Skip to main content

Full text of "Walter Map: De nugis curialium;"

See other formats 


TEXTS,   DOCUMENTS,    AND   EXTRACTS 

CHIEFLY  FROM 

MANUSCRIPTS   IN   THE   BODLEIAN 

AND  OTHER 

OXFORD   LIBRARIES 


MEDIAEVAL  AND   MODERN    SERIES.      PART  XIV 


WALTER  MAP 
DE  NUGIS  CURIALIUM 


EDITED    BY 


MONTAGUE  RHODES  JAMES,yLiTT.D.,  F.B.A.,  F.S.A. 

HON.  LITT.D.   DUBLIN,    HON.    LL.D.    ST.   ANDREWS 
PROVOST  OF   KING'S  COLLEGE,  CAMBRIDGE 


©ifortr 

AT   THE   CLARENDON   PRESS 
1914 


1  HE  INSTITUTE  OF  MEDIAEVAL  STUDIES 

10  ELMSLSY  PLACE 
TORONTO  5,  CANADA, 

OCT241931 

872 


OXFORD    UNIVERSITY   PRESS 

LONDON       EDINBURGH       GLASGOW       NEW  YORK 

TORONTO          MELBOURNE          BOMBAY 

HUMPHREY    MILFORD    M.A. 

PUBLISHER  TO  THE   UNIVERSITY 


CONTENTS 

PAGE 

PREFACE .  •  p.f]    4.    .f;1y     .     .     v 

The  Manuscript,  v.  Its  owner,  John  Wells,  xi.  History  of 
the  text,  xiii.  Wright's  edition,  xv.  The  present  edition, 
xvii.  The  extracts  in  Mon.  Germ*  Hist.,  xxi.  Authors  used 
by  Map,  xxi.  Indications  of  date  in  the  text,  xxiv.  Plan  of 
the  work,  xxvii.  Notes,  xxix.  The  Epistle  of  Valerius  to 
Ruffinus  and  the  mediaeval  commentaries  upon  it,  xxx.  The 
Sigillum  Walteri  Map,  &c.,  xxxviii. 

TEXT    .      ...        .        ....        ...       *         .         i 

DlSTINCTIO   I  .  .  .  .          ,  .  .  .  .  I 

II  .  .  .  .  .  .  .  .          ,  .64. 

Ill .  .  .  .      104 

IV .138 

V '  203 

CAPITULA 256 

APPENDIX 260 

NOTES 263 

INDEX  I.    OF  NOTEWORTHY  WORDS       .        .  .        .    273 

II.    OF  PROPER  NAMES  . 278 

a  2 


PREFACE 

THE  treatise  de  Nugis  Curialium  of  Walter  Map  is  pre- 
served in  a  single  manuscript  *  of  the  end  of  the  fourteenth 
century  in  the  Bodleian  Library,  MS.  Bodley  851.  A  detailed 
description  of  the  contents,  which  I  owe  to  the  great  kindness  of 
Mr.  R.  L.  Poole,  Keeper  of  the  Archives,  will  be  mven  in  due 


ERRATUM 
Page  vii.     Delete  Probable  order  of  entry  and  the  figures  underneath 

August,  1914-  1354  Maps  De  Nu^s  Curialium. 

Face  p.  iv 


d,  noii,  ins  oacic  turned  to  K,  and  his  head,  twisted  round, 
looking  to  R.  Round  his  neck  is  a  chain  which  passes  through 
the  uprights  of  the  W  and  is  secured  in  the  centre  of  the  R 
portion  of  that  letter.  Out  of  a  round  hole  in  the  rock  a  spring  of 
water  gushes  up  and  flows  to  R.  On  R  in  the  water  stands 
St.  Christopher  bearing  the  Child  Christ  on  his  shoulders  and 

1  Wright,  in  his  earlier  volume  (Poems  of  W.  Mapes,  p.  ix,  note),  speaks  of  another 
MS.  of  the  de  Nugis  as  being  at  Merton  College.  I  think  there  is  a  confusion 
here  with  a  copy  of  the  Policraticus. 

PR 

2058 
.N  8 


vi  PREFACE 

looking  up  at  Him.  The  Child  bears  an  orb  with  cross.  The 
saint  is  bare  legged  and  has  a  cap  on  his  head  with  broad 
turned-up  band ;  he  holds  an  eel-spear  which  is  threaded  through 
the  convolutions  of  the  s  of  Wellis  and  passes  down  into  the 
water. 

Below  the  picture  is  pencilled  the  name  Whyttynton. 

I  may  add  that  neither  of  the  fragmentary  catalogues  of  the 
Ramsey  Library  which  are  printed  in  the  Ckronicon  Ramesiae 
(Rolls  Series)  is  of  late  enough  date  to  contain  any  note  of  our 
manuscript. 

It  belongs  no  doubt  to  the  last  quarter  of  the  fourteenth 
century.  It  is  in  double  columns  of  forty-two  and  forty- one 
lines.  The  hand  is  not  bad,  but  not  of  the  easiest.  In 
one  or  two  places,  most  notably  on  f.  39  b  (p.  125),  the  ink  has 
become  seriously  blurred  owing  to  the  presence  of  a  bad  spot 
in  the  vellum.  There  are  two  main  volumes,  the  second  being 
the  Piers  Plowman,  in  which  several  scripts  appear.  The  text 
of  the  de  Nugis  is  not  certainly,  though  it  is  for  the  most  part, 
in  one  hand.  The  aspect  of  the  first  few  pages  is  different  from 
that  of  the  main  body  of  the  text :  on  f.  33  a  there  is  a  marked 
irregularity  in  the  script.  The  rubrics  are  in  a  different  style 
from  the  text.  The  verses  on  f.  5,  Vernat  eques,  and  fas.' Co-media 
de  Geta,  are  by  a  single  scribe. 

A  contemporary  of  the  scribe *  has  gone  over  the  text  and  has 
inserted  in  the  margin  some  omitted  words  and  also  some 
various  readings.  The  latter  are  introduced  with  an  al.,  for 
alias  or  alitery  or  perhaps  aliud  exemplar  (v.  s.  g.).  They  are 
most  considerable  in  the  Dissuasio  Valerii  ad  Ruffinum  (pp.  143 
sqq.),  which  we  know  to  have  been  current  apart  from  the  rest  of 
the  treatise.  It  is  reasonable  to  suppose  that  in  this  case  the 
variants  came  from  other  copies  and  were  not  mere  conjectures ; 
1  I  think  the  corrector  was  the  scribe  off.  74. 


PREFACE  vii 

and  the  same,  I  am  inclined  to  think,  applies  to  the  bulk  of  the 
others. 

The  scribe  has  on  the  whole  not  dealt  badly  with  the  rather 
difficult  text  which  he  had  to  copy.  An  inspection  of  my 
foot-notes  will  give  a  sufficient  idea  of  his  proneness  to  error. 

A  leaf  of  our  manuscript  is  gone  after  f.  7  (see  p.  5) ;  and 
one  was  wanting  in  its  archetype  further  on  (see  p.  102). 
Possibly,  too,  another  was  gone  near  the  end  (see  p.  218). 

The  following  is  Mr.  Poole's  description  of  the  manuscript: 

MS.  Bodl.  851.     Quarto.     208  folios.     Presented  by  Cuthbert  Ridley 
M.A.,  in  1601,  along  with  MSS.  Bodley  94,  365,  and  603. 
f.  i  contains  the  various  press-marks  assigned  to  the  MS.  at  different 

times.     The   following   is   the  ascertained   order  of  them,   kindly 

furnished  by  Mr.  H.  H.  E.  Craster,  sub-librarian : 

Probable  order  of  entry.  Press-mark.  Date. 

i.]  M.  5. 4.  Art.  1601. 

6.]  Y.  i.  14.  Th.  cir.  1614. 

5.]  Arch.  B.  95  cir.  1625. 

3.]  Arch.  B.  52  cir.  1680. 

4.]  Arch.  C.  29  cent,  xviii  ist  half 

2.]  MS.  Bodley  851  1761 

The  MS.  is  numbered  3041  in  the  Catalog!  MSStorum  Angliae  et 
Hiberniae  of  1697. 
f.  i  v.  \In  a  sixteenth-century  hand.] 

Saepe  sub  Incultis  reperitur  gemma  lapillis, 
Saepe  cadus  vilis  nobile  nectar  habet. 
Author  iste  de  seipso 
sic  loquitur  capite.  5. 
Distinctionis  4^.  Nu- 
garum  curialium 

In  remotissima  posteritate  mihi  faciet  authoritatem 
antiquitas,  quia  tune,  ut  nunc,  vetustum  cuprum  praeferetur 
auro  novello.  &c.  in  earn  sententiam.     [See  p.  158,  11.  17  sqq.] 


vin  PREFACE 

f.  2.  A  series  of  riddles.    Inc. : 

Si  capud  est  currit  /  ventrem  sibi  iunge  volabitx 
Adde  pedem  comede  /  vel  sine  ventre  bibe        / 
The  last  is 

Simplex  prelatus  fuit  odo  ]>e  gode  vocatus 
Pro  bonitate  modo  manet  in  celestibus  odo 
At  the  side  of  the  page  are  some  English  lines  beginning 
Be  god  &  seint  hill  are 
an  clerk  was  full  sar'. 
f.  2  v.    Verses ;  &c.,  Latin  and-  French ,  hardly  legible  near  the  top. 

e.g.     Pauperis  et  regis  communis  lex  moriendi 
These  are  continued  on  f.  3,  which  ends 

H  Pro  mentis  vite  dedit  illi  laurea  nomen. 

Detur  ei  vite  laurea  pro  meritis. 
ff.  3  v.  and  4  blank. 
f.  4  v.  Latin  and  English  verses. 
Pedigree  of  affinity : 

tritavus   |  tritavia 

Ends  trinepos  |  trineptis. 

ff.  5  and  5  v.  are  filled  with  hexameter  s,  apparently  the  Miles  gloriosus  of 
Matthew  of  Vendome,     Inc.  Vernat  eques  iam  prima  genis  lanugo 
susurrat. 
f.  6  blank. 

f.  6  v.  Iste  liber  Constat  Fratri  lohanni  de  WELLIS  Monacho  Rameseye. 
f.  7.  Inc.  In  libra  magistri  Gauteri  Mahap  \Wright,  de  Nugis,  /.  i.] 
Above  the  line  .D.  pa.  and  in  a  modern  hand  scripsit  ista  regnante 
Richardo  i°.  ut  ipse  innuit.  cap.  5°.  Distinct.  5a. 

After  f .  7  a  leaf  is  cut  out.  This  was  done  before  the  present  foliation 
was  made.  The  work  ends  on  f.  72  v.  with  iudicabit  iusticiam 
[Wright,  p.  243].  Then  follows  a  rubricated^  table  of  contents  ending 
on  f.  73  v. :  Explicit  distinctio  quinta  libri  Magistri  Gauteri  Mahap 
de  nugis  curialium. 

f.  73  v.  Causa  Excidii  Carthaginensium  [in  red~\.  Inc.  Narrat  Flaccen- 
sius  in  hystoriis.  Des.  vt  patet  superius  per  ordinem.  After  which 
there  is  a  blank  of  more  than  three  lines. 


PREFACE  ix 

f.  74  (in  the  same  quire).  Inc.  Porro  sobrios  viros  /  iuniores  fratres  /  prin- 

cipes  cocorum  consequenter  intitulas.     Des.  non  attendant  (f.  74  v.). 

Followed  immediately \  in  a  different  hand,  by  Quis  meo  capiti  dabit 

effundere  ? 

Des.  f.  75  v.  (after  two  pages  filled  ivith  other  matter)  ut  spretis 
infimis  letemur  superis  reatus  dona  veniam.  Explicit  processus 
martiris  Ricardi  scroup  Eboracensis  archiepiscopi  [=  Wright, 
Political  Poems,  2.  114-118], 

Ff.  75  v.,  1 6  contain  Examinacio  sacerdotum  propter  concubinas.    Inc. 
Olentes  presbiteros  omnes  excitantes,  with  a  line  above  Nouus  rumor 
Anglie  deleted.     [Cf.  Wright,  Poems  of  Mapes,  p.  180.] 
f.  77  blank  (some  scribbling). 
f.  78.  Inc.  Venus  vrit  lubrica.       Ave  pulcra   pelle  pulpa.       Des.  f.  80 

Dapibus  ambrosiis. 

f.  80  v.  Inc.  Sit  deo  gloria  laus  benedictio.  Des.  f.  81  v.  Nee  dolor 
coniugis  habet  remedium.  (Wright,  Poems  of  Mapes,  pp.  77  ff. 
There  are  many  variants.  Lines  77-112  are  placed  after  line  164. 
Then  after  a  different  stanza  follow  lines  121-140,  145-152.  Then 
a  new  stanza,  followed  by  lines  165-172,  177-180,  173-176,  181-200. 
Lines  201-212  are  absent?) 
f.  8 1  v.  Inc.  S\  quis  cordis  et  oculi.  Des.  occasionem  oculo.  (Wright, 

Poems  of  Mapes,  93-95.) 

Col.  2  is  headed:  Versus  Magistri  Michaelis  Cornubiensis  contra 
Magistrum  Henricum  Abrincensem  cor  am  domino  ffiigone  abbate 
Westmonasterii  et  aliis. 

Inc.  Archipoeta  vide  quod  non  sit  cura  tibi  de. 
Des.  Vt  ratis  in  cautem  minus  in  me  scribe  tu  autem  [sic]  [f.  83  v. 

col.  i]. 
f.  83  v,  col.  I.  Cor  am  Magistro  H.  de  mortuo  mari  officiali  cantuariensis 

archiepiscopi.     Inc.  Quid  me  sollicitas  quia  sollicitudine  citas. 
Des.  Areas  certamen  tamen  hoc  deus  ampliet  aurem  [f.  85,  col.  i], 
f.  85,  col.  2.  Coram  domino  electo  Wintoniensi  et  episcopo  rofensi. 
Inc.  Pendo  poeta  prius  te  diximus  archipoetam. 
Des.  Vi  sis  conductus  ductus  fur  ad  fora  lucro  [f.  89,  col.  i]. 
f.  89,  col.  i.  Inc.  Pergama  Mere  nolo  fato  donais  \sic~\  data  solo.1 
1  Cf.  Ward's  Catal.  of  Romances,  \.  27  ff. 


x  PREFACE 

Des.  Vitro  pugnatur  fit  machina  troia  crematur.     Explicit  excidiwn 

Troi$  [f.  90,  col.  2]. 

f.  90,  col.  2.  Prophecia  cuiusdam  de  Domino  Edwardo  rege  Anglie  tercio 
post  conquestum.  [Above  the  line,  in  a  modern  hand,  Scilicet  Jo.  de 
Bridlington.]  Inc.  Febribus  infectus  [as  in  Wright's  Political 
Poems  y  i.  128,  omitting  the  Expositio~\.  Des.  carmina  pendo  [f.  94  v.= 
p.  211]. 
f.  94  v.,  col.  i.  Inc.  Gamlen  carnaruan  anglis  natum  dabit  agnum 

Qui  dum  senuerit  tune  leopardus  erit. 
[Eighteen  lines,  ending] 

Hinc  terrena  spuens  sanctus  super  ethera  scandit. 

f.  94  v.,  col.  2.  De  babione  et  croceo  domino  babionis^  .  .  .  Inc.  Incipit  pre- 
facio  in  libro  babionis.     Me  dolor  infestat  foris  intus  iugiter  omnis. 
Des.  Sunt  incredibilis  uxor  alumpna  cliens  [f.  97  v.,  col.  i].  (  Wright, 
Early  Mysteries!) 
f.  97  v.,  col.  2.  Specuhim  Burnelli  merito  liber  iste  vocattir 

Quomodo  sub  specie  stultorum  vita  notatur. 

Inc.  Suscipe  pauca  as  in  Wright,  Anglo-Latin  Satirical  Poets,  i.  n,  but 
omitting  lines  Fluctuat  in  dubiis,/.  97,  to  magnificare  solent,  /.  125. 
P.  129  is  followed  by  p.  124  Hinc  est  quod  to  magn.  solent,/.  125. 
Then  follows  (f.  114,  col.  2)  Obfuit  augmentum, /.  126,  to  deficiuntque 
cito,  six  lines  on.     After  this 

Talibus  exemplis  .  .  .  spreta  iacent. 
Then :   Burnelli  dicta  multo  modamine  ficta 

Spernere  qui  querit  semper  asellus  erit  (f.  114,  col.  2). 
Then  Moralitas  speculi  Burnelli.    Z?ilecto  in  xpo  [the  Prologue,  as  on 

pp.  3-10]. 
Des.  cauteriam  admittunt.     Explicit  AmeN  (f.  115  v.,  col.  2). 

f.  1 66.     Inc.  Corda  superborum  Scotorum  destrue  xpe  [as  in  Wrighfs 

Political  Poems,  i.  42]. 

Des.  Spes  tua  conamen  victoria   lux  releuamen  [f.   116  v.,  col.  2: 
collated  by  Wright}. 

1  See  Hist.  Litt.  Fr.  xxii.  48. 


PREFACE  xi 

£  116  v.,  col.  2.     Inc.    Francia  feminea  pharisea  vigoris  ydea  [as  m 

Wright's  Political  Poems,  i.  26-40]. 
Des.  Gloria  solamen  sit  xc  in  omnibus  amen. 

Explicit. 
Three  lines  beginning  O   iuger   [?]   intrusor  et  sancte  sedis  abusor 

[end  off.  1 1 8,  col.  2]. 
f.  118  v.  Apocalipsis  Magistri  Galteri  Mahap  stiper  vita  et  moribus  per- 

sonarum  ecclesiasticarum. 
Inc.  A  taurotorrida.     Des.  fecisset  lubrica  [f.  120,  coL  2,  as  in  Wright ', 

Mapef  Poems  >  1-20], 
f.  1 20  v.,  col.  2.     Inc.  Que  noua  prava  nimis  peiora  nouissima  primis 

(four  lines). 

Inc.  Incipit  comedia  de  geta.   Prologus.  [C]armina  composuit  voluitque 
placere  poeta.    ( Vitalis  of  Blois^  Wright,  Early  Mysteries^  79  :  Hist. 
Litt.  xxii.  41.) 
Des.  Birria  gota  (Geta)  hominem   se  fore   queque   (cuncta)  placent 

[f.  123,  col.  2]. 
f.  123  v.  blank. 

f.  124.     Inc.  In  a  somer  sesoun  wen  softe  was  the  sonne.     [The  hand- 
writing changes  on  f.  139.]       Des.  To  vs  and  alle   cristin  .J  god 
leue  it  so  be  falle  amen.     Explicit  vita  et  visio  Petri  Plowman 
[f.  140  v.].     [See  Skeafs  Introd.,p.  Ixxi.j 
f.  141.     Inc.  Thus  y  robed  in  rufset  [Piers  Ploivman,  pass.  xi.  of  the  C. 

text}. 

Des.  tyl  y  gan  a  wake.     Explicit  passus  secundus  de  Dobest  [f.  208]. 
f,  208  v.     [Three  lines  scribbled,  deleted  partially^ 
Celerarius  vj  s  &  viij  d. 

Prior  sancti  Yuonis  iij  s.  &  viij  d.  [with  other  entries'}. 
At  the  foot  is  written  Non  est  in  mudo.     [End  of  volume.'} 
In  the  front  board  is  a  portion  of  an  account  relating  to  Ramsey.    At 
the  end  are  two  leaves  besides  that  glued  to  the  board ;  they  seem  to 
contain  parts  of  a  legal  treatise. 

I  see  no  reason  to  doubt  that  the  John  Welles  who  owned 
our  manuscript  was  the  rather  famous  John  Wells,  monk  of 
Ramsey  Abbey,  and  opponent  of  Wycliffe,  who  for  thirteen  years 

b2 


xii  PREFACE 

was  '  prior  studentiurn '  at  Gloucester  Hall,  the  Benedictine 
College  of  Oxford,  and  died  at  Perugia  in  1388.  This  man 
studied  at  Gloucester  Hall  and  proceeded  D.D..in  1377.  His 
opposition  to  the  Wycliffite  circle  is  the  distinguishing  feature  in 
his  career.  Two  stanzas  in  a  song  on  the  Council  of  London  in 
1382  (Wright,  Political  Poems,  i.  260,  Rolls  Series)  give  a  lively 
description  of  him : 

Tune  primus  determinans  est  Johannes  Wellis 
Istos  viros  reprobans  cum  verbis  tenellis 
Multum  conversatus  est  ventis  et  procellis ; 
Hinc  in  eius  facie  patet  color  fellis. 

With  an  O  and  an  I,  in  scholis  non  prodest 

Imago  faciei  monstrat  qualis  hie  est. 

Hie  promisit  in  scholis  quod  vellet  probare 
Wyclif  et  Herford  simul  dictis  repugnare ; 
Sed  cum  hie  nescierat  plus  argumentare, 
Nichol  solvens  omnia  iussit  Bayard  stare. 

With  an  O  and  an  I,  Wellis  replicabat ; 

Sed  postquam  Nichol  solverat,  tune  Johannes  stabat. 

Wycliffe  is  quoted  (in  Fasciculi  Zizaniorum,  p.  239)  as  styling 
him  '  a  certain  black  dog  of  the  order  of  St.  Benedict '.  On 
p.  1 1 7  of  the  same  volume  he  is  found  subscribing  the  sentence 
of  William  Berton,  Chancellor  of  Oxford,  condemning  the 
Wycliffite  doctrine  of  the  Eucharist. 

In  July,  1387,  he  was  sent  as  procurator  by  the  presidents  of 
the  English  Benedictines  to  Urban  VI  to  plead  for  the  release 
of  the  learned  Norwich  monk,  Cardinal  Adam  Easton.  His 
commission  is  printed  in  Raine's  Letters  from  Northern 
Registers  (p.  423,  Rolls  Series).  He  was  unsuccessful  in  his 
mission  and  died,  as  has  been  said,  at  Perugia  in  1388.  He  was 
buried  in  the  church  of  St.  Sabina  there,  according  to  a  note 
printed  by  Tanner  from  the  Cotton  MS.  Otho.  D.  VIII.  The 


PREFACE  xiii 

portion  of  the  manuscript  in  which  this  note  occurs  contains 
a  chronicle  of  Ramsey  Abbey. 

Works  are  attributed  to  him  by  Bale.  In  the  Index  (p.  263) 
we  have : 

De  socii  ingratitudine  lib.  i.  Inc.  Salutem  quam  meretur  aut  mereri 
poterit  ?  qui  grato  ingratus  diligentem  non  di(ligit) ; 

and 

Epistolas  quoque  scripsit,  ea  etate  eloquentes,  1368. 

The  source  is  given  as  Exepistolis  quorundam  monachorum  (by 
which  is  meant  a  collection  of  letters  of  monks  of  St.  Alban's). 
In  the  Scrip  tores  (vi.  82)  Bale  adds  to  the  above  the  following  : 

Pro  religione  privata  lib.  i. 
Super  cleri  praerogativa  lib.  i. 
Super  Eucharistiae  negotio  lib.  i. 
Contra  Nicolaum  Herfordium  lib.  i. 
and 

Contra  Wicliff  .  de  religione  perfectorum. 

The  reference  in  Wood's  Hist,  et  Ant.  Oxon.  i.  189  adds 
nothing  save  the  opening  words  of  the  tract  against  Wycliffe. 

Traces  of  acquaintance  with  the  de  Nugis  Curialium  in  con- 
temporary or  later  mediaeval  writers  are  exceedingly  scanty. 
Giraldus  Cambrensis  tells  several  of  the  same  anecdotes  as  Map, 
but  his  language  shows  no  sign  of  being  borrowed.  Peter  of 
Blois  treats  some  of  the  same  themes.  In  Ep.  14  he  dwells  on 
the  miseries  of  the  courtiers  who  accompanied  Henry  II  on  his 
progresses.  He  calls  them  milites  Herlewini,  a  striking  coinci- 
dence with  Map  (pp.  13,  1 86),  but  not  necessarily  more  than 
a  coincidence.  In  Ep.  95  he  speaks,  as  Map  does  (p.  6),  of  the 
excesses  of  the  lusticiarii  errantes  vel  itinerantes,  the  forestarii 
and  vicecomites  :  again  a  topic  quite  likely  to  occur  to  two  authors 
independently  of  each  other.  In  Ep.  79,  it  is  true,  he  borrows 
copiously  from  the  Dissuasio  Valerii  ad  Rttffinum  (taking  from  it 


xiv  PREFACE 

the  instances  of  Phoroneus,  Marius  and  Metellus,  Lucilia  and 
Livia,  Deianira,  Valentinian,  Canius,  Pacuvius),  but  we  know 
that  the  Dissuasio  was  current  before  and  apart  from  the  de  Nugis* 
A  perusal  of  Peter's  letters  leaves  me  with  the  impression  that 
he  had  never  seen  the  whole  treatise. 

It  would  be  absurd  to  generalize  from  so  very  fragmentary  a 
knowledge  of  English  mediaeval  literature  as  I  possess.  All  I  can 
say  is  that  I  can  adduce  no  single  instance  of  use  of  the  treatise 
before  the  seventeenth  century.  Higden  in  the  Polychronicon  no 
doubt  includes  Walter,  Archdeacon  of  Oxford,  in  his  list  of 
authorities,  but  there  is  nothing  from  the  de  Nugis  in  his  text. 
Possibly  he  regarded  Map  as  the  author  of  the  versified  Itinera- 
rium  Cambriae,  which  he  quotes  almost  in  extenso. 

No  English  mediaeval  library  catalogue  contains  an  entry 
identifiable  with  the  de  Nugis.  Neither  Leland  nor  Bale  had 
ever  seen  it.  In  short,  its  appearance  in  1601  in  the  Bodleian 
Library  seems  to  have  been  practically  its  first  introduction  to 
anything  that  could  be  called  a  public.  It  must  soon  have 
attracted  some  attention.  Richard  James  made  extracts  from 
it  and  a  transcript  of  it,  now  contained  in  Bodley  MSS.  James 
14,  31,  39.1  Camden  makes  a  few  quotations  from  it  in  the 

1  MS.  James  14  contains  the  extracts,  on  ff.  81-136.  They  begin  with  Dolendum 
nobis  est  (3')  . . .  multiplicatus  (4"),  continuing  with  Hos  Hugo  (s19) . . .  non  deleuit 
(528).  Non  dico  quin  (63)  . . .  aciem  (66).  Mittit  etiam  (615) . . .  tenere  nequeo  (823). 
James  sometimes  epitomizes  in  a  very  few  words  the  portions  he  omits:  very 
occasionally  he  gives  an  illustration,  e.g.  on  'French  of  Marlborough  (24630)  he 
writes  in  the  margin  '  And  french  she  spoke  moste  fetously  /  After  the  scoole  of 
Stratford  at  Bow.  Chaucer  in  descriptione  priorissae '.  His  last  extract  ends  p.  136 
et  insaniorem  partem  (2542).  It  is  followed  by  extracts  from  the  Apocalypsis 
Goliae  and  other  Goliardic  poems. 

MS.  James  39  contains  the  first  part  of  a  full  transcript  of  the  text,  prefaced  by  the 
note  of  ownership  of  John  de  Wellis  and  a  brief  description  of  the  pictorial  device 
accompanying  it.  This  volume  goes  as  far  as  Dist.  IV.  i  (i4o5)  linx  penetrans.1 

MS.  James  31  contains  the  remainder  of  the  text,  beginning :  omnia  exicio  propriae 


PREFACE  xv 

Britannia,  e.g.  ed.  Gough,  1806,  i.  166,  267,  382:  the  last  is 
borrowed  from  him  by  Burton  (Anatomy,  Part  III,  Sec.  2,  Mem. 
3,  Subs.  4).  Archbishop  Ussher  printed,  in  his  book  de  christia- 
narum  ecclesiarum  successione  et  statu  (Opp.  ii,  p.  244),  a  portion 
of  Dist.  I.  xxxi  (pp.  60,  61)  on  the  Waldenses.  Several  notes  in 
the  same  work  show  that  he  had  read  a  good  deal  of  the  manu- 
script. The  interesting  letters  of  Sir  Roger  Twysden  in  1666 
and  1669,  mentioned  first  in  Notes  and  Queries  (1849,  i.  76),  and 
subsequently  printed  by  Wright  in  his  Preface,  show  that  some 
scholars  were  alive  to  the  interest  of  the  text :  '  they  say  there 
is  many  stories  of  good  worth,  fit  to  bee  made  publick,  in  it.' 

I  have  no  doubt  that  between  Twysden's  date  and  the 
publication  of  Wright's  edition  in  1850,  a  number  of  references  to 
the  de  Nugis  would  be  discoverable  :  I  have  as  a  matter  of  fact 
found  none,  even  in  the  works  of  Thomas  Hearne. 

In  1850,  as  has  been  said,  the  editio  princeps  was  produced 
for  the  Camden  Society  by  Thomas  Wright.  It  will,  I  think,  be 
worth  while  to  quote  from  his  Preface  what  little  he  says  about 
the  manuscript  and  about  the  preparation  of  his  edition. 

The  manuscript  is  written  in  a  very  crabbed  hand,  and  is  filled  with 
unusual  contractions,  which  are  often  by  no  means  easy  to  understand. 
In  producing  the  present  edition,  I  have  had  to  contend  with  many 
disadvantages ;  the  practice  of  the  Bodleian  Library,  which  does  not 
allow  its  manuscripts  to  be  lent  out  on  any  conditions,  has  rendered 
it  impossible  for  me  to  collate  the  text  myself  with  the  original,  and 

gentis,  down  to  the  end.  It  is  followed  by  the  capitula.  Then  follow  :  Improperium 
cuiusdam  in  monachos  ex  MS.  Bibl.  Bodl.  Turstano  .  .  .  Ebor.  Archiep. 
T .  Stampensis — et  vivat  de  communi  quod  deus  est.  and :  Fragmentum  narrationum 
ex  MS.  Bibl.  C.C.C.  Oxon.,  namely  the  stories  in  MS.  C.C.C.  Oxon.  130,  of  which 
two  are  printed  in  this  volume,  p.  261.  Hardy  (Materials,  ii.  485)  mentions 
another  manuscript,  *  Olim  Clarendon  78,'  but  this  is  a  mistake.  From  Cat. 
MSS.  Angl.  et  Hib,  (iii.  14)  we  see  that  the  book  only  contained  a  Mapesian 
poem. 


xvi  PREFACE 

it  has  not  always  been  in  my  power  to  consult,  in  cases  of  difficulty, 
scholars  on  the  spot  in  whose  opinion  I  could  confide.  In  the  latter 
portion  of  the  work  I  have  been  more  fortunate,  and  I  have  to 
acknowledge  the  kind  attention  and  service  in  this  respect  which 
I  have  received  from  the  Rev.  H.  O.  Coxe,  one  of  the  librarians  of 
the  Bodleian  Library,  and  the  Rev.  W.  D.  Macray,  of  New  College. 
The  difficulty  I  found  previously  in  obtaining  a  satisfactory 
collation,  combined  with  some  other  circumstances,  has  been  the  cause 
of  a  very  considerable  delay  in  the  publication  of  the  present  volume, 
which  was  commenced  several  years  ago. 

To  the  delay  just  alluded  to  must  be  attributed  any  slight  difference  in 
the  system  of  editing  the,  text  which  may  chance  to  be  discovered 
between  the  earlier  and  latter  parts  of  this  volume.  My  principle  has 
been  to  correct  all  those  accidental  corruptions  of  Latin  orthography 
which  arose  merely  from  the  ignorance  or  carelessness  of  monkish 
transcribers,  but  to  retain  most  of  those  which  were  strictly  mediaeval 
forms  ;  and  I  think  that  perhaps  in  the  latter  part  I  have  carried  this 
process  of  purifying  a  little  further  than  at  first  was  intended.  The 
business  of  an  editor  is  to  present  his  text,  while  he  preserves  its 
correctness,  in  a  form  as  intelligible  as  possible  to  the  general  reader. 
With  this  principle  in  view,  I  have  not  hesitated  to  correct  the 
corruptions  of  the  manuscript,  when  that  correction  appeared  evident, 
and  I  have  added  a  few  notes  for  the  purpose  of  making  the  text  some- 
what more  intelligible  to  those  who  may  not  have  the  advantage  of  an 
extensive  acquaintance  with  the  Latin  literature  of  the  middle  ages. 
These  notes  might  perhaps  have  been  made  more  numerous;  but  for 
this  deficiency,  and  for  any  errors  of  the  text  which  may  have  escaped 
me,  I  must  throw  myself  upon  the  indulgence  of  the  reader. 

THOMAS  WRIGHT. 
Brompton,  Nov.  1850. 


It  is  certainly  the  case  that  Wright's  text  is  perceptibly  more 
correct  towards  the  end  of  the  Work.  The  earlier  portion  is 
disfigured  by  a  number  of  what  seem  easily  avoidable  blunders. 
Yet  I  think  that,  considering  the  conditions  under  which  he 


PREFACE  xvii 

worked,  he  deserves  praise  and  not  blame  for  the  sum  of  his 
achievement.  It  would  be  ridiculous  for  me  to  pretend  that 
I  do  not  think  my  own  text  is  better  than  his  ;  but  if  I  had  had 
to  depend  upon  even  the  best  of  transcripts,  I  am  certain  that 
many  errors  and  faults — of  which  I  hope  there  are  now  but  few 
— would  have  survived  in  my  pages. 

As  a  matter  of  fact  I  have  had  the  very  great  advantage  of 
using  a  complete  '  rotograph '  of  the  treatise  which  has  been 
procured  for  me  by  the  kindness  of  the  Delegates  of  the 
Clarendon  Press  ;  and  by  its  help,  coupled  of  course  with  personal 
consultation  of  the  manuscript,  I  have  been  able  to  eliminate 
a  great  many  errors  from  the  old  text.  I  believe  that  the  student 
now  has  before  him  a  record,  complete  in  all  essentials,  of  what 
the  manuscript  presents.  I  say,  in  all  essentials,  because  I  have 
not,  except  in  the  fewest  possible  cases,  recorded  the  abbrevia- 
tions. These  are  copious,  as  is  usual  in  manuscripts  of  the  date 
of  this  one.  To  have  indicated  the  expansion  of  them  by  any 
typographical  device  would  have  entailed  producing  a  quite  un- 
readable page,  and  would  have  been  a  piece  of  pedantry  in  which, 
I  hope,  no  scholar  would  have  acquiesced. 

In  the  matter  of  spelling  I  have  implicitly  followed  the  manu- 
script, with  its  tricky  use  of  u  and  v,  its  disregard  of  diphthongs, 
and  all  the  other  features  which  it  is  reasonable  to  expect  in 
a  fourteenth-century  copy  of  a  twelfth-century  text.  I  believe  it 
will  be  found  that  I  have  not  been  quite  perfectly  consistent  in 
my  expansions  of  abbreviations,  in  that  I  have  sometimes  written 
quod  and  sometimes  quia ;  I  have  also  sometimes  expanded  m*  as 
mihi  (not  michi),  and  have  possibly  treated  nichil  in  a  similar 
fashion.  I  hope  confession  of  these  shortcomings  (the  only  ones  of 
the  kind  of  which  I  am  conscious)  will  be  taken  as  sufficient  to 
condone  them. 

The  punctuation,  on  the  other  hand,  is  my  own.     The  manu- 


xvni  PREFACE 

script  has  a  system,  and  a  very  elaborate  one,  which  may  be  best 
indicated  by  a  transcript  of  a  few  lines  : 

(p.  202)  Domine/nos  rei  ueritatem  scimus/Sed  tu  nobis  tarn  austerus 
es  /  et  tarn  hispidum  nobis  dans  supercilium  .J  ut  que  vera  scimus*  pre 
timore  tuo  dissimulare  oporteat/  Mansio  tua/  et  biblis  quam  hie  queris/ 
est  rauenne  /  Si  vobis  non  displicet  /  eamus  ut  illic  inuenias  /  quod  te 
credis  hie  uidisse  / 

I  do  not  suppose  that  any  one  who  wishes  to  make  a  study  of 
the  text  would  have  welcomed  the  preservation  of  these  highly 
confusing  marks. 

I  have  not  hesitated  to  emend,  or  to  introduce  my  emendations 
into  the  body  of  the  text,  when  I  felt  confident  of  their  correctness. 
The  reading  of  the  manuscript  is,  of  course,  always  recorded  in 
the  foot-notes.  I  think  it  allowable,  at  this  point,  to  put  together 
a  selection  of  passages  in  which  I  think  that  I  have,  either  by 
recovering  the  reading  of  the  manuscript,  or  by  emendation, 
materially  improved  the  text. 

PAGE      LINE 

2  2  uannus.     MS.  manus. 

5  et  e  conuerso.     W.  et  ergo. 

13  fit  causa.     W.  fit  tarn. 

1 8  decipula.     W.  decupla. 

4  The  punctuation  of  cc.  i  (fin.)-v  differs  much  from  that 
ofW. 

7  i  iusticiis  .  .  .  immiciores.     W.  inscitiis  . ,  .  immunitiores. 

8  21     modici  numeri.     W.  modici  verni. 

12  29     quin.     W.  quidem. 

13  i     me.     W.  vis. 

1 6  modicitate.     W.  non  dimidiatae. 

16         19  qua.     W.  gravi. 

20  attemptant.    W.  acceptant. 

26  animaduerterent.     W.  arma  ducerent. 

18  3  stimulis.     W.  simul. 


PREFACE  xix 

PAGE      LINE 

1 8  24    mine.     W.  nee. 

19  19     strenuo.     W.  facundo. 

21  8     turpauerunt.     W.  crepaverunt. 

24  2     innaturalius.     W.  did  not  decipher  it. 
6     Unde  cum.     W.  Unam  tamen. 

25  3>  4     necessarium.     W.  victum. 

24    nee.     W.  nisi. 

26  6     pruritus.     W.  penitus. 

9     procurauit.     W.  praecavit. 

27  28     assunt  ibi.     W.  assenti. 
30         1 8     vim.     W.  pacem. 

34         n     conualescentibus.     W.  qualescunque. 

20     sanctumque  senatum  -Romane  curie.    W.  suumque  senatum 
ratione  curiae. 

36  30,  i     quod  turpe.     W.  quia  tempore. 

37  15     Semite.     W.  stricte. 

42         20     Attamen  seudo-prophetas.     W.  actum.    Pseudo-prophetas. 
Cf.55.  ii. 

45  27     sine  causa  proscribunt.     W.  sumtam  praescribunt. 

46  8     sine  causa.     W.  sive  tarn. 
9     Nero.     W.  vero. 

47  32     sine  murmure.     W.  summi  ratione. 
49         23     si  cibi  parcitas.     W.  si  tibi  peccas. 

54  15     potest.    W.  prout. 

55  25     in  necessitate  unccionis  uel  uiatici.     W.  in  nee.  mittendi 

viatici. 

57  i,  2     inualueruntque.     W.  maluerunt  quia. 

58  2,3     In    Normannia    non    apparent.       W.    in     Normanniam. 

Apparent. 
60         17     cifo.     MS.  in  quo. 

64  i     racionem  supplied. 

65  23  habui.     W.  hujusmodi. 
67  20  precatrici.     W.  peccatrici. 
71  27  Austcliue.     W.  Austeline. 
73  13  Deheubard.     W.  de  heulard. 

c  2 


xx  PREFACE 

PAGE      LINE 

74  19     in  termis.     W.  interius. 

75  12     deuia.     W.  Denis. 

78  19     in  cunis.     W.  in  cujus. 

79  8     ecclesie.     W.  culeriae. 
86         17     lacrimis.     W.  Latinis. 

91  3  per  uerbum.     W.  puerulum. 

122  i  per  estum  interceptus.     W.  perstans  in  terris. 

142  2,  3  inmaniores  ...  a  manibus.     W.  in  amores  .  .  .  amantibus. 

171  30  vitrici.     MS.  victrici. 

181  5  hominium.     W.  homini. 

183  27  militum.     W.  aulicum. 

196  28  vincat.     W.  nunciabatur. 

206  i  nolo  tamen.     W.  volo  et  amem. 
15  Actis.     W.  Anno. 

207  31     mimus.     W.  minus. 

214  7,8  quidam  ex  bonis  '  Voca  Stephanum '.      W.   quidam   ex 

bonis  vota  steph. 

223  7  ueautur  or  ueautre.     MS.  neantur. 

229  24  superatur.     W.  pater. 

235  I5  omnia.     W.  Anima. 

248  15  se  cun(c)ta.     W.  secunda. 

253  9  cel(er)ique.     W.  coelique. 

In  the  above  selection — a  very  small  one — I  have  picked  out 
a  fair  number  of  specimens  from  the  earlier  pages,  and,  from  the 
latter  part  of  the  book,  a  few  only,  representative  of  the  places 
where  the  sense  is  materially  affected.  Any  one  who  cares  to 
examine  Wright's  text  will  easily  add  to  their  number.  There 
are,  besides,  places  in  which  gaps  have  been  filled  up,  and  very 
many  in  which  the  punctuation  and  division  of  sentences  has 
been  completely  changed.  Puzzles  and  corruptions  remain,  of 
course  ;  but  I  do  believe  that  the  present  text  is  a  great  deal 
more  readable  than  the  former  one. 


PREFACE 


xxi 


The  only  other  edition  known  to  me  of  any  part  of  the  text  (save 
the  Epistola  Valerii  ad  Ruffinum)  is  the  series  of  extracts  in 
Monumenta  Germaniae  Historica,  Scriptores,  vol.xxvii,  pp.  6 1-74. 
These  were  collated  with  the  manuscript  by  Dr.  F.  Liebermann, 
but  some  errors  escaped  even  him.  The  passages  are  as  follows, 
reference  being  made  to  the  present  edition  : — 


PAGE 


Dist.  I.  xi. 

i522~28. 

xvi. 
xxiv. 

2510-2614. 

3710-4o24. 

xxix. 

5619~573. 

XXX. 

583~5916. 

xxxi. 

6o2-9. 

6o22-6i15. 

xxxii. 

6219-24. 

Dist.  II.  iii,  iv. 

6516-18. 

V. 

6715~18. 

xvii. 

6726-6810. 
8i2'5. 

8I25,26> 

823'19. 

Dist.  II.  xvii. 

xxiii. 

xxix. 

Dist.  IV.  i. 

xi. 
xiii. 


PAGE 

8^3-6,  8-10^ 
851T-I9. 


ioi 


i86 


2-4 


~5 


Dist.  V. 


V.      22O26-22I6. 


9~25 


v. 


225 
22826-22910. 

23826-24017. 
243 


12-30 


The  range  of  Map's  reading,  as  attested  by  his  quotations,  is 
not  inconsiderable.  He  is,  to  begin  with,  saturated  with  the 
language  of  the  Latin  Bible.  The  borrowed  phrases  are  noted 
in  my  margins  so  far  as  I  have  been  able  to  detect  them  ;  but 
it  is  certain  that  I  must  have  missed  some.  Biblical  turns  of 
language  are  employed  by  him  on  the  most  unexpected  occasions, 
and  sometimes  display  his  impish  humour  in  a  rather  shocking 
fashion. 

On  two  occasions  he  quotes  Office  Hymns.  Of  older  church 
writers  he  cites  by  name  Augustine,  Jerome,  and  Gregory  ;  and 
makes  tacit  use  of  Jerome's  treatise  against  Jovinian.  The 
writers  nearer  his  own  time  may  be  laid  under  contribution 


xxii  PREFACE 

more  copiously  than  I  have  seen.  Those  to  whom  there  are 
plain  allusions  are  Hildebert,  Bernard,  Geoffrey  of  Monmouth, 
Peter  Comestor  (the  Historia  Scholastica),  the  History  of 
Pseudo-Turpin,  not  to  mention  the  unidentified  romances  and 
sagas  from  which  many  of  his  longer  stories  are  supposed  to  be 
derived. 

More  general  interest  attaches  to  his  use  of  ancient  secular 
authors.  Of  the  poets  Virgil,  Horace,  and  Ovid  are  the  favour- 
ites. He  has  also  read  Terence,  Juvenal,  Persius,  Martial,  Lucan, 
Pseudo-Cato,  Claudian,  and  perhaps  Statius.  There  are  traces 
of  the  use  of  works  of  Cicero,  of  Caesar,  Pliny,  Solinus,  Quintilian, 
Gellius,  Apuleius,  Martianus  Capella,  and  express  quotations  from 
Boethius,  Porphyry,  Macrobius.  An  allusion  to  Tacitus  (p.  45) 
is  likely  to  be  delusive  :  one  to  Livy  (p.  204)  is  shadowy. 

In  addition  to  verbal  citations  account  must  be  taken  of  the 
facts  and  names  with  which  Map  shows  an  acquaintance.  He  is 
familiar  with  a  great  deal  of  mythology,  largely,  no  doubt, 
through  the  medium  of  Ovid's  Metamorphoses  :  he  has  read  of 
Alexander  the  Great,  of  Numa,  perhaps  in  the  Fasti,  of  Scipio, 
of  Catiline,  of  the  death  of  Julius  Caesar,  and  of  Nero  and 
Vitellius.  It  is  possible  that  for  this  knowledge  he  may  depend 
upon  Sallust,  upon  Suetonius,  and  upon  some  general  history 
like  that  of  Orosius. 

It  is  natural  to  suppose  that  he  was  familiar  with  at  least  the 
Policraticus  of  John  of  Salisbury,  since  he  has  borrowed  the 
second  title  of  that  work  as  the  sole  title  of  his  own.  I  have 
not  been  able  to  find  that  he  has  done  more.  The  habit  of 
classical  allusion  is  common  to  both  writers :  one,  at  least,  the 
story  of  Cicero  and  Terentia  (p.  1 50),  is  told  by  both,  but  I  can- 
not see  that  Walter  has  copied  it  from  John. 

I  append  a  list  of  the  sources,  other  than  Biblical,  to  which 
I  have  found  allusions  in  the  text  of  the  .de  Nugis  cvrialtum* 


PREFACE 


XX1U 


Though  I  am  far  from  supposing  that  it  is  complete,  I  doubt 
if  the  researches  of  future  students  will  add  any  names  of 
importance  to  it. 


Apuleius,  cf.  I773. 
Augustine,  Conf.  i,  (?64),  248. 
ps.-Aug.  Sermon,  152. 

Bernard,  Epp.  38. 
Boethius,  Cons.  Phil,  i,  253. 

Cato,  Disticha,  230. 
Caesar,  Bell.  Gall.,  cf.  53. 
Cicero  (Auct.  ad  Herenn.  51). 

de  Oratore,  151. 

de  Senect.,  cf.  150. 

pro  Archia,  cf.  203. 
Claudian,  in  Eutrop.,  7. 

in  Ruf.  139,  141. 
Clement,  Recogn.  I565. 

Didache,  cf.  I4618. 

Gellius,  151,  152,  153. 

Geoffrey  of  Monmouth,  140,  22 11. 

Gregorius,  S.,  24. 

Hildebert,  24. 
Horace,  Odes,  i16. 

Sat.  4,  53,  80. 

Epp.  26,  45,  144,  148,  211,  254. 

A.  P.  4,  27,  115,  142,  158. 
Hymns,  i,  37. 

Jerome,  Epp.  35. 

in  lovin.  150,  152,  155. 
Juvenal,  52,  102,  142,  158,  197. 

Livy,  cf.  2O410. 

Lucan,  cf.  2327,  2O315,  204. 


Macrobius,  in  Somn.  Scip.  249. 
Martial,  141,  142,  151,  159. 
Martianus  Capella,  156. 

Ovid,  A.  Am.  46,  65,  (137),  244. 
Am.  6,  102. 
Her.  45. 
Met.  14,  6 1  et  al. 

Persius,  9,  53. 

Petrus  Comestor,  Hist.  SchoL 

50,  150,  i6823. 
Pliny,  N.H.  3,  (124). 
Porphyrius,  Isagoga,  i,  249. 

Quintilian,  cf.  151. 

Solinus,  124. 
Statius,  cf.  i6719. 

Tacitus,  Agr.,  cf.  4512- 
Terence,  Eun.  49 ;  Phorm.  1 2. 
Turpin,  Historia,  101. 

Unknown,  ii918,  2i55. 

Virgil,  Eel.  34,  36>  4i,  6l>  !3 

148. 

Georg.  2,  85. 
Aen.  n,  69,  88,  99,  113, 116,  209, 

217. 

Vita  Antonii,  79. 
Vita  Cadoci,  cf.  72. 
(Vita  Haroldi,  cf.  217.) 


xxiv  PREFACE 

As  to  the  plan  and  date  of  the  de  Nugis,  nothing  can  be 
clearer  than  that  there  is  no  plan,  and  that  the  work  was  jotted 
down  at  various  times,  as  the  fancy  struck  the  author.  He  him- 
self says  (i4O26)  '  Hunc  in  curia  regis  Henrici  libellum  raptim 
annotaui  scedulis'.  He  undertook  it,  he  says,  at  the  instance  of 
one  Galfridus  (is1),  who  had  asked  him  (i812)  to  put  down  in 
writing  sayings  and  doings  hitherto  unrecorded,  or  anything 
conspicuously  remarkable  that  had  come  to  his  knowledge. 
Wright  (p.  x)  will  have  it  that  Galfridus  had  asked  him  to  write 
a  poem,  but  I  think  the  *  poetari '  of  i  ;32  and  the  '  philosophari ' 
of  1 34  are  synonymous,  and  merely  signify  literary  composition. 
At  any  rate  Map,  on  p.  18,  assumes  that  he  is  doing  in  this 
work  what  he  had  been  requested  to  do. 

There  are  numerous  and  discrepant  notes  of  time  in  the  book, 
which  I  will  attempt  to  collect. 

Dist.  I.  ix.  528.  adhuc  nunc  post  mortem  suam  (sc.  Henrici  II).    After 

1189. 
xi.  i525.  anno  primo  coronacionis  nostri  regis  Henrici.    Possibly 

in  Henry  IPs  lifetime, 
xii.  i64.  Portingalensis  rex  qui  nunc  uiuit.     The  king  is  not 

named,  and  the  reference  is  doubtful. 
jSaoaqq.  Gilbert  Foliot,  bishop  of  London,  1163-87. 
Bartholomew,  bishop  of  Exeter,  1162-86. 
Baldwin,  bishop  of  Worcester,  1180-5  (?). 
This  seems  to  give  a  date  between  1180  and  1185. 
xiii.  19*.  Gischard  of  Beaulieu,  father  of  Imbert,  *  cui  nunc  cum 

filio  suo  conflictus  est.'     Doubtful  to  me. 
xv.  21.  In  or  just  after  1187. 
xxii.  3320.  Reginald,  bishop  of  Bath:  after  1174. 
xxvi.  3422.  The  Lateran  Council:  1179. 
xxvii.  5520.  Gilbert   of    Sempringham,  '  qui   adhuc   superest  .  .  . 

centennis  aut  eo  amplius.'     He  died  3  Feb.,  1189. 
xxviii,xxix.  5610» 19.  Henry  II  is  spoken  of  as  alive. 


PREFACE  xxv 

Dist.  I.  xxx.  c;89.  William,    archbishop    of    Rheims    (1176-1202),   told 

a  story  to  Map. 
Dist.  II.  ii.  65®.  Map   told  a  story  to  Hamelin,   abbot  of  Gloucester 

(d.  1179). 
iii.  6521.  Map  was  present  at  Limoges  in  1173. 

6529.  Johannes  Albaemanus,  at  that  time  (1173)  bishop  of 

Poitiers,  '  qui  mine  est  Lugdunensis  archiepiscopus.' 

He  was  translated  to  Lyons  in  1181,  and  resigned  in 

1193.     This,  then,  was  written  down  after  1181. 

vii.  696.  Girard  la  Pucelle  began  his  teaching  career  at  Paris  in 

or  about  1160. 

xviii.  8520etc-  The  chronology  of  this  chapter  is  badly  confused, 

but  it   appears   to   have   been  written    after  1185: 

Lucius  III  (d.  1185)  seems  not  to  be  the  reigning 

pope  (8614). 

xxiii.  9513.  Map  knew  Thomas  a  Becket  as  chancellor  :  i.  e.  before 

1162. 
xxvii.  9927.  Gilbert  Foliot  is  bishop  of  London  (1163-87):    also 


xxviii.  19.  'In  the  time  of  Roger,  bishop  of  Worcester  '  :  Roger  died 

in  i  i  80. 

Dist.  IV.  i.  i3936<i<i.  Map  'wrote  this  page'  at  Saumur  in  June,  1182 
(really  1183).  Wright  (pp.  ix-x)  misrepresents  this 
passage  :  {  he  says  that  he  is  writing  on  St.  Barnabas's 
day  (the  nth  of  June),  the  same  day  on  which  the 
young  king  Henry  died  in  1182,  evidently  looking 
back  to  that  event  as  being  some  time  past.'  But 
what  Map  really  says  is  that  Henry  died  at  Martel, 
'  mense  quo  hanc  paginam  apud  Salmurum  scripsi, 
die  S.  Barnabe  apostoli,  anno  ...  1182  (sic)  et  sue 
natiuitatis  27°.'  The  plain  meaning  is  that  Henry 
died  on  June  1  1,  and  Map  heard  of  it  at  Saumur  later 
on  in  the  same  month.  The  year  is  wrong  in  the  text. 
J3931.  c  hodie/  Henry  II  has  commanded  the  young  king's 
body  to  be  moved  from  Le  Mans  to  Rouen.  The 
Chron.  Rothomagense,  cited  by  Stubbs  on  Benedict  of 
1354  d 


xxvi  PREFACE 

Peterborough,  \.  304,  dates  the  burial  at  Rouen  on 
July  22.  Thomas  Agnellus  (in  Rad.  de  Coggeshall, 
Rolls,  p.  270)  says  that  the  body  lay  at  Le  Mans  for 
thirty-four  days.  Map  seems  to  be  writing  before 
the  actual  removal  of  the  body,  but  after  the  order 
had  been  given.  This  will  suit  the  end  of  June  or 
beginning  of  July,  1183. 
Dist.  IV.  ii.  I4026.  Map  wrote  this  book  by  fits  and  starts  at  the  court 

of  Henry  II. 

v.  I5828.  Gilbert  Foliot  is  now  very  old  and  nearly  blind. 
x.  I7619.  The   sixth   bishop   of    Hereford   since   the   time  of 
Alnodus,  who  bequeathed  Ledbury  North  to  the  see, 
temp.  Will.  I,  is  now  reigning. 

xi.  1832.  'mine  hodie  .  .  .  electus  est  Lucius  papa  successor 

Alexandri  tercii,  qui  (Lucius)  fuerat  anno  preterito 

Hubaldus     Hostiensis     episcopus.'         Lucius     III 

succeeded  in  1181. 

xiii.  i8614»18etc-  The  first  year  of  Henry  II  appears  to  be  long 

past. 
Dist.  V.  iii.  2o615.  The  year  1187  is  mentioned. 

2i812.  Henry  II  'qui  nunc  regnat'  before  1189. 

225.  Reminiscences  of  1179  when  Map  was  on  the  way 'to 

the  Lateran  Council, 
vi.  23710sqq-  Written  after  the  death   of  Henry  II  who   had 

reigned  thirty-six  years. 

23820.  Geoffrey  Plantagenet  is  archbishop  of  York:  he 
became  so  in  1191.  His  quarrels  with  his  canons 
have  begun. 

24I11.  Richard  I  is  king.  The  murder  of  the  Marquis  of 
Montferrat  (Conrad,  not  Boniface)  was  in  April, 
1192. 

241 17.    Henry  II  seems  to  be  still  living. 
24317.    Richard  I '  qui  nunc  regnat '. 

24618  etc-  Geoffrey  Plantagenet  is  perhaps  not  yet  archbishop. 
vii-  25318  8qq-  '  regis  nostri . . .  Henricum  secundum  dico.'    Before 
1189. 


PREFACE  xxvii 

Thus  the  earliest  personal  reminiscence  recorded  by  Map 
seems  to  be  the  conversation  with  Thomas  Becket  as  Chancellor, 
an  office  which  Becket  resigned  in  1 162. l  The  latest  incident  is 
the  murder  of  the  Marquis  of  Montferrat  in  1192.  Parts  of 
Dist.  I  date  from  before  1185  (cap.  xii)  :  in  or  just  after  1187 
(cap.  xv) ;  before  1189  (cap.  xxvii).  Of  Dist.  II  we  can  only 
say  that  it  was  written  after  1181.  In  Dist.  Ill  there  appears 
no  indication  of  date.  Dist.  IV  was  in  part  written  in  1183 
(cap.  i),  and  in  part  in  1181  (cap.  xi).  It  also  contains  the 
Epistle  of  Valerius,  which  we  know  to  have  been  an  earlier  work 
of  Map's.  This  distinction,  then,  has  some  claim  to  be  regarded 
as  prior  to  the  others  in  date.  Dist.  V  was  written  partly  before 
Henry  II's  death  (capp.  v,  vii),  and  partly  in  or  after  1192. 
When  I  say  *  written',  I  mean  'put  into  its  present  form*. 
Allowance  must  tie  made  for  revision  and  for  insertions  of 
incidents  later  than  the  main  body  of  the  text.  The  remarks 
about  Richard  I  on  pp.  241,  243  (and  probably  those  about 
Geoffrey  Plantagenet  on  p.  238),  have  some  appearance  of  being 
insertions  of  this  kind;  for  we  see  that  part  of  the  chapter  in  which 
they  occur  is  of  earlier  date  than  the  events  which  they  record. 

The  date  of  compilation,  then,  may  be  placed  in  the  years  1 181 
to  1192  or  1193. 

The  plan,  as  I  have  said,  is  to  seek.  Beginning  with  an 
invective,  as  it  may  be  called,  against  court  life,  Map  groups 
round  that  the  stories  of  Herla  and  of  the  king  of  Portugal. 
The  idea  of  '  making  a  good  end '  by  retiring  from  the  court  to 
live  in  peace,  suggests  the  stones  of  monks  who  left  the  cloister. 
Then  comes  a  break. 

The  news  of  the  capture  of  Jerusalem  by  Saladin  leads  him 

1  Unless  we  insist  on  the  words  (237")  'Vidimus  inicia  regni  sui',  which  may 
take  us  back  to  1154. 

d  2 


xxviii  PREFACE 

to  a  lament  on  the  vices  of  the  age.  Is  there  a  hope  that  all 
the  religious  activities  of  the  monastic  orders,  old  and  new,  can 
avail  to  palliate  these  ?  Forthwith  he  is  launched  upon  a  dis- 
quisition on  the  origin  and  decline  of  all  the  orders  of  his  day, 
including  the  military.  He  devotes  most  of  his  space  to  his  bfaes 
noires,  the  Cistercians,  and  has  begun  to  recapitulate,  when,  at 
56*,  there  is  a  marked  and  sudden  break.  After  a  single  sentence 
about  the  Carthusians,  he  says  in  effect:  'After  all,  all  the 
numerous  ways  of  following  the  simple  life  in  externals  seem 
ineffective.  King  Henry  dresses  splendidly  but  is  humble  of 
heart.'  This  mention  of  Henry  II  suggests  the  topic  of  that 
king's  zeal  against  heretics.  Heretics  are  the  topic  of  the  next 
few  pages.  The  story  of  three  remarkable  hermits,  dragged  in 
rather  awkwardly,  leads  over  into  Distinction  II,  whereof  the 
first  seven  chapters  deal  with  good  men  of  his  own  time.  The 
next  real  break  begins,  I  think,  with  cap.  viii.  The  Welsh  are  quite 
suddenly  introduced,  and  a  Welsh  folk- tale  brings  with  it  several 
other  stories  of  the  same  kind.  The  tales  of  Gado  and  of  the 
Byzantine  emperors,  which  come  next,  seem  quite  detached ; 
but  that  of  Gillescop  (cap.  xix)  affords  a  natural  means  of  return 
to  the  topic  of  the  Welsh,  and  this  to  a  second  series  of  folk 
stories.  The  tale  of  the  Three  Counsels  (unfortunately  im- 
perfect) is  not  led  up  to  by  any  transition  from  the  previous 
chapter,  but  the  note  which  follows  it  does  serve  to  introduce 
Distinction  III,  which  consists  simply  of  a  short  preface  and  four 
romantic  stories.  Distinction  IV,  as  we  have  seen,  has  some 
claim  to  be  regarded  as  the  earliest  portion  of  the  work.  It 
may  have  been  intended  at  one  time  to  stand  first  in  order.  The 
prologue  is  compatible  with  this  idea:  and  twice  (i4O29,  I4210)  the 
work  is  spoken  of  as  a  '  libellus '.  The  salient  feature,  too,  is 
the  Epistola  Valerii,  now  first,  perhaps,  emphatically  claimed 
by  Map  as  his  work  ;  a  piece  which  has  very  much  the  appearance 


PREFACE  xxix 

of  a  rhetorical  exercise  in  which  a  young  writer  has  striven  to 
concentrate  evidence  of  his  wide  knowledge  and  reading.  There 
is  a  very  forced  transition  from  it  to  the  tale  of  Eudo ;  and  the 
connexions  which  are  managed  between  the  succeeding  stories, 
though  sometimes  ingenious,  are  not  more  natural.  Three  of 
the  stories  (vii,  viii,  x)  are  also  told  in  Distinctions  I  and  II  ; 
possibly  one  ought  to  say,  told  over  again.  The  last  in  the 
Distinction,  that  of  Sceva  and  Olio,  is  quite  detached.  It  has 
the  air  of  being  the  plot  of  a  comedy  or  narrative  poem. 

It  is  the  professed  object  of  Distinction  V  to  show  that  modern 
times  have  produced  heroes  as  remarkable  as  those  of  antiquity. 
Accordingly,  after  some  stories  taken  from  the  older  English 
history,  Map  settles  down  into  personal  reminiscences  of  '  kings 
he  has  met '.  The  end  of  these  reminiscences  is  singularly  abrupt, 
but  there  is  no  reason  to  suppose  that  they  are  imperfect 

The  conclusion  of  the  whole,  a  recapitulation  in  a  condensed 
form  of  chapters  i-ix  of  Distinction  I,  is  curious  and  rather  point- 
less. The  few  allusions  to  contemporary  events  which  it  con- 
tains show  it  to  have  been  written  before  the  death  of  Henry  II. 

By  way  of  elucidating  the  text  I  have  added  a  few  notes. 
But  I  have  not  attempted  to  reproduce  in  them  the  matter  of 
Wright's  foot-notes,  many  of  which  identify  and  assign  dates 
to  the  persons  mentioned.  My  notes  give  some  additional 
references  to  sources,  and  some  corrections  of  the  text.  They 
also  mention  literature  bearing  on  the  subject,  attempt  to  explain 
difficult  passages,  and  call  attention  to  unexplained  puzzles.  The 
index  of  noteworthy  words  serves  to  a  modest  extent  as  a  glossary, 
in  that  I  have  added  the  English  equivalents  of  the  more  obscure 
words.  In  that  of  proper  names  I  have  attached  dates  to  a  good 
many  of  the  names,  thus  preserving  part  of  the  information 
contained  in  Wright's  notes. 


xxx  PREFACE 

I  have,  however,  from  the  first  renounced  all  efforts  to  compile 
a  full  commentary  upon  the  text.  I  am  not  equipped  with 
sufficient  knowledge  of  mediaeval  Latin,  of  history,  or  of  romance 
and  folk-lore  to  be  able  to  contemplate  such  an  undertaking. 
I  only  aspire  to  put  a  valuable  document  into  such  a  condition 
that  experts  may  be  able  to  use  it  with  ease  and  confidence. 

The  epistle  of  Valerius  to  Ruffinus  against  marriage  which 
forms  Dist.  IV.  iii-v,  was,  as  Map  tells  us  (p.  I588),  circulated 
separately  before  its  incorporation  into  the  complete  work.  It 
was  current  anonymously,  or  rather,  most  people  failed  to 
recognize  that  by  Valerius  Walterus  was  meant,  and  accordingly 
the  credit  of  authorship  was  denied  to  Map.  Of  this  first  edition 
— if  it  may  be  so  called — of  the  epistle  many  copies  exist,  both, 
separate  and  accompanied  with  commentaries.  Only  one  of  the 
separate  copies  which  I  have  seen  (B.  M.  Add.  37749)  assigns 
the  writing  to  its  true  author.  This  is  a  small  book  bearing  a 
Waltham  Abbey  press-mark  (LXIII.  al.  ca.)  and  formerly  in  the 
Phillipps  collection  (no.  1056).  In  it  the  epistle  is  entitled 
'Epistola  magistri  Walteri  Map  ad  quemdam  socium  suum  ut 
dicitur  uxorari  uolentem.'  This  portion  of  the  MS.  is  of  the 
thirteenth  century.  The  earliest  copy  (Bodl.  Digby  67)  may 
have  been  written  in  the  last  years  of  the  twelfth  century ; 
another,  one  of  the  Gale  MSS.  at  Trinity  College,  Cambridge 
(O.  7.  7),  which  appears  to  have  belonged  to  the  Scottish  Abbey 
of  Deer  in  Buchan  and  contains  the  best  text  of  the  Ibis  of 
Ovid,  is  of  the  early  part  of  the  thirteenth  century.  Another 
early  copy  is  B.  M.  Arundel  14  (used  by  Wright).  It  is  of 
late  twelfth  or  early  thirteenth  century.  The  epistle  follows 
the  Topographia  Hiberniae  of  Giraldus  Cambrensis.  The 
provenance  is  not  clear ;  like  other  Arundel  MSS.  it  belonged 
to  Lord  William  Howard  (in  1613). 


PREFACE  xxxi 

From  the  separate  copies,  of  course,  was  derived  the  text 
which  was  printed  among  the  spuria  of  St.  Jerome  (e.g.  Martianay, 
v-  337 ;  Migne,  P.  L.  xxx.  254).  I  have  not  attempted  to  trace 
the  history  of  this  text,  nor  do  I  think  that  any  light  would 
be  thrown  on  the  de  Nugis  by  such  an  investigation.  It  may, 
however,  be  worth  while  to  say  a  few  words  about  the  mediaeval 
commentaries  upon  the  epistle,  which,  we  should  naturally  hope, 
would  help  to  explain  some  of  the  very  obscure  allusions  contained 
in  it.  I  may  say  at  once  that  they  do  nothing  of  the  kind. 

There  appear  to  be  five  commentaries.  Three,  including  the 
earliest,  are  anonymous.  The  third  and  fifth  are  respectively 
by  John  Ridewas  or  Ridevall  (who  also  wrote  on  the 
Metamorphoses  of  Ovid),  and  Nicholas  Trivet  the  annalist  and 
commentator  on  Boethius  and  Augustine  de  civitate  Dei.  None 
of  them  have,  so  far  as  I  can  ascertain,  appeared  in  print. 

I,  2.  These  anonymous  commentaries  occur  in  manuscripts  at 
Clare  College  (14,  Kk.  4.  i)  and  St.  John's  College,  Cambridge 
(115,  E.  15),  respectively  of  the  fourteenth  century  (early)  and  of 
the  fifteenth  century. 

I  begins  with  a  section  of  the  text,  (i432~9  '  Loqui  prohibeor 
.  .  .  nee  fallor ')  on  which  the  first  words  of  the  document  are  : 

'  Mulier  siprinuUum  teneat  contraria  est  viro  suo  *  ecc  *  25. 
Sicut  dicit  glosa  super  istud  uerbum  historice  ostendit 
sapiens  quam  sit  noxius  primatus  mulieris  que  subesse 
debet  non  preponi.' 

After  a  few  lines  the  writer's  view  of  the  authorship  is  thus 
set  forth  : 

'  Si  autem  queritur  quis  fuit  iste  Valerius  et  hie  Ruffinus, 
videtur  mihi  ad  presens  Romanus  fuisse  et  eundem  fuisse 
Valerium  qui  historias  romanorum  prosaice  scripsit,  non 
Valerium  Martialem  poetam/ 


xxxii  PREFACE 

Thus  Valerius  Maximus  is,  in  his  view,  the  author. 

The  commentator  is  obviously  English.  Of  merula  (i437)  he 
says,  'vocatur  apud  nos  throstelkoc  :  philomena  (i438),  'apud 
nos  vocatur  nythegale.' 

Occasionally  he  supplies  a  various  reading.  In  1495  he  reads 
'tongilio  vel  zongilio'.  On  150™  he  has  '  Valentinus.  Aliqui 
libri  habent  Valentius,  et  hec  litera  vera  est '.  For  'Canius'  I5I1 
&c.  he  reads  'Caonius'  throughout.  On  I556  his  words  are: 
*  Penucia  virgo.  Circa  quod  sciendum  quod  penucia  siue  pericio 
uirgo  cretensis  fingitur  sollicitata  fuisse  ab  apolline  que  nullo 
modo  ei  consensit,'  etc. 

On  i5i9s<i(i-  a  diagram  of  the  winds  is  given. 
The  concluding  words  are  :  *  culpa  mea  est  et  ignorantia.     Si 
quid  satis,  dei  munus  et  gratia.     Cui  sit  in  eternum  honor  et 
gloria.     Amen.     Explicit  expositio  epistole  Valerii  ad  Ruffinum 
de  dissuasione  nuptiarum.' 

2  is  entitled:  'Item  expositio  moralis  super  eandem  epistolam 

Loqui,  etc.     Hoc  contra  malos  religiosos,  quibus  certis  tempori- 

bus  et  locis  prohibetur  ne  loquantur  et  tamen  tacere  non  possunt.' 

The  exposition  is  throughout  '  moral ',  and  does  not  attempt 

any  explanation  of  allusions.     It  ends  : 

' Sed  ne  te  longo  '  quod  quantumcunque  utilia  sunt  que 
prolixa   sunt   fastidio   sunt*   inutilia   dum  breuia  sunt   ex 
aliqua  parte  placent,  scilicet  in  eo  quod  breuia  sunt.' 
3.  For  the  commentary  of  John  Ridewas  I  have  consulted 
the  manuscript  Ff.  6.  12  in  the  Cambridge  University  Library. 
It  begins  thus : 

'  Loqui,    etc.      Hec  epistola   continet  principaliter  tria, 
scilicet  Valerii   scribentis   excusationem  *  Ruphini   nubere 
uolentis   correptionem  *  correpti   etiam   uanam    (?  uariam) 
informationem.' 
There  is  no  identification  of  the  author. 


PREFACE  xxxiii 

On  I443  (Propinat  tibi,  etc.)  he  quotes  the  story  of  the  death 
of  Zedekiah  given  in  the  His  tor  ia  Scholastica. 

On  I469  (in  casu  Phetontis)  he  says  :  '  Nota  *  plures  libri  habent 
in  casu  fetontis  et  plures  in  casu  peonis!  By  the  latter,  he 
explains,  is  meant  Paeon  or  Aesculapius,  slain  by  the  thunderbolt 
of  Jupiter.  I  have  not  seen  this  reading  in  any  MS.  He  makes 
use  of  comment  no.  i,  under  the  name  of  '  alius  expositor*. 
The  latest  authors  cited  by  name  are  Theodolus  (the  Ecloga 
of  Theodulus  (Gottschalk))  and  Martinus  (Polonus)  'in  cronica*. 

In  i556  his  reading  is  'pericio  uirgo'. 

The  concluding  words  are  :  *  veritas  autem  amara  est  rugose 
frontis  et  tristis  fostendit  quia  coreptorisf  (/.  offenditque 
correptos  :  compare  a  MS.  at  Queens'  College,  Cambridge) 
explicit  expositio  Ridewas.' 

I  have  noticed  only  one  English  word  'acredula,  anglice  mapel'. 

4.  The  fourth  and  most  copious  of  the  commentaries  is  that 
contained  in  the  Lambeth  MS.  330.  It  occupies  the  whole 
volume,  which  is  a  handsome  book  of  about  the  year  1400, 
containing  114  leaves,  of  32  lines  to  a  page.  The  decoration 
(initials  and  borders)  is  of  good  style.  The  first  initial  contains 
the  badge  of  the  de  Bohuns,  a  swan  gorged  with  a  crown :  a 
chain  dependent.  No  name  of  author  is  prefixed  to  it.  I  had 
at  one  time  little  doubt  that  it  was  by  Nicholas  Trivet:  but 
there  is  another  claimant  in  the  field,  as  will  be  seen  shortly. 

The  work  begins  with  a  very  long  prologue  in  four  distinctions 
on  the  four  requisites  of  a  good  friend.  This  occupies  eleven 
leaves.  The  opening  words  are  : 

'  Amicus  fidelis  protectio  fortis.  Ecc.  6.  Dicit  Jeronimus 
super  illud  Mathei  12.  Omne  regnum  in  se  diuisum.  quo- 
modo  concordia  res  parue  crescunt,  ita  discordia  maxime 
dilabuntur.' 

On  f.  10  b  the  authorship  of  the  epistle  is  thus  assigned:  '  Vera 


xxxiv  PREFACE 

amicicia  .  .  .  multum  uigebat  in  antiquis.  Tali  affeccione 
et  dileccione  scripsit  Valerius  Maximus  epistolam  amico  suo 
Ruffino  ad  consulendum  et  exhortandum  ne  duceret  uxorem, 
sed  quod  seruata  continencia  intenderet  studiis  literarum  et  pre- 
cipue  sacre  scripture  (!).  Iste  Valerius  scripsit  de  memoriali- 
bus  (memorabilibus)  dictis  et  factis  Romanorum  et  gencium 
exterarum.  Idem  per  epistolam  presentem  Rtifino  matri- 
monium  dissuasit,  non  quia  sit  malum  uel  peccatum.  Unde 
apostolus,'  etc.,  etc. 

This  attribution  is  derided  in  a  note  written  by  Archbishop 
Sancroft  on  the  flyleaf.  The  range  of  authors  quoted  is  very 
considerable,  but  not  very  relevant.  I  do  not  think  that,  with  the 
exception  of  Jerome  against  Jovinian  and  Martianus  Capella, 
the  writer  has  detected  the  true  source  of  any  of  the  allusions. 

The  comment  on  the  text  begins  on  f.  12  a.     The  Epistola 
is  divided  into  thirty-six  sections,  each  of  which  is  written  in  red 
and  provided  with  an  illuminated  initial.     The  first  sentence  of } 
the  exposition  is : 

'  Sunt  multi  qui  audita  ueritate  offenduntur,  placentibus 
adquiescunt  et  delectantur,' 

On  I469  the  story  of  Aesculapius  or  'Pion'  is  told,  but  there 
is  no  notice  of  a  various  reading. 

In  I4616  the  reading  is  *  pungunt'  for  'puniunt'. 

In  I495  the  reading  is  'Congilio'  for  'Tongilio',  and  the 
comment  (which  quotes  Martinus  in  cronicis  for  the  story  of 
Caesar)  is  much  astray.  It  says :  '  Tongilio  quidem  humili. 
id  est  instrumento  scindendi.  Tale  instrumentum  dici  potest 
diuinum.  Sap.  16.'  Apparently  the  writer  connected  the  name 
Tongilius  with  the  preceding  clause  'filum  ipsius  ausa  est  occare 
.  .  .  Atropos'. 

In  I5010  he  reads  '  Valentinianus ',  but  cannot  identify  the 
emperor  in  his  exposition. 


PREFACE  xxxv 

In  I5313  he  has  nothing  helpful  about  Li  via  or  Lucilia. 
In  I556  he   reads  '  Pericion  uirgo '  and  quotes  Jerome  adv. 
lovinianum. 

In  I563  he  has  '  brutorum  similes '  for  '  brutei '. 
Part  of  his  exposition  of  1 5617  is  worth  quoting  : 

'  Stilbons  uel  Stilbon  idem  est  qui  mercurius.  Hie 
consilio  apolinis  philogiam  filiam  fronesis  duxit  in  uxorem. 
Fronesis  uero  soror  erat  alathie.  Omnes  autem  dii  et  omnes 
dee  ad  nupcias  mercurii  et  philogie  concurrerunt.  De  hac 
etiam  fabula  in  marciano  poeta. 

Stilbons  philogiam  quando  duxit  simul  omnes 
Dii  simul  (?)  atque  dee.     discordia  non  fuit  auri 
In  porno  scripsit  'me  uestrum  pulcrior  optet.' 
The  last  pages  of  the  exposition  are  devoted  to  a  panegyric 
of  the  Virgin.     The  closing  sentences  are  : 

'  Sicut-deus  masculum  et  feminam  creauit,  Noe  similiter 
masculum  et  feminam  congregauit.  In  figuram  quod  ex 
talibus  militans  ecclesia  colligitur  et  ex  similibus  ecclesia 
triumphans  restauratur  ad  eorundem  eternam  salutem  et  dei 
honorem,  ut  in  omnibus  et  ex  omnibus  laudetur  deus  in 
secula  seculorum  benedictus.  Amen/ 

The  whole  work  occupies  212  pages  (106  ff.)  and  is  followed 
by  an  alphabetical  index  in  double  columns,  occupying  107  a  to 
H4#.  There  are  some  late  marginalia  (xv-xvi)  and  a  few  late 
verses  and  scribbles  on  the  flyleaves,  besides  Bancroft's  note 
already  mentioned. 

It  will  be  gathered  that  the  production  is  extraordinarily 
diffuse  and  contains  very  little  of  value. 

5.  The  fifth  is  definitely  attributed  to  Nicholas  Trivet  in  the 
MS.  which  I  have  examined,  viz.  Lincoln  College,  Oxford,  81, 
most  kindly  lent  to  me  by  that  society.  There  is  another  copy 
at  University  College  (61)  which  I  have  not  seen. 

e  2 


xxxvi  PREFACE 

The  attribution  in  the  Lincoln  College  MS.  is  confined  to  the 
old  (fifteenth  century)  list  of  contents  on  the  flyleaf,  in  which  we 
read  : 

'  Valerius  ad  Rufinum  cum  (commento)  Triveti.' 
The  commentary  is  the  last  article  in  the  book,  beginning  at 
f.  93  :  written  in  double  columns  of  46  lines.     The  MS.  is  of  the 
fifteenth  century,  and  a  handsome  book,  though  the  writing  is 
rather  badly  blurred  in  parts. 
The  beginning  runs  thus  : 

*  Inc.  Epistola  Valerii  ad  Rufinum  de  uxore  non  ducenda 
cum  commento.  Loqui  prohibeor — voluptatis  preco. 

'Sciendum  quod  tres  fuerunt  Valerii  et  omneserantRomani. 
Unus  erat  Valerius  Marcialis  cocus  qui  fecit  epigrammata 
ludicra.  Alius  fuit  Valerius  Maximus  qui  scripsit  de  dictis 
et  factis  memorabilibus  ad  Tiberium  Cesarem.  Tercius  fuit 
iste  Valerius,  et  non  fuit  idem  alicui  primorum,  licet  auctor 
manipulus  (sic)  florum  dicat  eum  esse  secundum  predictorum. 
Rufinus  fuit  philosophus  et  Romanus. 

'  Ad  faciliorem  intellectum  huius  epistole  *x'  capitula  assi- 
gnantur'  etc. 

Among  authors  quoted  are  (in  the  order  in  which  they  occur). 
Isidore,  Papias,  liber  de  naturis  rerum,  Tullius,  Martial, 
(Giraldus)  de  mirabilibus  Hybernie,  Alredus  super  Boycium, 
Augustine  de  civ.  dei,  Boycius  ;  Geoffrey  of  Monmouth  is  used, 
for  it  is  said  that  Belinus  and  Brennius  invaded  Rome. 
4  Emilius  (or  Enulius)  sic  ait : 

Cingnus  (Cygnus)  in  auspiciis  semper  letissimus  ales. 
Hunc  optant  naute,  quia  se  non  mergit  in  undas.' 
The  story  of  Zedekiah  is  not  given  on  I443. 
The  story  of  Paeon  as  well  as  that  of  Phaethon  is  told,  but  I 
do  not  think  the  various  reading  is  clearly  noticed. 
Joh.  de  Garlandia  :  Jerome  super  cantica. 


PREFACE  xxxvii 

Valerius  Maximus  is  cited  for  the  story  of  Lucretia,  '  Idem 
narrat  Titus  Li.  i.  ab  urbe  condita,  et  tangit  earn  Aug.  1.  de  civ. 
dei.  c.  19.  Nota  ibi  Triueth.'  This  reference  to  the  comment  of 
Trivet  on  the  de  civitate  Dei  seems  to  me  not  against  but  in 
favour  of  the  attribution  of  the  work  before  us  to  Trivet. 

In  I4616  the  reading  is  *  pungunt'  not  '  puniunt'. 

On  the  story  of  the  Sabine  women  ' Priscianus  in  magnis  primo 
C(ap.)  et  Ouidius  de  fastis  li.  2.  et  Trogus  Pompeius  (Justin)  li.  43 ' 
are  cited. 

Ovid's  Metamorphoses  are  often  used  and  quoted. 

Itinerarium  Clementis  lib.  4  (the  Clementine  Recognitions). 

Fulgentius  in  mythologicon. 

(Apuleius)  de  deo  Socratis. 

Virgil,  Georgics  and  Aeneid. 

On  Tongilius,  *  Fuit  autem  quidam  amicus  lulii  sed  pauper 
nomine  Tongilius  qui  intellexit  insidias .  .  .  Iste  scripsit  in  literas 
insidias  consulum  et  tradidit  lulio  intrant!  uersus  capitolium  .  .  . 
et  post  mortem  litere  in  manu  •  s  *  (?  sua)  inuente  sunt  signate.' 

On  Phoroneus  :  '  Narrat  Titus  Liuius  modum  istius  quod  hie 
dicitur,  quod  fbroneus  aliis  leges  pupplicauit/  etc. 

Valentinus:  'aliqui  libri  habentValentinianus  et  aliqui  Valencius 
et  hec  est  litera  uera,  quia  ipse  non  fuit  imperator  Romanus.' 

'  Livia  fuit  uxor  Octauiani  Cesaris  que  habuit  filios  Drusum 
Neronem  et  Claudium  secundum  Pap.  .  .  .  Lucinia  (so  in  the 
text  also)  tantum  amabat  uirum  suum  ut  dicitur,  et  e  conuerso/ 
etc. 

'  Penucia  siue  Periczb  uirgo  Cretensis  fingitur  sollicitata  fuisse 
ab  Apolline,  que  nullo  modo  ei  consensit/  etc. 

Here  as  elsewhere  he  is  dependent  upon  Commentary  i. 
'Seneca  in  quadam  epistola.' 

Dares  Frigius  is  quoted  on  Jason. 

*  Sicut  patet  in  una  trag[r]edia  Senece  que  vocatur  Medea/ 


xxxviii  PREFACE 

The  last  words  are  : 

'  Sed  si  nimis  multa  uel  nimis  diminute  dixerim,  mei  est 
ignorancia.    sed  si  satis,   dei  munus  et   gratia   cui   sit   in 
eternum  honor  et  gloria.     Amen.     Explicit.' 
This  again  is  almost  identical  with  the  end  of  no.  i. 
Occasionally  English  words  occur,  e.  g.  *  Ulula,  vulgo,  botore,' 
1  Merula,  apud  nos  throstel,'  '  Examina,  anglice  swarme.' 

It  is  a  noticeable  feature  in  all  the  commentaries  (which  in  my 
opinion  do  not  merit  a  very  much  more  extended  notice  than  I 
have  given  of  them)  that  so  little  interest  is  shown  in  the  author- 
ship of  the  text,  and  so  little  ingenuity  manifested  in  tracing 
or  explaining  the  allusions. 

I  have  nothing  to  add  to  the  facts  or  speculations  concerning 
the  life  and  writings  of  Walter  Map  which  are  collected  in 
Mr.  C.  L.  Kingsford's  article  in  the  Dictionary  of  National 
Biography,  in  Hardy's  Catalogue  of  Materials  (ii.  485),  and  in  a 
paper  by  Mr.  W.  T.  Ritchie  in  the  Transactions  of  the  Royal 
Philological  Society  of  Glasgow  (1909-10).  I  have  indeed  come 
upon  one  more  line  of  poetry  definitely  attributed  to  him.  In  a 
twelfth-century  manuscript  in  the  library  of  the  Dean  and  Chapter 
of  Hereford  (O.  3.  8)  which  may  have  belonged  to  the  Friars 
Minors  of  Hereford,  and  contains  Latin  versions  of  works  by 
Chrysostom,  there  is  this  entry  among  a  number  of  verses,  some 
by  Martial,  on  the  last  leaf  of  the  volume. 

1  Sigillum  Waited  Map 
Munera  si  uitas,  transcendes  archileuitas.' 

which,  considering  that  he  was  an  archdeacon  himself,  is 
creditable  to  his  modesty.  I  think  also  that  it  is  permissible  to 
draw  attention  once  more  to  the  curious  set  of  verses  preserved 
in  a  manuscript  at  Clare  College  and  entitled : 

1  Versus  golie  super  picturam  Machabeorum.' 


PREFACE  xxxix 

I  have  printed  them  in  my  catalogue  of  the  Clare  manuscripts 
and  also  in  the  Proceedings  of  the  Cambridge  Antiquarian 
Society  (Vol.  X).  In  the  latter  place  I  was  guilty  of  a  false 
statement.  In  advocating  the  probability  (which  I  still  feel)  that 
the  verses  are  by  Walter  Map,  I  urged  that  the  manuscript  was 
a  Worcester  book,  and  that  Map  having  held  the  benefice  of 
Westbury  on  Trym  which  belonged  to  Worcester,  it  was  natural 
that  he  should  write  verses  for  the  Worcester  monks.  But  I  have 
since  realized  that  the  Westbury  of  which  Map  was  parson  was 
not  Westbury  on  Trym,  but  Westbury  on  Severn,  in  Gloucester- 
shire. This  supposed  link,  therefore,  disappears.  There  remains, 
however,  the  question,  which  is  of  some  little  literary  importance, 
whether  we  can  find  another  person  so  likely  as  Map  to  have 
written  these  verses,  and  to  have  been  called  Golias  in  that  part 
of  England  at  the  end  of  the  twelfth  century.  After  the 
researches  of  Haureau  it  is,  no  doubt,  dangerous  to  assign 
Goliardic  poems  to  Map  :  yet  here,  I  think,  is  a  little  piece 
of  evidence,  though  not  unequivocal,  which  deserves  to  be  taken 
into  account  by  students  of  that  corner  of  literature. 


I. 


In  libra  magistri  Gauteri  Mahap  de  Nugis  Curialium  70,  col. 
Distinccio  prima.     Assimulacio  Curie  regis  ad  in- 
fernum.     Capihilum  primum. 

In  tempore  sum  et  de  tempore  loquor,  ait  Augustinus,  et  adiecit :  Aug.  Conf. 
5  nescio  quid  sit  tempus.     Ego  simili  possum  admiracione  dicere  X1-  25- 
quod  in  curia  sum,  et  de  curia  loquor,  et  nescio,  Deus  scit,  quid  2  Cor.  12.2. 
sit  curia.     Scio  tamen  quod  curia  non  est  tempus ;  temporalis 
quidem  est,  mutabilis  et  uaria,  localis  et  erratica,  nunquam  in]°b  M-  2- 
eodem  statu  permanens.     In  recessu  meo  totam  agnosco,  in  reditu 

10  nichil    aut    modicum    inuenio    quod    dereliquerim ;    extraneam 
uideo  factus  alienus.     Eadem  est  curia,  sed  mutata  sunt  membra. 
Si  descripsero   curiam  ut   Porphirius  diffinit  genus,  forte  non 
menciar,  ut  dicam  earn  multitudinem  quodammodo  se  habentem  Porph. 
ad  unum  princip^^lm.     Multitudo  certe  sumus  infinita,  uni  soli   sa&°8e  2' 

15  placere  contendens  :  et  hodie  sumus  una  multitudo,  eras  erimus 

alia  ;  curia  vero  non  mutatur,  eadem  semper  est.     Centimanus  Hor.  Od.  \\. 
gigas  est,  qui  totus  mutilatus  totus  est  idem,  et  centimanus  ydra  I7'  I4' 
multorum  capitum,  qui  labores  Herculis  cassat  et  contempnit, 
inuictissimi  manum  atlete  non  sentit,  et  Antheo  felicior  matrem 

20  habet  terram,  pontum,  et  aera  :  non  allidetur  ad  pectus  Herculis,  Hymn  for 
totus  ei  uires  multiplicat   orbis.     Cum  ille  summus    Hercules™^80    * 
voluerit,  fiat    uohmtas    (eius).     Si   quod    Boecius   de   fortuna  the  Virgin. 
veraciter  asserit  de  curia  dixerimus,  recte  quidem  et  hoc,  ut  sola  C°ns-  p,hil- 
sit  mobilitate  stabilis.     Solis  illis  curia  placet  qui  graciam  eius 

25  consecuntur.     Nam  et  ipsa  gracias  dat :  non  enim  amabiles  aut  Jac.  4.  6. 
merentes  amari  diligit,  sed  indignos  uita  gracia  sua  donat.     Hec 

22   {eius}]  a  blot  in  the  MS. 

13S4  B 


2  WALTERI  MAP  DIST.  i 

col.  2.    est  enim  gracia  que  sine  |  racione  uenit,  que  sine  merito  considet, 

\.  Georg.  que  causis  occultis  adest  ignobilis.  Mistica  uannus  Domini 
iudicio  vero,  iusta  ventilacione  sibi  segregat  a  zizania  frumentum  : 
hec  non  minori  sollicitudine  sibi  separat  a  frumento  zizaniam  : 
quod  ilia  prudenter  eligit  hec  inprudenter  eicit,  et  e  conuerso,  5 
sicut  et  in  quampluribus.  Tot  nos  hortatur  aculeis  dominatrix 
curie  cupiditas  quod  pre  sollicitudine  risus  eliminatur.  Qui  ridet 
ridetur ;  qui  sedet  in  tristicia  sapere  videtur.  Unde  et  iudices 
nostri  gaudia  puniunt,  retribuuntque  mesticiam,  cum  ex  bona 
consciencia  boni  iuste  gaudeant,  ex  mala  mali  merito  mesti  sint ;  10 

5-  20.  unde  tristes  ypocrite,  leti  semper  deicole.  ludex  qui  dicit  bonum 
malum  et  malum  bonum  equaliter  satis  secundum  se  modestus 
est  molestis  (et  molestus  modestis),  et  eciam  fit  causa  continue 
leticie  bonis  inhabitacio  spiritus  sancti,  causa  mesticie  malis  in- 
flacio  squalidi  serpentis,  qui  dum  oberrat  pectus  praua  pensantis,  15 
allia  sibi  nociua  compilat,  que  comedendo  delectant,  comesta 
fetent.  Hec  allia  nobis  in  curia  potissimum  ille  propinat  qui 

18.  10.  nobis    inuidit   ab    inicio.     Cui    eius   delectat   decipula  displicet 
Domini  disciplina. 

Quid  autem  est  quod  a  pristina  forma  viribus  et  virtute  facti  20 
sumus  degeneres,  cetera  queque  viuencia  nullatenus  a  prima  de- 
uiant  donorum  gracia  ?    Creatus  est  Adam  statura  gigas  et  robore, 
factus  est  et  angelicus  mente  donee  subuersus  est ;  vita  cuius, 
licet  ab  eterna  facta  sit  temporalis,  et  ab  integra  mutilata,  multo 
longeuitatis  est  leuata  solacio.     Perdurauit  et  in  posteros  ilia  25 
diu  morum  uirium  virtutum  et  uite  felicitas ;  sed  circa  tempora    - 
89.  10.    prophete  Domini  Dauid,  earn  ipse  descripsit  annorum  octoginta 
que  fuerat  octingenta  uel  amplius  ante  labor  em  et  dolor  em.     Nos 

2  ignobilis]/^.  ignobilibus.     uannus]  MS.  manus.  6  in  quampluribusj 

MS.  inquam  pluribus.  13  the  supplied  words  seem  necessary.          18  Cui  eius] 

MS.  cuius. 


CAP.  i  DE  NUGIS   CURIALIUM  3 

autem  nunc  septuaginta  non  duramus  indempnes,  |  immo  statim  7  b,  col.  i. 
postquam  inceperimus  sapere,  mori  cogimur  aut  desipere.  Terre, 
maris,  et  aeris  animancia  preter  homines  quelibet,  ea  qua  creata 
sunt  vita  gaudent  et  virtutibus,  quasi  non  deciderint  a  gracia 
5  creatoris.  Quid  autem  hoc  est,  nisi  quod  ipsa  iussam  tenent 
obedienciam,  nos  ipsam  ab  inicio  spreuimus  ?  Multo  desolacius 
dolendum  nobis  est  quod  stantibus  uniuersis  soli  demones  et  nos 
cecidimus,  quod  seductores  nostros  habemus  socios,  quod  nostra 
nos  in  breuitatem  virtutis  et  uite  dampnauit  iniquitas,  et  ex 

jo  imitacione  primi  pessimi  (facti  sumus). 

Quis  adinuenit  metallorum  decoctionem,  alterius  in  alterum 
reduccionem  ?    Quis  durissima  corpora  flexit  in  liquorem  ?    Quis 
marmoream  soliditatem  fusili  plumbo  secari  docuit  ?     Quis  hyrci  Plin.  H. 
sanguinibus  adamantem  subici  comperit  ?    Quis  silicem  conflauit xxxvii-  59- 

15  in  vitrum  ?  Certe  non  nos ;  non  comprehendit  huiusmodi 
septuaginta  curriculum  annorum.  Sed  qui  septingentis  aut 
octingentis  vacare  potuerunt  sapiencie,  prosperitate  rerum  et 
persone  felices,  abissum  rimari  phisis  et  in  lucem  profunda 
producere  valuerunt.  Hii  post  astra  vitam  animalium  volatilium 

20  et  piscium  distinxerunt,  et  naciones  et  federa,  naturas  herbarum 
et  seminum.  Hii  centennium  cornicibus,  millennium  posuere 
coruis,  ceruis  autem  etatem  incredibilem ;  credere  tamen  eis 
decet,  presertim  de  feris  que  cum  ipsis  ante  carnium  esum 
imperterrite  manebant,  ut  modo  nobiscum  canes,  quorum  nos 

25  uita  non  fallit  aut  consuetude.  Multas  nobis  inuenciones  reli- 
querunt  in  scriptis  :  plurime  deuolute  sunt  ad  nos  parentatim  a 
primis,  et  non  est  a  nobis  nostra  pericia  sed  ab  ipsis  in  nos  pro 
nostra  capacitate  transfusa. 

De  curia  nobis  origo  sermonis,   et  quo    iam   deuenit  ?     Sic 

10  either  a  supplement,  such  as  is  suggested,  is  needed,  or  et  must  be  omitted. 
22  Possibly  coruis  and  ceruis  should  be  transposed:  cf.  e.g.  the  verses  on  the 
Westminster  mosaic  pavement  (Flete  ed.  Robinson,  p.  113). 

B  2 


4  WALTERI  MAP  DIST.  i 

x>l.  2.    incidunt  semper  aliqua  que  licet  non  multum  |  ad  rem,  tamen 
A.  P.  differri  nolunt,  nee  refert,  dum  non  atrum  desinant  in  piscem,  et 
rem  poscit  apte  quod  instat. 

De  inferno,  ii. 

Infernum  aiunt  locum  penalem.  Quid  si  presumam  audax  5 
effectus,  et  temerarie  dicam  curiam  non  infernum,  sed  locum 
penalem  ?  Hie  tamen  dubito  an  earn  recte  diffinierim ;  locus 
tamen  videtur  esse,  nee  ergo  infefnus ;  immo  certe  quicquid  aliquid 
uel  aliqua  in  se  continet,  locus  dici  potest.  Sit  ergo  locus ;  vide- 
amus  si  penalis.  10 

Quis  ibi  cruciatus  qui  non  sit  hie  multiplicatus  ? 

De  Tantalo.     (iii) 

Sat.  i.       Num  ibi  legisti  Tantalum  fugiencia  captantem  a  labris flumina  ? 
lg  Hie  multos  vides  bona  sitire  proxima  que  non  consecuntur,  et 

similes  haurientibus  in  apprehensione  falli.  15 

De  Sisipho.     iiii. 

Sisiphus  ibi  saxum  ab  imo  uallis  ad  precelsi  montis  ap(p)ortat 
verticem,  quod  relapsum  relapsurum  a  ualle  reuehit.  Sunt  et  hie 
multi  qui  montem  ascensi  diuiciarum  nil  actum  putant,  et  relap- 
sum in  auaricie  uallem  animum  reuocare  conantur  ad  montem  20 
adhuc  ulteriorem,  quo  quidem  (cor)  consistere  non  potest,  quod 
contemplacione  cupitorum  vilescunt  adepta.  Cor  illud  bene 
;.  11.19.  comparatur  saxo  Sisiphi,  quod  scriptum  est :  Tollam  cor  lapideum 
et  dado  carneum.  Det  Dominus  cor  curialibus  carneum,  ut  in 
aliquo  moncium  pausare  possit.  25 

De  Yxione.     v. 

Sibi   sepe   dissimilis,   super,   subter,    ultra,    citra,    Yxion   ibi 
uoluitur   in   rota.      Nee   hie   desunt  Yxiones,  quos  volubilitas 

13  labris]  MS.  \2fovc\scorrected.     27  Sibi  .  .  .  citra]  This  MS.  (and  W.)jom  the 
sentence  to  the  end  of  cap.  iii.         dissimilis]  MS.  dissimile. 


CAP.  v  DE   NUGIS   CURIALIUM  5 

torquet  fortune.  Ascendunt  ad  gloriam,  ruunt  in  miseriam, 
sperantque  deiecti,  nee  erit  ulla  dies  qua  non  hec  reuolucio  fiat ; 
et  cum  sit  undique  timendum  in  rota,  nullus  in  ea  sine  spe  casus 
est ;  tota  terribiliter  horret,  tota  contra  consciencias  militat,  nee 
5  minus. inde  proficit  alliciendo. 

De  Ticio.  vi. 

[Here  ends  f.  7  6,  col.  2,  and  after  it  a  leaf  is  lost,  which  contained 
the  text  of  the  following  chapters  : 

De  Ticio.  vj. 

10  De  filiabus  Beli.  vij 

De  Cerbero.  viij 
De  Caron.  ix.  (first  part). 

Portions  ofthetextare  doubtless  incorporated  in  the  recapitulation^ 
Dist.  V.  cap.  vii], 

15  [De  Caron.  ix.] 

verumptamen  venatores  hominum,  quibus  iudicium  est  datum  de8a,  col.  i. 
uita   uel   de   morte   ferarum,    mortiferi,    comparacione  quorum 
Minos   est   misericors,    Radamantus    racionem    amans,    Eacus 
equanimis.      Nichil   in   his   letum   nisi  letiferum.      Hos   Hugo 

20  prior  Selewude,  iam  electus  Lincolnie,  reperit  repulses  ab  hostio 
thalami  regis,  quos  ut  obiurgare  uidit  insolenter  et  indigne  ferre, 
miratus  ait :  '  Qui  uos  ? '  Responderunt :  '  Forestarii  sumus.' 
Ait  illis :  '  Forestarii  foris  stent/  Quod  rex  interius  audiens 
risit,  et  exiuit  obuiam  ei.  Cui  prior  :  *  Vos  tangit  hec  parabola, 

25  quod,  pauperibus    quos  hii  torquent   paradisum  ingressis,  cum 
forestariis    foris    stabitis.'       Rex    autem   hoc   verbum    serium 
habuit  pro  ridiculo,  et  ut  Salomon  excelsanonabstulit,  forestarios  3  Reg.  15. 
non   deleuit,  sed  adhuc  nunc  post  mortem  suam  litant  coram  I4< 
Leuiatan    carnes    hominum    et    sanguinem    bibunt.       Excelsa 

30  struunt,  que  nisi   Dominus  in  manu  forti  non  destruxerit  non 


6  W^LTERI  MAP  DIST.  i 

auferentur.      Hii   dominum  sibi   presentem   timent  et  placant, 
.  4.  20.  Deum  quern  non  uident  offendere  non  metuentes. 

Non   dico    quin   multi  uiri  timorati,  boni,  et  iusti   nobiscum 
inuoluantur  in  curia,  nee  quin  aliqui  sint  in  hac  ualle  miserie, 
iudices    misericordie,    sed    secundum    maiorem   et   insaniorem  5 
loquor  aciem. 

De  ger minibus  metis.  (  x  > 

Sunt  et  ibi  germina  noctis,  noctua,  nicticorax,  wltur,  et  bubo, 

;•  19-      quorum   oculi    tenebras   amant,   oderunt    lucem.      Hii    circuire 

iubentur,  rimari   solerter   et  referre  veraciter  quid   fionem  ex  10 
uirtute  uel  diei    contingat,  quid  ex  uicio  uel  noctis  Diti  con- 
dempneturf.     Qui    cum    ac(c)uratas    ubique    ponant   insidias, 

col.  2.  fetorem  cadauerum  auidissime  sectantur,  |  quibus  uoratis  tacitis 
et  celatis  queuis  alia  redeuntes  ac<c)usant  preter  ea  que  sibi  de 
latrocinio  latenter  appropriant.  Mittit  eciam  hec  curia  quos  uo- 15 
cat  iusticias,  uicecomites,  subuicecomites,  bedellos,  ut  scrutentur 
argute.  Hii  nichil  intactum  linquunt,  nichil  intemptatum,  et 
apum  instar  insident  floribus  ut  mellis  aliquid  eliciant :  in- 
nocencia  puniunt,  fuenterf  tamen  euadit  impune :  et  cum  in 
potestatis  inicio  coram  summo  iudice  iurent  quod  fideliter  et  20 

22.  21.  indempniter  Deo  ministrabunt  et  sibi,  reddentes  que  sunt  Cesaris 
Cesari,  que  Dei  Deo,  premia  peruertunt  eos,  ut  auellantur  ab 
agnis  uellera,  uulpes  illese  linquantur  que  probate  sunt  argento, 

4m.  i.  8.  scientes  quod  res  est  ingeniosa  dare. 

10-1 2  So  the  MS.  Wright  has  quid  novi,  and  dici  condemnetur.  /  suggest  quid 
louem  (uel  diei)  ex  uirtute  contingat,  quid  ex  uicio  Diti  (uel  noctis)  condempnetur. 
The  words  uel  diei  and  uel  noctis  were  glosses  on  louem  and  Diti.  Map  has  in 
his  mind  something  like  the  ravens  of  Odm,  who  reported  to  him  all  that  went  on  in 
the  world.  1 7-1 9  The  MS.  has  :  et  apum  instar  innocencia  puniunt  |  ri  (? :  lined 
through]  'uentr  tn  euadit  impune  insident  (written  over  erasure]  floribus  .  .  .  eliciant. 
/  have  transposed  the  clauses :  there  may  be  a  further  corruption  :  e.g.  innocencia 
puniunt  {et  noxia  pungunt)  neutrum  tamen  &c. 


CAP.  x  DE  NUG1S   CURIALIUM  7 

In  iusticiis  autem  dictis  plerumque  clerici  laicis  immiciores 
inueniuntur.  Cuius  ego  rei  racionem  non  intelligo,  nisi  quam 
viro  nobili  Randulfo  de  G(l)anuilla  respondi,  querenti  cur  hoc  : 
scilicet  quod  generosi  parcium  nostrarum  aut  dedignantur  aut 
5  pigri  sunt  applicare  litteris  liberos  suos,  cum  solis  liberis  de  iure 
liceat  artes  addiscere,  nam  et  inde  liberales  dicuntur.  Serui  uero, 
quos  vocamus  rusticos,  suos  ignominiosos  et  degeneres  in  artibus 
eis  indebitis  enutrire  contendunt,  non  ut  exeant  a  uiciis,  sed  ut 
habundent  diuiciis,  qui  quanto  fiunt  periciores  tanto  perniciores. 
10  Artes  enim  gladii  sunt  potentum,  qui  pro  modis  utencium  ua- 
riantur.  Nam  in  manu  benigni  principis  pacifici  sunt,  in  manu 
tiranni  mortiferi.  Redimunt  suos  a  dominis  sui,  cupiditas  utrin- 
que  militat,  et]  uincit  cum  libertas  libertatis  addicitur  hosti. 
Quod  singularis  ille  |  versificator  ait  preclare  manifestans,  ubi  dicit,  8  b,  col.  i. 

*5  Asperius  nichil  est  humili,  cum  surgit  in  altum,  Claudian,  / 

Eutrop.  i. 
et  cetera,  et  mxta,  181,  183. 

nee  belua  tetrior  ^llla, 

Quam  serui  rabies  in  libera  terga  furentis. 

Vir  ille  predictus  hanc  approbauit  sentenciolam. 
20  Contigit  autem  nuper  quod  abbas  quidam  se  contulit  ex  hiis 

iusticiis  unum  fieri,  coegitque  crudelius  spoliari  pauperes  quam 

aliquis  laicorum,  forte  sperans  episcopare  per  adeptam  ex  preda 

graciam  ;  cui  post  paucos  dies  obuians  ulcio,  dentes  proprios  in 

se  fecit  immit(t)ere  corrosisque  perire  manibus. 
25  Vidi  cornices  appendere  datis  terre  seminibus,  quatinus  alie 

uidentes   appensas   timeant   et    vitent   ut   ille   fieri,  uitantque. 

Verumptamen  quos  Dominus  mundi  filios  uocat,  &  prudenciores  Lc.  16.  8. 

filiis  lucis  asserit,  determinans  in  generacione  sua,  non  terrentur 

i  immiciores]  the  first  four  letters  rewritten  in  the  MS.  8  MS.  in  debitis. 

12  perh.  serui,  as  W.     24  immitere  (sic)  .  .  .  perire]  These  words  have  been  written 
in  subsequently,  but  probably  by  the  first  hand.  25  MS.  se  seminibus. 


8  WALTERI  MAP  DIST.  i 

nee  metuunt  ut  abbas  fieri,  cum  ipsi  in  oculis  habeant  alios  fquef 
duos  magnates  quos  idem  circuitus  paralisi  percusses  in  grabatis 
grauiter  eneruat. 

Hec  de  curia  que  uidimus  testamur.     Obuolucionem  autem 
ignium,  densitatem   tenebrarum,    fluminum   fetorem,    stridorem  5 
a  demonibus  magnum   dencium,  gemitus  exiles   et  miserabiles 
a  spiritibus  anxiis,  vermium  et  viperarum  et  anguium  et  omnis 
reptilis  tractus  fedos,  et  rugitus  impios,  fetorem,  planctum,  et 
horrorem,  per  singula  si  per  allegoriam  aperire  velim,  in  curialibus 
non  desunt  mihi  significaciones  ;  sed  longioris  sunt  temporis  quam  10 
mihi  vacare  uideam. 

Sed  curie  parcere  curiale  uidetur ;  et  sufficit  ex  hiis  secundum 
dictas  concludere  raciones,  quod  curia  locus  penalis  est.  Non 
dico  tamen  quod  infernus,  quod  non  sequitur,  sed  fere  tantam  | 

ol.  2.    habet  ad  ipsum  similitudinem  quantam  equi  ferrum  ad  eque.          15 

Nee  possumus  in  dominum  et  rectorem  nostrum  culpam 
refundere,  cum  nichil  in  mundo  quietum  sit,  nee  ulla  possit 
quispiam  diu  tranquillitate  letari,  Deo  in  singulis  argumenta 

eb.  13.  ponente,  quod  non  sit  hie  querenda  mansura  ciuitas;  cum  etiam 
non  sit  tante  sapiencie  vir  qui  uni  soli  sic  possit  dispensare  domui,  20 
ne  ipsam  aliquis  perturbet  error.  Ego  enim  modici  numeri 
moderator  sum,  et  tamen  illius  modice  familie  mee  frena  tenere 
nequeo.  Studium  meum  est  quomodo  possim  omnibus  prodesse, 
ne  quid  eis  in  cibo  et  potu  uel  ueste  deficiat.  Ipsorum  autem  est 
sollicitudo  modis  omnibus  exculpere  de  mea  substancia  quod  25 
suam  augeat ;  quicquid  habeo  '  nostrum '  est,  quod  eorum  quisque, 
1  suum!  Si  quid  aduersus  aliquem  vere  dixero,  negat  et  habet 
complices.  Si  quis  mihi  de  familia  testis  est,  adulatorem  dicunt. 
'  Stas  cum  domino ;  mentiris  ut  ei  placeas ;  bene  dona  sua 
mereris ;  at  certe  nos  ipsi  ueraces  erimus,  etsi  displiceamus  ad  3° 

i  fquef]  /  suggest  either  (presertim)que  or  Quid  duos  magnates  quos,  &c. 
26  habeo  supplied  in  the  margin. 


CAP.  x  DE  NUGIS   CURIALIUM  9 

horam.'  Hec  me  strident  audiente.  Quid  ergo  fit  ei  uel  dicitur 
seorsum  ?  certe  tarn  uiliter  et  deiecte  tractabitur,  quod  exinde 
ueritatem  horrebit.  I  Hi  autem  inmisericordes  debitorum  meorum 
et  fenoris,  ventrem  suum  dorsumque  de  meo  placare  contendunt. 
5  In  eis  ille  laudatur  qui  dominum  prodit  ut  seruo  prosit,  et  de 
fideli  sodalicio  probatur  ;  et  qui  menciendo  deceperit  inter  alios 
ridet,  quod  derisit  dominum,  et  cum  errare  fecerit,  laudat  errorem, 
et  conuersus  mihi  pingit  ciconiam.  Si  sapienter  aliquid  egero  Pers.  i.  58. 
quod  eos  in  aliquo  molestet,  uenit  aliquis  mesto  uultu,  deiecta 

10  facie,  fictoque  suspirio,   *  Non  te   pigeat'  inquiens,   'karissime 

domine  ;  |  populus  loquitur  quod  hanc  rem  fecisti :  mihi  satis  placet,  9  a,  col.  i. 
scit  Deus,  et  bona  uidetur  accio,  sed  ipsi  nimis  obiurgant.'     Post 
ilium  uenit  seorsum  alter  in  simili  sentencia.     Tercius  autem  in 
eadem  scola  sequitur,  et  non  cessant  donee  dubitare  fecerint  aut 

15  uera  discredere.  Nullus  eorum  specificat,  ut  dicat,  '  Ille  de  tua 
sic  et  sic  loquitur  accione,'  sed  '  populus  sic  loquitur.'  Qui 
populum  accusat,  omnes  excusat ;  non  certificat  cui  contendere 
possim,  ne  reueletur  dolus.  Quicunque  minister  placere  parcitate 
conatur,  offensam  omnium  incurrit,  et  dicunt  ei,  '  Bona  fuit 

20  domus  antequam  intrares ;  tu  domum  peruertisti,  tu  pudor  es  et 
dedecus  et  domus  et  domini ;  ha  !  tu  uidebis  quam  inde  retribu- 
cionem  efferes  ;  o  quam  pius  es  in  bursam  domini !  quid  putas 
ex  hac  auaricia  prouenire  ?  Quid  de  tot  redditibus  et  diuiciis 
amodo  faciet  dominus  ?  '  Thesaurum '  ais  ?  numquid  et  te  faciet 

25  haeredem  ?  aut  ipsum  iugulabis  ut  asportes  ?  certe  thesaurum  ei 
fecisti  detraccionem  et  odium  omnium  amicorum  suorum,  qui 
prius  eum  ut  Dominum  diligebant.  Tu  buffoni  similis  es,  qui 
terre  parcit  et  fame  deperit ;  tu  putas  quod  Deus  domino  desit 
uel  fallat ;  sciolus  tibi  uideris,  et  stultus  es.'  Hiis  et  huiusmodi 

30  Ittibus  quidam  ex  meis  ministris  lacessitus  ad  me  flendo  querelam 

hanc  attulit.     Turn  ego,   '  Prater,  uade :  verum  est  quod  nemo  Mt.  6.  24. 

i  quid]  perhaps  read  quicquid  and  delete  the  mark  of  interrogation.     10  inqukns 
supplied  in  the  margin. 

1354  C 


io  WALTERI  MAP  DIST.  i 

potest  duobus  seruire  dominis ;  tu  docente  Domino  bonus  et  fidelis 
es,  ipsi  diabolo  ducente  peruenerunt  ad  reprehensionem  fidelitatis  ; 
de  duobus  hiis  nemo  qui  sapiat  pessimum  eligit  Optimo  relicto.' 
Turn  ille,  '  Non  possum  ad  omnes  solus ;  malo  uobis  omnia 
resignare  quam  his  distrahi  rixis ;  vale/  Hac  bonum  perdidi  5 
col.  2.  cautela  ministrum,  letificauitque  familiam.  Turn  ego  versuciam 
eorum  uidens,  vocaui  palam  omnes,  et  proposui  quomodo  perdi- 
dissem  seruum  bonum,  nesciebam  quorum  affectum  litibus. 
14.  1 8.  Tune  omnes  ceperunt  excusare,  cum  iuramento  dicentes, '  Proditor 
26.  72.  tuus  est  qui  tibi  bonum  seruum  aufert.'  Consilium  ergo  quesiui  io 
cui  possem  tradere  curam  et  ministerium  prioris,  non  ut  eligerem 
quern  uellent  sed  quern  nollent ;  securus  enim  eram  quod  mihi 
consilium  canis  darent.  Vetus  est  et  nota  parabola,  quod 
tractante  domino  cum  uxore  sua  quid  in  ollam  de  petasone 
mitterent,  ait  domina  '  latus/  dominus  'spinam';  cui  canis,  15 
*  Spinam,  vir '  quasi  '  vince — vir  es — ut  de  melioribus  pascar.' 
Sciebam  autem  quod  illi  simile  consilium  darent,  id  est,  ad  suam 
utilitatem,  mea  neclecta.  Videns  ergo  quid  uellent,  distuli  quod 
petebant,  pueroque,  qui  tune  adhuc  flagella  timebat,  curam 
omnium,  cum  interminacione  ne  quid  inconsulto  me  faceret,  20 
commisi.  Timebat  ille  primo,  bonusque  fuit.  Turn  illi  furtis 
insistebant,  insidias  ei  ponentes.  Ille  querebat  amissa,  quere- 
batur  et  flebat.  Ego  sciebam  quid  ageretur.  Illi  culpam  in  me 
refuderunt,  quod  tot  et  tantam  ydiote  curam  commisissem,  et 
adiecerunt,  '  Omnes  mirantur  et  dolent  de  uobis,  si  fas  esset  25 
dicere.'  '  Dicite  :  sit  fas.5  '  Certe,  quod  tarn  bonus  tarn  subito 
mutatus  es,  et  in  tarn  notabilem  lapsus  auariciam,  ut  omnia  scire 
uelis  et  artissima  retinere  custodia.  Confundimur  omnes  ad  ea 
que  de  uobis  loquuntur.'  Hiis  dictis  consilium  inierunt  crudele 

6  perhaps  letificaui.  16  uir  es]  perhaps  uires  is  the  reading  of  the  MS. 

