Skip to main content

Full text of "Venerabilis Baedae Historia ecclesiastica gentis Anglorum, Historia abbatum, et Epistola ad Ecgberctum, cum Epistola Bonifacii ad Cudberthum"

See other formats 


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world's books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





We also ask that you: 


+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
a[nttp: //books . google. con/] 














E Libris 


Arturi S. Napier. 





i 
i 
| 
! 
| 
i 











ENGLISH FACULTY LIBRARY 
Manor Road 
Oxford OX1 3UQ. 
Telephone: (0865) 249631 


Hours: 


Monday to Friday: 9.80 em. to 7 a, tn Full Tare 

30 am. to Lp.m., and m. to 4 p.m. in Vacations. l. 
Seturday: om io toi2. ia Fel Tar od (loudin Vaca ions). 
Library is for fen days at Christmas and at Easter, on 


Entasala Day, and for HE weeks ta August and 


‘This book should be returned on or before the latest date 





oues Google 
a 


writ | 2 Ew 


VENERABILIS BAEDAE 
HISTORIA 


,. ECCLESIASTICA GENTIS ANGLORUM. 





London 


HENRY FROWDE 


OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE 


7 PATERNOSTER ROW 





VENERABILIS BAEDAE 


HISTORIA ECCLESIASTICA 
GENTIS ANGLORUM, 


HISTORIA ABBATUM, 
aT 
EPISTOLA AD ECGBERCTUM, 
cum 


EPISTOLA BONIFACII AD CUDBERTHUM. 


CURA 


GEORGII H. MOBERLY, A.M. 


COLL. CORP. CHRIST. 800. 


Oxonii 
E TYPOGRAPHEO CLARENDONIANO 


M DCCOIXXXI 
[AU rights reserved] 


oues Google 
a 


INTRODUCTION. 


$1. Tmaz Anglo-Saxon England should have produced so 
learned a divine and historian as the Venerable Beda, within 
the first century after the introductiop of Christianity, is surely 
a remarkable fact, and one which may wel claim attention at 
the outset of a study of this his great historical work. 

During the last years of the sixth century, a line drawn from 
Abercorn southward to Weymouth would not un- , The 
fairly have represented the two great divisions of botieelby 
the island. These divisions were seperated by à mira” 
difference of religion, as well as by a difference of stock, The 
races which inhabited the north-western portion of the island 
were Celtic, and had been Christianized; those which lived to 
the south-east of this imaginary line were Teutonic, and were 
still heathen. The Britons had been Christians from time 
immemorial; but their Christianity was of such a stern and 
unforgiving character, that though they sent Ninian to evan- 
gelize their kinsmen the Picts at the beginning of the fifth 
century, while the Scots were converted by the Irish Columba 
in the middle of the sixth, they had no thought of admitting 
their old Teutonic enemies, who now possessed what had once 
been their territory, to the privileges of Christian brotherhood 
with themselves". 

J See Hist. Ecol. i. 22, p. 48. Christianum Deo miserante deside- 
“Et hoe addebant, ut nunquam genti ranter velle converti, sed sacerdotes 
Saxonum sive Anglorum secum Brit- e vicino negligere, et desideria eorum 
taniam incolenti verbum fidei pre- cessare sua adhortatione suocendere." 
dicando -committerent.’ See too See too the next letter, where Gre- 


Greg. Epist. vi. 58: ‘Pervenit ad  gorius exprosses himself in nearly the 
nos Anglorum gentem ad fidem same words. 


vi Introduction. 


The theory which was once received without question, that 
the Anglo-Saxon conquest had been a war of ex- 
Christians termination, and that all the Britons who were 
siminet us left alive took refuge in Wales, Cornwall, or Cum- 
sires. herland, is now generally abandoned, Whatever 
may be thought as to the numerical proportion, or capacities, 
in which Britons continued to inhabit England, there is now 
no reason to doubt that there was still to be found a Celtic 
stratum, overlaid doubtless by many Teutonic strata, among 
the population. There would be more reason to believe this 
_ if, as is probable the Anglo-Saxon conquest did not begin in 
A.D. 450, according to the popularly received story, but con- 
sisted of a gradual extrusion of the old inhabitants and colon- 
ization of the conquered territory, lasting perhaps for a period 
little short of three centuries. Such Britons as remained then 
under Anglo-Saxon rule would have been Christians. They 
may more than possibly have soon lost their Christianity; and 
it is not to be expected that a race of warlike lords would 
have brooked the teaching of their inferiors and serfs. But 
at any rate, though we estimate the influence which Christianity 
gained in this way at the lowest, this will still account for the 
fact that Christian ideas, when presented by any but foes, were 
no novelty to the English Teutons. 
Another consideration of weight should be added to the 
The Ten- foregoing. The Teutonic mythology was not so 
EE degraded but that it presented in fragments the 
wayfor outlines of the Christian scheme of salvation. ‘The 
- fact that a god had perished could sound strangely 
in the ears of no worshipper of Baldr; the great message of 
consolation—that he had perished to save sinful, suffering 
man—justified the ways of God, and added an awful meaning 
to the old mythus. An earnest, thinking pagan would, I must 
believe, joyfully accept a version of his own creed, which offered 
50 inestimable a boon in addition to what he had heretofore 





Introduction. ii 


possessed. The final destruction of the earth by fire could 
present no difficulties to those who had heard of Sustr and the 
Twilight of the gods, or of Allfather's glorious kingdom, raised 
on the ruin of the intermediate divinities. A state of happiness 
or punishment in a life to come was no novelty to him who 
had shuddered at the idea of Nástrond: Loki or Grendel had 
smoothed the way for Satan!'' Pope Gregorius saw this, and 
enjoined Augustinus not needlessly to shock the religious faith 
of his converts. They might still worship, he thought, the old 
objects under new names, and in the old temples newly con- 
secrated. ‘Those who had believed in runes and incantations 
were satisfied with the efficacy of the mass; a crowd of saints 
might be invoked in place of a crowd of subordinate divinities ; 
the holy places had lost none of their sanctity; the holy build- 
ings had not been levelled with the ground, but dedicated in 
another name; the pagan sacrifices had not been totally abo- 
lished, but only converted into festal occasions, where the new 
Christians might eat and drink, and continue to praise God; 
Hrethe and Eostre, Woden, Tiw and Fricge, Thunor and 
Setere retained their places in the calendar of months and 
days; Erce was still invoked in spells; Wyrd still wove the 
web of destiny; and while Woden retained his place at the 
head of the royal genealogies, the highest offices of the Christian 
Church were offered to. compensate the noble class for the loss 
of their old sacerdotal functions, How should Christianity fail 
to obtain access when Paganism stepped half-way to meet it, 
and it could hold out so many points of outward union to 
Paganism *?’ . 

Considerations such as these may help to account for the 
deep root which Christianity struck in England at once, and 
the rapidity with which it bore fruit. 

§ IL. The various Teutonic colonists of England seem all to 


} Kemble, Saxons in England, vol. i. p. 443. ? Ibid. p. 444. 
ba 


viii Introduction. 


have belonged to two tribes—the Angles and the Saxons!. 


Oftbetwo English Britain was unequally divided between 
Teutonic 


tribes, the the two. The Angles possessed the whole country ~ 
Angle were from the Friths to the Thames, together with Kent 


converted. and South Hampshire; the Saxons all the south- 
west portion of Britain, together with Middlesex and Essex. 
The Angles therefore were far more widely spread than the 
Saxons. t 

Thus it happened that when Pope Gregorius undertook the 
conversion of England, it was for Angles rather than Saxons 
that his mission was intended. The slave-boys in the Roman 
market-place had been Angles from Deira: and it so happened. 
that the readiest path to the heart of England lay through an 
Angle prince; for Aithelberht of Kent had already married a 
Christian, and was at that moment tolerating Christian worship 
in the city where he resided. The Gospel received a courteous 
hearing in Kent (A.n. 597), and its missionaries began to think 
of new conquests. Still it is in Angle kingdoms that it is most 
tolerantly received. Eorpwald of East Anglia was baptized 
before A.D. 626. When Paulinus preached in Northhumbria, 


1 It will be observed that no room 
is left in this classification for the 
Jutes who sre classed with the 
‘Angles, This is done after much 
deliberation, the following being, in 

summary, the principal reasons which 

induce a belief that the Jutes were 
a least more closely akin to the 
Angles than to the Saxons. 

I. The authorities which are most 
nearly contemporary favour this clas- 
sification. The poet of Beówulf 
(according to Kemble nearly con- 
temporaneous with the events he 
relates) makes Hengest an Eoten or 
Jute, and makes him come from 
*Ongle' .Nennius represents him 
as an Angle. Against this is to be 
set the fact that Ethelwerd assigns 
& local habitation to the Gioti north 


of Anglia: and that Geographus 


Ravennas (seventh century) speaks 
of Anschis as a Saxon. un 
2. The Angles of Riera 
seem to have been speoiall 
to the Jutes of Kent. nius 
(M.H. B. p. 75) represents Soemil 
who invaded Northbumbria as Hen- 
gest's grandfather: and before Ida 
took the title of king in Bernicia, 
A.D. 547, Lappenberg, i. 119, thinks 
that the Northhumbrians had been 
governed by the kings of Kent. It 
was directly from to North- 
humbria that Christianity marched, 
and when Wulfhere of Mercia in- 
vaded Wessex, 4.0, 661, the only 
districts that he subdued and re- 
tained were Wiht and Mean, the 
two Angle colonies among the West 
Saxons, See p. 239, note 5. 





Introduction. ir 
both the thane who was the spokesman of Eadwine’s gemót, 
and Cefig the high-priest, declared themselves dissatisfied with 
the popular religion, and willing to receive any other which 
contained fairer promises. Eadwine of Northhumbria was 
baptized A.D. 627; and Blecca the ealdorman of Lindsey about 
AD. 630. Mercia, the heathen power which longest resisted 
the Gospel, fell under its sway in A.D. 656. 

Among the Saxons Christianity did not meet with so eager 
areception. As early as 4.D. 604, Augustinus had e... 
attacked them by consecrating Mellitus to be Bishop were less 
of the East Saxons. Seberbt, their king, JEthel- _sesiving 
berht’s nephew, was baptized ; but under his sons C" sanis. 
the kingdom fell away, and was not recovered till A.D. 653. 
This was not an encouraging beginning, and seems to have 
checked the zeal of the Archbishops of Canterbury, so that no 
other effort of any magnitude was made in the direction of the 
Saxons. Wessex, Sussex, and Essex were in total darkness till 
almost the middle of the seventh century. When Wessex was 
converted, A.D. 634, it was not by the efforts of its Christian 
neighbours in Kent, but by a fresh mission from Rome. Nay, 
it seems as if Birinus himself had intended to penetrate into 
Mercia, and was only stopped among the Gewissas by the fact of 
finding them ‘paganissimi.’ Sussex, the latest heathen country 
in England, was not converted till Bishop Wilfrith preached 
there in A.D. 681. 

The Angle tribes also were more politically powerful in 
England, as it began to be called from them, than The Angles 
their Saxon neighbours, as well as more widely "iate 
extended, and more eager in the reception of Chris- Poliiealy, 
tianity. ‘Roughly speaking, we may call the three the two. 
hundred and fifty years which commonly are known as the 
“Period of the Heptarcby,’ by the name of the ' Period of Angle 
dominance.’ With the exception of one or two detached Saxon 
kings (such as were JElle of Sussex, and Ceaulin of Wessex), 











x Introduction. 


all the predominance of power was in the hands of Angles. For 
the first eighty years of the seventh century, under Eadwine, 
Oswald, and Oswio, it was in the hands of Northhumbrian 
Angles, in spite of the growing Mercian rivalry and occasional 
Mercian victories. For the next hundred years it was in the 
hands of Mercia; that is, it was transferred from the northern 
to the southern Angle power. Meanwhile the great Saxon 
power, Wessex, had been steadily growing ; and at the outset 
of the ninth eentury it gained the absolute dominion, which it 
kept with hardly & check for upwards of two hundred years. 

It was just at the end of the period of Northhumbrian pre- 

‘Why Beda eminence that Beda was born. We should not 
called tis Pook therefore be surprised to find that in his eyes the 

ee nation is a nation of Angles, inhabiting an island 

Nation’ in which Saxons are a tribe of only secondary 
importance. This seems to be the true explanation of the 
name which he gave to bis Church History—the History of 
the Angle Nation, ‘Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum." 
As between the Northhumbrians and Mercians the superiority 
for the greater part of the period of which he writes un- 
doubtedly lies with the Northhumbrians; though it had passed 
into the hands of the Mercians by the time at which his history 
was written. 

$ III. Meantime Christianity was bearing good fruit all 
‘The two great over the island. But it so happened that the two 

Ohne" greatest Churchmen of the age were both the pro- 
nontveset. duce of Northumberland. These two were Wil- 

lnd: frith of York and the Venerable Beda—as different 

in their lives and occupations as could be—one an active 
stirring missionary, a very knight-errant of the Gospel; the 
other a learned student, who, so far as we know, never travelled 
beyond his native province. It is striking to find such a pair 
in the very infancy of the English Church. 

Wilfrith was born only seven years after the general con- 


Introduction. xi 
version of the whole province, and the wholesale baptizings 
in the rivers Glen and Swale, which were con- with of 
sequent on the baptism of Eadwine. Nevertheless, Yor 
we are told that in his early boyhood he manifested a decided 
preference for the monastic life.. His career till he became a 
Bishop was marked but by one event which is of importance 
in English Church History. At the synod of Streaneshalh, 
Wilfrith,. then a priest of Bishop JEgelberht of Wessex, was 
the advocate of the Roman practice with regard to the celebra- 
tion of Easter. His arguments prevailed, and in consequence 
the whole English Church adopted the Roman rule. He thus 
took a principal part in deciding the question whether the 
North English Church, which owed her hierarchy and existence 
mainly to that of Scotland, should retain the elasticity of usage 
which she had borrowed from the latter, or be rigidly subjected, 
like her neighbour the South English Church, to the rules 
which emanated from Rome. 

After his consecration, we find Wilfrith’s influence all bearing 
in the opposite direction. He apparently waa content that the 
North English Church should serve the Roman, but rebelled 
against the supremacy of the primate of Canterbury. His 
influence now was not so successful as before, It was suffi- 
cient to acquit himself personally in two appeals to synods 
at Rome; yet it was not sufficient to last beyond his own 
lifetime. 

But, after all, what was chiefly admirable in Bishop Wilfrith 
is his uncessingly active devotion to the cause of the Gospel, 
He was Bishop of York, of Hexham, of York again, of Mercia, 
and of Hexham again; he served the see of Lindisfarne for two 
years; he converted Sussex and Wiht, not to speak of his 
preaching in Fresia; he went thrice to Rome, the last time in 
his seventieth year, upon matters which he must have thought 
vital to the welfare of the Church of England. 

A striking contrast. to the stormy career of Wilfrith is 


x Introduction, 


presented fo us in the quiet and uneventful life of the 

EL Venerable Beda. We know, to say the truth, very 

Beds. — little about him. All the facte, with the one ex- 
ception of the account of his death, are gathered from his own 
short autobiography at the end of his history, Two lives are 
extant of him, but they neither of them appear to have had 
any materials to build upon further than this. One of these 
was written im the eleventh century—the other is of uncertain 
date’. 

Beda’s name has commonly beem derived from ‘bidan,’ to 
bid; which may be taken either in an active or a passive sense 
-—as meaning either a ‘master’ or ‘a servant, either ‘to 
command’ or ‘to pray.’ There is another stem, however, from 
which it seems likelier to have come. We find in Florence 
of Woreester’s Appendix a King of Lindsey named Beda, 
with a son Biscop; and it is impossible not to be struck with 
the coincidence that Hmdde calls Biscop Benedict, the founder 
of Wearmouth and Jarrow, by the name of Baducing, or the 
son of Badoc. Here, it seems, among the Kings of Lindsey 
(who Kemble thinks were probably Mercians*), occurs the name 
of another Biscop Baducing. Hf Biscop Benedict was de- 
scended from the same stock, it would well suit Beda's expres- 
Bion that he was ‘nobili quidem stirpe Ánglorum progenitus." 
And we also have the name of Beda occurring as one of the 
same race. If this Beda is equivalent to Badoc, as seems not 
improbable, we are at once introduced to a new idea; for Beda, 
4s 8 prefix, qualifies the word which follows it with the sense 
of ‘ military’—Badudegn, ‘ battle- “thane 5” Baduwine, ‘battle- 
friend *? 


1 Vita Bede Venerabilis Pres. — * Archmol, Inst. Proceed. 1845, 
byteri ot monachi Girwensis, seripta. p. 94. 
partim a Cuthberto ipsius diseipulo, — * It is rion to find & Mao 
partim ab slio qui scnlo xi. vixit! Baedan, see p. So, note 4, and 
Binith, p. 791. Vite Bade, Auctore a Machoda (Macbeth), among the 
suonymo pervetusto incerüm statin’ Gaels of Scotland. 

p. 815. 


Introduction. xii 

To return to the few facts which we know about Beda's 
life. He tells us that he was born on the domain of the abbey 
of Wearmouth and Jarrow. The abbey at Wearmouth was 
begun A.». 674, on land given by Ecgfrith, King of North- 
humberland, to Biscop Benedict. The abbey at Jarrow was 
begun a.p. 682, on land given for the purpose by the same 
king. But the year of Beda’s birth is a matter of uncertainty. 
The two MS. Lives of him already referred to fix it A.D. 677. 
Pagi! places it in A.D. 674; Mabillon? A.D. 673; the editors 
of the Monuments Historica Britannica av. 672. But 
Mabillon’s reasoning seems incontrovertible. If it be true 
that the History was written A.D. 731, it follows that Beda, 
being then in his fifty-ninth year, must have been born in 
A.D. 673 or 672. 

He was born then on the lands to the north of the Wear, 
which even then’ may have been destined by King Ecgfrith 
for the ground on which the future abbey was to be built. 
At seven years old he was put under the care of Abbot 
Benedict by his relations. In A.p. 684 Benedict, on his 
going to Rome for the fifth time, made Ceolfrid abbot of 
Jarrow, and Easterwine of Wearmouth. Ceolfrith ultimately 
became abbot of both, as he succeeded Sigfrith, Easterwine's 
suecessor, in A.D. 688; but as Beda in his short autobiography 
makes no mention of either Easterwine or Sigfrith, we must 
eonclude that he was bred up in the abbey of St. Paul at 
Wearmouth. He proceeds—‘I have passed all my life since 
then in the same monastery, and have given my whole attention 
to studying of the Scriptures; and in the intervals of my observ- 
ance of the monastic discipline and of the daily occupation 

1 Critic. in Annal Baron. AD. pa, on which Benedio returned to 
698, § 8. forthhumberland, and so charmed 
3'Mabillon's Elogium Historicum, Ecgírith that he immediately (*con- 


appended to the first Life of Beda, festim’) gave him the land for Wear- 


in Smith, p. 794. mouth Al + Pe 374 
* Cenwalh of Wessex died A.D. Meri pear 


xiv Introduction. 


ef chanting in the church, I have always found interest in 
either learning, teaching, or writing. He mentions in his 
History (p. 220) that he was taught by Trumberht among 
others, & brother in Wearmouth Abbey. He must also have 
known familiarly John the Archchanter, whom Abbot Benedict 
brought from Rome about A.p. 677, and who must have 
resided much at Wearmouth during his sojourn in England, 
as he left there several books of his own writing, which were 
preserved when Beda wrote the Historia Abbatum. 

‘In my nineteenth year, Beda proceeds, ‘I was ordained 
deacon, and priest in my thirtieth year—both at the hands 
of the most reverend Bishop Johannes*’ [of Hexham, p. 292], 
‘and at the bidding of Abbot Ceolfrith.’ His nineteenth year 
corresponds with A.D. 690-691, his thirtieth with A.D. 7o1— 
702. ‘From the time that I was ordained priest till now, 
when I am fifty-eight years old, I have occupied myself with 
writing commentaries upon the Sacred Scriptures, to suit 
my own needs and those of my brethren, gathered from the 
works of the venerable fathers; and either briefly given or 
as a paraphrastical interpretation of the sense.’ 

This is all we know for certain of Beda’s life: of his death an 
account is given by his friend and disciple Cuthberht, There is 
besides an anecdote related of him by Alcuin, which may very pro- 
bably be true, and certainly is extremely beautiful. In writing 
to the monks of St. Peter's, Jarrow, he says :—‘There can be no 
doubt that the holy places are frequented by visits of angels, 
It is related that Beda, our master and your blessed patron, 
used to say: “I well know that angels visit the congregations 
of brethren at the canonical hours. What if they should not 


1 Smith dated Bishop John's con- in Wearmouth upon the Tyne. But 
secration to Hexham A.D. 685, and his see note I on p. 294, where it is 
translation to York 4..686. There shewn that he continued Bishop of 
‘was some difficulty consequently in Hexham till a.p. 705. Smith's son 
understanding why he should be notes his father’s mistake in an 
exercising his episcopal functions Appendix. 


Introduction. xv 


find me there among my brethren? Will they not say, Where 
is Beda? why comes he not with his brethren to the pre- 
scribed prayers 1! * 

Malmesbury informs us that Pope Sergius, anxious to have 
the advice of so learned a divine as Beda, wrote a letter to 
Abbot Ceolfrith, desiring him to send ‘the monk Beda’ to 
Rome. But Mr. Stevenson has conclusively shewn? that the 
name of Beda was unjustifiably interpolated by Malmesbury 
into a letter from the Pope to Ceolfrith, which really desired 
him to send a ‘religiosus Dei nostri famulus’ to take counsel 
about some ‘capitula ecclesiasticarum causarum.’ So falls to 
the ground the famous legend of Bede's journey to the court 
of Rome. 

"The letter from Cuthberht describing his death shall be given 
in his own touching words :— 

‘Dilectissimo in Christo collectori Cuthuino Cuthberth con- 
discipulus, in Deo eternam salutem. 

* Munusculum quod misisti multum libenter suscepi; multum- 
que gratanter literas tum devote eruditionis legi, in quibus, 
quod maxime desiderabam, missas videlicet et orationes sacro- 
sanctas pro Deo dilecto patre ac nostro magistro Beda a 
vobis diligenter celebrari reperi. Unde delectat magis pro ejus 
caritate, quantum fruor ingenio, paucis sermonibus dicere quo 
ordine migravit e seculo, cum etiam hoc te desiderasse et 
poscere intellexi. 

'Gravatus quidem est inflrmitate maxima creberrimi an- 
helitus, sine dolore tamen, ante diem Resurrectionis Dominice, 
id est, fere duabus hebdomadibus; et sic postea letus et 


1 Alcuin, Epp. 16, ed. Migne, ad 


quid si ibi me non invenerint inter 
fratros ecclesim S. Petri. ‘Sed et 


fratres! Nonne dicere habent, Ubi 


angelorum visitationes loca sancta 
frequentare non dubium est. Fertur 
enim magistrum nostrum et vestrum 
patronum beatum dixisse Bedam, 
"Scio Angelos visitare canonicas 
horas et congregationes fraternas : 


est Beda? Quare non venit ad ado- 
rationes statutas cum fratribusi"" 
Iam indebted for this quotation to 
tho kindness of Professor Stubbs. 

? Introd. pp. xi-xiil. 


xvi Introduction. 

gaudens gratiasque agens Omnipotenti Deo, omni die et nocte, 
imo horis omnibus, usque ad diem Ascensionis Dominice, id 
est, septimo Kalendas Junii vitam ducebat, et nobis .suis 
discipulis quotidie lectiones dabat, et quidquid reliquum erat 
diei in Psalmorum eantu occupabat, totam quoque noctem in 
letitia et gratiarum actione pervigil ducebat, nisi quantum 
modicus somnus impediret. Evigilans autem statim consueta 
repetivit, et expansis manibus Deo gratias agere non desivit. 
O vere beatus vir! Canebat sententiam Beati Pauli Apostoli 
* Horrendum est incidere in manus Dei viventis," et multa alia. 
de Sancta Scriptura, in quibus nos a somno anime exsurgere 
precogitando ultimam horam admonebat. Et in nostra quoque 
lingua, ut erat doctus in nostris carminibus, dicens de terribili 
exitu animarum e corpore :— 


“ Fore the neid faerae 
Naenig uuiurthit 
Thonc snotturra 
Than him tharf sie 
To ymbhycgannae 
Aer his hin-iongae 
Huaet his gastae 
Godaes aeththa yflaes 
Aefter deoth-daege 
Doemid uuieorthae.” 


‘Quod ita Latine sonat; “Ante necessarium exitum pru- 
dentior quam opus fuerit nemo exsistit ad cogitandum; videlicet, 
antequam hic proficiscatur anima, quid boni vel mali egerit, 
qualiter post exitum judicanda fuerit." 

‘Cantabat etiam antiphonas ob nostram consolationem et 
sui, quarum una est: “O rex glorie, Domine virtutum, qui 
triumphator hodie super omnes celos ascendisti, ne derelinquas 
nos orphanos, sed mitte promissum Patris in nos Spiritum 
veritatis; Alleluiah!” Et cum venisset ad ilum verbum, 





Introduction, xvii 
“Ne derelinquas nos orphanos,” prorupit in lacrimas, et 
multum flevit, et post horam ocpit repetere que inchoaverat : 
et nos hec audientes luximus cum illo. Altera vice legimus, 
altera ploravimus, imo semper cum fletu legimus. In tali letitia 
quinquagesimales dies usque ad diem prefatum deduximus, et 
ille multum gaudebat Deoque gratias agebat quia sic meruisset 
infirmari. Referebat et sepe dicebat, ^ Flagellat Deus omnem. 
filium quem recipit," et multa alia de Sancta Scriptura, sen- 
tentiam quoque Sancti Ambrosii, “Non sic vixi, ut me pudeat 
inter vos vivere: sed nec mori timeo, quia bonum Deum 
habemus," 

‘In istis autem diebus duo opuscula multum memoria digna, 
exceptis lectionibus quas accepimus ab eo et cantu Psal- 
morum, facere studebat, Evangelium scilicet, Sancti Johannis 
in nostram linguam ad utilitatem ecclesim convertit; et de libris 
rotarum Isidori episcopi excerptiones quasdam, dicens, “ Nolo 
ut pueri mei mendacium legant, et in hoc post obitum meum 
sine fructu laborent." Cum venisset autem tertia feria ante 
Ascensionem Domini eopit vehementius egroturi in anhelitu, 
et modicus tumor in pedibus apparuit. Totum autem illum diem 
docebat, et hilariter dictabat, et nonnunquam inter alia dixit, 
"Discite cum festinatione, nescio quamdiu subsistam, et si 
post modicum tollet me Factor meus.” Nobis autem videbatur 
quod suum exitum bene sciret, et sic noctem in gratiarum 
actione pervigil duxit. 

“Et mane illucescente, id est quarta feria, precepit diligenter 
scribi quee coeperamus; et hoc factum usque ad tertiam horam. 
A tertia autem hora ambulavimus cum reliquiis sanctorum, ut 
-consuetudo illius diei poscebat. Unus vero erat ex nobis cum 
illo, quis dixit illi, “ Adhuc, magister dilectissime, capitulum 
unum deest; et videtur tibi difficile esse plus te interrogare." 
Ab ille, “Facile est,” inquit; "accipe tuum calamum, et 
tempera, et festinanter scribe;" quod ille fecit. Ad nonam 
autem horam dixit mihi, “Quedam preciosa in mea capsella 





xviii Introduction. 

habeo, id est, piperem, oraria, et incensa; sed curre velociter, 
et presbyteros nostri monasterii adduc ad me, ut et ego 
munuscula qualia Deus donavit illis distribuam. Divites 
autem in hoc seculo aurum, argentum, et alia queque preciosa 
dare student: ego autem cum multa caritate et gaudio fratribus 
meis dabo quod Deus dederat;" et hoc cum tremore feci. Et 
allocutus est unumquemque monens et obsecrans pro eo missas 
et orationes facere: quod illi libenter spoponderunt. 

*Lugebant autem et flebant omnes, maxime quod dixerat 
quia amplius faciem suam in hoc seculo non essent visuri; 
gaudebant autem quia dixit, “Tempus est, ut revertar ad 
Eum, qui me fecit, qui me creavit, qui me ex nihilo for- 
mavit. Multum tempus vixi, bene mihi pius Judex vitam 
meam previdit, tempus resolutionis mes instet, quia cupio 
dissolvi et esse cum Christo:” sic et multa alia locutus, in 
letitia diem usque ad vesperam duxit. Et prefatus puer dixit, 
“Adbue una sententia, magister dilecte, non est descripta." 
At inquit, “Scribe cito. Post modicum dixit puer, “Modo 
sententia descripta est.” At ille, “Bene,” inquit, “ veritatem 
dixisti, consummatum est. Accipe meum caput in manus tuas, 
quia multum me delectat, sedere ex adverso loco sancto meo, in 
quo orare solebam, ut et ego sedens Patrem meum possim 
invocare." Et sic in pavimento sue casule, decantans “Gloria 
Patri et Filio et Spiritui Sancto, cum Spiritum Sanctum 
nominasset, spiritum e corpore exhalavit ultimum ; et sic 
‘regna migravit ad celestia. 

'Omnes autem qui audiere vel videre beati patris obitum. 
nunquam se vidisse ullum alium tam magna devotione atque 
tranquillitate vitam finisse dicebant. Quia, sieut audisti, 
quousque anima in corpore fuit, Gloria Patri et alia spiritualia 
quedam cecinit, et expansis manibus Deo vivo et vero gratias 
agere non cessabat. Scito autem, frater carissime, quod 
multa narrare possim de eo, sed brevitatem sermonis ineruditio 


lingue facit." 


Introduction. 


xix 


‘Beda was buried at Jarrow, where the following inscription 


was placed over his tomb :— 


*Presbyter hic Beda requiescit carne sepultus, 
Dona, Christe, animam in celis gaudere per evum. 
Daque illi sophie debriari fonte, cui jam 
Suspiravit ovans intento semper amore.’ 


A few words must be added about the sources from which the 
texts of the documents printed in this volume are derived. 

The text of the Church History is that of Smith, cor- 
rected in a few places by that of the Monumenta Historica 
Britannica, the Introduction of which however testifies’ in the 
strongest manner to the general correctness of Smith's text. 
On questions as to one or two isolated words I have referred 
directly to the great Moore MS. in the University Library. at 
Cambridge’, which I have been enabled to consult through 


1 This MS. seems to have been 
"written A.D. 737, two years 
Beda's own death. This appears 
from certain chronological notes 
which are made at the end of the 
MS. which, without actually giving 
the date, state the number of years 
since various events bappened, 
thus— 


* Baptizavit Paulinus ante an. oxi, 

Eclipsis ante an. Ixxiii, 

Benda morir ante an. xxix 

‘us ric ante an. 

Rui atto an 

Monasterium st Uiuremods ante 

an. Iziv, 

Cometee vies ante an. 

Eodem an. pater Eogberct trans- 

ivit ad Christum. 

Angli in Brittania ante an. coxcll." 
We know the dates ofall these nine 
events, Assuming the starting-point 
to be A.D. 737, the great eclipse 
properly dai a. 004 (p. 202), 








ZElfwine's death A.D. 679 (p. 258), 
and Ecgberht's death aD. 729 (e 
a Paulinus was consecrated 

op of York A.D. 625, and so 
no doubt baptized A.D. 626, though 
Eadwine's baptism was not till the 
next year. AD. 684 Ecgfrith 
made war on the Irish (p. 275), not 
in A.D. 674; but as no other 

fridi” is mentioned, pez Perhaps ‘ante 
| liii" may be a mi; ling for 
*ante an. There remain only 
the foundation of Wearmouth Abbey, 
which really took place A.D. 674 
instead of 2D. 673 {paz and 
Penda’s death, which is 
four years too late—A.D. 658 oed 
of A.D. 654. 

This MS. was preserved in France 
till the Peace of Ryswick, A.D. 1697, 
when it passed into the hands of 
Bishop Moore [Morus] of Ely, who 

ve it to the elder Smith to use for 

is edition, which appeared in A.D. 
1722 under the auspices of his son. 





xx Introduction. 
the great courtesy and kindness of the Librarian, Mr. H. Bead- 
shaw. While bearing the same testimony with others to the 
accuracy of Smith’s general text, he has been kind enough to 
collate the Moore MS. throughout as to the proper names, 
whether Latin or Saxon, all of which Smith had reduced to & 
standard Latin form. To his kindness also I am indebted for 
note 1 on p. 75, note 2 on p. 269, and note 1 on p. 270. ! 
The texts of the other three documents are based upon 
Smith's to be found in his edition. That of the Historia 
Abbatum was from a MS. in the Bodleian Library (Fairfax, 6); 
that of the Letter to Ecgberht from one in Merton College 
Library; and that of Boniface’s Letter to Cuthberht from the 
text to be found in Serarius’ edition of Boniface’s Letters. 
‘These have all been collated afresh with their originals, and 
found to exhibit no important variation from them. The Letter 
to Cuthberht, however, is incomplete in Serarius’ edition, and 
the concluding portion is given from Spelman’s Concilia Bri- 
tannica, 


My best thanks are due to the Rev. W. Stubbs, Regius Pro- 
fessor of Modern History, for the kindness with which he has 
looked over the sheets as they came from the press, and the 
valuable suggestions which he has from time to time made. 


November 13, 1868. 





HISTORIE ECCLESIASTICA 
ELENCHUS CAPITUM. 


Prefatio Bede ad Regem Ceoluulfum. ^ -- ^ 


LIBER I. 

car. 

I. De situ Brittanis vel Hibernis, et priscis earum incolis ^ 

II. Ut Britteniam primus Romanorum Gaius Julius adierit — .. 

IIL Ut eamdem secundus Romanorum Claudius adiens, Orcadas 
etiam insulas Romano adjecerit imperio. Sed et Vespasianus 
ab eo missus, Vectam quoque insulam Romanis subdiderit 

Iv. ‘Ut Lucius Brittanorum rex missis ad Eleutherum papam lieri 

um se fieri petierit —.. 

V. Ut Severus receptam Brittaniee partem vallo s optere distinxerit 

‘VI. De imperio Diocletiani, et ut Christianos persecutussit — .. 

VII. Passio sancti Albani et sociorum ejus, qui eodem tempore pro 
Dómino sanguinem fuderunt .. - - - 

VIIL Ut hac cessante persecutione ecclesia in Brittaniis aliquan- 
tulam usque ad tempora Arians vesanie pacem. Bauer s. 

IX. Ut regnante Gratiano Maximus in Brittann imperator cresus 
cum magno exercitu Galliam redierit —.. 

X. Ut Arcadio regnante Pélagius Britto mE gam Di superba 

XI. Ut regnante Honoris Gratianus et Constantinus in Brittania 
tyranni creati, et mox prior in Brittonia, secundus in Gallia 
sint interempti m ^ - - 

XIL Ut Brottonos  Scottis vastati Pictisque Romanorum auxilia 
quesierint, qui secundo venientes, murum trans insulam 
fooerint; sed hoo confeatim a pmeíatis hostibus interrupto, 
majore sint calamitate depressi - - 

XIIL Ut regnante Theodosio minore, cujus tempore Palladius ad 
Scottos in Christum credentes missus est, Brettones ab Aitio 
consule auxilium flagitantes non impetraverint .. 

XIV. Ut Brettones fame famosa coacti, barbaros suis o finibus 
pepulerint ; nec mora, frugum copia, Juxura, pestilentia, e 
exterminium gentis secutum sit 

XV. Ut invitato Brittaniam gens Anglorum, primo quidem adve 
sarios longius ejecerit; sed non multo post juncto cum his 
faxero in socios arma verterit .. - - - 

c 





tack 


25 


a6 


33 


xxii Elenchus Capitum. 

car. 

XVI Ut Brettones primam de gente Anglorum victoriam, duce 
Ambrosio Romano homine, sumpserint .. Me 

XVII. Ut Germanus episcopus cum Lupo Brittaniam navigans, ot 


primo maris, et porimodum Pelagianorum tempesiatem di 
virtute sedaverit =. ^ - 


XVII. Utidem filam tribunl cooam inluminavert, ao deinde ad 





boul a - - - - 

XIX. Ut idem causa infirmitate ibidem detentus, et incendia domo- 
rum orando restinxerit, et ipse per visionem a suo sit Jan 
guore curatus — 2. - - 

XX. Ut iidem episcop Brettonibus in pugna auxilium. lee tule- 
rint, sicque domum revergi sint 

XXI. Ut renascentibus virgultis Pelagians pestis Germanus cun 

-  ' Severo Brittaniam reversus, prius claudo juveni incessum, 
deinde et populo Dei, condemnatis sive emendatis hereticis 
gressum recuperarit fidel ^ - 

XXII. Ut Brettones quiescentibus ad tempus exteris, civilibus sese 
bellis contriverint, simul et majoribus flagitiis submerserint 

XXIII. Ut sanctus papa Gregorius Augustinum cum monachis ad 

dum genti Anglorum mitten epistola quoque illos 

exhortatoria ne a laborando cessarent, “onfortavertt - 

XXIV. Ut Arelatensi plcopo epistelam. pro eorum suscaptione 
miserit =. - 

XXV. Ut veniens Brittaniam Augustinus primo in insula Tanato 








regi Cantuarioram pradicaret; et sio septa ab eo licentia, - 


Cantiam preedicaturus intraverit. 

XXVI. Ut idem in Cantia primitive ecclesise " doctrinam sit imi- 
tatus et vitam, atque in urbe regis sedem episcopatus acce- 
perit -B - - 

XXVIL Ut idem episcopus factus Gregorio pape, que aint Brit- 
tanie gesta mandarit, simul et de necessariis jus Tesponsa 
petens acceperit — .. - 

XXVIII. Ut papa Gregorius epistolam. Arelatensi episcopo, pro ad- 
juvando in opere Dei Augustino, miserit 

XXIX. Ut idem Augustino pallium, ot epistolam, ot Hare verbi 
Toinistros miseri — .. - 

XXX. Exemplar epistole quam Malla abbati Patani pongentt 
misit - - 

XXXI. Ut Augustinum per litteras, ne de virtutibus suis s gnare 
tur, hortatussit — .. - 

XXXII. Ut ZEdilbercto regi litteras. " dona miserit. ^ - 

XXXIII. Ut Augustinus ecclesiam Salvatoris instauraverit, et mo- 
nasterium beati Petri porci fecerit et de primo ejus. abbate 
Petro ^ - 

XXXIV. Ut JEdilfrid rex Nordonhym brorum. Scottorum. gentes 

-. . prelio conterens ab Anglorum finibus expulerit .. " 

" 





p 


4a 


43 








lenchus Capitum. 
LIBER II. 
car. 
I. Deobitu beati papm Gregori — .. ^ - - 
IL Ut Augustinus Brettonum episcopos pro pace catholioa, etiam 
auireculo celesi coram aa facto monuerit; qu ills epem- 
entes ultio seouta sit 
III Ut idem Mellitum ac Justum d Tees ot de obitu 
ejus - " - 


IV. Ut Laurentius cum coepiscopis suis Soottos unitatem sanctm 
'ecclesim, ot maxime in pascha observando sequi monuerit ; et 
ut Mellitus Romam venerit .. - - ^ 

V. Ut defunctis ZEdilbereto et Sabercto fs successores eorum 
idolatriam resmacitarint, ob quod et Mellitus ao Justus a Brit- 
tania discesserint — .. 

VI. Ut correptus sb apostolo Petro Leurentius ASodbaldum regem. 
ad Christum converterit, qui mox Melitum et Justum ad 
predicandum revocaverit — .. - 

‘VIL. Ut Mellitus episcopus Almmes ‘stent sum civitatis orando 
restinxerit .. - 

VII. Ut Bonifatios pepe Santo successori ejas pallium " epistolam 
miseri 

IX. De imperio regis Eduini, ot ut veniens ad evangelizandum ei 
Paulinus primo fliam ejus cum aliis, fidei Christiane sacra- 
mentis imbuerit. 

X. Ut pe Bonifatius eundém mem missis eris sit hortatus ad 





XI Vt an conjagem ipsius, Ld opiate, saluti ilius sedulam spere 
curam monuerit 

XII Ut 2Sduini, per visionem quondam sibi exuli ostenssm, sit ad 
credendum provocatus - - - 

XIIL Quale consilium idem cum primatibus suis de peripenda 
fide Christi habuerit e£ ut pontifox ejus suas arts profana- 





verit. - - ^ 
XIV. Ui idem Zduini cum sun gente fidelia sit factus; ot ubi 
Paulinus baptizaverit - 


XV. Ut provincia Orientalium Anglorum fidem Christi suscoperit . 
XVI. Ut Paulinus in provincia Lindissi pradicaverit et de quali 
tate regni JEduini —.. 


XVII. Ut idem ab Honorio pape exhortatorias literas scope, asi 
etiam Paulino pallium miserit . - 

XVIII. Ut Honorius, qui Justo in episeopatum Dorovernensis ec- 
Cleri. succes, ab eodem paps Honorio pallium et literas 
acceperit .. . 

XIX. Ut primo idem Honorius, et post Johannes litteras genti 
Scottorum pro pascha simul et pro Pelagiana heresi miserint 

XX. Ut occiso Aduino Paulinus Cantiam rediens Hrofensis ec- 
clesim presulatum susceperit —.. - - - 

ca 





133 


136 


xxiv Elenchus. Capitum. 


' LIBER III. 

car. 

I. Ut primi successores Alduini regis et fidem sux gentis prodide- 
runt, et regnum porro Osualdus Christianissimus rex utrum- 
que restauravit. - ^ . 

IL Ut de ligno crucis quod idem rex x contra Barbaros pugnaturus 
erexerat, inter innumera sanitstum miracula, quidam a 
dolentis brachii sit languore curatus — .. »" . 

III. Ut idem rex postulans de gente Scottorum antistitem scooperit 
ZEéanom, idemque in insula Lindisfarnens sedem oyisonper 











tus donaverit. E EP 
IV. Quando gens Pictorum fidem Chrisüpemeperit — .. 
'V. De vita Zdani episcopi .. - - - 
VI. De religione ao pletate miranda Osoaldi rogis - 


VII. Ut provincia Occidentalium Saxonum verbum Dei, predicante 

Birino, susceperit; et de suecemoribus ejus Agilberea et 
o. - 

VIII. Ut rex Cantuariorum Earconberet idola destrui priecoperit ; 
ot do fia eju Eareongota, e propingva Zdilbegu, sacrata 
Deo virginibus . - 

IX. Ut in loco in quo occisus est rex Osauld, crebra sanitatum mire- 
cula facta; utque ibi primo jumentum cujusdam viantis, ac 


deinde puella paralytica sit curata =. - 

X. Ut pulvis loci illius contra ignem valuerit... i n 

XI. Ut super reliquias ejus lux celestis tota nocte steterit; et ut 
per eas sint diemoniaci curati .. - - 


XII. Ut ad tumbam ejus sit puerulus e febre cutus 

XIII. Ut in Hibernia sit quiam per reiquins ejus a mortis artículo 
revocatus .. - 

XIV. Ut defuncto Paulino, Hthamar pro eo Hrofensis ecclesia pre- 
sulatum susceperit; et de hhumilitate mirabili regia Osuini, 
qui ab Osuiu crudeli cede peremptus est. 

XV. Ut episcopus Aidan nautis et tempestatem futuram "predizert, 

et oleum sanctum quo hanc sedarent dederit — .. ^ 

XVI. Ut idem admotum ab hostibus urbi Tim ignem o 
amoveri .. 

XVIL Ut apposta. ecclesi cui idem accumbens obierat, ardente 
emtera domo, flammis absumi nequiverit et de interna vita 
ejus . ^ 

XVIIL De vita vel morte religiost regis Sigbercti B - 

XIX. Ut Furseus apud Orientales Anglos monasterium fecerit; e& 
de visionibus vel sanctitate ejus, cui etiam caro post mortem 
incorrupta testimonium perhibuerit — .. i 

XX. Ut defuncto Honorio pontificatu sit functus Deusdedit; ee 
qui ‘in tempore illo Orientalium Anglorum, qo Hrofonia 
ecclesise fuerint antistites - 

XXL Ut Ut provincia Mediterraneorum. Asgoron sub rege Peada 

Christiana sit facta .. - - 


racR 


139 


141 


. 443 


145 
148 
150 


151 


355 


157 
159 
160 
163 


164 


165 
169 


170 


igi 
173 


174 


179 
180 





Elenchus. Capitum. 


car, 

XXII. Ut Orientales Sexones fie quam dudur abjecerant, ub 
rege Sigbercto, pradicante Ceddo receperint 

XXIII. Ut idem episcopus Cedd loeum monasterii constrnendi ab 
Oidilualdo rege accipiens orationibus ac jejuniis Domino con- 
secraverit ; et de obitu ipsius .. 

XXIV. Ut provincia Merciorum, oociso rege Pond, fdem Christi 
susceperit: et Osuiu pro adepta victoria possessiones et 
territoria ad construenda monasteria dederit .. 

XXV. Ut questio sit mota de tempore paschis, adversus eos qui de 
Soottia venerant — .. - 

XXVI. Ut Colman victus domum redierit, et Toda pro [illo episco- 
pata sit functus : qualisque ils doctoribus fuerit habitus 
ecclesia — .. - ^ 

XXVII. Ut Eogberet, vir sanctus do natione  Anglerem, monachi- 
cam in Hibernia vitam duxerit. 

XXVIII. Ut defuncto Tuda, Vilfrid in Gallia, “Cendda md Occi- 
dentales Saxones, in provincia. Nordanhymbroram sint ordi- 
nati episcopi M .- 

XXIX. Ut Vighard presbyter ordinandus in axchiopiscopum, 
Romam de Brittania sit missus: quem remissa mox scripta 
pape apostolici ibidem obiisse narraverint m - 

XXX. Ut Orientales Saxones tempore mortalitatis ad idolatriam 
reversi, sed per instantiam Jarumanni episcopi mox sint ab 
errore correct i - - m 





LIBER IV. 


I. Ut defuncto Deusdedit, Vighard ad suscipiendum episcopatum 
Romam sit miss sed illo ibidem defuncto, Theodorus 
archiepiscopus mE et cum Hadriano abbate sit Brit- 
taniam missus - - - 

II. Ut Theodoro cuncta peragrante, Anglorum. voclesin oum catho- 
lica veritate, literarum quoque sanctarum ceperint studiis 
imbui: et ut Putta pro Damiano Hrofensis mE sit factus 
antes — .. - 

III. Ut Ceadda, de quo supra dictum. est, provincie Merclorom sit 
episcopus datus; et de vita et de olla et sepultura ejus 

IV. Ut Colman episcopus, relicta Brittania, duo monasteria in 
Scottia, unum Scotis, alterum Anglis quos secum adduxerat. 
fecerit, 





"V. De morte Osuiu et Ecgbercti ; et do synodo facta ad 
locom Herutforda, oui presidebat Archiepiscopus Theodorus 

VI. Ut deposito Vynfrido, Sexuulf episcopatum ejus acceperit, ot 
Earconuald Orientalibus Saxonibus sit episcopus datus 

VIL Ut in monasterio Bericinensi, ubi corpora sanctimonialium 
feminarum poni deberent, oxlesti sit luce monstratum .. 

‘VEIL Ut in eodem monasterio IT virginem qua se 
erat secutura, clamaverit ; utque alia de corpore egressurs, 
jam particulam futare lucis aspexerit - 





205 


206 


209 


an 


230 


xxvi Elenchus Capitum. 


car. 


IX. Que sins ostensa celitur signa cum et ipsa mater ongregationia 
illius e mundo transiret. - 


x. Vi ad cymiterim ejosdem monasteri orans once Lumen ra. 


XI. Ut rex je prorincia: Scbbi, in monacios vitam converss- ^ 


- tione finierit - m - 

XII. Ut episoopatum Occidentalivm Saxonum pro Leutherio Hadi, 
episcopatum Hrofensis ecclesim pro Putta Cuichelm, et pro 
ipeo Gefimund acceperit: et qui tune Nordanhymbrorum 
fuerint episcopi 

XIIL Ut Vilfrid episeopus provinciam Australium Sexonum m 
Christum. converterit m 

XIV. Ut intercessione Osualdi regis peatifera mortalitas sit sublata. 

XV. Ut Cedualls rex, interfecto rege Australium Saxonum AEdil- 
valch, provinciam illam seva cede ac depopulatione attriverit 

XVI. Ut Vecto insula Christianos incolas susceperit, cujus regii duo 
pueri statim post acceptum baptisma sint interempti - 

XVIL De synodo fca in campo Haethídda, presidente archio- 

"Theodoro 


Pisoopo 
XVIII. De Johanne cantatore sedis patton, qui proper docen 
dum Brittaniam venerit 


XIX. Ut Edilthryd regina virgo perpetua permanser eujus nec 
corpus in monumento corrumpi potuerit M M 


XX. Hymmwdeila — .. - 
XXI. Ut Theodorus episcopus inter oghidum " JEdileedum regen 








pacem fecerit. 

XXIL Ut vincula cojuadam opts cam pro eo mise cantarenter, 
soluta sint .. m m - 

XXIII. De vita et obitu Hilde abbatia iaa. ^ - - 


XXIV. Quod in monasterio ejus fuerit frater, cul donum canendi 
sit divinitus concessum - - - 

XXV. Qualis visio onidam viro Dei apparuerit, priusquam mona- 
sterium Coludanse urbis esset incendio Sonsunpium - 

XXVI. De morte Ecgfridi et Hlotheri regum .. e 

XXVIL Ut vir Domini Cudberct sit episcopus factus: utque in 
monachica adhuc vita positus vixerit vel docuerit - 

XXVIIL Ut idem in vita anachoretica et fontem de arente terra 
orando produxerit, et segetem de labore manuum ultra 
tempus serendi acceperit — .. 

XXIX. Utidem jam episoopus obitum suum proxime etam Her 
bercto anachoreta preedixerit - - 

XXX. Ut corpus illius post. deci annos sepulture sit corroptio- 
nis immune repertum: neo mulio post suocemor epipoopatus 
ejus de mundo transierit - 

XXXI. Ut quidam ad tumbam ejus sit & persiyi nstus 

XXXIL Ut alter ad reliquias ejus nuper fuerit ab oculi languore 
curatus 4. ” - - 


race 


339 








Elenchus. Capitum. 
LIBER V. 

car, 
I. Ut Oidiluald successor :Cudbercti in anachoretica vita, laboranti- 
; bus in mari fratribus, tempestatem orando sedaverit - 
II. Ut piscopus Johannes mutum et seabionm benedioendo curse 
verit. E - oo m 
TIL, Ut puellam languentem orando snaverit - - 7 


IV. Ut conjugem comitis infirmam aqua benedicta curved — 
'V. Ut item puerum comitis orando a morte revocaverit .. » 
‘VL. Ut clericum suum ,cadendo contritum eque orando ac benedi- 

cendo a morte revocaverit ^ ^ ^ e 

‘VI. Ut. Cedualla rex Occidentalium Saxonum, baptizandus 
"Romam venerit: sed et successor ejus Ini eadem iorum 
apostolorum limina devotus adierit — .. - 

‘VIII. Ut Theodoro defuncto archiepiscopatus gradum Berctuald 
susceperit: et inter plurimos quos ordinavit, etiam Tobiam. 
virum doctissimum Hrofensi ecclesie fecerit antistitem 

IX. Ut Ecgberct vir sanctus ad predicandum in Germaniam venire 
voluerit, nec valuerit: porro Victberct advenerit quidem ; 
sed quia nec ipse aliquid profeciast, rursum in Hiberniam 
unde venerat, redierit. 

X. Ut Vilbrord in Fresia pemdicang, "multos ad Christum conver- 
terit ; et ut socii ejus Henualdi sint martyrium paasi - 

XL. Ut viri venerabiles Suidberct in Brittania, Vilbrord Roms sint. 
in Fresiam ordinati episcopi —.. m l » 

XII Ut quidam in provincia Nordanbymbrorum a mortuis re- 
surgens, multa et tremenda et desideranda que viderat 
narraverit .. 

XIII. Ut e contra alter ad mortem veniens, oblatum sibi a damoni- 
bus codicem suorum viderit peccatorum . 

XIV. Ut item alius moriturus deputatum. sibi md inforos locum 
penarum viderit — .. 

XV. Ut if, Plorime Scottorum eodesim, instante Adamnano, catho- 

licum pascha muceperit ique idem Worom de locis sanctis 








scripserit .. 
XVI. Que in eodem libro de loco Dominios sativa passioni, 
+ et resurrectionis commemoraverit - 


XVII. Que item de loco ascensionis Dominica, et sepa pate 
archarum 


XVII. Ut Australes Saxones episcopos acceperint. Eadberctum et 
Eollan, Occidentales Dasibelon et Aldhelmum; et de scriptis 
ejusdem Aldhelmi —.. - - " 

XIX. Ut Coinred Merciorum, et Offa Orientalium Saxonum rex in 
monachico habitu Romi vitam finierint ; et de vita vel obitu 


Vilfidiepiscopi —.. 
. XX. Ut religioso abbati Hadriano Albina, Vilfrido in <plcopatam 
Acca successerit =. : - - 


"xxvii 


ries 
ago 


aga 
294 
295 
396 


297 


300 


302 


328 


33 


34r 


xxviii Elenchus Capitum. 


car, 
XXI. Ut Ceolfrid abbas regi Pictorum architectos ecclesia, simul 
et epistolam de catholico pascha vel de tonsura miseri —.. 


XXII. Ut Hiienses monachi cum mibjectia sibi monasteriis cano- 


nicum predicante Ecgbercto celel pascha oeperint  .. 
XXIII. Qui sit in greet status gentis Anglorum, vel Brittanim 
totius “ - - - - 


XXIV. Ronspitulatio chronica totius operis; et de persona Auctoris 


‘Vita Sanctorum Abbatum monasterii in Uuiramutha et Gyruum, 
Benedicti, Ceolfridi, Eosteruini, Sigfridi, atque Hustbercti, ab 
ejusdem monasterii presbytero et monacho Baeda composita .. 

Venerabilis Baedee Epistola ad Eogberctum Antistitem .. - 

Epistola Bonifacii ad Cudberthum — .. - B - 


391 
497 


GLORIOSISSIMO REGI 


CEOLUULFO!: 


BAEDA FAMULUS CHRISTI, ET PRESBYTER. 


ISTORIAM Gentis Anglorum ? Ecclesiasticam quam nuper 
edideram, libentissime tibi desideranti, rex, et 

prius ad legendum ac probandum transmisi, et nunc ofthe follow- 
ad transscribendum ac plenius ex tempore meditan- 
dum retransmitto: satisque studium tue sinceritatis amplector, 
quo non solum audiendis Scripture sancte verbis aurem sedulus 
accommodas, verum etiam noscendis priorum gestis sive dictis 
et maxime nostre gentis virorum illustrium, curam vigilanter 
impendis, Sive enim historia de bonis bona referat, ad imitan- 
dum bonum auditor sollicitus instigatur; seu mala commemoret 
de pravis, nihilominus religiosus ac pius auditor sive lector 
devitando quod noxium est ac perversum, ipse sollertius ad 
exsequenda ea que bona ac Deo digna esse cognoverit, accen- 
ditur. Quod ipsum tu quoque vigilantissime deprehendens, 
historiam memoratam in notitiam tibi simulque eis quibus te 
+ Cooluulfo] Seebelow,Hib.v.o.23, co. 15, 2, ‘Anglorum sive Saxo- 
with note there. num gens, and then a part of that 
NE lorum] By this name here race, as also in c. 15. By Beda, 
lesignates the whole of the however, who belonged himself to 
pools inhabitants of Britain, the Angle section of the Anglo- 
although in lib. i. c. 15, and else- Saxon race, that race is commonly 
where, he distinguishes between called the Angli. And in his time 
Angles and Saxons. This double the Angles, besides that they had 
use of the name Angli bas led to peopled the greater part of South 
some confusion. We may remark Britain, were in fact the more promi- 
exactly the same of the name nent tribe of the two. See Intro- 


Saxones; this name first being used duction. 
to designate the whole race, as in 


[^ B 


2 Bede Profatio. 


regendis divina preefecit auctoritas, ob generalis curam salutis 
latius propalari desideras. 

Ut autem in his que scripsi, vel, cseteris auditoribus sive lec- 
toribus hujus Historie occasionem dubitandi subtraham, quibus 
hec maxime auctoribus didicerim breviter intimare curabo. 
Beda thanks Auctor ante omnes atque adjutor opusculi hujus 
Paver ters"? Albinus? abba reverentissimus vir per omnia doc- 
Abbot Albinus, tissimus extitit; qui in ecclesia Cantuariorum a 
beate memorim Theodoro archiepiscopo et Hadriano abbate 
viris venerabilibus atque eruditissimis institutus, diligenter 
omnia que in ipsa Cantuariorum provincia vel etiam in contiguis 
eidem regionibus a discipulis beati papse Gregorii gesta fuere, 
vel monimentis literarum vel seniorum traditione cognoverat: 
et ea mihi de his que memoria digna videbantur, per religiosum 
Lundoniensis ecclesie presbyterum. Nothelmum’, sive literis 
mandata sive ipsius Nothelmi viva voce referenda, transmisit. 
Qui videlicet Nothelmus postea Romam veniens, nonnullas ibi 
beati Gregorii paps simul et aliorum pontificum epistolas, per- 
scrutato ejusdem sancte ecclesie Romans scrinio permissu ejus 
qui nunc? ipsi ecclesise presest Gregorii pontificis, invenit, rever- 


men tibi vice remunerationis sque 


1 Albinus] A disciple of Arch- 
bishop Theodorus, who died abbot of 
the monastery of SS. Peter and Paul 
at Cant See infra, v. 20. 


‘The following letter, addressed to 
him by Beds in gratitude for his 
help towards this history, is given 


by Mabillon, Vetera Dd 
9: ‘Desideratissimo et reveren- 
tissimo patri Albino Beda Christi 
famulussalutem, Gratantiasime sus- 
cepi munuscula tus dilectionis, qua 
per venerabilem fratrem nostrum 
Nothelmum presbyterum mittere 
dignatus ee, et maxime litteras qui- 
bus me secunda vice in Ecclesiastica. 
gentis nostre Historia, ad quam me 
scribendam jamdudum instigaveras, 
creber adjuvare atque instituere cu- 
rasti. Propter quod et ipse tibi 
rectissime eandem historiam, mox 
ut consummare potui, ad tranascri- 
bendum remisi. Sed et aliud, quod 
te partim desiderare comperi, volu- 


ad transscribendum destinavi, 
licet illud quod de structura templi 
Salomonis atque allegorice ejus in- 
terpretatione nuper edidi. Teque, 





pium Judicem sedulus intercedere 
memineris, sed et eos ad quos eadem. 
nostra opuscula pervenire feceris, 
hoc idem facere monueris. Bene 
vale, semper amantissime in Christo 
pater optime," 

2 Nothelmum] He was afterwards 


archbishop of Canterbury. Bede 
Contin. ad a. 735. 

? dus qui nunc] ‘Gregory III 
ascended the papal throne on 18th 
March, A.D. 731: and aa Beda alludes 
to events which occurred on roth 
June ensuing, and as some little 
interval may be supposed to have 
elapsed between the completion of 


Bela: Prafatio, 3 


susque nobis nostre Historie inserendas, cum consilio prefati 
Albini reverentissimi patris adtulit. A principio itaque voluminis 
hujus usque ad tempus quo gens Anglorum fidem Christi 
percepit, ex priorum maxime scriptis binc inde collectis ea 
qus promeremus didicimus. Exinde autem usque ad tempora 
presentia, que in ecclesia Cantuariorum per discipulos beati 
pape Gregorii sive successores eorum, vel sub quibus regibus 
gesta sint, memorati abbatis Albini industria Nothelmo, ut 
diximus, perferente cognovimus. Qui etiam provincie Orien- 
talium simul et Occidentalium Saxonum nee non et Orientalium 
Anglorum atque Nordanhymbrorum, a quibus presulibus vel 
quorum tempore regum gratiam evangelii perceperint, non- 
nulla mihi ex parte prodiderunt. Denique hortatu precipue 
ipsius Albini ut hoc opus adgredi auderem provocatus sum. 
Sed et Danihel! reverentissimus Occidentalium Bishop 
Saxonum episcopus qui nunc usque superest, non-  Denibel 
nulla mihi de historia ecclesiastica provincie ipsius simul et 
proxima illi Australium Saxonum nec non et Vecte insule, 
literis mandata declaravit. — Qualiter vero per ministerium 
Ceddi et, Ceadda religiosorum Christi sacerdotum, vel provincia 
Merciorum ad fidem Christi quam non noverat, pervenerit, vel 
provincia Orientalium Saxonum fidem quam olim exsufflaverat, 
recuperaverit, qualis etiam ipsorum patrum vita vel obitus 
extiterit, diligenter a fratribus monasterii quod ab ipsis conditum 
Lestingaeu? cognominatur, agnovimus. Porro in the monks of 
provincia Orientalium Anglorum que fuerint gesta ^ lestingham, 
ecclesiastica, partim ex scriptis vel traditione priorum, partim 
reverentissimi abbatis Esi relatione comperimus. At ana abbot 
vero in provincia Lindissi que sint gesta erga fidem. el. 
this work and its circulation, it is Church of Rome; and that this por- 
generally presumed thai reference is tion of the prefsco—tho authoritiea 
ere made to the third, not the upon which the work was compiled 
second, Pope Gregory. It is by no —acoompanied it when sent, in its 
however, that unfinished state, for the inspection 
the access to the Papal Registers, of of Ceolwulf Stevenson. 
which Nothelmus availed himself, ! Danthel] See v. 18, and note 
was granted by Gregory IL, who, there. 
before his accession to the PapalSee, — ? Lastingaes) See iii, 23, and 
19 May, A.D. 715, was librarian to the note th 
Ba 


4 Beda Prafatio. 


Christi quieve successio sacerdotalis extiterit, vel literis reveren- 
tissimi antistitis Cynibercti! vel aliorum fidelium virorum viva 
voce didicimus. Que autem in Nordanhymbrorum provincia 
ex quo tempore fidem Christi perceperunt usque ad presens per 
, diversas regiones in ecclesia sint acta,non uno quolibet auctore, sed 
fideli innumerorum testium qui hee scire vel meminisse poterant 
adsertione cognovi, exceptis his que per meipsum nosse poteram. 
Inter que notandum, quod ea que de sanctissimo patre et 
antistite Cudbercto vel in hoc volumine vel in libello Gestorum. 
ipsius conseripsi, partim ex eis que de illo prius a fratribus 
ecclesise Lindisfarnensis scripta reperi adsumpsi simpliciter fidem 
historie quam legebam accommodans, partim vero ea que 
certissima fidelium virorum adtestatione per me ipse cognoscere 
potui sollerter adjicere curavi. Lectoremque suppliciter obsecro, 
ut si qua in bis que scripsimus aliter quam se veritas habet 
posita repererit, non hoc nobis imputet qui, quod vera lex 
historism est, simpliciter ea que fama vulgante collegimus ad 
instructionem posteritatis literis mandare studuimus. 
Preterea omnes? ad quos hec eadem Historia pervenire 
poterit nostra» nationis legentes sive audientes suppliciter precor, 
"ut pro meis infirmitatibus et mentis et corporis apud supernam 
Clementiam sepius intervenire meminerint ; et in suis quique 
provinciis hanc mihi sue remunerationis vicem rependant, ut 
qui de singulis provinciis, sive locis sublimioribus, quse memo- 
ratu digna atque incolis grata credideram diligenter adnotare 
curavi, apud omnes fructum pie intercessionis inveniam. 
1 Cynibercti] See iv. 12, v. 23. hiatus here, and inserts the Para: 
* Preterea...inveniam) Thislast graph at the end of the His 
paragraph is placed at the end of FF'the scribe had been doubtfal to 
the History by every good MS. ex- which place to refor it, perhaps bav- 


cept More's, and the Harleian 4978. ing examples of both arrangements 
One of the Cotton MSS. leaves a before him. 


HISTORIA ECCLESIASTICZE GENTIS 
ANGLORUM 


LIBER PRIMUS. 


CAP. I! 
De situ Brittanie vel Hibernia, et priscis earum incolis. 


RITTANIA oceani insula, cui quondam? Albion nomen fuit, 

inter septentrionem et occidentem locata est, ite of 
Germanie, Gallie, Hispanie, maximis Europm Britain. 
partibus multo intervallo adversa. Que per milia passuum 
Octingenta? in boream longa, latitudinis habet milia ducenta, 
exceptis dumtaxat prolixioribus diversorum promontoriorum 
tractibus, quibus efficitur ut circuitus ejus quadragies octies 
septuaginta quinque milia compleat. Habet* a meridie Galliam 
Belgicam, eujus proximum litus transmeantibus aperit civitas 
qu dicitur Rutubi portus, a gente Anglorum nunc corrupte - 


* Car, L] This description of Bri- 
tain is pieced from the accounts of 
Plinius, Solinus, Orosius, Dio Cas- 
sius, and Gildas. 

3cui quondam] ‘Inter Septen- 
trionem et Occidentem jacet; Ger- 
manie, Gallie, Hispsnie, multo 
maximis Europe partibus magno 
intervallo adversa. Albion ipsi no- 
men fuit . . . abest a Gessoriaco 
Morinorum gentis litore, proximo 
trajectu quinquaginta M . .. Agrippa 

itudinem D.c00. M. pass, osse . . 

it.’ Plinius Secundus, iv. 30. 
 octingenta) 'Octingentorum in 
longo milium, ducentorum in lato 
spacium, exceptis diversorum prolixi- 
oribus promontoriorum tractibus." 


Gildas, Historia, i. ‘Octingenta et 
amplius millia passuum longa... 
Circuitus Britannize quadragies octies 
inta quinque milli passuum 
Solini Polyhistoria, xxii. 





tuagi 
sunt.’ 

* Habet| 'Habet a meridie Gal- 
lins; cujus proximum littus trans- 
meantibus civitas aperit, que dicitur 
Butubi portus. .. A tergo unde 
oceano infinito patet Orcadas insulas 
habet, Totius Orbis Descriptio, 
quoted in Monumenta Historica 
Britannica, p. xix. 

* Rutubi portus] Ritupis, Anto- 
minus; Ratupis, Tabula Peutingeri- 
ana; Povro/ma, Ptolemgus; Ru- 
tupis, Notitia utriusque Imperii; 
Rutupie, Ammianus Marcellinus; 


6 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. 1. 
Reptacestir vocata, interposito mari a Gessoriaco Morinoram 
gentis litore proximo, trajectu milium quinquaginta, sive, ut 
quidam! scripsere, stadiorum quadringentorum quinquaginta. A 
tergo autem, unde oceano infinito patet, Orcadas insulas habet. 
Opima frugibus atque arboribus insula, et alendis apta peco- 
lteprodue, — ribus ac jumentis; vineas etiam quibusdam in locis 
germinans: sed et avium ferax terra marique generis diversi. 
Fluviis quoque multum piscosis, ac fontibus preclara copiosis, 
et quidem precipue issicio* abundat et anguilla. Capiuntur 
autem sepissime et vituli marini, et delphines, necnon et 
pallens : exceptis variorum generibus conchyliorum ; in quibus 
sunt et museule, quibus inclusam sepe margaritam, omnis 
quidem coloris optimam inveniunt, id est, et rubicundi, et 
purpurei, et jacintini et prasini sed maxime candidi. Sunt 
et cochlee satis superque abundantes, quibus tinctura coccinei 
coloris conficitur, cujus rubor pulcherrimus nullo unquam solis 
ardore, nulla valet pluvisrum injurias pallescere; sed quo 
vetustior est, eo solet esse venustior. Habet fontes salinarum, 
habet, et fontes calidos, et ex eis fluvios balnearum calidarum, 
omni stati et sexui per distincta loca, juxta suum cuique 
modum accommodos. Aqua enim (ut sanctus Basilius? dicit) 
fervidam qualitatem recipit, quum per certa quedam metalla 
transcurrit, et fit non solum calida, sed et ardens. Quse etiam 
venis metallorum *, eris, ferri, et plumbi et argenti fecunda, 
gignit et lapidem gagatem plurimum optimumque: est autem 
nigrogemmeus et ardens igni admotus, incensus serpentes fugat, 
adtritu calefactus adplicita detinet sque ut succinum. Erat 





Reptacester, Henry of Huntingdon; orépas be peréddow woóryros ward 
mow Richborough. Nennius calla 2. Mdfolow mposAaBoboa, ir Ths 
the whole lale of Thanet Ruichim. ^ abrü ‘rod wwotror alriar (lovea 


4 H quidam] 5 m xpo. otra dx- 
cee niv fs js Kekrudis 
oe tr seti d 


xal rerpaxociovs 73 cwvropírorov. gam gagates 








Dio Cassius, Hist. Rom. xxxix. 
* A Gessoriaco de Galliis Ritupis 
portu Britanniarum stadia numero 
oo0.t.” Antoninus, Itinerarium, 

? inicio] A pike. Cf. "esox." 

? 8. Basilius] "Hy 8% wad Oep- 








copiam ; 
hio plurimus optimusque est Pc 
si decorem requiras, ni 
Si nator, aque ario olo Te- 
stinguitur: si potestatem, attritu cale- 
factos applicita detinet [que] atque 
succinum. Solinus, xxii. 








Car.1] . 00 Gentis Anglorum. 7 


et civitatibus! quondam viginti et octo nobilissimis insignita, 
preter castella innumera, que et ipsa muris, turribus, portis, 
ac seris erant instructa firmissimis, 

Et quia prope sub ipso septentrionali vertice mundi jacet, 
lucidas* state noctes habet; ita ut medio sepe and climate. 
tempore noctis in questionem veniat intuentibus, utrum cre- 
pusculum adhuc permaneat vespertinum, an jam advenerit 
matutinum, utpote nocturno sole non longe sub terris ad orien- 
tem boreales per plagas redeunte: unde etiam plurime longitu- 
dinis habet dies estate, sicut et noctes contra in bruma, sole 
nimirum tunc Lybicas in partes secedente, id est, horarum decem 
‘et octo: plurime item brevitatis noctes estate et dies habet, in 
bruma, hoc est, sex solummodo squinoctialium horarum : cum 
in Armenia, Macedonia, Italia, ceterisque ejusdem linee regio- 
ibus longissima dies sive nox quindecim, brevissima novem 
compleat horas. 

Hee in presenti, juxta numerum librorum quibus Lex Divina 
scripta est, quinque gentium linguis, unam eamdem- tts gs, 
que summe veritatis et vere sublimitatis scientiam Peoples. 
scrutatur et confitetur, Anglorum? videlicet, Brettonum, Scot- 
torum, Pictorum et Letinorum ‘, que meditatione Scripturarum 

? civitatibus] Contrast with this Caer Sciont or Custeint, Segon- 


Cresar'a description of an ‘oppidum,’ tiscum, Carnarvon. 
B.G. v. a1, and Strabo's of a rd, _? Iucidas) 'In Britannia xvii 





Geogr. iv. quoted M. H. B. p. 
"The number of twenty eight is also 
given by the so-called Nemnius, o. 
Ixvii, but Ptolemy, ii. 2,ciro. a.D.120, 
counts fifty-six,’ and Marcianus, 
M. H. B. p. xvii, third century, fifty- 
nine, The date of Nennius' list is 
fixed by the appearance of the name 
Caer Guorthigern among the cities, 
The chief places which have been 
identified areCaer Ebrauc, Eboracum, 
York; Caer Municip, probably Veru- 
lamium near St. Alban’s; Caer Colun, 
Camalodunum, Colchester ; the two 
Caer Gwents—one Venta Belgarum, 
Winchester, one Venta Icenorum, 
Caistor : the two Caer Legions—one 
Deva, Chester, one Isce, Caerleon ; 
Caer Guoricon, probably Uriconium, 
‘Wroxeter ; Caer Ceint, Canterbury ; 


[hore sunt] ubi estate lucide noctes 
titi diebus accedente sole 
propius verticem mundi, angusto 
lucia ambitu, subjecta terme con- 
tinuos dies habere senis mensibus ; 
noctesque e diverso ad brumam re- 
moto. Plin. ii. 77. 
? Anglorum) Teutonic. Seec. 15, 
and note there. 
* Latinorum] ‘In minute ethno- 
logy, it may perhaps be better to 
of the Legionary population 
rather than of the Latin. This is 
because & Roman population might 
be anything but native to Rom 
Tt might be strange to Ital 
to the Italian language. What might 
thus have been the case, actually was 
so. "The imperial forces which oocu- 
pied Britain, and supplied what is 











8 Historia Ecclesiastica 


emteris omnibus est facta communis. 


[Lazs. 1. 
In primis autem hee 


insula Brettones solum! a quibus nomen? accepit, incolas 
habuit, qui de tractu Armoricano’, ut fertur, Brittaniam advecti, 
australes sibi partes illius vindicarunt. 

Et cum plurimam insule partem, incipientes ab austro, 
possedissent, contigit gentem Pictorum de Scythia‘, ut perhi- 
bent, longis navibus non multis oceanum ingressam circum- 


usually called the Roman element to 
the original Keltic basis, were Ger- 
mans, Gauls, Iberians, &c. as the 
case might be; rarely pure Roman. 
Tho Notitia utriusque [mperii, adocu- 
ment referrible to some time subse- 
quent to the reign of Valens—inas- 
much as it mentions the province of 
Valentia gives us, ae elementa of 
our legio tion, — 

1. Germans? ie Tungricn, Tun 







ters), Morini, Galli, 
3. Iberians : Hispani. 
4. Probable Slavonians: Dalmate, 
Dici, Thraces Thaifale, 
£ Sy and 6. Mauri’ 
‘ith’s Dict. art. Britan- 
E E 
? Brettones solum) Probably Celts 
of the Kymric type ; although Meri- 
vale, i. 404, supposes a Gaelic im- 
migration before the Kymric one. 
We must except the Belge, whom 
Cesar found in South Britain, and 
describes as mostly Teutons, B. G. 
i3. Merivale, i. 223, thinks that 
they may have been Kymry who 
became mixed with Teutons before 
their immigration from the north of 
France. See the matter well summed 


up by Palgreve, Ang. Bax, Eng. 4- 
? nomen] Brettones is but a cor- 
ruption of Britanni, whence the name 


Britannia. The name Britanni was 
probably given by Iberian coasting. 
voyagers, Its root is the Celtic ‘bri,’ 
strength ; but its form is undoubtedly 
Iberic, sharing as it does the medial 
syllable *etan' with other Iberic 
nations: e.g. Aqu-itan-i, Lus-itan-i, 
Maur-etan-i, &c. See Taylor's Words 


and Places, p. 60. 

? tractu Armoricano] ‘Smith as- 
sumes that by the words “tractu 
Armoricano” "Beda means modern 
Bretagne, but this is by no means 
clear when we remember the state- 
ment of Cer, B. G. vil 57, 
"universe civitates que oceanum 
attingunt Gallorum consuetudine 


Armoric aj tur.” The word 
Armorica, compounded of 
Paro" before, and “more,” tho sea, i 


consequently capable ofa much wider 
interpretation than has been assigned 
to it.’ Stevenson. 

* Pictorum de Scythia] Hence the 
famous Pictish controversy; for Scy- 
thia is a general name for the Scan- 
dinavian continent. If we rely on 
Beda'sauthority, weshall oonsiderthe 
Picta to be Scandinavians with Pin- 
kerton and Latham. But they were 
probabl rather Celta of the Kymric 
type, wl ing beyond the pale of 
Roman ci tion, had maintained 
their savageness of manners; and 
were the same who were known to 
the Romans by the name of Caledonii 
and Mate. It is not before the 
fourth century that we hear of Picti; 
and by this name probably ‘the Ro- 
mans meant merely painted people, 
without any consideration about 

anguage, or other ethnical 
melde t does not appear that 
the Scots from Ireland were self- 
pointer and hence the distinction.’ 

urton's Hist. of Scotland, i. 207. 
See too Scott, Periodical Criticism, 
"Works, xx. 301; Palgrave, Ang. 
Sax. Eng. P.7. They are known to 
the Irish chroniclers by the name 
of Cruithneach. 





Car. 1] Gentis Anglorum. 9 


agente flatu ventorum, extra fines omnes Brittanie Hiberniam 
pervenisse, ejusque septentrionales oras intrasse, atque inventa 
ibi gente Scottorum, sibi quoque in partibus illius sedes petisse, 
mec inpetrare potuisse. Est autem Hibernia insule omnium 
post Brittaniam maxima, ad occidentem quidem Brittanise sita ; 
sed sicut contra aquilonem ea brevior, ita in meridiem se 
trans illius fines plurimum protendens, usque oontra Hispanis 
septentrionalia, quamvis magno squore interjacente, pervenit. 
Ad hanc ergo usque pervenientes navigio Picti, ut diximus, 
petierunt in ea sibi quoque sedes et habitationem donari. 
Respondebant Scotti, quia non ambos eos caperet insula: ‘sed 
possumus, inquiunt, ‘salubre vobis dare consilium quid agere 
valeatis. Novimus insulam aliam esse non procul a nostra, 
contra ortum solis, quam spe lucidioribus diebus de longe 
aspicere solemus. Hanc adire si vultis, habitabilem vobis facere 
valetis: vel si qui restiterit, nobis auxiliariis utimini' ltaque 
petentes Brittaniam Picti, habitare per septentrionales? insule 
partes ceperunt, nam austrina Brettones occupaverant. Cum- 
que uxores Picti non habentes peterent a Scottis, ea solum 
conditione dare consenserunt, ut, ubi res perveniret in dubium, 
magis de feminea regum prosapia, quam de masculina regem 
sibi eligerent; quod usque hodie apud Pictos constat esse 
servatum. . 
Procedente autem tempore Brittania post Brettones et Pic- 
tos, tertiam Scottorum nationem? in Pictorum parte recepit; 


1 per septentrionales] ‘The line of 
separation between the Scotch and 
Irish Kelts . . . would run obliquely 
from 8.W. to N.E, straight up Loch 
Fyne, following nearly the boundary 
between Perthshireand Argyle,trend- 
ing to the N.E. the present. 
boundary between Perth and Inver- 
ness, Aberdoen and Inverness, Banff 
and Elgin, till about the mouth of 
the river Spey. The boundary be- 
tween the Picts and English may 
have been much lese settled, but it 
probably ran from Dumbarton, along 
the upper edge of Renfrewshire, 
Lanark, and Linlithgow, till about 
‘Abercorn ; that is, along the line of 


the Clyde to the Frith of Forth.’ 
Kemble’s Saxons in England, ii. 
f e Innes Scotland in the 

fiddle pp. xi-xvii. 

?. Scoltorum nationem] According 
io the Irish chroniclers Cormac 
O'Conor, king of Ulster, ravaged the 
conata of Argyle and the isles about. 
A.D. 240; and subsequently assigned 
Cantire, Knapdale, Lorn, Argyle, 
and Bresdalbane to Cairbre Riada 
for a fixed possession, O'Conor's 
Rerum  Hibernicarum Scriptores, 
ii. 4r, 38. ‘There was probably 
& flux and reflux of population, 
and the history of these tribes is 
much clouded by fable; Palgrave, 


10 Historia Ecclesiastica [Lt 
qui duce Reuda' de Hibernia progressi, vel amicitia vel ferro 
sibimet inter eos sedes quas hactenus habent, vindicarunt: 
a quo videlicet duce usque hodie Dalreudini vocantur, nam lingua 
eorum? ‘daal’ partem significat. Hibernia autem et latitudine 
sui status, et salubritate, ac serenitate serum multum Brittanie 
prestat, ita ut raro ibi nix plusquam tridusna remaneat: nemo 
propter hiemem aut fona secet estate, aut stabula fabricet 
jumentis: nullum ibi reptile videri soleat, nullus vivere serpens? 
valeat: nam sspe illo de Brittania adlati serpentes, mox ut 
proximante terris navigio, odore aeris illius adtacti fuerint, 
intereunt: quin potius omnia pene que de eadem insula sunt 
eontra venenum valent. Denique vidimus* quibusdam a ser- 
pente percussis, rasa folia? codicum qui de Hibernia fuerant, 
et ipsam rasuram aque immissam ac potui datam, talibus 
protinus totam vim veneni grassantis, totum inflati corporis 
absumsisse ac sedasse tumorem. Dives lactis ac mellis insula, 
nec vinearum expers, piscium volucrumque, sed et cervorum 
caprearumque venatu insignis. Heo autem proprie patria 
Scottorum est: ab hac egressi, ut diximus, tertiam in Brittania 
Brettonibus et Pictis gentem addiderunt. Est autem sinus 
maris permaximus, qui antiquitus gentem Brettonum a Pictis 
secernebat, qui ab occidente in terras longo spatio erumpit, 
ubi egt civitas Brettonum munitissima usque hodie que vocatur 
Alduith*: ad cujus videlicet sinus partem septemtrionalem 
Scotti, quos diximus, advenientes, sibi locum patrise fecerunt. 
Eng. p. 28. The tenth 


Sax. 
i acest iod Cairbre, Fergus the 
son of Ero, mding to Bucha- 


It is certainly Teutonic: cf. the 
Saxon ‘dal,’ modern German * theil." 
? serpens] ‘Tilic nullus anguis; 


mars Fergus IL, tho fortieth king 
of Scotland, led the final migration 
from Ireland about A.D. 500. 

1 duce Reuda] This may well be 
Oairbre Riada, whose second name 
is probably ‘ruadh,’ the Gaelio for 
red. But it is hard to believe that 
such a surname would have been 
incorporated into the name of the 
country. “Dalrinds is alo spelt Dal 


? lingua eorum) Latham states that 
the word ‘dal’ is not Irish but Norse. 


Solinus, xxii. 
* vidimus] The Saxon version has 
“some men saw.’ 
* folía] ‘Reperta est herba qum 
vocatur Britannica... 
[y quoque et contra ser- 
tes! Plin. xxv. 6. 

* Alcluitk) * Quod linguaeoram[; 
Brettonum] significat petram Clui 
est enim juxta flavium nominis illi 
Infra, o. 12. Tho first syllable is 
common to Albion, Albania, both 
which signify the hilly land. By 






Car.n.] Gentis Anglorum. ll 


CAP. IL! 


Ut Brittaniam primus Romanorum Gaius Julius adierit. 


VznUM eadem Brittania Romanis usque ad Gaium Julium 
Ceesarem inaccessa atque incognita fuit: quianno*ab | 2o.5* 
Conquest by 
Urbe condita sexcentesimo nonagesimo tertio, ante Julius Cesar. 
vero incarnationis Dominiee tempus anno sexagesimo, functus 
gradu consulatus cum Lucio Bibulo*, dum contra Germa- 
norum Gallorumque gentes qui Rheno tantum flumine dirime- 
bantur, bellum gereret, venit ad Morinos, unde in Brittaniam 
proximus et brevissimus transitus est, et navibus onerariis 
atque actuariis‘ circiter octoginta preparatis, in Brittaniam 
transvehitur, ubi acerba primum pugna fatigatus, deinde adversa 
tempestate correptus, plurimam classis partem, e& non parvum 
numerum militum, equitum vero pene omnem, disperdidit. 
"egressus in Galliam, legiones in hiberna dimisit, ac sexcentas 
naves utriusque commodi? fieri imperavit: quibus iterum in 
Brittaniam primo vere ® transvectus, dum ipse in hostem cum 


the Romans, Alcluith was called 
Britannodunum ; now by transpo- 
sition it has become Dumbarton. 
In A.D. 756 it was taken by Eadberht 
of Northumbria, and Aonghus king 
of the Picts (infra, Continuation of 

leda) ; and in A.D. 870 ‘was destroyed 


word from Orosius, vi. 8,9. The 
date 5.0., and the description of the 
stakes at the ford over the Thames, 
are the only contributions to it by 
Beda himself 
phe Bibulo) These threo 
dates are unfortunate, being neither 
consistent with each other, nor with 
the true date. Cesar's first inva- 
sion, as we learn from himeelf, took 
2.0. 55, 4.0.0, 699, when 
ompeius and Crassus were the 
consule, B. G. iv. 23; cf. Clinton's 
Fasti Hellenici, i. 188. ^ But 
Beda’s mistake is easily traced. 
Eutropius, Breviar. vi, 17, mentions 








the invasion of Britain a few sent- 
ences after giving the date A.v.c. 
693, coss. Cesar and Bibulus. Beda 
has only supplied the date B, 
which he did no doubt from the date 
A.U.O, making a mistake of one 


YI sum Lucio Bibulo] Mareus Cal- 
purnius Bibulus. But both Orosius 
and Eutropius make the same mis- 


* aotuartis] Swift ssilers. Seo 
Ces, B. G. v. 1. 











*actuaril! They were 
;' i.e. shallow, for convenienoe of 
sailing and drawing ashore, and 
"latiores, i.e. wide, for convenience 
of freight. 

rimo vere) In the summer. 
‘About 18th August,’ Stev. Ceerar’s 
previous chapter refers to the preva- 
lence of the Corus, which is à sum- 
mer wind, 





12 Historia Ecclesiastica ^ [Lrs.i. 


exercitu pergit, naves in anchoris stantes, tempestate correpts, 
vel conlise inter se, vel arenis inlise ac dissolute sunt: ex 
quibus quadraginta perierunt, cetera cum magna difficultate 
reparate sunt. Cesaris equitatus primo congressu a Brittanis 
victus! ibique Labienus tribunus? occisus est: secundo prelio 
cum magno suorum discrimine victos Brittanos in fugam vertit : 
inde ad flumen Tamensim profectus. In hujus ulteriore ripa 
Cassobellauno duce immensa hostium multitudo consederat, 
ripamque fluminis ac pene totum sub aqua vadum acutissimis 
sudibus prestruxerat: quarum vestigia sudium ibidem usque 
hodie visuntur, et videtur inspectantibus quod singule earum 
ad modum humani femoris grosse, et circumfuse plumbo immo- 
biliter erant in profundum fluminis infixe : quod ubi a Romanis 
deprehensum ac vitatum est, barbari legionum impetum non 
ferentes, silvis sese obdidere ; unde crebris irruptionibus Romanos 
graviter ac sepe lacerebant. Interea Trinovantum firmissima 
civitas * cum Androgio® duce datis quadraginta obsidibus Cesari 
sese dedit: quod exemplum secute urbes alie complures in 
fodus Romanorum venerunt. lisdem demonstrantibus, Cesar 
oppidum Cassobellauni* inter duas paludes situm, obtentu 
insuper silvarum munitum, omnibusque rebus confertissimum, 
tandein gravi pugna cepit. Exin Cwear a Brittania reversus in 
Galliam, postquam legiones in hiberna misit, repentinis bellorum 
tumultibus undique circumventus et conflictatus est. 


pictus] Crear does not own to 
this defeat, B. G. v. 15. 

7 Labiens tribunus] *Q, Loberius 
Durus, tribunus militum, B. G. v. 
15. Confounded by Orosius with 
the better known Labienus who fell 
at the battle of Munda. Tradition 
refers this battle to Chilham, which 
Camden says was once Julham, in 
Kent, Gough's edition, i. 313;-and a 
large tumulus in the neighbourhood 
is still known by the name of * Jula- 
ber's Grave.’ See Taylor's Words and 
Places, p.332; and Smith’snote in loo. 

? quarum .. . infize) Beda’s own. 
Camden supposes the place to have 
been Coway Stakes, near the mouth 
of the Wey, i. 242. 

* Trinovantum firmissima civitas) 
Both this and the ‘oppidum Casso- 





bellauni, mentioned below, have been 
supposed to be Verulamium, near the 
present St. Alban’s, Stevenson makes 
the former Londinium, Merivale 
identifies the latter with Verula- 
awe A43. Androgorio, Oros 
regio io, Orosius, 
Mandubratius is the name given by 
Cesar, B. G. v. ao, ‘Mandu’ is 
also an element in Veromandui, Car- 
E andus, _Manducssedum, Man- 
lul so that perl ndrogius 
is corrupted. from Mondubrogius, 
which would also be akin to the 
name as given by Cesar. Smith. The 
same element enters into Imanu- 
entius, the name of Mandubratius’ 
father; Crs. B. G. v, ao. 
* Cassobellauni]  Cassobellanum, 








Oros. 


Car. ur.] Gentis Anglorum. 13 


CAP. III? 


Ut eamdem secundus Romanorum. Claudius adiens, Orcadas etiam insulas. 
Romano adjecerit imperio. Sed et Vespasianus ab eo miarus, Vectam 
quoque ineulam Romanis subdiderit. 


Anno autem? ab Urbe condita septingentesimo nonagesimo 
octavo Claudius imperator, ab Augusto quartus, cu- 


AD. 43. 
piens utilem? reipublice ostentare principem, bellum io Mg 
"ubique, etvictoriam undecumque quesivit. Itaque Claudius, 


expeditionem in Brittaniam movit, que excitata in tumultum 
propter non redhibitos transfugas* videbatur. "Transvectus in 
insulam est, quam neque ante Julium Cesarem, neque post eum. 
quisquam adire ausus fuerat, ibique sine ullo prelio ac sanguine 
intra paucissimos dies* plurimam insule partem in deditionem 
recepit. Orcadas" etiam insulas ultra Brittaniam in oceano 
positas Romano adjecit imperio, ac sexto quam profectus erat 
mense Romam rediit, filioque suo Brittanici nomen imposuit. 
Hoc autem bellum quarto* imperii sui anno complevit, qui est 


1 Car. IIL] Pieced from frag- 
ments of Orosius and Eutropius, with 
but one sentence of Beda's own. 
From ‘cupiens’ to ‘rediit’ is from 
Oros. vii 5; ‘filio . . . imposuit, 
Eutrop. vii. 13; ‘quo etiam . . . me- 
moratur, Oros, vii. 5; ‘abeodem... 
subjogavi& Eutrop. vii. 29; 'Suc- 
cedens . . . subversa sunt,’ id. vii. 14. 

? Anno autem , . . octavo] The real 
date is A. 796, AD. 43. Clinton, 
Fasti Ror 


5 sine ullo pralio] Orosius here 
quotes from Suetonius, pref 
with *ut verbis Suetonii 
logusr? Tho quotation is miles, 
‘sine ullo prelio aut sanguine intra 
Pancimimos diem parto inmlm in 

itionem recepta, sexto quam pro; 








* infra paucistimos dics) Claudius 
in person was summoned by Plautius, 
came from Rome in. haste to Britain, 







2 gupícna ilem] 'cuplene se uti- 
lem? 


« ranges) Verichad been driven 
from Britain to Gaul, and had per- 
suaded Claudius to undertake the 
eduction of the island, Dio Caius 

lx. 19. Coins are still extant on 
which Verio is styled a son of Comius. 
Wright supposes that the sons of 
Comius, who bad ruled in Sussex 
and Hampshire, were at this time 
oppressed by tho sons of Cunobelin, 
Celt, Roman, and Saxon, pp. 19, ao. 





fought one battle, took Camulo- 
dunum, and returned to Gaul after 
sixteen days. Dio Cass. Ix. 19-33. 
But the war continued under Plautius 


for seven years. 

* Oreadaa) Tacitus claims the dis- 
covery and conquest of the Orkneys 
for Agricola, Agric. 1 

quarto geno] The later half 
of Claudius fourth year nda 
with A.D. 43. But Claudius’ return 
to Rome was in AD. 44. Clint. 
F.R.i. 26. 


14 Historia Ecclesiastica. [Lrs.1. 


annus ab incarnatione Domini quadragesimus sextus : quo etiam 
anno! fames gravissima per Syriam facta est, que in Actibus 
Apostolorum per prophetam Agabum predicta esse memoratur. 

and Ve. Ab eodem Claudio Vespasianus?, qui post Neronem 

pasianus. imperavit, in Brittaniam missus, etiam Vectam 
insulam Brittanie proximam a meridie, Romanorum ditioni 
subjugavit; que habet? ab oriente in occasum triginta circiter 
milia passuum, ab austro in boream duodecim, in orientalibus 
suis partibus mari sex milium, in occidentalibus trium a meri- 
diano Brittanim litore distans. Succedens autem Claudio in 
imperium Nero, nihil omnino in re militari ausus est. Unde 
inter alia Romani regni detrimenta innumera Brittaniam pene 
amisit: nam duo sub eo nobilissima oppida * illic capta atque 
subversa sunt. B 

CAP. IV. 


Ut Lucius Brittanorum rea missis ad Eleutherum papam literis 
Christianum se fieri petierit. 
ANNO" ab incarnatione Domini centesimo quinquagesimo 
mii sexto * Marcus’ Antoninus Verus, decimus quartus 
Christian, ab Augusto regnum cum Aurelio Commodo fratre 
suscepit: quorum temporibus? cum Eleutherus vir sanctus 


1 quo etiam anno) Orosius here 
follows Eusebius, Hist, Eocl. ii. 8. 

? Vespasianss] Eutropius follows 
Suetonius, who says that he con- 
quered 'duas validiesimas gentes" 
Vesp. 4. Are these the Belge and 
Damnonii t Wright, p. 22. Vespasian 
was serving in Britain during Clau- 
dius’ campaign there, A.D. 43; also 
A.D. 47, Clint. F. R. 

? qua habe... . distans] Beda's 
own. See Kemble, i. 83, ror. 

* duo sub eo nobilissima 





tonius, Nero, 39; and Xiphilinus, 
lii, 1. But Tacitus, Ann. xiv. 31, 
33, speaks of the destruction of 
three towns by Boudices; Camulo- 
dunum, a ‘colonia ;’ Verulamium, a 
‘municipium;’ and Londinium, ‘cog- 
nomento quidem colonis non insigne, 


sed copia negotiatorum et commea- 
tuum maxime celebre." 


? Ammo . . . euscepit] From 
Orosius, 

* centesimo. quinquagesimo. sezto, 
Beda im bia ‘History’ follows E 


chronology of Orosius; in his Chro- 
nicle, where this date is A.D. 180, 
that of Eusebius, S. The real date 
is AD. 161. 

Mareus . . . fratre] Their fall 
names were M. Aurelius Antoninus 






;] Verus, commonly called M. Aurelius, 
The same number is given by Sue- and 


L. Ceionius ZElius Commodus 
"Verus Antoninus, commonly called 
L. Verus; both the adopted sons 
and successors of T. Antoninus Pius. 
Humey. Dm 

quorum temporibus suc- 
ceeded A.D. 161, and L. Vena died 
A.D. 169. Clinton. But the first date 





Gentis Anglorum. 15 
pontificatui Romans ecclesim prmesset, misit ad eum Lucius! 
Brittaniarum rex epistolam, obsecrans ut per ejus* mandatum 
Christianus efficeretur : et mox effectum pim postulationis 
consecutus est, susceptamque fidem Brittani usque in tempora 
Diocletiani principis inviolatam integramque quieta in pace 
servabant. 


Car. v.] 


CAP. VF 
Ut Severus receptam Brittanie partem vallo a ectera distinzerit. 


Anno‘ ab incarnatione Domini centesimo octogesimo nono, 
Severus genere * Afer Tripolitanus, ab oppido Lepti, ^ 4.:9;. 
decimus septimus ab Augusto imperium adeptus, , Sees Jay 
decem et septem annis tenuit. Hic natura ssvus, acrossBritain. 
multis semper bellis lacessitus, fortissime quidem rempubli- 
cam, sed laboriosissime rexit. — Victor ergo civilium bellorum 
qua ei gravissima occurrerant, in Brittanias defectu pene 
omnium sociorum trahitur, ubi magnis gravibusque preliis 


assigned for the accession of Eleu- 
therus is A.D. 171; so that, if we in- 
ret strictly, he was not pope at 
tenet ty, be a not poe at 
and Verus, But Aurelius associated 
with himself his son L. Aurelius 
Commodus in A.D. 177; and Beda 
very probably bas confused the two 
Commodi. ‘Thefather and son rejgned 
jointly till A.D. 180; we must 
fore place the conversion of Lucius 
somewhere within these three years. 
1 Lucius] On the probability of so 
early conversion of Britain, see 
Tertullian, adv. Judseos, vii. Wright, 
who disbelieves in British Chris- 
tianity altogether, admits that the 
Christian monogram has been found 
ona femsplated pavement at Framp- 
ton in Do Catt, Roman, 
and Saxon, pp. 302, 303. Beds is 
the earliest authority for the name 
of Lucius, The next i» Nennius, 
c. xviii, who calls him ‘agnomine 
Levermaur, i.e. magni splendoris, 





propter dem que in ejus tempore 
veni! His name was pro- 
bably Llew, ‘meaning light,’ History 
of Christian Names, ii 159; or 
Liés, Usher. But Nennius ascribes 
his conversion to Pope Evaristus, 
A.D. 300-109; and owing to this 


the whole story has been 
spel ra 


peuberg, “Anglo Sexo age 

lo-Saxon 
PP ia misled by the British practioo 
xa! (o the clebration of Easter 
have supposed that n was 
converted not from Rome, but from 
the East. ‘But see Gieseler, Kirchen- 
geschichte, Per. LI, Div. ii. ch. 6. 
$ 124, note. 

* Cav. V.] From Orosius, vii 1n 
but the distinction between a*murus? 
and a‘ vallum is Beda's own. 

* Anno... nono] A.D. 193. Clint. 


FR. 
D ... revit] Added by Beda 
jutropius, vili. 30. 











genere 
to Orosius. Cf. too 


16 Historia Ecclesiastica. [Lis 1. 
‘ 
sepe gestis, receptam partem insule a ceteris indomitis 
gentibus, non muro, ut quidam estimant, sed vallo distinguendam 
putavit! Murus? etenim de lapidibus, vallum vero quo ad 
repellendam vim hostium castra muniuntur fit de cespitibus, 
quibus circumcisis, e terra velut murus exstruitur altus supra 
terram, ita ut in ante sit fossa, de qua levati sunt cespites, 
supra quam sudes de lignis fortissimis prefiguntur. Itaque 
Severus magnam fossam firmissimumque vallum crebris insuper 
turribus communitum, a mari ad mare duxit: ibique apud 
Eboracum oppidum morbo obiit. Reliquit duos filios, Bassianum 
et Getam: quorum Geta hostis publicus judicatus interiit; 





Bassianus Antonini cognomine adsumpto, regno potitus est. 


1 salo disinguendam — putavit] 
"Where this vallum was built, Beda 
discreetly leaves in doubt. In 
c. xii, however, he implies that 
it was across the lower isthmus, 
from the Tyne to the Solway Frith, 
following Orosius, who here bas led 
him into a mistake; for undoubt- 
edly it was across the northern 
isthmus, between the Friths of 
Forth and Clyde, that Severus built 
his vallum, 

‘The history of the Roman fortifi- 
cations in Britain up to this time 
is as follows :—1. Agricola built de- 
tached forte along both isthmuses, 
Tacit. Agric. 22, 23; A.D. 80, 81. 
2. Hadrian built a wall eighty miles 
long; therefore acroes the southern 
isthmus, Zl, Spartian, de Adriano, 
11, AD. 120. 3. Antoninus, through 
his legato Lollius Urbicus, built a 
‘wall of turf, A.D. 140. Jul. Capitolin, 
de Antonino Pio, 5. The place is 
identifed with the northern isth- 
mus by inscriptions. See Wright, 
p. 100, note. 4. Severus built & 
Spartan, de Beer, 18, L2 sore 

. wero, 18, A.D. 207— 

210; but across which isthmus? 
Aurelius Victor, Epit. 20, settles 
question by giving its length 

a8 'xxxii' miles, which accords al- 
most exactly with the length of the 
northern isthmus. Eutropius, viii. 





19, copies Aurelius; but Orosius, 
seemingly thinking that they were 
describing the building of the south- 
ern wall, gives the length ‘cxxxii’ 
miles, thus making the mileage as 
much too long for the southern wall 
as it was before too short; had he 
put an ‘1’ instead of a ‘o,’ he would 
have been nearer the mark. The 
Latin translator of Eusebius, Chron. 
lib. ii, Cassiodorus Chron, and 
Nennius 19, follow Orosius and 
make the same mistake; though 
Nennius refers Severus’ work to 
the northern isthmus, giving at the 
same time the erroneous mileage of 
Orosius. 

“For the tradition of the [southern] 
wall having been the work of Severus, 
we may account thus . . . Severus, 
the most resolute enemy of the 
Caledonisns, was the eponymus of 
Romam invasion, the ‘Hercules of 
the later empire: it is said that 
both the upper and lower ramparts 
have been known to the Gael within 
times quite recent as the Gual Sever, 
or wall of Severus” — Quarterl 
Review for January 1860, p. 146, 
article on the Roman Wall, by 
Merivale. On the further history 
of this wall, see notes to c. 12. 

? murus.».prajiguntur) This dis- 
tinction between *murus* and ‘ val- 
lum’ is added of Beda's own, 











Car. v1.] Gentis. Anglorum. 17 


CAP. VI" 
De imperio Diocletiani, el ut Christianos persecutus sit. 

Anno? incarnationis Dominic» ducentesimo octogesimo sexto, 
Diocletianus tricesimus tertius ab Augusto impe- ^... 
rator ab exercitu electus, annis viginti fuit, Maxi- Usurpation of 
mianumque cognomento Herculium socium creavit  OS*uius 
imperii. Quorum tempore Carausius? quidam, genere quidem 
infimus, sed consilio et manu promptus, cum ad observanda * 
oceani litora que tunc Franci et Saxones infestabant, positus, 
plus in perniciem quam in provectum reipublice ageret, ereptam 
predonibus predam nulla ex parte restituendo dominis, sed sibi 
soli vindicando; accendens suspicionem quia ipsos quoque hostes 
ad incursandos fines artifici negligentia? permitteret. Quamob- 
rem a Maximiano jussus occidi, purpuram sumpsit ac Brittanias 


c ESI], From Oslus, who 
follows Eutropius, as far as * recepit." 

? Anno... serio] Diocletianus 
succeeded in A.D. 284, and associated 
Maximianus with himself A.D. 286. 
Clint. F. R. 

D Gara Ho is made a Mena- 
gun by Aureus Victor, 39, 0 

iarian by Eumenius 
in Const. 5. Anyhow he belonged 
to one of the most northerly, and 
therefore most thoroughly Teuton- 
ized, of the Belgio tribes. The 
Batavi dwelt between the Rhine 
and the Meuse; the Menapii be- 
tween the Meuse and the Scheldt. 
Carausius therefore was probably 
Himself Teuton, which explains 

‘treacherous ‘conduct towards 

Home cm behalf of the Temons, 
He is celebrated in Ossianic legend 
‘as 'Caros, king of ships Upon his 
influence on the later history, see 


‘Lappenberg, 4, 45, 46. 
ad observanda. . . . infestabant] 
*Cum apud Bononi 





mare accepisset, qi 
Saxones iufestabaat,? Eutrop. ix. 21. 
‘The Notitia, circ. A.D.400, mentions a 


Comes Littoris Saxonici per Britan- 
nias; Carausins government seems 
to have been over a corresponding 
tract of country on the mainland. 
The Littus Saxonicum in Britain 
extended from the Wash to Hamp- 
shire; that on the mainland is & 
district ‘about the size of Middlesex, 
ing between Calais, Boulogne, and 
Omer, in which the name of 
almost every village and hamlet 
of the pure Anglo-Saxon type? 
Taylor's Words and Places, p. 139. 
There is another like district at 
Caen, which extends as far as tho 
islands a& the mouth of the Loire. 


Tb. p. 147. 

5 Ü ia] ‘It cannot 
be considered improbable that Ca- 
rausius calculated upon the sssist- 


ance of the Germans in this country, 
as well as that of their allies and 
brethren on the continent,’ Kemble, 
i. 12, See, too, note in loo, where 
Kemble quotes à passage from Eume- 
nius, Panegyr. in Const. 18, 19, to 
shew that there were Franks among 
the mercenaries of Allectus, That 
there were Saxonsand other Germans 
in England, see Kemble, i, 10-16. 


18 * Historia Ecclesiastica [Lzs. 1. 
occupavit; quibus sibi per septem annos fortissime vindicatis 
ac retentis, tandem fraude Allecti socii sui interfectus est. 
and Allectus. Alleetus postea ereptam Carausio insulam per 
triennium tenuit, quem Asclepiodotus Prefectus Pretorio? 
oppressit, Brittaniamque post decem annos? recepit. 

Interea Diocletianus in oriente Maximianus Herculius in 

43.3». Occidente, vastari ecclesias, affligi interficique Chris- 
tianos decimo post Neronem loco prwceperunt: que persecutio 
omnibus fere ante actis diuturnior atque inmanior fuit ; nam per 
decem annos*, incendiis ecclesiarum, proscriptionibus innocentum, 
ceedibus martyrum incessabiliter acta est. Denique etiam Brit- 
taniam tum plurima confessionis Deo devote gloria sublimavit. 


CAP. VIL* 
Passio sancti Albani et sociorum ejus, qui eodem tempore pro Domino 
sanguinem fuderunt. 

Siquipzx in ea passus est * sanctus Albanus, de quo presbyter 
Cire. 10.4. Fortunatus in Laude Virginum, cum beatorum 

Martyrdom martyrum qui de toto orbe ad Dominum venirent 

oralbams mentionem faceret, ait : 

* Albanum egregium fecunda Britania profert." 

Qui videlicet, Albanus paganus adhuc, cum perfidorum prin- 
cipum mandata adversum Christianos sevirent, clericum quen- 
dam" persecutores fugientem hospitio recepit: quem dum 


? septem]Six. Proclaimed em] 
an-a67; murdered mags. CLER. 
2 Prafetus Pretorio Co 01 


eft the imj 
eot dem ani ans] "ie. Alle 


tus Pes slain and Britain recovered 
by Constantius 4.D. 296. Clint. F. R. 
* per decem annos] Eight. Begun, 
41303; ended by an edit, 4p. 317. 
* Cap. VIL] See some Acta S. 
Albani ‘Marya, given in Canisius’ 
‘Antique Lectiones, vol. v. pt. 2. 
This whole chapter, except the last 
paragraph, copied from Gildas, 8, 
as well aa the concluding sentences 
of the last, is probably taken from 


some monkish legend, as appears 


from the turgidity of the style, which 

is very different from Beda’s own. 
toa posu eat} Smith, in hig 
Appendix iv, says, on Eusebius" 
authority, that the persecution, 
though it lasted ten years in the 
east, only lasted two years in tho 
west, De Mart. Pal. 13. After the 
second year Diocletianus and Maxi- 
mianus abdicated, and Constantius 
was much better disposed towards 
the Christians. The persecution 
began in March, A.D. 303 ; the abdi- 

cation took place May 1, A.D. 305. 
* clericum. quendam) Called Am- 
phibalns by the legends, and con- 
lered a martyr as well as Albanus, 


Car. vit.J Gentis Anglorum. 19 


Orationibus continuis ac vigiliis die noctuque studere con- 
spiceret, subito Divina gratia respectus exemplum fidei ac 
pietatis illius ccpit emulari, ac salutaribus ejus exhortationibus 
paulatim edoctus, relictis idolatrie tenebris Christianus integro 
ex corde factus est. Cumque prefatus clericus aliquot diebus 
apud eum hospitaretur, pervenit ad aures nefandi principis 
confessorem Christi cui necdum fuerat locus martyrii deputatus, 
penes Albanum latere. Unde statim jussit milites eum dili- 
gentius inquirere. Qui cum ad tugurium martyris pervenissent, 
mox se sanctus Albanus pro hospite ac magistro suo, ipsius 
habitu, id est caracalla! qua vestiebatur indutus, militibus 
exhibuit, atque ad judicem vinctus perductus est. 

Contigit autem judicem ea hora qua ad eum Albanus ad- 
ducebatur, aris adsistere ac deemonibus hostias offerre. Cumque 
vidisset, Albanum, mox ira succensus nimia quod se ille ultro 
pro hospite quem susceperat militibus offerre ac discrimini dare 
presumpsisset, ad simulacra demonum quibus adsistebat eum 
jussit pertrahi : * Quia rebellem," inquiens, ‘ac sacrilegum celare 
quam militibus reddere maluisti, ut contemptor divum meritam 
blasphemise sue ponam lueret, quzcumque ili debebantur 
supplicia tu solvere habes, si a cultu nostre religionis discedere 
tentes" At sanctus Albanus qui se ultro persecutoribus fidei 
Christianum esse prodiderat, nequaquam minas principis me- 
tuit; sed accinctus apmis militis spiritalis, palam jussis illius 
parere nolle pronunciabat, Tum judex: ‘Cujus,’ inquit, 
‘families vel generis es?’ — Albanus respondit: ‘Quid ad te 
pertinet qua sim stirpe genitus! sed si veritatem religionis 
audire desideras, Christianum jam me esee, Christianisque officiis 
vacare cognosce. Ait judex: ‘Nomen tuum quero, quod sine 
mora mihi insinus,  Etille: *Albanus, inquit, ‘a parentibus 
vocor, et Deum verum ac vivum-qui universa creavit adoro 
semper et colo.” Tum judex repletus iracundia dixit : ‘Si vis 
‘Usher, p. 151, thinks that weowethe  Bassianus derived his nickname: 
name to the cloak which, according secondly, a long monkish garment, 
to Beda, he lent to Albanus. reaching to the ankles, with a hood. 

1 caracalla] A Gallic word mean- Hieronym. ep. 128 ad Fabiolam. 


first, a Gallic cloak, like a Du Cange. ‘Munue gegyrelan, 
Da from whieh the emperor Saxon Version, 






20 Historia Ecclesiastica. (ie. 1. 


perennis vite felicitate perfrui, diis magnis sacrificare ne differas." 
Albanus respondit: ‘Sacrificia hsec que a vobis redduntur 
demonibus, nec auxiliari subjectis possunt, nec supplicantium 
sibi desideria vel vota complere. Quinimmo quicumque his 
sacrificia simulacris obtulerit, seternas inferni poenas pro mercede 
recipiet, His auditis judex nimio furore commotus, cdi sanc- 
tum Dei confessorem a tortoribus precepit, autumans se verbe- 
ribus, quam verbis non poterat, cordis ejus emollire constantiam. 
Qui cum tormentis afficeretur acerrimis, patienter hec pro 
Domino, immo gaudenter ferebat. At ubi judex tormentis 
ilum superari vel a cultu Christians religionis revocari non 
posse persensit, capite eum plecti jussit. 

Cumque ad mortem duceretur, pervenit ad flumen quod 
muro! et harena ubi feriendus erat, meatu rapidissimo divide- 
batur: viditque ibi non parvam hominum multitudinem utrius- 
que sexus, conditionis diverse, et statis, que sine dubio 
Divinitatis instinctu ad obsequium beatissimi confessoris ac 
martyris vocabatur, et ita fluminis ipsius occupabat pontem ut 
intra vesperam transire vix posset. Denique cunctis pene 
egressis, judex sine obsequio? in civitate substiterat. Igitur 
sanctus Albanus cui ardens inerat devotio mentis ad martyrium 
ocius pervenire, accessit ad torrentem, et dirigens ad celum 
oculos, illico siccato alveo, vidit undam suis cessisse ac viam 
dedisse vestigiis. Quod cum inter alios etiam ipse carnifex 
qui eum percussurus erat, vidisset, festinavit ei ubi ad locum 
destinatum? morti venerat occurrere: Divino nimirum admo- 
nitus instinctu, projectoque ense quem strictum tenuerat, 
pedibus ejus advolvitur, multum desiderans ut cum martyre 
vel pro martyre quem percutere jubebatur, ipse potius mere- 
retur percuti. Dum ‘ergo is ex persecutore factus esset collega 
veritatis et fidei, ac jacente ferro esset inter carnifices justa 
cunctatio, montem cum turbis reverentissimus Dei confessor 
ascendit: qui opportune letus, gratia decentissima, quingentis 
fere passibus ab harena situs est, variis herbarum floribus 

1 " ? obsequi " 

TÉ gomerh sear rdg vell ? locum. neten] "Holmhurst, 
8. V. or Holynhirst, as Capgrave spells it. 


2 


Car. vu] Gentis. Anglorum. 


depictus, immo usquequaque vestitus, in quo nihil repente 
arduum, nihil preceps, nihil abruptum, quem lateribus longe 
lateque deductum in modum squoris natura complanat, dignum. 
videlicet eum, pro insita sibi specie venustatis, jam olim reddens 
qui beati martyris cruore dicaretur. In hujus ergo vertice 
sanctus Albanus dari sibi a Deo aquam rogavit, statimque 
incluso meatu ante pedes ejus fons perennis exortus est, ut 
omnes agnoscerent etiam torrentem martyri obsequium detu- 
lisse: neque enim fleri poterat ut in arduo montis cacumine 
martyr aquam quam in fluvio non reliquerat, peteret, si hoc 
opportunum ease non videret. Qui videlicet fluvius ministerio 
persoluto, devotione completa officii testimonium relinquens, 
reversus est ad naturam, Decollatus itaque martyr fortissimus 
ibidem accepit coronam vite quam repromisit Deus diligentibus 
se. Sed ille qui piis cervicibus impias intulit manus gaudere 
super mortuum non est permissus: namque oculi ejus in terram 
una cum beati martyris capite deciderunt. Decollatus est ibi 
tum etium miles ille, qui antea superno nutu correptus sanctum 
Dei confessorem ferire recusavit: de quo nimirum constat, quia 
etsi fonte baptismatis non est ablutus, sui tamen est sanguinis 
lavacro mundatus ac regni celestis dignus factus est ingressu. 
Tum judex tanta miraculorum celestium novitate perculsus, 
cessari mox? a persecutione precepit, honorem referre incipiens 
emdi sanctorum, per quam eos opinabatur prius a Christiane 
fidei posse devotione cessare. Passus est autem beatus Albanus 
die decimo * kalendarum Juliarum, juxta civitatem Verolamium *, 
que nune a gente Anglorum Verlamacestir sive Vaetlinga- 
cestir appellatur, ubi postea redeunte temporum Christiano- 
rum serenitate ecclesia" est mirandi operis atque ejus martyrio 
* Verolamium) Spelt Virolamium 


by the Ravenna Geographer, Urola- 
mium by Ptolemy, abbreviated into 


1naturam) The Saxon Version here 
inserts, ‘The place was somewhat 
above half a mile from the city wall 





and from the brook which he had 
before passed over dry foot.’ Stev. 

2 cessari moz | This looks as if the 
end of the British persecution was 
near, ie. as if the death of Albanus 
took’ place A.D. 305. 

® die decimo] Seo Beda's Martyro- 

ogium, p. 385- 


VER. on the coins of Tasciovanus. 
Hence the Saxon Verlamaceaster ; 
Vietlingaceaster probably comes from. 
Watling Street. 

* ecclesia) This was destroyed in 
the Saxon wars, and lay a ruin till 
Offs founded here a monastery to 
St, Alban, about A.D. 793. 8. This 


?2 Historia. Ecclesiastica. [ir 1. 


condigna exstructa. In quo videlicet loco usque ad hanc diem 
curatio infirmorum et frequentium operatio virtutum celebrari 
non desinit. 
-Passi sunt ea tempestate Aaron et Julius! Legionum Urbis* 
andof Aaron Cives, aliique utriusque sexus diversis in locis per- 
and Julius plures, qui diversis cruciatibus torti et inaudita 
membrorum discerptione lacerati, animas ad superne civitatis 
gaudia perfecto.agone miserunt. 


CAP. VIII. 


Ut hae cessante persecutione, ecclesta in Brittaniis aliquantulam usque ad. 
tempora Arríana eeania: pacem habuerit, 

AT ubi turbo persecutionis quievit, progressi in publicum 
the British fideles Christi qui se? tempore discriminis silvis ac 
Churchat — desertis abditisve speluncis occulerant, renovant 

pe ecclesias ad solum usque destructas, basilicas sanc- 
torum martyrum fundant, construunt, perficiunt, ac veluti 
victricia signa passim propalant, dies festos celebrant, sacra 
mundo corde atque ore conficiunt: mansitque * hec in ecclesiis 
Christi que erant in Brittania pax usque ad tempora Arrians 
vesanim, que corrupto orbe toto, hanc etiam insulam extra 
orbem tam longe remotam veneno sui infecit erroris: et hac 
quasi via pestilentie trans oceanum patefacta, non mora, omnis 
se lues hereseos cujusque, insule novi semper aliquid audire 
gaudenti et nihil certi firmiter obtinenti infudit. 

His temporibus Constantius qui vivente Diocletiano Galliam 

AD. "- Hispaniamque regebat, vir* summe mansuetudinis 


diesin Britain, et civilitatis in Brittania morte obiit. Hie Con-, 


the Danes, 


was destroyed by 
pret by Lanfrane, under the 
care of abbots Paul and Richard in 
AD. 1115. 

1 Aaron et Julius] To these saints 
were dedicated two of the three 
first churches in Britain, Girald. 
Camb. Itin. i. s. 8. 

+ Legtonum Urbis) Two Caer Le- 
aro mentioned in Nennius' 


catalogue of cities. Certainly one 


of them was Isoa, where the *legio 
secunda was stationed, now Caer 
leon-on-Usk; the other may have 


been. Chester or Leicester. 
+ . conficiunt] From Gil- 
snfudit] Freely 





rendered fom Giid, i 
2 Hes temporibus] 4.0, 306. 
Soir. . Orosius, vii, 
25. 


Car. 1x.] 98 


Gentis Anglorum, 
stantinum filium ex concubina Helena! creatum imperatorem 
Galliarum reliquit. Scribit autem Eutropius, quod Constan- 
tinus? in Brittania creatus imperator*, patri in regnum suc- 
cesserit: cujus temporibus Arriana heresis exorta et in Nicwna 
synodo detecta atque damnata, nihilominus exitiabile perfidis 
suse virus, ut diximus, non solum orbis totius sed et insularum. 
ecclesiis aspergit, 
CAP. Ix.‘ 
‘Ut regnante Gratiano Mazimus in Brittania imperator creatus, cum magno 
exercitu Galliam redierit. 

AxNo* sb incarnatione Domini trecentesimo septuagesimo 
septimo Gratianus quadragesimus ab Augusto, post . 
mortem Valentis sex annis imperium tenuit: quam- 447% 
vis jamdudum antea cum patruo Valente, et cum Emperor in 
"Valentiniano fratre regnaret : qui cum adflictum et 
pene collapsum reipublice statum videret, Theodosium * His- 
panum virum, restituende reipublice necessitate apud Syrmium 
purpura induit, Orientisque et Thracim simul preefecit imperio. 
Qua tempestate Maximus’, vir quidem strenuus et probus, atque 
Augusto dignus nisi contra sacramenti fidem per tyrannidem 
emersisset, in Brittania invitus propemodum ab exercitu im- 
perator creatus in Galliam transiit*. Ibi Gratianum Augustum 
subita incursione perterritum atque in Italiam transire meditan- 
tem, dolis circumventum interfecit, fratremque ejus Valenti- 
nianum Augustum Italia expulit?. Valentinianus in Orientem 

+ ex concubina Helena] ‘Ex ob- 
scuriore matrimonio! Eutrop. x. 2. 


* Car. 1 


Ix] Thi whole chapter is 
Saxon Version. 


Orosius, making her a concubine, 
here follows Zosimus, ii. 8; but 
Diooletianus acknow! her mar- 
per by on her divorce. 
She was an innkeeper's daughter. 
Gibbon, ii. 109, and note. 
3 Constantinus . . . successerit] 
Eutrop. x. 2. 
3 in Brittania creatus. 
‘Dere on Breotene acenned,' ' was 
born in Britain.’ S. V. He was pro- 
bably born at Neissus in Dacia. 
Gibbon, ii. 109, and note, 


septimo) The real dato 


*Thcodosium. . .énduit] 4.0. 379. 
1 Maximus. . . restitutus est] From 
Orosius, vi 34. After Maximus’ 
death, his descendants, according 
to tradition, continued fo pem d a. 
inces of Bored itrathelyde, &c., 
Pod traced disnselves to” Mazim 





* expulit] A.D. 387. 


24 Historia Ecclesiastica (Ie. r. 
refugiens, & Theodosio paterna pietate susceptus, mox etiam 
imperio restitutus est: clauso! videlicet intra muros Aquileiz, 
eapto atque occiso ab eis Maximo tyranno. 


CAP. X. 
Ut Arcadio regnante, Pelagius Bretto conira gratiam Dei reperta bella 
susceperit 


Axxo ab incarnatione Domini trecentesimo nonagesimo 
quarto? Arcadius filius "Theodosii cum fratre 

heresy takes its Honorio, quadragesimus tertius ab Augusto reg- 
rise in Britain. pom suscipiens, tenuit annos tredecim. Cujus 
temporibus? Pelagius Bretto* contra auxilium gratis superne 
venena sus perfidis longe lateque dispersit, utens cooperatore 
Juliano de Campanis, * quem * dudum amissi episcopatus intem- 
perans eupido exagitabat: quibus sanctus Augustinus sicut et 
emteri patres orthodoxi multis sententiarum catholicarum 
millibus responderunt, nec eorum tamen dementiam corrigere 
valebant: sed, quod gravius est, correpta eorum vesania magis 
augescere contradicendo quam favendo veritati voluit emundari : 
quod pulcre versibus heroicis? Prosper Rhetor insinuat, cum ait : 


1 laus . . . occiso] A.D. 388. 


sbly means no more than that 
*Olsusit, cepit, coii; Ores. vi ho was an ascot 


le was an ascetic, ian; 





35. Maximus was killed three miles  Stilli 


from Aquileia. Prosper, ad a. 


5 quart) 45. 395. Clint F. Re 

?. Cujus temporibus] Pelagius pro- 
bably came to Rome at the end of 
the fourth century, Robertson, i. 
411; but he did not publish his opin- 
fons, according to Prosper, till A.D. 
413. Prosp. Lucio V. C. consule. 

* Pelagius. Bretto] St. Augustine 
says that he was surnamed Brito to 
distinguish him from one Pelagius of 
Tarentum, ep. 106. He seems to 
have been Welsh by birth, perhaps 
of Roman parentage. That his name 
in Welsh was Morgan seems to be 
pure tradition, Usher, p. 112, He 
is said to have been a monk, which 


leet, i. 270-273. 

5 Juliano de Campania] Son of 
Memor, bishop of Capua, himself 
bishop of um, or Eclanum, 
fifteen miles from Beneventum. For 
refusing to sign the Tractatoria, or 
denunciation of Celestius and Fela 

ius, he was deposed and banish 
Yosimas, 1D. 418. Marius pd 
iii, 351, ap. Clinton. 

quem . . . ezagitabat] From 
‘Prosper, ad a. 439. 

7 versibus heroicis] Of v. 24, 
where Beda's ‘Liber Epigramma- 
tum’ is said to be *heroico metro 
sive elegiaco; also v. 8. Taken 
from Prosper's epigram ‘ In obtrecta- 
torem Augustini, who is thought to 
have been Colestius, 


Cap. xt] 


Gentis. Anglorum. 


25 


‘Contra Augustinum narratur serpere quidam 
Scriptor, quem dudum livor adurit edax. 
Quis caput obscuris contectum utcunque cavernis 
Tollere humo miserum propulit anguiculum 1 
Aut hunc fruge sua mquorei pavere Britani, 
Aut hic Campano gramine corda tumet." 


CAP. XI. 


Ut regnante Honorio Gratianus et Constantinus in Brittania tyrannt creati, 
€t moz prior in Brittania, secundus in Gallia sint interempti. 


AxNO! ab incarnatione Domini quadringentesimo septimo 
tenente imperium Honorio Augusto filio Theodosii 
minore? loco ab Augusto quadragesimo quarto, ante Gratiazos and 
biennium * Romans inruptionis que per Halaricum dt 
Regem Gothorum facta est, cum gentes Halanorum, Britain. 
Suevorum, Vandalorum, multeque cum his alise protritis Francis, 
transito Hreno, totas per Gallias sevirent, apud Brittanias* 
Gratianus 5 municeps* tyrannus creatur et occiditur. Hujus loco 
Constantinus ex infima militia, propter solam spem nominis 
sine merito virtutis eligitur: qui continuo ut invasit imperium. 
in Gallias transiit ; ibi sepe a barbaris incertis foederibus inlusus 
detrimento magis reipublice fuit: unde mox jubente Honorio 
Constantius comes in Galliam cum exercitu profectus, apud 
Arelatem civitatem eum clausit, cepit, occidit: Constantemque 


a Anne «+. septimo] About A.D. 
407. S. V. 

* minore] Almost all MSS. here 
read‘ minoris.’ Yet, cf. Beda himself, 
Chron. ad a. 4377. Honorius was 
the second son of Theodosius the 
First. 


3 biennium) Three years. The cap- 
tare of Rome by Alario was in A.D. 


410. 
*'apud Britanias . . . interfeoit 
Pieced from Oros. vil. 40-42. 
Gild. xix. * Ungebantur reges, non 
per Deum, sed qui cseteris orudeliores 
exstarent, ot paulopost ab unctoribus, 





non pro veri examinatione, trucida- 
bantur, aliis electis trucioribus.’ 

5 Gratiansa) For this series of 
shortlived tyranta, see Ol 
apud Photium, Cod. ALME p. 180, 
ap. Clin. Zosim. vi. 2-4. Sozom. ix. 
11-17, Zosimus distinctly says, that 
they were elevated from fear of the 
Vandala, Buevi, &., who had crossed 
into Gaul, and become formidable 
even to Britain. 

* mumiceps] ‘Qui in municipio 
liber natus erat, Fest. A burgher. 

T moz] In A.D. 411, four years 
after. Clint. F. R. 


26 Historia Ecclesiastica. (Lr. 1. 
filium ejus quem ex monacho Cesarem fecerat, Gerontius comes 
suus apud Viennam interfecit. 
Fracta est autem Roma a Gothis anno? millesimo sexagesimo 
&».uo Quarto sum conditionis, ex quo* tempore Romani in 
Rome taken Brittanis regnare cessarunt, post annos ferme quad- 
by the Goths vingentos septuaginta ex quo Gaius Julius Cesar 
eandem insulam adiit. Habitabant* autem intra vallum quod 
Severum trans insulam fecisse commemoravimus, ad plagam 
meridianam, quod civitates, farus *, pontes, et strate: ibidem factee 
usque hodie testantur: csterum ulteriores Brittanis partes, 
vel eas etiam que ultra Brittaniam sunt insulas jure dominandi 
possidebant. 


CAP. XIL* 


Ut Brettones a Scottis vastati Pictisque, Romanorum auzilia quesierint qui 
secundo venientes, murum. trans insulam fecerint ; sed hoc confestim a 
prafatis hostibus interrupto, majore sint calamitate depresei. 

Exi Brittania in parte Brettonum, omni armato milite, 
militaribus copiis universis, tota floridm juventutis alacritate 


dwopxla, — Bj 


lanno.. .quarto] avo. 1163. 


An omission of 100 years, supplied in 
the Chronicle, ad A3. 4377. 

3 ex quo... cessarunt] It waa the 
weakness of the centre doubtless 
which caused the provinces to revolt : 
but we find the proximate cause 
of Britain’s defection in the revolt 
of Gerontius against Constantine, 
Zosimus tells us that Gerontius 
stirred up rois ty KéArois. BapBdpous 
to make war on the Roman subjects ; 
that they devastated Gaul, and, he 
seems to say, even visited Britain : 
of re olv bk ris Bperravlas Ska 
edivres, ogdv abrüv sporwbwei- 
cavres, jAewWipucay vüv inuceimlvow 
BapBápo ràs édcis. But such vague 

age of Zosimus is hardly reli- 
able authority for a fact wholly un- 
moticed by others. More probabl 
it was their fear of invasion which 
led the Britons to act as they did. 

Accordingly Zosimus goes on : 
"Appápucos. deos, wat érepal TaAarüv 


spervdvous pupmadyieren 
xarà ró» Toor opis }Aev0lpacay 
Tpórov, ixBaddoioa piv rods “Por 
waiovs Epxorras, oleciov Bà war’ &- 
velar solere rofwordacs, ‘Zosim. 


ub Sabi ‘ The Britons dwelt.’ 
8. V. quoted by Stevenson. 

* farus] ally, lighthouses, 
from one on Pl ; here watch- 
towers. ‘Torras,’ S. V. 

Sulteriores Brittanie partes] Usher, 
P. 348, thinks that Beda here re- 
fers to the district between the 
southern wall and Caledonia. 

* Car. XIL] This chapter is syn- 
chronous with the last two; begin- 
ning with a passage which in Gildas 
comes immediately after A.D. 388 and. 
ending A.D. 418. It is needless to 
say that as reliable history it is far 
less worth than the Roman acoounta 
of the last two chat ters. Tes pi rieced 
together as an abridgement 
xi-xvi; but the turgidity of his style 





Car. xn.] Gentis. Anglorum. 27 


spoliata, que tyrannorum! temeritate abducta nusquam ultra 
domum rediit, prede tantum patuit, utpote omnis... 4, 
bellici usus prorsus ignara: denique subito duabus ^ plightof 
gentibus transmarinis vehementer sevis,Scottorum Piu 
& circio, Pictorum ab aquilone, multos stupet gemitque per 
annos. Transmarinas* autem dicimus has gentes, non quod extra 
Brittaniam essent posite; sed quia a parte Brettonum erant 
remote, duobus sinibus maris interjacentibus, quorum unus ab 
orientali mari, alter ab occidentali, Brittanise terras longe lateque 
inrumpit, quamvis ad se invicem pertingere non possint. Orien- 
talis in habet, medio sui? urbem Giudi, occidentalis supra se, hoc 
est, ad dexteram sui habet urbem Alcluith, quod lingua eorum 
significat petram Cluith ; est enim juxta fluvium nominis illius. 
Ob harum ergo infestationem gentium, Brettones legatos* 
Romam cum epistolis mittentes, lacrymosis precibus — ,, joo, 
auxilia flagitabant, subjectionemque continuam dum- — they send 
modo hostis imminens longius arceretur, promit- 52 to 
tebant. Quibus mox* legio destinatur armata, qum the Romans; 


is chastened, and his faulty grammar tioned at Chester, or for the sixth, 
in several places corrected. which was at York, 
passages only are Beda's own : ike *moz...armata] To what date 
description of the frith, of the does this ‘mox’ belong! If we 
Britons’ wall and the measurement follow the chronology of the Chroni- 
of the Roman wall. con, we shall place it between A.D. 
adf'amorum] Gildas has * lag has rupe 414; the year of the discovery of 
dicti tyranni ie. t Btophor's relics, and A.D. 420, the 
assegno fliowe amediately " year of Jerome's death. For this 
upon the defeat of Maximus; Beda View, see Smith, p. 672. But this 
pe it off till after the capture of is more than doubtful authority. 
me in A.D. 410. Stillingfleet, p. 440, concludes that 
tranmmarinas -. iiM] Beda's probably tho first'supplice to tho 
own; digression about the friths, » itons were .. . between the death 
which the word 'transmarinas" in of Maximus and the setting up of 
Gildas gives rise. Gratianus’—i.e. between A.D. 388 
* in medio sus]‘Anancienttownor and A.D. 407. But Claudianus attri- 
monastery upon Inshketh, probably utes be relief to Stilicho — 
built of wood, as no Neige of it * ‘Inde Caledonio velata Britannia 
has been seen for many years.’ monstro 
MePherson's Geographical  Illus- 
trations of Scottish History, quoted Me quoque vicinis pereuntem 
by Stevenson, gentibus, inquit, 
* legatos ... mittentes] Possibly Me fivit Sülicho* 
they only sent to Chrysanthus, the De Laud, Stilich. i. 247-251. 
Roman vicar, Socrates, vii. 12, for And Stilicho was first consul in A.D. 
the twentieth legion, which was sta- 400. 





28 Historia Ecclesiastica (Lae. 1. 
ubi in insulam advecta et congressa est cum hostibus, mag- 
nam eorum multitudinem sternens, cseteros sociorum finibus 
expulit: eosque interim a dirissima depressione liberatos hortata 
est instruere inter duo maria! trans insulam murum qui arcendis 
hostibus posset esse presidio: sicque domum? cum triumpho 
magno reversa est. At insulani murum? quem jussi fuerant, 
non tam lapidibus quam cespitibus construentes, utpote nullum 
tanti operis artificem habentes, ad nihil utilem statuunt. Fece- 
runt‘ autem eum inter duo freta vel sinus de quibus diximus 
maris, per millia passuum plurima*: ut ubi aquarum munitio 
deerat, ibi presidio valli fines suos ab hostium i inruptione defen- 
derent: cujus operis ibidem facti, id est, valli latissimi et altissimi 
usque hodie certissima vestigia cernere licet. Incipit autem 
duorum ferme milium spatio a Monasterio Aebbercurnig" ad 
occidentem, in loco qui sermone Pictorum Peanfahel*, lingua 


liter duo maria] Between the Severus had built their valla. Nor 
Friths of Forth and Clyde. was this more than a vallum, being 


» reversa est] Probably 
at the clon of D 403, when Stilicho 
summoned the legions on foreign 
service tothe defence of tly agaist 





4n 
"Venit ot extremis legio pretenta 
Britannis, 


Quae Scoto dat frena truci." 

+ murum) Three systems of forti- 
fication closed the line between ther 
friths. 1. built detached 
forts along it to keep out the Picte, 
A.D. 120, 2, Lollius Urbicus joined 
these forts by an earthen wall, called, 
after the reigning emperor, Vallum 
Antonini, A.D. 140. 3. The Britons 
on this occasion built a‘ murus cespi- 
ticius.” ‘It consists of three parts: 

large ditch, à rampart with its 
parapet behind it, and a military 
way behind-both, running generally 
through the middle of the stations 
that are appuyed to the wall.’ Roy's 
Military Antiquities ofGreat Britain, 
p. 156. The vernacular name for 
this wall is Grim's Dyke, 

* Fecerunt] This wall was built 
across the northern isthmus; in the 
same place where Antoninus and 





made of earth, not of stone (p. 16). 
*The work was originally executed 
of earth... but where it lay along 
stony ground, the Romans used the 
stones to form a foundation to their 
wall, laying the stones in due order 
for that purpose.’ Roy, Milit. Antiq. 
of G. B. p. 156. 

‘ecerunt auem... Alcluith] 





Belts ‘own; a digression upon the 





19. 
55 Leblercurnig] Aberoor, on the 
Carron. There are no remains of 


ii] The Durham inter- 
polator of Nennius gives this name 
in three dialecta ; Pictish, Pengaaul ; 
Scottish, Cenail; British, Penel- 
tun. Tho Kymrio 'p' changes into 
the Gaelic ‘k’ or *c " (as in Caerpen- 
talloch, now Kirkintilloch) ; and the 
Knie wo gaaul’ (which is sim- 
BH, mall) loses ita frat consonant 
io. Camden thinks that the 

name is Walton, that of a village 





29 


autem Anglorum Penneltun appellatur; et tendens contra 
occidentem terminatur juxta urbem Alcluith. 

"Verum priores inimici ut Romanum! militem abisse con- 
spexerant, mox advecti navibus inrumpunt terminos, ceduntque 
omnia, et quasi maturam segetem obvia queque metunt, calcant, 
transeunt: unde rursum mittuntur Romam legati?, Ciro. A.D. 412. 
flebili voce auxilium implorantes, ne penitus misera and then a 
patria deleretur, ne nomen Romans provincie quod "4: 
apud eos tam diu claruerat, exterarum gentium improbitate 
obrutum vilesceret. Rursum mittitur legio, que inopinata tem- 
pore autumni? adveniens magnas hostium strages dedit, eosque 
qui evadere poterant omnes trans maria fugavit, qui prius anniver- 
sarias predas trans maria nullo obsistente cogere solebant, Tum 
"Romani denunciavere Brettonibus, non &e ultra ob eorum defen- 
sionem tam laboriosis expeditionibus posse fatigari: ipsos potius 
monent arma corripere et certandi cum hostibus studium subire, 
qui non aliam ob causam quam si ipsi inertia solverentur eis 
possent esse fortiores. Quin etiam, quod et hoc sociis quos dere- 


Car. xn] Gentis. Anglorum. 


near Abercorn; but there is also 
very near it a village called Kinneel. 
‘The wall runs from the church of 
Old Kirkpatrick on the west, to a 
height behind Caerridden Kirk on 
the east, Roy, p. 163. 

1 ut Romanum... conspeverant 
Inaddition tothe loss of the twenti 
legion, which was probably with- 
drawn in A.D. 402, they had lost more 
soldiers; for Constantine, elected 
emperor by the two ini 
legions, had doubtless taken many 
abroad with him in A.D. 407; probably 
from the sixth legion, which had been 
stationed at York, as the northern 
nations would perceive the absence 
of this more than that of the second 
from Rhutupis. 

? mittuntur Romam legati] There 
is still a Vicarius in the Island, to 
whom or through whom we may 
suppose the message sent. Notitia 
Imp. M-HLB.p. xxii, Nensive gives 
@ grapl unt of this embassy : 
"Magno luctu, et oum sablonibus 
super capite sua... promittebant 






cum sacramento socipere jugum 
omonorum et Romanici juris, licet 
durum fuisset; c. 27. Lappenberg 
places thismission in A.D. 429: Usher, 
Stillingfleet, and the Monumenta in 
A.D.435. Reviewing the contem 
nous evente of the last chapters 
the election of Constantine by the 
remaining legionaries—hisdeparture, 
doubtless taking them with him, in 
A.D. 407—the withdrawal of more 
Roman soldiers from Britain, of. 
Prosp. ad a. 409, and the intimation 
of Honorius to the British cities that 
they must guard themselves, followed 
by their declaration of independence, 
A.D. 409, which they certainly did not 
lose at once—it seems unlikely that 
this embassy can have taken place 
till after Constantine's death in A.D. 
1. 

PS lempore autumni] Gildas! words 
are ‘casibusque foliorum tempore 
certo ad simulandam istam peragunt 
stragem, c. I4. They seem to be 
meant as & mut Beds has mis- 
understood them as fact. 





30 


Historia Eeclasiasti 


[Lzs. x. 


linquere cogebantur aliquid commodi adlaturum putabant, murum 
a mari ad mare recto tramite inter urbes que ibidem ob metum 
hostium facte fuerant, ubi et Severus! quondam vallum fecerat, 
firmo de lapide conlocarunt?: quem videlicet murum hactenus 
famosum atque conspicuum, sumptu publico privatoque, ad- 
juncta secum Brittanoram manu construebant, octo* pedes 
latum et duodecim altum *, recta ab oriente in occasum linea, 
ut usque hodie intuentibus clarum est: quo mox condito dant 
fortia segni populo monita, preebent, instituendorum exemplaria 
armorum. Sed et in litore oceani ad meridiem quo naves eorum 


3 ubi et Severus] Seo p. 16, note 1, 
where Beda's mistake is accounted 
for. ‘There was, however, a vallum 
already in existence a few yards to 
the south of this line, built by Ha- 
drian, Jl. Spartian. de Adriano, 
c. 11. The existing remains shew 
three lines of rampart, all of which 
Merivale supposes to be included 
under the name ‘vallum’ Article 
on the Roman Wall, Quarterly Re- 
view, Jan, 1860. ‘The triple line 
of earthen rampart, with the fosse 
immediately connected with it, com- 
mences at Newcastle, and terminates 
at Burgh-on-the-Sands, a little be- 
d Carlisle... . On the other 
|, the wall, or murus, with its 
ditch, commences at Wall's End, 
four miles further east, and is con- 
finued to Bowness, about as much 
er west. Though preserving 
the general direction of the vallum, 
ism between the two 
works is not always accurate, even 
where there seems no reason for & 
divergence from the nature of the 
ground; but it may be observed 
fat, while the vallum runs slong 
the ‘sloping sides of the hills, 
sometimes in the valleys below them, 
the murus uniformly seeks the ridge 
of the eminence, and in some parts 
of the line leaves the vallum at a 
distance of more than half a mile, 
in order to preserve this vantage 
ground." 
* conlocarunt] Brace, Roman 
‘Wall, pp. 350-369, contends that 


the unity of design between the 
* vallum"and the ‘ murus" forbids the 
ides of more than one builder, whence 
he concludes thaí thoy both are 
Hadrian's work. Merivale more pro- 
bably refers the ‘murus’ to the time 
of Theodosius and Stilicho, thinking 
that Theodosius might have begun 
it in A.D. 369, and the Roman | 
might hare ori it before ita 
leparture. Quart. Rev. pp. 144, 
145. But, since Theodosius had 
just constituted the province of 

lentis north of this isthmus in 
A.D. 369, and since we know of one 
southern migration of the Picts to 
the north of this line about 4.D. 380, 
that of Cunedag, from the Lothians 
to North Wales, Neun. M. H, B. p 
s, it more ably sti 
Uy refertbio to the ago of Stlicho 
Why should not Chrysanthus, the 
vicar of Britain about A.D. 400, who 
Aevidebn im. veis Rourhvecr, Boot. 
vii. ra, p. 751, have lo designer 
T 12) petet, har 


ii workt 
Poeti. clarum eit] Beda's own. 
* duodecim alium) * We may con- 
jecture that the height waa originally 


renter, and that the parapet, at 
least, had been overthrown in the 
time of Bede. ... We may conclude 
that, with it , it was gene- 
rally above doo ne high a it was 
thick, or from sixteen to eighteen 
foot. In the portions which now 
remain it rarely exceeds five or six 
fect in height’ Quart. Rev. pp. 
125, 126. 











Car. xm] Gentis. Anglorum, 


habebantur, quia et inde barbarorum inruptio timebatur, turres 
per intervalla ad prospectum maris collocant, ot valedicunt sociis * 
tanquam ultra non reversuri. Quibus ad sua re- _ butthe 
meantibus, cognita Scotti Pictique reditus denega- ,Bomansat 
tione, redeunt confestim ipsi, et solito confidentiores them. 
facti, omnem aquilonalem extremamque insule partem pro indi- 
genis ad murum usque capessunt. Statuitur ad hec in edito arcis 
acies segnis?, ubi trementi corde stupida die noctuque marcebat. 
At contra non cessant uncinata hostium tela: ignavi propug- 
natores miserrime de muris tracti solo adlidebantur. Quid plura? 
relictis civitatibus ac muro, fugiunt, disperguntur. Insequitur 
hostis, adcelerantur strages* cunctis crudeliores prioribus. Sicut 
enim agni a feris, ita miseri cives discerpuntur ab hostibus : 
unde a mansionibus ac possessiunculis suis ejecti, imminens sibi 
famis periculum latrocinio ac rapacitate mutua temperabant, 
augentes externas domesticis motibus clades, donec omnis regio 
totius cibi sustentaculo, excepto venandi solatio, vacuaretur. 


? ealedicunt sociis] Probably A.D. 
418. ‘Spoliata Britannia auro argen- 


31 


laco from a very early period ofthe 
occupation of the island, 





toque cum wre, et omni preciosa 
veste et melle, Nenn. 27. * This year 
the Romans collected all the trea- 
sures that were in Britain, and some 
they hid in the earth, so that no one 
has since been able to find them; 
and some they carried with them 
into Gaul’ S. Chron. ad a. 418. 
That is, probably, the two legions 
remaining in Britain, the sixth and 
twentieth, withdrew; and the Roman 
administration, as detailed in the 
Nott Imperii, me ? ‘an end, 
acies segnis] The legionary po- 
ulation had ‘longed to all sorts of 
ferent nations. See p. 7, note 4. 
And this especially had been the 
case along this wall, insomuch 
that at the time-of the Notitia there 
were colonies of thirteen different 
nations at the eighteen stations 
along it. And these * were not bodies 
of troops in temporary quarters 
which could be changed at pleasure,’ 
but ‘they bad remained in the same 


and ‘were possessors of the land.’ 
Wright, p. 255. When then the 
legions were suddenly summoned out 
of Britain, in A.D. 418, the stations 
along the wall, as well as many other 
of Britain, must have been 
depopulated as well as unmanned. 
'e can therefore well imagine what 
waa left being an ‘acies j 
? adcelerantur strages] At Mary- 
port, Comiberland, the arch of the 
gate was found, AD. 1766, beaten 
violently down and broken; and 
marks of houses having been more 
than once burnt down and rebuilt, At 
Ribehester, Lancashire (supposed to 
bethe ancient Coccium), at the begin- 
ning of this century the temple of 
Minerva was found to have been 
burnt, and ‘among the débris were 
found skeletons, no doubt those of 
soldiers who had hero made their 
last stend against the assnilante, 


Wright, pp. 392, 393- 


32 Historia Ecclsiastion 


[Lrs. x. 


CAP. XIII. 

Ut. regnante. Theodosio: minore, cujus tempore Palladius ad Scottos in 
Christum. oredentes missus est, Brettones ab Aetio consule auxilium. 
Jlagitantes non impetraverint. 

Anno Dominice incarnationis quadringentesimo vigesimo 
4.0.42. tertio, Theodosius junior! post Honorium quadra- 
gesimus quintus ab Augusto regnum suscipiens viginti et sex 
4.».45. annos tenuit; cujus anno imperii octavo Palladius* 
ad Scottos in Christum credentes a pontifice Romane ecclesia 

Celestino primus mittitur episcopus. Anno autem regni ejns 

vigesimo tertio, Aetius vir inlustris qui et patricius fuit, tertio 

cum Symmacho gessit consulatum. Ad hunc* paupercule Bret- 
mo tonum reliquie mittunt epistolam, cujus hoc prinei- 
The Britons pium est : * Aetio ter consuli gemitus Brittanorum :’ 

Er et in processu epistole, ita suas calamitates ex- 
Romans.  plicant: * Repellunt barbari ad mare, repellit mare 

ad barbaros; inter hec oriuntur duo genera funerum, aut 

jugulamur, aut mergimur.’ Neque hsc tamen agentes quicquam 
ab illo auxilii impetrare quiverunt, utpote qui gravissimis eo 
tempore bellis cum Blaedla* et Attila regibus Hunorum erat 
occupatus. Et quamvis anno ante hunc proximo Blaedla Attile 
fratris sui sit, interemptus insidiis, Attila tamen ipse adeo in- 
tolerabilis reipublice. remansit hostis, ut totam pene Europam 
excisis invasisque civitatibus atque castellis conroderet. Quin 
et iisdem temporibus fames* Constantinopolim invasit: nec 

1 Theodosius junior] Theodosius 


version of Ireland. This is commonly 
II had already reigned jointly with 


attributed to St. Patrick, but the 


his father Honorius sixteen years; 
but his date is fixed here at Honorius? 
death in aD. 423. He died in A.D. 


2 polladius] Probably the same 
with Palladius the deacon, who 
moved Pope Colestinus to send 
Germanus into Britain, to recover 
the Britons from Pelagisnism. Proep. 
ad a. 419. Prosper also mentions 
his being sent to the Scots, ad a. 
431, and attributes to him the con- 


Annales Innisfallenses place the 

mission of St. Patrick A.D. 432, and 

that of Palladius A.D. 430. 
4d une... mergimar] From 


Gild 

* Blaedia) Bloda 

5 interemptus) The date of Bleda’s 
death is given as A.D. 445 by Marcol- 
linus, It really took place A.D. 444- 
Clint. 

* fames ... delevi] From Mar- 
cellinus, ad a. 446, 447. 








Ca». xrv.] Gentis Anglorum, 33 
mora pestis secuta est; sed et plurimi ejusdem urbis muri 
cum quinquaginta septem turribus corruerunt; multis quoque 
Civitatibus conlapsis fames et serum pestifer odor plura 
hominum milia jumentorumque delevit. 


] CAP. XIV.! 


Ut. Brettones fame famosa coacti, barbaros suis e finibus pepulerint ; nec 
mora, frugum copia, lucuria, pestilentia, et exterminium gentis secutum 
sit. 

IwrEREA Brettones fames sua prefata magis magisque ad- 
ficiens, ac famam sus malitie posteris diuturnam ‘The Britons 
relinquens, multos eorum coegit victas. infestis invite sid 
predonibus dare manus, alios vero nunquam, quin Saxons. 
potius confidentes in Divinum ubi humanum cessabat auxilium, 
de ipsis montibus speluncis ac saltibus continue rebellabant : 
et tum primum inimicis qui per multos annos predas in terra 
agebant, strages dare cceperunt. Revertuntur ergo impudentes 
grassatores Hiberni? domus, post non longum tempus reversuri ; 
Picti in extrema parte insule tunc primum et deinceps quie- 
verunt, predas tamen nonnunquam exinde et contritiones de 
Brettonum gente agere non cessarunt. Cessante autem vasta- 
tione hostili, tantis frugum copiis insula quantas nulla retro 
stas meminit, affluere cepit: cum quibus et luxuria crescere, 
et hanc continuo omnium lues scelerum comitari adceleravit, 
crudelitas precipue, et odium veritatis amorque mendacii, ita ut 
siquis eorum mitior, et veritati aliquatenus propior videretur, in 
hunc quasi Brittanim subversorem, omnium odia telaque sine 
respectu contorquerentur. Et non solum hee seculares viri, 
sed etiam ipse grex Domini ejusque pastores egerunt; ebrietati, 
animositati, litigio, contentioni, invidie, czterisque hujusmodi 

1 Car. XIV.] This chapter is while those who had transmigrated 
adapted and shortened from Gild. to the present Scotland are called 
xvii-xxiii. Picti. But the very reading is 

3 Hiberni, Picti] Smith thinksthat doubtful; while in the passage of 
by Hibernihere are meant those Scoti Gildas from which it is taken the 
who remained in Ireland, allied with reading is *grassatores ad hibernas 
their brethren across the water; domos! 

» 


34 Historia Ecclesiastica. (Lim. 1. 
facinoribus sua «colla, abjecto levi jugo Christi, subdentes. 
Interea subito corrupte mentis homines acerba pestis corripuit, 
que in brevi tantam ejus multitudinem stravit ut ne sepeliendis 
quidem mortuis vivi sufficerent: sed ne morte quidem suorum 
nec timore mortis, hi qui supererant a morte anims qua 
peccando sternebantur, revocari poterant: unde non multo 
post acrior gentem peccatricem ultio diri sceleris secuta est. 
Initum namque est consilium quid agendum, ubi querendum 
esset presidium ad evitandas vel repellendas tam feras tamque 
creberrimas gentium  aquilonalium inruptiones: placuitque 
omnibus cum suo rege Vurtigerno! ut Saxonum gentem de 
transmarinis partibus in auxilium vocarent: quod Domini nutu 
dispositum esse constat, ut veniret contra inprobos malum, sicut 
evidentius rerum exitus probavit. 


CAP. XY. 


Ue incitata Brittaniam gens Anglerum, primo quidem adversarios longius 
giccerit; sed non multo post juncto cum his fadere, in socios arma verterit. 


Axwo ab incamatione Domini quadringentesimo quadra- 
PN gesimo nono, Marcianus cum Valentiniano quadra- 
TheSexons gesimaus sextus ab Augusto regnum adeptus, septem 

arive ^ gnnis tenuit. Tunc? Anglorum sive Saxonum 

1 Vurti Gwrtheyrn, 

sshawae allel jd Bec, fatishod 


into Vortigernus, and Saxonized into 
Wyrtgeorn 


which he had built for himself in 
tho wilds of his native Radnorshire, 
M.H.B.p.68. There, it is asserted 
miraculously, and at the prayer of 
St. Germanus who had rebuked his 
crimes, he died, M. H. B. p. 7o. 

thing occurs to fix the da 


lo, seems, if we may trust 
Nennius, to have been one of a line 
of princes who ruled in South Wales, 


M.H.B. p.71. Hesucceeded in A.D. 
425, n date Nonnius positively ires 
by making it contemporary with the 
avcension of Valentinian, M. H. B. 
p.76. Urged by the fear of the Picts 
and Scots on the one hand, and of 
his rival Ambrosius on the other, 
M. H. B. p. 62, he mades treaty with 
the invading Saxons, and so was re- 
garded by both nations with hatred, 
ta the botrayer of his country. The 
treaty did not last; he fought with- 
out success, and fled into a fastaess 





death : we are only told it was before 
the return of Germanus to Gaul, 
M.H.B. p.71; but we do not know 
when Germanus returned after his 
first visit, and only that his second 
return was very shortly before his 
death in A.D. 448. 

3 Tunc) ‘There is no doubt that 
therewere Teutonic settlersin Britain 
from a very early date. The Belge 
themselves were partly Teutonic; see 
note io c I. There was » 'litius 


Cap. xv.] Gentis Anglorum. 35 
gens’ invitata a rege prefato, in Brittaniam tribus longis 
navibus? advehitur, et in orientali* parte insule jubente eodem 
rege locum manendi, quasi pro patria pugnatura, re autem vera 
hanc expugnatura, suscipit. Inito ergo certamine cum hostibng 
qui ab aquilone ad aciem venerant, victoriam sumpsere* Saxones. 
Quod ubi domi nunciatum est, simul et insule fertilitas, ac 
segnitia Brettonum, mittitur confestim illo classis prolixior® 
armatorum ferens manum fortiorem, que premisse adjuncta 
cohorti invincibilem fecit exercitum. Susceperunt* ergo qui 
advenerunt, donantibus Brittanis, locum habitationis inter eos, 
ea conditione ut hi pro patrie pace et salute contra adver- 
sarios militarent, illi militantibus debita stipendia conferrent. 





Saxonicum’ in Britain, extendin, 
from the Wash to Hampshire, of suf- 


here, and at v. 24, A.D. 450, or the 
first year of Marcianus and Valen- 


ficient importance to require » Ro- tinimm 


man ‘comes,’ before the fifth century. 





Besides. i 

Saxon visite recorded. 1. In the latter 
half of tho fourth century, we find 
Saxons in Britain, who, allied with the 
Picts and Scots, attacked London in 
‘A.D. 368, and were defeated by Theo- 
dosius, who gained from them the 


name of Saxonicus. Pacat, Paneg. in 
Theod. ; Claudian. de Quarto Con- 
sulatu Honorii, 30; Amm. Marcell. 
xxvii. 8, xxviii. 2. To this visit 

bly Nennius, c. xxix, refers, 
when he dates their arrival A.D. 371 
or A.D. 375, according as we prefer 
understanding the words ‘Gratiano 
secundo ZEquitio quarto’ of the 
second consulship of Gratianus, or 
of the fourth of Gratianus and second. 
of Zquitus, 2. Again, Nennius die- 
tinctly testifies to a visit of Saxons 
in A.D. 428, ‘Felice et Tauro coss. c. 
ixx; and to this visit is attributed 
Germanus’ Hallelujah victory over 
Picts, Scots, and Saxons, Lappen- 
berg, i. 62, 63, note. 3. The visit 
of which Beda here speaks. To this 
he himself has assigned three dates. 
d v. 23 we have the date 
150—446; ati. 14 
AD. 597 — 150 447 i 






us. 
? Anglorum sive Saxonum gens] 
See p. 1, note 2. 

? iribus longis navibus] ‘Tribus, 
ut lingua ejus [gentis] exprimitur, 
pulis, nostra lingua [ie 






ceolum? S Chron ada. 449. An- 
glicd *keela? 

? orientali] ‘South-east.’ S. Chron. 
ada. 449. They landed in the Isle 


of Thanet, according io Nenn. 


M, HL B. p. 63, at Hypwinesteot 

Bbbefcet A : a sic 
'untingdon. i» ls them 

Lincolnshire, M. HB. p. 7o7. 


* sumpsere]_Nennius, Beda's sole 
British authority so far as we know, 
does not record a battle till the 
Saxon reinforcements come. Beda 
must therefore be drawing in this 
chapter for the first time upon 
‘Anglo-Saxon sources. Henry of 
Huntingdon records that the Picts 
had come as far south as Stamford, 
Lincolnshire, and that there the 
fret battle took place. M. H.B. 

jor. 

P Doaste prolizior] *chiule xvii... 

nillasque elec,’ Nenn. zzseil 
.femori] Appa- 

rently fornaome Anglo Saxon sone, 


D2 


36 Historia Ecclesiastica [Lm 1. 
Advenerant autem de tribus Germanie populis fortioribus, id est, 
Saxonibus, Anglis, Jutis? De Jutarum origine 
sunt Cantuari et Victuari hoc est, ea gens que 
Vectam* tenet insulam, et ea? que usque hodie in pro- 
vincia Occidentaliam Saxonum Jutarum natio nominatur, posita. 
contra ipsam insulam Vectam. De Saxonibus, id est, ea regione 
que nunc antiquorum Saxonum cognominatur, venere Orien- 
tales Saxones, Meridiani Saxones, Occidui Saxones. Porro de 
Anglis*, hoc est, de illa patria que Angulus dicitur et ab eo 
tempore usque hodie manere desertus inter provincias Jutarum 
et Saxonum perhibetur, Orientales Angli, Mediterranei Angli, 
Merci, tota Nordanhymbrorum progenies, id est, illarum 
gentium que ad Boream Humbri fluminis inhabitant ceterique 


in three 
tribes, 


Giotw), Eéten [Iotnar], Jotun (La- 
tinized into Jotuni). Beda in this 
chapter, and Ethelwerd, M. H. B. p. 
500, place the Jutes north of the 
‘Angles; but it seems questionable 
whether Geát was not rather a com- 
plimentary name for all the An- 
gles. The author of Beówulf makes 
mo distinction between them what- 
E entire Beswall pP.xvi. a55. 
le of the north also 
aoe, name MEA ten, was given to 
“any being possessed of supernatural 
strength, or defiled by supernatural 
crime, p. 244, So *Eótenas' are evil 
spirits, ranked with * ylfe, elfs, line 
233; and hence again the name was 
given to any strange race ‘not im- 
mediately connected with them- 
selves,’ p. 243. ‘The Jutes may pos- 
sibly have been originally Frisians, 
(cf. the Strandfrisians, living to the 
westof the CimbricChersonese), whom 
the Angles found on. their immigra- 
tion, and with whom they mixed. 

? Vectam] The Isle of Wight was 
called Vectis by the Romans; so that 
ita colonization by Jutes or Vite had 
nothing to do with the naming of it. 
Its inhabitants were called * Wiht- 
gare.” The Vectiani are still known 
as Juti, and distinguished from the 








Tati Cantiani, about 4.D. 900, Wal- 
lingford, ap. Gale, i. 538. 

3d en... Vectam] Omitted in the 
Saxon Version. That which since 
William the First's time has been the 
New Forest, was before it known as 
tho Ytena-land, or Eoten-wald, ‘the 
wenld of the Jutes Perhaps too 
of Jutish origin are the Meanware, of 
whom see iv. 13, and note there, who 
dwelt to the east of the Southamp- 
ton Water. In this case the name 
Mean or Meon would be Kymric, 
like Wiht and Cant. 

* antiquorum Sazonum) The Kald- 
sexo of Beda’s time, Ethelwerd, 
M.H. ME Bp. 502, also called Nordal- 

m Brem. p. 63, seems to 
ane een nearly the modern Hol- 
stein, including the three provinces 
of Dithmarschen, Stormarn, and Wa- 
gren. Three islands, Nordstrand, 
Basen, and Helgoland, were als poo- 

by the same tribe. Ptol 

* Anglis] ‘Anglia Vetus sita est 
inter Saxones et. Giotos, habens 
oppidum capitale quod sermone 
Sexonioo Slemuuio nuncupatur, se- 
eundum vero Danos Haithaby,’ 
Ethelwerd, MH. B. p. 5oa. The 
present province of Angeln extends 
only from the Sohley to Flensborg. 

"'dewrius] Nennius, o. xxxviii, 
the same of the islands from 
which the Saxons came, 








"Gentis. Anglorum. 


Anglorum populi sunt orti. Duees fuisse perhibentur eorum. 
primi duo fratres Hengist! et Horsa; e quibus Horsa postea 
occisus in bello a Brettonibus, hactenus in orientalibus? Cantize 
partibus monumentum habet suo nomine insigne. Erant* autem 
filii Victgilsi, eujus pater Vitta, cujus pater Vecta, cujus pater 
Voden, de cujus stirpe multarum provinciarum regium genus 
originem duxit. Non mora ergo confluentibus certatim in in- 
sulam gentium memoratarum catervis, grandescere populus coypit 
advenarum, ita ut ipsis quoque qui eos advocaverant indigenis 
essent terrori. Tum subito inito.ad tempus federe “and 
or . ind enter 

cum Pictis*-quos longius jam bellando pepulerant, into war with 
: . noi 5 ;. the Britons. 
in socios arma vertere incipiunt. Et primum" qui- 

dem annonas sibi eos affluentius ministrare cogunt, querentes- 
que occasionem divortii, protestantur, nisi profusior sibi 
alimentorum copia daretur, se cuncta insule loca rupto foedere 


Car; xv.] a7 





1 Hengist] For the existence of 
Bz Jl have the following 
vouchers: (1) Nenaius, xxvili-xlix ; 
(2) Geographus Ravennas (seventh 
century), calling bim Anschis the 
Saxon chief, and saying that he 
came from Ealdsexe into Britain, 
M. H. B. p. xxiv; (3) the author of 
Beówulf, who calls him Hengest an 
Eóten, and makes him a vassal of 
the Danish king, undertaking an 
expedition by his command, Kemb. 
Beów. 2119-2311; and (4)the author 
of the Battle of EE a 
poem apparently upon one len- 
gest’s exploits, the capture of Finnes- 
burh, the capital of the Frisians. 
Kemble, Beów. pp. xix, xxii, xxvii, 
considers that these two last poems 
were nearly contemporary with the 
events they record, and that Bedwalf 
was ‘mot far removed in point of 
time from the coming of Hengest and 
Hors into Britain.’ 

2 inorientalibus...insigne|Nennius, 
M. H. B. p. 69, calls the place of battle 
where Hors fell Episford ; Britannicd 
*Sathenegabail'—the Saxon battle. 
The Saxon Chronicle, ad a. 455, calla 
it Aigeles-threp, and Henry of Hun- 
tingdon, M. H. B. p. 708, Ailestreu, 


This would nsturally be Elstree, of 
which name there is a place in Herts; 
but Beda's description of its situation 
has caused it rather to be referred to 
Aylesford in Kent, near which is a 
small village called Horsted. The 
cromlech in the neighbourhood called 
Kite-Coty House has been supposed 
to be ors’ monument; but this 
would surely rather be Categirn's, 
[Gueit Catig], who, we are told, fell in 
the same battle, Nenn. M. H. B.p.69. 

* Erant... Voden] The same 


ical 
SH. Bp. Gara 
M. 9: 


the ‘white pledge: Vi 
‘white day; and Vecta is Wegdag, 
‘war day.’ On Woden, or Odin, see 
Kemble, i. 335. 

* cum Piciis] No authority prior 
to Beda makes the Saxons, in turning 
upon the Britons, ally with the Picts. 
Nonius, however, makes Hengest’s 
two sons, Ochta and Abisa, ravage 
the Orkneys, and settle among the 
Picts, M. H. B. p. 66. 

* Et primum. . . agebant] Abridged 
from Gild. xxiü-xxiv, except the 
simile from the Cbaldzan capture of 
Jerusalem. 











8 Historia Ecclesiastica. [Lis x. 


vastaturos. Neque aliquanto segnius minas effectibus pro- 
sequuntur: siquidem, ut breviter dicam, accensus manibus pa- 
ganorum ignis, justas de sceleribus populi Dei ultiones expetiit, 
non illius impar qui quondam a Chaldeis succensus Hierosoly- 
morum monia immo edificia cuncta consumpsit. Sic enim et 
hic agente impio victore, immo disponente justo Judice, proxi- 
mas quasque civifates agrosque depopulans, ab orientali mari 
usque ad occidentale, nullo prohibente, suum continuavit in- 
cendium, totamque prope insule pereuntis superficiem obtexit. 
Ruebant edificia publica simul et privata, passim sacerdotes 
inter altaria trucidabantur, presules cum populis sine ullo 
respectu honoris ferro pariter et flammis absumebantur, nec 
erat qui crudeliter interemptos. sepulturse traderet. Itaque 
nonnulli de miserandis reliquiis in montibus comprehensi acer- 
vatim jugulabantur: alii fame confecti procedentes manus 
hostibus dabant, pro accipiendis alimentorum subsidiis eternum 
subituri servitium, si tamen non continuo trucidarentur: alii 
transmarinas regiones dolentes petebant: alii perstantes in 
patria trepidi pauperem vitam: in montibus, silvis, vel rupibus 
arduis suspecta semper mente agebant. 


CAP. XVI.! 


