Skip to main content

Full text of "Verzeichniss der alten Handschriften und Drucke in der Domherren-bibliothek zu Zeitz"

See other formats


Google 



This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct 

to make the world's books discoverablc online. 

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 

to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the 

publisher to a library and finally to you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to 
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non-commercial purposes. 

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc 
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of 
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe. 

Äbout Google Book Search 

Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs 
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web 

at |http: //books. google .com/l 



Google 



IJber dieses Buch 

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im 
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde. 
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, 
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann 
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles 
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist. 

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin- 
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat. 

Nu tzungsrichtlinien 

Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse 
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese 
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch 
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen. 
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien: 

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese 
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden. 

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen 
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen 
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen 
unter Umständen helfen. 

+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über 
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht. 

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, 
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA 
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist 
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig 
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der 
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben. 

Über Google Buchsuche 

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google 
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen. 
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen. 



b'U^.U'ilMülillliWllll»M^^^^^ 



'\/' 



> 



/ 

\ 



VERZEICHNISS 



DER 



ALTEN HANDSCHRIFTEN UND DRUCKE 



m DER 



DOMHEEEEN- BIBLIOTHEK ZU ZEITZ 



I if 



AUFGESTELLT 



UND MIT EINEM VORWORTE ZUR GESCfflCHTE DER BIBLIOTHEK 



VERSEHEN 



VON 



FEDOR BECH. 



5 I 






l*H 









BERLIN, 

WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG. 

1881. 



\ 



^ 



\ 



'^ 



iiipnpininiTifnTiiiniiiiiiniiiriiinMiTriiiiin 



HimMiiniMnjin!ii]iiiiiiiiiiiiiii[iiiiTiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiinnniiTniTinrainniimiTniiiiniiinnniiiira^^^ 



Printed in Germanv j 



VERZEICHNIS S 



DER 



ALTEN HANDSCHRIFTEN UND DRÜCKE 



IN DER 



DOMHERREN - BIBLIOTI [EK 



ZU ZEITZ 



AUFGESTELLT 



UND MIT EINEM VORWORTE ZUR GESCHICHTE DER BIBLIOTHEK 



VERSEHEN 



VON 



FEDOR BECK. 






BEBLIN, 

WEIDMANN8CHE BUCHHANDLUNG. 

1881. 







/> //C^ yjft^K ^> 



^ 



& 



E^^ 



iJie alte Stiftsstadt Zeitz besitzt ^chon von Alters her mehrere Biblio- 
theken. Außer der Bibliothek der Capitelsherren ; von der hier näher die 
Rede sein wird, sind noch folgende zu nennen: 

1) Bie sogenannte .Stiftsbibliothek, ihrem Kerne nach gegründet 
von dem letzten Zeitzer Bischof Julius Pflug, der im Jahre 4564 starb; später 
bedeutend vermehrt durch Herzog Moritz, der auf Anregung seines Canzlers 
Veit Ludwig von Seckendorf die Bibliothek des 1667 verstorbenen Reinesius 
erstand und ihr zufügte. Sie enthält jetzt über 30000 Bände, darunter ge- 
gen 88 Handschriften. 

2) Die Bibliothek der St.-Michaelis-Kirche; zu ihr wurde noch 
vor der Reformation der Grund gelegt von dem Mag. Johann Schleswig aus 
Halle, der bald nach 1 496 als Prediger an diese Kirche berufen worden war.. 

3) Die Gymnasial-Bibliothek; ihr ältester Bestandtheil datiert aus 
dem 17. Jahrhundert, ist aber durch Verkauf und Plünderung in früheren 
Jahren so gelichtet, daB nur noch ein werthloser Rest übrig geblieben; sie 
hat sich erst in neuerer Zeit zu mehren angefangen, seitdem für sie ein 
bestimmter Fonds ausgeworfen ist. 

4) Die Bibliothek der Schloß- oder Trinitatis-Kirche; sie 
ist ebenfalls viel heimgesucht worden und enthält jetzt nur noch ungefähr 
450, vorzugsweise theologische Drucke, meist aus dem 16. Jahrhundert. 

5] Ehemals besass auch die alte Nicolai-Kirche eine Bibliothek 
in der Gapella St. Crucis, wie der Zeitzer Chronist Zader im 17. Jahrh. be- 
richtet. Ob sie im Jahre 1884, in welchem die Kirche abgebrochen wurde, 
mit der dasigen Kirchengemeinde in die Schloß-Kirche, oder ob sie früher 
schon anderswohin gewandert ist, lässt sieb nicht mehr nachweisen. 

In gelehrten Kreisen sind die hier aufgezählten Büchersammlungen, die 
von vom herein wepig Berührung mit einander gehabt haben, nicht immer 
deutlich geschieden worden. Es finden sich bei einigen Gelehrten dieses 
wie des vorigen Jahrhunderts Verweisungen auf »Zeitzer Manuscriptea, ohne 
daß ersehen werden kann, welche Bibliothek gemeint ist; bei andern 
herrscht sogar die irrige Meinung, als wäre die Stiftsbibliothek identisch mit 
der des hiesigen Gymnasiums. 

Von allen die älteste und bisher am wenigsten gekannte ist die vorher 
genannte Capitelsbibliothek. Sie kann sich zwar ihrem Umfange nach 
nicht messen mit der Stiftsbibliothek, auch nicht mit der zu St. Michael 
oder mit der des Gymnasiums. Sie zählt überhaupt nur etwa 380 Bände. 
Darunter sind aber 87 alte Handschriften und 163 alte, zum Teil höchst 
werthvoUe Drucke (Incunabeln) . Und diese beiden kommen hier vorzugs- 
weise in Betracht. 



lässt sich aus gelegentlichen Bemerkungen, aus dem Inhalt und der sonsti- 
gen Beschaffenheit gewisser Bücher, namentlich aber aus verschiedenen Ein- 
tragungen auf den Deckeln derselben folgendes als warscheinlich ermitteln. 

DaB das Stift als solches, abgesehen von der Privatliberei des je- 
weiligen Bischofs, eine auf seine nächsten Interessen berechnete Anzahl 
Bücher, sei es zerstreut in seinen Gurion, Canzleien, Vicareien, Capellen 
u. s. w., oder beisammen an einem bestimmten Orte in der SchloBkirchey 
etwa in »Mariae ambitu« (= im Kreuzgange der SchloBkirche] besaB, ist 
nicht nur nicht undenkbar, sondern sogar höchst warscheinlich. ÜberdieB 
ergibt sich das Vorhandensein einer derartigen Sammlung dem Stift als Ge- 
meingut gehörender Bücher klar und deutlich aus einer am 3. Juni a. 149S 
von Seiten des Bischofs Johannes III. mit dem Domcapitel errichteten Capi- 
tulation, laut welcher der genannte Bischof unter anderm schwören muste : 
»[quod] neque libros in toto neque in parte , per bonae memoriae dominum 
Gerhardum episcopum praedecessorem noftrum relictos alienabimus.« Bischof 
Gerhard II. von Goch war schon a. 4422 gestorben, seine Bibliothek also 
längst schon Gemeingut der Stiftsherren geworden; letztere würden sich 
sonst ihr Anrecht daran nicht so aus- und nachdrücklich haben wahren las- 
sen. DaB indessen die Capitelsherren nicht immer, wenigstens in der Fol- 
gezeit nicht immer in der Lage waren, Schädigungen des Stiftsgutes auch 
nach dieser Seite zu verhüten, ersieht man aus der Art und Weise, wie 
nach dem Tode des Bischofs Julius Pflug verfahren wurde. Doch davon 
später. 

Unter den jetzt noch hier vorhandenen Handschriften habe ich keine 
gefunden, die sich auf jenen Bischof Gerhard als ihren ehemaligen Besitzer 
durch irgend welchen beigeschriebenen Vermerk bezöge. Auch in den Hand- 
schriften der Stiftsbibliothek, von denen Wegener im Zeitzer Osterprogramm 
a. 1876 ein (leider nicht vollständiges!) Verzeichnis gab, scheint keine Ein- 
tragung entdeckt worden zu sein, die ausdrücklich auf ihn hinwiese. 

Dagegen muB ungefähr hundei*t Jahre später, lange vor dem Tode des 
Bischofs Julius Pflug, an die hier in Bede stehende Bibliothek der Capitels- 
herren ein Geschenk oder Vermächtnis von verfchiedenen sehr werthvollen 
juristischen Büchern gemacht worden sein von Seiten des Domherrn Nico- 
laus Thilemann, Es finden sich nämlich gegen S7 Bände vor, in denen 
meistenteils sein Name, vielfach auch daneben eine Jahreszahl, auf einem 
der Deckel vermerkt ist. Eine allmähliche Erwerbung dieser Bücher, somit 
ein zufälliges Wiederzusammentreffen derselben grade in dieser Bibliothek 
ist nicht gut denkbar. Auch kann man nicht leicht annehmen, daB die 
mehr den materiellen Interessen huldigenden Capitelsherren grade diese 
Bücher durch Kauf sich sollten angeeignet haben. Die hierher fallenden 
Bände sind folgende: unter den alten Drucken no. 5, 44* (?), 54, 58, 62, 
72, 75, 77, 78 (?), 79, 81, 82, 87, 90, 94, 92, 93, 94 (?), 96, 104, 105 (?), 
106 (?), 107 (?), 139, 146, 150 (?) ; unter den Manuscripten no. 22. Indem 
hier angefügten Kataloge sind bei einigen Bänden die betreffenden Eintra- 



Zeitzct, S. 8 , daß »das Zeitzer Gapitul keine Bibliothek besitze, noch jemals besessen 
habe« (??). 



3 Zl/oJ 





:l.<iImi, 11,11 






i \^ 



/ 



VERZEICHNISS 



DER 



ALTEN HAM)8CHR1FTEN TOD DRUCKE 



w. 



IN DER ! 



■Sr 



DOMHEIREN -BIBLIOTHEK ZU ZEITZ 



\ I 



AUFGESTELLT 



UND MIT EINEM VORWORTE ZUR GESCHICHTE DER BIBLIOTHEK 



VERSEHEN 



c 

t ! ^^ 

! l 

I V 






ill 






VON ;i 



FEDOR BECH. 



I : 

I ■ 

V 






IF 



BERLIN, 

i i 

WEIDMANNSCHE BUCHHANDLUNG. ; 

1881. 



-1 



> 



\ 



/\ 



^ '\ _ _ 

I-' •' .i'nnniMi(bmi ii ii ui iniiiii i iyuiHimiiiiiuiiyiiuiiiH»Hiiniiuhii»iii n.iiiirii]!iiiiiM^^ " i 1 1, 



v^ 



Printed in Germ 



anv 



VERZEICHNISS 



DER 



ALTEN HANDSCHRIFTEN UND DRÜCKE 



IN DER 



DOMHERREN - BIBLIOTHEK 



ZU ZEITZ 



AUFGESTELLT 



UND MIT EINEM VORWORTE ZUR GESCHICHTE DER BIBLIOTHEK 



VERSEHEN 



VON 



FEDOR BECH. 






BERLIN, 

WEIDMANN8CHE BUCHHANDLUNG. 

1881. 



/ 




Gr 



Die alte Stiftsstadt Zeitz besitzt Schon von Alters her mehrere Biblio- 
theken. Außer der Bibliothek der Capitelsherren ; von der hier näher die 
Rede sein wird, sind noch folgende zu nennen: 

4) Bie sogenannte .Stiftsbibliothek, ihrem Kerne nach gegründet 
von dem letzten Zeitzer Bischof Julius Pflug, der im Jahre 1564 starb; später 
bedeutend vermehrt durch Herzog Moritz, der auf Anregung seines Canzlers 
Veit Ludwig von Seckendorf die Bibliothek des 1667 verstorbenen Reinesius 
erstand und ihr zufügte. Sie enthält jetzt über 30000 Bände, darunter ge- 
gen 88 Handschriften. 

8) Die Bibliothek der St.-Michaelis-Kirche; zu ihr wurde noch 
vor der Reformation der Grund gelegt von dem Mag. Johann Schleswig aus 
Halle, der bald nach 1 496 als Prediger an diese Kirche berufen worden war.. 

3) Die Gymnasial-Bibliothek; ihr ältester Bestandtheil datiert aus 
dem 17. Jahrhundert, ist aber durch Verkauf und Plünderung in früheren 
Jahren so gelichtet, daB nur noch ein werthloser Rest übrig geblieben; sie 
hat sich erst in neuerer Zeit zu mehren angefangen, seitdem für sie ein 
bestimmter Fonds ausgeworfen ist. 

4] Die Bibliothek der Schloß- oder Trinitatis-Kirche; sie 
ist ebenfalls viel heimgesucht worden und enthält jetzt nur noch ungefähr 
450, vorzugsweise theologische Drucke, meist aus dem 16. Jahrhundert. 

5] Ehemals besass auch die alte Nicolai-Kirche eine Bibliothek 
in der Capella St. Crucis, wie der Zeitzer Chronist Zader im 17. Jahrh. be- 
richtet. Ob sie im Jahre 1884, in welchem die Kirche abgebrochen wurde, 
mit der dasigen Kirchengemeinde in die Schloß-Kirche , oder ob sie früher 
schon anderswohin gewandert ist, lässt sich nicht mehr nachweisen. 

In gelehrten Kreisen sind die hier aufgezählten Büchersammlungen, die 
von vom herein wepig Berührung mit einander gehabt haben, nicht immer 
deutlich geschieden worden. Es finden sich bei einigen Gelehrten dieses 
wie des vorigen Jahrhunderts Verweisungen auf »Zeitzer Manuscriptea, ohne 
daß ersehen werden kann, welche Bibliothek gemeint ist; bei andern 
herrscht sogar die irrige Meinung, als wäre die Stiftsbibliothek identisch mit 
der des hiesigen Gymnasiums. 

Von allen die älteste und bisher am wenigsten gekannte ist die vorher 
genannte Capitelsbibliothek. Sie kann sich zwar ihrem Umfange nach 
nicht messen mit der Stiftsbibliothek, auch nicht mit der zu St. Michael 
oder mit der des Gymnasiums. Sie zählt überhaupt nur etwa 380 Bände. 
Darunter sind aber 87 alte Handschriften und 163 alte, zum Teil höchst 
werthvolle Drucke (Incunabeln) . Und diese beiden kommen hier vorzugs- 
weise in Betracht. 



lässi sich aus gelegentlichen Bemerkungen , aus dem Inhalt und der sonsti- 
gen Beschaffenheit gewisser Bücher, namentlich aber aus verschiedenen Ein- 
tragungen auf den Deckeln derselben folgendes als warscheinlich ermitteln. 

Daß das Stift als solches, abgesehen von der Privatliberei des je* 
weiligen Bischofs, eine auf seine nächsten Interessen berechnete Anzahl 
Bttcher, sei es zerstreut in seinen Curien, Canzleien, Yicareien, Capellen 
u. s. w., oder beisammen an einem bestimmten Orte in der SchloBkirche, 
etwa in »Mariae ambitu« (= im Kreuzgange der Schloßkirche) besaß, ist 
nicht nur nicht undenkbar, sondern sogar höchst warscheinlich. Überdieß 
ergibt sich das Vorhandensein einer derartigen Sammlung dem Stift als Ge- 
meingut gehörender Bücher klar und deutlich aus einer am 3. Juni a. 4492 
von Seiten des Bischofs Johannes III. mit dem Domcapitel errichteten Capi- 
tulation, laut welcher der genannte Bischof unter anderm schwören muste: 
»[quod] neque libros in toto neque in parte , per bonae memoriae dominum 
Gerhardum episcopum praedecessorem noftrum relictos alienabimus.« Bischof 
Gerhard II. von Goch war schon a. 1422 gestorben, seine Bibliothek also 
längst schon Gemeingut der Stiftsherren geworden; letztere würden sich 
sonst ihr Anrecht daran nicht so aus- und nachdrücklich haben wahren las- 
sen. Daß indessen die Capitelsherren nicht immer, wenigstens in der Fol- 
gezeit nicht immer in der Lage waren, Schädigungen des Stiftsgutes auch 
nach dieser Seite zu verhüten, ersieht man aus der Art und Weise, wie 
nach dem Tode des Bischofs Julius Pflug verfahren wurde. Doch davon 
später. 

Unter den jetzt noch hier vorhandenen Handschriften habe ich keine 
gefunden, die sich auf jenen Bischof Gerhard als ihren ehemaligen Besitzer 
durch irgend welchen beigeschriebenen Vermerk bezöge. Auch in den Hand- 
schriften der Stiftsbibliothek, von denen Wegener im Zeitzer Osterprogramm 
a. 1876 ein (leider nicht vollständiges!) Verzeichnis gab, scheint keine Ein- 
tragung entdeckt worden zu sein, die ausdrücklich auf ihn hinwiese. 