19  MS.  pueroque  que  qui.  24  tantam]  so  the  margin  of  the  MS. :  the  text 

has  taz. 


CAP.  x  DE  NUGIS   CURIA  LI 'UM  n 

satis.     Exibant  in  uicos  et  plateas,  et  se  missos  a  me  fatebantur,  Lc.  14.  21 
ut  compellerent  errantes  intrare.  \  Qui  domi  erant  mecum  ipsos  23- 
cum    multa   ueneracione   suscipiebant,    dicentes   me    nimis   eos 9  ' C< 
desiderare,  frequenterque  uenire  precabantur.     Ad  me  vero  cur- 
5  rentes  nunciabant  hospites  uiros  uenerabiles  adesse,  cogebantque 
congratulari    nolentem.     Dispergebant   ergo   cibum*  et   potum, 
et,  quod  me  nolle  sciebant,  ipsi  gule  coram  me  nimis  enormiter 
indulgebant,  et  districte  cogebant  potentes  et  inpotentes,  volentes 
et    nolentes,    ut    effunderentur    omnia,    quasi    meo    prestantes 

loobsequium  honori  solum  id  agentes ;    recte  quoque   secundum 

preceptum  Domini  non  cogitabant  de  crastino,  mittebant  enim  Mt.  6.  34. 
omnia  foras.     Cum  ebrietatis  eos  arguebam,  letos  se  fuisse  non 
ebrios  iurabant,  et  me  crudelem,  qui  quod  honori  meo  gratanter 
impenderant  reprehendebam.     Cum  ab  ecclesia  mane  redibam, 

i5ignem  copiosum  uidebam,  et  hesternos  hospites,  quos  abisse 
sperabam  circum  fducef;  dicebantque  mihi  secreto  mei, 
'  Prandium  petent,  longe  putant  hospicium,  nesciunt  quid 
inuenient.  Jacta  manubrium  post  securim ;  bene  cepisti,  sit 
bonus  finis.  Non  sis  sollicitus,  Deus  nondum  omnia  partitus  est. 

20  Tu  non  pensas,  nisi  quod  habes  :  confidas  in  Domino.     Rumor 
pupplicus  est  quod  te  episcopum  facient.     Absit  omnis  parcitas ! 
effunde  prorsus  omnia,  securus  aude  quod  uis  ;  audaces  for  tuna  cf.Virg.^ 
iuuat.     Tantum  potest  constringi  crustum  quod  mica  nil  valebit.  I0'  2  4* 
Sume  uires  et  animos  :  nichil  retineas,  ne  successus  prepedias 

25  uenientes.'     Cum  hospites   illi  recedunt,  statim  inuitant  alios. 
Preueniunt   eos  ad  me   plangentes  quod  hospitum   frequencia 
fatigat  eos  nimium,   et  me  destruunt,   quasi  |  doleant  de  quo  9  &>  c°l-  2- 
letantur. 

Inter  hanc  familiam  nepotes  habeo,  qui  dominantur  in  rebus 

30  meis,  nee  est  qui  possit  eis  contradicere.     Hii  forcius  contra  me 

1 6  circumfducef]  perhaps  duce  is  the  first  halfofdicebant,  wrongly  written,  and 
should  be  omitted. 

C  2 


12  WALTERI  MAP  DIST.  i 

militant;  hii  quicquid  eis  impendo  debitum  dicunt,  nee  inde 
grates  habent  aut  sciunt  mihi ;  hiis  si  to  tarn  attribuero  substan- 
ciam  aliquo  retento  quod  eis  expedire  possit,  nichil  actum  aiunt, 

8.  57.    immo  detrectant  et  irati  conuertuntur  in  arcum prauum,  tanquam 
non  michi  sed  eis  natus  sim,  et  quasi  domini  sint  et  ego  seruus,  5 
qui    nil    mlhi    sed   eis   omnia    adquisierim.      Paterfamilias    in 
Terencio,    qui    similes   habebat  rerum  suarum  saluatores,  ait, 

Phorm.  solus   meorum   sum  meus ;    hoc  etsi   non  singuli,   multi  patres 

20<  dicere  possunt.  Certe  me  iam  uicerunt  mei,  sed  ut  verius  est, 
sui,  quod  sibi  solis  attente  seruiunt.  Dum  noui  sunt  multa  10 
reuerenter  agunt,  necligenter  autem  postea.  Quidam  pater- 
familias in  nobis  est,  qui  singulis  annis  nouos  sibi  prouidet 
seruientes ;  unde  plures  ipsum  arguunt  inconstancie,  mihi  uero 
sapiens  uidetur  et  prouidus,  quod  timidos  eos  et  attentos  habet. 

Hec  omnia  pro  rege  nostro:  quomodo  compescet  milia  milium  15 
et  ad  pacem  gubernabit,  cum  nos  modici  patres  moderari  paucos 
nequeamus  ?     Certe  domus  omnis  unum  habet  seruum  et  plures 
dominos ;    quod   qui    preest   seruit   omnibus ;    quibus   seruitur 
domini  uidentur.     Curia  tamen  nostra  pre  ceteris  in  periculoso 
turbine  uiuit  fluctuans  et  vaga.     Regi  tamen  nostro  nullatenus  20 
inferre  calumpniam  audeo,  quod  in  tanta  tot  milium  et  diuersorum 
cordium  aula  multus  error  multusque  tumultus  est,  cum  singu- 
lorum  nee  ipse  nee  alius  possit  nomina  retinere,  nedum  corda 

,  col.  i.  agnoscere  ;   et  nemo  preualeat  ad  |  plenum  temperare  familiam 

cuius  ignorat  cogitaciones  aut  linguam,  id  est,  quicquid  eorum  25 
corda  loquuntur. 

.1.6.         Dominus  diuidit  aquas  ab  aquis,  populos  a  populis,  scrutator 

\-  I0-     cordium  et  purgator  eorum,  et  supra  residens  et  potenter  im- 
'  perans  ;    sed  impossibile  uidetur  quin  nostri  sub  aquis  gigantes 

26.  5.    gemant.     Omnes  audisti  curias  inquietas  preter  illam  ad  quam  30 
inuitamur  solam.     Quam  Dominus  regit  ciuitas  pacem  habet,  et 

1 8  qui  supplied  in  margin. 


CAP.  x  DE  NUGIS   CURIALIUM  13 

ilia  nobis  manens  promittitur.      Et  me,  karissime  mi  Galfride,  Heb.  13. 14. 
curialem,  (non  dico  facetum, — Puer  sum,  et  loqid  nescio. — sed,  Jer.  i.  6. 
dico,)    in  hac   sic   vere   descripta   curia  religatum  et  ad  hanc 
relegatum    hinc    philosophari    iubes,    qui    me    Tantalum   huius 

5  inferni  fateor  ?  Quomodo  possum  propinare  qui  sicio  ?  Quiete 
mentis  est  et  ad  unum  simul  collecte  poetari.  Totam  volunt  et 
tutam  cum  assiduitate  residenciam  poete;  et  non  prodest  optimus 
corporis  et  rerum  status,  si  non  fuerit  interna  pace  tranquillus 
animus  :  unde  non  minus  a  me  poscis  miraculum,  hinc  scilicet 

10  hominem  ydiotam   et  imperitum   scribere,  quam  si  ab  alterius 
Nabogodonosor  fornace  nouos  pueros  cantare  iubeas. 


De  Her  la  rege.     xi. 

Unam  tamen  et  solam  huic  nostre  curie  similem  fuisse  fabule 
dederunt,  que  dicunt  Herlam  regem  antiquissimorum  Britonum 

i5positum  ad  racionem  ab  altero  rege,  qui  pigmeus  videbatur 
modicitate  staturae,  que  non  excedebat  simiam.  Institit  homun- 
cio  capro  maximo  secundum  fabulam  insidens,  vir  qualis  describi 
posset  Pan,  ardenti  facie,  capite  maximo,  barba  rubente  prolixa, 
pectus  contingenteque,  nebride  preclarum  stellata,  cui  venter 

20  hispidus,  et  crura  i  pedes  in  caprinos  degenerabant.     Herla  solus  100,  col.  2, 
cum  solo  loquebatur.     Ait  pigmeus,  'Ego  rex  multorum  regum 
et  principum,  innumerabilis  et  infiniti  populi,  missus  ab  eis  ad  te 
libens  venio,  tibi  quidem  ignotus,  sed  de  fama  que  te  super  alios 
reges   extulit   exultans,    quoniam   et  optimus  es   et  loco  mihi 

25  proximus  et  sanguine,  dignusque  qui  nupcias  tuas  me  conuiua 
gloriose  uenustes,  cum  tibi  Francorum  rex  filiam  suam  dederit, 
quod  quidem  te  nesciente  disponitur,  et  ecce  legati  veniunt  hodie. 
Sitque  fedus  eternum  inter  nos,  quod  tuis  primum  intersim  nup- 
ciis,  et  tu  meis  consimili  die  post  annum/  His  dictis  ei  tygride 

30  uelocius  et  terga  uertit  et  se  rapuit  ab  oculis  eius,     Rex  igitur 


I4  WALTERI  MAP  DIST.  i 

inde  cum  admiracione  rediens,  legates  suscepit,  precesque  acce- 
ptauit.  Quo  residente  solempniter  ad  nupcias,  ecce  pigmeus  ante 
prima  fercula,  .cum  tanta  multitudine  sibi  consimilium  quod 
mensis  repletis  plures  foris  quam  intus  discumberent  in  papilio- 
nibus  pigmei  propriis  in  momento  protensis ;  prosiliunt  ab  5 
eisdem  ministri  cum  vasis  ex  lapidibus  preciosis  et  integris  et 
artificio  non  imitabili  conpactis,  regiam  et  papiliones  implent 
aurea  uel  lapidea  suppellectile,  nichil  in  argento  uel  ligno  propi- 
nant  uel  apponunt ;  ubicunque  desiderantur  assunt,  et  non  de 
regio  uel  alieno  ministrant,  to  turn  de  proprio  effundunt,  et  de  10 
secum  allatis  omnium  excedunt  preces  et  uota.  Salua  sunt 
Herle  que  preparauerat ;  sui  sedent  in  ocio  ministri,  qui  nee 
petuntur  nee  tribuunt.  Circumeunt  pigmei,  graciam  ab  omnibus 
consecuti,  preciositate  uestium  gemmarumque  quasi  luminaria 
pre  ceteris  accensi,  nemini  verbo  uel  opere  uel  presencia  uel  15 
absencia  tediosi.  Rex  igitur  eorum  in  mediis  ministrorum 
col.  i.  |suorum  occupacionibus  Herlam  regem  alloquitur  sic:  'Rex 
optime,  Domino  teste,  vobis  assum  iuxta  pactum  nostrum  in 
nupciis  vestris ;  si  quid  autem  diffinicionis  vestre  potest  amplius 
a  me  peti  quam  quod  cernitis,  acurate  supplebo  libens ;  si  non,  20 
uicem  honoris  inpensi  cum  repetam  non  differas.'  His  dictis,  re- 
sponso  non  expectato,  se  subitus  inde  papilioni  suo  reddit,  et  circa 
gallicinium  cum  suis  abscessit.  Post  annum  autem  coram  Herla 
subitus  expetit  ut  sibi  paccio  seruetur.  Annuit  ille,  prouisusque 
satis  ad  repensam  talionis,  quo  ductus  est  sequitur.  Cauernam  25 
igitur  altissime  rupis  ingrediuntur,  et  post  aliquantas  tenebras  in 
lumine,  quod  non  uidebatur  solis  aut  lune  sed  lampadarum  mul- 
tarum,  ad  domos  pigmei  transeunt,  mansionem  quidem  honestam 
Met.  ii.  per  omnia  qualem  Naso  regiam  describit  solis.  Celebratis  igitur 
!•  ibi  nupciis,  et  talione  pigmeo  decenter  inpenso,  licencia  data  30 
recedit  Herla  muneribus  onustus  et  xenniis  equorum,  canum, 
i  precesque]  MS.  que  preces.  15  ceteris]  qu.  cereis? 


CAP.  xi  DE  NUGIS  CURIALIUM  15 

accipitrum,  et  omnium  que  uenatui  uel  aucupio  prestanciora 
videntur.  Conducit  eos  ad  tenebras  usque  pigmeus,  et  canem 
modicum  sanguinarium  portatilem  presentat,  omnibus  modis 
interdicens  ne  quis  de  toto  comitatu  suo  descendat  usquam  donee 
5  ille  canis  a  portatore  suo  prosiliat,  dictaque  salute  repatriat 
Herla  post  modicum  in  lumine  solis  et  regno  receptus  veteranum 
pastorem  alloquitur,  petens  de  regina  sua  ru mores  ex  nomine, 
quern  pastor  cum  admiracione  respiciens  ait :  '  Domine,  linguam 
tuam  uix  intelligo,  cum  sim  Saxo,  tu  Brito  ;  nomen  autem  illius 

lonon  audiui  regine,  nisi  quod  aiunt  hoc  nomine  dudum  |dictam  io£,  col.  2, 
reginam  antiquissimorum  Britonum  que  fuit  uxor  Herle  regis, 
qui  fabulose  dicitur  cum  pigmeo  quodam  ad  hanc  rupem  disparu- 
isse,  nusquam  autem  postea  super  terram  apparuisse.     Saxones 
vero  iam  ducentis  annis  hoc  regnum  possederunt,  expulsis  incolis.' 

15  Stupefactus  ergo  rex,  qui  per  solum  triduum  moram  fecisse 
putabat,  vix  hesit  equo.  Quidam  autem  ex  sociis  suis  ante  canis 
descensum  inmemores  mandatorum  pigmei  descenderunt,  et  in 
puluerem  statim  resoluti  sunt.  Rex  vero  racionem  eius  intelli- 
gens  resolucionis,  prohibuit  sub  interminacione  mortis  consimilis 

20  ne  quis  ante  canis  descensum  terram  contingeret.  Canis  autem 
nondum  descendit. 

Unde  fabula  dat  ilium  Herlam  regem  errore  semper  infinite 
circuitus  cum  excercitu  suo  tenere  vesanos  sine  quiete  uel 
residencia.  Multi  frequenter  ilium,  ut  autumant,  exercitum 

25  uiderunt.  Ultimo  tamen,  ut  aiunt,  anno  primo  coronacionis 
nostri  regis  Henrici  cessauit  regnum  nostrum  celebriter  ut  ante 
visitare.  Tune  autem  visus  fuit  a  multis  Wallensibus  immergi 
iuxta  Waiam  Herefordie  flumen.  Quieuit  autem  ab  ilia  hora 
fantasticus  ille  circuitus,  tanquam  nobis  suos  tradiderint  errores, 

30  ad  quietem  sibi,     Sed  si  uelis  attendere  quam  plorandus  fiat, 
non   solum   in   nostra   sed   in   omnibus    fere   potentum   curiis, 
30  sgq.  si  uelis  &c.]  qu.  nisi_/0r  si  ? 


16  WALTERI  MAP  DIST.  i 

silencium    mihi    libencius    et    certe    iustius    indicere    placebit. 
Libetne  nuper  actis  aurem  dare  parumper  ? 

De  rege  Portigalensi.     xii. 

Portingalensis  rex,  qui  uiuit,  et  adhuc  suo  modo  regnat,  cum  a 
multis  impeteretur  hostibus,  et  ad  dedicionem  iam  fere  cogeretur,  5 
col.  i.  injsubsidium  ei  quidam  aduenit  iuuenis,  corpore  prestanti  et  forma 
uenusta  :  qui  cum  ipso  commorans,  virtute  bellica  tam  preclarus 
apparuit,  ut  non  viderentur  eius  opera  possibilia  uiro  uni.  Hie 
pacem  desiderio  regis  et  regni  restituit,  ingressusque  merito  in 
domini  sui  precipuam  familiaritatem,  magisque  ab  ipso  excultus  10 
est,  sepe  scilicet  quesitus,  frequenter  uisitatus,  in  multis  remune- 
ratus,  f  quam  ei  cesserit  infelicitatem  f.  Nam  eius  curie  magnates, 
quantum  se  minus  solito  senciunt  honorari  a  domino  suo,  tantum 
ipsum  eis  detraxisse  fauoris  autumant,  et  quantum  ipsum  uident 
in  amorem  prefectum  alcius,  tantum  ipsum  eis  abstulisse  querun- 15 
tur;  et  in  furorem  inuidie  uersi  studiosius  deprimere  nituntur 
per  maliciam,  quern  summa  uirtus  extulit  in  graciam.  Armatum 
uel  aliquo  modo  conscientem  inuadere  formidant.  In  pessimum 
ergo  persecucionis  genus  degenerant  acusacionem,  et  qua  parte 
dominum  suum  inermem  senciunt  et  nudum,  attemptant.  Sciunt  20 
eum  zelotipie  fatuum  inepcia,  mittuntque  duos  ex  ipsis  ad  regem, 
qui  quasi  senes  Babilonici  deferant  reginam  innocentem,  ut  illi 
Susannam,  adulteratam  cum  iuuene.  Rex  igitur  ea  parte 
vulneratus  ad  cor  qua  ipsum  lorica  sapiencie  non  tegebat,  ad 
mortem  doluit,  cecaque  precipitacione  precepit,  ut  ipsi  sceleris  25 
.  auctores  in  innocentem  animaduerterent  crudeliter  et  secretissime. 
Data  est  igitur  insidiis  innocencia.  Proditores  scelus  celare  iussi, 
iuueni  se  familiarius  verbis,  obsequiis,  et  in  omnibus  amoris  con- 
col.  2.  ciliant  simultatibus,  et  in  eius  graciam  falsis  amicicie  |  conscendunt 

6  quidam]  MS.  quidem.        1 2  quam  ei  cesserit  &c.]  several  words  seem  to  have 
dropped  out,  possibly  to  this  effect:  sed  attendendum,  felicitas  quam  ei  cesserit  in  infel. 


CAP.  xii  DE  NUGIS  CURIALIUM  17 

gradibus.  Abducunt  eum  quasi  venaturum  in  nemoris  densi- 
tatem  et  secreta  deserti,  iugulatumque  lupis  et  serpentibus  dere- 
linquunt,  solique  manifestant  ei  qui  deceptus  hoc  iusserat ;  cuius 
quod  nondum  resedit  furor,  domum  properat,  ingrediturque  ad 
5  talamos,  archanam  et  insolitam  sibi  conclauem,  eiectisque  aliis  in 
solam  uesanus  irruit  reginam  grauidam  et  iuxta  partum,  qua  pedi- 
bus  pugnisque  contusa,  homicidium  duplex  uno  perfecit  impetu. 
Aduocatis  igitur  seorsum  nequicie  sue  scelerosis  complicibus, 
tanquam  iuste  sit  auctor  ulcionis  de  culpa  triplici  coram  ipsis 

10  magnifica  gloriatur  iactancia.  I  Hi  uero  ipsum  quasi  uirum 
animosum  et  fortem  attollunt  multa  laudum  prosecucione,  ut 
quern  stultum  fecerant  perdurantem  in  stulticia  teneant.  Siluit 
aliquamdiu  dum  non  est  egressa  sedicio ;  sed  quod  diu  non 
potest,  ut  aiunt,  latere  cedes  clandestina,  tandem  irrepsit  in 

15  aures  populi,  et  quanto  tenebat  uoces  timor  tiranni  pressius,  in 
tanto  crudescebat  infamia  susurracione  frequenti  forcius.  Est 
autem  rumor  vetitus  licito  sermone  velocior  cum  erumpit,  et 
propagata  viritim  admiracio,  quo  priuacius  dicitur  eo  multiplicius 
pupplicatur.  Hoc  autem  inde  est,  quod  omnis  auditor  quod  ab 

20  alio  celandum  accipit  amico  alii  secure  committit.  Mestam  ut 
uidet  rex  et  in  nouo  silencio  curiam,  et  egressus  urbern  curie 
compati,  augure  consciencia  iam  sibi  de  fama  metuit,  et  nostri 
more  defectus  post  acta  quid  egerit  attendit,  edoctusque  a 
pluribus  inuidiam  qua  ipsum  proditores  sui  seduxerant  incon- 

25  solabiliter  dolet,  et  iram  tune  primo  iustam  in  ipsos  inuentores 

et    executores    sceleris    ultus,   oculis  |  priuatos    et    genitalibus,  1 1  b,  col.  i 
inflictaque  nocte  perpetua  resectaque  uoluptate  de  cetero  uiuere 
dimisit  in  mortis  ymagine. 

Huiusmodi  sunt  lusus  curie,  et  tales  ibi  demonum  illusiones  ; 

30  et  quicunque  delectatur  aliquod  uidere  portentum,  ingrediatur 
curias  potentum.  Et  tu,  cum  nostra  procellosa  (sit)  pre  ceteris 
mater  affliccionum  et  irarum  nutrix,  inter  has  precipis  poetari 

1354  D 


i8  WALTERI  MAP  DIST.  i 

discordias  ?  Videris  me  calcaribus  urgere  Balaam  quibus  in 
uerba  coegit  asinam.  Quibus  enim  aliis  possit  quispiam  induci 
stimulis  in  poesim  ?  At  ualde  timeo  ne  mihi  per  insipienciam 
cedat  in  contrarium  asine,  et  tibi  in  contrarium  Balaam,  ut  dum 
me  loqui  compellis  incipiam  rudere,  sicut  ilia  pro  ruditu  locuta  5 
est,  fecerisque  de  homine  asinum,  quern  debueras  facere  poetam. 
Fiam  tamen  asinus  per  te,  quod  iubes :  tu  caueas,  si  me  ruditus 
ruditas  ridiculum  reddiderit,  ne  te  iussionis  irreuerencia  probet 
inuerecundum.  In  pluribus  est  timor  meus  :  me  macies  accusabit 
sciencie,  me  lingue  dampnabit  infancia,  me  contempnet  quod  viuo  10 
modernitas.  Tu  duos  primos  timores  excusas,  qui  iubes :  ego 
tercium  auferre  nolo,  quod  viuere  volo.  Materiam  mihi  tarn 
copiosam  eligis,  ut  nullo  possit  opere  superari,  nullis  equari 
laboribus ;  dicta  scilicet  et  facta  que  nondum  littere  tradita  sunt ; 
quecunque  didici  conspeccius  habere  miraculum,  ut  recitacio  15 
placeat  et  ad  mores  tendat  instruccio.  Meum  autem  inde 
propositum  est  nichil  noui  cudere,  nichil  falsitatis  inferre;  sed 
quecunque  scio  ex  uisu  uel  credo  ex  auditu  pro  uiribus  ex- 
plicare. 

Gillebertus    Filiot    nunc   Lundunensis   episcopus,   uir   trium  20 
col.  2.  peritissimus  linguarum  |  Latine,  Gallice,  Anglice,  et  lucidissime 
disertus  in  singulis,  in  hoc  senio  suo  quo  luminis  fere  defectum 
incurrit,   cum   paucos   modicos   et   luculentos   fecerit  tractatus, 
quasi    penitenciam    perdite    vacacionis    agens,    nunc    a    litore 
carinam   soluit,  magnumque  metiri    pelagus   aggressus,    moras  25 
redimere  festinat  amissas,  nouumque  veteris  et  noue  legis  opus 
festino  contexit  pollice.     Bartholomeus  eciam    Exoniensis   epi- 
scopus, uir  senex  et  facundus,  hoc  tempore  scribit.     Baldewinus 
autem  Wigorniensis  episcopus,  homo  multarum  literarum,  et  sa- 
piens in  hiis  que  ad  Deum  sunt,  feriare  fastidit  a  calamo.     Hii  30 
temporis  huius  philosophi,  quibus  nichil  deest,  qui  omni  pleni- 
tudine   refertam   habent   residenciam   et    pacem   fori(s),   recte 


CAP.  xii  DE  NUG1S  CURIALIUM  19 

ceperunt,  finemque  bonum  consequentur.     Sed  quo  mihi  portus, 
qui  vix  vaco  viuere  ? 

De  Giscardeo  monacho  Cluniacensi.     xiii. 

Gischardeus  de  Belloloco,  pater  huius  Imberti  cui  nunc  cum 
5  filio  suo  conflictus  est,  in  ultimo  senectutis  sue  Cluniaci 
assumpsit  habitum,  distractumque  prius,  tempore  scilicet  milicie 
secularis,  animum,  copiam  adeptus  et[iam]  quietem,  adegit  in  unum 
collectis  uiribus ;  se  subito  poetam  persensit,  suaque  modo 
lingua,  scilicet  Gallica,  preciosus  effulgens,  laicorum  Homerus 

10  fuit.  He  mihi  utinam  inducie,  ne  per  multos  diffuse  mentis 
radios  error  soloecismum  faciat.  Hie  iam  Cluniacensis  monachus 
iam  dicto  Imberto  filio  suo,  licet  uix  impetratus  ab  abbate  et 
conuentu,  totam  terram  suam,  quam  idem  filius  per  potestatem 
hostium  et  suam  impotenciam  amiserat,  armata  manu  restituit, 

15  reuersusque,  deuotus  in  uoto  persistens,  |  diem  suum  felici  clausit  120,  col. 
exitu. 

Item  de  quodam  alio  monacho  Cluniacensi.     xiiii. 

At  aliter  alii ;  longeque  miserabilius  contigit  viro  nobili  et 
strenuo,  qui  similiter  eiusdem  loci  monachus  simili  modo  casu 

20  eodem  necessario  reuocatus  ad  arma,  multa  bellorum  infortunia 
magnifice  fortique  perpessus  animo,  a  fractura  semper  nouus 
renascebatur  ad  prelium,  et,  quasi  rediuiuo  furore  succensus, 
acerbior  inuolabat  in  hostes,  et,  siue  fugerent  siue  resisterent,  eis 
indefessus  adherebat  ut  glutinum ;  et  cum  numerosa  manu 

25  sperassent  eiim  hostes  opprimere,  fortitudine  non  multitudine 
vinci  didicerunt.  Exardentes  igitur  in  iram,  multiplicatis  exerci- 
tuum  viribus,  inopinum  in  arto  duarum  rupium  surripiunt, 

4  Belloloco]  MS.  Belloioco.  7  secularis]  MS.  apparently  sangularis :  W. 

singularis.     etpam]]  etiam  MS.:  possibly  et  iam.         9  preciosus]  qu.  preciosius  ? 
1 8  contigit]  corr.from  contingit  in  MS. 

D  2 


20  WALTER1  MAP  DIST.  i 

conclusumque  fere  tenebant.  Nulla  spes  apprehensis,  salus 
nulla  compressis ;  eoque  segnius  agebant  quo  securius.  Ille 
autem  inimicorum  in  medio,  turbinis  instar  in  puluere,  quasi 
tempestas  deseuiens,  dispergit  hostes,  et  tanta  uirtute  stupidos 
reddit,  ut  in  sola  videant  salutem  fuga.  Imminet  eis  impiger  5 
ille  cum  suis  in  respectu  paucis ;  milites  autem  aduerse  partis 
innumeri,  ut  dominos  suos  ab  ipso  saluarent,  facti  sunt  unius 
preda  monaci.  Unus  autem  capitalis  eius  hostis,  cum  iam 
euasisset,  per  circuitum  properans  precessit  eum,  suisque  per- 
mixtus  incognitus  ibat  retro,  semper  intendens  ad  monachum,  10 
sue  neclector  vite  ut  eius  uitam  extingueret.  Monachus  estu 
tarn  laboris  quam  solis  pene  suffocatus,  accito  puero,  vineam 
ingreditur,  arma  deponit,  et  dum  pertranseat  exercitus,  aure  se 
sub  vitis  alte  tricatura  seminudum  securus  exponit.  Proditor 
col.  2.  ergo  uia  cum  uiantibus  |  relicta,  suspense  gressu  furtim  illabens,  15 
monachum  misso  letali  telo  perforat,  et  refugit.  Ille  se  morti 
proximum  sciens,  puero  qui  solus  aderat  peccata  fatetur, 
penitenciam  sibi  petens  iniungi.  Ille  ut  laicus  se  nescire  iurat. 
Monachus  autem,  ut  in  omnibus  erat  acer  agendis,  acutissime 
penitens,  ait,  '  Iniunge  mihi  per  misericordiam  Dei,  karissime  20 
fill,  ut  in  nomine  Ihesu  Christi  sit  in  inferno  anima  mea 
penitenciam  agens  usque  in  diem  iudicii,  ut  tune  misereatur  mei 
Dominus,  ne  cum  impiis  vultum  furoris  et  ire  videam/  Tune 
puer  ei  cum  lacrimis  ait,  '  Domine,  iniungo  tibi  in  penitenciam 
quod  hie  coram  Domino  distinxerunt  labia  tua.'  Et  ille  verbis  25 
et  vultu  annuens  deuote  suscepit,  et  decessit. 

In  memoriam  hie  reuocentur  verba  misericordie  que  ait,  in 
quacunque  hora  ingemuerit  peccator,  saluus  erit.  Quomodo  potuit 
hie  ingemiscere,  et  non  fecit  ?  Si  quid  ex  contingentibus  omisit, 
inter  nos  sit  disputacio,  et  anime  illius  misereatur  Deus.  30 


CAP.  xv  DE  NUGIS   CURIALIUM  21 

De  capcione  Jerusalem  per  Saladinum.     xv. 

Sicut  annos  remissionis  uel  iubileos  a  remissione  uel  a  iubilo 
scimus  (es)se  dictos,  annos  scilicet  remissionis  et  gracie,  securi- 
tatis  et  pacis,  exultacionis  et  venie,  laudis  et  leticie ;  ita  annus  ab 

5  incarnacione  Domini  millesimus  centesimus  octogesimus  Septimus 
nobis  est  nubileus  a  nubilo  dicendus,  tarn  nubilo  temporis  quam 
tenebris  infelicitatis,  annus  timoris  et  belli,  meroris  et  oneris,  cf.  Zeph.  i 
blasphemie,  tristicieque,  quern  hyemales   continue  turpauerunt  I4'J^  37 
inundaciones  a  medio  fMaii    donee  Septuagesimaf  fieret,  que 

10  negata  nobis  annona,  fructibus  suffocatis,  feda  quoque  germinum 

noxia  et  inutilia  creauerunt  |  communemque  fecerunt  animalium  1 2  b,  col.  i 
stragemque   hominum.     Cumque    Neptunus   semper   aut   sepe 
Cybeles  inopiam  sua  copia  leuet,  clausit  a  terra  misericordie 
uiscera  mare,  solitumque  sorori  negauit  impendium.     Addidit 

15  etiam  tanquam  oblitus  misereri  Dominus  ad  dolorem  turpitudinis 
temporum  sterilitatem  terre,  maris,  et  aeris,  spiritum  discordie 
soluit  ab  inferis,  et  quern  cruce  carnis  assumpte  ligauerat,  in  orbe 
toto  ludere  concessit  et  pro  uoto  pessimo  Christianis  illudere. 
Nondum  completam  iniquitatem  ^malo,\  ait  Dominus,  et  distulit  Gen.  15.  n 

20  earn  perdere,  donee  impleretur ;  sed  nostra  uidebitur  tarn 
completa,  tarn  cumulata  fatuitas,  ut  non  tantum  in  nostra  uel  in 
nos  irruat  iniquitatis  ulcio,  sed  in  personam  propriam  putetur 
admittere  vindictam  Sathane  victor  eius  Dominus  Ihesus.  Nam 
in  eodem  infelicitatis  anno,  captam  aiunt  et  captiuatam  sanctam 

25  ciuitatem  Jerusalem  a  Saladino  principe  paganorum,  pesteque 
cruenciori  depopulatam  quam  fleuerit  leremias  in  trenis,  qui 

9  a  medio  Mail,  &c.]  If  the  year  is  reckoned  to  begin  with  March  25,  the  Septua- 
gesima  is  that  0/118%:  if  not,  there  is  a  corruption.  19  fmalof]  I  suggest 

Moab.  The  reference  is  to  Gen.  15.  16,  necdum  enim  completae  sunt  iniquitates 
Amorrhaeorum.  Map,  quoting  from  memory,  may  very  well  have  written  Moab, 
23  vindictam  supplied  in  the  margin. 


22  WALTERI  MAP  DIST.  i 

i.  4.  flens  ait,  '  Sacer dotes  eius  gementes,  virgines  eius  squalide!  lam 
in  ea  nee  sacerdotes  gemunt  nee  virgines  squalide  sunt,  quia  non 
sunt.  Ad  modicas  uastauerat  populum  hunc  Titus  reliquias, 
ultor  iniuriarum  Domini,  licet  inscius :  iste  totum  funditus 
adnullauit,  facta  prorsus  omnium  ibi  Christianorum  delecione.  5 
Sepulcrum  et  crux  Domini  preda  sunt  canum,  quorum  fames  in 
tantum  lassata  fuit  et  sanguine  martirum  saciata,  ut  plures  ad 
redempcionem  admiserint,  non  tarn  cupiditate  pecunie  uel  defectu 
malicie,  quam  ignauia  relanguentis  et  fesse  rabiei.  Non  enim 
deerant  colla  submissa,  sed  defecerunt  gladii.  Redemptis  autem  10 

:ol.  2.  non  est  subsequuta  libertas,  sed  qui  |  se  redemerant  dati  sunt  in 
stipendia  militum,  facti  mercedes  et  merces  eorum.  Cum  tot 
illi  contribulatissime  ciuitati  prophete  (pre)dixerunt  ululatus  et 
pestes,  clades  et  mortes,  hac  uice  videtur  Dominus  eorum  oracula 

5.  43«  cumulasse.     S'epe  liber auit  earn  Dominus,   et  in   omni    furoris  15 

.  10.  impetu  non  est  oblitus  eius  misereri;  at  nunc  ubi  nulla  seminaria, 
nulle  reliquie,  nichil  est  residuum ;  que  nunc  liberacio,  que 
nunc  expectacio,  que  nunc  misericordie  spes  ?  Certe  Dominus 
Ihesus :  licet  nemo  videat  unde  possit  aut  quomodo  rei  prorsus 
perdite  subueniri.  Nam  idem  ipse  qui  surditati  fuit  auditus,  20 
cecitati  uisio,  putri  mortuo  vita,  nos  per  impossibilia  multa  docuit 
in  nullo  desperandum. 

Factus  est  olim  velut  inimicus  seruo  suo  Dauid  amator  eius 
Dominus,  ob  numeracionem  populi  quam  fecerat,  quasi  meritas 
ei  laudes  uictoriarum  abrogans,  et  quasi  sibi  sueque  multitudini  25 
preliorum    ascribens    euentus,    et    per    angelum    percussorem 
septuaginta  milia  trucidauit  hominum.    Castigacio  fuit,  non  ulcio, 
que  superbiam  humiliauit,  que  non  hostium  fecit  uictoriam,  non 
inimicorum  extulit  laudem,  non  ciuium  excitauit  inuidiam,  non 
verecundiam  lesit,  non  inflixit  dedecus,  non  residuitatem  abstulit ;  30 
que  modum  habuit,  que  direxit  regem,  que  populum  pro  parte 
seruauit   seminarium;  hec    patrem   sentire   dedit   non   hostem, 


CAP.  xv  DE  NUGIS  CURIALIUM  23 

uirgam  non  gladium.     Non  fuit  ibi  rerum  uastacio  uel  posses- 
sionis   alienacio,  nee   est   translatum  imperium ;  archa   resedit, 
sacra  manserunt,  residuisque  securitas ;  mortuos  numerauerunt, 
planxerunt,  sepelierunt;  felici  gauisi  sunt  infelicitatis  exitu. 
5      Sed  quis  huius  infinite  miserie  finis,  quod  quorum  uincula 
dirrumpi  permisit  Dominus  |  effrontes  eteffrenati  demones  totum  130,  col.  i, 
sibi  quod  honestatis,   quod   boni,   quod  Dei,  per   suos   appro- 
priauerunt  uel  deleuerunt ;  quod  ignominie,  quod  malicie,  quod 
suum  extulerunt,  et  in  summa  ibi  pace  stabilissimo  sancxerunt 

10  obtentu,  sic  autem  ut  \&m.fiat  voluntas  eorum  sicut  in  inferno  sic  cf.Mt.  6.10 
et  in  terra.     Castigati  sunt  illi,  non  mortificati,  sed  isti  mortificati, 
non  castigati.     Moti  sunt  hinc  multorum  pedes,  et  effusi  gressusPs.  72.  2. 
plurimorum,  non  attendencium  quod  non  est  hinc  uel  hie  nostra 
Jerusalem.     Nos  autem  non  sic\  sed  qui  futuram  myvirimus,'P*.i.4 

15  quo  manifestior  nobis  est  mundi  uilitas  et  maior  attricio,  magis  I3>  I4< 
hinc  ad  illam  properemus,  et  sit  melior  ad  futura  spes  et  a  cura 
terre  liberior. 

Equs,  bos,  camelus,  et  asinus,  et  quodcunque  uegetum  est 
animal,  a  luto  festinat  eripi  uel  a  fossa  to  to  resilire  conatu.     Nos 

20  autem  in  luto  manebimus  infixi.  Sanius  est  ut  irracionalium 
racione  regamur,  quibus  natura  melius  ordinem  dictat  quam  nobis 
nostra  sapiencia.  Fere  sapiunt ;  fere  vere,  ceruus,  aper,  dama, 
capreolus,  certam  habent  legem  et  tempus  accubitus  et  concubitus, 
soporis  et  vigilie,  vicesque  non  transgrediuntur  positas  sibi ;  ab 

25  hostibus  cauere  nunquam  torpent,  vestigia  circumspectissime 
ponunt  adusque  cubilia,  quoniam  ab  eis  est  indagacio,  quasi 
scientes ;  si  Catonis  habeant  et  tocius  consilia  senatus  cautele 
sue  nichil  adicient  ad  fugam  ;  si  dimittuntur  diutissime  uiuunt, 
pastus  eis  unicus  folium  et  herba,  natura  promptus  non  arte 

30  delicatus  ;  potus  aqua,  nee  raritate  cara  nee  communitate  uilis. 
Hac  immutabiliter  serie  decurrunt  tempora  fere.  Verumptamen 

13  hinc]  MS.  huic, 


24  WALTERI  MAP  DIST.  i 

que  nobiscum  habitant  animalia  mansueta,  tanquam  a  nobis  con- 
tracto  vicio,  cum  innaturalius  uiuant,  ut  equi,  tauri,  galline, 
columbe,  uices  tamen  dierum  et  noccium  obseruant  ex  natura. 
Quamuis  etiam  usu  venerio  nostrorumque  ciborum  appetitu  fre- 

col.  2.  quentur  |  excedant,  et  indebita  concupiscant,  nos  tamen  eorum  5 
excedimus   excessus.      Unde   cum   nobis   virtutem  abstinencie 
bruta   loquantur,    nee  sit  aliquid  oculis  ostensum    in  quo   non 
ostendat  Dominus  aliquam  instruccionis  formam  ;  dum  autem  f 
assuescimus  quod  prohibet,  quamuis  grandia  vitemus,  obruimur 
arena,  secundum  quod  ait  Gregorius,  transitque  multitudo  leuium  10 
ad  conformitatem  grauium.     Nos  autem  quos  non  cessat  infor- 

i.  20,  mare  sapiencia  preciosa  queque  clamitans  in  plateis  incertis 
inordinatis(que)  erramus  actibus,  nostreque  saluti  tarn  anime 
quam  corporis  obuiam  ultro  ferimur  desipere  sapientes  in  bene- 

?<*/.  vi.  placito  carnis,  cum  sola  sit  intollerabilior  quam  femina  dines ,15 
inutile  probans,  utile  reprobans ;  que  nos  cum  complicibus  suis 
demonibus  et  mundo  sic  infatuauit,  ut  precepta  Christi  non  tenea- 
mus  ad  uitam  eternam,  nee  aforismos  Ypocratis  ad  temporalem. 
Vices  utrique  saluti  debitas  necligendo  transilimus ;  cumque  raro 
uel  nunquam  aliquid  tempestiue  fiat  a  nobis,  merito  nos  excepis-  20 

3.  i,     set,  qui  dicit  '  omni  rei  sub  celo  tempus  et  tempora '. 

Tres  scimus  a  Domino  suscitatos,  intus,  foris,  in  tumba ;  que 

bert     distichio  breui  episcopus  Cenomannensis  Hildebertus  exposuit  sic, 

£3,11- 

e,  Mens  mala,  mors  intus  ;  malus  actus,  mors  foris  ;  usus 

27.  Tumba  :  puella,  puer,  Lazarus  ista  notant.  25 

Suffecerunt  due  femine  mouere  Dominum  paucis  etiam  precibus 
ad  suscitacionem  quadriduani ;  tot  autem  hominum  et  feminarum 
milia  noui  uel  ueteris  ordinis  quern  suscitant  ?  quo  nobis  elemo- 
o.  38-  sinarum,  ieiuniorum,  precum  assiduitas,  qua  secus  pedes  Domini 
cum  Maria  sedentes,  ipsum  sollicitare  non  cessant,  ut  aiunt  ?  30 

8  Either  there  is  a  lacuna  after  formam  or,  more  probably,  autem  should  be  omitted. 


CAP.  xv  DE  NUGIS   CURIALIUM  25 

sed   forsan   omnem   implere  iiisticiam   cupientes  in  hospitando  Mt.  3.  15. 
Christum  cum  Martha  satagunt  circa  freq^t,ens  ministerium,  ne 
quid  desit  dum  sola  ministrat,  et  illud  unum  necessarium  accurate  |  • 
minus   quam   nobis   esset   necessarium  appetunt.       Dum  ergo  13  ^>  co1-  L 
5  turbantur  erga  plurima,  sicut  ait  Paulus,  quisque  pro  se,  sic  per  Rom.  14.12 
gratiam    Dei   propria  sollicitudine  suscitari  poterimus,   in  ipso 
confidentes  non   in  homine ;    liberabitque    nos  ab   homine  w#/<?cf.Ps.  117.8 
bonus  homo  Christus. 

De  origine  Carthiisiensium.     xvi. 

10  Gra(tia)nopolitanus  episcopus  uiderat  in  sompnis  septem  soles 
ex  diuersis  partibus  in  montem  qui  Cartusia  dicitur,  in  ualle 
Griseuoldana,  conuenire  moramque  facere ;  qui  cum  inde 
studeret  secum  in  crastino,  multum  diuinans  et  non  inueniens, 
ecce  sex  clerici  uiri  magnifici,  septimusque  cum  eis  magister 

15  eorum  Burno,  pecierunt  instanter  locum  ilium  ut  oratorium  ibi 
facerent.  Letus  igitur  episcopus,  et  uisionis  sue  felicem  uidens 
exitum,  secundum  ipsorum  racionem  eis  de  proprio  cellas  et 
ecclesiam  extruxit,  et  eos  cum  benediccionibus  introduxit.  Est 
autem  mons  altissimus,  et  in  medio  cacuminis  profunda  uallis  et 

20  ampla,  sterilis  et  inculta,  fontibus  tamen  habunda.  Tresdecim 
habent  cellulas,  in  una  prior,  in  aliis  singulis  singuli  fratres.  Panem 
eis  prior  in  Sabbato  ministrat  ad  totam  ebdomadam,  legumen  et 
olus ;  tribus  diebus  in  septimana  pane  tantum  contenti  sunt  et 
aqua.  Non  comedunt  carnes  nee  infirmi  ;  non  emunt  pisces, 

25  nee  comedunt,  nisi  dati  fuerint  eis  unde  possit  omnibus  distribui  ; 
semper  induti  cilicio,  semper  cincti,  semper  orant  aut  legunt. 
Nemo  nisi  prior  cellam  utroque  pede  potest  egredi ;  priori  licet, 
pro  uisitandis  fratribus.  Diebus  festis  in  ecclesia  conueniunt ; 
missam  non  cotidie  sed  certis  diebus  audiunt.  Hii  non  insidian- 

30  tur  vicinis,  non  cauillant,  non  rapiunt ;  non  ingreditur  ad  eos 
femina  ;  non  egrediuntur  ad  eas.  Ad  peticionem  cuiusdam  uiri 


26  WALTERI  MAP  DIST.  i 

potentis  in  terminis  episcopatus   sancti    lohannis  de  Moriana, 
propagauit   ex   se    Chartusia  domum  ad  ymaginem  suam,  que 

:ol.  2:  cupiditatis  I  instinctu  diabolum  sequens,  amenitate  pascuorum  et 
ubertate   notata,   censum    ex   quibuscimque   potuit  amarissime 
collegit,  et  in  ardorem  auaricie  caritate  mutata,  locuplex  pessimi  5 
propositi  pruritus  implere  non  destitit ;  inuasit  vicinos  terminos, 

i  Ep.  aliquid  undique  vigilanter  exculpens,  turn  vi  turn  furto,  qiiocun- 
que  modo  rem  faciens,  quodque  uenter  potuit  modus  potuit,  et 
procurauit  census.  Castigata  frequenter  a  priore  Chartusse, 

32.15-  deindeque  fustigata,  non  abstitit,  sed  inpinguata  dilatata  recalci- 10 
trauit.     Recessit,  et  sibi  similem  matrem  domum  Cisterciensem 
aduocauit,  que  sibi  uiscera  cupidissime  caritatis  aperuit,  et  in  in- 
iuriam  prioris  matris  in  specialem  filiam  adoptauit,  manuque  forti 
uiolenter  obtinet. 

De  origine  Grandimontensium.     xvii.  15 

Grandimontenses  a  Grandimonte  Burgundie  principium  habu- 
erunt  a  Stephano,  qui  statuit  eis  ut  quantum  receperint  primo 
locum  ad  inhabitandum  tantum  perpetuo  nee  plus  possideant ; 
minorem  facere  licet,  maiorem  non.  Ibi  maneant  inclusi.  Pre- 
ceptor eorum  presbiter  sit,  cui  nulla  dispensacione  liceat  septum  20 
egredi.  Nemo  solus  exeat ;  nichil  extra  possessionis  habeant ; 
nullum  animal  intra  preter  apes,  que  vicinos  non  ledunt.  Quod 
eis  caritatiue  datur  comedunt,  et  quod  intus  elaborare  pot(u)erint. 
Cum  defecerint  omnino  victualia,  tune  duos  post  unius  diei  sine 
cibo  ieiunium  ad  stratam  proximam  mittunt,  qui  primo  vianti  25 
dicant,  *  Fratres  esuriunt'  Si  Dominus  audierit  eos  per  illud 
subsidium,  pausant  ;  sin  autem,  ilia  die  sine  cibo  ieiunant,  et  in 
crastino  pontifici  suo  nunciant.  Si  non  ipse  subuenerit,  ad 
>.  10.  Dominum  clamant,  qui  non  obliuiscitur  miser eri.  Laici  forinse- 
:ol.  i.  cas  |  habent  curas,  clericis  interius  cum  Maria  sine  sollicitudine  30 

21  egredi]  corr.from  ingredi. 


CAP.  xvn  DE  NUGIS  CURIAL1UM  27 

seculi  sedentibus.     Unde  gravis  orta  sedicio  dominum  Papam 
adiit ;    clerici   conabantur    foris   et   intus   prefici,    laici    statuta 
Stephani  stare  volebant,  et  adhuc  sub  iudice  Us  est,  quia  nondum  Hor.  A.  P. 
meruit  bursa  indicium.  7  ' 

5  De  origine  Templariomm.     xviii. 

Miles  quidam,  a  pago  Burgundie  nomine  Pagano  Paganus  ipse 
dictus,  uenit  Jerusalem  peregrinus.  Hie  audito  quod  ad  cister- 
nam  equorum  extra  Jerusalem  non  longe  fierent  a  paganis  ir- 
rupciones  in  Christianos  adaquantes  ibi,  et  per  eorum  insidias 

10  frequenter  interfici,  misertus  eorum,  zeloque  iusticie  quantum 
facultas  erat  eos  defendere  conatus  est,  et  frequenter  eis  in 
subsidium  a  latibulis  aptis  exiliit,  multosque  confecit  ex  hostibus  ; 
quod  ipsi  dolentes,  cum  tot  ex  suis  excubabant  ut  ipsorum 
assultibus  nemo  posset  obuiare.  Coegerunt  ergo  deseri  cisternam. 

15  Paganus  autem,  fnec  impigerf  nee  uinci  facilis,  fsollicite  [de]f 
Deosibique  procurauit  auxilium,domum  sibi  magnam  appropriauit 
intra  septa  templi  Domini  quibus  potuit  modis  a  canonicis  templi 
regularibus,  ibique  uili  ueste  tenuique  victu  contentus,  omne  fecit 
in  socios  equorum  et  armorum  deuotus  impendium  ;  quoscunque 

20  potest  peregrines  uiros  bellicos  predicacione,  precibus,  et  omni- 
modis  asciscitjUtadobsequium  ibi  Deo  prestandum  perpetuo  dediti 
perseuerent,  aut  saltern  ad  tempus  voueant.  Sibi  suisque  co- 
equitibus  secundum  armauel  officia  signumcrucis  aut  clipei  modum 
ponit  distinccione  certa  :  castitatem  suis  et  sobrietatem  asserit. 

25      Inter  hec  eorum  inicia,  accidit  quod  quidam  ex  Christianis  I 

miles  altissime  fame,  notusque  paganis,  et  pro  interfectis  ab  eo  140,00!. 
plurimis  parentum  et  amicorum  inuisus,  fortuitu  captus  ab  eis  ad 
stipitem  ducitur.     Assunt  ibi  ex  nobilibus  multi  sagittantes,  qui 
singulos  ictus  singulis  emerant  a  rege  talentis  in  sanguinis  ulcionem 

30  effusi  ex  suis.  Astabat  ei  rex,  cupiens  eum  sibi  si  negasset  con- 
federari,  et  ad  omne  uulnus  adulans  omnimodis  eum  attemptabat 

E  2 


28  WALTERI  MAP  DIST.  i 

allicere,  quern  ut  tota  uidit  constancia  fortem,  adhuc  non  deiectus  a 
spe  solutum  reseruari  iussit  et  curari,  multoque  luctamine  diu  cona- 
tus  votum  exequi,  clefraudatum  se  dolet ;  quod  tamen  ipsum  Domi- 
nuspro  quo  paciebatur  graciosumei  fecerat,  cupiens  eum  liberari  ab 
expectacione  tarn  seue  ulcionis,  puerum  ei  designauit  ex  nomine  5 
quem   Christian!    vinctum  habebant  paganum,  pro  quo   se  di- 
missurum  eum  spondebat,  Dominumque  suum  petebat  obsidem 
pro  reditu.     Hoc  miles  pacto  Jerusalem  petit,  edocetque  regem 
suum  quod  egerit.     Rex  igitur  et  clerus  et  populus  laudes  Deo 
solempnes  agunt  pro  recepcione  tanti  coadiutoris.     At  ut  miles  10 
accepit   puerum    decessisse,   reditum    parat  ad  diem    statutum. 
Prohibent   hoc   fieri    rex    et    totum    uniuersaliter    regnum,    et 
absolutum  a  patriarcha  detinent,  missas,  elemosinas,  et  quicquid 
ad  huiusmodi  redempcionem  pertinet,  profuse  promittentes  ;  et 
cum  sic  posset  Deo,  quantum  uidebatur,  satisfied,  nil  illi  satis  est,  15 
promissumque  procurat  reditum.     Quod  ut  suis  innotuit,  ipsum 
communi  consilio  secure  sed  honeste  deputant  custodie,  donee 
dies  reditus  elabatur,  ut  fracta  promissione  non  uideatur  ultra 
teneri  ad  soluendum.     Sustinet  ille,  uel  euadere  casu  sperans  vel 
ol.  i.  aliqua  I  dispensacione  dimitti,   donee   diem   proximum  uidet,  et  20 
tune  desperans    in   adinuentionem    exiit  mendacii,    spondetque 
certissime  residenciam,  dummodo  sibi  soluantur  pollicita.     Liber 
igitur  ad  omnium  exit  laudes  et  gaudia,  nocteque  sequent!  viam 
arripit,  properatque  totis  viribus  ne  committatur  obses  amabilis, 
et  pro  tempore  singulariter  et  inmense  terribilis  expectabatur  25 
a  rege  suo  et  ab  ultoribus  expetebatur.     Cumque  factus  esset 
rex  clam  in  derisum,  ut  solent  in  delicto  potentes,  ipse  causabatur 
obsidem,    et   circa   vesperam    diei  et  spei  suscipit   insperatum 
peditem,    ut   profugum,    multaque   festinacione   defectum ;    uix 
loquitur,    et    sicut    loquitur    veniam    exorat    quod    ipsi    vota  30 
distulerit.     Mirantur  omnes  et  miserentur,  et  ipse  rex  fide  bona 
captiui  sui  placatus  per  graciam  Christi  liberum  dimisit. 
30  veniam]  -que  is  ivritten  here  and  erased. 


CAP.  xix  DE  NUGIS  CURIALIUM  29 

Qidddam  mirabile.     xix. 

Circa  tempus  idem,  clericus  quidam  a  Sarracenis  sagittabatur 
ut  negaret.  Quidam  autem  qui  negauerat  astans  improperabat 
ei  quod  stulte  crederet,  et  ad  singulos  ictus  aiebat,  *  Estne 
5  bonum  ?'  Ille  nichil  contra.  Cumque  videret  eius  constanciam, 
uno  sibi  caput  amputauit  ictu,  dicens,  'Estne  bonum?'  Caput 
autem  resectum  tamen  proprio  ore  loquens  intulit, '  Nunc  bonum 
est.' 

Hec  et  his  similia'primitiuis  contigerunt  Templaribus,  dum  Dei 

10  caritas   et   mundi   vilitas   inerat.     Ut   autem   caritas   uiluit,   et 

inualuit  opulencia,  prorsus  alias  audiuimus  quas  et  subiciemus 

fabulas ;    at    et    prius    eorum    f  primes  f    a    paupertate   motus 

audiantur. 

Item  aliud  mirabile.     xx. 

15      Miles   quidam,   Hamericus  nomine,    magni  patrimonii,   fame 
modice,  petebat  exercicium  militare,  quod  torniamentum  dicunt. 
Cumque    per    nemus  |  altum    iter    ageret,    audiuit    ad    missam  14  £,  col. 
matutinam  a  longe  pulsari  campanam,  sociisque  dissuadentibus 
et  inuitis  ut  missam  audiret  properauit,  armigeris  et  armis  relictis 

20  in  comitatti.  Heremitas  inuenit.  Missa  celebrata  redire  festi- 
nauit  ad  socios,  sperans  eos  in  secundo  vel  tercio  consequi 
miliario ;  sed  tota  die  deuius  sero  reuersus  est  ad  locum  misse. 
Similiter  et  in  crastino.  Die  tercia  conductus  ab  heremita 
socios  inuenit  redeuntes,  ipsique  multa  leticia  congratulantes. 

25  Miratur  solito  maiorem  sibi  ueneracionem  exiberi ;  timet  yroniam. 
Familiarem  ergo  socium  uocat  in  partem  ;  querit  quomodo  casus 
eis  in  torniamento  respondent.  Intulit  ille, '  Bene  nobis  et  manu 
tua,  sed  inimicis  male,  qui  tamen  hodie  reuersi  sunt  ad  nos  ut  te 
pro  tuorum  operum  admiracione  viderent,  sed  ut  heri  recessimus 

30  ad  hospicia,  nemo  nobis  de  te  quicquam  certitudinis  dicere  potuit  ; 
12,  13  either  primi  or  audiamus  is  required. 


3o  WALTERI  MAP  DIST.  i 

asserunt  eciam  armigeri  tui  quod  armis  tuis  a  te  receptis  ab 
oculis  eorum  euan(u)isti  cum  equo  tuo.  Si  vero  cupis  audire  quid 
de  te  loquuntur  in  via,  demissis  vultibus  audiamus/  A  trans- 
euntibus  igitur  secus  eos  audierunt  Hamerici  preconia  per  singulos 
et  magnas  laudes  hominis  per  timiditatem  prius  infamati.  5 
Miratur  ipse,  nullius  meriti  conscienciam  habens,  et  uix  tandem 
aduertit  quod  ei  dispensauerat  Dominus  vicarium,  ne  gaudere 
socii  sui  possent  de  missa  despecta,  uel  ipse  dolere  de  respecta, 
deditque  se  cum  omnibus  que  possederat  Deo  domuique  Templa- 
rium,  et  auxit  eos  multum,  ut  dicitur.  10 

Postmodum  autem  reges  et  principes  opinati  sunt  propositum 

,  col.  i.  eorum  bonum  et  vitam  |  honestam,  et  interuentu  paparum  et 
patriarcharum  eos  quasi  Christianismi  defensores  honorauerunt, 
et  copiis  infinitis  onerauerunt.  lam  quod  placet  possunt  et  quod 
affectant  assequuntur.  Nusquam  egent  nisi  lerosolimis ;  ibi  15 
gladium  accipiunt  in  tutelam  Christianismi,  quod  Petro  pro- 
hibitum  est  in  defensionem  Christi.  Petrus  ibi  didicit  pacem 
querere  paciencia ;  nescio  quis  hos  docuit  vim  vincere  violencia. 

26. 52, 3.  Gladium  accipiunt,  zkgladiopereunt.     Dicunt  tamen,  'omnes  leges 

et  omnia  iura  vim  ui  repellere  permittunt.'     At  ille  legem  hanc  20 
renuit,    qui    Petro    percuciente    legionibus    angelorum    inperare 
noluit.     Videtur  autem  quod  ipsi  partem  optimam  non  elegerunt, 
cum  sub  eorum  proteccione  nostri  semper  fines  in  partibus  illis 
artentur  et  dilatentur  hostium  ;  in  uerbo  Domini  conquisierant 
apostoli,   non  in  ore  gladii,   Dammascum,   Alexandriam,   mag-  25 
namque  mundi  partem  quam  gladius  amisit.     Dauid  autem  ad 

eg.  17.    Goliad  egrediens,  ait:   Tu  uenis  ad  me  ciim  armis,  et  ego  iienio 

*7'         ad  te  in  nomine  Domini,  ut  uniuersa  sciat  ecclesia  quod  non  in 
gladio  saluat  Dominus. 

Nemo  sane  mentis  ambigit,  quin  ordinum  instituciones  de  fonte 1  30 
bona  semper  serie  processerunt,  humilitate  comite,  quam   quia 
1  Text  fone  :  marg. :  al.  fone  .1.  sono  :  al.  fouea  :  al.  fonte  :  al.  fomi. 


CAP.  xx  DE  NUGIS  CURIALIUM  31 

cupidus  omnis  abigit,  magistram  uirtutum  abicit,  et  auaram  adigit 
a  viciorum  lacu  superbia(m).  Conati  sunt  multi  cum  suis  ordinis 
paupertatem  euadere,  qua  fugata  fugit  humilitas ;  princeps  adest 
superbus  in  diuiciis,  quern  humilis  in  paupertate  Ihesus  eiecerat 

5  foras  ;  qui  non  uenit  ad  Helyam  in  uento  petras  conterente,  nee  in  3  Reg.  i( 
terremotu,  nee  in  igne,  sed  in  leuis  aure  sibilo,  quern  in  omni  "'  I2t 
desiderio  predictis  abiectis  expectabat  et  expetebat  Helyas ;  ilia 
precesserunt,  non  tamen  in  illis  Dominus :  aura  successit,  in  ilia 
Dominus.     Nobis  in  nostris  ordinibus  aura  precedit,   in  ipsa  | 

10  Dominus;    subsecuntur    autem    in    quibus    non    est    Dominus  15 a,  col. 
Templares,  de  quibus  hie  sermo  cepit;  quoniam  ex  officiis  suis  cari 
prelatis  et  regibus  habentur,  et  honore  precipui,  prouide  curant  ne 
deficiat  unde  sublimentur.     Si  reminiscantur  et  cornier tantur  adPs.  21.  2 
Dominum  imiiier si  fines  terre,  iuxta  prophetam,  quid  ipsi  ?  Si  pax  cf.Mt.  ic 

15  uenerit,  quo  deveniet  gladius  ?     Pacem  hoc  modo  cauisse  dicuntur  34> 
olim. 

De  filio  salidompni  Babilonie.     xxi. 

Hiis  retro  non  tamen  longe  diebus  Nassaradinus,  films  Abecii, 
solidompni  Babilonie,  a  militibus  Templi  Domini  captus  et  in- 

20  carce'ratus  est,  vir  gentilis  at  cetera  clarissimus,  genere,  milicia, 
literis,  et  animi  uirtute.  Hie  cum  adhuc  domi  suus  esset,  mag- 
nam  habebat  de  fide  nostra  et  eorum  erroribus  disputacionem, 
uidensque  suos  ritus  nichil  habere  firmitudinis  aut  fidei,  Chri- 
stianismi  religionem  adisset,  si  non  nobilium  reuerencia  parentum 

25  obstitisset.  Cumque  hoc  hiis  qui  eum  tenebant  in  uinculis  inno- 
tesceret  ex  eius  relacione,  non  modo  non  crediderunt,  sed  etiam 
baptisma  petenti  surdi  facti  sunt.  Spondebat  eis  Nassaradinus 
Babiloniam,  urbem  scilicet  sue  natiuitatis,  suis  uiribus  et  suo 
consilio  conquirere,  dummodo  ipsum  baptizari  permitterent.  Illi 

30  perdurantes  in  inclemencia,  paruipendunt  anime  detrimentum, 
aures  ad  aliud  erectas  habentes.  Perlatum  est  ad  Babilonios  hoc 


32  WALTERI  MAP  DIST.  i 

uerbum,  et  promissorem  sue  dedicionis  familiarem  fortissimum 
agnoscentes,  eo  magis  metuunt,  quo  sue  legi  magis  aduersantem 
semper  oderunt.  Consiliumcommuniterineunt,utqui  quasivenum 
exponitur,  quanticunque  fiat,  ab  eis  ematur  ;  missisque  legatis  et 
precio  taxato  dolo  iusto  talenta  tradunt  cupa  aurata,  pro  multe  5 
preciositatis  merce,  timentesque  fortitudinem  hominis  inuictam  I 
col.  i.  ligatum  accipiunt  ex  condicto.  I  lie  per  medium  ciuitatis  Christia- 
num  se  clamabat,  et  contra  furentum  castigaciones  et  uerbera 
salutis  sue  uerba  propalare  non  metuit.  Babiloniam  igitur  perlatus 
a  ciuibus  obuiam  festiuo  gaudio  venientibus  soluitur,  qui  quasi  10 
patrie  patrem,  dominum,  et  defensorem  venerantur,  et  cum  ad 
ciuitatis  medium  peruenerint  voce  preconia  citati  ciues  residui 
adunantur.  Eleuato  igitur  et  exaltato  concentu  communi,  Deo 
suo  grates  quasi  a  manibus  Christianorum  saluati  non  cessant 
exsoluere,  sperantes  eum  ad  defensionem  suam  sibi  preficere,  15 
quod  preside  carebant.  I  lie  nee  blandimento  nee  pene  formidine 
trahi  se  patitur,  inuocando  patrem,  Christumque  confessus,  totam 
simul  reddit  urbem  attonitam.  Ciues  igitur  seorsum  a  turba 
multo  stupent  silencio,  multo  conflictu  scrutantur  exitum  utrisque 
consilii.  Assunt  qui  statim  de  medio  facere  satagant,  et  non  20 
desunt  qui  ob  reuerenciam  persone  dignissime  censeant  reser- 
uandum,  ut  qui  ad  tempus  desipit  aliquando  resipiscat.  Con- 
uocantur  vicini  principes,  et  quid  fiat  edocti  diuersa  murmurant, 
precipue  qui  se  sperant  isto  sublato  ad  defensionem  et  urbis 
dominium  eligendos :  sacrilegum  et  apostatam  crucifigendum  25 
aiunt.  Qui  uero  saluti  student  urbis  et  indempnitati,  supplicandum 
ei  consulcius  arbitrantur  a  conciuibus  et  cognatis,  ut  pietate 
nutricie  ciuitatis  et  amore  nobilissime  cognacionis  a  furore  desistat, 
colatque  deos  patrum  suorum  ;  quod  ut  omnimodis  fit,  nulla 
potuit  supplicacione,  (n)ullis  lacrimis  optineri.  Ductus  igitur  30 
ad  stipitem  alligatur,  et  in  modum  nobilissimorum  martirum 
regis  Eadmundi  et  beati  Sebastiani,  sagittis  inmissis,  ad  Christum 

19  stupent]  MS.  student. 


CAP.  xxi  DE  NUGIS   CURIALIUM 


33 


mittitur.     Quomodo  sit  hie  ex  aqua  et  spiritu  sancto  renatus,  J0.  3.  5. 
liquet  I  satis,  quod  sanguis  liquor  est,  et  omnis  liquor  ex  aqua.  15$,  col. 

De  sene  Axacessi.     xxii. 

Contigit  item  quod  vir  auctoritatis  maxime,  qui  senex  vocatur 
5  Axasessis,  quasi  <qui>  sub  axe  consessis  inperat,  qui  fuit  fons  reli- 
gionis  et  fidei  gentilium,  a  patriarcha  lerosolimitano  peteret 
librum  euangeliorum,  quo  et  eorum  interpretem  misit.  Acceptus 
est  interpres  et  euangelium  affectuose  susceptum,  missusque  vir 
ex  ipsis  bonus  et  magnus,  ut  a  patriarcha  sacerdotes  et  leuitas  a 

10  quibus  baptissmum  et  fidei  sacramenta  plene  perciperent  secum 
reduceret,  quern  obiter  positis  insidiis  interfecerunt  opidani  Tem- 
plarii,  ut  aiunt,  ne  fides  euacueretur  infidelium  ad  pads  unitatem. 
Sunt  enim,  ut  aiunt,  Axasessi  primi  paganorum  infidelitatis  et 
incredencie  magistri.  Senex  autem  fraude  comperta  priorem 

15  compescuit  freno  diaboli  deuocionem,  siluitque  Dominus  facere 
quod  spopondisse  videbatur.     Patriarcha  dolere  potuit,  et  rex, 
ulcisci  neuter ;    patriarcha  non  potuit,  quod  Roma  captiuitatem  Jer.  29.  i 
educit  burse  et  f  cuntis  locis ;    rex  non,  quod  minimus  eorum  cf.  3  Reg 
digitus  maior  est  illo. 

20  Jocelinus  Saresberiensis  episcopus,  filio  suo  Reginaldo  Bato- 
niensi,  per  violenciam  electo,  sed  ad  consecracionem  a  Cantua- 
riense  non  admisso,  plangentique,  respondit,  '  Stulte,  uelox  ad 
Papam  euola,  securus  nichil  hesitans,  ipsique  bursa  grandi  paca 
bonam  alapam,  et  vacillabit  quocunque  volueris.'  luit  ergo, 

25  percussit  hie,  vacillauit  ille  ;  cecidit  papa,  surrexit  pontifex ;  scri- 
psitque  statim  in  Deum  menciens  in  omnium  breuium  suorum 
principiis;  nam  ubi  debuisset  scribi  'burse  gracia',  '  Dei  gracia' 
dixit :  quecunque  voluit,  fecit.  Ps.  113. 

Sit  tamen  domina  materque  nostra  Roma  baculus  in  aqua(XI)- 

30  fractus,  et  absit  credere  quod  uidemus.     Similia  vero  |  predictis  1 6  a,  col. 
de  dominis  Templaribus  forte  menciuntur  multi:  queramus  ab 
1 8  educit]  qu.  reducit  as  the  Bible  textl 
et]  qu.  ex  ?  or  is  there  a  lacuna  (congregat  de)  ? 
is**  F 


34  WALTER  I  MAP  DIST.  i 

ipsis,  et  quod  audierimus  credamus.     Quid   agant   lerosolimis 
nescio ;  nobiscum  satis  innocenter  habitant. 

De  origine  Hospitalarium.     xxiii. 

Hospitalares  bone  deuocionis  habuere   principium,  ut  pere- 
grinorum  redimerent  inpotencias.     Iniciati  sunt  humiliter ;  vide-  5 
batur  domus  eorum  speciale  caritatis  habitaculum ;  spontaneos 
admittebant  hospites,  et  iuxta  doctrinam  discipulorum  Domini 
transeuntes  cogere  satagebant  in  hospicium,  deposito  diu  fideles ; 
nam  ipsorum  illibata  crumena  largam  eis  de  proprio  faciebant  ex- 
hibicionem,  nichilque  deerat  infirmorum  desideriis,  quod  ulla  pos-  10 
set  adipisci  sedulitas  :  conualescentibus  totam  plene  restituebant 
pecuniam.     Hac  fama  patrimonia  sua  multi  multeque  conferebant 
eis,  seque  plurimi  mancipabant  ibi  seruire  debilibus  et  infirmis. 

a.  45-  Unde  quidam  vir  nobilis  qui  ministrare  venerat,  ministrarisolitus, 
cum  cuidam  turpiter  exulcerato  lauaret  infirmo  pedes,  ad  fedi-  15 
tatem  nauseans  ipsam  unde  lauerat  eos  aquam  inpiger  hausit, 
ut  uiscera  sua  vinceret  assuescere  quod  horrebant.     Hii  tenebant 

?.  ig.in  aura  leui  Domimim,  et  ut  eis  creuit  ex  adeptis  peruersa  uir- 
tutum  nouerca  cupiditas,  en  uentus  petras  conterens,  terremotus,  et 
ignis.  In  illius  ignis  virtute  dominum  papam  sanctumque  senatum  20 

2,  Romane  curie  pecierunt,  et  mult  is  aduersus  Dominum  et  aduersus 
Christos  eius  priuilegiati  redierunt  iniuriis.     In  concilio  Latera- 
nensi    sub    Alexandro    papa    tercio    celebrato    tota    multitude 
pontificum  quam  adegerat  papa  predictus  cum  abbatibus  et  clero 

x>l.  2.  uix   optinuerunt   ipsis   eciam   pre|sentibus  modicum  quid  satis  25 
aduersus  eorum  priuilegia  ;  tacuerunt  dum  affuimus,  sed  concilio 

£.  Ed.  soluto  statim  aperuit  rugas  oris  sui  domina  bursa,  '  que  cum  non 
sit  amor,  vincit  tamen  omnia  Rome',  factique  sumus  iterum  eis 
preda,  priuilegiis  virtuosius  nrmatis.  Preualent  non  dicam  burse 
sed  uestes,  non  dicam  persone  sed  voluntates  religionis,  nostre  30 

3.  30.  vesti   clericorum  et  voluntati.       Crescunt  "enim  semper,  et   nos 


CAP.  xxin  DE  NUG1S  CURIALIUM 


35 


decrescimus.    Altarium  uita  nobis  a  Deo  primum  data,  postmodum 
a  patriarchis  est  exhibita.   Non  succedimus  in  hereditate  patribus ; 
negociari  non  licet,  mendicare  possumus.     Hoc  pudor   aufert,  cf.  Lc.  16. 
reuerencia  uitat;  vultus  hoc  negat  voluntati.     Que  nobis  igitur 
5  exibicio,  uel  unde  ?  cum  omnia  fere  teneant  altaria  religiosi,  vix- 
que  sufficiant  singula  singulis  clericis  altaria,  multoque  plures 
sint  ipsi  quam  ipsa.     Cum  monasterium  sit  clericorum  career,  et 
bonus  ille  leronirnus  dicat,  '  Mihi  securis  ad  radicem  est  posit  a,  Hieron. 
nisi  defer o  munus  ad  altar  e'  mutatis  pactis  optinuerunt  un<^e  Heliod ^ 

10  uiuamus,  et  eis  ex  uictu  nostro  tributarii  fiamus,  fitque  mona- 
sterium career  monachorum,  quo  clerici  cum  monachi  voluerint 
teneantur,  nisi  deferant  ad  altare  tributum.  Multis  nos  supplan- 
tant  artibus  et  arcent  ab  ecclesiis ;  cum  milites  ad  quos  iura 
patronatus  pertinent  egent  et  sibi  petunt  a  Templarium  uel 

15  Hospitalarium  subueniri  copiis,  respondent,  '  Suppetit  satis  unde 
vobis  subueniamus,  sed  non  licet  quicquam  de  pecunia  Templi  uel 
Hospitalis  nisi  fratribus  impertiri;  tamen  si  fraternitatem  nostram 
ingredi  volueris,  aliqua  domui  Domini  pos(s)essione  collata, 
liberaberis.'  Ergo  miseri  quibus  undique  tenentur  vinculis 

20  absolui  I  cupientes,  quod  nichil  ut  putant  possident  quo  possint  i63,  col.  i 
indempnius  carere  quam  donacionibus  ecclesiarum,  illas  libenter 
dant  ut  liberentur.     Huiusmodi  fallaciis  non  dicam  sed  faceciis 
auertunt  simoniam,  ne  Dominus  aduertat  unde  domus  eorum 
ditantur:    militum    nepotes   et   filii,    quodque    magis    iniquum 

25  videtur,  multe  digne  persone  sine  personatu  pereunt. 

De  origine  Cisterciensium.     xxiiii. 

Cistercienses    egressi   sunt  ab   Anglia,  uico   qui    Scireburna 
dicitur.     Ibi  nigro  militabant  habitu  sub  abbate  districto  mona- 
chi plurimi ;  qui  cum  eis  arcius  frena  teneret,  displicere  cepit  ali- 
30  quibus,  de  quorum  numero  quatuor  a  fuga  non  abstinentes  Fran- 

27  MS.  Cistersienses. 
F  2 


36  WALTERI  MAP  DIST.  i 

ciam  omnis  maliciei  matrem  petunt ;  circuierunt,  associatis  sibi 
deliciarum  sectatoribus,  quales  Francia  precipue  semper  exibet ; 
et  in  circuitu  suo  victualium  tandem  tenuitatem  incurrunt,  penaque 
penurie  castigati,  quid  agendum  sit  diu  deliberant.  Reuerti  no- 
lunt,  sine  questu  viuere  nequeunt.  Quomodo  querant  ?  quo  fit  ?  5 
placet  eis  tandem  heremum  sub  pretextu  religionis  inhabitare, 
non  tamen  Pauli  uel  Hylarionis  heremum  in  desertis  Libie  uel 
1.38.  in  inuiis  Nigre  Montane,  non  in  cauernis  et  specubus  ubi  nemo 
nisi  Deus,  sed  qui  deum  hominem  adorare  statuunt,  homines 
cum  Deo  propicios  habeant,  non  tamen  proximos.  Locum  10 
igitur  ad  habitaculum  habilem  eligunt:  eligunt  non  inhabitabilem 
sed  inhabitatum,  mundum,  fecundum,  responsalem  frugibus,  non 
ineptum  seminibus,  septum  nemoribus,  scaturientem  fontibus, 
cornu  copie,  locum  extra  mundum  in  corde  mundi,  semotum  ab 
hominibus  hominum  in  medio,  seculum  scire  nolentes,  a  seculo  15 
sciri  volentes,  ut  que 

fugit  ad  salices,  et  se  cupit  ante  videri. 

ol.  2.  Porcionem  ergo  vilem  et  despicabilem  in  medio  magni  nemoris 
a  diuite  quodam  optinent,  multis  innocencie  simultatibus,  diutis- 
simis  precibus,  Deo  singulis  adiecto  sillabis.  Eruncant  igitur  20 
et  euellunt  nemus,  et  radicitus  a  stirpe  compellunt  in  planiciem, 
frutices  in  fruges,  in  sata  salicta  cogunt,  vimina  redigunt  in  uites, 
et  ut  illis  libere  uacent  occupacionibus,  detrahere  forsitan  aliquid 
oportet  oracionibus.  Sedit  dudum  Maria  quasi  non  miserens 
laborum  Marthe ;  surgit  in  hiis  ad  sollicitudinem  Marthe  Maria  25 

:8.  62.  clemencior.  Ordines  alii  media  nocte  surgunt  ad  confitendum 
Domino  secundum  psalmistam,  fessique  post  horam  dormiunt; 
hii  vero  sibi  forcius  et  arcius  inperantes,  post  horam  ad  diem 
usque  uigiliis  et  oracionibus  insistere  statuerunt.  Verumptamen 
post  aliquantum  temporis  hoc  eis  difficile  visum  est,  et  quod  30 
turpe  fuit  mutare  decretum,  maluerunt  horam  mutare  medie 

19,  20  MS.  diotissimis. 


CAP.  xxini  DE  NUGIS   CURIALIUM 


37 


noctis  in  antelucanum,  ut  sinaxis  una  cum  nocte  finem  habeat, 
ne  quid  in  fraudem  legis  fiat.  Alii  surgunt  ante  Luciferum,  isti 

pocius  ut, 

lam  lucis  orto  sidere, 
5  Deum  precemur  supplices, 

completis  horis  et  missa  coegrediuntur  ad  laborem.  Placuit  hiis 
quatuor  arcior  et  angustior  regula  quam  beati  Basilii  uel 
Benedicti :  pelliciis  abstinent,  et  lineis,  et  etiam  stamineis,  laneis 
absque  tinctura  contenti,  tantoque  corde  recesserunt  a  nigris 

10  monachis  ut  contrariam  eorum  vestibus  vestem  albam  habeant. 
Monachorum  nemo  carne  uel  sanguine  vescebatur  ante  tempora 
Karoli  magni,  qui  deuotis  optinuit  a  Leone  papa  supplicacioni- 
bus  usum  sanguinis  cismontanis  monachis,  impetrans  eis  oleum 
lardinum,  quod  non  haberent  laurinum  ut  transmontani.  Licen- 

i5ciam   hanc   isti  non   suscipientes    antique   districcionem   Semite  }w.  6.  16. 
seruant  |  ut  ab  esu  carnium  sint  alieni :  porcos  tamen  ad  milia  1 7  a,  col.  i 
multa  nutriunt,  bacones  inde  vendunt,  forte  non  omnes :  capita, 
tibias,  pedes  nee  dant,  nee  uendunt,  nee  eiciunt ;  quo  deueniant 
Deus  scit.     Similiter  et  de  gallinis  inter  Deum  sit  et  ipsos,  quibus 

20  habundant  maxime. 

Ecclesiarum  possessiones  deuouerunt,  et  omnimodas  iniustas 
adepciones,    labore    manuum    suarum    cum   apostolo   uiuentes,  cf.  i  Cor. 
omni  seclusa  cupiditate  ;  sed  ad  tempus  :  nescio  quid  proposue- I2< 
rint,   aut   in   botris  promiserint,  sed  quicquid  promiserint  sub- 

25  secutus  est  fructus,  unde   timemus  arbores.     In  omnibus  tune 
se  suppliciter  et  simpliciter  habebant,  nichil  auide,  nichil  proprie 
facientes,  nulli  negantes  eiulatui  solacium,  nulli  facientes  qttoddMl.i.i 
sibi  nollent  fieri,  nulli  malum  pro  malo  reddentes,  innocenciam  I  Thess. 
ab  infamia  seruantes,  ut  balsamum  a  luto ;  eorum  cunti  lauda-  I5' 

30  bant  sabata,  fierique  cupiebant  ut  illi.     Facti  sunt  igitur  in  po- 
pulum  multum  nimis,  et  in  domos  aucti  plurimas  ;  nomina  uero 
domorum  in  se  claudunt  aliquid  diuinitatis  oraculum,  ut  Casa 
5  precemur]  qu.  precentur  ? 


38  WALTER1  MAP  DIST.  i 

Dei,   Vallis    Dei,   Portus   salutis,  Ascende    celum,  Mira   vallis, 
Lucerna,  Clara  uallis. 

Hinc  ortus  est  Barnardus,  et  lucere  cepit  inter  alios  immo 
super   alios,   ut    Lucifer   inter   nocturna   sidera,  vir  eloquencie 
prompte,  qui  bigas  circumduci  per  ciuitates  et  castella  faciebat,  5 
quatinus    in   eis   credentes   sibi   deportaret    in    claustro.      Per 

1. 1. 2.  uniuersos  Gallic  fines  hie  spiritu  ferebatur,  et  que  per  eum 
fiebant  miracula  Gaufridus  Altisiodoro  scribebat ;  ipsi  credite. 
Aderam  in  mensa  beato  Thome  tune  archiepiscopo  Cantuarie ; 
assidebant  ipsi  abbates  albi  duo,  multa  referentes  uiri  predict!,  10 

oL  2.  Barnardi  scilicet,  miracula,  sumentes  exordium  inde  quod  |  ibi 
legebatur  epistola  Barnardi  de  condempnacione  magistri  Petri, 
principis  Nominalium,  qui  plus  peccauit  in  dialetica  quam  in 
diuina  pagina ;  nam  in  hac  cum  corde  suo  disseruit,  in  ilia 
contra  cor  laborauit,  et  multos  in  eosdem  labores  induxit.  15 
Legebatur  epistola  dompni  Barnardi  Clareualensis  abbatis  ad 
Eugenium  papam,  qui  suus  fuerat  monachus,  quern  illius  ordinis 
nemo  secutus  est  ad  sedem  illam.  In  epistola  continebatur  ilia, 
quod  magister  Petrus  instar  Golie  superbus  esset,  Ernaldus  de 
Brixa  signifer  eius,  et  in  hunc  modum  pessimum  plurima.  20 

Hinc  occasione  sumpta  laudabant  abbates  ilium  Barnardum, 
et  extollebant  ad  astra.  Johannes  ergo  Planeta  de  magistro 
bono  quod  nolebat  et  dolebat  audiens,  '  Unum/  inquit,  'in 
Monte  Pessulano  uidi  quod  multi  mirabantur  miraculum ; '  et 
rogatus  ut  diceret,  ait,  '  Illi  quern  merito  predicatis  magnifico  25 
viro  demoniacus  quidam  ligatus  in  Monte  Pessulano  presentatus 
est,  ut  sanaret  eum;  ipse  super  asinam  magnam  sedens 
imperauit  inmundo  spiritui,  populo  qui  supervenerat  tenente 
silencium,  et  ait  tandem,  "  soluite  vinctum,  et  sinite  liberum." 
Demoniacus  autem,  cum  se  dimissum  sensit,  lapides  in  ipsum  30 
abbatem  quocunque  potuit  misit,  instanter  fugientem  persequens 
per  uicos,  donee  licuit,  etiam  et  a  populo  captus  in  ipsum  semper 


CAP.  xxiiii  DE  NUG1S   CURIALIUM  39 

oculos  habebat,  quia  manus  tenebantur.'  Displicuit  autem  hoc 
uerbum  archipresuli,  et  ait  lohanni  quasi  comminans,  '  Heccine 
sunt  miracula  tua  ? '  Turn  Johannes,  *  Certe  miraculum  dignum 
memoria  dicebant  hoc  qui  tune  affuerunt,  quod  omnibus  mitis  et 
5  beniuolus  fuit  arrepticius,  et  ypocrite  soli  molestus,  et  adhuc  id 
mihi  presumpcionis  castigacio  fuit.' 

Duo  similiter  abbates  albi  de  |  predicto  viro  colloquebantur  in  175,  col.  i 
presencia  Gilleberti  Foliot,  Londoniensis  episcopi,  comendantes 
eum  ex  virtute  miraculorum ;    euolutis  autem  multis,  ait  alter, 

10 '  Cum  vera  sint  que  de  Barnardo  dicuntur,  uidi  tamen  aliquando 
quod  ipsi  gracia  miraculorum  defuit :  vir  quidam  marchio 
Burgundie  rogauit  eum  ut  veniret  et  sanaret  filium  eius ; 
venimus  et  inuenimus  mortuum ;  iussit  igitur  corpus  deferri 
dompnus  Barnardus  in  talamum  secretum,  et  eiectis  omnibus  Me.  5.  40. 

i^incubuit  super  puer  urn,  et  oratione  facta  surrexit;  puer  autem  4 Reg. 4. 3. 
non  surrexit,  iacebat  enim  mortuus.'     Turn  ego,  '  Monachorum 
infelicissimus   hie   fuit;    nunquam    enim    audiui    quod   aliquis 
monachus  super  puerum   incubuisset,   quin   statim  post  ipsum 
surrexisset  puer.'     Erubuit  abbas,  et  egressi  sunt  ut  riderent 

20  plurimi. 

Publicatum  est  autem  quod  eidem  predicto  Barnardo  post 
hunc  gracie  defectum  contigerit  secundus,  et  famam  eius  non 
secundans.  (G)ualterus  comes  Nem^riensis  in  Chartusia  deces- 
sit,  ibique  sepultus  est.  Conuolauit  igitur  dompnus  Barnardus 

25  ad  sepulcrum  illud,  et  cum  diutissime  prostratus  orasset,  orauit 
eum  prior  ut  pranderet,  erat  enim  hora.     Cui  Barnardus,  f  Non 
recedam  hinc,  donee  mihi  loquatur  frater  Galterus  ; '  et  exclama- 
uit  voce  magna  dicens,  '  Galtere,  veni  foras!     Galterus  autem,  Jo.  11.43. 
quia  non  audiuit  uocem  Ihesu,  non  habuit  aures  Lazari,  et  non 

30  venit. 

Quia  superius  Ernaldus  de  Brixa  se  nostris  intulit  sermonibus, 
dicatur  si  placet  quis  fuerit,  sicut  audiuimus  a  uiro  temporis  illius, 


40  WALTERI  MAP  DIST.  i 

viro  quidem  magnifico  multarumque  literarum,  Roberto  de 
Burneham.  Hie  Ernaldus  ab  Eugenic  papa  post  Abaielardum 
incitatus,  indefensus,  et  absens  condempnatus  est,  non  ex  scripto 

:ol.  2.  sed    ex   predicacione.       Secundum    sanguinis  altitudinem  |  erat 
Ernaldus  nobilis  et  magnus,  secundum  literas  maximus,  secun-  5 
dum  religionem  primus,  nichil  sibi  victus  aut  vestis  indulgens  nisi 
quod  artissima  cogebat  necessitas.     Circuibat  predicans,  non  que 

.2.2\,sua  sed  que  Dei  sunt  querens,  et  factus  est  omnibus  amabilis  et 
admirabilis.  Hie  cum  Romam  venisset,  venerati  sunt  Romani 
doctrinam  eius.  Peruenit  tandem  ad  curiam,  et  uidit  mensas  10 
cardinalium  vasis  aureis  et  argenteis  honustas  et  delicias  in 
epulis  :  coram  domino  papa  reprehendit  eos  modeste,  sed  moleste 
tulerunt,  et  eiecerunt  eum  foras  ;  qui  rediens  ad  urbem,  indefesse 
20.  docere  cepit.  Conueniebant  ad  eum  ciues,  et  libenter  eum  audie- 
bant.  Factum  est  autem,  ut  audirent  eum  de  contemptu  15 
premiorum  et  mammone  sermonem  fecisse  cardinalium  in  aures 
presente  domino  papa  predictum  Ernaldum,  et  ipsum  a  cardina- 
libus  eiectum,  congregati  sunt  ad  curiam,  et  iurgati  contra 
dominum  papam  et  cardinales,  dicentes  Ernaldum  virum  bonum 
et  iustum,  et  ipsos  auaros,  iniustos,  et  malos,  et  qui  non  essent  20 

14-  lux  mundi sed  fex,  et  in  hunc  modum,  et  vix  continuerunt  manus. 
Quo  tumultu  uix  pacificato,  missis  ad  inperatorem  legatis, 
dominus  papa  denunciauit  Ernaldum  excommunicatum  et  hereti- 
cum,  et  non  recesserunt  nuncii  donee  ipsum  suspendi  fecerunt. 

Incidencia  magistri  Gauteri  Mahap  de  monachia.     xxv.          25 

Monachi  tarn  albi  quam  nigri,  sicut  nisus  alaudam  territam,  ita 
predam  suam  agnoscunt,  milites  scilicet  quos  deplumare  possunt, 
qui  uel  patrimoniorum  suorum  consumptores  sunt,  uel  compediti 
debitis.     Hos  alliciunt,  et  ad  camineas  suas  a  strepitu  seorsum 
ab  hospitibus  caritatis,  id  est  publicibus  longe,  deliciis  affiuenter  30 
ol.  i.  exhibent,   blandissime  [  precantur   ut  frequenter  eos  visitent,  et 
26  territam]  MS.  turritam,  30  sic  qu.  publicis? 


CAP.  xxv  DE  NUGIS  CURIALIUM  41 

huius(modi)  sibi  spondent  apparatus  cotidianos  et  vultus  sem- 
per hilares,  ieiunis  ostendunt  officinas,  quoscunque  possunt  in 
eorum  conspectu  thesauros  effundunt  monasterii  quatinus  videan- 
tur,  et  spem  eis  excitant,  defectus  eorum  suplere  promittunt,  ad 
5  altaria  rapiunt,  edocent  quibus  dicata,  quot  celebracionibus  hone- 
rentur  assidue  ;  fratres  eos  in  capitulo  constituunt,  et  oracionum 
participes,  inde  ducunt,  ut  ait  Virgilius, 

In  tec  turn  si  frigus  erit,  (si)  messis  in  iimbram.  Ed.  5,  70. 

Monachi  nigri,  qui    beatos  habent  Basilium    et    Benedictum 

10  auctores,  nostris  habent  nouos  imitate  res  temporibus,  qui  et  ordi- 
nem  profiteantur  eundem,  et  de  suo  quedam  arciora  feruenciores 
adiciant,  quos  nos  uel  albos  nominamus  monachos  uel  grisos. 
Nigri  habent  regulam,  quod  uilissimos  induant  sue  prouincie 
pannos,  et  ex  dispensacione  pellicias  agninas  tantum  :  albi  ut  qua- 

islem  ouis  gesserit  lanam  textam  habeant,  alieni  coloris  nesciam, 
et  cum  de  pelliciis  nigros  derideant,  plurimis  et  suauissimis 
habundant  ad  equipollenciam  tunicis,  que  si  non  a  tinctoribus 
rapiantur,  fiant  ad  regum  delicias  et  principum  preciose  scarlete. 
Nigri  cum  Maria  secus  pedes  Domini  uerbum  audiunt,  nee  ad 

20  sollicitudinem  egredi  licet ;  albi  cum  ad  pedes  sedeant,  ad 
laborem  exeunt,  manibus  agriculturam  omnimodam  excercentes 
propriis  intra  septa,  mecanici  extra,  runccatores,  opiliones, 
negociatores,  in  singulis  officiosissimi;  bubulcum  non  habent  uel 
subulcum,  nisi  ex  se,  nee  ad  minimas  et  uiles  custodias  uel  opera 

25  feminarum,  ut  lactis  et  similium,  quempiam  |  preter  conuersossuos  18  a,  col.  2 
admittunt ;  ad  omnes  operas  omnia  sunt,  unde  impleta  est  terra 
posessione  sua,  cumque  non  debeant  ex  euangelio  cogitare  de  cra- 
stino,  tantam  habent  opum  residenciam  ex  sollicitudine  ut  cum 
Noe  possint  archam  ascendere  securi,  cui  nichil  spei  relictum  est 

30  extra.     Ad  unum  se  habent  principium,  scilicet  abbatem  Cister- 
ciensem,    cuius  potestas  est  mutare  pro  uoto  quelibet.     Cibos 
7  ducunt]  MS.  dicunt.  8  MS.  transposes  messis  and  frigus. 


42  WALTERI  MAP  DIST.  i 

quibus  ipsi  abstinent  hospitibus  non  apponunt,  sed  nee  intra 
septa  paciuntur  inferri  quod  non  dant;  signum  est  quod  abstinent 
ut  habundent,  cum  sit  auaricie  manus  altera  tenacitas.  Bones 
et  aratrum  comodata  suscipiunt,  comodare  sua  non  possunt. 
Causam  suam  meliorem  facere  licet,  deteriorem  nullatenus ;  5 
pupilli  sunt,  superioribus  supplicant,  uicinos  molestant,  proscribunt 
superatos,  quicquid  utilitatem  promouet  sub  aliqua  specie  virtu- 
turn  asciscunt.  Si  de  singulis  queras  inposturis,  racio  tarn 
probabiliter  presto  est,  ut  arguere  possit  uidens  euangelium  falsi. 
Qui  misericorditer  eos  in  partem  agri  sui  vocauerit,  videtur  eorum  10 
proximus,  at  expellitur.  'Non  facias  alii  quod  tibi  non  uis  fieri  \ 
hoc  non  timent,  et  multa  in  hunc  modum. 

Soluciones  habent  singulas  ad  singula,  quas  ipsi  sciunt;  una 
tamen  est  uniuersalis  ad  omnia;  ad  expediendam  vim  uel  rapinam 
uel  quicquid  affert  cupiditas,  aiunt,  'Spoliamus  Egypcios,  ditamus  15 
Ebreos/  tanquam  ipsi  soli  sint  quos  educat  a  tenebris  Dominus. 
Breue  nimis  faciunt  regnum  Dei,  si  preter  ipsos  omnes  delirant 
Si  quorum  non  meminerunt  prophete,  nee  Dominus  Ihesus  nee 
apostoli,  uiam  inuenerunt  ab  ipsis  intactam,  aut  earn  |  nobis  in- 
uidit  Deus  aut  nesciuit,  aut  ipsa  praua.  Attamen  seudo-propJie-  20 
fas  dicit  Dominus  cauendos,  qui  veniunt  in  vesti mentis  ouium  ut 
hii,  intrinsecus  sunt  lupi  rapaces  ut  hii,  stantes  in  angulis  platea- 
rum  or  ant  ut  hii,  dilatant  philateria  ut  hii,  magnificant  fimbrias 
(ut  hii);  nee  dilatat  philateria  qui  conuersatur  in  celo  et  ait, 
6.  14.  '  Mi/ti  absit  gloriari,  nisi  in  cruce  Domini  nostri  Ihesu  Christi  : '  25 
non  gloriatur  in  cruce  Christi,  qui  cruciat  alios  ut  inde  glorietur ; 
sed  ualde  philateria  dilatare  uidentur,  qui  se  solos  dicunt 
Hebreos,  et  omnes  alios  Egypcios. 

[8.  Cum  Pharisee  dicunt,    '  Non  sumus  ut  ceteri  Jwminuml  sed 

W'         non  dicunt,  ' Decimas  damns  omnium  que possidemus*     Cum  eo  30 
dicunt  de  singulis  nobis,  *  nee  ut  iste publicanus*  et  nos  dicimus, 
*  Deus  propicius  esto  nobis  peccatoribus?     Si  superbiam  exaudierit 

29  MS.  phariseis. 


CAP.  xxv  DE  NUGIS  CURIALIUM  43 

Deus  et  non  respex(er)it  kumthtaUm*  veri  sunt  Ebrei,  nos  autem  Lc.  i.  48. 
Egipcii;  si  tamen  veri  sunt  Israelite,  karitatem  habent,  Dei  Jo.  1.47. 
scilicet  dileccionem  et  proximi :  qui  persequitur  proximum,  quo-  +  J0.  3.  i 
modo  cart/as  Dei  est  in  illo  ?  bipartita  est  unitas  caritatis,  indul- 

5  sitque  homini  Deus  et  homo  ut  indiuisibiliter  utraque  parte 
glorietur,  et  neutra  possit  sine  altera  placere.  Nemo  est  qui  non 
aliquo  gaudeat  beneficio  alicuius  hominis ;  nemo  igitur  qui  non 
habeat  proximum.  Quantumcunque  igitur  longe  arceant  qui  eos 
suscepenint,  eos  tamen  proximos  habent  quos  si  odentnt,  quomodo  i  Jo.  4-  « 

\vDcum  diKgHnt*     Sed,  ut  aiunt  diligunt  in  Domino;    diligere 
autem  in  Domino  dittiniunt  velle  salutem  anime  proximi :  cor- 
poris  omne  subsidium  excludunt    Sic  certe  meos  omnes  inimicos 
diligo,  quia  utinam  dissoluantur  et  sint  cum  Ckristo.     Neminem  Phil- *-  *3 
unquam  tarn  crudeliter  odi,  quin  morienti  cunta  dimitterem.   Inde 

15  securus  dico.  *Dinrittf  iiodis  debit  a  nostra.  sicut  et  HOS  di(mittimuf)  Mt.  6.  12. 
de(bitoribus)  nostris*  quia  mecum  odium   cum  inimico  decedit, 
et  omnia   dimitto,  ut  cupiam  eum  in  sinu  A  brake  gloriari.     At  18*,  coL 
ifli  persecuntur  et  amant.     Viscera  claudere  fratri  dum  eget,  quid  ~"  I(^'  ^ 
est  ?  nonne  amplius  est  afHictum  mortificare  ?     Quomodo  sedet  in  Lam.  \.\ 

lorapina   caritas,  que  non  agit  per  per  am  ?     Quomodo  manet  in  i  Cor.  13 
iactancia  que  non  inflatur  ?     Quomodo  sibi  alienum  appropriat 
uiolenter.   que   non  querit  que  sma  sunt  ?     Quomodo   peculio 
studet,  que  non  est  ambiciosa  ?    Quomodo  a  patriis  arcet  auara 
finibus  incolas  que  btnigna  est  ?     Quomodo  vicinum  non  patitur. 

25 que  padens  est**  Si  caritatem  habent,  unde  ?  minus  earn 
hospitantur,  qui  spoliatam  uirtutibus  suis  earn  introducunt. 
Si  caritatem  non  habent,  ut  uidetur,  et  auertat  Deus  ne 
sit,  radice  uirtutum  carent,  et  arescent  ramusculi.  Si  uero  ha- 
bent, ut  videtur,  sine  benignitate,  sine  paciencia,  precipuis  ahs 

30  suis,  penetrare  celos  non  potent  proprio  depilata  decore,  quod- 
que  alienum  induit  cum  dedecore  reddet,  ut  reuelentur  eius 

pudenda. 

3  qoi]  MS.  sL  29  Yidetnr]  MS.  ve  («na^= 

G  2 


44  WALTERI  MAP  DIST.  i 

3.  i.  Dicunt, '  Domini  est  terra,  nos  soli  filii  A Itissimi,  et  preter  nos 
•  35'  non  est  qui  dignus  sit  earn  possidere.'  Non  dicunt,  '  Domine, 
5. 21.  non  sum  dignus  vocari  filiiis  tuus,  non  sum  dignus  ut  intres  sub 
*•  8>  tectum  meum  ; '  non  dicunt,  '  Non  sum  dignus  procumbens  soluere 
;.'4I.  c(prrigiam)  c(alceamentorum) ;  non  dicunt  quod  digni  habiti  sunt  5 

pro  nomine  Ihesu  contumeliam  pati,  sed  omnia  possidere.  Non 
ii.  38.  dicunt  quod  sint  quibus  dignus  non  est  mundus,  sed  qui  digni  sunt 
;.  9.  mundo.  Si  pacifici  sunt,  filii  Dei  sunt ;  quomodo  pacifici  ?  non 

uideo,  quod  pax  in  rapina  non  est.  Si  filii  Dei  sunt,  sunt  et  filii, 
i.  6.  sunt  ergo  dii,  quia  '  Ego  dixi,  dii  estis,  et  filii  Excelsi omnes'  Certe  10 

Christianorum  dii  non  sunt,  quos  infestant,  sed  gentilium,  qui 

nos  soli  cum  illis  persecuntur,  postquam  ludei  per  inpotenciam 
5-  5-  cessauerunt.  Discant  ergo  a  propheta  quid  sint,  qui  ait,  '  Omnes 

diigencium  demonia,  Dominus  autem  celos  fecit ;'  in  ilium  credimus 
col.  i.  qui  |  celos  fecit,  quod  non  est  Deus  uolens  iniquitatem.  Non  est  15 

Deus  noster  sicut  deus  eorum  ;  noster  deus  est  Deus  Abraham , 

Deus  Ysaac,  Deus  Jacob,  et  non  est  deus  recens ;  at  eorum 
't.  10.  nouus  est.  Noster  dicit,  '  Qui  non  reliquerit  omnia  propter  me, 

non  est  me  dignus ;'  deus  eorum  dicit,  'qui  non  adquisierit  omnia 
i.  ii.  propter  se,  non  est  me  dignus/  Noster  dicit,  '  Qui  habet  duas  20 

tunicas  det  non  habenti\*  deus  eorum,  'si  non  habes  duas  tunicas, 

0.  i.     aufer  habenti.'     Noster,  ' Beatiis  qid  intelligit  super  egenum  et 

pauperem ; '  eorum,   '  Beatus  qui  fecerit  egenum  et  pauperem.' 

1.  34.    Noster  ait,  *  Attendite,  ne  grauentur  cor  da    vestra  cur  is  huius 

seculi,  ne  superueniat  in  vos  repentinus  dies  ; '  eorum  dicit, '  Atten-  25 
6.  ii.  dite  ne  (non)  grauentur  marsupia  vestra  per  curas  huius  seculi,  ne 
).  24.     superueniat  in  vos  quasi  uiator  egestas!     Noster  dicit,  *  Nemo 
potest  seruire  Deo  et  mammone\     eorum  dicit,   'Nemo  potest 
seruire  Deo  sine  mammona/ 

Multa  videtur  inter  eos  controuersia  huius(modi)  quam  nemo  30 
potest  exequi.     Habent  in  preceptis  ut  loca  deserta  incolant, 
que  scilicet  uel  inuenerint  talia  uel  fecerint ;    unde  fit   ut   in 
24  MS.   attenditeyW/0zetf  vestra. 


CAP.  xxv  DE  NUGIS  CURIALIUM  45 

quamcunque     partem    vocaueris    eos,     hominum    frequenciam 
sequantur,  et  earn  in  breui  potenter  in  solitudinem  redigant,  et 

si  non  recte,  faciuni  quocumque  modo  rem,  Hor.  Ep. 

et  a  non  iusto  domino  contra  quamlibet  reclamacionem  orphano- 

5  rum,  viduarum,  religiosorum,  datos  agros  gratanter  ingrediuntur  ; 

non  quomodo  eos  adipiscantur  sed  quomodo  retinere  valeant  sol- 

liciti,  et  quod  parrochianos  regere  non  habent  secundum  regulam, 

eradicant  uillas,  ecclesias,  parrochianos  eiciunt,  euertunt  altaria 

Dei,  serere  non  abhorrent  et  ad  uiam  vomeris  omnia  complanare, 

10  ut  si  uideas  que  uideras,  dicere  possis, 

Nunc  seges  est  ubi  Troia  fuit.  Ov.  Her. 

Et,    ut   soli   sint,   solitudinem  faciuni  \   et  cum  |  non   liceat   eis  I9'a>  co\t 
proprios  habere  parochianos,  licet  eis  alienos  disperdere ;  seruare 
non  permittit  regula,  destruere  precipit.     Omnis  inuasor  aliquo  3° 

15  modo  miseretur  et  parcit ;  aut  enim  sibi  detinet  quod  inuadit  et 
seruat,  aut  spoliatum  relinquid  ad  aliquam  incolarum  spem 
redeuncium  ;  isti  sollicite  procurant  ne  umquam  reuertantur.  Si 
seuissimus  ignem  immiserit  predo,  ferrum  extat  et  materia(?)  et 
recurrentibus  arua ;  quod  caumate  perit,  quod  inuoluit  eluuio, 

20  quod  aer  corr(u)pit,  aliquos  dominis  conseruat  usus;  sola  huius 
religionis  nichil  linquit  incursio.  Si  obtinuerit  rex  a  rege  uel 
dolo  uel  bello  regnum,  quantumcunque  tyrannus  sit,  coloni  resi- 
dent, non  facit  exterminium,  patriis  licet  in  finibus  aliqua  frui 
leticia,  mortemque  tyranni  uel  aliam  ab  affliccione  redempcionem 

25  intra  terminos  prestolari  possunt  longanimes  a  Deo  ;  quos  horum 
apprehendit  inuasio,  exilium  sibi  sciant  imminere  perpetuum. 
Alias  aliqui  certis  ex  causis  deportantur,  hii  sine  causa  proscribunt 
omnes,  unde  fit  ut  ex  ualitudine  vel  senectute  debiles  defectu 
victualium  eo  cicius  labantur  quo  eis  fulcimenti  minus  relinquitur ; 

30  deseruntur  enim,  et  quocunque  vocat  esca  ieiunos  parentibus  et 
vicinis  relictis,  passim  secuntur  qui  possunt,  in  omne  precipicium 
9  serere]  MS.  cere  :  qu.  Cererem  ? 


46  WALTERI  MAP  DIST.  i 

irruunt,  nee  ullum  mortis  incursum  metuit  famis  angustia.  Qui- 
dam  in  rapinis,  quidam  in  furtis  aduncantur,  et  quoniam  ab 
erumpnis  desperant  eripi,  spreta  uita,  paruipendunt  quicquid 
inflixeris,  et  mortem  ultro  prouocant  in  iugulum,  quod  eos  in 
omnes  diu  detrusit  iniurias,  lucemque  libenter  exuunt  quam  tota  5 
fecit  amaris  penis  pessimam  penuria.  Quam  enormis,  quam  seua, 

:ol.  i.  quam  diabolica  pestis  inedia !  quam  crudelis,  quam  abhomina- 
bilis,  quam  detestabilis  districcio !  que  sine  causa  Christianos  in 
hunc  inducit  carcerem.  Dacianus  et  Nero  dispensant  micius,  et 
quantum  breuitas  passionis  cicius  euaditur  quam  diuturna  pressu- 10 
rarum  agmina,  tantum  eorum  videtur  misericordior  austeritas 
quam  que  facit  inopiam,  que  nichil  verecundie  retinet,  nichil 
habet  uirtutis,  que  sceleribus  horret,  squalida  viciis  est,  semper 
in  Deum  irreuerens,  in  omne  decus  infrunita  crudescit ;  que 
galeas  piratis  instruit,  furibus  fedat  urbes,  lucos  armat  latronibus,  15 
mutat  agnas  in  lupas,  in  lupanar  cogit  a  talamis ;  que  cum  in 
ipsa  omnia  sint  reperta  suppliciorum  genera,  plures  habet  iniurias 
quam  ulctones  iusticia,  plures  offensas  quam  ilia  fulmina,  plura 
signa  quam  ilia  sagittas.  Deus  bone !  quomodo  filii  tui  sunt,  qui 
gignunt  hanc  in  filiabus  tuis  et  filiis  lucis.  20 

Posessiones,  patrimonia,  monasteriorum,  ecclesiarum  ab  eterno 
fere  possessa,  et  iuste  obtenta,  dirripiunt,  suum  dicunt  proprium, 

;.  2.     cum  eis  debeant  esse  cum  omnibus  Christian! s  omnia  communia. 
Romam  inde  laudant  auctricem,  cui  largi  fuerunt,  ut  priuilegium 

.  25.    referrent  auaricie  ;  iunior  fui,  denim  senui,  et  non  uidi  pauperem  25 
referre  priuilegium,  nee  semen  eius  contra  ius  commune  singulariter 

•  10.    inpetrare,   quod  in   quorum   manibus   iniquitates   sunt,  dexter  a 

eorum  repleta  est  muneribus,  et  quod, 

.A.  ii. 

Si  nichil  attuleris,  ibis,  Homere,  foras. 

10.     Dominum  aiunt  omnium  ecclesiarum  papam,  et  ipsi  licere  ut  30 
8  text  destibilis  :  marg.  al.  detestabilis.         24  priuilegium]  MS.  priuigelium. 


CAP.  xxv  DE   NUGIS  CURIALIUM  47 

euellat  et  destmat,  edificet  et  plantet;  iustos  autem  se  ab  ipso 
rapine  possessores  asserunt :  hanc  alias,  si  racio  est,  uidi  racionem. 
Negabant  principes  Lemovicis  domino  suo  Anglorum  regi  iustas 
pensiones  |  et  seruicia  debita.  Rex  autem  exercitum  induxit,  19^,  col.  2 

5  omnia  uastari  iubens.     Parcebant  aliqui  ex  caritate  pauperibus  ; 
alii  uero  quibus  placebat  iniquitas  depredabant  omnia,  dicentes, 
'  Non  est  rapina,  non  est  uiolencia,  pax  est  et  obediencia  quod 
facimus :  domini  regis  est  terra,  nos  eius  operarii  ;  merces  nostra  Ps.  23.  i. 
est  hec  :  indigni  sunt  hii  qui  regi  contradicunt  iniuste,  nos  autem 

10  digni  qui  preceptis  eius  insudamus.'     Nunquid  non  hec  eorum 
uox  qui  decimas  auferunt,   qui  se  dicunt   Hebreos,  nos  autem 
Egipcios,  se  filios  lucis,  nos   tenebrarum  ?     Nos   certe   flendo 
confitemur,  nos  omnibus  indignos  bonis,  et  scientes  quod  magister  Mt.  9.  u. 
noster  in  publicanis  et  peccatoribus  manducat,  et  non  uenit  vocare  Lc.  5.  32. 

15  iustos  sedpeccatores,  penitemus,  et  ueniam  ab  ipso  precamur.     Cum 
ergo  non  liceat  ethnicis  inferre  uiolenciam,  uel  eciam  ad  fidem 
cogere,  quomodo  quos  Deus  suscipit  spernendi  sunt  et  spoliandi  ? 
Cor  contrition  ethumiliatumDeus  noster  non  despicit,  qui  et  sua  Ps.  50.  19, 
gracia  dicit  gaudium  est  super  uno  peccatore  penitenciam  agente~Lc.  15.  7. 

20  quam  super  n(pnagintd)  nouem  iustos  qiii  non  indigent  pe<jiitencia)t 
Deus  noster  peccatores  uocat,et  recipit;  isticontempnuntet  eiciunt; 
ille  qui  ad  ipsum  uenit  non  eicit  foras,  isti  uenientes  auertunt  Jo.  6.  37. 
De  istis  ait  ueritas, '  A  fructibus  eorum  cognoscetis  eos' \  audiamus  Mt.  7.  16. 
fructus  eorum  bonos  :  primum  pauperibus  habent  manus  apertas, 

25  at  parce  :  dispergunt  quidem  et  dant,  sed  non  reficiunt,  quod  singuli  Ps.  1 1 1.  9. 
modicum  quid  accipiunt,  et  cum  neque  secundum  suam  ditent 
habundanciam  neque  secundum  pauperum  indigenciam,  sinistra 
dare  uidentur,  non  dextra  ;  sed  tamen,  ut  omnia  uere,  nichil  sophis- 
tice  faciant,nullatenus  equabunt  f  Domino  f  quod  abstulerunt,quod 

30  uel  nullus  est  uel  pauci  sunt  eorum  conuentus,  qui  non  |  plures  200.  col. 
fecerint  egenos  quam  exhibeant.     Hospitales  imiicew,  id  est,  inter  i  Pet.  4.  9 
se  sine  murmure  possunt  esse,  sed  non  nobis,  Domine  Deus  noster,  Ps.  113-9 


48  WALTERI  MAP  DIST.  i 

non  nobis.  His  quos  timore  potestatis  uel  emungendos  susci- 
piunt,  toto  splendore  popine  propiciantur,  tota  uultus  et  uerborum 
adest  leticia,  ipsis  eorum  tarn  benigne,  tarn  misericorditer  apertus 
est  sinus,  tarn  simpliciter,  tarn  ydiotice  cunta  profusa,  credas  angelos 
esse  non  homines,  et  in  abcessu  tuo  miraberis  laudes  eorum.  5 
Nos  autem  Egipcii  et  uagi,  qui  pro  Deo  solo  suscipimur,  nichil 
nisi  caritatem  allegantes,  illuc  ultra  non  reuertimur,  dum  alias 
alique  patuerint  porte  uel  burse,  fquid  respondere  possitf  Post 
ymnos  vespertinos  neminem  nostrum  aut  uocant  aut  trahunt 
aut  hospicium  paciuntur  ingredi,  cum  post  longas  dietas  magis  eo  10 
tempore  quies  optetur  et  refeccio,  sitque  repulsa  molestior. 

De  vestibus  eorum  et  cibo  et  labore  diuturno  dicunt,  quibus 
ipsi  boni  sunt,  quod  nichil  eis  mali  facere  possunt,  quod  uestes 
non  sufficiunt  ad  frigus  nee  cibus  ad  esuriem,  labor  autem 
immensus ;  et  inde  mihi  faciunt  argumentum  quod  cupidi  non  15 
sunt,  quod  sibi  ad  nullas  delicias  acquisita  perueniunt.  O  quam 
facilis  ad  hoc  responsio !  Feneratores  et  quicunque  auaricie 
deseruiunt,  nonne  parcissime  se  uestiunt  et  uiliter  exibent  ?  et 
thesauris  incumbunt  morientes  auari ;  non  congregant  ut  delicien- 
tur  sed  delectentur,  non  ut  utantur  sed  conseruent.  Si  de  labore, de  20 
frigore,  de  cibo  contendas,  Walenses  in  omnibus  hiis  grauius  affli- 
guntur ;  isti  multas  habent  tunicas,  illi  nullam ;  isti  pellicias.  non 
habent,  nee  illi ;  isti  non  utuntur  lino,  nee  illi  lana,  preterquam  in 

:ol.  2.  curtis  palliolis  et  simplicibus ;  isti  calceos  habent  et  caligas,  |  illi 
nudis  pedibus  et  tibiis  incedunt ;  isti  non  vescuntur  carne,  nee  illi  25 
pane ;  isti  dant  eleemosinam,  illi  non  habent  cui  dent ;  cum  sint 
apud  eos  cibi  communes,  nemo  inter  eos  cibum  petit,  sed  sine 
prohibicione  sumit;  illi  tamen  inuerecundius  et  manifestiore  vi 
captiuant  et  interficiunt  homines,  quam  isti ;  illi  semper  in 

i.  g.     tabernaculis  sunt  aut  sub  diuo,  isti  domibus  eburneis  delectantur.  30 

5  miraberis]  qu.  narrabis  ? :  cf.  Ecclus.  44.  8  narrandi  laudes  eorum.  8  qu. 

que  respondere  possint?  cf.  Laici  respondent  hospitibus  (p.  54,  1.  18). 