Ut Brettones primam de gente Anglorum victoriam, duce Ambrosio Romano 
homine, sumpserint. 
Am ubi hostilis exercitus, exterminatis dispersisque insule 
The Britons indigenis, domum reversus est, coeperunt et illi 
Ambrosius paulatim vires animosque resumere, emergentes de 
Aurlisnu  latibulis quibus abditi fuerant, et unanimo consensu 
auxilium celeste precantes ne usque ad internecionem usque- 
quaque delerentur. Utebantur eo tempore duce Ambrosio 
Aureliano? viro modesto, qui solus forte Romane gentis preefate 

2 Car, XVL] Condensed from son or grandson of Constantine 
Gild, xxv, xxvi. the last tyrant, and says that he 

* Ambrosio Aureliano] He was must have aimed at continuing the 
the son of some Roman in authority, succession of the Western Empire, p. 
Nenn. M. H. B. p. 68, who, Gildas 397. He was opposed to Gwrtheyrn, 


says, was slain in the purple, xxv; and was one of the enemies against 
whence Palgrave makes him the whom he made the Saxon alliance, 





Car.xvn.] 39 


Gentis. Anglorum. 


tempestati superfuerat, occisis in eadem parentibus regium 
nomen et insigne ferentibus. Hoc ergo duce vires capessunt 
Brettones, et victores provocantes ad prelium, victoriam ipsi, 
Deo favente, suscipiunt. Et ex eo tempore nunc cives, nunc 
hostes vincebant, usque ad annum obsessionis Badonici montis, 
quando non minimas eisdem hostibus strages dabant, quadra- 
gesimo circiter et quarto anno adventus eorum in Brittaniam. 
Sed hex postmodum. 


CAP. XVIL.* 


Ut Germanus episcopus cum Lupo Brittaniam navigans, et primo maris, et 
postmodum Pelagianorum tempestatem divina virtute sedaverit, 


AxTE' paucos sane adventus eorum aunos heresis Pelagiana 
per Agricolam inlata *, Severiani Episcopi Pelagiani filium, fidem 


Nenn.p.62. He was at war with 
Guitolin in ap. 437. He survived 
Gwrtheyrn, who died before A.D. 
449, and possessed his kingdom after 
his death, Nenn. p. 7o. He is fre- 
quently mentioned An the Welsh 
triads, where he is called ‘Emrys 
Wiedig He may have been the 
founder of Amesbury, Ambree-byrig. 
‘He has been thought to be the same 
with the prince of Natanleod, Netley, 
whom Cerdio slew in A.D. 508, Guest, 
Philolog. Trans. i. No. 2; Pearson, p. 
56; but, ifo, he must have been very 
aged, and at any rate cannot have sur- 
vived till the siege of Caer Badon. 

? quadragesimo . . . Brittaniam) 
Beda has here misunderstood Gildas’ 
‘words, which aro as follows : ‘annum 
obvessionis Badonioi montis . . . qui 
quadragesimus quartus,ut novi, oritur. 
annus, mens jam primo emenso, qui 
jam et mew nativitatis est.’ These 
‘words, literally translated, seem to 
ean, the siege of Mount Badon, from 
which the forty-fourth year is now re- 
volving, as I know, the first month 
being already gone, the same also 
being the year of my own nativity, 

HB. p.1s,and 59 Introd. Usher 
p^ pointed 
p. 254. Unfortunately, Y ‘re cannot 
date the composition of Gildas’ his- 





tory, by which to fix the date of the 
siege of Caer Badon. Usher and 
Stevenson date the siege A.D. 530. 
‘The Annales Cambrim date it seventy- 
two yearsafter their own commence- 
ment; and if we follow the Monu- 
menta in placing this in A.D. 444, the 
date will be A.D. 516. They also 
connect with this event the name of 
Arthur—s name of which legend is 
full, but which is never mentioned 
elsewhere, except by the same An- 
nales in A.D. 537, recording his death 
at the battle of Camlann. 

? Car, XVIL) This and the four 
next chapters are inserted, with & 
few verbal alterations, from a Vita 
S. Germani, by Constantius, given 
by Surius, iv. 406. Seo too Hericus, 
iii. 9, iv.r. The reason why Beda 
inserted the chapters here, out of the. 
order of time, is plain ; he shared the 
mistaken notion, which was prevalent 
till lately, that there wore no Saxons 
in England til an, 450 

d . annos] Prosper, M.H.B. 
dates the introduction of 

AD. 














itti. 

per Agricolam inlata] Tt was the 
severo execution of am edict against 
Pelagianism of Valentinian III, in 


Historia Ecclesiastica [Ie 1. 


Brittaniarum foda peste commaculaverat. Verum 


Aim Brittani cum neque suscipere dogma perversum 
sgnod sends gratiam -Christi blasphemando ullatenus vellent, 
,ZMlaDw neque versutiam nefarim persuasionis refutare ver- 
combat the bis certando sufficerent; inveniunt ealubre consilium, 
Pelagians, — oto Gallicanis antistitibus auxilium belli spiritalis 
inquirant. Quam ob causam collecta magna synodo! quere- 


batur in commune, qui illic ad succurrendum fidei mitti debe- 
rent: atque omnium judicio electi sunt apostolici sacerdotes 
Germanus? Autissidorensis, et Lupus? Trecasene civitatis 
episcopi, qui ad confirmandam fidem gratia celestis Brittanias 
venirent. Qui cum prompta devotione preces et jussa sanctse 
ecclesie suscepissent, intrant * oceanum, et usque ad medium 
itineris quo a Gallico sinu Brittanias usque tenditur, secundis 
flatibus navis tuta volabat. "Tum subito occurrit pergentibus 
inimica vis demonum, qui tantos talesque viros ad recupe- 
randam tendere populorum salutem inviderent: concitant 
procellas, celum diemque nubium nocte subducunt; ventorum 
furores vela non sustinent; cedebant; ministeria victa nautarum ; 
ferebatur navigium oratione, non viribus: et casu dux ipse vel 
pontifex fractus corpore, lassitudine ac sopore resolutus est. 
Tum vero quasi repugnatore cessante, tempestas excitata con- 
valuit, et jam navigium superfusis fluctibus mergebatur. Tum 
beatus Lupus omnesque turbati excitant seniorem elementis 
furentibus opponendum; qui periculi inmanitate constantior 
Christum invocat, et adsumpto in nomine sancte Trinitatis levi 
aque spargine fluctus sevientes opprimit, collegam commonet, 


A.D. 425, that probably brought is more correct; for his arguments, 
Agricola to Britsin, There were ai see pp. 279-286. 

this time several Pelagian bishopsin — ? Germanus] A native of Auxerre, 
Gaul, Stilingü. p. 276. Agricola and duke of that place, till he be- 
was not alone in introducing Pela- came a monk at Lerins; after which 
gianism ; Prosper, contra Colla- he suoceeded Amator in the bishopric 






torem, 21, M. H. B. p. ci, speaks of of Auxerre in Bourgogne, A.D. 418. 
‘quosdam inimicos gratim, solum sum Smith, p. 4o1. 
iginisoccupantes. Stilingü.p.278. — ? Lupus] He too was & monk at 
T'eynodo] Prosper makes Pope Lerins, and brother to Vincent, 


Coslestinus, A.D. 422-432, send Ger- 
manus in his own stead, ‘vice sua," 
on the suggestion of Palladius; ad a. 
429, M. H. B. p.lxxxii, Stillingfteet 
contends that the account here given 


known as of Lerins, He was after- 
wards bishopof Troyesin Champagne. 

* intrant] * Temporibus hibernis." 
Vita S. Lupi, ed, Surius, i.e. late 
in AD. 429. 





Cae. xvir.] Gentis. Anglorum. 41 


hortatur universos, oratio uno ore et clamore profunditur: adest 
divinitas, fugantur inimici, tranquillitas serena subsequitur, venti e 
contrario ad itineris ministeria revertuntur, decursisque brevi spa- 
tiis pelagi, optati littoris quiete potiuntur. Ibi conveniens ex diver- 
sis partibus multitudo excepit sacerdotes, quos venturos etiam vati- 
cinatio adversa predixerat. Nunciabant enim sinistri spiritus 
quod timebant, qui imperio sacerdotum dum ab obsessis corporibus 
detruduntur, et tempestatis ordinem et pericula-que intulerant 
fatebantur, victosque se eorum meritis et imperio non negabant. 
Interea Brittaniarum insulam apostolici sacerdotes raptim 
opinione, praedicatione, virtutibus impleverunt: di- 1. scavert 
vinusque per eos sermo quotidie non solum in the people by 
ecclesie, verum etiam per trivia, per rura pre- mE 
dicabatur; ita ut passim et fideles catholici firmarentur, et 
depravati viam correctionis agnoscerent. Erat illis apostolorum 
ingtar, et gloria et auctoritas per conscientiam, doctrina per 
litteras, virtutes ex meritis. Itaque regionis universitas in 
eorum sententiam prompta transierat. Latebant abditi sinistrae 
persuasionis auctores, et more maligni spiritus, gemebant perire 
sibi populos evadentes, ad extremum diuturna meditatione con- 
cepta presumunt inire conflictum. Procedunt conspicui divitiis, 
veste fulgentes, circumdati adsentatione multorum : discrimenque 
certaminis subire maluerunt, quam in populo quem subverterant 
pudorem taciturnitatis incurrere, ne viderentur se ipsi silentio 
damnavisse. Illic* plane inmensa multitudo, etiam cum con- 
jugibus ac liberis excita convenerat, aderat populus expectator, 
et futurus judex, adstabant partes dispari conditione dissimiles ; 
hinc divina fides, inde humana presumptio; hinc pietas, inde 
superbia; inde Pelagius auctor, hine Christus. Primo in loco 
beatissimi sacerdotes preebuerunt adversariis copiam disputandi, 
quse sola nuditate verborum, diu inaniter et aures occupavit et 
tempora : deinde antistites venerandi, torrentes eloquii sui cum 
apostolicis et evangelicis imbribus profuderunt?: miscebatur 
mo | à wi 
at Vera wording do Mati, Gertutus hamalgumd te people i 


Florilegus, though Bosthius assigns still shewn, and a chapel dedicated 
it to London, Usher, p. 176- to him is built on the spot. 


a2 Historia Ecclesiastica [Las. 1. 
sermo proprius cum divino, et adsertiones molestissimas lectio- 
num testimonia sequebantur: convincitur vanitas, perfidia con- 
futatur; ita ut ad singulas verborum objectiones errare se, dum 
respondere nequiit, fateretur : populus arbiter vix manus continet, 


judicium tamen clamore testatur, 


CAP. XVIII." 


Ut idem filiam tribuni cecam inluminaverit, ac deinde ad sanctum Albanum. 
perveniens, reliquias ibidem et ipsius acceperit, et beatorum apostolorum, 
sive aliorum martyrum posuerit. 

Tux subito quidam tribunitie potestatis cum conjuge procedit 
in medium, filiam decem annorum cecam curandam sacerdotibus 
efferens, quam illi adversariis offerri preceperunt: sed hi con- 
scientia puniente deterriti, jungunt cum parentibus preces, et 
curationem parvule a sacerdotibus deprecantur : qui inclinatos 
animo adversarios intuentes, orationem breviter fundunt: ac 
deinde Germanus plenus Spiritu saucto, invocat Trinitatem ; 
nec mora, adhewrentem lateri suo capsulam cum sanctorum reli- 
quiis collo avulsam manibus comprehendit, eamque in conspectu 
omnium puelle oculis adplicavit, quos statim evacuatos tenebris 
lumen veritatis implevit. Exultant parentes, miraculum populus 
contremiscit: post qüam diem ita ex animis omnium suasio 
iniqua deleta est, ut sacerdotum doctrinam sitientibus desideriis 
sectarentur. 

Compressa itaque perversitate damnabili, ejusque auctoribus 
confutatis, atque animis omnium fidei puritate compositis, sacer- 
dotes beatum Albanum martyrem, acturi Deo per ipsum gratias, 
petierunt, ubi Germanus omnium apostolorum, diversorumque 
martyrum secum reliquias habens, facta oratione jussit revelli 
sepulcrum, pretiosa ibidem munera conditurus?; arbitrans 


‘Cap, XVIIL] It is said by an 
anonymous author (Leland's Collec- 
tanea) thatGerinanus founded schools 
among the Britons: under Dubric, 
archbishop of Llandaff, Daniel, bishop 
of Bangor, and Litwt, at Llaniltwt in 
Glamorganshire. He is also said 
(MS. Cotton) to have introduced the 


Gallican use instead of the Roman 
into the British liturgy; but this 
Palmer, Orig. Liturg. i. 177, denies, 
saying that the Gallican liturgy was 
mE ^i the ew] church before. 
Stil 2 

a conditurus)’ Matth, Florilegus 
tells us that Offa, king of Mercia, in 


Car. xix.] Gentis. Anglorum. 48 


opportunum, ut membra sanctorum ex diversis regionibus collecta, 
quos pares meritis receperat clum, sepuleri quoque unius 
teneret hospitium. Quibus depositis honorifice, atque sociatis, 
de loco ipso, ubi beati martyris effusus erat sanguis, massam 
pulveris secum portaturus abstulit! in qua apparebat, cruore 
servato, rubuisse martyrum csdem persecutore pallente. Quibus 
ita gestis, innumera hominum eodem die ad Dominum turba 
conversa est. 


CAP. XIX. 


Ut. idem causa infirmitatis ibidem. detentus, et incendia. domorum. orando 
reslinzerit ; d ipse per visionem a suo sit languore curatus. 


Uxpz dum redeunt, insidiator inimicus casualibus laqueis 
preparatis, Germani pedem lapsus occasione contrivit, ignoraus 
merita illius, sicut Job beatissimi, afflictione corporis propaganda : 
et dum aliquandiu uno in loco infirmitatis necessitate teneretur, 
in vicina qua manebat casula exarsit incendium : quod con- 
sumptis domibus que illic palustri harundine tegebantur, ad 
eum habitaculum in quo idem jacebat, flabris stimulantibus 
ferebatur. Concursus omnium ad antistitem convolavit, ut 
elatus manibus periculum quod imminebat evaderet: quibus 
increpatis, moveri se fidei presumptione non passus est. At 
multitudo omnis desperatione perterrita, obviam currit incendio. 
Sed ut Dei potentia manifestior appareret, quidquid custodire 
tentaverat turba, consumitur; quod vero jacens et infirmus 
defenderat, reserato hospitio sancti viri, expavescens flamma 
transilivit, ultra citraque deseviens, et inter globos flammantis 
incendii, incolume tabernaculum quod habitator inclusus ser- 
vabat, emicuit. Exultat turba miraculo, et victam se divinis 
virtutibus gratulatur. Exeubabat diebus ac noctibus ante 
tugurium pauperis vulgus sine numero; hi animas curare cu- 
pientes, hi corpora. Referri nequeunt que Christus operabatur 
A.D. 794, found here the bones ofthe natale secum Altiseiodoro, capel- 
various martyrs, which had been lam construens in honorem martyris, 
deposited here by Germanus. memorati! Others say that Ger- 


abstulit] The Walsingham,quot- manus translated Albanus' relics to 
ing these words, adds ‘et detulit ad Rome. Usher, pp. 177, 178. 


44 Historia Ecclesiastica [Lrs. x. 


in famulo, qui virtutes faciebat infirmus: et cum debilitati sue 
nihil remedii pateretur adhiberi, quadam nocte-candentem niveis 
vestibus vidit sibi adesse personam, quee manu extensa jacentem. 
videretur adtollere, eumque consistere firmis vestigiis imperabat : 
post quam horam ite fugatis doloribus recepit pristinam sani- 
tatem, ut die reddito itineris laborem subiret intrepidus. 


CAP. XX. 


Ut tidem episcopi Brettonibus-in pugna auzilium caleste tulerint, sicque 
domum reversi sint. 

IwTEREA faxones! Pictique bellum adversum Brettones junctis 
viribus susceperunt, quos eadem necessitas in castra 
contraxerat: et cum trepidi partes suas pene in- 
E the pares Judicarent, sanctorum antistitum auxilium. 
visurrin the petierunt: qui promissum maturantes adventum, 
“Falldlvieh tantum paventibus fiducie contulerunt, ut acees- 
sisse maximus crederetur exercitus. Itaque apo- 
stolicis ducibus Christus militabat in castris. Aderant etiam 
quadragesimse venerabiles dies, quos religiosiores reddebat pree- 
sentia sacerdotum, in tantum ut cotidianis predicationibus 
instituti certatim populi ad gratiam baptismatis convolarent. 
Nam maxima exercitus multitudo undam Javacri salutaris ex- 
petiit, et ecclesia ad diem resurrectionis Dominice frondibus 
' eontexta componitur, atque in expeditione campestri instar 
civitatis aptatur. Madidus baptismate procedit exercitus, fides 
fervet in populo, et conterrito armorum presidio, divinitatis 
expectatur auxilium. Institutio vel forma castitatis hostibus 
nunciatur, qui victoriam quasi -de inermi exercitu presumentes, 
adsumpta alacritate festinant; quorum tamen adventus explora- 
tione cognoscitur. Cumque emensa sollemnitate paschali, recens 
de lavacro pars major exercitus arma capere, et bellum parare 
tentaret, Germanus? ducem se proelii profitetur, eligit expeditos, 


ALD. 430. 
us 


1 Sazones] Before it was clearly though all MS. authority is against 
known that a Saxon invasion hap- the . 

in A.D. 428 (see note on o. — ? Germanus... profitetur] Ger 
15, init.) it was thought that this manus, before ho was bishop, had 
word must be an error for Scoti, been duke of Auxerre, ' Deseritur 





Car. xx.] Gentis. Anglorum. 45 
circumjecta percurrit, et e regione qua hostium sperabatur 
adventus, vallem ! circumdatam mediis montibus intuetur. Quo 
in loco novum componit exercitum, ipse dux agminis. Et jam 
aderat ferox hostium multitudo, quam adpropinquare intuebantur 
in insidiis constituti. Tum subito Germanus signifer universos 
admonet, et predicat ut voci sus uno clamore respondeant; 
securisque hostibus qui se insperatos adesse confiderent, Alle 
luiam? tertio repetitam sacerdotes exclamant. Sequitur una vox 
omnium, et elatum clamorem repereusso aere montium conclusa 
multiplicant: hostile agmen terrore prosternitur, ut super se non 
solum rupes circumdatas, sed etiam ipsam celi machinam con- 
tremiscunt, trepidationique inject vix sufficere pedum pernicitas 
credebatur: passim fugiunt, arma projiciunt, gaudentes vel nuda 
corpora eripuisse discrimini: plures etiam timore precipites, 
flumen quod transierant devoravit. Ultionem suam innocens 
exercitus intuetur, et victorise concesse otiosus spectator efficitur. 
Spolia colliguntur exposita, et celestis palms gaudia miles 
religiosus amplectitur. Triumphant pontifices hostibus fusis 
sine sanguine, triumphant victoria fide obtenta, non viribus. 

Composita itaque insula securitate multiplici, superatisque 
Hostibus vel invisibilibus vel carne conspicuis, re- and leaves 
ditum moliuntur pontifices. Quibus tranquillam Britain with 
navigationem, et merita propria et intercessio beati 7“? 
martyris Albani paraverunt, quietosque eos suorum desideriis 
felix carina restituit. 


mundi militia, celestis. assumitur." 
Constantius, i. 1. 

1 vallem] By tradition the battle 
is said to have been fought near 
‘Mold, which is iteelf on a hill, ‘Mont 
‘Alt’ in Norman-Fronch, with a plain 
close by called by the Welsh Maes 
Garmon, or ‘Germans’ field.’ Mold 
itself was called in Welsh ‘Guideruo,’ 
which Camden explains to mean & 
*eonspicuous barrow.’ The river 
which flows by Mold is the Alyn. 
Camden, iii, 222. 

4 Alleluiam) Usher, p. 180, main- 








tains that S, Gregorius refers to this 
battle in bis Commentary to Job 
xxvii, 6, where he says, ‘Eooe 
lingua Britannie que nil aliud no- 
verat quam barbarum fundere, jam- 
dudum in divinis laudibus Ebreum 
ccpit Alleluia resonare; but it 
seems more likely that, as Beda 
takes for granted, ii. 1, he should 
there refer to the conversion of the 
English. However, if it be true 
that this Commentary was written 
in a. §90 (Hosey), the words 
must refer to this occasion. 





46 Historia Ecclesiastica (Lo. r. 


CAP. XXI. 


Ut renascentibus virgultis Pelagiana: pestis Germanus cum Severo Brittaniam. 
reversus, prius claudo juveni incessum, deinde et populo Det, condemnatis 
tive emendatis hareticts, gressum recuperarit fidei. 

Nzc! multo interposito tempore, nunciatur ex eadem insula, 
Pelagianam perversitatem iterato paucis auctoribus 
dilatari: rursusque ad beatissimum virum preces 
sacerdotum omnium deferuntur, ut causam Dei, 
quam prius obtinuerat, tutaretur. Quorum petitioni 
festinus obtemperat. Namque adjuncto sibi Severo totius sanc- 
titatis viro, qui erat discipulus beatissimi patris Lupi Treca- 
senorum episcopi, et tunc Treviris ordinatus episcopus gentibus 
prima? Germanis verbum predicabat, mare conscendit, et con- 
sentientibus elementis tranquillo navigio Brittanias petiit. 

Interea sinistri spiritus pervolantes totam insulam, Germanum. 
venire invitis vaticinationibus nunciabant; in tantum ut Elafius 
quidam regionis illius primus, ut in occursu sanctorum sine ulla 
manifesti nuncii relatione properaret, exhibens secum filium 
quem in ipso flore adolescentie debilitas dolenda damnaverat. 
Erat enim arescentibus nervis contracto poplite, cui per sicci- 
tatem cruris usus vestigii negabatur. Hunc Elafium provincia 
tota subsequitur: veniunt sacerdotes, occurrit inscia multitudo, 
confestim benedictio, et sermonis divini doctrina profunditur. 
Recognoscunt populum in ea qua reliquerat credulitate duran- 
tem: intelligunt. culpam esse paucorum, inquirunt auctores, 
inventosque condemnant. Cum subito Elafins pedibus sdvol- 
vitur sacerdotum, offerens filium, cujus necessitatem ipsa debilitas 
etiam sine precibus adlegabat: fit communis omnium dolor, 
precipue sacerdotum, qui conceptam misericordiam ad divinam 





1 Neo... tempore] If it be true his death. M.H.B. p. 127, mote. 
the interval was not long be- But we bave no fixed date for his 
tween Germanus’ visita, it will be return from bis first Hilary, pide 
necessary to lengthen the fr»; for in the interval to see bisho 
all agree that this second visit took of Arles. Constant. i. 33. ? 
place in A.D. 447, the year before — ? prima) i.o. Superioris. 


Cap. xxn.] Gentis. Anglorum. 47 


clementiam contulerunt: statimque adolescentem beatus Ger- 
manus sedere compulit, adtrectat poplitem debilitate curvatum, 
et per tota infirmitatis spatia medicabilis dextera percurrit, salu- 
bremque tactum sanitas festina subsequitur, ariditas succum, 
nervi officia receperunt, et in conspectu omnium filio incolumitas, 
patri filius restituitur. Implentur populi stupore miraculi, et in 
pectoribus omnium fides catholica inculcata firmatur. Preedi- 
catio deinde ad plebem de prevaricationis emendatione conver- 
titur, omniumque sententia pravitatis auctores, qui erant expulei 
insula, sacerdotibus adducuntur ad mediterranea deferendi, ut et 
regio absolutione et illi emendatione fruerentur. Factumque 
est ut in ilis locis multo ex eo tempore fides intemerata 
perduraret. 

' ltaque compositis omnibus beati sacerdotes ea qua venerant 
prosperitate redierunt. Porro Germanus post hec ana returns 
ad Ravennam pro pace Armoricane gentis suppli- sein. 
caturus advenit, ibique a Valentiniano, et Placidia matre ipsius 
summa reverentia susceptus, migravit! ad Christum. Cujus 
corpus honorifico agmine comitantibus virtutum operibus, suam 
defertur ad urbem. Nec multo post Valentinianus ab Aetii 
patricii quem occiderat satellitibus interimitur, anno imperii 
Marciani sexto, cum quo simul hesperium concidit regnum. 


CAP. XXIL* . 


Ut Brettonee quiescentibus ad tempus exteris, civilibus eese bellis contriverint 
simul et majoribus flagitiis subinerserint, 


Inreana Brittania cessatum quidem est parumper ab externis, 
sed non a civilibus bellis, Manebant exterminia G15 wary 
civitatum ab hoste dirutarum ac desertarum, pug- among the 
nabant contra invicem qui hostem evaserant cives. P" "^ 


__Linigravit] He died sb ofIolw wont to Ravenna, to plead the eanse 
448; the year being determined of the Armoricani with Aétius, where 
by his'being ead tohave been bishop he died. Constant. ii. 4-20. 
thirty years, and Amator his prede- — * Car. XXIL] From Gild. xxvi, 
censor, having died in A.D. 418. After as far as ' appareret" 
his second return from Britein, he 


48 Historia. Ecclesiastica. [Le r. 
Attamen recente adhuc memoria calamitatis et cladis inflicts 
servabant utcumque reges, sacerdotes, privati, et optimates 
suum quique ordinem. At illis decedentibus, cum successisset 
setas tempestatis illius nescia, et presentis solum serenitatis 
statum experta, ita cuncta veritatis ac justitie moderamina 
concussa ac subversa sunt, ut earum non dicam vestigium, sed 
ne memoria quidem, preter in paucis!, et valde paucis ulla 
appareret. Qui inter? alia inenarrabilium scelerum facta, que 
historicus eorum Gildus* flebili sermone describit, et hoc 
addebant, ut numquam genti Saxonum sive Anglorum secum 
Brittaniam incolenti, verbum fidei predicando committerent. 
Sed non tamen divina pietas plebem suam, quam preacivit, 
deseruit, quin multo digniores genti memorate prscones 
veritatis, per quos crederet, destinavit. 


CAP. XXIII. 


Ut sanctus papa Gregorius Augustinum cum monachis ad pradicandum genti 
Anglorum mittens, epistola. quoque illos exhortatoria ne a laborando 
cessarent, confortaverit, 


S1qurpem anno ab incarnatione Domini quingentesimo octo- 
4st. gesimo secundo, Mauricius ab Augusto quinquage- 
simus quartus imperium suscipiens, viginti et uno‘ annis tenuit. 
25.55. Cujus anno regni decimo Gregorius, vir doctrina 


ers sends et actione precipuus, pontificatum Romane et 


1 paucis] In Gildas this word is 
made to agree with ‘ordinibus,’ re- 
ferring to the ‘ordinem’ just above. 

? Qui inter . . . destinavit] Beda's 
own. Gregorius complains of the 
same thing, Epp. vi. 58, 59. 

3 Gildus] Commonly called Gildas. 
‘The namo is Latinized from ' gilla, a 
servant, commonly. used a the 
to the name of some saint ; its Gaelic 
forms are Caillach, Giolla, and the 
modern Scotch word ‘ gillie” has the 
same derivation, Hist. of Christian 
Names, ii. 113, 11 

* viginti et uno) Fwenty and three 
months. Mauricius su 
‘August, a:D. 982, and waa murdered 


by Phocas, his successor, in Novem- 
ber, A.D. 602. Hussey. 

* decimo] ‘The dates given are va- 
rious. Milman, after Jaffé, dates 
the accession A.D. 589-590; Hussey, 
after Pagi, gives it A.D. 590. 
himself, ii. 1, with note 1, dates his 
death 605, and says that he 
reigned thirteen year, six months, 
and ten days; and Florence of Wor- 
cester says that he died on March 
12, A.D. 605. Beds's reckoning from 
this date would give us September, 
A.D. 591 for his consecration, which 
agrees with the assertion here that 
it was in the tenth year of Mauri- 
cius, 











Gentis. Anglorum. 49 


apostolice sedis sortitus rexit annos tredecim inus 
menses sex et dies decem; qui divino admonitus toconvert 
instinctu anno decimo quarto! ejusdem principis, '^e Enelish. 
adventus vero Anglorum in Brittaniam anno circiter cen- 
tesimo quinquagesimo, misit servum Dei Augustinum?, et alios 
plures cum eo monachos* timentes Dominum, prmdicare* 
verbum Dei genti Anglorum. Qui cum jussis pontificalibus 


Car. xxnr.] 





obtemperantes, memoratum opus adgredi coppis- 


A.D. 596. 


sent, jamque aliquantulum § itineris confecissent, perculsi timore 


? anno decimo quarto) Augustinus 
probably statted from Rome for the 
first time in AD. 595, ii. 5. He set 
out the second time in A.D. 596, 
v. 24, having returned in the in- 
terval, and landed in England, A.D. 
Sai ] Augustinus had 

lugustinum] stinus 

boen an alumnus of Felix, bishop of 
Messana, Epp. xiv. 17, and at this 
time was provost of the monastery 
of St. Andrew ‘in clivo Scauri 
which Gregorius himself had built 
for the use of Benedictine monks, 
Epp. viii. 30, Joan. Diac. I. vi, and 
of which he himself had been first a 
monk, and then abbot. See a life 
of him by Gocelin, in Mabillon’s 
Aot. SS. Benedd. i. 498. 

? plures cum eo monachos] About 

. forty came into England,c.25. But 
Augustinus isbiddento take with him 
“sliquos presbyteros e vicino, from 
Provence, and we do not know how 
many may have joined the mission 
on its second departure from Rome. 
‘Those whom he originally took with 
him are said to have been monks of 
the abbey of St. Andrew, Joan. 
Diac. II. xxxi 

* predicare| Gregorius had had 
this in mind for some time. Cf. the 
story told of him at the end of c. 1, 
Jib.fi. A curious letter of biais extant, 
in which he bids Candidus, the 

wernor of church estates in Gavl, 
Bay with some money sent therewith 
either garments for the poor, or some 
‘Angle youths of seventeen or eigh- 
teen, to be trained at monasteries in 








Rome, evidently as future mission- 
aries to England; and if the latter, 
then to send with them a priest, 
ready to baptize them, if they fell 
sick on their way, Epp. vi. 7. 
*aliquantulum| They had gone 
far enough to gather news of Pro- 
tasius, bishop of Aix, and Stophanus, 
bishop of Lerins, to whi ry 
alludes in the leitere with which he 
furnished Augustinus when he sent 
him from Rome the second time. 
So probably they halted in Provence, 
not far from the islands of Lerins, 
near the spot where the present town 
of Cannes stands. The letters with 
which Gregorius thus furnished Au- 
gustinus, which were transcribed at 
Rome by Nothelm for Beda, are all 
to be found among his Epistles, and 
Smith has collected them in his 
Appendix, No. vi, From these we 
may conjecture something of the route 
taken by Augustinus. Gregorius 
gives him letters to the bishops of 
Marseille, Aix, Arles, Vienne, and 
Autun; all within the kingdom of 
Burgundy. Burgundy and Austra- 
sia were ruled at this time by two 
brothers, Theodoric «nd Theodeberht, 
minors, under the care of their grand- 
mother Brunehaut. to all three of 
whom Gregorius gives letters, though 
Metz, the capital of Austrasia, would 
hardly lie in the direct road to 
Britain. After leaving these friendly 
dominions, their course is more un- 
certain; but we have a letter ad- 
dressed to the bishop of Tours, and 
we are told by Gocelin, Vita Au- 


E 








50 Historia Ecclesiastica. [Las.1. 


inerti, redire domum potius quam barbaram, feram, incredu- 
lamque gentem, cujus ne linguam quidem. nossent, adire 
cogitabant, et boc esse tutius communi consilio decernebant. 
Nec mora, Augustinum, quem eis episcopum ordinandum 
si.ab Anglis susciperentur disposuerat, domum remittunt, qui 
a beato Gregorio humili supplicatu obtineret ne tam pericu- 
losam, tam laboriosam, tam incertam peregrinationem adire 
deberent. Quibus ille exhortatories mittens literas, in opus 
eos verbi, divino confisos auxilio, proficisci suadet. Quarum 
videlicet litterarum ista est forma : 

Gregorius servus servorum Dei, servis Domini nostri. 
Quia melius fuerat bona non incipere, quam ab his que coepta 
sunt, cogitatione retrorsum redire, summo studio, dilectissimi 
filii, oportet ut opus bonum, quod auxiliante Domino copistis, 
impleatis. Nec labor vos ergo itineris, nec maledicorum 
hominum lingue deterreant:: sed omni instantia, omnique 
fervore, que inchoastis, Deo auctore peragite: scientes quod 
laborem magnum major sterne retributionis gloria sequitur. 
Remeanti autem Augustino preposito vestro, quem et abbatem 
vobis constituimus, in omnibus humiliter obedite: scientes hoc 
vestris animabus per omnia profuturum, quidquid a vobis fuerit 
in ejus admonitione completum. Omnipotens Deus sua vos 
gratia protegat, et vestri laboris fructum in sterna me patria 
videre concedat ; quatenus etei vobiscum laborare nequeo, simul 
in gaudio retributionis inveniar, quia laborare scilicet volo. 
Deus vos incolumes custodiat, dilectissimi filii. 

‘Data die decima kalendarum Augustarum, imperante domino 
nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno decimo quarto, 
post consulatum ejusdem domini nostri anno decimo tertio, 
indictione decima quarta," 
gustini, c. 1o, that the missionaries murdered her husband Chilperic in 
passed through Anjou. And we know — A.D. 584, and reigned alone till her 
that they would be forced to pass out death in a.p. 597. Of. Vita Sti. 
of Burgundy through the kingdom Gregorii a Sammarthano, among his 


of Neustria, at this time governed collected works, 
by the savage Fredegonde, who had 





Car. xx1v.] Gentis. Anglorum. 5I 


CAP. XXIV. 
Ut Arelatensi episcopo epistolam pro eorum susceptione miserit. 


Misrr etiam tune isdem venerandus pontifex ad Etherium* 
Arelatensem episcopum; ut Augustinum Brittaniam pergentem 
benigne susciperet, literas?, quarum iste est textus : 

* Reverentissimo et sanctissimo fratri Etherio coepiscopo, Gre- 
gorius servus servorum Dei. Licet apud sacerdotes habentes 
Deo placitam caritatem religiosi viri nullius. commendatione 
indigeant; quia tamen aptum scribendi se tempus ingessit, fra- 
ternitati vestre, nostra mittere scripta curavimus ; insinuantes, 
latores presentium Augustinum servum Dei, de cujus certi 
sumus studio, cum aliis servis Dei, illic nos pro utilitate ani- 
marum, auxiliante Domino, direxisse: quem necesse est ut 
sacerdotali studio sanctitas vestra adjuvare, et sua ei solatia 
prebere festinet, Cui etiam, ut promptiores ad suffragandum 
possitis existere, causam vobis injunximus subtiliter indicare. 
Scientes quod ea cognita, tota vos propter Deum devotione ad 
solaciandum, quia res exigit, commodetis. Candidum * praeterea 
presbyterum, communem filium, quem ad gubernationem pa- 
trimonioli* ecclesia nostre transmisimus, caritati vestre in 


2 Oar. XXIV.] This whole chap- 
ter is omitted in S. V. 

, o Bberium --, qpisetpum] Eihe- 
rius was bishop of Lyons; Virgilius 
Sas bishop of Arles. 

3 Titeras ... textus] This same 


letter, all but the last two sentences, 
*Candidum , . . is addressed 
to Pelagius, bi urs, and 

us, bi ille, in 





Gregorius! Register of Epistles, while 
there is nono to Etherlus of Lyons, 
Probably Nothelm made the mis- 
take, in’ transcribing several letters 
written on the same day; if so, 
there was at that time another letter 
to Etherius of Lyons, no doubt of 
the same import, in the Scrinium 
Apostolicum, from which he copied 
them. 8. 


* Candidum) Candidus was abbot 
of the monastery of St. Andrew, a 
successor of Gregorius himself, He 
in frequently addressed in the Epistles 


as ‘presbytero nostro per Gallias, 
* presbytero Gallig." 
Sad tionem. patrimonioli] 


Compare Milman'sLatin Christianity, 
i. 411, 412, and note, “The Churches, 
especially that of Rome, now pos- 
sessed very large estates, chiefly in 
Calabria, in Sicily; in the neighbour- 
hood of Rome, Apulia, Campania, 
Liguria; in Sardinia and Corsica ; in 
the Cozian Alps; and even in Africa 
and the East. There are letters ad- 
dressed to the administrators of the 
Papal Estates in all these territories ; 
and in some cities, as Otranto, Galli 
poli, perhaps Norcia, Nepi, Cuma. 


52 Historia Ecclesiastica [Lrs.1. 


omnibus commendamus. Deus te incolumem custodiat, reveren- 
tissime frater. . 

* Data die decima kalendarum Augustarum, imperante domino 
nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto, anno decimo quarto, 
post consulatum ejusdem domini nostri anno decimo tertio, 
indictione decima quarta." 


CAP. XXV. 


Ut veniens Brittaniam Augustinus, primo in insula. Tanato, regi Cantua- 
riorum pradicarit ; et sic accepta ab eo licentia, Cantiam pradicaturus 
sntraverit, 


RononATUS ergo confirmatione beati patris Gregorii Augus- 
kv. fimus cum famulis Christi qui erant cum eo, rediit 
Augustinus in opus verbi, pervenitque Brittaniam'. Erat eo 
lands in Kent, tempore rox Aedilberct? in Cantia potentissimus, 
qui ad confinium usque Humbre fluminis maximi quo meridiani 
et septentrionales Anglorum populi dirimuntur, fines imperii 
tetenderat, Est autem ad orientalem Cantie plagam Tanatos* 
insula non modica, id est, magnitudinis juxta consuetudinem 
sstimationis Anglorum, familiarum * sexcentarum, quam a con- 


Capua, Corsealano; even in Naples, 


that from the very earliest times 
Palermo, Syracuse. . . these 


estates were called the patrimony of 
the patron saint of the city.” The 
office of governor of these estates, 
called «defensor Robertson's Ch. 
Hist. ii 7, was frequently a clerical 
one. Epp.ix.65. H. 

1 pervenitque Brittaniam] A.D. 597, 


Y. €. 

3 Aedibberct] — 2Ethelberht, — de- 
scended from Hengest in the fourth 
generation, his ancestors so far being 
Eormenric, Octa, Erie called AEsc, 
"Hengest, ii. s. The Saxon Chronicle 
dates his accession A.D. 565, but 
Boda, iii. 4, says he died Februm 
24, A.D. 616, after reigning ff 
years, which would place his acces- 
son in A. 560. He was born in 
A.D. 552. S. Chron. 

s potentissimus] ‘It is probable 












Kent had at least two kings, whose 
capitals were respectively Canterbury 
and Rochester, the seat of two bishop- 
ric Kemble, i. 148. In a note to 
this passage Kemble speaks of the 
probability of other Kentish princi- 

lites. The capital of Athelberht’s 

i was Cantwarabyrig, whi 

Wd born the oman ‘Dureveraum 
and the British Caer Ceint, and is 
now Canterbury. 

* Tanatoe] Called by the Romans 
Adtanatos, by the Britons Ruichim, 
Nenn. M. H. B. p. 63. 

* familiarum] * Hi V. Fa 
nulla’ waa n erholen name for» 
measure of d, originally ‘the 
stato of one household, the amount 
of land sufficient for the support of 
one family,’ Also called in Latin ‘ caa- 


satus,’ "mansus! ‘mansa,’ ‘ mansio,” 














Gentis Anglorum. 


tinenti terra secernit fluvius Vantsumu!, qui est latitudinis 
circiter trium stadiorum, et duobus. tantum in locis est trans- 
meabilis: utrumque enim caput protendit in mare. In hac 
ergo adplicuit? servus Domini Augustinus, et socii ejus viri, ut 
ferunt, ferme quadraginta. Acceperunt autem, precipiente beato 
papa Gregorio, de gente Francorum interpretes, et mittens ad 
Aedilberctum, mandavit se venisse de Roma, ac nuncium ferre 
optimum, qui sibi obtemperantibus, eeterna in ceelis 

- : - and is well 
gaudia, et regnum sine fine cum Deo vivo et vero received by 
futurum, sine ulla dubietate promitteret, Qui hac *telberht 
audiens, manere illos in ea quam adierant insula, et eis neces- 
saria ministrari, donec videret quid eis faceret, jussit. Nam 
et antea? fama ad eum Christiane religionis pervenerat, utpote 
qui et uxorem habebat Christianam de gente Francorum regia, 
vocabulo Bercta*; quam ea conditione a parentibus acceperat, 
ut ritum fidei ac religionis sue cum episcopo quem ei adjutorem 
fidei dederant, nomine Liudhardo *, inviolatum servare licentiam 
haberet. 

Post dies ergo venit ad insulam rex, et residens sub divo, 
jussit Augustinum cum sociis ad suum ibidem advenire collo- 
quium. Caverat enim ne in aliquam domum ad se introirent, 
vetere usus augurio, ne superventu® suo, si quid malefice 


* Bercta] Berhte, the daughter of 
Cariberht, king of Paris, and grand- 


Car. xxv.] 53 


* manens and ‘terra tributarii;" in 
loSaxon, 'higid! contracted 





Angl i 
*hid Later, a ‘hid’ came to equal 
about 334 Saxon acres, Thanet now 
contains 23,000 acres of arable 
land; Beda’s calculation would give 
20,000. Kemble, i, 9f, 92, 102. 
ijlueius Vanteumu] The lower 
course of the Stour, below Stour- 
mouth, where it divides into two 
channels, one flowing north to Re- 
culver, one east to Pegwell Bay, 
thus isolating Thanet. Camden; 
Stanley’s Historical Memorials of 
Canterbury, p. 12. 

2 adplicuif] On the exact spot 
where Augustinus landed, see Stan- 
ley, pp. 12, 35. 

5 antea] It seems that the Angles 
had already expressed their readiness 
for conversion, Greg. Epp. vi, 58. 


daughter of Clotaire I, sole king of 
the Franks and B ons, son of 
Goviethe Grate 

* Liudhardo] Bishop of Senlis, 





Thorn, . 2. Perhaps the 
same with ‘Liphardus Cantorbeie 
archiepiscopus who appears in 


Beda’s Martyrologium, II. Non. 
Febr., but. in no other list of arch- 
bishops. H. 'His name was va- 
riously spelt, Lethard, Ledoard, or 
Luidhard. He was buried on the 
north side of the altar in St. Martin's, 
and his relics were long carried round 
Canterbury in a gold chest on Ro- 
gation Day? Stanley, Hist. Mem, 
of Cant. p. 27. See too Hook’s 
 Archbps. of Canterbury, i. 47. 
* superventu) attack. 








54 Historia Ecclesiastica. [Lis 1. 


artis habuissent, eum superando deciperent. At illi non 
demonica, sed divina virtute prediti veniebant, crucem pro 
vexillo ferentes argenteam, et imaginem Domini Salvatoris in 
tabula depictam, letaniasque canentes, pro sua simul et eorum 
propter quos et ad quos venerant salute eterna, Domino sup- 
plicabant. Cumque ad jussionem regis residentes, verbum ei 
vite, una cum omnibus.qui aderant ejus comitibus predicarent, 
respondit ille dicens: ‘Pulchra sunt quidem verba et promissa 
que adfertis; sed quia nova sunt, et incerta, non his possum 
adsensum tribuere, relictis eis que tanto tempore cum omni 
Anglorum gente servavi. Verum quia de longe huc peregrini 
venistis et ut ego mihi videor perspexisse, ea quse vos vera 
et optima credebatis, nobis quoque communicare desiderastis ; 
nolumus molesti esse vobis: quin potius benigno vos hospitio 
recipere, et que viotui sunt vestro necessarie, ministrare cura- 
mus: neo prohibemus quin omnes quos potestis fidei vestrae 
religionis predicando societis! Dedit ergo eis mansionem! in 
whogives Civitate Doruvernensi, que imperii sui totius erat 
hime house metropolis, eisque ut promiserat, cum administra- 
bury. tione victus temporalis, licentiam quoque preedi- 
candi non abstulit. Fertur autem quia adpropinquantes civitati, 
more suo cum cruce sancta, et imagine magni Regis Domini 
nostri Jesu Christi, hanc letaniam consona voce modularentur : 
* Deprecamur te, Domine, in omni misericordia tua, ut auferatur 
furor tuus et ira tua a civitate ista, et de domo sancta tua, 
quoniam peccavimus. Alleluia.’ 


CAP. XXVI. 


Ut idem in Cantia primitive ecclesie et doctrinam sit imitatus et vitam,} 
atque in urbe regis sedem episcopalua acceperit. 
AT ubi datam sibi mansionem intraverant, cceperunt apo- 
stolicam primitive ecclesi vitam imitari; orationibus vide- 
licet assiduis, vigiliis, ac jejuniis serviendo, verbum vite quibus 


* mansionem) In the quarter called 'Stablegate, Thorn, p. 1759. 





Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. "55 


poterant praedicando, cuncta hujus mundi velut aliena spernendo, 
ea tantum que victui necessaria videbantur, ab eis quos doce- 
bant, accipiendo, secundum ea qus docebant ipsi per omnia 
wivendo, et paratum ad patiendum adversa quseque, vel etiam. 
ad moriendum pro ea quam predicabant veritate, animum 
habendo. Quid more! crediderunt nonnulli, et baptizabantur, 
mirantes simplicitatem innocentis vite, ec dulcedinem doctrine 
eorum celestis, Erat autem prope ipsam civitatem ad ori- 
entem? ecclesia in honorem sancti Martini antiquitus facta 
dum adhuc Romani Brittaniam incolerent, in qua regina, quam 
Christianam fuisse prediximus, orere consueverat. In hac ergo 
et ipsi primo convenire, peallere, orare, missas facere, preedicare 
et baptizare cceperunt; donec rege ad fidem converso, majorem 
predicandi per omnia, et ecclesias fabrieandi vel restaurandi 
licentiam acciperent. 

At ubi'ipse etiam inter alios delectatus vita mundissima sanc- 
torum, et'promissis eorum suavissimis que vera ,, 
esse miraculorum quoque multorum ostensione fir- JEthelberht 
maverant, credens baptizatus? e&t, coppere plures ** b*Ptized. 
ad audiendum verbum confluere, ac relicto gentilitatis ritu, 
unitati se sancte Christi Ecclesie credendo sociare. "Quorum 
fidei et conversioni ita congratulatus esse rex perhibetur, ut 
nullum tamen cogeret ad Christianismum; sed tentummodo 
credentes arctiori dilectione, quasi concives sibi regni ewlestis, 
amplecteretur. Didicerat enim a doctoribus auctoribusque su 
«salutis, servitium Christi voluntarium, non ‘coactitium esse de- 
bere. Nec distulit, quin etiam ipsis doctoribus suis locum sedis 
-eorum gradui congruum, in Doruverni? metropoli sua donaret, 
simul et necessarias in diversis speciebus possessiones conferret. 


1 ad orientem] ‘On the gentle and traditionally said to have been 
slope now occupied by the venerable on Whit-Sunday. Stanley thinks it 
church of St. Martin, ied! of » far was at St. Martin's; p. 19. 
later date, but possibly retaining in? Doruverni] Aithelberht himself 
its walls some of the original Roman had transplanted his capital to Re- 
bricks of Bertha's chapel’ Stanley, gulbium, building» new palace 
p- 14. A suffragan bishop had his there. Monast. Angl. p. 25. "That 
seat in this church till the time of the parallel of Constantine was 
Lanfranc. Monast Angl.i.26. present to the minds of those con« 

? baptizatus] Perhaps in A.D. 597, cerned is evident, not merely from 


56 Historia Ecclesiastica [Ias.1. 


CAP. XXVII. 


Ut idem episcopus factus, Gregorio papa, que sint Brittanic gesta mandarit, 
et simul de necessariis ejus responsa petens acceperit. 


Inrerxa! vir Domini Augustinus venit Arelas?, et ab archi- 
episcopo ejusdem civitatis Aetherio, juxta quod justa 


Augustinus €P d quo: 
$s consecrated sancti patris Gregorii acceperant, archiepiscopus 
ede. genti Anglorum ordinatus est, reversusque Brit- 
answers to 


sundry quos. @niam, misit continuo Romam Laurentium pres- 
tions from byterum, ot Petrum monachum, qui beato pontifici 
Greer. Gregorio gentem Anglorum fidem Christi suscepisse, 
‘ac se episcopum factum esse referrent: simul et de eis que 
necessarie videbantur qusestionibus, ejus consulta flagitans. 
"Nec mora’, congrua queesitui responsa * recepit; que etiam huic 

Historie nostre commodum duximus indere. 
I. Interrogatio beati Augustini episcopi Cantuariorum ecclesim. 


the express comparison by Gooelin, 
Acta Sanctorum, p. 833, of Ethelbert 
to Constantine, and Augustinus to 
Sylvester, but from the appellation 
Helena given by Gregory to 
Bertha, Epp. ix. 60. Stanley, p. 
ar. 
1 Interea] The year is apparently 
fixed by a letter from Gregorius to 
. 30, dated, in the Bene- 
ion, A.D. 598, in which 
he mentions the baptism of 10,000 
Angles at Christmas, A.D. 597, and 
the consecration of Augustinus as 
having taken place before that. 

? genit Areas] The bishop of 
Arles was the metropolitan of the 
south of France, and received the 
pall from Rome. Infra resp. vii, 
and Quesnel's Dissertation, V. parti. 
cc. 1-13, in the edition of S. Leo's 
works by Fratres Ballerinii, Venet, 
1756, ii. 754-823. 

3 Neo mora] If he sent Laurentius 
to Rome to announce his consecra- 
tion early in A.D. 598, there does 





seem to have been some little delay 
in sending these ‘responsa;’ for their 
date is late in A.D. 6or; see note 
2, p. 62. 
responsa] These answers, though 
they are to be found among Gre- 
gorius’ Epistles, xi. 64, were not 
among the documents copied by 
Nothelm from Rome. On the con- 
trary, they must have been inserted 
yy Beda from documents in England, 
probably the Libellus Responsio- 
num, mentioned ii, 1, for we find 
that, in A.D. 745, Boniface, arch- 
bishop of Mentz, applied to Nothel 
for a copy, saying that the Scriniarii 
declared that this letter was not in 
the Papal collection ; Boniface, Epp. 
15, ed. Serar, Yet the letter was 
admitted aa authentic by Pope Za- 
charias in A.D. 743, and by Ecgberht, 
archbishop of York, in A.D. 747, and 
appears in More's MS, ; so that it can 
hardly be otherwise than. genuine. 
Benedictine notes to Greg. Epp. 
xi. 64. 








Cap. xxvir.] Gentis. Anglorum. 
* De episcopis, qualiter cum suis clericis conversentur, vel de his 
que fidelium oblationibus accedunt altario; quante 4». or. 
debeant fieri portiones, et qualiter episcopus agere in ecclesia 
debeat." 

Respondit Gregorius papa urbis Rome.  'Saora Scriptura 
testatur, quam te bene nosse dubium non est, et specialiter 
beati Pauli ad Timotheum epistole, in quibus eum erudire 
studuit qualiter in domo Dei conversari debuisset. Mos autem 
sedis apostolice! est, ordinatis episcopis praecepta tradere, ut in 
omni stipendio quod accedit, quatuor debeant, fleri portiones; 
una videlicet episcopo et familie propter hospitalitatem, atque 
susceptionem ; alia clero; tertia pauperibus; quarta ecclesiis 
reparandis. Sed quia tua fraternitas? monasterii regulis erudita, 
seorsum fieri non debet a clericis suis, in ecclesia Anglorum, 
que auctore Deo nuper adhuc ad fidem adducta est, hanc 
debet conversationem instituere, que initio nascentis ecclesise 
fuit patribus nostris; in quibus nullus eorum ex his que 
possidebant, aliquid suum esse dicebat, sed erant eis omnia 
eommunia. 

* Bi qui vero? sunt clerici * extra sacros ordines constituti, qui 


1 Mos autem sedis apostolice] This 
‘had been the custom in the Western 


57 





Church as early as A.D. 494; seo 
Gelas. Epp. 9, in Mansi, Concil. viii. 
45. It is the subject of a decree 
of the Council of Braga in Spain, in 
A.D. 563, which ordains that separate 
quarters of the revenues of a seo 
shall go to the bishop, the clergy, 
the repair and lighting of the church- 
fabric, and the archdeacon, for dis- 
tribution among the poor. It was 
altered for the Spanish Church by the 
second Council of Braga, in A.D. 572, 
which gave parish churches distinct 
revenues. But in France and Ger- 
many they continued to receive their 
revenues through the bishop. On 
the later custom in England, see 
Bingham, Antiquities, bk. IX. o. viii. 
$6. See too Gratiani Decreta, 
IL. caus. xii, questio 2, § 30, p. bo, 
Antwerp, 1570. 

2 quia tua fraternitas] Grat. pars 








in common with 
their clergy is specially ordered for 


bishops. 

* Bi qui vero] Another question is 
inserted here by Ed. Benedd. ‘Opto 
doceri an clerici continere non va- 
lentes, possint contrahere ; et si con- 
traxerint, an debeant ad seculum 
redire" "And the latter part of this. 
answer forms the answer to this 
question. 

* clerici . . . constituti] Compare 
Ponitentirle Bogbert, archiepiscopi 
Eboracensis quoted by Wilkins, 
Concilia, 1. 112: ‘Duo igitur sunt 
; unum ecclesias- 
episcopali regimine, 
alterum scephalorum, id est, sine 
capite, De quibus Gregorius dicit ; 
si qui clerici vulgares sunt, extra 
sacros ordines constituti, id est, neo 
presbyteri nec diaconi, qui se oon- 














58 Historia. Ecclesiastica 


se continere non possunt, sortiri uxores debent, et stipendia 
sua exterius accipere. Quia et de hisdem patribus de quibus 
prefati sumus, novimus scriptum !, quod dividebatur singulis 
prout cuique opus erat. De eorum quoque stipendio cogi- 
tandum atque providendum est, et sub ecclesiastica regula sunt 
tenendi, ut bonis moribus vivant et canendis pealmis invigilent, 
et ab omnibus inlicitis et cor et linguam et corpus Deo auctore 
conservent. Communi autem vita viventibus jam de faciendis 
portionibus, vel exhibenda hospitalitate, et adimplenda miseri- 
cordia, nobis quid erit loquendum 1 Cum omne quod superest, 
in causis piis ac religiosis erogandum est; Domino omnium 
magistro docente?: Quod superest, date eleemosynam, et ecce 
omnia munda sunt vobis." 

IL Interrogatio Augustini. ‘Cum una sit fides, sunt ecdle- 
siarum diverse: consuetudines, et altera consuetudo missarum 
in sancta Romana ecclesia, atque altera in Galliarum tenetur 1 

Respondit Gregorius papa. ‘Novit fraternitas tua Romane 
ecclesie consuetudinem, in qua se meminit-nutritam. Sed mihi 
placet, sive in Romana, sive in Galliarum, seu in -qualibet 
ecclesia, aliquid invenisti quod plus omnipotenti Deo possit 
placere, sollicite eligas, et in Anglorum ecclesia, que adhuc ad 
fidem nova est, institutione precipua, que de multis ecclesiis 
colligere potuisti, infundas. Non enim pro locis res, sed pro 
bonis rebus loca amanda sunt. Ex singulis ergo quibusque 
ecclesiis, que pia, que religiosa, que recta sunt elige, et hec 
quasi in fasciculum collecta, apud Anglorum mentes in consue- 
tudinem depone." 

ILI. Interrogatio Augustini. * Obsecro quid pati debeat, si 
quis aliquid de ecclesia furtu abstulerit 1" 

Respondit Gregorius. ‘ Hoc tua fraternitas? ex persona furis 
pensare potest, qualiter valeat corrigi. Sunt enim quidam qui 


[Las r. 


tinere non possunt, sortiri uxores xi. 41. Tho Greek bas sip ràrvívra 


debent, et stipendia sua exterius 
aocipere. Sacerdotes autem nequa- 
quam uxores ducant Cf. also Grat. 
1. distinctio xxxii. § 4, p. 105. 
1 scriptum) Acta iv. 35. 
? docenté] So the Vulgate, Luke 


Bóre deqpooinny 
?' Hoc tua fraternitas] Grat. 

IL caus. xit d. 2, $ 11, p.606, Dui, 

according to later authorities, he that 

haa deprived the church of its goods 

is to restore fourfold. 


Car. xxvuz.] Gentis. Ang'orum. 59 


habentes subsidia furtum perpetrant; et sunt alii qui hac in re 
ex inopia delinquunt: unde necesse est ut quidam damnis, 
quidam vero verberibus; et quidam districtius, quidam autem 
levius corrigantur. Et cum paulo districtius agitur, ex caritate 
agendum est, et non ex furore: quia ipsi hoc praestatur qui 
corrigitur, ne gehenne ignibus tradatur. Sic enim nos fidelibus 
tenere disciplinam debemus, sicut boni patres carnalibus filiis 
solent, quos et pro culpis verberibus feriunt, et tamen ipsos quos 
doloribus adfligunt habere heredes qusrunt; et que possident 
ipsis servant quos irati insequi videntur. Hc ergo caritas 
in mente tenenda est, et ipsa modum correptionis dictat, ita 
ut mens extra rationis regulam omnino nihil faciat. Addes 
etiam, quomodo ea qui furtu de ecclesiis abstulerint reddere 
debeant. Sed absit ut ecclesia cum augmento recipiat quod de 
terrenis rebus videtur amittere, et lucra de vanis querere." 

IV. Interrogatio Augustini. ‘Si debeant duo germani fra- 
tres singulas sorores accipere, que gunt ab illis longa progenie 
generate?’ 

Respondit Gregorius. * Hoc fieri modis omnibus licet: nequa- 
quam enim in sacris eloquiis invenitur quod huic capitulo 
contradicere videatur." 

'V. Interrogatio Augustini. * Usque ad quotam generationem 
fideles debeant cum propinquis sibi conjugio copulari! et 
novercis et cognatis si liceat copulari conjugio 1’ 

Respondit Gregorius. 'Qusdam? terrena lex in Romana 
republica permittit, ut sive frater et soror, seu duorum fratrum 
germanorum vel duarum sororum filius et filia misceantur. 
Sed experimento didicimus, ex tali conjugio sobolem non posse 
succreacere: et sacra lex prohibet cognationis turpitudinem 


1 copulari] The Benedictine edi- 
tion makes the fifth question end 
with this word, and the fifth answer 
end with ‘ sanguinem fudit," 

2 Quadam . . s republics) By 
Theodosius the marriage of first 
cousins had been forbidden, Aurel. 
Victor in Theod. x but it had been 

lized again Arcadius an 
Hinorius, St Augustine, though 


calling it lawful, disapproves of it, 
De Civitate Dei, xv. 16; and it seoms 
that the emperors gave dispensations 
for such marriages, which were 
therefore only exceptional But 
Justinian authorizes "them, Inst. i. 
1o,p.I07, Sandars, See, too, Grat. 
pars II. caus, xxxv. q. 2 and 3, $ 20, 
p. 1146. 


60 Historia Ecclesiastica [Lrs. 1. 
revelare. Unde necesse est ut jam tertia vel quarta! generatio 
fidelium licenter sibi jungi debeat: nam secundas quam pre- 
diximus, a se omni modo debet abstinere. Cum noverca autem 
miscere grave est facinus, quia et in Lege scriptum est*: 
* Turpitudinem patris tui non revelabis" Neque enim patris 
turpitudinem filius revelare potest. Sed quia scriptum est*: 
* Erunt duo in carne una ;" qui turpitudinem noverce que una 
caro cum patre fuit revelare presumpserit, profecto patris 
turpitudinem revelavit. Cum cognata quoque miscere pro- 
libitum est, quia per conjunctionem priorem caro fratris fuerat 
facta. Pro qua re etiam Johannes Baptista capite truncatus 
est, et sancto martyrio consummatus, cui non est dictum ut 
Christum negaret, et pro Christi confessione occisus est; sed 
quia isdem Dominus noster Jesus Christus dixerat*: “ Ego sum 
veritas;" quia pro veritate Johannes oeeisus est, videlicet et pro 
Christo sanguinem fudit, Quia vero sunt multi* in Anglorum 
gente, qui dum adhuc in infidelitate essent, huic nefando conjugio 
dieuntur admixti, ad fidem venientes admonendi sunt ut se 
abstineant, et grave hoc esse peccatum cognoscant. Tremendum 
Dei judicium timeant, ne pro carnali dilectione tormenta esterni 
cruciatus incurrant. Non tamen pro bac re, sacri corporis ac 
sanguinis Domini communione privandi sunt, ne in eis illa 
ulcisci videantur, in quibus se per ignorantiam ante lavacrum 
baptismatis adstrinxerunt. In hoc enim tempore sancta ecclesia. 


2 tertia vel quarta] This was only 
& temporary concession to a newly- 
tonverted Tace. See Greg. Epp. 
xiv. 17, where he writes to Felix, 
bishop of Messana, that he intends, 
after a while, to prohibit marriages 
among the English to the seventh 
degree,  Ecgberht, archbishop of 
York, A.D. 735-771, rules thus:,‘In 
quinto gradu permittantur homines 
matrimonium inire; et in quarto, si 
hoo occurrerit, nom separentur: in 
tertio gradu separentur, Ponit. 
xxviii. quoted by Wilkins, Concilia, 
i113. Afterwards, marriage seems 
to have been forbidden to the seventh 
degree; but Innocent III again 





relaxed the rule, and permitted it 
after the fourth. Notes to Ed, 
Benedd. of Greg. Op. Epp xi. 64. 

2 scriptum est] Levit. xviii. 7. 

3. scriptum est] Gen. ii. 24. 


* dixerat) John xiv, 6. 
* sanguinem fudit] After these 
words the Ed. inserts the 


following question: * Declarari 
an sic turpiter conjunctis sit indi- 
cenda separatio, et sacre commu- 
nionis deneganda oblatio!* to which 
Gregorius replies by the rest of the 
fifth answer. 

* sunt muli] Forbidden by Coun- 
cil of Westminster, can. 24, A.D. 
1103. 


Gentis Anglorum. 


quadam per fervorem corrigit, quedam per mansuetudinem 
tolerat, quedam per considerationem dissimulat, atque ita portat 
et dissimulat, ut sepe malum quod adversatur portando et 
dissimulando compescat. Omnes autem qui ad fidem veniunt, 
admonendi sunt, ne tale aliquid audeant perpetrare. Si qui 
autem perpetzaverint, corporis et eanguinis Domini communione 
privandi sunt: quia sicut in his qui per ignorantiam fecerunt, 
culpa aliquatenus toleranda est, ita in his fortiter insequenda, 
qui non metuunt sciendo peccare." 

VI. Interrogatio Augustini. ‘Si longinquitas itineris magna 
interjacet, ut, episcopi non facile valeant convenire, an debeat 
sine aliorum episcoporum preesentia episcopus ordinari 1 

Respondit Gregorius. ‘Et quidem in Anglorum ecclesia, in 
qua adhuc solus tu episcopus inveniris, ordinare episcopum non 
aliter nisi sine episcopis potes. Nam quando de Gallis episcopi 
veniunt, qui in ordinatione episcopi testes adsistant? Sed 
fraternitatem tuam! ita volumus episcopos ordinare, ut ipsi sibi 
episcopi longo intervallo minime disjungantur; quatenus? nulla 
sit necessitas, ut in ordinatione episcopi, pastores quoque alii 
quorum presentia valde est utilis, facile debeant convenire. 
Cum igitur auctore Deo ita fuerint episcopi in propinquis sibi 
locis ordinati, per omnia episcoporum ordinatio sine adgregatis 
tribus vel quatuor episcopis fieri non debet. Nam in ipsis rebus 
spiritalibus ut sapienter et mature disponantur, exemplum 
trahere a rebus etiam carnalibus possumus. Certe enim dum 
conjugia in mundo celebrantur, conjugati quique convocantur, 
ut qui in via jam conjugii precesserunt, in subsequentis quoque 
copule gaudio misceantur. Cur non ergo et in hac spiritali 
ordinatione, qua per sacrum ministerium homo Deo conjungitur, 


Car. xxv] 61 


* fraternitatem. tuam] Cf. Grat. Benedictines, Epp. 


in ordinatione 


xi. 64, read, ‘ut 


pars I. dist, Ixiii. p. 222. 

3 quatenue . . . convenire] ‘In 
order that’ (as frequently in post- 
classical Latin) ‘there be no neces- 
sity that other clergy should como to 
a fresh ordination; whose presence 
is however very desirable where it 
can be had.’ ‘This seems to be the 
meaning of the present text. But the 


cujus episcopi con- 
venire non possint. Pastorum quo- 
que aliquorum presentia valde est 
utilis, ut facillime debeant convenire, 
which would mean, ‘in order that 
there be no difficulty, arising out of 
the fact that bishops cannot come to 
any fresh ordination, &o. So too 
Grat, pars I. dist. lxxx. 6. 





62 Historia Ecclesiastica. [Las.1. 


tales conveniant, qui vel in provectu ordinati episcopi gaudeant, 
vel pro ejus custodia omnipotenti Deo preces pariter fundant." 

VII. Interrogatio Augustini. 'Qualiter debemus cum Gal- 
liarum Brittaniarumque episcopis agere 1 

"Respondit Gregorius. ‘In Galliarum! episcopos nullam tibi 
auctoritatem tribuimus: quia ab antiquis predecessorum 
meorum temporibus pellium Arelatensis episcopus accepit, 
quem nos privare auctoritate percepta minime debemus. Bi 
igitur contingat ut fraternitas tua ad Galliarum provinciam 
transeat, cum eodem Arelatense episcopo debet agere, qualiter, 
si qua sunt in episcopis vitia, corrigantur. Qui si forte in 
discipline vigore tepidus existat, tus fraternitatis zelo accen- 
dendus est. Cui etiam epistolas? fecimus, ut cum tum 
sanctitatis presentia in Galliis et ipse tota mente subveniat, et 
quz sunt Creatoris nostri jussioni contraria, ab episcoporum. 
moribus compescat. Ipse autem extra auctoritatem propriam 
episcopos Galliarum judicare non poteris ; sed suadendo, blan- 
diendo, bona quoque opera eorum imitationi monstrando, 
pravorum mentes ad sanctitatis studia reforma: quia scriptum 
est? in lege: “Per alienam messem transiens, faleem mittere 
non debet, sed manu spicas conterere et manducare." Falcem 
enim judicii mittere non potes in ea segete, quee alteri videtur 
esse commissa ; sed per affectum. boni operis, frumenta dominica 
vitiorum suorum paleis exspolia, et in ecclesi corpore monendo 
et persuadendo quasi mandendo. converte. Quicquid vero ex 
auctoritate agendum est, cum predicto Arelatense episcopo 
agatur, ne preermitti possit hoc, quod antiqua patrum institutio 
invenit. Brittaniarum vero omnes episcopos tus fraternitati 
committimus, ut indocti doceantur, infirmi persuasione robo- 
rentur, perversi auctoritate corrigantur ‘” 


1 In Galliarum] Grat. pars IL 
ens 3v d. $ 3s P- 90g. edd. insert, * Obsecratio 
? Cui etiam epistolas] This letter Augustini. Obsecro ut reliquie S. 
is given below, c. 28; which fixes the Sixti martyris nobis transmittantur,’ 
date of these Responsa to be after with a ‘Concessio Gregorii, to the 
June 22, A.D. 601. See too note at effect that he has sent the relics, 
the beginning of this chapter. and advises that ifno miracles are 
? scriptum es] Deut. xxiii. 5. | wrought at the supposed shrine, 


Here the Paris and 






Car. xxvir.] Gentis Anglorum. 


VIIL. Interrogatio Augustini. ‘Si pregnans mulier debeat 
baptizari? aut postquam genuerit, post quantum tempus possit 
ecclesiam intrare? aut etiam ne morte preoccupetur quod genu- 
erit, post quot dies hoc liceat sacri baptismatis sacramenta 
percipere?! aut post quantum temporis huic vir suus possit in 
carnis copulatione conjungi! aut si menstrua consuetudine te- 
netur, an ecclesiam intrare ei liceat, aut sacre communionis 
sacramenta percipere? aut vir sus conjugi permixtus, priusquam 
lavetur aqua, si ecclesiam possit intrare? vel etiam ad myste- 
rium communionis sacre accedere! Que omnia rudi Anglorum 
genti oportet haberi comperta." 

Respondit Gregorius. ‘Hoc non ambigo fraternitatem tuam 
esse requisitam, cui jam et responsum reddidisse me arbitror. 
Sed hoc quod ipse dicere et sentire potuisti credo quia mea 
apud te volueris responsione firmari. Mulier etenim pregnans 
cur non debeat baptizari, cum non sit ante omnipotentis Dei 
oculos culpa aliqua fecunditas carnis? Nam cum primi parentes 
nostri in paradiso deliquissent, immortalitatem quam acceperant, 
recto Dei judicio perdiderunt. Quia itaque isdem omnipotens 
Deus humanum genus pro culpa sua funditus exstinguere noluit, 
et immortelitatem homini pro peccato suo abstulit; et tamen 
pro benignitate sue pietatis, fecunditatem ei sobolis reservavit. 
Quod ergo nature humane ex omnipotentis Dei dono servatum 
est, qua ratione poterit a sacri baptismatis gratia prohiberet 
In illo quippe mysterio, in quo omnis culpa funditus exstin- 
guitur, valde stultum est, si donum gratie contradicere posse 
videatur. Cum vero enixa! fuerit mulier, post quot dies debeat. 
ecclesiam intrare, Testamenti veteris preceptione® didicisti, ut 
pro masculo diebus triginta tribus, pro femina autem diebus 
sexaginta sex debeat abstinere. Quod tamen sciendum est quia 
in mysterio accipitur. Nam si hora eadem qua genuerit, actura 


63 





theso true relics should be buried 
duced À Mo aie alonneo 
from the false relics to the true. 
found in Kent the toler ofa supe 
Mocbting whether they were gn 


ine, sent to Gregorius for the relics 
of St. Sixtus which were at Rome; 
evidently Pope Xystus, Latinized 
into Sixtus, martyred 4D. 258. 

1 Cum vero eniza] Grat. pars I. 
dist. v. §§ 2-4, 


. 10. 
? praceptione) Levit. xii, 4, 5. 


64 Historia Ecclesiastica [Is 


gratias intrat ecclesiam, nulo peccati pondere gravatur : voluptas 
etenim carnis, non dolor in culpa est. In carnis autem com- 
mixtione voluptas est: nam in prolis prolatione gemitus. 
Unde et ipsi prime matri omnium, dicitur! “In doloribus 
paries" fi itaque enixam mulierem prohibemus ecclesiam 
intrare, ipsam ei poenam suam in culpam deputamus. Baptizare 
autem vel enixam mulierem, vel hoc quod genuerit, si mortis 
periculo urgetur, vel ipsam hora eadem qua gignit, vel hoc quod 
gignitur, eadem qua natum est, mullo modo prohibetur : quia 
sancti mysterii gratia sicut viventibus atque discernentibus cum 
' magna discretione providenda est, ita his quibus mors inminet, 
sine ulla dilatione proferenda; ne dum adhuc tempus ad pre- 
bendum redemptionis mysterium queritur, interveniente paulu- 
lum mora inveniri non valeat qui redimatur. 

“Ad ejus vero conenbitum? vir suus accedere non debet, 
quoadusque qui gignitur, ablactatur. Prava autem in conju- 
gatorum moribus consuetudo surrexit, ut mulieres, filios quos 
gignunt, nutrire contemnant, eosque aliis mulieribus ad nutri- 
endum tradant, quod videlicet ex sola causa incontinentim 
videtur inventum: quia dum se continere nolunt, despiciunt 
lactare quos gignunt. He itaque que filios suos ex prava 
consuetudine aliis ad nutriendum tradunt, nisi purgationis 
tempus transierit, viris suis non debent admisceri: quippe 
quia et sine partus causa, cum in suetis menstruis detinentur, 
viris suis misceri prohibentur ; ita ut morte Lex sacra? feriat, si 
quis vir ad menstruatam mulierem accedat. Que tamen mulier 
dum consuetudinem menstruam patitur, prohiberi ecclesiam in- 
trare non debet; quia ei nature superfluitas in culpam non valet 
reputari: et per hoc quod invita patitur, justum non est ut 
ingressu ecclesim privetur. Novimus namque quod mulier quee * 
fluxum patiebatur sanguinis, post tergum Domini humiliter 
veniens, vestimenti ejus fimbriam tetigit, atque ab ea statim sua. 
infirmitas recessit. Si ergo in fluxu sanguinis posita, laudabi- 
liter potuit Domini vestimentum tangere: cur que menstruam 


1 dicitur] Gen. iii, 16. ?. Lez sacra] Levit. xx. 18. 
? Ad gua vero concubitum] Grat. — ' mulier qua] Matt. ix. 20. 
pars L. diat. v. $ 5. 


Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 65 


sanguinis patitur, ei non liceat Domini ecclesiam intrare? Sed 
dicis: “Illam infirmitas compulit ; has vero de quibus loquimur, 
consuetudo constringit." Perpende autem frater carissime, quia 
omne quod in hac mortali carne patimur ex infirmitate natures, 
‘est digno Dei judicio post culpam ordinatum. Esurire namque, 
sitire, sestuare, algere, lassescere, ex infirmitate nature est. Et 
quid est aliud, contra famem alimenta, contra sitim potum, contra 
sestum auras, contra frigus vestem, contra lassitudinem requiem 
querere, nisi medicamentum quidem contra sgritudines ex- 
plorare! Femine itaque et menstruus sui sanguinis fluxus 
aegritudo est. Si igitur bene presumsit que vestimentum 
Domini in languore posita tetigit, quod uni persone infirmanti 
conceditur, eur non concedatur cunctis mulieribus, que nature 
sus vitio infirmantur! Sancte autem communionis mysterium 
in eisdem diebus percipere non debet prohiberi. Si autem ex 
veneratione magna pereipere non presumit, laudanda est; sed 
si perceperit, non judicanda, Bonarum quippe mentium est, et 
ibi aliquo modo culpas suas agnoscere, ubi culpa non est; quia 
spe sine culpa agitur quod venit ex culpa: unde etiam cum 
esurimus, sine culpa comedimus, quibus ex culpa primi hominis 
factum est ut esuriamus. Menstrua enim consuetudo mulieribus 
non aliqua culpa est, videlicet qus naturaliter accedit. Sed 
temen quod natura ipsa ita vitiata est, ut etiam sine voluntatis 
studio videatur esse polluta, ex culpa venit vitium, in quo se 
ipsa, qualis per judicium facta sit, humans natura cognoscat. 
Et homo qui culpam sponte perpetravit, reatum culpe portet 
invitus. Atque ideo feming cum semetipsis considerent, et si 
in menstrua consuetudine ad sacramentum Dominici corporis et 
sanguinis accedere non presumant, de sua recta consideratione 
laudande sunt; dum vero percipiendo ex religiose vite con- 
suetudine, ejusdem mysterii amore rapiuntur, reprimendee, sicut 
prediximus, non sunt. Sicut enim. in Testamento veteri 
exteriora opera observantur, ita in Testamento novo, non tam 
quod exterius agitur, quam id quod interius cogitatur, sollicita 
intentione adtenditur, ut subtili sententia puniatur. Nam cum 
multa Lex velut inmunda manducare prohibeat; in. Evangelio 
F 


66 Historia Ecclesiastica [Lis x. 


tamen Dominus dicit?: “Non quod intrat in os, coinquinat 
hominem; sed que exeunt de ore, illa sunt que coinquinant 
hominem." Atque paulo post subjecit? exponens: “Ex corde 
exeunt cogitationes male.” Ubi ubertim indicatum est, quia 
illud ab omnipotente Deo pollutum esse in opere ostenditur, 
quod ex pollute cogitationis radice generatur. Unde Paulus 
quoque apostolus dicit?: “Omnia munda mundis, coinquina- 
tis autem et infidelibus nihil est mundum." Atque mox 
ejusdem causam coinquinationis adnuntians subjungit: " Coin- 
quinata sunt enim et mens eorum et conscientia" Si ergo ei 
cibus immundus non est cui mens immunda non fuerit: cur 
quod munda mente mulier ex natura patitur, et in immunditiam 
reputetur 1 

‘Vir autem* cum propria conjuge dormiens, nisi lotus aqua, 
intrare ecclesiam non debet; sed neque lotus intrare statim. 
debet. Lex autem veteri populo prmcepit", ut mixtus vir 
mulieri, et lavari aqua debeat, et ante solis occasum ecclesiam. 
non intrare: quod tamen intelligi spiritaliter potest. Quis 
mulieri vir miscetur, quando inlicite: concupiscentie animus in 
cogitatione per delectationem conjungitur; quia nisi prius ignis 
concupiscentie a mente deferveat, dignum se congregationi 
fratrum sstimare non debet, qui se gravari per nequitiam 
prave voluntatis videt. Quamvis de hac re diverse hominum 
nationes diversa sentiant, atque alia custodire videantur; Roma- 
norum temen semper ab antiquioribus usus fuit, post admix- 
tionem proprie conjugis, et lavacri purificationem querere, et 
ab ingressu ecclesie paululum reverenter abstinere. Nec hsc 
dicentes, culpam deputamus esse conjugium; sed quia ipsa 
licita admixtio conjugis sine voluptate carnis fieri non potest, a 
sacri loci ingressu abstinendum est; quia voluptas ipsa esse sine 
eulpa nullatenus potest. Non enim de adulterio, sive forni- 
eatione, sed de legitimo conjugio natus fuerat qui dicebat"; 
"Ecce enim in iniquitatibus conceptus sum, et in peccatis 


? dicit) Matt. xv. 11. * precepit] Levit. xv. 16. 
? subjecit! Ib. v. 19. * Romanorum] For the Roman 
? dicit] Tit. i. 15. custom, see Euseb. x. 4, and Augus- 


* Vér autem] Grat. pars II. caus, tin. Epp. 119, ad Januarium, c. 19. 
xrüiq 4s P Dp 1128. , Ps. li. 5. 


Cap. xxvi] Gentis. Anglorum. 67 


concepit me mater mea.” Qui enim in iniquitatibus con- 
ceptum se noverat, a delicto se natum gemebat: quia portat 
in ramo humorem vitii, quem traxit ex radice. In quibus 
tamen verbis non admixtionem conjugum iniquitatem nominat, 
sed ipsam videlicet voluptatem admixtionis, Sunt etenim 
multa qu licita probantur esse ac legitima, et tamen in 
eorum actu aliquatenus fodamur; sicut sepe irascendo culpas 
insequimur, et tranquillitatem in nobis animi perturbamus: 
et cum rectum sit quod agitur, non est tamen adprobabile 
quod in eo animus perturbatur. Contra vitia quippe delin- 
quentium iratus fuerat qui dicebat; “Turbatus est pre ira 
oculus meus.” Quia enim non valet nisi tranquilla mens in 
contemplationis se lucem suspendere, in ira suum oculum 
turbatum dolebat: quia dum male acta deorsum insequitur, 
confundi atque turbari a summorum contemplatione cogebatur. 
Et leudabilis ergo est ira contra vitrum, et tamen molesta, qua ~ 
turbatum se aliquem reatum incurrisse estimabat. Oportet 
itaque legitimam carnis copulam, ut causa prolis sit, non 
voluptatis; et carnis commixtio, creandorum liberorum sit 
gratia, non satisfactio vitiorum. Si quis vero suam conjugem 
non cupidine voluptatis raptus, sed solummodo creandorum 
liberorum gratia utitur, iste profecto sive de ingressu ecclesia, 
seu de sumendo Dominici corporis sanguinisque mysterio, suo 
est judicio relinquendus; quia a nobis prohiberi non debet 
accipere, qui in igne positus nescit ardere. Cum vero non 
amor ortandi sobolis, sed voluptas dominatur in opere com- 
mixtionis: habent conjuges etiam de sua commixtione quod 
defleant. Hoc enim eis concedit sancta predicatio ; et tamen 
de ipsa concessione metu animum concutit. Nam cum Paulus 
Apostolus diceret?: * Qui se continere non potest, habeat uxorem. 
suam ;" statim subjungere curavit*: “Hoc autem dico secundum 
indulgentiam, non secundum imperium." Non enim indulgetur 
quod licet, quia justum est. Quod igitur indulgere dixit, 
culpam esse demonstravit. Vigilanti vero mente pensandum 
est, quod in Sina monte Dominus ad populum locuturus, prius 


? dicebat] Ps, vi. 7. ? curavit] 1 Cor. v. 6. 
?' diceret] 1 Cor. vii, 2; cf. v. 9. 
F2 


68 Historia Ecclesiastica [Lrs. r. 


eundem populum abstinere a mulieribus precepit. Et si illuc! 
ubi Dominus per creaturam subditam hominibus loquebatur, 
tanta provisione est munditia corporis requisita, ut qui verba 
Dei perciperent mulieribus mixti non essent; quanto magis 
mulieres, que corpus Domini omnipotentis accipiunt, custodire 
in se munditiam carnis debent, ne ipsa insstimabilis mysterii 
magnitudine graventur! Hinc etiam ad David de pueris suis 
per sacerdotem dicitur, ut si a mulieribus mundi essent, panes 
propositionis acciperent, quos omnino non acciperent, nisi prius 
mundos eos David a mulieribus fateretur! Tunc autem vir 
qui post admixtionem conjugis lotus aqua fuerit, etiam sacre 
communionis mysterium valet, accipere, cum ei juxta prefinitam 
sententiam, etiam ecclesiam licuerit intrare." 

Interrogatio Augustini. ‘Si post inlusionem que per som- 
nium solet accidere, vel corpus Domini quilibet, accipere valeat; 
vel, si sacerdos sit, sacra mysteria celebrare 1^ 

Respondit Gregorius. * Hunc quidem Testamentum veteris 
Legis, sicut in superiori capitulo jam diximus, pollutum dicit *, 
et nisi lotum aqua, usque ad vesperam intrare ecclesiam non 
concedit. Quod tamen aliter populus spiritalis intelligens, sub 
eodem intellectu accipiet quo prefati sumus: quia quasi per 
somnium inluditur qui tentatur immunditia, veris imaginibus in 
cogitatione inquinatur ; sed lavandus est aqua, ut culpas cogita- 
tionis lacrymis abluat: et nisi prius ignis tentationis recesserit, 
reum se quasi usque ad vesperum cognoscat. Sed est in eedem 
inlusione valde necessaria discretio, que» subtiliter pensari debeat, 
ex qua re accidat menti dormientis: aliquando enim ex crapula, 
sliquando ex nature superfluitate et infirmitate, aliquando ex 
cogitatione contingit ita. Et quidem cum ex nature superfluitate 
vel infirmitate evenerit, omnimodo hsc inlusio non est timenda ; 
quia hanc animum nescientem pertulisse megis dolendum est, 
quam fecisse. Cum vero ultra modum appetitus gule in su- 
mendis alimentis rapitur, atque idcirco humorum receptacula 
gravantur, habet, exinde animus aliquem reatum, non tamen 

! duc] Frequently used by Beda too Grat. pars I. dist. vi § 2, 


as equivalent to ' illic." prn. 
? dicit] Deut, xxi 10, 11. Of 











Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 69 


usque ad prohibitionem percipiendi sancti mysterii, vel missarum 
sollemnia celebrandi: cum fortasse aut festus dies exigit, aut 
exhiberi mysterium, pro eo-quod sacerdos alius in loco deest, ipsa 
necessitas compellit. Nam si adsunt alii qui implere mini- 
sterium valeant, inlusio pro crapula facta, a perceptione sacri 
mysterii prohibere non debet; sed ab immolatione sacri mysterii 
abstinere, ut arbitror, humiliter debet: si tamen dormientis 
mentem turpi imaginatione non concusserit!. Nam sunt quibus 
ita plerumque inlusio nascitur,ut eorum animus, etiam in somno 
corporis positus, turpibus imaginatienibus non fedetur. Qua in 
re unum ibi ostenditur, ipsa mens rea, non tamen vel suo judicio 
libera, cum se, etsi dormienti corpore, nihil meminit vidisse, 
tamen in vigiliis corporis, meminit in ingluviem cecidisse. Sin 
vero ex turpi cogitatione vigilantis oritur inlusio dormientis, 
patet animo reatus suus : videt enim a qua radice inquinatio illa 
processerit, quia quod cogitavit sciens, hoc pertulit nesciens. Sed 
pensandum est, ipsa cogitatio utrun suggestione, an delectatione, 
vel, quod majus est, peccati consensu acciderit. Tribus enim 
modis? impletur omne peccatum; videlicet suggestione, delecta- 
tione, consensu. Suggestio quippe fit per diabolum, delectatio 
per carnem, consensus per spiritum: quia et primam culpam 
serpens suggessit, Eva velut caro delectata est, Adam vero velut 
spiritus consensit: et necessaria est magna discretio, ut inter 
suggestionem atque delectationem, inter delectationem et consen- 
sum, judex sui animus presideat. Cum enim malignus spiritus 
peocatum suggerit in mente, si nulla peccati delectatio sequatur, 
peccatum omnimodo perpetratum non est: cum vero delectari 
caro cosperit, tunc peccatum incipit nasci: si autem etiam ex 
deliberatione consentit, tunc peccatum cognoscitur perfici *. 
In suggestione igitur peccati initium est, in delectatione fit 


1 émagimatione non concusserit] brando sacro mysterio censet absti- 
*IndulgetS. Doctor pollutionem ex nendum, Notes to Epp. xi. 64. 
nimio cibo passis, ut ad sacram Greg. Op. ed. Benedd. 
Eucharistiam sumendam accedant; — ? Tribus enim modis] Cf. Gre- 
si tamen dormientium mentem nulla gorius Commentary on Job (o. iii, 
turpis cogitatio concusserit. Sienim 11, 12) lib. iv. $ 49. 
furpibus imaginibus mens foedata + perfe] Cf. James i. 15, jj 32 
fuerit, tam a sumendo quam.a cele- dyapria droreAcadeica &,. 





70 Historia Ecclesiastica [Lan 1. 


nutrimentum, in eonsensu perfectio. Et sepe contingit ut hoc 
quod malignus spiritus seminat in cogitatione, caro in delecta- 
tionem trahat; nec tamen anima eidem delectationi consentiat. 
Et cum caro delectare sine animo nequeat, ipse tamen animus 
carnis voluptatibus reluctans, in delectatione carnali aliquo 
modo ligatur invitus, ut ei ex ratione contradicat, ne con- 
sentiat; et tamen delectatione ligatus sit, sed ligatum se 
vehementer ingemiscat. Unde et ille celestis exercitus pre- 
cipuus miles gemebat dicens": “ Video aliam legem in membris 
meis repugnantem legi mentis mem, et captivum me ducentem 
in lege peccati, quse est in membris meis." Si autem captivus? 
erat, minime pugnabat; sed et pugnabat: quapropter et cap- 
tivus erat, et pugnabat igitur legi mentis, cui lex qua in 
membris est, repugnabat. Si sutem pugnabat, captivus non 
erat. Ecce itaque homo est, ut ita dixerim, captivus et liber; 
liber ex justitia quam diligit, captivus ex delectatione quam 
portat invitus." 
CAP. XXVIII. 


Ut papa Gregorius epistolam Arelatensi episcopo, pro adjuvando in opere 
Dei Augustino, müerit. 

HvcusqUE responsiones beati pape Gregorii ad consulta 
reverentissimi antistitis Augustini. Epistolam vero quam se 
Arelatensi episcopo fecisse commemorat, ad Vergilium Aetherii- 
successorem? dederat: cujus hec forma est. 

* Reverentissimo et sanctissimo fratri Vergilio coepiscopo, Gre- 
gorius servus servorum Dei. Quantus sit affectus venientibus 
sponte fratribus impendendus, ex eo quod plerumque solent 
caritatis causa invitari, cognoscitur. Et ideo si communem 
fratrem Augustinum episcopum ad vos venire contigerit, ita 





? dicens] Rom. vii. 23. 

? Si autem captivus] Tho reading 
and punctuation of this sentence is 
very variously given. The Bene- 
dictine edition has the words thus, 
“Si autem captivus non erat, minimo 
pugnabat: sed et pugnabat, qua- 
propter captivus non erat. Et pug- 


abet igitur lege, mentia, oul lex 
quie in membris est repugnabat. 
Boo pugnabat, &c, 

* Verpilium Aetherit evccessorem) 
Bee note 2, p. 51. According to 
Gregory of Tours, ix. 23, Licerius 
‘was Virgilius’ predecessor in the See 
of Arles, - 


Cav. xxix.] Gentis. Anglorum. ral 


illum dilectio vestra, sicut decet, affectuose dulciterque suscipiat, 
ut et ipsum consolationis sug bono refoveat, et alios, qualiter 
fraterna caritas colenda sit, doceat. Et quoniam sepius evenit, 
ut hi’ qui longe sunt positi, prius ab aliis que sunt emendanda, 
cognoscant: si quas fortasse fraternitati vestre sacerdotum vel 
aliorum culpas intulerit, una cum eo residentes subtili cuncta 
investigatione perquirite, et ita vos in ea quee Deum offendunt, 
et ad iracundiam provocant, districtos ac solicitos exhibete, ut 
ad aliorum emendationem et vindicta culpabilem feriat, et 
innocentem falsa opinio non affligat. Deus te incolumem 
custodiat, reverentissime frater. 

‘Data die decima? kalendarum Juliarum, imperante Domino 
nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno  A4.6x. 
decimo nono, post consulatum ejusdem Domini nostri anno 
decimo octavo, indictione quarta." 


CAP. XXIX. 

Ut idem Augustino pallium, et epistolam, et plures verbi ministros miserit. 

PmATEREA idem papa Gregorius Augustino episcopo, quia 
suggesserat ei multam quidem ibi esse messem, sed operarios 
paucos, misit cum prefatis legatariis? suis plures cooperatores, 
ac verbi ministros: in quibus primi et precipui erant Mellitus, 
Justus, Paulinus, Rufinianus; et per eos generaliter universa 
que ad cultum‘ erant ac ministerium ecclesie necessaria, 


1 ut M... cognosoant) On the 


simply for emissaries; meaning Lau- 
rentius and Petrus. 


same day Gregorius sent a letter, 
Epp. xi. 69, to Brunehaut, the grand- 
mother of the kings of Austrasia 
and Burgundy, asking permission to 
send a legate to enquire into certain 
scandals in the Gallican Church. 
This, coupled with his answer to 
Augustinus, c. xxvii, resp. 7, leads to 
the persuasion that Augustinus had 
reported these scandals to Home 
by his emissaries Laurentius and 
Petrus. 

; ron Jone 22, 


3  legalariis Stricily p word, 
ses, ‘but here used 





* que ad cultum] Of these we find 
an account extracted by Smith, App. 
No. vii, from an old chronicle, written 
after A1 


1300, called ‘Liber Can- 
which once belonged to 
St. Augustine's, Canterbury. This 
states that there were at that time 
in the church at Canterbury, 1. oer- 


tain codices (seo next note) ; 2. in 





3. sundry 
relics ; all said to have been the gift 
of Pope Gregorius to Augustinus; 
besides certain vases of gold and 
silver, which had disappeared. 


72 Historia Ecclesiastica. (Lae. 1. 


vasa videlicet sacra, et vestimenta altarium, ornamenta quoque 
ecclesiarum, et sacerdotalia vel clericalia indumenta, sanctorum. 
etiam apostolorum ac martyrum reliquias, nec non et codices! 
plurimos. Misit etiam literas in quibus significat se ei pallium. 
direxisse, simul et insinuat qualiter episcopos in Brittania con- 
stituere debuisset; quarum litterarum iste est textus. 
*Reverentissimo et sanctissimo fratri Augustino coepiscopo 
Gregorius servus servorum Dei. Cum certum sit pro omnipo- 
tente Deo laborantibus ineffabilia eterni regni premia reservari ; 
nobis tamen eis necesse est honorum beneficia tribuere, ut in 
spiritalis operis studio ex remuneratione valeant multiplicius 
insudare. Et quia nova Anglorum ecclesia ad omnipotentis 
Dei gratiam eodem Domino largiente, et te laborante perducta 
est, usum tibi pallii in ea ad sola missarum sollemnia agenda 
concedimus: ita ut per loca singula duodecim episcopos ordines, 
qui tum subjaceant ditioni, quatenus Lundoniensis civitatis * 
episcopus semper in posterum a synodo propria debeat con- 
secrari, atque honoris pallium ab hac sancta et apostolica, cui 
Deo auctore deservio, sede percipiat. Ad Eburacam* vero 
civitatem te volumus episcopum mittere, quem ipse judicaveris 
ordinare; ita duntaxat, ut si eadem civitas cum finitimis locis 
verbum Dei receperit, ipse quoque duodecim episcopos ordinet, 


1. codices] The codices enumerated 
by the Liber Cantuariensis are men- 
tioned also by Wanley in his * Cata- 


s Manuscriptorum,’ quoted in 
tots Saxon Homily, pp. 41-44, 
mote. They were: 


goriana, in two volumes Ghose 
existed as lato as A.D. 1604). 4. 
Two Psalteria. 3. Libri Evangeli- 
orum, two copies, with the ten Eu- 
sebian canons prefixed, one called 
the text of St. Mildred; these Wan- 
ley believed to be extant, one in the 
Bodleian, the other in the library at 
Corpus Christi College, Cambridge. 
4. Two volumes of the Passiones of 
Apostles and Saints, and one of an 
Exposition of the Epistles and Gos- 
pels for & part of the year; but 
these three Wanley had not found. 

3 Lundoniensis civitatis] ‘The 


choice of the See wavered for a short 
time between Canterbury and Lon- 
toabetly indicates that Gregorius at 
indicates that rius at 
his timo, 2.p. Gor, had fred it to 
London. A letter from Cenwulf of 
Mervin to Pope Leo IL, about i. 
795, states that the primacy had 
Jon been made over to Canterbury : 
‘Sed ipse primum pontificatis apex, 
qui tunc Londonie sub honore et 
ornamento pallii fuerat conscriptus, 
pro eo Dorobernensi obla m est at- 
que concessus.” Mansi, xi 
 Zburacam] "This had boon the 
seat of a British archbishop, who 
had fled, it is said, into Brittany, on 
ite capture by the Angles, A.D. 500. 
But it was not till A.D. 625 that any 
attempt was made to convert North- 
umbria; i. 9. 











Ca». xxx.] Gentis. Anglorum. 73 


et metropolitani honore perfruatur ; quia ei quoque, si vita 
comes fuerit, pallium tribuere Domino favente disponimus, 
quem tamen tum fraternitatis volumus dispositioni subjacere: 
post obitum vero tuum ita episcopis quos ordinaverit presit, 
ut Lundoniensis episcopi nullo modo ditioni subjaceat. Sit 
vero inter Lundonis et Eburace civitatis episcopos in posterum. 
honoris ista distinctio, ut ipse prior habeatur qui prius fuerit 
ordinatus: communi autem consilio et concordi actione quse- 
que sunt pro Christi zelo agenda; disponant unanimiter, recte 
sentiant, et ea que senserint, non sibimet discrepando perficiant. 
Tua vero fraternitas non solum eos episcopos quos ordinaverit, 
neque hos tantummodo qui per Eburace episcopum fuerint 
ordinati, sed etiam omnes Brittanim sacerdotes habeat Deo 
Domino nostro Jesu Christo auctore subjectos; quatenus ex 
lingua et vita tus sanctitatis, et recte credendi et bene vivendi 
formam percipiant, atque officium suum fide ac moribus exse- 
quentes, ad celestia cum Dominus voluerit regna pertingant. 
Deus te incolumem custodiat, reverentissime frater. 

*Data die decima kalendarum Juliarum, imperante domino 
nostro Maurico Tiberio piissimo Augusto anno de- 4-p.6or. 
cimo nono, post consulatum ejusdem domini anno decimo octavo, 
indictione quarta." 


CAP. XXX. 
Exemplar epistole quam Mellito abbati Brittaniam pergenti misit. 


ABEUNTIBUS autem preefatis legatariis, misit post eos: beatus 
pater Gregorius litteras memoratu dignas, in quibus aperte 
quam studiose erga salvationem nostre gentis invigilaverit, 
ostendit, ita scribens : 

*Dilectissimo filio Mellito abbati Gregorius servus servorum 
Dei. Post discessum congregationis nostre! qus tecum est, 
valde sumus suspensi redditi, quia nihil de prosperitate vestri 

1 ionis " iue - 
thinke oul thew words imply hat dro, md that Melis was thelr 
‘Mellitus’ companions were monks of Abbot; App. No. vi. 680, 


74 Historia Ecclesiastica [Lrs.1. 


itineris audisse nos contigit. Cum ergo Deus omnipotens vos 
ad reverentissimum virum fratrem nostrum Augustinum epi- 
scopum perduxerit, dicite ei, quid diu mecum" de causa Anglorum 
cogitans tractavi: videlicet quia fana idolorum destrui in eadem. 
gente minime debeant; sed ipsa que in eis sunt idola destru- 
antur; aqua benedicta fist, in eisdem fanis aspergatur, altaria 
construantur, reliquie ponantur: quia si fana eadem bene con- 
structa sunt, necesse est ut a cultu demonum in obsequio veri 
Dei debeant commutari; ut dum gens ipsa eadem fana sua non 
videt destrui, de corde errorem: deponat, et Deum verum cog- 
noscens ac adorans, ad loca que consuevit, familiarius concurrat. 
Et quia boves solent in sacrificio demonum multos occidere, 
debet eis etiam hae de re aliqua sollemnitas immutari: ut die 
dedicationis, vel natalitii sanctorum martyrum quorum illic reli- 
quim ponuntur, tabernacula sibi circa easdem ecclesias que ex 
fanis commutatm sunt, de ramis arborum faciant, et religiosis 
conviviis sollemnitatem celebrent; nec diabolo jam animalia 
immolent, et ad laudem Dei in esu suo animalia occidant, et 
donatori omnium de satietate sua gratias referant: ut dum eis 
aliqua exterius gaudia reservantur, ad interiora gaudia consentire 
facilius valeant. Nam duris mentibus simul omnia abscidere 
impossibile esse non dubium est, quia et is qui summum locum 
ascendere nititur, gradibus vel passibus non autem saltibus ele- 
vatur. Sic Israelitico? populo in ZEgypto Dominus se quidem 
innotuit; sed tamen eis sacrificiorum usus que diabolo solebat 
exhibere, in cultu proprio reservavit, ut eis in suo sacrificio 
animalia immolare preciperet; quatenus cor mutantes, aliud de 
sacrificio amitterent, aliud retinerent: ut etsi ipsa essent ani- 
malia que offerre consueverant, vero tamen Deo hec et non 
idolis immolantes, jam sacrificia ipsa non essent. Hzc igitur 
dilectionem tuam predicto fratri necesse est dicere, ut ipse in 
presenti illic positus perpendat, qualiter omnia debeat dispen- 
sare. Deus te incolumem custodiat, dilectissime fili 


? quid diu mecum) The change in 
Gregorius mind implied in the fol- 
lowing counsel must have taken 
place since the departure of Mellitus 
and his band; cf. his letter to Aithel- 








Car. xxx1.] Gentis. Anglorum. 75 


‘Data die decima quinta kalendarum! . . .. . , imperante 
domino nostro Mauricio Tiberio piissimo Augusto 4.0,6or. 
anno decimo nono, post consulatum ejusdem domini anno decimo 
octavo, indictione quarte." 


CAP. XXXI. 
Ut Augustinum per litteras, ne de virtutibus suis gloriaretur, hortatus sit. 


.Quo in tempore misit etiam Augustino epistolam super mira- 
culis que per eum facta esse cognoverat, in qua eum, ne 
per illorum copiam periculum elationis incurreret, his verbis 
hortatur? : 

‘Scio, frater carissime, quia omnipotens Deus per dilectionem 
tuam in gentem quam eligi voluit, magna miracula? ostendit: 
unde necesse est ut de eodem dono celesti et timendo gaudeas, 
et gaudendo pertimescas. Gaudeas videlicet, quia Anglorum 
anime per exteriora miracula ad interiorem gratiam pertra- 
huntur: pertimescas vero, ne inter signa que fiunt, infirmus 
animus in sui presumptione se elevet, et unde foras in honorem. 
tollitur, inde per inanem gloriam intus cadat. Meminisse etenim. 
debemus quia discipuli cum gaudio a predicatione redeuntes, 
dum celesti Magistro dicerent*: “Domine, in nomine tuo etiam 
dzmonia nobis subjecta sunt;" protinus audierunt: *' Nolite 


1 alendarum) Either Augus- ber x. being inserted after ‘die,’ 
tarum or Septembrium should stand either above or below th 
here; nolater month will du, because though apparently by the 
the fifth indiction began on Sept. 1. seribe. ‘Tho reading Kal. Jul 
The common reading ‘ Juliarum’ has supported by ome of the Vatican 
long been felt to be corrupt, and a MSS. of Gregorius’ Epistles. 
fresh oxamination of the More MS. — hortaturt The Benedictine edi- 
at Cambridge now discloses the fact tion of Gregorius’ works dates this 
that that MS. reads: ‘Data die xv. letter, of which only an extract is 
kl'arum imp'dn'n'mauricio... the given here, Jan. 1, A.D. 601. Thus 
name of the month being accidentally i would bo written six months be- 
omitted; so that Juliarum is clearly fore the previous ones; and Smith 
conjectural correction made in thinks this probable, as then Lau- 
some later copy. rentius and Petrus had just brought 
It may be mentioned that in all to Rome the news of Augustinus" 
the other three letters (oc. 28, 29, consecration, and of i 
3a) the date, as originally written his mission. Greg. Ep| 
in the Cambridge MS, runs thus: ^ ? miracula) See c. 2 
“Date dio kl'arum iuliar’, tho num- — ' dicerent] Luke x. 17, 20. 








76 Historia Ecclesiastica [Lzs. 1. 


gaudere super hoc, sed potius gaudete quia nomina vestra scripta 
sunt in celo" In privata enim et temporali letitia mentem. 
posuerant qui de miraculis gaudebant; sed de privata ad com- 
munem, de temporali ad, eternam letitiam revocantur quibus 
dicitur: “In hoo gaudete quia nomina vestra scripta sunt in 
cmlo" Non enim omnes electi miracula faciunt; sed tamen 
eorum nomina omnium in celo tenentur adscripta. Veritatis 
etenim discipulis esse gaudium non debet, nisi de eo bono quod 
commune cum omnibus habent, et in quo finem letitie non 
habent. Restat itaque, frater carissime, ut inter ea que ope- 
rante Domino exterius facis, semper te interius subtiliter judices, 
ac subtiliter intelligas, et temetipsum quis sis, et quanta sit in 
eadem gente gratia, pro cujus conversione etiam faciendorum 
signorum dona percepisti. Et siquando te Creatori nostro seu 
per linguam, sive per opera reminisceris deliquisse, semper hec 
ad memoriam revoces, ut surgentem cordis gloriam memoria 
reatus premat. Et quidquid de faciendis signis acceperis vel 
accepisti, hec non tibi sed illis deputes donata, pro quorum tibi 
salute collata sunt.’ 


CAP. XXXII. 
Ut Aedilbereto regi litteras et dona miserit. 


Misrt idem beatus papa Gregorius eodem tempore etiam regi 
Aedilbercto epistolam, simul et dona in diversis speciebus per- 
plura: temporalibus quoque honoribus regem glorificare sata- 
gens, cui glorie celestis suo labore et industria notitiam pro- 
venisse gaudebat, Exemplar autem prefate epistole hoc est : 

* Domino gloriosissimo atque preecellentissimo filio Aedilbercto 
regi Anglorum, Gregorius episcopus. 

' Propter hoc omnipotens Deus bonos quosque ad populorum 
regimina perducit, ut per eos omnibus quibus prelati fuerint, 
dona sug pietatis impendat. Quod in Anglorum gente factum 
cognovimus: cui vestra gloria idcirco est preeposita, ut per bona 
que vobis concessa sunt, etiam subjects vobis genti superna 
beneficia prestarentur. Et ideo, gloriose fili, eam quam acce- 





Car. xxxn.] Gentis Anglorum. 77 


pisti divinitus gratiam, solicita mente custodi, Christianam fidem 
in populis tibi subditis extendere festina, zelum rectitudinis tuse 
in eorum conversione multiplica, idolorum cultus insequere, 
fanorum edificia everte?, subditorum mores et magna vite 
munditia, exhortando, terrendo, blandiendo, corrigendo, et boni 
operis exempla monstrando sedifica: ut illum retributorem inve- 
nias in celo, cujus nomen atque cognitionem dilataveris in terra. 
Ipse enim vestre quoque glorie nomen etiam posteris gloriosius 
reddet, cujus vos honorem queeritis et servatis in gentibus. 

* Sic etenim Constantinus quondam piissimus imperator, Ro- 
manam rempublicam a perversis idolorum cultibus .revocans, 
omnipotenti Deo Domino nostro Jesu Christo secum subdidit, 
seque cum subjectis populis tota ad eum mente convertit. Unde 
factum est ut antiquorum principum. nomen suis vir ille laudibus 
vinceret, et tanto in opinione preecessores suos, quanto et in 
bono opere superaret. Et nunc itaque vestra gloria cognitionem. 
unius Dei, Patris, et Filii, et Spiritus sancti, regibus ac populis 
sibimet subjectis festinet infundere, et antiquos gentis sue reges 
laudibus ac meritis transeat, e& quanto in subjectis suis etiam. 
aliena peccata deterserit, tanto etiam de peccatis propriis ante 
omnipotentis Dei terribile examen securior fiat. 

* Reverentissimus frater noster Augustinus episcopus, in mo- 
nasterii regula edoctus, sacre Scripture scientia repletus, bonis 
auctore Deo operibus preditus, quseque vos ammonet, audite, 
devote peragite, studiose in memoria reservate: quia si vos eum 
in eo quod pro omnipotente Domino loquitur, auditis, isdem 
omnipotens Deus hunc pro vobis exorantem celerius exaudit, Si 
enim, quod absit, verba ejus postponitis, quando eum omnipotens 
Deus poterit audire pro vobis, quem vos negligitis audire pro 
Deo! ‘Tota igitur mente cum eo vos in fervore fidei stringite, 
atque adnisum illius virtute quam vobis Divinitas tribuit, ad- 
juvate, ut regni sui vos ipse faciat esse participes, cujus vos 
fidem in regno vestro recipi faciatis et custodiri. 

* Preeterea scire vestram gloriam volumus, quia sicut in Scrip- 

1 famorum cdifcia everté) See Aitholberht, shews that he had 


c. 30, note I. Gregorius’ letter to changed his mind on this point. 
‘Mellitus, written later than this to 


78 Historia. Ecclesiastica [Lrs. 1. 
tura sacra ex verbis Domini omnipotentis agnoscimus presentis 
mundi jam terminus juxta est’, et sanctorum regnum venturum 
est, quod nullo unquam poterit fine terminari. Adpropinquante 
autem eodem mundi termino, multa imminent que antea non 
fuerunt: videlicet immutationes aéris, terroresque de celo, et 
contra ordinationem temporum tempestates, bella?, fames, pesti- 
lentie, terre motus per loca; que tamen non omnia nostris 
diebus ventura sunt, sed post, nostros dies omnia subsequentur. 
Vos itaque, si qua ex his evenire in terra vestra cognoscitis, 
nullo modo vestrum animum perturbetis ; quia idcirco hee signa 
de fine seculi premittuntur, ut de animabus nostris debeamus 
esse soliciti, de mortis hora suspecti, et venturo judici in bonis’ 
actibus inveniamur esse preparati. Hsc nune, gloriose fili, 
paucis locutus sum, ut cum Christiana fides in regno vestro 
excreverit, nostra quoque apud vos locutio latior excrescat, et 
tento plus loqui libeat, quanto se in mente nostra geudia de 
gentis vestre perfecta conversione multiplicant. 

‘Parva autem exenia* transmisi, que vobis parva non 
erunt, cum a vobis ex beati Petri apostoli fuerint benedictione 
suscepta. Omnipotens itaque Deus in vobis gratiam suam quam 
ccpit, perficiat, atque vitam vestram, et hic per multorum 
annorum curricula extendat, et post longa tempora in celestis 
vos patrie congregatione recipiat. Incolumem excellentiam ves- 
tram gratia superna custodiat, domine fili. Data die decima 

43.6». kalendarum Juliarum‘, imperante Domino nostro 
Mauricio Tiberio piissimo Augusto anno decimo nono, post 
consulatum ejusdem anno decimo octavo, indictione quarta." 





? juxta, est] An doe which seems 
to have been deeply impressed on 
Gregorius mind, and consequently 
on that of Augustinus. Serm. 38. 
8. 

3 bella . . . loca] Matt, xxiv. 6, 7. 

? exenia] ‘Ezenium, donum, mu- 
nus; idem quod £érv! Du Cange, 
adv. 


* decima. kalendarum. Juliarum] 
At the same time Gregorius wrote à 
letter to Berhte, exhorting her, as 
she was ‘recta fide munita, et literis 
docta, to encourage ZEthelberht in 
Christianity; saying that her good 
deeds (* bona) bad del the ears 
even of the Emperor (Mauricius) of 
Constanti 


Cap. xxxm.] Gentis Anglorum. 79 


CAP. XXXIII. 


Ut Augustinus ecclesiam Salvatoris instauraverit, et, monasterium beati 
Petri apostoli fecerit ; et de primo ejus abbate Petro. 


AT Augustinus, ubi in regia civitate sedem episcopalem, ut 
prediximus, accepit, recuperavit in ea, regio fultus 


Augustinus 
adminiculo, ecclesiam quam inibi antiquo Roma- , buds 

à s anuo vious 
norum fidelium opere factam fuisse didicerat, et church and 
eam in nomine! sancti Salvatoris Dei et Domini jose m 
nostri Jesu Christi sacravit, atque ibidem sibi habi- Canterbury. 


tationem statuit, et cunctis successoribus suis. Fecit autem et 
monasterium? non longe ab ipsa civitate ad orientem, in quo, 
ejus hortatu, Aedilberct ecclesiam beatorum apostolorum Petri 
et Pauli a fundamentis construxit, ac diversis donis ditavit?, in 
qua et ipsius Augustini, et omnium episcoporum Doruvernen- 
sium, simul et regum Cantim poni corpora‘ possent. Quam 
tamen ecclesiam non ipse Augustinus, sed successor ejus Lau- 
rentius consecravit. Primus autem ejusdem monasterii abbas 
‘Petrus presbyter fuit, qui legatus Galliam missus, demersus* 
est in sinu maris qui vocatur Amfleat’, et ab incolis loci 
ignobili traditus sepulture: sed omnipotens Deus ut qualis 
meriti vir fuerit demonstraret, omni nocte supra sepulcrum 
ejus lux celestis apparuit, donec animadvertentes vicini*, qui 

1 im nomine] Now again called 
St. Saviour's, after many changes. S. 
Thorn, p. 1760, only mentions the 
temple he dedicated to St. Pancras. 
Stanley, p. 20; Hook, p. 60. 

3 monasterium) In Dunstan's time 
Augustinus! name was added to that 
of the apostles, and has now super 
seded them. S. Stanley, Pu 
Hook, p. 6o. A charter of Aithel- 


berht to this monastery is extant, 
dated A.D. 605. 


4 poni corpora) Stanley, p. For 
the practice of burial outside cities 
in ancient times, cf. Bi 
xxnri.a,6. 

? non ipte] Stanley, p. 26. 

* demersus] A.D. 607, Thorn. He 
was commemorated on different days 
in different ages. 

TAmfeat)” A 
me tein] F'ncrtius i named by 

mertius 
Malebrane as the benefactor. The 


‘Ambleteuse, to the 


? ditavit] A charter of Endbald to 
this monastery is given by Smith, 
App. ix, but its genuineness is 
strongly suspected. 


remains of Petrus were transferred to 
the canonical church at Boulogne, 
where they still lie, S. 


80 Historia Ecclesiastica [Lr. x. 


videbant sanctum fuisse virum qui ibi esset sepultus, et investi- 
gantes unde vel quis esset, abstulerunt corpus, et in Bononia 
civitate juxta honorem tanto viro congruum in ecclesia posu- 
erunt. 


CAP. XXXIV. 


Ut Aedilfrid rex Nordanhymbrorum, Bcottorum gentis pralio conterens, 
ab Anglorum finibus ezpulerit. 


His temporibus regno Nordanhymbrorum prefuit rex for- 
1.6, tissimus et glorim cupidissimus Aedilfrid’, qui plus 
4thelfrith omnibus Anglorum primatibus gentem vastavit 
MEME Brettonum ; ita ut Sauli quondam regi Israeliticse 
pecie gentis comparandus videretur, excepto dumtaxat hoc, 
Bcotsat quod divine erat religionis ignarus. Nemo enim 
in tribunis, nemo in regibus plures eorum terras, 
exterminatis vel subjugatis indigenis, aut tributerias genti 
Anglorum, aut habitabiles fecit. Cui merito poterat illud quod 
benedicens filium patriarcha in personam Saulis dicebat? aptari: 
‘Benjamin lupus rapax, mane comedet predam, et vespere 
dividet spolia. Unde motus ejus profectibus Aedan rex Scot- 
torum? qui Brittaniam inhabitant, venit contra eum cum in- 
menso ac forti exercitu; sed cum paucis aufugit victus. 
Siquidem in loco celeberrimo qui dicitur Degsastan*, id est, 


2 Acdilfrid) Angles, nearly akin to 
tho Jutes of Kent, seem to have colo- 
nized Northumberland long before 


his son, the father of ZEXhelfrith, 
conquered Defra too, A.D. 588. 8. 
Chron. _Aithelfrith ie called by 





the invasion of Hengest. 

represented by one account as Hen- 
gests grandfather, is said to have 
sepasated Deurfrom Berneich. Nenn. 

75. These countries, Latinized 

Deira and Bernicia, were sepa- 

rately governed till Eadwine fused 
them into the kingdom of Northhum- 
berland in a.p.617. Ida first took the 
title of king in Bernicia, in A.D. 547, 
probably asserting thus his indepen- 
dence of the supremacy of the kings 
of Kent; i Nem. ps 5e 5p MH Bs M.H. B; 
Lappenberg, i. 119: 


Nennius ‘Edlferd Flesaur,’ or the 
Devastator. M. H. B. p. 74. 

? dicebat] Gen. xlix. a7. 

* Gotan rez. Beottorum] Aodhan 
mao Gabhrain, great-grandson of 
Fergus mac Ere, succeeded in AD. 
558 to-the chieftainship of the Scots, 
or Dalreods, in North Britain (see 
mom. 1, and S. Chron., M. H. B. 

, with Petrie's note), and died 
o7. Ann. Cambr. pp. 4, 6. 
* Degiastan) Either Dalston near 
Carlisle, or Deyon near Jedburgh. 
Fordun makes Aodhan tally with 


P 


Ca». xxxrv.] Gentis Anglorum. 81 


Degsa lapis, omnis pene ejus est cesus exercitus. In qua 
etiam pugna Theodbald frater /Edilfridi, cum omni illo quem 
ipse ducebat exercitu, peremptus est. Quod videlicet, bellum 
JEdilfrid anno ab incarnatione Domini sexcentesimo tertio, regni 
autem sui, quod viginti et quatuor annis tenuit, anno undecimo 
perfecit: porro Focatis! anno, qui tum Romani regni apicem 
tenebat, primo. Neque ex eo tempore quisquam regum Scot- 
torum in Brittania adversus gentem Anglorum usque ad hanc 
diem in prelium venire audebat. 

Melgo, a British king, to attack of Etalfraich, slain by Maeluma 
ZEthelfrith. Tigernach has the fol- (Malcolm!) mac Baedan.’ O'Conors 
lowing notice: '4.D. 600, Battle of Her. Hiber. Scriptt. ii, 161. 


the Saxons against Aedan, where fell — ! Focatís] Phocas succeeded Nov. 
Eanfraich (=Theodbald ), brother 2, 4.D. 602. Gibbon. 


HISTORLE ECCLESIASTICA GENTIS 
ANGLORUM 


LIBER SECUNDUS. 


CAP. I. 
De obitu beati pape Gregorii, 


HE temporibus, id est, anno Dominice incarnationis sex- 
centesimo quinto, beatus papa Gregorius, postquam sedem 
40.605, Romane et apostolice ecclesim tredecim annos, 
Deathof menses sex, et dies decem gloriosissime rexit, de- 
Gregorius. fonctus est, atque ad sternam regni celestis sedem 
translatus. De quo nos convenit, quia nostram, id est, Anglorum 
gentem de potestate Satanm ad fidem Christi sua industria con- 
vertit, latiorem in nostra Historia Ecclesiastica facere sermonem, 
quem recte nostrum appellare possumus et debemus apostolum. 
Quia cum primum in toto orbe pontificatum gereret, et conversis 
jamdudum ad fidem veritatis esset prelatus ecclesiis, nostram 
gentem eatenus idolis mancipatam, Ohristi fecit ecclesiam, ita 
“ut apostolicum illum de eo liceat nobis proferre sermonem? : quis 
etsi aliis non est apostolus, sed tamen. nobis est; nam signa- 
culum apostolatus ejus nos sumus in Domino. 
Erat autem natione Romanus, a patre Gordiano, genus 4 


JH temporibu] Florence, of. Go4, though not with the other 


says that ius dic statement found there, that it was in 
March 12 d. 605, This the second year of Phooas, for this 
with the statement in Boda’s ended November, A.D, 604. H. 


micon, that it was in the eighth ^ ? sermonem) 1 Cor. ix. 2. 
indiction, which began in September, 





Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. 83 


proavis non solum nobile, sed et religiosum ducens. Denique 
Felix! ejusdem apostolice sedis quondam episcopus, rife of 
vir magne glorim in Christo et ecclesia, ejus fuit  Greeorius. 
atavas. Sed et ipse nobilitatem religionis non minore quam 
parentes et cognati virtute devotionis exercuit. —Nobilitatem 
vero illam quam ad seculum videbatur habere, totam ad nancis- 
cendam superne gloriam dignitatis divina gratia largiente con- 
vertit. Nam mutato repente habitu seculari, monasterium 
petiit, in quo tanta perfectionis gratia coepit conversari, ut, sicut 
ipse postea flendo solebat adtestari, animo illius labentia cuncta 
subteressent, ut rebus omnibus que volvuntur emineret, ut nulla 
nisi caelestia cogitare soleret, ut etiam retentus corpore; ipsa jam 
carnis claustra contemplatione transiret, ut mortem quoque que 
pene cunctis poena est, videlicet, ut ingressum vitse et luboris sui 
premium, amaret. Hocautem ipse de se, non profectum jactando 
virtutum, sed deflendo potius defectum quem sibi per curam 
pastoralem incurrisse videbatur, referre consueverat.. Denique 
tempore quodam secreto, cum diacono suo Petro conloquens, 
enumeratis animi sui virtutibus priscis, mox dolendo subjunxit: 
“At nune ex occasione cure pastoralis secularium hominum 
negotia patitur, et post tam puleram quietis sue speciem, 
terreni actus pulvere fodatur. Cumque se pro descensione 
multorum ad exteriora sparserit, etiam cum interiora appetit, 
ad hzc procul dubio minor redit. Perpendo itaque quid tolero, 
perpendo quid amisi: dumque intueor illud quod perdidi, fit; 
hoc gravius quod porto.’ Hsc quidem sanctus vir ex magne 
humilitatis intentione dicebat: sed nos credere decet, nihil eum. 
monachicw perfectionis perdidisse occasione cure pastoralis, 
immo potiorem tunc sumpsisse profectum de labore conversionis 
multorum, quam de proprie quondam quiete conversationis 
habuerat: maxime quia et pontificali funetus officio domum 
suam monasterium? facere curavit; et dum primo de monas- 
terio abstractus, ad. ministerium altaris ordinatus, atque Con- 
2 Feliz] The third or fourth of the ‘atavus’ should striotly be "proavus, 
name according to different computa- the father of the grandfather. Cf. 
tions. Succeeded A.D. 526, died aD. Milms 


an. 
530. Probably therefore the word — ? monasterium) See p. 49, note 2. 
G2 


84 Historia Ecclesiastica. [Lrs. n. 


stantinopolim apocrisiarius’ ab apostolica sede directus est, non 
temen.in terreno conversatus palatio propositum vite celestis 
intermisit. Nam quosdam fratrum ex monasterio suo, qui eum 
gratia germane caritatis ad regiam urbem ? secuti sunt, in tuta- 
mentum coepit observantis regularis habere; videlicet ut eorum. 
semper exemplo, sieut ipse scribit, ad orationis placidum litus, 
quasi anchore fune restringeretur, cum incessabili causarum 
secularium impulsu fluctuaret, concussamque seculi actibus 
mentem inter eos quotidie per studiose lectionis roboraret allo- 
quium, Horum ergo consortio non solum a terrenis est mu- 
nitus incursibus, verum etiam ad celestis vite exercitia magis 
magisque succensus. 

Nam hortati sunt eum, ut librum beati Job? magnis involutum 
obscuritatibus, mystica interpretatione discuteret: neque negare 
potuit opus quod sibi fraternus amor multis utile futurum 
imponebat. Sed eumdem librum, quomodo juxta literam intel- 
ligendus, qualiter ad Christi et ecclesie sacramenta referendus, 
quo sensu unicuique fidelium sit aptandus, per triginta et quinque 
libros.expositionis miranda ratione perdocuit. Quod videlicet 
opus in regia quidem urbe apocrisiarius inchoavit, Rome autem 

As. jam pontifex factus explevit. Qui cum esset regia 
in.urbe positus, nascentem ibi novam heresim de statu nostree 
resurrectionis, cum ipso ex quo orta est initio, juvante se gratia 
catholicae veritatis, attrivit. Siquidem Eutyohius, ejusdem urbia 
episcopus, dogmatizabat corpus nostrum in illa resurrectionis 
gloria impalpabile, ventis aéreque subtilius esse futurum: quod 
ille audiens, et ratione veritatis, et exemplo dominies resurrec- 
tionis, probavit hoc dogma orthodoxe fidei omnimodis esse con- 
trarium. .Catholica etenim fides habet, quod corpus nostrum illa 
immortalitatis gloria sublimatum, subtile quidem sit per effectum 
spiritalis potentis, sed palpabile per veritatem nature: juxta 
exemplum Dominici corporis, de quo a mortuis suscitato dicit 


+ apoorisiarius] Strictly, a dele- Lombards, who were threatening 
gate, called also *responsalis;' also Rome. 

a secretary. Gregorius resided threo — * ad regiam urbem) Constantinople. - 
years in Constantinople, A.D. 584- — * librum beati Job... resurrectionis] 
587, during which he managed to On these two subjects, see Milm. ii. 
procure Byzantine aid against the 107. 








Car. 1.] Gentis Anglorum. 85 


ipse discipulis: ‘ Palpate et videte, quia spiritus carnem et ossa. 
non habet, sicut me videtis habere. In cujus adsertione fidei 
venerabilis pater Gregorius in tantum contra nascentem heresim 
novam laborare contendit, tanta hanc instantia, juvante etiam 
piissimo imperatore Tiberio Constantino, comminuit, ut nullus 
exinde sit inventus qui ejus resuscitator existeret. Alium. quoque 
librum composuit egregium, qui vocatur ‘Pastoralis,’ in quo 
manifesta luce patefecit, quales ad ecclesie regimen adsumi, 
qualiter ipsi rectores vivere, qua discretione singulas quasque 
audientium instruere personas, et quanta consideratione propriam 
quotidie debeant fragilitatem pensare. Sed et Omelias Evan- 
gelii numero quadraginta composuit, quas in duobus codicibus 
seque sorte distinxit. Libros etiam Dialogorum quatuor fecit, 
in quibus rogatu Petri diaconi sui, virtutes sanctorum quos in 
Italia clariores nosse vel audire poterat, ad exemplum vivendi 
posteris collegit: ut sicut in libris expositionum suarum quibus 
sit virtutibus insudandum, edocuit, ita etiam descriptis sanctorum. 
miraculis, que virtutum earundem sit claritas ostenderet. Pri- 
mam quoque et ultimam Ezechielis prophete partem, que vide- 
bantur obscuriores, per homilias viginti et duas, quantum lucis 
intus habeant demonstravit. Excepto libello Responsionum, 
quem ad interrogationes sancti Augustini primi Anglorum gentis 
episcopi scripsit, ut et supra doeuimus, totum ipsum libellum 
his inserentes historiis ; libello quoque synodico’, quem cum 
episcopis Italim de necessoriis ecclesire causis utillimum.compo- 
suit, et familiaribus ad- quosdam literis. Quod eo magis mirum 
est, to eum ac tanta condere volumina potuisse, quod omni pene 
juventutis sue tempore, ut verbis ipsius loquar, crebris viscerum 
doloribus cruciabatur, horis momentisque omnibus fracta sto- 
machi virtute lassescebat?, lentis quidem, sed tamen continuis 
febribus anhelabat. "Verum inter hsc, dum sollicitus pensaret 
quia Scriptura teste*, ‘Omnis filius qui recipitur, flagellatur,’ 


1 Hbello quoque synodico] The cir- — ? lassescebat] On the story of his 
cular letter, 4 veria, written by miraculous eure, cf. Milman, i, 
incomi io their suffragan 103. 

petriarchs,” Joan. Dine, Vita Gre- — ? testé] Hob. xii. 6. 


gorii, ii. 3. 





86 Historia. Ecclesiastica [Lrs. x. 


quo malis presentibus durius deprimebatur, eo de eterna certius 
presumptione respirabat. 

Hec quidem de immortali ejus sint, dicta ingenio, quod nec 
tanto corporis potuit dolore restingui. Nam alii quidem ponti- 
fices construendis ornandisque auro vel argento ecclesiis operam 
dabant: hic autem totus erga animarum lucra vacabat. Quid- 
quid pecunie habuerat, sedulus hoc dispergere ac dare paupe- 
ribus curabat, ut justitia ejus maneret in seculum seculi, et 
cornu ejus exaltaretur in gloria; ita ut illud beati Job? veraciter 
dicere posset: ‘Auris audiens beatificabat me, et oculus videns 
testimonium reddebat mihi, quod liberassem pauperem voci- 
ferantem, et pupillum.cui non esset adjutor. Benedictio perituri 
super me veniebat, et cor vidus consolatus sum. Justitia 
indutus sum, et vestivit me sicut -vestimento et diademate, 
judicio meo. Oculus fui exco, et pes claudo. Pater eram 
peuperum, et causam quam nesciebam, diligentissime investi- 
gabam. Conterebam molas iniqui,.et de dentibus illius auferebam 
predam. Et paulo post?: ‘Si negavi, inquit, ‘quod volebant. 
pauperibus, et oculos vidus exspectare feci. Si comedi buc- 
cellam meam solus, et non comedit pupillus ex ea. Quia ab 
infantia mea crevit mecum miseratio, et de utero matris mese 
egressa est mecum." 

Ad cujus pietatis et justitie opus pertinet etiam hoc, quod 
nostram gentem per predicatores quos huc direxit, de den- 
tibus antiqui hostis eripiens, eterns libertatis fecit esse par- 
ticipem: cujus fidei et-saluti congaudens, quamque digna laude 
commendans, ipse dixit? in expositione beati Job: ‘Ecce lingua 
Brittanie, que nil aliud noverat quam barbarum frendere, 
jamdudum in divinis laudibus Hebreum ccpit “ Alleluia” sonare. 
Ecce quondam tumidus, jam substratus sanctorum pedibus servit 
oceanus, ejusque barbaros motus quos terreni principes edomare 
ferro nequiverant, hos pro divina formidine sacerdotum ora 
simplicibus verbis ligant, et qui catervas pugnantium infidelis 
nequaquam metueret, jam nunc fidelis humilium linguas timet. 


1 ‘Mud beat Job] Job xxix. 11-17. ? dizit] Lib. xxvii. 11. Bee p. 45, 
? paulo pos] Ib.xxii.16-18. note 2. 


Cav. 1] Gentis. Anglorum. 87 


Quia enim perceptis cmlestibus verbis, clarescentibus quoque 
miraculis, virtus ei diving cognitionis infunditur, ejusdem divi- 
nitatis terrore refreenatur, ut prave agere metuat, ac totis desi- 
deriis ad seternitatis gratiam venire concupiscat.’ Quibus verbis 
beatus Gregorius hoc quoque declarat, quia sanctus Augustinus 
et socii ejus, non sola praedicatione verborum, sed etiam cele- 
stium ostensione signorum, gentem Anglorum ad agnitionem 
veritatis perducebant. 

Fecit inter alia beatus papa Gregorius, ut in ecclesiis sanc- 
iorum apostolorum Petri et Pauli, super corpora eorum! misse 
celebrarentur. Sed et in ipsa missarum celebratione tria verba 
maxims perfectionis plena superadjecit : * Diesque nostros in 
tua pace disponas, atque ab eterna damnatione nos eripi, et 
in electorum tuorum jubeas grege numerari." 

Rexit autem ecclesiam temporibus imperatorum Mauricii 
et Focatis. Secundo? autem ejusdem Focatis anno transiens 
ex hac vita migravit ad veram que in celis est vitam. — Se- 
pultus vero est corpore in ecclesia beati Petri apostoli, ante 
secretarium, die quarto iduum Martiarum, quandoque in ipso 
cum cseteris sancte ecclesie pastoribus resurrecturus in gloria : 
scriptumque in tumba ipsius epitaphium* hujusmodi : 


* Ruscipe, terra, tuo corpus de corpore sumptum, 
Reddere quod valeas vivificante Deo. 
Spiritus astra petit, leti nil jura nocebunt, 
Cui vite alterius mors magis ipsa via est. 
Pontificis summi hoc clauduntur membra sepulcro, 
Qui innumeris semper vivit ubique bonis. 
Esuriem dapibus superavit, frigora veste, 
Atque animas monitis texit ab hoste sacris. 
Implebatque actu, quicquid sermone docebat, 
Esset ut exemplum, mystica verba loquens. 


! earum] Apostolorum. Cf. J.  * seretarium] — Consistory, An- 

Diae. ii, 20. s ; sacristy, Stev. 
3 Secundo] The second year of — * epitaphium] See J. Diac. iv. 

Phocas began Nov. A.D. 603, and 68. 

ended Nov. A.D. 604. t 





88 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. n. 

Ad Christum Anglos convertit pietate magistra, 
Adquirens fidei agmina gente nova. 

Hic labor, hoc studium, hzc tibi cura, hoc pastor agebas, 
Ut Domino offerres plurima lucra gregis. 

Hisque Dei consul factus letare triumphis : 


Nam mercedem operum jam sine fine tenes.’ 


Nec silentio pretereunda opinio que de beato Gregorio tradi- 
‘What sug- tione majorum ad nos usque perlata est : qua vide- 
seated ih licet ex causa admonitus, tam sedulam erga salutem 
England. nostre gentis curam gesserit. Dicunt, quia die 

quadam cum advenientibus nuper mercatoribus multa venalia 

in forum fuissent conlata, multique ad emendum confluxissent, et 
ipsum Gregorium inter alios advenisse ac vidisse inter alia pueros 
venales! positos, candidi corporis, ac venusti vultus, capillorum 
quoque forma egregia. Quos cum aspiceret, interrogavit, ut 
aiunt, de qua regione vel terra essent adlati. Dictumque est 
quod de Brittania insula, cujus incole telis essent aspectus. 
Rursus interrogavit, utrum iidem insulani Christiani, an paganis 
adhuc erroribus essent implicati. Dictumque est quod essent 
pagani At ille intimo ex corde longa trahens suspiria: * Heu, 
proh dolor!’ inquit, ‘quod tam lucidi vultus homines tene- 
brerum auctor possidet, tantaque gratia frontispicii mentem ab 
interna gratia vacuam gestat!' Rursus ergo interrogavit, quod 
esset vocabulum gentis illius. Responsum est, quod Angli voca- 
rentur. At ille ‘Bene, inquit; ‘nam et angelicam habent 


faciem, et tales angelorum in celis decet, esse coheredes. Quod 
habet nomen ipsa provincia de qua isti sunt adlati?’ ^ Respon- 
sum est, quod ‘ Deiri*’ vocarentur iidem provinciales. At ille: 


‘Bene, inquit, * Deiri, de ira eruti, et ad misericordiam Christi 





J venales] Three boys, ao 
onde Sal, or n 
happened on a certain oocasion, as is 
often the case, that some English 
merchants brought their wares to 
Rome; and Gregorius went by that 
street to the Englishmen to view 
their goods. There saw he among 
the wares slaves set for sale. They 


were white-complexioned, fair, and 
light men, and with noble heads of 
hair.’ Elstob’s Saxon Homily on 
Gregory's birthday, p. 11. See too 
Kemble, i. 199. 

+ Deiri] Inhabitants of the British 
Deur, or Deifym Latinized. into 
Deira. 


Car.1.] Gentis. Anglorum. 89 
vocati. Rex provincie illius quomodo appellatur?" Responsum 
est, quod 'Aelli?' diceretur. At ille adludens ad nomen ait: 
‘Alleluia! Laudem Dei Creatoris illis in partibus oportet can- 
tari.’ Accedensque ad pontificem? Romane et apostolice sedis, 
nondum enim erat ipse pontifex factus, rogavit ut genti An- 
lorum in Brittaniam aliquos verbi ministros, per quos ad 
Christum converteretur, mitteret; seipsum paratum esse in hoc 
opus Domino cooperante perficiendum, si tamen apostolico pape 
hoc ut fieret, placeret. Quod dum peficere non posset; quia 
etsi pontifex concedere illi quod petierat voluit, non tamen cives 
Romani, ut tam longe ab urbe recederet, potuere? permittere ; 
mox ut ipse pontificatus officio functus est, perfecit opus diu 
desideratum : alios quidem predicatores mittens, sed ipse prse- 
dicationem ut fructificaret, suis exhortationibus ac precibus 
adjuvans. Hoc juxta opinionem* quam ab antiquis accepimus, 
Histories nostre ecclesiastice inserere opportunum duximus. 


€AP. II. 


Ut Augustinus Brettonum episcopos pro pace catholica, etiam míraculo celesti 
eoram eis facto, monuerit ; quame illos spernentes ultio secula sit. 
Inrerza® Augustinus adjutorio usus dilbercti regis, convocavit 
adsuum colloquium episcopos sive doctores proxima — Augustinus 
Brettonum provincie in loco* qui usque hodie lingua jj jj Augus- 
Anglorum ‘ Augustines ac,’ id est, robur Augustini, 


tinsesac, 
1 Aelli] Son of Ifü, or Y fo, who is 
represented by Nennius as Hengeat’s 
nephew; said to have reigned from. 
4-D. 559 to A.D. 588, 

qu, Pomtifeen) 5. Diaconus makes 
this popo Benodictus I, A3. 574- 

ge us makes him Pelagius 

i, 4-D. 578-590, 

potuere] See Milm. ii, 106. 

* opinionem] In the timo of J. 
Disc., A.D. 870, there were Histories 
of Gregorius! Life and Miracles pub- 
licly read in England, ii. 41, 44. H. 

dires] We should guber fom 
the battle of Degsastan having 
mentioned before it, that this council 
took place inA.D. 603, or after, And 


Matthew of Westminster dates it 
4.D.603. H. But the Annales Cam- 
brie date the synod of Bangor, 
A-D.Óor. Stev. 

* in loco. . appellatur] The Hwio- 
cas inhabited all Gloucestershire to 
the east of the Severn, with the 
city of Bristol; all Worcestershire 
except the extreme north-western 
part, the Teme; and the 
southern halfof Warwickshire. Cam- 
den, i. 474. Consequently, their 
territory would march with that 
of Wessex, along the northern bor- 
der of the present Somerset and 
Wiltshire, and the western border 
of Oxfordshire and Northampton- 


90 Historia. Ecclesiastica (ize. x. 


in confinio Huiccioram et Oocidentalium Saxonum, appellatur : 
cospitque eis fraterna admonitione suadere, ut pace catholica 
secum habita, communem evangelizandi gentibus pro Domino 
laborem susciperent. Non enim pasche? Dominicum diem suo 
tempore, sed a quarta decima usque ad vicesimam lunam obser- 
vabant: qus computatio octoginta quatuor annorum circulo 
continetur, Sed et alia plurima? unitati ecclesiastios contraria 
faciebant. Qui cum longa disputatione habite, neque precibus, 
neque hortamentis, neque increpationibus Augustini ac sociorum 
ejus assensum prebere voluissent, sed suas potius traditiones 
universis, que per orbem sibi in Christo concordant, ecclesiis 
preferrent, sanctus pater Augustinus hunc laboriosi atque longi 
certaminis finem fecit, ut diceret : *Obsecremus Deum, qui habi- 
tere facit unanimes in domo Patris sui, ut ipse nobis insinuare 
celestibus signis dignetur, que sequenda traditio, quibus sit viis 
ad ingressum regni illius properandum. Adducatur aliquis 
ger, et per cujus preces fuerit, curatus, hujus fides et operatio 
Deo devota atque omnibus sequenda credatur! Quod cum 
adversarii inviti licet concederent, allatus est quidam de genere 
Anglorum, oculorum luce privatus: qui cum oblatus Brittonum. 
Sacerdotibus, nil curationis vel sanationis horum ministerio 
perciperet; tandem Augustinus justa necessitate compulsus, 
flectit genus sua ad Patrem Domini nostri Jesu Christi, de- 
precans ut visum oco, quem amiserat, restitueret, et per illu- 
minationem unius hominis corporalem, in plurimorum corde 
fidelium spiritalis gratiam lucis accenderet. Nec mora, illumi- 
natur cecus, ac verus summa lucis preeco ab omnibus preedicatur 
Augustinus. Tum Brettones confitentur quidem intellexisse se 
veram esse viam justitie quam predicaret Augustinus: sed non 
shire, as far as the modern Rugby. 
Somewhere along this line therefore 


must have been the site of Augus- 
tinesso, This pute more than one 


eestershire, at the opposite paint to 
Chepstow. ‘I am inclined to believe, 
however, that the synod was held 
not in a town, but ‘an oak-tree, 


claimant to be the actual seat of the 
council at once out of the question. 
See Camden, ii. 490. The most pro- 
bable guess is Aust or Aust-clive, 
where there is a ferry over the 
Severn, to the south-west of Glou- 


a custom of which early ecclesiastical 
rd furnishes numerousexamples.” 
itev. 
? alia pl bl Soaps berg, i 
a plurima] penberg, i. 
134 (Thorpe's translation). 


Car.1] Gentis. Anglorum. 91 


se posse absque suorum consensu ac licentia priscis abdicare 
moribus. Unde postulabant ut, secundo synodus pluribus adve- 
nientibus fieret. 

Quod cum esset statutum, venerunt, ut perhibent, septem * 
Brettonum episcopi et plures viri doctissimi, maxime nd » synod 
de nobilissimo eorum monasterio, quod vocatur *&Bensor; 
lingua Anglorum Bancornaburg*, cui tempore illo Dinoot* 
abbas preefuisse narratur, qui ad prefatum ituri concilium, vene- 
runt primo ad quemdam virum sanctum ac prudentem, qui apud 
eos anachoreticam ducere vitam solebat, consulentes, an ad pree- 
dicationem Augustini suas deserere traditiones deberent. Qui 
respondebat: “Si homo Dei est, sequimini illum.’ Dixerunt: 
*Et unde hoc possumus probare?’ At ille; ‘Dominus,’ inquit, 
‘ait : “ Tollite jugum meum super vos, et discite a me quia mitis 
sum et humilis corde.” Si ergo Augustinus ille mitis est et 
humilis corde, credibile est quia jugum Christi et ipse portet, et 
vobis portandum offerat: sin antem inmitis ac superbus est, con- 
stat quia non est de Deo, neque nobis ejus sermo curandus.’ 
Qui rursus aiebant: ‘Et unde vel hoc dinoscere valemus? ‘ Pro- 
curate, inquit, *ut ipse prior eum suis ad locum synodi adveniat, 
et si vobis adpropinquantibus adsurrexerit, scientes quia famulus 
Christi est, obtemperanter illum audite : sin autem vos spreverit, 
nec coram vobis adsurgere voluerit, cum sitis numero plures, et 
ipse spernatur a vobis! Fecerunt ut dixerat. Factumque est, 
ut venientibus illis sederet Augustinus in sella. Quod illi 
videntes, mox in iram conversi sunt, eumque notantes superbis, 
cunctis que dicebat contradicere laborabant. Dicebat autem eis, 


2 septem] There were Svo regular 
Seco in Wales—St. David's, Llandaff, 
Llanbadarn, Bangor, St. Asaph. To 
these Messrs, Freeman and Jones 
(Historical Antiquities of St. David's) 
would add Margam and Llansfan- 
fawr. Hook’s Archbishops of Can- 
so nib ] Be 

a urg]  Bangor-ys-y- 
coed, or in the wood, ten miles from 
Chester, on the river Dee, supposed 
to be the Bonium of Antoninus. 
Leland says that the abbey stood in 
a fair valley, that the compass of it 


was as & walled town, that the gates 
still kept their old names, and that 
foundations of squared stones and 
Roman money were ploughed up 
there. Camden, ii. 48. Stilling- 
fleet, i. 304, thinks it was rather an 
university than a monastery. 

3 Dinoot] ‘According to the Welsh 
authorities, Dunawd, or Dunod-Fyr, 
was a retired warrior who founded 
the abbey of Bangor, and became ita 
first abbot. His sister had married 
Brocmael Ysygthrog. Stev. 


92 Historia Ecclesiastioa — (Lis. n. 


"Quis in multis quidem nostre consuetudini, immo universalis 
ecclesise contraria geritis: et tamen si in tribus his mihi obtem- 
perare vultis; ut pascha suo tempore celebretis, ut ministerium. 
baptizandi, quo Deo renascimur, juxta morem sancte Romans 
et apostolice ecclesie, compleatis, ut genti Anglorum una nobis- 
cum verbum Domini predicetis, cetera que agitis, quamvis 
moribus nostris contraria, eequanimiter cuncta tolerabimus' At 
illi nil horum se facturos, neque illum pro archiepiscopo habi- 
turos esse respondebant?: conferentes ad invicem, quia ' si modo 
nobis adsurgere noluit, quanto magis si ei subdi cosperimus, jam 
nos pro nihilo contemnet." 
Quibus vir Domini Augustinus fertur minitans predixisse, 
and foretells quia si pacem cum fratribus accipere nollent, bellum 


destruction ab hostibus forent accepturi; et si nationi Anglorum 
British. — noluissent viam vite predicare, per horum manus 


ultionem essent mortis passuri. Quod ita per omnis, ut pre- 
dixerat, divino agente judicio patratum est. 

Siquidem post hzc? ipse de quo diximus, rex Anglorum 
fortissimus Aidilfrid, collecto grandi exercitu*, ad Civitatem 


1 ministerium baptizandi . . . com- 
is] * Dr: Lingard, A.S. Church, 
i, 69, 322, and Mr. Stevenson, Eng. 
uro ct 
tis” by “perfect,” and suppose it 
Yo refer (o confirmation, which st 
Rome was administered at the great 
festivals immediately after baptism, 
Archdeacon Churton, Early English 
Church, 44, and Mr. Martineau, 55, 
understand it to relate to the gues 
tion of one or three immersions. The 
second view seems to me the more 
probable." Hobertson, History of 
hristian Church, ii. 20, note. 
respondebant] Dona wd's reply is 
given in Welsh and Letin by Bpel- 
man, Concil i pp. 108, 109, from 
an old MS. of uncertain suthorshi 
and date. There has been mucl 
doubt of its genuineness: but Stil- 
lingfleet, p. 538, and Lappenberg, 
4.135, pronounoe iu ite favour, It 
is as follows: 'Responsio abbatis 
Bangor ad Augustinum monachum 








petentem subjectionem ecolesim Ro- 
mane, Notum sit et absque dubi- 
tatione vobis, quod et nos omnes 
sumus et quilibet nostrum obedientes 
et. subditi Ecolesim Dei et pape 
Roms, et unicuique vero Christiano 
[et] pio ad amandum unumquemque 
in suo gradu in charitate perfecta, et 
ad juvandum unumquemque eorum, 
verbo et facto fore filios Dei: et 
aliam obedientiam quam istam non 
scio debitam ei quem vos nominatis 
esse papam, nec esse patrem patrum: 
indlensi el ostulark et. istam obe- 
dientiam nos sumus parati dare et 
solvere ei et cuique Christiano con- 
tinuo, Preterea nos sumus sub 
gubernatione episcopi Caerlegionis 
super Osca, qui eet ad supervidendum 
sub Deo super nobis, ad faciendum 
nos-servare viam spiritalem," 

3 post hac] A.D. 607, S. Chron.; 
A.D, 613, Ann, Cambr, Tigernach 
and Ulster. . 

* collecto grands exercitu] ZKthel- 


Car.n] Gentis Anglorum. 


Legionum!, que a gente Anglorum Legacaestir, & Brettonibus 


93 


autem rectius Carlegion appellatur, maximam ^ 1».6y. 
gentis perfide stragem dedit. Cumque bellum thelirith 


acturus videret sacerdotes eorum, qui ad exoran- British, and 
dum Deum pro milite bellum agente convenerant, the monks of 
seorsum in tutiore loco consistere, sciscitabatur qui Bana". 
essent hi, quidve acturi illo convenissent. Erant autem plurimi 
eorum de monasterio Bancor, in quo tantus fertur fuisse numerus 
monachorum, ut cum in septem portiones esset cum prepositis sibi 
rectoribus monasterium divisum, nulla harum portio minus quam 
trecentos homines haberet, qui omnes de labore manuum suarum 
vivere solebant. Horum ergo plurimi ad memoratam aciem, 
peracto jejunio triduano, cum aliis orandi causa convenerant, 
habentes defensorem nomine Brocmailum?, qui eos intentos 
precibus a barbarorum gladiis protegeret. Quorum causam ad- 
ventus cum intellexisset rex /Edilfrid, ait: ‘Ergo si adversum 
nos ad Deum suum clamant, profecto et ipsi quamvis arma non 
ferant, contra nos pugnant qui adversis nos inprecationibus 
persequuntur' Itaque in hos primum arma verti jubet, et sic 
caeteras nefande militie copias non sine magno exercitus 
sui damno delevit. Exstinctos in ea pugna ferunt, de his qui 
ad orandum venerant, viros circiter mille ducentos, et solum 
quinquaginta fuga esse lapsos. Brocmail ad primum hostium 
adventum cum suis terga vertens, eos quos defendere debuerat, 


ric of Bernicia had, on the death of 
Elle of Deira, seized on his kingdom, 
and driven out his son Eadwine, & 
child of three years old, Eadwine 


was defeated by JEthelfrith, who 
had succeeded his father Aithelric 
in the kingdom of Northhumberland. 
See Lapp. i. 145. 

1 Cotton Dionem Called De- 
va by the Romans, now Chester. It 
had been the station of the twentieth 
or Victorious Legion : hence in British 
it was called Caer Legion. Another 
town, also called Caer Legion, was 


Teca in South Wales (now Caerleon), 
where the second legion had been 
stationed till it was removed to 
Rhutupis. 

2 Broomailum) Brocmael, or Broc- 
wacl, called Yaygthrog, was the son 


this of Conan. He was prince of Powys, 


and, with Cadvan of Gwynedd, Mor- 
gan of Demetis, and Blederic of Corn- 
wall, commanded. the British army, 
according to the Welsh account. Stev. 
‘He must have been a young man in 
‘AD. 613, for he died in A.D. 662. 
‘Ann. Cambr. 

 terga vertens] His brother Selim, 
Seysil, or Silla, ‘the son of Cinan,’ 
yas ain. Bes Ann. Cambr, ad & 

13. 


94 Historia Eoclesiastica [Lrs. n. 


inermes ac nudos ferientibus gladiis reliquit. Sicque eompletum 
est presagium sancti pontificis Augustini quamvis! ipso jam 
multo ante tempore ad celestia regni sublato, ut etiam temporalis 
interitus ultione sentirent perfidi, quod oblata sibi perpetue 
salutis consilia spreverant. 


CAP. III. 
Ut idem Mellitum ac Justum episcopos fecerit ; et de obitu ejus. 


Anno? Dominice incarnationis sexcentesimo quarto Augus- 
tinus Brittaniarum archiepiscopus ordinavit duos 

Mélituseon. €piscopos, Mellitum videlicet et Justum: Mellitum 
viter ihe quidem ad predicandum provincie Orientalium 
East Saxons Saxonum?, qui Tamense fluvio dirimuntur a Cantia 
Mondor}, ipsi Orientali mari contigui, quorum metropolis 
Lundonia* civitas est, super ripam prefati fluminis posita, et 
ipsa multorum emporium populorum terra marique venientium : 
in qua videlicet gente tunc temporis Saberct nepos /Edilbercti, 
ex sorore Ricula regnabat, quamvis sub potestate positus ejusdem. 
JEdilbercti, qui omnibus, ut supra dictum est, usque ad ter- 
minum Humbre fluminis, Anglorum gentibus imperabat. Ubi 
vero et haec provincia verbum veritatis predicante Mellito ac- 
cepit, fecit rex ZEdilberct in civitate Lundonia ecclesiam sancti 
Pauli® apostoli, in qua locum sedis episcopalis et ipse et suc- 


1 quamvis. , . sublato] This 
is omitted in the Saxon 
whence it has been inferred that 
was interpolated in order to shield 
Augustinus from all complicity with 
this massacre. But it appears in all 
MSS. It would be hard to make 
him responsible for a defeat of the 
Britons predicted by him not less 
thon ten years before. 

Amo s s quarto) «After this’ 


* Orientalium. Saxonum] This is 
the first authentio notice we have of 
any of the Saxon kingdoms. It is 
not till the twelfth century that 
Florence of Worcester gives the 






name of the first East Saxon king, 
ZEscwine, called Erchenwin by Henry 
of Huntingdon; and not till the four- 
teenth that Matthew of Westminster 
gives the dates of bis sixty years’ 
reign, A.D. 527-587. They make 
him the father of Seberht. 

* Lundonia . . . venientium) Cf. Ta 
citus, Ann. xiv. 33, A.D. 61: ‘Cog- 
nomento quidam colonize non insigne, 
sed copia negotiatorum et commea- 
tuum maxime celebre.” 

* sancti Pauli] St. Peter's, West- 
minster, is said by tradition to have 
been d founded at the ame time. 

i jovaulx in Twyeden, p. 
385, La Hatoire do St, Acdward le 





Car. n.] Gentis Anglorum. 95 


cessores ejus haberent. Justum vero in ipsa Cantia Augus- 
tinus episcopum. ordinavit in civitate Dorubrevi', and Justus 
quam gens Anglorum a primario quondam illius °%n¢ West 
qui dicebatur Hrof, Hrofescmstre cognominat. (chester. 
Distat autem a Doruverni millibus passuum ferme viginti quatuor 
ad occidentem, in qua rex /Edilberct ecclesiam beati Andrew * 
apostoli fecit, qui etiam episcopis utriusque hujus ecclesise dona 
multa, sicut; et Doruvernensis, obtulit: sed et territoria? ac pos- 
sessiones in usum eorum qui erant cum episcopis, adjecit. 
Defunctus est autem Deo dilectus pater Augustinus, et posi- 
tum corpus ejus foras*, juxta ecclesiam beatorum neath ot 
apostolorum Petri et Pauli, cujus supra meminimus, Augustinus. 
quia ea necdum fuerat perfecta, nec dedicata5. Mox vero ut 
dedicata est, intro inlatum, et in porticu illius aquilonali decenter 
sepultum est: in que etiam sequentium archiepiscoporum om- 
nium sunt corpora tumulata, preter duorum tantummodo, id est, 
"Theodori et Berctualdi, quorum corpora in ipsa ecclesia posita 
sunt, eo quod predicta porticus plura capere nequivit. Habet 
bsc in medio pene sui altare in honore beati paps Gregorii 
dedicatum, in quo per omne sabbatum presbytero loci illius 


Rei,2065etseqq, in ViteS.Edwardi monastery at Rome. S. See p. 49, 
Conf, published for the Master of note 2. 

? territoria] ‘Priestfield, and all 
the land between the Medway and 


+ Dorubrewi] Probably the ho capital 
the east gate, to the north of the city 


of s king of the West Kentings, 


Kemble, i. 148, as the seats of 
bishoprics were always fixed to the 
capitale of kingdoms, It is called 
Darobrivis by Antoninus, Durobra- 
bis by the Ravennese Geographer. 
But in the Tebula Peutingeriana ran 
(end of fourth century), we find it 
called Rotibis, and in the Textus 
Roffensis, * Hrofbrevi, Civitas Roibi." 
Hrof or Hrofe, therefore, must have 
been a chieftain in West Kent in the 
fourth century—possibly a Saxonwho 
became more or less independent of 
the Roman dominion. 
asserts that in his time (sixteenth 
eentury) the name was still common 
in Kent. 

? beats Andrea] After Gregorius’ 


(of Rochester)’ Ernulfus quoted in 
Wharton's Ang. Sac. i. 333. 
* foras, 


*Augustne the Roman 
fixed his is burial laco by the side of 
the 

i 


Roman rond, which then 

Deal to Canterbury over 
St. Martin's hil, and enterod the 
town by the gateway which still 
marks the course of the old road.” 
Stanley, p. 24. 

* dedicata] It was dedicated in 
A.D. 613, and the removal of Augus- 
'inus' bones took place on the 13th 
ofSeptember inthesameyear. Thorn, 
P. 3160; Whart, Ang. Sno. i. 52. 

* portiou) *Hieo portions erai in 
veteri ecolesia ubi nunc est oe] 
beste Virginis "Thorn, p. 1765. 





96 Historia Ecclesiastion. [Len 


agends! eorum solemniter celebrantur*. Scriptum vero est in 
tumba ejusdem Augustini epitaphium hujusmodi : 

* Hic requiescit domnus Augustinus Doruvernensis archiepis- 
copus primus, qui olim huc & beato Gregorio Romane urbis 
pontifice directus, et a Deo operatione miraculorum suffultus, 
ZEdilberctum regem ac gentem illius ab idolorum cultu ad Cliristi 
fidem perduxit, et completis in pace diebus officii sui, defunctus 
est septimo? kalendas Junias, eodem rege regnante." 


CAP. IV. 


Uit Laurentius cum coeptecopis suis Bcottos unitatem sancta ecclesias, et mazime 
in pascha observando sequé monuerit, et ut Mellitus Romam venerit. 


Successrr Augustino in episcopatum Laurentius, quem ipse 
ideiroo adhuc vivens ordinaverat, ne se defuncto 
status ecclesie tam rudis, vel ad horam pastore de- 
stitutus, vacillare inciperet. In quo et exemplum 
Bequebatur primi pastoris ecclesim, hoc est, beatissimi aposto- 
lorum principis Petri, qui fundata Rome ecclesia Christi 
Clementem sibi adjutorem evangelizandi, simul et successorem 
consecrasse perhibetur. Leurentius archiepiscopi gradu potitus 
strenuissime fundamenta ecclesim, que nobiliter jacta vidit, 
augmentare, atque ad profectum debiti culminis, et crebra voce 
sancte exhortationis, et continuis pis operationis exemplis pro- 
vehere curavit. Denique non solum nove que de Anglis erat 


rum missus & rfi et patre 
mostre Gregorio 2 Fp: 





i sacramentum, et cxlestis patrize 
notitiam primus adtulit, ab omnibus 


sicut decet honorifice venerentur: 
ita ut uterque dies ab ecclesiasticis 
monasterinlibus feriatus habeatur, 
nomenque ejusdem beati patris ei 
doctoris nostri Augustini in lactanim 
decantatione post S. G: voca- 
tionem semper dicatur Spelman, 
Concil. i. 249, 250: Decree of Coun- 
cil of Cloveshoe, A.D. 747, €. 17. 
D ptio] "May 26, aD. 604. See 
E of this in Wharton's Ang. 
ir. 


‘The Chronologia Canobii 
S, Augustini, appended to Thorn in 


‘Twysden, makes it the same year 
with Pope Gregorius' death. 








Car. 1v] Gentis Anglorum. 97 


collecta, ecclesie curam gerebat, sed et veterum Brittanim inco- 
larum, necnon et Scottorum qui Hiberniam insulam Brittanig 
proximam incolunt, populis pastorelem impendere sollicitudinem. 
curabat. Siquidem ubi Scottorum in prefata ipsorum patria, 
quomodo et Brettonum in ipsa Brittanis vitam ac professionem 
minus ecclesiasticum in multis esse cognovit, maxime quod 
pasche sollemnitatem non suo tempore celebrarent, sed, ut supra 
docuimus !, a decima-quarta luna usque ad vicesimam Dominice 
resurrectionis diem observandum esse putarent; | otters 
seripsit cum coepiscopis suis exhortatoriam ad eos totheBcot- 
epistolam: obsecrans eos, et contestans unitatem "P Churehe 
pacis et catholice observationis cum ea que toto orbe diffusa 
est Ecclesia Christi, tenere; cujus videlicet epistole principium 
hoc est: 

* Dominis carissimis fratribus episcopis, vel abbatibus per uni- 
versam Scottiam, Laurentius, Mellitus, et Justus episcopi, servi 
servorum Dei Dum nos sedes apostolica, more suo sicut in 
universo orbe terrarum, in his occiduis partibus ad predicandum 
gentibus paganis dirigeret, atque in hanc insulam, que Brittania 
nuncupatur, contigit introisse antequam cognosceremus: cre- 
dentes quod juxta morem universalis Ecclesise ingrederentur, in 
magna reverentia sanctitatis tam Brettones quam Scottos vene- 
rati sumus; sed cognoscentes Brettones, Scottos meliores puta- 
vimus! Scottos vero per Daganum? episcopum in hanc, quam 
superius memoravimus, insulam, et Columbanum? abbatem in 
Galliis venientem, nihil discrepare a Brettonibus in eorum con- 
versatione didicimus. Nam Daganus episcopus ad nos veniens, 
non solum cibum nobiscum, sed nec in eodem hospitio quo vesce- 


1 uteupra docuimus] Seep.go. But from the Irish Bangor to confor with 


onthewholesubjectseenotetoii6. Laurentius seems to bo a legend 
2 |] He is mentioned by founded on this mention of him by 
the author of » ‘Vita Lugidi’ as Beda. His death is dated A.D. 641 


having taken to Rome a copy of the 
Rule of Lugidus, or Moluoe of Lis- 
more, and got ii approved by Gre. 
gorius. Usher, p. 476. He is also 
mentioned in the Life of St. Pulche- 
rius. Surius, De Vitis Sanctorum, 
March 5, ii. 286, That he was sent 


H 


Tigernach, Sept. 13, A.D. 639 by 
the Four Maser He was of the 
monastery of Inverdaile. 

? Columbanum] The apostle of 
Burgundy, about 4.D. 590. Jonas of 
Bobbio has left » life of him. Surius, 
vi. 484-505. 


98 Historia Ecclesiastica. [Lis n. 


bamur, sumere voluit. Misit idem Laurentius cum coepiscopis 
suis, etiam Brettonum sacerdotibus literas suo gradui condignas, 
quibus eos in unitate catholica confirmare satagit. Sed quantum 
hiec agendo profecerit, adhuc presentia tempora ! declarant. 
His temporibus venit Mellitus, Lundoniw episcopus, Romam, 
Melita, de necessariis? ecclesie Anglorum cum apostolico 
brings beck papa Bonifatio? tractaturus. Et cum idem papa reve- 
ofaRoman rentissimus cogeret synodum* episcoporum Italie, 
de vita monachorum et quiete ordinaturus, et ipse 
Mellitus inter eos adsedit anno octavo imperii 
Focatis principis, indictione decima tertia, tertio die kalendarum 
Martiarum: ut quique? erant regulariter decreta, sua quoque 
auctoritate subscribens confirmaret, ac Brittaniam rediens, secum 
Anglorum ecclesiis mandanda atque servanda deferret, una cum 
epistolis quas idem pontifex Deo dilecto archiepiscopo Laurentio, 
et clero universo, similiter et Aidilbercto regi atque genti Anglo- 
rum direxit. Hic est Bonifatius, quartus a beato Gregorio 
Romane urbis episcopo, qui impetravit a Focate principe, donari 
ecclesie Christi templum Roms quod Pantheon vocabatur ab 
antiquis, quasi simulacrum esset omnium deorum: in quo ipse 
eliminata omni spurcitia, fecit ecclesiam sancte Dei genetricis, 


? prasentía tempora]. See o. 20, 
for the state of feeling between the 
Churches when Beda wrote. Aldhelm, 
Ep. ad Geruntium Regem, Bonifacit 
Epp. zliv, says that the breàch be- 
tween tho Churches was such, that 
the Welsh priests would neither unite 

yer with the , nor at 
alos and would rathes throw away 
the is of their meat than 
leave it to be gathered by the Eng- 
lish. HL 


+ neceasariie] What were these 
questions! Baronius tells os the 
journey was undertaken to 
ihe conmeraton of St. Peters at 
"Westminster: but it was more pro- 
bably the tidings that a synod was 
about to be held ‘de monachorum 
vita et quiete' which induced Lau- 
rentius to send Mellitus to be 
present. This question was started 


in England at the consecration of 
the new monastery, and on the 
ordination to be priests therein of 
several monks; but it was a wide 
question, a the universal 
Church. Hook. There were both 
regular and secular clergy in Eng- 


* Bonifatto] Bonifacius IV, suc- 
ceeded, 4.D. 607; died, A.D. 615. 

* synodum] Mellitus’ at 
this synod appears to have been 
accidental; but he brought back its 
decrees, with a letter to Aithelberht, 
which is quoted in Malmesbury's 
Gest. Pontt. i. 208, and in Smith, 
App. No. xi. 

* queque) i. q. *quecumq: 
frequently NM oa, i iii. 11, 
10, 23; end in contemporaneous 
writers ; e.g. Greg. Epp. i. 29, 32. 








Car. v.] 99 


atque omnium martyrum Christi; ut exclusa multitudine 
demonum, multitudo ibi sanctorum memoriam haberet. 


Gentis Anglorum. 


CAP. V. 


Ut defunctis Hdilbercto et Sabercto regibus, successores eorum idolatriam 
resuscitarint, ob quod et Mellitus ac Justus a Brittania discesserint. 
Ano ab incarnatione Dominica sexcentesimo decimo sexto, 
qui est annus vicesimus primus, ex quo*Áugustinus Death of 
cum sociis ad predicandum genti Anglorum missus fest 
est, ZEdilberet rex Cantuariorum, post regnum tem- 
porale, quod quinquaginta et sex annis gloriosissime tenuerat, 
eterna celestis regni gaudia subiit: qui tertius quidem in regi- 
bus gentis Anglorum, cunctis australibus eorum provinciis que 
Humbre fluvio et contiguis ei terminis sequestrantur a boreali- 
bus, imperavit; sed primus omnium ceeli regna conscendit, Nam 
primus imperium hujusmodi! JElli rex Austra-  thethird 


A.D. 616, 


lium Saxonum ; secundus Ceelin? rex Occidentalium of sere" 
Saxonum, qui lingua eorum Ceaulin vocabatur; Kings. 


tertius, ut dixi, ZEdilberct rex Cantuariorum ;. quartus Reduald * 
rex Orientalium Anglorum, qui etiam* vivente /Edilbercto 
eidem sus genti ducatum prebebat, obtinuit; quintus /Eduini 
rex Nordanhymbrorum gentis, id est, ejus que ad borealem 
Humbre fluminis plagam inhabitat, majore potentia cunctis 
qui Brittaniam incolunt, Anglorum pariter et Brettonum populis 
preefuit, praeter Cantuariis tantum; necnon et Mevanias® Bret- 


1 imperium hujusmodf] The Saxon 


Chronicle quotes this passage about and 


the seven great kings, and adds to 
them an eighth, Ecgberht of Wessex, 
ad a, 827: ‘and he was the eighth 
king who was Brytenwalda,’ Tho 

Kemble « says, ii. 20, that al six Mi 

four ‘Brytenwalda or Bryten- 
wealds, and only one Bretwalda, 
and that Brytenwalda, or -wealda, 
means ‘powerful king,’ yet Bret- 
walda has been the common reading, 
and has given rise to a theory of an 
elective monarchy among the Saxon 
kingdoms, first broached by Rapin, 


and upheld by Turner, Palgrave, 
Lappenberg. On this subject, 
seo Hallam's Middlo Agen ii. 352 
356, Kemble, ii. 8-22; Freeman" 

Norman Conquest, i. 27. 

? Colin] Cf. on the Tubjoct of the 
West Saxons, p. 110, note 2. 

? Reduald] Cf. on the subject of 
the East-Angles, p. 117, note 1. 

i etiam . praca Whe Who 

E during Zthelberht's 
yielded to him the superior domiaion 
over his own nation;’ ie, the East- 
Angles. 