Dagegen muß ungefähr hundei*t Jahre später, lange vor dem Tode des 
Bischofs Julius Pflug, an die hier in Rede stehende Bibliothek der Capitels- 
herren ein Geschenk oder Vermächtnis von verfchiedenen sehr werthvollen 
juristischen Büchern gemacht worden sein von Seiten des Domherrn Nico- 
laus Thilemann, Es finden sich nämlich gegen 27 Bände vor, in denen 
meistenteils sein Name, vielfach auch daneben eine Jahreszahl, auf einem 
der Deckel vermerkt ist. Eine allmähliche Erwerbung dieser Bücher, somit 
ein zufälliges Wiederzusammentreffen derselben grade in dieser Bibliothek 
ist nicht gut denkbar. Auch kann man nicht leicht annehmen, daß die 
mehr den materiellen Interessen huldigenden Capitelsherren grade diese 
Bücher durch Kauf sich sollten angeeignet haben. Die hierher fallenden 
Bände sind folgende: unter den alten Drucken no. 5, 44^ (?), 54, 58, 62, 
72, 75, 77, 78 (?), 79, 81, 82, 87, 90, 91, 92, 93, 94 (?), 96, 104, 105 (?), 
106 (?), 107 (?), 139, 146, 150 (?) ; unter den Manuscripten no. 22. Indem 
hier angefügten Kataloge sind bei einigen Bänden die betreffenden Eintra- 



Zeitz«, S. 3, daß »das Zeitzer Gapitul keine Bibliothek besitze, noch jemals besessen 
habe« (??). 



VII — 

vom J. 4499. — In no. 45 der Handschriften heißt es; Iste liber est Johannis 
Hermstorff viearii S. Spiritus Ciczensis [15] 58. — In no. 123 der Drucke 
(= Bartholomeus de Glanvilla ed. 1489) ist auf dem Deckel eingetragen: 
Doctor Wilde, wol eine Person mit Basilius Wilde, der als doctor decanusque 
eccl. Ciz. z. B. a. 1537 in einer Zeitzer Urkunde genannt ist. — Ein Bar- 
tholomaeus Abt findet sich eingetragen in no. 38 der Handschriften : Domino 
avunculo meo domino magistro Bartholomeo Abt, und ebenso in no. 119 der 
Drucke (= Sermones Discipuli ed. 1480); derselbe erscheint als Vicecanzler 
in Leipzig im J. 1488 bei Fr. Zamcke, Die urkundl. Quellen zur Gesch. der 
Universität Leipzig, S. 809: Bartholomeus Apt de Czwickavia qui vices suas 
mag. Henrico Grewe de Gottingen commisit; als burgermeister in Leipzig in 
einer Zeitzer Urkunde von 1523. — In der Handschr. no. 44 (==: Lectiones 
evangeliorum cum homiliis, saec. 1 6) auf der Innenseite der Deckel ; /oAan- 
nes Avenarius Superintendens Episcopalis Numburgensis illa propria manu 
scripsit III. Idus Martii anno 1587; derselbe war 1516* geboren und ist als 
Pastor an St. Michael hier gestorben; er verfasste unter anderm: Die ganze 
historia und geschieht von der Passion, ausgeL durch Doctorem Johannem Haber- 
mann Leipz. 1585, welches Buch sich noch vorfindet in der Bibl. der Trini- 
tatiskirche. — In no. 11 der Handschr. besitzt die Bibl. ein liber M. Johan- 
nis Grosse; derselbe wol bei Fr. Zarncke l. 1. S. 585 als Bector des J. 1429: 
Magister Joh. Grosse de Gera sacrae theologiae baccalaureus, und S. 764 zum 
J. 1456 als CoUegiat: M. Joh. Grosse, Geranus. 

Auf welchem Wege unter den Mscr. no. 15^, 17® und no. 26, die alle 
drei höchst wahrscheinlich ehemals dem Bischof Theodericus de Buckinsdprf 
gehörten, in die Capitelsbibliothek gelangten, ist nicht mehr nachweisbar; 
warscheinlich aber verhielt es sich mit ihnen ebenso wie mit den Büchern 
des oben genannten Gerhard von Goch. Eben so wenig lässt sich etwas 
nachweisen von den Büchern, welche aus der Bibliothek der Benedictiner 
auf Kloster Bosau stammen. Sie tragen heute noch außen auf dem Deckel 
das dortige Bibliothekszeichen, oder inwendig, am Bande des Textes, die 
Vermerke : iste liber monasterii beate virginis in Posowe oder Sanctae JUariae 
in Bossaugia. Es gehören dahin von den Handschriften: no. 1 (?), 34, 49, 
51, 55, voü den Drucken: no. 153, 155, 158. Das genannte Kloster wurde 
in den Jahren 1550 — 1551 säcularisiert, vergl. Bothe, Culturhistorische Skiz- 
zen aus der Geschichte der Stadt Zeitz (a. 1876), S. 272; im Jahre 1565 
ward die Bibliothek desfelben in das Schloß gebracht und verblieb daselbst 
bis zum Jahre 1573, wo sie, stark gelichtet, dem Kloster Pforte übergeben 
wurde, vergl. Gottfr. Müller 1. 1. S. 14. Ebenso enthält die Pflugsche Bi- 
bliothek mehrere Exemplare aus der Bosauer Büchersammlung. Aber auch 
von ihnen weiß man nicht, wann und auf welche Weise sie dahin gelang- 
ten, ob sie früher schon, vor dem Jahre 1573, der Stiftsbibliothek gehörten, 
oder erst mit dem genannten Jahre der Pflugschen Privatbibl. einverleibt 
wurden, vergl. MuUer l, 1. S. 14; Wegener 1. 1. S. 6. 

Die in der neuern Zeit, namentlich im 18. und 19. Jahrhundert der in 
Rede stehenden Sammlung zugefügten Bücher, welche hier unberücksichtigt 
gelassen wurden, sind alle durch verschiedene Domherren geschenkt worden. 
In dieser Zeit ist es nämlich stehende Sitte, ja eine Art Verpflichtung ge- 



IX 



eäf 



rcdiam ambüus in Numburgk vermacht seien. Das kann doch nur auf eine 
Bibliothek des Rreuzgangs in Naumburg gehen. Denn auch am Naumburger 

r u Dom fanden sich, wie mir von kundiger Hand geschrieben wird, capellae in 

ambitu, z. B. capella Mariae virginiSj cap. Magdalenas, cap. trium regum, deren 
Räumlichkeiten jetzt noch existieren. Wenn nun anzunehmen ist, daß die 
bezeichneten Exemplare wirklich einst in Naumburg gestanden, so entsteht 
die Frage: wie sind sie herüber nach Zeitz gekommen? Darf man vermu- 
tben, daß das gemeinsame Stiftseigenthum bei der im 17. Jahrhundert er- 
folgten Säcularisation von den Capitelsherren der ecclesia coUegiata geteilt 
und auf diese Weise Bücher, welche der frühere Testator nach Naumburg 
verwiesen, nun in die Bibliothek der Zeitzer Domherren gerathen sind? 

Unmöglich wäre das nicht. Aber ebenso leicht möglich ist es, daß die 
Bücher aus Naumburg geraubt oder milder ausgedrückt bei passender Ge- 
legenheit widerrechtlich entnommen worden sind. Daß so etwas schon in 
alter Zeit vorkommen konnte, zeigt deutlich der oben berührte Fall beim 

^. Antritt der Regierung des Bischofs Johannes III., welcher dem Capitel sich 

eidlich dafür verbürgen muste, die Bibliothek unangetastet zu lassen. In 
späteren Zeiten war aber das Geschäft der Plünderung noch leichter. Die 
alten Bibliotheken in Zeitz, in Naumburg, in Kloster Bosau waren in der 
zweiten Hälfte des 16. Jahrhunderts teilweise herrenlos geworden; die 
neuen Herren des Landes verfuhren nicht selten damit nach Willkür. Die 
Bücher wurden, wenn niemand Ansprüche zu erheben wagte, bald da-, bald 
dorthin geworfen. Und das Loos der Zersplitterung und Verzettelung traf 
nicht bloß die Bibliothek der Benedictiner, wie aus dem oben gesagten er- 
sichtlich ist, sondern auch die Bibliothek, welche dem Stifte, respective den 
Stiftsherren von vom herein gehörte. »Mit den Pflugischen Büchern«, heißt 
es bei Müller 1. 1. S. 13, »wurden auch gleich im Jahre 1565 noch einige 
andere Bücher der vorhergehenden Bischöfe vereinigt, von welchen Rivius 
(= Rector der Stiftsschuie in Zeitz seit 1549). auch ein Verzeichnis verfer- 
tigte, und zu dem Verzeichnisse der Pflugischen Bücher mit der Aufschrift: 
Index librorum veteris bibliothecae relictae a superiorum temporum Numbur- 
gensibus Episcopis in arce Cizensi hizufügte. Ihre Anzahl war nur 139, und 
enthielt meistentheils Missalia, Euangelistaria, Ritualia, Homilien, kanonische 
und einige andere wenige historische, philosophische und dichterische, theils 
handschriftliche, theils gedruckte Bücher.« Die hier genannten libri veteris 
bä>liotiiecae {Episcopalis)^ die y>Bücher der vorhergehenden Bischöfen.*) waren 
Eigenthum des Stifts, wenn auch vorzugsweise nur der naumburger Hälfte 
des Stifts. Sie mochten mit Pflug, der es vorgezogen hatte wieder in Zeitz 



15* 

,>! 

Uli 1 

D.i 

m 

lii" 
IL* 






*) Als Handschriften, welche ehemals der Naumburger Hälfte des Stifts, der sogenann- 
ten bischöflichen Bibliothek gehörten, hat man jedenfalls noch folgende anzusehen : no. 4, 
S. 3 (bei Wegener, Verzeichn. der auf der Zeitzer Stiftsbibliothek befindlichen Handschrif- 
ten, Progr. vom J. 4876; no. 4, S. 40; jio. 3*1, S. 42; no. 40, S. 42; in ihnen ist noch 
der Name des Bischofs Johannes de Slynicz (auch Sligenicz) eingetragen, der von 4422 — 
4434 auf dem Stuhle saß; ferner no. 4 4», S. 43; no. 4 9 bis no. 35, S. 45, fast lauter in 
Bologna geschriebene Handschriften, von denen es fest steht, daß sie einst Peter de Sly- 
nicz, der vom J. 4 434—4463 regierte, besessen hat, und der wie viele seiner Vorgänger 
die feinere Bildung sich trans Alpes geholt hatte. Auch die noch in reicher Anzahl vor- 
handenen Missalien und Ritualbücher scheinen hierher zu gehören. 



— XI — 

Pfeiffers Germania IX, 320 — 337, XX, 322 folg., in Höpfners u. Zachers 
Zeitschr. VI, 443 folg., in den Programmen des Zeitzer Stiftsgymnasiums vom 
J. 1875 (Klage des Bischof Petrus von Naumburg wider den Herzog Wil- 
helm von Sachsen) und vom J. 1879 (Eingaben an den Schiedsrichter]. 

Nach den alten Katalogen, die gegenwärtig noch ausliegen, war das 
Aufsuchen der einzelnen Bücher bis jetzt rein unmöglich. Die Nummern 
auf den verschiedenen Bänden waren durchweg unkenntlich geworden oder 
ganz und gar verschwunden; statt dessen hatte eine neuere Hand die unter- 
einandergeworfenen Bücher mit Kreide beziffert, unbekümmert um das was 
sie enthalten , nur um die laut Katalog geforderte Anzahl der Bände dem 
Auge darzustellen. Von dem Schreiber dieses sind die alten Nummern 
unter Beifügung von Inhaltsvermerken jetzt wieder erneuert. 

In der Anordnung der Bücher ist die in den alten Katalogen beobach- 
tete Reihenfolge beibehalten worden. Bei der Aufzeichnung und Beschrei- 
bung der Handschriften wurde zwar eine Aufstellung nach dem Inhalt 
versucht, war aber nur teilweise durchführbar, da die einzelnen Bände 
sehr oft Schriften aus ganz verschiedenen Fächern enthalten. Auch bei 
Aufzeichnung der Drucke war aus demselben Grunde eine Ordnung nach 
dem Inhalte nicht immer möglich, man vergl. z. B. no. 49 und no. 158; 
daher wurde auch hier die Reihenfolge des alten Katalogs beibehalten, in 
welchem dieselben nach der Größe geordnet sind. 

Zeitz, 1881. 

Fedor Bech. 



Handschriften. 



Papier saec. 15, 313 Bl.; 0,305 m hoch, 0,22 m breit, 

I (34] Thomas de Aquino, Prima pars Summae. Schluasbemerkung des Schrei-- 

ber9: finita in nniversitate Lipcensi anno domini millesimo quadrin- 
genteBimo LXV^ Vgl. L. Hain 1439—1446. j 

Papier saeo. 15, 359 Bl. ; 0,305 m hoch, 0,22 m breit. 

II (9) Thomas de Aquino, Prima pars Snmmae. — 

Papier Bal»c. 14—15, 368 Bl. ; 0,405 m hoch, 0,29 m breit. 

m (2) Thomas de Aquino, S^cnnda Secundae. Das 2. BL des ersten Sexiem 
\ herausgerissen. Fol. 347* — 368* drei verschiedene Register. Vergl. 
L. Hain UbAfolg. 

Teils Pap., teila Pgm., saeo. 15, 321 BL; 0,305 m hoch, 0,22 m breit. 

IV (14) 1. Fol. 1—302 Biblia vulgata, und zwar das A. T. von den Proverbien 
bis Maleachi, das N. T. voltständig. Das 1. Bl. herausgerissen; auch 
van Bl. 47 sowie von dem Anfang der epistola ad Romanos fehlt ein 
Stück. Fol. 302: consummatum est anno domini millesimo qna- 
dringentesuno vioesimo tercio feria sexta ante Dorothee virginis et 
martyris. Jede der erhaltenen Schriften beginnt mit einem Bildnis 
des Autors. — 

2. Fol. 303* — 318* Interpretationes hebraieorum nominum libri Bibliae, 

m aJphabet. Ordnung. 

3. FoL 319^ — 321^. Biblisches Voeabolarinm, lateinisch u. deutsch. Glos- 

sen daraus gedruckt in der Zeitschr. für deutsche Philologie IX, 
n&folg. 
Bl. 322 aus einem alten Missale, enthält am obem Bande folgenden Ver- 
merk von alter Hand: Item anno domini W CCCC 38 feria 3* ante festnm 
MichaSIis fHdericns Saxooiae prostravit hnssitas. — Item amio domini 
M^ CCCC® 42 feria 2* ante festum margarethe werd§hay reddebatnr in fa- 

yfllam per ignem et destmccionem illorum propter heuer' quomm(?) erant 

(am Bande und verwischt} et magister illorum yocabatur bans Steiger. 

1 







^^/^fe^x^^- 



KJ 



5. Fol. 244*^ — 248" Augustinus , De contempta mondi. VergL L, Hain 
2079—81. 

6. Fol. 248^ — 253^ Augustinus, De Viciis. Anfang: Homo quid intu- 

mescis? 

7. Fol. 255*^-- 266" Augustinus, Manuale yerbum dei. Anfang: Qaoniam 
in medio laqneornm positi sumus. 

8. Fol. 266*— 269^ Augustinus, Speculnm peccatoris. Vergl, Hain 2090 
u, G. ScJierrer L L no. 805. 

9. Fol. 270"— 275" Augustini Meditationes. 

10. Fol. 275^—277" Bernardi Formula honestae vitae (ad fratrem Gerhar- 
dnm). Vergl. G. Scherrer no. 814, 11. 

11. Fol. 277* — 291" Augustini liber de bono conscientiae. Anfang: Do- 
mns hec in qua habitamus. Schluss des Schreibers: Anno domini 
cet. LXIX In die sancte crucis In Torgaw. 

12. Fol. 291^-294* Tractatns Hugonis (de S. Victore) de yirtnte orandi. 

13. Fol. 294^—296" Anselmi regnlae de modo salvandi. Anfang: Con- 
yersado celestis in bis Xn consistit. 

14. Fol. 296^—303" Augustini liber de vita cristiana. 

Papier saec. 15, 376 Bl. ; 0,29 m hoch, 0,22 m breit. 

X (1) 1. Fol. 2^—212* Commentarins Adami in Bummam Raymundi sive 

Summnla de summa Raymundi sive Summa pauperum. Vergl. über 
das Werk G. Scherrer l. l. no. 690. 
2. Fol. 213" — 375* Expositio missae canonis. Die Einleitung beginnt: 
Yenerabiles patres ac domini, cogitanti michi crebrins ac diligenti in- 
dagine diebns mnltis ac noctibns in armareo mentis meae revol- 
yenti, quid laboris quidve utilitatis pro felici incremento novellae 
plantacionis illnstrium principnm ac dominomm marchionum MeiBe- 
nensinm videlicet alme nostre aniversitatis Lipzensis facere possim 
et exhibere u. s. w. Verfasser wahrscheinlich Vincenz Grüner ai^s 
Zwickau, der 1410 Rector der Universität Leipzig war, vergl. 
G. Scherrer l. l. no. 888. 

Papier saec. 15, 297 BL; 0,29 m hoch, 0,205 m breit. 

XI (29) Sermones latini, von verschiedenen Händen geschrieben. Dazwischen 

findet sich ein längeres Fragment at4s Otto von Passau (Von den 24 
alden adir von deme guldin trone der liebhabenden sele): [D]er vir- 
zehinde aide leret von der gotlichin schrift ynde kttnst ynde Yon 
erem rttme dar nach wie mä yr yolgen sal dar nach waz He groszis 
nQtzes schafft etc. und fol. 273": [S]anctas Johäes ewangelista der 
fach in der togede buch yn dem hymel (itczen den hVen hymelrichs 
vnde ertrichs uff dem trone finer almechtikeit etc. — Fol. 251 — 252 
ist eine Eisenacher Urkunde eingeheftet^ abgedruckt in der Zeitschr. 