CAP.  xxv  DE  NUGIS  CURIALIUM  49 

Et  in  hac  districcione  uestium  de  femoralibus  admirandum 
duco,  quod  eis  uti  oportet  in  altaris  obsequio,  et  cum  inde 
recesserint  deponuntur ;  sacrarum  uestium  hec  est  dignitas,  hec 
autem  sacra  non  est,  nee  inter  sacerdotalia  uel  leuitica  computatur, 
5  aut  benedicitur;  typica  uero  est  et  pudenda  contegit,  uenerisque 
secreta  signare  uidetur  et  castigare  ne  prodeant.  Cur  ab  illis 
a<b)stinendum  sit  quidam  mihi  racionem  dedit,  ut  scilicet  circa  loca 
ilia  frigeant,  ne  prosiliat  ardor  uel  fiat  impetus  in  incestum.  Ab- 
sit  hoc !  et  decurtentur  interiores  a  zona  tunice,  manente  suprema, 

10  et  non  decaluentur  a  ueste  venerabili  et  ab  omni  alias  approbata 
religione  loca  celanda.  Dominus  rex  Henricus  secundus  nuper 
ut  ei  mos  est  totam  illam  infinitatem  militum  etclericorum  suorum 
precedens,  cum  domino  Rerico  monacho  magno  et  honesto  uiro 
uerbum  faciebat,  eratque  eis  uentus  nimis,  et  ecce  monachus 

15  albus  in  uico  pedes  negociebatur,  respiciensque  diuertere  prope- 
rabat :  offendit  ad  lapidem,  nee  portabatur  ab angelis  tune,  et  coram.Ps.  90. 
pedibus  equi  regii  corruit;  ventus  autem  uestes  eius  in  collum  I2t 
propulit,  ut  domini  regis  et  Rerici  oculis  inuitis  manifesta  fieret 
misera  ueritas  pudendorum.     Rex,  ut  omnis  facecie  thesaurus, 

20  dissimulans   vultum   auertit,   et   tacuit.     Rericus   autem   intulit 

secreto,  '  Maledicta  |  religio  que  deuelat  anum  ! '     Ego   uerbum  20  b,  co 
audiui,  et  dolui,  quod  derisa  est  sanctitas,  licet  uentus  non  iniuste 
in  loca  sibi  concessa  impegerit.     Verumptamen  si  cibi  parcitas  et 
uestis   aspera   grauisque   labor,  qualia  describunt  hec  singula, 

25  modum  carni  sue  ponere  non  possunt,  desideraturque  uentus  pro 
freno  Veneri,  bonum  est  ut  braccis  careant  et  insufflentur.     Scio 
quod  caro  nostra,  mundana  scilicet  non  celestis,  tantis  non  eget 
ad  hec  bella  clipeis,  quod  sine  Cerere  et  Baco  nostra  frige f  Venus ;  Ter.  Eu 
sed  forsitan  forcior  in  eos  insurgit  hostis,  quos  firmius  nouit 1V'  5*    ' 

30  clauses.  Monachus  tamen  qui  cecidit  honestius  surrexisset,  si 
corporaliter  clausus  fuisset. 

Obliuisci  non  possum  quod  Ebrei  sunt  et  nos  Egypcii.     In 

1364  II 


50  WALTERI  MAP  DIST.  i 

imo  certe  sumus  Egypcii,  quod  spoliamur ;  illi  tamen  sponte  qui 
sua  crediderunt,  nos  inuiti  qui  scientes  et  prudentes  rapinam  pati- 
mur.     Sed   illi  sunt  in  multis    Hebrei,  quod  spoliando    ut   in 
8.     Egypto,  quod  iurgando  ut  ad  petram  Oreb,  et  alias  ad  aquas 
contradiccionis,  quod  cupiendo,  ut  contra  preceptum  Moysi  de  5 
gomor  non   seruando    in   crastinum,    quod   uirum   iustum    Ur 
;ica   suffocando  sputis,  et  multis  aliis  raodis,  unde  per  quadraginta 
'IQ^   dictum  est  eis  annos  semper  hi  errant  corde. 

Tangamus  insuper  Hebreorum  de  gestis  aliqua,  multis  tamen 
omissis  ex  amaris  annalibus.    Omittamus  de  arbore  que  terminus  10 
erat  agrorum  suorum  longe  ablata  de  nocte  super  agros  vicini  sui, 
Egipcii    militis,    aput    Cukewald,    quam    referri    fecit    Rogerus 
Eboracensis  archiepiscopus.     Ne  fiat  eciam  de   prato   mencio 
alter ius  Egypcii,  quod  ab  Hebreis  ante  rorem  serotinum  sale 
respersum  est,  et  arietibus  immissis  radicitus  auulsum  de  nocte  15 
per  appetitum  salis,  et  pluribus  annis  in  sterilitatem  coactum, 
donee  eis  venderetur.     Et  quod  eiusdem  loci  fratres  Hebrei  in 
1.  2.  ponutino  t  proximum  sibi  agrum  |  una  nocte  manu  magna  et  bigis 
multis  letamine  consperserunt,et  in  crastino  Egipcium  admirantem 
quod  eorum  tot  caruce  suum  ab  eterno  campum  usurpassent  20 
deriserunt    quasi    vesanum,    qui    fratrum    Hebreorum    agrum, 
quern  tot  diebus  tot  laboribus  excoluerant,  suum  diceret.     Cum 
nunquam  antea  calumpniam  intulisset,  uerisimilitudinem  habebant, 
et  eo  se  tutos  interuentu  fecerunt   albini  coram   omni    iudice, 
donee  heres  militis  ab  ira  furia  inuectus  eos  omnes  cum  domibus  25 
suis  ultus  est  incendio.     Sileamus  eciam  de  carta  dupplici  uerbis 
eisdem,  et  de  iugeribus  eisdem,  a  fatuo  cancellario  sine  domini 
consciencia  fraudulenter  obtenta,  tanquam  in  subsidium  alterius 
amisse  :  mutuauerunt  pro  eis  alia,  sed  ab  eodem  domino,  alteram- 
que  reddiderunt  cartarum  altera  retenta,  venditore  autem  uel  30 
mutuatore  mortuo  pristinos  repecierunt  ab  herede  per  cartam 
1 7  MS.  ipoutino.     qu.  in  predio  (vel  simile  quid}  uicino  ? 


CAP.  xxv  DE  NUGIS   CURIALIUM  51 

residuam  agros,  et  coram  domino  rege  nostro  conuicti,  confusi  ut 
solent,  id  est  ioculantes  unde  flendum  esset,  recesserunt  a  rege, 
dimissi  pro  Deo  contra  Deum.  Pretermittendum  eciam  est,  quod 
apud  Neth  inuenti  sunt  habentes  terram  comitis  Guillelmi 
5  Gloecestrie  sexdecim  acrarum,  post  tradicionem  carte  aucto 
numero  ad  centum. 

Horum  non  sit  memoria,  quia  doli  faceti  sunt,  et  ut  ipsi  dicunt 
bone  intencionis  opera,  non  enim  hec  faciunt  ut  aliis  noceant,  sed 
ut  sibi  prosint.  Cum  tamen  omnibus  modis  Egypcii  spoliandi 

jo  sint,  hec  certe  venialia  sunt  in  respectu,  quod  sine  sanguine 
recitari  uidentur,  et  minus  horrent ;  sed  in  virgulto  Wlanstune 
suspenderunt  Egypcium,  et  imitatores  Moysi  absconderunt  in  Exod. : 
sabulo :  irrepserat  ad  poma  miser  ut  sedaret  famem,  et  inuenit 
requiem  eternam   ab   ea   per   manus   fratrum.     Hoc  a  posteris 

15  eorum  non  est  celandum,  quatinus  abhorreant  et  temperent  a 
talibus,  si  uiderint  expedire.  |  Vicinum  habebant  fratres  Hebrei2i0,  cc 
militem  Egypcium,  et  in  parte  agri  sui  considerant,  quern  cum 
nee    prece    nee   precio    possent    amouere,    misso    proditore    ad  Auct.  a 
militem  sub  specie  hospitis  pro  Christo,  ab  ipso  intromissi  de 

20  nocte  peplati  cum  gladiis  et  fustibus  irruerunt,  Egypciumque 
cum  liberis  et  familia  tota  preter  uxorem  suam,  quam  ipse  defendit 
cum  filio  lactente  dum  stare  datum  est  ut  euaderent,  interfecerunt. 
Ilia  fugit  ad  patruum  suum,  iter  unius  diei,  qui  vicinis  et  paren- 
tibus  ascitis  die  tercia  venit  ad  locum,  in  quo  frequenter  cum 

25  amicis   conuenerat,    et  ubi   fuerant   edificia,   sepes,    et   arbores 
magne,  planissimum  inuenit  et  bene  aratum  campum,  et  nullam  rei 
humane   apparenciam,   et   non   vestigia,   quia   non  erant ;    sed  Mt.  2.  : 
suspicionem  secutus,  ingressus  violenter  portam,  que  non  ultro  Ac.  12. 
aperta  est  eis,  uidit  arbores  radicitus  auulsas  in  magna  frusta 

30  concisas,  et  quod  ante  crediderat  sciens  ad  iudices  detulit.  Uxor 
autem  Egypcii  plures  ex  Hebreis  ex  nomine  designauit  ipsumque 
presertim  laicum  qui  domum  aperuerat.  Hie  a  iudicibus  appre- 

H  2 


52  WALTERI  MAP  DIST.  i 

hensus,  lege  deperiit  aque,  confessusque  predicta,  Hebreos  qui 
hec  fecerant  expressius  nominauit,  adiciens  quod  ipsum  hoc  pacto 
ab  omnibus  peccatis  preteritis  et  illo  present!  et  omnibus  futuris 
absoluissent,  et  ipsum  de  cetero  nee  aqua  nee  igne  nee  armis 
perire  posse  constanter  iurassent.  Suspensus  ergo  infelix  penas  5 
omnium  tulit,  et  ipsi  domini  regis  Henrici  arbitrio  pro  reuerencia 
Christi  manere  iubentur  illesi.  Hebrei  quidem  de  Belanda  hec 
fecerunt. 

Hebrei  Pontiniaci  multos  fecerant  ex  magnis  porcis  bacones, 
quos  alio  nomine  petasones  dicimus,  uenditosque  ut  depositum  10 
habuerunt  penes  se  donee  reuerti  possent  mercatores  bigis  addu- 

ol.  2.  ctis  ut  abdu[cerentur.  Redeuntes  uero  cum  bigis  eosdem  et 
eorundem  inuenerunt  petasonum  aceruos,  et  numerum  sanum, 
sed  quos  pinguissimos  deposuerant  macros  mirati  sunt  et  pellem 
herentem  ossibus.  Comitem  igitur  Neuernensem,  cuius  ibi  gladius  15 
est,  adeunt,  qui  ueniens  a  pastore  quodam  didicit  quod  Hebrei 
compresserant  in  torculari  bacones  usque  ad  emissionem  tocius  ex 

23.    lardo  sanguinis,  et  in  doliis  nouis  signauerant,  in  quibus  nondum 
quicquam  v'impositumfuerat.     Deprehensa  est  hec  ueritas  coram 
abbate  fratribusque  inclusis.    Erubuit  comes  et  abhorruerunt  sui :  20 
modo 

z/.  vi.  Die  sodes  aliquem,  die,  Quintiliane,  color  em  : 

Heremus, 

dicant  ipsi.     Dompnus  abbas  intulit,  '  Nichil  ad  nos  interiores, 
totum  hoc  sine  nostra  factum  est  consciencia ;  ydiote  forinseci  25 
per  ignoranciam  deliquerunt,  et  uapulabunt/     Ecce  quam  decen- 
ter  excusati  sunt.     Certe  non  nobis  ignorancia  videtur  hoc  actum, 
sed  multa  mali  sciencia,  et  ydiota  maledictus  ad  mala  procliuior. 
Excusacione  tamen  predicta  se  tuentur  claustrales  de  negociis 
15.  5.  que  foris  prodigialiter  fiunt,  inponuntque  fratribus  qui  sine  ipsis  30 
nichil possunt  facere.     Videant  ergo  abbates  casum  Ely,  qui  filios 
non  corripiunt  nee  corrigunt,  sed  silencio  consenciunt,  et  consensu 


CAP.  xxv  DE  NUGIS   CURIALIUM  53 

incitare  uidentur.     Similiter  in  omnibus  predonum   castris   fit, 
quod  quidam  domi  resident,  quidam  in  predam  abeunt,  sed  non  ^  Cae{ 
mentitur  Dauid  qui   iusto  iudicio  diffinit,   quod  equa  est  pars  x  Reg* 
descendentis  in  prelium  et  remanentis  ad  sarcinas.     Et  nunquid  24-    . 
5  licet  claustralibus  clausis  oculis  exiberi  ?  et  si  balatum  audierint  Tob.  2. 
hedi,  nonne  cum  Tobia  dicendum  est,  vide  ne  furtiuus  sit  ?     At 
certe  nati  non  fuerunt  in  claustro ;    reminiscantur  eorum  que 
uiderunt  extra. 

Nonne  uidetur  ecclesia  preda  monasterii  sui  ?     Nunquid  ergo 

loclaustrum  ingressi   sunt|an  castrum  ?     Cum  prohibeat   regula  2 1  b,  cc 
ecclesias  possidere,  iura  presentacionum  ab  aduocatis  obtinent,  et 
immisso  vicario  non  ecclesias  possident  sed  pensiones  annuas. 
Videant  ipsi  ne  legi  fraus  fiat.     Sed  nos  eis  custodes  nostri 
uendiderunt ;  ideo  silendum  arbitror,  ne  super  dolor  em  vulnerum  ps.  68. 

15  addant,  apponentes  jniquitatem  super  iniquitatem. 

Olfecerunt  iam  hunc  Hebrei  libellum,  et  me  religionis  persecu- 
torem  dicunt ;  vicia  reprehendo,  non  mores,  professores  falsos, 
non  ordinem  bene  institutum.  Qui  carnem  affligunt  ut  castigent 
Venerem,  qui  pascunt  pauperes  ut  propicietur  eis  Deus,  qui  media  Ps.  118 

20  node  surgunt  ut  confiteant^t,r ,  non  culpo ;  sed  qui  omnem  omni 
studio  lucri  uiam  inueniunt  et  secuntur,  qui  omnem  auaricie 
portam  aperiunt  et  ingrediuntur,  qui  nullam  excogitant  emolu- 
menti  seuiciam  quam  non  exequantur,  hec  sunt  que  nos  odisse 
decet,  et  ex  horum  sensu  ducimur  in  querelam.  Ministros 

25  talium  horremus  et  arguimus  utcumque,  ut  ipsi  non  inueniantur 
in  hiis.     Video  me  iam  illis  factum  in  detraccionem,  et  fabulam, 
ut  Cluuieno  me  comparent  poete,  creta  et  car  bone  uso,  insipido  Hor.  S<. 
et  ydiote  scriptori.     Hie  ego  sum   certe ;    sed   dum   mihi   de  |'e*g4  y' 
malicia  carmen  est  carbone  quidem  et  creta  dignum,  eciam  ydiota 

30  sum  ;    non  adinuenio,  non  adulor ;    et  insipidus ;    quod  sal  in 
fetore  non  proficit,  ineptum  me  fateor  et  insulsum  poetam,  at  non 
9  Nonne  supplied  in  the  margin.  24  sensu]  marg.  censu. 


54  WALTERI  MAP  DIST.  i 

falsigrafum,  non  enim  mentitur  qui  recitat,  sed  qui  fingit.  Ego 
autem  de  hiis,  id  est  de  Hebreis,  quod  scio  et  quod  ecclesia  flet, 
quodque  frequenter  audio,  loquor,  nee  inexpertus,  et,  si  non 

27.  resipuerint,  predicabuntur  super  tecta  que  nunc  in  aure  latitant. 

i.     Sed  utinam  conuertat  in  eos  Dominus  aduersarium  fortem,  et  5 
mutet  contumelie  uasa  in  misericordie  habitacula,  ut  ipsi  uideant  se 
cercius,  et  se  tanto  minores  estiment  coram  iusto  et  magno,  quanto 

,  2e  rnagis  ipsi  contritos  et  humiles  |  deriserunt. 

Recapitulacio  Grandimontemium.     xxvj. 

Et  hos  religionis  cultus  nouitas  adinuenit ;  est  eciam  alia,  ut  10 
supradictum  est,  Grandimontensium  secta,  que  a  quodam  Stepha- 
no  sumpsit  exordium,  qui  regulas  suas  ex  Euangelio  scripsit, 
omnem  exterminans  auariciam.     Unum  habent  priorem  presbi- 
terum,  qui  domi  perpetuus  est,  qui  nulla  racione  septum  egreditur, 
nulla   potest   alicuius    uocacione    promoueri,    locis    omnibus    a  15 
subditis  timetur,  et  que  non  uidit  aut  uidebit  pro  uoto  moderatur. 
Clerici  semper  inclusi  sunt,  cum  Maria  delectentur,  quod  non 
datur  egredi ;    laici  respondent  hospitibus ;   oblata,  non  exacta 
suscipiunt,  et  gratanter  erogant,  officia  domus  et  negocia  pro- 
curant;  et  cum  in  omnibus  uideantur  domini,  dispensatores  et  20 
serui  sunt  interiorum,  quoniam  eis  administrant  omnia,  ut  nichil 
eos  mouere  possit  alicuius  indulgencie  sollicitudo.     Extra  primam 
indaginem  nichil  operis  faciunt,   nullum  suscipiunt  ad   habita- 
cionem  locum,  nee  in  aliqua  residenciam  faciunt  parrochia,  sine 
plena  metropolitani  episcopi  aut  archidiaconi  licencia,  firmata  25 
etiam  prius  cum  parrochiali  presbitero  stipulacione  de  pensione 
annua  pro  decimis  et  obuencionibus  loci  suscipienda.     Animalia 
non  habent,  exceptis  apibus  ;  illas  autem  concessit  Stephanus  quia 
vicinis  non  arcent  pabula,  et  fructus  eorum  simul  et  semel  publice 
percipitur.     Nichil  ex  eis  auaricia  singularitatis  expetit,  nee  decor  30 
allicit   possessorem.     Cum    magister  autem   eos   ad   negocium 
10  In  the  MS.  the  title  of  cap.  xxvi.  follows  adinuenit. 


CAP.  xxvi  DE  NUGIS  CURIA  LIU M  55 

euocat,  duo  simul  aut  plures  exeunt,  et  in  eis  nemo  soliuagus,  quod 
ue solil  si  ceciderit  non  habet  subleuantem.     Omni petentimanum^d.  4.  i 
aperiunt ;  cum  cibus  non  superest,  per  diem  unum  esuriunt,  et  ei  pCt  6i  3° 
dicunt  cuius  est  orbis.     Si  autem  non  eos  audierit,  egrediuntur  in 

5  crastino  duo,  nunciantque  pontifici  fratrum  esuriem.     Si  uero 
nee  ille,  ieiunant  donee  eos  Dominus  perlaliquem  visitauerit.  220,  col. 
Conuersacionem   interius   archanam  tenent ;    preter  episcopum 
et  summos  principes  non  admittunt  quempiam.     Hii  autem  nichil 
inde  predicant  despicabile.     Noster  dominus,  id  est,  rex  Henricus 

10  secundus,  cui  nude  reuelant  omnia,  caritatis  intuitu  eis  est  tarn 
profuse  munificus  ut  nusquam  egeant.  Attamen  et  ad  hos 
ostendit  auaricia  digitum,  et  a  tactu  non  temperat.  Nuper 
etenim  prouiderunt  ut  habeant  in  singulis  propinquis  ciuitatibus 
singulos  ciues,  qui  sibi  uestes  et  uictualia  procurent  ex  acceptis 

15  muneribus,  ipsisque  meruerunt  omnem  a  principibus  immuni- 
tatem ;  unde  fit  ut  aiunt  quatinus  ipsis  se  multi  precipui  cum  suis 
offerant  et  accipiantur,  estimoque  timendum  ne  post  hoc  fiat 
aliquid :  iam  enim  intersunt  colloquiis  regumque  negocia  tractant. 

De  origine  Simplingham.     xxvii. 

20  Magister  Gillebertus  de  Simplingeham,  qui  adhuc  superest, 
licet  ex  senio  cecus,  centennis  enim  aut  eo  amplius  est,  nouum 
instituit  religionis  cultum,  qui  primo  meruit  ab  Eugenio  papa 
confirmari,  canonicos  scilicet  regulares  et  muro  interposito 
moniales,  ne  uideant  uel  uideantur  mares  ab  illis.  Nullum 

25  habent  inuicem  accessum,  nisi  in  necessitate  unccionis  uel  uiatici. 
Fit  autem  hoc  per  fenestram  cautissime  preparatam,  et  multis 
presentibus.  Multas  iam  optinent  mansiones;  at  Angliam  non 
sunt  egressi.  Nichil  adhuc  inde  sinistrum  auditur,  sed  timor  est  ; 
frequenter  enim  fraudes  Veneris  muros  Minerue  penetrant,  nee 

30  est  earum  sine  consensu  congressio. 

7  MS.  conseruacionem. 


56  WALTERI  MAP 


DIST.   I 


Item,  recapitulacio  Carthusiensium.     xxviii. 

Iterum,  est  alius  modus,  ut  predictum  est,  in  Griseuoldano 
repertus.     Duodecim  presbiteri  et  prior  commanent,  sed  diuisi 
cellulis,    quorum    conuersacio   notissima   est;  et   cum    omnibus 
modis  hec  tempora  Deum  attrahere  contendant,  minus  nobis  5 
adesse  videtur  quam  cum  de  corde  simplici  sine  uestium  aut 

1.  2.  cultus  artificio  pete|batur.    Sicut  enim  cordium  scrutator  est,  non 
pannorum,  sic  animi  bene  dispositi  amator  est,  non  uestimenti. 

15.    Non  ergo  nos  contempnant  qui  uilibus  uestiuntur,  quod  qui  capi 
non  potuit   in  sermone  non  decipietur    in  ueste.     Rex   noster  10 
Henricus   secundus,  cuius   potestatem    totus    fere   timet   orbis, 
preciosissime  semper  redimitus  ut  decet,  non  apponit  superbire 

[.20.  nee  aliquid  altum  sapere  presumit,  nee  unquam  elacione  aliqua 
lingua  eius  intumescit,  nee  se  supra  hominem  magnificat,  sed  que 
foris  apparet  in  ueste  semper  est  in  ore  mundicia.     Cum  sit  ei  15 
nemo  par  hodie  uel  similis,  contemptibilem  se  magis  fatetur  quam 
contemptorem  faciat. 

De  quadam  secta  hereticorum.     xxix. 

Rex  noster  eciam  Henricus  secundus  ab  omnibus  terris  suis 

0.  9.  arcet  hereseos  noue  dampnosissimam  sectam,  que  scilicet  ore  20 

confitetur  de  Christo  quicquid  et  nos,  sed  factis  multorum  milium 
turmis,  quas  Ruttas  uocant,  armati  penitus  a  uertice  ad  plantas 
corio,  calibe,  fustibus,  et  ferro,  monasteria,  uillas,  urbes  in  fauillas 
redigunt,  adulteria  violenter  et  sine  dele(c)tu  perpetrant,  pleno 

1.  corde  dicentesyNon  est  Deus.     Hec  autem  orta  est  in  Brebanno,  25 
unde   dicitur    Brebeazonum ;  nam    in   primo   latrunculi    egressi 
legem  sibi  fecerunt,  omnino  contra  legem,  et  associati  sunt  eis 
propter  sedicionem  fugitiui,  clerici  falsi,  monachi  euasi,  et  quicum- 
que  Deum  aliquo  modo  derelinquunt  horrendis  eorum  adherent 

13  MS.  elacione  magna  aliqua. 


CAP.  xxix  DE  NUGIS   CURIALIUM  57 

cetibus.  Multiplicati  sunt  iam  super  omnem  numerum,  inualue- 
runtque  phaulanges  Leuiathan,  ut  tuti  resideant  aut  errent 
per  prouincias  et  regna  cum  odio  Dei  et  hominum. 


De  quadam  alia  secta  eorundem.     xxx. 

5      Est  eciam  alia  uetus  heresis  de  nouo  supra  modum  propagata, 
ducens  originem  ex  his  qui  Dominum  loquentem  de  carne  sua 
comedenda  et  sanguine  bibendo  dereliquerunt,  |  dicentes,  Durus  22^,  col.  i. 
hie  sermo  ;  et  a^e^tntes  retro,  dicti  sunt  Publicani  uel   Paterini.  -'0< 
Latuerunt  autem  a  diebus  dominice  passionis  inter  Christianos 

10  passim,  ferantque.f  Primo  quidem  unicas  habebant  in  uillis  quas 
inhabitabant  domos,  et  undecunque  uenissent  singuli  domos  suas 
in  fumo  noscebant  ut  aiunt.  Euangelium  Johannis  non  accipiunt ; 
de  corpore  Christi  et  sanguine,  pane  benedicto,  nos  derident. 
Uiri  et  femine  cohabitant,  nee  apparent  inde  filii  uel  filie. 

15  Resipuerunt  autem  multi,  reuersique  ad  fidem  enarrant  quod 
circa  primam  noctis  uigiliam,  clausis  eorum  ianuis,  hostiis,  et  fe- 
nestris,  expectantes  in  singulis  sinagogis  suis  singule  sedeant  in 
silencio  familie,  descenditque  per  funem  appensum  in  medio  mire 
magnitudinis  murelegus  niger,  quern  cum  uiderint  luminibus 

20  extinctis  ymnos  non  decantant,  non  distincte  dicunt,  sed  rumi- 
nant assertis  dentibus,  acceduntque  ubi  dominum  suum  viderint 
palpantes,  inuentumque  deosculantur  quisque  secundum  quod 
ampliore  feruet  insania  humilius,  quidam  pedes,  plurimi  sub 
cauda,  plerique  pudenda,  et  quasi  a  loco  fetoris  accepta  licencia 

25  pruriginis,  quisque  sibi  proximum  aut  proximam  arripit,  com- 
miscenturque  quantum  quisque  ludibrium  extendere  preualet. 
Dicunt  eciam  magistri  docentque  nouicios  caritatem  esse  perfe- 
ctam  agere  uel  pati  quod  desiderauerit  et  pecierit  frater  aut  soror, 
extinguere  scilicet  inuicem  ardentes,  et  a  paciendo  Paterini 

30  dicuntur. 


58  IV ALTER  I  MAP 


DIST.   I 


In  Anglia  nondum  uenerunt  nisi  sedecim,  qui  precepto  regis 
Henrici  secundi  adusti  et  uirgis  cesi  disparuerunt.  In  Normannia 
non  apparent  nee  in  Britannia ;  in  Andegauia  multi  sunt,  sed  in 
Aquitania  et  Burgundia  superhabundant  iam  ad  omnem 
infinitatem.  5 

Aiunt  eciam  compatriote  sui,  quod  conui|uas  suos  in  aliquo 
ferculorum  suorum  capiunt,  et  faint  ut  ipsi,  quos  scilicet  predica- 
cionibus  ocultis  quas  uulgo  faciunt  attemptare  non  audent. 
Unde  contigit  quod  mihi  dominus  Willelmus  Remensis  archiepi- 
scopus,  frater  "regine  Francorum,  retulit  et  multis  confirmauit  10 
testibus,  quod  quidam  nobilis  princeps  a  partibus  Vienne  metu 
detestabilis  huius  rapine  sal  exorcizatum  secum  in  perula  semper 
haberet,  nescius  cuius  domum  ingressurus,  et  ubique  timens 
pellaciam  hostis,  eciam  in  mensa  propria  omnibus  illud  apponebat 
cibis.  Perlatum  est  ad  eum  forte  quod  duo  milites  nepotem  15 
suum,  qui  multis  preerat  populis  et  opidis,  euerterant,  et  ecce 
ipsum  ad  nepotem  suum  ;  cenantibus  illis  rite  simul,  ignorante 
nepote  quid  ageretur,  fecit  auunculo  suo  mullum  integrum  in  disco 
apponi,  pulcrum  uisu  et  ad  uescendum  suauem,  ut  uidebatur. 
Apposuit  ergo  miles  sal,  et  disparuit  subito  piscis,  et  reliquid  in  20 
disco  quasi  pilulas  firm  leporini.  Abhorruit  miles,  et  qui  cum  eo 
erant,  ostensoque  nepoti  suo  miraculo,  predicauit  ei  deuotissime 
penitenciam,  et  cum  multis  eum  edocuit  lacrimis  multitudinem 
miseraciohum  Domini,  et  omnes  demonum  conatus  sola  fide  vinci, 
ut  visui  subiectum  habebat.  Nepos  egre  ferebat  sermonem,  et  25 
abcessit  in  talamum.  Princeps  ergo  delusum  se  dolens,  milites 
nepotis  euersores  secum  deducit  in  uinculis,  et  in  conspectu 
populi  multi  et  magni  conclusit  eos  in  tegete  posti  firmiter  alliga- 
tos,  igneque  supposito  totam  combussit  domunculam.  Illos  autem 
omnino  non  tetigit  ignis,  nee  eciam  in  uestibus  adustio  uel  modica  30 
inuenta  est.  Insurgit  ergo  populi  tumultus  in  principem,  dicentis, 
'  Peccauimus  in  uiros  iustissimos  contra  fidem  veris  virtutibus 


CAP.  xxx  DE   NUGIS   CUR  I  A  LI  UM  59 

approbatam.'  Princeps  ob  |  apparenciam  tantam  in  nullo  fidei  230,  col.  i. 
Christiane  derogans  uel  dubitans,  iram  et  uoces  placauit  uulgi 
blandiciis,  fidemque  benignis  affirmauit  sermonibus.  Pontificem 
Vienne  consulit,  qui  eos  in  domo  maiore  conclusit  ligatos  ut  ante, 
5  domumque  totam  extra  circuiens  aqua  benedicta  conspersit  contra 
prestigium.  Ignem  iubet  apponi,  qui  nullis  flaminibus  nullisve 
fomentis  domui  potuit  inherere,  uel  quicquam  adurere.  Insultat 
igitur  pontifici  tarn  lesa  fide  ciuitas,  ut  manifeste  multi  stultis 
prorumpant  in  eum  vocibus,  et,  si  non  obstet  domini  sui  principis 

10  reuerencia,  pontificem  ipsum  in  flammas  deicerent,  et  non  nocentes 
liberarent.  Depulsis  igitur  hostiis,  in  domum  irruerunt,  et  ad 
postern  venientes  carbones  et  fauillas  ex  ossibus  eorum  et  carni- 
bus  factas  inueniunt,  uincula  uident  illesa,  postem  intactum,  et 
iustissimum  ignem  in  eos  solos  qui  delinquerant  animaduertisse. 

15  Conuertit  ergo  benignus  Dominus  corda  errancium  ad  peniten- 
ciam,  et  blasphemias  in  laudem. 

Nostris  hec  sunt  orta  temporibus.  Nostra  dico  tempora 
modernitatem  hanc,  horum  scilicet  centum  annorum  curriculum, 
cuius  adhuc  nunc  ultime  partes  extant,  cuius  tocius  in  his  que 

20  notabilia  sunt  satis  est  recens  et  manifesta  memoria,  cum  adhuc 
aliqui  supersint  centennes,  et  infiniti  filii  qui  ex  patrum  et  auorum 
relacionibus  certissime  teneant  que  non  uiderunt.  Centum  annos 
qui  effluxerunt  dico  nostram  modernitatem,  et  non  qui  ueniunt, 
cum  eiusdem  tamen  sint  racionis  secundum  propinquitatem ; 

25  quoniam  ad  narracionem  pertinent  preterita,  ad  diuinacionem 
futura.  Hoc  tempore  huius  centennii  primum  inualuerunt  ad 
summum  robur  Templarii,  Hospitalarii  in  Jerusalem,  in  Hispania 
milites  qui  a  gladio  nomen  habent,  de  quibus  superius  sermo 
delcessit.  23  a,  col.  2- 

8  qu.  tanquam  ? 


I   2 


60  W 'ALTER I  MAP  DIST.  i 

De  secta  Valdesiorum.     xxxi. 

Vidimus  in  concilio  Romano  sub  Alexandro  papa  tercio  cele- 
brato  Valdesios,  homines  ydiotas,  illiterates,  a  primate  ipsorum 
Valde  dictos,  qui  fuerat  ciuis  Lugduni  super  Rodanum,  qui  librum 
domino  pape  presentauerunt  lingua  conscriptum  Gallica,  in  quo  5 
textus  et  glosa  Psalterii  plurimorumque  legis  utriusque  librorum 
continebantur.  Hii  multa  petebant  instancia  predicacionis  au- 
ctoritatem  sibi  confirmari,  quod  periti  sibi  uidebantur,  cum  uix 
essent  scioli.  Moris  etenim  est  ut  aues,  que  subtiles  non  uident 
laqueos  aut  rete,  liberos  ubique  credant  meatus.  Nonne  qui  cap-  10 
ciosis  exercitantur  tota  uita  sermonibus,  qui  capere  et  capi  uix 
possunt,  profunde  rimatores  abissus,  nonne  hii  timentes  offensam 
reuerenter  omnia  de  Deo  proferunt,  cuius  tarn  celsa  dignitas  ut 
nulle  possint  ad  earn  laudes  uel  oracionum  uirtutes  ascendere  nisi 
misericordia  traxerit  illas  ?  In  singulis  diuine  pagine  apicibus  15 
tot  uolitant  pennis  uirtutum  sentencie,  tot  sapiencie  accumulantur 
opes,  ut  de  pleno  possit  haurire  cui(cun)que  Deus  donauerit  cifo. 
Nunquid  ergo  margarita  porcis,  uerbum  dabitur  ydiotis,  quos 
ineptos  scimus  illud  suscipere,  nedum  dare  quod  acceperunt  ? 
Absit  hoc,  et  euellatur.  A  capite  descendat  ungnentum  in  barbam,  20 
et  hinc  in  uestimentum ;  a  fonte  deriuentur  aqzie,  non  a  plateis 
paludes.  Ego  multorum  milium  qui  vocati  fuerunt  minimus, 
deridebam  eos,  quod  super  eorum  peticione  tractatus  fieret  uel 
dubitacio,  vocatusque  a  quodam  magno  pontifice,  cui  eciam  ille 
maximus  papa  confessionum  curam  iniunxerat,  consedi  signum  25 

col.  i.  ad  sagittam,  |  multisque  legis  peritis  et  prudentibus  ascitis,  deducti 
sunt  ad  me  duo  Vaidesii,  qui  sua  uidebantur  in  secta  precipui, 
disputaturi  mecum  de  fide,  non  amore  ueritatis  inquirende,  sed  ut 

2.  12.    me  conuicto  clauderetur  os  meum  quasi  loquentis  iniqua.     Timidus 

fateor  sedi,  ne  peccatis  exigentibus  in  concilio  mihi  tanto  gracia  30 

17  cifo]  MS.  in  quo. 


CAP.  xxxi  DE  NUGIS   CURIALIUM  6r 

negaretur  sermonis.     lussit  me  pontifex  experiri  aduersus  eos, 
qui  respondere  parabam.     Primo  igitur  proposui  leuissima,  que  cf.Virg.-EV-/. 
nemini  licet  ignorari,  sciens  quod  asino  cardones  edente,  indignam  Vlh  5- 
habent  labia  lattucam,  '  Creditis  in  Deum  patrem  ? '     Responde- 
5  runt,  '  Credimus.'     '  Et  in  filium  ? '     Responderunt,  *  Credimus.' 
1  Et  in  spiritum  sanctum  ?  '     Responderunt, '  Credimus.'     Iteraui, 
'  In  matrem  Christi  ?  '  et  illi  item,  '  Credimus.'     Et  ab  omnibus 
multiplici  sunt  clamore  derisi,  confusique  recesserunt,  et  merito, 
quod  a  nullo  regebantur  et  rectores  appetebant  fieri,  Phaetontis 

10  instar,  qui  nee  nomina  nouit  equornm.  Ov.  Met.  \\. 

Hii  certa  nusquam  habent  domicilia,  bini  et  bini  circueunt  nudi- I92' 
pedes,  laneis  induti,  nihil  habentes,  omnia  sibi  communia  tanquam  Ac.  2.  44. 
apostoli,  nudi  nudum  Christum  sequentes.     Humillimo  nunc  inci- 
piunt  modo,  quod  pedem  inferre  nequeunt,  quos  si  admiserimus 

15  expellemur.  Qui  non  credit  audiat  quod  predictum  est  de  huius- 
modi.  Sunt  certe  temporibus  nostris,  licet  a  nobis  dampnatis 
et  derisis,  qui  fidem  seruare  uelint,  et  si  ponantur  ad  racionem, 
ut  dudum,  ponant  animas  suas  pro  pastore  suo  domino  Ihesu ; 
sed  nescio  quo  zelo  ductis  uel  conductis  nobis  nostra  uiluerunt 

20  tempora,  quasi  ferrea ;  placuerunt  antiqua  velut  auro  lucencia ; 
historias  ab  inicio  ad  nos  usque  deductas  habemus,  fabulas  eciam 
legimus,  et  quo  placere  debeant  intellectu  mistico  nouimus. 
Attende  Cairn  inuiclum,  Gomorre  cives  et  Sodome,  non  unum 
dico  sed  ad  unum  omnes  luxu  perfluidos,  Jo|seph  venditum,  23  £,  col,  2. 

25  Pharaonem  per  tot  punitum  plagas,  populum  vitulo  ydolo  aureo 
Deo  et  electo  Domini  per  deserti  purissimas  exibiciones 
rebellem,  superbiam  Datan,  proteruitatem  Zambri,  periurium 
Architophel,  auariciam  Nabal,  et  quorum  non  est  numerus  monstra 
nostris  a  primo  continuata  temporibus,  et  non  abhorreas  tarn 

30  nimio  fastu  que  nunc  fiunt  similia  uel  minus  vilia.     Sed  quod 

7    This  was  the  snare:  the  phrase  is  Nestorian  and  heretical.  26  qu.  add. 

seruientem,  vel  simile  quidt 


62  WALTERI  MAP  DIST.  i 

grauior  est  malorum  sensus  quam  auditus,  quod  audimus  silemus, 
et  quod  dolemus  plangimus ;  uel  pensantes  deteriora  fuisse, 
modum  habeamus  in  his  que  leuiora  sunt.  Fabule  nobis  eciam 
commonitorie  Atreum  et  Thiestem,  Pelopem  et  Licaona,  multos- 
que  similes  eorum  proponunt,  ut  vitemus  eorum  exitus,  et  sunt  5 
historiarum  sentencie  non  inutiles ;  unus  utrimque  narracionum 
mos  et  intencio.  Nam  historia,  que  veritate  nititur,  et  fabula, 
que  ficta  contexit,  et  bonos  fine  florenti  beant,  ut  ametur  benigni- 
tas,  et  fedo  malos  dampnant  interitu,  volentes  inuisam  reddere 
maliciam  ;  sibique  succedunt  inuicem  in  scripturis  turn  aduersitas  10 
prosperitati,  turn  e  conuerso  mutacione  frequenti,  quatinus  utraque 
semper  habita  pre  oculis  neutri  fiat  propter  alteram  obliuio,  sed 
se  medico  temperamento  moderentur,  ne  unquam  modum  superet 
eleuacio  uel  fractura,  scilicet  ut  contemplacione  futurorum  nee 
sit  a  spe  uacua  meditacio,  nee  a  metu  libera,  futurorum  dico  15 
.18.  temporalium,  quia  caritas  perfecta  que  celestis  est  for  as  mittit 
timer  em. 

De  tribus  heremitis  mirabilitcr  penitentibus.     xxxii, 

Philippus  Neapolitanus,  uir  illustris,  nobis  retulit,  quod  cum  in 
Nigra  Montana  venatu   uenisset,  uirum   siluestrem  pilosum  et  20 
deformem  fonti  recubantem  ut  biberet,  repente  per  pilos  sublimem 
rapuit,  querens  quis  esset,  et  quid  ibi  ?     Illeautem  mansuetudine 
sua  demitti  meruit,  et  ait,  '  Venimus  ad  hanc  solitudinem  tres,  ut 
hie  penitentes  antiquorum  fie|remus  imitatores  patrum  ;  primus 
:°l-  *•  nostrum  et  optimus  Francus,  secundus  et  me  longe  forcior  et  25 
longanimior  Anglicus,  ego  Scotus.     Francus  tante  perfeccionis 
est,  quod  de  uita  ipsius  loqui  pertimesco,  excedit  enim  fidem. 
Anglicus,  sed  angelicus,  cathena  stringitur  ferrea,  tarn  longa  ut 

4  Atreum]  So  the  margin:  text  zitimium,  lined  through.    6  unus]  So  W. probably 
rightly :  the  MS.  has  nnnwj  or  unn/tf.  16  que  celestis  est  added  in  margin. 

1 8  xxxii]  MS.  xxx vi. 


CAP.  xxxn  DE  NUGIS   CURIALIUM  63 

protendi  possit  ad  pedem  septimum.  Malleum  autem  secum 
ferreum  et  paxillum  semper  gestat,  quibus  afErmat  terre  cathenam 
suam  in  sabbato,  et  intra  modicos  illos  fines  per  ebdomodam  orat 
totus  in  hymnis  et  leticia,  et  nunquam  querulus  aut  tristis ;  ibi 

5  comedens  quod  repperit,  sabbato  castra  mouet,  non  uagus  sed 
loci  querens  amenitatem,  non  ubertatem,  non  remotum  ab  aeris 
importunitate  sinum,  ubi  victus  aliquid  secus  aquam  obuenerit 
cum  gaudio  metatur,  quern  si  uidere  libet,  super  huius  riuulum 
fontis  hac  facit  ebdomoda  residenciam.'  His  dictis  ferina 

10  uelocitate  recessit  ab  ipso.  Neapolitanus  autem  Anglicum 
interuallo  paruulo  mortuum  repperit,  et  ob  reuerenciam  uirtutum 
eius  nee  ipsum  nee  quicquam  de  suo  tangere  presumpsit,  sociisque 
suis  dignitatem  sepulture  commendans  abscessit.  Hie  fontem 
leticie  Christum  pectore  gerebat  Anglicus,  cui  nullam  potuit 

15  infligere  tristiciam  angustia.     Sint  ypocrite  sic,  ut  ait  Dominus,  Mt.  6.  16. 
tristes,  quod  per  feet  a  caritas  foras  mittit  cum  tristicia  timorem.      i  Jo.  4.  i 

Explicit  distinccio  prima  nugarum  citrialium.     Incipit  secunda. 


64 


(Distinctio  secunda.} 

VICTORIA  carnis  est  adversus  (racionem),  quod  que  Dei  sunt 
minus  appetit  homo,  que  mundi  maxime.  Racio  vero  cum 
tenetur,  anime  triumphus  est,  reddit  qiie  Cesaris  Cesari,  que  Dei 
Deo.  Duo  premisi  Dei  misericordiam  et  indicium  continencia, 
que  non  solum  non  delectant,  sed  tediosa  sunt,  et  expectantur  5 
sicut  expetuntur  fabule  poetarum,  uel  earum  simie.  Differantur 
tamen,  si  non  auferantur,  et  que  scimus  aut  credimus  miracula 
premittamus. 

De  Gregorio  monacho  Gloucestrie.     ii. 

Gregorium    Gloucestrie  monachum  uidi,   uirum  iam   senem,  10 
et  cum  sit  ipsa  senectus  infirmitas,  multis  afflictum  aliis  egritudi- 
nibus  :    calculosus  erat  et  fistulosus  tibiis  et  cruribus,  semper 
tamen   et   assidue   iocundus,  et  cum  non   cessasset  ualitudinis 
infestacio,    non    cessabat  a  psalmis.      Si    quando    post  longos 
labores  sompnus  irrepsit  dulcior,  ilia  se  dicebat  hora  derelictum  15 
a  Domino  aut  obliuioni  deditum ;    et  cum  grauius  urgebatur, 
grates  uberius  effundebat  Altissimo,  quasi  cum  beato  diceret 
Augustino,  '  hie  ure,  hie  puni,  et  ne  in  fzirore  tuo  arguas  me! 
Suis  me  comendaueram  oracionibus  cum  primo  transfretaui,  et 
cum   inualuisset  tempestas  ut  pene  nauis  operiretur  fluctibus,  20 
in  aliorum  desperacione  certissima  de  illius  presumpsi    meritis 
cui    me   commendaueram,  eaque  deuocione  qua  periture  nauis 

3  que  dei :  MS.  dei  que. 


CAP.  ii  DE  NUGIS   CURIALIUM  65 

periclitantes  assolent  Deum  deprecatus  sum,  quatinus  sua 
misericordia  et  illius  boni  Gregorii  mentis  nos  a  fluctibus 
indempnes  eriperet,  et  in  medio  procelle  conquieui  modicum, 
et  ecce  uidi  dominum  Gregorium  per  singulos  nautas  inceden- 
6  tern,  animantem  eos  et  docentem,  et  singula  corrigebat.  Ex- 
citatus  igitur  omnia  repperi  summa  tranquillitate  silencia ; 
meritas  Domino  persolui  gracias. 

Hoc  de  ipso  postmodum  abbati  suo  Hamelino  retuli,  quod 
ipse  cum  multa  graciarum  accione  multis  intimauit.  Hoc  autem 
10  Gillebertus  de  Laci,  vir  illustris,  qui  se  templo  donauerat, 
audiens,  exemplo  mei  cum  predict!  Gregorii  precibus  et  bene- 
diccione  lerosolimam  peciit,  et  in  mari  Greco  similiter  ipsi 
contigisse  postmodum  narrauit. 

De  beato  Petro  Tarentasie.     iii. 

15      Vidi  postmodum  beatum  Petrum  archipresulem  Tharenthasie, 
que   montes  inter  Alpinos  residet,  uirum  tante  uirtutis  et  tot 
illustrem   miraculis,    ut   mentis   antiquorum    quos    in    ecclesia 
colimus  patrum  equalis  possit  iustissime  predicari,  |  cuius  manu  24  £,  col.  i. 
Dominus  solo  tactu  et  prece  curabat  infirmos,  demonia  effugabat : 

20  nee  attemptauit   quod   non  perficeret.      Hie  per  dies  undecim  cf.  Ov.  Ars 
cum  Anglorum  rege  domino  Henrico  secundo  apud  Lemouicas    m'  *'  3  9' 
moram  fecit,  cuius  ego  curam  a  rege  suscepi,  et  regiis  interim 
exibendum  expensis  habui,  hominem  letum  et  hilaris  in  omni 
casu  faciei,  mundum,  modestum,  humilem,  omnino  sicut  multis 

25  aliis  et  ut  mihi  uidebatur  perfectum.  Unum  vidi  miraculum  per 
manum  ipsius  a  Domino  factum,  audiui  plurima.  Cum  sero 
esset  die  una,  uenit  multitudo  magna  ciuium  Lemouicensium,  et 
secum  hominem  demoniacum  deferebant.  Veniebat  autem  post 
eos  Pictauensis  episcopus,  qui  nunc  est  Lugdunensis  archiepisco- 

29  Lugdunensis :  Lund.  MS. 

1354  K 


66  WALTERI  MAP  DIST.  n 

pus,  Albemanus  cognomine,  natus  a  Cantuaria,  uir  eloquencie 
precipue,  auctoritatis  et  celebritatis  maxime,  non  ut  temptaret, 
sed  quod  fere  credebatur  vere  posset  scire.  Is  ad  me  in  hiis 
uerbis  accessit :  '  Carissime  mi,  euoca  nobis  archiepiscopum,  ut 
quod  omnes  predicant  sine  dubio  testificari  possimus ;  uidi  5 
aliquociens  fantasias  fieri,  ubi  predicabant  miracula  se  uidisse, 
percepique  semper  simultatem,  nee  unquam  verum  aliquod  uidi 
miraculum.'  Turn  ego  dominum  Petrum  adduxi ;  qui  posito 
genu  manum  imposuit  infirmo  spumanti  et  omnino  uesano, 
procul  dubio.  Aures  apposuimus  dominus  Johannes  episcopus  10 

1 6.  14.  et  ego,  audiuimusque  dicentem,  Recumbentibus  undecim  aiscipu- 
lisy  et  cetera,  Tenebant  autem  demoniacum  contra  le(c)tum, 
non  enim  ligauerant  eum,  quod  ipsorum  conciuis  erat.  Dicta 
igitur  breui  oracione,  post  euangelium,  iussit  ei  manus  dimitti ; 
qui  statim  manu  dextera  os  suum  tersit,  dicens,  '  Mater  Dei,  15 
miserere.'  Resiliens  ergo  subito  dominus  lohannes  episcopus 
cum  lacrimis  ait,  '  Vere  sanus  est  eger ;  hie  solus  episcopus  est, 

56.  10.  nos  autem  canes  non  valentes  latrarel 

col.  2.  Item  de  eodem  beato  Petro.     iiii.    | 

Retulit  mihi  magister  Serlo  a  Wiltunia,  abbas  Elemosine,  20 
quod  hie  idem  bonus  archiepiscopus  Petrus,  cum  interesset 
Cisterciensi  capitulo,  rogatus  est  a  quodam  monacho  illius 
claustri,  qui  gibbosum  habebat  et  retortum  a  natiuitate  pedem, 
quatinus  eius  interuentu  sanus  fieret ;  qui  ducens  monachum 
seorsum,  et  eum  in  scamno  sedere  fecit,  et  discalciato  eo  coram  25 
ipso  genibus  orabat  flexis,  pedem  ilium  nudum  inter  manus 
habens.  Accessit  igitur  magister  Serlo,  auremque  apponens 
audiuit  dominum  archiepiscopum,  (qui)  cum  quasi  percussus 
[t  ig  a  monacho  resilisset,  et  respexisset  monachum  admiranter,  ait, 
:.  '  Prater,  melius  est  tibi  unum  pedem  habentem  intrare  in  regnum  30 


CAP.  mi  DE  NUGIS   CURIALIUM  67 

celorum,  quam  cum  duobiis  in  Gehennam  mittil  et  dimisit  eum ; 
et  cum  in  Serlonem  respexisset,  ait,  ' Prater  Serlo,  si  me 
Dominus  ad  fratris  huius  curam  admisisset,  ipsum  amisisset.7 
Quod  quidem  magis  impotencie  eius  quam  presciencie  deputans, 
5  sed  ut  probaret  quod  fiebat,  Cisterciensi  abbati  omnia  rettulit, 
instanter  petens  quatinus  monacho  seorsum  vocato  iuberet  eum 
omnia  fateri.  Qui  iussus,  ait,  '  Pater,  cum  generosus  et  pulcher- 
rime  prosapie  sim,  uidens  me  illo  pede  cognatis  meis  dissimilem 
et  usque  ad  ludibria  deformem,  pre  pudore  abieccionis  hue  me 
ro  destinaui,  nunc  autem  cum  pedem  ilium  dominus  Petrus  in 
manibus  confouisset,  uidebatur  mihi  sentire  salutis  aduentum, 
nactisque  primitiis  cogitabam  illuc  letissime  reuerti  unde  pre 
pudore  tristis  exiui/ 

Item  de  eodem  beato  Petro.     v. 

15      Aliud  eciam  mihi  miraculum  ipsum  in  crastina  fecisse  idem 
Serlo  narrauit.     Sermonem  faciebat  iussu  Cisterciensis  ad  popu- 
lum  dompnus  Petrus,  quern  interrumpens  mulier  quedam  cum 
magno  eiulatu  plangebat  |  sibi  bursam  domini  recisam.     Indicens  250,  col. 
igitur  archiepiscopus  omnibus  silencium,  multis  precibus  fusis  ut 

20  restitueretur  lacrimose  precatrici  quod  perdiderat  petiuit,et  uidens 
hortamenta  delusa,  tandem  ait,  '  Magnum  ilium  cum  mitra 
Candida  sumite,  nummosque  sub  ascella  eius  sinistra/  Sumptis 
ergo  ut  verus  propheta  iusserat  illis  et  redditis,  quesiuit  dominus 
furis  ab  archiepiscopo  quid  de  fure  fieri  uellet ;  cui  ipse,  *  Sinite,' 

25  inquit,  'eum  abire,  quia  corripi  potest,* corrigi  autem  non.' 

Hunc  Petrum  aiunt  aquam  in  vinum  conuertisse, multos homines 

paucis  panibus  miraculose  pauisse,  ut  sciatis  graciam  Domini  non 

deesse  petentibus  et  merentibus  earn  nostris  eciam  temporibus. 

In   partibus    eciam  Burgundie    celebre    dicunt,    quod    miles 

10  perhaps  destinauit. 
K  2 


68  WALTERI  MAP  DIST.  11 

quidam  non  satis  Dominum  metuens,  cum  in  usu  peccati 
sui  pertinaci  more  persisteret,  sensit  ulcionem  immo  correp- 
cionem ;  adhesit  scapule  sue  infixitque  lacerta  dentes  et  digitos, 
et  cum  nullatenus  amoueri  posset  Ypocratis  arte  vel  oracionum 
auxilio,  mirabiliter  se  magnifkabat  misericordie  mater.  Quociens  5 
miserabilis  ille  aliquam  in  eius  nomine  dedicatam  intrabat 
ecclesiam  demittebatur  et  non  comparebat  lacerta,  sed  semper  in 
exitu  adherebat  ei,  quod  ut  Petro  per  predictum  innotuit,  audita 
eius  confessione  penitenciam  iniunxit  ei,  ipse  autem  peracta 
penitencia  liberatus  est.  10 

De  quodam  her  emit  a,     vi. 

Visibiles    facit    misericordias    Dominus    facta   uel   inchoata 

1 8.  13.    penitencia,  docens  cor  uere  penitens  inuisibiliter  et  ab  occultis 

liberari.      Liberauit  Dominus  heremitam :    hora  cene  uenit  ad 

solitarium   in   heremo   serpens   modicus,  et  ingressus  cellulam  15 

quasi     ieiunus    supliciter     se    satis    apud     edentem    habebat, 

supplicatu  suo  quasi  postulans  alimoniam.     Ille  zelum  Domini 

,  col.  2.  habens  |  etsi  non  secundum  scienciam,  audierat,  '  Omni  petenti  te 

1. 10.  2.  trjfrue*   ej-   <  catelli  de  micis  eduntj      Micas   tribuit,   et   diebus 

0.  30. 

I5.  27.  omnibus  venientem  ita  suscepit  hospitem,  donee  tantus  fieret  ut  2o 
egredi    non   posset   qua   uenerat.      Postmodum    autem    tractu 
temporis  domuncule  per  angustiam  locum  igneis  spiris  inuoluit  ad- 
uenticius,  ut  ilia  sola  pat(er)et  hospiti  suo  sedes.     Fleuit  igitur  et 

Kxiv.  i.  ad  Dominum  totam  leuauit  animam  tortuosi  nutricius   Zabuli, 

penitens,  et  edoctus  quomodo  caritas  impensa  fatue  responde-  25 
bat.     Misertus  igitur  eius  qui  sua  gracia  non  potest  non  misereri 
Dominus,    ei    salutis    destinauit    nuncium,    virum    scilicet    ad 
uisitacionem  eius  aduectum,  qui  audito  visoque  ludibrio,  peni- 
tenti  precipit  quatinus  illius  presenciam  patienter  habeat  in  diem 

5  mater]  matrem  MS. 


CAP.  vi  DE  NUGIS   CURIALIUM  69 

quadragesimum.  Fit  ita,  dieque  data  non  est  inuentus,  qui 
nichil  aliud  in  casula  quam  seipsum  passus  fuerat  heremitam 
inuenire.  Qui  visibilem  disparere  coegit  hostem  inuisibili  potencia, 
potens  est  et  certe  valde  volens  abolere  que  latent,  nisi  nos 
5  obstinates  inuenerit. 

De  Luca  Hungaro.     vii. 

Vidi  Parisius  Lucam  Hungarum  in  schola  magistri  Girardi 
Puelle,  virum  honestum  et  bene  literatum,  cuius  mensa  communis 
fuit  sibi  cum  pauperibus,  ut  viderentur  inuitati  conuiue  non 

loalimonie  questores.  Hunc  uocauit  Dominus  per  regem  Hun- 
garie,  per  clerum  et  populum,  ad  archiepiscopatum  Strigonie. 
Huius  mihi  uitam  et  mores  post  archiepiscopatum  narrauit  Hugo 
t  v{  f  a  Cenomanno  natus  et  Acrenss  episcopus.  Rex  Hungarus, 
de  quo  prius  sermo,  decessit,  filium  modicum,  scilicet  puerulum, 

15  relinquens  heredem.     Accessit  igitur  ad  Lucam  archiepiscopum 
frater  regis,  petens  ab  ipso  in  regem  inungi  et  coronari.     Corri- 
puit  ipsum  Lucas  et  prodicionis  arguit,  qui  contra  ius  et  morem 
et  fas  |  exheredare  uellet  innocentem,  et  consentire  noluit.     Hie  254  col. 
regem  se  fieri  ab  alio  eiusdem  regni  archiepiscopo,  ad  quern 

20  nichil  de  coronacione  regis  pertinebat,  obtinuit,  quasi  dixisset, 

Fleet  ere  si  nequeo  super  os,  Acheronta  mouebo,  Virg.  Aen. 

vii.  312. 
et  a  Luca  statim  anatemate  percussus  est ;  qui  e  uestigio  Lucam 

de  absolucione  sua  minis  terribilibus  enseque  nudato  ad  racionem 
posuit,  et  spretus  item  que  excommunicatus  ipsum  uiolenter  detru- 
25  sit  in  carcerem,  et  suspensas  ecclesias  ab  interdicto  cessare  coegit. 
Cumque  diu  teneretur  in  uinculis  Lucas,  retulit  ab  Alexandro 
papa  tercio  quidam  amicus  eius  literas  liberacionis  eius  ad  ipsum 
in  carcerem  occulte  ad  regem  missas,  quibus  nullatenus  uti  voluit 

21  Acheronta]  achonita  MS, 


70  WALTERI  MAP  DIST.  11 

Lucas,  audito  quod  duodecim  denariorum  constitissent,  ut  omnes 
alie  solent  ad  bullam,  dicens  se  nolle  per  simoniam  liberari. 
Aperuit  autem  sibi  Dominus  carcerem  die  Pasce,  dum  interesset 
rex  misse  solempni.  Intrauit  igitur  Lucas  capellam  cum  multa 
omnium  admiracione,  altarique  nudato  mantili,  ceterisque  proiectis  5 
ornatibus,  coram  cruce  iuxta  regem  stupidum  timidumque  sic  ait, 
1  Domine  Ihesu,  cuius  resurreccionem  nemo  preter  Christianos 
asserit,  in  uirtute  qua  surrexisti,  si  dignum  hunc  regem  tua  visi- 

[2.  7.  tacione  decreueris,  uerte  impium  ut  non  sit,  sin  autem,  in  manu 
forti  et  dextera  Pharaonis  ultrice  in  his  quadraginta  diebus  sen- 10 

,  37.  ciat  in  quern  transfixit!  Et  egressus  capellam,  item  ab  iniquis 
executoribus  arciori  deputatus  est  custodie,  pacienter  omnia 
ferens,  in  oracionibus  et  laude  Domini  uigil  et  assiduus.  Et  fac- 
tum  est  ut  ante  diem  quadragesimum  rex  moreretur  inpenitens. 
Successit  ei  frater  eius  unicus,  violencia  equalis  priori.  Hunc  15 

2.  g.    eciam  Lucas,  datis  quadraginta  dierum  induciis,  interfecit  spiritu 

ol.  2.  oris  sui  in  ipsis,  puerumque  iustum  heredem  cum  omni  |  solemp- 
nitate  inunxit,  cuius  puericiam  Lucas  cum  summa  tranquillitate 
transegit,  at  iuuentutem  non  eque.  Rex  enim  factus  iuuenis 
amplectens  alciora  quam  sustinere  ualeret,  re  sua  deficiente,  pos-  2o 
sessiones  ecclesiasticas  dilapidare  non  horruit.  Quern  Lucas  post 
multas  lacrimosas  amoniciones,  obstinatissime  pertinacie  uidens 
flendo  subiecit  anathemati,  et  multis  pro  eo  fusis  ad  Christum 
precibus,  meruit  ei  a  Deo  graciam  ut  bona  penitencia  ductus  ad 
ecclesiam  Strigonie  properaret,  satisfacturus  pro  voto  Luce.  Cui  2g 
Lucas  cum  omni  clero  et  populo  solempni  processit  obuius  leti- 
cia,  absolutumque  suscipiens  ducebat.  Cantantibus  autem  aliis, 
flebat  occulte  Lucas.  Cui  rex,  '  Quid  est,  karissime  pater,  quod 
inter  tot  gaudia  flere  libet  ? '  Turn  Lucas,  *  Gaudere  vere 
possum,  nam  anno  reuoluto  consimili  die  cum  omnium  nostrum  30 

29  vere]  sic  MS. :  gu.  iinde  possum? 


CAP.  vii  DE  NUGIS   CURIALIUM  71 

confusione   et   ira   hoc   eodem    loco   suscipieris   mortuus/     Et 
ita  contigit. 

De  indiscreta  deuocione  Walensium.     viii. 

In  omtii  gente,  ut  alias  dicitur,  qui  timet  Deum  acceptus  est  ei.  Ac.  10.  35.. 
5  Rarus  in  Uualensibus  nostris  est  timor  Domini  secundum  scien-  Rom.  10.  2. 
dam.      Cum  domino  Willelmo  de  Breusa,  uiro  armis  eruditis- 
simo,  fuit,  ut  ipse  mihi  retulit,  Walensis  quidam,  genere  nobilis, 
probitate  acerrimus,  qui   noctibus  singulis   primo   gallicantu  a 
lecto  surgebat  nudusque  ad  terram  nudam  genu  flexo  excubabat 

10  in  lucem  orans ;  abstinens  eciam  decenter  erat,  et  tarn  artissime 
circa  seipsum  custodie,  ut  si  cognosceres  eum  supra  hominem 
angelis  putares  proximum.  Si  uero  uideres  quam  infrunitus  in 
congressibus,  quam  facilis  ad  sanguinem,  quam  sue  salutis 
necligens,  quam  aliene  mortis  auidus,  quam  letus  scelere  aliquo. 

15  uel  homicidio  perpetrato,  non  dubitares  eum  penitus  iniquitati 

deditum  :  adeo  firmiter  et  tanquam  |  naturaliter  inest  eis  Walen-  26 a,  col.  i. 
sibus  hebetudo  mansuetudinis,  ut  si  in  aliquo  videantur  modesti,  cf.  i  Pet.  2. 
in  multis  appareant  discoli  et  siluestres.  l8* 

De  Helya  heremita  Walensium.     ix. 

20  Vidi  H  el  yam  heremitam  Walensem,  preclare  fidei  et  uite  pro* 
babilis  hominem.  Secum  hie  fratrem  suum  Walenfreit  habe- 
bat  aliosque  quamplures  in  foresta  que  Dena  dicitur,  non  ex 
decimacione  aliqua,  sed  nomine  proprio,  qui  non  ex  consilio  Helie 
sed  suo  animalia  in  pascuis  que  ibi  habundant  habebant  plurima. 

25  Co(n)tigit  autem  equam  quandam  ex  illis  abesse,  quesitam  diu  non 
adesse ;  delata  est  inde  ad  eum  ab  ipsis  querela,  qui  ait,  '  Hinc 
ad  Austcliue  abduxit  earn  Ricardus  portitor  multis  uigiliis  et  labo- 
ribus  antlatam  ;  inuenietis  autem  earn  in  tugurio  iuxta  portam 

27  Austeline  MS. 


72  WALTERI  MAP  DIST.  n 

eius/  proferensque  dedit  eis  quatuor  denarios  dicens,  *  Date  ei 

.  y.     pro  labore  furti,  ne  defraudetur  operarius  mercede  sua'  Factumque 

est  ita,  et  nichil  contra  inuentum.     Hunc  nemo  ambigit  in  hoc 

fuisse  prophetam.     Hie  iam  in  fata  concessit,  et  cum  ipso  est 

1.  1  2.  cut  credidit,  qui  pro  nobis  propicietur.  5 


De  Cadoco  rege  Walensi.     x. 

:.  10.        Cadocus,  Wallie  rex,  audiuit  Dominum  dicentem,  '  Qui  non 
reliquerit  omnia  propter  me  non  est  me  dignus?  et  relictis  omni- 

3.  19.  bus  in  heremo  solitarius  labore  manuum  suarum  zksudoreuultus 
sui  panem  quesitum  iocunda  et  salubri  deuocione  comedit.     Con-  10 
tigit  autem  post  aliquot  dies  et  annos,  quod  successor  eius,  sorte 
scilicet  electus,  faciens  iliac  iter  ad  eum  mitteret  ut  panem  sibi 
militibusque  suis  acciperet,  qui  respondit  se  modicum  et  quod 
tantis  non  sufficeret  habere,  si  tamen  pro  Deo  peteret  se  daturum. 
Remisit  autem  ad  eum  dicens,  '  Si  miserit,  recipiam  ;  sin  autem,  15 
mansionem  eius  et  panem  suum  et  ipsum  flamma  comburet.' 
Cui  Cadocus,  *  Malo  ipse  panem  habeat,  quam  simul  comburamur,  | 

col.  2.  sed  maledicti  qui  comederint.'     Comedentibus  autem  illis,  ana- 
thema scientibus  nee  parcentibus,  miles  quidam  Iltutus  nomine, 
stans  in  medio  eorum,.  abstinuit  et  dissuasit.     At  illi  obstinati  et  20 
deridentes   eum  caumate   absorti   perierunt  ;    terra   autem   sub 
pedibus  Iltuti  mansit,  et  saluatus  est.     Hec  de  Cadoco  Brenin. 

De  aparicionibus  fantastids.     xi. 

Aliud  non  miraculum  sed  portentum  nobis  Walenses  referunt. 
Wastinum    Wastiniauc    secus    stagnum    Brekeniauc,    quod    in  25 
circuitu  duo  miliaria  tenet,  mansisse  aiunt  et  vidisse  per  tres 
claras  a  luna  noctes  choreas  feminarum  in  campo  auene  sue,  et 
secutum  eum  eas  fuisse  donee  in  aqua  stagni  submergerentur, 

25  brekeinanc  MS. 


CAP.  xi  DE  NUGIS   CURIA LIUM  73 

unam  tamen  quarta  vice  retinuisse.  Narrabat  eciam  ille  raptor 
illius  quod  eas  noctibus  singulis  post  submersionem  earum 
murmurantes  audisset  sub  aqua  et  dicentes,  'Si  hoc  fecisset, 
unam .  de  nobis  cepisset,'  et  se  ab  ipsis  edoctum  quomodo  hanc 
5  adepta  f  sit,  que  et  consensit  et  nupsit  ei,  et  prima  uerba  sua  hec 
ad  uirum  suum,  *  Libens  tibi  seruiam,  et  tota  obediam  deuocione 
usque  in  diem  ilium  quo  prosilire  volens  ad  clamores  ultra  Lenem 
me  freno  tuo  percusseris/  Est  autem  Lenem  aqua  uicina  stagno. 
Quod  et  factum  est ;  post  plurime  prolis  suscepcionem  ab  eo 

10  freno  percussa  est,  et  in  reditu  suo  inuentam  earn  fugientem  cum 
prole  insecutus  est,  et  vix  unum  ex  filiis  suis  arripuit,  nomine 
Triunein  Nagelauc.  Hie  cum  esset  magnanimus  arte  posses- 
sionis  terminos  exiit.  Regem  ergo  Deheubard,  id  est  Noruuallie, 
sibi  dominum  elegit ;  ibi  diu  moratus  iactanciam  domini  sui  non 

15  tulit,  qui  cum  sedisset  in  cena,  familiam  multam  nimis  et  bonam 
uiribus  et  armis  respiciens,  superbe  intulit,  '  Non  est  prouincia  uel 
regnum  sub  celo  unde  mihi  facile  non  sit  predam  educere,  et 
sine  bello  reuerti :  quis  enim  tanto  mihi  tante|que  familie  mee26£,  col.  i, 
resistere  possit  ?  quis  vero  absque  negocio  a  facie  nostra  fugiat  ? ' 

20  Triunein  hec  audiens,  probitatem  et  improbitatem  suorum  com- 
patriotarum  pensans,  ait,  '  Domine  rex,  salua  magestate  regia, 
Breauc  rex  noster  tanta  uirtute  sua  suorumque  prepollet,  ut  non 
possis  tu  uel  quisquam  alius  rex  predam  suam  vi  abducere,  die 
ilia  qua  mane  cacumina  moncium  libera  sint  et  absque  nube  et 

25  flumina  uallium  nebulosa.'  Rex,  auditis  hiis,  iratus  ligari  eum 
iussit  et  in  carcerem  proici.  Ad  hoc  quidam  nepos  regis,  qui 
diligebat  Triunein,  nomine  Madauc,  ait,  '  Domine,  non  ulla 
facecia  cum  indempnitate  fame  uestre  ligari  potest  aut  male 
tractari,  antequam  mendax  inueniatur.  Quod  ait  nebulas  super 

30  flumina  detineri  et  cacumina  libera,  signa  sunt  serenitatis ;  vult 

5  adepta]  So  the  MS. :  qu.  adeptus  ?  1 2  MS.  apparently  triunem  here. 

13  Deheubard]  MS.  deheulard.  20  MS.  compatriotatarum. 


74  WALTER1  MAP  DIST.  n 

autem  significare  quod  clara  die  nemo  possit  inde  predam  eicere. 
Probemus  an  uera  sit  hec  iactancia,  nactique  serenitatem,  hunc 
Triunein  ducem  nobis  faciamus,  qui  parcium  illarum  situs  nouit 
qua  ingrediendum  et  exeundum  sit.'  Annuit  rex,  ingressique 
regnum  Brehein  a  Brekenianc  predam  multam  collegerunt.  5 
Sedebat  autem  rex  Brechein  in  balneo,  et  nemo  ei  dicebat. 
Timebatur  enim  a  vicio  suo,  nam  omnem  sinistri  rumoris 
nuncium  in  primo  intellectu  mali  quasi  a  demone  arreptus,  eo 
quod  tenebat  siue  lapide,  siue  fuste,  siue  gladio,  percuciebat 
subito,  et  post  primum  iactum  aut  ictum  aut  impulsum  penitebat,  10 
et  uel  lesum  uel  illesum  reuocabat,  ut  peraudiret.  Audiebat 
clamores  nimios,  et  erat  lancea  proxima,  unde  factum  est  ut 
exercitu  suo  contra  hostes  collecto  nemo  ei  quicquam  nunciare 
pr.esumps(er)it.  Puer  tamen  ex  nobilissimis  illorum  tandem  in 
medio  prosiliens,  ait,  '  Scio  quod  pre  timore  nemo  vestrum  15 
preconem  se  regi  nostro  rumoris  huius  faciet,  sed  si  mihi  omnes 
benedixeritis,  nunciabo  ei  periculum ; '  et  summisso  capite 
susceptaque  ab  omnibus  manuum  et  linguarum  benediccione,  regi 
astitit  in  termis,  et  ait,f  '  Vestra  terre  reynos,  id  est  Brecheniauc, 
non  pugnent  amodo  quasi  animalia  desunt't  Prosilit  ergo  rex  20 
a  balneo,  et  in  furoris  impetu  lapidem  prope  repertum  in  ipsum 
proicit,  sed  non  consequitur,  et  more  suo  reuocat,  edoctusque 
rumores,  arreptis  uestibus  et  armis,  compeditum  insilit  in  equum, 
qui  libere  ipsum  et  quasi  non  compeditus  a  monte  Cumeraic,  ubi 
tune  erat,  usque  in  terram  suam  rapuit,  ubi  a  muliere  amonitus  25 
est  equum  suum  soluere  a  compedibus,  qui  statim  hesit,  et 
compertis  uinculis  equi  sui  non  processit  donee  absolueretur, 
exinde  autem  maledicens  femine  properare  non  destitit  quousque 
cum  suis  obuiam  habuit.  Quo  uiso  sui  securi  et  acres  in  hostes 
inuolant,  perdunt  et  mactant,  et  confecto  eorum  exercitu  fere  30 
toto,  die  crastina  iussit  rex  omnes  omnium  manus  dextras  in 
unum  comportari,  et  in  locum  alium  mentulas  eorum,  et  in 


CAP.  xi  DE  NUGIS  CURIALIUM  75 

tercium  secus  uiam  fuge  omnes  pedes  dextros,  singulosque  fecit 
super  hec  eorum  membra  monticules  in  memoriam  victorie  sue 
post  tantas  iactancias,  qui  usque  nunc  extant  quique  secundum 
inclusa  membra  nominati.  Quod  autem  aiunt  Triunein  a  matre 
5  sua  seruatum,  et  cum  ipsa  in  lacu  illo  uiuere  unde  supra  mencio 
est,  imo  et  mendacium  puto,  quod  de  non  inuento  fingi  potuit 
error  huiusmodi. 

Item  de  eisdem  aparicionibus.     xii. 

Simile  huic  est  quod  Edricus  Wilde,  quod  est  siluestris,  sic 

10  dictus  a  corporis  agilitate  et  iocunditate  uerborum  et  operum, 
homo  multe  probitatis,  et  dominus  Ledeburie  borealis,  qui  cum 
uenatu  sero  rediens  per  deuia  |  mediam  usque  noctem  uiarum  27^,00!.  i, 
dubius  errauit,  uno  tantum  comitatus  puero,  ad  domum  in  hora 
nemoris  magnam  delatus  est,  quales  Anglict  in  singulis  singulas 

!5  habebant  diocesibus  bibitorias,  ghildhus  Anglice  dictas,  cumque 
prope  esset  uidissetque  lumen  in  ea,  introspiciens  multarum 
nobilium  feminarum  maximam  coream  uidit.  Erant  autem  pul- 
cherrime  aspectu,  venustoque  habitu  eleganter  culte  lineo  tantum, 
maioresque  nostris  et  proceriores.  Unam  tamen  inter  alias 

20  notauit  miles  predictus  ceteris  forma  facieque  prestantem,  super 
omnes  regum  delicias  desiderabilem.  Circuibant  leui  motu 
gestuque  iocundo,  et  castigata  voce,  reuerendo  concentu  sonus 
audiebatur  exilis,  at  non  erat  sermo  earum  intelligibilis.  Hac  uisa, 
miles  accipit  uulnus  in  cor,  arcuque  Cupidinis  impresses  uix  susti- 

25  net  ignes,  totus  accenditur,  totus  abit  in  flammas,  et  a  feruore  pul- 
cherrime  pestis  aureique  discriminis  animosus  efficitur.  Gencium 
errores  audierat,  nocturnasque  phalanges  demonum  et  mortiferas 
eorum  uisiones,  Dictinnam,  et  cetus  Driadum  et  alares,  edoctus 
offensorum  vindictam  numinum  quomodo  subitis  eorum  visoribus 

30  subitas  inferant  penas,  quam  se  illibata  conseruent,  et  incognita 

28  alares]  rewritten  in  erasure. 
L  2 


76  WALTERI  MAP 


DIST.   II 


secrete  seorsum  habitent,  quam  inuisos  habeant  qui  consilia 
eorum  deprehendere  conantur  ut  detegant,  rimantur  ut.reuelent, 
quanta  se  sollicitudine  claudant  ne  uisa  uilescant ;  ulciones 
audierat  et  punitorum  exempla ;  sed  quod  recte  cecus  Cupido 
pingitur,  immemor  omnium  fantasma  non  pensat,  ultorem  non  5 
uidet,  et,  quod  lumen  non  habet,  offendit  inprouidus.  Domum 
col.  2.  circuit,  adituque  reperto  irruit,  ipsam  rapit  a  qua  rapitur,  et 
statim  ab  aliis  arripitur,  et  dimicacione  fortissima  detentus 
aliquandiu  suis  puerique  sui  magnis  conatibus  eripitur,  nee 
omnino  indempnis,  sed,  quantum  possint  feminarum  ungues  et  10 
dentes,  pedibus  lesus  et  tibiis ;  hanc  secum  tulit,  et  ea  pro  uoto 
tribus  diebus  et  noctibus  usus,  uerbum  ab  ea  extorquere  non 
potuit,  passa  tamen  est  consensu  placido  uenerem  uoluptatis  eius. 
Quarta  uero  die  locuta  est  ei  uerba  hec,  (  Salue,  dulcissime  mi, 
et  saluus  eris,  et  prospero  statu  persone  rerumque  gaudebis,  15 
donee  inproperaueris  mihi  aut  sorores  a  quibus  rapta  sum,  aut 
locum  aut  lucum  unde,  aut  aliquod  circiter  illud ;  a  die  vero  ilia 
decides  a  felicitate,  meque  sublata  detrimento  frequenti  deficies, 
diemque  tuum  inportunitate  tua  preuenies.'  I  lie  se  stabilem 
fore  fidumque  semper  in  suis  amoribus  quacunque  potest  securi-  20 
tate  promittit.  Conuocat  ergo  vicinos  et  remotos  nobiles,  et 
multitudine  congregata  solempni  earn  sibi  matrimonio  iunxit. 
Regnabat  in  ilia  tempestate  Willelmus  Bastardus,  tune  nouus 
Anglie  rex,  qui  portentum  hoc  audiens,  probare  cupiens  et  scire 
palam  an  verum  esset,  utrumque  vocauit  ut  simul  uenirent  25 
Londonias,  veneruntque  multi  cum  eis  testes,  et  multorum 
testimonia  qui  adesse  non  poterant,  et  maximum  erat  fatalitatis 
argumentum  inuisa  prius  et  inaudita  species  mulieris,  et  cum 
stupore  omnium  remissi  sunt  ad  propria.  Contigit  postmodum 
plurimis  reuolutis  annis  quod  Edricus  uenatu  reuersus  circa  30 
terciam  noctis  horam  (cum)  quesitam  earn  non  inuenisset,  uocauit 

3  claudant]  claudunt  MS. 


CAP.  xii  DE   NUGIS   CURIALIUM  77 

earn  et  uocari  iussit,  tardeque  venientem  iratus  intuens  ait, 
'  Nunquid  a  sororibus  tuis  tarn  diu  detenta  es  ? '  et  cetera  iurgia 
fecit  in  aerem,  nam  ilia  soro|ribus  auditis  disparuit.  Penituit  27^,  col. 
ergo  iuuenem  excessus  tarn  enormis  et  dampnosi,  locumque  petit 
5  unde  raptum  fecerat,  sed  nullis  earn  fletibus,  nullis  eiulatibus, 
reuocare  potuit.  Clamabat  per  diem  et  noctem,  sed  ad  in- 
sipienciam  sibi,  nam  uita  eius  ibi  defecit  in  dolore  continue. 

Reliquit  autem  heredem  filium  suum  et  illius  pro  qua  decessit, 
Alnodum,  uirum  magne  sanctitatis  et  sapiencie,  qui  cum  esset 

10  aliquantulum  prouectus  decidit  in  paralisim  et  tremorem  capitis 
et  membrorum,  qui  cum  omnibus  medicis  incurabilis  uideretur, 
a  uiris  discretis  accepit  quatinus  ad  apostolos  Petrum  et  Paulum 
quomodocunque  posset  properare  satageret,  sanitatem  pro  certo 
accepturus,  ubi  corpora  eorum  Rome  scilicet  sepulta  sunt.  Quibus 

*5  ille  respondit  se  nusquam  iturum  in  iniuriam  sancti  EJ>elberti  regis 
et  martiris,  cuius  ipse  parrochianus  erat,  antequam  ipsi  presentare- 
tur,  et  se  deferri  fecit  Herefordiam,  ubi  nocte  prima  coram  altari 
predicti  martiris  pristine  datus  est  sanitati,  et  cum  gratiarum 
accione  donauit  in  perpetuam  elemosinam  Deo  et  beate  uirgini  et 

20  sancto  regi  Edelberto  Ledebiriam  suam,  que  in  terris  Uuallie  sita 
est,  cum  omnibus  pertinenciis  suis;  que  adhuc  nunc  in  dominio 
episcopi  Herefordensis  est,  diciturque  triginta  libras  annuas 
facere  dominis  suis. 

Audiuimus  demones  incubos  et  succubos,  et  concubitus  eorum 

25  periculosos ;  heredes  autem  eorum  aut  sobolem  felici  fine 
beatam  in  antiquis  historiis  aut  raro  aut  nunquam  legimus,  ut 
Alnodi  qui  totam  hereditatem  suam  Christo  pro  sanitate  sua 
retribuit,  et  in  eius  obsequiis  residuum  uite  peregrinus  expendit. 

Item  de  eisdem  aparicionibus.     xiii. 

30  A  fantasia,  quod  est  aparicio  transiens,  dicitur  fantasma ;  ille 
enim  aparencie  quas  aliquibus  interdum  demones  per  se  faciunt  | 


78  WALTERI  MAP  DIST.  n 

col.  2.  a  Deo  prius  accepta  licencia,  aut  innocenter  transeunt  aut 
nocenter,  secundum  quod  Dominus  inducens  eas  aut  conseruat 
aut  deserit  et  temptari  permittit ;  at  quid  de  his  fantasticis 
dicendum  casibus  qui  manent  et  bona  se  successione  perpetuant, 
ut  hie  Alnodi  et  ille  Britonum  de  quo  superius,  in  quo  dicitur  5 
miles  quidam  uxorem  suam  sepellisse  reuera  mortuam,  et  a 
chorea  redibuisse  raptam,  et  postmodum  ex  ea  filios  et  nepotes 
suscepisse,  et  perdurare  sobolem  in  diem  istum,  et  eos  qui 
traxerunt  inde  originem  in  multitudinem  factos,  qui  omnes  ideo 
'  filii  mortue '  dicuntur  ?  Audienda  sunt  opera  et  permissiones  10 
Domini  cum  omni  paciencia,  et  ipse  laudandus  in  singulis,  quod 
sicut  ipse  incomprehensibilis  est,  sic  opera  sua  nostras  transcen- 
dunt  inquisiciones,  et  disputaciones  euadunt,  et  quicquid  de  puri- 
tate  ipsius  a  nobis  excogitari  potest  aut  sciri,  si  quid  scimus,  id 
uidetur  habere,  cum  totus  ipse  sit  uera  puritas  et  pura  ueritas.  15 

Item  de  eisdeni  aparicionibus.     xiiij. 

Miles  quidam  a  karissima  sibi  bona  quidem  et  nobili  uxore 
primogenitum  primo  mane  post  eius  natiuitatem  iugulatum 
repperit  in  cunis,  et  anno  reuoluto  secundum,  et  tercio  similiter 
tercium,  suis  et  omnium  suorum  excubiis  flebiliter  delusis.  20 
Preuenerunt  ergo  ipse  et  uxor  sua  suique  quartum  puerperium 
ieiuniis  et  elemosinis  et  oracionibus  et  lacrimis  multis,  natusque 
est  eis  puer,  quern  cum  eis  ignibus  lampadibus(que)  circum- 
dantes  tota  uicinia,  omnes  in  eum  intendebant  oculos.  Veniens 
autem  peregrinus  quasi  ex  itinere  fessus,  hospicium  sibi  pro  Deo  25 
peciit,  et  deuotissime  susceptus  est,  qui  et  assedit  eis  excubans ; 
et  ecce  post  noctem  mediam  sopitis  omnibus  aliis  ipse  solus 
peruigil  uidit  subito  reuerendam  matronam  cunabulo  imminen- 
ce), r.  tern  et  inuadentem  |  infantulum  ut  iugularet.  Prosilit  igitur 

3  at]  MS.  et.  20  suis]  added  in  margin. 


CAP.  xini  DE  NUGIS   CURIALIUM  79 

inpiger  ille,  tenetque  firmiter  arreptam,  donee  omnibus  excitatis 
et  circumstantibus  a  multis  eorum  agnita  est,  et  ab  omnibus  in 
modico,  protestantibus  ipsam  esse  nobilissimam  omnium  illius 
metropolis  matronarum  genere,  moribus,  diuiciis,  et  omni  hone- 
5  state ;  sed  ad  nomen  suum,  ad  questiones  alias,  nichil  respondet. 
Quod  et  pater  ipse  multique  alii  pudori  ascribunt  ob  inter- 
cepcionem,  suadentque  dimitti ;  ille.constanter  asserit  demonem 
esse,  tenetque  firmiter,  et  una  clauium  ecclesie  proxime  faciem 
ad  eius  malicie  signum  exurit,  et  precipit  ipsam  sibi  cito  adduci 

10  quam  opinantur  hanc  esse.  Que  dum  istam  tenet  adduci tur, 
similisque  per  omnia  capte,  similiter  eciam  exusta,  uidetur. 
Dicit  ergo  peregrinus  admirantibus  et  stupidis,  '  Hanc  que  nunc 
aduenit  optimam  spero  Deoque  dilectam,  et  bonis  operibus 
inuidiam  demonum  in  se  prouocasse,  unde  et  hec  eorum  nuncia 

iSnequam  et  executrix  irarum  huic  bone  quantum  ei  licuit  inuisa 
similisque  facta  est,  ut  infamiam  culpe  sue  refundat  in  istam. 
Quod  ut  credatis  videte  quid  dimissa  faciet.'  At  ilia  per  fene- 
stram  auolauit  cum  planctu  et  eiulatu  maximo. 

Item  de  eisdem  aparicionibus.     xv. 

20  Quid  super  his  et  huiusmodi  djcendum  ?  Paulus  et  Antonius 
recte  dicti  heremite,  quod,  vasti  nimis  heremi  palantes  incole, 
Deum  in  solitudine  solum  querebant,  inuicem  ignoti,  admoniti 
sunt  in  spiritu  hie  hospes  fieri  adueniens,  ille  suscipiens ;  hie 
aspectatus,  expectans  ille.  Venienti  autem  et  de  via  dubitanti, 

25  e  transuerso  affuit  currens  centaurus,  animal  duplex,  homo  ab 
imo  pectoris,  equs  inferius;  hie  ad  questiones  eius  mugitum  pro 
uerbis  edidit,  manuque  doctrinam  vie  fecit.  Post  hunc  se  sibi 
ultroneum  obtulit  aliud  quoddam  pedibus  caprinis,  uentre 
hispido,  nebriclem  habens  pectore  stellis  stellatam,  facie  28  a,  col.  2. 

30  ardenti,  mento  barbato,  cornibus  erectis  ;  huiusmodi  autem  Pana 


8o  WALTERI  MAP  DIST.  n 

dicunt  antiqui ;  pan  autem  interpretatur  omne,  unde  tocius  in  se 
mundi  formam  habere  dicitur.  Hicuerbis  discretis  uiam  docuit, 
quesitusque  quis  esset,  respondit  se  angelorum  unum  qui  eiecti 
cum  Lucifero  dispersi  sunt  per  orbem  singuli  secundum  merita 
superbie  sue.  5 

Item  de  eisdein  aparicionibus.     xvi. 

Nunquid  non  et  hoc  fantasma  est  ?  Apud  Louanum  in 
marchia  Lotharingarum  et  Flandrie,  in  loco  qui  Lata  Quercus 
dicitur,  aduenerant  ut  adhuc  solent  multa  militum  milia  ut  more 
suo  armati  colluderent,  quern  ludum  torniamentum  vocant,  qui  10 
reccius  tormentum  dicitur.  Insidebat  autem  miles  quidam  ante 
congressum  equo  maximo ;  erat  autem  ipse  pulcher,  statura 
aliquanto  mediocribus  maior,  et  uenustis  armis  decenter  redimi- 
tus.  Innixus  lancea  suspirabat  tarn  egre,  ut  a  multis  circum- 
stancium  annotatus,  ad  racionem  poneretur  cur  hoc.  Ipse  15 
autem  cum  alto  respondit  suspirio,  '  Deus  bone !  quantus  mihi 
labor  est  omnes  hodie  uincere  qui  hue  conuenerunt.'  Exiit 
autem  uerbum  hoc  ad  singulos,  et  ostensus  (est)  alternatim  et 
inuicem  omnium  digitis  cum  susurro  inuide  indignacionis.  Ipse 
autem  primus  lancea  in  aduersos  irruit,  et  tota  die  ilia  tarn  20 
fortiter  agens,  tantis  eminens  successibus,  tarn  victoriose  quibus- 
(cun)que  preualens  effulsit,  quod  in  iniuriam  eius  nulla  tacuit 
inuidia  laudem,  et  in  amorem  eius  pre  admiracione  tota  conuersa 
est  malignitas  odii.  Sed  vere  laus  in  fine  canitur,  et  uespere 

Sat.  ii.  laudatur  dies.     Filius  uidebatur  fortune,  sed    in   ultimo   circa  25 
finem  et  discessum  omnium,  ab  ignobili  nulliusque  precii  milite 
facto  sibi  obuiam  lancea  percussus  est  in  cor,  subitoque  mortuus. 
Reuocate  sunt  utreque  partes,  et  cum  ab  omnibus  et  a  singulis  | 

col.  i.  alterutrum  singulis  ostensus  sit  exarmatus,  a  nemine  cognitus 

est,  et  usque  hodie  inauditum  quis  fuerit.  30 

17  labor]  added  in  margin. 


CAP.  xvn  DE  NUGIS  CURIALIUM  81 

De  Gradone  milite  strenuissimo.     xvii. 

Gradonem  miramini  merito  quasi  stabilem  inter  procellas 
rupem,  qui  se  semper  spei  metusque  medius  per  labores  Her- 
culeos  equa  lance  librauit,  tit  in  neutrius  exiret  degener  in- 
5  famiam.  Filius  erat  regis  Wandalorum,  cuius  ipse  regnum 
egressus  a  puero,  non  importunitatem  patrie  uel  patris  distric- 
cionem  fugiens,  sed  animum  habens  mundo  maiorem,  artari  se 
finibus  contempsit  patriis.  Literis  ergo  primo  sufficienter 
adeptis,  armis  demum  assumptis,  tocius  orbis  portenta  perdo- 

10  muit  Qui  cum  non  esset  ipse  monstrum  instar  Alcide  secundum 
giganteam  altitudinem,  vel  Achillis  secundum  fatalitatem,  non 
inferioribus  meruit  titulis  attolli,  sed  eciam  maiori(bus)  uidetur 
ualuisse  uirtutis  et  uirium.  Hie  bellis  excercitatissimus,  piscibus 
et  auibus  et  feris  capiendis  frequentissimus,  pacis  et  werre 

15  tempore  tarn  preclarus  enituit,  ut  nichil  ignorare  predicaretur,  et, 
cum  gladio  dextere  sue  uix  posset  armorum  turba  resistere,  pacis 
erat  amator  et  assertor  eximius,  totumque  mundum  circuiens 
famosos  ubique  interfuit  congressus,  causa  semper  utrinque  co- 
gnita  quatinus  fieret  iniurie  depressor  et  atleta  iusticie,  et  quod 

20  nunquam  ab  incepto  resiluit  nee  actibus  recusis  retrocessit 
a  voto,  omnem  eum  habere  sapienciam  aiebant,  linguas  quorum- 
libet  loquebatur  regnorum,  et  frequenti  felicitate  successuum 
tocius  uite  uidebatur  obedienciam  optinere,  tanquam  opcioni  sue 
parerent  animancia  omnium  motabilium  et  haberent  intelligen-  cf-  Gen-  *• 

25  ciam.      Hie  insulam  nostram,  id  est  Angliam,  ingressus,  Offam 
uidit    regem    strenuissimum,    inter    puericiam    et    iuuentutem 
iocundissimum  tempus  agentem,  si  quis    agnoscere  posset;  at28<£,  col.  2. 
nostra  sic  tota  prelabitur  etas  ut  non  uideatur  dum  adest  felici- 
tas,  sed  ad  preteritam  aperiantur  oculi.     Rex  hie  Walenses  in 

2  Gradonem]  after  this  the  MS.  has  Gado  throughout.  16  armorum]  qu. 

armatorum  ? 

18B4  M 


82  WALTERI  MAP  DIST.  n 

modicum  sue  Wallie  angulum  et  que  de  nomine  regis  eiusdem 
dicitur  adhuc  fossa  cinxerat,  cuius  egressum  vel  excessum  pede 
luebant  et  lugebant  amisso.  Hie  regnum  suum  ad  summum 
prosperitatis  perduxerat  multo  studio  multoque  labore  gradum, 
acceperatque  sibi  coniugem  filiam  imperatoris  Romanorum.  5 
Multa  inter  Romanos  et  Anglos  audiuimus  ad  utrorumque 
lacrimas  facta  coniugia,  quorum  hoc  unum.  Venerant  Romani 
frequenter  ad  Offam  ab  imperatore  missi,  ditatique  ab  ipso 
recesserant  cum  multa  laude  regis  et  regni,  quos  ut  Roma 
uidit  uestibus  et  auro  lucidos,  innata  statim  exarsit  auaricia.  10 
Nee  mirum  :  hoc  enim  nomen  Roma  ex  auaricie  sueque  diffini- 
cionis  formatur  principiis,  fit  enim  ex  R.  et  o.  et  M.  et  A.  et 
i.  6. 10.  diffinicio  cum  ipsa,  radix  omnium  malorum  auaricia.  Sugge- 
runt  ergo  domino  suo  imperatori  Cunnano  (de  quo  monialis 
uidens  eum  deformem  dixerat,  15 

Domnus  Cunnanus  nichil  (est}  nisi  cunnus  et  anus) 

quod  Roma  merito  caput  orbis  est  et  domina  terrarum  omnium, 
Angliam  tributariam  de  libera  fieri,  nee  absistunt  eum  ad  hoc 
animare,   donee   in   suam    inducunt   auaricie  sentenciam.     Sed 
incipere  aggredi  hoc  solum  proibet,  quod  Gadonem  superesse  20 
sciunt   omnis   innocencie    defensorem,    nee   usquam  posse  tarn 
arduum  opus  inchoari  siue  prope  siue  longe  ad  quod  ipse  non 
vocaretur  ad  tuicionem  iusticie.     Suspirat  igitur  diucius  ad  hoc 
cum  suspirantibus  Romanis,  uerbumque  satis  secretum  habent. 
Nesciens    hoc   agi,    dimisit   Offa    Gadonem    diutissime    tamen  25 
detentum    et    multa    semper    excultum    reuerencia,    qui    non 
quantum    potuit  sed   quantum   uoluit   diuiciarum   secum    tulit, 
Angliamque  competenter  honustus  egressus  est  ad  extremos  | 
col.  i.  Indos,  abinde  nunciis  hanelis  et  literis  vocatus  anxiis  quasi  qui 
gladius    erat    in    manu   Domini,  omnium    ad   quas    inuitabatur  30 
iniuriarum  ultor  ;  cuius  memoria  quoniam  in  remotissimis  agebat 


CAP.  xvn  DE  NUG1S  CURIAL1UM  83 

remissior  erat  apud  Romanes,  fueruntque  qui  mortem  eius  et 
modum  et  locum  et  tempus  fingerent  imperatori,  ne  timeret 
Anglos  inuadere.  Conuocatur  ergo  grauissimis  imperium  edictis, 
factusque  numerosus  ac  super  numerum  exercitus  inprouisos 
5  Offam  et  Anglos  appulit,  inprouisos  ad  se  dico,  quoniam  a 
Deo  prouisos.  Nam  Gado  expeditis  Indorum  angustiis  ad  patris 
sui  regnum  per  mare  properans,  ventis  voto  suo  peruersis, 
sed  in  subsidium  Anglorum  a  Deo  conuersis,  eadem  die  ad 
litus  idem  ad  quod  impetitores  et  hostes,  defensor  et  amicus 

10  allabitur.  Offe  presentatur,  aderatque  collectis  uiribus  in  Collo- 
cestria,  de  qua  natam  predicant  Helenam  que  crucem  Domini 
repperit,  reuersique  sunt  ad  eum  nuncii,  pace  petita  sed  negata. 
Gado  igitur  uidens  faciem  preliorum,  a  Domino  se  illuc  adue- 
ctum  sentit,  libensque  suscipit  obedienciam.  lam  se  foro  parat, 

15  preciosis  quibus  semper  utebatur  indutus  uestibus,  et  centum 
optimis  et  electissimis  stipatus  equitibus,  ad  tentoria  prope- 
rat  imperatoris ;  quern  qui  primus  est  intuitus  cum  omni  pro- 
perat  attonitus  admiracione  nuncius  imperatori  fieri,  dicitque 
uirum  aduenire  maximum,  respersum  canis  quasi  semicanum, 

20  sericis  uenustissime  redimitum  uestibus,  hominem  secundum 
similitudinem  angelicum  et  iam  a  Deo  glorificatum,  et  cum  eo 
circiter  centum  milites,  quasi  ex  omnibus  orbis  partibus  optimos, 
maximos,  et  pulcherrimos.  Et  notandum  quod  Gado  semper 
ad  minus  centum  circumducebat.  Ad  hos  expauescens  imperator 

25  rumores,  sciens  quid  contigerit,  stupidus  hesit,  et  consiliarios 
aduentus  sui  prodicionis  arguit.     Et  ecce  Gado  medius  eorum 
ait  |  '  Si  pacifrcus  aduentus  domini  summi  principis  ?  '     Impera-  29  a,  col.  2. 
tor  respondit,  *  Quid  ad  te,  qui  nusquam  domi  residuus  es  ?  sed  l 
nunquid  tuus  ingressus  pacificus,  qui  lites  et  rixas   uenaris  in 

30  orbe  ? '  Turn  Gado,  ut  erat  vir  firmissimi  cordis  et  immobilis 
a  ueritate,  blande  subintulit,  *  Pacificus,  quod  cum  gratia  et 

M  2 


84  WALTERI  MAP  DIST.  11 

uirtute  Dei  pax  erit  innocencie ;  quod  et  uenatorem  me  dicis 
licium,  non  errasti,  nam  eas  inuestigo  sollicitus  et  inuentas  totis 
prosterno  uiribus ;  creatores  earum  odi,  quas  nisi  fouere  destite- 
rint  non  amabo.'  His  dictis  papilionem  egreditur,  suis  additur 
qui  foris  expectabant,  salutansque  Romanos  abscedit.  Non  5 
proinde  salutat  quod  diligat  eos  aut  resalutari  desideret,  sed 
bone  consuetudinis  reminisci  iuuat,  nullus  enim  faceti  moris 
omittendus  est  calculus,  ne  fiat  obliuio  boni  quod  tarn  facile 
labitur;  unde  fit  eciam  ut  ibi  sit  assuescenda  facecia  ubi  non 
debetur,  et  felix  qui  bonos  conseruat  usu  frequenti  mores.  10 
Mirantur  et  metuunt  Romani,  quod  sint  Gadonis  milites  magnis 
summitatibus  et  forma  prestanti  cultuque  diuite  preclues,  et  non 
sibi  solomodo  sed  omnibus  quos  ante  uiderant  preferendi. 
Ingreditur  ad  Offam  inprouisus  Gado,  cui  tantum  attulit  securi- 
tatis  et  spei  quantum  Romanis  intulerat  formidinis  et  dirfidencie,  15 
edoctusque  suum  ius  et  eorum  iniuriam,  exercitum  prior  armatus 
ad  arma  iusta  commouet,  regem  ipsum  et  totam  multitudinem 
exceptis  quingentis  optimis  in  urbis  medio  statuit  in  loco 
spacioso  et  uacuo ;  ipse  cum  suis  tantum  ad  portam  que  primis 
hostium  prestabat  incursibus  congredi  properat,  iuuenemque  ao 
precipuum  nepotem  regis  nomine  Suanum  proxime  sibi  porte 
col.  i.  presidentem  predictis  quingentis  preficit|  Veniens  ergo  primus 
Romanorum  cuneus,  Gadone  pre  timore  uitato,  Suanum  irrum- 
punt,  quos  ipse  tanta  virtute  sustinuit  et  tanta  restitit  eis 
fortitudine,  ut  oculis  quibus  alias  Gadonem  uiderant  discre-  25 
dentes  ipsum  se  (ib)idem  inuenisse  putarent,  ualidaque  multi- 
tudine  certant  opprimere,  quern  bellica  nequeunt  industria 
superare.  Tandem  ex  eorum  cuneis  duobus  fugatis  et  fusis, 
ex  quingentis  ducenti  ceciderant.  Inuadit  trecentos  cuneus 
quingentorum  antequam  respirarent  a  lassitudine,  missoque  30 
milite  ad  Gadonem  pro  subsidio,  responsum  habuit  Suanus  ut 
i  quod  et]  qu.  quod  autem  ? 


CAP.  xvn  DE  NUGIS  CURIALIUM  85 

dimicaret  fortiter.  Paruit  ille  nichil  obiurgans,  et  tarn  irreueren- 
ter  in  hostes  irruit  et  tarn  secure  se  ingessit  in  medios,  ut  non 
uideretur  congressio,  sed  agnorum  fuga  pre  lupis,  uel  leporum 
a  canibus,  instititque  portam  egressus,  cedens  eos  usque  ad 
5  quartam  aciem.  Erubescens  autem  quod  petisset  auxilium, 
viuere  uilipendit,  ab  hoste  reuerti  pudet,  morteque  sua  redimere 
parat  timiditatis  obprobrium,  donee  Gado  misertus  fugam  ei 
mandat  inire.  Ille  non  sibi  consulens  sed  maiori  prudenter 
obediens,  regem  suum  ut  precipitur  porta  neclecta  precipitanter 

10  adit.     Hostes   autem   ut   multa  vis  aquarum   obice  rupto   percf.  Virg. 
portam  irruunt,  de  triumpho  securi,  sed  eos  in  foro  fortiter  Offa   l°rf^' 
suscipit,   et   ad   firmissimum  alliduntur   obstaculum.     A   tergo 
igitur  per  eandem  eis  iminet  portam  Gado,  et  fere  falci  similis  in 
arundineto  per  medium  miserorum  irrumpit,  vicum  relinquens 

J5  quocunque  graditur.     Cedunt  igitur  et  ceduntur  inclusi,  et  quod 
nee  spes  est  uictis  nee  timor  uictoribus,  dedignantur  persequi 
regemque  reuocat  Gado  :  vocantur  ad  pacemqui  bellum  attule-  29^  col.  2. 
runt,  et  acceptis  a  rege  nauibus  mortuos  suos  Romam  secum 
sepeliendos  reuehunt. 

20  De  Androneo  imperatore  Constantinopolitano.     xviii. 

• 

Regnantibus  Lodouico  grosso  in  Gallia,  Henrico  primo  in 
Anglia,  imperabat  Constantinopolitanis  Andronius,  duobus  filiis 
preclarus,  Andronio  et  Manuele.  Misso  autem  a  patre  suo  in 
expedicionem  Andronio  et  ibi  commorante,  concessit  in  fata 

25  pater.  Ocupauit  ergo  Manuel  imperium  illicite,  quod  iunior, 
reuersumque  reppulit  Andronium,  qui  per  prouincias  et  ciuitates 
querelam  tante  deferens  iniurie  contra  Manuelem  fere  dimidium 
armauit  orbem,  obtinuissetque  aduersus  eum,  sed  Manuel 
thesauri  prodigus  et  auarus  honoris,  sciens  Grecos  moolles  et 

30  femineos,  loquaces  et  dolosos,  nulliusque  contra  hostes  fidei  uel 


86  WALTERI  MAP  DIST.  11 

uirtutis,  pro  tempore  sibi  utiliter  usus  est  eis,  effusis  copiis  et 
simulatis  promissis,  induxitque  viritim  quasi  ad  ipsorum  tutelam 
et  personarum  salutem  cismontanos,  pro  ipsis  scilicet  periculis 
obiciendos,  et,  cum  nullatenus  parceretur  pecunie,  famelici  per 
turmas  aduolantes  replebant  terram,  et  pedetentim  ingressi  toto  5 
se  cursu  in  gentem  magnam  perficiunt.  Victor  igitur  eorum 
opera  Manuel  et  ope,  fratris  uicti  et  omnino  expulsi  misertus  ipsi 
regnum  Parthis,  id  est  Turchis,  contiguum,  utile  satis  et  amplum 
sed  longinquum,  tribuit,  accepta  iuramenti  caucione  imperiique 
perpetua  renunciacione  tarn  ab  ipso  quam  ab  Andronio  filio  suo  10 
et  herede.  Satis  fecisse  sic  putat  Manuel  iusticie  de  inuasione 
et  pietati  de  non  euicta  donacione.  Mortuo  postmodum  Andro- 
nio patre,  instaurat  Andronius  heres  iteratque  Manueli  caucio- 

!.  i.  nem.     Hiis  fideliterj  obseruatis  usque  ad  tempora  Lucii  pape, 
qui    Alexandro  pape  tercio  successit,  rexit  imperium  predictus  15 
Manuel  felicissime,  accepitque  filio  suo  Manueli  filiam  Lodouici 
regis   Francie,   decessitque  plenus  dierum   fideliter  et  feliciter, 
excepto  quod  films  eius  nonnisi  septennis  relictus  est,  et  in  manu 
cuiusdam   Greci  qui  ex  officio  protosaluator  dictus  est.      Hiis 
auditis  Andronius,  sicut  est  uir  pessime  audacie,  qui  iam  bis  20 
negauit  Christum  adulans  sibi  a  Thurchis  auxilium,  eciam  nunc 

26.  .  tercio  ut  aiunt  negauit.  et  ascita  sibi  magna  manu  Sarracenorum 

o  o 

per  vicinas   Manuelis  insulas  finitimasque  prouincias  querelam 
detulit,  fingens  protosaluatorem  uxore  domini  sui  abuti  et  sibi 
matrimonio  uelle  coniungere,  ambosque  in  necem  pueri  Manuelis  25 
coniurasse  uel  ipsum  iam  interfecisse,  ut  sub  simulacione  pietatis 
simul  imperent,  se  cum  lacrimis  asserens  pupillo  fore  tutorem 
fidelissimum,  si  fauoribus  eorum  et  auxiliis  id  prosequi  dignum 
ducerent,  auferrique  de  medio  scandalum  et  duplicitatem.     His 
addit  promissis  munera  lacrimans,  omnemque  iusti  doloris  simili-  30 
tudinem.  Credituretincustodem  adoptatur  ab  omnibus  et  tutorem 
pupilli.     Veniens  igitur  in  manu  magna  obuias  acies  a  protosal- 


CAP.  xvin  DE  NUGIS   CURIALIUM  87 

uatore  destinatas  contriuit,  non  bellica  virtute  confectas,  at  ab  ipsis 
earum  ducibus  ad  mortem  proditorie  uenditas.  Hec  Greca  fides. 
Peruentum  est  tandem  ad  mare,  quod  Beati  Georgii  Brachium 
dicitur.  Hinc  premissis  a  ciuibus  Constantinopolis  Grecis  f 
5  quidem  fauore  Alex  f  et  eorum  ope  transfretans,  per  Portam 
Dacorum  admissus  est  dato  precio  et  indempnitatis  securitate. 
Erant  autem  in  Constantinopoli  manentes  per  Manuelis  attractum 
quos  Francos  appellabant,  ex  (omni)  fere  nacione  aduene,  quos 
Greci  persequebantur  |  odio  pessimo  per  inuidiam  ;  adeo  enim  300,  col.  2. 

10  exhausta  est  uis  eorum  a  bello  Troiano  ut  post  Aiacem,  cuius 
uirtuti  dolus  iniuste  preualuit,  nichil  habeant  in  aliquo  Grecorum 
iactabile  uel  eminens,  et  eciam  adeo  ut  facta  sit  eis  inuidiosa 
omnium  scoria  populorum  et  omnis  abieccio  plebis.  Scimus 
enim  quod  illuc  applicuerunt  proscriptorum  et  dampnatorum 

15  fugitiue  phalanges,  et  quos  a  propriis  profugos  egit  sedibus  innata 
malignitas  tantam  inter  Grecos  adepti  sunt  autori[e]tatem,  ut  liuor 
eorum  in  ipsos  tanquam  in  rediuiuos  exardeat  Troianos.  Non 
inuideo  titulos  origini  sanctissime  quam  Dominus  a  cunis  usque 
ad  diem  obitus  signis  et  miraculis  est  prosecutus  ;  nichil  detraho 

20  quos  elegit  Dominus  ;  de  militibus  michi  sermo  est,  quoniam  id 
genus  in  illo  defloruit  exercicio  f  Troiani  exercitus,  nee  est  in  illis 
inuentum  ad  miliciam  decus  post  Achillem,  Aiacem,  et  Titidem. 

De  Gillescop  Scoto  viro  stremnssimo.     xix. 

Vidi  uirum  a  Scocia  cuius  laus  ibi  eternitatem  adepta  est ; 

25  nomen  ei  Gillescop,  id  est  episcopus.     Hie  cum  omnibus  fere 

ducum,  principum,  et  regum  congressibus  illarum  parcium  inter- 

fuisset,  in  singulis  siue  cum  victoribus  siue  cum  victis  precium 

utriusque   tulit   agminis,    a    iuuentute    in    senium    felicis   homo 

4  sic  MS. :  qu.  quibusdam  fauore  alexii  ?  2 1  something  seems  wanting :  qu. 

(post  exicium)  vel  simile  quidl 


88  WALTERI  MAP  DIST.  n 

audacie,  cui  nunquam  temeraria  presumpcio  nouerca(ta)  est,  cum 
in  omne  periculum  quasi  cecus  irruerit,  et  raro  uel  nunquam 
tante  proteruitati  sint  negati  successus ;  episcopus  non  ex  officio 
dictus,  sed  a  corona  caluiciei.  Porro  multe  sunt  vicine  Scotis 
insule  quibus  singulis  reguli  presunt,  quorum  unus  cuius  duobus  5 
tantum  distabat  a  Scocia  milibus  regio,  uir  laudabilis  secundum 
suam  miliciam  improbitatis,  predicti  Gillonis  amicam  rapuit  in 
antelucano  dominice  diei  ;  quod  ipse  hora  eiusdem  diei  prima 
rumoribus  auditis  tarn  ferine  tulit,  ut  inconsultis  amicis  non 
expectata  vel  expetita  naue,  inermis  excepto  gladio,  braccis  in  10 

ol.  i.  sella  fissis,  cetera  nudus,  auderet  pontum  aggredi,  seipso  usus 
clauo,  remige,  et  uelo,  idem  nauis  et  rector  eius,  exercitus  in 
hostem  et  dux,  et  cum  in  omnia  timenda  preceps  irruat  secure 
transit  et  applicat.  Pone  domum  raptoris  adit,  clamque  per 
foramen  modicum  introspiciens  inter  trecentos  aut  plures  con-  15 
uiuas  amicam  suam  amplexibus  regis  herentem  uidet.  Insilit 
igitur  amenter  inprouidus,  unoque  regem  ictu  consummat  et 
exilit.  Conuiue  stupent,  et  quidam  morienti  dolentes,  quos 
autem  magis  improbus  accendebat  (in)  iracundiam  dolor,  armis 
prosequi  elegerunt.  I  lie  per  medium  equoris  gladium  in  manu  20 
cruentum  tenens  natatu  saluti  consulit,  instar  apri  quern  canes 
oblatrant  eminus,  quos  a  congressu  vulnerum  arcet  timor,  et  a 

ten.  cepto  desistere  rancor  animi  non  permittit.  Duobus  tamen  in 
equore  confossis  domi  tutus  residet,  audacissime  nouitatis  et 
acerbissime  auctor  ulcionis.  25 

Idem  domino  suo  regi  Scocie,  cum  pro  infirmitate  non  posset 
hostibus  obuiam  ire  tute,  respondit,  '  Domine,  loco  tuo  me 
mittens  oras  ut  bene  pugnem  :  securus  esto  quod  cuicunque 
cedat  belli  uictoria,  tibi  dico  uel  hostibus,  ego  de  laudibus 
omnium  triumphabo.'  Et  triumphauit.  30 

Idem  cum  multos  in  fugam  coegisset  hostes  uictor,  cruribus 
perforatis  lata  lancea,  sociis  ad  spolia  relictis,  innitens  haste  pedes 


CAP.  xix  DE  NUGIS  CURIALIUM  89 

rediens,  cum  a  suis  complicibus  et  ab  eorum  esset  remotus 
obtutibus,  insiliunt  in  eum  subito  tres  pedites  ex  uictis,  primus 
lancea,  secundus  cnipulo,  tercius  arcu.  Inermis  ille  lancea 
excepta,  sed  et  illi  preter  predicta.  Primum  igitur  in  aduentu 
5  lancea  suscipit  transfossum  in  cor,  et  sua  sinistra  lanceam  ipsius 
auertit,  et  suam  extrahens  recipit  secundum  per  medium  inguinis; 
tercius  ipsum  titubantem  repperit,  et  paruipendens  amplexatus 
est  eum  quasi  eligens  hosti  pro  uoto  mortem.  Ille  autem  inpiger 
ei  abscondit  interim  cnipulum  sub  pectore,  et  ab  ipso  alium  sus- 

10  cepit   cnipulum   per    medium    scapularum.      Occumbunt   ergo 

quatuor,  |  sed  ipse  solus  euasit,  et  a  suis  inuentus  ad  securitatem  3°  &>  col«  2- 
se  transtulit.    Vixit  idem  inter  tot  pericula  discriminum  usque  ad 
senium,  et  ab  huiusmodi  casibus  forte  dictum  est  militare  prouer- 
bium,  '  Vadis  quo  uis,  morieris  ubi  debes,'  tanquam  quiuis  posset 

15  in  omnem  irruere  mortem,  et  non  preuenire  diem  suum.    Bonum 
est  ut  milites  hoc  credant  ad  excitandum  et  imitandum. 


De  moribus  Walensium.     xx. 

Compatriote  nostri  Walenses,  cum  omnino  sint  infideles  ad 
omnes  tarn  ad  inuicem  quam  ad  alios,  probi  tamen  sunt,  non  dico 

20  uirtute  boni  uel  uiribus  precipui,  sed  acerbitate  inpugnandi  et 
acredine  resistendi,  sola  scilicet  improbitate  probi,  uite  prodigi, 
libertatis  auari,  pacis  neclectores,  bellicosi  armisque  prudentes, 
et  uindicte  auidi,  omnium  rerum  largissimi,  ciborum  sibi  quisque 
parcissimus,  et  cuiuis  alii  effusus,  ut  cuiusque  alimenta  cuiusque 

25  sint ;  et  omnino  nullus  inter  eos  querat  panem,   sed  sine  lite 

sumat  inuentum,  et  quicquid  uictualium  ad  esum  presto  repperit. 