* Mevanias] Soe p. 108, note 3. 


100 Historia. Ecclesiastica (Le. n. 
tonum insulas, que inter Hiberniam et Brittaniam site sunt, 
Anglorum subjecit imperio; sextus Osuald et ipse Nordanhym- 
brorum rex Christianissimus, hisdem finibus regnum tenuit; 
septimus Osuiu frater ejus, equalibus pene terminis regnum 
nonnullo tempore coercens, Pictorum quoque atque Scottorum 
gentes, que septentrionales Brittanim fines tenent, maxima ex 
parte perdomuit, ac tributarias fecit. Sed hsc postmodum. 
Defunctus vero. est rex /Edilberct die vigesima quarta mensis 
Februarii, post viginti et unum annos accepte fidei, atque in 
porticu sancti Martini *, intra ecclesiam beatorum apostolorum 
Petri et Pauli sepultus, ubi et Berctae regina condita est. 

Qui inter cetera bong, que genti suse consulendo conferebat, 
etiam decreta? illi judiciorum, juxta exempla Romanorum, cum 
consilio sapientium * constituit; quse conscripta Anglorum ser- 
mone hactenus habentur, et observantur ab es: in quibus 
primitus posuit, qualiter id emendare deberet, qui aliquid rerum 
vel ecclesim, vel episcopi, vel reliquorum ordinum furto au- 
ferret: volens seilicet tuitionem eis, quos et quorum doctrinam 
susceperat, preestare. 

Erat autem idem JEdilberct filius Irminrici, cujus pater Octa, 
eujus pater (E ic, cognomento Oisc, a quo reges Cantuariorum 
solent Oiscingas* cognominare. Cujus pater Hengist, qui cum 
filio suo Oisc invitatus a Vurtigerno Brittaniam primus intravit, 
ut supra* retulimus. 

At vero post mortem JEdilbereti, cum filius ejus Eadbald 


2 viginti-et unum) More correctly, in 


twenty-one years after the mission 
first, started, i. 23; nineteen years 
after his conversion. 

? in porticu sancti Martini] Tn the 
transept, called St. Martin's, of the 
church of SS. Peter and Paul; not 
in St. Martin's church, s Stanley 
seems to say, p. 26. To this same 
transept the bones both of Berhte 
and of Luidhard had been removed 
on the consecration of the church. 
‘Thorn, p. 1767. Augustinus ley in 
the north tran Supra, p. 95. 

? decreta) "Theo “done as th 
are called, are published at length 


s Ancient Laws and In- 
stitutes of England. This is » 
ing proof that Roman civilization 
came into England at the same time 





Hengest (an ‘ash-tree,’ or, Kemble, 
i. 345,  'wish") gave his name to 
the Askings, or royal family of East 
Kentings. On the subject of the 


Saxon patronymic, see Taylor's 
‘Words and Places, p. 136. i 
* eupra) P. 37. 








Gentis. Anglorum. 


101 


Car. v.] 


regni gubernacula suscepisset, magno tenellis ibi ^ Hisson 
adhuc ecclesise crementis detrimento fuit. Siquidem faded re 
non solum fidem Christi recipere noluerat, sed et idolatry. 
fornicatione pollutus est tali, qualem nec inter gentes auditam 
apostolus testatur, ita ut uxorem patris? haberet. Quo utroque 
scelere occasionem dedit ad priorem vomitum revertendi', his 
qui sub imperio sui parentis, vel favore vel timore regio, fidei 
et castimonie jura susceperant. Nec superne flagella distric- 
tionis perfido regi castigando et corrigendo defuere: nam crebra 
mentis vesania, et spiritus immundi invasione premebatur. 
Auxit autem procellam hujusce perturbationis, etiam mors 
Sabercti regis Orientalium Saxonum, qui ubi regna 9, 4, 
perennis petens, tres suos filios, qui pagani per- death of 
duraverant, regni temporalis heredes reliquit, Bios ofthe 
ecperunt illi mox idolatrise, quam vivente eo ali- Bast Sexons, 
quantulum intermisisse videbantur, palam servire, mE 
subjectisque populis idola colendi liberam dare 
licentiam. Cumque viderent pontificem * celebratis in ecclesia 
missarum sollemniis, eucharistiam populo dare, dicebant, ut 
vulgo fertur, ad eum barbara inflati stultitia: ‘Quare non et 
nobis porrigis panem nitidum, quem et patri nostro Saba’,’ 
sic namque eum appellare consuerant, ‘dabas, et populo adhuc 
dare in ecclesia non desistis?’ Quibus ille respondebat: ‘Si 
vultis ablui fonte illo salutari quo pater vester ablutus est, 
potestis etiam panis sancti, cui ille perticipabat, esse participes : 
sin autem lavacrum vite contemnitis, nullatenus valetis panem. 
vitse percipere. At illi, * Nolumus, inquiunt, ‘fontem illum 





2 testatur| 1 Cor v. 1. * pontificem]. Mellitus. 
2 nd ZEthelberht's + Saba) i.e. Seberht. A tendency 


second wife, a& Sarnia had died 
before him. The custom seems to 
have been regular among the Teu- 
tonio tribes thst a son should marry 
his siep-mother. king 
of the Varni, bids his son Redi, 
do it, xaddnep à márpios tulr igiqos 
rer. Procopius, Bell. Get iv. ao. 
Gregorius ly forbids it, 
ee en dad] 
Prov. zzvi. 11; 2 Pet. ii, a, 


to abbreviate Saxon names to their 
first syllable is not uncommon. So 
the Saxon Chronicle, ad a. 611, 
writes Cutha for Cuthwin, Ceola for 
Ceolrio, ‘ These nicknames,” acoord- 
ing to Kemble, ‘are merely dimi- 
nutive, and answer in fact to our 
Tom, Bob, and Bill.” Proceedings 
of the Archaeological Society, 1845, 
P-97- 





(ie. n. 
intrare, quia nec opus illo nos habere novimus, sed tamen pane 
illo refici volumus. Cumque diligenter ac sepe ab illo essent 
admeniti, nequaquam fieri posse ut absque purgatione sacro- 
sancta quis oblationi sacrosancte communicaret, ad ultimum 
furore commoti, aiebant: ‘Si non vis adsentire nobis in tam 
facili causa quam petimus, non poteris jam in nostra provincia 
demorari' Et expulerunt eum, ac de suo regno cum suis abire 
jusserunt. 

Qui expulsus inde, venit Cantiam, tractaturus! cum Laurentio 

and Mein, S6 Justo coepiscopis, quid in his esset agendum, 

and Justus Decretumque est communi consilio, quia satius 
leave England. esset ut omnes patriam redeuntes, libera ibi mente 
Domino deservirent, quam inter rebelles fidei barbaros sine 
fructu residerent. Discessere itaque primo Mellitus ac Justus, 
atque ad partes Gallis secessere, ibi rerum finem exspectare 
disponentes. Sed non multo tempore qui preconem a se veri- 
tatis expulerant, demonicis cultibus impune serviebant. Nam 
egressi contra gentem Geuissorum? in prelium, omnes pariter 
cum sua militia corruerunt, nec, licet auctoribus perditis, exci- 
tatum ad scelera vulgus potuit recorrigi, atque ad simplicitatem 
fidei et caritatis quee est, in Christo, revocari. 


102 


Historia Ecclesiastica 


 tractaturus] Wilkins, 


shipped Woden under the name of 


reckons this among his 
the name of C. Cantianua. 
* Geuissorum) The Gewissaa, after- 
wards called West Saxons, from their 
position in England. At what time 
‘they came to England is not known; 
but certainly earlier than A.D. 495, 
the date of the landing of the re- 
uted Cerdic, Kemble, i. 341, thinks 
it was the name of a family among 
the continental Saxons, who wor- 





Gewis, which name appears as that 
of one of their ancestors in the line 
between Cerdio and Woden. But 
Geoffrey of Monmouth speaks of 
Gewisi in Warwickshire in the 
Roman times; and Gewissa is the 
fabled name of the mother of Gloui, 
thefounder of Gloucester. The Welsh 
annalists in later times call them 
Giuoys. Amn. Camb. ad a. goo. 





Car. vr] Gentis. Anglorum, 108^ 


CAP. VI. 


Ut correptus ab apostolo Petro Laurentius Hodbaldum regem ad Christum. 
converterit, qui moz Mellitum et Justum ad predicandum rerocaverit. 


Cum vero et Laurentius Mellitam Justumque secuturus ac 
Brittaniam esset relicturus, jussit ipsa sibi nocte in ecclesia 
beatorum apostolorum Petri et Pauli de qua frequenter jam 
diximus, stratum parari, in quo cum post multas preces ac 
lacrymas ad Dominum pro statu ecclesie fusas, ad quiescendum 
membra posuisset atque obdormisset, apparuit ei beatissimus 
apostolorum princeps, et multo illum tempore secrete noctis 
flagellis artioribus afficiens, sciscitabatur apostolica districtione, 
quare gregem quem sibi ipse crediderat, relinqueret, vel cui 
pastorum oves Christi in medio luporum positas fugiens ipse 
dimitteret. ‘An mei,’ inquit, ‘oblitus es exempli, qui pro ' 
parvulis Christi, quos mihi in indicum sus dilectionis com- 
mendaverat, vincula, verbera, carceres, adflictiones, ipsam pos- 
tremo mortem, mortem autem crucis, ab infidelibus et inimicis 
Christi ipse cum Christo coronandus pertuli?’ His beati Petri 
flagellis simul et exhortationibus animatus famulus Christi 
Laurentius, mox mane facto venit ad regem, et retecto vestimento 
quantis esset verberibus laceratus ostendit, Qui multum mi- 
ratus, et inquirens quis tanto viro tales ausus esset plagas 
infligere: ut audivit quia suse causa salutis episcopus ab apostolo 
Christi tanta esset tormenta plagasque perpessus, extimuit 
multum; atque anathematizato omni idolatrie jii. 
cultu, abdicato connubio non legitimo, suscepit ^ converts 
fidem Christi, et baptizatus, ecclesia rebus? quantum  P*4bsld. 
valuit, in omnibus consulere ac favere curavit. Misit etiam 
Galliam, et revocavit Mellitum ac Justum, eosque ad suas 
ecclesias libere instituendas redire precepit: qui post annum? 

1 eccle rebus] According to for the expiation of his unbelief 
Thorn, p. 1768, he gave the manor Biev. 
of Nodburne to a church which ^ ? post annum] There are no data 


he had built in Canterbury and for deciding the date either of their 
dedicated to the Virgin Mary, fight or return, 


104 Historia. Ecclesiastica [ian 1. 


ex quo abierunt, reversi sunt; et Justus quidem ad civitatem 
who recalls Hrofi, cui prefuerat, rediit, Mellitum vero Lundoni- 
Mellitus and enses episeopum recipere noluerunt, idolatris magis 
Twv. — pontificibus servire gaudentes. Non enim tanta 
erat ei, quanta patri ipsius regni potestas, ut etiam nolentibus 
ac contradicentibus paganis antistitem sus posset ecclesim red- 
dere. Verumtamen ipse cum sua gente, ex quo ad Dominum 
conversus est, divinis se studuit mancipare preceptis, Denique 
et in monasterio! beatissimi apostolorum principis, ecclesiam 
sancte Dei genitricis fecit, quam consecravit archiepiscopus 
Mellitus. 


CAP. VII. 
Ut Mellitus episcopus flammae ardentis suc oivitatis orando restinzerit. 


Hoc enim regnante rege beatus archiepiscopus Laurentius 
regnum celeste conscendit, atque in ecelesia et monasterio sancti 
apostoli Petri juxta predecessorem suum Augustinum sepultus 
est die quarto nonarum Februariarum : post quem Mellitus, 

qui erat, Lundonise episcopus, sedem Doruvernensis 
lamentis, ecclesie tertius ab Augustino suscepit: Justus 
lex autem adhuc superstes Hrofensem regebat ecclesiam. 

Mellitussuc- Qui cum magna ecclesiam Anglorum cura ac labore 

coeds him. Qo bernarent, susceperunt scripta exhortatoria a pon- 
tifice Romans et apostolice sedis Bonifatio?, qui post, Deusdedit 
ecclesie prefuit, anno? incarnationis Dominice sexcentesimo 
decimo nono. Erat autem Mellitus eorporis quidem infirmitate, 
id est, podagra gravatus, sed mentis gressibus sanis, alacriter 
terrena quseque transiliens, atque ad cmlestia semper amanda, 
petenda, et queerenda pervolans. Erat carnis origine nobilis, 
sed culmine mentis nobilior, 


1 in monasterio] In St. Augus- was coneecrated Dec. 23, probably 


tine’s monastery at Canterbury, in the same year. 
which his father had built the church ^ ? anno. . . nono] This date seems 
of 88. Peter and Paul. to refer to the arrival of Boniface’s 


? Bonifatío] Pope Deusdedit had letter in England. Stev. 
died May 25, A.D. 618; Boniface V 


Cap. v.] Gentis Anglorum. 105 


Denique ut unum virtutis ejus, unde cetera intelligi possint, 
testimonium referam; tempore quodam civitas Doruvernensis 
per culpam incuris igni correpta, crebrescentibus copit flammi 
consumi: quibus cum nullo aquarum injectu posset aliquis 
obsistere, jamque civitatis esset, pars vastata non minima, atque 
ad episcopium furens se flamma dilataret, confidens episcopus 
in divinum, ubi humanum deerat, auxilium, jussit se obviam 
sevientibus, et huc illucque volentibus ignium globis efferri. 
Erat autem eo loci ubi flammarum impetus maxime incumbebat, 
martyrium beatorum Quatuor Coronatorum?. Ibi perlatus ob- 
sequentum manibus episcopus, ccpit, orando periculum infirmus 
abigere, quod firma fortium manus multum laborando nequi- 
veru. Nec mora, ventus qui a meridie flans, urbi incendia 
sparserat, contra meridiem reflexus, primo vim sui furoris a 
lesione locorum que contra erant, abstraxit, ac mox funditus 
quiescendo, flammis pariter sopitis atque exstinctis compescuit. 
Et quia vir Dei igne divine caritatis fortiter ardebat, quis 
tempestates potestatum aériarum a sua suorumque lesione 
erebris orationibus vel exhortationibus repellere consueverat, 
merito ventis flammisque mundialibus prevalere, et ne sibi 
suisque nocerent, obtinere poterat. 

Et hie ergo postquam annis quinque rexit ecclesiam /Eod- 
baldo regnante migravit ad celos, sepultusque est ^ Deathof 
cum patribus suis in sepedicto monasterio et ecclesia — ji or 
beatissimi apostolorum principis, anno ab incarng- 4-6 
tione Domini sexcentesimo vicesimo quarto, die? octavo kalen- 
darum Maiarum. 





? beatorum Quatuor Coronatorum] kept on Nov. 8, together with that 
We are told by MS. A of Florus’ of five others, Claudius, Nioostratus, 
Additions to Beda's Martyrologium Symphorianus, Castorius, and Sim- 
that their names were Severus, plicius. 8. 

Severianus, Victorinus, and Carpo- ^ die] April 24, 4.0. 624. Surius, 
phorus, and that the day of their ii 842. 

death having been forgotten, it was 


106 Historia Ecclesiastica. [Lis n. 


CAP. VIII. 
Ut Bonifatius papa Justo successori ejus pallium et epistolam miserit. 


Cour statim successit in pontificatum Justus, qui erat Hrofensis 

ecclesise episcopus. Illi autem ecclesie Romanum 

bishopof pro se consecravit episcopum, data sibi ordinandi 

* episcopos auctoritate a pontifice Bonifatio, quem suc- 

cessorem fuisse Deusdedit supra meminimus; cujus auctoritatis 
ista est forma : 

*Dilectissimo fratri Justo, Bonifatius. Quam devote, quam- 
que etiam vigilanter pro Christi Evangelio elaboraverit vestra 
fraternitas, non solum epistole & vobis directe tenor, immo 
indulta desuper 'operi vestro perfectio indicavit. Nec enim 
omnipotens Deus, aut sui nominis sacramentum, aut vestri 
fructum laboris deseruit, dum ipse predicatoribus Evangelii 
fideliter repromisit!: * Ecce ego vobiseum sum omnibus diebus 
_Usque ad consummationem seculi.” Quod specialiter injuncto 
vobis ministerio ejus clementia demonstravit, aperiens cords 
gentium ad suscipiendum preedicationis vestre singulare myste- 
rium. Magno enim premio fastigiorum vestrorum delectabilem 
cursum, bonitatis sue suffragiis illustravit, dum creditorum vobis 
talentorum fidelissime negotiationis officiis uberem fructum im- 
pendens ei quod? signare possetis multiplicatis generationibus 
preparavit. Hocque etiam illa vobis repensatione collatum est, 
qua injuncto ministerio jugiter persistentes, laudabili patientis 
redemptionem gentis illius exspectastis, et vestris ut proficerent 
meritis, eorum est salvatio propinata® ; dicente Domino‘: “Qui 
perseveraverit usque in finem, hic salvus erit"  Salvati ergo 
estis spe patientis, et tolerantie virtute, ut infidelium corda 
naturali ac superstitio morbo purgata, sui consequerentur 
misericordiam Salvatoris. Susceptis namque apicibus? filii 


prepara) ^e  Fapmbu] eem. So wel 
eb quod... wit] ‘he 5apicibus] ‘Letters.’ 
hath Pepe for your aide able alto, by Sidonius Apollinaris, Epp. 
to signify,’ &c. vi. 8. 

* propinata] ‘ Administered.’ 








Car. vir.] Gentis. Anglorum. 107 


nostri Adulualdi ! regis, reperimus quanta sacri eloquii eruditione 
ejus animum ad vere conversionis et indubitate fidei credulita- 
tem fraternitas vestra perduxerit. Qua ex re de longanimitate 
clementize celestis certam adsumentes fiduciam, non solum sup- 
Postarum ei gentium plenissimam salutem, immo quoque vici- 
narum, vestre. predicationis ministerio credimus subsequendam : 
quatenus, sicut scriptum est, consummati operis vobis merces a 
retributore omnium bonorum Domino tribuatur, et vere “ Per 
omnem? terram exisse sonum eorum, et in fines orbis terre verba 
ipsorum," universalis gentium confessio, suscepto Christians 
sacramento fidei, protestetur. 

‘Pallium preterea per latorem presentium fraternitati tue, 
benignitatis studiis invitati direximus, quod videlicet tantum in 
sacrosanctis celebrandis mysteriis utendi licentiam impertivimus : 
concedentes etiam tibi ordinationes episcoporum, exigente oppor- 
tunitate, Domini preveniente misericordia celebrare: ita ut 
Christi Evangelium plurimorum adnunciatione, in omnibus 
gentibus quee necdum converse sunt, dilatetur. Studeat ergo 
tua fraternitas, hoc quod sedis apostolice humanitate percepit, 
intemerata mentis sinceritate servare. Intendens cujus? rei 
similitudine tam precipuum indumentum humeris tuis bajulan- 
dum susceperis. Talemque te Domini implorata clementia exhi- 
bendum stude, ut indulti muneris premia non cum reatitudine, 
sed cum commodis animarum, ante tribuusl summi et venturi 
Judicis representes. Deus te incolumem custodiat, dilectissime 
frater." 


? Adulualdi] i.e. Eadbald, whois —  Infendens cujus| ‘Thinking in 
also called Hodbald, Auduvald. emblem of what,’ &c. 

? Per omnem] Pealm xix. 4; cf. 
also Rom. x. 18. 


108 Historia Ecclesiastica [Lrs. i 


CAP. IX. 


De imperio regis Bduini, et ut veniens ad evangelizandum ei Paulinus, 
primo filiam ejus cum aliis, fidei Christiane sacramentis imbuerit. 
Qvo tempore etiam gens Nordanhymbrorum, hoc est, ea natio 
Paulinus Anglorum, qus ad aquilonalem Humbre fluminis 
"eise? plagam habitabat, cum rege suo Aduino’, verbum 
bra ed the fidei predicante Paulino, cujus supra meminimus, 
br suscepit. Cui videlicet regi in auspicium susci- 
piendm fidei et regni celestis, potestas etiam terreni creversi 
imperii: ita ut, quod nemo Anglorum ante eum, omnes* Brit- 
tenis fines, qua vel ipsorum vel Brettonum provincie habitant, 
sub ditione acceperit. Quin et Mevanias? insulas, sicut et supra 
docuimus, imperio subjugavit Anglorum: quarum prior que 
sd austrum est et situ amplior*, et frugum proventu atque 
ubertate felicior, nongentarum sexaginta familiarum mensuram, 
juxta sstimationem Anglorum; secunda trecentarum et ultra 
spatium tenet, 
Huic autem genti occasio fuit percipiends fidei, quod prefatus 
being sent, TeX @jus cognatione junctus est regibus Cantuari- 
kd orum, accepta in conjugem Aidilbergae filia Adil- 
queen, from bercti regis, que alio nomine Tatae® vocabatur. 





Kent. — Hwjus consortium cum primo ipse missis procis a 


1 Bduino] JEthelfth, king of 
the Northhumbriang, was slain in 
A.D, 617, by Redwald, king of the 
East-Angles, who had taken upon 
himself the protection of Eadwine, 
the son of Alle, when he had fled 
from Wales after the battle of Ches- 
ter. Seo p. 92, note 2. Kad 
succeeded to all JEthelfrith's do- 


A Meenis Pme Tiles of Men 
an lesey. curious 

dar “tage foes carly. times. 
Man had been called Eubonia, Eu- 
monia, Monapia, Moráoda, Manau; 
Anglesey had been known by the 
names of Mona, Mon, Monege, or 
Von. Beda is the first to class them 


wine trary, we should think that 


together under the name of ‘Mevanie 
insule. There is no authority for 
the reading ‘ Menavie,’ though Cam- 
den is probably right in thinking thst 
this was the true name; cf. ‘Mons 
pia and Camden, iii. 197. Unles 
we had Beda's authority for the con- 


j ed dy dal 
Anglesey was oonq! 
wins, or the Saxon dd only 
records the conquest of ‘Monige, 
Brytta ealand ;’ and this is the only 
island which took the name of Eng- 
lesele, or Anglesey,—evidently & 
rooond of this cónquoet, 7 
*sítu amplior] Instead of being 
three times as largo, Anglesey is if 
anything, the amaller ofthe wo. The 
Saxon Version omits this sentence. 
? Tatae] ' Answers to an old Ger- 





Car. 1x] Gentis. Anglorum. 109 


fratre ejus /Eodbeldo, qui tunc regno Cantuariorum preerat, 
peteret: responsum est, non esse licitum Christianam virginem 
pagano in conjugem dari, ne fides et sacramenta coelestis Regis 
consortio profanarentur regis qui veri Dei cultus esset, prorsus 
ignarus. Que cum /Eduino verba nuncii referrent, promisit se 
nil omnimodis contrarium Christiane fidei quam virgo colebat, 
esse facturum: quin potius permissurum ut fidem cultumque 
sus religionis cum omnibus qui secum venissent, viris sive 
feminis, sacerdotibus seu ministris, more Christiano servaret. 
Neque abnegavit se etiam eandem subiturum esse religionem ; si 
tamen examinata a prudentibus sanctior ac Deo dignior posset 
inveniri. | 

Itaque promittitur virgo, atque JEduino mittitur, et juxta 
quod dispositum fuerat, ordinatur episcopus vir Deo dilectus 
Paulinus! qui cum illa veniret, eamque et comites ejus, ne 
paganorum possent societate pollui, quotidiana exhortatione et 
sacramentorum celestium celebratione confirmaret. 

Ordinatus est autem Paulinus episcopus a Justo archiepiscopo, 
sub die? duodecima kalendarum Augustarum, anno pantinus 
ab incarnatione Domini sexcentesimo vicesimo kA 
quinto: et sic cum prefata virgine ad regem JEdui- York, July 21, 
num quasi comes copuls carnalis advenit. Sed ipse “> 
potius toto animo intendens, ut gentem quam adibat, ad agni- 
tionem veritatis advocans, juxta vocem? apostoli, uni viro 
sponso virginem castam exhiberet Christo. Cumque in pro- 
vinciam venisset, laboravit multum, ut et eos qui secum venerant, 
ne a fide deficerent, Domino adjuvante contineret, et aliquos, si 
forte posset, de paganis ad fidei gratiam preedicando converteret. 
Sed sicut apostolus ait*, quamvis multo tempore illo laborante in 


man Zeiz, and old Norse Teitr; and — ! Paulinus) Sent from Rome, with 
these adjectives denote "hilaris" others accompanying Laurentius, 
*'jueundus," "eximius." Tate most A.D. 6or, p. 71. Thus he was in 
therefore be considered as a term of Kent at the time when Redwald 
endearment given by her family to was baptized there, p. 126, and may 
the lady.’ Kemble, Archmol Soc. have been, as Hook, i. roo, invited 
1845, p. 95. He suggests too that to the East-Angles, 

‘Tate, or the Teutonic goddess Ziza, * die... quinto) July a1, ADD. 
may have been the samo with Nanna, 625. 

the wife of Baldr, Anglo-Sax. in — ?vocem]a Cor. xi. 2, 

Engl. i. 368. 4 ait] Ib. iv. 4. 


110 Historia Ecclesiastica. (Lr. n. 


verbo: ‘Deus seculi hujus excecavit mentes infidelium, ne eis 
fulgeret illuminatio evangelii glorim Christi." 

Anno autem sequente venit in provinciam quidem sicarius, 

4.5.65. vocabulo Eumer!, missus a rege? Occidentalium 

Attempted Saxonum, nomine Cuichelmo, sperans se regem 

Eadwine Eduinum regno simul et vita privaturum: qui 
habebat, sicam bicipitem toxicatam ; ut si ferri vulnus minus ad 
mortem regis sufficeret, peste juvaretur veneni. Pervenit autem 
ad regem primo die pasche, juxta amnem? Deruventionem, ubi 
tunc erat villa regalis, intravitque quasi nuncium domini sui 
referens: et cum simulatam legationem ore astuto volveret, ex- 
surrexit repente, et evaginata sub veste sica, impetum fecit in 
regem. Quod cum videret Lilla minister regi amicissimus, non 
habens scutum ad manum quo regem a nece defenderet, mox 
interposuit corpus suum ante ictum pungentis: sed tanta vi 
hostis ferrum infixit, ut per corpus militis occisi etiam regem 
vulneraret. Qui cum mox undique gladiis impeteretur, in ipso 
tumultu etiam alium de militibus, cui nomen erat Frodheri 5, 
sica nefanda peremit. 

Eadem autem nocte sacrosancta Dominici pasche pepererat 
regina filiam regi, cui nomen /Eanfled. Cumque idem rex pre- 
sente Paulino episcopo gratias ageret diis suis pro nata sibi filia, 
e contra episcopus gratias ccpit agere Domino Christo, regique 

? Euner] Eomer, S. V. 

? a rege... Cuichelmo] The origin 


Saxons. Bee p. 102, note 2. 
? amnem. lis] "There was a 
E 





Roman stat 


of the West Saxons is involved in 
great obscurity. Ceaulin is the first 
king of whom we hear on anything 
like contemporary authority, p. 99. 
The name of Cerdic we owe to the 
Saxon Chronicle, which is also the 
earliest authority for his invasion 
in A.D. 495,—an authority which, 
though more trustworthy than others 
for later West Saxon history, can 
hardly be implicitly followed for such 
early events as this. Moreover, 
Cerdic is a genuinely Kymric name} 
see note to iv. 23. But we have 
authentic notices of the Gewissas 
earlier. They seem to have been 
the nucleus of the kingdom after- 
wards known as that of the West 


Doruventio, 
on a river of the same name (Doru- 
gwent, ‘white stream’), which An- 
toninus seys is seven miles from 
York, on the road to Pretorium. 
‘Hence Camden supposes it to be 
Auldby, a village between Kirkham 
and Stamford-bridge, where is still 
visible the rubbish of a castle on 
hill. Camden, iii. 246. Wright, 
‘Murray's Yorkshire, p. 131, supposes 
that royal villa was at Londes- 
borough. ventio was the sta- 
tior of & company under the Dux 
Limitum Britannis, M.H.B. p. xxiv. 


*Frodheri] — Froth-here, S. V.; 
Forth-here, S. Chron. which dates 
this event 4.D, 616. 


Car. x.] 11 


" Geitia Anglorum." 


adstruere, quod ipse precibus suis apud illum obtinuerit, ut 
regina sospes et absque dolore gravi sobolem procrearet. Cujus 
verbis delectatus rex, promisit se abrenunciatis idolis Christo ser- 
viturum, si vitam sibi et victoriam donaret pugnanti adversus 
regem, à quo homicida ille, qui eum vulneraverat, missus est: 
et in pignus promissionis implende, eandem filiam suam Christo 
consecrandam Paulino episcopo adsignavit; que baptizata est 
die sancto pentecostes, prima de gente Nordanhymbrorum, cum 
undecim ' aliis de familia ejus. 

Quo tempore curatus a vulnere sibi pridem inflicto, rex 
collecto exercitu venit adversus gentem Occiden- ^ Eadwine 
talium Saxonum, ac bello inito, universos? quos "ism 
in necem suam conspirasse didicerat, aut occidit, West Saxons, 
aut in deditionem recepit. Sicque victor in patriam reversus, 
non statim et inconsulte sacramenta fidei Christiane percipere 
voluit: quamvis nec idolis ultra servivit, ex quo se Christo 
serviturum esse promiserat. Verum primo diligentius ex tem- 
pore?, et ab ipso venerabili viro Paulino rationem fidei ediscere, 
et cum suis primatibus quos sapientiores noverat, curavit con- 
ferre, quid de his agendum arbitrarentur. Sed et ipse cum 
esset vir natura sagacissimus, sepe diu solus residens, ore 
quidem tacito, sed in intimis cordis multa secum conloquens, 
quid sibi esset faciendum, que religio servanda tractabat. 


CAP. X. 
Ut papa Bonifatius eumdem regem missis literis eit hortatus ad fidem. 


Quo tempore exhortatorias ad fidem literas a pontifice sedis 
apostolica Bonifatio accepit *, quarum ista est forma : 


1 undecim] Eanfled herself was 
the twelfth, S. V.; hence some of 
the MSS. ' duodecim aliis." 

3 universos] Cuichelm, who sent 
the assassin, died a Christian in A.D. 
636, S. Chron,, though Westminster 
asserts that he was slain by Eadwine 
at Cuichelmeslawe; ‘ Cwicelmes- 
hlew, S. Chron. ad a. 1006, now 
Cuckhamslye, in Berkshire. 


Saxon Chronicle says that Eadwine 
slew five kings and a great number 
of the people, ad a. 626. 

* ex tempore) ‘At leisure.’ Cf. 


Lg. 
P aocepit] Boniface V died October 
28, A.D. 6253 so that these letters, 
in’ point of date, come before the 
eventa of the luat chapter, But th 


The may have been received in A.D. 626, 


112 Historia Ecclesiastica [In 


Exemplar epistole beatissimi et apostolici papse urbis Romane 
ecclesim Bonifatii, directs viro glorioso /Eduino regi An- 
glorum. 

* Viro glorioso JEduino regi Anglorum, Bonifatius episcopus 
servus servorum Dei, Licet summee divinitatis potentia humane 
locutionis officiis explanari non valeat, quippe que sui magni- 
tudine ita invisibili atque investigabili eternitate consistit, ut 
hee nulla ingenii sagacitas, quanta sit, comprehendere disserere- 
que sufficiat: quia tamen ejus humanitas ad insinuationem sui 
reseratis cordis januis, que de semetipsa proferetur, secreta 
humanis mentibus inspiratione clementer infundit; ad adnun- 
ciendum vobis plenitudinem fidei Christiane, sacerdotalem cura- 
vimus sollicitudinem prorogare, ut perinde Christi evangelium, 
quod Salvator noster omnibus precepit gentibus preedicari, 
vestris quoque sensibus inserentes, salutis vestre, remedia! pro- 
pinentur. Superne igitur majestatis clementia, quse cuncta solo 
verbo przceptionis sus condidit et creavit, celum videlicet et 
terram, mare et omnia que in eis sunt, dispositis ordinibus 
quibus subsisteret, comterni Verbi sui consilio, et sancti Spiritus 
unitate dispensans, hominem ad imaginem et similitudinem suam 
ex limo terre plasmatum constituit, eique tantam premii pre- 
rogativam indulsit, ut eum cunctis preponeret, atque servato 
termino preceptionis, ssternitatis subsistentia premuniret. Hunc 
ergo Deum Patrem, et Filium, et Spiritum sanctum, quod est indi- 
vidua Trinitas, ab ortu solis usque ad occasum, humanum genus, 
quippe ut creatorem omnium atque factorem suum, salutifera 
confessione fide veneratur et colit: cui etiam summitates imperii 
rerumque potestates submisse sunt, quia ejus dispositione 
omnium prelatio regnorum conceditur. Ejus ergo bonitatis 
misericordia totius creature sus dilatandi subdi etiam in extre- 
mitate terre positarum gentium corda frigida, sancti Spiritus 
fervore in sui quoque agnitione mirabiliter est dignata suc- 
cendere. 

‘Que enim in gloriosi filii nostri Audubaldi regis, gentibusque 

i 1 i * , 
and if so, would be properly inserted Piero ‘Means.’ So used 





Car. x.] Gentis. Anglorum. 113 


ei subpesitis illustratione, clementia Redemptoris fuerit operata, 
plenius ex vicinitate locorum vestram gloriam conjicimus cogno- 
visse. Ejus ergo mirabile donum, et in vobis certa spe, celesti 
longanimitate conferri confidimus. Cum profecto gloriosam con- 
jugem vestram, que vestri corporis pars esse dignoscitur, eeter- 
nitatis premio per sacri baptismatis regenerationem illuminatam 
agnovimus Unde presenti stylo gloriosos vos adhortandos cum 
omni affectu intimm caritatis curavimus; quatenus abominatis 
idolis, eorumque cultu, spretisque fanorum fatuitatibus, et augu- 
riorum deceptabilibus blandimentis, credatis in Deum Patrem. 
omnipotentem, ejusque Filium Jesum Christum, et Spiritum 
sanctum, ut credentes, a disbolice captivitatis nexibus, ranctee 
et individue Trinitatis cooperante potentia absoluti, eterne 
vitse possitis esse participes. 

“Quanta autem reatitudinis culpa teneantur obstricti hi qui 
idolatriarum perniciosissimam superstitionem colentes amplec- 
tuntur, eorum quos colunt exempla perditionis insinuant; 
unde de eis per Psalmistam dicitur!: “Omnes dii gentium. 
daemonia, Dominus autem celos fecit." Et iterum *: ** Oculos 
habent, et non vident; aures habent, et non audiunt: nares 
habent, et non odorabunt; manus habent, et non palpabunt ; 
pedes habent, et non ambulabunt: similes ergo efficiuntur his 
qui spem sue confidentie ponunt in eis" Quomodo enim 
juvandi quemlibet possunt habere virtutem hi, qui ex cor- 
ruptibili materia inferiorum etiam, subpositorumque tibi manibus 
construuntur ? quibus videlicet artificium humanum adcommo- 
dans eis inanimatam membrorum similitudinem contulisti? qui 
nisi & te moti fuerint, ambulare non poterunt; sed tanquam 
lapis in uno loco positus, ita constructi, nihilque intelligentise 
habentes, ipsaque insensibilitate obruti, nullam neque ledendi 
neque juvandi facultatem adepti sunt? Qua ergo mentis decep- 
tione eos deos, quibus vos ipsi imaginem corporis tradidistis, 
colentes sequimini, judicio discreto reperire non possumus. 

'Unde oportet vos suscepto signo sancte crucis, per quod 
humanum genus redemptum est, execrandam diabolice versutise 


? dicitur) Ps. xovi. 5. ? iterum) Ps, oxv. 5-8. 


m4 Historia. Ecclesiastica. (az. 1. 


subplantationem, qui divinse bonitatis operibus invidus smu- 
lusque consistit, a cordibus vestris. abjicere, injectisque manibus 
hos, quos eatenus materie compage vobis deos fabricastis, con- 
fringendos diminuendosque summopere procurate. Ipsa enim 
eorum dissolutio corruptioque, que nunquam viventem spiritum 
habuit, nec sensibilitatem.a suis factoribus potuit quolibet modo 
suscipere, vobis patenter insinuet quam nihil erat quod eatenus 
oolebatis: dum profecto meliores vos qui spiritum viventem 
2 Domino percepistis, eorum constructioni nihilominus existatis : 
quippe quos Deus omnipotens ex primi hominis quem plasmavit 
cognatione, deductis per secula innumerabilibus propaginibus 
pullulare constituit. Aocedite ergo ad agnitionem ejus qui vos 
creavit, qui in vobis vits insufflavit spiritum, qui pro vestra 
redemptione Filium suum. unigenitum misit, ut vos ab originali 
peccato eriperet, et ereptos.de potestate nequitie diabolice pra- 
vitatis colestibus preemiis .muneraret. 

* Suscipite verba predicatorum, et evangelium Dei quod vobis- 
adnunciant; quatenus credentes, sicut sepius. dictum. est, in 
Deum Patrem omnipotentem et in Jesum Christum ejus Filium, 
et Spiritum ‘sanctum, et inseparabilem Trinitatem ; fugatis 
demoniorum sensibus, expulsaque s. vobis sollicitatione vene- 
nosi et deceptibilis hostis, per aquam et Spiritum sanctum 
renati, ei cui credideritis, in splendore gloria sempiterns coha- 
bitare, ejus opitulante munificentia valeatis. 

* Preterea. benedictionem protectoris vestri beati Petri aposto- 
lorum principis vobis direximus; id est, camisiam cum ornatura 
in auro una, et lena anciriana! una: quod petimus, ut eo benig- 
nitatis animo gloria vestra. suscipiat, quo a nobis noscitur des- 
tinatum." 

1 dena anciriana] A cloak, such this compares 'aminea laina,’ which 


‘as were made at Ancyra. Du Cange apparently means a cloak. of wool 
suggests 'aminiana lens,’ and with with. unshorn nap. 





Car. x1.] Gentis. Anglorum. 115 


CAP. XL 


Ut conjugem-ipaius, per epistolam, salutis illius sedulam agere 
AD conjugem quoque illius. Zdilbergam hujusmodi litteras 
idem pontifex. misit : 


Exemplàr epistole beatissimi et apostolici Bonifatii pape: urbis 
Rome, directe dilberge regina JEduini regis. 


*Dominse gloriose filim /Edilberge regine, Bonifatius epi- 
seopus servus servorum Dei. Redemptoris nostri benignitas 
humano generi quod pretiosi sanguinis sui effusione a vinculis 
disbolicm captivitetis eripuit, multe providentit quibus salva- 
retur propinavit remedia; quatenus sui nominis agnitionem 
diverso modo gentibus innotescens, Creatorem suum suscepto 
Christiane fidei agnoscerent sacramento. Quod equidem in 
vestre gloris sensibus cxlésti conlatum munere mystica regene- 

* rationis vestre purgatio patenter innuit. Magno ergo largi- 
tatia Dominice beneficio mens nostra geudio exultavit, quod’ 
scintillam orthodox religionis in vestri dignatus est confessione- 
succendere. Ex qua re non solum gloriosi conjugis vestri, imo 
totius gentis subpositee vobis intelligentiam in amore sui facile 
inflammaret, 

*Didicimus namque referentibus his, qui ad nos gloriosi filii 
nostri Audubaldi regis laudabilem conversionem nunciantes per- 
venerunt, quod etiam vestra gloria. Christians fidei suscepto 
mirabili sacramento piis.et Deo placitis jugiter operibus eni- 
tescat, ab idolorum etiam cultu, seu: fanorum, auguriorumque 
inlecebris se diligenter abstineat, et ita in amore Redemptoris 
sui immutilata devotione persistens invigilet, ut ad dilatandam 
Christianam fidem. incessabiliter non desistat operam commo- 
dare: cumque de glorioso eonjuge vestro: paterna caritas sollicite 
perquisisset, cognovimus quod eatenus abominandis idolis ser- 
viens, ad suscipiendam vocem predicatorum suam distulerit 

12 


116 Historia Ecclesiastica. [ae n. 


obedientiam exhibere. Qua ex re non modica nobis amaritudo 
congesta est, ab eo quod pars corporis vestri ab agnitione summe 
et individus Trinitatis remansit extranea. Unde paternis officiis 
vestre gloriose Christianitati nostram commonitionem nec dis- 
tulimus conferendam ; adhortantes, quatenus divine inspirationis 
imbuta subsidiis, importune et opportune agendum non differas : 
ut et ipse Salvatoris nostri Domini Jesu Christi cooperante 
potentia Christianorum numero copuletur ; et perinde intemerato 
societatis foedere jura teneas maritalis consorti. Scriptum 
namque est: “ Erunt duo in carne una.” Quomodo ergo unitas 
vobis conjunctionis inesse dici poterit, si a vestre fidei splendore 
interpositis detestabilis erroris tenebris ille remanserit alienus! 

‘Unde orationi continue insistens, & longanimitate celestis 
clementi illuminationis ipsius beneficia impetrare non desinas : 
ut videlicet quos copulatio carnalis affectus unum quodammodo 
corpus exhibuisse monstratur, hos quoque unitas fidei etiam post 
hujus vite transitum in perpetua societate conservet. Insiste 
ergo, gloriosa filia, et summis conatibus duritiam cordis ipsius 
religiosa divinorum preeceptorum insinuatione mollire summo- 
pere dematura: infundens sensibus ejus, quantum sit preclarum. 
quod credendo suscepisti mysterium, quantumve sit admirabile 
quod renata premium consequi meruisti. Frigiditatem cordis 
ipsius sancti Spiritus adnunciatione succende ; quatenus amoto 
torpore perniciosissimi cultus, divine fidei calor ejus intelli- 
gentiam tuarum adhortationum frequentatione succendat, ut pro- 
fecto sacre Scripture testimonium * per te expletum indubitanter 
perclareat : “ Salvabitur vir infidelis per mulierem fidelem." Ad 
hoo enim misericordiam Dominice pietatis consecuta es, ut 
fructum fidei creditorumque tibi beneficiorum Redemptori tuo 
multiplicem resignares. Quod equidem suffragante presidio 
benignitatis ipsius, ut explere valeas, assiduis non desistimus 
precibus postulare. 

‘His ergo premissis, paterne vobis dilectionis exhibentes 
officia, hortamur, ut nos reperta portitoris occasione, de his que 
per vos superna potentia mirabiliter in conversatione conjugis 


1. Scriptum] Gen. ii. 24. * tatimonium] 1, Cor vil. 16. 





Car. x.] Gentis. Anglorum. 117 


vestri summisseque vobis gentis dignatus fuerit operari, pros- 
peris quantocius nunciis relevetis, quatenus sollicitudo nostra, 
que de vestri vestrorumque omnium anime salute optabilia 
desideranter exspectat, vobis nunciantibus relevetur, illustratio- 
nemque diving propitiationis in vobis diffusam opulentius agno- 
scentes, hilari confessione largitori omnium bonorum. Deo et 
beato Petro Apostolorum principi uberes merite gratias ex- 
solvamus. 

* Precterea benedictionem protectoris vestri beati Petri aposto- 
lorum principis vobis direximus; id est, speculum argenteum, et 
pectinem eboreum inauratum : quod petimus, ut eo benignitatis 
animo gloria vestra suscipiat, quo a nobis noscitur destinatum." 


CAP. XIE. 


Ut Bduint per visionem quondam sibt exuli ostensum, eit ad credendum 
provocatus. 


Hec quidem memoratus papa Bonifatius de salute regis 
JEduini ac gentis ipsius, literis agebat, Sed et oraculum celeste 
quod illi quondam exulanti apud Redualdum regem Anglorum 
pietas divina revelare dignata est, non minimum ad suscipienda. 
vel intelligenda doctrine monita salutaris sensum juvit illius. 
Cum ergo videret Paulinus difficulter posse sublimitatem animi 
regalis, ad humilitatem vie salutaris, et suscipiendum mysterium 
vivifice crucis inclinari, ac pro salute illius, simul et gentis cui 
praeerat, et verbo exhortationis apud homines, et apud divinam 
pietatem verbo deprecationis ageret; tandem, ut verisimile 
videtur, didicit in spiritu, ut quod vel quale esset oraculum 
regi quondam celitus ostensum. Nec exinde distulit quin 


1 Redualdum] ‘The kingdom of sagas, which have reference to East- 


the East-Angles, in which a northern 
and a southern people (Northfolo 
and Southfolc) were distinguished, 
It is probable that, even during the 
last period of the Roman sway, Ger- 
mans were settled in this part of 
Britain ; a supposition that 

probability from several old Saxon 


‘Anglin at & period anterior to the 
coming of Hengest and Horsa. ... 
Wehha or Wewa, or more commonly 
his son Ufa or Wuffa, from whence 
his raco derived their patronymic of 
Utingy or Wotings, la seconded aa 

first king" Lappenberg, i. 
Ens 


118 Historia. Ecclesiastica. (iw. n. 


continuo,regem ammoneret explere votum, quod in oraculo 
sibi exhibito se facturum promiserat, si temporis illius erumnis 
exemptus, ad regni fastigia perveniret. 
Erat autem oraculum hujusmodi. Cum persequente illum 
Redwine was “Ailfrido, qui ante eum regnavit, per diversa 
disposed occultus loca vel regna, multo annorum tempore 
cmimtsuty profugus vagaretur! ; tandem venit ad Redualdum, 
from ayaion obsecrans ‘ut vitam suam a tanti persecutoris in- 
had seen  sidiis tutando servaret: qui libenter eum excipiens, 
promisit se que petebatur?, esse facturum. At 
postquam JEdilfrid in hac eum provincia apparuisse, et apud 
regem illius familiariter cum sociis habitare cognovit, misit 
nuncios, qui Redualdo pecuniam multam pro nece ejus offerrent : 
neque aliquid profecit. "Misit secundo, misit tertio, et copiosiora 
argenti dona offerens, et bellum insuper illi si contemneretur 
indicens. Qui vel«minis fractus, vel corruptus muneribus, cessit 
deprecanti, et sive occidere se /Eduinum, seu legateriis tradere 
promisit. Quod ubi fidissimus quidam amicus illius animad- 
vertit, intravit cubiculum quo dormire disponebat, erat enim 
prima hora noctis, et evocatum foras, quid erga eum agere rex 
promisisset, edocuit, et insuper adjecit: ‘Si ergo vis, hac ipsa 
hora educam te de hac provincie, et ea in loca introducam, 
ubi nunquam te vel Reduald vel Aldilfrid invenire valeant. 
Qui ait: ‘Gratias quidem ago benevolentie tue; non tamen 
hoc facere possum quod suggeris, ut pactum quod cum tanto 
rege inii, ipse primus irritum faciam, cum ille mihi nil mali 
fecerit, nil adhuc inimicitiarum intulerit. Quin potius, si mori- 
turus sum, ille me magis quam ignobilior quisquam me morti 
tradat. Quo enim nunc fugiam, qui per omnes Brittanic pro- 
vincias, tot annorum? temporumque curriculis vagabundus, hos- 
tium vitabam insidias ?' Abeunte igitur amico remansit ZEduini 


! profugus vagaretur] The battle qy. ‘potebantur,’ 
of Chester, A.D. 613, was fought — * fot annorum] More than twenty- 
im his behalf by the kings of North five years. For he was born in A.D. 
Wales, after which he must have 585 (p. 136), and ZElle, his father, 
fied at once to Redwald, king of died in A.D. 588, This took place 
the Eaat-Angles. between A.D, 613 and A.D. 617. 

? petebatur] ‘He was asked But 





Cap. xi] Gentis Anglorum. 119 


solus foris, residensque mostus ante palatium, multis ccpit 
cogitationum estibus affici, quid ageret, quove pedem verteret 
nescius, 

Cumque diu tacitis mentis angoribus et ‘eco carperetur 
igni!, vidit subito intempeste noctis silentio adpropinquantem 
sibi hominem? vultus habitusque incogniti: quem videns, ut 
ignotum et inopinatum, non parum expavit. At ille accedens 
salutavit eum, et interrogavit, quare illa hora, ceteris qui- 
escentibus et alto sopore pressis, solus ipse motus in lapide 
pervigil sederet. At ille vicissim sciscitabatur, quid ad eum 
pertineret, utrum ipse intus an foris noctem transigeret. Qui 
respondens ait: ‘Ne me estimes tus mcstitis et insomniorum, 
et forinsece et eoliteriee sessionis causam nescire: scio enim 
certissime qui es, et quare mores, et que venture tibi in 
proximo mala formidas. Sed dicito mihi quid mercis dare velis 
ei si qui sit, qui his te meroribus absolvat, et Redualdo 
suadeat, ut nec ipse tibi aliquid mali faciat, nec tuis.te hostibus 
perimendum tradat! Qui cum se omnia:quse posset, huic tali 
pro mercede beneficii daturum esse responderet, adjecit ille: 
‘Quid si etiam regem te futurum exstinctis hostibus in veritate 
promittat, ita ut non solum omnes tuos progenitores, sed et 
omnes qui ante te reges in gente Anglorum fuerant, potestate 
transcendas?’ At ZEduini constantior interrogando factus, non 
dubitavit promittere, quin ei qui tanta sibi beneficia donaret, 
dignis ipse gratiarum actionibus responderet. Tum ille tertio : 
*Si autem,’ inquit, ‘is qui tibi tanta taliaque dona veraciter 
adventura predixerit, etiam consilium tibi tus salntis ac vite 
melius atque utilius quam aliquis de tuis perentibus aut 
cognatis unquam audivit, ostendere potuerit, num ei obtem- 
perare, et monita ejus selutaria suscipere consentis?’ Nec 
distulit ZEduini quin continuo polliceretur in omnibus se 
secuturum doctrinam illius, qui se tot ac tantis calamitatibus 
ereptum, ad regni apicem proveheret. Quo acoepto responso, 
confestim is qui loquebatur cum eo, imposuit dexteram suam 

3 egeo earpereur igni] Ot. Virg. poses that this was Paulinus him- 


self, who, he conjectures, may have 
? hominem) Hook, i 100, sup- been at Redwald’s court. 


120 Historia. Ecclesiastica 


[Lzs. n. 
capiti ejus, dicens: ‘Cum hoc ergo tibi signum advenerit, 
memento hujus temporis, ac loquele nostre, et ea que nunc 
promittis adimplere ne differas.’ Et his dictis, ut ferunt, 
repente disparuit, ut intelligeret nom hominem esse qui sibi 
apparuisset, sed spiritum. 

Et cum regius juvenis solus adhuc ibidem sederet, gavisus 
quidem de collata sibi consolatione, sed multum solicitus ac 
mente sedula cogitans quis esset ille, vel unde veniret qui 
hee sibi loqueretur, venit ad eum prefatus amicus illins, 
letoque vultu salutans eum: ‘Surge,’ inquit, ‘intra, et sopitis 
ac relictis curarum anxietatibus, quieti membra simul et 
animum compone, quia mutatum est cor regis, nec tibi aliquid 
mali facere, sed fidem potius pollicitam servare disponit: post- 
quam enim cogitationem suam, de qua tibi ante dixi, regine in 
secreto revelavit, revocavit eum illa ab intentione, amrmonens 
quia nulla ratione cenveniat tanto regi amicum suum eptimum 
in necessitate positum auro vendere, immo fidem suam, que 
omnibus ornamemtis pretiosior est, amore pecunie perdere" 
Quid plura! Fecit rex ut dictum est: nec solum exulem 
nunciis hostilibus non tradidit, sed etiam eum ut in regnum 
perveniret, adjuvit. Nam mox redeuntibus domum nunciis, 
exercitum ad debellandum Aedilfridum collegit copiosum, 
eumque sibi occurrentem cum exercitu multum impari, non 
enim dederat illi spatium quo totum suum congregaret atque 
adunaret exercitum, occidit! in finibus gentis Merciorum ad 
erientalem plagam amnis qui vocetur Idle:'in quo certamine 
et filius Redualdi, vocabulo Regenheri?, occisus est: ac sic 





. Idle] The Idle rises 
in Sherwood Forest, and flows north- 
wards into the Trent, The battle is 
said to have taken place at Idleton, 
near Retford. Henry Huntingdon 
quotes, as a proverbial saying, * Am- 
nis Idle Anglorum sanguine sorduit,’ 
M.H.B. p. 715, and says that 
Exhelfrith's defeat was owing to 
‘the success of his first impetuous 
charge, which ‘him too far 


from the main of his army. 
‘The battle is referred to 4.D. 617 By 


the Saxon Chronicle and Annales 
Cambrie ; and Beda's subsequent 
computation, p. 124, fixes it to some 
day before April 12 in that year; 
though Florence of Worcester, mis- 
led probably by this last passage, 
gives ibaa in AD.616. n 
Regen lerus, pud 
the same potrà Ragnar, Ra; 
René: meaning or originally “jade. 
ment-warrior.’ Hist. of Christian 
‘Names, ii. 377. 


Ca». xi.] Gentis Anglorum. 121 


JEduini juxta oraculum quod acceperat, non tantum regis 
sibi infesti insidias vitavit, verum etiam eidem perempto in 
regni gloriam successit. 

Cum ergo predicante verbum Dei Paulino rex credere dif- 
ferret, et per aliquod tempus, ut, diximus, horis competentibus 
solitarius sederet, quid agendum sibi esset, quee religio sequenda 
sedulus secum ipse scrutari consuesset, ingrediens ad eum 
quadam die vir Dei, imposuit dexteram capiti ejus, et an hoc ^ 
signum agnosceret requisivit. Qui cum tremens ad pedes ejus 
procidere vellet, levavit eum, et quasi familiari voce affatus: 
‘Ecce,’ inquit, *hostium manus quos timuisti, Domino donante, 
evasisti; ecce, regnum quod desiderasti, ipso largiente percepisti. 
Memento ut tertium quod promisisti, facere ne differas, 
suscipiendo fidem ejus, et precepta servando, qui te et a 
temporalibus adversis eripiens, temporalis regni honore sub- 
limavit; et si deinceps voluntati ejus, quam per me tibi 
preedicat, obsecundare volueris, etiam a perpetuis malorum 
tormentis te liberans, sterni secure regni in celis faciet esse 
participem." 


CAP. XIII. 


Quale consilium idem cum primatibus suis de perciptenda fide Christi 
habuerit; et ut pontifez ejus suas aras profanaverit. 

Quisvs auditis, rex suscipere quidem se fidem quam docebat, 
et velle et debere respondebat. Verum adhuc cum 
amicis principibus, et consiliariis suis sese de hoc consults his 
collaturum esse dicebat, ut si et illi eadem cum "Phor ue 
illo sentire vellent, omnes pariter in fonte vite med 
Christo consecrarentur. Et annuente Paulino, fecit, 
ut dixerat. Habito enim cum sapientibus consilio, sciscita- 
batur singillatim ab omnibus, qualis sibi doctrina hec eatenus 
inaudita, et novus divinitatis qui preedicabatur cultus videretur. 

Cui primus pontificum ipsius Coifi* continuo respondit: ‘Tu 
ved o Cait the ym for Blush, But se Renble Ard 
‘helpfal,’ and thus it has been Society's Proocedings, 1845, p. 83: 


122 Historia Ecclesiastica [Lrs. n. 


vide, rex, quale sit hoc quod nobis modo predicatur: ego autem 
tibi verissime quod certum didici, profiteor, quia nihil omnino 
virtutis habet, nihil utilitatis religio illa quam hucusque tenui- 
mus: nullus enim tuorum studiosius quam ego culture deorum 
nostrorum se subdidit; et nihilominus multi sunt qui ampliora 
» te beneficia quam ego, et majores. accipiunt. dignitates, 
magisque prosperantur in omnibus que agenda vel adqui- 
renda disponunt. Si autem dii aliquid valerent, me potius 
juvare vellent, qui illis impensius servire curavi. Unde restat, 
ut si ea que nunc nobis nova predicantur, meliora esse et 
fortiora, habita examinatione perspexeris, absque ullo cunc- 
tamine suscipere illa festinemus." 

Cujus sussioni verbisque prudentibus alius optimatum regis 
tribuens assensum, continuo subdidit : ‘Talis,’ inquiens, ‘ mihi 
videtur, rex, vita hominnm preesens in terris, ad comparationem 
ejus quod nobis incertum est temporis, quale cum te residente 
ad cenam cum ducibus ac ministris tuis tempore brumali, 
accenso quidem foco in medio et calido effecto ccenaculo, furen- 
tibus autem foris per omnia turbinibus hiemalium pluviarum 
vel nivium, adveniensque unus passerum domum citissime per- 
volaverit, qui cum per unum ostium ingrediens, mox per aliud 
exierit. Ipso quidem tempore quo intus est, hiemis tempestate 
non tangitur, sed tamen parvissimo spatio serenitatis ad mo- 
mentum excurso, mox de hieme in hiemem regrediens, tuis oculis 
elabitur. Ita hec vita hominum ad modicum apparet; quid 
autem sequatur, quidve precesserit, prorsus ignoramus. Unde 
si hec nova doctrina certius aliquid attulit, merito esse sequenda 
videtur His similia et ceeteri mejores natu ac regis consiliarii 
divinitus admoniti prosequebantur. ° 

Adjecit autem Coifi, quia vellet ipsum Paulinum diligentius 
audire de Deo quem pradicabat, verbum facientem. Quod cum 
jubente rege faceret, exclamavit. auditis ejus sermonibus dicens : 
*Jam olim intellexeram nibil esse quod colebamus: quia vide- 
*Coifi is only an Anglo-Saxon nick- dialect represents Cénred in West- 
name of easy translation... . The Saxon. lt is an adjective formed 


word is equivalent to Coefig or Céfig, from céf, "strenuus" and merely 
just aeCoinredintheNorthhumbrian denotes the '' bold or active one." " 


Car. xu] Gentis. Anglorum. 123 


licet quanto studiosius in eo cultu veritatem querebam, tanto 
minus inveniebam. Nunc autem aperte profiteor, quia in hac 
preedicatione veritas claret illa, que nobis vite, salutis et beati- 
tudinis wterne dona valet tribuere. Unde suggero, rex, ut 
templa et altaris que sine fructu utilitatis sacravimus, ocius 
anathemati et igni contradamus. Quid plura? prebuit palam 
adsensum evangelizanti beato Paulino rex, et abrenunciata 
idolatrie, fidem se Ohristi suscipere confessus est. Cumque 
a prefato pontifice sacrorum suorum quereret, quis aras et 
fana! idolorum cum septis quibus erant circumdata, primus 
profanare deberet; ille respondit: ‘Ego. Quis enim ea que 
per stultitiam colui, nunc ad exemplum omnium aptius quam 
ipse per sapientiam mihi a Deo vero donatam destruam?’ 
Statimque abjecta superstitione vanitatis, rogavit sibi regem arma 
dare et equum emissarium, quem aseendens, ad peto 


idola destruenda veniret. Non enim lieuerat pon- ofthe 
. be temple at 
tificem sacrorum vel arma ferre, vel preter in equa Geodman- 
ham. 


equitare. Accinctus ergo gladio aecepit lanceam in 
manu, et ascendens emisserium regis, pergebat, ad idola. Quod 
aspiciens vulgus, estimabat eum insanire. Nec distulit ille, 
mox ut propiabat ad fanum, profanare illud, injecta in eo lancea. 
quam tenebat: multumque gavisus de agnitione veri Dei cultus, 
jussit sociis destruere ac succendere, fanum cum omnibus septis 
suis. Ostenditur autem locus ille quondam ádolorum non longe 
ab Eburaco ad Orientem, ultra amnem Doruventionem, et vocatur 
hodie Godmunddingaham?, ubi pontifex ipse inspirante Deo 
vero polluit ac destruxit eas quas ipse sacraverat aras’. 


1 fana .. . eireumdata] The Ad- 
ditions to Camden asser that the 
Saxon temples were not covered, but 
were only altars (cf. ‘wigbed,’ or 


‘weofodu,’ 8, V.) surrounded with Antoni 
. miles from Doruventio (Auldby), and 


nose Market Weighton. 
seription of the present village see 
Murray's Yorkshire, p. p eigh- 


ton itaelf is probably a corruption of 
Wig-ton, ‘idottown? aud so may be 
the mame with the Roman Delgo iin 
(‘delgw io for i wi 

te pir MB. Vas rto 








twenty-four from York, on the road 
to Pretorium (Patringtont). Cam- 
den, iii, 312, 313. 

quas ipse sacraverat aras] Cf. 
Virg. Ain. ii. 502. 


124 Historia Ecclesiastica. (Le. 1. 


CAP. XIV. 


Ut idem ZEduini cum sua gente fidelis sit faetua ; et ubi Paulinus 
baptizaverit. 
lYerrun accepit rex Aeduini cum cunctis gentis sue nobilibus, 
ac plebe perplurima fidem et lavacrum sancte regenerationis, 
anno regni sui undecimo, qui est annus Dominice incarnationis 
sexcentesimus vicesimus septimus, ab adventu! vero Anglorum 
in Brittaniam annus circiter centesimus octogesimus. Bapti- 
Eadwine zatus est? autem Eburaci die sancto paschm, pridie 
Meri idwum Aprilium, in ecclesia saneti Petri apostoli, 
4.65, quam ibidem ipse de ligno cum catechizaretur atque 
ad percipiendum baptisma imbueretur, citato opere construxit. 
In qua etiam civitate ipse doctori atque antistiti suo Paulino 
sedem episcopatus donavit, Mox autem ut baptisma consecutus 
est, curavit, docente eodem Paulino, majorem ipso in loco et 
augustiorem de lapide fabricare basilicam, in cujus medio ipsum 
quod prius fecerat, eratorium includeretur.  Preparatis ergo 
fundamentis in gyro prioris oratorii per quadrum ccpit sedificare 
basilicam. Sed priusquam altitudo parietis esset, consummnta, 
rex ipse impia nece occisus opus idem successori suo Osualdo 
perficiendum reliquit. Paulinus autem ex eo tempore sex annis 
continuis, id est, ad finem usque imperii regis illius, verbum 
Dei, adnuente ac favente ipso, in ea provincia predicabat : crede- 
withhis  bantque et baptizabantur quotquot erant? preor- 
family. ^ Qingti ad vitam sternam ; in quibus erant Osfrid et 
Eadfrid filii regis Aeduini, qui ambo ei exuli nati sunt de 
Quoenburga* filia Cearli regis Merciorum. 
Baptizati sunt tempore sequente et alii liberi ejus de ZEdil- 
1 J io ki 
ovo ME ide son of orat 
Baptizatus es] The Annales p.74, M.H.B. 
Cambri insert the following under — 5 quotquot erant] Acts xiii. 48, 
A.D. 636; 'Eiguin baptizaus est, — * Quoenburga] Cwenburh, daughter 
et Run filius Url baptizavit eum,’ of Cearl, whom Florence of Worcester 
Note that Beda does not say that identifies with Creoda, Penda's grand- 
Paulinus actually baptized him ; the father, This proves that Eadwine 


Saxon Chronicle is the first authority must have been in Mercia before he 
that asserts this, Thegranddaughter took refuge in North Wales. 


Car. xiv.] Gentis. Anglorum. 125 


bergia regina progeniti, /Edilhun, et Adilthryd filia, et alter 
filius Vuscfrea, quorum primi albati* adhuc rapti sunt de hac 
vita, et Eburaci in ecclesia sepulti. Baptizatus est et Yffi filius 
Osfridi, sed et alii nobiles ac regii viri non pauci. Tantus autem 
fertur tunc fuisse fervor fidei ac desiderium lavacri salutaris 
gente Nordanhymbrorum, ut quodam tempore Paulinus veniens 
cum rege et regina in villam regiam que vocatur Adgefrin?, 
triginta sex diebus ibidem cum eis catechizandi et baptizandi 
officio deditus moraretur: quibus diebus cunctis a mane usque 
ad vesperam nil aliud ageret quam confluentem eo de cunctis 
viculis ac locis plebem Christi verbo salutis instruere, atque in- 
structam in fluvio Gleni, qui proximus erat, lavacro remissionis 
abluere. Hsec villa tempore sequentium regum deserta, et alia 
pro illa est facta in loco qui vocatur Maelmin?, Hae quidem in 
provincia Berniciorum ; sed et in provincia Deirorum, ubi 
sepius manere eum rege solebat, baptizabat in fluvio Suslua, 
qui vieum Cataractam * preterfluit. Nondum enim oratoria vel 
baptisteria in ipso exordio nascentis ibi ecclesig poterant edi- 
ficari. Attamen in Campodono', ubi tunc etiam villa regia 
erat, fecit basilicam, quam postmodum pagani a quibus duini 
rex occisus, cum tota eadem villa succenderunt: pro qua reges 
posteriores fecere sibi villam in regione que vocatur Loidis. 
Evasit* autem ignem altare, quia lepideum erat: et servatur 
adhuc in monasterio reverentissimi abbatis et presbyteri Thryd- 
uulfi, quod est in silva Elmete ". 


1 albati] ‘In albe" 

2 Adgefrin] Now Yeverin, in a 
valley still called Glendale, though 
the river is now the Beaumont. 
Gamden, ti 497, 521. 'JEtgefrin," 


3 Maelmin) ‘Maclmin, now Mel- 
feld' Camden, ii. 497. Millfield, 
near the Till. Ib. 521. 

* Cataractam] ^ Karovppaxréviov, 
Ptolem. Cataractoni, Antonin. Ca- 
taractonion, Ravenn. . Cote- 
reht, S. V. Now Catteric 

* Campodono] Stevenson aaseris 
that this is Doncaster: and some 
probability is given to this from the 
rendering in the Saxon Version, 


Donafeld. But more probably we 
may identify it with the Cambodu- 
num of Antoninus, p. xxi. M. H. B., 
which lay on the road between York 
and Manchester, eighteen miles from 
the Intter. No lose than soven places 
in the neighbourhood of Huddere- 
field, at all of which Roman remains 
have been found, have been pitched 
"upon for its site; but Murray, ‘with 
tolerable certainty, Yorkshire, p. 
429, identifies it with Slack, four 
and a-half miles from Huddersfield. 

* Evasit ... Elmete] Omitted by 
BY. 

1 Elmete] This seems to be identical 
with ‘regio Loidis just above, It 


126 Historia Ecclesiastica. [Lrs. n. 


CAP. XV. 
Ut provincia Orientalium Anglorum fdem Christi susceperit, 


TawrUx autem devotionis /Eduini erga cultum veritatis 
Conversion habuit, ut etiam regi Orientalium Angloram, Earp- 
T ualdo? filio Redualdi, persuaderet, relictis idolorum. 
East-Angles. superstitionibus, fidem et sacramenta Christi cum 
(Cire. 4-.65 sua provincia suscipere. Et quidem pater ejus 
Reduald jamdudum? in Cantia sacramentis Christiane fidei 
imbutus est, sed frustra: nam rediens domum, ab uxore sua et 
quibusdam perversis doctoribus seductus est,.atque a sinceritate 
fidei depravatus habuit posteriora pejora prioribus; ita ut in 
morem antiquorum Samaritanorum et Christo servire videretur, 
et diis quibus antea serviebat. Atque in eodem fano et altare 
haberet ad sacrificium Christi, et arulam ad victimas demoni- 
erum. Quod videlicet fanum rex ejusdem provincie Alduulf*, 
qui nostra tetate fuit, usque ad suum tempus perdurasse, et se in 
pueritia vidisse testabatur. 
Erat autem prefatus rex Reduald natu nobilis quamlibet actu 
ignobili, filius Tytili, cujus pater fuit Vuffa,.a quo reges Orien- 


was ^ British ki possessed by 
a line of kings, several of whom bore 
the name ofCerdio. On this name, 


see below, iv. 23; note, Eadwine the 


had expelled the last Cerdic, and 
conquered the district immediately 
on his accession. Nenn. p. 76, 


Kemble, i. 81, gives th 
as containing 600. hides, which is 
nearly 20,000 acres, or nearly 310 
square miles, i.e, nearly eighteen 
miles aquare. The name is 

by the towns of Barwick-in-Elmet 
and Sherburn-in-Elmet. The name 
is from elm-wood, ‘ulmetam,’ hel- 
miht, Thoresbys Ducatus Leo- 
diensis, p. 232. 


? Earpualdo] Rorpwald. At least 


twenty-five years intervened between 
his baptism and Honorius' death in 
A.D. 653. And it is probable that 
interval was , and that 
Eorpwald was baptized’ not later 
than A.D. 626: for his death hap- 
Tened ‘non mulio pos; and then 

berht usurped the throne for 
three years before Sigberht suo- 
ceeded. But Bishop Felix, who died 
in A.D. 646, having been bishop 
seventeen years, iii, 20, was conse- 
erated by Sigberht’s appointment, 
iii, 18. We. may therefore date 
Eorpwald's baptism with probability 
in AD. 625. 

? jamdudum] This accounts for 
his having had Christians at his court, 

* Aldwulf| This was probabl 
heard from Aliwulfa lips by Eal, 
Beda's informant about East-Anglia. 


Car. xvi.] Gentis Anglorum. 127 


talium Anglorum Vufüngas appellant. Verum Eorpuald non 
muko postquam fidem accepit tempore, occisus est a viro gentili, 
nomine Ricbercto; et exinde tribus annis provincia in errore 
versata est, donec accepit regnum frater ejusdem Eorpualdi 
Sigberot, vir per omnia Christianissimus atque doctissimus, qui 
vivente adhuc fratre cum exularet in Gallia, fidei sacramentis 
imbutus est, quorum. participem, mox. ubi regnare copit, totam 
suam provinciam facere curavit. Cujus studiis gloriosissime 
favit Felix episcopus, qui de Burgundiorum partibus, i 
ubi ortus et ordinatus est, cum. veniseet ad Hono- oftheEast- 
rium. archiepiscopum, eique indicasse desiderium — "8 
suum, misit eum ad predicandum verbum vite prefate nationi 
Anglorum. Nee vota ipsius in cassum cecidere; quin potius 
fructum in ea multiplicem credentium populorum pius agri 
spiritaliscultorinvenit. Siquidem totam illam provinciam juxta 
sui nominis sacrementum ' a longa iniquitate atque infelicitate 
liberatam, ad fidem et opera justitis, ac perpetuse felicitatis dona 
perduxit, accepitque sedem episcopatus in civitate Domnoc? : et 
cum decem ac septem annos eidem provincis pontificali regimine 
precosset, ibidem. in pace vitam finivit. 


CAP. XVI. 


Ut Paulinus in.provincia Lindiesi pradicavertt ; et de qualitate regni 

dunt. 

PraprcaBaT autem Paulinus verbum etiam provincie Lin- 
dissi*, que est prima ad meridianam Humbre Peuluon- 
fluminis ripam, pertingens usque ad mare, prefee- Li 
Holland, and Kesteven.. Lindsey is 


the northern half of the county, 
bounded on the west by the Trent, 


? sacramentum) ‘Hidden meaning." 
? Domnoc] Dommoo coester, 8. V. 
Domuo, S. Chron. Dommoo, Flo- 


rence. Dunwich, Camdem, ii, 156, 
169. The See of North Elmham was 
taken out of it by Bise, the fourth 
bishop; and in the time of Eadwig 
this was made the sole diocese for 
the province. 
5 Lindissi] Or Lindesse, Lindeseg. 
The largest of the three divisions 
of the county of. Lincoln—Lindsey,. 


on the south by the Witham, and the 
oss Dyke, which connects the Wit 
ham with the Trent. Its inbabitants 
were called Lindesware, Lindistare, 
‘It consisted of 7000 hides. Kemble, 
i. 81. At a later period it waa 
governed, first by under-kings, and 
then by heretogas or gerefas. Lap- 
penberg, i. 249. 


128 Historia Ecclesiastica [Lrs. nr. 


tumque! Lindocoline civitatis?, cui nomen erat Blaecca, primum 
cum domo sua convertit ad Dominum. In qua videlicet civitate 
et ecclesiam operis egregii de lapide fecit: cujus tecto vel longa 
incuria, vel hostili manu dejecto, parietes hactenus stare 
videntur, et omnibus annis aliquas sanitatum miracula in 
eodem loco solent ad utilitatem eorum qui fideliter querunt, 
ostendi. In qua ecclesia Paulinus, transeunte ad Christum 
Justo, Honorium pro eo consecravit episcopum, ut in sequenti- 
bus guo loco dicemus. 

De hujus fide provincie narravit mihi presbyter et abbas 
quidam vir veracissimus de monasterio Peartaneu?, vocabulo 
Deda, retulisse sibi quendam seniorem, baptizatum se fuisse die 
media a Paulino episcopo, presente rege /Eduino, et multam 
populi turbam in fluvio Treenta juxta civitatem que lingua 
Anglorum Tiovulfingacestir‘ vocatur: qui etiam effigiem ejus- 
dem Paulini referre esset solitus, quod esset vir longe stature, 
paululum incurvus, nigro capillo, facie macilenta, naso adunco 
pertenui, venerabilis simul et terribilis aspectu. Habuit autem. 
secum in ministerio et Jacobum diaconum, virum utique indus- 
trium ac nobilem in Christo et ecclesia, qui ad nostra usque tem- 
pora permansit. 

Tanta autem eo tempore pax in Brittania, quaquaversum 

Peace imperium regis Aiduini pervenerat, fuisse perhi- 
throughout betur, ut, sicut usque hodie in proverbio dicitur, 

Eadwine's etiam si mulier una cum recens nato parvulo vellet 
totam perambulare insulam a mari ad mare, nullo 


fetum] 'Gerefa! S.V. ‘A Croyland: *.. . duas illas cellas de 
by man, S.Chron. Blacooam Partenay et do Skendelby ad dictum 





pos pale, colourless. 

?. Lindoooline civitatis] The Bri- 
tish Caer Luit-coed, the Roman 
Lindum: from which evidently 
Lindsey. 

?. Peartaness] Partenay, where was 
& cell belonging to the abbey of 
Bardney. Camden has confounded 

these two names together, misled by 
their similarity; but that it was as 
stated {a proved by the following 
extract from the MS. Register of 


monasterium (de Bardeney] perti- 
menter!  Monset. Angl.i. 634° For 
Bardney abbey, see infra, p. 160. 

* Tiovulfingacestir] Unidentified. 
The name means the city of the 
Tiovulfings, or sons of Tiovulf; 
and Tiovulf is equivalent to Tiw, the 
Saxon Mars, just as Beówult = Beów. 
Kemble, i. 416. Of. the Tiwingas, 
ib. p. 351. As Tíw'Tyr, perhaps 
it js now Torksey, at the junction of 
the Foss Dyke and Trent, 





Gentis Anglorum. 


se ledente valeret. "Tantum rex idem utilitati suse gentis con- 
suluit, ut plerisque in locis ubi fontes lucidos juxta publicos 
viarum transitus conspexit, ibi ob refrigerium viantium, erectis 
stipitibus reos caucos! suspendi juberet, neque hos quisquam, 
nisi ad usum necessarium, contingere pre magnitudine vel 
timoris ejus auderet, vel amoris vellet. Tantum vero in regno 
excellentie habuit, ut non solum in pugna ante illum vexilla 
gestarentur, sed et tempore pacis equitantem? inter civitates 
sive villas aut provincias suas cum ministris, semper antecedere 
signifer consuesset: necnon et incedente illo ubilibet per plateas, 
illud genus vexilli, quod Romani *Tufam*' Angli vero appel- 
lant * Tuuf, ante eum ferri solebat. 


Car. xvi] 129 


CAP. XVII. 


Ut idem ab Honorio papa exhortatorias literas acceperit, qui etiam Paulino 
pallium miserit. 


Quo tempore presulatum sedis apostolice Honorius Bonifatii 
successor habebat, qui ubi* gentem Nordanhymbrorum cum suo 
rege ad fidem confessionemque Christi, Paulino evangelizante 


from the Teutonic, — ' helmes-top, 


1 eaucos] Drinking-vessels. Gr. 
c'est-l-dire]a toffe du heaume,’ which 


xaüxa, xavelov. Perhaps so named 
from the gurgling sound made in 
pouring out ; or from ‘concha” Du 


3 equitantem] Kemble has little 
doubt that Beda here refers to the 
ceremony of periodical journeyings 
through the country, by which the 
king proved his right to govern; 


the Angle word ‘tuuf” here given 
would t. Du Cange in v. 
End bie Dimertations sur l'Histoire 
de St. Louis, No. xxiv, in vol. vii. 
°°: qui ub] Eadwine was conse- 
crated in A.D. 627, and these letters 
were not written till ap. 634. 


ii. 59, 6o. 

3'fufom] Originally, a toft of 
feathers worn as a helmet-crest ; so 
Zonaras, ríépg Tanabels Opüla, ty 
robpay Kare à Snudoys: cf. Fr. 
*toupet, then any tuft Mg an 
ornament, especially a ‘ex 
confertis plumarum globis" So Ve- 
getius, Hi. 5, ‘Muta signa sunt, 
aquile, dracones, vexilla, , 
fufe, pinne.’ Du Cange thinks the 
Byzantines borrowed the word ropa 


There must therefore have been 
a long delay either in informing the 
Pope of the fact, or in his sending 
the pallium after he had received 
the news. The ‘ubi’ here looks as 
if the first alternative were the true 
one: and as we know that Eadwine 
wrote to the Pope, see p. 131, n. 1, 
about A.D. 532 or A.D. 633, it was 
probably this letter which was thus 
answered. 


130 Historia Ecclesiastica. [Lzs. n. 


conversam esse didicit, misit eidem Paulino pallium, misit et 
regi /Eduino literas exhortatorias, paterna illum 

A pall sent s + nmm 
to Paulinus Caritate accendens, ut in fide veritatis quam accepe- 
from Rome. nt persistere semper ac proficere curarent. Qua- 

rum videlicet literarum iste est ordo : 

‘Domino excellentissimo atque precellentissimo filio Hduino 
43.64. regi Anglorum, Honorius episcopus servus servorum 
Dei, salutem. Ita Christianitatis vestre integritas circa sui 
conditoris cultum fidei est ardore succensa, ut longe lateque 
resplendeat, et in omni mundo adnunciata vestri operis multi- 
pliciter referat fructum. Sic enim vos reges esse cognoscitis, 
dum Regem et Creatorem vestrum orthodoxa predicatione 
edocti, Deum venerando creditis, eique, quod humana valet con- 
ditio, mentis vestre sinceram devotionem exsolvitis. Quid 
enim Deo nostro aliud offerre valebimus, nisi ut in bonis actibus 
persistentes, ipsumque auctorem humani generis confitentes, eum 
colere, eique vota nostra reddere festinemus ! Et ideo, excellen- 
tissime fili, paterna vos caritate qua convenit, exhortamur, ut hoc 
quod vos divina misericordia ad suam gratiam vocare dignata est, 
sollicita intentione et adsiduis orationibus servare omnimodo 
festinetis; ut qui vos in presenti seculo ex omni errore abso- 
lutos ad agnitionem sui nominis est dignatus perducere, et 
celestis patties vobis preparet mansionem. Predicatoris igitur 
vestri- domini mei apostolice memorie Gregorii frequenter 
lectione ! occupati, prse oculis affectum doctrine ipsius, quem pro 
vestris animabus libenter exercuit, habetote: quatenus ejus 
oratio, et regnum vestrum populumque augeat, et vos omni- 
potenti Deo inreprehensibiles representet. Ea vero que a 
nobis pro vestris sacerdotibus ordinanda sperastis, hzc pro fidei 
vestras sinceritate, qua nobis multimoda relatione per presen- 
tium portitores laudabiliter insinuata est, gratuito animo ad- 
tribuere ulla sine dilatione previdemus; et duo pallia utrorum- 
que metropolitanorum, id est, Honorio et Paulino direximus, ut 
dum quis eorum de hoc seculo ad auctorem suum fuerit arces- 
! Lectione] Gregorius writings time some were ordered to be 


were much used throughout the publicly read on vigils. Epp. xii, 
Western Chureh. Even in his life. D4. in 





Car. xvi] Gentis Anglorum. 131 


situs, in loco ipsius alter episcopum ex hac nostra auctoritate 
debeat subrogare. Quod quidem tam pro vestre caritatis affectu, 
quam pro tantarum provinciarum spatiis que inter nos et vos 
esse noscuntur, sumus invitati concedere, ut in omnibus devotioni 
vestre nostrum concursum, et juxta vestra desideria prebere- 
Incolumem excellentiam vestram gratia superna custodiat." 


mus. 


CAP. XVIII. 


Ut Honorius, qui Justo in episcopatum Dorovernensis ecclesie successit, 
ab eodem papa Honorio pallium et literas acceperit. 


Hc inter! Justus archiepiscopus ad celestia regna sublevatus 
quarto? iduum Novembrium die, et Honorius pro 
illo est in presulatum effectus: qui ordinandus 
venit ad Paulinum, et occurrente sibi illo in Lin- 
docolino quintus ab Augustino Doruvernensis ecclesie, conse- 
cratus est antistes. Cui etiam prefatus papa Honorius misit 


Death of 
Justus, 
A.D. 627, 


pallium et literas, in quibus decernit hoc ipsum, Honorius, 
quod in epistola ad /Eduinum regem missa decre- "Unio 
verat: scilicet ut cum Doruvernensis vel Ebura-  erbur. 


censis antistes de bac vita transierit, is qui superest consors 
ejusdem gradus habeat potestatem alterum ordinandi, in loco 
ejus qui transierat, sacerdotem ; ne sit necesse ad Romanam 
usque civitatem per tam prolixa terrarum et maris spatia pro 
ordinando archiepiscopo semper fatigari. Quarum etiam textum 
literarum in nostra hac Historia ponere commodum duximus. 

* Dilectissimo fratri Honorio, Honorius. Inter plurima que 
Redemptoris nostri misericordia suis famulis dignatur bonorum 





* Hacc inter] These words look as 
if Beda himself was afraid to be too 

rocise in fixing the year of Justus’ 
Death. His omission has given rise 
to much controversy. Perhaps it is 
safest to date it A.D. 627, with the 
oldest authority, the Saxon Chro- 
nicle, of. Stubbs’ Registruin Sacrum 
-Anglicanum, p. t. But did Honorius 
succeed at once, or was the see 





vacant? Anyhow, it cannot have 
taken place later than Nov. AD. 
632; for Eadwine had written to 
the Pope to express his wishes about 
the consecration to the vacant sees, 
‘ea vero . . . sperastis,’ c, 17, but 
he was killed in October A.D. 633, 


p. 136. 
? quarto. . . die] November 10. 


xa 


132. . Historia. Ecclesiastica [Las 1. 


munera prerogare, illud etiam clementer collata sus pietatis 
munificentia tribuit, quoties per fraternos affatus unianimam 
dilectionem quadam contemplatione alternis aspectibus reprz- 
sentat. Pro quibus majestati ejus gratias indesinenter ex- 
solvimus, eumque votis supplicibus exoramus, ut vestram dilec- 
tionem in predicatione Evangelii laborantem et fructificantem, 
sectantemque magistri et capitis sui sancti Gregorii regulam, per- 
peti stabilitate confirmet, et ad augmentum Ecclesise sue potiora. 
per vos suscitet incrementa ; ut fide et opere, in timore Dei et 
caritate, vestra adquisitio decessorumque vestrorum que per 
domini Gregorii exordia pullulat, convalescendo amplius exten- 
datur; ut ipsa vos dominici eloquii promissa in futuro respiciant, 
vosque vox ista ’ ad seternam festivitatem evocet: “ Venite ad me 
omnes qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos.” Et 
iterum?: “Huge, serve bone et fidelis; quia super pauca fuisti 
fidelis, super multa te constituam : intra in gaudium Domini 
tui" Et nos equidem, fratres carissimi, hac vobis pro eterna 
caritate exhortationis verba premittentes, que rursus pro eccle- 
siarum vestrarum privilegiis congruere posse conspicimus, non 
desistimus impertire. Et tam juxta vestram petitionem, quam 
filiorum nostrorum regum vobis per presentem nostram pre- 
ceptionem vice beati Petri apostolorum principis auctoritatem 
tribuimus, ut quando unum ex vobis divina ad se jusserit gratia 
vocari, is qui superstes fuerit alterum in loco defuncti debeat. 
episcopum ordinare. Pro qua etiam re singula vestre dilectioni 
pallia pro eadem ordinatione celebranda direximus, ut per nostre 
preceptionis auctoritatem possitis Deo placitem ordinationem 
efficere; quia ut hec vobis concederemus, longa terrarum maris- 
que intervalla, que inter nos ac vos obsistunt, ad hzc nos con- 
descendere coégerunt, ut nulla possit ecclesiarum vestrarum 
jactura per cujuslibet occasionis obtentum quoquo modo pro- 
venire; sed potius commissi vobis populi devotionem plenius 
propagare. Deus te incolumem custodiat, dilectissime frater. 
Data die tertio iduum Junii, imperantibus dominis nostris 
Augustis, Heraclio anno vicesimo quarto, post consulatum 


1 voz ésta] Matt. xi. 82. ? iterum] Ib. xxv, 23. 





Cap. xix.] Gentis. Anglorum. 133 


ejusdem anno vicesimo tertio; atque Constantino filio ipsius 
anno vicesimo tertio, et consulatus ejus anno tertio; sed et! 
Heraclio felicissimo Cesare item filio ejus anno tertio, indictione 
septima, id est, anno Dominice incarnationis sexcentesimo tri- 
cesimo quarto." 


CAP. XIX. 


Ut primo idem Honorius et post Johannes litterae genti Scottorum pro 
pascha simul et pro Pelagiana haresi miserit. 


Misrr idem papa Honorius litteras etiam genti Scottorum, 
quos in observatione sancti paschm errare com- 
pererat, juxta quod supra docuimus: sollerter ex- 
hortans*, ne paucitatem suam in extremis terre 
finibus constitutam sapientiorem antiquis sive modernis que 
per orbem erant Christi ecclesiis estimarent; neve contra pas- 
chales computos, et decreta synodalium totius orbis pontificum, 
aliud pascha celebrarent. 

Sed et Johannes? qui successori ejusdem Honorii Severino 
successit, cum adhue esset electus in pontificatum, pro eodem 
errore corrigendo litteras eis magna auctoritate aique erudi- 
tione plenas direxit; evidenter adstruens*, quia dominicum 
paschee diem a quinta decima luna usque ad vicesimam primam, 
quod in Nicena synodo probatum est, oportet inquiri. "Necnon 


et pro Pelagiana heresi, quam 


1 ged eb... Cesare] This must 
be Heracleonas, who was born A.D. 
626, and was made Cesar A.D. 631, 
while his father and brother were 
Augusti In A.D. 639 he was as- 
sociated with them as Augustus. 
Gibbon, vi. 72. 

? exhoríans) Usher, comparing 
with this passage thet on p. 143, 
supposes that the Church of South 
Ireland was persuaded by Honorius 
to change its practice with regard to 
Easter ; pp.934.939- 

Johannes] Pope Severinus was 
-not confirmed till A.D. 640, and died 
‘two months after. John was oon- 


apud eos reviviscere didicerat, 


secrated Deo. 25, A.D. 640: 
but he wrote this leer before his 
consecration, ‘dum adhuc esset 
electus. 
* adstruens] The Irish Church 
still kept to the cycle of eighty-four 
cars, which they had borrowed from 
me on their conversion; but 
Rome had since changed her own 
practice, see p. 194, note 4. How- 
ever, it was not with their cycle that 
Pope John now found fault, but 
with their practice of celebrating 
Easter on any day between the 14th 
and aoth day of the paschal month, 
instead of between the 15th and a1st. 


134 Historia Ecclesiastica. [Lis. 11. 


cavenda ac repellenda, in eadem illos epistola admonere curavit; 
cujus epistole principium hoc est: 
*Dilectissimis et sanctissimis Tomiano*, Columbano?, Cro- 
about the ™ano*, Dinnao*, et Baithano* episcopis ; Cromano *, 
timeof Ernianoque’, Laistrano', Scellano’, et Segeno'* 
Easter, ^ presbyteris; Sarano", csterisque doctoribus seu 
abbatibus Scottis, Hilarus archipresbyter, et servans locum 
sancte sedis apostolice, Johannes diaconus, et in Dei nomine 
electus: item Johannes primicerius ?^, et servans locum sancte 
sedis apostoliesee, et Johannes servus Dei, consiliarius ejusdem 
spostolicee sedis. Scripta que perlatores ad sancte memorise 


1 Tomiano] Tomene mac Ronain, 
bishop of Armagh, died A.n. 661, 

ig. Ann. ad a. 

Columbano] Colman. ‘Three con- 

temporaries of this name are given, 
but only one of them a bishop: 
Colman mac O'Telldubh, abbot of 
Clunirard, afterwards bishop of some 
unnamed Bee; died Feb. 8, Ap. 6534 
Ann. 4 Mgr. ad &. 652, com 
with "Tg. ad a. 654, 
? Cromano] 'Oroman beso,’ * the 
small,’ bishop of Antrim, who died 
Jan. 7, A.D. 643, is the only bishop 
of that name given, 4 Mgr. ad a. 
642. Tig. ad a. 643. 

* Dinnao) 
black, bishop of Connor, who died 
Jan. 6, 4.D. 699; or Bishop ‘Dimnsi,” 
who died A.D. 663. Tig. Ann. ad 
annos. 

* Baithans) A. disciple and com. 

umba, and bisho 


ion of 
Fechbaitan in Arteach, co. Con- 
naught. Adomnan, Vita S. Colum- 
be (given in Canisius Antique 
Lectiones, vol. v. pt. 2), i. 2, 12, 13, 
21; ii, 13; fii, Ta. ! 
© Cromano] Possibly the *S. 
Cronain [of the abbey of] Maighe 
Bile, who died Aug. 7, A. 659, 
4 Mgr. ad a. 649. Tig. ad a. 653, or 
S. Cronan mac Silne. who died of 
pestilence A.D. 669; 4 Mgr. ad a. 664. 
1 Erniano] Possibly the disciple 
whom St. Columba set over the 
monastery of Torach. 4 Mgr. ad a. 
616 note. 





8. 
‘Dima dubh,’ ‘the ui 


abbot of Lethglinn, who died A.D. 
639, 4 Mgr. ad a. 638, Tig. ad a. 
639. We must recollect that this 
letter, written in A.D. 640, was in 
anewer to one which had been sent 
by these bishops and abbots of the 
Irish Church some months before, to 
the Pope’s predecessor Severinus. 
Laisre was the successful advocate, 
at the synod of Lethglinn A.D. 630, 
for the innovation on the old practice 
about Easter, which was reoom- 
mended by the then pope. Usher, 


of 
659. 4 Mgr. ada. 658. Tig. ad a. 


659. 
 Seneno] ‘Seghine mac Fiachna,’ 
fifth abbot of Ine or Iona; addressed 


f by Cummianus in his letter De 


Controversia Paschali; died A.D. 
652. Tig. ad a. Mentioned b: 
Adomnan as a witness to the trutl 
of what he relates, i. 2, ii. 4. 

4 Sarano) ‘Saran O'Cridan,’ who 
died 4.p. 662, Tig. ad a. He is 
usually said to have been abbot of 
Othna Moire, but this dignity be- 
longed to ‘Celeaig mac Sarain, 4 
59, Tig. ad a. 658. 

ius) * superintendent ;" 

literally, *he whose name stands 
first on the wax-coated tablets" 
Andrews. 











Car. x1x.] Gentis. Anglorum. 135 


Severinum papam adduxerunt, et eo de hac luce migrante, re- 
ciproca responsa ad ea que postulata fuerant, siluerunt. Quibus 
reseratis, ne diu tants questionis caligo indiscussa remaneret, 
reperimus quosdam provincie vestre contra orthodoxam fidem, 
novam ex veteri heresim renovare conantes, pascha nostrum in 
quo immolatus est Christus, nebulosa caligine refutantes, et 
quarta decima luna cum Hebreis! celebrare nitentes" Quo 
epistole principio manifeste declaratur, et nuperrime temporibus 
illis hanc apud eos heresim coortam, et non totam eorum 
gentem, sed quosdam in eis hac fuisse implicitos. 

Exposita autem ratione paschalis observantim, ita de Pela- 
gianis in eadem epistola subdunt : ‘Et hoc quoque 

. - . and the 

cognovimus, quod virus Pelagians hereseos apud ^ Pelagian 
vos denuo reviviscit: quod omnino hortamur ut "9 
a vestris mentibus hujusmodi venenatum superstitionis facinus 
auferetur. Nam qualiter ipsa quoque execranda heresis dam- 
nata est, latere vos non debet; quia non solum per istos 
ducentos annos abolita est, sed et quotidie a nobis perpetuo 
anathemate sepulta damnatur: et hortamur, ne quorum arma 
combusta sunt, apud vos eorum cineres suscitentur. Nam quis 
non execretur superbum eorum conamen et impium, dicentium 
posse sine peccato hominem existere ex propria voluntate, et non 
ex gratia Dei? Et primum quidem blasphemie stultiloquium 
est, dicere esse hominem sine peccato; quod omnino non potest 
nisi unus Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus qui 
sine peccato est conceptus et partus. Nam ceteri homines cum 
peccato originali nascentes testimonium prevaricationis Ade, . 
etiam sine actuali peccato existentes, portare noscuntur; se- 
cundum prophetam dicentem : “Ecce enim in iniquitatibus con- 
ceptus sum et in peccatis concepit me mater mea.”’ 


cwm Hebrais) Usher p. 486, Jewish Passover and were 
shows that the Romans hel to» blaming the Celtic Church for ‘clad. 
more Jewish practice than did the ing this among the possible days on 
Goo Church; though they pur which Easter Day might fall, 
per avoided letting Easter Day — ? dicentem) Ps. li. 5 (1. 5 LXX). 
‘on the fourteenth moon—the 


136 


CAP. 


Historia. Ecclesiastica. 


Xx. 


Ut occiso ZEduino Paulinus Cantiam rediens, Hrofensia ecclesia proewulatum 
susceperit. 


Ar vero ZEduini cum decem et septem ! annis genti Anglorum. 


Esdwine 
Killed at 


simul et Brittonum gloriosissime preesset, e quibus 
sex? etiam ipse, ut diximus, Christi regno militavit, 


the tattle of rebellavit adversus eum Caedualla? rex Brettonum, 


auxilium preebente illi Penda * viro strenuissimo de 
regio genere Merciorum, qui et ipse eo tempore, 


gentis ejusdem regno annis viginti et duobus varia sorte prefuit : 
et conserto gravi prelio in campo qui vocatur Hathfelth 5, occisus. 
est ZEduini die* quarta iduum Octobris, anno Dominic incar- 
nationis sexcentesimo tricesimo tertio, cum esset annorum quad- 
raginta et octo: ejusque totus vel interemptus vel dispersus est 
exercitus. In quo etiam bello ante illum unus filius ejus Osfrid 


juvenis bellicosus cecidit, alter 


1 decem. et septem] That is, more 
than sixteen and a half: for the 
battle of the Idle, p. 120, was fought 
before April 12, A.D. 617. 

? sex] Six years and six months 
to a day: his baptism took 
place April 12, A.D. 627; and he 
was slain at Hatfield, October 12, 
^3 Gaga] King of Gwynedd, 

of 

also called Catguollaen, Catgublaun, 
Cathlon ; a name probably the same 
with Casgwallaun, which is Latinized 
into Cassibellaunus. Thus it was a 
genuine British name; but it appears 
also as the name of a king of the 
‘West Saxons, the most thoroughly 
Kymricized of the Teutonic nations. 
Seo p. 244, note 2. 

* Penda] Son of Pybba, or Wibba, 
eleventh in descent from W« . He 
was not seemingly of the direct royal 
line, though of the same family; he 


Eadfrid necessitate cogente ad 


kinsman, H. Hunt. p. 714, M. H. B. 
Suocesdon of the strongest in the 
family, often to the exclusion of the 
lineal heirs, seems to have been the 
Teutonic custom ; cf. Eginhard, Vit. 
K. M.c. 1. The Saxon Chronicle, 
followed by the other authorities, 
gives his accession in A.D. 626; 90 
that Beda probably means here only 
that he reigned twenty-two years 
after this battle. 

* Hathfelth] ‘Hethfelda,’ S. Chron. 
‘Supposed to be Hatfield Chase, a few 
miles to the north-east of Doncaster. 
Add. to Camden, ili. 272. Nennius 
calls the feld where Eadwine fell 
Meicen ; Ann. Cambr., Meiceren or 
Meigen. 

* die . . . Octobris] October 12. 
Florence places it on the sixth Ides 
(roth), and the Saxon Chronicle on 
the second Ides (14th) October. 
Eadwine is honoured as a martyr on. 


the the 4th of December in the Martyro- 


aj to have succeeded. 
father of Eadwinss first wife, his 


logium Anglicanum, S. 





Car. xx.] Gentis Anglorum. 137 


Pendam regem transfugit, et ab eo postmodum regnante Osualdo 
contra fidem jurisjurandi peremptus est. 

Quo tempore maxima est facta strages in ecclesia vel gente 
Nordanhymbrorum, maxime quod unus ex ducibus nd great 
@ quibus acta est paganus, alter quia barbarus erat masmerein 
pagano sevior. Siquidem Penda cum omni Mer- humberland. 
ciorum gente idolis deditus, et Christiani erat nominis ignarus: 
at vero Caedualla, quamvis nomen et professionem haberet 
Christiani, adeo tamen erat animo ac moribus barbarus, ut ne 
sexui quidem muliebri, vel innocus parvulorum parceret stati, 
quin universos atrocitate ferina morti per tormenta contraderet, 
multo tempore totas eorum provincias debacchando pervagatus, 
ac totum genus Anglorum Brittanie.finibus erasurum se esse 
deliberans. Sed nec religioni Christiane, que apud eos exorta 
erat, aliquid inpendebat honoris. Quippe cum usque hodie 
moris sit, Brettonum, fidem religionemque Anglorum pro nihilo 
habere, neque in aliquo eis magis communicare quam paganis. 
Adlatum est autem caput /Eduini regis Eburacum, et inlatum 
postea in ecclesiam beati apostoli Petri, quam ipse coepit, sed 
successor ejus Osualdus perfecit, ut supra docuimus, positum est 
in porticu sancti papse Gregorii, a cujus ipse discipulis verbum. 
vitse susceperat. 

Turbatis itaque rebus Nordanhymbrorum hujus articulo cladis, 
cum nil alicubi presidii nisi in fuga esse videretur, 

. linus 
Paulinus adsumpta secum regina Aldilberge quam ^ retiresto 
pridem adduxerat, rediit Cantiam navigio, atque ab ^ 
Honorio archiepiscopo et rege Eadbaldo multum honorifice sus- 
ceptus est. Venit! autem illuc duce Basso’, milite regis 
ZEduini fortissimo, habens secum Eanfledam filiam, et Vuscfrean 
filium /Eduini, necnon et Yfü filium Osfridi filii ejus, quos 
postea mater metu Eadbaldi et, Osualdi regum, misit.in Galliam 
nutriendos regi Daegberecto? qui erat amicus illius, ibique ambo 

1 Venit] Athelberge built a mo- — * Daegberecto] Her second cousin. 
mastery a Lining, which was called Cariberht, the father of Berhte 
St. Mildred's. She is also called  ZEthelberge's mother, was brother 
Eadburga, Monast. Angl.i.452. to Chilperic I, the grandfather of 

? Basso) ‘Basu.’ Saxon for * pur- Dagoberht I, a. 628-638, sole king 
ple? Bosworth. of the Franks, 


7 138 Historia Ecclesiastica Gentis Anglorum. 
in infantia defuncti, et juxta honorem vel regiis pueris, vel in- 
nocentibus Christi congruum, in ecclesia sepulti sunt. Attulit 
quoque secum vasa pretiosa Aeduini regis perplura, in quibus et 
crucem magnam auream, et calicem aureum consecratum ad 
ministerium altaris, que hactenus in ecclesia Cantis conservata 
monstrantur. 
Quo in tempore, Hrofensis ecclesia pastorem minime habebat, 
and serves 99 quod Romanus praesul illius ad Honorium papam. 
the bishopric a Justo archiepiscopo legatarius missus absorptus 
of Rechester, gerat fluctibus Italici maris: ac per hoo curam 
ius preefatus Paulinus invitatione Honorii antistitis et Eadbaldi 
regis suscepit ac tenuit, usquedum et ipse suo tempore ad 
emlestia regna cum gloriosi fructu laboris ascendit'. In qua 
ecclesia moriens pallium quoque, quod a Romano papa acce- 
perat, reliquit. 
Reliquerat autem in ecclesia sua Eburacensi Jacobum dia- 
leaving conum, virum utique ecclesiasticum ‘et sanctum, qui 
qiedous s multo exhine tempore in ecclesia manens, magnas 
tosüninister antiquo hosti preedas docendo et baptizando eripuit : 
‘York. cujus nomine vicus? in quo maxime solebat habi- 
tare, juxta Cataractam, usqué hodie cognominatur. Qui quoniam 
cantandi in ecclesia erat peritissimus, recuperata postmodum 
pace in provincia, et crescente numero fidelium, etiam magister 
ecclesiastice, cantionis* juxta morem Romanorum seu Cantueri- 
orum multis ccpit existere: et ipse senex ac plenus dierum, 
juxta scripturas*, patrum viam secutus est. 


i 





1 aacendit] A.D. 644. Hook, p. 
133. 
3'oujus nomine vicus) Now Ake- 
burg. S. ‘This village has been 
found at Hauxwell and at Akeburgh, 
now a farm-house near Finghall ; but 
there is a tradition that à town as 
largo as Bedale once stood there. 
Tt is tolerably certain, however, that 
the firet syllable of neither name has 
any connection with Jacobus. Haux- 


well is “ Havocswell" in Domesday,” 


and Akeburgh is not mentioned in 
record. Murray's Yorkshire, p. 284. 


? ecclesiastiow cantionis] Gregory 
the Great had revolutionized church- 
singing, and substituted what is still 
called the Gregorian plain-song, for 
the more florid music before in use. 
Augustinus had instituted this in 
the Kentish Church (‘Romanorum 
seu Cantuariorum’), and this it was 
which Jacobus now taught to the 
Northhumbrian Church. Of. Joh. 
Diacon. Vita. Greg. ii. 6, 7; and 
ee Du Cange on ‘Cantus Roma- 
Ju 


s. 
* juxta scripturas) Job xlii, 17. 








HISTORIA ECCLESIASTICA GENTIS 
ANGLORUM 


LIBER TERTIUS. 


CaP. I. 


Ut primi successores Zduini regis et fidem suc gentis prodiderunt, et regnum 
porro Osualdus Christianiestmus rex utrumque restauravit. 
* 

AT interfecto in pugna ZEduiuo, suscopit pro illo regnum 

Deirorum, de qua provincia ille generis prosapiam et 
primordia regni habuerat, filius patrui ejus /Elfrici, — 4.. 633. 
vocabulo Osrie, qui ad prexicationem Paulini fidei cee by 
erat sacramentis imbutus. Porro Fegnum Berni- Ore in Deira, 
ciorum, nam in has duas provincias! gens Nordan- in Bernicia. 
hymbrorum antiquitus divisa erat, suscepit filius /Edilfridi qui 
de illa provincia generis et regni originem duxerat, nomine 
Fanfrid. Siquidem tempore toto quo regnavit /Eduini, filii? 
prefati regis /Edilfridi qui ante illum regnaverat, cum magna 
nobilium juventute apud Scottos sive Pictos® exulabant, ibique 
ad doctrinam Scottorum catechizati et baptismatis sunt gratia 
recreati. Qui ut mortuo rege inimico patriam sunt redire per- 
missi, accepit primus eorum, quem diximus, Eanfrid regnum 
Berniciorum. Qui uterque rex ut terreni regni infulas sortitus 
est, sacramenta regni ceelestis quibus initiatus erat, anathema- 





3 in has durae. na provincias] * Deifyr 
(Doors rice), afterwards Latinized 

into Deira, extending from the 
Humber to the Tyne, and Berneich 
(Beonra rice), afterwards Bernicia, 
from the Tyne to the Clyde.’ Lap- 
penberg, i. 117. 


? flit] Seo p. 108, note 1. Eanfrith 
was the eldest of the seven sons of 
JEthelfrith; the rest were Oswald, 
Oswiu, Oslac, Oswudu, Oslaf, and 
Offs. 'S. Chron. ad a. 617. 

* Bento rne Pito) i 7 the Cale- 
donian Scots. 


140 Historia Ecclesiastica. [Lzs. m. 


tizando prodidit, ac se priscis idolatriee sordidus polluendum per- 
dendumque restituit. 
Nec mora, utrumque rex Brettonum Ceadualla impia manu, 
4,»,64, ed justa ultione peremit. Et primo quidem prox 
Both slain ima sestate Osricum, dum se in oppido municipio’ 
by Cendwallt, temerarie obsedisset, erumpens subito cum suis 
omnibus imparatum cum suo exercitu delevit. Dein cum anno 
4.p.63s. integro provincias Nordanhymbrorum non ut rex 
victor possideret sed quasi tyrannus seviens disperderet, ac 
tragica cede dilaceraret, tandem Eanfridum inconsulte ad se cum 
duodecim lectis militibus, postulande pacis gratia venientem 
simili sorte damnavit?. Infaustus ille annus et omnibus bonis 
exosus usque hodie permanet, tam propter apostasiam regum 
Anglorum qua se fidei sacramentis exuerant, quam propter 
vesanam Brettonici regis tyrannidem. Unde cunctis placuit 
regum tempora computantibus, ut ablata de medio regum perfi- 
dorum memoria, idem annus sequentis regis, id est, Osualdi *, viri 
Deo dilecti regno adsignaretur: quo, post occisionem fratris 
Eanfridi, superveniente cum parvo exercitu, sed fide Christi 
munito, infandus Brettonum dux cum immensis illis 
who himself - 7 . 
iskilled by copiis quibus nihil resistere posse jactabat, inter- 
Onwald. emptus est*; in loco qui lingua Anglorum Deni- 
sesburna , id est Rivus Denisi vocatur. 





? oppido municipio) Eburacum, 
called by Angles Eoforwio. This is 
called a ‘municipium’ by Aurelius 
Victor, M. H. B. p. Ixxl; an inscrip- 
tion lately found im the city itedf 
calls it à *coloni But the term 
* municipum " may have been loosely 
used by Beda. 

? damnavit] ‘Battle between Cath- 
Jon and Anfraith, who was beheaded.’ 





32. 

Orualdi] Second son of /Ethel- 

fit and Ache, Fairs sister, 
Chron. ad a, 617; 

called Oswald Lamm, 

said to mean ‘ white 





i i which 
lade.’ Nenn. 


emp Tigernach con- 
founds this battle with the former 





one where Eanfrith was captured 
and killed. ‘Osualt mac Etalfraith 
victor erat, et Cathlon Rex Britonum. 
cecidit Tig. ad a. 632. 

* Dentseaburna] For this Camden 
suggests Dilston, a place to the 
south of the Tyne, and to the east 
of Hexham, iii. 493. The name, he 
says, is corrupted from Devilston ; 
and he reads Devilesburna here in- 
stead of Denisesburna. It seems 
indeed more likely that the real 
name should have been corrupted 
than that it should have been wholly 
lost; and, moreover, the stream 
which flows southwards into the Tyne 
above Hexham is now called Devila- 
water. Hofenfelth, the name of the 
field of battle, has been identified 


Car. n.] Gentis. Anglorum. 141 


CAP. II. 


Ut de ligno crucis quod idem rez contra barbaros pugnaturus erezerat, inter 
innumera sanitatum miracula, quidam a dolentis brachit sit languore 
curatus. 


OsrENDrTUR autem usque hodie et in magna veneratione 
habetur locus ille, ubi venturus ad hanc pugnam 4. 635. 
Osuald signum sancte crucis! erexit, ac flexis TM Plsceot 
genibus Dominum deprecatus est, ut in tanta rerum — iscaled 
necessitate suis cultoribus celesti succurreret auxilio. ^ Cross, 
Denique fertur quia facta citato opere cruce, ac fovea preparata 
in qua statui deberet, ipse fide fervens hanc arripuerit, ac fovese 
imposuerit, atque utraque manu erectam tenuerit, donec adgesto 
a militibus pulvere, terre figeretur. Et hoc facto, elata in 
altum voce cuncto exercitui proclamaverit: * Flectamus omnes 
genua, et Dominum omnipotentem vivum ac verum in commune 
deprecemur, ut nos ab hoste superbo ac feroce sua miseratione 
defendat: scit enim ipse quia justa pro salute gentis nostre 
bella suscepimus. Fecerunt omnes ut jusserat, sic incipiente 
diluculo in hostem progressi, juxta meritum sus fidei, victoria 
potiti sunt. In cujus loco orationis innumere virtutes sanita- 
tum noscuntur esse patrate, ad indicium videlicet ac memoriam 
fidei regis. Nam et usque hodie multi de ipso ligno sacro- 
sancte crucis astulas? excidere solent, quas cum in aquas 
miserint eisque languentes homines aut pecudes potaverint sive 
asperserint, mox sanitati restituuntur. 

"Vocatur locus ille lingua Anglorum Hefenfelth, quod dici potest 
Latine Celestis Campus, quod certo utique preesagio or Hefenfelth. 


with Halidon, Bingfüeld, or Cockley; M. H.B.p. 76, note. 

perhaps it is safer to it as all um sancte crucis) See in 
the plain between Bt. rand Smilie Beds, App. No. xiii, an en- 
Dilston, to the right of Devilewater. graving of the seal of St. Cuthbert's 
"The Welih name of the batte convent of Durham, representing 
(Catecaul, Nenn.) is accounted for St. Oswald on the one side, and 
by reading it Cath-ye-gual, which cross on the other. 

may be blun infe murum.  * astulas) 'Bplintere? 


142 Historia Ecclesiastica [Lae m. 


futurorum antiquitus nomen accepit: significans nimirum quod 
ibidem celeste erigendum tropheeum, celestis inchoanda victoria, 
emlestia usque hodie forent miracula celebranda. Est autem 
locus juxta murum illum, ad aquilonem, quo Romani quondam 
ob arcendos barbarorum impetus, totam a mari ad mare pre- 
cinxere Brittaniam, ut supra? docuimus. In quo videlicet loco 
consuetudinem multo jam tempore fecerant fratres Hagustal- 
densis? ecclesie que non longe abest, advenientes omni anno 
pridie quam postea idem rex Osuald occisus est, vigilias pro 
salute anime ejus facere, plurimaque psalmorum laude cele- 
brata, victimam pro eo mane sacre oblationis offerre. Qui 
etiam erescente bona consuetudine, nuper ibidem ecclesia con- 
structa, sacratiorem et cunctis honorabiliorem locum omnibus 
fecere. Nec immerito, quia nullum?, ut comperimus, fidei 
Christiane signum, nulla ecclesia, nullum altare in tot& Ber- 
niciorum gente erectum est, priusquam hoc sacre crucis 
vexillum novus militis ductor, dictante fidei devotione, contra 
hostem immanissimum pugnaturus statueret. 

Nec ab re est unum e pluribus que ad hanc crucem patrata 
sunt, virtutis miraculum enarrare. Quidam de fratribus Hagu- 
staldensis ecclesia nomine Bothelm, qui nune usque superest, 
ante paucos annos dum incautius forte noctu in glacie incederet, 
repente corruens brachium contrivit, ac gravissima fracture 
ipsius copit molestia fatigari; ita ut ne ad os quidem adducere 
ipsum brachium ullatenus dolore arcente valeret. Qui cum die 
quadam mane audiret unum de fratribus ad locum ejusdem 
sanctse crucis ascendere disposuisse, rogavit ut aliquam sibi 
partem de illo ligno venerabili rediens adferret, credere se 
dicens quia per hoc, donante Domino, salutem posset consequi. 
Fecit ille ut rogatus est, et reversus ad vesperam, sedentibus 
jam ad mensam fratribus, obtulit ei aliquid de veteri musco quo 
superficies ligni erat obsita. Qui cum sedens ad mensam non 
haberet ad manum ubi oblatum sibi munus reponeret, misit hoo 


? supra] See p. 30. ? quia nullum] It would seem 

? Haguetaldensis| Hagustaldes-ea, that Eadwine, though he converted 
Hagustaldesham, S. Chron, Extol” Lindosey and Kast-Anglia, lef 
desham, Sim, Durh. Now Hexham. Bernicia still in heathenism. 





Car. nr] Gentis Anglorum. 143 


in sinum sibi. Et dum iret cubitum, oblitus hoc alicubi depo- 
nere, permisit suo insinu permanere. At medio noctis tempore, 
cum evigilaret, sensit nescio quid frigidi suo lateri adjacere, 
admotaque manu requirere quid esset, ita sanum brachium 
manumque reperit, ac si nibil unquam tanti languoris habuisset. 


CAP. III. 


Ut idem rez postulana de gente Scottorum antistitem, acceperit Zdanum, 
eidemque in insula Lindisfarnensi sedem episcopatus donaverit, 

Ipem ergo Osuald, mox ubi regnum suscepit, desiderans totam 
cui preesse ccpit gentem fidei Christiane gratia Oswald 
imbui, eujus experimenta permaxima in expug- *endeiohe 
nandis barbaris jam ceperat, misit ad majores natu «bishop, 
Scottorum, inter quos exulans ipse baptismatis sacramenta, cum 
his qui secum erant militibus, consecutus erat; petens ut sibi 
mitteretur antistes, cujus doctrina ac ministerio gens quam 
regebat, Anglorum, Dominice fidei et dona disceret, et susciperet 
sacramente, Neque aliquanto tardius quod petiit impetravit : 
accepit! namque pontificem Adanum summ: man- and receives 
suetudinis et pietatis ac moderaminis virum, haben- Aidan; 
temque zelum Dei, quamvis non plene secundum scientiam. 
Namque diem pasche? Dominicum more sue gentis, cujus 
sepius mentionem fecimus, a quarta decima luna usque ad 
vicesimam observare solebat. Hoc etenim ordine septentrio- 
nalis Scottorum provincia, et omnis natio Pictorum illo adhuc 
tempore pascha Dominicum celebrabat, sstimans se in hac 
observatione sancti ac laude digni patris Anatolii? scripta se- 
cutam. Quod an verum sit, peritus quisque facillime cognoscit. 
Porro gentes Scottorum, que in australibus * Hiberniz insule 
partibus morabantur, jamdudum ad admonitionem apostolice 
sedis antistitis, pascha canonico ritu observare didicerunt. 


1 qoepit] aD. 635. Cf. p. 148, about A.D. 270, who wrote a treatise 
note 2. on the Paschal Canons, Stev. 
? diem pascha] See p. 194, note 4. — * australibus] Beo p. 133, note 2. 
? Amati] Bishop of Laodicem 


144 Historia Ecclesiastica. (La. m. 


Venienti igitur ad se episcopo, rex locum sedis episcopalis in 
towhom he imsula Lindisfarnensi’ ubi ipse petebat, tribuit. 
sasigna Lin- Qui videlicet? locus accedente ac recedente reumate 
an episcopal bis quotidie instar insule maris circumluitur undis, 

seat. — bis renudato littore contiguus terre redditur; atque 
ejus admonitionibus humiliter ac libenter in omnibus auscultans, 
ecclesiam Christi in regno suo multum diligenter edificare ac 
dilatare curavit. Ubi pulcherrimo sepe spectaculo contigit, 
ut evangelizante antistite qui Anglorum linguam perfecte non 
noverat, ipse rex suis ducibus ac ministris interpres verbi exis- 
teret celestis: quia nimirum tam longo exilii sui tempore 
linguam Scottorum jam plene didicerat. Exin copere plures 
per dies de Scottorum regione venire Britteniam atque illis 
Anglorum provinciis quibus regnavit rex Osuald, magna devo- 
tione verbum fidei predicare, et credentibus gratiam baptismi, 
quicumque sacerdotali erant gradu prediti, ministrare. Con- 
struebantur ergo ecclesim? per loca‘, confluebant ad audiendum. 
verbum populi gaudentes, donabantur munere regio possessiones, 
et territoria ad instituenda monasteria, imbuebantur precep- 
toribus Scottis parvuli Anglorum, una cum majoribus studiis 
et observatione discipline regularis. 

Nam monachi erant maxime qui ad predicandum venerant. 


2 Lindisfarnensi] Called Medcaut, 
Metonud, by the British ; Lindisfar- 
nea, Halig-ealand, by the Angles. 
‘All the islands off the Northhumber- 
land coast are called Farn Islands ; 
and this is at the mouth of the river 
Lindis. For a list of the bishops, 
seo Florence, App. p. 626, M. H. B. 

3. Qui videlice . . . redditur] * Lin- 
disfarnensis insula magna est per 
ambitum, verbi gratia octo vel am- 

lius miliariis se extendens. ... Lin- 
lis dicitur flumen, quod excurrit in 


mare duorum pedum latitudinem son's 


habens, quando ledon fuerit, id ost 
minor eestus, et videri potest : quando 
vero malina fuerit, id est major 
stus, tunc nequit Lindis videri" 
Simeon of Durham, p. 668. ‘Bis 
quotidie accedente stu Oceani, quam. 


rhouma vocant Greci, fit insula; bis, 
renudatis (abeunte rheumate) littori- 
bus, contigua terne redditur? Vit. 
8, Cudbercti, c. 17. 

? Conatruebantur ergo ecclesia’ 
Mostly of wood, see p. 192, thot 
at York and Canterbury there were 
stone churches. But the North 
Irish were in the habit of building 
their churches of stone. H. See 
Churches, their Structure, Arrange- 
ment, and Decoration, by Rev. G. A. 
Poole, pp. 20, 2t, quoted, in Stoven- 

s Translation of Beda, in the 
series of English Church Histori- 
ans. 

“per loca] Kemble thinks that 
the missionaries turned into parish 
churches the temples, one of which 
every monk possessed ; il. 424. 





Gentis. Anglorum. 
Monachus ipse episcopus /Edan, utpote de insula que vocatur 
Hii!, destinatus: cujus monasterium in cunotis pene who came 
septentrionalium Scottorum, et omnium Pictorum from the 
monasteriis non parvo tempore arcem tenebat, Mand of Hii 
regendisque eorum populis preerat : quse videlicet insula ad jus 
quidem Brittanie pertinet, non magno ab ea freto discreta, sed 
donatione Pictorum, qui illas Brittanim plagas incolunt, jam- 
dudum monachis Scottorum tradita, eo quod illis predicantibua 
fidem Christi perceperint. 


Cap. 1v] 146 


CAP. IV. 
Quando gens Pictorum fidem Christi perceperit. 


SrquipeM anno incarnationis Dominice quingentesimo sexa- 
gesimo quinto, quo tempore gubernaculum Romani imperii post 
Justinianum Justinus minor accepit*, venit de Hibernia pres- 
byter et abbas habitu et vita monachi insignis, nomine Co- 
lumba? Brittaniam, predicaturus verbum Dei provinciis sep- 
tentrionalium Pictorum, hoc est, eis que arduis mpi, 
aique horrentibus montium jugis‘, ab australibus had been 
eorum sunt regionibus sequestrate. Namque ipsi mE 
australes Picti, qui intra eosdem montes habent sedes, multo 
ante tempore? ut perhibent, relicto errore idolatrie, fidem veri- 
tatis acceperant, predicante eis verbum Nynia epi- by Ninian of 
scopo reverentissimo et sanctissimo viro, de natione — Whithern 
Brettonum, qui erat Bomse regulariter fidem et "9 40-7) 


? insula quae vocatur Hii] Ine, in 
Celtic; now called Iona, by a mistake 
for Iova. 

2 Justinus minor accepit] Nov. 15, 
A.D. 565. Gibbon. 

? Columba) For notices of Co- 
lumba, see Mabillon, Ann. Benedd. 

vili. I—xi. 17; Adomnan’s 

of Columba, given in Canisius 

‘Antique Lectiones, vol. v. pt. a; 

Burton's History of Scotland, i. 
261-272. 


* montium jugis] The Gi 
5 multo ante tempore] The dato ot 


St. Ninian is abont the beginning of 
the fifth century. The Irish chro- 
niclers say he flourished in A.D. 410, 
and Usher dates his arrival in Gallo- 
way A.D. 412. Fordun says he died 
in the reign of the younger Theo- 
dosius, A.D. 408-450; and s life by 
Ailred of Rievaulz, circ. A.D. 1160, 
fixes his death to A.D. 432. The 
objection taken to these dates by 
O'Conor, ii. 86, 87, thet after AD. 
369 Galloway would have been part 
of the Roman province of Valentis, 
and therefore that Ninian could have 


Historia. Ecclesiastica [Lzs. n. 
mysteria veritatis edoctus; cujus sedem episcopalem sancti 
Martini episcopi nomine et ecclesia insignem, ubi ipse etiam 
eorpore una cum pluribus sanctis requiescit, jam nuno Anglorum 
gens obtinet. Qui locus, ad provinciam Berniciorum pertinens, 
vulgo vocatur Ad Candidam Casam!, eo quod ibi ecclesiam de 
lapide, insolito Brettonibus more fecerit. 

"Venit autem Brittaniam Columba, regnante Pictis Bridio® 
and Columba, filio Meilochon, rege potentissimo, nono anno regni 
who ejus, gentemque illam verbo et exemplo ad fidem. 

wasgiven Christi convertit: unde et prefatam insulam? ab 
eran eis in possessionem monasterii faciendi accepit. 
monastery, Neque enim magna est, sed quasi familiarum quin- 

que, juxta estimationem Anglorum; quam successores ejus usque 
hodie tenent, ubi et ipse sepultus est‘, cum esset, annorum sep- 
tuaginta septem, post annos circiter triginta et duos ex quo ipse 
Brittaniam predicaturus adiit. Fecerat autem, priusquam 
Brittaniam veniret, monasterium nobile in Hibernia, quod a 


146 


found no Picts then there, is fotile; 
for losius, in constituting it & 
province, surely cannot have driven 
Out all the inhabitants; and the 
Picta of Galloway continued to be 
an anomalous race till their disap- 
pearance from history, An Irish 
MS. Life of Ninian says that, vexed 
by the importunity of his relations, 
he left Galloway, and, returning te 
Ireland, founded ‘monastery at 
Cluan-Consire, and theredied. Usher, 
PP; 351, 506. 

1 Ad Candidam Casam] Hwiterne, 
S. Chron. Now Whitehorn, at the 
south-eastern point of Wigtonshire. 
The episcopate was transferred hence 


and asia by O'Conor to have begun 
to reign in A.D. 557, fi. 146, note, 
which would be inconsistent with 
the ‘nono’ here. 

? prefatam insulam] Tons. Ti- 
gernach, however, relates that, in 
A>. g74 Tons wae “gen d to Columba 


y mac Comgaill, king of 


[the Scots of] Dalriada; and with 
greater geben for Beda himself 
places the 

Roch 


Benedi, 
the Middle Ages, pp. xiii 98-103. 
* sepultus. est] to Ti- 
he did in the tight of 
Whit-Sunday, June 9, A.D. $ 
being then seventy-six years o 
"TP. duos] On. the 
triginta. et duos, le 
date of his death depends the date 
of his migration from Ireland. Ti- 
gros, lon cit, mys that his death 
ppened in the thirty-fifth year 





after his migration, which would 
thus be in the year before 
Tune 9, A.D. 562. But he dates it 


at the year A.D. 5633 and Adomnan 
says that it took place two years 
after the battle of Culdrevan, whi 
according to Tigernach, was fought 
A.D. 561. But Beda dates it (715- 
150) = A.D. 565; seo next Page, 
note 4. His birthday is kept on the 
5th of June. 





Car. 1v.] Gentis. Anglorum. 147 


copia roborum Dearmach' lingua Scottorum, hoe est, Campus 
roborum, cognominatur. Ex quo utroque monasterio plurima 
exinde monasteria per discipulos ejus et in Brittania et in Hiber- 
nia propagata sunt: in quibus omnibus idem monasterium insu- 
lanum, in quo ipse requiescit corpore, principatum teneret. 

Habere autem solet ipsa insula rectorem semper abbatem pres- 
byterum, cujus juri et omnis provincia, et ipsi FRE 
etiam episcopi, ordine inusitato, debeant essesubjecti?, came very 
juxta exemplum primi doctoris illius, qui non epi- mous, and 
scopus, sed presbyter? extitit et monachus: de cujus the rule of 
vita et verbis nonnulla a discipulis ejus feruntur 
scripta haberi, Verum qualiscumque fuerit ipse, nos hoc de illo 
certum tenemus, quia reliquit successores magna continentia ac 
divino amore regularique institutione insignes: in temporequidem 
summe festivitatis dubios circulos sequentes, utpote quibus 
longe ultra orbem positis nemo synodalia paschalis observantise 
decreta porrexerat; tantum ea que in propheticis, evangelicis et 
apostolicis literis discere poterant pietatis et castitatis opera 
diligenter observantes. Permansit autem hujusmodi observantia 
paschalis apud eos tempore non pauco, hoc est,usque — 4.75. 
ad annum Dominicm incarnationis septingentesimum decimum 
quintum, per * annos centum quinquaginta. 

At tunc veniente ad eos reverentissimo et sanctissimo patre 
et sacerdote Ecgbercto, de natione Anglorum, qui in 4p, 716, 
Hibernia diutius exulaverat pro Christo, eratque in which. 
et doctissimus in Scripturis et longe vite perfec- pogbernt oon- 
tione eximius, correcti sunt per eum et ad verum verted the 

1 3 Dearmact] See Adomnan, i. 3. bishops ‘durst not ordain him, for 

in King’s County. fear of provoking the king to turn 
oso adt) a his wrath upon themselves. But 
sory y told by eomm, 1 i te the besides, it seems that he chose 
abbot gave bishops the precedence rather to be an abbot than a bishop, 
in ing ecclesiastical ceremo- having from his youth devoted him- 
nies. Lloyd, p. 117, compares self to a monastic life,’ Abbots were 
constitution to that of our universi- sometimes styled ‘principes’ in the 
ties. Usher, p. 367, states, on the early Irish Church. Mabill. De Re 
authority of the Uler Annals, that Di 66, quoted by Stev. 
there was a resident bishop as well quinquaginta] The Inst 
as an abbot in Iona. ld system was A.D. 715; 

3 presbyter] Lloyd, p. 115, quema 00 ¥. 22, with note. 

that when he went to Iona, the Irish 












L2 


148 Historia. Ecclesiastica [Lrs. n. 


canonicumque pascha diem translati; quem temen et antea non 
monks tothe semper in luna quarta decima cum Judgis, ut 
ren te’ quidam! rebantur, sed in die quidem Dominica, 
Faser. alia tamen quam decebat hebdomada celebrabant. 
Sciebant enim, ut Christiani, resurrectionem Dominicam quse 
prima sabbati facta est prima sabbati semper esse celebrandam : 
sed ut barbari et rustici, quando eadem prima sabbati que nunc 
Dominica dies cognominatur veniret minime didicerant. Verum 
quia gratia caritatis fervere non omiserunt, et hujus quoque rei 
notitiam ad perfectum percipere meruerunt, juxta promissum 
apostoli dicentis: ‘Et si quid aliter sapitis, et hoc quoque vobis 
Deus revelabit.’ De quo plenius in sequentibus suo loco dioen- 
dum eat. 


CAP. V. 
De vita. Bdani episcopi. 


AB hao ergo insula, ab horum collegio monachorum, ad pro- 
Lifeot  Vinciam Anglorum instituendam in Christo, missus? 
Bishop Aidan. ost, dan, accepto gradu episcopatus. Quo tem- 
pore? eidem monasterio Segeni abbas et presbyter preefuit. 
Unde inter alia vivendi documenta, saluberrimum abstinentise 
vel continenti clericis exemplum reliquit: cujus doctrinam id 
maxime commendabat omnibus, quod non aliter quam vivebat 
cum suis, ipse docebat. Nihil enim hujus mundi querere, nil 
amare curabat. Cuncta que sibi a regibus vel divitibus seculi 
donabantur, mox pauperibus qui occurrerent erogare gaudebat. 
Discurrere per cuncta et urbana et rustica loca, non equorum 
dorso, sed pedum incessu vectus, nisi si major forte necessitas 
compulisset, solebat: quatenus ubicumque aliquos vel divites vel 
pauperes incedens aspexisset, confestim ad hos divertens, vel ad 
1 quidam] Among others, ap- Northhumbria by the Scots, it follows 
parently Johannes, the pope elect, in that Aidan must have been conse- 
the letters which he wrote to the orated bishop of Lindisfarne in A.D. 
Trish Church; see p. 134. 634 or A.D. 635^. Stev. 
2 missus] ‘Since it appears by iii. — * Quo tempore] For Seghine, see 
26 that A.D. 664 was the thirtieth p. 134, note 10. He was abbot of 
year of the episcopal government of Tons trom 4.5. 623 to AD. 652. 








Car. v.] Gentis. Anglorum. 149 


fidei suscipiende sacramentum si infideles essent, invitaret; vel 
si fideles, in ipsa eos fide confortaret, atque ad eleemosynas 
operumque bonorum executionem, et verbis excitaret et factis. 

In tantum autem vita illius a nostri temporis segnitia dis- 
tabat, ut omnes qui cum eo incedebant, sive adtonsi, seu laici, 
meditari! deberent; id est, aut legendis Scripturis, aut psalmis 
discendis operam dare. Hoc erat quotidianum opus illius, et 
omnium qui cum eo erant, ubicumque locorum devenissent, Et 
si forte evenisset, quod tamen raro evenit, ut ad regis convivium 
vocaretur, intrabat cum uno clerico, aut duobus ; et ubi paululum. 
reficiebatur, adceleravit ocius ad legendum cum suis, sive ad 
orandum egredi. Cujus exemplis informati tempore illo religiosi 
quique viri ac feminse, consuetudinem fecerunt per totum annum, 
excepta remissione quinquagesimse paschalis, quarta et sexta 
sabbati jejunium ad nonam usque horam protelare*. Nunquam 
divitibus honoris sive timoris gratia, si qua deliquissent, retice- 
bat; sed aspera illos invectione corrigebat. Nullam potentibus 
sseculi pecuniam, excepta solummodo esca si quos hospitio sus- 
cepisset, umquam dare solebat, sed ea potius que sibi a divitibus 
donaria pecuniarum largiebantur, vel in usus pauperum, ut dixi- 
mus, dispergebat, vel ad redemptionem eorum qui injuste fuerant. 
venditi, dispensabat. Denique multos quos pretio dato rede- 
merat, redemptos postmodum suos discipulos fecit, atque ad 
sacerdotalem usque gradum  erudiendo atque instituendo 
provexit. 

Ferunt autem quia cum de provincia Scottorum rex Osuald 
postulasset antistitem, qui sibi sueeque genti verbum fidei mini- 
straret, missus fuerit primo alius? austerioris animi vir, qui cum 

^aliquandiu genti Anglorum predicans nibil proficeret, nec 
libenter a populo audiretur, redierit patriam, atque in conventu 
seniorum retulerit, quia nil prodesse docendo genti ad quam 
missus erat, potuisset, eo quod essent homines indomabiles, et 


3 mela] ‘To study? Stev.Eng. vel de sliquibos, divine letionis 
Oh. Historians, note, p. 395, quotes rie y 
the Rule of St. Isidore, c. 6: ‘Post rar) "R  proiract? 
vespertinum autem, congregatis pa- ius} Called by Hector 
tribus, oportet vel aliquid meditari, Boobie Tus Coah, Dk 


150 ^o Historia Ecclesiastica. [Lrs. nr. 


dure ac barbare mentis. At illi ut perhibent, tractatum. 
magnum in concilio quid esset agendum, habere ceperunt; 
desiderantes quidem genti quam petebantur, saluti esse, sed de 
non recepto quem miserant predicatore dolentes. Tune ait 
dan, nam et ipse concilio intererat, ad eum de quo agebatur 
sacerdotem : * Videtur mihi, frater, quia durior justo indoctis 
auditoribus fuisti, et non eis juxta apostolicam disciplinam primo 
lac doctrine mollioris porrexisti, donec paulatim enutriti verbo 
Dei, ad capienda perfectior et ad facienda sublimiora Dei pre- 
cepta sufficerent. Quo audito, omnium qui consedebant ad 
ipsum ora et oculi conversi, diligenter quid diceret discutiebant, 
et ipsum esse dignum episcopatu, ipsum ad erudiendos incredulos 
et indoctos mitti debere decernunt, qui gratia discretionis, quse 
virtutum mater est, ante omnia probatur imbutus; sicque illum 
ordinantes, ad predicandum miserunt. Qui ubi tempus accepit, 
sicut prius moderamine discretionis, ita postmodum et ceteris 
virtutibus ornatus apparuit. 


CAP. VI. 
De religione ac pietate miranda Osualdi regis. 


Hujus igitur antistitis doctrina rex Osuald cum ea cui pre- 
Charscterot erat gente Anglorum institutus, non &olum incognita 
ANadMME progenitoribus suis regna coelorum sperare didicit ; 
bri — sed et regna terrarum plusquam illi majorum 
suorum, ab eodem uno Domino qui fecit cselum et terram, con- 
secutus est. Denique omnes nationes et provincias Brittaniz, 


que in quatuor linguas, id est, Brettonum , Pictorum, Scottorum , 


et Anglorum divise sunt, in ditione accepit. 

Quo regni culmine sublimatus, nihilominus, quod mirum 
dictu est, pauperibus et peregrinis semper humilis, benignus et 
largus fuit. Denique fertur quia tempore quodam cum die 
sancto pasche cum prefato episcopo consedisset ad prandium, 
positusque esset in mensa coram eo discus argenteus regalibus 


? Brettonum] The Britons had supremacy after the death of Cad- 
ceased their struggle with Angle walla, in A.D. 635. 





Cap. vit] Gentis. Anglorum. H 151 


epulis refertus, et jamjamque essent manus ad panem bene- 
dicendum missuri, intrasse subito ministrum ipsius cui suscipien- 
dorum inopum erat cura delegata, et indicasse regi quia multi- 
tudo pauperum undecumque adveniens maxima per plateas sederet, 
postulans aliquid eleemosyng a rege: qui mox dapes sibimet 
adpositas deferri pauperibus, sed et discum confringi, atque 
eisdem minutatim dividi precepit. Quo viso pontifex qui 
adsidebat delectatus tali facto pietatis, adprehendit dextram ejus, 
et ait: ‘Nunquam inveterascat hzc manus.’ Quod et ita juxta 
votum benedictionis ejus provenit. Nam cum interfecto illo in 
pugna, manus cum brachio a cetero essent corpore resects, con- 
tigit ut hactenus incorrupte perdurent. Denique in urbe regia !, 
que a regina quondam vocabulo Bebba cognominatur, loculo 
incluse argenteo in ecclesia sancti Petri servantur, ac digno a 
cunctis honore venerantur. 

Hujus industria regis, Derorum et Berniciorum provincim, 
que eatenus ab invicem discordabant, in unam sunt pacem, et 
velut unum compaginate in populum. rat autem nepos 
JEduini regis ex sorore Acha, dignumque fuit, ut tantus pre- 
cessor talem haberet de sua consanguinitate et religionis heredem 
et regni. ^ 


CAP. VII. 


Ut provincia Ocoidentalium Sazonum verbum Dei, pradicante Birino, 
susceperit ; et de suocessoribus ejua A gilbercto et Leutherio. 


Eo tempore gens Occidentalium Saxonum qui antiquitus 
Gevissm vocabantur, regnante Cynigilso* fidem ^ Bishop 
Christi suscepit, predicante illis verbum Birino "jr do 
episcopo, qui cum consilio papse Honorii venerat West Sexons 


Brittaniam; promittens quidem se illo presente in ace) 


1 urbe regia] Now Bamborough; ^ ? regnante Cynigileo] The son of 
in Old oci Betbankorb, socalled Ceolrio, and Cole of Ceolwulf, 
after Bebbm, the wife of Aithelfrith, who were said io bo the great- 
M.H.B.p.76, but built by his grand- grandsons of Cerdic, He reigned 
father Ida in A.D. 547, and at first sur- A.D. 611 to A.D. 643. 
rounded only by à Chron. 


152 Historia Ecclesiastica. [Lis m. 


intimis ultra Anglorum partibus quo nullus doctor praecessisset, 
sancte fidei semina esse sparsurum. Unde et jussu ejusdem 
pontificis, per Asterium Genuensem episcopum! in episcopatus 
consecratus est gradum. Sed Brittaniam perveniens, ac primum 
Gevissorum gentem ingrediens, cum omnes ibidem paganis- 
simos inveniret, utilius esse ratus est ibi potius verbum pre- 
dicare, quam ultra progrediens, eos quibus predicare deberet, 
inquirere. 

Itaque evangelizante illo in prefata provincia, cum rex ipse? 
‘and baptizes catechizatus, fonte baptismi cum sua gente ablue- 
Xing l^ retur, contigit tunc temporis sanctissimum ac vic- 
8. Chron}. toriosissimum regem Nordanhymbrorum Osualdum 

adfuisse, eumque de lavacro exeuntem suscepisse, ac pulcherrimo 
prorsus et Deo digno consortio, cujus erat filiam accepturus in 
conjugem, ipsum prius secunda generatione Deo dicatum sibi 
accepit in filium. Donaverunt autem ambo reges eidem epi- 

‘He becomes BCOpO civitatem que vocatur Dorcic*, ad faciendum 
fret bishop inibi sedem episcopalem; ubi factis dedicatisque 

chester, ecclesiis, multisque ad Dominum pio ejus labore 

populis advocatis, migravit ad Dominum, sepultusque est in 
eadem civitate, et post annos multos, Haedde episcopatum agente, 
translatus inde in Ventam * civitatem, atque in ecclesia beatorum. 
apostolorum Petri et Pauli positus est. 

Defuncto autem et rege, successit* in regnum filius ejus Coin- 


1 Asterium Genuensem episcopum) — * Ventam] Venta Belgarum, to 


Asterius was bishop of Milan, but 
resided at Genoa, where he died 
A.D. 640. There is no record of any 
bishop of Genoa between A.D. 452 
and A.D. 680. Stev. 

? rez épse] A.D. 635. S. Chron. 

? Dorcic) Dorchester in Oxford- 
shire, at the confluence of the 
Thame and Isis, It wae at Dorcio 
that Cynegils was baptized, S. 
Chron.; and this accident seems to 
have fixed the seat of tho firat bishop. 
of the West Saxons. It was after- 
wards won from the West Saxons 
by Merci, and reconstituted as a 
See of that province. 


distinguish it from Venta Icenorum, 
Caistor near Norwich, and Venta 
Silurum, Caergwent; called by the 
Britons Caer Gwent, and the Saxons 
Wintanceaster, now — Winchester. 
This is the first certain notice of it 
in history; for the notice ‘that the 
procurator cynegii in Britanniis,’ 
about AD. 400, had his establish- 
ment at Venta may apply to either 
of the three cities, M. H.B. p. xxiii. 
The minster, or ‘old church,’ was 
“hallowed in the name of St. Peter” 
by Cenwalh, in an. 648. S. 


5 succeasit] A.D. 643. S. Chron, 





Car. vu] Gentis Anglorum, 153 


ualch, qui et fidem ac sacramenta regni celestis suscipere renuit, 
et non multo post etiam regni terrestris potentiam perdidit. 
Repudiata enim sorore Pendan regis Merciorum quam duxerat, 
aliam accepit uxorem : ideoque bello petitus, ac regno privatus? 
ab illo, secessit ad regem Orientalium Anglorum, cui nomen erat 
Anna?: apud quem triennio exulans fidem cognovit? ac sus- 
cepit veritatis. Nam et ipse apud quem exulabat rex erat 
vir bonus, et bona ac sancta sobole felix, ut in sequentibus do- 
cebimus. 

Cum vero restitutus * esset in regnum Coinualch, venit in pro- 
vinciam de Hibernia pontifex quidam, nomine Agilberctus®, 
natione quidem Gallus, sed tunc legendarum gratia 
Scripturarum in Hibernis non parvo tempore de- 
moratus, conjunxitque se regi, sponte ministerium 
predicandi adsumens: cujus eruditionem atque in- 
dustriam videns rex, rogavit eum, accepta ibi sede episcopali, suse 
genti manere pontificem. Qui precibus ejus adnuens, multis annis 
eidem genti sacerdotali jure prefuit. Tandem rex, qui Saxonum. 
tantum linguam noverat, pertesus barbare loquele, subintro- 
duxit in provinciam alium sus lingue» episcopum vocabulo Vini *, 
et ipsum in Gallia ordinatum ; dividensque in duas ^ andhe 
parochias provinciam, huic in civitate Venta, qum (Uie 
a gente Saxonum Vintancestir appellatur, sedem epi- 8. Chron], 
scopalem tribuit: unde offensus graviter Agilberctus, quod hoc ipso 
inconsulto ageret rex, rediit" Galliam, et accepto episcopatu 


* regno privatus] 4, D. 645. S. 

Chron. 1 
? Anna] Ho was fatherin-law of 

Earoonberht, king of Kent, c. 8, and 

died A.D. 654. Ib. See p. 174. 

cs Fim Conovit] Baptized an, 
46. Ib. 

' vewitutu] Boda has said just 
above that he was an exile for three 
years; and, as wo find that in A.D. 
648 Cenwalh gave to Cuthred his 
kinsman 3000 hides of land by Ash- 
down, S. Chron, it is likely that 
Cuthred pod hg restoration. 

5 Agilberctus] ZEgelbyrht of Gal- 
walum, S. Chron. He was made 


bishop of the West Saxons on Birinus" 
death in 4.p. 650. S, Chron. 

* Vini] Wine is made first bishop 
of Winchester and third of London 
by Florence. 

7 rediit] A.D. 660, 8, Chron, ‘This 
is apparently incorrect, as he was 
present at the synod of Whitby in 
A.D. 664. The truth seems to be, 
that Agilberht left his residence with 
Coinwalch in A.D. 660, and remained 
in Northumberland until A.D. 664, 
in which year, after the synod of 
Whitby, he returned into France.’ 
Stev. 


154 Historia. Ecclesiastica. (Le. m. 


Parisiace civitatis, ibidem senex ac plenus dierum obiit, Non 
whois multis? autem annis post abscessum ejus a Brit- 
out Ring tania transactis, pulsus est Vini ab eodem rege de 
Cenwalh, episcopatu: qui secedens ad regem Merciorum, 
vocabulo Vulfheri, emit pretio ab eodem sedem Lundonis civi- 
tatis, ejusque episcopus usque'ad vite sue terminum mansit. 
Sicque provincia Occidentalium Saxonum tempore non pauco 
absque presule fuit. 

Quo etiam tempore rex prefatus ipsius gentis, gravissimis 
regni sui damnis sepissime ab hostibus adflictus, tandem ad 
memoriam reduxit, quod eum pridem perfidia regno pepulerit, 
fides agnita Obristi in regnum revocaverit: intellexitque quod 
etiam tuno destituta pontifice provincia, recte pariter divino 
fuerit destituta presidio. Misit ergo legatarios in Galliam ad 
Agilberctum, summisss illum satisfactione deprecans ad episco- 
patum sus gentis redire. At ille se excusans, et eo venire non 
posse contestans quia episcopatu propris civitatis ac parochig 
teneretur adstrictus; ne tamen obnixe petenti nil ferret auxilii, 

and Bishop ™isit pro se illo presbyterum Leutherium *, nepotem 

Hiohere suum, qui ei, si vellet, ordinaretur episcopus ; dicens 

substituted. , . " ta 

[AD. 67, Quod ipse eum dignum esse episcopatu judicaret. 

Obr Quo honorifice a populo et a rege suscepto, roga- 
verunt Theodorum, tunc archiepiscopum Doruvernensis ecclesise, 
ipsum sibi antistitem consecrari: qui consecratus in ipsa civitate, 
multis annis episcopatum Gevissorum, ex synodica sanctione, 
solus sedulo moderamine gessit. 


1 Non multis] Three, S. Chron. * multis] Six. Heedde succeeded 
3 Leutherium) Hlothhere, Ib. him in A.D. 676, Ib. 








Cap. v] 155 


Gentis. Anglorum. 


CAP. VIII. 


Ut Rez Cantuariorum Earconberct idola destrui praceperit ; et de filia us 
Ercongota, ei propinqua Bdilberge, sacratis Deo virginibus. 


Axxo! Dominice incarnationis sexcentesimo quadragesimo, 
Eadbald rex Cantuariorum transiens ex hac vita, [15.6491 
Earconbereto filio regni gubernacula reliquit; quae Pereonberht 
ille suscepta viginti quatuor annis et aliquot men- ^ Kent; _ 
sibus nobilissime tenuit. Hic primus regum Anglorum in toto 
regno suo idola relinqui ac destrui, simul et jejunium quadraginta 
dierum observari principali auctoritate precepit. Quee ne facile 
quopiam posset contemni, in transgressores dignas et competentes 
punitiones proposuit, Cujus filia Earcongote?, ut 


whose. 
condigna parenti soboles, magnarum fuit virgo vir- _dsughter 
tutum, serviens Domino in monasterio quod in ^ becomes 


regione Francorum constructum est ab abbatissa "bbessof Brie 
nobilissima, vocabulo Fara’, in loco qui dicitur In Brige*. Nam 
eo tempore necdum multis in regione Anglorum monasteriis 
constructis, multi de Brittania monachiee conversationis gratia, 
Francorum vel Galliarum monasteria adire solebant; sed et 
filias suas eisdem erudiendas, ac sponso celesti copulandas mitte- 
bant; maxime in Brige et in Cale’, et in Andilegum * mona- 
sterio: inter quas erat Saethryd, filia uxoris Anne regis Orien- 
talium Anglorum, cujus supra meminimus, et filia. naturalis" 
ejusdem regis /Edilberg :° que utraque cum esset peregrina, pre 


2 Anno] Jan. 22, A.D. 640. Thorn, 


P- 1769. 

2 Earcongota] Excengote, 8. V. 
See facts collected about her in 
Surius vi. 574. Mabill Ann. 
Benedd. xiii. 6, xiv. 38. 

* Fara] Or Burgundofare. See 
Mabill. Ann. Benedd. x. 49-xiv. 
325, Print a ie cf het by dont, 8 
438, prints a life of her by Jonas, a 
monk of Bobbio. 7 

* In Brige) Sylva Brigensis, now 
Brie. Here Fare built a monastery 
called Eboriacum or Faremonaste- 
rium (Faremoustier), Gall. Christ, vii 


1700; Mabill. Ann, Benedd. xi. 10. 

* Cale] Chelles, four miles from 
Paris; & m founded by Clo- 
tilde, wife of Clovis I, and restored 
and enlarged by Bathilde, write of Clo- 
vis IT, Gall. Christ. 
Ann. Benedd. iv. 53, xi uus 

*'Andiüogum) Andeley sts-Seine, 
an extinct nunnery, near Rouen, 
founded by Clotilde, wife of Clovis I. 
Gall. Christ, xi. 131. 

T naturalis] In opposition to an 
adopted child; here, no doubt, 
Anna's own, se opposed to his wits 








156 Historia Ecclesiastica. [Lrs. m. 


merito virtutum, ejusdem monasterii Brigensis est abbatissa con- 
stituta. — Cujus regis filia major Sexburg, uxor Earconbercti regis 
Cantuariorum, habuit filiam Earcongotam, de qua sumus dicturi. 
Hujus autem virginis Deo dicate, multa quidem ab incolis 
Her death. loci illius solent opera virtutum et signa miracu- 
lorum usque hodie narrari. Verum nos de transitu tantum. 
illius quo celestia regna petiit, aliquid breviter dicere sufficiat. 
Inminente ergo die sue vocationis, ccpit circuire in monasterio 
casulas infirmarum Christi famularum, earumque vel maxime, 
que vel state provecte, vel probitate erant morum insigniores : 
quarum se omniym precibus humiliter commendans, obitum 
proxime suum, quem revelatione didicerat, non celavit esse 
futurum: quam videlicet revelationem hujusmodi esse perhi- 
bebat: vidisse se albatorum catervam hominum idem monas- 
terium intrare; hosque a se interrogatos quid quererent, aut 
quid ibi vellent, respondisse quod ob hoc illo fuerint destinati, 
ut aureum illud numisma quod eo de Cantia venerat, secum 
adsumerent. Ipsa autem nocte, in cujus ultima parte, id est, 
incipiente aurora, presentis mundi tenebras transiens, supernam 
migravit ad lucem ; multi? de fratribus ejusdem monasterii, qui 
alis erant in sedibus, jam manifeste se concentus angelorum 
psallentium audisse referebant, sed et sonitum quasi plurirnse 
multitudinis monasterium ingredientis: unde mox egressi dig- 
noscere quid esset, viderunt lucem celitus emissam fuisse per- 
maximam, quee sanctam illam animam carnis vinculis absolutam, 
ad eterna patrie celestis gaudia ducebat. Addunt et alia, quse 
ipsa nocte in monasterio eodem divinitus fuerint ostensa miracula : 
sed hec nos ad alia tendentes suis narrare permittimus. Sepul- 
tum est autem corpus venerabile virginis e& sponse Christi, in 
ecclesia beati protomartyris Stephani: placuitque post diem 
tertium, ut lapis quo monumentum tegebatur, amoveretur, et 
altius ipso in loco reponeretur: quod dum fieret, tante fragrantia. 
suavitatis ab imis ebullivit, ut cunctis qui adstabant fratribus ac 
sororibus, quasi opobalsami cellaria esse viderentur aperta. 
!omulti...cdibus) Bythearrange- — * opobalsami] éroBéAcapov, Dioac. 


ments of a double monastery. Of. The juice of the balsam-tree. 
Lingard, Ang. Sax. Church, i. 214. 





Cap. 1x.] Gentis. Anglorum. 157 


Sed et matertera ejus, de qua diximus, /dilberg !, et ipsa Deo 
dilectam perpetus virginitatis gloriam in magna 
corporis continentia conservavit: quee cujus esset also abbess of 
virtutis, magis post mortem claruit. Cum enim 
esset abbatissa, ccpit facere in monasterio suo ecclesiam in 
honorem omnium apostolorum, in qua suum corpus sepeliri 
cupiebat. Sed cum opus idem ad medium ferme esset per- 
ductum, illa ne hoc perficeret, morte "prerepta est, et in ipso 
ecclesi loco ubi desiderabat, condita. Post cujus mortem 
fratribus alia magis curantibus, intermissum est hoc sdificium 
annis septem, quibus completis, statuerunt ob nimietatem 
laboris, hujus structuram ecclesie funditus relinquere; ossa 
vero abbatisse illo de loco elevata in aliam ecclesiam, que 
esset, perfecta ac dedicata transferre. Et aperientes sepulcrum. 
ejus, ita intemeratum corpus invenere, ut a corruptione con- 
eupiscentie carnalis erat inmune: et ita denuo lotum, atque 
aliis vestibus indutum, transtulerunt illud in ecclesiam beati 
Stephani martyris; cujus videlicet natalis ibi solet in magna 
gloria celebrari die nonarum Juliarum. 


CAP. IX. 


Ut in loco in quo ocoisus est rex Osuald, erebra. sanitatum miracula facta ; 
utque ibi primo jumentum cujusdam viantie, ac deinde puella paraly- 
tica sit curata. 


Reowavir autem Osuald Christisnissimus rex Nordanhym- 
brorum novem annis, adnumerato etiam illo anno, (4 5, 642) 
quem et feralis impietas regis Brettonum, et apo- King Ovwala 
stasia demens regum Anglorum detestabilem fecerat. Pew it 
Siquidem, ut supra? docuimus, unanimo omnium Maserfeld. 
consensu firmatum est, ut nomen et memoria apostaterum de 
catalogo regum Christianorum prorsus aboleri deberet, neque 
aliquis regno eorum annus adnotari. Quo completo annorum 
curriculo occisus est commisso gravi prelio, ab eadem pagana 

1 ZEdilberg] See Surius, vii. 574; and Mabillon, xiv. 37. 
? ut supra] o. 1. 


158 Historia. Ecclesiastica [Lrs. rn. 


gente paganoque rege Merciorum, a quo et predecessor ejus 
JEduini peremptus fuerat, in loco qui lingua Anglorum nun- 
cupatur Maserfelth!, anno statis sus trigesimo octavo?, die 
quinto mensis Augusti. 

Cujus quanta fides in Deum, que devotio mentis fuerit, etiam. 

Miracles Post mortem, virtutum miraculis claruit. Namque 

pcd in loco ubi pro patria dimicans a paganis inter- 

place where fectus est, tsque hodie sanitates infirmorum et 
hefsll. hominum et pecorum celebrari non desinunt. 
Unde contigit ut pulverem ipsum ubi corpus ejus in terram 
corruit, multi auferentes, et in aquam mittentes, suis per hec 
iufirmis multum commodi adferrent. Qui videlicet mos adeo 
increbuit, ut paulatim ablata exinde terra fossam ad mensuram 
stature virilis reddiderit. Nec mirandum in loco mortis illius 
infirmos sanari, qui semper dum viveret infirmis et pauperibus 
consulere, eleemosynas dare, opem ferre non cessabat. Et 
multa quidem in loco illo, vel de pulvere loci illius facta 
virtutum miracula narrantur: sed nos duo tantum que a 
majoribus audivimus, referre satis duximus. 

Non multo post interfectionem ejus exacto tempore, contigit 
ut quidam equo sedens iter juxta locum ageret illum; eujus 
equus subito lassescere, consistere, caput in terram declinare, 
spumas ex ore demittere, et, augescente dolore nimio, in terram 
eopit ruere. Desiluit eques, et stramine substrato ccpit 
exspectare horam, qua aut melioratum reciperet jumentum, 
aut relinqueret mortuum. At ipsum diu gravi dolore vexatum, 
cum diversas in partes se torqueret, repente volutando devenit 
in illud loci ubi rex memorabilis occubuit. Nec mora, quie- 


1 Maserfelth] Oswestry in Shrop- shire, which has laid claim to be the 
shire, soven miles from Shrew 


formerly, Oswaldstre; in Welsh, 
Croix Osualde. A was shewn 
called St. Oswald's; and a church 
was dedicated here to St. Oswald. 
Angl. i Dos. thie is now a ui 
i233. is now a 
church, bat’ was onoe a 
called the White Minster. L, 
Itinerary, v. 37. There is also a 
place called Maserfi 


seene of the battle, The battle is 
called Cocboy by Nennius, M. H. B. 
p. 76, and the Cambrian Annals, ib. 
p. 832. Nennius says that Penda 
‘victor fait per diabolicam artem. 
Eowa, Penda's brother, the ancestor 
of Off, was killed hero. 

? trigesimo octavo) At the age of 
thirty-seven, or in his thirty-elghth 
year, ‘Osuald had y age 
xirviü winter! S.V. 





Car. x.] Gentis Anglorum. 159 


scente dolore cessabat ab insanis membrorum motibus, et 
consueto equorum more, quasi post lassitudinem in diversum 
latus vicissim sese volvere, statimque exsurgens quasi sanum 
per omnis, virecta herbarum avidius carpere capit. 

Quo ille viso, ut vir sagacis ingenii, intellexit aliquid mire 
sanctitatis huic loco quo equus est curatus, inesse; et posito 
ibi signo, non multo post ascendit equum, atque ad hospitium 
quo proposuerat, accessit: quo dum adveniret, invenit puellam 
ibi, neptem patris-familias, longo paralysis morbo gravatam: 
et cum familiares domus illius, de acerba puelle infirmitate 
ipso presente quererentur, ccpit dicere ille de loco ubi caballus 

- Suus esset curatus. Quid multa! imponentes eam carro, dux- 
erunt ad locum, ibidemque deposuerunt. At illa posita in 
loco, obdormivit parumper; et ubi evigilavit, sanatam se ab 
illa corporis dissolutione sentiens, postulata aqua, ipsa lavit 
faciem, crines composuit, caput linteo cooperuit, et cum his 
qui se adduxerant, sana pedibus incedendo reversa est. 


CAP. X. 
Ut pulvis loci illius contra ignem valuerit. 


Eopxx tempore venit alius quidam de natione Brettonum, 
ut ferunt, iter faciens juxta ipsum locum in quo prefata erat 
pugna completa; et vidit unius loci spatium cetero campo 
viridius ac venustius: copitque sagaci animo conjicere quod 
nulla esset alia causa insolite illo in loco viriditatis, nisi quia 
ibidem sanctior cetero exercitu vir aliquis fuisset interfectus. 
Tulit itaque de pulvere terre illius secum inligans in linteo, 
cogitans quod futurum erat, quia ad medelam infirmantium 
idem pulvis proficeret; et pergens itinere suo pervenit ad 
vicum quendam vespere, intravitque in domum in qua vicani 
comantes epulabantur: et susceptus a dominis domus, resedit 
et ipse cum eis ad convivium, adpendens linteolum cum pul- 
vere quem adtulerat, in una posta parietis. Cumque diutius 
epulis atque ebrietati vacarent, accenso grandi igne in medio, 
contigit volantibus in altum scintillis, culmen domus, quod 


160 Historia. Ecclesiastica (La. rr. 


erat virgis contextum ac fono tectum, subitaneis flammis 
impleri. Quod cum repente convive terrore confusi con- 
spicerent, fugerunt foras, nil ardenti domui, jamjamque perituree 
prodesse valentes. Consumpta ergo domo flammis, posta solum- 
modo in qua pulvis ille inclusus pendebat, tuta ab ignibus et 
intacta remansit. Qua visa virtute, mirati sunt valde; et 
perquirentes subtilius, invenerunt quia de illo loco adsumptus 
erat pulvis ubi regis Osualdi sanguis fuerat effusus. Quibus 
patefactis ac diffamatis longe lateque miraculis, multi per dies 
locum frequentare illum, et sanitatum ibi gratiam capere sibi 
Buisque coeperunt. 


CAP. XI. 


Ut super reliquias ejus lux celestis tota nocte stelerit ; et ut per eas sint 

demoniaci curati. 

IwrER que nequaquam silentio pretereundum reor, quid 
virtutis ac miraculi celestis fuerit ostensum, cum ossa ejus 
inventa, atque ad ecclesiam in qua nunc servantur, translata 
sunt. Factum est autem hoc per industriam regine Mer- 
ciorum Osthryde!, que erat filia fratris ejus, id est Osuiu 
qui post illum regni apicem tenebat, ut in sequentibus dicemus. 

Est monasterium nobile in provincia Lindissi, nomine Bear- 

Oswal's — daneu?, quod eadem regina cum viro suo Aidilredo 

due, multum diligebat, venerabatur, excolebat, in quo 

Bardney. desiderabat honoranda patrui sui ossa recondere: 
eumque venisset carrum in quo eadem ossa ducebantur, incum- 
bente vespera, in monasterium prefatum, noluerunt ea qui 
erant'in monasterio libenter excipere: quia etsi sanctum eum 
noverant, tamen quia de? alia provincia ortus fuerat, et super 

1 Osthryde] Ostrithe, S. Chron.; wald's bones were brought, con- 
Osthrithe, S. V. Wife of ZEthelred, tained three hundred monks, and 
king of Mercia, who succeeded A.D. that ita abbot was called lord of 
Ha She was murdered in A.D. 697, Lindesey. It was destroyed by the 

8. Chron. Danes in A.D. 870, and rebuilt by 

7 Beardaney) Se geo 128, note 3, Gilbert de Gant in the time of 
Florence, 49, 40, ascribes William II, under the names of St. 
the foundation Ea h’shus- Peter and St. Paul, and St. Oswald 


band Aithelred. Itwas said that the the martyr. Monast. Angl. i623. 
monastery a this time, when Os. — * quía de... acceperat] Observe 





Cav. x1] Gentis. Anglorum. 161 


eos regnum acceperat, veteranis eum odiis etiam mortuum 
insequebantur. Unde factum est ut ipsa nocte reliquis adlate 
foris permanerent, tentorio tantum mejore supra carrum in 
quo inerant, extenso. Sed miraculi celestis ostensio, quam. 
reverenter ew suscipiende a cunctis fidelibus essent, patefecit. 
Nam tota ea nocte columna lucis a carro illo ad celum usque 
porrecta, omnibus pene ejusdem Lindisse provincim locis con- 
spieua stabat. Unde mane facto fratres monasterii illius, qui 
pridie abnuerant, diligenter ipsi petere copperunt, ut apud se 
eedem sancte ac Deo dilecte reliquie conderentur. Lota 
igitur ossa intulerunt in thecam, quam in hoc preparaverant, 
atque in ecclesia juxta honorem congruum posuerunt: et ut 
regia viri sancti persona memoriam haberet mternam, vexillum 
ejus super tumbam auro et purpura compositum adposuerunt, 
ipsamque aquam in qua laverunt ossa, in angulo sacrarii 
fuderunt. Ex quo tempore factum est, ut ipsa terra que 
lavacrum venerabile suscepit, ad abigendos ex obsessis corpo- 
ribus demones, gratie salutaris haberet effectum. 

Denique tempore sequente, cum prefata regina in eodem 
monasterio moraretur, venit ad sulutandam eam 


More 

abbatissa quedam venerabilis, que usque hodie miracles 
— A performed 
superest, vocabulo JEdilhild, soror virorum sanc- by Oswald’s 
sanctity. 


torum Ediluini! et Alduini, quorum prior epi- 
scopus in Lindissi provincia, secundus erat abbas in monasterio 
quod vocatur Peartaneu?, a quo non longe et illa monasterium. 
habebat. Cum ergo veniens illo loqueretur cum regina, atque 
inter alia, sermone de Osualdo exorto, diceret quod et ipsa 
lucem nocte illa supra reliquias ejus ad celum usque altam 
vidisset, adjecit regina quia de pulvere pavimenti in quo aqua 
lavacri illius effusa est, multi jam sanati essent infirmi. At illa 
petiit sibi portionem pulveris salutiferi dari; et accipiens, in- 


that the Lindisfare looked upon tho 
Northhumbrian Oswald as a foreigner 
and an usurper. Penda of Mercia 
conquered Lindesey, when he slew 
Oswald in A.D. 642; Oswio recon- 
quered it by slaying’ Penda in A.D. 
655; Wulfhere of Mercia again took 


it from Oswio in A.D. 657; and 
Eogfrith of Northumberland from 
Wulfhere shortly before A.D. 678, 
iv. 12. 
1 Aidiluind] See c. 27, and iv. 
12, 

3. Peartaneu] See p. 128, note 3. 


162 Historia Ecclesiastica [Lrs. mr. 


ligatam panno condidit in capsella, et rediit. Transacto autem 
tempore aliquanto, cum esset in suo monasterio, venit illie 
quidam hospes, qui solebat nocturnis ssepius horis repente ab 
inmundo spiritu gravissime vexari: qui eum benigne susceptus 
post cenam in lecto membra posuisset, subito a diabolo arreptus, 
elamare, dentibus frendere, spumare, et diversis motibus ccpit 
membra torquere. Cumque a nullo vel teneri vel ligari potu- 
isset, cucurrit minister, et pulsans ad ostium, nunciavit abba- 
tissee, At illa aperiens januam monasterii, exivit ipsa cum una 
sanctimonialium feminarum ad locum virorum!; et evocans 
presbyterum, rogavit secum venire ad patientem. Ubi cum 
venientes viderent multos adfuisse qui vexatum tenere et motus 
ejus insanos comprimere conati, nequaquam valebant, dicebat 
presbyter exorcismos, et queque poterat pro sedando miseri 
furore agebat. Sed nec ipse, quamvis multum laborans, proficere 
aliquid valebat. Cumque nil salutis furenti superesse videretur, 
repente venit in mentem abbatisse pulvis ille prefatus, statim- 
que jussit ire ministram, et capsellam in qua erat adducere. Et 
cum illa adferens que jussa est, intraret atrium domus, in cujus 
interioribus demoniosus torquebatur, conticuit ille subito, et 
quasi in somnum laxatus deposuit caput, membra in quietem 
omnia composuit. Conticuere omnes intentique ora tenebant, 
quem res exitum haberet solliciti exspectantes. Et post ali- 
quantum hore spatium, resedit qui vexabetur, et graviter sus- 
pirans: ‘Modo,’ inquit, * sanum sapio, recepi enim sensum animi 
mei.’ At illi sedulo sciscitabantur quomodo hoc contigisset. 
Qui ait: ‘Mox ut virgo bee cum capsella quam portabat ad- 
propinquavit atrio domus hujus, discessere omnes qui me preme- 
bent spiritus maligni, et me relicto nusquam comparuerunt." 
Tunc dedit ei abbatissa portiunculam de pulvere illo; et sic data 
oretione a presbytero illo, noctem quietissimam duxit: meque 
aliquid ex eo tempore nocturni timoris aut vexationis ab antiquo 
hoste pertulit. 