16. Fol. 290* — 319^ Sennones Bonaventurae de mandatig. Anfang: Si 
viB ingredi ad vitam. 

17. Fol. 320^—358'' Tractatus duodecim signoruRiy bestehend aus 12 ser- 
mones. Anfang : Erant signa in sole et lona. 

18. Fol. 358* — 360^ Vermerke über verschiedene theologische Dinge. 

19. Fol. 361*— 364* Breviloquium utile de periculis nostris temporibu« 
crescentibiis in seculo. Ar^ang: Stat specuiator super altissimum 
montem. 

Papier saec. 15, 227 BL; 0,30 m hoch, 0,22 m breit. 

Xiy (41) Postilla studencium sacre PragensiB univerBitatiB nt (?) Buper ewan- 
gelia dominicalia quae leguntnr annum per talem modum. Die letz- 
ten Blätter haben von Mätisen gelitten, 

Papier saec. 15, 252 Bl. ; 0,30 m hoch, 0,22 m breit. 

XV (43) Hinrici de Vrimaria Sennones de SanctiB. Am Ende: Finiti Nu- 

renberg Sub anno domini ifCCCC^^ 43 Bab. poBt festiun Gregorii. 

Papier, 299 Bl.; 0,29m hoch, 0,185m breit. 

XVI (44) Lectiones Euangeliorum cum buIb homilüB per totum annum inte- 
gritati restitutae et digoBtae MD. LXXXVn. 

Papier saec. 15, 357 Bl. ; 0,295 m hoch, 0,215 m breit. 

XVn (45) LectioneSy Homiliae, Sermones, Tractatus Variorum. Kolophon: 
FinituB oBt Über iste Anno domini W CGCG<^ XXXTTT proxima feria 
quinta poBt Martini epiBCopi. 

Papier a. 1587, 339 Bl.; 0,305 m hoch, 0,19 m breit. 

XVni (47) Leetiones Euangeliorum cum suis homiliis per totum annum u, s. w,, 
wie oben no. XVI. 

Papier saec. 15, 283 BL; 0,305m hoch, 0,21 m breit. 

XIX (50) 1. Fol. 1*— 259^ Sermones latini per totum annum. Anfang: 

Dominica prima in adventum. Ecce rex tuus venit. Den Schluss 
bildet Sermo 136 de mundo. Kolophon: Et sie est finis huius libri 
Sub anno Domini M» CGGG<^ LX per me Bertoldum de Eiffelt etc, 
2. Fol. 259^ — 283* Mehrere Sermones de animabuB und t Sermo de 
dedicatione. Anfang: Anima mea turbata est valde. 

Papier saec. 15, 329 Bl.; 0,205 m hoch, 0,14 m breit. 

XX (82) Sermones Variorum. Von verschiedenen Händen geschriebeti. Die 

19 ersten Blätter von Mäusen halb zerfressen. Deutsche Glossen 



16. Fol. 290*— 319^ Sennones Bonaventurae de mandatis. Anfang: Si 
vis ingredi ad vitam. 

17. Fol. 320^—358* Tractatus duodecim slgnorum, bestehend aus 12 ser- 
mones. Anfang : Erant signa in sole et Inna. 

18. Fol. 358* — ^360^ Vermerke über verschiedene theologische Dinge, 

19. Fol. 361*— 364* Breviloquinm utile de pericoliB nostriB temporibnfl 
crescentibns in seculo. Anfang: Stat speculator super altisBimnm 
montem. 

Papier saec. 15, 227 Bl.; 0,30 m hoch, 0,22 m breit. 

Xiy (41) Postilla Btadencium sacre PragensiB nniversitatis nt (?) snpef ewan- 
gelia dominicalia quae legnntur annnm per talem modom. Die letz- 
ten Blätter haben von Mäusen gelitten. 

Papier saec. 15, 252 Bl. ; 0,30 m hoch, 0,22 m breit. 

XV (43) Hinrici de Vrimaria SermoneB de SanctiB. Am Ende: Finiti Nn- 

renberg Snb anno domini ÜGGGG^ 43 sab. post festiun Gregorii. 

Papier, 299 Bl.; 0,29m hoch, 0,185m breit. 

XVI (44) Lediones Euangefiorum cum suis homiliis per totnm anniun inte- 
gritati restitatae et digestae MD. LXXXVn. 

Papier saec. 15, 357 Bl. ; 0,295 m hoch, 0,215 m breit. 

XVn (45) LectioneSy Homiltae, Sermones, Tractatus Variorum. Kolophon: 
Finitns est über iste Anno domini M» GGGG« X XX TTT proxima feria 
qninta post Martini episcopi. 

Papier a. 1587, 339 BL; 0,305 m hoch> 0,19 m breit. 

XVni (47) Lectiones Euangeliorum cum suis homiliis per totnm annnm u. s. w.y 
wie oben no. XVI. 

Papier saec. 15, 283 BL; 0,305m hoch, 0,21 m breit. 

XIX (50) 1. Fol. 1* — 259^ Sermones latini per totom annnm. Anfang: 

Dominica prima in adventnm. Ecce rex tnns venit. Den ScMuss 
bildet Sermo 136 de mundo. Kolophon: Et sie est finis huius libri 
Sub anno Domini M» CGGGo LX per me Bertoldum de Eiffelt etc. 
2. Fol. 269^ — 283» Mehrere Sermones de animabus und 1 Sermo de 
dedicatione. Anfang: Anima mea turbata est valde. 

Papier saec. 15, 329 BL; 0,205m hoch, 0,14m breit. 

XX (82) Sermonet Variorum. Von verschiedenen Händen geschrieben. Die 

19 ersten Blätter von Mäusen h<db zerfressen. Deutsche Glossen 



Papier saec. 15, 383 Bl.; 0^155 m hoch, 0,11 m breit. 

XXVn (86) Breviarium Telsichzense. Fol. 258 : Et sie est finis, Laudetur 
dens imprimis. Finivi anno domini milesimo CCGC® LXX secondo 
feria fiexta ipso die Senerini In Telsichz per me Benedictum rey- 
narth plebanum ibidem. 

Papier und teilweise Pgm. saec. 15, 350 BL ; 0,20 m hoch, 0,14 m breit. 

XXVni (68) Lectionarium , sdt Antiphonen und Hymnen. Von BL 33 an 
halb zerrissen. 

Papier saec. 15, 354 BL; 0,14 m hoch, 0,10 m breit. 

XXIX (70) Liber precum. Ohne Titel. Auf fol. 47^—48* folgendes einge- 
tragen: Anno domini 1426 facta fuit prostracio Tewtünicorum ante 

A&figk in Bohemio in die Viti. — Anno dfim M« CCCC« XXH 

etas et . . . etas est Fridericiis marchiensis in ducem Saxonie. — 
Anno dml M^ CGCC^ L qninto in nocte sancti Ealiani hora XI* erepti 
fiierant principes saxonie in aldenburgk emestos et albertas. — 
A. d. W CGCC<^ XLP combusta est ecclesia Sancti Georgii et castri 
aldenburgk. — Anno dmi W CCCC® XXX» in octava epiphanie Hiif- 
llte yallaüernnt castmm aldenburgk et totam civitatem combusserunt 
et multos in Blawen interfecerunt. — Anno domini M. CGGG^ 
LXXXVI® in nocte ruflfy obiit emestus dux saxonie. — Fol. 138^: 
Sancta Eacukilla | yirgo martir benedicta | hoc genus femelle | de 
domo cuncta repelle | Hoc tibi de celis | precepit vox micbaelis ; tergh 
darüber Diefenbach Gloss 87^ s. v. Eakukilla. 

Papier saec. 16, 35 BL ; 0,325 m hoch, 0,21 m breit. 

XXX (46) Ordo Divinorum. Sabbatho in Adventu, Domini Anno 1549. 

Papier saec. 15, 231 BL; 0,31 m^och, 0,215m breit. 

XXXI (39) Jacobus Januensis de Voragine, Legenda aurea. Die 2 ersten 
BU. VQeggerissen. Fol. 227 — 231 verschiedene lat, und deutsche Ein- 
tragungen, darunter die in der Zeitschr.für Deutsche Philologie B. 9, 
S. 147 — 149 abgedruckten Inhibitiones. 

Papier saec. 15, 191 BL ; 0,205 m hoch, 0,145 m breit. 

XXXn (60) 1. Fol. 1—143^ Das Marienleben von dem Earthänser Bruder 
Philipp. Die ersten 728 Verse fehlen, weil die betretenden Bll. her^ 
ausgerissen sind. Kolophon: Qoi me scribebat Johannes walB nomen 
habebat. Dyt buch ist geschreben worden noch cristns gebort thußent 
vierhundert ynd LV<^ an dem sonobent vor dez heiigen cristes tage. 
2. Fol. 144»— 172^ Kart ttnd Elega$t, mitteld. Gedicht. 



— 9 — 

ocff dem biscköß. Stuhl in ZeUz-Naumburg . f>gL Jöbher S. 501 und 
Zamckej Die [uriundl, Quellen zur Geschichte der ümv. Leipzig 
S. 918. 
3. Fol. 260^ — 340 Informationes ivaiBj lateiniech und deutsch y vcn ver- 
schiedenen Händen. 

Papier saeo. 14--15, 248 Bl. ; 0,405 m hoch, 0,29 m breit. 

XXXym (3) Francisous de Zabarellis, Leetara super qninto Deoretaliiim. 
SehJuss : Repetitum per me Franciscam de Zabarellis Jaris atriasque 
doctorttm 1. 3. 9. 4 messe novembri in felid ftacdo Padaano. Deo 
gracias. Vergh G. Scherrer l. l. 741 und S. 576^. "^ 

Papier saec. 15, 373 BL; 0,31 m hoch, 0,215 m breit. 

XXXIX (10) 1. Fol. 1—93«' Martini Poloni Margarita Decreti. Finitum sab 
incamacionis anno W CCGG<^ XI<^ feria sexta poft Jacobi festam. 
Drucke hei Hain 10834 folg. 

2. Fol. 96* — ^208^ Lateinischer VocabillariilS, in dem torzugstoeise bibl. 
Ausdrücke erklärt tcerd^, beginnt mit: Abissas qaid est | Dan. li. 
n. abissas nichil aliud est nisi aqua molta. 

3. Fol. 208^—211» Tractatulas de virtirte. 

4. Fol. 212* — 279* Calderinf tabula auctoritatom et sententiarum Bibliae, 
quae inducuntar in compilationibus decretoram. Vergl. Hain 4246. 

5. Fol. 281*-— 328^ Casus in summulam Henrici de Merseburg. Anfang : 
Labia faeerdotis cuftodiunt sdentiam. 

6. Fol. 329* — 373* Summula sive Gompendium iuris canonici. Anfang: 
Qaoniam dubiorum nova cottidie difficultas emergit. 

Papier saec. 15, 313 EL; 0,30 m hoch, 0,21 m breit. 

XL (13) 1. Fol. 1—25* Regulae et Constitutiones Canceilariae, factae et tra- 
ditae per RomanoB pontifices Johannem XXII, Benedtctum XII cett. 

2. Fol. 26* — 57* Jacobi de Theramo Gompendium in scripturam. 

3. Fol. 58*— 213^ Promptuarium ad ius canonicum , beginnt mit: Abbas 
est nomen dignitatis. 

4. Fol. 214* — 254^ Casus sammarii super Decretum. 

5. Fol. 254^—276^ Casus sammarii InstHutorum. Anfang : Naturale ius 
omnis creature est commune ius. Am Ende vermerkt: per manus 
Nicolai Bulen de Wurzln Anno domini m GCGC» XXXIUI« XIX die 
mensis februarii hora completorum in Merseburg cet. cet. 

6. Fol. 277*— 282* Summa super quartum librum Decretalium, per ma- 
gistrom Job. Andreae compilata. Am Ende: Sub anno domini M^ 

CCGC<» XXXVo Indicdone Xm die nono mensis Mardi per 

Nioolaum Bulen de Wurczin conscripta etcetera Rintfleisch. 

7. Fol. 282*— 313^ Versehiedene Eintragungen. Fol. 286*— 313^ diia causa 



— 11 — 

2. Fol. 84*— 252 Wilhelfflus Harboroh AlamanuB, CondusioneB sive De- 
tenniiiadones rotae Tomanae. Verffl. Stefenhagen L l. /, no. 125. 

Papier saec. 15, 411 Bl.; 0,31 m hoch, 0,22 m breit 

XLIV (20) Arnoldut Gheilhoven de Rotterdam Sepertoriam iuris canonici. Zu 
Jinfange beschädigt. 

Pikier saec. 15, 104 BL; 0,295 m hoch, 0,31 m breit. 

XLY (22) 1. Fol. 1—35» Magister Nepos de Monte Aibano, Libellns fiigiti- 
vns. Anfang : Gnm plnres libelli super cansarum exerciciis a prae- 
ceftoribns noitris facti fnerint. 
2. Fol. 37* — 104^ Bartholomaei Brixensis Summnla qnaeftionnm domini- 
calinni. Anfang des Tractates: Qoidam habens oxorem condempna- 
toB est de crimine capitali. 

Papier saec. 15, 376 BL; 0,32 m hoch, 0,22 m breit. 

XLYI (28) Johannes de Ferrariis, Practica nova jndicialis. Drucke davon 
bei Hain 6984 folg. 

Papier saec. 15, 385 BL; 0,30m hoch, 0,215m breit. 

XLVn (30) 1. Fol. 1—347» Puidericus, clericns Neapolitanns, Decreti bre- 
viarium. Anfang: Sicat fulgor anri superat falgorem omniom me- 
tallomm. 

2. Fol. 351* — 366^ Decreti breviarium. Anfang: Sciendnm qnod modus 
agendi in libro decretorum diftinguitur in tres partes. SchJuss: 
Goncludo doctum proceftum presentis almi. Explicit ydilion i. plana 
veritas super decretum. VergL Steffenhagen L L J, no, 87. 

3. Fol. 367^ — 385 Verschiedene Eintragungen juristischen Inhalts, dar- 
unter einige Tarsus memoriales. 

Papier saec. 15, 368 BL ; 0,285 m hoch, 0,21 m breit. 

XLVm (32) 1. Fol. 1—168* Varia formularia inftrumentorum. 

2. Fol. 168^—169* Articuli Wigleff condempnati. Vom J. 1407. 

3. Fol. 169^— 17 P Nachträge zu den Formelbüchem. 

4. Fol. 172* — 179* Modus sive ordo terminorum senrandorum in pala- 
do apostolico. 

5. Fol. 179*— 180* Festa in romana curia. 

6. Fol. 180* — ^183* Modus procedendi circa compulsoria. 

7. Fol. 184* — ^208* Formae appellationum ex diversis causis emissae. 

8. Fol. 210*— 285* Verschiedene Formeln [darunter 2 deutsche) und Pro- 
eessardnungen, 

9. Fol. 286*— 294* Processus judiciarius. 

10. Fol. 294* — 368 Variae formae processuum et instrumentorum ; For^ 



des Vereins für Thür, Oeschichte NF, 1,279. Üier einen ebenfalU 
hierin enthaltenen MätMesegen vergl. Oermania XX, 334. 

Papier saec. 15, 380 Bl. ; 0,30 m hoch, 0,22 m breit. 

Xn (33] Sermones concilii Constanciensis. JJs Einleitung eine Epistola sen 
tractatulus de tribns de papatu contendentibus et specialiter de fiiga 
Johannis olim papae. Damach ah erste Rede die von Job. Zacha- 
rias de Erfordia a. 1415. Die Handschr, gehörte ehemals dem eol- 
legium beatae virginis in Lipezk, loie am untem Sande vonfoL 1* 
vermerkt ist. 

Papier saec. 15, 364 Bl..; 0,215 m hoch, 0,15 m breit. 

XT|T (37) 1. Fol. 1—4^ Sermones dominicaleB in adventum. 

2. Fol. 4^ — 19*^ TratatuB de otiositate et septem similitndinibns hominis 
otiosi. Anfang: Quoniam immundus BjHritns exierit ab bomine. 

3. Fol. 19^ — 23^ Tractatas de luxuria. Anfang: Cui assimilabo Inxu- 
riam? similis est pavoni. 

4. Fol. 24^ — 83^ verschiedene Abhandlungen des Thomas de Aquino : fol. 24* 
—38^ expositio orationts dominicae, vergl. Hain 1368 folg. ; r-^ foL 
38^—40^ expositio salutationis angelicae; — 40*^ — 42^ pfeambalam 
fidei; — fol. 42* — 61* expositio symboli patrum, vergL Hain 1399; — 
fol. 62* — 83* de deeem praeceptis, vergl. G. Scherrer l. l. n. 842, 3. 

5. Fol. 84»— 97* De indulgentiis. Ohne Titel. Anfang: utrum indnl- 
gentiis concessis remittatur pena solvenda. 

6. Fol. 97* — 159» Alberti Magnl Secreta mulierum et viroram. Vergl. 
Hain no. 8433. 

7. Fol. 159» — 167 Verschiedene theol. Eintragungen. 

8. Fol. 168» — 184* De apparitionibus quorumdam spiritanm in quiboB- 
dam monasteriis, cimiteriis etc. Anfang: Rogamus tos ne terrea- 
mini per spiritum. 

9. Fol. 186» — 227» Henricus de Frimaria, De deeem praeceptis. Anr- 
fang : Audi Israel precepta domini et ea scribe in corde tue. Vergl. 
darüber G. Scherrer l. L 773, 2. 