Et  ne  redargui  possint  auaricie,  tanta  retinent  uerecundia  largi- 

*  tatis  et  hospitalitatis  reuerenciam   ut  ante  diem  tercium  nemo 

queret  ab  hospite  suscepto  unde  sit  uel  quis,  ne  unquam  erube- 

30  scat  uel  de  licencia  uiolenta  suspicionem  habeat  a  susceptore,  uel 

1«4  N 


go  WALTERI  MAP  DIST.  n 

oporteat  ipsum  ad  uocacionem  respondere,  lit  tutus  sedeat  ab 
imperio.     Die  autem  tercia  licet  reuerenter  querere. 

De  hospitalitate.  Walensium.     xxi. 

Contra  hunc  morem  contigit.  Vir  quidam  illarum  parcium 
hospitem  suscepit,  ipsoque  relicto  domi,  sumpta  lancea  mane  5 
facto  in  agenda  sua  perrexit,  et  pernoctauit  alias,  et  secundo 
mane  reuersus  non  inuento  quern  querebat  hospite  querit  ab 
uxore  quo  deuenisset.  At  ilia,  '  lacebat  diluculo,  et  aperto 
contra  se  hostio  uisaque  tempestate  maxima  uentorum  et  niuium, 
ait,  "  Deus  bone !  quam  periculosa  procella ! "  et  ego  respondi,  10 
"Modo  facitbonum  perhendinare  ignauo  uiro  in  domo  sapientis." 
col.  i.  Turn  ille  cum  magno  |  gemitu  ait,  "  Pessima  femina,  non  perhen- 
dino ; "  et  exiliit  cum  lancea,  nee  potui  eum  reuocare.'  Vir  se 
delusum  dicens  ipsam  sua  transfodit  lancea,  et  cum  eiulatu  flebili 
uestigiis  inhesit  hospitis,  diuque  secutus  lupum  inuenit  occisum,  15 
et  post  ilium  circa  semitam  precedentis  octo,  et  demum  lanceam 
fractam.  Post  hec  ipsum  a  longe  sedentem  uidit, — unumque  sed 
maximum  lupum  ipsi  de  proximo  insilientem, — quern  sequebatur. 
Turn  ille  properans  abegit  lupum,  pedibusque  hospitis  sui  prouo- 
lutus  veniam  sibi  de  uxoris  delicto  petit,  enarrans  ab  ilia  ulcionem  20 
Ille  miser  omnino  exanimis  fere  lupum  uidens  expectantem  quid 
fieret,  '  Hoc,'  inquit,  '  tibi  pacto  mee  te  mortis  inmunem  concedo, 
ut  te  hinc  dum  quid  mihi  uirium  et  uite  superest  amoueas, 
quatinus  in  incursu  lupi  qui  mihi  tarn  improbe  quasi  adherere 
uidetur  ipsum  interficere  possim.'  Secessit  igitur  in  partem  25 
rogatus,  et  lupus  in  uulneratum  irruit,  et  ab  ipso  lancea  transfixus 
est  quam  ei  commodauerat  qui  astabat.  Seminecem  igitur 
domum  secum  referens  hospitem  hospes,  paulo  post  mortuum 
sepeliuit.  Hec  fuit  odii  prima  causa  inter  generaciones  uiui  et 

2  imperio]  qu.  improperio. 


CAP.  xxi  DE  NUGIS  CURIALIUM  91 

mortui,  et  ulcionis  mutue  usque  in  hodiernum  diem.  Cumque 
parentes  uiui  sine  culpa  sint,  sine  improperio  non  sunt,  ob 
causam  facte  suspicionis  per  uerbum  uxoris  inuide.  Et  quia  de 
Walensibus  sermo  cepit,  ueniat  in  medium  iudicium  diu  inter  eos 
5  quesitum  et  tarde  productum. 


De  Luelino  rege  Walensi.     xxii. 

Rex  Wallie  Luelinus,  uir  infidus  ut  fere  omnes  decessores  eius 
et  posted,  uxorem  habebat  pulcherimam,  quam  vehemencius 
amabat  quam  amaretur  ab  ipsa,  unde  se  totum  armauit  in  insidias 

10  castitatis  illius,  et  suspiciosissima  zelotipia  decoctus  nichil  aliud 
agebat  quam  ut  non  tangeretur  ab  alio.     Peruenit  ad  eum  forte 
iuuenem     illarum     parcium    elegantissimum    fama,    no|bilitate  310,  col.  2, 
morum,  generis,  et  forme,  statuque  rerum  et  persone  felicissimum, 
sompniasse  quod  cum  ipsa  rem  habuisset.    Delusum  se  dicit  rex, 

15  et  quasi  de  re  veraciter  acta  stomacatur,  dolet,  et  dolo  compre- 
hendit  innoxium,  et,  si  non  obstet  reuerencia  parentum  et  timor 
ulcionis,  ipsum  cruciatibus  affliget  ad  mortem.  Ut  moris  est, 
vadem  se  offert  pro  iuuene  tota  cognacio,  et  cauere  iudicio  sisti. 
Ipse  negat,  et  iudicium  statim  fieri  petit.  Repulsi  de  repulsa 

20  queruntur,  et  dum  tenetur  in  uinculis  uindictam  differunt.  Multi 
ad  iudicium  sepe  conueniunt  turn  iussu  principis,  turn  alterius 
inuitacione  partis,  et  in  omni  contractu  defecti  plures  inuocant 
undequaque  prudentes.  Tandem  unum  consulunt  quern  fama 
faciebat  precipiium,  et  res  non  minus,  quibus  ille,  '  ludicia  terre 

25  nostre  sequi  oportet,  et  que  statuerunt  patres  precepta  longaque 
consuetudine  firmata  sunt,  nulla  possumus  racione  destruere. 
Sequamur  eos,  et  antequam  in  contrarium  decreta  dictent  publica 
nihil  nouum  proferamus.  Ab  antiquissimis  promulgatum  est 
institutis,  ut  qui  regis  Wallie  reginam  adulterio  deturpauerit, 

30  mille   solutis   regi   vaccis   cetera   indempnis   liber   abibit.      De 

N  2 


IO 


92  WALTER1  MAP  DIST.  n 

uxoribus  similiter  principum  et  magnatum  quorumcunque  secun- 
dum  singulorum  dignitates  constituta  est  pena  sub  certo  numero. 
Iste  acusatur  de  sompnio  concubitus  cum  regina,  nee  inficiatur. 
De  ueritate  criminis  confessa  certum  est  quod  mille  vacce 
darentur.  De  sompnio  damus  iudicium,  quod  iuuenis  hie  mille  5 
vaccas  in  conspectu  regis  super  ripam  stagni  de  Behthenio  statuat 
in  ordine,  sole  lucente,  ut  sint  umbre  singularum  in  aqua,  et  sint 
umbre  regis,  vacce  uero  cuius  ante,  cum  sit  sompnium  ueritatis 
umbra.'  Approbata  est  ab  omnibus  sentencia  hec  et  execucioni 
mandata,  licet  obiurgante  Luelino. 

De  eodem.     xxiii. 

Luelinus  iste,  cum  esset  iuuenis,  uiuente  Griffino  patre  suo, 
ignauus  erat  et  piger,  et  paterni  consessor  cineris,  homo  nauci  et 
defectus  qui  non  exibat.     Cui  soror  sua  post  multa  improperia 
nocte  ante  Circumcisionem  proxima  cum  fletu  aduenit,  dicens,  15 
4  Karissime  frater,  non  sine  magna  confusione  regis  et  regni  huius 
factus  es  in  derisum  et  fabulam  omnium,  cum  sis  unicus  et  heres 
regis.     Nunc  autem  oro,  ut  quod  est  leuissimum  et  sine  periculo 
facias.     Mos  huius  terre  est  quod  hac  nocte,  que  prima  est  in 
noctibus  anni,  exeunt  omnes  iuuenes  in  predam,  uel  in  furta,  20 
uel  saltern  in  audicionem,  ut  experimentum  quisque  de  se  capiat 
in  his ;  in  predam,  ut  Gestinus,  qui  longe  profectus  quod  rapuit 
absque   negocio   suauiter   reuexit   et  anno   illo   magnis   floruit 
successibus ;  in  furta,  ut  Golenus  bard,  qui  de  domo  porcorum 
festucam  unam  retulit  sine  alicuius  grunnitu,  et  quecunque  voluit  25 
illo  anno  sine  querela  uel  sonitu  furari  potuit ;  in  audicionem  uel 
ascultacionem,  ut  Theudus  (quod  Latine  dicitur  Theodosius), 
qui  furtim  accedens  ad  domum  Meilerii,  audiuit  intro  unum  ex 
sedentibus   dicentem,    "uidi    hodie   mane    nubeculam   a    mari 

13  consessor]  MS.  concessor. 


CAP.  xxiii  DE  NUGIS  CURIALIUM  93 

ascender  e,  et  facta  est  in  nubem  max  imam,  ita  ut  to  turn  operire- 
tur  mare  "  ;  processus  igitur  inde  arbitratus  se  nubeculam,  id  est 
paruulum,  a  mari,  i.  Wallia,  que  semper  in  motu  est,  natum, 
regem  futurum,  quod  ei  postea  detexit  euentus.  Nunc  autem, 

5  karissime  frater,  saltern  in  auditum  exi,  quod  sine  omni  periculo 
est/  His  excitatus  puer,  quasi  a  graui  sompno  surgente  animo, 
deuolutus  in  iram  quam  non  nouerat,  leui  et  prompta  uoluntate 
factus  est  ualidus  et  agilis,  et  ascita  sodalitate  plurium  ad  parie- 
tem  uiri  cuiusdam  restitit  clam  arectis  auribus.  Sedebant  in- 

10  terius   multi   et   in   medio   eorum   expectabatur  bos   in   frusta 
concisus,  quern   cocus   eorum   super   ignem   in   lebete  creagra 
circumterebat ;  |  qui  et  ait,  *  Unum  admirabile  frustum  inter  alia  31  £,  col.  2, 
hie   repperi,   nam   illud    pessundo   semper   et   sub   aliis    pono 
subiciens,  et  statim  apparet  super  omnia  alia/     '  Hoc  ego  sum,' 

15  ait  Luelinus,  'quern  multi  conati  sunt  et  conabuntur  opprimere, 
et  semper  contra  omnium  vota  violenter  irrumpam/  Letus 
igitur  tarn  manifesto  pronostico  patrem  deserit,  bella  vicinis 
indicit,  fur  argutissimus  et  vehementissimus  in  alienas  irruptor 
opes ;  precipitanter  ad  ipsum  conuolat  omnis  nequicie  manus,  et 

20  in  breui  ab  ipso  patre  timetur,  cuius  post  decessum  omnes 
potenter  obtinuit  Wallie  fines  in  pace,  excepta  quam  ipse  suis 
faciebat  persecucione.  Similis  enim  erat  Alexandri  Macedonis, 
et  omnium  quos  auara  cupiditas  fecit  effrenos,  largus,  peruigil, 
inpiger,  audax,  facetus,  affabilis,  dapsilis,  improbus,  perfidus,  et 

25  crudelis. 

Hie  quemcumque  uidebat  iuuenem  boni  fortisque  principii 
quoquo  ipsum  aut  interficiebat  dolo  aut  membra  eius  debilita(ba)t, 
ne  fieri  posset  in  uirum  fortem,  sui  memor  salutis ;  qui  subito 
factus  est  omnium  suppremus,  dicens,  '  Neminem  occido,  sed 

30  obtundo  cornua  Wallie,  ne  possint  ledere  matrem.'     Nepos  igitur 
Luelini  Luarc  cum  esset  bone  indolis  puer,  procerus  et  pulcher, 
2  qu.  progressus  .  .  .  arbitrator? 


94  WALTERI  MAP  DIST.  n 

magnas  habens  summitates  et  multa  tarn  uirium  quam  virtutum 
indicia,  presagiens  rex  ipsum  magnum  fore,  timuit  sibi,  sed  et 
multis  adulacionibus  nequaquam  illexit.  Diu  tamen  quesitum  in 
tuto  repperit,  ubi  puero  non  erat  timendum,  aitque,  '  Die  michi, 
carissime,  qua  me  racione  uitas  et  fugis,  certissimum  tibi  et  tuis  5 
refugium  ?  scandalum  tibi  et  toti  generi  tuo  facis,  nee  est  aliquid 
quod  redimere  possit  infamiam  quam  inponis,  nisi  te  nobis,  quos 
unit  sanguis,  et  conuersacio  grata  conformet ;  quod  si  quid  times, 
quoscunque  duxeris  fideiussores  dabo.'  Ad  hec  puer,  '  Hoelum,' 
inquit,  '  peto  fideiussorem,  quern  mandate  tuo  parentem  in  10 
col.  i.  abdito  tu  |  suffocare  fecisti,  Rothericum,  quern  osculo  et  amplexu 
sinistre  suscepisti  et  cnipulo  sinistre  occidisti,  et  Theodosium, 
quern  tibi  coambulantem  et  colloquentem  opposite  pede  tuo 
suis  a  prerupto  rupis  precipitasti,  et  Meilinum  nepotem  tuum, 
quern  clam  in  dolo  cepisti  et  cathenis  honustum  in  carcere  15 
mori  coegisti/  et  in  hunc  modum  ei  multos  alios  obiecit  quos 
perdiderat. 

Inter  opera  nequicie  sue  unum  nobiliter  et  honeste  fecisse 
dicitur.     Tempore    suo    finitimis    suis   adeo    grauis    et    pesti- 
lens   extitit,    ut   rex   Edwardus,  qui   tune    Anglis    prefuit,  pro  20 
suis  cogeretur  supplicare  uel  ad   defensionem  armari.     Missis 
igitur   hinc   inde   mmciis,    Sabrina    interposita,   collocuti    sunt. 
Edwardus  ad  Austecliue  erat,  Luelinus  in  Becheslee.     I  bant  et 
reuertebantur   inter   eos   in  phaselis  magnates,  et   post   multa 
internuncia   ad  alterutrum,  altercatum  est  diu  uter  eorum  ad  25 
alterum    transire    debuisset.     Erat    autem    transitus    difficilis 
difficultate  fluctuum,   sed   non   hac  causa   conflictus ;  allegabat 
maioritatem  Luelinus,  parietatem  Eduuardus ;  Luelinus  quod  sui 
totam  Angliam  cum  Cornubia,  Scocia,  et  Wallia  conquisissent  a 
gigantibus,  et  se   affirmabat   in  rectissimo  descensu   heredem,  3° 
Eduuardus  quod  a  conquisitoribus  suis  earn   sui  obtinuissent 
9,  10  fedeiussores  MS.  23  betheslee  MS. 


CAP.  xxin  DE  NUGIS  CURIALIUM  95 

antecessores.  Post  multam  igitur  preliacionis  rixam,  ingressus 
cimbam  Eduuardus  ad  Luelinum  properauit.  Est  autem  ibi 
Sabrina  miliare  habens  in  latum.  Videns  ipsum  et  agnoscens 
Luelinus,  proiecto  pallio  solempni,  nam  se  foro  parauerat,  usque 
5  ad  pectus  ingressus  est  aquam  et  cymbam  corditer  amplectens 
ait,  '  Sapientissime  rex,  tua  humilitas  meam  uicit  superbiam,  et 
sapiencia  triumphauit  inepciam  ;  collum  quod  contra  te  fatuus 
erexi  ascendes,  et  sic  intrabis  terram  quam  tibi  hodie  tuam  fecit 
benignitas.'  Acceptumque  humeris  super  pallium  suum  sedere  32  a,  col.  2, 

10  fecit,  et  iunctis  manibus  sibi  fecit  hominium. 

Hoc  inicium  pacis  egregium,  sed  more  Walensium  obseruatum 
est  usque  ad  potestatem  nocendi.  Unde  michi  contigit  respon- 
dere  parabolam  beato  Thome,  tune  cancellario  domini  mei, 
regis  Henrici  scilicet  secundi.  Quesiuit  a  me,  qui  marchio  sum 

15  Walensibus,  que  fides,  id  est  fidelitas,  eorum,  et  quomodo  credi 
possint:  cui  ego,  '  Exulabat  in  Gallia  Franco  eques  ab  Alle- 
mannia,  qui  veniens  per  medium  nemus  Bihere  uidit  Lodouicum 
regem  Karoli  filium  insidentem  lapidi  solum,  ceperant  enim  ibi 
pueri  sui  ceruum,  cumque  uidissent  alium  ibi  ceruum  transeuntem, 

20  insilientes  relicto  eo  secuti  sunt  ceruum.  Querebat  autem  loqui 
ei,  nee  sciebat  ipsum  esse,  diuertens  tamen  ad  ipsum  quesiuit 
ubinam  esset  rex.  At  Lodouicus  se  celare  volens,  ait,  "In 
modico  hie  erit,"  cumque  descendisset  miles,  assurgens  ei  rex  e 
diuerso  sibi  scansile  tenuit,  ut  mos  est,  sella  ne  vergeret, 

25  vidensque  militem  longissimo  cinctum  gladio,  peciit  sibi  ostendi, 
cumque  miraretur  magnitudinem  et  formam  gladii  quern  nudum 
tenebat,  oblitus  proposite  celacionis,  regaliter  ait,  "Affer  mihi 
lapidem  ut  sedeam."  Franco  timens  gladium  attulit,  et  repeciit 
ensem,  tenensque,  "Refer,"  inquit,  "lapidem  in  locum  suum." 

30  Rex,  cum  uidisset  ensem  erectum,  timuit  et  retulit.  Et  ego 
vobis  ex  hoc  facto  notifico  fidem  Walensium,  quod  dum  tenebitis 

8  tibi]  qu.  tua  ? 


96  WALTERI  MAP 


DIST.  II 


ensem  supplicabunt,  cum  ipsi  tenuerint  imperabunt.  Et  ut 
aliquid  sciatis  quo  Franco  deuenerit,  rex  a  suis  inuentus  statim 
retinuit  eum  pauidum  et  fugientem  cum  magna  laude,  suis 
referens  quam  probe  quamque  facete  coegisset  eum  referre 
lapidem,  et  dedit  eum  Crespium  in  Ualesio  in  hereditatem.'  5 

In  rapina  et  furto  gloria  Walensium,  et  adeo  eis  utrumque 

placet,  ut  improperium  sit  filio  si  pater  sine  vulnere  decesserit. 

col.  i.  Unde   fit   ut    pauci   canescant.   |    Prouerbium    ibi   est,   luuenis 

mortuus  aut  senex  pauper,  scilicet  ut  cito  quisque  in  mortem 

irruat  ne  senex  mendicet.  i° 

De  Conano  sine  pauore.     xxiiii. 

Conanus  sine  pauore,  sic  dictus  quod  nusquam  obstupuit, 
uispilio  duxque  latronum,  militem  super  Sabrinam  manentem  in 
Glanmorgan,  virum  strenuum  et  habundantem,  spoliare  cupiens, 
egressus  est  solus  nemus  quod  toti  eminet  prouincie,  multa  15 
manu  in  nemore  abscondita,  struxitque  innocenti  nociuas 
insidias ;  cumque  circa  uesperam  uidisset  militem  ad  domum 
predicti  properare  militis  et  premisso  puero  ab  ipso  in  hospitem 
recipi,  reuersus  ait  sociis  suis,  '  Hunc  quern  cupimus  depredare 
militem  residere  decet  in  pace,  suscepit  enim  hospicio  militem  20 
qui  sub  nomine  caritatis,  ut  nostratum  est  mos,  illud  peciit, 
habetque  secum  hospitem  in  ipso  Deum,  contra  quern  omnis  est 
.  Aen.  inpar  congressio!  Attolluntur  in  ipsum  ad  hec  uerba  uultus  et 
5*  irrisiones  omnium,  dicencium,  '  Vath !  quam  recte  sine  pauore 
dicitur!'  et  alia  in  hunc  modum  inproperia.  I  lie  mori  malens  25 
quam  ignauie  redargui,  secutus  est  eos,  veneruntque  in  conticinio 
ad  domum  militis.  Insurgunt  in  eos  canes,  et  uisa  multitudine, 
ut  solent,  egressi  septa  latrant  exterius.  lacebat  in  aula  hospi- 
tatus  sub  magnis  et  vicinis  terre  fenestris  ;  intellexit  per  latratum 

2  aliquid]  MS.  a'  perhaps  for  autem:  if  so,  et  must  be  omitted. 


CAP.  xxiv  DE  NUGIS   CURIALIUM  97 

exterius  vim  multitudinis  superuenisse ;  cum  omni  festinacione 
et  silencio  sibi  loricam  iniciens,  lanceam  in  manu  tenens,  in  media 
constitit  area  contra  fenestras  ascultans  audiensque  multitudinem 
licet  tumultum  dissimulantem  ;  et  ecce  quidam  nepos  Conani,  qui 
5  quasi  furtim  aperta  fenestra  pedem  intro  posuit  ut  intraret.  At 
ei  miles  inpiger  lanceam  inpingit  in  cor,  retroque  proicit,  quern 
frater  eius  per  timorem  resiliisse  putans,  obiectis  obprobriis 
pretergreditur,  et  ab  eodem  milite  simili  uulnere  reiectus  est. 
Conanus  igitur  mortuis  assumptis  cum  festinacione  fugit,  suis 
10  dicens,  *  Sciebam  Deum  intus  esse :  scio  eciam  ludam  Machab- 

eum    Dei    fortissimum    atletam   dixisse,   Non   in    multitudine  i  Mace.  3. 
exercitus  uictoria  belli,  sed  de  celo  fortitudo  est\  ideo  timebam  I9* 
hunc  insultum  producere,  nee  est  oblitus  Dominus  |  in  nepotes  32  b,  col.  2, 
meos  ulcisci  superbiam  obiurgacionis.' 

15  De  C hems  lino  fur  e.     xxv. 

Cheueslinus  Noruualensis,  frenum  habens  in  collo,  calcaria  in 
zona,  cepit  hospicium  in  Sudwallia  in  domo  Traherii,  cumque 
post  sobriam  parcamque  cenam  diu  sedissent  in  silencio,  dixit 
Traherio,  '  Miramini  omnes,  et  ob  reuerenciam  nostre  consuetu- 

20  dinis  nemo  querit,  quis  aut  unde  sim.  Cum  tamen  scire  quisque 
vestrum  hoc  cupiat,  de  boriali  plaga  Wallie  sum,  et  me  perduxit 
ad  has  australes  partes  fama  nobilis  eque,  quam  uir  marchio 
noster  et  uester  tanta  obseruat  diligencia  ut  iam  per  mensem 
frustrate  sint  omnes  insidie  mee,  conatusque  uacuati,  his  ut 

25  decuit  calcarium  et  freni  signis  semper  absconditis,  sicut  vos 
nostis  oportere.'  Risit  ad  hec  et  intulit  Traherius,  *  Merito  certe 
iustoque  iudicio  timidi  predicantur  vestrates  a  nostris  et  tarn 
tardi.  Mallet  eciam  quis  nostratum  causa  laudis  in  inprobitate 
furti  stulte  proterua  interceptus  acerbitate  uitam  dedisse,  quam 

30  segni  elanguisse  per  mensem  inhercia  circa  preciosissimum 
ii  MS.  alletam.  14  MS.  ulcissi. 

1364  O 


98  WALTERI  MAP  DIST.  11 

furtum  ;    et  ecce  quam  abiecte  ignauus  es,  qui   non  erubescis 
tantum    fateri    obprobrium.       Enuclea   mihi    quis    hanc  equam 
habeat,  ubi  et  quomodo  custodiatur,  et  me  hie  cum  uxore  mea  et 
liberis  expectabis  in  diem  tercium  a  meo  illuc  aduentu,  ut  me 
audias  gloriose  mortuum  uel  cum  preda  mirabiliter  reuersum.'  5 
Turn  ille,   '  Multas  audiuimus  vestratum   audaces  iactancias  ut 
plantam  mirice  ad  scopam  reuerti.     Cadolanus,  quern  satis  nosti, 
films  Uther,  earn  habet  in  Gesligair ;  die  pascit  in  medio  exer- 
citus,  nocte  stat  in  angulo  ulteriori  domus  sue,  ut  iaceat  tota 
col.  i.  familia  inter  ipsam  et  hostium  |  unicum,  quatuor  autem  ex  optimis  10 
seruis  ut  earn  arte  custodiant  inter  ipsam  et  ignem  super  bracha- 
num,    id   est   tapetum   optimum ;    quod   si    mihi    super   equam 
retuleris,  decem  vacce  precium  erunt  eque  et  quinque  brachani.' 
Ille  frenum  arripit  et  calcaria,  et  cum  nemo  fur  interceptus  in 
Wallia  capi  soleat  aut  redimi,  sed  statim  capite  puniri,  quasi  15 
securus  de  prope  struit  insidias,  et  se  sic  res  habere  ut  audierat 
aduertit.     Prima  nocte  domui  vicinus  astat,  arrectis  auribus,  et 
oculo  insompni.     Erat  autem  nox  suo  conpetens  operi  sine  stellis 
furuissima  :  nactus  horam  iuxta  hostium  cnipulo  suo  foramen,  quo 
manum    inmisit   et   apperuit  sibi,  quanto  potuit  silencio  fecit,  20 
hostium  totum  stare  fecit  apertum,  veniensque  furtim  ad  equam 
soluit  earn.      Conpertis  vero  quatuor  illis  qui  super  bracanum 
dormiebant,  furenti  feruore  animi  ausus  est  fimbrias  bracani,  que 
longe  sunt  et  fortissime,  caude  iumenti  ligare  firmiter,  ipsosque 
quatuor  per  medium  ignis  maximi,  qui  cinere  suo  iacebat  opertus,  25 
extra  hostium  traxit,  stupidosque  reliquit.     Facto  igitur  clamore  . 
totus  ipsum  sequitur  exercitus,  solis  scintillulis  ducibus  quas  in 
bracano    preferebat ;     quibus    extinctis,   domum    reuersus    est 
securus,    deditque    iumentum   et    brachanum,    acceptis    vaccis, 
obtinuitque  sibi  suisque  quantum  in  ipso  erat  audacie  laudem  30 
aduersus  boriales. 

17  MS.  errectis. 


CAP.  xxvi  DE  NUGIS   CURIALIUM  99 

De furore  Wallensium.     xxvi. 

Ut  autem  sciatis  quam  indiscreti  et  fatui  furoris  sint  ire  Walen- 
sium,  puer  quidam  castri  quod  Sepes   Inscisa  dicitur,  exiit  ut 
aquam,  Waiam  scilicet,  transiret ;  arcum  deferebat  cum  duabus 
5  sagittis,  obuiusque  duobus  ex  hostibus  fugit ;    fugientem  de  tarn 
prope  secutus  est  alter  eorum  ut  iam  tenenti  similis  esset.     Puer  Verg.  Aen. 
autem  ipsum  una  sagittarum  suarum  per  medium  pectoris  trans- I2t  ^4- 
fodit.  |   At  ipse  socio  suo  ait,  '  Sequere  ipsum,  quia  ego  morior,  33  a>  co1-  2- 
et  mihi  uitam  meam  ab  ipso  refer/    Secutus  ille  puerum  quantum 

10  pro  uilla  proxima  potuit,  ad  socium  suum  rediit ;  puer  autem 
ipsum  a  longe  secutus  est  redeuntem,  ut  finem  socii  sciret,  uidit- 
que  quod  cum  sanus  ad  uulneratum  in  frutectis  uenisset,  quesiuit 
ille  a  sano  utrum  sibi  uitam  a  puero  retulisset,  cumque  sibi 
responsum  esset  non,  '  Veni  hue/  inquit,  '  ut  susceptum  a  me 

15  osculum  feras  uxori  mee  et  filiis,  quia  morior/  Cum  sanus 
egrum  oscularetur,  qui  suberat  iacens  eger  cnipulo  ei  effodit 
uiscera,  '  Perde/  inquiens,  '  tuam,  qui  meam  mihi  per  ignauiam 
non  retulisti/  Superior  autem  ei  similiter  sua  insecauit  uiscera 
cnipulo  suo,  dicens,  '  Nullam  facies  de  morte  mea  iactanciam, 

20  solumque  hoc  mihi  male  contigit  quod  me  mori  cogunt  uulnera 
tua,  antequam  uxori  tue  basia  similia  liberisque  tuis  transfuderim/ 
Ecce  quam  stulta  quamque  iniusta  est  ira  Walensium,  et  quam  in 
sanguine  proni  sint. 

De  quodam  prodigio.     xxvii. 

25  Maximum  scio  contigisse  in  Wallia  prodigium.  Willelmus 
Laudun,  miles  Anglicus,  fortis  uiribus  et  audacie  probate,  uenit 
ad  Gillebertum  Foliot,  tune  episcopum  Herefordensem,  nunc 
autem  Lundoniensem,  dicens,  '  Domine,  ad  te  confugio  consilium 

2  Ut]  MS.  Et.  23  qu.  sanguinem? 

O  2 


ioo  WALTERI  MAP  DIST.  n 

petens :  quidam  maleficus  Walensis  decessit  satis  nuper  infideliter 
in  uilla  mea,  qui  statim  post  quatuor  noctes  singulis  ad  uillam 
noctibus  repedans,  non  cessat  euocare  singillatim  et  nominatim 
conuicaneos  suos,  qui  statim  vocati  infirmantur  et  infra  triduum 
moriuntur,  ut  iam  pauci  supersint.'  Episcopus  admirans  ait,  5 
'  Potestatem  forsitan  dedit  Dominus  angelo  illius  perditi  malo,  ut 
in  corpora  illo  mortuo  se  exagitet.  Attamen  effodiatur  corpus 
illud,  et  collo  reciso  fossorio  conspergatur  ipsum  et  fossa  magna 
aqua  benedicta,  et  reponatur.'  Cumque  hoc  fieret,  nihilominus 
errore  pristino  fatigati  sunt  ab  eo  residui.  Nocte  igitur  quadam  10 
col.  i.  cum  iam  paucos  reliquisset  superstites,  ipsum  |  Willelmum  trina 
citacione  vocauit.  At  ille,  ut  erat  animosus  et  inpiger,  non 
ignarus  quid  esset,  nudato  prosilit  ense,  fugientemque  demonem 
ad  fossam  usque  secutus,  ibi  iam  in  fossa  recidentem  percussit  in 
caput  collo  tenus,  cessauitque  ab  ilia  hora  persecucio  pestis  15 
erratice,  nee  ipsi  Willelmo  nee  alicui  aliorum  exinde  nocuit. 
Huius  rei  verum  tenorem  scimus,  causam  nescimus. 

Item  aliud  prodigium.     xxviii. 

Scimus  eciam  quod  tempore   Rogeri  Wigornensis   episcopi, 
quidam,  quern  dicunt  infideliter  decessisse,  per  mensem  aut  eo  20 
amplius  et  noctibus  et  diebus  eciam  palam  in  cilicio  suo  errabat, 
donee  ipsum  uniuersa  populi  uicini  turba  obsedit  in  pomerio. 
Manifestus  [autem]-que  fuit  ibi  per  dies  ut  dicitur  tres.     Scimus 
eciam  quod  idem  Rogerus  iussit  crucem  superponi  fosse  illius 
miseri,   ipsumque  dimitti,  qui  cum  uenisset  ad  fossam  populo  25 
sequente,  uisa  ut  uidebatur  cruce  resiliit,  fugitque  alias,  sanoque 
consilio  crucem  abstulerunt,  et  ille  incidit,  et  se  terra  post  ipsum 
clausit,  cruceque  superposita  quieuit. 


CAP.  xxix  DE  NUGIS  CURIALWM  101 

Item  aliud  prodigium.     (x)xix. 

In  libro  Turpini  Remensis  archiepiscopi  de  gestis  Karoli 
Magni,  cuius  ipse  coadiutor  indiuiduus  usque  ad  mortem  fuerat, 
scriptum  repperi,  quod  miles  quidam  exercitus  Karoli  apud 
5  Pampilonem  decedens,  omnia  bona  sua  karissimo  sibi  cuidam 
clerico  pauperibus  parcienda  reliquit.  Clericus  autem  ceteris 
apte  distributis  equum  militis  unum  optimorum  tocius  exercitus 
auare  diu  detinuit,  et  tercio  in  sompnis  ammonitus  ab  ipso 
milite  ne  legatum  pauperibus  ipse  sibi  usurparet  illicite  neglexit. 

10  Quarto  igitur  uigilanti  aparuit,  et  ait,  'lam  iudicatus  es,  et 
indurauit  Dominus  cor  tuum  ne  peniteas,  et  quoniam  eius 
paciencia  delusa  monitisque  neclectis  honorem  Deo  superbe 
negasti,  die  tercia  post  hanc  viuus  a  demonibus  rapieris  in  ae'ra 
hora  |  tercia.'  Hoc  uerbum  ut  Karolo  innotuit,  circumcinxit  ilia  33^  co1-  2- 

15  hora  clericum  cum  toto  exercitu.  Stabant  ergo  clerici  crucibus 
et  nlateriis  et  cereis  armati,  laici  gladiis  et  se  decentibus  armis  ; 
attamen  facto  maximo  ululatu  in  aere  raptus  est  a  manibus 
eorum,  et  die  quarta  tribus  inde  dietis  inter  rupes  omnibus  con- 
fractis  membris  inuentus. 

20  (Item  allied  prodigium.     xxx.) 

Sedebat  solus  in  domo  sua  miles  a  Northanhimbria  circa 
horam  decimam  post  prandium  in  estate,  et  ecce  qui  diu  ante 
decesserat  pater  suus,  vili  pannosoque  cilicio  inuolutus,  aduenie- 
bat.  Ille  demonium  ratus,  ipsum  a  limine  repulit,  cui  pater, 
25  *  Karissime  fili,  ne  timeas,  quod  pater  tuus  sum,  et  nichil  tibi 
sinistrum  affero ;  sed  sacerdotem  aduoca  ut  uideas  causam  ad- 
uentus  mei.'  Vocato  igitur  et  plurimis  accurrentibus  presbitero, 
procidens  ipse  ad  pedes  eius,  ait  *  Ille  miser  ego  sum,  quern  tu 

24  ratus]  MS.  ra/tus. 


102  WALTERI  MAP  DIST.  n 

dudum  pro  decimarum  iniusta  retencione  innominatum  in  turba 
cum  aliis  excommunicasti,  sed  in  tantum  mihi  per  graciam  Dei 
communes  ecclesie  oraciones  et  elemosine  ndelium  profuerunt,  ut 
mihi  liceat  absolucionem  petere.'  Absolutus  igitur  cum  magna 
multorum  processione  usque  ad  foueam  veniens  incidit,  que  5 
sponte  super  eum  clausa  est.  Nouus  hie  casus  nouam  diuine 
pagine  disputacionem  intulit. 

>sta  De  quibusdam  proverbiis.     xxxi. 

norum 

,  ed.  '      Miles  quidam,  hereditarius  Francie  senescallus,  decedens  ait 

'ky«     filio  suo,  *  Fili  karissime,  per  graciam  Dei  gratus  es  uniuersis,  10 
et    Dominus   tecum   est   manifeste.     Nunc   autem   hec   ultima 
precepta  mea  conserues  pro  salute  tua  bonoque  statu  persone 
tue  rerumque,  et  ut  prospero  gaudeant  exitu  cepta  tua.     Non 
liberabis  iusto  condempnatum  iudicio;  non  bibes  aquam  uete- 
rem  que  de  se  riuum  non  facit;   non  exal(t)abis  seruum ;  non  15 
duces  nliam  adultere ;  non  credes  rufo  ignobili.'     Filius  igitur 
patre    sepulto    susceptus   a   rege   in   hereditatem    officiumque 

:ol.  i.  patrium,  primum,  gratus  ipsi  regi,  |  toti  fuit  acceptus  Francie, 
erat  enim  uir  mansuetus    et   sapiens   et   bene   se   conformans 
bonorum    moribus.      Minus    tamen   circa   patris   sui   precepta  20 
diligens,    uxorem    duxit    filiam    adultere,    seruumque    ruffum 

.  78.    habens   Greculo  esurienti  similem,   notata   ipsius  sollicitudine, 
diligencia,  rapidaque  negociorum   instancia,  se  felicem  in  eius 
arbitrator  aduentu,  pariter  cum  ipso  Dei  ad  se  benediccionem 
ingressam  ;  ipsum  igitur  tarn  familie  quam  pecunie  quam  uniuer-  25 
sis  preficit  rebus. 

26  A  leaf  of  the  archetype  of  our  MS.  was  wanting  at  this  point. 


CAP.  xxxii  DE  NUGIS  CURIALIUM 


103 


Conclusio  premissorum.     xxxii. 

Siluam  uobis  et  materiam,  non  dico  fabularum,  sed  faminum 

appono  :  cultui  etenim  sermonum  non  intendo,  nee  si  studeam 

consequar;   singuli  lectores  appositam  ruditatem  exculpant,  ut 

5  eorum   industria   bona   facie    prodeat   in   publicum.      Venator 

vester  sum,  feras  uobis  affero,  fercula  faciatis. 

Explicit  distinccio  secunda  Nugarum  C^tr^al^um. 


104 


(IValteri  Map,  de  Nitgis  Curialium,  distinccio  tertia} 

Incipit  tercia.     Prologus.     i. 

CUM  a  palacii  descendunt  palatini  negociis,  regalium  operum 
inmensitate  defessi,  placet  eis  ad  humilium  inclinari  colloquia, 
ludicrisque  leuare  pondera  seriorum.  Hoc  tibi  uultu  placeat,  5 
cum  a  philosophice  uel  diuine  pagine  senatu  respiraueris,  uolum- 
inis  huius  inolibiles  et  exangues  inepcias  uel  audire  uel  legere 
recreacionis  et  ludi  gracia.  Non  enim  fori  lites  aut  placitorum 
attempto  seria  ;  teatrum  et  arenam  incolo  nudus  pugit  et  inermis, 
quern  in  armatos  obtrectancium  cuneos  talem  ultro  misisti :  10 
teatrum  tamen  hoc  et  hanc  arenam  si  Cato  visitauerit  aut 
Scipio  uel  uterque,  veniam  spero  dum  non  districte  iudicent. 
Scribere  iubes  posteris  exempla  quibus  uel  iocunditas  excitetur 
uel  edificetur  ethica.  Licet  inpossibile  mihi  sit  hoc  mandatum, 
quod  pauper  poeta  nescit  antra  musarum,  non  difficile  legere  uel  15 
8. 28.  scribere  quod  bonis  sua  faciat  utile  bonitas,  (cum  omnia  bonis 
col.  2.  cooper entur  \  in  bonum^)  nee  terre  bone  mandare  semina  que 
proficiant.  Sed  quis  animum  nequam  et  discolum  excolat,  cum 
25. 20.  dicat  scriptura,  Acetum  in  nitro  qui  cantat  carmina  cordipessimo  ? 
Carmina  cantauit  Sadius  ;  placet  audire  ?  20 

De  societate  Sadii  et  Galonis.     ii. 

Sadius   et   Galo,  moribus,  etate,  forma   pares,   et   armorum 
eruditi   sciencia,    priscique   generis   nobilitate  preclari,    paribus 

7  MS.  inolibiles  apparently.  1 5  qu.  add  est  after  difficile.  1 9  MS. 

adds  et  after  nitro. 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIALIUM  105 

alterutrum  se  diligebant  et  honestis  amoribus,  unde  satis  inter 
aduersa  probati,  remotis  erant  et  proximis  exemplar  et  prouer- 
bium.  Gaudent  enim  ea  felicitate  fideles  amicicie,  quod  inter 
bonos  conseruate  laudes  eciam  ab  inimicis  extorqueant.  Erat 
5  autem  Sadius  regis  Asianorum  nepos,  in  cuius  ipsi  pariter 
palacio  militabant,  auunculo  suo  tarn  tenerrime  dilectus,  ut  non 
esset  ei  sine  Sadio  spiritus  aut  uita ;  nee  inmerito,  quod  secun- 
dum  animi  uirtutem  et  corporis  habilitatem  erat  qualem  te 
uelles  fieri*  Galo,  licet  aduena,  pari  per  omnia  beatitudine 

10  diues,  excepto  tanto  regis  amore,  suum  sepe  tacitus  flebat 
infortuniurn,  quod  forsitan  alii  uideretur  successus,  scilicet  quod 
a  regina  nimium  amabatur  et  uehementissimis  impetebatur 
assultibus,  in  verbis  et  signis  quibuscunque  potest  aut  flecti 
rigidus  aut  emolliri  durus  aut  infatuari  sapiens,  turn  manibus 

15  turn  oculis  cupidis  non  cupitis,  susceptis  et  non  acceptis,  nee 
cessabant  xeniola,  silicet  torques,  anuli,  zonule,  serice  uestes  ;  et 
vere  non  est  ociosus  amor,  non  obliuiosus.  Nichil  omittit 
regina  solicitudinis,  nichil  instancie ;  totam  se  pronubam  im- 
probitate  reddit,  quicquid  solet  amor  suadere  furenti  temptat. 

20  (Temptat)  et  omnimodis  Galo  reuerenter  et  verecunde  negacio- 
nem,  et  sine  repulsa  forma  peremptoria,  cupiens  ipsam  sine 
desperacione  suspendere  donee  resipiscat,  blandaque  castiga- 
cione  proficere  sperat.  Ilia  properat  labentem  retinere,  laxisque 
decurrit  habenis  ;  |  hie  laborat  sic  currere,  ut  non  comprehenda-  34  &>  col.  i. 

25  tur,  seratis  pudfcicie  foribus,  et,  quod  non  est  modici  coram 
Altissimo  meriti,  contra  pulcritudinem  et  regine  delicias  carnisque 
proprie  miliciam  castra  castitatis  obseruat,  et  consilio  eius  qui 
nee  fallit  nee  fallitur  munera  tandem  spernit,  refutat  breuia, 
nuncios  horret,  modis  omnibus  earn  in  desperacionem  inducere 

30  conatus.  Sentis,  o  Sadi,  tandem  socii  sollicitudinem,  et  edoctus 
ab  ipso  propriam  facis.  Ingreditur  ad  reginam  Sadius,  et  quasi 
21  repulsa]  ?  repulse.  27  obseruat]  ?obserat. 


1354 


X"  106  WALTERI  MAP  DIST.  in 

suorum  nescius  errorum  carmina  cantat  cordi  pessimo ;  laudat 
earn  ab  altitudine  stematis,  ab  elegancia  corporis  et  faciei, 
morum  eciam  uirtutem  asserit  et  super  omnia  miraculum 
castitatis  attollit,  quod  plena  deliciis,  quod  omnibus  habunda, 
que  desideria  quamuis  continencium  excitent,  nobilium  et  5 
electorum  appetibiles  eludat  instancias,  et  cum  non  sit  que  sue 
possit  resistere  uoluntati,  nulli  sit  addicta  voluptati.  '  Uictam,' 
inquit,  '  se  fateatur  amodo  Lucfecia ;  sed  nee  sit  vir  qui  tantam 
sibi  sperare  presumat  animi  uirtutem.  Unum  tamen  et  unicum 
scio  quern  de  simili  possum  laudare  constancia,  si  non  ei  Veneris  10 
usum  neget  inpotencia.  Sed  quod  in  eo  mirantur  et  stupent 
alii,  prorsus  ei  deesse  non  dubito.'  Turn  ilia,  '  Quis  hie  ? '  At 
ille,  *  Certe  qui  cuiuis  hominum  incomparabilis  est,  sed  qui 
ditauit  eum  et  dotauit  omni  felicitate  Dominus,  in  hoc  solo 
dampnauit,  sed  ut  ipse  satis  asserit  saluauit.'  Suspiciosa  suam-is 
que  causam  aliqua  parte  tactam  regina  reputans,  propius  assidet, 
inquirit  atteneius,  quanta  potest  adulacione  contendit  audire 
nomen,  scire  personam.  Sadius  ut  secretum  habeat  serio 
precatur.  Ilia  certissime  spondet.  At  ille,  '  Meus,'  inquit, 
'  Galo,  cum  omnia  possit  a  mulieribus  euincere,  vacuum  se  20 

,  col.  2.  penitus  fatetur  ab  |  opere,  sed  michi  soli.'     Dictis  in  hiis  inge- 
miscit  in  archano  regina,  nee  lacrimas  omnino  continet.     Salutat 

'er.  Ad.  earn    Sadius,    et    iniecisse    scrupulum    putat,    et   licencia    data 
libenter   abscedit.      Properat  ilia  sola   secreto   fieri ;    properat 
ille  socio  fabulari,  qui  sollicitudinem  eius  affectuosa  gratulacione  25 
prosequitur,    et   de   sua   quam    ex   hoc    sperat    et    conceperat 
erepcione  letatur. 

Sed  secus  est :  nam  ilia  non  dormit,  quam  Sadius  ad  ampliores 
excitauerat  angustias.     Omnibus  euolutis  que  docere  potuit  earn 
amor,  una  placet  sed  periculosa  sentencia ;    per   nobilissimam  30 
puellarum  palacii  quod  ob  verecundiam   per  se  non   presumit 
attemptare  desiderat,  si  uerus  est  Sadius  aut  falsus.    Instruit  earn 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIALIUM  107 

et  docet  aditum,  quo  possit  in  Galonis  amplexus  illabi,  nudamque 
se  nudo  iungere,  manum  iubet  mittere  pudendis,  et  ut  casta 
referat  utrum  possit  an  non.  Emittit  ergo  puellam,  et  inuidet 
emisse,  cupitque  iam  abiecta  regina  puella  fieri,  lectoque  proiecta 

5  secum  uersat  'Sic  incedit  et  iliac:  ibi  cubicularius,  quern  certe  iam 
non  amo  nee  nominabo,  uenit  obuiam  ei  sicut  michi  solet.  O 
quam  fidelis  et  benignus  mihi  semper  ille,  quam  misericors  et 
compaciens,  et  quam  durus  ille,  de  mea  qui  me  tociens  repulit,  et 
meis  extorsus  amplexibus  blanda  conducebat  oracione,  sed  certe 

10  toxicata.  Reginametpulcherimamet  dominamomniummedicebat, 
et  eciam  suam.  Suam  ?  O  quam  bene  suam,  cui  quantum  licebat 
ancillabar,  et  ultra  quantum  dabatur !  Quam  blanda  castigacione 
dicebat  me  sponsam  et  regi  consecratam,  et  se  iuratum  suum,  et 
se  causa  mei  facturum  omnia,  sed  adiciebat,  preter  hoc !  Deus 

15  bone,  quantum  eratillud  hoc  !  Quicquid  ego  petebam  erat  illud 
hoc ;  illud  erat  omnia.  Quid  ergo  dicebat  omnia  preter  hoc  ? 
sed  omnia  preter  omnia,  quod  est  interpretatum  nichil ;  et  certe 
uerius  dixisset,  "  Domina  mea,  gratia  tui  faciam  omnia  nichil." 
Et  utinam  hoc  |  non  recto  sermone  mihi  recte  sic  intencionem  35^,  col.  i. 

20  suam  reuelasset,  et  repulsa  me  condempnasset  eterna.  Deus,  quis 
unquam  se  tarn  crudeliter  a  talibus  eripuit,  sed  et  nudis  amplexi- 
bus ?  Aut  mihi  iuuenum  suspiria  menciuntur,  et  eciam  senum 
(sed  verissimum  speculum),  aut  facies  hec  posset  cuiuis  hominum 
persuadere  furorem.  O,  sed  eram  immemor !  Vere  fidelis  et 

25  verus  est  Sadius,  amisit  genitalia.  Nunquid  et  Galo  fatuus,  qui 
a  me  probra  sua  (celauit),  qui  se  non  permisit  attrectari,  qui  me 
repulit  ne  repellerem  ipsum  ?  Vere  si  mihi  fauisset  iunctissimis 
ei  nexibus  adesissem,  et  si  moram  in  eo  reperissem,  illuc  manus 
errasset  quo  certissime  posset  deprehendi  femina  uel  mas,  aut 

30  neutrum.  O,  non  est  ut  credidi !  falsus  est  Sadius,  masculus  est, 
certissimis  apparet  indiciis,  quod  mas,  quod  integer,  quod  absque 
defectu.  Sed  o  miseram  et  fatuam  me,  puellam  habilissimam  et 

p  2 


io8  WALTERI  MAP  DIST.  in 

cautissimam  in  opus  immisi  proprium!  Quo  mihi  mens,  quo 
fugerat  animus  ?  Illabetur  ad  ipsum,  et  se  reuerencius  et  caucius 
habebit,  donee  senciatur  et  in  primis  tactibus  agnoscetur  altera 
quam  ego,  et  si  non,  ipsa  fatebitur,  et  in  meas  gratis  accepta  fiet 
angustias  :  hoc  semel  erit  aut  bis  antequam  redeat,  et  quid  quod  5 
perseuerabit  et  quod  amabit  et  quod  amabitur  ?  Non  credo,  non 
opinor,  certa  sum  et  sine  dubio,  quod  earn  ille  iam — nam  et  me 
dudum,  si  non  esset  capitis  mei  consecracio,  si  non  essem  sponsa; 
sed  et  fides  eum  tenebat.  Quid  hie  impedit  ?  Quid  horum  hie  ? 
Certe  nichil,  et  certe  factum  est.  Non  est  dictum  omnia  preter  10 
hoc,  sed  super  omnia  factum  est  hoc.  Quam  leta,  quam  celeriter 
hoc  rapuitab  ore  meo  nuncium,  quam  sine  questione  !  verepigra 

26. 13.  non  fuit,  non  timida,  non  in  idafuitursus,  non  in  plateis  leo,  cum 
exiit.  At  iam  nunc  dies  est.  O  quam  velox  in  itu,  quam  secura, 
quam  in  reditu  tarda,  quam  timens.  Nunc  ursus  in  uia,  nunc  in  15 

col.  2.  plateis  leo.  Sed  ab  illo  violento  detinetur  ut  earn  sibi  |  perpetuet. 
O  quam  non  inuita  uiolenciam  patitur !  Quid  autem  queror  ? 
quern  uel  quam  iuste  causari  possum  ?  ego  mihi  fraus,  ego 
proditrix,  ego  mihi  laqueus  facta  sum.  Ilia  certe  non  erat ;  non 
fecit  nisi  quod  ego,  nisi  quod  omnis.  Sed  nunquid  verus  est  20 
Sadius  ?  non,  non  :  nichil  est.  Manifestum  est  quod  potest : 
quod  si  non  posset  ilia  venisset.  Omnia  bona  signa  palam  sunt, 
iam  enim  densior  dulcis  ilia  malarum  incipit  esse  lanugo  :  nichil 
in  eo  iusto  pinguius ;  nullus  in  oculis  liuor,  in  corde  nulla  timidi- 
tas.  Nunquid  posset  effeminatus  tot  armorum  penetrare  cuneos,  25 
pessumdare  laudes  omnium,  propriam  attollere  gloriam  in  tantos 
Jaudum  apices  ?  Vera  sum  quod  falsus  est  Sadius.  Sed  ilia 
quam  in  vota  mea  tarn  eleganter  impegi,  que  meo  iam  gloriatur, 
que  me  cum  ipso  necligit,  que  non  mihi  properauit,  que  non  mihi 
paruit  tarn  ultro,  que  sibi  voluntatique  sue  voluntaria  fuit,  ilia  3° 
certe  meas  leta  tulit  delicias :  et  quid  mihi  dicendum,  nisi  quod 
omnis  amans  amens  ?  Sed  audiam  quando,  quomodo,  si  culta,  si 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIALIUM  109 

compta,  si  redimita  recessit.'  Et  uocans  sociam  eius  quam  loque- 
batur,  *  Heus,  Lai,  quando  recessit  Ero  ? '  Turn  ilia,  '  Nunc  in 
primo  gallicantu.'  Regina,  *  Que  missa  crepusculo?'  Lais, 
'Eadem/  Regina,  *  Quare  tarn  sero?'  Lais,  '  Sero  missa  sero 
5  redibit/  Regina,  '  Causam  nostramf  et  cur  sit  emissa  nosti?' 
Lais,  l  Non,  sed  scio  quod  cum  "omni  festinacione  se  preparauit 
et  opipare  festiua  seroque  recessit/  Regina,  '  Dolens  est ;  unde 
festiua  ?  '  Lais,  '  Monilibus,  anulis,  ung(u)entis,  purpura,  bisso, 
stibio,  calamistro  :  nee  ei  defuit  acus  ad  glabellam/  Regina, 

10  '  Me  miseram  !  ad  quid  hoc  ? '  Lais,  '  Vere  nescio  :  sed  nullius 
oblita  fuit  quod  ad  amatorem  iture  prodesse  posset ;  uncta,  lota, 
compta,  cerusata,  plene  redimita  recessit ;  nichil  auro,  uestibus, 
aut  aliquo  iuuamine  fraudata  queritur  :  omnia  secum  intuita, 
nichil  de  citato  reditu  pensans/  Regina,  '  Putabam  earn  tarn 

15  ydiotam,]tam  omnium  arcium  nesciam/    Lais,  ''Nesciam!  O  quam  35  £,  col. 
bene  prudentem  in  huiusmodi,  si  fateri  fas  esset ! '      Regina, 
'Bona.mi  Lai,  die  omnia/     Lais,  '  Galonem,  nescio  quibuscum 
licet  signis,  impetit/     Regina,  '  Quid  ipse  tune  ?  '     Lais,  *  Dissi- 
mulat,  tanquam  alias  ametur,  ut  amet/     Regina,  '  Dicis  ametur, 

20  immo  dicitur  quod  non  potest/  Lais,  *  Ero  iam  scit,  si  potest/ 
Regina,  ' Me  miseram !  Ero?'  Lais,  '  Ero/  Regina,  '  Nostra?' 
Lais,  'Aliam  nescio/  Regina,  'Quomodo  scis  earn  hoc  scire?' 
Lais,  (  Certis  earn  coniecturis  agnouimus/  Regina,  '  Fallunt 
interdum/  Lais,  '  O  super  omnes  amencias  infelix  amor,  qui 

25  cum  summopere  latere  conetur,  antequam  ipse  sciat  scitur  ab 
omnibus  ;  et  si  verbis  detur  audacia — '  Regina,  '  Bona  Lai, 
quelibet  aude/  Lais,  '  Educatum  aiunt  Galonem  inter  aduenas, 
sed  ad  venas  et  cor  penetrat/  Regina,  '  Cuius  venas  et  cor  ? ' 
Lais,  *  Utinam  non  ad  tuas,  ut  menciuntur  aliqui,  quia  meum  cor 

3o  omnibus  impleuit  angustiis;  et  cuius  non  ?  sed  audio  cardinem/ 
Regina, '  Forsitan  adest  hec :  alias  egredere :  festina,  ne  nos  collo- 
quentes  inueniat.  Heus  Ero,  uenisti  ? '  Ero,  '  Veni/  Regina, 


no  WALTERI  MAP  DIST.  in 

*  Quid  actum  est?'  Ero,  '  Perueni,  tetigi,  sed  repulsa  sum.  Atta- 
men  non  dubito  quin  possit.'  Regina,  *  Cur  non  statim  redisti  ? 
Que  mora  placuit  ?  '  Ero,  *  Queuis  hora  desiderio  mora.'  . . .  Ero, 
'  Quantum  properaui  nunc  egressa !  quomodo  uenissem  cicius  ?  ' 
Regina,  '  Nunc  ab  hac  hora  precepti  mei  posses  a  decem  redisse  5 
milibus,  sed  egredi  nisi  culta  noluisti :  nunquid  nuptum  ibas  ?  ' 
Ero,  *  Bonum  erat  ut  placere  possem  ei  donee  scirem  ;  et  placui 
fere,  sensique  virum  integrum  et  promptum,  si  te  sensisset ;  sed 
ut  a(d)uertit  quod  minor,  quod  minus  habilis,  quod  non  idonea  fui, 
sicut  tu,  statim  eiecta  sum/  Regina,  *  Nunc  scio  quod  nequiter  10 
adulteraris.'  Et  crinibus  arreptam  pessumdedit  pugnisque  lesam 
et  pedibus  fere  semimortuam  sociis  assignauit  obseruandam 
cautissime  ne  quicquam  ei  liceat ;  et  seorsum  in  lecto  proiecta, 
col.  2.  nichil  ibi  tacuit  |  quod  possit  amor  pestilens  obscura  docere  corda, 
totasque  tandem  in  Galonem  refundit  iras,  et  totis  eum  lacerat  15 
quibus  ira  suadet  conuiciis. 

Feminarum  ira  crudelis  et  immisericors  ulcio  personam 
sequitur  inuisam  super  omne  quod  licet.  Conatus  regina  dolere 
fraudatos  repercussa  non  cessat,  et  sicut  uehemencia  ferebatur 
amoris  sic  inclemencia  grassatur  odii.  Qualibet  incenduntur  ad  20 
iram  offensa,  sed  eis  ille  tantum  perpetuant  odia  cause  quas 
facit  amor,  uel  ablatus  ab  emula  riuali  uel  ab  affectato  delusus. 
Delusam  se  regina  sentit,  et  a  concupiscenciis  obtusam,  nee 
credit  sensui,  sed  contra  proprii  cordis  omnia  presagia,  quod 
mirum  est,  ipso  corde  luctatur.  Mandatum  suum  Galo  de  25 
ueniendo  suscipit  et  adest,  fitque  palam  e  diuerso  congressus, 
assultus,  et  defensio.  Nam  hec  assilit,  hie  defendit;  hec  tela 
proteruie  mittit,  hie  clipeo  modestie  suscepit ;  hec  intentat 
Uenerem,  hie  Mineruam  obiicit.  Hie  tamen  earn  tandem, 
forcium  negacionum  agmine  facto,  certissimam  trudit  in  de-  30 

3  Some  words  spoken  by  the  Queen  are  missing. 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIA LIUM  in 

speracionem.  Regina,  iam  non  regina  sed  tygris,  sed  ursa 
truculencior,  ab  amore  degenerat  in  odium,  obtundique  procaci- 
tatem  a  constancia  lamentans,  tanquam  lese  maiestatis  reum 
quacunque  potest  trahit  infliccione,  et  se  Galonem  persecuturam 
5  asserit. 

Dies  adest  regis  Asianorum  natalicius  :  assidebant  ergo  regi 
dimidii  mundi  primates  et  precipui  qui  conuenerant  ex  mandate 
conuiue.  Cunctis  autem  epulantibus,  Galo  solus  attonitis  intende- 
bat  in  mensam  oculis.  Erat  autem  emiciclum  immensum  regi 

10  pro  mensa,  regique  sedes  in  centro,  quatinus  eliminato  liuore  in 
emiciclo  sed(e)ntes  regie  sedis  essent  omnes  equaliter  proximi,  ne 
quisquam  posset  de  sua  remocione  dolere  nee  de  vicinia  gloriari. 
Galonis  et  Sadii  simul    erat  sedes.     At  regina  peruigil,  cuius  ad  36*>  coi. 
ipsum  semper  erant  excubie,  quam  Cupidinis  accenderat  arcus, 

15  quam  grauitas  extinguitplumbea,  prima  notat  quam  sollicita  quam 
sedula  Galonis  anima,  nee  dubitat  quin  secretissimum  habere 
desideret  Galo  quod  tanto  recordacionis  ardore  percurrit  (?)  ;  quod 
quanto  credit  occulcius  et  ei  firmius  celare  propositum,  tanto 
cupit  auidius  ipsum  ad  reuelacionem  eius  inducere,  cupiens 

20  ipsum  in  facie  tanti  confundi  principatus,  cuius  dolet  introrsus 
erubescere  de  repulsa. 

Mos  autem  erat  regi  singulis  natalicii  sui  diebus  singula 
regine  donaria  pro  voto  conferre.  Peciit  igitur  et  optinet 
a  domino  suo  pro  donario  sine  nomine  donum.  lurauit  rex,  et  Ps.  109.  4. 

2$penituit  eiim,  quod  non  iurauit  Dominus.  Ilia  subintulit  ut 
Galonem  fateri  faciat  stante  mensa  coramque  discumbentibus 
illud  archane  meditacionis  inuolucrum  quod  clam  secum  uoluta- 
uerat  tota  refeccionis  hora.  Expalluit  rex,  et  inhorruit,  et 
contristata  est  ab  utroque  termino  mensa.  Pre  ceteris  tamen 

30  condolet  Galoni  precipuus  eius  amator  Sadius,  et  primus  orat 
vota  mutari.  Rex  autem  inprouisi  penitens  iuramenti,  tercium 
se  sentit  innominati  reum  promissi.  Videres  confusionem 


112  WALTERI  MAP  DIST.  HI 

Herodis  et  saltatricis  instanciam,  Phebi  ruborem  et  obstinaciam 
Phetontis,  regis  hums  angustias  et  regine  deliros  impetus. 
Totus  orat  procerum  cetus  cum  Galone  micius  agi,  frustra 
tamen ;  que  penitus  intendit  ulcionem  degeneri  prorsus  incum- 
bit  incepto,  uictoriam  suam  reputans  quod  a  propria  uincitur  ira.  5 
Procaciter  igitur  instat  infrunita  femina,  quasi  decus  eius  ex 
dedecore  uiri  pendeat  innocentis.  Galo  sedet  immotus,  et  quod 
nullius  noxe  con(s)cius  est,  nullas  timet  insidias,  ne(c)  quid  agatur 
aduertit.  Ad  excitacionem  tandem  Sadii  suspicit,  et  suspirio 
meditacionem  absoluit  altissimo.  Dehinc  regine  preces  et  con- 10 
col.  2.  cessum  regis  edoctus  ingemiscit,  ueniamque  petit  narratibus. 
Et  post  longos  instancium  uirorum  et  negantis  femine  conflictus 
incipit  et  ait : 

1  Anno  iam  reuoluto,  die  Pentecostes,  diutino  febrium  ardore 
decoctus,  aput  Salonam  in  lecto  sedebam  egritudinis  quinto  die  15 
post  creticum  ;  festa  lux  erat,  fessique  laboribus  et  tedio  custodes 
mei  cum  reliqua  familia  solempnibus  ludis  intererant  ciuitatis. 
Egredi    cupiebam    armatus,    uires    meas,    equm    et   arma   tem- 
ptare ;  loricam  indui,  galeam,  et  arma  mihi  uix  aptaui  cetera ; 
debilis  eram ;  equm  ascendi  desuetudine  mei  pinguem  et  magis  20 
ultroneum,  urbeque  relicta  decerpsi  uiam  altissimi  nemoris,  et 
a  mane  in  uesperam  nusquam  frena  tenui.     Rapuerat  me  cursor 
equus  ad  partes  remotissimas  inopinum,  quod  ut  aduerti  vole- 
bam  reuerti,  sensique  quod  amor  mihi  tantum  fecerat  errorem  ; 
amabam  enim  et  non  amabar;  nesciusque  viarum  ad  magnum  25 
et  mirificum  delatus  sum  castrum.     Palacia  mirabar  intra  precel- 
sos  muros  altissima,  domos  eburneas,  claritatem  et  raritatem 
operum.     Aut  latebant  inhabitatores,  aut  nulli  erant.     Transitum 
feci  per  medium  usque,  mente  uersans  quod  dolebam,  et  sine 
meo  uel  sensu  uel  consensu,  tarn  ab  equo  ductus  quam  uectus  ad  30 
palacium    in    muris    interioribus,    quod   preminebat   aliis   mee 
uisionis  illustrissimum,  respiraui,  respexi,  miratus  sum.     Eques 


CAP.  ii  DE  NUGIS   CURIA LIUM  113 

iui  per  palacium,  et  neminem  inueniens,  per  maximum  thala- 
mum  et  duos  ulteriores  ortum  ingressus  amplissimum,  puellam 
inueni  sub  floridissima  cino,  panno  serico  regaliter  insidentem. 
Descendere  parabam,  et  debilis  pre  lassitudine  cecidi,  passus 
5  aliquandiu  suauem  ad  pedes  eius  extasim.  Ilia  uero  nullo  motu 
similitudinem  habebat  uidentis  aut  uiuentis.  Surrexi  clipeoque 
cum  hasta  reiectis,  coram  ipsa  suplex  genua  flexi,  salutem  dixi 
suplicem.  |  Illanichil.  Adieci  quicquid  responsum  mereri  debuit;  36  £,  col. 
uerbum  autem  ab  ea  non  extorsi,  sed  silebat  instar  ymaginis. 

10  Puduit  me  sine  signo  reuerti,  quodque  fateri  dedecus  est,  ipsam 
supinam  ut  primicias  pudoris  acciperem  uiolencia  tota  uiolare 
paraui.  Cumque  se  tueri  non  posset,  exclamat,  Riuium  aduocat. 
Riuius  aduolat.  Erat  autem  gigas  inaudite  stature,  magnitu- 
dinis  inuise,  cuius  congressibus  preter  dominum  regem  et  cf.  Virg. 

15  Sadium  miles  omnis  impar.     Armatus  affuit,  competencie  sue  Aen' l-  4 
caballum  insidens,  oculi  sui  super  lorice  ventacula  accensarum 
similes  lampadarum.     Timui,  fateor,  et  erubui,  sed  iam  nunc  pro 
reuerencia  regis  et  assidentis  ei  principatus  misereatur  mei  regina, 
ne   subsecuta   narracio   mihi    fiat   obprobrium  eternum.'      Rex 

20  igitur  et  circumstancia  tota  misericordia  moti  ad  lacrimas  pro 

Galone  supplicant,  et  inuictissimam  tygridem  mouere  non  pos- 

sunt,  ut  vel  eorum  aliquem  respiciat  ut  resipiscat  uel  respondere 

dignetur,  sed  solum  Galonem  inspicit,  instans  ut  ceptis  insistat. 

Incipit  iterum  Galo :  '  Gigas  vero,  licet  multo  furore  feruidus, 

25  ad  arma  me  reuerti  iubet,  inermem  tanto  dedignatus  assultu. 
Congredimur  impare  mihi  nimis  et  periculoso  congressu.  Nam 
me  leuiter  et  sine  difficultate  tota  longitudine  lancee  sue  deiecit  in 
furcam  arboris  proxime,  tenuitque  firmiter  ibi  conuicians  et  casti- 
gans  immotum,  ut  de  suis  gloriaretur  uiribus,  et  sua  uirgo  de  mea 

30  gaudere  posset  ulta  miseria.  Nunquid  nondum  sufficit,  o  re- 
gina ? '  Rex  orat,  omnes  adorant  ydolum  illud  surdum,  et  eis 
omnino  mutum,  excepto  quod  procedere  iubet.  Galo  :  '  Deus  in 


H4  WALTERI  MAP  DIST.  in 

quo  sperabam  mihi  misit  in  subsidium  aliam  uirginem  quam  ignora- 
bam,  que  predicte  crudelissime  uirginis  profusa  pedibus  ueniam 
meis  postulabat  erratibus ;  osculabatur  ei  pedes  vanis  inundans 
lacrimis,  nam  elatissime  superbie  uirgo  gigantis  mee  confregit 
,  col.  2.  adiutrici  pede  suo  |  tenerrima  contra  denies  labia.    Nonne  satis  est,  5 
regina  ?     Quis  mirabilior  aut  miserabilior  usquam  alicui  casus  ? 
Sed  scio  non  misereris.     Omnia  fatebor.     Amor  meus  et  longe 
nobiliori  dignissima  puella  pedem  osculata  gigantis,  ore  proh  !  san- 
guinolento  meam  allegabat  ex  egritudine  longa  debilitatem,  et  illi 
dedecus  esse  maximum  virum  inanem  uiribus  et  expertem  san- 10 
guinis  ad  singulare  certamen  coegisse.     Gigas  erubuit,  sed  non 
pepercit ;  expectabat  enim  illius  sue  preces  que  sedebat  immo- 
bilis  et  immisericors,  et  respiciebat  non  respicientem.     Turn  mea, 
cuius  michi  cor  dulci  condolebat  amore,  flens  amare  quia  pacem 
optinere  non  potuit,  inducias  in  annum  peciit,  et  se  dedit  obsidem  15 
quod  anno  reuoluto  die  consimili,  si  non  mors  interuenisset,  me 
contra  Riuium  ad  singulare  certamen  produceret,  lacrimisque  qui- 
bus  iras  omnes  et  omnium  frangere  posset  corda  tyrannidum,  cum 
puella(m)  non  mouisset,  gigantem  flexit,  et  ad  vota  mansuefecit. 
Dies  instat,  et  mee  salutis  auctrix  quingentis  comitata  militibus  in  20 
ianuis  est ;  gigas  autem  in  manu  quinque  milium  sequitur.     Hec 
me  fecit  meditacio  stupidum  in  mensa,  quia  mihi  terribilis  et 
immensa.     Nunc  autem,  optime   rex,  optine  ueniam  probrose 
nimium  sequele.'    Turn  ilia, '  Certe  gigantis  ilia  puella,  cui  detrahis 
quia  te  non  attraxit,  animi  constantis  est  et  firmi,  laudabilis  eciam  25 
in  his  que  tu  uituperas  ;  sed  tuus  hie  est  mos,  immo  vicium.     Modo 
fleas,  erumpant  lacrime,  me  que  non  sum  gigas  moture,  uel  ilia 
ueniat,  tua  laus,  tuus  amor,  que  gigantem  uicit,  cuius  lacrimis 
mortui  resurgunt,  ire  placantur  demonum.     O  quam  bene  laudas 
quam  laudas,  quam  bene  fletus  eius  ut  asseris  cantibus  prestat  3° 

1 7   Rinum  MS. 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIALIUM  115 

Orphei,  qui  non  nisi  sub  ancipiti  pacto  meruerunt  Euridicen.  Sed 
quid  ad  has  Amphion  lacrimas  ?  he  fecissent  |  Thebeos  sine  car-  3 7  a,  col.  i. 
mine  muros.  Toti  sudauit  utiliter  orbi  monstrorum  domitor 
Hercules,  hec  tamen  si  voluisset  flesset  utilius.  Modo  fleat  ilia, 
5  iubeat  rex  clarissimus.  Hie  oret :  attende  senatus,  et  certe 
manebo  salua  regis  et  eorum  reuerencia  uictrix.  Audiemus  omnia.' 
Galo,  *  Predictis  odibilius  audietis,  et  maius  obprobrium,  quod 
inter  domini  regis  et  assidencium  ei  preces  tuasque  negaciones  ad 
ultimum  firmiter  in  meditacione  figebam  me  die  statute,  neque  pro 

10  fideiussione  mea  quam  laceras  neque  pro  alicuius  alterius  casus 
dampno  vel  lucro,  (de)decore  uel  honore,  in  loco  destinato  contra 
gigantem  armatum  nee  inermem  appariturum.  Condixeramus 
tamen  sub  iuramento  dominum  nostrum  regem  et  ipsum  cum 
utriusque  partis  exercitu  plenius  affuturos,  quod  nunc  non  opor- 

15  tet,  quia  non  erit  mihi  cum  gigante  congressus.  Aduocetur  Her- 
cules et  in  claua  f  uisit  f  debita  sue  uirtuti  monstra,  suo  reseruatum 
enigma  sudori,  Deo  non  homini  titulos  adiectos.  En  audistis 
omnia,  nee  unum  iota  ignominie  mee-  uobis  celatum  est ;  iacture 
preterite  pudenda  timoresque  futuros  palam  feci.  Quid  amplius 

20  est  quo  mihi  nocere  uelit  aut  possit  regina  ?  lam  mihi  nil  restat, 
nisi  uastas  inhabitare  solitudines  et  hominibus  insueta  loca,  fre- 
quenciam  omnium  uitare  gencium,  et  ut  memoria  mei  quantocius 
a  facie  terre  deleatur,  ut  instar  Empedoclis  Ethne  flammis  insi- 
liam,  uel  incumbam  gladio  Pirami,  uel  Neptuni  me  tradam  belluis, 

25  ne  si  diu  uixero  longum  sim  infamie  signum  et  monimentum  dede- 
coris  et  probrosa  ostensio  digitorum.  Gaudeant  hac  luce,  quam 
uelox  exuam,  quibus  vite  conceditur  libertas,  qui  loqui  quod  iuuat 
audent,  et  tacere  quod  necem  ingerit.  Caput  hue  aduexi  liberum, 
et  inflictum  est  huic  ori  meo  silencium,  ne  loquar  amplius  nisi 

30  quod  nolo,  uel  taceam  nisi  quod  non  oportet.     O  lejtalis  et  leto  37  a>  co1-  2- 

1 6  qu.  uincat.  24  MS.  Pirini. 

Q  2 


n6  WALTERI  MAP  DIST.  m 

peior  seruitus  !  Libera  ligatis  et  flagiciosis  est  mens,  et  quo  cupit 
indefensa  transfertur ;  mihi,  quod  dampnatissimo  nemini  contigit, 
ligatus  est  animus  ;  et  est  infrunite  fronti  datus  hostia  miles, 
dudum  quidem  miles,  nunc  monstrum  militum  et  femine  uictima, 
nescio  quid  purgatura  delicti.'  Conticet  et  exilit  a  mensa  ;  nee  5 
solus,  nam  principum  plurimi  regieque  familie  cohors  electa 
dolentes  eum  conducunt.  A  t  regina  iam  dudum  graui  saucia  cur  a 
dolores  addit  doloribus,  eorum  post  terga  vociferans,  '  Ex  ore 
Galonis  audiuimus  indicia  sue  timiditatis  certissima,  quod  cum 
gigante  non  erit  ei  congressus.  He  sunt  laudes  empticie  conduct!  10 
uulgi  quibus  extollebant  ad  astra  Galonem  ;  he  sunt  asserciones 
oris  proprii,  iactancieque  superbe.  Gigantem  eum  dicit ;  O  utinam 
nunc  demandetur,  ut  uideamus  si  gigas  est !  Certissime  scimus 
omnes  sub  Hercule  deperiisse  gigantes.  Hec  est  hominis  exterriti 
vox  et  deuicti,  castigati  duriter  et  stupidi.  Sane  satis  gigas  est  15 
qui  quolibet  elaciorem  gigante  nanum  ictu  fecit  unico.  Iam  telo 
suo  Dii  timeant  totaque  caueant  sedulitate,  ne  rediuiui  Tytanes 
eis  ungues  iniciant.  Sub  Mulcibero  sudent  Steropes  et  Piragmon 
ut  in  moncium  cumulos  non  sit  inermis  lupiter;  assumat  eciam 
idem  ipse  fulmina,  Mars  cassidem,  spicula  Phebus,  Pallas  egidem,  20 
Diana  pharatras  ;  aut  si  tanti  sint  gigantes  quantos  iste  describit, 
struat  inter  aduersas  acies  prestigia  Stilbon,  ut  reuerencie  patris 
obuiam  referant  f  inequaliadis  f-  Indixit  prelia  Galo  :  gaude, 
Sadi,  qui  doles,  et  innocenciam  tuam  ab  inuidia  leteris  eripi.' 

Sic  hiis  et  aliis  Galo  conductus  a  regina  conuiciis,  egreditur  tam  25 
silencio  rixe  victor  quam  longanimitate  triumphator  incestus  ;  iam 
ipso  longius  a  ciuitate  agente,  reuersis  aliis,  Sa|dius  eum  ueris 
exorat  lacrimis,  et  ait,  '  Scio  totum  orbem  tue  concupiscencia 
milicie  ueneranter  ardere,  teque  manentem  in  regum  desideriis  et 
principum ;  sed  te  mihi  cuncta  debere  nemo  negabit,  cuius  animam  30 

1 8  MS.  mwltifero.     23  MS.  apparently :  in-equaliadis  utdixit ;  qu.  Inequalia  diis, 
indixit,  pr.  G.  ? 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIA LIUM  117 

in  corde  tuo  tenes  ancillam  tue :  sicut  ergo  me  frenanulliuspotencie 
tenere  possunt  ne  tibi  quelibet  vota  perficiam,  nulla  te  calcaria 
moueant  meam  uitare  presenciam  uel  effugere  societatem.  Credi- 
bile  satis  est  quod  in  omni  narracione  quam  extorsit  regina  uerax 
5  es,  excepta  confessione  timiditatis,  que  nunquam  in  cor  tuum 
ascendit.  Singulare  cum  gigante  certamen  nolo,  quod  sic  locutus 
es,  ineas  ;  sed  in  armis  tuis  me  sub  tui  pretextu  periculo  subicere 
placeat,  ut  sub  nomine  tuo  nullo  consciente  salua  tibi  militum 
indempnitate,  ne  uel  uictus  doleas  uel  a  triumpho  me  uictore 

10  fra\ideris,  ut  nullo  possit  casu  fortuito  de  rupta  societate  nostra 
liuor  letari.'  Hec  fidelibus  lacrimis  et  supplici  gemitu  Sadius. 
Substitit  igitur  Galo  crebris  singultibus  suspensus  a  responso ; 
cum  loqui  licuit  ait,  *  Gaudeat  alma  fides,  et  ab  antiquis  exul 
diebus  leta  repatriet,  securam  se  defensore  Sadio  decantare  non 

1 5  timeat.  Karissime  mi,  reperit  amor  tuus  viam  qua  reuertar,  ut  tue 
modus  inuencionis  conuertatur  in  modico,  scilicet  ut  furtim  arma 
nostra  mutentur,  et  in  tuis  ego  quorumlibet  opinione  decepta  cum 
gigante  congrediar,  quatinus  occiso  me  ueritas  occisi  manifesta  sit, 
uel  superstite,  tibi  gloria  triumphi  clam  depositis  armis  solempni 

20  laude  celebretur.  Addo  etiam,  quod  ante  congressum  domino 
meo  regi,  domine  regine  me  tecum  hoc  pacto  retentum  intimes, 
ut  pro  me  duelli  discrimen  subeas.  Hoc  eciam  mihi  prestet 
amicicia  tua,  ut  inter  inicia  conflictus,  facta  confluencium  corona, 
liberatricem  meam  aduoces,  et  ipsi  soli  reuelata  doli  nostri  veri- 

2 state  secum  toto  tempore  conflictus  consilium  habeas  consola- 

cionis,  si  forte  cum   ipsa  uel  ex  nostris  alique  uel  ex  alienis  alie  37  h  col.  2, 
conuenerint.     Cognosces  illam  maximis  proximam,  mediocribus 
maiorem,  alta  ceruice,  scapulis  demissis,  felici  proceritate  pre 
ceteris  uenustam,  ut  possit  decor  opertus  ex  hiis  que  sunt  aperta 

30  desideranter  appeti.' 

Dictis  hiis  et  fideliter  obseruatis,  ecce  saluatum  solempniter 
27  proximam]  proximans  MS. 


n8  WALTERI  MAP  DIST.  in 

occupatum  a  cohorte .  gigantis  usque  ad  partem  mediam ;  pars 
altera  regi  quern  dicunt  Asianorum  relinquitur,et  impletur  opipare. 
Gigantis  igitur  erecto  tentorio  precioso,  coram  hostio  tentorii 
cunctorum  in  oculis  pannis  regaliter  insidebat  sericis  uirgo  que 
Galonis  leserat  in  ore  uirginem,  eo  quo  preuisa  fuerat  modo.  5 
Gigas  igitur  armatus  egreditur,  ad  cuius  inmensitatem  expalluit 
tota  corona,  generali  gemitu  veram  admiracionem  confessa. 
Gigas  insidet  equo  maximo  tanto  ponderi  satis  apto,  factisque 
discursibus  et  giris  exacerbat  eum,  et  futuram  edocet  necessitatem, 
et  quasi  lusibus  ad  seria  preparat  proxima.  Quicunque  uident  10 
mirantur  et  metuunt,  et  super  Sadium  leuant  ululatum,  et  quanto 
persequuntur  fauore  Sadium  tanto  persequuntur  Galonem  odio. 
Audiunt  ipsi  nee  mouentur,  sed  agunt  inter  laudes  et  conuicia 
fideliter  Sadius,  fiducialiter  Galo.  Gigas  igitur  in  Galonem  irruit 
obuium,  diuersis  se  petunt  ictibus ;  gigas  fractam  linquit  in  scuto  15 
Galonis  lanceam,  Galo  gigantis  equum  a  fronte  consuit  in  armos, 
et  utrumque  simul  deicit.  Videns  igitur  is  ipsum  cum  equo 
simul  obrutum,  tanquam  ardua  quercus  ab  ultimo  securis  ictu 
corruentem,  ait,  '  Quia  Galonem  in  tua  potestate  constitutum 
armari  permisisti,  ne  tibi  foret  inpar  cum  inermi  congressio,  20 
descendo,  ne  mihi  fiat  inequale  cum  pedite  duellum.'  Descendit, 
exsurgunt  pedites,  et  in  alterutrum  fortiter  insurgunt.  Rex  multo 
deplorat  gemitu  nepotem,  qui  nullo  subest  periculo.  Regina 
col.  i.  Sadii  dat  in  uultum  conuicia,  multisque  lacerat  |  absentem  obpro- 
briis.  Sadius  earn  decipi  gaudet,  cum  silencio  sustinens,  et  ut  25 
amplius  inuideat,  auersus  ab  ipsa,  quam  consolari  ceperat  quatenus 
datur  amanter  excolit.  Regina  uidet  et  inuidet,  illam  electam,  se 
spretam  arbitrans,  iraque  succensa  dupplici  duplicat  et  triplicat 
utrique  rixas.  Quociens  aliquid  sinistri  Galoni  casus  affert, 
omnium  conuertuntur  in  Sadium  oculi.  Cogitatur  et  dicitur  in  30 
Galonem  detraccio,  sed  in  Sadium  fit  detraccionis  ostensio. 
Secundum  formas  bellancium  uidetur  inequalis  congressio, 


CAP.  ii  DE  NUGIS   CURIALIUM  119 

secundum  ictus  plena  iudicatur  equalitas  et  minoris  maior  audacia. 
Retrocedit  ex  industria  gigas,  ut  irruentis  impetum  quasset  ino- 
pino  subitoque  repulsu,  sed  tarn  prope,  tarn  acriter  instat  Galo, 
tarn  indefessus,  ut  omnino  gigas  a  spe  fraudetur,  et  ut  fuga 

5  spontanea  iam  fiat  necessaria  ;  Jam  in  amice  sue  tapeto  vacillat, 
et  ipsum  Galo  repentino  conatu  propellit  ut  ad  illam  gigas  talo 
offendat  et  ultra  corruat.  Clamor  hinc  attollitur,  illinc  submisse 
gemunt  suspiria,  nee  celatur  quibus  est  aut  ira  propensior  aut 
profjusior  leticia.  Rex  et  sui  desiderant  et,  quantum  sinit  date 

10  reuerencia  pacis,  locuntur  nutibus  ut  in  iacentem  Sadius  irruat. 
Galo  tamen  iusta  facecia  deiectum  surgere  precipit  et  ad  arma 
reuerti. 

Gigas   igitur   exsurgit   inpiger,  et  uisis  dilecte   sue  lacrimis 
immemor  indulte  proximo  uenie,  iam  non  quid  comitas  aut  iusta 

15  retribucio  dictet  attendit,  sed  toto  feruore  cordis  preceps  defertur 
in  hostem,  fortiterque  resistentem  durissimis  infestat  assultibus, 
et  bene  piignantem  bene  pugnans  efficit  hostis.  Eleuata  tandem  in 
altum  manu  ictu  consummare  temptat  unico  duellum,  et  dum 
in  galeam  descendit  fortiter  ensis  in  capulo  fractus'  est.  Timet 

20  igitur  gigas  sibi,  et  se  fere  uictum  corde  fatetur ;  sed  more  suo 

Galo  resilit,  ut  per  omnia  |  bonus  appareat,  inducias  giganti  licen-  38  a,  col.  2. 
ciamque  concedens  alium  querendi  gladium,  dicens,  '  Querenda 
est   uirtute  gloria  non  casu.'      Letus  ille  suique,   Sadii  dolent 
omnes   amici,  promptamque  uictoriam  queruntur  in  periculum 

25  ultro  conuersam.  Hoc  autem  mihi  uidetur  iniuria  preceps, 
quod  quis  id  scienter  agat,  tmde  letentur  hostes,  amici  doleant. 
Recedit  gigas  ad  tentorium,  et  a  cubiculario  gladium  grandem  et 
pulcherimum  accipit,  et  abstractum  agnoscit  ilium  esse  cuius 
acumini  non  lignum,  non  os,  non  calibs,  non  aliqua  resistunt  arma, 

30  seque  deceptum  dicit  a  baiulo  prioris,  ipsumque  baiulum  scindit 
eodem  a  ceruice  per  spinam  et  renes  in  terram,  dicens,  *  Serue 
nequam,  hie  mihi  uictoriam  in  primis  dedisset  ictibus';  etaddidit, 


120  WALTERI  MAP  DIST.  in 

'  Heus  tu  !  qui  loco  Galonis  mecum  discrimen  inisti,  qui  certe 
Galone  multo  melior  es,  carceri  meo  te  redde,  si  uitam  tuam 
morti  preferre  cupis.'     Galo  subintulit,  '  Quantum  tibi  contulit 
animi  uel  iactancie  gladius  ille,  non  ex  tua  uirtute  prouenit  sed 
ex  mea  licencia,  liceatque  tibi  si  quid  potes  adhuc  utilitatis  adicere.  5 
Securus  sum  ex  vi  corporis  et  animi  uirtute,  non  ex  armorum 
adiecto  ;  mea  michi  laus  in  adminiculum.'     Gigas  igitur  iratus  in 
ipsum  irruit,  et  ictu  primo  de  clipeo  Galonis  quicquid  contingit 
fulminis  instar  abscindit,  et  secundo  de  lorica  partem  plurimam 
et  clipeo.     SentitGalo  uidetque  palam  quod  ipsum  a  facie  gladii  10 
nulla  possunt  arma  saluare  ;  scit  eciam  presidium  uiribus  et  arte 
querendum,  et  contra  tarn  instantis  morem  periculi  non  fugere 
sed  fugare  parat,  et  tarn  crebrum  exibet  in  hostis  uultum  dextere 
sue   gladium   ut  nullatenus  absque    uulnere  possit  inter  scuta 
gigantis  exire  manus.     Instat  agens  serio  et  licet  non  aduersum  15 
hostem  cogit  esse  retrogradum,  et  super  amatam  suam  tandem 
precipitem  dedit  ipsam  pedibus  eius  offendiculum.     Retulit  ergo 
pedem    Galo,    cumque   sibi   de   uita  timeat,  |  periculosum    facit 
securitatis   iudicium.      Surgere   gigantem   iubet,    et   ne   timeat 
hortatur,  regine  prestans  unde  Sadium  laudet  et  in  eius  surgat  20 
leta  conuicia.     Gigas  ergo  de  uenia  gaudens,  et  indulto  prouide 
fruens   beneficio,   tutus    in  ipsum   insiliit  et  gladium  tarn  forti 
descensu  Galonis  infert  umboni,  quod  lorica  concisa  summitate 
pugionis  faciei  sue  graue  uulnus  impresserit.    Emanat  inde  cruor 
et  arma  Galonis  ad  pedes  usque  perfundit ;  quocunque  recedit  25 
uel  accedit  uestigia  plena  relinquit,  spectaculum  amicis  odiosum, 
et    inimicis   gloriam.       Galo,    nee    mirum,    gladium    timet,    cui 
peruium  uidet  quicquid  obicitur ;  deludit  ictus  cedendo  scutum 
aliquando  summopere  curans  ne  firmum  inueniat  gladius  obsta- 
culum  cui  possit  herere.     Rex  nepoti  metuit,  totumque  cupit  pro  3° 
salute  sua  regnum  inpendere.     Regina  manum  loris  inicit,  Sadii 

23  MS.  inserit. 


CAP.  ii  DE  NUGIS   CURIALIUM  121 

vocat  satellites,  captiuum  abduci  precipit,  et  non  assecuta  quod 
iubet  a  circo  recedit,  anceps  an  de  Galone  confuso  gaudeat  an 
doleat  de  morte  Sadii.  Galo  uidens  hostem  solito  ferociorem  et 
irreuerenter  in  se  precipitem  manumque  suam  tuto  cecam  errore, 
5  manu(i)  prudenter  et  attente  struit  insidias,  et  ipsam  inter  agendum 
ictu  prepeti  surreptam  amputauit,  gladiumque  uelox  arripit, 
proprium  in  locum  suum  ponit,  equm  ascendit.  Triumphator 
ergo  uictum  gigantem  per  nasellum  galee  regi  sub  nomine  pre- 
sentat  Sadii,  munus  gratissimum,  multaque  graciarum  accione 

10  prosecutum.  Circumstant  omnes  victorem,  vulnus  optant  uidere 
faciei.  Rex  magis  inpaciens  more  manum  apponit  exarmare 
caput,  quod  quidem  ipse  prohibet  fieri,  Sadiumque  secum  et 
puellam  abducit  ut  seorsum  in  secreto  fiat  armorum  commutacio. 
Galo  cum  |  puella  domi  residet,  Sadius  ab  omnibus  expectatus  38  &>  co1-  2> 

15  curiam  petit.  Requiritura  rege  wlnus,  et  de  faciei  stupet  integri- 
tate  milicia.  Regina  velox  accurrit,  cui  Galo  semper  ad  obpro- 
brium  in  ore,  Sadius  ad  laudem;  aureas  affert  cum  unguentis 
preciosis  pyxides ;  cui  Sadius,  '  Nichil  unguentis  tuis  et  mihi ; 
sciatis  ilium  triumphasse  qui  signum  habet  adhuc  uictorie,  qui 

20  uulnus  accepit,  qui  iam  non  effectus  est  nanus,  qui  gigante  maior 
apparuit.  Ego  sum  ille,  signum  ad  uestras  derisiones,  qui  cum 
puella  stans  falsas  mihi  laudes  audiui  a  uobis  et  indignissima 
Galonis  obprobria,  cuius  iam,  Deo  gracias  !  uirtus  incomparabilis 
omnes  triumphauit  inuidias.'  Ad  hec  regina  quasi  Gorgone  visa 

25  per  stuporem  obriguit,  conaturque  discredere  quam  horret  ueri- 
tatem.  Proinde  iam  nemo  dubitat  de  victore ;  certi  sunt  de 
triumpho  Galonis  et  de  fide  Sadii ;  iam  clamor  attollitur  omnium, 
et  uictrices  ei  deferunt  certatim  aquilas ;  iam  uulnere  viso 
reuerenter  ei  supplicat  rex  et  illate  petit  ueniam  iniurie. 

30  Cumque  gaudeat  tota  solempniter  ciuitas,  regina  sola  tantum 
habet  undique  confusionis,  ut  obtusa  relangueat,  serpenti  similis 

23  cuius]  cum  MS. 

1364  R 


122  WALTERI  MAP  DIST.  in 

serotino,  qui  per  estum  interceptus  adumbrari  a  feruore  non 
potuit,  et  in  quoduis  ultor  obstaculum  frustra  totum  virus  euomit, 
exinanitus  in  vespero  sub  herba  latens  insidias  animalibus  a  pastu 
redeuntibus  struit,  mortemque  singulis  cupit  et  manet  impotens  ; 
sic  hec  vacua  uiribus  vanis  intabescit  desideriis,  solam  frustra  5 
retinens  nocendi  uoluntatem.  Sane  iusto  Dei  iudicio  fine  bono 
gauisus  est  Galo,  Venerisque  fornace  decoctus  pudicicie  puris- 
simum  exemplar  enituit ;  et  reuelatis  regina  maliciis  merito 
fleuit  in  derisum  et  fa|bulam  omnis  ocii  conuersa. 

Fatua  forsitan  hec  uidebitur  et  friuola  narracio,  sed  fatuis  et  10 
friuolis,  quibus   nichil  proponimus ;    de  talibus  forte  nobis  erit 
sermo  cum  incident,  at  non  talibus ;  quod  possumus  et  scimus 
benignis   et   argutis  inpendimus,  scientes   quod   absinthium    et 
thimum   argumentosa  degustet   apis,  ut   electos  ex  amaris   et 
dulcibus  conferat  in  thesaurum  sapiencie  fauos,  ex  friuolis  his,  et  15 
a  Deo  sibi  data  gracia  colligens  quatinus  eligat  et  diligat  amaras 
iusticie  vias,  ut  Galo,  nee  obstinate  cum  regina  probrosis  conten- 
dat  inherere  deliciis,  eritque  carmen  cordi  cantatum  optimo. 

De  contrarietate  Parii  et  Lausi.     iij. 

Laudet  lector  et  amet  auditor,  quod  Galonis  et  Sadii  serena  20 
fuerit  et  sine  nube  societas,  mirenturque  Parii  pariter  et  Lausi 
nubem  in  amiciciis  et  fraudem.  De  corde  nata  Luciferi  prima 
seuit  in  Deum  inuidia  scelus  ausa  supremum,  et  de  celo  deiecta 
primam  et  precipuam  orbis  partem  paradisum  irrepsit,  unde 
victrix  et  victa  detrusa  quicquid  extra  reperit  explorat  et  magnifice  25 
memor  nacionis  quecunque  deorsum  uidet  despicit,  supra  se 
conatus  erigit  et  degenerare  dedignans  superiora  semper  attem- 
ptat,  tanquam  gradibus  ulterius  et  ulterius  ascensis  repatriare  non 
desperet.  Parem  se  facit  omnibus  et  conformem,  cum  sit  impetus 
eius  in  impares  ;  nam  semper  in  superiores  insurgit.  Est  enim  in  30 

.  8  MS.  regine. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  123 

modicis  parua,  sublimis  in  altis,  in  tugurio  pauper,  in  palacio  diues. 
Vicium  quodlibet  proscriptos  habere  videtur  aliquos  fines ;  hec 
omnes  metas  excedit,  et  quod  in  mundi  tenetur  termihis  intabescit, 
in  omni  vita  terre,  maris,  et  aeris  pestilenter  inhabitat,  ut  eciam 
5  vermi  uermis  inuidere  sciatur ;  quicquid  secundum  melius  et  de- 
terius  in  vita  dicitur  inficit,  et  ab  inferiori  suscepta  superius  inpe- 
tit,  et  cum  obtusa  sit  in  Deum  audere,  sublimia  queque,  quasi  que  39  a,  col.  2. 
Deo  proxima  uidentur,  blasphema  decerpit :  celi  deiecta,  paradisi 
profuga;  primo  nobiscum  exulavit,  et  in  modico  sibi  de  nostro 

10  patriam  fecit  exilio. 

Hec  superbe  solium  Babilonis  ingressa  latenter  regem  eius 
Ninum  in  singulis  inuidiosum  inuenit,  inuidum  reddidit,  et  qui 
fuerat  orbis  amator  et  pax  in  odium  eiusdem  peruertit  et  malleum, 
de  cuius  tirannide  quam  inuide  satis  exercuit  et  cupide  contra 

15  finitimos,  liquet  in  auctoribus  ;  sed  hec  que  Ninum  interfecerat, 
duos  eius  indignata  cubicularios  amicos  inuicem  et  per  omnia  con- 
cordes  Lausum  et  Parium,  eo  quod  essent  a  rege  primi,  placuit  ei 
post  ipsum  eos  euertere,  et,  quod  pociori  non  potuit,  peiori  fucum 
sue  malediccionis  affricuit.  Inuidet  ergo  latenter  Lauso  Parius, 

20  iusto  nequam,  miti  peruersus,  et  tractatibus  obscenis  insistit 
peruigil,  quomodo,  quando,  qua  possit  arte  nocere.  Quicquid 
ante  Lausi  placuit  in  moribus  horret,  totum  in  suam  interpretatur 
pessimus  augur  iniuriam ;  quod  ille  domino  suo  deuotus  assistit, 
quod  dispensanter  et  prouide  ministrat,  quod  fideliter  famulatur, 

25  quod  feliciter  acceptatur  a  domino,  quod  eciam  ipsius  amator  est 
uerus  et  promocionis  adiutor,  duplicitatem  dicit,  beneficiique  fidum 
auctorem  fraudis  arguit.     Lausus  ei  tarn  ficcionis  immemor  quam 
faccionis  inscius  omnem  exhibet  bona  simplicitate  societatem.      * 
Par  utrique  uultus  et  in  uerbis  indempnitas  aperta,  dispar  affectus 

30  et  opposicio  cordium  operta.     Equis  placere  certabant  obsequiis 

8  qu.  celo?  15  qu.  infe'cerat?  22  MS.  to  tarn. 

R  2 


124  WALTERI  MAP  DIST.  HI 

amor  et  liuor,  et  tarn  bene  caritati  est  hec  adulacio  simillima, 
quod  expresse  nemo  deprendit  vim  similitudinis.  Hos  ut 
Nisum  et  Eurialum  mirabantur  homines,  quos  ut  Pyrithoum  et 
Thesea  uidebat  Deus.  lam  flammas  odii  quas  incenderat  ultro 
non  suffert  ultra  Parius  ;  iam  a  fornace  1  nutritiua  uiolenter  erum-  5 
punt,  et  in  actum  prodire  cupit  degenere  diu  decocta  sudore  medi- 
tacio  ;  iam  omnimodam  amico  Parius  mente  concipit  infrunita  ne- 
cem,  et  cum  ei  cladem  omnem  exoptet,  clam  unicam  et  secretissi- 
mam  querit,  ne  noctis  in  lucem  nata  prosiliat,  in  noticiam  nequicia. 
Mulieres  Scithas  scit  in  singulis  oculis  geminas  habere  pupillas,  et  10 
necare  quos  irate  respexerint.  Scit  .mathematicos  Tracie  sola 
carminum  violencia  quibus  affuerint  occidere.  Quid  pestibus  his 
occulcius  ?  Que  mors  ad  accusandum  inepcior  ?  Utrimque  sus- 
picionis  reperit  argumenta,  ipsos  sceleris  timet  auctores,  et  quod 
ipse  scit  neminem  latere  credit,  audet  in  Deum  cui  nudus  est,  et  15 
in  famam  tremit  armatus  ;  ut  hominem  simul  et  mortem  extinguat, 
omne  facit  mentis  adulterium,  et  in  cogitaciones  totus  defluit 
alienas,  ut  nomine  vocetur  nouo,  sicut  hominis  sic  morticida. 
Venena  placent,  sed  insolita,  sed  singularia,  sed  ut  nocentissima  sic 
latentissima,  sic  qualia  nulla  Scithas  et  Traces ;  Circen  preterit,  20 
et  Medeam,  et  quecunque  veritatis  habent  uestigia  pretermittit. 
Inuisum  et  inauditum  procurat  facinus,  omne(m)  satagit  mouere 
lapillum ;  et  quia  nichil  inuenit  quod  non  ex  uetustate  prodeat, 
repercussa  resilit  obstinacio,  redit  tamen  ad  uetusta  mens  indaga 
nouitatis  et  inuencionis  indiga.  Memor  igitur  Herculis  et  Deianire,  25 
Nessicum  parat  amico  suo  uenenum  :  et  lintheis  clausus  interit 
infectis.  Mortem  Lausi  loquuntur  omnes,  sed  modum  nesciunt, 
nee  in  earn  quispiam  quid  loquatur  agnoscit ;  et  cum  nulla  sit  de 
proditore  suspicio,  nulla  fit  in  ipsum  prodicionis  mencio.  Mors 
cum  homine  decessit,  cuius  causam  nullus  inuenit.  Queruntur  et  3° 

8  cladem]  MS.  clamdem :  qu.  transpose  cladem  and  clam  ?  12  affuerint] 

qu.  offuerint?  20  nulla]  qu.  #d&/apud?  30  nullus]  MS*  nullius. 


CAP.  in  DE  NUGIS   CURIALIUM  125 

flent  omnes,  sed  omnes  excedunt  lacrimas  lamenta  proditoris ; 
crines  auellit  et  se  pugnis  cedit  homicida,  seuiciam  pietate  palliat, 
sub  amoris  pretextu  ueritatem  auertit  odii,  supra  I  cadauer  se  39^  col.  2, 
proicit  in  tumulum,  conuiciis  et  minis  contra  uim  uetancium 
5  sepeliri  proteruat.  Morti  Parius  non  homini  parabat  exequias, 
et  earn  caute  coram  omnibus  intumbat :  accepta  uix  tandem  con- 
solacione  foris  qua  non  egebat  interius,  sublimi  solus  alta  ceruice 
superbit  solio,  sine  consorte  locum  omnem  obtinens.  At  Ninus 
veri  doloris  index  Lausi  filium  superstitem  inducit  in  palacium, 

10  puerum  quidem  amabilis  elegancie,  moribus  et  forma  nobilem  ; 
patricide  suo  traditur  in  officio  patris  erudiendus,  lupus  agnum 
accipit  in  ulnis,  et  contra  mentis  arbitrium  exultacionem  exhibet 
in  uultu.  Puer  felix  eruditur  in  modico,  et  proficit  in  officio 
decenter  ;  iam  in  conspectu  Nini  tan  tarn  habet  graciam,  ut  tarn 

15  Lauso  preferatur  quam  Pario.  Iam  omne  consilium  habet  cum 
puero  rex,  nichil  ei  cum  Pario ;  |  iam  ad  cultum  capitis,  manuum, 
et  pedum  re  gis  frequens  est  puer  etsup.  usus  an^quam.  |  Furitergo 
fur  hominum  et  furoris  omnem  exc|itat  audaciam :  rediuiuo  s^nore 
consumitur  et  in  pristinas  redit  tante  cladis  auctor  |  angustias  : 

20  retro  datur  .  .  .  omnium  quecunque  fuerunt  uel  esse  possnnt  mor- 
arum  et  de  trium|pho  patris  armatur  in  filium.  Verba  ministrat  | 
qui  suggessit  inuidiam  ;  omnem  enim  dirigit  |  iniquitatem  auctor 
scelerum,  et  ne  creata  de|ficiat  vel  errabunda  vagetur,  acubus 
exhi|bet,  semitas  edocet,  et  gressus  confirmat  |  impios.  Parium 

25  ergo  .  .  .  mag/5/rat  instruit  et  |  in  noue  duplicitatis  facinus 
inducit.  Vo|cat  Parius  quern  educauerat  puerum  :  a  lau|de  speciei 
sermonis  et  morum  eius  incipit,  et  ut  |  in  execrabile  mendacium 
adulacio  descendat,  solum  ipsum  tanti  regis  familiaritate  dignum, 
tam  secretis  aptum  dicit  obsequiis,  sollicitudinem  eius  laudat  et 

4  conuiciis]  MS.  inuiciis.  1 6  sqq.     The  MS.  is  blurred  and  partially 

illegible  for  about  sixteen  lines.     I  have  marked  the  points  at  which  each  line  ends. 


126  WALTERI  MAP  DIST.  m 

asserit;  in  uno  solo  tamen  tota  blandicie  castigat  errorem,  dicens, 
'  Cum  te,  dulcissime  fili,  natura  supra  modum  beauerit,  et  in  singu- 

col.  i.  lis  tibi  mem|bris  aptitudinem  suam  eleganter  inpresserit,  ne  diis 
faceret  inuidiam,  citra  perfectum  substitit,et  ne  tenerrimus  oris  dul- 
cissimi  flosculus  ut  visu  sic  tactu  cunctos  euerteret  animos,  feto-  5 
rem  innasci  pertulit ;  tibi,  karissime,  loquor  ut  filio  pater,  modis  om- 
nibus exhortari  te  cupiens  quatinus  ne  domino  regi  circa  cultum  ca- 
pitis  et  uultus  tarn  propinquus  assistas  ;  paulo  temperancius  et  vi- 
tancius  age,  ne  te  per  frequenciam  reddat  odibilem,  quod  ipse  tibi 
per  amoris  celat  reuerenciam,  et  licet  pacientissimus  egre  nimis  10 
tolerat.'  Hec  ait  Parius,  et  simul  oborte  lacrime  licet  infideles 
fidem  distillant  puero.  Stupet  miser  et  obrigescit ;  fletum  ei  pre- 
struit  nimia  doloris  anxietas,  et  loquelam  et  interceptam  animam 
cogit  a  venis  in  cor.  Restitute  tandem  spiritu,  magistro  quantas 
scit  et  preualet  grates  exsoluit,tota  benignitate  pedibus  eius  accum-  15 
bens.  Quam  dura  nequicia  que  non  miseretur  et  resipiscit !  Exsur- 
git  a  scelesto  celestis,  et  pedes  elatissime  superbie  linquit  caput 
humilitatis ;  mentis  meror  egerrime  transit  in  carnem,  et  afflicte 
fortiter  anime  transcorporatur  angustia.  Decumbit  lecto  ;  non 
exit  grabatum.  Ninus  quern  perdiderat  querit,  inuenit,  in  sponda  20 
lecti  tristis  assidet,  et  cui  ualide  compatitur  hunc  benigne  consola- 
tur.  Puer  pre  pudore  faciem  auertit,  ne  fetore  mentito  dominum 
offendat.  Rex  ueritatis  inscius  uehemencie  passionis  imputat, 
medicos  ei  quoscunque  potest  optimos  exhibet,  et  temporis  tractu 
non  modico  sanum  ab  eis  accipit.  Puer  sanitati  deditus  et  officio,  25 
nullatenus  ad  dominum  suum  presumit  nisi  uocatus  accedere, 
capite  famulatum  demisso  prosequitur  et  auerso  uultu  totum  regi 
complet  obsequium.  Ninus  notatis  his  iam  non  credit  eum  bene 

col.  2.  conualuisse,  cerebrum  ei  lesum  |  dicit,uel  adhuc  debile;  diu  sustinet, 
nee  aliquid  malignitatis  aut  fraudis  imponit,  in  partem  bonam  in-  3° 
terpres  optimus.     Parius  igitur  fere  votum  assecutus  fraudis  ne- 
i  tota]  qu.  tocius  ?  1 1  oborte]  aborte  MS. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  127 

farie  locum  eius  frequens  occupat,  accedentem  arcet  et  arguit,  . 
et  quasi  defectus  eius  implere  cupiens,  altero  uocato  subitus  aduo- 
lat,  castigacionibus,  consiliis,  et  suis  interposicionibus  eum  longe 
detinet,  uenientem  uituperat,  vitantem  laudat,  et  incantacionibus 
5  infatuat  aduersis.  Diebus  omnibus  totus  in  lacrimas  puer  defluit. 
Miratur  Ninus  et  dolet,  et  sciscit(at)ur  quid  hec.  I  lie  stupidus  ob 
verecundiam  silet.  Secrecius  igitur  affatur  rex  Parium,  sub  inter- 
minacione  uera  fateri  iubet.  Ille  proditor  pedibus  eius  aduo- 
lutus  veniam  hiis  verbis  exorat :  *  Propicietur  mihi  clementis- 

10  simus  rex,  ne  fiam  accusator  et  causa  mortis  puero  quern  enu- 
triui  et  quern  unico  semper  sicut  patrem  eius  affectu  dilexi ; 
verbum  autem  hoc  a  uobis  ipsius  amore  nimio  celaui  fateor, 
quacunque  miseracione  delictum  eius  ueniam  habeat ;  hoc  ego 
merui  mortem  silencio  tarn  fauore  pueri  quam  mea  simplicitate  se- 

15  ductus,  et  quod  me  nunc  flentem  et  inuitum  fateri  cogit  dominus 
meus,  ab  ipso  vix  instanciis  infinitis  extorsi,  et  in  quo  certissime 
noui  mendacem,  mihi  contra  meam  iurauit  sentenciam  se  multas  in 
cultu  capitis  et  uultus  regii  perpessum  angustias,  et  os  vestrum 
quod  odore  prenobili  pomis  estiuis  et  balsamo  recenti  precellere 

20  non  est  dubium,  sentine  comparauit ;  moriens  et  morte  dignus  hec 
loquor.  Hinc  est  quod  dominum  meum  tanto  vitat  odio,  quod  ab 
ipso  uultum  auertit,  caput  inclinat,  manum  ori  preponit,  declinat 
alloquia.'  Quis  hanc  discredere  verisimilitudinem  possit  ?  Quis 
puer  non  deuitet  dominum  ?  Quis  dominus  non  fiat  sanguinarius 

25  innocenti  ?  Quod  unquam  crudelius  adinuentum  est  |  scelus  ?  Que  40  b,  col.  i. 
nequiora  uel  a  quibus  excogitata  uel  audita  sunt  uenena  ?     Quam 
utrinque  grauis  et  seua  sedicio !  quam  pestilens  et  crudelis  ini- 
quitas   hec    est   in    domo    demonum    vestita    dupplicibus\      At  Prov.  31.21 
certe  timebit  afrigoribus  niuis. 

3°  Rex  Pario  credulus,  iam  amenti  similis,  amatori  suo  fit  inmiseri- 
cors,  et  cum  sit  irato  rege  nichil  immicius,  differt  tamen  ulcionem, 
experiens  an  possit  misereri,  cupiens  magis  indultor  esse  quam 


128  WALTERI  MAP  DIST.  in 

ultor.  Adsunt  interim  ludi  solempnes  annui  ciuitatis,  quibus  ipse 
rex  interesse  tenetur,  regalibus  insigniis  et  diademate  redimitus, 
uel  in  eisdem  festiuis  ornatibus  mittere  qui  vicem  eius  supleat  et 
tocius  anni  principatum  a  rege  primus  optineat  toto  regno  Babi- 
lonis.  lubet  ergo  rex  puerum  ad  ludos  ornari,  proprium  tante  5 
solempnitatis  equum  ascendere,  potestatem  et  imperium  tocius 
anni  tribuens.  Parius  hiis  intellectis  minus  actum  credens,  quod 

m.  ii.  res  tat  agendum  inpiger  exequitur ;  regem  non  audet  aggredi, 
puerum  inuadit,  et  modis  omnibus  sollicitat  in  retribucionem  tocius 
benignitatis  exhibite  uel  exhibende,  cum  lacrimis  orat  nunc  10 
primo  ueris  honorem  hunc  sibi  nesciente  Nino  conferri.  Pronus 
ad  carissimi  promocionem  nutricii  puer  facilis  annuit.  Parius 
ergo  die  festo  palacium  egreditur,  corona  regia,  uestibus,  s(c)eptro 
solempnis  et  equo.  Ninus  eminentem  turris  ascendit  sedem,  ut 
de  puero  uideat  quod  procurauerat,  et  ecce  Parius  in  porta  15 
prenobilis,  ad  quern  omnium  oculi ;  moram  facit,  ut  diucius 
expectatus  aduentu  prefulgeat  digniori,maiestatemque  non  minuat 
precipitata  leuitas,  cum  repente  iuuenis  ab  abdito  subornatus 
irruit,  et  indigne  maiestati  iustam  et  iussam  exhibens  irreueren- 

col.  2.  ciam,  ad  cubile  tantarum  prodicionum  cor  gladium  |  premit,  ut  20 
ferri    frigiditas   omnium   temperet   fornacem   irarum.      Excidit 

4.25.  occisus,  quoniam  occidit  super  iracundiam  eius  sol\  iuuenis 
asilum  altare  proximum  petit,  accurrit  urbis  uniuersitas,  et  iam 
non  murmur  hominum  sed  tumultus  est.  Rex  autumans  puerum 
esse  qui  plangitur,  sue  uidere  uenit  auctorem  iniurie.  Parium  25 
agnoscit  mortuum  et  puerum  inmorientem  ei  videt,  dulcissimum 
inuocantem  inter  lamenta  magistrum,  crinibus  auulsis  et  pectore 
tunso  fidelissimi  plangentem  diligenciam  nutricii.  Delusum  se 
dicit  ut  videt  Ninus,  at  modum  ignorat ;  talamum  interius  euocato 
seorsum  a  turbis  puero  secrecius  intrat ;  puer  ex  doctrina  defuncti,  3° 
demisso  capite,  manum  ori  preponens,  in  genibus  astat.  Rex 
item  iratus  et  aliam  ei  iam  mortem  in  animo  preparans,  inquit, 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  129 

'  Quid  naso  rnanum  apponis  ?  Quomodo  tibi  soli  factus  sum 
abhominabilis  ?  Nunquid  oris  mei  tantus  est  fetor  ut  propius 
accedere  nequeas  ? '  Puer,  '  Immo  mei,  domine,  quod  vito  ne 
sencias.'  Rex,  '  Quis  tibi  reuelauit  ?  '  Puer,  '  Docuit  me  Parius, 
5  quern  amabat  unice;  quod  a  me  celauerant  uniuersi,  silicet  oris 
mei  tarn  nimium  esse  fetorem,  ut  uobis  molesta  fieret  presencia 
mea ;  hinc  michi  propius  attendendi  presumpcio  deperiit ;  hinc 
michi  semper  coram  hanelitu  meo  manus,  ne  mea  uobis  inportuna 
sit  feditas,  et  meo  possit  afflari  uicio  serena  serenissimi  uultus 

10  vestri  sobrietas.  In  retribucionem  autem  huius  premunicionis  et 
alias  exhibite  fidelissime  cure,  peciit  a  me  mihi  collatum  a 
uobis  honorem,  et  tulit.  Ecce  coram  vobis  totam  hanc  animam 
effusam,  et  me  misericordie  vestre  genibus  prouolutum,  donee  de 

.     pena  debita  doleam  vel  gratulari  possim  de  uenia.'     Ninus  ad 

15  hec  nori  inmerito  motus,  in  breui  studio  quid  |  contigerit  aduertit,  41  a,  col.  i. 
magnatesque  suos  Parii  pestilentis  duplicem  edocet  prodicionem 
et    iustissimam    liuoris    ulcionem,    Deo    iudicante,    puerumque 
restituit  in  graciam,  et  sedicionum  auctoris  cadauer  in  equleo 
suspendi  iubet,  ut  manifestetur  in  mortuo  quod  male  uixerit. 

