<oiy
-^r
(j. iioiiATii ri,\r(i
NKRMOMM LIHKI DUO
r.DIDlT
GEUISIANICE IIKDDIDIT
ET TIIir.INTA CODICÜM REGENS COLLATORUM
GKAMMATICORUM VETEliUM
OniNlüMQUE MSSTORÜM ADHUC A VARIIS ADfllBITORlM OPE
LIBROUUMQUE POTIORUM
A PRiMORDIlS ARTIS TYPOGRAPHICi: USQUK AD HUNC DIEM KDITORUM
LEfTIONlBÜS EXCÜSSIS
RECENSUIT
APPARATU CRITICO INSTRUXIT
ET
COMMENTARIO ILLUSTRAVIT
C. KIRCHNER.
PARS I.
SATIRAS CUM APPARATU CRITICO CONTINENS.
LIPSIAE
SUMPTIBUS ET TYPIS li. G. TEUBNEKI.
MDCCCLIV.
H«U5s
DES
Q. HOHATIIS FLACCÜS
ZWEI BÜCHER
SATIREN
AUS DKEIS8IG UNVERGLICHENEN
UND ALLEN BLSIIEK VERGLICHEXEN HANDSCHRIFTEN
WIE AUCH SiM.MTLICHEX BEDEITENÜERX AUSGABEN
KRITISCH HERGESTELLT
METRISCH U BEBSETZT
UND MIT ERKLJ?^Ni)EM COMMENTAR VERSEHEN
C. KIRCHNER.
ERSTER THEIL.
TEXT, ÜBERSETZUNG UND KRITISCHER APPARAT.
LEIPZIG
DRUCK LT^D VERLAG VON B. G. TEUBNER.
1854.
'^-^.
DKM
KÖNIGLICHEN WIRKLICHEN GEHEIMEN OBER-REGIERUNGS-
RÄTH UND DIRECTOR IN DER UNTERRICHTSABTHEILUNG
DES KÖNIGL. MINISTERII DER GEISTLICHEN , UNTERRICHTS-
UND MEDICINAL- ANGELEGENHEITEN ,
HERRN
DR. THEOL. ET PHILOS.
JOHANNES SCHULZE,
RITTER DES ROTHEN ADLERORDENS ZWEITER KLASSE,
WIDMET DIESES WERK
DER VERFASSER.
vXestatten Sie, bitte ich, mein verehrter vieljährig-er
Freund und Gönner, dass icli die erste Seite dieses Buches
mit Ihrem Namen schmücke, der, wie wenige andere, es ver-
dient, mit hoher Auszeichnung- unter denen genannt zu werden,
die sich um den Staat wie um die Wissenschaft gleich grosse
Verdienste erworben haben.
Denn seit länger als einem Menschenalter haben Sie in
ihrer hohen Stellung, an der Spitze unsers Unterrichtswesens,
für die Interessen acht wissenschaftUcher Bildung und wahrer
Humanität eben so segensreich praktisch gewirkt, wie als
gründlicher Forscher und geschmackvoller Gelehrter, in Ihrer
Theilnahme und Mitwirkung bei der Herausgabe einiger der
bedeutendsten Werke für Kunst und Wissenschaft, den Dank
des Vaterlandes Sich erworben.
Meinen Dank aber, den ich bei diesem Anlass öffentlich
aussprechen zu dürfen mich erfreue, haben Sie, selbst abge-
sehen von Ihren hohen Verdiensten um meine Lebensbahn,
durch Ihren ermunternden Beifall in meiner litterarischen Thä-
tigkeit für einen Dichter, der auch zu Ihren Lieblingen gehört,
und durcli Ihre wirksnme Unterstützung- im Herbeischaffen der
littorarischen Schätze des In- und Auslandes für meine Arbeit,
in einem Maasse verdient, wie ich denselben kaum auszu-
drücken vermag-.
Nehmen Sie also, mein Hoher Gönner, dieses Ihnen ge-
widmete Werk, die Frucht eines vieljährigen Fleisses und
nützlich angewandter Mussestunden, als ein öfTentliches Zeichen
meiner Verehrung und Dankbarkeit freundlich auf. Wenn Sie
finden , dass darin für die Wissenschaft und für das nationale
Interesse Einiges geleistet ist, und wenn dasselbe auch vor
dem grösseren Publicum sich einer solchen Widnnnig und
eines solchen Namens wie des Ihrigen nicht als unwüi-dig
bewährt, so werde ich in diesem Bewusstsein die angenehmste
Belohnimg für die angewandte Mühe und Sorgfalt finden.
Ihr treuer Verelirer
C. Kirchner.
VORREDE.
Jjen Freunden der Horazisclien Dichtung übergebe
ich hiemit die weitere Ausführung einer Arbeit, die mich
seit vielen Jahren in meinen dem Dichter mit Liebe ge-
widmeten Mussestunden beschäftigt. Meine Absicht war
und ist es , den Hofazischen Text auf dem einzig richtigen
diplomatischen Wege, durch Benutzung aller mir zugäng-
lichen und bisher bekannten handschriftlichen und ge-
druckten Hülfsmittel, zur möglichsten Reinheit herzustellen,
und durch Hinzufügung der metrischen Uebersetzung und
eines erklärenden Commentars denselben auch einem grösse-
ren Publicum zugänglich zu machen, um dadurch eben so
wohl der Wissenschaft als der Nation (nicht den Gelehr-
ten allein) zu nützen, was ich, nach Joh. Heinr. Vossens
Vorgange, als das Ziel unserer Philologie ansehe.
Denn was zuerst die Herstellung der Reinheit und
Ursprünglichkeit des Textes betrifft, so ist es unzweifel-
haft und von den grössten Philologen stets als Grundsatz
anerkannt, dass nur die sorgfältige Vergleichung der mög-
lichst ältesten und besten Handschriften der eirizig rich-
tige Weg ist, um zu der ursprünglichen und ächten, nicht
auf leeren Conjecturen und Einfällen beruhenden Les - und
Schreibart eines Autors zu gelangen, und dass ein solches
Bemühen zwar einen vieljährigen Fleiss und oft nicht ge-
ringe Umstände und Kosten erfordert, aber gewiss das
fruchtbarste und lohnendste für einen Autor ist.
Denn wie oft auch die Schriften des Horatius, gleich
von der ersten Zeit nach seinem Ableben an , von Gelehrten
X VORREDE.
alKn- Zeitalter bearbeitet und commentirt worden sind, so
bleibt doch, um auch nur zu einem annähernden Grade
der Keinheit und Correctheit seines Textes zu gelangen,
noch sehr Vieles zu thun übrig. Selbst die Menge der
Bearbeiter, Avelche von den ältesten Zeiten an eine Un-
zahl verschiedener Lesarten erzeugt hat, ist unserm Dich-
ter vielleicht mehr schädlich als nützlich gewesen. Die
wenigen Exemplare, welche von der Hand des Dichters
herrührten oder von ihm selbst revidirt und corrigirt wa-
ren, verloren sich bald in der Masse der Abschreiber, und
die gelehrten Grramraatiker , deren es schon zu Horatius"
Zeit eine nicht kleine Anzahl gab (wie Suetons Buch de
illustribus Grrammaticis uns lehrt) und deren Geschäft es
Avar, in ihren Schulen die Griechischen und Römischen
Dichter zu interpretiren, fingen gCAviss bald nach Horatius"
Tode an, auch seine Schriften, nachdem sie von ihnen
erst revidirt und emendirt, mitunter auch wohl stellen-
weise interpolirt waren, ihren Zuhörern zu dictiren und
ihre Erklärungen hinzuzufügen. So entstanden gleich An-
fangs in den Abschriften die verschiedensten Lesarten.
Aus den Commentaren dieser älteren Grammatiker schöpf-
ten die sogenannten Scholiasten Acren und Porphyrie
(deren hie und da erweiterten und modificirten Text auch
der von Cruquius aus seinen uralten Codices entnommene
Commentator liefert), welche beide, der erste etwas frü-
her, der andere nach ihm, doch wohl nicht vor dem 6ten
Jahrhundert lebten, ihre Erklärungen. Dass sie aber zum
Theil schon sehr getrübte und unter sich verschiedene
Quellen benutzten, beweisen sowohl ihre öfter von einan-
der abweichenden, zuweilen auch von ihnen selbst als
verschieden angegebenen Lesarten, als die vielfachen Un-
richtigkeiten, die bei ihnen vorkommen; so dass als aus-
gemacht angenommen werden kann, dass nicht wenige
fehlerhafte Lesarten, ja ganze eingeschobene Verse und
Stellen, älter als alle unsere Handschriften, ja älter als
die Commentare der Scholiasten selbst sind. Und doch
haben diese Scholiasten ältere Handschriften, als unsere
sämmtlichen sind, in Händen gehabt. Wenn man dazu die
VORREDE. XI
Verbreitung Horazischer Texte in allen Ländern der Rö-
mischen Herrschaft nimmt, so ergiebt sich aus dem Ge-
sagten von selbst, dass in unserer Zeit auf ein Urexemplar
zurückzukommen, um mit (rewissheit zu erfahren, was der
Dichter ursprünglich geschrieben habe, völlig unmöglich
ist, wie ich dieses in meinen Kovae Quaestiones Ho-
ratianae S. 59 — 66 ausführlich erwiesen habe. Es lässt
sich daher nur durch eine genaue Vergleichung der mei-
sten und besten Handschriften, verbunden mit einem sorg-
fältigen Studium des Horazischen Sprachgebrauchs, überall
das Wahrscheinliche ermitteln.
Kun sind bis dahin von den gelehrten Bearbeitern des
Horatius im Ganzen gegen 2U0 alte Codices verglichen,
und gewiss eben so viele liegen noch ungekannt und un-
benutzt in den verschiedenen Bibliotheken Europas ver-
steckt. Aber auch die bereits verglichenen sind zum Theil
noch keineswegs so ausgebeutet, "wie sie es verdienen, was
namentlich von den Pariser Handschriften gilt, unter de-
nen es viele alte und treffliche giebt; von den zum Theil
höchst wichtigen und lehrreichen Schollen vieler alter Co-
dices — auch unter den unsrigen — ganz zu schweigen,
die noch ihre Befördei-ung an das Tageslicht erwarten.
Unter den uns näher bekannten Codices giebt es eine An-
zahl alter und vorzüglicher, die aus guten Quellen mit
Sorgfalt copirt sind. Den ersten Rang unter denselben
nehmen unstreitig die vier (später leider vernichteten) Co-
dices Blandinii des Cruquius aus dem 9ten Jahrhundert
ein, besonders der erste, als der älteste von ihnen, sodann
der codex Graevianus, der Leidensis und der Reginensis
bei Bentley (die beiden ersteren auch in unserer Sylloge),
der cod. H bei Pulmann, die Vaticani bei Lambin, die
Berner codd. b und c bei Orelli, die codd. nr. 1 — 5 bei
Pottier und Vanderbourg ; von den unsrigen die drei Leip-
ziger, vor allen der Lips. 2. als einer der vorzüglichsten,
dann der Dessav. l (sehr hoch zu schätzen), auch die dürf-
tigen Fragmente unsers cod. Morell., ferner die fünf ^lünch-
ner, die beiden Basler, der Berol. 1. und unter den neue-
ren der Gotting. 1. und Goth. 2., letzterer als aus sehr
\II VOIiREDE.
{ilter und guter Quelle. I^un ist zwar nicht geradehin zu
behaupten, dass allein das Alter einer Handschrift ihren
Werth bestinune, indem dieselbe immerhin sehr fehlerhaft
sein kann, wie unser cod. Bern. a. Allein in der Kegel
sind doch die sorgfältig geschriebenen aus einem guten
Original entlehnten Exemplare unter den altern immer
vorzuziehen und die meiste Autorität ihnen beizulegen.
Denn gerade im Mittelalter entstanden durch die Menjre
der vVbschreiber immer mehr abweichende Lesarten, und
die jüngsten Handschriften liefern in der Regel die mei-
sten Varianten. Gewiss aber ist^ dass kein einziger von
allen, auch der ältesten und geschätztesten Codices, den
ursprünglichen Text des Horaz liefert, dass kein einziger
unter allen, auch der beste nicht, von mancherlei schlech-
ten und fehlerhaften Lesarten frei ist. Wie es daher ge-
wiss ist, dass die Kritik nur annähernd zur Ermittelung
des Wahren und Ursprünglichen gelangen kann, so gewiss
ist es andererseits, dass dieses nur mit Hülfe der Hand-
schriften geschehen kann, ohne welche sie alle Grundlage
verliert und leicht ins Wilde sich verirrt, wie wir diess
in den Conjecturen von Nie. Heinsius, Cuningam, Sana-
don, Markland, Wakefield, Prädicow, Horkel u. a. sehen.
Wenige Schriftsteller sind seit dem Wiederaufleben
der Wissenschaften so häufig und mannichfaltig von Ge-
lehrten bearbeitet und commentirt, wenige seit dem Ur-
sprünge der Buchdruckerkunst so oft in unzähligen Aus-
gaben und Exemplaren abgedruckt worden, wie unser
Hpratius. Nicht sehr gross aber ist die Zahl der Philo-
logen, welche durch sorgfältige Benutzung und Verglei-
chung alter Codices eine Recension des Textes zu liefern
und diesen entweder stellenweise zu verbessern oder ganz
zu seiner Reinheit herzustellen sich bemüht haben. Einige
giebt es, die im Besitz von Handschriften nur die von
ihrem gewählten Text abweichenden Lesarten mitzutheilen
sich begnügt haben, ohne auf Kritik sich einzulassen; auch
diess war schon verdienstlich, wie Pulmann, Bersmann,
Talbot, Combe, Oberiin, Baden gethan; Andere umge-
kehrt, die ohne Handschriften den Text durch Conjecturen
VORREDE. XIII
nach ihrer Laune oder Einsicht zu gestalten suchton, wie
Cuningain, Sauadon, Wakefickl, Dorighcllo; Einige, die
durch mehr oder minder ausführliche (Kommentare oder
durch kurze Noten den Dichter zu erklären versuchten;
Andere, die einen blossen mehr oder weniger gereinigten
Text abdrucken Hessen. Einige haben bei ihrer Bearbei-
tung nur den gelehrten Zweck vor Augen gehabt 5 Andere
bemühten sich, Schulausgaben zum Besten der studieren-
den Jugend zu liefern. — Mit Einschluss aller dieser ver-
schiedenen Zwecke und Bestrebungen lässt sich die Ge-
schichte des Horazischen Textes in der Aufeinanderfolge
der Ausgaben durch vier Jahrhunderte hindurch führen,
von der zweiten Hälfte des 15ten bis zur Mitte des 19ten
Jahrhunderts. Für diesen ganzen Zeitraum lassen sich
rücksichtlich der kritischen Bearbeitung und der wirkli-
chen Förderung der Horazischen Philologie fünf Haupt-
perioden feststellen, a) Die der sogenannten I neu na-
beln des löten Jahrhunderts, wo verschiedene Texte aus
handschriftlichen Quellen hervorgingen, viele Ausgaben
aber blosse Abdrücke der früheren, mit wenigen Verän-
derungen durch Correctur, darstellten, eine eigentliche
Texteskritik aber noch nicht statt fand. — b) Das Zeit-
alter der Aldinen. Diese Texteskritik begründete der
gelehrte Buchdrucker Aldus Manutius zu Venedig, der
in seinen drei Ausgaben von 1501, 1509 und 1519 eine Re-
cension der Horazischen Schriften stiftete, welche fast ein
Jahrhundert hindurch die geltende war. — c) Die dritte
Periode der Horazischen Kritik ward durch Lambinus
begründet, der selbst den Aldinischen Text zur Grundlage
nahm, aber mit Hülfe seiuer Handschriften und seines
durchgreifenden gelehrten Urtheils sie verbesserte und eine
zweite Recension des Dichters erschuf, welche bis auf
Bentley die herrschende war. — d) Die vierte Periode
rührt von dem grossen Kritiker Richard Bentley her,
als dessen Vorgänger in mehrerer Hinsicht Cruquius und
Torrentius zu bezeichnen sind. Seine gelehrte und scharf-
sinnige Kritik bezog sich nicht bloss auf den sprachlichen
Ausdruck, sondern auch auf die metrischen und orthogra-
XIV VORREDE.
pliisc'hoii Formon. Indcss begnügte man sich auch noch
zu Rcntley's Zeit (nur mit Ausnahme des sorgfältigen Pul-
mann) meist nur mit P^insicht der Codices in schwierigen
Stellen, ohne sie buchstäblich, ihrem ganzen Charakter
nach, zu vergleichen. Das ISte Jahrhundert lieferte seit
-Bentley keine bedeutende, aus den Quellen hervorgegan-
gene Textesrecension. Seit Anfange des 19ten aber be-
ginnt e) mit Fea's Ausgabe die fünfte, eklektische
Periode, in welcher die Texteskritik, mit Benutzung
des schon Vorhandenen, hauptsächlich auf ein genaueres
Studium der alten Handschriften, als ihrer Quellen, zu-
rückgeht, zugleich aber das innere Verständniss des Dich-
ters durch Erforschung der historischen Umstände, seiner
persönlichen Zwecke und Verhältnisse, und der äussern
Motive wie des Innern Zusannnenhangs seiner Dichtungen,
mehr als früher zu ergründen sucht.
Was nun unsere vorliegende Arbeit betrifft, so wird
man bei näherer Einsicht leicht wahrnehmen, dass durch
dieselbe die beiden Bücher Satiren einen kritischen Appa-
rat erhalten haben, wie er bis dahin noch keiner Gattung
der Horazischen Dichtungen zu Theil geworden, da bisher
eben dieselben (namentlich das zweite Buch, denn zum
ersten ist er bereits früher, 1829, aber weniger vollstän-
dig von uns geliefert) eines solchen noch ganz entbehrten,
während für die vier Bücher Oden von Jani und Vander-
bourg schon Einiges, und für das erste Buch der Episteln
von Obbarius bereits recht viel geleistet ist. Ohne An-
massung darf ich aber behaupten, dass noch Niemand vor
mir einen solchen Apparat, zu unserm Autor besessen.
Niemand so viele alte Handschriften aus so vielen Jahr-
hunderten selbst gesehen und genau durchverglichen. Nie-
mand eine solche Folge der wichtigsten Ausgaben von den
Anfängen der Buchdruckerkunst bis auf diesen Tag be-
sessen, oder was mehr ist, genau benutzt hat. Denn in
unserm Apparat zu den Satiren liefern wir eine mit In-
begriff der Codices und der Ausgaben fast durch tausend
Jahre hindurchgehende diplomatische Geschichte des Tex-
tes und aller bisherigen Leistungen für denselben in der
VORREDE. XV
darauf bozüglichon liitteratur, Avoraus sich der vorhandene
Bestand aller Lesarten crgiebt, von denen manche gute
aber unsichere durch die Autorität der Handschriften ihre
volle Bestätigung erhalten, manche richtige Conjcctur be-
gründet, manche unnütze abgewiesen, manche für neu
gepriesene als längst vorhanden nachgewiesen, und über-
haupt gezeigt wird, bis wie weit die bisher bekannten
Quellen und die Forschungen der Gelehrten an jeder Stelle
reichen, und wo also jeder neuen Bemühung Bahn gege-
ben ist. Durch die grosse Fülle neuer Lesarten aus den
Handschriften und alten Ausgaben, welche unser kritischer
Apparat darbietet, ist der Kritik ein reicher Schatz zu
Vermuthungen und Aenderungen, den Jüngern Philologen
aber ein fruchtbares Material zur Geistesübung geboten ;
wie überhaupt in den zahllosen Verbesserungen und Con-
jecturen so vieler Gelehrter aller Jahrhunderte eine Fülle
von Geist und Scharfsinn enthalten ist, welcher forschend,
beistimmend oder widerlegend nachzugehen, eines denken-
den Geistes weder unwerth noch unfruchtbar ist.
Die Resultate unserer Arbeit ergeben sich aus dem
vorliegenden Text der Horazischen Satiren , welcher manche
Verbesserung der Lesart und überhaupt eine solche Ge-
staltung erhalten hat, wie die angewandten Hülfsmittel es
gestatteten, um denselben nach bester Einsicht zur mög-
lichsten Reinheit und Lesbarkeit herzustellen. Zu diesem
Behuf sind auch die Schriften der alten Grammatiker,
besonders des Priscianus, und der alten Commentato-
ren, namentlich zum Virgil, welche häufig Horazische
Stellen citiren (wenn auch meist aus dem Geclächtniss und
minder genau, doch den aus ihren alten Handschriften
ihnen bekannten Lesajten gemäss), genau von mir durch-
geforscht und so die Sicherheit mancher angefochtenen
Lesart durch ihre Autorität befestigt worden. Endlich sind
auch die Texte der alten Schoiiasten Acron und Por-
phyrie (die ich in erneuerter und verbesserter Gestalt
zum ganzen Horaz zu liefern gedenke) aus meinen Hand-
schriften vielfach emendirt und l^eraus auch für den Ho-
razischen Text Verschiedenes gewonnen. — In meinen
XVI VORREDE.
kritischen Apparat liabc ich die Lesarten der Handschrif-
ten, auch die l'ehlerliaften, in der Regel alle aufgenommen,
wenn sie nicht durch die Unwissenheit der Abschreiber
offenbar ehtstellt und Avidcrsinnig waren (wie dergleichen
unser ältester Codex Bern. a. manches lieferte). Unter den
Lesarten der Ausgaben aber, besonders der neueren, habe
ich grobe Irrthümer und offenbare Druckfehler als un-
nützen Ballast weggelassen. Manche Erörterungen schwie-
riger oder zweifelhafter Stellen, welche in dem kritischen
Apparat nicht Kaum fanden, habe ich mir für den Com-
mentar vorbehalten, damit mir nicht voreilig der Vorwurf
von Auslassungen wiclitiger Dinge gemacht werde.
Die möglichst grösstc Sorgfalt habe ich auf die Or-
thographie des Horazischen Textes gewendet,
worin noch immer die grössten Verschiedenheiten in den
Ausgaben statt finden, und mit steter Benutzung meiner
besten und ältesten Handschriften und aller mir zugäng-
lichen Hülfsmittel die SchreibAveise des Horazischen Zeit-
alters möglichst zu ermitteln und nach festen und gleich-
massigen Grundsätzen herzustellen gesucht. Ich konnte
daher nicht umhin, in meinen kritischen Apparat manche
Erörterungen über die Schreibart einzelner Worte einzu-
mischen, um überall eine sichere Basis zu haben. Die
Regeln über die Assimilation der mit Verbis zusammen-
gesetzten Präpositionen ad, con, in, ob, suh, welche ich in
der Vorrede meiner Ausgabe des 1. Buchs der Satiren
1829 S. 85 aufgestellt, habe ich, nach der spätem Ver-
gleichung vieler alter Handschriften und nach Einsicht
der von Wagner in der Orthogr. Vergil. S. 406 f. darüber
mitgetheilten Forschungen, nicht mehr ausreichend gefun-
den, und habe mich desshalb, soweit meine Codices da-
mit übereinstimmten, strenger an die Bentley'sche, als die
consequenteste und auf kritisches Studium begründete
Schreibweise gehalten, doch in einzelnen Fällen öfters die
Autorität der Handschriften angeführt. Nur in den Accu-
sativen düngen im Plural auf /6' vieler Wörter der 3. De-
clination, deren Genitiv ium hat, habe ich die von mir am
angef. Orte S. 82 — 84 mitgetheilten, von dem gelehrten
VORREDE. XVII
Grammatiker Priscianus aufgestellten und vom Cardinal
Korisius in seinem vortreflfliclien Werke Cc/ioU/phia Pi-
sana, Dissert. IV. c. III. ed. Lugd. Bat. p. 4 IG 1'. näher
erörterten Grundsätze streng befolgt, da in meinen ältesten
und besten Handschriften diese Schreibweise in der Regel
sich findet, und ich diese Form in is nie ohne handschrift-
liche Autorität angewendet habe. Es -würde aber eine
unnütze Beschwerde für den kritischen Apparat und ein
j\Iissbrauch der Geduld des Lesers sein, wenn ich diese
Autoritäten in jeder Stelle hätte anführen wollen, was nur
in besondern und seltenen Fällen geschehen ist, wiewohl
ich in meinen Adversarien viele Blätter damit angefüllt
habe. Wagner giebt darüber in seiner ürthogr. Vergib
S. 384 — 404 eine sehr ausführliche Untersuchung aus dem
cod. Mediceus des Virgil. Für eben so unnütz hielt ich es,
die öftere Schreibweise Mut für haud in einigen der älteren
Codices anzugeben, nach dem was Wagner S. 423 fg. aus-
führlich darüber verhandelt hat. — Die Absätze im Text,
so wie die Anführungs- und Unterscheidungszeichen, be-
dürfen keiner Rechtfertigung, da sie für den heutigen
Leser gelten, und Horaz, wenn er unsere Schreibweise
gekannt, sie gCAviss angewendet haben würde. Die Form
aber, in der er selbst seine Gedichte las und in der da-
mals geschrieben wurde, würde für uns ganz unprak-
tisch sein.
Endlich bleibt mir noch Einiges von meiner metri-
schen Ueb er Setzung, als einem nicht minder wichtigen
Theile meiner Arbeit, wie der Text selbst ist, zu sagen
übrig. Dass ich dieselbe überhaupt beifüge und dadurch
den ganzen Charakter dieses Buches, welcher einen Deut-
schen Commentar erfordert, als zugleich für ein grösseres
Publicum' bestimmt, näher bezeichne, indem ich nach der
einen Seite der wissenschaftlichen Gründlichkeit, nach der
ande^ni dem Reiz der Ausübung einer künstlerischen Fer-
tigkeit in, gleicher Weise genug zu thun bemüht war, be-
darf Avohl in unserer Zeit keiner Rechtfertigung. Wer bei
sich erwägt, wie sehr die Werke Homers seit der Vossi-
schen Uebersetzung populär geworden sind, und welch ein
HüRATll SAT. b
^^ v^
will V<)RREDE. • . ■
uueiKUic'h reit'lior Schatz von l>il(luiip; dadurch der ganzen
I^ation lind ihrer Sprache zu Thcil geworden, wer auä' der
neuesteil Zeit sicU erinnert, welchen tiefen und wahrhaft
sittlichen Eindruck die Aufführung Sophoklcischor Tragö-
dien im Deutschen Gewände auf das gcsannnte rublicuni
gemacht hat, der wird '.gewiss nicht läugnen, dass es. über-,
haupt zuin grössten GcAvinn für unsere Bildung gereichen
müsse", wenn die klassischen Ueisteswerko- der Alten nicht
bloss in den Schulen (und zwar in kleinem Umfange) ge-
lesen, sondern durch kunstmässige Uebersetzungen nocji
weit mehr, als es bisher gescliehen, in der Masse des Pvibli-
cums verbreitet' würden. Dadurch allein ist die Franzö-
sische Nation der Deutschen um ein Jalu'hundei't in der
Bildung yörangeschritten, dass seitdem löten Jahrhundert,
dem Zeitalter der grossen Philologen Frankreichs, das
' Losen der alten klassischen Schriftsteller in. vielfachen
Uebersetzungen eine 'Nationalsache wurde., welche in ihren
Kunstwerken, namentlich in den Stoffen ihrer Tragödien,
als ein fertiges und populäres Bildun^selement hervortrat,
und diese Uebersetzungen waren- bekanntlich die Lieblings-
lectüre unsers grossen Königs Friedrichs IL .
Dass. zu diesem nationalen Zw;Geke auch die vorlie-
gende metrische Uehersetzung; ihr Soherflein Leitragen
möge:, ist mein Wunsch und juehie Absicht bei ihrer Be-
kärintmaühung. Wenigstens bin ich es mir bewusst, dass
ich es an Lust imd Sorgfalt ih ihrer wiederholten Durch-
arbeitung nicht habe fehlen lassen, und dass sie die Ho-
razische Frist des iionum py^ematur in annnm ausgehalten,
ja überdauert hat. Natürlich bin ich in derselben den von
niir iji meiner frühern Ausgabe, Vorrede. S. 9 f., aufge-
stellten "Grundsätzen treu geblieben, so wie im Technischen
des Versbaues . den ebendas'. S. 30 — 75 entwickelten Re-
geln des Horazischeii .Hexameters in den Satiren
und Episteln, und im Pros'odischen den von mir ebendas.
S. 14^ — 30 mitgetlieilten Gesetzen der Deutschen
Zeitmessung, welche bereits die allgemeine Anerken-
nung und Anwendung gefunden haben, ja zu meiner Be-
friedigung in fremden Schriften wieder abgedruckt sind.
VORREDE. XIX
Dem Werke selbst habe ich ein Lateinisch verfasstes
Verzeichniss der von mir benutzten eigenen und fremden
Ivandschriftlichen Quellen, und der von mir genau ver-
glichenen Ausgaben' des Dichtei-s, welche, im kritischen
Apparat genannt werden, als den Schlüssel für die ange-
wandten Abkürzungen der Namen, vorangestellt, mit einer
kurzen Charalctoristik jedes Codex wie jeder benutzten
Ausgabe, wobei ich den billigen Grundsatz festhielt, in
den Arbeiten der Gelehrten das Gute, als das Bleibende,
aijzüer kennen und hervorzuheben, das Schwache und Ver-
gängliche aber, wo- es zu erwähnen nicht gerade nöthig
war, auf sich beruhen zu lassen.
Ich sehliesse dieses Vorwort mit deni Wunsche, dass
uiern Werk den beabsichtigten Nutzen stiften, und dass
die göttliche Vorsehung mir noch länger Leben. und Ge-
sundheit fristen möge,, um die durch eine vieljährige Ar-
beit für den kritischen Gebrauch gesammelten Schätze auch
für die übrigen Theile der Horazischen Dichtungen be-
nutzen und bekannt machen zu können.
Schnl-Pforta, den 10. Februar 1854.
C, Kirchner.
IND I C E S
IJBRORUM MSSTORÜM ET EDITORUM
AD
HORATII SERMONUM LIBROS RECENSENDOS A NOBIS
ADHIBITORUM.
A. Index codicum msstorum partim a nobis,
partim ab aliis collatorum.
I. NOSTRI CODICES MSSTI.
iNos ad omnia Horatii poemata accuratius pertractanda et recen-
senda codicibus uisstis plus quinquaginta nsi sumus, quos in Novis
Quaestionibus Horatianis (Numburgi 1847 editis, Lipsiae in
libraria Hahniana venalibus) plenius et uberius ex omni parte de-
scripsimus. Ex bis triginta quatuor Codices mssti Horatii Sermoniun
libros continent, quos hie paucis indicabimus.
1) Bas. 1. Cod. Basileensis 1. biblioth. academicae, sign. F.
IV. 26. membranaceus in 8vo mai. saec. XII. scripta Hör. omnia con-
tinet cum scholiis et glossis. Bonae notae über, accurate emendate-
que scriptus et insignibus varii generis pictis ornatus. (Novae Quaest.
p. 5 sq.)
2) Bus. 3. Cod. Basileensis 3. biblioth. acad. sign. F.. III. (>.
chartaceus in Fol. min. saec. XV. Sermonnm libros I. II. continet c.
scholiis paucis et glossis. In charta candidissima ac laevigata non
belle quidem, sed luctüenter et explicate scriptus, propria satis multa
cum lectionis mendis et erratis, ut recentioris aevi, band paucis ex-
hibet. (Nov. Quaest. p. 7 sq.)
3) Brl. 1. Cod. Berolinensis 1. biblioth. Regiae sign. Nr. .^.
membranaceus in Svo saec. XII. praeter cetera Hör. scripta continet
Sermonum libros a Sat. I, 4,31. cum scholiis et glossis. Bonae notae
codex, accurate scriptus et multa propria afiferens. (v. Praefat. no.stram
ad Ed. Satir. 1829. p. XCVII sq. et Nov. Quaest. p. 9.)
INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM. XXI
4) lim. a. Cod. biblioth. IJcrneiisis 1. Nr. 3fi3. membran. in 4to
saec. VIII. exeuntis aut IX. ineuutis (B. ap. Orell.) omniiim antiquis-
simns, sed inscitc et imi»nre scriptus, plura ex Hör. scriptis lyricis
singixlariter digesta coiitinet. Ex Satiris modo Lib. I. Sat. 1. 2. 3.
nsqiie ad v. 134. (Nov. Quaest. p. 8 sq.)
5) Brn. h. i. Cod. h biblioth. Bernensis Nr. 619. membran. in
8vo saec. XI. (ap. Sinnenim in Catal. codd. Bern.) aut XII. (ap.
Orell.) et cod. i bibl. Bernensis Nr. 327. membran. saec. XII. (ap.
Sinnerum) aut XIII. (ap. Orell.) Uterque Sermonnm et Epistolarum
libros continet, prior a Sat. I, 9. Varias inde lectiones a Müllero
V. Cl. nobis excerptas ad Sat. II, 2. dedimus. Orellius utrumque
modo ad octo versus Sat. I, 10. praefixos sub litt, h et i contulit.
(Nov. Quaest. p. 9. Nr. 5. 0.)
6) Corb. Cod. monasterii S. Petri Corbeiensis sign. R. 224., ciiius
varias lectiones ex Sermonnm et Epistolarum libris excerptas Sylloge
Burmanni nobis suppeditavit, lectionis erroribus ac vitiis scatet. De-
ficit in Sat. II, 7. (Nov. Quaest. p. 10.)
7) Dess. I. Cod. biblioth. Ducalis Dessaviensis I. sign. Nr. A.
membranacens in Fol. saec. X. reverendae vetustatis, nitide et accu-
rate scriptus, propter bonam sanamque lectionem magni habendus.
Omnia Hör. scripta continet, cum scholiis antiquis ad oram externam
et internam largissimis et glossis inter lineas. Textus tamen non
sine lacunis. Lib. I. Sermonum integer inest. In Lib. II. deficiunt:
Sat. 5, 45 — 90. 6, 27 — 117. 7, 46-91. 8, 65 — 95. (Nov. Quaest.
p. 11 sq.)
8) Dess. 2. Cod. biblioth. Ducalis Dessaviensis 2. sign. Nr. B.
membranacens in 8vo mai. saec. XIII. scripta Hör. omnia continet
c. scholiis et glossis paucis, ad lyrica nullis. Scriptura minuta qui-
dem et conferta, sed plana tamen et accurata. Lectio non ubique
sana et recta, sed cognitu tamen digna. (Nov. Quaest. p. 13 sq.)
9) Dess. 3. Cod. biblioth. Ducalis Dessaviensis 3. sign. Nr. C.
membranacens in 8vo min. saec. XII. satis bene et emendate scriptus
cognituque dignus. Sermonum et Epistolarum libros cum Ä. poet.
continet, non sine laciinis. In Sermonum Lib. I. deficiunt Sat. 4,
43 — 96. in Libro II. Sat. 3, 181—8, 33. (Nov. Quaest. p. 14 sq.)
10) Dorv. 1. Codex msctus d'Orvillii vetustissimus Nr. 1. saec. X.
membranacens, scholiis ad marg. instructus, bonae notae, cuius lectio-
nes ad ed. Lugd. 1663 (Schrevelii) collatas Sylloge Burmanni nobis
suppeditavit. Scripta Hör. omnia videtur esse complexus , praeter
Epod. 1 — 15. (Nov. Quaest. p. 15.)
11) Dorv. 2. Cod. msctus d'Orvillii alter, saec. XIII. nitide
scriptus, cuius lectiones cum d'Orv. 1. ubique coniunctas eadem Syl-
loge Burmanni nobis obtulit. (Nov. Quaest. p. 15.)
12) Drd. 1. Cod. biblioth. Regiae Dresdensis 1. sign. D. 137.
membranacens in 8vo mai. saec. XII. c. scholiis et glossis, a librario
XXII INDICES MBKORÜM MSST. ET EDITORUM.
cauto et satis i)erito beiie et nitide scriptus, bonas lectiones satis
multas offert. Horatü omnia continet, non sine lacunis , quas repen-
tior manus saec. XIV. aut XV. in Sat, L..II, 4 — 7. et J]pist. L. I. II.
satis commode .supplevit. (Nov. Qnaest. p. 16 sq.)
13) Dvd. 2. (\)d. hibliQth. Rcgiae Dresdensis '>. siprti. D. 138.
mcmbran. in 4to min.- saec. XV. nitide quidem,- sed non satis emen-
date scriptus, sine scholiis et glossis, Odarum libros, Epod. Sbrm.
I. H. et A. poet. continet. (Nov. Quaest. p. 18.)
14) Brd. S. Cod. biblioth. Regiae Dresdensis 3, sign. 1). 139.
chartaceus in Fol. saec. XV. bene et luculente scriptns, sine scholiis
et glossis, Hör. omnia continet. . Lectio non ubique sana et recta,
cognitn tarnen digna. (Nov. Quaest. p. 19.)
15) Drd. 3, ö et /. Lectiones duorum cödd. msstorurt ad mar-
ginem codicis Drd. 3. adscriptae, quorun\ primus (ä) omnia Hör.
scripta, alter (1) Sermonüm et Epistolarum libros complectitur. Pas-
gim litteris A. et L. ut in ipso codice, designantur. (Nov. Quaest.
p.20.)
16) Drd. 4, Cod. biblioth. Regiae Dresdensis 4. sign. D. 140.
chartaceus in 4to saec. XVI. plane et explicate quidem , sed minus
recte et emendate scriptus, sine schol. et glossis, Sermonüm et Epist.
libros continet. (Nov. Quaest. p. 20.)
17) Gpk. 1. Cod. biblioth. Ducalis Gueli^herbytanae 1. sign. Gud.
108. membi-anaceus in Fol. min. saec. XV., a librario erudito pure,
nitide et emendate scriptus, multa propria affert et satis magni ha-
bendus. Odarum libros a carm. I, 23. Epodos. A. poet. et Sernionum
libros continet, sine schol. et glossis. (Nov. Quaest. p. 29 sq.)
18) Gph. 2. Cod.' biblioth. Ducalis Guelpherbytanae 2. sign.
Heimst. 333. chartaceus in Fol. mai. saec. XV. perquam nitide elegau-
terque scriptus et pictis litterarum variis coloribus ornamentis in-
signis, lectione tarnen saepius corrupta et mendosa. schol. et glossae
a recent. manu adscriptae. Hör. omnia continet. (Nov. Quaest. p. 31 sq.)