10. Fol. 228» — 244* Omelia Bernardi super evangelium : Hfissns est ange- 
las a deo in civitatem Gallileae. 

11. Fol. 245» — 252*' Augustini Über de eonflictn yicioram et yirtntam. 

12. Fol. 253» — 258* Pianctus Mariae per b. Angnstinum editos. Anfang: 
Qnis dabit capiti meo aquam. 

13. Fol. 258*— 263» Augustini Specnlnm peccatoris. 

14. Fol. 264» — 277» Hieronymi sermo de assumptione Mariae; vergl. dar- 
über G. Scherrer l. l. ho. 131 u. 152. 

15. Fol. 277* — 283* Speculum amatoram mundi; vergl. G. Scherrer 
917, 9. 



— 13 — 

anno domini M^ CCCC<> trecesimo T""«" hora quinta in die Felids «t 
Aucti. Per me Lndowicam Erhardi finita LVni in die NicomediB ho^a 
nndecima in Lipzensi alma nniyersitate ete. 

10. FoL 273»— 280 Dictandi peritia. Die Segeln latßimsch, die Beispiele 
deutsch. Anfang: Item anteqnam ad dictandi accedamuB matetianx. 

11. Fol. 281*^ — 283^ a) Zwei »bekentniBbriefe«, b) ^wei processns itidicä: 

Papier saee. 15, 312 Bl.; 0,305 m hoch, 0,215 m breit. 

Ln (25) 1. Fol. 1 — 102^ Alphabetisches Ihhaltseerzeichniss zum canonischen 
Recht. Anhang: AbbaB si contra regnlam fecerit corrigator. 

2. Fol. 109^ — 134^ Erläuterungen u. Formeln, einige Fälle des canoni- 
schen Rechts betreffend, öfter erscheint darin der Name Nicolana 
archidiaconns Nisieensis in ecclesia Misniensi. Von fol. 131* ab : 
Mandatom RndolpM episcopi Misnensis^ dessen Schluss lautet: in 
caftro noftro Episcopali Stolpin a. d. 1423 die sancti Gidii eonfes- 
soris nostro snb sigillo etc. 

3. Fol. 143*— 151^ Causa quae vertitur inter providos Nicolaum Sculteti 
ooncivem in Torgow actorem parte ex una et Petrum Tfipchins de 

Dresden reum parte ex altera coram archidiacono Nisicensi 

aut eins comnüssario. A. d. 1339. 

4. Fol. 153*— 164* Regimen sanitatis. Anfang: Omninm principiomm 
principinm mea dignetur adesse principio. Von den 33 Capitelnj 
die das Inhaltsverzeichniss foL 153* aufzählt f sind nur 13 behandelt, 

5. Fol. 165* — 171* Einiges ans der Physik, mit Anlehnung ah die Phy- 
sik des Aristoteles. 

6. Fol. 177* — 217^ Nicolaus de Tudeschis, processns judiciarius. 

7. Fol. 218* — 221* Johannis Andrea^ tractatas super arboribns consan- 
gninitatis et affinitatis. 

8. Fol. 221^ — 225* Joh. Andreae Summa super quarto libro De<»!etalium. 

9. Fol. 225^—244^ Tractatns de causarum exceptienibus. Anfang: Quum 
plures libelli super causarum exceptiones a predece&oribus noftris 
facti fuerint. 

10. Fol. 244^ — 249* Stella Clerlcorum. Gedruckte Exemplare davon bei 
Hain 15060 /o/y. Nach O. Scherrer no. 36 verfasst t>on magister 
Ouido. 

11. Fol. 249* — 250* Erklärung des Paternoster und des ATcmaria. 

12. Fol. 262*— 264^ Decretum abbreviatum ; f>ergl. Steffenhagen l, L I, 
no. 89. 

13. Fol. 265*— 266^ Pauli de Lyazariis Breyiarium decretorum. 

14. Fol. 266^—269^ Concordantiae Decreti et Deeretaliom. 

15. Fol. 269^—271* Diffiniciones rubricarum. 

16. Fol. 271*— 293^ Casus summarii Decretalium sexti. 



— 14 — 

17. Fol. 293^—298^ Gebiis sammarii Clefflentinanim secnndnm Job. An- 
dream. 

18. Fol. 299<'--307 Verschiedene juristüche Formeln und RechUfäUe. 

Papier saec. 15, 323 BL; 0,315 m hoch, 0,2t m breit. 

Lin (48) 1. Fol. 1 — 5^ Decretum abbreyiatnm. Davor sind ztcei Blätter 
ausgefallen, Schluss : 

Explicit aoratnm decretam sie breviatum 
Una cum centum distincio sit tibi prima 
Ac sex triginta sunt causae parte secunda, 
Gonsecrat et complet libmm diftinccio qnina. 

2. Fol. 5^ — 9^ Incipit tabula bona fiuper decretum secundum alphabe- 
tum. Anfang : 

Scinditur in binas partes bis si bene sumas 
Decretum centum diflincciones dat et unam. 
Diftigwit [so!) Septem prima consecrat quinque [so!) 
Triginta causas et sex addit tibi mixtas 
Doctorum quorum tibi describo Gracianum. 

Das Ganze reicht von Abbas bis Gonfilium. 

3. Fol# 11* — 31* Tabellarische Übersicht des corpus iuris. 

4. Fol. 3P — 32^ Alphabetisches Verzeichnis der Distinctionen. 

5. Fol. 36*— 146^ Excerptum Decreti. Anfang: Studiosorum quorumdam 
sollicitudine delectatus. 

6. Fol. 147* — 153* Verschiedenes über coguatio spiritualis, Über com- 
patemitas; einige Definitionen , sowie Erörterung von Rechtsfallen, 
v)obei die Namen Lambertus von Langenhoven decretorum doctor 

^und Gottfndus Strelen licentiatus in decretis genannt u?erden. 

7. Fol. 155» — 177* Vocabularius, in welchem die schwierigen Wörter des 
geistl. und des weltlichen Rechts erklärt werden. Am Ende : Et sie 
est finis buius opusculi per me Laurencium H. S. Inlipczk. 

8. Fol. ^179*— 185* Verschiedenes über Informatio oblationum, Ganoni- 
satio, De hereditate, de oognatione, de successione ab inteftato ; einige 
arbores affinitatis, teUs lateinisch^ teils deutsch. 

9. Fol. 185*— 188* Duae bullae Martini summi episcopi super indulgen- 
tias. — Declaratio titulorum Decretalium. 

10. Fol. 188* — 190* Breviaturae in libris iuris canonici. 

11. Fol. 191*— 193* l«ectura Joh. Andreae in arborem consanguinitatifl et 
affinitatis. 

12. Fol. 194*— 197* Joli. Andreae Summula quarti Decretalium. 

13. Fol. 197*— 209* JqIi. Andreae De ecclesiastico interdicto. 

14. Fol. 210*— 282* Guido de Monte Rotlierii, Manipulus curatorum. Vergl. 
Hain no, 8157 folg. 



— IS- 
IS. Fol. 2S3*— 190^ Tractstus de clavibus theologtetlibus. Anfang: Qnia 
nt venerabilis Hugo sermo (50!) in didascalicon omninm hnmanamm 
acdoBam ad hone finem ooncorrit intencio. 

16. Fol. 291"— 296'' Termini tbeologicaies. Anfang: Dum difficaltas valde 
impedit animnm a speealatione yeritatis ; am ScMuas : Anno d. UX 
In Torgaw Gompletus est. 

17. Fol. 296* — 311* Überschrift: Nonnola prispiteris [sol] datnr haec 
servanda novelUs Ut non incaute celebrent nee improperate. Anfang: 
Pro utUitate et informacione novorum clericorum ac sacerdotam u. s, w. 

18. Fol. 311* — 317" Gontemplatio Bernliardi ClariyaUensis de passione 
Domini. 

19. Fol. 317*— 317* De monaoho malo. 

20. Fol. 318* — 323* Tractatus de Reemptionibus. Anfang: Abbas saneti 
Jacobi de consensu conventus vendidit Petro ementi de omnibns bo- 
nis sui monasterii. 

Papier Sftec. 15, 355 Bl. : 0,31 m hoch, 0,225 m breit 

LIV (27) 1. Fol. 1 — 353 Über verschiedene Capitel des canonischen Hechts, be- 
ginnend mit : De vita et honeftate clericoram, dann : de cohabitatione 
clericornm et muliemm; zuletzt: de peculio clericomm. 
2. Fol. 354* — 355* Litera summi pontificis ad regem Vngariae (a. 1465 
Kai. Aug.] et Eesponsio regis sedi apoftolicae. 

Papier saec. 15, 56 BL; 2,005 m hoch, 0,15 m breit. 

LV (80) Lateinische Formeln für Briefe n. juristische Schriften. Die ersten 
11 BIL über die Hälfte zernagt. 

Papier saec. 15, 308 BL; 0,31 m hoch, 0,215m breit. 

LYI (15) Remissorium (Theoderici de Buckinstorf ?) . Alphabetisches Inhalts- 
Verzeichnis zum Sachs. Landrecht y Lehnrecht, Weichbüdrecht und 
den Glossen. Ohne Titel, auch nicht vollständig. VergL zu no. 

xxxvn, 2. 

Papier saec. 15, 252 BL; 0,305 m hoch, 0,215 m breit. 

LVII (12) 1. Fol. 1—72* Boethii de philosophica consolatione libriquinque. 
Anfang: Garmina qui quondam ftudeo {so!) florente peregi. Am 
Ende : — lecti a reverendo Magistro Hermaflo Wlkow A. d. M® CCCC* 
XXVI*** in Lipczk pro quo laudetur deus. Glossen über den Zeilen 
und am Sande. Vergleiche den alten Druck bei Hain 3356. 
2. Fol. 74* — 112* Commentarius super quinque libros Boethii de ph. 
consolatione. Anfang: Hominum genus arte et ratione yivit. Am 
JSnde: Et sie est finis huius 5*' de eonsol. philosophica et conae*^ 
quenter homm collectomm omnimü quinque librorum venerabilis 



— 8 — 

3. Fol. 174*— 191^ Legende ven Zeiie, mitiM. Gedicht Jb^ang und 
SchbiSB verstütnmeU, 
Diese Handschr. ist bereits näher beschrieben werden in der Germania 
9, 320—337. 

Papier saeo. 15, 123 Bl.; 0,295 m hoch, 0,12m breit. 
XXXin (81) Summa iuris canonici. Anfang u. Schluss verwischt. 

Papier saec. 15, 375 BI. ; 0,31 m hoch, 0,215 m breit. 

XXXIY (5j 1. Fol. 1—339^ Petri de Lombardia libri sententianmi. — Ex- 
plidt qnartoB Über senteatiaram per maniui Martini presbiteri Alta- 

riBte Opidi Juwelwar (?). A. d. M€CCC. XXVim«. VergL 

Hain 10183/ofy. 
2. Fol. 341*— 375^ Tractatus de contractibus. Vergl Hain 5677. 

Papier saeo. 15, 480 BL; 0,31 m hoch, 0,22 m breit 

XXXV (4) Leetara de Decretalibus. Aus den Randbemerkungen scheint her- 
vorzugehen^ dass der Verfasser Lectar an der Universität zu Leifh- 
zig war. 

Papier saec. 15, 429 Bl. ; 0,31 m hoch, 0,22 m breit. 

XXXVI (6) Leetara saper secundo Decretalium. Vom 36. Sextem aUe Blät- 
ter herausgerissen bis auf eins. 

Papier aaec. 15, 340 Bl. ; 0,31 m hoch, 0,22 m breit. 

XXXVn (35) 1. Fol. 1—117^ Lectora saper quarto libro Decretaüum. An- 
fang : In cristi nomine amen. Lectoras qaartam diaina favente de- 
mencia anteqaam ad materiam descendam. Angeredet werden im 
Verlauf der Vorrede die prestantissimi domini stadentesque inge- 
niosi, femer die percelebres presentes et domini viri non immerito 
multom reooUendi. Sonst ohne alle Signatur. 
2. Fol. 118^—259^ Lectara super quarto libre Decretalium. Die Einlei^ 
tung feUt, sonst ist das Ganze von demselben Inhalt wie das vorige; 
nur der Schluss lautet wieder anders. Da heisst es unter anderem: 
(fol. 258^) ognanter regraeior honorabili et eximio domino theode- 
rico de buckeftorf utriusque iuris doctori famodsaimo magdebur- 
gensi meraebuigensiB et numbuigensis ecdesianim canonieo domino 
ac fiuitori ac pieoq^tori meo eolmdissimo huius foole ordinario pro- 
digno, qui non obstante mea insufficieneia ad legendum hnne quar- 
tarn Ubrum deoretafinm pro mei ipsios erudidone admidt offerms 
me ad eins vota efieetoaliter preparatum. Theodericus oder Diet- 
rich von BueUmtorf war 1439 B/tctor der Univertiiäi Le^zig , um 
1449 Ordinmrius der dortigen JuristettfaeuUäi und sass von 1463 — 66 



— 17 — 

Nicolai Luclbw Vrankenvordis. Expliciunt sophismata Reverendi 
domini Alberti episcopi. Anno domini M® CCC<^. Gfr, Hain 581 /o/jr. 

2. Fol. 79' — 87* Qaestiones (Porphyrii) super logicam. Anfang: Primo 
queritnr, utram loyca sit sciencia. 

3. Fol. 88*— 98^ Qaestiones saper librom praedicamentorum. 

4. Fol. 100*— 109* Qaestiones circa Aristotelis librum peryhermenias, 
compilatae a Viridario. 

5. Fol. 110*— 113^ Biligam. Am Ende: Et sie est finis Biligam. Ex- 
plicit Biligam per manas Nycolay Lackow. 

6. Fol. 114* — 120 Verschiedene Vermerke, Darunter: 

Demon sedebat, braccam cum reste saebat, 
Si non est pnlchra, tarnen est consucio firma. 
Virnm merdantem, mallerem sie facientem, 
Vsas yalt et mos, nemo salutet eos. 
Primas in scampno non dormivit sine dampno, 
Hie inter focios perdidit qainque folidos. 
Si non vis calvi, fugias consocia calvi. 

Papier saec. 15, 232 Bl.; 0,205 m hoch, 0,15 m breit. 

LXn (58) 1. Fol. 1—59^ Petri Hispani Summulae logicae. Die 21 ersten 
Blätter fast ganz zernagt, 

2. Fol. 60* — 163* Commentarius in Petri Hispani Sammalas Logicae. 
Anfang: Circa tractatas Petri Hispani qaeritar primo ad quid sit 
Htilis ipsa loyca. VergL die Drucke bei Hain 8689 folg, 

3. Fol. 163* — 165* Qaeftiones priorum. Anfang: Circa inicium nove 
loyce videndam est. Unvollständig und defekt, 

4. Fol. 166*— 191* Circa initiam veteris artis. 

5. Fol. 192* — ^221* Qaertiones circa praedicamenta. Sehr defekt. 

6. Fol. 222* bis Ende so defekt, dass die Schrift sich nicht mehr be- 
stimmen lässt. 

Papier saec. 15, 278 BL; 0,21 m hoch, 0,15m breit. 

LXTTT (59) 1. Fol. 1 — 80* Liber suppositionum. Anfang: Circa iniciam 
Sapposicionam est notandam. Ex qao sopbistria principaliter versatar 
circa tria. 

2. Fol. 81*— 128* Liber confusionum. 

3. Fol. 128*— 181* Liber consequentiarum. Circa inicium libri conse- 
quenciaram qaeritar atram consequencia sit subjectam libri conse- 
qaenciaram. 

4. Fol. 181*— 242* Liber Biligam. Anfang: Circa iniciam libri Biligam 
videndam est qaid sit sabjectam iftias libri. 

5. Fol. 242*— 260* Liber ampiiationum. 

6. Fol. 260*— 268* Liber appellacionum. 

2 



— 19 — 

pnlcherrimae mnlieris. Anfang: Sentencia in hoc capitalo nostrae 
intencionis est rerum naturalium difficiliora breviter coUigere. Am 
Ende: finitus mensis Maij Anno domini M^ CGGG<^ XXIX Ealendas 
XVn sole exeunte in ariete Lnna yero in geminis. In nova Star- 
gardia scriptus. 

5. Pol. 191^—206. Dieselbe Schrift uoieioX. 134*— 151. 

6. Fol. 217 — 221. Verschiedene Eintragungen, darunter versus memo- 
riales. 

7. Fol. 222""— 263*^ Qneftiones circa parva logicalia. 

8. Fol. 270''— 293*^ Qneftiones circa novam logicam. 

9. Fol. 294» — 344^ Qneftiones libri primi et secundi Priorum. 
10. Fol. 345*— 364^ Qneftiones libri posteriorum. 

Papier saec. 15, 206 BL ; 0,215 m hoch, 0,16 m breit. 

LXVn (67) 1. Fol. 1 — 96^ Qneftiones circa libros duos (analyticorum) prio- 
rum. Anfang: Queritur primo ntrum de sylogismo simpliciter sit 
sciencia tamqnam de snbjecto proprio et adequato. 

2. Fol. 97* — 192* Qneftiones circa libros duos posteriorum. Kolophon: 
Finitus 1439 per festum passe. 

3. Fol. 193* — 206* Qneftiones libri elencorum. Schluss: Conseqnenter 
de fallaciis yidendnm est Et primo ntrum fallacia sit nna tredecim 
fallaciamm diftincta ab aliis. 

Papier saec. 15, 241 BL; 0,205 m hoch, 0,15 m breit. 

LXVni (74) 1. Fol. 1—12* De suppositionibus. Alle Ell, um die Hälfte zer- 
fressen. Schluss : ntrum ille proposiciones de virtnte fermonis sint 
yere. Hoc pertinebit in libro de conseqnenciis etc. eft finis. Glos- 
sen über den Zeilen u. am Rande. 