20      Misericors  pater  noster  in  uirga  corrigit  et  baculo  filios  et  in  Ps.  22.  4. 
correpcione  conseruat  ab  ultore  furoris,  donee  plene  contempnant, 
sicut  Parius,  qui  statim  conceptis  primis  aduersus  Lausum  ex 
inuidia  motibus  adquieuit  odiis,  et  inde  non  restitit,  sed  totus 
institit ;  qui  quot  tolerauerit  ex  Lausi  prosperis  aduersa,  uel  ex 

25  prouectibus  depressiones,  ex  augustiis  angustias,  tot  intelligere 
debuit  castigaciones  ;    at  ipse  contemptu  perfecto  Deum  a   se 
fugauit,   quo   propter   homicidium  fedum  auerso  catuli  SevmtmPs.ios  21, 
rugientes  hunc  a  Deo  sibi  quesierunt  escam,  et  datus  est  eis, 
et  custodierunt  eum,  plenamque  uoluntatem  habentem  ut  filium 

3°  Lausi  cum  patre  simul  occideret,  aliisque  sibi  saginatum  nequiciis 

7  attendendi]  sic :  qu.  accedendi  ?      17  iustissimam]  MS.  iusticimam.      29,30 
MS.  ut  fil.  Lausi . . .  occid.,  plenamque  uol.  habentem. 


130  WALTERI  MAP  DIST.  in 

vocauerunt  cum  placuit.  Hoc  modo  quern  Dominus  dereliquerit, 
ille  custodit,  cui  derelictus  est,  ut  ipsi  semper  impune  deseuiat 
cui  deseruit,  dampnosisque  successibus  inpinguetur  ad  mortem, 
donee  impleta  sit  iniquitas  ad  uindictam.  Audiant  hec  et 
resipiscant  liuidi,  nee  spernant  quomodocunque  rem  eis  mastica-  5 
uerim,  si  quid  utilitatis  subesse  uidebitur. 

Apis  et  dulcibus  et  amaris  herbis  insidet,  et  ex  singulis  aliquid 
cere  uel  mellis  elicit ;  amator  sapiencie  quemlibet  in  aliquo 
poetam  approbat,  et  ab  omni  pagina  quam  baiulauerit  recedit 
docc(i)or.  Instat  enim  et  adheret  litere,  nee  habet  aliquam  10 
inuisam  nisi  peruisam,  aut  neclectam  nisi  perlectam ;  si  quid 
auctor  opinatus  est  prouide,  comprobat ;  si  vero  (quod  absit !) 

col.  2.  ubique  fuerit  inutilis,  non  auctoris  imputat  inepcie,  |  sed  hebe- 
tudini  proprie,  sepeque  repulsis  dum  inprobe  luctatur  euincere 
quod  iuuet  aut  prosit,  in  nouas  et  meliores  incidit  argucias  quam  15 
penes  se  auctor  habuerit.     Non  sic  impii,  non  sic,  sed  oderunt 
antequam  audierint,  vilipendunt  antequam  appendant,  ut  sicut 

22.  n .in  sordibus sunt  sor descant  adhuc. 

Solum  ex  hoc  placeo  quod  uetusta  loquor  :  libetne  tamen  nuper 
actis  aurem  dare  parumper  ?  20 

De  Rasone  et  eius  iixore.     iiij . 

Raso  Christianus,  unus  ex  hiis  quos  uulgo  uauassores  aiunt, 
castrum  habebat  quod  ipse  fortissimum  necessitate  tuicionis 
exstruxerat;  habebat  enim  frequentes  cum  vicina  sibi  paga- 
norum  ciuitate  congressus,  cui  quidam  admirabilis,  quod  nomen  25 
dignitatis  est,  presidebat.  Cumque  ipsi  Raso  viribus  impar 
esset  et  numero,  sua  tamen  et  unici  filii  sui  strenuitate  preualebat, 
cuius  matre  defuncta  nouos  ex  coniugio  sibi  cupiens  amicos 
thoro  priori  secundam  substituit,  duxitque  pulcherrimam  ma- 

6  MS.  ultilitatis.  15  iuuet]  MS.  iuuat. 


CAP.  mi  DE  NUGIS  CURIALIUM  131 

gnarumque  diuiciarum  dominam,  cui  sic  anima  eius  conglutinata 
est,  ut  zelotipie  causa  se  graui  diii  et  ancipiti  deliberacione 
suspenderit,  utrum  sibi  prestet  ad  pudiciciam  eius  caute  seruan- 
dam  Dan(a)em  earn  facere  uel  Procrin.  Dan(a)em  audit  auro 
5  deceptam,  et  quecunque  non  amat  scit  amare  posse  forma, 
probitate,  uel  auro ;  Procrin  illectam  Cephali  laudat  amoribus, 
uxoriumque  sapienter  ei  liberas  fecisse  licencias  ait,  et  utrumque 
felicem,  ipsam  quod  ipse  uxorius,  ilium  quod  ilia  inde  pudica,  .i. 
merito  et  retributione ;  uidet  clausam  errasse,  liberam  se 

10  clausisse,  quod  in  libidinem  exiit  inclusa,  quod  se  vallo  pudicicie 
sepsit  exclusa,  quod  que  timuit  ausa  est,  que  dilexit  neglexit; 
mauult  beneficio  meritorum  amari  quam  carceris  affliccione 
timeri,  timor  enim  sollicitus  est  ne  timeat,  amor  anxius  ut 
ametur.  Soluit  igitur  a  freno  iumentum,  ut  |  quocunque  fames  41  ^  col.  i, 

15  iusserit  pabula  querat,  ultroneam  extollens  ad  astra  pudiciciam, 
castitatem  indagine  castrove  coactam  castrati  mentis  equalem 
asserens.  Ilia  uultu  seuero,  uerbisque  certissimis  comitantibus  et 
que  rem  comunt  lacrimis,  to  tarn  facit  securitatem.  I  lie  deside- 
rata vota  complectens  allacrimatur  ei,  et  notatis  uere  fidei  multis 

20  argumentis  rigore  mollito  a  uiro  pristino  defluxit  in  uxorium ; 
iam  nichil  unico  et  optimo  credit  filio,  immo  ipse  cum  preclara 
familia  sua  ceptis  eius  addicitur,  quicquid  est  appetibile  manui 
sue  subicitur,  nee  restat  quod  ipsa  desiderio  suo  dignetur. 

Adduxit    ei    quadam    die   casus   admirabilem   cum   maximo 

25  comitatu  militum  ad  ianuas,  quern  Raso  coram  sua  quasi  procus 
adhuc  tarn  acriter  inuasit  ut  nullo  possit  argui  senectutis  incom- 
modo.  Captus  est  autem  ea  die  sua  filiique  sui  uirtute 
admirabilis  et  incarceratus,  et  clauis  in  manu  domine.  Habebat 
etatis  admirabilis  plus  puero,  iuuene  minus,  eratque  ipsi  statura 

30  nimietatis    utriusque    media,    corpus    habile,    facies    quantum 

Sarraceni  potest  amabilis.     Capta  est  in  oculis  eius  domina,  et  Judith  10 

26  nullo]  MS.  nulla. 
S  2 


132  WALTERI  MAP  DIST.  in 

quoniam  ipsi  facultas  est  omnium  data,  forte  posset  uotum 
implere  de  facili ;  fit  audax  ex  licencia,  nulla  se  castigacione 
cohibet,  ab  ipso  sperat  quicquid  a  sene  deficit,  singularem  ei 
carcerem  facit  tenebrosum  et  fortem,  et  zone  clauem  eius  appen- 
dit  proprie,  districcione  ciborum  et  potus  captiuum  conficit,  et  id  5 
modicum  quo  utendum  ei  censetur  per  fenestram  ut  urso  proicit. 
Neminem  patitur  accedere  quasi  nulli  fidem  habeat,  sciens  quod 
omnis  superbia  fame  domatur,  et  quod  Raso  sue  credit  inpensum 
fidelitati  in  iniuriosam  ipsi  cedit  libidinem.  Creditur,  et  lauda- 
tur  qui  credit,  et  laudat ;  uir  fallitur,  nee  mirum,  uerissimos  10 
enim  amores  exprimit  |  uxor  ypocrita.  Securus  exit  ad  expe- 
diciones  et  prelia  Raso,  et  sibi  ex  fide  uxoris  domi  uidetur 
esse  dum  foris  est.  Nacta  igitur  libertatem  lupa,  susceptis  ad 
amorem  sibi  seruandum  quascunque  iubet  caucionibus,  eques 
cum  admirabili  decepta  custodia  clam  recedit.  Insidet  admira-  15 
bilis  equo  Rasoni  carissimo,  quod  et  optimo  et  omnium  inpari, 
quibus  in  optata  ciuitate  receptis  ad  castrum  suum  Raso  reuerti- 
tur ;  audit  et  dolet,  et  in  hoc  se  maxime  derisum  dicit,  quod 
contra  fabulas  et  hystorias  et  omnium  ab  inicio  consilia  sapien- 
tum  se  femine  crediderit ;  non  tamen  admirabilis,  non  uxoris,  20 
non  eorum  que  tulerunt,  sed  solius  equi  iacturam  intemperate 
plangit,  nee  filii  nee  familie  consolacione  leuatur. 

Post  aliquot  ergo  dies  in  habitu  pauperis  ciuitatem  ingreditur, 
et  inter  sedentes  ad  elemosinam  annotatur  a  sua,  que,  ut  finem 
timori  suo  faciat,  eum   admirabili   suspendio   dignum   iudicans  25 
tradit.     Qui  uoce  preconia  ciuitatem  concitat,  quatinus  Rasonem 
uideant   publicum  hostem,  et  reipublice  sue  pestem  ducant  ad 
exterminium.     Fit  concursus  et  clamor  populi ;  sonant  litui  et 
tube.     Ad  clangorem  igitur  et  tumultum  excitatur  qui  excubat 
prope   filius  Rasonis,  et  causa  cognita,   quamtocius  in  siluam  30 
se  cum  armata  familia  latibulo  proximam  conferens  cum  silencio 

21  que]  MS.  qui. 


CAP.  mi  DE  NUGIS   CURIALIUM  133 

prestolatur;  et  ecce  coram  omnibus  saluatrix  ciuitatis  domina 
multis  conducta  laudibus,  et  admirabilis  disponens  et  moderans 
omnia.  Inopinos  igitur  et  inermes  inuadunt  rapide,  filiusque 
Rasonis  admirabilem  ictu  primo  mortuum  deicit.  Domina  super 
5  optimum  equum  euadit  facile ;  fit  maxima  strages  equitum  et 
peditum,  et  tocius  populi  dira  direpcio.  Reductus  ad  propria  42  a,  col.  i, 
Raso  inter  tantas  leticias  mestus  residet,  uilipendens  predam  et 
spolia,  captiuos  et  mortem  admirabilis,  desolacionem  ciuium,  et 
suam  erepcionem,  et  quicquid  actum  est ;  cum  non  redibetur 

10  equus,  nichil  reputat.  Mutat  ergo  uultum  et  habitum  ;  simulat, 
dissimulat,  non  curat  cui  similis  fiat  dummodo  sibi  dissimilis  : 
compositus  et  sibi  quantum  potest  oppositus,  eadem  euasionis 
die  pauperibus  assidet,  et  introductus  cauet  ne  domine  bpponat 
faciem,  sed  procurat  ut  retro  precelsum  cui  ipsa  insidebat  sca- 

15  mnum  dorso  ad  dorsum  sedeat.  Precatur  in  hora  cene  qui  co- 
epulabatur  miles  dominam  quatinus  cum  ipso  nocturno  tempore 
ad  suas  recedat  quibus  habundat  ciuitates,  allegans  quod  ab  omni 
timore  Rasonis  libera  possit  in  deliciis  tota  gaudere  uita.  Tali- 
bus  et  aliis  paucis  uerbis  allubescit,  orataque  nouitatis  amatrix 

20  mulier  ad  sua  facile  desideria  trahitur  ;  hora  designatur  ante  luca- 
num,  locus  porta  meridialis.  Hiis  ergo  caucius  Raso  notatis,  letus 
egreditur,  festinat  et  armatus  a  castro  suo  reuertitur  in  noctem  et 
in  ilia  meridiali  pernox  excubat,  securus  in  militem  irruere  si  uene- 
rit,  ut  ipsum  interimat,  uel  dominam  sub  ipsius  abducere  typo  si 

25  preuenerit.  Sed  que  non  dormit  in  desideriis  mulier  anticipat 
horam ;  uidens  uirum  armatum  adductum  sibi  optatissimum 
equum  offert  quatinus  ope  sua  conscendat  eum.  At  ille  uisa 
spe  sua  non  inmerito  inpiger  descendit,  equisque  mutatis  leti 
properant ;  falsa  domina  se  falli  non  sentit,  et  nescia  quo  tendat 

30  uota  sequitur  irrita.  Raso  labore  victus  et  longa  uigilia  dormit 
in  equo  et  ab  uxore  stertens  agnoscitur.  Orat  ilia  quod  modi- 
cum diuertat  donee  dormierit ;  ille  diuertit,  sed  i  descendere  timet,  42  a,  col.  2. 


134  WALTER  I  MAP  DIST.  m 

lancea  fultus  sompnum  capit.  Miles  ergo  cui  non  concessa 
scandala  delusus,  totam  concitat  urbem,  dominam  fugisse 
nunciat,  et  ecce  ipsum  cum  manu  armatorum  multa  prope  locum 
dormicionis.  Pessima  ilia,  que  non  cessat  scrutari  qualiter 
eripiatur,  uenientem  uidet  et  quibuscunque  potest  aduocat  signis.  5 
I  His  iam  prope  agentibus,  equs  Rasonis  non  assuetus  in  con- 
gressu  quiescere,  leuato  capite  hinnit,  et  pedibus  arenam  terens 
dominum  suum  a  morte  premunit ;  beneficio  cuius  excitatus 
Raso  primis  incursibus  resistit  fortiter,  filiumque  suum  quern  in 
proxima  sperabat  siluula  familiamque  voce  precelsa  euocat.  10 
Illi  spe  sua  nullatenus  segniores  velociter  aduolant,  et  obuias 
fortiter  abrumpunt  acies.  Raso  equi  sui  celeritate  quocunque 
uult  transfertur,  et  quibuscunque  cupit  hostibus  imminet ;  fami- 
liam  suam  hortatur,  et  se  totum  impendit  ulcioni.  At  films  suus 
sicut  unicus  unice  patrem  diligens  uniformiter  et  omni  conatu  15 

Aen.  satagit  illam  ulcisci  que  causa  malorum  extitit,  qua  tandem 
decollata,  cum  capite  ipsius  triumphator  abcedit.  Redit  Raso 
cum  suis  letissima  trophea  referens.  De  cetero  ceteris  ait, 
'  Cauete,  et  ego  uobis  dico,  Rasoni  credtte,  quoniam  que  multa 
euaserunt  aues  recia  modico  tandem  capiuntur  in  laqueo,  sicut  20 

i.  17.  hec  auis.'  Scriptum  est :  Frustra  iacitur  rete  ante  oculos  penna- 
torum ;  huiusmodi  pennatis  raro  frustra  iacitur,  non  enim  habent 
oculos  :  hec  auis,  hec  uulpa,  hec  femina  tot  bonas  uiderat  fidei  sue 
facies,  tot  audierat  et  non  exaudierat  diuitum  preces,  et  a  facie 
Sarraceni  captiui  exlegis  et  attenuati  capta  exlex  facta  est  et  uilis  25 
et  adultera,  legis  et  viri  quibus[cun]que  (secundum  Veneris 

x>l.  i.  loquor  iura)  se  retibus  debuit,  se  negauit  |  et  sibi  laqueum  inde- 
bitum  et  inopinum  iniecit ;  hec  pennas  habuit  quoniam  auolauit, 
oculis  caruit  quia  se  non  cauit,  eo  quod  sibi  uisum  est  crimen 
dulcius  quo  nocencius,  quo  Rasoni  dampnosius.  30 

At  non  similiter  Rolloni  ut  Rasoni  sua  nocuit  innocencia. 

13  hostibus]  MS.  hospitibus. 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  135 

De  Rollone  et  eius  tixore.     v. 

Rollo,  uir  magni  nominis  et  preclare  milicie,  moribus  et  omni 
statu  felix,  cum  non  esset  zelotipus,  pulcherimam  habebat 
uxorem,  cuius  amore  languebat  vicinus  puer,  forma,  genere, 

5  diuiciis,  et  optima  indole  omnes  illarum  parcium  excedens  pueros. 
Nee  quid  speraret  habebat ;    fortissimis  enim  negatiuis  depulsus  Virg.  Ed. 
secum  lacrimosus  intente  querebat  quid  sibi  deesset  ad  meritum  2 
amoris.     Rollonem  tandem  respicit,  militem  serenissime  fame, 
se   uero  puerum  intra  septa  cimarum  adhuc  morantem  nichil 

10  egisse,  nichil  egregium  gessisse ;  iam  se  merito  spretum  dicit, 
et  nisi  preualuerit  non  debere  preponi.  Suam  ait  iniustam 
peticionem,  illius  iustissimam  negacionem.  Iam  properat,  iam 
hanelat  ad  arma,  iam  omnibus  interest  ubique  congressibus,  et 
edoctus  preliorum  astucias,  varietates,  et  casus,  ab  ipso  Rollone 

15  milicie  cingulum  accipit,  ut  proinde  sibi  fiat  accepcior,  et  possit 
domine  familiarius  loqui,  uel  significare  quod  dolet ;  et  si  non- 
nisi  tantum  earn  uidere  debeat,  idem  fecerit.  Exit  igitur  quo- 
cunque  ipsum  magister  amor  euocat  ad  omnes  armatas  sediciones 
uel  rixas,  et  quamcunque  torpentem  aut  sopitam  reperit,  excitat 

20  et  perducit  ad  summum,  et  non  perductis  omnium  est  potissimus 
et  potentissimus.       Euadit  in   breui    laudes   vicinie   precellens 
omnibus,  et   non   transcensus   ad   maiores   accenditur.      Vincit  Cf.  Virg. 
ferratas  acies,  muros  et  turres,  et  qui  transuehit  ipsum  animus  ad    ^*m 
omnes  uictorias  a  seipso  effeminatur,  sed  infeminatur,  quoniam  in 

25  femineam  transit  impotenciam  |,  ut  earum  instar  sine  respectu  post  42  b,  col.  2. 
vota  currat,  ouis  intus  et  leo  foris,  et  qui  castra  subuertit  extero- 
rum  a  domesticis  curis  castratus  emollescit,  plangit,  precatur,  et 
plorat.     Ilia  non  ut  uirgo  uel  uirago,  sed  ut  uir   deuouet   et 
spernit,  et  quibuscunque  potest  modis  in  desperacionem  trudit. 

20  perhaps  non  should  be  omitted.  24  qu.  sed  pocius  infeminatur?  or 

non  eff.  sed  inf.  ? 


136  WALTERI  MAP  DIST.  in 

Contigit  ut  die  quadam  iter  facienti  Rolloni  in  dextera  illius  tarn 
desiderate  uxoris  sue  fieret  obuius  predictus  iuuenis,  quern  ex 
nomine  designauit  Resum,  conductisque  ipsis  aliquantulum  quasi 
dominis  et  maioribus  benignis  et  supplicibus  uerbis,  dicta  salute, 
migraret.  Ilia  dissimulat  insolenter.  Rollo  uero  diu  respicit  5 
emigrantem  toto  suspensus  in  ipsum  animo,  tandemque  reflectit 
oculos  erratque  silens.  Suspiciosa  timensque  sibi  domina  ne 
quid  aduert(er)it,  querit  quid  hoc,  quare  diu  respexerit  non 
respicientem.  Cui  Rollo,  '  Libenter  aspexi  quod  utinam  semper 
videam,  nostri  temporis  prenobile  prodigium,  hominem  genere,  10 
moribus,  et  forma,  diuiciis  et  fama  et  tocius  terre  fauoribus 
or.  Od.  insignem,  et  qualem  non  reperit  scriptura  ex  omni  parte  beatuml 
2  7  scl-  Ilia  ex  tanta  laude  plus  animo  concipiens,  quam  ore  habens, 
subintulit,  '  Nee  michi  pulcher  videtur,  nee  ipsum  bonum  audiui/ 
Aliud  autem  in  mente  uersat,  scilicet  quod  Rollo  fidelis  et  15 
ueridicus  est,  et  quod  ab  aliis  audierat  ipsius  est  assercione 
credendum.  Penitet  iam  ipsum  repulisse,  iam  desperat  posse 
redimi  quod  actum  est,  et  quern  humillimum  superba  spreuerat, 
superbissimum  horret  humilis  optare.  Cumque  post  iter  thalamo 
recipitur,  flere  libet,  nee  licet  ob  scandalum ;  dolores  enim  20 
criminis  querunt  latibula,  et  noctis  filie  secretos  habitant  seorsum 
thalamos.  Inde  se  proicit  in  secreta  secessus  intimi,  exploratisque 
plorando  consiliis,  una  tandem  et  audax  placet  sentencia,  nuncio 
col.  i.  temptare  si  uenire  |  dignetur.  Desiderantis  euolat  legatus  et  arden- 
tem  concupiscencia  reducit  inflammate,  iussusque  recedit.  Orna-  25 
turn  igitur  Veneri  sibique  thalamum  archanum  summa  secuturi 
uota  subintrant,  et  inter  eundum  inquit  ilia,  '  Miraris  forsitan, 
dulcissime  mi,  que  me  tibi  tarn  subito  causa  post  tot  tarn 
crudeles  dederit  negaciones ;  Rollo  causa  fuit,  nam  fame  non 
credideram,  sed  sua  mihi,  quern  ueracissimum  noui,  persuasit  30 
assercio  te  Appolline  docciorem,  loue  leniorem,  Marte  leoniorem, 
pro  tempore,  loco,  et  modo,  nee  est  aliqua  diis  data  preter 


CAP.  v  DE  NUGIS   CURIALIUM  137 

eternitatem  felicitas,  quam  non  tuis  adiunxerit  laudibus.  Credidi, 
fateor,  et  capta  sum,  et  ecce  tibi  desideratas  offero  leta  delicias.' 
Et  decumbit,  et  attrahit,  .  .  .  frenumque  furori  ponens  respondit, 
'  Nunquam  a  Reso  Rolloni  pro  benignitate  retribuetur  iniuria  ; 

5  inurbanum  enim  est  ut  ei  thorum  uiolem,  quern  mihi  totus 
negauit  orbis,  et  ipse  prestitit.'  Sic  abscedit  et  abstinet ;  potest 
et  non  est  transgressus  ;  vicerat  ipsam  ut  sibi  pareat,  uincit 
seipsum  ut  ipsa  careat ;  uictoria  prior  diu  dilata,  posterior  cito 
collata,  ilia  fugando  longis  quesita  uigiliis,  hec  fugiendo  breui  sed 

10  forti  parta  vigilancia ;  ilia  dulcis  et  dilectans,  hec  amara  et  dolens, 

sed   fructus   earum    mutatis   inuenientur   saporibus   in   tempore  Mt.  13.  30. 
messis. 

Sic   contra   fidem    Nasonis  a   iuuene   et   cupido  reddita  est 
quantum   in   ipso   est  uirgo ;    hec   autem    in   ipso  sue   feruore 

15  libidinis,  in  ianua  Dyones,  in  precipicio  promte  ruine,  in  despera- 
cione  continencie.  Quis  non  miretur,  et  non  hunc  imitetur  si 
possit  ?  Hie  certe  potuit  fugam  inuadere  gracia  preuentrice,  et 
arreptus  euadere  gracia  subsecutrice.  Fortis  hie,  sed  in  eo  fortis 
utrimque  Dominus  ;  laudabilis  hie,  sed  a  Domino.  Videbit  hec 

20  piger   et   expectabit  graciam ;    excusabit   et  incurrit  offensam. 

Nos  autem  nunc  non  sic,  |  sed  sciamus  sine  Ipso  nichil posse  fieri,  43  *,  col.  2. 
et  conemur  tanquam  ex  nobis  inicia  sint,  et  nulli  conatui  desit  J°' I5<  5* 
spes  et  oracio ;    accingamur  vim  facere  Deo  nobis  ut  assit,  et 
nostram  Ipsi  placere  sciamus  uiolenciam ;  virtus  pallium  appre- 

25  hensa  non  linquit,  sed  quo  traxeris  ultro  comitatur  optata.  Qui 
carni  precipit,  effugit  iram,  et  qui  sibi  frenum  ponit,  a  Domino 
dirigitur  :  Ipsi  grates  a  quo  gracie. 

Explicit  distinccio  tercia  fJugarum  Curialium. 

3  something  is  wanting  after  attrahit.  7  pareat]  MS.  pareat. 

23  Deo]  MS.  donee. 


1364 


138 


IValteri  Map,  de  Nugis  Curialium,  distinctio  quarta. 

Incipit  quarta.     Prologus.     i. 

AD  nostram  omnium  instruccionem  expedit  ut  nemo  clausis 
oculis  uel  auribus  uel  aliquo  sensuum  inofficioso  viuat,  sed  ex  rebus 
oportet  extrinsecis  intrinsecus  edificari,  per  hec.     Sane,  quia  ceci  5 
sumus  ad  futura,  presencia  quedam  palam  sunt,  et  preterite  rum 
aliquot  que  non  uidimus  uidere  properemus.    Que  non  audiuimus, 
non  fastidiamus,  sed   Deo  futura  comendantes,  informari  festi- 
nemus  ex  his  in  quibus  nobis  Dominus  imitacionem  posuit  aut 
fugam,  nostrum    semper    orantes    refugium,  ut  eleccionis  pure  10 
bonorum  Ipse  in  nobis  consecucionem,  et  fuge  malignitatis  Ipse 
faciat  effugium. 

Video  iuuenes  que  uident  et  audiunt  uel  spernere  uel  parui- 
pendere,  multosque  domi  torpentes,  quorum  senectus  aut  uilis 
est  aut  mediocritatem  non  euadit.  Puerum  uidi,  de  cuius  eciam  15 
cognacione  glorior,  inter  nos  et  a  nobis  educatum,  semper  ab  ore 
narrantis  pendentem,  maioribus  suis  herentem,  collegia  bonorum 
querentem,  forcia  queque  temptantem,  nunquam  ociosum, 
indefesse  negociosum,  acerrime  indagacionis  ad  omnia  honesta 
in  tantum  ut  cum  non  esset  literatus,  quod  doleo,  quamlibet  20 
literarum  seriem  transcribere  sciret.  Antequam  esset  annorum 
xxti.  matrem  nostram  et  suam  Angliam  exiuit,  seque  Philippo 
Flandrensium  comiti  solum  alienigenam  dedit,  quatinus  armis 
instrui  mereretur  ab  ipso,  ipsumque  |  preelegit  dominum ;  nee 
iniuste,  quoniam  omnium  huius  temporis  principum  excepto  25 
nostro  strenuissimus  est  armis  et  regimine,  postquam  Henricus 
rex  iunior  decessit,  nostri  filius  Henrici  regis,  cui  nemo,  Deo 
gracias  !  hodie  par  est. 


CAP.  i  DE  NUGIS  CURIALIUM  139 

Decessit  autem  ille  prenominatus  Henricus  apud  Martellum 
mense   quo  hanc  paginam  apud  Salmurum  scrips!,  die  sancti 
Barnabe  apostoli,  anno  ab  incarnacione  Domini  M°.  c.  octogesimo 
secundo,  et  sue  natiuitatis  xxvij0,  vir  noue  adinuencionis  in  armis, 
5  qui  miliciam  fere  sopitam  excitauit,  et  ad  summum  usque  perduxit.  Lucr.  i.  29. 
Eius  possumus  virtutes  (qui  eum  uidimus  ipsius  amici  et  fami- 
liares)  et  gracias  describere.     Speciosus  erat/r^  ceteris  statura  et  Ps.  44.  3. 
facie,  beatissimus  eloquencia   et   affabilitate,  hominum   amore, 
gracia,  et  fauore  felicissimus,  persuasione  in  tantum  efficax  ut  fere 

10  omnes  patris  sui  fideles  in  ipsum  insurgere  fefellerit.    Absalon  eum 
(si  non  maior  hie  uero  fuit)  comparare  possis ;  ille  unum  habuit 
Architophel,  hie  multos,  et  nullum  Chusi ;  quod  quidem  hodie 
manifestauit  Dominus,   qui    omnes  misericordias  Dauid  fidelis  Isa.  55.  3. 
domino  nostro  patri  suo  compleuerit,  id  est  illas  quas  ipse  fideli  suo 

15  Dauid  habuit,  quoniam  ex  omni  tribulacione  eduxit  eum  Dominus •,  Ps.  53.  7. 
et  super  iram  inimicorum  suorum  despicit  oculus  eius.  Absalon  suus 
totam  excitauerat  Aquitaniam,  Burgundiam,  et  ex  Francis  multos 
in  patrem  suum  dominum  nostrum,  et  omnes  Mansellos  et  Ande- 
gauenses  et  Britones,  et  ex  quibus  nobiscum  militabant  maxima 

20  pars  uacillabat  ad  ipsum.  Manselli  tamen  et  Andegauenses  palam 
nos  obsidentes  Lemouicas,  spretis  lacrimis  et  supplicacione  nostra, 
liquerunt  et  repatriantes  coegerunt  exercitum  solui  paucitate  re- 
manencium.  Confluentibus  autem  ad  ipsum  Absalon  uiribus  orbis 
in  patrem  suum  apud  Martellum  iurauit,  et  ea  die  percussus  ab 

25  ultrice  iustissima  dextra  martello  mortis  |  euanuit,  et  uersa  est  in  43  &,  col.  2. 
sedacionem  sedicio  ;  quieuit  igitur  orbis  P hit  one  perempto.     Qui  Claud,  in 
cum  iussisset  corpus  suum  Rotome  sepeliri,  ablatum  est  et  in  ?uf'}' 
ecclesia  sancti  Juliani  vi  detentum  a  Cenomanensibus  et  ibi  tu- 
mulatum  ;  sed  hodie  iussit  rex  pater  eius  illud  inde  Rotomam 

3°  cleferri,  quatinus  ibi  sit  eius  imperpetuum  memoria  viri  fauoris  et 
graciarum  pleni.  Qui  quod  diues,  quod  generosus,  quod  amabilis, 

1 3  qu.  fideles,  as  the  Bible  text  ? 
T  2 


140  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

quod  facundus,  quod  pulcher,  quod  strenuus,  quod  omnimodis 
5.  graciosus,  quod  paulo  minor  angelis,  totum  conuertit  in  sinistram, 
et  peruersa  felicitate  fortissimus  tarn  infrunito  factus  est  animo 
patricida,  ut  in  summis  desideriis  mortem  eius  posuerit,  sicut 
aiunt  Marlinum  de  ipso  prophetasse,  Linx penetrans  omnia  exicio  5 
m- .  proprie  gentis  imminebit.  Nichil  inpenetratum  liquit,  omnem 
lapillum  mouit,  totum  fedauit  prodicionibus  orbem,  prodigialis 
proditor  ipse  prodigusque  malorum,  fons  scelerum  serenissimus, 
appetibilis  nequicie  fomes,  pulcherrima  peccati  regia,  cuius  erat 
regnum  amenissimum.  Ut  sciatis  quomodo  creator  fuerit  hereseos  10 
proditorum  ;  pater  suus  totum  sibi  sedauerat  ad  pacem  mundum, 
tarn  ex  alienis  quam  ex  suis  ;  hie  autem  rumpi  federa  fefellit,  et  in 
regem  pacificum  contra  iuramenta  iuratorum  arma  coegit,  periurus 
ipse  patri,  me  vidente,  multociens  ;  frequens  ei  ponebat  scandalum, 
victusque  redibat,  eo  semper  ad  delicta  procliuior  quo  securius  ad- 15 
uertebat  sibi  ueniam  non  posse  negari.  Nullas  unquam  meruit 
iras  quas  non  posset  primis  placare  lacrimis  ;  nil  concupiuit  quod 
non  paucis  extorqueret  blandiciis,  quippe  qui  quemuis  homi- 
nem  contra  seipsum  optinebat,  quia  contra  conscienciam  et  fidem 
Deo  derelicto,  qui  malleus  percussus  in  Martello  penitens  de-  20 
cessit  ut  aiunt,  sed  ad  pacem  patris  nullo  potuit  inflecti  monitu, 
col.  i.  quasi '  si  decessero  quiescam,  |  si  non,  impugnabo.'  Depositam  ha- 
;.  21.  bebat  in  corde  guerram-,  fratremque  suum  Ricardum,  cuius  inta- 
bescebat  odio,  reliquit  heredem,  et  decessit  iratus  ;  dissimiliter 
respexit  Dominus  finem.  25 

Epilogus.     ii. 

Hunc  in  curia  regis  Henrici  libellum  raptim  annotaui  scedulis 
et  a  corde  meo  uiolenter  extorsi,  domini  mei  preceptis  obsequi 
conatus.  Horrebam  enim  quod  agebam,  luctabar  euincere  quod 
nequibam.  Cum  enim  ab  omnibus  curiis  sint  Muse  refuge,  no-  3° 

22  yu.  add  diceret  after  quasi  ?         25   The  chapter  seems  unfinished  or  imperfect* 


CAP.  ii  DE  NUGIS  CURIALIUM  141 

stram  super  omnes  abiurauerunt,  quia  prorsus  ab  eis  auersam  et 
longe  plus  aliis  aduersam,  quia  uexacio  tantum  quietis  interpolari 
non  paciebatur  ut  ad  sompnum  sufficeret,  nedum  ad  studium.  Co- 
gebam  eas  et  indignabantur ;  verumptamen,  audita  morte  domini 
5  mei  predicti  regis,  post  biennium  exequiarum  exinanitus  lacrimis, 
ad  puteal  exsurgo,  lucrum  inestimabile  nunc  primo  uidens  quod  a 
curia  liber  sum,  unde  relegatus  quiete  noua  percipio  quam  misere 
fuerim  ibi  religatus.  Quiete  dico  recte  quidem,  si  quies  est 
certis  indiciis  agnoscere  tenebrarum  absolucionem,  et  permittente 

10  Domino,  qui  foras  eum  ad  uincula  misit,  regnum  ipsius  omnibus 
dominari.  Dati  sumus  illi  cui  cessit  facultas  et  carobeati  Job,  et 
tanto  seuiorem  eum  sentimus  et  nos  ad  uictoriam  impromciores 
quanto  sumus  a  paciencia  remociores.  Scrutatur  et  euertit  orbem 
antiquus  ille  dierum,  omnium  corda  possidet  et  obtentu  mundi  Dan.  7.  9. 

15  gloriatur ;  preua(ri)cator  serpens  spiris  omnia  cingit,  aut  nichil  aut  Cf.  Claud,  in 
modicum  extra  relictum  est.     Dudum  a  prauis  exactoribus  fiebant 
iniquitates  sub  alicuius  cause  pretextu,  saltern  ut  aliqua  similitu- 
dine  iusticie  velamen  haberet  nequicia.     Nunc  autem  et  iusticia 
periit,  et  facies  eius  non  requiretur.     Immo  pace  deleta  penitus 

20  apertus  est  in  rapina  furor,  |  et  tarn  obstinate  frons  omnis  induruit,  44  tf>  col.  2. 
ut  pudor  et  reuerencia  nichil  sint.     lam  nemo  lesus  queritur  aut 
querere  potest  cur  hoc,  quia  racio  nusquam  est,  et  nemo  respondet 
ad  hoc.     Et  mihi  nunc  primo  placere  potest  puteal,  quia  cum  orbe 
mutate  sunt  Muse,  et  iam  non  oportet  ab  antris  earum  loqui,  Claud.  /.  c. 

25  nee  in  regulis  arcium  artari.     Quidlibet  ut  libet  agimus,  et  non  est  J4- 
distinccio  uirtutis  et  vicii.     Redeat  Cato,  reuertatur  Numa,  Fabii 
reddantur,  et  reuocentur  Curii,  fiant  rediuiui  Rusones,  id  agetur  Martial,  v. 
quod  agitur.     Nam  ubi  nichil  humanitatis,  non  utetur  sapiencia  28'  3>  4' 
Cato,  Numa  iusticia,  Fabius  innocencia,  comitate  Curius,  pietate 

30  Ruso :  cum  nichil  eorum  unde  boni  fuerunt,  f  nimirum  stupidi  sunt. 

25  Quidlibet]  MS.  +in  regulis  lined  through.  27  Rusones]  MS.  rusores. 

30  something  is  wanting  such  as  in  precio  habeatur  or  estimetur, 


142 


WALTERI  MAP  DIST.  iv 


Si  Neronem,  si  Vitell(i)um,  si  Catelinam  suscites,  se  reperient  in- 
maniores  plurimos.     Si  Mamertum  a  manibus  excites,  nichil  ad  tot 
Rufinas  facient  Elycon  et  Pierus.     Dormiat  ergo  cum  Homerb 
Maro,  cum  Catul<l)o  Marsus  ;  vigilent  et  dictent  Cherulus  et  Clu- 
tial    uienus,  Bauius  et  Me(u)ius,  et  me  nichil  inter strepere  prohibebit.  5 
•£  v'  Talium  tempora  sunt  poetarum.     Obiurgare  non  possunt  Muse, 
157':  nee  iniurias  ulcisci,  nee  in  artibus  causabuntur,  quod  alias  ubique 
3° :    fit.     Ideo  tutus  et  inermis  aggredior  quod  trepidabam. 
36\  '      Tales  nunc  inueniat  libellus  lectores  ;  hii  me  poetam  facient,  sed 
non  sic  impii  legunt,  non  sic,  et  ideo  misellum  hunc  uentilabunt,  10 
ut  puluerem  ;  oderunt  enim  antequam  audierint,  uilipendent  ante- 
quam  appendant,  inuident  priusquam  uideant.     Incidencia  uero  si 
notare  fas  est,  incidit. 

Amicum  habui,  uirum  uite  philosophice,  quern  post  longa 
tempora  multasque  visitaciones  annotaui  semel  habitu,  gestu,  15 
uultuque  mutatum,  suspiriosum,  pallidum,  laucius  tamen  cultum, 
loquentem  parcius  et  grauius,  insolita  simultate  superbum ; 
pristina  perierat  facecia,  morosaque  iocunditas ;  egrum  se  dicebat, 
1. 1.  et  male  |  sanus  erat.  Soliuagum  uidi,  meaque  quantum  reuerencia 
mei  sinebat  declinantem  alloquia.  Veneris  arrepticium  uidi.  Quic-  20 
quid  enim  uidebatur,  totum  erat  proci,  nichil  philosophi.  Spes 
tamen  erat,  ut  post  lapsum  resurgeret.  Ignoscebam  quod  igno- 
rabam ;  ludum  putabam,  et  erat  seuum  serium.  Uxorari  tende- 
bat,  non  amari ;  Mars  nolebat  fieri,  sed  Mulciber.  Tamen  mihi 
mens  excidit,  et  quia  mori  pergebat,  commoriebar  ei.  Locutus  25 
sum  et  repulsus.  Misi  qui  loquerentur,  et  ut  noluit  eos  audire, 
.  33-  dixi,  '  Fera  pessima  deuoraidt  imicum  meum ' :  et  ut  omnes  ami- 
cicie  uices  implerem,  epistolam  ei  scripsi,  mutatis  nominibus  no- 
stris,  me  qui  Walterus  sum  Valerium  uocans,  ipsum  qui  Johannes 
est  et  ruffus  Ruffinum.  Pretitulaui  epistolam  sic.  30 

i  reperient]  MS.  reperientur.  2  Mamertum]  ^.  = 

Rufinas]  qu,  Rufinos?  24  TamenJ  qu.  Tandem? 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  143 


NOTE. 

The  following  Epistle  is  current  separately  in  a  number  of  manuscripts.  The  text 
of  it  was  printed  among  the  spurious  works  of  St.  Jerome  (Martianay  V.  337  ; 
Migne,  Patrol.  Lat.  xxx.  254).  I  subjoin  to  the  text  of  the  Bodleian  manuscript  (which 
I  take  as  the  basis  of  the  text)  the  variants  of  the  two  oldest  copies  which  I  have  found, 
viz.  Bodl  Digby  67/80,  of  cent.  xti-xm(D)\  and  Trin.  Coll.  Camb.  0.  7.  7./. 
64  b,  of  cent,  xiii  early  (T).  The  rejected  readings  of  Bodl.  851  (O)  are  given  apart 
from  these. 

Particulars  of  some  of  the  manuscripts  and  commentaries  are  reserved  for  a 
special  note. 

Dissuasio  Valerii  ad  Ruffinum  philosophum  ne  uxorem  d^lcat.  iii. 

Loqui  prohibeor  et  tacere  non  possum.     Grues  odi  et  uocem 

ulule,  bubonem  et  aues  ceteras  que  lutose  hiemis  grauitatem 

luctuose  preululant ;  et  tu  subsannas  uenturi  uaticinia  dispendii, 

5  uera,  si  perseueras.     Ideo  loqui  prohibeor,  veritatis  augur,  non 

voluntatis. 

Lu(s)ciniam  amo  et  merulam,  que  leticiam  aure  lenis  concentu 
placido  preloquuntur,  et  potissimum  philomenam,  que  optate  tern- 
pus  iocunditatis  tota  deliciarum  plenitudine  cumulat,  nee  fallor. 
10      Gnatones  diligis  et  comedos,  qui  dulces  presusurrant  illecebras, 
et  precipue  Circen,  que  tibi  suspirate  suauitatis  aromate  gaudia 

O.  7  Lu(s)ciniam]  Luciniam.  10  comedos]  commendas. 


i  Incipit  epistola  Val.  ad  Rufum  de  dissuasione  uxorandi  D.        *.      Dissuasio 
ual.  ad  ruffinum  ne  ducat  uxorem  T.  2  om.  Loqui .  . .  possum  T.     et  tacere] 

sed  tacere  D.  3  om.  bubonem  T.        lutose]  lutuose  D.  7  Lusciniam] 

Luciniam  D ;  Lucinam  T.-  8,9  potissimum  &c.]  potissime  phil.  que  opt. 

temp,  deliciarum  iocunditate  cumulant  T.  10  comedos  D.          n  om.  tibi  T.- 

D  has  rubrics  to  the  various  paragraphs  e.g.  1.  i.  Exemplum  de  auibus  luctuosis; 
1.  7.  Exemplum  secundum  de  auibus  letificantibus.     These  I  have  omitted. 


144  WALTER  I  MAP  DIST.  iv 

plena  perfundit,  ut  fallaris.     Ne  sus  fias  aut  asinus  tacere  non 
possum. 

13- 31-      Propinat  tibi  mellitum  toxicon  minister  Babel;  blande  ingre- 

i.  12.  ditur  et  delectat,  et  impetum  spiritus  tui  conducit :  ideo  loqui 
prohibeor.  5 

*3- 32-  Scio  quod  in  nouissimo  ut  cohiber  mordebit  et  uulnus  imprimet 
impar  omni  tiriaco  :  ideo  tacere  non  possum. 

Multos   habes   voluptatis   tue   persuasores    in   capud    tuum  | 

;ol.  2.  facundissimos,  me  solum  elinguem  preconem  ueritatis  amare  quam 
nauseas ;  ideo  loqui  prohibeor.  I0 

Ed*  9'  Reprobata  est  fatua  vox  anseris  inter  olores  tantum  delectare 
doctos  :  ea  tamen  senatores  edocuit  saluare  urbem  (ab)  incendio, 
thesauros  (a)  rapina,  se  ipsos  a  telis  hostium.  Forsitan  et  tu  cum 
senatoribus  intelliges,  quia  prudens  es,  quod  organ(iz)ant  tibi 
olores  interitum  et  anser  salutem  strepit ;  ideo  tacere  non  possum.  15 

Desiderio  tuo  totus  inflammaris,  et  speciosi  nobilitate  capitis 
seductus,  chimeram  miser  nescis  esse  quod  petis  :  sed  (et)  scire 
deuoues  quod  triforme  monstrum  illud  insignis  uenustetur  facie 
leonis,  olentis  maculetur  uentre  capri,  virulente  armetur  cauda 
vipere  ;  ideo  loqui  prohibeor.  20 

E"A  i.       Illectus   est    Ulixes   simphonia   sirenum,  sed   quia   Sirenum 
uoces  et  Circes  pocula  nouit,  uirtutis  {uinculis)  sibi  vim  fecit,  ut  ' 
vitaret  uoraginem.     Ego  autem  in  Domino  sperans  conicio  quod 
Ulixis  imitator  eris,  non  Empedoclis,  qui  sua  philosophia  ne 
O.     3  toxicon]  text  toricon,  marg.  toxicon.     6  imprimatur.     7  tiriaco]  toxico. 

i  Ne  sus  &c.]  Ut  sus  f.  aut  as.  ideo  tacere  D ;  Ut  as.  f.  aut  sus  T.  3  Propinat 
.  .  .  minister]  Propinant . . .  ministri  DT.  toxicon  DT.  7  tyriaco  D ;  tiriaco  T. 

iz 

12  edocuit]  docuit  DT.      12,  13  ab  incendio ...  a  rapina  DT.        14  organant  D  ; 
organant  T.  om.  tibi  T.  15  et  anser]  anser  uero  D.  17  esse 

nescis  quam  petis.     sed  et  scire  D ;  quod  et  scire  T.          18  triphorme  illud  m.  T. 
21  Illectus]  Delectatus  DT.  22  uirtutis]  ueritatis  D.        uinculis  sibi  DT. 

23  conicio]  adicio  DT.  24  sua]  sui  T. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  145 

dicam  melancolia  uictus,  Ethnam  sibi  mausoleum  elegit,  et  para- 

bolam  quam  audis  aduertes,  quod  timeo.    Ideo  tacere  non  possum. 

Tandem  validior  est  tuus  ignis  ille  quo  tibi  conuenit  pars 

aduersa,    quam    ille    tuus   quo    in    me    accenderis :    ne    maior 

5  minorem  ad  se  trahat  et  peream,  (ideo)  loqui  prohibeor. 

Ut  spiritu  loquar  quo  tuus  sum,  pensentur  ignes  lance 
qualibet,  equali  uel  inequali,  vertatur  in  periculum  capitis  mei 
quicquid  (agas  quicquid)  iudices  :  indulgendum  est  michi,  qui  pre 
amoris  impaciencia  tacere  non  possum. 

10  Prima  primi  uxor  Ade  post  primam  hominis  creacionem 
primo  peccato  prima  soluit  ieiunia  contra  preceptum  Domini. 
Parentauit  inobediencia,  que  citra  mundi  terminum  non  absistet 
expugnare  feminas  ut  sint  semper  indefesse  trahere  in  con- 
sequenciam  quod  a  matre  sua  traxerunt.  Amice,  contumelia 

15  uiri  est  uxor  |  inobediens  :  caue  tibi.  450,  col.  i. 

Veritas  que  falli  non  potest  ait  de  beato  Dauid  *  Inneni  uirum  Act.  13.  22. 
secundum  cor  meum\     Hie  tamen  egregie  precipitatus  est  amore  (r  ^am* I3' 
mulieris  ab  adulterio   in  homicidium,  ne  unquam  sola  veniant  Mt  ig 
scandala.     Diues  est  enim  omnis  iniquitas  societate  plurima  et  Lc.  17.  i. 

20  quamcunque  domum  intrauerit  suis  tradit  inquinandam  conuiciis. 
Amice,  Bersabee  siluit,  in  nullo  malignata  est :  nichilominus  tamen 
facta  est  stimulus  subuersionis  uiro  perfecto  et  mortis  aculeus 
marito  innocenti.  Numquid  (in)nocens  erit  que  contendet  (et) 

O.     6  tuus]  apparently  timus  7  om.  in  12  inobedienciam  20 

coinquinandam  (conuiciis  =  fellow-vices) 

i,  2  et  parabolam  . . .  timeo  om.  T.  et  parab.]  sed  parab.  D.  3  ignis  tuus 
ille  T.  om.  ille  D.  conuenit]  conuiuit  D.  4  ne  maior]  timeo  ne  maior 

D.  5  peream]  +  ideo  DT.  7  equali  et  inequali  D.       vertatur]  +  in  DT. 

8  quicquid]  +  agas  quicquid  DT.  1 2  inobediencia  et  citra  D.  absistet] 

absistit  T.  13  ut  sint]  que  semper  erunt  D  et  sint  T.  16  non  potest  falli  T. 
1 8  ab  homicid.  in  adult.  T.  veniant  sola  T.  20  inquinandam  DT.  21  om. 
tamen  T.  23  innocens  D  nocens  T.  contendet]  contendit  DT  +  et  T. 

1304 


146  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

eloquencia,  lit  Dalida  Sampsonis,  et  forma,  ut  Bersabee,  cum  huius 
sola  pulcritudo  triumphauerit  et  nolens  ?  Si  non  es  amplius  secun- 
dum  cor  Domini  quam  Dauid,  crede  quod  et  tu  precipitari  potes. 
Sol  hominum  Salomon,  thesaurus  deliciarum  Domini,  sapiencie 
singulare  domicilium,  crasso  tenebrarum  fuscatus  atramento  5 
lucem  anime  sue,  odorem  fame  sue,  gloriam  domus  sue  feminarum 

-eg.     fascino  amisit,  et  postremo  incuruatus  caram  Baalim  ex  eccle- 
siaste  Domini  mutatus  est  in  membrum  Zabuli,  ut  adhuc  maiori 
uideatur  detrudi  precipicio  quam  Phebus  in  casu  Phetontis,  qui 
de  Apolline  louis  factus  est  pastor  Admeti.     Amice,  si  non  es  10 
sapiencior  Salomone,  quod  nemo  est,  non  es  maior  quam  qui 

^eg-    tpotest  a  femina  fascinari.     Oculos  tuos  aperi  et  uide. 

Optima  femina,  que  rarior  est  fenice,  amari  non  potest  sine 
amaritudine  metus  et  sollicitudinis  et  frequentis  infortunii.  Male 
vero,  quarum  tam  copiosa  sunt  examina  ut  nullus  locus  sit  expers  15 

\- 12.  malignitatis  earum,  cum  amantur  amare  puniunt  et  affliccioni 
uacant  iisque  ad  diuisionem  corporis  et  spiritus.    Amice,  et(h)icum 

fci.6.  est  Videto  cui  des :  et(h)ica  est  Videto  cui  te  des. 

x>l.  2.       Vexilla  pudicicie  tulerunt  cum  Sabinis  Lucrecia  |  et  Penolope, 
et   paucissimo   comitatu  trophea  retulerunt.     Amice,  nulla  est  20 
Lucrecia,  nulla  Penolope,  nulla  Sabina ;  omnes  time. 

O.     4  Salamon  6  om.  odorem  fame  sue.  18  ethica]  eticum 

20,  21  et  paucissimo  , . .  Penolope]  om.  per  homoeot. ;  supplied  in  margin  in  contem- 
porary hand. 

"  i  Dalila  D.          huius]  eius  T,          2  et  nolens]  et  si  nolens  D.          sed  n.  T. 
5  fucatus  DT.  6  odorem  fame  sue  DT.         6,  7  feminarum  fascino]  amore 

mulieris  D.         am.  mulierum  T.         7  om.   postremo  T.         Baalim]  balaam  D. 

grauiori 

8  mutatus]  factus  T.  om.  in  T.  8,  9  adhuc  uid.  maiori  precip. 

detrudi  D.  maiore  T,  jo  Admeti] -fregis  T.  10,  ir  si  non  es 

Sal.  maior  D,  12  potest]  possit  T.  fasc.  a  fern,  P.  13  phenice, 

non  potest  amari  T.  15  vero]  autem  DT.  expers  sit  D.  17 

diuis.  anime  et  corp.  D.         17,  1 8  ethicum,  ethica  DT.          21  time  omnes  DT. 


CAP.  in  DE  NUGIS   CURIALIUM  147 

Ingresse  sunt  acies  in  Sabinas  Scilla  Nisi  et  Mirra  Cinare, 

et  secute  sunt  eas  turbe  multe  omnium  viciorum  exercitu  stipate 

ut  gemitus  et  suspiria  et  tandem  infernum  captiuis  suis  faciant. 

Amice,  ne  preda  fias  inmisericordium  predonum,  non  dormias  in 

5  transitu  earum. 

lupiter,  rex  terrenus,  qui  eciam  dictus  est  celorum  rex  pre 
singulari  strenuitate  corporis  et  incomparabili  mentis  elegancia, 
post  Europam  mugire  coactus  est.  Amice,  ecce  quern  bonitas 
super  celos  extulit,  femina  brutis  comparauit.  Poterit  et  te 
10  femina  cogere  ad  mugitum,  si  non  es  loue  maior,  cuius  magni- 
tudini  nemo  alius  par  fuit. 

Phebus,  qui  sapiencie  radiis  tocius  orbis  primiciauit  ambitum, 

ut  merito  solis  nomine  solus  illustraretur,  infatuatus  est  amore 

Leucotohes,  sibi  ad  ignominiam  et  illi  ad  interitum,  et  ecliptica 

X5  diu  vicissitudine  varius  factus  est  frequenter  sui  egenus  luminis, 

quo  totus  (uniuersaliter)  egebat  mundus.     Amice,  ne  lumen  quod^t.  n.  35- 
in  te  est  tenebre  fiat,  Leucotohen  fugito. 

Mars,  qui  deus  bellancium  dici  meruit  triumphorum  familiari 
frequencia,  in  quibus  expedit  maxime  prompta  strenuitas,  nichil 
20  sibi  metuens  a  Vulcano  ligatus  est  cum  Venere,  inuisibilibus 
quidem  cathenis,  sensibilibus  tamen  ;  hoc  autem  ad  applausum 
satirorum  et  derisum  celestis  curie.  Amice,  meditare  saltern 
cathenas  quas  non  uides  et  iam  in  parte  sentis,  et  eripe  te  dum 
adhuc  sunt  rupti(bi)les,  ne  claudus  ille  faber  et  turpis,  quern 

O.     3  ut  gem.  et  susp.  ut  tandem  infamiam  marg. :  al.  infernum 

i  Cilia  DT.  2  et  secute]  om.  et  T.  3  ut  gemitus  (gemitum  T) 

et  susp.  et  tandem  infernum  DT.  4  preda  sis  uel  fias  D :   fias  pr.  T. 

ne  dormias  T.  6  qui  et  rex  eel.  dictus  est  DT.  13  illuxcraretur  D. 

14  Leucotoes  DT.  et  illi]  om.  et  DT.  15  uiciss.  diu  D.     freq.  sui 

luminis  expers  DT.  1 6  uniuersaliter  habent  DT.  1 7  fiat]  sint  D :  sit  T. 

1 8  bellantium  deus  T.  21  ad  applausum  &c.]  et  ad  pi.  sat.  et  derisum  D: 

ad  pi.  sat.  et  ad  der.  T.          23  iam]  adhuc  corr.  to  iamprima  manuT.          24  ru- 
ptibiles  sunt  D  :  reptibiles  T. 

U  2 


T 


148  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

Vd.  4.  nec  deus  est  mensa  dea  nee  dignata  cubili,  te  sue  Veneri  suo 
more  concatenet  et  te  sui  similem,  turpem  et  claudum,  uel  |  quod 
magis  metuo  loripedem  faciat,  et  non  possis,  quod  saluat,  fissam 

9.  6.  habere  ungulam,  sed  alligatus  Veneri  dolor  fias  et  derisio 
uidencium  dum  tibi  applaudunt  ceci  et  videntes  minantur.  5 

A  falso  dearum  iudice  reprobata  est  Pallas,  quoniam  delectare 
non  promisit  sed  prodesse.     Amice,  numquid  et  tu  sic  iudicas  ? 

Video  te  iam  fastidienti  animo  tota  celeritate  percurrere  que 
legis,  et  sentencias  non  attendere  sed  expectare  scemata.     Frustra 

?p.  i.  expectas  dum  hie  turbidus  amnis  effluat,  aut  dum  hec  feculencia  10 
secedens  pura    sibi  fluenta  subroget;    similes  enim  sui  fontis 
oportet  esse  riuulos,  turbidos  aut  claros.     Sic  impericiam  cordis 
mei  vicium  oracionis  exprimit,  et  strumosa  diccionum  imparitas 
delicatum  offendit  animum.     Huius  imbecillitatis  rnichi  conscius, 
diuertissem  me  a  dissuadendo  libenter  ;  sed  quia  tacere  non  potui,  15 
ideo    locutus   sum   ut   potui.      Quod  si  michi  esset  tanta  stili 
virtus  quantus  est  scribendi  animus,  tarn  elegancia  tibi  verba 
transmitterem  et  tarn  nobili  maritata  coniugio,  ut  singula  seorsum 
et  simul  omnia  suum  viderentur  auctorem  benedicere.     Sed  qui(a) 
michi  omnia  debes  quecumque  nudus  adhuc  et  infecundus  amator,  20 
non  dico  sterilis,  promereri  potest  ex   omnibus,   michi  aurem 

O.     20  nudus  adhuc  amor  et  infec.  amator. 

i  dignata]  dedignataT.         i,  2  concathenet  D:     s.m.  conchatenet  T. 

2  uel]  immo  DT.  5  ceci]  uel  ceteri  D.     om.  et  videntes  minantur  DT. 

6  quoniam]  quia  T.  8  precurrere  T.  9  om.  et  D.  10  effluat] 

defluat  D.         aut  dum]  om.  dum  DT.  IT  sibi]  tibi  T.  12  inpericia  T. 

15  om.  me  T.  16  om,  ideo  D.  17  elegencia  T.  uerba  tibi  T. 

19  viderentur]  urerentur  D:  uid.  suum  T.  19  sqq.  Sed  quia  &c.]  Sed 

quia  m.  om.  deb.  quecunque  nudus  adhuc  amor  et  si  infecundus  non  dico  sterilis 
mereri  potest  ex  omn.  his  mihi  interim  aurem  prebe  pat  D:  Sed  quia  om. 
michi  debes  quecunque  recens  (marg.  nudus  prima  manu)  amor  et  adhuc  recens 
mereri  potest  (res/  as  iexl  exc.  aurem  mihi)  T. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  149 

interim  prebe  pacienter,  dum  euoluam  quod  implicui,  et  a  me 
ne  requiras  purpurissum  oratoris  aut  cerusam,  que  me  nescire 
fateor  et  fleo,  sed  scribentis  votum  et  pagine  ueritatem  accepta. 

lulius  Cesar,  cuius  amplitudini  artus  fuit  or  bis,  die  qua  nobile  cf.  Juv.  x. 
5  filum  ipsiusausa  est  occare  seua  nimis  Atropos,  Tongillo,  humili  r 
quidem    sed    diuino,   quia    stilos   predocenti,   aurem   humiliter 
inclinauit   in   valuis    Capitolii ;    quodsi    et    animum,    penas    ei 
dedissent  quibus  ipse.     Tu  uero  michi  stilorum  tuorum  prenuncio 
aurem    inclinas    ut   aspis   ueneficis ;    animum  adhibes   ut   aper  cf.  Ps.  57. 

10  latratibus  :  placaris  ut  |  dipsas  cui  sol  incanduit  a  cancro ;   tibi  ^ '  j  CQJ 
consulis  ut  spreta  Medea  ;  tibi  misereris  ut  equor  naufragis.    Quod 
manus  contines,  reuerencia  regie  pads  est.     Amice,  humiliauit 
se  licet  citra  perfectum  domitor  orbis  fideli  suo,  et  pene  pedem 
retulit  quia  pene   paruit,    peneque   succubuit,    quia  non   plene 

15  obediuit :  nichil  illi  humilitas  multa  profuit,  quia  non  plena.  Quid 
tibi  conferet  tua  tarn  ferina  inhumanitas  et  rigor  inflexus  et 
horror  supercilii,  qui  ultro  irruis  in  latronum  insidias  inermis  ? 
Humilia  te,  sodes,  ad  modum  humilitatis  eius  qui  totum  sibi 
mundum  humiliauit  {et  audi  amicum  tuum).  Et  si  Cesarem 

2oerrasse    credis,    quia   consilio  non  credidit,  .exaudi   et   attende 

quid  aliis  contigerit,  ut  prosit  eorum  tibi  lesio.     Indempnis  est 

enim  castigacio  quam  persuadent  exemplaria.    Nescio  quo  refugio 

tutus   es,  aut  quo  asilo  torpescis.     Cesar  immisericordes  per- 

O.     ii  Media          14  peneque]  sc.  poenaeque.  23  asilo]  marg.2i\.  consilio 

2  ne]  non  D.      3  accepta]  accipito  D.       5  filum]  filium  T.       ipsius]  eius  D. 
ausa]  so  marg.  prima  manu :  text  uisa  T.  seua]  seu^ra  D.    Tongilio  D. 

6  quia  stilos]  et  st.  D.  7  quodsi]  qui  si  D.         9  aurem]  animum  T.         13 

citra]  circa  T.  13  sqq.  fideli  suo  &c.]  fideli  suo  et  pene  pedem  retulit  quia 
pene  paruit  et  pene  succubuit  quia  pene  obediuit  et  non  penitus.  Nichil  enim  illi 
multa  humilitas  profuit  D :  fideli  suo  et  pene  succubuit  quia  pene  obediuit  et  non 
penitus  (marg. :  sed  plene  succubuit  quia  plene  non  obediuit).  Nihil  illi  humilitas 
profuit  multa  T.  16  conferet]  confert  D.  17  ultro  in  latr.  insid.  irruis,  om. 
inermis  T.  18  ad  humilitatem  eius  T.  19  et  audi  amicum  tuum  DT. 

20  quia  cons.]  qui  cons.  DT.  23  aut]  et  D. 


2.  2. 


150  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

fidos  respexit  et  non  est  reuersus :  tu,  si  unquam  tale  gigna- 
?  ««.  slum  euasisti,  pios  impios  inuenisti. 

chol  Phoroneus  rex,  qui  thesauros  legum  populis  publicare  non 
.  15.  inuidit,  sed  his  primus  Grecorum  studia  deaurauit,  die  qua  uiam 
i.  uniuerse  carnis  ingressus  est  ait  Leoncio  fratri  suo  '  Ad  summam  5 

felicitatem  michi  nichil  deesset  si  michi  semper  uxor  defuisset.' 

Cui  Leoncius  '  Et   quomodo   uxor  obstitit  ? '     At   ille  '  Mariti 

omnes  hoc  sciunt/     Amice,  utinam  semel  maritus  fueris  et  non 

sis,  ut  scias  quid  felicitatem  impediat. 

Valencius  imperator  octogenarius  et  adhuc  uirgo,  cum  audisset  10 

die  fati  sui  preconia  triumphorum  suorum  recoli,   quibus  ipse 

fuerat  frequentissimus,  ait  se  tantum  una  uictoria  gloriari,  et 
hocl.  requisitus  '  Qua  ?  '  respondit  '  Qua  inimicorum  nequissimum 
;  e  domui  carnem  meam.'  Amice,  hie  imperator  inglorius  migrasset 

a  seculo,  nisi  ei  fortiter  restitisset  cum  qua  tu  familiariter  assen-  15 

sum  pepigisti. 

ol.  i.  Cicero  post  repudium  Terencie  uxorari  noluit,  dicens  |  se 
'"a  v'  pariter  uxori  et  philosophic  operam  dare  non  posse.  Amice, 
may  utinam  hoc  tuus  animus  tibi  respondeat,  uel  tua  michi  lingua, 

et  saltern  loquendo   eloquencie   principem  digneris  imitari,    ut  20 

michi  spem  facias  uel  uanam. 

O.     i  respexit]  text  repperit  marg.  al.  respexit.          3  legum]  marg.  al.  regum. 

publicare]  text  supplicare  marg.  al.  publicare.          4  sed  hiis]  qui.         5  uniuerse 

carnis]  ueritatis.         6  felicitatem]  felicitatis.         19  lingua  suppl.  in  marg. 

i  respexit]  repperit  DT.  gign.]  giwn.  D.  tale  gign.]  tales  gi/rcnasios  T. 
3,  4  qui  thesauros  &c.]  qui  legum  thes.  populis  puplicare  non  inuidit,  sed  is  D :  qui 
regum  thes.  populis  p#3/*care  non  inu.  sed  is  T.  4,  5  uiam  uniuerse  carnis 

D :  uiam  ueritatis  T  :  uiam  uniuersitatis  al.  6  si  ux.  m.  semper  T.  7  at 

ille]  ille  ait  T.        8  utinam] +  tu  DT.       10  Valencius]  Valentinus  D.         11-12 
ipse  fuerat]  erat  D.  12  una  se  tantum  uict.  gloriari  D :    una  tantum  gl. 

uict.  T.       13  Qua  (2)]  Quod  DT.       14  om.  imperator  DT.         15  fortiter  ei  D. 
17  T^rrencie  T.  18  operam  non  posse  dare  T.  19-20  utinam  &c.] 

utinam  hoc  tibi  an.  tuus  resp.  ut  loquendo  saltern  eloq.  princ.  dign.  ymitari  et  D : 
utmam  tuus  an.  hk  tibi  resp.  uel  loquendo  saltern  eloq.  princ.  dign.  imitari  et  T. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  151 

Canius  a  Gadibus  (Herculis),  poeta  facundie  leuis  et  iocunde,  Martial  i. 
reprehensus  est  a  Liuio  Peno  graui  et  uxorato  historico  quod6l-8>9- 
multarum  gauderet  amoribus  his  uerbis  '  Nostram  philosophiam 
participare  non  poteris  dum  a  tot  participaris  :  non  enim  eo  iecore 

5  lunonem  amat  Ticius  quod  multi  vultures  in  multa  diuellunt.'  Cui 
Canius '  Si  quando  labor  resurgo  caucior  :  si  paululum  opprimor 
alacrius  resumo  aerem.  Vices  noccium  dies  reddunt  leciores,  sicut 
tenebrarum  perpetuitas  inferni  est  instar.  Sic  lilia  primeua  verni 
solis  deliquata  teporibus  varietate  turn  Euronothi  turn  Zephiri 

10  leticia  effusiore  lasciuiunt,  quibus  uno  spiritu  fulmineus  Auster 
occasum  facit.  Hinc  Mars  ruptis  resticulis  in  mensa  celesti 
recumbit  conuiua  superum,  a  qua  uxorius  Mulciber  suo  fune  longe 
religatur.  Sic  leuius  ligant  multa  fila  quam  una  cathena, 
suntque  michi  a  philosophia  delicie,  tibi  solatia.'  Amice,  utrius- 

15  que  istorum  uerba  probo,  vitam  neutrius  :  minus  tamen  ledunt 
multi  morbi  salutis  vicissitudine  interpolati  quam  langor  unicus 
qui  doloribus  irremediatis  non  cessat  affiigere. 

Pacuuius  flens  ait  Arrio  vicino  suo  '  Amice,  arborem  habeo  in  cf.  Cell,  xiii, 
orto  meo  infelicem,  de  qua  se   prima  uxor  mea   suspendit,  et  2' 

20  postmodum  secunda,  et  iam  nunc  iercia.'    Cui  Arrius  '  Miror  te  Orat.  ii.  69. 
in  tantis  successibus  lacrimas  inuenisse,'  et  iterum  '  Dii  boni,  quot  Quintil.  vi. 

^     o  o 

dispendia  tibi  arbor  ilia  suspendit ! '  et  tercio  *  Amice,  dede  michi 
de  arbore  ilia  surculos  quos  seram.'     Amice,  et  ego  tibi  dico, 
O.  5  lunonem]  text  ciceronem  :  marg.  al.  iunonem.      9  teporibus]  temporibus. 
i  o  Auster]  marg.  al.  lips.  1 2  Mulciber]  multifer. 

i  Canius]  Cannius  D.  Gadibus]  +  Herculis  DT.  iocunde] 

iocose  T.  2  om.  Peno  T.  historico]  hystoriographo  DT  (hist-). 

4  om.  enim  T.  5  diuellunt]  distrahunt  D.  6  caucior]  fortior  DT. 

paulum  D.  7,  8  sicut  tenebr.  &c.]  sed  tenebr.  perp.  instar  inf.  est  DT.  9 
teporibus  T:  t'pmbus  D.  turn  euri  turn  nothi  turn  zeph.  DT.  10  Auster] 
libs  DT.  ii  Hinc]  Sic  T.  12  qua]  quo  T.  Mulcifer  D  13 

una]  sola  DT.  14  suntque]  sic  solatium  D.  16  uicissitudinis  T. 

21,  22  quot  tibi  sus  dispendia  T.  22  om.  Amice  T.  23  dico  tibi  D. 

Amice  .  .  .  ne]  amice  timeo  ne  T. 


152  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

metuo  ne  et  te  oporteat  arboris  illius  surculos  mendicare  cum 

inueniri  non  poterunt. 

:ol.  2.       Sensit  Sulpicius  ubi  ipsum  calceus  suus  premebat,  qui  ab  |  uxore 
n<  >c'  nobili  et  casta  diuertit.     Amice,  caue  ne  te  premat  calceus  que 

auelli  non  potest.  5 

Serm.      Ait  Cato  Uticensis  '  Si  absque  femina  posset  esse  mundus, 
^.f!' .  conuersacio  nostra  non  esset  absque  diis.'      Amice,  Cato  non 

bill.  i.  . 

nisi  sensa  et  cognita  loquebatur,  nee  quisquam  femmarum  exe- 
tell.     cratur  ludibrianisi  lusus,  nisi  expertus,  nisi  pene  conscius.     Hiis 
1.  ap.  fidem  habere  decet,  quia  cum  omni  ueritate  locuntur ;  hii  sciunt  10 
ut  placet  dileccio  et  pungit  dilectum  ;  hii  norunt  quod  flos  Veneris 
rosa  est,  quia  sub  eius  purpura  multi  latent  aculei. 

Metellus  Mario  respondit,  cuius  filiam,  dote  diuitem,   forma 
nobilem,  genere  claram,  fama  felicem,  ducere  noluit  *  Malo  meus 
esse  quam  suus.'      Cui  Marius  '  Immo  ipsa  erit  tua.'     At  ille  15 
*  Immo  virum  oportet  uxoris  esse  ;    logicum  enim  est   "  Talia 
erunt  predicata  qualia  subiecta  permiserint."       Sic  facecia  uerbi 
Metelli  diuertit  ab  oneribus  dorsum  eius.      Amice,   si  oportet 
12.  i.  uxorari,  non  expedit  quidem.     Utinam  sit  amor  non  cecus  [non] 
in  causa,  non  census ;   ut  faoiem  uxoris  eligas,  non  uestem,  et  20 
animum,  non  aurum  ;  et  tibi  nubat  uxor,  non  dos.     Sic  si  quo 

O.     3  Sulpicius]  Suplicius.  8  feminarum  suppl.  in  marg. 

i  metuo]  timso  D.     sure.  arb.  illius  T.     cum]  +  iam  D.  3  sensit  sulptilius 

(marg.  sulpicius)  ubi  calc.  suus  ipsum  T.  4  casta  et  nob.  se  diuertit  T.  caue 
tibi  ne  pr.  D  ne]  +  et  T.  5  potest]  possit  DT.  8  sensa]  uera  D  :  de- 

prehensa  T.  nee]  ne  D.  8,  9  execrabatur  D  :  execr.  fern.  lud.  T.  9,  10 
Hiis  fidem  &c.]  Hiis  igitur  fid.  (DT)  adhibere  debes  (D)  qui  DT.  10,  1 1  hii  sciunt 
.  ,  .  dilectum]  hii  sc.  ut  (quia  T)  pi.  delectatio  et  pungit  delictum  DT  (supplied  in 
margin  ofT  in  contemp.  hand).  13  Metellius  D.  15  tua  erit  DT. 

1 6  ux.  esse  op.  T.     est  enim  D.  17  permis.  subiecta  T.          18  Metellii  D, 

17,  1 8  Sic  facecia. . .  dorsum  eius  supplied  in  marg.  ofT.  1 8,  19  si  ux.  op.  D. 
19,  20  Utinam  &c.]  Utinam  sit  (Verumtamen  D)  amor  in  causa  non  census  et 
faciem  T:  et  faciem  D.  •  20,  21  et  animum]  om.  et  D. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  153 

modo  fieri  potest,  predicari  poteris,  ut  liuorem  non  ducas  a  sub- 
iecto. 

Lais  Corinthia,  prerogatiua  pulcritudinis  insignis,  tantum-  Cell.  i.  8. 
modo  regum  et  principum  dignabatur  amplexus  ;  conata  est  tamen 
5  Demosteni  philosopho  participare  thorum,  ut  note  castitatis  eius 
miraculo  soluto  videretur  ipsa  sua  specie  lapides  mouisse,  ut 
Amphion  cythara,  attractumque  blandiciis  attrectat  suauiter. 
Cumque  iam  Demostenes  emolliretur  ad  thalamos,  petiuit  ab 
eo  Lais  centum  talenta  pro  concessu.  At  ille  in  celum  suspiciens 

10 ait  'Non  emo  tanti  penitere.'  Amice,  utinam  et  tu  in  celum 
mentis  acumen  erigas  et  id  effugias  quod  necesse  est  penitencia 
redimi. 

Liuia  uirum  suum  interfecit  quern  nimis  |  odit;   Lucilia  suum  46  b,  col.  i, 
quern  nimis  amauit.     Ilia  sponte  miscuit  aconiton,  hec  decepta 

i5furorem  propinauit  pro  amoris  poculo.  Amice,  contrariis  con- 
tendunt  uotis  iste ;  neutra  tamen  defraudata  est  fine  fraudis 
feminee,  proprio  id  est  malo.  Variis  et  diuersis  incedunt  semitis 
femine  ;  quibuscunque  anfractibus  errent,  quantiscunque  deuient 
inuiis,  unicus  est  exitus,  unica  omnium  viarum  suarum  meta, 

20  unicum  caput  et  conuentus  omnium  diuersitatum  suarum,  malicia. 
Exemplum  harum  experimentum  cape,  quod  audax  est  ad  omnia 
quecunque  amat  vel  odit  femina,  et  artificiosa  nocere  cum  vult, 

O.     1 6  neutra]  text  iw/ra  marg.  al.  neutra.  fine]  sine.  1 9  in- 

uiis] text  iniciis  marg.  al.  inuiis. 

3  Lais]  Thais  DT.  6  om.  ipsa  T.  7  attrectat]  tractauit  D.  8 

iam]  ita  T.         petiit  D.         9  concessu]  consensu  D.         susp.  in  eel.  T.         10 
celum]  +  nunc  D.  1 1  erigas  ut  D.  i  o,  1 1  et  tu  nunc  mentis  ac.  in  eel. 

erigas  ut  T.         12  redemi  T.         13  Liuia]  Lucia  D.        quern]  qm.  (quoniam?) 
T.  14  achoniton  D.  16  om.  iste  T.          fine]  sine  D.  17  malo  .i. 

proprio  T.  diuersis  modis  (marg.  uel  semitis)  D.  18  quantiscunque] 

quibusc.  uel  quantise.  D.         I9  inuiis]  in  uiis  T.       unica]  una  T.          20  capud  T. 
om.  suarum  T.         22  om.  amat  vel  T.         et  artif.  est  cum  nocere  D. 

1364  X 


154  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

quod  est  semper ;  et  frequenter  cum  iuuare  parat  obest,  unde  fit 
ut  noceat  et  nolens.  In  fornace  positus  es  ;  si  aurum  es,  exibis 
aurum. 

Deianira  Tirintium  interula  uestiuit,  et  monstrorum  malleum 
monstri  sanguine  ulta  est,  sibique  processit  ad  lacrimas  quod  ad  5 
leticiam  machinata  est.     Amice,  traiectum  telo  Herculis  sciuit 
et  vidit  Nessum  Testias,  nichilominus  tamen  Nesso  credidit  in 
Herculem,  et  quasi  sponte,  quern  uestire  debuit  interula,  uestiuit 
interitu.     Insani  capitis  et  precipitis  animi  femina  illibrata  sem- 
per uoluntate   precipuum  arbitratur  quod  uult,  non  quod  ex-  10 
pedit ;  et  ut  pre  omnibus  placere  cupit,  placitum  suum  omnibus 
preferre  consueta  est.     Duodecim  inhumanos  labores  consum- 
mauit   Hercules :    a   terciodecimo,  qui    omnem    inhumanitatem 
excessit,  consumptus  est.    Sic  fortissimus  hominum  eque  gemen- 
dus  ut  gemebundus  occubuit,  qui  celi  arcem  humeris  sine  gemitu  15 
sustinuerat. 

Tandem  que  unquam  inter  tot  milia  milium  sedulum  solli- 
citumque  precatorem  perpetua  contristauit  repulsa  ?  uel  que  con- 
stanter  precidit  uerba  petentis  ?  fauorem  sapit  eius  responsio,  et 
quantumcunque  dura  fuerit,  semper  in  aliquo  uerbi  sui  angulo  20 
habebit  aliquem  tue  peticionis  fomitem  implicitum :  quelibet 
t.  iv.  8 1.  negat,  nulla  pernegat. 

O.     12  consueta]  consulata.  14,15  gemendus  ut  added. 


i,  2  quod  semper  est  et  freq.  ...  fit  ut  frequenter  noceat  &c.  D:  quod  semper 
est  et  ad  malum  promta  et  frequenter  cum  amare  parat  et  obest  &c.  T.  2,  3 

exibis  aurum]  ex.  purior  DT.          6  leticias  est  machinata  T*  telo]  telis  T. 

8  quasi]  +  non  D.  n  cupit] +  itaD.  11,12  plac.  suum  omn.  semper 

pref.  consulta  est  D:  plac.  suum  pre  omn.  pref.  consueta  est  T.  13 

Hercules]  Alcides  DT.  1 4  consumptus]  exuperatus  D :  superatus  T. 

14,  15  eque  &c.]  eque  gemeb.  occub.  ut  gemendus  D:  om.  eque  gemendus  ut  T. 
15  arcem]  axem  T.       sine  gem.  humeris  D.  16  sustinuit  DT.  20,  21 

semper  habebit  aliquem  petic.  fom.  inplic.  T. 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM  155 

Irrupit  aurum  in  pro|pugnacula  turris  Acrisii,  valloque  mul-  46  b,  col.  2, 
tiplici  signatam  Dan(a)es  pudicictam  soluit.     (Amice,)  sic  uirgini 
que  terrain  triumphauerat  de  celo  pluit  incestus ;  sic  quam  non 
fallit  mundus  vincit  sulHmis  ;  sic  arbotem  quam  non  mouit  Fauo- 
5  nius  euertit  Aquilo. 

(Perictione,)  virgo  vergens  in  senium  et  fama  castitatis  priui- 
legiata,  tandem  Apollinis  oppressa  fantasmate  concepit  peperitque  Hieron.  adv. 

Platonem.      Amice,    ecce    quam   illibatam   seruauerunt   viVilie^^*.1 

.  .n  .  (Martianay 

denorauit  illusio  per  sompmum,  ut  semper  omne  rosarium  ahquo  iv.  186). 

10  turbine  sua  purpura  spoliaretur.  Sed  bene,  si  quid[em]  sic  bene, 
quod  patrissauit  Plato  in  sapiencia  et  quod  simul  factus  est  heres 
numinis  et  (nominis)  patris  sui  precipui. 

Amice,  miraris   an   indignaris  magis  quod  in  parabolis  tibi 
significem  gentiles  imitandos,  Christiano  ydolatras,  agno  lupos, 

isbono  malos  ?  Volo  sis  argumentose  api  similis,  que  mel  elicit 
ex  urtica,  ut  suggas  mel  de  petra  et  oleiim  de  saxo  durtssiMO. 
Gentilium  noui  supersticionem ;  sed  omnis  creatura  Dei  aliquod 
habet  exemplar  honesti,  unde  Ipse  turn  leo  turn  uermis  turn 
aries  dicitur.  Plurima  peruerse  agunt  increduli ;  aliqua  tamen 

20  agunt  que,  licet  in  ipsis  intereant,   in  nobis  habunde  fructum 

O.  3,  4  sic ...  sullimis]  sic  q.  n.  f.  m.  yincit  hi/liter  vincit  sullimis :  marg.  al. 
similis  (?).  6-12  virgo  .  .  .  precipui]  omitted  in  text,  supplied  in  lower  margin 

by  the  corrector. 

z  Danes  DT.          soluit  pudic.  T.          om.  Amice  T  (habet  D).  3  non] 

nunquam  D.  4  mundus]  humilis  DT.         mouit]  mouet  T.  6  Peric- 

tione &c.]  Pennutia  uzrgo  uzrg^ns  D :  Uerg^ntio  uirgo  u'gens  T.  8  om. 

ecce  DT.  10  spolietur  DT.  sed  bene  si  quid  sic  (sit  T)  bene  DT, 

n,  12  simul  &c.]  similis  factus  est  nominis  et  numinis  precipui  D:  slmul  factus 
est  heres  num.  et  patris  nominis  precipui  T.  After  precipui  D  continues 
Amice,  artam  tibi  (p.  157.  1.  3)  omitting  all  that  intervenes.  14,  15  agno 

canes,  denique  bono  malos  T.  16  ut  suggas]  et  tu  sucgas  T.         et  oleum] 

om.  et  T.  1 8  unde  ipse  Christus  t.  ar.  t.  1.  t.  uer.  T.  20  agunt  om.  T. 

X  2 


156  WALTERI  MAP  DIST.  iv     . 

3-  21.  facerent.     Quod  si  illi  zonas  habuerunt  pellicias,  sine  spe,  sine 

.  10.      fide,  sine  caritate,  sinepredicante  profecto,  nos  si  fuerimus  asini  aut 

sues  aut  aliqua  inhumanitate  brutei,  quo  fidei,  quo  caritatis,  quo 

spei  merito  digni  reperiemur  cum  uideamus  prophetas,  apostolos, 

;.  8.      et  precipue  precipuum  Ilium  mundi  cordis,  quern  soli  cernere  pos-  5 

sunt  (mundi)  oculi?  Aut  si  illi  studio  suarum  arcium  se  affiixerunt, 

nullo  future  felicitatis  intuitu,  sed  tantum  ne  animas  haberent 

ignorantes,  quid  nobis  erit  pro  neclecta  diuina  pagina,  cuius  finis 

!  g.       veritas  est,  et  ilium inacio  lucerna  pedibus  et  lumen  semitis  ad  lucem 

eternam  ?    Utinam  hanc  eligas,  utinam  hanc  legas,  utinam  hanc  10 
ien  24  introducas  in  cubiculum  tuum,  ut  introducat  te  rex  in  suum  \  Hanc 
dudum  floribus  veris  tui  subarrasti ;  hec  in  estate  expectat  tua  ut 
^  T-  3-  facias  uuas :  huius  in  iniuriam  non  ducas  aliam,  ne  in  tempore 
vindemie  facias  labruscas.     Veneris  te  nolo  fieri  sponsum,  sed 
)i.  10.   Palladis.     Hec  te  ornabit  monilibus  preciosis  :  hec  te  [ornabit  1 15 
col.  i.  et]  induet  ueste   nupciali.      Hee   nupcie   gloriabuntur   Apolline 
.Cap-   paranimpho  :    harum  fescenninas  docebit  cedros  Libani  Stilbon 
(P-  I2>  uxoratus.      Spem   huius   tarn   desiderate   solempnitatis    deuote 
concepi,  sed  in  timore ;  causa  huius  tota  hec  leccio  facta  est ;  ad 
hunc  finem  tota  hec  licet  lenta  properabit  oracio ;  huius  rigore  20 
dissuasionis  homo  totus  armatur,  cuius  multo  calibe  preduratos 
sentis  aculeos. 

O.     2  asini]  apparently  written  azini.  3  inhumanitate  siuiate  similes 

brutei.  17  cedros]  cedrus. 


i  facerent]  faciunt  T.  1,2  zon.  hab.  pell,  causa  pudicicie  sine  spe  sine 

f.  sine  utilitate  sine  car.  sine  predicatione  T.  6  Aut  si  illi  suarum  arcium 

se  multis  studiis  afflix.  T.  9  lucem]  uitam  T.  10  hanc  (2  &  3) 

om.  T.  12  tui  ueris  T.          h.  in  estate  tua  expectas  T.  13  non]  ne  T. 

15  hec  te  &c.]  hec  sponsa  orn.  teT.  17  phecenninas  T.  cedros  T. 

19  om.  causa  T.  20  properabat  T.  20,  21  huius  rigore  &c.]  huic  rigor 

huius  diss.  T. 


CAP.  iv  DE  NUGIS  CURIALIUM  157 

Conclusio  epistole  premisse.  (iiij). 

Dura  est  manus  cyrurgici,  sed  sanans.    Durus  est  et  hie  sermo,  Jo.  6.  6r. 
sed  sanus,  et  tibi  utinam  tarn  utilis  quam  deuotus.     (Amice,) 
artam,  ut  ais,  infligo  tibi  viuendi  regulam.    Esto.    Arta  enim  ^/Mt.  7.  14. 
5  via  que  ducit  ad  uitam,  nee  est  semita  plana  qua  itur  ad  gaudia 
plena  ;  immo  eciam  ad  mediocria  (per)  salebras  euadimus.     Au- 
diuit  lason  quod  per  mare  adhuc  tune  nullis  deuirginatum  ratibus 
aut  remis,  et  per  tauros  sulfureos,  et  per  toxicate  serpentis  vigilias 
sibi  viandum  esset  ad  aureum  uellus ;  et  sano  consilio  licet  non 

10  suaui  usus  abiit  et  rediit  et  optabilem  thesaurum  attulit.     Sic 
absinthium  ueritatis  acceptat  morose  mentis  humilitas,  fecundat 
officiosa  sedulitas,  in  fructum  producit  perseuerancie  utilitas.    Sic  Hor.  Ep.  i. 
sementem  exerit  pincerna  pluuiarum  Auster,  consolidat  scopa  ?•  8* 
uiarum  Aquilo,  in  ubertatem  promouet  riorum  creator  Zephirus. 

15  Sic  dura  principia  dulci  fine  munerantur ;    sic  artus  callis  ad 

ampla  ducit  palacia ;  sic  angustus  trames  ad  terram  uiuencium.  Ps.  26.  13. 
Sed,  ut  maiorum  testimonio  michi  fides  habeatur,  lege  Aureolum 

O.     4  artam  .  .  .  esto  om.  in  text,  supplied  in  lower  margin.  infligo]  infigo. 

regulam]  racionem  (?).  1 1  morose]  viciose.  1 3  exerit]  asserit. 

i  et  hie]  om.  et  T.  2    om.  tibi  T.  3,  4  Amice  artam  (arctam  T)  tibi 

ut  ais  DT.  4  om.  enim  DT.  5,  6  ad  uitam  &c.]  ad  uitam.     Immo 

et  mediocria 

ad  summa  queque  fastigia  per  salebras  euadimus  nee  est  uia  plana 
que  ducit  ad  gaudia  plena  D :  ad  uitam.  immo  ad  summa  queque  fast,  per  sal. 
euad.  Non  est  uia  plana  que  ducit  ad  g.  p.  T.  7  sq.  per  mare  &c.]  per 

uel  nullis  deuirginatum 

mare  adhuc  tutum  intactumque  rat.  et  rem.  D :  per  mare  adhuc  intactum 
rat.  et  rem.  T.  10  attulit]  retulit  DT.  n  morose  DT.  12,  13  utilitas. 
Sic  sementem  &c.]  utilitas.  Sic  sementem  exerit  pine.  &c.  D :  utilitas.  Sic  irrigat 
pine.  &c.  T.  15  munerantur]  metiuntur  D.  1 6  sic  angustus] 

et  ang.  DT.  17  Sed  ut  maiorum  &c.]  Sed  ne  longo  te  dispendio  suspendam 

et  ut  maiore  testimonio  fides  mihi  habeatur  D :  Sed  ne  te  longo  disp.  susp.  et  ut 
maiore  test.  f.  m.  adhibeatur  T. 


158  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

Theofrasti  et  Medeam   lasonis,  et  vix  pauca  inuenies  mulieri 
inpossibilia. 

Finis  epistole  premisse.  v. 

Amice,  det  tibi  Deus  omnipotens  omnipotentis  femine  fallacia 
non  falli,  et  illuminet  cor  tuum,  ne  prestigiatis  oculis  tendas  quo  5 
6.      ego  timeo.     Sed  ne  Horestem  scripsisse  videar,  vale. 

Scimus  hanc  placuisse  multis,  auide  rapitur,  transcribitur  in- 
col.  2.  tente,  plena  iocunditate  legitur.  Meam  tamen  esse  quidam,  |  sed 
de  plebe,  negant.  Epistole  enim  inuident,  decorem  suum  ei  uio- 
lenter  auferunt  et  auctorem.  Hoc  solum  deliqui,  quod  uiuo.  10 
Verumptamen  hoc  morte  mea  corrigere  consilium  non  habeo. 
Nomina  nostra  nominibus  mortuorum  in  titulo  mutaui,  sciebam 
enim  hoc  placere.  Sin  autem,  abiecissent  illam,  ut  me.  Volens 
igitur  huic  insulse  prouidere  paginule,  ne  mittatur  in  cenum  a 
fago,  latere  mecum  earn  iubebo.  Scio  quid  fiet  post  me.  Cum  15 
enim  putuerim,  turn  primo  sal  accipiet,  totusque  sibi  supplebitur 
decessu  meo  defectus,  et  in  remotissima  posteritate  mihi  faciet 
auctoritatem  antiquitas,  quod  tune  ut  nunc  uetustum  cuprum 
preferetur  auro  nouello.  Simiarum  tempus  erit,  ut  nunc,  non  homi- 
num ;  quod  presencia  sibi  deridebunt,  non  habentes  ad  bonos  20 
pacienciam.  Omnibus  seculis  sua  displicuit  modernitas,  et 
queuis  etas  a  prima  preteritam  sibi  pretulit ;  unde,  quod  non 
potuerunt  epistolam  meam, mea  spreuerunt  tempora.  Nee  moueor, 
quod  mereor.  Hoc  solo  glorior,  quia  ab  inuidia  tutus  sum  ;  nichil 
in  me  reperiet  quod  mordere  dignetur.  Non  enim  canis  os  rodit  25 
r.A.P.  siccum,  nee  vene  ^lacue  adheret  hirudo.  Karacter  hie  siccus  et 
exsanguis.  sola  fiet  liber  inepcia.  Si  mouerer,  et  mirarer  magis, 
quod  Gillebertus  Foliot  nunc  Lundunensis  episcopus,  vir  morum 

i  om.  vix  T.         i,  2  imposs.  mulieri  DT.        5  et]  sed  T.       6  om.  ego  T. 
Colophon :  Expl.  ep.  Val.  ad  Rufum  de  dissuasione  uxorandi  D. 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  159 

et  sapiencie  thesaurus,  diues  et  clarus,  stilo  limpidissimo  lucidus, 
quia  scripsit  delirus  dictus  est,  cum  nichil  apcius  suo  opere  possit 
inueniri,  nisi  quod  legi  mirabilem  ilium  cocum  dicentem, 

Enn^^ls  est  lectiis  (sahid)  tibi  Roma  Mar  one.  Mart.  v.  10. 

5  Deinde  vero  plangens  Homerum  ait, 

X 

Et  sua  riser  unt  temp  or  a  Meonidtm. 

Quis  in  scriptis  Homero  maior  ?  quis  Marone  felicior  ?  quis  con- 
uiciatores  horum  attendens,  non  ferat  suos  pacienter  ?  Quis 
offendatur  a  malicia  sui  temporis,  cum  omnia  secula  consimilem 

lohabuerunt?     Scribas  ergo,   Gilleberte,  securus,  ut   diuine  legis  47  £,  col.  i. 
inter  occulta  luceas,  dulcesque  nodos  mellea  soluas  eloquencia ; 
suaui  serenitate  salebras  apperi  salubres  asperum  planans  iter,  et 
reflexos  dirige  calles.     lam  senectus  et  librorum  usus  tibi  ceci- 
tatem  inducunt,  et  tuam  faciunt  ut  dudum  cecucientis  Meonii 

15  suauiloquam  senectutem.     lam  non  corporeis  oculis,  sed  quibus 
angeli  Dominum  uident,  Ipsum  et  sua  uideas  et  contempleris,  ut 
per  has  tenebras  te  perducat  in  admirabile  lumen  smim,  qui  cum  i  Pet.  2.  9. 
Deo  Patre  et  Filio  et  Spiritu  Sancto  uiuit  et  regnat  Deus  per 
omnia  secula  seculorum.     Amen. 

20  lam  incipiunt  torpere  liuidi ;  meminerunt  quidem  quid scripserit ; 
resipiscunt  et  penitent,  digni  certe  penis  Empedoclis  uel  Eudonis 
penitencia.  Quis  Empedocles  uel  qua  pena  decesserit  liquet  in 
auctoribus :  sed  si  placet  Eudonem  audiamus. 

De  Eudone  puero  a  daemone  decepto.     vi. 

25  Miles  quidam  ex  hiis  qui  dominici  dicuntur  in  Francia,  baro- 
nes  in  Anglia,  nlium  unicum  Eudonem  heredem  reliquit  diuicia- 
rum  magnarum  in  castellis  et  uicis  et  redditibus  copiosis,  puerum 

4  Ennins]  MS.  Eminus.  21,  22  Empedocl.]  Empediocl.  MS. 


160  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

procerum  et  pulcrum,  sed  ignauum  et  stolidum,  magnique  prodito- 
rem  patrimonii.  Cum  ergo  stultus  et  copia  non  consenescant, 
factus  est  in  derisum  Eudo  uicinis,  et  hereditas  eius  illis  in  predam. 
Singulis  igitur  porcionibus  suis  areptis  et  direptis,  expulsus  est 
fatuus,  et  diuisus  a  propria  regione,  pre  pudore  transfuga,  circuit  5 
exul  alienas.  Cui  post  diutinam  contigit  mendicitatem  ut  die 
quadam  extra  ciuitatem  in  qua  mendicauerat  cum  fragmentis  pa- 
num  sui  questus  sub  umbra  proxime  silve  quiesceret,  inspectaque 
uictus  exilis  et  uiliter  conquisiti  feda  tenuitate,  sed  et  recordato 
quantum  degeneret  et  quam  inconueniens  sit  suo  paupertas  ge-  10 
col.  2,  neri,  prorumpit  in  lacrimas  et  in  lamenta  se  proicit,  micas  pellit  | 
et  crustulas,  uestesque  respiciens  ad  pannositatem  nauseat,  pallet 
ad  pita(n)ciam,  iam  se  uilem  sciens  omnibus,  ipse  sibi  uilescit  et 
sordet,  et  si  se  possit  effugere,  non  expectet :  sedet  anceps,  et  fluc- 
tuat  et  ex  incertitudine  sui  deportatur  ab  ipso  flagiciosus  animus ;  15 
cum  ecce  subitus  ei  uir  astat  mire  magnitudinis  et  multa  feditate 
faciei  terribilis,  suaui  tamen  et  blando  satis  ipsum  confidere  iubet 
alloquio,  mentisque  sue  sibi  diuinat  angustias,  subsidium  spon- 
det,  perditas  ei  promittit  diuicias,  et  adicere  desideriis  alciora, 
dummodo  se  suo  subiciat  dominio  consilioque  fruatur.  Suspicit  20 
ille,  stupet  et  horret  ad  noui  spectacula  monstri.  Suspectum 
habet  ex  *  dominio '  demonem,  ait  tamen  :  *  Tu  quis  es  ?  Nonne 
tu  nostrum  Hue  tuis  persuasisti  consiliis  exilium  ?  Qui  armasti 
Cairn  in  Abel,  qui  Cam  patris  fecisti  derisorem,  Pharaonem 
tyrannum  in  populum  Israel,  populum  obstinatum  in  Moysen,  25 
Datan  inuidum  in  Aaron,  Architop(h)el  periurum  in  Dauid,  Absa- 
lon  animo  patricidam,  Jezabel  facto  detestabilem,  tuis  adinuencio- 
nibus  reddidisti  ?  Quid  autem  tuarum  conor  agmina  fallaciarum 
enumerare,  cum  innumera  sint,  et  cum  nee  una  sit  uel  fuerit  quam 
tu  non  creaueris  ?  Et  finem  earum  quis  ignorat  ?  Quis  tuorum  30 
nescit  consiliorum  exitus  et  promissionum  retribuciones  pessimas  ? 
17  blando]  blande  MS.  23  qu.  tu(es  qui)  ? 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  161 

Quis  non  omnis  milicie  tue  dampnosa  nouit  stipendia  ?  Seimus 
quod  omnes  occupant  recia  tua  semitas,  et  omnis  escatua  semper 
in  hamis.  Venit  en  ista  blandicies  in  hamo,  quam  si  deglutiero, 
preda  sum.' 

5  Hec  ait,  et  infremuit,  to  toque  stupidus  hesit  horrore.  Nee 
mirum ;  horrent  enim  ut  aiunt  quibus  de  nocte  proximi  sunt 
fures  aut  cerue.  De  cerua,  nescio  racionem,  sed  fures  horripilacio- 
nem  non  faciunt,  sed'qui  cum  eis  comitantur  demones.  Hie  |  igitur  48  a,  col. 
1  expauit  merito  cui  proximus  e(s)t  Satan  as  tans'  et  aloquens 
ro  in  uera  uisione  secum.  Sic  miser  diu  disputat :  *  Si  quod  iubet 

hie  egero,  deceptus  sum,  infer nus  domus  mea  est\    sin  autem,  Job  17.  13 
manus  eius  non  effugiam*  Dan-  J3- 

-  -22     &C 

Turn  ille,  qui  solerter  ex  omnibus  ab  inicio  collegit  astuciam, 
coniectans  quid  esset  in  causa  more,  subintulit :  *  Non  te  turbet 

15  timor  inferni,  quia  longeuus  es,  et'.tibi -longa  satis  peniteneie 
tempora  restant.  Addo  quod  ante  mortem  tuam  te  tribus 
premuniam  signis  manifests,  tempore  competenti,  uicibus  in- 
terpolatis,  ut  inter  singula  spacium  habeas  penitudinis.  Sed  non 
credes  ;  ais  enim, '  si  blandiciem  tuam  deglutiero,  preda  sum/  Hec 

20  nobis  inflixit  a  casu  Luciferi  Dominus  nostre  gentis  odia  dede- 
cusque  perpetuum,  unde  cum  distinguendum  sit,  nocentes  et  inno- 
centes  pari  persecucione  dampnatis.  In  primeua  namque  super- 
bia  quam  ex  noui  plenitudine  decoris  nostra  contraxit  ingrata  Deo 
familia,  choruscum  ilium  principem  multi  secuti  sunt  ad  aquilo-tf.l^  M- 

25  nem,  alii  scismatis  artifices,  alii  coadiutores,  alii  seductores  alio-  I3' 
rum,  alii  consencientes,  alii  dubii  quid  ageretur,  omnes  contra 
Deum  superbi  uel  sapiencie  necligentes.     Deiecti  sunt  igitur  a 
vindice  dextra,  tarn  librata,  tarn  iustissima  lance,  quod  non  defuit 
ignorancie  venia  nee  iniquitatis  ulcio.     Fit  igitur  iam  quod  qui 

30  plus  cruciantur  ex  inmanitate  meriti  plus  affectant  ex  innata  ne- 
quicia  ledere.  Sunt  autem  ex  his  magnatibus  hi  quorum  cupit 

2  9  iam  obscure  in  MS. 

1864  Y 


i. 


162  WALTERl  MAP  DIST.  iv 

et  potest  inmanitas  ardua  scandala,  que  vitanda  censes,  efficere. 
Sunt  autem  hii  qui  merito  timentur,  in  quorum  manus  dati  sunt 
reprobi,  quos  completa  dampnauit  iniquitas.  Isti  sibi  traditos 
docti  sunt  copia  stabilire,  promouere  successu,  defensione  tutos, 
prouidencia  cautos  reddere.  Faciunt  autem  hec  hiis  quorum  eis  5 
prosperi tas  utilis  est,  et  salua  dampnacio  cum  voluerint.  Hii 
blandiuntur,  ut  perdant ;  eleuant  ut  allidant ;  hii  merito  detestabi- 

col.  2.  les  orbi  predi|cantur.  Et  heu!  nos  ilia  fucamur  innocentes  infa- 
mia.  Procul  enim  a  nobis  sunt  rapine  peculiorum,  subuersiones 
urbium,  sanguinum  sitis  et  fames  animarum,  et  plus  mali  velle  10 
quam  possumus.  Sine  morte  nobis  sufficiat  nostram  omnino  com- 
plere  licenciam.  Ridiculis  fateor  et  ludificacionibus  apti,  presti- 
gia  struimus,  fingimus  imaginaciones,  fantasmata  facimus,  ut  veri- 
tate  contecta  vana  ridiculaque  simultas  appareat.  Omne  quod  ad 
risum  est  possumus,  nichil  quod  ad  lacrimas.  Ex  illis  enim  exuli-  15 
bus  celi  sum,  qui  sine  coadiutorio  uel  consensu  culpe  Luciferi 
vagi  post  fautores  scelerum  fatue  ferebamur.  Quos  si  deicit  in- 
dignos  celo  Dominus  indignans,  misericorditer  tamen  turn  in  ua- 
stitate  solitudinis  turn  in  locis  habitacionis  pro  qualitate  delicti 
puniri  permittit.  Nos  antiquitus  populi  decepti  dixere  semideos  20 
aut  semideas,  pro  forma  corporis  assumpti  uel  apparicionis  nomina 
ponentes  discretiua  sexus.  Ex  locis  autem  incolatus  uel  permissis 
officiis  distinccius  appellamur  Monticole,  Siluani,  Driades,  Orea- 
T  des,  Fauni,  Satiri,  Nayades,  quibus  ex  eorum  inposicione  pre- 

fo.  1. 1.  sunt  Ceres,  Bacus,  Pan,  Priapus,  et  Pales.     Verumptamen  que  ui-  25 
dimus  ab  inicio  notauimus,  quia  concessa  nobis  a  Deo  rerum 
cognitarum  experiencia,  docemur  astuciam,  et  ex  preteritis  futura 
conicere ;  presencia  quoque  sicut  spiritus,  ubicunque  moramur 
aut  quocunque  terrarum  transferrimur,  metiri  certissime  scimus, 
nostrisque  deditis  et  susceptis  palam  facere  curamus,  ut  proinde  30 
status  omnium  hominum  manifestos  habeant,  possintque  si  uelint 
3  reprobi]  obscure  in  MS.  perh.  improbi,  as  W. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  163 

in  (in)cautos  irrumpere  subiti,  paucisque  surripere  multitudinem,  et 
totas  tractare  pro  uoto  prouincias,  nee  nobis  interesse  licet  si  pro- 
phana  peregerint.  Manifestare  possumus  eis,  ipsi  secundum 
quod  stint  miserentur  aut  perdunt.  At  tu  nos  ex  librorum  times 
5  sentenciis,  cum  non  simus  ex  his  qui  caueri  docentur.  Immo 
certe  meo  fratrumque  meorum  consilio  tua  sperabitur  a  vena- 
toribus  animarum  condicio,  fatalemque  tibi  prenunciabimus  diem; 
ne  quod  ipsi  cupiunt,  obdormias  in  mortem.  Preuidebimus  enim  Ps.  12.  4. 
tibi  pro  salute  tua  |  diem  tuum,  ut  possis  ilium  penitencia  preue-  48  b,  col.  i 

10  nire.  Nee  fallemur,  omnium  enim  rerum  experienciam  didicimus 
tarn  celestis  quam  terrene,  periciam  phisice  silicet  astrorum, 
specierum,  herbarum,  lapidum,  et  lignorum  noticiam,  causasque  re- 
rum  omnium ;  unde  sicut  tu  solem  a  die  media  descensurum  scis 
et  ad  occidua  vergentem  cognoscis,  horamque  sui  notas  occasus, 

15  sic  nos  fallere  non  potest  finis  euerse  carnis  uel  ad  ruinam  pre- 
parate.  Sumus  autem  ex  hac  sciencia  nostraque  mansuetudine 
boni  consilii  magnique,  cum  permittit  Dominus,  auxilii.  Quid  mo- 
raris  aut  hesitas  ?  Ut  scias  quod  non  scelerose  uel  crudeliter  aga- 
mus,  unam  audi  si  placet  ulcionem,  qua  frater  meus  Morpheus  in 

20  monachum  animaduertit,  quam  nos  crudelem  dicimus.' 

'  Pictor  erat  monachus,  et  sui  sacrista  monasterii.  Quociens  autem 
contingebat  monachum  nocturnis  ymaginacionibus  vexari  quibus 
preesse  Morpheum  sciebat,  in  ipsum  omnia  congerebat  maledicta, 
cumque  dabatur  oportunitas  et  quandocunque  parietibus,  corti- 

25  nis,  fenestris  vitreis  ipsum  defiguratissime  pingebat,  et  fidissime. 
Quern  per  sompnia  frequenter  hortabatur  et  exorabat  Morpheus 
ne  personam  suam  deuenustaret  ad  tantum  populi  derisum,  et 
tandem  eum  amonuit  desistere  sub  interminacione  consimilis 
iacture.  Monachus  autem  minas  et  preces  et  sompnia  paruipen- 

30  dens  non  abstitit.  Morpheus  igitur  nocturnis  apparicionibus  il- 
lius  uicinie  uiris  optimis  persuasit  xenia  monacho  mittere,  vinum, 
escas,  argentum,  aurum,  anulos,  nebrides  a  sinibus  uxorum  raptas, 

Y  2 


164  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

homini  silicet  in  his  que  pertinent  ad  Domini  famulatum  labo- 
ranti,  sepius  occupato  ne  possit  epulari  cum  fratribus,  ornatum 
altarium,  vestium,  librorum  procuranti,  semper  autem  oranti  pro 
fidelibus,  quasi  dicerent '  ne  uel  in  uictualibus  deficiat  homo  tante 
coL  a.  religionis  uel  uir  tantarum  |  arcium  ingerendarum  materia  rerum  5 
32.  senciat  inopiam.'  Impinguatus  igitur  in  breui  monachus,  incrassa- 
tus,  d^atatus,  recaldtrauit^  et  ignorans  quo  duceretur  a  deliciis,  a 
vino  uenit  in  Venerem,uiduamque  uici  proximi  pulcherrimam  ada- 
mauit,  et  cum  se  sciret  ad  amorem  ineptum  tarn  facecie  defectu 
quam  feditate  faciei,  muneribus  intendit  armare  fallaciam.  Hec  10 
autem  iacula  post  repulsam  pulcritudinem  et  facie(i)  facibus  extin- 
ctis,  verborumque  fascino  retroacto,  post  omnes  Minerue  triumfos 
penetrare  dicuntur  egidem.  Duram  et  rebellem  prima  repererunt 
donaria,  sed  improba  tandem  instancia  vicerunt.  Votis  igitur 
conuenientibus,  non  erat  eis  locus  conueniens.  Inpediebat  apud  15 
ipsam  hominum  feminarumque  frequencia,  penes  ipsum  reue- 
rencia  monasterii.  Cupiebatur  hinc  Veneris  opus  et  illinc,  et 
utrinque  timebatur  infamia.  Voluptati  tandem  querentibus  apti- 
tudinem  occurrit,  surreptis  ecclesie  thesauris,  uidueque  diuiciis, 
opulenter  effugere  presenciam  obtrectancium  et  populi  tumultum,  20 
ut  in  absentes  loquantur ;  liceat  omnibus  quecunque  uoluerunt ; 
dum  simul  lateant,  non  erubescent.  In  loco  silencii  noctu  fugiunt 
ut  preparauerant.  Euigilant  in  hora  sinaxis  ex  more  monachi, 
queruntur  horam  transisse  pulsandi,  causam  querunt,  altare  phi- 
lacteriis  nudatum  uident,scrutantur  arcius  et  non  inuentis  thesauris  25 
sciscitantur  ubi  sacrista,  secuntur  eum  et  consequuntur.  Ilia  di- 
mittitur  de  qua  nichil  ad  eos.  At  ille  miser  ferreis  inicitur  uinculis, 
et  in  carcere  linquitur  altissimo  solus,  aqua  vinum,fame  cibum,exili 
victu  crapulam  plectens,  nuditate  pellicias,  harene  redimens  asperi- 
tate  stratorum  mollicies,  sobrietate  coacta  crapulam,  cruce  carceris  30 
thalamorum  delicias,  lucem  obscuritate,  merore  leticiam.  Cui 
col.  t.  post  multam  affliccionem  Morpheus  |  astat  insultans.  '  Hec  sunt,' 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  165 

inquit,  '  picture  tue  digna  stipendia  ;  pingebas,  et  ego  de  retribu- 
cione  studebam.  Hec  arte  mea,  non  uirtute  sed  permissione 
Dei,  perpetrata  scias  et  sencias.  Licet  eciam  si  uelim  in  te  seuire 
durius,  quia  to  Hens  membra  Christi  fecisti  membra  meretricis.  i  Cor.  6.  15. 
5  Nichil  habes  defensionis  contra  meos  impetus,  sed  nee  tibi  licet  pro 
cathenis  manus  erigere  ut  signo  crucis  armeris.  Sed  iam  certe, 
quia  uictor  sum  et  tu  victus  et  vinctus  miserabiliter,  miseret 
me  tui,  teque  iam  ab  his  eripiam  uinculis,  et  quasi  non  f ueris 
is  qui  probra  fecerit  delicti  tui  delebo  fidem,  fameque  resti- 

lotuam  pristine,  dummodo  iures  ut  nulla  me  de  cetero  pictura 
deformes.'  lurauit  monachus.  Morpheus  eum  appositis  herbis 
et  violencia  carminis  absoluit,  seque  monacho  similem  factum  ca- 
thenis eisdem  alligat.  Monachus  igitur  instructus  ab  ipso  quid 
ageret,  lecto  soli  to  decumbit,  orat,  gemit,  tussit,  ut  audiatur,  ho- 

i5ramque  nactus  consuetudinalem  surgit,  pulsat;  conuocantur  et 
conueniunt  monachi.  I  He  substi tutus  ei  post  fugam  in  officio  suo 
primus  aduertit  quod  redierit  a  uinculis.  Abbatem  hoc  edocet  et 
monachos.  Mirantur,  accurrunt,  querxint  quis  eum  soluerit. 
Ille  querit  a  quibus  uinculis.  Dompnus  abbas  ei  fugam  obicit 

20  et  uidue  raptum,  furtumque  thesauri,  cathenas  et  carcerem.  Hie 
omnia  constantissime  negat.  Non  uidit  uiduam,  nee  sensit  vin- 
cula :  manum  eleuat  et  magna  cruce  coram  se  facta  uesanos 
eos  dicit.  Rapitur  ergo  violenter  ad  carcerem,  ut  iterum  iniciatur 
vinculis.  Reperitur  ibi  ligatus  consimilis,  frater  meus,  contor- 

25  quens  os,  nasum,  et  oculos,  et  fingens  eis  multimodas  yconias. 
Respectant  hinc  inde  monachi,  similitudinem  liberi  stupent  et 
ligati,  miranturque  quod  utrumque  vident   in  altero,  preter  quod  49  <*»  col.  2. 
monachus  flet,  ille  ridet  et  deridet  eos ;  et  ut  monachus  discredi 
non  possit,  cathenis  exilit  abruptis  in  aera  cum  magno  foramine 

30  tecti.  Stupet  abbas  et  conuentus,  pedibusque  fiends  et  irati 
fratris  aduoluti  veniam  errori  suo  petunt ;  fantastica  se  dicunt 
illusione  deceptos  ;  viduam  eciam  solari  satagunt,  et  eos  deinceps 


166  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

omni  suspicione  semota  famaque  firmius  restituta  reuerencius 
habuerunt.' 

1  Hec  Morpheum  fecisse  scias,  et  me  fratrem  eius,  qui  talibus 
et  tarn  urbanis  frequenter  usi  lusibus,  non  trahimus  ad  gehennam, 
non  in  inferno  torquemus,  non  cogimus  ad  peccata  quempiam,  5 
nisi  venialia  tantum.  Inter  viuos  ludicris  exercitamur,  aut  serio 
iocundo.  Nichil  ad  nos  de  mortuis,  uel  perdendis  animabus. 
Crede  mihi  solum  in  hoc,  ut  iunctis  manibus  tuis  inter  meas  mihi 
fidelis  existas,  et  omnium  inimicorum  tuorum  dominaberis.' 

Hiis  et  huiusmodi  seductus  fabulis,  Eudo  libens  adquiescit  in  10 
pactis,  sibi  iurato  promissoque  firmiter  quod  ei  tribus  signis 
mortem  cum  fuerit  proxima  prenunciabit.     Recedunt  simul,  et 
per  quascunque  transeunt  prouincias  collegas  sibi  colligunt  sine 
lege   vispiliones.     Die   dormiunt,  nocte  uero,    scelerum   arnica, 
furtorum  fau trice,  per  inuia  furtim  errant,  nee  ignoranter  deuiant.  1 5 
Dux  enim  eorum  Olga,  quern  nulla  latet  semita,  quern  eciam, 
postquam  ventum  est  ubi  delinquendum  erat  in  prouincia  Beluaci, 
consiliarium,  exploratorem,  stimulum,  instigatorem   crudelitatis 
habent,  et  omnis  iniquitatis  quam  exercere  solent  exercitus  qui  se 
tali  domino  committunt  ut  committantur.     Fallit  autem  auctor  20 
fallacie  phalanges  plurimas  suis  associari  domesticis.     Coniurant 
in  patres  filii,  iu|uenes  in  senes,  in  amicos  amici,  totaque  libertate 
de  piano  ruit  in  innocenciam  malicia.     Plene  penitusque  cedit  eis 
in  predam  prouincia.     Supra  modum  timentur,  quia  sine  modo 
seuiunt.      Omnem  omnium  eos  edocet  statum  Olga,  magister  25 
Eudonis  et  dominus.     Hoc  ei  nomen  suum  confessus  est  doctor 
eius,  qui  cum  mendacii  sit  amator  et  auctor,  ea  suis  veritate 
fidelis  est,  qua  magis   quam    mendacio   nocere   potest.      Hinc 
omnes   cauere   sciunt  insidias   et   inprouisos    ubique   surripere. 
Quocunque  raptum  prosiliunt,  more  formicino  reuertuntur  honusti.  3° 
Vacuantur  igitur  a  facie  furentum  castella  cum  uillis,  et  ab  ipsis 
occupantur. 