19) Gph. 3. Cod. biblioth, Ducalis Guelpherbytanae 3. sign. Gud.
185* membrauaceixs in Svo mai. saec. XIII. cont. A. poet. Epistolas
et- Sermonüm Lib. I. sed lacunis plehus, läcerds et mutilus. Scholia
nulla, glossae paucae. Scriptura satis plana et explicata, lectio valde
corrupta et vitiosa. In Serm. Lib. I. desunt: Sat. -3, 17 — 75. tum
V. 128 — Sat. 4, 43. Sat. .10, 63 — 92. (Nov. Quaest. p. 32.)
20) Gig. 1. Cod, biblioth. academicae Gottiqgensis Nr. 1. bom-
bycintis in 8vo mai. saec. XV. (olim Roma;nus; ex congregatione
St. Mauri) perquam pure, nitide et emendate scriptus, ex optimo et
antiquissimo exemplari ductus, ideoque inter recentiores Hör. Codices
primo fere loco habendus. Hör. omnia continet cum schol, et glossis
rarioribus. A Gesnero olim (sign. G. in ed.) sed minus accurate col-
latus. (Nov. Quaest, p. 26.)
21) Gtg. 2. Cod. biblioth. academicae Gottingensis alter, mem-
INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORÜM. XXIII
branaceiis in 8vo min. saec. XV. uitide elejranterquc scriptus, sefl vi-
tiosa saepins lectione notabilis. Sermonum et Epistularum libros con-
tinet, sine schol, et glossis. (Nov. Quaest. p. 27.)
22) (jth. 2. Cod. biblioth. Ducalis Gothanae sign. Ch. B. 6L
chartaceus in -Ite saec. XV. in priore parte Sermonum et Epist. libros
continet. Schblia fere Jiulla. Scriptura satis pura , plana et accurata.
Hie codex, licet recentior, permagni , aestimandns , ut ex antiquissimo
et praestanti^ssimo exemplari descriptus, quod vel .singularis.illa lectio
I. Sat. V), 120: fugio campum hmonqne ttigoncm , modo in uno cod.
Blandinio ap. Cruquinra adhuc reperta, declarat. (Nov. Qnaest. p. 22.)
23) Graev. Cod. Graevianiis, vetustissimus ,ac laiidatissimus
saec. X. membran. Hör. omnia olim cömplexiis , sed ayulsis pluribus
membranis in Sat. et Epist. libris mutilus, a Graevio ad Bentleium
missus, post in bibliothecam Electoris Palatini, lade in Harleianam
Musei Britannici venit sub Nr. 2725, a Corabio quoqne adhibitus
(Comb, a). In nostris hoc quidern loco vix memorandus videtur, quod
Sermonum modo initium usque ad Sat. 2. v. .113. continet. Eins
lectiones lani Broukhusii inanu ad ed. D. Heinsii a. 1612 adscriptas,
quam ed.. Hessius V. CI. benigne nobiscum' -communixiavit , inde se-
dulb excerpsimus. (Nov. Quaest. p.. 28.)
24) Lips. 1. Cod. 1. biblioth. Senatoriae Lipsiensis, plut. I.
Nr. 6. membranaceus in Fol. mediocri, saec. XI. accurate luculenter-
que scriptus et ex bono ac vetusto exempfari ductus permulta bona
affert et inter praestantiores Hör. Codices habendiis. Onjinia Hör.
scripta continet. Scholia et glossae inlyricis perpaucae, in cett. mul-
tae. (Novae Quaest. p. 36.)
25) Lips. 2. Cod. ^. biblioth. Senatoriae Lipsiensis, plut. I. 4. 38.
membranaceus in 4to mai. saec. X. Hie codex omnium fere praestan-
tissimus et summae auctoritatis , Graeviario, Leidensi, vel Cruquii
Blandiniis non minoris habendus., cum propter reverendam vetustatem,
tum propter rectam plerumque et emendatam lectionem ex optimo
exemplari ductam, quae librarii quoque manum doctam ac diligentem
prodat. Non splendide quidem et omate ut alii eins saeculi Codices,
sed pure tarnen et explicate scriptus, .Horatii omnia continet ab Od.
I, 2, 38. primo modo folio deficiente. Glossae -et scholia perpauca.
(Novae Quaest. p, 37 sq.) .
26) Lips. 3^. Cod. 3. biblioth. Senatoriae Lipsiensis^, plut. I.
Fol. 4. membranaceus in Fol. mai. saec. XII. Liber splendidissimus,
summa cum cura et diligentia ex optimo exemplari luculenter ex-
scriptus ideoque' permagni habendus. Horatii omnia continet. Scholia
in IjT-icis multa .et antiqua, glogsae per totum librum. (Novae Quaest.
p. 39. Sub tit. Lips. 3, a.)
27) Ment. s. Mentel. Cod. Mentelianus (a Mentelio, medico Pa-
risiensii cuius fuit cu-ca a. 1660) membran. saec. X. cuius lectiones
olim a Marquardo Gudio excerptas recentior manus ad oram edit.
XXIV INDICES LIBKORUM MSST. KT EDITORUM.
Despiezianae (a. 1()V)5. 8.) adscripsit, qui Über in bibliotli. academica
Lipsicnsi servatur. Fortasse idem cod. Menteliauus biblioth. Regiae
Parisiensis, quem N'auderbourj; in cd. Carminiim litt. E. dcsignat,
Pottieriis tertium in suis niimerat.
28) Mon. 1. Cod. biblioth. Regiae Monacensis 1. sign. 375. mem-
branacens in Ito, saec. XII. Horatii omnia continens , scholiis et
glossis in omni itag-ina bonis et antiqnis largissirae instructus, summa
cum cura ]>erquam eleganter et emendate scriptus, ex optimo exem-
plari ductus, eoque permagni aestimandus. (Nov. Quaest. p. 46 sq.)
29) Mo7t. 2. Cod. bibliotb. Regiae Monacensis 2. sign. G. LXIX.
(olim monasterii St. Emerani Ratisbonae) membranaceus in 4to saec. XI.
Horatii omnia continet, lacuna tarnen ab Od. IV, 7, 20. ad Epod.
1 , 24. glossis et schol. paucis. antiquus probae notae codex , noii
eleganter quidem, sed plane et explicate ex bono exemplari descriptus,
quare in melioribus Hör. mss. habendus. — ßfon. 2, h. Fragraenta
qnaedam satirarnm, I. Sat. 4, 122 — ^G, 40. et II. Sat. 8. in foliis ali-
quot huic codici ante Epistolas insertis , eadem quidem manu scripta,
sed ex alio eoque bono ac pervetusto exemplari depromta continet.
(Nov. Quaest. p. 48 sq.)
30) Mon. 3. Cod. biblioth. Regiae Monacensis 3. sign. F. I. (olim
monasterii St. Emerani Ratisbonae) membranaceus in 4to saec. XI.
exeunte scriptus, Hör. scripta continet, sed prima et ultima parte de-
ficiente, ut Carm, I, 1 — III, 15. v. 12. et Epistolarum libri desint.
Glossae et scholia pauca. Scriptura laxior satisque accurata, plana
et explicita. Lectio non quidem satis pura et emendata, passim licen-
tior, sed ex bono et vetusto exemplari ducta, ut in melioribus hie
liber numerandus sit. (Nov. Quaest. p. 40 sq.)
31) Mon. 4. Cod. biblioth. Regiae Monacensis 4. sign. B. VIII.
(olim monasterii St. Emerani Ratisbonae) membranaceus in 8vo me-
diocri saec. XII. ab initio mutilus, continet Epod. 16 (a v. 16) et 17.
C. saec. A. poet. Sermonum et Epistolarum libros, schol. et glossis
passim adspersis. Scriptura minuta quidem, sed plana et accurata,
lectio plerumque pura et emendata, e bono et vetusto exemplari ducta,
ut in praestantioribus hie liber habendus sit. (Nov. Quaest. p. 50.)
32) Alon. 5. Cod. biblioth. Regiae Monacensis 5. sign. D. 6. e.
(Weihestephanensis 63) membranaceus in 4to saec. XII. duas partes
habet inter se admodum diversas. In priore Ars poet. Epist. et Ser-
monum libri litteris pinguioribus ac grandioribus ubique aequalibus
splendide ac luculenter scripti. In altera Carminum libri usque ad
IV. Od. 8, 17. cetera desunt. ea quidem alia manu, sed diligenti, an-
gustius ac minutius exarata. Schol. et glossae in lyricis nullae, in
ceteris paucae. Lectio in utraque parte propter menda haud pauca
scribam non satis eruditum prodit, sed e bono tamen exemplari ducta
videtur. (Nov. Quaest. p. 51.)
33) Mor. Cod. noster Morellianus, ab inventoris et possessoris
INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM. XXV
nomine, Gallo Morello, V. Reverendiss. sacrorum antistite et biblio-
thecario in Eremitarum coenobio (Kl. Einsiedelu) a iiobis merito dictus,
ex variis libri perboni ac pervetusti particulis ab ipso ex veterum libro-
riim teg^umentis passim detraetis constat. Haec fragnieiita membra-
narum 22 variae forraae, Car. Giiil. Miillero V. Gl. intercedente nobis
libcraliter coucessa, in ordinem a uobis congesta et sordibus adhae-
rentibns caute pnrgata codicis nitidissime et aecuratissime scripti, cui
saeculi X. aetatem certis indiciis assignavimiis , varias ex omnibus
lere Hör. scriptis laceras particulas referunt, quas in Novis Quaest.
Hör. p. 52 sq. pleniiis indicavimus. Hie modo ex Sermonum libro II
(nam ex primo nihil exstat) notamus locos qui insunt : Sat. ö, 3 — 86. —
ti, 61—98 (dimidiati versus). 103—116. — 7, 1 — 27. 70 — 118. —
8, 1 — .36. 86 — 95. Scliolia ad marg. et glossae inter lineas exstant.
Huius codicis meliorem habitum, quo ad usum fieret commodior, iure
nobis vindicamus. Orellius , in cuius manus ante nos pervenit, in al-
tera editione eo non usus est, Einsiedlensis (E littera) nomine nota-
vit. Illo mortuo Baiterus has schedas nactus in edit. tertiae praefa-
tione levidensia quaedam in versuum numeris notandis siugulisque in
litteris errata nobis exprobravit; sed ipse plura cognitu digna ex hoc
codice notare siipersedit.
34) Sant. Cod. Santenianus biblioth. Regiae Berolinensis sign.
Nr. 60. membranaceus in Folio saec. XIII. , ex Santenü libris olim
emtus a Diezio , continet Florilegium s. Excerpta locorum insignium
ex poetis aliisque antiquis scriptoribus, in qviibus Horatii quoque
loci haud pauci ex Arte poet. Sermonibus et Epistolis insunt, quos
tarnen auctor huius libri passim. mutatos ad suos usus accommodavit.
Hie codex nitide et luculenter scriptus non multa tamen ad lectionem
poetae emendandam utilia nobis praebuit. (Plura de eo attulimus in
Praefat. ad Hör. Sat. 1829. p. XCIX. et Nov. Quaest. p. 54.)
Huic Indici codicum mss. nostrorum subiicimus notitiam duorum
codicum, qnorum alter Acronis, alter Porphyrionis Scholiastarum
commentarios continet.
a) Acronis codex nisc. biblioth. Dncalis Guelpherbytanae, sign.
81, 38. msc. Aug. Fol. chartaceus saec. XV. Acronis commentarios in
Carm. libros IV, Epodos (deficiente comm. ad Epod. 17, 53 — 81.)
Carm. saec. A. poet. Sermonum libros I. TL. continens. Comm. ad
Epistolas deest. Liber in charta satis alba et crassa pure emendate-
que scriptus , sed deficiente omni verborum iuterpnnctioue difficilis
lectu. Lectio cum Fabricii textu in ed. Basil. 1555 plerumque conve-
nit, haud paucis tamen vel singulis vocabulis vel totis sententiis omis-
sis. Propria tamen satis multa ab illo textu diversa habet. In prima
pagina codicis legitur vita illa: ,,Horatius Flaccus libertino patre na-
tus in Apulia" (vita II. apud nos in Novis Quaest. p. 43): in folio 2.
vita III. apud nos 1. c. p. 44: ,,Oratius Q. f. praecone patre natus
libertinae conditionis,"
XXVI INDICES LIBRORUM MSST. ET EDlTORUM.
h) Porphyriwiis codex ntsc. bibliotli. Ducalis Griiolpherbytanae
sign. Gud. 85. Fol. min. membranaceus saec. XIV. Continet Porphy-
rionis c'^mmentarios in Carminiim libros IV. A, poet. Carm. 'saec.
Epodos. Sermonuiti Libr. I. II. Epistolarum libr. I. 11. Läcunam
habet in comm. a Carm. Lib. II, 12. ad Carm; Lib. III, 8.~ In prijna
paginä praemittitnr vita Hör. IV. apud nos (Novae Quaest. p. 44):
,,Horatins Flaccus poeta lyricus libertino patre natus." Hie codex
in inembrana Candida et laevigata perqxiam- pure et nitfde Scriptus.
LecHo Fabriqü textiun in ed. Basil. -Ki^S saepe supplet et corrigit,
in 8atiriS pr.aeciptie bona* rhirius in Epistolis. . Nos totum librum ex-
scripsimüs , ut textirm aliquandp emendatiorem e^hibeam'us.
IL GODD.ALDIMANUTn, EOB. STEPHÄNI, MURETI,
TURNEBI, GUIL. CANTEßl, XYLANDEI.
!)■ Aldum Maniitium, qui primus omnium Horatii poemata- vere
critica. ratione recensuit, codicura msstorum ope in iis edendis Usilm
esse, ipse eins, textus iam in ed. I. (1501) a prioribus edd. mültnm
diversus demonstrat. Novis subsidiis adiutus alteram (1509) ipse cu-
ravlt notisque instruxit. Tertiae post eiu$ obitum (a. 1519) Franc.
Asulanus afünis praefuit, qui. Andr.Naugerii ope novam denUo textus
receusionem instituit, de qua. v. in Indice libr. edd. Pluribus locis
libros mss. a se adhibitos Aldus in notis significat, quoa tarnen non
singillatim' percenset: modo nnum ex iis octo illos versus I. Sat. 10.
init. exhibere t.östatür.-
2) Rob. Stephanvis in ed. a. 1544. 8. extrema parte ,,variasex'
vetustis codicibus Horatii lectiones" addidit, quas cognitu dignas,
sed ab omnibus adhuc neglectas , in apparatu nostro vulgavinius.
3) M. Antonius Muretus in ed. Veneta Aldi min. .1559. veteres
libros ase adhibitos c.om'pluribus quidem locis memorat, sed unius
modo codicis a Bern. Lauredano adolescente sibi commodati lectiones
passim refert.
4) Adrian US Turnebus in Anuotationibus suis ad Hor^ poemata
per libros Adversariorum dispersis, pbst in &ius Operibus Argent. 1600.
Fol. in unum congestis libros msstosa se inspectos jjässim laudat,
sed nulliim distinctius indicat.
5) Guil. Canter NpvaTum lectionum lib. IV. c. 12 (in Gruteri
Lampade 1". III. ) triu'm codicum antiquissimorum ope Sermonum et
Epistolarum locos aliquot a nobis notatos castigavit.
6) Guil. Xylknder in ed. Heidelb. 1575. 8. ad II. Sat. 4, 61.
codicem Venetum Arrivabeni memorat et alterum a se inspectum.'
INDICES LIBRORUM MSRT. ET EDITARUM. XXVII
III. CODI). DIONYSII LAJIBIXI.
Dionysius Lam-binus in praefationibus ad ed. primam (^Liigd.
1561. 4.) et alteram (Paris. 1567. Fol.) Codices msstos quibus usus
fuerit enumerat. Ac prinuim deoem mss. in Italia. collatis unoque
Lugdunensi usus est (Nr. 1^6). Alteri editioni ornandae sex codd.
accesserunt (Nr. 7 — 10). In bis omnibus (cod. 4. modo excepto) etiam
Satijarum libri fuisse videntnr. — 1, a — e.) Codd. Fö/jcö«j quinque
antiquis.simi, quos Romae inspexit. — 2) Cod. Dmiali lannociii, Floreiit.
(cf. Pottieri. cod. 13.) — 3) Cod. Crabrielis Faerni. — 4). Cod. Ludov.
Ursini (in quo deerant Serpnones). — 5) Liber Rainutii Famesii Card.
typis ille quidem excusus, sed ex.mSs. emendaius. — 6) Cod. Toamm
Tornesii, typograpbi Lugdunensis ," vetiistissimus. — 7) Cod. Nie. Cle-
rici. ■ — 8, a. b.) Codd. Russardini duo , accepti a Russardo, Icjto. —
9, a — c.) Codd. yicotia7ii tres, ei commodati a lo. Nicotio, olim legato
apud Lusitaniae regem. — 10) Cod. Colomhimis , donatns ei ab lo.
Cplombino, Monstroliensi. — Praeterea codicem Danielis cvänsA&va. rae-
morat (ad I. Sat. 5, 68.) eundem fortasse, qui servatur in biblioth. Regia
Parisiensi sub Nr. 7973 (v. Pottieri cod. Nr. 4). .
IV. CODD. lA.COBI. CßÜQÜII.
lacobus Cruquius codicum suorum, quos ex parte "oniniiim
vetustissimos ac praestantissimos babuit, pleniofem nusquam descriptio-
nem dedit, sed passim eos nominare satis habuit. 1, ä^d.) Codd.
ßlandinii s. Blandiitiam qnatiior, ex bibliotbeca Blajidinia, Benedictüio-
rum St. Petri in jnonte Blandinio Gandavi, quo Roma perlati erant.
lUa autem bibliotbeca a Belgis tumultuantibus a. 1568 plane perdita
et exust^ est (v. Comm. ad I. Sat. 1. praef.). Hos libros vxnerandae
yetustatis (in Epilogo ad lectorem) ante septingentos anilos (i. e.
saec. IX. ) scriptos esse ait unumque eorum (l, a.) omnium anti-
quissimum appellat, cui et ipse et Bentl. Cun. aliique plurinium
auctoritatis tribuunt. — 2) Cod. Divaei , vetustus, magni habendus. —
'i] Cod. Silvius , Gualteri SUvii. — 4, a'. b.) Codd. Buslidiani duo ^ gym-
nasii Loyaniensis*, uterque mutilus. — 5) Cod. Carrionts,. mutilus. —
6) Cod. Martina, praestans, optimae notae. — 7) Cod. Tonsanus, ex
biblioth. Tonsana, Sermonum libros modo continuisse videtur. ^
8)- Cod. Maldeghemius,. solos Carminum libros £omplexus". — 9) Cod.
Nannii, cuius pluribus locis mentionem facit (ad I. Sat. 4, 25. 110.
6, 39. II. Sat. 2, 65. 3, 283 et alibi). " Yerisimile est, hunc codicem
a Petro Nannio Alcmariensi, quocum uua Cruquius Lovanii- fuerat,
aut ab eins heredibtrs in ipsins manus pervenisse.' Diversum fuisge
ab vetustissimo illo codice, quem Nannius in biblioth. Blandinia
repertum pervolutaverat, inde coUigitur, quod ipse in Miscellan. L. III.
c. 25 (Gruteri Lampas T. I. p. 1261.) in hoc codice nil nisi Carminum
libros se invenisse testatur. ' - , '
XXVIII ini)k;ks librorum msst. kt editorum.
V. CODI). rULMANNI, FABKICII, BERSMANNI,
MAKCILII.
1) Theod. Pulmannus in conferendis codicibus msstis, quorum
ope ed. suam Antverp. 1564 ornavit, accnratissimo vcisatus est. Hi
nudecim fncre: I) Cod. Aufjustini Ilumuioi, aiit'ninissiiim.s emoiidatae-
quc lectioni.s, quem J^cntloiu.s ma^-ni facit optimumquc ajjpellat ad
I. Sat. 5, 7. designatiis apnd cum litt. H. — 2) Cod. Collegii Gemhla-
censis, vetiistns, litt. G. — 3) Cod. aller Gemblacensis, litt. E. —
4) Cod. loannis Belleri, litt. B. — 5) Cod. Antonii Diesthemii , litt. A.
fragmentum, libros Carm. III. et IV. complexum, sed mutilo.s, et C.
sacc. — 0) Cod. Pla?iti?n, Sermonum libros continens, litt. B. —
7) Cod. Cornelii Gualtcri, fraf^mentiim , Epist. Lib. II. et Sat. Lib. I,
1 — 4 dimid. continens, litt. V. — 8) Cod. vetus , Artem poet. conti-
nens, litt. T. — 9) Cod. aller Planlini, A. poet., litt. P. — 10) Cod.
l^ictoris Giselini, A. poet. Epist. Lib. II. Sermonum Lib. II. litt. V. —
11) Cod. Caroli Clusii , fragmentum, pars Epistolarum, litt. K. — • Ex
his codd. Nr. 1. 2. 3. 4. 6. 7. 10. ad nostram syllogen pertinent.
2) Georg. Fabricius Chemnicensis in Horatio emendando
(ed. Lips. 1571) pluribus iisns est codicibus msstis , e qnibus lihrum
Anhaltinum , bonum eum ac pervetustum , in notis ad Hör. saepius lau-
davit , ceteris (in quibus cod. Saxonicum et cod. Thuringicum nominat)
modo passim adhibitis.
3) G r e g 0 r i n s B e r s m a n n u s A n n a e b e r g e n s i s , eins discipulus,
ad editionem suam (Lips. 1602) ornandam sex Codices msctos a Posthio,
Monavio et Cotteritio sibi commodatos, e qTiibns quatuor Sermonum
etiam libros exhibeliant, satis diligenter pertractavit, sed singulos nee
descripsit nee inter se distinxit. IJnus ex iis cum nostro Dessaviensi 3.
plurimum convenire videtur.
4) Theodorns Marcilius in libro sno: ,,Ad Qu. Horatii Flacci
opera omnia Quotidiana et emendatae lectiones " (Paris. 1605. Fol.)
Codices msstos a se adhibitos pluribus locis testatur, sed singulos non
indicavit.
VI. CODD. TOEEENTII, H. STEPHANI, D. HEINSII,
RUTGERSII.
1) Laeviuus Torrentius (van der Becken, Episcopus Ant-
verpiensis) ad recensendum Horatium libris msstis haud paucis (novem
refert ad I. .Sat. 6.) iisque bonis adiutus est, ut qui ipse Lambino
se multo meliores Codices nac.tum esse glorietur (ad I. Sat. 6, 96).
Forum plerosqne, ut ex ipsius vita, editioni (Antverp. 1608. 4.) prae-
fixa, intelligitur , Romae olim contulerat. Praeter cod. Laiiretilianimi,
quem omnium fidelissimum appellat ad IV. Od. 1, 1. etiam lacobi Ce-
rondelelii unum nominat ad I. Sat. 3, 57. II. Sat. 2, 99. Cetera mscto-
INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM. XXIX
rnm indicia apiid exim plane desiderantur, qnos gregatim modo, non
nominatim, citare solet. Obiit ipse a. 1505, et diu post eins mortem
editio est emissa.
2) Henrichs Steplianus in Diatr. II. paucula suae operae in
edendo Hör. subsidia partim a codd. msstis, partim a lectionibus inde
excerptis sibi ait obtigisse.
3) Dan. He ins ins in ed. 1629. p. 24. duos libros manu exaratos
se adhibuisse affirmat. — 4) laniis Kutgersius Lect. Venus, c. 17.
ad I. Sat. 6, 96. septem exemplaria mannscripta sibi praesto fuisse
gloriatur.
VII. CODD. TALBOTI.
1) lacobus Talbot in editione sua Cautabr. 1699. 4. (reeusa
1701. 12.) iisdem fere codicibus, quibus band multo post Bentleius,
est usus ; sed cum uterque passim modo singulos locos cum msctis
contulerit , raro accidit , ut comparari inter se vel eorumdem librorum
lectiones ab utroque adhibitorum potuerint. Eius Codices hi fuere:
1) Cod. Roff. Galei, Hör. omnia cont. (Bentl. 10.) — 2) Cod. Galei
alter, Epistolas cont. — li) Cod. Cardin. Bemhi, Hör. omnia cont.
(Bentl. corf. CoUeyii Regulax. VI.) — 4) Cod. Collegii Pelrensis, saec. XII.
Carm. Sat. et Epist. cont. (Bentl. 8.) — 5) Cod. Coli. Trinit. Cantahr.
Epistolas cont. (Bentl. 15?) — 6 et 7) Codd. Bodleiani I. II. Odas
cont. (Bentl. 16.) — 8) Cod. Bodlei. III. cbartac. Odas et A. poet.
cont. — 9) Cod. Bodlei. IV. A. poet. cont. — 10) Cod. Coli. Magda-
lenens. Oxonii, Hör. omnia cont. (Bentl. 9.) — 11) Cod. eiusdem Collegii
alter, Satiras, Epist. et A. poet. cont. (Bentl. 22.) — 12) Cod. Collegii
Reginensis Oxonii, saec. X. ex recens. Vettii Agorii, praestantissimus,
Hör. omnia cont. (Bentl. (i.) — 13) Fariae lectt. e cod. Mich. Bonae
Ragus. ad marg. ed. Mureti a. 1559 adscriptae. — 14) Fariae lectt.
a Fetr. Pithoeo ex mss. ad marg. ed. Basil. 1580 adscriptae.
Vm. CODD. BENTLEIL
Rieh. Bentleius in praefatione editionis suae (Cantabr. 1711. 1.)
haec codicum msctorum subsidia , quibus ad recensenda Hör. poemata
usus est, refert: 1) Cod. Graevianus saec. X. praestantissimus, in no-
stra sylloge Nr. 23. ubi pluribus de eo egimus (Comb. a). — 2) Cod.
Leidensis bibl. acad. Lugdunensis saec. X. ex recens. Vettii Agorii
consulis Rom., Hör. omnia cont. (v. Nov. Quaestiones nostras sub
Nr. 35. p. 36.) — 3) Cod. Zulichemianu.'i saec. XI. Hnins et Leiden-
sis (Nr. 2.) varietatem a N. Heinsio enotatam una cum eius con-
iecturis P. Burmannus ad Bentleium transmiserat, easque ipsas e
Burmanni sylloge exscriptas servamus; sed codicis Zulich. excerpta no-
stra modo ad tres priores Odarum libros pertinent. (Novae Quaest.
nostrae p. 56.) — 4) Cod. Fossianus Gerb. loan. Vossii, V. Cel., euius
XXX INDICES' LIRHOiaM MSST. ET EDITORUM.
lectiones in. Batavia ab Abr. Frankiö iiivene cxscriptas accepit. —
0) Cnil. CoUeciii' lieginensis , saec. X. praest. (Talbot VI.) — 7) Cod- e.
VihVwih: lietjiae SorielatitiljOtiiWm. — 8) f'ad. Petrensi'sQ.a,\iifihr. (Talb.4.) —
{)) Coil. CuHegii Maydalenensix Oxoii. (Talb. 10.) — 10) Cod. Rog. Galei
(TallJ. 1). — 11) 6W. EpiscopijLlieusis. saec. .XV. —,12) Cod. CoUeyü
/^></H Catitabr. (ap. H&\h.. Bemhinus, Nr. 3.) — 13) Cod. Battelianus,
e museo lo. Battely. Desunt iu eo Epistolae et Sat. Lib; II. alq. —
14) Cod. Reguis, SaU Epist, et A, poet. cont. — 15, a — c.) Codd.
tre^ Coflegn Trhntätiii, Sat. Epist. et A.. poetv cont. (Talb. 5?) —
16, a. b.) Codd. Bodleia'ni duo , Lyrict cont. (Talb. 6 et 7.) Seid, ipse
äd.II. Sat. 2, 14.. Excerpta Bodleiana ante CCCC anno.s scripta. lan-
dat. — 17.) Cod. Vigorniensis , A. poet. cont. -^ 18). Cod. Digbeanuis
Oxonii, A. poet. cont,. —.19) Cod. Moreti , a N. HeinsibcoUatns, A.
paei, cont." — 20) Cod. Colbeftini (Paris.) lectiones excerptae. —
21) Cod. Franekerani lectiones excerptae (v. ap. Lamb. Bos). —
22) Ctul. Maydalevensis aXier {TaWi. 11)'. t— 23) Praeterea corfice/« Za;«-
belluimivi nescio quem aliqiioties citat, e; g. ad II. Sat. 2, 48. 3, .283..
IX. CODD.' LAMB. BOS, CUXINGA^ffl, VALARTI.
1) Lanjbertns' Bos in Anlmadversionibns ad scriptores qnos-
dam Graeco's , Franek. 1715. ex codice .Franekerano membran. in Fol.,
pervetusto iHo'.optimäeqne notae (cf. ipsius praefatio p. III. et lani
praef. p. XVI.) lectiones. nonnullas excerptas publici iuris fecit. Eius-
deni codicis negligentius coUati Lectiones pauciores Bentleius habüit
(J:(r. ^21.), largiores ad Lyriea lani ab Jlerbellio accepit.
••" 2) Al.ex. Cuningam cum in notis editionis suae' (Hagae Com.
1721. 8.) textni Hör. subiec'tis , tutn .in Animadversionum libro eodem
anno contra Bentleinm scripto. codicum msstorum lecf iones saepe. iactat,.
sed eas omnes aliunde, praecipije a Cruquio petita« , nominibu.s sup-
pressis;. ipse enim. libi'is msctis bauAquaquam usus esse videtur.
' 3) loseplius Valart in . titulo editionis §uae (Paris. 1770. 8.)
Horatium se ad LXXVI codicum fidem recensuiSse profitetur , et in
praefatione perlegisse se sedulo Codices mss. omnes, quos babeat urbs
Parisiorum tustfuctissima, Regios numero sexaginta, Sorbonicos, San-
germaneuses, Victorinos et älios nonnullqs, quos nitro sibi. commoda-
veririt homine^ '.docti officio.sique affirmat. Cuius quidem rei fi^es
penfes äuctorem esto: dubia et sublesta fit, quod nusquam eos recen-
set et hos paueos modo,' eosque raro, nominat: 1) Cod. Bellov. i. e.
Bellovacensem venerandae vetustatis*, Capitulo Bellovace.nsi ab losce-
lino Abelardi magistro donatum: cuius ei copiam fecit D. Danse,
Canonicusl^ellovacensis. — 2) Cod.Sorb. Sorbonae cödicem aRjchelio
Cardinali donatum , quem longe Optimum et antiquissimum appellat. —
3) Cod. Paris. Reg. Regium Parisiensem Nr. 9219. praestantissimum,
qui in inclitö illo loco I. Sat. 6, 12G. veram lectionem cum paiwis
INDICES LIBRORUM; MSST. et EDITORiJM. XXXI
tueatur: „fugio campnm. lusiimque trigonera." — Geterorinti exempla-
rinm in lectionibus notändis numeriim tantum referre solet. • .
X.- CODD. GESNERT, OBERLINI, COMBII.
1) lo. iVIatt hi'as. Gesnerns, et doctrina et subtili iudicio parrter
ihsignis, in Baxteri editioiie recens omjinda bis codicunT msctoriim
opibns usus est: 1) Cod. Gottinfj. 1. (Nr. 20 La nostra .«rrllöge.) —
•2i a. b.) Codicum Hanoveranorum duo fragmentft.' a. partem Satirarum.
b. partem Epistolarniii cont. — 3) Collatio Saxütna , lec.tionum sylloge,
partim a Cortia ex tino mScto Xiipsiensi et uno Vinariensi ad Cunin-
^amii ed. margiijem, partim e IX codd. ad Maettarianae ed, oram
adscrijpta. — 4) Cod. lo. Brodaei saec. XIV. cuius' lectXoneS ad oram
ed. Torrentii a Scbminkip adscriptas habuit Gesnerus; ■• "-
2}' ler. lacobus. Oberlin in fine splendidäe edltionis suae. (Ar-
gentor. T<88. 4.) lectiones quatti'or librorum mss. Arg'entoratensinm
adiecit'. \) Cod. A. (a) biblioth. academieae membran. in 4t<) saec. X.
Oitas, Sat. et Epist. (praeter A. poet.) oHm complexns, sed lacerus et
mutihis. In Satiris desunt L. ll. Sat. 2t v. 132 — ^Sat. 3, 75. desinit
in Sat. 5, 94. — 2) Cod; ß. (b) biblioth. academieae alter membran.
in 4to saec. X. '.nitide et accurate scrijitus, Odarum liUros. et Epödos
cont. sed multis partibus mutilus.' — 3) Cod, C. (c) lo. lac. Gambsii
membran. ih Fol. saec. XI. aut XII.' A. poet. Satiras et i>i)istolas cont.
passim vitiose scriptus. — 4) Cad. B. (d) Fr. Phil. Louis cuiusdam
membran. in 4to saec. XJ. aut XII.' minus recte et accurate scriptus,
• A. pöet. Epist. et Sermohum libros cont. " . . • .
• 3) Carolus Combe ad ornandarm edit/ suam splendidissime ex-
cusäm Löridini 1792. in 4to e codicum Harleianorum in Museo Bri-
tanhico asservatorum copia septem exemplaria cum editjone Baxtero-
Gesneriana contulit eorumqüe lectiones textjiü siablecit. 1) Cod. A. (a.)
Harleian. Nr. 2725. saec. X. est Graeyi^nus ille codex in BentleianisJ .
in nostris 23. — 2) Cod. B. (b) Harl. Nr. 3534. saec. XII. — 3). Cod.
C. ;(c) Harl. Nr. 2724. saee. Xlll. — 4> Corf. D. (d) Hajl. Nr. 3754.
saec. XV. — .5) Cod.E. (e) Harl. Nr. 2G09. saec XV. — . 6) Cod.'F.Xr)
Harl. Nr.48G2. saec. XV. — 7) Cod. G. (g) Harl. Nr; .2021. saec. X;in.
XI. CODD. BADENII, lAECKII., AZARAE.
1) Lac. Baden singtilis' editionis suae ad Gesjieri exemplar ex-
pressae (Havniae 1795) paginis vartas diiorum codd. msstorum, quos
eiu,s filius, Tarkillus Baden, ili praef&tiohe pluribus describit,
lectiones subiecit. Alter eorum, codex ThottianusJ quem titulo
Bad. l. signavimus, olim ex. Hispania advtctus in biblrotb. regiam
Havuiae pervenit. God. est membranaceus saec. Xu., formae qua-
dratae, omnia Hör. scripta cpntinens, scriptura minuscüla Romana
accurate exaratus, litterif? initiällbus poematum in bractöa auri Kubro
XXXII INDICES LIBROKUM MSST. ET EDITOItUM.
colore pirtis. In Ödarum libris Kcrijttio nibi eonstat, sed in Satiris et
Epistülis variae manus apparent. Vutus Icctio inuuraeris locis erasa
iiovisque correctionibus obruta est. Verum sie quoque multa bona
liic liber oftert, iit ex bono et vetusto exemi)larl duetus. — Bad. 2.
Alter eodex, Kegii nomine a Badenio notatus, bibl. Kegiae est, mem-
brauaceus in 8vo, saec. XV. Odarum libros cum Epodis continet.
2) loa eh. Henr. laeck in editione sua (Vinariae 1821. 8.) se-
cundum Feae exemplar expressa sex Codices msctos in subsidium vo-
cavit, ([uos in prologo descripsit et scrijjturae exempla in tabula ad
calcem libri addidit. 1) Cod. bibliolh. Regiae Bambergensis, niembrana-
ceus in Fol. min. saec. X. confuse ligatus et inultis partibus niutllus,
omnia Hör. primitus complexus, nunc Epodos et Satiras modo iute-
gras continet. Liber belle et luculenter scriptus, sed ita misere ac
negligenter a laeckio collatus, ut rarioribus modo locis nil fere nisi
vitiosae lectiones quasi exquisitae exliibeantur. — 2) Cod. Helleri,
chartaceus in Fol. saec. XV. Artem poet. cont. — 3) Cod. Gaibacensis
Nr. 2791). e biblioth. Comitis a Schönborn, in 8vo, saec. XI. (? XIII.
potius) A. poet. cont. — 4, a. b.) Cod. Gaibacensis alter, Nr. 1804.
in 4to, saec. XII. in priorc parte Lyrica, Epodos, in altera Epistolas
cont. excepta A. poet. — 5) Cod. Gaibacensis III. Nr. 2045. in 8vo,
saec. XIV. Epistolarum libros cont. praeter A. poet. — 6, a, b.) Cod.
Gaibacensis IV. Nr. 2446. in 8vo, saec. XI. et XII. Epistolarum libros
cum A. poet. continet.
3) los. Nie. de Azara in splendida sua editione (Parmae, typis
Bodonianis, 1791. Fol.) curanda, ut ipse in praefat. ait, libros aliquot
msctos bibliothecae Chisianae, unum praeterea biblioth. Zeladianae
chartaceum saec. XIV. in Satiris consultavit, sed operae adliibitae
nulluni documentum prodidit, cum notarum apparatu omni omisso in
textum nihil paene novi intulerit (nisi forte lectionem in Epod. 10, 29.
a Fea adoptatam: ,,proruperit Apenninus") iudice ipso Fea (praef.
p. III.) qui in edendo libro ei udfuit.
XII. CODD. CAR. FEAE.
Carolus Fea Romae in vetustissima pariter ac splendidissima
artium sede inter cumulatissimos litterarum tliesauros non habitans
solum , sed regnans , omnium plurimos Codices Hör. msctos in mani-
bus habuit. Sed magnopere dolendum est, virum de poeta nostro me-
ritissimum, qui in ed. sua (Romae 1811. 8.) nou modo omnium lar-
gissimum variae lectionis e codicibus et libris prelo excusis api)aratum
vulgaverit, sed insigni etiam doctrina ac subtili iudicio adiutus per-
multos Hör. locos aut praeclare emendaverit aut optime illustraverit,
cum, dico, apparatus sui descriptionem adeo neglexisse, ut non modo
de eins codicum mss. aetate, forma ac pretiu, sed ne de eorum nu-
mero quideni quicquam exploratum habeamus. Quare etsi multos saepe
INDICES LlBRORÜM MSST. ET EDITORUM. XXXIII
libros msctos lectiömim suanun testes citat, de ^bi'um tarnen Vetiistate
atque ideo auctoritatc saepe dubitandum est. Id certe constat, iuter
eins Codices satis multos recentiores ac deterioris nptae fuisse. Ipse
titiilos modo exemplarium adhibitorum summatim, ad sigla quibus
usus est, notanda iu praefatione _p. XL nobis prodidit. Quos ego in
nostroa usus compendü gratia sie iniinutavi, ut his fere notis eos
designaverim: ...