? ad locum virorum) See p. 156, note 1. 





Car. x] Gentis. Anglorum. 163 


CAP. XII. 
Ut ad tumbam ejua sit puerulus a febre curatus. 


SzovENTE dehinc tempore fuit in eodem monasterio puerulus 
quidam longo febrium incommodo graviter vexatus: qui cum 
die quodam sollicitus horam aecessionis exspectaret, ingressus 
ad eum quidam de fratribus : ‘ Vis, inquit, ‘ mi nate, doceam te 
quomodo cureris ab hujus molestia languoris? Surge, ingredere 
ecclesiam, et accedens ad sepulcrum Osualdi, ibi reside, et quietus 
manens adhere tumbe. Vide ne exeas inde, nec de loco move- 
aris, donec hora recessionis febrium transierit. "Tunc ipse in- 
trabo, et educam te inde. Fecit ut ille suaserat, sedentemque 
ad tumbam sancti, infirmitas tangere nequaquam presumpsit ; 
quin in tantum timens aufugit, ut nec secunda die, nec tertia, 
neque umquam exinde eum auderet contingere. Quod ita esse 
gestum qui referebat mihi frater inde adveniens adjecit, quod eo 
adhuc tempore quo mecum loquebatur, superesset in eodem 
monasterio jam juvenis ille, in quo tune puero factum erat hoc 
miraculum sanitatis. Nec mirandum preces regis illius jam cum 
Domino regnantis multum valere apud eum qui temporalis 
Tegni quondam gubernacula tenens, magis pro sterno regno 
semper laborare ae deprecari solebat. 

Denique ferunt quia a tempore matutine laudis sepius ad diem 
usque in orationibus perstiterit, atque ob cerebrum morem orandi, 
sive gratias agendi Domino semper ubicumque sedens, supinas 
super genua sua manus habere solitus sit. Vulgatum est autem, 
et in consuetudinem proverbii versum, quod etiam inter verba 
orationis vitam finierit. Nam cum armis et hostibus circum- 
septüs, jamjamque videret se esse perimendum, oravit pro ani- 
mabus exercitus sui. Unde dicunt in proverbio: ‘Deus miserere 
animabus, dixit Osuald cadens in terram." 

Ossa igitur illius translata et condita sunt in monasterio quo 
diximus: porro caput et manus cum brachiis & Oswald's head 
corpore przcisas, jussit rex qui occiderat, in sti- jandmnde, 
Pitibus suspendi. Quo post annum veniens cum Lindisfarne, 

? quo dizimus] Bardney. See last chapter. 
M2 


164 Historia Ecclesiastica 7 [Lrs. m. 


exercitu successor regni ejus Osuiu, abstulit, ea, et caput quidem 
in coemeterio Lindisfarnensis ecclesi : in regia vero civitate! 
manus cum brachiis condidit, t 


CAP. XIII. 
Ut in Hibernia sit quidam per reliquias ejus a mortis artículo revocatus, 


Nzc solum inclyti fama viri Brittanie fines lustravit uni- 
Miracles in Versos, sed etiam trans oceanum longe radios saluti- 
Fri — feree lucis spargens, Germanie simul et Hibernis 
partes attigit. Denique reverentissimus antistes Acca? solet 
referre, quia cum Romam vadens, apud sanctissimum Fresonum 
gentis archiepiscopum Vilbrordum* cum suo antistite Vilfrido 
moraretur, crebro eum audierit, de mirandis que ad reliquias 
ejusdem reverentissimi regis in illa provincia gesta fuerint, 
narrare. 
Sed et in Hibernia cum presbyter adhuc peregrinam pro 
seterna patria duceret vitam, rumorem sanctitatis 
andlrlnd |. 
done by illius in ea quoque insula longe lateque jam percre- 

St-Oswald. iuis ferebat: e quibus unum quod inter alia 
retulit miraculum, presenti nostre Historie inserendum cre- 
didimus. 

* Tempore,’ inquit, * mortalitatis que Brittaniam Hiberniamque 
lato strage vastavit, percussus est ejusdem clade pestis inter alios 
scholasticus quidam de gente Scottorum, doctus quidem vir 
studio literarum ; sed erga curam perpetus sue salvationis nihil 
omnino studii et industrie gerens: qui cum se morti proximum 
videret, timere ccpit et payere, ne mox mortuus, ob merita 
scelerum ad inferni claustra raperetur: clamavitque me, cum 
essem in vicino positus, et inter egra tremens suspiria, flebili 
voce talia mecum querebatur : “ Vides," inquit, “ quia jamjamque 
crescente corporis molestia ad articulum subeunde mortis com- 
pellor : nec dubito me post mortem corporis statim ad perpetuam 
anime mortem rapiendum, ac infernalibus subdendum esse tor- 
mentis: qui tempore non pauco inter studia divine lectionis, 


» regia vero civitate] Bamborough. ^ * Acca] See v. 20, and note. 
Beo p. 151, note 1. * Vilbrordum] Seo v. 10, and note. 


Car. xiv.]* Gentis. Anglorum. 165 


vitiorum potius implicamentis quam divinis solebam serviré 
mandatis. Inest autem animo, si mihi pietas superna aliqua 
vivendi spatia donaverit, vitiosos mores corrigere, atque ad im- 
perium divine voluntatis totam ex integro mentem vitamque 
transferre. "Verum novi non hoc esse meriti mei, ut inducias 
vivendi vel accipiam vel me accepturum esse confidam, nisi forte 
misero mihi et indigno venia, per auxilium eorum qui illi fide- 
"iter servierunt, propitiari dignatus fuerit. Audivimus autem 
et fama celeberrima, quia fuerit in gente vestra rex mirande 
sanctitatis, vocabulo Osuald, cujus excellentia fidei et, virtutis, 
etiam post mortem, virtutum frequentium operatione claruerit : 
precorque, si aliquid reliquiarum illius penes te habes, adferas 
mihi, si forte mihi Dominus per ejus meritum misereri voluerit." 
At ego respondi: ' Habeo quidem de ligno, in quo caput ejus 
occisi a paganis infixum est; et, si firmo corde credideris, potest 
divina pietas per tanti meritum viri, et hujus vite spatia longiora 
concedere, et ingressu te vit; perennis dignum reddere" Nec 
moratus ille, integram se in hoc habere fidem respondebat. 

*Tunc benedixi aquam, et astulam roboris prefati inmittens 
obtuli gro potandum. Nec mora, melius habere capit, et con- 
valescens ab infirmitate, multo deinceps tempore vixit: totoque 
ad Deum corde et opere conversus, omnibus ubicumque perve- 
niebat, clementiam pii Conditoris, et fidelis ejus famuli gloriam 
preedicabat.’ 


CAP. XIV. 


Ut defuncto Paulino, Ithamar pro eo Hrofensis ecclesia presulatum sus- 
ceperit ; et de humilitate mirabili regis Osuini, qui ab Osuiu crudeli cede 
peremptus est. 

TRANSLATO ergo ad celestia regna Osualdo, suscepit regni 
terrestris sedem pro eo frater ejus Osuiu, juvenis ouis suc- 
triginta circiter" annorum, et per annos viginti octo coeds a0 king 
laboriosissime tenuit, Impugnatus videlicet et ab humbrians, 
ea que fratrem ejus occiderat pagana gente Mer- 4. 64 
- 3 triginta circiter] He was in his in A.D. 613, and was now in his 
ffeighth year when he died in thirtieth year. 

A.D. 670, iv. 5; 80 that he was born 7 


166 Historia Ecclesiastica Do[aem 


ciorum, et a filio quoque suo Alchfrido, necnon et a fratruo, id 
est, fratris sui qui ante eum regnavit filio Oidilualdo '. 

Cujus anno secundo *, hoc est, ab incarnatione Dominica anno 

4,64. PeXcentesimo quadragesimo quarto, reverentissimus 

Ns M pater Paulinus quondam quidem Eburacensis, sed 
immor tunc Hrofensis episcopus civitatis, transivit ad Do- 

Rochester, minum sexto iduum Octobrium* die: qui decem et 
novem annos, menses duos, dies viginti unum episcopatum tenuit ; 
sepultusque est in secretario beati apostoli Andrew, quod * rex 

whois mo. Ailberct a fundamentis in eadem Hrofi civitate 

ceeded by construxit. In cujus locum Honorius archiepi- 

Ibumsr  Qoopus ordinavit Ithamar, oriundum quidem de 
gente Cantuariorum, sed vite et eruditione antecessoribus suis 
sequandum., 

Habuit autem Osuiu primis regni sui temporibus consortem 
regis dignitatis, vocabulo Osuini*, de stirpe regis /Eduini, hoc 
est, filium Osrici, de quo supra * retulimus, virum eximise pietatis 
et religionis: qui provincie Derorum in maxima omnium rerum 
affluentia, et ipse amabilis omnibus preefuit’, Sed nec cum eo 
ille qui ceteram Transhumbrang gentis partem ab aquilone, id 
est, Berniciorum provinciam regebat, habere pacem potuit; quin 
potius ingravescentibus causis dissensionum miserrima hunc 
cmde peremit. Siquidem congregato contra invicem exercitu, 
eum videret se Osuini cum illo qui plures habebat, auxiliarios 
non posse bello confligere, ratus est utilius tunc demissa inten- 
tione bellandi, servare se ad tempora meliora.  Remisit ergo 
exercitum quem congregaverat, ac singulos domum redire pre- 
cepit, a loco qui vocatur Vilfaresdun *, id est, Mons Vilfari, et 

1 Oidil ‘ 

Nae tend, ew cy tk 

* secundo] Strictly, the third: for becoming king of Deira is given 
Oswio's third year began Aug. 5, by the Saxon Chronicle as AD. 
A.D. 644, and lasted till the same 644. . 
day of 4.0. 645. . Vüfaresdum] — * Willferesdun, 

sexto iduum Octobrium] Oct.10. S. Chron. Not certainly identified. 
See his consecration, and its date, The MS. Durham Chronicle reads 
p. 109. Wolfrethdon, which is equally un- 
* quod . . . conatruzit] See p.95. known. &, Potrie conjectures it to 


5 Omuini]  Oswine was called be Gathely Moor. 
* Clito? 





Car. xiv] Gentis. Anglorum. 167 


esta vico Cataractone decem ferme millibus passuum contra solsti- 
tialem occasum secretus: divertitque ipse cum UN0 oui mur- 
tantum milite sibi fidelissimo, nomine Tondheri, ce- mE 
landus in domo comitis Hunualdi, quem etiam ipsum Deira, 
Sibi amicissimum autumabat. Sed,heu,proh dolor! 42-55 
longe aliter erat: nam ab eodem comite proditum eum Osuiu, 
cum prefato ipsius milite per prefectum suum Ediluinum de- 
*estanda omnibus morte interfecit. Quod factum est die decima 
tertia kalendarum Septembrium, anno regni ejus nono', in loco 
qui dicitur Ingetlingum?; ubi postmodum castigandi hujus 
facinoris gratia, monasterium constructum est: in quo pro 
utriusque regis, et occisi videlicet, et ejus qui occidere jussit, 
animse redemptione cotidie Domino preces offerri deberent. 

Erat autem rex Osuini et aspectu venustus, et statura sub- 
limis, et affatu jucundus, et moribus civilis, et manu of 
omnibus, id est, nobilibus simul atque ignobilibus — King 
largus: unde contigit ut ob regiam ejus et animi, mE 
et vultus, et meritorum dignitatem ab omnibus diligeretur, et 
undique ad ejus ministerium de cunctis prope provinciis viri 
etiam nobilissimi concurrerent. Cujus inter ceteras virtutis 
et modestim, et, ut ita dicam, specialis benedictionis glorias, 
etiam maxima fuisse fertur humilitas, ut uno probare sat erit 
exemplo. 

Donaverat equum optimum antistiti Aidano, in quo ille 
quamvis ambulare solitus, vel amnium fluenta transire, vel si 
alia quelibet necessitas insisteret, viam peragere posset: cui 
cum parvo interjecto tempore pauper quidam occurreret ele- 
emosynam petens, desiliens ille precepit, equum, ita ut erat 
stratus regaliter, pauperi dari: erat enim multum misericors, 
et cultor pauperum, ac velut pater miserorum. Hoc cum 


2 nono) The ninth year of Oswio's d: l, was built by Oswine's re- 


lation Eanfled, Oswid's wife, and 





reign would strictly be A.D. 650; but 

considering that Beda has just made 

A.D. 644 Oswio's second year, it must 

be A.D. 651. To this year Aidan's 
is assigned by Tigernaoh. 

? Ingetlingum] Gilling, near Rich- 

mond. The monastery, now quite 


Trumhero was made tho frst abbot 

. 190. Oswine was buried at 
Toouth, but the pies had Boon 
forgotten, till Earl Tostig, and 
ZEgelwin, bishop of Durham, found 
his bones in A.D. 1065. B. 


168 Historia Ecclesiastica [Lrs. or. 


regi esset relatum, dicebat episcopo, cum forte ingressuri essent. 
ad prandium: ‘ Quid voluisti, domine antistes, equum regium, 
quem te conveniebat proprium habere, pauperi dare? Nunquid 
non habuimus equos viliores plurimos, vel alias species que ad 
pauperum dona sufficerent, quamvis illum eis equum non dares, 
quem tibi specialiter possidendum elegit! Cui statim episcopus : 
“Quid loqueris inquit, ‘rex? Numquid tibi carior est ille 
filius eque, quam ille filius Dei?’ Quibus dictis intrabant 
ad prandendum. Et episcopus quidem residebat in suo loco. 
Porro rex, venerat enim de venatu, coit consistens ad focum 
calefieri cum ministris: et repente inter calefaciendum recor- 
dans verbum quod dixerat illi antistes, discinxit se gladio 
suo, et dedit illum ministro, festinusque accedens ante pedes 
episcopi conruit, postulans ut sibi placatus esset, *Quia nun- 
quam, inquit, ‘deinceps aliquid loquar de hoc, aut judicabo 
quid vel quantum de pecunia nostra filiis Dei tribuas;' quod 
videns episcopus, multum pertimuit, ac statim exsurgens levavit 
eum, promittens se multum illi esse placatum, dummodo ille 
; residens ad epulas tristitiam deponeret. Dumque rex, jubente 
ac postulante episcopo, letitiam reciperet, coit e contra 
episcopus tristis usque ad lacrymarum profusionem effici. 
Quem dum presbyter suus lingua sua patria, quam rex et 
domestici ejus non noverant, quare lacrymaretur interrogasset : 
‘Scio,’ inquit, ‘quia non multo tempore victurus est rex: nun- 
quam enim ante hec vidi humilem regem. Unde animadverto 
illum citius ex hac vita rapiendum : non enim digna est hee 
gens talem habere rectorem. Nec multo post, dira antistitis 
presagia tristi regis funere, de quo supra diximus, impleta 
sunt. 
Sed et ipse antistes Aidan non plus quam duodecimo post 
Deathof  Occisionem regis quem amabat die, id est, pridie 
ae” kalendarum Septembrium , de seculo ablatus, per- 
4.65.  petua laborum suorum a Domino preemia recepit. 


1 pridie kalendarum Septembrium] berht was first induced to become 
August 31, A.D. 651. It was by a a monk. Beda’s Vita S. Cudbercti, 
vision of Aidan’s death that Cuth- c. 4. 








Car. xv. Gentis Anglorum. 169 


CAP. XV. 


Ut episcopus Aidan nautis et tempestatem futuram pradizerit, et oleum 
sanctum quo hanc sedarent, dederit. 


Qui cujus meriti fuerit, etiam miraculorum signis internus 
arbiter? edocuit, e quibus tria memorie causa Miracles 
ponere satis sit. Presbyter quidam nomine Utta?, wrought by 
multe gravitatis ac veritatis vir, et ob id omnibus, E 
etiam ipsis principibus seculi honorabilis, cum mitteretur Can- 
tiam ob adducendam inde conjugem regi Osuio, filiam videlicet 
ZEduini regis Eanfledam *, que occiso patre illuc fuerat adducta : 
qui terrestri quidem itinere illo venire, sed navigio cum virgine 
redire disponebat, accessit ad episcopum Aidanum, obsecrans 
eum, pro se suisque qui tantum iter erant adgressuri, Domino 
supplicare. Qui benedicens illos, ac Domino commendans, 
dedit etiam oleum sanctificatum: ‘Scio, inquiens, ‘quia 
ubi navem ascenderitis, tempestas vobis et ventus contra- 
rius superveniet: sed tu memento ut hoc oleum quod tibi 
do, mittas in mare; et statim quiescentibus ventis, serenitas 
maris vos lta prosequetur, ac cupito itinere domum remittet.’ 
Quse cuncta ut predixerat antistes, ex ordine completa eunt: 
et quidem inprimis furentibus undis pelagi, tentabant naute 
anchoris in mare missis navem retinere, neque hoc agentes, 
aliquid proficiebant: cumque verrentibus undique et implere 
incipientibus navem fluctibus, mortem sibi omnes imminere, 
jamjamque adesse viderent, tandem presbyter reminiscens verba 
antistitis, adsumpta ampulla misit de oleo in pontum, et statim, 
ut predictum erat, suo quievit a fervore. Sicque factum est, 
ut vir Dei et per prophetie spiritum tempestatem preedixerit 
futuram, et per virtutem ejusdem spiritus, hanc exortam, quam- 
vis corporaliter absens, sopiverit. Cujus ordinem miraculi non 
quilibet dubius relator, sed fidelissimus mibi nostre ecclesia 
presbyter, Cynimund vocabulo, narravit, qui se boc ab ipso 


1 (merus arbiter] ‘The internal — ? Utta) Cf. p. 181. 
judge, Almighty God.’ 8. V. » Eanfedam] Of. pp. 108, 137. 





170 Historia Ecclesiastica [Is m. 


Utta presbytero, in quo et per quem completum est, audisse 
perhibebat. 


CAP. XVI. 
Ut idem admotum ab hostibus urbi regia ignem orando amovertt. 


Arup ejusdem patris memorabile miraculum ferunt multi 
qui nosse potuerunt. Nam tempore episcopatus ejus, hostilis 
Merciorum exercitus, Penda duce, Nordanhymbrorum regiones 
impia clade longe lateque devastans, pervenit ad urbem usque 
regiam, que ex Bebbe quondam reginse vocabulo cognominatur, 
eamque quia neque armis, neque obsidione capere poterat, 
flammis absumere conatus est: discissisque viculis quos in 
vicinia urbis invenit, advexit illo plurimam congeriem trabium, 
tignorum, parietum virgeorum, et tecti fenei, et his urbem in 
magna altitudine circumdedit, a parte que terre est contigua: 
et dum ventum opportunum cerneret, inlato igne comburere 
urbem nisus est. Quo tempore reverentissimus antistes Aidan 
in insula Ferne!, que duobus ferme millibus passuum ab urbe 
procul abest, morabatur. lllo enim ssepius secrete orationis 
et silentii causa secedere consuerat. Denique usque hodie 
locum sedis illius solitarie in eadem insula solent ostendere. 
Qui cum ventis ferentibus globos ignis ac fumum supra muros 
"urbis exaltari conspiceret, fertur elevatis ad cselum oculis 
manibusque, cum lacrymis dixisse: ‘Vide, Domine, quanta 
mala facit Penda' Quo dicto, stetim mutati ab urbe venti, 
in eos qui accenderant, flammarum incendia retorserunt, ita 
ut aliquot lesi, omnes territi, impugnare ultra urbem cessarent 
quam divinitus juvari cognoverant. 


1 Farne] Farne or Fern Island, which is off Bamborough, at the distance 
of two miles, See iv. 27. 








Car. xvi] Gentis. Anglorum. 171 


CAP. XVII. 


Ut apposta ecclesie eui idem aocumbens obierat, ardente cetera, domo, 
flammis absumi nequiverit ; et dei nterna vita ejus. 


Huwc cum dies mortis egredi e corpore cogeret, completis 
annis episcopatus sui sexdecim, erat in villa regia, non longe 
ab urbe de qua prefati sumus, In hac enim habens ecclesiam. 
et cubiculum, sepius ibidem diverti ac manere, atque inde ad 
predicandum circumquaque exire consueverat: quod ipsum et 
in aliis villis regis facere solebat, utpote nil proprim posses- 
sionis, excepta ecclesia sua et adjacentibus agellis habens. 
"Tetenderunt ergo ei egrotanti tentorium ad occidentalem ec- 
clesim partem, ita ut ipsum tentorium parieti hereret ecclesim. 
Unde factum est, ut adclinis destin que extrinsecus ecclesia 
pro munimine erat adposita, spiritum vite exhalaret ultimum. 
Obiit autem septimo’ decimo episcopatus sui anno, pridie 
kalendarum Septembrium. Cujus corpus mox inde trans- 
istum ad insulam Lindisfarnensium, atque in pui sian 
cemeterio fratrum sepultum est. At interjecto buried at 
tempore aliquanto, cum fabricata esset ibi basiljoa masons: 
major, atque in honorem beatissimi apostolorum principis dedi- 
cata, illo ossa ejus translata, atque ad dexteram altaris juxta 
venerationem tanto pontifice dignam condita sunt. 

Successit vero ei in episcopatum Finan, et ipse illo ab Hii 
Siottorum insula ac monasterio destinatus, ac tem- succeeded 
pore non pauco in episcopatu permansit, Contigit >¥ Finan. 
autem post aliquot annos, ut Penda Merciorum rex cum hostili 
exercitu hec in loca perveniens, cum cuncta que poterat ferro 
flammaque perderet, vicus quoque ille in quo antistes obiit una 
‘cum ecclesia memorata flammis absumeretur. Sed mirum in 


2 septimo . ..anno] From this it 635, if his consecration took place 
appears that, as Aug. 31, A.D. 651, before August, or in A.D. 634, if after 
was in Aidan's seventeenth year, August. But it seems to be fixed 
Aug. 31, AD. 635, must have to Av. 634 by the ‘tricosimus’ of 
in his fret. Consequently, he may o. 26. 
either have been consecrated in A.D. 


172 Historia Ecclesiastica (Tae. nr. 


modum sola illa destina! cui incumbens obiit, ab ignibus 
circum ‘cuncta vorantibus, absumi non potuit. Quo clare- 
scente miraculo, mox ibidem ecclesia restaurata, et hec eadem 
destina in munimentum est parietis, ut ante fuerat, forinsecus 
adposita. Rursumque peracto tempore aliquanto, evenit per 
culpam incurie, vicum eundem, et ipsam pariter ecclesiam 
ignibus consumi. Sed ne tuno quidem eandem tangere flamma 
destinam valebat: et cum magno utique miraculo ipsa ejus 
foramina ingrediens, quibus edificio erat adfixa, perederet, 
ipsam tamen ledere nullatenus sinebatur. Unde tertio edificata 
ibi ecclesia, destinam illam non ut antea deforis in fulcimentum 
domus adposuerunt; sed intro ipsam ecclesiam in memoriam 
miraculi posuerunt, ubi intrantes genu flectere, ac miseri- 
cordis celesti supplicare deberent. Constatque multos ex eo 
tempore gratiam sanitatis in eodem loco consecutos: quin 
etiam astulis ex ipsa destina excisis et in aquam missis, plures 
sibi suisque languorum remedia conquisiere. 
Scripsi autem hsc de persona et operibus viri prefati; 
C nequaquam in eo laudans vel eligens hoc, quod 
efBishop de observatione paschm minus perfecte sapiebat : 
A immo hoc multum detestans, sicut in libro quem 
de Temporibus composui, manifestissime probavi, sed quasi 
verax historicus, simpliciter ea que de illo sive per illum sunt 
gesta, describens, ea que laude sunt digna in ejus actibus 
laudans, atque ad utilitatem legentium memorize commendans : 
studium videlicet pacis et caritatis, continentim et humilitatis ; 
animum ire et avaritie victorem, superbis simul et vane glorise 
contemptorem ; industriam faciendi simul et docendi mandata 
celestia, sollertiam lectionis et vigiliarum, auctoritatem sacerdote 
dignam, redarguendi superbos ac potentes, pariter et infirmos 
consolandi, ac pauperes recreandi vel defendendi clementiam. 
Qui, ut breviter multa comprehendam, quantum ab eis qui 
illum novere didicimus, nil ex omnibus que in evangelicis, vel 
apostolicis sive propheticis literis facienda cognoverat, prwter- 
? destina] Used by Vitruvius De v., says that in Vitruvian architec- 
Architectura, v.12, tomean & clamp ture a ‘destina’ was an upright 
to bind together subaqueous timber. pillar, in Gothic a flying buttress. 
Henschen, quoted by Du Cange in 


Car. xv.] ^ Gentis. Anglórum. ” 173 


mittere, sed cuncta pro suis viribus operibus explere curabat. 
Hee in preefato antistite multum complector et amo, quia nimi- 
rum hzc Deo placuisse non ambigo. Quod autem pascha non 
suo tempore observabat, vel canonicum ejus tempus ignorans, 
vel sue gentis auctoritate ne agnitum sequeretur devictus, non 
adprobo, neclaudo. In quo tamen hoc adprobo, quia in cele- 
bratione sui paschse non aliud corde tenebat, venerabatur, et 
predicabat, quam quod nos, id est, redemptionem generis 
humani per passionem, resurrectionem, ascensionem in celos 
mediatoris Dei et hominum Hominis Jesu Christi. Unde et 
hanc non, ut quidam! falso opinantur, quarta decima luna in 
qualibet feria cum Judmis, sed die dominica semper agebat, 
a luna quarta decima usque ad vicesimam ; propter fidem vide- 
lice& Dominice resurrectionis quam una sabbati factam, prop- 
terque spem nostre resurrectionis quam eadem una sabbeti 
que nunc Dominica dies dicitur veraciter futurum cum sancta 
ecclesia credebat. 


CAP. XVIII. 
De vita vel morte religiosi regis Sigbercti. 


His temporibus regno Orientalium Anglorum, post Earp- 
ualdum Redualdi successorem, Sigberct frater ejus? Sigeberht 
prefuit, homo bonus ac religiosus: qui dudum in Gallia, dum 
inimicitias Redualdi fugiens exularet, lavacrum baptismi per- 
cepit, et patriam reversus, ubi regno potitus est, mox ea que 
in Galliis bene disposita vidit imitari cupiens, instituit scholam * 
in qua pueri literis erudirentur: juvante se episcopo Felice 
quem de Cantia acceperat, eisque predagogos ac magistros juxta 
morem Cantuariorum * prebente. 


? ut quidam) Cf. p. 148. upthe education of th¢people, There 
Frater ejus er on the were thus three educational centres 
er’s side, Lapp. Tables. in Gaul, the cathedrals, the monae- 


? scholam] This has actually been  teries, and the royal schools. S. 
claimed as the origin of the univer- — * juzta morem Cantuariorum] No- 
sity of Cambridge. Gaulwas always thing is more probable than that 
famous for its schools; and even Augustinus himself should have 
phe overrun by the barbarians the founded schools iu Kent; perhaps 
bishops first kept up the old institu- in imitation of Gregorius’ school a£ 
tions, and then the Frank kings took Rome. 


174 Historia Heclesiastioa [Lis m. 


Tantumque rex ille celestis regni amator factus est, ut ad 
mies ultimum relictis regni negotiis, et cognato suo 
Ecgrice commendatis, qui et antea partem ejusdem 
regni tenebat, intraret monasterium! quod sibi 
fecerat, atque accepta tonsura pro eterno magis regno militare 
curaret. Quod dum multo tempore faceret, contigit gentem 
Merciorum duce rege Penda adversus Orientales Anglos in 
bellum procedere, qui dum se inferiores in bello hostibus eon- 
spicerent, rogaverunt Sigberctum ad confirmandum militem 
aredtsin by CCU venire in prelium. Illo nolente ac contra- 
Ponda king dicente, invitum monasterio eruentes duxerunt in 
of Merci, certamen, sperantes minus animos militum trepidare, 
minus presente duce quondem strenuissimo et eximio posse 
fugam meditari. Sed ipse professionis sue non immemor, dum 
optimo esset, vallatus exercitu, nonnisi virgam tantum babere 
in manu voluit: occisusque est una cum rege Ecgrice, et cunetus 
eorum, insistentibus paganis, ceesus sive dispersus exereitus. 
Successor? autem regni eorum factus est Anna, filius Eni, 
andere de regio genere?, vir optimus, atque optime genitor 
fuxtede sobolis, de quibus in sequentibus suo tempore di- 
L4». 635]. cendum est: qui ef ipse postea ab eodem pagano 
Merciorum duce, a quo et predecessor ejus, occisus est. 


Rast nga, 


OAP. XIX. 

Ut Furseus apud. Orientales Anglos monasterium fecerit ; ei de visionsbus 
vel sanctitate ejus, cui etiam caro post mortem. incorrupta testimonium 
perhibuerit. 

‘Verum dum adhuc Sigberct regni infulas teneret; supervenit 
n de Hibernia vir sanctus, nomine Furseus*, verbo 
comes to et actibus clarus, sed egregiis insignis virtutibus, 
Rast ‘cupiens pro Domino, ubicumque sibi opportunum. 


1 monasterium] Thomas of Ely, a whence the date of bis secession 
writer of the twelfth century, says is usually given a A.D. 635. 
that this monastery wasatBetryches- ^ ? de regio genere] Florence of 
wate now BurySt.Edmund's Angl Worcester Redwald's 
1. 595. brother, M. H. B. p. 628. 
uccessor] Thomas of Ely says Fuscus] Bee . Life of Far 
mar he reigned nineteen years: seus, printed in Surius, i. 381, from 





Car. xix.] Gentis. Anglorum. 
inveniret, peregrinam ducere vitam. Qui cum ad provinciam 
Orientalium pervenisset Anglorum, susceptus est honorifice a 
rege prefato: et solitum sibi opus evangelizandi exsequens, 
multos et exemplo virtutis et incitamento sermonis, vel incre- 
dulos ad Christum convertit, vel jam credentes amplius in fide 
aique amore Christi confirmavit. 

Ubi quadam infirmitate corporis arreptus, angelica meruit 
visione perfrui, in qua admonitus est cospto verbi ministerio 
sedulus insistere, vigiliisque consuetis orationibus indefessus 
incumbere; eo quod certus sibi exitus, sed incerta ejusdem 
exitus esset hora futura, dicente Domino : * Vigilate itaque, quia 
mescitis diem neque horam. Qua visione confirmatus, curavit 
locum monasterii, quem a prefato rege Sigbercto oa punas 
acceperat, velocissime construere, ac regularibus in- two monas- 
stituere disciplinis. Erat autem monasterium si]. "^ "heme 
vanum, et maris vicinitate amcnurm, constructum in castro 
quodam, quod lingua Anglorum Cnobheresburg!, id est, urbs 
Cnobheri vocatur; quod deinde rex provincim illius Anna, ac 
mobiles quique augustioribus sdificiis ac donariis adornarunt. 
rat autem vir iste de nobilissimo genere Scottorum, sed longe 
animo quam carne nobilior. Ab ipso tempore pueritie sus 
curam non modicam lectionibus sacris simul et monasticis exhi- 
bebat disciplinis, et, quod maxime sanctos decet, cuncta que 
agenda didicerat, sollieitus agere curabat. 

Quid multa? Procedente tempore et ipse sibi monasterium. 
im quo liberius celestibus studiis vacaret, con- His visions. 
struxit: ubi correptus infirmitate, sicut libellus de vits ejus 
conscriptus sufficienter edocet, raptus est e corpore: eta vespera 
usque ad galli cantum corpore exutus, angelicorum agminum 


175 


which Beda is sald to have copied; 

and » Life by Jonas of Bobbio, in ib. 
Mabillon’s Acta Sanctorum Ordinis 
"Benedictini, ii. 299. Furseus came 
to England about 4.D. 633, returned 
to France about A.D. 648, and died 
in A.D. 650, st Mazitres in Poitou, 
‘He founded two monasteries, one at 
Peronue, Mabillon, xiv. 2, where he 
was buried, Gall. Christ. ix. 1035, 


god ono at Latinizoum, or Lexigny, 


à adieu Supposed to be 
the same with the Roman 
nonum, on the Garfensis, pained 
posted! the 'equites ‘Stablesiani 
about A.D. 400, M. H. B. p. xxiv. 
Now Burghcastle, where there are 
still considerable remains of a Ro- 
man fortress, Camden, ii, 157. 


176 Historia. Ecclesiastica. (Ls. m. 


et aspectus intueri, et laudes beatas meruit audire. Referre 
autem erat solitus, quod aperte eos inter alia resonare audiret: 
‘Ibunt sancti de virtute in virtutem. Et iterum; * Videbitur 
Deus deorum in Sion.’ Qui reductus in corpore, et die tertia 
Tursum eductus, vidit non solum majora beatorum gaudia, sed 
et maxima malignorum spirituum certemina, qui crebris accusa- 
tionibus improbi, iter illi celeste intercludere contendebant; 
nec tamen protegentibus eum angelis quicquam proficiebant : 
de quibus omnibus si quis plenius scire vult, id est, quanta 
fraudis sollertia demones et actus ejus et verba superflua, et 
ipsas etiam cogitationes, quasi in libro descriptas, replicaverint ; 
que ab angelis sanctis, que a viris justis sibi inter angelos 
apparentibus leta vel tristia cognoverit, legat ipsum, de quo 
dixi, libellum vite ejus, et multum ex illo, ut reor, profectus 
spiritalis accipiet. 

In quibus tamen unum est!, quod et nos in hac Historia 
ponere multis commodum duximus. Cum ergo in altum esset 
elatus, jussus est ab angelis qui eum ducebant respicere in 
mundum. At ille oculos in inferiora deflectens, vidit quasi 
vallem tenebrosam subtus se in imo positam. — Vidit et quatuor 
ignes in aere, non multo ab invicem spatio distantes. Et in- 
terrogans angelos, qui essent hi ignes, audivit hos esse ignes 
qui mundum succendentes essent consumpturi, Unum mendacii, 
eum hoc quod in baptismo abrenunciare nos Satan; et omnibus 
operibus ejus promisimus, minime implemus: alterum cupidi- 
tatis, cum mundi divitias amori celestium preponimus : tertium 
dissensionis, cum animos proximorum, etiam in supervacuis 
rebus offendere non formidamus: quartum impietatis, cum in- 
firmiores spoliare, et eis fraudem facere pro nihilo ducimus. 
Crescentes vero paulatim ignes usque ad invicem sese exten- 
derunt, atque in inmensam adunati sunt flammam. Cumque 
adpropinquassent, pertimescens ille dicit angelo: ‘Domine, ecce 
ignis mihi adpropinquat.’ At ille: ‘Quod non incendisti, 
inquit, ‘non ardebit in te: nam etsi terribilis iste ac grandis 
esse rogus videtur, tamen juxta merita operum singulos exa- 


? vnum est] Tigernach, ad a. 627, has an entry, * Visio Forsei ostensa est; 


Car. xix.] Gentis Anglorum. 177 


minat; quia uniuscujusque cupiditas in hoc igne ardebit, Sicut 
enim quis ardet in corpore per inlicitam voluptatem, ita solutus 
corpore ardebit per debitam ponam. Tunc vidit unum de 
tribus angelis, qui sibi in tota utraque visione ductores adfuerunt, 
prescedentem ignes flamme dividere, et duos ab utroque latere 
circumvolantes, ab ignium se periculo defendere. Vidit autem 
et deemones per ignem volantes, incendia bellorum contra justos 
struere. fequuntur adversus ipsum accusationes malignorum, 
defensiones spirituum bonorum, copiosior celestium agminum 
visio; sed et virorum de sua natione sanctorum, quos olim sacer- 
doti gradu non ignobiliter potitos, fama jam vulgante, compe- 
" rerat; & quibus non pauca, que vel ipsi, vel omnibus qui 
audire vellent, multum salubria essent, audivit. Qui cum verba 
finissent, et cum angelicis spiritibus ipsi quoque ad czelos redi- 
rent, remanserunt cum beato Furseo tres angeli, de quibus 
diximus, qui eum ad corpus referrent. Cumque prefato igni 
maximo adpropiarent, divisit quidem angelus, sicut prius, ignem 
flamms. Sed vir Dei ubi ad patefactam usque inter flammas 
januam pervenit, arripientes inmundi spiritus unum de eis, 
quos in ignibus torrebant, jactaverunt in eum, et contingentes 
humerum maxillamque ejus incenderunt: cognovitque hominem, 
et quia vestimentum ejus morientis acceperit, ad memoriam 
reduxit. Quem angelus sanctus statim adprehendens, in ignem 
rejecit. Dicebatque hostis malignus: * Nolite repellere quem 
ante suscepistis: nam sicut bona ejus peccatoris suscepistis, ita 
et de pcenis ejus participes esse debetis! Contradicens angelus: 
* Non, inquit, *propter avaritiam, sed propter salvandam ejus 
animam suscepit:' cessavitque ignis. Et conversus ad eum 
angelus: ‘Quod incendisti,’ inquit, ‘hoc arsit in te. Si enim 
hujus viri in peccatis suis mortui pecuniam non accepisses, nec 
pena ejus in te arderet Et plura locutus, quid erga salutem 
eorum qui ad mortem poniterent, esset agendum, salubri sermone 
docuit. Qui postmodum in corpore restitutus, omni vite suse 
tempore signum incendii quod in anima pertulit, visibile cunctis 
in humero maxillaque portavit: mirumque in modum quod 
anima in occulto passa sit, caro palam premonstrabat. Curabat 
autem semper, sicut et antea facere consuerat, omnibus opus 
N 


178 Historia Ecclesiastica [Lis. m. 


virtutum et exemplis ostendere et predicare sermonibus. Or- 
dinem autem visionum suarum, illis solummodo qui propter 
desiderium compunctionis interrogabant, exponere volebat. Su- 
perest adhuc frater quidam senior monasterii nostri qui nar- 
rare solet, dixisse sibi quendam multum veracem ac religiosum 
hominem, quod ipsum Furseum viderit in provincia Orien- 
talium Anglorum, illasque visiones ex ipsius ore audierit: ad- 
jiciens quia tempus hiemis fuerit acerrimum, et glacie constric- 
tum, cum sedens in tenui veste vir, ita inter dicendum propter 
multitudinem memorati timoris vel suavitatis, quasi in media 
sestatis caumate sudaverit. 

Cum ergo, ut ad superiora redeamus, multis annis in Scottia * 
verbum Dei omnibus adnuncians, tumultus inruentium turbarum 
non facile ferret, relictis omnibus que habere videbatur, ab ipsa 
quoque insula patria discessit: et paucis cum fratribus per 
Brettones in provinciam Anglorum devenit, ibique predicans 
verbum, ut diximus, monasterium mobile construxit. Quibus 
rite gestis, cupiens se ab omnibus sseculi bujus, et ipsius quoque 
monasterii negotiis alienare, reliquit monasterii et animarum. 
curam fratri suo Fullano?, et Presbyteris Gobbano et Dicullo, 
et ipse ab omnibus mundi rebus liber, in anachoretica conversa- 
tione vitam finire disposuit. Habuit alterum fratrem, vocabulo 
Ultanum?, qui de monasterii probatione diuturna, ad heremi- 
ticam pervenerat vitam. Hunc ergo solus petens, annum totum 
cum eo in continentia et orationibus, in quotidianis manuum 
vixit laboribus. 

Dein turbatam incursione gentilium provinciam videns, et 

Goes to monasteriis quoque periculum imminere previ- 

GU ai dens, dimissis ordinate omnibus, navigavit Galliam, 

lazy. ibique a rege Francorum Hloduio*, vel patricio 


1 Scottia] i. q. Hibernia. ? Ulanum] Abbot of Peronne, 
? Fullamo] Foillan, Fiollan. He died May r, A. 686, Gall. Christ. 
founded a monastery at Fosse, in the iii 933; ix. 1036. See a notice of 
diocese of Liége, in A.D. 648, on & him i ii ‘Mabillon’s Act. SS. Benedd. 


site given by St. Gertrude, abbess ii 7 
of Nivialla, O'Conor, ii. 197, not ti Bioduio] Clovis (Hlodowig) II, 
Mabillon, xiv. 16; Gall. Christ. iif, the son of Dagoberht I, reigned A.D. 
932, snd was assassinated Oct. 31, 638-656. 

about A.D. 656. 





Car. xx.] Gentis Anglorum. 179 


Ereunualdo! honorifice susceptus, monasterium construxit in loco 
Latineaco? nominato, ac non multo post infirmitate correptus, 
diem clausit ultimum *, Cujus corpus idem Ercunualdus patricius 
accipiens, servavit in porticu quadam ecclesise, quam in villa sua, 
cui nomen est Perrona *, faciebat, doneo ipsa ecclesia dedicaretur. 
Quod dum post dies viginti septem esset factum, et corpus 
ipsum de porticu ablatum, prope altare esset recondendum, in- 
ventum est ita inlesum, ac si eadem hora de hac luce fuisset 
egressus. Sed et post annos quatuor, constructa domuncula 
cultiore receptui corporis ejusdem, ad orientem altaris adhuc sine 
macula corruptionis inventum, ibidem digno cum honore trans- 
latum est; ubi merita illius multis sepe constat Deo operante 
claruisse virtutibus. Hiec de corporis ejus incorruptione brevi- 
ter attigimus, ut quanta esset viri sublimitas legentibus notius 
existeret. Que cuncta in libello ejus sufficientius sed et de 
aliis commilitonibus ipsius, quisque legerit inveniet. 


CAP. XX. . 


Ut defuncto. Honorio, pontifioatu sit functus Deusdedit; et qui in tempore 
illo Orientalium Anglorum, qui Hrofensis eccleste fuerint antistites, 


IxTEREA defuncto Felice* Orientalium Anglorum episcopo 
post decem et septem annos accepti episcopatus, Thomas and 
Honorius loco ejus ordinavit Thomam diaconum Berhtsils 


MP bishops in 
ejus de provincia Gyruiorum": et hoc post quinque Eust-Anglia, 


? Ereunualdo] Krchinwald, a re- 
lation of King erht’s on his 
mother’s Hie, maed as maire 
du palais’ on Ega's death, in A.D. 640. 
Stev.; Bouquet’s Recueil, i. 136. 

? Latinenco) Lagny, near Pe 
on the Marne] Gall Ghrise 
Fureous waa abbot there til the year 
of his death. 

? diem clausit ultimum) Jan. 16, 
A.D. 650. Blev. 

* Perrona) Peronne, on the Somme. 
5 viginti septem) One of the MS. 
Lives says thirty. S. 

Vlefuneto Paice) "Tho continuator 











of Ingulf, quoted by Stevenson, 
places his death in AD. 646. Gale, 
i, 109. . This would put his consecra- 
tion, and consequently Sigeberht's 
reignin Eost-Anglia, backto A.D. 629. 
Seo p. 126, note I. Felix was first 
buried at Dunwich, then translated 
to Seham near Ely, and long after- 
wards to Romsey Abbey. Capgrave 
states that the day of his death was 
March 8. Angl. Sacr. i. 403. 
T'dyriiorem] "The land of the 
containing 1200 hides 
[about "40.000 sores] which was 
accurately divided into a northern 


N2 


180 Historia Ecclesiastica. (i. mr. 


annos sui episcopatus de hac vita subtracto, Berctgilsum, cogno- 
mine Bonifatium de provincia Cantuariorum loco ejus substituit. 
Honorius Et ipse quoque Honorius, postquam metas sui cur- 
dies, sus implevit, ex hac luce migravit anno ab incar- 
4p.65, natione Domini sexcentesimo quinquagesimo tertio, 
and issue. pridie kalendarum Octobrium : et cessante episco- 
it. patu per annum et sex menses, electus est archi- 
episcopus cathedre Doruvernensis sextus Deusdedit! de gente 
Occidentalium Saxonum : quem ordinaturus venit illuc Ithamar, 
antistes ecclesie Hrofensis. Ordinatus est autem die septimo 
Damian  Elendarum Aprilium, et rexit ecclesiam annos 
bishopof novem, menses septem, et duos dies; et ipse, de- 
* functo Ithamar, consecravit pro eo Damianum qui 

de genere Australium Saxonum erat oriundus. 


CAP. XXI. 


Ut provincia Mediterraneorum Anglorum. sub rege Peada Christiana 
sit facta. 


His temporibus Middilangli*, id est, Mediterranei Angli, sub 
mei, Principe Peada filio Pendan regis, fidem et sacra- 
Angles con- menta veritatis perceperunt: qui cum esset juvenis 
[45.655 Optimus, ac regis nomine ac persona dignissimus, 

? prelatus est a patre regno gentis illius; venitque ad 

regem Nordanhymbrorum Osuiu, postulans filiam ejus Alchfle- 
dam sibi conjugem dari: neque aliter quod petebat impetrare 
potuit, nisi fidem Christi ac baptisma, cum gente cui prmerat, 
acciperet. At ille audits predicatione veritatis, et promissione 


and southern portion, comprised the * Middilengli] <Now the Middle 
marsh-distriots of Ely and Hunting. Saxons, under Peada ealdor- 
donshire, almost as far as Lincoln.’ man, received the true ton 
Lapp. i 43. ‘Reaches sixtyeight Chron. ad a. 653. The seat of 
miles from the borders of Suffolk to the Mid-Anglian bishoprio, oonsti- 
Wainfloot in Lincolnshire.’ ‘Girvii, tuted in A.D. 679, was at Leicester. 
that is, as some interpret, Fen-men. Florence, p. 624. Apparently the 
Camden, ii. 214. same with the South Mercians of 
1 Deusdedit) Before consecration p. 191. 
his name was Frithona, Stev. / 


Car. xx1.] Gentis. Anglorum. 181 


regni celestis, speque resurrectionis ac future immortalitatis, 
libenter se Christianum fieri velle confessus est, etiamsi virginem. 
non acciperet: persuasus maxime ad percipiendam fidem a filio 
regis Osuiu, nomine Alchfrido, qui erat cognatus et amicus ejus, 
habens sororem ipsius conjugem, vocabulo Cyniburgam, filiam 
Pendan regis. 

Baptizatus est ergo a Finano! episcopo, cum omnibus qui 

secum venerent comitibus ac militibus eorumque 

ees In ol n "M and Peada 
famulis universis, in vico regis inlustri qui vocatur their king 
Ad Murum?. Et acceptis quatuor presbyteris qui  P*Ptied- 
ad docendam baptizandamque gentem illius et eruditione et 
vita videbantur idonei, multo cum gaudio reversus est. Erant 
autem presbyteri Cedd, et Adda, et Betti, et Diuma, quorum 
ultimus natione Scottus, ceteri fuere de Anglis. Adda autem 
erat frater Uttan, presbyteri inlustris, et abbatis monasterii quod 
vocatur Ad Capre Caput?, cujus supra meminimus. Venientes 
ergo in provinciam memorati sacerdotes cum principe, predi- 
cabant verbum, et libenter auditi sunt, multique quotidie et 
nobilium et infirmorum, abrenunciata sorde idolatrie, fidei sunt 
fonte abluti. 

Nec prohibuit Penda rex, quin etiam in sua, hoc est, Mer- 
ciorum natione, verbum, si qui vellent audire, predicaretur. 
Quin potius odio habebat, et despiciebat eos, quos fide Christi 
imbutos, opera fidei non habere deprehendit, dicens contem- 
nendos esse eos et miseros qui Deo suo in quem crederent 
obedire contemnerent. Ccpta sunt hec biennio ante mortem 
Pendan regis. Ipso autem occiso, cum Osuiu rex Christianus 
regnum ejus acciperet ut in sequentibus* dicemus, factus est 
Diuma unus ex prefatis quatuor sacerdotibus epi- pi. arst 
scopus Mediterraneorum Anglorum simul et Merci- — bishopin 
orum, ordinatus a Finano episeopo. Paucitas enim "eri: 
sacerdotum cogebat unum antistitem duobus populis prefici. 

1 Finano] See p. 171. ? Ad Capra Caput] fd, 

? Ad Murum) Walton, near New- S. V., Gates-heued, elsewhere in 
castle,Camden; or Walbottle, Smith; Saxon; from ‘hrege,’ or ‘gat,’ a 
both seemingly the distance from the ‘goat.’ Now Gateshead, close to 


sea assigned to Ad Murum, infra, Newcastle. 
p.183. Zitwalle, S. V. * sequentibus] Seo p. 199. 


182 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. nx. 


Qui cum pauco sub tempore non peucam Domino plebem ad- 
quisisset, defunctus est apud Mediterraneos Anglos, in regione 
succeeded by que vocatur Infeppingum!: suscepit pro illo epi- 
Ceollach;  gcopatum Ceollach, et ipse de natione Scottorum, qui 
non multo post, relicto episcopatu, reversus eat ad insulam Hii, 
ubi plurimorum caput et arcem Scotti habuere comobiorum : 
and he by succedente illi in episcopatum Trumheri viro reli- 
Trumhere. gioso, et monachica vita instituto, natione quidem 
Anglo, sed a Scottis ordinato episcopo; quod temporibus Vulf- 
heri regis de quo in sequentibus? dicemus, factum est. 


CAP. XXII. 


Ut Orientales Bazones fidem quam dudum abjecerant, sub rege Bigbercto, 
pradicante Ceddo receperint. 

Eo tempore etiam Orientales Saxones fidem quam olim expulso 
TheEes — Mellito antistite abjecerant?*, instantia regis Osuiu 
Server) receperunt, Erat enim rex ejusdem gentis Sig- 
L-».6ss.FlrJ,berct*, qui post Sigberctum cognomento Parvum 
regnavit, amicus ejusdem Osuiu regis, qui cum frequenter ad 
eum in provinciam Nordanhymbrorum veniret, solebat, eum hor- 
tari ad intelligendum deos esse non posse qui hominum manibus 
facti essent; dei creandi materiam lignum vel lapidem esse non 
posse, quorum recisure vel igni absumerentur, vel in vasa 
quelibet humani usus formarentur, vel certe despectui habita 
foras projicerentur, et pedibus conculeata in terram verterentur. 
Deum potius intelligendum majestate incomprehensibilem, hu- 
manis oculis invisibilem, omnipotentem, seternum, qui celum et. 
terram et humanum genus creasset, regeret, et judicaturus esset 
Orbem in squitate; cujus sedes eterna non in vili et caduco 


) Inferpingem]Unidentiüed, Hep cording to Florence, Sigeberht, called 


pingham has been suggested, or Parvus, wat the son of Seward, one 
pon in Derbyohire, "dt this of the apostate sons of Seberht, p. 
lun in Saxon times. tor. To him succeeded another Sige 

2 sequentibus] Seo p. 191. berht, great- 
jecerant] See p. 101. Florence, but others say son, of Sexa, 


* Bigberct] For a notice of the or Sexbald, & brother of the same 
East Saxons, see p. 94, note 3. Ac: Beberht. 


Car. xx] Gentis. Anglorum. 183 


metallo, sed in cselis esset, credenda: meritoque intelligendum, 
quia omnes qui voluntatem ejus a quo creati sunt discerent et 
facerent, seterna ab illo premia essent, percepturi. Hsc et hujus- 
modi multa cum rex Osuiu regi Sigbercto amicali ana sige- 
et quasi fraterno consilio sepe inculcaret, tandem uer 
juvante amicorum consensu credidit, et facto cum tized. 
suis consilio, cum exhortatione, faventibus cunctis, et adnuenti- 
bus fidei, baptizatus est cum eis a Finano episcopo in villa regia 
cujus supra’ meminimus, que cognominatur Ad Murum. Est 
enim juxta murum, quo olim Romani Brittaniam insulam pre- 
cinxere, duodecim millibus passuum & mari orientali secreta. 
Igitur rex Sigberct seterni regni jam civis effectus, temporalis 
sui regni sedem repetiit, postulans ab Osuiu rege ut aliquos sibi 
doctores daret, qui gentem suam ad fidem Christi converterent 
ac fonte salutari abluerent. At ille mittens ad provinciam 
Mediterraneorum Anglorum, clamavit ad se virum Dei Cedd, et 
dato illi socio altero quodam presbytero, misit predicare verbum 
genti Orientelium Saxonum. Ubi cum omnia perambulantes 
multam Domino ecclesiam congregassent, contigit 0.44 sentfrom 
quodam tempore eundem Cedd redire domum, ac Mercia to be 
pervenire ad ecclesiam Lindisfaronensem, propter 
conloquium Finani episcopi; qui ubi prosperatum ei opus evan- 
gelii comperit, fecit eum episcopum in gentem Orientalium 
Saxonum, vocatis ad se in ministerium ordinationis aliis duobus 
episcopis. Qui accepto gradu episcopatus rediit ad provinciam, 
et majore auctoritate captum opus explens, fecit per loca ecclesias, 
presbyteros et diaconos ordinavit, qui se in verbo fidei et mini- 
sterio baptizandi adjuvarent, maxime in civitate que lingua 
Saxonum Ythancaestir? appellatur. Sed et in illa que Tila- 
burg? cognominatur: quorum prior locus est in ripa Pente* 
amnis, secundus in ripa Tamensis: in quibus collecto examine 


'a] P. 181. 

2 2 Fihantacor] ‘Anciently Othona, 
fortified place in Roman times, 
where tho ‘Numerus Fortensium’ 
had been stationed under the Count. 
of the Saxon shore, M.H.B. p. xxiv; 
Supposed now to be covered by the 
ses. It was near Dancing, now 


Dengy, and lay between the two 
formed by the Blackwater 

Sod the Crosch, Camden, ii, 121. 
* Tlaburg] Tilbury. Camden, ii. 


119. 
?' Penta] Now tho Fresbwell, ono 

of the springs of which ia still called 

Pants Well. Camden, ii. 121. 


184 Historia: Ecclesiastica. [Lrs. nz. 


famulorum Christi, disciplinam vite regularis, in quantum rudes 
adhuc capere poterant, custodire docuit. 
Cumque tempore non pauco in prefata provincia, gaudente 
Bigeberht Tege, congaudente universo populo, vite celestis in- 
murdered, stitutio quotidianum sumeret augmentum, contigit 
ipsum regem instigante omnium bonorum inimico, propinquorum. 
suorum manu interfici Erant autem duo germani fratres qui 
hoc facinus patrerunt; qui cum interrogarentur quare hoc face- 
rent, nil aliud respondere potuerunt, nisi ob hoc se iratos fuisse 
et inimicos regi, quod ille nimium suis parcere soleret inimicis, 
et factas ab eis injurias mox obsecrantibus placida mente demit- 
teret. Talis erat culpa regis pro qua occideretur, quod evan- 
gelica precepta devoto corde servaret: in qua tamen ejus morte 
innoxia, juxta predictum viri Dei, vera est ejus culpa punita. 
Habuerat enim unus ex his qui eum occiderunt comitibus, inlici- 
tum conjugium, quod cum episcopus prohibere et corrigere non 
posset, excommunicavit eum, atque omnibus qui se audire vellent 
precepit ne domum ejus intrarent neque de cibis illius acciperent. 
Contempsit autem rex preceptum, et rogatus a comite, intravit 
epulaturus domum ejus: qui cum abiisset, obviavit ei antistes. 
At rex intuens eum, mox tremefactus desiluit equo, ceciditque 
ante pedes ejus, veniam reatus postulans. Nam et episcopus 
pariter desiluit: sederat enim et ipse in equo. Iratus autem 
tetigit regem jacentem virga quam tenebat manu, et pontificali 
auctoritate protestatus: 'Dico tibi, inquit, ‘quia noluisti te 
continere a domo perditi et damnati illius, tu in ipsa domo mori 
habes' Sed credendum est quia talis mors viri religiosi non 
solum talem culpam diluerit, sed etiam meritum ejus auxerit: 
quis nimirum ob causam pietatis, quia propter observantiam 
mandatorum Christi contigit. ” 
Successit autem Sigbercto in regnum Suidhelm, filius Sex- 
ands. Paldi, qui baptizatus est ab ipso Cedde in provincia 
Gud br Orientalium Anglorum', in vico regio qui dicitur 
Rendlesham *, id est, Mansio Rendili; suscepitque 
lin Bronce Orientalium Anglo- — ? Remdlesham] Rendlesham, on 


rum) Boniface was bishop the river Deben, in Suffolk. 
of the East-Angles, p. 180. ii, 155, 367. 


Car. xxm.] Gentis. Anglorum. 185 


eum ascendentem de fonte sancto JEdiluald, rex ipsius gentis 
Orientalium Anglorum, frater Anna regis eorumdem. 


CAP. XXIII. 


Ut idem episcopus Cedd locum monasterii construendi ab Oidilualdo rege 
accipiens, orationibus ac jejuniis Domino conseoraverit ; et de obitu ipsius. 


SonEkBAT autem idem vir Domini, cum apud Orientales 
Saxones episcopatus officio fungeretur, sepius etiam 
suam, id est, Nordánhymbrorum provinciam exhor- “king of 
tandi gratia revisere: quem cum Oidiluald filius Deire gives 
Osualdi regis, qui in Derorum partibus regnum toCeddfora 
habebat, virum sanctum et sapientem, probumque " "Prem. 
moribus videret, postulavit eum possessionem terre aliquam a 
se ad construendum monasterium accipere, in quo ipse rex et 
frequentius ad deprecandum Dominum verbumque audiendum 
advenire, et defunctus sepeliri deberet. Nam et seipsum fideliter 
credidit multum juvari eorum orationibus quotidianis, qui illo in 
loco Domino servirent. Habuerat autem idem rex secum fra- 
trem germanum ejusdem episcopi, vocabulo Caelin, virum seque 
Deo devotum, qui ipsi ac familie ipsius verbum et sacramenta 
fidei, erat enim presbyter, ministrare solebat, per cujus notitiam 
maxime ad diligendum noscendumque episcopum pervenit. 
Favens ergo votis regis antistes, elegit sibi locum monasterii 
construendi in montibus arduis ac remotis; in quibus latronum 
magis latibula ac lustra ferarum, quam habitacula fuisse vide- 
bantur hominum: ut juxta prophetiam Isaie', in cubilibus, in 
quibus prius dracones habitabant, oriretur viror calami et junci, 
id est, fructus bonorum operum ibi nascerentur, ubi prius vel 
bestie commorari, vel homines bestialiter vivere consueverant. 

Studens autem vir Domini acceptum monasterii locum primo 
precibus ae jejuniis a pristina flagitiorum sorde 
purgare, et sic in eo monasterii fundamenta jacere, crates its 
postulavit a rege, ut sibi totum quadragesime 


1 prophetiam. Ionic) Is, xxxv. 7. 


186 Historia Ecclesiastica. [Lrs. mm. 


tempus quod instaBet, facultatem ac licentiam ibidem orationis 
causa demorandi concederet. Quibus diebus cunctis, excepta 
Dominica, jejunium ad vesperam usque juxta morem protelans, 
ne tunc quidem nisi panis permodicum, et unum ovum galli- 
naceum cum parvo lacte aqua mixto percipiebat. Dicebat enim 
hanc esse consuetudinem eorum, a quibus normam discipline 
regularis didicerat, ut accepta nuper loca ad faciendum mona- 
sterium vel ecclesiam, prius orationibus ac jejuniis Domino 
consecrent. Cumque decem dies quadragesimse restarent, venit 
qui clamaret eum ad regem. At ille, ne opus religiosum ne- 
gotiorum regalium .causa intermitteretur, petiit presbyterum 
suum Cynibillum, qui etiam frater germanus erat ipsius, pia 
cepta complere. Cui cum ille libenter adquiesceret, expleto 
studio jejuniorum et orationis, fecit, ibi monasterium, quod nunc 
Laestingaeu! vocatur, et religiosis moribus, juxta ritus Lindis- 
farnensium ubi educatus erat, instituit. 
Qui cum annis multis et in prefata provincia episcopatum 
Death of  Bdministraret, et hujus quoque monasterii statutis 
Bishop Codd. propositis? curam gereret, casu contigit ut ad 
ipsum monasterium tempore mortalitatis? adveniens, tactus 
ibidem infirmitate corporis, obiret*: qui primo quidem foris 
sepultus est; tempore autem procedente, in eodem monasterio 
ecclesia est in honorem beate Dei genitricis de lapide facta, 
et in illa corpus ipsius ad dexteram altaris reconditum. 
Dedit autem episcopus regendum post se monasterium fratri 
1 Laertingaeu] Lestinga ea, S. V. to A.667. Beda mentions it as be- 
Lastingham, near Whitby. John of ginning in A.D. 664, infra, p. 202; 
jouth states, xvii. 153, that but see Historia Abbatum, infra, 
it was founded in A.D. 648. Ce- with note. The Annals of the Four 
‘adda, after a three years’ episco- Masters call it ‘Flava scabies. 
pate at York, is said to have ‘Hibernice buidhe conaill, quam et 
returned to Lastingham, and died Physici dicunt ictericiam passio- 
there in A.D. 674. Monast. Angl. nem. O'Conor, if. 204. 
i 342 * obire] The synod of Streanes- 
statutis propositis] * And here halch, at which Cedd was present, 
placed aprovost (prausat) ndealdor. was in AD, 664, after which he had 
men. 8, time to return to East-Anglia to 
B emp. mortalitatis] All the inaugurate the observance of the 
chroniclers of the time mention this Catholic Easter, p. 200, and to go 


plague. According to Tiger- back to Lastingham, where he died. 
nach, teravaged Ireland from 4.064 H. me 








Car. xx1v.] Gentis. Anglorum. 187 


suo Ceadds, qui postea episcopus factus est, ut in sequentibus 
dicemus. Quatuor siquidem hi quos diximus, Ceaddasuc- 

germani fratres, Cedd et Cynibill et Caelin et "dehimee 

Caedda, quod raro invenitur, omnes sacerdotes lestingham. 

Domini fuere preclari, et duo ex eis etiam summi sacerdotii 
gradu functi sunt. Cum ergo episcopum defunctum ac sepul- 
tum in provincia Nordanhymbrorum audirent fratres qui in 
monasterio ejus erant in provincia Orientalium Saxonum, 
venerunt illo de suo monasterio homines circiter triginta, 
cupientes ad corpus sui patris, aut vivere si sic Deo placeret, 
aut morientes ibi sepeliri: qui libenter a suis fratribus et 
commilitonibus suscepti, omnes ibidem superveniente prefate 
pestilentie clade defuncti sunt, excepto uno puerulo quem 
orationibus patris sui a morte constat esse servatum. Nam 
cum multo post hec tempore viveret, et scripturis legendis 
operam daret, tandem didicit se aqua baptismatis non esse 
regeneratum, et mox fonte lavacri salutaris ablutus, etiam 
postmodum ad ordinem presbyterii promotus est, multisque 
in ecclesia utilis fuit: de quo dubitandum non crediderim, 
quin intercessionibus, ut dixi, sui patris, ad cujus corpus 
dilectionis ipsius gratia venerat, sit ab articulo mortis re- 
tentus, ut et ipse sic mortem evaderet eternam, et aliis quoque 
fratribus ministerium vite ac salutis docendo exhiberet. 


CAP. XXIV. 


Ut provinola. Merciorum, occiso rege Penda, fidem Christi susceperit : et 
Osuiu pro adepta victoria possessiones et territoria ad construenda 
monasteria. dederit. 

His temporibus rex Osuiu cum acerbas atque intolerabiles 
pateretur irruptiones sepedicti regis Merciorum qui 5. 
fratrem ejus occiderat, ad ultimum necessitate invades 
cogente promisit! se ei innumera et majora quam 

1 promisit] To this is perhaps re- Osguid omnes divitias qum erant 
ferallo a misplaced passage of Nen- cum eo in urbe usque in Manau 
nius Appendix: ‘Tum reddidit Pende, et Penda distribuit eas regi- 


188 Historia Ecclesiastica. [Lrs. rrr. 


credi potest ornamenta regia vel donaria in pretium pacis 
largiturum, dummodo ille domum rediret, et provincias regni 
ejus usque ad internecionem vastare desineret. Cumque rex 
perfidus nullatenus precibus illius assensum preberet, qui 
totam ejus gentem a parvo usque ad magnum delere atque 
exterminare decreverat, respexit ille ad divine auxilium pietatis, 
quo ab impietate barbarica posset eripi: votoque se obligans: 
‘Si peganus, inquit, * nescit accipere nostra donaria, offeramus 
ei qui novit, Domino Deo nostro! Vovit ergo quia si victor 
existeret, filiam suam Domino sacra virginitate dicandam 
offerret; simul et duodecim possessiones prediorum ad con- 
struenda monasteria donaret: et sic cum paucissimo exercitu 
se certamini dedit. — Denique fertur quia tricies majorem 
pegani habuerint exercitum; siquidem ipsi triginta legiones 
ducibus nobilissimis instructas in bello habuere, quibus Osuiu 
rex cum Alehfrido filio, perparvum, ut dixi, habens exercitum, 
sed Christo duce confisus occurrit. Nam alius filius ejus 
Eogfrid eo tempore in provincia Merciorum apud reginam 
Cynuise! obses tenebatur. Filius autem Osualdi regis Oidil- 
uald, qui eis auxilio esse debuerat, in parte erat adverseriorum, 
eisdemque contra patriam et patruum suum pugnaturis ductor 
exstiterat, quamvis ipso tempore pugnandi sese pugne sub- 
traxerat, eventumque discriminis tuto in loco exspectabat. 
Inito ergo certamine fugati sunt et cesi pagani, duces regii 
triginta* qui ad auxilium venerant pene omnes interfecti: in 
quibus Adilheri frater Anne regis Orientalium Anglorum qui 
post eum regnavit, auctor ipse belli, perditis militibus sive 


bus Britonum ; id est Atbret Judeu.” 
These last words are of very doubtful 
meaning, but Petrie suggests ‘the 
buying off of Inch-Keith ;” ef. supra, 
P. 27, note 3. See, however, next 
page, note I. They would seem to 
point to an expedition to the Lothians 
(Manau)—rendered probable by the 
fact, see below, that Oswio had sub- 
dued Piotland—and an armistice 
before Judeu, These gifts to the 
British kings may have made them 
join Penda on the Winwed. 


1 Cynuise] Cynuviae, S. V. 
> duces regit triginta) ‘xxx cyne- 
beara’ 8 Chron. Nennius says, 
‘et reges Britonum interfecti sunt, 
qui exierant cum rege Pantha in 


Catgabail rex Guenedos 
cum exercitu suo evasit de nocte 
consurgens, quapropter est vocatus 
Catgabail Catgoommedd! M.H. B. 
p.76. The last word is there ren- 
Hered ‘qui pagnam rencit; 


Car. xxiv.] Gentis. Anglorum. . 189 


auxiliis interemptus: et quia prope fluvium Vinuaed' pug- 
natum est, qui tune pre inundantia pluviarum ay, 
late alveum suum immo omnes ripas suas tran- wine vende 
sierat, contigit ut multo plures aqua fugientes, Nov. 1s, 
quam bellantes perderet ensis. dd 
Tunc rex Osuiu, juxta quod Domino voverat, pro conlata 
sibi victoria gratias Deo referens, dedit filiam suam ZElffledam * 
que vixdum unius anni statem impleverat, perpetua ei virgi- 
mitate consecrandam : donatis insuper duodecim possessiunculis 
terrarum, in quibus ablato studio militie terrestris, ad exer- 
cendam militiam celestem, supplicandumque pro pace gentis 
ejus sterna, devotioni sedulge monachorum locus facultasque 
suppeteret. E quibus videlicet possessiunculis, sex in provincia 
Derorum, sex in Berniciorum dedit. Singulew vero posses- 
siones decem erant familiarum?, id est, simul omnes centum 
viginti. Intravit autem prefate regis Osuiu filis Deo dedi- 
canda monasterium quod nuncupatur Heruteu*, id ^ Xifede 
est, Insula Cervi, cui tunc Hild abbatissa prefuit: yeriepeot 
que post biennium comparata possessione decem monastery. 
familiarum in loco qui dicitur Streansshalch^, ibi monasterium 


1 Auvium Vinuaal] This was «in. passed into n proverb: 
regione Loidis,’ see next page; “Unde dicitur, 
if the latter is Leeds (p. 125, ep. In Vinved amne vindicata ost 
then perhaps tho Winwmd is the  omdes Anne 


Broad Are, which flows by Leeds. 
‘Camden and Smith. Thoresby, Leeds, 
PP. 143, 144, adapts with much in- 
genuity the narrative of the battle 
here given to the localities of the 
environs of Leeds. But Mr. Nash, 
Cambrian Journal, 1861, prefers to 
place Winwad near Jedburgh, which 
he identifies with the Gododin of 
Aneurin, and with the city Judeu 
or Giudi. He supposes thie to be 
the battle referred to as that of Cat- 
traeth in Aneurin's poer of Gododin, 
Nennius aud the Welsh Annals call 
it ‘Strages Campi Gai,’ which may 
possibly be a rude Latinizing of Cat 
traeth. On the other hand Pearson, 
i. 139, thinks that the battle of Cat- 
traeth presents more points of re- 
semblance to that of Denisesburn, 
P. 140. The battle of Winwad 


Caes regu Sigbert et Eogrioe, 
Ceedes regum Oswald et Edwine’ 
3 Bifledam) See iv. 26, where she 

is called Ailbfied. ‘There is a sketch 

of her life in the Vite Sanctorum, 

where it is stated, that she was 

born in 4.0 654, and died in aD. 713, 
tev. 


? familiarum] i.e, hides. See 
P. 52, note 5. 

? Heruteu] Now in 
Durham, ‘Heort 0a, $.V. ‘He 
ortesig,’ Florence. See iv. 23. 

5 Sireancehalch]  Streoneshalb, 
SV. ‘The hall of the watchtower.” 


Seo Camden, fii, 323; Bosworth’s 
Dict. Or, from ‘streones-halo,” 
* -hylo/ ‘anfractus,’ * inflexio, 
would agree better with Beda's de- 
rivation in the next chapter. Now 
Whitby in Yorkshire. 








190 Historia. Ecclesiastica. (is. nr. 
construxit; in quo memorata regis filia, primo discipula vite 
regularis, deinde etiam magistra exstitit, donec completo un- 
desexaginta annorum numero, ad complexum et nuptias sponsi 
cmlestis virgo beata intraret. In quo monasterio et ipsa, et 
pater ejus Osuiu, et mater ejus /Eanfled, et pater matris ejus 
Aduini, et multi alii nobiles in ecclesia sancti apostoli Petri 
sepulti sunt. Hoc autem bellum rex Osuiu in regione Loidis!, 
tertio* decimo regni sui anno, decimo septimo die kalendarum 
Decembrium cum magna utriusque populi utilitate confecit. 
Nam et suam gentem ab hostili paganorum depopulatione 
liberavit, et ipsam gentem Merciorum finitimarumque pro- 
vinciarum, desecto capite perfido, ad fidei Christiane gratiam 
convertit. 
Primus autem in provincia Merciorum, simul et Lindisfa- 
Succession of TOTUM* ac Mediterraneorum Anglorum, factus est 
Dighope in episcopus* Diuma, ut supra? diximus, qui apud 
Mediterraneos Anglos defunctus ac sepultus est: 
secundus Cellach*, qui relicto episcopatus officio vivens ad 
Scottiam rediit, uterque de genere Scottorum: tertius Trum- 
heri, de natione quidem Anglorum, sed edoctus et ordinatus 
5 Scottis, qui erat abbas in monasterio quod dicitur Inget- 
lingum. Ipse est locus in quo occisus est rex Osuini, ut 
supra’ meminimus. Nam regina Manfled propinqua* illius, 
ob castigationem necis ejus injustz, postulavit a rege Osuio, ut 
donaret ibi locum monasterium construendi prefato Dei famulo 
Trumhere, quia propinquus et ipse erat regis occisi: in quo 
videlicet monasterio orationes assidue pro utriusque regis, id 
est, et occisi, et ejus qui occidere jussit, salute eterna fierent. 


1 Loidis] See p.125, note 7. obscure. We give Wharton's dates: 


? tertio . . . anno] The date of this 
battle in other authorities ranges 
from A.D. 650-657. Beda fixes it to 
‘A.D. 654, for Oswio’s thirteenth year 
began Aug. S, A.D. 654, and ended 
Aug. 5, A.D. 655; if he can be relied 
on for accuracy. 
* Lindisfartrun] Seo p.127, note3. 
© episcopus] The dato of this suc- 
cession of the Mercian bishops is 


Diuma, A.D. 655-658; Cellach, A.D. 

658-660; Tromberi, A.D, 660-663. 

Ang. Becr. 423. Bier. Eng. Ch. 
Historians. 


*? supra) See p. 181. 

* Callack) Cetllach, p. 182. 

1 ut supra) See p. 167. ‘a. The 

* propinqua) Second cousin. They 
were ani ciddron of two brothers, 
Elle and Zilfric, the sons of Yffe. 





Car. xxiv.] Gentis Anglorum. 191 


Idem autem rex Osuiu tribus annis post occisionem Pendan 
regis, Merciorum genti, necnon et ceteris australium provin- 
ciarum populis prefuit: qui etiam gentem Pictorum maxima 
ex parte regno Anglorum subjecit. 

Quo tempore donavit prefato Peada, filio regis Pendan, eo 
quod esset cognatus suus, regnum australium Merciorum !, qui 
sunt, ut dicunt, familiarum quinque millium, discreti fluvio 
Treanta ab aquilonslibus Merciis, quorum terra est familiarum 
septem milium. Sed idem Peada proximo vere 


Mercia 

multum nefarie peremptus est, proditione, ut dicunt, rebel 

nm nma" 1 " against 
conjugis? sue, in ipso tempore festi paschalis. Oswio under 
Conpletis autem tribus annis? post interfectionem fier 


Pendan regis, rebellarunt adversus regem Osuiu  8.Ohron]. 
duces* gentis Merciorum Immin, et Eafa, et Eadberct, levato 
in regem Vulfhere, filio ejusdem Pendan adolescente, quem 
occultum servaverant; et ejectis principibus regis non proprii, 
fines suos fortiter simul et libertatem receperunt: sicque cum 
suo rege liberi, Christo vero regi pro sempiterno in cmlis regno 
servire gaudebant. Preefuit autem rex idem genti Merciorum 
annis decem et septem, habuitque primum episcopum Trumheri, 
de quo supra diximus, secundum Jaruman, tertium Ceaddan, 
quartum Vynfridum. Omnes hi per ordinem sibimet succe- 
dentes sub rege Vulfhere, gentis Merciorum episcopatu sunt 
functi. 


? austrolium Merciorum] These 
must almost exactly correspond wit 
the Middle Angles, mentioned p. 180. 
To account for the smallness of the 
hidenge reckoned here io the North 
and South Meroisns (1200 hides), 
and the difference between this 
account and that of Spelman’s 
MS., which reckons 30,000 hides to 
Myrena, Kemble suggests that Boda 
may here exclude 
and other parts of the great Mercian 
kingdom; i. 83, note. 


e Wes-Angles this 


? conjugi] Ealhfied, a daugh- 


ith ter of Oswio, see p. 180; but to be 


distinguished from ZElfd, men- 
tioned above in this chapter as a 
nun. 

3 tribua anni] A.D. 657. 8. 
Chron. 

* duces] ‘Tt is every way probable 
both that the Mercian dukes and 
Northhumbrian princes mentioned in 

i were fiscal and admini- 
strative, not merely military officers." 
Kemble, ii. 133. 


192 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. rm. 


CAP. XXV.! 


Ut queeatio sit mota de tempore pascha, adversus eos qui de Bcottia. 
venerant. 


IwTrREA Aidano? episcopo de hac vita sublato, Finan pro 
Bi illo gradum episcopatus a Scottis ordinatus ac 
Finan builds missus acceperat: qui in insula Lindisfarnensi fecit 
church at ecclesiam episcopali sedi congruam ; quam tamen 
more Scottorum®, non de lapide, sed de robore 
secto totam composuit, atque harundine texit, quam tempore 
sequenti reverentissimus archiepiscopus Theodorus in honore 
beati apostoli Petri dedicavit. Sed episcopus loci ipsius Ead- 
berct* ablata harundine, plumbi laminis eam totam, hoc est, et. 
tectum et ipsos quoque parietes ejus cooperire curavit. 
His temporibus questio facta est frequens et magna, de obser- 
Controversy Vatione paschee, confirmantibus eis qui de Cantia, 
wipe time vel de Galliis advenerant, quod Scotti Dominicum 
between the pasche diem contra universalis ecclesie morem. 
Sedis" (elebrarent. Erat in his acerrimus veri paschse 
Churehes. defensor, nomine Ronan *, natione quidem Scottus, 
sed in Gallis vel Italie partibus regulam ecclesiastico veritatis 
edoctus; qui cum Finano confligens, multos quidem correxit, 
vel ad sollertiorem veritatis inquisitionem accendit: nequaquam 
tamen Finanum emendare potuit; quin potius, quod esset homo 
ferocis animi, acerbiorem castigando, et apertum veritatis adver- 
sarium reddidit. Observabat autem Jacob diaconus quondam, 
ut supra? docuimus, venerabilis archiepiscopo Paulini, verum 
et catholicum pascha, cum omnibus quos ad correctiorem viam 


1 Car, XXV.] OmitedinS.V. ^ Scottorum" who is mentioned under 

? Aidano..sublato) Aug. 31, 
A.D.651. Seo pp. 168, 171. 

*more Scotorum. See p.144,note 3. ESI establishment at Mazeroles 

* Badberet 2] The seventh bishop, the river Vienne in Picardy, 
from A.D. 68 which he and his " peregrini 

* Ronan) "Mabion, Ann. Oni, were the first tenants, Bes alo 
S. Benedd. xv. 36, conjectures that Gall Christ. ii, 1222. Btev. 
this ia the «peregrinus ex genero — * supra) Seo pp. 128, 138. 














Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 193 


erudire poterat. Observabat et regina Eanfled ‘cum suis, juxta 
quod in Cantia fieri viderat, habens secum de Cantia presby- 
terum catholice observationis, nomine Romanum: unde non- 
nunquat contigisse fertur illis temporibus, ut bis in anno uno 
pascha celebraretur. Et cum rex pascha Dominicum solutis 
jejuniis faceret, tunc regina cum suis persistens adhuc in jejunio 
diem palmarum celebraret. Hec autem dissonantia paschalis 
observantim vivente Aidano patienter ab omnibus tolerabatur, 
qui patenter intellexerant, quia etai pascha contra morem eorum 
qui ipsum miserant facere non potuit, opera tamen fidei, pietatis, 
et dilectionis, juxta morem omnibus sanctis consuetum, diligenter 
exsequi curavit: unde ab omnibus etiam bis qui de pascha aliter 
sentiebant, merito diligebatur: nec solum a mediocribus, verum 
ab ipsis quoque episcopis, Honorio Cantuariorum, et Felice 
Orientalium Anglorum, venerationi habitus est. 

Defuncto? autem Finano qui post illum fuit, cum Colmanus 
in episcopatum succederet, et ipse missus a Scottia, gravior de 
observatione pasche necnon et de aliis ecclesiastiom vite dis- 
ciplinis controversia nata est: unde movit hsc questio sensus 
et corda multorum, timentium ne forte accepto Christianitatis " 
vocabulo, in vacuum? currerent, aut cucurrissent. Pervenit et 
ad ipsas principum aures, Osuiu videlicet regis, et filii ejus 
Alchfridi* ; qui nimirum Osuiu a Scottis edoctus ac baptizatus, 
illorum etiam lingua optime imbutus, nihil melius quam quod 
illi docuissent autumabat. Porro Alchfrid magistrum habens 
eruditionis Christiane Vilfridum* virum doctis- Oswio calls 
simum (nam et Romam prius propter doctrinam qt. 
ecclesiasticam adierat, et apud Dalfinum® archi- toconsider 
episcopum Galliarum Lugduni multum temporis "nee" 
egerat, a quo etiam tonsure ecclesiastice coronam 8 Chron] 
susceperat), bujus doctrinam omnibus Scottorum traditionibus 
jure preferendam sciebat: unde ei etiam donaverat monasterium. 

2 Defuncto] a.p, 661; three years — * Vilfridum] Wilfrith. For a 
before 4.D.664. Bee p. 200. | memoir of Mim vp do this ime, vee 
Hals uum ue Bp mnolegical table of his 

2 Alchfridi] Albfrith, or Ealhfrith. life, see note to v. 19. 

See p. 181. *' Dalinum] See v. 19, note. 

À o 





194 Historia Ecclesiastica. [ae im. 
quadraginta familiarum in loco qui dicitur Inhrypum!; quem 
videlicet locum paulo ante eis qui Scottos sequebantur in pos- 
sessionem monasterii dederat. Sed quia illi postmodum data 
sibi optione, magis loco cedere quam suam mutare consuetudinem 
volebant, dedit eum illi qui dignam loco et doctrinam haberet, 
“et vitem. Venerat eo tempore Agilberctus, Occidentalium 
Saxonum episcopus, cujus supra? meminimus, amicus Alchfridi 
regis, et Vilfridi abbatis, ad provinciam Nordanhymbrorum, 
et apud eos aliquandiu demorabatur; qui etiam Vilfridum, 
rogatu Alchfridi, in preefato suo monasterio presbyterum fecit. 
"Habebat autem secum ipse presbyterum nomine Agathonem. 
Mota ergo ibi questione de pascha, vel tonsura, vel aliis rebus 
ecclesiasticis, dispositum est ut in monasterio quod dicitur 

» Achy 109,368, Streneshale, quod interpretatur Sinus Fari cui tunc Hild 
abbatissa Deo devota femina prefuit, synodus fieri et htec 
questio terminari deberet. Veneruntque illo reges ambo, pater 
scilicet et filius; episcopi, Colman cum clericis suis de Scottia, 
Agilberctus cum Agathone et Vilfrido presbyteris. Jacobus 
et Romanus in horum parte erant: Hild abbatissa cum suis in 
parte Scottorum, in qua erat etiam venerabilis episcopus Cedd, 
jamdudum ordinatus a Scottis, ut supra docuimus, qui et in- 
terpres? in eo concilio vigilantissimus utriusque partis exstitit. 

Primusque rex Osuiu premissa prefatione, quod oporteret 

eos qui una Deo servirent, unam vivendi regulam tenere, nec 

. discrepare in celebratione sacramentorum celestium, qui unum 
omnes in celis regnum exspectarent; inquirendum potius que 

esset verior traditio, et hanc ab omnibus communiter esse 
sequendam: jussit primo dicere episcopum suum Colmanum, 

qui esset ritus, et unde originem ducens ille quem ipse seque- 

retur. Tunc Colmanus: 'Pascha*' inquit, ‘hoc quod agere 





1 Inkrypum] Ripon. Seev.L19. 

? supra] See p. 153. 

? iplerpres] They spoke of course 
in the Angle tongue, which was 
equally unintelligible to the Scotch 
and the French. 

* Pascha) ‘The time of Easter was 
a fertile subject of dispute in the 
early Church, One controversy had 


been laid at rest by the decree of 
the Council of Nic, which ordained 
that the Catholic Easter Day should 
always be observed on the Sunday 
next after the full moon following 
the arst of March. But this only 
served to awaken others. For which 
would be, in any given year, the fall 
moon following the 21st of March t 


Cap. xxv.] 


Gentis Anglorum. 


195 


soleo, a majoribus meis accepi, qui me huc episcopum mise- 


runt, quod omnes patres nostri, viri Deo dilecti, 
eodem modo celebrasse noscuntur. 
contemnendum et reprobandum esse videatur, ipsum 
est quod beatus evangelista Johannes discipulus 


Bishop 


Colman. 
pleads for 
the Scottish 
practioe ; 


Quod ne cui 


specialiter Domino dilectus, cum omnibus quibus preerat eccle- 


siis, celebrasse legitur. 


Quo hee et his similia dicente, jussit 


rex et Agilberctum proferre in medium morem sue observa- 


‘How great was the variety of days 
on which it was possible for Easter 
to fall? After how many years was 
it to be expected that the paschal 
fall moon would return to the same 
day of the year? 
is was the first point of contest 
between the Churches. The Roman 
Church caleulated by a cycle of 
eighty-four years; the Alexandrian 
by one of nineteen, which was 
adapted to Christian use, probably 
by Eusebius of Cmearea, from the 
old Metonic cycle. The differences 
were perpetually occurring, and 
Easter was constantly celebrated on 
different days by the two Churches. 
"This was the case till about A.D. 
460, when the Roman Church aban- 
ned its cycle, and adopted one 
framed by Victorius of Aquitaine 
On the basis of the nineteen years’ 
cycle hitherto in use in the Alexan- 
drian Church. This measure set at 
rest for ever the first question, which 
concerned the beginning of the pas- 
chal month, or the days in any given 
year when the new and full moons 
next after March arat were to be 


expected. 

But the differences were not wholly 
reconciled; for the Latins followed 
canons or rules differing from the 
Alexandrian, to determine on which 
particular day within the paschal 
month Easter Day might fall. Thus, 
for example, the Latins asserted that 
it might fall on any day from the 16th 
of the paschal month to the 2and; 
the Alexandrians said that it could 
not happen after the 21st, and might 
be as early as the 15th. 


o 





This dispute was healed by another 
concession on the part of Rome. 
About AD. 530 Rome adopted the 
cycle of one Dionysius Exiguus, 
which was an improvement on the 
Victorian, and so of course still 
based on the Metonic cycle, but which 
gave up the old Roman canons, and 
adopted those of Alexandria, This 
was the paschal rule which was 
followed by Rome when Augustinus 
brought the gospel to England. 

It was to be expected that he 
would find the British Church fol- 
lowing a different rule from himself ; 
and such was the case. The Britons, 
as also the Irish and the Scotch, 
were still calculating by the old 
Roman cycle of eighty-four years, 
which Rome herself had abandoned 
in the fifth century. But their canon 
of interpretation differed from that 
of Rome in this—that whereas the 
Roman limits to the time when 
Easter Day might fall extended from. 
the 16th to the 22nd of the pasci 
month, they ruled that it might fall 
on any day from the 14th to the 20th 
of the same month. And so they 
found themselves at issue no less 
with the new than with the ancient 
Roman practice ; for it was now the 
rule of the whole Church to let 
Easter Day fall on any day from the 
15th to the 21s& of the paschal 
morth. It is this difference of a 
day which forms the whole subject- 
matter of the prolonged contest 
between the two Churches which 
is detailed by Beda. See Smith, 
Appendix No. ix. a, and references 
there, 





2 


196 Historia Ecclesiastica [Las. m. 


tionis, unde initium haberet, vel qua hunc auctoritate seque- 
retur. Respondit Agilberctus: ‘Loquatur, obsecro, vice mea 
discipulus meus Vilfrid presbyter, quia unum ambo sapimus 
cum ceteris qui hic adsident ecclesiastice traditionis cultoribus ; 
et ille melius ac manifestius ipsa lingua Anglorum, quam ego 
per interpretem, potest explanare que sentimus! "Tunc Vilfrid 
wanin jubente rege ut diceret, ita exorsus est: 'Pascha 
supports the quod facimus, inquit, 'vidimus Rome ubi beati 
Roman. spostoli Petrus et Paulus vixere, docuere, passi 
sunt et sepulti, ab omnibus celebrari: hoc in Italia, hoc in 
Gallia, quas discendi vel orandi studio pertransivimus, ab om- 
nibus agi conspeximus: hoc Africam, Asiam, Zgyptum, Gree- 
ciam, et omnem orbem, quacumque Christi Ecclesia diffusa 
est, per diversas nationes et linguas, uno ac non diverso temporis 
ordine gerere comperimus: preter hos tantum, et obstinationis 
eorum complices, Pictos dico et Brettones, cum quibus de duabus 
ultimis oceani insulis, et his non totis, contra totum orbem stulto 
labore pugnant. Cui heo dicenti respondit Colmanus: * Mirum 
quare stultum appellare velitis laborem nostrum, in quo tanti 
apostoli qui super pectus Domini recumbere dignus fuit, exempla 
sectamur; cum ipsum sapientissime vixisse omnis mundus 
noverit At Vilfridus, ‘Absit,’ inquit, * ut Johannem stultitis 
reprehendamus, cum scita legis Mosaice juxta literam servaret, 
judaizante adhuc in multis Ecclesia, nec subito valentibus 
apostolis omnem legis observantiam que a Deo instituta est, 
abdicare. Quomodo simulacra que a demonibus inventa sunt, 
repudiare omnes qui ad fidem veniunt, necesse est: videlicet 
ne scandalum facerent eis qui inter gentes erant Judmis. Hinc 
est enim quod Paulus Timotheum circumcidit, quod hostias in 
templo immolavit, quod cum Aquila et Priscilla caput Corinthi 
totondit: ad nihil videlicet utile, nisi ad scandalum vitandum. 
Judmorum. Hine quod eidem Paulo Jacobus ait!: “Vides, 
frater, quot millia sunt in Judmis qui crediderunt! et omnes 
hi emulatores sunt legis.” Nec tamen hodie clarescente per 
mundum evangelio necesse est, immo nec licitum fidelibus vel 


? ait] Acta xxi, 20, 





Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 197 


circumcidi, vel hostias Deo victimarum offerre carnalium.  Ita- 
que Johannes secundum legis consuetudinem quarta decima die 
mensis primi ad vesperam incipiebat celebrationem festi paschalis, 
nil curans hec sabbato, an alia qualibet feria provenire. At 
vero Petrus cum Rome predicaret, memor quia Dominus prima 
sabbati resurrexit a mortuis, ac mundo spem resurrectionis con- 
tulit, ita pascha faciendum intellexit, ut secundum consuetudinem. 
ac precepta legis, quartam decimam lunam primi mensis, eque 
sicut Johannes, orientem ad vesperam semper exspectaret: et 
hac exorta, si Dominica dies, que tunc prima sabbati vocabatur, 
erat mane ventura, in ipsa vespera pascha Dominicum celebrare 
incipiebat, quomodo et nos hodie facere solemus. Sin autem 
Dominica non proximo mane post lunam quartam decimam, sed 
sexta decima, aut septima decima, aut alia qualibet luna, usque 
ad vicesimam primam esset ventura, exspectabat eum, et pre- 
cedente sabbato, vespere, sacrosancta pasche sollemnia inchoabat ; 
sicque fiebat, ut Dominica pasche dies nonnisi a quinta decima 
luna usque ad vicesimam primam servaretur. Neque hee 
evangelica et apostolica traditio legem. solvit, sed potius adim- 
plet, in qua observandum pascha a quarta decima luna primi 
mensis ad vesperam, usque ad vicesimam primam lunam ejusdem 
mensis ad vesperam, preceptum est: in quam observantiam 
imitandam, omnes beati Johannis successores in Asia post 
obitum ejus, et omnis per orbem ecclesia conversa est. Et hoc 
esse verum pascha, hoe solum fidelibus celebrandum, Niceno 
concilio non statutum noviter, sed confirmatum est, ut eccle- 
siastica docet historia. Unde constat vos, Colmane, neque 
Johannis, ut autumatis, exempla sectari, neque Petri, cujus 
traditioni scientes contradicitis, neque Legi, neque Evangelio 
in observatione vestri pasche congruere. Johannes enim ad 
legis Mosaice decreta tempus paschale custodiens, nil de prima 
sabbati curabat; quod vos non facitis, qui nonnisi prima sabbati 
pascha celebratis. Petrus a quinta decima luna usque ad vice- 
simam primam diem pasche Dominicum celebrabat; quod vos 
non facitis, qui a quarta decima usque ad vicesimam lunam 
diem Dominicum pasche observatis: ita ut tertia decima luna 
ad vesperam sepius pascha incipiatis, cujus neque Lex ullam 


198 Historia Ecclesiastica {Lm ot 


fecit mentionem, neque auctor ac dator Evangelii Dominus in 
ea, sed in quarta decima vel vetus pascha manducavit ad ves- 
peram, vel novi testamenti sacramenta in commemorationem 
sus passionis ecclesie celebranda tradidit. Item, lunam vice- 
simam primam, quam Lex maxime celebrandam commendavit, 
a celebratione vestri pasche funditus eliminatis: sicque, ut 
dixi, in celebratione summse festivitatis, neque Johanni, neque 
Petro, neque Legi, neque Evangelio concordatis,’ 

His contra Colmanus: * Numquid, ait, * Anatolius vir sanctus, 
et in prefata historia ecclesiastica multum laudatus, Legi vel 
Evangelio contraria sapuit, qui a quarta decima usque ad vicesi- 
mam pascha celebrandum scripsit! Numquid reverentissimum. 
patrem nostrum Columbam, et successores ejus viros Deo di- 
lectos, qui eodem modo pascha facerunt, divinis paginis contraria. 
sapuisee, vel egisse credendum est? Cum plurimi fuerint in 
eis, quorum sanctitati celestia signa, et virtutum que fecerunt 
miracula, testimonium prebuerunt: quos ipse sanctos esse non 
dubitans, semper eorum vitam, mores et disciplinam sequi non 
desisto.’ 

At Vilfridus: ‘Constat,’ inquit, ‘ Anatolium virum sanctis- 
simum, doctissimum, ac laude esse dignissimum ; sed quid vobis 
cum illo, cum nec ejus decreta servetis? Ille enim in pascha 
suo regulam utique veritatis sequens, circulum decem et novem 
annorum posuit, quem vos aut ignoratis, aut agnitum et a tota. 
Christi ecclesia custoditum, pro nihilo contemnitis. Ille sic in 
pascha Dominico quartam decimam lunam computavit, ut hanc 
eadem ipsa die more Hgyptiorum quintam decimam lunam ad 
vesperam esse fateretur. Sic item vicesimam die Dominico 
pasche adnotavit, ut hanc declinata eadem die esse vicesimam 
primam crederet. Cujus regulam distinctionis vos ignorasse 
probat, quod aliquoties pascha manifestissime ante plenilunium, 
id est, in tertia decima luna facitis. De patre autem vestro 
Columba et sequacibus ejus, quorum sanctitatem vos imitari, 
et regulam ac precepta celestibus signis confirmata sequi per- 
hibetis, possem respondere; quia multis in judicio dicentibus 
Domino, quod in nomine ejus prophetaverint, et demonia ejece- 
rint, et virtutes multas fecerint ; responsurus sit Dominus quia 





Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 199 


nunquam eos noverit. Sed absit ut de patribus vestris hoc 
dicam: quia justius multo est, de incognitis bonum credere, 
quam malum. Unde et illos Dei famulos, ac Deo dilectos esse 
non nego, qui simplicitate rustica, sed intentione pia Deum 
dilexerunt. Neque illis multum obesse reor talem pasche obser- 
vantiam, quandiu nullus advenerat, qui eis instituti perfectioris 
decreta que sequerentur, ostenderet: quos utique credo, si qui 
tunc ad eos catholicus calculator adveniret, sic ejus monita fuisse 
secuturos, quomodo ea quse noverant ac didicerant, Dei mandata 
probantur fuisse secuti. Tu autem et socii tui, si audita decreta 
sedis apostolic, immo universalis ecclesise, et hec literis sacris 
confirmata sequi contemnitis, absque ulla dubitatione peccatis, 
Etsi enim patres tui sancti fuerunt, numquid universali qua 
per orbem est ecclesie Christi, eorum est paucitas uno de 
angulo extreme insule preferenda? Et si sanctus erat ac potens 
virtutibus ille Columba vester, immo et noster si Christi erat, 
numquid preferri potuit beatissimo apostolorum principi, cui 
Dominus ait: “Tu es Petrus, et super hanc petram edificabo 
ecclesiam meam, et porte inferi non prevalebunt adversus eam, 
et tibi dabo claves regni celorum t" 

Hee perorante Vilfrido, dixit rex: ‘Verene, Colmane, hec 
illi Petro dicta sunt & Domino?’ Qui ait: ‘Vere, rex” At 
ille, * Habetis! inquit, ‘vos proferre aliquid tante potestatis 
vestro Columbe datum?’ At ait ille: ‘Nihil’ Rursum rex: 
‘Si utrique vestrum, inquit, ‘in hoe sine ulla con- ging Ogwio 
troversia consentiunt, quod hzc principaliter Petro decides in 

: " : . favour of the 
dicta, et ei claves regni celorum sint date a ^ Roman 
Domino?’ Responderunt: ‘Etiam, utique! At Price. 
ille ita conclusit: *Et ego vobis dico, quia hic est ostiarius ille 
cui ego contradicere nolo; sed in quantum novi vel valeo, hujus 
cupio in omnibus obedire statutis; ne forte me adveniente ad 
fores regni caelorum, non sit qui reseret, averso illo qui claves 
tenere probatur. 

Hee dicente rege, faverunt adsidentes quique sive adstantes, 
majores una cum mediocribus; et abdicata minus perfecta insti- 
tutione, ad ea que meliora cognoverant, sese transferre festina" 
bant. 





200 Historia Ecclesiastica [Lzs. m. 


CAP. XXVI. 


Ut Colman victus domum redierit ; et Tuda. pro ilo episcopatu sit functus : 
d qualisque illis doctoribus fuerit habitus ecclesie. 


Frnrr0qvx conflictu, ac soluta concione, Agilberctus domum 
Bishop Col. rediit. Colman videns spretam suam doctrinam, sec- 
‘man retiree temque esse despectam, adsumptis his qui se sequi 
(4.5.66, voluerunt, id est, qui pascha catholicum, et tonsuram 
8 + corone, nam et de hoc questio non minima erat, 
recipere nolebant, in Scottiam. regressus est, tractaturus cum. 
suis, quid de his facere deberet. Cedd, relictis Scottorum vesti- 
giis, ad suam sedem. rediit, utpote agnita observatione catholici 
pasche. Facta est autem hac questio anno Dominice incarna- 
tionis sexcentesimo sexagesimo quarto, qui fuit annus Osuiu 
regis vicesimus secundus ;, episcopatus autem Scotorum, quem 
gesserunt in provincia Anglorum, annus tricesimus*. Siquidem 
Aidan decem et septem. annis, Finan decem, Colman tribus epi- 
scopatum tenuere. 
Reverso autem patriam Colmano, suscepit pro illo pontifica- 
aniissue tum Nordanhymbrorum famulus Christi Tuda*, qui 
denied. erat apud Scottos austrinos* eruditus, atque ordina- 
See, tus episcopus, habens juxta morem provincie illius 
coronam tonsurz ecclesiastice, et catholicam temporis paschalis 
regulam observans: vir quidem bonus ac religiosus, sed permo- 


1 tonguram coron] See Smith's 
Appendix No. ix. b, from which we 
learn that there was no kind of ton- 
sure introduced into the Church till 
the end of the fifth century or be- 
ginning of the sixth, and that even 
then it was not universal The 
Roman tonsure, said to be derived 
from St. Peter, was in the form of 
a small crown, at the top of the 
head. The Scottish tonsure, said by 
its adversaries to be imitated from. 
Simon Magus, was ‘ab aure ad au- 
rem,’ or in the form of a large seri- 


circle across. the front of the head, 
the hair being allowed to grow na- 
turally behind. See further, v. a1. 

? tricesimus] Seo p. 171, note I. 

? Tuda) Stevenson cites a charter 
from Monast. Angl. i. 65, to which 
TTuda signe 26, 


genuine, 









for 
Boda ssys above that Tuda was 
already a bishop in South Ireland. 

* apud Scottas austrinos] See pp. 
133, 143+ 





Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 201 


dico tempore ecclesiam regens. Venerat autem de Scottia, 
tenente adhuc pontificatum. Colmano, et diligenter ea que ad 
fidem et veritatem pertinent, et verbo cunctos docebat et opere. 
Porro fratribus, qui in Lindisfarnensi ecclesia, Scottis abeuntibus, 
remanere maluerunt, prepositus est abbatis jure vir reverentis- 
simus ac mansuetissimus Eata, qui erat abbas in and by Eata 
monasterio quod dicitur Mailros: quod aiunt Col- ymPari. 
manum abiturum petiisse et impetrasse a rege Osuiu,  disfame. 
eo quod esset idem Hata unus de duodecim pueris Aidani, quos 
primo episcopatus sui tempore de natione Anglorum erudiendos 
in Christo accepit. Multum namque eundem episcopum Col- 
manum,rex pro insita illi prudentia diligebat. Ipse est Eata, 
qui non multo post? eidem ecclesim Lindisfarnensi episcopus 
factus est. Abiens autem domum Colman adsumpsit secum 
partem ossium reverentissimi patris Aidani; partem vero in 
ecclesia cui preerat, reliquit, et in secretario ejus condi precepit. 
Quante autem parsimonia, cujus continentie fuerit, ipse cum. 
predecessoribus suis, testabatur etiam locus ille Character of 
quem regebant, ubi abeuntibus eis, excepta ecclesia, Cien and 
paucissime domus repertm sunt; hoc est, ille followers. 
solummodo, sine quibus conversatio civilis esse nullatenus pot- 
erat. Nil pecuniarum absque pecoribus habebant. Si quid enim 
pecunie a divitibus accipiebant, mox pauperibus dabant. Nam 
neque ad susceptionem potentium sseculi, vel pecunias colligi, vel 
domus previderi necesse fuit, qui nunquam ad ecclesiam nisi 
orationis tantum, et audiendi verbi Dei causa veniebant. Rex 
ipse, cum opportunitas exegisset, cum quinque tantum aut sex 
ministris veniebat, et expleta in ecclesia oratione discedebat. 
Quod si forte eos ibi refici contingeret, simplici tantum et quoti- 
diano fratrum cibo contenti, nil ultra querebant. Tota enim 
fuit tunc solicitudo doctoribus illis, Deo serviendi, non seculo ; 
tota cura cordis excolendi, non ventris. Unde et in magna erat 
veneratione tempore illo religionis habitus; ita ut ubicumque 
dericus aliquis. aut monachus adveniret, gaudenter ab omnibus 
lanquam Dei famulus. exciperetur: etiam si in itinere pergens 
1 non multo post] In this same year, A.D. 664, or in A.D. 678. Seo 
Saxon. Chronicle for both dates. 


202 Historia Ecclesiastica (Ls. m. 
inveniretur, adcurrebant, et flexa cervice vel manu signari, vel 
ore illius se benedici gaudebant; verbis quoque horum exhorta- 
toriis diligenter auditum prebebant. Sed et diebus Dominicis 
ad ecclesiam, sive ad monasteria certatim, non reficiendi corporis, 
sed audiendi sermonis Dei gratia confluebant: et si quis sacer- 
dotum in vicum forte deveniret, mox congregati in unum vicani, 
verbum vite ab illo expetere curabant. Nam neque alia ipsis 
sacerdotibus aut clericis vicos adeundi, quam predicandi, bap- 
tizandi, infirmos visitandi, et, ut breviter dicam, animas curandi 
causa fuit: qui in tantum erant ab omni avaritie peste castigati, 
ut nemo territoria ac possessiones ad construenda monasteria, 
nisi a potentibus seculi coactus!, acciperet. Qua» consuetudo per 
omnia aliquanto post hec tempore in ecclesiis Nordanhymbrorum 
servata est. Sed de his satis dictum, 


CAP. XXVII. ' 


Ut Kegberct, vir sanctus de natione Anglorum, monachicam in Hibernia. 
vitam duxerit. 


Eopem autem anno Dominice incarnationis sexcentesimo sexa- 
4.66. gesimo quarto, facta erat eclipsis solis die tertio? 
An eclipse mensis Maii, hora circiter decima diei: quo etiam 
iaterniace; anno subita pestilentim Ines’, depopulatis prius 
ravages australibus Brittanie plagis, Nordanhymbrorum 
Nornhum. quoque provinciam corripiens; atque acerba clade 
Ireland. diutius longe lateque deseviens, magnam hominum 
multitudinem stravit. Qua plaga praefatus Domini sacerdos Tuda 
raptus est de mundo, et in monasterio quod dicitur Pegnalaech *, 


? coactus] See p. 185. 

? tertio] The eclipse took place on 
the first day of May. See Tigernach, 
ad a, 664, Petavius, De Ratione 


Temporum, i, 543. Smith conjec- no! 


tures that Beda had heard from 
others,—this was nine years before 
his own birth,—that it took place 
at the beginning of May, and know- 
ing that it must have been at & 
new moon, consulted the tables con- 
structed on the basis of the nineteen 


~ years! cycle of Dionysius, which give 
the ‘neomenia’ the 3rd of May by 

mistake for the 1st. 
? pestilentie lues] See p. 186, 


te 3. 

* Pagnalaeck] Peginaleah, S. V. ; 
"Wegele, S. Chron.; Paggle, Geoff. 
Gaimar; Wemalet, H. Hunt; Pe- 
nalegh, Durham M3. Unidentified, 
though Smith claims it for Finchale, 
near Durham, 





Car. xxv] Gentis. Anglorum, 203 


honorifice sepultus. Hsc autem plaga Hiberniam quoque in- 
sulam pari clade premebat. Erant ibidem eo tempore multi 
nobilium simul et mediocrium de gente Anglorum, qui tempore 
Finani et Colmani episcoporum, relicta insula patria, vel divin 
lectionis, vel continentioris vite gratia illo secesserant. Et 
quidam quidem mox se monasticw conversationi fideliter man- 
cipaverunt, alii magis circurneundo per cellas magistrorum !, lec- 
tioni operam dare gaudebant: quos omnes Scotti libentissime 
suscipientes vicum eis quotidianum sine pretio, libros quoque 
ad legendum, et magisterium gratuitum prebere curabant. 
Erant inter hos duo juvenes magne indolis, de nobilibus 
Anglorum, Edilhun et Ecgberct? quorum prior Ed 
frater fuit Ediluini*, viri seque Deo dilecti, qui et ‘votes hime 
ipse evo sequente Hiberniam gratia legendi adiit,  ious life. 
et bene instructus patriam rediit, atque episcopus in provincia 
Lindissi factus, multo ecclesiam tempore nobilissime rexit. Hi 
ergo cum essent in monasterio quod lingua Scottorum Rath- 
melsigi* appellatur, e& omnes socii ipsorum vel mortalitate de 
seculo rapti, vel per alia essent loca dispersi, correpti sunt ambo 
morbo ejusdem mortalitatis, et gravissime adflicti: e quibus 
Ecgberct, sicut mihi referebat quidam veracissimus et venerande 
canitiei presbyter qui se hac ab ipso audisse perhibebat, cum se 
sestimasset esse moriturum, egressus est tempore matutino de 
cubiculo in quo infirmi quiescebant, et residens solus in loco 
opportuno, ccpit sedulus cogitare de actibus suis, et conpunctus 
memoria peccatorum suorum faciem lacrimis abluebat, atque 
intimo ex corde Deum precabatur, ne adhuc mori deberet, prius- 
quam vel preteritas negligentias quas in pueritia sive infantia 
commiserat, perfectius ex tempore castigaret, vel in bonis se 
operibus habundantius exerceret. Vovit etiam votum, quia adeo 
peregrinus vivere vellet, ut nunquam in insulam in qua natus 


1 magistrorum) Here, the teachers 
of the monks; but generally used for 
a title for the more learned of tho 
clerical body. Cf. Smith, Append. 
No. xvii, which begins, *Magistri 
ecclesi non alii fuerunt quam cle- 
rici doctiores et in rebus ecclesiasticis. 
bene instituti See too iv. 27. H. 





2 Ecgberct] Seo v. 9, with note, 





* Ediluini) See p. 161. 
* Rathmesigi| | Now  Melfont. 
Named from , "town! and 


‘Mel, the disciple and nephew of 
St. ‘Patrick. For him, see Acta 
SS. Mart. ii. 561, 562, quoted by 
Stev. 


204 Historia Ecclesiastica. [Lzs. m. 


est, id est, Brittaniam, rediret; quia preter sollemnem canonici 
temporis psalmodiam, si non valetudo corporis obsisteret, quotidie 
psalterium totum in memoriam divine laudis decantaret; et 
quia in omni septimana diem cum nocte jejunus transiret. Cum- 
que finitis lacrimis, precibus et votis, domum rediret, invenit 
sodalem dormientem: et ipse quoque lectulum conscendens, 
coit in quietem membra laxare. Et cum paululum quiesceret, 
expergefactus sodalis respexit, eum, et ait: ‘O frater Ecgbercte, 
o quid fecisti? Sperabam quia pariter ad vitam eternam intra- 
remus. Verumtamen scito quia que postulasti, accipies! Didi- 
cerat enim per visionem, et quid petisset, et quia petita inpe- 
trasset. Quid multa! Ipse Edilhun proxima nocte defunctus 
est: at vero Ecgberect decussa molestia egritudinis convaluit, ac 
multo postea tempore vivens, acceptumque sacerdotii gradum 
condignis ornans actibus, post multa virtutum bona, ut ipse 

4.79. desiderabat, nuper, id est, anno Dominice incarna- 
tionis septingentesimo vicesimo nono, cum esset ipse annorum 
nonaginta, migravit ad regna celestis.  Duxit autem vitam 
in magna humilitatis, mansuetudinis, continentis, simplicitatis 
et justitie perfectione. Unde et genti sus, et illis in quibus 
exulabat nationibus Scottorum sive Pictorum, exemplo vivendi, 
et instantia docendi, et auctoritate corripiendi, et pietate largi- 
endi de his que a divitibus acceperat, multum profuit. Addidit 
autem votis que diximus, ut semper in quadragesima non plus 
quam semel in die reficeret, non aliud quam panem ac lac tenuis- 
simum, et hoc cum mensura gustaret : quod videlicet lac pridie 
novum in phiala ponere solebat, et, post noctem ablata superficie 
crassiore, ipse residuum cum modico, ut diximus, pane bibebat. 
Cujus modum continentis etiam quadraginta diebus ante natale 
Domini, totidem quoque post peracta sollemnia pentecostes, hoc 
est, quinquagesime, semper observare curabat. 








Car. xxv] Gentis Anglorum. 205 


CAP. XXVIII. 


Ut defuncto Tuda, Vilfrid in Gallia, Ceadda apud Occidentales Bazones, in 
provincia Nordanhymbrorum sint ordinati episcopi. 


IwTEREA rex Alchfrid ! misit Vilfridum presbyterum ad regem 
Galliarum, qui eum sibi suisque consecrari faceret Wilfrith 
episcopum. At ille misit eum ordinandum ad Agilberectum ?, 
de quo supra diximus, qui relicta Brittania, Parisiace civitatis 
factus erat episcopus; et consecratus est magno cum honore ab 
ipso, convenientibus plurimis episcopis in vico regio qui vocatur 
In Compendio*. Quo adhuc in transmarinis partibus propter 
ordinationem demorante, imitatus industriam filii rex Osuio, 
misit Cantiam virum sanctum, modestum moribus, Scripturarum 
lectione sufficienter instructum, et ea que in Scripturis agenda 
didicerat, operibus sollerter exequentem, qui Eburacensis ecclesise 
ordinaretur episcopus. Erat autem presbyter vocabulo Ceadda, 
frater reverentissimi antistitis Ceddi, cujus smpius and Ceadda 
meminimus, et abbas monasterii illius quod vocatur "meret 
Laestingaeu. Misitque rex cum eo presbyterum Northhum- 
suum vocabulo Eadhaedum‘, qui postea regnante [4 , 664, 
Ecgfrido, Hrypensis ecclesim presul factus est. 8 Chron) 
Verum illi Cantiam pervenientes, invenerunt archiepiscopum 

* Deusdedit jam migrasse de seculo, et necdum alium pro eo con- 
stitutum fuisse pontificem. Unde diverterunt ad provinciam 
Occidentalium Saxonum, ubi erat Vini episcopus: et ab illo est 
vir prefatus consecratus antistes, adsumtis in societatem ordi- 
nationis duobus de Brettonum gente episcopis, qui Dominicum 
pasche diem, ut sepius dictum est5, secus morem canonicum a 
quarta decima usque ad vicesimam lunam celebrant. Non enim 


! rex Alchfrid) Alhfrith of Deira. tho confluence of the Aisne and Oise. 
S. At this timo he purposed to go Seo Gall. Christ. ix. 434. 
to Rome, but was stopped by his — * Kadhaedum] Esdmth,S. V. Eat- 
father Oswio, Hist. Abbat. 2. hed, Florence. See iv. 12. 

2 dgiteretum) Ct p. 153: 8" ut sepius dictum est] Beo p. 194 

? In Compendio] Compitgne, at note 4. 


206 Historia. Ecclesiastica (Ls. m. 


erat tunc ullus, excepto? illo Vine, in tota Brittania canonice 
ordinatus episcopus. Consecratus ergo in episcopum Ceadda, 
mox ccepit ecclesiastice veritati, et castitati curam impendere; 
humilitati, continentim, lectioni operam dare; oppida, rura, 
casas, vicos, castella propter evangelizandum, non equitando, sed 
apostolorum more pedibus incedendo peragrare. Erat enim de 
discipulis Aidani, eisdemque actibus ac moribus juxta exemplum. 
ejus, ac fratris sui Ceddi, suos instituere curavit auditores. 
"Veniens quoque Brittaniam Vilfrid jam episcopus factus, et ipse 
perplura catholice observationis moderamina ecclesiis Anglorum 
sua doctrina contulit. Unde factum est, ut crescente per dies 
institutione catholica, Scotti omnes qui inter Anglos morabantur, 
aut his manus darent, aut suam redirent ad patriam, 


CAP. XXIX. 


Ut Vighar presbyter ordinandus in archiepiscopum, Romam de Brittania 
sit missus : quem remissa. moz scripta. pape apostolici, ibidem obiisse. 
narraverint. 

His temporibus? reges Anglorum nobilissimi, Osuiu provincia 
Wighara — Nordanhymbrorum, et Ecgberct Cantuariorum, 
mado, habito inter se consilio quid de statu ecclesim 

Anglorum esset agendum, intellexerat enim vera- 

of Canter- citer Osuiu, quamvis educatus a Scottis, quia 

[15.65 Romana esset catholica et apostolica ecclesia, ad- 

S.Chmn] sumpserunt cum electione et consensu sancte eccle- 
sie gentis Anglorum, virum bonum, et aptum episcopatu pres- 
byterum nomine Vighardum?, de clero Deusdedit episcopi, et 
hunc antistitem ordinandum Romam miserunt : quatenus accepto 
ipse gradu archiepiscopatus, catholicos per omnem Brittaniam 
ecclesiis Anglorum ordinare posset antistites. 


! excepto] Wine bad been conse. — ? Vighardum] Wigheard, S. V. and 

crated in Gaul; p. 153. S. Chron. He was the first of the 
3 His temporibus] A.D. 667. S. secular clergy who succeeded to the 

Chron, Florence. Ja, Hegest. dignity of Archbishop of Canterbury. 

Pontif, Rom. makes it A.D. 665; Stev. Eng. Ch, Historians, 

Stev, Eng. Ch. Historians, 








Car. xxix.] Gentis. Anglorum. 207 


Verum Vighard Romam perveniens, priusquam consecrari 
in episcopatum posset, morte prereptus est, et tut aice 
hujusmodi litere regi Osuiu Brittaniam remisse there. 
gunt: 

* Domino excellenti filio Osuio regi Saxonum, Vitalianus epi- 
Scopus, Servus servorum Dei. Desiderabiles literas Pope Vita- 
excellenties vestre suscepimus: quas relegentes, Manus enda 
cognovimus ejus piissimam devotionem, ferventissi- ^ Oswio. 
xoumque amorem, quem habet propter beatam vitam; et quia 
dextera Domini protegente ad veram et apostolicam fidem sit 
Conversus, sperens ut sicut in sua gente regnat, ita et cum 
Christo in futuro conregnare. Benedicta igitur gens, que talem 
sapientissimum, et Dei cultorem promeruit habere regem: quia 
non solum ipse Dei cultor extitit, sed etiam omnes subjectos suos 
meditatur die ac nocte ad fidem catholicam atque apostolicam pro 
sus anime redemptione converti. Quis enim audiens hzc suavia, 
non letetur? Quis non exultet et gaudeat in his piis operibus 
Quis et gens vestra Christo omnipotenti Deo credidit, secundum 
divinorum prophetarum voces, sicut scriptum est! in Isaia : “In 
die illa radix Jesse, qui stat in signum populorum, ipsum gentes 
deprecabuntur.” Et iterum?: * Audite insule, et adtendite 
populi de longe" Et post paululum *: “ Parum," inquit, “est 
ut mihi sis servus ad suscitandas tribus Jacob, et feces 
Israel convertendas. — Dedi te in lucem gentium, ut sis salus 
mea usque ad extremum terre.” Et rursum*: “ Reges vide- 
bunt, et consurgent principes, et adorabunt," Et post pusil- 
lum: * Dedi te in fodus populi ut suscitares terram, et 
possideres hereditates dissipatas, et "diceres his qui vincti 
sunt: Excite; et his qui in tenebris Revelamini" Et 
rursum*: “Ego Dominus vocavi te in justitia, et adprehendi 
manum tuam, et servavi ; et dedi te in fedus populi, in lucem 
gentium, ut aperires oculos ceecorum, et educeres de conclusione 
vinctum, de domo carceris sedentes in tenebris." Ecce, excel- 
lentissime fili, quam luce clarius est, non solum de vobis, sed 

2 geriptum est] Ten, xi. 10, * rurtum) Tb. r 


? iterum) Ib. xlix. 1 * post pusillum) Ib. 8. 
? post paululum) Ib. 6. * rursum) Ib. xlii. 6, 7. 





208 Historia Ecclesiastica (is. m. 


etiam de omnibus prophetatum gentibus, quod sint creditur in 
Christo omnium conditore — Quamobrem oportet vestram celsi- 
tudinem, utpote membrum existens Christi, in omnibus piam 
regulam sequi perenniter principis apostolorum, sive in pascha 
celebrandum, sive in omnibus que tradiderunt sancti apostoli 
Petrus et Paulus, qui ut duo luminaria celi illuminant mundum, 
sic doctrina eorum corda hominum quotidie inlustrat creden- 
tium." 

Et post! nonnulle, quibus de celebrando per orbem totum uno 
vero pascha loquitur ; 

* Hominem denique, inquit, ‘ dooibilem, et in omnibus orns- 
tum antistitem, secundum? vestrorum scriptorum tenorem, 
minime valuimus nunc reperire pro longinquitate itineris. Pro- 
fecto enim dum hujusmodi apta repertaque persona fuerit, eum 
instructum ad vestram dirigemus patriam, ut ipse et viva voce, 
et per divina oracula omnem inimici zizaniam ex omni vestra 
insula cum divino nutu eradicet. Munuscula a vestra celsitudine 
beato principi apostolorum directa, pro eterna ejus memoria 
suscepimus, gratiasque ei agimus, ac pro ejus incolumitate 
jugiter Deum deprecamur cum Christi clero. Itaque qui hec 
obtulit munera, de hac subtractus est luce, situsque ed limina 
apostolorum, pro quo valde sumus contristati cum hic esset 
defunctus. Verumtamen gerulis* harum nostrarum literarum 
vestris missis, beneficia sanctorum, hoc est, reliquias beatorum 

1 Et post . . . loquitur] Here, as at 
p.135, Beda omits the passage which 
relates to the celebration of Easter. 


Usher, however, has supplied the 
lacuna from a MS, marked as * Vita- 


non adprobavit, ideo nec sequitur dis- 
Roritionem ejus pro paschae Usher, 

Hibernicarum Sylloge, 
ep. ix. p. Se Tak, Vision vr » bishop. 
TED who had written against 


linus’? in the monastery at Whitby. 
* Nunquam enim celebrare debemus 
sanctum pascha nisi secundum apo- 
stolicam et catholicam fidem, ut in 
toto orbe celebratur a Christiana 
plebe, id est, secundum apostolicam 
Tegulam cccxviii sanctorum patrum, 
et computum SS. Cyrilli et Dionysii. 
Nam in toto terrarum orbe sic 
Christi una columba, hoc est ecclesia. 
immaculata sanctum Pasche Resur- 
Tectionis diem celebrat. Nam Vic- 


toris regulam paschae sedes apostolica. 


the paschal rule of Victorius in A.D. 
550. 

? secundum ... tenorem] Oswio 
then had asked the Pope to choose 
him a bishop: and yet Beda says 
above, p. 200, that he had sent Wig: 

consecrated himself. 
italiae does not stot to this, nor 
does he speak of Wighard as if he 
had been bishopelect H. On the 
different views taken of this matter, 
seo Kemble, ii. 365, note, 
? gerulis] * 





Car. xxx.] Gentis. Anglorum. 209 


spostolorum Petri et Pauli, et sanctorum martyrum Laurentii, 
Johannis et Pauli, et Gregorii atque Pancratii eis fecimus dari, 
vestre excellentim profecto omnes contradendas. Nam et con- 
jugi vestree, nostree spiritali filias, direximus per prefatos gerulos 
erucem clavem auream habentem de sacratissimis vinculis 
beatorum apostolorum Petri et Pauli: de cujus pio studio cog- 
noscentes, tantum cuncta sedes apostolica una nobiscum letatur, 
quantum ejus pia opera coram Deo fragrant et vernant, Festinet 
igitur, quesumus, vestra celsitudo, ut optamus, totam suam in- 
sulam Deo Christo dicare. Profecto enim habet protectorem, hu- 
meni generis redemptorem Dominum nostrum Jesum Christum, 
qui ei cuncta prospera impertiet, ut novum Christi populum co- 
acervet, catholicam ibi et apostolicam constituens fidem. Scrip- 
tum est! enim: "Quarite primum regnum Dei, et justitiam ejus, 
et hiec omnia adjicientur vobis" Nimirum enim querit, et impe- 
travit, et ei omnes suse insule, ut optamus, subdentur. Paterno 
itaque affectu salutantes vestram excellentiam, divinam precamur 
jugiter clementiam, que vos vestrosque omnes in omnibus bonis 
operibus auxiliari dignetur, ut cum Christo in futuro regnetis 
seculo, Incolumem excellentiam vestram gratia superna cus- 
todiat." 

Quis sane pro Vighardo repertus ac dedicatus sit antistes, 
libro sequente opportunius dicetur. 


CAP. XXX. 


Ut Orientales Bazones tempore mortalitatis ad idolatriam reversi, sed per 
$nstantiam Jarumanni episcopi moz sint ab errore correcti. 


Hope tempore provincie Orientalium Sexonum post Suid- 
helmum, de quo supra? diximus, prefüere reges sidere, 
Sigheri* et Sebbi‘, quamvis ipsi regi Merciorum ef the 


1 1 Seriptum eat) eat] Matt. vi. 33. Ene daughter of Penda, Lap- 
? supra 
* Bigheri] Sm of Sigeberht Par Pt "sen Son of Seward, one of 
Tos, p. 182, with note 4 and hus, the apertate sone of the frs Chris: 
band of St. Osyth, the daughter of tian king, Seberht, see p. ror, and 
Frithewald, king of Surrey, and brother of Sigeberht Parvus. 


P 


210 Historia Ecclesiastica. Gentis Anglorum. (Lr. m1. 


Vulfhere subjecti. Qui videlicet provincia cum pre- 
Essex, apo- fate mortalitatis clade premeretur, Sigheri cum sus 
statizet. — porto populi, relictis Christiane fidei sacramentis, ad 
apostasiam conversus est. Nam et ipse rex, et plurimi de plebe 
sive optimatibus, diligentes hanc vitam, et futuram non querentes, 
sive etiam non esse credentes, ceperunt fana que derelicta erant, 
restaurare, et adorare simulacra: quasi per hsec possent a mor- 
talitate defendi, Porro socius ejus, et coheres regni ejusdem 
Bishop Sebi, magna fidem perceptam cum suis omnibus 
ae devotione servavit, magna, ut in sequentibus dice- 
sent by King mus, vitam fidelem felicitate complevit. Quod ubi 
Malthere, rex Vulfheri comperit, fidem videlicet provincie 
him. ^ ex parte profanatam, misit ad corrigendum errorem, 
revocandamque ad fidem veritatis provinciam Jaruman! episco- 
pum, qui successor erat Trumheri: qui multa agens sollertia, 
juxta quod mihi presbyter qui comes itineris illi et cooperator 
verbi extiterat, referebat, erat enim religiosus et bonus vir, longe 
lateque omnia pervagatus, et populum et regem prefatum ad 
viam justitie reduxit: adeo ut relictis sive destructis fanis 
arisque quas fecerant, aperirent ecclesias, ac nomen Christi, cui 
contradixerant, confiteri gauderent, magis cum fide resurrectionis 
in illo mori, quam in perfidis sordibus inter idole vivere cu- 
pientes. Quibus ita gestis, et ipsi sacerdotes, doctoresque eorum 
domum rediere letantes. 


1 Jaruman] Seo p. 191. 








HISTORLE ECCLESIASTICJE GENTIS 
ANGLORUM 


LIBER QUARTUS. 


CAP. I. 


Ut defuncto Deusdedit, Vighard ad suscipiendum. episcopatum, Romam sit 
missus : sed illo ibidem defuncto, Theodorus archtepiscopus ordinatus, 
et cum Hadriano abbate eit Brittaniam missus. 

NNO memorato! prefate eclipsis e& mox subsequentis 
pestilentie, quo et Colman episcopus unanima catholi- 

corum intentione superatus ad suos reversus est, ap. 664. 

Deusdedit? sextus ecclesie Doruvernensis episcopus pe 

obiit pridie iduum Juliarum; sed et Erconberct Deusdedit, 

rex Cantuariorum eodem mense ac die defunctus, "baje doe 

Ecgbercto filio sedem regni reliquit, quam ille of Kent. 

susceptam per novem annos tenuit. Tunc cessante non pauco 

tempore? episcopatu, missus est Romam ab ipso simul et a rege 

Nordanhymbrorum Osuio, ut precedente libro paucis diximus, 

Vighard presbyter, vir in ecclesiasticis disciplinis doctissimus, 

de genere Anglorum, petentibus hunc ecclesie Anglorum archi- 

episcopum ordinari: missis patiter apostolico paps» donariis, 
et aureis atque argenteis vasis non paucis. Qui ubi Romam 
pervenit, cujus sedi apostolice tempore illo Vitalianus preerat, 
postquam itineris sui causam prefato pape apostolico patefecit, 
non multo post et ipse et omnes pene qui cum eo advenerant 
socii, pestilentia superveniente deleti sunt. 

At apostolicus papa, habito de his consilio, quesivit sedulus 

1 memorato] A.D. 6645 Pp. 186,202. — * non pauco tempore] The interval 

? Deusdedit) The Liber Cantuar- lasted from July 14, A.D. 664, to 


iensis, p. 25 b, states that his original March 26, A.D. 668, when Theodorus 
name was Fritonas, S. was consecrated. S. 


P2 





212 Historia Ecclesiastica [Lrs. 1v. 


quem ecclesiis Anglorum archiepiscopum mitteret. Erat autem. 
in monasterio Hiridano! quod est non longe a Neapoli Cam- 
panie, abbas Hadrianus, vir natione Afir*, sacris literis dili- 
genter imbutus, monasterialibus simul et ecclesiasticis disciplinis 
institutus, Greece pariter et Latine lingue peritissimus. Hunc 
ad se accitum Papa jussit episcopatu accepto Brittaniam venire. 
Qui indignum se tanto gradui respondens, ostendere posse se 
dixit alium, cujus magis ad suscipiendum episcopatum et eru- 
ditio conveniret, et stas. Cumque monachum quemdam de 
vicino virginum monasterio, nomine Andream, pontifici offerret, 
hic ab omnibus qui novere dignus episcopatu judicatus est. 
Verum pondus corporem infirmitatis, ne episcopus fieri posset, 
obstitit. Et rursum Hadrianus ad suscipiendum episcopatum 
actus est: qui petens inducias, si forte alium, qui episcopus 
ordinaretur ex tempore posset invenire. 

Erat ipso tempore Rome monachus Hadriano notus, nomine 

aee. Theodorus, natus Tarso Cilicim, vir et seculari et 

‘Theodorus divina literatura, et Grece instructus et Latine, 

consecrated 

archbishop probus moribus, et state venerandus, id est, annos 
ofCanterbry hobens statis sexaginta et sex. Hune offerens 
"Hadrianus pontifici, ut episcopus ordinaretur obtinuit: his 
temen conditionibus interpositis, ut ipse eum perduceret Brit- 
taniam, eo quod jam bis partes Galliarum diversis ex causis 
adiisset; et ob id majorem hujus itineris peragendi notitiam 
haberet, sufüciensque esset in possessione hominum  pro- 
priorum: et ut ei doctrine cooperator existens, diligenter 
adtenderet ne quid ille contrarium veritati fidei, Grecorum 
more, in ecclesiam cui preset, introduceret. Qui subdiaconus 
ordinatus, quatuor exspectavit menses, donec illi coma cresceret, 
quo in coronam tonderi posset. Habuerat enim tonsuram more* 
Orientalium sancti apostoli Pauli. Qui ordinatus est a Vitaliano 
papa anno Dominios incarnationis sexcentesimo ind 





Nisi ? more . . . apostoli Pauli] Cf. p. 
the land of Nisida, by Massoeah 200, note 1; aif] OF. p 








Car. 1] 213 


octavo, sub die septima kalendarum Aprilium, Dominica. Et 
ite una cum Hadriano, sexto kalendas Junias Brittaniam missus 
est. Qui cum pariter per mare ad Massiliam, et deinde per 
terram Arhelas pervenissent, et tradidissent Jo- iua sent to 
hanni archiepiscopo civitatis illius scripta com- England. 
mendatitia Vitaliani pontificis, retenti sunt ab eo, quousque 
Ebrinus’ major domus regis copiam pergendi quoquo vellent 
tribuit eis. Qua accepte Theodorus profectus est ad Agilberc- 
tum Pariseorum episcopum, de quo superius? diximus, et ab eo 
benigne susceptus, et multo tempore habitus est. Hadrianus 
perrexit primum ad Emme? Senonum, et postea ad Faronem * 
Meldorum episcopos, et bene sub eis diutius fuit: coegerat 
enim eos imminens hiems ut ubicumque potuissent quieti 
manerent. Quod cum nuncii certi narrassent regi Ecgbercto, 
esse scilicet episcopum quem petierant a Romano antistite in 
regno Francorum, misit illo continuo Reedfridum prefectum 
suum, ad adducendum eum: quo cum venisset, adsumpsit 
"Theodorum cum Ebrini licentia, et perduxit eum ad portum 
cui nomen est Quentauic*, ubi fatigatus infirmitate aliquantisper 
moratus est; et cum convalescere cospisset, navigavit Britta- 
niam. Hadrianum autem Ebrinus retinuit, quoniam suspica- 
batur eum habere aliquam legationem imperatoris? ad Brittanise 
reges adversus regnum, cujus tunc ipse maximam curam gerebat. 
Sed cum nihil tale illum habere vel habuisse veraciter com- 
perisset, absolvit eum, et post Theodorum ire permisit. Qui 
statim ut ad ilum venit", dedit monasterium beati Petri 
1 Ebrinus] Ebroin, who succeeded From a mot there dedicated 


Gentis. Anglórum. 





Erclinvald, p. 179, a8 mayor of the 
palace in Neustria in A.D. 656, and 
‘was murdered A.D. 680. 

3 superius] See pp. 153, 194, 200, 


205. 
P" imme] Also called Emmo and 
"Haymo. Consecrated bishop of Sens, 
‘AD. 658, died, A.D. 675. H. 
*' Faronem] Faro or Burgundofaro, 
said to have been brother of Fara, 
. 155; bishop of Meaux, A.D. 626— 
72. See his Life by Hildegar, 
"Mabill. Act. SS. Benedd. ii. 606. 
© Quentauic] Cwentowic, 8.V. In 
Ponthiew, on the Canche (Quenta). 


to S. Jodocus, it takes the name of 
S. Josse-curmer; but that by which 
it is more commonly known is Eta- 
ple. 8. 
© imperatoris) Constans II was 
murdered this year at Syracuse, and 
Constantine IV, called Pogonatus, 
his son, suoveeded in September. 
T venit] He came to England the 
ear after his being sent by the 
Popes A.D. 669. Cf. v. 20. 
dedit! monasterium] | Benedict 
Bisco, one of Theodorus’ com- 
anions, was made abbot of St 
eter'a; but after two years, when 


214 Historia Ecclesiastica. [Lr». rv. 


apostoli, ubi archiepiscopi Cantise sepeliri, ut prefatus! sum, 
solent. Preeceperst enim Theodoro abeunti domnus apostolicus, 
ut in diocesi sua provideret, et daret ei locum in quo cum suis 
apte degere potuisset. 


CAP. II. 


Ut Theodoro cuncta. peragrante, Anglorum ecclesie: cum catholica. veritate, 
literarum quoque sanctarum. caperint studiis imbui: et ut Putta pro 
Damiano Hrofensis eoclesice sit factus antistes. 


PznvENTT autem Theodorus ad ecclesiam suam secundo post- 
Archbishop quam consecratus est anno, sub die sexto kalen- 
lmdsin darum Juniarum, Dominica; et fecit in ea annos 
Kent — viginti et unum, menses tres, dies viginti sex. 
Moxque peragrata insula tote, quaquaversum Anglorum gentes 
morabantur, nam et libentissime ab omnibus suscipiebatur atque 
audiebatur, rectum vivendi ordinem, ritum pasche celebrandi 
canonicum, per omnia comitante et cooperante Hadriano dis- 
seminabat. Isque primus erat in archiepiscopis, cui omnis 
Anglorum ecclesia? manus dare consentiret. Et quia literis 
sacris simul et secularibus, ut diximus, abundanter ambo erant 
instructi, congregata discipulorum caterva, scientie salutaris 
quotidie flumina irrigandis eorum cordibus emanabant: ita ut 
etiam metrice artis, astronomis et arithmetice ecclesiasticse * 
disciplinam inter sacrorum apicum volumina suis auditoribus 
contraderent. Indicio est quod usque hodie supersunt de eorum. 
discipulis, qui Latinam Gracamque linguam eque ut. propriam. 
in qua nati sunt, norunt. Neque unquam prorsus ex quo 
Brittaniam petierunt Angli, feliciora fuere tempore; dum et 
he returned to Rome, Hadrian suc- 209—a somewhat questionable au- 
ceeded him. See Historia Abbatum, thority—makes the popes gi give E 
below. authority earlier; an 
4 Prafatus] See pp. 79. 95. den, p. 1769, tells us that Vialindus 
2 omnis Anglorum ecclesia] Wil- gave him legatine power over Eng- 
kins, Coneil. Magn. Britann. i. 41, land, Scotland, Ireland. 
gives Vitalianus™ letter investing — ? eoclesiastica] The art of calcu- 
‘Theodorus with this power over the lating Church seasons: as Beda 


whole English Church. William of teaches in his treatise De Ratione 
Malmesbury, De Gest. Pont. i "Temporum. 8. 





Carr] Gentis Anglorum. 


fortissimos Christianosque habentes reges cunctis barbaris 
mationibus essent terrori, et omnium vota ad nuper audita 
cslestis regni gaudia penderent, et quicumque lectionibus 
sacris cuperent erudiri, haberent in promptu magistros qui 
docerent. . 

Sed et sonos cantandi in ecclesia, quos eatenus in Cantia 
tantum noverant, ab hoc tempore per omnes An- 


215 


Hedde 
glorum ecclesias discere cwperunt: primusque, mes te 


excepto Jacobo de quo supra’ diximus, cantandi humbria. 
magister Nordanhymbrorum ecclesiis, Aeddi* cognomento Ste- 
phanus fuit, invitatus de Cantia a reverentissimo viro Vilfrido?, 
qui primus inter episcopos qui de Anglorum gente essent, 
catholicum vivendi morem ecclesiis Anglorum tradere didicit. 
Itaque Theodorus perlustrans universa, ordinabat locis op- 
portunis episcopos, et ea que minus perfecta Theodorus 
reperit, his quoque juvantibus corrigebat, In "ensem 
quibus et Ceadda episcopum cum argueret non ^ Ceadde, 
fuisse rite* eonsecratum; respondens ipse voce humillima: 
‘Si me,’ inquit, *nosti episcopatum non rite suscepisse, libenter 
ab officio discedo: quippe qui neque me umquam hoc esse 
dignum arbitrabar; sed obedientie causa jussus subire hoc, 
quamvis indignus consensi! At ille audiens humilitatem re- 


! supra] Seo p. 138. Jacobus is 
also mentioned, pp. 128, 192. 

? Aeddi] There were apparently 
three contemporaneous Heddos. 1. 
Called Stephen, chanter in North. 
humbris, abbot of Streaneshalh, and 
Bishop Wilfrith’s biographer. 2. 
Bishop of Winchester, A.D. 676-705. 


3, Bishop of Lichfield and Leicester ham. 


after Saxwulf, ciro. A.D. 700. 
? Vilfrido), Wilfrith had returned 
from France in A.D. 666, whither he 
had gone to be consecrated bisho 
of York by Agilberht, p. 205, an 
found that Oswio had been influ- 
enced by the Scotch party to con- 
sent to place Ceadda in the episcopal 
chair at York, p. 205. He retired 
to Ripon, occasionally performing 
episcopal duties at the desire of 


Wulfhere of Mercia and Ecgberht 
of Kent; and at the court of the 
last he lighted on Heedde, whom he 
took back with him. | Hmdde's 
Life of Wilfrith, 14; Lapp. i. 176. 
He is established at York by the 
time of the next chapter, and Ceadda 
in his turn has retired to Lasting- 


* rite] Theodorus apparently ob- 
jected to Ceadda’s consecration, first, 
that he had been consecrated when 
Wilfrith already held the Seo of 
York; and next, that he had been 
illegally consecrated by Bishop Wine: 
*adsumptis in societatem ordina- 
tionis duobus de Brettonum gente 
episcopis, qui Dominicum pascha 
diem secus morem canonicum cele- 
brabentp. 205. S. 


216 Historia Ecclesiastica [Lis. v. 


sponsionis ejus, dixit, non eum episcopstum dimittere debere ; 
sed ipse ordinationem ejus denuo catholica ratione consum- 
mavit. Eo autem tempore quo defuncto Deusdedit, Doruver- 
mensi ecclesim episcopus querebatur, ordinabatur, mittebatur, 
Vilfrid quoque de Brittania Galliam ordinandus est missus: 
et quoniam ante Theodorum rediit, ipse etiam in Cantia pres- 
byteros et diaconos, usquedum archiepiscopus ad sedem suam 
perveniret, ordinabat. At ipse! veniens mox in civitate Hrofi, 
and ubi defuncto Damiano episcopatus jam diu? ces- 
cmo saverat, ordinavit virum magis ecclesiasticis dis- 
Rochester. ciplinis institutum et vite simplicitate contentum, 
quam in seculi rebus strenuum, cui nomen erat Putta; maxime 
autem modulandi in ecclesia more Romanorum, quem a dis- 
cipulis beati pap: Gregorii didicerat, peritum. 


CAP. III. 


Ut Ceadda, de quo supra dictum est, provincia: Merciorum sit episcopus 
datus; et de vita et de obitu el sepultura. ejus. 
Eo tempore provincia Merciorum rex Vulfheri preefuit, qui 
Q&.69, Cum mortuo Jarumanno, sibi quoque suisque a Theo- 
Fi*] doro episcopum dari peteret, non eis novum voluit 
ordinare episcopum ; sed postulavit a rege Osuio, ut illis episcopus 
Ceadda — Ceadda daretur, qui tunc in monasterio suo, quod 
wire), estin Lestingse, quietam vitam agebat*, Vilfrido 
be bishop. gdministrante episcopatum Eboracensis ecclesim, 
necnon et omnium Nordanhymbrorum, sed et Pictorum, quous- 
que* rex Osuiu imperium protendere poterat. Et quia moris 
erat eidem reverentissimo antistiti, opus evangelii magis ambu- 
lando* per loca, quam equitando perficere; jussit eum Theo- 
4 
1G 
he mentions Putta only among the — ? quietam vitam agebat] On the 


‘ests whom Wilfrith ordained. See reason of Ceadda's retirement, see 
ulfus, De Rebus Eccl. Roffensis, v. 19. 


Angl. Seer. i. 330. * quowque| For the extent of 
Siam diu] Wharton, Angl. Saor, Oswios m, seo p. 100. 
loo, cit., supposes the interregnum to — * ambulando] Of. p. 206, 


Car. nr] Gentis. Anglorum. 217 


dorus ubicumque longius iter instaret, equitare, multumque 
renitentem, studio et amore pii laboris, ipse eum manu sua 
levavit in equum, quia nimirum sanctum esse virum comperit, 
atque equo vehi quo esset necesse, compulit. Susceptum itaque 
episcopatum gentis Merciorum simul et Lindisfarorum* Ceadda, 
juxta exempla patrum antiquorum, in magna vite perfectione 
administrare curavit: cui etiam rex Vulfheri donavit terram 
quinquaginta familiarum, ad construendum monasterium in loco 
qui dicitur Adbarus*, id est, Ad Nemus, in provincia Lindisei, 
in quo usque hodie instituta ab ipso regularis vite vestigia 
permanent. 

Habuit autem sedem episcopalem in loco qui vocatur Lyccid- 
felth?, in quo et defunctus ac sepultus est; ubi of Lichfield. 
usque hodie sequentium quoque provincie illius episcoporum. 
sedes est. Fecerat vero sibi mansionem non longe ab ecclesia 
remotiorem; in qua secretius cum paucis, id est, septem sive 
octo fratribus, quoties a labore et ministerio verbi vacabat, orare 
ac legere solebat. Qui cum in illa provincis duobus annis ac 
dimidio ecclesiam gloriosissime rexisset, adfuit superno dispen- 
sante judicio tempus, de quo loquitur* Ecclesiastes: ' Quia 
tempus mittendi lapides, et tempus colligendi!  Supervenit 
namque clades divinitus missa, que per mortem carnis, vivos 
ecclesise lapides de terrenis sedibus ad edificium celeste trans- 
ferret. Cumque plurimis de ecclesia ejusdem reverentissimi 
antistitis de carne subtractis, veniret hora ipsius ut Coadis’s 
transiret ex hoc mundo ad Dominum; contigit die vision before 
quadam ut in prefate mansione forte ipse cum uno ie death. 
tantum fratre, cui vocabulum erat Ouini ", commoraretur, cxteris 
€jus sociis pro causa opportuna ad ecclesiam reversis, Erat 
autem idem Ouini monachus magni meriti, et pura intentione 
Superns retributionis mundum derelinquens, dignusque per 

1 E 

gie terree Umi Ea 
Smith conjectures that this isBarton- 746, for particulars of his life. 
on-Humber. Stevenson, more Pro: Jerome Porter, in his Lives of the 
bably, Barrow, near Goxhill, in Saints, informs us that a church 


Lincolnshire, was dedieated to Ouin in Gloucester. 
3 Lyccidfelth] Lichfield. Stev. 


218 Historia. Ecclesiastica [Lzs. v. 


omnia, cui Dominus specialiter sua revelaret arcana, dignus cui 
fidem narranti audientes accommodarent. Venerat enim cum 
regina Edilthryde! de provincia Orientalium Anglorum, eratque 
primus ministrorum, et princeps domus ejus. Qui cum cres- 
cente fidei fervore seculo abrenunciare disponeret, non hoc seg- 
niter fecit; sed adeo se mundi rebus exuit, ut relictis omnibus 
que habebst, simplici tantum habitu indutus, et securim atque 
asciam in manu ferens, veniret ad monasterium ejusdem reve- 
rentissimi patris, quod vocatur: Laestingaeu. Non enim ad 
otium, ut quidam?, sed ad laborem se monasterium intrare 
signabat. Quod ipsum etiam facto monstravit: nam quo minus 
sufficiebat meditationi Scripturarum, eo amplius operi manuum 
studium impendebat. Denique cum episcopo in prefata man- 
sione pro sus reverentia devotionis inter fratres habitus, cum 
illi intus lectioni vacabant, ipse foris que opus esse videbantur, 
operebatur. Qui cum die quadam tale aliquid foris ageret, 
digressis ad ecclesiam sociis, ut dicere cceperam, et episcopus 
solus in oratorio loci lectioni vel orationi operam daret, audivit 
repente, ut postea referebat, vocem suavissimam cantantium 
atque letantium, de cxlo ad terras usque descendere: quam 
videlicet vocem ab euroaustro, id est, ab alto brumalis exortus, 
primo se audisse dicebat, ac deinde paulatim eam sibi adpropiare, 
donec ad tectum usque oratorii in quo erat episcopus, perveniret : 
quod ingressa, totum implevit atque in gyro cireumdedit. At 
ille dum sollicitus in ea que audiebat animum intenderet, 
audivit denuo, transacto quasi dimidim hore spatio, ascendere 
de tecto ejusdem oratorii idem letitie canticum, et ipsa qua 
venerat via ad celos ueque cum ineffabili dulcedine reverti. 
Qui cum aliquantulum hore quasi adtonitus maneret, et quid 
hec essent sollerti animo scrutaretur, aperuit episcopus fene- 
Stram oratorii, et sonitum manu faciens, ut sepe consueverat, 
si quis foris esset, ad se intrare precepit. Introivit ille con- 
citus, cui dixit antistes: * Vade cito ad ecclesiam, et hos septem. 
! Adilthryde} Her history is below. H. It was a fundamental 
or in c. 19, and by Thomas of principle of the earlier monasticism 
in Angl. Sacr. i. 595-602. that the brethren should daily labour 
Ta quidem] A stricture upon his with their own hands, Stev. 
own age. See Ep. ad Eogbertum, 





Car.m] Gentis. Anglorum. 219 


fratres huc venire facito; tu quoque simul adesto Qui cum 
venissent, primo admonuit eos ut virtutem dilectionis et pacis, 
ad invicem et ad omnes fideles servarent: instituta quoque 
discipline regularis, que vel ab ipso didicissent et in ipso vidis- 
sent, vel in patrum pracedentium factis sive dictis invenissent, 
indefessa instantia sequerentur. Deinde subjunxit diem sui 
obitus jam proxime instare. ' Namque hospes, inquit, 'ille 
amabilis, qui fratres nostros visitare solebat, ad me quoque 
hodie venire, meque de smculo evocare dignatus est. Propter 
quod revertentes ad ecclesiam, dicite fratribus ut et meum 
exitum Domino precibus commendent, et suum quoque exitum, 
eujus hora incerta est, vigiliis, orationibus, bonis operibus prm- 
venire meminerint' Cumque hec et hujusmodi plura loque- 
retur, atque illi percepta ejus benedictione, jam multum tristes 
exissent, rediit ipse solus qui carmen celeste audierat, et pro- 
sternens se in terram: 'Obsecro,' inquit, * pater; licet, aliquid 
interrogare!" ‘Interroga,’ inquit,'quod vis! Atille: * Obsecro; 
inquit, *ut dicas quod erat canticum illud letantium quod 
audivi, venientium de celis super oratorium hoc, et post tempus 
redeuntium ad cmlos?' Respondet ille: ‘Si vocem carminis 
audisti, et colestes supervenire costus cognovisti, precipio tibi 
in nomine Domini, ne hoc cuiquam ante meum obitum dicas. 
Revera autem angelorum fuere spiritus, qui me ad celestia quee 
semper amabam ac desiderabam premia vocare venerunt, et 
post dies septent se redituros, ac me secum adducturos esse pro- 
miserunt Quod quidem ita ut dictum ei erat, opere com- 
pletum est. Nam confestim languore corporis tactus est, et 
hoc per dies ingravescente, septimo, ut promissum ei fuerat, 
die postquam obitum suum Dominici corporis et sanguinis per- 
ceptione munivit, soluta ab ergastulo corporis anima sancta, 
ducentibus, ut credi fas est, angelis comitibus eterna gaudia 
petivit. Non autem mirum si diem mortis, vel potius diem. 
Domini letus aspexit, quem semper usquedum veniret, solli- 
citus exspectare curavit. 

Namque inter plura continenti, humilitatis, doctrine, ora- 
tionum, voluntarie paupertatis, et ceterarum virtutum merita, 
in tantum erat timori Domini subditus, in tantum novissi- 









220 Historia Ecclesiastica [Lis. rv. 


morum suorum in omnibus operibus suis memor, ut sicut mihi 
His practico {ater quidam de eis qui me in Scripturis erudiebant 
during et erat in monasterio ao magisterio illius edu- 
catus, vocabulo Trumberct, referre solebat, si forte 
legente eo vel aliud quid agente, repente flatus venti major 
adsurgeret, continuo misericordiam Domini invocaret, et eam 
generi humano propitiari rogaret. Si autem violentior aura 
insisteret, jam clauso codice procideret in faciem, atque obnixius 
orationi incumberet. At-si procella fortior, aut nimbus perur- 
geret, vel etiam corusci ac tonitrua terras et aera terrerent; 
tunc veniens ad ecclesiam sollicitus orationibus ac psalmis, donec 
serenitas aeris rediret, fixa mente vacaret. Cumque interro- 
garetur a suis, quare hoc faceret; respondebat: ‘Non legistis, 
quia “intonuit de cxlo Dominus, et Altissimus dedit, vocem 
suam. Misit sagittas suas, et dissipavit eos, fulgura multipli- 
cavit, et conturbavit eos?” Movet enim sera Dominus, ventos 
excitat, jaculatur fulgura, de celo intonat, ut terrigenas ad 
timendum se suscitet, ut corda eorum in memoriam futuri 
judicii revocet, ut superbiam eorum dissipet, et conturbet auda- 
ciam, reducto ad mentem tremendo ille tempore, quando ipse 
cmlis ac terris ardentibus, venturus est in nubibus potestate 
magna et majestate ad judicandos vivos et mortuos. Propter 
quod,’ inquit, * oportet nos admonitioni ejus celesti, debito cum 
timore et amore respondere; ut quoties aere commoto, manum 
quasi ad feriendum minitans exerit, nec adhuc tamen percutit, 
mox imploremus ejus misericordiam, et discussis penetralibus 
cordis nostri, atque expurgatis vitiorum ruderibus, solliciti ne 
unquam percuti mereamur, agamus." 
Convenit autem revelationi et relationi et prefati fratris de 
His death obitu hujus antistitis etiam sermo reverentissimi 
senin — patris Ecgbercti, de quo supra? diximus, qui dudum 
cum eodem Ceadda adulescente, et ipse adulescens 
in Hibernia? monachicam in orationibus et continentia, et medi- 


?. quia Ps. xviii. 13, 14. 14, where he states that Ceadda 
2 supra] See p. aod, Fora notice came out of Ireland. He was an 
of Ecgherht,see v. 9, with note, — Angle, p. 181, and probably from 


3 im Hibernia] "This explains & Northumbria, p. 185. H. 
passage in Hacdde's Life of Wilfrith, 





Car. m] Gentia Anglorum. 221 


tatione divinarum Scripturarum vitam sedulus agebat. Sed illo 
postmodum patriam reverso, ipse peregrinus pro Domino usque 
ad finem vite permansit. Cum ergo veniret, ad eum longo post 
tempore, gratia visitationis, de Brittania vir sanctissimus et con- 
tinentissimus, vocabulo Hygbald, qui erat abbas in provincia 
Lindissi, et ut sanctos decebat, de vita priorum patrum ser- 
monem facerent, atque hanc semulari gauderent, intervenit 
mentio reverentissimi antistitis Ceadda; dixitque "Ecgberct : 
‘Scio hominem in hac insula adhuc in carne manentem, qui cum 
vir ille de mundo transiret, vidit animam Ceddi fratris ipsius 
cum agmine angelorum descendere de celo, et, adsumta secum 
anima ejus, ad celestia regna redire Quod utrum de se an 
de alio aliquo diceret, nobis manet incertum, dum tamen hoc 
quod tantus vir dixit quia verum sit essse non possit incertum. 

Obiit autem Ceadda sexto die! nonarum Martiarum, et se- 
pultus est primo quidem juxta ecclesiam sancte po o 
Marie ; sed postmodum constructa ibidem ecclesia ^ Ceadda 
beatissimi apostolorum principis Petri, in eandem “?-67-Flor; 
sunt ejus ossa translata. In quo utroque loco, ad indicium 
virtutis illius, solent crebra sanitatum miracula operari. Denique 
nuper phreneticus quidam, dum per cuncta errando discurreret, 
devenit ibi vespere, nescientibus sive non curantibus loci custo- 
dibus, et ibi tota nocte requiescens, mane sanato sensu egressus, 
mirantibus et gaudentibus cunctis, quid ibi sanitatis Domino 
largiente consequeretur, ostendit. Est autem locus idem sepulcri 
tumba lignes in modum domunculi facta coopertus, habente 
foramen in pariete, per quod solent hi qui causa devotionis illo 
adveniunt, manum suam immittere, ac partem pulveris inde 
adsumere: quam cum in aquas miserint atque has infirmantibus 
jumentis sive hominibus gustandas dederint, mox infirmitatis 
ablata molestia, cupite sospitatis gaudia redibunt. 

In eujus locum ordinavit Theodorus Vynfridum, virum bonum 
ac modestum, qui, sicut prsedecessores ejus, pro-  sucoeeded 
vinciis Merciorum et Mediterraneorum Anglorum by Wyntrith. 
et Lindisfarorum episcopatus officio preesset: in quibus cunctis 


+ sexto dic] March 2, A.D, 672. 


222 Historia. Ecclesiastica [Liz v. 
"Vulfheri, qui adhuc supererat, sceptrum regni tenebat. Erat 
sutem Vynfrid de clero ejus cui ipse successerat antistitis, e 


diaconatus officio sub eo non pauco tempore fungebatur. 


CAP. IV. 


Ut Colman episcopus, relicta Brittania, duo monasteria in Scottia, unum 
 Soottis, alterum Anglis, duos secum adduxerat, fecerit, 


IwrEREA Colmanus, qui de Scottia erat episcopus, relinquens 
Brittaniam, tulit secum omnes quos in Lindisfarnensium insula 
congregaverat Scottos : sed et de gente Anglorum viros circiter 

Bishop Ool- triginta, qui utrique monachics conversationis erant 

man returns studiis imbuti, Et relictis in ecclesia sua fra- 
'9Hi qbus aliquot, primo venit ad insulam Hii, unde 
erat ad predicandum verbum Anglorum genti destinatus. Deinde 
secessit ad insulam quandam parvam, que ad occidentalem 
plagam ab Hibernia procul secreta, sermone Scottico Inisbou- 
finde’, id est, ‘insula vitule albe, nuncupatur. 
In hane ergo perveniens, construxit monasterium, 
et monachos inibi, quos de utraque natione collectos adduxerat, 
collocavit. Qui cum invicem concordare non possent, eo quod 
Scotti tempore statis quo fruges erant colligendz, relicto 
monasterio per nota sibi loca dispersi vagarentur; at vero 
hieme succedente redirent, et his que Angli preparaverant, 
communiter uti desiderarent: quesivit Colmanus huic dissen- 
sioni remedium, et cireumiens omnia, prope vel longe, invenit 
locum in Hibernie insula, aptum monasterio construendo, qui 
wherehe lingua Scottorum Mageo? nominatur; emitque 
builds the partem ejus non grandem, ad construendum ibi 


monastery J 
ofMayo monasterium, a comite ad cujus possessionem per- 


thence to 
Ireland, 





1 Inisboufinde] The island, called 
to this day Iniahbofin, is a small 
island off the west coast of co. Mayo. 
‘The Ulster Annals, and those of the 
Four Masters, place Colman's retire- 
ment hither in A.D. 667, calling it 
*Insula Vaoom Albe. There 


another island of the same name of 
the north-west coast of the county 
of Donegal. 

? Mageo) Now Mayo. Eugenius 
mao Brehoan was the last bishop, in 
A.D. 1557, and it is now annexed to 


is the bishopric of Tuam. See Usher, 


Car. v.] Gentis Anglorum. 223 


tinebat: ea conditione addita, ut pro ipso etiam qui eis locum 
commodaret, consistentes ibi monachi Domino preces offerrent. 
Et constructo statim monasterio, juvante etiam comite ac vicinis 
omnibus, Anglos ibidem locavit, relictis in prefata insula Scottis. 
Quod videlicet monasterium usque hodie ab Anglis tenetur 
incolis Ipsum namque est quod nunc grande de modico 
effectum, Muigeo consuete vocatur, et conversis jamdudum ad 
meliora instituta omnibus, egregium examen continet mona- 
chorum, qui de provincia Anglorum ibidem collecti ad exemplum. 
venerabilium patrum sub regula et abbate canonico, in magna 
continentia et sinceritate proprio labore manuum vivant. 


CAP. V. 


De morte Osuiu et Eogberoti regum ; et de synodo facta ad locum Herut- 
forda, cui presidebat archiepiscopus Theodorus, 


AxNo Dominice incarnationis sexcentesimo septuagesimo, qui 
est annus secundus ex quo Brittaniam venit ,,5, 
Theodorus, Osuiu rex Nordanhymbrorum pressus King Oswio 
est infirmitate qua et mortuus est anno statis “stcsaled 
sum quinquagesimo octavo, qui in tantum eo tem- by Ecefrith. 
pore tenebatur amore Romans et apostolice institutionis, ut 
si ab infirmitate salvaretur, etiam Romam venire, ibique ad 
loca sancta vitam finire disponeret; Vilfridumque episcopum 
ducem sibi itineris fieri, promissa non parva pecuniarum dona- 
tione, rogaret. Qui defunctus die decima quinta! kalendarum 
Martiarum, Eegfridum? filium regni heredem reliquit: cujus 
anno regni tertio Theodorus cogit concilium episcoporum, una 
cum eis qui canonica patrum statuta et diligerent et nossent, 
magistris ecclesie pluribus. Quibus pariter congregatis, dili- 
genter ea que unitati pacis ecclesiastice congruerent, eo quo 
p.499, where he states that it was — ! decima quinta] Feb. 15, A.D. 670. 
said to have been inhabited by a ? Ecgfridum] He was born in 4.D. 
hundred Saxon saints in the days of 645, see c. 26; so that he was now 
Cormac and Adomnan. twenty-five years old, 


224 Historia Ecclesiastica. [Las. 1v. 


pontificem decebat animo, ccpit observanda docere. Cujus 
synodice actionis hujusmodi textus eet: 

*In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jesu Christi, 
regnante in perpetuum, ac gubernante suam Eccle- 
Siam eodem Domino nostro Jesu Christo, placuit 
convenire nos, juxta morem canonum venerabilium, 
tractaturos de necessariis ecclesim negotiis. —Con- 
venimus autem die vigesima quarta mensis Septembris, indic- 
tione prima’, in loco qui dicitur Herutford. Ego quidem 
Theodorus, quamvis indignus, ab apostolica ‘sede destinatus 
Doruvernensis ecclesise episcopus ; et consacerdos ac frater noster 
reverentissimus Bisi* Orientalium Anglorum episcopus: quibus 
etiam frater et consacerdos noster Vilfrid Nordanhymbrorum 
gentis episcopus per proprios legatarios adfuit. Adfuerunt et 
Íratres ac consacerdotes nostri, Putta episcopus Castelli Cant- 
uariorum quod dicitur Hrofesceestir, Leutherius episcopus Occi- 
dentalium Saxonum, Vynfrid episcopus provincie Merciorum. 
Cumque in unum convenientes juxta ordinem quique suum 
resedissemus : " Rogo," inquam, "dilectissimi fratres, propter 
timorem et amorem Redemptoris nostri, ut in commune omnes 
pro nostra fide tractemus: ut quseque decreta ac definita sunt 
@ sanctis et, probabilibus patribus, incorrupte ab omnibus nobis 
serventur. Hec et alia quamplura que ad caritatem perti- 
nebant, unitatemque ecclesie conservandam, prosecutus sum." 
Cumque explessem prelocutionem, interrogavi unumquemque 
eorum per ordinem, si consentirent, ea quse a patribus canonice 
sunt antiquitus decreta, custodire. Ad quod omnes consacer- 
dotes nostri respondentes dixerunt: '" Optime omnibus placet, 
queque definierunt sanctorum canones patrum, nos quoque 


1 prima] to the other So that he may mean that it was 
notices of time, we should place the on the last day of the first indio- 


synod of Hertford in A.D. 672; for it. 
was in Eogfrith's third year, which 
lasted from Feb. ap. 672 to Feb. 
A.D. 673: but Beda himself gives it 
as A.D. 673 in his Recaj cupiat. 
v. a1; and the a4th of 

happens to be the very day on which 
Beda commences the indiction. See 
Bede Liber de Natura Rerum, c. 48. 





tion. 

? Bist] Johnson remarks that itis 
strange that Bise should be here 
mentioned next to Theodorus and 
before Wilfith and Putta, both of 
whom were his seniors in date of 
consecration; and that this was in 
violation of the eighth canon of this 
very council. Stev. 


Car. v.] . Gentis Anglorum. 225 
omnes alacri animo libentissime servare." Quibus statim protuli 
eundem librum canonum, et ex eodem libro decem capitula quee 
per loca? notaveram, quia maxime nobis necessaria sciebam, illis 
coram ostendi, et ut heec diligentius ab omnibus susciperentur, 
rogavi 


* Primum capitulum, “ Ut sanctum diem pasche in commune 
omnes servemus Dominica post quartam decimam lunam mensis 
primi," 

*Becundum, “Ut nullus episcoporum parochiam alterius in- 
vadat, sed contentus sit gubernatione credits sibi plebis." 

* Tertium, “ Ut queque monasteria Deo consecrata sunt, nulli 
episcoporum liceat ea in aliquo inquietare, nec quicquam de 
eorum rebus violenter abstrahere." 

* Quartum, “ Ut ipsi monachi non migrent de loco ad locum, 
hoc est, de monasterio ad monasterium, nisi per demissionem 
proprii abbatis: sed in ea permaneant obedientia quam tempore 
sue conversionis promiserunt." 

" Quintum, “ Ut nullus clericorum relinquens proprium episco- 
pum, passim quolibet discurrat, neque alicubi veniens absque 
commendatitiis litteris sui presulis suscipiatur. Quod si semel 
susceptus noluerit invitatus redire, et susceptor et is qui sus- 
ceptus est excommunicationi subjacebit.” 

‘Sextum, ** Ut episcopi atque clerici peregrini contenti sint 
hospitalitatis munere oblato; nullique eorum liceat ullum 
officium sacerdotale absque permissu episcopi in cujus parochia 
esse cognoscitur, agere." 

' Septimum, * Ut bis in anno synodus congregetur; sed quia 
diverse cause impediunt, placuit omnibus in commune, üt 
kalendis Augustis in loco qui appellatur Clofeshoch?, semel in 
anno eongregemur." 
tratiaying down new ol ofcanons actpiod by tae Wisin Church B. 
for the "english. Church, that hehad — ? Dlofalochk] Unidentifed: but 
not even written out those which he conjectured to be either Cliffin Kent, 
now read to the synod from the Acts or Abingdon in Berkshire. Somner 


of the Canons of Chalcedon. These first made the latter suggestion, 
‘had been translated into Latin, not pointing out that Sheovesham, which 


q 


226 Historia Ecclesiastica. [La 1v. 


*Octavum, “Ut nullus episcoporum se preferat alteri per 
ambitionem ; ed omnes agnoscant tempus et ordinem congre- 
gationis sug." 

* Nonum capitulum in commune tractatum est, “Ut plures 

episcopi, crescente numero fidelium, augerentur ;" sed de hac re 
ad preesens siluimus. 

*Decimum capitulum pro conjugiis, * Ut nulli liceat nisi 
legitimum habere connubium. Nullus incestum faciat, nullus 
conjugem propriam, nisi, ut sanctum evangelium docet, fornica- 
tionis causa, relinquat. Quod si quisquam propriam expulerit 
conjugem legitimo sibi matrimonio conjunctam, si Christianus 
esse recte voluerit, nulli alteri copuletur; sed ita permaneat, 
aut proprie reconcilietur conjugi." 


‘His itaque capitulis in commune tractatis ac definitis, ut 
nullum deinceps ab aliquo nostrum oriatur contentionis scanda- 
lum aut alia pro aliis divulgarentur, placuit ut queque definita 
sunt unusquisque nostrum manus proprim subscriptione confir- 
meret. Quam sententiam definitionis nostre Titillo notario 
scribendam dictavi. Actum in mense et indictione supra scripta. 
Quisquis igitur contra hane sententiam, juxta decreta canonum, 
nostra etiam consensione, ac subscriptione manus nostre confir- 
matam, quoquo modo venire eamque infringere tentaverit, 
noverit se ab omni officio gacerdotali et nostra societate sepa- 
ratum. Divina nos gratia in unitate sanctm sus Ecclesie 
"viventes, custodiat incolumes." 