2. Fol. 13* — 25* De confusionibus. Die Ell. meist zerfressen bis fol. 19. 
Glossen über dem Texte. 

3. Fol. 25* — 62* De consequenciis. Anfang: Qnoniam in zophismati- 
bus probandis et improbandis ntimnr consequenciis. Glossen über 
dem Texte. 

4. Fol. 63*— 64* Potestates syllogismorum. 

5. Fol. 64* — 70* De disputatlonis generibus. (D)Isputacio est actus ar- 
gumentativus vnius ad alterum. Am Ende: Anno domini 1438 in 
2* dominica post pafse. 

6. Fol. 72* — 134* Qneftiones super parva logicalia. 

7. Fol. 134* — 158* Qneftiones circa librum confusionum. 

8. Fol. 158*— 178* Qneftiones de sophismatIbus. 

9. Fol. 178* — 181* Questiones circa obligaciones. Anfang: Circa obli- 
gaciones queritur primo ntrum de obligacionibus sit sciencia. 

10. Fol. 182* — 210 Questiones circa suppositiones. 

2* 



— 21 — 

2. Fol. 8* — 14** Johannes Andreae De processu iudicii. 

3. Fol. 15* — 22* Eine ars dictandi sive rhetorica, beginnt: Quot etqnan- 
tos fraetns afferat dictandi pericia cottidiana docent experimenta. 

4. Fol. 23*— 24^ Abbreviaturae in decreto et decretalibus. 

5. Fol. 25* — 28^ a) De diversis periculis et defectibus qui pofsunt sa- 
cerdoti in celebracione misse oecurere; b) Instraccio facerdotiS; cui 
est commissum missas eelebrare; c) Citate aus Kirchenvätern, 

6. Fol. 29* — 36^ Hinricus de Wrimaria («o/), De perfectione spiritnali 
hominis interioris. Unvollständig^ von 24 Büchern nur die 7 ersten 
Capitel. 

7. Fol. 170* — 176* [nach alter Paginief^ng; das Stück gehörte früher ans 
Ende der Handschr., deren letztes Blatt noch mit 169 beziffert ist) 
Soliloquium magistri Hugonis de arra anima; vergh Opp. Hugonis de 
L. Victore Bouen 1548 I, p. 223. 

8. Fol. 176^—194* Isidori ep. Hispalensis Soliloquia sive Synonyma, duo 
libri; vergl. Opp. Isidori ed. du Breul p. 305 flg. 

9. FoL 1 — 72^ De imitatione Christi \:pon Thomas a Eempis), hier dem 
St. Bemhardus beigelegt. Am Ende: Scriptum Lipczk anno gracie 
1453. 

10. Fol. 73*— 91* Epistola St. Bernhard! abbatis Clarevallensis ad fratres 
de monte dei. 

11. Fol. 91^—99* Contemplaciones b. Bernhard!. 

12. Fol. 99*— 107^ Meditationes b. Bernhard!. Anfang: Vigili cura, mente 
sollicita. * 

13. Fol. 107^ — 115^ Liber suspiriorum beat! Augustini. Anfang: Summa 
trinitas^ virtus una et indiscreta. 

14. Fol. 115^ — 119^ Dicta b. Augustini de decem cordis id est praeceptis 
domini. Anfang: Dominus est deus mens miserator et misericors 
longanimis. 

15. Fol. 119^ — 123^ Liber b. Augustini de disciplina christiana sive de 
domo disciplinae. 

16. Fol. 123^— 13P Augustini über de vita christiana. 

17. Fol. 13P — 140^ Berhardus super Canonem. Anfang-, Pater sanctis- 
sime, Petre, audi quid loquar. 

18. Fol. 141* — 142^ De defectibus sive periculis quae eveniunt circa sa- 
cramentum altaris. 

19. Fol. 143*— 153* Augustini liber de vera et falsa poenitentia. Anfang: 
Quantum sit appetenda gracia penitencie. 

20. Fol. 153*— 159^ Augustini liber de poenitentiae medicina. Anfang: 
Quam sit utilis et necesse penitencie medicina. 

21. Fol. 160* — 161^ Anseimus de consideratione humanae miseriae. An- 
fang: Terret me tota vita mea. 







I» 






8f 

f 



_ 13 — 

anno domini M^ ÜGCC<^ ' treeesimo 7"^^ hora qninta in die FelidB et 
Ancti. Per me Lndowicnm Erhardi finita LYIII in die Nicomedis hofa 
nndeeima in Lipzensi alma nniyerBltate ete. 

10. FoL 273''— 280 Dictandi peritia. Die Segeln lateinisch, die Beispiel 
deutsch. Anfang: Item anteqnam ad dictandi accedamns materiam. 

11. Fol. 281*' — 283^ a) Ztoei »bekentnisbriefe«^ b) 9tcei processns iudicä: 

Papier saec. 15, 312 Bl.; 0,305 m hoch, 0,215 m breit. 

Ln (25) 1. Fol. 1 — 102^ Alphabetisches Inhaltseerzeichniss zum canonischen 
Reckt. Anhang: Abbas si contra regalam fecerit corrigatnr. 

2. Fol. 109^ — 134* Erläuterungen u. Formeln, einige Fälle des canoni- 
schen Rechts betreffend, öfter erscheint darin der Name Nicolans 
archidiaconns Nisieensis in ecolesia Misniensi. Von fol. iZV" ab : 
Mandatam Bndolphi episcopi Misnensis, dessen Schluss lautet: In 
caftro noftro Episcopali Stolpin a. d. 1423 die sancti Galli confes- 
soris nostro sab sigillo etc. 

3. Fol. 143^—151* Gansa qnae vertitar inter providos Nicolaum Scultefi 
eoneivem in Torgow actorem parte ex una et Petrum Töpchins de 
Dresden renm parte ex altera coram — — archidiacono Nisicensi 
ant eins cornndssario. A. d. 1339. 

4. Fol. 153*— 164'^ Regimen sanitatis. Anfang: Omniam principiorum 
principium meo dignetnr adesse principio. Von den 33 Capiteln, 
die das Inhaltsverzeichniss fol. 153'^ aufzählt ^ sind nur 13 behandelt. 

5. Fol. 165* — 171» Einiges ans der Physik, mit Anlehnung ah die Phy- 
sik des Aristoteles. 

6. Fol. 177* — 217* Nicolaus de Tudeschis, processus jndiciarius. 

7. Fol. 218» — 221* Johannis Andrea^ tractatas super arboribus consan- 
guinitatis et affinitatis. 

8. Fol. 221* — 225* Joh. Andreae Summa super quarto libro Decretalium. 

9. FoL 225*— 244* Tractatus de causarum exceptionibus. Anfang: Quum 
plures libelli super causarum exceptiones a predecefsoribus noftris 
facti fuerint. 

10. Fol. 244*— 249* Stella clericorum. Gedruckte Exemplare daf>on bei 
Harn lb060 folg. Nach O. Scherrer no, 36 verfasst t^o?» magister 
Guido. 

11. Fol. 249»— 250» Erklärung des Patemosier und des Avemaria. 

12. Fol. 262»— 264* Decretum abbrevlatum ; f>&rgl. Steffenhagen l l. I, 
no. 89. 

13. Fol. 265»— 266* Pauli de Lyazariis Breviarium decretorum. 

14. Fol. 266*— 269* Concordantiae Decreti et Decretalium. 

15. Fol. 269*— 271» Diffiniciones rubricarum. 

16. Fol. 271»— 293* Casus summarii Decretalium sexll. 



)xplidt ihesas 
Itsangabe von 



que doctorem 



irum. 



inftitationibus 



iusquam iret 



bj Ciceronis 



post reditnm 



s agit. 



^er 4. Rede 



uis moribus 
f^erzeichnet 

nelium Sci- 
Bonacursuin 

id potesta- 
ätur docto- 

i. 

atem übe- 

as Tuscu- 

[onem de 
idua ieüs 

Jahrh, 



— 25 — 

10. Fol. 77^—91'^ Leonard! Airetini Isagogicnm moraüs disciplinae ad 6a- 
lioctnin. 

11. Fol. 92* — 103^ Ciceronis Paradoxa, mit Glossen «. Varianten. 

12. Fol. 107» — 108» Pro graciis agendis. Anfang: Xenophon ille athe- 
niensis Socratis discipnluB. 

13. Fol. 108»— 109» Verba Scipionis, grayiter dicta ad Masinisgam. 

14. Fol. 109^—111» Epistolae Hieronymi a) ad Auguslinum , b) ad Ni- 
cenam. 

15. Fol. 115»— 116^ a) Epiftola Hieronymi ad Marcellum; b) Epistolae 
C. Plinii. (lib. I, 4 u. 6; IV, 20; HI, 12; V, 10; VH, 13). 

16. Fol. 117» — 120» Nomina romanorum regum et of&cialiam. 

17. Fol. 121» — 126^ Abschnitte aus einer Rhetorik, Anfang: Ars com- 
moda nature confirmat et aaget. 

18. Fol. 127» — 136» Eine Rede, welche beginnt: Cum mecum iternm at- 
qae itemm,^ litteratissimi patres civesque integerrimi, cogitarem. 

19. Fol. 137 — 150 Tractatus de animo. Ohne Überschrift. Anfang: 
Qaoniam dictum est mihi. Am Ende fehlen einige Blätter. 

Papier saec. 15, 234 BL; 0,20 m hoch, 0,14 m breit. 

LXXIX (52) 1. Fol. 1—104» Alexandri de villa dei Doctrinale. Ohne Sig- 
natur. Die ersten Bll. von Würmern zerfressen. 

2. Fol. 105»— 128^ TrigintÄ et tria sophismata. 

3. Fol. 129» — 178^ Commentarius in Donatum. Anfang: Circa inicium 
Donati queritur primo. 

4. Fol. 179» — 211» De regulis grammaticalibus. Anfang: Circa inicium 
regularum grafäaticalium. 

5. Fol. 214» — 234» Vocabularius, lateinisch u. deutsch, aber unvollstän- 
dig. Anfang: Ad pleniorem huius libelli cognicionem primo scien- 
dum quod in ifto vocabulario pauoa propria nomina teutunisantur. 

Papier saec. 15, 368 Bl. ; 0,21 m hoch, 0,16 m breit. 
LXXX (6^) Vocabularius Ex quo. Anfang sehr verwischt. 

Papier saec. 14—15, 114 Bl. ; 0,22 m hoch, 0,15 m breit. 

LXXXI (75) 1. Fol. 1 — 4» Johannis de Garlandia Cornutus. Glossen über den 
Versen u. am Rande. Der Anfang etwas zerfressen. 

2. Fol. 5» — 12^ Johannis de Garlandia Verba deponentialia. Ohne Signatur. 
Dazu Glossen. 
' 3. Fol. 13» — 48^ Eiusdem Synonyma. Ebenfalls mit Glossen über dem 
Texte u. am Rande. 

4. Fol. 49» — 92» Eiusdem Aequivoca. Die Glossen Über dem Texte hier 
von anderer Hand geschrieben. 

5. Fol. 93»— 114^ Boethii tractatus de scolarium disciplina. Mit Glossen 



Alte Drucke. 



No. 1. [Gross/oKo,) Postilla fratris Hugonis cardinalis super qnatuor Evan- 
gelia. 



== L. Hain no. 8975. 

No. 2. [GrossfoL) Thomas de Aquino, prima et secunda pars summae theo- 
logie. 

SS L. Hain no. 1434. 

No. 3. [GrossfoL] Sermones discipnli de tempore (per circulum anni) et 
sanctis cum Promptuario exemplorum et de b. Virgine. 

» L. Hain no. 8476. 

No. 4. [GrossfoL) Über Epistolarum. Sancti. Augustini. Incipit. Feli- 
citer. — FoL 70 nur eine Spalte bedruckt. 

s L. Hain no. 1966. 

No. 5. [GrossfoL) Guilhelmi Duranti Specnlum, una cum additionibus Jo- 

hannis Andree Necnon et domini Baldi, Pars prima et se- 

eunda . 

«s L. Hain no. 6512. 

No. 6. [GrossfoL) Incipit pars secunda domini Gilhelmi | Duranti cum ad- 
ditionibus Johannis Andree et dni Baldi suo loco ubique positis. — 
Schluss: Explidt secunda pars dni Guil. duranti cum additionibus 
Jo. an. et dni BaL in locis congruentibus integraliter incorporatis. 

Impressum Patavii per — Joannem theutonicum de fiUi- 

genstat. 

No. 7. [GrossfoL) Incipit lectura excellentissimi iuris utriusque monarche 
ae prindpis dni Alexandri ab Imola: et primo super prima Digesti 
veteris. — Schluss: Deo auctore: prestantissimi utriusque iuris mo- 
narche domini Alexandri de Imola in primam digesti veteris parte 
lectura felicissime explidt: Impressa Venetiis per excellentem huius 
artis magistrum Paganinum de Paganinis Brixiesem, Anno salutis. 



— 29 — 

Rnbrica. — ScMuss fol. 201^: Explicit lectara famoBissimi ytriasqne 
iuris dotoris [so!) domi Alexandri Imolen. super prima parte Infor- 
tiati. impressa venetiis per magistnim Joannem herbort de Silgen> 
stat. Anno domini. M. CCCCLXXXV. die. XXVH. octobris. 

Fol. 703*^ : Apostille sen additiones domini Alexandri de tartagnis de 
Imola utrinsque iuris doctoris excellentissimi. ad Bartho. super prima 
parte infortiati. 

== L. Hain 15300. 

No. 12. [GrossfoL] Alexandri de Imola Apostillae secundae partis In- 
fortiati. 

s= L. Hain no. 15300. 

No. 13. [GrossfoL] a) Johannis de Imola in Clementinas opus. 

» L. Hain no. 9144. 

b) Incipit lectura excellentissimi utriusque iuris interpretis dni Anto. de 
butrio a titulo de tnssa prela. usque ad ti. de offic. dele. super qui- 
bus titulis dös Abbas nö. scripsit. vel si scripsit reperire pöt nemo. 
— Dasselbe Werk unter no. 22, c). 

= L. Hain no. 4172. 

No. 14. [Grossfol.) Odoffredi super Digesto veteri commentaria in lucem 
novissime edita in iure proficere cupientibus. Paris. 1504. (474 Bh). 

No. 15. [Grossfol.) Odofredus super Godice. — Anfang: Odofredi iuris 
utriusque professoris eximii uberrima super iustiniano codice lectura 

w. s. w. — Schluss : Papie per Jacob de burgo fräco : maxia 

cura et diligetia. M. CGCCC. n. Eal. Septembris. 

No. 16. [Grossfol,) Incipit noua compilatio decretalium gregorii. IX. — 
Petro schoiffer de gemßheim. 

^ L. Hain no. 8006. 

No. 17. [Grossfol.) in nomine domini nostri Jhesu xpi Codicis instiniani 
sacratissimi principis perpetai augusti. repetite pleotionis Incipit 
c stö [d. Ä. constitutio) de nouo codice faciendo. — Petrus schoyflFer 
de Gemßheym. 

» L. Hain no. 9598. 

No. 18. [Grossfol.) Baldi de Perusia lectura super libro codicis Justiniani 
cum additionibus sive apostillis iurisconsulti clarissimi Alexandri 
Tartagnini de Imola. Anno M. GCCC. LXXXV. Calendas septem- 
bris. Venetiis. Inclito Duce Joäne Mocenico. 

= L. Hain no. 2279. 



— ai- 
de Girardengifl Anno domini W CCCC« LXXXffl. die. XVI, Junij. 
sab illofltrissimo principe dno Joanne Galeaz maria. Viee co. D. Me- 
diolani sex. 

^ L. Hain no. 10963. 

No. ^5. [Grossfol.) Philippi Franchi de Pernsia Lectnra super sexto libro 
Decretalium. 

= L. Hain no. 7314. 

No. 26. (Grossfol.) 1. Antonius deButrio super secundo libro decretalium. 
Beginnt mit einem Widmungsbriefe : Beuerendissimo Domino. B. Pe- 
tro Barocio. Episcopo Patavino. Sal. u. s. w. Dann f 61, V'\ In no- 
mine patris et filii et Spiritus sancti amen. || Celeberrimi ac consu- 
matissimi [sol] viri iuris utriusque monarche domini Antonii de 
Butrio super secundo libro decretalium. || ^De iudiciis Rubrica. 
Dieser erste Teil umfasst 199 folia; am Schluss derselben: Impres- 
sum renetiis in edibus Joannis et Gregorü de Gregoriis fratrum Anno 
a natiuitate yerbi incamati M. CCCCCII. die XIIIL februarii. 

2. Fol. 1 — 199. Anfang: Ex epistolis. || ^De probationibus Rubrica; 
am Schluss: Finis. || ^Impressum Venetiis in edibus Joannis et Gre- 
gorü de Gregoriis fratrum. Anno a natiuitate verbi incamati. 
M. CCCCC. m. die VH. Julij. 

No. 27. [Grossfol.) Antonii de Butrio Lectura super tertio decretalium. 
Anfang: De vita et honestate cleri. — ^In nomine domini Amen. — 
^Clarissimi ac excellentissimi iür. v. Doc domini An|tonii de Butrio 
super tertio libro decretalium. — Schluss: (^Impressus Venetiis p 
Joänem ^ Gregoriü de grego|riis fratres. Regnäte dno Leonardo 
Lauredano iclito | venetiaij/ principe. MCCCCCIII. die. XX. octobris. 

No. 28. (Grossfol.) Johannis Antonii de S. Georgio Tractatus appellatio- 
num, siue lectura super quarto libro Decretalium. Schluss: Anno 
dni MGGGG I LXXXXm. die XU. marcij. Laus deo. 