1, a. b. c. cett.) Ckxld. Vaticani i&\). Feam sub litt. V. A. B. C. cett,)
2, a. b, c. cett.) Codd. Faticani Regintte s, Sicevovaticam (sub litt. Vr.
A. B. C. cett.)
•3,- a. b. e. cett.) Codd. ralicemi Palatini (sub litt. Vp, A. B. C. cett.)
. 4,.a. b. cv cett.) Codd. Faticani Ot/obo>iia?n {fiiib litt. Yo. A.B. C, ce'ti.)
5, a. b. c. cett.) Codd. C/nsiani (sub Ijtt. Ch. A. B. C. cett.) •
6, a.. b. c. cett.) Codd. Angelici {snh litt. An. A. B. C. cett.)
7, a. b.c. cett:} Codd. B(trbe7-hü (siih litt. Ba. A. B. C. cett.)
8, a. b.- c. cett.) Codd. CoUegii Romani s, Grcgoriani (sub litt, Cr, A.
B. C. cett.).. . ; . . .... ■
9, a, b. c. cett.) Codd. raUicellani {svCo litt.. Y&. A. B. C. cett.)
10) Cod. quem ineus appellat ad HI. Od. 4, 16. et alibi.
Xin. €QDD. POTTIEßl ET VANDERBUEGII.
F. G". Pottier ad recensenda Hör. scripta viginti tribus lilJi-is
mss. bibliothecae Kegiae Parisiensis maiore ex parte vetustissimis ac
praestantissimis est usus, quorum varias lectiones, sed eas temere de-
lectas et parum accurate excussas in/appeindice editioniß suae (Paris.
18'i3. 8.) exhibuit. Eosdem fere Vanderburgius in Carminumi editione
curanda (Paris. 18 J 2. 2 Voll. 8.) sed Pottiero multo diligentius et ac-
curatiUs contulit et descripsit. Hos Codices , membranaceos omnes, una
cum siglis ab utroque adliibitis in hac tabula sub conspectum vocabimus :
Nr. biblioth. I Pott. IVand. |Saec.| Forma. I Argument, et Animadverss.
7000. 1. A- X. 4..miji. Od.I-V. Epist.L c. Schol. Acr.
■ • olim Puteanus. Praestantiss.
■7^71.' . ■ > 2. •. B. X. 4. Hör. omn. c. scholiis etgloss.
. • . Emendatissimus.
7972. 3. E. X. 4. Hor.omn.c. schol. et gl. ex rec.
■ VettÜAgorii.Mentelianus.Opt.
- notae.
7973. 4. D. X. : A. Od. I-V. Sat. I.H, 1.2. schol. .
et gl. ad lyrica. Danielis, post
' Colbert. Opt.
8072,. 5. C. X. Fol. Öd. I-HI. c. schol. et gl. olim
Thuani, post Colbert.
7974. 6. g>. XI. Fol. min. Hör. omn. c. schol. et gl. olim
Puteauus.
HüRATlI SAT. t; .
XXXIV
INDIC
ES LI]
3R0RUM MSST
Nr. biblioth
, 1 Pott. 1 Vaiul. 1 Sacc. | Forma.]
7V)75.
7.
y-
XI. Fol. min
7976.
8.
H.
XII. 4.
7977.
'.).
J.
XII. Fol.
7978.
10.
—
XII. —
7979.
11.
M.
XII. Fol. min
8212.
12.
N.
XII. 8. long.
8213.
13.
O.
XII. 4. min.
Argument, et Animadver.ss.
Ilor. omn. c. .schol. ex bibl.
priv. Ilenrici II.
Ilor. omn. c. scholiis.
Hör. omn. c. schol. Nie. de
(Mamengiis, post Colbert.
Ar.s poet. (I. Kpist. IG -20.
sacc. XIV.)
Od. I-V. A. poet. Sat. I. II. .
c. gloss. Olim Colbert.
Ilor. omn. nitide ser. Olim
Mazarineiis.
Hör. omn. c. schol. et gl. ornate
scr. praest. olim Lamb. Nr. 2.
post Mazarin.
8214. 14. P. XII. 8. long. Hör. omn. nitide scr. emend.
conven. c. Nr. 2. olim Colbert.
8215. 1."). Q. XIII. 8. long. Hör. omn. c. schol. et gl. olim
Bigotianiis. Minus landab.
8216. 16. R. XIII. 8. long. Hör. omn. ex rec. VettiiAgorii.
vitiose scr. ex opt. exemj)l.
Colbert.
8217. 17. S. XIII. 8. Od. I-V, 10. Sat. I, 4-10. II,
1—3. Epist. I. vitiose scr. olim
Colbert.
A. poet. Epist. I. II. Serm. I. II.
A. poet. Epist. I. II. Serm. I. II.
A. poet. Epist. I. II. Serm. I. II.
A. poet. Epist. I. II.
Od. I-V. I. Sat. 9. V. 17-10.
male scr. ex bono exempl. olim
L. de Targny.
7984. 23. — XV. — Hör. omnia.
Xiy. CODD. OEELLII.
lo. Caspar Orellius, inter viros doctos huius aetatis opera
plnribus antiqnis scriptoribus, ac praecipue Ciceroni, saluberrime prae-
stita insignis, ingenii sni felix acumen, indicinm multa lectione snb-
actnm et confirmatum, ac largissimam doctrinae copiam etiam ad
Horatii poemata rectins atque emendatins quam antea edenda ac com-
mentariis ad praesentis aevi usum aptissimis illustranda adhibuit.
Idque consilium, cum primam editionem a. 1837. 38. duobiis vol. vul-
gasset, indefessa indnstria et crescente successu per alteram (a. 1843.
44.) et tertiam (quam post eins mortem lo. Georg. Baiterus a. 1850
8218.
18.
—
XIII.
7980.
19.
—
XIV.
7981.
20.
—
XIV.
7982.
21.
—
XIV.
8219.
22.
T.
XIV.
IXDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM. XXXV
et 52 aLsoIvit) crescente etiam voluminum ambitu , ita persecutiis est,
nt ciim critici miinere satis commode , tum praecipue interpretis officio
üj)time ac plenissime fiinctiis et lectorum desideriis satisfecerit et for-
mam quodammodo operis asseclis et imitatoribus miiltis constituerit,
qni leviore conatu sed fnictucsiore in usiim adolescentiae scribiint.
Codices mss. quibiis in ciirauda siia editione (siglis modo in notis cri-
ticis nimis brevibns et obsciiris adhibitis) nsiis est (ex quibus nobis
cjuoque nonnuUi obtigerunt) ipse in praefatione pluribus, sed ex parte
modo, descripsit. Nos singillatim dissipatas notitias hie in unum con-
feremiis.
1) Cod. Inblioth. Bernensis 1. (sign. B. ap. Orell., noster Brn. a.)
Nr. 363. in 4to. saec. VIII. exeuntis aut IX. ineuntis. Accuratiorem
eins cum lyricis Hör. collationem Car. Guil. Müllei-o debitam Orell. in
appendice ad alteram ed. Vol. II. p. 811 sq. exliibuit, quam in ed. III.
Baiterus notis criticis in singulis paginis addidit.
2) Cod. biblioth. Bernensis 2. (sign. b. ap. Orell.) Nr. 21. Fol.
saec. X. pulcherrime et acexuatissime scriptus Hör. omnia continet.
3) Cod. biblioth. Bernensis 3. (sign. c. ap. Orell.) Nr. 542. 4to.
saec. X. omnia Hör. continet, nonnuUis excisis.
4) Cod. biblioth. Bernensis 4. (sign. d. ap. Orell.) Nr. 508. mem-
bran. saec. XII. ineuntis , Gallicanae originis , sie satis bonus , post-
habendus tarnen tribus prioribus. Omnia Hör. continet, praeter Serm,
Lib. II. in cuius Sat. 1. v. 13. deficit. Eius lectiones primum in
ed. II. ad lyrica, Ä. poet. et Epist. L. II. in contextu exhibuit, cete-
ras in appendice Vol. II. p. 808 sq. In ed. III. suis locis insertae.
5 et 0) Cod. biblioth. ^iernensis 5. Nr. 610. membran. in 8vo. saec.
XII (sign. h. apud nos et Orell.) et cod. 6. Nr. 327. membran. saec.
XIII (sign. i. ap. nos et Orell.) Nr. 5. in codd. nostris. Utrumque
Orell. modo ad octo illos versus Sat. I, 10. praefixos contulit.
7) Cod. biblioth. Tuncensis Carolinus saec. X. membran. in 4to.
sign. Nr. C. 154. a nobis quoque accurate coUatus. Continet Carm.
libros IV ex parte mutilos, A. poet. et Epodon libr. etiam mutilum
(sign. T. ap. Orell. , Tiir. ap. nos). (Nov. Quaest. Hör. p. 54.)
8) Cod. Sangallensis oppidanus Nr. P. 10. in 4to. saec. X. nitidis-
sime scriptus et perbonus (sign. S. ap. Orell.) Hör. omnia continet,
excepto Carm. saec. et Epod. 17.
9) Cod. Morellianus noster (codd. nostr. Nr. 33.) a Baitero ad
Orell. ed. III. collatus -(sign. E. ap. Orell.)
10) Cod. Petropolitanns saec. X. cuius lectiones ab Ed. de Muralto
acceptas Baiterus in ed. III. exbibuit (sign. p. ap. Orell.)
11) Cod. biblioth. medicae Montis Pessulani membran. in 4to. saec. X.
Hör. omnia continet. Eius lectiones ad Sermon. L. I. II. et Epist.
L. I. II. a Dahrembergio acceptas Baiterus in ed. III. Vol. 11. ad
calcem vulgavit. Nos eas in apparatu nostro litt. M. signavimus. —
Ex hoc et altero eiusdem biblioth. codice membran. Nr. 426. in 4to.
r. *
XXXVI INDlCES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM.
saec. XI. Baiteriis leotionea Lib. I. Oil. 1-^U., |iiirni ox i)ii(iro iis(nu'
ad carm. l'i. oodcm loc'o • vultravit. l'rioi'oin litt. a. alteriiiii litt. r.
siffuavit.
O. Index Editiorium
quibus in recensendis Iloratü.' Satiris usi suinus.
Ex largo librdrum appafatu , quem ad omuia Horatii scripta cri-
tico studio pertractauda et receusenda congcssimu.s, cos modo hie bve-
viter iudicabimus , quos ipsi ad S atiras accurate contulimus eorumque
lectioues. Omnibus locis enotavimus, perpaucis modo iisque vetustissi-
mis exceptis, quos cum ipsis inspicere non eontigerit, ex Feae copiis
passim laudavimus , asteriscü in' hoc indice notatos. Nam eins citata
non ubiquc tuta ideoque cautissiuie excipienda esse, experti intellexi-
mus. Hie autem modo ut sigla a nobis adhibi.ta intelligantur , in an-
tiquioribiis certe editis' brevitati eo niagis stiidebimus , quod pridem
in ed. uostra Satirarum a. 1829 emissa p. CII — CXA^I. pleniorem
librorHm vet'erum a nobis collatorum nDtitiäm dedimus.
■ " • a) EX SAECULO XV. '
1) *Princ. Ed. princeps Eomana sine loco et anuo in Fol. min.
circa a. 1471. v. Feam praef. p. XL. •.
2)*.Zar. Ed. s. 1. ef a. in Fol. min. -quam prineipem putant Ge-sn.
Comb. lani Mitscherl. al.' Refutat-Fea praef. p. XLVI. Antonio
Zaroto.Parmensi, typographo Mediolan. tribuunt. Ea usi sunt Gesner.
Comb. Fea. Schweiger Handbuch T. II. p. 387 inter änhos 1470 — 73
natam statuit. '',..-
3) Medial. 477. Fol. Phil. Liavagniae, irapr. III. Kai. Maii.
Liber optlmus et- emendatissimus , in mscti loco habendus.
4)' VeneL 478. Fol, Prima Veneta, impr. per Phil. Condam
Petri. nitida et elegans , . niendis haud paucis vitiata. Propria raultä
habet, ex nis». ducta.
5) Venei/^IQ, Exemplar ex priore expressum, vitiis passim foe-
datum. .nonnulla, propria habet. •
6) Flor.-M^'l, Fol. Celeberrima est cd. Fl o rentin a, quam Chri-
stoph. Landinus adhibitis mss. curavit et largissimo commeutario
instruxit. Haec ed. propriam receiisionem exhibet et familiam suam
ducit. • ■ . .
7) renet. AS^. Fol.- cum comment. Chr. Landini. Impr. Yenetiis
per loan. de Forlivio et soeios. Landiniana tertia, ex Flor. 482
non satis emendate expressa.
INt)ICES LII!i;(»i;i\M MS.ST. KT EDITOKUM. XXXVII
8) Fenct. 480.- Fr)!. «. comrn- <^'hr. L;uidin i. Impr; Venetiis pci-
ma{j. Reruardinum de Tridiiio ex moiiteferrato. Landiiiijuia qnarta,
(lim praee^dcntc ctiam in roeiidis typogr. coTivftniciis.
U) Mcdiol. 4S0. Fj)l. cum cbmin. Acronis et I'orpliyrioiiis, ex ofiü-
ciiiä Anton ii Zarotti Parmonsis, impendiö Alex. Miiintian».
Summi momcnti cd. libro msc. adliibito expressa , propria multa affert,
et ScUoliaBtas veteres ex. mss. exhibet.
10) * ^isne?. 49O.F0I. c- comm. Acronis, Porpliyr. et Laiidiiii. Iiiij)r.
Venötiis a Georg. Arrivabenc Mantnano. profecta ex rec. loan. Fran-
cis ci Philpm.usi, Hua bona liabet (ap. Feam). Fa Bentl. etiam
usus fest,
11) Venet.^Xl (Pinr.) Fcd. c. comm. novo Anton. Mancincll i,
Acronis, Porpliyrionis , Ciirist. Landini. Impr. Venctiis a Phil- Pin-
cio Älantuano J 402 prid. Kai. Martii. Feracissima novae prolis editio,
ut recte Mitscherl. notat, novae recensionife instar habenda, quaniiad-
liibitis codicJbtts mss. {in qnibns Vaticanum memorat ad Od. 1, 33. et
alibi; Ant. Manc.incllus cnravit et copiosis commcntariis instrnxit.
12) Fenet. iQA. Fol. c. quatuor comm. Aeronis , Porph. Landini et
Mancinelli. Impr. a i3oneto Locatello prid. Idus Martias. Ed.
ex Pinciana expressa.
13) Venet.V.)b. Fol. c. quatuor comra. (iisdem) die XVI. Februarii.
Ad calcem insigne cxpressum cum litt, typographi B. F. (JBenedictus
Fontana.) Eiusdem exempli cum praecedente.
14) Venet. 408. Fol. c. quatuor comm. (iisdem) d. XIII. lulii (sine
typographi nomine). Eiusdem exempli cum duabns prioribus. Paucae
in bis varietates aut typographo aut correctori tribuendae.
• 1.5) .//OCÄ. 408. Fol. laö. Locheri (poetae laureati , olim professo-
ris in gymnasio Fribürgen.si) .editio satis famosa, in. Germania princeps,
Argentorati 1408. V. Idus Martii. impensis lo. Keinhardi cogriom.
Gürninger. figuris ligno incisis ornata simiHbiis, quales Terentius
eiusdem typographi ä. HOß refert. Dedicatio ad Carolum Marchionem
Badensem subscripta a. 1407. Ed. ex Florentina Landini 482 aut
exemplari inde ducto expressa , cuius vel menda typographica- repetit,
sed tamen proprias lectiones satis multas habet, ex libris mss. in Ger-
mania, ut Bentleius quoque putat, depromtas, cum pravis ac vitiosis
permultis..
b) EX SAECULO XVI.
16) Aid. I. Aldina prima, 1501. in 8vo. Venetiis apud Aldum
Romanum. Mense Maio MDL (Sic in fine Icgitur, nam prima pagina
habet simplicem inscriptionem: HORATIUS.) Ed. nitida et emendata,
novo typorum genere litteris inclinatis tunc primum impressa. Aldus
Manutius novam poetae recensionem constituit, multasque habet in-
signes et proprias lectiones ex codd. mss. sine dubio ductas. In fo-
liis 144, qUorum ultimum est purum, merum textum exhibet, nullis
XXXVIII INDICES LIBRORUM MSST. ET KDITOIUIM.
omnino iiotis vel uhservatioiiilms Jidditis. Modo in ])riina pagjina
aversa dedicatio legitur adMarinnm .S aiiiiut ii ni , jiatiitiiiin Vene-
tum. Tituli ecdogfis breves plernmquc praefixi.
11) Aid. II. Aldina altera, 150".» in Svo, pleno titulo: Q. Horatii
Flacci poemata, in quibus cett. (v. ap. f^chwoif^er II. p. 3'JO.) His
siibiectum est insigne Aldinum, aucora delphino ciicumvoliita, in cuius
medio nomen ALDUS. In secuudo fol. legitur dedicatio ad lafre-
dnm Caroliim Ictum Mediolanensem. In fine: Venetiis apud Al-
dum Rom. mense Martio MDIX. Haec Aldina II. prima est editio
vere critica, in qua Aldus Manutius textum non solum multis locis
cmendavit et observationibus criticis in praefatione instruxit, sed rem
metricam quoque accurate tractavit , comment. de metris Hör. in
praefat. exhibita, quam multi post repetiverunt , et singulis quoque
odis metrorum descriptionibus instructis. Orthograpbiae quoque cer-
tam rationem ingressus est ab ed. I. in multis recedentem , cum ac-
cus, plur. vociim III. declin. in eis hie induxerit et alia mutaverit.
Titulos Eclogarum ex Aid. I. servavit, qlios etiam Lambinus post cum
aliis assumsit, A ceteris Aldinis in pluribus differt, velut I. Od. 25
extr. prima omnium legit : DedicetEuro. reliquae: Dedicet Hebro.
18) Huic Aldinaell. subiungimus mentionem ed. 1511 in 8vo. nescio
quo iure Lugdunensis dictae, quam Sim. Carpentario tribuunt
et ut sanae emendataeque lectionis plenam laudibus eflferunt I. A.
Fabricius (in bibl. Latina) lani in praef. p. 34. Mitscherl. (paulo cau-
tius) qua Fea quoque usus est. Eins titulus viros doctos decepit ;
omnino enim nihil proprii habet , sed ex Aldina II. ad paginam et
litteram usque cum omnibus typographl erroribus expressa est, quod
accurate instituta collatio nos docuit. Nihil ab illa differt, nisi quod
in titulo pro signo Aldino lilii Gallici habet insigne rubro colore ex-
pressum.
19) Aid. III. Aldina tertia, 1519 in 8vo. Q. Horatii Flacci poe-
mata omnia cett. In fine: Venetiis in aedibus Aldi et Audreae soceri,
mense Novembri MDXIX. Huic editioni praefuit post Aldi obitum
Franc. Asulanus, qui praeter inultos alios, ut ait, Andreae
Naugerii etiam, viri litteratissimi , ope usus est. Quare eam priore
multo castigatiorem prodire, in dedicatione ad loannem Picum,
Francisci , Galliarum regis , legatum , merito praedicat. Certe innume-
ris locis a prisca lectione, novis, credo, codicibus in partem vocatis,
recedit, ut pro nova recensione habenda sit. Asulani dedicatiouem
sequitur Aldi dedicatio ex ed. II. tum Hör. vita per Crinitum Floreu-
timim. Inde fol. 1 — 156 textus poematum Hör. Singulis eclogis
tituli breviores quam in Aid. I. et II. praefixi. Deinde Annotationes
Aldi Manutii in Horatium, et duplex metrorum descriptio. Denique
Nicolai Peroti Sipontini praesulis libellus de metris odarum Horatia-
narum, usque ad fol. 189. Haec ed. typis accurate et emendate ex-
pressa (modo in Od. II, 6. v. 1. 2. desunt) tantum auctoritatis nacta
INDICES LIHUOKUM MSST. ET EDITORÜM. XXXIX
est, ut vulgatam eins saeculi lectionem constituerit, quam Glareanus,
Rob. Stephanus, Muretus, Lambinus, Fabricius, Cruquius, Xylander,
D. Heinsius aliique multi fundamentum suis editionibus fecerunt.
20j Aid. IF. Aldina qiiarta, 1527 in 8vo. Venetüs in aedibus
Aldi et Andreae soceri meuse Septeiubri. Hanc ed. ex Aldina III. ita
accurate expressam et ab initio ad finem ita etiam in foliorum numero
versuumque in singulis paginis et in rerum ordiue (adeo in omisso
loco supra dicto) ita cum illa couveiiientem , ut praeter anni notam
et admouitionem ad lectorem in tituli pagina aversa prorsus nibil
novi afferat, etsi manibus tractavimus, utreliquas, tarnen in apparatu
nostro memorare supervacaneum duximus.
21) Colon, .s. a. ,,Q. Huratii Flacci Sermones exactissime iam pridem
exarati. Coloniae in ofticina tiliorum Quentell ad Maium." -Ito. Ea-
rissimum hunc libellum Mitsclierl. praef. p. 76 merito vel ad finem
saec. XV. vel ad initium sequentis refert. Nam in Satiris Ascensia-
nae I. fundus esse videtur cum ipsa fere prorsus conspirantis (velut
in I. Sat. 6, 5. aaito in textu, adunco in comm.) Sed suas tamen
proprias lectiones habet, velut I. Sat. 1, init. quam tibi et v. 3. con-
tentus vivas (quae lectt. in Apparatu nostro addendae) et alibi.
22) Ascens. I. 1503. Fol. Ascensiana prima, ,,cum exactissima
Antonii Mancinelli et cum familiari lodoci Badii Ascensii explanatione.
In nobilissimo Parrhisiorum gymnasio." (Lyrica, A. poet. et Sermo-
nes cum Epistolis separatim editi.) Edd. Ascensianae fere singulae
multa peculiaria habent, necdum satis a viris doctis excussae sunt.
Haec prima (1503), altera 1505, tertia 1516. cum Flor. Landini 482
et Veneta Pincii 402 plerumque conspirant, modo Ascens. I. magis
cum ed. Colon, s. a.
23) Ascens. IV. 1519. Fol. Ascensiana quarta, cum quatuor
commentariis , Acronis, Porph. Ant. Mancinelli, lod. Badii Ascensii,
cumque Annott. Matth. Bonfinis, inter Ascensianas emendatissima
habetur. Ab Ascens. I. in multis differt, et ab Aldo plura assumsit,
plura fortasse e codd. mss. quos certe Bonfinis consultavit. Sed eius
coniecturae in textum non sunt receptae. Omnino proprias lectiones
haec ed. multas affert , quas Cuningam. potissimum in suos usus con-
vertit. • Ascensianam ultimam a. 1529 non vidimus.
24) Mediol. 1508. Fol. ,,Horatius cum quattuor commentarius (sie)
videlicet Porfirio Acrono Oratio Landino Mancinello." Subiecta est
imago ligno incisa rudis horum quinquevirorum. Sub indice in quinto
fol. .legitur: Impressum Mediolani per Magistrum Leonardum
Pachel a. d. MCCCCCVIII. die XXIV. Augusti. — 25) Huic ed. statim
subiungimus alteram: Mediol. 1512. Fol. Idem titulus, eadem imago.
Sub indice in quinto fol. legitur: Impressum Mediolani per Magi-
strum LudovicumdeBebulco a. d. MCCCCCXII. die XXVI. Au-
gusti. Hae duae editiones vitiosius expressae mendisque obrutae cum
Venetis 1494. 95. 98 unius fere exempli sunt et in singulis quoque
XL INDICES LIBItORUM MS.ST. ET EDITORUM.
pafiiiis iiitcr se lespoiideiit , ut uonnuUae in- [cctionibus difierentiae "
correc'torib.us m'orlü triV>ueiidae esso videantiir. * Ifac cunctac cum qna-
tiioi* commentariis snis origiucni diiciuit c Veiiota PinciL l lU'i siipr;!,
memorata.
'26) BasiL 527. Basileensis altera, 1027. 8. ex officina Val.
Cnrionis, curante Mich. Bentino, cum c omni. Acronis Sdiol. Vj
prima ed. (-1524) accuratisstmo cxpressa, secundum Inntinum exemplar,
nt länr " arbitratiir," sed a'dhibito. etiam vetusto' codice lo. Sichardi,
unde vita Hör. exscripta praemittitur. Ed. omnium emendatissiraa,
ut Fabric. in not. ad I. Od. 6, 7. recte iudicat.
27) Glar. Ed. Glareani, Friburp Brisgoiae 1533. 1510. 1549. H.
Primam H^hrici Glareani editionem Fabricius in Bibl.. Lat. T. 1. ed.
Ertlesti p. '408 ad a. 1533 refert; recte, puto. .Sed Neukirch in Bibl.
Horat. et post euni lani, Mitscherl. (in praef.) Harles (in Brev. Notitia
p. 261) Sehweigei' (klass. Bibliogr.II. p. 3ft2) primam ed. anno 1523
assig^narunt ; titulum nön ex prima ed. (in qua: ,,Q. Horatii Flacei
poemata omnia studio ac diligentia Hen. Glar. poe. läur. recognita")
sed eX posteriore exscripserunt , \ in qua vox p o e. 1 au r. omissa. Illam
a. 1533 primam' omniitm fuisse,~inde colligo , quod in praefat. librum
suum Reverend, domino D. loahni, Episcopo Viennensi dedicat, a.
MDXXXIII. Cal. Martiis, priöre ed. nulla memorata'; atque eodem
anno Cal. Martii librum Annotationum in Q. Horatium Flaccum altera
a priore diversa dedicätione eidem loanni inscribit. Quam priorem
dedication«m omnibus post secutis editionibus suis cum eiusdem anni
nota (1533 kal. Martii) praefixit; Annotationibus vero reoognitls a.
1535 a,lteram dedicationem cum huius anni nota addidit, quas a. 1540
tertiiim, a. 1549 quartum editas ipse in titulo significat: ,, Annott.
quarto iam auctae atque recognitae." Praeterea in ed. I. 1533
praefationem et Cantalicii carmen heroicum de vita Horatii sequitur
,, Index leqtionis emendandae," qui in reliquis edd., lectionc iam secun-
dum ipsum emendata, deest , quod procul dubio etiam in illa esset
factum, nisi princeps esseti — Ceterum Glareanus noster. (cui v«rum
nomen fuit Henricus Lauritus) summa arrogantia atque insolentia
in alios interpretes, praecipue in Ländinum et Acronem, nil magnöpere
dignum praestitit. In textu Aldinam lll. fere sequitur , a qua cum
discedit , raro meliora _affert. Annotationes praecipue ad Acronis et
Porphyrionis commentarios referuntur; 'in iis etiam Des. Erasmi, prae-
ceptöris sui, iudicia identidem memorat. Singulis eclogis in textu
breves titulös Aldinae praefixit, sed his subiecit plerumque pleniorä
argumenta^ quae ed. Basil. 1580 recepit, suppressp Glareani nomine.
Omnes autem Glar. editiones ad paginas (quas praeter Annott. 383
habent) accurate inter se conveniunt. •
28) Venet. 540. Fol. Q. Hör. Fl. poemata cum quinque commentt.
Ant. • Mancinellp , Acrone , Porph. lo. Britännico , Bad. Ascensio etc.
INDICES LIJiKOKUM M8ST.. KT EDITOßUM. XLI
Venetiis per Venturinum Roffinellum, meiisc Marti.o 1540. Ex
Ascensianis videtlir ducta, passim. modo contulimus.
2Ü) R. Steph. Ed. Roberti Stephanij Paris. 1544.8. Emendatae
lectionis, ciiius fundus Aldiua III. fuit. In calce lectioncs codd. miss.
a se collatönim auctor addidit.
30) l'enet. 544. Fol. ,,Q.IIbr. Fl. poemata cum ratiunc rarmimim etc.
Iiitea-pr. Acrone, Porphyr., laiio Parrhasio, Ant. Mauciiiello, Badio
Asceiisio, scholiisqne et Annott. virorum doctLss, etc." Venetiis
ap. Hieron. Scotiim. 1541. Fol. Textug huius ed, ex Basileeni<i
1527 V.al. Curionis duetiis esse "videtur, quacum pliuuuuni convenit.
Nitide impressus liber, sed non sine mendi.s typogr.
31) Fe«e<. 553. Fol. Venetiis ap. Hier on. Seotum 1553. Pror-
sus eundem titulum habet cum praecedente, quacum ex omni parte
congruit. .
32) ßasil. bbfi. Fol. ,,Q. Hor.Fl. opera grammaticorum antiqniss.
Helenii Acronis et Porphyrionis commentariis illustrata" etc. edita
auctius et emendatius quam antea per. Georg. Fabricium Chem-
nicensem. Basileae ap. Henricum Petri a. 1555. Alterum
Volumen continet commentarios Landini, aliorumque virorum doct.
adnotationes. Hie liber magni habendus, cum propter Scholiastas ve-
teres praeclara Fabricü opera primum rectius et emendatius editos, tum
propter ipsam lectionem critica cura constitutam et cum Basil. 527
plurimum convenientem. Henrico-Petrina altera (prima prodiit a.
.1545). / . • . .
33) Mitret. 1559. 8. Ed. M. Antonii Mureti cum eius scholiis.
Venetiis ap. Aldum 1550. .8. (Prima ibi prodiit a. 1555.) Liber nitide
et emendate ad exemplar Aldinae III. expressus. Muretus etsi a libris
mss. non niultum adintus, dilij^enter tamen in textu Hör. recensendo
versatus est ; in scholiis nonnulla emendavit , plura adhibitis Graeco-
rum locis illustravit.
34) Lamb. a. 1561 Dio.nysius Lambinus Monstroliensis Horatium
decem librorum mss. auctoritatc emendatum et commentariis copiosis-
simis illustratum primum edidit Lugduni. 4. Alt er am editiouem
pleniorem atque novis msctorum subsidiis emehdatiorem curavit a.
1567. Paris. ap.Macaeum in. Fol. saeplus post repetitam. Lambinus
hac nova scriptorum Horatii recensione et doctissima interpretatione
novam post Aldum horum librorum aetatem condidit regnantem in hac
litterarum parte usque ad magnum Bentleium. Nos duabus operae
eius editiönibus usi sumus , altera Paris, a]). Macaeum a. 1604 in Fol.
accurate ac luculeuter impressa, cui accesserunt Adriani Turnebi
in Hör. commentarii et in fine Theod. Marcilii ad Q. Hör. Fl.
quotidianae et emendatae lectiönes, altera Aureliae Allobrogum
ap. Petrum de la . Roviere a. 1605 in 4to, minore qiiidem sed satis
bene expressa, cui additae sunt Henr. Stephani diatribae in Hör.
35) Pulm. Theod. P ul mann US (Poelmann) Cranenburgensis a. 1557
XLII INDICES LIBKORUM MS.ST. ET EDITOKUM.
Horatii opera Iil)iunini niss. ope emcndata sclioliisque illustrata edidit
Antveriüac :i\>. Nutium ,, sul) cicoiüis" in 8vö. titiilis cum metrorum
descriptioiiihus ft-rc ex Aldina II. desumtis , sed argumentis locorum
copiosioribus ad maro-ines pagiiiaruin additis, Aldiiium textum plerum-
que secutus. Sed idem, post liauc a. 15(>1 ropcititani, pleniorem cu-
ravit edltionem, opera sua cum Muruti, Lainbiiii alioninujuc scriptis
collata, Autverp. ap. Plaiitinum a. löüO. 12. rulmamius nndecim
codicum suorum lectiones summa cum fide ac diligentia excerptas una
cum notis praecipue ex Turnebi Adversariis depromtis in hac ed. publica-
vit omnemque propterea laudem meretur. Ed. Basil. 1580 eas repetivit.
36) Fabr. ,,Q. Hör. Fl. poemata illustrata argumentis et castigationi-
bus Georgii Fabricii Chemuic ensis." Lipsiae 1571. 1578. 158S.
quas editiones habemus ad paginam inter se convenientes. Epistolam
dedicatoriam et carmen beroic. ad lo. Sturmium excipit textus , sin-
gulis Odis metrorum descriptionibns praefixis , tum Carminum genera
et Index. Argumenta et castigation.es separatim editae. Ge. Fabri-
cius, qui Basileensi quoque ed. a. 1555 praefuit, libris mss. aliquot
adiutus, textum ab bac diversum secundum Lambini ed. ex mss. sub-
inde castigatum exbibuit. Argumenta et annotationes cognitu dignae
subtilem viri doctrinam et iudicii elegantiam produnt.
37) Xyl. ,,Q. Hör. Fl. poemata secundum optimas quasque editiones
accuratissime castigata, cum argumentis et notis Gull. Xylandri,
Augustani." Heidelb. 1575. 8. Hie vir de pluribus scriptoribus Gr.
et Rom. meritissimus , Professor olim Heidelb. post editum Hör. im-
matura morte abreptus, bonam hanc poetae ed. curavit, Glareani tex-
tum cum delectu , non sine msstorum subsidiis , ut videtur , secutus,
bene et emendate expressam et primam omnium , ut puto , quinariis
versuum numeris distinctam, eamque annotationibus satis copiosis
cognituque dignis ornavit. In Appendice. a. 1576 post Prolegomena
de Hör. vita ac poesi commentarium in A. poeticam non perfectum
reliqviit , cui Index verborum additus.
38) Cruq. lac. Cruquius Messenius postquam a. 1565 librum IV.
Carminum, et 1573 Sermones separatim edidit, primum a. 1578 Hör.
opera ex undecim libris mss. antiquissimis emendata et largissimis
commentariis illustrata vulgavit Antverp. ap. Plantinum. 4. haec ed.
aliquoties repetita a. 1597 denuo excusa est, addito vetere Commen-
tatore ex mss. Blandiniis praesertim (unde etiam Satirarum titulos,
Tantalus , Cupiennius , Tigellius , Crispinus cett. sumsit , quod in In-
troductione historica incertum reliquimus , post ex eius Epiloge ad
Lectorem cognovimus) eruto, addito quoque lani Dousae Commen-
tariolo ciim eius Succidanea appendice. Cruquius, interpres doctus
sed garrulus , passim taedii plenus , salutarem tarnen ex mss. suis
Horatio operam praestitit, Lambini textum plerumque secutus, sed
permultis locis emendatum et in melius restitutum. Nos duabus eius
edd. a. 1597 et 1611. 4. quae optima habetur, usi sumus.
INDICES LIUKOKTM MSST. ET EDITOKUM. XLIII
30) H. Steph. Henricus Stephanus, Roberti tilius , ipso nomine
clarissimus, praeter praeclaram operam aliis scriptoribus praestitam
de Horatio quoque aliquoties edito optime meritus est. Prima ed.
j)rodiit s. 1. et a. (Paris. 1577) 8. cum scholiis ad märg'. additis, Dia-
tribis et de ipsa ed. et de observationibus ad Hör. In fine Index .sin-
fjularum vocum ap. Hör. Altera Parisüs a. 1588. 8. ab illa, praeter
.sfholiorum locnpletationem, diversa passim lectionis constitutione, tum
sccundis diatribis (tribus) ex critico genere differt. Tertia a. 1600. 8.
ex altera expressa nibil novi affert, sed in lectione cum ea non iibi-
que convenit (ex. gr. II. Sat. 4, 37. averrere ed. I. II. avertere ed. III.)
Ceterum hae Stephanianae ad paginas et versus inter se respondent,
sed prima reliquis emendatius expressa (ex gr. II. Sat. 6, 71. villis
illa recte, ed. II. et III. villae). Henr. Stephanus cum Larabini , Cru-
quii, Fabricü copiis, tum suis aliquot subsidiis e libris mss. usus, in.
textu constituendo Lambinum praecipue sequitur, sed proprio ubique
delectu et subtili iudicio adhibito. Tres eins editiones contulimus,
earum dififerentiam i>assim notantes.
40) Basti. 580. Fol. ,,Q. Hör. Fl. opera grammaticorum XL tam
antiquiss. quam neotericorum commentariis in unum corpus collectis
illustrata cett. " Basileae per Sebast. Henricpetri. 1580. Haec editio
(Henricopeti-ina tertia) nitide accurateque impressa, plenissima Ho-
ratianae lectionis subsidia usque ad illud tempus cognita continens, e
superiore editione a Fabricio 1555 curata scholiastarum quidem com-
mentarios et reliquum apparatum omnem repetiit, in textu tarnen haud
pauca secundvim Lambini, Pulmanni, H. Stephani curas emendata de-
dit. Praefuit huic lil)ro edendo, ut ex dedicatione IV. Nonas Martii
a. 1580 subscripta intelligitur, Nico!. Hoeniger Ostrofrisius.
41) Chah. Q. Hör. Fl. opera omnia, ex emendatione et cum com-
mentariis Petri Gualth. Chabotii (prima ed. Paris. 1582. 8. altera
Basil. 1587. nos habemus edit. post eius mortem curatam a lac,
Grassero, Colon. Munat. 1Ö15. Fol.) Operosa Chaboti diligentia, qua
sexaginta vitae annos (iit ipse ait in praef.) vastis his commentariis
perficiendis impendit, licet in triplici illo artificio , dialectico , gram-
matico, rhetorico exponendo inania ac puerilia multa sectetur, imme-
rito tamen in contemtu adhuc iacuit. Haud pauca enim utilia cogni-
tuque digna, propria etiam nonnulla in lectione attulit, quam plerumque
satis bonam et emendatam, melioribus editis in partem vocatis, dedit.
42) Crat. ,,Q. Hör. Fl. ex fide atque auctoritate veterum codicum
summo (|uam fieri potuit , studio emendatus , argumentis , ratione me-
trica variisque lectiouibus et scholiis ad marginem appositis perpolitus
ac illustratus." Witebergae typis M. lohannis Cratonis. 1598. 8.