Facta est autem hee synodus anno ab incarnatione Domini 

Hiothhere sexcentesimo septuagesimo tertio, quo anno rex 

' becomes Qantuariorum Ecgberct mense Julio obierat, suc- 
Kent. — cedente in regnum fratre Hlothere, quod ipse annos 
undecim et menses septem tenuit!, Bisi autem episcopus Orien- 
talium Anglorum, qui in prefato synodo fuisse perhibetur, ipse 


Camden gives as the old name of bury, thinking that it was certainly 
‘Abingdon, might be » mistake for im Gloucestershire. May it not pos- 
Oleovesha; and he hae been fol. sbly be Lewisham? 

lowed by Gibson in his edition of ^ * tenuit] For the date of his death, 
Camden. Kemble suggests Towkes- Feb. 6, A.D. 685, see c. 26. 


Car. v1.] Gentis. Anglorum. 227 


erat successor Bonifatii, cujus supra meminimus, vir multe 
sanctitatis et religionis. Nam Bonifatio post decem et septem 
episcopatus sui annos defuncto, episcopus ipse pro eo, Theodoro 
ordinante, factus est. Quo adhuc superstite, sed The See of 


gravissima infirmitate ab administrando episcopatu 


‘East-Anglia 
divided into 


prohibito, duo sunt pro illo, Acci, et Baduuini!, 
electi et consecrati episcopi: ex quo usque hodie provincia illa 


duos habere solet episcopos, 


CAP. VI. 


Ut deposito Vynfrido, Saxuudf episcopatum «jus acceperit, et. Earconuald 
Orientalibus Saxonibus sit episcopus datus. 


Now multo post hec elapso tempore, offensus 
Merciorum episcopo per meritum cujusdam in- 
obedientie ? Theodorus archiepiscopus, deposuit eum 
de episcopatu post annos accepti episcopatus non 
multos; et in loco ejus ordinavit episcopum Sex- 
uulfum?, qui erat constructor et abbas monasterii 
quod dicitur Medeshamstedi*, in regione Gyrvi- 
Depositus vero Vynfrid rediit ad monasterium suum 


orum*, 


1 Feci, t Baduuini] Acceto the 
See of Dunwich, and Badowine to 
that of Helmham. 

? inobedientia] Smith suggests that 
the special act of disobedience may 
have been a refusal to let his diocese 
be parted, according to the sugges- 
tion of the Council of Cloveshoe. 

2 mj] In 4.D. 673, Saxwulf, 
strangely styled * Comes" by Abbot 
John of Peterborough, had been for 
thirteen years abbot of the monas- 
tery of Medehamsted, of which he 
waa the ‘constructor’ (cf. ‘comes et 
cooperator,’ MS. No, 1, Monast. 
Angl. i. 375) under the orders of the 
Mercian kings Penda, Wulfhere, and 
ZEthelred, and their sisters Cyne- 
berg and Cyneswith. Some English 
rbymes painted upon the glass in the 


a Vynfrido 


Theodorus 
deposes 
Bishop 

Wintrith of 

Mercia, and 

substitutes 
Saxwult 
for him; 


abbey recorded the fable that Wulf- 
here had founded the abbey by 
Ceadda’s advice, as a penance for 
slaying his two sons. One MS. 
of the Saxon Chronicle (marked E. 
in the M. H.B.) gives long details 
of the progress of the abbey under 
A.D. 657 and AD. 675. 

* Medeshamstedi] Peterborough. 
Called Hamstede by Matth. Westm., 
and Medeshamstead ‘locus habita- 
tionis in pratis,’ S., from the meadows 
which lie on both sides of the Nen. 
Anold chronicle ofthe abbey givesthe 
date of its foundation as A.D. 654. It 
was devastated by the Danes, and re- 
stored, in A.D. 970, by ZEthelwold, 
bishop of Winchester, under the name 
of Peterborough, Monast, Angl.i.244. 

© Gyreiorum) Seo p. 197, note 7. 


Qa . 


+ 228 Historia Eecleviastica [Las. iv. 
quod dicitur Adbarum, ibique in optima vitam conversatione 
finivit. 

Tunc etiam Orientalibus Saxonibus, quibus eo tempore pre- 

snd makes fuerunt Sebbi et Sigheri, quorum supra! memini- 

BEN mus, Earconualdum constituit episcopum in civitate 

Iondon,  Lundonia: eujus videlicet viri in episcopatu, ei 
ante episcopatum vita et conversatio fertur fuisse sanctissima, 
sicut etiam nunc celestium signa virtutum indicio sunt. Etenim 
usque hodie feretrum ejus caballarium, quo infirmus vehi solebat, 
servatum a discipulis ejus, multos febricitantes vel alio quolibet, 
incommodo fessos sanare non desistit. Non solum autem sub- 
positi eidem feretro vel adpositi curantur sgroti, sed et astule 
de illo abscisse atque ad infirmos adlate, citam illis solent ad- 
ferre medelam. 

Hic sane priusquam episcopus factus esset, duo preclara 
monasteria, unum sibi, alterum sorori sus JEdilburgee construx- 
erat, quod utrumque regularibus disciplinis optime insti- 
tuerat. Sibi quidem in regione Sudergeona?, juxta fluvium 
Tamensem, in loco qui vocatur Cerotaesei *, id est, Ceroti Insula; 
sorori autem in Orientali Saxonum provincia, in loco qui nun- 

whohad cupatur In Berecingum*, in quo ipsa Deo devo- 

ME tarum mater ac nutrix posset existere feminarum. 

tery. — Que suscepto monasterii regimine, condignam se in 
omnibus episcopo fratre, et ipsa recte vivendo et subjectis regu- 
lariter et pie consulendo prebuit; ut etiam celestia indicio 
fuere miracula. 


restored by Aithelwold, bishop of 


supra] Seo p. 210. 
‘Winchester, about A.D. 964, Monast. 


2 Sudergeona] Suthrigena-lande, 
S.V. rend] elsewhere called 
Suthregia, Suthriga, Suthdreie. 

? Corotuesci] Ceortesige, S.V. Now 
Chertsey on the Thames. Founded 
about A.D. 666, during Ecgberht's 
reign in Kent, by Frithowald, viceroy 
or earl of Surrey under Wulfhere, 
king of Mercia, and Earconwald, 
afterwards bishop of London, This 
also was burnt by the Danes, and 


Angl. i. 422. 

In Bereingum] Barking in 
Essex. ‘Founded by Earconwald, 
bishop of London, in .D. 677, fora 
Benedictine nunnery. It was s 
first dedicated to the Virgin alone, 
but afterwards to her jointly with 
St. Athelburge or Albungh Baron 
walds sister, Mont. Angl. iP 
436. 





Car. vit.) Gentis. Anglorum. 229 


CAP. VII. 


Ut in. monasterio Bericinensi, ubi corpora sanctimonialium. feminarum 
poni deberent, calesti sit luce monstratum. 

Ix hoc etenim monasterio plura virtutum sunt signa patrata, 
que et ad memoriam sedificationemque sequentium, Miracles at 
ab his qui novere, descripta! habentur multis; e Barking 
quibus et nos aliqua Historie: nostre Ecclesissticm  :.8itefora 
inserere curavimus. Cum tempestas smpe dicte pmsl risce 
cladis late cuncta depopulans, etiam partem mona- indicated. 
sterii hujus illam qua viri tenebantur, invasisset, et passim quo- 
tidie raperentur ad Dominum: sollicita mater congregationis, 
qua hora etiam eam monasterii partem, qua ancillarum Dei 
caterva a virorum erat secreta contubernio, eadem plaga tan- 
geret, crebrius in conventu sororum perquirere coepit quo loci 
in monasterio corpora sua poni et cimiterium fieri vellent, cum 
eas eodem quo ceteros exterminio raptari e mundo contingeret. 
Cumque nibil certi responsi, tametsi sepius inquirens, a sorori- 
bus accepisset, accepit ipsa cum omnibus certissimum superne 
provisionis responsum. Cum enim nocte quadam expletis matu- 
tinm laudis psalmodiis, egresse de oratorio famule Christi, ad 
sepulcra fratrum, qui eas ex hac luce precesserant, solitas 
Domino laudes decantarent, ecce subito lux emissa ceelitus, veluti 
linteum magnum venit super omnes, tantoque eas stupore per- 
culit, ut etiam canticum quod canebant tremefacte intermit- 
terent. Ipse autem splendor emisse lucis, in cujus compara- 
tione sol meridianus videri posset obscurus, non multo post illo 
elevatus de loco, in meridianam monasterii partem, hoc est, ad 
occidentem oratorii secessit, ibique aliquandiu remoratus et ea 
loca operiens, sic videntibus cunctis ad celi se alta subduxit; ut 
nulli esset dubium, quin ipsa lux que animas famularum Christi 
esset ductura vel susceptura in celis, etiam corporibus earum. 
locum in quo requietura, et diem resurrectionis essent exspecta- 


p deseriptal] On p.33, he refs to a *libellus' as his authority for all 
these miracles, 


230 Historia Ecclesiastica. [Lis. 1v. 


turo, monstraret, Cujus radius lucis tantus exstitit, ut quidam 
de fratribus! senior qui ipsa hora in oratorio eorum cum alio 
juniore positus fuerat, referret mane, quod ingressi per rimas 
ostiorum vel fenestrarum radii lucis, omnem diurni luminis 
viderentur superare fulgorem. 


CAP. VIII. 


Ut in eodem monasterio puerulus moriens, virginem que se erat secutura, 
clamaverit ; utque alia de corpore egressura, jam particulam future lucis 
aspezerit. 

EnaT in eodem monasterio puer trium circiter, non amplius, 

a. Visions of ®2orum ZEsica nomine, qui propter infantilem ad- 
the dying. hue statem in virginum Deo dedicatarum solebat 

cella nutriri, ibique medicari. Hic prefata pestilentia tactus, 
ubi ad extrema pervenit, clamavit tertio unam de consecratis 
Christo virginibus, proprio eam nomine quasi presentem allo- 
quens, Eadgyd, Eadgyd, Eadgyd ; et sic terminans temporalem 
vitam, intravit eternam. At virgo illa quam moriens vocabat, 
amox in loco quo erat, eadem adtacta infirmitate, ipso quo vocata 
est die de hac luce subtracta, et illum qui se vocavit ad regnum 
emleste secuta est. 

Item quaedam ex eisdem ancilis Dei cum prefato tacta 
morbo, atque ad extrema esset perducta, coit subito circa 
mediam noctem clamare his que sibi ministrabant, petens ut 
lucernam quz inibi accensa erat, exstinguerent: quod cum 
frequenti voce repeteret, nec tamen ei aliquis obtemperaret, ad 
extremum intulit: * Scio quod me heec insana mente loqui arbi- 
tramini; sed jam nunc non ita esse cognoscite: nam vere dico 
vobis, quod domum hanc tanta luce impletam esse perspicio, ut 
vestra illa lucerna mihi omnimodis esse videatur obscura.’ Et 





? quidam de fratribus] It was an im England in Beda's time. Some 
old rule that monks and nuns should such were governed by abbesses, 
live in the same abbey, though in eg. this one at Barking, and those 
different parts; and there seem to at Stroaneshalh and i Coldingham, 
have been many such monasteries 0. 25. H. 





Cap. 1x.] Gentis Anglorum. 231 


cum ne adhuc quidem talia loquenti quisquam: responderet, vel 
adsensum preberet, iterum dixit: ‘ Accendite ergo lucernam 
illam, quam diu vultis ; attamen scitote quia non est mea: nam 
mea lux, incipiente aurora, mihi adventura est.’ Cospitque 
narrare quia apparuerit sibi quidam vir Dei qui eodem anno 
fuerat defunctus, dicens quod adveniente diluculo perennem esset 
exitura ad lucem. — Cujus veritas visionis cita circa exortum diei 
puelle morte probata est. 


CAP. IX. 


Qua. sint ostensa. celitus signa cum et ipea. mater congregationis illius 
€ mundo transiret. 


Cum autem et ipsa mater pia Deo devote congregationis 
JEdilburga esset rapienda de mundo, apparuit visio | y. i. at 
miranda cuidam de sororibus, cui nomen erat the death of 
Torctgyd, que multis jam annis in eodem mona- There®. 
sterio commorata, et ipsa semper in omni humilitate ac sinceri- 
tate Deo servire satagébat, et adjutrix discipline regularis eidem 
matri existere, minores docendo vel castigando curabat. Cujus 
ut virtus juxta apostolum in infirmitate perficeretur, tacta est 
repente gravissimo corporis morbo, et per annos novem pia 
Redemptoris nostri provisione multum fatigata: videlicet, ut 
quicquid ih ea vitii sordidantis inter virtutes per ignorantiam 
vel incuriam resedisset, totum hoc caminus diutine tribulationis 
excoqueret. Hsec ergo quadam nocte incipiente crepusculo, 
egressa de cubiculo quo manebat, vidit manifeste quasi corpus 
hominis, quod esset sole clarius, sindone involutum in sublime 
ferri, elatum videlicet de domo in qua sorores pausare! solebant. 
Cumque diligentius intueretur quo trabente levaretur sursum 
hsc quam contemplabatur species corporis gloriosi, vidit quod 
quasi funibus auro clarioribus in superna tolleretur, donec celis 
patentibus introducta, amplius ab illa videri non potuit. Nec 


? pausare] ‘To die On the custom of having a death-chamber, see 
infra c.24. H. 


232 Historia. Ecclesiastica [Las. rv. 


dubium remansit cogitanti de visione, quin aliquis de illa 

gatione citius esset, moriturus, cujus anima per bona quse 
fecissét opera, quasi per funes aureos levanda esset ad cslos: 
quod revera ita contigit. Nam non multis interpositis diebus, 
Deo dilecta mater congregationis ipsius, ergastulo carnis educta 
est; cujus talem fuisse constat vitam, ut nemo qui eam noverit, 
dubitere debeat quin ei exeunti de hac vita celestis petrie 
patuerit ingressus. 

In eodem quoque monasterio qusdam erat femina sancti- 
monialis, et ad seculi hujus dignitatem nobilis et in amore 
futuri seculi nobilior: que ita multis jam annis omni corporis 
fuerat officio destituta, ut ne unum quidem movere ipsa mem- 
brum valeret. Hec ubi corpus abbatisse venerabilis in eccle- 
siam delatum, donec sepulture daretur, cognovit, postulavit se 
illo afferri, et in modum orantium ad illud adclinari. Quod dum 
fieret, quasi viventem adlocuta, rogavit, ut apud misericordiam 
pii Conditoris impetraret se a tantis tamque diutinis cruciatibus 
absolvi. Nec multo tardius exaudita est: nam post dies duo- 
decim, et ipsa educta ex carne temporales adflictiones sterns 
mercede mutavit. 

Cum vero prefate Christi famula Torctgyd tres adhue annos 
post obitum Domine in hac vita teneretur, in tantum ea quam 
prediximus infirmitate decocta est, ut vix ossibus heereret, et ad 
ultimum, cum tempus jam resolutionis ejus instaret, non solum 
membrorum csterorum, sed et lingue motu caruit. Quod 
dum tribus diebus et totidem noctibus ageretur, subito visione 
spiritali recreata, os et oculos aperuit; aspectansque in celum, 
sic ad eam quam intuebatur visionem, eepit loqui: ‘Gratus 
mihi est multum adventus tuus, et bene venisti:’ et hoc dicto, 
parumper reticuit, quasi responsum ejus quem videbat, et cui 
loquebatur, exspectans. Rursumque quasi leviter indignata sub- 
junxit: * Nequaquam hoc leta ferre queo  Rursumque modi- 
eum silens, tertio dixit : ‘Si nullatenus hodie fieri potest, obsecro 
ne sit longum spatium in medio.’ Dixit; et sicut antea, parum 
silens, ita sermonem conclusit : * Si omnimodis ita definitum est, 
neque hanc sententiam licet immutari, obsecro ne amplius quam 
hee solummodo proxima nox intersit. Quibus dictis, interro- 








Car. x.] Gentis Anglorum. 233 


gata a circumsedentibus, cum quo loqueretur: ‘Cum carissima, 
inquit, ‘mea matre Aidilburge’ Ex quo intellexere quod ipsa 
ei tempus sus transmigrationis in proximum nunciare venisset, 
Nam et ita ut rogabat, transacta una die ac nocte, soluta carnis 
simul et infirmitatis vinculis, ad eterne gaudia salutis intravit. 


CAP. X. 


Ut ad cymiterium cjusdem. monasterii orans caca. lumen receperit. 


Successir autem /Edilburgi in officio abbatisse devota Deo 
famula, nomine Hildilid!, multisque annis, id est, 4.4 bina 
usque ad ultimam senectutem eidem monasterio wom mim 
strenuissime, in observantia discipline regularis, et ^ cured. 
in earum que ad communes usus pertinent rerum providentia 
prefuit, Cui cum propter angustiam loci in quo monasterium co 
structum est, placuisset ut ossa famulorum famularumque Christi 
que ibidem fuerant tumulata, tollerentur, et transferrentur 
omnia in ecclesiam beate Dei genitricis, unoque conderentur in 
loco: quoties ibi claritas luminis celestis, quanta sepe fragrantia. 
mirandi apparuerit odoris, que alia sint signa ostensa, in ipso 
libro de quo hec excerpsimus, quisque legerit, inveniet. 

Sane nullatenus pretereundum arbitror miraculum sanitatis, 
quod ad ipsum cymiterium Deo dicate congregationis factum 
idem libellus refert. Erat quippe in proximo comes quidam, 
eujus uxor ingruente oculis caligine subita, tantum per dies 
eadem molestia crebrescente gravata est, ut ne minimam quidem 
lucis alicujus posset particulam videre. Cui dum aliquandiu 
esecitatis hujus nocte clausa maneret, repente venit in mentem, 
quia si ad monasterium delata virginum sanctimonialium, ad reli- 
quias sanctorum peteret, perditam posset recipere lucem. Nec 
distulit quin continuo, quod mente conceperat, expleret. Per- 
ducta namque a puellis suis ad monasterium, quia in proximo 
erat, ubi fidem sug sanationis integram se habere professa est, 








1 Hildilid] Bishop Aldhelm dedicated his treatise ‘De Virginitate’ 
to Hildilith, 


234 Historia Ecclesiastica — . [Las. rv. 


introducta est ad cymiterium : et cum ibidem diutius flexis 
genibus oraret, nihilo tardius meruit exaudiri. Nam exsurgens 
ab oratione, priusquam exiret de loco, petite lucis gratiam re- 
cepit: et que famularum manibus adducta fuerat, ipsa libero 
pedum incessu domum leta reversa est; quasi ad hoc solum- 
modo lucem amitteret temporalem, ut quanta sanctos Christi lux 
in celis, que gratia virtutis possideret, sua sanatione demon- 
straret. 


CAP. XI. 


Ut rex ejusdem provincia Sebbi, in monachica vitam. conversations 
Jinierit. 


Eo tempore preerat regno Orientalium Saxonum, ut idem 
etiam libellus docet, vir multum Deo devotus, nomine Sebbi, 
eujus supra! meminimus. Erat enim religiosis actibus, crebris 
precibus, piis eleemosynarum fructibus plurimum intentus; 
vitam privatam et monachicam cunctis regni divitiis et hono- 
ribus preferens, quam et olim jam, si non obstinatus conjugis 
animus divortium negaret, relicto regno subiisset. Unde multis 
visum et sepe dictum est, quia talis animi virum, episcopum 
magis quam regem ordinari deceret. Cumque annos triginta? 

4.64. in regno miles regni celestis exegisset, correptus 

Sene reri? est corporis infirmitate permaxima, qua et mortuus 
of Bast-Anglia; est : ammonuitque conjugem, ut vel tunc divino se 
servitio pariter manciparent, cum amplius pariter mundum 
amplecti, vel potius mundo servire non possent. Quod dum egre 
impetraret ab ea, venit ad antistitem Lundonis civitatis, vocabulo 
Valdheri*, qui Erconualdo suceesserat; et per ejus benedic- 
tionem, habitum religionis quem diu desiderabat, accepit. Attulit 
‘autem eidem et summam pecunie non parvam, pauperibus 


1 supra] P. 210. ing to their days in St. Paul's. Stev. 

2 triginta] Sebbe succeeded, a.p. — ? Valdheri) Waldhere, S.V. The 
665, and died, A.D. 694. Stowe and date of Earconwald’s death is un- 
‘Weever speak of his tomb as remain- certain, 


Oar. x1.] Gentis. Anglorum. 235 


erogandam, nil omnimodis sibi reservans; sed pauper spiritu 
magis propter regnum celorum manere desiderans. 

Qui cum ingravescente prefata egritudine, diem sibi mortis 
imminere sensisset, timere copit homo animi regalis, ne ad 
mortem veniens tanto adfectus dolore, aliquid indignum sus 
persone, vel ore proferret vel aliorum motu gereret membrorum. 
Unde accito ad se prefato urbis Lundonis in qua tunc ipse 
manebat, episcopo, rogavit ne plures eo moriente quam ipse epi- 
copus et duo sui ministri adessent. Quod dum episcopus liben- 
tissime se faeturum promitteret, non multo post idem vir Dei, 
dum membra sopori dedisset, vidit visionem consolatoriam, que 
omnem ei anxietatem memorate solicitudinis auferret; insuper 
et qua die esset hanc vitam terminaturus, ostenderet, Vidit 
enim, ut post ipse referebat, tres ad se venisse viros claro in- 
dutos habitu; quorum unus residens ante lectulum ejus, stanti- 
bus his qui secum advenerant comitibus, et interrogantibus de 
statu ejus quem languentem visitare venerant, dixit quod anima 
ejus, et sine ullo dolore, e& cum magno lucis splendore esset 
egressura de corpore: sed et tertium exinde diem quo esset 
moriturus insinuavit. Quod ita utrumque ut eX ^ aiesin 
visione didicit completum est. Nam die dehinc Tendon 
tertio completa hora nona, subito quasi leviter obdormiens, sine 
ullo sensu doloris emisit spiritum. 

Cujus corpori tumulando preparaverant sarcofagum lapi- 
deum: sed cum huie corpus imponere coepissent, invenerunt 
hoc mensura palmi longius esse sarcofago. Dolantes ergo 
lapidem in quantum valebant, addiderunt longitudini sarcofogi 
quasi duorum mensuram digitorum. Sed nec sic quidem cor- 
pus capiebat. Unde facta difficultate tumulandi, cogitabant 
aut aliud querere loculum, aut ipsum corpus, si possent, in 
genibus inflectendo breviare, donec ipso loculo caperetur. Sed 
mira res, et non nisi celitus facta, ne aliquid horum fieri 
deberet, prohibuit. Nam subito adstante episcopo, andis suo- 
et filio regis ejusdem ac monachi Sighardo, qui geile ma 
post illum cum fratre Suefredo regnavit, et turba Swefred. 
hominum non modica, inventum est sarcofagum illud congrus 
longitudinis ad mensuram corporis, adeo ut & parte capitis 


236 Historia Ecclesiastica. [Lzs. rv. 


etiam cervical posset interponi ; a parte vero pedum, mensura 
quatuor digitorum in sarcofago corpus excederet. Conditus 
est antem in ecclesia beati doctoris gentium, cnjus edootus 
monitis celestia sperare didicerat. 


CAP. XII. 


Ut episcopatum Oceidentalium. Bazonwm pro Leutherio Heddi, episcopatum 
Hrofensia ecclesia pro Putta Cuichelm, et pro ipso Gefmund acceperit : 
et qui tune Nordanhymbrorum fuerint episcopi. 


QuanTUs Occidentalium Saxonum antistes Leutherius fuit. 
Siquidem primus Birinus, secundus Agilberctus, tertius ex- 
stitit Vini. Cumque mortuus esset Coinvalch, quo regnante 
idem Leutherius episcopus factus est!, acceperunt subreguli* 
regnum gentis, et divisum inter se tenuerunt annis circiter 
decem: ipsisque regnantibus defunctus est jlle, et, episcopatu 

Hedde functus est Haeddi* pro eo: consecratus a Theo- 

now, doro in civitate Lundonia, Cujus episcopatus 

a bishop of tempore devictis atque amotis subregulis, Caedualla 

bor? 676, Suscepit imperium: et cum duobus annis hoc ten- 


8 Chron). yisset, tandem superni regni amore compunctus 


4 factus est] Hlothhere, Bishop 
JEgelberht's nephew, was conse- 
crated in A.D. 670. 

3 subreguli] Escwine and Cemt- 
wine; but they are not called ‘subre- 
guli,’ nor is any mention made of a 
partition of the kingdom, by the 
Saxon Chronicle, which is the best 
informed authority upon the affairs 
of Wessex. According to that, Cen- 
walb died in A.D. 672, after which 
his widow Saxburg reigned, till, 
im Ap. 674, n her death, says 
Malmesbury,—Aizewine succeeded, 
& distant cousin of the late king. 
He died in A.D. 676, when Centwine, 
a brother of Cenwalh, suoceeded 
and reigned till A.D. 685. 

3 Haeddi] Archbishop Theodorus, 
in one of his Decreta, praises Bishop 
‘Heeddi thus: * cnjus labore ao studio 


apostolicoque mandato ex tune 
confirmata est in ipsa civitate [Ven- 
tana] sedes episcopalis dignitatis." 
‘He translated the remains of Birinus 
from Dorchester to Winchester, under 
authority from Pope Agatho. He 
wasvoryfond ‘ofthe abbey of Glaston- 
Fat ,towhich he gave many gifts. He 
in A.D. 703, 8. Chron.; A.D. 704, 
; A.D. Tog, Florence, 
M was buried at Glastonbury ‘in 
pyramide saxea quondam nobiliter 
exsculpta Magna Glaston. Tabula, 
quoted by ‘Usher, p.59. He is not 
e same with the author of a Life 
of Wilfrith of York, to be found in 
Gale's Script. A gli. 40; nor with 
Hedde ( M who was made 
bishop of Lichfield and Leicester 

after Saxwulf. 





Cap. xi] Gentis. Anglorum. 237 


reliquit, eodem adhuc prssule ecclesiam gubernante; ac 
Romam abiens ibi vitam finivit, ut in sequentibus latius 
dicendum est. 

Anno autem Dominice incarnationis sexcentesimo septua- 
gesüho sexto, cum /Edilred! rex Merciorum, 10.676. 
adducto maligno exercitu, Cantiam vastaret, et Mitelred of 
ecclesias ac monasteria sine respectu pietatis vel ravages Kent. 
divini timoris foret, civitatem quoque Hrofi, in qua erat 
Putta episcopus, quamvis eo tempore absens, communi clade 
absumpsit. Quod ille ubi comperit, ecclesiam videlicet suam. 
rebus ablatis omnibus depopulatam, divertit ad Sexuulfum 
Merciorum antistitem, et accepta ab eo possessione ecclesise 
cujusdam et agelli non grandis, ibidem in pace vitam finivit, 
nil omnino de restaurando episcopatu suo agens: quia sicut 
supra? diximus, magis in ecclesiasticis quam in mundanis rebus 
erat industrius; sed in illa? solum ecclesia Deo serviens, ubi- 
cumque rogabatur, ad docenda ecclesie carmina divertens, Pro 
quo Theodorus in civitate Hrofi Cuichelmum con- o iau 
secravit episcopum. Sed illo post non multum and Gebmund 

Successivo. 
temporis, pre inopia rerum, ab episcopatu dece-  pishopsof 
dente, atque ad alia loca secedente, Gebmundum chester. 
pro eo substituit antistitem. 

Anno Dominice incarnationis sexcentesimo septuagesimo 
octavo‘, qui est annus imperii regis Ecgfridi 
octavus, apparuit mense Augusto stella que dicitur 
cometa; et tribus mensibus permanens, matutinis ^ August. 
horis oriebatur, excelsam radiantis flamme quasi columnam 


The brother of Wulf- — * octavo] This is the reading of 
him in AD. 675, the best MSS. ; others give A.D. 677 


AD. 678, 
A comet 
in 


1 Rail 
here, su 


and abdicated in aD. 704. At this 
time the Hecanas, or people of Here- 
fordehire, were under the govern- 
ment of an ealdorman, his brother 
Merewald. 

? supra] See p. 216. 

? illa] When the see of Hecana 
was constituted, Putta became its 
first bishop. This affords ground 
for believing that the church which 
Saxwulf gave to Putta was in Here- 


or AD.679. Pagi argues that this 
date is wrong and ought to be A.D. 
677. Stev. The Saxon Chronicle 
assigns it to AD. 678. The Saxon 
Version substitutes the following for 
the whole passage: ‘About two years 
after, Aithelheard plundered Kent, 
that is, in the ninth year of the reign 
of King Eogirith.’ “The ninth year 
of Kogirith lasted from the Feb. 15 
of A.D. 678 to the same day of A.D. 


679. 


238 Historia Ecclesiastica 


[Lzs. 1v. 


preferens. Quo etiam anno, orta inter ipsum regem Ecgfri- 
dum et reverentissimum antistitem Vilfridum dissensione !, 
pulsus? est idem antistes a sede sui episcopatus, 
ith et duo in locum ejus substituti episcopi, qui Nor- 
Northhumbris, danhymbrorum genti preessent: Bosa videlicet, 
ana ne Be qui Derorum, et Eata, qui Berniciorum pro- 
*"*  vineiam gubernaret: hic? in civitate Eburaci, 
ille? in Hagustaldensi, sive in Lindisfarnensi ecclesia cathedram. 
habens episcopalem, ambo de monachorum collegio in episco- 
potus gradum sdsciti, Cum quibus et Eadbaed‘ in provinci 
Lindisfarorum, quam nuperrime* rex Ecgfrid, superato in 
bello et fugato Vulfhere, obtinuerat, ordinatur episcopus. Et 
hune primum eadem provincia proprium accepit presulem, 
secundum Ediluini, tertium. Eadgarum, quartum Cyniberctum, 
quem in presenti habet. Habebat enim ante Eadhaedum, 
antistitem Sexuulfum, qui etiam Merciorum et Mediterra- 
neorum Anglorum simul episcopus fuit: unde et expulsus de 





1 dissensione] What was the cause 
of this dissension? Endmer makes 
it originate with Archbishop Theo- 
dorus. Simeon of Durham makes 
Eogfrith call in the archbishop's aid 
to remove Wilfrith. Haddo makes 
Queen Eormenburh the mover of the 
whole, Malmesbury makes it arise 
from the jealousy which Theodorus 
felt lest Wilfrith should try to regain 
the archbishop’s title for his See. See 


pulsus] Lappenberg thinks that 

Wilfrith's flight must be placed in 
A.D. 677, with Florence of Worcester, 
‘as in the following spring he had an 
interview with Dagoberht II of Au- 
strasia, who was murdered in A.D, 
678; and that the date given here 
may have reference to the consecra- 
tion of his successors; i. 180, note. 

* hic... ille] ‘Hic’ here, con- 
trary to Latin usage, refers to Bosa, 
who was bishop of York over the 
rines of Deira; 'ille;/ to Eata, 

ishop over the province of Bernicia, 
which was divided into 
the Sees of Hexham and Lindisfarne ; 
see iv. 28. 








* Eadhaed] He had accompanied 
Ceadda from Northhumbria into 
Kent, where he came to be conse- 
crated, p.205. He was driven from 
his Seo in A.D. 678; and in A.D. 679, 
JEthelred, by the suggestion of Os- 
here, ealdorman of the Hwiccas, 
divided Saxwulfs See of Mercia 
into five: 1. Hwiccas (Worcester) ; 
a, Lyccidfelth (Lichfield); 3. Mid 
Angles (Leicester); 4. Lindisse (Sid- 
dena); 5. South ‘Angles (Dorchester); 
Florence, p. 622, M.H.B. On p. 
624, Florence says: * (Theodoras) 
presulatum Saxul in quinque pro- 
vincias divisit: quibus sextam ad- 


jeciti? and Honey soggeste that by 
the sixth is meant Hecana. 
P. 237, note 3. 


© nuperrime] See p. 160, note 3- 
Palgrave, from this passage, places 
the event about aD. 678." But 
Wulfhere died A.D. 675. S. Chron. 
Haedde places it tin primis annis 

regis Ecgfridi,’ who began to reign 
in Feb, 20.670. Wanley's Chrono- 
logia dates it a.. 674. See Lapp. 
i. 178, note. 








Car. xn.] Gentis. Anglorum. 289 


Lindissi, in illarum provinciarum regimine permansit. Ordi- 
nati sunt autem Eadhaed, Bosa, et Eata Eboraci ab archi- 
episcopo Theodoro: qui etiam post tres abscessionis — (A.D. 68r, 
Vilfridi annos, horum numero duos addidit anti- The soot 
stites, Tunberctum ad ecclesiam Hagustaldensem, Hexham and 
remanente Eata ad Lindisfarnensem, et Trumuini constituted. 
ad provinciam Pictorum, que tunc temporis Angloruin erat 
imperio subjecta. Eadhaedum de Lindissi reversum, eo quod 
Edilred provinciam recepisset, Hrypensi ecclesise prefecit, 


CAP. XIII. 


Ut. Vilfrid. episcopus provinciam. Australium Sazonum ad Christum 
converterit, 


Putsus est autem ab episcopatu suo Vilfrid, et multa diu 
loca pervagatus, Romam adiit, Brittaniam rediit!; (,, 65,3 
et si propter inimicitias memorati regis in patria Conversion 
sive parochia sua recipi non potuit, non tamen ab ui 
evangelizandi potuit ministerio cohiberi: siquidem — Wilfrith. 
divertens? ad provinciam Australium Saxonum, que post 
Cantuarios ad austrum et ad occidentem usque ad Occidentales 
Saxones pertingit, habens terram familiarum septem millium, 
et eo adhue tempore paganis cultibus serviebat; huic verbum 
fidei.et lavacrum salutis ministrabat. Erat autem rex gentis 
ipsius JEdilvalch*, non multo ante‘ baptizatus in provincia 
Merciorum, presente ac suggerente rege Vulfhere, a quo etiam 
egressus de fonte, loco filii susceptus est: in cujus signum 
adoptionis, duas illi provincias donavit, Vectam videlicet in- 
sulam, et Meanuarorum® provinciam in gente Occidentalium 


1 Brittaniam redit] Seo v. 19, again with the loss of five com- 
where Beda fills up what would panions. 
otherwise be a lacuna in Wilfrith's ^ * #dilvalch) ZBthelwealh, S.V. 
life. Seo too Lapp. i. 185. JEthelwald, 8. Chron. 

1 divertens] Wilfrith, see Heedde, ^ * non multo ante] A.D. 661, S. 
13, bad in A.D. 664, when returning Chron. 
from Rome, been wrecked on the — * Meanuarorum] Three of the hun- 
coast of the South Saxons, attacked dreds of Hampsbire are to this day 
by them, and obliged to put to sea called Meonstoke, Westmeon, and 


240 Historia Ecclesiastica. [Lzs. v. 

Saxonum. Itaque episcopus, concedente, immo multum gau- 
dente rege, primos provincie duces sc milites sacrosancto 
fonte abluebat; verum presbyteri Eappa, et Padda, et Burg- 
helm, et Oiddi, ceteram plebem, vel tunc vel tempore sequente 
baptizabant. Porro regina nomine Eabae in sua, id est, Huic- 
ciorum provincia, fuerat baptizata. Erat autem filia Eanfridi, 
fratris Ainheri, qui ambo cum suo populo Christiani fuere. 
Ceterum tota provincia Australium Saxonum divini nominis 
et fidei erat ignara. 

Erat autem ibi monachus quidam de natione Scottorum, 
vocabulo Dicul, habens monasteriolum permodicum in loco 
qui vocatur Bosanhamm’, silvis et mari circumdatum, et in 
eo fratres quinque sive sex, in humili et paupere vita Domino 
famulantes. Sed provincialium nullus eorum vel vitam semu- 
lari, vel praedicationem curabat audire. 

Evangelizans autem genti episcopus Vilfrid, non solum eam 
ab mrumna perpetue damnationis, verum et a clade infanda 
temporalis interitus eripuit. Siquidem tribus annis ante ad- 
-ventum ejus in provinciam, nulla illis in locis pluvia ceciderat, 
unde et fames acerbissima plebem invadens impia nece pro- 
stravit. Denique ferunt quia sepe quadraginta simul aut 
quinquaginta homines inedia macerati procederent ad prwci- 
pitium aliquod sive ripam maris, et junctis misere manibus, 
pariter omnes aut ruina perituri, aut fluctibus absorbendi 
deciderent. Verum ipso die, quo baptisma fidei gens susce- 
pit illa descendit pluvia serena sed copiose, refloruit terra, 
rediit viridantibus arvis annus letus et frugifer. Sicque 
abjecta prisca superstitione, exsufflata idolatria, cor omnium 
et caro omnium exultaverunt in Deum vivum: intelligentes, 


Esstmeon. These lie between Peters- 
field and Southampton, to the east of 
the Southampton Water, so that they 
may well be, as the name si 

the third part of the Jutish tribe, 
feries the Cantware and the Wit 
ware; ‘gens qua usque hodie in pro- 
vincia Gecidentalim Saxonum Ju. 
terum natio nominatur, posita con- 
tra ipsam insulam Vectam;' i. 15. 
Wibt had been conquered by Wulf- 


lere in A.D. 661, S. Chron, and 
Mean probably had become depend- 
ent on Mercia at the same time, 
being already more akin to it than 
to the Saxons of Wessex. 

1 Huicciorum) See below, p. 264. 

2 Bosanhamm) Bosenham, Bose- 
ham, or Bosham. From this monas- 
tery, and that of Selsey, mentioned 
below, afterwards arose the See of 
Chichester. Stev. 





Car. xi] Gentis Anglorum. 241 


eum qui verus est, Deus, et interioribus se bonis et exteriori- 
bus celesti gratia ditasse. Nam et antistes cum venisset in 
provinciam, tantamque ibi famis ponam videret, docuit eos 
piscando victum querere. Namque mare et flumina eorum 
piscibus abundabant; sed piscandi peritia genti nulla nisi ad 
anguillas tantum inerat. Collectis ergo undecumque retibus 
anguillaribus, homines antistitis miserunt in mare, et divina 
se juvante gratia mox cepere pisces diversi generis trecentos : 
quibus trifariam divisis, centum pauperibus dedefunt, centum 
his a quibus retia acceperant, centum in suos usus habebant. 
Quo beneficio multum antistes cor omnium in suum convertit 
amorem, et libentius eo predicante celestia sperare co»perunt, 
cujus ministerio temporalia bona sumpserunt. 

Quo tempore rex Adilualch donavit reverentissimo antistiti 
Vilfrido terram octoginta septem familiarum, ubi suos homi- 
nes qui exules vagabantur, recipere posset, vocabulo ^ wüfrith 
Seleseu, quod dicitur Letine Insula Vituli Marini. Sunde 
Est enim locus ille undique mari circumdatus Selsey. 
preter ab occidente, unde habet ingressum amplitudinis quasi 
jactus funde : qualis locus a Latinis peninsula, a Grecis solet 
cherronesos vocari. Hunc ergo locum cum accepisset episcopus 
Vilfrid, fundavit ibi monasterium !, ac regulari vita instituit, 
maxime ex his quos secum adduxerat fratribus: quod usque 
hodie successores ejus tenere noscuntur. Nam ipse illis in 
partibus annos quinque, id est, usque ad mortem Ecgfridi* 
regis, merito omnibus honorabilis, officium episcopatus et verbo 
exercebat et opere. Et quoniam illi rex cum prefata loci 
possessione, omnes qui ibidem erant, facultates cum agris et 
hominibus donavit, omnes flde Christi institutos, unda baptis- 
matis abluit; inter quos, servos et ancillas ducentos quinqua- 
ginta: quos omes ut baptizando a servitute demonica salvavit, 
etiam libertate donando humane jugo servitutis absolvit. 


) monasterium] Givingitto apps, — " mortem i] This happened 
one of his priests just mentioned. May era 21, 2.0, 685 ; infra, c. 20 


242 Historia Ecclesiastica. (Tap. mv. 


CAP. XIV. 


Ut intercessione Ooualdi regis, pestifera mortalitas sit sublata. 


Ix quo tune monasterio nonnulla celestis gratis dona speci- 
pestilence aliter ostensa fuisse perhibentur; utpote ubi nuper 
stopped by expulsa diaboli tyrannide Christus jam regnare 
the ntereet- ccpperat: e quibus unum quod mihi reverentis 
St. Oswald. simus antistes Acca sepius referre, et a fidelissimis 
ejusdem monasterii fratribus sibi relatum asserere solebat, 
memorie mandare commodum duximus. Eodem ferme tem- 
pore quo ipsa provincia nomen Christi susceperat, multas 
Brittenie provincias mortalitas seva corripiebat, que cum 
prefatum quoque monasterium, cui tunc regendo religiosissimus 
Christi sacerdos, vocabulo Eappa, preefuit, nutu divine dis- 
pensationis attingeret; multique sive de his qui cum antistite 
illo venerant, sive de illis qui de eadem provincia Saxonum 
nuper ad fidem fuerant vocati, passim de hac vita raperentur; 
visum est fratribus triduanum jejunium agere, et divinam sup- 
pliciter obsecrare clementiam, ut misericordiam sibi dignaretur 
impendere, et sive periclitantes hoc morbo a presenti morte 
liberaret, seu raptos e mundo a perpetua anims damnatione 
servaret. 

Erat tunc temporis in eodem monasterio puerulus quidam 
de natione Saxonum, nuper vocatus ad fidem, qui eadem tactus 
infirmitate, non pauco tempore recubans in lectulo jacebat 
Cum ergo secunda memorati jejunii ac supplicationum dies 
ageretur, contigit forte ipsum puerum hora ferme secunda diei, 
in loco in quo sger jacebat, solum inveniri: cui divina dis- 
positione subito beatissimi apostolorum principes? dignati sunt 
apparere. Erat enim puer multum simplicis ac mansueti 

1 Car. XIV.] There is some va- one of the two Cottonian MSS. In 
riation between the MSS. as to the the other of the two it is omitted, 
numbering of the subsequent chap- and the margin of the leaf marked 
ters, The Moore MS. omits the title with these words: ‘Hic deest folium." 


of this and the next chapter; though — apostolorum principes) Peter and 
this chapter itaelfis in Moore, and in Paul ) 


Car. xv] Qentis Anglorum. . 243 


animi, sinceraque devotione sacramenta fidei que susceperat 
servans. Salutantes ergo illum verbis piissimis apostoli dice- 
bant: ‘Noli timere, fili, mortem pro qua sollicitus es: nos 
enim te hodierna die ad celestia sumus regna perducturi. 
Bed primum exspectare habes donec misse celebrentur, ac 
viatico Dominici corporis ac sanguinis accepto, sic infirmitate 
simul et morte absolutus ad eterna in celis gaudia subleveris. 
Clama ergo ad te presbyterum Eappan, et dicito illi quia 
Dominus exaudivit preces vestras, et devotionem ac jejunia 
propitius aspexit: neque aliquis de hoc monasterio, sive ad- 
jacentibus ei possessiunculis hac clade ultra moriturus est; sed 
omnes qui alicubi de vestris hac sgritudine laborant, resur- 
recturi a languore, pristina sunt sospitate recuperandi, preter 
te solum qui hodierna es die liberandus a morte, et ad visionem 
Domini Christi cui fideliter servisti, perducendus in celum: 
quod divina vobis misericordie per intercessionem religiosi ac 
Deo dilecti regis Osualdi, qui quondam genti Nordanhym- 
brorum et regni temporalis auctoritate et Christians pietatis 
que ad regnum perenne ducit devotione sublimiter preefuit, 
conferre dignata est. Hac etenim die idem rex ab infidelibus 
in bello corporaliter exstinctus, mox ad sempiterna animarum 
gaudia adsumptus in celum et electorum est sociatus agminibus. 
Querant in suis codicibus in quibus defunctorum est adnotata 
depositio, et invenient illum hac, ut diximus, die raptum esse 
de seculo. Celebrent ergo missas per cuncta monasterii oratoria 
hujus, sive pro gratiarum actione exaudite sue deprecationis, 
sive etiam in memoriam prefati regis Osualdi, qui quondam 
ipsorum genti preerat. Ideoque pro eis quasi pro sue gentis 
advenis supplex orabat ad Dominum : et cunctis convenientibus 
ad ecclesiam fratribus, communicent omnes sacrificiis celestibus, 
et ita soluto jejunio corpus quoque suis reficiant alimentis." 

Quse cum omnia vocato ad se presbytero puer verba nar- 
rasset, interrogavit eum sollicitus quales essent habitu vel 
specie viri qui sibi apparuissent. Respondit: ‘ Preclari omnino 
habitus et vultus erant, letissimi ac pulcherrimi, quales nun- 
quam ante videram, neque aliquos hominum tanti decoris ac 

Ba 


244 . Historia Ecclesiastica. [Lx mr. 
venustatis esse posse credebam. ^ Unus quidem attonsus erat 
ut clericus, alius barbam habebat prolixam: dicebantque quod 
unus eorum Petrus, alius vocaretur Paulus: et ipsi essent 
ministri Domini et Salvatoris nostri Jesu Christi, ad tuitionem 
nostri monasterii missi ab ipso de celis. — Credidit ergo verbis 
pueri presbyter, ac statim egressus requisivit in annali suo, et 
invenit eadem ipsa die Osualdum regem fuisse peremptum: 
vocatisque fratribus, parari prandium, missas fieri, atque omnes 
communicare more solito precepit: simul et infirmanti puero 
de eodem sacrificio Dominios oblationis particulam deferri 
mandavit. 

Quibus ita gestis, non multo post, eadem ipsa die puer 
defunctus est, suaque morte probavit vera fuisse verba que 
ab apostolis Christi audierat. Sed et hoo ejus verbis testi- 
monium perhibuit, quod nemo preter ipsum tempore illo ex 
eodem est monasterio raptus de mundo; ex qua nimirum 
visione multi qui hsc audire potuerunt, ad exorandam in 
adversis divinam clementiam, et ad salutaria jejuniorum re- 
media subeunda sunt mirabiliter accensi: et ex eo tempore 
non solum in eodem monasterio, sed et in plerisque locis aliis, 
cepit annuatim ejusdem regis ac militis Christi natalitius dies 
missarum celebratione venerari. 


CAP. XV. 


Ut Cadualla rez, interfecto rege Geuissorum* 4Edilualch, provinciam iam 
sava cade ac depopulatione attriverit. 


InTERBA superveniens cum exercitu Caedualla *, juvenis stren- 


1 Geuissorum] A mistake for Aus- 
tralium Saxonum. 

? Caedualla Ceadwalla, S. Chron. 
He was the grandson of Ceadda, the 


son of Cuthwine, the son of Ceaulin; half 


p. 99. Kemble remarks that this 
name is the same borne by the 
British king who rebelled 

adwine, p. 13, and that the author 
of the Brut y Tywysogion has mis- 


taken him for Cadwalader, p. 841, 


M.H.B, and thus fully recognized 
his name as British. His brother's 
name was Mtl, which cannot denote 
uything but ^ mule; dploros, the 
-breed;' and this renders it *pro- 
bablo that the mother of these two 
princes was a Welsh, or at all eventa 
a British, lady, to the cheerful aaeist- 
ance of whose oou scattered 
over the face of Wessex and Sussex, 
Cesdwalha may have been indebted 


Car. xv.] Gentis. Anglorum. 245 


uissimus de regio genere Geuissorum, cum exularet a patria 
sua, interfecit regem Aidilualch, ac provinciam sussex eub- 
illam! seva cede ac depopulatione attrivit; sed duelby 
mox expulsus est a ducibus regis, Bercthuno et afterwards 
Andhuno?, qui deinceps regnum provincie tenu- ser 
erunt: quorum prior postea ab eodem Caedualla, [45.685 Flor... 
cum esset rex Geuissorum, occisus est, et provincia graviore 
servitio subacta. Sed et Ini* qui post Caeduallan regnavit, 
simili provinciam illam adflictione plurimo annorum tempore 
mancipavit. Quare factum est ut toto illo tempore episco- 
pum proprium habere nequiret; sed revocato domum‘ 
"Vilfrido primo suo antistite, ipsi episcopo Geuissorum, id est, 
Occidentalium Saxonum, qui essent in Venta" civitate, subja- 


cerent. 


for the rapidity of his success, And 
if, moreover, as would be likely, she 
should have been a Christian, we 
could the more readily account, not 
only for his favourable treatment of 
his mother's creed before the period 
of his conversion, but also for his 
very sudden conversion itself.’ On 
the Names, &c. of the Anglo-Saxons, 
p. 85, Proceedings of the Archzol. 
Instit, 1845. 

? lam} That of the South Saxons, 
though the title to the chapter erro- 
neously calls him ‘rex Geuissorum." 

5 Andhuno) Hune, S.V. Athe 
uz he grandson of 

Ini [ne "was the n of 
Ceoivalt, the grandion Catherine, 
the son of Ceaulin, He reigned from 
A.D. 688-728. 

* domum) A.D. 686. He was re- 
called through the instrumentality 


of Archbishop Theodorus, first into 
en into Northhumber- 
land. See v. 19. 

5 im Venta] Hsedde was the bishop 

of Winchester, about whom the 
following is found in Theodorus’ 
Deereta, which Smith thought might 
refer to this event: ‘Nolumus, imo 
nobis non convenit, ipso fratre nostro 
sanctissimo Hedda superstite, qui 
ecclesiam Ventanam tam insigniter 
nobilitavit, auctoritate summi ponti- 
ficis Agathonis transferendo corpus 
beatissimi Birini QccidentaliumSaxo- 
num apostoli a villa Dorcacestren: 
"ubi reconditum erat, una cum sede 
in Ventanam civitatem, eujus etiam 
labore ac studio, apostolicoque man- 
dato, ex tunc primo confirmata est in 
ipsa civitate sedes episcopalis digni- 
fatis, parochiam suam in aliquo 
ledere diminuendo, 





246 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. v. 


CAP. XVI! 


Ut Vecta insula Christianos incolas susceperit, cujus regii duo pueri statim 
post acceptum baptisma eint interempti, 

Posrquam ergo Caedualla regno potitus est Geuissorum, cepit 

et insulam Vectam, que eatenus erat tota idola- 


un trim dedita; tragica cede omnes indigenas ex- 
EE terminare, ac sus provincie homines pro his 
(4.p.686, substituere contendit, voto se obligans, quamvis 
8. Chron], 


necdum regeneratus, ut ferunt, in Christo, quia, 
si cepisset insulam, quartam partem ejus, simul et preeda, 
Domino daret. Quod ita solvit, ut hane Vilfrido episcopo, 
and gives qui tunc forte de gente sua superveniens aderat, 
wait, utendam pro Domino offerret, Est autem men- 
evangelize. sura ejusdem insule, juxta extimationem Anglo- 
rum, mille ducentarum? familiarum: unde data est episcopo 
possessio terre trecentarum familiarum. At ipse partem quam 
accepit, commendavit cuidam de clericis suis, cui nomen 
Bernuini, et erat filius sororis ejus, dans illi presbyterum 
nomine Hiddila, qui omnibus qui salvari vellent, verbum ac 
lavacrum vite ministraret?, 
Ubi silentio pretereundum non esse reor, quod in primitias 
Twoson or €0rum qui de eadem insula credendo salvati sunt, 
Arvald, king duo regii pueri fratres, videlicet Arualdi regis insule, 
of Wiht, is NA :. Mani er 
killed at Speciali sunt Dei gratia coronati: siquidem immi- 
Stoneham. pentibus inguls hostibus, fuga lapsi sunt de insula, 
et in proximam Jutorum provinciam translati: ubi cum delati 


1 Car. XVL] In the Moore MS., 
and in Cotton. II, this chapter and 
the last one are a continuation of o. 
14: and to it is given, as a heading, 
the number xiv. and the rubrio of 
this chapter alone. S. 


_ ? mille ducentarum] See Kemble, 
i. 101. 

? ministrare] The province of 
Mean, which been the other 


half of Wulfhere’s gift as a sponsor 
to ZEthelwealh of Sussex, see p. 239, 


appears to have sbared with Wiht 
in the blessing of conversion by 
Wilfrith. In the parish church of 
Warnford, a vil between East 
and West Meon, is still to be seen 
an inscription recording, in Latin 
of the twelfth century, an older 
foundation of Wilfriti Of this 
older foundation there are now no 
remains except a curious Saxon dial. 
Beo volume published by British 
Archieol, Association, 1845, p. 410. 





Car. xvi.] Gentis. Anglorum. 247 


in locum qui vocatur Ad Lapidem', occulendos se a facie regis 
victoris credidissent, proditi sunt, atque occidi jussi. Quod cum 
audisset abbas quidam et presbyter, vocabulo Cyniberct, habens 
non longe ab inde monasterium in loco qui vocatur Hreutford ?, 
id est, * Vadum harundinis, venit ad regem, qui tunc eisdem in 
partibus occultus curabatur a vulneribus que ei inflicta fuerant 
prelianti in insula Vecta: postulavitque ab eo, ut si necesse 
esset pueros interfici, prius eos liceret fidei Christiane raera- 
mentis imbui. Concessit rex, et ipse instructos verbo veritatis, 
ac fonte Salvatoris ablutos, de ingressu regni terni certos red- 
didit. Moxque illi instante carnifice, mortem leti subiere tem- 
poralem per quam se ad vitam animse perpetuam non dubitabant 
esse transituros. Hoc ergo ordine, postquam omnes Brittani- 
arum provincim fidem Christi susceperant, suscepit wiht put 
et insula Vecta, in qua tamen ob erumnam extern  "Aderme 
subjectionis, nemo gradum ministerii ac sedis epi- Wessex. 
seopalis ante Danihelem, qui nunc Occidentalium Saxonum est 
episcopus, accepit. 

Sita est autem hmc insula contra medium Australium Sax- 
onum et Geuissorum, interposito pelago latitudinis trium mil- 
lium quod vocatur Soluente*: in quo videlicet pelago bini sestus 
oceani qui circum Brittaniam ex infinito oceano septentrionali 
erumpunt, sibimet invicem quotidie compugnantes occurrunt, 
ultra ostium fluminis Homelea‘, quod per terras Jutorum, 
que ad regionem Geuissorum pertinent, prefatum pelegus 
intrat; finitoque conflictu, in oceanum refusi, unde venerant, 
redeunt. 

1 Ad Lapidem] Perhaps Stone- ‘Hreod,’ Saxon for ‘reed.’ Now 
ham, a mile above Southampton, up Redbridge. 


the Itchen, ?. Soluente] Solente, S.V. 
? Hreulford) Hreodford, S. V. — * Homelea| The Hamble. 


248 Historia. Ecclesiastica. [Lrs. iv. 


CAP. XVII. 


De synodo facta in campo Hathfelda, presidente archiepiscopo Theodoro. 


His temporibus audiens Theodorus fidem ecclesise Constanti- 
Theodorus Opoli per heeresim Eutychetis? multum esse turbe- 
calls synod tam, et ecclesias Anglorum quibus praeerat ab hujus- 
atHeathfeld 7. M 
Sept.17, modi labe immunes perdurare desiderans, collecto 
43.99 venerabilium sacerdotum doctorumquo plurimorum 
ceetu, cujus essent fidei singuli sedulus inquirebat, omniumque 
unanimem in fide catholica reperit consensum : et hune synodali- 
bus literis ad instructionem memoriamque sequentium commen- 
dare curavit, quarum videlicet literarum istud exordium est : 
*In nomine Domini nostri Jesu Christi Salvatoris, imperanti- 
bus dominis piissimis nostris Ecgfrido rege Hymbronensium, 
anno decimo? regni ejus, sub die quintadecima kalendas Octobres, 
indictione octava; et /Edilredo rege Mercinensium, anno sexto 
regni ejus ; et Alduulfo rege Estranglorum, anno decimo septimo 
regni ejus; et Hlothario rege Cantuariorum, regni ejus anno 
septimo: presidente Theodoro, gratia Dei archiepiscopo Brit- 
tanie insule, et civitatis Doruuernis; una cum eo sedentibus 
emteris episcopis Brittanie insule viris venerabilibus, preepositis 


1 Eutychetís] The heresy of Euty- 
ches was Monophysitism, and con- 
sisted in saying that our Lord had 
but one Nature, as he had one 
Person. This was condemned in the 
fourth general council at Chalcedon 
in A.D. 451. But out of this natu- 
rally sprang the further Monethelitic 
heresy, which consisted in saying that 
our Lord, though possessed of two 
Natures, had but one operative Will, 
the Divine. In preparation for & 
sixth general council at Consten- 
tinople, Pope Agatho summoned a 
council at Rome in A.D. 680, to 
declare the sense of the Western 
Church; and before this council 
each of the metropolitans held a 
synod of his own on the same sub- 
ject. The synod of Heathfield was 
one of these. Wilfrith himself was 


present at the council at Rome, which 
sent deputations to Constantinople to 
represent the pope and the council. 
The sixth general council, in which 
Monethelitism was condemned, was 
held at Constantinople in March and 
AT inc] Tas th yearofEogfri 

* decimo] Thotenth yearofEogfrith 
lasted from Feb. A.D. 679 to Feb. 
A.D. 680, p. 223, and tho seventh 
year of Hlothhere lasted from Jul 
40. 679 to July A.D. 680, p. 226. 
‘We should have no difficulty there- 
fore in fixing the synod to Sept. A.D. 
679, but that Beda also dates it *in- 
dictione octava, which is certainly 
A.D, 680, and that it is not possible 
for Athelred’s sixth year to have 
begun before A.D. 680, if, as the 
Saxon Chronicle says, he began to 
reign in A.D. 675. 








Car. xvu.] Gentis Anglorum. 249 


sacrosanctis evangeliis in loco qui Saxonico vocabulo Haeth- 
felth ! nominatur, pariter tractantes, fidem rectam et orthodoxam 
exposuimus; sicut Dominus noster Jesus Christus incarnatus 
tradidit discipulis suis, qui presentialiter viderunt et audierunt 
sermones ejus, aque sanctorum patrum tradidit symbolum, et 
generaliter omnes sancti et universales synodi, et omnis probabi- 
lium catholics ecelesie doctorum chorus. Hos itaque sequentes 
nos pie atque orthodoxe, juxta divinitus inspiratam doctrinam 
eorum professi credimus consonanter, et confitemur secundum 
sanctos patres, proprie et veraciter Patrem et Filium et Spiritum 
Sanctum Trinitatem in unitate consubstantialem, et Unitatem in 
Trinitate, hoc est, unum Deum in tribus Subsistentiis vel Per- 
sonis consubstantialibus, equalis glorie et honoris Et post 
multa hujusmodi que ad recte fidei confessionem pertinebant, 
hec quoque sancta synodus suis literis addit: ‘Suscepimus 
sanctas et universales quinque synodos beatorum et Deo accep- 
tabilium patrum; id est, qui in Niema congregati fuerunt tre- 
centorum decem et octo, contra Arium impiissimum et, ejusdem 
dogmata; et in Constantinopoli centum quinquaginta, contra 
vesaniam Macedonii et, Eudoxii et eorum dogmata; et in Epheso 
primo ducentorum, contra nequissimum Nestorium et ejusdem 
dogmata; et in Chalcedone sexcentorum et triginta, contra 
Eutychen et Nestorium, et eorum dogmata ; et iterum in Con- 
stantinopoli quinto congregati sunt concilio in tempore Justi- 
niani minoris, contra Theodorum, et Theodoreti et Ibe epistolas 
et eorum dogmata contra Cyrillum" Et paulo post: ‘Et 
synodum? que facta est in urbe Roma, in tempore Martini 
papee beatissimi, indictione octava, imperante Constantino? piis- 
simo anno nono, suscepimus, Et glorificamus Dominum nostrum 
Jesum, sieut isti glorificaverunt; nihil addentes vel subtra- 


1^Haethfelth] Bishop's Hatfield in‘ synodicum’ (decretum). So too in 
Hertfordshire. c. 18, and v. 19. 

? synodum] That which was held — * Constantino) It was the ninth 
on this same subject, which is the year of Constans II, the father of 
reason why it is mentioned here, by Constantine Pogonatus. But there 
Pope Martin, Oct, 5, 4.D. 649. is the same error in the Acta Con- 
Milm. Lat. Christ, ii. 75. ‘Syno- ciliorum, from which no doubt Beda 
dum" is here used like gvrodixéy, derived the text of this decree. 





250 Historia Ecclesiastica 


[Lis i. 
hentes: et anathematizamus corde et ore quos anathematizarunt ; 
et quos susceperunt, suscepimus: glorificantes Deum Patrem 
sine initio, et Filium ejus unigenitum et Patre generatum ante 
secula, et Spiritum Sanctum procedentem ex Patre et Filio 
inenarrabiliter, sicut predicaverunt hi quos memoravimus supra, 
sancti apostoli, et prophets, et doctores. Et nos omnes sub- 
scripsimus, qui cum "Theodoro archiepiscopo fidem catholicam 
exposuimus." 


CAP. XVIII. 


De Johanne cantatore sedis apostolice, qui propter docendum Brittaniam 
venerit, 


Inrmnerat huic synodo, pariterque catholice fidei decreta 
Fomine frmebat! vif venerabilis Johannes archicantator 
arch-chanter ecclesi sancti apostoli Petri, et abbas monasterii 


brought fom bosti Martini, qui nuper venerat a Roma per jus- 
Bice, sionem pape Agathonis, duce reverentissimo abbate 
618, 


Biscopo, cognomine Benedicto, cujus supra? memi- 
Cum enim idem Benedictus construxisset monasterium 
Brittani, in honorem beatissimi apostolorum principis, juxta 
ostium fluminis Viuri, venit Romam cum cooperatore ac socio 
ejusdem operis Ceolfrido, qui post ipsum ejusdem monasterii 
abbas fuit, quod et ante sepius facere consueverat, atque hono- 
rifice a beate memorie papa Agathone susceptus est: petiitque, 
et accepit ab eo in munimentum libertatis monasterii quod 
fecerat, epistolam privilegii ex auctoritate apostolica firmatam ; 


nimus, 


juxta quod Ecgfridum regem 


1 decreta firmabat] In his character 
of legate from Pope Agatho. Both 
priests and deacons had the right of 
sitting in the AngloSaxon synods; 
but only bishops voted upon the 
decrees. See Smith, Appendix, No. 
xvii. 


3 nuper] The same Roman synod 
which delaol the reedmision of 
Wilfrith to his Bee, see v. 19, seems 
also to have sent John, A.D. 679. 


voluisse, ac licentiam dedisse 


Pagi refors his departure from Rome 
to A.D. 678. 

? supra] This is the first mention 
of Benedict Biscop in the Church 
History. But his life is given in the 
Historia Abbatum, below, and this 
‘supra’ seems to point to an arrange- 
ment of Beda's collected works, in 
which, as in his own catalogue, infra 
v. 24, the Historia Abbatum pre- 
ceded the Church History. H. 


Car. xv] Gentis Anglorum. 251 


noverat, quo concedente et possessionem terre largiente, ipsum 
monasterium fecerat. 

Accepit et prefatum Johannem abbatem Brittaniam perdu- 
cendum ; quatenus in monasterio suo cursum canendi! annuum, 
sicut ad sanctum Petrum Roms agebatur, edoceret: egitque 
abba Johannes ut jussionem acceperat pontificis, et ordinem. 
videlicet, ritumque canendi ac legendi viva voce prefati mona- 
sterii cantores edocendo, et ea que totius anni circulus in cele- 
bratione dierum festorum poscebat, etiam literis mandando: que 
hactenus in eodem monasterio servata, et a multis jam sunt cir- 
cumquaque transcripta. Non solum autem idem Johannes 
ipsius monasterii fratres docebat, verum de omnibus pene ejus- 
dem provincie monasteriis ad audiendum eum, qui cantandi 
erant periti, confluebant. Sed et ipsum per loca in quibus 
doceret, multi invitare curabant. 

Tpse autem excepto cantandi vel legendi munere, et aliud in 
mandatis ab apostolico papa acceperat, ut cujus 
esset fidei Anglorum ecclesia, diligenter edisceret, __ into the 
Romamque rediens referret. Nam et synodum? ^ English 
beati papse Martini, centum quinque episcoporum 
consensu non multo ante Rome celebratam, contra eos maxime 
qui unam in Christo operationem et voluntatem predicabant, 
secum veniens attulit; atque in prefato religiosissimi abbatis 
Benedicti monasterio transcribendam commodavit. Tales nam- 
que eo tempore fidem Constantinopolitane ecclesie multum 
conturbaverunt ; sed Domino donante proditi jam tune et victi 
sunt. Unde volens Agatho papa, sicut in aliis provinciis, ita 
etiam in Brittania qualis esset status ecclesie, quam ab hereti- 
corum contagiis castus, ediscere; hoc negotium reverentissimo 
abbati Johanni Brittaniam destinato injunxit. — Quamobrem. 
collecta pro hoe in Brittania synodo quam diximus, invente est 
in omnibus fides inviolata catholica: datumque illi exemplar 
ejus Romam perferendum. 

1 cursum canendi] Undoubtedly deacon had adopted in Northhum- 
the same Gregorian mode of chant. berland, p. 138, note 3. 


ing which Augustinushadintroduced — synodum) See p. 249, note 2. 
in Kent, p. 55, and Jacobus the ? 


252 Historia Ecclesiastica. [Las. vv. 


"Verum ille patriam revertens, non multo postquam oceanum 
Dies soon ttansiit, arreptus infirmitate, ac defunctus est: cor- 
after his  pusque ejus ab amicis propter amorem sancti Mar- 
retum. tini eujus monasterio preerat, Turonis delatum, 
atque honorifice sepultum est. Nam et benigno ecclesia illius 
hospitio, cum Brittaniam iret, exceptus est, rogatusque multum 
a fratribus, ut Romam revertens, illo itinere veniret, atque ad 
eam diverteret ecclesiam, — Denique ibidem adjutores itineris et 
injuncti operis accepit: qui etai in itinere defunctus est, nihilo- 
minus exemplum catholice fidei Anglorum Romam perlatum 
est, atque ab apostolico pape omnibusque qui audiere vel legere, 
gratantissime susceptum. 


CAP. XIX. 


Ut Edilthryd regina virgo perpetua permanserit, cujus nec corpus in 
monumento corrumpi potuerit. 

AccEPIT autem rex Ecgfrid conjugem nomine Edilthrydam !, 
Binetthrytn, fiam Anna regis Orientalium Anglorum, eujus 
wifeofking sepius mentionem fecimus, viri bene religiosi, ac 

Besfritt, por omnia mente et opere egregii: quam et alter 

ante illum vir habuerat uxorem, princeps videlicet australium 
Guruiorum *, vocabulo Tondberct. Sed illo post modicum tem- 
poris ex quo eam accepit, defuncto, data est regi prefato : cujus 
consortio cum duodecim annis uteretur, perpetua tamen mansit 
virginitatis integritate gloriosa: sicut mihimet sciscitanti, cum 
hoc an ita esset quibusdam venisset in dubium, beate memorie 
Vilfrid episcopus referebat, dicens se testem integritatis ejus esse 


1 Adilthrydam] ^— ZEtheldryth, 
JEtheldryht, S. Chron. She died 
AD. 679, Ibid. She was sister to 
Sexburh and Zthelburh, on whom 
se Dp. 155, Es She is celebrated in. 

ie Roman calendar by the name of 
Ew Audrey, on June 23. She had 
married Tondberht in A.D. 652, two 
years before the death of her father. 





Tondberht died three years after, 
and she spent the interval till her 
second marriage at Ely. See Thomas 
of Ely, in Angl. Sacr. p. 595. 

? qustralium Guretorun] Sir H. 
Spelman's MS. gives the province of 
Sudgyrwa at 600 hides. Kemble, 


i. 8o. 





Car. xix.] Gentis. Anglorum. 253 


certissimum: adeo ut Eogfridus promiserit se ei terras ac 
pecunias multas esse donaturum, si regins posset persuadere 
ejus uti connubio, quia sciebat illam nullum virorum plus illo 
diligere. Nec diffidendum est nostra etiam etate fieri potuisse, 
quod sevo precedente aliquoties factum fideles historia narrant: 
donante uno eodemque Domino, qui se nobiscum usque in finem. 
seculi manere pollicetur. Nam etiam signum divini miraculi, 
quo ejusdem feming sepulta caro corrumpi non potuit, indicio 
est quia a viri contactu incorrupta duraverit. 

Quse multum diu regem postulans ut seculi curas relinquere, 
atque in monasterio, tantum vero regi Christo ser- |... 
vire permitteretur; ubi vix aliquando impetravit, nun of Cold- 
intravit monasterium bbe! abbatissm, que erat (rien, 
amita regis Ecgfridi, positum in loco quem Coludi Th-El. 
Urbem? nominant, accepto velamine sanctimonialis habitus a 
prefato antistite Vilfrido. Post annum vero ipsa 
facta est abbatissa in regione que vocatur Elge*; 
ubi constructo monasterio virginum Deo devotarum — (4.5.67, 
perplurium mater virgo, et exemplis vite cwlestis 7 El. 
esse copit et monitis. De qua ferunt, quia ex quo monasterium 
petiit, nunquam lineis, sed solum laneis vestimentis uti.voluerit : 
raroque in calidis balneis, preter imminentibus sollemniis 
majoribus, verbi gratia paschs, pentecostes, epiphanim, lavari 
voluerit; et tunc novissime omnium, lotis prius suo suarumque 


and then 
abbess of 


it i have been the KoAavía of 

M.H.B. p. i3. Edgar, 

ST of Scotland, afterwards gave it 
the minster at Durham, 

‘Elge] Ely. See Thomas of Ely in 

. 595. Hesays that she 


1 bbe] She was daughter of 
JEthelfrith, king of Bernicia, p. 80, 
and sister of Oswald and Oswio. 
Before che went to Coldinghasn, she 
went to a place called after 


was a friend of St. Cuthberht, Vit. 
Cui. 10, and died Aim. 684) her 
memory, as St. Ebbe, is cole 

in the Martyrologium Anglicanum 
on the 5th of August. "There was 
another abbeas of Coldingham of 
the same name, whose nose and lips 
Md Out off by the Danes in A.D. 


77 Goludi Urem] Now Colding- 
ham, near Berwick. Smith supposes 


lia Sacra, i 
fled from Coldingham to Ely to avoid 
the enforcement of conjugal rights 
by her husband, Avthelthryth 
to build the monastery in A.D. 673. 
S. Chron. It was burnt by the 
Danes in A.D. 870, but rebuilt, and 
filled with monks by JEthelwold, 
bishop of Winchester, fa 4:3. 970. 
Henry I made it into a bishopric in 
A.D. 408. 


254 Historia. Ecclesiastica. [Lzs. rv. 


ministrerum obsequio ceteris que ibi essent famulis Christi. 
Raro preter majora sollemnia, vel arctiorem necessitatem, plus 
quam semel per diem manducavit: semper, si non infirmitas 
gravior prohibuisset, ex tempore matutine synaxeos, usque ad 
ortum diei, in ecclesia precibus intenta perstiterit. Sunt etiam 
qui dicant quia per prophetis spiritum, et pestilentiam qua ipsa 
esset moritura, predixerit, et numerum quoque eorum, qui de 
suo monasterio hac essent de mundo rapiendi, palam cunctis 
presentibus intimaverit. Rapta est autem ad Dominum in 
sandthere medio suorum, post annos septem ex quo abbatisse 
us gradum susceperat: et sque ut ipsa jusserat, non 
S.Ohron. alibi quam in medio eorum, juxta ordinem quo tran- 
sierat, ligneo in locello sepulta. 
Cui successit in ministerium abbatisse soror ejus Sexburg, 
faxburh re Quam habuerat in conjugem Earconberct rex Can- 
moves her tuariorum. Et cum sedecim annis esset sepulta, 
church, placuit eidem abbatisse levari ossa ejus, et in 
4.55  ]ocello novo posita in ecclesiam transferri ; jussitque 
quosdam e fratribus querere lapidem, de quo locellum in hoc 
facere possent: qui ascensa navi, ipsa enim regio Elge undique 
est aquis ac paludibus circumdata, neque lapides majores habet, 
venerunt ad civitatulam quandam desolatam, non procul inde 
sitam, que lingua Anglorum Grantacaestir? vocatur: et mox 
invenerunt juxta muros civitatis locellum de marmore albo 
pulcherrime factum, operculo quoque similis lapidis aptissime 
tectum. Unde intelligentes a Domino suum iter esse prospe- 
ratum, gratias agentes retulerunt ad monasterium, 
Cumque corpus sacre virginis ac sponse Christi aperto sepul- 
Miracle cro esset, prolatum in lucem, ita incorruptum inven- 
Wines tum est, ac si eodem die fuisset defuncta, sive humo 
coffin. ^ condita; sicut et prefatus antistes Vilfrid, et multi 
alii qui novere, testantur. Sed certiori notitia medicus Cynifrid, 
qui et morienti illi, et elevate de tumulo adfuit: qui referre 
erat solitus, quod illa infirmata habuerit tumorem maximum sub 


2 Ugneo] A deviation from the — ? Grantacaestir] Now Granchester, 
usual custom, which gave the pre- a village close to Cambridge. 
ference to stone cofüns, Stev. 





Car. x1x.] Gentis Anglorum. 255 


maxilla. ‘Jusserantque me,’ inquit, ' incidere tumorem illum, 
ut efflueret noxius humor qui inerat: quod cum facerem, vide- 
batur illa per biduum aliquanto levius habere; ita ut multi 
putarent, quia sanari posset a languore. Tertia autem die 
prioribus adgravata doloribus, et rapta confestim de mundo, 
dolorem omnem ac mortem perpetua salute ac vita mutavit. 
Cumque post tot annos elevanda essent ossa de sepulcro, et 
extento desuper papilione!, omnis congregatio, hinc fratrum, 
inde sororum psallens circumstaret, ipsa autem abbatissa intus 
cum paucis ossa elatura et dilutura intrasset, repente audivimi 
abbatissam intus voce clara proclamare: “Sit gloria nomini 
' Domini" Nec multo post clamaverunt me, intus reserato ostio 
papilionis: vidique elevatum de tumulo, et positum in lectulo 
corpus sacre Deo virginis quasi dormientis simile. Sed et dis- 
cooperto vultus indumento, monstraverunt mihi etiam vulnus 
incisure quod feceram, curatum; ita ut mirum in modum pro 
aperto et hiante vulnere cum quo sepulta erat, tenuissima tunc 
cicatricis vestigia parerent. Sed et linteamina omnia quibus 
involutum erat corpus, integra apparuerunt, et ita nova, ut ipso 
die viderentur castis ejus membris esse circumdata. ^ Ferunt 
autem quia cum prefato tumore ac dolore maxille sive colli 
premeretur, multum delectata sit hoc genere infirmitatis, ac 
solita dicere: ‘Scio certissime, quia merito in collo pondus lan- 
guoris porto, in quo juvenculam me memini supervacua moni- 
lium pondera portare: et credo quod ideo me superna pietas 
dolore colli voluit gravari, ut sic absolvar reatu supervacum 
levitatis ; dum mihi nunc pro auro et margaritis, de collo rubor 
tumoris, ardorque promineat Contigit autem tactu indumen- 
torum eorumdem, et demonia ab obsessis effugata corporibus, et 
infirmitates alias aliquoties esse curatas. Sed et loculum in 
quo primo sepulta est, nonnullis oculos dolentibus saluti fuisse 
perhibent; qui cum suum caput eidem loculo apponentes oras- 
sent, mox doloris sive caliginis incommodum ab oculis amove- 
rent. Laverunt igitur virgines corpus, et novis indutum vestibus 
intulerunt in ecclesiam, atque in eo quod adlatum erat sarco- 


? papitione] ‘Pavilion? See v.6. 





256 Historia Ecclesiastica. (Tap. vv. 


phago posuerunt, ubi usque hodie in magna veneratione habetur. 
Mirum vero in modum ita aptum corpori virginis sarcophagum 
inventum est, ac si ei specialiter preeparatum fuisset: et locus 
quoque capitis seorsum fabrefactus, ad mensuram capitis illius 
aptissime figuratus apparuit. 

Est autem Elge in provincia Orientalium Anglorum regio 
familiarum circiter sexcentarum, in similitudinem insule, vel 
paludibus, ut, diximus, circumdata, vel aquis: unde et a copig 
anguillarum que in iisdem paludibus capiuntur, nomen accepit ; 
ubi monasterium habere desideravit memorata Christi famula, 
quoniam de provincia eorumdem Orientalium Anglorum ipsa, ut 
prefati sumus, carnis originem duxerat. 


CAP. XX! 
Hymnus de illa. 


VipETUR opportunum huic Historie etiam hymnum virgini- 

tatis inserere, quem ante annos plurimos in laudem 

Hymn in A M a ial 

praiseof ac preconium ejusdem reging ac sponse Christi 

Bthelthryth. Slegiaco metro composuimus, et imitari morem 

sacre scripture, cujus historie carmina plurima indita: et bae 
metro ao versibus eonstat esse composita. 


* Alma Deus Trinitas, que seeula cuncta gubernas, 
Adnue jam ceptis, alma Deus Trinitas. 
Bella Maro resonet, nos pacis dona canamus: 
Munera nos Christi, bella Maro resonet. 
Carmina casta mihi, fede non raptus Heleng. 
Luxus erit lubricis, carmina casta mihi. 
Dona superna loquar, misere non prelia Troje, 
Terra quibus gaudet: dona superna loquar. 
En Deus altus adit venerands virginis alvum. 
Liberet ut homines, en Deus altus adit. 


4 Car, XX.] Omitted by the Saxon Version. 





Car. xx.] Gentis. Anglorum. 257 


Femina virgo parit mundi devota parentem, 
Porta Maria Dei, femina virgo parit. 

Gaudet amica cohors, de virgine matre Tonantis : 
Virginitate micans gaudet amica cohors. 

"Hujus honor genuit casto de germine plures, 
Virgineos flores hujus honor genuit. 

Ignibus usta feris virgo non cessat Agatha, 
Eulalia et perfert ignibus usta feris. 

Casta feras superat mentis pro culmine Tecla, 
Euphemia sacra casta feras superat. 

Leta ridet gladios ferro robustior Agnes, 
Cecilia infestos leta ridet gladios, 

Multus in orbe viget per sobria corda triumphus, 
Sobrietatis amor multus in orbe viget. 

Nostra quoque egregia jam tempore virgo beavit: 
JEdilthryda nitet nostra quoque egregia. 

Orta patre eximio, regali et stemmate clara: 
Nobilior domino est, orta patre eximio. 

Percipit inde decus reginz, et sceptra sub astris, 
Plus super astra manens, percipit inde decus. 

Quid petis alma virum, sponso jam dedita summo 
Sponsus adest Christus, quid petis alma virum 

Regis ut stherei matrem jam credo sequaris: 
Tu quoque sis mater regis ut etherei. 

Sponsa dicata Deo bis gex regnaverat annis, 
Inque monasterio est sponsa dicata Deo. 

"Tota sacrata polo celsis ubi floruit actis, 
Reddidit atque animam tota sacrata polo. 

"Virginis alma caro est tumulata bis octo Novembres, 
Nec putet in tumulo virginis alma caro. 

Christe, tui est operis, quia vestis et ipsa sepulcro 
Inviolata nitet: Christe, tui est operis. 

Ydros et ater abit sacre pro vestis honore, 
Morbi diffugiunt, ydros et ater abit. 

Zelus in hoste furit quondam qui vicerat Evam : 
Virgo triumphat ovans, zelus in hoste furit. 

Aspice nupta Deo, que sit tibi gloria terris: 

8 


258 Historia. Ecclesiastica. [Lis rv. 


Qus maneat celis, aspice nupta Deo. 
Munera leta capis festivis fulgida tedis, 
Ecce venit sponsus, munera leta capis. 

Et nova duleisono modularis carmina plectro : 
Sponse hymno exultes et nova dulcisono. 
Nullus ab Altithroni comitatu segregat agni, 
Quam affectu tulerat nullus ab Altithroni." 


CAP. XXI. 


Ut Theodorus episcopus inter Kogfridum et ZEdüredum reges pacem 
fecerit. 
Anno regni Ecgfridi nono’, conserto gravi prelio inter ipsum 
et Aidilredum regem Merciorum juxta fluvium 


Batt ovine Treanta, occisus est? JElfuini frater regis Ecgfridi, 
tonne. juvenis circiter decem et octo annorum utrique 
frithand provincie multum 'amabilis Nam et sororem* 
Bihelred Of (jus qug dicebatur Osthryd, rex Aldilred habebat 


uxorem. Cumque materies belli acrioris et inimi- 
citim longioris inter reges populosque feroces videretur exorta, 
Theodorus Deo dilectus antistes divino functus auxilio, saluti- 
fera exhortatione ceptum tanti periculi funditus exstinguit in- 
cendium : adeo ut pacatis alterutrum regibus ac populis, nullius 
anima hominis pro interfecto regis fratre, sed debita solummodo 
multa5 pecunie regi ultori daretur. Cujus foedere pacis multo 
exinde tempore inter eosdem reges eorumque regna durarunt. 
1 nono] A.D. 679. 


2 Treanta) Su by Steven- 
son to have been fought at Elford— 


year before ; and when the yoar was 
‘completed, York was in mourning 
for Hlfwine. Hedde, 24. 


Allfwine’s ford—near Tamworth in 
Staffordshire, where, he remarks, 
Gibson describes a tumulus which 
may be a memorial of this battle. 
Gibson, however, judges the tumulus 
to be Roman. Camden, ii. so4. 

? occisus est] Wilfrith had pre- 
dicted Ailfwine's death,on his banish- 
ment from York. This had been a 








* sororem] This connection of the 
royal families was the cause why 
Wiltrith, driven from Northbumbria, 
was obliged to fly beyond Mercia to 
Sussex for an asylum. 

5 mulla). This was the wer-gild, 
the price at which each man was 
valued according to his degree; 
which, in the event of his being 





Car. xxi.] Gentis Anglorum. 259 


CAP. XXII. 
Ut vincula cujusdam captivi, cum pro eo mise: cantarentur, soluta sint. 


In prefato autem prelio quo occisus est rex’ lfuini, 
memorabile quoddam factum esse constet, quod  ,, 
nequaquam silentio pretereundum arbitror, sed Adventure 

of a thane of 
multorum  seluti, si referatur, fore proficuum, Northhum- 
Occisus est ibi inter alios, de militia ejus juvenis, 
vocabulo Imma, qui cum die illo et nocte sequenti inter cada- 
vera occisorum similis mortuo jaceret, tandem recepto spiritu 
revixit, ac residens sua vulnera, prout potuit, ipse alligavit : 
dein modicum requietus levavit se, et coepit abire sicubi amicos 
qui sui curam agerent, posset invenire. Quod dum faceret, 
inventus est, et captus a viris hostilis exercitus, et ad dominum. 
ipsorum, comitem videlicet Zdilredi regis, adductus: a quo 
terrogatus quis esset, timuit se militem fuisse confiteri; rusti- 
€um se potius et pauperem, atque uxoreo vinculo conligatum 
fuisse respondit; et propter victum militibus adferendum in 
expeditionem se cum suis similibus venisse testatus est. At illo 
suscipiens eum, curam vulneribus egit; et ubi sanescere ocpit, 
noctu eum ne aufugeret, vinciri precepit. Nec tamen vinciri 
potuit: nam mox ut abiere qui vinxerant, eadem ejus sunt 
vincula soluta, 

Habebat enim germanum fratrem cui nomen erat Tunna, 
presbyterum et abbatem monasterii in civitate que hactenus ab 
ejus nomine Tunnacaestir? cognominatur : qui cum eum in pugna 
peremptum audiret, venit querere si forte corpus ejus invenire 
posset, inventumque alium illi per omnia simillimum, putavit 
ipsum esse: quem ad monasterium suum deferens, honorifice 





alsin, was to be paid to his relatives, Saxon Laws, i. 186; Kemble, i. 284. 
-brethren. This was a prin- — ! rez] He is called ‘rex’ also by 
je common to all Teutonic legiala- Hedde, 24. 
tion. The Northhombrian AEtheling's * Tusndcaetti] Unidentified. Con- 
Sees jectured to be Towcester in North- 
Saxon shillings. Thorpes Anglo- amptonahire, 
8a 


260 Historia. Ecclesiastica. [Lz rv. 


sepelivit, et pro absolutione anime ejus sepius missas facere 
euravit. Quarum celebratione factum est quod dixi, ut nullus 
eum posset vincire, quin continuo solveretur. Interea comes 
qui eum tenebat, mirari, et interrogare ccpit quare ligari non 
posset, an forte literas solutorias de qualibus fabule ferunt, 
apud se haberet, propter quas ligari nom posset. At ille re- 
spondit, nihil se talium artium nosse; 'sed habeo fratrem, 
inquit, presbyterum in mea provincia, et scio quia ille me 
interfectum putans, pro me missas crebras facit: et si nunc in 
alia vita essem, ibi anima mea per intercessiones ejus solveretur 
a penis.” Dumque aliquanto tempore apud comitem teneretur, 
animadverterunt qui eum diligentius considerabant, ex vultu et 
habitu et sermonibus ejus, quia non erat de paupere vulgo, ut 
dixerat, sed de nobilibus. Tune secreto advocans eum comes, 
interrogavit eum intentius unde esset, promittens se nibil ei 
mali facturum pro eo, si simpliciter sibi quis fuisset, proderet. 
Quod dum ille faceret, ministrum se regis fuisse manifestans, 
respondit: *Et ego per singula tua responsa cognoveram quia 
rusticus non eras, et nunc dignus quidem es morte”, quia omnes 
fratres et cognati mei in illa sunt pugni interempti; nec te 
temen occidam, ne fidem mei promissi preevaricer.’ 

Ut ergo convaluit, vendidit eum. Lundoniam Freso cuidam ; 
sed nec ab illo cum illuc duceretur ullatenus potuit alligari. 
Verum cum alia atque alia vinculorum ei genera hostes impone- 
rent; cumque vidisset qui emerat, vinculis eum non potuisse 
cohiberi, donavit ei facultatem sese redimendi si posset. A 
tertia autem hora quando misse fieri solebant, sepissime vincula 
solvebantur. At ille dato jurejurando ut rediret vel pecuniam 
illi pro se mitteret, venit Cantiam ad regem Hlotheri, qui erat 
filius sororis? JEdilthryde regine de qua supra dictum est, quia 

* Titeras solutorias) ‘Qualia fuerunt. 


apud antiquos "EQécia ypdppara, i.e. 
incantationes quadam obsoura quas 
et Cresum in ferunt. 


solutis, Ephesiom tries prostratum 


pope ' Suidas, 


dignus quidem os morte] On the 


n talionis" among the Saxons, see 





Togo 
Et Olympie Milesio et Ephosio 
luctantibus, aiunt Milesium luctari 
non potuisse, quod alter literas 
Ephesias talo pedis alligasset. Ea 
autem re comperta, literisque illis 


Kemble, i269. 4 

* sororis] This sister was Sax- 
burh, who married Earconberht of 
Kent, and died as abbess of Ely, 
after A.D. 693; p. 254- 





Car. xxm] Gentis. Anglorum. 261 


et ipse quondam ejusdem regine minister fuerat: petiitque et 
accepit ab eo pretium sum redemptionis, ac suo domine pro se, 
ut promiserat, misit. 

Qui post hzc patriam reversus utque ad suum fratrem per- 
veniens, replicavit ex ordine cuncta quee sibi adversa, queve in 
adversis solatia provenissent: cognovitque referente illo, illis 
maxime temporibus sua fuisse vincule soluta quibus pro se mis- 
sarum fuerant celebrata sollemnia. Sed et alia que periclitanti 
ei commoda contigissent et prospera, per intercessionem fra- 
ternam et oblationem hostis salutaris celitus sibi fuisse donata 
intellexit. Multique hsc a prefato viro audientes accensi sunt 
in fide ac devotione pietatis ad -orandum, vel ad eleemosynas 
faciendas, vel ad offerendas Domino victimas sacre oblationis, 
pro ereptione suorum qui de seculo migraverant: intellexerunt 
enim quia sacrificium salutare ad redemptionem valeret et 
anime et corporis sempiternam. 

Hanc mihi historiam etiam quidam eorum, qui ab ipso viro 
in quo facta est audiere, narrarunt: unde eam quia liquido 
comperi, indubitanter Historie nostre Ecclesiasticsm inserendam 
credidi, 


CAP. XXIII. 
De vita, et obitu Hilda abbatissa. 


Anno post hunc sequente, hoc est, anno Dominiem incar- 
nationis sexcentesimo octogesimo, religiosissime Christi famula 
Hild, abbatissa monasterii quod dicitur Streaneshalch, ut supra ! 
retulimus, post multa quz fecit in terris opera celestia, ad 
percipienda premia vitse celestis de terris ablata transivit die? 
quinta-decima kalendarum Decembrium, cum esset mild of the 
annorum sexaginta sex: quibus squa portione Tal mc 
divisis, triginta tres primos in seculari habitu bumberland, 
nobilissime conversata complevit, et totidem sequentes nobilius 
in monachica vita Domino consecravit. Nam et nobilis natu 


+ supra] Seo pp. 189, 193. ? die] Nov. 17. 


262 Historia. Ecclesiastica [Urs n. 
erat, hoc est, filia nepotis! Eduini regis, vocabulo Hererici: 
cum quo etiam rege, ad predicationem beate memorize Paulini, 

4.65, primi Nordanhymbrorum episcopi, fidem et sacra- 
menta Christi suscepit, atque hec usquedum ad ejus visionem 
pervenire meruit, intemerata servavit. 

Que cum relicto habitu seculari illi soli servire decrevisset, 
secessit ad provinciam Orientalium Anglorum: erat namque 
propinqua regis illius, desiderans exinde, si quo modo posset, 
derelicta patria et omnibus qusecumque habuerat, in Galliam 
pervenire, atque in monasterio Cale? peregrinam pro Domino 
vitam ducere, quo facilius perpetuam in celis patriam posset 
mereri. Nam et in eodem monasterio soror ipsius Hereeuid, 
mater Alduulfi regis Orientalium Anglorum, regularibus subdita. 
disciplinis, ipso tempore coronam exspectabat sternam : cujus 
semulata exemplum, et ipsa proposito peregrinandi annum totum 

becomesa in prefata provincia retenta est: deinde ab Aidano 

unin episcopo in patriam revocata, accepit locum? unius 

humberland, familie ad septentrionalem .plagam Viuri fluminis, 

ubi eque anno uno monachicam cum perpaucis sociis vitam 
agebat. 

Post hee facta est abbatissa in monasterio quod vocatur 
Héruteu *; quod videlicet monasterium factum erat 
non multo ante a religiosa Christi famula Heiu', 
que prima feminarum fertur in provincia Nordan- 
hymbrorum propositum * vestemque sanctimonialis habitus, con- 
secrante Aidano episcopo, suscepisse. Sed illa post non multum 


abbess of 
Hartle- 


1 ‘nepotie] Nephew, not grandson, 
of Eadwine. Lapp.i. 290. Florence, 
P. 632, M. H. B., makes him a grand- 
son, by Eadwine's son Eanfrith ; but 
see p. 265, note 2, 

? Cale] See p. 155, and note 5. 
Pagi, A.D. 680, §§ 14-19, 
that Beda must be mistaken, for 
that the monastery at Chelles was 
not founded till after this time. But 
it is possible that Bathilde restored 
instead of founding the monastery. 

? locum] Unidentified. 

* Heruteu) See p. 189. Hartle- 


now almost an island from the 
inroads of the sea. There are no 
remains of the first foundation, but 
traces still exist of a later foundation 
of ‘fratres minores; The parochial 
church wae made over to the mone 

of Gi ite founder, 
Rabert do Bran 8. 

* Heiu] Leland and others, but 
without sufficient reason, identify 
her with Begu (see p. 266), who 
founded St. Bees. 

* propositum] Cf. ‘monachicum 
suscipere propositum, infra, p. 270. 





Car. xxi.] Gentis. Anglorum. 263 


tempus facti monasterii, secessit ad civitatem Calcariam' que 
a gente Anglorum Kelcacaestir appellatur, ibique 
Sibi mansionem instituit. Prelata autem regimini 
monasterii illius famula Christi Hild, mox hoc. 
regulari vita per omnia, prout a doctis viris discere poterat, 
ordinare curabat: nam et episcopus Aidan, et quique noverant 
eam religiosi, pro insita ei sapientia et amore divini famulatus, 
' sedulo eam visitare, obnixe amare, diligenter erudire solebant. 
Cum ergo aliquot annos? huic monasterio, regularis vite 
institutioni multum intenta preesset, contigit eam Builds an 


and abbess 
of Crelea- 
ceaster. 


suscipere etiam construendum sive ordinandum peer at 
monasterium in loco qui vocatur Streaneshalch*, ^ halh, 
quod opus sibi injunctum non segniter implevit. Nam eisdem 


quibus prius monasterium, etiam hoc disciplinis vite regularis 
instituit: et quidem multam inibi quoque justitie, pietatis, et 
castimonise, ceeterarumque virtutum, sed maxime pacis et cari- 
tatis custodiam docnit: ita ut in exemplum primitive ecclesice 
nullus ibi dives, nullus esset egens, omnibus essent omnia com- 
munia cum nihil cujusquam esse videretur proprium. Tante 
autem erat ipsa prudentie, ut non solum mediocres quique in 
necessitatibus suis, sed etiam reges ac’ principes nonnunquam 
ab ea quererent consilium, et invenirent. Tantum lectioni 
divinarum Scripturarum suos vacare subditos, tantum operibus 
justitie se exercere faciebat, ut facillime viderentur ibidem qui 
Ecclesiasticum gradum, hoc est, altaris officium apte subirent, 
plurimi posse reperiri. 

Denique quinque ex eodem monasterio postea episcopos 


? Caleariam) Mentioned by An- 
tonius, M. H. B. p. 21, and by him 
placed nine miles from York. Now 
‘Tadcaster, Camden, ili. 240, 291. 
Murray, Yorkshire, p. 462, says, 
‘The village of Healaugh, about 
three miles north of Tadcaster, is 
believed to mark the site of St. 
‘Heiu’s foundation, and possibly pre- 
serves her name, — “ Heiu - leg,” 
Heiu’s territory. There are re- 
mains of ancient foundations north- 
west of the church, and a very early 


tomb-slab, with a cross marked on 
it, the head formed of five circles. 
Some tomb-slabs of very similar 
character have been discovered at 
Hartlepool.” 

? aliquot annos] In A.D. 656. 
Beda, p. 190, fixes the foundation 
of Streaneshalh two yeare after the 
battle of Winwaed, which took place 
Nov. 15, A.D. 654. See p. 190, 


note 2. 
? Streaneshalch] See p. 189, with 
note 5. 


264 Historia Ecclesiastica 


vidimus, et hos ómnes singularis meriti ac sanctitatis viros, 

wherefe quorum hec sunt nomina, Bosa, JEtla, Oftfor, 

bishops — Johannes, et Vilfrid. De primo supra! diximus, 

disciples. quod Eboraci fuerit consecratus antistes: de se- 
cundo? breviter intimandum, quod in episcopatum Dorciccaestre 
fuerit ordinatus : de ultimis infra dicendum est, quod eorum 
primus? Hagustaldensis, secundus* Eboracensis ecclesie sit ordi- 
natus episcopus. De medio nunc dicamus, quia cum in utroque 
Hilde abbatisse monasterio lectioni et observationi Scriptu- 
rarum operam dedisset, tandem perfectiora desiderans, venit 
Cantiam ad archiepiscopum beats recordationis Theodorum : ubi 
postquam aliquandiu lectionibus sacris vacavit, etiam Romam 
adire curavit, quod eo tempore magni virtutis sstimabatur : et 
inde cum rediens Brittaniam adiisset, divertit ad provinciam 
Huiccioram ® cui tune rex Osric? prefuit; ibique verbum fidei 
predicans, simul et exemplum vivendi sese videntibus atque 
audientibus exhibens, multo tempore mansit Quo tempore 
antistes provincie illius, vocabulo Bosel, tanta erat corporis 
infirmitate depressus, ut officium episcopatus per se implere 
non posset: propter quod omnium judicio prefatus vir in epi- 
scopatum pro eo electus, ac jubente ZEdilredo rege, per Vilfri- 
dum beats memorie antistitem qui tunc temporis? 
Mediterraneorum Anglorum episcopatum gerebat, 


[Lrs. rv. 


(A.D. 691, 
Flor] 


ordinatus est: pro eo quod archiepiscopus Theodorus jam de- 


? supra] See p. 238. 

? scoundo] ZEtla was made bishop 
of Dorchester on the division of 
Mercia into five sees, in A.D. 679, 
and the South Angles were assigned 
him for his province. See p. 238, 
note 4; Florence, p. 622, M. H. B. 
But Florence is the sole authority 
for a Mercian See of Dorchester at 





Oe Soe v. 

v omdur] ‘For Wiüfith II of 
York, see v. 6. 

* Huicciorum) On the territory 
occupied by the Hwiceas, seep. 89, 
note 6, This was one of the five 
Mercian sees constituted in A.D. 679; 
see p. 238, note 4. 


* rex Osrie 
a regulus, 


He must have been 
dorman, or under-ki 


under Aithelred of Mercia. In the 





Florence, p. . 
Nosti, however, God. Diplom, No. 
xii, gives a charter signed by Osric 
in Nov. A.D. 676. 

7 tune temporis] The interregnum 
after Theodorus' death lasted from 
Sept. 19, A.D. 690, to Aug. 31, A.D. 
693, the date of Berhtwald's insti- 
tution. See below, v. 8. Accord- 
ingly, Florence informs us that Oftfor 
rat consecrated in 4.D.Ó91, and that 

died in A.D. 692; pp. 538, 
be died 92 ; PP. 538, 53% 





265 


Car. xx] Gentis. Anglorum. 


functus erat, et necdum alius pro eo ordinatus episcopus, In 
quam videlicet provinciam paulo ante, hoc est, ante prefatum 
virum Dei Boselum, vir strenuissimus et doctissimus, atque 
excellentis ingenii, vocabulo Tatfrid, de ejusdem abbatisse» mona- 
sterio electus est antistes : sed priusquam ordinari posset, morte 
immatura preereptus est. 

Non solum vero prefata Christi ancilla et abbatissa Hild 
quam omnes qui noverant ob insigne pietatis et gratie matrem 
vocare consueverant, in suo monasterio vite exemplo presentibus 
exstitit: sed etiam plurimis longe manentibus, ad quos felix 
industrie ac virtutis ejus rumor pervenit, occasionem salutis 
et correctionis ministravit. Oportebat namque impleri somnium 
quod mater ejus Bregusuid' in infantia ejus vidit: que eum 
vir ejus Hereric? exularet sub rege Brettonum :Cerdice*, ubi 
et veneno periit, vidit per somnium, quasi subito sublatum eum 
quesierit cum omni diligentia, nullumque ejus-uspiam vestigium 
apparuerit. Verum cum sollertissime illum quesiaset, extemplo 
se reperire sub veste sua monile pretiosissimum : quod dum at- 
tentius consideraret, tanti fulgore luminis refulgere videbatur, 
ut omnes Brittanie fines illius gratia splendoris impleret. 
Quod nimirum somnium veraciter in filia ejus de qua loquimur, 

1B Called Beorhtswith 566-575, Ann. Menev., Angl. Sacr. 
by Florence, p; 632, M. HB ii. xxxi and of a district called 

3 Hereric] Florence,p.632,M.H.B., Kereticiaun, now Cardigan. In 


makes him the son of Eanfrith, pp. Elmet the name seems to have 
124, 136, the son of Eadwine. But been usual Nennius tells us of & 


the exile during which Eanfrith was 
born to Eadwine by Cwenburh lasted 
from A.D. 588 to A.D. 617, and Ead- 
wine himself was born in A.D. 585. 
Putting Esnfrith's birth then in A.D. 
605, we should have to suppose that 
Hilda, his grand-daughter, was born 
within ten years of her grandfather, 
i.e, in A.D. 614. The true solution 
of this difficulty is Lappenberg’s, 
that ‘nepos’ at the beginning of 
this chapter has been mistaken by 
Florence, and means nephew, not 
grandson. 

? Cerdict] Cerdio seems to have 
been a common name for British 
kings We hear of a‘ Kereticus in- 
felix’ as reigning in Wales from A.D. 


Cerdic of Elmet who was interpreter 
to Gwrtheyrn in his intercourse with 
the Saxons, p. 65, M.H-B-; and, 
in another passage, p. 76, M. H. B., 
hows that the last king of Klmet 
was called Cerdic, who perhaps may 
be the same with the Ceretio who 
died in A.D. 616, Ann. Cambr. p. 6. 
The name is written Cerdic, Cerdioce, 
Ceretic, Keredig: and under these 
latter forms we have no difficulty in 
recognizing Caradwg, Caradoc. It 
does not appear at all as a Saxon 
name till we find it in the Saxon 
Chronicle, ad a. 495,—& doubtful 
authority for such early eventa, Tho 
first king of the West Saxons men- 
tioned by Boda is Ceaulin, p. 99. 


266 Historia Ecclesiastica [Lis. rv. 
expletum est: cujus vita non sibi solummodo, sed multis bene 
vivere volentibus exempla operum lucis prebuit. 

Verum illa cum multis annis huie monasterio preesset placuit. 
pio Provisori salutis nostre, sanctam ejus animam longa etiam 
infirmitate carnis examinari, ut juxta exemplum apostoli, virtus 

4.».64, cjus in infirmitate perficeretur. Percussa etenim 

Hild falls, febribus, acri ecpit ardore fatigari; et per sex 
continuos annos eadem molestia laborare non cessabat: in quo 
toto tempore nunquam ipsa vel Conditori suo gratias agere, vel 
commissum sibi gregem et publice et privatim docere preter- 
mittebat. Nam suo predocta exemplo, monebat omnei, et in 
salute accepta corporis Domino obtemperanter serviendum, et 
in adversis rerum sive infirmitatibus membrorum fideliter 
Domino esse gratias semper agendas. Septimo ergo suse infir- 
mitatis anno, converso ad interanea dolore, ad diem pervenit 
ultimum, et circa galli cantum, percepto viatico sacrosancte 
communionis, cum accersitis ancillis Christi que eraut in eodem 

and dies, monasterio, de servanda eas invicem, immo cum 

Nov.:, omnibus pace evangelica admoneret; inter verba 

4.559 exhortationis leta mortem vidit ! immo, ut verbis 
Domini loquar, de morte transivit ad vitam. 

Qua videlicet nocte Dominus omnipotens obitum ipsius in 

Appears; lio longius posito monasterio quod ipsa eodem 

herdeath to anno construxerat et appellatur Hacanos*, mani- 

Hacknes, festa visione revelare dignatus est. Erat in ipso 
monasterio quzdam sanctimonialis femina, nomine Begu?, que 
triginta et amplius annos dedicata Domino virginitate, in mona- 
chica conversatione serviebat. Hsc tunc in dormitorio sororum 


Scarborough. "The cell at Hackneas 
was destroyed by the Danes, AD. 
869. In A.D. 1088, Serlo de Percy, 
abbot of Whitby, rebuilt it; and it 
continued as a cell attached to the 





chapt 
M.H.B. 
Menologium, followed by 


But the An, Pgaxon 


'apgrave, 


asserta that Hild died on the rsth 
of December ; evidently by  mistako 


for ‘xv die kal Decembr. King 
und translated her remains to 


8. 
‘Hackness, thirteon 
itby, and three 


larger monastery at Whitby till the 

Dissolution. Murray's Yorkshire, 
1 

um An Trishwoman, who 

came to England that sho might 

remain unmarried. Her name is 


from preserved in St. Bee. 





Car. xxi] Gentis. Anglorum. 267 


pausans, audivit subito in aere notum campane sonum, quo ad 
orationes excitari vel convocari solebant, cum quis eorum de 
seculo fuisset evocatus: apertisque, ut sibi videbatur, oculis 
aspexit, detecto domus culmine, fusam desuper lucem omnia 
replevisse: cui videlicet luci dum sollicita intenderet, vidit 
animam prefate Dei famule in ipsa luce comitantibus ac 
ducentibus angelis ad celum ferri. Cumque somno excussa 
videret ceteras pausantes circa se sorores, intellexit vel in 
somnio vel in visione mentis ostensum sibi esse quod viderat. 
Statimque exsurgens nimio timore perterrita cucurrit ad vir- 
ginem qus tunc monasterio abbatisss vice prefuit, cui nomen 
erat Frigyd, fletuque ac lacrymis multum perfusa, ac suspiria 
longa trahens nunciavit, matrem illarum omnium Hild abba- 
tissam jam migrasse de seculo, et se aspectante cum luce im- 
mensa ducibus angelis ad sterne limina lucis et supernorum 
consortia civium ascendisse. Quod cum ille audisset, suscitavit 
cunctas sorores, et in ecclesiam convocatas, orationibus ac 
psalmis pro anima matris operam dare monuit. Quod cum 
residuo noctis tempore diligenter agerent, venerunt primo dilu- 
culo fratres qui ejus obitum nunciarent, a loco ubi defuncta est. 
At ille respondentes dixerunt, se prius eadem cognovisse: et 
cum exponerent per ordinem quomodo heo vel quando didicissent, 
inventum est, eadem hora transitum ejus illia ostensum esse per 
visionem, qua illam referebant exisse de mundo. Pulchraque 
rerum concordia procuratum est divinitus, ut cum illi exitum. 
ejus de hac vita viderent, tunc isti introitum ejus in perpetuam 
animarum vitam cognoscerent. Distant autem inter se mona- 
steria hec tredecim ferme millibus passuum. 

Ferunt autem quod eadem nocte, in ipso quoque monasterio 
ubi prefata Dei famula obiit, cuidam virginum Deo 
devotarum que illam immenso amore diligebat, acothor at 
obitus illius in visione apparuerit, que animam Strosneshalh. 
ejus eum angelis ad cxlum ire conspexerit, atque hoc ipsa qua 
factum est hora, his que secum erant famulis Christi manifeste 
narraverit, easque ad orandum pro anima ejus, etiam priusquam 
cetera congregatio ejus obitum cognovisset, excitaverit. Quod 
ita fuisse factum mox congregationi mane facto innotuit, Erat 


268 Historia Ecclesiastica [Lzs. rv. 


enim hsc, ipsa hora cum aliis nonnullis Christi ancillis in 
extremis monasterii locis seorsum! posita, ubi nuper venientes 
ad conversationem femine) solebant probari, donec regulariter 
institute in societetem congregationis susciperentur. 


CAP. XXIV. 
Quod in monasterio ejus fuerit frater, cui donum canendi sit divinitus 


concessum. 


Ix hujus monasterio abbatisse fuit frater quidam divina 
Caedmon,a gratia specialiter insignis, quia carmina religioni 
P et pietati apta facere solebat; ita ut quicquid ex 
miraculously divinis literis per interpretes disceret, hoc ipse 
poser t post pusillum verbis poeticis maxima suavitate et 
compunctione compositis, in sua, id est, Anglorum 
lingua proferret. Cujus carminibus multorum sepe animi ad 
contemptum seculi,-et appetitum sunt vite celestis accensi. 
Et quidem et alii post illum in gente Anglorum religiosa 
poemata facere tentabant; sed nullus eum equiparare potuit. 
Namque ipse non ab hominibus, neque per hominem institutus 
canendi artem didicit; sed divinitus adjutus, gratis canendi 
donum accepit. Unde nihil unquam frivolis et supervacui 
poematis facere potuit; sed ea tantummodo que ad religionem. 
pertinent, religiosam ejus linguam decebant. Siquidem in 
habitu seculari usque ad tempora provectioris setatis con- 
stitutus nil carminum eliquando didicerat. Unde nonnun- 
quam in convivio, cum esset letitim causa decretum ut omnes 
per ordinem cantare deberent, ille ubi adpropinquare sibi 
citharam cernebat, surgebat a media coma et egressus ad suam 
domum repedabat. 
Quod dum tempore quodam faceret, et relicta domo convivii 
egressus esset ad stabula jumentorum quorum ei custodia nocte 
! seorsum] ‘The novices were, the secrets of the monastery. The 
during the the period of their noviciate, authority for this arrangement is to 
separated from the professed: that, be found in the Ruleof St. Benedict, 


if they should return to the world, c.lxv. Stev. 
they should not be able to reveal 





Gentis Anglorum. ^ 


illa erat delegata, ibique hora competenti membra dedisset 
sopori, adstitit ei quidam per somnium, eumque salutans, ac 
suo appellans nomine: ‘Caedmon !,' inquit, ‘canta mihi aliquid." 
At ille respondens, * Nescio, inquit, ‘cantare; nam et ideo de 
convivio egressus huc secessi, quia cantare non poteram." 
Rursum ille qui cum eo loquebatur, ‘Attamen,’ ait, ‘mihi 
cantare habes" ‘Quid,’ inquit, debeo cantare?’ At ille, ‘Canta,’ 
inquit, * principium creaturarum. Quo accepto responso, statim. 
ipse coppit cantare in laudem Dei Conditoris versus, quos nun- 
quam audierat, quorum iste est sensus; ‘Nunc laudare? debe- 
mus auctorem. regni ceelestis, potentiam Creatoris, et consilium. 
illius, facta Patris glorie ; quomodo ille, cum sit eternus Deus, 
omnium miraculorum auctor exstitit; qui primo filiis hominum 
celum pro culmine tecti, dehinc terram custos humani generis 
omnipotens creavit. Hic est sensus, non autem ordo ipse 
verborum que dormiens ille canebat: neque enim possunt 
carmina, quamvis optime composita, ex alia in aliam linguam. 
3d verbum. sine detrimento sui decoris ac dignitatis transferri) 
Exsurgens autem a somno, cuncta que dormiens cantaverat 
memoriter retinuit, et eis mox plura in eundem modum verba 
Deo digni carminis adjunxit. 

Veniensque mane ad villicum qui sibi preerat, quid doni 
Percepisset indicavit, atque ad abbatissam perductus, jussus 
eat, multis doctioribus viris presentibus, indicare somnium et 
dicere carmen, ut universorum judicio quid vel unde esset 
quod referebat, probaretur, Visumque est omnibus, celestem 
ei a Domino concessam esse gratiam. Exponebantque illi 
quendam sacre historie sive doctrine sermonem, precipientes 


Car, xxty.] 269 


1 Caedmon] Cedmon, Ceadman, 
S. V. William of Malmesbury, Gest. 
Ponit, iii, 154, relates that his bones 
were discovered at the end of the 
eleventh century. The Martyrolo- 
gium Anglicanum commemorates him 
on the 11th of February. H. 

? Nuno laudare, &c.] The original 
Saxon of Caedmon's first song is 
preserved in the Moore MS., which is 
believed to have been written shortly 


after the death of Beda. In King 
Alfred’s Saxon version of the history, 
made more than a hundred years 
Inter, instead of a re-translation of 
Beli Latin, ae some RA erro- 
neously supposed, the original text 
of the song is inserted, and tho 
words ‘ Hic est sensus . .. dignitatis 
transferri! being thereby rendered 
useless, aro left untranslated. 


270 Historia Ecclesiastica [Lxs. vv. 


ei, si posset, hune in modulationem carminis transferre. At 
ille suscepto negotio abiit, et mane rediens, optimo : car- 
mine quod jubebatur, compositum reddidit. Unde mox 
abbatissa amplexata gretiam Dei in viro, secularem illum 
habitum relinquere, et monachicum suscipere propositum docuit, 
susceptumque in monasterium cum omnibus suis fratrum co- 
horti adsociavit, jussitque illum seriem sacre historie doceri. 
At ipse cuncta que audiendo discere poterat, rememorando 
secum et quasi mundum animal, ruminando, in carmen dul- 
' eissimum convertebat; suaviusque resonando, doctores suos 
vicissim auditores sui faciebat. — Canebat autem de creatione 
mundi, et origine humani generis, et tota Genesis historia, de 
egressu Israel ex Egypto et ingressu in terram repromissionis, 
de aliis plurimis sacre Scripture historiis, de incarnatione 
Dominica, passione, resurrectione, et ascensione in cxlum, de 
Spiritus Sancti adventu, et apostolorum doctrina. Item de 
terrore futuri judicii, et horrore pene gehennalis, ac dulcedine 
regni celestis multa carmina faciebat; sed et alia perplura 
de beneficiis et judiciis divinis, in quibus cunctis homines ab 
amore scelerum abstrahere, ad dilectionem vero et sollertiam 
bone actionis excitare curabat!, ^ Erat enim vir multum re- 
ligiosus, et regularibus disciplinis humiliter subditus; adver- 
sum vero illos qui aliter facere volebant, zelo magni fervoris 
accensus: unde et pulchro vitam suam fine conclusit. 
Nam propinquante hora sui decessus, quatuordecim diebus, 
‘His death. praveniente corporea infirmitate, pressus est; adeo 
temen moderate, ut et loqui toto eo tempore posset et ingredi. 
Erat autem in proximo casa, in qua infirmiores et qui prope 
morituri esse videbantur, induci solebant. Rogavit ergo mini- 


1 curabat] A large fragment of a 
Saxon Poem embracing some BEN 
subjects here mentioned is preserv« 
in : MS. of the tenth century at 
Oxford, and has generally been 
identified with Caedmon's work men- 
tioned by Beda. It has been printed 
several times, by Junius in 1655, by 
Thorpe in 1832, &c. Some doubts 

raised 


have been Concerning the 


identity of the two works, because 
the frst words of the poem now re 

do not correspond with the 

which Caedmon is said above to 
have Yreamt; but it seems pressing 
the word ' adjunxit too closely to 
say that the poem as finally com- 
posed by Caedmon would necessarily 
commence with the words of his 
dream, 





Car. xxrv.] Gentis. Anglorum. 271 


strum suum vespere incumbente, nocte qua de seculo erat 
exiturus, ut in ea sibi locum*quiescendi prepararet: qui 
miratus cur hoc rogaret, qui nequaquam adhuc moriturus 
esse videbatur, fecit tamen quod dixerat. Cumque ibidem 
positi vicissim aliqua gaudente animo, una cum eis qui ibidem 
ante inerant, loquerentur ac jocarentur, et jam mediw noctis 
tempus esset transcensum, interrogavit, si eucharistiam intus 
haberent! . Respondebant, ‘Quid opus est eucharistia? neque 
enim mori adhuc habes qui tam hilariter nobiscum velut 
sospes loqueris! Rursus ille: ‘Et tamen, ait, ‘afferte mihi 
eucharistiam.’ Qua accepta in manu?, interrogavit, si omnes 
placidum erga se animum, et sine querela controversim ac 
rancoris haberent. Respondebant omnes, placidissimam se 
mentem ad illum, et ab omni ira remotam habere: eumque 
vicissim rogabant, placidam erga ipsos mentem habere. Qui 
confestim respondit: ‘Placidam ego mentem, filioli, erga omnes 
Dei famulos gero! Sicque se cmlesti muniens viatico, vite 
alterius ingressui paravit; et interrogavit, quam prope esset 
hora qua fratres ad dicendas Domino laudes nocturnas excitari 
deberent. Respondebant, ‘Non longe est.’ At ille: ‘Bene, 
ergo exspectemus horam illam. Et signans se signo sanctse 
crucis, reclinavit caput ad cervical, modicumque obdormiens, 
ita cum silentio vitam finivit. Sicque factum est ut quomodo 
simplici ac pura mente trenquillaque devotione Domino servi- 
erat, ita etiam tranquilla morte mundum relinquens ad ejus 
visionem veniret, illaque lingua que tot selutaria. verba in 
laudem ipsius, signando sese, et spiritum suum in manus ejus 
commendando clauderet: qui etiam prescius sui obitus exsti- 
tisse, ex hia que narravimus, videtur. 


1 haberent] ‘Tt may bo safely in- 
ferred, I think, from this passage, 
that in the early Saxon Church the 
consecrated elements were not al- 
ways given to the recipient by the 
hand of the consecrating priest, but 
might be transmitted from him 
through another to the communi- 
cant; and further, that they were 


reserved in the infirmary, that they 
might be at band on any sudden 
emergency.’ Stev. 

? in manu] Tho custom then pre- 
vailed, which was afterwards for- 
bidden, that the communicant re- 
ceived the elements in the hand. 
Seo Bingham, xv. v. $ 6, who has 
collected many proofs of this custom. 





272 Historia Ecclesiastica. [Las v. 


CAP. XXV. 


Qualis visio cuidam viro Dei apparuerit, priusquam monasterium 
Coludana urbia essel incendio consumptum. 

His temporibus monasterium virginum quod Coludi Urbem 

Coldingham COgnominant, cujus et supra meminimus, per cul- 

monastery” pam incuria flammis absumptum est. Quod tamen 

{a.p. 679, 8 malitia inhabitantium in eo, et precipue illorum 

* qui majores esse videbantur contigisse, omnes qui 
novere facillime potuerunt advertere. Sed non defuit puniendis 
admonitio divine pietatis qua correcti, per jejunia, fletus et 
preces iram a se, instar Ninivitarum, justi Judicis averterent. 

Erat namque in eodem monasterio vir de genere Scotorum, 

Vision of  Ad&mnanus! vocabulo, ducens vitam in continentia 

Forced et orationibus multum Deo devotam, ita ut nihil 
in Colding- unquam cibi vel potus, excepta die Dominica e 
ham. — quinta sabbati percipereb; sepe autem noctes 
integras pervigil in oratione transigeret. Que quidem illi 
districtio vite arctioris, primo ex necessitate emendande sue 
pravitatis obvenerat. Sed procedente tempore necessitatem in 
consuetudinem verterat, 

Siquidem in adolescentia sua sceleris aliquid commiserat, 
quod commissum, ubi ad cor suum rediit, gravissime exhor- 
ruit, et se pro illo puniendum & districto Judice timebat. 
Accedens ergo ad sacerdotem a quo sibi sperabat iter salutis 
posse demonstrari, confessus est reatum suum, petiitque ut 
consilium sibi daret quo posset fugere a ventura ira. Qui 
audito ejus commisso dixit: ‘Grande vulnus grandioris curam 
medele desiderat: et ideo jejuniis, psalmis et orationibus, quan- 
tum vales, insiste, quo preoccupando faciem Domini in confes 
sione propitium eum invenire merearis, At ille quem nimius 
rem conscientie tenebat dolor, et internis peccatorum vinculis 


2 Adamnanut) Tobe distinguished founded. He was simply a monk st 
from Adomnan, the eighth abbot of Coldingham, though some have emv- 
Tona, infra, v. 15, with whom, how- neously called him abbot of that 
ever, he has been generally oon- monastery. 





Car. xxv.] Gentis. Anglorum. 278 


quibus gravabatur, ocius desiderabat absolvi: * Adolescentior 
sum, inquit, ‘state, et vegetus corpore: quidquid mihi im- 
posueris agendum, dummodo salvus fiam in die Domini, totum 
facile feram, etiamsi totam noctem stando in precibus peragere, 
si integram septimanam jubeas abstinendo transigere! Qui 
dixit: ‘Multum est nt tota septimana absque alimento corporis 
perdures; sed biduanum vel triduanum sat est observare jeju- 
nium. Hoc facito, donec post modicum tempus rediens ad te, 
quid facere debeas, et quamdiu pcmitentis insistere, tibi plenius 
ostendam.’ Quibus dictis, et descripta illi mensura ponitendi, 
abiit sacerdos, et ingruente causa subita, secessit Hiberniam 
unde originem duxerat, neque ultra ad eum juxta suum con- 
dictum rediit. At ipse memor precepti ejus simul et promissi 
sui, totum se lacrymis poenitentie, vigiliis sanctis, et con- 
tinentis mancipavit ; ita ut quinta solum sabbati et Dominica, 
sicut predixi, reficeret, ceteris septimane diebus jejunus per- 
maneret. Cumque sacerdotem suum Hiberniam  secessisse 
ibique defunctum esse audisset, semper ex eo tempore juxta 
condictum ejus memoratum, continentie modum observabat; 
et quod causa divini timoris semel ob reatum compunctus 
ecperat, jam causa divini amoris delectatus premiis indefessus 
agebat. 

Quod dum multo tempore sedulus exsequeretur, contigit 
eum die quadam de monasterio illo longius egressum, comi- 
tante secum uno de fratribus, peracto itinere redire: qui cum. 
monasterio propinquarent et edificia illius sublimiter erecta 
aspicerent, solutus est in lacrymis vir Dei, et tristitiam cordis 
vultu indice prodebat. Quod intuens comes, quare faceret 
inquisivit. At ille: ‘Cuncta,’ inquit, ‘bec que cernis edificia 
publica vel privata, in proximo est ut ignis absumens in cinerem. 
convertat! Quod ille audiens, mox ut intraverunt monaste- 
rium, matri congregationis, vocabulo JEbbs!, curavit indicare, 
At illa merito turbata de tali presagio vocavit ad se virum, 
et diligentius ab eo rem, vel unde hoc ipse nosset, inquirebat. 
Qui ait: ‘Nuper occupatus noctu vigiliis et psalmis, vidi 

1 Abbe] Seo p. 253, note 1. 
T 


274 Historia Ecclesiastica. [Lis. rv. 


adstantem mihi subito quendam incogniti vultus: cujus pre- 
sentia cum essem: exterritus, dixit mihi ne timerem; et quasi 
familiari me voce alloquens, * Bene facis, inquit, *qui tempore 
isto nocturno quietis non somno indulgere, sed vigiliis et 
orationibus insistere maluisti? At ego, ‘Novi, inquam, 
*multum mihi esse necesse vigiliis salutaribus insistere, et 
pro meis erratibus sedulo Dominum deprecari.’ Qui adji- 
ciens, ‘Verum, inquit, ‘dicis, quia et tibi et multis opus est 
peccata sua bonis operibus redimere, et cum cessant a laboribus 
rerum temporalium, tunc pro appetitu seternorum bonorum 
liberius laborere; sed hoc tamen paucissimi faciunt. Siqui- 
dem modo totum hoc monasterium ex ordine perlustrans 
singulorum casas ac lectos inspexi, et neminem ex omnibus 
preter te erga sanitatem anime sus occupatum reperi: sed 
omnes prorsus et viri et feminse aut somno torpent inerti, aut 
ad peccata vigilant. Nam et domuncule* que ad orandum 
vel legendum facts erant, nunc in commessationum, potationum, 
fabulationum, et ceterarum sunt inlecebrarum cubilia converse, 
virgines quoque Deo dicate, contempta reverentia sum profes- 
sionis, quotiescumque vacant, texendis subtilioribus indumentis 
operam dant quibus aut seipsaa ad vicem sponsarum in pericu- 
lum sui status adornent, aut externorum sibi virorum amici- 
tiam comparent, Unde merito looo huic et babitatoribus ejus 
gravis de celo vindicta flammis sevientibus preparata est.’ 
Dixit autem abbatissa: *Et quare non eitius hoc compertum 
mihi revelare voluisti ?' Qui respondit: ‘Timui propter reve- 
rentiam tuam, ne forte nimium conturbareris; et tamen hanc 
eonsolationem habeas, quod in diebus tuis hec plaga non su- 
perveniet, Qua divulgata visione aliquantulum loci accole 
paucis diebus timere, et seipsos intermissis facinoribus castigare 
ecperunt. Verum post obitum ipsius abbatisse redierunt ad 
pristinas sordes, immo sceleratiora fecerunt. Et cum dicerent, 
Pax et securitas, extemplo preefate ultionis sunt pena multati. 
Qus mihi cuneta sic esse facta reverentiesimus meus com- 


¥ domumeulz] ‘It would hence appear that at this time separate 
cells were assigned to the inmates of monasteries.’ Stev. 





Car. xxvi.] Gentis Anglorum. 275 


presbyter Adgils referebat, qui tunc in illo monasterio degebat. 
Postea autem discedentibus inde ob desolationem plurimis 
incolarum, in nostro monasterio plurimo tempore conversatus 
ibidemque defunctus est. Hec ideo nostre Historie inserenda 
credidimus, ut admoneremus lectorem operum Domini, quam 
terribilis in consiliis super filios hominum; ne forte nos tem- 
pore aliquo carnis inlecebris servientes minusque Dei judicium 
formidantes, repentina ejus ira corripiat, et vel temporalibus 
damnis juste seviens affligat, vel ad perpetuam perditionem 
districtius examinans tollat. 


CAP. XXVI. 
De morte Ecgfridi et Hlotheri regum. 


Awno Dominice incarnationis sexcentesimo octogesimo quarto, 
Ecgfrid rex Nordanhymbrorum misso Hiberniam! — 4.65. 
cum exercitu duce Bercto, vastavit misere gentem ,Bestrith 
innoxiam et nationi Anglorum semper amicissimam ; on Ireland, 
ita ut ne ecclesiis quidem aut monasteriis manus parceret ho- 
stilis, At insulani, et quantum valuere armis arma repellebant, 
et invocantes diving auxilium pietatis, celitus se vindicari 
continuis diu imprecationibus postulabant. Et quamvis male- 
dici regnum Dei possidere non possint, creditum est tamen quod 
hi qui merito impietatis sue maledicebantur, ocius Domino 
vindice poemas sui reatus luerent. Siquidem anno post hunc 
proximo idem rex, cum temere exercitum ad vas- acp. 68s. 
tandam Pictorum provinciam duxisset, multum and on Pict 
prohibentibus amicis et maxime beate memoria ‘4, where 
Cudbercto* qui nuper fuerat ordinatus episcopus, M477". 
introductus est, simulantibus fugam hostibus, in angustias? 

1 Hiberniam] See Tigernach, ad natural brother and successor of Ecg- 
a. 685: ‘Saxones campum (Bregre) frith. See further in this chapter. 
vastant et ecclesias plurimas in — ? Cudbercto] See Beda's Life of 
mense Junii! See too the Four Cuthberht, co. 24, 27. 

Masters, ad a. The Irish had just — ? in angustias] ' Nechtenesmere, 
afforded a refuge to Aldfrith, the quod est stagnum Nectani Simeon 
T2 


276 Historia. Ecclesiastica [Lis. iv. 


inaccessorum montium, et cum maxima parte copiarum quas 
secum adduxerat exstinctus anno setatis sua quadragesimo, 
regni autem quinto decimo, die tertiadecima kalendarum Juni- 
arum. Et quidem, ut dixi, prohibuerunt amici ne hoc bellum 
iniret: sed quoniam anno precedente noluerat audire reveren- 
tissimum patrem Eegberetum, ne Scottiam? nil se ledentem 
impugnaret, datum est illi ex poena peccati illius, ne nunc eos 
qui ipsum ab interitu revocare cupiebant, audiret. 
Ex quo tempore spes coit et virtus regni Anglorum fluere!, 
Decline of ac retro sublapsa referri. Nam et Picti terram 
possessionis sus quam tenuerunt Angli et Scotti 
prosperity. qui erant in Brittania, Brettonum quoque pars 
nonnulla, libertatem receperunt, quam et hactenus habent per 
annos? circiter quadraginta sex; ubi inter plurimos gentis 
Anglorum vel interemptos gladio, vel servitio addictos, vel de 
terra Pictorum fuga lapsos, etiam reverentissimus vir Dei 
Bishop — Triumuini* qui in eos episcopatum acceperat, re- 
Trumwin® cessit cum suis qui erant in monasterio Hubber 
Streaneshalh. curnig®, posito quidem in regione Anglorum, sed 
in vicinia freti quod Anglorum terras Pictorumque dister- 
minat; eosque ubicumque poterat, amicis per monasteria com- 
mendans, ipse in sepedicto famulorum famularumque Dei 
monasterio quod vocatur Streaneshalch, locum mansionis elegit; 
ibique cum paucis suorum in monachica districtione vitam non 
sibi solummodo, sed et multis utilem plurimo annorum tempore 
duxit: ubi etiam defunctus, in ecclesia beati Petri apostoli, 
juxta honorem et vita et gradu ejus condignum conditus est. 


of Durham, p. 1, Twyaden. * Identi- 
fied as Dunni {near Forfar], 
where a rising ground with » fort 


on it anewers to the ono name, and 1 


a small adjoining lake answers to 
the other.’ Burton’s Hist. Soot. i. 


12. 

VT seotttam] We might think this 

to be Ireland, as usual in Beda, were 

it not for the mention of the Picts 

just above, See Innes, pp. xiii, xiv ; 
dde, 19. 

* fuere] Virg. Ain. il. 169. The 


Picta had begun rebel at the 
opening 's reign : but then 
he had reconquered them. Hedée, 


5 annor) Hence Beda wrote abut 
the year A.D. 731. 

5 "Triumuini] See p. 239. 

* Bdbercurnig} Seo p. 28, note 7. 

* conditus est] *Invente sunt no- 
viter' (at the end of the eleventh 
century) ‘et in eminentiam elsts, 
sanctorum , Trumuini ep, 
Osuii regis, et Alflodso filie ojus, que. 


Car. xxvi.] Gentis. Anglorum. 277 


Preerat quidem tunc eidem monasterio regia virgo ZElbfled una 
cum matre Eanflede quarum supra? fecimus mentionem. Sed 
adveniente illuc episcopo, maximum regendi auxilium simul 
et sus vite solatium devota Deo doctrix invenit, Successit 
autem Eegfrido in regnum Aldfrid?, vir in Scrip- rin su. 
turis doctissimus, qui frater ejus et filius Osuiu ceeds as 

- " : king of 
regis esse dicebatur: destructumque regni statum, ^ North. 
quamvis intra fines angustiores, nobiliter recupe-  h"mbria- 
ravit. 

Quo videlicet anno qui est ab incarnatione Dominica sex- 


centesimus octogesimus quintus, Hlotheri Cant- 4.6. 
uariorum rex, cum post Ecgberctum* fratrem Hlcthhere, 


suum qui novem annis regnaverat, ipse duodecim Kent, dies. 

annis regnasset, mortuus erat octavo idus Februarias. Vulne- 
ratus namque est in pugna Australium Saxonum, quos contra 
eum Edric filius Eogbercti adgregarat, et inter medendum 
defunctus. Ac post eum idem Edric anno uno ac dimidio 
regnavit: quo defuncto regnum illud per aliquod temporis 
spatium reges dubii vel externi disperdiderunt; donec legi- 
timus rex Victred', id est, filius Ecgbercti, confortatus in 
regno, religione simul et industria gentem suam ab extranea 


invasione liberaret. 


eidem monasterio post Hildam pre- 
fuit: necnon et illius monachi [Cead- 
mon] quem Divino munere ecientiam. 
cantus accepisse Beda refert! Mal- 
mesbury, Gest. Pont. ili. 154. 

? supra] See p. 190. Esuflede is 
also mentioned on p. 162. 

? Aldfrid) Ealdírith, S.V. Aldfri- 
dus, infra, v. 1. An illegitimate son 
of Oswio, who had fled to Ireland: 
“ibi et odio germani tutus, et magno 
otio literis imbutus, omni philosophia. 
composuerat animum, Malmesbury, 
i p.ar. But he is not to be con- 
founded with Alchfridus, or Ealh- 
frith, mentioned pp. 166, 181, 188, 
&c., the eldest legitimate son of Os- 
wio, Lapp. i. 187, note. Eegtrith 
died May 20, A.D. 685. Lapp. 





? Eegborctum] King of Kent, pp. 
ar, 226, 

*'apaléum] In A. 686, Coad- 
walha, king of Wessex, and Mul 
his brother, invaded Kent; and in 
4.D. 687 Mul was burnt in house 
by the Kentishmen, In AD. 694 

e Kentishmen paid to Ine, king 
of Wessex, a fine of 30,000 pounds 
fon hs murder, B. Chron 

‘ictred] In A.D. 692 there were 
two kings in Kent, Wihtred and 
Webheard, or Suacbhard; but in 
A.D. 694 Wihtred suoceeded alone. 
8. Chron, Beda, v. 23, dates his ac- 
cession A.D. 690: for he had reigned 
thirty-four years and.s-half at his 
death, in April, A.D. 725. 


278 Historia. Ecclesiastica. [Lis. rv. 


CAP, XXVII. 


Ut vir Domini Cudberct eit episcopus factus : utque in monackioa. 
adhue vita positus vixerit vel docuerit. 


Trso etiam anno quo finem vite accepit rex Ecgfrid epi- 
ap. 68, Bcopum, ut diximus, fecerat ordinari Lindisfar- 
posed mensium ecclesie virum sanctum et venerabilem 
Lindistmme, Cudberctum qui in insula permodica qua appellatur 
Farne!, et ab eadem ecclesia novem ferme millibus passuum in 
oceano procul abest, vitam solitariam per annos plures in magna 
corporis et mentis continentia duxerat. Qui quidem a prima 
setate pueritie, studio religiose vite semper ardebat; sed ab 
ineunte adolescentia monachicum et nomen adsumpsit et ha- 
whoat first bitum. Intravit autem primo monasterium Mailros, 
‘bad been* quod in ripa Tuidi fluminis positum, tunc abbas 
Melrose, Eata, vir omnium mansuetissimus ac simplicissimus 
regebat: qui postea episcopus Hagustaldensis, sive Lindisfar- 
nensis ecclesise factus est, ut supra? memoravimus: cui tempore 
illo prepositus Boisil magnarum virtutum et prophetici spiritus 
sacerdos fuit. Hujus discipulatui Cudberct humiliter subditus, 
et scientiam ab eo Scripturarum et bonorum operum sumpsit 
exempla. 
Qui postquam migravit ad Dominum, Cudberct eidem mo- 
andthen nasterio factus prepositus, plures et auctoritate 
abb ^ magistri, et exemplo sue actionis regularem insti- 
tuebat ad vitam. Nec solum ipsi monasterio regularis vite 
monita simul et exempla preebebat, sed et vulgus circumpositum 
longe leteque a vite stulte consuetudinis ad cxlestium gaudi- 
orum convertere curabat amorem. Nam et multi fidem quam 
habebant iniquis profanabant operibus : et aliqui etiam tempore 
mortalitatis neglectis fidei sacramentis quibus erant imbuti, 
ad erratica idolatrie medicamina concurrebant; quasi missam 
a Deo conditore plagam, per incantationes?, vel fylacteria, vel 
1 Farne] See p. 170. ? incantationes] Cf, Kemble, i. 
2 supra] See p. 201. 334, 428-432. 





Cap. xxv] Gentis Anglorum, 279 


alia quelibet deemoniace artis arcana cohibere valerent. Ad 
utrorumque ergo corrigendum errorem crebro ipse de mo- 
nasterio egressus, aliquoties .equo sedens, sed sepius pedes 
incedens, circumpositas veniebat ad villas, et viam veritatis 
priedicabat errantibus; quod ipsum etiam Boisil suo tempore 
facere consneverat. Erat quippe moris eo tempore! populis An- 
glorum, ut veniente in villam clerico vel presbytero, cuncti ad 
ejus imperium verbum audituri confluerent; libenter ea qum 
dicerentur, audirent; libentius.ea que audire -et intelligere 
poterant, operando sequerentur. Porro Cudbercto tanta erat 
dicendi peritia, tantus amor persuadendi que caperat, tale 
vultus .angelici lumen, nt nullus presentium latebras ei sui 
cordis celare presumeret; omnes palam que gesserant, confi- 
tendo proferrent, quia nimirum hec eadem illum latere nullo 
modo putabant; et confessa dignis, ut imperabat, ponitentim 
fructibus abstergerent. Solebat autem ea maxime loca peragrare, 
illis predicare. in viculis,-qui-in arduis asperisque montibus pro- 
cul positi, aliis horrori erant ad visendum, et paupertate pariter 
ac rusticitate sua doctorum arcebant accessum. Quos tamen 
ille pio libenter mancipatus lubori tanta doctrine sollertis exco- 
lebat industria, ut de monasterio egressus sepe ebdomade integra, 
aliquando duabus vel tribus, nonnunquam etiam mense pleno 
domum non rediret; sed demoratus in montanis, plebem rus- 
ticam verbo predicationis simul et opere virtutis ad celestia 
vocaret, 

Cum ergo venerabilis Domini famulus multos in Mailronensi 
monasterio degens annos, magnis virtutum signis ana had 
efulgeret, transtulit eum reverentissimus abbas been trans- 
ipsius Eata ad insulam Lindisfarnensium, ut ibi Lindisfarne 
quoque fratribus custodiam discipline regularis et by abbot 
auctoritate prepositi intimaret, et propria actione {4-P-64,Flor). 
premonstraret. Nam et ipsum locum tunc idem reverentis- 
simus pater abbatis jure regebat. Siquidem a temporibus ibidem. 
antiquis et episcopus cum clero, et abbas solebat manere cum 


* eo tempore] “The words “eo tem- which is naturally explained by the 
pore” shew that in Beda's time this . existence of parish churches.’ Keme 
Custom was no longer observed, ble, ii. 417, note, 


280 Historia Ecclesiastica [Ia rv. 


monachis; qui tamen et ipsi ad curam episcopi familiariter 
pertinerent. Quia nimirum Aidan qui primus ejus loci episcopus 
fuit, cum monachis illuc et ipse monachus adveniens, mona- 
chicam™ in eo conversationem instituit: quomodo et prius 
beatus pater Augustinus. in Cantia fecisse noscitur, scribente 
ei reverentissimo papa Gregorio, quod et supra? posuimus. 
‘Sed quia tua fraternitas, inquit, * monasterii regulis erudita, 
seorsum fieri non debet a clericis suis; in ecclesia Anglorum, 
que nuper auctore Deo ad fidem perducta est, hanc debet con- 
versationem instituere, quee initio nascentis ecclesie fuit patri- 
bus nostris; in quibus nullus eorum ex his que possidebant 
aliquid suum esse dicebat, sed erant illis omnia communia." 


CAP. XXVIII 


Ut idem invita anachoretica et fontem de arente terra-orando-produaerit, 
et segetem de labore manuum ultra tempus serondi acceperit, 
Exm Cudberct crescentibus meritis religiose intentionis, ad 
&nachoretiez quoque contemplationis, quee diximus, 
silentia secreta pervenit*, Verum quia de vita 
illius et virtutibus ante annos plures sufficienter 
et versibus heroicis, et simplici oratione conscrip- 
simus, hoc tantum in presenti commemorare satis sit, quod 
aditurus insulam protestatus est fratribus, dicens: *Si mihi 
divina gratia in loco illo donaverit, ut de opere manuum mearum 
vivere queam, libens ibi morabor; sin alias, ad vos citissime 
Deo volente revertar" Erat autem locus‘ et aque prorsus 
et frugis et arboris inops, sed et spirituum malignorum fre- 
quentia humane habitationi minus accommodus : sed ad votum 


Cuthberht 





1 monachicam . ... conversationem) 
Seo p. 276, for Trumwine's mode of 
life, ‘oum 'suis qui erant in mona- 
sterio Ebeumig: 


? supra] Of. p. 5 
? pervenit] A.D. 676. 'Cudberot 
snachoretice contemplationis secreta 


petiit! Florence, M. H. B. p. 535. 


Beda has left Lives of St. Cuthberht 
both in prose and in metre, from the 
former of which almost all the rest 
of this book is taken. See, for his 
arrival at Lindisfarne, the prose Life, 
©. 16, metrical, o. 14. 

(Frat auem locut] Prose Life, c. 
1. 


Da». xxvn] Gentis Anglorum. 281 


viri Dei habitabilis per omnia factus est, siquidem ad adventum. 
ejus spiritus recessere maligni. Cum autem ipse sibi ibidem 
expulsis hostibus mansionem angustam circumvallante aggere!, 
et domos in ea necessarias, juvante fratrum manu, id est, 
oratorium, et habitaculum commune construxisset, jussit, fratres 
in ejusdem habiteculi pavimento foveam? facere: erat autem 
tellus durissima et saxosa, cui nulla omnino spes vene fontance 
videretur inesse. Quod dum facerent, ad fidem ad preces famuli 
Dei, alio die aqua plena inventa est, quse usque ad hanc diem 
sufficientem cunctis illo advenientibus gratie sus celestis 
copiam ministrat. Sed et ferramenta sibi ruralia cum fru- 
mento? adferri rogavit, quod dum preparata terra tempore 
congruo seminaret, nil omnino, non dico-spicarum, sed ne herbes 
quidem ex eo germinare usque ad sesta£is tempora contigit. 
Unde visitantibus se ex more fratribus, hordeum jussit adferri, 
si forte vel natura soli illius, vel voluntas esset superni largi- 
toris, ut illius frugis ibi potius seges oriretur. Quod dum sibi 
adlatum, ultra omne tempus serendi, ultra omnem spem fructi- 
ficandi, eodem in agro sereret, mox copiosa seges exorta deside- 
ratam proprii laboris viro Dei refectionem preebebat. 

Cum ergo multis ibidem annis Deo solitarius serviret, tanta 


autem erat altitudo aggeris quo mansio ejus erat (ap, ory, 
vallata, ut celum tantum ex ea, cujus introitum "Choad 


Bitiebat, aspicere posset, contigit ut congregata Twyford. 
synodo non parva sub presentia regis Ecgfridi juxta fluvium 
Alne, in loco qui dicitur Adtuifyrdi ‘, quod significat, ‘ad duplex 


Mesum) Too, 8. 


lager ‘Est autem sdificium 
situ pene rotundum, a muro usque 
ad murum mensura quatuor ferme 
sive quinque perticarum distentum ; 
murus ipse deforis altior longitudine 
stantis hominis: nam intrinsecus 
vivam eedendo rupem multo illam 
fecit altiorem, quatenus ad cohiben- 
dam oculorum simul et cogitatuum 
lasciviam, ad erigendam in superna 
desideria totam mentis intentionem, 
pius incola nil de sua mansione pre- 
ier celum posset intueri! Prose 
Life, c. 17. 


Frumento) Tb. c. 19. 
*Adtuifrdi] "Thore is no such 
place as Twyford known upon the 
Alne. The Legend of St, Cuthberht 
states that it was upon the Slu, for 
which, Smith remarks, Alne may 
posibly be a mistake, reading ‘A’ 
for *S' and 'n' for ‘u,’ But it 
i» Alne in the charter from the 
Durham Register given by Smith, 
App. No, xxii. The synod of 
‘Twyford was held in A.D. 684, S. 
Chron. 


282 Historia Ecclesiastica. [Lzs. rv. 


vadum, cui beate memorie Theodorus archiepiscopus presi- 
debat, uno animo omniumque consensu :ad episcopatum ecclesise 
Lindisfarnensis eligeretur. Qui cum multis legatariis ac literis 
ad se premissis, nequaquam-suo monasterio posset erui; tandem 
rex ipse prefatus, una cum sanctissimo antistite Trumuine, nec 
non ef aliis religiosis ac potentibus viris insulam navigavit. 
Conveniunt et de ipsa insula Lindisfarnensi in hoc ipsum multi 
de fratribus, genuflectunt omnes, adjurant per Dominum, la- 
rimas fundunt, obsecrent; donec ipsum quoque lacrimis 
plenum dulcibus extrahunt latebris, atque ad synodum per- 
trahunt. Quo dum perveniret, quamvis multum renitens, 
unanima cunctorum voluntate superatur, atque ad suseipiendum. 
episcopatus officium collum submittere compellitur: eo maxime 
victus sermone, quod famulus Domini Boisil!, cum ei mente 
prophetica euncta que eum essent superventura patefaceret, 
antistitem quoque eum futurum esse preedixerat. Nec tamen 
Cuthbert statim ordinatio decreta, sed peracta hieme que 
cotcom®* imminebat, in ipsa solemnitate paschali completa 
S.Chron] est? Eboraci? sub presentia prefati regis Ecg- 
fridi, convenientibus ad consecrationem ejus septem episcopis, in 
quibus beate memorie Theodorus primatum tenebat. Electus 
est autem primo in episcopatum Hagustaldensis ecclesim pro 
Tunbercto* qui ab episcopatu fuerat depositus: sed quoniam 
ipse plus Lindisfarnensi ecclesie in qua conversatus fuerat 
dilexit prefici; placuit ut Eata revereo ad sedem ecclesi 
Hagustaldensis cui regende primo fuerat ordinatus, Cudberct 
ecclesie Lindisfarnensis gubernacula susciperet. 
Qui susceptum episcopatus gradum ad imitationem beatorum 
1 Boisil] Prose Life of St. Cuth- Dun. Ecdl.i. 


L9. 
berht, cc. 6, 8. * Tunbercto) Fate had been cm- 

D] completa tat) 4. 685,8.Chron. secratd, ín A.D. 677, bishop ove 
The books give it, March 26. Bernicia, at Lindisfarne; in A.D. 68 


? Eboraci] ‘Rex Ecgfridus et the See of Hexham had been taken 
Theodorus archiepiscopus dederunt out of his diocese, and given to 
S. Cudbereto in civitate Eburaca Tunberht, who was now deposed, for 
E terram a muro ecclesie S, some unknown reason; but Cuth- 

etri usque magnam portam versus berht preferring to remain at Lindis- 
occidentem, et a muro fpsius eccdlesim farne, Eata gave up that portion of 
usque murum civitatis versus au- his original see, and went back to 
strum.’ Simeon of Durham, Hist. Hexham, in A.D. 685. 


Car. xxix.] 283 


Gentis Anglorum. 


apostolorum virtutum ornabat operibus. Commissam namque 
sibi plebem et orationibus protegebat adsiduis, et admonitioni- 
bus saluberrimis ad celestia vocabat. Et, quod maxime doctores 
juvare solet, ea que agenda docebat, ipse prius agendo preemon- 
strabat. Erat quippe ante omnia divine caritatis igne fervidus, 
patientis virtute modestus, orationum devotioni sollertissime in- 
tentus, affabilis omnibus qui ad se consolationis gratia veniebant ; 
hoc ipsum quoque orationis loco ducens, si infirmis fratribus 
opem sus exhortationis tribueret; sciens quia qui dixit, ‘ Diliges 
Dominum Deum tuum;' dixit et, ' Diliges proximum. Erat ab- 
stinentic castigatione insignis, erat gratia conpunctionis semper 
ad ceelestia suspensus, Denique cum sacrificium Deo victime 
salutaris offerret, non elevata in altum voce, sed profusis ex imo 
pectore lacrymis, Domino suo vota commendabat. 

Duobus! autem annis in episcopatu peractis repetiit insulam 
ac monasterium suum, divino admonitus oraculo, 
quia dies sibi mortis vel vite magis illius qua» sola 
vita dicenda est jam adpropiaret introitus: sicut 
ipse quoque tempore eodem nonnullis, sed verbis obscurioribus, 
que tamen postmodum manifeste intelligerentur, solita sibi 
simplicitate pandebat; quibusdam autem hoc idem etiam mani- 
feste revelabat. 


(ap. 687.) 
‘Returns to 
Farn Island. 


CAP. XXIX.* 
Ut idem jam episcopus obitum swum prozime futurum Horlbercto anachoreta: 


EmaT enim presbyter vite venerabilis, nomine Hereberct, 
jamdudum viro Dei spiritalis amicitie federe co- G.npernt 
pulatus; qui in insula stagni illius? pergrandis de sorotale hie 
quo Deruuentionis fluvii primordia erumpunt, vitam 

and as such 


Die] This word begins c, 29 called Si. Herbert's 
in the Moore M: was visited by many pilgrims. See in 





? Car. XIE} This chapter is 
extracted, aa it stands, from Beda's 
prose Life of Cuthberht, c. 28. 

? stagné illius) Keswick Lake, or 
Derwentwater. The island ie still 


Smith, App. No. xxiii, a curious letter 
by Thomas ‘Appleby, bishop of Car- 
lisle, A.D. 1374, giving forty days’ 
indulgence to such pilgrims. 


284 Historia. Ecclesiastica. 


[Lrs.rv. 


ducens solitariam, annis singulis eum visitare et monita ab eo 
perpetus salutis audire solebat. Hic cum audiret eum ad 
civitatem Lugubaliam! devenisse, venit ex more, cupiens salu- 
taribus ejus exhortationibus ad superna desideria magis magis- 
que accendi. Qui dum sese alterutrum celestis vite poculis 
debriarent, dixit inter alia antistes: ‘Memento; frater Here- 
berct, ut modo quidquid opus habes, me interroges, mecumque 
loquaris: postquam enim ab invicem digressi fuerimus, non ultr 
nos in hoc seculo carnis obtutibus invicem aspiciemus. Certus 
sum namque quod tempus mec resolutionis instat, et velox est 
depositio tabernaculi mei.’ Qui hec audiens provolutus est ejus 
vestigiis, et fusis cum gemitu lacrimis, ' Obsecro, inquit, ‘per 
Dominum, ne me deseras, sed tui memor sis fidissimi sodalis, 
rogesque supernam pietatem, ut cui simul in terris servivimus, 
ad ejus videndam gratiam simul transeamus ad celos. Nosti 
enim quia ad tui oris imperium semper vivere studui, et, quic- 
quid ignorantia vel fragilitate deliqui, eque ad tus voluntatis 
examen mox emendare curavi' Incubuit precibus antistes, 
statimque edoctus in spiritu impetrasse se quod petebat a 
Domino : ‘Surge,’ inquit, ‘frater mi, et noli plorare, sed gaudio 
gaude quia quod rogavimus, superna nobis clementia donavit." 
Cujus promissi et prophetis veritatem sequens rerum astruxit 
eventus, quia et digredientes ab invicem non se ultra 
corporaliter viderunt, sed uno eodemque die, hoc 
est, tertiadecima* kalendarum Aprilium egredientes 
€ corpore, spiritus eorum mox beata invicem visione conjuncti 
sunt, atque angelico ministerio pariter ad regnum celeste trans- 
lati. Sed Hereberct divina prius infirmitate decoquitur; illa, 
ut credibile est, dispensatione Dominice pietatis, ut si quid 
minus haberet, meriti a beato Cuthbercto, suppleret hoo castigans 
longe egritudinis dolor: quatenus eequatus gratia suo intercessori, 


1 Lugubaliam] Carlisle. Cuth- while he was there. 
berht’s business there was to con-  ? 

secrate some deacons to be priests. 
Prose Life, c. 28. He had been 


March 20, 
A.D. 687. 


there before the same year, A.D. 685, 
to warn the queen, Eormenburh, of 
Kegírith's death, which he had pre- 
dicted, and which happened, May 20, 


the mistake of ordering the 13th of 
April to be kept in memory of SS. 
Cuthberht and Hereberht. 


Car. xxx.] Gentis. Anglorum. 285 


sicut uno eodemque tempore cum eo de corpore egredi, ita etiam 
una atque indissimili sede perpetue beatitudinis meruisset recipi. 

bit autem pater reverentissimus in insula Farne, multum 
deprecatus fratres ut ibi quoque sepeliretur, ubi non parvo 
tempore pro Domino militarat. Attamen tandem eorum pre- 
cibus victus assensum dedit, ut ad insulam Lindisfarnensium 
relatus, in ecclesia deponeretur. Quod dum factum esset, epi- 
scopatum ecclesim illius anno uno servabat venerabilis antistes 
Vilfrid, donec eligeretur qui pro Cudbercto antistes ordinari 
deberet. 

Ordinatus est autem post hec Eadberct, vir scientia divina- 
rum Scripturarum simul et preceptorum celestium — 4.69. 
observantia, ac maxime eleemosynarum operatione iter 
insignis; ita ut juxta legem, omnibus annis deci. Lindisfarne. 
mam non solum quadrupedum, verum etiam frugum omnium 
atque pomorum necnon et vestimentorum partem pauperibus 
daret. 


CAP. XXX.! 


Ut corpus illius post undecim annos sepulture sit corruptionis immune 
repertum : nec multo post successor episcopatus ejus de mundo transierit. 


VorzNs autem latius demonstrare divina dispensatio, quanta 
in gloria vir Domini Cudberct post mortem viveret, Cathberhts 
cujus ante mortem vita sublimis crebris etiam Pow fund 
miraculorum patebat indiciis, transactis sepulture  4.D. 698 
ejus annis undecim, immisit in animo fratrum ut tollerent, ossa. 
illius, que more mortuorum consumpto jam et in pulverem 
redacto corpore reliquo, sicca invenienda putabant: atque in 
novo recondita loculo, in eodem quidem loco, sed supra pavi- 
mentum digne venerationis “gratia locarent. Quod dum sibi 
placuisse Eadbercto antistiti suo referrent, adnuit consilio eorum, 
jussitque ut die depositionis ejus hoc facere meminissent. 


1 Car, XXX.] This chapter is extracted from chapters 42 and 43 of 
the prose Life, 





| 





286 Historia Ecclesiastica [Lrn. rv. 


Fecerunt autem ita: et aperientes sepulcrum, invenerunt corpus 
totum quasi adhuc viveret, integrum, et flexilibus artuum com- 
pegibus multo dormienti quam mortuo similius: set ot vesti- 
menta! omnia quibus indutum erat, non solum intemerata, 
verum etiam prisca novitate et claritudine miranda parebant. 
Quod ubi videre fratres, nimio mox timore perculsi, festinave- 
runt referre antistiti que invenerant, qui tum forte in remo- 
tiore ab ecclesia loco refluis undique pelagi fluctibus cincto, 
solitarius manebat. In hoc etenim semper quadragesima 
tempus agere, in hoc quadraginta ante Dominicum natale dies 
in magna continentie, orationis et lacrymarum devotione 
transigere solebat: in quo etiam venerabilis predecessor ejus 
Cudberct priusquam insulam Farne peteret, aliquandiu secretus 
Domino militabat. 

Adtulerunt autem ei et partem: indumentorum que corpus 
sanctum ambierant, que cum ille et munera gratanter acciperet. 
et miracula libenter audiret, nam et ipsa indumenta quasi patris 
adhue corpori circumdata miro deosculabatur affectu, ‘Nova,’ 
inquit, ‘indumenta corpori pro his que tulistis, circumdate, et 
sic reponite in arca quam parastis. Scio autem certissime quia 
non diu vacuus remanebit locus ille, qui tanta miraculi celestis 
gratia sacratus est; et quam beatus est cui in eo facultatem 
quiescendi Dominus totius beatitudinis auctor atque largitor 
prestare dignabitur! Hsc et hujusmodi plura ubi multis cum 
lacrymis et magna compunctione antistes lingua etiam tremente 
complevit, fecerunt fratres ut jusserat, et involutum novo amictu 
corpus novaque in theca reconditum, supra pavimentum sanc- 
tuarii posuerunt. Nec mora, Deo dilectus antistes Eadberct 

Eadberht morbo correptus est acerbo, ac per dies crescente 

3^ ^ multumque ingravescente ardore languoris, non 
multo post, id est, pridie nonas Maias etiam ipse migravit ad 
Dominum: cujus corpus in sepulero benedicti patris Cudbercti 
> vestimenta] ‘For & minute and the work of the Rev. James Raine.’ 
‘most interesting account of the vest- Se See too Raine's North Dur- 
ments and other relics which were .' 59-68, on the subject of 


found in the tomb of B Cathberhe Crib ht generally, 
on this and subsequent occasions, see 





Car. xxx] Gentis. Anglorum. 287 


ponentes, adposuerunt desuper arcam in qua incorrupta ejusdem 
patris membra locaverant: in quo etiam loco signa sanitetum. 
aliquoties facta, meritis. amborum testimonium ferunt, e quibus 
aliqua in libro Vite illius olim memorie mandavimus. Sed et 
in hac Historia quedam que nos nuper audisse contigit, super- 
adjicere commodum. duximus. 


CAP. XXXI! 
Ut quidam ad tumbam eus sit a paraljsi sanatus. 


Enar in eodem monasterio frater quidam, nomine Badudegn *, 
tempore non pauco hospitum ministerio deserviens,. , sscto at 
qui nunc usque superest, testimonium habens ab Cuthberht’s 
universis fratribus cunctisque supervenientibus — "^ 
hospitibus, quod vir esset mulis pietatis ac religionis, injunc- 
toque sibi officio superne tantum mercedis gratia subditus. Hic 
cum quadam die lenas sive saga quibus in hospitale utebatur, 
in mari lavasset, rediens domum repentina medio itinere moles- 
tia tactus est, ita ut corruens in terram et aliquandiu pronus 
jacens, vix tandem resurgeret; resurgens autem sensit dimi- 
diam corporis sui partem a capite usque ad pedes paralysis 
languore depressam: et maximo cum labore baculo innitens 
domum pervenit. Crescebat morbus paulatim, et nocte super- 
veniente gravior effectus est, ita ut die redeunte vix ipse per se 
exsurgere aut incedere valeret. Quo affectus incommodo, con- 
cepit utillimum mente consilium, ut ad ecclesiam quoquo modo 
posset perveniens, intraret ad tumbam reverentissimi patris 
Cudbercti, ibique gemibus flexis supplex supernam pietatem 
rogaret, ut vel ab hujuscemodi languore, si hoc sibi utile esset, 
liberaretur; vel si se tali molestia diutius castigari divina pro- 
vidente gratia oporteret, patienter dolorem ac placida mente 
sustineret inlatum. Fecit igitur ut animo disposuerat, et 
imbecilles artus baculo sustentans intravit ecclesiam ; ac pro- 

! Car. XXXI] This chapter is 'Beadu' is a profix denoting ‘mi- 


only found in this work. litary, and ‘thegn’ means ser 
? Badudegn] Beadotheng, S. V. vant. 


288 Historia Ecclesiastica. [Lap 


sternens se ad corpus viri Dei, pia intentione per ejus auxilium 
Dominum sibi prepitium fieri precabatur: atque inter preces 
velut in soporem solutus sensit, ut ipse postea referre erat 
solitus, quasi magnam latamque manum caput sibi in parte 
qua dolebat, tetigisse, eodemque tactu totam illam que 
languore pressa fuerat corporis sui partem, paulatim fugi- 
ente dolore, ac sanitate subsequente, ad pedes usque per- 
transisse. Quo facto, mox evigilans sanissimus surrexit, ac 
pro sua sanitate Domino gratias denuo referens, quid erga se 
actum esset fratribus indicavit: cunctisque congaudentibus ad 
ministerium quod solicitus exhibere solebat, quasi flagello pro- 
bante castigatior rediit. 

Sed et indumenta, quibus Deo dicatum corpus Cudbercti, 
vel vivum antea, vel postea defunctum vestierant, etiam ipsa 
@ gratia curandi non vacarunt, sicut in volumine Vite et 
virtutum ejus quisque legerit inveniet. 


CAP. XXXII. 


Ut alter ad reliquias ejus nuper fuerit ab oculi languore curatus, 


Nec silentio pretereundum quod ante triennium per reli- 
mE quias ejus factum, nuper mihi per ipsum in quo 
Another factum est, fratrem innotuit. Est autem factum 
mumtpy in monasterio quod juxta amnem Dacore! con- 
mE structum ab eo cognomen accepit, cui tune vir 
religiosus Suidberct? abbatis jure prmfuit. Erat 
in eo quidam adolescens cui tumor deformis pelpebram oculi 
fedaverat, qui cum per dies crescens oculo interitum minare- 
tur, curabant medici hunc adpositis pigmentorum fomentis 
emollire, nec valebant. Quidam abscidendum esse dicebant ; 
alii hoc fieri metu majoris periculi vetabant. Cumque tem- 
1 Dacore] A small stream which no remains of a monastery, nor does 
runs into the Eamont, which itself any appear by any records to have 
flows out of the upper reach of been standing De the Conquest. 
Ulleswater. Uponits bank is Dacre Camden, iii. 


Castle, noted for giving rise to the 3 Suidberet | Notto be confounded 
family of that name: but there are with Bishop Swithberht, soe v. 12. 


Car. xxxit.] Gentis. Anglorum. '289 


pore non pauco frater prefatus tali incommodo laboraret, 
neque imminens oculo exitium humana manus curare valeret, 
quin per dies augesceret, contigit eum subito divine pietatis 
gratia per sanctissimi patris'Cudbercti réliquias sanari. Nam 
quando fratres sui corpus ipsius post multos sepulture annos 
incorruptum reperierunt, tulerunt partem de capillis quam 
more reliquiarum rogantibus amicis dare, vel ostendere in 
signum miraculi possent. 

Harum particulam reliquiarum eo tempore habebat penes se 
quidam de presbyteris ejusdem monasterii, nomine Thruidred, 
qui nunc ipsius monasterii abbas est. Qui cum die quadam 
ingressus ecclesiam aperuisset thecam reliquiarum, ut portio- 
nem earum roganti amico prestaret, contigit et ipsum adole- 
scentem cui oculus languebat, in eadem ecclesia tunc adesse. 
Cumque presbyter portionem quantam voluit, amico dedisset, 
residuum dedit adolescenti, ut suo in loco reponeret. At ille 
salubri instinctu admonitus, cum accepisset capillos sancti 
capitis, adposuit palpebre languenti, et aliquandiu tumorem 
illum infestum horum adpositione comprimere ac mollire cu- 
rabat. Quo facto, reliquias, ut jussus erat, sua in theca re- 
condidit, credens suum oculum capillis viri Dei quibus adtactus 
erat ocius esse.sanandum. Neque eum sua fides fefellit. Erat 
enim, ut referre erat solitus, tunc hora circiter secunda diei. 
Sed cum alia, queque dies illa exigebat, cogitaret et faceret, 
imminente hora ipsius diei sexta, repente contingens oculum, 
ita sanum! cum palpebra invenit, ac si nil unquam in eo 
deformitatis ac tumoris apparuisset. 


? sanum] See Metrical Life of St. Cuthberht, c. xlii. 


HISTORLE EOCCLESIASTICJE GENTIS 
' ANGLORUM 


LIBER QUINTUS. 


CAP. I. 


Ut Oidiluald successor Cudbercti in anachoretion vita, laborantibus in 
mart fratribus, tempestatem orando sedaverit, 


UCCESSIT autem viro Domini Cudbercto, in exercends 
vite solitaria quam in insula Farne ante episcopatus sui 

a. 6%, tempora gerebat, vir venerabilis Oidilusld?, qui 
théwald multis annis in monasterio quod dicitur Inhry- 
succeeds . 
Cuthberht in pum? acceptum presbyteratus officium condignis 
heel gradu ipse consecrabat actibus. Cujus ut meri 
Istnd, tum vel vita qualis fuerit, certius clarescat, unum 
ejus narro miraculum quod mihi unus e fratribus propter 
quos et in quibus patratum est, ipse narravit: videlicet 
Gudfrid, venerabilis Christi famulus et presbyter, qui etiam 
postea fratribus ejusdem ecclesim Lindisfarnensis in qua edu- 
catus est, abbatis jure prefuit. ‘Veni,’ inquit, ‘cum duobus 
fratribus aliis ad: insulém Farne, lequi desiderans cum reve- 
rentissimo patre Oidilualdo: eumque allocutione ejus refecti 
et benedictione petita domum rediremus, ecce subito, positis 
nobis in medio mari, interrupta est serenitas qua vehebamur, 
et tanta ingruit tamque fera tempestatis hiems, ut; neque velo 


1 Oidilüald] JEthelwold, S. V.; Tabule Benedd. (viii. id.) on March 
AEthelwaldus, Florence, M. H. B. 8. S. Not to be confounded with 
P.537. In the Martyrologies he is Aidiluald, infra, p 318. 
commemorated on March 23; in the. * Inhrypum] See p. 194. 


Carr] Historia Ecclesiastica Gentis. Anglorum. 291 


neque remigio quicquam proficere, neque aliud quam mortem 
sperare valeremus. Cumque diu multum cum vento pelagoque 
frustra certantes tandem post terga respiceremus, si forte vel 
ipsam de qua egressi eramus insulam aliquo conamine repetere 
possemus, invenimus nos undiqueversum pari tempestate pre- 
clusos, nullamque spem nobis in nobis restare salutis. Ubi 
autem longius visum levavimus, vidimus in ipsa insula Farne, 
egressum de latibulis suis amantissimum Deo patrem Oidil- 
ualdum iter nostrum inspicere. Audito etenim fragore pro- 
cellarum ac ferventis oceani, exierat videre quid nobis accideret : 
cumque nos in labore ac desperatione positos cerneret, flectebat 
genua sua ad patrem Domini nostri Jesu Christi pro nostra vite. 
et salute precaturus. Et cum orationem compleret, simul 
tumida squora placavit; adeo ut cessante per omnia sevitia 
tempestatis, secundi nos venti ad terram usque per plana maris 
terga comitarentur. Cumque evadentes ad terram, naviculam 
quoque nostfam ab undis exportaremus, mox eadem que nostri 
gratia modicum siluerat tempestas rediit, et toto illo die 
multum furere non cessavit; ut palam daretur intelligi, quiu 
modica illa que provenerat intercapedo quietis ad viri Dei 
preces nostre evasionis gratia celitus donata est.’ 

Mansit autem idem vir Dei in insula Farne duodecim annis 
ibidemque defunctus: sed in insula Lindisfarnensi 
juxta prefatorum corpora episcoporum, in ecclesia —— dies, 
beati apostoli Petri sepultus est. Gesta vero sunt  *? 999 
hec temporibus Aldfridi regis’, qui post fratrem suum Ecg- 
fridum genti Nordanhymbrorum decem et novem annis pre- 
fuit. 