CAP.  vi  DE  NUGIS   CURIALIUM  167 

lam  sua  plene  possidet  et  potenter  inuadit  aliena ;  quique 
fuerat  ignauus  et  iners,  frequent!  successu  fit  astutus  et  audax,  et 
in  omni  sperans  discrimine  similia  perpetratis.  Cum  autem  sit 
victoriosus  ad  votum,  nulla  placet  ei  sine  strage  victoria  ;  diem 
5  perdidit  qua  numerum  sciuit  perditorum.  Super  omne  quod 
expedit  delicie  sibi  sunt  prede  clericorum  et  rapine  de  patrimonio 
Christi.  Animaduertunt  igitur  districcius  in  ipsum  Beluacensis 
episcopus,  metropolitanus,  et  summus  pontifex,  plenaque  populi 
malediccio.  Sed  ceco  ponunt  offendiculum,  et  maledicunt  surdo /Lev.  19.  14. 

10  dissimulanter  enim  et  indignando  pertransit,  oculos  habens  et  non  Ps.  113.5.6. 
widens,  aures  habens  et  non  audiens.     Placet  igitur  impio  domino 
seruus  nequam,  quern  sanguine  replet,   cadauere  ditat,  seuicia  Mt.  18.  32. 
iugi  letificat,  indomita  complacat  rabie,  et  ad  scelerum  suorum 
satiandam  esuriem  castra  suis  implet  complicibus.     Malis  ubique 

iSpessimos   preficit,    vires    illis    adicit   et   potestatem   auget   qui 
nequius  in  innocentes  insurgunt,  et  qui  misereri  nesciunt  super 
omnes  constituit.     Nulli  suorum  parcit  qui  parcere  uelit,  nullum 
ei  bonum  impunitum,  nullum  malum  irremuneratum  ;  et  cum  nee  49  b,  col.  2. 
parem  in  terra  nee  rebellem  reperit,  instar  Capanei  a  celo  prouo- 

20  cat  inimicos.  Cimiteria  spoliat,  violat  ecclesias,  nee  timore  viuo- 
rum  nee  pietate  mortuorum  absistit ;  et  ualde  iustum  est  ut  qui 
de  Deo  non  habet  reuerenciam,  nichil  timeat  ante  ruinam,  sed 
exaltetur  semper  ad  precipicium  cor,  ut  longeua  nequicia  subita 
securi  precidatur.  Percellitur  anathemate,  nee  timet ;  vitatur  ab 

25  omnibus,  nee  horret ;  famam  fugit  et  querit  infamiam.  Omnia 
cassauit  omnium  consilia ;  iam  ipsum  nemo  reprehendit,  nemo 
castigat,  sed,  desperantibus  amicis  et  silentibus,  ut  lapis  a  uertice 
abruptus  totum  lapsus  ad  ima  decurrit  irreuocabilis,  ita  liber  et 
expeditus  et  dimissus  ab  omnibus,  magnis  saltibus  ad  tartara 

30  tendit,  et  ut  mare  ventis,  ita  maledictis  attollitur  et  intumescit, 
affliccioni  tempestuosius  uniuersorum  imminens,  et  licet  petita 


168  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

suscipiat  rapiatque  negata,  nulla  potest  affluencia    sedari,  nee 
totam  terre  depasta  preciositatem  satiatur  ambicio. 

lam  satis  Olga  securus,  seruique  tenens  sui  animam  certissimis 
astrictam  vinculis,  se  die  quadam  ipsi  soliuago  sub  umbra  nemoris 
obuiam  facit.  Consident  et  confabulantur,  recordatisque  nouis  5 
iniquitatum  et  scelerum  propriis  inuentis,  laudatur  Eudo,  ridet 
Olga;  victos  fratrem  suum  et  se  discipulosque  fatetur  eorum 
tante  cladis  et  immanitatis  artibus.  Serio  tandem  Olga  suspi- 

r.  ii.  rans,  et  post  longam  meditacionem  in  angelum  se  transformans 
lucis,  ait,  'Karissime  mi,  quocunque  tendunt  hec  ludicra,  con-  10 
silium  anime  tue  ne  differas  ;  displicet  mihi  quod  maiorem  exerces 
nequiciam  quam  meam  deceat  fatalitatem,  et  licet  tibi  rideam, 
non  libet  quod  te  derideant  qui  tibi  struunt  ad  perdicionem 
insidias.  Hec  enim  sunt  opera  Sathane,  Berith,  et  Leuiatan, 
Scias  quod  a  nobis  et  eciam  ab  angelis  Domini  sunt  abscondita  15 

col.  i.  iudicia  dominici  pectoris ;  sed  que  fa  to  decurrunt,  |  uel  secundum 
elementorum  federa  prenotata  sunt,  que  per  astrorum  ortum, 
occasum,  et  motum  significata,  que  secundum  celestem  aut 
terrenam  phisim  ab  eterno  preordinata,  quod  certa  rerum  series 
tenet  et  quod  eterne  glutino  racionis  coheret  immobiliter,  que  20 
secundum  diuine  disposicionis  ordinem  instant,  et  que  iuxta 
creacionis  condicionem  perseuerant,  aliquatenus  nouimus,  et 
eorum  ex  preteritis  et  presentibus  habemus  prescienciam.  Sed 
que  Deus  auertere  nocitura  per  misericordiam  uel  profutura  per 
iram  pie  iusteue  decreuerit,  occultata  sunt  hec  a  filiis  terrenis  et  25 
celestibus.  Hec  sunt  que  preiudicant  astris,  elementis  imperant, 
et  in  thesauris  delitescunt  Altissimi.  Spiritus  solus  Domini 
preuidere  potuit  luctum  et  gaudium  ex  dissimilibus  Helye  preci- 
bus,  Niniuitarum  timorem  et  erepcionem  ex  prophecia  lone, 
rubri  maris  diuisiones  duodecim.  Hinc  tibi,  karissime  mi,  timeo,  30 
ne  te,  dum  omnipotenciam  prouocas,  repentinus  ultor  anticipet, 
et  mihi,  quod  inde  prouidenciam  non  habeo,  redundet  in  obpro- 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  169 

brium  et  pactorum  infamiam.  Ergo,  quod  solum  superest,  ab 
anathemate  fac  absoluaris,  et  quociescunque  peccaueris,  veniam 
pete ;  nee  diffidas,  quia  nulla  scelerum  immanitas  superare 
potest  vel  equari  misericordie  Dei,  dummodo  non  desperes/ 
5  Miratur  Eudo,  et  ait,  ' lam  te  .non  demonem  sed  angelum 
Domini  dico,  non  modo  dominum  meum  sed  et  patrem.' 

Recedunt  ab  inuicem ;  properat  Eudo,  pontificem  petit  et 
absolucionem  obtinet,  pausat  aliquamdiu,  nee  bene  resipiscit. 
Iterum  incipit,  iterumque  ligatur  et  meretur  absolui  multociens. 

10  Tandem  has  episcopus  ludificaciones  expertus  horret,  et  ipsum 
hac  varietate  deteriorem  dicit  quam  obstinacione  continua  certo- 
que  furore  priori.  Clamat  igitur  ad  Dominum  cum  lacrimis, 
exorcisatum  habet  populum  ut  maledicat  ei  terra,  prouocat 
ultricem  a  celo  dexteram.  Excitatus  est  igitur  ad  tantos  eiulatus  Ps.  77.  65. 

1 5  tanqitam  dormiens  Dominus,  hostemque  suum  ab  equo  currente 
deicit,   visitatque   superbiam   eius    infraccione   cruris.      At   ille 
signorum  Sathane  primum  intelligens,  ab  episcopo  vix  obtinet 
ut  audiatur,   delicta  fatetur,  Olge  tamen  celato  dominio  ;  sed  inco-  5°^  col.  2. 
lumitati  restitutus,  omnia  despicienter  et  superbe  negat,  et  in 

20  ipsum  ulcisci  satagit  episcopum,  quod  delicta  non  metuit  et  iurata 
reposcere.  Periurus  igitur  et  se  priore  peior,  in  Christum  et  in 
electos  eius  insurgit.  Attamen  aliquando  signi  memor  et  vite 
breuis  deuotissime  supplicat,  et  exauditur,  et  peierat.  Turn  enim 
se  morti  proximum  timet,  turn  sibi  vite  satis  superesse  mentitur 

25  contemplacione  signorum  sequencium,  donee  ille  cuius  est  custo- 
die  deputatus  ei  sagitta  quam  puer  inanem  casu  emiserat  oculum 
eruit.  Verius  igitur  terrore  signi  secundi,  licet  in  modico,  peni- 
tens,  festinus  ad  episcopum  conuolat,  et  miseria  vulneris  inflicti 
post  tot  periuria  meretur  admitti.  Sed  statim  decrescente  dolore 

30  vulneris,  crescit  amor  iniquitatis,  unde  tarn  sepe  sese  deterior 
tocius  ecclesie  nausea  fit  et  populi  contemptus.  Adicit  ergo  ter- 
ciam  suam  Olga  cui  traditus  est  et  ultimam  Egipti  plagam, 


i yo  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

primogeniti  sui  tarn  unice  sibi  karissimi  mortem,  ut  sua  post 
ipsum  sibi  vere  vita  uilescat.  Funereis  igitur  indutus  in  lecto 
cineris  et  cilicii  decumbit,  tarn  verissime  penitens,  tarn  fideli 
contricione  miser(r)imam  affligens  animam,  ut  infra  modicum  tem- 
poris  firmiter  hereat  ossibus  attenuata  cutis,  et  vix  in  corpore  5 
spiritus  teneatur.  Iam  ei  serio  licet  sero  penitencia  placet,  ad 
omnes  properat  quoscunque  molestauerat,  et  ut  erat  persuasor 
efficacissimus  omnes  ad  misericordiam  sui  flectit  tam  eloquencia 
singulari  quam  manifesta  miseria.  Quibus  omnibus  comitatus 
cum  manu  maxima  Beluacum  petiit.  10 

Episcopum  extra  muros  inuenit  ad  rogum  maximum  quern  in- 
cenderant  iudices  ciuitatis  ut  phitonissam  inicerent.  Agnoscit 
eum  a  longe  pontifex,  et  horripilacione  frigida  totus  obrigescit. 
Claudit  ab  eo  uiscera  ne  misereatur  eius,  firmatque  sibi  cor  ne 
medeatur  infirmo;  statuit  obnixe  ne  deludatur  amplius,  et  totus  15 
,  col.  i.  obdurescit  in  calibem.  Adest  ille  solito  micior  et  sperato  |  multum 
humilior,  non  minus  miserabilis  per  lacrimas  oculi  retenti  quam 
per  iacturam  eruti ;  pedibus  episcopi  prouoluitur  ante  rogum,  pro 
quo  cum  uera  merito  debeant  perorare  lamenta,  principum  preces, 
et  luctus  populi,  non  proficiunt,  non  mouent  eum  nee  sollicitant.  20 
Solitas  habet  in  memoria  fallacias.  Instat  ille  totum  eructans  ab 
imo  virus,  quodque  clausum  semper  tenuerat  proditoris  Olge  domi- 
nium  et  secreta  pessima  reuelare  non  cessat.  Instat  absolui 
semel  et  dari  sibi  penitenciam,  spondetque  tenere  quantumcun- 
que  difftcilis  aut  dura  fuerit.  Hoc  episcopus  cum  iuramento  negat ;  25 
ille  vera  contricione  multoque  rugitu  lacrimosus  asserit.  Negat 
episcopus  et  pernegat,  et  totus  in  contradiccione  persistit.  Ille 
uero  tam  vero  corde,  tam  veris  lacrimis  instat,  ut  iam  obtineat 
ab  omnibus  inimicis  suis  veniam,  et  per  se  veniant  interueniant- 
que  fletus  illorum  oculorum,  quos  contra  se  coegerat  frequenter  3° 
emittere  lacrimas  ad  Dominum.  Iam  extorsit  ab  inimicis  amici- 
ciam,  terram  placauit,  celum  aperiiit,  iusticiam  Dei  flexit,  et  a 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  171 

misericordia  confessio  miseri  suscipitur.  Cor  autem  episcopi 
longe  factum  est  ab  eo ;  Deus  exaudit,  iram  temperat  et  humi- 
liatur,  homo  contempnit  et  superbire  uidetur,  et  ad  inportunam 
principum  et  plebis  instanciatn  se  respondet  securum  quod  Eudo 

5  nee  vota  nee  promissa  tenebit,  et  non  esse  miserandum  obstina- 
tissimo  tyranno.     Turn  ille  tota  priori  vita  sua  miser,  et  nunc 
primo  certissime  miserabilis,  a  pedibus  inmisericordis  exsurgit 
episcopi,  qui  nondum  septiiagies  sepcies  impleuerat,  et  qui  quo  Mt.  18.  22. 
maiori   cunctorum    exoratur    angustia    tanto   seuiori    crudescit 

10  obstinacia.  Turn  ille  tantis  inundans  fletibus,  tam  dolorosis 
irrugiens  gemitibus,  ut  nemo  circumstancium  preter  episcopum 
posset  cordis  aut  oculorum  lacrimas  continere,  subintulit,  '  In 
illas  manus  Sathane  tradat  animam  meam  Dominus,  in  quas  me 
confiteor  dedisse  corpus,  ut  nulla  possit  |  unquam  miseracione  5°  h  col.  2. 

15  redimi,  si  non  deuotus  impleuero  quicquid  inflixeris  ad  peniten- 
ciam !  '  Pontifex  igitur  iratus,  incredulus,  et  induratus,  quasi 
temptans  et  irridens,  stultis  precipitauit  sentenciam  labiis,  dicens, 
*  Infligo  tibi  pro  peccatis  ut  hunc  rogum  insilias/  At  ille,  quasi 
vita  cum  precepto  suscepta  se  letus  intulit,  tam  ultro,  tam  cito, 

20  tam  in  intima  rogi,  ut  nemo  sequi  posset  ad  extrahendum,  donee 
totus  consumeretur  in  ctnerem. 

Lector  et  auditor  disputent  si  miles  rectum  habuit  zelumet5#:zm-  Rom.  10.  2. 
dum  scienciam,  qui  precipitatam  indiscreti  pontificis  et  iracundi 
.secutus  est  sentenciam.     Qui  pastor  ouile  negat  oui  venienti  de 

25  deserto,  non  aperit  antequam  balatum  audiat,  non  suam  dicit, 
cognoscit  earn  et  non  ignoscit,  immo  repulsam  earn  anticipat  ? 
Prodigo  pater  occurrit  filio,  clementer  amplectitur  et  acceptat, 
stola  prima  vestit  et  vitulo  saginato  saciat.     Durus  hie  pater  Lc.  15.  22, 
venientem  reppulit,  petenti  panem  obicit  lapidem,  oimm  roganti  LC'  1 1  1 1 

30  dat  scorpionem  ;   non  patris  verbera,  non  matris  ubera,  vitrici  12. 
gladium,  nouerce  venenum  baiulat. 

30  vitrici]  victrici  MS. 
Z  2 


172 


WALTERI  MAP  DIST.  iv 


De  quodam  monacho  Cluniacensi  contra  votum  suum  in  castris 
militanti.     vii.     (  =  Dist.  i.  xiv.) 

Queri  eciam  potest  de  salute  monachi  Cluniacensis,  qui  cum 
se  ibi  relictis  multis  castellis  et  opibus  infinitis  reddidisset,  post 
paucos  annos  a  filiis  et  omnibus  terre  sue  optimatibus  ad  regi-  5 
men  relicte  dicionis  repetitur,  quatinus  scilicet  habitu  retento  ad 
expedicionem  eorum  et  consilium  in  castris  militet,  et  multis  lacri- 
marum  instanciis  optinetur,  et  ab  abbate  dimittitur.  Exire 
iubetur  sub  armorum  inte.rdicto,  rebusque  reformatis  ad  pacem 
ad  penitenciam  reuerti.  Receptus  igitur  in  castris  formidabilem  10 
hostibus  rumorem  intulit,  erat  enim  vir  magni  consilii  et  acer- 
rime  probitatis.  Conuocatis  ergo  suis  et  alienis  quoscunque 
col.  i.  potuit,  in  latentes  et  prestolantes  quid  fiat,  insurgit  |  rapidisque 
furit  in  hostes  irrupcionibus,  frequenter  assilit  et  in  instancia 
perdurat  fortiter,  unde  fit  ut  sepe  conficiat  quos  impares  inuenit  15 
astucie  uel  fortitudinis.  Indies  conualescunt  ex  affliccione  quos 
ipse  tuetur,  ut  illam  pro  beatitudine  successuum  pacem  et  concor- 
diam  timeant  hostium  quam  in  eius  optauerunt  aduentu.  Con- 
fectis  tandem  omnibus  et  ad  iugum  fere  coactis  inimicis,  in  dolo 
petunt  inducias.  Annuit  ille,  iuratasque  donat  et  suscipit.  20 
Verumptamen  illi  diem  preuenerunt  induciarum ;  collecto  clam 
quantocunque  possunt  exercitu,  furtim  et  inprouisi  ueniunt,  et 
securis  imminent  formidabiles.  Excitatur  ad  clamores  hominum 
et  clangores  lituorum  monachus,  seque  cum  suis  obuium  facit 
hostibus.  Conseruntur  et  fit  improba  congressio,  licet  impar;  25 
nam  multos  ex  suis  ad  propria  remiserat  induciarum  spe  mona- 
chus, qui  stans  in  medio  suorum  inermis  iam  vacillancium 
fereque  cedencium  exclamat,  exortatur,  imperat,  inproperat, 
arguit,  obsecrat,  se  fugientibus  obicit,  omnibusque  peractis 
quibus  armati  possunt  ab  inermi  retineri  nee  prosperatis,  que  sos 


CAP.  vii  DE  NUGIS  CURIALIUM  173 

secum  deferri  preceperat  ad  subsidium  casumque  fortuitum  arma 
subitus  ab  armigero  rapit,  et  ad  horam  inobediens  sub  spe  cor- 
reccionis  induit,  militesque  suos  non  iam  dubios  sed  in  certis- 
simam  adactos  fugam  ad  bellum  retinet,  multasque  manus 
5  hostium  una  retundit  dextera,  timorem  cordibus  incutit,  bellique 
preuaricat  euentum,  mutata  sibi  hostium  in  predam  victoria. 
Direptis  igitur  spoliis  et  ad  uotum  diuisis,.  dum  ad  propria  cum 
exultacione  reuertitur,  solis  ardore  monachus  et  sua  pinguedine 
armorumque  grauitate  dissuetorum  pene  suffocatur,  vineam  extra 

loseriem  itinerancium  puero  comitatus  ingreditur,  armisque  deposi- 

tis  auram  captare  satagit;  et  ecce  |  ex  hostibus  insidiator  balista  51  a,  col.  2. 
ingreditur  a  tergo,  monachique  notata  nuditate  clam  et  repente 
lethali   spiculo  perforat   inprouisum,    clamque   recedit.      Sentit 
monachus  mortem  in  ianuis,   confiteri  cupit,  nee   adest  preter 

15  puerum  cui  possit.  Ineptum  eum  ad  hoc  intelligit,  attamenquia 
non  potest  alias,  ipsi  confitetur,  et  coram  eo  totam  effundit 
animam,  oratque  penitenciam  secundum  peccata  dari.  Puer  se 
nichil  tale  uidisse  vel  audisse  cum  iuramento  dicit.  Monachus 
instat  orando,  pedibusque  pueri  prouoluitur,  et  alicuiusmodi  pro 

20  peccatis  infliccionem  fieri  omnimodis  exorat,  cumque  non  proficit 

ut  ab  ipso  extorqueat  quod  nescit,  urgente  mortis  articulo  docet 

eum  dicens,  '  Karissime  fili,  iniunge  mihi  ut  sit  anima  mea  in 

tormentis  et  in  locis  cruciata  penalibus  sine  intermissione  usque 

.ad  diem  iudicii,  dummodo  per  misericordiam  Christi  tune  salua 

25  fiat.'  Annuit  hoc  puer,  et  id  ei  eisdem  uerbis  inflixit.  Decessit 
autem  monachus  in  fide  Christi,  et  bona  spe  feruentique  peni- 
tencie  zelo. 

Item  de  fantasticis  aparicionibus.     viii.    (  =  Disl.  n.  xiii.) 

Quia  de  mortibus  quarum  iudicia  dubia   sunt  incidit  oracio, 

30  miles  quidam  Britannie  minoris  uxorem  suam  amissam  diuque 

ploratam  a  morte  sua  in  magno  feminarum  cetu  de  nocte  reperit 


I74  WALTERI  MAP  DIST.-IV 

in  conualle  solitudinis  amplissime.  Miratur  et  metuit,  et  cum 
rediuiuam  uideat  quam  sepelierat,  non  credit  oculis,  dubius  quid 
a  fatis  agatur.  Certo  proponit  animo  rapere,  ut  de  rapta  uere 
gaudeat,  si  uere  uidet,  uel  a  fantasmate  fallatur,  ne  possit  a  de- 
sistendo  timiditatis  argui.  Rapit  earn  igitur,  et  gauisus  est  eius  5 
per  multos  annos  coniugio,  tarn  iocunde,  tarn  celebriter,  ut  priori- 
bus,  et  ex  ipsa  suscepit  liberos,  quorum  hodie  progenies  magna 
est,  etyf/zV  mortue  dicuntur.  Incredibilis  quidem  et  prodigialis 
iniuria  nature,  si  non  extarent  certa  vestigia  veritatis. 


Item  de  apparicionibus.     ix. 


10 


col.  i.  Henno  cum  dentibus,  sic  a  dencium  magnitudine  dictus,  spe- 
ciosissimam  in  umbroso  nemore  puellam  inuenit  hora  meridiana 
secus  oram  Normanni  litoris.  Sedebat  sola  regalibus  ornata 
sericis,  flebatque  sine  uoce  suppliciter  pulcherrima  rerum  et 
quam  eciam  lacrime  decerent.  Incalescit  igne  concepto  iuuenis.  15 
Miratur  tarn  preciosum  sine  custode  thesaurum,  et  tanquam 
illapsum  de  celo  sidus  de  vicinia  terre  conqueri.  Circumspicit, 
nam  a  latibulis  timet  insidias ;  non  inuentis,  ei  suppliciter  in 
genibus  astat  et  reuerenter  alloquitur :  '  Dulcissimum  tocius 
orbis  et  clarissimum  decus,  seu  nostre  sortis  est  hec  tarn  de-  20 
siderabilis  faciei  serenitas,  seu  se  diuinitas,  his  redimitam  flos- 
culis,  hoc  lumine  vestitam,  suis  in  terra  voluit  ostendi  cultoribus, 
gaudeo,  et  gaudere  te  decet,  quod  in  mea  te  contigit  potestate 
considere  ;  hei  mihi !  quod  ad  tua  sum  preelectus  obsequia  ;  tibi 
gloria,  quod  ad  idem  locorum  quo  desiderabilius  es  recepta  25 
presaga  declinasti  sentencia.'  Ilia  tarn  innocenter  et  columbine 
respondit,  ut  credas  angelam  locutam  que  possit  angelum  quem- 
uis  ad  uota  fallere :  '  Flos  iuuenum  amabilis,  et  desiderabile 
lumen  hominum,  non  me  hue  attulit  spontanea  prouidencia,  sed 
casus.  Inuitam  aduexit  me  cum  patre  meo,  nuptui  tradendamso 


CAP.  ix  DE  NUGIS  CUR1ALIUM  175 

regi  Francorum  ad  hec  litora  ratis  vi  tempestatis  impulsa  ;  quam 
cum  egressa  essem,  hac  sola  que  vobis  astat — (et  ecce  astabat 
puella,) — comitante,  aura  turbini  succedente  prospera,  pleno  cum 
patre  recedunt  naute  uelo.  Scio  autem  quod  cum  me  scierint 

5  abesse   cum    lacrimis   hue    reuertentur.      Attamen    ne  me  lupi 
hominesve  ma|ligni  deuorent  uel  attemptent,  si  michi  innocencie  51  b,  col.  2. 
fidem   dederis  pro  te  tuisque,   tecum  pro  tempore  remanebo ; 
nam  tucius  est  et  salubrius  ut  me  tibi  comendem  usque  in  nauis 
reditum.'     Henno,  qui    desideria    non    deses    auditor   intelligit, 

10  omnia  dat  impiger  quecunque  petuntur,  et  thesaurum  inuentum 
cum  maximo  secum  animi  iubilo  reportat,  utrique  quantam 
potest  adibens  leticiam.  Introducit,  et  sibi  matrimonio  nobilem 
illam  pestilenciam  iungit,  custodieque  matris  sue  deputat,  et  ex 
ilia  pulcherrimam  prolem  suscitat.  Frequens  erat  in  ecclesia 

1 5  mater,  ilia  frequencior ;  orphanorum  et  uiduarum  et  omnium 
panis  egencium  .  .  .  ilia  magis.  Ut  fine  concludat  optato  mali- 
ciam,  omnem  in  conspectu  hominum  complet  leticiam,  excepto 
quod  aspersionem  aque  benedicte  vitabat,  horamque  corporis 
dominici  et  sanguinis  conficiendi  cauta  preueniebat  fuga,  simulata 

20  multitudine  uel  negocio.  Mater  hoc  Hennonis  aduertit,  iustaque 
suspicione  sollicita  cuncta  metuens,  instat  artissima  sedulitate 
scrutari  quid  hoc.  Scit  earn  diebus  dominicis  post  aquam 
datam  ecclesiam  ingredi  et  consecracionem  fugere,  cuius  ut  sciat 
causam,  modico  secretoque  foramine  facto  in  thalamum  eius 

25  occultas  tendit  insidias.  Videt  earn  igitur  summo  mane  die 
dominica,  egresso  ad  ecclesiam  Hennone,  balneum  ingressam,  et 
de  pulcherrima  muliere  draconem  fieri,  et  in  modico  exilientem 
a  balneo  in  pallium  nouum  quod  ei  puella  strauerat  et  in  minutis- 
sima  frusta  dentibus  illud  concidentem,  et  inde  in  propriam 

30  reuerti  formam,   que   postmodum   per  omnia  simili  argumento 
famule  famulatur.     Mater  filio  visa  reuelat.     Ergo  sibi  presbi- 
16  qu.  egencium  {mater  adiutrix),  ilia  magis? 


176  WALTER  I  MAP 


DIST.  IV 


tero  ascito,  inopinas  occupant,  aqua  benedicta  conspergunt, 
que  subito  saltu  tectum  penetrant  et  ululatu  magno  diu  culta 
-,  col.  i.  relinqunt  hospicia.  Ne  miremini  si  Dominus  as|cendit  corporali- 
ter,  cum  hoc  pessimis  permiserit  creaturis,  quas  eciam  necesse 
sit  deorsum  inuitas  trahi.  Huius  adhuc  extat  multa  progenies.  5 

Item  de  eisdem  aparicionibus.     x.     (  =  Dist.  n.  xiii.) 

Scimus  quod  tempore  Willielmi  Bastardi  preclare  vir  indolis, 
cuius  possessio  fuit  Ledebiria  borealis,  de  cetu  nocturno  femi- 
narum  choreancium  pulcherrimam  rapuit,  de  qua  contractis 
sponsalibus  filium  suscepit,  cuius  tarn  forme  quam  rapine  audito  10 
prodigio  miratur  rex  et  earn  in  concilio  Lundoniensi  deduct 
fecit  in  medium,  confessamque  remisit.  Huius  films  Alnodus, 
uir  christianissimus  et  tandem  particulariter  paraliticus,  victis 
medicis  et  impotenciam  professis,  se  iussit  Herefordiam  deferri, 
et  in  ecclesia  beati  ^Edelberti  regis  et  martiris  eius  meruit  15 
absolui  mentis ;  unde  pristine  redditus  incolumitati  suam  ibi 
Ledebiriam  Deo  matrique  Domini  et  regi  et  martiri  Adelberto 
perpetuo  dedit  possidendam,  quam  adhuc  eiusdem  loci  pontifex 
tenet  in  pace,  sextus  ut  dicitur  ab  eo  qui  earn  de  manu  Alnodi 
suscepit,  viri  cuius  mater  in  auras  euanuit  manifesta  visione  20 
multorum,  indignanter  inproperium  viri  sui  ferens,  quod  earn 
a  mortuis  rapuisset. 

De  fantastica  decepcione  Gerberti.     xi. 

Quis  fantasticam  famosi  nescit  illusionem  Gerberti  ?  Ger- 
bertus  a  Burgundia  puer  genere,  moribus,  et  fama  nobilis,  Remis  25 
id  agebat  intentus,  ut  tarn  indigenas  quam  aduenticios  pectore 
vinceret  et  ore  scolares,  et  obtinuit.  Erat  autem  ea  tempestate 
filia  prepositi  Remensis  quasi  speculum  et  admiracio  ciuitatis,  in 
quam  omnium  intendebant  suspiria,  votis  hominum  et  desiderio 


CAP.  xi  DE  NUGIS  CURIALIUM  177 

diues.  Audiuit  Gerebertus,  nee  distulit.  Egreditur,  uidet,  admi- 
ratur,  cupit,  et  alloquitur ;  audit,  et  allicitur ;  haurit  ab  apotheca 
Scille  furorem,  et  a  fmatre  morphoseosf  doctus  obliuisci  |  morem  52  a,  col.  2. 
suo  non  abnegat  veneno,  cuius  virtute  degenerat  in  asinum,  ad 
5  onera  fortis,  ad  verbera  durus,  ad  opera  deses,  ad  operas  ineptus, 
in  omni  semper  miseria  petulcus.  Non  ei  sentitur  inflicta  cala- 
mitas,  non  eum  castigacionum  flagella  mouent,  torpens  ad  stre- 
nuitates,  inpromptus  ad  argucias,  incircumspecte  iugiter  inhiat 
impetigini,  suppliciter  petit,  acriter  instat,  obstinate  perdurat,  et 

10  obtuso  per  improbitatem  mentis  acumine  certa  desperacione  tor- 
quetur,  et  ab  animi  tranquillitate  decidens  conturbato  se  et  extra 
modum  posito  rem  moderari  uel  statui  suo  prouidere  non  potest 
Depereunt  igitur  res,  oneratur  debitis,  subicitur  usuris,  derelin- 
quitur  a  seruis,  vitatur  ab  amicis,  et  substancia  denique  penitus 

15  direpta,  domi  solus  residet,  sui  negligens,  hirtus  et  squalidus, 
horridus  et  incultus,  una  tamen  felix  miseria,  ultima  scilicet 
egestate,  que  ipsum  a  principe  miseriarum  absoluit  amore,  que 
sui  memoria  non  sinit  eius  reminisci.  Hec  tua  sunt,  Dyone, 
tarn  dolorosa  quam  dolosa  dispendia,  que  pro  tue  milicie  sti~ 

20  pendiis  tuis  inpendis  equitibus,  ut  a  te  circa  finem  ridiculi  red- 
dantur  palamque  confusi,  siue  tuis  doloribus  cuntis  habeantur 
ostentui.  Miser  hie  de  quo  nobis  sermo,  paupertate  magistra, 
solutus  ab  hamo  Veneris,  ingratus  est  ei  que  soluit,  quia  que 
preterierunt  angustie  faciles  uidentur  comparate  presentibus,  dig- 

25  namque  dicit  inediam  mercede  leonis  qui  damulam  lupis  aufert 
ut  earn  deuoret. 

Exit  una  dierum  Gerbertus  ciuitatem  hora  meridiana,  quasi 
spaciatum,  et  fame  torquebatur  ad  luctum,  et  totus  extra  se 
pedetentim  longe  defertur  in  nemus,  et  in  saltum  deueniens 

3ofeminam  ibi  reperit  inaudite   pulcritudinis,  maximo  insidentem 
panno  serlco,  habentem  coram  positum  maximum  denariorum  | 
3  qu.  matre  metamorphoseos  ?  see  note.  18  Dyone]  MS.  Dyane. 

1364  A  a 


178  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

b,  col.  i.  aceruum.  Subtrahit  ergo  pedem  furtim  ut  effugiat,  fantasma 
siue  prestigium  timens.  At  ilia  ipsum  ex  nomine  vocans,  con- 
fidere  iubet,  et  quasi  miserta  eius,  pecuniam  ei  presentem  et 
quantam  desiderare  potest  diuiciarum  copiam  spondet,  dummodo 
filiam  prepositi  que  ipsum  tarn  insolenter  spreuerat  dedignetur,  5 
et  sibi  non  tanquam  domine  vel  maiori  sed  tanquam  pari  et 
amice  uelit  adherere,  adiciens,  '  Meridiana  vocor,  et  generosis- 
simo  producta  stemate,  id  semper  summopere  curaui,  ut  mihi 
parem  omnimodis  inuenirem,  qui  mee  virginitatis  primos  decer- 
pere  flores  dignus  haberetur,  nee  quemquam  repperi  qui  non  in  10 
aliquo  mihi  dissideret  usque  ad  te ;  unde  quia  mihi  per  omnia 
places,  ne  differas  omnem  suscipere  felicitatem  quam  tibi  de  celo 
pluit  Altissimus,  cuius  ego  creatura  sum  ut  tu.  Quoniam  nisi 
iustas  extorseris  iras  a  me,  beatus  es  omni  rerum  et  status 
opulencia ;  tantum,  cum  mea  reflorueris  ad  plenum  diligencia,  15 
eadem  ipsam  superbia  repellas  qua  te  ipsa  miserabilem  fecit. 
Scio  enim  quod  penitebit  earn,  et  reuertetur  ad  spreta,  si  liceat. 
Si  tuos  odisset  instinctu  castitatis  amores,  in  tua  meruisset 
graciam  victoria.  Sed  id  solum  in  causa  fuit,  ut  te  qui  omnium 
iudicio  super  omnes  eras  amabilis  insolenter  abiecto  sine  suspi-  20 
cione  faueret  aliis,  falsoque  Minerue  peplo  velauit  Affroditem, 
et  sub  tue  pretextu  repulse  in  suam  alii  diuaricacionem  appule- 
runt.  Proh  dolor!  expulsa  Pallade  tegitur  sub  egide  Gorgon,  et 
tua  manifesta  confusio  dedit  umbraculum  lupe  spurciciis,  quam 
si  digne  semper  dixeris  tuis  indignam  amplexibus,  precelsum  te  25 
faciam  in  omnibus  excelsis  terre.  Times  forsitan  illudi,  et 
sucubi  demonis  in  me  vitare  tendis  argucias.  Frustra.  Nam 
illi  quos  metuis  cauent  similiter  hominum  fallacias,  et  non  nisi 

»,  col.  2.  data  |  fide  uel  alia  securitate  se  credunt  alicui,  et  nichil  preter 

peccatum  ab  eis  referunt  qui  falluntur.     Nam  si  quando,  quod  30 
raro  fit,  uel  successus  vel  opes  afferunt,  aut  tarn  inutiliter  et  tarn 
7  Meridiana]  marg.  al.  Marianna  ut  (?)  infra  (?) 


CAP.  xi  DE  NUGIS  CURIALIUM 

vane  transeunt,  ut  nichil  sint,  aut  in  cruciatum  cedunt  et  per- 
niciem  deceptorum.  Ego  autem  nullam  a  te  expecto  securi- 
tatem,  mores  tue  sinceritatis  edocta  plenissime.  Nee  secura 
contendo  fieri,  sed  te  securum  facere.  Ego  tibi  cuncta  libens 
5  expono,  et  volo  tecum  hec  deferas  antequam  coeamus,  et  sepe 
reuertaris  ad  plura  tollenda,  donee  uniuerso  debito  soluto  proba- 
ueris  fantasticam  non  esse  pecuniam,  et  non  timeas  veri  amoris 
inpendiis  iustas  rependere  vices.  Amari  cupio,  non  dominari, 
nee  eciam  tibi  parificari,  sed  ancilla  fieri ;  nichil  in  me  reperies 

10  quod  non  sencias  amorern  sapere ;  nullum  aduersitatis  in  me 
signum  deprendere  poterunt  vera  iudicia/ 

Hec  et  similia  multa  Meridiana,  cum  non  oporteret.  Auidus 
enim  ablatorum  Gerbertus  fere  mediis  earn  rapit  sermonibus  ad 
annuendum,  anxius  paupertatis  euadere  copiosus  captiuitatem,  et 

15  uelox  venustissimum  Veneris  periculum  inire.  Suplex  igitur 
omnia  spondet,  fidem  offert,  et,  quod  non  petitur,  iuramentis 
oscula  iungit,  saluo  pudoris  reliquo  tactu. 

Redit  honustus  Gerbertus,  nuncios  aduenisse  creditoribus  fingit, 
et  lente  ne  thesauros  inuenisse  videatur  se  debitis  exhonerat. 

20  Porro  iam  liber  et  Meridiane  muneribus  habundus,  supellectile 
ditatur,  familia  crescit,  uestium  mutatoriis  et  ere  cumulatur,  ciba- 
riis  et  potu  stabilitur,  ut  sit  eius  in  Remis  copia  similis  glorie  Sa- 
lomonis  in  Jerusalem,  et  lecti  secura  leticia  non  minor,  licet  ille 
fuit  multarum,  hie  unius  amator.  Singulis  ab  ipsa  que  preterito- 

25  rum  habebat  scienciam  docetur  noctibus,  quid  in  die  sit  agendum.| 

He  sunt  noctes  admiratissime  Nume,  quibus  Romani  fingebant  530,00!.  i, 
sacrificia  fieri,  colloquia  deorum  asscisci,  cum  unicam  coleret,  cui 
nocturne  studio  sudabat  occulte  sapienciam.     Duplici  proficit  do- 
ctrina  Gerbertus,  thori  et  scole,  et  ad  summa  fame  propugnacula 

30  triumphat  in  gloria ;  nee  minus  eum  promouet  leccio  lectoris  in 

12  and  20  text  marianwa  marg.  al.  meridiana.  16  iuramentum  MS. 

2  7  asscissi  MS. 

Aa  2 


i8o  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

studio  quam  lectricis  in  lecto,  hums  in  rebus  agendis  ad  summam 
gloriam,  illius  adinuentis  ex  artibus  ad  illuminationem.  In 
modico  fit  impar  omnibus,  uniuersos  excedit,  fit  panis  esuriencium, 
uestis  egencium,  et  omnis  oppressions  promta  redempcio ;  et  non 
est  ciuitas  cui  non  sit  inuidiosa  Remis.  5 

[36.  8.  Audiens  hec  et  videns  filia  Babilonis  miser  a,  que  per  super- 
biam  ipsum  in  vallem  redegerat,  consuetos  expectat  auribus  arre- 
ctis  nuncios,  moramque  miratur  et  arguit,  et  se  tandem  spretam 

>.  Met.  intelligens,  quos  fastidiosa  repulerat  turn  prime  concipit  ignes. 
:tc*  lam  vivit  laucius,  et  culcius  incedit,  et  ipsi  verecundius  obuiat, I0 
et  reuerencius  loquitur,  et  se  per  omnia  delapsam  in  vituperium 
senciens  et  abieccionem,  eo  bibit  cifo  rancorem  animi  quo  propi- 
nauerat  amatori  suo  furorem.  Frenum  igitur  arripit  amens,  et 
quo  lora  flectant  aut  retrahant  non  curat,  sed  quibus  impetitur 
calcaribus  toto  facit  obedienciam  cursu,  et  qiiibuscunque  modis  15 
ipsam  ille  temptauerat,  id  est  omnibus,  ipsum  aduncare  conatur. 
Sed  frustra  fiunt  insidie,  tenduntur  recia,  iaciuntur  hami.  Nam 
odii  veteris  ultor  et  noui  adulator  amoris  ei  quicquid  dare  solet 
dileccio  negat,  quicquid  odium  infligere  iaculatur.  Exinanitis  ergo 
conatibus,  augmentatur  in  amenciam  amor,  sensumque  doloris  20 
excedit  acerbitas,  et  sicut  medicinam  membrorum  stupor  non  ad- 
mittit,  sic  animus  exhauste  spei  solacia  non  sentit.  Excitat  earn 
tandem  quasi  mortuam  suscitet  anus  vicina  Gerberti,  et  ipsum  a 
tugurio  suo  per  foramen  ostendit  deambulantem  in  medio  modico 

,  col.  2.  pomerio  in  feruore  diei  post  cenam  solum,  quern  eciam  post  |  pusil-  25 
lum  decumbere  sub  umbra  uident  esculi  tortulose,  sopitumque 
quiescere.     At  non  ilia  quiescit,  sed  pallio  reiecto  sola  camisia  ve- 
stita  sub  ipsius  se  clamide  totam  toti  coniungit,  capiteque  velato, 
ipsum  osculis  et  amplexibus  excitat.     A  vinolento  et  saturo  leuiter 
optinet  quod  quesierat ;  in  unum  enim  Veneris  estum  conuene-  3° 
rant  iuuentutis  et  temporis,  ciborum  et  vini,  feruor.     Sic  nimi- 
rum  semper  assurgunt  Veneri  Phebus  et  Pan,  Ceres  et  Bacus, 
2  adinuentis]  perhaps  adiumentis. 


CAP.  xi  DE  NUGIS  CURIALIUM  181 

a  quorum  ubique  conuentu  celebri  Pallas  excluditur.  Instat  ilia 
complexibus  et  osculis  et  tacita  verborum  adulari  blandicie, 
donee  ille  Meridiane  memor  pudore  confusus  et  non  modico 
timore  trepidus,  earn  tamen  verecunde  vitare  uolens,  sub  redeundi 
5  promisso  recedit,  et  in  nemore  solito  a  pedibus  Meridiane  veniam 
petit  erratui.  Ilia  diu  despicit  insolenter,  et  tandem  eius  hominium 
ad  securitatem  quia  deliquerat  poscit,  et  optinet,  et  in  eius  per- 
seuerat  tutus  obsequio. 

Contigit  interea  archiepiscopum   Remensem  in  fata  cedere, 

ioet  Gerbertum  fame  sue  mentis  incathedrari.  Deinceps  eciam 
suscepti  negocium  honoris  exequens,  dum  Rome  moram  faceret, 
fit  a  domino  papa  cardinalis  et  archiepiscopus  Rauennas,  et  post 
pauca  defuncto  papa  sedis  illius  eleccione  publica  gradum  ascendit, 
et  toto  sacerdocii  sui  tempore  confecto  Sacramento  corporis  et 

15  sanguinis  Dominici  non  gustabat,  ob  timorem  uel  ob  reuerenciam, 
et  cautissimo  furto  quod  non  agebatur  simulabat.  Apparuit  autem 
ei  Meridiana  anno  sui  papatus  ultimo,  designans  ei  vite  securitatem 
donee  lerosolimis  missam  celebrasset,  quod  Rome  commorans 
pro  voto  suo  cauere  putabat.  Contigit  autem  ipsum  ibi  celebrare 

20  ubi  asserem  ilium  aiunt  depositum  quern  Pilatus  summitati  crucis 
Dominice  titulo  sue  passionis  inscriptum  affixerat,  que  quidem 
ecclesia  usque  in  hodiernum  diem  Jerusalem  dicitur;  et  ecce  sibi 
ex  opposite  applaudebat  Meridiana  quasi  de  aduentu  suo  pro- 
ximo |  ad  ipsam  gauisura.  Qua  visa  et  intellecta,  nomenque  loci  53  £,  col.  i. 

2 5  edoctus, cardinales omnes, clerum, et populum conuocat, publice con- 
fitetur,  nee  aliquem  totius  vite  sue  neuum  irreuelatum  obseruat. 
Statuit  eciam  ut  deinceps  contra  clerum  et  populum  in  facie  om- 
nium fieret  consecracio.  Unde  multi  altari  celebrant  interposito, 
dominus  autem  papa  percipit  facie  ad  faciem  omnium  sedens. 

3  text  marianne  marg.  al.  meridiane.  5  text  meridiane  marg.  al. 

marianne.  16  cautissimo]  MS.  castissimo  cautissimo.  17  and  23  text 

meridiana  marg,  marianna. 


182  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

Gerbertus  modicum  uite  sue  residuum  assidua  et  acerrima 
penitencia  sincere  beauit,  et  in  bona  confessione  decessit.  Sepul- 
tus  est  autem  in  ecclesia  beati  lohannis  Laterani,  in  mausoleo 
marmoreo,  quod  iugiter  sudat,  sed  non  adunantur  in  riuum  gutte, 
nisi  mortem  alicuius  diuitis  Romani  prophetantes.  Aiunt  enim  5 
quod  cum  imminet  domino  pape  migracio  riuus  in  terram  defluit ; 
cum  alicui  magnatum,  usque  ad  terciam  uel  quartam  uel  quintam 
partem  emanat,  quasi  cuiusque  dignitatem  arto  designans  uel 
ampliori  fluento.  Licet  autem  Gerbertus  auaricie  causa  glutino 
diaboli  diutissime  detentus  fuerit,  magnifice  tamen  in  manu  forti  10 
Romanam  rexit  ecclesiam,  a  cuius  ut  dicitur  possessionibus 
omnium  successorum  suorum  temporibus  aliquit  defluxit. 

Audiuimus  quod  Leo  papa  dedit  inicium  cause  qua  castellum 
Crescentii  adhuc,  quasi  exheredato  beato  Petro,  Petri  Leonis  here- 
des  detinent.     Petrus  ille  Leonis  ludeus  ad  fidem  nostram  opera  15 
Leonis  pape  conuersus  est,  et  ab  ipso  Leonis  agnomen  habuit, 
studuitque  Leo  papa  ipsum  redditibus  et  prediis  ampliare,  castel- 
lique  predicti  ei  custodiam  contulit,  ad  eius  magnificenciam  et 
honorem,  et  nobilissimi  ciuis  ei  filiam  uxorem  dedit,  ex  qua  Petrus 
duodecim  suscepit  filios,  quos  ipse  prudencia  sua  singulis  stabi-  20 
liuit  honoribus  et  summos  in  ciuitate  constituit.     Reliquit  autem 
col.  2.  eis  castelli  custodiam,  dicens  hoc  modo| ;  duodecim  eis  uirgas  forti 
ligatas  vinculo  dedit,  ut  qui  eas  sine  solucione  vinculi  manu  posset 
inermi  confringere  primus  in  hereditate  deinceps  haberetur.     Sin- 
gulorum  igitur  conatibus  elusis,  solui  iussit  uirgulas  et  unumquem-  25 
que  suam  frangere,  quod  in  momento  factum  est.     Ait  ergo, '  Sic, 
filii  mei  karissimi,  dum  unites  amoris  vinculo  vos  inueniet  hostili- 
tas,  victa  resiliet,  quos  quecunque  vis  forcior  separates  inuaserit 
triumphabit.'    Sic  Petri  suorumque  sapiencia  et  astucia  sequacium 
mansit  apud  eos  quasi  hereditas  patrimonium  Christi.     Nostris  30 
etiam  temporibus  perdidit  Alexander  papa  tercius  consuetudinem 

14  Crescentii]  MS.  cresc^ns. 


CAP.  xii  DE  NUGIS  CURIAL1UM  183 

porte  beati  Petri,  quam  pedagium  dicunt,  et  altare  dominicum  ec- 
clesie  ipsius  in  manum  laicam,  prefect!  scilicet  Romani ;  et  nunc 
hodie  a  Romanis  electus  est  Lucius  papa  successor  Alexandri 
tercii,  qui  fuerat  anno  preterito  Hubaldus  Hostiensis  episcopus 
5  et  sancte  Romane  ecclesie  Cardinalis  [et  Hostiensis  episcopus]. 


De  s^^tore  Constantinopolitano  fantastico.  xii. 

Circiter  idem  tempus  quo  Gerbertus  fantastica  felicitate 
floruerat,  iuuenis  a  Constantinopoli  de  plebe  sutor,  et  illius  artis 
omnes  excedens  magistros  nouis  et  precipuis  inuencionibus,  plus 

10  operabatur  una  die  quam  aliquis  alius  duobus,  et  in  singulis  erat 
sua  festinacio  laucior  quam  studia  magistrorum.  Viso  enim 
quouis  pede  nudo,  gibboso  uel  recto,  aptissimum  ei  statim  indue- 
bat  calceum,  nee  alicui  operabatur  viso  nisi  pede,  unde  nobilibus 
acceptus  nulli  pauperum  uacare  potuit.  In  omnibus  eciam  arene 

15  spectaculis,  ut  in  iactibus  et  palestra  similique  virium  experiencia, 
palmas  adipisci  solitus,  admirabilis  longe  lateque  predicabatur. 
Una  igitur  dierum,  uirgo  pulcherrima  cum  maximo  comitatu  ad 
fenestram  veniens,  pedem  ostendit  nudum,  ut  ab  ipso  calciaretur. 
Ille  miser  visam  intuetur  argucius,  et  factis  |  venundatisque  calceis  54  a,  col. 

20  incipit  a  pede,  totamque  recipit  in  cor,  ebibitque  pestilentem 
maliciam  qua  totus  deperit,  Regales  appetit  seruus  delicias,  nee 
attingit  unde  quid  speret.  Suppellectile  tamen  abiecta, patrimonio 
vendito,  fit  miles,  ut  licet  sero  uilitate  condicionis  mutata  cum 
statu  nobilium,  saltern  leuius  repelli  mereatur.  Priusquam  dilec- 

25  tarn  appellare  presumat,  quam  sibi  usurpauerat  miliciam  acerbe 
sequitur,  et  exercitacione  frequenti  successu  comite  fit  compara- 
cione  militum,  qualis  fuerat  sutoribus  aptatus.  Attemptat  igitur, 
et  se  dignum  iudicans  a  patre  puelle  petitam  non  optinet ; 
exardescit  in  iras  nimias,  et  quam  sibi  generis  abieccio  predio- 

30  rumque  defectus  negant  extorquere  desiderans,  iuncto  sibi  magno 


184  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

piratarum  agmine,  marine  prelio  parat  ulcisci  repulsam  terre, 
unde  factum  est   ut   terra   marique    timeatur,    quern  nusquam 
successus  deserunt.     Dum  ergo  proficiscitur  instanter,  et  semper 
proficit,  veros  audit  mortis  amice  sue  rumores,  qui  licet  lacri- 
mosus  acceptis  induciis,  ad  exequia  properat  et  visa  tumulacione  5 
locoque  notato  nocte  proxima  solus  effodit  tumulum,  et  ad  mor- 
tuam  quasi  ad  viuam  ingreditur ;  quo  scelere  peracto,  ex  mortua 
resurgens  audit  ut  tempore  partus  illuc  reuertatur,  delaturus  inde 
quod  genuerat.     Paret  auditui,  nacta  competencia  reuertitur,  et 
effosso  tumulo  caput  humanum  recipit  a  mortua,  sub  interdicto  10 
ne  uideatur  nisi  ab  hostibus  interimendis.     In  scrinio  illud  altis- 
sime  uinctum  deponit,  cuius  confidencia  mari  relicto  terram  in- 
uadit,  et  quibuscunque  ciuitatibus  aut  vicis  imminet,  Gorgoneum| 
col.  2.  pretendit  ostentum ;   obrigescunt  miseri,  vident  instar  Meduse 
maliciam.     Supra  modum  timetur,  et  ab  omnibus  in  dominum  15 
accipitur,    ne    pereant.     Nemo    causam    intelligit   pestis   inuise 
subiteque  mortis.     Simul  enim  vident  et  pereunt,  sine  voce,  sine 
gemitu ;  in  propugnaculis  eciam  sine  vulnere  moriuntur  armati, 
cedunt  castra,  ciuitates,  prouincie,  nichil  obstat,  et  se  dolet  omnis 
milicia  viliter  et  absque  negocio  spoliari.    Mathematicum  quidam,  20 
alii  dicunt  deum ;  quicquid  pecierit  nichil  ei  negacionis  afferunt. 
Inter  eius  enumerant  unum  successus,  quod  imperatore  Con- 
stantinopolitano  defuncto  filia  eius  heres  ei  derelinquitur.    Accipit 
oblatam  ;   quis  enim  neget  ?     Aliquamdiu  cum  ea  conuersatus, 
de  scrinio  ad  racionem  ab  ipsa  ponitur,  que  non  nisi  cognita  ueri-  25 
tate  quiescit ;  quam  edocta,  ipsi  a  sompnis  excitato  in  vultum 
porrigitur :    quo  suis  insidiis  capto  deportari   iubet  Meduseum 
prodigium,  et  in  medio  maris  Grecorum  proici  tantorum  ultrix 
scelerum,  auctoremque  delicti  socium  esse  perdicionis  precipit. 
Properant  in  galea  nuncii,  mediumque  maris  (nacti)  duas  orbis  3° 
immanitates  in  profundum  abiciunt.     Facta  est  autem  ab  eorum 
4  rumoresj  MS.  rimores  or  runores.  3 1  Facta]  MS.  Factus. 


CAP.  xin  DE  NUGIS  CURIALIUM  185 

recessu  cum  arenis  ter  ebullicio  pelagi,  tanquam  auulsus  a  fundo 
designet  estus  fugam  saltu  subito  resiliencium  aquarum  et  abhor- 
rencium  in  illis  iram  Altissimi,  et  quasi  mare  nauseans  reicere  Cf.Hab.3.8. 
conetur  quod  in  ipsum  suo  tellus  egra  puerperio  conualescens 
5  euomuit.    Exal(t)abant(ur)  in  sidera  fluctus,  et  ignis  instar altissima 
petebant.     Sed  post  dies  paucos  monstrorum  mutata  sentencia, 
que  sidera  petebant  aque  deorsum  tendunt  faciuntque  voraginem 
circuitu  sempiterne  |  vertiginis.     Cumulus  fuerat  quod  nunc  fossa  54  b,  col.  i. 
est.  Limus  enim  profundi  non  sustinens  abhominacionem,  et  maris 

rohorrorem,  exinanitus  est,  et  stupore  defecit,  hyatuque  dehiscens 

infinite  permeabilis  eis  usque  in  abissi  nouissima  facta  est,  unde  Job  38.  16. 
semper  absorbere  sufficit  quicquid  infundere  potest  maris  immani- 
tas,  Caribdi  sub  Messana  persimilis.    Quicquid  incidit  casu  uel  ab 
auido  fictu  attrahitur,  irremediabiliter  periclitatur  ;  et,  quianomen 

i5erat  virgini  Satalia,  vorago  Satilie  nominatur,  et  euitatur  ab 
omnibus  ;  quod  vulgo  dicitur  Gouufre  de  Satilie. 

De  Nicholao  Pipe  homine  equoreo.     xiii. 

Multi  viuunt  qui  nobis  magnum  et  omni  .admiracione  maius 
enarrant  se  vidisse  circa  pontum  illud  prodigium  Nicholaum 

20  Pipe,  hominem  equoreum,  qui  sine  spiraculo  diu  per  mensem 
uel  annum  intima  ponti  cum  piscibus  frequentabat  indempnis,  et 
tempestate  deprehensa  nauibus  in  portu  vetabat  exitum  presagio, 
uel  egressis  reditum  indicebat.  Verus  homo,  nichil  inhumanum 
in  membris,  nichil  in  aliquo  quinque  sensuum  defectus  habens, 

25  trans  hominem  acceperat  aptitudinem  piscium.  Cum  autem  in 
mare  descendebat  moram  ibi  facturus,  fragmenta  veteris  ferri  de 
biga  uel  pedibus  equorum  vel  antiquate  suppellectilis  auulsi 
secum  deferebat,  cuius  nondum  racionem  audiui.  Hoc  uno  erat 
inminutus  ab  hominibus  et  piscibus  unitus,  quod  sine  maris 
22  deprehensa]  MS.  depressa. 

13B4  B  b 


i86  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

odore  uel  aqua  viuere  non  potuit;  cum  abducebatur  longius 
tanquam  hanelitu  deficiente  recurrebat.  Cupiuit  eum  rex  Siculus 
Willelmus  auditis  his  uidere,  iussitque  ipsum  sibi  presentari, 
quern  dum  inuitum  traherent  inter  manus  eorum  absencia  maris 
extinctus  est.  Licet  non  minus  admiranda  legerim  uel  audierim,  5 
nichil  huic  portento  simile  scio. 

Supra  Cenomannum  in  aere  comparuit  multis  hominum  cen- 
tenis  grex  caprarum  maximus.  In  Britania  minori  uise  sunt 
prede  nocturne  |  militesque  ducentes  eas  cum  silencio  semper 
transeuntes,  ex  quibus  Britones  frequenter  excusserunt  equos  et  10 
animalia,  et  eis  usi  sunt,  quidam  sibi  ad  mortem,  quidam  in- 
dempniter. 

Cetus  eciam  et  phalanges  noctiuage  quas  Herlethingi  dicebant 
famose  satis  in  Anglia  usque  ad  Henrici  secundi,  domini  scilicet 
nostri,  tempora  regis  comparuerunt,   exercitus    erroris   infiniti,  15 
insani  circuitus,  et  attoniti  silencii,  in  quo  viui  multi  apparue- 
runt  quos  decessisse  nouerant.     Hec  huius  Herlethingi  uisa  est 
ultimo  familia  in  marchia  Walliarum  et  Herefordie  anno  primo 
regni  Henrici  secundi,  circa  meridiem,  eo  modo  quo  nos  erramus 
cum  bigis  et  summariis,   cum  clitellis  et  panariolis,  auibus  et  20 
canibus,    concurrentibus   viris   et   mulieribus.     Qui  tune  primi 
uiderunt  tibiis  et  clamoribus  totam  in  eos  viciniam  concitaue- 
runt,  et  ut  illius  est  mos  vigilantissime  gentis  statim  omnibus 
armis   instructi  multa  manus  aduenit,   et  quia  uerbum  ab  eis 
extorquere  non  potuerunt  uerbis,  telis  adigere  responsa  para-  25 
bant.     I  Hi  autem  eleuati  sursum  in  aera  subito  disparuerunt. 

Ab  ilia  die  nusquam  visa  est  ilia  milicia,  tanquam  nobis 
insipientibus  illi  suos  tradiderint  errores,  quibus  uestes  atterimus, 
regna  uastamus,  corpora  nostra  et  iumentorum  frangimus,  egris 
animabus  querere  medelam  non  vacamus  ;  nulla  nobis  utilitas  30 
accedit  inempta,  nichil  emolumenti  prouenit,  si  dampna  pensen- 
tur,  nichil  dispensanter  agimus,  nichil  vacant(er);  vana  nobis 


CAP.  xin  DE  NUGIS  CURIALIUM  187 

infructuosa(que)  adeo  properacione  deferimur  insani ;  et  cum 
semper  in  abscondito  secrecius  nostri  colloquantur  principes, 
seratis  et  obseruatis  aditibus,  nichil  in  nobis  consi4io  fit  Furia 
invehimur  et  impetu ;  presencia  necligenter  et  insulse  curamus, 
5  futura  casui  committimus ;  et  quia  scienter  et  prudenter  in 
nostrum  semper  tendimus  interitum,  uagi  et  palantes,  pauidi  pre 
ceteris  hominum  exterminati  sumus  et  tristes.  Inter  alios  queri  | 
solet  que  causa  doloris,  quia  raro  dolent;  inter  nos  (que)  causa  55  <*>  col.  i, 
leticie,  quia  raro  gaudemus.  Doloris  aliquando  leuamen  habe- 

10  mus,  leticiam  nescimus  ;  subleuamur  solacio,  gaudio  non  beamur. 
Ascendit  autem  in  nobis  cum  diuiciis  meror,  quia  quanto  quis 
maior  est,  tanto  maiori  quassatur  sue  voluntatis  assultu,  et  in 
predam  aliorum  diripitur. 

In  hac  ego  miserabili  et  curiosa  languesco  curia,  meis  abre- 

1 5  nuncians  voluntatibus,  ut  placeam  aliis.  Cum  enim  paucissimi 
iuuare  possint,  quiuis  nocere  potest ;  nisi  placatam  habuero  solus 
uniuersitatem,  nichil  sum ;  si  virtuosum  precessero  ut  fiam  inui- 
diosus,  clam  detrahent,  et  defensores  meos  deceptos  apparencia 
dicunt.  Simplicem  fatuum  iudicant,  pacificum,  desidem, 

20  taciturn  nequam,  bene  loquentem  mimum,  benignum  adula- 
torem,  nichilum  sollicitum  cupidum,  .  .  .  pestilentem,  pium  remis- 
sum,  divitem  avarum,  orantem  hipocritam,  non  orantem  publi- 
canum.  Necesse  habent  ad  hos  succincti  tumultus,  ut  uirtutibus 
supressis  armentur  viciis ;  utriusque  locum  caute  distinguant, 

25  ut  bonis  iusti  uideantur,  malis  pessimi.  Consilium  autem  salubre 
nemo  ambigit,  ut  semper  in  occulto  colatur  Trinitas,  et  in  cordis 
archana  puritate  sincera  deuocio  celebretur,  quatinus  interius 
solempnitate  seruata  decenter  et  caste  defensa,  quocunque  modo 
saccum  concidi  permittat  Dominus,  non  permutent  extrinseci 

J9  Simplicem]  MS.  Si  places.  20  mimum]  MS.  nimium.  21  nichilum] 
MS.  nichum  or  inthum.  After  cupidum  an  adjective  expressive  of  a  good  quality 
is  wanting.  24  qu.  distinguunt  ? 

B  b  2 


i88  WALTER  I  MAP  DIST.  iv 

casus  interiorem  hominem,  nee  transeuncium  perturbent  acciden- 

cia  residenciam  anime  substancialem  in  Domino. 

Hoc  de  nostra  velim  manifestari  curia,  quia  nondum  audita 

est   ei   similis   preterita   uel   timetur   futura.     Cupio   eciam   ut 

postera   recordetur  huius  malicie  milicia,  sciantque  tollerabilia  5 
14.31.    perpeti,   a  nobis   intoleranciam   passis   edocti.      Surgite  igitur, 
:,  col.  2.  eamus  hinc,  quia  inter  eius  operas  cui  abrenunci|auimus  in  ba- 

ptismo   Deum  placare  uel  ei  placere  non  vacamus ;    hie  enim 
M-  *9>    omnis  homo  uel  uxorem  ducit  uel  iuga   bourn  probat.     Quas 

excusaciones  quomodo  Salius  vitauerit,  audite,  10 

De  Salio  filio  admirandi  maioris.     xiv. 

'  Salius,  nacione  rituque  gentilis,  films  admirandi  maioris,  quern 
admirabantur  pater  eius  et  mater  et  tota  nacio  pre  sciencia  in 
puero  matura.  Hie  cum  esset  sollicitus  de  salute  anime  sue, 
non  inuenit  in  lege  gentilium  unde  spem  conciperet.  Scrutatis  15 
igitur  patrum  tradicionibus,  ad  Christianam  se  contulit  ueritatem, 
Templaribus  babtismo,  fide,  societate  coniunctus.  Cui  cum 
acceptis  induciis  pater  eius  et  mater  et  sue  magnates  parentele 
secrecius  loquerentur,  ut  ipsum  quasi  ab  errore  facerent  resipisci, 
respondit,  '  Carissime  pater,  qui  sapiencia  premines  aliis,  tu  mihi  20 
solus  omissis  lacrimis  die  quam  expectes  a  diis  anime  tue  retribu- 
cionem  pro  impensis  obsequiis.'  Turn  ille,  *  Karissime  fili, 
paradisum  nobis  preparauerunt  dii  nostri,  lacte  et  melle  duobus 
magnis  fluminibus  manantem,  eritque  nobis  in  melle  sapor 
omnium  desiderabilium  ciborum,  et  in  lacte  cuiuslibet  delectacio  25 
liquoris.'  Ait  ergo  Salius,  'Si  non  appecieritis,  non  erunt 
delicie :  appecieritis  quo  plus,  (post)  multam  saturitatem  ad 
requisita  diuertetis  nature.  Corporalis  enim  cibus  aut  potus 
euanescere  non  potest;  necessaria  ut  habeatis  necesse  est,  et 

10  audite,]  either  punctuate  thus  or  insert  erat  in  the  first  sentence  of  cap.  xiv 
27]  perh.  quo  plus  appecieritis,  (post). 


CAP.  xv  DE  NUGIS  CURIALIUM  189 

pereat  paradisus  que  tali  eget  tugurio.'  Videntes  igitur  sui 
legem  patrum  suorum  ab  ipso  delusam,  et  -contra  constanciam 
eius  eorum  uanam  instanciam,  recesserunt  cum  lacrimis  maledi- 
centes  ei.  Ipse  autem  nee  uxorem  duxit  nee  boues  probauit. 

5  De  Alano  rege  Britonum.     xv. 

At  Alanus  Rebrit,  id  est  rex  Britonum,  uxorem  sinistro  duxit  | 
auspicio   sororem  regis  Francorum,  comes  ipse  Redonensis  et  55  3,  col.  i 
tocius  Britannic  minoris  dominus,  et  quasi  rex.     Erat  tune  tem- 
poris   comes    Leoniensium    Remelinus,  qui  licet  Alani   iuratus 

10  esset  et  eius  homo,  insolenter  tamen  se  habebat  et  uitanter  ad 
ipsum ;  quod  uxor  Alani  aduertens,  nocturno  ipsum  conficiebat 
tediosa  susurro  quasi  desidem  et  timidum,  qui  quocunque  modo 
non  adegisset  uel  uitam  eius  uel  plena  seruicia.  Cui  tandem 
Alanus,  *  Facile  satis  est  ipsum  de  medio  delere,  sed  duos  habet 

15  filios,  Wiganum  et  Clodoanum,  facie  similes,  moribus  longe 
impares ;  Clodoanus  enim  bene  litteratus  est  et  prudens,  sed 
degenerauit  in  mimum,  ut  totus  in  rithmis  et  ridiculis  ocupetur 
et  in  eis  ultra  solitum  vigeat ;  Wiganus  autem  procerus  est,  et 
super  omnes  quos  ego  uiderim  homines  formosus  et  sapiens, 

20  scienciam  eciam  armorum  et  probitatem  habens  tarn  elegantem, 
ut  magis  Achille  maior  uel  Hectore  iudicetur  quam  par  alter- 
utfi.  Huius  autem  sapiencia  nunquam  simul  exeunt  terram 
suam  pater  et  ipse,  ne  simul  possint  intercipi/  Turn  ilia,  '  Quan- 
doquidem  ita  se  habet  status  eorum,  ne  nobis  extincto  patre 

25  durior  sit  infestacio  filii,  studeamus  ipsum  auferre  de  medio,  si 
non  utrumque ;  fac  pater  ueniat.' 

Ille  annuit,  et  ecce  Remelinus,  quern  ipsaueri  simulatrix  amoris 
veris  ornat  et  omnes  suos  honoribus  sine  simulacione  munifica. 
Honusti  repatriant  donis  aureis  et  argenteis  et  uestium  muta- 

30  toriis,  quos  ut  uident  perspicuos  et  redimitos  consiliarii  Wigani, 

21  magis]  MS.  maius. 


190  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

conuersi  sunt  in  sinistram,  et  se  similia  perdidisse  quod  non 
affuerint  queruntur.  Quos  dum  auaricia  contorquet  et  decoquit, 
ecce  nuncius  Alani,  uir  magnus  et  ad  fraudem  instructus  egregie, 
cum  omni  petit  instancia  quatinus  ad  Alanum  veniant  pater  et 

col.  2.  filius,  |  et  si  non  uterque,  films  qui  non  affuerat  quando  pater.  5 
Primo  dubitant  et  consiliantur,  et  ab  utriusque  loquitur  auaricia 
consilio.      Ut    simul    domino   suo    fideliter   assint   nichil   hesi- 
tandum  aiunt,  ubi  plane  manifestum  uident  amorem  in  omnibus 
exibitum,  et  nullam   subesse   doli  machinam.      Horret  tamen 
Wiganus  et  heret,  domique  reside t,  contra  suorum  sentenciam,  10 
cum  eorum  non  modico  murmure.     Casse  timiditatis  arguitur  ab 
eis  clam,  et  menciuntur,  quia  contra  veram  mencium  scienciam 
obiurgant ;  vilem  et  ignauum  derident,  quern  digne  carum  et  irre- 
prehensibilem  sciunt.     At  in  reditu  Remelini,  cum  quo  vestes 
et  aurum,  equi  et  falere,  Alani  preconia,  laudes  regine  veniunt,  15 
excandescit  ignis  auaricie,  cupidique  similium  Wigano  insultantes 
aiunt,  *  Honor  Alani  est  visitacio  suorum,  et  ex  suis  ei  humilitas 
et  amor  exhibetur ;  in  hoc  quod  vocatus  tociens  supersedisti, 
quid  aliud  est  quam  ipsum  prodicionis  arguere,  uel  tuum  pro- 
palare   contemptum  ad  vim  et  superbiam  ?      Eia !   primis   ob-  20 
tempera  mandatis,  fame  labenti  consule,  terge   preterite  rubi- 
ginem    infamie.'      Annuit   Wiganus ;    persuasum    est    ei    vite 
periculum,  et  ecce  regis  et  regine  nuncii ;  simul  euntibus  Clodoa- 
nus  obuiat,  miratur,  dissuadet,  Wiganum  detinet. 

Remelinus  a  rege  suo  et  regina  solita  suscipitur  ac  digniori  25 
reuerencia.      Regina    precipue,    que    frequencius    prodicionem 
studet,  se  ipsi  totam  familiaritate  commendabilem  facit,  educit, 
reducit,  miscet  seria  ludis,  et  tota  palliat  comitate  nequiciam. 
Considentibus  eis  et  comorantibus  ad  propugnacula,  forte  duo 
videntur  albi  uultures  insidentes  cadaueri,  magni  quidem  et  secun-  30 
dum  informitatem  fame  sue  pulcherrimi,  auis  enim  incomposita 

col.  i.  est ;  et  ecce  tercius  vultur  modicus  et  niger  deiecit  albos  |  impetu 
20,  21  MS,  ob  tempora.  28  MS.  miss*/. 


CAP.  xv  DE  NUGIS  CURIALIUM  191 

subito  et  effugauit,  obtinuitque  cadauer.  Ridet  Remelinus,  et  ipsa 
sollicitatur  quid  hoc  ?  Penitet  ipsum ;  (at) celare  cupiens,  quo  magis 
silet,  ad  racionem  instancius  ponitur.  Femina  enim,  sicut  uentus 
in  obstacula  furit,  sic  irruit  in  negata  consilia,  et  donee  euicerit 
5  non  est  finis  instancie.  Vincitur  ergo  Remelinus,  et  inquit, 
'  Mons  magnus  in  terra  mea  nigros  educat  uultures  ;  mons  alter 
ex  opposite  extra  multo  plures  habet  et  albos  ;  'in  omni  vero 
eorum  conflictu  prestat  unus  niger  duobus  albis,  ut  modo  uidisti. 
Et  quia  similiter  unus  meorum  militum  duobus  preualet  ex 

iovestris  in  omni  congressu,  risi.'  Ad  hec  ilia,  '  Hoc  si  uerum  est, 
uestro  satis  dignum  est  risu,  nostroque  ploratu.'  Et  ad  alios 
mox  translata  sermones,  iocundis  eum  uerbis  usque  ad  dimis- 
sionem  detinuit.  Et  his  Alano  crudelius  quam  concepta  fuerant 
a  Remelino  relatis,  amplius  inter  eos  filiam  cordis  sui  sedicionem 

isaccendit;  instat  et  optinet  ut  ipse  cum  ipsa  proditor  innocencie 
fiat.  Centum  equites  Francos,  armis  et  prodicione  furtim  in- 
structos,  intra  portam  exteriorem  in  cripta  condunt,  Remelinum 
et  Wiganum  inclusuros.  Solempnius  igitur  solito  perque  di- 
gniores  mandantur  nuncios  et  optinentur.  Unde  flens  Clodoa- 

20  nus,  et  eis  mala  presagiens  a  fratre  suo  multis  adigit  lacrimis 
quatinus  ipsum  cum  patre  suo  premittat,  cum  sit  ei  simillimus, 
et  deceptis  hostibus  possit  ipse  Clodoanus  pro  fratre  leuiore 
iactura  perire.  Sequens  autem  a  longe  Wiganus,  si  prosperitatem 
viderit  intret,  si  fraudem  paratis  sibi  equis  singulis  in  singulis 

25  milibus  usque  ad  propria  recurrat.| 

Ingressis   igitur    Remelino   et   Clodoano,    porte    clauduntur  56  a,  col.  2 
subito,   rapiuntur,    orbatus    est   Remelinus  geminis  et   lumine. 
Clodoanus  nomen  suum  confessus  euadit.     Videns  igitur  regina 
Wiganum  exclusum  a  morte,  hortatur  et  emittit  milites,  coram 

3o  eis  prostrata  precatur  ut  properent,  omnia  dicit,  omnia  spondet ; 
eruunt  se,  properant,  ut  interficiant  innocuum.  At  ille,  quinque 
iam  mutatis  equis,  sexto  non  inuento,  (necligens  enim  et  deses 


I92  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

seruus  qui  equum  ibi  tenuerat,  domino  suo  nichil  sinistri  pro- 
phetans,  ad  uicum  proximum  ut  comederet  abcesserat,)  timens 
Wiganus  illi  quinto  calcaria  subdit,  cui  pepercerat  spe  sexti,  quo 
lassescente  circa  cuiusdam  nemoris  confinia,  ad  feminam  quam 
ante  domum  suam  filare  uidit  festinus  diuertit.     Casum  ei  et  se  5 
ipsum  reuelat,  et  promittit  quidlibet.     Ilia  igitur  filium  suum  ei 
cunis  in  domo  inuoluendum  tradit,  et  aliquo  leuandum  ne  fleat 
solacio,  dum  ilia  venientes  eludat.    Obtemperat  ille  ;  perueniunt 
ad  earn  equites,  et  ipsa  cicius  audita  non  discredentes  ulterius 
properant,  et  sepe  reuertentes  circa  domunculam  illam  euertunt  10 
omnia  scrutinio  limpidissimo.     Wiganus  interim  ut  puero  flenti 
solacium  faciat,  cnipulum  cum  eburneo  manubrio  ei  dat  in  mani- 
bus,  et  ipso  relicto  dum  silet,  domum  intro  circuit,   latibulum 
querit,  per  foramina  sollicitus  excubat,  tandem  ad  vagitum  pueri 
repedans  ipsum  cnipulo  incumbentem  mortuum  reperit.     Quid  15 
igitur  spei  relinquitur  ?     lam  qui  morte  proxima  timuerat,  quasi 
obtentus,    siccis   expectat   securus   lacrimis,    quia    spe    defecta 
recessit  et  timor.     Adhuc  illis  circiter  illas  partes  uenantibus  qui 
Wiganum  querebant,  inuento  mater  filio  mortuo  immoritur  ei  et 
col.  i.  prosilit  amens,  ut  Wiganum  |  accuset.    Ille  pedibus  apprehensam  20 
tenet,  spondetque  se  ipsum  ei  filium  fore  pro  mortuo,  persuadens 
ei  nihil  utilitatis  ex  ulcione  prouenire  posse,  et  de  venia  (spem) 
multarum  diuiciarum  dat  ipse.     Heret  ilia  tandem,  et  in  occur- 
sum  viri  sui  properat,  omnibusque  reuelatis  promissorum  illecti 
spe,  militibus  adhuc  excubantibus,  per  secreta  obscure   Semite  25 
Wiganum  in  tuto  collocant.     Colligit  ergo  uires   Wiganus,    et 
enarratis    exercitui    suo   prodicione    et   timorum   erepcione,    in 
omnium  oculis    cingulo   milicie   liberatorem   suum  honorat,  et 
multis  preficit  opibus  et  vicis,  cuius  usque  hodie  nepotes  terram 
illam  possident,  et  filii  nudi  appellantur,  quia  ille  primus  quasi  30 
a  nuditate  uestitus  de  paupere  factus  est  diues. 

4  lassescente]  MS.  lacessente.  8  obtemperat]  MS.  obtemporat. 

22  spem  is  conjecturally  supplied  by  W. 


CAP.  xv  DE  NUGIS   CURIALIUM  193 

At  Wiganus,  ut  iniurias  patris  et  suas  uindicet,  in  Alanum 
Rebrit,  quod  interpretatur  rex  Britonum,  tanta  insurgit  potencia, 
ut  hostibus  suis  de  tantis  urbibus  et  uillis  non  relinquatur  ubi  Mt.  8.  20. 
caput  suum  reclinent,  et  ut  illius  crudelissime  uastacionis  adhuc 
5  ostendantur  monimenta,  (cui)  urbium  euersio,  ruine  ecclesiarum 
attestantur.  Confugiens  igitur  Alanus  ad  socerum  suum  regem 
Francorum,  ipsius  interuentu  data  filia  sua  scilicet  herede  suo 
Wigano,  ad  pacem  suscipitur  restitutus.  Quieuit  autem  diu  et 
siluit  hac  confederacione  tota  ilia  regie. 

10  Contigit  Wiganum  cum  uxore  sua  in  scaccis  ludentem  ad 
maiores  operas  a  suis  vocari,  liquitque  loco  suo  fidelem  sibi 
militem  ut  cum  domina  ludum  ilium  finiret,  et  abscessit  Cum 
ergo  domina  vicisset,  ait  militi  secum  ludenti,  *  Non  tibi,  sed  orbi 
filio  mat!  Quod  improperium  Wiganus  cum  equanimiter  ferre 

1 5  non  posset,  ad  Alanum  Rebrit  properans  inopinum  inuasit,  qui 
confectus  ad  ecclesiam  beati  Lewi  confugit  solus,  et  clauso  hostio 
suplex    orauif  beatum    Lewium    quatinus    al|terum    custodiret  56  b,  col.  2. 
mentis  suis  dum  ipse  armis  in  altero  restitisset  hostibus.     Erant 
enim  ecclesie  due  porte.     Cum  igitur  non  possent  hostes  per 

20  portam  sancti,  per  suam  licet  vix  ingressi  abstrahunt  uirum,  et 
coram  ecclesia  genitalibus  priuant  et  oculis  ;  unde  factum  est  ut 
in  illius  sancti  Lewi  parochia  nullum  animal  parere  possit  adhuc, 
sed  mature  partu  egrediuntur  ut  pariant.  Wiganus  ut  plena 
glorietur  ulcione,  ablatis  secum  in  manica  sinistra  oculis  et  geni- 

25  talibus  Alani,  celato  et  facto  et  proposito  facie  iocosa  et  hylari, 
domum  reuersus  cum  uxore  considet  ad  scaccos,  et  obtento  ludo 
super  scaccarium  genitalia  et  oculos  proicit,  dicens  quod  ab  ipsa 
didicerat,  '  Filie  orbi  dico  mat!  His  uisis,  edocta  virago  quid 
contigerit,  licet  ei  percellatur  ad  mortem  animus,  serenissimo 

sorisu  leticiam  dicens  simulat  dominum  suum  facetissimam  fecisse 

7  suo]  qu.  sua  ?  18,  19  MS.  enim  erant.  29  percellatur]  perhaps 

procellatur  in  the  MS. 

1884  C  C 


I94  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

iusticiam,  et  licet  mens  eius  totis  nisibus  ad  uindictam  armetur, 
nichil  interne  machinacionis  foris  apparere  permittit. 

Erat  autem  hisdem  temporibus  comes  Namniti  Hoelus,  et 
iuuenis  et  formosus  et  strenuus,  qui  cum  ei  absque  negocio 
placere  posset,  eo  solo  perplacet  quo  inde  Wigano  nocere  potest,  5 
missisque  nunciis  in  unum  coeunt  iniquitatis  animum,  ilia  ulcionis, 
ille  auaricie,  cupiditatis  uterque.  Se  inuicem  et  alterutrum  sua 
cupiunt,  mortemque  Wigani.  Fallitur  ergo  miser  et  ab  ipsa  mit- 
titur  in  dolo,  quasi  rebus  suis  que  ad  fines  Namneti  uergunt 
dispositurus,  et  interficitur.  Ocupat  Hoelus  omnia,  et  suam  10 
faciens  ducit  alienam,  filiamque  susceptam  ab  ipsa  nobili  viro 
nomine  Ilispon  nuptui  tradit,  et  post  annos  aliquot  filium  ex  ea 
genuit  quern  dixit  Salomonem,  et  mortuus  est. 

Successit  ei  Ilispon,  et  uiolenta  inuasione  toti  dominatur 
col.  i.  Britannie,  qui  ne  ulla  maneat  hereditatis  |  calumpnia,  Salomonem  15 
occidere  querit.  Cuius  misertus  vir  nobilis  et  illarum  parcium 
fidelissimus  Henno  raptum  abscondit  infantulurrf  inter  popine 
sue  seruos,  ut  inter  humiles  educati  condicione  seruili  statusque 
vilitate  sanguinis  altitude  ueletur.  Nutricius  hunc  solus  cum 
sola  sua  cognoscit.  20 

Cum  autem  esset  annorum  quindecim,  et  fugisset  aper  a  uena- 
toribus  Ilispon,  misit  se  forte  in  lucum  iuxta  popinam  in  qua 
comorabatur  Salomon.  Exiliunt  ad  canum  iubila  Henno  et 
familia  sua,  cumque  circumstarent  cum  uenatoribus,  et  nemo  per 
audaciam  presumeret  ad  aprum  ingredi,  irruit  in  aprum  Salomon  25 
tunica  feda  sed  vultu  bono,  palliolum  habens  in  sinistra,  cultellum 
in  dextera  modicum,  et  inuolantem  in  se  fortiter  suscipit  sinistra, 
interficit  dextera,  spectaculum  de  puero  quidem  formosum  et  in 
admiracionem  omnium  cedens.  Dum  ergo  pre  magnitudine  apri 
turn  adipsum  turn  ad  puerum  omnes  intenderentur  oculi,  vocauit  3° 

10  query   suam  (missam)   faciens?    sua  is  used  absolutely  for  uxor  in  I.  20. 
22  lucum]  MS.  lacum. 


CAP.  xv  DE  NUGIS  CURIALIUM  195 

eum  in  partem  uenator  senex,  qui  cum  patre  ipsius  fuerat,  nomen 
eius  et  gentem  inquirens.  '  Salomon/  inquit,  '  michi  nomen  est, 
gentem  nescio,  quia  me  proiectum  inuenit  et  nutriuit  Henno.' 
Ille  flens  respondit, '  Ego  scio.'  Quod  ut  Hennoni  puer  innotuit, 
5  timens  ab  Ilispon  prodito  consilio  uel  interfici  uel  ut  modicum 
exheredari,  opida  munit,  et  ad  omnes  ignotos  et  cognitos  foras 
misso  timore  confessionem  consilii  sui  manifeste  mittit.  Implorat 
eorum  sibi  et  suo  domino  auxilia.  Multi  ergo  magni  principes 
Britannic,  per  oppressionem  et  tirannidem  Ylispon  prius  ad  iram 

10  prouocati,  iam  nunc  optatam  uidentes  oportunitatem,  ad  Henno- 
nem  leti  conueniunt. 

Ad  hos  timet  Ylispon  rumores,  et  quoscunque  potest  in  sub- 
sidium  |  aduocat,  inter  quos  Meinfelinus  de  Kimelec,  uir  sapien-  57  a,  col.  2, 
tissimus,  aduenit.     Iniecerat  autem  uxor  Ylispon  in  iuuenem 

15  illius  conuentus  oculos,  et  cum  se  inuicem  amarent,  Meinfelinum 
timebant  quasi  prouidum  et  coniectorem,  ne  ipsius  proderentur 
insidiis.  Machinatur  domina  ut  ipsum  uel  accusacione  vel 
quoquo  iniecto  pudendo  scrupulo  a  curia  semoueat.  Quo  ipse 
comperto,  filios  suos  octo  ceteramque  familiam  instruit  quatinus 

20  in  omni  casu  se  ita  contineant  ut  ipsum  uiderint  continentem. 
Fatuus  igitur,  qui  a  domina  instructus  domum  oberrat,  Meinfelino 
bibenti  lac  in  mensa  uas  lactis  in  caput  supinauit ;  qui  quasi  de 
stulticia  eius  ridens,  lac  excussit  in  fatuum,  et  placata  et  pacifica 
facie  prestolatur  ulcionem  ab  Ylispon,  arbitratus  ipse  secundum 

25  visum  non  iniuriam  sibi  fieri,  et  iustum  errorem  fatui :  his  oblitis 
et  inultis  quasi  domum  reuers(ur)us  abscedit  cum  licencia. 
Veniens  ad  Hennonem,  quern  tristem  inuenit,  letissimum  suo 
reddit  aduentu.  Cui  Henno,  *  Victoriam  nostram  tecum  nobis  ac 
per  te  a  Deo  missam  in  hoc  solo  timemus  impediri  posse,  quod 

30  vicinus  noster  Camo,  iuuenis  prudens  et  strenuus  optimisque 
castellis  habundans,  ex  meo  concessu  spem  conceperat  ducendi 
filiam  meam  unicam  et  ab  omni  adhuc  intactam  viro ;  quarn 

c  c  2 


196  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

quia  nunc  audit  me  mutata  sentencia  Salomon!  parificare,  opida 
munit,  gentem  multiplicat,  uires  omni  conatu  auget,  manifesta- 
que  rabie  suarum  inflammatur  iniuriarum  ultor  fieri.  Cumque 
pertinacissimum  sit  odium  in  quod  ex  amore  degeneratur,  hie 
nisi  conuertatur  ad  nos,  nichil  sumus.'  Tune  sapiens,  '  Mecum  5 
veniat  Salomon  cum  filia  tua,  ut  nobis  ipsum  lenitum  reddamus.' 
Secuti  sunt  ergo  sapientem,  quibus  Camo  mandatis  cum  maxima 
,  col.  i.  militum  pompa  occurrit  |.  Cui  sapiens,  *  Domimis  noster  Salomon, 
quern  nobis  leges  patrum  et  iura  preficiunt,  suos  uobis  resignat 
amores,  Hennonis  filiam  intactam,  ut  qui  priores  adoleuistis  in  10 
earn  ignes  crebris  non  fraudemini  cupitis,  suamque  voluptatem 
abdicat,  ut  vestre  satisfiat,  torqueri  malens  uel  uri,  quam  tanto 
amico  viam  aperire  scandali.'  Victus  igitur  hac  liberalitate 
Camo  Salomonem  pro  humilitate  et  arnica  reddita  exaltauit,  et 
sue  dedicionem  virtutis  in  auxilium  promisit.  15 

Omnibus  his  pactis  ab  Ylispon  auditis,  collectis  viribus, 
aduersus  Salomonem  properat,  diem  bello  prefigit.  Vigilan- 
tissimus  ille  senex  de  Kimelec  locum  belli  singulis  explofat 
noctibus,  situm  scilicet  loci,  optimum  in  illo  aduentum,  stacio- 
nem,  efrugium.  Nocte  igitur  id  faciebat,  ne  manifesta  fieret  20 
hostibus  sua  sedulitas,  ut  uel  locum  miltarent  quia  exploratum, 
uel  ipsi  exemplo  eius  idem  facerent.  Contigit  ipsi  uisio  non 
omittenda  nocte  ante  bellum  proxima,  quod  ad  arborem  predicti 
loci  veniret  Ylispon  solus,  et  ipso  vidente  faceret  sacrificium  diis 
infernalibus,  cuius  instancie  tandem  responsum  est,  ut  qui  prior  25 
crastino  illic  inueniretur  victor  fieret.  Dumque  ad  suos  bella 
dispositurus  reuertitur,  illuc  statim  repedaturus,  sapiens  ad  locum 
adducit  Salamonem  in  antelucano  ut  vincat,  priorque  inuentus 
est.  Ordinatis  igitur  cuneis  Salomonis  ad  bellum  a  sapiente 
centum  relinquit  milites  in  subsidium,  retro  phaulanges  in  siluule  30 
densitate  absconditos,  et,  ut  breuiter  (dicam),  confecto  exercitu 
10  Hennonis]  MS.  Meinfelini. 


CAP.  xvi  DE  NUGIS   CURIALIUM  197 

Ylispon  et  effugato,  sapiente  vero  cum  septem  filiis  occiso,  reuer- 
tente  Salomone  cum  quindecim  militibus,  ceteris  omnibus  occisis, 
excepto  quod  f  ipsi  aderat  Leucius  ex  confraganeis  suis  cum 
trigin|ta  sex  propriis  suis  ;  vidensque  se  Salomone  forciorem  57  b>  col.  2, 
5  facinoroso  concipit  in  corde  quod  si  Salomon  de  medio  fieret, 
ipse  fortissimus  in  regno  diadema  sibi  posset  imponere,  seorsum- 
que  cum  suis  habito  consilio  suspicionem  Salomoni  facit,  qui  se 
cum  suis  ad  defensionem  et  fugam  preparat.  Irruit  in  ipsum 
cum  suis  Leucius,  et  vi  maiore  cogit  in  fugam.  Audientes  hunc 

10  tumultum  quos  absconderat  sapiens  centum  milites,  Leucium 
subiti  ocupant,  ipsumque  familiam(que)  captos  tanquam  prodi- 
tores  digna  morte  suspendio  multant.  Cessit  autem  ex  hoc  tota 
Britannia  Salomoni  et  suis  heredibus. 

Quicunque   lector   hec   perlegere   dignatus   fuerit,  ex  multis 

15  et  diuersis  hinc  edoctus  iniuriis  ad  cautelam  armabitur,  quam 
obseruare  cum  indempnitate  non  poterit,  nisi  fortissimo  compes- 
cuerit  auariciam  freno,  que  fame  arcius  et  siti  omnique  necessitate 
fedius  impellit  in  profundum  nequicie.  Nam  et  hec  horum  causa 
fuit  excessuum. 

20  De  Sceua  et  O I  lone  mercatoribus.     xvi. 

Sceua  et  Olio,  pares  etate,  moribus  impares,  pueri  de  plebe, 
adepta  simul  modica  substancia,  facti  sunt  nostris  institores 
temporibus  paruarum  prius  mercium,  et  deinde  frequenti  suc- 
cessu  magnarum.  Nam  a  collariis  bigarii,  a  bigariis  multorum 

25  domini    effecti   sunt    aurigarum,   semper    autem    fideles    socii. 

Ampliatis   ergo  mercibus,  ut  alias  dicitur,  creuit  amor  nummi]\w.  xiv. 
quantum  ipsa  pecunia.     lam  societatis  vinculum  et  communitatis  *39* 
unio  displicent,  separata  placet  proprietas,  diuidunt  omnia,  sortes 
mittunt,  tollit  uterque  quod  sibi  seorsum  ponitur,  recedunt  ab 

3oinuicem    dicta   acceptaque   salute.     Sceua,  ut   erat   liberalis  et 
3  excepto  quod]  qu.  extemplo  quidam  ?  1 2  tota]  MS.  tanta. 


198  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

secundum  suam  facetus  sortem,  cum  lacrimis  hortatur  Ollonem 
ut  nulla  de  cetero  sit  inter  eos  commeancium  raritas  nunciorum, 

;,  col.  i.  quibuscunque  consideant  |  villis  aut  urbibus,  aut  separatis  personis 
unitatem  faciat  frequentata  commonicio  dileccionis. 

Elegit  in  Rauenna  manere  Sceua,  castusque  diu  mutandis  5 
mercibus  studuit ;  Olio  Papie  formosam  duxit  uxorem.  Primis 
inter  eos  temporibus  multi  sudabant  nuncii,  tandem  quieuerunt. 
Sceua  enim  ut  Ollonem  uisitaret  Papiam  peciit  cum  multa  manu 
seruientum,  et  bene  redimita,  et  ecce  Ollonem  obuiam  habuit 
cum  bigis  honustis  properantem  ad  nundinas  longinquas.  Datis  10 

.  Sat.  ii.  ergo  et  acceptis  osculis,  petit  Olio  unde  et  quo,  cum  pocius  secun- 
dum amores  preterites  reuerti  et  suscipere  tantum  debuisset 
amicum.  Audito  autem  quod  ipse  solus  esset  in  causa  sui 
aduentus,  reditum  excusauit  per  nundinas,  et  adiecit  Sceuam  in 
domo  sua  nullatenus  posse  recipi  multis  ex  causis,  et  ab  15 
ipso  migrauit  post  bigas.  Sceua  se  delusum  dolens,  prope 
Papiam  Ollonis  forte  pastorem  nescius  alloquitur,  et  accipiens 
quis  esset,  querit  statum  Ollonis  in  rebus  mobilibus  et  immobili- 
bus,  et  omnia  secreta  domus  ab  ipso  edoctus,  ea  pro  intersignis 
uxori  Ollonis  affert  ut  suscipiatur  hospicio.  Suscipitur,  et  non  20 
est  passus  ut  contenta  sit  uel  sua  uel  Ollonis  familia  hiis  que 
reperiuntur  in  facultatibus  domus,  cum  multe  sint ;  extra  iubet 
queri  delicias,  sibi  ut  iactat  solitas,  et  tarn  splendidam  tamque 
afBuentem  cenam  preparat  de  proprio,  ut  in  admiracione  eciam 

20.  3.  uicinorum  ueniat.  Vocat  in  for o  stantes,  transeuntes  retinet,  et  25 
tantam  effundit  ciborum  et  potus  copiam,  ut  tarn  uxor  Ollonis 
quam  omnes  alii  sempiternam  optent  Ollonis  absenciam  .et 
presenciam  Sceue.  Hoc  diebus  plurimis  aucta  semper  solempni- 
tate  agitur  ;  inuitat  omnes  :  qui  veniunt  auida  honorantur  leticia; 
qui  non,  missis  onerantur  exenniis.  Aduolat  tota  prouincia  30 

3  aut  (2nd)]  qu.  at?  7  After  quieuerunt  a  clause  may  have  dropped  out. 

15  domo]  MS.  doma.  18  immob.]  MS.  immobolibus. 


CAP.  xvi  DE  NUGIS  CURIALIUM  199 

videre  quod  audiunt ;  euolat  in  uicos  et  urbes  admiracio,  fugien- 
temque  deprendit  Ollonem.     Stupet  Olio,  statuitlque  non  reuerti  58  a,  col.  2. 
donee  ille  auertatur.     Et  cum  zelotipie  sollicitudine  secum  de 
uxore   seuiat,  zelo  nichilominus  intabescit  inuidie,  iam  non  ut 

5  auidissime  solet  in  promocione  mercium  ardet.  Nee  dampna 
dolet,  nee  de  lucro  letatur  nee  de  augenda  pensat  uel  conser- 
uanda  pecunia ;  prodigus  est  rerum  et  auarus  uxoris,  et  dum  circa 
eius  et  Sceue  statum  curioso  diuinat  animo  quid  fiat,  in  id  quod 
uere  fit  casu  deuoluitur.  Nam  Sceua  totus  in  hoc  est  quod  ipse 

lotimet,  et  quacumque  potest  arte  ipsam  in  vota  sua  seducit,  et 
cum  ad  libitum  suum  abutatur  illicita,  non  satis  ei  placet  abusio, 
sed  adicit  -dicens,  *  Carissima  mi  electa  et  super  animam  meam 
dilecta,  potes  si  placeret  menti  placare  mentem  sollicitissimam 
meam  et  totam  tuis  inflammatam  amoribus,  ut  secure  simul 

15  omnimodis  de  cetero  conuiuamus  ;    scilicet  ut  redeuntem  non 
admittas  Ollonem,  sed  quasi  cum  admiracione  omni  eum  diffi- 
tearis,  et  deuoueas  et  abneges  te  nosse  hominem.    Hoc  a  uicinisLc.  22.  34. 
omnibus  et  notis  euincam  fieri,  vicecomitem  et  omnes  ministros 
eius   in   hanc    inducam  sentenciam,  dummodo   tu  mihi    faueas, 

20  et  quicunque  conati  fuerint  fidem  fa  cere  iudicibus  aut  alicui 
potestati,  quod  ipse  tuus  fuerit  aut  maritus  tuus  aut  diuiciarum 
possessor  istarum,  me  statim  audito  quiescent,  et  si  oporteat 
iurabiyit  in  contrarium,  ut  sibi  ipse  de  se  discredit  et  fascinnata 
mente  alias  extra  se  putet  Ollonem.'  Ilia,  licet  hoc  perfici  posse 

25  desperet,  assentit.  Sceua  igitur  datis  ubique  premiis  additisque 
promissis,  apud  omnes  notos  Ollonis  optinet,  non  enim  sunt 
firme  cum  peruersis  moribus  amicicie.  Principem  adit  et  indices, 
et  quomodo  solent  infatuari  peruertit.  Bonus  cuntis  uidetur 
dolus  et  faceta  derisio,  sed  et  utile  putant,  ut  ficus  succidatur 

30  sterilis,  et  plantetur  oliua  fructificans. 

Manet  una  cum  uxore  quasi  uir  legitimus    in   domo  Sceua, 
13  placare]  MS.  placere.  17  nosse]  MS.  nosce. 


200  WALTERI  MAP  '  DIST.  iv 

commentaque  preceptor  fraudis  non  cessat  omnes  instruere,| 
,  col.  i.  quomodo  respondeant  Olloni.  Olio  caute  ut  sibi  uidetur 
ascultat  donee  ille  recesserit,  quatinus  in  uxorem  ultor  iniuria- 
rum  et  tortor  existat  sine  succurrente,  et  ne  bonorum  suorum 
uastam  uideat  quam  audierat  effusionem.  Minus  enim  ledunt  5 
auaros  inuisa  suarum  rerum  detrimenta  quam  uisa. 

Videns  tandem  moram,  timensque  periculum,  domum  diuertitur, 
pulsat  ianuam,  et  quod  non  statim  adest  qui  apperiat  irascitur  ; 
instat,  tumultuat,  et  excandescit ;  indignatur  et  minas  addit. 
Nicholaum  quern  ianitorem  suum  fecerat  ex  nomine  superbe  10 
vocat.  Adest  ille  similique  tumore  respondet,  *  Tu  quis  es  ? 
quid  furis  ?  quo  agitaris  demone  ?  ut  quid  cerebri  tui  plectimur 
insaniis  ?  quare  domini  mei  quietem  turbas  ?  Numquid  lunaticus 
es,  aut  similiter  amens  ?  certe  si  desipis,  sapere  te  iam  faciemus  ; 
si  non  quieueris,  quiescere  te  fustes  facient/  Turn  ille,  '  Serue  15 
mi,  numquid  non  ego  sum  ?  '  Nicholaus  :  (  Scio  quod  tu  es  tu,  et 
tu  ipse  hoc  nescis.'  Olio  :  '  Et  nescis  quod  seruus  meus  es  ? ' 
Nicholaus  :  'Te  scioseruum  ;  possessionem  furis/  Olio:  '  Aperi 
cito  ianuam  meam.'  Nicholaus  :  *  Tuam  ?  nonne  iam  probatum 
est  quod  uesanus  es  ?  Aut  certe  silebis  aut  tibi  hac  claua  20 
1 8.  32.  perpetuum  inponam  silencium.'  Olio  :  '  Serue  nequam,  num- 
quid non  ego  sum  Olio,  qui  te  constitui  custodem  curtis  huius  ? ' 
Nicholaus  :  '  Tu,  pessime  scurra  ?  certe  Olio  ille  hie  intus ^est,  et 
cum  domina  mea  in  lecto  suo  decumbit.'  Olio  :  '  Cum  qua 
domina,  diabole  ?  '  Nicholaus  :  c  Certe,  immo  tu  diabole,  cum  25 
domina  mea  formosa  Biblide.'  Ille  audita  Biblide  ab  equo 
amens  excidit,  passusque  aliquamdiu  extasim,  ait,  'Exi,  Nicholae, 
ut  me  clarius  intuens  resipiscas,  et  scias  me  dominum  tuum  et 
maritum  Biblidis.'  Turn  Nicholaus  cum  maximo  chachinno,  'Te 
per  foramen  meum  satis  uideo,  et  Olio  forsitan  es ;  sed  non  30 

3  ascultat]  marg.  al.  se  absentat.  25  Nicholaus]  MS.  Nichil. 


CAP.  xvi  DE  NUGIS  CURIALIUM  201 

quiuis  Olio  maritus  Biblidis.'  Olio  :  *  Immo  ego  sum  ille  Olio  | 
qui  earn  te  presente  in  sponsam  a  patre  suo  Mela  suscepi  et  58  3,  col.  2. 
a  matre  Bala.'  Nicholaus  :  *  Non  uidi  ebrjum  aut  uesanum  tante 
memorie ;  a  quocunque  sint  edocta  uel  recordata,  nomina  bene 
5  retines,  Melam  et  Balam  et  Nicholaum  ;  numquid  Christianam 
ancillam  nostram  audisti  ? '  Olio  :  '  Non  est  opus  auditu, 
nutricius  enim  suus  sum  et  vester  et  omnium  vestrorum,  et  has 
domos  feci,  et  omnia  que  in  eis  sunt  mea  sunt.'  Nicholaus  : 
'  Cristina,  Cristina,  heus,  Cristina  !  veni  uidere  homiaem  infeli- 

10  cissime  insanie,  qui  omnia  scit,  omnes  nutriuit,  omnia  possidet ; 
faceta  uere  vexatur  amencia,  que  ipsum  regem  fecit.     Inspice, 
nonne  iste  est  qui  propter  homicidium  nuper  ad  crucem  ductus   • 
in  asilum  euasit  ?    et  postmodum  se  nostrum  dicit  nutricium ! 
quid  tibi  uidetur  ? '   Cristina  :  *  Hoc  tibi  volebam  dicere  quia  ille 

15  est,  et  certe  parcendum  est  ei  quicquid  agat,  cui  ex  melancolie 
regno  et  iure  omnia  licent.'  Olio  secum  :  *  Quam  audax  et 
obstinata  est  seruorum  superbia ;  sumpta  a  Sceua  precio  me 
diffitentur,  et  cum  ille  meis  satur  abscesserit  deliciis,  procidentes 
ueniam  orabunt,  per  ignoranciam  se  deliquisse  dicentes.  Pereat 

20  Olio  si  non  ostenderit  eis  pilosum  dentem.'  Nicholaus:  'Rumina 
tecum,  excerebrate  miser,  et  si  non  uis  fustigari,  abscede  ocius/ 
Cristina  :  '  Heus  tu,  qui  te  Ollonem  dicis  !  Tu  nos  deliros  dicis,  et 
nos  te  amentem ;  voca  vicinos  tuos,  et  cum  tibi  dixerint  quod 
nos,  crede  quod  arrepticius  es.' 

25  Vocat  ille  vicinos  et  passas  edocet  iniurias.  Illi  negantes  se 
uidisse  uel  audisse  hominem  derident  eum,  et  se  ortantur  inuicem 
ut  ligent  eum,  et  emendent ;  et  perseuerantem  lapidibus  cogunt 
exire  forum.  Similiter  postmodum  et  a  iudicibus  repellitur,  et 
cum  unum  inueniat  ubique  vultum  et  uerba  similia,  se  undique 

30  respicit  et  sciscitatur  a  suis  quis  sit  et  unde,  et  quomodo  res  se 

habeat,  contra  suam  veniens  omnino  sentenciam,  minus  sibi  |  de  59  a,  col.  i. 
se  quam  aliis  credens.     Illi  autem  cum  aliis  a  Sceua  corrupti  ex 
1354  D  d 


202  WALTERI  MAP  DIST.  iv 

bursa  eius  loquuntur.  Ait  igitur  ex  his  unus  cui  nomen  Baratus 
'  Domine,  nos  rei  ueritatem  scimus,  sed  tu  nobis  tarn  austerus  es 
et  tarn  hispidum  nobis  dans  supercilium,  ut  que  vera  scimus  pre 
timore  tuo  dissimulare  oporteat.  Mansio  tua  et  Biblis,  quam  hie 
queris,  est  Rauenne  ;  si  vobis  non  displicet,  eamus  ut  illic  inuenias  5 
quod  te  credis  hie  uidisse.'  Papiam  igitur  exeunt,  et  nocte  prima 
itineris  a  suis  derelictus,  fere  pre  pudore  vere  factus  est  amens ; 
perditas  videt  magnas  facultates  preter  solas  eas  quibus  incumbit ; 
pastores  suos  adit,  vacuatosque  ouilibus  mobilia  quibus  inicere 
potest  hamos  abducit.  Sequitur  eum  auditis  rumoribus  et  conse-  10 
quitur  Sceua,  ipsum  secum  ligatum  quasi  furem  copie  sue  retrahit. 
•  Timet  Olio  iudices,  et  pre  pudore  uenture  derisionis  omnem 
Am.  i.  abiurat  Sceue  calumpniam.  Crede  mihi  res  est  ingeniosa  dare. 

2. 

Explicit  distinccio  quarto,  Nugarum  C^^,r^alium. 


203 


Incipit  quint  a.     Prologus.     i. 

ANTIQUORUM  industria  nobis  pre  manibus  est ;  gesta  suis  eciam 
preterita  temporibus  nostris  reddunt  presencia,  et  nos  obmutesci- 
mus,  unde  in  nobis  eorum.  viuit  memoria,  et  nos  nostri  sumus 
5  immemores.  Miraculum  illustre !  mortui  viuunt,  viui  pro  eis 
sepeliuntur !  Habent  et  nostra  tempora  forsitan  aliquid  Sophoclis 
non  indignum  coturno.  lacent  tamen  egregia  modernorum 
nobilium,  et  attolluntur  fimbrie  vetustatis  abiecte.  Hoc  nimirum 
inde  est,  quod  reprehendere  scimus,  et  scribere  ignoramus ; 

10  carpere  appetimus,  et  carpi  meremur.     Sic  raritatem  poetarum 
faciunt   gemine   lingue   obtrectatorum.     Sic   torpescunt   animi, 
depereunt  ingenia  ;  sic  ingenua  temporis  huius  |  strenuitas  enor-  59  a>  col.  2. 
miter  extinguitur,  et  lucerna  non  defectu  materie  sopitur,  sed 
succumbunt  artifices,  et  a  nostris  nulla  est  autoritas.     Cesar  en 

15  Lucani,  Eneas  Maronis,  multis  viuunt  in  laudibus,  plurimum  suis 
meritis  et  non  minimum  uigilancia  poetarum.  Nobis  diuinam 
Karolorum  et  Pepinorum  nobilitatem  vulgaribus  ritmis  sola 
mimorum  concelebrat  (nugacitas,)  presentes  uero  Cesares  nemo 
loquitur ;  eorum  tamen  mores  cum  fortitudine,  temperancia,  et 

20  omnium  admiracione  presto  sunt  ad  calamum.    Alexander  Macedo 

subacti  sibi  mundi  calumpniatus  angustias,  uiso  tandem  Achillis  Archiaio-, 

tumulo   suspirans   ait,   *  Felicem   te,    iuuenis,  qui  tanto   frueris  cf.  lul.  Va- 
lerius i.  46. 

7  indignum]  MS.  indigens.  17  Pepinorum]  MS.  popinorum.  18 

nugacitas]  not  in  the  MS :  supplied  by  W.  without  remark. 

Dd  2 


204  WALTERI  MAP  DIST.  v 

precone  meritorum';  Homerum  intelligens.     Hie  magnus  Ale- 
xander mihi  testis  est,  quod  multi  secundum  scriptorum  viuunt 
interpretacionem,  quicunque  meruerunt  inter  homines  viuere  post 
mortem.     Sed  quid  sibi  voluerunt  Alexandri  suspiria  ?  plangere 
certe  sua  merita  que  magno  indigebant  poeta,  ne  ipsum  supprema  5 
dies  totum  extingueret.     Sed  quis  audeat  quicquam  quod  hodie 
fiat  impaginare,  aut  uel  nomina  nostra  scribere  ?  Certe  si  Henri- 
cum,  uel  Gauterum,  uel  eciam  tuum  ipsius  nomen  aliquis  nouus 
karacter  subnotatum  prestiterit,  uilipendis  et  rides,  at  non  eorum 
vicio,et  utinam  non  tuo.     Quod  si  Hannibalem,  uel  Menestratem,  10 
uel  aliquod  prisce  suauitatis  nomen  inspexeris,  errigis  animum  et 
prementita   auree   etatis   secula   ingressurus   gestis  et  exultas." 
,ucaniv.  Neronis    tyrannidem   et   lube  auariciam,    et   quicquid   uetustas 
&c-        attulerit,  cum  omni  veneracione  amplecteris ;  Lodouici  mansue- 

tudinem  et  Henrici  largitatem  abicis.     Sed  si  discredis  priscam  15 
nostris  inesse  benignitatem,  et  ut  fabulam  refugis,  audi  priscam 
de  nostris  malignitatem,  ut  Neronis  et  similium  soles;  nam  nun- 
coK  i.  quam  sic  |  contra  se  degenerabit  inuidia,  ut  si  neget  modernos 
esse  antique  nobilitatis,  non  concedat  eos  esse  antique  saltern 
ignobilitatis.      Pictam  hie  nempe  inuenies  cum  suis  honestatem  20 
fauoribus  in  modernis  et  cum  suis  turpitudinem  odiosis  flagiciis. 
Hanc  tibi  vitandam  proponimus  pro  veneficiis,  illam  eligendam 
pro  beneficiis  ;  neutri  subducas  oculum,  nisi  vise  penitus  et  agnite. 
Legenda  enim  tibi  est  omnis  pagina  quam  uideris  et  examinanda, 
nee  sit  ulla  neclecta  nisi  perlecta.     Usula  piscis  est  Danubii  qui  25 
per  tela  hostium  musice  petit  mela,  nee  vulneratus  absistit,  sed 
vite  prodigus  et  auarus  organi  sectatur  anime  sue  mellitas  illece- 
bras  usque  ad  mortem.     Hec  est  nobilis  et  studiosi  viri  trium- 
phalis  instancia,  quern  a  studio  non  deterrent  tussis  aut  tisis,  aut 
alie  qualescunque  inequalitates.    Angustiato  corpori  sollicitudine  30 
martirium  asciscit ;  nam  consulte  arbitratur  glorlosius  effundere 
2  multi]  MS.  multum.     4  sibi]  MS.  tibi.     31  martirium]  so  margin  : 


CAP.  i  DE  NUGIS  CURIALIUM  205 

animam  Deo  luce  sapiencie  preciosam,  quam  sibi  earn  confouere 
desidia  et  ocio  saginatam.     Sic  esto  usula. 


De  Appollonide  rege.     ii. 

Appollonides  rex  in  partibus  occidentis  cum  infinita  preda 
5  spoliatis  repatriauit  hostibus.  Ob  iter  sacerdoti  post  eum 
clamanti  quod  xx.  de  suis  animalibus  secum  in  preda  duceret, 
accepto  iuramento,  ait,  '  Tolle  que  tua  sunt  et  redi  cum  pace/ 
Cumque  sacerdos  optima  ex  omni  armento  eligeret,  plus  utilitati 
studens  "quam  veritati,  licet  non  ignorans  Appollonides  quid 

10  ageretur,  ob  reuerenciam  sui  siluit.  Et  dum  adhuc  admirantur, 
ecce  (alter)  currit  sacerdos  et  alia  xx.  simili  modo  et  peciit,  et 
periurus  ut  prior  reduxit,  rege  non  obiurgante  licet  offenso  : 
cumque  tercius  adesset,  pro  duobus  tantum  animalibus  se  ad 
iurandum  offerens,  ait  illi  rex,  '  lura  pro  xx.  ut  |  illi  qui  nunc  59  b,  col.  2. 

15  abscesserunt/  At  ille,  *  Domine,  non  peierabo.'  Tune  rex 
fidem  ipsius  remunerare  cupiens,  addidit  illi  cum  duobus  suis 
centum  alia,  dicens,  '  Dignior  est  iste  meis  animalibus  qui  voluit 
multis  carere  ne  peieraret,  quam  illi  suis  qui  voluerunt  peierare 
ne  carerent.'  Hoc  ercle  dictum  et  factum  stilo  dignum  Homeri 

20  censeo,  et  me  tarn  eleganti  materia  indignum. 

Hie  idem  rex  cum  audisset  regnum  suum  ab  aduena  rege 
inquietari,  missis  exploratoribus  edidicit  quod  rex  ille  delicatissime 
viueret  in  cibis  preciosis,  et  quod  in  toto  exercitu  suo  preter 
vinum  nichil  biberent,  cum  sit  in  partibus  illis  vinum  rarissimum. 

25  Attendens  igitur  quod  sibi  et  genti  sue  aqua  sufficeret,  ait, 
*  Inauditum  est  a  seculo  quod  vinum  aquam  superaret/  Et  cum 
diutino  conflictu  vinum  et  aquam  biberent,  cessit  aque  uictoria. 
Nam  aduene  vino  ibi  deficiente  ad  vinum  redierunt. 

2  usula]  perk,  ultfla  here  in  the  MS.  9  licet  non]  MS.  sed. 


206  WALTERI  MAP  DIST,  v 

Hunc  regem  uidi  et  noui  et  odi ;  nolo  tamen  ut  odia  mea 
uirtutem  ipsius  denigrent,  nee  mihi  propositum  est  ullius  umquam 
bonitatem  inuidia  supprimere.  Idem  inimicis  obsessis  et  periculo 
famis  sub  hastam  ire  coactis,  largitus  est  victualia,  ut  ipsius  viri- 
bus  et  non  annone  defectu  vincerentur,  auxitque  nomen  victorie  5 
sue  licet  distulerit.  Idem  vicanis  suis  mansuetus  et  mitis  exteras 
debellabat  gentes,  instar  accipitris  qui  nullas  unquam  infestat 
aues  nido  suo  proximas,  sed  earum  hostes  pacificis  arcet  unguibus, 
et  remotissimas  in  predam  adducit. 


De  origine  Go(d)wini  comitis,  et  eius  moribus.     iii.  10 

Anno  ab  incarnacione  Domini  m.l.iiiito  capta  est  Sarracenis 
lerusalem,  et  annis  quadraginta  quinque  detenta ;  annis  xij. 
antef  redactam  in  seruitutemSarracenorum  lerusalem  Normannis 
est  Anglia  data. 

Actis  |  milleno  centeno  septuageno,  15 

Septimus  a  deno  dat  lerusalem  Saladeno.     (1187) 

Anno  milleno  sexagesimo  quoque  seno, 
Anglorum  mete  crinem  sensere  comet e.     (1066) 

Anno  milleno  centeno  quo  minus  uno,     (1099) 
lerusalem  Franci  capiunt  virtute  potenti.  20 

Annis  triginta  tribus  ante  captam  lerusalem  a  Sarracenis  f 
captiuata  est  Anglia,  et  per  iram  Altissimi  data  est  Normannis. 
Annis  circiter  tribus  ante  hanc  subuersionem  lerusalem,  que  in 
multa  pace  consenuerat  Constantinopolis  ab  Andronio,  cuius 
nequicia  Neronis  impar  non  fuit,  si  non  maior,  multis  et  innu-  25 
meris  obtenta  est  et  habita  dolis.  Sic  subuersionibus  lerusalem 

13  ante]  really  post.  '  21  Sarracenis]  really  Francis.  23  hanc]  i.  e. 

that  of  1187. 