Huic Cratonis editioni satis rärae nee omnino spernendae qui prae-
fuerit , non apparet. Certe auctoris vana iactatio est in titulo ; nam
veteres Codices nusquam citantur; argumenta et scholia ad marginem
e Pulmanni ed. assumta , unde ipse quoque textus , adhibita Mureti
XLIV INDICES LIHKMHUM MSST. ET' EDITOKI'M.
editioiie, dnctn.s esse videtur. Ked niliilo.-seciiis luiee ed. etsi mcndi.s
typofjr. pa.ssiin. vitiata, cognitu oninino digna, qUöVl proprin ac sing.u-
l.aria iii lection'e liaud pauca habet, velut II. Sat. ,4, l\K iimslo incv-
sare Falerno. J), 21. inaiora tulit: et alibi.
c) EX SAECULO XVII.
48) Bersm. Q. Hör. Fl. poemata argumentis et scholiis vir. doct,
illnstrata cum yariis lectionibus sex codd. mss. studio et opera Gre-
gorii Bersmanni Aunaeberg. Prima ed. Lipsiae 1,002. 8. „secunda
locupletior, ab ipso auctore r.ecognita" (in tit.) Lips. lOlfj. S. »juanl
iios cputulimus, satis sdrdide expressam. Eruditus auctor de poeta
bene meruit jjropter codices suos diligenter et accurate collato.s-. In
lectione nihil novavit,sed Aldinam III. plerumque, adhibita etiam
Lambini ed. , sequitnr.
44) Torr. „Q.Hor.Flaccus, cum erudito Laevini T orrentiieom-
mentario nunc primum in lucera edito. Item Petri Nannii. Alcmariani
in Artem poet." Antverp. 1608. 4. Toi-rentius Lambini textrtm , quem
secutus est , codicum mss. subsidiis adiutus , multis locis eraendavit
et doctissimo commentarlo bene illustravit. Praemissa est vita Hör.
e Xylandri Proleg. excerpta. Eins editioin praestantioribus habenda.
45) D. Heins. Q. Her. Fl. opera cum Animadvers. et notis Da^
nielis Heinsii longe auctioribus. Idem Jibrum de Satira praefiyit.
Lugd. Bat. ap. Lud. Elzevirium 1612. 8. Hac altera ed. (prima pro-
diif 1605) usi sumus. D. Heinsius Lambini textum, ut ipse in praefat.
profitetur, maximam partem secutus est,, audacius tamen subinde no-
vavit et inanibüs coniecturis indulsit. Liber eius de Satira cognitu
dignus.
.46) Bond. Q.Hor. Fl. ed. c. notis lo. Bond. Amstelaed. 1650. 12.
(prima ed. 1606.) Auctor, etsi a mss. non .adiutus , sobriam tamen
adhibuit criticam, meliores priörum editiones , D. Heinsii praecipue,
secutus. Breves eius notae ad marg. , textum iUustrantes , pro illa
aetate minime oontemnendae. Hinc factum, ut saepissime repetita
sit eius ed. ad nostram usqueaetatem.
. AI) Rod. Petri Rodellii, e soc. lesu, Horatius ad Sereniss.
Galliarum Delphinum. Tolosae 1683. 8. Textui ex vulgari illius aevi
lectione expresSo (Mureti ac Lambini praecipue) sUbiecta est interpre-
tatio Latina et Annotationes , praemissa synopsi chronologica. Novis
subsidiis auctor non est usus. Obscenos löcos omisit. Ed. satis
emendate expressa.
48) öffcer.' And r.Bac er ius (Dacier) Horatii textum ex recensione
Tan. Fabri soceri (a. 1671. 12.) simuL in Gallicam Hnguam transla-
tum cum copiosis commentariis primtim edidit Paris. 1681. 10 Voll. 8.
tum 1680. 91. 94. 1709. Quarta ■ ed.. emendata notisque criticis et
historicis aucta, additis Bentleii, Cuningami et Sanadoni variis lectio-
INDICES LIBRORUM- MSST. ET EDITORÜM. XLV
nibus, post iiuctoris mortem ( 1.732) prodiit Amstel. 1727, 10 Voll. 12.
quiiita omnium optima et plenisslma TTambiirfri 17.33. 4 Voll. 4. (splen-
dida) et 10 Voll. 8. quam utramque habemiis. Dacerius ingenii acu-
mine, doctrinae copiis elegantiqüe iudicio adiiitus in commentario
poetae sensu.? sä'epe feliciter' eruit, atque iibi fallitnr, quod haud rarb
fit, subtili tarnen disputandi ratione placet.
49) Tart. Q. Hör. Fl. opera. Latine ed. et Gallice convertit T ar-
ter on e S. I. additis niotis criticia Petri Coste. Ed. qiiarta (prima
Bat: Epistt. et A. poet. 1685) Ariist^Iod.. 1710. 2 Voll. 8. Ed. nitida
et emendata, quae vulgarem illius aevi textum exhibet aceurate ex-
pressum, quaedam tarnen , in di-stinctionibus p.otissimum, propria habet.
50) Despr. Ed. ■ in usum Delphini , ciim parapha-asl Lat. et anno-
tatione perpetua Lud. Desprez. Londini 1727. 8. (prima prodiit Pa-
risiis 1691, identidem repetita.) Auctor recto iudicio nee vulgari
doctrinä usns textum suum ex Lambini et Torrentii edd. praecipue
constituit et concipnis atque eruditis annotationibus illustravit, quare
plausum meruit, repetitis editionibus patefactum.
51) luv. Q. Hör. FI. carmina expm-gata cum adnotatione ac perpetua
interpretatione (Latina) los. luvencii. Ed. nova ab auctore denuo
aucta et emendata. Parisiiö 17-36-. 2 Voll. 8. (prima 1696.) Textus
vulgatam illius aetatis sequitur,; sed . ti-uncatus , löcis obscenioribus
omissig. Notae ad iüterpretationem satis commodae, doctrinam et bo-
nam mentem produnt.
52) Zin^ck. Q. Hör. Fl. opera ed. atque notas suas addidit Eduardus
a Zurck. Harlem. s. a. (1696) P. I. U. 8. Rarior quidem, sed
non magni . aestimanda mendisque -foedata editio. Auctor propriis
subsidiis non usus, Dacerii praecipue textum seeutus est, in lectionum
deleetu proprio iudicio non seniper optimo adhibito. Notae vulgares
sunt,. nee exquisitiorem doctrinam aut subtilius iudiciimi produnt.
53) Bia-iH. Petri Burmanni editio. Tiaiecti Bat. 1699. 12. Ad-
ditae sunt läni Rutger sii Lectiones Venusinae. , Textus nitide ac-
curateque expressus maximam pa,rtem Heinsianum a. 1612 , , sed non
sine proprio editoris iudicio' refert.
54) Talb: Q. Hör. Fl. opera ad optimorum exemplarium fidem re-
censita-' Acced. variae lectiones opera et stiidio lac. Tal bot. Cantabr.
1699. 4. splendide impressa. Altera -ed. ibid. 1701. 12. qua usi su-
mus. -Textum auctor illius aevi vulgarem dedit , opibus suis ex libris
mss. quatuordecim , quorum "lectiones- modo passim excerptas vulgavit,
ad fiovam textus recensionem non usus. Eins textum Millerus in ed.
Berol. a. 1761 repetivit.
d) EX SAECULO XVni.
55) Baxl. Q. Hör. FI. Eclogae cum sclioliis veteribus castigavit et
notis illustravit Giiil. Baxterus. Londini 1701. 8. repetita 1725
XLVI INDICES LIUHOKUM MSST. ET EDITORUM.
iiim iiovis ;iiiini;i(lver.sioiiibus, in quihus praecipue lientleium tangit,
Tcxtnin l{:ixteru,s ex probntis cxemplarihus Lanibini, Cniqiiii, Torrentii
sunisit , suo tarnen iudicio ubiqnc intcrposito. ]Joftain eins, brevem
et saepe acutain eommeiitandi ratioiiem, adliibitis etiam vetenim sclio-
liastarum loeis, viri critici, propter eius singulare vocum origincs
captandi atque Siloyiag in seutentiis scriptoris siii quaerendi Studium
post Heynii V. Cl. acerbiorem censuram minus iuste exagitantes non
viderunt, niillam illius saeculi editionem, praeclaram Bentleii reeen-
sionem si exceperis , tarn populärem esse factam et tanto consensu ab
aliis in suos usus esse adliibitam, quam lianc Baxteri, cuius textnm
liaud pauci vel insignes viri certatim suum feceruut, vehit Gesnerus
(minimc inique de eo iudicans) , Sandby, Oberlin, Combe, Wakeiield,
Baden, Zeune aliique non nominati multi, ut fere vulgatam illius sae-
culi lectionem in ea invenias. Tum singulari fortunae favore Baxtero
contigit, ut eius editionem in Germania viri et doctrina et interpre-
tandi ratione praestantissimi denuo curantes notavum accessionibus
exquisitis locupletarint , et textu quoque emendato apparatuque critico
aucto paulatlm librum magis magisque praestabilem atque vel propter
breviorem ambitum multa bona continentem permultis etiam aceeptum
constituerint. Siquidem post Gesneri curam, qui codicum mss. quo-
que et veterum librorum subsidiis hanc editionem ornavit et notis bre-
vibus quidem sed doctis et commodis auxit (Lips. 1752 et 1772. 8.),
lo. Car. Zeunius recentem ei operam dedit suisque notis et Indice
nom. propr, ditavit, ter repetitis curis, 1788, 171^)0, 1802. Postremo
Fr. Henr, Bothe erudita sua diligentia in multis veterum scriptoribus
edendis probata hanc quoque Baxtero -Zeunianam editionem ita denuo
perpolivit et insigniter auxit, lectione innumeris locis ex Feae prae-
cipue opibus mutata, ut pro nova quodammodo recensione haec ed.
liabenda sit , Lipsiae 1822. 8. His libris omnibus nos usi sumus,
56) Bentl. Rieh. Bentleius, comniuui omnium consensu critico-
rura facile princeps, salutarem operam, ut aliis scriptoribus antiquis, sie
etiam Horatio impendit et viginti trium codd. mss. ope non minus
quam excellenti ingenio et singulari ac recondita doctrina adiutus in
eius lectione emendanda ita versatus est, ut amplius 800 locis vel
correctis vel illustratis non novam modo textus receusionem constitue-
rit, sed novam omnino post Lambinum criticae artis in hoc scriptore
tractando aetatem condiderit et doctae atque subtilis interpretationis
exemplar in notis textui subiectis exhibuerit, licet audacia in corri-
gendo interdum limites excesserit ideoque plurimos adversarios nactus
Sit. Prima eius editio prodiit a. 1711. Cantabr. 4. notis ad calcem
libri subiectis; altera emendatior, notis in singulas paginas distributis,
recusa Amstel. a. 1713., splendidius ibidem expressa 1728. 4. et repe-
tita Lipsiae 1764. 8. qua utraque nos usi sumus.
57) Cnn. Alex. Cuningam Horatium ,,ex antiquis Codd. (non
suis, sed Cruquianis potissimum) et certis observationibus" a. 1721. 8.
INDICES LIBRORUM MSST, ET EDITORUM. XLVII
Hagae Com. edidit, Animadversiomim libro in Rieh. Bentleii nota.s
separatim addito. Homo corrigendi eupiditate ultra modestiae ac ve-
ritatis limitcs abreptus id solum spectat, ut Bentleianas emendationes
partim elevet, partim ingenti coniecturarum numero exsuperet, et in-
genio, et doctrina, et opibus litterariis longe illo inferior. Crisis eins
in levibus quibusdam vocabulonim immutationibus (ex. gr. neu., neque,
que pro nee, ve) et verbornm tran.spo.sitionil)US largissimam sibi no-
vandi materiem delegit. Praeterea, quod maxime mirum videatur,
acerrimiis ipse Bentleii adversarius, in plerisque tamen eins recensio-
nem secutus est, nee qiiisquam eins lectiones fidelius quam ipse in
ed. sua expressit. Merito iam Fea eum in praefat. p. "VII. propter
nimium novandi Studium castigavit. Fidus est eius satelles Sanadonus ,
aeque levis, aeque audax , minus etiam eruditus. Nihil eo secius
uterque hoc fervido novandi studio ductus satis multa attentionem
moventia et meditatione digna attulit, quare haud paueos etiam ad-
miratores et asseclas invenerunt.
58) Sanad. ,,Les poesies d'Horace dispose'es suivant l'ordre chronolo-
gique et traduites en FranQois avec des remarques et des dissertations
critiques par le R. P. Sanadon ex S. I." Paris. 1728. 2 Voll. 4. Edi-
tio luculenter expressa, sed eclogarum ordine prorsus turbato et te-
mere inter se confuso vix ad usum idonea. Ed. altera emendatior
prisco poematum ordine restituto, Paris. 1750. 8 Voll. 8. Nos utraque
usi sumus. De Sanadono licet acerbior sit doctissimi D'Orvillii sen-
tentia ad Charit, p. 66: „Sanadon, qui nuper Horatium temerario ausu
Absyrti instar concidit truncavitque et triviali commentario obruit,"
negari tamen non potest, eum cum Alex. Cuningamio, cuius plerasque
vanas coniecturas recepit, temerario novandi conatu veritatis ac mo-
destiae lineam saepissime transilire. Cetera de eius opera v. ap.
Cuning.
59) Phil. Q. Hör. FJ. Carmina nitori suo restituta, accurante Steph.
Andr. Philippe. Paris. 1746. 12. Ed. nitida emendateque expressa.
Auetor e Sanadoni lectionibus fere totus pendet; propra parum aut
nihil habet.
60) Franc. Philippus Fr ancis Horatii opera Latine et in versus
Anglice conversa notisque commentatorum selectis Anglica lingua pri-
mum 1743 edidit, cuius nos nonam ed. (Londini 1791. 4 Voll. 8.)
nitide et emendate impressam usurpavimus. Textus ex Cuningamü ac
Sanadoni editis prodiit, nee quicquam fere proprii habet.
C)l)Sa7idf/. Q. Hör. Fl. opera. Londini ap. Guil. Sandby. T.I. II. 8.
Nitida et rara editio, 35 figuris aere incisis ornata. Textus in ple-
risque Baxterianus. Variae lectiones et coniecturae virorum doct. ad
calcem additae, nonnullae quidem non satis distincte.
62) Bait. ,,Les poesies d'Horace traduites en Franijois" auctore
Car. Batteux. Amsterd. 1762. 2 Voll. 12. (prima Paris. 1750, altera
1753). Textum Batteux post longiorem praefationem ex antiquioribus,
XLVIir INDICES LIBliOlirM MSST. ET EDITORUM.
Lambino jic 'rorrciit. potisshuum , sed pasahn nmtihitnm dedit, brevi-
bu.s.nptis textiii subiectis.
03) MilU Q. Hör. Fl. opera cur. I. P. Millero. Berol. 17(11. 8. Ed.
nitide impressa Talboti textum seciuitur. Pracmissa est vita Hör. In
ealcc adduntnr: Diomedes de metris Hör.' Aldns Manutius de metr.
Hör. et brevior Index. Cum posterioribus libri II. Satiris modo con-
tiilimus.
64) Val. Q. Hör; Fl. opera ad fidem LXXVI codicum etc. cur.
los. Valart. Paris. 1770. 8. Editio eleganter emendateque excusa et
magni habenda propter lectionem critica cura diligenter accurateque
constitutam. Textum maxime Bentleianum secutus est , .sed eum in-
numeris locis, propria ubique erisi adhibita, partim e mss. suis , par-
tim ingenii ope,- ita immutavit, ut no%^m omliino recensionem referat.
Multi adeo loci in textu asterisco novitatis causa signati, in Variis
lectionibus post textuna additis. indicati non sunt, ut non pauea eum
quae in libris .invenerit, etiam celasse crediderim. Dolendum modo,
quod codd; süos recensere neglexit atque ita fidem sibi ipse abrogavit.
65) Sivr. Q.Hor. Fl.Carmina cum annotat. Gallicis Lud.Poinsenet
de Sivry. 2 Voll. Parisiis 1777. 8. . S-ivrius propriis librorum mss.
subsidüs non usus in textu cönstituendo Valartum inprimis secutus est,
haud paucis tamen a Bentl. ac Sanad. assumtis. Notae ad Lyrica
freqiientiores , ad Sat. et Epist. rarae, levioris momenti sunt. In Ulis
Hdr. carmina ad Graecorum exemplaria referi'e studet, nonnulla in
Odis temere novavit. .
66) Dorigh. ,,Q. Hor.Flaccus, selectis fere omnium Interpretum, ac
praecipue Dacierii et Sanadonis notis et argumentis illustratus , opera
et industria Francisci Dorighello." Ed. secunda, auctior et
emendatior. Pätavii 1780. 2 Voll. .8. Auetor novis subsidüs non usus,
Sanadoni textum fere expressit cum omnibus "eius coniecturis, quibus
passim ipse nomuillas fiitiles temere addidit. In notis illos ■ auctores
maxime secutus nonnulla tamen sibi propria observata cognitn ' digna.
affert. . .
67) Comb. Caroli Combii editio splendida , Londini 1792. 93.
2 Voll. 4. textum BaxteiT) - Ge'snerianum cum notis variorum selectis
et Septem codicum mss. lectionibus exhibet, Indice addito.
68-) Ob'erl. ler.Jac. Ob erlini. editio operum Hör. Argentor. 1788. 4.
splendide ac lucul'enter impressa textum Bäxtero - Gesiieriahum fere in-
tegrum servat, modo ortbographia vöcum secundum Codices quatuor
adhibitos eonstituta et interpunctione frequeutius mutata. Varias co-
dicum lectiones pauca folia in fine libri contineut. Notae omnino
ab sunt.
69) Wakef. Q. Hör. Flacci quae supersunt, recensuit et notulis
instruxit Gilb. Wakefield. Londini 1794. 2 Voll. 8. Editio nitidis-
sima accurateque excusa, quam auctor bibliopolae rogatu ad Baxtero-
Gesuerianum exemplar curavit, ita tamen ut calidioris ingenii impulsu
INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM. XLIX
liaud pauca in ipsis verbis , tum e .suis , tum e Marklandi potissimum
couiecturis , utriusque maximam partem ineptis , plura etiam in di-
stinctionibns immutarlt. Notulae ad calcem iitriusqne vol. additae bre-
vissimae critici generis sunt. Bini tituli imaginibus aere impressis ornati.
70) Wieland. Wielandii Satiras Hör. Germanice redditas notisque
illustratas, Lips. 1804 (Ed. I, 1780), silentio hie praeterire nolui, «t
rarius in apparatu nostro citatas. Textum auctor Bentleianum subinde
mutatum dedit.
71) Azar. loh. Nicol ans de Azara praeter splendidam editionem
Parmae, typis Bodonianis 1791. Fol., minorem a. 1793 in 4. non minus
candidam et luculentam curavit, quam nos contulimus. Textus me-
liores saeculi illius editos sequitur , in Odis lanü ed. maxime. Notae
omnino desunt , ut siquid proprium ex mss. attulerit , non appareat.
12) Bad. Editio lac. Badenii, Havniae et Lips. 179n. 8. Merus
poetae textus, ex ed. Baxtero-Gesneriana expressus, subiectis leetio-
nibus codicum supra memoratorum.
73) Wetz. ,,Q. Hör. Fl. opera ad exemplar Bentleii reeudenda cu-
ravit , argumentis praemissis , notis criticis , vita auctoris enarrata ad-
iectis, indicibusque et verborum et rerum illustravit I. Ch. F. Wetzel."
Lignitii 1799. 2 Voll. 8. Utilissimus liber, solita diligentia ab auctore
aceurate confectus. Bentleianum quidem textum sequitur, sed crisi
sübria atque modesta ubique adbibita lectionem vulgatam frequenter
bene tuitus est.
e) EX SAECULO XIX.
74) Praed. „Q. Hör. Fl. opera restituit, adiuncta textus in Car-
minibus quidem Mitscherlichiani, in Sermonibus vero atque Epistolis
Bentleiani diversitate, typis exscribenda curavit lo. Chr. Godofr,
Praedicow." Vitebergae, 1806. 8. Auctor singulari Horatii poemata
corrigendi atque emendandi studio abreptus, innumeris coniecturis,
quas omnes in textum recepit, quasi palea quadam scriptorem suum
obruit, in qua subinde tamen iitilia quaedam tanquam boni tritici
grana sparsit, ut conatus improsperi et a vulgo eruditorum male ac-
cepti fructus non tamen plane perdidisse existiraandus sit.
75) Fea Q. Hör. Fl. opera ad mss. Yaticanos cett. emendavit notis-
que illustravit Car. Fea, Komae 1811. 2 Voll. 8. De Car. Feae sub-
sidiis in Indice codd. jnss. egimus. Praeclaram ille Horatio operam
praestitit, cum eius lectione innumeris locis librorum mss. ope quibus
plurimis usus est, emendata, tum rebus singulis permultis, praecipue
ex antiquitate Romana, in annotationibus textui subiectis insigni sua
doctrina illustratis. Haue edit. Fr. Henr. Bot he denuo excudi cu-
ravit, sed minus emendate, Heidelb. 1821. 2 Voll. 8.
76) Doer. Q. Hör. Fl. opera omnia, recens. et illustravit F r. Guil.
Doering. Vol. I. II. Ed. quarta Lipsiae 1829. (Vol. I. ed. 1803.)
Doeringii editio , etsi propriis subsidiis carens , ad Hör. lectionem
HURATII SAT. (1
L iMH(i:s Lii!i^>i;r,M msst. kt kuitokcm.
onu'iulanilaiii innctcr ooiiii'i'tiiras auctoris iioiiiiullas iiiliil ]ira('s1itit, '
tiuiivn jiroptcr iMiicudatum rx optiiuis Hciül. .AfitsclH'rl. Ilriin!. I<\'!i('
al. ciliti.s tfMiiiu et |in>iitcr ))()]iulareiii ati|ii(' fujimiodaiii iiitcriir.-tatio-
uoin jilansiiin ainul \iriis criticus iiiiiiiis (|ua)ii ajiiid \ ii1l;iis liiiiniiiiiiii ■
elogantiormn iuxcnit.
77) Ueiinl.- Lud. Kr. lIciiidDrl' in n.itissiina cditiuiic S.'itiraruiii
Vratisl. 1815. S.. noii tain novam textus rcccusioncin., ciiiiis d su'bsidia
doeraiit, quain ]dciiaiii eins iutcrju'ctatioiunn ad(d('S{'(!utiiiili inpriniis'
antiquitatis stiidiiiscH'iuii usilnis (■(iiivciiiciitciii s](cclaliat . .Multa(|iic et
praeclara vir-ej;rt'i;ius pracstitit , i)iuuiiuin|iic adliiic optiiiic c'()|ii(),sis.si-
mcMiiiü Ilor. Satiras illiistravit , acuiiiim^ ac doctriiia siia et in Icc-tiu-
nibiis iudicandis ju-obata. ICius lihnini r('cciiti])us ciiris auctum et
oniervlsltum vir yiug'ulari ductriiia iiidieii(|iic elöji'antia cxceHoiis , E. P-,
AVUS temann , dcimo edidit , .('. (i. Zniii]itii cunini. de tciiiporilnis
Satirai-uin non adiiHidnm pr(d)al)ili pr.-icinissa, Lipsiac; IS4;^. S.
7S) /loth: l'ri d. lleii u. JJo'tlie jiiist()naiii a. LS'-'J I-'vac iMlitiouciri
dciiuo excudeudaiii curavit, oodeni anno A d n o t a t io n u iii ad llora-
t i lun a C'arolo Fca cdituni dnns Fasc-iciilos .una cuiii lo. (icoriJ-.
Gracvii sclioliis ad Odaruni lilu-os dno priores Ileidelb. in 8vo edidit.
Tuni editi-onem lloratü Jiaxtero -Z cnnianam (v. sup. voc. Uaxt.)
recoecno-vit et plnrilnis inutilibus recisis, annotationiljTis t-riticis et exe-
■i'cticis aiK'tis et textii ex novis optimoruni lil)roruni .subsidils, Heindorfii
in))rinus ed. Satirarnni, recens eonstituto, nonnullis loeis ex coniectiirä
eniendatis, noyam ([UodJimmodo Baxteriani libri receiisloiiem dedit.
70) Camp. Q.,IIor. Fl. opera Latine, et XJallice couversa anct.
Campe neu. et Despre'^s' (Oeuvrfes d'Horace, tradu.ites i)ar C". et D.-
eett.) adiimcto Galliani abbatis cönimenttivio in Artcm ]ioet. , et
praemissa coninient. de Ilor. vita et scriptis. itenujue de eins villa
Sabina. Parisiis IS-'I. 2 Voll. S. In textn recensendo Canjp. ))ropriis
librornm mss. opibus non adiutus, Sanadonnni poti.ssinium, sed enm de- .
leetii, videtur esse secutus. Lectiones olisoletas tarnen liaud paucas-reti-
miit, (juaedam ex iiigeaio iiovav'it et passim nonnulla pro ai'bitrio omi.sit.
80) Poit. Q.IIoratiusFlaccüs, reoensüit et emendavit F. G. P-ott.ier.
Pavisiis 1823. 8. exend. Firmin Didot. Editio splendida et eraaculata',
eni cnrandae Pottiertis eodiecs mss. XXIII l)ibliotliecae Regiae Paris..
adl!il)nit eornnnjue vavias icctinnes inline libri addidit. A Föäe textn, .
(jueni (Mlitioni suae t'unilanientum fecit , saepius , ' sita crisi adbibita,
diseessit, ipse tnnu'n non mnlrum novi ex mss. suis iiaruui diligenter
colTatis intulit.
Sl ) Dl/vi'/. Q. Horatius Fiaceus ex uec. et cum notis Petr.i
Dnvi([uet. Parisiis 182."). 20. S. Primus et alter tomus exstat, qui-
bus Lyriea et Sermonum Lib. I. eontineutur. Tertinm non vidimusl
Auetor Potticri tcxtnm plerum(|Ue sc^inirnr; iiise eritieis snlisidiis uon
adiutus, nilill lere no\i altiilit, nee ohihmio eritiees rationein in notis
babuit. KU'i;-ans tarnen- et nitida est editio. ■ •
INDICES LIBRDRUM MSST. ET EDITORUM. LI
82) Bip. ,,Q. Hör, Fl. ex ed. Bip.ontina II. (IT'SS) ad optimas
lectiönes mss. et edd. nova Editio receiisita" cett. Editio nitida et
emeudate excusä, breviUus notis in singulis paginis textiii subiectis,
Vita Suetonro tribiita et Notitia litteraria praemissa, Indice in fine
addito, cnra I. B. M. Genee. Textum Cesueri plerumque exhibuit.
83) Zell. ,,Q. Hör. Fl. opera ad optimoriim librorum fidem cum
variarum lectiQUum delectu cur. Car. Zell.'.' Stuttgard. 1827. '^Voll. 12.
in Satiris auctor textum Heindorfii plerumque secutus est eiusque iu-
troductionQs ad singulas satiras Latine convertit. Editio ' nftide im-
pressa operarum tarnen vitiis non vacat.
84) lahn. ,,Q. Hör. Fl. opera omnia. ad optimormn librorum fidem
recensuit et adnotationibus instruxit lo. Christ. lahn." Lips. 1824. 8.
Secünda ed. emendata et aucta Lips. 1827. 8.. In prima ed.- aucför
Feaie'- textum plerumque secutus est, proprio tarnen iudicio ubique ad-
hibito, atque in fine adnotationes exquisitae doctrihae plenas adiecit.
In altera cd. saepius etiam a Feae textu recessit et in adnotationibus
denuo ■ digestis ätque auctis plura etram cogiiitu dignis.sima attulit.
Utraque editio nitide et aocurate impressa.
85) Mein. ,,Q. Horatius Flaccus*. recognovit Aug. M'ei necke." Be-
rolini 1834. 8. Oeleberrimus auctor purum textum exhibuit, BehtleiaUum
exemplar "potissimUm ,. sed proprio ubique iudicio atque delectu adhi-
bito secutus et ortliogi-aphia voc'um vulgari servata. Eius liber proptei'
lectionis emendationem ac praestantiam niagiii liabtepdus,. vel ideo
praestabilis , quod in libris IV'Odarum carmina viginti quatuor, quae
mouostrophä adhuc vel distropha fuere, ingenioso invento omnia te-
trastropha feeit.
• 86) Grell. ,,Q. Horatius Flacöus. recensuit atque interpretatus est
lo. Cäspar-Orellius." Ed. I, Turici 1837. 38. 2 VolL. 8.. Ed. IL
emendata et aucta. ib. 1843.' 44. Ed. III. emendata et aucta. cur.
lo. Georg. Baiterus. ibid. 1850. 52. '2 Voll. 8. HuLus de editioiiis
praestantiä iam egiuius in Indice codd. mss. Orellius codicum ■ mss.
suoruni subsidiis optimisque libris editis adiutiis textum poetae quan-
tuni fieri pbtuit, ptu-um atque emendatum constituit (quamquam in ad-
riptatione criticä iüsto levior, aliorum subsidia, vel ipsius Feae,'. parum
respexit) ac primus omnium cuncta Horätii scripta interpretatione
iusta ac plena huius aevi usibusaccomraodata instruxit, etiämsi col-
lecta undique et decerpta ex aliorum scrijjtis particulatim imriiixta ni-
miam festination^n et instabile iudicium saepe jirodant. Sed tamen
eius opera diu etiam durabit ac probabitur.
87), Bur. ;,Q. Hpr. Fl. opera, quae suis variorumque notis illustravit
Th. . Bürette, ■ iii academia Paris, historiae professor." Parisiis 184^. 8.
Editio splendide accurateqiie expressa.- Textum ex vecentioribüs edi-
tis, praeiüpue Pottieri atque Orellii emendatunr auctor exhibuit. Nt)-
tae bene delectae ac satis commodac multa cognitu digna aflei-unt.
88) Dil). ,,Q, Horatii Fl. opera omnia re<;ognovit et commeutariis in
LH INDICES LIBRORUM MSST. ET EDITORUM.
usum scholanim instruxit Guil. Dillenburger, Dr. pli. gjmn. reg.
Embric. Director." Editio altera. Bonnae 1848. 8. (prima prodiit a.
1843.) Opus summa cum diligentia in textu ex optimis libris consti-
tuendo et insigni doctrina in commentario adoli-scentibus perutili per-
ficiendo prae.stabile, quod accurate contulimus.
S{}) Dtz. Q. lloratü Fl. opera. in usum scholarum edidit, varietate
scripturae et conimentariis instruxit Henricus Duentzer. Brunsvigae
1849. 8. Auetor iam pridem libris quinque editis ad Hör. poematum
crisin et explicationem pertinentibus bene meritus liac in editione
adolescentium usibus dicata subtilem suam doctrinam iudicüque elegan-
tiam cum in textu ex optimis editis constituendo, tum in commentario
commodo atque perutili conticiendo probavit. Nos sedulo eam contulimus.
90) Schm. ,,Q. Hör. Fl. opera omnia ex recens. lo. Chr. lahn. Ed.
quinta cur. Theod. Schmid." Lips. 1851. 8. lahnii dudum defimcti
editionem auctor, omissis eius annotationibus , pro eximia doctrina sua
Horatianorumque scriptorum peritia , quam pridem praestantissima
Epistolarum editione praeclare probavit, tam egregie, textu secundum
optimos libros recognito et recens constituto denuo curavit, ut emen-
datissimum Horatianae lectionis exemplar exhibuerit.
91) Wdm. Q. Horatius Flaccus. Lipsiae apud Weidmannes. 1851. 12.
Liber nitidissime et emendatissime expressus , solum poetae textum
exbibens secundum Bentleii exemjilar potissimum, sed cum delectu,
constitutum, cuius auctorem Mauritium Haupt esse dicunt; sed
quod ipse nomen suum celavit, nos officinae nomine librum designan-
dum putavimus.
92) Krg. ,, Des Q. Horatius Flaccus Satiren und Episteln für den
Schulgebrauch erklärt von G. T. A. Krüger." Leipzig 1853. 8. Eru-
ditissimus auctor in textu constituendo Orellium fere et ante dictum
Weidmannianum exemplar secutus est. In commentario Germanice
scripto adolescentium usibus , argumentis praecipue cum sententiarum
nexu accuratius expositis , praeclare consuluit.
93) Weh. ,, Des Q. Horatius Flaccus Satiren übersetzt und erklärt
durch Wil'h. Ernst Weber.. Nach des Vf. Tode herausgeg. von
Wilh, Sigm. Teuffei." Stuttgard 1852. 8. Eruditissimus auctor
pro insigni opera, quam dudum et ceteris Romanorum poetis et Ho-
ratio inprimis praestitit , librum cognitu dignissimum quasi hereditate
nobis reliquit, quem prelo vulgatum Teuffelii V. Cl. beneficio debe-
mus, qui observationibus passim insertis eum ditavit. Versus Gernia-
nici Ingenium auctoris et intelligentiam produnt; in sermone ijjsisque
numeris non satis ex Horatiano usu laevigati et perpoliti. Commen-
tarius familiärem interpretationem refert; licet interdum iusto verbosior,
subtile tamen iudicium cum exquisita doctrina et recentioris operae
Horatio praestitae scientiam prodit, et omnino permulta uova atque
cognitu digna affert.
HISTORISCHE EINLEITUNG.
lieber das Wesen und den Charakter der Ilorazi-
schen Satire haben -wir im Eingange unserer Ausgabe des
Ersten Buchs im Jahre 1829 ausführlicher gehandelt, daher
Avir uns hier kurz darüber fassen, lloraz hatte diese der
Römischen Poesie eigenthümliche Gattung, nach dem Vor-
gange des hundert Jahre früher lebenden Dichters Luci-
lius, dessen Producte bereits nach Inhalt und Form veraltet
waren, wiewohl er noch seine Liebhaber fand (Quintil. 10,
I, 93), von Neuem aufgenommen und durch sein Genie und
seine meisterhafte Darstellung zur klassischen Geltung
gebracht. In seinen zwei Büchern Satiren stellt er eine
Sammlung von Zeit- und Sittenbildern auf, Avorin das
wirkliche, in der damaligen Weltstadt Rom , zumal bei der
noch bestehenden Freiheit des einzelnen Daseins, an sitt-
lichen Contrasten so reiche Leben, in seinen mannichfaltig-
sten Erscheinungen , (quisquis erit vitae, scribam, color.
II. Sat. 1 , 60.) mit einer unerschöpflichen Fülle von Witz
und Laune in Beispielen zur Anschauung vorgeführt und
das von Thorheit , Verwirrung und Leidenschaft viel-
fach bewegte Treiben der Menschen und ihre mancherlei
falschen und verkehrten Bestrebungen, wie in einem bun-
ten Gemälde, durchdrungen von dem Lichte einer heitern
Poesie, dargestellt Averden, Avorin die eigene Persönlichkeit
des Dichters, sein inneres und äusseres Leben, vielfach
verflochten erscheint.
Das Eigenthümliche der Horazischen Satire, wodurch
sich dieselbe sowohl von der seines Vorgängers Lucilius,
HÜRATII SAT. 1
2 ins roK'isciiK KiM>Krrr\<:.
als \ti)i iltT sjȊtcni des Juvciialis und rcrsiiis wcsovitlicli
iuit('i"srii('i(lct , ist ihr et h i s c h -]> li i 1 os oj) li i s c Ikm' (^lia-
vaktcv, -worin sicli die tici'c und .uriiiidliclic I>ilduii_<2,' dos
Verfassers ortcnl)ar1 und der /,ulallii;i'ii und \orrd)er<j,('lien-
den Hrselieinnni;', durch ihre Kriiehuni;' in (L'is all,i;-eniein
ethisc'lie (u'biet, ihrt^ Dauer und (ieltuiii;- für aHe Zeiten
siehert. Daher (U'r ewii;- irische JJeiz dieser I )iehtuni;'en,
die in ihrer speeieUen liezieliunji;- aul" di(! (hunalic,'e. Rö-
mische Welt doch die allgemeinen Interessen des Lebens
und Denkens iiljerall in iVnspruch nehmen.
Zum l)ess(;rn Verständniss der llorazischen SatircMi
ist eri'orderlich^ ihre liistorische K nt wickcl un«^-,
d. li. die Zeit der Ahfassuni;- aller einzelnen Satiren, näher
zu ert'orschen und darzustellen, da dieselben mit dem Bil-
dungsg-anü;c des Dichters und seinen Lebensverhältnissen
o-enau zusannncnhängcn und zum Theil auf die gleichzei-
tigen Zustände des üft'entlichen Lebens Bezug habcni.
Diese KachAvoisung- wollen wir in Folgendem mit mög-
lichster Kürze und Ueborsichtlichkeit liefern, ohne uns
Aveiter auf eine genauere Lebensbeschreibung des Dichters,
noch (wo OS nicht unumgänglich nöthig ist) auf eine Wi-
derlegung fremder Meinungen einzulassen, vertrauend, dass
unsere Annahmen und Behauptung« ai durch ihre innere
Wahrheit sich hinlänglich schützen werden.
Quintus lloratius Flaccus hat seine dichterische
Laufbahn mit den Satiren angefangen, (leboren im Jahre
d. St. C^O (05 V. Chr.) den 8. December, zu Venusia, einer
Römischen Coloniestadt in Apulion, als der Sohn eines
Freigelassenen lloratius (entweder von der tribus TIo-
ratia, zu der Yenusia gehörte, oder von seinem trüheren
Herrn so benannt), eines verständigen und gebildeten Man-
nes, Besitzers eines kleinen ( irundstücks daselbst (niacro
pauper agello. L Sat. G, 71), Avard er in früher Jugend
(vielleicht schon im 7. Lel)ensjahre, da er von seiner Be-
kanntschaft mit (Jfellus als puor parvus redet, IL Sat. 2,
IJ2, und nicht die Trivialschule zu Venusia besuchte, L
Sat. (i, 72: pater — noluit in Flavi ludum nie mittere) von
seinem Vater, der die glücklichen Anlagen des Knaben
HISTORISCHE EINLEITUNG. 6
erkannte, zu seiner bessern Ausbildung nach Rom gebracht.