1 Aldfridi regis] See p. 277, note a. Eegfrith died May 20, A.D. 685. 
Lapp. Tabb. 


292 Historia Ecclesiastica [Lzs. v. 


CAP. II. 
Ut episcopus.Johannes mutum et scabiosum benedicendo curacerit. 


Cuzvs regni principio? defuncto Eata episcopo, Johannes’, 
John bishop vir sanctus, Hagustaldensis ecclesie presulatum 
fHesham suseepit: de quo plura virtutum miracula qui 
.ChrnJ, eum familiariter noverunt dicere solent, et maxime 
vir reverentissimus ac veracissimus Bercthun, diaconus quondam 
ejus, nunc autem abbas monasterii quod vocatur Inderauuda!, 
id est, In Silva Derorum: e quibus aliqua memorize tradere 
commodum duximus. Est mansio* qusdam secretior, nemore 
raro et vallo circumdata, non longe ab Hagustaldensi ecclesia, 
id est, unius ferme milliarii et dimidii spatio interfluente Tino 
amne separata, habens coemeterium sancti Michaélis archangeli, 
in qua vir Dei sepius ubi opportunitas adridebat temporis, et 
maxime in quadragesima, manere cum paucis, atque orationibus 
ac lectioni quietus operam dare consueverat. Cumque tempore 
quodam, incipiente quadragesima, ibidem mansurus adveniret, 
jussit suis querere pauperem aliquem majore infirmitate vel 
inopia gravatum, quem secum babere illis diebus ad faciendam 
eleemosynam possent: sic enim semper facere solebat. 
Erat autem in villa non longe posita quidam. adolescens 


works nutus, episcopo notus, nam sepius ante illum 
imincles. pereipiends eleemosyne gratia venire consueverat, 


dumb man. qui ne unum quidem sermonem unquam profari 
poterat; sed et scabiem tantam ac furfures habebat in capite, 


? principio] John's succession to 
the See of Hexham is dated A.D. 685 
by S. Chron. 

Johannes] He was made bishop 
of Hexham to succeed Fata, A.D. 685, 
S. Chron. ; and translated to York 
on Bosa’s death, A.D. 705, 8€0 p. 294, 
note 1. Thus in A.D. 705 he and 
Bishop Wilfrith changed places; for 
in that year Wilfrith, who had been 
at York till A.D. 691, returned ‘ in 
presulatum sug ecclesi, c. IG, at 


Hexbam, while John migrated from 
Hexham to York. 

? Inderauuda| Ondyrawuda, S.V. 
Derawwuda, S. Chron. Afterwards 





"Angl. il. 128 ; Camdon, Hi. 314. 

*'mansío] Called Érneshow, on 
a rising ground, to the north of the 
Tyne. Richard of Hexham, Twys 
den, p. 91. 





Car.n] Gentis. Anglorum. 293 


ut nil unquam capillorum ei in superiore: parte capitis nasci 
valeret, tantum in circuitu horridi crines stare videbantur. 
Hunc ergo adduci precipit episcopus, et ei in conseptis ejusdem 
mansionis parvum tugurium fieri in quo manens quotidianam 
ab eis stipem acciperet. Cumque una quadragesimz esset 
impleta septimana, sequente Dominica jussit ad se intrare 
pauperem, ingresso eo linguam proferre ex ore ac sibi ostendere 
jussit; et adprehendens eum de mento, signum sancte crucis 
lingus ejus impressit, quam signatam revocare in os, et loqui 
illum precepit: ‘Dicito,’ inquiens, ‘aliquod verbum, dicito 
Ge, quod est, lingua Anglorum, verbum adfirmandi et con- 
sentiendi, id est, etiam. Dixit ille statim, seluto vinculo 
lingus, quod jussus erat. Addidit episcopus. nomina littera- 
rum: 'Dicito A;’ dixit ille A. * Dicito B;’ dixit ille et hoc. 
Cumque singula litterarum nomina dicente episcopo respon- 
deret, addidit et syllabas ac'verba dicenda illi proponere. Et 
cum in omnibus consequenter responderet, precepit eum sen- 
tentias longiores dicere; et fecit: neque ultra cessavit tota 
die illa et nocte sequente, quantum vigilare potuit, ut ferunt 
qui presentes fuere, loqui aliquid, et arcana sus cogitationis 
ac voluntatis, quod nunquam antea potuit, aliis ostendere; in 
similitudinem illius diu claudi qui curatus ab apostolis Petro 
et Johanne, exsiliens stetit et ambulabat; et intravit cum illis 
in templum ambulans, et exsiliens, et laudans Dominum; 
gaudens nimirum uti officio pedum, quo tanto erat tempore 
destitutus. Cujus sanitati congaudens episcopus precepit 
medico etiam sanande scabredini capitis ejus curam adhibere. 

Fecit ut jusserat, et juvante benedictione ac precibus anti- 
stitis nata est cum sanitate cutis venusta species capillorum, 
factusque est juvenis limpidus vultu et loquela promptus, 
capillis pulcherrime crispis, qui ante fuerat deformis, pauper, 
et mutus. Sicque de percepta letatus sospitate, offerente 
etiam ei episcopo ut in sua familia manendi locum acciperet, 
magis domum reversus est. 


1 Ge] ‘Yea, as the Saxon letter *g' often stands for our *y'; eg. 
Ceortesig, Chertsey ; Mageo, Mayo; Elge, Ely; &. H. 


294 Historia. Ecclesiastica. [L.v. 


CAP. III. 
Ut puellam languentem orando sanaverit. 


NannaviT idem Bercthun et aliud de prefato antistite mira- 
culum. Quia cum’ reverentissimus vir Vilfrid post 
longum exilium in episcopatum esset Hagustaldensis 
ecclesie receptus, et idem Johannes, defuncto Bosa viro multe 
2 Cumot Senetitatis et humilitatis, episcopus pro eo Ebonei 

.  Ssickgitl. gubstitutus, venerit ipse tempore quodam ad mo- 
nasterium virginum in loco qui vocatur Vetadun?, cui tune 
Heriburg abbatisse prefuit. ‘Ubi cum venissemus,’ inquit, 
“et magno universorum guudio suscepti essemus, indicavit nobis 
abbatissa, quod quedam de numero virginum que erat filis 
ipsius carnalis gravissimo languore teneretur: quia phleboto- 
mata est nuper in brachio, et cum esset in studio, tacta est 
infirmitate repentini doloris, quo mox increscente magis gra- 
vatum est brachium illud vulneratum, ac versum in tumorem, 


La-D.705.] 


adeo ut vix duabus manibus circumplecti posset, ipsaque jacens 
in lecto pra nimietate doloris jam moritura videretur. Rogavit 
ergo episcopum abbatissa ut intraret ad eam, ac benedicere 
illam dignaretur, quia crederet eam ad benedictionem vel 
tactum illius mox melius habituram. Interrogans autem ille 
quando phlebotomata esset puella, et ut cognovit quia in lum 
quarta, dixit: “Multum insipienter et indocte fecistis in luna 
quarta phlebotomando. Memini enim beate memorise Theodo- 
rum archiepiscopum dicere, quia periculosa sit satis illius tem- 
poris phlebotomia, quando et lumen lunse, et rheuma oceani in 


1 eum] The words following are 
copied almost verbatim by Florence 
(Chron, p. 37 and Appenilx.p.635, 

H. has 





taken o aun ouium of Wil 
frith to be that which ended in A.D. 
686, and consequently lias placed 
Bosa's death that year. But Wil- 
frith suffered another exile, which 
terminated in A.D. 725; and that 
this, and not the other, was the 
‘longum exilium" he.e referred to 


by Beda, is plain from the fact that 
Pope John refers to Boss as still 
bishop of York in his letter t» 
kings Aldfrith and Bthelred in 
favour of Wilfrith, A.D. 704; Heedde, 
- a. 

Py adus] Wetsdun, 8.V. Ye 
tadini, Folchard of Canterbury, ap. 
Stev. Perhaps Watton in east York- 
shire. See Richard of Hexham, sp. 
‘Twysden, p. 415; Monast. Angl. vi. 
954- 


Car. sv] Gentis. Anglorum. 295 


cremento est. Et quid ego possum puelle, si moritura est, 
facere!" At illa instantius obsecrans pro filia quam oppido 
diligebat, nam et abbatissam eam pro se facere disposuerat, 
tandem obtinuit ut ad languentem intraret. Intravit ergo 
me secum adsumpto ad virginem quie jacebat multo, ut dixi, 
dolore constricta, et brachio in tantum grossescente, ut nihil 
prorsus in cubito flexionis haberet :.et adstans dixit orationem. 
super illam, ac benedicens egressus est. Cumque post hec 
hora competente consederemus ad mensam, adveniens quidam 
clamavit me foras, et ait: "Postulat Quenburg,” hoc enim 
erat nomen virginis, “ut ocius regrediaris ad .eam." Quod 
dum facerem, reperi illam ingrediens vultu hilariorem, et velut 
sospiti similem. Et dum adsiderem .illi, dixit: “Vis petamus 
bibere?" At ego; “Volo,” inquam, “et multum delector, si 
potes" Cumque oblato poculo biberemus ambo, ccpit mihi 
dicere quia “ex quo episcopus oratione pro me,.et benedictione 
completa egressus est, statim melius habere incipio; etsi 
necdum vires pristinas recepi, dolor tamen omnis et de brachio 
ubi ardentior inerat, et de toto meo corpore, velut ipso episcopo 
foras eum exportante, funditus ablatus est, tametsi tumor udhuc 
brachii manere videretur."  Abeuntibus autem nobis inde, con- 
tinuo fugatum dolorem membrorum fuga quoque tumoris horrendi 
secuta est ; et erepta morti ac doloribus virgo, laudes Domino 
Salvatori una cum ceteris qui ibi erant, servis illius referebat. 


CAP. IV. 
Ut conjugem comitis infirmam aqua bonedista curaverit. 


ALIUD quoque non multum huic dissimile miraculum de 
preefato antistite narravit idem abbas, dicens: , ouroof 
* Villa erat comitis cujusdam qui vocabatur Puch!, Bar! Puch's 
non longe a monasterio nostro, id eet, duum ferme 
millium spatio separata : cujus conjux quadraginta ferme diebus 
erat acerbissimo languore detenta, ita ut tribus septimanis non 


* Puch] See Monast, Angl ii. r27. Kemble, Archmol. Proceedings, 
1845, P. 85, note, refors this word to a Kymric or Pictish root. 


296 Historia. Ecclesiastica [Lis. v. 


posset de cubiculo im quo jacebat foras efferri. Contigit autem 
eo tempore virum Dei illo ad dedicandam ecclesiam ab eodem 
comite vocari. Cumque dedicata esset ecclesia, rogavit comes 
eum ad prandendum in domum. suam ingredi.  Renuit epi- 
scopus, dicens.se ad monasterium quod proxime erat, debere 
reverti. At ille obnixius precibus instans, vovit etiam se 
eleemosynas pauperibus daturum, dummodo ille dignaretur eo 
die domum suam ingrediens jejunium solvere. Rogavi et ego 
una cum ilo, promittens etiam me eleemosynas in alimoniam 
inopum dare, dum ille domum comitis pransurus ac benedic- 
tionem daturus intraret. Cumque hoc tarde ac difficulter im- 
petraremus, intravimus ad: reficiendum.. Miserat autem epi- 
scopus mulieri que infirma jacebat de aqua benedicta quam 
in dedicationem. ecclesie consecraverat, per unum. de his qui 
mecum. venerant, fratribus, precipiens ut gustandam. illi daret, 
et ubicumque- maximum ei dolorem inesse didicisset, de ipsa 
eam.aqua lavaret. Quod ut factum est, surrexit statim mulier 
sana, et non solum. se infitmitate longa.carere, sed et perditus 
dudum. vires recepisse sentiens, obtulit poculum episcopo ac 
nobis : ecptumque ministerium nobis omnibus propinandi usque 
ad prandium. completum non omisi; imitate socrum beati 
Petri, que cum febrium fuisset ardoribus fatigata, ad tactum 
manus Dominicw surrexit,.et sanitate simul ac virtute recepta, 
ministrabat eis.’ 


CAP. V. 
Ut item puerum comitis orando a morte revocaverit. 


Axio item tempore vocatus ad dedicandam ecclesiam comitis 

4. Caroot vocabulo Addi’, cum postulatum complesset mini- 
EerAddes sterium, rogatus est ab eodem comite intrare ad 
?* unum de pueris ejus qui acerrima sgritudine pre- 
mebatur, ita ut deficiente penitus omni membrorum officio, 
jemjamque moriturus esse videretur; cui etiam loculus jam 


1 Addi] Thane of North Burton, which he gave, with the advowson 
of the church, to Beverley. Monsat. Angl. ii. 127. 





Cap. vi] Gentis. Anglorum. 297 


tune erat preparatus in quo defunctus condi deberet, — Addidit 
autem vir etiam lacrimas precibus, diligenter obsecrans ut 
intraret oraturus pro illo, quia multum necessaria sibi esset 
vita ipsius; crederet vero quia si ille ei manum imponere 
atque eum benedicere voluisset, statim melius haberet. In- 
ravit ergo illo episcopus, et vidit eum motis omnibus jam 
morti proximum, positumque loculum juxta.eum in quo sepe- 
liendus poni deberet; dixitque orationem ac benedixit eum, 
et egrediens dixit solito consolantium sermone: 'Bene con- 
valescas, et cito. — Cumque post hac sederent ad mensam, misit 
puer ad dominum suum, rogans sibi poculum vini mittere, quia 
sitire. Gavisus ille multum quia bibere posset, misit ei 
calicem vini benedictum ab episcopo; quem ut bibit, surrexit 
continuo, et veterno infirmitatis discusso, induit se ipse vesti- 
mentis suis; et egressus inde intravit, ac salutavit, episcopum 
et convivas, dicens, quia ipse quoque deleetaretur manducare 
et bibere cum eis.: Jusserunt eum sedere secum ad epulas, 
multum gaudentes de sospitate illius, ^ Residebat, vescebatur, 
bibebat, letabatur, quasi unus e convivis agebat; et multis 
post hec annis vivens, in eadem quam acceperat salute per- 
mansit. Hoc autem miraculum memoratus abbas non se 
presente factum, sed ab his.qui presentes fuere, sibi perhibet 
esse relatum. 


CAP. VI: 


Ut clericum suum cadendo contritum, eque orando ac benedicendo 
@ morte revocaverit. 

Nzquz hoc pretereundum silentio, quod famulus Christi 
Herebald in seipso ab eo factum solet narrare  , oureot 
miraculum, qui tune quidem in clero illius con-  Herebald. 
versatus, nunc monasterio quod est juxta ostium Tini fluminis 
abbatis jure preest. ‘Vitam,’ inquit, ‘illius, quantum homi- 
nibus estimare fas est, quod presens optime cognovi, per 
omnia episcopo dignam esse comperi. Sed et cujus meriti 


298 Historia Ecclesiastica. [Isp v. 


apud internum testem habitus sit, et in multis sliis, et in 
meipso maxime expertus sum: quippe quem ab ipso, ut ita 
dicam, mortis limite revocans, ad viam vits sua oratione ac 
benedictione reduxit. Nam cum primmvo adolescentie tem- 
pore in clero illius degerem legendi quidem canendique studiis 
traditus, sed non adhuc animum perfecte a juvenilibus cohibens 
inlecebris, contigit die quadam nos iter agentes cum illo deve- 
misse in viam planam et amplam aptamque cursui equorum : 
ecperuntque juvenes qui cum ipso erant, maxime laici, pos- 
tulare episcopum ut cursu majore equos suos invicem probare 
liceret. At ille primo negavit, otiosum dicens esse quod desi- 
derabant; sed ad ultimum multorum unanima intentione 
devictus; “ Facite," inquit, “si vultis, ita tamen ut Herebald ab 
illo se certamine funditus abstineat." Porro ipse diligentius 
obsecrans, ut-et mihi certandi cum illis copia daretur, fidebam 
namque equo quem mihi ipse optimum donaverat, nequaquam 
impetrare potui. . 
«At cum sepius huc atque illuc spectante me et episcopo, 
concitatis in cursum equis reverterentur; et ipse lascivo supe- 
' ratus animo non me potui cohibere, sed, prohibente licet illo, 
ludentibus me miscui, et simul cursa equi contendere copi. 
Quod dum agerem, audivi illum post tergum mihi cum gemitu 
dicentem : ** O quam magnam ve facis mihi sic equitando!” Et 
ego audiens, nihilominus coeptis institi vetitis. Nec mora, dum 
fervens equus quoddam itineris concavum valentiore impetu 
transiliret, lapsus decidi, et mox velut emoriens sensum penitus 
motumque omnem perdidi. Erat namque illo in loco lapis 
terre wqualis obtectus cespite tenui, neque ullus alter in tota 
illa campi planitie lapis inveniri poterat; casuque evenit, vel 
potius divina provisione, ad puniendam inobedientie mes 
culpam, ut hunc capite ac manu quam capiti ruens subposu- 
eram, tangerem, atque infracto pollice capitis quoque junctura 
solveretur; et ego, ut dixi, simillimus mortuo fierem. Et quia 
moveri non poteram, tetenderunt ibidem papilionem in qua 
jaecerem. Erat autem hora diei circiter septima, a qua ad 
vesperum usque quietus, et quasi mortuus permanens tunc 





Cap. v1.] ^ Gentis Anglorum. 299 


paululum revivisco, ferorque domum a sociis, ac tacitus tota 
nocte perduro. Vomebam autem sanguinem, eo quod et in- 
teranea essent ruendo convulsa. At episcopus gravissime de 
casu et interitu meo dolebat, eo quod me rpeciali diligeret 
affectu: nec voluit nocte illa juxta morem cum clericis suis 
manere, verum solus in oratione persistens noctem ducebat 
pervigilem, pro mea ut reor sospitate superne pietati sup- 
plicans. Et mane primo ingressus ad me, ac dicta super me 
oratione, vocavit me nomiue meo, et quasi de somno gravi 
excitatum interrogavit si nossem quis esset qui loqueretur ad 
me. At ego aperiens oculos, aio, * Etiam: tu es antistes meus 
amatus." / Potes," inquit, “vivere ?”” Etego; “ Possum,” inquam, 
* per orationes vestras, si yoluerit Dominus.” Qui imponens 
capiti meo manum, cum verbis benedictionis, rediit ad orandum : 
et post pusillum me revisens invenit sedentem et jam loqui 
valentem: copitque me interrogare, divino, ut mox patuit, 
admonitus instinctu, an me esse baptizatum absque scrupulo 
nossem: cui ego, absque ulla me hoc dubietate scire respondi, 
quia salutari fonte in remissionem peccatorum essem ablutus; 
et nomen presbyteri a quo me baptizatum noveram, dixi. At 
ille: “Si ab hoc," inquit, "sacerdote baptizatus es, non es 
perfecte baptizatus: novi namque eum, et quia cum esset 
presbyter ordinatus, nullatenus propter ingenii tarditatem 
potuit catechizandi vel baptizandi ministerium discere, propter 
quod et ipse illum ab hujus presumptione ministerii quod 
regulariter implere nequibat, omnimodis cessare preecepi.” 
Quibus dictis, eadem hora me catechizare ipse curavit; fact- 
umque est ut exsufflante! illo in faciem meam, confestim me 
melius habere sentirem. Vocavit autem medicum, et dissolutam 
mihi emieranii juncturam componere atque alligare jussit. ‘Tan- 
tumque mox accepta ejus benedictione convalui, ut in crastinum 
ascendens equum, cum ipso iter in alium locum facerem: nec 
multo post plene curatus, vitali etiam unda perfusus sum.’ 


5 exsuflante] The ‘exsufflatio’ was thrice spat (exsufflavit) in token of 
one of the ceremonies previous to renouncing the devil, repeating cer- 
baptism. The catechumen fuced the tain wordsof renunciation, Bingham, 
west with outstretched hands, and Antiq. x1. vii. § 5. 


300 Historia Ecclesiastica [Lrz. v. 


Mansit autem in episcopatu annos triginta tres', et sic 
BishopJohn C#lestia regna conscendens sepultus eat in porticu 
retiresto sancti Petri, in monasterio suo, quod dicitur ‘In 
4.5*, Silva. Derorum, anno ab incarnatione Dominica 
and there geptingentesimo vicesimo primo. Nam cum pre 
[43.72 majore senectute minus episcopatui administrando 
Chron. sufficeret, ordinato in episcopstum Eboracensis 
ecclesim Vilfrido presbytero suo, secessit ad monasterium pre- 
fatum, ibique vitam in Deo digna conversatione complevit. 


CAP. VII. 


Ut Cadualla, rex Oceidentalium Sazonum, baptizandus Romam venerit : 
sed. el. successor ejus. Ini eadem beatorum apostolorum limina. devotus 
adierit, 


ANNo autem regni Aldfridi tertio?, Cedualla rex Occidenta- 
Conderallta lium Saxonum, cum genti sue duobus annis strenu- 
abdicates issime preesset, relicto imperio propter Dominum 
and goes to . ape 
Rome, regnumque perpetuum, venit Romam, hoc sibi 
4.668; pglorig singularis desiderans adipisci, ut ad limina 
beatorum apostolorum fonte baptismatis ablueretur, in quo solo 
didicerat generi humano patere vite celestis introitum : simul 
etiam sperans quia mox baptizatus, carne solutus ad eterna 
gaudia jam mundus transiret:. quod utrumque ut mente dis- 
posuerat, Domino juvante completum est. Etenim illo perve- 
fa veptiea Diens, pontificatum agente Sergio, baptizatus est 
Aprl:o die sancto sabbati paschalis, anno ab incarnatione 
anddies Domini sexcentesimo octuagesimo nono: et in albis 
adhuc positus, languore correptus, duodecimo kalen- 
darum Maiarum die solutus a carne, et beatorum est regno 
1 triginta tres] If, according to year. The Saxon Chronicle dates 
S. Chron, see above, p. 202, note t, his death in A.D. 721, with much 
we date his consecration—to Hex- detail: ‘he was bishop thirty-three 
ham—in A.D, 685, thirty-three years and eight months and thirteen 
ears will carry us to A.D. 718. days. 
is therefore is the date of his re- 5 tertio] A.D. 688. See too Sax. 
signation. Yet Florence dates his Chror 


n. 
retirement to Derewood in A.D. 721, — * sabbati paschalis] April 1o, A.D. 
and his death May 7 in tho same 689. 





Car. v1.] Gentis. Anglorum. 301 


sociatus in celis. Cui etiam tempore ba[tismatis papa memo- 
ratus Petri nomen imposuerat, ut beatissimo apostolorum 
principi, ad cujus sacratissimum corpus a finibus terre pio 
ductus amore venerat, etiam nominis ipsius consortio jungeretur : 
qui in ejus quoque ecclesia sepultus est: et jubente pontifice 
epitsphium in ejus monumento scriptum, in quo et memoria 
devotionis ipsius fixa per secula maneret, et legentes quoque 
vel audientes exemplum facti, ad studium religionis accenderet. 
Scriptum est ergo hoc modo: 
*Culmen, opes, subolem, pollentia regna, The epitaph 
triumphos, on his tomb. 
Exuvias, proceres, moenia, castra, lares ; 
Quseque patrum virtus, et que congesserat ipse 
Cedual armipotens, liquit amore Dei, 
Ut Petrum, sedemque Petri rex cerneret hospes, 
Cujus fonte meras sumeret almus aquas. 
Splendificumque jubar radianti carperet haustu, 
Ex quo vivificus fulgor ubique fluit. 
Percipiensque alacer redivivee premia vite, 
Barbaricam rabiem, nomen et inde suum 
Conversus convertit ovans: Petrumque vocari 
Sergius antistes jussit, ut ipse pater 
Fonte renascentis, quem Christi gratia purgans 
Protinus albatum vexit in arce poli. 
Mira fides regis! clementia maxima Christi, 
Cujus consilium nullus adire potest ! 
Sospes enim veniens supremo ex orbe Britanni, 
Per varias gentes, per freta, perque vias, 
Urbem Romuleam vidit, templumque verendum 
Aspexit, Petri mystica dona gere 
Candidus inter oves Christi sociab; it: 
Corpore nam tumulum, mente superna tenet. 
Commutasse magis sceptrorum insignia credas, 
Quem regnum Christi promeruisse vides. 
* Hic depositus est Ceedual, qui et Petrus, rex Saxonum, sub die 
duodecimo kalendarum Maiarum, indictione secunda ; qui vixit 








302 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v. 
annos plus minus triginta, imperante domno Justiniano piissimo 
_ Augusto, anno ejus consulatus quarto, pontificante apostolico 


viro domno Sergio papa anno secundo. 


Abeunte autem Romam Ceedualla, successit in regnum Ini 
Hissw- de stirpe regia; qui cum triginta et septem! annis 
cessor, Ine, s : YN P J 

<tiivates’ imperium tenuisset gentis illius, et ipse relicto 
snd otto regno? ac juvenioribus* commendato, ad limina 
4». 12. beatorum apostolorum Gregorio pontificatum tenente 


profectus est, cupiens in vicinia sanctorüm locorum ad tempus 
peregrinari in terris, quo familiarius à sanctis recipi mereretur 
in emli$: quod his temporibus plures de gente Anglorum, 
nobiles, ignobiles, laici, clerici, viri ac femine certatim facere 
consuerunt *. 


. CAP. VIII. 


Ut Theodoro defuncto archiepiscopatus gradum Berctuald susceperit: d 
‘inter plurimos quos ordinavit, etiam Tobiam virum doctissimum Hrofensi 
ecclesia fecerit antistitem. 

Anno autem post hunc quo Cedualla Rome defunctus est 
Death of proximo, id est, sexcentesimo nonagesimo inesr- 
Teun? nationis Dominice, Theodorus beats memorie 
45.69. archiepiscopus senex et plenus dierum, id est, 
annorum octoginta octo, defunctus est; quem se numerum 
annorum fuisse habiturum, ipse jamdudum somnii revelatione 
edoctus suis prsdicere solebat. Mansit autem in episcopatu 
annis viginti duobus, sepultusque est in ecclesia sancti Petri, 
in qua omnium episcoporum Doruvernensium sunt corpora 
1. triginta et septem] If this is cor- 741. S. Chron. 


rect, Ine must have abdicated in 
A.D. 725 ; but the S. Chron, usually 
a trustworthy authority as to Wessex, 
dates lication A.D. 728. 

2 relicto regno] See Malmesbury, 
i. 35, for à curious story as to the 
manner in which this was brought 
about. It is appended in a foot-note 
to p. 49 of the English Historical 
Society's edition, as being only found 
in some MSS, 

3 juvenioribus] To Hithelhard, 
his kinsman, who reigned till A.D. 





* consuerunt] Wilfrith set the ex- 
gmple (Heedde, 3), and it was largely 
followed. See more, infra, Boni- 
face's Letter to Cuthberht. H. 

* in qua omnium] All the arch- 
bishops were buried in this church, 
either in the interior or in the 
northern portico, till Cuthberbt built 
the church of St. John Baptist neat 
Christchurch, for the burial-place of 
himself and his successors. Twysden, 
p. aaro. 


Car. vu] Gentis. Anglorum. 303 


deposita: de quo una cum consortibus ejusdem sui gradus recte 
ac veraciter dici potest, quia "corpora ipsorum in pace sepulta 
sunt, e& nomeu eorum vivet in generationes et generationes. 
Ut enim breviter dicam, tantum profectus spiritalis? tempore 
presulatus ilius Auglorum evclesim, quantum nunquam antea 
potuere; ceperunt. Cujus personam, vitam, etatem, et obitum, 
epitaphium quoque monumenti ipsius versibus heroicis? triginta 
et quatuer palam ac lucide eunotis illo advenientibus pandit; " 
quorum primi sunt hi : 
“Hic sacer in tumba * pausat cum corpore presul, 
Quem nune Theodorum lingua Pelasga vocat. 
Princeps pontificum, felix, summusque sacerdos 
Limpida discipulis dogmata disseruit." 
Ultimi autem hi : 
‘Namque diem nonamdecimam September habebat, 
Cum carnis claustra spiritus egreditur. 
Alma nove scandens felix consortia vite, 
Civibus angelicis junctus in arce poli." 

Successit" autem Theodoro in episcopatu Berctuald', qui erat 
abbas in monasterio quod juxta ostium aquilonale 
fluminis Genlade positum Racuulfe* nuncupatur : 
vir et ipse scientia Scripturarum imbutus, sed et 


Berhtwald 
‘succeeds 


autem Theodori remoto in transla- 
tione tumbe operculo sua omnibus 
affatim satisfecit thurificatio, ita ut 


? quia] Ecclus. xliv. 14. 
? profectus spiritalis] * Hic excita- 
vit fidelium voluntatem ut in civita- 


tibus et villis ecclesias fabricarentur, 
parochias distinguerent, et assensus 
regios his procuravit; ut siqui sufi- 
cientes essent super proprium fun- 
dum construere ecclesias, earundem. 
perpetuo patrouatu gauderent: si 
inter limites alteriua alicujus domi 
ecclesias facerent, ejusdem fundi do- 
mini noterentur pro patronis! Elm- 
ham, quoted by 8. 

3 devotee) Seo p. 24, note 7; and 


Pe nda] Gocelin, i. 27, bears 
witness to tho translation of the re- 
of Theodorus, along with those 
guatinus: * Prenominatissimi 











in claustrum fratrum etiam hee 
erumpere oblectatio, Jacebat uti 
a. primordio erat depositus, integra 
forma, metropolitani sacerdotii pallio 
et monachili tantum obductus cu- 
culla. Tanta erat gratia, ut. arbitra- 
retur adhuc solida vigere carne," 
* Successit] The opening of a new 
chapter in many MSS. 
* Berctuald) Beorhtwald, Briht- 
wold, 8. Chron. 
Now the Inlade, 
Called Regullium, 
mp. M.H.B. p. xxiv, 
by the Romans. Spelt also Raculf, 
wulve, by the Saxons, Hither it 


304 Historia Ecclesiastica 


(Lz. v. 
ecolesiasticis simul ac monasterialibus disciplinis summe in- 
structus, tametsi predecessori suo minime comparandus: qui 
desea electus est quidem in episcopatum anno Dominice 
m incarnationis sexcentesimo nonagesimo secundo, 
"' die primo mensis Julii, regnantibus in Canti 
Victredo? et Susbhardo?; ordinatus autem anno sequente 


m tertio die kalendarum Juliarum Dominica » 
June, Goduine* metropolitano episcopo Galliarum: et 
A.D. 693. 


sedit in sede sua pridie kalendarum Septembrium 
Dominica; qui inter multos quos ordinavit antistites, etiam 
Gebmundo* Hrofensis ecclesie presule defuncto Tobiam pro 
illo consecravit, virum "Latina, Greca et.Saxonica lingua atque 


eruditione multipliciter instructum. 


was that ZEthelberht transferred his 


bought off Ine with a present of 
30,000 marks. He also called the 
councils of Bacoancelde, in A.D. 694, 
and Berghamstede, in A.D. 696, and 
made many gifts of land to the 


arch, 

? Suzbhardo) The Saxon Chro- 
nicle mentions Weebhard as a second 
king of Kent with Wihtred in A.D. 
692, but in A.D. 694 makes Wihtred 
succeed, as if alone. This is all that 
is really known of Webhard. West- 
minster makes him Wihtred's bro- 
ther. Thorn says that he came to 


the throne by violence. Cf: Kemble, 
Sax. in Eng. i. 148. 

* Goduine] Guodune, S. Chron. 
Archbishop of Lyons, 

* Gebmundo .. . defuncto] When 
Gebmund died is a matter of un- 
certainty. The Saxon Chronicle, 
followed seemingly by Florence and 
Westninater, dates hin death 10. 

3; but itself appears to be only 
ing Beda, for it makes Geb- 
mund’s death follow immediately on. 
Berhtwald's consecration, which 
really did take place in A.D. 693. 
We find Gebmund's name as pre 

at the council of 
in A.D. 696 ; but, on the other band, 
wo find Tobias, his successor, pre- 
sent as bishop of Rochester, at Bao- 
cancelde in A.D. 694. S. Chron. 





Cap. 1x.] Gentis. Anglorum. 305 


CAP. IX. 


Ut Ecgberct vir sanctus ad pradicandum in Germaniam venire voluerit, nec 
valuerit : porro Victberct advenerit quidem ; sed quia neo ipte aliquid 
profecissct, rursum in Hiberniam, unde venerat, redierit. 


Eo tempore venerabilis et cum omni honorificentia nomi- 
nandus famulus Christi et sacerdos Ecgberct!, quem (Giro. , y. 689] 
in Hibernia insula peregrinam ducere vitam pro ^ Eegberht 

sends mis- 
adipiscenda in celis patria retulimus*, proposuit sionaries to 
animo pluribus prodesse; id est, inito opere aposto- *% Germans, 
lico, verbum Dei aliquibus earum que nondum? audierant 
gentibus evangelizando committere: quarum in Germania 
plurimas noverat esse nationes, & quibus Angli vel Saxones qui 
nunc Brittaniam incolunt, genus et originem duxisse noscuntur ; 
unde hactenus a vicina gente Brettonum corrupte Garmani 
nuncupantur. Sunt autem Fresones‘, Rugini, Danai *, Hunni, 
Antiqui Saxones", Boructuari*: sunt alii perplures eisdem in 
partibus populi paganis adhuc ritibus servientes, ad quos venire 
prefatus Christi miles circumnavigata Brittania disposuit, si 
quos forte ex illis ereptos Satanm ad Christum transferre va- 
leret; vel si hoc fieri non posset, Romam venire ad videnda 
atque adoranda beatorum apostolorum ac martyrum Christi 
limina cogitavit. 

Sed ne aliquid horum perficeret, superna illi oracula simul 
et opera restiterunt. Siquidem electis sociis strenuissimis et 
1 Commemorated April * Fresones] See p. 08, note 4. 

{ Banat y. Danit 
"This was the common 
. mame im medieval Europe for the 
Avars, whose territory stretched 
through a large part of the continent 
of Europe. 

" Antiqus Barones] See p. 36, 
Germans in AD. and Beda note 4. 
himself tells us that. Wirth had — * Boructuari] ‘The inhabitants of 
done so when he was driven by stress district upon the river Neckar. 
of weather to Fresia, about A.D. 679; Stev. Cf. Taylor's Words and Places, 
P. 336. p. 156. 

x 





306 Historia Ecclesiastica [Lr.v. 


ad predicandum verbum idoneis, utpote actione simul et 
beinghin- eruditione preclaris, preparatisque omnibus que 

Bo by navigantibus esse necessaria videbantur, venit die 

goinghim- quadam mane primo ad eum unus de fratribus, 

discipulus quondam in Brittania, et minister Deo 
dilecti sacerdotis Boisili!, cum esset idem Boisil prepositus 
monasterii Mailrosensis sub abbate Eata, ut supra narravimus, 
referens ei visionem que sibi eadem nocte apparuisset: ‘Cum 
expletis, inquiens, ‘hymnis matutinalibus in lectulo membra 
posuissem, ac levis mihi somnus obrepsisset, apparuit magister 
quondam meus et nutritor amantissimus Boisil, interrogavitque 
me, an eum cognoscere possem. Aio, “Etiam: tu es enim 
Boisil" At ille: “Ad hoc," inquit, “veni, ut responsum Domini 
Salvatoris Ecgbercto adferam, quod te tamen referente oportet 
ad illum venire. Dic ergo illi quia non valet iter quod propo- 
suit, implere: Dei enim voluntatis est ut ad Columbse monas- 
teria magis pergat docenda.”’ Erat autem Columba? primus 
doctor fidei Christiane transmontanis Pictis ad aquilonem, 
primusque fundator monasterii quod in Hii insula multis diu 
Scottorum Pictorumque populis venerabile mansit. Qui vide 
licet Columba nunc a nonnullis composito a Cella et Columba 
nomine Columcelli vocatur. Audiens autem verba visionis 
Ecgberct, precepit fratri qui retulerat ne cuiquam hee alteri 
referret, ne forte inlusoria esset visio. Ipse autem tacitus rem 
considerans, veram esse timebat: nec tamen a preparando 
itinere, quo ad gentes docendas iret, cessare volebat. 

At post dies paucos rursum venit ad eum prefatus frater, 
dicens quia et ea nocte sibi post expletos matutinos Boisil per 
visum apparuerit, dicens: ‘Quare tam negligenter ac tepide 
dixisti Ecgbercto que tibi dicenda precepit At nunc vade, et 
dic illi quia, velit nolit, debet ad monasteria Columbe venire, 
quia aratra eorum non recte incedunt: oportet autem eum ad 
rectum hsc tramitem revocare. Qui hsc audiens denuo pre- 
cepit fratri, ne hmc cui patefaceret. Ipse vero tametsi certus 
est factus de visione, nihilominus tentavit iter dispositum cum 


? Boieili] See pp. 278, 282. ? Columba] See p. 146. 


Car. x.] Gentis Anglorum. 807 


fratribus memoratis incipere, Cumque jam navi imposuissent 
que tanti itineris necessitas poscebat, atque opportunos aliquot 
dies ventos exspectarent, facta est nocte quadam tam seva tem- 
pestas, que perditis nonnulla ex parte his que in navi erant 
rebus, ipsam in littus jacentem inter undas relinqueret: salvata 
sunt tamen omnia que erant, Ecgbercti, et sociorum ejus. Tum 
ipse quasi propheticum illud? dicens, ‘Quia propter me est 
tempestas hmc, subtraxit se illi profectioni et remanere domi 
passus est: 

At vero unus de sociis ejus, vocabulo Victberct, cum esset 
et ipse contemptu mundi ac doctrine scientia in-  Wihtberht 
signis, nam multos annos in Hibernia peregrinus Prches in 
anachoreticam in magna perfectione vitam egerat, (circ. 4n. 690]. 
ascendit navem, et Fresiam perveniens duobus annis continuis 
genti ac regi ejus Rathbedo? verbum salutis praedicabat, 
neque aliquem tanti laboris fructum apud barbaros invenit 
auditores. Tunc revereus ad dilecte locum peregrinationis, 
solito in silentio vacare Domino ccpit; et quoniam -externis 
prodesse ad fidem non poterat, suis amplius ex virtutum 
exemplis prodesse curabat. 





CAP. X. 


Ut Vilbrord in Fresia praedicans multos ad Christum convertertt ; et ut 
sooit ejus Heuualdi sint martyrium passi, 


Ur autem vidit vir Domini Ecgberct, quia nec ipse ad pre- 
dicandum gentibus venire permittebatur, retentus ^ Ecgberht 
ob aliam sancte ecclesim utilitatem de qua oraculo nds ih 
fuerat premonitus; nec Victberct illas deveniens BC 
in partes quicquam proficiebat: tentavit adhuc in ^ Fresians. 


opus verbi mittere viros sanctos et industrios, in quibus eximius 


1 propheticum ud] Jonah i, ra. had already plunged one foot into 
2 ‘Rathbedo) It is characteristically the bath, because he was told that 
told of him, that, on being brought all his ancestors were in hell. Vita 
to baptism, he drew back when he Vilbrordi, Act. SS. Benedd. iii, 6or. 


x2 


308 Historia Ecclesiastica. [Lz v. 
Vilbrord’ presbyteri gradu et merito prefulgebat. Qui cum 
illo advenissent?, erant autem numero duodecim *, divertentes ad 
Pippinum ducem Francorum, gratanter ab illo suscepti sunt: 
et quia nuper citeriorem Fresiam‘, expulso inde Rathbedo 
rege, ceperat, illo eos ad predicandum misit; ipse quoque 
imperiali auctoritate juvans, ne quis predicantibus quicquam 
molestie inferret; multisque eos qui fidem suscipere vellent 
beneficiis adtollens: unde factum est, opitulante gratia di- 
vina, ut multos in brevi ab idolatria ad fidem converterent 
Ohristi. 

Horum secuti exempla duo quidam presbyteri de natione 


The two Anglorum, qui in 
Hewalds 


1 yü Wilbrord, Willbrord, 
S.V. See his Life by Alcuin in Act. 
SS. Benedd. iii, 6o. He was & 
native of Northhumbria, educated at 
Ripon, who afterwards went to 
Ireland with Ecgberht, and then to 
Freie. He is commemorated Nov. 
6. 

?: adveniasent] A.D. *690. Swi 
brordus tunc presbyter, 
sanctitatia vir Adalbertus confessor, 








cum aliis 10... ad Pippinum ducem 
Francorum pervenerunt! — Pertz, 
Monumenta. 2 


di. 220. 


? duodecim] An acoount is given by 


in Surius, ii. 5, of this mission, with 
the names of all the twelve, by one 
Marcellinus, who reckons himself the 
‘twelfth, the other eleven being Wil- 
brord, Swithberht, Acca, Wihtberht, 
Willibald, Winibald, Lebuin, the 
two Hewalds, Werenfrid, and Adal- 
berht, a descon, But Marcellinus 
seems to be quite untrustworthy; for 
the two Hewalds are mentioned be- 
low as having followed the example 
of these twelve, in a mission to the 
Ealdsexe, Wihtberht, who aocord- 
ing to him was slain by Rathbede, 
probably (see end of last chapter) 
never left Ireland after his return 
from Fresia; and Accs, who, he 
says, was made bishop of Hexham 
by Wilfrith, whom in fact he suc- 


Hibernia multo tempore pro 


eterna patria exulaverant, venerunt ad provinciam 


ceeded, probably, see p. 343, never 
left England at all, but to go to Rome 
42 Wilfeith'scon anton, vi whenhenay 
have passed thro 

* citeriorem Wreian) 1 ‘In relation 
io what country was this Fresia 
‘citerior’? Smith thinks that it may 
be Holland, which would be nearer 


to England than what was commenly 
Fresia, beyond the Zuyder 


Zee; or the country watered by the 
Meuse and the Waal, which might 
be called ‘Hither Fresia’ by the 
Franks, The Annals of Mets, in 


ulum inter 
osam fu- 
vium ot usque ad Fresiorum fines 
vasis limitibus habitantem, jusüs 
legibus gubernasse,’ The Annales 
Xantenses have, under A.D. 6o4 
*Pippinus dux Ratbodum dum 
Fresonum bellando vicit, Fresiamque 
sibi sibjugeri, of 8. Wilibrordun 


A beato Sergio papa consecratum, 
illuc ad dum verbum Dei 
direxit. ero Adalbertus in lom 


qui dicitur Ekmunda ueque ad ten- 
pus exitus sui apud quendam Eggo- 
nem mansit.’ Perts, ii, 220. See 
too Annals of Mets, Bouquet's Re- 
Gueil des Historiens dee Gaules et de 
la France, íi, 680. 





Car. x.] Gentis. Anglorum. 309 


Antiquorum Saxonum, si forte aliquos ibidem pre- à 
dicando Christo adquirere possent. Erant autem to the Old 
unins ambo, sicut devotionis, sic etiam vocabuli; P"? 
nam uterque eorum appellabatur Heuusld!; ea autem dis- 
tinctione, ut pro diversa capillorum specie unus Niger Heuuald, 
alter Albus Heuusld diceretur: quorum uterque pietate reli- 
gionis imbutus, sed Niger Heuusld magis sacrarum litterarum 
erat scientia institutus. Qui venientes in provinciam, intrav- 
erunt hospitium cujusdam villici, petieruntque ab eo, ut trans- 
mitterentur ad satrapam * qui super eum erat, eo quod haberent 
aliquid legationis et cause utilis, quod deberent ad illum per- 
ferre. Non enim habent regem? iidem Antiqui Saxones, sed 
satrapas plurimos sus genti prepositos, qui ingruente belli 
articulo mittunt squaliter sortes, et quemcumque sors osten- 
derit, hunc tempore belli ducem omnes sequuntur, huic 
Obtemperant; peracto autem bello, rursum qualis potentis 
Omnes fiunt satrape. Suscepit ergo eos villicus, et promittens 
se mittere eos ad satrapam qui super se erat, ut petebant, 
aliquot diebus secum retinuit. 

Qui cum cogniti essent a barbaris quod essent alterius reli- 
gionis, nam et psalmis semper atque orationibus vacabant, et 
quotidie sacrificium Deo victime salutaris offerebant, habentes 
secum vascula sacra et tabulam altaris vice dedicatam, suspecti 
sunt habiti, quia si pervenirent ad satrapam et loquerentur cum 
illo, averterent illum a diis suis et ad novam Christiane fidei 
religionem transferrent; sicque paulatim omnis eorum provincia 
veterem cogeretur nova mutare culturam. Itaque 
rapuerunt eos subito, et interemerunt: Album qui. " "am 
dem Heuualdum veloci occisione gladii, Nigellum autem longo 
suppliciorum cruciatu et horrenda membrorum omnium dis- 
cerptione : quos interemptos in Rheno projecerunt. Quod cum 
satrapa ille quem videre volebant audisset, iratus est valde 
quod ad se venire volentes peregrini non permitterentur; et 
mittens occidit vicanos illos omnes, vicumque incendio con- 

1 Heuuald] Heawold, S.V. pare a similar account given by 


2 satrapam] Ealdorman, S.V. ‘Tacitus, Germ. 7. 12 ; and see Kem- 
? Non enim habent regem] Com- ble, i. 144. 





310 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v. 


sumpsit. Passi! sunt autem prefati sacerdotes et famuli 
Christi, quinto nonarum Octobrium die. 

Nec martyrio eorum celestia defuere miracula. Nam cum 
perempta eorum corpora amni, ut diximus, s paganis essent 
injecta, contigit ut hec contra impetum fluvii decurrentis, per 
quadraginta fere millia passuum, ad ea usque loca ubi illorum 
érant socii, transferrentur. Sed et radius lucis permaximus 
atque ad ceelum usque altus omni nocte supra locum fulgebat 
illum ubicumque ea pervenisse contingeret, et hoc etiam paganis 
qui eos occiderant intuentibus. Sed et unus ex eis in visione 
hocturne apparuit cuidam de sociis suis, cui nomen erat Tilmon, 
viro illustri, e& ad seculum quoque nobili, qui de milite factus 
fuerat monachus; indicans quod eo loci corpora eorum posset 
invenire, ubi lucem de ceelo terris radiasse conspiceret. Quod 
ita completum est. Inventa namque eorum corpora juxia 
honorem martyribus condignum recondita sunt, et dies passionis 
vel inventionis eorum congrua illis in locis veneratione cele- 
bratur. Denique gloriosissimus dux Francorum Pippin, ubi hec 
comperit, misit et adducta ad se eorum corpora condidit cum 
inulta gloria in ecclesia? Colonim civitatis, juxta Rhenum. 
Fertur autem quia in loco in quo occisi sunt fons ebullierit, qui 
in eodem loco usque hodie copiosa fluenti sui dona profundat. 


CAP. XI. 


Ut viré venerabiles Suidberct in Brittania, Vilbrord Rome sini in 
Fresiam ordinati episcopi. 

Prrmis sane temporibus adventus eorum in Fresiam mox ut 
{a.p. 652.) comperit Vilbrord datam sibi a principe licentiam 
Vue t dbidem  predicandi, acceleravit venire Romam, 
Rome. ^ cujus sedi apostolice tunc Sergius papa preerat, ut 
cum ejus licentia et benedictione desideratum evangelizandi 
gentibus opus iniret: simul et reliquias beatorum apostolorum 
! Passi] TheGallican Martyrology ^ ? ecclesia] They were buried in 


says they were martyred in West- the collegiate church of S. Cuni- 
phalia B. berht, S. 





Cap. xr] Gentis. Anglorum. 311 


ac martyrum Christi ab eo se sperans accipere, ut dum in gente 
cui predicaret destructis idolis ecclesias institueret, haberet in 
promptu reliquias sanctorum quas ibi introduceret ; quibusque 
ibidem depositis, consequenter in eorum honorem quorum 
essent. ille, singula quzeque loca dedicaret. Sed et alia perplura 
que tanti operis negotium qusrebat, vel ibi discere, vel inde 
accipere cupiebat. In quibus omnibus cum sui voti compos 
esset effectus, ad predicandum rediit. 

Quo tempore fratres qui erant in Fresia verbi ministerio 
mancipati, elegerunt ex suo numero virum modestum wr 
moribus et mansuetum corde Suidberctum! qui eis, ordains | 
ordinaretur antistes, quem Brittaniam destinatum missionary 
ad petitionem eorum ordinavit reverentissimus qb Pei, 
Vilfrid episeopus, qui tunc forte patria pulsus? in — 4.9» 
Merciorum regionibus exulabat. Non enim eo tempore habebat 
episcopum Cantia, defuncto quidem Theodoro, sed necdum 
Berctualdo successore ejus, qui trans mare ordinandus ierat, ad 
sedem episcopatus sui reverso. 

Qui videlicet Suidberct accepto episcopatu, de Brittania re- 
gressus, non multo post ad gentem Boructuarorum 
secessit, ac multos eorum predicando ad viam veri- 
tatis perduxit. Sed expugnatis non longo post 
tempore Boructuaris a gente Antiquorum Saxonum, dispersi 
sunt quolibet hi qui verbum receperant; ipse antistes cum 
quibusdam Pippinum petiit, qui interpellante Bliththryde * con- 
juge sue, dedit ei locum mansionis in insula quadam Rheni, 
quie lingua eorum vocatur ‘In littore®:’ in qua ipse, constructo 
monasterio quod hactenus heredes ejus possident, aliquandiu 
continentissimam gessit vitam, ibique diem clausit ultimum *. 

* Suidberctwm) See his life, by one * Bliththryde) Latinized from its 


who preaches 
to the 


Marcellinus, in Surius, ii. 5; but of, Frank pronunciation into Plectrudis, 
Mabil Act. 8S. iii, 239, and so usually written. 
where he, followed by Smith, thinks — * In littore] The German name is 
ita . Surius ii. ra, wrongly Werde, now Kaiserwerth, on the 
says that Swithberht was consecrated Rhine, below Cologne. Act. SS. 
by Ecgberht. Benedd. iii. 242. 

* ordinavit] This must have been — ' diem clausit ultimum] According 
in A.D. 693, returned to some ‘Short Annals of the Franks. 
in aD. 6 in Du Cheene, ii. 6, he died in AD. 


pulsus] Ot p. 332, note 3, a-D.6g1. 


713. Smith however concludes that 


312 Historia. Ecclesiastica. [Laz v. 


Postquam vero per annos aliquot in Fresia qui advenerant 
Wiübrrd docuerunt, misit Pippin, favente omnium consensu, 
"Rer! virum venerabilem Vilbrordum Romam, cujus adhuc 


Iss! pontificatum Sergius habebet, postulans ut eidem 
stBome, Fresonum genti archiepiscopus ordinaretur. Quod 


ita ut petierat impletum est anno' ab incarnatione Domini 
sexcentesimo nonagesimo sexto. Ordinatus est autem in ecclesia 
sancte martyris Cecilie, die natalis ejus?, imposito sibi a pape 
memorato nomine Clementis: ac mox remissus ad sedem episco- 
patus sui, id est, post dies quatuordecim, ex quo in urbem 
venerat. 

Donavit autem ei Pippin locum cathedr episcopalis in castello 
suo inlustri, quod antiquo gentium illarum verbo Viltaburg?, 
id est, Oppidum Viltorum, lingua autem Gallica Trajectum 
vocatur; in quo sdificata ecclesia‘, reverentissimus pontifex 
longe lateque verbum fidei predicans, multosque ab errore 
revocans, plures per illas regiones ecclesias, sed et monasteria 
nonnulla construxit. Nam non multo post alios quoque illis 
in regionibus ipse constituit antistites ex eorum numero fratrum 
qui vel secum, vel post se illo ad predicandum venerant; ex 
quibus aliquanti jam dormierunt in Domino. Ipse autem Vil- 
brord, cognomento Clemens, adhuc superest® longa jam venera- 
bilis state, utpote tricesimum et sextum in episcopatu habens 


he died in A.D. 715, doing so on 
the authority of Marcellinus, whom 
however he himself thinks untrust- 
worthy, and of a letter of Bishop 
Ludger, given by Surius if. 31, 
which says that in A.D. 748 was the 
thirty-third anniversary of his death. 
Swithberht was canonized by Leo III, 
and is said to have been the first 
to be solemnly invoked among the 
saints, 

1 anno . . . sexto] Omitted in S.V. 

? ejus) St. Cecilia's Day is Nov. 22, 
but this does not fall on a Sunday, 
the usual day for the consecration 
of bishops, So Stevenson suggests 
that ‘ejus’ refers to Willibrord, not 


Cecil 
? Villaburg) There is a place now 





called Wiltberg in Brandenburg: but 
Ghee too dicknt from the atiie of 
Willibrord’s labours. Stev. Tra- 
jectum is the modern Utrecht. 

* ecclesia] A. church to St. Saviour, 
built by Willibrord in Utrecht, is 
mentioned in Boniface's Epistles, Ep. 

Boniface 


97. Stevenson states that 
records the building of a church of 
St. Martin by Willibrord, Ep. 105. 


* superest] Ho was still living then 
ina.D.731. Various dates are given 
for his death; but considering that 
they are founded on statements such 
as that of the Gallic Martyrology, 
that he was bishop forty years, and 
that of Boniface, that he reigned 
fifty, it would be unsafe to trust to 
them implicitly. 





Car. x1] Gentis Anglorum. 313 


annum, et post multiplices militis cxlestis agones ad premia 
remunerationis superne tota mente suspirans, 


CAP. XII. 


Ut quidam in provincia Nordanhymbrorum a mortuis resurgens, multa. 
et tremenda et desideranda que viderat narraverit, 


His temporibus! miraculum memorabile et antiquorum simile 
in Brittania factum est. Namque ad excitationem viventium 
de morte anims quidam aliquandiu mortuus ad vitam resurrexit. 
corporis, et multa memoratu digna que viderat, narravit; e 
quibus hic aliqua breviter perstringenda esse putavi ^ Erat 
ergo paterfamilias in regione Nordenhymbrorum pyyhtheim 
que vocatur Incuneningum?, religiosam cum domo sees vision, 
sua gerens vitam : qui infirmitate corporis tactus, et hac cres- 
cente per dies ad extrema perductus, primo tempore noctis 
defunctus est; sed diluculo reviviscens ac repente residens, 
omnes qui corpori flentes assederant, timore immenso perculsos 
in fugam convertit: uxor tantum que amplius amabat, quamvis 
multum tremens et pavida, remansit: quam ille consolatus, 
‘Noli,’ inquit, ‘timere, quia jam vere resurrexi a morte qua 
tenebar, et apud homines sum iterum vivere permissus; non 
tamen ea mihi qua ante consueram conversatione, sed multum. 
dissimili ex hoc tempore vivendum est. Statimque surgens 
abiit ad villule oratorium, et usque ad diem in oratione per- 
sistens, mox omnem quam possederat substantiam in tres divisit 
portiones, e quibus unam conjugi, alteram filiis tradidit, tertiam. 
sibi ipse retentans, statim pauperibus distribuit. Nec multo 
post seculi curis absolutus ad monasterium Mailros, quod Tuidi 
fluminis circumflexu maxima ex parte clauditur, pervenit; ac- 

1 His temporibus a à ‘ 

Xe M "m dir Pie am nioghem in p icd 
quidem in Britannia a morte re- monks of Melrose, at a later time, 
surgens, multa qum de locis had possessions; see Liber de Mel- 


Penarum et purgatorii ignis loco rose 72,74 Btev. 
enamavit! Periz, ii, 220. 





314 Historia Ecclesiastica. [Lrs. v. 


ceptaque tonsura, locum secrets mansionis quam previderat 
abbas, intravit: et ibi usque ad diem mortis in tanta mentis 


et corporis contritione duravit, ut multa illum, que alios late- ° 


rent, vel horrenda vel desideranda vidisse, etiamsi lingua sileret, 
vita loqueretur. 

Narrabat autem hoc modo quod viderat: * Lucidus, inquiens, 
*aspectu, et, clarus erat indumento qui me ducebat. Incede- 
bamus autem tacentes, ut videbatur mihi, contra ortum solis 
solstitialem ; cumque ambularemus, devenimus ad vallem multe 
latitudinis ac profunditatis, infinite autem longitudinis; que 
ad levam nobis sita, unum latus flammis ferventibus nimium 
terribile, alterum furenti grandine ac frigore nivium omnia 
perflante atque verrente non minus intolerabile preferebat. 
Utrumque autem erat animabus hominum plenum, que vicissim 
hinc inde videbantur quasi tempestatis impetu jactari. Cum 
enim vim fervoris immensi tolerare non possent, prosiliebant 
misere in medium frigoris infesti: et cum neque ibi quippiam 
requiei invenire valerent, resiliebant rursus urende in medium 
flammarum inextinguibilium. Cumque hac infelici vicissitudine 
longe lateque, prout aspicere poteram, sine ulla quietis inter- 
capedine innumerabilis spirituum deformium multitudo torque- 
retur; cogitare owpi quod hic fortasse esset infernus, de cujus 
tormentis intolerabilibus narrare ssepius audivit. — Respondit 
cogitationi mes ductor qui me preecedebat : “Non hoc," inquiens, 
“suspiceris; non enim hic infernus est ille quem putas.” 

*At cum me hoc spectaculo tam horrendo perterritum pau- 
latim in ulteriore produceret, vidi subito ante nos obscurari 
incipere loca, et tenebris omnia repleri. Quas cum intraremus, 
in tantum paulisper condensate sunt, ut nihil preter ipsas 
aspicerem, excepta dumtaxat specie et veste ejus qui me ducebat. 
Et cum progrederemur sola sub nocte per umbras, ecce subito 
apparent ante nos crebri flammarum tetrarum globi, ascendentes 
quasi de puteo magno, rursumque decidentes in eumdem. Quo 
cum perductus essem, repente ductor meus disparuit, ac me 
solum in medio tenebrarum et horride visionis reliquit. At 
cum iidem globi ignium sine intermissione modo alta peterent, 
modo ima baratri repeterent, cerno omnia que ascendebant 





Ca». xi.] Gentis. Anglorum. 315 


fastigia flammarum plena esse spiritibus hominum, qui instar 
favillarum eum fumo ascendentium nunc ad sublimiora proji- 
cerentur, nunc retractis ignium vaporibus relaberentur in pro- 
funda. Sed et fotor incomparabilis cum eisdem vaporibus 
ebulliens omnia illa tenebrarum loca replebat. Et cum diutius 
ibi pavidus consisterem, utpote incertus quid agerem, quo ver- 
terem gressum, qui me finis maneret: audio subitum post terga 
sonitum immanissimi fletus ac miserrimi, simul et cachinnum 
crepitantem quasi vulgi indocti captis hostibus insultantis. Ut 
autem sonitus idem clarior redditus ad me usque pervenit, con- 
sidero turbam malignorum spirituum, que quinque animas 
hominum moerentes ejulantesque, ipsa multum exultans et ca- 
chinnsns, medias illas trahebat in tenebras: e quibus videlicet 
hominibus, ut dignoscere potui, quidam erat adtonsus ut clericus, 
quidam laicus, quedam femina. Trahentes autem eos maligni 
Spiritus descenderunt in medium baratri illius ardentis; fac- 
tumque est ut cum longius subeuntibus eis fletum hominum et 
risum demoniorum clare discernere nequirem, sonum tamen adhuo 
promiseuum in auribus haberem. Interea ascenderunt quidam 
spirituum obscurorum de abysso illa flammivoma, et adcurrentes 
circumdederunt me, atque oculis flammantibus et de ore ac 
naribus ignem putidum efflantes angebant; forcipibus quoque 
igneis quos tenebant in manibus, minitabantur me comprehen 
dere, nec tamen me ullatenus contingere, tametsi terrere pressu- 
mebant. Qui cum undiqueversum hostibus et cmcitate tene- 
brarum conclusus hue illueque oculos circumferrem, si forte 
alicunde quid auxilii quo salvarer, adveniret, apparuit retro via 
qua veneram quasi fulgor stell meantis inter tenebras, qui 
paulatim crescens et ad me ocius festinans ubi adpropinquavit 
dispersi sunt et aufugerunt omnes qui me forcipibus rapere 
quzrebant spiritus infesti. 

*Ille autem qui adveniens eos fugavit, erat ipse qui me ante 
ducebat: qui mox conversus ad dexterum iter, quasi contra 
ortum solis bramalem me ducere cepit. Nec mora, exemptum 
tenebris in auras me serene lucis eduxit: cumque me in luce 
aperte duceret, vidi ante nos murum permaximum, cujus neque 
longitudini hinc vel inde, neque altitudini ullus esse terminus 


316 Historia Ecclesiastica [Lzs. v. 


videretur. Cepi autem mirari quare ad murum accederemus, 
cum in eo nullam januam vel fenestram, vel ascensum alicubi 
conspicerem. Cum ergo pervenissemus ad murum, statim nescio 
quo ordine fuimus in summitate ejus. Et ecce ibi campus erat 
latissimus ac letissimus, tantaque fragrantia vernantium floscu- 
lorum plenus, ut omnem mox fetorem tenebross fornacis, qui 
me pervaserat, effugaret admirandi hujus suavitas odoris. Tanta 
autem lux cuncta ea loca perfuderat, ut omni splendore diei, 
sive solis meridiani radiis videretur esse preclarior. Erantque 
in hoc campo innumera hominum albatorum conventicula, sedes- 
que plurime agminum letantium. Cumque inter choros feli- 
cium incolarum medios me duceret, cogitare cepi quod hoc 
fortasse esset regnum celorum, de quo predicari ssepius audivi. 
Respondit ille cogitatui meo: “Non,” inquiens, “non hoc est 
regnum cslorum quod autumas.” 

* Cumque procedentes transissemus et has beatorum mansiones 
spirituum, aspicio ante nos multo majorem luminis gratiam 
quam prius; in qua etiam vocem cantantium dulcissimam 
audivi; set et odoris fragrantia miri tanta de loco effundebatur, 
"ut is quem antea degustans quasi maximum reber, jam permo- 
dicus mihi odor videretur: sicut etiam lux ille campi florentis 
eximie, in comparatione ejus que nunc apparuit lucis, tenuissima 
prorsus videbatur, et parva. In cujus amcenitatem loci cum nos 
intraturos sperarem, repente ductor substitit; nec mora, gressum 
retorquens, ipsa me qua venimus via reduxit. 

* Cumque reversi perveniremus ad mansiones illas latas spiri- 
tuum candidatorum, dixit mihi: “Scis que sint ista omnia que 
vidisti?” Respondi ego, “Non.” Et ait: “Vallis illa quam 
aspexisti flammis ferventibus et frigoribus horrenda rigidis, ipse 
est locus in quo examinande et castigandm sunt anime illorum, 
qui differentes confiteri et emendare scelera que fecerant, in 
ipso tandem mortis articulo ad ponitentiam confugiunt, et sic 
de corpore exeunt: qui tamen quia confessionem et pceniten- 
tiam vel in morte habuerunt, omnes in die judicii ad regnum 
celorum perveniunt. Multos autem preces viventium et elee- 
mosyne et jejunia et maxime celebratio missarum, ut etiam ante 
diem judicii liberentur, adjuvant. Porro puteus ille flammi- 





Car. xi] Gentis. Anglorum. 317 


vomus ac putidus quem vidisti, ipsum est os gehenne, in quo 
quicumque semel inciderit nunquam inde liberabitur in evum. 
Locus vero iste florifer, in quo pulcherrimam hanc juventutem 
jocundari ac fulgere conspicis, ipse est in quo recipiuntur anime 
eorum qui in bonis quidem operibus de corpore exeunt; non 
tamen sunt tants perfectionis, ut in regnum celorum statim 
mereantur introduci: qui tamen omnes in die judicii ad visionem 
Christi et gaudia regni celestis intrabunt. Nam quicumque in 
omni verbo et opere et cogitatione perfecti sunt, mox de corpore 
egressi ad regnum celeste perveniunt: ad cujus vicina pertinet. 
locus ille, ubi sonum cantilene dulcis cum odore suavitatis ac 
splendore lueis audisti. Tu autem quia nunc ad corpus reverti 
et rursum inter homines vivere debes, si actus tuos curiosius 
discutere, et mores sermonesque tuos in rectitudine ac simplici- 
tate servare studueris, accipies et ipse post mortem locum man- 
sionis inter hee que cernis agmina letabunde spirituum beato- 
rum, Namque ego cum ad tempus abscessissem a te, ad hoc feci 
ut quid de te fleri deberet agnoscerem." Hec mihi cum dixisset, 
multum detestatus sum reverti ad corpus, delectatus nimirum 
suavitate ac decore loci illius quem intuebar, simul et consortio 
eorum quos in illo videbam. Nec tamen aliquid ductorem 
meum rogare audebam : sed inter hec nescio quo ordine repente 
me inter homines vivere cerno." 

Hac et alia que viderat idem vir Domini, non omnibus 
passim desidiosis ac vite sus incuriosis referre volebat; sed 
illis solummodo, qui vel tormentorum metu perterriti, vel spe 
gaudiorum perennium delectati, profectum pietatis ex ejus verbia 
haurire volebant. Denique in vicinia celle illius habitabat 
quidam monachus, nomine Haemgils, presbyteratus which he 
etiam, quem bonis actibus adequabat, gradu pre- relates to 
eminens, qui adhuc superest, et in Hibernia insula  H*melüe 
solitarius ultimam vits statem pane cibario et frigida aqua 
sustentat. Hic sepius ad eundem virum ingrediens, audivit ab 
eo repetita interrogatione, que et qualia essent que exutus 
eorpore videret: per eujus relationem, ad nostram quoque agni- 
tionem pervenere que de his pauca perstrinximus. Narrabat 
autem visiones suas etiam regi Aldfrido viro undecumque doctis- 


318 Historia Ecclesiastica [Lzs. v. 


simo; et tem libenter, tamque studiose ab illo auditus est, ut 
jus rogatu monasterio supra memorato inditus, ac monachica 
andtoKing Sit tonsura coronatus, atque ad eum sudiendum 
Aldfrith.  gepiasime, cum illas in partes devenisset, accederet. 
Cui videlioet monasterio tempore illo religiose ac modestse vitse 
abbas et presbyter Ediluald! preerat, qui nunc episcopalem Lin- 
diefarnensis eoclesis cathedram condignis gradu actibus servat. 
Accepit autem in eodem monasterio locum mansionis secre- 
‘His sustere tiorem, ubi liberius continuis in orationibus famu- 
lf ^ Jatui sui Conditoris vacaret. Et quia locus ipse 
super ripam fluminis erat situs, solebat hunc creber ob mag- 
num castigandi corporis affectum ingredi, ac sepius in eo 
supermeantibus undis immergi; sicque ibidem quamdiu sus- 
tinere posse videbatur, pealmis vel precibus insistere, fixusque 
manere ascendente aqua fluminis usque ad lumbos, aliquando 
usque ad collum; atque inde egrediens ad terram nunquam 
ipsa vestimenta uda atque algida deponere curabat, donec ex 
suo corpore calefierent et siccarentur. Cumque tempore hie- 
mali defluentibus circa eum semifractarum crustis glacierum, 
quas et ipse aliquando contriverat quo haberet locum standi 
sive immergendi in fluvio, dicerent qui videbant: * Mirum, 
frater Drycthelme, hoc enim erat viro nomen, ‘quod tantam 
frigoris asperitatem ulla ratione tolerere prevales!’ respon- 
debat ille simpliciter, erat namque homo simplicis ingenii ac 
moderate nature: ‘Frigidiora ego vidi’ Et cum dicerent: 
*Mirum quod tam austeram tenere continentiam velis!’ re- 
spondebat: ‘Austeriora ego vidi’ Sicque usque ad diem 
sus vocationis infatigabili celestium bonorum desiderio corpus 
senile inter quotidiana jejunia domabat, multisque et verbo 
et conversatione saluti fuit. 





? Edíuald) JEdiluusldus, Cont. 
Bed. Aithelwold, S. Chron, and 
Flor. Not the same with Oidiluald, 
©. 1. At first servant to St. Cuth- 
berht, Prose Life, 30; afterwards 
abbot of Melrose, and in A.D. 721 
made bishop of Lindisfarne; Flor. 
Authorities vary about the date of 
his death; the continuator of Beda 


and Simeon of Durham place it in 
AD. 7403 Florence in A.D. 739; the 
Saxon Chronicle and Huntingdon in 
AD. 737. He was buried in Lindis- 
farne; but his remains were carried 
away before the Danish invasion, 
and eventually buried at Durham. 
He is commemorated Feb. 12. 


Car. xor.] Gentis Anglorum. 319 


CAP. XIII. 


Ut e contra alter ad mortem veniens, oblatum eibi a daemonibus codieem 
suorum viderit pecoatorum, 


Ar contra, fuit quidam in provincia Merciorum cujus visiones 
ac verba, non autem et conversatio, plurimis, sed 
non sibimetipsi profuit. Fuit autem temporibus 
Coenredi' qui post /Edilredum? regnavit, vir in 
laico habitu atque officio militari positus; sed quantum pro 
industrie exteriori regi placens, tantum pro interna suimet 
negligentia displicens. Admonebst ergo illum sedulo ut 
confiteretur, et emendaret ac relinqueret scelera sua, priusquam 
Subito mortis superventu tempus omne penitendi et emendandi 
perderet. Verum ille, frequenter licet, admonitus, spernebat 
verba salutis, seseque tempore sequente penitentiam acturum 
esse promittebat. ^ Hsc inter tactus infirmitate, decidit in 
lectum, atque acri ccpit dolore torqueri. Ad quem ingressus 
rex, diligebat enim eum multum, hortabatur ut vel tunc ante- 
quam moreretur, penitentiam ageret commissorum. At ille 
respondit, non se tunc velle confiteri peccata sua, sed cum ab 
infirmitate resurgeret; ne exprobrarent sibi sodales, quod 
timore mortis faceret ea que sospes facere noluerat; fortiter 
quidem, ut sibi videbatur, locutus, sed miserabiliter, ut post 
patuit, demonica fraude seductus. 

Cumque morbo ingravescente denuo ad eum visitandum ac 
docendum rex intraret, clamabat statim miserabili voce: ‘Quid 
vis modo? Quid huc venisti? Non enim mihi aliquid utilitatis 
aut salutis potes ultra conferre, At ille: ‘Noli,’ inquit, ‘ita 


Vision ofa 
dying 
lercian. 


? Coenredi] According to the oftheSaxon Chronicle, undera.D. 675, 


Saxon Chronicle, Cenred succeeded 
to Southhumbria in A.D. 703; but 
in A.D, 704 the same authority gives 
his uncle Aithelred’s resignation, and 
his succession to Mercia. He reigned 
till 4 709, 

2 Rdilredum) See p.160. OneMS. 


gives the answer of Pope Agatho in 
A.D. 680 to a request of his that the 
pope would confirm the monastery 
of Medeshamstede (Peterborough) to 
be free of service for ever. In AD. 
704 he became a monk in his own 
monastery of Bardney. 


320 Historia Heclesiastica — 7 [Lav 


loqui, vide ut sanum sapias.’ ‘Non,’ inquit, ‘insanio, sed pessi- 
mam mihi scientiam certus pre oculis habeo.’ ‘Et quid,’ inquit, 
‘hoc est?’ ‘Paulo ante,’ inquit, ‘intraverunt domum hanc duo 
pulcherrimi juvenes, et resederunt circa me, unus ad caput, et 
unus ad pedes; protulitque unus libellum perpulchrum, sed 
vehementer modicum, ac mihi ad legendum dedit, in quo omnia 
quie unquam bona feceram, intuens scripta reperi, et hee erant 
nimium pauca et modica. Receperunt codicem, neque aliquid 
mihi dicebant. Tum subito supervenit exercitus malignorum 
et horridorum vultu spirituum, domumque hanc et exterius 
obsedit, et intus maxima ex parte residens implevit. —'Tunc 
ile qui et obscuritate tenebrose faciei et primatu sedis major 
esse videbatur eorum, proferens codicem horrende visionis, et 
magnitudinis enormis, et ponderis pene importabilis, jussit uni 
ex satellitibus suis mihi ad legendum deferre. Quem cum 
legissem, inveni omnia scelera, non solum que opere vel verbo, 
Bed etiam qus tenuissima cogitatione peccavi, manifestissime 
in eo tetricis esse descripta litteris. Dicebatque ad illos qui 
mihi adsederant viros albatos et preclaros: “Quid hic sedetis, 
scientes certissime quia noster est iste?” ^ Responderunt: 
* Verum dicitis: accipite, et in cumulum damnationis vestre 
ducite." Quo dicto, statim disparuerunt: surgentesque duo 
nequissimi spiritus, habentes in manibus vomeres, percusserunt 
me, unus in capite, et alius in pede; qui videlicet modo cum 
magno tormento irrepunt in interiora corporis mei, moxque ut. 
ad se invicem perveniunt, moriar, et paratis ad rapiendum me 
deemonibus, in inferni claustra pertrahar.’ 

Sic loquebatur miser desperans, e& non multo post defunctus 
ponitentiam quam ad breve tempus cum fructu venis facere 
supersedit, in sternum sine fructu penis subditus facit. De 
quo constat quia, sicut beatus papa Gregorius de quibusdam 
scribit, non pro se ista cui non profuere!, sed pro aliis viderit, 
qui ejus interitum cognoscentes, differre tempus ponitentig, 
dum vacat, timerent, ne improviso mortis articulo preventi 
impeenitentes perirent. Quod autem codices diversos per bonos 


?. ed non profuere] Cf. Eoclus, xxxvii. 19. 








Car. xrv.] Gentis. Anglorum. 321 


sive malos spiritus sibi vidit offerri, ob id superna dispensatione 
factum est, ut meminerimus facta et cogitationes nostras non in 
ventum diffluere, sed ad examen summi Judicis cuncta servari; 
et sive per amicos angelos in fine nobis ostendenda, sive per 
hostes. Quod vero prius candidum codicem protulerunt angeli, 
deinde atrum demones; illi perparvum, isti enormem: anim- 
advertendum est quod in prima state bona liqua fecit, quem 
tamen universa prave agendo juvenis obnubilavit. Qui si e 
contrario errores pueritim corrigere in adolescentia, ac bene fa- 
ciendo a Dei oculis abscondere curasset, posset eorum numero 
sociari, de quibus ait Psalmus!: ‘Beati quorum remisse sunt 
iniquitates, et quorum tecta sunt peccata! ^ Hanc historiam, 
Sicut a venerabili antistite Pecthelmo didici, simpliciter ob 
salutem legentium sive audientium narrandam esse putavi. 


CAP. XIV. 


Ut item alius moriturus deputatum sibi apud inferos locum penarum. 

viderit. 

Novi autem ipse fratrem quem utinam non nossem, cujus 
etiam nomen si hoc aliquid prodesset dicere pos- 
sem, positum in monasterio nobili, sed ipsum dying 
ignobiliter viventem.  Corripiebatur quidem sedulo 
a fratribus ac majoribus loci, atque ad castigatiorem vitam 
converti ammonebatur. Et quamvis eos audire noluisset, tole- 
rabatur tamen ab eis longanimiter, ob necessitatem operum 
ipsius exteriorum: erat enim fabrili arte singularis. Serviebat 
autem multum ebrietati et ceteris vite remissioris inlecebris ; 
magisque in officina sua die noctuque residere, quam ad psal- 
lendum atque orandum in ecclesia audiendumque cum fratribus 
verbum vite, concurrere consuerat. Unde accidit illi, quod 
solent dicere quidam, quia qui non vult ecclesise januam sponte 
humiliatus ingredi, necesse habet in januam inferni non sponte 


2 ait Pealmus] Pe, xxxii, 1. 
Y 


322 Historia Ecclesiastica. [Las. v. 


damnatus introduci.  Percussus enim languore atque ad ex- 
trema perductus vocavit, fratres, et multum morens ac damnato 
similis coepit narrare, quia videret inferos apertos et Sathanan 
dimersum in profundis tartari, Caiphanque cum ceteris qui 
occiderunt Dominum, juxta eum flammis ultricibus contra- 
ditum: ‘in quorum vicinia, inquit, *heu misero mihi locum 
despicio wterne perditionis esse preparatum.  Audientes hac 
fratres, ocperunt diligenter exhortari, ut vel tunc positus 
adhuc in corpore poenitentiam faceret. ^ Respondebat ille 
desperans: ‘Non est mihi modo tempus vitam mutandi, cum 
ipse viderim judicium meum jam esse completum." 

Talia dicens, sine viatico salutis obiit, et corpus ejus in 
ultimis est monasterii locis humatum, neque aliquis pro eo 
vel missas facere, vel psalmos cantare, vel saltem orare pre- 
sumebat. O quam grandi distantia divisit Deus inter lucem 
et tenebras! Beatus protomartyr Stephanus passurus mortem 
pro veritate, vidit celos apertos, vidit! gloriam Dei, et Jesum 
stantem a dextris Dei; et ubi erat futurus ipse post mortem, 
ibi oculos mentis ante mortem, quo letior occumberet, misit. 
At contra, faber iste tenebrose mentis et actionis, imminente 
morte, vidit aperta tartara, vidit damnationem diaboli et se- 
quacium ejus; vidit etiam suum infelix inter tales carcerem, 
quo miserabilius ipse desperata salute periret, sed viventibus 
qui hec cognovissent, causam salutis sua perditione relin- 
queret. Factum est hoc nuper in provincia Berniciorum ; 
ac longe lateque diffamatum, multos ad agendam et non dif- 
ferendam scelerum suorum ponitudinem "provocavit. Quod 
utinam exhino etiam nostrarum lectione litterarum fiat. 


? vidit] Acta vii. 56. 





Ca». xv.] Gentis Anglorum. 323 


CAP. XV. 


Ut plurima Scotorum ecclesi, instante Adamnano, catholicum pascha 
susceperint; utque idem librum de locis sanctis scripserit, 
Qvo tempore’ plurima pars Scottorum in Hibernia?, et non 
nulla etiam de Brettonibus in Brittania rationa- 


Adamnan, 
bile et ecclesiasticum paschalis observanti tempus abbot of 
Domino donante suscepit. Siquidem Adamnan? visited King 
presbyter et abbas monachorum qui erant in insula 214 
Hii, cum legationis gratia missus a sua gente, West) 


venisset* ad Aldfridum regem Anglorum, et aliquandiu in ea 
provincia moratus, videret ritus ecclesie canonicos; sed et a 
pluribus qui erant eruditiores esset sollerter admonitus, ne 
contra universalem ecclesie morem, vel in observantia paschali, 
vel in aliis quibusque decretis cum suis paucissimis, et in 
extremo mundi angulo positis vivere presumeret, mutatus 
mente est; ita ut ea que viderat et audierat in ecclesiis 
Anglorum, suse suorumque consuetudini libentissime preferret. 
Erat enim vir bonus et sapiens, et scientia Scripturarum nobi- 
lissime instructus. . 

Qui cum domum rediisset, curavit suos qui erant in Hii, quive 
eidem erant subditi monasterio, ad eum quem cognoverat, quem- 
que ipse toto ex corde susceperat, veritatis callem, perducere, nec 
valuit. Navigavit Hiberniam, et, preedicans eis, ac modesta ex- 


1 Quo tempore] Usher andSteven- to the pope. Haedde's Life of Wil- 


son date this A.D. 703; Westminster 
and Smith, A. yor. In AD. 702 
‘was summoned the council of One- 
sterfeld, see p. 332, note 3, by 
Aldfrith and Archbishop Berhtw: 

to demand of Wilfrith, who had now 
recovered the See of York, an ac- 
Knowledgment of the statutes and 
ordinances of Archbishop Theodorus. 
‘Wilfrith refused, and was deprived 
of all his dignities, except the abbacy 
of his own monastery of Ripon. He 
took refuge with ZEthelred of Mercia, 
and soon after, though in his seven- 
tieth year, went to Rome to appeal 


frith, cc. 24, 44. 

2 Scottorum in Hibernia] The Scots 
of North Ireland. See p. 143, where 
Beda says that the South Irih ac- 
cepted the Roman rule, 

* Adamnam] The biographer of 
St. Columbe, Everything that is 
known about bim is collected by 
Dr. Reeves in bis Memoir of St. 
‘Adamnan prefixed to his edition of 
the Vita S. Columbe (Dubl. 1857, 


4t0). 

* venisset] In A.D. 701, according 
to Westminster: at least before A.D. 
705, when Aldfrith died. 8. 


Y2 


324 Historia Ecclesiastica [Lzs. v. 


hortatione declarans legitimum pasche tempus, plurimos eorum, 
et pene omnes qui ab Hiensium dominio erant liberi, ab errore 
avito correctos ad unitatem reduxit catholicam, ac legitimum 
pasche tempus observare perdocuit, Qui cum celebrato in 
triesto — Hibernia canonico pascha, ad suam insulam rever- 
chanodi" tisset, suoque monasterio catholicam temporis pas- 
pmetico chalis observantiam instantissime preicaret, nec 
return, tamen perficere quod conabatur posset, contigit 
eum ante expletum anni circulum migrasse de seculo. Divina 
and die, "que gratia disponente, ut vir unitatis ac pacis 
L&n.7o,  Studiosissimus ante ad vitam raperetur seternam, 
Cambr] Guam redeunte tempore paschali, graviorem cum 
eis qui eum ad veritatem sequi nolebant cogeretur habere 
discordiam. 
Scripsit idem vir de locis sanctis librum legentibus multis 
His book Utillimum ; cujus auctor erat docendo ac dictando 
*Delois Galliarum episcopus Arcuulfus*, qui locorum gratia 
Seis — sanctorum venerst Hierosolymam, et lustrate omni 
terra repromissionis, Damascum quoque, Constantinopolim, Alex- 
andriam, multas maris insulas adierat; patriamqué navigio 
revertens, vi tempestatis in occidentalia Brittanie littora delatus 
est: ac post multa, ad memoratum Christi famulum Adam- 
nanum perveniens, ubi doctus in Seripturis sanctorumque loco- 
rum gnarus esse compertus est, libentissime est ab illo susceptus, 
libentius auditus; adeo ut quseque ille se in locis sanctis memo- 
. ratu digna vidisse testabatur, cuncta mox iste litteris mandare 
curaverit. Fecitque opus, ut dixi, multum utile, et maxime 
illis qui longius ab eis locis in quibus patriarche et apostoli 
erant, secreti, ea tantum de his que lectione didicerint, norunt. 
Porrexit autem librum hunc Adamnan Aldfrido regi, ac per 
ejus est largitionem etiam minoribus ad legendum contraditus. 
Scriptor quoque ipse multis ab eo muneribus donatus, patriam 


* de loeis sanctis librum] To be itineris incompertum. Tantum aci- 
seen im Mabill. Act. SS. Benedd. mus Arculfum episcopum Gallum 
iv. 502. fuisse, Petrum eremitam e Burgundia 

2 ecules] Quis fuerit Arculfus ortum. Mabill. Act. SS. Benedd. 
ille, quisve Petrus ejus socius ac dux iv. 502. 





Cap. xvi] Gentis Anglorum. 325 


remissus est. De cujus scriptis aliqua decerpere, ac nostre 
huic Historie inserere commodum fore legentibus reor. 


CAP. XVI. 


Qua in eodem libro de loco Dominice nativitatis, passionis, et rerur- 
rectionis commemoravit, 
Scrresrr ergo de loco Dominic» nativitatis in hunc modum :; 
* Bethleem !, civitas David, in dorso sita est angusto ^ Extracta 
ex omni parte vallibus cireumdato, ab occidente sqmn's 
in orientem mille passibus longa, humili sine tur- ^ book 
ribus muro per extrema plani verticis instructo; in cujus 
orientali angulo quasi quoddam naturale semiantrum est, cujus 
exterior pars nativitatis Dominice fuisse dicitur locus; in- 
terior Presepe Domini nominatur. Hee spelunca tota interius 
pretioso marmore tecta, supra locum ubi Dominus natus specia- 
lius traditur, sancte Marie grandem gestat ecclesiam. Scripsit 
item hoc modo de loco passionis ac resurrectionis illius: *In- 
gressis a septemtrionali parte urbem Hierosolymam, primum de 
locis sanctis pro conditione platearum divertendum est, ad eccle- 
siam Constantinianam, que Martyrium * appellatur. Hanc Con- 
stantinus imperator, eo quod ibi crux Domini ab Helena matre 
reperta sit, magnifico et regio cultu construxit. Dehinc ab 
occasu Golgothana? videtur ecclesia, in qua etiam rupis apparet. 
illa, que quondam ipsam adfixo Domini corpore crucem pertulit, 
argenteam modo pergrandem sustinens crucem, pendente magna 
desuper srea rota cum lampadibus. Infra ipsum vero locum 
Dominica crucis, excisa in petra crypta est, in qua super altare 
pro defunctis honoratis sacrificium solet offerri, positis interim 
in platea corporibus. Hujus quoque ad occasum ecclesie, Ana- 
stasis, hoc est, resurrectionis Dominice rotunda ecclesia, tribus 
cincta parietibus, duodecim columnis sustentatur, inter parietes 
3 Bethleem) Adamnan, >. 


quoted by Mabillon, loc. cit. in last 
note. 








326 Historia. Ecclesiastica [Lis. v. 


singulos latum habens spatium vis, que tria altaria in tribus 
locis parietis medii continet, hoo est, australi, aquilonali, et 
occidentali. Hsec bis quaternas portas, id est, introitus per tres 
e regione parietes habet, e quibus quatuor ad vulturnum, et 
quatuor ad eurum spectent. Hujus in medio monumentum 
Domini rotundum petra excisum est, cujus culmen intrinsecus 
stans homo manu contingere potest, ab oriente habens introitum, 
cui lapis ille magnus adpositus est; quod intrinsecus ferra- 
mentorum vestigia usque in presens ostendit. Nam extrinsecus 
"usque ad culminis summitatem totum marmore tectum est. 
Summum vero culmen auro ornatum, auream magnam gestat 
crucem. In hujus ergo monumenti aquilonali parte sepulerum' 
Domini in eadem petra excisum, longitudinis septem pedum, 
trium mensura palmarum pavimento altius eminet; introitum 
habens a latere meridiano, ubi die noctuque duodecim lampades 
ardent, quatuor intra sepulcrum, octo supra in margine dextro. 
Lapis? qui ad ostium monumenti positus erat, nune fissus est ; 
cujus pars minor quadratum altare, ante ostium nihilominus 
ejusdem monumenti stat; major vero in orientali ejusdem ecce- 
size loco quadrangulum aliud altare sub linteaminibus exstat. 
Color autem ejusdem monumenti et sepuleri albo et rubicundo 
permixtus esse videtur." 


CAP. XVII. 
Que item de loco ascensionis Dominioc, et sepulchris patriarcharum. 


Dz loco quoque Dominice ascensionis prefatus auctor hoc 
modo refert, ‘Mons Olivarum? altitudine monti Sion par est, 
sed latitudine et longitudine prestat, exceptis vitibus et olivis 
rare ferax arboris, frumenti quoque et hordei fertilis. Neque 
enim brucosa*, sed herbosa et florida soli illius est qualitas: in 
cujus summo vertice, ubi Dominus ad celos ascendit, ecclesia 


? sepulcrum) Adamnan, i. 3. sharp stakes, palings. Huseey sug- 
2 Lapis] Ib. i. 4. gos that Brücosa? may bo the 
*. Mons Olivarum) Ib. i. 22. adjective from this word, and com- 
* beucosa] Brocoie, broche, bro- the French * broche, and the 


chix, according to Du Cange, mean English ‘brush.’ 





Car. xvi.] Gentis Anglorum. 327 


rotunda grandis, ternas per circuitum cameratas habet porticus, 
desuper tectas. Interior namque domus! propter Dominici cor- 
poris meatum camerari et tegi non potuit: altere ad orientem 
habens angusto culmine protectum, in cujus medio ultima Do- 
mini vestigia, cselo desuper patente ubi ascendit, visuntur. Que 
cum quotidie a credentibus terra tollatur, nihilominus manet, 
eandemque adhuc speciem veluti impressis signata vestigiis ser- 
vat. Hsec circa srea rota? jacet, usque ad cervicem alta, ab 
occasu habens introitum, pendente desuper in trochleis magna 
lampade, tota die et nocte lucente. In occidentali ejusdem 
ecclesig parte fenestre octo, totidemque e regione lampades in 
funibus pendentes usque Hierosolymam per vitrum fulgent; 
quarum lux corda intuentium cum quadam alacritate et com- 
punctione pavefacere dicitur. In die ascensionis Dominios per 
annos singulos, missa peracta, validi flaminis procella desursum 
venire consuevit, et omnes qui in ecclesia adfuerint terre 
prosternere.’ 

De situ etiam Chebron? et monumentis patrum ita scribit : 
‘Chebron quondam civitas et metropolis regni David, nunc 
ruinis tantum quid tunc fuerit ostendens. Uno ad orientem 
stadio speluncam duplicem in valle habet, ubi sepulchra patri- 
archarum quadrato muro circumdantur, capitibus versis ad 
aquilonem; et hsc singula singulis tecta lapidibus instar 
basilic dolatis; trium* patriarcharum candidis, Adam obscu- 
rioris et vilioris operis, qui haud longe? ab illis ad borealem, 


3. Interior namque domus) It is the 
pavement of which Adamnan says 
this, not the whole interior: ‘locus 
vestigioram Domini . . . continuari 
pavimento cum reliqua stratorum 
parte non potuit. Siquidem quecum- 
que adplicabantur insolens humana 
suscipere terra respueret, in ora ad- 
ponentium excussis marmoribus! p. 


509. 

¥ vota) This does not seem to have 
been a 'lychnuchus, or corona for 
supporting lights, but rather a metal 
sereen round the sacred Footmarks. 
i 


* Chebrom) Adamnan, ii, 8, 10. 
See a full description of the latest 





visit to these tombs in Stanley's 
Jewish Church, pp. 484-09. 

* trium] Abraham, Issac, and 
3 


jacob. 

5 gui haud longe] ‘If we might 
take this direction of the compass to 
be correct, he iust mean either “the 
tomb of Judah,” or one of the two 
in the northern mosque’ (‘resembling 
those of Isaac and Rebekah, which 
were explained to us as merely orna- 
mental']. ‘This latter conjecture is 
confirmed by the statement of Maun- 
deville that the tombs of Adam and 
Eve were shewn ; which would thus 
to these two.’ Stanley, 


PP- 499. 500. 


328 Historia Ecclesiastica. - [Las. v. 


extremamque muri illius partem pausat. Trium quoque femi- 
narum! viliores et minores memorie cernuntur. 

*Mamre? collis mille passibus a monumentis his ad boream, 
herbosus valde et floridus, campestrem habens in vertice plani- 
tiem; in cujus aquilonali parte quercus Abrahe*, duorum 
hominum altitudinis truncus, ecclesia circumdata est.’ 

Hec de opusculis excerpta prefati scriptoris ad sensum 
quidem verborum illius, sed brevioribus strictisque comprehensa 
sermonibus, nostris ad utilitatem legentium Historiis indere 
placuit, Plura voluminis illius si qui scire delectat, vel in 
ipso illo volumine, vel in eo quod de illo dudum strictim 
excerpsimus, epitomate requirat. 


CAP. XVIII. 


Ut Australes azones episcopos acceperint Eadberctum et Eollan, Occidentales 
Danihelem et Aldhelmum ; et de scriptis ejusdem Aldhelmi, 


“Anno Dominice incarnationis septingentesimo quinto, Aldfrid 


King Ald. rex Nordanhymbrorum defunctus est anno regni 
HM Wie sui vicesimo* necdum impleto; cui succedens? in 
suoceods imperium filius suus Osred, puer octo circiter 
{a. yes]. annorum, regnavit* annis undecim. Hujus regni 


1 Trium quoque feminarum) Sarah, 
Rebekah, and Leah. 
? Mamre] Adamnan, ii. 9, 11. 

? quercus Abrahe] ‘The field im- 
mediately north-east of the building 
Called Ramet-el-Kball is known by 
the name of the “Halkath-el-Butur,” 

* Field of the Terebinth."^ Stanley, 
p. 488, note. 

* vicesimo] ‘Since Alfrid came 
to the throne in May, 685, and 
reigned not quite twenty years, he 
did not survive until 19 cal. January, 
705 [14th Dec. yos], as Florence 
and the Saxon Chronicle affirm, for 
before thon his twenty iret regnal 
year would have commenced. 
if we substitute “June” for “ Janu- 
sry” (months frequently confused by 


the scribes of early MSS.), it will 
appear that this king died May 16, 
705, when a few days were wanting 
to complete the twentieth year of 
his reign.” Stev. 

* succedens] Eadwulf (relationshi 
unknown) eübceeded Aldi aul 
ros amicably reocived by Wiltith, 

ut was iven out & conspiracy 
after two months, "ris ‘successor 
was Osred. Hedde, 57. On the 
character of the reigns after Aldfrith, 
see Epistola ad Eogberctum, infra, 


p. got. 

© rep emori" ‘Through the influence 
of Berhtfrith, the most powerful 
ealdorman of the country, Osred, 
the son of Aldfrith, a child of eight 
years, was raised to the throne, and 





Car. xvm.] Gentis Anglorum. 329 


principio antistes Occidentalium Saxonum Haeddi! celestem 
migravit ad vitam. Bonus quippe erat vir ac Death of 


justus, et episcopalem vitem sive doctrinam magis je 
insito sibi virtutum amore quam lectionibus? in- Wessex, 


stitutus exercebat. Denique reverentissimus antistes Pect- 
helm, de quo in sequentibus suo loco? dicendum est, qui cum 
successore ejus Aldhelmo multo tempore adhuc diaconus sive 
monachus fuit, referre est solitus, quod in loco quo defunctus 
est, ob meritum sanctitatis ejus multa sanitatum sint patrata 
miracula, hominesque provincie illius solitos ablatum inde pul- 
verem propter languentes in aquam mittere, atque hujus gustum 
sive aspersionem multis sanitatem sgrotis et hominibus et 
pecoribus conferre: propter quod frequenti ablatione pulveris 
sacri, fossa sit ibidem facta non minima. 

Quo defuncto, episcopatus provincie illius in duas parochias 
divisus* est. Una data Daniheli®, quam usque  onwhich 


hodie regit; altera Aldhelmo* cui annis quatuor {uot 


strenuissime prmfuit; ambo et in rebus ecclesias- 
by him protected against disturbers 


within, and by a brilliant victory 
against the Picts and Scots from 
without. This victory was gained 
between Hie and Cere" (Caraw, 
Tindale Hundred in Northumber- 
land. S.Chron. Tigernach, a. 711, 
also mentions it: ‘Strages Picto- 
rum in campo Manaud a Sexonis, 
ubi Fingaine mac Deleroith imma- 
iura morta jacuit. See too p. 365). 
The government, during the long 
minority of Osred, wae conducted by 
his mother Cuthburh, sister of Ine, 
king of Wessex.’ Lapp. i. 211, and 
mof 


te. 

1 Heddi] See p. 245, note 5. 

2 lectionibus] William of Malmes- 
bury had read ‘ejus formales episto- 
Jas non nimis indocte compositas, et 
Aldhelmi ad eum scripta maximam 
vim eloquentis et scientie redolen- 
tia.’ Malmesb. Gest. Pontt. ii. 241. 

3 suo loco] See p. 361. 

* divisus] * Remanserunt autem 
episcopo Wintoniensi dum provincia 
tantum, Hamptonensis sciliceé; et 


two. 


Sutheriensis: alteri vero provincia, 


Westm. ad a. 704. 
dali ergo concilio dimcesis .. . in 
duas sedes divi .. iniqua et 
impar fuit ea divisi i 
Aldhelmi, cit. Anglia Sacra, ii. 20. 

* Daniheli) Daniel, bishop of 
Winchester, one of the authorities 
from whom Beda got the facts for 
his history, was a disciple of Mael- 
duff, at Malmesbury, where he spent 
hole life, even after he became 
hop of Winchester. He made a 
journey to Rome in ap. 721. Flo- 
rence. In A.D. 744 he resigned his 
Seo, and in A.D. 745 he died. Three 
letters of his are to be found among 
Boniface’s Epistles, Epp. xxxiii, lxvi, 
and Ixvii, 


* Aldhelmo] Malmesbury has 
written a Life of, Aldhelm, which is 
printed in Anglia Sacra, ii, r, and 
in Surius iii. gor. He was first a 
monk st Malmesbury, and after- 
wards abbot, He built & monastery, 








$30 Historia Ecclesiastica. [Lrz. v. 
ticig, et in scientia Scripturarum sufficienter instructi. Denique 
Aldhelm, cum adhuc esset presbyter, e& abbas monasterii quod 
‘Maildufi urbem?" nuncupant, scripsit, jubente synodo? sum 
gentis, librum? egregium adversus errorem Brettonum. quo vel 
pascha non suo tempore celebrant, vel alia perplura ecclesiastice 
castitati et paci contraria gerunt, multosque eorum qui Occi- 
dentalibus Saxonibus subditi erant, Brettones, ad catholicam Do- 
minici paschz celebrationem hujus lectione perduxit. Scripsit 
et de virginitate librum * eximium, quem in exemplum Sedulii 
geminato opere, et versibus hexametris, et prosa composuit. 
Scripsit et alia nonnulla, utpote vir undecumque doctissimus: 
nam et sermone nitidus, et Scripturarum, ut dixi, tam liberalium* 


Aldhelm, 
bishop of 
Sherborne, 


dies 
[A.D 709, 
B. Chron], 


with church dedicated to St. John, 
near the Frome, and another at 
Bradford, with » church dedicated 
to Bt. Laurence, In A.D. 705 he 
was made bishop of Sherborne, and 
died at Doulting near Shepton 
Mallet, in Somersotshire, May 25, 
4.D. 709. 

1 Mailduft urbem] ‘Maildufus vi- 
tam eremitioam ducens sub castello 
de Bladon, quod Saxonice dicitur 
Ingebbone castel. .. Regia habi- 
tatio et ejus manerium non longe 
fit a castallo apud Brokenbew. 
Predictus eremita it a castel- 
lanis tugurium sibi fieri sub castello 
etobtinuit. Hio dum sibi necessaria 
deficerent, scholares sibi in disci- 
plinam adunavit, Breviautem tem- 
pore scholares in exiguum conven- 
tum coluere! — Leland, . 
ii. 158. B. His name is spelt 
Meldulf by Lappenberg; but more 
probably it is a Scotch name, Mael- 


uff. 
1 synodo) ‘The proceedings of this 
which cannot have been held 

later than A.D. 693, since Keroon- 
wald, who attended it sa bishop of 





quam ecclesiasticarum erat eruditione mirandus. 
Quo defuncto, pontificatum pro eo suscepit Fortheri*, 
qui usque hodie superest; vir et ipse in Scripturis 
sanctis multum eruditus. 


London, was succeeded in that year 
by Waldhere, may be seen in Speln. 
Gone. i. 182° Sov. Kemble thinks 
this may be the council held upon 
the Woder, before A.D. 705, by Ine 
of Wessex, mentioned in a charter 
of Aldhelm; ii. 244. 

3 Worum) Inacribed to Gerontins, 
king of Cornwall; to be seen among 
Boniface’s Epistles, Ep. xliv. 

* de virginitate librum) Printed at 
length in Canisius’ Ant. Lectt vol. 
Y. pt. 2, p. 793. There are alo 
three ‘Carmina de Virginitate,’ by 
Aldhelm, printed at the end of Se 
rarit "edition of Bonitne's Rpts, 


pp. 84-9: 
d Ibetaliun] These may be the 
classics, 





logical 

d Fortheri] "The only thing that 
is certainly known of him is that 
he visited Rome in AD. 737, in 
company with Frithogith, quem of 

Woswex. S. Chron. A letter to 
him from Berhtwald is to be 
found among Boniface’s Epistles, 
No. 58. 


Cap. xix.] Gentis. Anglorum. 331 


Quibus episcopatum administrantibus statutum est! synodali 
decreto, ut provincia Australium Saxonum, que m 
eatenus ad civitatis Ventanse, cui tunc Danibel here suo- 
preerat, parochiam pertinebat!, et ipsa sedem epi. ed him. 
scopalem ac proprium haberet episcopum: consecratusque est 
eis primus antistes Eadberct, qui erat abbas mona- New soo of 
sterii beate memorie Vilfridi episcopi, quod dicitur Sussex con- 
Seleseu: quo defuncto, Eolla suscepit officium (duri, 
pontificatus. Ipso autem ante aliquot annos ex Westm], 
hac luce subtracto, episcopatus usque hodie cessavit. 


CAP. XIX. 


Ut Coinred. Merciorum, et Offa Orientalium Bazonum rez in monachico 
Aabitu Rome vitam fnierint ; et de vita vel obitu Vilfeidé episcopi 


Axmo autem imperii Osredi quarto, Coinred*, qui regno 
Merciorum nobilissime tempore aliquanto preefuerat, apaication 
nobilius multo regni sceptra reliquit. Nam venit of Cenred of 
Romam, ibique adtonsus, pontificatum habente 4. . 709. 
Constantino, sc monachus factus, ad limina apo- Bejiy 
stolorum, in precibus, jejuniis et eleemosynis usque Ceolred. 
ad diem permansit ultimum ; succedente in regnum Ceolredo* 
filio Adilredi, qui ante ipsum Coinredum idem regnum tenebat. 
Venit autem cum illo et filius Sigheri regis Orientalium Saxonum, 
cujus supra* meminimus, vocabulo Offa’, juvenis amantissime 
setatis et venustatis, toteeque sue genti ad tenenda servandaque 
regni sceptra exoptatissimus, Qui pari ductus devotione mentis, 


? atafutum esf) Westminster places yenr; according to Boniface driven 
this synod and the consecration of mad by the Judgment of God, Ep. 19. 


Eadberht in A.D. 711. 8. ipra) See pp. 209, 228. 
2 pertinebat] Seo p. 245. 1 Offa] "The ten of Sigehere, suo- 
3 Beleseu] Seo p. 241. ceeded, about, A.D. 704, his father's 
* Coinred) Called Coenred sbove, first cousin Swmfred, the son of 
P. 319. See note I there. Sebbe, p.325 Lapp. He went to 


3 Ceolredo] He fought with Ine of Rome in company with Cenred of 
Wessex, in A.D. 715, at Wodnes- Wessex and Ecgwine, bishop of 
burh, B. Chron, and died the next Worcester, in A.D. 709. S. 


332 Historia Ecclesiastica. [Lus 





reliquit uxorem!, agros, cognatos et patriam propter Christum, 
et propter Evangelium, ut in hac vita centuplum acciperet, et in 
seculo venturo vitam sternam. Et ipse ergo ubi ad loca 
sancta Romam pervenerunt, adtonsus, et in monachico vitam 
habitu complens, ad visionem beatorum apostolorum in celis 
diu desideratam pervenit. 
Eodem sane anno quo hi Brittaniam reliquere antistes exi- 
Death of mius Vilfrid, post quadraginta et quinque annos 
Bishop Wil- accepti episcopatus, diem clausit extremum in pro- 
vincia que vocatur Inundelum?: corpusque ejus 
loculo inditum, perlatum est in monasterium ipsius, quod dicitur 
Inhrypum, et juxta honorem tanto pontifici congruum, in ecclesia 
beati apostoli Petri sepultum. De cujus statu vite, ut ad 
Bketchot priora repedantes, paucis que sunt gesta, memore- 
his life. mus, cum esset puer? bone indolis, atque statem 
moribus transiens, ita se modeste et circumspecte in omnibus 
gereret, ut merito a majoribus quasi unus ex ipsis amaretur, 
veneraretur, amplecteretur, ubi quartuny decimum setatis contigit 


A-D. 709. 


! uzorem] He was betrothed to A.D, 669. Put in possession of lis 


Spree, the daughter of Penda 
Mercia; but she refused to marry 
him, having vowed perpetual vir- 


ity. 
B5 Tnundalum] Oundle, near Stam- 
ford in Nottinghamshire. 

? puer] Heodde, 2. Florence says 
that he was about thirty in A.D. 664, 
which would put his birth about A.D. 
634. The following is a connected 
view of the dates in the life of 
Wilfrith. 

40. 634, Wilfith is born, 
. Goes to the monastery at 
O48. Coes dtarne 
652. Goes to Kent. 
653. Sets out for Rome. 
. Arrives at Rome, 
(circ.). Returns to Lyons. 
Returns to England. 
+ Receives Ripon as a gift. 
7. Consecrated bishop of York. 
. Wrecked on the South 
Saxon coast, and nar- 
^ rowly escapes with life, 











seo. 

675. Is deprived of the greater 
part of his see, expelled 
and preaches in 
on his way to Rome, 

CIS: Aoquitied by a synod 

lo. [uit a 

685 a Tmprisoned by Bog. 

faith; convert the Both 


686. mau the i men of Wibt, Re- 
stored, first to Hexham, 
then to ork. 5 

2. Is s capelle again; fis 

% to Mercia, and is made 
bishop of Lichfield. 

702, Summoned to the synod of 
Onesterfield, which de- 
prives him. 

4. Goes to Rome ; acquitted. 

o Sick at Meaux; attends 
synod on the Nith, which 
mE him in Her- 


709. Dicat Oundle, April 24. 





Cap, xix. Gentis. Anglorum. 333 


annum, monasticam seculari vitam pretulit. Quod ubi patri . 
suo narravit, jam enim mater obierat, libenter ejus ta. 68] 
votis ac desideriis celestibus adnuit, eumque coptis Wilfrith at 
insistere salutaribus jussit. Venit ergo ad insulam 
Lindisfarnensem, ibique monachorum famulatui se contradens, 
diligenter ea que monastice castitatis ac pietatis erant, et dis- 
cere curabat et agere. Et quia acris erat ingenii, didicit citissime 
psalmos, et aliquot codices; necdum quidem adtonsus, verui 
eis que tonsura majores sunt virtutibus, humilitatis et obedien- 
tim, non mediocriter insignitus: propter quod et a senioribus, 
et comtaneis suis justo colebatur affectu. In quo videlicet 
monasterio cum aliquot annos Deo serviret, animadvertit paula- 
tim adolescens animi sagacis, minime perfectam esse virtutis 
viam qua tradebatur a Scottis, proposuitque animo venire 
Romam', et qui ad sedem apostolicam ritus ecclesiastici sive 
monasteriales servarentur, videre. Quod eum fratribus referret, 
laudaverunt ejus propositum, eumque id quod mente disposuerat, 
perficere suadebant. At ille confestim veniens ad reginam 
Eanfledam?, quia notus erat ei, ejusque consilio et suffregiis 
prefato fuerat monasterio sociatus, indicavit ei desiderium sibi 
inesse beatorum apostolorum limina visitandi: que delectata 
bono adolescentis proposito, misit eum Cantiam ad in Kent 
regem Erconberctum, qui erat filius avunculi sui, [4- 6541: 
postulans ut eum honorifice Romam transmitteret. Quo tem- 
pore ibi gradum archiepiscopi Honorius, unus ex discipulis beati 
pape Gregorii vir in rebus ecclesiasticis sublimiter institutus, 
servabat. Ubi cum aliquandiu demoratus adolescens animi 
vivacis, diligenter his que inspiciebat, discendis operam daret, 
supervenit illo alius adolescens, nomine Biscop*, cognomento 
Benedictus, de nobilibus Anglorum, cupiens et ipse Romam 
venire: cujus supra meminimus. 

Hujus ergo comitatui rex sociavit Vilfridum, utque illum 
secum Romam perduceret, jussit. Qui cum Lugdunum perve- 





1 senire Romam) Hedde, 3. 137, 180. 

? Eanjledam] See notices of her, + Bücop] Called Baducing by 

PP. 110, 137, Top. Hiedde,3. Seo p. 250; and his Life 
3 Honortus] Seo notices, pp. 127, in ‘Historia Abbatum, p. 371. 


334 Historia. Ecclesiastica [LIxs. v. 
niseent, Vilfrid a Dalfino! civitatis episcopo ibi retentus est, 
4».6, Benedictus ccptum iter naviter Romam usque 
se with complevit. Delectabatur enim antistes prudentia 
ped verborum juvenis, gratia venusti vultus, alacritate 
Ly" tionis et constantis ac maturitate cogitationis : 
unde et omnia qus necesse habebat, abundanter ipsi cum sociis 
suis, quamdiu secum erant, donabat : et insuper offerebat, ut si vel- 
let, partem Galliarum non minimam illi regendam committeret, 
ac filiam fratris sui virginem illi conjugem daret, eumque ipso 
loco adoptivi semper haberet. At ille gratias agens pietati 
quam erga eum, cum esset, peregrinus, habere dignaretur, respon- 
dit propositum se magis alterius conversationis habere, atque 
ideo patria relicta Romam iter agere ccepisse. 
Quibus auditis, antistes misit eum Romam, dato duce itineris, 
toRome et cunctis simul que necessitas poscebat itineris, 
(4D. 6s]. ]argiter subministratis; obsecrans sedulo, ut cum 
patriam reverteretur, per se iter facere meminisset. Veniens? 
vero Romam, et orationibus ac meditationi rerum ecclesiasti- 
carum, ut animo proposuerat, quotidiana mancipatus instantia, 
pervenit ad amicitiam viri doctissimi ac sanctissimi, Bonifatii 
videlicet archidiaconi, qui etiam consiliarius erat apostolici papse; 
eujus magisterio quatuor Evangeliorum libros ex ordine didicit, 
computum pesche rationabilem, et alia multa que in patria 
nequiverat ecclesiasticis disciplinis accommoda, eodem magistro 
tradente percepit; et cum menses aliquot ibi studiis occupatus 
Returns to felicibus exegisset, rediit ad Dalfinum in Galliam, 
et tres annos apud eum commoratus?, attonsus est 
ab eo, et in tanto habitus amore, ut heredem sibi 
illum facere cogitasset. Sed ne hoc fieri posset, antistes crudeli 
morte prereptus est, et Vilfrid ad sue potius, hoc est, Anglorum 


Lyons 
lere. A.D. 655], 


gentis episcopatum reservatus. Namque Baldhild* regina, 
! Dalfino] Heedde, 4. There is 
no bishop of Lyons of this name: 
but Annemundus, the real bishop at 
this time, seems to have had a 
brother called Dalfinus. S. Mabill. 
Ann, Benedd, xiv. 25; vol.i.p. 425. 
? Veniena ... Romam) Hidde, §. 


? commoratus] Hiedde, 6. 

* Baldhild] The Bathilde who was * 
the foundress of Chelles, see p. 155. 
Smith therefore thinks there must 
be some mistake; but see Hidde's 
character of her, 6 She may have 
been influenced by Ebroin, the maére 





Car. mx.] Gentis. Anglorum. 335 


missis militibus, episcopum jussit interfici; quem ad locum 
quidem quo decollandus erat, secutus est Vilfrid clericus illius, 
desiderans cum eo, tametsi ipso multum prohibente, pariter 
occumbere. Sed hunc ubi peregrinum atque oriundum de 

' matione Anglorum cognovere carnifices, pepercere illi, neque 
eum trucidare cum suo voluere pontifice. 

At ille Brittaniam veniens, conjunctus est amicitiis Alchfridi* 
regis, qui catholicas ecclesim regulas sequi semper ,ng England 
et amare didicerat. Unde et ille, quia catholicum — [4 658). 
eum esse comperit, mox donavit terram decem familiarum in 
loco qui dicitur Stanford’, et non multo post monasterium tri- 
ginta® familiarum in loco qui vocatur Inrhypum‘; ^ Builds 
quem videlicet locum dederat pridem ad constru- "mnes 
endum inibi monasterium his qui^ Scottos seque- (4. 661). 
bantur. Verum quia ili postmodum optione data maluerunt 
loco cedere, quam pascha catholicum ceterosque ritus canonicos 
juxta Romans et apostolice ecclesi consuetudinem recipere, 
dedit hoc illi, quem melioribus imbutum disciplinis ac moribus 
vidit. 

Quo in tempore ad jussionem prefati regis presbyter ordi- 
matus es in eodem monasterio ab Agilbercto episcopo Geuis- 
sorum, eujus supra meminimus", desiderante rege ut vir tante 
eruditionis ac religionis sibi specialiter individuo comitatu 
sacerdos esset ac doctor. Quem non multo post detecta et 
du palais, as Smith suggests. She aliquod . 


mained there * tium, 


ia said originally to have been a 
Saxon slave. 

1 Alchfridé] Hmdde, 7. Alhfrith, 
mentioned pp. 166, 181, 188, Not 
to be confounded with his brother 
Aldfrith, see p. 277, note 2. 

2 Stanford) Not mentioned by 
Heedde, This is not the Stamford 
in Lincolnshire, which belonged to 
Mercia, but probably that on the 
Derwent, now Stamford Bridge. S. 

* triginta] It is said, on p. 194, to 
be forty hides large. 

* Thypum] Hadde, 8. Smith 
dates this gift in A.D. 661. For 


Florence places Biscop's departure 
for Rome in A.D. 653; Wilfrith re- 


Heedde, 3, and would hardly reach 
Rome before a.0. 654. After ‘many 
months,’ Heedde, 5, he returned to 
Lyons, perhaps in A.D. 655; and 
then after three years Dalünus was 
executed, and Wilfrith returned to 
England’ in A.n. 658. This some- 
what loose dating agrees with what 
Pagi says of Dalfinus, that he was 
executed in A.D. 658.  Eadmer, Vita 
Wilfridi, ap. Mabillon, states that 
the gift of Ripon was threo years after 
Wilfrth's arrival at Alhirith's court. 

* hi qui] Eat and Cuthberht, 
and other monks of Melrose. 8. 

* ordinatus est] Heedde, 9. 

? supra meminimua] Seo p. 205. 


Historia Ecclesiastica. 


336 [Lrs. v. 


eliminata, ut et supra docuimus!, Scottorum secta, Galliam 
mittens, cum consilio atque consensu? patris sui 
Osuiu, episcopum sibi rogavit ordinari, cum esset 
annorum circita triginta eodem Agilbercto tunc 
episcopatum agente Parisiacm civitatis; cum quo et alii un- 
decim episcopi ad dedicationem antistitis convenientes, multum 
honorifice? ministerium impleverunt. Quo adhuc in trans- 
marinis partibus demorante, consecratus est in episcopatum 
Eboraci, jubente rege Osuio, Ceadda vir sanctus, ut supra 
memoratum est‘, et tribus annis ecclesiam sublimiter regens, 
dehinc ad monasterii sui, quod est in Lestingaeu, curam se- 
cessit, accipiente Vilfrido episcopatum totius Nordanhym- 
brorum provincie, 

Qui deinde regnante Ecgfrido pulsus? est episcopatu, et alii 
pro illo consecrati antistites, quorum supra meminimus; Ro- 
mamque iturus, et coram: apostolico papa causam dicturus, 
Ubi navem conscendit, flante favonio pulsus est 
Fresiam", et honorifice susceptus a barbaris ac 
rege illorum Aldgilso, predicabat eis Christum, 
et multa eorum millia verbo veritatis instituens, a peccatorum 
suorum sordibus fonte Salvatoris abluit; et quod postmodum 


A.D. 664). 


Preaches in 
resin 
[a.p. 68]. 


? supra docuimus] Heedde, 10. 

e] Dated aD. 664 by 
Beda, p. 363. "Tunc quoque con- 
senserunt, et omnis populus 
huic electioni, et S. Wilfrido pres- 
bytero omnis conventus in nomine 
Domini accipere gradum episcopalem 
precepit! Hmdde, rr. 

? honorifice] ‘In sella aurea seden- 
tem more eorum sursum elevarunt, 
portantes in manibus soli episcopi 
intra oratoria, nullo alio attingente, 
hymnosque et cantica in choro ca- 
nentes! Heedde, 12. 

* supra memoratum es] See p. 
205. Hiedde, 14. Dated by Flo- 
rence in A.D. 667. Beda omits all 
mention of a storm which drove 
Wilizitb, as he returned, ‘ post. spa- 
tium temporis, on the South Saxon 
coast, where he was attacked by the 

and narrowly escaped with 
ife, Hidde, 13. Seep, 239, note 2. 


5 secessit] Seo p. 216. The nar- 
rative here given supplies a link 
which was wanted then. Hzedde, 
15. 

5 pulsus] See p. 238, and note 2. 
Hadde, 24,25. Eadmer, Hist. Nov. 
v.97; Lapp. i. 180. 

pulsus est Fresiam) Freis, Heedde, 
26. He apparently intended to go 
thither, and was not driven by stress 
of weather, as Lappenberg repre- 
sents; i. 181. Meanwhile his eue- 
mies at home persuaded Thierry of 
Neustria and Ebroin to waylay him 
on his road, thinking that he would 
take the direct road to Rome; and 
‘a delusive similarity of name threw 
the bishop of Lichfield, Wulfrith, also 
an exile, into the hands of the way- 
layers! Lapp. loc. cit.; Heedde, 5. 
Ebroin tried to bribe Aldgils to give 
him up: but he was faithful to Wil- 
frith, Hadde, 27. 








Car. x1x.] Gentis. Anglorum. 337 


Vilbrord ' reverentissimus Christi pontifex in magna devotione 
complevit, ipse primus ibi opus evangelicum coit. Ibi ergo 
hiemem cum nova Dei plebe feliciter exigens, sic Romam 
veniendi iter repetiit*; et ubi causa ejus ventilata est presente 
Agathone papa et pluribus episcopis, universorum Acquitted by 
judicio absque crimine accusatus fuisse, et epi- *'fnodst 
scopatu esse dignus inventus est. Quo in tempore [4-D. 675). 
idem papa Agatho cum synodum congregaret Rome centum 
viginti quinque episcoporum, adversus eos qui unam in Domino 
Salvatore voluntatem atque operationem dogmatizabant, vocari 
jussit et Vilfridum, atque inter episcopos considentem dicere 
fidem suam simul et provincie sive insulm de qua venerat: 
cumque catholicus fide cum suis esset inventus, placuit hoc 
inter csetera ejusdem synodi gestis inseri, scriptumque est hoc 
modo?: 'Vilfridus Deo amabilis episcopus Eborace civitatis, 
apostolicam sedem de sua causa appellans, et ab hac potestate 
de certis incertisque rebus absolutus, et cum aliis centum 
viginti quinque episcopis in synodo in judicii sede constitutus, 
et pro omni aquilonali parte Brittanim et Hibernie insulis 
quee ab Anglorum et Brettonum necnon Svottorum et Pictorum 
gentibus incoluntur, veram et catholicam fidem confessus est, 
et cum subscriptione sua corroboravit." 

Post hec reversus* Brittaniam provinciam Australium 
Saxonum? ab idolatrim ritibus ad Christi fidem — f... werta 


convertit Vecte* quoque insule verbi ministros [3 

destinavit: et secundo anno Aldfridi qui post ts 
1 yj See pp. 308, 310. last he was released and banished 
2 iter iit] He passed ih from Northhumberland at the advice 


the dominions of Dagoberht, king of 
Austrasia, who offered him the 
bishoj 


that same A.D. 679, [n he 
arrived in Rome. "Hinde, 28 

? soripi est hoo modo} jHindde, 
30. Wilfrith, in his p calls 
himself ‘humilis ot i episco- 
pus Saxonis," 


* reversus] On his return ho was 


thrown into prin by Eogfith and 
detained there nino months, At 


of Abbe, abbess of Coldingham, who 
attributed to his imprisonment an 
illness from which Eormenburh was 
“suffering. He fled first to Mercia, 


;' and then to Wessex, but from both 


of them Eogfrith effected his ex- 
pulsion, being connected by marriage 
with the kings of both countries. 
Hadde, 32-39. 

* Auiiralium s Baaonun] See p. 


23 
dci] Th "Tho island had been given 
by Wulfhere of Mercia to Atthel- 
walh of Sussex as a godfather'a gift 
E] 


338 Historia. Ecclesiastica. (Le. v. 


Ecgfridum regnavit, sedem suam! et episcopatum, ipso rege 
sthe invitante?, recepit, Sed post quinque annos denuo 

Neo of York, accusatus, ab eodem ipso rege et plurimis episco- 
Gus to pis presulatu pulsus est*: veniensque Romam‘, 
Bone, cum presentibus accusatoribus acciperet locum 

se defendendi, considentibus episcopis pluribus cum  apo- 
stolico papa Johanne, omnium judicio probatum est * accusat- 
ores ejus non nulla in parte falsas contra eum machinasse 
calumnias: scriptumque* a prefato papa regibus Anglorum 
JEdilredo et Aldfrido, ut eum in episcopatum suum, eo quod 
injuste fuerit condemnatus, facerent recipi. Juvit autem 
causam absolutionis ejus lectio synodi beate memorie pape 
Agathonis, que quondam ipso presente in urbe, atque in 
eodem concilio inter episcopos residente, ut praediximus, acta 
est. Cum ergo causa exigente synodus eadem coram nobilibus 
et frequentia populi jubente apostolico papa diebus aliquot? 


on hisbeptism; p. 239. It fell into 
the hands of Ceadwalha of Wessex 
when he conquered the rest of Sus- 


sex; and he permitted Wilfrith to archbis 


evangelize it; p. 246. The date of 
the conquest of Wiht by Ceadwalha 
is A.D. 686. S. Chron. Wilfrith’s 
evangelization of Wiht is not men- 
tioned by Haxdde, 


! sedem euam] York. 8. Hexham, - 


Flor. ad a. 686. He became recon: 
ciled to Theodorus, who restored 
friendly relations between him and 
ZEthelred of Mercia, who made him 
bishop of Lichfield ; and afterwards 
between him and Aldfrith of North- 
hhumbria. Hedde, 42, 43. 

2 épso rege énvitante] Haedde, on 
the contrary, says, 43, hat Aldttith, 
in his second year, which began 
May ao, A.D. 686, invited Wilfrith 
to his court, and ‘post intervallum 

is’ made him bishop of York, 
According to Florence, ad a. 691, 
he was only bishop of Hexham when 
he was driven out; but he also 
served the bishopric of Lindisfarne 
for two years, A.D. 686-688. 

? pulius est] Seo p. 311. Hedde 
gives three causes of quarrel: that 
Aldfrith had despoiled the See of 
‘York of its possessions; that, by the 


change of Ripon from a monastery 
into & see, it had been nominally 
brought under the jurisdiction of the 

hop ; and thet Wilfrith would 
not acknowledge the jurisdiction of. 
the archbishop of Canterbury. He 
fied to Mercia, where he succooded 
to the vacant bishopric. From thence 
he was summoned to attend & eynod 
at Onesterfeld (Nesterfield, near Rip- 
on’), which deprived him of all his 
dignities, except the abbacy of Ripon; 
after which he returned to Mercia, 
Fedde, 44-46. John was reinstated 
in Horhata *Post quinque annos 
Wilfrido iterum et Alfrido expulso 
illi sedibus suis restitui sunt? Le. 
Bosa to York, and John to Hexham. 
Malmesb. Gest. Pont li 269. 

© veniemaque Romam) Theodorus 
gusommnitated bisadhtrent which 
drove him again to appeal in’ person 
to the pope. Hedde, 48. 

* omnium. judicio probatum. ex] 
Hadde, $1. 

*seriptumque) adde, 52. Malmesb. 
br mE i, 367, and and Wilkins, 
P give 

Pas liqua] Tin cause was 

ial during four months, and 


seventy sessions of the council. Haed- 


de, gi. 





Car. xix] Gentis Anglorum. 339 


legeretur, ventum est ad locum ubi scriptum erat: ‘ Vilfridus, 
Deo amabilis episcopus Eborace civitatis, apostolicam sedem 
de sua causa appellans, et ab hac potestate de certis incertisque 
rebus absolutus, et cetera que supra posuimus. Quod ubi 
lectum est, stupor adprehendit audientes; et silente lectore 
cceperunt alterutrum requirere quis esset ille Vilfridus epi- 
scopus. "Tunc Bonifatius consiliarius apostolici paps, et alii 
perplures qui eum temporibus Agathonis pape ibi viderant, 
dicebant ipsum esse episcopum qui nuper Romam accusatus 
a suis atque ab apostolica sede judicandus advenerit: ‘quia 
jamdudum,’ inquiunt, ‘que accusatus huc adveniens, mox 
audita ac dijudicata causa et controversia utriusque partis, 
& beats memorie papa Agathone probatus est contra fas a 
suo episcopatu repulsus; et tanti apud eum habitus est, ut 
ipsum in concilio quod congregarat episcoporum, quasi virum 
incorruptm fidei et animi probi residere preciperet.’ Quibus 
auditis, dicebant omnes una cum ipso pontifice, 
virum tante auctoritatis qui per quadraginta! acquitted. 
prope annos episcopatu fungebatur, nequaquam “?7+ 
damnari debere, sed ad integrum culpis accusationum abso- 
lutum patriam cum honore reverti. 

Qui cum Brittaniam remeans in Galliarum partes devenisset, 
iactus est infirmitate repentina, et ea crescente wu uu 
adeo pressus, ut neque equo vehi posset, sed at Meaux; 
manibus ifinistrorum portaretur in grabato. Sic [> 75) 
delatus in Maeldum? civitatem Gallise, quatuor diebus ac noctibus 
quasi mortuus jacebat, balitu tentum pertenui quia viveret 
demonstrans. Cumque ita sine cibo et potu, sine voce et 
auditu quatriduo perseveraret, quinta demum inlucescente die, 
quasi de gravi experrectus somno exsurgens resedit; apertisque 
oculis, vidit circa se choros psallentium simul et flentium 
fratrum; ac modicum suspirens interrogavit, ubi esset Acca 
presbyter; qui statim vocatus intravit, et videns eum melius 
habentem ac loqui jam valentem, flexis genibus gratias egit 
Deo cum omnibus qui aderant fratribus Et cum parum 

1 quadraginta] He was acquitted — ? Maeldum] Hzdde, 54. Meaux 
in April A.D. 704. in Champagne. 

za 


840 Historia Ecclesiastica. [us v. 
consedissent, ac de supernis judiciis trepidi, aliqua confabulari 
eopissent: jussit pontifex csteros ad horam egredi, et ad 
Accan presbyterum ita loqui exorsus est: ‘Visio mihi modo 
tremenda apparuit, quam te audire ac silentio tegere volo, 
donec sciam quid de me fieri velit Deus. Adstitit enim mihi 
quidam candido preclarus habitu, dicens se Michahelem esse 
archangelum: et ob hoc, inquit, missus sum ut te a morte 
revocem: donavit enim tibi Dominus vitam per orationes ac 
lacrymas discipulorum ac fratrum tuorum, et per intercessionem 
beate sum genitricis semperque virginis Marie. Quapropter 
dico tibi, quia modo quidem ab infirmitate hac sanaberis; sed 
paratus esto, quia post quadriennium revertens, visitabo te; pa- 
triam vero perveniens, maximam possessionum tuarum quz tibi 
ablate sunt portionem recipies, atque in pace tranquilla vitam 
terminabis' Convaluit igitur episcopus, cunctis gaudentibus 

ac Deo gratias agentibus, coptoque itinere Brittaniam venit!. 
Lectis autem epistolis quas ab apostolico papa advexerat, 
Berctuald archiepiscopus, et Adilred quondam rex, tunc autem 
abbas, libentissime faverunt: qui videlicet Aidilred accitum 
ad se Coinredum quem pro se regem fecerat, amicum episcopo 
fieri petiit, et impetravit. Sed Aldfrid Nordanhymbrorum rex 
eum suscipere contemsit?, nec longo tempore superfuit: unde 
factum est ut regnante Osredo filio ejus, mox synodo? facta 
attends, Juxta fluvium Nidd, post aliquantum utriusque 
m gn the partis conflictum, tandem cunctis faventibus, in 
'  presulatum sit suse‘ receptus ecclesia. Sicque 
quatuor annis, id est, usque ad diem obitus sui, vitam duxit 
anddisa, i Pace.  Defunctus?est autem in monasterio suo 
‘Oundle. quod habebat in provincia Undalum sub regimine 
42.709. Qudualdi abbatis; et ministerio fratrum perlatus 

1 ‘ 

Vm — QUE Eee and 
ide, 58. Beda’s, and a Missal of Jumidges 


‘ Hoc M Nar of York, but of Hex- 
ham; while Bishop John of Hex- 


ham was translated to York, p. 292 
note 2. The monastery of Ripon 
was also to him, Malmeeb, 


Gest. Pontt. fi. 269. 


quoted by Mabillon. Oct. 12 (which 
some make the day of his death) 
was tho feast of his translation b 
Lanfranc. For bis life in generi 
see Raine's Fasti Eboracenses, pp. 

Hts life was Uke an Apel 


Ca». xx.] Gentis. Anglorum. 341 


in primum suum monasterium quod vocatur Inhrypum, positus 
est in ecclesia beati apostoli Petri, juxta altare ad austrum, ut 
et supra docuimus ; et hoc de illo supra epitaphium scriptum : 


* Vilfridus hic magnus requiescit corpore presul, 
Hanc Domino qui sulam ductus pietatis amore 
Fecit !, et eximio sacravit nomine Petri, 

Cui claves cieli Christus dedit arbiter orbis ; 
Atque auro ac tyrio devotus vestiit ostro. 

Quin etiam sublime crucis radiante metallo, 

Hic posuit tropheum, necnon et quattuor auro 
Scribi Evangelii precepit in ordine libros; 

Ac thecam e rutilo hic condignam condidit auro : 
Paschalis qui etiam sollemnia tempora cursus 
Catholici ad justum correxit dogma canouis, 
Quem statuere patres, dubioque errore remoto 
Certa sug genti ostendit moderamina ritus : 
Inque locis istis monachorum examina crebra 
Colligit, ac monitis cavit que regula patrum 
Sedulus instituit: multisque domique forisque 
Jactatus nimium per tempora longa periclis, 
Quindecies ternos postquam egit episcopus annos, 
TTrensiit, et gaudens celestia regna petivit. 
Dona, Jesu, ut grex pastoris calle sequatur." 


CAP. XX. 


Ut religioso abbati Hadriano Albinus, Vilfrido in episcopatum Acca 


successerit. 


Anno post obitum prefati patris proximo, id est, quinto 


Osredi 
abbas, 


regis, reverentissimus pater Hadrianus? (1. 71:0) 
cooperator in verbo Dei "Theodori beate  Pethof 


memoris episcopi, defunctus est, et in monasterio Hadrianus. 
day, often, interchangeably fair and Hexham, p.299. He had 


; and 


I Twysden, 
after many alterations, also built a minster at Ripon, and 
Hedde, 16, 


he set fair in full lustre at last rebuilt that at York. 


Fuller's Ch, History, i. 9¢ 
? Fecit] Hedde, 2 


1 
ichard of — ? Hadrianus] Seo p. 213. 


342 Historia. Ecclesiastica. [ur». v. 


suo in ecclesia! beate Dei genitricis sepultus; qui eat annus 
quadragesimus primus?, ex quo a Vitaliano papa directus est 
cum Theodoro; ex quo autem Brittaniam venit, tricesimus 
nonus, Cujus doctring simul et Theodori inter alia testimonium 
perhibet, quod Albinus discipulus ejus qui monasterio ipsius in 
regimine successit, in tantum studiis scripturarum institutus est, 
ut Grecam quidem linguam non parva ex parte, Latinam vero 
non minus quam Anglorum, que sibi naturalis est, noverit. 
Suscepit vero pro Vilfrido episcopatum Hagustaldensis eccles- 
‘Acca, bishop ise Acca? presbyter ejus, vir et ipse strenuissimus, 
of Hexham. et coram Deo et hominibus magnificus; qui et 
ipsius ecclesie sum que in beati Andrew apostoli honorem con- 
secrata est, sdificium multifario decore ac mirificis ampliavit 
operibus. Dedit namque operam, quod et hodie facit, ut ad- 
quisitis undecumque reliquiis beatorum apostolorum et mar- 
tyrum Christi, in venerationem illorum poneret altario, distinctis 
porticibus in hoc ipsum intra muros ejusdem ecclesiz, sed et 
historias passionis eorum, una cum ceteris ecclesiasticis volu- 
minibus, summa industria congregans, amplissimam ibi ac nobil- 
issimam bibliothecam fecit, necnon et vasa sancta et luminaria 
aliaque hujusmodi que ad ornatum domus Dei pertinent, 
studiosissime parevit. Cantatorem quoque egregium, vocabulo 
Maban, qui a successoribus discipulorum beati pape Gregorii 
in Cantia fuerat cantandi sonos edoctus, ad se suosque institu- 
endos accersiit, ac per annos duodecim tenuit; quatenus ei 
quie illi non noverant carmina ecclesiastica doceret; et ea que 
quondam cognita longo usu vel negligentia inveterare coeperunt 
hujus doctrina priscum renovarentur in statum. Nam et ipse 
1 MEME " 
REDE eru Rue Rt De 
from May 16, A.D. 709, to the same bati;' and as Wilfrith left the mo- 
day of A.D. » Toi p.338, note 4. But nastery at Hexham to him, Hiedde, 
Florence dates Hadrianus’ death in 62, he was probably abbot of Hex: 
A.D. 710. If this be correct, Beda ham. Beda also inscribed to him 
must be understood toreckon hisforty- his Commentary on SS. Mark and 
oe ears from Hadrianus arrival in Luke. He was expelled from his 
and, not from bis mission by See in A.D. 732, and died Oct. 20, 


Wiehe 213. AD. 749. Rich, of Hexham, "Twys- 
* deca} Revereatissimus antistes don, 298. Seo too Mabill., Act 


Acc pp. 164, 242, He was in SS, Benedd. 





209, $$ 10-14, 





Car. xxr.] Gentis. Anglorum. 343 


episcopus Acca cantator erat peritissimus, quomodo etiam in 
litteris sanctis doctissimus, et in catholice» fidei confessione cast- 
issimus, in ecclesiastice quoque institutionis regulis sollertissi- 
mus exstiterat; et usquedum premia pie devotionis accipiat, 
existere non desistit: utpote qui a pueritia in clero sanctissimi 
ac Deo dilecti Bosa!, Eboracensis episcopi, nutritus atque erudi- 
tus est; deinde ad Vilfridum episcopum spe melioris propositi 
adveniens, omnem in ejus obsequio usque ad obitum illius 
explevit etatem: cum quo etiam Bomam? veniens, multa illic 
que in patria nequiverat ecclesim sancte institutis utilia di- 
dicit. 


CAP. XXI. 


Ut Ceolfrid abbas regi Pictorum architectos ecclesias, simul et epistolam. 
de catholico pascha, vel de tonsura. méserit, 


Eo tempore Naiton * rex Pictorum, qui septemtrionales Brit- 
tanise plagas inhabitant, admonitus ecclesiasticarum — [, p. 710.) 
frequenti meditatione scripturarum, abrenunciavit Neiton, king 
errori, quo eatenus in observatione paschm*cum sug enquires of 
gente tenebatur, et se suosque omnes ad catholicum  frith about. 
Dominice resurrectionis tempus celebrandum per- fheraschal 
duxit. Quod ut facilius et majori auctoritate perfic- — tousure, 
eret, quaesivit auxilium de gente Anglorum, quos jamdudum 
ad exemplum sancte Romans et apostolice ecclesie suam re- 
ligionem instituisse cognovit. Siquidem misit legatarios ad 
virum venerabilem Ceolfridum *, abbatem monasterii beatorum 
apostolorum Petri et Pauli, quod est ad ostium Viuri amnis, et 
juxta amnem Tinam, in loco qui vocatur In Gyruum 5, cui ipse 
post Benedictum, de quo supra’ diximus, gloriosissime prefuit ; 
postulans ut exhortatorias sibi litteras mitteret, quibus potentius 
confutare posset eos qui pascha non suo tempore observare prae- 

? Bosa] See p. 239. And Bom — * in observations pascha] See p. 
probablylearntíromJacobus;p.135. 194, note 4. 

? Romam) See p. 339. © Ceolfridum) See Hist. Abbatum, 

* Naiton] A common Kymric below, p. 376. 


seme CE Nechisn in Neckar. t Ig Gyruum] Jarrow in Durham. 
mare, Natan in Natanleod, ? supra) See pp. 250, 333- 


344 Historia Eccleriastion [Lis v. 


sumerent; simul et de tonsure modo vel ratione qua clericos 
insigniri deceret: excepto quod etiam ipse in his non parva ex 
parte esset imbutus. Sed et architectos sibi mitti petiit, qui 
juxta morem Romanorum ecclesiam de lapide! in gente ipsius 
facerent, promittens hanc in honorem beati apostolorum prin- 
cipis dedicandam ; se quoque ipsum cum suis omnibus morem 
sancte Romane et apostolice ecclesie semper imitaturum, in 
quantum dumtaxat tam longe a Romanorum loquela et, natione 
segregati hunc ediscere potuissent. Cujus religiosis votis ac 
precibus favens reverentissimus abba Ceolfrid, misit architectos 
quos petebatur, misit illi et litteras? scriptas in hunc modum: 
* Domino excellentissimo et gloriosissimo regi Naitano, Ceolfrid 
who abbas in Domino salutem. Catholicam sancti pasche 
him bya observantiam, quam a nobis, rex Deo devote, religioso 
letter. studio quesisti, promptissime ac libentissime tuo 
desiderio, juxta quod ab apostolica sede didicimus, patefacere 
satagimus. Scimus namque celitus sancte ecclesie donatum, 
quotiens ipsi rerum domini discend», docende, custodiende 
veritati operam impendunt. Nam et vere omnino dixit quidam* 
secularium scriptorum, quia felicissimo mundus statu ageretur, 
si vel reges philosopharentur, vel regnarent philosophi. Quod si 
de philosophia hujus mundi vere intellegere, de statu hujus mundi 
merito diligere potuit homo hujus mundi; quanto magis civibus 
patris celestis in hoc mundo peregrinantibus optandum est et in 
totis animi viribus supplicandum, ut quo plus in mundo quique 
valent, eo amplius ejus qui super omnia est Judicis mandatis 
auscultare contendant, atque ad hsec observanda secum eos quo- 
que qui sibi commissi sunt exemplis simul et auctoritate insti- 
tuant! Tres sunt ergo regule sacris indite litteris, quibus 
pasche celebrandi tempus nobis prefinitum, nulla prorsus 
humana licet auctoritate mutari; e quibus du; in Lege Mosi 
divinitus statuts, tertia in Evangelio per effectum Dominice 
passionis et resurrectionis adjuncta est. Precepit enim lex ut 
1 ecclesiam de lapide] See p. 144, when he was a monk at Jarrow un- 
with note, and Lapp. i. 177. der Abbot Ceolfrid. 8. 


? litteras) It can hardly bedoubted —— dizit quidam] Plato, De Re 
that this letter is Beda's own, written publica, v. 18. 


Car. xx1.] Gentis. Anglorum. 345 


pascha primo niense anni, et tertia ejusdem mensis septimana, 
id est, a quintadecima die usque ad vicesimam primam fieri 
deberet: additum est per institutionem apostolicam ex Evan- 
gelio, ut in ipsa tertia septimana diem Dominicam exspectare, 
atque in ea temporis paschalis initium tenere debeamus. Quam 
videlicet regulam triformem quisquis rite custodierit, nunquam 
in adnotatione festi paschalis errabit. "Verum si de his singulis 
enucleatius ac latius audire desideras, scriptum est! in Exodo, 
ubi liberandus de Egypto populus Israel primum pascha facere 
jubetur, quia "dixerit Dominus ad Moysen et Aaron: Mensis 
iste vobis principium mensium primus erit in mensibus anni. 
Loquimini ad universum cotum filiorum Israel et dicite eis: 
Decima die mensis hujus tollat unusquisque agnum per familias 
et domos suas" Et paulo post*: ' Et servabitis eum usque ad 
quartamdecimam mensis hujus. Immolabitque eum universa 
multitudo filiorum Israel ad vesperam." Quibus verbis mani- 
festissime constat, quod ita in observatione paschali mentio fit 
diei quartedecime, ut non tamen in ipsa die quartadecima 
pascha feri precipiatur; sed adveniente tandem vespera diei 
quartedecimm, id est, quintadecima luna, que initium tertie 
septimane faciat, in celi faciem prodeunte, agnus immolari 
jubeatur: et quod ipsa sit nox quintedecime lune, in qua per- 
cussis /Egyptiis Israel est a longa servitute redemptus. “Sep- 
tem,” inquit*, * diebus azyma comedetis." Quibus item verbis 
tota tertia septimana ejusdem primi mensis decernitur sollemnis 
esse debere. Sed ne putaremus easdem septem dies & quarta- 
decima usque ad vicesimam esse conputandas, continuo subjecit : 
“In die primo non erit fermentum in domibus vestris. Quicum- 
que comederit fermentum, peribit anima illa de Israel, a die 
primo usque ad diem septimum," et cetera, usquedum ait‘: 
“Tn eadem enim ipsa die educam exercitum vestrum de terra 
ZEgypti" Primum ergo diem azymorum appellat eum in quo 
exercitum eorum esset educturus de /Egypto. Constat autem 
quia non quartadecima die, in cujus vespera agnus est immol- 
atus, et quse proprie pascha sive phase dicitur; sed quinta- 
a = 
2 tritum ar] e Ex. xii. 1-3. eme n 15. 


346 Historia Ecclesiastica [Lzs. v. 


decima sunt educti ex Aigypto, sicut in libro Numerorum 
apertissime scribitur!. '*Profecti igitur de Ramesse quinta- 
decima die mensis primi, altera die phase filii Israel in manu 
excelsa." Septem ergo dies azymorum, in quarum prima eductus 
est populus Domini ex JEgypto, ab initio, ut diximus, tertie 
septimang, hoc est, a quintadecima die mensis primi, usque ad 
vicesimam primam ejusdem mensis diem completam computari 
oportet. Porro dies quartadecima extra hunc numerum separat- 
im sub pasche titulo prenotatur, sicut, Exodi sequentia patenter 
edocent; ubi cum dictum esset: “In eadem enim ipsa die 
educam exercitum vestrum de terra /Egypti;" protinus adjunct- 
um est*: “Et custodietis diem istum in generationes vestras 
ritu perpetuo. Primo mense, quartadecima die mensis, comed- 
etis azyma usque ad diem vicesimam primam ejusdem mensis 
ad vesperam. Septem diebus fermentatum non invenietur in 
domibus vestris" Quis enim non videat, a quartadecima usque 
ad vicesimam primam, non septem solummodo, sed octo potius 
esse dies, si et ipsa quartadecima annumeretur? Sin autem, ut 
diligentius explorata Scripture veritas docet, a vespera diei 
quartedecimse usque ad vesperam vicesims prime computav- 
erimus, videbimus profecto quod ita dies quartadecima ves- 
peram suam in festi paschalis initium prorogat, ut non amplius 
tota sacra sollemnitas quam septem tantummodo noctes cum 
totidem diebus comprehendat ; unde et vera esse probatur nostra 
diffinitio, qua tempus paschale primo mense anni et tertia ejus 
hebdomada celebrandum esse diximus. — Veraciter enim tertia 
agitur hebdomada, quod a vespera quartedecime diei incipit, et 
in vespera vicesims prime completur. Postquam vero pascha 
nostrum immolatus est Christus, diemque nobis Dominicam, 
que spud antiquos uns vel prima sebbeti, sive sabbatorum, 
vocatur, gaudio sus resurrectionis fecit esse sollemnem; ita 
hanc apostolica traditio festis paschalibus inseruit, ut nil omni- 
modis de tempore pasche legalis preoccupandum, nihil minu- 
endum esse decerneret. Quin potius statuit ut exspectaretur 
juxta preceptum Legis idem primus anni mensis, exspectaretur 


? scribitur] Num. xxxili, 3. ? adjunctum est] Ib. 17-19. 





Car. xxi.] Gentis. Anglorum. 347 


quartadecima dies illius, exspectaretur vespera ejusdem. Et 
eum hsc dies in sabbatum forte inciderit, tolleret unusquisque 
agnum per familias et domos suas, et immolare eum ad ves- 
peram, id est, preepararent omnes ecclesise per orbem, que unam. 
catholicam faciunt, panem et vinum in mysterium carnis et san- 
guinis agni immaculati, qui abstulit peccata mundi: et przce- 
dente congrua lectionum, orationum, cteremoniarum paschalium 
sollemnitate, offerrent hec Domino in spem future sus redemp- 
tionis. Ipsa est enim eadem nox in qua de Egypto per san- 
guinem agni Israelitica plebs erepta est; ipsa in qua per resur- 
rectionem Christi liberatus est a morte eterna populus omnis 
Dei, Mane autem inlucescente die Dominica, primam paschalis 
festi diem celebrarent. Ipsa est enim dies in qua resurrectionis 
sue gloriam Dominus multifario pim revelationis gaudio dis- 
cipulis patefecit. Ipsa prima dies azymorum, de qua multum 
distincte in Levitico scriptum est: '* Mense primo, quartadecima 
die mensis, ad vesperam, phase Domini est, et quintadecima die 
mensis hujus sollemnitas azymorum Domini est. Septem diebus 
azyma comedetis. Dies primus erit celeberrimus sanctusque." 
Si ergo fleri posset ut semper indiem quintum decimum primi 
mensis, id est, in lunam quintamdecimam Dominica dies incur- 
reret, uno semper eodemque tempore cum antiquo Dei populo, 
quanquam sacramentorum genere discreto, sicut, una eademque 
fide pascha celebrare possemus. Quia vero dies septimane non 
gquali cum luna tramite procurrit, decrevit apostolica traditio, 
qua per beatum Petrum Roms predicate, per Marcum evan- 
gelistam et interpretem ipsius Ajexandrim confirmata est, ut 
adveniente primo mense, adveniente in eo vespera diei quarte- 
decimse, exspectetur etiam dies Dominica, a quintadecima usque 
ad vicesimam primam diem ejusdem mensis, In quacumque 
enim harum inventa fuerit, merito in ea pascha celebrabitur: 
quia nimirum hzc ad numerum pertinet illarum septem dierum, 
quibus azyma celebrari jubentur. Itaque fit ut nunquam pascha. 
nostrum a septimana mensis primi tertia in utramvis partem. 
declinet: sed vel totam eam, id est, omnes septem legalium 


? soriptum est] Lev. xxiii. 5-7. 


348 Historia. Ecclesiastica. [Las v. 


azymorum dies, vel certe aliquos de illis teneat. Nam etsi 
saltem annum ex eis, hoc est, ipsum septimum adprehenderit, 
quem tam excellenter Scriptura commendat ; “ Dies autem," in- 
quiens!, * septimus erit celebrior et sanctior, nullumque servile 
opus fiet in eo;" nullus arguere nos poterit, quod non recte 
Dominicum pasche diem, quem de Evangelio suscepimus, in 
ipsa quam Lex statuit, tertia primi mensis hebdomada celebre- 
mus. Cujus observantim catholica ratione patefacta, patet e 
contrario error inrationabilis eorum qui prefixos in Lege ter- 
mirios, nulla cogente necessitate, vel anticipare, vel transcendere 
presumunt. Namque sine ratione necessitatis alicujus antici- 
pant illi tempus in Lege prescriptum, qui Dominicum pasche 
diem s quartadecima mensis primi usque ad vicesimam putant 
lunam esse servandum. Cum enim a vespera diei tertisedecime 
vigilias sancte noctis celebrare incipiunt, claret quod illam in 
exordio sui pasche diem statuunt, cujus nullam omnino men- 
tionem in decreto Legis inveniunt. Et cum vicesima prima die 
mensis pascha Dominicum celebrare refugiunt, patet profecto, 
quod illam per omnia diem a sua sollemnitate secernunt, quam 
Lex majore pre ceteris festivitate memorabilem sepenumero 
commendat: sicque diem pasche ordine perverso, et aliquando 
in secunda hebdomada totam compleant, et nunquam in hebdo- 
made tertim die septimo ponant; rursumque qui a sextadecima 
die mensis stepedicti usque ad vicesimam secundam pascha cele- 
brandum magis autumant, non minore utique errore, tametsi 
altero latere, a recto veritatis tramite divertunt, et veluti nau- 
fragia Scylle fugientes, in Charybdis voraginem submergendi 
decidunt. Nam cum a luna sextadecima primi mensis oriente, 
id est, a vespera diei quintesdecime pascha incipiendum doceant; 
nimirum constat quia quartamdecimam diem mensis ejusdem, 
quam Lex primitus et precipue commendat, a sua prorsus sol- 
lemnitate secludunt: ita ut quintedecimm, in qua populus Dei 
ab ZEgyptia servitute redemptus est, et in qua Dominus suo 
mundum sanguine a peccatorum tenebris liberavit, in qua etiam 
sepultus spem nobis post mortem beate quietis tribuit, vix ves 


? inquiens) Lev. xxiii. 8. 


Car. xxr.] Gentis. Anglorum. 349 


peram tangant idemque ponam erroris sui in semetipsos 
recipientes, cum in vicesima secunda die mensis paschm diem 
statuunt Dominicum, legitimos utique terminos paschs aperta 
iransgressione violant, utpote qui ab illius diei vespera pascha 
incipiunt, in qua hoc Lex consummari et perfici debere decrevit, 
illam in pascha diem adsignent primam, cujus in Lege mentio 
nulla usquam reperitur, id est, quarte primam septimang. Qui 
utrique non solum in diffinitione et computo lunaris statis, sed 
et in mensis primi nonnunquam inventione falluntur. Que 
disputatio major est, quam epistola hac vel valeat comprehendi, 
vel debeat. Tantum hoc dicam, quod per squinoctium vernale 
semper inerrabiliter possit inveniri, qui mensis juxta computum 
lunge primus anni, qui esse debeat ultimus. — ZEquinoctium 
autem, juxta sententiam omnium Orientalium, et maxime 
gyptiorum, qui pre cseteris doctoribus calculandi palmam 
tenent, duodecimo kalendarum Aprilium die provenire con- 
suevit, ut etiam ipsi horologica inspectione probamus. Qua- 
cumque ergo luna ante equinoctium plena est, quartadecima 
videlicet vel quintadecima existens, hec ad prsecedentis anni 
novissimum pertinet mensem, ideoque pasche celebrando habilis 
non est. Qus vero post squinoctium vel in ipso squinoctio 
suum plenilunium habet, in hac absque ulla dubietate, quia 
primi mensis est, et antiquos pascha celebrare solitos, et nos ubi 
Dominica dies advenerit, celebrare debere noscendum est. Quod 
ita fieri oportere illa nimirum ratio cogit, quia in Genesi scrip- 
tum est’, quod "fecit Deus duo luminaria magna; luminare 
majus, ut presesset diei; et luminare minus, ut preeesset nooti : " 
vel, sicut alia dicit editio, ^luminare majus in inchoationem 
diei; et luminare minus in inchoationem noctis" Sicut ergo 
prius sol a medio procedens orientis sequinoctium vernale suo 
prefixit exortu; deinde luna, sole ad vesperam occidente, et 
ipsa plena & medio secuta est orientis: ita omnibus annis idem 
primus lung mensis eodem necesse est ordine servari, ut non 
ante squinoctium, sed vel ipso sequinoctii die, sicut in principio 
factum est, vel eo transcenso plenilunium habere debeat. At si 


2 soriptum est] Gen. i. 16. 


350 Historia. Ecclesiastica Do ques 


uno saltem die plenilunium tempus seequinoctii preecesserit, non 
hanc primo mensi anni incipientis, sed ultimo potius preteriti 
lunam esse adscribendam ; et ideo festis paschalibus inhabilem 
memorata ratio probat. Quod si mysticam quoque vos in his 
rationem audire delectat, primo mense anni, qui etiam mensis 
novorum dictus est, pascha facere jubemur; quia renovato ad 
amorem celestium spiritu mentis nostre sacramenta Dominice 
resurrectionis et ereptionis nostre celebrare debemus, tertia 
ejusdem mensis septimana facere precipimur ; quia ante Legem 
et sub Lege promissus, tertio tempore seculi cum gratia venit 
ipse qui pascha nostrum immolaretur Christus: quia tertia post 
immolationem sus passionis die resurgens a mortuis, hanc 
Dominicam vocari et in ea nos annuatim paschalia ejusdem 
resurrectionis voluit festa celebrare: quia nos quoque ita solum 
veraciter ejus sollemnia celebramus, si per fidem spem et carita- 
tem pascha, id est, transitum de hoo mundo ad Patrem, cum 
illo facere curamus. Post equinoctium veris, plenilunium mensis 
precipimur observare paschalis; ut videlicet primo sol longi- 
orem nocte faciat diem, deinde luna plenum sue lucis orbem 
mundo presentet; quis primo quidem sol justitie, in cujus 
pennis est sanitas, id est, Dominus Jesus, per resurrectionis sue 
triumphum eunctas mortis tenebras superavit: ac sic ascendens 
in ezlos, misso desuper Spiritu, ecclesiam suam que sepe lune 
vocabulo designatur interne gratise luce replevit. Quem vide- 
licet ordinem nostre salutis propheta! contemplatus aiebat: 
** Elevatus est sol, et luna stetit in ordine suo.” Qui ergo pleni- 
tudinem lune paschalis ante equinoctium provenire posse con- 
tenderit, talis in mysteriorum celebratione maximorum a sanct- 
arum quidem Scripturarum doctrina discordat ; concordat 
autem eis qui sine preveniente gratia Christi se salvari posse 
confidunt: quia etsi vera lux tenebras mundi moriendo ac 
resurgendo nunquam vicisset, perfectam se habere posse justi- 
tiam dogmatizare presumunt. Itaque post equinoctialem solis 
exortum, post plenilunium primi mensis hunc ex ordine subse- 
quens, id est, post completam diem ejusdem mensis quartam- 


? propheta aiebat] Habakkuk, iii. 11, gives words somewhat like 
these: ‘Sol et luna steterunt in habitaculo suo? Vulg. 





Car. xxi] Gentis Anglorum. 351 


decimam, que cuncta ex Lege observanda accepimus, exspecta- 
mus adhuc monente Evangelio in ipsa hebdomada tertia tempus 
diei Dominice, et sic demum votiva pasche nostri festa cele- 
bramus, ut indicemus nos non cum antiquis excussum Algyptim 
servitutis jugum venerari, sed redemptionem totius mundi, quse 
in antiqui De populi liberatione prefigurata, in Christi autem 
resurrectione completa est, devota fide ac dilectione colere, 
resurrectionis etiam nostre, quam eadem die Dominica futuram 
credimus, spe nos certissima gaudere signemus. Hic autem 
quem vobis sequendum monstramus, computus pasche, decen- 
novenali circulo continetur; qui dudum quidem, hoc est, ipsis 
apostolorum temporibus, jam servari in ecclesia ccpit, maxime 
Rome et Zgypti, ut supra jam diximus. Sed per industriam 
Eusebii! qui a beato martyre Pamphilo cognomen habet, dis- 
tinctius in ordinem compositus est; ut quod eatenus per Alex- 
andrie pontificem singulis annis per omnes ecclesias mandari 
consueverat, jam deinde congesta in ordinem serie lung quarte- 
decime facillime posset ab omnibus sciri. Cujus computum 
paschalis Theophilus Alexandrie presul in centum annorum 
tempus Theodosio imperatori composuit. Item successor ejus 
Cyrillus seriem nonaginta et quinque annorum in quinque 
decennovenalibus circulis comprehendit: post quem Dionysius 
Exiguus totidem alios ex ordine pari schemate subnexuit, qui ad 
nostra usque tempore pertingebant. Quibus termino adpropin- 
quantibus, tanta hodie calculatorum exuberat copia, ut etiam in 
nostris per Brittaniam ecclesiis plures sint qui mandatis memor- 
im veteribus illis ZEgyptiorum argumentis facillime possint in 
quotlibet spatia temporum paschales protendere circulos, etiamsi 
ad quingentos usque et triginta duos voluerint annos; quibus 
expletis, omnia que ad solis et lung, mensis et septimanse con- 
Alexandri 


* Eusebii) Beda, in his book De 
‘Natura Rerum, c. 44, perhaps quot- 
ing from Jerome, De Vir. Ill. 61, 
says that Eusebius was the first to 
compose a cycle of nineteen years, 
but that Hippolytus had before 
composed one of sixteen years. 
Isidorus Hispalensis, vi. 17, Orig. 
says, * Paschalem cyclum Hippolytus 


Episcopus temporibus 
Imperatoris conscripsit. Post quem 
probatissini auctores, Eusebius Cx- 
sariensis, Theophilus Alexandrinus, 
Prosper quoque natione Aquitanus, 
atque Victorinus, amplificatis ejus- 
dem festivitatisrationibus, multiplices 
circulos ediderunt, See Fabricius" 
note, Routh's Opuscula, i. 46. 


352 Historia. Ecclesiastica. [Lrz. v. 


sequentiam spectant eodem quo prius ordine recurrunt. Ideo 
autem circulos eosdem temporum instantium vobis mittere 
supersedimus, quia de ratione tantum temporis paschalis instrui 
querentes, ipsos vobis circulos pasche catholicos abundare prob- 
astia. 

' Verum his de pascha succincte, ut petistis, strictimque com- 
memoratis, tonsuram ! quoque, de qua pariter vobis litteras fieri 
voluistis, hortor ut ecclesiasticam et Christiane fidei congruam. 
habere curetis. Et quidem scimus quia neque apostoli omnes 
uno eodemque sunt modo adtonsi, neque nunc ecclesia catholica 
sicut una fide spe et caritate in Deum consentit, ita etiam una 
atque indissimili totum per orbem tonsure sibi forma congruit. 
Denique ut superiora, id est, patriarcharum tempora respic- 
iamus, Job exemplar patientie, dum ingruente tribulationum 
articulo caput totondit*, probavit utique quia tempore felicitatis 
capillos nutrire consueverat. At Joseph, et ipse castitatis, humil- 
itatis, pietatis ceterarumque virtutum executor ac doctor exi- 
mius, eum servitio absolvendus, attonsus* esse legitur: patet 
profecto quia. tempore servitutis, intonsis in carcere crinibus 
manere solebat. Ecce uterque vir Dei diversum ab altero vultus 
habitum foris premonstrabat, quorum tamen intus conscientia 
in parili virtutum sibi gratia concordabat. Verum, etsi profit- 
eri nobis liberum est, quia tonsure discrimen non noceat, quibus 
pura in Deum fides, et caritas in proximum sincera est; maxime 
cum nunquam patribus catholicis sicut de paschee vel fidei divers- 
itate conflictus, ita etiam de tonsure differentia legatur aliqua 
fuisse controversia; inter omnes tamen quas vel in ecclesia, vel 
in universo hominum genere reperimus tonsuras, nullam magis 
sequendam nobis amplectendamque jure dixerim, ea quam in 
capite suo gestabat ille, cui se confitenti Dominus ait‘: “Tu es 
Petrus, et super hanc petram sdificabo Ecclesiam meam, et 
porte inferni non prevalebunt adversus eam; et tibi dabo 
claves regni celorum." Nullam magis abominandam detestand- 
amque merito cunctis fidelibus crediderim, ea quam habebat 


? tonsuram] On this whole mub- — ? totondit] Job i. 20. 
ject, see Usher, p. 477, and Smith's — * attonsus] Genesis xli. 14. 
App. No. ix. b. * ait] Bt. Matthew xvi. 18, 19. 





Car. xi.] Gentis Auglorum. 353 
ille, cui gratiam sancti Spiritus comparare volenti dicit! idem 
Petrus: “Pecunia tua tecum sit in perditionem, quoniam donum 
Dei existimasti per pecuniam possideri: non est tibi pars neque 
sors in sermone hoc" Neque vero ob id tantum in coronam 
adtondemur, quia Petrus ita attonsus est; sed quia Petrus in 
memoriam Dominice passionis ita attonsus est, idcirco et nos 
qui per eandem passionem salvari desideramus, ipsius passionis 
signum cum illo in vertice, summa videlicet corporis nostri 
parte, gestamus. Sicut enim omnis ecclesia, quia per mortem 
sui vivificatoris ecclesia facta est, signum sancte crucis ejus in 
Íronte portare consuevit, ut crebro vexilli hujus munimine a 
malignorum spirituum defendatur incursibus; crebra hujus 
admonitione doceatur, se quoque carnem suam cum vitiis et 
concupiscentiis crucifigere debere: ita etiam oportet eos, qui 
vel monachi votum, vel gradum clericatus habentes arctioribus 
sé necesse habent pro Domino continenti frenis astringere. 
Formam quoque corone quam ipse in passione spineam portavit 
in capite, ut spinas ac tribulos peccatorum nostrorum portaret, 
id est, exportaret et auferret a nobis, suo quemque in capite per 
tonsuram preferre, ut se etiam inrisiones et opprobria pro illo 
libenter ac promte omnia sufferre ipso etiam frontispicio do- 
ceant: ut coronam vite sterne, quam repromisit Deus dili- 
gentibus se, se semper exspectare, proque hujus perceptione et 
adversa se mundi et prospera contemnere designent, Ceterum 
tonsuram eam quam magum ferunt habuisse Simonem, quis, 
rogo, fidelium non statim cum ipsa magia primo detestetur, et 
merito exsufflet adspectu?! Que in frontis quidem superficie 
corone videtur speciem preferre; sed ubi ad cervicem consi- 
derando perveneris, decurtatam eam quam te videre putabas 
invenies coronam ; ut merito talem Simoniacis et non Chris- 
tianis habitum convenire cognoscas: qui in presenti quidem 
vita a deceptis hominibus putabantur digni perpetue gloria 
corone; sed in ea que hanc sequitur vitam, non solum omni 
spe corone privati sed sterna insuper sunt poma damnati. 
Neque vero me hzc ita prosecutum sstimes, quasi eos qui hanc 


? dicit] Acta vii. 20, a1. 
Aaa 


354 Historia Ecclesiastica. [Lzs. v. 


tonsuram habent, condemnatos judicem, si fide et operibus uni- 
tati catholicse faverint: immo confidenter profiteor, plurimos ex 
eis sanctos ac Deo dignos exstitisse, ex quibus est Adamnan, 
abbas et sacerdos Columbiensium egregius, qui cum legatus eus 
gentis ad Aldfridum regem miseus, nostrum quoque monasterium 
videre voluisset, miramque in moribus ac verbis prudentiam, 
humilitatem, religionem ostenderet, dixi illi inter alia con- 
loquens: *'Obsecro, sancte frater, qui ad coronam te vitse que 
terminum nesciat tendere credis, quid contrario tus fidei habitu 
terminatam in capite corone imaginem portas! et si beati con- 
sortium Petri queris, cur ejus quem ille anathematizavit ton- 
sure imaginem imitaris? et non potius ejus cum quo in eternum 
beatus vivere cupis etiam nunc habitum te, quantum potes, 
diligere monstras?" Respondit ille: Scias pro certo, frater mi 
dilecte, quia etsi Simonis tonsuram ex consuetudine patria 
habeam, Simoniscam tamen perfidiam tota mente detestor ac 
respuo: beatissimi autem apostolorum principis, quantum mea 
parvitas sufficit, vestigia sequi desidero." At ego: “Credo,” 
inquam, “vere quod ita sit; sed tamen indicio fit, quod ea que 
apostoli Petri sunt, in abdito cordis amplectimini, si que ejus 
esse nostis etiam in facie tenetis. Namque prudentiam tuam 
facillime dijudicare reor, quod aptius multo sit, ejus quem corde 
toto abhominaris, cujusque horrendam faciem videre refugis, 
habitum vultus a tuo vultu Deo jam dicato separare; et e 
contra, ejus quem apud Deum habere patronum qusris, sicut 
facta vel monita cupis sequi, sio etiam morem habitus te imitari 
condeceat.” Hec tuno Adamnano dixi, qui quidem quantum 
conspectis ecclesiarum nostrarum statutis profecisset, probavit, 
eum reversus ad Scottiam multas postea gentis ejusdem turbas 
ad catholicam temporis paschalis observantiam sua predicatione 
correxit: tametsi eos qui in Hii insula morabantur monachos, 
quibusque speciali rectoris jure praeerat, necdum ad viam statuti 
melioris reducere valebat. Tonsuram quoque, si tantum sibi 
auctoritatis subesset, emendare meminisset. Sed et tuam nunc 
prudentiam, rex, admoneo, ut ea que unitati catholic et apo- 
stolicee ecclesise concinunt, uns cum gente cui te Rex regnum et 
Dominus dominorum prsfecit, in omnibus servare contendag, 





Cap, xxr.] Gentis. Anglorum. 355 


Sic enim fit ut post acceptam temporalis regni potentiam ipse 
beatissimus apostolorum princeps celestis quoque regni tibi 
tuisque cum ceteris electis libens pandat introitum. Gratia 
te Regis seterni longiori tempore regnantem ad nostram omnium 
pacem custodiat incolumem, dilectissime in Christo fili." 