CAP.  in  DE  NUGIS   CURIALIUM  207 

prophetisse  fuerunt  et  prenuncie  due  predicte.  Sed  ut  earum 
raciones  in  posterurru  non  deficiant,  notande  sunt,  et  paulo 
digrediendum. 

Edgarus  Anglorum  rex,  stemate,  moribus,  et  regno  prenobilis, 
5  de  sponsa  similem  sibi  bene  patrissantem  suscepit  Eduuardum, 
cuius  matre  defuncta  de  secunda  sibi  legittima  suscepit  Edelredum, 
cuius  mater  Eduuardo  regnum  inuidens  ipsi  venenum  propinauit, 
quo  non  proficiente  conductis  ipsum  militibus  interemit  apud 
Sceftesbiriam.  Successit  igitur  Edgaro  rex  Edelredus,  quern 

10  Anglici  consilium  vocauerunt,  quia  nullius  erat  negocii.      Hie 

,de  sorore  comitis  Normannie  siue  ducis  duos  habuit  filios,  Elu- 

redum   et    Eduuardum.      Huius   ignobilis    Edelredi    tempore, 

propter   ipsius  inepciam    et    inerciam,   reges   insularum   finiti- 

marum   turn  predas   ab  Anglia   turn  ab   ipso    Edelredo  xenia 

15  pacifica  referebant. 

Surrexit  autem  ea  tempestate  vir  quidam  hoc  modo.  Aber- 
rauerat  a  sociis  venatu  Edelredus.  Hiems  erat,  et  deuenit 
noctu  solus  errabundus  ad  domum  cuiusdam  custodis  uaccarum 
suarum,  petens  et  concessum  suscipiens  hospicium.  Prosilit  ergo 

20  impiger  films  custodis  puer  nomine  Godwinus,  pulcrior  et  melior 

quam  ipsi  daret  |  linea  priorum.     Ocreas  abstrahit,  emundat,  60  a,  col.  2. 
et   reponit ;    equm  abluit,  extractum  ambit,   strigili    tergit,    et 
stramenta    supponit   et   pabula    ministrat ;    omnia    composite, 
celeriter,  et  munde  disponit.     Hie  quasi  dilectus  patris  et  an- 

25  guste  preceptor  domus  pinguissimum  apponit  igni  anserem : 
sororem  adhibet  custodie.  Pater  suus  unam  iubet  parari  gallinam  ; 
ille  statim  tres  igni  apponit.  Pater  unum  salsi  porci  frustum 
oleribus  apponi(t);  ille  tria  properanter  adicit,  et  preter  matris 
et  patris  adibet  conscienciam  nefrendem,  id  est  adolescentem  et 

30  uirginem  suem.     Ignem  nutrit,  candelas  accendit,  fabulatur  contra 
tedium  ;  regi  mimus  est,  matri  adulator,  patri  hortator;  defectus 
5  similem]  MS.  simtliem  :  qu.  simili  similem  ?  I  9  MS.  Scefresbiriam. 


2o8  WALTERI  MAP  DIST.  v 

omnes  prouide  suplet ;  non  iacet,  non  sedet,  non  accubitat,  non 
stat ;  totus  in  motu  est ;  laborem  non  pensat,  non  utilitati  sue 
studet,  non  intendit  promocioni  proprie,  totus  inhiat  regi,  totum 
se  regi  exhibet.  Cumque  regem  nesciat,  cum  tanta  plenitudine 
regiam  impendit  reuerenciam,  se  despicit  et  aspicitur,  se  necligit  5 
et  eligitur,.  se  non  intelligit  et  intelligitur,  non  cupit  aut  sperat, 
non  auare  seruit,  non  in  hamo,  ut  quid  referat ;  totum  se  libera- 
liter  impendit ;  et  aperto  corde  decurrit  non  ut  emolat  aut  lucretur, 
et  in  emolumentum  et  lucrum  incautus  illabitur.  Capitur  in  eius 
opera  rex,  et  adoptat  in  proprium,  ut  presidem  eum  magnis  faciat  10 
op(er>ibus.  Hie  mos  est,  ut  quo  quis  hamum  sollicitudinis  auida 
mittit  uersucia  non  aduncet,  et  instancie  simplici  de  celo  plua£ 
ex  insperato  gracia.  Rex  enim,  licet  in  aliis  ebes,  omnia 
notat,  ebibit,  et  acceptat,  et,  licet  ipse  piger,  agilem  in  illo  curam 
promtumque  probat  famulatum  ;  ut  multi  laudant  quod  imitari  15 
non  properant. 

Tulit  ergo  ipsum  rex  in  talamum  suum,  et  processu  temporis 
sublimauit  super  omnes  principes  regni,  et  cum  cingulo  milicie 
comitatum  ei  Gloucestrie  contulit.     Ipse  vero^ererrabat  omnes 
Anglie  portus,  turn  terra  turn  mari,  piratas  omnes  destruens,  et  20 
facta  est  Anglia  per  eius  operam  timor  omnium  circumiacencium 
terrarum,  que  fuerat  earum  direpcio  et  preda.     Quieuit  igitur  et 
respirauit,  et  ipse  comes  pacis  et  quietis  inpaciens,  toto  pectore 
feruens  amore  belli,  in  transmarinis  tantis  tamque  longinquis 
exercitatus  est  preliis,  ut  tarn  Sarracenis  quam  Christianis-  esset  25 
nomen  eius  notissimum,  et  incomparabilis  ubique  fama.  Repletum 
est  igitur  in  reditu  suo  leticia  regnum.     Quicquid  enim  affabilita- 
tis,  facecie,  largitatis,  a  quouis  nobili  uel  eciam  regis  filio  solet  aut 
iuste  potest  expeti,  totum  omnibus  hilaritate  plena  bubulci  films 
exhibet.      Quod   quidem    eo   videtur    mirabilius,    quo   contigit  30 
insperacius.     Quis  enim  rusticum  rusticitatis  expertem  crederet, 
et  tanto  uirtutum  odore  precluem  ?     Non  dico  virum  bonum, 
1 1  qu,  sollicitius  or  auidiori  ? 


CAP.  in  DE  NUGIS  CURIALIUM      -  209 

sed  probum  et  improbum.  Generositatis  est  filia  bonitas,  cuius 
habere  summam  degeneres  dat  sapiencia ;  probitas  autem  tarn 
est  boni  quam  mail.  Bonitas  non  nisi  bonum,  probitas  utrumque 
facit.  Hunc  autem  non  dico  bonum,  quia  degenerem  scio,  sed 
5  probum,  quia  strenuus  in  agendis,  audax  in  periculis,  in  casus 
inuolans,  executor  inuictus,  dubiorum  elector  uelox,  et  iuris  et 
iniurie  fortis  euictor.  His  igitur  morum  eminenciis  comes  ille 
bonus  et  comis  in  apparencia,  que  fide  natiuitatis  habebat  probra 
tegebat,  et  valida  premebat  violencia  innatam  malicie  miliciam  ; 

10  nee  sine  forti  congressu  conspeccior  est  ceteris,  cui  cum  natura 
conflictus  est.  Emersit  tamen,  et  se,  licet  vix  a  uirtutum  manibus 
erepta,  cupiditas  erexit,  et  in  subsidium  largitatis  irrepsit  auiditas  ; 
affectabat  enim  q^^,ocunque  modo  rem  lucri  facere,  quatinus  modis 
habundaret  omnibus  dare,  nee  puduit  rapere  quod  posset  erogare, 

15  cum  non  debeat  largitas   facultatis   excedere   modum,  nee  sit 

dare  laus  quod  adquisiuit  fraus.     Hie  cum   esset  incomparabiliter  60  b,  col.  2. 
summus  omnium,  et  possit  ab  ignauo  diuiteque  domino  quid- 
uis  facile  vir  probus  et  inprobus  optinere,  a  domino  suo  rege 
comitatum  optinuit  et  dimidium,  et  per  loca  turn  ab  ipso  turn  ab 

20  aliis  singula  queque  placita. 

Berckelai  prope  Sabrinam,  uilla  quingentarum  librarum, 
monialium  erat  ibi  manencium,  et  his  abbatissa  nobilis  et 
formosa.  Vir  autem  predictus  omnibus  inspectis  in  dolo  subtili 
satis,  non  ipsam  sed  sua  cupiens,  in  transitu  ei  reliquit  nepotem 

25  suum,  iuuenem  elegantissime  forme,  tanquam  infirmum  donee 
reuerteretur,  instruxitque  iacentem  ne  penitus  conualesceret 
donee  uisitantes  ipsum  et  abbatissam  et  quascunque  posset  mo- 
niales  fecisset  de  honestis  onustas  ;  et  ut  plenam  valeret  ab  eis 
assequi  puer  uisitacionis  graciam  anulos  et  zonulas  nebridesque 

30  gemmis  sidereas  ei  dedit,  ipsis  in  fraude  largienda.     Is  igitur 

voluptatis  iter  ultroneum  libenter  aggressus,  ^v&facilisdescensus^vc^.AeH  vi. 
Auerni,  facile  docetur,  et  in  id  quod  sibi  sapit  sapienter  desipit.  I26< 

1354  E    6 


2io  WALTERI  MAP  DIST.  v 

Penes  ipsum  resident  omm&fafais  optanda  uirginibus,  pulcritudo, 
deliciarum  diuicie,  affabilitas ;  et  sollicitus  est  singulam  locum 
habere  zabulus.  Palladem  igitur  expulit,  Venerem  intulit, 
fecitque  Saluatoris  et  sanctorum  ecclesiam  sacram  execrabile 
pantheon,  et  delubrum  lupanar,  et  sic  agnas  euertit  in  lupas.  5 
Tumentibus  igitur  abbatisse  multarumque  uteribus,  iam  relan- 
guens  et  uictus  voluptatis  euictor  euolat,  et  domino  suo  victrices 
aquilas  mercede  dignas  iniquitatis  ilico  refert.  Ille  regem 
impiger  adit,  abbatissam  et  suas  publicas  pregnantes  et  prosti- 
tutas  omnibus  edocet,  et  exploratoribus  missis  et  inde  receptis  10 
omnia  probat ;  Berkelaiam  ipsis  petit  eiectis,  et  accepit  a  domino 
suo,  sed  melius  a  fatuo  suo. 

Boseham  sub  |  Cicestria  uidit,  et  affectauit,  et  multo  stipatus 
agmine  magnatum  subridens  et  ludens,  Cantuariensi  archiepi- 
scopo  cuius  tune  erat  vicus  ait,  '  Domine,  das  mihi  Boseam?'  15 
Archiepiscopus  autem  admirans  quasi  sub  questione  repeciit, 
'  Ego  do  tibi  Boseam  ? '  At  ille  continue  cum  ilia  manu  militum 
ad  eius  procidit  ut  procurauerat  pedes,  et  deosculans  eos  cum 
multa  graciarum  accione  recessit  ad  Boseham,  et  uiolenta  domina- 
cione  retinuit,  et  cum  testimonio  suorum  donatorem  laudauit  20 
archiepiscopum  coram  rege,  posseditque  pacifice.  Ex  his  uobis 
animus  eius  innoteat,  in  adquirendo  pestilens,  ut  in  dando 
profusus  fieret.  Venator  erat  omnium  ex  omnibus  lucrorum 
hominibus,  ut  omnibus  sufficeret  in  distribucionibus ;  timor 
omnium  et  spes,  luctus  et  leticia.  25 

De  Cnutone  rege  Dacorum.     iv. 

Erat  ilia  tempestate  regum  omnium  ditissimus  et  strenuis- 
simus  Dacorum  rex  Chnutus.  Hie  ab  optimatibus  Anglie 
vocatus,  et  frequentibus  epistolis  illectus,  non  inuitis  sed  inui- 

2  singulam]  apparently  so  in  the  MS. :  qu.  per  singula  or  singulas  ? 


CAP.  iv  DE  NUGIS   CURIALIUM  211 

tantibus  Anglicis  et  cum  gaudio  suscipientibus,  cum  exercitu 
nimio  Danesiam  illapsus  est,  que  nunc  usque  dicitur  a  Dacis  ut 
aiunt  Danesia.  Hoc  autem  contumeliosa  fecit  oppressio.  Mos 
enim  regum  est,  ut  quanto  quisque  timidior  tanto  crudelior. 
5  Tails  et  tarn  immanis  Edelredus,  quia  timidissimus  erat  et  omnes 
timebat,  insidiabatur  omnibus  et  non  simul  omnes  sed  singillatim 
optimos  comprimebat,  et  libertatem  in  seruitutem  et  e  conuerso 
redigebat ;  colla  nobilium  seruis  calcanda  prebebat,  iuris  euersor, 
assertor  iniurie,  seuicie  sator,  fomes  inclemencie,  nee  ultor  iniurie, 

10  nee  benefacti  retributor.     Non  amabat  quern  non  posset  ira  uel 
seruitutis  uel  prodicionis  uel  alicuius  arguere  criminis.      Com- 
pletum  in  ipso   est  quod  dicitur,   Rex  iniqus   omnes   minis tros 
iniquos  habet.     Qui  benignus,  qui  mitis  aut  |  misericors  dicebatur,  61  a,  col.  2, 
non  direxit  in  conspectu  eius.     Siiperbtis  serui  oculus  et  insaciabile  Ps.  100.  7, 

1 5  cor   in   ipsius   beneplacito   ministrabat.      In   querelis   et   fletu &c* 
nobilium  leticia  sua.     Generosas  maritabat  rusticis  puellas,  et 
altissimi    filios    cruoris   in   seruorum    filias   degenerare   coegit. 
Similia   suo   corda    satellitum    amabat,   et   in   omnes   armabat 
crudelitatum  astucias.     Quot  sub  ipso  tiranni,  tot  reges ;  verus 

20  in  minis,  falsus  in  promissis,  et  omnis  ubique  malleus  equitatis. 
Hunc  in  principio  regni  sui  pertulerunt  nobiles,  ne  suo  viderentur 
derogare  stemati,  quern  postmodum  quos  fecit  ipse  vi  a  nobilitate 
degeneres  alienigene  vendiderunt  populo.  Erat  iste  cum  seruis 
quos  elegerat,  quorum  nutu  seuiebat  in  liberos,  in  thalamo 

25  Westmonasterii,  cum  rumor  aduentus  Chnuti  personuit,  et  cum 
in  cimba  fugisset,  apud  opidum  Londonie  seruorum  in  medio 
timore  decessit,  et  ab  ipsis  derelictus,  impetu  fluminis  delatus 
est  Numa  quo  deuenit  et  Anctis.  Hor.  Ep.  i. 

Cum  naturaliter  oderit  anima  mea  seruos,  hoc  mihi  placet  in  6' 2^* 

30  eis,  quod  circa  finem  et  oportunitates  edocent  quantum  amandi 
sint  Prouerbium  Anglicum  de  seruis  est,  Haue  hund  to  godsib, 

E  e  2 


212  WALTERI  MAP  DIST.  v 

ant  stent  in  pir  odcr  hond,  quod  est,  Canem  suscipe  compatrem, 
et  altera  manu  baculum. 

Subitus  igitur  et  inprouistis  aduenit  Chnutus,  et  statim  ab 
inuitatoribus  suis  Lundoniensibus  susceptus,  omnes  finitimas 
inuasit  prouincias,  et  sibi  ad  securitatem  Emmam  sororem  duels  5 
Norman norum,  nouam  ab  Edelredo  uiduam.  .  .  .  Filios  autem 
eorum  Aluredum  et  Eduiiardum  nulla  questione  reperire  potuit. 
Rapuerat  enim  eos  ut  preparauit  Altissimus  a  tumultu  et  turbine 
miles  quidam,  et  clam  in  cimba  positos  in  pontum  inpulit,  et 
regiis  ornatos  insigniis  cum  breui  cognicionis  et  cognacionis  |  10 
col.  i.  eorum  disposicioni  diuine  supposuit.  Illi  autem  in  die  secundo  a 
mercatoribus  Pannonie  uagientes  inuenti  sunt,  et  ab  Hungaro- 
rum  rege  redempti,  et  ad  auunculum  suum  ducem  remissi. 

At  in  hac  quid  fecit  Godwinus  tempestate  ?  Multa  et  ualida 
manu  militum  collecta  Edmundum  Edelredi  filium  aduocauit,  et  15 
properanti  contra  eos  occurrunt  Chnuto  apud  Durherst  in  ualle 
Gloucestrie  super  Sabrinam.  Erant  hinc  inde  dispositi  ad 
bellum  cunei  <et>  phalanges  exercituum,  maior  Chnuti  qui  dimi- 
dium  Anglie  cum  Dacis  adduxerat.  Timebant  autem  Daci 
bonos  et  iratos  aduersarios,  et  causam  iniustam  cui  sola  patroci-  20 
nabatur  auiditas ;  Chnutum  ad  racionem  ponunt,  ut  non  tocius 
exercitus  sed  unius  hominis  attemptetur  obitus,  fiatque  pro  bello 
duellum,  et  victor  pugil  domino  suo  regnum  optineat,  ceteris  in 
pace  dimissis.  Placuit  utrique  parti  sermo,  bonumque  uisum 
est  Edmundo  seipsum  opponere  periculo,  nee  pro  se  passus  (est)  25 
admitti  pugilem.  Quo  Chnutus  audito,  censuit  in  propria 
dimicandum  persona,  quatinus  informis  absit  inparitas,  par  enim 
congressio  regum  et  bene  consona.  Factis  igitur  cum  debita 
solempnitate  que  ad  rem  pertinent,  datis  induciis,  custodibus 
armatis,  duabus  cimbis  e  diuerso  collati  conueniunt  in  insula  30 

6  The  equivalent  of  married  is  wanting  in  the  MS.  9  pontumj  MS. 

portum. 


CAP.  iv  DE  NUGIS   CURIALIUM 

Sabrine,  precipuis  et  preciosis  armis  et  equis  quantum  honos  et 
proteccio  volunt  redimiti.  lacturis  et  successibus  eorum  post  con- 
gressus  ingressum  immorari  non  possumus  (quibus  ad  alia  tran- 
situs  est),  cum  utriusque  diu  silencio  partis  diuerse  satis  et  aduerse 
5  uicissitudinis,  que  tristes  alterutrum  timores  et  letas  agitabant 
spes,  et  |  immotus  inhiabat  exercitus.  Unde  tamen  et  memorabile  61  b,  col.  2. 
verbum,  quod  ut  pedites  equis  facti  sunt  trucidatis,  Chnutus 
procerus  et  macer  et  altus,  Edmundum  grandem  et  planum,  i.e. 
mediocriter  pinguem,  tarn  probo  tarn  improbo  fatigauit  assultu, 

10  quod,  in  ad  pausandum  recessu,  magno  staret  Edmundus  hanelitu 
crebroque  reductu  spiritus,  et  audiente  corona  dixit,  *  Edmunde, 
stricte  nimis  anhelas/  I  lie  rubore  suffusus  uerecunde  tacuit,  et 
assultu  proximo  tanto  descendit  in  galeam  eius  ictu,  quod  genibus 
et  manu  terram  peteret,  et  resiliens  prostratum  non  oppressit  nee 

isinpediuit  afflictum,  sed  in  ulcionem  uerbi  uerbum  retulit,  et  ait, 
*  Non  nimis  arte,  qui  regem  tantum  pedibus  suis  inclinat.' 
Videntes  igitur  Daci  quod  in  tarn  ardui  finis  conflictu  detulisset 
Edmundus  domino,  et  quod  in  tarn  prompta  victoria  vincere 
distulisset,  in  fedus  eos  huiusmodi  multis  coegerunt  precibus  et 

2olacrimis,  quatinus  equaliter  inter  eos  diuisum  possiderent  tota 
uita  sua  regnum,  et  post  mortem  alterius  succederet  superstes 
in  solidum ;  factique  sunt  ibi  fratres  et  amici,  fideque  firmissima 
conglutinati,  sic  ut  nee  irarum  sator  zabulus,  nee  complices 
eius,  acusatorum  et  adulancium  odiose  li(ri)guarzim  nouacule,  cf.Ps.  51.  2. 

25  initum  possent  fedus  aut  amiciciam  soluere. 

Contigit  autem  Edmundum  decedere  priorem  hoc  modo. 
Mos  aliquorum  regum  est  ut  seruis  thalami  vel  lecti  secreta  sui 
tribuant,  et  eis  libera  suorum  capita  submittere  non  formident  ; 
et  hie  incidit,  quod  Robertus  Henrici  primi  filius,  comes  Glou- 

30  cestrie,  uir  magne  prudencie  multarumque  literarum,  cum  tamen 

4  sqq.  W  places  a  full  stop  after  transitus  est  and  a  comma  after  exercitus.  In 
this  case  it  becomes  necessary  to  insert  a  verb  (e.  g.  certatum  est)  after  spes. 


214  WALTERI  MAP  DIST.  v 

esset  ut  fieri  solet  petulans,  cum  eiusdem  vicii  uiro  Stephano  de 
Beauchamp  omnibus  bonis  militibus  quasi  despectis  frequentabat 

col.  i.  alloquia.     Hie  in  artissimo  discriminis  articulo,  iam  |  animante 
tuba,  firmatis  utrimque  galeis,  hastis  ad  submittendum  erectis, 
clipeis  pectoribus  obductis,  strictis  equorum  frenis,  a  bonis  auxi-  5 
Hum   et  consilium  cum   multa   festinacione   petebat,  Stephano 
tanquam    inutili     retroacto.       Cui    quidam    ex    bonis    '  Voca 
Stephanum/      Comes   erubuit    improperium   aduertens,  et   ait 
omnibus  quos  aduocauerat  consilio,  *  Miseremini  mei,  nee  sitis 
ad  ignoscendum  difficiles  confitenti ;  homo  multe  libidinis  ego,  10 
cum  me  vocat  domina  mea  Venus,  voco  seruum  eius  Stephanum 
ministrum    ad    huiusmodi    promptissimum ;     cum    uero    Mars, 
alumpnos  eius  vos  consulo,  quod  autem  ei  mea  fere  semper 
auris  adheret,  os  loquitur,  et  verum  vobis  hinc  est,  quod  Veneri 
uoluntarius  seruio,  Marti  milito  coactus.'      Riserunt  omnes,  et  15 
data  venia  prestitere  presidium. 

Hinc  ut  opinor  est  quod  quidam  reges  abactis  liberis  commit- 
tant  secreta  seruis,  quia  seruire  uolunt  uiciis,  et  virtutum  fugiunt 
libertatem  ;  et,  ut  uulgo  dicitur,  similis  similem  querit.  Quesiuit 
Edmundus  similem  suis  in  voluptate  moribus,  immo  viciis,  et  20 
prefecit  curie  sue  liberis  hominem  seruilis  et  abiecte  condicionis, 
qui  cum  ab  ipso  multas  et  insperatas  et  ignobilitatis  impares 
esset  assecutus  opulencias,  una  tandem  placuit  regie  corone 
villula  Ministrewrda,  super  Sabrinam,  tribus  a  Gloucestria 
milibus.  Hanc  peciit,  et  in  responso  regio  etsi  non  ablacionem,  25 
dilacionem  audiuit.  Rapidas  igitur  inde  rabidasque  colligit  iras, 
et  quern  domini  fauor  iniustus  fatue  non  superbire  sed  insanire 

.  35. 5.  coegerat,  meditatus  est  iniquitatem  in  cubili  suo,  quam  concipere 
non  posset  infinitis  iniuriis  lesa  libertas.      Clausa   sunt   muris 
eneis  corda  nobilium,  quos  inuidia,  non  ambicio,  non  iniquitatis  30 
corumpit  acetum,  unde  raro  beneficiis  ingrati  uidentur,  quamuis 
9  sitis]  MS.  scitis.  14  verum]  marg.  al.  viro. 


CAP.  iv  DE  NUGIS  CURIALIUM  215 

malefici(i)s  inueniant  pacienciam.  Animarum  vero  servilium  aut 
nulle  sunt  sepes  aut  dirute  ;  furtis,  rapinis,  ceterisque  peruie 
sunt  iniusticie  filiabus.  Decus  et  dedecus  librare  contempnunt, 
illo  pessimo  content!  versiculo,  62  a,  col.  2. 

5  lupiter  esse  pium  statuit  quodcumque  iuuaret. 

Hoc  est  zabuli  sic  euangelium,  ab  Evan,  v  consonante,  quod 
est  furor,  interpretatum,  (unde  Bachus  Euan  dicitur)  non  Euuan- 
gelium  Domini  Ihesu,  posito  bis  v  vocali,  ab  eu,  quod  est  bonum, 
quod  abstinenciam  docet  a  malis  et  in  bonis  instanciam. 

10  Seruus  hie  ultronea  versans  odia,  tandem  in  una  quieuit 
sentencia,  peracta  regum  recordacione,  metitus  pessima,  scilicet 
ut  superstes  mortui  fiat  heres,  suaque  fecit  superstitem  opera 
Chnutum,  ipsum  sui  iudicans  animi,  sibique  similem,  quatinus  ut 
ipse  totis  honoribus  totoque  Deo  postposito  totum  cupiat  uniri 

15  sibi  regnum,  et  in  mercedem  iniquitatis  accipiat,  absque  difficul- 
fate  uel  mora,  quod  ei  dominus  dare  distulerat. 

Fuit  autem  hie  modus.  Chnutus  Lundoniam  et  illas  trans 
Hichenild  partes  habebat,  Edmundus  alias  ;  unde  forte  cupitam 
illam  Ministrewrdam  uenit,  cuius  ego,  Deo  gratias !  hodie 

20  capellam  iure  matris  ecclesie  de  Westburia  possideo.  Turn 
vero  visa  ilia  (cum)  facultatibus  et  deliciis  pertinentibus,  exarsit 
in  rabiem  seruus,  supposuitque  zabuli  minister  in  assellacionis 
foramine  domino  suo  veru  ferreum  acutum  et  grande  ;  precedens 
eciam  in  aduentu  suo  cum  luce  multa  candelarum,  alias  eas  uertit 

25  ut  incautus  irrueret.  Irruit  ergo,  letalique  vulnere  confossus,  inde 
se  deferri  fecit,  et  in  Ros,  vico  regio,  decessit,  quern  et  ecclesie 
concessit  Herefordensi,  quern  et  adhuc  possidet.  Properat  et 
Chnuto  seruus  astat,  et  ait,  '  Salue,  rex  integer,  qui  semirex  heri 
fuisti ;  et  utinam  auctorem  tue  remuneres  integritatis,  cuius  manu 

30  sublatus  est  tuus  hostis,  et  unicus  euulsus  e  terra/     Tune  rex, 

2  nulle]  MS.  nulk,  1 1  metitus]  qu.  meditatus  ? 


216  WALTERI  MAP  DIST.  v 

licet  tristissimus,  placido  vultu  retulit :  '  Deus  bone !  quis  mihi 
tarn  amicus  extitit,  ut  faciam  eum  precelsum  pre  consorlibus 
suis  ? '  Seruus  ait,  '  Ego.'  Tune  rex  eum  sublimem  rapi 
fecit,  et  in  altissima  quercu  suspendi,  debito  meritoque  fine 
seruorum.|  5 

62  <$,  col.  i.  Chnutus  ergo  libere  monarcha  per  tempora  plura  mansit, 
operueruntque  Daci  totas  ubique  prouincias,  et  preualentes 
Anglicis  eos  ad  pessimas  cogebant  seruitutes,  eciam  abutentes 
uxoribus  earum  et  filiabus  et  neptis.  Quod  Godwinus  Cnuhto 
cum  multis  afferens  lacrimis,  ad  nullam  exauditus  est  populi  sui  10 
liberacionem,  et  factus  est  pietate  suorum  impius  et  immitis  regis 
Dacorum  hostis,  restititque  regie  potestati  uiriliter,  (et  in  plurimis 
eum  ipsi  dicunt  preualuisse  congressibus,)  pacem  semper  Anglicis 
et  libertatem  exorans.  Cum  autem  Chnutus  ipsum  prelio  vidit 
insuperabilem,  preces  admisit,  ut  id  dolo  tempore  pacis  efficeret,  15 
quod  vi  uel  arte  belli  non  potuit,  factique  sunt  amici  superficie- 
tenus,  et  libertas  Anglie  restituta.  Sepe  similiter  inita  federa 
sicut  et  hoc  rupere  Daci,  solito  seuius  in  pristinas  lapsi  licencias. 
Multo  tamen  durauit  hec  pax  tempore  quo  Chnutus  in  insidiis 
erat  Godwino.  Frequentibus  xeniolis  et  amicicie  simultatibus  20 
euicit  ab  ipso  tarn  credi  quam  amari.  Quod  ut  regi  plenius 
innotuit,  vocauit  eum ;  post  multa  suspiria  crebrosque  gemitus 
ait :  *  De  vestra  secure  presumo  venia,  quoniam  et  ego  vobis 
omnia  remisi  que  discordie  vices  meruisse  uidentur  ;  dico  "uiden- 
tur  "  et  non  dico  "  meruerunt",  quia  cum  ego  fuerim  vestratum  25 
persecutor  iniustus,  vestra  semper  fuit  et  laudabilis  et  iusta 
defensio.  Si  quid  autem  vos  adhuc  scrupuli  uel  nubis  ex  merito 
meo  contristat,  mea  vobis  inde  placeat  quam  elegerit  censura 
vestra  placacio/  Comes  igitur  hiis  uerbis  quamuis  dolosis 
delinitus,  et  aliquantulum  animo  pacificatus,  omnia  per  prius  30 
perperam  attemptata  remittit.  At  Chnutus,  ut  ipsum  caucius 
irreciat,  ita  subintulit :  '  O  domine  comes,  letificastis  animam 


CAP.  iv  DE  NUG1S  CURIALIUM  217 

meam,  ut  tute  vobis  utrius(que)  regni  summa  committere  precepta 
placeat.  Primo  Daciam  volo  visitetis,  ibi  |  disposituri  prout  uide-  62  3,  col.  2. 
ritis  et  correcturi.  Unica  soror  mea  pulcherrima  uirginum  et 
fidelissima  cum  ibi  loco  meo  presit,  breue  meum  de  manu  uestra 
5  suscipiet,  ut  omnes  ad  vos  conuocet  optimates ;  aliud  illis  porri- 
getis,  ut  vobis  in  omni  timore  sicut  et  mihi  subiecti  sint.'  Annuit 
comes,  et  acceptis  breuibus  et  licencia  venit  impiger  ad  portum  Cf.  Vita  Ha- 

unde  transfretandum  erat.     Consilio  Brandi  capellani  sui,  quern  r°ldi  ed- 

...  i    M-i  •/-  ....  -      Birch,  cap.  i, 

optimum  sciebat  in  subtilibus  artmcem,  utrumque  sigillum,  nc-pp.  i4>  I5. 

10  cionem  regis  aut  fidem  ut  probaret,  aperuit,  non  inmerito  metuens 

Danos  et  dona  ferentes.     In  primo  reperit  ut  coram  ipso  Daci  Virg.  Aen. 
conuenirent ;  in  secundo,  '  Sciant  amici  mei  Daci,  merito  mihi  "•  49< 
virorum  omnium  amantissimi,  quia  fidelissimi,  quod  comes  G(od- 
winus),  ad  quern  per  literas  meas  vocati  venistis,  extorsit  a  me 

15  tarn  dolose  quam  violenter  Dacie  regimen  per  triennium,  proui- 
dum  se  mihi  fidelemque  ministrum  fore  spondens  ad  augmenta 
reddituum  et  omnium  prosperitatem  rerum  et  vestram  defen- 
sionem,  ut  non  fuerit  loseph  Egipto  melior.  Sic  se  lupus 
pastori  fatuo  canem  exhibuit,  ut  exteros  timores  abigens  crede- 

20  retur,  prede  liberius  solus  incumberet.  Gentis  Anglorum  cupit 
ulcisci  dedecus,  et  in  sanguine  vestro  gloriari.  Sensi  dolum 
et  assensi  precibus,  ydiotam  me  simulans,  ut  manu  vestra  mortis 
artifex  sua  morte  pereat,  et  a  sapiencia  se  senciat  superari  calli- 
ditas.  Non  enim  sum  ipso  superstite  rex  unicus  Anglorum 

25  et  Dacie.'  Godwinus  hoc  breue  mutari  iubet,  et  contra  vota 
suorum  qui  suadebant  reditum  pre  timore,  magnanimiter  agens, 
sic  regale  vertit  imperium  :  '  Chnutus  Anglorum  et  Dacie  rex 
unicis  sue  prosperitatis  amatoribus  Dacis,  quod  omni  tempore 
pacis  et  belli  fideliter  et  strenue  meruerunt.  Scire  vos  decet 

30  quod  sanus  et  incolumis  tocius  Anglie  monarcha  regno,  quod  | 

quidem  Deo  gratum  spero,  qui  me  dirigit  ut  Jacob  quern  amauit.  630,  col.  i. 
1 1  Danos]  text  donaos  marg.  danos. 

1364  F  f 


2i8  WALTERI  MAP  DIST.  v 

Ipsi  grates  ago,  vestrisque  precibus ;  latori  vero  presentium, 
Eboracensium  comiti,  dominoque  Lincolnie,  Notingeam,  Luce- 
strie,  Cestrie,  Himtendune,  Norhamtune,  Gloucestrie,  queque 
nobis  diu  restitit  Herefordie,  magis  obnoxii  sumus  ex  debito 
quam  alii  viuenti,  cuius  mihi  manus  pacem  adegit,  virtus  et  5 
sapiencia  tranquillum  facit  regnum.  Huic  tanquam  fidelissimo 
meo  curam  et  disposicionem  tocius  Dacie  commisi,  sororemque 
meam  uxorem  dedi,  cuius  volo  subditi  sitis  imperio  sine  contro- 
uersia.  Valete/ 

{Either  the  story  was  left  unfinished  by  Map,  or  a  leaf  was  wanting  in  the  arche- 
type of  our  MS.] 

De  primo  Henrico  rege  Anglorum  et  Lodowico  rege  Fran-       10 

corum.     v. 

Henricus  rex  Anglie,  pater  matris  eius  Henrici  qui  nunc 
regnat,  vir  prouidus  et  pacis  amator,  regem  Francie  Lodouicum 
Grossum  cum  exercitu  suo  superbissimo  confecit  in  bello  iuxta 
Gisorcium,  et  dedit  in  fugam,  victorque  reuersus  Angliam  pacifi-  15 
cauit,  a  patre  suo  Willelmo  Bastardo  conquisitam,  et  nee  per 
ipsum  Willelmum  nee  per  filium  et  successorem  eius  Willelmum 
Ruffum  compositam  ad  pacem,  quia  ueteres  incole  suum  nulla- 
tenus  equanimiter  tollerantes  exilium,  infestabant  aduenas, 
fueratque  per  uniuersum  seuissima  regnum  sedicio.  Sed  hie  20 
Henricus  de  quo  nobis  sermo,  coniugiis  hinc  inde  factis  inter 
eos,  aliisque  quibuscumque  potuit  modis,  ad  firmam  populos 
utrosque  federauit  concordiam,  diuque  feliciter  Angliam, 
Walliam,  Normanniam,  et  Britanniam  rexit,  ad  honorem  Dei 
subiectorumque  diuicias  multas  et  iugem  leticiam.  Is  eciam  25 
monasterium  Chmiaci  perfecit  a  fundamentis,  que  rex  Hispa- 
norum  Adelfundus  suis  iniecerat  expensis  et  vix  ad  terre  duxerat 

2  comiti]  MS.  comite.  3  queque]  MS.  quique. 


CAP.  v  DE  NUGIS   CURIALIUM  219 

superficiem,  et  a  proposito  per  auariciam  recesserat,  quod  quidem 
cum  |  maximum  esset  et  pulcherrimum,  in  modico  tempore  post  63  a,  col.  2. 
summam  manum  appositam  to  turn  corruit.  Hoc  autem  cum 
ei  timidi  nunciassent  Cluniacenses,  .et  causarentur  artifices, 
5  excusauit  eos  rex,  id  actum  manu  Domini  dicens,  ne  suum  opus 
alieno  regis  per  auariciam  victi  fundamento  niteretur,  missisque 
primis  artificibus  eici  fecit  a  terra  quicquid  Adelfundus  iniecerat, 
mireque  magnitudinis  opus  perextruxit,  deditque  centum  annuas 
libras  ste;lingorum  monachis  perpetuo  possidendas  ad  conser- 

10  uandam  operis  indempnitatem. 

Idem  cum  esset  inter  auarum  et  prodigum  ita  medius,  ut  non 
posset  esse  prodigo  sine  vicio  vicinior,  omni  semper  affluencia 
felix  extitit,  tociusque  regni  sui  prospero  statu  personarum  et 
rerum  pollebat.  Scriptas  habebat  domus  et  familie  sue  consue- 

15  tudines,  quas  ipse  statuerat ;  domus,  ut  semper  esset  omnibus 
habunda  copiis,  et  certissimas  haberet  vices  a  longe  prouisas  et 
communiter  auditas,  ubicunque  manendi  uel  mouendi,  et  ad  earn 
uenientes  singuli  quos  barones  vocant  terre  primates,  statutas 
ex  liberalitate  regis  liberaciones  haberent ;  familie,  ne  quis 

20  egeret,  sed  perciperet  quisquis  certa  donaria.  Diciturque  sua 
fuisse  quantum  sinebat  mundus  sine  cura  curia,  sine  tumultu 
uel  confusione  regia,  quod  rarum  est.  Et  si  patribus  credere 
licet,  sua  possumus  Saturnia  dicere  secula  sub  loue  nostra. 
Concurrebant  ut  aiunt  undique  non  solum  nostrates  ad  curiam, 

25  ut  leuarentur  a  cura,  verum  etiam  alieni  veniebant  et  merca- 
torum  et  mercium  multitudinem  inueniebant.  Erant  enim 
quasi  nundine  cum  rege  quocumque  castra  moueret,  pro  certitu- 
dine  viarum  suarum  et  aclamate  perhendinacionis.  Maturi  uel 
etate  uel  sapiencia  semper  ante  prandium  in  curia  cum  rege, 

30  voceque  preconia  citabantur  ad  eos  qui  pro  negocio  suo  deside- 

rabant  |  audiri ;   post  meridiem  et  sompnum  admittebantur  qui-  63  £,  col.  i. 
25  cura]  MS.  curia.  veniebant]  MS.  venie  veniebant. 

F  f  2 


220  WALTERI  MAP  DIST.  v 

cunque  ludicra  sectabantur  ;  eratque  scola  virtutum  et  sapiencie 
curia  regis  illius  ante  meridiem,  post,  comitatis  et  reuerende 
leticie. 

Quis  autem  celare  possit  illius  tarn  iocundi  tarn  benigni,  non 
tarn  imperatoris  uel  regis  quam  patris  Anglie,  modicas  facecias,  5 
cum  nequeamus  exequi  magnas  ?      More  suo  sumebat  cubicu- 
larius  eius   Paganus   filius    Johannis  singulis    noctibus   singula 
(s)extercia  vini,  scilicet  in  subsidium  regie  sitis,  et  semel  aut  bis 
aut  nunquam  petebatur  in  anno.     I.nde  Paganus  et  pueri  securi 
totum  sepius  ebibebant  in  noctis  inicio.     Contigit  ut  rex  in  con-  10 
ticinio  vinum  peteret ;  et  non  erat.     Surgit  Paganus,  puerisque 
citatis,  nichil  inuenit.     Deprendit  eos  rex  venantes  vinum  et  non 
inuenientes.     Aduocat  ergo  Paganum  trementem  et  timidum,  et 
ait,  '  Quid  hoc  ?    nonne  semper  vinum  habetis  uobiscum  ?  '     Ille 
pauide  respondit,  *  Immo,  domine,  singulis  noctibus  singula  sex-  15 
tercia    sumimus,   et  desuetudine  vestre   sitis   et  peticionis  ilia 
frequenter  aut  sero  bibimus  aut  post  dormicionem,  et  veniam 
a  vestra  petimus  misericordia  vera  professi.'     Turn  rex,  *  Non 
nisi  sextercium  unum  sumebas  ad  noctem  ? '     Paganus,  '  Non/ 
*  Modicum  illud  erat  nobis  duobus ;  amodo  singulis  noctibus  duo  20 
sumas  a  pincernis  ;  primum  tibi,  mihi  secundum.'     Sic  Pagani 
iustum  timorem  absoluit  et  regis  mitigauit  iram  vera  confessio, 
fuitque  tarn  regie  facecie  quam  largitatis  loco  rixarum  et  ire 
leticiam  ei  lucrumque  refundere.     Meliori  stilo  plurimoque  ser- 
mone  dignus  esset  rex  iste ;  sed  de  modernis  est,  nee  ei  fecit  25 
auctoritatem  antiquitas. 

Rex  autem  Francie,  predictus  Lodouicus  Grossus,  uir  maxi- 

mus  erat   corpore,  nee  minor  operibus  et  mente.      Lodouicus 

filius  Karoli  magni  iacturam  omnium  optimatum  Francie  fere 

tociusque  milicie  Francorum  apud  Euore  per  stultam  superbiam  30 

b,  col.  2.   Radulfi  Cambrensis  nepotis  |  sui  pertulit ;    satis  egre  rexit  ab 

8  (s)extercia]  marg.  al.  sexterna. 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  221 

ilia  die  regnum  Francorum  ad  aduentum  usque  Gurmundi  cum 
Ysembardo,  contra  quos  cum  residuis  Francorum  bellum  in 
Pontiuo  commisit,  victorque  reuersus  est  cum  paucissimo  comi- 
tatu,  cesis  hostibus  suis  pro  parte  maiori,  recedensque  decessit 

5  in  breui,  tarn  lesione  quam  labore  predict!  prelii  cum  lamentis 
et  luctu  tocius  Francie  communiter.     Ab  illius  Lodouici  decessu 
non  recessit  a  Francia  gladius,  donee  misertus  Dominus  hunc  2  Reg-  I2- 
misit  Lodouicum.     Hie  autem  cum  esset  Junior,  portas  egredi  I( 
Parisius  ad  miliare  tercium  non   potuit  sine  principum  proxi- 

10  morum  licencia  uel  conductu,  sed  nee  suum  eorum  quispiam 
aut  tenebat  aut  timebat  imperium.     Colligit  igitur  inde  tanta 
magnanimitas  iram,  nee  est  passa  se  terminis  arceri  breuibus. 
Excitauit  eum    tanquam  dormientem   Dominus,  deditque   belli  Ps.  77.  65. 
sentenciam  et  victorie  frequentem  graciam,  et  compleuit  labo- 

15  res  illius  ad  summam  unitatem  et  pacem  tocius  Francie. 

Successit  ei  Lodowicus  films  eius,  Christianissimus  et  man- 
suetissimus  hominum,  pacemque  patris  armis  euictam  omnibus 
vite  sue  diebus  per  graciam  Christi  tenuit,  indubitanter  in 
Domino  confidens,  qui  nusquam  derelinquit  sperantem  in  se.  Ps.  33.  23. 

20  Que  vidi  uel  scio  loquor.  Cum  esset  homo  tante  benignitatis 
et  tarn  simplicis  mansuetudinis,  et  affabilem  se  cuique  preberet 
pauperi,  tarn  suis  quam  alienis,  ut  posset  ydiota  videri,  districtis- 
simus  erat  iudex  et  iusticie  sepe  flens  executor,  superbo  rigidus 
et  miti  non  impar. 

25  Contigit,  ut  a  multis  et  magnis  audiuimus  viris,  quiddam 
mirabile  dictu,  quod  et  incredibile  non  immerito  uideatur.  Vir 
in  Galliarum  terminos  marchio  magnus,  sed  crudelitate  nimius, 
tarn  vicinos  quam  aduenas  cotidie  seuissimis  infestabat  iniuriis  ; 
rapiebat  ad  carcerem  pere|grinos,  quos  aut  tormentis  affligebat  ad  64  a,  col.  i. 

30  mortem  aut  spoliatos  dimittebat  semimortuos.  Hie  cum  non 
esset  Cateline  dolis  inferior,  aut  nequicia  Neronis  impar,  uxorem 
habebat,  genere,  forma,  moribus  vicinis  et  remotis  eminencio- 


222  WALTERI  MAP  DIST.  v 

rem ;  cumque  viri  pessimi  tirannidem  abhorreret,  Christ!  caritatem 
terroribus  eius  ita  preposuit,  ut  non  timeret  quandocumque 
facultas  dabatur  soluere  ligatos,  educere  captiuos,  omnes  emit- 
tere  liberos,  et  quibuscumque  potuit  muneribus  honustos,  nee  erat 
leta  nisi  letos  emitteret.  Ad  omnem  domini  sui  seuiciam  flebat,  5 
et  tanto  compaciebatur  per  Christi  caritatem  dolore  miseris,  ut 
quicquid  aliquo  modo  uel  de  rapina  tiranni  uel  de  iustis  tenen- 
cium  dabatur  copiis,  totum  spoliatis  et  aliis  egenis  impendebat* 
Unde  factum  est  ut  quocunque  viri  deferebantur  crudelitas  et 
infamia,  comitabantur  uxoris  pietas  et  fama,  tan  toque  clarius  10 
enitebant,  quanto  sua  magis  in  viri  tenebris  elucebat  claritas. 
Tirannus  hie,  cum  nee  uxoris  bone  consilio  nee  castigacionibus 
adquiesceret  Lodouici  piissimi,  comprehensus  est  ab  ipso,  con- 
fessusque  iudicatus  et  ductus  ad  patibulum.  Et  ecce  bona 
virago  de  qua  superius,  uxor  eius,  licet  grauida,  licet  iuxta  15 
partum,  omni  spreto  periculo  tarn  iam  fere  parientis  uteri  quam 
parati  partus,  pedibus  pii  iudicis  aduoluitur,  lacrimosis  exorat 
misericordiam  ululatibus,  et  pro  fame  sue  reuerencia  perorat,  et, 
quern  non  castra  mouerent,  non  flecteret  aurum  iudicem,  frangunt 
lacrimosa  suspiria,  tantoque  conspeccior  emicuit  oratrix  quod  20 
iam  libera,  iam  a  pestilenti  tiranno  soluta,  pro  fide  tori  vinciri 
voluit  iterum.  Cumque  solucione  sua  fieret  et  solitudine  felix, 
non  iacturam  libertatis,  non  tedia  seruitutis,  non  pene  pensat 
.eg.  12.  immanitatem,  nee  pristinis  cedi  scoypionibus,  nee  in  flagella 

relabi    veretur|,  tota   totam   fidei  seueritatem   sollicite  secuta.  25 

I,  COl.   2.    ^       ,        .  ....  11. 

Reducitur  ergo  nequam  a  supphcio  vinctus  ad  palacium,  et 
ne  prorsus  inconfusa  uel  irreprehensa  videatur  malicia,  uel  inte- 
gre  glorietur  illesa,  iubet  auriculam  eius  dexteram*  resecari 
rex.  Hoc  autem  videtur  notabile  prodigium,  quod  infra  diem 
quartum  post  natus  est  ex  ilia  liberatrice  sua  tiranno  filius  dex-  30 
tera  carens  auricula.  Minus  esset  portentum  si  post  patris 
abcisionem  fuisset  genitus,  sed  quod  iam  viuus  in  utero  plene- 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  223 

que  formatus  postmodum  truncus  apparuit  fortissime  compas- 
sionis  signum  est. 

Hec  una  pietatum  Ludouici  fuit;  altera  que  sequitur  est 
huiusmodi.  Waleranius  ab  Effria  miles  erat  illitteratus,  iocun- 
5  dissime  tamen  facundie,  regique  notus  et  cams ;  erantque  regi 
ministri  tres,  qui  toti  Francie  preerant,  Galterus  camerarius, 
Bucardus  molosus,  quod  est  Gallice  ueautur,  Willelmus  de 
Gurney  prepositus  Parisiacensis.  Galterus  omnes  fere  Francie 
fructus  pro  voto  messuit,  Bucardus  qui  suberat  aliquantos, 

10  Willelmus  nullos,  Lodouicus  pre  simplicitate  sua  quos  illi  per- 
mittebant.     Walleranius  hec  videns,  sciensque  quid  ageretur,  et 
dolens  per  seruorum  potestatem  tam  immania  fisci  detrimenta 
fieri,  carmen  inde  composuit  lingua  Gallica  uerbis  in  istis  : 
Gauter  vendenge,  et  Biichard  grape, 

15  Et   Willelmus  de  Gurney  hape  ; 

Lowis  prent  que  que  lur  escape. 

Carmine  publicato  senserunt  illi  furta  detegi,  consciencias 
reuelari ;  doluerunt  igitur  et  in  ulcionem  armati,  quecunque 
nocere  possent  in  ipsum  congerunt,  insidiantur  et  reum  regi 

20  deferunt,  et  cum  ipsum  frequenter  moueant,  a  pietate  amouent. 
Matrona  tandem  quedam  nobilis  et  ditissima,  sed  fame  lubrice, 
magno  rancore  multaque  superbia  debachans,  astantem  regi 
Waleranium  accusabat,  quod  de  se  Waleranius  sed  et  de  rege 
cantasset  obscena  carmina.  Rex  autem  inde  motus  ait,  *  Ga|le-  64  b,  col.  i, 

25  ranne,  mea  fero  pacienter  obprobria,  sed  huius  consanguinee 
mee  dissimulare  non  decet,  cum  ipsa  sanguis  meus  sit,  et  unum 
membrorum  meorum/  Respondit  Gallerannus,  '  Hoc  herniosus 
es  membro,'  quod  facecius  Gallice  dicitur,  De  cest  membre  es  tu 
magrinez.  Rex  et  hoc  uerbo  se  reuerenter  habuit.  Riserunt 

30  alii,  sed  ipsa  se  derisam  dolens    intulit,  '  Domine  rex,  dimitte 

mini  vindictam  ut  morem  ei  gerem.     Noui  satis  qua  multandi 

7  ueautur  (veauire)}  MS.  neant'.       31  morem  ei  gerem]  sc.from  morigerare  (!). 


TO 


224  WALTER1  MAP  DIST.  v 

sunt  ulcione  mimi ;  tres  ei  queram  meretrices,  quarum  verbere 
suo  more  castigetur.'  Turn  Walerannus,  '  Domina,  bene  pro- 
fecisti,  nam  <non)  nisi  due  tibi  desunt.'  Turn  ilia  cum  lacrimis 
has  vindicari  petit  iniurias,  et  tres  illi  quos  offenderat  suas 
adiciunt  querelas  et  proscribunt  miserum.  Galerannus  igitur  5 
ad  dominum  nostrum,  regem  scilicet  Anglie,  confugit,  et  benigne 
susceptus  est.  Walterus  interim  domos  eius  deiecit,  vineas 
euulsit,  uirgulta  subuertit,  sepes  dissipauit,  omnia  destruxit. 
Dominus  autem  noster  bis  literis  suis,  ter  ore  proprio,  dominum 
Lodouicun\  petens,  non  est  exauditus  ut  restitueretur.  Videns 
igitur  se  Wallerannus  nullius  intercessione  posse  restitui,  quia 
Lodouicum  piissimum  nouerat,  ad  pietatis  eius  auxilia  confugit ; 
et  regibus  predictis  colloquentibus  in  campo  maximo,  circum- 
stante  multa  corona  militum,  nostro  rege  premunito,  venit 
Walerannus  insidens  equo  modico  nigro  macieque  deformi,  vili  15 
nimis  in  habitu,  fractisque  uetustate  uestibus,  hirtus  et  illotus, 
ipsis  calcaribus  a  talo  dependentibus,  in  duris  ocreis  et  perforatis, 
ultimo  similis  hominum  per  omnia,  regique  Ludouico  nostroque 
videri  cupiens  apparuit  visus,  sed  inde  dure  fustigatus  ut  solent 
pauperes  abscessit.  Soli  colloquebantur  in  circo  reges,  et  de  20 
regnorum  pace  tractabatur.  At  Lodouicus,  apparencia  Gale- 
ranni  notata,  quod  dolo  bono  fiebat  sine  simulacione  fieri  timebat 
5,  col.  2.  ex  veritate  ne|cessitatis.  Abhorruit  igitur  suum  excessum  in 
tantum,  ut  a  rege  solus  recederet  Regi  polorum  adherere,  festina- 
uitque  celo  placari  pace  terre  neglecta.  Noster  rex  pacienter  25 
expectabat,  sciens  quid  ageretur  ;  at  Lodouicus  ad  suos  veniens 
vocauit  Walterum  in  partem,  et  ait :  '  Elegi  te  de  populo, 
principemque  constitui,  prudentem  et  fidelem  te  sperans  baiulum 
fieri  tocius  regni ;  meas  tibi  semper  aures  aperui,  cupiens  (ut) 
a  sapiencia  tua  mihi  mel  instillares  ad  pacem  populi  meamque  30 
salutem.  Tu  uero  virus  infudisti,  consulens  ut  peccarem  in 
Dominum  et  fratrem  meum  Gallerannum ;  corrigendus  erat 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  225 

uerbo  pro  uerbis,  non  fustigandus  ac  proscribendus.  Heu! 
quam  inmisericordem  me  comperi,  modo  cum  viderem  quam 
miserabilem  eum  per  te  fecerim.  Iliac  recessit ;  sequere  velox 
eum  ut  reuoces.'  Ingerit  se  Walterus  in  turbam  timidus,  inuenit, 

5  reducit,  et  plene  restituit,  et  ne  queratur  amplius  adicit  ablatis 
ampliora.  Cumque  Galerannus  referret  de  plena  restitucione 
gracias,  deuota  nimis  et  humili  prece  rex  ab  ipso  sibi  veniam 
optinuit. 

Contigit  ut  cum  rege  moram  facerem  aliquamdiu  Parisius,  Cf.  Gir. 

10  mecumque  tractaret  de  regum  diuiciis  inter  sermones  alios,  / 
dixitque  :  '  Sicut  diuerse  sunt  regum  opes,  ita  multis  distincte  iii.  30. 
sunt  varietatibus.  In  lapidibus  preciosis,  leonibus  et  pardis  et 
elephantis,  diuicie  regis  Indorum ;  in  auro  pannisque  sericis 
imperator  Bizanciis  et  rex  Siculus  gloriantur ;  sed  homines  non 

ishabentqui  sciant  aliud  quam  loqui;  rebus  enim  bellicis  inepti 
sunt.  Imperator  Romanus,  quern  dicunt  Alemannorum,  homines 
habet  armis  aptos  et  equos  bellicos,  non  aurum,  non  sericum, 
non  aliam  opulenciam.  Karolus  enim  magnus,  cum  terram 
illam  |  a  Sarracenis  conquisisset,  omnia  preter  municiones  et  65  a,  col.  i 

20  castella  pro  Christo  dedit  archiepiscopis  et  episcopis,  quos  per 
ciuitates  conuersas  instituit.  Dominus  autem  tuus,  rex  Anglic, 
cui  nichil  deest,  homines,  equos,  aurum  et  sericum,  gemmas, 
fructus,  feras,  et  omnia  possidet.  Nos  in  Francia  nichil 
habemus  nisi  panem  et  uinum  et  gaudium.'  Hoc  verbum 

25  notaui,  quia  comiter  et  vere  dictum. 

Circiter  illud  tempus,  cum  ad  concilium  Rome  sub  Alexandro 
papa  tercio  celebrandum  precepto  domini  regis  Anglie  festinarem, 
suscepit  me  hospicio  comes  Campanie,  Henricus  nlius  Teobaldi, 
omnium  largissimus,  ita  ut  multis  prodigus  videretur,  omni  enim  Lc.  6.  30 

yzpetenti  tribuebat;  et  inter  colloquendum  laudabat  Reginaldum 
de  Muzun,  nepotem  suum,  in  omnibus  excepto  quod  supra  modum 
largus  erat.  Ego  vero  sciens  ipsum  comitem  tarn  largum  ut 

1354  G    g 


226  IVALTERI  MAP  DIST.  v 

prodigus  videretur,  subridens  quesiui  si  sciret  ipse  terminos 
largitatis.  Respondit,  *  Ubi  deficit  quod  dari  potest,  ibi  terminus 
est ;  non  est  enim  largitatis  turpiter  querere  quod  dari  possit.' 
Mihi  certe  videtur  hoc  facete  dictum  ;  nam  si  male  queris  ut  des,- 
auarus  es  ut  sis  largus.  5 

Huius  predicti  Lodouici  patrisque  sui  multa  fuit  in  factis 
sapiencia,  simplicitas  in  dictis.  Hie  tantam  Deo  reuerenciam 
habebat,  ut  quociens  aliquid  emersisset  cause,  quod  ipsum  et 
ecclesiam  contingeret,  sicut  unus  canonicorum  censura  se  capituli 
moderabatur  et  appellabat  a  grauamine.  10 

Mos  eius  erat  quod  ubi  sensisset  sompnum  obrepere  quiesceret 
ibidem  aut  prope.  Dormientem  eum  iuxta  nemus  in  umbra, 
duobus  tantum  militibus  comitatum,  (nam  ceteri  venabantur,) 
inuenit  comes  Theobaldus,  cuius  ipse  sororem  duxerat,  et 
castigauit  ne  tarn  solus  dormiret,  non  enim  decebat  regem.  Ille  15 
respondit,  '  Dormio  secure  solus,  |  quia  nemo  michi  malum  uult.' 
Responsio  simplex,  pureque  consciencie  uerbum.  Quis  hoc  rex 
de  se  presumit  alius  ? 

Hie  tarn  benigno  fauore  clericos  promouebat,  ut  ab  omnibus 
Christianismi  finibus  sub  ipso  Parisius  conuenirent,  et  sub  alarum  20 
eius  iimbra  tarn  nutriti  quam  protecti  perdurauerunt  in  scolis  in 
diem  hunc.  Dum  ergo  ego  cum  ceteris  moram  facerem  in  scolis 
ibi,  ditissimus  ludeorum  omnium  Francie  processionem  clerico- 
rum  in  rogacionibus  inuasit,  et  clericum  inde  raptum  in  sentinam 
domus  sue  proiecit,  quia  filium  suum  lapide  leserat.  Quod  ut  25 
regi  innotuit  Christiano,  ludeum  in  rogum  precepit  proici.  Nichil 
ei  profecerunt  a(u)t  tocius  Francie  preces,  aut  omnia  ludaici 
populi  milia  talentorum.  Respondebat  autem  flentibus  et 
petentibus  rex,  '  Volo  sciant  ludei  canes  a  Christianorum  pro- 
cessionibus  arcendos.'  30 

Hec  forte  friuola  sunt  et  magnis  inepta  paginis,  sed  meis  satis 
13  venabantur]  MS.  venebantur.  16  quia  repeated  in  MS. 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  227 

apta  sunt  scedulis,    mihique  uidentur  stilo    meo   maiora.     Me 
presente  Parisius,  ortum  est  inter  clericos  et  laicos  in  regis  huius 
curia  murmur,  et  inualuit  sedicio,  laicique  preualuerunt,  et  cleri- 
corum  plurimos  in  pugnis  et  fustibus  dure  uisitauerunt,  et  regie 
5  conscii  iusticie  fugerunt  ad  latibula.  |  Verumptamen  rex  audiuit^s.  9.  13, 
clamorem  pauperum,  venit  et  pauperrimum  inuenit  modicumque  I0>  I7* 
puerum  in  cappa  nigra,  corona  fracta  sanguinolentum,  et  ab  ipso 
quesiuit  quis  hoc ;  et  ostendit  ei  puer  magistrum  cubiculariorum 
regine,  qui    nuper   duxerat   regis    Hispanorum  filiam,  qui    per 

10  superbiam  maiestatisque  proprie  presumpcionem  nee  fugere 
dignatus  est,  nee  ad  racionem  positus  negare ;  tantum  respondit 
puerum  ei  conuicia  dixisse.  Captus  est  igitur  iussu  regio,  vinctus 
et  eductus  ad  loca  patibulorum.  Audit  et  attonita  fit  inde 
regina,  properat,  accurrit,  sparsisque  crinibus  regis  est  aduoluta 

15  pe|dibus,  et  curie  tota  multitudo,  mul toque  petunt  ululatu  veniam;  65^,  col. 
allegat  generositatem  viri  et  sapienciam,  quod  et  tradidit  eum 
pater  suus  eius  manibus  et  cure ;  mirumque  contigit,  quod  eum 
misericordia  moueret  ad  lacrimas.     Nichilominus  eum  coegit  ad 
ulcionem  iusticia,  manumque  dexteram  ei  iussit  amputari  qua 

20  coronam  percusserat. 

Idem  cum  Fontem  Blaadi  iussisset  excoli  cingique  muris, 
locum  maximum,  montes  et  valles,  fontes  et  nemora,  quatinus 
ibi  mansionem  suis  faceret  deliciis,  constructis  iam  domibus, 
viuariis  factis  et  muris,  fossis  et  aqueductibus,  rusticus  incola 

25  vicini  soli  questus  est  aliquam  agri  sui  partem  regiis  occupatam 
muris  et  domibus.  Quod  cum  innotuisset  regi,  iussit  domos 
deici  murosque  solui,  tanti  faciens  querelam  non  modicam,  ut 
magis  a  pluribus  fatuitatis  argueretur,  quam  ex  misericordia 
meritas  laudes  acciperet.  Nee  destitit  donee  rusticus  mutuum 

30  longe  melius  peteret,  et  petito  susciperet  utilius. 

Pater  huius,  Lodouicus  Grossus,  cum  debellatam  Franciam  sub 
2  7  non  inserted  above  the  line  in  the  MS. 
G  g  2 


228  WALTERI  MAP  DIST.  v 

gladio  suo  libere  possedisset  et  inconcusse,  filium  suum  primo- 
genitum  Philippum  regem  fecit,  qui  post  imccionem  suam  et 
tocius  Francie  fidelitatem  a-  paternis  degenerauit  moribus,  et 
patriis  deuiauit  institutis,  sublimi  supercilio  fastuque  tirannico 
molestus  omnibus.  Factum  est  autem,  dictante  Domino,  cum  5 
die  quadam  multis  comitatus  equitibus  in  ilia  parte  Parisius  que 
Greue  dicitur  equum  admisisset,  in  litore  Secane  prosiliens 
a  sterquilinio  porcus  niger  se  sub  pedibus  inmisit  equi  currentis. 
Corruit  autem  per  offensam  equs,  colloque  fracto  decessit  eques ; 
sed  porcus  in  Secanam  subitus  inmersit,  nullique  prius  hominum  10 
,  col.  2.  visus  nulli  postmodum  apparuit.  |  Pater  igitur  eius,  Lodouicus 
21.  22.  Grossus,  immo  Dominus  qui  Franciam  ab  ore  -leonis  eripuit, 
substituit  ei  Lodouicum  mansuetum  et  pium,  ut  Sauli  Dauid. 

Hie  rex  Grossus,  cum  a  rege  sicut  supra  diximus  Anglorum 
Henrico  victus  venisset  Pontisaram,  non  more  uel  merore  victi  15 
sed  exultacione  uictoris  in  mensa  .conuiuis  omnibus  letissimus 
apparuit ;  cumque  mirarentur  et  ab  ipso  quererent  conuiue  tante 
leticie  racionem  in  tanta  causa  tristicie,  respondit,  'Mini  frequen- 
ter in  omnibus  fere  Francie  finibus  contigit  ut  nunc,  et  infortu- 
niorum  frequencia  durus  sum  parumque  vereor  ;   sed  Anglorum  20 
rex  Henricus,  qui  nos  hodie  confecit,  continuis  iam  in  successibus, 
et  qui  nunquam  aliquid  sinistri  perpessus  est,  si  contigisset  ei 
quod  nobis,  intolerabiliter  et  inmoderate  doleret,  et  pre  nimietate 
doloris  infatuari  possit  aut  mori,  rex  bonus  et  toti  Christianismo 
necessarius.     Inde  reputo  victoriam  eius  mihi  pro  successu,  quia  25 
perdidissemus.'     Imitabilis  hec  et  non  inuidiosa  responsio. 

Rex  idem,  dum  adhuc  contenderent  cum  eo  principes  sui, 
fuissetque  comes  Campanie  Teobaldus  aduersus  eum  principum 
princeps,  in  multis  eum  vincebat  congressibus,  et  maiora  mere- 
batur  indies  odia.  Fauebat  autem  comiti  Romanus  imperator,  3° 
et  fouebat  ad  bellum,  regnique  simul  principes.  Cumque  iam 
videretur  Lodouicus  in  guerra  superior,  a  Romanorum  imperatore 


CAP.  v  DE  NUGIS   CURIALIUM  229 

venerunt  ad  eum  nuncii  djcentes :  *  Mandat  tibi  Romanorum 
imperator  et  precipit,  sicut  de  regni  tui  statu  propriaque  salute 
gaudere  uis,  quatinus  infra  mensem  hunc  pacem  et  fedus  ineas 
cum  comite  Teobaldo  penitus  ad  eius  voluntatem  et  honorem ; 
5  sin  autem,  Parisius  ante  mensem  elapsum  obsidione  cinget,  et  te 
interius,  si  temerario  presumpseris  ausu  prestolari.'  Respondit  66  a,  col.  i. 
eis  rex:  *  Tpwrut  A leman / '  Hec  autem  omnibus  Alemannis 
responsio  grauissima  videtur  adhuc,  et  propter  huiusmodi  im- 
properium  multe  frequenter  inter  eos  et  alienos  rixe  fiunt.  Hec 

10  mihi  securi  cordis  et  bene  residentis  animi  fuisse  uidetur. 

Item,  cum  inter  hunc  et  Teobaldum  essent  inimicicie  mortales, 
i.  e.  ad  mortem  periculose,  sed  et  immortales  quia  perpetue,  non 
est  a  sapientibus  inuenta  via  pacis.  Sed  Dominus,  qui  quando 
vult  et  quantum  flagellat  filios  quos  recipit,  furori  frenum  facete  Heb.  12.  6. 

15  posuit  sic.  Absconderat  se  rex  ante  Carnotum  in  nemore  cum 
multa  manu  militum  armata,  quatinus  missis  prouocatoribus 
inprouidi  ruerent  in  ipsum  inimici  Carnotenses  ;  et  ecce  comes 
Teobaldus  iter  faciens  quid  fieret  incautus  tutissime  iuxta  regem 
preteribat.  Videns  igitur  eum  rex  datum  in  manus  suas,  tantum 

20  successum  inde  leuipendens,  quod  casualiter  et  absque  procura- 
cione  uel  negocio  prouenisset,  abstinuit  et  per  nuncios  castigauit, 
ut  tutus  nusquam  incederet  dum  inimicos  haberet,  (et)  abire 
liberum  dimisit.  Quern  non  posset  flectere  victor,  pietate  victus 
et  hostis  benignitate  superatur. 

25  Item  contigit  ut  venisset  rex  Blesim  cum  exercitu  grandi. 
Cumque  preparasset  machinas  ad  muros,  ad  assultum  equites, 
incensores  ad  vicos,  audiuit  comitem  interius  esse  cum  paucis, 
et  secundum  esse  sue  minucionis  diem.  Attollitur  hinc  inde 
murmur,  ut  obsidione  certissima  cingatur  hostis  interceptus. 

30  Rex  autem  aliter  sentit,  reductt  equites,  incensores  reuocat,  so- 
lutisque  machinis  reuerti  properat.     Tune  utique  qui  se  sapien- 
24  superatur]  MS.  plater. 


230  WALTERI  MAP  DIST.  v 

ciores  autumant  stomacantur,  in  litem  exeunt,  causantur  quod 
supra  modum  fuerit  omnibus  infortuitus  tanti  necligens  ultro 
discriminis  offerentisque  fortune  spretor,  iniuriarum  remissus 
col.  2.  ultor,  amator  hostilitatis  et  fotor,  prompteque  victorie  crude|lis 
abiector.  Quibus  ipse  parcius  hec,  '  Si  quid  erraui,  nichil  tamen  5 
ob  has  erratum  est  causas.  Va !  nescitis  quia  virorum  post 
Salomonem  sapientissimus  ait  Cato, 

.  List.  Vincere  cum  possis  inter dum  cede  sodali. 

Numquid  eius  consilio  venire  uultis  obuiam  ?  Attamen  et  alia 
erat  nunc  parcendi  racio.  Caui  certe  ne  per  operam  meam  uir  10 
optimus  leuum  aliquid  audiret  in  minucionis  sue  tempore  quod 
ei  posset  esse  mortis  occasio.'  Riserunt  et  deriserunt  eum  inde 
sui,  licet  clam,  sed  qui  videt  in  cor  Dominus  et  hanc  ei  tribuit 
sapienciam,  eandem  ei  sic  retribuit  quod  omnes  Francie  gladios 
.  4.  conuer tit  in  vomeres,  et  suo  fecit  deinde  per  graciam  suam  gladio  15 
subiectos.  Nam  Teobaldus  audita  pietate  uerborum  et  beneficii 
caritate,  miratus  et  veneratus  amicum  hostem,  literas  has  per 
fideles  misit  nuncios :  '  Domino  Francorum  regi  Lodouico,  sue 
salutis  conseruatori,  Theobaldus  Campanie  comes  in  Domino 
salutem  dicit.  In  assumpcione  beate  Marie  uirginis  vobis  adero  20 
per  gratiam  Christi,  vestre  de  cetero  iussioni  pariturus  in  omni- 
bus, auctor  hostilitatis  pacis  amatori  satisfacturus,  victori  me 
victum  dediturus,  ut  perpetua  fiat  in  nobis  pax  cum  honore 
vestro  meoque  dedecore.  Valeat  in  Domino  semper  rex  pacifi- 
cus/  Hiis  auditis,  Lodouicus  gracias  egit  Altissimo,  dieque  25 
statuta  Teobaldum  a  pedibus  suis  ad  osculum  erexit,  et  exinde 
vero  corde  dilexit  et  ab  ipso  plene  dilectus  est,  ad  perpetuam 
1.12.20.  sui  temporis  et  regni  pacem.  Sic,  iuxta  uerbum  Domini,  pru~ 
.  12.  7.  nas  ar denies  imposuit  super  hostile  caput,  vertens  impium,  et  non 
fuit  ultra.  3o 

Sed  cur  dicam  impium  nisi  fuerat  cui  Dominus  postrnodum 


CAP.  v  DE  NUGIS  CURIALIUM  231 

fecit  sue  dileccionis  aperte  signum  ?  Profecto  (si  digredi  licet), 
hie  non  ad  iactanciam  sed  ad  lucem  bonorum  operum,  Lodouico 
filio  Grossi  retulit,  et  ad  diem  suam  supremam  supprimi  testi- 
monium  postulauit.  Leprosos  lecius  et  libencius  exhibebat  quam 
5  alios  pauperes,  |  cum  omnibus  esset  amicus.  Illos  autem  ideo  666,  col.  i. 
precipue  quia  quanto  sunt  despicabiles  abieccius  et  intolerabilius 
improbi,  tanto  se  sperat  obsequium  prestare  Deo  placencius,  et 
affectuosius  acceptari ;  pedes  eis  lauat  et  tergit,  magneque 
memor  Magdalene,  quod  ipsa  compleuit  in  corpore  dominico, 

lodeuotus  hie  membris  eius  exequitur.  Sed  ibi  vitalis  odor  et 
dulcedo  cor  attrahens  caroque  mundissima ;  letalis  hie  fetor  et 
amaritudo  corumpens  et  sanies  ulcerosa.  Domos  eis  per  uillas 
construebat  proprias,  aut  simul  aliquibus  aut  seorsum  alicui, 
quibusque  uictualia  prouidens.  Unum  tamen  singulariter  excole-  Cf.  Gir. 

15  bat  solitarium  in  tegete,  qui  cum  in  prosperitate  extitisset  secun-  ^™  Tpr*nc 
dum  exigenciam  probitatis  et  stematis  purpura  nobilis  et  bisso  i.  20. 
satis,  in  lepra  fuit  utraque  dignior.     Hie  enim  est  generositatis 
incessus,  ut  in  rerum  augmento  crescat  humilitas,  et  in  attricione 
paciencia-roboretur.     Virum  hunc  semper  iliac  transiens  visita- 

20  bat  comes  attencius,  eius  utens  utili  consilio.  Contigit  autem  ali- 
quando  visitanti  secundum  morem  eum  comiti,  quod  ipsum  ad 
mortem  inuenisset  infirmum,  precepitque  preposito  villule  qua- 
tinus  curam  eius  egisset.  Post  aliquot  autem  dies  memor  eius 
reuersus  est  (ad)  tegetem  ;  clausum  quod  reperit  hostium  pulsat 

25  incassum  domus,  sed  et  moram  fecit  ultro  donee  omnes  ultra  re- 
motos  vidit.  Descendit  igitur  et  iterum  pulsans  humiliter  intu- 
lit,  'Amicus  vester  Teobaldus  petit,  si  fieri  potest,  ut  apertum  sit 
ei  hostium/  Surgit  ille  bonisque  uerbis  et  vultu  letus  apparuit, 
benigne  suscipit,  et  quern  afficere  fetore  solebat  ulcerum  suauis- 

30  simo  reficit  odore  pigmentorum.  Miratur  consul,  et  supprimit  hoc. 
Querit  utrum  bene  conualuerit.  Ille  respondit '  Optime ',  petitque 

i  digredi]  MS.  dicredi. 


232  WALTERI  MAP  DIST.  v 

suppliciter  ut  preposito  benefiat,  eo  quod  deuotus  ei  fuerat. 
Letus  inde  Theobaldus  benediccionibus  eius  deuote  conductus 
5,  col.  2.  exit  |  obuiamque  prepositum  habens,  inpensam  egro  curam  laudat, 
et  dignam  multa  retribucione  testatur.  Cui  prepositus,  *  Domine, 
precepto  uestro  viuenti  fui  satis  assiduus,  et  mortuo  feci  dignas  5 
exsequias,  et  si  placeat  eius  sepulcrum  videamus.'  Obstipuit 
comes,  et  siluit  a  visis,  visitatoque  sepulcro  redit  ad  tugurium, 
et  nichil  preter  domum  vacuam  inueniens,  gauisus  est  se  uidisse 
Christum.  Hoc  nostro  regi  retulit  post  mortem  huius  Theobaldi 
rex  Lodouicus,  Grossi  filius  Lodouici.  10 

De  morte  Willelmi  Rufi  regis  Anglorum.     vi. 

Willielmus  secundus  rex  Anglie,  regum  pessimus,  Anselmo 

90.  6.      pulso  a  sede  Cancie,  iusto  Dei  iudicio  a  sagitta  volante  pulsus, 

quia  demonic  meridiano  deditus,  cuius  ad  nutum  vixerat,  onere 

pessimo  leuauit  orbem.     Notandum  autem  quod  in  silua  Noue  15 

Foreste,  quam  ipse  Deo  et  hominibus  abstulerat  ut  earn  dicaret 

feris  et  canum  lusibus,  a  qua  triginta  sex  matrices  ecclesias  extir- 

pauerat  et  populum   earum   dederat  exterminio.       Consiliarius 

autem  huius  inepcie  Walterus  Tyrel,  miles  a  Chazar  iuxta  Pon- 

tissaram  Francie,  qui  non  sponte  sua  sed  Domini  de  medio  fecit  20 

eum  ictu  sagitte,  que  feram  penetrans  cecidit  in  beluam  Deo 

Gir.        odibilem.     Die  qua  sagittatus  fuit,  mane,  sompnium  suum  Gun- 

tr Princ  dulfo  Roffensi  episcopo  retulerat  hoc  modo.    'In  foresta  pulcher- 

30.          rima  post  longam  ferarum  exagitacionem  capellam  prenobilem 

ingressus,  hominem  in  ea  vidi  nudum  super  altare  iacentem,  cuius  25 
vultus  et  caro  tota  tarn  delectabilis  erat  aspectui  quod  pro  cibo 
potuque  posset  orbi  sufficere  perpetuo.     Manus  igitur  dextere 
sue  digitum  longiorem  comedi,  quod  ipse  paciencia  summa  vultu- 
2,  col.  i.  que  sereno  passus  est ;  unde  statim  |  ad  feras  rediens,  in  modico 

reuersus  esuriens,  manum  illam  a  qua  digitum  tuleram  appre-  30 
15  leuauit]  MS.  leuiauit.     19  a  Chazar]  MS.  achazar.     29  rediens]  MS.  radiens. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  233 

hendi ;  at  ille  prius  super  angelos  forma  speciosus  ad  se  manum 

illam  tarn  subito  rapuit,  et  me  tarn  irate  despexit,  angelico  vultu 

mutato  in  tarn  intolerabilem  horrorem,  in  tarn  ineffabile  dissidium, 

quod  a  faciei  talis  rugositate  posset  non  unius  hominis  sed  tocius 

5  orbis  ruina  fieri ;   dixitque  mihi,  "  Non  me  comedes  amodo." 

Flens  ergo  Gundulfus  intulit,  *  Foresta  est  regnum  Anglie ;  fere 

jsunt  innocentes  quos  tibi  Dominus  dedit  custodiendos,  qui  cum 

sis  a  Deo  minister  constitutus,  ut  eis  per  te  fiat  pax  et  tranquil- 

litas  ad  laudem  et  honorem  Ipsius,  [et]  tu  pro  uoto  pessimo,  cum 

10  non  sis  eorum  dominus  sed  seruus,  tanquam  appositos  tibi  fructus 
dilanias,  deuoras,  et   disperdis.      Capella   quid  aliud  est  quam 
ecclesia,  quam    tu   truculenter   irrumpis,  predia  sua  distrahens 
in  stipendia  certe  sed  et  dispendia  militum  ?     Formosus  ille  pre  Ps.  44.  3. 
filiis  hominum  filius  Altissimi  ^locatur,  cuius  comedisti  digitum  ^c.  *•  32» 

15  quando  beatum  virum  Anselmum,  membrum  grande  corporis 
dominici,  sic  deuorasti,  quod  in  officio  suo  non  comparet.  Quod 
existi  et  reuersus  es  item  esuriens,  significat  quod  adhuc  proponis 
Dominum  dilaniare  detenus  in  membris  suis.  Quod  Ipse 
manum  suam  tibi  violenter  abstulit,  mutato  vultu  quasi  a  luce  in 

20  tenebras, — lux  significat  quod  suauis  et  mitis  est  et  miilte  miseri-  Ps.  85.  5. 
cor  die  omnibus  inuocantibiis  se,  tu  autem  Ipsum  non  inuocasti, 
sed  quantum  in  te  fuit  suffocasti.      Quod  autem  circa  uultum 
ilium  miitatus  est  color  optimus,  tu  meruisti ;  tibi  nunc  imputat  Lam.  4.  i. 
iratus  factusque  terribilis,  quod  Ipsum  dedignanter  repulisti  dum 

25  fuit  placabilis.     Quod  ait,  non  comedes,  iam  iudicatus  es,  et  tibi 

potestas    maleficii   penitus  ablata.       Conuertere  |  uel  sero,  quia67«,  col.  2. 
tibi  mors  in  ianuis  est/     Non  credidit  ei  rex,  et  eadem  die  in 
foresta  quam  Deo  abstulit  a  predicto  Waltero  Tyrel  occisus  est, 
et  a  suis  ad  plenam  nuditatem  spoliatus.    Quern  impositum  biga 

30  rudi  et  uili,  quis  esset  ignorans,  pietate  motus,  rusticus  Wintoniam 
deferre  uoluit    Perueniens  autem  et  quern  tulerat  non  inueniens, 
lacu  quern  transierat  corpus  reperit  luto  sordidum,  et  ad  sepultu- 
1364  H  h 


234  IV ALTER  I  MAP  DIST.  v 

ram  detulit.  Eadem  die  Petro  de  Meluis,  viro  de  partibus 
Exonie,  persona  quedam  vilis  et  feda,  telum  ferens  cruentum, 
cursitans  apparuit  dicens,  *  Hoc  telum  hodie  regem  vestrum  per- 
fodit.' 

Hie  rex  multas  ecclesie  possessiones  iniustis  modis  a  prelatis  5 
euictas   militibus   suis,  proprii  tenax,  largus   alieni,  contulerat. 
Die  mortis  sue  dompnus  abbas  Cluni  Anselmo,  qui  penes  ipsum 
perendinabat  exul,  earn  manifestauit. 

Erat  autem  Henricus  frater  minor  dicti  regis  Londoniis,  solli- 
cite  satagens  ut  regnaret,  et  neminem  habuit  ex  episcopis  adiu-  10 
torem,  turn  quia  Robertus  frater  eius  natu  maior  lerosolimis 
agebat,  turn  quia  tune  adhuc  exulabat  Anselmus,  quern  merito 
timebant.  Girardus  autem  Herefordensis  ignominiosus  epi- 
scopus,  pacto  sibi  sub  iuramento  archiepiscopatu  priore  uacante, 
coronauit  eum.  Videntes  autem  et  scientes  populi  Henricum  15 
iustum  et  strenuum,  annuerunt  cum  principibus  qui  tune  aderant, 
et  acclamauerunt,  et  non  fuit  qui  reclamaret.  Decessit  autem 
Aluredus  Eboracensis  archiepiscopus,  uir  illustns,  qui  Willelmo 
regi  predicto  uiriliter  aduersatus,  ecclesiam  suam  ab  ipso  fere 
solus  conseruauit  integram  et  indempnem,  aliis  ab  ipso  laceratis.  20 
Aderat  autem  regi  Henrico  Girardus,  pacto  instans.  Rex  autem 
Simoniaci  penitens  introitus,  obtulit  ei  Herefordensem  episcopa- 
tum  ampliare  fundis  ad  equiualenciam  archiepiscopatus  predicti, 
et  libertatem  eternam  quantam  habet  Dunelmensis  |  episcopatus, 
in  quo  nullus  minister  regius  aliquid  agere  uel  attemptare  potest;  25 
episcopi  sunt  omnes  potestates  et  omnia  iura.  Girardus  autem, 
diabolo  plenus,  omnia  contempsit,  et  factus  archiepiscopus  multa 
fecit  inmisericorditer  et  immite.  Quadam  autem  die  post  cenam 
apud  Suwelle  in  precioso  tapeto  puluinari  serico  subnixus  inter 
clericos  suos  obdormiuit  et  expirauit.  30 

Rex  autem  Henricus  proficiebat  in  regno,  et  quamuis  habuisset 
viciosum  ingressum,  omnes  decessores  suos  regimine  tranquillo 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIAL1UM  235 

vicit,  et  diuiciis  et  magnis  per  totum  Christianismum  inpendiis. 
Ter  in  anno  vestiebat  Lodouicum  Francie  regem  et  plures 
principum  suorum.  Scriptos  habebat  omnes  comites  et  barones 
terre  sue,  constituitque  eis  in  aduentu  uel  mora  curie  sue 
5  certa  xenia  quibus  eos  honorabat,  in  candelis,  pane,  vinoque. 
Quemcunque  iuuenem  infra  montes  Alpium  audiebat  captantem 
boni  famam  principii,  ascribebat  familie,  et  cui  minus  annuatim 
dabatur,  centum  per  nuncium  suum  percipiebat  solidos,  et  quan- 
docunque  contigisset  ab  ipso  mandari,  suscipiebat  in  aduentu  suo 

10  singulis  diebus  a  recessu  residencie  sue  singulos  solidos. 

Hoc  autem  modo  se  habebat  in  regno.  Certissime  prouidebat 
et  pronunciari  faciebat  publice  dies  itineris  et  perhendinacionis 
sue,  numerum  dierum  et  nomina  villarum,  ut  posset  scire  quiuis 
errore  semoto  vite  sue  statum  per  mensem.  Nichil  inprouisus 

15  aut  inprouidus  aut  properanter  agebat;  omnia  regali  more  decen- 
tique  moderamine  faciebat.  Unde  a  transmarinis  ad  curiam 
suam  properabatur  a  mercatoribus  cum  mercibus  et  deliciis 
venalibus,  et  similiter  ab  omnibus  Anglie  partibus,  ut  non  essent 
alias  nundine  fertiles  quam  circa  ipsum  quocumque  diuertebat. 

20  Erat  autem  summa  gloria  sua  in  obseruacione  pacis  et  in  sub- 
ditorum  sibi  copia.      Neminem  volebat  egere  iusticia  uel  pace. 
Constituerat  autem  ad  tranquillitatem  |  omnium,  ut  diebus  vaca-  67  b,  col.  2, 
cionis  uel  in  domo  magna  uel  sub  diuo  copiam  sui  faceret  usque 
ad  horam  sextam,  seciim  habens  comites,  barones,  et  proceres 

25  vauassores.  luuenes  autem  familie  sue  non  aderant  ei  ante 
prandium,  nee  senes  post,  nisi  qui  ex  uoluntate  sua  se  ingerebant 
ut  discerent  aut  docerent.  Hoc  autem  modo  continencie  per 
orbem  audito,  sicut  alie  vitantur  curie,  sic  appetebatur  ista,  et 
fuit  et  Celebris  et  frequentata.  Frenabantur  tiranni  uel  domini 

30  uel  ministri.  Continebat  manus  omnis  auaricia,  que  tune  adhuc 
erat  vicium,  nunc  alborum  est  regula  monachorum.  Nemo 
diebus  illis  pauper  nisi  fatuus.  Cibus  et  potus  auidius  dabantur 

H  h  2 


236  WALTERI  MAP  DIST.  v 

quam  sumebantur.  Cuicunque  propositum  erat  ex  alieno  viuere, 
ubique  tarn  gratanter  exibebatur  ut  nusquam  ignominiose  vite 
puderet.  Cum  quis  comes  aut  magnorum  principum  ex  iudicio 
cadebat  in  regis  ut  dici  solet  misericordiam,  multum  erat  dare  c. 
solidos,  quos  tamen  infra  triennium  persoluebat,  et  de  querelis  5 
prius  ortis  pax  in  foro  regio  cuicunque  sub  misericordia  consti- 
tute. Hac  autem  causa  multi  delinquebant  ut  inciderent  in 
ipsam,  et  delectabantur  in  ea  teneri. 

Erat  autem  rex  Henricus  rex  Anglic,  dux  Normanie,  comes 
Britanie,  consul  Cenomanie,  Scocie,  Galweie,  tocius  Anglicane  10 
dominus  insule ;  que  cuncta  regebat  tarn  potenter,  tarn  dispen- 
santer,  quasi  bonus  paterfamilias  domum  unam.  Ab  abbacia 
monialium  Wintonie  monacham  sacratam  et  sacram,  regis  Scocie 
sororem  Dauidis,  ad  lectum  suum  in  coniugem  accepit,  Roma 
nee  annuente  nee  abnuente,  sed  permittente.  Suscepit  ex  ea  15 
filium  qui  iuuenis  factus  in  Raso  Barbari  fluctu  submersus  est,  et 
filiam  Matildem,  que  nupsit  Henrico  Romanorum  imperatori, 
qui  sine  liberis  decessit ;  ipsa  vero  a  patre  suo  data  est  Gaufrido 
a,  col.  i.  Andegauorum  comiti,  cui  tres  peperit,  Henricum,  I  Gaufridum, 

Willelmum,  viros  strenuissimos.     Minores  autem  cito  facti  sunt  20 
de  medio. 

Duorum  annorum  erat  Henricus  primogenitus  Gaufridi,  quando 
auus  suus  Henricus  rex  decessit,  cui  Stephanus,  nepos  eius  ex 
sorore  et  Blesensi  comite  Stephano,  successit  in  regno,  vir 
armorum  industria  preclarus,  ad  cetera  fere  ydiota,  nisi  quod  25 
in  malum  pronior  ;  sub  quo  duobus  annis  fere  siluit  regnum, 
tercio  vero  Robertus  films  regis  Henrici,  Gloucestrie  comes,  visa 
regis  inepcia,  per  instinctum  et  sapienciam  Milonis  post  comitis 
Herefordie,  vocauit  ab  Andegauia  Matildem  et  Henricum  filium 
eius  ad  regnum.  Qui  sapiencia  Milonis  et  strenuitate  regem  3° 

19  Andegauorum]  MS.  angedauorum.         25  preclarus]  MS.  placlarus. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  237 

Stephanum  ad  composicionem  huiusmodi  compulerunt,  quatinus 
regno  iurato  Henrico  ipse  teneret  donee  de  medio  fieret;  et 
infra  tercium  annum  mortuus  est,  et  apud  Faueresham  abaciam 
nigrorum  monachorum  quam  ipse  fundauerat  sepultus.  Cui  suc- 

5  cessit  Henricus  Matildis  films,  in  quern  iniecit  oculos  incestos 
Alienor  Francorum  regina,  Lodouici  piissimi  coniux,  et  iniustum 
machinata  diuorcium  nupsit  ei,  cum  tamen  haberet  in  fama 
priuata  quod  Gaufrido  patri  suo  lectum  Lodouici  participasset. 
Presumitur  autem  inde  quod  eorum  soboles  in  excelsis  suis  inter-  Cf.  i  Reg.i, 

10  cepta  deuenit  ad  nichilum.  *  '  25> 

Ipse  vero  Henricus  quando  regnare  cepit,  erat  quasi  viginti 
annorum,  et  triginta  sex  annis  regnauit  inuictus  et  inconfusus, 
exceptis  doloribus  quos  ei  fecerunt  filii  sui,  quibus  ut  aiurit  inpa- 
cienter  toleratis  eorum  rancore  decessit.  Fecerat  autem  idem 

15  rex  Lodouico  piissimo,  preter  predictam  iniuriam,  tedia  multa, 
quorum  Dominus  tarn  in  ipso  quam  in  filiis  duriter  ad  ulcionem 
recordatus  est,  ut  creditur. 

Vidimus  inicia  regni  sui,  vitamque  sequentem  in  multis 
commendabilem.  Mediocris  stature  summos  excedebat  in  modi- 

20  co,  |  vir  membrorum  integritate  uultusque  uenustate  beatus,  et680,  col.  2. 
quern  milies  diligenter  inspectum  accurrebant  inspicere.      Vir 
hie  membrorum  habilitate  nulli  secundus  erat,  nullius  actus  in- 
potens  quern  posset  alius,  nullius  comitatis   inscius,    litteratus 
ad  omnem  decenciam  et  utilitatem,  linguarum  omnium  que  sunt 

25  a  mari  Gallico  usque  ad  lordanem  habens  scienciam,  Latina 
tan  turn  utens  et  Gallica.  In  legibus  constituendis  et  omni 
regimine  corrigendo  discretus,  inusitati  occultique  iudicii  subtilis 
inuentor ;  affabilis,  verecundus,  et  humilis ;  pressure  pulueris  et 
luti  paciens,  importunitate  querelarum  offensus,  lacessitus  iniuriis, 

30  cum  silencio  preferens.  Verumptamen  semper  itinerans  erat 
dietis  intolerabilibus  quasi  duplomate  (utens),  et  in  hoc  familie 
sequent!  nimis  immisericors  ;  canum  et  auium  peritissimus,  et 


238  WALTERI  MAP  DIST.  v 

illusionis  illius  auidissimus ;  in  uigiliis  et  labore  continue. 
Quociens  autem  in  sompnis  ipsum  ymaginaria  voluptas  agebat, 
corpori  suo  maledicebat,  quod  nee  labor  nee  abstinencia  frangere 
uel  extenuare  valebant,  Nos  autem  exinde  non  inconstancie 
labores  suos  ascribebamus,  sed  timori  nimie  pinguedinis.  5 

Matris  sue  doctrinam  audiuimus  hanc  fuisse,  quod  omnia 
protelaret  omnium  negocia,  quod  quelibet  in  manum  suam  exci- 
dencia  diu  retineret,  et  fructus  inde  perciperet,  et  ad  eas  suspi- 
rantes  in  spe  suspenderet,  parabola  crudeli  sentenciam  hanc 
confirmans,  hac  scilicet :  Accipiter  insolens  carne  sibi  sepius  10 
oblata,  et  retracta  uel  occulta,  fit  auidior,  et  pronius  obsequens 
et  adherens.  Docebat  eciam  quod  in  talamo  frequens,  in 
frequencia  rarus  esset ;  nichil  alicui  confer(r)et  cuiusquam  testi- 
monio  nisi  visum  et  cognitum,  et  in  hunc  modum  multa  pessima.  | 
Nos  autem  illi  doctrine  fidenter  imputamus  omnia  quibus  eratis 
tediosus. 

Inposuit  autem  ei  principio  regmsui  meretrix  quedam  publica, 
nichil  immundicie  dedignans,  filium  quern  a  populo  susceperat 
nomine  Gaufridum,  quern  iniuste  minusque  discrete  tanquam 
suum  acceptans,  in  tantum  promouit  ut  hodie  sit  Eboracensis  20 
archiepiscopus.  Nomen  autem  matris  eius  Ykenai.  Congre- 
gauit  hie  sibi  predictas  consuetudines  inportunas  patris  inpositi, 
et  de  bonis  tam  paucas,  quod  continue  sint  inimicicie  canoni- 
corum  suorum  ad  ipsum,  et  e  conuerso;  quia  viciorum  plenus 
est  et  morum  expers.  25 

Placeat  autem  de  matre  predicti  regis  nostri  audire,  quod  filia 
fuerat  optimi  principis  et  sancte  Matildis  regine,  materque  boni 
regis,  ipsa  bonorum  in  medio  pessima.  Tradidit  earn  pater  suus 
Henricus  Romanorum  imperatori  nuptui,  qui  minorem  fratrem 
suum  regem  Ytalie  captum  in  bello  decapitauerat  manu  propria,  30 
patremque  suum  cupiditate  regnandi  deiecerat  ab  imperio,  ut 
1 7  principle]  MS.  principia. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  239 

postmodum  pauper  a  communia  canonicorum  quorundam  secula- 
rium  imperil  sui  sustentaretur.  His  predicti  sponsi  peccatis 
adiecit  Matillis,  quod  ab  omnibus  ducibus  et  principibus  imperii 
sui  et  episcopis  et  archiepiscopis  exegit  ciuitates  et  castella 
5  propria  manu  tenenda,  et  quemcunque  precepto  non  potuit,  bello 
conatus  est  euincere.  Restitit  autem  ei  dux  unicus  Baiwarie  et 
Saxonie,  contraque  manus  omnium  acies  ordinauit,  factoque 
congressu  nee  fugitum  est  nee  fugatum ;  durauitque  mutua 
cedes  longissimo  die  circa  finem  lunii  a  mane  usque  ad  mediam 

10  noctem.  Multis  milibus  de  medio  deletis,  recesserunt  ab  inuicem 
pauci  de  timidis  et  ignauis.  Quoniam  igitur  a  residuis  despera- 
tum  est  de  sepultura  cadauerum,  lupis  et  canibus  et  auibus 
derelicta  sunt  et  putredini,  quorum  fetor  circa  se  solitudinem 
fecit.  | 

15      Compunxit  autem  Dominus  ea  die  predictum  imperatorem,  et68£,  col. -2. 
per  graciam  suam  ei  coram  oculis  posuit,  quod  ipsum  cupiditas 
ad  fratris  necem  impulerat  et  patris  exilium,  et  ad  cedem  pre- 
sentem  que  innumerabilis  erat  et  toti  mundo  plorabilis  ;  peni- 
tensque  fortiter  a  malis  exiuit  foras  et  fleuit  amare>  et  camerarii  Mt.  26.  75. 

20  non  temerarii  sed  sapientis  et  fidelis  opera,  simulate  prius  morbo 
ianuisque  seratis,  et  demum  eius  morte  nunciata,  seipsum  pro- 
scripsit  penitens  et  euasit  ad  exilium  ultroneum.  Procurauerat 
autem  camerarius  mortuum  loco  eius,  et  preciosissime  inuoluerat 
conditum  aromatibus,  et  imperiali  pompa  sepelire  fecit.  Ipse 

25  autem  processit,  corpore  vagus,  animo  firmus,  nee  potuit  tanti 
doli  latere  prorsus  utilitas,  bonus  enim  fuerat,f  et  quantum  visus 
est  iusta  fallacia  f.  Multis  in  locis  apparuerunt  multi  qui  se 
dicebant  ilium  imperatorem  esse,  et  mortem  ipsius  simulacionem 
asserebant,  post  decessum  immo  recessum  eius,  ut  honorabiles 

30  haberentur ;  et  multi  falsi  deprensi  sunt.  Verumptamen  Cluniaci 
susceptus  ei  simillimus,  ut  dicebatur,  pauper  habitu,  sermone 
i  MS.  paupera.  26  perhaps :  (bonus  enim  fuerat  quantum  visus  est)  et  iusta  fallacia. 


240  WALTERI  MAP  DIST.  v 

nimis  ambiguus,  ut  ex  ipso  neutrum  agnosci  posset.  Abbas 
autem,  ut  Cluniaci  mos  est,  ipsum  reuerenter  exhibebat.  Contigit 
autem  quod  dompnus  Cluniaci  Alemannus  prior  veniret,  quern 
dominus  abbas  ad  virum  ilium  instructum  misit,  ut  uideret, 
quem  si  viderat  et  manifestaret.  Ille  secum  iuuenem  nepotem  5 
suum  duxit,  qui  cum  ipso  diu  fuerat,  qui  statim  ipso  uiso  dixit 
eum  simulatorem  et  falsum.  At  ipse  velox,  inconfusus,  et  tutus, 
ei  alapam  fortem  dedit,  et  dixit,  '  Tu  mecum  fuisti  vere,  sed 
semper  proditor,  et  in  una  prodicionum  tuarum  interceptus 
euasisti,  sed  tibi  quidam  satellitum  pedem  dextrum  spiculo  misso  10 
perforauit,  unde  vulnus  adhuc  aut  cicatrix  apparet.  Compre- 
hendite,  famuli,  tricatorem,  et  uidebitis/  |  Et  apparuit  cicatrix  ; 
at  iuuenis  ait,  *  Domino  meo  quem  iste  se  fingit  singularis  erat 
in  brachio  dextro  proceritas,  ut  stans  extentus  posset  palma 
genu  dextrum  operire.'  Quod  ipse  surgens  statim  impleuit.  15 
His  visis  aliquamdiu  reuerencius  exhibitus  est,  et  tandem 
inuentus  est  falsus. 

Set  ut  ad  materiam  unde  digressus  sum,  id  est  ad  regem 
Henricum  secundum  reuertar ;  erat  idem  rex  Henricus  multarum 
[que]  grossarum  et  pinguium  elemosinarum,  occultus  autem,  ne  20 
pateret  sinistre  quod  dabat  dextera.     Missus  a  Jerusalem  epi- 
copus  Acharonensis  querere  contra  Saladinum  auxilium,  congre- 
gatis  cum  regibus  Francorum  et  Anglorum  utriusque  principibus, 
allegabat    pro    terra    predicta    censum    petens.       Rex    autem 
Francorum,  quia  tune  puer,  urgebat  amicabiliter  regem  Anglie  25 
dicere  primum ;    qui  respondit,    '  Proposui    cum   oportunitatem 
habuero  loca  sancta  Christique  sepulcrum  visitare,  sed  pro  modo 
meo  donee  id  fieri  posset  ei  succurram ;  liquet  enim  quod  urgens 
et  anxia  necessitas  tantum  emisit   nuncium.     Sexaginta   milia 
marcarum  illuc  per  ipsum  et  meos  hac  vice  transmittam.'     Quod  30 
dixit  infra  mensem  impleuit,  vel  tune  uel  post  nullum  inde  fati- 
9  proditor]  MS.  perditor.  22  MS,  Acharanensis. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  241 

gans  exaccione  uel  exigencia,  ut  multi  solent  a  subditis  quod 
impendunt  prelatis  eripere.  Rex  autem  Francie,  quasi  sagitta 
subita  percussus,  et  omnes  principes  eius  obmutuerunt ;  nee  ipse 
rex  nee  aliorum  aliquis  tanto  uerborum  audito  culmine  quicquam 
5  promittere  sunt  ausi.  Hec  autem  facta  sunt  apud  Siluanectum. 
Has  Ix.  ml.  marcas  episcopus  ille  Acre,  que  prius  Acharon 
dicebatur,  tulit  ad  Sur,  que  prius  fuerat  Siria.  Nam  antequam 
venisset,  capta  fuit  Jerusalem  et  Acra,  et  his  marcis  defensa 
fuit  Sur  et  residuum  terre  Jerusalem  per  manum  Bonefacii 

lomarchionis    de   Monteferrato,  quern  post  presentibus    Philippo 

rege   Francorum  et  Ricardo  Anglorum  |  duo  Hassasisi  occide-  69  a>  co1-  2 
runt  in  foro  exercitus  eorum,  quos  rex  Ricardus  statim  fecit  in 
frusta  concidi.     Dicunt  Franci  quod  ipse  Ricardus  fecit  hoc  fieri 
per  inuidiam,  et  quod  procurauit  mortem  Bonefacii. 

15  Rex  autem  Henricus  secundus  supradictus,  multis  clarus 
moribus  et  aliquantis  obscurus  viciis  fuit.  Vicium  est  quod 
a  matris  sue  doctrina,  ut  predixi,  contraxit ;  dispendiosus  est  in 
suorum  negociis,  unde  fit  ut  antequam  negocia  eorum  conse- 
quantur  multi  moriantur,  aut  ab  ipso  recedant  tristes  et  vacui, 

20  fame  cogente.  Vicium  aliud  est,  quod  cum  perhendinat,  quod 
raro  fit,  non  permittit  se  videri  secundum  vota  bonorum,  sed  in 
interioribus  clausis  solis  illis  copiosus  est,  qui  copia  tanta  viden- 
tur  indigni.  Vicium  tercium  est,  quod  quietis  impaciens,  fere 
dimidium  Christianismi  vexare  non  miseretur.  In  his  tribus 

25  error  eius ;    ceteris  ualde  bonus  est,  et  in   omnibus   amabilis. 
Non  enim  preter  ipsum  quisquam  tante  uidetur  mansuetudinis 
et  affabilitatis.      Quociens  exit,    arripitur   a   turbis   et   in   loca 
distrahitur,  et  quo  non  vult  impellitur,  et,  quod  mirum  est,  singu- Jo.  21.  18. 
los  audit  pacienter,   et  iniuriatus  ab  omnibus  turn  clamoribus, 

30  turn  tractibus  et  violentis  impulsibus,  inde  nemini  calumpniam 
facit  aut   ire   similitudinem ;     cumque   nimis   angustiatur   cum 
1 6  Vicium]  qu.  add  primum  or  unum?  19  vacui]  MS.  vani. 

1364  I    i 


242  WALTERI  MAP  DIST.  v 

silencio  fugit  ad  loca  pacis.  Nichil  superbe,  uel  tumide  facit ; 
sobrius  est,  modestus  et  pius,  fidelis  et  prudens,  largus  et  victo- 
riosus,  et  bonis  honorificus. 

Transfretauimus  cum  ipso  dudum  in  viginti  quinque  nauibus, 
que  sibi  tenebantur  ad  transitum  sine  pretio.     Tempestas  autem  5 
dispersit  omnes  (et)  ad  cautes  et  litora  nauibus  inepta  collisit, 
preter  suam,  que  per  Dei   graciam  in  portum  producta  fuit. 
Misit  ergo  mane,  singulisque  nautis  secundum  eorum  estima- 
cionem  perdita  restituit,  cum  non  teneretur  hoc  facere,  fuitque 
b,  col.  i.  summa  magne  numerositatis  :  et  forsan  |  aliquis  rex  iustum  non  10 
soluit  debitum. 

Mos  curie  nostre  fuit,  ut  gratis  fierent  et  redderentur  breuia 
sigillata  ministris  curie  que  nomina  sua  uel  negocia  continerent. 
Detulit  autem  dispensator  regius  reum  sigillatorem,  quod  breue 
nomen  suum  et  negocium  continens  ei  negasset  sine  precio  red- 15 
dere.  Turstinus  filius  dispensator  erat,  Adam  a  Gernemue  sigil- 
lator.  Auditis  igitur  his,  hesitante  curia,  regem  aduocant ;  qui 
cum  Turstinum  audisset,  audiuit  Adam  dicentem,  *  Susceperam 
hospites  et  misi  qui  precaretur  dominum  Turstinum  quod  mihi 
duo  liba  de  uestris  dominicis  daret.  Qui  respondit,  Nolo.  Cum  20 
autem  postea  vellet  breue  suum,  memor  illius  Nolo,  similiter 
dixi,  Nolo/  Rex  uero  condempnauit  eum  qui  dixerat  primum 
Nolo.  Sedere  fecit  Adam  ad  stancium,  coram  posito  sigillo 
breuique  Turstini ;  coegit  autem  Turstinum  abiecto  pallio  geni- 
bus  flexis  Ade  presentare  duo  gastella  regia,  mantili  candido  25 
decenter  inuoluta,  susceptoque  xenio  iussit  ut  Adam  ipsi  breue 
redderet,  fecitque  Concordes,  et  adiecit,  ut  non  tantum  sibi  debe- 
rent  inuicem  ministri  subuenire  de  suo  proprio  uel  de  fisco,  sed 
eciam  singulis  domesticis,  et  quos  necessitas  urgeret  alienis. 
Nos  autem  hoc  comiter  actum  putauimus.  30 

Sed  mine  faceciora  mint,  ut  putant  quorum  est  nunc  facere. 
Willelmus  de  Tancaruilla,  summus  ex  feudo  regis  camerarius, 
7  qu.  perducta?  n  qu.  soluisset? 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  243 

uir  nobilis  genere,  singularis  armis,  viribus  magnificus,  moribus- 
que  mors  inuidis,  multorum  accusacione  regi  nostro  suspectus 
factus  est.  Audiebat  eum  tamen  frequenter  rex  multarum 
victorem  congressionum,  et  quod  esset  pater  equitum  et  panis 
5  egencium,  et  qui  posset  ad  nutum  quorumlibet  corda  mutare 
tantum  exceptis  liuidorum  cordibus,  et  quod  acceptabilis  et  carus 
esset  Fran|corum  regi  ceterisque  quibus  ipse  timebat.  Perse-  69  b,  col.  2, 
cutus  est  virum  bonum  in  multis,  deiecit  omnia  municipia  sua 
quasi  cornua  sibi  retundens,  et  leges  ei  debitas  libertatesque 

10  negauit,  et  nimiam  inuidis  suis  dedit  in  possessiones  suas 
potestatem.  Ipse  vero  dissimulabat,  decenter  paciens  quod 
oportebat.  Contigit  autem  quod  multo  preconatu  festum  diei 
Natalis  Domini  proclamatum  fuit  apud  Cadomum  a  domino  rege 
fieri.  Conuenerunt  ergo  multitudo  numerosa  tarn  aduenarum 

15  quam  indigenarum,  quorum  capitales  erant  rex  et  filius  eius 
admirabilis  ille  rex  Henricus,  et  tercius  Henricus  Saxonie  dux 
et  Bauarie  tune  exul,  gener  nostri  regis,  comes  Pictavie  Ricardus 
qui  nunc  regnat,  dux  Britonum  frater  eius  Gaufridus,  et  episcopi 
multi,  cum  prouincia  plena  comitum  et  baronum.  Cum  igitur 

20  adesset  die  festo  Natalis  domino  regi  qui  daret  aquam  manibus 
eius,  ecce  per  medium  pressure  predictus  Willelmus,  eo  quod 
esset  summus  camerarius,  multis  equitibus  ut  mos  eius  erat 
comitatus,  et  palla  proiecta  sicut  mos  est  ministrorum,  pelues 
argenteas  arripuit  traxitque  fortiter  ad  se.  Tenebat  ille  vix 

25  regemque  respiciebat,  qui  iussit  eas  dimitti,  suscepitque  pacienter 
aquam  de  rapina.  Willelmus  autem,  cum  dedisset  earn  ipsi 
filiisque  suis  et  duci  Saxonie,  pelues  proprio  clienti  dedit  et 
sedere  perrexit.  Hoc  autem  multis  admirantibus,  et  cubiculario 
regis  instanter  pelues  petente,  abegit  eum  rex,  et  sine  similitu- 

30  dine  delicti  tulit.  Affuerunt  ex  inuidis  Willelmi  nocte  sequenti 
maxime  circa  regem,  plurimique  qui  rapinam  illius  celeberrime 
diei  menseque  regie  cuntis  preferrent  excessibus,  et  dicerent 

li  2 


244  WALTERI  MAP  DIST.  v 

ipsum  regem  pacificum  et  non  scelerum  ultorem,  et  quecunque 
possent  eum  efferare.  Deinde  circuierunt  hospicia  principum,  id 
agentes  quod  apud  regem,  nee  absistere  voluerunt,  aut  non 
a,  col.  i.  potuerunt,  quoniam  inuidia  non  pausat,  et  ludas  non  |  dormit. 
In  crastino  consedere  duces,  et  senescallus  Normannie  querelam  5 
regis  omnibus  exposuit  aduersus  Willelmum,  honerans  earn  et 
aggrauans  quantum  sciuit.  Surgens  ergo  Willelmus,  et  rapina 
negata,  subintulit,  *  Scimus  omnes  et  nemo  dubitat  quin  domino 
nostro  curieque  present!  placeat  iusticia,  displiceat  omnis  enormi- 
tas ;  ultores  enim  scelerum  et  rapine  quod  persecuntur  oderunt.  10 
Vim  quidem  intuli,  non  violenciam.  Quid  enim  fit  sine  vi  ? 
Verumptamen  iusta  vi  iureque  traxi  pelues,  summus  domini  regis 
camerarius,  quas  ille  subditus  meus  extorquere  conatus  est  iniusta 
violencia.  Quod  autem  inde  predo  sim,  ut  domini  regis  asserit 
senescallus,  hoc  contradico,  quia  quod  mihi  ius  appropriat,  iuste  15 
tuli.  Pater  meus  cum  abbaciam  fecisset  in  Tankeruilla  beato 
Georgio,  posuit  in  ea  pelues  quas  a  manibus  regis  Henrici  primi 
iure  suo  sine  lite  tulerat,  quod  adhuc  ibi  testantur,  similiter  et 
idem  alie  testificant  in  monasterio  beate  Barbare.  Si  vero  tantis 
non  habetur  fides  instrumentis,  si  quis  se  iuri  meo  presumpserit  20 
aduersarium  opponere,  presto  sum  illud  asserere  quacunque  vi 
uel  uirtute  sanxerit  hec  curia,  nemine  pro  me  nominato,  sed  in 
persona  propria.  Quod  autem  inmerito  me  multi  detulerint 
domino  meo  reum,  et  iram  eius  aduersum  me  fortiter  aggraua- 
uerint,  non  timeo.  Scio  quod  nulla  poterit  iudicium  eius  ira  25 
peruertere.  Forte  plures  assunt  qui  mihi  clam  insidiantur ; 
utinam  velint  palam  experiri,  iustoque  iudicio,  tarn  unice,  tarn 
electe  curie  subicere  quod  secreto  susurrant.  Nouit  dominus 
noster  rex  et  sui,  qualiter  ab  ipso  pacificata  Pictauia  post  mortem 
illius  preclari  patricii,  tenuerim  earn  et  ad  precepta  sua  coegerim,  30 

cum  dici  soleat, 

'.  A.  Am. 

13.  Non  minor  est  virtus  quam  querere  part  a  tueri. 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  245 

Semper  autem  ego  meique  domino  meo  propriis  militauimus 
stipendiis,  suaque  nobis  de|center  oblata  resignauimus,  et  ubi-  700,  col.  2. 
cunque  nos  uocauit  necessitas  assilire  uel  tueri,  fuimus  primis 
in  omni  congressu  priores  aut  certe  pares.  Non  autem  hec 
5  credat  in  tot  et  tantis  examinata  milicia  superbe  uel  arroganter 
me  vociferasse.  Sed  hominem  auditis  accusatum,  et  coram 
inuidis  suis  et  detractoribus  irate  loquentem,  suis  extollentem  se 
meritis  non  superbe,  non  ad  gloriam,  non  vane,  sed  ut  prouocem 
palpones  coram  positos  et  hec  audientes,  ut,  si  quid  habent 

10  meriti  uel  vere  iactancie,  palam  edisserant,  et  pro  se  bona  que 
negari  non  possint  allegent,  aut  certe  desistant  eos  in  occulto 
persequi,  quos  in  manifesto  sequi  uel  audire  formidant.'  Secutus 
est  igitur  oracionem  hanc  murmur  multus,  et  omnium  vultus 
intendebant  in  eum.  Rex  autem  ait, ' lustum  volo  fieri  iudicium 

15  ex  his  que  dicta  sunt,  ut  nee  amore  nee  odio  quicquam  definiatur 
iniquum.  Memores  autem  in  hoc  casu  vos  oro  fieri,  quod  cum 
Parisius  in  hospicio  meo  dominus  meus  Lodouicus  rex  et  ego 
consedissemus,  astante  nobis  pincerna  meo,  subito  domum  in- 
gressusWillielmus  comes  Hyrundella,  recens  a  redditu  Jerusalem, 

20  quern  nemo  nostrum  viderat  triennio  preterito,  nobis  breuiter 
salutatis  pallam  villosam  quam  sclauinam  nominant  uelox  abiecit, 
et  vasi  vini  rapidus  inhesit,  pincernamque  renitentem,  ut  erat 
magnus  et  fortis,  impulsu  deiecit,  flectensque  genua  coram 
domino  rege  Francorum  subintulit,  *  Domine  mi  rex,  quod  hie 

25  agitur  non  est  excessus  aut  reuerencie  vestre  contemptus.  Scit 
dominus  meus  rex  quod  de  iure  decessorum  meorum  pincernarum 
princeps  sum  et  primus ;  hie  autem  quern  deieci  presumpsit 
arroganter  sibi  ius  meum  cum  detinuit,  quod  obtulisse  debuerat 
non  petenti/  Sic  et  hec  ille  Willelmus,  et  a  tanta  curia  nomen 

30  facecie  retulit  non  arrogancie.     Vobis  autem  hoc  ideo  recordor,  | 

ut   ex   aliis   actis    instruamini,   ne   cuiusquam    amore   sit   huic  70  £,  col.  i. 
Wjllielmo   censura    npstre   curie    remissior,    uel   odio    alicuius 


246  WALTER  I  MAP  DIST.  v 

districcior ;  equa  lance  libretur  quod  audistis,  quatinus,  licet  hec 
ilia  curia  videatur  inferior,  non  iudicetur  iniustior.'  Quoniam 
igitur  nemo  iuri  suo  est  factus  obuiam,  omnium  iudicio  Willielmus 
optinuit.  Hanc  nostri  regis  comitatem  annumeramus  aliis,  ut 
manifestum  sit  omnibus  quod  inuisis  eciam  conseruabat  in  ira  5 
misericordiam. 