Hier erhielt er eine vorzügliche, seine Geburt und Ver-
hältnisse weit überbietende Erziehung, indem sein Vater,
der als Cassierer (coactor*)) seinen Unterhalt verdiente,
ihn die vornehmen Schulen besuchen Hess, wo Senatoren-
und Kittersöhne unterrichtet wurden, und auch für sein
anständiges äusserliches Auftreten keine Kosten scheute,
dabei selbst den Knaben zu allem Guten anhielt (I. Sat.
4, 105 f.) und ihn als treuer AVächter zu allen Lehrern
begleitete. Unter diesen war der bekannte Grammatiker
Orbilius Pupillus (II. Epist. 1, 71), der ihn in die
Leetüre der Griechischen Dichter, namentlich des Homer
(11. Epist. 2, 42), wie der altern Römischen (des Livius,
IL Epist. 1, 69) einführte. Seinen weiteren Unterricht
erhielt er, der Römischen Sitte gemäss, in den Schulen der
Redner und Philosophen, die er jedoch nicht namhaft macht.
So in Rom. unter den gewaltigsten Stürmen des öffent-
lichen Lebens in der letzten Zeit der Republik und wäh-
rend des Bürgerkrieges zwischen Pompejus und Cäsar,
auf dieser Weltbühne, wo er die grössten jMänner der Zeit,
einen Cäsar, Pompejus, Cato, Cicero, M. Brutus, Antonius
u. a. gesehen und ihre Reden auf dem Forum angehört
hatte, zum Jünglinge gereift und gewiss mit den erhaben-
sten Eindrücken in seinem empfänglichen Gemüth erfüllt,
reiste er, etwa 20 Jahre alt, wie man meint, im J. d. St.
709, um seine Bildung zu vollenden, nach Athen, wo er
in Gesellschaft des jüngeren Cicero, des Messala, Bibulus
und anderer Römischer Jünglinge die Schulen der damals
berühmten Philosophen besuchte, unter denen Plutarch
(Brutus 24) den Akademiker Theomnestus und den Peri-
patetiker Cratippus (Cic. Offic. I, 1) nennt. Hier lernte
ihn im Spätsommer d. J. 710 der aus Italien herüberge-
kommene Römische Prätor M. Junius Brutus kennen,
der, zum Schein ein eifriger Zuhörer dieser Männer, mit
*) Und zwar zu Rom, denn wenn er dieses Amt, das er vlelleiclit schon
zu Veusia geführt , später zn Rom aufgegehen hätte , würde Horaz nicht
sagen : ut ftiit ipse, sondern iit fuerat.
1*
4 lIlsroiJlSClIK KINLKirUNO.
der ALsk'lit, sich ziiiii Kampfe wider seine Gegner zu
rüsten, die dort anwesenden Komischen .lilnglinge unter
seine Falincn rief, unter diesen auch unsern lloratius, den
er, wohl aus i\t-htuni;' voi" seiner I)ihhiii,i;' und Persönlich-
keit, zum Legicnistribun und damit zum Hang des liitter-
standes (Lipsius Älilit. Rom. p. 128) erhob. Von der Zeit
au, vermuthlich zu Knde des .1. 710, beginnt die kriege-
rische Laufbahn UHsers Dichters (Sueton. : belle Philippensi
excitus a jM. Pruto imperatore tribunus miHtum m(!ruit.
v"l. II. Epist. 2, 4() und II. Od. 7. O saope meeum tempus
in ultinuim Deducte, Bruto niilitiae ducc), indem er dem
M. Brutus nach Macedonien, von da vernmtlilich nach
Kleinasien folgte (denn von der Stadt Lebedus redet er
aus eigener Anschauung I, Epist. H; Ö, und dem Process
des Pupilius, Sat. 1, 7, hatte er zu Clazomenä beigewohnt)
und endlich an der Doppelschlacht bei Pliilippi, gegen die
Triumvirn Cäsar Octavianus und M. Antonius, im Herbst
d. J. 712 Tlieil nahm. ISIacli dem unglücklichen Ausgange
derselben entfloh er mit Andern und begab sich nach
Italien und nach Rom zurück, wo er, man weiss nicht
durch welche Vermittelung, die Verzeihung der Machtha-
ber erhielt (venia impetrata. Suet.) , aber in Dunkel und
Dürftigkeit versunken (Decisis Immilem pennis inopemque
paterni Et laris et fundi. II. Epist. 2, 50. Sein Vater war
vermuthlich unterdess gestorben und dessen Gütchen zu
Venusia bei der Landvertheilung an die Veteranen conriscirt.
Appian b. civ. IV, 3), verschaffte er sich zu seinem Un-
terhalt eine quästorische Schreiberstelle (scriptum quaesto-
rium comparavit. Suet.). Wie lange er diese behalten, ist
nicht ausgemacht ; vielleicht bis 723, nach Erlangung sei-
nes Sabinerguts (II. Sat. 6: hoc erat in votis!). Die ]\Iusse-
stunden dieses Amtes aber benutzte er zur Entwickelung
seines poetischen Talents, indem er anfing, Satiren zu
schreiben, und so die alte Gattung der Lucilischen Satire
Avicder ins Leben rief; zunächst wohl aus keinem andern
Motiv, als zu seinem Vergnügen, aus innerem Triebe
(wie es bei jedem wahren Dichter der Fall ist) , da
ein regsamer Geist, wie der seine, Beschäftigung haben
HISTORISCHE EINLEITUNG. 5
miissto; und weil diese Art Poesie seinem freiheitslieben-
den Sinne besonders zusagte (II. Sat. 1, 28 : me pedibus
delectat claudere verba Lucili ritu). Zwar giebt er selbst
in späteren Jahren seinem Freunde Florus (II. Epist. 2,
51) halb im Scherz als Motiv an: paupertas impulit audax,
Ut versus facerem; gewiss aber geschah es nicht äusserer
Zwecke wegen, um etwas damit zu verdienen (an Geldge-
winn war auf keine Weise zu denken) ; auch nicht; um
sich Freunde und Gönner zu erwerben; dazu war diese
Gattung wohl am wenigsten geeignet; sondern weil er
freundlos und besitzlos, wie er eben Avar, nichts zu ver-
lieren hatte und desshalb keck (audax) seinem innern
Drange nachgab, da er • — zumal bei der damals noch be-
stehenden Rede- und Schreibfreiheit — bei Bekanntwerdung
seiner Gedichte nicht viel aufs Spiel setzte. Unter den
versus können aber nicht wohl andere Gedichte, als eben
diese Satiren, und wenn man will, auch die Epoden, als
gleichzeitige Producte beissender Laune, verstanden wer-
den, da von den lyrischen Gedichten sich keins auf eine
so frühe Zeit zurückführen lässt, auch der Ausdruck pau-
pertas audax auf dieselben keine Anwendung findet.
Das erste Werk dieser Art nun, das er wenigstens
veröffentlichte • — denn dass er sich bereits früher auch in
Griechischen Versen versucht, sagt er selbst I. Sat. 10,
31 ; und dass er wohl Manches von dem, was er gedichtet,
selbst verwarf (II. Sat. 3, 2 : scriptorum quaeque retexens),
ist wohl eben so wenig zu bezweifeln, als dass er nichts
herausgab, das nicht, vielfach geprüft, seine volle Billi-
gung hatte, m. vgl. Ars poet. 291 f. — war, aller innern
Wahrscheinlichkeit nach, und nach der übereinstimmenden
Meinung fast aller Ausleger, der Rupilius, die 7. Satire
des 1. Buchs, deren Inhalt, verschieden von dem Charak-
ter der meisten späteren Satiren, die launige Erzählung
einer einfachen Anecdote, aus der frischen Erinnerung des
Lagerlebens, über den zu Clazomenä in Kleinasien vorge-
fallenen Rechtsstreit zAveier Zänker unter dem Vorsitz des
Prätors M. Brutus ist. Dieser Vorfall wird ein damals
allgemein stadtkundiger genannt (lippis notum et tonsori-
0 HISTORISCHE EINLEITUNG.
bus esse), iiuisste iilso, um Interesse zu erwecken nnd nicht
für ein(^ auf"i;('w;irnite nlte Gescliichte zu gelten, baldigst
nach (1er Kückkchr des Dichters in Verse gebracht sein,
mithin unzweifelhaft im J. d. St. 713. Unbegreiflich ist
es, dass Einige dieser Satire, weil sie der Zahl nach die
siebente ist, ein viel späteres Jahr der Abfassung anweisen,
wo sie alle Bedeutung und allen Reiz der Neuheit verloren
hatte.
Diess war nun der erste, an sich noch unbedeutende
und in seiner etwas schwerfälligen Form noch spröde Ver-
such der Laune des jungen Dichters, dessen Verbreitung
wohl nicht weit über den Kreis seiner nächsten Bekannten
hinausging. Mit weit grösseren Ansprüchen und in schon
vfillig ausgebildeter und vollendeter Gestalt tritt seine Sa-
tire in dem zAveiten Werke dieser Art, im Cupiennius
(Sat. I, 2) auf, welche mit dem vollen Bewusstsein ihrer
Aufgabe, in reichen und mannichfaltigen Lebensbildern die
Thorheiten und falschen Tendenzen des Zeitalters abzu-
spiegeln , sich gegen ein Hauptgebrechen im Leben der
Hauptstadt und namentlich ihrer höheren Kreise, nämlich
die Ausscliweifu.ng in Verfolgung verbotener
Liebschaften wendet, wobei die Geissei der Satire scho-
nungslos über vornehme wie niedere Sünder, hauptsächlich
aber die ersteren, geschwungen wird. Auch Mäcenas, der
hochgestellte Günstling und Rathgeber des Machthabers
Octavianus, damals dem Dichter noch fernstehend, wird
darin nicht geschont, sondern bekommt unter dem Namen
Malchinus einen Geisseihieb wegen seiner saloppen und
weichlichen Kleidertracht. Den Beweis , dass diese Satire
in das Jahr d. St. 714, das 25. Lebensjahr des Dichters,
und vor seiner Einführung beim Mäcenas fällt, haben wir
in der dritten Abhandlung unserer Quaestiones Horatianae
(Naumburg 1834) de satirae libi'i primi secundae et tertiae
temporibus geliefert. Horaz bestimmt nändich in der 6.
Satire des 2. Buchs , welche unzweifelhaft gegen Ende des
Jahres d. St. 723, nach der Schlacht von Actium abgefasst
ist, den Zeitpunct seiner näheren freundschaftlichen Ver-
bindung mit Mäcenas im 40. V. mit diesen Worten : Septi-
HISTORISCHE EINLEITUNG. 7
mus octavo propior jam fugcrit annus, Ex quo IMaecenas
me coepit habere suoi-um In numero. Vom Ende des Jah-
res 723 beinahe sieben Jahr (septimiis octavo propior)
rückwärts gezählt, gerathen wir in das Ende des Jahres
716 oder den Anfang von 717, wo mithin die engere Ver-
bindung anfing. Bevor diess geschah, waren 9 Monate
vergangen seit der ersten durch seine Freunde Virgil und
Varius vermittelten Vorstellung- beim Mäcenas, wie Sat. I,
6, V. 61 angiebt: abeo, revocas nono post mense, iubesque
Esse in amicorum imniero. Diese erste Vorstellung fiel
mithin in den Frühling des Jahres 716, und gewiss können
wir annehmen, dass seit Abfassung der zweiten Satire, des
Cupiennius, welche unstreitig einen gewaltigen Lärm und
Sensation in den höheren Gesellschaftskreisen machte, über
ein Jahr dahingegangen war, ehe der vornehme und höchst
behutsame Mäcenas (praesertim cautus dignos assumere.
1. Sat. 6, 51) sich entschloss, auf Virgils und Varius Em-
pfehlung den kecken jungen Dichter sich vorstellen zu
lassen.
In der dritten Satire, Tigellius, erscheint Horaz
bereits in den näheren Umgang des hohen Staatsmannes
aufgenommen, an den er sich mit den Worten wendet, V.
63: Simplicior quis et est, qualem me saepe libenterObtu-
lerim tibi, Maecenas: welche indess noch eine gewisse
Schüchternheit und Behutsamkeit, in Folge des noch neuen
Verhältnisses, ausdrücken. Jedenfalls kann diese Satire,
welche eine treffliche Darstellung der Billigkeitsrück-
sichten in Beurtheilung der Fehler unter Freun-
den enthält und desshalb ganz besonders geeignet sein
musste, das Herz des Gönners ihm zuzuwenden, erst gegen
Ende des Jahres 716, oder zu Anfange des folgenden
Jahres abgefasst sein, und zwar noch vor derBrundisischen
Reise, welche beide Freunde enger verband ; gewiss aber
nicht später, weil diese Satire ebenfalls, wie die zweite,
und sicher nicht absichtlos, mit der Erzählung vom ver-
storbenen Sänger Tigellius anhebt und sich so im Ein-
gange mit jener, aber zum Behuf einer ganz verschiedenen
Darstellung, verknüpft.
8 HISTORISCHE EINLEITUNG.
Im Frühling-c dos folg endo n Jahres 717 er-
scheint Horaz schon als Reisegetahrte dos Mäcenas auf
dessen Gesandtschaftsreise nach Brnndisium, Avohin derselbe
nebst dem Cocceius und Fontcius Capito vom Üctavian zu
seinem Öclnvager Antonius, Behufs der Beilegung- gewisser
]\nsshelligkeiten, vorausgesandt war. Unterwegs schlössen
sich die Freunde Virgilius, Varius und Biotins an. Eine
historische Untersuchung über die Zeitbestimmung dieser
Reise haben wir in unsern Quaestiones Horat. Cap. IV.
de iünere Briindisino veranstaltet, wodurch dieselbe zur
allgemeinen Anerkennung gebracht ist. Nach erfolgter
Rückkehr in Rom fasste Horaz die 5. Satire, das Iter
Brundisinum, als einen Reisebericht, der weiter nichts
wie eine launige Erzählung der vorzüglichen Vorfälle auf
der Hinreise bis Brundisium enthalten sollte, zur Belusti-
gung des Mäcenas und seiner Reisegenossen ab, ohne Zwei-
fel bald hinterher, etwa im Herbst 717.
Die Rückkehr von Tarent, welches von Brundisium
aus das Endziel der Reise gewesen war, führte unsern Dich-
ter (vermuthlich nicht mehr im Geleit des Mäcenas, der
Avohl an Octavian sich anschloss) auf gerader Strasse über
seinen Gebui-tsort Venusia (so viel bekannt ist, die ein-
zige Gelegenheit, wo er diesen wiedersah), woselbst er,
wenn gleich des väterlichen Erbes daselbst verlustig (IL
Epist, 2, 50), doch vermuthlich einige Zeit verAveilte, um
die Plätze seiner Kindheit wiederzusehen (woraus die
schöne Ode an den Bandusischen Quell, III. Od.
13, der noch jetzt bei Venusia — Venosa — fliesst, her-
vorging; die Verheissung: cras donaberis hacdo, bezeich-
net den lebenden Moment, ist keine leere Redefigur) und
eine und die andere Bekanntschaft aus früheren Jahren zu
erneuern. Zu diesen alten Bekannten gehörte namentlich
der ehrliche Landmann Ofellus, den er aus einem freien
Grundbesitzer in einen Pachter (colonus) seines eigenen
Gutes verwandelt sah, das bei der Vertheilung des Land-
gebiets von Venusia an die Veteranen einem alten Krie-
ger, Umbrenus, zugefallen war. In ihm fand Horaz das
Musterbild eines schlichten, braven Familienvaters, der in
HISTORISCHE EINLEITUNG. 9
antiker Einfachheit und Frugalitätmit den Seinigen zufrie-
den und glücklich lebte. Diesem legte er daher in seinem
O fei 1 u s, der 2. S a ti r e d e s 2. B u c h s, die Weisheitslehren
über die wesentlichen Vortheile einer einfachen, gesunden,
naturgemässen Kost, im Gegensatz mit den Kachthoilen ver-
feinei-ter Tafelgenüsse der verwöhnten Städter, in den ]\Iund,
indem er selbst den Bericht über des Ofellus einfache Le-
bensweise, wie er sie vorgefunden, hinzufügt. Dieser Be-
richt — freilich mit des Dichters eigener Kenntniss der
städtischen Tafelfreuden, die er selbst nicht verachtete,
gcAvürzt und ausgeschmückt — trägt so sehr das Gepräge
frischer, localer h^rinneruug, dass die Satire gewiss nicht
lange nach des Dichters Rückkehr aus seiner Heimat —
vermuthlich im Winter 7 17 — abgefasst worden ist,
was noch mehr seine Bestätigung findet in dem Ausdruck
V. 11 2 f . : puer hunc ego parvus Ofellum Integris opibus
novi non latins usum, Quam ?wnc accisis Talso von der
unmittelbaren Gegenwart und im Bewusstsem des noch
lebenden Ofellus). Diess sei genug für die keiner Wi-
derlegung fähigen Zweifler.
Es folgt der Zeit nach die 6. Satire des 1. Buchs,
mit dem Titel Tillius bezeichnet. Sie enthält eine Er-
klärung der anspruchlosen Gesinnungen und Ab-
sichten des Dichters in seinem Verhält niss zu
dem hochgestellten und vielvermögenden Mäce-
nas, als dessen täglichen Gast und Gesellschafter Horaz
sich hier zu erkennen giebt (V. 43: nunc quia sum tibi,
Maecenas, convictor). Ueber dieses noch neue und unge-
wöhnliche Verhältniss eines bis dahin namenlosen und un-
beachteten Schreibers und Poeten zu dem vornehmen
Staatsmanne, was natürlich in nahen und fernen Kreisen
grosses Aufsehen erregen musste (ra. s. II. Sat. 6, 47 fg.),
fühlte der Dichter dem Publicum, seinen Freunden und
noch mehr seinen Feinden eine Erklärung schuldig zu
sein, und so tritt er in dieser Satire zuerst mit einer Dar-
stellung seiner Person und seiner Grundsätze dem Publi-
cum entgegen und sucht hauptsächlich allen Verdacht ehr-
geiziger Absichten von sich abzuwenden und sowohl seine
10 HISTOKISCIIE EINLEITUNG.
als seines Gönners Gesinnung im rechton Lii-hto darzustel-
len. Die Erzülilunü; von seiner ersten Kint'ülirmii;' Lei Mii-
eenas, auf Kni}>t"elilung seiner Freunde; Virgil und Varius;
zeugt von der Neuheit dieses Verhältnisses, und die treff-
liche Schilderung seines Herkommens, seiner Erziehung
und seiner einlachen, anspruchlosen städtischen Lebens-
weise dient ganz dazu, sich beim Publicum einzuführen
und sich mit demselben zu befreunden ; -wie andererseits
seinem Gönner Mäcenas diese ganze Schilderung nur sehr
erfreulich und ehrenvoll sein konnte. Vom Besitz seines
(viel später erhaltenen) Landgutes ist hier noch gar nicht
die Rede; freilich auch nicht von seinem Büreaudienst als
quästorischer Schreiber (auf Avelchen man die Stelle IL
Sat. 6, 3G : de re communi scribae cett., wie schon die Sclio-
liasten thun, zu beziehen pflegt) ; es ist indess kein Grund,
anzunehmen, dass er denselben, ohne andere Hülfsquellen
zu besitzen, schon damals aufgegeben habe; vermuthlich
Hess derselbe* ihm Müsse genug zu der hier geschilderten
bequemen LebensAveise übrig. Der ganze Ton und Inhalt
des Gedichts , besonders die Stelle V. 45 — 64, weist auf die
nächste Zeit nach der Brundisischen Reise , mithin auf das
Jahr 718 (das 29. des Dichters) hin, in welches Avir mit
allem Fug dasselbe verlegen.
Nachdem Horaz sich so die richtige Beurtheilung sei-
ner persönlichen Stellung zum Mäcenas im Publicum ge-
sichert hatte, konnte er bereits freier und unbefangener
sich in mehr objectiven Darstellungen ergehen. Eine der
nächsten dieser Art war der Tantalus, die erste Satire
des 1. Buchs, dem Mäcenas offen gewidmet und schon
im Tone freier Unterhaltung mit diesem über das allgemeine
Thema der Verkehrtheit der meisten Menschen in
ihren LebensAVÜnschen und Bestrebungen und
der Quelle derselben in dem so allgemeinen Fehler der
schnöden Hab- und GcAvinnsucht, welche allen Avah-
ren Lebensgenuss vei'künnnern. l^ereits in unserer ersten
Ausgabe der Satiren S. 200 haben wir zu erAveisen gesucht,
dass in dem höheren Pathos des Ausdrucks und den acht
epischen Rhythmen der Stelle V. 114 — 16: Ut cum carceri-
HISTORISCHE EINLEITUNG. 11
bus missos rapit ungiila currus: Instat eqiiis aiiriga suos
vincentibus, eine selialkhafte Nachabnmng der V-crse seines
Freundes Virgilius zu Ende des ersten Buclis derGeorgica:
Ut cum carceribus sese effudere quadrigae — Fertur equis
aui'iga, entbalten sei, und daher unsere Satirc in das
Jahr d. St. 719 gesetzt, worin, nach Vossens Avahrscheiu-
licher Berechnung (zu Georg. I. S. 31] und III. S. 529),
das erste Buch der Georgica vollendet -war. Bei der Ge-
sammtausgabe der Satiren im J. 72G stellte der Dichter
diese, gleichsam als Widmung der ganzen Sammlung an
den Mäcenas, wegen ihres passenden allgemeinen Inhalts,
den übrigen voran.
Etwas schwieriger ist, wegen Mangels an festen An-
haltspuncten, die Zeitbestimmimg der neunten Satire,
welche unter dem Titel Importunus (der Zudring-
lich e ) eine höchst launige Erzählung des Verdi'usses ent-
hält, Avelchen unser Dichter auf einem Gange in der Stadt
durch das unvermeidliche Anschliessen eines geckenhaften
Schwätzers an seine Seite erdulden musste, der sich für
einen dichtenden Zunftgenossen ausgab und von ihm Nähe-
res über sein Yerhältniss zum Mäcenas und die Art, die-
sen zu gewinnen, auszuforschen wünscht, um selbst in des-
sen Hause Zutritt zu erlangen. Die vollendete Beherrschung
des Stoffes in der ganz dramatischen Behandlung, und die
Leichtigkeit und durchsichtige Objectivität der Darstellung
zeugt von der bereits gewonnenen Meisterschaft des Dich-
ters in dieser Gattung. Desshalb und wegen der darin an-
gedeuteten Sicherheit seines freundschaftlichen Verkehrs in
Mäcenas Hause, wozu noch die Erwähnung anderer gleich-
zeitiger Freunde, des Varius, Viscus und Aristius Fuscus
kommt, kann diese Satire nicht zu den früheren Producten
der Horazischen Muse gezählt werden. Der Umstand in-
dess, dass des Sängers Hermogenes hier noch (V. 25), wie
in der di'itten Satire, eine ehrenvolle Ei'wähnung geschieht,
zeugt von einem noch nicht gespannten Verhältniss zwischen
ihm und dem Dichter, wie es schon in der zwei Jahre
später verfassten vierten (V. 72) und noch stärker in der
zehnten Satire (V. 18. SO. 90) sich kund giebt. Daher
12 HISTORISCHE EINLEITUNG.
j>-laiibe ich mit voller Bcrechtig:unj2; das .Jahr 720, das
f()lo-(Mido imi'h Abfassung des Tantalus, für diese Satirc an-
uelunen zu inüssou.
Es scheint um diese Zeit eine Ptu'iodc in Horazens
Leben eingetreten zu sein, avo er, in der kräftigen Reife
seines jugendlich männlichen Alters, unter günstigen äussern
Verhältnissen, ganz dem frohen Lebensgenuss hingegeben
und mit Verfolgung von mancherlei Liebeshändeln beschäf-
tigt, in der Poesie etwas lässiger geworden Avar (m. s. un-
sere Quaest. Horat. §. 52. 53). Diess bezeugt er selbst
in der im folgenden Jahre 721 geschriebenen 14. Epode:
Mollis inertia cur tantam diffuderit imis Oblivionem sensi-
bus . — Candide Maecenas, occidis saepe rogando: desglei-
chen im Eingange der zu Anfange des folgenden Jahres
722 verfasstcn dritten Satire des 2. Buchs : Sic raro scri-
bis, ut toto non quater anno Membranam poscas ; in wel-
cher er auch (V. 325) sich vorAverfen lässt: Mille puella-
rum, puerorum mille furores. Daher hat, aller Wahrschein-
lichkeit nach, das Jahr 72 1 nur die eine achte Satire
des 1. Buchs, Priapus, aufzmveisen, worin er die von
seiner schon im vorigen Jahre in der 5. Epode arg mit-
genommenen Feindin Canidia auf dem vom Mäcenas eben
in einen Park und Garten umgeschaffenen Leichenacker
auf dem Esquilinischen Hügel veranstaltete Todtenbe-
schAVÖrung zum Besten giebt. Dieser Zeitpunct der Ab-
fassung Avird gesichert durch die nicht A'iel später, zu An-
fange des folgenden Jahres, vermuthlich in Folge des von
seinem Mäcenas ihm gemachten VorAAOirfs der Unthätigkeit
(Epod. 14) geschriebene dritte Satire des 2. Buchs, Daraa-
sippus, da in dieser (V. 3J2) Mäcenas noch mit dem Bau
seines Palastes auf den Esquilien, den er im vorigen Jahre
angefangen (Sat. 8, 14: nunc licet Esquiliis habitare salu-
bribus), beschäftigt erscheint, in Avelchen er, nach seiner
Vollendung, in eben diesem Jahre 722 (m. s. unsere Quaest.
Hör. §. 34) seine schöne junge Gemahlin Terentia ein-
führte, zu der er, als seiner Braut, in Liebe entbrannt
in der eben genannten 14. Epode dargestellt AAird: Ureris
ipse miser: quod si non pulchrior ignis Accendit obsessam
HISTORISCHE EINLEITUNG. 13
liion, Gaude sorte tiia. Dasinceptos, olim promissum Car-
men, iamboä ad umbilicum adducere (Epod. 14, 7) voll-
fühi'te er, der Hauptsache nach, in oben diesem Jahre 722
durch Abfassung der schmachvollen lamben auf die (Jani-
dia in der 17. Epode.
Doch um auf unsere Satiren zurückzukommen, so wird
die Abfassungszeit der längsten und ausführlichsten aller
Satiren, der dritten des 2. Buchs, Damasippus, un-
zweifelhaft in den Anfang des Jahres 72 2 gewiesen
durch Anführung (im V. 1S5) der eben im vorigen Jahre
abgehaltenen glänzenden und thatenreichen Aedilität des
J\I. Vipsauius Agrippa (m. s. Fischer Römische Zeittafeln
zum J. 721). Horaz verfertigte sie in der geräuschlosen
Zurückgezogenheit eines ländlichen Aufenthalts, zu welchem
er aus den städtischen Lustbarkeiten des Saturnalienfestes
(vom 17. December an mehrere Tage gefeiert) geflüchtet
war (V. 3 : at ipsis Saturnalibus huc fugisti) und wohin er
eine Anzahl Bücher zu seinen Studien (V. 11) mitgenommen
hatte. Hier lässt er den ihn besuchenden Damasippus sich
vorwerfen (V. 9) : Atqui voltus erat multa et praeclara mi-
nantis, Si vacumn tepido cepisset villula tecto. Dass unter
dieser villula nicht, wie die meisten Ausleger meinen, sein
Sabinisches Landgut zu verstehen sei, welches er damals
noch gar nicht besass, sondern, wie Walckenaer richtig an-
nimmt, sein ihm zugehöriges kleines Landhaus bei Tibur,
wird im Commentar nachgewiesen werden. Wunderlich
genug aber nehmen einige Erklärer an (auch Franke Fasti
Hör. S. 116), dass die Satire noch ins Jahr 721 gehöre, als
wenn er, an den Saturnalien, zu Ende des Jahres, aus der
Stadt entflohen, in seinem Landhause diese lange Satire,
deren Ausarbeitung doch ihre Zeit erforderte, gleich fertig
gehabt hätte! Gewiss aber fällt ihre Abfassung in die
ersten Monate dieses Jahres 722.
Nach Vollendung und Bekanntwerdung dieser umfang-
reichen Satire, des Damasippus, hatte Horaz seinen Ruf
und seine dichterische Berechtigung als Nachfolger des Lu-
cilius in dieser der Römischen Poesie eigenthümlichen Gat-
tung mit dem Anspruch auf eine höhere Ausbildung und
14 llKSTOlilSCIIE EINLPnTUiNG.
Vollendung derselben begründet, und konnte nnnmelir, nach-
dem eine genügende Anzahl dieser Gedichte, von grüsster
]\lannichtaltigkeit des Inlialtcs Avie der Form der Darstel-
lung, zur Beurtheilung vorlag, vor dem Publicum mit einer
Rechtfertigung seiner Satire in der vierten des
1. Buchs, Crispinus betitelt, auftreten, seine Absichten
bei der zeitgemässen Erneuerung dieser vom Lucilius einst
begründeten Gattung darlegen, mit sichcrem Bewusstsein
die Älängel seines Vorgängers andeuten und so das Publi-
cum zu einer Vergleichung dieser neu ins Leben hervor-
getretenen dichterischen Producte mit den Leistungen sei-
nes Vorgängers veranlassen und berechtigen. Dass eine
solche Vergleichung mit den in 30 Büchern hinterlassenen
Satiren des Lucilius nur dann statt haben konnte, wenn
eine hinlängliche Anzahl dieser neuen Producte Behufs der
Vergleichung vorhanden war, und dass es eine lächerliche
Anmassung von Seiten des Horaz gewesen wäre, nach
einem Paar erster Versuche dieser Art sich dem Lucilius
gleich (V. 56: his ego quae nunc, Olim quae scripsit Lu-
cilius), ja als Kritiker über ihn zu stellen (V. 10 fg.), mit
der Voraussetzung, Besseres zu leisten, leuchtet von selbst
ein, und hiernach mögen diejenigen ihr Verfahren beur-
theilen, welche diese Satire zum dritten oder vierten Pro-
duct dieser Art machen und sie ins Jahr 716 oder gar
noch früher setzen. AVie dieses schon aus Innern Gründen
höchst unwahrscheinlich ist, so spricht entschieden dagegen
die Stelle V. 21: beatus Fannius, ultro Delatis capsis et
imagine : wo die Widmung der Schriften und der Büste des
schlechten Poeten Fannius durch seine Erbschleicher in
einer öffentlichen Bibliothek (denn von keiner andern kann
die Rede sein) nur auf die im J. 721 vom Cäsar Octavia-
nus in der porticus Octaviac gestiftete Bibliothek bezogen
werden kann, wie wir in unserm Commentar weiter nach-
weisen werden. Schon hieraus folgt mit Gewissheit, dass
diese Satire nicht vor dem Jahre 722 geschrieben sein
konnte. Dass überdem dieselbe eng mit der zehnten
zusammenhängt und ihren Platz unmittelbar vor dieser,
worin dieselbe Materie fortgesetzt wird, einnimmt, wird
HISTORISCHE EINLEITUNG. 15
durch mehrere äussere Umstände schlagend einwiesen. Erst-
lich durch Erwähnung- des gerade damals (im J. 722) statt
findenden und Aufsehen machenden Criminalprocesses des
Petillius Capitolinus, welcher in beiden Satiren (4, 94 f.
10, 25 f.) als der Gegenwart angehörend erwähnt wird;
sodann auch andere Persönlichkeiten, welche in der zehn-
ten in gleicher Weise wüe in der vierten vorkommen: der
Sänger Hermogenes (in den früheren Satiren 3 und 9 mit
Ehren genannt) , hier als läppischer Schöngeist und städti-
scher Pflastertreter (4, 74 = 10, 17. 80. 90) in Gesellschaft
mit dem ordinären Poeten Fannius verächtlich aufgeführt
(4, 21 = 10, 80). Die Wiederholung des V. 92 aus der
zweiten Satire: Pastillos RufiUus ölet cett. beweist bloss,
dass letztere schon in früherer Zeit ausgegeben und im
Publicum bekannt war. Ausserdem aber sind mehrere
Ausdrücke in beiden wörtlich übereinstimmend, wie 4, 2:
Atque alii, quorum comoedia prisca virorum est, mit 10, 6:
Uli, scripta quibus comoedia prisca viris est; 4,4: cum
flueret lutulentus, mit 10, 50: At dixi fluere hunc lutulen-
tum; 4, 9: in hora saepe ducentos, mit 10, 60: amet scri-
psisse ducentos: welche sänuntlich von einer Bezugnahme
der zehnten Satire aus noch ganz frischem Andenken auf
die kurz vorher herausgegebene vierte zeugen, deren Recht-
fertigung, unter ausdrücklicher Hervorhebung der Hoch-
achtung des Dichters vor dem Verdienst seines erlauchten
Vorgängers, durch dessen dreisten Tadel in der vierten er
sich die Missbilligung Vieler, besonders aus der hohen Ari-
stokratie zugezogen, die eigentliche und nächste Aufgabe
der zehnten ist, in der er auch die in der vierten missfäl-
lig bezeichneten Personen des Poeten Fannius und des
Sängers Hermogenes, welche ihm diess sehr übel genom-
men, noch nachdrücklicher abfertigt.
Nach diesem Allen nehme ich mit gutem Grunde an,
dass die vierte Satire, der Crispinus, nach der drit-
ten des 2. Buchs, dem Damasippus, in der zweiten
Hälfte des Jahres 722 abgefasst sei; und dass nicht
sehr viel später, zu Anfange des folgenden Jahres 723,
nachdem die vierte Satire bekannt geworden und eben so
11) HISTORISCHE EINLEITUNG.
viel Aufsehen, als bei der zahlreichen Klasse der Verehrer
dor ultväterischen Poesie (o-eg-en die er in der viel späteren
Epistel an Augustus, II. Epist. 1. siegreich zu P^'elde zieht)
Tadel und Geschrei erregt hatte, die zehnte des 1. Bu-
ches, Lucilius betitelt, vielleicht eben auf Veranlassung
und Ernumterung seiner geistreichen und gebildeten Freunde
und Uönner, deren Gunst und Beistimmung er zu Ende
eben dieser Satire sich rühmt, zur Erklärung und Recht-
fertigung seiner Absichten, wie seiner neu eingenommenen
Stellung zur Römischen Poesie, den erhöhten Forderungen
der fortgeschrittenen Zeitbildung gemäss, geschrieben wor-
den sei. Denn wenn wir auch, nach Weicherts ausführ-
licher (nur etwas verworrener und stellenweise sich wider-
sprechender) Untersuchung in seinem Buche de Vario et
Cassio, vorläufig einräumen (wiewohl die Acten darüber
noch nicht geschlossen sind), dass unter der Person des
Cassius V. 62 (Etrusci Quäle fuit Gassi rapido ferventius
amni Ingenium cett.) nicht der Cassius Parmensis (I. Epist.
4, 3), einer der Mörder Cäsars, welcher zu Ende des Jahrs
723 oder Anfang 724 auf Octavians Befehl zu Athen ge-
tödtet ward, zu verstehen sei (was wir Quaest. Horat. §. 34
als unausgemacht dahin stellten), so kann doch das seinem
Freunde Virgil von unserm Dichter ertheilte Lob V. 44:
molle atque facetum Virgilio annuerunt gaudentes rure Ca-
menae, nicht auf die Bucolica allein, sondern hauptsächlich
auf die Georgica bezogen werden, wie dieses Heyne im
Prooemium ad Georg, hervorhebt, mit deren Ausarbeitung
damals Virgil beschäftigt war und die er im folgenden
Jahre 724 (s. Heyne vita Virg. ad a. 724, Fischer R. Zeit-
tafeln S. 372) vollendete. Daher Heyne unsere zehnte Sa-
tire sogar erst ins J. 727 setzt. Gewiss aber ist, dass,
wenn sie, wie nothwendig, einige Zeit nach der vierten
geschrieben war, derselben keine andere Entstehungszeit,
als die erste Hälfte des Jahres 723 beigemessen wer-
den kann.
Es folgt die sechste Satire des 2. Buchs, Cer-
vius betitelt. Dass diese zu Ende desselben Jahres
7 23, nach der Schlacht von Actium , vermuthlich im De-
HISTORISCHE EINLEITUNG. 17
cember, abgefasst sei, haben wir im §. 38 unserer Quaest.
Horat. diircli den gegen Bentley geführten Beweis, dass
die Stelle V. 55 : Quid, inilitibus promissa Triquetra Prae-
dia Caesar, an est Itala tellure daturus? sich nur auf die
nach der Schlacht von Actium im Januar 724 vom Octavian
ausgeführte Aeckervertheilung an seine Veteranen beziehen
könne, zur Genüge dargethan, und dadurch, unter Nach-
weisuug aller Nebenumstände, die zuversichtliche Behaup-
tung des grossen Kritikers, dass sich die Stelle auf die im
J. 718 nach Besiegung des S. Pompeius vom Octavian aus-
geführte Vertheilung von Ländereien in Campanien u. a.
O. an die unruhigen Veteranen beziehe, vollständig besei-
tigt. In dieser Satire bezeugt der Dichter seine Freude
und grosse Befriedigung an dem Besitz seines erst vor
Kurzem vom Mäcenas zum Geschenk erhaltenen Sabini-
schen Landguts. Der Ton und die Ausdrucksweise be-
zeichnet gleich von vorn herein den noch frischen Eindruck
der höchst willkommenen Erwerbung : Hoc erat in votis :
modus agri non ita magnus cett. Di melius fecere: bene
est, nil amplius oro. Der ganze Eingang bezeugt unwider-
sprechlich die Neuheit der Gabe und des Besitzes. Die
erste Erwähnung dieses Geschenks geschieht aber im Früh-
linge dieses Jahres 723 in der ersten Epode, worin er voll
Dankbarkeit dem Mäcenas in den Krieg wider Antonius
zu folgen sich erbietet : Libenter hoc et omne militabitur
Bellum in tuae spem gratiae. Non ut iuvencis illigata plu-
ribus Aratra nitantur meis. — Satis superque me benigni-
tas tua Ditavit. Er hatte also sein Landgut erst kurz vor-
her, entweder zu Anfange dieses, oder zu Ende des vo-
rigen Jahres von seinem Gönner zum Geschenk, erhalten,
vermuthlich in Folge der hohen Befriedigung desselben an
den neuesten Leistungen des Dichters in den Satiren Da-
masippus (II, 3), Crispinus (I, 4) und Lucilius (I, 10). Das
Jahr 723 ist mithin als Anfang des Besitzes von seinem
►Sabinergut zu bezeichnen.