^ L. Hain no. 7588. 

No. 29. (Grossfol.) Johannis de Anania Archidiac. Bononiensis Gommentaria 
super prima et secunda parte quinti libri Decretalium. Anfang: In- 
cipit repertoriü sup lectura aurea excellentissimi vtriusque | iuris 
doctoris dni Johänis d' Anania sup qnto d'cretaliü. Auf foL 1* am 
unteren Rande rechts: AAII. Schluss des ersten Teiles foL 9P: 
Sequitur secunda pars super eodem libro. | De scismaticis. Schluss 
des zweiten Teües fol. 22 P: Finiunt commentaria excellentissimi ac 
eximii iuris vtriusque | doctoris dni Johänis de änania arcbidyaconi 
Bononiesis | sup pria 1 scda pte qnti libri d'cretaliü vna cü rptorio. 



^ 



— 33 — 

No. 37. [GroasfoL] a) Bald! de Perusio repertorium super Innocentio, siye 
Baldi Margarita, sive Innocentianns. — [Sine loco et anno.] 

» L. Hain no. 2335 (cfr. no. 9191). 

b) Innocentii papae quarti apparatus super quinque libris decretalium. 

A. 1478. 

= Hain no. 6191 . 

No. 38. [GrossfoL] a) Baldi de Perusio lectura super I. et II. parte In- 

fortiati. Impssa venetiis p Magistrn Bemardinn stagninü de 

Tridino ex möteferato sü|ptib® suis, anno d. M. CCCCLXXXXIIII. 
die. V. februarii. 

— L. Hain no. 23ÜS. 

b) Baldi de Perusio lectura super Digesto novo. — Schlms: ^Explicit 
lectura dni Baldi de Ubaldis de Peru|sio sup digesto nouo Impressa 
Venetijs per Magistrum Andream de Torrefanis de Asula. 18. Augujsti. 
1495. Feliciter. 

» L. Hain no. 2305. 

No. 39. [GrossfoL) Astexani de Ast, Summa de casibus conscientiae. An- 
fang [roth) Fol. 1*: In nomine dni amen. Incipit suma de ca|sib® 
ad honore dei cöpilata p fratre aftenaxenü | de ordie mior. u, s. w. 
Schlms: Expliciunt rubrice diuersorum voluminn iu|ris ciuilis ßm 
ordinem alphabeti a fratre Aftexano posite siue cöpilate. Darauf: 
Cupiens ergo fr aftaxan® [so !) cö|pilatör u. s. to. ] 

= L. Hain no. 1890. 

No. 40. [GrossfoL] Panormitani Consilia, Quaestiones et Tractatus. Lug- 
duni M. D. LI. 

No. 41. [GrossfoL] Bartoli de Saxoferrato Lectura super I. et 11. parte 
Infortiati. — Vom die zwei ersten Blätter weggerissen. Schltcss: 

Lectura eximii doctoris dni Bartoli sup scda|pte ifortiati 

p* Nicolaü Jenson gallicü Venetiis ipressa feliciter explicit | MGCGG^ 

Lxxvm. 

= L. Hain no. 2509. 

No. 42. [GrossfoL] a) Petri de Ancharano Lectura super Clementinis. — 
Schluss : ^ Explicit lectura Venetiis | sumptibus Magistri Ber- 
nardini stagnini de Tri{dino de Monteferrato. M. CCCGLXXXIU. 
sexto idus | Decembris. 

= L. Hain no. 956. 

b) Philippi de Franchis de Perusio Lejctura super titulo de appellationi- 
bus: et de nullitatibus sen|tentiar2^ soleniter incipit. Schluss: Ex- 
plicit lectura super titulo Venetiis impressa per 

Philippum Pinzi. Anno domini M. CCGCXCVI. die nono decembris. 

3 



u 



10 Barbadico. Inaictirjr|imi senatus Ve- 
inis. I defende nös beate pater Antoni 
Teiliffen) . 
in no. 7319. 

tistae de S. Biasio tractatus iuridici, et 
^tionum, reformata et correcta; 
[>nibns et natura earum. 
. 58. ' 

in no. 3237. 

rtorinm snper Abbatem Panormitanum. 
riue tabula notabilium | questionum. ar- 

n no. 11565. 



de Tudeschis, abbatis Siculi, Leeturä 

ruioa. — Schluss: per optime 

[ee adepta est. Anno natiuitatis chri- 



Q no. 12312. 

e Tudeschis prima pars leeturae super 
[Sine loco et anno.] 

1 no. 12312. 

nitani de Tudeschis Lectura super 4. 
iginnt mit: De sponsalibus et matri- 
tu. domini Abba. super 4^ et ö® ( de- 
magistru^ Nico|laum Jenson gallieü: 
'.gium iuris doctorem dominum Petrum 
lam reliquas lectulras domini Abbatis 

no. 12310. 
Sertachini de Firmo Bepertorium iuris 

— Nostre redemptönis Anno Millesi- 
tercio. Vni. kl. Novembriü u. s. to. 

no. 2982. 

nsis Casus in terminis super Digesto 

linis sup. ff. veteri dni Viviani docto- 

i sie ponas u. s. w. — Schluss: ([_Ex- 

ff. veteri. |abedefghk sunt 



b} Indpiunt CSflns longi am. viviaui aap infortiato. SehUtts .- Et sie est 
tims casaom in tenninia sap toto infort^to. 

cj Incipinnt casDS longi domioi Francisci accursij. Schluss: Finiont ca- 
sus long! dm Francisci accnrsii snp. ff. nono. Diese Schrift ist 
= L. Hain m. 67. 

d] Incipinnt casas longi dni Viriani legü interptis excellentiesimi aap 
Codice. — Schlmi: ^ Casus longi Codicifl fininnt fclieitcr. 

e] GasQS in terminis super institutionibns. — Anfang: ^Id nomine do- ' 
mini. Haue rnbricam diuide in qnattnor pjtes. In prima parte in- 
vocatnr nomen dni u. s. w. — ^hluss: ^Casns in terminis snp in- 
etitntj finiut feliciter. 

= L. Hain no. 4664. 

No. 49. [Grossfol.) aj Alani ab Insulit, Distioctiones dictionnm theologica- 
linm. — Sckiuss: Explicinnt distinctÖDes | dictionü theologicaliü 
a I mgrb Alano edite. 

= L. Hun n. 391. 
b] Mauri Servü Honorati grammatici comentarii in Virgilü opera. — 
Anfang: Mauri Semii Honorati grämatici »mejtarina in bncolica Vir- 
gilü iocipit. I [ ]Vcolica nt ferüt di|cta sunt a potobokolon. — 
Schltiss; Sic Homems. — Amen. Darauf ein Register, welches ie- 
ginnt mit: Äbathos insnla qne stix vocatnr, und schliesst mit: Zetos 

et calam filii boree Amen. 

= L. Hain no. 14703. 

No. 50. [Grossfol.) a) Summa pemtilis dm Gofredi super Titu. Decreta^ 
linm Una cnm Tractatn Joh. Monachi denominato Defensorium Inris 
u. t. w. u. ». w. 

— L. Hain no. 15601. 

b) Albertus de Gadino nna com anpledionibTis [so !) Do. Pauli de Castro 
super materia maleöcioram u. s. w. u. s. w. 
~ L. Hain 7465. 
> c] Inc^it lectura domini Archydiaconi bonon. super sexto. Schluss : £x- 
plicit apparatns sexti libri decretalinm dm archidyaeoni bonon. Im- 
pressns Mediolani per magistmm bemardinnm de caBtellio|no et Jaco- 
bom de la ripa socios Anno salnlis. MCCCCLXXXX. die XXni. 
decembris. 

No. 51. [Grossfol.) a] Alberici de RoxJate Dictionarium siue Alfabetüm 
inris civilis et canonici. 

= L. Hain no. 13997. 

b] Alberici de Roxiate leetura super Statutis. 

= L. Hain no. 14001. 



— 37 — 

c) Nicolai Panormitani de Tudeschis Disceptiones et allegatioues. — 
Schluss: Impsse venetiis ar|te ac impensa. Johannis her- 
bort de ßiUgenßtat almannus Anno dm MCCCCLXXXin die 

vero quarto Jon«. 

s= L. Hain no. 12356. 

Atff der Innenseite des vorderen Deckels handschriftlich ver- 
merkt: Bai. sup. Institut. Nie. thilemanni decretorom licentiati 
Offic anno Xm. 

No. 59. [Grossfol.) Bartholomaei de Saliceto Lectura super primo libro, se- 
cundo neenon tertio Codicis. — Anfang: Initium excellentissime 
leeture domini Bartholomei | de Saliceto sup toto Godice Z primo 
sup libro primo que | lectio inter omnes summe perfulget fama ^ 
vtilitate. Sequitur Prologus. Schlitss des dritten Btiches : Exegimus 
deo auctore tertium Codieis Bm leeturam exeeljlentissimi vtriusque 
iuris monarce dni Bar. de falyeeto. Eegistrum cartarum libri tertii 
w. s, w, — Diese Ausgabe — sine loco et anno — ist bei L, Hain 
nicht verzeichnet, 

No. 60. [Grossfol,] Bartoli de Saxoferrato Consilia, Disputationes nee non 
Tractatus. Schluss: Anno dni. M. CCCC. LXXXV. die. VII. Marcii. 

» L. Hain no. 2654. 

No. 61. [Grossfol,] Johannis Andreae Novella super sexto decretalium. — 

Am Schluss: Finit opus auree Nouelle Joan. an. sup sex] 

Impressum Papie per Franciscü | de gyrardenghis. M. CCCC. 
LXXXIIII. die XVII. | Aprilis. 

= L. Hain no. 1078. 

I 

No. 62. [Grossfol,] Alexandri de Imola lectura super prima parte et secunda 
Digesti veteris. — Schluss des zweiten Teiles: venetiis per Ber- 
nardinü stagninü de | Tridino. de möte ferato. Anno dni M. CCCC. 
LXXXVIII. die. X. | octobris. 

s= L. Hain no. 15392. 

Auf der Innenseite des Hinterdeckels vermerkte der ehemalige 
Besitzer: Nicolai Thilemanni Official. Curie Halberst. Anno XV 
- primo. 

No. 63. [Grossfol.] Bartliolomaei de Saliceto Lectura super libris I et 11 et III^ 
Codicis. — Schluss: Anno dni. M. | CCCC. LXXXni. vigesima 
quarta nouembris. 

= L. Hain no. 14136. 

No. 64. [Grossfol,] Bartholomaei de Saliceto Lectura super IV«, V» et VI» 



i 



.• — 38 — 

* • • 

libro Codicifl. Jm Schluss: Axmo. dni. M. CCCCLXXXm. dieXH. 

. Novebrifl. 

B L. Hain no. 14136. 

No. 65. (Grossfol.) Nicolai Panormitani de Tudeschis lectora super primum 
decretalinm libmm. — Schluss: Basilee adepta est. Anno natiui^ 
tatis cristi. M. C. I CCC. LXXVII. 

= L. Hain no. 12309. 

Ko. 66. (Grossfol.) Nicolai Panormitani de Tudeschis lectnra saper secun- 
dum librum Decretalium secunda et tertia pars. Schltiss: Abbatis 
tercia pars secüdi decretalium li{bri Basilee impressa prebet finem. 

= L. Hain no. 12309. 

Nb. 67. [Grossfol.) a) Decisiones antiquae et novae Rofae Romanae a va- 

, » • 

riis auctoribus coUectae et editae. [Cfr, no. 76). 

«= L. Hain no. 6042. 

b) Ludovici Ponfani de Roma Singularia in causis criminalibus. — Schlttss: 
Impress. Venetiis impensis Jöhänis de | Golonia socüq' eins Johannis 
Manthen | de Cherretzem. M. CCCC. LXXV. 

^ L. Hain no. 13270. 

No. 68. [Grossfol.) Nicolai Panormitani de Tudeschis lectura super tertio 
Decretalium. 

= L. Hain no. 12309. 

No. 69. [Grossfol.) Nicolai Panormitani de Tudeschis lectura super tertio 
Decretalium. — Überschrift: De vita et ho. cle. Darauf folgt hier 
kein Bild [vergl. no. 68), Anfang: De vita et honestate cleri. — 
Omnipotenltis dei postulatc suffragio ut | ostendam in volumine or- 
dinem \u. s. w. — Schluss: Finit lectura domini Nicolai super tercip. 
Darauf: Solenlnis repetitio domini Nicolai. §. qui vero. c. extir- 
pande Finit liber tercius. 

No. 70. [Grossfol.) Nicolai Panormitani de Tudeschis Lectura super quarto 
et quinto Decretalium. 

^ L. Hain no. 12309. 

No. 71. [FoL) a) Liber sextus decretalium una cum apparatu Johannis An- 
dreae. — 

= L. Hain no. 3585. 

- b) Justiniani institutiones. 

= L. Hain no. 9487. 
Auf der ersten Blattseite dieses Bandes steht handschriftlich 
^ vermerkt : ad ecclam coUe** btor^ pet et pauli i cicz p dnm thomä 
eysenberg eiusdem eccle yicariö legatü. 



No. 72. (Grossfol.) a.) Bartoli de Saxofemfo Lectura Biiper prima parte 

Digesii veteris. — Anfang: Frima GönBtitntio. — . Bnbrica hec| 

simnl cü constitntiöe est | qaedain epietola u. s. to. Am Ende dieser 

Seite das Zeichen: zy- — Schluss: (^Änoo a domiaica incamacione 

MilleBimo qaadringetejsimo octnagesimonono qninto kalendae Janaa- 

rii. PeritiB8i|mi legom doctoris : dni Bartoli de saxoferrato : lectura 

snper I prima parte, ff. veteris: feliciter finit: Venedis diligentis- 

süne I impreesa arte et impensis Andree de torenanis : de Asnla. — 

[Diese Ausgabe ßnde ich bei X. Hain mcht vermerkt.] 

b) Birtoli de Saxoferrato lectura de secnnda parte Digest! veteris. 

Schluss : venetiis Ipressa per magistrü Anjdream de toresatds de 

. Aeula aimo dm M. CCCCLXXXVm | pridie kal' decembris. 

M L. Hain no. 2573. 

Attf der Innenseite des vorderen Deckels Jlndet sich folgender 

handschriftlicher Vermerk: Bar. sup. Corpore Juris Ciailis | Domini 

Nicolai thilemamii licentiati Canonici eool. beator. petri et paali apo- 

stolorum Czitzen Sindiä Miß. Office Curie Haiberstadieü Canon. Anno 

eur. xvn. 

No. 73. {GrossfoL] Ludovicl 'Pontani de Roma Gonsilia et allegationea. — 
Ipiprefisa Papie per Franciseum gyrardegü | Anno dm. M. CCCC. 
LXXXV. die. V. Martü. 

= L. Hiiin no. 13276. 

No. 74. [Grossfol.) Johannis de Imola Lectura super prima parte Infor- 
tiati- — Am Schluss : Anno natiuitatiB M. CCCC. LXXV. die XIII | 
Septebris. 

= L. Hftin no. 9147. 

No. 75. {Grossfol.) Saldi (de Ubaldis) de Peruslo Lectura super primo de- 

cretalium. ~ Schluss: Anno Dni MCCCC» LXXVI. Die 

VI«. DecebriB [roth] . 

= L. Hain no. 2313. 

No. 76. [Griasfol.) DeciBiones Anti(|uae et Novae Rotae Ronianae. [Cfr. 
no. 67'). 

= L. Hain no. 6042. 

No. 77. {Grossfol.) Bartoli de Saxorerrato Lectura super prima et eecunda 
parte Codicis. — Venetiis impendio Andree de toresanls de asula im- 
pressa. Anno domini M" CCCC. LXXXVIII. XV. kal. februarü. 
= L. Hain no. 2546. 
Auf der Innenseite des einen Deckels veremgte sich der frühere 
Besitzer: Nicolai Thilemanni licentiati Canonid et thesaurarii Col- 
legiate Beatorum petri et pauli Citzefi. 



— 40 — 

To. 7S. [Gross/ol.) CompiUtio Decretalimn GragorÜ noni. Schiusa {roth) .- 
Finis volnminifl Gregoriani naperrime reco|giiiti ac impreBsi Lugdnni : 
Opera Fräcisci fradin ] ibidem commorantiB. Anno aalutifere incar— 
oatio|niB dni. M. CCCCCXm. die t'o XXV. mesiB Aprilia. Dieses 
Stück reicht bis fol. 330; daran schliefst sich noch: Matgarita De- 
cretalinm, 18 folia umfassend. Auf der Itmenseite des hinteren 
Deckels handschrifÜ. Bemerkungen, vjie es scheint, von Thüemtam. 

io. 79. {Orossfol.) a) Antonii de Prato veteri Repertorium aoreum. — .4«- 
fang [roih] : Repertorinm anrenm. D. Antonii | de prato veteri i toto 
iuris scripti ope | coadinaätibns Bartolo, necnon in ttt{teli8 Nicliolao 
de KeapoU et Dyno in regnlis. — Schluas: Repertorinm anrenm. d. 
Antonii de \ prato veteri snper operibns Bar. de l sazoferrto diligen- 
ter impreeenm atqne | emendatnm. Finit feliciter. Darauf ein rothes 
Wappenhüd. Ohne Ort und Jahr. Das Ganze abv>eichend von den 
bei L. Hain no. 13328 — 13330 verzeichneten Drucken. 
b) ßartoli de Saxoferrab prima pars lectnre super inforeiato. — Schluss: 

Anno salntis milleBi|mo qnadrincentesimo [so!) octnage- 

simo: pridie Idns febmarii. Reg^Btmm. 
■=> L. Hain no. 2503. 