Hee epistola cum presente rege Naitono, multisque viris 
doctioribus, esset. lecta, ac diligenter ab his qui intelligere pote- 
rant in linguam ejus propriam interpretata, multum de ejus 
exhortatione gavisus esse perhibetur; ita ut exsurgens de 
medio optimatum suorum consessu genua flecteret in terram, 
Deo gratias agens, quod tale munusculum de terra Anglorum 
mereretur accipere. ‘Et quidem et antea novi,’ inquit, ‘quia 
hec erat vera pasche celebratio, sed in tantum modo rationem 
hujus temporis observandi cognosco, ut parum mihi omnimodis 
videar de his antea intellexisse, Unde palam profiteor, vobisque 
qui adsidetis presentibus protestor, quia hoc obser- King Naiton 
vare tempus pasche cum universa mea gente per- EM 
petuo volo; hanc accipere debere tonsuram quam Practice. 
plenam esse rationis audimus, omnes qui in meo regno sunt 
clericos decerno.’ Nec mora, que.dixerat, regia auctoritate per- 
fecit. Statim namque jussu publico mittebantur ad transcri- 
bendum, discendum, observandum, per universas Pictorum pro- 
vincias circuli pasche decennovenales, oblitteratis per omnia 
erroneis octoginta et quatuor annorum circulis. Adtondebantur 
omnes in coronam ministri altaris, ac monachi: et quasi novo 
se discipulatui beatissimi apostolorum principis Petri subditam, 
ejusque tutandam patrocinio gens correcta gaudebat. 


* Aa2 


356 Historia. Ecclesiastica. 


CAP. XXII. 


Ut Hitenses monachi cum. subjectis sibi monasteriis canonicum pradicante. 
 Ecgbercto celebrare pascha caperint. 


Nec multo post illi quoque qui insulam Hii’ incolebant 
monachi Scottice nationis, cum his que sibi erant 
subdita monasteriis, ad ritum pasche ac tonsure 
canonicum Domino procurante perducti sunt? Si- 
quidem anno ab incarnatione Domini septingentesimo 
sextodecimo, quo Osredo occiso * Coenred * guberna- 
cula regni Nordanhymbrorum suscepit, cum venisset 
ad eos de Hibernia Deo amabilis et cum omni honorificentia 
nominandus pater ac sacerdos Ecgberct, cujus superius memo- 
riam sepius? fecimus, honorifice ab eis et multo cum gaudio 
susceptus est. Qui quoniam et doctor suavissimus et eorum 
que agenda docebat erat exsecutor devotissimus, libenter audi- 
tus ab universis, immutavit piis ac sedulis exhortationibus 
inveteratam illam traditionem parentum eorum, de quibus apo- 
stolicum illum licet proferre sermonem", quod emulationem Dei 











Seo pp. 146, 323+ * Coenred] Desconded in the fifth 
ducti sunt} "he Annals of degree from Ocom, an illegitimate 

.add that it took place on son of Ida, Lapp. Tabb. Both he 

Seteriey, August 29, which seems and his successor Osric ‘hoc tantum 


highly probable, since upon that day 
the feast of the decollation of John 
the Baptist is celebrated, Stev. 

? occiso] ‘He was slain in his 
nineteenth year, in an ambush laid 
for him by his kinsmen [Malmesb. 
Gest. Reg. i. 3], on the southern 
border [S. Chron.,bytbe son.” Lapp. 
iar. *Osredum spiritus luxurito 
fornicantem, et per monasteria nonn- 
arum sacras virgines stuprantem 
et furantem agitavit, inque quo ipse 
gloriosum regnum et inutilem vitam 





infortunio interemptus est; Wost- 
minster, ad a. 717. 





memorabile habuerunt, quod do- 
mini, sui, licet merito ut putabant 

occisi, sanguinem luentes fexdo exitu 
ms pollere" Malmesb. Gest. Reg. 


3 api] See pp. 147, 203, 305, 
307. 


*'ab universis] ‘The Annals of 
Ulster state that in A.D. 717 the 
monks of Iona were expelled beyond 
Drumalban [Dorsum Britannis] by 
king Nectan, the Naiton of tho text: 

from which circumstance we may 
infer that he found them more stub- 
born in their faith than Beda ima- 





Car. xxn.] Gentis. Anglorum. 357 


habebant, sed non secundum scientiam ; catholicoque illos, atque 
apostolico more celebrationem, ut diximus, precipum sollemni- 
tatis sub figura cotone perpetis agere perdocuit. Quod mira 
diving constat factum dispensatione pietatis ut quoniam gens 
ille quam noverat scientiam divine cognitionis libenter ac sine 
invidia populis Anglorum communicare curavit!: ipsa quoque 
postmodum per gentem Anglorum in eis que minus habuerat, 
ad perfectam vivendi normam perveniret. Sicut e contra Bret- 
tones, qui nolebant, Anglis eam quam babebant fidei Christiane 
notitiam pandere, credentibus jam populis Anglorum et in 
regula fidei catholice per omnia instructis, ipsi adhuc inveterati 
et claudicantes a semitis suis et capita sine corona pretendunt, 
et solemnia Christi sine ecclesise Christi societate venerantur. 

Susceperunt autem Hiienses monachi, docente Ecgbercto, 
ritus vivendi catholicos sub abbate Duunchado?, post annos 
circiter octoginta?, ex quo ad predicationem gentis Anglorum 
Aidanum miserant antistitem. — Mansit autem vir Domini Ecg- 
beret annos tredecim in prefata insula, quam ipse velut nova 
quadam relucente gratia ecclesiastice societatis et pacis Christo 
consecraverat; annoque Dominice incarnationis septingentesimo 
vicesimo nono, quo pascha Dominicum octavo  whodies 
kalendarum Maiarum die celebratur, cum mis- Ans, 
sarum sollemnia in memoriam ejusdem Dominice ^ 4.72 
resurrectiohis celebrasset, eodem die et ipse migravit ad Do- 
minum, ac gaudium summe festivitatis quod cum fratribus quos 
ad unitatis gratiam converterat inchoavit, cum Domino .et 
apostolis ceterisque czli civibus complevit, immo idipsum cele- 
brare sine fine non desinit. Mira autem divine dispensatio 
provisionis erat, quod venerabilis vir non solum in pascha 
transivit de hoc mundo ad patrem; verum etiam cum eo die 
pascha celebraretur, quo nunquam prius in eis locis celebrari 
solebat. Gaudebant ergo fratres de agnitione certa et catholica 
temporis paschalis; letabantur de patrocinio pergentis ad 
Dominum patris, per quem. fuerant correcti; gratulabatur ille 

1 uravit] See p. octoginta]  Eighty-one: for 

2 Duunchado] He died in oz Adest anon da dated AD. 635, 
Usher, p. 541. P. 143. 


Historia Ecclesiastica. [Lzs. v. 


quod eatenus in carne servatus est, donec illum in pascha diem 
suos auditores, quem semper antea vitabant, suscipere ac secum 
agere videret. Sicque certus de illorum correctione reveren- 
tissimus pater exultavit, ut videret diem Domini: vidit, et 
gavisus est. 


358 . 


CAP. XXIII. 
Qui sit in prasenti status gentis Anglorum, vel Brittanic totiue. 


Anno Dominice incarnationis septingentesimo vicesimo quinto, 
Wihtred, qui erat septimus Osrici! regis Nordanhymbrorum 
ximsof qui Coenredo successerat, Victred? filius Ecgbercti, 
4.75. rex Cantuariorum, defunctus est nono® die kalen- 
darum Maiarum; et regni quod per triginta quatuor semis 
annos tenebat, filios tres, ZEdilberctum, Eadberctum *, et Alricum 
reliquit heredes. Anno post quem proximo Tobias Hrofensis 
Death of ecclesise presul defunctus est, vir, ut supra 5 memi- 
Mn mimus, doctissimus. Erat énim discipulus beate 
Rochester, memorie magistrorum, Theodori archiepiscopi et 
^P.7$  gbbatis Hadriani: unde, ut dictum est, cum erudi- 
tione litterarum vel ecclesiasticarum vel generalium, ita Grecam 
quoque cum Latina didicit linguam, ut tam notas ac familiares 
sibi eas, quam nativitatis sus loquelam haberet. Sepultus vero 
est in porticu sancti Pauli apostoli, quam intro ecclesiam? sancti 
Andrew sibi ipse in locum sepulcri fecerat. Post quem episco- 
patus officium Alduulf’, Berctualdo archiepiscopo consecrante, 
suscepit. 


1 Osriof] Son of Albfrith, men- 





* eoolesiam] ) Buil by Aithelberht 


tioned pp. 166, 181, 193; reigned II, restored by Archbishop Lanfranc, 
from A.D. 718 till May 9, A.D. 729. — and dedionted on the sth of May 

2 Vict] Seo p. 277, with noie s. a.p. 11304) "Archbishop William, 8- 

* nono... Malarum] April 23," Alhud]] In A.D. 732 he ob- 

AD. 735, tained from Zithelbald of Mercia & 

* Bdilberctum, Eadberctum| Ao- yearly gift of one ship to himselfand 


cording to the Saxon Chronicle and 
Florence, ad a. 748, ZEthelberht II 
reigned after Eadberht. 

supra] See p. 304. 


successors. S. The Saxon Chronicle 
sys that Dun, his succemur, was 
made bishop of Rochester in AD. 
Ta. 





Ca». xxr.] Gentis Anglorum. 
Anno Dominicse incarnationis septingentesimo vicesimo nono, 

apparuerunt comete dus circa solem, multum intuentibus 
terrorem incutientes. Una quippe solem precedebat, mane 
orientem; altera vespere sequebatur oecidentem, quasi orienti 
simul et occidenti dire cladis presagw: vel certe una diei, 
altera noctis preecurrebat exortum, ut utroque tempore mala 
mortalibus imminere signarent. Portabant autem facem ignis 
eontra aquilonem, quasi ad accendendum adclinem: appare- 
bantque mense Januario, et duabus ferme septimanis per- 
manebant. Quo tempore gravissima Sarracenorum lues Gallias 
misera clade vastebat, et ipsi non multo post! in eadem pro- 
vincia dignas sus perfidie ponas luebant. Quo anno sanctus 
vir Domini Eegberct, ut supra commemoravimus, ipso die 
pasche migravit ad Dominum: et mox peracto pascha, hoc 
est, septima iduum Maiarum die, Osric rex Nordanhymbrorum 
vita decessit?*, cum ipse regni quod undecim annis | |. 
gubernabat successorem fore Ceoluulfum? decre- King Osric of 
visset, fratrem illius qui ante se regnaverat Riso 

. Coenredi regis, cujus regni et principis et pro- Bugosaded by 
cessus tot ac tantis redundavere rerum adver- 
santium motibus, ut quid de his scribi debeat, quemve habitura 
sint finem singula, necdum sciri valeat. 

Anno Dominice incarnationis septingentesimo tricesimo primo, 
Berctuald * archiepiscopus, longa consumptus setate, 
defunctus est die iduum Januariarum ; qui sedit 
annos triginta septem, menses sex, dies quatuor- 
decim; pro quo anno eodem factus est arcbiepi- 
scopus, vocabulo Tetuini*, de provincia Merciorum, 


359 





+ non multo post] Charles Martel’s 

victory over the Saracens at 

‘ours was in October, A.D. 732. 

Beda completed his in aD. 

731; so that this must have been 
subsequently added. 


dates it A.D. 731. 
M 5. Ceoluulfum] To whom Beda's 
is inscribed. Of the dis- 
‘turbances of his first years we have 
no other acoount. We only know, 
Bed. Cont. p. 368, that in A.D, 731 
he waa seized, and tonsured, and in 


the same year restored to the throne 

by his friends : and that in A.D. 737 

he became & monk in Lindisfarne, 

where he lived till 4.D. 760. S. Chron. 
* Berctuald) See p. 303. 

5 die iduwm] “Bineon of Durham, 
quoting Beda, refers Berctwald’s 
dad to 5 Ides [oth] January, and 
the Short Chronicle of hore 

Sacra, i. 85, says 
Pinel te 6 Ides.’ Stev. 
* Tatwini] Tatwine, S. Chron. He 
died July 29, A.D. 734- 


360 Historia Ecclesiastica. [Las v. 
cum fuisset presbyter in monasterio quod vocatur Briudun'. 
Consecratus est autem in Doruuerni civitate, & viris venera- 
bilibus Danihele Ventano, et Ingualdo* Lundoniensi, et 
Alduino Lyecitfeldensi, et Alduulfo Hrofensi antistitibus, 
die decima Junii mensis, Dominica; vir religione et prudentia 
insignis, sacris quoque litteris nobiliter instructus. 

taque in presenti, ecclesiis Cantuariorum Tatuini et Ald: 
Present stato UF episeopi presunt, Porro provincie Orien 
ofthe Church. alium Saxonuin Inguald episcopus; provincia 

775^  Orientalium Anglorum, Aldberct® et Hadulac‘ 
episcopi; provincie Occidentalium Saxonum, Danihel et 
Fortheri* episcopi; provincie Merciorum, Alduini* episcopus; 
et eis populis qui ultra amnem Sabrinam ad occidentem habi- 
tant Valchstod" episcopus; provincie Huicciorum Vilfrid’ 
episcopus; provincie  Lindisfarorum Cyniberct® episcopus 
preest. Episcopatus Vecte!" insule ad Danihelem: pertinet, 
episcopum Vente civitatis. Provincia Australium Saxonum 
jam aliquot annis absque episcopo manens, ministerium sibi 
episcopale ab Occidentalium Saxonum antistite querit. Et 
he omnes provincim cstereque australes ad confinium usque 
Hymbre fluminis, cum suis queque regibus, Merciorum regi 
JEdilbaldo!' subjecte sunt. At vero provincie Nordanhym- 
brorum, cui rex Ceoluulf preest, quatuor nunc episcopi pte- 
sulatum tenent; Vilfrid!?' in Eburacensi ecclesia, Ediluald'* 


? Briudun) Bredon, a monastery 


iv. p. 288, 
near Bredon Hill in Worcestershire, 


. 7 Valchstod] Bishop of Hereford ; 


founded in honour of St. Peter by 
Eanwulf, the grandfather of Offs of 
Mercia, ' Monast. Angl. 

? Ingualdo| Bishop of London; 
died in A.D. 745. 

* Aldberct| Bishop of Dunwich. 

* Hadulac] Bishop of Elmham ; 
died before A.D. 747. Stev. 

® Danihel et Fortheri] See p dao 
330. They were both dead 
AD. 747. Ste. 

* Alduini] Bishop of Lichfield, 
surnamed Wor, Kemble, Archzol. 
Proceedings, 1845, p. 99 ; succeeded 
AD. 731, died A.D. 737. After his 
death the diocese was divided into 
three, Lichfield, Leicester, and Dor 
chester. Malmesb, De Gest, Pont. 


wes dead by i. 736. 
* Vil Succeeded Eogwine, 
AD. 717, Date of death variously 

stated, A.D. 742, AD. 743, oF A.D. 

45 Yo ce 8. Bishop 

yn E 
ers d PP-4, a3! 
fecta] Seo p. 247. 
dilbaldo. 


n Ki ‘On his reign, 45. 
716-757, see Lapp, i, 224, 225 
% gubjecte sunt] ‘That is, Athe 


bald of ‘Mercia, had 





Car. xxtv.] Gentis Anglorum. 361 


in Lindisfaronensi, Acca? in Hagustaldensi, Pecthelm? in ea 
que Candida Casa vocatur, que nuper multiplicatis fidelium. 
plebibus in sedem pontificatus addita, ipsum primum habet 
antistitem. Pictorum quoque natio tempore hoc et fous 
pacis cum gente habet, Anglorum, et catholice pacis ac veritatis 
cum universali ecclesia particeps existere gaudet. Scotti qui 
Brittaniam incolunt suis contenti finibus nil contra gentem 
Anglorum insidiarum moliuntur aut fraudium. ^ Brettones, 
quamvis et maxima ex parte domestico sibi odio gentem An- 
glorum, et totius catholice ecclesie statum pascha minus recte 
moribusque improbis impugnent; tamen et divina sibi et 
humana prorsus resistente virtute, in neutro cupitum possunt 
obtinere propositum: quippe qui quamvis ex parte sui sint 
juris, nonnulla tamen ex perte Anglorum sunt servitio man- 
cipati. Qua adridente pace ac serenitate temporum, plures 
in gente Nordanhymbrorum, tam nobiles quam privati, se 
suosque liberos depositis armis satagunt magis accepta tonsura 
monasterialibus adscribere votis, quam bellicis exercere studiis. 
Que res quem sit habitura finem, posterior etas videbit. Hic 
est impresentiarum universe status Brittanie, anno adventus 
Anglorum in Brittaniam circiter ducentesimo octogesimo quinto, 
Dominice autem incarnationis anno septingentesimo tricesimo 
primo: in cujus regno perpetuo exultet terra, et congratulante 
in fide ejus Brittania letentur insule multe, et confiteantur 
memoris sanctitatis ejus. 





CAP. XXIV. ! 
Recapitulatio chronica totius operis ; et de persona Auctoris. 
VERUM, ea que temporum distinctione latius digesta sunt, 
ob memoriam conservandam, breviter recapitulari placuit. 
Anno igitur ante incarnationem Dominicam sexagesimo, Gaius 
1 Aca] See p.342. He was ex. * Pecthelm) See pp. 32%, 329. 
Florence. 


elled from his See A.D. 731, Cont, He died A.D. 735. 
Bedi, and died Oct. 20, 4-1: 749. 


362 Historia Ecclesiastica. (Lm. v. 


Julius? Cesar, primus Romanorum, Brittsniss bello pulsavit, 
et vicit; nec tamen ibi regnum potuit obtinere. 

Anno ab incarnatione Domini 46 Claudius’, secundus Ro- 
manorum Brittanias adiens, plurimam insule partem in dedi- 
tionem recepit; et Orcadas quoque insulas Romano adjecit 
imperio. 

Anno incarnationis Dominice 167 Eleuther Rome presul 
factus, quindecim annos ecclesiam gloriosissime rexit: cui 
litteras rex Brittanie Lucius? mittens, ut Christianus efficere- 
tur petiit, et impetravit. 

Anno ab incarnatione Domini 189 Severus‘ imperator factus, 
decem et septem annis regnavit, qui Brittaniam vallo a mari 
usque ad mare precinxit. 

Anno 381 Maximus? in Brittania creatus imperator, in 
Galliam transiit, e& Gratianum interfecit. 

Anno 409 Roma a Gothis* fracta: ex quo tempore Romani 
in Brittania regnare cesserunt. 

Anno 430 Palladius ad Scottos in Christum credentes a 
Celestino papa primus mittitur episcopus. 

Anno 449 Marcianus* cum Valentiniano imperium susci- 
piens, septem annis tenuit: quorum tempore Angli a Bret- 
tonibus accersiti Brittaniam adierunt. 

Anno 538 eclipsis solis facta est xiv kalendas Martii, ab 
hora prima usque ad tertiam. 

Anno 540 eclipsis solis facta est xii kalendas Julias, et ap- 
paruerunt stelle pene hora dimidia ab hora diei tertie. 

Anno 547 Ida regnare cepit, a quo regalis Nordanhym- 
brorum prosapia originem tenet, et duodecim annis in regno 
permansit. 

Anno 565 Columba? presbyter de Seottia venit Brittaniam 
ad docendos Pictos, et in insula Hii monasterium fecit. 

Anno 596 Gregorius! papa misit Brittaniam Augustinum 
cum monachis, qui verbum Dei genti Anglorum evangelizarent. 


1 Julius] 50. 55; p. 1. * Gothis] AD. 410; p. 26 
Taudbus * Palladian 
] evi 2 e ip D porre EAR pP.34- 
* Severus) A.D" 193; P. 15- ; Columba] A.D. $68; p. 146. 
93; P. 15. 


* Maximus] AD. 3783 p. 23- ? Gregorius] p. 48. 





Ca». xuiv.] Gentis. Anglorum. 363 


Anno 597 venere Brittaniam prefati doctores!, qui fuit 
annus plus minus centesimus quinquagesimus adventus Anglo- 
rum in Brittaniam, 

Anno 601 misit papa Gregorius pallium? Brittaniam Au- 
gustino jam facto episcopo, et plures verbi ministros, in quibus 
et Paulinum. 

Anno 603 pugnatum ad Degsastanee *. 

Anno 604 Orientales Saxones* fidem Christi percipiurit sub 
rege Sabercto, antistite Mellito. 

Anno 605 Gregorius obiit®. 

Anno 616 /Edilberct? rex Cantuariorum defunctus est. 

Anno 625 Paulinus a Justo archiepiscopo ordinatur genti 
Nordanhymbrorum antistes. 

Anno 626 Eanfled*, filia Aduini regis, baptizata cum duo- 
decim in sabbato pentecostes. 

Anno 627 JEduini* rex baptizatus cum sua gente in pascha. 

Anno 633 JEduine rege perempto, Paulinus Cantiam rediit". 

Anno 640 Eadbald rex Cantuariorum obiit, 

Anno 642 Osusld * rex occisus, 

Anno 644 Paulinus, quondam Eboraci, sed tunc Hrofensis 
antistes civitatis, migravit?? ad Dominum. 

Anno 651 Osuini'* rex occisus, et Aidan episcopus defunctus 
est. 

Anno 653 Middilangli!^ sub principe Peada fidei mysteriis 
sunt imbuti, 

Anno 655 Penda ! periit, et Mercii sunt facti Christiani. 

Anno 664 eclipsis!" facta: Earconberct rex Cantuariorum 
defunctus, et Colman™ cum Scottis ad suos reversus est; et 
pestilentia venit; et Ceadda ac Vilfrid Nordanhymbrorum 
ordinantur episcopi. 

2 obiit] p. 155. 





157. 
© migrasi] p. 166. 
ws Orcinf) p. 167. 
. 1 Middilangl) p. 180. 
* ZFdilberct] p. 99. 18 Penda] p. 189. 
1 Paulinus) p. 109. 1 eclipsia] p. 202. 
* Eanfed) p. 110. 18 Earconberct] p. at1. 
* ZEduini] p. 124. ? Colman] p. 200. 


?? rediit] p. 137. ® Nordanhymbrorum] p. 205. 
B13 


364 Historia Ecclesiastica. [Ls v. 


Anno 668 Theodorus! ordinatur episcopus. 

Anno 670 Osuiu* rex Nordanhymbrorum obiit. 

Anno 673 Ecgberct*, rex Cantuariorum, obiit; et synodus 

- facta est ad Herutforda‘, presente Ecgfrido rege, presidente 
archiepiscopo Theodoro, utillima, decem capitulorum. 

Anno 675 Vulfheri, rex Merciorum, postquam septemdecim 
annos regnaverat, defunctus, ZEdilredo fratri reliquit imperium. 

Anno 676 JEdilred" vastavit Cantiam. 

Anno 678 cometa* apparuit; Vilfrid episcopus a sede sua 
pulsus est ab Ecgfrido.rege; et pro eo Bosa, Eata et Eadhaeth 
consecrati antistites. 

Anno 679 JElfuini occisus. 

Anno 680 synodus facta est in campo Hethfeltha® de fide 
catholica, presidente archiepiscopo Theodoro: in qua adfuit 
Johannes? abba Romanus. Quo anno Hild" abbatissa in 
Streangeshale obiit. N 

Anno 685 Ecgfrid" rex Nordanhymbrorum occisus est. 
Anno eodem Hlotheri™ rex Cantuariorum obiit. 

Anno 688 Cacduald™ rex Occidentalium Saxonum Romam de 
Brittania pergit. 

Anno 690 Theodorus '* archiepiscopus obiit. 

Anno 697 Osthryd regina a suis, id est, Merciorum prima- 
tibus, interempta. 

Anno 698 Berctred dux regius Nordanhymbrorum a Pictis 
interfectus, 

Amo 704 JEdilred, postquam triginta unum annos Mer- 
ciorum genti prefuit, monachus factus, Coenredo regnum dedit. 
Anno 705 Aldfrid ® rex Nordanhymbrorum defunctus est. 

Anno 709 Coenred ' rex Merciorum, postquam quinque annos 
regnabat, Romam pergit. 


1 Theodorus] p. 212. * Johannes] p. 250. 
ERU ? Hild) p. 261. 

cf] p. 221 I1 Ecgfrid] p. 275. 
: ios] p. and. 2 Hlothert hu. 
dn]. 1 p "d Moe Per dd pem 
* Rifai p. 166. 3 Aldfrid) p.338. — 


* Hathfeltha] p. 248. 3 Coenred] p. 331. 


Car. xxiv.] Gentis Anglorum. 365 


Anno 711 Berctfrid! prefectus cum Pictis pugnavit. 

Anno 716 Osred? rex Nordanhymbrorum interfectus, et rex 
Merciorum Ceolred defunctus ; et vir Domini Ecgberct? Hi- 
enses monachos ad catholicum pascha et ecclesiasticam cor- 
rexit tonsuram. 

Anno 725 Victred * rex Cantuariorum obiit. 

Anno 729 comete apparuerunt, sanctus Ecgberct transiit. 
Osric mortuus est. 

Anno 731 Berctuald® archiepiscopus obiit. Anno eodem 
"Tatuini consecratus archiepiscopus nonus Doruuernensis ec- 
clesie, JEdilbaldo rege Merciorum quintumdecimum agente 
annum imperii. 


Hee de Historia Ecclesiastica Brittaniarum, et maxime 
gentis Anglorum, prout vel ex litteris antiquorum, Conclusion : 
vel ex traditione majorum, vel ex inea ipse cog- “chiosmphy 
nitione scire potui, Domino adjuvante digessi Baeda of Boda. 
famulus Christi et presbyter monasterii beatorum apostolorum 
Petri et Pauli, quod est ad Viurtemuda et Ingyruum. 

Qui natus in territorio ejusdem monasterii, cum essem an- 
norum septem, cura propinquorum datus sum p.65. 
educandus reverentissimo abbati Benedicto, ac 4-69 
deinde Ceolfrido; cunctumque ex eo tempus vite in ejusdem 
monasterii habitatione peragens, omnem meditandis Scripturis 
operam dedi: atque inter observantiam discipline regularis 
et quotidianam cantandi in ecclesia curam, semper aut discere, 
aut docere, aut scribere dulce habui. 

Nonodecimo autem vite mes anno diaconatum; tricesimo 
gradum presbyteratus, utrumque per ministerium 4, &. 
reverentissimi episcopi Johannis, jubente Ceolfrido — 4-79» 
abbate, suscepi. 

Ex quo tempore accepti presbyteratus usque ad annum setatis. 
mes quinquagesimum nonum, heo in Scripturam — 4.73 
sanctam mem meorumque necessitati ex opusculis venerabilium 

4 Bercifrid] p. 328, note 8. 4 Victred) p. 358. 

20 P- 356. 5 cometa] p. 359- 

* Hogberct) p. 357. * Beretuald] p. 359. 


366 Historia. Ecclesiastica. [Lz v. 


patrum breviter adnotare, sive etiam ad formam sensus et 
interpretationis eorum superadjicere curavi. 

*In principium Genesis, usque ad nativitatem Isaac, et jectio- 
nem Ismahelis, libros iv. 

‘De Tabernaculo, et vasis ejus, ac vestibus sacerdotum, 
libros iii. 

‘In primam partem Samuhelis, id est, usque ad mortem 
Saulis, libros iii. 

‘De edificatione Templi, allegorice expositionis sicut et 
cetera, libros ii. 

‘Item in Regum librum xxx. questionum. 

*In Proverbia Salomonis, libros iii. 

*In Cantica Canticorum, libros vii. 

‘In Isaiam, Danihelem, duodecim Prophetas, et partem 
Hieremis, distinctiones capitulorum ex tractatu b. Hieronymi 
excerptas. 

*In Ezram et Neemiam, libros iii. 

*In Canticum Habacum, librum i. 

‘In librum beati patris Tobis, explanationis allegorice de 
Christo et Ecclesia, librum i. 

‘Item, Capitula lectionum in Pentateuchum Mosi, Josue, 
Judicum. 

*In libros Regum, et Verba dierum. 

‘In librum beati patris Job. 

*In Parabolas, Ecclesiasten, et Cantica Canticorum. 

‘In Isaiam Prophetam, Ezram quoque, et Neemiam. 

*In Evangelium Marci, libros iv. 

«In Evangelium Luce, libros vi. 

* Omeliarum Evangelii libros ii. 

*In Apostolum quecumque in opusculis sancti Augustini 
exposita inveni, cuncta per ordinem transscribere curavi. 

*In Actus Apostolorum, libros ii. 

«In Epistolas vii Catholicas, libros singulos. 

*In Apocalypsin sancti Johannis, libros iii. 

‘Item, Capitula lectionum in totum Novum Testamentum, 
excepto Evangelio. 

‘Item, Librum Epistolarum ad diversos: quarum de sex 





Cap..xx1v.] Gentis. Anglorum. 367 


statibus smculi una est; de mansionibus filiorum Israel, una ; 
una de eo quod ait Isaias: “Et claudentur ibi in carcerem, et 
post dies multos visitabuntur;" de ratione Bissexti, una; de 
ZEquinoctio, juxta Anstolium, una. 

‘Item, de historiis Sanctorum; Librum vite et passionis 
sancti Felicis Confessoris de metrico Paulini Opere in prosam 
transtuli. 

*Librum vite et passionis sancti Anastasii, male de Graco 
translatum, et pejus a quodam imperito emendatum, prout 
potui, ad sensum correxi. 7 

* Vitam sancti patris, monachi simul et antistitis, Cudbercti, 
et prius heroico metro, et postmodum plano sermone descripsi. 

* Historiam abbatum monasterii hujus, in quo superne pietati 
deservire gaudeo, Benedicti, Ceolfridi, et Huaetbercti in libellis 
duobus. 

* Historiam Ecclesiasticam nostre insule ac gentis, in libris v. 

* Martyrologium de natalitiis sanctorum martyrum diebus ; in 
quo omnes quos invenire potui non solum qua die, verum 
etiam quo genere certaminis, vel sub quo judice mundum vice- 
rint, diligenter adnotare studui. 

* Librum Hymnorum, diverso metro, sive rhythmo. 

* Librum Epigrammatum heroico metro, sive elegiaco. 

* De Natura rerum, et de Temporibus libros singulos. 

* Item, de Temporibus librum unum majorem. 

* Librum de Orthographia, alphabeti ordine distinctum. 

*Item, librum de Metrica arte; et huic adjectum alium de 
Schematibus sive Tropis libellum, hoc est, de figuris modisque 
locutionum, quibus Scriptura sancta contexta est.’ 


Teque deprecor, bone Jesu, ut cui propitius donasti verba 
tus scientie duleiter haurire, dones etiam benignus, aliquando 
ad te fontem omnis sapientie pervenire, et parere semper ante 
faciem tuam. 

Explicit Domino juvante liber quintus Historie Ecclesiastica 
Gentis. Anglorum. 


368 Historia Ecolesiastica (Lie. v. 


Anno 731 Ceoluulf rex captus et adtonsus et remissus in 

Appendix Tegnum. Acca episcopus de sua sede fugatus. 

byanother Anno 732 Ecgberct! pro Vilfrido episcopus 

' — factus. 

Anno 733 eclipsis facta est solis xix kalendas Septembris 
circa horam diei tertiam ; ita ut pene totus orbis solis quasi 
nigerrimo et horrendo scuto videretur esse coopertus. 

Anno 734 luna sanguineo rubore perfusa, quasi hora integra 
ii, kalendarum Februariarum circa gelli cantum, dehinc nigre- 
dine subsequente ad lucem propriam reversa. 

Anno eodem Tatuini episcopus obiit. 

Anno 735 Nothelmus? archiepiscopus ordinatur; et Ecg- 
berctus episcopus, accepto ab apostolica sede pallio primus post 
Paulinum in archiepiscopatum confirmatus est; ordinavitque 
Fruidbertum et Fruiduualdum episcopos, et Beda presbyter 
óbiit. 

Anno 737 nimia siccitas terram fecit infecundam ; et Ceo- 
luulfus sua voluntate adtonsus, regnum Eadbercto reliquit. 

Anno 739 Edilhartus* Occidentalium Saxonum rex obiit; et 
Nothelmus* archiepiscopus. 

Anno 740 Cudberctus ^ pro Nothelmo consecratus est. — ZEdil- 
baldus’ rex Merciorum, per impiam fraudem vastabat partem 
Nordanhymbrorum; eratque rex eorum Eadberctus* occupatus 
cum suo exercitu contra Pictos. ZEdiluualdus* quoque epi- 
scopus obiit, et pro eo Conuulfus ordinatur antistes. — Aruwini 
et Eadberctus '? interempti. 


* Keg The archbishop of — 5 Nothelmus] A.D. 741. S.Chron. 
York, to whom Beda wrote the * Cudberctus] A.D. 741. S. Chron. 
epistle given below. 7. Zidilbaldus] A-D.737. S. Chron. 


? reversa] Here ends Moore's MS; — * Kadberctus] Seo Lapp. i. 213. 
and Boda died in AD. 735. What — * &dilvualdus] 4.757. S, Chion. 
flows therefore ie by another | Arwoinie Hadberitus} Lapen 
hand. berg, i. 213, note, thinks this 

* Nothdmus] aD. 736. S.Chron. clerical error; for, as noticed below, 

* Edilhartua) A.D. 741. 8.Chron. Eadberht abdicated in A.D. 758. 








Ca». xxry.] Gentis. Anglorum. 369 


Anno 741 siccitas magna terram occupavit. Carolus rex 
Francorum obiit; et pro eo filii Caroloman et Pippin regnum 
acceperunt. 

Anno 745 Vilfrid? episcopus, et Ingualdus Lundoniw epi- 
scopus, migraverunt ad Dominum. 

Anno 747 Herefridus vir Dei obiit. 

Anno 750 Cudretus*, rex Occidentalium Saxonum, surrexit 
contra JEdilbaldum regem et (Engusum. ‘Theneorus atque 
Eanredus obierunt. Eadberctus campum Cyil* cum aliis regio- 
nibus suo regno addidit. 

Anno 756* anno regni Eadbercti quinto, idibus Januarii, 
eclipsis solis facta est. Postea eodem anno* et menge, hoc est, 
nono kalendarum Februsriarum, luna eclipsim pertulit, horrendo 
et nigerrimo scuto. 

Bonifatius*, qui et Vinfridus, Francorum episcopus, cum 


quinquaginta tribus martyrio coronatus est; et pro eo Red- | 


gerus consecratur archiepiscopus a Stephano papa. 

Anno 757 Zdilbaldus" rex Merciorum a suis tutoribus noctu 
morte fraudulenter miserabiliter peremptus occubuit: Beon- 
redus* regnare coit: Cymuulfus? rex Occidentalium Saxonum 
obiit. Eodem etiam anno Offa", fugato Beonredo, Merciorum 
regnum sanguinolento quesivit gladio. 

Anno 758 Eadberctus?' rex Nordanhymbrorum Dei amoris 
causa et celestis patris violentia, accepta sancta Petri tonsura, 
filio suo Osuulfo regnum reliquit. 

Anno 759 Osuulfus!? a suis ministris facinorose occisus est; 


Simeon of Durham says, ‘Arwine 
* filius Eadulf occisus est,’ without 
UP] rdi ad, ad a. 740. 8 
Vilfrid] April a9, AD. 744. S. 
Chron. 


? Qudreus] Cuthred, A; 752. 
}. Chron. 
aO] Kyle, e deck of Ayr. 


‘ P inno T56] No such eclipse is 
known in A.D. 756; mor was this 
Eadberht’s fifth year. Hussey de- 
clares the whole passage corrupt, 
and emends thus: ‘Anno 753, anno 
regni Eadbercti decimo quinto, quinto 


id, Jan.’—making it thus correspond 
with the known fact. 

? eodem anno] There was an 
eclipse of the moon on Jan, 24, A.D. 


T5. H. 

3 Bonifaiws] AD. 755, 'monis 
Joni? Flor. Tuis may v well follow 
fhe Int entry, if that be corrected 


us ibas n 155. S. Chron. 
* Beonredt 


2 + Goma Cynowulf. S. Chron. 


n us] A.D. 757. S, Chron. 
9 Osuulfus] A.D. 758. S. Chron. 


2b 


370 Historia Ecclesiastica. Gentis. Anglorum. — [Lrs. v. 


et Edilualdus anno eodem a sua plebe electus, intravit in 
regnum : cujus secundo anno magna tribulatio mortalitatis venit 
et duobus ferme annis permansit, populantibus duris ac diversis 
egritudinibus, maxime tamen dysenterise languore. 

Anno 761 CEngus Pictorum rex obiit, qui regni sui princi- 
pium usque ad finem facinore cruento tyrannus perduxit car- 
nifex : et Osuini occisus est. 

Anno 765 Aluchredus rex susceptus est in regnum. 

Anno 766 Ecgberctus archiepiscopus prosapia regali ditatus 
ac divina scientia imbutus, et Erithubertus vere fideles episcopi 
ad Dominum migraverunt. 





INCIPIT VITA SANCTORUM ABBATUM MONASTERII 


m 


UYRAMUTHA ET GYRUUM, 


BENEDICTI, CEOLFRIDI, 


EASTERUINI, SIGFRIDI, 


ATQUR 


HUATBERCTI, 


AB EJUSDEM MONASTERII 


PRESBYTERO ET MONACHO 


BJEDA COMPOSITA. 


ELIGIOSUS Christi 


famulus Biscopus! cognomento 


Benedictus, aspirante superna gratia, monasterium 
construxit in honorem beatissimi apostolorum principis Petri, 
juxta ostium fluminis Vyri ad aquilonem, juvante se ao terram 
tribuente venerabili ac piissimo gentis illius rege Egfrido: 
idemque monasterium annis sedecim, inter innumeros vel itine- 


rum vel infirmitatum labores, 
sedulus rexit. Qui ut beati 
cognominis ejus abbetis vitam 


eadem qua construxit religione, 
pape Gregorii verbis?, quibus 
glorificat, utar; 'Fuit vir vite: 


venerabilis, gratia Benedictus et nomine, ab ipso pueritio sum 


1 Biscopus] reer eaee 250, 333» 343- 
He is also lucing, doubtless 
a patronymic, by Hadde, 3. Kemble, 

1845, p. 94, 
ps not. oe notatbampt to explain the name: 
* Biscop is certainly a strange name 
to be borne by’ one whe never enjoyed 
the ‘ity: it is impos- 
Sie ela it, but I must call 
attention to the fact that it occurs 
in the ancient genealogy of the kings 
of Lindissi, among the names of 
Woden's descondanta, "They were 
probably Mercians. If Biscop were 
E eacendant of thai race, ^sürps 
mobilis Anglorum" indeed, Benedio- 

B 


tusmay have been 
name derived from 
with, and frequent 
Rome. A similar instance may be 
noticed in Beorhigils a bishop of 
East-Anglia, who was also called 
Boniface ; and in the celebrated St, 
himself? Thorpe thinks 
‘that the Biscop of the royal race of 
Lindiasi is the same with Benedict. 
And it is a curious fact thet his 


only an additional 
is familiarity 


words of the Introduction to 
of the Dialogi. 


ba 


372 Historia Abbatum 


tempore cor gerens senile, etatem quippe moribus transiens, 
nulli animum voluptati dedit! Nobili quidem stirpe gentis 
Anglorum progenitus, sed non minori nobilitate mentis ad 
promerenda semper angelorum consortia suspensus. Denique 
cum esset minister Osviu regis et possessionem terre suo gradui 
competentem illo donante perciperet, annos natus circiter viginti 
et quinque fastidivit possessionem caducam, ut, adquirere posset 
sternam: despexit militiam cum corruptibili donativo terre- 
strem, ut vero Regi militaret, regnum in superna civitate mere- 
retur habere in perpetuum: reliquit domum, cognatos et patriam 
propter Christum et propter Evangelium, ut centuplum acci- 
peret, et vitam sternam possideret: respuit nuptiis servire 
carnalibus, ut sequi valeret Agnum virginitatis gloria candidum 
in regnis celestibus: abnuit liberos carne procreare mortales, 
predestinatus a Christo ad educandos ei spirituali doctrina 
filios celesti in vita perennes. 

2. Dimissa ergo patria Romam adiit! beatorum apostolorum 

[4.633] quorum desiderio semper ardere consueverat, etiam 
loca corporum corporaliter visere atque adorare curavit. Ad 
patriam mox reversus, studiosius ea quee vidit ecclesiastice vite 
institute, diligere, venerari, et quibus potuit predicare non 
desiit. Quo tempore Alchfridus? supradicti regis Osvii filius 
et ipse propter adoranda apostolorum limina Romam venire 
disponens, comitem eum ejusdem itineris accepit. Quem cum 
pater suus ab intentione memorati itineris revocaret, atque in 
patria ac regno suo faceret residere, nihilominus ipse ut bone 
indolis adolescens, ceptum confestim explens iter, summa sub 

(4.66&] festinatione Romam rediit®, tempore cujus supra‘ 
beats memorie Vitaliani pape ; et non pauca scientis salutaris 
quemadmodum et prius hausta dulcedine, post menses aliquot 





+ Romam. N73) He set out in 166, 181,188. 
company with Wilfrith, in A.D. S 5 E EN AD. Sn Flor. 
ng but arrived there before him. NS supra) Hussey thinks these 

f he was twenty-five years old at ave crept in unawares, written 
this time, he must have been born by some marginal annotator who did 
in A.D. 628, Florence adds to this not know that the History was 
account of his journey to Rome, ‘et written subsequently to this treatise. 
mox doctior rediit," See p. 250, note 3. 





Uyremuthensium e Gyruuensium. 373 


inde digrediens ad insulam Lyrinensem’, ibidem se monachorum 
cctui tradidit, tonsuram accepit, et disciplinam regularem 
monachi voto insignitus debite cum sollicitudine servavit: ubi 
per biennium idonea monastice conversationis doctrina insti- 
tutus, rursus beati Petri apostolorum principis amore devictus, 
Sacratam ejus corpore civitatem repedare statuit. 

3. Nec post longum adveniente nave mercatoria, desiderio 
satisfecit? Eo autem tempore miserat Egberthus 4.».661 
Cantuariorum rex de Brittania electum ad episcopatus officium 
virum nomine Vyghardum, qui a Romanis beati Gregorii pape 
discipulis in Cantia fuerat omni ecclesiastica institutione suf- 
ficienter edoctus; cupiens eum sibi Rome ordinari episcopum, 
quatenus sue gentis et lingus habens antistitem, tanto per- 
fectius cum subjectis sibi populis vel verbis imbueretur fidei vel 
mysteriis; quanto hec non per interpretem, sed per cognati et 
contribulis viri linguam simul manumque susciperet. Qui vide- 
licet Vighardus Romam veniens, cum cunctis qui secum venere 
comitibus, antequam gradum pontificatus perciperet, morbo in- 
gruente defunctus est. At vero papa apostolicus, ne legatariis 
obeuntibus legatio religiosa fidelium fructu competente careret, 
inito consilio elegit de suis quem Britannias archiepiscopum 
mitteret, Theodorum videlicet seculari simul et ecclesiastica 
philosophia preditum virum, et hoc in utraque lingua, Greca. 
seilicet et Latina, dato ei collega et consiliatore viro sque 
strenuissimo ac prudentissimo Adriano abbate: et quia venera- 
bilem Benedictum sapientem, industrium, religiosum ac nobilem 
virum fore conspexit, huic ordinatum cum suis omnibus com- 
mendavit episcopum, precepitque ut relicta peregrinatione 
quam pro Christo susceperat, commodi altioris intuitu patriam 
reversus, doctorem ei veritatis quem sedulo quesierat adduceret, 
cui vel illo pergenti vel ibidem docenti, pariter interpres exis- 
tere posset et ductor. Fecit ut jusserat: venerunt [45.669] 


1 Lyrinensem] A small group of Rome is dated A.D. 668 by Florence, 
islands off Cannes, of which the while Wighard's arrival at Rome is 
largest is called St. Honorat's, where dated A.D. 667 by the Saxon Chro 
‘are the remains of a monastery. nicle. 


? satisfecit] His third journey to 





874 Historia Abbatum 


Cantiam!: gratissime sunt suscepti: Theodorus sedem episco- 
patus conscendit: Benedictus suscepit monasterium beati Petri 
apostoli ad regendum, cujus postea prefatus Adrianus factus 
est abbas, 
4. Quod ubi duobus annis monasterium rexit, tertium de 
{4.».671] Brittania Romam iter arripiens solita prosperitate 
complevit’, librosque omnis divine eruditionis non paucos vel 
placito pretio emptos, vel amicorum dono lergitos retulit. 
Rediens autem ubi Viennam pervenit, emptitios ibi quos apud 
amicos commendaverat, recepit. At ingressus Brittaniam, ad 
U.6:1 regem Occidentalium Saxonum nomine Coynwalh 
conferendum putavit, cujus et ante non semel amicitiis usus, 
et beneficiis erat adjutus. Sed ipso eodem tempore immatura 
morte prerepto, tandem ad patriam gentem solumque in quo 
natus est pedem convertens, Egfridum Transhumbranee regionis 
regem adiit; cuncta quse egisse ex quo patriam adolescens 
deseruit, replicavit; quo religionis desiderio arderet, non celavit; 
quid ecclesiastice, quid monachice institutionis Rome vel 
circumquaque didicisset, quot divina volumina, quantas beato- 
rum apostolorum sive martyrum Christi reliquias attulisset, 
patefecit; tantamque apud regem gratiam familiaritatis invenit, 
ut confestim ei terram septuaginta familiarum de suo largitus, 
monasterium inibi primo pastori ecclesim facere preciperet. 
{2v.64] Quod factum est, sicut et in proemio memini, ad 
ostium fluminis Viri ad Aquilonem, anno ab incarnatione 
Domini sexcentesimo septuagesimo quarto, indictione secunda, 
anno autem quarto imperii Egfridi regis. 
5. Nec plusquam unius anni spatio post fundatum monaste- 
t45.6,6] rium interjecto, Benedictus oceano transmisso Gal- 
lies petens, cementarios qui lapideam sibi ecclesiam juxta 
Romanorum? quem semper amabat, morem facerent, postulavit, 
accepit, attulit. Et tantum in operando studii pre amore 
? venerunt Cantiam) In A.D.669, He must have returned in A.D. 672, 


the year after being sent from Rome, for in that year King Cenwalh died. 
Pai In the same year Theodorus B. Chron. id 





made Biscop abbot of St. Peter's. — * juata Romanorum . .. morem] 
Flor. Hadde, 16,17; Lapp. 177; De Locis 
3 complevit} In A.D. 671, Flor. Sanotis, 6. 





Uyremuthensium ei. Gyruuensium. 375 


beati Petri in cujus honorem faciebat exhibuit, ut intra unius 
anni circulum ex quo fundamenta sunt jacta, culminibus super- 
positis, missarum inibi solennia celebrari videres.  Proximante 
autem ad perfectum opere, misit legatarios Galliam, qui vitri 
factores, artifices videlicet Brittaniis eatenus incognitos, ad can- 
cellandas ecclesise porticuumque et cenaculorum ejus fenestras 
adducerent. Factumque est, et venerunt: nec solum opus 
postulatum: compleverunt, sed et Anglorum ex eo gentem hujus- 
modi artificium nosse ac discere fecerunt: artjficium nimirum 
vel lampadis ecclesi claustris vel vasorum multifariis usibus 
non ignobiliter aptum. Sed et cuncta que ad altaris et ecclesia 
ministerium competebant, vasa sancta, vel vestimenta, quia 
domi invenire non potuit, de transmarinis regionibus advectare 
religiosus emptor curabat. 

Et ut ea quoque que nec in Gallia quidem reperiri valebant, 
Romanis e finibus ecclesie sus provisor impiger (45.6: 
ornamenta vel munimenta conferret: quarta illo, post composi- 
tum juxta regulam monasterium, profectione completa !, multi- 
pliciore quam prius spirituslium mercium fonore cumulatus 
rediit. Primo quod innumerabilem librorum omnis generis 
copiam apportavit: Secundo quod reliquiarum beatorum aposto- | 
lorum martyrumque Christi abundantem gratiam multis Anglo- 
rum ecclesiis profuturam advexit: Tertio quod ordinem cantandi*, 
psallendi atque in ecclesia ministrandi juxta morem Romans 
institutionis suo monasterio contradidit, postulato videlicet 
atque accepto ab Agathone papa archicantore ecclesim beati 
apostoli Petri et abbate monasterii beati Martini Johanne?, 
quem sui futurum magistrum monasterii Britannias, Romanum 
Anglis adduceret. Qui illo perveniens, non solum viva voce 
que Rome didicit ecclesiastica discentibus tradidit; sed et non 
pauca etiam literis mandata reliquit, quee hactenus in ejusdem 
monasterii bibliotheca memorie gratia servantur. Quartum, 

1 1 - 
rorancl bib dd sume wid s Bunch Church bad been tangi 
that he returned the same year, by Jacobus, p.138, who brought the 
bringing letters from Pope Agatho. ‘Roman fashion of chanting from Kent. 


Yet ep did not succeed tll eo Smith’s Appendix, No, zii 
AD. 678. ? Johanne] See p. 250. 


376 Historia. Abbatum 


Bénedictus non vile munus attulit, epistolam privilegii a vene- 
rabili papa Agathone cum licentia, consensu, desiderio, et 
hortatu Egfridi regis acceptam, qua monasterium quod fecit ab 
omni prorsus extrinseca irruptione tutum perpetuo redderetur 
ac liberum. Quintum, picturas imaginum sanctarum quas ad 
ornandum eccleslam beati Petri apostoli quam construxerat 
detulit; imaginem videlicet beate Dei genetricis semperque 
virginis Marie, simul et duodecim apostolorum, quibus mediam 
ejusdem ecclesim testudinem, ducto a pariete ad parietem tabu- 
leto precingeret; imagines evangelics historie quibus austra- 
lem ecclesie parietem decoraret; imagines visionum apocalypeis 
beati Johannis, quibus septentrionalem sque parietem ornaret, 
quatenus intrantes ecclesiam omnes etiam literarum ignari, qua- 
quaversum intenderent, vel semper amabilem Christi sancto- 
rumque ejus, quamvis in imagine, contemplerentur aspectum; 
vel Dominios incarnationis gratiam vigilantiore mente recole- 
rent; vel extremi discrimen examinis, quasi coram  oeulis 
habentes, districtius se ipsi examinare meminissent. 

6. Igitur venerabilis Benedicti virtute, industria ac religione, 

(up.682] rex Egfridus non minimum delectatus, terram 
quam ad construendum monasterium ei donaverat, quia bene se 
ac fructuose donasse conspexit, quadraginta adhuc familisrum 
data possessione, augmentare curavit; ubi post annum missis 
monachis numero ferme decem et septem, et preposito abbate 
ac presbytero Ceolfrido, Benedictus consultu immo etiam jussu 
prefati Egfridi regis, monasterium beati Pauli apostoli con- 
Biruxit!, ea duntaxat ratione, ut una utriusque loci pax et con- 
cordis, eadem perpetua familiaritas conservaretur et gratia: ut 
sicut verbi gratia, corpus a capite per quod spirat non potest 
avelli, caput corporis sine quo non vivit nequit oblivisci, ita 
nullus hec monasteria primorum apostolorum fraterna societate 
conjuncta aliquo ab invicem temptaret disturbare conatu. Ceol- 


* eonstruzif] This whole sentence 
is copied by Florence under A.D. 682. 
Smith cites an inscription from a wall 
of the church as follows: * Dedicatio 
ecclesim S. Pauli vili. Kalend. Mail, 
an, xv, Ecgíridi regis, Ceolfridi ab- 





batis ejusdem ecclesie Deo auctore 
conditoris anno iv. This would point 
to its being completed in A.D. 684, 
as Kegfrith succeeded in Feb. 7, A.D. 
670. This was Beda's own mona 
stery, called In Gyrvum, now Jarrow. 


Uyremuthensium et Gyruuensium. 877 
fridus ‘autem hic, quem abbatem constituit Benedictus, a primis 
instituti monasterii prioris exordiis adjutor illi per omnia stre- 
nuissimus aderat, et cum eo tempore congruo Romam discendi 
necessaria simul et adorandi gratia adierat. Quo tempore 
etiam presbyterum Eosteruinum de monasterio beati Petri 
eligens abbatem, eidem monasterio regendi jure preefecit: ut 
quem solus non poterat laborem, socia dilectissimi commilitonis 
virtute levius ferret. Nec ab re videatur cuiquam duos unum 
monasterium simul habuisse abbates. Fecit hoc frequens illius 
pro monasterii utilitate profectio, creber trans oceanum egressus 
incertusque regressus, Nam et beatissimum Petrum apostolum 
Rome pontifices sub se duos! per ordinem ad regendam 
Ecclesiam constituisse causa instante necessaria tradunt his- 
torim. Et ipse magnus abbas Benedictus, sicut de illo beatus 
papa Gregorius scribit, duodecim abbates suis discipulis, prout 
utile judicavit, sine charitatis detrimento, immo pro augmento 
charitatis preefecit. 

7. Suscepit igitur memoratus vir curam monasterii regendi, 
nono? ex quo fundatum est anno. Permansit in [15.69] 
€o usque ad obitum suum annis quatuor, vir nobilis, sed insigne 
nobilitatis non ad jectantie materiem, ut quidam, despectumque 
aliorum, sed ad majorem, ut Dei servum decet, animi nobilita- 
tem convertens. Patruelis quippe erat abbatis sui Benedicti, 
sed amborum tanta mentis ingenuitas, talis mundane ingenui- 
tatis fuit pro nibilo contemptus, ut neque iste monasterium in- 
gressus, aliquem sibi pre ceteris ob intuitum consanguinitatis 
aut nobilitatis honorem querendum, neque ille putaret offeren- 
dum: sed wquali cum fratribus lance boni propositi juvenis 
gloriabatur se regularem per omnia servare disciplinam. Et 


! sub se duos] Anastasius Bib- 
liothecarius says, ‘Hic ordinavit 
duos epi Linum et Oletum, 
qui presentialiter omne ministerium 
sacerdotale in urbe Roma populo 
supervenienti exhiberent: B. autem 
Petrus ad orationem et predica 
iionem populum erudiens vacabat,' 
Pearson, De Annis Primorum 

Episooporum, Diss IL o, iii. 2, 





"Minor Theological Works, ii. 450, 
states that this is derived from what 
Boffaes says in bis Brace E She 
Recognitiones Petri, Hussey 

that Beda may have derived his 
opinion from the same source. 

? nono] Apparently A.D. 682, the 
ninth year from the commencement 
in ap. 674. H. 





378 Historia. Abbatum 


quidem cum fuisset minister Egfridi regis, relictis semel nego- 
tiis secularibus, depositis armis, assumpta militia spirituali, 
tantum mansit humilis, fratrumque simillimus aliorum, [ut] ven- 
tilare cum eis et triturare, oves vitulasque mulgere, in pistrino, 
in horto, in coquina, in cunctis monasterii operibus jocundus et 
obediens gauderet exerceri Sed et abbatis regimine graduque 
assumpto, eodem animo quo prius manebat ad omnes, juxta id 
quod quidam sapiens admonet dicens: ' Rectorem te constitue- 
runt, noli extolli, sed esto in illis, quasi unus ex illis, mitis, 
affabilis, et benignus omnibus.’ Et quidem, ubi opportunum 
comperiebat, peccantes regulari disciplina coercens, sed magis 
tamen ingenita diligendi consuetudine sedulus admonens, ne qui 
peccare vellet, et limpidissimam vultus ejus lucem nubilo sibi 
sue inquietudinis abscondere. Sspe pro curandis monasterii 
negotiis alicubi digredions, ubi operantes invenit fratres, solebat. 
eis confestim in opere conjungi; vel aratri gressum stiva re- 
gendo, vel ferrum malleo domando, vel ventilabrum manu con- 
eutiendo, vel aliud quid tale gerendo. Erat enim et viribus 
fortis juvenis, et lingua suavis; sed et animo hilaris, et bene- 
ficio largus, et honestus aspectu. Eodem quo fratres ceeteri 
Cibo, semper eadem vescebatur in domo, ipso quo priusquam 
abbas esset communi dormiebat in loco, adeo ut etiam morbo 
correptus et obitus sui certis ex signis jam prescius, duos adhuc 
dies in dormitorio fratrum quiesceret. Nam quinque reliquos 
usque ad exitus horam dies in secretiori se sede locabat: qua 
die quadam egrediens, et sub divo residens, accitis ad se fra- 
tribus cunctis, more naturg misericordis osculum pacis eis 
flentibus ac de abscessu tanti patris et pastoris morentibus 

[4.66] dedit. Obiit autem per nonas Martias!, noctu, 
fratribus matutine  psalmodio laude vacantibus. Viginti 
quatuor annorum erat cum monasterium peteret, duodecim in eo 
vixit annis, septem presbyteratu funotus est annis, quatuor ex 
eis monasterii regimen agebat; ac sic terrenos artus moribun- 
daque membra, relinquens, colestia regna petivit. 

8. Verum his de vita venerabilis Eosteruini breviter prali- 
batis, redeamus ad ordinem narrandi. Constituto illo abbate 

? per nonas Martias] The 6th of March. Florence dates it A.D. 685. 





Uyremuthensium et. Gyruuensium. 379 


Benedictus monasterio beati Petri apostoli, constituto et Ceol- 
frido monasterio beati Pauli, non multo post temporis spatio 
quinta vice de Britannis Romam adcurrens!, innumeris sicut 
semper ecclesiasticorum donis commodorum locupletatus rediit ; 
magna quidem copia voluminum sacrorum; sed non minori 
Sicut et prius sanctarum imeginum munere ditatus. Nam et tunc 
Dominice historie picturas quibus totam beate Dei genetricis, 
quam in monasterio majore fecerat, ecclesiam in gyro corona- 
ret; imagines quoque ad ornandum monasterium ecclesiamque 
beati Pauli apostoli de concordia veteris et novi Testamenti 
summa ratione compositas exhibuit: verbi gratia, Isaac ligna 
quibus immolaretur portantem, et Dominum crucem in qua 
pateretur sque portantem, proxima super invicem regione, 
pictura conjunxit. Item serpenti in heremo a Moyse exaltato, 
Filium hominis in eruce exaltatum comparavit. Attulit inter 
alia, et pallia duo oloserica? incomparandi operis, quibus postea 
ab Aldfrido rege ejusque consiliariis, namque Ecgfridum post- 
quam rediit? jam interfectum reperit, terram trium familiarum 
ad Austrum Vuiri fluminis, juxta ostium comparavit. 

"Verum inter leta que veniens attulit, tristia domi reperit : 
venerabilem videlicet presbyterum Eosteruinum quem abiturus 
abbatem constituerat, simul et fratrum ei commissorum cater- 
vam non paucam, per cuncta grassante pestilentia, jam migrasse 
de seculo. Sed aderat et solamen, quia in loco Eosteruini 
virum sque reverentissimum ac mitissimum de monasterio 
eodem, Sigfridum videlicet diaconum, electione fratrum suorum 
simul et coabbatis ejus Ceolfridi, mox substitutum cognovit; 
virum scientia quidem scripturarum sufficienter instructum, 
moribus optimis ornatum, mira abstinentim virtute preditum, 
sed ad custodiam virtutum animi, corporis infirmitate non 
minime depressum, ad conservandam cordis innocentiam nocivo 
et irremediabili pulmonum vitio laborantem. 

9. Nec multo post etiam Benedictus ipse morbo copit in- 


Florence. found Ecgfrith dead, and his brother 
? closerioa) ‘All of silk’ See Du Aldfrith on the throne; p. 277, 

Cange, under ‘Holosericus.” note 2. 

3 rediit] 4.D.685. Flor. Bathe 


380 Historia. Abbatum 


gruente fatigari. Ut enim tantam religionis instantiam etiam 
patienti virtus adjuncta probaret, divina utrumque pietas 
temporali egritudine prostravit in lectum ; ut post egritudinem 
morte devictam perpetua superne pacis et lucis quiete refo- 
veret. Nam et Sigfridus, ut diximus, longa interiorum mo- 
estia castigatus diem pervenit ad ultimum. Et Benedictus per 
triennium languore paulatim accrescente tanta paralysi disso- 
Tutus est, ut ob omni prorsus inferiorum membrorum factus sit 
parte premortuus, superioribus solum sine quorum vita vivere 
nequit homo, ad officium patientie virtutemque reservatis; 
studebant in dolore semper Auctori gratias referre, semper Dei 
laudibus fraternisve hortatibus vacare. Agebat Benedictus 
advenientes seepius ad se fratres de custodienda quam statuerat 
regula firmare: * Neque enim putare habetis, inquit, *quod ex 
meo hec que vobis statui decreta indoctus corde protulerim. 
Ex decem quippe et septem monasteriis que inter longos mee 
crebra peregrinationis discursus optima comperi, hsc universa 
didici, et vobis salubriter observanda contradidi Bibliothecam 
quam de Roma nobilissimam copiosissimamque advexerat, ad 
instructionem ecclesig necessariam, sollicite servari integram, 
nec per incuriam fedari, aut passim dissipari precepit. Sed et 
hoc sedulus eisdem solebat iterare mandatum, ne quis in elec- 
tione abbatis, generis prosapiam, et non magis vivendi docen- 
dique probitatem putaret esse querendam. ‘Et vere, inquit, 
‘dico vobis, quia in comparatione duorum malorum, tolerabilius 
mihi multo est totum hunc locum in quo monasterium feci, si 
sic judicaverit Deus, in solitudinem sempiternam redigi, quam 
ut frater meus carnalis, quem novimus viam veritatis non 
ingredi, in eo regendo post me abbatis nomine succedat. 
Ideoque multum cavetote fratres semper, ne secundum genus 
unquam, ne deforis aliunde, vobis patrem queratis. Sed juxta 
quod regula magni quondam abbatis Benedicti, juxta quod 
privilegii nostri continent decreta, in conventu vestre congre- 
gationis communi consilio perquiratis, qui secundum vite 
meritum et sapientie doctrinam aptior ad tale ministerium 
perficiendum digniorque probetur, et quemcunque omnes una- 
nimi charitatis inquisitione optimum cognoscentes elegeritis; 


Uyremuthensium et Gyruuensium. |. 881 


une vobis accito episcopo rogetis abbatem consueta benedic- 
tione firmari. Nam qui carnali, inquit, *ordine carnales filios 
generant, carnali necesse est ac terrene suse heereditati carnales 
terrenosque querant heredes: at qui spirituales Deo filios 
spirituali semine verbi procreant, spiritualia oportet sint cuncta 
que agunt. Inter spirituales suos liberos eum majorem qui 
ampliori spiritus gratia sit preditus sstiment, quomodo terreni 
parentes quem primum pertu fuderint, eum principium libero- 
rum suorum cognoscere, et cseteris in partienda sua hmreditate 
preferendum ducere solent. 

Neque hoc reticendum, quod venerabilis abbas Benedictus 
ad temperandum sepe longee noctis tedium, quam pre infirmi- 
tatis onere ducebat insomnem, advocato lectore, vel exemplar - 
patientiee Job, vel aliud quid scripturarum quo consolaretur 
ggrotus, quo depressus in infimis vivacius ad superna erigere- 
tur, coram se recitari jubebat. Et quia nullatenus ad orandum. 
surgere, non facile ad explendum solite psalmodise cursum lin- 
guam vocemve poterat levare, didicit vir prudens affectu religionis 
dictante, per singulas diurne sive nocturne orationis horas 
aliquos ad se fratrum vocare, quibus psalmos consuetos duobus in 
choris resonantibus, et ipse cum eis quatinus poterat psallendo, 
quod per se solum nequiverat, eorum juvamine suppleret. 

10. At ubi uterque abbas lassatus infirmitate diutina, jam 
se morti vicinum, nec regendo monasterio idoneum fore con- 
spexit: tanta namque eos affecit infirmitas carnis ut perfice- 
retur in eis virtus Christi, ut cum quadam die desiderantibus 
eis se invicem priusquam de hoc seculo migrarent videre et 
alloqui, Sigfridus in feretro deportaretur ad cubiculum ubi 

. Benedictus et ipse suo jacebat in grabato, eisque uno in loco 
ministrorum manu compositis, caput utriusque in eodem cer- 
vicali locaretur, lacrimabili spectaculo, nec tantum habuere 
virium ut propius posita ora ad osculandum se alterutrum 
conjungere possent; sed et hoo fraterno compleverunt officio: 
inito Benedictus cum eo, cumque universis fra- [45.688] 
tribus salubri consilio, acciit abbatem  Ceolfridum, quem 
monasterio beati Pauli apostoli prefecerat, virum videlicet 
sibi non tam carnis necessitudine, quam virtutum societate 


382 Historia Abbatum 


propinquum: et eum utrique monasterio cunctis faventibus, 
atque hoc utillimum judicantibus, preposuit! patrem; salubre 
ratus per omnia ad conservandam pacem, unitatem, concor- 
diamque locorum, si unum perpetuo patrem rectoremque tene- 
rent; commemorans sepius Israelitici regni exemplum, quod 
inexterminabile semper exteris nationibus, inviolatumque per- 
duravit, quamdiu unis iisdemque sus gentis regebatur a 
ducibus; at postquam preecedentium causa peccatorum inimico 
ab invicem est certamine diremptum, periit paulisper, et a 
sua concussum soliditate defecit. Sed et Evangelicam illam 
monebat sine intermissione recolendam esse sententiam, * Quia* 
omne regnum in seipso divisum desolabitur." 


1r. Igitur post hec revolutis mensibus duobus, primo vene- 
4.65] rabilis ac Deo dilectus abbas Sigfridus, pertransito 
igne et aqua tribulationum temporalium, inductus est in re- 
frigerium sempiterne quietis, introiit? in domum regni ccelestis, 
in holocaustis perpetus laudationis reddens sua vota Domino, 
que sedula labiorum mundorum distinctione promiserat: ac 
deinde adjunctis aliis mensibus quatuor, vitiorum victor Bene- 
dietus et virtutum patrator egregius, victus infirmitate carnis 
ad extrema pervenit. Nox ruit hibernis algida flatibus : dies 
illi mox sancta nascitura sternm felicitatis, serenitatis et lucis. 
Convenerunt fratres ad ecclesiam, insomnes orationibus et 
psalmis transigunt umbras noctis: et paterne decessionis 
pondus continua divine laudis modulatione solantur. Alii 
cubiculum in quo sger, animo robustus egressum mortis et 
vite expectabat ingressum, non deserunt. Evangelium tota 
nocte pro doloris levamine, quod et aliis noctibus fieri con- 
sueverat, a presbytero legitur; Dominici corporis et sanguinis 
sacramentum hora exitus instante pro viatico datur; et sic 
anima illa sancta longis flagellorum felicium excocta atque 
examinata flammis luteam carnis fornacem deserit, et superne 
beatitudinis libere pervolat ad gloriam. Cujus egressui victo- 
? prpomit] A. 688. Flor. the Fasti Benedictini; and in the 


3. Quia] Matt. xii. 25. rear A.D. 688, four months before 
3 dniroit) August 22, his day in Benodict himself, 





Uyremuthensium et Gyruuensium. 383 
riosissimo, neque ab immundis spiritibus aliquatenus impe- 
diendo vel retardando, etiam psalmus qui tum pro eo cane- 
batur, testimonium dat. Namque fratres ad ecclesiam prin- 
cipio noctis concurrentes, psalterium ex ordine decantantes, 
ad octogesimum tunc et secundum cantando pervenerant psal- 
mum, qui habet in capite: ‘Deus quis similis erit tibi?’ Cujus 
totus hoc resonat textus, quod inimici nominis Christi sive 
carnales sive spirituales, semper Ecclesiam Christi, semper 
animam quamque fidelem disperdere ac dissipare conentur; 
sed e contra ipsi confusi et conturbati, sint perituri in seculum, 
enervente illos Domino, cui non est quisquam similis, qui est 
Solus altissimus super omnem terram. Unde recte dabatur 
intelligi ccelitus dispensatum, ut talis diceretur psalmus ea 
hora qua exiret de corpore anima, cui juvante Domino nullus 
prevalere posset inimicus. Sextodecimo postquam ^5, ; 
monasterium fundavit anno, quievit! in Domino 4-».699J 
confessor, pridie iduum Januariarum, sepultus in ecclesia 
beati apostoli Petri; ut quem degens in carne semper sole- 
bat amare, quo pandente januam regni celestis intrabat, ab 
hujus reliquiis et altari post mortem nec corpore longius 
abesset, Sedecim ut diximus annos monasterium rexit, primos 
octo per se sine alterius assumptione abbetis; reliquos totidem. 
viris venerabilibus et sanctis Eosteruino, Sigfrido et Ceolfrido 
abbatis se nomine, auctoritate, et officio juvantibus; primo 
quatuor annos, secundo tres, tertio unum. 

12. Qui et ipse tertius, id est, Ceolfridus industrius per 
omnia vir, acutus ingenio, actu impiger, maturus animo, reli- 
gionis zelo fervens, prius, sicut et supra meminimus, jubente 
pariter et juvante Benedicto, monasterium beati (a. 682] 
Pauli apostoli septem annis, fundavit, perfecit, rexit; ac deinde 
"utrique monasterio, vel sicut, rectius dicere possumus, in duobus 
locis posito uni monasterio beatorum apostolorum  [4.n.686] 
Petri et-Pauli, viginti et octo annos sollerti regimine preefuit ; 

1 vurchased: ict’ 
daniel iCal. Go, which abo same. and reuoved them to hae. 


sponds with Beda's date, Ethel. Malmesb. Gest. Pontt. iv. 
-wald, bishop of Winchester, who died 


384 Historia Abbatum. 


et cuncta que suus predecessor egregia virtutum opera ccpit, 
ipse nec segnius perficere curevit. Siquidem inter cetera 
monasterii necessaria que longo regendi tempore disponenda 
comperit, etiam plura fecit oratoria; altaris et ecclesise vase, 
vel vestimenta omnis generis ampliavit; bibliothecam utriusque 
monasterii, quam Benedictus abbas magna ccepit instantia, ipse. 
non minori geminavit industria: ita ut tres pandectes! nove 
translationis*, ad unum vetuste translationis quem de Roma 
attulerat, ipse super adjungeret; quorum unum? senex Romam 
rediens secum inter alia pro munere sumpsit, duos? utrique 
monasterio reliquit: dato quoque Cosmographorum codice 
mirandi operis, quem Roms Benedictus emerat, terram octo 
familiarum juxta fluvium Fresca‘ ab Aldfrido rege in scrip- 
turis doctissimo in possessionem monasterii beati Pauli apo- 
stoli comparavit; quem comparandi ordinem ipse, dum adhuc 
viveret, Benedictus cum eodem rege Aldfrido taxaverat, sed 
priusquam complere potuisset obiit. Verum pro hac term 
postmodum, Osredo regnante, Ceolfridus, addito pretio digno, 
terram viginti familiarum in loco qui incolarum lingua Ad 
Villam Sambuce* vocatur, quia hec vicinior eidem monasterio 
videbatur, accepit. Missis Romam monachis tempore re- 
cordationis Sergii paps, privilegium ab eo pro tuitione sui 
monasterii instar illius quod Agatho papa Benedicto dederat, 
accepit: quod Britannias perlatum, et coram synodo pate 
factum, presentium episcoporum simul et magnifici regis Ald- 
fridi subscriptione confirmatum est, quomodo etiam prius illud 


? pandectes] The word ‘pandecta,’ quia sedes apostolica oui auctore Deo 


more commonly used in the plural 
*pendectm, is used by Papias and 
Alcuin to mean the Scriptures of the 
Old and New Testament. * Biblio- 
theca' was the name in use before 
Alcuin. Du Cange, in verbo. 

? nova translationis] "The second 
Latin translation of the Scriptures 
by Jerome, which by this time had 

e as authoritative a book as 


causs exigit nunc Novam, nuno 
Veterem per testimonia assumo ; ut 


presides "utraque utitur, mei quoque 
Gregori a Beponon 9f de Book of 
ius” ition le 
Sob, introductory epiatle to Leander 
.duos| This only s0- 
counts for tree of the four valums 
mentioned above. But the words 
^ad unum veteris translationis’ are 
omitted by all the first editions. 

* fluvium Fresca] This cannot be 
identified; but the name as given 
here is “Fresh,” 

5 Sambuce] Cambock, at the mouth 
of the Wensbeck (f), Camden, iii. 517. 








Uuirermuthensium et. Gyruuensium. 385 


sui temporis regem et episcopos in synodo publice confirmasse 
non latet. Temporibus iliius tradeps se monasterio beati Petri 
apostoli, quod regebat veteranus ac religiosus, et in omni tam 
seculari quam soripturarum scientia eruditus Christi famulus 
Vuitmer, terram decem familiarum quam ab Aldfrido rege 
in possessionem acceperat in loco ville que Daldun! nuncupatur, 
eidem monasterio perpetuse possesaionis jure donavit. 

13. At ubi Ceolfridus post multam reguleris observantism 
disciplinam quam sibi ipsi, pariter ac suus pater Benedictus, 
providus ex priorum auctoritate contribuit; post incompara- 
bilem orandi psallendique sollertiam, qua ipse quotidianus 
exerceri non desiit; post mirabilem et coercendi improbos 
fervorem, et modestiam consolandi infirmos; post insolitam 
rectoribus et esce potusque parcitatem, et habitus vilitatem ; 
vidit se jam senior et plenus dierum non ultra posse subditis 
ob impedimentum supreme setatis, debitam spiritualis exercitii 
vel docendo vel vivendo precipere formam; multa diu secum. 
mente versans, utilius decrevit, dato fratribus precepto, ut 
juxta sui statuta privilegii juxtaque regulam sancti abbatis 
Benedicti, de suis sibi ipsi patrem qui aptior esset eligerent, 
et ipse beatorum apostolorum ubi juvenis cum Benedicto fuerat, 
[Roms loca sancta repeteret]: quatenus et ipse ante mortem 
aliquamdiu seculi curis absolutus, liberius sibimet secreta 
quiete vacaret; et illi sumpto abbate juniore, perfectius 
juxta statem magistri que vite regularis essent instituta 
servarent. 

Obnitentibus licet primo omnibus, et in lacrimas singul- 
tusque genua cum obsecratione crebra flectentibus, factum 
est quod voluit, Tantaque erat proficiscendi cupido, ut tertia 
die ex quo fratribus secretum sui propositi aperuit, iter arri- 
peret. Timebat enim quod evenit, ne priusquam Romam 
pervenire posset, obiret; simul devitans, ne ab amicis sive 
viris principalibus quibus cunctis erat honorabilis, ejus coepta 
retardarentur, et ne pecunia daretur illi a quibusdam, quibus 
retribuere pro tempore nequiret; hane habens semper con- 
a Daldun] Dalden, or Dalton, four miles south of Sunderland. Camden, 

. 362. 

cc 


386 Historia. Abbatum 


suetudinem, ut siquis ei aliquid muneris offerret, hoc illi vel 
Statim vel post intervallum competens, non minore gratia 
rependeret. Cantata ergo primo mane missa in ecclesia beate 
Dei genetricis semperque virginis Maris et in ecclesia apostoli 

Junes, Petri, pridie nonas Junias!, quinta feria, et com- 

4D.76  municantibus qui aderant, continuo preparatur 
ad eundum. Conveniunt omnes in ecclesiam beati Petri, ipse 
thure incenso et dicta oratione ad altare, pacem dat omnibus, 
stans in gradibus, thuribulum habens in manu: hinc fletibus 
universorum inter letanias resonantibus, exeunt; beati Lau- 
rentii martyris oratorium, quod in dormitorio fratrum erat 
obvium, intrant; vale dicens ultimum, de conservanda invicem 
dilectione, et delinquentibus juxta Evangelium corripiendis, 
admonet ; omnibus, siquid forte deliquissent, gratiam sue 
remissionis et placationis offer; omnes pro se orare, sibi 
placatos existere, si sint quos durius justo redarguisset, 
obsecrat. Veniunt ad litus; rursum osculo pacis inter lacri- 
mas omnibus dato, genua flectunt?; dat orationem, ascendit 
navem cum comitibus. Ascendunt et diacones ecclesim cereas 
ardentes et crucem ferentes auream, transit flumen, adorat 
crucem, ascendit equum et abiit, relictis in monasteriis suis 
fratribus numero ferme sexcentorum. 

14. lllo autem abeunte cum sociis, redeunt ad ecclesiam 
fratres, se ac sua Domino fletibus et oratione commendant: et 
post non grande intervallum, completa hora tertie psalmodia, 
rursum conveniunt omnes; quid agendum sit consulunt; 
'orando, psallendo, et jejunando patrem citius a Deo qusren- 
dum decernunt; monachis beati Pauli, fratribus videlicet suis, 
per eorum quosdam qui aderant, necnon et suorum aliquos, 
quod decreverunt, pandunt. Assentiunt et illi, fit utrorumque 
animus unus, omnium corda sursum, omnium levantur voces 
ad Dominum. Tandem die tertie, veniente Dominico pen- 

dune;  iecosten, conveniunt omnes qui erant in mona- 

45.75  gterio beati Petri in concilium, assunt et de mo- 
nasterio beati Pauli seniorum non pauci. Fit una concordia, 


2 pridie nonas Junias] Jane 4. * genua flectunt) C£. Acta xx. 36, 37. 





Uuiremuthensium et Gyruuensium. 387 
eadem utrorumque sententia. Eligitur itaque abbas Huet- 
bertus, qui a primis pueritie temporibus eodem in monasterio 
non solum regularis observantia discipline institutus, sed et 
scribendi, cantandi, legendi ac docendi fuerat non parva exer- 
citatus industria. Romam quoque temporibus beate memoria 
Sergii pape accurrens, et non parvo ibidem temporis spatio 
demoratus, queque sibi necessaria judicabat, didicit, descripsit, 
retulit; insuper et duodecim ante hsc annos presbyteri est 
functus officio. Hic igitur electus abbas sb omnibus utrius- 
que prefati monasterii fratribus, statim assumptis secum ali- 
quibus fratrum, venit ad abbatem Ceolfridum cursum navis 
qua oceanum transiret expectantem : quem elegerant abbatem 
nuntiant: Deo gratias, respondit, electionem confirmat, et 
commendatoriam ab eo epistolam apostolico pape Gregorio 
deferendam suscepit: cujus, memorie causa, putavimus etiam 
in hoc opere versus aliquot esse ponendos. 

‘Domino in Domino dominorum dilectissimo, terque beatis- 
simo pape Gregorio!, Hustbertus humilis servus vester, abbas 
ccnobii beatissimi apostolorum principis Petri in Saxonia, 
perpetuam in Domino salutem. Gratias agere non cesso dis- 
pensationi superni examinis, una cum sanctis fratribus qui 
mecum in his locis ad inveniendam requiem animabus suis 
suavissimum Christi jugum portare desiderant, quod te nostris 
temporibus tam glorificum electionis vas regimini totius ecclesia 
preeficere dignatus est, quatinus per hoc quo ipse impleris lumen 
veritatis et fidei, etiam minores quosque affatim jubare sum 
pietatis aspergeret. Commendamus autem tue sancte benig- 
nitati, dilectissime in Christo pater et domine, venerabiles 
patris nostri dilectissimi canos, Ceolfridi videlicet! abbatis, ac 
nutritoris tutorisque nostre spiritualis in monastica quiete 
libertatis et pacis. Et primum quidem gratias agimus sancte 
et individus Trinitati, quod ipse etsi non sine maximo nostro 
dolore, gemitu, luctu, ac prosecutione lacrimarum a nobis abiit; 
ad sum tamen diu desiderate quietis gaudia sancta pervenit: 
dum ea que juvenem se adiisse, vidisse atque adorasse semper 


? Gregorio] Gregorius II, pope, A.D. 715-731. 
aaa 











388 Historia. Abbatum 


recordans exultabat; etiam senio defessus beatorum aposto- 
lorum devotus limina repetiit. Et post longos amplius XL. 
annorum labores curasque continuas, quibus monasteriis re- 
gendis abbatis jure prefuit, incomparabili virtutis amore 
quasi nuper ad conversationem vite celestis accitus, ultima 
confectus setate, et prope jam moriturus, rursus incipit pere- 
grinari pro Christo, quo liberius prisca sollicitudinum secu- 
larium spineta, camino spirituali fervens compunctionis ignis 
absumat. Deinde etiam vestre paternitati supplicamus, ut 
quod nos facere non meruimus, vos erga illum ultime pietatis 
seduli munus expleatis: pro certo scientes quia etsi vos corpus 
habetis ipsius, et nos tamen et vos Deo devotum ejus spiritum. 
sive in corpore manentem, sive carneis vinculis absolutum, 
magnum pro nostris excessibus apud supernam pietatem inter- 
cessorem habemus et patronum. Et cetera, que epistole 
sequentia continent. 

15. Reverso autem domum  Hustberto, advocatur epi- 
scopus Ácca!, et solita illum in abbatis officium benedictione 
confirmat. Qui inter innumera monasterii jura que juvenili 
sagax solertia recuperabat, hoc in primis omnibus delectabile 
et gratificum fecit; sustulit ossa Eosteruini abbatis, que in 
porticu ingressus ecclesie beati apostoli Petri erant posit; 
necnon et ossa Sigfridi abbatis ac magistri quondam sui, que 
foris sacrarium ad meridiem fuerant condita, et utraque in 
una theca sed medio pariete divisa recludens, intus in eadem 
ecclesia juxta corpus beati patris Benedicti composuit. Fecit 
autem hee die natalis Sigfridi, id est, undecimo kalendarum 
Septembrium?, quo etiam die contigit mira Dei providentis, 
ut venerandus Christi famulus Vuitmer, cujus supra memi- 
nimus, excederet, et in loco ubi predicti abbates prius sepulti 
fuerant, ipse qui eorum imitator fuerat, conderetur. 

Christi vero famulus Ceolfridus, ut supradictum est, ad 
limina beatorum apostolorum tendens, priusquam illo perve- 
nisset, tactus infirmitate diem clausit ultimum. Perveniens 


1 deni] Bee p. 342, and note 3 
undecimo. kalendarum Seplonirun] Agua 22. 


Uuiremuthensium et Gyruuensium. 389 


namque Lingonas' circa horam diei tertiam, decima ipsius 
diei hora migravit ad Dominum, et crastino in ecclesia beatorum 
Geminorum? martyrum honorifice sepultus est, non solum 
Anglis genere qui plusquam octoginta numero in ejus fuerant 
comitatu, sed et illius loci accolis pro retardato tam reverendi 
senis desiderio, in lacrimas luctusque solutis, Neque enim 
facile quisquam lacrimas tenere potuit, videns comites ipsius 
partim patre amisso ocptum iter agere; partim mutata in- 
tentione qua Romam ire desiderant, domum magis qua hune 
sepultum nunciarent reverti; partim ad tumbam defuncti inter 
eos quorum nec linguam noverant, pro inextinguibili patris 
affectu residere. 

16. Erat autem quando obiit annorum septuaginta quatuor, 
presbyteri gradu functus annis quadraginta septem, abbatis 
officium ministrans annis triginta quinque, vel potius annis 
quadraginta tribus, quia scilicet a primo tempore quo Bene- 
dictus in honore beatissimi apostolorum principis suum coepit. 
condere monasterium, ipse illi comes individuus, cooperator et 
doctor regularis et monastics institutionis aderat. Cui ne 
prisci morem rigoris, vel statis, vel infirmitatis, vel itineris 
unquam minueret occasio; ex die quo de monasterio suo pro- 
fectus abiit usque ad diem quo defunctus est, id est, a pridie 
nonas Junias usque ad septimum kalendarum Octobrium diem, 
per dies cxiv, exceptis canonicis orationum horis, quotidie bis 
psalterium ex ordine decantare curavit; etiam cum ad hoc per 
infirmitatem deveniret, ut equitare non valens feretro caballario 
veheretur, quotidie missa cantata salutaris hostie Deo munus 
offerret, excepto uno, quo oceanum navigabat, et tribus ante 
exitum diebus. 


! Lingonas] Langres, the seat of 
a bishopric cet the archdiocese 


Augustinian priory, a mile and a- 
half fom Langres, “Et apad Lin- 
of Lyons. S. 'Reliquim ossium 


nas natale geminorum Pseusippi, 


loribus annis ad monasterium 
suum, deinde Danicse tem 
tionis cum ossibus beats 
stonism portate. Malmesb. Gest. 
"T 
bealorum Geminorum] Now an 


i, et Melasippi, qui cum essent 
25 auubrum, oum avia sue Leonilla 
et Ionilla et Neone martyrio coro- 
nati sunt, tem -ureliani impera- 
toris." "Bodas Mariyrologi , Smith, 
P. 333+ 





390 Historia Abbatum Uuiremuthensium et Gyruuensium. 


Obiit autem septimo kalendarum Octobrium! die, anno ab 

Sept.2s, incarnatione Domini septingentesimo sextodeeimo, 

40.76 feris sexta, post horam nonam, in pratis memorate 
civitatis: sepultus in crastinum ad austrum ejusdem civitatis 
miliario primo in monasterio Geminorum, astante ac psalmos 
resonante exercitu non parvo tam Anglorum qui cum eo adve- 
nerant, quam monasterii ejusdem vel civitatis incolarum. Sunt 
autem Gemini martyres in quorum monasterio et ecclesia con- 
ditus est, Speusippus, Eleusippus, Meleusippus qui, uno partu 
matris editi, eadem ecclesim fide renati, simul cum avia sua 
Leonilla, dignam loco illi sui martyrii reliquere memoriam, qui 
piam etiam nobis indignis et nostro parenti opem sus interces- 
sionis et protectionis impendant. 

1 septimo kalendarum Octobrium] September a5. 





VENERABILIS BAEDA 


EPISTOLA AD EOGBERCTUM ANTISTITEM. 


ILECTISSIMO ac reverentissimo antistiti Egbercto! 

Baeda famulus Christi salutem. Memini te hesterno 
dixisse anno, cum tecum aliquot diebus legendi gratia in mona- 
Serio tno demorarer, quod hoc etiam ahno velles, cum in eundem. 
devenires locum, me quoque, ob commune legendi studium, od 
tuum accire colloquium. Quod si ita, Deo volente, posset 
impleri, non opus esset tibi hee per literas scripta dirigere; 
cum possem liberius ore ad os loquens, queque vellem, sive 


necessaria ducerem, secreta tibi 


allocutione suggerere. Verum 


quia hoc ne fieret, superveniens, ut nosti, corporis mei valitudo 


j| Brother of Eadberht 
tho Nortübunbrian king, A.D. 737- 
758, and first cousin of Cenred and 
Ceolwulf, Eadberht’s predecossors. 
He was placed in a monastery by 
his father, Eata, while yot an infant; 
and was made deacon st 
where he lost his brother 
‘He was made bishop of York in A.D. 
732, after Wilfrith II; and in A.D. 

; by receiving pall at Rome, 
intel be is Sho the tide of ad 

archiepiscopate, which it had been 
denied since the timo of Paulinus 


liberalium artium armarium, ut ita 
dicam, et sacrarium fuit: nobilis 


simamque bibliothecem Eboraci con- 
stituit; Gest. Reg. i. § 65. Alowino, 
tho friend of Karl the Great, was a 
disciple of his, and calfs him ‘magister 
meus dilectus Fghertus archiepisco- 
us. Malmesb.id. He wrote a dia- 
logue ‘De Institutione Ecclesiastica, 


|. treatise ' De Jure Sacerdotali,’ and 


an J CperEattentins in four books. 


was ‘trea weakened by his mortal 
illness, p. 392, that the pall had not 
yet been granted to to ogberbt, p. 
398, and that it was ‘about thirty 
years’ since Aldfrith's death, who 
died in A.D. 705, p. 4or. The date 
given in Wareus’ edition is Nov. 5, 
indictione tertia, i.e. A.D. 734. 











392 Epistola ad 


prohibuit: agere tamen quod potui, erga dilectionem tuam 
fraterne devotionis intuitu, curavi, mittendo videlicet, per literas 
quod corporaliter veniendo per collocutionem nequiveram. Pre- 
corque te per Dominum, ne harum apices literarum arrogantie 
supercilium esse suspiceris, sed obsequium potius humilitatis ac 
pietatis veraciter esse cognoscas. 

Exhortor itaque tuam, dilectissime in Christo antistes, sanc- 
titatem, ut gradum sacrosanctum quem tibi Auctor graduum 
et spiritualium largitor charismatum committere dignatus est, 
Sacrosancta et operatione et doctrina confirmare memineris. 
Neutra enim hic virtus sine altera rite potest impleri : si aut 
is qui bene vivit docendi officium negligit, aut recte docens 
antistes rectam exercere operationem contemnit. Qui autem 
utrumque veraciter agit, profecto talis servus adventum Domini 
sui gratulabundus expectat, sperans se citius auditurum : *Euge* 
serve bone et fidelis, quia super pauca fuisti fidelis, supra multa 
te constituam: intra in gaudium Domini tui.’ Si quis vero, 
quod absit, gradu episcopatus accepto, nec seipsum a malis 
actibus bene vivendo, nec subditam sibi plebem castigando, vel 
admonendo corrigere curat: quid huic veniente Domino, hora 
qua non sperat, eventurum sit, evangelica manifeste sententia 
declarat, qua dicitur? ad inutilem servum : *Ejicite in tenebras 
exteriores, ibi erit fletus et stridor dentium." 

2. Ante omnia sane tum sanote peternitati suadeo, ut ab 
otiosis te confabulationibus, obtrectationibus, ceeterisque lingua 
indomite cohtagiis pontificali dignitate coerceas: divinis autem 
eloquiis ac meditationibus scripturarum linguam simul et mentem 
Occupes, et maxime legendis beati Pauli apostoli epistolis ad 
Timotheum et Titum, sed et verbis sanctissimi papse Gregorii 
quibus de vita simul et vitiis rectorum sive in libro Regule 
Pastoralis seu in homeliis Evangelii multum curiose disseruit, 
ut sermo tuus semper sapientis sale conditus, eminentior vul- 
gari locutione, ac divino auditui dignior elucescat. — Sicut 
enim indecens est, si vasa altaris sacrosancta vulgaribus unquam 
usibus ac vilibus profanentur officiis, ita perversum omni 


2 Eugé] Matt, xxv. a1. ? dicitur] Ibid. 3o. 


Eogherctum Antistitem, 393 


modo ac miserum est, si is qui ad consecranda in altari 
dominica sacramenta ordinatus esí, nunc quidem eisdem con- 
ficiendis sacramentis Domino famulaturus assistat, nunc egres- 
sus ecclesiam ipso ore eisdemque manibus quibus paulo ante 
sacra tractaverat, repente frivola loqui vel agere Dominum 
offensurus incipiat. 

Ad custodiendam lingue vel operis munditiam, cum lectione 
divina, etiam societas eorum qui Christo fideli devotione famu- 
lantur, plurimum juvat. Ut si quando vel lingua lascivire, 
vel operatio prava mihi subrepere ceperit, mox sociorum 
fidelium manu ne cadere valeam sustenter. Quod cum omni- 
bus Dei famulis sibimet ita prospicere utillimum sit, quanto 
magis illi gradui qui non suimet tantummodo curam agere, sed 
etiam erga commissam sibi ecclesiam necesse habet studium 
salutis impendere; juxta illum qui dixit!, ‘preter ea que 
extrinsecus sunt instantia mea quotidiana, sollicitudo omnium 
ecclesiarum. Quis infirmatur, et ego non infirmor! Quis 
scandalizatur, et ego non uror?’ Quod non ita loquor, quasi 
te aliter facere sciam, sed quia de quibusdam episcopis fama 
vulgatum est, quod ipsi ita Christo serviant, ut nullos secum 
alicujus religionis aut continentis viros habeant: sed potius 
qui risui, jocis, fabulis, commessationibus et ebrietatibus, cx- 
terisque vits remissioris illecebris subigantur, et qui magis 
quotidie ventrem dapibus, quam mentem sacrificiis ccelestibus 
pascant. Quos tua sancta auctoritate si alicubi repereris velim. 
corrigas, moneasque illos tales sus conversationis diurne sive 
nocturnse testes habere, qui et actione Deo digna et exhortatione 
congrua prodesse populis, ac spiritale ipsorum antistitum opus 
juvare sufficiant. Lege enim Actus Apostolorum, et videbis, 
referente beato Luca, quales secum comites apostoli Paulus et 
Barnabas habuerint, quid etiam ipsi, ubicunque devenissent, 
operis egerint. Statim namque ut civitates vel synagogas in- 
gressi sunt, verbum Dei predicare, et per omnia disseminare 
curabant. Quod etiam te, dilectissimum mihi caput, sagaciter 
cufiam, ubicunque potes implere. In hoc namque officium 


+ dizit] a Cor. xi 28, ag. 


394 Epistola ad 


a Domino electus, in hoc consecratus es, ut verbum evangelizes 
virtute magna, prebente tibi auxilium ipso Rege virtutum 
Domino nostro Jesu Christo. Quod ita rite perficies si, ubi- 
cunque perveneris, mox collectis ad te ejusdem loci incolis, 
verbum illis exhortationis exhibueris, simu] et exemplum vivendi 
una cum omnibus qui tecum venerint quasi cmlestis militis 
ductor ostenderis. 

3. Et quia latiora sunt spatia locorum, que ad gubernacula 
tum diccesis pertinent, quam ut solus per omnia discurrere, 
et in singulis viculis atque agellis verbum Dei predicare, etiam 
anni totius emenso curriculo, sufficias, necessarium satis est, 
ut plures tibi sacri operis adjutores adsciscas, presbyteros vide- 
licet ordinando, atque instituendo doctores, qui in singulis 
viculis predicando Dei verbo, et consecrandis mysteriis celes- 
tibus, ac maxime peragendis sacri baptismatis officiis, ubi oppor- 
tunitas ingruerit, assistant. In qua videlicet predicatione 
populis exhibenda, hoc pre cseteris omni instantia procurandum 
arbitror, ut fidem catholicam que apostolorum symbolo con- 
tinetur, et Dominicam orationem quam sancti Evangelii nos 
Scriptura edocet, omnium qui ad tuum regimen pertinent, 
memorie radicitus infigere cures. Et quidem omnes qui 
Latinam linguam lectionis usu didicerunt, etiam hae optime 
didicisse certissimum est: sed idiotas, hoc est, eos qui proprie 
tentum lingue notitiam habent, hec ipsa sua lingua discere, sc 
sedulo decantare facito. Quod non solum de laicis, id est, in 
populari adhuc vita constitutis, verum etiam de clericis sive 
monachis qui Latins sunt lingue expertes fieri oportet. Sic 
enim fit, ut cotus omnis fidelium quomodo fidelis esse, qua se 
firmitate credendi contra immundorum spirituum certamins 
munire atque armare debeat, discat: sic, ut chorus omnis Deo 
supplicantium quid maxime a Divina clementia quesri oporteat, 
agnoscat. Propter quod et ipse multis sepe sacerdotibus idiotis 
hiec utraque, et symbolum videlicet, et Dominicam orationem in 
linguam Anglorum translatam obtuli!. Nam et sanctus antistes 


* tranalatam oBtuli] Seo an Old [Nicene] Creed, in Whelos, p. 495, 
English Version of the Pater Noster, and Elstob, p. xxxii, with this head. 


Lesser [Aporte] Creed, and Mass ing, “Here is the Belief and Prayer 


Ecgberctum Antistitem. 395 


Ambrosius! hoc de fide loquens admonet, ut verba symboli 
matutinis semper horis fideles quique decantent, et hoc se quasi 
antidoto spiritali contra diaboli venena que illis interdiu vel 
noctu astu maligno objicere posset, preemuniant. Orationem vero 
Dominicam sepius decantari ipsa etiam nos consuetudo sedule 
deprecationis ac genuum flexionis docuit. 

Quod si hec ut suggerimus in regendis pascendisque Christi 
ovibus tua pastoralis auctoritas perfecerit, dici non potest quan- 
tum tibi superne mercedis apud Pastorem pastorum in 
futuro preparaveris. Quanto enim rariora hujus sacratissimi 
operis in episcopis nostre gentis exempla reperis, tanto altiora 
singularis meriti premia recipies ; utpote qui populum Dei per 
crebram symboli vel orationis sacre decantationem ad intel- 
lectum, amorem, spem, fidem, et inquisitionem eorundem que 
decantantur cselestium donorum, paterna pietate ac sollicitudine 
provocatum accenderis. Sicut e contrario si commissum tibi 
a Domino negotium minus diligenter compleveris, pro retentione 
talenti cum servo nequam et pigro partem es recepturus in 
futuro: maxime si temporalia ab illis commoda requirere atque 
accipere preesumpseris, quibus nulla celestis beneficii dona re- 
pendere probaveris, Cum enim Dominus mittens ad evangeli- 
zandum discipulos dixisset?: ‘Euntes autem predicate dicentes 
quia appropinquat regnum colorum: paulo post subjunxit, 
dicens?*: ‘Gratis accepistis, gratis date; nolite possidere aurum, 
neque argentum. Si ergo illos gratis Evangelium predicare 


and Blessing for the Laity who do 


not understand Latin.’ This may 
very possibly have been Beda's own. 
It was ordained as follows by the 
Ld of loves in am. 747: 

“Ut presl lum fidei ac 
Dominican orationem, sed sed et sacro- 
sancta quoque verba que in misse 
celebratione, et officio baptismi so- 
lenniter dicuntur, interpretari atque 
exponere posse propria lingua qui 
nesciant discant; necnon et ipsa &a- 
cramenta que in misss 20 baptismate 
vel in aliis ecclesiasticis officiis visi- 
biliter conficiuntur, quid spiritualiter 
significent ediscere studeant, Wil- 


kins, i. 96. See too a law of Canute, 
“Ut orationem Dominicam et sym- 
bolum calleant,’ quoted by Elatob, 


p.zurv. 
+ Ambrosi) De. Visgnibus, di 
4,30: ‘Symbolum quoque specilter 
debemus tanquam nostr signaculum 
cordis antelucanis horis quotidio re- 
censere: quo etiam cum horremus 
aliquid, animo recurrendum est. 
Quando enim sine militie sacra- 
mento miles in tentorio, bellator in 


P nt) Matt. x. 7. 
? dicens] Ib. 8, 9. 


396 Epistola ad 


jussit, neque aurum vel argentum, vel aliquid pecunis tempo- 
ralis ab eis quibus predicabant accipere permisit: quid rogo 
illis qui his contraria gerunt periculi immineat t 

4. Attende quid gravissimi sceleris illi commiserint qui et 
terrena ab auditoribus suis lucra diligentissime requirere, e& pro 
eorum salute eterna nihil omnino predicando, vel exhortando, 
vel inerepando, laboris impendere contendunt. Sollicite atque 
intentione curiosa, antistes dilectissime, perpende. Audivimus 
enim, et fama est, quia multe ville ac viculi nostre gentis in 
montibus sint, inaccessis ac saltibus dumosis positi, ubi nunquam 
multis transeuntibus annis sit visus antistes, qui ibidem aliquid 
ministerii aut gratis celestis exhibuerit; quorum tamen ne 
unus quidem a tributis antistiti reddendis esse possit immunis: 
nec solum talibus locis desit antistes qui manus impositione bap- 
tizatos confirmet, verum etiam omnis doctor qui eos vel fidei 
veritatem vel discretionem bone ac male actionis edoceat, absit. 
Bieque fit, ut episcoporum quidam non solum gratis non evenge- 
lizent, vel manus fidelibus imponant; verum etiam, quod gravius 
est, accepta ab auditoribus suis pecunia, quam Dominus pro- 
hibuit, opus verbi quod dominus jussit exercere contemnant: 
quum Deo dilectus pontifex Samuel, longe aliter fecisse omni 
populo teste legatur. ‘Itaque conversatus, inquit!, coram 
vobis ab adolescentia mea usque ad diem hanc, ecoe presto 
sum, loquimini de me coram Domino, et coram Christo ejus, 
utrum bovem alicujus tulerim, an asinum, si quempiam calum- 
niatus sum, si oppressi aliquem, si de manu cujusquam munus 
accepi: et contemnam illud hodie, restituamque vobis. Et 
dixerunt: Non es calumniatus nos, neque oppressisti neque 
tulisti de manu alicujus quippiam. Cujus innocentim ac jus- 
titi merito, inter primos populi Dei duces et sacerdotes annu- 
merari, atque in precibus suis superno auditu atque alloquio 
dignus existere meruit, dicente? Psalmographo: * Moyses et 
Aaron in sacerdotibus ejus, et Samuel inter eos qui invocant 
nomen ejus, invocabant Dominum et ipse exaudiebat eos, in 
columna nubis loquebatur ad eos.’ 


ldnqui]iSam.xii2-4 ^  ? dicente] Ps. xcix. [xoviii. Valg.] 6, 7. 





Ecgberetum Antistitem. 397 


Si autem aliquid utilitatis fidelibus conferri manus imposi- 
tione, qua Spiritus Sanctus accipitur, credimus et confitemur : 
constat e contrario, quod bec ipsa utilitas eis quibus manus 
impositio defuerit, abest. Cujus nimirum privatio boni ad quos 
amplius quam ad ipsos respicit antistites, qui illorum se pro- 
mittunt esse presules, quibus spiritalis officium presulatus ex« 
hibere aut negligunt aut nequeunt! Cujus totius facinoris nulla 
magis quam avaritia causa est. Contra quam disputans apostolus, 
in quo Christus loquebatur, aiebat!: ‘Radix omnium malorum est 
cupiditas Etrursum?: ‘ Neque avari,’ inquit, * regnum Dei pos- 
sidebunt.’ Quum enim antistes dictante amore pecunie majorem 
populi partem, quam ulla ratione per totum anni spatium peragrare 
predicando aut circuire valuerit, in nomen sui presulatus assump- 
serit, gatis exitiale et sibimet ipsi, et illis quibus falso presulis 
nomine prelatus est, comprobatur concinnare periculum. 

5. Hsc tus senctitati, dilectissime antistes, paucis de cala- 
mitate qua nostra gens miserrime laborat insinuans, obsecro 
sedulus, ut hec que perversissime agi conspicis, quantum vales 
ad rectam vite normam revocare contendas. Habes enim, ut 
credo, promptissimum tam justi laboris adjutorem, regem vide- 
licet Oeoluulfum?, qui et pro insita sibi dilectione religionis, 
quicquid ad regulam pietatis pertinet, firma protinus intentione 
adjuvare curabit, et maxime illa que tu quum sis propinquus 
illius amantissimus bona ccperis, ipse ut, perficiantur opitula- 
bitur. Quapropter velim solerter illum admoneas, ut in diebus 
vestris statum mostre gentis ecclesiasticum in melius quam. 
hactenus fuerat instaurare curet. Quod non alio magis ut mihi 
videtur potest ordine perfici, quam si plures nostre genti con- 
secrentur antistites, exemplumque sequamini legislatoris, qui 
quum solus jurgia ac pondus Israelitice plebis sustinere non 
posset, elegit sibi divino adjutus consilio, et consecravit * septua- 
ginta seniores quorum ope atque consilio impositum sibi onus 
ferre levius posset. Quis enim non videat quanto sit melius 
tam enorme pondus ecclesiastici regiminis in plures, qui hoe 
dispertitum facilius ferant, dividi, quam unum sub fasce quem 


? aiébat] 1 Tim, vi, 1o. ?. Ceoluulfum] See v. 23. 
? rursum] 1. Cor. vi, 10. * consecravit] Numb. xi. 16. 


398 Epistola. ad 


portare non possit opprimi. Nam et sanctus papa Gregorius, 
quum de fide nostre gentis que adhuc futura et conservanda 
erat in Christo ad beatissimum archiepiscopum Augustinum 
missis literis! disputaret, duodecim in ea episcopos, postquam ad 
fidem venirent, ordinandos esse decrevit; in quibus Eburacensis 
antistes, accepto a sede apostolica pallio, metropolitanus? ease 

' deberet, Quem profecto numerum episcoporum velim modo tua 
sancta paternitas, patrocinante presidio piissimi ac Deo dilecti 
regis prefati, solerter implere contendat, quatenus abundante 
numero magistrorum, perfectius ecclesia Christi in his que ad 
culum sacre religionis pertinent, instituatur. Et quidem 
novimus quia per incuriam regum precedentium donationesque 
stultissimas factum est, ut non facile locus vacans ubi sedes 
episcopalis nova fleri debeat, inveniri valeat. 

Quapropter commodum duxerim, habito mejori concilio et 
consensu pontificali simul et regali, edicto prospiciatur locus 
aliquis monasteriorum ubi sedes episcopalis fiat. Et ne forte 
abbas vel monachi huic decreto contraire ac resistere tenta- 
verint, detur illis licentia, ut de suis ipsi eligant eum qui epi- 
scopus ordinetur, et adjacentium locorum quotquot sd eandem 
diocesim pertineant, una cum ipso monasterio curam gerat 
episcopalem : aut si forte in ipso monasterio qui episcopus 
ordinari debeat inveniri nequeat, in ipsorum tamen juxta statuta 
canonum pendeat examine, qui de sua diocesi ordinetur antistes. 
Quod si hoc, ita ut suggerimus, Domino adjuvante, perfeceris, 
facillime etiam, ut arbitramur, hoc obtinebis, ut juxta decreta 
Sedis apostolice Eboracensis ecclesia metropolitanum possit 
habere pontificem. Ac si opus esse visum fuerit, ut tali 
monasterio, causa episcopatus suscipiendi, amplius aliquid 
locorum ac possessionum augeri. debeat, sunt loca innumera, ut 
novimus omnes, in monasteriorum ascripta vocabulum, sed nihil 
prorsus monastice conversationis habentia: e quibus velim 
aliqua de luxuria ad castitatem, de vanitate ad temperantiam, 
de intemperantia ventris et gule ad continentiam et pietatem 

Lu) See the actual letter this letter was written before A.D. 


quoted p. 735, when Bishop Ecgberht received 
P'mefopoliamus] A proof that dull fom Rome, 





Ecgberctum Antistitem. 399 


cordis synodica auctoritate transferantur, atque in adjutorium 
sedis episcopalis que nuper ordinari debeat assumantur. 

6. Et quia hujusmodi maxima et plurima sunt loca, que, 
ut vulgo dici solet, neque Deo neque hominibus utilia sunt, quia 
videlicet neque regularis secundum Deum ibidem vita servatur, 
neque ila milites sive comites secularium potestatum qui 
gentem nostram a berbaris defendant possident: si quis in 
eisdem ipsis locis pro necessitate temporum sedem episcopatus 
constituat, non culpam prevaricationis incurrere, sed opus 
virtutis magis agere probabitur. Quomodo enim in peccatum 
reputari potest, si injusta principum judicia recto meliorum 
principum examine corrigantur: ac mendax stilus scribarum 
iniquorum discreta prudentium sacerdotum sententia deleatur 
ac redigatur in nihilum, juxta exemplum sacre historie, que 
tempora regum Jude a David et Salomone usque ad ultimum 
Zedechiam describens, nonnullos quidem in eis religiosos, sed 
plures reprobos extitisse designat, vicibusque alternantibus nunc 
impios bonorum qui ante se fuerant facta reprobare, nunc e 
contrario justos impiorum qui se precesserant gesta nociva, 
prout justum erat, juvante se Dei spiritu, per prophetas sanctos 
ac sacerdotes omni instantis correxisse; juxta illud beati 
Csaim precipientis atque dicentis, ‘Dissolve colligationes 
violentaram commutationum. Dimitte confractos in remis- 
sionem, et omnem conscriptionem iniquam disrumpe' Quo 
exemplo, tuam quoque sanctitatem decet cum religioso rege, 
nostre gentis irreligiosa, et iniqua priorum gesta atque scripta 
convellere, et ea que provincie nostre, sive secundum Deum, 
sive secundum seculum sint utilia, prospicere: ne nostris tem- 
poribus vel religione cessante, amor timorque interni deseratur 
inspectoris, vel rarescente copia militie secularis, absint, qui 
fines nostros a barbarica ineursione tueantur. Quod enim turpe 
est dicere, tot sub nomine monasteriorum loca hi qui monastice 
vite prorsus sunt expertes in suam ditionem acceperunt, sicut 
ipsi melius nostis, ut omnino desit locus, ubi filii nobilium aut 
emeritorum militum possessionem accipere possint: ideoque 

3 dieenti u ith ndi 
vue) Isa, lviii. 6. But the words correspond with neither of the 


400 Epistola ad 


vacantes ac sine conjugio, exacto tempore pubertatis, nullo con- 
tinentim proposito perdurent, atque hanc ob rem vel patriam 
suam pro qua militare debuerant trans mare abeuntes relin- 
quant; vel majore scelere atque impudentia, qui propositum 
castitatis non habent, luxurie ac fornicationi deserviant, neque 
ab ipsis sacratis Deo virginibus abstineant. 

1. At alii graviore adhuc flagitio, quum sint ipsi laici et 
nullius vite regularis vel usu exerciti, vel amore prediti, data 
regibus pecunia, emunt sibi sub pretextu monasteriorum ! con- 
etruendorum territoria in quibus sum liberius vacent libidini, et 
hee insuper in jus sibi hereditarium edictis regalibus faciunt 
ascribi, ipsas quoque litteras privilegiorum suorum quasi vera- 
citer Deo dignas, pontificum, abbatum et potestatum seculi 
obtinent subscriptione confirmari. Sicque usurpatis sibi agel- 
lulis sive vicis, liberi exinde a divino simul et humano servitio, 
suis tantum inibi desideriis laiei monachis imperantes deser- 
viunt: imo non monachos ibi congregant, sed quoscunque ob 
culpam inobedientim veris expulsos monasteriis alicubi forte 
oberrantes invenerint, aut evocare monasteriis ipsi valuerint ; 
vel certe quos ipsi de suis satellitibus ad suscipiendam tonsuram 
promissa sibi obedientia monachica invitare quiverint. Horum 
distortis cohortibus, suas quas instruxere cellas implent, mul- 
tumque informi atque inaudito spectaculo, iidem ipsi viri modo 
conjugis ac liberorum procreandorum curam gerunt, modo exur- 
gentes de cubilibus quid intra septa monasteriorum geri debeat, 
sedula intentione pertractant. Quin etiam suis conjugibus simili 
imprudentia construendis, ut ipsi aiunt, monasteriis loca con- 
quirunt, que: pari stultitia cum sint laice, famularum se Christi 
permittunt esse rectrices. Quibus apte convenit illud vulgi 
proverbium: quia vespe favos quidem facere possint, non tamen 
in his mella, sed potius venena thesaurizent. 

* sub pratezta monasteriorum], E: avaritie ad religionis Christiane 
Synod of Cloveshoe, Can. 5: *De statum nullatenus immutari possint, 
monasteriis secularium. Quinto de id est que a secularibus, non divine 
putatum est loco: ut episcopi mo- seilicet legis ordinatione, sed hu- 
master, si tamen ea fas est ita mane adinventionis qrenmptone 


nominare qum utique temporibus utcunque tenentur,’ 
istis propter vim quandam tyrannice 1.95. 





Ecgberctum Antistitem. 401 


Sic per annos circiter triginta, hoc est, ex quo Aldfrid rex 
humanis rebus ablatus est, provincia nostra vesano illo errore 
dementata est, ut nullus pene exinde prefectorum extiterit qui 
non hujusmodi sibi monasterium in diebus sux prefecture com- 
paraverit, suamque simul conjugem pari reatu nocivi mercatus 
astrinxerit: ac prevalente pessima consuetudine ministri quoque 
regis ac famuli idem facere sategerint. Atque ita ordine per- 
verso innumeri sint inventi, qui se abbates pariter et preefectos 
sive ministros aut famulos regis appellant, qui etsi aliquid vite: 
monasterialis ediscere laici non experiendo sed audiendo potu- 
etint, a persona tamen illa ac professione que hanc docere 
debeat, sunt funditus exortes. Et quidem tales repente, ut 
nosti, tonsuram pro suo libitu accipiunt, suo examine de laicis 
non monachi, sed abbates efficiuntur. Sed quia prefate vir- 
tutis nec notitiam probantur habere nec studium, quid his aliud. 
quam evangelica convenit maledictio illa, qua dicitur!: * Cacus 
si cco ducatum prestet, ambo in foveam cadunt?’ Qus 
nimirum cecitas posset aliquando terminari, ac regulari disci- 
plina cohiberi, et de finibus sancte ecclesie cunctis pontificali 
ac synodica auctoritate proeul expelli, si non ipsi pontifices 
magis hujusmodi sceleribus opem ferre atque astipulari proba- 
rentur: qui non solummodo hujusmodi decreta injusta justis 
infringere decretis non curant, verum suis potius subscriptio- 
nibus, ut prefati sumus, confirmare satagunt: .eadem ipsis 
philargyria dictante, ad confirmandum male scripta, qua 
emptores ad comparandum hujusmodi monasteria coacti. 

Multa quidem adhuc tibi possem de his et hujusmodi pre- 
varicationibus quibus nostra provincia miserrime vexatur, his 
intimare literis, si non teipsum nossem hec eadem certissime 
cognovisse. Nam neque hee ita scripsi, quasi certissime te 
ea que antea nescires essem docturus, sed ut te amica exhor- 
tatione commonerem, ea que optime noveras errata diligenti 
prout vales instantia corrigere. 

8. Et jam jamque te multum deprecor atque obtestor in 
Domino, ut commissum tibi gregem sedulus ab irruentium 


? dicitur] Matt. xv. i4. 
»d 





402 Epistola ad 


« luporum improbitate tuearis: teque non mercenarium, sed pes- 
torem constitutum esse memineris, qui amorem summi Pastoris 
solerti ovium ipsius pastione demonstres, proque eisdem ovibus, 
si ita res poposcerit, cum beato apostolorum principe animam 
ponere paratus sis, 

Precor sollicite precaveas, ne cum idem princeps apostolorum 
ceterique fidelium. gregum duces in die judicii maximum sum 
pastoralis curs fructum Christo obtulerint, tuarum aliqua pars 
ovium inter hedos ad sinistram judicis seeerni, atque in seternum 
cum maledictione mereatur ire supplicium: quin potius ipse 
tunc eorum numero merearis ascribi, de quibus ait! Esaias: 
* Minimus erit inter mille, et parvulus inter gentem fortissimam.’ 
Tui namque est officii diligentissime prospicere, quid in singulis 
monasteriis tus parochiw recti, quid perversi geratur: ne vel 
abbas regularum inscius aut contemptor, vel abbatissa minus 
digna famulorum famularumve Christi preponatur examini, nec 
rursum previsioni spirituslium magistrorum contemptrix et 
indisciplinata contumacium auditorum turba resulte; maxime 
quie, sicut vulgo fertur, dicere estis soliti, quod non ad regum 
curam, non ad aliquorum seculi principum causam, sed ad 
vestram tantummodo antistitum inquisitionem atque examen, 
quid in singulis monasteriis agatur pertineat, nisi forte in 
monasteriis quilibet in ipsos principes peccasse comprobetur. 
Tui, inquam, est officii procurare ne in locis Deo consecratis 
diabolus sibi regnum usurpet, ne pro pace discordia, pro pietate 
jurgia, pro sobrietate ebrietas, pro charitate et castitate fornica- 
tiones et homicidia sibi sedem vendicent: nec apud te inveni- 
antur aliqui, de quibus merito queratur ac dicatur, vidi impios 
sepultos, qui cum adviverent, in loco sancto erant, et lauda- 
bantur in civitate, quasi justorum operum. 

9. Eorum quoque qui in populari adhuc vita continentur 
solicitam te necesse est curam gerere, ut sicut in primordio 
hujus epistole premonuimus, sufficientes eis doctores vite salu- 
taris adhibere memineris, et hoc eos inter alia discere facias, 
quibus operibus maxime Deo placere, a quibus se debeant qui 


? ait] Isaiah lx. 22. 


Eecgberctum Antistitem. 403 


Deo placere desiderant abstinere peccatis, qua cordis sinceritaté 
in Deum credere, qua divinam clementiam supplicantes debeant 
devotione precari, quam frequenti diligentia signaculo se Domi- 
nice crucis suaque omnia adversum continuas immundorum 
spirituum insidias necesse habeant munire, quam salutaris sit 
omni Christianorum generi quotidiana Dominici corporis ac 
sanguinis perceptio, juxta quod ecclesiam Christi per Italiam, 
Galliam, Africam, Greciam, ac totum Orientem solerter agere 
nosti. Quod videlicet genus religionis, ac Deo devote sancti- 
ficationis tam longe a cunctis pene nostre provincie laicis per 
incuriam docentium quasi prope peregrinum abest, ut hi qui 
inter religiosiores esse videntur, non nisi in natali Domini et 
epiphania et pascha sacrosanctis mysteriis communicare presu- 
mant, cum sint innumeri innocentes et castissime conversationis 
pueri ac puelle, juvenes et virgines, senes et anus, qui absque 
ullo scrupulo controversie, omni die Dominico, sive etiam in 
natalitiis sanctorum apostolorum, sive martyrum, quomodo ipse 
in sancta Romana et apostolica ecclesia fieri vidisti, mysteriis 
emlestibus communicare valeant. Ipsi etiam conjugati, si quis 
sibi mensuram continentie ostendat, et virtutem castitatis in- 
sinuet, idem et licenter possint, et libenter facere velint. 

1o. Hzc tibi, sanctissime antistes, et tue dilectionis intuitu 
et generalis gratia utilitatis breviter adnotare studui, multum 
desiderans multumque exhortans, ut gentem nostram a vetustis 
abstrahere cures erroribus, et ad certiorem et directiorem vite 
callem reducere satagas: et si sunt aliqui cujuslibet gradus sive 
ordinis viri, qui bona tua co»pta retinere atque impedire conen- 
tur, tu tamen propositum sancte virtutis, superne memor retri- 
butionis, ad firmum usque finem perducere contendas. Scio 
mamque nonnullos huie nostre exhortationi multum contra- 
dicturos, et maxime eos qui seipsos illis facinoribus a quibus 
te prohibemus, esse sentiunt irretitos: sed meminisse te decet 
apostolice responsionis': ‘Quia obedire oportet Deo magis 
quam hominibus’ Mandatum? quippe est Dei: ' Vendite 
que possidetis, et date eleemosynam. Et: ' Nisi? quis re- 


2 vis] Acts v. 29. ? Mandatum) Luke xii. 33. 
responsionis] Acta v. p» pest im) Luke xii, 33. 
D 2 


404 Epistola ad 
nunciaverit omnibus que possidet, non potest meus esse disci- 
pulus' "Traditio autem moderna quorundam est, qui se Dei 
famulos esse profitentur, non solum possessa non vendere, verum 
etiam comparare non habite. Qua ergo fronte audet quisquam 
ad servitium Domini accessurus, vel ea que in seculari vita 
habuerat retentare, vel sub pretextu vite sanctioris illas quas 
non habuerat congregare divitias: cum etiam apostolica sit notis- 
sima censura, que Ananiam et Sapphiram hoc facere molientes, 
non ullo penitentis vel satisfactionis remedio corrigere, sed ex 
ipsa statim mortis ultricis acceleravit damnatione puniri? Et 
quidem illi non sliena colligere, sed sua incongrue retinere 
maluerunt. Unde manifeste patet, quam longe abstiterit ani- 
mus apostolorum a suscipiendis pecuniarum acquisitionibus, qui 
sub illa proprie regula? Domino serviebant: * Beati pauperes, 
quia vestrum est regnum Dei :’ et e contra, partis sinistre pro- 
posito nihilominus instituebantur exemplo: ‘Ve vobis divitibus, 
quia habetis consolationem vestram. An forte errasse ac men- 
dacium scripsisse putamus apostolum, quum nos admonens dice- 
bat?: 'Fratres, nolite errare;' statimque subtexuit: * Neque 
avari neque ebriosi, neque rapaces regnum Dei possidebunti" 
Et iterum*: ‘Hoc autem scitote, quod omnis fornicator, aut 
immundus, aut avarus, dut, rapax, quod est idolorum servitus, 
non habet hereditatem in regno Christi et Dei.’ Quum ergo 
apostolus avaritiam et rapacitatem idolatriam manifeste cogno- 
minet, quomodo putandum est eos errasse, qui vel subseriptioni 
avari mercatus, rege licet imperante, manum subtraxerint, vel ad 
eradendas inutiles scripturas ac subscriptiones eorum, manum 
apposuerint t 

11. Et quidem miranda est temeritas stultorum, vel potius 
deflenda miseria cecorum, qui cum sine ullo respectu superni 
timoris, passim ea que apostoli et prophets afflatu sancti spi- 
ritus scripserunt, rescindere ac nihili pendere probantur: illud 
e contra, quod ipsi vel similes ipsorum instinctu avaritim vel 
luxurie scripserunt, quasi sanctum ac divinitus cautum eradere 
-atque emendare formidant, in morem, ni fallor, ethnicorum, qui 


* regula] Luke vi. 20, 4. pe SP 1 Cor. vi. 9, 10. 








Ecgherctum Antistiter, 405 


contempto Dei cultu ea que ipsi sibi de corde suo finxerunt ac 
fecerunt, numina venerantur, timent, colunt, adorant, et obse- 
crant, Dominica illa insectatione dignissimi, qua Phariseos cum 
suas deuteroses Legi Dei preeponerent, redarguit, dicens?: * Quare 
et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem 
vestram ' Qui si etiam chartas protulerint in defensionem 
concupiscentiarum suarum adscriptas, ac nobilium personarum 
subscriptione confirmatas; tu nunquam precor Dominios sanc- 
tionis obliviscaris, in qua dicitur ?, ‘Omnis plantatio quam non 
plantavit Pater meus celestis eradicabitur. Et certe a te 
discere vellem, sanctissime. antistes, Domino protestante atque 
dicente *, *Quia lata porta et spatiosa via est que ducit ad 
perditionem, et multi sunt qui intrant per eam: cum angusta 
porta et arcta via sit, que ducit ad vitam, et pauci sint qui 
inveniant eam :' quid de eorum vita vel salute eterna confidas, 
qui toto vite sus tempore per latam portam et spatiosam viam 
incedere noscuntur, et ne in minimis quidem rebus voluptati 
suse vel corporis vel animi causa superne retributionis obsistere 
vel repugnare curabant: nisi forte per eleemosynas, quas inter 
concupiscentias quotidianas ac delicias pauperibus dare vide- 
bantur, criminibus absolvi posse credendi sunt, quum manus 
ipsa et conscjentia que manus offerat Deo, munda a peccatis 
esse debeat et absoluta; aut certe per mysteria sacrosancte 
oblationis, quibus ipsi dum viverent indigni extiterant, per alios 
jam mortui redimi posse sperandi sunt. An forte illis permodica 
culpa videtur esse concupiscentie ? De qua paulo latius dis- 
putem. Hzc Balaam virum prophetim spiritu plenissimum a 
sorte sanctorum fecit extorrem, Achan communione anathematis 
polluit ac perdidit, Saul regni infulis nudavit, Giezi prophetis 
meritis privavit ac perpetuse lepre peste cum suo semine fodavit, 
Judam Iscariotem de apostolatus gloria deposuit, Ananiam et 
Sapphiram, de quibus prediximus, monachorum collegio indignos 
etiam corporis morte mulctavit, et, ut ad superiora veniamus, 
hzc angelos a ceelo dejecit, et protoplastos a Paradiso perpetus 
voluptatis expulit: et si nosse vis, hic est ille triceps inferorum 
? dicens] Matt. xv. 3. ? dicitur] Ibid, 13. 
3 dicente] Ibid. vii. 13, 14. 











406 Epistola ad Eegberctum Antistitem. 


canis, cui fabule Cerberi nomen indiderunt, a cujus rabidis 
dentibus nos prohibens Johannes apostolus ait’: * Charissimi, 
nolite diligere mundum, neque ea que in mundo sunt. Si quis 
diligit mundum, non est charitas Patris in eo. Quoniam omne 
quod in mundo est, concupiscentia carnis est, et concupiscentia 
oculorum et superbia vits, quse non est ex Patre, sed ex mundo 
est.’ Hc contra virus avaritim breviter sunt dicta. — Ceterum 
si de ebrietate, commessatione, luxuria, et ceteris hujusmodi 
contagionibus pari ratione tractare voluerimus, epistole modus 
in immensum extenderetur. 

Gratia te summi Pastoris ad pastionem ovium suarum salu- 
tiferam perpetuo conservet incolumem, dilectissime in Christo 
antistes. ‘Amen.’ 


* it) 1 John i, 15, 16, 








EPISTOLA BONIFACII AD CUDBERTHUM. 


Spiritalis' affinitatis necessitudine. copulando fratri archiepi- 
scopatus infula sublimato, coepiscopo Cudbertho*, Bonifacius! 
legatus Germanicus catholice, apostolic Romane ecclesie, 
optabilem in Christo intima charitatis salutem. 
CRIPTUM * enim est in libro Salomonis * Beatus homo, qui 

invenit amicum, eum quo possit loqui, quasi cum semet- 
ipso. Cum muneribus munificentis vestre dulcissimas litteras 
fraterna charitate interlitas, magnas Deo et vobis gratias 
agentes, filio vestro diacono Cynebertho offerente, suscepimus. 

Vive vocis quoque melliflua colloquia vestra de fraternis con- 

siliis per illum nobis charitas vestra mandayit. Quse consiliorum 

spiritalia colloquia optamus ut, Deo volente, quamdiu in hac mor- 





? Bpiciisid Wiking, i. 90, gives 
as a title to this epistle, “De oor 


vitiis, et adhi- 


NE do] Conseerated, ard 
op of Canterbury, A.D. 740, p. 
368; died 4D. 758, S. Chron, js 


Le ovas] His life, written 
bald, i 





S reiten “in “Devonshire, A.D. 
670, and called Winfri 
brought up in the monasteries of 
Adestanceaster [ExeierT] and Nut- 
ing in Hampshire While a 
monk St the latter, he was Sem 
by a WestSaxon synod to 
eir envoy to Archbishop Berbisald 
of Canterbury. The desire of his 





life was to be a missionary; and he 
seemed to have accompli this 
when he set sil from London and 


landed in Fresia. But he was forced 
to return by the determined hostility 
of Rathbode (wee pp. 307, 308). 
Resolved however to persevere, he 
went & second time, and lingered 
in Thuringia till Rathbede's death, 
when he went on to Fresia, and co- 
operated there with Bishop Wil- 
brord. Then, after once more jour- 


and neying to Home, and being con- 


secrated bishop, we find him 
his operations into Bavaria. He 
was martyred in a popular tumult 
in A.D. 756, and buried at Utrecht, 
which had long formed the head- 
quarters of his labours, 

* Beriptum] Eoclus. xxv. 12. 


408 Epistola Bonifacii ad 


tali vita vivamus, inter nos jugiter insinuentur, illo prestante, a 
quo solo’ sancta desideria, recta consilia, et justa sunt opera: 
vos melius et plenius, quibus Deus donavit, multis et prudentius 
nosse, et melius et plenius posse: nos quasi in paucis fideles 
vestri et devoti, studeamus instrui aureo celestis amoris vinculo, 
quod rumpi non potest, invicem cathenati. Nam labor nostri 
ministerii unius et ejusdem cause esse dinoscitur: et equalis 
speculatio in curis ecclesiarum sive populorum nobis credita est, 
sive in docendo, sive in artando et monendo, sive in defendendo 
canonicos gradus vel plebeios. Idcirco humillima prece de- 
posto, ut dum vobis salubre consilium Deus inspiraverit, vel 
suo Spiritu, vel colloquio synodalium consultuum nobis insinuare 
non pigeat; et nos similiter si parvitati nostre Deus aliquid 
tale vobis quod necessarium vel amabile insinuaverit, similia 
faciemus. Major enim nobis solicitudo ecclesiarum et cura 
populorum propter pallia credita et recepta, quam cseteris 
episcopis, qui proprias tantum procurant parochias, incumbit. 
Propterea, charissime, non quie vestrae prudentie opus sit 
rusticitatis nostre statuta audire vel legere, sed propter bonam 
et humilem, et sanctam voluntatem vestram, putamus vos liben- 
tius scire velle, quam nescire, que hic sacerdotes nobiscum 
servanda decreverunt; vobis emendanda et corrigenda des- 
tinamus. " 

2. Decrevimus autem in nostro synodali conventu?, et con- 
fessi sumus fidem catholicam, et unitatem, et subjectionem 
Romans ecclesie fine tenus vite nostr velle servare : sancto 
Petro, et vicario ejus velle subjici: synodum per omnes annos 
congregare: metropolitanos pallia ab illa sede querere: et, 


1 a quo solo] ‘Without any rea 


A.D. 742, agree best with those here 
sonable doubt as old as the fifth 1s 


described. It would be natural that. 





century, since it occurs in the Sa- 
cramentary of Gelasius, A.D. 494^ 
Palmer's Origines Liturgie, i. p. 
261. Now our second collect at 
Evening Prayer. 
? synodali conventu] Willibald, in 
his Je of B Bonitaos mentions re 
in which he took part. i 
Goncila, xi. 370. voncides that the 
canons of the German synod, held 


in accordance with the recommenda- 
tions of this letter a synod should 
immediately have been summoned. 
The Saxon chronicler mentions one 
which met at Cloveshoe, A.D. 742; 
and this Thorpe, Lapp. i, 225, sup- 
poses to have been summoned in 
consequence. If so, the date of this 
letter is fixed very precisely. 





Cudberthum Archiepiscopum. 409 


per omnia, precepta Petri canonice sequi desiderare: ut inter 
oves sibi commendatas numeremur. Et isti confessioni universi 
consensimus, et subscripsimus, et ad corpus sancti Petri prin- 
cipis apostolorum direximus; quod gratulando clerus et pon- 
tifex Romanus suscepit. Statuimus, ut per annos singulos 
canonum decreta et ecclesim jura, et norma regularis vite in 
synodo legantur, et recuperentur. Decrevimus, ut metropoli- 
tanus, qui sit pallio sublimatus, hortetur ceteros, et admoneat, 
et investiget, quis sit inter eos curiosus de salute populi, quisve 
negligens servus Dei.  Venationes, et sylvaticas vagationes 
cum canibus, et ne accipitres et falcones habeant, prohibuimus. 
Statuimus, ut per annos singulos unusquisque presbyter epi- 
Scopo suo, in quadragesima, rationem ministerii sui reddat, sive 
de fide catholica, sive de baptismo, sive de omni ordine mini- 
sterii sui. Statuimus, ut singulis annis unusquisque episcopus 
parochiam suam solicite circumest, populum confirmare, et 
plebem docere, et investigare, et prohibere paganas observa- 
tiones, divinos vel sortilegos, auguria, phylacteria, incantationes, 
vel omnes spurcitias gentilium. Interdiximus servis Dei ne 
pompato habitu, vel sagis, vel armis utantur. Statuimus, quod 
proprium sit metropolitano, juxta canonum statuta, subjectorum 
Bibi episcoporum investigare mores, et solicitudinem circa po- 
pulos, qualis sit. Et moneat, ut episcopi a synodo venientes, 
in propria parochia, cum presbyteris et abbatibus conventum 
habentes precepta synodi servare insinuando precipiant: et 
unusquisque episcopus, si quid in sua diocesi corrigere vel 
emendare nequiverit, itidem in synodo coram archiepiscopo, et 
palam omnibus ad corrigendum insinuet, eodem modo, quo 
Romana ecclesia nos ordinatos cum sacramento constrinxit, ut 
si sacerdotes, vel plebes a lege Dei deviasse viderim, et cor- 
rigere non potuerim, fideliter semper sedi apostolice et vicario 
sancti Petri ad emendandum indicaverim, Sic enim, ni fallor, 
omnes episcopi debent metropolitano, et ipse Romano pontifici, 
si quid de corrigendis populis apud eos impossibile est, notum 
facere: et sic alieni flent a sanguine animarum perditarum. 

3. De estero, frater charissime, quia nobis equalis labor, et 
majus periculum imminet, quam ceteris sacerdotibus, quia 





410 Epistola Bonifacii ad 


canones antiqui precipiunt, ut omnes metropolitani sciant soli- 
citudinem totius provincie gerere: et (ut verbi gratia dicam, 
sicut timeo) navem gubernandam inter fluctus feri maris semel 
suscepimus, quam nec caute regere, nec sine peccato dimittere 
valemus. Quia, ut quidam sapientium dicit: ‘Si periculosum 
est navem inter fluctus caute non regere, quanto periculosius 
est eam undis tumescentibus fluctuantem in tempestate relin- 
quere?’ Et idcirco Ecclesia, que velut navis magna per mare 
mundi hujus enavigat, quie diversis tentationum fluctibus in hac 
vita tunditur, non est tamen relinquenda, sed regenda. — Cujus 
rei in exemplo priores patres habemus Clementem, et Cornelium, 
et ceteros complures in urbe Roma, Cyprianum in Carthagine, 
Athanasium in Alexandria, qui sub peganis imperatoribus 
navem Christi, imo charissimam sponsam ejus, Ecclesiam scilicet, 
docendo, defendendo, laborando, et patiendo usque ad sanguinis 
effusionem, gubernabant. Possum enim de memetipso pro verto 
juxta vocem Cantici Canticorum dicere!, ‘Filii matris mee 
pugnaverunt contra me: posuerunt custodem in vineis, vineam. 
meam non custodivi. Vinea' enim, secundum prophetam’, 
'domini Sabaoth, domus Israel est :’ nunc videlicet, Ecclesia 
catholica esse comprobatur. 

4. Cujus synodum congreggndam et hortandam jussu pon- 
tificis Romani, et rogatu principum Francorum? et Gallorum, 
sub spe restaurands legis Christi, suscepi, circumfodi, cophinum 
stercoris apportavi: sed non custodivii Cum autem expec- 
tarem ‘ut faceret* uvas, fecit labruscas.’ Et juxta alium pro- 
phetam*: ‘Mentietur opus olive, et campi non facient; escas 
Sed proh dolor, officium laboris mei rerum collatione simillimum 
esse videtur cani latranti, et, videnti fures et latrones frangere, 
et subfodere, et vastare domum domini sui, et quia defensionis 
auxiliatores non habeat, submurmurans ingemiscat et lugeat. 
Nunc autem, quod mihi in tali periculo posito justum et cautum 

3 dicere) Song of Solomon i. 6. and eft the whole to his two sons; 

H San roncora] 1f this [pin m Neustria, Bi ud 
letter were written A.D. 742, France and Provence to Pepin le Bes" 


was no longer under the Merwings. — * faceret] Isaiah v. 
Charles Martel had died A.D, 741, + dropiclen] "Halakkuk ii, 17. 





Cudberthum. Archiepiscopum. 411 


esse videtur, salubre consilium vestrum querens, et scire desi- 
derans, insinuo libertatem predicandi:. dico, ut in Actibus 
Apostolorum Paulus apostolus sacerdotibus intimavit dicens! : 
‘Contestor vos hodierna die, quia mundus sum ab omnium 
sanguine. Non enim subterfugi quo minus annunciarem vobis 
omne consilium Dei. Attendite vobis, et universo gregi, in quo 
vos Spiritus Sanctus posuit episcopos regere ecclesiam Dei, 
quam acquisivit sibi sanguine suo. Regnum, inquit, Dei inter 
vos ambulans pridicavi, ut' me alienum ab omnium perditione 
servarem. Nam apostolus? 'episcopum, propheta? ‘specula- 
torem,' Salvator‘ mundi * pastorem ecclesise" sacerdotem appellat: 
et omnes tacentem peccata populi doctorem, sanguinis anima- 
rum perditarum sub silentio [reum] esse comprobant. 

5. Propter hoc horribilis et maxima necessitas cogit, ut, 
juxta dictum apostolis, nos formam debeamus exhibere fideli- 
bus, hoc est, nisi me fallat opinio, ita juste vivendum doctori, 
ne dicta sua repugnantibus factis evacuet, et ne cum sibi de 
proprio caute vivat, tacens alieno damnetur peccato. Quia ad 
hoc est ecclesise Dei prepositus, ut non solum bene vivendo 
alios exemplo instituat, sed etiam fiducialiter predicando sin- 
gulis ante oculos peccata sua constituat: et que pena habeat 
duros, et que gloria obedientes, ostendat, quia, juxta verbum * 
Domini ad Ezechielem, cui dispensatio verbi commissa est, 
etiam si sancte vivat, et tamen perdite viventes arguere aut 
erubescat aut metuat, cum omnibus qui eo tacente perierint 
periit. Et quid ei proderit non puniri suo, qui puniendus est 
alieno peccato!  Taciturnitstem quidem sacerdotis Dominus 
ad Ezechielem loquens terribiliter prohibet, et speculatorem 
Sacerdotem appellat, ut sicut speculatoris est de loco altiori 
plus omnibus contemplari: ita sacerdos debet esse meritorum 
sublimitate celsior, et majoris scientie habere gratiam, qua 
possit ceteros instruere, ‘Audiens,’ inquit divinus sermo, ‘ser- 
monem annunciabis iis ex me. Indicat, ut hoc dicat sacerdos, 
quod ex divina lectione didicerit, quod ilii Deus inspiraverit, 

2 dicens]. Acts xx. 26-28, * Salvator] John x. 2. 


2 apostolus] Ibid. 28, * apostoli] 1 Pet. 
* propheta] Ezek. iii. 17, xxiii. 7. — * verbum] Ezek, i 





D 
18, xxxiii, 8. 





42 Epistola. Bonifacii ad 


non quod humani sensus invenerint, ‘ Annunciabis iis, inquit, 
‘ex me’ non ex te: mea verba loqueris, non est quod ex his 
tanquam de tuis infleris. ‘Ex me, inquit, ‘iis annunciabis. 
Si me dicente impio, Impie morte morieris, non fueris locutus, 
ut se custodiat impius in via sua ipse impius, in iniquitate sua 
morietur: sanguinem vero ejus de manu tua requiram. Ac si 
aperte dicat: Si ei peccata sua non annunciaveris, et si eum 
non argueris, ut convertatur et vivat, et te, qui eum non in- 
crepasti, et eum, qui te tacente péccavit, flammis perennibus 
tradam. Non simus tam saxei, vel tam ferrei pectoris, ut nos 
ista verba Domini non terreant. Non simus tam alienati a fide, 
ut istis verbis Domini non credamus: sed excitemus ‘et exhor- 
temur fratres nostros venerandis verbis! sancti Petri apostoli: 
* Sobrii estote, et vigilate, et excitamini, quia adversarius vester 
diabolus, tanquam leo rugiens, circuit querens quem devoret: 
cui resistite fortes in fide, scientes eandem passionem, que in 
mundo est, vestre fraternitati fieri." 

6. Et episcopos synodi nostre subjectionis, adjuratione sancti 
Pauli apostoli admoneamus Timotheo dicentis?: * Testificor 
coram Domino Jesu Christo, qui judicaturus est vivos et mortuos, 
per adventum ipsius, et regnum ejus. Predica verbum, insta, 
opportune importune, argue, obsecra, increpa in omni patientis, 
et doctrina! Est enim jam preedictum eb apostolis ‘ tempus, 
cum sanam doctrinum non sustinent: sed ad sua desideria 
coacervant sibi magistros! &c. ‘Clamemus in fortitudine; 
juxta dictum prophetze?: ‘quia annunciamus pacem in terris 
hominibus bong voluntatis Ille namque in fortitudine clamat, 
quem nec metus, nec verecundia predicare verbum vites impedit. 
Contendamus, auxiliante Domino, ut non simus inter illos falsos 
pastores ovium, quos propheta accusat dicens*: ‘Hee dicit 
Dominus Deus: Ve pastoribus Israel, qui pascebant semetipsos. 
Nonne greges pascuntur a pastoribus? Lac comedebatis, et 
lanis operiebamini: quod crassum erat, occidebatis: gregem 
autem meum non pascebatis: quod infirmum fuit, non con- 

2 gerbis] 1 Pet. v. 8, 9. Isaiah lviii, x ; Luke ii, 14. 


? dicentis] 2 Tim. iv. 1, 2. * dicens] Ezek, xxxiv. 2-5, 
? dictum prophete] Jonah iii, 18; 





Cudberthum. Archiepiscopum. 413 


solidastis : quod egrotum, non sanastis: quod fractum est, non 
alligastis: et quod abjectum, non reduxistis: quod perierat, 
non qusistis: sed cum austeritate imperabatis et cum po- 
tentia: et disperse sunt oves mem, et quod non esset pastor: 
et facte sunt in devorationem omnium bestiarum agri! Ve, 
quod propheta dicit, pro maledicto posuit. Per pastores, epi- 
scopos significat: greges Domini, id est, fideles populos ad 
pascendum. Sed semetipsos pascunt, qui non populi salutem, 
sed suas voluntates attendunt. Lac et lanas ovium Ohristi, 
oblationibus quotidianis ac decimis fidelium suscipiunt, et curam. 
gregis Domini deponunt. Non sanant spiritali consilio infirmum 
peccatis: non solidant sacerdotali ope diversis tribulationibus 
fractum: non revocant erroneum ad viam salutis: non requi- 
runt solicitudine pastorali venie jam desperatione perditum : 
nec afflictos contra violentiam potentum, qui in eos, ferarum 
more, deseviunt, defendunt: nec divites peccantes vel po- 
tentes non solum non arguunt, sed etiam venerantur. Et ideo 
minaciter superbiam talium sermo divinus contundit dicens!: 
‘Vee pastoribus Israel.’ Et iterum. ‘Propterea pastores audite 
verbum Domini. Hzc dicit Dominus: Ecce ego ipse super 
pastores requiram gregem meum de manu eorum, et cessare eos 
faciam, ut ultra non pascant gregem, nec pascant amplius 
semetipsos. Quod quid est aliud, quam pastores, qui semet- 
ipsos non greges pascunt, de sublimitate honoris inter reprobos 
et inter maledictos projiciam ? Sed hsc omnia quis non tre- 
miscat, nisi qui futura non credit? Omnia, que Deus voluit 
observari, tam aperte posuit, et sui nominis auctoritate firmavit, 
ut ea facilius (quod dictu quoque nefas est) contemnamus, quam 
nos non intelligere tam aperta et divina, mentiendo, fingamus. 
Quomodo audivimus, ‘Hee dicit Deus?’ Quis futurum esse 
non credat quod dicit Deus, nisi qui Deo non credit? Horum 
et his similium consideratione perterritus sum : et 'timor? et 
tremor venerunt super me:’ et pene ‘contexerunt me’ pecca- 
torumí meorum ‘tenebre,’ et seme] susceptum gubernaculum ec- 
clesim libuisset et placuisset mihi omnino dimittere, si valerem 
vel exempla Patrum vel Scripturas sacras consentaneas invenire. 
1 dicens] Ezek. xxxiv. 9, 10. ? timor] Psalm lv. 5. 


414 Epistola Bonifacii ad 
1. ldeirco, frater charissime, quia hec omnia ita se habent, 
et veritas fatigari potest, vinci autem et falli non potest, fati- 
gata mens nostra confugiat ad illum, qui per Salomonem dicit! : 
*Habe fiduciam in Domino ex toto corde tuo et ne innitaris 
prudentim tus. In omnibus viis tuis cogita illum, et ipse 
diriget gressus tuos Et alibi*: * Turris fortissima nomen 
Domini. Ad ipsam confugit justus, et salvabitur Stemus in 
justitia, et preeparemus animas nostras ad tentationem, ut sus- 
tineamus sustentationem Dei, et dicamus ei: *Domine* refugium 
factus es nobis a generatione et progenie Confidamus in eum, 
qui nobis onus imposuit. Quod per nos portare non possumus, 
portemus per illum, qui est omnipotens, qui dicit‘, ‘Jugum enim 
meum suave est, et onus meum leve. Stemus in prelio in die 
Domini, quoniam dies angustie et tribulationis venerunt super 
nos. Moriamur, si Deus voluerit, pro sanctis legibus patrum 
nostrorum, ut hereditatem cum illis eternam consequi mere- 
amur. Non simus canes muti, non simus taciti speculatores, non 
simus mercenarii lupum fugientes, sed pastores soliciti, vigilantes 
super gregem Christi, preedicantes majori ac minori, diviti ac 
pauperi omne consilium Dei, omnibus gradibus vel statibus, in 
quantum Deus donaverit posse, ‘opportune® importune, eo 
modo, quo sanctus Gregorius in libro Pastorali conscripsit. ^ 
8. Preterea non taceo charitati vestre, quia omnibus servis 
Dei, qui hic vel in Scriptura vel in timore Dei probatissimi esse 
videntur, displicet, quod bonum, et honestas et pudicitia vestre 
ecclesie illuditur. Et aliquod levamentum turpitudinis esset, 
si prohiberet synodus et principes vestri mulieribus et velatis 
foeminis illud iter, et frequentiam, quam ad Romanam civitatem 
veniendo et redeundo faciunt, quia magna ex parte pereunt, 
paucis remanentibus integris. Perpauce enim sunt civitates in 
Longobardia, vel in Francia, aut in Gallia", in qua non sit 
1 dicit] Prov. iii, 5. habited by the Franks; Gallia the 
? alibi] Ibid. xviii. 10. old Roman province of Gallia Trans- 
* Domine] Pealm xc. alpina, These however had come 
* dicit] Matt. xi. Dy this time to be nearly equivalent. 
spastune] 2 Tiss Burgundy, it is true, was not per- 


2 
SU ia Francia, aut in Gallia] pled by ; but it was so in- 
Francia is strictly the country in- corporated into France, that it can 

















Cudberthum Archiepiscopum. 415 


adultera vel meretrix generis Anglorum: quod scandalum est, et 
turpitudo totius ecclesia. Ille autem qui laicus homo vel impe- 
rator vel rez, vel aliquis prefectorum vel comitum seculari potes- 
tate fultus, sibi per violentiam rapiat monasterium de potestate 
episcopi, vel abbatis, vel abbatisse, et incipiat ipse vice abbatis 
regere et habere sub se monachos, et pecuniam possidere, quae 
fuit Christi sanguine comparat, talem hominem nominant 
antiqui patres raptorem, et sacrilegum, et homicidam pauperum, 
et lupum diabolum intrantem in ovile Christi, et maximo ana- 
thematis vinculo damnandum ante tribunal Christi. De talibus 
memorare! sancti Pauli apostoli ad Timotheum dicentis?: 
*Divitibus hujus seculi precipe non superbe sapere, neque 
sperare in incerto divitiarum, sed in Deo vivo, qui prestat 
omnia.’ "Talibus, si ecclesie correptionem non recipiunt ethnici * 
et publicani sunt, nec vivis nec mortuis communicat ecclesia 
Dei. Talibus, quoniam et hic et ibi reperiuntur, cum tuba Dei 
clangamus, ne tacentes damnemur. 

9. Supervacuam, et Deo odibilem vestimentorum supersti- 
tionem omni intentione prohibere stude: quia illa ornamenta 
vestium (ut illis videtur, quod ab aliis turpitudo dicitur), latis- 
simis clavis, vermium * imaginibus clavata adventum Antichristi, 
ab illo transmissa, precurrunt, illius calliditate, per ministros 
suos, introducere intra claustra monasteriorum fornicationem, 
et luxuriam clavatorum juvenum, et feda consortia, et tedium 
lectionis et orationis, et perditionem animarum. Hec indu- 
menta, nuditatem anime significantia, signa in se ostendunt 
arrogantie, et superbis, et luxurie et vanitatis; de quibus 
hardly be denoted here by Gallis, ‘memoror.’ See Du Cange in v. 
"There remains Armorica, where the — ? dicentis] 1 Tim. 
"Roman traditions still lingered, and — ? efÀnici 
where the people were still often ^ * vermium) 
called Galli, The modern Ile de Lucilius quoted by Gicero "Do Ore 


France represente tho first district tore, iii. 43:— 
hich was called Francia: then we ‘Quam lepide lexeis compose! ut 





Arte parimento, iique emblemate 
vermioulato. 
Cf. the complaints as to tho frivolous 
by pul: in Paneg. Constantini, occupation of the nuns at Colding- 
Du Cange in v. Francia. ham, p. 274. 
? memorare] As if from a verb 





416 Epistola Bonifacii ad Cudberthum Archiepiscopum. 


Sapientia dicit!, ‘Arrogantiam et superbiam, et viam pravam, et 
os bilingue detestor." 

1o. Fertur quoque in parochiis vestris ebrietatis? malum 
nimis adsuetum esse, ut non solum episcopi quidam non pro- 
hibeant, sed etiam ipsi nimis bibentes inebrientur, et alios 
porrectis poculis majoribus cogant ut inebrientur, quod absque 
dubio nefas est omni servo Dei facere vel fecisse: quod canones 
patrum ebrium episcopum vel presbyterum aut cessare aut 
degradare jubent, et ipsa Veritas dixit*: * Attendite ne gra- 
ventur corda vestra in crapula et ebrietate Et Paulus* apo- 
stolus: *Nolite inebriari vino in quo est luxuria; Et Esaias*' 
propheta: ‘Va vobis, qui potentes estis ad bibendum vinum, et 
viri fortes ad miscendam ebrietatem :' hoc enim malum speciale 
est paganorum, et nostre gentis; hoc nec Franci, nec Galli, nec 
Longobardi, nec Greci faciunt. Et hoc scelus similiter synodali 
decreto et interdictu Scripturarum compescamus, si possumus ; 
sin autem, vitantes et interdicentes, absolvamus animas nostras 
a sanguine perditorum. 

1r. De violenta quoque monachorum servitute, operibus et 
eedificiis regalibus, que in toto mundo Christianorum non au- 
ditur facta, nisi tantum in gente Anglorum ; quod sacerdotibus 
Dei non tacendum nec consentiendum est, quo inauditum malum 
est preteritis seculis. Venerandam fraternitatis vestre dilec- 
tionem contra omnia adversa, illesam pro nobis intercedentem, 
dextra Dei custodire dignetur. 


? ebrictatis] The great national 
vice of the Anglo-Saxon race. Cf. 
Tacitus, De Moribus Germanorum, 
a2, and the frequent mention of it 
in the canons of Council; Eog- 
berht/s Poenitentialia, iv. 33, Wilk 
kins’ Concilia, i. p. 220, &o. 

? dizit] Luke xxi. 34. 

* Paulus] Ephes. v. 18. 

5 Brasas) 


v.33. 
* monachorum servituté] Boniface 


aleo wrote to Hithelbald, king of 
Mercia, Wilkins, i. p. 87, complain 
ing of this very thing: *Prsterea 
nunciatum eet nobis quod multa 
privilegia ecclesiarum et monaste- 
Tiorum fregisses, et abstulisses inde 


quasdam facultate! P. 89: ‘Et 
quoque dicitur quod prefecti et 
comites tui majorem violentiam et 


servitutem monachis et sacerdotibus 
is quam: veteri ante Christiani 
irrogent 








IN 


A. 


Aanon, brother of Moses, 345, Ed 

Aaron, citizen of Caer 
tyred with Julius, 22. 

Abraham, his tomb at Hebron, 
oak at Mamre, 327, 328. 

Acca, 'reverentissimus antistes 
told Beda of a miracle at King 
Oswald’s tomb, 164 ; that Oswald 
had interceded after death for 
his nation, 242; of Wilfrith’s pro- 
phetic dream at Meaur, 340} 
succeeded Wilfrith as Bishop of 
Hexham, 342, 361; ‘cantator 
peritissimus, 343; confirmed 
"Hustberht as abbot of Wear 
mouth and Jarrow, 388; ex- 
pelled from his see, 368. 

Acha, sister of Eadwine and mother 
of Oswald, 151. 

Achan, the covetous Teraelite, 405. 

Actus Apostolorum, quoted, 411. 

‘Adam, his share in the first sin, 


and 








Aldfrith of Northhumbria, 323; 
gave Arcwul's book ‘De locis 
sanctis" to Aldfrith, 324; changed 
the Scotch practice about Kaster 
for the Roman, 324, 354; con- 
versation with abbot Oeolfrid 
about the tonsure, 354. 

Adamnanus, a Scottish monk in 
Coldingham, his prophetic vision, 
272-275. 

Adbaruz, Barrow, co. Lincoln, mo- 
mastery of, founded by Ceadda, 
217; Bishop Wynfrith of Mercia 
retires to, 328, 


DEX. 


Ad Candidam Casam, see Candida 
Casa. 


Ad Copre Caput, Gateshead, Utia 

abbot of, 181. 
Adda, an Angle prieet, one of four 
the Middle An- 


by the 
peat of Bishop John of Hex- 


Adgefin: ern, Paulinus bap- 
tizes at, 125. 

Ad Lapidem, Stoneham, sons of 
‘Arwald, king of Wiht, taken 
at, 247. 

Ad Murum, Walton, Peada of Mer- 
cia baptized at, 181; Sigeberht 
of Essex baptized at, 183. 

Ad Nemus, interpretation of Ad- 
baruee, which see, 

Adrianus, see Hadrian. 

uifyrdi, Twyford, synod at, 281. 

Adalvaldus, see Eadbaldus, 

Banfled, see Eanfled. 

ZEbbe, abbess of Coldingham, 253, 


273. 

JEbbereurnig, Abercorn, enatern 
end of the Pict’ wall, 48; Trum- 
wine enters the monastery of, 276. 

JEcci, Bishop [of Dunwich], suc- 
ceeded Bist, 227. 

dan, Scottish king, defeated at 

ta 


Degssstan, 80. 
Hiden, Aidan, Aidanus, monk of 
Hii, came to Oswald of North- 
humbria, invited from Hii, 143, 
145, 357; made Bishop of Lindis- 
farne, 144, 148; introduced monk- 
ish life, 280; gave a horse, the 
gift of Oswine of Deira, to a 


418 


beggar, 167; his miracles, 16. 
174. "Cendds his disciple, 100; 
recalled Hereswith to Northhum- 
Mice of. Hartlepool, y? m ied, 
abboss ol 262 ; di 

168, 171, 192, 363; his charsc- 


T 
Tlamamed Stephanus, in- 
vited by Wilfrith of York from 


Kent, 15. 
Edgies prios in, Coldingham, 





ibe 368; murdered, 
JEdilberot, ' &dilberctus, 
Berkt I, king of Kent, extent of 
his dominion, 52, 94; met Au- 
guis im ‘Thanet, 54; gave 
a dwelling in Canterbury, 
54. 55; leter to him from Pope 
Gregorius 76—78; built 
SS. Peter and Paul, 
19 built St, Andrew, 95, 166; 
ied, 99, 100, 363; laws and 


pedigree, 
Eadilberet, “Bthelberht TI, King of 
Kent, son of Wihtred, 358. 
JEdilberg, daughter of Anna of 
Fast lia, abbess of Brie, 
155; found perfect seven 
afar death, 1 un 
ZEdilberge, Adilburga, daughter of 
ZEthelberht I, wife of Eadwine, 
surnamed Tate, 108; received a 
letter from Pope Boniface, 115; 
mother of ZEdilhun, 7Edilthryth, 
and Wuscfrea, 125; returned 
with Paulinus to Kent, 137. 
JEüilberge, JEdilburga, sister of 
Bp. Ercenwald of London, abbess 
P Baring, 428; Torhtgyth'a 
vision before her death, 231; ap- 
peared to Torhtgyth after death, 
233; succeeded by Hildilith, 233. 
AKdilfrid, Hthelfrith, king of North- 
humbria, ‘fortissimus et glorie 
cupidissimus, defeated Aidan at 
Degsastan, 80; defeated the Brit- 
ish ‘who were aiding Eadwine at 
angor, 93; persecuted Eadwine 
at edwaid'e court, 118; killed 
on the Idle by Eadwine, 120. 
ZEdilhartus, see Edilhartus. 
ZEdilheri, brother of Anna of East 








Index, 


Anglia slain on the Winwed, 


dia, ister of Hthelwine, ab- 
of Bardney, 161, 162. 
ZEüilhun, see Edilhun. 


Hiditred, Bthelred, king of Mercia, 
invaded Kent, 237, 364; con- 
quered Lindsey, 239; present at 

felth, 248; killed 

AEifwine on the Trent, 258; 
caused Oftfor to be consecrated 
Bishop of the Middle Angles, 
264; ame monk, substitut- 
ing Cenred for himself, 340, 364 ; 
received letter from Pope John, 
recommending Wilfrith, 338, 340. 

JEdilthryd, daughter of Kadwine 
and Aithelberge, ras. 

Aadilthryde, ZEthelthryth, daughter 
of Anna of East Anglia, wife of 
‘Tondberht, and Ecgfrith of North- 
humbria, 252; brings Wine from 

218; Imma her fa- 





Ely, 252; died, 254; found un- 
corrupted 16 years after death, 


255. 
Halbalch, Bthelwalh, king of 
Sussex, ted with Mean 
and Wiht by his sponsor, Wulf- 
here of Mercia, 239; gives Sel- 


pu king ob Kast jis, 
brother of dona; Eu. 3 
Swithhelm of Esser, 185. 

Zadilvald, see Oidiluald. 

ZEdiluinus, see Ediluinus. 

Edilvini, Ediluini, Zthelwine, bro- 
ther of Aithelhild and Zthelhun, 
161, 203; went to Ireland, 203; 
second Bishop of Lindsey, 16r, 
203, 238. 

Eduini, Eadwine, king of North- 
humbria, his vision at the court of 
Redwald of East Anglia, 118- 
120; conquered ZEthelfrith on 
the Idle, 120; extent and tran- 
quillity of hia dominion, 99, 108, 
128; married ZEthelberge, and 





Index, 


allowed Christianity to be intro- 
duced, 109; Eomer sent to as- 
saasinate by Cwichelm of 
Wessex, 110; war with Wessex, 
111; letter from Pope Boniface, 
112-114; baptized, 124, 363; 
persuaded Eorpwald of East An- 
glia to be baptized, 126; letter 
from Pope Honorius, 129-131; 
slain by Penda of Mercia at 
‘Hethfelth, 136; head buried at 
York, 137; body afterwards 
buried at Streaneshalh, 190. 
JEgyptia servitus, 348, 351. 
Eiyptii, fret passover, 345; prac- 
fice about Easter, 198, 349, 351- 
JEgyptus, exodus of Iarael from, 
74. 270, 345; practice about 


» 196, 351. 

Hilbfied, A&ifleda, daughter of Os- 
wio of Northhumbria, abbess of 
Streaneshalh, 189, 277. 

Elfric, father of Osric of Deira, 
and uncle of Eadwine, 139. 

JElfuini, called King, brother of 
egfrith of Northumbria, slain 
on the Trent, 258, 259. 364. 

Elli, king of Deira, boys from his 
kingdom sold at Rome, 89. 

Zilli, king of Sussex, first power- 
ful king among the Anglo-Saxons, 





99. 

ZEnheri, ealdorman of the H wiccas, 
baptized, 240. 

ZEodbaldus, see Eadbaldus. 

JEsica, a boy in Barking monae- 
tery, miracle connected with, 230. 

ZEtherius, see Etherius. 

ZEtius, Roman general, consul for 
the third time A.D. 446, 32; 
Valentinian killed by his ser- 
vante, 47. 

JEtla, monk at Streaneshalh, Bi- 
shop of Dorchester, 264. 

Afer, Afir, Severus, a native of Tri- 
li, 15; Hadrianus, monk of 
iridanum, 212. 

Africa, paschal practice, 196; prac- 

tice of daily Eucharist, 403. 

Agabus, prophesied the famine in 
Syria, A.D. 46, 14. 

Agatho, priest accompanying Bi- 
shop egelberht of Wessex, 194. 

Agatho, Pope, sends John from 
"Rome to inquire into the state of 





419 


the English Church, ago. 251, 
3753 gives to Benedict Biscop 
the monastery of Wearmouth by 
a decree, 376; pronounced Wil- 
frith innocent in synod, 337, 338. 
Agilberctus digelberkt, a Gaul by 

irth, becomes Bishop of Wessex, 
153; at council of Streaneshalh, 
194; returns to Wessex, 200 ; re- 
turns to Gaul, and becomes Bishop 
of Paris, 154; chooses Hlothhere 
for for Bishop of Wemsez, 154; con- 

ilfrith, 205, 336; 

dorus visits on his way to Eng- 
land, 213. 

icola, introduced the Pelagian 


Aim, ‘lose the Rhine and ravage 








a5. 
no ing of the Goths, sacked 


Rome, 

Albanus, frst British martyr, 18- 
22; Germanus his tomb, 
42; his intercession gives Ger- 
manus a safe return, 45. 

Albinus, aíded Beda in the history 
of Kent, a; disciple of Theo- 
dorus, abbot of SS. Peter and 
Paul's, Canterbury, 342. 

Albion, ancient name for Britain, 5. 

‘Alchfleda, daughter of Oswio of 
Northhumbria, asked in marriage 

Peada of Mercia, 180. 

Alchfridus, Alhfrith, son of Oswio 
of Northhumbria, made war on 
his father, 166; persuaded Peada 
of Mercia to become a Christian, 
181; intended to visit Rome, but 
revented by his father, 372; with 
Eis father on the Winwed, 188 ; 
made friends with Wilfrith, and 
gave Ripon to him, 335; at the 
Synod of Streancshall 393 1945 
sent Wilfrith to France to be 
consecrated, 205. 

Alelith, ‘Dumbarion, its site, 10, 


Alaberet, Bishop [of Dunwich) in 
Bast Angli, at the time of Beds 
writing, 360. 

Aldfridus, Mich, natural son of 
Oswio, of. Northbumbri, 
succeeded th, a77; 
land to Wearmouth Abbey a 
two silk palls, 379; for a MS. 





Ee2 


420 


on Cosmography, 384; Dryhthelm 
related his dream to him, 317; 
Adamnan visited him, and gave 
lim Arwulfs book, 329, 324 
354 5 refused to receive, Wi 

spite of the pope's letter, 340; 
died, 328, 364, 401. 

‘ileus, king of Freis, received 

ilfrith honourably, 336. 

Aldhelm, abbot of Malmesbury, 

Bishop of Sherborne, succeeded 
Hedde, 329, 330; his writings, 


30. 

Alduini, abbot of Partney, brother 
of Aihelhild, 161. 

Alduinus, Bishop of Lichfield at the 
time of Beda's writing, A.D. 731, 


60. 
Ali , Bishop of Rochester, A.. 
31, 3 

Aldi Ling of East Angiia, son 
of Hereswith, 262; testified to 
having seen a heathen temple 
which had been converted into & 
Christian church, 126. 

Alerandri visited by Arowulf, 

; paschal practice, 347, 3513 
ius Bishop of, 419. 

Alloctus, British imperator, 18. 

‘Alne, river near Twyford, 281. 

‘Alricus, one of the three sons of 
Wihtred of Kent, 358. 

Aluchredus, king of Northhumbria, 


37°. 
‘Ananias, husband of Saphira, 404, 


Asma, church of the Resurrec- 
tion, 325. 

Anatolius, treatise on the paschal 
controversy, 143, 198. 

Andhunus, general of Sussex, drives. 
out the parader Ceadwalha of 
Wessex, 24; 

Analogs. Miely: sur-Seine, monas- 

Annae d St, church of at Canter- 
bury, built by King Aithelberht, 
95, 358; enlarged by Acca, 342 ; 
at Rochester, builtby King Zthel- 
berht, 166. 

Andreas, put forward by Hadrianus. 
instead of himself for Archbishop 
of Canterbury, 212. 

_ Androgius, chief of the Trinovantes, 
surrendered to y 12. 


Indes. 


Angli, as a name of the whole ns- 
tion, 5, 7, 34, 48-50. 56, 61, 63 
76, 80-82, 85, 93, 100, 124, 137, 
137, 147, 178, 182, 200, 263, 302, 
A 323, 343; 361, 362, 365, 415 


mi a division of the Anglo-Saxon 
nation, 36, 88, 108, 112, 117, 130, 


iddilangli, 
36; Peada, King, converted, 180, 
363; Diuma, Tet Bishop, 18, 190; 
Ceollach, and Bishop, 182, 190; 
‘Trumhere, 3rd Bishop, 182, 190; 
Codd, summoned from, 183; Wy 
feith, Bishop, 221, 272; Seri 
Bishop, 237; Wilfritb, Bishop a6. 

Angli Orientales, Estrangli 
monks of Lastingham authorities 
for history, 3; Redwald, King, 
$9; Eorpwald, King, 126, ami 

igeberht, King, 173, 174; Anns, 

King, 153, 174, 175; Zthelwald, 
King, 185; Aldwulf, King, 248, 
262; Furseus, missionary to, 174: 
Felix, Bishop, 179, 193; Bise, 
Bishop, 224, 226. 