Die vierte und die achte Satire des 2. Buchs, Ca-
tius und Fundanius, geben zwar keine sichern Anhalt-
puncte für die Zeit ihrer Entstehung ; doch tragen wir aus
HORATll SAT. 2
18 HISTORISCHE EINLEITUNG.
mehreren Gründen kein Bedenken, sie beide dem Jalir
724 zuzuweisen. Nieht wegen einer obertlächlielicn Aehn-
liclikeit ihres Inhalts, wie Jemand meinte, weil nämlich in
beiden von Tafelfreuden gehandelt wird, was indess auf
eine sehr verschiedene Weise geschieht; sondern weil sie
nicht füglich weder in eine frühere noch in eine spätere
Zeit passen. Horaz hatte, nach Vollendung seines Dama-
sippus (iL Sat. 3), als der Musterkarte aller Thorheiten,
und nach der Rechtfertigung seiner Satire im Crispinus
und Lucilius (Sat. 4 und 10 des 1. Buchs) bereits im vo-
rigen Jahre mit dem Publicum abgeschlossen und seine
Stellung zu ihm gesichert. Nunmehr wandte er, im Besitz
seines Landgutes von Sorgen frei, seine joviale Laune zu-
nächst zur Ergötzung seiner Freunde, und namentlich der
Tafelgesellschaft beim Mäcenas, auf einen fingirten Dialog
mit einem Epicureischen Gutschmecker Catius, der ihm die
eben brühwarm von einem ungenannten Gönner empfange-
nen Tafelrecepte von ausgesuchter Feinheit über die Natur
und Behandlungsweise verschiedener Speisen und Getränke
und einige Regeln über die Tafelordnung überhaupt vor-
trägt; ein Gegenstand, wie er zu einer Tischunterhaltung
im Freundeskreise nicht erheiternder sein konnte.
Einen Vortrag ähnlicher Natur, aber in ganz anderer
Behandlungsweise, enthält die achte Satire, Funda-
nius, in welcher der Dichter sich von seinem Freunde
Fundanius, dem geistreichen Komiker, aus der zehnten
Satire V. 42 bekannt, die Geschichte eines von ihm bei
einem reichen, aber ungebildeten, tact- und geschmacklosen
Emporkömmling, Namens Nasidienus, in Gesellschaft des
Mäcenas,- Varius, Nomentanus und einiger andern Gäste
beigewohnten Schmauses und der dabei vorgefallenen spass-
haften Scenen erzählen lässt. Die dramatische Lebhaftig-
keit des vom heitersten Witz und geistreicher Laune ge-
würzten Vortrags, mit der Leichtigkeit und Durchsichtigkeit
der Sprache verbunden, zeugt von der sicheren Meister-
schaft des Dichters. Das Wohlgefallen, Avelches sein Catius
im Kreise des Mäcenas gefunden, mochte unsern Dichter
in diesem Jahre 724, wo man, nach der Beseitigung
HISTORISCHE EINLEITUNG. 19
aller kriegerischen Sorgen und Gefahren, da Oetavian als
Sieger in Aegypten und im Orient verweilte, im Ueberfluss
aller Bedürfnisse und im sorglosen Genuss der Gegenwart
in Rom leben konnte, dessen Ruhe der Obhut des Mäcenas
anvertraut war, noch einmal zur Behandlung eines gleich
anziehenden und harmlosen Stoffes, wie diese Erzählung
des Nasidienischen Gastmahls war, veranlassen. Daher
giebt es keinen einzigen Grund zur Annahme einer frühe-
ren Abfassung dieser Satire.
Von ungleich ernsterem Charakter, und bei scheinbar
heiterer und unbefangener Darstellung doch scharf in den
damaligen Sittenzustand einschneidend, sind die beiden Sa-
tiren Ulixes und Davus, die fünfte und siebente
des 2. Buchs. Dass die erstere nach dem Untergange des
Antonius und der Cleopatra, und zAvar erst im Jahre 725,
nach eingegangener Kunde von der Gesandtschaft des
Partherkönigs Phraates an den in Syrien, von da in Klein-
asien weilenden Oetavian, zu dem der landflüchtige Tiri-
dates gekommen und einen geraubten Sohn seines Bru-
ders Phraates ihm als Geissei überliefert hatte (Dio Cass.
51, 18), geschrieben sei, Avird entschieden bewiesen durch
die Stelle V. 62: Tempore quo iuvenis Parthis horrendus,
ab alto Demissum genusAenea, tellure marique Fortis erit;
ja vielleicht erst nach Octavians Rückkehr nach Rom, im
Sommer des Jahres 725, da er nach abgehaltenem dreitägi-
gen Triumph (am 6. 7. und 8. August) mit seinen Freun-
den Mäcenas und Agrippa sehr ernste Berathungen und
Maasregeln zur Herstellung der locker gewordenen Bande
innerer Zucht und Ordnung im Staate einging (Dio Cass.
B. 52) und gleich darauf mit Letzterem als Praefectus Mo-
rum eine strenge Reinigimg des Senats veranstaltete. Ge-
wiss waren die Unterhaltungen im Freundschaftscirkel des
Mäcenas häufig auf diese wichtigen Interessen gerichtet,
und die hoch patriotischen Gedichte des folgenden Jahres,
II. Od. 15 : lam pauca aratro jugera regiae Moles relin-
quent, III. Od. 6: Delicta maiorum immeritus lues Ro-
mane, donec templa refeceris, und III. Od. 24: Intactis
opulentior thesauris Arabum et divitis Indiae cett. be-
2*
20 HISTORISCHE EINLEITUNG.
weisen den Antheil , den unser Dichter an denselben
nahm.
In der fünften Satire nun, dem Ulixcs, wird das
damals in Rom sehr eingerissene Laster der Erbschlei-
cherei, welches durch den so häufigen ehelosen Stand
(dem üctavianus später durch die leges luliae Einhalt that)
hauptsächlich begünstigt wurde, in einer höchst drollig
fingirten Unterhaltung des Ulysses mit dem Tiresias in der
Unterwelt, worin aber die Neuzeit überall hineinspielt, auf
eine ergötzliche Weise zur Schau gestellt. In der sieben-
ten aber, dem Davus, welche in ihrer ganz objectiven
Fassung ein Meisterstück dramatischer Kunst und schon
desshalb gewiss unter die letzten Pioducte dieser Gattung
zu zählen ist, wird der verdorbene Zustand der vornehmen
Römischen Welt, die vergoldete Sclaverei der Sünde, im
grellen Contrast mit der Person des Darstellers, dem Scla-
ven Davus, in sehr kräftigen Farben geschildert, Avobei der
Dichter, di'oUig genug, den Strafsermon zum Theil an sich
selbst halten lässt. Die Bedrohung seines Davus im Schlüsse :
Ocius hinc te Ni rapis, accedes opera agro nona Sabine,
ihn zu seinen 8 Sclaven aufs Sabinergut zu schicken, zeugt
von seinem gewohnten Besitz desselben, dessen er sich
nun, 725, bereits im dritten Jahre erfreute. Aus diesen
Gründen halte ich diese siebente Satire für die vorletzte
von allen und werde ohne einen strengen Gegenbeweis
von dieser Meinung nicht abgehen.
Es folgt endlich der Schluss der ganzen Sammlung
in der ersten Satire des 2. Buchs, Trebatius be-
titelt, im Jahre d. St. 726 abgefasst, worin der Dichter
mit dem aus Cicero's Briefen bekannten Rechtsgelehrten
Trebatius Testa, in ganz dramatischer Einkleidung, eine
Consultation über seine gesetzliche Befugniss
zum Satirenschreiben in der Art hält, dass ersieh
für eben so berechtigt dazu erklärt, wie einst sein Vor-
gänger, der Ritter Lucilius, und mit kecker Zuversicht
seinen Gegnern und Neidern, so wie allen Schelmen, mit
seinem Griffel droht, im Gefühl seiner Sicherheit unter dem
mächtigen Schutze des Herrschers Cäsar Octavianus. Dass
HISTORISCHE EINLEITUNG. 21
diese Satire nicht vor dem Jahre 726 geschrieben sein
konnte, wo Octavian bereits im Besitz seiner Vollgewalt
nn der Spitze des Staates stand, haben wir im §. 35 unse-
rer Qiiaest. Horat. bereits zur Genüge bewiesen. Dass
er nicht früher invictus genannt werden konnte (V. 11)
als nach Besiegung des Antonius und der Cleopatra, leuch-
tet eben so sehr ein, als dass der Ausdruck V. 83: Sed
bona (carmina) si quis hidicc condiderit laudatus Caesare, nur
auf den in Rom Anwesenden, nicht auf den das ganze Jahr
724 hindurch bis zum Juli 725 in Aegypten und dem Orient
Abwesenden bezogen werden konnte. Dazu kommt, dass
dem Cäsar Octavianus erst nach seiner Rückkehr,
unter andern Ehren, vom Volke die oberste Entschei-
dung und das Appellationsrecht in allen Gerichts-
sachen ertheilt wurde (Dio Cass. 51, 19. das. Reimarus
Note), und nur darauf kann das iudice laudatus Caesare
sich beziehen. — Dann aber musste dem vielbeschäftigten
Cäsar wohl erst einige Müsse zu Theil werden, ehe Horaz
sich seines Patronats rühmen durfte. Daher ich dieses
Gedicht nicht früher als im Jahre 726 verfasst halten kann ;
aber auch nicht später (etwa 727, wie Weichert annimmt),
da Cäsar in diesem Jahre in Gallien abwesend war, Avas
wir ausführlicher im §. 36 unserer Quaest. Horat. gezeigt
haben.
Dass aber unser Horatius mit dieser Satire Trebatius,
der ersten des 2. Buchs, die ganze Sammlung seiner Sati-
ren für immer abschloss, und nicht dieses zweite Buch
einzeln, sondern sämmtliche Satiren, in zwei Bücher in der
Art vertheilt, dass er weder auf die Zeitfolge ihrer Ab-
fassung, noch auf die Aehnlichkeit ihres Inhalts Rücksicht
nahm, sondern sie absichtlich bunt durch einander gemischt
herausgab , dieses ergiebt sich , wie wir heften , aus der
vorstehenden Untersuchung. Gegen Bentley's Behauptun-
gen haben wir dasselbe in den §§. 28, 29 u. 30 unserer
Quaest. Horat. erwiesen, und noch ist dieser Erv\'eis von
Niemandem mit sichern historischen Gründen widerlegt
worden, was auch keinem so leicht gelingen wird, so lange
blosse Meinungen und unbegründete Behauptungen nicht
22 HISTORISCHE EINLEITUNG.
für Beweise gelten. P^orscliungen dieser Art können nicht
anders gelingen, als wenn sie frei von Voraussetzungen
und imponirendeh Autoritäten angestellt werden. Die
Bentleyschen Zeitbestinnnungen, wie sehr auch ihre Unhalt-
barkeit in allen Theilen der Horazischen Dichtungen als
klar sich herausgestellt hat, haben dennoch in neuerer
Zeit bei Forschern, welche dieselbe im Einzelnen wohl
erkannten, fortwährend ihren Einfluss in dem Bemühen
ausgeübt, sie theilweise aufrecht zu erhalten. Uns gilt
es, mit redlichem und unbefangenem Streben die Wahrheit
selbst, theils aus Innern Gründen, theils aus sichern histo-
rischen Nachweisungen auszumitteln, unbekümmert darum,
was Caius oder Titius hie und da gemeint und behauptet
haben. Namentlich sind die nicht selten vom Stillschwei-
gen des Dichters über diess und jenes abgeleiteten Argu-
mente, wie bekannt, von sehr schwacher Beweiskraft, und
um nur Einen Punct hervorzuheben, so wird schwerlich
irgend ein Gedicht des Horaz vor seiner Herausgabe der
Satiren, d. h. vor dem Jahre 726, nachzuweisen sein, in
welchem eine entschiedene Lobpreisung des Cäsar Octa-
vianus vorkäme.
Für die Behauptung aber, dass Horaz beide Bücher
Satiren einzeln, zu verschiedenen Zeiten, herausgegeben
habe, lässt sich weder irgend ein historischer Nachweis,
noch irgend ein haltbarer Grund angeben. Denn 1) fehlt
es an jedem äussern Beweise einer getrennten Herausgabe
beider Bücher. Bei den alten Scholiasten erscheint keine
Spur davon ; vielmehr werden beide Bücher Satiren als ein
Ganzes (hoc opus) mehrmal von ihnen erwähnt, namentlich
im Eingang zur 1. Satire. Wenn aber als Grund für die
Trennung beider Bücher angegeben wird, dass das erste
seinen Prolog im Tantalus (Sat. 1), seinen Epilog im Luci-
lius (Sat. 10), das zweite seinen Prolog im Trebatius (Sat-
1) habe (von einem Epilog zu diesem ist nicht die Rede);
so kann diess eben nicht anders verstanden werden, als
dass der im Jahre 719 gedichtete Tantalus, seines passen-
den Inhalts wegen, als Widmung der ganzen Sammlung
an den Mäcenas vorangestellt, nicht aber zu eben diesem
HISTORISCHE EINLEITUNG. 23
Bohuf besonders gedichtet sei (wie Ode I, 1 zur Widmung
der(Jdensamnilung), da im I.Buch nocli einige später ver-
fasste Satiren folgen, unter denen die letzte, Lucilius, ganz
gut zum Schlüsse des 1 . Buchs passte. Wo bleibt dann aber
die Widmung des zweiten Buchs? Denn im Trebatius
ist doch keine Spur einer solchen ? Und diese absichtliche
Stellung des Tantalus, Lucilius und Trebatius , Behufs der
Eintheilung in zwei Bücher, vorausgesetzt, so wird damit
keineswegs erwiesen, dass beide Bücher zu verschiedenen
Zeiten, nicht zugleich und zu derselben Zeit als Ein AVerk,
in zwei Bücher eingetheilt, herausgegeben seien, wie sol-
ches von Dichtem und Prosaikern sehr häufig geschah,
dass sie die einzelnen Bücher eines ganzen auf einmal
herausgegebenen AYerkes mit Prolog und Epilog versahen
(m. vgl. unsere Quaest. Hör. §. 24. 25). — 2) Dass einige
Satiren des 2. Buchs, namentlich der Ofellus (2) und Da-
masippus (3), mehreren des I.Buchs der Zeit ihrer Abfas-
sung nach vorangehen, ist von uns im Vorstehenden ge-
zeigt worden. Da nun kein Gniud für den Dichter vor-
handen sein konnte, diese etwa bei Herausgabe des 1.
Buchs zurückzuhalten und dem zweiten bei dessen späte-
rer Herausgabe einzuverleiben, so folgt hieraus, dass die
Satiren in beide Bücher nach Willkühr vertheilt und beide
gleichzeitig herausgegeben wurden. — 3) Horaz hatte kei-
nerlei Ursache, sich mit der Herausgabe des 1. Buchs der
Satiren vor Beendigung der ganzen Sammlung zu beeilen,
einestheils, weil die einzelnen Satiren gleich nach ilu*er
Abfassung nicht bloss im Freundeskreise, (wie auch
Orelli annimmt II. pag. 273, a.) sondern auch im grös-
seren Publicum bekannt wurden, wie die Erwähnung
des V. 27 der 2. Satire: Pastillos Rufillus cett. im 92.
V. der 4., die Rechtfertigung seiner (natürlich vorher
bekannt gewordenen) Satiren vor dem Publicum in der 4ten,
die Vertheidigung dieser 4ten in der lOten, die Bezeichnung
der Sten Satire durch die Canidia in Epod. 17, 58, die An-
führung des 11. V. der 8.: Pantolabo scuiTae cett. in Sat.
II, 1, 22 u. s. f. genügend beweist; anderntheils, weil
Horaz selbst die öffentliche Herausgabe seiner Werke
24 HISTORISCHE EINLEITUNG.
beim Publicum und den Vertrieb derselben in den Bücher-
läden, -wenigstens in früherer Zeit, scheute, Avie er selbst
Sat. I, 4. V. 70 deutlich sagt: Nulla taberna meos habeat
neque pila libellos cett., und selbst in der spätem den Bei-
fall des grossen Haufens verschmähte, I. Epist. 19, 37:
Non ego ventosae plebis suifragia venor. — 4) endlich
Avürde eine spätere Herausgabe des 2. Ikichs die ganze
Sammlung, welche durch die Widmung an den Mäcenas
in dem vorangestellten Tantalus ihre Einheit erhielt, aus
einander gerissen haben, so dass die zweite Hälfte ihren
Bezug auf den hohen Gönner, der doch in der 7. und 8
Sat. genannt wird, und dessen Wohlthat der Dichter in
der 6. des 2. Buchs so dankbar erhebt, ganz verloren
hätte.
Die Gründe aber, Avelche gegen die Gesammtausgabe
beider Bücher vorgebracht werden, sind sämmtlich schwach
und leicht zu widerlegen. Dass in den Satiren des ersten
Buchs der Name Cäsar Octavianus nicht vorkommt, kann
kein BeAveis für eine frühere Herausgabe desselben sein,
da er überhaupt vor dem Siege bei Actium in keinem
Werke des Horaz genannt wird, mithin auch nicht in allen
Satiren des 2. Buchs, sondern erst in einigen spätem, nach
723. Wenn ferner der dramatische Charakter der meisten Sa-
tiren des 2. Buchs (nicht aller) als bezeichnend hervorgeho-
ben Avird, so ist diess in so fern richtig, als eben die
meisten spätem Satiren des Dichters im 2. Buche enthal-
ten sind ; indess macht dieser Charakter keinen Avesentlichen
Unterschied , da er auch mehreren des ersten Buchs, na-
mentlich im vorzüglichen Grade der neunten, eigen ist.
Wenn endlich bemerkt Avird, dass die Satiren des 2. Buchs
durchAveg decenter gehalten seien, so ist dagegen zu erinnern,
dass mehrere Stellen der 7. (Davus) den Anstössigkeiten
in der 2. des ersten Buchs (Cupiennius) nichts nachgeben.
Nach diesem Allen glauben wir uns in unserm guten
und vollständigen historischen Recht zu belinden, Avenn AA^ir
festhalten, dass Horaz beide Bücher seiner Satiren nicht
gesondert, sondern die sämmtlichen Satiren, nachdem sie
vorher einzeln, in der von uns angegebenen Zeitfolge,
HISTORISCHE EINLEITUNG. 25
gleich nach ihrer Abfassung bekannt geworden waren, in
zwei Büclier vertheilt, im Jahre d. 8t. 726 als Ein vollen-
detes und abgeschlossenes Werk herausgegeben habe, in
dessen Anordnung er das Gesetz der Mannichfaltigkeit des
Inhalts habe walten lassen, nur mit der Beschränkung, dass
er die Satire Tantalus wegen ihres passenden Inhalts, als
Widmung des ganzen Werks an den Mäcenas, allen übri-
gen vorangestellt, die zweite des ersten Buchs vor der
vierten, diese wieder vor der zehnten geordnet und diese,
als passenden Schluss, zur letzten des 1. Buchs gemacht,
den Trebatius aber, in der Absicht, die ganze Sammlung
herauszugeben, als die letzte von allen im Jahre 726 ge-
dichtet und gleichsam als gehamischte Vorrede, dem zwei-
ten Buche vorangestellt habe.
Was endlich die von Cruquius eingeführten, von uns
beibehaltenen Titel der einzelnen Satiren betrifft, so
ist zwar mit ziemlicher Gewissheit anzunehmen, dass Ho-
raz selbst bei seiner Herausgabe beider Bücher die einzel-
nen Satiren nicht mit besondern Ueberschriften bezeichnet
habe, wie sie denn auch in den meisten unserer Hand-
schriften theils ohne alle Ueberschriften sind, theils die
einfachen Titel: Ecloga prima, secunda u. s. w. führen,
theils aber auch einzelne unter sich verschiedene, in eini-
gen Handschriften aber mehr oder weniger übereinstim-
mende Ueberschriften haben (z. B. Sat. II, 7: De iucun-
ditate Decembris mensis. Lips. 2, mit dem Zusatz : et ser-
vili licentia, in Lips. 3 und MorelL). Sicher rühren diese
Titel sämmtlich von Grammatikern oder Abschreibern her,
mögen aber zum Theil aus sehr früher Zeit stammen und
älter als alle unsere Handschriften sein. Die von Cra-
quius gegebenen Ueberschriften habe ich in keinem meiner
Codices gefunden. Henr. Stephanus, sein Zeitgenosse,
nahm an, dass er sie aus seinen alten, später verloren ge-
gangenen Codices entnommen (Diatr. II. p. 144), missbil-
ligt aber die beiden zu Sat. I, 5 OdoinuQixöv und zu
Sat. 9 ^ETtayo^evog, Avelche beide in dem Schol. Cruq. ste-
hen, während man die andern vergebens sucht, von denen
auch Cruquius schweigt. Allein mögen sie nun aus seinen
26 HISTORISCHE EINLEITUNG.
Handschriften stammen, oder von ihm selbst gewählt sein,
so sind es g-r(»sstentheils passende Bezeichnungen, von Per-
sonen entnonunon, die in den betreffenden 8atiren als cha-
rakteristisch vorkommen, wie 1. Sat. 1. Tantalus. 2. Cu-
piennius. 3. Tig-cllius. 4. Crispiniis. (5. Iter Brundisinum,
von uns mit Andern gewählt). G. Tillius. 7. Kupilius. 8,
Friapus. (9. Importunus, von uns gewählt). 10. Lucilius.
II. Sat. 1. Trebatius. 2. Ofellus. 3. Daraasippus. 4. Catius.
5. Ulixes. 6. Cervius. 7. Davus. 8. Fundanius. Dass diese
Namen als Titel für die einzelnen Satiren bezeichnender
seien, wie die blossen Nummern, wird Niemand in Abrede
stellen. Ob dieselben von Horaz selbst herrühren oder
nicht , kann an sich gleichgültig sein, sofern sie den Text
seiner Stücke nicht im Mindesten alteriren, sondern nur zur
Unterscheidung dienen sollen, wie ja auch die Titel derVir-
gilischen Belogen : Tityrus, Alexis, Palaemon, Pollio, Daphnis
cett. nicht vom Dichter selbst, sondern von Grammatikern
herrühren, und doch allgemein angenommen sind. Wir
werden also die obigen Namen als passend beibehalten und,
nach Vossens Vorgange , deutsche Titel ihnen gegenüber-
stellen, wozu jeder Herausgeber, wenn keine ursprünglichen
Ueb er Schriften vorhanden sind, ein unbestrittenes Recht hat.
Zum Schluss fügen Avir noch die in den spätem Aus-
gaben des Horaz ganz unbeachtet gebliebenen, von B a-
dius Ascensius, unsers Wissens, zuerst gelieferten,
dann von G 1 a r e a n u s aufgenommenen Argumente aller
Satiren in folgenden Hexametern hinzu :
Sat. I, 1. Damnat avaritiam, finem dans prima petendis.
— 2. Ignaros medii uotat insanosque secunda.
— 3. Tertia Stoiciclas taxantes crimina taxat.
— 4. Quarla modum satirae dat candoremque poetae.
— 5. Brundisium ducit diversos quinta notantem.
— 6. Sexta notat patrum de nobilitate superbos.
- — 7. Scurrarum turpem subsannat septima litem.
— 8. Fertque veneficiiim turbantem octava Priapum.
— 9. Garriiliis in nona Flaccum comitatur inepte.
— 10, Se purgans decima Lucili carmiua censet.
HITORISCHE EINLEITUNG. 27
Sat.II, 1. Protegis in prima libri te, Flacce, secundi.
— 2. J>audat frugalem parcumque scciinJa colouum.
— - 3. Tertia mortah^s docet in.sanire fero omnos.
— 4. Quarta nimis lautae ridet praecepta ciiliiiac.
— 5. Quitila heredipetae per Tiresiara docot artes.
— 6. Fcrtili.s in seaia laudantur commoda ruris.
— 7. Srplima lierum carpit per Saturnalia Daviis.
— 8. Ultima lautitia.s dcridct Nasidieni.
d. mnWTU FLACCI
S E II M 0 N U 31
LIBER PRIMUS.
Satira I.
T A N T A L U S.
Qui fit, Maecenas, ut nemo, quam sibi sortem
Seu ratio dederit, seu fors obiecerit, illa
Contentus vivat, landet diversa seqiientisV
» O tbrtunati mercatores ! « gravis annis
5 Miles ait, multo iam fractus membra labore.
Contra mercator, navem iactantibus austris:
» Militia est potior ! Quid enim ? concurritur : horac
»Momente cita mors venit aut victoria laeta.«
Agrieolam laudat iuris legumque peritus,
10 Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.
nie, datis vadibus qui rure extractus in urbem est,
Solos felices viventis clamat in u.rbe.
1) Qiddfii. Msc. nost. Mon. 5. Ed. Gph. 2. Moii. 2. 5. Drd. 3. Dess. 3
Flor. 482. — Mecenas, Mecaenas, (superscr.) duo ap. Bersm. duodecim
Mecoenas. Moecenas, Micenas. Aber- ap. Feam, un. ap. Comb, qiiatuor ap.
ratt. ia libris niss. et edd. De recta Pott. im. ap. Orell. Edd. I^rine. Me-
scriptione Maecenas v. Aid. Mannt, diol. 477. recep. Fea. Pottier.
Orthogr. p. 484. Broukh. ad Propert. 3) laudat. Mss. ex nostris Mon. 1.
Hl. 7. 1. — Sorte. Mss. nostri Lips. Gph. 1. Drd. 3. Gtg. 2. Sant. duo ap.
1. 2 (;« eras.) 3. Gph. 2. Bas. 3. Drd. Comb. Ed. Venet. 478.
3, a 4) gravis annis. Mss. nostri et alio-
2) seu fors. Mss. nostri pleriqiie, rum omnes. Edd. viilgo. gravis armis.
Lips. 1. 3. Dess. 1. 3. Graev. Mon. Ex coni. Bouhieri (Journal de Tre-
l. 2 3. 4 5. Drd. 1. Bas. 1. Gph. voux. lun. 1715. Prunelle Remarques
1. Gtg. 1. 2, Sant. Dorv. 1. ap. inedites. Paris 1807. p. 51 sq.) reeep.
Lamb. omnes. alii ap. Torr. Comb. Sanad. sq. Sandby. Phil. Batt. Val.
Schol. Acr. msc. etPorph. msc. nost. Sivr. Franc. Wakef. Wolf, (qui def.)
Edd. Flor. 482. Venet. 483. 8(5. Aid. Camp. Both. Bur. prob. Eichstad. ad
II. III. Ascenss. Lamb. (qui def. ) v. Ommeren. Both. in Adnott,
hiuc vulgo. — • seu sors. Mss. ex no- 5) fractus iam. Ed. Cun. ex iug.
stris Lips. 2. Dorv. 2. Dess. 2. Gph. (S) navem. Sic mss. nostri et aliorum
2. Bas. 3. Drd. 2. 3. 4. duo ap. Bersm. plerique (ex nostris Graev. Lips. 1.
duo ap. Val. Edd. vett. Mediol. 477. 2. 3. Ment. Gph. 1. 2. Dess. 1. 2.
508. 512. Venet. 478. 79. 92 (Pinc.) Mon. 2. 5. Drd. 1. 2. Dorv. 1. 2.
94. 95. 98. 540. 44. 53, Aid. I. Glar. Bas. 3. Gtg. 2. Gth. 2.) Orell. mss.
Bas. 527. 55. 80. — idla. Mss. ex b. c. S. Edd. ante Aldum omnes, et
nostris Dorv. 1. Lips. 3 (a 1. m.) Bentl. (qui redux.) sq. Heind. Pott.
Des (i. Horatins Flaccns
SatiiTii.
Erstes Buch.
Erste Satire.
Die fahch-n Lebenswünsche.
Wie gehts zu, Mäcenas, dass Niemand, welcherlei Loos ihm
Eigene Wnhl oft gab, oft Glück zuwarf, es zufrieden
Lebend geniesst, vielmehr die preist, so verschiedene Bahn gehn?
»Glücklicher Kaufmannsstand!« So rufl, von den Jahren belastet.
Morsch in den Gliedern bereits durch viel Mühsale, der Kriegsmann.
Wieder, wenn stürmische Süd' ihm das Schiff nmtreiben, der Kaufherr:
»Besser doch Kriegesberuf! Denn warum? An rennt man, und schleunig
»Kommt in der Stunde Moment, seis Tod, seis fröhliche Siegslust.«
Landmannsruhe, sie preiset der Rechts- und Gesetzesgelehrte,
Wann ums Hahnengeschrei ans Thor ein Befrager ihm pochet.
Jener, entzog vom I^nde zur Stadt ihn gestellete Bürgschaft,
Schreit: wie leben allein in der Stadt doch glücklich die Leute!
10
Doer. Duviq. Orell. Dtz. Dlb. Schm.
Krg. fvid. Schneid. Formeul. p. 208).
navim. Mss. ex nostris Brn. a. Mon.
1. 3. 4. Bas. 1. Dess. 3. Drd. -3. 4.
Gph. 2. mss. Orell. d. p. Edd. Aid.
1. II. III. (qui indux.) inde edd. ame
Bentl. vulgo, etBoth. Zell. lahn. Mein.
Wdm.
7) Quid enim'f Sic mss. et edd. vul-
go (v. Hand Tursell. II. p. .386). Quid-
m'f Superscr. in msc. Orell. d. Tau-
rell. propos. ap. Lamb. Fea recep. e
duobus mss. 1. k. 2, g.
8) Momento cita morn. Mss. nostri
ad unum omnes, aüomm fere omnes.
Edd. veteres Saec. XV. quos vidi,
omnes, tum Aid. 1. II. III. Bas. 527.
80. Xyl. Cruq. Fabr. Bersm. Torr. D.
Heins. Despr. Burm. Sandb. Cun. San.
Baxt. Gesn. Wakef. Fea. Azar. Wolf.
Camp. Bip. Pott. Duviq. Bur. Orell.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. momento
autcitamf/rs. Mss. quamor ap. Lamb.
un. ap. Feam (a 2. m.j Edd. Colon,
s. a. Asceas. L Ul. IV. Glar. R. Steph.
Bas. 555. Maret. Lamb. H. Steph. Chab.
Crat. Dacer. Rod. Bentl. Phil. Batt.
Heind. Doer. Zell. labn. Both. Mein.
9) legum iurisque. Msc. l, k ap.
Feam.
lOj Suf/ galli canlum. Mss. nostri
plerique et optt. Edd. vulgo. Sub
galli cantu. Mss. e nostris Mon. \. 4.
Drd. 1. 2. Menl. Gtg. 1. 2. duo ap.
Bersm. Comb. g. Gesn. 3. laeck. 1. sex
ap. Feam , sex ap. Pott. Edd. Princ.
Mediol. 477. Flor. 482. Venet. 478.
79. 83. 86. Colon. s.a. Loch. R«cep,
Pult. Duviq.
11) qici a rure. Msc. nosi. Gpli. 2.
— ahgtractug. Msc. nost. Drd. 2. —
ad urhem est. Msc. Feae 2. i. — in
urbem (om. egt) Mss. nostri Lps. 1.
Gph. 1. 2. Dess. 1. 2. Drd. 2. Gib. 2.
duo ap. Bersm. Edd. Mediol. .508. 12.
— 171 wbe eil. Mss. nostri Bern. a.
Bas. 1.
VI) viventescanlut. Mss. nost. Bcni.
ji. Orell. d viventei dicit. Msc. uost.
Bas. 1. vivenies laudat. .Msc. Orell. p.
30 IlOU. SERMONUM
Cetera de genere hoc — adeo sunt multa — loquacem
Delassai-c valent Fabhim. ne te morcr, audi
15 Quo rem deducam. Si quis deus, »En ego/( dicat,
»lam faciam quod voltis: eris tu, qui modo miles,
»Mercator; tu, consultus modo, rusticus: liinc vos,
»Vos liinc mutatis discedite partibus. eia!
»Quid statis?« — nolint. atqui licet esse beatis.
20 Quid causae est, merito quin illis luppiter ambas
Iratus buccas iuilet , neque se lore postliac
Tarn facilem dicat, votis ut praebeat aurem?
Praeterea, ne sie, ut qui iocularia, ridens
Pereurram: — quamquam ridentem dicere verum
25 Quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi
Doctores, elementa velint ut discere prima: —
Sed tamen amoto quaeramus seria ludo.
nie gravera duro terram qui vertit aratro,
Perfidus hie caupo, miles nautaeque, per omne
30 Audaces mare qui currunt, hac mente laborem
14) Delassare queant. Cifat D. Drd. 2. 4. Bas. 1. Gtg. 2. duo ap.
Heins, de Sat. p. 50. Lassare ut va- Palm, duo ap. Oherl. Orell. d (corr.)
leanl. Ed. Ascens. IV. ex emend. M (i supsc.) Edd. Mediol. 477. ^'e-
Bonfiiiis. — ne te morer. Mss. et edd. net. 478. 79. 540. 44. 53. 59. Flor.
vulgo. te ne morer. Msc. nost. Gtg. 27 482. Colon, s. a. Aid. I. II. III. As-
Edd. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 censs. Bas. 527.55. 80. Glar. R. Steph.
(Pinc.) 94. 95. 98. Flor. 482. Mediol. Muret. Xyl. Fabr. Crat. — nolent.
486. 508. 512. Colon, s. a. Loch. Asc. Msc. nost. Bern. a. volunt. Edd. Vc-
I. III. IV. Cuning. nee te morcr. Mss. net. 483. 86. Loch. — aiqidn. Mss.
nostri Drd. 4. Ment. nostri Bas. 1. 3. Ment. ap. Lanib. alq.
15) si qui deus. Ed. Cun. ex ing. — beatis. Mss. et edd. vulgo. heatos.
18) Hinc vos. Msc. nost. Dess. 1. Mss. ex nostris Dess. 1. 3. Mon. 3.
un. ap. Bersm. ed. Loch. — /leia.Mss. Bas. 1. un. ap. Pulm. un. ap. Bersm.
nostri Bern. a. Mon. 2. Gth. 2. Drd. 3. Orell. M (o supsc.) Ed. Aid. I. at
19 Qui statis. Msc. nost. Drd. 4. qu'is licet esse beatis. Coni. Markland.
Qicid? statis? nolint. Sic dist. Cun. 20) Quid causae est. (causa, caiesas,
San. Val. Sivr. — nolint. Mss. ex causari scribimus codicum nostro-
nostris Lips. 1.2. Dess. 1.2. 3. Drd. rum omnium auctoritate, qui constau-
1. 3. Mon. 1. 2. 3. Bas. 3. Gtg. 1. terubique siclegunt. Ambiguntgram-
Gth. 2. ap. Lamb. et Cruq. omnes, matici. vid. Quintil. I, 7, 20. Cellar.
ap. Bersm. quatuor, ap. Pulm. qua- Ortliogr. Lat. ed. Harles p. 203. Vos-
tuor, un. ap. Canter. Nov. Lect. 4, sius de Vitiis serm. p. 56. de Arie
12. msc. Orell. d (corr. nolunt). Edd. gramm. I, 42. Noltcu. Lex. p. 154.
Venet. 402 (Pinc.) cum familia (Ve- praecipueSchneid. Elementarl. p.303.
net. 494. 95. 98. Mediol. 508. 512.) 432. 438. — Wagner Orthogr. Vir-
Lamb. (qui reslit.) hinc vulgo. no- gil. p. 469 praefcrt caussa. Bentl.
lunt. Mss. ex nostris Graev. Dorv. sibi non constat , scd promiscue modo
1. 2. Lips. 3. Gph. 1. 2. Mon. 4. 5. caiisas, modo caussas scribit.) Quid
LIB. I. SAT. 1.
31
Andres der nämlichen Art — so viel giebts ! — könnte den Schwätzer
Fabius selbst abmüden: um kurz es zu machen, so höre,
Wie wirs brini;cn zimu Ziel. Wenn ein Gott nun spräche: »Ka will ich 15
»Gleich thun, was ihr begehrt. Sei du, der Krieger vorhin \vai-,
»Kaufmann: du Landmahn , Uechtskundigcr ! Tretet mir links ah
»Ihr da, rechts ihr dort, mit gcwcchsellen l«ollen. Wohlan denn!
»Was noch gesäumt?« — da möchten sie nicht; und könnten beglückt sein!
Was hält Juppiter ab, dass nicht er vor ihnen die beiden 20
Backen im billigen Zorn auibläht und versichert, ec werde
So willfährig hinfort nicht sein und Wünschen das Ohr leihn?
Ferner, um nicht im Tone des Schwankvorlragenden, lachend
Weiter zu gehn : — wenn schon, was wehrt uns, nützliche Wahrheit
Lachend zu sagen? Wie oft wohl Kindern der schmeichelnde Lehrer 25
Süssbrod reicht, dass willig die Anfangsgründe sie lernen: —
Dennoch, setzen wir Scherz beiseit und stürben das Ernste.
Er, der schwieriges Land mühvoll umkehrt mit der Pflugschaar,
Jener betrügrische Wirth, der Soldat und die Schiffer, die kühnlich
Jegliches Meer durchfahren, bestehn, wie sie sagen, die Mühsal 30
causae (cm. est) Edd. Veiiot. 483. 86.
Loch. — luppiler. Sic mss. uostri ve-
tustiores, Bern. a. Graev. Lips. 1. 2.
3. Dess. 1. Mon. 1. 2. 3. 5. aliique
complures constanter. lupiter. Mss.
recentiores plrq. — nee se fore. Msc.
uost. Gph. 2. neque enim fore. Msc.
nost. Dess. 2. — poslhaec. Ed. Cruq.
22) lam facilem. M.-jc. nost. Gtg. 1.
Oiell. M. — Tarn dicat facilem. Msc.
uost. Drd. 3.
23) Praeiereo. Duo mss. Mndob.
Couiec. Bouiüer. (Remarques iuedites
p. 52) rccep. Sau. Phil. Sandb. Val.
Franc. Sivr. Dorigh. Camp. — ne sicut.
Mss. ex nostris Lips. 2. Dess. 1. 2. 3.