[o. 80. {Gross/ol.) Baldi da Perusio Consilia, pars tertia et qnarta. Am 
Ende sehr defekt. 

= L. Hufl no. 2330. 

lo. 81. [Gross/ol.) Sachsenspiegel. — Fol. 204": Fsplicit der sassespiegel 
den der erwir'dige in Got vater vnde herre Theodtericne von bock- 
ftorf zur Mnen|bnrg seliger gecorrigieret hat. 

Getruckt czn Basel durch Bernhard riichel in deme LXXIIII 
iare. 

~ L. Hain no. 14074. 

Auf /ol. 204''— 205'' sehr alie, bald nach 1474 geschriebene 
deutsche Notiz Über die Vertheilung des Erbes und der Gerade. 
Vom me hinten ist au/ der Innenseite der Deckel vermerkt : Nico- 
lai Thilemanni Licentiati Canonid et CuBtodis Czytzen. Ausserdem 
ist der Text zur Seite und an den oberen wie unteren Rändern viel- 
/ach mit Bemerkungen versehen von Thielemann und andern. 

i. 82. [Gross/ol.] Dominici de S. Geminiano Lectura super sesto Deere- 
talinm. Pars seennda. — [C/r. no. 35 und 36.] 
= L. Hain no- 7530. 

). 83. [Gross/ol.) a) Baldi de Perusio Repertorium super Insoceocio. 
= L. Hain no. 2335. 



b] Innocentü papae qnarti Apparatna qninqne librornm Decretaliam. — 

ScAhm: Sab anno domini. M. CCCC. LXXVHI. 

= L. Hain do. 9191. 

No. 84. {Gross/ol.) RepetitiöneB, Dispntationes nee non TractatuB dinerso- 
ram doctornm post eiuuTatornm sanuna cnm diligentia per doctorcR 
famosSssimos emendati. — Anfang: Incipit defensoriä inrl. opoBitii 
P uene|rabile ^m Gebhardü inris caDoloici doctorem. — ScUms: 

ImpresBe fdere opa.2 impendio | Joannia de Colonia atqno 

Uindelini d' \ spira Uenetiis Anno dm M. CCCC. LXXII. | Nicola« 
Throno p'oeipe iacüdiBsimo 2 | dnce feliciesimo. 

No. 85. [Gro»afol.) AzonJs Summa snper novem libroB Codicis et qnatuor 
Institationom. — Schluss : Explicit summa extraordinaria Bup Instl- 
tntis maxima cü diligetia epire imlpsea Anno milleeimo qnadringento- 
Bimo I octogesimo secando. — [Verschieden eon no. 'M.] 
= L. Hain no. 2231. 

No. S6. [Groasfol) Barthoromei de Saliceto super libris VII", VIII» et IX» 
Codicis. — Anfang des 7. Buches: Incipit über. VU. de vindicta 2 
apud eonsilium ma|numiBsioDe. Rubrica. Sein Schiusa: Finis lectare 
excellentiseimi ut'usque iuris doctoris dm Barjtbolomei de salloeto sup 
septimo Codicis. — Anfang des S. Buches: Incipit leotura domini 
Bartolomei de saliceto dolctoris famoBJBsimi super octavo libro Codi. 
Sei» Schluss : FiniB leeture excellentiBsimi vtriusque iuris doct, domiui 
I Bartbolomei de lalyceto Bup octaao Codicis. — Anfang des 9. Buches : 
Liber nonue. | Proemiü diii BarthoJomei de salyceto sup nono. C. 
Sein Schluss: Deo auctore. lectura vtriusqj iuris monarohe dm Ba]v- 
tholomei de saliceto super nono Codicis finit feliciter. Darauf folgt 
noch ein Register. — {Ohne Angabe des Ortes und des Jahres. Bei 
L. Hain nicht cer zeichnet.) 

No. 87. (Grossfol.) a) Bartoli de Saxoferrato Consilia. 

= L. Hain no. 2S55. 

b) Eiusdem aureae qaaestioneB. 

=> L. Hain no. 2655. 

c) Eiusdem Varii Tractatns. 

<= L. Hain no. 2655. 

d) VItalit de Cambanis Tractatus clausularum. — Schluss: Anno dm. 
M. CCCCLXXXIII. XIX. decebris. 

= L. Hain no. 4278. 

No. S8. (Grossfol.) Alexandri de Tartagnis Imolentis C<HisUia. Volumen 



— 42 — 

lusa: r- per Bernardinü de Tri|diiio yenet\js feliciter 

= L. Hain no. 15275. 

• • • 

a) Angeli de Aretio Maleficiorum tractatus una cum ad- 
iguötini de Francischis de Arimino. — Schluss: Peruti- 
a cöi excellentissimi vtriusque iuris dö|ctoris dm Angeli 
ileficio^ tractatus vna cä | elegantissimis suppleticöibns 
iicöib^ dm Augu|8tini de francifchis de arimino. felicit* 
pssus I yenetijs. arte ac impesa iohänis herbort de sili- 
ni q Dö tm sumä adhib^ curä ut hec aliaq^ sine vicio | 

^entia sua elaborata opera. Anno dm | Millesimo. GCCC. 
Itia die mesis aprilis. VerffL L. Hain no. 1626(?). 
tani de Roma Singnlaria in causis criminalibus. — 
etiis ünpensis Johänis | de Colonia sociiq^ eins Johannis 
Gherretzem. M. CCCC. LXXV. 

= L. Hain no. 13270. 

epolhie Tractatus de Servitntibus rusticorum praedioram. 
pit tabula tractatus de J seruitutibus rusticorum pdio^ ; 
Bl. mit Inhaltsangabe; darauf fol. 6*: ^Tractatus ser- 
corum predioruj | dni Bartholomei CepoUa [so !) Veronen. 

( doctoris famosissimi Incipit feliciter. Schltiss: ^Trac- 
uitutibus rusticorum prejdioru. domini Bartholomei Ce- 
ds I utriusqj iuril doctoril famossimi finit feliciter. — 

anno.] 

Johannis Bertachini de Firmo Repertorium iuris utri- 

= L. Hain no. 2982. 

Petri de Monte, episcopi Brixiensis, Repertorium utri- 
Pars secunda. Schltiss: ^Expletum est Repertorium 

- Anno dni. M. CCCC. LXXX | die XVI. Noüembris. 

e : Debebunt Herbort grandis tibi iura Joannes u. s. w, 
= L. Hain no. 11589. 

a) Alexandri de Tartagnis Imolensis Lectura et apostil- 
ma parte Digesti novi. Impsse venetiis p mgrm. Ber- 
'ridino \ de monteferato [so!) ano dni. M. CCCCXC. die 

mai. 

«= L. Hain no. 15277. 



Uaj welche Hain angem^kt hat , fehlen hier. Sie fehlten sicher 
unden wurde. Gleichwol ist der Einband sehr alt, von gepresstem 
Spangen und Buckeln. 



— 43 — 

bj Reportata domini Allexandri {so!) de. Tartagnis de Imola Snper 

titalo Digesti De re iudicata cum additionibos. Schluss: foL 202^, 
Spalte 1 : Et hie sit finis plectionib^ ordinariis dni Alex, de tartag- 
nis I de imo. sup tita. ff. de re iudicata. Gü additionibus oportunisj 
p eil bononie traditis u, s. w. — Darauf beginnt der 2. Teil dieser 
Abhandlung mit der Überschrift: Sequitur. 1. sepe und schliesst foL 
212^: Laus Deo. Expleuim» deo auctore reportata excelletissimi vtri- 
usque iuris | monarche dm AUex. d^ tartagnis de imol. sup titulo d' re 
iudi|eata cum additionib^ oportunis. 2 p pns sup tota pma. ff. noni 
parte Impssü uenetiis p mgrm Bemardinü de Tridino de | mötefer- 
rato.ano dni M. CCCCLXXXVini. die. XII. mesis d^cebris. . 

c) Eäusdem Apostillae super secunda parte Digesti novi. Schluss: Ve- 
netiis per magistrü Bemardinü de Tridino de Möte|ferrato. Anno 
dni M. CCCCLXXXX. die. VIII. mensis Januarii. 

» L. Hain no. 15289. 

No. 93. [Grossfol.]. Johannis Andreae Quaestiones Mereuriales super regulis 
iuris. ' Schluss : An|no salutijg. M. CCCC. LXXV. 

= L. Hain no. 1056. 

No. 94. (Grossfol) aj Bartoli de Saxoferrafo Lectura super secunda parte 
Infortiati cum additionibus Alexandri Imolensis. Schltcss : Impressum 
Ml'i per magistrum Leonardü pachel | Anno. MCCCC. LXXXXI. die 
secundo mensis aprilis. 

= L. Hain no. 2594. 

b) Eiusdem Lectura super tribus libris Cödicis. Schluss: Lectura do- 
mini Bartoli sup tribus libris Go|dicis una cü additionibus domini 
Angeli de peru|fio apostilUsq; domini Alexandri Imolensis diligen- 
tissime correcta. finit feliciter. — [Sine loco. et anno.] 

SS L. Hain no. 2555. 

c) Eiusdem lectura super Authenticis. Anfang: Incipit lectura eximii 
iuris luminis d. Bar, de saxofer|rato super autenticis. Schluss: ^Do- 
mini Bartoli de saxoferrato iuris vtriusq; pfessojris excellentissimi 
opus sup libro auctetico^ [so !) bene 2 nitide | laudabili atq^ subtili 
arte impressoria diligentissime emenjdatü 2 correctum Finit feliciter. 
|Laus Christo.*) 

Auf fol. 1* unten am Rande: a ij. 

d) Nicolai Panormitani de Tudeschis Processus iudiciarius seu practica 

de modo procedendi in iudiciis. — Schluss: Venetiis im- 

pressa. | M. GGGGLXXXXII. die vero. IUI. Junij. Gura 2 impen|sa 
Dionysii de bertochis de bononia. 

= L. Hain no. 12367. 

*) Mit dem hier beschriebenen Exemplar stimmt keine der bei L. Hain unter no. 2621, 
2622, 2623 beschriebenen Editionen. 



ms: Papn \emdm im- 

[. die* XI Martii. 

40. 



a, a BarikatanM Ct pi ll i eol- 

Iziss : Niumbeigc de 

iidietöne tereia: p AnAomnm 

pletüin. 

41. 

es super reg^aüs iiim. StAtmss: 
CCLXXXm. die | XVIL Mail 
H, mediolam. 

iuris. — Sehhtss : Anno Salntis. 
dmosecnndo. Quindecinia [ Sep- 
Maximo. 

171. 

i de AreGe Traclatos maleficio- 

irte ac ipensa Andree de eala- 

CCCCLXXXXI. die. XVI. men- 



)30. 



Lectnra snper sexto Decreta- 
it prima ps lecinre famosissimi^ 
VI. K. dec. 

.30. 

ctamm opus sen Digestnm yetns 

»50. 

am novnm. 

>85. 

^ctica nova iadicialis. Schiuss : 
hri;8tiane. M. CCCC. LXXXTT. 

190. 

pi Brixiensis, fiepertorinm utri- 
.- Incipit solenne Repertorium 
lini Petri Epi. Brixiensis. — 
vid' n. s. w. 

)S9. 



— 45 — 

No. 102. [Fol.) Johann!« Tournoirt Casiis breves saper totnm corpus iuris 
civilis. — Schluss: Explicinnt casns breaes | super toto corpore m- 
rilnm cinilinm. 

= L. Hain do. 15686. 

No. 103. {Grqssfol.) Bartholomei de Saliceto Lectnra super septimo, octavo 

et nono Codicia. — Schlms: Anno düi. M. CCCCLXXXni. tI- 

cefimarexta die Jalij. Deo gratia«. 

= L. H&iD DO. 14136. 

Mo. 104 [Grosafol.) a) Alexandri de Tartagnis d« Imola Consilia, volnmen 

tertium et qoartnm. — Schluss: pr Magistrü Bemardinu| de 

Tridiuo. decimo chaledae aogusti. M. CCCC. LXXXVÜI. Venetüa 
expliciiint. 

= L. Hain no. ia2a». 

b) Ludovici Bolognini Repertoriam aurenm in rnbricM Decretalium. 

= L. Hain no. 3441. 

No. 105. [Orossfol.) a) Feüni Sandei opus super titulo de rescriptia et non- 

nullis aliis. 

= L. Hain no. 14301. 

b; Feiini Sandei opus super prohemio Decretalium et tltolo de Constitn- 

tionibus. — Sckluss: sub anno domini. MCCCCLXXXX. ex 

die XXVI. angusti 

-= L. Hain uo. 14288*). 

c) Feiini Sandei Ferr. lectnra de officio et potestate indicis delegati. — 
Schiusa: ^Impressum per Nicolaum de Beoedictis. anno, domini. | 
M. CCCCC. die. XV. kal'. Januarii. 

= L. Hain ao. 14308. 

No. 106. [Grossfol.) a) Feiini Sandei commentaria super titulo de iudiciis. 

Sckluss: Impressa per Nicolaum de Benedictis. Anno dojmini. 

M. CCCX:!. XCIX. die: XXV. Septembris. I^aua deo 2 beate virgini 
Amen. 

= L. Hain do. 14319. 

b) Eiusdem lectura super «tili et qnotidiano titulo De foro competenti. 
— Sckluss 1 ^Impressum per Nieolaum de Benedictis. anno, domini] 
M. CCCCC. die XX. kal'. Januarii. 

= L. Hain uo. 14324. 

c] Eiusdem commentaiia super titulia de probationibus, de testibus, de 
teftibus cogendis, de fide instrumentorum. — Sckluss: im- 
pressa per Nicolaum de | Benedictis ^ Tocios. Anno dsi. M. CGCC- 



•) Der Titel bei Hain ungenau wiedergegeh^i; richtiger lautet er »0: Opna predarS 
domi. Feflini Sandei : iurircoDriiljti clarisBimi. super pro|hemio decretaliü [ et titulo 
de coD(ptitutioDi{bua. 



i 



bijlem riram fratrem Hartitinm ordi|Dia pradicatorü nuomi pontifioB 
pelnitentiarinm ac capellanntn . 

= L. Hain no. 10B38. 

No. 110. [Fol.] Juniani Mali Parthenopej liber de priscoram proprietate vei^ 
boram. — _Schluss: impssnm Tarnisiae per Bernardn Colonia foeliciter 
explicit. Anno. M. CCCC LXXVH. 

= L. HaiD no. I0S40. 

No. 111. {Fol.) a] Johannis Petri Ferrariensis de Papia Nova Practica in- 

dimaÜB. — Sehlttss : Airno salutie ehri|Btiane. M. CCCC. 

LXXXn, pridie kls. Marcij. 

= L. Hain no. 6990. 
b) Antonii de Rosellis Monarchia Biue de potestate imperatoris et papae. . 
-^ Schlüss : — — — impreBsnin anno Balntis | millesimo qnadrin- 
genteBimo octnagesimo septimo | Non. calei^. Jnlij Venelüs. 
= L. Hain no. 13974. 
Beide Werke von alter Hand mit handschriftlichen Vermerken 
■ versehen am Rande der Blätter. 

No. 112. [Fol.) Bonifacii papae Vlll. liber sextus decretalinm com apparatn 
Johannis Andreae. — Anfang: Incipit liber sextnB decretalinm dm 
bonifacii pape C. VIII. — Der apparatns hegwmt: Qnia preposteruB 
est ordo prins hnmana presidia petere Idcirco ego Johan- 
nes Andree bononienBis u. s. w. — Schlma: — nam si deas dederit 
maiores et Büme Ttiles eis in posternm iabores meoB offeram iam 
licet non noniter inchoatoB. Dominns JohanneB andree. 

Ko. 113.. [Fol.] Sacrae scripturae et diuinarnm literarnm Bybiia nniversa. 
Lipsiae es officina Nicolai. Wolrab. M. D. XLIIII. 

No. 114. [Fol.) a) D. Matthiae Coleri, Jurisconsnlti in Aeademia JenenBi, 

Tractatns de processibuB ezecntiTis. 1586. Jenae. Escadebat Tobias 

Steinmaa. 
b) Philjppus Decfus, Mediolanensis Patritias ae iaris ntrinsqne mtmarcha 

super titnlo. de prioilegÜB. Papiae Apnd Hieronymum Bartolum 1575. 
cj D. Hieronymi Tornielli NonarienBis iuriBconBulti Tractatns, 

Si Qnod ago non valet , nt ago, an valeat ut valere potest. Fatavii, 

Oratiosns Fercbaclnns exendebat. 1558. 

No. 1 15. [Fol.) Bcati Hieronymi epiatoiae. — Schhiss . — — in famoJBa ci- 
uitate Nnrmberg per Anthonifl Kobevger iin.presao Anno salutis Mil- 
leeimo qdringeutöeimo uolnagesimo q'nto. XII. die mesis NouembriB : 
fioinnt fe|Uciter. 



f 



— 49 — • 

Auf der Innenseite des vorderen Deckels steht geschrieben: über 
Johan&is thuner. 

No. 122. [Fol.) Terminorum utriusque iuris descriptiones et significationes 
secttndum ordinem alphabeti. Anfang : [QjVoniam iori opam daturum 
prius nosse op|tet nnde nome iuris descendat u, s. w. Schluss : zi- 

zauia A qua eradicatiöe nos custodiat qui sine fine | ui- 

uit et regnat. Amen. (Sine loco et anno.] 