Angigram sestimatio, 52, 108, 146, 
b 

Anglorum ecclesia, 72, 96, 98, 1o 
306, 211, 214, 248, 251, 303, 323 


Ad ram lingua, 29, 140, 141, 158, 
196, 254, 203, 342, 304- 
Angulus, name for primitive Anglis 


36. 

‘Anns, king of East Anglia, soc 
ceeded, i74; Cenwalh of Wer 
sex flies to bim, 153; repairs 
Gnobheresburb, 175. ^ 

Antoninus, 14, 16. 

Apriles idus, 124; kalends, 180, 
213, 284, 349. 

Aquila ot Priscila, 196. 

Arcadius, Emperor, 24. 

‘Areuulfus, Bishop in Gaul, 324. 

‘Arelas, Arhelas, Constantinus slain 
at, 35; Augustinus consecrated 
at, 56; Theodorus and Hadri- 
nus at, 213. 

Arelatensis episcopus, Etherius re- 
ceives a letter from Gregorius, 
51; and Vergilius, 70 ; received 
a pall customarily from Rome, 

2. 

















Armenia, 7. 

Armoricana gens, 4 

‘Armoricanus penal Britons said 
to come from, 8. 

Arriana heresis, vesania, 22, 23. 

Arualdus, king of Wiht, conquered 
and his two sons killed, 245 ned 

Arimini, son of Esdwulf, killed, 


Aoi, conquered Allectus, 
18. 
Asia, practice in, 196, 197. 
Asterhs, Bishop, consecrates Diul- 
nus, 152. 
Athanasius, 410. 
Attila, wars against Rome; 32. 
Audubaldus, see Eadbaldus, 
Auguste kalende, 52, 109. 
 Augustinsesao, synod at, 89. 
Augustinus, Bishop of Hippo, 24. 
Augustinus, Archbishop of Canter- 
bury, sent from Rome, 49; 
landed in Kent, 52, 363; bap- 
tized ZEthelberht, 55;  conse- 
crated at Arles, 56; Gregorius" 
answers to his questions, 56-70; 
received gal from Gregorius, 71; 
‘a letter from the same, 75; built 
St. Saviour’s at Canterbury, 7 
called synod at Augustingsac, 89 
another at Bangor, 91; died, 95; 
his epitaph, 96. 
Augustus, a title of the Eastern em- 
peror, 50, 52, 71, 73. 75, 78 133, 


302. 
Autissiodorer Germanus, Bishop 
of Auxerre, 49. 








B. 


Badonicus, mons, battle upon, 39. 
Badudegn, monk at Lindisfarne, 
by miracle, 287. 
Baduuini, Bishop [of Elmham] in 

East Anglis, 227. 

Baeds, author of this History, 365 ; 
‘wrote letter to Eogherht of York, 
390; died, 368. 

Balthenus, Bishop [of Techbaitan] 
in Ian, 134. 





Bassus, noble of Eadwine, 
Aithelberge back to Kent, 137. 
Beardanen, Bardney, monastery in 
Lindsey, 1 


Bebba, queen ot ‘Ida, Bebbanburh 
called after, 151, 170. 

Begu, sister in Hackness monastery, 
her vision, 266. 

Benedictus, see Biscop. 

Benedictus, founder of the Bene- 
dictine rule, 377, 380, 385. 

Beonredus, king of Mercia, 369: 

Bercta, Berctae, Berhte, queen of 
ZEkthelberht of Kent, a Christian, 
53; buried in SS; Peter and Paul's, 


100. 

Berotfrid, Northhumbrian general, 
fought with the Picts, 365. 

Beretgils, called Bonifatius, Bishop 
of East Anglis, 186, 227. 

Bercthun, deacon at Hexham under 
Bishop John, abbot of Beverley, 
292, 294. 

Bercthunus, general of Sussex, ex- 
pelled the invader Ceadwalha, 


245. 

Beretred, Northumbrian general, 
slain by the Picts, 364. 

Berctwaldus, Archbishop of Canter- 
bury, succeeded Theodorus, 303 ; 
consecrated by Godwine Bishop 
in Gaul, 304; takes the part of 
Wilfrith of York, 340 ; consecrated 
Aldwalf of Rochester, 358 ; died, 
359. 365; buried in the church of 
SS, Peter and Paul, 95. 

Berotus, Northhumbrian general, 
ravaged Ireland, 275. 

Berecingum, see In Berecingum. 

Bernicii, people of the northern pro- 
vince’ of Northumbria, con- 
verted, 125; Aithelfrith, king, 
139; Eanfrith, king, 139; Whit- 
hern, monastery in, 146; consoli- 
dated into one people with the 
Deirans, 151; Oswald gave sixty 
hides in for religions purposes 

; Kata, Bishop of, Pis me 
lo in, 323. 








422 


Bernuini, one of Wilfrith's clergy, 
to whom he entrusted the evan- 
gelization of Wiht, 246. 
thleem, place described by Arc- 
wulf, 335. 

Botti, one of four priests who evan- 
gelized the Middle Angles, 181. 

Bibulus, L., consul with Cesar, 2.c. 


55 11. 
Birinus, sent by Pope Honorius to 





37: 
made abbot of St. Peter's, Canter- 
bury, 374; third journey to Rome, 
374; built monastery of St. Peter 
at Wearmouth, of which he be- 
comes first abbot, 343, 374; fourth 
journey to Rome, 375; returns 
bringing John the archchanter, 
250, 375; Beda’s tutor, 365; 
built monastery of St. Paul's at 
Jarrow, 376; fifth journey to 
Rome, 379 ; dies, 383. 
Bisi, Bishop in East Anglia, 224. 
Blaecea, ealdorman of Lincoln, con- 
verted by Paulinus, 128. 
Blaedla, Bleda, king of the Huns, 
slain by his brother Attila, 32. 
Blithryda, queen of the Franks, fa- 
vours the missionary Swithberht, 


3n. 

Boisil, abbot of Melrose, 278; pre- 
dicted Cuthberht’s future rise, 282 ; 
appeared in a vision to an old dis- 
ciple, 306. 

Bonifacius, Bonifatius, called origin- 
ally Wynfrith, missionary Bishop 
to the Frisians, writes letter to 

Archbishop Cuthberht, 407-416; 
martyred in Frisia, 369. 

Bonifatius, see Berctgils. 

Bonifatius, archdeacon and counsel- 
lor of Pope, makes friends with 
Biscop, 334; pleads Wilfrith’s 


'V], Pope, holds synod 
where Mellitus is present, 98; 
writes letter to Mellitus and Jus- 
tus, 104; sends a pall to Justus, 














Index, 


106, 107 ; letters to Eadwine and 
Aithelberge, 112, 135. 

Bononia, Peter abbot of Canterbury 
buried at, 80. 

Boructuari, a German people, 305; 
Swithberht preaches to, 311. 

Boss, brought up under Hild at 
Stresneshalh, 264; consecrated 
by Theodorus Bishop of Deira, 
238, 239, 364; Acca a disciple of, 
343 ; dies, 294. 

Bosantamm, Bosham, monastery in 
Sussex, 240. 

Bosel, Bishop of the Hwiccas, 264. 

Bothelm, monk at Hexham, miracle 
happened to, 142. 

Breguauid, mother of Hild, 264. 

Brettones, Brittani, conquered by 
Romans, 12, 14; by Saxons, 29, 
80, 362; of Wales, 89, 90, 93, 97, 
98, 196, 205 ; of Cumbria, 99, 108, 
136, 140, 157, 178, 276, 323; of 
Elmet, 265. 

Bridius, king of the Picts, 146. 

Brige, In, Bric, monastery in France, 
built by Fare, 155, 156. 

Brittania, Brittanie, ita site, 5 
habitants, 7-10; Romans in, 1 
31; Saxons arrive in, 35, 124, 
362 ; Christianity brought to, by 
Lucius, 15; Germanus, 40, 46; 
Augustinus, 52; Scots in, 9, & 
81, 361 ; Picts in, 9, 10, 145, 146; 
name for whole island, 100, 108, 
118, 128, 137, 142, 150, 206, 242, 
248, 264, 305, 351, 361, 365; 
name for south part of island, 144, 
222, 323. 

Brittanicus, surname given by Clau- 
dius to his son, 13. 

Briudun, Bredon, monastery, Arch- 
bishop Tatwine comes from, 360. 

Brocmail, Brocmailus, flees from the 
battle of Chester, 93. 

Burghelm, priest of Bishop Wilfrith, 
baptizes in Sussex, 240. 

Burgundiorum partes, Bishop Felix 
comes from, 127. 








c. 


Caedmon, monk at Streaneshalh, 
his miraculous gift of song, 268- 


271. 
Caedualla, Ceadualla, Cadwaladr, 





Index. 


‘of the Britons [of Gwynedd] 

Jon the Morons agate ade 
Wine at Heathfield, 136; slays 
Osric and Eanfrith, and is slain 
himself by Oswald, 140. 

Cedualla, ualla, Ceedual, Ced- 
uald, Ceadwalha, of the royal 
race of Wessex, conquers Sussex, 
244, 245: succeeds to the throne, 
236; slays Berhthun the South- 
Saxon general, 245; subdues Wiht, 
and gives a quarter ofit to Bishop 
Wilfrith, 246; visits Rome, 300, 
364; baptized, and dies there, 
300; epitaph, zor. 

Cielestinus, Pope, sends Palladius to 
the Scots, 32, 362. 

Coelin, Ceaulin, king of Wessex, su- 
preme power of, 99. 

Caelin, priest, Drother of Bishops 
Cedd and Ceadda, 185, 187; at 
the court of Aithelwald king of 
Deira, 185. 

Csesar, C. Ji invades Britain, 
11, 362; defeats Britons on the 
Thames, and takes the capital of 
the Trinobantes, 12. 

Cesar, a name for the Roman em- 
peror, 26, 133. 

Caiphas, Caiaphas, 322. 

Calearis, Celcaceasfer, monastery 
built there by Hega, 263. 

Cale, In, monastery in France, 155; 
‘Hild wishes to go there, 262. 

Campania, Julianus the Pelagion 
from, 24, 25; monastery at Hiri. 
danum in, 212. 1 End 

Campodonum, royal town of - 
p he builds basilica in, 125. 

Campus roborum, see Dearmach. 

Candida Casa, Ad Candidam Casam, 
Whithern, Bishop Ninian resides 
and builds a church at, 146 ; Peht- 
helm bishop of, 361. 

Candidus, governor of St. Peter's 
patrimony in Gaul, 51. 

Cantis, colonized by Cantware, 36; 
Augustinus lands in, 52; 
and archbishops buried in SS. 
Peter and Paul 79; Mellitus 
comes to, 102; Redwald baptized 
in, 126 ; Paulinus and Aithelberge 
retire to, 137; Ithamar born in, 
166 ; letter sent to bring Eanfleda 
and Romanus to No umbria, 











423 
169, 193; Berhtgils born in, 180; 
Ceadda and Eadhed sent to be 
consecrated, 205; Hiedde the 
chanter invited from, 215; Theo 


dorus comes to, 214, 374 ; ZEthel- 
red of Meroia wastes, 237, 364; 
Wilfrith comes to, 333. Succes- 
sion of kings :—ZEthelberht I, 52 ; 
Eadbald, 100 ; Earconberht, 1553 
Ecgberht, a11; Hlothhere, 23 

Edrio, 277; Wihtred, 277 ; Wiht- 
red and Susbhard, 304; ZEthel- 
berht II, Eadberht, and Alric, 





3 
o isum Canticorum, quotation 
from, 410. 
Cantuarii, see Cantia. 
Cantuariorum episcopi, Archbishops 
¥ Canterbury, suctesion of 
ugustinus, 56; Laurentius, 96 ; 
Melius, p^ ; Justus, 106; &£ 
norius, 131;  Deusdedit, 180 
Theodorus, 212 ; Berhtwald, 30: 
Tatwine, 359; Nothhelm, 36i 
Cuthberht, 368. 
Capre Caput, Gateshead, see Ad 
Capre Caput. 
Carausius, Corausius, emperor in 
Britain, 17; slain by Allectus, 18, 
Carlegion, Chester, battle of, 93. 
kingdom 





Caroloman, succeeds to the 
of France, 369. 

Carolus, Charles Martel, king [majore 
domo] of France, 3695 

ianus bishop of, 410. 

Gass Cena ae Candida. Casa 

Cassobellaunus, Cesar takes bis 
camp, 12. 

Castellum Cantuatiorum, ses Hrofe- 


Cataract, Cataracto, Catterick, Paul- 
inus baptizes in the Swale, 125; 
Vilfaresdun near, 167. 

Ceadda, abbot of Lastingham, 187 ; 
‘consecrated by Bishop Wine Bi- 
shop of York, 205, 336. 363; re- 
consecrated by Abp. Theodorus, 
215; leaves Laetingham again 
for the see of Mercia and Lind- 
sey, 3, 191, 216; vision, 217-219; 
custom during storms, 220; death, 
aat. 

Ceadualla, see Cecdualla. 

Cearlus, king of Mercia, father of 
Cwenburh wife of Eadwine, 124. 





Cedle, Celi, one of four 
le prieste wi e 
Mi Angin, i61; “sont. by 
Qrrio and consecrated hop 
'inan Bishop of Eesex, 183; 
tisen King Switibelm at Be 
ham, 184; on the Scotch aide at 
the of Streanechalh, 194; 
conforms to the Roman 
200; dies, 186. 


Ceollach, second Bishop of 

Mid-Anglia or Mercia, 182, 190. 

Cei, Ceofrüh, “Abbot, visita 

with Biseop, aso, 377; 

male by him abbot of Jarrow, 

; and of Wearmouth, 3793 
Voie" tutor, 365; 

383; sete out for Rome, 386; 
dies at Langres, 389. 

Qeollach, see Cellach. 


Ceolred, son of Athelred, smoceeds 
Cenred in the kingdom of Mercia, 
331 ; dies, 365. 

Cesluulf, ‘King of Northumbria, 
succeeds Osrio, 359; captared 
but released, 368; Beda fnvoribos 
his History ‘to him, 1; helper to 
Archbishop Eogberht, 397 ; abdi- 
€ and receives the tonsure, 


cern king of Britons [in Elmet], 


I Corotsesci, Coroti Insula, Cj 


'Mertsey, 
‘Earconwald Bishop of London 
founds a monastery at, 228, 

Chalcedon, counell ol, 249 

Chan ‘heir siege of Jerusalem, 


casey, 318, 

Chebron, site of and tombs in, 327. 

Cilicia, Archbishop Theodorus born 
at Tarsus in, 212. 

Claudius, Roman emperor, 13 ; in- 
vades Britain, 14, 362; sends 
"Vespasianus to Britain, 14. 

Clemens, second Bishop of Rome, 
410; coadjutor of SE Peter, 96, 


3m. 
Clemens, name taken by Wilbrord 
at his consecration, 312. 
Clofeshoch, place for holding annual 
councils, 225. 


Cluith, The Cigde, Aloluith a rock 
"upon, 27. 
eres 


JEthelred, 395 
favoured Bishop Wil&ith, 349 
abdicated and went o Rome, 391; 


As Conred, king of Northhum- 


hs Cato Bet ore oF Eadwine, 


Cols, Cet, ft 
relied “io Pallinus, 1225 
Eben the temple of Gootimanbam, 


123. 
oder, Coinualch, Cenwalh, 


374. 
Colman, Colmanus, third Bishop of 


Tolshbofia aod Mayo in Ireland, 
222, 

Coludi urbe, Coldingham, monastery 
of, Hibba abbess of, 253; burnt 


"uber Bo 


97. 

Columbanus, Bishop of Clunirard, 
letter addressed to (with others) 
by Pope John, 134. 

Columbienses, monks of Hii, Adam- 
nan abbot of, 354. 

Columcelli, aee Columba. 


peror of Britain, killed ir Geron- 
NT: 





Index, 


248; council at, 249; Monophysite 
heresy 


succeeds, 23; built the 2 church 
of the Martyrdom at Jerusalem, 


325. 
Constantinus, emperor in Britain, 


a5. 
Constantinus, Tiberius, Roman em- 
peror in the East, 85. 
Constantinus IV, Pogonatus, Ro- 
man emperor in the East, 249. 
Constantinus I, Bishop of Rome, 
visited by Cenred of Mercia, 331. 
Constantius, father of Constantinus 
I, dies in Britain, 22. 
Constantius, comes of Honorius, kills 


Corinthus, St. Paul at, 196. 

Cornelius, Bishop of Rome, 410. 

Coronati Quatuor, church of in Con- 
terbury, fire stayed by Mellitus, 


105. 
Cromanus, Bishop [of Antrim), letter 
addressed to Pope John, 134. 
Cromanus monk in Maighe Bile 

addressed to Pope 


monk in Melrose Abbey, 278; 
abbot of Melrose, 278; abbot of 
Lindisfarne, 279 ; lives aa an an- 
chorite in Farne Island, 280, 283; 
elected Bishop of Lindisfarne at 
the synod of Twyford, 281; con- 
eecrated 278, 825 trie to dir 
suade King Eogtrith from Picti 
war, 275; dies, 284; miracles 
performed after death, 285-289. 

Cudberctus, Cudberthus, Archbishop 
of Canterbury, succeeds Noth- 
helm, d 368; Boniface’s letter to 

im, 

Cudreten, Cured, king of Wessex, 
makes war on Mercia, 369. 

Cudusldus, abbot of Oundle, at Wil- 
frith’s death there, 

Cuichelmus, king of Wemsex, senda 
Eomer to assassinate Eadwine, 
110. 

Cuichelmus, Bishop of Rochester, 


succeeds Putta, 237. 
Cyil, Kyle, district of Ayrshire, an- 


425 
nexed by Eadberht of Northhum- 


eere) Opens Xing of Wes- 


Cyneberkt, deacon of 
Bishop Cuthbert of York, 407. 
os ius, Bishop of Lindisfarne, 

238, 360. 
Cynibillus, brother of Bishops Cedd 
‘and Ceadda, 186, 187. 
Oyniburge, daughter of Penda of 
‘Mercia, wife of Alhfrith of North- 
ORE in si, mani 
yysician who examine 
Sexburt's carpeo when. disinterred, 
a 


Cynigils, king of Wessex, converted 
at Birinus' preaching, 151. 

Cynimund, priest, related to Beda 
a miracle of Aidan's, 169. 

Cruise, queen of Pends of ‘Mercia, 


Cyprianus, Bishop of Carthage, 410. 

Cyrillus, Bishop of Alazandzia, 249, 
3st. 

D. 

Dacore, river, from which Dacre 
abbey was called, 288. 

Degberectus, Dagoberht, king of 
Austragja, children of Eadwine 
NU to, 137. 

us, Bishop of the Scots, 
Defias, land in given by Sing 
Aldfrith to abbot Coolfrith, 385. 

Dalfnus, Archbishop in Gaul, re- 
ceives Wilfrith, 193, 334; be- 
headed by Queen Bathilde, 335. 

Dalreudini, name of the first Scots 
in Britain, 10. 

Damascus, visited by Arewulf, 324. 

Damianus, Bishop of Rochester, a 
South Saxon, 180; his death, 
216. 

Danai, perhaps for Dani, one of the 
Teutonic nations, 305. 

Danihel, Bishop of the West Saxons; 
on the partition of the see, made 
Bishop of Winchester, 329, 331, 

360; the first who included Wiht 

in his diocese, 247, 360; supplied 

Beda with materials for Woet- 


David king ot udah 
Decstach s mi i monastery funded by 











426 Index. 


Columba, in which he is buried, 


147. 

Doctinbres Kalonde, battle of Win- 
wed fought the seventeenth day 
before, 190. 

Deda, abbot of Partney, informed 
Beda of the public baptisin of the 
Lindisfare, 128. 

Degsaston, Degeastane, battle be- 
tween thelfrithof Northbumbria 
and Aidan of Scotland at, 80, 363. 

Deiri, province inhabited by, bo 
from sold at Rome, 88; pub- 
lic baptism in on the Swale, 
125; Osric king of, 139; union 
with Bernicia under Oswald, 151 ; 
Oswine, king of, 166; Aithelwald 
king of, 185. 

Denisesburna, battle at, in which 
Ceadwalha was slain, 140. 

Derauuda, see Inderauuda. 

Deruuentio, the Derent, river in 
Cumberland, flows out of Der- 
wentwater, 283. 

Deruventio, Doruventio, the Derwent, 
river in Yorkshire with town of 
the same name, where Eomer 
attempted to assassinate Eadwine, 
110; flows near Goodmanham, 


123. 

Deusdedit, pope before Bonifatius 
V, 104, 106, 

Deusdedit, sixth Archbishop of Can- 
terbury, a West Saxon, succeeds 
Honorius, 180; Wighard one of 
his clergy, 206; died, a11. 

Dicol, Scottish monk, abbot of Bos- 
ham, 240, 

Dicullus, priest, monk at Cnobheres- 
burg, 178. 

Dinnaus, Bishop [of Connor!] in 
Ireland, 134. 

Dinoot, abbot of Bangor at the time 
of the Synod, 91. 

Diocletianus, Roman emperor, per- 
secution of, 17. 

Dionysius, called Exiguus, author 
of a paschal cycle, 351. 

Diuma, one of four who evangelized 
the Mid Angles, 181; first Bi- 
shop of Mid Anglia, Lindsey, and 
Mercia, 181, 190. 

Domnoo, ‘Dunwich, made the seat 
of a bishopric by Sigeberht of 
East Anglia, 127, 


Doreic, Dorcicosstre, Dorchester in 
Oxfordshire, made the seat of & 
bishopric by Cynegils of Wessex, 
152; JEda Bishop of when it 
was constituted a see of Mercia, 


264. 
Dorubrevis, Rochester, Justus Bishop 


95 

Doruventio, see Deruventio. 

Doruvernensis ecclesia and episco- 
pus, see Cantusriorum episcopi. 

Doruvernis, Canterbury, Zithelberht 
gives Augustinus a seat in, 54, 
553 great fire in, quenched by 
Mellitus’ prayer, 104; Tatwine 
consecrated Archbishop at, 360. 

Drycthelmus, of Cunningham, his 
vision of the other world, 313- 


17. 
Diuuschadus, abbot of Hil, 357- 


E. 


Eabae, queen of the Hwiccas, bap- 
tized, 240, 

Eadbaldus, Adulvaldus, Audubal- 
dus, Aodbaldus, Eadbald, re- 
lapses into idolatry, 101; recon- 
verted by Laurentius, 103; refuses 
his sister to Eadwine, 109; re 
ceives Paulinus, 137; invites 
Justus to serve bishopric of Ro- 
chester, 138; dies, 155, 363. 

Eadberct, a noble Mercian, rebelled 
against Oswio, 191. 

Eadberct, seventh Bishop of Lindis- 
farne, roofs and walls his church 
with lead, 192; character, 285; 
translates Cuthberht's body, 285; 
dies, 286. 

Eadberct, abbot of Selsey, first Bi- 
shop in Susser, 331. 

Eadberct, king of Kent, son of Wih- 
tred, 358. 

Eadberct, king of Northhumber- 
land, succeeds, 368; tonsured, 


369. 

polita, son of Eadwine, baptized, 
124; surrenders himself to Penda, 
137. 

Hadgas, third Bishop of Linools, 
248. 

Eadgyd, nun in Barking Abbey, 
230. 





Index. 


Fadhaed, priest, sent to Kent by 
Oswio with Ceadda, 205; con- 
secrated first Bishop of Lincoln 
by Theodorus, 238, 364; trans- 
lated to Ripon, 205, 239. 

Eadwine, sce Aeduini. 

ofa, a noble Mercian, rebels against. 


Oswio, 1 

Falla, see Yol. 

Eanfled, anfled, - daughter of 
Eadwine, born, iro; flies to 
Kent, 137, 169; marries Oswio, 
190, 193; sends Wilfrith to 
Kent, 333; buried at Hartlepool, 


190. 
Eanfrid, son of Althelfrith, muo- 
ceeded Eadwine in Bernicia, 139 ; 
: slain by Ceadwalha, 140. 
Eanfrid, ealdorman of the Hwiceas, 





heri, 

Eanred, died, 369. 

Eappa, priest of Bishop Wilfrith, 
baptizes in Sussex, 240; abbot 
of Selsey, 242. 

Farcongote, daughter of Earcon- 
berht of Kent, abbess of Brie, 


155. 
Eareonberet, Erconberot, son of Ead- 
bald, succeeds to Kent, 155;- Wil- 
frith sent to him, 333; dies, 211, 


363. 

Earconuald, Erconuald, Bishop of 
London, 228; succeeded by Wald- 
here, 234. 

Earpuald, king of East Anglia, con- 
verted, 126; slain by Rihtberht, 


127. 

Easteruini, Eosteruini, abbot of 
Wearmouth, 377; dies, 378; bones 
translated by Bishop Acca, 388. 

Esta, abbot of Melrose and of Lin- 
disfarne in succession, 201; brings 
Cuthberht with him to Lindis- 
farne, 279 ; consecrated by Theo- 
dorus Bishop of Lindisfarne, 238, 
239, 3645 of Hexham, 282; dies, 


2. 

Ebrinus, maire du palais in Neustria, 
213. 

Eburaca, Eboracum, Eburacum, 
York; Severus dies at, 16; à 
Bishop sent to, 72; Eadwine bap- 
tized at, 124; his head buried at, 
137; Eadhead, Boss, and Eata 


427 


consecrated at, 239; Cuthberht 
consecrated at, 282. 

Eburacenses episcopi, — Paulinus, 
169; Ceadda, 205; Wilfrith, 216 ; 
Boss, 238; Johannes, 249, 264, 
E Wilfith II, 300; Ecg- 

berht, 368, 391. 
:lesiastes, quoted, 217. 

Bogberet Bogherce Ecglerht, ‘reve- 
rentissimus et sanctissimus pater," 
missionary in Ireland, 147, 203, 
i64 tels of Codifadenth in Eg 

l, 221; warns itl ‘inst 
war with Pioland 270; ends 
missionaries to Germany, 305, 
307; goes to Hii, and reforms 
the paschal practice there, 356, 
38 365; dies there, 357, 359. 


Bapberet, ling of Kent —sucweods 
Eargonberht, 211; sends Wig- 
hard to Rome to be consecrated 
Azchhiahep, 206, 373; dies, 226, 


po Archbishop of York, letter 
from Beda to, 391-406. 
Ecgfrid, Ecgfrith, son of King Os- 
wio, hostage in Mercia, 188; 
succeeds his father, 223; pre- 
sides at synod of Hertford, 224; 
expels Wilfrith from his eee, 238, 
336, 364; marries ZEthelthryth, 
252; ghts with Aithelred of 
ercia on the Trent, 258; makes 
war on Ireland, 275; summons a 
synod at Twyford, 281; gives the 
land for Wearmouth Abbey to 
Biscop, 371, 374 ; and for Jarrow, 
316i oltes Cuthberht to accept 
the see of Lindisfarne, 278; present 
at his consecration, 282; makes 
war on Ireland, 275; warned by 
Ecgfrith against war with Pici- 
land, 276; dies fighting against 
the Picts, 296, 364. 
cgrice, king of the East Angles, 
slain by Penda of Mercia, 174. 
Edilhartus, AEhelhard, king of 
‘Wessex, slain, 368. 
Edilhun, brother of Aithelwine, 
ens and dies at Melfont, 203. 
Ediluald, see ZEdiluualdus. 
Ediluini, see Aedilvini. 
Ediluinus, Zthelvine, employed by 
King Oswio to slay Oswine, 197. 








428 


Edrio, king of Kent, reigns one 
year after Hlothhere, 277. 

Elafius, Roman [arid in Britain, 
his son cured by Germanus, 47. 

Bleusippus, one of threo brothers 

at Langres, 

Blouthar, Kleuiberta, Est sende the 
Gospel to Britain at the prayer 
of King Lucius, 


mon in, 12 

Emme, Bishop of i Hadrianus 
visite, a13. 

Eni, father of Anna of East Anglia, 
174. 

olla, Eslla, second Bishop of Sussex, 


33r. 
Eosteruini, see Eaateruini. 
Ephesus, council of, a. 


Ereunueldvs, maire Qu palais i 


Neustria, 179. 
Brithobertus, Bishop, dies, 370. 
Ernianus, abbot, letter 
to, 134. 
li, for Angli Orientales, 
which see. 
Ei, abbot, Beda's aythority for East 
lian history, 3. 
Etherius, Aitherius, Bishop in Gaul, 
letter from Pope Gregorius to, 
; consecrates Augustinus, 56. 
Fcloxius, heretic condemned in the 
council of Constantinople, 249. 
Eumer, Eomer, sent by Cwichelm 
to assassinate Eadwine, 110. 
Europa, 5. 
Eusebius, Pamphilus, composed a 
paschal cycle, 351. 
Butropius ‘Boman historian, quoted, 


Ene, heretic who supported 
.onopl git, 248: 
Eutycius, Bishop of Rome, 84 
Ezechiel, commentary on by Gre- 
gorius, 85. 


F. 


Fara, founds monastery at Brie, 
155. 

Farne, island, Bishop Aidan retires 
to, 170; Cuthberht retires to, 


Index. 


278, 280, 283; Cuthberbt dies 
in, 285; Iwald retires to, 
ago. 
Faro, Bishop of Meaux, Hadrianus 
visite, 213. 
Felix Pope, anoostor of Pope Gre- 
ius, 83. 
, ^ Burgundian, Bishop of the 
Pint ‘Angles, 127; helps pe 
in founding s 





herborne, 330, 


Forther, Bishop of 
tatus, Roman poet quoted, 
18. 


Franci, infest the British shores, 
17; defeated by Vandal irrup- 
tion, 25; Frank interpreters join 

Angustinus, 53; Chlodowig king 
178; Pepin duke of, visit 
by Wr E Charles Martel 

of, dies, 3 

Eee Am 

Fresco, he Frei, land bordering, 
bought by Biscop, 384. 

Fresia, Wihtberht p: in, 3073 
Wilbrord preaches in, 308 ; Swith- 
berht consecrated Bishop of, 311; 
Wilbrord made Archbishop of, 
312; Wilfrith preaches in, 336. 

Fresones, a German race, 305. 

Fresus, Imma sold to, 260. 

Frigyd,-abbess of Hacknese, 267. 

eri, slain by Eomer in defend- 
Eadwine, 110. 
E 





op Ecgberht, 368. 
Fullanus, Pollan, brother of Fur 
seus, 178. | 
Furseus, an Irishman, goes to East 
Anglis 1743 builds two monas- 
jes there, 175; sees visions, 
175-178; dies at Lagny, 179. 


G. 


Gaius, see Julius Cesar. 

Galli, Cesar wars with, 11. 

Gallia, position with reference to 
Britain, 5; Cesar invades from, 
11; Constantius emperor in, 22; 
Vandal incursion over, 25; Co- 
lumban visits, 97; Mellitus and 
Justus fly to, 102; Sigeberht an. 
exile in, and baptized there, 127, 
173; the sons of Eadwine sent 
to, 137 ; Bishop Atgelberht sent 
from, 153; monasteries in, 155; 
Ronan taught in, 192; Wilfrith 
m to for consecration, 205, 216; 

passes through, 213; 
Hild wishes to go to, 262; God- 
wine Bishop in, 304; Arewulf 
Bishop in, 324; Wilfrith visits, 
304; falls sick at Meaux, 339; 
invaded by Saracens, ts 359: Biscop 
fetches architects from, 375. 

Gallica lingua, 312. 

Garmani, corrupt pronunciation of 
Germani, 305. 

Gebmundus, Bishop of Rochester, 
237 ; dies, go4. 

Gefrin, see Adgefrin. 

Gemini martyres, Ceolfrid buried 
in the church of at Langres, 389, 


Generis, paraphrased by Caedmon, 
270. 
Genlada, The Inlade, river in Kent, 


303+ 

Genuensis episcopus, Asterius Bi- 
shop of Genos, 152. 

Germani, Cesar wars with, 11. 

Germanis, position with reference 
to Britain, 5; the Anglo-Saxons 
come from, 35; Severus, Bishop 
of Treves, preaches im, 46; St. 
Oswald does miracles im, 164; 
cgberht sends missionaries to, 
305. 

Germanious legatus, Boniface Bishop 
of the Frisians, 407. 

Germanus, Bishop, sent to Britain 








people 
fights the Hallelujah battle, 44, 
45; returns to Gaul, 45 wit 
Britain again, 46; returns a 
and dies, 47. 





matic, 
fimt idol temple destroyed at, 
123, 

Goduine, Bishop in France, 304. 

Golgothana ecclesia, described, 325. 

Gordianus, father of Pope Gregoriu, 


Goth, take Rome, 26, 362. 
paschal 


Grecia, practice in, 196; 
prote of daily communion in, 


Granacaostir, Grancheter, Zthel- 
Pon tomb-slab brought from, 


Gratianus, Roman emperor, 23. 

Gratianus, emperor in Britain, 25. 

Gregorius I, Bishop of Rome ;—de- 
scent, 82; becomes a monk, 83; 
sent to Constantinople, 84; books 
which he wrote, 85 ; story of the 
first suggestion of the British mis- 
sion, 88; sends Augustinus to 
convert the English, 48; letter 
to Augustinus 49; letter to 
Bthorius, St; answers sundry 
questions put by dieto FN 


5 letter to 
70i to Augustinus. aie n all 
71-73; to Mellitus, 73-75; to 
Augustinus, warning bim against 
vainglory, 75, 76; to Aithelberht 
k3 em dies, 82; his 


arare IL Bishop of Rome; 
permit Nothhelm io examin 
üstere, 2; Ine visit 

Fino ta a poctideato, 962, 











430 





Grigorius, martyr, 20 
Gudfrid, abbot of Lindisfarne, 290. 
Gyruii, the Gyrwas, & province of 

Southhumbria, 179, 227, 252. 
Gyruum, eee In Gyroum, 





H. 


Hacanos, Hackness, monastery near 
Whitby, 266. 

Hadrianus, Adrianus, declines arch- 
bishopric of Canterbury, 212; 
comes to England with Theo- 
dorus, 213, 373; made abbot of 
St. Peter's, 213; teacher of Al- 
binus, 2, and Tobias, 358; dies, 


34. 
Hadulac, Bishop of Elmham in 


AD. 731, 360. 
Hacdde, Haeddi, Bishop of Wessex, 
succeeds Hlothhere, 236; trans- 
latos Binns’ boneato Wincherter, 


15 329. 
Hem “bate relates his 
visio: 
Haetbfelh! Heb, in Hertford. 
irm synod called by Theodorus 
249, 364 
ith, in Yorkshire, battle at, 


136. 

Hagusteldensis ecclesia, Hexham, 
Bothelm monk at, 142; Fata 
Bishop of Bernicia at, 238, 278; 
Tunberht made Bishop of, as & 
separate see, 239; Tunberht de- 
puel, and Eata returns to, 282; 

john Bishop of, 264, 292; Wil- 
E Bishop of, 294; Acca Bishop 
o or. 

Hofeaelth; Oswald'e victory at 141. 

Hein, founds Hartlepool abbey, 262. 

Helens, mother of Constantinus, 23; 
finds the Holy Cross, 325. 

Hengist, leader of Anglo-Saxons, 


37, 100. 

Heraclius, Heracleonas, Roman em- 
peror of the East, 133. 

Herculiue, see Maximianus. 

Herebald, cured by Bishop John of 
‘Hexham, 297. 

Herebert, Heriberct, hermit on 
Derwentwater, dies with his friend 
Cuthberbt, 284. 

Herefrid, dies, 369. 

Hererie, father of Hild, 265. 





Index, 


Heresuid, sister of Hild, 262. 

Heriburg, abbess óf Wetadun, 294. 

Heruteu, Hartlepool, monzatery, 
JElflede enters, 189; Hild ab- 
bess of, 262. 

Herutford, Hertford, council of, 224 
216, 364. 

Hewald, Albus, 309. 

Hewald, Niger, 

Hiberni, invade the Britons, 33. 

Hibernia, Picts colonize, 8; descrip- 
tion of, 9, 10; Lanrentius writes 
lettera to Scots of, 97 ; Columba 
native of, 145 ; founds Desrmach 
abbey in, 147; Bishop Aigelberbt 
visita, 153; miracle done by St 
Oswald in, 164; Furseus native 
of, 1745 visited by a lague, 203; 
Coadda's death in England sem 
in, 220; Bishop Colman retires to 
222; Eogfrith makes war on, 275; 
Eegberht vows to live in, 14], 
305 ; Wihtberht a hermit in, 307 
the two Hewalds go to the Old 
Saxons from, 308; Hamgils & 
hermit in, 317; Scots in the north 
of accept the Roman paschal rule, 


323. 

Hiddila, priest of Wilfrith, evange- 
lizes Wiht, 246. 

"Hierosolyma, destruction of by Ba- 
bylonians compared with exter 
mination of Britons by Saxons, 
38; visited by Arcwulf, 324; Are 
wulf’s description of, 325-317. 

Hii, Iae, Iona, Columba, founds ab- 
bey in, 146, 306, 362; Bishop 
Aidan comes from, 145, 1485 
Bishop Finan comes from, ijt; 
Bishop Ceollach returns to, 182; 
Bishop Colman returns to, 223; 
abbot Adamnan tries to change 
the paschal practice in, 3 386 
E jberht succeeds in reforming, 

, and dies in, 357, 365. 

Hier, archpriosts aigue letter to 
Scottish Bishops, 134. 

Hild, of the royal race of North- 
humberland, 261 ; becomes abbess 
of Hartlepool, 262; founds en 
abbey at Streaneshalh, 263, of 
which she is first abbess, 189, 2645 
at council of Streaneshalh, 194; 
dies, 266, 364. 

Hildilid, abbess of Barking, 233. 


Index, 


Hiridanum, monastery in Italy, 
212, 

Hispania, site of in relation to 
Britain, 5; Constantius emperor 
in, 22. 

"Hispanus, Theodosius a Spaniard, 


23. 

‘Hloduius, Hlodowig II, king of 
France, 178. 

‘Hlotharius, Hlothere, king of Kent, 
succeeds, 226; at synod of Hat- 
field, 248; Imma comes to, 260; 
dies, 277, 364. 

Homelea, The Hamble, 247. 

Honorius, Archbishop :—consecrated 
Archbishop of Canterbury at Lin- 
coln, 126, 131; letter from Pope 
Honorius to, 131-133; Felix sent. 
to the East Angles by, 127; Pau- 
linus received by on his flight 
from York, 137; Wilfrith comes 
io, 333; Paulinus takes see of 
Rochester by invitation of, 138 ; 
Ithama consecrated Bishop of 
Rochester by, 166; and Thomas 
Bishop of the East Angles, 179; 
dies, 180, 

Honorius, emperor, 24, 25. 

"Honorius, Pope, sends letters and a 
pall to Paulinus, 129-131 ; and to 
Archbishop Honorius, 131-133; 
letters to the Irish bishops about 
Easter, 133; sends Birinus to 
Britain, 151. 

Horsa, brother of Hengest, 37. 

"Hrenus, Rhenus, The Rhine, crossed 
‘by the Vandals, 25; Cologne upon, 
310; Werde upon, ‘given to 
Swithberht, 311. 

Hreutford, Redbridge, Cyniberht ab- 
bot of, 247. 

Hrof, Rochester named after, 95. 
-Hrofescaestir, Hrofescaestrae, civi- 
tas Hrofi, Rochester, named 
the Angles after Hrof, 95; ZEthel- 
berht builds St. Andrew's church 
in, 95, 166; Bishop Justus re- 
turns to, 104 ; Ithamar, Bishop of, 
consecrates Archbishop Deusdedit, 
180; Putta, Bishop of, present at 
council of Hertford, 224; ZEthel- 
red of Mercia wastes, and Bishop 
Putta fies from, 237. Succes- 
sion of Bishops;—Justus, 95; 
Paulinus, 138 ; Ithamar, 166; Da. 








431 





mian, 80; Putta, 216; Cwichelm, 
2373 Gebmund, 237; Tobias, 304; 
Aldwalf, 358. 

Hrypum, se Inhryp 

Hustberctus, choven abbot of Jar- 
row, 387; senda letter to Pope 
Gregorius II, 387, 388. 

Huicoii, The Hwiccas, Augustingsao 
on the border of, go; Eabe, queen 
of Sussex, comes from, 240; John 
preaches among, and afterwards 
made Bishop of, 264. 

Humbra, Hymbra, The Humber, 36, 
52, 94. 99, 108, 127, 360. 

Hunni, 305. 

"Hunuald, Oswine takes refuge in 
his house, 167. 

Hygbald, abbot, visits Ecgberht in 

reland, 231. 

Hyubronenses, i iq. Nordanhymbri, 

248. 


1. 


Jacob, Jacobus, deacon with Paul- 
inus at the conversion of Lind- 
sey, 128; lef by Paulinus to 
administer the see of York, 138; 
orthodox in his paschal observ- 
ance, 193; taught the Gregorian 
use in chanting, 138, 215. 

Jacobus, St. James, quoted, 196. 

Jaruman, second Bishop of Mercia, 
191; sent by Wulfhere to recor 
vert Sigehere of Essex, 210; 
death, 216, 

Tbas, heretic, 249. 

Ida, king of Northhumberland, 362. 

Idle, battle of the, 120. 

Imma, thane of Northhumberland, 
adventare of a59-261. 

Immin, thane of Mercia, 
against Oswio, 191. 

Incuneningum, Cunningham, vision 
seen at, 313. 

Inderauuda, Beverley, Abbot Berht- 
hun of, his account of Bishop 
Jobn, 292; Bishop John buried 








rebels 


at, 300. 
Infeppingum, Bishop Diuma dies at, 
182, 
Ingetlingum, Gilling, Oswine mur- 
dered at, 167; Manfled builds a 


monastery at, and makes Trum- 
heri abbot, 190. 


432 


Ini, king of Weesex, succeeds Cead- 
walha, 302; keeps Sussex in wer- 
vitude, 245; abdicates, and goesto 


Rome, 302. 
nlabonfinde, Inishbaky Bishop Col- 
In'Littore Words given by Pepin 

n Littore, iven 

to Bwithberht, 311. 
Ioguald, Bishop of London, A.D. 

n 360 ; dies, 3 


iyruum, emot entum abbot 

of, 343; Beda priest of, 365. 
Tay Jum, Ripon, Albfrith gives to 
ith land for a monastery at, 
b 335; ZEthelwald priest in, 
ago; Kedhed, Bishop of, 205, 


239. 

Inandalom, Undalum, Oundle, dis 
trict in Nottinghamshire, Wilfrith 
dies in, 332, 340. 

Job, allusion to, 43; Gregorius 
writes commentary on, 84; quot- 
ation from, 86. 

Tohannes Baptista, his martyrdom, 


Johannes Ev lista, his paschal 
practice, 195; eure of "- 
man, 293; picture of the Reve- 
lation of brought by Biscop to 

Jones Par 

, martyr, 209. 

Johannes IV, Pope, writes letter to 
Tish Bishops, 133, 13e 

Johannes at Bote, 


Johannes, counsellor at Rome, 134. 
Johannes, Archbishop of Arles, 213. 
Jobannes, abbot of St. Martin's at 
‘and archchanter, brought 
from Rome by Biscop, ajo. with 
commission to the state 
of the English church, 251; at 
synod of Hatfield, 250, 364; leaves 
‘MSS. at Wearmouth, 375; dies 
&oon after return, 52. 

Johannes, Bishop of Hexham, 292; 
works many miracles, 292-299; 
ordains Beda both deacon and 
priest, 365; translated to Vork, 
294; retires to Beverley, and 
dies, 300. 

Johannes VI, Pope, acquits Wil- 
frith on his second appeal to 
Rome, 338. 

Joseph, example of tonsure, 352. 


Inde. 


Irminric, father of ZEthelberht I of 
Kent, 100. 

Isaac, subject of a.peinted window 
at Jarrow, 379. 

Isaias, quoted, 185. 

Iersel. 270, 345. 

Tnacltious populus, 74. 8o, 347. 

lia, 7, 23, 85, 98, 192, 403. 
Talictm mare, 135. ^ 

‘Ithamar, Bishop of Rochester, 166; 
dies, 180. 

Jude, their paschal practice, 148, 
173, 196. 

Judas Iscariotes, 405. 

Julianus, companion of Pelagius 


24. 
Julius, sec Crear. 
Julius, British martyr, 22. 
Justinianus, emperor of the East, 


145. 

Justiianus IT, emperor of the East, 
council of Constantinople in the 
time of, 249. 

Justinus 1L, emperor of the East, 
145. 

Justus, companion of Augustinus, 

consecrated Bishoj 

95; writes to 

the Scottish church, 97 ; flies from 
England, 102; recalled by Ead. 
bald, 104; made Archbishop of 
Canterbury, 106; receives letters 
and a pall’ from Pope Bonis Boniface, 
106, 107; Paulinus consecrated 
by, 109, 363; dies, 128, 131. 

Jute, Juti, a tribe of Anglo-Saxons, 
of which are the Cantware and 
the Wihtware, 36; and the Me 
anware, 36, 246. 


K. 
Keloacaestir, Hild, abbess of, 263. 


L. 


Labienus, tribune of Cresar, killed, 
12, 

Laestingaeu, Lastingham, ZEthelwald 
of Deira’ gives land at for à 
monastery to Bishop Codd, 186: 
Ceadda second abbot of, 187; 
Ceadda returns to, 216, 336; the 
brethren of give particulars about 
Cedd and Ceadda to Beda, 3. 


Index. 


Laistranus, Laire, Irish abbot, 
"Pope John writes letters to, 134. 
Lapidem, sce Ad Lapidem. 
Latineacum, Lagny, abbey built at 
LE Pone to. 
Lati legemary population of 
Britain, 7. 


Laurentiva. ‘companion of August 
inus, sent, by him to Rome; và 
returns with the ‘ nsa," 
second Archbishop or ona 
96; writes letters to the Irish 
church, 97; Mellitus takes coun- 
sel with before leaving England, 
102; reconverts Eadbald, 103; 
consecrates St. Peter's church in 
Canterbury, 79; dies, 104. 

Laurentius, S in Rome, 209; 
oratory of at Wearmouth, 386. 


93. 

Leonilla, 390. 

Leptis, Severus from, 15. 

Leutherlus, Hlothhere, nephew of 
ZEgelberht, made Bishop of Wes- 

236 ; present at council 

rd, 224. 

Lilla, Killed in defending Eadwine 
from Eomar, 110. 

Lindisfari, inhabitants of Lindsey, 
Diuma, Bishop of, 190; Ceadda, 
Bishop of, 217; Eadhed, Bishop of, 

Oyxiberht, Bishop of, 369. " 

Lindisfarnensis, Lindisfaronensis ec- 
clesis, insula, Aidan, Bishop of, 
144; Oswald's head and bands 
buried in, 164; Aidan buried in, 
171; Bishop Cedd comes to, 183; 
Lastingham formed on the model 
of, 186; Bishop Finan builds a 
wooden church a, 192; all the 
Scots removed from by Bishop 
Colman, 222; Fata made Bishop 
over the remnant, 201, 238, 278; 
Cuthberht, Bishop of, 282; buried 
in, 285; Gudfrith, abbot of, 290; 
ZÉthelwald buried in, agr ; Wil- 
frith brought up at, 333; ZEthel- 
wald present Bishop of, 318, 361. 

Lindissis, Lindsey, Cyneberht Beda's 
authority for aRirs of, 3; con- 
verted by Paulinus, 127, 128; 
Bardney in, Oswald's burial-place, 

thelwine, Bishop in, 203 ; 











433 


Barrow in, 217; Sexwulf, Ead- 
hed, and Hithelred successive 
Bishops in, 238, 239. 


Lindocolina, Lindocolinum, Lincoln, 
Blecca, thane of, converted, 128; 
"Honorius consecrated in, 131. 

Lingones, Langres abbot " Céolirith 





loi district of Leeds? royal 
val af 125; Peada slain in, 189, 


Lougebardia, Lombard 

Lucas, St. Luke, quot 

Lucius, British 
verted, 15, 362. 

Lucius Bibulus, see Bibulus. 

Lugdunum, Lyons, Biscop and Wil- 
fith go to Home and reum 
through, 334. . 

Lugubalia, Carlisle, Cuthberht and 
Hereberht meet at, 284. 

Luidbard, Bi accompanying 
Queen Berhte, 53. 

Tundonia civitas, London, capital of 
the East-Saxons, 94; Althelberht 
builds St. Paul's church at, 9. 
Bishop Hedde consecrated 
236; Imma sold at, 260. 

Lundoniensis ecclesia, Nothhelm 

iest in, Beda's authority for the 
e letters, 2; subjected to 
the church at Canterbury, but 
made equal to that of York, 72, 
73; Mellitus, Bishop of, 
by Londoners, ros: Bishop 
consul 228; Waldhere, 2345 

Inguald, 360 ; dies, 369. 

Lupus, companion of Germanus, 
40; Severus his pupil, 46. 

Lybice partes, 7. 

Lyccidfelth, Lichfield, Ceadda, Bi- 
shop of, 217 ; Aldwine, Bishop of, 
360. 


«414, 416. 
from, 393. 
; the first con- 





M. 


Mabon, chanter at Hexham, 342. 
Macedonia, 7. 
Macedonius, heretic, 249. 
Maeldum, Meldi, Meauz, Faro, Bi- 
shop of, 213; Wilfrith falls ill at, 
339- 
Ff 


Mageo, Muigeo a. 
Majdu& urbe, " Mey, 
helm abbot of, 330. 


Mailros, Mailronense monasterium, 








‘Mamre, described by Arewulf, 328. 
Maxcianus, emperor of Rome, 34, 
. 362. 
ME virgo, churches of, 221, 386; 
intereession of, 340; picture of, 


6. 
Mavous Antoninus, sce Antoninus, 
Marcus tradition quoted, 


347- 

‘Martinus, Bishop, church dedicated 
to, 55. 

Martinus, Pope, Ap 2615 his mo- 


NL UO 

battle at, 157, 158. 

Massilia, Theodorus passes through, 
213, 


Mauricius, Roman emperor of the 
[d 48; 50, 52, 71, 73, 75. 78) 


Mi nianus, Roman emperor, 17. 
Marinos emperor in Britain, 23, 


Mótasari, district in ‘Wessex, given 
by Wulfhere to Aithelwalh, 289. 
Med 


i, Pe 
built by Sexwulf, 227. 
Mediterranei, Angli, see Angli. 
Meilochon, 

Bridius king of Pictland, 146. 
Meldi, see Maeldum, 
Meleusippus, one of the Gemini 


marty a 

Mellitus, companion of Augustinus, 
71; letter from Gregorius, 73- 
75; Bishop of the Fast-Saxons, 
94; joins i writing letter to the 
ris Church, 97 brings back the 
decrees of & Roman synod, 9! 
expelled from Essex by Seer 
101; leaves England, 10; re- 
turns, 104; made Archbishop of 
Canterbury, 104; dies, 105. 

Meri Mencineoes Merciane, Ax 
les, 36; the Idle in province of, 
Woo: Cwenburh from, ra4; Om 








queen of, 160; kings of— 
Penda, 136; Wulfhere, 191, 209, 
239; JEthelred, 237, 248, 258; 
Po E Cooks, an 
d, 368, 3 
pin 181, 190; Ceollach, 182, 
190; Trumhere, 182, 190; Jaru- 
man, 191; Ceadda, 191, 217; 
‘Winfrith, 221; Sexwulf, 227; 
Aldwine, 360. 
Mevanis insule, Man and Anglesey, 
subdued by Eadwine, 99, 108. 
Michael, Michahel, arci om 


metery of, 292; appears in vim. 
340. 


Midáilangi, converted under Peads, 
180, 181. See Angli Mediterranei. 
Morini, nation om coast of an 
ATA 
Moyses, Moses, quoted, 344, 345; 
quotation from Psalms, 396. 
Muigeo, see Mageo. 


N. 


Naitan, Naiton, king of the Picts, 
sends to ask about 
tice, 348; letter received by him 
from Ceolfrith, 365. 

Neapolis, Naples, Hiridanum near, 
ala. 

Nero, Roman emperor, 14, 18. 

Nestorius, condemned, 249. 

Niceea, Nicenum concilium, Nicena 
synodus, condemns Arius, 23, 
E settles paschal practice, 133, 


Nid the Nith, synod on, reinstates 
Wilfrith, 340. 

Ninivite, 272. 

Nordanhymbri,  Hymbronenses, 
Northhumbrians ; Angles, 36; di- 
vided into two nations, 139; batt 
with Scots at Degsastan, 80; 
general baptism of, 125, 139; 
massacre of, 137; ravaged by Cead- 
walla, 140; by Penda, 170; Sige- 
berht visits, 182; Cedd often 
revisits, 185; ZEgelberht visits, 
194; custom of church, 203; 
plague, 202; Jacob the chanter 
i» 335 ; Hein first b in, 262; 

ine of prosperity, 276; 
helm’s vision in, 313; church 
ing in, 361; ravaged by Ethel. 





Index. 


bald, 368.  Kings—Ida, 362; 
Aithelirith, 80; Eadwine, 99, 108; 
Oswald, roo, 144; Oswio, roo, 
165; Eogfrith, 223; Aldfrith, 
277; Osred, 328; Cenred, 356; 
Osric, 358; Ceolwulf, 359; Ead- 
ert, 308; Oswalt, 369; Ethel- 
wald, 369. Bishops— Paulinus, 
108, 363; Aidan, 143; Finan, 
170; , 193; Tuds, 200; 
Wilfrith and Ceadda, aos, 363. 
Seo permanently divided into two, 
238; in A.D, 731 four bishoprics, 
360, 361. 

"Nothelmus, Nothhelm, transcribes 
letters from Rome for Beda’s His- 
tory, 2; transcribes Albinus' 
accounts, 3; Archbishop of Can- 
terbury, 368; dies, 368. 

"Nynias, Bishop of Pictland, converts 
the Piota, 145. 


0. 
oum grandfather of JEthelberht, 


cag s, king of Pictland, war with 
essex, 369; dies, 370. 
Oeric, father of Octa, 160. 

Offa, king of the East Angles, ab- 

dicates and goes to Rome, 331, 


332. 
Of king ofthe Mercian, ences, 


Offer, brought up at Streancshalb, 
of the Hwiccas, 264. 

Oiddi, priest of Bishop Wilfrith, 

engaged in the conversion of 


Sussex, 240. 

Oidiluald, ZZihehwald, son of Os 
weld, made war on Oswio, 166; 
king of Deira, 185; gives Last- 
ingham to Ceda for à monastery, 
185; takos part with Penda on 
the Winwad, 188. 

Oidiluald, Zthelwald, succeeds Cuth- 
berbt in his hermitage on Farn 
Island, 290; quiets the sea by 
prayer, 291. 

Oise, Zee, see Ocric. 

Oiscings, 4ukings, kings of Kent, 

Otivarum mons, 326, 


Orcades, their site, 6; conquered by 
Claudius, 15, 362. 





435 


Oriens, 403. 
Orientales, their tonsure, 212; their 
calculation of the equinox, 349. 
Orientales Angli, ee Angli Orient- 


Osfrid, son of Eadwine, baptized, 
124; killed at Hatfield, 136. 

Osred, son of Aldfrith, 
him, 328; murdered, 356. 

Osric, king of Deira, son of Al- 
fric, 139; killed by Cesdwalla, 


140. 

Osric, king of Northhumbria, son of 
Albfrith, 3583 dies, 359, 365. 

Osric, king of the Hwiccas, Oitfor 
comes to, 26, 

Osthryda, "Oethryth, daughter of 
Oswio, queen of the Mercians, 
258; translates Oswald’s body to 
Bardney Abbey, 160; killed by 
Mercian chiefs, 364. 

Onaald, Oswald, son of Aithelfith, 

ills Ceadwalla, and succeeds, 1403 
tne’ of the seven great kings, 
100; sends to the Scotch for a 
Bishop, 143; finishes church at 
York begun by Eadwine, 124, 
aYs character, of rgo Ili 
slain by Penda at Maserfeld, 
363; miracles wy 
Shore he fell 158 
Iain carried to Bardney, 160; 
his head and hands buried at 
Lindisfarne, 163; miracles per- 
formed after death, 164, 165, 242- 


244. 
Osuini, Oswine, king of Deira, mur- 
dered by Oswio, 167, 363; cha- 
racter, 167, x68. 
Osuini, killed, 3 
Osuin, Oneio, ‘brother of Oswald, 
succeeds him, 160, 164, 165; one 
of the seven great Kings, 100; 
murders Oswine, 167; marries 
Eanfed, 169; Penda asks his 
daughter in marriage, 180; Bis- 
cop a noble of his, 180; friend 
of Sigeberht of Essex, 182; sends 
Cedd to Essex, 183; invades 
‘Mercia, 187; lays Penda on the 
Winwed, 189; makes his daughter 
Ailffied ‘a ‘nun, 189; rebelled 
against by Mercians, 191; calls 
of Streaneshalh, 193; de- 
cides the question, 199; sends 





Ff2 





436 


Cesdda to be consecrated Bishop, 
205s senda Wighard to Rome to 
be consecrated Archbishop of Can- 
terbury, 207, 211; letters to from 
Pope Vitalianus, 207-209; Wulf- 
here asks for Bishop Ceadda of 
him, 216; dies, 223. 
Osuulf, Oneulf, king of Northhum- 
bering, su succeeds Eadberht, 369; 


Ovni, of Bishop Ceadda at 
Lichfeld, 217. 





P. 


Padda, priest of Bishop Wiltrith, 
Ed in the conversion of Sus- 
sez, 2 

Pagralacch, Tuda buried in abbey 
of, 202. 

Palladius, first missionary to the 
Trish, 32. 

Pamphilus, martyr, 35. 

Pancratius, martyr, a 

Parloei, Pavisiaoa civita Aigelberht, 
Bishop of, 205, 213, 336. 

Paulinus, companion of Augustinus, 

1; preaches to Eadwine, 108; 

shop of York, 109; Eanfed 
dedicated by, 111; comes mys- 
teriously to Eadwine, 119; bap- 
tizes him and his family, 124; 
general baptism in the Glen and 
the Swale, 125; converts the Lin- 
disfare, 127 ; receives a letter and 
pall from Pope Honorius, 130, 131; 
consecrates Honorius Archbishop 
of Canterbury, 131; retires to 
Kent, 137; made Bishop of Ro- 
chester, 138; dies, 166, 

Paulus, St. Paul, quoted, 66, 67; 
churches of SS. Peter and, 79, 87, 
95, 108, 152, 343; church of in 
London, 94; taught and died at 
Home, "196; example of, 298; 
tonsure of, a12; vision of, 244; 
monastery of at Jarrow, 343, 376, 
379. 381, 383, 386; exhortation 
to 


. 393 

Peada, son of Penda, king of the 

Mid Angles, baptized, 181, 363; 

presented by Osviowith the king- 

f the South Mercians, 191 ; 
murdered, 191. 


Index. 


Peanfahel, Kinneel, town upon the 
British wall, 28. 

Peartaneu, Partenay, Deda from 
abbey of, 128 ; Aldwine, abbot of, 


pect, Bishop of Whithern, A.D. 
[E 361; stories which he re- 
to Beds, 311, 329. 
Pelagans hen resis, spreads in Bri- 
tain, 39, 46; among ihe | lrish, 
133; Pope Honorius writes letters 


against, 135. 
Belagina, s Brito, e 


Pelasga lingua, 3o: 

Penda, king of Seria, Kills Fad- 
wine at Hatfield, 136; ravages 
Northhumberland, 137, 170, 171; 
kills Oswald at Maserfeld, 158; 
Kills Sigeberht and Ecgric of ast 
Anglia, 174; allows Mercia to be 
christianized, 181; killed by Os- 
wio on the Winwed, 189, 363. 

Penneltun, aee Peanfahel. 

Penta, the Freshwell, Ythancacstir 
upon, 183. 

Perrona, Peronne, Furseus, buried 
at, 179. 
Petrus, St. Peter, quoted, 353; 

churches of St. Paul and, 79, 87, 
95, 103, 104, 152; example of, 

; visions of, 108, 244 ; churches 
of, 124, 151, 190, 192, 221, 250, 
276, 291, 302, 33», 383, 386; 
monasteries of, 213, 13: 37% 377 379, 
383, 386, 387; lame man cured 
by, 293; mother-in-law of, 2 
porch dedicated to in Beverley 
Abbey, 300; vicar of, 409. 
Petrus, Ceadwalha takes name of, 


gor. 
Petrus, deacon of Pope Gregorius, 


85. 

Petrus, monk sent to Rome by 
Augustinus, 56; abbot of the 
monastery of SS. Peter and Paul, 
Canterbury, 79; drowned, 79. 

Pharisei, 405. 

Phoows, Focas, Roman emperor in 
the East, 81, 87,98. 

Picti, the Picts, come from. 


among, 139; converted by Ni- 


Index. 


nian, 145; and Columba, 146, 
306; give Hii to the Scots, 145; 
heterodox in paschal practice, 
196; Eogberht lives among, 204; 
mwine, Bishop of, 239; kill 
Ps E i Naiton, king of, 
343; rht. among, 357 ; 
Ebert wars against, 368; & 
gus, king of, 370. 
Pippin, Pepin PHeristal, maire du 
palais in France, 308, 310, 311, 


312. 
Placidia, mother of Valentinianus, 


4 

Priscilla, wife of Aquila, example of 
tonsure, 196. 

Prosper, Khetor, quoted, 24. 

Psalmista, quoted, 113. 

Puch, earl, his son cured by Bishop 
John of Hexham, 295. 

Putts, consecrated Bishop of Ro- 
chester, 216. 





Q 
Quentouic, Etaples, Theodorus passes 
through, 213. 
Quoenburg, Cwenburh, 
Wetadun, 295. 
Quoenburga, Cvenburh, wife of Ead- 
wine, 124. 


mun at 


R. 
Racuulfe, Reculver, Berhtwald,abbot 


Ed sent A Ecgberht to fetch 


er son of Redwald, killed 
on the Idle, 120. 

Rathbedus, king of Fresia, opposed 
to Christianity, 307, 308. 

Rathmelsigi, Melfont, abbey of, 203. 

Ravenna, anus dies at, 47. 

Redgerus, Archbishop of Fresia, 369. 

Reduald, king of the East Anges 
fourth of seven great kings, 
Eadwino in ozilo et the court of 
117; converted, but becomes rene- 
gade, 126; Sigeberht an exile fly- 
ing from, 173. 

Reni Mansi Rendle, Codd 

iptizes. t at, 184. 
Rej Rickborough, on the 


437 


Reuda, first Scot colonist of North 
Britain, to. 
Rhenus, see Hrenus. 
Ricberct, murders Eorpwald, 127. 
Ricula, sister of ZEthelberht of Kent, 
mother of Seberht of Essex, 94. 
Roma, Claudius returns to, 15 ; sack 
of by Goths, 26, 362; Augustinus 
sends Laurentius to, 56; Ninian 
taught at, 146; Wilfrith visits, 
19» 239. d» 337, 338; Wi, hard 
to, 206, 207, 211, 373; 

intends to die at, 223; Gendwalha 
dies at, 237, 300; Oftfor visits, 
164; Wilbrord visits, 310; Acca 
visits, 343; Cenred visite, 364; 
Biscop visits, 372, 374, 375» 3798 
Ceolfrith sets out to visit, 38 
women frequently visit, 414. 

Romana ia, Eleutherus, Bi- 
shop of, 15 ; Celestinus, Bishop of, 
32; Gregorius I, Bishop of, 48; 
evar customs in, 58, 92; Boni- 
face V, Bishop of, 104; orthodox 
in ite paschal practice, 206, 343. 

Romani, Britain frst known to, 115 
‘Wit conquered by, 14; relax 
their hold on Britain, 26; build 
wall in Britain, 28, 142; build 
church in Canterbury, 79; forbid 
Pope Gregorius to leave Rome, 
89; their method of chanting, 
138, 216, 

Romanus, Bishop of Rochester, 106 ; 
drowned, 138. 

Romanus, priest, accompanies Ean- 
fled from Kent, 193. 

Ronan, orthodox in paschal practice, 
192. 

Rofiianus, companion of Augus- 
tinus, 71. 

Rugini, German people, 305. 

Ratuli portus, Richborough, 6. 





8. 


Sabe, diminutive from Seberht, 
king of Essex, 161. 

Saber, Seberht, king of Essex, 
subordinate to ithelberht, 94; 
converted, 363; dies, Tor. 

Fera e dant ie f Anna 

Saet step-daughter of 
king of the East Angles, becomes 
_a nun, 155. 


438 Index, 


Salomon, 399. 

Samaritani, 1 

Sambuce, Canto () 384 
Samuel, 396. 


Bapphira, 404. 

Saranus, Irish abbot, Pope Jobn 
writes letters to, 134. 

Sarraceni, lay waste France, 359- 

Saul, 8o, 405. 

Saxones vel Angli, Teutonic tribe, 

ravage the shores of Britain, 17; 
invited by the Britons, 34; come 
in three tribes, 36; defeated by 
Germanus, 44; refused Christi- 
anity by the Britons, 48; lan- 
guage, 153, 249. 

Saxones Australes, Meridiani, one 
of the three tribes of the Saxons, 
36; Ulli king of, first of seven 
great. 99; Damian born 
among, Wilfrith converts, 
E for; monastery fo founded at 

among 
wali's intercos- 





247: batile with Kent 277; new 
see of constituted, 331; without 
8 Bishop of ite own, 360; Bishop 
Danihel Bede's authority for af- 


Pole "Oteidentales, one of the 
three tribes of the Saxons, 36; 
Augustinesac on the border of, 
90; Ceaulin king of, one of seven 
great kings, 99; Cuichelm king 
of, tries to murder Eadwine, 110; 
Fadwine makes war spon 155 
Birinus converts and 
Bishop of, 152; Deusdedit bate the 
nation of, 180; South Saxons in 
subjection to, 239; Meanware 
among, 240; Ceadwalha subdues 
the South Saxons, 245; Wiht 
put under the see of, 247; Cead- 
walha goes to Rome, 300; Haedde, 
Bishop of, dies, 329; Authelhard, 
king of, dies, 368 ; Cuthred, king 
of, makes war with Mercia, 369; 
Cynewulf, king of, dies, 369; 
Biscop confers with Cenwalh king 
of, 374. 

Baxones Orientales, one of the three 
tribes of the Saxons, 36; Mellitus 
made Bishop of, 94; relapse into 
idolatry, 101; reconverted, 182, 


183; Cedd made Bishop of, 183; 
Sigeberht, king of, murdered, 184 ; 


Sigchere, king of, apostatizes, but ^ 
wald, 


is reconverted, aro; Earcon' 
Bishop of, 228; Sebbe, king of 
abdices, and diem 234, 2353 
Ingwald, Bishop of, 360. 
Saxonia, name for d, 3i 
Sesllanus, Bishop (s Databizise, 
‘Pope John writes letters to, 134. 
Scotti, The Scots, colonize Ireland, 
9; some of them migrate from 
Ireland to Scotland, 9, 10. Irish 
Scota;— Palladius visita, 32; Laur- 
entius writes letters to, 96; Pope 
John writes letters to, 134; South 
Trish adopt the orthodox paschal 
practice, 143; North Irish ditto, 
323; miracle done by St. Oswald 
among, 164. Scots of Scotland;— 
Aidan, king of, 80; subdued by 
Oswio, 100; Aithelfrith’s son in 
exile among, 139; Oswald procures 
Bishop Ai 143; paschal 





. ‘platop 
from, 190; Bishop Trumhere 
taught among, 190; architecture 
among, 192 ; Colman pleads cause 
of, at Synod of Streaneshalh, 155— 
158; Colman retires to Scotland, 
200, 222; Rathmelsigi in, 203: 
Scots among the English submit 
to the orthodox paschal rule, 206; 
Picts recover from, 276; 
quiet, A.D. 731, 361. 

Scottia, us Furseus preaches 
in, 178. 

Scotia, Scotland, Bishop Colman 
from, 193, 222; Colman returns 
to, 200; Ecgbert slain in, 276; 
Adamnan returns to, ge 

chia, the Picts from, 8. 

Sebbi, king of Easex, 210; Earcon- 
wald made Bishop of London, 228 ; 
dies, 235. 

Sedulius, poet, 330. 

Segeni, Seghine, P. 
to, 134; abbot of Hii, 148. 

Seleseu, Selsey, Wilfrith founds a 
monastery at, 241; Eadberht, ab- 
bot of, 331. 


Index. 


Senonum Sens Emmo Bishop of, 213 

Sergius, Pope when Coadwalha came 

: ne, 300; when Wilfrith 
visited Rome 31o. 

Sererianus, father of Agriools, 39. 

Severinus, Pope su 
rius, 133. 

Severus, Roman emperor, builds a 
wall across Britain, 15, 26, 30, 
6a. 

Severus, Bishop, aecompanies Ger- 
manus to Britain, 4t 


refuge with, 237. 

sight Tk of East-Anglia, suo- 
E: Leg of 127; founds & 
school, 127, 173; Furseus visits, 
174; slain by Penda, 174. 

Sigheret II (Pari, king of East- 
‘Anglia, 18: 

Sigberet LII, king of Esst-Anglia, 
Taptised ty Bishop Finan, 183; 
murdered, 1 

Sigfrid, abbot of ‘Wearmouth, 379; 
ill, 380, 381; dies, 382; bones re- 
interred by Hustberht, 388. 

Sighard, king of East-Anglia, suc- 
ceeds Sebbe, 235. 





Sigheri, king ‘of izes 
‘and is reconverted, 210; Offa son 
of, 331. 


Simon Magus, his tonsure, 353, 354- 
‘Sina mons, 67. 

Solvente, the Solent, 247. 
Speusippus, one of the Gemini Mar- 


tyres of Langres, 39% 
Stanforg, land at, given to Wilfrith, 


abbey of, 189, 263; Synod held 
at, 194; story of Caedmon, & 
monk at, 268; Bishop Trumwine 
retires to, 276; Hild dies at, 
364. 








439 


Surbhard, king of Kent, 304. 
Sualua, the Swale, general baptism 
of Northhumbriaus in, 125. 
Sudergeons, Surrey, Barking abbey 
in, 228. 
Suefred, king of Eost- Anglia, 235. 
Suevi, incursion of into France, 25. 
Suidberot, Digsionay Bishop to 
Fresiat 
Suidberct, abbot of Dacre, 288. 
Suidhelm, king of Kesex, 184; dies, 


209. 

Symmachus, consul at Rome, 32. 

Syria, famine in, 14. 

Syrmium, Theodosius crowned st, 
ag. 





T. 


Tamensis flumen, fluvius, amnis, 
the Thames, battle on between Cee- 
sar and the Britons, 12; divides 
Essex from Kent, 94; Tilbury on, 
NL Chertsey on, 228, 

"Tanatos, Thanet, Augustinus lands 
in, 52. 

Tarsus, Theodorus born at, 212. 

Tatae, surname of ZEthell 

Tatfrid, Bishop in Mercia, 265. 

i, Tatwine, consecrated Arch- 

of Canterbury, 359. 360, 

ios, 368. 

martyr, 257. 

"Theneorus, dies, 369. 

Theodbald, brother of ZEthelfrith, 

8 


» 108, 





consecrated Archbishop of Canter. 
bury at Rome, 212; passes through 
France, 213; lands in Kent, 214; 
reconsecrates Bishop Ceadda, 215; 
consecrates Putta, 216; Hloth- 
here, 154; and Winfrith, 231; 
calls council of Hertford, 224; 
consecrates Bise, 227;. deposes 
Winfrith, 227; consectates Sax- 
wulf, 227; Earconwald, 228; 
Hedde, 236; Cwichelm, 237; 
Gebmund, 237; Bosa, Esta, Tun- 
berht, and "Irumwine, 239; calls 
synod of Hatfield, 248; makes 
pesce between Northumberland 
and Mercia, 258; Oftfor visits, 


440 


264; consecrates Cuthberht, 282; 
consecrates church at Lindisfarne, 
192; dies, 302; buried, 95, 302; 
epitaph, 303. 
Theodorus, heretic, 249. 
‘Theodosius I, Roman emperor, 
23; restores Valentinianus, 24; 
Paschal cycle composed in bia 
» 351. 
"Theodosius II, Roman emperor, 32. 
‘Theophilus, Bishop, composes paschal 
cycle, 351. 
Thomas, Bishop in East Anglia, 179. 
Türen province of Eastern empire, 


Thrvidred, priest, afterwards abbot 
of Dacre, 23 

Thryduull’ abbot of monastery in 
Elmet, 125. 

‘Tiberius Mauricius, see Mauricius. 
Tiberius Constantinus, see Constan- 
tinus, 
Tilaburg, Tilbury, Bishop Cedd 

founds monastery st, 183. 

‘Tilmon, missionary to the OldSaxons, 
3o. 

Timotheus, epistes to, quoted, 57, 

393; cireumcision of, 196. 

Tinus the Tyne, flows near Her- 
ham, 292; monastery at Tyne- 
mouth on, 297; monasteries at 
‘Wearmouth and Jarrow near, 

‘Tiavelfingncneetis, general baptism 
of Lindisfare at, 128. 

Titillus, secretary at council of Hert- 
ford, 226. 

Titus, epistle to, quoted, 392. 

Tobias, Bishop of Rochester, 304. 

"Tomianus, Pope John writes letters 


to, 134. 
Tondberei, prince of the Sudgyr- 
was, 252. 
Tondher, murdered with Oswine, 
167. 


Toretgyd, nun at Barking Abbey, 
vision appears to, 231, 232. 

Trajectum, Utrecht, centre of Wil- 
brord's mission, 312. 

Transhumbrana gens, 166; regio, 
374 

Trecasena civitas, Troyes, Lupus 
Bishop of, 40, 46. 

Treanta, Treents, the Trent, 128, 

191, 258. 


Index. 


Trevir, Treve, Severus, Bishop of, 
46. 
Trinovantum, surrenders to Cesar, 


12. 
Tripolitanus, Severus, native of Tri- 
poli, 15. 
‘Tromberct, brother at Lastingham 
NT. 
eri, Bishop in Mercia, 182, 


a o. 
‘Trumbini, Bishop of the Picts, 239; 
retires to Streaneshalh, 276; 


goes to Lindisfarne to persuade 
Cuthberht to be Bishop, 282. 

Tuda, Bishop of Lindisfarne after 
Colman, 200 ; dies of plague, 202. 


Tuifyrdi, see Adtuifyrdi. 
Tunberct, Bishop of Hexham, 239; 
deposed, 282. 


Tunna, brother of Imma, 259. 


chanter buried at, 252. 
Tytili, father of Redwald of East- 
Anglia, 126. 


v. 
Vaetlingscestir, Albanus martyred 


at, 21. 
‘Valchstod, Bishop of Hereford, 360. 
Valdheri, Bishop of London, 234. 
Valens, Roman emperor, 23. 
Valentinianus, Roman emperor, 23; 
Saxons come to Britain during 
reign of, 34, 362; murdered, 47. 
Vandali, incursion into Gaul, 25. 
‘Vanteumn, river in Kent, 53. 
Vecta, Isle of Wight, conquered by 
Vespasianus, 16; given by Walt 
to thelwalh, 239; evan- 
po by Wilfrith, 249, 337; 
belongs to see of Winchester, 360. 
"Vecta, ancestor of Hengest, 37. 
Venta, Winchester, episcopal seat of 
Bishops of Wessex, 153; see in- 
cludes Sussex, 245; Sussex se 
parated from see, 331. 
Vergilius, Bishop of Arles, Pope 
Gregorius writes letters to, 70, 


D 

Vélamacnestr, Englieh mame for 
Verolamium, a1. 

Vespasianus, Roman general in 
Britain, 14. 


Tndex. 


Vetadun, monastery of, 294. 

"Victberct, Wihtberht, companion of 
"Ecgberht, preaches in Fresia with- 
‘out success, 307. 

Victgils, father of He 37. 

"Victred, king of Kent, 277, 304; 
dies, 358. 

Victuarii, Wihtware, belong to the 
Jute tribe, 36. 

"Vienna, Constans killed at, 26; 

Biscop returns through, 374. 

Vighard, sent to Rome to be con« 
secrated Archbishop of Canter- 
bury, 206, 212, 373; dies there, 
207; 212, 373- 

Vilbrord, sent by Eogberht to 


308; goes to Rome, 
310; Acca accompanies, 164; 
consecrated Bishop of Fresia, 


312. 
'aresdun, Vilfari Mons, near Cat- 
terick, Oswine murdered near, 


167. 
Vilfrid I, Wilfrith, Archbishop of 
‘York : brought up at Lindisfarne, 
313; Bishop Aigelberht’s inter- 
preter at council of Streaneshalh, 
194-199; goes, io Homo with 








Biscop through » 334 
builds monastery at Ripon, 335; 
sent to France to be ied 


Bishop, 205, 216, 336, 36; 
ceivce the sto of York, 316, 336; 
intended to accompany Oswio, to 


Rome, 223; expelled from his 
seo, 238, 336, 304; preachos in 
Fresia, 330, in company with 


‘Wilbrord and Acca, 164; goes to 
Rome, 239; acquitted, and on 
his return converts Sussex, 239, 
337; founds monastery at Selsey, 
241; converts Wiht, 246, 337; 
regains the see of York, E 338; 
witnesses to Athelthryth’s per- 

etual virginity, 252; dedicates 
Perfor a nun at Coldingham, 253; 
‘witnesses to a miracle on opening 
her coffin, 254; serves the see of 
Lindisfarne, 285; expelled again 
from York, 338; made Bishop of 
Lichfield, 264; consecrates Swith- 
berht Bishop of Fresia, 311; goes 
to Rome, and is acquitted, 338, 
339; falls sick at Meaux, 339; 
reinstated in the see of Hexham, 


441 


E 340; dies at Oundle, 332, 


Viléià IT, wayjrith, suocondod Arch. 
Bishop John, 264, 300, 360; dies, 


vil, Bishop of Worcester, 360; 


ies, 369. 

vitae Wilbrord'e episcopal seat, 
312, 

Vinfridus, see Bonifatius. 

Vini, Wine, Bishop of Wessex, 153, 
236; expelled by Conwalhy 1841 
conseoraíes Coadda Bishop i 
Northhumberland, 205. 

Vincenti! Saxon name for Win- 
chester, 15 

Vinuaed, Oswio slays Penda on the, 


Vitalanus, Pope, writes letters to 
Oswio, 207; Wighard comes to, 
211; consecrates Theodorus Arch- 
bishop of Canterbury, 212; sends 
him with Hadrianus to England, 
213, 342; gives him letters to the 
Bishop of Arles, 213; Biscop’s 
second visit to Rome in the time 
of, 372. 

Viuri, Vuiri, Viri, Vyri, the Wear, 
Biscop builds a monastery at the 
mouth of, 250, 371, 374; Hild 
obtains land to the north of, 262; 
Naitan, king of Pictland, writes 
to Ceolfrid, abbot of Wearmouth, 
3433 Biscoy buys three hides to 
the north of, 

Ultanus, brother TI Farseus, 178. 

Undalum, Wilfrith dies in, 332, 


349. 

Voden, ancestor of Hengest, 37. 

Vurtigernus, British king, called in 
Saxon aid, 34, 100. 

Utta, sent by Eadwine to fetch his 
vile, 169; abbot of Gateshead, 
181. 

Vu, grandfather of Redwald, 126. 

Vufünge, kings of East-Anglia, 127. 

Vuitmer, gives Dalton to Jarrow 

vae E ioo BBS. f Merci 

eri, Wulfhere, king of Mercia, 
hhoads rebellion against Oswio and 
made king of Mercia, 191; holds 
the South Saxons in subjection, 
210; Bishop Wine takes refuge 
with, 154; Trumhere made Bishop 
of Mercia in time of, 182; gives 


ag 


442 Index. 


Barrow to Bishop Ceadda, 2175 Hertford, ini deposed by Theo- 
Eogfrith recovers Lindsey from,  dorus, 227. 

238; sands sponsor to Aithel- x. 
walh of Sussex, and gives him : 

Wiht and Mean, 239; lives till Yi, son of Osfrid, baptized, 125; 


Bishop Winfrith’s succession, 222; ^ flies to Kent, 137. 

dies, 364. Ythancaestir, Bishop Codd ordain 
‘Vuscfrea, son of Esdwine, 125, in, 183. 
yaa, Winfrith, Bishop of Mercia, L 


191, 231; present at council of ^ Zedechias, last king of Judah, 399. 








CLARENDON PRESS, OXFORD. 


Books lately Published. 


St. Athanasius: The Orations of St. Athanasius 
against the Arians, With an Account of his Life by William Bright, 
D.D., Canon of Christ Church, Regius Professor of Ecclesiastical 
History. 1873. Crown 8vo. cloth, 95. 


St. Athanasius: Historical Writings of St. Atha- 
nasius, according to the Benedictine Text. With an Introduction by 
William Bright, D.D. 1881. Crown 8vo. cloth, ros. 6d. 








St. Augustine: Select Anti-Pelagian Treatises of 
St. Augustine, and the Acts of the Second Council of Orange. With 
an Introduction by William Bright, D.D. 1880. Crown Svo. cloth, 9s. 


The Canons of the First Four General Councils 
of Nicaea, Constantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown 
Svo. cloth, as, 6d. 








Eusebius’ Ecclesiastical History, according to the 
text of Burton, with an Introduction by William Bright, DD. 1872. 
Crown 8vo, cloth, 8s. 6d. 


St. Irenaeus: The Third Book of St. Irenaeus, 
Bishop of Lyons, against Heresies. With short Notes and a Glossary 
by H. Deane, B.D., Fellow of St. John’s College, Oxford. 1874. 
Crown 8vo. cloth, 5s. 6d. 











Socrates Ecclesiastical History, according to the 
Text of Hussey, with an Introduction by William Bright, D.D. 1878. 
Crown 8o. cloth, 7s. 6d. 





Liturgies, Eastern and Western. Edited, with 
Introduction, Notes, and a Liturgical Glossary, by C. E, Hammond, 
M.A. 1878. Crown 8vo. cloth, Tos. 6d. 

An Affendis to the above. 1879. Crown Bvo. paper covers, 1s. 6d. 


The Liturgy and Ritual of the Celtic’ Church. 
By F.E. Warren, BD. Fellow of St. John's College, Oxford. $vo. 
cloth, 145. 


Shirley (W. W.). Some Account of the Church in 
the Apostolic Age; to which is added an Essay on Dogmatic Preach- 
ing. By the late W. W. Shirley, D.D., Regius Professor of Ecclesias- 
tical History, and Canon of Christ Church. Second Edition, 1874. 
feap. Svo, cloth, 35. 6d. 











CLARENDON PRESS, OXFORD. 


Books lately Published. 


Councils and Ecclesiastical Documents relating to 
Great Britain and Ireland. Edited, after Spelman and Wilkins, by 
A. W. Haddan, B.D, and W. Stubbs, M.A, Regius Professor of 
Modern History, Oxford, 
Vols. I. and III, 1869-71. Medium 8vo. cloth, each 1/. 15, 
Vol. II. Part I. 1873. 105.64. 


Vol. II, Part IL 1878. Church of Ireland; Memorials of St. 
Patrick. Stiff covers, 3s. 6d. 





Stubbs (W.). Registrum Sacrum Anglicanum. 
‘An attempt to exhibit the course of Episcopal Succession in England. 
1858. Small 4to. cloth, 8s. 6d. 





Bright (W., D.D.). Chapters of Early English 
hurch History. 1878. 8vo. cloth, Tas. 


Hussey (R., B.D.. The Rise of the Papal Power, 
traced in three Lectures. By Robert Hussey, BD. late Regius 


Professor of Ecclesiastical History. Second Edition, 1863. fcap. 810. 
cloth, 45. 6d. 








Driver (S. R). A Treatise on the use of the 


Tenses in Hebrew. By S. R. Driver, M.A. Second Edition, Revistd 
and Enlarged. Extra fcap. 8vo. cloth, 7s. 6d. 





The Psalms in Hebrew without points. 1879. 
Crown 8vo. cloth, 35. 6d. 





The Books of Job, Psalms, Proverbs, Ecclesiastes, 
and the Song of Solomon: according to the Wycliffite Version made 
by Nicholas de Hereford, about A. 1381, and Revised by John 
Purvey, about ^.». 1388. Extra fcap. 8vo. cloth, 35. 6d. 





The New Testament in English, according to the 
Version by John Wycliffe, about A». 1380, and Revised by John 
Purvey, about 4.0. 1388, Extra feap. Svo. cloth, 6s. 





Outlines of Textual Criticism applied to the New 


Testament. By C. E. Hammond, M.A., Fellow and Tutor of Exeter 
College, Oxford. Third Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 35. 6d. 


May, 1883. 


Clarendon Press, Oxford 


A SELECTION OF 


BOOKS 


PUBLISHED FOR THE UNIVERSITY BY 
HENRY FROWDE, 
AT THE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, 
7 PATERNOSTER ROW, LONDON. 
ALSO TO BE HAD AT THE 


CLARENDON PRESS DEPOSITORY, OXFORD. 


LEXIOONS, GRAMMARS, &oc. 
(Bee also Clarendon Press Series, pp. 22, 25, 26.) 


A Greek-English Lexicon, by Henry G George 
Liddell, D.D,, and Robert Scott, D.D. “Seventh 
and Augmented throughout. 1863. gto. cloth 12.163.” 


A copious Greck-English Vocabulary, compiled 
dde be aor "1850, samo bon go PMS 


A Practical Introduction to Greek Accentuation, 
by H. W. Chandler, M.A. Second Edition, 1881. Svo. cloth, 
10.6d. . 


A Latin Dictionary, founded on Recien edi 
tion of Freund’s Latin Dictionary, revised, 
part re rewritten by Charlton T. Lewis, TLD an serie ort, 
» Professor of Latin in Columbia College, New York. 1879. 
4to. cloth, 11. 5s. 


The Book of Hebrew Roots, by Abu 'l-Waltd 
Marwan ibn fanth, otherwise galled Rabbt Yénah Now first edited, 
with " Appendix, by Ad. Neubauer. 1875. 4to. cloth, a7. 7s. 6d. 

9 B 


a CLARENDON PRESS, OXFORD. 





A Treatise on the use of the Tenses in Hebrew. 


By S. R. Driver, M.A. Second Edition, Revised and Enlarged. 
1881. Extra feap, Svo. cloth, 7s. 6d. 


Hebrew Accentuation of Psalms, Proverbs, and 
Job. By William Wickes, D.D. 1881. Demy 8vo. stiff cover, 5s. 


Thesaurus Syriacus: collegerunt Quatremére, 
Bemstein, Lorsbach, Amoldi, Field: edidit R Payne Smith, 


Fasc. I-VI. 1868-83. sm. fol. each, 1I. 1s. 
‘Vol. I, containing Fasc. I-V. sm. fol. cloth, gl. 5s. 


A Practical Grammar of the Sanskrit Language, 
arranged with reference to the Classical Languages of Europe, for 
the use of English Students, by Monier Williams, M.A., Boden 
Professor of Sanskrit, Fourth Edition, 1877. 8vo. cloth, 15s. 


A Sanskrit-English Dictionary, Etymologically 
and Philologically arranged, with special reference to Greek, Latin, 
German, Anglo-Saxon, English, and other cognate Indo-European 
Languages. By Monier Williams, M.A., Professor of San- 
skrit, 1872. 4to. cloth, 4l. 145. 6d. 


JNalopákAyánam. Story of Nala, an Episode 
of the Mahá-Bhárata: the Sanskrit text, with a copious Vocabulary, 
and an improved version of Dean Milman’s Translation, by Monier 
Williams, M.A. Second Edition, Revised and Improved. 1879. 
Svo. cloth, 15s. 


Sakuntala. A Sanskrit Drama, in seven Acts. 
Edited by Monier Williams, M.A. Second Edition, 1876. Svo 
loth, ars. 


An Anglo-Saxon Dictionary, based on the MS. 
Collections of the late Joseph Bosworth, D.D., Professor of Anglo- 
Saxon, Oxford. Edited and enlarged by Prof. T. N. Toller, M.A, 
Owens College, Manchester. (To be completed in four parts). 
Parts I and ll. 1882. 4to. 15s. each. 


An Icelandic-English Dictionary, based on the 
MS. collections of the late Richard Cleasby. Enlarged and com- 
leted by G. Vigfüsson, M.A. With an Introduction, and Life of 
ichard Cleasby, by G. Webbe Dasent, D.C.L. 1874. 4to. cloth, 

3l. 78. . 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 3 





A List of English Words the Etymology of 
sock is uatrted by comparion with Ielanis. Prepared in the 
form of an Arrzwpu to the above. By W. W. Skeat, M.A., 
1876. stitched, 2s. 


A Handbook of the Chinese Language, Parts 


I and II, Grammar and Chrestomathy. By James Summers. 
1863. 8vo. half bound, 1/. 8s. 


An Etymological Dictionary of the English 
Language, arranged on an Historical Basis. By W. W. Skeat, M.A., 
Elrington and Bosworth Professor of Anglo-Saxon in the University 
of Cambridge, 1882. 4to. cloth, al. 4s. 


A Concise Etymological Dictionary of the 
English Language. By W. W. Skeat, MA, 1883, Crown Svo. 
oth, gs. 6d. 


GREEK CLASSICS, &c. 


Heracliti Ephesii Reliquiae, Recensuit I. By- 
water, MA. Appendicis loco additae sunt Diogenis Laertii Vita 
Heracliti, Particulae Hippocratei De Diaeta Libri Primi, Epistolae 
Heracliteae, 1877. 8vo. cloth, price 6s. 


Homer: A Complete Concordance to the Odys- 
sey and Hymns of Homer; to which is added & Concordance to 
the Parallel P. in the Iliad, Odyssey, and Hymns. By 
Henry Dunbar, M.D., Member of the General Council, University 
of Edinburgh. ' 1880. 4to. cloth, 1. 1s. 


Plato: The Apology, with a revised Text and 
English Notes, and a Digest of Platonic Idioms, by James Riddell, 
M.A. 1878. Svo. cloth, 8s. 6d. 

Plato: Philebus, with a revised Text and English 
Notes, by Edward Poste, M.A. 1860, 8vo. cloth, 7s. 6d. 

Plato: Sophistes and Politicus, with a revised 
‘Teat and English Notes, by L, Campbell, M.A. 1867, Svo 

\, 18s, 


Plato: Theaetetus, with a revised Text and 
English Notes, by L. Cemphell, M.A. Second Edition. Bo, cloth, 
10s. 6d. 


4 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Plato: The Dialogues, translated into English, 
with Analyses and Introductions, by B. Jowett, M.A. Regius 
Professor of Greek, A new Edition in 5 volumes, medium 8vo. 
1875. cloth, 3/. tos. 


Plato: The Republic, translated into English, 
with an Analysis and Introduction, by B. Jowett, M.A. Medium 
Svo. cloth, 12s. 6d. 


Plato: Index to. Compiled for the Second 


Edition of Professor Jowett's Translation of the Dialogues. By 
Evelyn Abbott, M.A.” 1875. 8vo. paper covers, as. 6d. 


Thucydides: Translated into English, with In- 
troduction, Marginal Analysis, Notes, and Indices, By B. Jowett, 
MLA, Regius Professor of Greek. 4 vols. 1881. Medium 8vo. 
cloth, il. 12s. 


THE HOLY SCRIPTURES, &c. 


The Holy Bible in the earliest English Versions, 
made from the Latin Vulgate by John Wyolif and his followers: 
edited by the Rev. J. Forshall and Sir F. Madden. 4 vols. 1850. 
Royal 4to. cloth, 3. 3s. 

Also reprinted from the above, with Introduction and 
Glossary by W. W. Skeat, M.A. . 
The New Testament in English, according to 


the Version by John Wycliffe, about A. 1380, and Revised by 
John Purvey, about 4», 1388. Eatrafcap. vo. cloth, 6s. 


The Books of Job, Psalms, Proverbs, Eccle- 
siastes, and the Song of Solomon: according to the Wycliffite Version 
made by Nicholas de Hereford, about AD. 1381, and Revised by 
John Purvey, about .. 1388, ‘Extra feap. Svo. cloth, 3s. 6d. 


The Holy Bible: an exact reprint, page for 
e, of the Authorized Version published in the year 1611. 
y 4to. half bound, 1I. 1s. 


Vetus Testamentum ex Versione Septuaginta 
Interpretum secundum exemplar Vaticanum Romae editum. Accedit 
potior varietas Codicis Alexandrini. Tomi III. Editio Altera. 
18mo. cloth, 18. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 5 





Origenis Hexaplorum quae supersunt; sive, 
yeterum Inter eium, Graecorum bata MEM 
nta. Edidit-Fridericus Field, A.M. 2 vol. 1875. 4to. 

cloth gi. ge ui 


Libri Psalmorum Versio antiqua Latina, cum 
Paraphrasi AngloSaxonics. Edidit B. Thorpe, F.A.S. 1835. 
Svo. cloth, ros. 6d. 


Libri Psalmorum Versio antiqua Gallica e Cod. 
- MS. in Bibl. Bodleiana adservato, una cum Versione Metri 
mstis. Nunc primum descripsit et edidit 
Doct. 1860. 8vo. cloth, ros, 6d. : 








aliisque Monumentis 
Franciscus Michel, P 


The Psalms in Hebrew without points. 1879. 
Crown 8vo, cloth, 3s. 6d. 


The Book of Wisdom: the Greek Text, the 
Latin Vulgate, and the Authorised English Version; with an In- 
troduction, Critical Apparatus, and a Commentary. By William 
. Deane, M.A., Oriel College, Oxford; Rector of Ashen, Essex. 

all 4to. cloth, ras. 6d. 


The Book of Tobit. A Chaldee Text, from a 
nique MS. in the Bodleian Library ; with other Rabbinical Texts, 
English Translations, and the Itala. Edited by Ad. Neubauer, MLA 
1878. Crown 8vo. cloth, 65. 


A Commentary on the Book of Proverbs. Attri- 
buted to Abraham Ibn Ezra, Edited from & Manuscript in the 
Bodleian Library by S. R. Driver, M.A. Crown 8vo. paper cover, 
3s. 6d. 


Horae Hebraicae et Talmudicae, a J. Lightfoot. 
Anew Edition, by R, Gandell, M.A. 4 vols. 1859. Svo, cloth, 
118, 


Novum Testamentum Graece. Antiquissimorum 
Codicum Textus in ordine parallelo dispositi. Accedit collatio 
Codicis Sinaitici, Edidit E. H. Hansell, S.T.B. Tomi IIL 1864. 
Svo. half morocco, al. 125. 6d. 


Novum Testamentum Graece. Accedunt paral- 
lela S. Scripturae loca, necnon vetus capitulorum notatio et canones 
Eusebii Edidit Carolus Lloyd, S.T.P.R, necnon Episcopus 
Oxoniensis. 18mo.cloth, 3s. 


The same on writing paper, with large margin, cloth, 10s. 


6 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Novum Testamentum. Graece! juxta. Exemplar 
Millianum. 18mo.cloth, as. 6d. 


‘The same on writing paper, with large margin, cloth, 9s. 
Evangelia Sacra Graece, fcap, 8vo. limp, 1s. 6d. 


The Greek Testament, with the Readings 
adopted by the Revisers of the Authorised Version :— 
(1) Pica type. Second Edition, with Marginal References. 
Demy 8vo. cloth, 10s. 6d. 
(2) Long Primer type. Fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 
(3) The same, on writing paper, with wide margin, cloth, 15s. 


The Parallel New Testament, Greek and Eng- 
lish; being the Authorised Version, 1611; the Revised Version, 
1881; and the Greek Text followed in the Revised Version. 8vo. 
cloth, 12s. 6d. 
The Revised Version is the joint of the Universities of Oxford 
'evisec is po rr of Iniversities of Oxfo 











The Gospel of St. Mark in Gothic, according to 
the translation made by Wulfila in the Fourth Century. Edited 
with a Grammatical Introduction and Glossarial Index by W. W. 
Skeat, M.A, Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 


Canon Muratorianus: the earliest Catalogue 
of the Books of the New Testament. Edited with Notes and a 
Facsimile of the MS. in the Ambrosian Library at Milan, by S. P. 
Tregelles, LL.D, 1867. 4to, cloth, 10s. 6d. 


FATHERS OF THE CHURCH, &c. 


St. Athanasius: Orations against the Arians. 
With an Account of his Life by William Bright, D.D. 1873. 
Crown 8vo. cloth, s, 


St. Athanasius: Historical Writings, according 
to the Benedictine Text. With an Introduction by William Bright, 
D.D. 1881. Crown vo, cloth, ros, 6d. 


St. Augustine: Select Anti-Pelagian Treatises, 
and the Acts of the Second Council of Orange. With an Intro- 
duction by William Bright, D.D. Crown 8vo. cloth, 9s. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 1 





The Canons of the First Four General Councils 
of Nicaea, Constantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown 
Svo. cloth, as. 6d. 


Notes on the Canons of the First Four General 
Councils, By William Bright, D.D. 1882, Crown $vo. cloth 
5s. 6d, 


Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini in XII Pro- 
phetas. Edidit P. EB. Pusey, AM. Tomi II. 1868. Svo. cloth 
al. as. 


Cyrilli Avchiebiscopi Alexandrini in D. Joannis 
Evangelium. Accedunt Fragmenta Varia necnon Tractatus ad 
Tiberium Diaconum Duo. Edidit post Aubertum P, E. Pusey, 
A.M. Tomilll. 1872. 8vo. al. ss. 


Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini Commentarii 
in Lucae Evangelium quae supersunt Syriace. E MSS. apud Mus. 
Britan. edidit R. Payne Smith, A.M. 1858. 4to. cloth, 11, 2s. 


The same, translated by R. Payne Smith, M.A. 
2 vols. 1859. 8vo. cloth, 145. 





Ephraemi Syri, Rabulae Episcopi Edesseni, 
Balaei, aliorumque Opera Selecta. E Codd. Syriacis MSS in 
Museo Britannico et Bibliotheca Bodleiana asservatis primus edidit 
J. J. Overbeck, 1865, 8vo. cloth, 11. 1s. 


Eusebius Ecclesiastical History, according to 
the text of Barton, with an Introduction by William Bright, D.D. 
1881. Crown 8vo. cloth, 8s. 6d. 


Irenaeus: The Third Book of St. Irenaeus, 


Bishop of Lyons, against Heresies. With short Notes and a 
Glossary by H. Deane, B.D., Fellow of St. John’s College, Oxford. 
1874. Crown Bvo. cloth, 5s, 6d. 


Patrum. Abostolicorum, S. Clementis Romani, 
S. Ignatii, S. Polycarpi, quae supersunt Edidit Guil. Jacobson, 
S/LPR. Tomi Il. Fourth Edition, 1863. 8vo. cloth, i. 1s. 


Socrates Ecclesiastical History, according to 
the Text of Hussey, with an Introduction by William Bright, D.D. 
1878. Crown 8vo. cloth, 7s 6d. 





8 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





ECCLESIASTICAL HISTORY, BIOGRAPHY, &c. 


Baedae Historia Ecclesiastica, Edited, with Eng 
. lish Notes, by G. H. Moberly, M.A. 1881. Crown 8vo. cloth. tos. 6d. 


Bright (W., D.D.). Chapters of Early English 
right ET D schabiers of OY ng 


Burnets History of the Reformation of the 
Church of England. A new Edition. “Carefully revised, and the 
Records collated with the originals, by N. Pocock, M.A. 7 vols. 
1865. 8v0. Price reduced to 11. Tos, 


Councils and Ecclesiastical Documents relating 
to Great Britain and Ireland. Edited, after Spelman and Wilkins, 
by A. W. Haddan, B.D, and W. Stubbs, M.A, Regius Professor 
of Modern History, Oxford. Vols. I. and II. 1869-71. Medium 
Svo. cloth, each 1]. 1s. 

Vol. II. Part I. 1873. Medium 8vo. cloth, ros. 6d. 
Vol. II. Part II. 1878. Church of Ireland; Memorials of St. 
Patrick. Stiff covers, 3s. 6d. 


Hammond (C. E). Liturgies, Eastern and 
Western, Edited, with Introduction, Notes, and a Liturgical 
Glossary. 1878. Crown 8vo. cloth, 10s. 6d. 


An Appendix to theabove. 1879. Crown Svo. paper covers, 1s. 6d. 


Fohn, Bishop of Ephesus, The Third Part of 
his Ecclesiastical History. (Jn Syriac.) Now first edited by 
William Cureton, M.A. - 1853. 4to. cloth, 11. 128. 


The same, translated by R. Payne Smith, M.A. 
1860, 8vo. cloth, 10s. 


Monumenta Ritualia Ecclesiae Anglicanae. The 
occasional Offices of the Church of England according to the old 
use of Salisbury the Prymer in English, and other prayers and 
forms, with dissertations and notes. By William Maskell, M.A. 
Second Edition. 1882. 3 vols. 8vo. cloth, al. ros. 


The Ancient Liturgy of the Church of England, 
according to the uses of Sarum, York, Hereford, and Bangor, and 
the Roman Liturgy arranged in parallel columns, with preface and 
notes. By William Maskell, MA. Third Edition, 1882. $vo. 

oth, 15s. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 9 





The Liturgy and Ritual of the Celtic Church. 
By F. E. Warren, BD, Fellow of St. John's College, Oxford. 
1881. 8vo. cloth, 14s. 


The Leofric Missal, as used in the Cathedral 
of Exeter during the Episcopate of its first Bishop, AD. 1050-1072. 
Edited, with Introduction and Notes, by F. E. , BD. 4to. 
half morocco, 35s. /ust Published. 


Records of the Reformation. The Divorce, 
1527-1533. Mostly now for the first time printed from MSS. in 
the British Museum and other libraries. Collected and arranged 
by N. Pocock, M.A. 1870. a vols. 8vo. cloth, 12. 16s. 


Shirley(W.W.). Some Account of the Church 
in ie ‘Apostolic Age. Second Edition, 1874. cap. Svo. cloth, 
3 6d 

Stubbs (W.). Registrum Sacrum Anglicanum. 


‘An attempt to exhibit the course of Episcopal Succession in Eng- 
land. 1858. small 4to. cloth, 8s. 6d. 


ENGLISH THEOLOGY. 


Butler s Works, with an Index to the Analogy. 
avols, 1874. 8vo. cloth, 11s. 


Butler's Sermons. 8vo. cloth, 55. 6d. 
Butler s Analogy of Religion. 8vo. cloth, 5s. 6d. 


Heurtley' s Harmonia Symbolica: Creeds of the 
Western Church. 1858. Svo. cloth, 6s. 6d. 


Homilies appointed to be read in Churches. 
Edited by J. Griffiths, M.A. 1859. 8vo. cloth, 7s. 6d. 


Hooker's Works, with his Life by Walton, ar- 
ranged by John Keble, M.A. Sixth Edition, 1874. 3 vols. 8vo. 
cloth, 1/. 115. 6d, 


Hooker's Works ; the text as arranged by John 
Keble, M.A. a vols. 1875. 8vo. cloth, 11s. 


10 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Pearson's Exposition of the Creed. Revised 
and corrected by E. Barton, D.D. Sixth Editon, 1877. 8o. clot, 
108. 


Waterland’s Review of the Doctrine of the 
Eucharist, with a Preface by the present Bishop of London. 1880. 
Crown 8vo. cloth, 6s. 6d. 


WAheatlys Illustration of the Book of Common 
Prayer. A new Edition, 1846. 8vo. cloth, ss. 


Wychif. A Catalogue of the Original Works 
of John Wyclif, by W. W. Shirley, D.D. 1865. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


Wyclif. Select English Works. By T. Arnold, 
M.A. 3 vols. 1869-1871. 8vo. cloth. Price reduced fo 11. 1s. 


Wychf. Trialogus. With the Supplement now 
e By Gotthard Lechler. 1869. Fé Price reduced 
to 7s. 


HISTORICAL AND DOCUMENTARY WORKS. 


British Barrows, a Record of the Examination 
of Sepulchral Mounds in various parts of England. By William 
Greenwell, M.A., F.S.A. Together with Description of Figures of 
Skulls, General Remarks on Prehistoric Crania, and an Appendix 
by George Rolleston, M.D., F.R.S. 1877. Medium 8vo. cloth, ajs. 


Britton. A Treatise upon the Common Law of 
England, composed by order of King Edward I, The French Text 
carefully revised, with an English Translation, Introduction, and 
Notes, by FM. Nichols, MA. 2 vols, 1865. Royal Bro, cloth, 
1l. 16s. 


Clarendon's. (Edw. Earl of) History of the 
Rebellion and Civil Wars in England. 7 vols. 1839. 18mo. cloth, 
a, Is. 


Clarendon's (Edw. Earl of) History of the 
Rebellion and. Civil Wars in England. Also his Life, written by 
himself, in which is included a Continuation of his History of the 
Grand Rebellion. With copious Indexes. In one volume, royal 
8vo. 1842. cloth, 1I as. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. II 





Clinton's Epitome of the Fasti Hellenici. 1851. 
8vo. cloth, 6. 6d, 


Clinton's Epitome of the Fasti Romani. 1854. 
Svo. cloth, 7s. 


Freeman's (E. A.) History of the Norman 
Conquest of England; its Causes and Results, In Six Volumes. 
Svo. cloth, gl. 9s. 6d. 


Vols. I-II together, 3rd edition, 1877. 11. 16s. 
Vol. III, and edition, 1874. x. 1s. 

Vol. IV, and edition, 1875. 11. 1s. 

Vol. V, 1876. 11. 1s. 

Vol. VI. Index. 1879. 8vo. cloth, 10s. 6d. 


Freeman (E.A.). The Reign of William Rufus 
and the Accession of Henry the First. 2 vols. 8vo. cloth, 1l 16s. 


Gascoigne’s Theological Dictionary (“ Liber 
Veritatum”): Selected Passages, illustrating (he condition of 
Church and State, 1403-1458. With an Introduction by James 
E, Thorold Rogers, M.P. Small gto, cloth, ros, 6d. 


Magna Carta, a careful Reprint. Edited by 
W. Stubbs, M.A. Regius Professor of Modem History. 1879. 
4to. stitched, 


Olaf. Passio et Miracula Beati Olavi. Edited 
fom a Twelfth-Century MS. in the Library of Corpus Christi 
College, Oxford, with an Introduction and Notes, by Frederick 
Metcalfe, M.A. "Small 4to. stiff cover, 6s. 


Protests of the Lords, including those which 
have been expunged, from 1624 to 1874; with Historical Intro- 
ductions. Edited by James E. Thorold Rogers, M.A. 1875. 3vols. 
8vo. cloth, 2l. as. 





Rogers's History of Agriculture and Prices in 
England, 4.0. 1259-1793. 
Vols. I and II (1259-14co). 1866. 8vo. cloth, 21. as. 
Vols, III and IV (1401-1582). 1882. 8vo. cloth, al. ros. 


12 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Sturlunga Saga, including the Islendinga Saga 
of Lawman Sturla Thordsson and other works. Edited by Dr. 
Gudbrand Vigfisson. Ina vols. 1878. 8vo. cloth, al. as. 


Two of the Saxon Chronicles parallel, with 
Supplementary Extracts from the Others. Edited, with Intro- 
duction, Notes, and a Glossarial Index, by J. Earle, M.A. 1865. 
8vo. cloth, 16s. 


Statutes made for the University of Oxford, and 
for the Colleges and Halls therein, by the University of Oxford 
Commissioners. 1882. 8vo.cloth, 12s. 6d. 

Also separately, 


Statutes made for the University, 2s. 
Statutes made for the Colleges. 15. each. 
Statuta. Universitatis Oxoniensis, 1882. 8vo. 


cloth, ss. 


The Student's Handbook to the University and 
Colleges of Oxford. Seventh Biition. 883, Extra feap. 9vo. 
cloth, as. 6d. 





MATHEMATICS, PHYSICAL SCIENCE, &oc. 


Astronomical Obseruations made at the Uni- 
versity Observatory, Oxford, under the direction of C. Pritchard, 
M.A., Savilian Professor of Astronomy. No. 1. 1878. Royal 8vo. 
paper covers, 3s. 6d. 


Treatise on Infinitesimal Calculus. By Bartho- 
lomew Price, M.A., F.R.S,, Professor of Natural Philosophy, Oxford. 
Vol. I. Differential Calculus. Second Edition, 8vo. cloth, 14s. 6d. 
Vol. II, Integral Calculus, Calculus of Variations, and Differential 
Equations. Second Edition, 1865. 8vo. cloth, 18s. 

Vol, IIT. Statics, including Attractions; Dynamics of a Material 
Particle, Second Edition, 1868, 8vo, cloth, 16s, 

Vol. IV. Dynamics of Material Systems; together with a cha 
on Theoretical Dynamics, by W. F. Donkin, M.A., F.R.S, 1862. 
Svo.clothiós ^ 


Rigaud’s Correspondence of Scientific Men of 
the 17th Century, with Table of Contents by A. de Morgan, and 


Index by the Rev. J. Rigaud, M.A., Fellow of Magdalen College, 
Oxford 4 vols, 1841-1863, 8yo, cloth, 18s. 6d. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 13 





Vesuvius. By John Phillips, M.A., F.RS., 


Professor of Geology, Oxford. 1869. Crown 8vo. cloth, 10s. 6d. 


Geology of Oxford and the Valley of the 


Thames. By the same Author. 1871. 8vo. cloth, a1s. 


Synopsis of the Pathological Series in the 
Osford Museum. By H. W. Acland, M.D, FS, 1867. Bro 
loth, as. 6d. 


Thesaurus Entomologicus Hopeianus, or a De- 
scription of the rarest Insects in the Collection given to the 
University by the Rev. William Hope, By J. 0. Westwood, MA, 
FLLS. With 40 Plates, 1874. Smal folio, half moroceo, 7l. ios, 


Text-Book of Botany, Morphological and Phy- 
siological. By Dr. Julius Sachs, Professor of Botany in the Uni- 
versity of Würzburg. 4 New Edition. Translated by S. H. Vines, 
M.A. 1882, Royal 8vo. i]. 118. 6d. 


Fohannes Miller on Certain Variations in the 
Vocal Organs of the Passeres that have hitherto escaped notice. 
‘Translated by F. J. Bell. B.A., and edited with an Appendix, by 
A. H. Garrod, M.A, F.RS. With Plates. 1878. 4to. paper 
covers, 75. 6d. 


MISCELLANEOUS. 


Bacon’s Novum Organum. Edited, with Eng- 
lish notes, by G. W. Kitchin, M.A. 1855. 8vo. cloth, gs. 6d. 


Bacon's Novum Organum. Translated by G. 
'W.Kitchin, M.A. 1855. 8vo.cloth, gs. 6d. (See also p. 38.) 


The Works of George Berkeley, D.D., formerly 
shop of Cloyne; including many of his writings hitherto uf- 
Pislehed. With Preacrs, Annotations, and an ‘Account of his 
Eire and Philosophy, by Alexander Campbell Fraser, M.A. 4 vols. 
1871. 8vo. cloth, al. 18s. 


The Life, Letters, &c. 1 vol. cloth, 16s. (See also p. 38.) 


The Logic of Hegel ; translated from the En- 
lopaedia of the Philosophical Sciences. With Prolegomena by 
William Wallace, MA. 1874. Svo. cloth, 14s. 


14 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Smith's Wealth of Nations. A new Edition, 
with Notes, by J. E. Thorold Rogers, M.A, 2 vols. 1880. cloth, 21s. 


A Course of Lectures on Art, delivered ‘before 
the University of Oxford in Hilary Term, 1870, by John Ruskin, 
M.A,, Slade Professor of Fine Art, 8vo. cloth, 6s. 

Aspects of Poetry; being Lectures delivered 


‘at Oxford by John em )bell Shairp, LL.D., Professor of Poetry, 
Oxford. ‘chads 8vo. cloth, 10s. od 


A Critical Account of the Drawings by Michel 
Angelo and Raffaello in the University Galleries, Oxford. By J. 
C. Robinson, F.A. 1870. Crown vo. cloth, 4s. 


Catalogue of the Castellani Collection of Anti- 
tei the University Gulli, Onford. By W.S, W. Van, MA. 
R.S. Crown 8vo. stiff cover, 1s. 


The Hacced Books of the Last. 
‘TRANSLATED BY VARIOUS ORIENTAL SCHOLARS, AND EDITED BY 


F. Max MüLizR. 


Vol I. The Upanishads. [Translated by F. Max 
Mülle] Part I. The Kiadogyes ishad, The Talavakára- 


upanishad, The Ait Kaushitaki-brühmasa- 
upnishad, and The VAgusaneyi-sambittupanishad. Svo. cloth, 
10s. 6d, 


Vol. II. The Sacred Laws of the Aryas, as taught 

in the Schools of. ‘Apastamba, Gautama, Vasish¢Aa, and Baudh&yana. 

ranslated by Prof.: Bühler] Part I, Ápastamba and 
autama, 8vo. cloth, 10s. d. 


Vol. III. The Sacred Books of China. The Texts 

. of Confucianism. [Translated by James Legge.] Part I, The Sha 

King, The Religious portions of the Shih King, and The Hsiao 
King. 8vo. cloth, ras. 64. 


Vol IV. The Vendídád. Translated by James 
Darmesteter, Svo. cloth, ros. 6d. 


Vol. V. The Bundahis, Bahman Yast, and Shdyast- 
lá-Sháyast. Pahlavi Texts, Part I. Translated by E. W. West. 
8vo. cloth, ras, 6d. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 15 





Vols. VI and IX. The Qurdn. Parts I and II. 
Translated by Professor E. H. Palmer. 8vo. cloth, 21s, 

Vol VII. The Institutes of Vishnu. Translated 
by Professor Julius Jolly. 8vo. cloth, ros. 6d. 

Vol. VIII. The Bhagavadgttd, Sanatsugátlya, and 
dut. Translated by Káshináth Trimbak Telang. 8vo. cloth, 
Tos, 


Vol. X. The Dkammapada, translated by Professor 
F. Max Müller; and The Sutta Nipdta, translated by Professor 
Fansbéll; being Canonical Books of the Buddhists. 8vo. cloth, 
10s. 6d. 

Vol. XI. The Mahdparinibbdna Sutta, The Tevigga 
Sutta, The Mahásudassana Sutta, The Dhamma-Kakkappavatiana 
‘Sutta, Translated by T. W. Rhys Davids. 8vo. cloth, 10s. 6d. 

Vol XII. The Satapatha-Brdhmana. Translated 
by Professor Eggeling. Vol. I. 8vo. cloth, ras. 6d. 

Vol. XIII. The Pátimokkha. Translated by T. W. 
"Rhys Davids. The Mahdoaggo, Part J. Translated: by Dr.H, 
Oldenberg. 8vo.cloth, ros, 6d. 

Vol. XIV. The Sacred Laws of the Aryas, as taught 
in the Schools of Visishria and Baudbiyana. Translated by Pro- 
fessor Georg Bühler. 8vo. cloth, 10s. 62, 

Vol. XVI. The Yf King, with an Appendix on the 
Philosophy of the Scholars ofthe Sung dynasty, professedly derived 
from the Vi. Translated by James Legge. 8vo. cloth, 105. 6d. 


Vol. XVII. The Mahdvagga, and Kullavagga. Part 
IL Translated by T. W. Rhys Davids and Dr. H. Oldenberg. 8vo. 
cloth, 1os. 62. 

Vol. XVIII. The Dédistdn-t Dínib, and Epistles of 
Méndskihar. Pablavi Texts, Part IL. Translated by E. W. West. 
8vo. cloth, 125. 6d, 

Vol. XIX. The Fo-sho-hing-tsan-king. Translated by 
Samuel Beal. 8vo. cloth, 10s. 6d. 


Vol. XXIII. The Zend-Avesta, Part. Il. The 
Strésahs, Yasts, and Nydyia, 8vo. cloth, tos. 6d. 
The following Volumes are in the Press :— 


Vol. XV. The Upanishads. Part II. Translated 
by F. Max Müller, 


16 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Vol. XX. The Váyu-Purána. Translated by Pfefessor 
‘Bhandarkar, of Elphinstone College, Bombay. 


Vol. XXI. The Saddharma-pundartka. Translated by 
Professor Kern. 
Vol XXII. The Akáránga-Sütra. Translated by 


Professor Jacobi. 


Anecvota Proniensia : 


Classical Series. Vol. I. Part I. The English 
Manuscripts of the Nicomachean Ethics, described in relation to 
Bekker's Manuscripts and other Sources. By J. A. Stewart, M.A., 
Classical Lecturer, Christ Church. Small 4to. 3s. 6d. 


Classical Series. Vol. I. Part II. Monius Mar- 
cellus, de Compendiosa Doctrina, Harleian MS. 2719. Collated 
by J. H. Onions, M.A., Senior Student of Christ Church. Small 
4to. 38. 6d. 

Classical Series. Vol. I. Part III. Aristotle's Physics. 
Book VIL Collation of various MSS.; with an Introduction 
by R. Shute, M.A, Small 4to. as. 


Classical Series. Vol. I. Part IV. Bentley's Plau- 
tine Emendations. From his copy of Gronovius, By E. A. Son- 
nenschein, MLA. Small 4to, as 02. 

Semitic Series. Vol. I. Part I. Commentary on 
Exra and Nehemiah. By RabbiSsadiah, Edited by H. J. Mathews, 
M.A., Exeter College, Oxford. Small 4to. 3s. 6d. 

Aryan Series. Vol. I. Part I. Buddhist Texts 
from Japan, Edited by F. Max Müller, M.A. Small to. 3s. 6d. 

Aryan Series. Vol I. Part II. Sukhdvatt-Vyhha. 
Description of Sukhavatt, the Land of Bliss. Edited by F. Max 
Müller, M.A., and Bunyiu Nanjio, Priest of the Eastern Hong- 
wansi in Japan. Just ready. 

Mediaeval and Modern Series. Vol. I. Part I. 
Sinonoma Bartholomei; A Glossary from a Fourteenth-Century 
MS. in the Library of Pembroke College, Oxford. Edited by J. 
L. S Mowat, M.A., Fellow of Pembroke College. Small 4to. 
3 

Mediseval and Modern Series. Vol. I. Part III. 
The Saltair Na Rann, A. Collection of Early Middle Irish Poems. 
Edited from a MS. in the Bodleian Library by Whitley Stokes, 
LL.D. Small gto. 7s. 6d. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 1 





‘Clarendon Press Series 


The Delegates of the Clarendon Press having undertaken 
the publication of a series of works, chiefly educational, and 
entitled the Clarendon Press Series, have published, or have 
in preparation, the following. 

‘Those to which prices are attached are already published ; the 
others are in preparation. 


I. ENGLISH. 


A First Reading Book. By Marie Eichens of 
Berlin; and edited by Anne J. Clough. Extra feap. 8vo. stiff 
covers, 4d. 

Oxford Reading Book, Part 1. For Little 
Children, Extra fcap. 8vo. stiff covers, 6d. 


Oxford Reading Book, Part II. For Junior 
Classes. Extra fcap. 8vo, stiff covers, 6d. 


An Elementary English Grammar and Exercise 
Book. By O. W. Tancock, M.A., Head Master of Norwich School. 
| Second Edition. "Extra fcap. 8vo. cloth, rs, 6d. 


An English Grammar and Reading Book, for 
Lower Forms in Classical Schools. By O. W. Tancock, M.A., 
Head Master of Norwich School. Third Edition, Extra fcap. 
Svo. cloth, 35. 6d. 


Typical Selections from the best English Writers, 
Th Introductory Notiom, Second EAiion. In Two Volumes. 
Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d. each. 


Vol. I, Latimer to Berkeley. Vol. II, Pope to Macaulay. 
The Philology of the English Tongue. By J. 
Earle, M.A., formerly Fellow of Griel College, and Professor of 
AngloSexon, Oxford, Third Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 


c 


18 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





A Book for the Beginner in Anglo-Saxon. By 
John Earle, M.A. Professor of Anglo-Saxon, Oxford. Second 
Edition. Extra fcap. 8vo, cloth, as. 6d. 


An Anglo-Saxon Reader. In Prose and Verse. 
With Grammatical Introduction, Notes, and Glossary, By Henry 
Sweet, M.A. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 8s. 6d. 


An Anglo-Saxon Primer, with Grammar, Notes, 
and Glossary. By the same Author, Extra fcap. 8vo. cloth, as. 64. 


The Ormulum ; with the Notes and Glossary 
of Dr. R. M. White. Edited by Rev. R, Holt, M.A. 1878. 2 vols. 
Extra fcap. 8vo. cloth, 21s. 


Specimens of Early English. A New and Re- 
vised Edition, With Introduction, Notes, and Glossarial Index. 
By R. Morris, LL.D., and W. W. Skeat, M.A. 
Part I. From Old English Homilies to King Hom (4.». 1150 
to AD. 1300). Extra feap. Svo. cloth, 9s. 
Part IL From Robert of Gloucester to Gower (4.0. 1298 to 
A.D. 1393). Second Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 7s. 6d. 


Specimens of English Literature, from the 
‘Plonghmans Crede? to the "Shepheardes Calender’ (A5. 1394 to 
A. 1579). With Introduction, Notes, and Glossarial Index. By 

W. Skeat, M.A, Extra fap. 8vo. cloth, 7s. 6d. 


The Vision of William concerning Piers the 
Plowman, by William Langland. Edited, with Notes, by W. W. 
Skeat, M.A. Third Edition. Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d. 


Chaucer. The Prioresses Tale; Sir Thopas ; 
The Monkes Tale; The Clerkes Tale; The Squieres Tale, &c. 
Ecited by W. W. Se, M.A. Second Elton. Extra feap, 
8ro. cloth, 4s. 


Chaucer. The Tale of the Man of Lawe; 
‘The Pardoneres Tale; The Second Nonnes Tale; The Chanouns 
Yemannes Tale. By the same Editor, Second Edition. Extra 
feap. Svo. dloth, 45. 6d. (See also p. 20.) 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 19 





Old English Drama. Marlowe's Tragical His- 
tory of Dr. Fanstus, and Greene's Honourable History of Friar 
Bacon and Friar Bungay. Edited by A. W. Ward, M.A., Professor 
of History and English Literature in Owens College, Manchester. 
1878, Extra feap. 8vo. cloth, 5, 6d. 


Marlowe. Edward II. With Introduction, 
Notes, &c. By O. W. Tancock, M.A., Head Master of Norwich 
School, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 


Shakespeare. Hamlet. Edited by W. G. Clark, 
M.A;, and W, Aldis Wright, M.A, Extra fcap. 8vo. stiff covers, as. 


Shakespeare. Select Plays. Edited by W. 
Aldis Wright, M.A. Extra feap. Bvo. stiff covers. 


The Tempest, 1s. 6d. King Lear, 1s. 6d. : 
As You Like It, 1s. 6d. A Midsummer Night's Dream, 1s. 64. 
Julius Cesar, as. Coriolanus, as. 6d. 

Richard the Third, as. 64. Henry the Fifth, as. 


Twelfth Night. m the Press, (For other Plays, see p. 20.) 


Milton. Areopagitica. With Introduction and 
Notes. By J, W. Hales, M.A,, late Fellow of Christ's College, 
Cambridge. “Second Edition. Extra feap. Svo. cloth, 35. 


Bunyan. Holy War. Edited by E. Venables, 
M.A. Inthe Press. (See also p. ar) 


Locke's Conduct of the Understanding. Edited, 
with Introduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of 
Logic in the University of Oxford. Second Édition. Extra fcap. 
Svo. cloth, as. 


Addison, Selections from Papers in the Spem 
tator. With Notes. By T. Amold, M.A, University C. 
Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 


Burke. Four Letters on the Proposals for 
Peace with the Regicide Directory of France, Edited, with In- 
troduction and Notes, by E. J. Payne, M.A. Extra feap. 8vo. 
cloth, e (See also p. aL.) 

ca 





20 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Also the following in paper covers :— 
Goldsmith. The Deserted Village. 2d. 
Gray. Elegy and Ode on Eton College. 2d. 


Johnson. Vanity of Human Wishes. With 
Notes by E. J. Payne, M.A. 4d. 

Keats. Hyperion, Book I. With Notes by 
W.T. Amold, BA. 4d. 

Milton, With Notes by R. C. Browne, M.A. 
Lycidas, 92. L'Alegro 3d. IL Penseroco, 4d. Comus, 6 
imson Agonistes, 6d. 

Parnell, The Hermit. ad. 


Scott. Lay of the Last Minstrel, Introduction 
and Canto I, with Preface and Notes by W. Minto, M.A. 6d. 


A SERIES OF ENGLISH CLASSICS, 
Designed to meet the wants of Students in English Litere- 
ture, by the late Rev. J. 8, BREWER, M.A., of Queen's College, 
Oxford, and Professor of English Literature at King’s College, 
London. 


1. Chaucer. The Prologue to the Canterbury 
Tales; The Knightes Tale; The Nonne Prestes Tale. Edited 
R. Morris, Editor of Specimens of Early English, &c., &c. Sixt 
Edition, Extra fcap. Svo. cloth, as. 6d. (See also p. 18.) 

2. Spenser's Faery Queene. Books I and II. 
Designed chieffy for the use of Schools, With Introduction, Notes, 
and Glossary. By G. W. Kitchin, M.A. 

Book I, Eighth Edition. Extra feap. 8vo. cloth, as. 6d, 
Book II, Sixth Edition, Extra feap. vo. cloth, as. 6d. 


3. Hooker. Ecclesiastical Polity, Book I, Edited 
by R. W. Church, M.A., Dean of St. Paul's ; formerly Fellow of 
Oriel College, Oxford. Second Edition. Extra fap. 8vo. cloth, as. 

4. Shakespeare. Select Plays. Edited by W. 
G; Clark, M.A. Fellow of Trinity College, Cambridge; and. W. 
Aldis Wright, M.A., Trinity College, Cambridge. Extra fcap. 
Svo. stiff covers. 

1. The Merchant of Venice. 1s. 
lI Richard the Second. 1s, 6d. 
IIL Macbeth. 18. 6d. (For other Plays, see p. 19.) 


CLAKENDON PRESS, OXFORD. 21 





. Bacon. 
I. Advancement of Leaming. Edited by W. Aldis Wright 
M.A. Second Edition. Extrafcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 
IL The Essays. With Introduction and Notes. By J. R. 
Thureld, M.A, Fellow and formerly Tutor of Jesus 
College, Oxford." Zn Preparation. 


6. Milton. Poems. Edited by R. C. Browne, 
M.A. a vols. Fifth Edition. Extra fcap. 8vo. cloth, 6s. 6d, 
Sold separately, Vol. I. 4s; Vol.IL3s. (See also p. 20.) 


7. Dryden. Select Poems. Stanzas on the 
Death of Oliver Cromwell; Astra Redux; Annus Mirabilis; 
Absalom and Achitophel; Religio Laici; The Hind and the 
Panther. Edited by W. D. Christie, M.A. Second Edition, Extra 
feap. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


8. Bunyan. The Pilgrim’s Progress, Grace 
‘Abounding, Relation of the Imprisonment of Mr. John Bunyan. 
Edited, with Biographical Introduction and Notes, by E. Venables, 
M.A. ‘1879. Extra feap. 8vo. cloth, 5s. 


Pope. With Introduction and Notes. By 
Mark Pattison, B.D., Rector of Lincoln College, Oxford. 


I. Essay on Man. Sixth Edition, Extra fcap. 8vo. 15. 6d. 
IL Satires and Epistles. Third Edition. Extra fcap. 8vo. 2s. 


10. J'oknson. Rasselas; Lives of Pope and 
Dryden. Edited by Alfred Milnes, B.A. (London), late Scholar of 
Lincoln College, Oxford. Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 


11. Burke. Select Works, Edited, with In- 
troduction and Notes, by E. J. Payne, M.A., of Lincoln’s Inn, 
Barrister-at-Law, and Fellow of University College, Oxford. 

I. Thoughts on the Present Discontents; the two Speeches on 
America, Second Edition. Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 

IL Reflections on the French Revolution. Second Edition. 
Extra feap. 8vo. cloth, 5s. (See also p. 19.) 


12. Cowper. Edited, with Life, Introductions, 
and Notes, by H. T. Griffith, B.A., formerly Scholar of Pembroke 
College, Oxford. : 

I. The Didactic Poems of 1782, with Selections from the Minor 
Pieces, a.0."1779-1783 Extra feap. 8vo. cloth, 3s. 

IL The Task, with Tirocinium, and Selections from the Minor 
Poems, A». 1784-1799. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 


[1 


© 


22 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





II. LATIN. 


An Elementary Latin Grammar. By John B. 
Allen, M.A., Head Master of Perse Grammar School, Cambridge. 
Third Edition, Revised and Corrected. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


A First Latin Exercise Book. By the same 
Author. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 2s. 64. 


A Second Latin Exercise Book. By the same 
Author. Preparing. 


"Anglice Reddenda, or Easy Extracts, Latin and 
Greek, for Unseen Translation. By C. S. Jerram, M.A. Second 
Edition, Revised and Enlarged. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Passages for Translation into Latin. For the 
us of Fassmen and others. Selected by J, V. Sargent, MA, 
Fellow and Tutor of Magdalen College, Oxford. Fifth Edition, 
Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


First Latin Reader. By T. J. Nunns, M.A. 
Third Edition, Extra fcap. Svo." cloth, as. 


Second Latin Reader. In Preparation. 


Caesar. The Commentaries (for Schools). With 
Notes and Maps, By Charles E. Moberly, MA. 
Part. he Gallic War. Third Edition, Extra fcap. 8vo. 
cloth, 4s. 6d, 
Part Il. The Civil War. Extra fcap. 8vo, cloth, 3s. 6d. 
The Civil War. Book I, Extra feap. 8vo. cloth, as. 


Cicero. Selection of interesting and descrip- 
tive passages. With Notes. By Henry Walford, M.A. In three 
Parts. Second Edition, Extra fcap. Svo. cloth, 4s. 6d. Each 
Part separately, limp, 15. 6d. 

Part I. — Anecdotes from Grecian and Roman History. 
Part II, Omens and Dreams: Beauties of Nature. 
Part IIL, Rome's Rule of her Provinces. 


Cicero. Selected Letters (for Schools). With 
Notes. By the late C, E. Prichard, M.A, and E. R. Bernard, 
MA. Second Edition. Extra fcap. 8vo. dot, 3s. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 23 





Cicero, Select Orations (for Schools). With 
Notes, By J.R. King, M.A. Extra feap. 8vo, cloth, as, 6d. 


. Cornelius Nepos. With Notes. By Oscar 
Browning, M.A. Second Edition, Extra feap. 8vo. loth, as. 6d. 


Livy, Selections (for Schools) With Notes 
and Maps. By H. Lee-Wamer, M.A, Extra feap. Svo. In Parts, 
limp, each 14, 6d. 


Part I. The Caudine Disaster. 
Part I, Hannibal's Campaign in Italy, 
Part III. The Macedonian War. 


Livy. Books V-VII. With Introduction and 
Notes. By A. R. Cluer, BA. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


Ovid. Selections for the use of Schools. With 
Introductions and Notes, and an Appendix on the Roman Calendar. 
By W. Ramsay, M.A. Edited by G. G. Ramsay, M.A., Professor 
of Humanity, Glasgow. ‘Second Edition. Extra Yeap, Bvo. cloth 
5s. 


Pliny, Selected Letters (for Schools) With 
Notes. By the late C. E. Prichard, M.A., and E. R, Bernard, M.A. 
Second Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 3s. 


Catulli Veronensis Liber. Iterum recognovit, 
apparatum criticum prolegomena appendices addidit, Robinson 
s A-M. 1878. Demy Bvo. cloth, 16s. 


A Commentary on Catullus, By Robinson 
Ellis, M.A. 1876. Demy 8vo.cloth, 16s. 


Catulli Veronensis Carmina Selecta, secundum 
recognitionem Robinson Ellis, AM. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


Cicero de Oratore. With Introduction and 
Notes, by A. S. Wilkins, M.A., Professor of Latin, Owens College, 
Manchester. 

Book I. 1879. 8vo. cloth, 6s, — Book II. 1881. 8vo. cloth, 5s. 


24 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





"Ciceros Philippic Orations. With Notes. By 
J.R.King, M.A. Second Edition. 1879. 8vo. cloth, ros. 6d. 


Cicero, Select Letters, With English Intro- 
ductions, Notes, and Appendices. By Albert Watson, M.A. Third 
Edition.’ 1881, Demy 8vo. cloth, 18s. 


Cicero. Select Letters. Text. By the same 
Editor. Extra fcap. 8vo, cloth, 4s. 


Cicero pro Cluentio, With Introduetion and 
Notes. By W. Ramsay, M.A. Edited by G. G. Ramsay, MA. 
Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 





Horace, With a Commentary. Volume I. 
The Odes, Carmen Seculare, and Epodes.' By Edward C. Wick- 
ham, M.A., Head Master of Wellington College. Second Edition. 
1877. Demy 8vo. cloth, 12s, 


Horace. A reprint of the above, in a size 
suitable for the use of Schools. Extra fcap. Svo. cloth, 5s. 6d. 


Livy, Book I. With Introduction, Historical 
Examination, and Notes. By J. R. Seeley, M.A., Regius Professor 
af Modem History, Cambridge Third. ation. "881. Svo 

i. 


Ovid. P. Owidk Nasonis Ibis. Ex Novis 


Codicibus Edidit. Scholia Vetera Commentarium cum Prolego- 
menis Appendice Indice addidit, R. Ellis, A.M. Demy 8vo. 
cloth, 10s, 6d. 


Persius. The Satires. With a Translation 
and Commentary. By John Conington, M.A. Edited by Hi 
Nettleship, M.A. Second Edition. EUM Svo. cloth, 7564. 


Virgil. With Introduction and Notes, by T. L. 
Papillon, M.A, Fellow of New College, Oxford. Two vols. 
crown 8vo, cloth, 10s. 6d, 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 25 





Selections from the less known Latin Poets. By 
North Pinder, M.A. 1869. Demy 8vo. cloth, 15s. 


Fragments and Specimens of Early Latin. 
‘With Introductions and Notes, 1874. By John Wordsworth, M.A. 
Svo. cloth, 18s. 


Tacitus. The Annals. I-VI. With Essays 
and Notes. Edited by H, Fumeaux, M.A. n Preparation, 


Vergil: Suggestions Introductory to a Study 
of the Aqneid, By H. Nettleship, M.A. 8v0, sewed, 1s. 6d. 


Ancient Lives of Vergil; with an Essay on the 
Poems of Vergil, in connection with his Life and “Times. By 
H. Nettleship, M-A. 8vo. sewed, 2s, 


The Roman Satura: its original form in con- 
nection with its literary development. By H. Nettleship, M.A. 
Svo. sewed, 1s. 


A Manual of Comparative Philology. By 
T. L. Papillon, M.A., Fellow and Lecturer of New College. 
Third Edition. "1882. Crown 8vo. cloth, 6s. 


The Roman Poets of the Augustan Age. 
Vincit. By William Young Sellar, M.A., Professor of Humanity 
in the Unversity of Edinburgh, New Editon, 1883, Crown 8vo, 
cloth, os. 


The Roman Poets of the Republic. By the same 
Author. New Edition, Revised and Enlarged. 1881. 8vo. cloth, 
145. 


III. GREEK. 


A Greek Primer, forthe use of beginners in 
that Language. By the Right Rev. Charles Wordsworth, D.C.L., 
Bishop of St. Andrews, Sixth Edition, Revised and Enlarged. 
Extra foap. 8vo. cloth, 1s. 6d. 


Graecae Grammaticae Rudimenta in usum 
Scholarum. Auctore Carolo Wordsworth, DC.L. Twentieth 
Edition, 1882, 12mo. cloth, 4s. . 





26 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





A Greek-English Lexicon, abridged from Liddell 
and Scott's 4to. edition, chiefly for the use of Schools, Nineteenth 
Edition, Carefully Revised throughout, 1880, Square 1amo. 
cloth, 7s. 6d. 


Greek Verbs, Irregular and Defective; their 
forms, meaning, and quantity; embracing all the Tenses used by 
Greek writers, with references to the passages in which they are 
found. By W. Veitch. Fourth Edition, Crown 8vo. cloth, ros. 64. 


The Elements of Greek A ccentuation (for Schools) : 
abridged from his larger work by H. W. Chandler, M.A., Waynflete 
Professor of Moral and Metaphysical Philosophy, Oxford. Extra 
feap. 8vo. cloth. as. 6d. 


A Series of Graduated Greek Readers :— 


First Greek Reader. By W. G. Rushbrooke, 


MLL, formerly Fellow of St. John's College, Cambridge, Second 
Classical Master at the City of London . Second Edition, 
Extra fap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Second Greek Reader. By A. M. Bell, M.A. 
Extra feap. 8vo, cloth, 3s. 6d. 


Third Greek Reader. In Preparation. 


Fourth Greek Reader ; being Specimens of 

Greek Dialects, With Introductions and Notes. By W. W. 
» Fellow and Lecturer of Lincoln College. Extra 
loth, 4. 6d. 


Fifth Greek Reader. Part |. Selections 
from Greek Epic and Dramatic Poetry, with Introductions and 
Notes, By Evelyn Abbott, M.A, Fellow of Balliol College. 
Extra fcap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 

Part II. By the same Editor. In Preparation. 


The Golden Treasury of Ancient Greek Poetry ; 
being a Collection of the finest passages in the Greek Classic Poets, 
with Introductory Notices and Notes. By R. S. Wright, M.A., 
Fellow of Oriel College, Oxford. Extra feap. 8vo. cloth, 8s. 6d. 


A Golden Treasury of Greek Prose, being a 
collection of the fest passages in the principal Greek Brose 
Writers, with Introductory Notices and Notes, By R. S. Wright, 
M.A., and J. E.L. Shadwell, M.A. Extra fcap. 8vo, cloth, 4s. 6d. 














CLARENDON PRESS, OXFORD. 27 





Aeschylus. Prometheus Bound (for Schools). 
With Introduction and Notes, by A. O. Prickard, M.A., Fellow of 
New College, Extra cap. 8vo. cloth, as. 


Aeschylus, Agamemnon. With Introduction 
and Notes by Arthur Sidgwick, M.A., Tutor of Corpus Christi 
College, Oxford; late Fellow of Trinity College, Cambridge, and 
Assistant Master of Rugby School. Extra feap. 8vo. cloth, 35. 


Aeschylus. The Choephoroe. With Introduction 
and Notes by the same Editor. Preparing. 


Aristophanes, In Single Plays, edited, with 
English Notes, Introductions, &., by W. W. Merry, M.A. Extra 
fcap. 8vo. 

‘The Clouds, as. The Acharnians, as. 
Other Plays will follow. 


Arrian. Selections (for Schools). With Notes. 
By J. S. Phillpotts, B.C.L., Head Master of Bedford School. 


Cebes. Tabula. With Introduction and Notes 
by C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. vo. cloth, zs. 6d. 


Euripides. Alcestis (for Schools). By C. S. 


Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Euripides. Helena. Edited with Introduction, 
Notes, and Critiesl Appendix, for Upper and Middle Forms, By 
C.S. Jerram, M.A. Extra feap. 8vo. cloth, 3s. 


Herodotus. Selections from. Edited, with In- 
troduction, Notes, and a Map, by W. W. Merry, M.A., Fellow and 
Lecturer of Lincoln College. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Homer. Odyssey, Books I-XII (for Schools). 
By W. W. Merry, M.A. Twenty-fourth Thousand. Extra fcap. 8vo. 
cloth, 4s. 6d. 


Book II, separately, 1s. 6d. 


Homer. Odyssey, Books XIII-XXIV (for 
Schools). By the same Editor. Extra fcap. 8vo. cloth, 5s. 


28 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Homer. Iliad, Book I (for Schools. By 
D.B. Monro, M.A. Extra fcep. Svo. cloth, as. 


Homer. Iliad, Books VI and XXI. With 
Introduction and Notes, By Herbert Hailstone, M.A., late Scholar 
of St. Peter's College, Cambridge. Extra feap. 8vo. cloth, 1s. 6d. 


Lucian. Vera Historia (for Schools). By 
C.S.Jemam, M.A. Extra feap. 8vo. cloth, 15. 6d. 


Plato. Selections (for Schools). Edited with 
Notes by J. Purves, M.A., Fellow and late Lecturer of Balliol 
College, Oxford, Extra fcap. 8vo. cloth, 6s. 6d. 


Sophocles. In Single Plays, with English Notes, 
&c. By Lewis Campbell, M.A., Professor of Greek in the Univer 
i rem Abbott, MA. Balliol College, 
imp. 
Oedipus Tyrannus, New and Revised Edition, 2s, 
Oedipus Coloneus Antigone, 1s. 9d. each. 
Ajax, Electra,  Trachiniae, — Philoctetes, 2s. each. 


"Sophocles. — Oedipus Rex: Dindorf's Text, with 
Notes by the present Bishop of St. David's, Ext. fap. Svo. limp, 








Theocritus (for Schools). With Notes. By 
H. Kynaston, M.A. (late Snow), Head Master of Cheltenham 
College. Third Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 


Xenophon. Easy Selections (for Junior Classes). 


Wit a Vocablary, Notes and S. Phillpotts, B.C. 
zi CS. jer M "Fd Ediion. Ext Rab vo, clot 


hon. Selections (for Schools). With Notes 
Maps. By J. S. Phillpotts, B.C.L., Head Master of Bedford 
School Fourth Edition. Extra cap. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


Xenophon. Anabasis, Book II. With Notes 
Map. By C.S, Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. a9 





Aristotles Politics. By W. L. Newman, M.A., 
Fellow of Balliol College, Oxford. 


Aristotelian Studies. 1. On the Structure of 
the Seventh Book of the Nicomachean Ethics. By. J. C. Wilson, 
M Fellow of Oriel College, Oxford. 1879. “Medium So, 

Ls 


Demosthenes and Aeschines. The Orations of 
Demosthenes and JEschines on the Crown. With Introductory 
Essays and Notes. By G. A. Simcox, M.A., and W. H. Simcox, 
M.A. i872. 8vo. cloth, ras. 


Homer. Odyssey, Books I-XII. Edited with 


English Notes, Appendices, etc. By W. W. Merry, M.A., and the 
late James Rab MA. 1876. Demy 8vo. cloth, 16s. 





Homer. Iliad. With Introduction and Notes. 
By D. B. Monro, M.A., Provost of Oriel College, Oxford, Pre- 
paring. 


A Grammar of the Homeric Dialect. By D. B. 
Monro, M.A. Frovost of Oriel College. Demy 8vo. cloth, 
10s. 6d. 


Sophocles. The Plays and Fragments. With 
English Notes and Introductions, by Lewis Campbell, M.A., Pro- 
fessor of Greek, St. Andrews, formerly Fellow of Queen's College, 
Oxford. a vols. 

Vol. I. Oedipus ‘Tyrannus. Oedipus Coloneus Antigone. 
Second Edition. 1879. 8vo. cloth, 16s. 


Vol. II. Ajax. Electra, Trachiniae. Philoctetes. Fragments. 
1881. 8vo. cloth, 16s. 


Sophocles. The Text of the Seven Plays. By 
the same Editor. Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 


A Manual of Greek Historical Inscriptions. 
By E.L, Hicks, M.A, formerly Fellow and Totor of Corpus 
Christi College, Oxford. Demy 8vo. cloth, ros, 6d. 





30 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Iv. FRENCH. 


An Etymological Dictionary of the French 
Language, with a Preface on the Principles of French Etymology. 
By A. Brachet. Translated into English by G. W. Kitchin, M.A. 
Second Edition. Crown 8vo. cloth, 7s. 6d. 


Brachet’'s Historical Grammar of the French 
Language, Translated into English by G. W. Kitchin, M.A. 
Fourth Édition. Extra feap. 8vo. cloth, 3s, 6d. 

A Short History of French Literature. By 
George Saintsbury, M.A. “Crown 8vo. cloth, ros, 6d. 


Specimens of French Literature, from Villon to 
Hugo. Selected and arranged by the same Editor. Crown Svo. 
cloth, gs. Just Published. 

A Primer of French Literature. By the same 
Author. Extra feap. 8vo. cloth, as. 


Corneillés Horace. Edited with Introduction 
and Notes by George Saintsbury. Extra feap. 8vo. cloth, as. 62. 


‘French Classics, Hdited by GUSTAVE MASSON, B.A. 


Corneillés Cinna, and Moliàrés Les Femmes 
Seoantes. With Introduction and Notes, Extra feap, 8vo cloth, 
as. 6d. 


Racine's Andromaque, and Corneillés Le Men- 
itur, With Louis Recine’s Life of his Father. Extra fap, Bvo. 
oth, as. 


AMoliàres Les Fourberies de Scapin, and Ra- 
cines Athalie, With Voltaire's Life of Molitre, Extra fcap, 810. 
cloth, as. 6d. 


vom the Correspondence of. Madame 
and her chief Contemporaries. Intended more especially 
Schools. Extra feap. Svo. cloth, 3s. 


Voyage autour de ma Chambre, by Xavier de 
‘Maistre; Ourika, by Madame de Duras; La Dot de Suzette, by 
icu; Les Jumeaux de l'Hótel Corneille, by Edmond About : 
Mésaventares du. Écolier, by Rodolphe Tupfer. Extra feap. Bvo. 

loth, as. 





ChARENDON PRESS, OXFORD. 31 





Regnard’s Le Joueur and Brueys and Pala- 
‘prat’s Le Grondeur. Extra fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Louis XIV and his Contemporaries; as de- 
scribed in Extracts from the best Memoirs of the Seventeenth 
Century. With English Notes, Genealogical Tables, &. Extra 
fcap. 8vo. cloth, ae. 6d, 


V. GERMAN. 


LANGE'S German Course. By HERMANN LÀNGE, 
Teacher of Modern Languages, Manchester: 


The Germans at Home; a Practical Introduc- 
tion to German Conversation, with an Appendix containing the 
Essentials of German Grammar. Second dition, vo. cloth, 
as. Gd. 


The German Manual; a German Grammar, 
a Reading Book, and a Handbook of German Conversation. 8vo. 
cloth, 7s. 6d. 


A Grammar of the German Language. 8vo. 
cloth, 3s. 6d. 

This ‘Grammar’ is a reprint of the Grammar contained in 
“The German Manual, and, in this separate form, is in- 
tended for the use of Students who wish to make them- 
selves acquainted with German Grammar chiefly for the 
purpose of being able to read German books. 


German Composition; Extracts from English 
and American writers for ‘Translation into German, with Hints 
for Translation in footnotes. In the Press. 


Lessing’s Laokoon, With Introduction, Eng- 
ish Notes, etc. By A. Hamann, Phil, Doc, M.A. Extra fcap. 
Svo. cloth, 4s. 6d. 


Wilhelm Tell, A Drama. By Schiller. Trans- 
el into English Verse by E. Massie, M.A, Extra fcap. Svo. 


" 


+32 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Also, Edited by C. A. BUCHHEIM, Phil. Doo., Professor 
in King’s College, London: 


Goethes Egmont. With a Life of Goethe, &c. 
Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 


Schiller s Wilhelm Tell. With a Life of Schiller; 
an historical and critical Introduction, Arguments, and a complete 
Commentary. Fourth Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 6d. 


Lessing's Minna von Barnhelm. A Comedy. 
With a Life of Lessing, Critical Analysis, Complete Commentary,, 
&c. Fourth Edition, Extra feap. 8vo. cloth, 35. 6d. 


Schiller s Historische Shizzen; Egmonts Leben 
‘und Tod, and Belagerung von Antwerpen. Second Edition. Extra 
fcap. 8vo. cloth, as. 6d. 


Goethe's Iphigenie auf Tauris. A Drama. With 


a Critical Introduction and Notes. Extra fcap. 8vo. cloth, 3s. 


Modern German Reader. A Graduated Collec- 
tion of Prose Extracts from Modem German writers :— 
Part I, With English Notes, a Grammatical Appendix, and a com- 
plete Vocabulary. Third Edition, Extra fcap. Svo. cloth, 2s. 6d. 
Parts II and III in Preparation. 


Lessing's Nathan der Weise, With Introduc- 
tion, Notes, etc, Extra feap. 8vo. cloth, 4s. 6d. 


In Preparation. 
Becker's (K. F.) Friedrich der Grosse, 


Schiller s Maria Stuart. With Notes, Intro- 
duction, &c. 


Schaller s Fungfrau von Orleans. With Notes, 
Introduction, &c. 


Selections from the Poems of Schiller and 
Goethe, 





CLARENDON PRESS, OXFORD. 33 





VI. MATHEMATICS, &. 


Figures Made Easy: a first Arithmetic Book. 
Introductory to * The Scholar's Arithmetic.’) By Lewis Hensley, 
-A. formerly Fellow and Assistant Tutor of Trinity College, 
+ Cambridge. Crown 8vo. cloth, 6d. 


Answers to the Examples in Figures made Easy, 
together with two thousand additional amples formed from the 
Tables in the same, with Answers. By the same Author, Crown 
8vo. cloth, 1s. 


The Scholars Arithmetic; with Answers to 
the Examples, By the same Author. Crown 8vo. cloth, 4s. 64. 


The Scholar s Algebra. An Introductory work 
on Algebra. By the same Author, Crown 8vo. cloth, 4s. 6d. 


Book-keeping. By R. G. C. Hamilton, Financial 
‘Assistant Secretary to the Board of Trade, and John Ball (of the 
Firm of Quilter, Ball, and Co.), Co Examiners in Book keeping 
for the Society of Arts, New and enlarged Edition, Extra fap. 
8vo. limp cloth, as. 


A Course of Lectures on Pure Geometry. By 
Henry J. Stephen Smith, M.A., F.RS., Fellow of Corpus Christi 
College, and Seria Profesor of Geometry in the University of 


Acoustics. By W. F. Donkin, M.A, F.RS., 
Seviian Professor of Astronomy, Oxford. 1870. Crown 8vo, doth, 
T5. 6d. 


A Treatise on Electricity and Magnetism. By 
J. Clerk Maxwell, M.A., F.RS,, Professor of Experimental Physics 
in the University of Cambridge. Second Edition. 2 vols. Demy 
Svo. cloth, 11, 11s. 6d. 


An Elementary Treatise on Electricity. By 


the same Author.” Edited by William Garnett, M.A. “Demy 8vo. 
cloth, 7s. 6d. 


A Treatise on Statics. By G. M. Minchin, M.A., 
Professor of Applied Mathematicsin the Indian Engineering College, 
Coopers Hill Second Edition, Revised and Enlarged. 1879. 
Svo. cloth, 145. 

D 


34 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





Uniplanar Kinematics of Solids and Fluids. 
By G. M. Minchin, M.A. Crown 8vo. cloth, 7s. 6d, 


A Treatise on the Kinetic Theory of Gases. 
By Henry William Watson, M.A, formerly Fellow of Trinity 
College, Cambridge. 1876, 8vo. cloth, 3s. 6d. 


A Treatise on the Application of Generalised 
Coordinates to the Kinetics of a Material . By H. W. 
Watson, M.A., and S. H. Burbury, M.A. 1879. 8vo. cloth, 6s. 


Geodesy. By Colonel Alexander Ross Clarke, 
C.B, RE, 1880. 8vo. cloth, 12s. 6d. 


"VII. PHYSICAL SCIENCE. 


A Handbook o, Descriptive Astronomy. By 
G. F. Chambers, FRAS. Third Edition, 1877. Demy vo 
y abs. 


A Cycle of Celestial Objects. Observed, Re- 
duced, and Discussed by Admiral W. H. Smyth, RN. Revised, 
condensed, and greatly enlarged by G. F. Chambers, F.R.A.S. 
1881. 8vo. cloth, a1s. 


Chemistry for Students. By A. W. Williamson, 
Phil, Doc, F.RS, Professor of Chemistry, University College, 
London, À new Edition, with Solutions, 1873. Extra fap. Sv 


A Treatise on Heat, with numerous Woodcuts 
and Diagrams. By Balfour Stewart, LL.D., F.RS,, Professor of 
Natural Philosophy in Owens College, Manchester. Fourth 
Edition. 1881. feap. 8vo. cloth, 75. 6d. 


Lessons on Thermodynamics, By R. E. Baynes, 
M.A., Senior Student of Christ Church, Oxford, and Lee's Reader 
in Physics. 1878. Crown 8vo, cloth, 7s. 6d. 


Forms of Animal Life. By G. Rolleston, 
M.D., FRS, Linacre Professor of Physiology, Oxford. Illustrated 
by Descriptions and Drawings of Disectios: A New Editio ia 
t 3 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 35 





Exercises in Practical Chemistry. Vol. I. 
Elementary Exercises. By A. G. Vernon Harcourt, M.A.; and 
H.G. Madan, M.A. Third Edition. Revised by H. G. Madan, 
M.A. Crown vo. cloth, 9s. 


Tables of Qualitative Analysis. Arranged by 
H.G. Madan, M.A. Large 4to. paper covers, 4s. 6d. 


Crystallography. By M. H.N. Story-Maske- 
lyne, M.A., Professor of Mineralogy, Oxford; and Deputy 
in the Department of Minerals, British Museum. In the Press, 


VIII. HISTORY. 


The Constitutional History of England, in its 
Origin and Development. By William Stubbs, D.D., Regius Pro- 
fessor of Modem History. Library Edition. Three vols. demy Svo. 
cloth, al. 8s. 


Also in 3 vols. crown 8vo. price 12s. each. 


Select Charters and other Illustrations of Eng- 
lish Constitutional History, from the Earliest Times to the Reign 
of Edward I Arranged and Edited by W. Stubbs, M.A. Fourth 
Edition, 1881. Crown 8vo, cloth, 8:, 6d. 


A History of England, Principally in the Seven- 
teenth Century. By Li on Ranke, ‘Translated by Resident 
Members of the University of Oxford, under the superintendence 
of G. W. Kitchin, M.A., and C. W. Boase, M.A. 1875. 6 vols. 
Svo. cloth, 3l. 3s. 


A Short History of the Norman Conquest. o, 
England. By story Of M.A. Extra fcap.8vo. cloth, MA 


Genealogical Tables illustrative of Modern Flis- 


tory. By H. B. George, M.A. Second Edition. Small 4to. 
cloth, ras. 


A History of France, With numerous Maps, 
Plans, and Tables. By G. W. Kitchin, M.A. In Three Volumes. 
1873-77. Crown 8vo. cloth, each 10s. 6d. 

Vol, 1. Second Edition, Down to the Year 1453. 
Vol. 2. From 1453-1624. 
Vol. 3. From 1624-1793. 

D2 


36 CLARENDON PRESS, OXFORD. 


A History of Germany and of the Empire, 
Seach das Pe 

A History of British India. By S. J. Owen, 
M.A., Resder in Indian History in the University of Oxford. 


A Selection from the Despatches, Treaties, and 
other Paper of the Marquess Wellesley, K.G. during his 
Government of India. Edited by S. J. Owen, M.A., formerly 
Professor of History in the Elphinstone College, Bombay. 1877. 
8vo. cloth, 12. 45. 


A Selection from the Despatches, Treaties,.and 
other Papers relating to India of Field-Marshal the Duke of 
Wellington, K.G. By the same Editor. 1880. 8vo. cloth, 24s. 


A History of the United States of America. 
By E. J. Payne, M.A., Barrister-at-Law, and Fellow of University 
College, Oxford. In the Press. 


A History of Greece from its Conquest by the 
Romans fo the present time, 3.c. 146 to A.. 1864. By George 
Finley, LL-D. A new Edition, revised throughout’ and in part 
re-written, with considerable additions, by the Author, and Edited 
by H. F. Tozer, M.A, Tutor and late Fellow of Exeter College, 
Oxford. 1877. 7 vols. 8vo. cloth, 3/. 10s, 


A Manual of Ancient History. By George 
Rawlinson, M.Á., Camden Professor of Ancient History, formerly 
Fallow of Exeter College, Oxford. Second Edition. Demy 8vo. 

148. 


A History of Greve. By E. A. Freeman, M.A., 
formerly Fellow of Trinity College, Oxford. 


Italy and her Invaders, A.D. 376-476. By T. 


Hodgkin, Fellow of University College, London. 'Illustrated with 
Piste and Maps. a vols. 8vo. Got th 125. 


IX. LAW. 
The Elements of Jurisprudence. By Thomas 


Erskine Holland, D.C.L., Chichele Professor of International Law 
and Diplomacy, and Fellow of All Souls College, Oxford. Second 
Edition. Demy 8vo. cloth, 10s. 6d. 





CLARENDON PRESS, OXFORD. a 





The Institutes of Fustinian, edited as a recen- 
sion of the Institutes of Gaius. B; te sam Editor. Second 
Edition, 1881, Extra feap. 8vo. clot 


Select Titles from the Digest y Fustinian, By 
T. E. Holland, D.C.L., Chichele Professor of International Law 
aud Diplomacy, and Fellow of All Souls’ College, Oxford, and 
SL well, BCL, Fellow of Oriel College, Oxford. ' 8vo. 

loth, 14s. 


Also sold in Parts, in paper covers, as follows :— 


Part I. Introductory Titles. as, 6d. 

Part II, Family Law. 15. 

Part III. Property Law. 28. 6d. 

Part IV. Law of Obligations (No. 1). 3s. 6d. 
Part IV. Law of Obligations (No. 2). 43. 6d. 


Imperatoris Iustiniant Institutionum Libri 
‘Quattuor ; with Introductions, Commentary, Excursus and Trans 
lation. By J. B. Moyle, B.C.L., M.A., of Lincoln's Inn, Barrister- 
atLaw, and Fellow and Tutor of New College, Oxford. a vols, 

o. cloth, ars. 


Gadi Institutionum Turis Civilis Commentarii 
Quatuor ; or, Elements of Roman Law by Gaius. With a Trans- 
lation and Commentary by Edward Poste, M.A., Barristerat-Law, 
and Fellow of Oriel College, Oxford. Second Edition. 1875. vo. 
cloth, 18s. 


An Introduction to the Principles of Morals 
and Legislation, By Jeremy Bentham. Crown 8vo, cloth, 6s, 6d, 


Elements of Law considered with reference to 
Principles of General Jurisprudence, Dy William Markby, MA, 
Judge of the High Cour o V dicatur, leutta, Second Édition, 
with Su 1874. 8vo. cloth, 7s. 6d. Supplement 
separat " Pu 


Alberici Gentilis, Y.C.D., I.C. Professoris Re- 


De Ture Belli Libri Tres. Edidit Thomas Erskine Holland 

CD, Iuris Gentium Professor Chicheleianus, Coll. Omn, Anim. 

Socius. necnon in Univ. Perusin. Iuris Professor Honorarius. 1877. 
Small 4to. half morocco, a1s. 


International Law, By William Edward Hall, 
M.A, Barristerat Law, Demy 8vo. cloth, a1s. 





38 CLARENDON PRESS, OXFORD. 


An Introduction to the History of the Law of 
Real ,, with original Authorities. By Kenelm E. Digby, 
M.A., of Lincoln's Inn, Barrister-at-Law. Second Edition. 1876. 
Crown 8vo. cloth, 7s. 6d. 


Principles of the English Law of Contract, 
and of Agency in its Relation to Contract. By Sir William R. 
Anson, Bait, D.C.L, Warden of All Souls College, Oxford. 
Second Edition. Demy 8vo. cloth, ros. 6d. 


X. MENTAL AND MORAL PHILOSOPHY. 


Bacon. Novum Organum. Edited, with In- 
troduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of Logic in 
the University of Oxford. 1878. 8vo. cloth, 145. 


Lockés Conduct of the Understanding. Edited, 
with Introduction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A., Professor of 
Logic in the University of Oxford. Second Édition. Extra fcap. 
Svo. cloth, as. 


Selections from Berkeley, with an Introduction 
and Note, For the use of Students in the Universities. By 
Alexander Campbell Fraser, LL.D. Second Edition. Crown 8vo. 
cloth, 72. 6d. (See also p. 13.) 


The Elements of Deductive Logic, designed 
mainly for the use of Junior Students in the Universities. "By T. 
Fowler, M.A., Professor of Logic in the University of Oxford. 
Seventh Edition, with a Collection of Examples, Extra feap, 8vo. 

3s. 6d. 


The Elements of Inductive Logic, designed 
mainly for the use of Students in the Universities. By the same 
Author. Third Edition, Extra fcap. 8vo. cloth, 6s. 


Prolegomena to Ethics. By the late Thomas 
Hill Green, M.A., Fellow of Balliol College, and Whyte's Professor 
of Moral Philosophy in the University of Oxford. Edited by 
A.C. Bradley, M.A. Demy 8vo. cloth, 125.62. Just Published. 


A Manual of Political. Economy, for the use 
of Schools. By J. E. Thorold Rogers, M.A., formerly Professor 
of Political Ecoiomy, Oxford, ‘Third alton. Extra fap. Svo. 

loth, 4s. 6d. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 39 





XI. ART, &o. 


A Handbook of Pictorial Art. By R. St. J. 
Tyrwhitt, M.A, formerly Student and Tutor of.Christ Church, 
Oxford. "With coloured Illustrations, Photographs, and a chapter 
on Perspective by A. Macdonald. Second Edition, 1875. 8vo. 
half morocco, 18s. 


A Music Primer for Schools. By J. Troutbeck, 
M.A, Music Master in Westminster School, and R. F. Dale, M.A., 
B Mus, dsistant Master in Westminster School. Crown 8vo. 
cloth, Is. 


A Treatise on Harmony. By Sir F. A. Gore 
Ouseley, Bart, Professor of Music in the University of Oxford. 
Second Edition. 4to. cloth, 10s. 


A Treatise on Counterpoint; Canon, and Fugue, 
based upon that of Cherubini, By the same Author. Second 
Edition, 4to. cloth, 16s. 


A Treatise on Musical Form and General 
Composition, By the same Author. 4to. cloth, ros. 


The Cultivation of the Speaking Voice. By 
John Hullab. Second Edition. Extra fcap. Svo. cloth, as. 6d. 


XII. MISCELLANEOUS. 


The Construction of Healthy Dwellings ; 
namely Houses, Hospitals, Barracks, Asylums, &c. By Douglas 
Galton, late Royal Engineers, C.B, F.RS, &. Demy ivo. 
cloth, 10s. 6d. 


A Treatise on Rivers and Canals, relating to 
the Control and Improvement of Rivers, and the Design, Construc- 
tion, and Development of Canals. By Leveson Francis Vernon- 
Harcourt, M.A., Balliol College, Oxford, Member of the Institution 
of Civil Engineers, a vols. (Vol. J, Text. Vol. Il, Plates.) “vo 

, 215. 


A System of Physical Education: Theoretical 
anid Practical. By Archibald Maclaren, Extra feap. 8vo. cloth, 
T» 6d, 


Specimens of Lowland Scotch and Northern 
English. By Dr. J. A. H, Murray. Preparing. 








40 CLARENDON PRESS, OXFORD. 





English Plant Names from the Tenth to the 
Fifteenth Century, By J.Earle, M.A, Small feap. 8vo. cloth, ps. 


An Icelandic Prose Reader, with Notes, Gram- 
mar, and Glossary by Dr. Gudbrand Vigfüsson and F. York 
Powell, M.A. 1879, Extra fcap. 8vo. cloth, ros, 6d. 


Dante. Selections from the Inferno, With 
Introduction and Notes. By H. B. Cotterill, B.A, Extra fcap. 
Svo. cloth, 4s. 6d. 


Tasse. La Gerusalemme Liberata, Cantos 
ii With Introduction and Notes, By the same Editor. Extra 
feap. 8vo. cloth, as. 62. 


The Modern Greek Language in its relation 
te ‘Ancient Gre. By E. M. Gelder, BA, Ext feap. vo. 
4 6d. 


Outlines of Textual Criticism applied to the 
New Testament. By C, E, Hammond, M.A., Fellow and Tutor 


of Exeter College, Oxford. Third Edition, Extra fcaf. 8vo. 
cloth, 3s. 6d. 


A Handbook of Phonetics, including a Popular 


Exposition of the Principles of Spelling Reform. - By Henry Sweet, 
MA. Extra feap, fro dod feed By Henry 





LONDON: HENRY FROWDE, 
OxvorD University Press WAREHOUSE, 7 PATERNOSTER ROW, 
OXFORD: CLARENDON PRESS DEPOSITORY, 
x16 Hic Street. 
The DELEGATES OF THE PRESS invite suggestions and advice from 
all persons interested in education; and will be thankful for hints, &c. 


addressed to the SECRETARY TO THE DELEGATES, Clarendon Press, 
Oxford. 





Google 
a 





Ditzeaby Google