Bas. 3. Gtg. 1. quatuor ap. Bersm.
nee sicut. Mss. diio ap. Feam, quin-
que ap. Pott. Edd. Pott. Duviq.
24) Frecurrain. Mss. nostri Mon. 5.
Bas. 3. Percurvant. Msc. nost. Brn. a.
Verba: quamqiinm — hidu parenth.
incius. Wakef. ne sie — ludo. parenth.
iucliis. Bentl. Cun. Azar. Fea. Polt.
Duviq. Camp. Ceteri fere puncto post
ludo distiu^uunt. qnamquam — prima
parenth. incius. Lanib. Bersm. Baxt.
Gesn. quamquam — quid vetat't pa-
renth. incius. Fal)r. — dicere versum.
Msc. nost. Sant.
25) Quis vetat'f Mss. ex nostris
Drd. 2. Sant. Gph. 2 {quis superscr.)
un. ap. (lesn. tres ap. Feam. — et
pueris. Ed. Sanad. ex ing. sq. Phil.
Val. Sivr. Dorigh.
27) admoto. Msc. nost. Sant. Drd. 2.
amisso. Msc. nost. Bern. a. omisso.
Msc. ap. Torr.
28) nie, gravi duram. Coni. Prae-
dicow. qiti terram. Msc. ap. Feam.
29) Perfidus hie caupo, 7niles. Mss.
nostri et aliorum omnes, mo Ao campo
quinque mss. ap. Feam. hinc edd.
Flor. 482 cum famllia (Venet. 483.
86. Loch.) et Venct. 492 (Pinc.) cum
familia (Yen. 494. 95. 98. Med. 508.
512). Locus coniecturis virorum doct.
obnitus. praefidus hie campo ndles.
Fca. perfidus hie campo miles. lahh.
poinyd hie campu miles. de Bosch.
fervidus in campo miles. Both. pervi-
cus hie campo m. ()l)barius. pernoctans
campo m. Schmid. providus hie cautor.
Schrader. Emend. p. 169. callidus hie
32 HÖR. SERMONUM
Sese ferre, senes ut in otia tiita recedant,
Amiit, cum sibi sint con^-osta cibaria: sicut
Parvola — nain exeinplo est — inagni foiMiiica laboris
Ore traliit quodcumque potest, atque addit acervo,
35 Quem struit, haud ignara ac non incauta futüri. —
Quae, simul inversum contristat Aquarius annum,
Non usquam prorepit, et illis iititur ante
Quaesitis sapiens, cum te neque fervidus aestus
Demoveat lucro , neque hiems , ignis^ mare, ferrum ;
40 Nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter :
Quid iuvat, inmensum te argenti pondus et auri
Furtim defossa timidum deponere terra? —
»Quod, si conminuas, vilem redigatur ad assem.« —
At ni id fit, quid habet pulchri constructus acervus ?
45 Milia frumenti tua triverit area centum,
Non tuus hoc capiet venter plus ac meus: ut, si
Reticulum panis venalis inter onusto
cauior. Valait. ycvßdus hie cautor. 38) sapiens. Mss. ex nostris Graev.
Porson. Caimdicus vafer hie. Mark- Lips. 3. Gpli. 1. Dorv. 1. (v. lect.)
land Ep. crit. 2. Drei. 1. 2. 4. Mon. 4. ap. Cruq.
31) recurrant. Msc. nost. (ipli. 1. omnes, ap. Lamb. 1. 6. 8. 9. Piilm.6.
32) aiunt (corr. dicuni) Msc. Grell. Beiitl. 1. 2. 6 (a 2. m.) a!., ap. Torr,
d. — sunt. Msc. Grell. M (corr.) Talb.Feamalq.sexap.Val. qiiinqueap.
33) Parvola. Mss. nostri Mon. 1. 2. Pott, sapiens (supsc. vel patiens) msc.
Dess. 1 (u supsc.) mss. Cruq. 1. a— d. Grell, d. Schol. Porph. Cruq. Edd. Zar.
Palm. 3. Edd. Bentl. Cuii. Wolf. Heirid. Aid. 1. luat. 503 Lamb. Cruq. H. Steph.
Dtz. Wdm. Parvula. Edd. vulgo. Par- Bersm. Cliab. D. Heins. Dacer. Despr.
vola, nam exemplo est,magni f. l. Sic Crat. Bond. Baxt. Bentl. Cun. Sau.
dist. Aid. II. Bas. 527. Glar. R. Steph. Batt. Phil. Franc. Sivr. Sandb. Gesu.
et po.st Lamb. plerique. P<7ryo/«, wß?« Gberl. Comb. Wakef. Azar. Wolf.
exemplo est magnif. l. Sic dist. edd. Heind. Camp. Doer. Pott. Bip. Duviq.
vett. Saec. XV. plrq. Aid. I. III. et Mein. Grell. Dtz. DIb. Bur. Schm.
Muret. Cruq. Fea. Pott. Duviq. exem- Wdm. Krg. patiens. Mss. ex nostris
plum est. Msc. nost. Drd. 3, 1. uu. ap. Bern. a. Lips. 1. 2, Dess. 1. 2. 3,
Val. exemplo (om. est) Ed. Crato. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3. Gph. 2.
34) quaccunque. Msc. Gberl. A. — Gtg. 1. 2. Drd. 3. Gth. 2. sex ap.
abdil acervo. Msc. nost. Mon. 5. Pulm. quatuor ap. Bersm. tres ap.
35) haiU ignara. Mss. nostri Bern. Torr, septemdecim ap. Feam,aliiap.
a. Lips. 1. Mon. 2. 4. Dess. 3. aut Talb. Comb, Val. Gesu. Pott. Grell.
ignara. Msc. nost. Gtg. 1. Edd. Me- b. c. S. d (supsc.) Schol. Acr. Edd.
diol. 477. Venet. 478. 79. hie ignara. ante Lamb. fere omnes, et Fabr. Xyl.
Msc. nost. Mon. 5. — aut non in- Torr. Burm. Fea. Both. lalin. Web.
cauta. Msc. nost. Dess. 1. un. ap. — nee fervidus. Duo mss. ap. Feam.
Bersm. Gesn. 2. et non incauta. Msc. 39) Demoveat^ Mss. nostri (in qui-
nost. Drd. 1. — • haud incauta ac non bus Bern. a. Lips. 2. Mon. 1. 2. 4. 5.
ignara. Msc. Feae 1, g. Gtg. 1.) et aliorum satis multi. Ed.
36) co7islringit. Msc. Feae 3, c. Lamb. (qui restit.) Bentl.' et recen-
LIB. I. SAT. I.
33
Bloss des Sinnes, ergraut sich in siclieic Ruhe zu ziehen,
Wann sie genug des Bedarfs sich gehäuft erst: gleich wie das winz'ge
Anieislein — denn es dienet zum Beispiel — mächtig in Arbeit,
Was es vermag, mit dem Mund' einschleppt, und dem Haufen es beifügt,
Welchen es baut, wohl kundig und nicht unsorglich der Zukunft. — 35
Diess, wenn des Jahrs Umschwung durchs Wassergestirn uns getrübt wird,
Niemals kriecht es hervor, und geniesst nun weise bedachtsam
Seines gesannnelten Guts; doch du, wenn glühender Sommer
Nicht vom Gewinn dich entfernt , nicht Frost, Meer, Feuer und Eisen ;
Nichts dich behindert, wenn nur dir an Reiclithum keiner es vorthut . 40
Sprich, was fromnits dir, des Silbers gewaltige Last und des Goldes
Aengstlich hinab in den Grund, den heimlich du höhltest, zu senken? —
»Die, wenn du kleiner sie machst, einschrumpft bis zum ärmlichen Dreier!« —
Aber geschieht diess nicht, was reizt am gespeicherten Haufen?
Mag dir die Tenne des Korns auch hundert Tausende dreschen, 45
Darum erfasst dein Bauch nicht mehr wie der mehlige ; gleichwie.
Wenn du im Trupp Leibeigner vielleicht das belastende Brodiietz
tiores fere. Dmoveal.Mss. nostri Lips,
1. 3. Dorv. 1.2. Dess. 1. 2.3. Drd.
1. 2.3.4. Graev. Mou, 3. Gph. 1.2.
Bas. 1. 3. Gtg. 2. Gth. 2 aliorum
haud pauci. Orell, S. d. M. Edd. ante
Lanib. onines, et Fabr. Baxt. (Jesn,
Bip. — neqiie fiiems. AIss. nostri
onines, alioium fere omn. Edd. vulgo.
7)ec hiems. Msc. Feae2, g. Edd. ]:5entl.
sq. Cun. San. Val. Sivr. Wolf. Heind.
Doer. (vid. ad v. 60.)
40) A7/ oÖA^ö^. Mss. e nostrisGpb. 1 .
Drd. 2. 3. duo ap. Wil. — dum ne
fit. Ed. D. Heins, dum non sil. Msc,
nost. Dess. 3. — sit tili. Msc. Orell.
S (a. 1 . m. ) Post alter colo dist.
Mediol. 477. H. Steph. Chab. Torr,
lahn. Ceteri piuicto distinguunt.
4\) argenti te immetisum pondus. Ed.
Chab. nihil monens.
43) Quid? si comminuas. Edd. Co-
lon, s. a. Asceus. \. III. IV. Quodsi.
Ed. lahn. Schm. quod sicitt min. Msc.
Orell. M. — • redigetur. Msc. nost.
Dess. 3. — in assem. Msc. Feae 2, k.
im. ap. Bersm.
44) At ni fit. Msc. nost. Drd. 3.
At nisi fit. Msc. Comb. C.
45) Milia. Mss. nostri fere onines,
HORATII SAT.
Graev. Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3.
4. 5. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4.
Bas. 1. 3. Gtg. ]. 2. Gph. 2. Gth. 2.
Mss. ap. Cruq. omnes. Edd. vett.
Saec. XV. plrq.
46) Nwn. Msc. Orell. M. (corr.)
hie capiet. Msc. nost. Gph 2. Edd.
Aid. I. II. hinc capiet. Ed. Glar. (qui
praefcrt). sq. Cral. — - capiat. Ed.
Clin. sq. San. Phil. Franc. Sivr. —
plus uc meus. Mss. ex nostris Bern. a.
Graev. Ment. Lips. 1. 3 (a 2. m.)
Dess. 1. 2. Drd. 1 (yj^am supsc.) a.
Mon. 3. 4. Dorv. 2. Bas. 1. Gph. 2.
duo ap. Bersm. Bentl. 1. 6. et octo
alii. un. ap. Comb, sexdecim ap.
Feani, un. ap. Bad. alii ap. Pott.
Orell. S. d. p. Ed. Bentl. (qui re-
slit.) sq. Cun. San. Phil. Franc. Sivr.
Wakef. Fea. Pott. Wolf. Heind. lahn.
Doer, Duviq. ßoth. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Wdm. Schm. plus quam meus.
Mss. ex nostris Lips. 2. Dess. 3.
Gph. 1. Drd. 2. 3. Mon. 1. 3. 5.
Bas. 3. Gth. 2. (itg. 1. 2. tres ap.
Pott. Orell. b. c. Edd. ante Bentl.
fere omnes, et Baxt. Gesn. Sandb.
Azar. Camp. Bip.
47) honusto, Mss. ex nostris Graev.
Lips 2. Dess. 2. Drd. 1. Bas. 1. 3.
34
HÖR. SERMONUM
Forte vclias Immero, niliilo phis accipias quam
Qiii nil portarit. vel die, quid r{>ferat iiitra
50 ^aturae finis viventi, iu^era ccntuiu an
Mille aret? — »At suave est ex magno tollere acervo.« —
Dum ex parvo nobis tantundem liaurire relinquas,
Cur tua plus laudes cumeris granaria nostrisV
Ut tibi si sit opus liquidi non amplius urna
55 Vel cyatlio, et dicas: »Magno de flumine malim,
»Quam ex hoc fonticulo tantundem suinere.« Eo Ht,
Plenior ut si quos delectet copia iusto,
Cum ripa simul avolsos ferat Aufidus acer.
At qui tantuli eget, quanto est opus, is neque limo
60 Turbatam liaurit aquam, neque vitam amittit in undis.
At bona pars hominum decepta cupidine falso:
»Nil satis est,« inquit; »quia tanti, quantum liabeas, sis.«
Quid facias illi? — iubeas miserum esse, libenter
Quatenus id facit. ut quidam memoratur Athenis
Mou. 3. 4. Gph. 2. Gtg. 2. Edd. veU.
saec. XV. satis miilti.
48) Forte feras. Mss. ex nostris
Drd. 4. Bas. 3. Forte trahas. Ed.
Dorigh. uiliil moneiis. — accipies.
Mss. ex nostris Dorv. 2. Corb. un.
ap. Bersm.
49) Qui nihil. Mss. nostri Lips.
2. 3. Gpli. 1. Ed. Loch. — portarct.
Mss. nostri Lips. 1. Bas. 3. — quid
conferat, Msc. Feae 1, n.
öO) viventis. Coiii. Cliab. et Ciin.
recep. San. Phil. Val. Franc. Sivr.
Both. Zell. prob. Jahn.
51) ac suave est. Ed. Flor. 482.
Venet. 483. 86. Bas. 580. — de
magno. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
Phil. Franc. Sivr.
52) Cum ex parvo. Tres mss. ap,
Feam. — relinques. Msc. nost. (Jtg. 1.
53) plus laudas. Mss. ex nostris
Drd. 1. Bas. 3. Ment. dno ap. Comb,
sex ap. Val. Ed. Aid. \. IL plus cu-
meris laudes. Msc. Feae 1, g. Edd.
Fabr. Bas. 555. 580.
55) ac dicas. Ed. Cun. ex ing. sq.
San. Franc. Dorigh. — malim. Mss.
ex nostris Graev. Ment. Gph. 2 ap.
Lanib. quiiique, ap. Bentl. plerique
et oplt., tredecim ap. Val., qniiique
ap. Feam, octo ap. Pott. Orell, p.
Ed. Beutl. (qui restit.) sq. Cnn. San.
Phil. Franc. Sivr. Sandb. Wakef. Fea.
Wolf. Heiiid. lahn. Both. Pott. Duviq.
Zell. Mein. Dlb. Sclim. Wdm. mallem.
Mss. ex nostris plerique, Lips. l. 2.3.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon.
1. 2. 3. 5. Bas. 1 (vel malim supsc.)
3. Gph. 2. Gtg. 1.2. Gth. 2. Orell.
b. c. d. S. alü ap. Pott. Edd. ante
Benll. omnes, et Baxt. Gesn. Azar.
Camp. Bip. Doer. Orell. (qui def.)
Dtz. malem.. Msc. nost. Mon. 4. Ed.
Mediol. 477. malle. Mss. nostri Bern,
a. Gph. 1. vel/em. Msc. Pulm. 10."
57) ut siquus. Ed. Wdm. — de-
lectat. Mss. ex nostris Dess. 2. Drd.
1. 3. 4. Mon. 2. im. ap. Bersm., no-
vem ap. Pott. S. ap. Orell. Edd. Pott.
Duviq. — copia cornu. Msc. ap. Tur-
neb. Adv. 11. 23. ap. Lamb. alq.
58) Cum simul avulsos ripa. Msc.
nost. Mon. 4. Orell. S. d. un. ap.
Comb. un. ap. laeck. cum simul ripa
av. Msc. Orell. p.
59) qui tantuli. Mss. ex nostris
Graev. Lips. 1 (a 1. m.) 2. 3. Dess.
1. 3. Mon. 1. 2.3. 4.5. Drd. 3. Gtg. 2.
LIB. I. SAT. I. 35
Trügst auf der Schulter: d;ilür kein grosseres Tlicil du Ijekiiuist, als
;^Wer nichts trug. Was, rode, verschlägts auch, falls man das Leben
Auf den Bedarf der Natur einschränkt, ob der Morgen nnn hundert 50
Pflügt, ob tausend? »Doch labts, vom grosseren Haufen zu nehmen.«
Lassest vom kleineren uns gleichviel zu entheben du üi)rig.
Worin verdient dein Speichei' den Preis vor unserer Lide?
Wie, wenn des Nasses ein Krug — nichts Weiteres — oder ein Näpfchen
Noth dir wür', und du sprachst: »vom mächtigen Strome doch möcht' ich 55
»Lieber, denn hier vom Quellchen mir gleich viel schöpfen. (( Daher kommts,
Dass, wem grössere Fülle beliagt, als gnügend und recht ist.
Den mit dem Bord losreissend des Aufidus Strudel hinwegführt. -
Doch wer Weniges wiinscht, was Nolh thut, weder entschöpft der
Wasser, getnlbt durch Schlamm, noch lässl in der Flut er das Leben. 60
Aber ein gut Theil Menschen, getäuscht durch falsche Begierde ,
Sagt : »gar nichts ist genug, da man so viel, als man besitzt, gilt.«
Was bei Solchen zu thun ? Heiss elend sie sein, da mit Freuden
Sie's so treiben : wie einst zu Athen, so erzälilt man, ein reicher
lies ap. Bersni. ap. Beult. 1. 0. et Lips. 1. Moii. 1.2.5. Did. 3. Gph. 1.
alii. sex ap. Polt. Edd. vett. saec. XV. Gig. 1. ap. Palm, quinque , an. ap.
quos vidi, omnes. Colon, s. a. Ascens. Bersm. un. ap. Feam, überl. A. Orell.
I. 111. IV. Aid. II. III, Bas. 527. 55. b. M. duo ap. Comb. Edd. Bentl.
80. Mur. Fabr. Xyl. Crat. Torr. D. Cun. San Franc. Wolf. (v. Beutl. ad
Heins. Beul!. Cuii. Sau. Franc. Sivr. III. Od, 11, 43. sed cf. Sat. 4, 41.
Sandb. Baxt. (Jesu. Wakef. Azar. Fea. 0, 08. ) — undttel. Msc. nost. Dess. 3.
Bolh. Wolf. Hcind. Doer. Zell. lalin. un. ap. Bersm.
Polt. Duviq. Mein. Orell. Dlz. t)\h. Ol) Ut bona pars. Mss. ex nostris
Schill. Wdm. qni taniiilo. Mss. ex Bern. a. Lips. 2. 3. Dess. 1 . 3. Ment.
noslris Lips. 1 (a 2. m.) Dess. 2. {al. ut ad niarg.) Mon. 1. 5. Bas. 3.
Drd. 1.2. 3.1.4. (iph. 1. 2 (a 2. ni.) (itg. 1. Gib. 2. Ires ap. Bersni. un.
Bas. 1. tilg. 1, Ires ap. Pulin. \m. ap. laeck. — cupidine falsa. Mss.
ap. Bersm. sex ap. Val. duo ap. uoslrl Dorv. 2. Gig. 2. Feae 5, b (a
Gesn. ires ap. Comb, alii ap. Polt. 1. ni.) duo ap. Val. Orell. M (supsc.)
ap. Orell. b. c. d. p. Edd. Zar. Aid. I. 02) lanli qida. Mss. noslri Dorv. 2.
Lamb, Cruq. Steph. Cliab. Bersni. tilg. 1. Ed. Cun. ex ing. — haheas,
Bond. Bnrni. Dacer. Despr, Phil. fis. Edd. Loch. Despr. (I. Dousa Suc-
Camp. — quanto est opus. Mss. noslri cid. 3. sie emend. sed rclract.)
omnes, ap. Pott, et Orell. omnes. 03) misevum esse. Mss. el edd.
Edd. vnigo. quantost. Msc. B. ap. vulgo. miscram esse. Msc. nost. Mon.
Orell. quantnm est o/>ns. Mss. alq. ap, 3. un. ap. Val. E Marcilii coniect.
Lamb. Edd. Bentl. Ciiii. Sau. Wakef. ((luain tarnen ille reiecit) adscivit
Franc. Bnr. Beutl. S(i. Cun. San. Val. Sivr. —
00) fieque vitam. Mss. ex noslris esse, lUrenter Qiuitenus. Sic disl. ed.
Graev. Lips, 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Venet. 553. Cun. San. Oberl. Fea.
Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. 4. Bas. 1. 3. Wolf, lleind. el recenlt. esse lih enter,
Gph. 2. (ilb. 2. Gig. 2. Edd. vulgo. Quatenus. Sic vulgo disl.
nee vitam. Mss. ex uostris Bern. a. 04) Quatenus. Mss. uostri omnes.
3*
36 HÖR. SERMONUM
65 Sordidus ac dives populi contemnere voces
Sic solitus : »Populus me sibilat ; at mihi plaudo
»Ipse donii , simiil ac nninmos contemplor in arca.« —
Tantalu s a labris sitiens fugientia capt at
F 1 u ni i n a . . . . Quid rides ? mutato nomine de te
70 Fabula narratur. congestis undique saccis
Indonnis inhians, et tamquam parcere sacris
Cogens^ aut pictis tamquam gaudere tabellis.
Nescis quo valeat numnuis ? quem praebeat usum ?
Panis ematui'; olus^ vini sextarius; adde ,
75 Quis humana sibi doleat natura negatis.
An vigilare metu exanimeni; noctesque diesque
Formidare malos fures, incendia, servos^
Ne te compilent fugientes, hoc iuvat? Herum
Semper ego optarim pauperrimus esse bonorum.
80 At si condoluit tentatum frigore corpus,
Aut alius casus lecto te adfixit, habes qui
Edd. plerique. Quatinus. Mss. ap. 1. 2. (itg. 2. Gth. 2. sex ap. Lamb.
Cruq. 1, a — d. 6. 7. Pnlm. 1. 10. sex ap. Cruq. quatuor ap. Bersm.
Edd. Venet. 492 (Pinc.) cum familia. quatuordecim ap. Val. omnes ap.
Ascenss. Mur. Lamb. Cruq. H. Sleph. Torr. Edd. vulgo. quid valeat. Mss.
Chab. Bersm. Sivr. — haec facit. ex nostris Bas. 1. 3. Mon. 3. Gtg. l.
Msc. un. ap. Oberl. — 7«e?ra<or. Msc. duo ap. Pulm. duo ap. Gesn. Orell.
Viudob, M. Edd. Md. I. II. HI. (qui indux.)
65) Sordihus. Msc. uost. Gtg. 2. ^as. 527. 55. 80. Glar. Venet. 540.
Ed. Veuet. 492 (Pinc.) cum familia. 44.'53. o9. Muret. Xyl. Cruq. Bersm.
^l ßxves. Msc. Feae 1 i — Vü^i usum puncto dist. edd. vett.
66) me exslbilat. Msc. nost. Gph. I. ^ ' ^» ' t i n • ' -mi^^' n
, -T. T,, ir I Burm. Azar. lalin. üuvui. Mein, te-
— aut mihi. Msc. un. ap. Val. , . . , «■ *
' ^ teri per interrog. eneruut.
67) nummos simul ac. Ed. Cun. ex „.>. , o- . *ii
. ^ 74) Ollis, bic post Aldum recen-
°* tiores omnes scribunt (ab oleo deri-
68) ab labris. Ed. Cun. ex ing. vant los. Scaliger et G. I. Vossius),
sq. San. Dorigh. Sed mss. nostri fere omnes holus (et
69) Fhimina. quid? rides? Sic dist. Sat. 6, 112. al.) Graev. Lips. 1. 2. 3.
Cun San Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. Mon. 1.
3. 4. 5. Bas. 1.3. Gtg. 1. 2. Gth.2.
71) Qui dormis. Com. Markl. ^.M. saec. XV. quos vidi, omnes et
72) ut pictis. Msc. nost. Gtg. 2. ac Ascenss.WagnerOrthogr.Verg. p.442.
pictis. Mss. ex nostris Bas. 1. 3. ex cod. Mediceo praef. holus. vid.
Gpli. 2. Ment. Orell. b. alii ap. Lamb. Schneid. Elementarl. p. 485. Cellar.
et pictis. Mss. ap. Lamb. alq. Feae ed. Harl. p. 301. Nolten. Lex. p. 129.
2, g. Forcell. Lex. s. v.
73) quo valeat. Mss. ex nostris 75) Quis. Hanc scribendi normam
Graev. Lips. i. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. rediiximus in ed. nostra 1829. ex
Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. Gph. codd. optimis et edd. vetustis saec.
LIB. I. SAT. I. 37
Geizlials also die Stimmen des höhnenden Volks zu verachten 65
Pflegte: »das Volk zwar zischet mich aus, ich aher beklatsche
»Selbst mich, sobald ich d;ilieim mein Geld in der Kiste betrachte.« —
Tantaliis schnappt voll Durst nach Fluten, die stets von den Lippen
Wcgfliehn. — Nun was lachst du ? Von dir mit verändertem Namen
Wird solch Mährchen erzählt. Auf Säcken, gerafTet von allwärts, 70
Schläfst da mit gieriger Sorg', und musst wie heiliger Güter
ihrer verschonen, dich ihrer erfreun, als wären's Gemälde.
Kennst du des Weitbs Endzweck beim Geld', und seinen Gebrauch nicht?
Brod dir gekauft und Geuuis', und des Weins ein Nöselchcn. Füg' auch
Das noch bei, was Menschennatur sich mit Schmerzen versaget. - 75
Schlaflos stets und von Aengsten entseelt, so Nachts wie des Tages
Tückische Diebe befürchten und Brand, und dass dir die Sclaven
Plündern das Hans im Entfliebn : kann das Lust macheu ? An solchen
Gütern begehr" ich fürwahr Zeitlebens der Aermste zu bleiben.
Doch wenn fiebrischen Frosts Wehtage den Leib dir ergriffen, 80
Oder dich sonst ans Lager ein Unfall fesseif, ist Einer,
XV. phn-ibus, et Muvetl ed., ex Au- 80) Acsicond. Mss. nostri Mon.2.
gustei aevi ratione (v. Broukh. ad Gph. 2. Feae 9, c. — cum doluit,
Prop.ll, 10, 47. Cort.adSall.Iug-.80., Ed. Med. 486. condoleat. Msc. nost.
Secuti sunt recentiores edd. Queis s. Bas. 3. — A( si — propinquis'f per
qiih vuigo, ctiamBeatl. Heind. Wolf, iiiterrog. efFeruntH. Steph. Xyl. Benti.
Zell. al. Baxt. Sandb. (Jesu. Fea. Tabu. Doer.
.^„ , . ., ,, . „ o ßoth. Orell. Dtz. Dlb. Wdm. Ai si
ib) Invigilare. .Mss. nostri Uess. 3. _ • «« (nulla interrog.) Edd.
.th 2 («n supsc.) uu. ap. Bersm. ^^^^^. ^^^,^ ^^^^^^ ^^ ^^^ ^^^.^^^^
Orell. M. - exanmmm. Ed. tun. e.x p^^^^ ^ell. Mein. Schm.
mg.
_.. , „ , . j- , N ,r 1 81) alms morbus (adscr . vel casus)
7/) malosfures. sine d.st ) Vulgo. M,,/o,eii. d. lecto casus. Ed. Cun.
malos, fures. Ed. Asc. I. et Fca ex ^^.^^^^ ^^^_ g^^_^ pj^.j j^,,,^,_ Do,igh.
""° "^®*^- — te adfixit s. affixit. Mss. ex no-
1%) Nee te compile7H.}Aäc.0ht\-\.k. stris pauciores, Mon. 3. 5. Dess. 3.
Ed. Med. 480. Non te comp. msc. Drd. 3. Bas. 3. Gph. 3. Dorv. 1.
Feae 7, b. — optarim. Mss. ex no- mss. alq. ap. Pulm. Cruq. Bersm.
stris Graev. Lips. 2, Dess. 1.2. Drd. Talb. Marcil. Val. Gesn., undecim
1.4. Mon. 4. Bas. 1. Gth. 2. Gph. 2. ap. Feam, quatiior ap. Polt. S. p.
Orell. d. Priscian. Inst. gr. 18,2, 23. ap. Orell. Edd. Princ. Zar. Med. 477.
Rediixit Aldus, binc edd. vulgo. Op- 503. Flor. 482. Yenet. 479. 83. 86.
tarem. Mss. ex nostris Brn. a. Dorv. 90. 92 (Pinc.) 509. 540. 44. 53.
1. 2. Lips. 1. 3. Mon. 1. 3. 4. 5. Loch. Colon, s. a. lunt. 503. Aid.
Dess. 3. Drd. 2. 3. Gph. 1. Bas. 3. I. II. III. Asceuss. Bas. 527.31.55.
(itg. 1. 2. quatuor ap. Pulm. duo 80. Glar. R. Steph. Fabr. Mar. Cbab.
ap. Bersm. tres ap. Oberl. quatuor Torr. D. Heins. Dacer, Despr. Bond.
ap. Orell. Edd. vett. ante Aldum quos Burm. Bentl. (qui def.) Cun. San.
vidi, omues, et Ascenss. — esse via- Bott. Phil. Franc, Sivr. Sandb. Gesn.
torum. Msc. nost. Bern. a. Comb. Wakef. Azar. Fea. Wolf.
38
HÖR. SERMONUM
Adsicleat, fomenta paret, medicum roget, iit te
Siiscitot ac natis reddat carisquc propinquisV ■ —
Non uxor salvum te volt, noii Ulius: omncs
85 Vicini oderunt, noti, pueri atquc puollae.
Miraris, cum tu argento post omnia ponas,
Si nemo praestet, quem non merearis, amorem?
At si cognatos, nullo natura labore
Quos tibi dat, retinere velis scrvareque amicos,
90 Infelix operam perdas, ut si quis asellum
In Campo doceat parentem currcre frenis !
Denique sit finis quaerendi; cumque habeas plus,
Pauperiem metuas minus, et finire laborem
Incipias, parto quod avebas; ne facias quod
95 Unnnidius quidam: non longa est fabula. dives,
Heind. Camp. Bip. Doer. Both. Zell,
lahn. Mein. (»lell. Schm. Wdm. — te
(idflixit s. af/h'xit.Mss. ex nostris ple-
rique, Bern. a. Graev. Lips. 1. 2. ^
Mcnt. Dorv. 2. (ipli. 1.2. Dess. 1. 2.
Drd. 1. 2. a. Moa. 1. 2. 4. Bas. 1.
Gtg. 1. 2. Gth. 2. quinque ap. Pnlm.
novem ap. Lamb. plerique ap. Cniq.
et Talb. duo ap. Gesn. tres ap. Oberl.
alü ap. Val. Pott, tres ap. Orell.
Edd. Venet. 478. 94. 95. 98. Mediol.
486. 508. 512. Lamb. Criiq. Xyl.
H. Stepb. Bersm. Grat. Baxt. Pott.
Duviq. ütz. Dlb. — affigü. Msc. nost.
Drd. 4.
83) et reddat. Msc. uost. Drd. 3.
— 7intis reddat. Mss. ex nostris
(iraev. Lips. 2. Dess. 2. 3. Drd. 2. 4.
Mon. 4. Bas. 3. ap. Cruq. 1, tres,
ap. Bcnil. quatuor, duo ap. Comb,
sex ap. Fcam, un. ap. Orell. Edd.
Cruq. (quirestit.) sq. Beut!. Cnn. San.
Wakcf. Pliil. Val. Franc. Sivr. Azar.
Fea. Wolf. Hcind. Zell. lahn. Both.
Mein. Orell. Dlb. Wdm. gnatis red-
dat. Mss. ex nostris Lips. 3. Gth. 2.
an. ap. Pulm. S. p. ap. Orell. Edd.
Cruq. Cnn. Oi'cll. — reddat natis.
Mss. ex nostris Bern. a. Lips. 1.
Dess. I. Drd. L Bas. 1. Gph. L 2. 3.
Gtg. 2. Orell. d. M. sex ap. Pulm.
Edd. ante Cruq. omnes, et Chah.
Bersm. Dcspr. Bond. Baxt. Gesn.
Doer. Camp. Pott. Duviq. reddat gna-
tis. Mss. ex nostris .Moii. 1. 2. 5.
Drd. 3. Gtg. 1. mss. Orell. B. b. c.
Edd. Torr. H. Steph. D. Heins. Dacer.
Sandb. Dtz. Schm. (v. inf. ad Sat.
2, 21.)
84) te salvum vult. Mss. noslri
Dess. 1. (itg, 1. un. ap. Bersm. —
te vult salvum. Mss. ap. Lamb. alq.
un. ap. Pulm. Orell. M.
85) puerique puellae. Msc. ap. Ober!.
Hl) praestat. Msc. nost. Drd. 3. —
mercaris. Msc. nost. Gph. 2. (esupsc.)
Feae 1, e. k (a 2. m.) — hoiwvem.
Msc. Feae 1, i (a 1. m.)
88) At si cognatos — frenis (nnlla
interrog. ) Mss. nostri plerique et
optt. Bern. a. Graev. Lips. \. 2. 3.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon.
1. 3. 5. Gph. 1. 2. 3. Gtg. 2. (Jth. 2.
ap. Cruq. et Talb. plerique, quinque
ap. Comb. ap. Orell. b. c. d. p. M.
alü ap. Pott. Bad. Schol. AcronetCruq.
Edd. velt. saec. XV. omnes tum Al-
diuae, Ascenss. Basileens. Mur. Lamb.
Cruq. et fere omnes ante Bentl., tum
Phil. Franc. Wakef. Camp. Duviq.
Mein. Dtz. Dlb. Schm. At si cogn.
— perdas? Ed. Pott. An si cogna-
tos — frenis? Mss. ex nostris Mon.
2. 4. Gtg. 1. duo Bland, ap. Cruq.
(|uatuor ap. Pulm. ap. Torr. alq. un.
np. Talb. S. ap. Orell. (non Bern, a,
ut putat) Schol. Porph. Edd. Aid. II.
LIB. I. SAT. I.
39
Der dein warte, dich pflege mit Bähungen, hitte den Arzt, dass
Reuend den Kindern zurück er dich geh' und den theuren Verwandion ?
Dir svlinscht Heil und Gedeihn niclit Sohn noch Gattin : es hasst dich
Sämmtliche Nachbarschaft und Beicanntschaft, Knaben und Mägdlein. 85
Darf dichs wundern, wenn dir, der Alles dem Gelde hintansetzt.
Niemand Liebe bezeigt, die nimmer du strebst zu verdienen ?
Gleichwohl, wenn du Verwandte, die ganz mühlos die Natur dir
Bietet zu Freunden, geneigt und hold dir wolltest erhalten,
Fruchtlos scheiterte wohl das Bemühn, wie wenn man ein Es'iein 90
Lehrte, Gebiss und Zügeln gehorsam, traben im Marsfeld !
Schliesslich, ein Ziel dem Erwerbe gesetzt ! Und weil du vollauf hast •
Fürchte so minder den Mangel, und lass nun ruhen die Arbeit,
Seit dir geworden, w^onach du gegiert; nicht ahme dem Beispiel
Jenes Ummidius nach, der — kürzlich erzähl' ich es — steinreich, 95
Glar. iii notis. Bentl. (qui def.) sq.
Clin. San. Gesn. Bip. Zell. Lihn. Both.
Drell. Biir. Wdra. An sie cogn. —
amicos'f Ed. Val. ex rase. Soib. sq.
Azar. Fea, Doer. Ac si cogn. duo
niss. ap. Pott. Conjec. Wolf. Ed.
Hcind. Praedic. Aut si cogn. toni.
Henr. Steph. Diatr. V. Et si cogn.
coni. Marcil. Alqui cogn. Ed. Baxt.
ex ing. sq. Sandb. .Vo« si cogn. toni.
Mai kl. — nullo. natura ^ labore. Sic
disl. DaciT. Zunk. Franc.
00) operam perdus. Mss. et edd.
viilgo. perdes. Mss. ex iiostris Dorv.2.
Did. .3. (iph. 1 (pendes.) singuli mss.
ap. Piilm. Cruq. Feam. Orell. S. Ed.
Mediol. 477. perdis. Msc. nost. Gtg. 2.
un. ap. Cruq. duo ap. Ober!.
91) In campo. Mss. ex nostris
Bern. a. Graev. (a 2. ni.) Lips. 1. 2
(a 2. m.) Dess. 1. 3. Drd. 1. 3. 4.
Mon. 1. 2. 5. Bas. 1. Gpli. L 2.
tilg. 1. niss. ap. Lamb. Pulm. Torr,
omnes. iin. ap. Fabr. Edd. postLamb.
(qui restit.) fere omnes. In campum.
Slss. ex nostris Graev. (a 1. m.)
Lips. 3. Mon. 3. 4. Dess. 2. Drd. 2.
Bas. 3. (iph. 2. Gth. 2. Gig. 2. alii
ap. Bersm. Comb. Ober!. laeek. Edd.
ante Lamb. omnes, et Fabr. Xyl.
Bas. 555. 80. Biirm. — patientem
curvere. Conj. Maruil.
92) cumque habeas plus. Mss. nostri
omnes, ap. Bersm. Comb. Pott. Orell.
omnes, ap. Lamb. plerique. Edd.
viilgo. quoque habeas plus. Sic Mu-
ret. in ed. Venet. 559. recep. Cruq.
H. Steph. Cliab. Bersm. Dacer. Rod.
Baxt. Phil. Wakef. (Jesu. Both. Heind.
Doer. Bip. Zell. Bur. prob. Markl. et
Bothe in Adnott. dumque habeas. Msc.
Feae 1, e.
94) havebas. Mss. nostri Mon. 3.
(iph. 2. Lips. 1 (a 2. m.) 2 (a 2. m.)
habcbas. Mss. nostri Bern. a. Lips. 1
(a 1. m.J 2 (a 1. m.) Dess. 1 (a 1. m.)
— ne facias. Mss. nostri fere omnes
(praeter (iraev. Gtg. 2.) russ. omnes
ap. Pulm. Cruq. Torr. Bentl. ap.
Lamb. alq. sexdecim ap. Feam, octo
ap. Val. ap. Pott, plerique, un. ap.
Lamb. Bos Animadv. p. 56. Citat
Charis. Putsch, p. 202. Diomed. ib.
p. 388. Ed. Bentl. (qui restit.) hinc
edd. fere omnes. nee facias quod.
Mss. ex nostris Graev. (itg. 2. ap.
Bersm. quatuor, ap. Talb. omnes, duo
ap. Polt. Edd. ante Bentl. quodsciam
omnes, et Phil. Sivr. Sandb. Azar.
Camp. Both.
95) Ummidius. Mss. ex nostris
Graev. Lips. 1. 2. 3. Dess. 2. Drd. 4.