No. 123. [Fol) Bartholomei de Olanvilla, Anglici, Tractatus de proprieia- 

tibus rerum. — Schluss: Impressus Argentine | Anno dni. 

M. CCCCLXXXV. Finitus in die san|cti Valentini. 

= L. Hain no. 2506. 

No. 124. [Fol.) a) Meffreth, Sermones de tempore, alias hortulus reginae, 
pars biemalis. — Die ersten 19 BL enthalten das Register ; sie sind 
aber hier durch den Buchbinder an falscher Stelle eingeheftet^ sie 
gehören eigentlich in den Anfang des hier angebundenen Quadragesi- 
male von Gritsch. — Auf foL 20* der Titel : Sermones Mef|freth. al's 
Ortu|lus regine de te|pore. Pars hye|malis. — FoL 21*: Ineipitpars 
hyemalis sermonüMeflFreth. | aFs ortulus regine. Prologus. — Schluss. 
Pinit pars hyemalis huius operis. Darauf: Incipit tabula. — (Sine 
loco et anno.)*) 
b) Johannfs Grifsch Quadragesimale. — Schluss: Explicit qdragesimale 
doetoris JoMs | Gritsch de ordine mino^ impssum anno | salutis nostre. 
M. CCCCLXXXini. in die sancte | Agathe uginis ^ martiris. — 
(Am Rande lat. und deutsche Vermerke beigeschrieben,) 

= L. Hain no. 8070. 

No. 125. [Fol) Henrici Hostiensis (de Segusio) Summa super secundo et 
tertio Decretalium. — VergL no, 121. 

= L. Hain no. 8961. 
Auf der Innenseite des vorderen Deckels geschrieben: Liber 

JoHs Thuner. 

No. 126. [Fol,) Dominici de Flandria Quaestiones in duodecim Metaphysi- 

cae libros Aristotelis. — Schluss : ([^Explicit liber duodecimus 

Impressum Uenetiis Anno dni | M. CCCC. XCIX. | die XX. Augusti. 

Cum Priuilegio. 

= L. Hain no. 7125. 

No. 127. [Fol.) Bartholomaei Pisani de S. Goncordio Summa de Casibus con- 
scientiae. — Schluss: Sit. Laus. Deo. — (Sine loco et anno.) 

= L. Hain no. 2524. 

*) Diese Ausgabe stimmt mit keinei' der vo$i L. H. 10999 folg. genannteti. 

4 




— 51 — 

No. 135. [FoL) Dasselbe Bu>chy das unier no. 143 beschrieben ist. 

No. 136. {Fol.) a) Beati Bernardi de Consideratione ad Eugenium papam 
libri qninque. — Anfang: Incipit über prim® bti bernardi de cöfide- 
• ratione ad eageniü papä. — Schluss : Explicit über quint^ beati ber- 
nardi I de consideratione ad eugenium papam. — (Sine loco et 
anno.) 
bj Thomae a Kempis Diversi sermones, epistolae et devoti tractatns. 
Schluss, Explicit libellus dictns. Hospitale paupernm. 

c) Incipit Über plocutionis beatissimi patris nostii Augu{stini et eins 
otemplatione [so!]. — Schluss: Explicit Über de meditatione bea- 
tissimi patris notri Angnstini, deo gratias. 

d) Tractatolns de doctrina dicendi et tacendi ab albertano | caasidico 
Brixensi de ore beate agathe cöpositus. Sub|anno. M. CCC. LV. 

feria quarta post vincula petri. — Schluss : ut ad etema gau- 

dia nos faciat puenire. Amen. 

No. 137. [FoL] a] Quaestiones magistri Johannis versoris super libros Ethi- 
corum Aristotelis. 

= L. Hain no. 16053. 

b) Libri politicorum Arestotelis [so!) cum commento multum ntill et' 
compendioso magistri Johannis versoris. — Schluss: — impresse in 
alma ciuitate Coloniensi per Henrijcum Quentell Anno incamacionis 
dominice M. CCCC|XCII octauo ydus Marcij feliciter finem habent. 

= L. Hain no. 1769. 

c) Liber yconomico2[. Arestotelis [so !) . 

e= L. Hain no. 1773. 

Über dem Texte wie am Rande ßnden sich handschriftliche Be- 
merkungen, — Auf der ersten Seite der Libri politicorum ist über- 
diess von alter Hand folgendes Gedicht eingetragen : Qui eupis im- 
pio populis dare iura sagaci | Et qui non tristi sponte parere cupis t 
Si te pptuo nuUis quesita triumpbis | Pax iüüät et pietas urbis : et 
alma fides : | Accipe arestotelis preclara volumina lector | Sew pa- 
reas: sew tu sceptra verenda times. 

No. 138. [Fol,) Sermonum predicabilium Rosarii prima pars. Schluss: — 

Impressa et diligenter reuisa in impiali oppido Hagenaw p 

Lidustriü Heinricü Gran inibi incolä: Impensis Z sumptibO ^uidi 
Johannis rynman. Finit feliciter. Anno ab incarnaciöe dni Mille- 
simo quingentesimo. XVIIL die mensis Septembris. — Zu Anfang 
fehlen einige Blätter. 

No. 139. [Fol.) a) Modus legendi abbreviaturas etc. — Schluss: Explicit 
libell^ I docens modum studendi Z legedi in al|ma vniuer- 

4* 



— 53 — 

>. 143. [Fol.] a] Incipit Ubelliie (laus modü | legendi abbrcviatunui In 
vtroqae iure u. g. w. — Ajtfa7tg : Qnia prepo|8teni& est | onlo u. a. tc. 
Schlieut mit : Explidt decretum | verBiiicatum auffol. 1 7 ; die Vtrs» 
hegmnen auffol. 13: CoUige versibns quid vult distinctiu qucvla. 

b) Fol. l?*-— 22'': Über decretorum nach seinem Inhalt terzvithnvt. Am 

Schltus: Deo gracias. 

c) Fol. 23' — S?": Incipiüt tituli legales selcnndfi ordinc alplialiotl <li,ui'i- 

vör Tola. ioriB dniÜH. — Schiusa: votis feudorum. Üeu gruüiiiH. 

d) Fol. 37'' — 10*: Begistmm ordinis seu pro|ccBnu8 iudieiaiii jn-PKcrliiti, 
Et primo partiB prime w. «. v>. — Schluas: ExplicU Kegiittni un\\* 
fiiae I processas iudiciarii in q facilit' injuenies quülib) niabniu uuiiilc| 
jtcessD acemente cu) aliqnibus | fomiis in marginibu imutittiH. 

Cj Fol. 41* — 10$'': Incipit pioceBBuB iudiciarias | oximii doctoriii iiii'U 
canonici iojhannia de Urbach. Anfang: lIjN nomino | iluiiii unin | 
Rex pacifi.cnB cüctojrnm canBa effectia et finaÜB u. a. w. - Srhluaa : 
äallno iore corrigendi, addendi, mutandi, diminuüdi. iit cut ninrU. 
Et BIG totum finit Deo gracias. 

f) Fol. 109' — 110''; Incipit tractatuB I presumptionum. — Anfuny: |1'| 
Reanmitur conitractns simulalns. siue aliqua | probacöno. bÜH | ciiai- 
bu8. primuB I inter patreni et | filium cett. 

g} Fol. 111* — 130'-. Incipit summa magiBtri do|miniGl do ciuitato viücu-j 
cia qaaliter notarii arlchiepurü et eporum dcbe|unt iioiio oflni cxcr- 
cere. Anfang: [0]Mne datü opjtimii et oiTio douii pfeiitlim do | 
BUTBä est procedef | de patre luminum u. a. w. — SrMuaa : KxjiUcit 
süma magiBtri doniini|ci de ciuitate visentina. -u'.. 

h] Fol. 130''— ISO"": Incipit Iractat" notariat". Anfumj: |T]l{actatiiri 
d' ar|te notarie siue | notariat". IMnio vidcndfi est 1 quid sit ars no-| 
tarie M. s. w. Scklusa: Alias enini seutencia trii|«it in rom indobi- 
tam etc. 

i) Fol. 190'— 211)'-: Incipit. DefeiiKoriii iuris. ~ Anfang: |Q|Vla boue 
rei da|re asilium et p|sentiB liab'e Bub|Hidium et eterjne reiiiiuioracö) 
\ cemit^ ex8pecta|re = q. ij. c. bono rci. Ideo ego 1 Gerardus niu- 
nacbns CiBtarjcien = oidini» videns reoB propjter ntaliciani actorj fu- 
tigari laiboribus et expensiB. l'reBcns opusculuni de corpore canunü 
decretalium ac legum collegi put pojtui iur' defensorium illud uomi-| 
nauB u. s. w. — Schluss.- Et hec causa | breuitatiB BufGoiant. zc. 
I Deo gratiaB. 

k) Fol. 211» — 215'': Seqnitur modo tractatus ex|eepeönuni doiFi. Innoc. 
quarli | pront videbitnr in sequentibuH. Schluss: Et sie est finiB 1 
fauius tractatus. 

1) Fol. 215*' — 221'': Incipit tractatus pBcripeonü I compoBitus per dominü 
dynu de | MugilO legum doctorem. Schluss: Esplicit tractatus | pre- 
BcriptioQQ. 



^ 



— 54 — 

221^ — 224* : Incipit tractatuß breuis de | arbitris et arbitratoribus 
tcMuss: Explicit tractatus domi. Petri | iacobi doctoris legü d' 
l;epes{Bulano. 

224*— 227^: Incipiüt dfe legum et canonü | domi. Galnani de 
inia. — Schluss : Expliciunt dre legum et cano|nü domi. Galnani 
}ononia. (Sine loco et anno.) 

Die Form der Buchstaben sehr alt und unbeholfen, — Vor- 
ihunden 1 Blatt aus einem Kalender von 1476 [lateinisch). — 
^orn und am Ende interessante Eintragungen^ welche sich auf 
Vorfälle um Zeitz und Altenburg beziehen aus dem 15. — 16. 
ahrhundert, 

(Fol.) Fratris Baptistae de Salis Summa Baptistiniana. — Schluss: 
— Datum Spire Anno domini 1 M. CCCC. LXXXVHI. 

= L. Hain no. 14180. 

[Fol,) a) Johannis Koelner de Vankel Summarium textuale et Con- 

iones super Sextum et Clementinas. Schluss: in flo- 

issimo stu|dio Colonien. coUecta. Anno gratie | MCCCCLXXXVUI. 
dgilia Uisitacionis | beate dei genitricis u, s. w, 

= L. Hain no. 9787. 

dem Summarium textuale et Conclusiones Glementinarum. Schluss 

297* : per me Jo|hannej Koelhoflf. de Lübeck Ciuem | Co- 

3n. impressa Anno gre MCCCCILXXXVIII. in vigilia Natiui- 
. bte virlginis Finiunt feliciter. 

s= L. Hain no. 9787. 

Fol,) a] Helyas Regnier, Casus longi Sexti et^ Clementinarum. 
^jtss : Expliciti sunt casus clementina2|- a dno | helya Regnier eli- 
äsime coUecti Anno | domini. MCCCC. LXXXVm. 

= L. Hain no. 13812. 

Florentini breviarium Decretorum ac Decretalium. — Fol. 

: Lugduni Impressum p honorabiles vijros videlj Ma- 

Hus et Johanne | Battenschne. de alemania. Anno dni | M. 
CLXXXim. die. VI. Julij. 

= L. Hain no. 7160. 

""ol.) Thomae de Aquino^Quaestiones secundi libri secundae par- 

- Schluss : Venetiis [impssus ipendio Joh'is | Colonie 

pinefj Johänifqj manthen ghe|retzen socior^J^ : Anno salut | chri- 
5. M. CCCC. I LXXX. XIII. Calendas Augusti. 

s= L. Hain no. 1464. 

^oL) a) Alberti de Padua Expositio euangeliorum dominicalium 
anni. 



~ 55 — 

b] Concordancia in passioDein domiDieam ab — ^ Nicoiao Dinckelspi- 
chel collecta. Am Sc/iluss des ersten Stückes: Ulme impresanB per 
Johannem | Zainer Anno domini. 1480. circa featfi sancti Viti. Finit 

filieit'. 

= L. HtÜD DO. S74. 

Ko. 149. [Fol.] Psatteriu} I Daurdis: cü | HymniB: \ ex orig^li | band mo- 
dica diligentia cmendattiin. ~ Schluss [roth) : Psal-iterium Daaidig. 
adinnctis | hymnis felicem habet tinem. | opera et impensis Melchior 
Lotters ducalis opidi | Liptzen. conciuis Anno millesimo | qningetesi- 
moqainto Pridie Idns Jnlü- 

Auf der 2. Seite ein Holzschnitt, Maria mit dem Jesuskinde 
darstellend. — Viel handschriftl. Ergänzungen darin : so lateini- 
sche Hymnen u. Noten. — Unter dem Holzschnitt steht geschrie- 
ben: Maria durch deynen susbcd Komen | Bit deyn libes Kint vor 
mich amen. 

No. 150. (Fol.) a) Guidonis DeeisioneB partameDti Delphinalis. — Schluss: 
Lagdtmi fe|liciter impresse Per magietrnm | Stephanü balaitd. aono 
dotnini. M. | CCCOC. VIII. Die vero qninto mesis Jiinij. 
b] Petri Jacobi de Anreliano Gallici Aurea practica. — Schlussi Im- 
preBsnm Ingdani per magistmtn Jaco|bnm Sacon pedemötanom dyo- 
cesis yporrelgien. Adqo dm Millesimo qatngenteBiino p'jmo die sexta 
- menBis noaembris. 

No. 151. [Fol.] Bemardi Parmensis CasnB longi Bnper qninque libroB de- 
cretaliam. — Schluss : Explicinnt casaB longi domini \ Bemardi. — 
(Sine loco et anno.) 

= L. Hain no. 2929. 

No. 152. (4") Angeli de ClauasiO Summa evangelica de caBibos coDscien- 

tiae. — ScAluss : — ■ Nicholaas Franckfort germanuB 1 Impree- 

Bioae Anno salutiB 1487. EaFs. 3. | NonembriB complenit: Venetiie. 
I Deo GratiaB. 

= L.. Hain no. 53S3. 

No. 153. (4") a) Gregorii papae Pastorale. Schluss: Snb an|ao 

domini. MilIesimoquadrin|getesimononogesimosexto: die | vero deci- 
moquito Mensis Febniarii. Lans deo. 
= L. Hain no. T99S. 

b) Gregorii papae Expositio super Cantica cantieorum, — Schluss: 

Impressa Basilee | Anno dni. MillGBimoquadrin|geteBimoiioiiogesimo- 
sexto. Die | vero deciotertio Mesis martij. Laus deo. 
■= L. Hain do- T93B. 



^ J 



/ 



[ i>sr- a te n'^-T" ■■'— dtana s" t f »'->«- .:s 
IL "WiJ^eTcii. — > -■^» ~nir v^^mf "inr ini»i'"-*i:-ii i\>- 

BUii i Tri' 5ci am- ^ «: ^■■■.' =1:1 an y~\v ^'-.P'. ii-ir-üt, 

iB?f ÜTta: e:r> tij^k 2>^3ar^ 15 to-- ir~«CTs:i' rn^y i»m?D >'n 
lifi-Ti-' uK -M ' «m'tiiräer n*rf ■• ' ainu» st-^ ."tun m** "i*i.r 

— >"»*■ itTi c: BUH' — -'itf ■.T-,7( ■.■ " «»•'„■--- ."* J.'r 

Xf.. ::;t. T-T Bm" Sslir *»nnÄ-i« -^lu'iii IJl^.^■■im t^ ramiin*- - 

'S., ;:■» i"»-' I ftn-i KuiliiubIb -^^e-num"« fnr»n-cmk-r <-■ f mip^ *:"■- 
muns.'inB. — v. t. - C -']'^ "*enn"ia."ii ■st'V'hi;! ilt^^inn '■iiiiirt> 
AcTEE l innt- -»Tnu-ijiR ü'«-nii-it- — — — Isvr 3a.-!ij»iTti — — 

f Fii-fi'üi-m* TtaikiMi eiw-'tjc 6^ tirvj-H- üuoö^ön! iiiiiiij.linin . 

^ Ukanüs Siliw Ap-inrii. r.iuat immt >•/ «** Ei f »rne« yin^ 1k>- 

h fehl MMdb« sc t^cBä'-a •■juKi-i» — h-iduM: Am»" Wr. XMH 
i S. BetUBriü ''•jine'.-uiiOL (iiuxiifim r^u'-iatiyiitau ei ö^ ^m AxiiJclirisiq 
liarti. Ti-'-t IUI.'. JJ'':a- iif."^. Afjau'j v.i-d S-iiluM luxi-au-p'TÜ^ri, 
Kisd iiiiudvhr-J'.i-h t^p'/ii^ '•iiii tPfi-^diiMifTTiiiiifh liawetit-u* iJai- 

« watölij seil ©fj^t^iiMr tuji":-r»a,ti*, fviJimt — — Ci-iinne in n:^- 
ejim liierana iupaiuunut tli'jruui <^uein*-Il «laraTiB Amid « imtsVi 
Ck-JeaaiH». M. 'A^i^A. XII. 1hwuu<* C*fe»di« Aprife. 



I *■ IUI' * sisl:: 
I K.I'. 




i 



> f ;^ i ji/|X>ijp. ■..-:■ ' U i ." i l ) . 'i ^-. i.-^r'. 



\ 



J