Artifex  subtilis  expresserat  sigillum  regium  bitumine,  forma- 
ueratque  cuprium  tarn  expresse  similitudinis  ad  ilium  ut  nemo 
differenciam  uideret.  Cum  autem  hoc  regi  constaret,  iussit 
ipsum  suspendi,  vidensque  virum  venerabilem,  bonum  et  iustufn,  10 
fratrem  malefici,  flentem  operto  capite,  statimque  misericordia 
uictus,  bonitatem  iusti  pretulit  nequicie  rei,  lacrimansque  resti- 
tuit  lacrimoso  leticiam.  Verumptamen  fure  soluto,  ne  remissa 
nimium  videretur  pietas,  in  monasterium  eum  detrudi  iussit. 

Domino  regi  predicto  seruiebat  quidam  clericus,  qui  uobis  hec  15 
scripsit,  cui  agnomen  Map ;  hie  ipsi  carus  fuit  et  acceptus,  non 
suis  sed  parentum  suorum  meritis,  qui  sibi  fideles  et  necessarii 
fuerant  ante  regnum  et  post.     Habebat  eciam  et  filium  Gaufri- 
dum  nomine  susceptum,  si  dicere  fas  est,  a  publica  cui  nomen 
Hikenai,  ut  est  pretactum,  quern  contra  fidem  et  animum  omnium  20 
in  suum  aduocauit.     Inter  hunc  et  Map  faciles  aliquando  lites 
coram  ipso  sed  et  alias  veniebant.    Hunc  rex  ad  Lincolnie  sedem 
elegi  fecit,  qui  iusto  diucius  episcopatum  ilium  detinuit,  domino 
papa  sepius  urgente  quod  cederet  aut  ordinaretur  episcopus  ;  qui 
diu   tergiuersans  neutrum  et  utrumque  voluit  et  noluit.     Rex  25 
igitur  qui  sollicite  considerabat  multam  terram  occupatam  a  ficu 
tali,  coegit  eum  ad  alterutrum.     Is  autem  elegit  cedere.   |  Cessit 
igitur  apud  Merleburgam,  ubi  fons  est  quern  si  quis,  ut  aiunt, 
gustauerit,  Gallice  barbarizat,  unde  cum  viciose  quis  ilia  lingua 
loquitur,  dicimus  eum  loqui  Gallicum  Merleburge  :  unde  Map,  30 
cum  audisset  eum  verba  resignacionis  domino  Ricardo  Cantu(a)- 
riensi  dicere,  et  quesisset  dominus  archiepiscopus  ab  eo,  *  Quid 


CAP.  vi  DE  NUGIS  CURIALIUM  247 

loqueris  ? '  volens  eum  iterare  quod  dixerat,  ut  omnes  audirent, 
et  ipso  tacente,  quereret  item,  'Quid  loqueris?'  respondit  pro  eo 
Map,  ' Gallicum  Merleburge.'  Ridentibus  igitur  aliis,  ipse 
recessit  iratus. 

5  Anno  proximo  renunciacionem  precedente,  districcione  rigida, 
non  ut  pastor  sed  violenter,  exegerat  ab  omnibus  ecclesiis  parochie 
sue  decimas  omnium  obuencionum  suarum,  et  singulas  taxarat,  et 
secundum  propriam  estimacionem  decimas  extorquebat ;  quatuor 
autem  marcas  ab  ecclesia  Map,  que  dicitur  Eswaella,  iactanter  et 

10  superbe  sibi  iubebat  afferri,  racione  qua  spoliabat  alias.  Ille 
noluit,  sed  domino  nostro  regi  questus  est,  qui  ducens  electum 
ilium  in  thalamum  interiorem  castigauit  eum  dignis  verbis  et 
fuste  nobili,  ne  delnceps  clericis  molestus  in  aliquo  fieret.  Unde 
verberatus  egregie  rediens,  in  omnes  curie  socios  minas  multas 

15  intorsit,  et  in  acusatorem  suum  precipue ;  cui  cum  forte  fuisset 
obuiam,  iurauit  per  fidem  quam  debebat  patri  suo  regi,  quod 
ipsum  dure  tractaret.  Map  autem  sciens  ipsum  in  iuramentis 
suis  patrem  suum  ponere,  sed  et  regem  iactanter  semper 
apponere,  ait,  '  Domine,  Paulus  apostolus  dicit,  Estote  imitatores  Eph.  5.  i. 

20  Dei,  sicut  filii  karissimi ;  Filius  autem  Dei  Deus  noster  se 
frequenter  secundum  infirmiorem  sui  partem  se  filium  hominis 
dicebat,  tacita  Patris  deitate.  Utinam  et  tu  consimili  velis 
humilitate  iurare  secundum  .matris  officium  aliquando,  celata 
patris  regalitate.  Sic  decet  imitari  Deum  qui  nil  egit  arroganter.' 

25  Turn   ille,   capite   rega|liter   ut   mos   erat   illi    concusso,   minas  71  a,  col.  i, 
intonuit.     M(ap)  autem   adiecit,    '  Audio   quod  vos  emendaui, 
sicut  archiepiscopus  uxorem  suam.'    Quidam  autem  constancium, 
*  Quid  hoc  ? '    At  ille  sibi  murmurauit  in  aure,  quod  uxor  archie- 
piscopi  dormiens  cum  illo  strepuit,  et  ab  archiepiscopo  percussa 

30  restrepuit.  Hoc  cum  audisset  electus  ab  illo,  tanquam  ex  illata 
quauis  iniuria,  fremuit  obiurgans. 

i  loqueris]  MS.  loquaris. 


248  WALTERI  MAP 


DIST.  V 


Die  cessionis  predict!  viri  beatificauit  eum  dominus  rex  can- 
cellaria  sua,  sigillumque  suum  appendit  collo  gratulantis.  Quod 
ipse  predicto  Map  ostendens  ait,  'Omnia  cesserunt  tibi  ad  nutum 
de  sigillo  gratis,  at  ex  hoc  nunc  nee  unum  extorquebis  inde 
breuiculum  quod  non  redimas  quatuor  nummis.'  Cui  Map,  *  Deo  5 
gracias!  bono  meo  gradum  hunc  ascendisti:  quorundam  infortu- 
nium  aliorum  successus  est;  anno  preterite  quatuor  marcas 
exegisti,  nunc  quatuor  denarios.' 

Post  hec  autem,  cum  essemus  in  Andegauia,  vidissetque  vir 
ille  regius  Walterum  a  Constanciis  ad  dompnum  Ricardum  Can- 10 
tuariensem  archiepiscopum  vocari,  consecrandum  ad  episcopatum 
ab  ipso  resignatum,  aperuit  inuidia  tune  oculos  eius,  et  obstupuit, 
tandemque  resumptis  viribus  appellauit.  Mitigauit  eum  dominus, 
et  promisit  ei  redditus  quos  in  eleccipne  perdiderat.  Ipse  vero, 
cui  tune  primum  visum  est  se  cunta  cum  episcopatu  simul  15 
amisisse  sine  spe,  talionem  redibuisse.f  Videns  ergo  Map,  qui  sue 
quondam  prebende  canonicus  erat  Lundoniis,  ingeminat,  'Reddes 
prebendam  meam  et  nolens/  Map :  ' Immo  certe  volens,  si 
potes  omnia  que  gratis  amisisti  per  aliquod  ingenium  recuperare.' 

Recapitulacio  principii  huius  libri  ob  diuersitatem  lit  ere  et  non    20 

sentencie.     vii. 

i,  1. 4  sqq.  Augustinus  ait,  '  In  temp  ore  sum  et  de  temp  ore  loqiwr,  et  nescio 
a,  col.  2.  quid  sit  tempus!  \  Simili possum  admiracione  dicere,  quodin  curia 
sum,  et  de  curia  loquor,  et  quid  ipsa  sit  non  inteligo.  Scio  tamen 
quod  ipsa  tempus  non  est.  Temporalis  quldem  est,  mutabilis  et  25 
varia,  localis  et  erratica,  statusque  diuersitate  sibi  sepe  dissimilis. 
Recedimus  ab  ea  frequenter,  et  reuertimur,  sicut  utrumque  dictat 

1 6  Something  is  wanting  after  redibuisse ;  e.g.  gestiebat  or  desiderabat. 
22  sqq.  In  this  chapter  I  have  italicized  the  passages  which  are  repeated  from  Dist.  I 
cap.  i  sqq.  Paraphrases  are  indicated  by  dots  placed  beneath  the  line. 


CAP.  vii  DE  NUGIS  CURIALIUM  249 

rerum  exigencia.     Cum  earn  eximus,  totam  agnoscimus-,  si  per  p.  1,1.9. 
annum  extra  steterimus,  noua  redeuntibus  occurrit  fades,  et  noui 
sumus.       Inuenimus    ab    alienis    domesticos    supplantatos,    et 
dominos  a  seruis.     Eadem  quidem  est  curia,  sed  mutata  sunt  p.  i,  1.  1 1. 
5  membra. 

Porfirius  dicit  genus  esse  multitudinem  se  quodammodo  ad 
unum  habentem  principium.  Curia  certe  genus  non  est,  cum 
tamen  huiusmodi  sit ;  nam  multitude  sumus  ad  dominum  regem 
quodammodo  se  habens,  quoniam  illi  soli  placer e  coniendens. 

10      Scriptum  est   de  fortima,  quod   sola   mobilitate   stabilis   est.  p.  i,  1.  22. 
Curia  fortuna  non  est ;  in  motu  tamen  immobiliter  est. 

Infermim  locum  penalem  dicunt ;  quicquid  aliqidd  in  se  conti-  p.  4  J-  5  sqq 
net,  locus  est ;   sic  et  curia  locus,  numquid  et  penalis  ?     Certe 
penalis,  et  hoc  solummodo  micior  inferno,  quod  mori  possunt 

15  quos   ipsa  torquet.      Macrobius   asserit  antiquissimorum  fuisse  Macrob.  in 
sentenciam,  infernum  nichil  aliud  esse  quam  corpus  humanum,  in  s°mn\ 
quod  anima  deiecta,  tenebraritm  f edit  at  em,   horror  em   sordium  9j  I0t 
patitur,  et  quecunque  fab^llose  dicuntur  in  inferno  fuisse  pene, 
conati sunt  assignare  singulas  zVzsepulcro  corporis  humani.    Quod 

20  quia  longum  est  distinguere,  leuiterque  potest  alias  haberi, 
dimittimus.  Sed  si  corpus  humanum  aliqua  valet  similitudine 
dici  career  et  chaos  anime,  quare  non  curia  tam  corporis  quam 

anime  ? 

Stix  odium,  Flegeton  ardor,  obliuio  Lethes, 
25  Chochiton  htctus,  triste  sonans  Acheron, 

in  curia  nostra  sunt.     In  his  penarum  volumina  confunduntur  ; 
in  his  omnia  flagiciorum  genera  puniuntur.    Non  est  transgressio  p.  4, 1.  n. 
cui  non   his   et  in   fluminibus   equiparetur    ulcio.       Parem  hie  71$,  col.  i, 
inuenit  omnis  nequicia  malleum,  ut  videatur,  Deus,  in  \i\sflumi-  Hab.  3.  8. 
30  nibus  furor  tuus,  et  in  hoc  indignacio  tua  mari.     Curie  Stix  est  Macrob.  1.  c. 
odium  nobis  innatum  ex  nostro  uel  alieno  vicio ;  Flegeton,  ardor  IT- 
cnpiditatis  et  ire ;  Lethes,  obliuio  beneficii  creatoris  et  promis- 

1364  K    k 


250  V  WALTERI  MAP  DIST.  v 

sionis  in  baptismate  date  ;  Cochitus,  hictus  ex  nostris  nobis  infli- 
ctus  excessibus,  qui  via  multiplici  cum  illo  nequam  aduenit,  quern 
aduocare  videntur,  qui  dolorum  incentor  est  et  ydolorum  in  suis 
faber ;  Acheron,  tristicia,  scilicet  vel  ex  factis  vel  ex  dictis  peni- 
tencia,  vel  ex  cupitis  et  non  assecutis.  5 

Flagiciorum  aut(em)  flagella  penarumve   passiones  hie  assi- 

ist.  I.  c.  ix.  gnare  possumus  si  fas  est.     Caron,  inferni  portitor,  neminem  in 

sf-  cimba  transuehit  nisi  qui  stipem  ab  ore  porrigit ;  ab  ore  dicitur,  non 

a  manu,  quia  noster  portitor  si  promiseris  obsequitur,  si  dederis 

te  non  cognoscet  amplius.     Sic  frequenter  et  in  aliis  :  in  curia  10 

preiudicat  umbra  corpori,  dubietas  certitudini,  dacioni  promissio. 

4, 1.  13          Tantalus  ibi  luditur  a  fuga  fluminis.     Nos  hie  tona'que  sum- 

W'  mitate  digitorum  tangimus  refuga  fallunt,  et  quasi  iam  obtenta 

disparet  utilitas. 

4,  1.  17          Sisiphus  ibi  saxum  ab  imo  uallis  ad  mantis  aportat  apicem,  15 
W*  indeque  reuolutum  sequitur  ut  relapsumm  reuehat.     Stint  et  hie 

qui  diuiciarum  altitudinem  adepti,  nichil  actum  putant,  et  relap- 
sum  cor  in  uallem  auaricie  secuntur,  ut  illud  in  montem  ulteriorem 
reuocent,  quo  quidem  consistere  non  datur,  quia  spe  cupitorum 
semper  adepta  vilescunt.     Cor  autem  illud  saxo  comparatur,  quia  20 
zek.  36.      Dominus  ait,  Auferam  cor  lapideum  et  dabo  carneum,    Det  Deus, 

et  sic  faciat  curialibus,  ut  in  aliquo  moncium  pausare  possint. 
.  4,  1.  27          Yxion  ibivoluitur  \  in  rota>  sibi  sepe  dissimilis,  super,  siibter,  hinc 
1^  col  2    et   illinc.      Habemus  et  nos    Yxiones,   quos  sorte  sua  volubilis 
.  5, 1. 1  sqq.  fortuna  torquet.     Ascendunt  ad  g lor  iam,    ruunt   in   miser  iam,  2% 
sperantque  deiecti\  supremi  gaudent,  infirm  lugent;  dextri  sperant, 
sinistri  metuunt ;  cumqiie  sit  undique  timendum  in  rota,  nullius 
in  ea  sine  spe  locus  est,    et  cum  ipsam   spes,  metus,  gaudium, 
luctusque  participent,  sola  sibi  familiam  spes  facit  et  detinet. 
Tota  terribilis  est,  contra  consciencias  tota  militat,  nee  inde  minus  30 
appetitur. 

21  MS.  lapidium, 


CAP.  vii  DE  NUG1S  CURIALWM  251 

Ticius  lunonem  prima  visione  cupiuit,  ultroque  motum  secutus  Dist.  I.  c.  vi. 
illicitum   fatui    iecoris   non    refrenauit   ardorem  ;    unde    merito f- 
punitur  eodem  iecore  quod  ad  sui  detrimenta  renascitur ;  vultu- 
rum  auiditatem  exibet,  quod  cum  non  deficiat,  inflictum  est  ut 
5  non  sufficiat.     Nunquid  non  ego  sum  in  curia  Ticius,  et  forsan 
alius  aliquis,  cuius   cupido    cordi  vultures   apponuntur,   id   est 
affectus  nigri,  diuellentes  ipsum,  quia  non  luctauit,  appetitui  prauo 
non  restitit?   sed  non  Ticius  qui  lunoni  dissolute  mentis  non 
celauit  angustias.      Cogitat,  loquitur,  agit  contra  bonum  ilium 

ro  qui  nee  abiit,  nee  stetit,  nee  sedit.  ps.  x.  It 

Filie    Beli    contendunt   ibi   cribris   implere  vasa  forata   sine  Dist.  I.  c.  vii. 
fundis,  omni  liquori  peruia,  Letheique  laticis  haustus    perdunt^- 
assiduos.     Belus  virilis  vel  virtuosus  interpretatur  ;    hie  Pater 
noster  Deus  est.     Nos  eius   non  filii,  quia  non  virtuosi,   non 

i5robusti,  sed  filie,  nam  (in)  inpotenciam  effeminati,  cribro  quod 
a  paleis  grana  secernit,  id  est,  discrecione,  vasa  complere  pertusa 
laboramus,  id  est,  animos  insaciabiles,  quorum  adulterauit  ambi- 
cio  fundum,  qui  sorbent  quod  infunditur  instar  Caribdis,  et  sine 
plenitudinis  apparencia  non  cessant  haustus  perdere  vanos. 

20  Cribrum  hoc  non  colat  a  liquido  I  turbidum,  a  sereno  spissum,  720,  col.  i. 
cum   ad   hoc  creatum  sit,   nee  retinet  aquam  fontis  in  uitam  J0. 4. 13, 14. 
eternam  salientis  ;  non  aquam  quam  qui  biberit  non  siciet  iterum, 
sed  aquam  Lethis,  cuius  non  meminit  bibitor,  que  guttur  infatuat, 
que  sitire  dat  iterum,  que  furtim  ad  animam  ingreditur,  que  cum 

25  ea  congreditur  et  in  limum  impellit  intrare  profundum. 

Cerberus  ibi  canis  triceps  ianitor.     Iste  quos  in  omni  silencio  Dist.  Lc.viii. 
mitis  inducit,  exire  volentes  trina  voce  terribilis  arguit.     Ianitor losf' 
ille  Ditis  aulam  auido  ditat  ingressu,  recessu  non  uacuat ;  retinet, 
non  effundit.     Habet  eciam  Dis  huius  curie,  quos  tradit  reos 

30  carceri,    qui    quasi    compacientes    eis    simulate    conducunt    in 

13  Belus]  MS.  Belis.  30  simulate]  MS.  simulata.         conducunt] 

MS.  conducit. 

K  k  2 


252  WALTERI  MAP  DIST.  v 

foueam,  cum  autem  ex  benignitate  principis  exire  licet,  trinis 
oblatrant  auidissimis  terroribus,  peticione,  cupiditate  cibi,  potus, 
et  uestis,  nudosque  pro  direpcione  omnium  que  non  habent  pro- 
mittere  cogunt ;  vere  quidem  Cerberi,  quia  carnes  compedi- 
torum  uorantes,  et  recte  canes,  qui  norunt  ex  afflictis  hiatus  5 
implere  triplices.  Hi  famem  paciuntur  ^tt  canes,  non  discernunt 
cuius  cibos  rapiant,  nee  inter  carnes  et  cadauera,  recencia  a  situ, 
fetorem  ab  odore  separant,  quid  liceat  necligentes. 

In  fuliginoso   Ditis  obscuri  palacio  Minos,   Radamantus,   et 
Eacus  sortem   mittunt   in   urnam,  iudicesque   presunt  censura  10 
miseris.     Mala  statim  pensant,  bona  differunt,  aut  uana  faciunt. 
Si  sors  seua  ceciderit,  animaduertunt  seuius;  si  mitis,  obtrectant, 
peruertunt  ut  uirtus  in  culpam  exeat ;  si  fuerit  ambigua,  deterio- 
rem  interpretantur  in  partem.     Laudem  uero  iusticie  meruerunt 
ab  iniquo  domino,  quia  de  malis  mentis  non  remittunt  quippiam.  15 
Dicitur  tamen  quod  si  respiciuntur  a  transeuntibus,  rigor  eorum 
uelut  incantacio(ne)  perit ;   si  non,  culpis  inherent,  et  malefacta 

2  a,  col.  2.  trutinant,  et  mactant,  et  perdunt :  |  bona  preterlabi  compellunt, 

Ditisque  placant  tyrannidem  offensa  Dei  ;    excusabiles   tamen 

aliquatenus  sunt  isti  iudices,  qui  diri  principis  imitantur  argucias.  20 

6, 1.  15.     Habemus  et  nos  censores  sub  serenissimo  iudice,  quorum  iusti- 

ciam  domini  sui  iusticia  remordet,  quia  iurati  coram  ipso  quod 

,  6, 1. 20.     equitate   seruata   censebunt,    ut   predicti    tres    Plutonis    arguti 
iudices,  si  respexerit  eos  reus,  Justus  est;  si  non  respexerit  iustus, 
reus  est.     Hoc  autem  respicere  glosatur  more  domini  pape,  qui  25 
dicit,  '  Nee  in  persona  propria  neque  per  nuncium  visitauit  nos 
neque  respexit,'  id  est,  non  dedit. 

Hi  sortes  in  urnam  mittere  videntur,  id  est,  causarum  casus 
in  inuolucrum,  obuoluentes  calumpniis  ydiotas,  districto  culpas 
examine  censentes,  quarum  nulla  veniam  consequitur,  nisi  pro  30 
qua  mater  ore  rugato  loquitur  bursa.      Hec  est  ilia  cuntorum 

3  pro]  qu.  pre  ? 


CAP.  vii  DE  NUGIS   CUKIALIUM  253 

hera,  que  culpas  ignoscit,  iustificat  impium,  et  non  unit  mortem  Prov,  17. 15. 
peccatorum,  nee  sine  causa  eicit  venientem  ad  se, 

stabilisque  manens  dat  cunta  moueri.  J°*  6>  3<7* 

Boeth.  Cons. 

Locus  tamen  unicus  est  scaccarium  in  quo  non  est  miraculosa,  Phil-  *«• 
5  nam  semper  iusti  regis  oculus  ibi  videtur  esse  recens.     Unde  ™ 
cum  ego  semel  ibi  iudicium  audissem  compendiosum  et  iustum 
contra  diuitem  pro  paupere,  dixi  domino  Randulfo  summo  iudici, 
*  Cum  iusticia  pauperis  multis  posset  diuerticulis  prorogari,  felici 
cel(er)ique  iudicio  consecutus  es(t)  earn/     Turn  Randulfus,  'Certe 

10  nos  hie  longe  velocius  causas  decidimus,  quam  in  ecclesiis  episcopi 
vestri.'  Turn  ego, '  Verum  est ;  sed  si  rex  noster  tarn  remotus  esset 
a  vobis,  quam  ab  episcopis  est  papa,  vos  eque  lentos  crederem.' 
Ipse  vero  risit,  et  non  negauit.  Non  illos  dico  bursarios  quos 
elegit  rex  ut  sint  omnium  summi,  sed  illos  quos  in  rostra  propria 

15  cupiditas  et  procuracio  perduxit,  nee  mirum  si,  quos  Simon 
in  regimen  prouexit,  Simoni  supputant.  Mos  est  negociatorum, 
ut  quod  emunt  vendant. 

Probacio  fortis  et  argumentum  iusticie  regis  nostri  est,  quod 
quicunque  iustam  habet  causam  coram  ipso  cupit  experiri ;  qui- 

20  cunque  prauam  non  uenit  -ad  ipsum  nisi  tractus.     Regem  Henri-  I2  &> co1-  *• 
cum  secundum  dico,  quern  sibi  iudicem  elegit  Hispania  veteris  et 
crudelis  controuersie  que  vertebatur  inter  reges  Toletanorum  et 
Nauarre,  cum  ab  antiquo  mos  fuerit  omnium  regnorum  eligere 
curiam  Francie  preferreque  ceteris  ;  nunc  autem  merito  nostri 

25  regis  nostra  prelata  fuit  omnibus,  et  causa  vetusta  venuste  decisa. 
Et  cum  ipse  fere  solus  in  hac  valle  miserie  iusticie  sit  minister 
acceptus,  sub  alis  eius  venditur  et  emitur.  Ipsi  tamen  fit  a  mini- 
stris  iniquis  reuerencia  maior  quam  Deo;  quia  quod  ei  non  possunt 
abscondere  recte  facient  inuit[at]i ;  quod  autem  Deo  manifestum 

30  sciunt,  peruertere  non  verentur  ;  Deus  enim  serus  est  ultor,  hie 

4  miraculosa]  qu.  maculosa  ? 


254  WALTERI  MAP  WST.  v 

6,1.3sqq.  uelox.     Non  in   omnes   loquor  indices,  sed  in  maiorem  et  [in] 

nsaniorem  par  tern. 

8, 1.  4.  Audistis  infernum  et  parabolas ;  obuoluciones  autem  ignium, 
nebulas  et  fetor  em,  anguium  (et)  viper  arum  sibila;  gemitus  et 
lacrimas,  feditatem  et  horrorem  per  singula  si  secundum  allego-  5 
riam  aperire  fas  est,  non  deerit  quid  dicatur.  Sed  parcendum 
est  curie ;  sunt  eciam  longioris  spacii  quam  mihi  vacare  videam  i 
sed  a  predictis  inferri  potest  quod  curia  locus  est  penalis ;  infer- 
num earn  non  dico,  sed  fere  tantam  habet  ad  ipsum  similitudinem 
quantam  equi'ferrum  ad  eque.  10 

Rex  autem  huius,  si  bene  nouit  earn,  non  est  a  calumpnia  liber, 
quia  qui  rector  est  tenetur  esse  corrector.  Sed  forte  qui  cum  ipso 
presunt  nolunt  earn  accusare,  ne  fiat  ab  ipso  purior,  quoniam 
in  aqua  turbida  piscantur  uberius,  et  ipsi  nesciunt  quod  sub  eis 

:.  22.  25.   fit,  nee  ipse  rex  quod  ipsi  faciunt.      Qui  poles tatem  habent,  ait  15 
Dominus,  benefici  uocantur,  ab  adulatoribus  intellige.     Certe  qui 
potestatem   habent   hie   rectius  venefici  vocantur,  quoniam   et 
inferiores  opprimunt  et  superiores  fallunt,  ut  hinc  inde  faciant 
quocunqiie  modo  rem.     Omnes  autem  turpitudines  ab  ipso  celant 
rege,  ne  corrigantur  et  minus  prosint,  et  ipsi  corripiantur,  ne  20 
subditis  obsint.     Hie  autem  rex  in  curia  sua  marito  similis  est| 

6,  col.  2.  qui  nouit  ultimus  errorem  uxoris.  Ad  ludendum  in  auibus  et 
canibus  eum  foras  fraudulenter  eiciunt,  ne  videat  quod  ab  eis 
interim  intro  fit.  Dum  ipsum  ludere  faciunt,  ipsi  seriis  intendunt, 
rostris  insidunt,  et  ad  unum  finem  iudicant  equitates  et  iniusticias.  25 
Cum  autem  rex  a  uenatu  vel  aucupio  redit,  predas  suas  eis 
ostendit,  et  partitur ;  ipsi  suas  ei  non  reuelant.  Sed  ex  his  unde 
laudant  strenuitatem  eius  in  aperto,  condempnant  eum  in  occulto. 
Nunquid  mirum  est,  si  fallitur  qui  familiaribus  habundat  inimicis? 
Flaccus  ait,  30 

Exilis  domus  est  ubi  non  et  multa  super  sunt, 
Et  dominion  fallunt,  et  prosunt  furibns. 


CAP.  vii  DE  NUGIS   CURIALIUM  255 

Hie   dat   intelligere,  quod   quo   domus   maior   est,  hoc   magis 
periculi  personarum  et  rerum  in  ea  versatur.     Hinc  in  predicta 
tarn  numerosa  familia  multus  est  tumultus  et  error  super  nu- 
merum,  quod  I  lie  solus  cum  tempus  acceperit  sedabit,  qui  sedet  Ps.  9.  5. 
5  super  tromim  et  iudicabit  iusticiam. 


256 


(Capitula) 

Distinccio  prima  libri  Magistri  Mahap  de  nugis 

curialium. 

\.  Assimilacio  curie  regis  ad  infernum 

ii.  De  inferno 

iii.  De  tantalo  5 

iiii.  De  sisipho 

v.  De  yxione 

vj.  De  ticio 

vij.  De  filiabus  beli 

viii.  De  Cerbero  I0 

ix.  De  Caron 

x.  De  germinibus  noctis 

xi.  De  herla  rege 

xii.  De  rege  portingalensi 

xiii.  De  gischardeo  de  belo  ioco  monacho  Cluniac'  15 

xiiij.  Item  de  quodam  alio  monacho  Cluniac' 

xv.  De    capcione   ierusalem    per    saladinum    principem 

paganorum 

xvi.  De  origine  ordinis  carthusiensium 

xvij.  De  origine  ordinis  grandimontensium  20 

xviij.  De  origine  ordinis  templariorum 

xix.  Quiddam  mirabile 

xx.  Item  aliud  mirabile 

xxi.  De  filio  solidompni  babilonie 

xxij.  De  sene  axassessi  25 

xxiij.  De  origine  ordinis  hospitalarium 

xxiiij.  De  origine  ordinis  Cisterciensium 


DE  NUGIS  CURIALIUM 


257 


10 


2O 


XXV. 

xxvj. 

xxvij. 
xxviij. 

xxix. 

xxx. 

xxxi. 
xxxij. 


i. 

ii. 

iii. 

iiij. 

v. 

vi. 

vii. 

viij. 

ix. 

x. 

xi. 

xii. 

xiii. 

xiiij. 

xv. 

xvi. 

xvij. 

xviij. 

xix. 

xx. 

xxi. 

xxii. 


Incidencia  Magistri  Gauteri  Mahap  de  monachis 

Item  recapitulacio  Grandimontensium 

De  origine  ordinis  simpli(n)gham 

Item  recapitulacio  carthusiensium 

De  quadam  secta  hereticorum 

De  quadam  alia  secta  eorundem 

De  secta  valdesiorum 

De  tribus  heremitis  mirabiliter  penitentibus 

Explicit  dislinc(c}io  prima.     Incipit  secunda. 

Prologus 

De  gregorio  monacho  Gloucestr' 

De  beato  (boto)  petro  tharentasie 

Item  de  beato  (boto)  petro  eodem  (sic] 

Item  de  eodem  beato  petro 

De  quodam  heremita 

De  luca  hungaro 

De  indiscreta  deuocione  Walensium 

De  helya  heremita  Walensi 

De  Cadoco  rege  Walensi 

De  apparicionibus  fantasticis 

Item  de  eisdem  apparicionibus 


730,  col.  2. 


De  gadone  milite  strenuissimo 
De  andronio  imperatore  constantinopolitano 
De  gillescop  scoto  uiro  strenuissimo 
De  moribus  Walensium 
De  hospitalitate  Walensium 
De  luelino  rege  Walensi 
L  1 


WALTERI  MAP 

xxiii.  Item  de  eodem  luelino 

xxiiij.  De  Conano  sine  pauore 

xxv.  De  Cheueslino  fure  Walensi 

xxvj.  De  furore  Walensium 

xxvij.  De  quodam  prodigio 

xxviij.  Item  aliud  prodigium 

XXIX.  ,,  ,, 

XXX.  ,,  ,, 

xxxi.     De  quibusdam  prouerbiis 

xxxij.     Conclusio  premissorum  10 

Explicit  distinccio  secunda.     Incipit  tercia. 

i.  Prologus 

ii.  De  societate  sadii  et  galonis 

iii.  De  contrarietate  parii  et  lausi 

iiij.  De  Rasone  et  eius  uxore  15 

v.  De  Rollone  et  eius  uxore 

Explicit  distinccio  tercia.     Incipit  quarta. 

i.     Prologus 
ii.     Epilogus 
iii.     Dissuasio  Valerii  ad  Ruffinum  philosophum  ne  uxorem  20 

ducat 

iiij.     Conclusio  epistole  premisse 
v.     Finis  epistole  premisse 
vi.     De  Eudone  puero  a  demone  decepto 
vij.     De  quodam  monacho  cluniac'  contra  uotum  suum  in  25 

castris  militanti 

viij.     Item  de  fantasticis  apparicionibus 
ix.     Item  de  eisdem  apparicionibus 

•y 

•*«  »  »  )> 

xi.     De  fantastica  decepcione  gerberti  3o 


DE  NUGIS  CURIALIUM  259 

xii.  De  sutore  constantinopolitano  fantastico 

xiij.  De  nicholao  pipe  homine  equoreo 

xiiij.  De  Salio  filio  admirandi  maioris  73^,  c°l- 

xv.  De  alano  rege  britonum 

5  xvj.  De  Sceua  et  ollone  mercatoribus 

(Explicit  distinccio  quarta.     Incipit  quintal) 

i.     Prologus 
ii.     De  apollinide  rege 

iii.     De  origine  godwini  comitis  et  eius  moribus 
J0  iiij.     De  Cnutone  rege  dacorum 

v.     De    primo    henrico   rege   anglie   et   lodouico    rege 

francorum 
vi.     De   morte   Willelmi  rufi   regis   anglorum   et  gestis 

henrici  regis  anglorum  secundi 

I5  vij.     Recapitulacio  principii    huius   libri   ob   diuersitatem 

litere  et  non  sentencie 

Explicit  distinccio  quinta  libri  Magistri  Gauteri  Mahap  de 

nugis  curialium. 


Ll  2 


APPENDIX 
I 

In  the  manuscript  this  text  follows  the  capitula  immediately.     It  is  in 

the  same  hand. 

col.  i.  Causa  excidii  Cartaginencium. 

Narrat  Flaccensius  in  hystoriis  Carthaginensium  quod  Hanibal 
dux  Cartaginis  in  tantum  preualuit  Romanis  quod  in  uno  bello 
tres  modios  impleuit  de  anulis  nobilium  interfectorum,  quos 
colligi  precepit  pro  numeracione  occisorum ;  unde  qui  de  5 
Romanis  remanserunt  tributarii  eorum  facti  sunt.  Sed  Carta- 
ginenses  in  tantum  de  victoria  superbierunt  quod  uirtutibus 
abdicates  omni  viciorum  et  voluptatum  generi  se  dederunt  In 
quorum  vindictam  viciorum  Romani  contra  eos  excitati  tributa 
eis  negauerunt,  dicentes  eis  pocius  a  Cartaginensibus  tributa  10 
deberi.  Quod  Cartaginenses  non  ferentes  cum  maxima  indigna- 
cione  ad  debellandum  Romanos  festinauerunt.  Et  licet  contra 
col.  2.  quemlibet  de  Romanis  |  essent  decem  de  Cartagine,  tamen  ab  eis 
deuicti  sunt  et  usque  ad  Cartaginem  fugati  et  post  obsidionem 
capti  et  in  tributaries  redacti  sunt.  Unde  Hanibal  de  tarn  15 
inopinata  victoria  admirans,  causam  ab  Apolline  Delphico  sci- 
scitatus  est.  Qui  respondit  ei  per  hos  uersus : 

Ter  triples  ternam  senam  denam  decanonam 
Sic  cito  percipies  urbs  tua  quare  ruit. 

Quos  uersus  exponens  Uirgilius  Hanibalem  duxit  ad  unam  de  20 
portis  ciuitatis  et  iussit  erigi  in  introitu  porte  unum  lapidem 
latum  et  ostendit  duci  hanc  scripturam  cum  literis  aureis : 

Caritas  compassio  castitas  refrigescimt, 
Census  caro  crudelitas  inualescunt, 
Consilium  concordia  coiuugium  euanescunt. 


APPENDIX  I  261 

Consimili  modo  in  secunda  porta  inuenit  hanc  scripturam  : 
Fortes  fideles  faceti  regnauerunt, 
Ficti  falsifatui  successerunt , 
Fures  pharisei  feminei  siiccreuerunt. 

5    In  tercia  porta  inuenit : 

Lux  laus  lex 
Latet  languet  liquet 
Sub  liuore  labore  latore. 

Quod  sic  exponitur  :    lux  ueritatis  latet  sub  liuore, 
10  laiis  sanctitatis  languet  sub  labore, 

lex  eqidtatis  liqiwt  siib  latore. 

In  quarta  uero  porta  habebatur : 

Vxor  vohiptas  usus  preuahierunt, 
Virtus  vigor  ualor  etnarcuerunt^ 

15  V\n\sura  vath  vanitas  insonuerunt. 

Et  sic  patet  exposicio  versuum,  quia  in  prima  porta  C  que  est 
tercia  littera  alphabet!  fuit  ter  (tri)plicata  ;  in  secunda  porta  F  que 
est  sexta  littera  fuit  eciam  ter  (tri)plicata  ;  in  tercia  porta  L  que 
est  decima  littera  ter  triplicabatur ;  in  quarta  porta  V  que  est 
20  littera  decimanona  simili  modo  (ter)  triplicabatur,  ut  patet 
superius  per  ordinem. 


II 

In  the  manuscript  Corpus  Christi  College  Oxford  130  is  a  quire  of  eight 
leaves  (ff.  93  sqq.  of  the  volume)  of  cent,  xiii  with  32  lines  to  a  page.  It  contains 
part  of  a  collection  of  numbered  stories,  beginning  with  the  end  of  no.  xvi  and 
running  to  no.  xlix.  In  this  are  two  attributed  to  Walter  Map.  Wright  (p.  244) 
prints  the  first.  I  give  both. 

xxv.     Ex  dictis  W.  Map.     Cerua  fugiens  a  facie  uenatorum, 
diuertit  in  curiam  cuiusdam  diuitis,  stetitque  ad  presepe  inter 


262  APPENDIX  II 

boues.  Cui  unus  bos  ait,  'Veniet  bubulcus  et  cum  uiderit  te 
occidet  te.'  Respondit  cerua,  '  Non  timeo  bubulcum,  cecus  enim 
est.'  Venit  bubulcus,  bobus  apposuit  cibos,  et  ceruam  non 
uidens  pertransiit.  Iterum  dixit  bos  ad  ceruam,  'Veniet  pre- 
positus  et  occidet  te.'  At  ilia,  '  Non  timeo  prepositum,  uidet  5 
quid  paululum,  sed  subobscure.'  Venit  prepositus  clamans  ad 
bubulcum,  '  Quomodo  sunt  boues  ? '  Ait,  '  Optime.'  Ingressus 
et  excutiens  cibos  eorum  et  quasi  hortatus  ut  comedant,  recessit. 
Tertio  dixit  bos  ad  ceruam,  'Veniet  dominus  noster  et  cum 
uiderit  te  occidet.'  Dixit  cerua,  '  Absit !  absit !  nunquam  hue  10 
ueniat  dominus  domus !  nihil  enim  fallere  potest  oculos  illius.' 
Vespere  igitur  facto  dixit  dominus  seruo,  '  Accende  lucernam, 
uadam  uidere  boues  meos.'  Introgressus  igitur  per  ordinem 
singulos  boues  adiit,  cibos  excussit,  manum  per  spinam  dorsi 
quasi  applaudendo  et  fouendo  duxit,  proprio  nomine  ut  come- 15 
derent  monuit.  Ad  extremum  ueniens  ubi  cerua  stetit  in 
angulo  ait,  ( Quid  facis,  o  cerua,  inter  boues  meos  ?  rea  es 
mortis';  et  statim  data  sententia  occidit  earn.  Hinc  liquido 
apparet  quod  dominus  domus  ceteris  uidet  limpidius. 

xxvi.  Quidam  clericus  Regis  Henrici  diues  redditibus  sed  20 
auarus  ait  Waltero  Map  cum  ioco,  '  Magister  W(altere),  bene 
portas  etatem.'  Respondit  ille,  '  Quid  est  hoc  ? '  et  ille,  '  Bene 
portare  etatem  est  habere  multos  annos  et  non  apparere  senem.' 
Respondit  ei  W.  Map,  '  Hoc  modo  tu  portas  redditus.  Multos 
enim  habes  et  parum  expendis.'  25 


NOTES 


PAGE  222.  As  Wright  points  out,  the  gigantic  stature  of  Adam  was  a  subject 
of  Rabbinic  legend;  but  I  have  not  identified  Map's  source. 

316.  gut  septingentis,  etc.  So  Josephus  (Ant.  i.  3.  9)  as  quoted  in  Historia 
Scholash'ca,  36  (P.  L.  198,  col.  1087). 

43.  poscit  apte.  Richard  James  read  this  as  '  possit  aperire ',  but  the  MS.  is 
quite  clear. 

53.  nullus.    Read  'nullius',  as  25o28. 

i3B<i<i.  F.  Liebrecht  in  his  notes  on  the  folk-lore  of  the  de  Nugis  (Zur  Volks- 
kunde,  Heilbronn,  1879,  pp.  25-52)  cites  parallels.  In  his  opinion  Herlething 
(=Todtenheer)  is  the  earliest  form  of  the  name,  as  opposed  to  Hellequin,  &c. 

2o27.  in  quacunque  hora  ingemuerit  peccator,  saluus  erit.  This  is  probably 
a  reminiscence  of  Ezek.  3312.  Fabricius  (Cod.  Pseud.  V.  T.p.  in),  quotes  a  work 
of  Richard  Simon's  (Novae  observations  ad  text,  et  verss.  N.  T.,  cap.  20)  as  treating 
of  it.  I  have  not  been  able  to  find  the  passage  in  Simon.  The  phrase  is  quoted  by 
Robertus  Pullus  (P.  L.  186,  91 1),  and  Petrus  Comestor  (Sermons,  P.  L.  198, 1757), 
and  occurs  in  very  nearly  this  form  in  Ps.  Aug.  de  conflictu  vit.  et  virt.  It  may  be 
coloured  by  the  Old  Latin  of  Isa.  3O15  which  is  quoted  by  Lucifer  of  Cagliari 
(Vienna  ed.  p.  63):  'cum  conuersus  ingemueris  tune  saluus  eris  et  scies 
ubi  fueris '. 

2510  sqq.  (I.  Xvi).  Compare  Giraldus  Cambrensis,  Spec.  Ecclesiae,  iii.  20  (Rolls, 
iv.  248  sqq.). 

26.  (I  xvii).  Compare  Gir.  Cambr.  Spec.  Eccl.  iii.  21  (Rolls,  iv.  254  sqq.) 

2715.  I  suppose  '  nee  piger '  should  be  read,  but  this  does  not  remedy  the  whole 
corruption. 

2915.  (I.  xx).  Liebrecht  gives  parallels.  Compare  Legenda  aurea,  p.  590,  ed. 
Graesse. 

30.  foot-note.     For  ' al.  fomi'  read  'at.  fomite'. 

3 115.  Read  'deuemet'. 

3217.  Read  'Patrem'.     Cf.  i  Pet.  i.  17. 


264  NOTES 

36  *.  maliciei.  Clearly  so  in  the  MS.,  but  perhaps  'malicie'  (-ae)  should  be 
read. 

3813.  Nominalium.     The  MS.  has  moazaliujK '. 

ggiesqq.  The  reference  is  to  Ep.  189  (ed.  Paris,  1719),  addressed  to  Innocent 
in  1 1 40,  where  Bernard  says :  *  Procedit  Golias  procero  corpore  .  .  .  antecedente 
quoque  ipsum  eius  armigero  Arnaldo  de  Brixia '. 

3923.  Nemuriensis.  Read  c  Neuernensis '  with  the  MS.  The  annales 
Nivernenses  (M.  G.H.  SS.  xiii.  91),  record  the  death  of '  Guillelmus  pater  comes '  at 
Chartreuse  in  1149. 

4O1.  Robert  de  Burneham.  The  note  in  M.  G.H.  in  loc.  identifies  him  as  a  friend 
of  Gilbert  Foliot.  Cf.  Gilbert's  letter  in  Epp.  S.  Thomae,  ed.  Giles,  v.  112: 
'  Amico  suo  Ro'  de  Burnaham.'  Le  Neve  and  Hardy,  Fast.  Angl,  anno  1188, 
call  him  archdeacon  of  Buckingham. 

4015.  eum  should  be  deleted :  it  appears  to  be  lined  through  in  the  MS. 

4 15.  honerentur  is  clear  in  the  MS.,  but  perhaps  'honorentur'  should  be 
preferred. 

4 117.  I  rather  doubt  whether  '  non'  should  be  retained. 

4215.  Spoliamus  Egypcios.  The  phrase  is  quoted  by  Gir.  Camb.  Spec.  Eccl. 
iii.  12  (Rolls,  iv.  204). 

43.  foot-note.     For  ve  read  vt. 

4620.  A  note  of  interrogation  is  wanted  after  *  lucis '. 

5o6.  gomor,  an  omer.  Map  confuses  it  with  the  manna  itself.  Cf..  Hist. 
Schol.  in  loc.  (col.  1150). 

5o6.  uirumiustum  Ur.  Hist.  Schol.,  P.  L.  198,  col.  1189,  on  the  making  of 
the  Golden  Calf.  '  Aaron  vero  et  Hur  restiterunt.  Sed  indignatus  populus  spuens 
in  faciem  Hur,  sputis  ut  traditur  eum  suffocauit.  Unde  timens  Aaron/  etc.  The 
incident  is  used  in  the  Speculum  humanae  salvationis  as  one  of  the  types  of  the 
mocking  of  Christ. 

5o10.  de  arbor e.     The  story  is  in  Gir.  Cambr.  Spec.  Eccl.  iii,  15  (Rolls,  iv. 

225). 

5o13.  de prato.  Gir.  Cambr.  I.e.  (iv.  228). 

5017.  The  field  ploughed  up.     Gir.  Cambr.,  I.e.  (iv.  225). 

5 111.   Wlanstune  is  not  identifiable  by  my  present  lights. 

521.  lege  deperiit  ague  (aq.  MS.).  Does  this  mean  that  he  was  kept  without 
water  until  he  confessed  ? 

529s<w.  The  squeezed  flitches.  Gir.  Cambr.  Spec.  Eccl  iii.  16  (Rolls,  iv.  231) 
tells  the  story  of  a  Lincolnshire  abbey. 

5231.  Ely,  i.e.  Eli.     i  Reg.  3.  13. 


NOTES  265 

559.  Cf.  Gir.  Camb.  (Rolls,  viii.  192,  255).  Henry  bequeathed  3,000  marks 
to  the  order, 

5520  sqq.  Cf.  Gir.  Cambr.  Spec.  Eccl  iii.  (Rolls,  iv.  184,  sqq.). 

56.*  et  is  the  reading  of  the  MS.,  'at'  would  perhaps  be  better.     It  marks  a  break. 

5710.  erantque.  'errantes'  would  be  preferable,  but  there  is  very  probably 
a  small  lacuna. 

641.  adversus.     Read  'aduersus'. 

6510.  templo.     Read  '  Templo.' 

6520.  The  sojourn  at  Limoges  was  in  February  1173.  Peter  of  Tarentaise 
died  in  1174. 

6716.  Cisterciensis,  sc.  'abbatis':  not  '  conuentus',  as  suggested  in  M.  G.  H. 
ad  toe. 

68  (II.  vi).  Liebrecht  compares  the  dragon  in  Ragnar  Lodbrokssaga. 
Thora  in  Westgothland  found  a  tiny  'Lindorm'  in  an  eagle's  egg  which  her 
father  Herraud  had  brought  from  Bjarmeland.  It  grew,  with  the  box  in  which  she 
put  it,  until  it  filled  the  whole  house :  finally  Ragnar  slew  it. 

6912>13.  Hugo  ffl't.  I  have  not  identified  this  bishop.  Gams  (Series  Episco- 
porum)  records,  after  Rufinus,  an  unnamed  successor  who  died  at  Acre  in  1190 : 
the  next,  also  unnamed,  perished  at  sea  in  1200. 

6913.  Acrenss.     Read  *  Acrensis '. 

7 122.  non  ex  deamacione  aliqua,  '  not  Irom  any  connexion  with  tithes  '. 

p.  7  26  S(rc-  The  story  of  Cadoc  and  the  conversion  of  Iltut  is  told,  somewhat 
differently,  in  W.  J.  Rees,  Lives  of  the  Cambro-British  Saints  (Cadoc,  16),  p.  45  ; 
and  also,  again  with  differences,  in  Iltut,  3  (I.e.,  p.  160). 

7221.  caumate.     Evidently  meant  to  mean  'chasmate'. 

7222.  Brenin  =  king.     Cadoc,  as  is  said  in  1.  7,  was  '  Wallie  rex '. 

7224&c-  (II.  xi).  One  of  the  favourite  motifs  of  folk-lore,  that  of  the  swan- 
maidens,  contributes  to  the  story. 

p.  7419-  Vestra  terre  reynos,  id  est  Brecheniauc,  non  pugnent  amodo  quasi 
animalia  desunt.  Sir  John  Rhys,  whom  I  consulted  as  to  the  passage,  kindly 
refers  me  to  W.  J.  Rees's  Lives  of  the  Cambro-British  Saints,  p.  77  (Cadoc,  38): 
'  quodam  tempore  Margetud  rex  Reinuc '.  Again,  p.  79  :  '  Aliquando  rex  Reinuc 
vocamine  Cinan'.  In  his  note  on  the  English  version  (p.  373)  Rees  explains 
Reinuc  as  '  an  ancient  name  for  Herefordshire '.  In  our  text  it  is  equated  with 
Brecheniauc '.  The  word  should  clearly  have  been  printed  with  a  capital  initial : 
but  even  with  this  elucidation  I  can  make  nothing  of  the  sentence. 

75  S(iQ.  On  these  chapters  compare  Liebrecht's  illustrations,  and  also  those  given 
n  his  earlier  notes  on  Gervase  of  Tilbury  (Hanover,  1856), 

1354  M    HI 


266  NOTES 

Si1.  De  G(r)adone.  This  chapter  is  usually  supposed  to  preserve  an  episode 
of  the  saga  of  the  mythical  hero  Wade. 

8214.  Cf.  M.  G.  H.  adloc.     Cunnanus  may  be  for  '  Conradus'. 

8p28.  reuerenciam.     Read  '  reuerencia '. 

Sp29.  queret  is  probably  right :  compare  the  curious  use  of  the  future  in  affltget, 
9 117. 

91  (II.  xxii).  Liebrecht  cites  parallels,  e.g.  the  judgement  of  Bocchoris. 
Clem.  Alex.  Strom,  iv.  115  (Stahelin,  ii.  298). 

9 122.  defecti  seems  to  have  the  sense  of  '  foiled '. 

9222.  The  custom  of  stealing  on  New  Year's  Eve  and  listening  to  auguries  is 
illustrated  by  Liebrecht  ad  loc. 

97  (II.  xx v).  Liebrecht  notes  this  story  as  belonging  to  the  cycle  of  the 
Master-thief. 

1 01  (II.  xxix).     From  the  Historia  of  Turpin,  cap.  7. 

101  (II.  xxx).     Compare  the  famous  miracle  of  St.  Augustine  of  Canterbury 
at  Compton.     (Nova  Legenda  Angliae,  Horstmann,  i.  100). 

102  (II.  xxxi).      The  Three   Counsels.      Compare  Liebrecht's  parallels,  and 
those  given  by  Oesterley  to  Gesta  Romanorum,  cap.  103. 

i095.  I  am  unable  to  remedy  the  corruption. 

in17,  percurrit.     Doubtful  in  the  MS.:  it  maybe  ' pertractat '. 

1 1 781.1  salualum.  Does  this  mean  the  space  of  ground  reserved  for  the  combat 
— the  lists  ? 

122  (III.  iii).  Parius  and  Lausus.  This  is  the  story  of  Fridolin.  Compare 
Gesta  Romanorum,  ed.  Oesterley,  cap.  283,  and  parallels. 

1 30  (III.  iiij).  Raso.  Liebrecht  gives  parallels  from  Slavonic,  Polish,  Servian 
and  other  sources.  The  type  of  story  is  known  to  folklorists  as  the  '  Raso-cycle '. 

135.  Rollo.  This  is  identical  with  the  plot  of  a  Novel  of  Ser  Giovanni 
treating  of  Messer  Sticca  (the  husband),  Galgano,  and  Minoccia.  It  is  quoted  in 
Liebrecht's  Dunlop,  p.  259. 

i3631.  leoniorem.     So  the  MS.:  perhaps  we  should  read  ' leoniniorem '. 

139*.  secundo.  The  date  is  wrong:  it  should  be  'tercio'.  It  is  impossible  to 
be  sure  whether  Map  himself  mistook  the  year  in  which  he  wrote,  or  whether 
a  copyist  has  corrupted  a  numeral  '  1 1 1° '  into  the  word  c  secundo '. 

1 4 127.  Cur  it .  . .  Rusones.    As  a  sample  of  the  slight  foundation  which  underlies 
many  of  Map's  classical  allusions  these  lines  of  Martial  (v.  28.  3)  may  be  cited  here: 
pietate  fratres  Curvios  (codd.  Curios)  licet  vincas 
quiete  Nervas,  comitate  Rusones. 

143  sqq.  Epistola  Valerii  ad  Ruffinum.     The  separate  MSS.  and  the  commen- 


NOTES  267 

taries  are  noticed  in  the  Preface.     The  sources  of  the  allusions  are  given  in  most 
cases  in  the  margin  of  the  text. 

Much  of  the  mythology  is  derived  from  Ovid's  Metamorphoses,  e.  g.  Circe,  lib. 
xiv;  Scylla,  lib.  viii;  Myrrha,  lib.  x;  Jupiter,  lib.  vi.  103;  Leucothce,  lib.  iv,  190 
sqq. ;  Mars  and  Venus,  lib.  iv.  170  sqq. ;  Nessus  and  Deianira,  lib.  ix.  no  sqq. 

i495.  Tongillo  or  Zongillo.  The  best  attested  name  for  the  diviner  is 
Vestricius  Spurinna.  The  man  who  gave  Caesar  the  letter  which  he  did  not  read 
was  Artemidorus.  I  have  not  discovered  the  source  of  the  name  given  here. 

I5o3.  Phoroneus.  The  Historia  Scholastica  on  Gen.  xv.  says:  'Eo  tempore 
Phoroneus  films  Inachi  et  Niobes  primus  Graeciae  leges  dedit '.  Leoncius,  the 
brother,  is  no  doubt  a  pure  invention. 

i5o10.  Valencius  or  Valentinus  is  also  due  to  fancy.  Nothing  similar  seems  to 
be  recorded  of  Valens  or  Valentinian. 

151* *w.  Elter  in  the  Rheinisches  Museum  63,  pp.  472  and  640,  explains  the 
allusion  here,  citing  Martial,  i.  61.  3  censetur  Aponi  Livio  suo  tellus  ('Apona'  is 
the  conjecture  here :  'aponi'  of  the  MSS.  gives  'peno '  of  our  text)  and  9  gaudent 
iocosae  Canto  suo  Gades.  He  also  reminds  us  that  in  Plin.  Ep.  ii.  3.  8  a  man 
from  Gades  comes  to  see  Livy. 

i5i18.  Pacuvius  and  Arrius.  Elter  points  out  that  the  names  are  borrowed 
from  Gellius  xiii.  2  (Pacuvius  arid  Accius.) 

i526.  The  passage  of  the  sermon  to  which  reference  is  made  in  my  margin  is : 
'  Attendite  quod  dixit  magnus  ille  Cato  de  feminis  :  si  absque  femina  esset  mundus, 
conversatio  nostra  absque  diis  non  esset'.  It  is  named  by  Hertz,  Gellius,  II, 
p.  xxx. 

i5212.  I  have  not  detected  the  source  of  the  repartee  ascribed  to  Metellus;  but 
it  may  well  be  a  mediaeval  invention  fitted  out  with  classical  names. 

I5313-  By  Livia  is  meant  the  wife  of  Drusus :  by  Lucilia  the  wife  of  Lucretius 
the  poet.  The  name  of  Lucilia  given  to  her  here  does  not  seem  to  rest  on 
authority.  This  passage  is  quoted  as  the  source  by  P.  Crinitus  in  his  life  of  the 
poet. 

i5616.  The  imagery  is  derived  from  Martianus  Capella. 

I5717.  lege  Aureolum  Theofrasti.  This  is  a  work  named  by  St.  Jerome  contra 
lovinianum.  The  passage  in  which  he  speaks  of  it  is  found  in  MSS.  as  a  separate 
tract  under  the  title  of  Aureolus  Theophrasti. 

161°.  I  do  not  know  the  source  of  the  hexameter  '  expauit  merito/  &c.  It 
may  possibly  be  accidentally  metrical.  There  are  similar  lines  in  n63,  H917. 

i63u  &c.  The  story  told  here  is  a  conflation  of  two  well-known  mediaeval 
tales,  the  Painter  and  the  Devil  (in  which  the  Virgin's  picture  puts  forth  a  hand 

M  m  2 


268  NOTES 

and  saves  the  painter  from  falling  when  the  devil  has  pulled  down  his  ladder  or 
scaffold  under  him)  and  the  Sacristan  and  the  Lady,  of  which  the  best  known  version 
is  that  by  Rutebeuf.  Both  figure  in  the  principal  collections  of  Miracles  of  the 
Virgin;  see  Ward,  Catalogue  of  Romances,  ii.  628,  654.  The  two  stories  are 
'  contaminated '  by  other  authorities,  as  well  as  by  Map. 

i6616.  The  source  of  the  name  Olga  for  a  demon  is  obscure  to  me. 

i6814.  The  name  Berith  for  a  demon  is  possibly  taken  from  the  Passto 
Barlholomaei,  in  which  Berith  figures  as  an  Indian  deity.  (Cf.  Gir.  Cambr.,  Rolls, 
ii.  68,  71.)  Leviatan,  which  occurs  elsewhere  in  the  text,  is  of  course  from  Job. 

i6830.  The  twelve  divisions  of  the  Red  Sea  are  mentioned  in  the  Historia 
Scholastica,  col.  1158  'et  diuisum  est  mare  in  xii  diuisiones  ut  quaeque  tribus  per 
turmas  suas  incederet '. 

i74u.  Henno  cum.  dentibus.  Liebrecht  cites  parallels;  e.g.  Gervas.  Tilbur.  iii. 
57  'de  domina  castri  de  Esperver'  (dioc.  Valence),  and  Gesta  Rom.  160.  It  is 
in  essentials  the  tale  of  Melusine. 

i773.  a  matre  Morphoseos  doctus  obliuisci.  Liebrecht  on  this  says:  'In  den 
Worten  matre  morphoseos  liegt  offenbar  der  Titel  der  apuleischen  Metamorphoseon 
versteckt,  wie  aus  dem  nachfolgenden  asinum  hervorgeht '.  He  is  probably  right. 
I  had  been  inclined  to  suggest  '  matre  Morpheos ',  but  there  seems  to  be  no  tradi- 
tion whatever  about  the  mother  of  Morpheus.  Apuleius  was  known  to  some  writers 
of  this  period.  In  the  poem  Metamorphosis  Goliae  Episcopi  (Wright,  Poems  of  W 
Mopes)  Cupid  and  Psyche  are  coupled  together,  and  Apuleius  and  Pudemilla  are 
mentioned  (11.  161,  183).  I  take  it  that  the  sense  of  the  clause  is:  'being  taught 
by  the  mother  of  (Meta)morphosis  to  forget,  he  does  not  refuse  to  submit  to  her 
poison ' :  morem  non  abnegat  =  '  morem  gerit ' 

183.  De  sutore  Constantinopolitano.  The  story  is  in  Gervas.  Tilb.  ii.  12, 
(Liebrecht,  pp.  n,  92);  Hoveden  (709,  ed.  Savile) ;  and  Brompton  (col.  1216); 
but  only  here  is  the  hero  a  sutor. 

185.  De  Nicholao  Pipe.  Gervas.  Tilb.  ii.  12  (cf.  Liebrecht,  pp.  n,  94)  calls 
him  Nich.  Papa.  In  Alexander  ab  Alexandro  (Dies  geniales^  2.  21),  he  is  Cola 
Pesce. 

i862»3.  William  I  of  Sicily  died  in  1166,  William  II  in  1189.  Either  maybe 
meant  here. 

i8627  8(ii.  Similarly  Peter  of  Blois,  speaking  of  court  life,  compares  the  followers 
of  the  Court  to  '  milites  Herlewini '  (Ep.  14). 

i8812.  admirandi  maioris  —  ' admirabilis '  or  'Emir'. 

189.  De  Alano  rege  Britonum.  The  personages  in  this  story  can  in  part  be 
identified,  but  the  chronology  is  hopelessly  confused. 


NOTES  269 

Alanus  Rebrit  is  Alan  the  Great,  Re*bras  or  Rebres,  877-907. 

Remehnus  may  be  Rivallonus.  Two  of  this  name  occur :  one  the  brother  of 
Erispoe  and  father  of  Salomon,  the  other  the  son  of  Salomon. 

Wiganus  may  be  Guego  or  Wegonus,  son  of  Salomon. 

Ilispon  is  Erispoe,  son  of  Nominee,  killed  by  Salomon  in  a  church  (as  Alanus 
by  Wiganus  in  our  story)  in  857. 

Salomon  himself  succeeded  Erispoe  as  king  of  Brittany  and  was  killed  in  874. 
was  canonized. 

Hoel  of  Nantes  is  also  historical. 

It  will  be  seen  that  here  Alan  Rebrit  is  made  to  precede  Salomon  in  defiance  of 
history. 

197.  De  Sceua  et  Ollone.  Liebrecht  compares  a  play  of  Hieronymus  Justesen 
(1476-1577)  called  Karrig  Aiding,  edited  by  S.  Birket  Smith,  Copenhagen,  1876. 

I9724.  collarius  —  a  packman,  btgarius,  a  pedlar  with  a  cart. 

2OO1.  I  take  commenta  to  be  accusative  after  ins/ruere,  which  also  governs 
omnes. 

2oo18.  Te  scio  seruum,  etc.,  ( I  know  you  are  a  slave  :  possession  is  a  monomania 
with  you ',  or  '  as  to  owning  me,  that  is  sheer  madness '. 

2O311.  gemine  lingue  =  forked  tongues. 

20410.  Menestratem.  I  cannot  see  who  is  meant.  There  is  a  Menecrates  in 
Livy,  xliv.  24  (and  Florus),  but  he  is  not  a  distinguished  character. 

20425.  Usula.     Perhaps  the  alosa  which  Gesner  says  is  susceptible  to  music. 

205*.  Appollonides.  Possibly  Henry  II :  at  any  rate  a  king  (of  England  or 
France)  contemporary  with  Map.  The  name  illustrates  the  author's  penchant  for 
substituting  classical  for  modern  names  ;  cf.  Valerius,  Ruffinus. 

2o613»21.  The  mistakes  ante  for  post  and  Sarracenis  for  Francis  are  very 
curious,  but  I  do  not  see  that  they  can  be  denied. 

20710»  consilium  .  .  .  quia  nullius  erat  negocii.  I  suppose  '  consilium '  is  here 
sharply  opposed  to  '  negotium ' :  he  was  always  deliberating  and  never  acted. 

2i210.  cum  breui  cognicionis :  'breue'  is  here  a  brief,  a  letter  or  statement;  as 
also  in  2i77»25. 

2i35.  que  trisies  alterutrum  timores,  etc.  I  now  believe  that  for  'alterutrum' 
(which  is  certainly  the  text  of  the  MS.)  we  should  read  *  alternatim '. 

2i430.  quos  inuidia.     Read  'quos  non  inuidia'  with  the  MS. 

22I1' 2.  Gurmundi  cum  Fsembardo.  The  story  of  the  battle  is  told  by  Geoffrey 
of  Monmouth  (xi.  8) :  I  owe  the  reference  to  M.  G.  H. 

2236»7.  Galterus  earner arius  is  Gautier  de  Nemours:  Bucardus  Molosus  is 
Buchard  le  veautre  (1165-79). 


270  NOTES 

2259s<R  The  story  is  also  told  by  Giraldus  Camb.  (de  princ.  znstr.  iii.  30, 
Rolls  viii.  317)  in  these  terms:  'In  eius  namque  praesentia  de  variis  regum  et 
imperatorum  diuitiis  factus  sermo  quandoque  fuit,  nulla  prorsus  de  Francorum  regno 
mentione  facta/  Greece,  Sicily,  Spain,  Germany,  England  were  discussed  .  .  .  « Rex 
.  .  .  prorupit  "  Inter  caetera  uero  regna  de  Francia  quoque  nil  dicetur  ? "  Statimque 
subiungens  .  .  .  "Et  nos  certe  panem"  inquit  "habemus  et  vinum  et  gaudium."' 
Giraldus  must  have  heard  it  from  Map. 

2284s<i(i.  The  accident  happened  in  1131. 

23i4«w.  This  story  is  told  rather  differently  by  Giraldus  Cambr.  (de  princ. 
insir.  i.  2o,Rolls,  viii.  135). 

23 221.  penetrans\  read  '  pertransiens '  or  '  preteriens '. 

23222sqq.  Giraldus  (I.e.  iii.  30,  Rolls  viii.  322  sqq.)  tells  this  and  also 
another  vision. 

23730.  prefer  ens  \  read  'perferens'  with  the  MS. 

23731.  quasi duplomate  {utens).    I  add  '  utens '  on  the  strength  of  two  passages 
in  Peter  of  Blois,  viz.  Ep.  52  'Dominus  Rex  in  Guasconiam  tendit,  ego  autem 
diplomate  utens  eum  e  uestigio  sequor';  Ep.  59  '  ad  nos  in  eadem  tempestatis 
insania  diplomate  utens  remeauit/     Budaeus's  note  explains  the  phrase :  '  Unde  fit 
ut  diplomata  vocati  sint  illi  codicilli  qui  dabantur  cursoribus  ut  liceret  eis  uti  equis 
et  vehiculis  publicis.     Nostrates  \Qcaxti.  pastes?  etc. 

23830.  regemytalie,  i.e.  Conrad,  son  of  the  emperor  Henry  IV,  d.  July  27, 1101. 

2391.  pauper  a  communia.     Read  '  pauper  a'. 

241®  »w.  The  murder  took  place  in  1192:  but  the  victim  was  not  Boniface 
but  Conrad.  Boniface  succeeded,  and  lived  till  1207. 

24 216.  Turstinus filius.  Dr.  J.  H.  Round,  in  The  Kings  Serjeants,  &c.,  1911, 
p.  192,  supplies  the  word  'Simonis'  after  filius,  giving  evidence  which,  completely 
proves  the  addition  to  be  right.  In  1.  23  he  prefers  'ad  scannum':  this  also  is 
very  likely  right;  though  I  think  '  stancium'  is  the  reading  of  the  MS.  Dr.  Round 
also  points  out  that  Adam  of  Yarmouth  was  a  justice  in  eyre  in  1169  and  1173 
and  that  Thurstan  fil.  Simonis  was  similarly  employed  in  1173  and  had  for  a  col- 
league Walter  Map  himself. 

24312sqq.  The  date  was  1182.  Cf.  Gesta  Henrici  II,  ed.  Stubbs,  i.  291. 
The  text  there  says  1183 :  the  year  presumably  began  at  Christmas. 

2479.  Eswaella.  Most  likely  Ashwell  in  Herts.,  which  was  then  in  the  Lincoln 
diocese. 

24816'17.  sue  quondam  prebende  canonicus . . .  Lundoniis.  The  words  '  sue  quon- 
dam preb/  mean  '  of  the  prebend  once  held  by  Geoffrey '.  It  was  the  prebend  of 
Mapesbury  in  the  cathedral  church  of  St.  Paul.  The  printed  authorities  differ 


NOTES  271 

somewhat  as  to  the  date  at  which  Map  acquired  it.  Dugdale's  Hist,  of  St.  Paul's 
(ed.  1818,  p.  259)  says  that  Walter  Map  'occurs'  as  a  prebendary  'about  1150'. 
The  Did.  Nat.  Biog.  gives  1176  as  the  date,  referring  to  Le  Neve's  Fasti t  ii.  82, 
406.  Le  Neve,  however,  only  refers  to  'Liber  L.  f.  57 '  (a  register  now  at  St, 
Paul's). 

It  is,  I  suppose,  the  fact  that  Map  gave  his  name  to  the  prebend :  the  alternative 
form  Maplebury  does  not  seem  to  have  much  authority.  The  'corps'  of  the 
prebend  is  in  the  parish  of  Willesden :  the  manor  house  was  near  Kilburn. 

25 11  "'ML  As  is  noted  on  p.  5  the  paragraphs  dealing  with  Tityus,  the  Danaids, 
Cerberus,  and  Charon  doubtless  contain  portions  of  the  lost  text  of  Dist.  I.  vi-ix. 

25320'  The  Spanish  dispute  was  in  1177.  Cf.  Gir.  Cambr.  de  princ.  instr. 
(Rolls,  viii.  159,  218). 

Appendix,  p.  260.  Causa  excidii  Cartaginensium.  This  story  is  in  the  same 
hand  as  the  de  Nugis.  Another  copy  is  in  a  Cotton  MS.,  Vespasian  E.  xii.  I  do 
not  know  what  is  intended  by  the  name  of  the  supposed  writer  Flaccensius.  The 
matter  of  the  story  reminds  one  of  that  told  of  the  Venerable  Bede  interpreting 
certain  letters,  P.  P.  P.  S.  S.  S.  &c.,  inscribed  on  a  monument,  when  he  visited 
Rome.  In  recognition  of  his  acumen  the  Pope  (or  the  Roman  people)  conferred 
the  title  of  Venerable  upon  him.  The  story  is  told  e.g.  from  Radulphus 
Remington  by  John  Caius,  de  antiq.  Cantelr.  acad.  lib.  i,  p.  104. 

The  Cotton  MS.  is  of  the  fifteenth  century,  early.  Mr.  J.  A.  Herbert,  of  the 
department  of  Manuscripts,  has  kindly  examined  it  for  me.  The  variants  are  slight 
and  unimportant. 


INDEX   I 


OF  NOTEWORTHY  WORDS 


abissus  (gen.  -us),  6o12. 

accubitare,  2O81. 

aconiton,  I5314. 

acra,  acre,  5i5. 

acredo,  Sp81. 

admirabilis  emir,  1 3O25  etc< 

admirandus  emir,  (?)  i8812. 

aduncare,  to  hook,  462,  i8o15,  2o812. 

affricuit,  I2319. 

alaris,  7528. 

Albinus,  Cistercian  monk,  5o24. 

allacrimari,  I2719. 

allubescere,  133". 

antlare,  exhaust,  fi28. 

apotheca,  177*. 

argumentosus,  i22u,  i5515. 

arrepticius,  possessed,   mad,  395,    142", 

20I24. 

assellacio,  latrina^  2i522. 
auctrix,y^w.,  cf.  auctor,  46",  H420. 
augustiae,  opp.  to  angustiae,  i2926. 

baco,  3717,  529etc. 

balista,  i73n. 

barbarizare,  24629. 

bedellus,  618. 

bibitoria  domus,  7515. 

bigarius,  IQ724. 

botrus,  3724. 

brachanum,  carpet,  98"  etc- 

breue,  a  brief,  212™,  2i77»25,  24212etc. 

breuiculum,  2415. 

bruteus,  adj.,  I5633. 

buffo,  927. 

bursarius,  253". 


calamistrum,  iO99. 

caminea,  4o29. 

cancellaria,  2481. 

cappa,  2277. 

caruca,  5o20. 

cassare,  i18,  i6726. 

casualiter,  22920. 

cauma,  4516  (  =  chasm,  7221). 

cerusa,  I492;  -atus,  I0912. 

choreare,  i769. 

cifus,  6o17,  i  So11. 

cinus  =  schinus,  H33. 

circuitus  (peculiar  use),  82. 

circumspectissime,  2325. 

cnipulus,  893etc*,  i9215. 

coepulari,  i3315. 

collarius,  packman,  pedlar ,  I9724, 

columbine,  adv.,  I7426. 

communia,  -ae,  2391. 

compater,  2I21. 

confraganeus,  I973. 

consuetudinalis,  i6515. 

conticinium,  9626. 

convicaneus,  ioo4. 

convicium ,  fellow-vice,  1 4  521. 

creagra,  93". 

curtis,  20022. 

dapsilis,  9324. 
decaluare,  4910. 
decimacio,  7i23. 
decurtare,  499. 
defiguratissime,  T6326. 
deliquatus,  i5i9. 
deplumare,  4o27. 


1364 


N  n 


274 


INDEX    I 


desolacius,  3°. 

deuenustare,  i6327. 

deuirginatus,  I577. 

deuouere,  renounce,  deny,  3  721, 1 3528, 1 4418, 

I9917- 

dieta,  stage,  4810,  ioi18,  23730. 
dipsas,  I4910. 
discolus,  7 118,  i0418. 
diuaricacio,  I7822. 
dominicus  (special  use),  i5925. 
duploma,  23780. 

eclipticus,  I4714. 

effrons,  236. 

effusior,  i5i10 

elinguis,  I449. 

eluuio,  4519. 

emiciclum,  m9etc. 

empticius,  n610. 

emungere,  481. 

equipollencia,  4i17. 

errabundus,  2O718. 

erraticus,  i8,  io616. 

eruncare,  3620. 

ethica,  104",  I4618. 

executrix,  7915. 

exennium  =  xenium,  ipS30. 

exhibere,  maintain,  47",  48",  535,  6523, 

12<f. 

exhibicio,  maintenance,  355. 
exlex,  I3425. 
extasis,  H35,  2oo27. 

falsigraphus,  541. 

famen,  IO32. 

fantasia,  666,  7730. 

fantasma,  766,  174*,  I781. 

fantaslicus,  7223,  i7623etc- 

fatalitas,/<wry  nature,  7627>  Si11,  i6812. 

femoralia,  4  9*  etc- 

fescennina,  156". 

feudum,  24232. 

fiducialiter,  u81B. 

filaterium    (phylact-),    reliquary,    ioi16, 

i6424. 
flamen,  bellows  or  blowing,  596. 


forestarius,  522etc. 
formicinus,  i6630. 
fossorium,  spade,  ioo8. 
furuissimus,  9819. 
fuscare,  i465. 

galea,  galley,  i8430. 
gastellum,  gdteau,  2  4  2 25. 
gemebundus,  i5415. 
gemini  (special  use),  I9i27. 
ghildhus,  7515. 
gibbosus,  6623,  i8312. 
gignasium  (gymn-),  I5O1. 
glabellus,  iO99. 
gomor,  50°. 
grauamen,  22610. 
grisus,  4 113. 
guerra,  22832. 

herniosus,  22327. 
hirtus,  i7715,  22416. 
hominium,  homage,  9510,  i8i5. 
horripilacio,  i6i7,  i7o13. 

iconia  (yc-),  i6525. 

idiotice  (yd-),  47*. 

illibratus,  I549. 

impaginare,  2047. 

impetigo,  177°. 

incalescere,  i7415. 

incathedrare,  i8i9. 

incentor,  25o3. 

incircumspecte,  i778. 

incitatus,  not  cited,  4O3. 

inconcusse,  22732. 

inconfusus,  237",  24O7. 

incredencia,  33U. 

incubus,  77". 

indagacio,  i3819. 

indago,  5423. 

indagus,  I2424. 

indigus,  I2425. 

infeminari,  iss24. 

infrunitus,  4614,  7i12,  112°,  u63,  I247, 

I405,  23i4. 
inhabitabilis,  uninhabitable,  36". 


INDEX    I 


275 


innaturalius,  24*. 

inolibilis,  insipid,  IO47. 

inpromptus,  177*. 

insufflare,  4926. 

intabescere,  I225,  I4O25. 

interula,  154". 

inuerecundius,  s828. 

ioculare,  5i2. 

ironia  (yr-),  29™. 

irremediatus,  i5i17;  -abiliter,  185". 

irremuneratus,  i6718. 

irreuelatus,  i8i25. 

iusticia  =  iusticiarius ,  616. 

lardinus,  37";  lardum,  5218. 
laurinus,  37". 
lebes,  9311. 
lectrix,  iSo1. 
leoni(ni)or,  I3631. 
letamen,  manure,  5o19. 
liberatrix,  22280. 
libum,  24230. 
litare,  528. 
locuplex,  265. 
loripes,  i483. 
ludificacio,  i6212,  i6910. 
lunaticus,  2oo13. 

magistrare,  I2525. 

mantile,  altar-cloth,  7o5. 

marchio,  39",  95",  9723,  22 127. 

mat  (in  chess],  193". 

mathematicus,  i8420. 

mecanicus,  4i22. 

mimus,  i8720,  189",  203",  207",  224*. 

minucio,  blood  letting,  22g28. 

modernitas,  158°. 

molos(s)us,  2237. 

monachia,  4O25. 

morosus,  customary,  i4219  (i57u). 

morticida,  slayer  of  death,  I2418. 

murelegus,  cat,  5919. 

nasellum  (galeae),  i2i8. 

nauci  (homo),  9213. 

nebris,  13",  79",  i6332,  2O929. 

N 


necessarium,  i8829. 
nefrendis,  2o789. 
noctiuagus,  i8613. 
nouercari,  881. 

nubileus,  opp.  to  iubileus,  2i6. 
nugacitas,  20319. 

occare,  I495. 
olfacere,  5316. 
oppidanus,  33". 
oratrix,  22220. 
organizare,  144". 

pacare  alapam,  3323. 

paginula,  is814. 

palpo,  2459. 

panariolum,  i8620. 

pannositas,  i6o12. 

pantheon,  210°. 

papilio,  pavilion,  14*  etc-,  84*. 

paranimphus,  156". 

parentare,  to  be  a  parent,  145". 

parentatim,  326. 

parificare,  i797,  I961. 

particulariter,  partially,  I7613. 

patrissare,  155",  2O75. 

paxillus,  632. 

pedagium,  183*. 

pellacia,  58". 

pellicia,  378,  4i14,  ^(adj.  I561),  i6429. 

peplatus,  5 120. 

peplum,  i7821. 

peraudire,  7^". 

permeabilis,  185". 

personatus,  3525. 

perula,  5812. 

petaso,  iou,  5210. 

petulcus,  i776. 

phalanx,  phaulanx,  572,7527,  i6621,  i8613, 

I9630,    2I218. 

philacterium,  see  fil-. 
phisica,  i63n. 
phisis,  318,  1 68". 
phitonissa,  witch,  i7o12. 
pigmeus,  1 315  etc- 
pirata,  184*,  2o820. 

n  2 


2?6 


INDEX   1 


pitancia,  i6o18. 

planare,  159". 

poetari,  13°,  i732. 

pomerium,  garden,  ioo22,  i8o24. 

popina,  482,  194". 

prebenda,  248". 

precatrix,  6720. 

precluis,  2o832. 

preconius,  I3226,  2i980. 

prementitus,  204". 

prepollere,  73M. 

presentacio  (technical),  53". 

prestigiatus,  i585. 

presusurrare,  i4310. 

preululare,  143*. 

primiciare,  147". 

prodigialis,  i748. 

pronosticum,  93". 

proteruare,  I256. 

protosaluator,  TrpwToo-e'/Jaoros,  8619  etc- 

publicibust,  4O30. 

purpurissum,  i492. 

puteal,  1 4 18' 25. 

rancor,  8828,  180",  237". 
reflorere,  i7815. 
repedare,  I9627. 
responsalis,  3612. 
resticule,  158". 
restrepere,  24730. 
reynosf,  74". 
rivalis,  no12, 
rugatus,  252". 
rugositas,  233*. 
ruminare,  mutter,  4920. 
runcator,  4i22. 
ruptibilis,  i4724. 

salebrae,  157°,  15  9". 

salicta,  3622. 

salidompnus,       solidompnus,        sultan, 

31"-  "• 

saluatum,  (?)  lists,  1 1 81. 
sanguinarius  (canis  i53),  I2724. 
scaccarium,  193",  2534. 
scacci,  I9310  etc- 


scansile,  stirrup,  95". 

scarleta,  4i18. 

sclauina,  24521. 

semicanus,  8319. 

semideus,  -dea,  i6220>  21. 

semirex,  2i528. 

senescallus,  2245  eto- 

sentenciola,  719. 

sextercium,  22O8  etc< 

simphonia,  i4421. 

simultas,  deceptive  appearance,  i629,  36", 

667,  i62u. 
sinaxis,  i6423. 
soliuagus,  551,  i4220,  i684. 
soloecismus,  I911. 
sophistice,  4729. 
stamineus,  37s. 
stancium,  24223. 
stellatus,  13",  7924. 
sterlingus,  2i99. 
stibium,  iO99. 
strata,  street,  road,  262B. 
strumosus,  i4813. 
suauiloquus,  i5915. 
substancialis,  i882. 
subuicecomes,  616. 
succubus,  7724,  i7827. 
summarius,  beast  of  burden,  i8620. 
summitas,  84". 
superficietenus,  2i616. 
supinare,  i9522. 

terme,  baths,  7419. 
tiriacum,  OrjpiaKov,  I447. 
tisis,  phthisis,  2O429. 
torniamentum,  2916  efcc>,  8o10. 
tortulosus,  gnarled,  i8o25. 
toxicon,  1 44s. 
transcorporare,  I2619. 
tricator,  impostor,  24O12. 
tricatura,  2o14. 


ultroneus, 


OTrl 

2I5 


usula,  2O425,  2O52. 
uxorari,  150";  -tus, 


INDEX    I 


277 


vauassor,  I3022,  23525. 
ventaculum,  ii318. 
venustare,  I4418. 
vicanus,  2o66. 
viritim,  ly18. 
vispilio,  i6614. 
vitanter,  i8910. 
vitricus,  ifi30. 

werra,  8i14. 


xenium,  14",  163",  207",  2356,  242" ; 
xeniolum,  io518,  2i620. 


yconiae,  etc.,  see  under  i. 


zabulus,  6824,  2io3etc. 
zelotipus,  135';  -ia,  199*. 
zonula,  io516,  2O929. 


IXDEX   II 

OF  ROKK  XA3HES 

-__-:.:       -:  -    -- 

_-_---.-       _  —  .___.,- 

A^ota-MABH^J*. 

Afcnhc    (EriMk.'V    of 
ttn*,V**<; 

JABUDL 


-      - 


- ;;;-    ^~ 

:.  i^jL  ifa.  :ia»  (Aagos),  AairgM^  58,   i», 

:--     :_^ 

-5- 


,~-     :- 

m 

:     .,::-     .-.-=>: 


:  -:-      r.:-          :•:=.:,:  -----    :-: 

k*-  tt  fP-  «f  fjiii,  I  JHrih§CH^i«dela\  245. 


«47- 
::-  r:: 

0^33;  HbaBasBi,24i. 
{JUBBHHH^.  f^,  z^,  229.  I  Atacm,**. 

|^*"i"^«» 

i.-,r. -._=__:;-,::    :      ::;-        .V-rl^^  5      :    -     izr 

:•:-:    ::-.  .-.-:_,    -:    ;_ 


|A™ ,»^ 

-  » 


Baalim,  1 46, 

Babikmia  (BabJJon),  31,  32,  123  *qq, 

Babel,  144* 

Babylonian,  16, 

Baccbtw  (Bact»),  49,  162,  215, 

Bala,  201, 

Balaam,  18. 

Baldwin,  bp.  of  Worcester  (1180-5?), 

18, 

Baratus,  202, 
Barbara,  S,,  244, 
Barbari  Rasum  (Barfleur),  236. 
Barnabas,  feast  of  S,,  139, 
Bartholomew,  bp.  of  Exeter  (1162-86;, 

18, 

Basil,  S,,  37,  4i- 
Bastardus,  Will   (William  I),  76,  176, 

218. 

Bathoniensis  (Baton-),  33. 
Bavaria,  Baiwarie,  239,  243. 
Bavins,  142, 

Beachley  (Becheslee),  94. 
Beauchamp,  Steph.  de,  214. 
Beauvais  (Belvacum),  166  sq, 
Becheslee  (Beachley),  94. 
Behthenium,  lake  in  Wales,  92. 
Beli,  filiae,  5,  251. 
Belloloco,  Gischard,  de,  19. 
Belvacum,  see  Beauvais. 
Belvacensis,  ib. 
Benedict,  S.,  37,  41. 
Berith,  demon,  168. 
Berkeley-on-Severn  (Berckelai),  209. 
Bernardus,  S.  (Barnardus),  stories  of,  38, 

39- 

Bersabee,  Bathsheba,  145,  146. 
Bihere  (wood  in  France),  95. 
Blois  (Blesis),  229. 
Bibles,  200  sq. 

Boethius  (Boecius)  (1192-1207),  7. 
Boniface  of  Montferrat,  241. 
Bosham,  210. 

Brand,  chaplain  to  Godwin,  217. 
Braose  (Breusa),  W.  de,  71. 
Brebannus,  Brebeazones  (Brabant),  56. 
Brecon  (Brekeniauc,  72  ;  Brechein,  74). 


Bream,  72. 

Britannia  (Britanuy),  58,  173,  186,  218, 

239;  ftory,  189  fqq. 
Brilo  (a  Briton),  13,  15,  78,  186,  189 

243- 


Brawi  ^-:>  mo  *  2  r- 

BniHMdfa,  26,  27,  3*  58,  ^7,  139,  176. 

Bocbard  ttoioMt  de  veatttre),  223  sqq, 

Bttrneham,  Rob,  de,  40, 

Bono  (Bruno),  25. 


225. 


Cadoc,  S^  72. 
Cadohimf  ,  98. 

Cadomum,  Caen,  243, 

Caen,  243. 

Caesar,  6,  64,  149  sq.,  203  ;  AT  JuKns. 

Cain  (Calm),  61,  160. 

Cam,  *^  Ham. 

Camo,  195,  6. 

Campania  (Champagne),  225. 

Cancia  (Kent),  232. 

Canius,  151. 

Cantnaria,  38,  66. 

Cantuariensis,  3^.  210.  248. 

Canute  (Chnutus).  210  sqq. 

Capanens,  167. 

Capitolmm,  149* 

Camotmn,  «/  Chartre*. 

*Cartbage,  story  of,  260  sq. 

Carthusia,  25  ;  Chartusia,  26,  39. 

Carthuaenses,  25,  56. 

Casa  Dei  (Chaise  Dieu),  37. 

Catilina,  142,  221. 

Cato,  23,  104,  141;  Disticha  quoted,  230. 

C.  Uticensis,  152. 

Catullus,  142. 

Cenomannum  (Le  Mans).     Cenoman- 

nenses,  24,  69,  139,  186,  236. 
Cephalus,  131. 
Cerberus,  5,  251. 
Ceres,  49,  162. 
Champagne  (Campania),  225. 
Charon  (Caron),  5,  250. 


280 


INDEX    II 


Chartres  (Carnotum),  229. 

Charybdis  (Car-),  185,  251. 

Chazar  (near  Pontoise),  232. 

Chester  (Cestria),  218. 

Cheveslinus,  97. 

Chichester  (Cicestria),  210. 

Chnutus  (Canute),  210  sqq. 

Choerilus  (Cherulus),  142. 

Christiana  (Cristina),  201. 

Christianismus,  30,  235,  241. 

Chusi  (Hushai),  139. 

Cicero,  150. 

Cicestria,  210. 

Cinaras,  147. 

Circe,  124,  143,  144. 

Cistercienses,    26,    35    sqq.    (monachi 

albi),  40  sqq.,  66,  67. 
Claravallis,  38. 
Clarevalensis,  38. 
Claudian  (?  Mamertus),  142, 
Clodoanus,  189,  197. 
Cluniacensis,  172. 
Cluniacum    (Cluny),     19,    218,     219, 

239  sq. 

Cluvienus,  53,  142. 
Cocytus  (Choch-),  249  sq. 
Colchester  (Collocestria),  83. 
Conanus  sine  pavore,  96. 
Constantiis  (Coutances),  Walter  de,  248. 
Constantinopolis,  -itanus,  85,  89,  206  ; 

sutor,  story  of,  183  sq. 
Cornubia,  94. 
Coutances,  Walter  of,  248. 
Coxwold  (Cukewald),  50. 
Cre'py  en  Valois  (Oise)  (Crespium    in 

Valesio),  96. 

Crescentii  castellum,  182. 
Cukewald  (Coxwold),  50. 
Cumeraic,  73. 

Cunnanus,  emperor  (?  Conrad),  82. 
Cupido,  75,  76,  in. 
Curius,  141. 
Cybele,  21. 

Daci,  2ii  sqq. 
Dacianus,  46. 


Dalida  (Delilah),  146. 

Damascus,  30. 

Danae,  131,  155. 

Danaids  (filiae  Beli),  5. 

Danesia,  211. 

Danubium,  204^ 

Dathan,  61,  160. 

David,  2,  22,  30,  53,  139, 160,  228,  245. 

D.  of  Scotland  (1124-53),  23^- 

Deerhurst  (Dur-),  212. 

Deheubarth,  73. 

Deianira,  124,  154. 

*Delphian  Apollo,  260. 

Demosthenes,  153. 

Diana,  116. 

Dictynna,  75. 

Dione(Dy-),  137,  177. 

Dis,  6,  251  sq. 

Driades,  75,  162. 

Durham  (Dunelm.),  234. 

Eadmundus,    S.,    32 ;     Ed.    Ironside, 

212  sqq. 

Eboracensis,  50,  234,  238. 
Ebreus,  see  Hebraei. 
Edgar,  king  of  England,  207. 
Edmund,  see  Eadmundus. 
Edricus  Wilde,  75. 
Edwardus  (the  Elder,  900-24),  94;  the 

Martyr     (975-9),      207 ;       son     of 

Ethelred,  207,  212. 
Egyptii,  see  Aeg-. 

Elemosina  (L'Aumone)  abbey  of,  66. 
Eli  (Ely),  52. 
Elias    (Helyas),    propheta,    31,     168; 

Welsh  hermit,  71. 

Eluredus,  son'of  Ethelred,  237;  (A1-),  212. 
Ely  con  (Helicon),  142. 
Emma,  212. 

Empedocles,  115,  144,  159. 
Ennius,  159. 

Erispo£  of  Britanny,  see  Ilispon. 
Ernaldus  de  Brixa  (t  1155),  38,  39,  40. 
Ero  (Hero  ?),  109  sqq. 
Eswaella  (Ash well),  247. 
Ethelbert,  S.,  77,  176. 


INDEX    II 


281 


Ethelred  the  Unready  (978-1016),  (Ed-) 

207  sqq. 
Etna,  115,  145. 
Euan,  Evan  (Bacchus),  215. 
Eudo,  story  of,  1 59  sqq. 
Eugenius  (III)  papa  (ii45-53)>  38>  4°, 

55- 

Euore,  battle,  220. 
Euronotus  (wind),  151. 
Europa,  147. 
Euryalus,  124. 
Eurydice,  115. 
Eva,  1 60. 
Exeter  (Exoniensis),Bartholomew,  bp.of 

(1162-86),  18. 
Exonia,  234 

Fabius,  141. 

Fauni,  162. 

Faversham,  237. 

Favonius,  155. 

*Flaccensius,  260. 

Flaccus,  Horace,  254. 

Flandra,  80. 

Flandrensis,  138. 

Foliot  (Filiot),  Gilb.,  see  Gilbertus. 

Fontainebleau  (Fons  Blaadi),  227. 

Franci,   13,  87,   139,   175,   189,   206, 

240-1. 
Francia,  35,   36,   102,   159,   218   sqq. 

passim,  253. 
Franco  eques,  95. 

Gades  Herculis,  151. 
Gado  (Grado),  story  of,  81. 
Galerannus,  see  Walerannus. 
Galfridus  (recipient  of  the  dedication  of 

the  work),  13. 

Galo  and  Sadius,  story  of,  104  sqq. 
Galterus,  see  Walterus. 
Galweia,  236. 
Gaufridus  Altisiodorensis,  39. 

—  earl  of  Anjou,  236. 

—  brother  of  Henry  II,  236. 

—  son  of  Henry  II,  abp.  of  York  (1191), 
238,  246  sqq. 


Gaufridus  of  Britanny,  243. 
Gauterus,  see  Walterus. 
Georgius,  S.  (b.  Georgii  brachium),  87. 
Gerbert  (Silvester  II),  story  of,  1 76  sqq. 
Gernemue  (Yarmouth),  242. 
Gesligair,  98. 
Gestinus,  92. 

Gilbertus  Foliot,  bp.  of  London  (1163- 
89),  18,  39,  99,  158,  159. 

—  de  Laci,  65. 

—  of  Sempringham,  55. 
Gillescop,  87  ;  Gillo,  88. 
Girardus  Puella  (la  Pucelle),  69. 

—  bp.  of  Hereford  (1096-1107),  234. 
Gischardeus  de  Belloloco,  19. 
Gisors  (Gisorcium),  218. 
Glanmorgan,  96. 

Glanville,  Randulf  de,  7. 

Gloucester  (Gloecestria),  51,  64,  208, 

212,  213,  214,  218. 
Gnatho,  143. 

Godwin,  earl,  story  of,  206  sqq. 
Golenus,  bard,  92. 
Goliad,  30,  38. 
Gomorra,  61. 
Gorgon,  121,  178. 
Gorgoneus,  184. 
Graeci,  85  sqq.,  150. 
Graecum  mare,  65. 
Gran,  see  Strigonia. 
Grandimontenses  (order  of  Grandmont), 

26,  54. 

Grandis  mons  (Grandmont),  26. 
Gratianopolitanus  (of  Grenoble),  25. 
Gregorius,  S.  quoted,  24. 

—  of  Gloucester,  64,  65. 
Grenoble,  25. 

Gre'sivaudan  (Grisevoldana),  25,  55. 

Griffinus,  king,  92. 

Grisevoldana,  see  Gre'sivaudan. 

Gualterus,  see  Walterus. 

Guillelmus,  see  Will-. 

Gundulf   of    Rochester    (1077-1108), 

232  sq. 

Gurmundus,  221. 
Gurney,  Will,  de,  223  sqq. 


1354 


o  o 


282 


INDEX    II 


Ham  (Cam),  160. 

Hamelinus,  abbot  of  Gloucester  (1148- 

79),  65. 

Hamericus,  29,  30. 
Hannibal,  204 ;  story  of,  260  sq. 
Hay  (Sepes  Incisa),  99. 
Hebraei  (Ebrei),  42  sqq. 
Hector,  189. 
Helena,  S.,  83. 
Helicon  (Elycon),  142. 
Helyas,  see  Elias. 
Henno  cum  dentibus,  story  of,  174  sqq.; 

another,  194  sqq. 
Henricus,  204. 
—  fil.  Theobaldi,  earl  of  Champagne 

(1152),  225. 

Henry,  son  of  Henry  I,  234. 
Henry  I,  85,  213;   reminiscences  of, 

218  sqq.,  244. 
Henry  II,   15,  49,  52,  55,  56,  58,  65, 

95,   140,    186,   236,   241  sqq.,   253, 

262. 
Henry  of  Bavaria  and  Saxony  (Henry  the 

Lion),  243. 

Henricus  rex  junior  (1-1183),  139  sq. 
Henry  V,  emperor,  236,  238-40. 
Hercules,  i,  115,  116,  124,  151,  154. 
Herculeus,  81. 
Hereford,   15,  77,  99,  176,   186,   215, 

218,  234,  236. 

Herla,  king,  story  of,  13  sqq. 
Herlethingi,  troop  of  Herla,  186. 
Herodes,  112. 
Hilarion,  S.  (Hyl-),  36. 
Hildebertus  of  Le  Mans  (1*1133),  24. 
Hippocrates  (Ypocr-),  24,  66. 
Hispania,  59;  -us,  218,  227,  253. 
Hoel,  94,  194. 
Homerus,    19,    86,    142,    159,     203, 

204. 

Horatius  (Flaccus),  quoted,  254. 
Horeb  (Oreb),  50. 
Hospitalares  (order),  34,  35,  59. 
Hospitale,  35. 
Hubaldus  (Lucius  papa  (III),  1181-5), 

183. 


Hugo  (of  Lincoln,  1186-1200),  5. 

—  bp.  of  Acre,  69. 
Hungaria,  Hungariis,  69,  212. 
Huntingdon,  218. 

Hur  (Ur),  50. 
Hushai  (Chusi),  139. 
Hyrundella    (Arundel),    Will,    de    (see 
Albini),  245. 

Icknield  (Hichenild),  215. 

Ilispon  (Y1-),  duke  of  Britanny  (Erispoe*, 

851-7),  194  sqq. 
II tutus,  S.,  72. 
Imbertus,  19. 
Indi,  82,  83,  225. 
Israel,  160. 
Israeli ta,  43. 
Ixion  (Yxion),  4,  250. 

Jacob,  217. 
ason,  157,  158. 
Jerome,  S.  (Jeronimus),  35. 
Jerusalem  (taking   of,  by  Saladin,   21, 
206),  27,  28,  34,  59,  65,  179,  181, 
234,  240-1,  245. 

—  Santa  Croce  in,  181. 
erosolimitanus,  33. 
ezabel,  160. 

ob,  141. 

ocelinus,  bp.  of  Sarum  (1142-89),  33. 

ohannes,  142. 

ohannes  Albaemanus  (abp.  of  Lyons 

1181-93),  66. 
Johannis  Evangelium,  S.,  57  ;  St.  John 

Lateran,  181. 
Johannes  de  Moriana,   S.  (S.  Jean  de 

Maurienne),  26. 
Johannes  Planeta,  38,  39. 
Jonas,  proph.,  168. 
Jordan,  237. 

Joseph,  61. 
uba,  204. 

Judaeus  (Judaicus),  44,  182,  226. 
Judas  (Iscariot),  244, 

{udas  Maccabaeus,  97. 
ulian,  S.,  of  Le  Mans,  139. 


INDEX    II 


283 


Julius  Caesar,  149  sq. 
Juno,  151,  251. 

Jupiter,  6  note,  116,  136,  146,  147, 
215,  219. 

Karolus    magnus,   37,   95,    101,    203, 

225. 
Kimelec  (Britanny),  195  sq. 

Laci,  Gilb.  de  (fl.  1150),  65. 

Lais,  109  sqq.;  L.  Corinthia,  153. 

Lata  Quercus,  80. 

Lateranense  concilium  (i  1 79),  34, 2  2526  ; 

S.  John  Lateran,  182. 
Lausus  and  Parius,  story  of,  122  sqq. 
Laudun,  Will.,  99. 
Lazarus,  24,  39. 
Ledbury,  North,  75,  77,  176. 
Leicester  (Lucestria),  218. 
Le  Mans,  see  Cenomannum. 
Lemovica,  see  Limoges. 
Lene,  river  in  Wales,  73. 
Leo  papa  (III),  37  ;  (?  IV),  182. 
Le*on  (St.  Pol  de),  189. 
Leontius,  150. 
Lethe,  249  sqq. 
Leucius,  197. 
Leucothoe,  147. 

Leviathan  (=  Satan),  5,  57,  168. 
Lewi,  S.,  church  of,  193. 
Libanus,  156. 
Libya,  36. 

Limoges,  47,  65,  139. 
Lincoln,  218,  246. 
Livia,  153. 
Livius  Poenus,  151. 
Llewelyn,  see  Luelinus. 
Lodovicus,  Ludovicus,  204. 

—  fil.  Karoli  M.  (t84o),  95,  220, 

—  grossus  (VI,  1108-37),  85,  210  sqq. 

—  filius  eius  (le  Jeune  VII,  1137-80), 
221  sqq.,  245. 

London,  Londoniensis,  Lundunensis, 
18,  39,  76,  99>  X58,  176,  211,  212, 
215,  248. 

Lotharingae,  80. 

o  o 


Louis,  see  Lodovicus. 

Lovanum  (Louvain),  80. 

Luarc,  93. 

Lucanus,  203. 

Lucas  Hungarus,  69. 

Lucerna,  38. 

Lucifer,  37,  38,  80,  122,  161. 

Lucilia,  153. 

Lucius  papa  (III,  1181-5),  86,  183. 

Lucretia,  106,  146. 

Luelinus    (Llewelyn),   king    (?  1-1023), 

91  sqq. 

Lycaon  (Lie-),  62. 
Lyons  (Lugdunum),  60,  65. 

Maccabaeus,  Judas,  97. 

Macrobius,  quoted,  249  sq. 

Madauc,  73. 

Maeonius  (Me-),  159. 

Maevius,  142. 

Mamertus,  142. 

Manselli  (men  of  Maine),  139. 

Manuel  of  Cpol.  (1143-80),  85  sqq. 

Map,    Walter,    stories    of,    246    sqq., 

261  sq. 

Mare  Graecum,  65,  184. 
Maria,  24,  26,  36,  46,  54. 

—  virgo,  230. 

—  Magdalena,  231. 
Marianna,  178  sqq.  notes. 
Marius,  152. 

Marlborough  (Merleburga),  246-7. 

Marlin,  see  Merlin. 

Maro,  see  Virgil. 

Mars,  116,  136,  142,  147-8,  151,  214. 

Marsus,  142. 

Martel  (Correze),  139,  140. 

Martha,  25,  36. 

Matilda   (Matildis),    empress    (t  1-167), 

236  sciq. 

Maurienne,  S.  Jean  de,  26. 
Medea,  124,  149,  158. 
Medusa,  184;  -eum,  ib. 
Meilerius,  92. 
Meilinus,  94. 
Meinfelinus  de  Kimelec,  195  sqq. 


284 


INDEX    II 


Mela,  20 1. 

Menestrates,  204. 

Meridiana  or  Marianna,  178  sqq. 

Merleburga  (Marlborough),  246-7. 

Merlin  (Marlin),  140. 

Messana,  185.  • 

Metellus,  152. 

Milo  of  Gloucester,  earl  of  Hereford 

(tii43)>  236. 

Minerva,  55,  no,  164,  178. 
Minos,  5,  252. 
Minsterworth      (Ministrewrda),      214, 

215. 

Mira  vallis,  38. 

Mons  Pessulanus  (Montpellier),  38. 
Montagne  Noire,  36,  62. 
Montferrat,- Boniface  of   (1192-1207), 

241. 

Monticole,  162. 
Montpellier,  38. 
Morpheus,  demon,  story  of,  163  sqq., 

177. 

Moses,  50,  57,  160. 
Mulciber,  116,  142,  151. 
Musae,  141,  142. 
Myrrha,  147. 

Nabal,  61. 

Nabugodonosor,  13. 

Naiades,  162. 

Nantes  (Namnetum),  194  . 

Naples,  Philip  of,  62. 

Naso,  14,  137. 

Nassaradinus,  31. 

Navarre,  king  of,  253. 

Neath  (Neth),  51. 

Nemuriensis  (/.  Nevernensis),  39. 

Neptunus,  21,  115. 

Nero,  46,  142,  204,  206,  221. 

Nessicus,  124. 

Nessus,  154. 

Nevers  (Nevernensis),  39,  52. 

New  Forest  (Nova  Foresta),  232  sq. 

Nicholaus,  200  sq. 

—  Pipe,  185. 

Nigra  Montana,  36,  62. 


Ninus,  123  sqq. 

Nisus,  124;  pater  Scyllae,  147. 

Noe,  41. 

Nominales,  38. 

Normannia,  58,  218,  236,  244. 

Normannus,  174,  206,  212. 

Northampton,  218. 

Northanhimbria,  101. 

Norwallia,  73;  -ensis,  97. 

Nottingham,  218. 

Numa,  141,  211. 

Offa,  81. 

Olga,  demon,  166  sqq. 

Olio  and  Sceva,  story  of,  197  sqq. 

Oreades,  162. 

Oreb,  50. 

Orestes  (Hor-),  158. 

Orpheus,  115. 

Ostiensis  (Host-),  183. 

Ovid  (Naso),  14,  137. 

Pacuvius,  151. 

Paganus,  27.  .  *  . 

—  fil.  Johannis,  220. 
Pales,  162. 

Pallas,  116,  148,  156,  178,  210. 

Pampeluna  (Pampilo),  101. 

Pan,  13,  79,  162. 

Pannonia,  212. 

Paris  (Parisius),  69,  221,  225,  226  sq., 

245- 
Parius  and  Lausus,  story  of,  122  sqq. 

Parthi  (=Turks),  86. 
Paterini,  57. 
Paulus,  ap.,  25,  247. 
Paulus  heremita,  36,  79. 
Pavia  (Papia),  198,  202. 
Pelops,  62. 
Penelope,  146. 

Pennutia,  mother  of  Plato,  155  n. 
Pepin,  203. 
Perictione,  155. 

Petrus  (apostolus),  30;  (et  Paulus),  77, 
182,  183. 

—  Leonis,  182. 


INDEX   II 


285 


Petrus  Abelard,  38,  40 ;  de  Melvis,  234. 
-  of  Tarentaise  (1141-71),  65  sqq. 
Phaethon,  61,  112,  146. 
Pharao,  61,  70,  160. 
Pharisaeus,  42. 
Philippus  Neapol.,  62. 

—  of  Flanders  (1168-91),  138. 

—  son  of  Louis  VI,  death  of,  ( 1 1 3 1 )  2  2  8. 

—  of  France  (Augustus,   1180-1223), 
241. 

Phiton  (Python),  139. 

Phlegelhon  (F1-),  249  sqq. 

Phoroneus,  150. 

Phoebus,  112,  116,  146,  147. 

Pierus,  142. 

Pilate,  1 8 1. 

Pipe,  Nich.,  story  of,  185. 

Pirithous  (Pyr-),  124. 

Plato,  155. 

Pluto,  252. 

Poitiers,  Poitou  (Pictav.),  65,  243,  244. 

Pontigny  (Pontiniacum),  52. 

Pontoise  (Pontisara),  228,  232. 

Porphirius,  i,  249. 

Porta  Dacorum  at  Cpol.,  87. 

Portugal,  story  of  king  of,  1 6. 

Portus  salutis,  38. 

Procris,  131. 

Priapus,  162. 

Publicani,  57. 

Pyracmon,  116. 

Pyramus,  115. 

Python  (Phiton),  139. 


Quintilianus,  52. 


Radulphus  de  Glanvilla,  7,  253. 
—  Cambrensis,  220. 
Randulfus  =  Radulphus. 
Raso,  story  of,  130  sqq. 
Rasum  Barbari,  236. 
Ravenna,  181,  198,  202. 
Reginaldus,bp.of  Bath  and  Wells  (i  174- 
92),  33- 


Reginaldus  de  Muzun,  225. 
Remelinus,  count    of   Ldon,    189  sq. 
(PRomelius,  c.  500-20  or  Rivallonus). 
Remis  (Remensis),  58,  101,  176  sqq. 
Rennes  (Redonensis),  189. 
Rericus,  49. 
Resus,  136,  137. 

Rhadamanthus  (Radamantus),  5,  252. 
Rhone  (Rodanus),  60. 
Ricardus,  71. 

—  abp.  of  Canterbury  (1174-85),  248. 
Ricardus  I,  140,  241,  243. 

Rivius,  113  sqq. 

Robertus  de  Burneham,  40. 

—  earl  of  Gloucester,  son  of  Henry  I, 
213,  234,  236. 

Rochester  (Roffensis),  232. 
Rogerus,    abp.    of    York    (1154-91), 
50. 

—  bp.  of  Worcester  (1164-80),  100. 
Rollo,  story  of,  135  sqq. 

Roma,  Romani,  33,  34,  40,  46,  60,  77, 

82  sqq.,  179,  181-3,  225,  260  sq. 
Ross  (Heref.),  215. 
Rothericus,  94. 
Rouen  (Rotoma),  139. 
Rufina  (-us  ?),  142. 
Ruffinus,  Valerius  ad  R.,  142  sqq. 
Ruso,  141,  142. 
Ruttae,  56. 


Sabinae,  146-7. 

Sabrina  (Severn),  94,  95,  96,  209,  212, 

214. 

Sadius  and  Galo,  story  of,  104  sqq. 
Saladinus,  21,  206,  240. 
Salius,  story  of,  188. 
Salomon,  see  Solomon. 
Salona,  112. 
Samson,  146. 

Saresberiensis  (Salisbury),  33. 
Sarraceni,  29,  86,  206,  208,  225. 
Satalia,  Goufre  de  Satilie,  185. 
Satan,  161,  168,  169,  171. 
Saturnius,  219. 


286 


INDEX    II 


Satyri,  162. 

Saul,  228. 

Saumur  (Salmurum),  139. 

Saxo  (a  Saxon),  15. 

Saxonia,  239,  243. 

Sceftesbiria,  see  Shaftesbury. 

Sceva  and  Olio,  story  of,  197  sqq. 

Scipio,  104. 

Scireburna,  35. 

Scotia,  89  sq.,  94,  236. 

Scotus,  62,  87  sq. 

Scylla,  147,  177. 

Scytha,  124. 

Sebastianus,  S.,  32. 

Seine  (Secana),  228. 

Selwood  (Selewude),  5. 

Sempringham,    Gilbert   of;    Gilbertine 

order,  55. 

Senlis  (Silvanectum),  241. 
Sepes  Incisa  (Hay  ?),  99. 
Serlo  of  Wilton,  66,  67. 
Severn,  see  Sabrina. 
Shaftesbury  (Sceftesb.),  207. 
Siculus  rex,  225. 
Silvanectum  (Senlis),  241. 
Silvani,  162. 
Simon  (magus),  253. 
Simoniacus,  234. 
Simplingham,  see  Sempringham. 
Siren,  144. 
Sisyphus,  4,  250. 
Sodoma,  61. 

Solomon  (Salomon),  5,  146,  179. 
—of  Britanny(857-74),  story  of,  194  sqq. 
Sophocles,  203. 
Southwell  (Suwella),  234. 
Stephanus  (of  Grandmont),  26,  27,  54. 
Stephen  de  Beauchamp,  214. 
Stephen,  king,  236. 
—  his  father,  236. 
Steropes,  116. 
Stilbon,  1 1 6,  156. 
Stix  (Styx),  249  sq. 
Strigonia  (Gran),  69,  70. 
Suanus,  84  sqq. 
Sudwallia,  97. 


Sulpicius,  152. 

Sur  (Syria),  241. 

Susanna,  16. 

Suwella  (Southwell),  234. 

Syria  (Sur),  241. 

Tantalus,  4,  13,  250. 

Tankerville  (Tancarvilla),  242,  244. 

—  S.  George  of,  244. 

Tarentaise  (Tharent.),  Peter  of,  65  sqq. 

Templares,  Templarii,  27,  29,^0,  31, 

33>  35>  59>  188. 
Terencia,  wife  of  Cicero,  158. 
Terentius,  12. 
Thebes,  115. 
Theobald  (Te-),   earl   of    Champagne 

(1125-52),  225,  228-32. 
Theodosius  (  =  Theudus),  92,  94. 
Theophrastus,  158. 
Theseus,  124. 
Thestias  (Testias),  154. 
Theudus,  92. 

Thomas  Cantuariensis,  S.,  38,  95. 
Thracia,  124. 
Thyestes,  62. 
Titanes,  116. 
Tirynthius,  154. 
Titus,  22. 

Tityus  (Ticius),  5,  151,  251. 
Tobias,  53. 
Toletanorum  rex,  253. 
Tongillus,  149. 
Traherius,  97. 
Triunein  Nagelauc,  73. 
Troia,  45- 
Troianus,  87. 
Turchi,  86. 
Turpinus    Remensis  de  gestis  Karoli, 

101. 

Turstinus  dispensator,  242. 
Tydides  (Titides),  87. 
Tyrell,  see  Walterus. 

Ulixes,  144. 
Uther,  98. 


INDEX    II 


287 


Valdes,  founder  of  Waldenses,  60. 

Valdesii  (Waldenses),  60  sqq. 

Valencius  imperator,  153. 

Valerius  ad  Ruffinum,  142  sqq. 

Valesium  (Valois),  96. 

Vallis  Dei,  38. 

Venus,  49,  53,  55,  106  sqq,  122,  134, 

136,   142,  147  sq.,  164,  177,  210, 

214. 

Vergentio,  mother  of  Plato,  155  n. 
Vienna  (Vienne),  58,  59. 
Virgilius,  41 ;  Maro,  142,  159,  203. 
Virgilius  and  Hannibal,  story  of,  260. 
Vitellius,  142. 
Vulcanus,  147 ;  see  Mulciber. 

Wade,  see  Gado. 

Waia(=Wye),  15,  99. 

Waldenses,  see  Valdesii. 

Walerannus  ab  Effria,  story  of,  223  sqq. 

Wallenses,  Walenses,  15,  48,  71  sqq., 

81,  89  sqq. 

Wallia,  72,  77,  81,  89  sqq.,  186,  218. 
Walterus,  204. 

—  count  of  Nevers  (fii49),  39. 

—  chamberlain  of  France,  223  sqq. 

—  Map,  142,  246  sqq.,  261  sq. 

—  of  Coutances  (bp.  of  Lincoln,  1 183), 
248. 

—  Tyrell,  232  sq. 
Wandali,  81. 
Wastiniauc,  ib. 
Wastinus,  72. 
Welsh,  the,  15,  71  sqq. 


Westbury,  215. 
Westminster,  211. 
Wiganus,  189  sqq. 

Wigornia    (Worcester).     Wigornensis, 
Baldwinus  ep.,  18. 

—  Rogerus,  100. 
Wilde,  see  Edricus. 
Willelmus,  earl  of  Gloucester,  51. 

—  abp.  of  Reims  (1176-1202),  58. 

—  de  Breusa,  71. 

—  Bastardus,  76,  176. 

—  Laudun,  99. 

—  king  of  Sicily  (I,  fi  166 ;  II,  ti  189), 
186. 

—  Ruffus,  218  ;  death  of,  232  sqq. 

—  de  Gurney,  223  sqq. 

—  de  Tancarville,  story  of,  242  sqq. 
Wilton,  Serb  of,  66. 
Winchester  (Wintonia),  233,  236. 
Wlanstune,  51. 

Worcester,  see  Wigorn. 
Wye(Waia),  15,  99. 

Yarmouth  (Gernemue),  242. 

York  (Eborac.),  50,  234. 

Ykenai  (Hikenai),  mother  of  Geoffrey  of 

York,  238,  246. 
Ypocrates,  see  Hippocrates. 
Ysembardus,  221. 

Zabulus  =  Diabolus,  68,  146. 
Zambri  (Zimri),  61. 
Zephyrus,  151,  157. 


OXFORD:  HORACE  HART  M.A. 

PRINTER  TO  THE  UNIVERSITY 


THE  INSTITUTE  OF  tfEDJAEV.AL  STUDIES 

'•'   PLACE      ' 

872