Mon. 2.5. Gph. 2. Gtg I. tresap.Pulm.
un. ap. Fabr. un. ap. Bentl. quatuor ap.
Feam. Grell, b. p. >L {ubidius sn^sc .)
Ed. Bentl. qui restit. et firmav. sq.
Baxt. Cnn. San. Phil. Franc. Sivr.
Val. Oberl. Comb. Wakef. Azar. Fea.
40 HÖR. SERMONUM
Ut metiretur nummos ; ita sorclidus, \\t se
Nou \xmquam servo melius vcstiret, ad usque
Supremum terapus, ne sc penuria victus
Opprimeret, metuebat. At liunc libcrta securi *
100 Divisit medium, fortissima Tjndaridarum. —
»Quid mi igitur suades? ut vivam Maenius, aut sie
»Ut Nomentanus ?« — Pergis pugnantia secum
Frontibus adversis conponere : non ego, avarum
Cum veto te fieri, vappam iubeo ac nebulonem.
105 Est inter Tanain quiddam socerumque Viselli.
Est modus in rebus ; sunt certi denique fines,
Wolf. Heiiid. Doer. Zell. Mein. Orell. Ascenss. — • vestiret. Ad usque. Sic
Dtz. Dlb. Wdm. t^wirfms. Mss. ex no- dist. Camp. — adusque (iiiia voce)
stris Bern. a. Dorv. 1. Maat. Dess. 3. Mss. nostri Lips. 1. Gtg. 2. Edd.
Drd. 1. 2. a. Mon, 1. 2. 4. Bas. 1. Flor. 482 cum familia, Venel. 49i
Gph. 1. 3. Gtli. 2. un. ap. Pulm. (Pinc, ) cum familia. Loch. Colon,
tres ap. Bersm. un. ap. Bentl. un. ap. s. a. Aldinae. Ascenss. Glar. Fabr.
L. Bos. Edd. Lamb. H. Stepli. Xyl. Orell. (cf. Hand. Tursell. 1. p. 189.)
Chab. Torr. Dacer. Burm. Sandb. 98) Extrenium tempus. Msc. nost.
Bond. Camp. Pott. Duviq. Bar. Uni- Bas. 3.
dius. Edd. vett. saec. XV. fere omnes, 100) Tyndaridarum. Sic mss. et
et Ascenss. Uvidius. Diomed. ap. edd. vulgo. Tyndaiiarum. Msc. nost.
Putscii. p. 388. Edd. Loch. Aid. I. Mon. 5(f/supsc.) Ex Cun. coni. rec.
II. III. Glar. R. Steph. Bas. 527. San. Val. Phil. Franc. Sivr. Dorigh.
55. 80. Venet. 540. 44. 53. Mar. Tyndarearum. Ed. Cun. ex ing. Tyn-
Fabr. Crat. Bersm. Rod. Vinidius. daridum. Msc. nost. Bern. a. forlis-
Mss. nostri Dorv. 2. G(g. 2. ap. Torr, sima Tyndaris. horwii Quid mi igitur.
plrq. un. ap. Cuiac. Observv. 10,9. Coni. lo. Clericus ap. Bentl. et Bou-
Ed. Despr. Vimidius. al. mss. ap. hier (Prunclle Remarques inedites
Torr. Pulm. 6. Fividius. al. mss. ap. p. 54.)
Torr. Hwindius. Mss. nostri Dess. 1. 101) Quid mi igitur. Mss. nostri et
Bas. 3. duo ap. Pulm. un. ap. Bersm. aliorum fere omnes. Edd. post Al-
Numidius. Msc. nost. Drd. 3. Charis. dum (qui restit.) fere omnes. Quid
ap. Putsch, p. 202. Ed. Cruq. Inde 7ni/n igitur. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Nummidius linxit lahn. sq. Schm. Fic- Dess. 1. Mon. 2. Drd. 4. un. ap.
/iW««« cod. lo. Sambuci (ex Sat. 2, 12). Bersm. Quid igitur (om. wn') Mss.
Uhidius , Vibidius , Avidius. variett. nostri (Jph. 1. Gtg. 2. Edd. vett.
ap. Feam. — Uimnidius qui tarn {non ante .Mdum plerique. Quidnam igitur.
longa est fahida) dives. Ed. Bentl. e Ed. Colon, s. a. Ascenss. Quidve igi-.
coni. sq. Cun. San. Val. Franc. Sivr. iur. Ed. Loch. Quidne igitur. Duo
Dorigh. Wakef. Fea. Wolf. mss. ap. Lamb. Quid me igitur. INIsc.
'dl) Non7mnquam.^\sc.\\osi.G^\\.2. nost. Dess. 2. Feae 3, f. Quid igitur
Edd. Ven. 540. Chab. non inquam. mihi. .Msc. nost. Gph. 2. — uti vi-
t^d. Loch. — servo ?ne!ius.Msii. nostri vam. Msc. nost. Lips. 1. — ut vivam
et aliorum fere omnes. Restituit Aldus Maenius. .Msc. nost. Drd. 4. {Menius)
ed. I. II. III. hinc edd. vulgo. nie- Ceterum in nullo libro msc. ; Glarean.
lius servo. Mss. ex nostris Mon. 3. propos. in notis. Ed. Muret. in Ve-
Drd. 4. Gph. 2. un. ap. Comb. Edd. net. 559. recep. Lamb. Fabr. H. Steph.
e tt. ante Aldum omnes, ut puto, et Bas. 580. Chab. Bersm. Torr. D. Heins.
■
LIB. I. SAT. I.
41
Dass er in Scheffeln das Geld ausmass, so knauserig, dass er
Nie sich hesser denn Sciaven hekleidete , his zu dem letzten
Zeifpunct liirchtet', er werd' umkommen, aus Mangel des nöth'gen
Lebenshedarfs; den spaltet' indess mit dem Beil die Gefreite
Mitten hindurch , das beherzteste Weih Tyndarischer Sippschaft. 100
»Nun was rälhst du mir denn? Gleich Mänius etwa zu lehen?
»Gleich Nomentanus?« — Du paarst auch gleich sich befeindende Dinge
Stirn auf Slirn mit einander zum Kampf. Weim ich sage: vermeid' es
Knauser zu sein : niclit mein' ich damit, sei Schlemmer und Wüstling.
Zwischen Visellius Schwälier und Tanais giebt es ein Mittel. 105
Jegliches Ding hat Maass, ja fest stehn sichere Gränzen,
Crat. Bond. Burm. Despr. Bentl. San.
Franc. Sivr. Sandb. Wolf. Heind.
Jahn. Doer. Diivicj. Zell. Mein. Orell.
Dtz. T)lb. Schm. Wdm. Mevius vel
Maevitts. Duo mss. ap. Bentl. un. ap.
Talb. Schol. Acr. Porph. Edd. Flor.
482. Venet. 478. 83. 86. 02. 04.
95. 98. Mediol. 480. 508. 51-2. Colon,
s. a. Ascenss. Bas. 527. 55. Glar.
Xyl. Camp. Nevius vel Naevius. Mss.
nostri fere omnes, ap. Grell, omnes,
aliorum plurimi. Schol. Cruq. Edd.
Vediol. 477. Venet. 479. 540. 44. 53.
Cruq. Dacer. Baxt. Cuning. Phil. Gesn.
Wakef. Azar. Fea. Pott. — aui sie.
Mss. et edd. vulgo. an sie. Msc.
nost. Bern. a. un. ap. Bentl. al. ap.
Val. ac sie. Duo mss. ap. Bentl. qui
propos. msc. Orell. p. Naevius ae sie.
Recep. Cun. Maenius ac sie. Ed. San.
Franc. Sivr. Doiigh. Wolf.
102") C't Momentnnus. Mss. nostri
Mon. 1. 3. 5. Oid. 1. 3. Gph. 1. 2.
Edd. Venet. 402 (Pinc.) Aid. I. (cf.
Sat. 8, 11.)
103) componere (nulla interrog )
Edd. vett. saec. XV. plerique, et
Aid. Fabr. Cruq. H. Steph. Cbab.
Bersm. Torr. Burm. Phil. Azar. Fea.
Camp. lahn. Duviq. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Schm. W^dm. componere? (per
interrog.) Ascenss. Lamb. Bentl. Cun.
San. Gesn. Wakef. Wolf. Ileind.
Pott. Both. Bip. Zell. Bur. Doer. .
104) Cum Veto te fieri. Mss. et edd.
vulgo. Cum velo: te fieri. Msc. nost.
Drd. 2. Sic ed. Wolf. Dum veto.
Msc. nost. Lips. 2. — ac nebulonem.
Mss. et edd. vulgo. aut iiebulonem.
Mss. ex nostris Gph. 1. Bas. 1. 3.
Drd. 1. a. Gtg. 1. Corb. quatuor ap.
Puhn. tres ap. Comb, tres ap. Feam.
Orell. M. Ed Lamb. nihil monens,
iubeo nebulonem (om. ac) Msc. nost.
tJpb. 1.
105) Tanain. Mss. e nostris plures
et meliores, Bern. a. Graev. Lips. 1.
2. 3. Dorv. 1. 2. Mon. 1. 2. 5. Dess.
1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. Gth. 2. mss.
Orell. c. d. p. Edd. Mediol. 486.
Bentl. (qui revoc.) et post eum re-
centt. plrq. Cun. San. Azar. Fea. Wolf.
Heind. Zell. lahn. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Wdm. Tanaim. Mss. e nostris
Dess. 2. Drd. 2. 4. Mon. 3.4. Gph. 2.
Gtg. 2. S. b. ap. Orell. Edd. vulgo
ante Bentl., et Baxt. Phil. Sandb.
Gesn. Wakef. Pott. Duviq. Camp.
Doer. Bur. (Eadem varietas in III.
Od. 10, 1. IV, 15, 24. V. Schneid.
Gramm. Lat. p. 297. Wagner Quaest.
^iiv^. III.) Tanum. Edd. Flor. 482.
Ven. 483. 86. 92. Loch. Taniam.
Ed. Venet. 540. Catium. Msc. ap.
Fabr. — quoddam. Msc. nost. Gtg. 1.
quidam. Mss. nostri Graev. Gph. 3.
quendam. Msc. nost. Bas. 3. — Vi-
selli Mss. et edd. vulg. BiselH. Mss.
nostri Graev. Gph. 3. Urd. 1. Bas. 1.
Gth. 2. mss. alq. ap. Lamb. un. ap.
Pulm. un. ap. Oberl. Ed. Baxt. Ve-
selli. Mss. nostri Dorv. 2. Drd 2
Mon. 3.
106) sunt recti. Mss. b. c. ap
Orell.
42
IIOR. SERMONUM
Quos Tiltra citraque nequit consistere rectum.
Illuc, undo abii, recleo, nemo ut avarus
Sc probet, ac potius landet diversa scqucntis;
110 Quodque aliena capella gerat distentius iiber,
Tabescat; neque se maiori pauperiorum
Turbae comparet; hune atqiie huiic superare laborct.
Sic festinanti semper locupletior obstat :
Ut, cum carceribus missos rapit ungula currus,
115 Instat equis auriga suos viueentibus, illuiu
Praeteritum temnens extremes inter euntem.
Inde fit ut raro, qui se vixisse beatuin
Dicat, et exacto contentus tempore, vita
Cedat, uti conviva satur, reperire queamus.
120 laiii satis est. ne me Crispini scrinia Hppi
Conpilasse putes, verbum non amplius addam.
Satiea II.
CUPIENNIUS.
Ambubaiarum collegia, pharmacopolae.
107) ciirave. Coiii. Markl. Quos
nitro citrofjiie non est contendere tu-
tum. Msc. Feae 2, k.
108) nemo ut avarus. Ex mss. no-
stris Drd. 2. Gph. 3 {n siipsc.) Bland,
c. ap. Craq. duo mss. ap. Feain.
Edd. Prine. Mediol. 477. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 81. 83.
86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Baxt. Gesn. Orell. (qui def. ) Dtz.
Dlb. Sclim. Krg. nemon ut avarus.
Mss. nostri et aliorum fere omnes.
Edili pleriqne. iie non ut av. Mss.
nostri Dcss. 1. Glli. 2 (netnott supsc.)
qui nemo ut av. Ed. Cruq. ex msc.
Bland. 1, d. sq. Wdm. cur nemo ut
av. Coni. Pet. Naunius Miscell. III,
c. 28. nemo ut sit avarus. Edd. Colon,
s. a. et Ascenss. nemo umquam ut
avarics. Nos proponimus.
109) Se probat. Mss. nostri Mon. 4.
Drd. 3. un. ap. Val. — laudat. Msc.
nost. Drd. 3. probat — laudat —
comparat — laborat. Msc. Feae 2, li.
— ac potius. Mss. et edd. vulgo.
at potius. Msc. nost. Dorv. 2. duo
mss. ap. Cruq. un. ap.Feam. Orell. d.
Edd. Baxt. Gesn. Comb. Sivr. Wakef.
Doer. Bip.
110) ferat. Msc. Feae 3, c. —
distentius. Mss. et edd. vulgo. cl".
Epod. 2, 46. ib. Lamb. distantius.
Mss. nostri Drd. 3. (iph. 2 (e supsc.)
distiyictius. Edd. Mediol. 477. Flor.
482. Ven. 483. 86. Loch.
111) maiori. Mss. et edd. vulgo.
tneliori. Mss. c nostris Bas. 1. Gph. 3.
alii .ip.Lanib. ^'al. commeud. Turneb.
Advers. 11, 23. Edd. Cruq. Bersm.
Cun. San. Franc. Sivr. Dorigh.
113) obstet. Mss. e nostris Bern. a.
Dorv. 2. ap. Cruq. 7. coni. H. Stepb.
laboret, Sic — obstet. Ex Wielandi
correct. ed. Wdm.
114) l/t. cum — currus, Instat. Sic
distinx. Lamb. Torr. Azar. Fea. Wolf.
Camp. Pott. Doer. Duviq. Zell. Mein.
Orell. Dtz. Schm. l/t cum — currus:
Instat. Sic vulgo dist. — traJnt un-
gula. Msc. Oberl. A. — suos viueen-
tibus. Mss. ex nostris Bern. a. Graev.
LIB. I. SAT. I. II. 43
Jenseits deren uns nicht, noch diesseits, Rechtes bestehn kann.
Wieder zum Obigen kehr' ich zurück, dass nimmer ein Ncidhard
Selbst sich gefallt, vielmehr die preis't, so vei-scbiedene Bahn gehii:
Dass er in Gram, wenn die Ziege des Nachbars voller das Euter 110
Trägt, hinschmachtet; dass nie mit dem grösseren Schwärme der Acrmeni
Er sich vergleicht , nur den noch und den zu besiegen sich abmüht.
Weil er so eilt , ist stets ihm ein Reicherer hemmend im Wege ;
Wie, wenn Wagen, den Schranken entrollt, wegreisset der Rosshuf,
Rasch dem Gespann, das seines besiegt, nachdränget der Fütirer, 115
Achtlos des , das hinten er liess in den letzten der Rennbahn. —
So kommls, dass höchst selten ein Mensch, der sagt, dass er glücklich
Habe gelebt, und froh des vollendeten Laufs aus dem Dasein
Gleich dem gesättigten Gast abgeht, in der Menge sich findet.
Damit genug ! dass nicht du Crispinus' Kisten, des Triefaugs, 120
Wähnest geplündert von mir, nun auch kein ferneres W^ort mehr!
ZAveite Satire.
Laster im Widerslreü.
Chöre von Ambuljajen, Essenz- und ^\■ürzeverkäufer,
Dess. 2. Drd. 1. 2. Bas. 1. Mon. 3. ap. Talb. omnes, diio ap. Torr. un.
Gph. 3. Scbol. Acr. Porph. Cruq. ap. Comb. Ires ap. Oberl. quatuor
Ed. Aid. II. III. (qui lestit.) hiiic ap. Val. un. ap. Gesn. undecim ap.
edd. vulgo. suis vincentlbuH. Mss. ex Feam, tres ap. Polt. Ed. Cruq. (qui
nostris Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 3. revoc.) Chab. tum Bentl. Cun. San.
Mon. l. 2. 4. 5. Meut. Gph. 1. 2. Val. Franc. Sivr. Sandh. Wakef. Fea.
Drd. 3. Bas. 3. Gtg. 1. 2. (iib. 2. Wolf. Heind. Pott. Zell. lahn. Duviq.
rase. ap. Aid. tres ap. Bersm. qua- Mein. Orell. Bur. Dlz. DIb. Schm.
tuor ap. Pulm. duo ap. Comb. b. S. Wdm. tempore vitae Cedat. Mss. ex
ap. Orell. et nisc. d (supsc. suos) nostris Drd. 1. 2. 3. 4. Dess. 2 (a
item M.Edd. vett.ante Aldum (ed.II.) 2. m.) Bas. 1. 3. Dorv. 2. Gph. 1.
ut puto, omnes. et Ascenss. 2.3. (itg. 2. ap. Cruq. 2. b. d. ap.
116) Praeteritum et temnens. Ed. Orell. alü ap. Pott. Edd. ante Cruq.
Aid. I. omnes, et H. Stepb. Xyl. Bas. 580.
117) ^«</e /?<. Msc. un. ap. Bersm. Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Rod.
— quis se. Edd. vett. Flor. 482. Burm. Dacer. Despr. Baxt. Phil. Gesn.
Mediol. 477. 508. 512. Venel. 478. Azar. Camp. Bip. Doer. Botli.
79. 83. 86. 92 (Pinc. ) 94. '.15. 98. 120) nee me. Msc. nost. Lips. 2.
Loch. — se qui vixisse. Ed. Ciui. ut me. Msc. nost. Mon. 5. — lip-
ex ing. pum. Ed. Bentl. e coni.
118) tempore, vita Cedat. Mss. ex 121) Suppilasse. Msc. ap. Bersm.
nostris Bern. a. Gvaev. Lips. 1 (a — />?</««. >Iss. nostri Bern. a. Lips. 2.
1. m.) 2. 3. Dorv. 1. Alon. 1. 2. 3. — putes, ideo von amplius. Msc. nost.
4. 5. Dess. 1. 2 (a 1. m.) 3. Gtg. 1. Gpb. 1. — verhum non amplius ullum.
Gib. 2. quatuor ap. Pulm. tres ap. Msc. nost. Dess. 1. (addam supsc. a
Bersm. ap. Cruq. omnes praeter 2. 2. m.) un, ap. Bersm. — addo leg.
44
HÖR. SERMONUM
]\Ienflicij mimae, balatrones, hoc genus omne
j\raostum ac sollicituni est cantoris morte Tigelli.
Quippe benignus erat, contra hie, ne prodigus esse
5 Dicatur metuens, inopi dare nolit amico,
Frigus quo duramque famem propellere possit.
Hunc si perconteris, avi cur atque parentis
Praeclaram ingrata stringat malus inghivie rem,
Omnia conductis coemens obsonia numniis:
10 Sordidus atque animi quod parvi nolit haberi,
Respondet. laudatur ab his, culpatur ab illis.
Fufidius vappae famam timet ac nebulonis.
Dives agris, dives positis in fenore nummis,
Quinas hie capiti mercedes exsecat, atque
15 Quanto perditior quisque est, tanto acrius urget.
Nomina sectatur, modo sumpta veste virili
Sub patribus duris, tironum. »Maxime« quis non
Rappolt in Comment. Ed. Dorigh.
nihil monens.
Satira II.
2) mimi. Msc. un. ap. Feani, dno
a 2. m. Edd. Ascens. I. III. IV. —
halaüirones. Msc. nost. Dess. 1. Duo
mss. ap. Pnlm. Edd. Bersm. Bas.
580. baratrones. Msc. nost. Dess. 2.
Mss. alq. ap. Pulm. Gesn. Comb.
Feam. v. lect. ap. Acron. Ed. Me-
diol. 477. halairones hoc gemis omnc.
(sine dist.) Ed. San. Franc.
3) et sollic. Msc. nost. Bas. 3. —
Tigilli. Mss. ex nostiis (iraev. Lips. 3.
Gpli. 1. 2. 3. Drd. 2. Mon. 4. Gth. 2.
un. ap. lacck. v. lect. ap. Torr. Ed.
Ven. 486. Tygelli, TygiUi, aberratt.
in mss. et edd. alq.
6) Frigits quod. Mss. duo ap. Bersm.
— duramque famem. Sic mss. nostri
omnes. Edd. Mediol. 480. Aldus (qui
restit.) hinc vulgo. diramque famem.
Edd. vett. saec. XV. plerique et
Ascenss. — propellere. Mss. ex no-
stris plerique, Bern. a. Lips. 1. 2.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Dorv. 1. Dess. 2.
Drd. 1. 3. Bas. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2.,
alü mnlti ap. Pulm. Bersm. Torr.
Bentl. Talb. Comb. Val. Gesn. Feam,
ap. Orell. omnes. Edd. vett. ante
Aid. omnes et Ascenss. Cun. San.
Val. Sivr. Dorigh. Wakef. Fea (qui
def.) Heind. Doer. lahn. Orell. Mein.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. depel-
lere. Mss. ex uostris Graev. Lips. 3.
Dorv. 2. Dess. 1.3. Drd. 2. 4. Bas. 1.
Gph. 1. 3. quatuor ap. Bentl. ai. ap.
Val. Schol. vet. ad luvenal. 14, 273
(p. 531. ed. Cram.) Edd. post Al-
dum (qui indux.) plerique, Glar.
R. Steph. Bas. 527. 55. 80. Venet.
540. 44. 53. :\luret. Xyland. Lamb.
Fabr. H. Steph. Bersm. Cruq. Torr.
D. Heins. Dacer. Tart. Despr. Bond.
Crat. Burm. Bentl. (qui defend. )
Baxt. Phil. Saudb. Gesn. Azar. Wetz.
Camp. Pott. Duviq. Bip. Zell. Bur.
7) perconleris. Sic mss. nostri ple-
rique, Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5.
Dess. 1. 3. Drd. 3. Bas. 3. Gph. 3.
Gtg. 1. alü ap. Pulm. Bersm. Ed.
Aldus in ed. II. III. (qui restit.) hinc
edd. plerique, recentt. omnes. per-
ciincteris. Mss. ex nostris Bern. a.
Graev. Dess. 2. Drd. 1. 2. Bas. 1.
Mon. 4. Gtg. 2. alü mss. ap. Pulm.
Edd. vett. ante Aldum quos vidi,
omnes, et Lamb. Cruq. Bersm. D.
Heins. Torr.
8) ingrata astringat. Ed. Despr.
nihil monens. ingr. frangat. Mss. alq.
LIIJ. I. SAT. II.
45
Bettelpropheten, Schmarotzer inul Miiniinieii, siiinmtliche Sippsch;ift,
Ist voll Kummer und (irain oh Tiijf'llius' Tode, des Sangers.
Freilich, er war gar mild. Aus Furcht, ein Verschwender zu heissen,
Gab' ein Anderer nicht so viel dem bedürftigen Freunde,
Als hinreichte, den Frost und den nagenden Htmger zu scheuchen.
Den dort frage, warum so schnöd' er des Ahns und des Vaters
Schönen Besitz einstreich' in die nimmer befriedigte Gurgel,
Jfglichcs theure Gericht mit erborgeten Sunnnen erkaufend :
Weil für fdzig und kleinlich gesinnt nicht gelten er wolle.
Sagt er, und wird von den Einen gelobt , von den Andern getadelt.
Jenem Fufidius bangt vor dem Namen des Schlemmers und Wüstlings.
Keich wie er ist durch Güter , und reich durch wuchernde Renten,
Schneidet er fünf vom Hundert an Monatszinsen heraus, und
Drückt, je schlimmer der Mann haushält, um so härter den Schuldner.
Jünglinge sucht er zu Buch, die im Zwang hartherziger Väter
Kaum ihr männliches Kleid anlegten. Erhabenster Herrscher
10
15
ap. ToiT. uhsonia. Sic mss. noslri
plrq. Lips. 1. 2. 3. al. Edd. phq.,
Aid. Lamb. Bentl. Pott. Orell. al.
(v. Nolten. p. 127. Forcell. s. v.)
opsonia. Mss. nostri Dess. 1. Mon. 1.
Edd. Torr. Dacer. Burm. Camp. al.
10) quod parvi. Sic mss. nostri
omnes. Ed. Aldns (qui restit.) hinc
vulgo. pcij-vi quod. Edd. vett. ante
Aldiim, et Cniq. Chab. ßersin. Botli.
11) Respondit. Mss. nostri ßern.a.
Lips. 3.
12) Fufidius. Mss. ex nostris Lips.
2. 3. Dess. 1. 3. Drd. 2. 3. Mon. 2.
Bas. 3. Gph. 3. alii ap. Pulm. Torr.
Vindic. Turneb. Adv. 21, 15. Edd.
Muret. Lamb. hinc vulgo. Fusidius.
Mss. ex nostris (Jraev. Lips. 1. Gph.
1. 2. Drd. 1. a. 4. Bas. 1. Gtg. 1. 2.
alii ap. Pulm. Cruq. Bersm. Edd.
ante Mur. et Lamb. nt puto, omnes,
et Xyl. Burm. Crat. Fulidius. Mss.
ex nostris Bern. a. Mon. 1. Gib. 2.
Msc. Cruq. 1, a. alii ap. Torr. Feam.
Fufitius , Fudisius. Aberratt. — vap-
pae nomen. Msc. Cruq. 7. famam
vappae. Msc. nost. Drd. 2. — vehu-
lonis , Dives — nummis. Quinas hie.
Sic vulgo distinguunt. nehulonis. Di-
ves — nummis , Quinas hie. Sic dist.
Heind. Doer. nos et DIb. [Dives —
nummis^ uncis inclus. bunc v. nl spu-
rium ed. Wdm.
14) exsecai. Mss. ex nostris Bern. a.
Graev. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 3.
Mon. 1. 3. 4. Drd. 3. 4. a. Gph. 1.
Gtg. 1. Gth. 2. mss. aliorum pleri-
que, ap. Lamb. Pulm. Cruq. Bersm.
Fabr. Talb. Val. Feam. Orell. d (a
1. m.) Scbol. Acron. Edd. post Lamb.
(qui redux.) fere omnes. exigit. Mss.
ex nostris Lips. 3 (a 2. m.) Dorv. 1
(v. lect.) 2. Dess. 2. Bas. 1 {exse-
cat supsc.) 3. Drd. I. 2. (ipb. 2. 3.
Gtg. 2. alii mss. ap. Pulm. Talb.
Comb. Orell. Pott. Schol. Porpb. Edd.
vett. ante Lamb. ut puto, omnes, et
Cruq. Xyl. Bersm. Burm. exiyal. Msc.
nost. Meut.
15) proditior. Mss. alq. ap. Lamb.
Pulm. Bersm. Torr. — quisquam est.
Msc. nost. Gph. 2. quisquis , tunto.
Msc. nost. Bas. 3. — urgel, Sic mss.
nostri plrq. et optt. Lips. 1. 2. 3.
Bern. a. Dess. 1. 3. Drd. 1. Mon. 1.
2. 3. 4. al. urguet. Alii (v. ad I. Sat.
3. ()9.)
1(5) seclaiitur. ^Isc. nost. Gph. 2.
Edd. Venet. 494. 95. 98. Med. 508.
512.
M ) patrihus diris, Msc; nost.Gpb. 1.
Ed. Mediol. 477.
46
HÖR. SEKMONUM
»Juppiterl« cxclamat, siiniil atque audivit? — At in se
Pro quaestii siimptiim t'acit liic. — Vix credere possis,
20 Quam sibi non sit aniicus ; ita ut pator ille, Tcrenti
Fabula quem miserum gnato vixisse t'ugato
liidneit, non se peius cruciaverit atque hie.
8i (juis nunc quaerat: »Quo res liaee pertinet V« llluc
Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.
25 Malclünus tunicis demissis ambulat; est qui
Ing'uen ad obscaenum subductis usque facetus :
Pastillos Rufillus ölet, Uargonius hircum.
Nil medium est. Sunt qui nolint tetigisse nisi illas,
Quarum subsuta talos tegat instita veste:
30 Contra alius nullam, nisi olenti in fornice stantem.
18) exclamat. Mss. ex uostris ple-
rique, Bern. a. Lips. 1. 2. 3. Dess.
1. 3. Mou. 2. 5. Gph. 1. 2. Drd.
1. 3. Bas. 1. Gtg. 1. Gth. 2. mss.
ap. Pulm. sex, ap. Bersm. lies, ap.
Val. sex, al. ap. Torr, et Turneb.
Adv. 11. 23. qui prob. mss. ap. Grell,
plrq. Ed. Lamb. (qui restit. ) hinc
vulgo. exclamet. Mss.exnostris Graev.
Mon. 1. 3. Dess. 2. Drd. 2. 4. alii
mss. ap. Pulm. ßersm. Comb. Val.
msc. Orell. S. Schol. Acrou. Edd.
vett. ante Lamb. iit puto, omiies, et
Cruq. Xyl. Chab. Bersm. Tart. Burm.
Azar. Camp. Bip. — - simul atque aud.
Mss. nostri fere omnes. Edd. post
Aldum (qui restit.) vulgo. simul ac
aud. Mss. ex nostris Dess. 2. Drd. 2.
Bas. 3. Edd. vett. ante Aldum quos
vidi, omnes, et Ascenss. simul atque
haec audit. Ex >ino msc. ed. \'al. sq.
Sivry. — at in se. Mss. ex nostris
plerique, Bern. a. Graev. Lips. 1.
2. 3. Dess. 1. 3. Mou. 1. 2. 3. 4. 5.
Drd. 3. Gtg. 1 (ad marg. at ille)
alii mss. satis multi ap. Lamb. Pulm.
Cruq. Torr. Pott. Ed. Mediol. 486.
et post Lamb. (qui restit.) edd. vulgo.
nt in se. Msc. nost. Gph. 1. at ipse.
Mss. ex nostris Dess. 2. Drd. 1.2.4,
Dorv. 2. Gph. 2. 3. alii mss. ap,
Pulm, Bersm. Talb. Val, Pott. ap.
Grell, b. d. p, c (corr.) Edd. Aldus
(qui indux.) sq. Bas. 527. 55. Venet.
544, 53. 59,- Glar. R. Steph. Mar.
Rod. atque ipse. Msc. nost. Bas. 3
(ad marg. at in se) at ille. Mss. ex
nostris Gtg. 1 ( ad marg, ) Gtg. 2.
Edd. vett. ante Aldum t'ere omnes,
et Ascenss.
IV)) facit hie. vix er. p. Sic dist.
mss. nostri Lips. 1. 2. 3. et al. Edd.
Bentl. et recentt. plerique. facit hic'f
vix er. p. Sic dist. Lamb. Both. fa-
cit. /de vix er. p. Sic dist. plerique
ante Bentl., et Wakef. Bip. facit?
hie vix er. p. Sic dist. Ascens. IV.
Fabr. Xyl. Tart. facit? hie? vix er.
p. Sic dist. Xyland. in notis, et Camp.
Duviq. facit. Hie? vix er. p. Sic
dist. Asceus, I, Colon, s. a. Despr.
Sandb. Val. Sivr. facit hoc vix. Mss.
ex nostris Dorv. 2. (iph. 2. (ith. 2.
msc, b. ap. Orell. (a 1. m.) — er.
posses. Msc. nost. Gtg. 1. Ed. Me-
diol, 477. er. possit. Msc. nost. Drd, 2,
21) qiiem misero. Mss. nostri Gtg, 1,
Dess. 3, — gnuto. Mss, ex nostris
Bern. a. Lips. 1, 3. Mon. 1. 2. 5.
Dess. 3. Drd. 2. 3. Gtg. I. Gph. 2.
Gth. 2. qnatuor ap. Pulm. Edd. R.
Steph. Torr. D. Heins. Tart. Bentl.
Azar. Fea, Heind, Camp, Jahn. Doer.
Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm, Wdm.
Krg. nato. Mss, ex nostris Graev.
Lips. 2, Dess. 1. 2, Mon, 3, Drd,
1, 4. Has. 1. 3. Gph. 1. 3. mss.
tres ap. Pulm. Orell. d. Edd. vulgo.
(vide Wagneri disp. de voc. gnatus
in Quaest" Vergil. 38. Opp. T. IV.
et Schneid. Elcnienlarl. p. 480 sq.)
24) Dum stulti vitant. Mss. nostri
LIB. I. SAT. II.
47
Juppiter ! ruft wohl gleich, wer's anhört. — »Aher auf sich doch
»Wendet er seinem Erwerh' Entsprechendes?« — Kaum ist es glaublich,
Wie er dem eigenen Seihst nicht hold ist , dass sich der Vater , 20
Den des Terentius Stück darstellt, wie erbärmlich er wegleht
Seit Austreibung des Sohns, nicht ärger denn dieser gequält hat.
Fragt nun Einer: »worauf denn zielt diess SämmtlicJM'?« darauf:
Fehler vermeidet der Tiior, und nniit in entgegengesetzte.
Schleppenden üutergewands zieht her Malchinus ; ein .Vndrer 25
Schürzt es zum Gürtel empor, ein Stutzer bis über den Wohlstand.
Würzmorsellen verhauchet Rufül , (iargonius Bocksduft.
Nichts hält Mitte. Der Eine begehrt nur Frau'n zu beruhrcn.
Denen die Knöchel umhiille des Kleidsaums Falbel: der Andre
Keine, so nicht aussteh" im dunstigen Kellergewölbe. 30
Dorv. 1. Drd. 3. — in conti-, ten-
dunl. Msc. nost. Dess. 1. {currunt
supsc.) un. ap. ßersm. in contr. ver-
gunt. Coni. Cun.
25) Malchinus. Mss. ex nostris ple-
rique. Lips. 1.2.3. Mon. 1. 2. 3. 5.
Dorv. 1. Meiit. Dess. 2. Drd. 2. 3. 4.
Gph. 2. Bas. 3. Gtg. 1. {Melchinus
Dorv. 2.) ap. Palm, omnes. octode-
cim ap. Feam. alii ap. Bersm. ßentl.
Comb. Öbcrl. Gesn. t?ad. Orell. b.
c. d. Edd. vett. saec. XV. pierique,
Flor. 482 cum familia, Venet. 492
(Pinc.) cum familia. Loch. Iuiit..ö03.
Aldinae, Ascenss. Bas. 527. 31. Glar.
R. Steph. .Vluret. al., et Bentl, (qui
defend.) Cun. Wakef. Azar. Fea
(q. V.) Dtz. Dlb. (v. Weicliert Poet.
Lat. Rel. p. 429 — 440). Mallinus.
Mss. noslri Bern. a. Bas. 1. (Jih. 2.
msc. 2. ap. Bentl. un. ap. Torr. un.
ap. Barth. Oreil. p. Ed. Urell. Schra.
Krg. Maltidmus. .Mss. ex nostris Graev.
Dess. 1. 3. Drd, 1. Gph. 1. 3. Gtg. 2.
msc. 1. ap. Bentl .rase. S. ap. Grell.
Scholl. Acr. Porph. Criiq. Edd. Me-
diol. 477. 48ti. \enet. 478. 79. Lamb.
Fabr. Cruq. H. Steph. Bas. 555. 80.
Xyl. Chab. Bersm. Torr. D. Heins.
Dacer. Tarl. Despr. Bond. Burm.
Baxt. San. Sandb. Phil. Franc. Sivr.
Gesn. üorigh. Wetz. Heind. Doer.
Zell. lahu. Botli. Pott. Duviq. Bip.
Mein. Bar. Wdm. ( tuetur Turneb.
Adv. 11,23. 6.9.)
27) Rufilus. Ed. Bas. .527. Venet.
544. Rrmllus. .Msc. nost. Gph. 1. —
Gargoiiius. Mss. ex nostris firn. a.
(iraev. Lips. 2. 3. Mon. 1. 2. Drd. 3.
tilg. 1. ap. Palm, qualuor , ap. Feam
Septem , alii ap. Oberl. Gesn. Edd.
Bentl. (qui restit.) Cun. San. Franc.
Sivr. Heind, Doer. Zell. lahn. Orell.
Mein. Dlb. Wdm. Gorgonius. Mss. ex
nostris Lips. 1. Mon. 3. 5. Dess. 1.
2. 3. Gph. 1, 2. Drd. 1. 2. Bas. 1. 3.
Mss. ap. Feam pierique. Orell. d. p.
Seneca Ep. 86. Edd. ante Bentl.
omnes, et Baxt. Phil. Sandb. Wakef,
Wetz. Azar. Fea (qui def. ) Pott.
Bip. Dtz. Bar. Gurgotnus Msc. nost.
Drd. 4. Galgonius Msc. nost. Gth.2.
28) qui nolint. Mss. ex nostris
Bern. a. Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2.
Dess. 1. Drd. a. mss. ap. Pulm. qua-
tuor, ap. Pott. Septem. Schol. Acr.
Edd. Colon, s. a. Ascenss. R. Steph.
Lamb. hinc viilgo. no/unt. Mss. ex
nostris Dorv. 2. Dess. 2. Drd. 1. 3.
Mon. 3. 5. Bas. 1. 3. Gtg. 1. Gph.
2. 3. mss. tres ap. Pulm. duo ap.
Bersm. alii ap. Pott. un. ap. Feam.
Edd. vett. saec. XV. quos vidi, omnes,
et Loch. Aid. l. II. III. Glar. Mas. 527.
Fabr. Xyl. Crat.
29) suhducta. Msc. ap. Comb. —
teqil. Msc. nost. Gph, 3. — insita.
m'ss. nostri Lips. 3. Drd. 3. 4. —
i^estem. Msc. nost. Drd. 3.
30) olenti'. .Mss. nostri et aliorum
omnes. Edd. vulgo. olente. Ed. Bentl.
ex ing. (q. v. ad I. Od. 25. 17).
48 IlOU, SERMONUM
Quiclam iiotiis lionio cum exirot {'oniieo, »Macte
»Virtute csto !« iuquit soiitentia dia CJatonis :
))Nani shuul ac venas inflavit taetra libido,
»Huc iuveues aequum est doseendero, non alienas
35 »Peniiolere uxoros.« • — »Noliiu laudarier/( inquit,
»Sic me,« mirator cunui (Jupiounius albi,
Audiro est opcrae pretiuin, proccdere recte
C^ui uioecliis non voltis, ut onnii parte laborent;
Utque illis multo corrupta dolore voluptas,
40 Atque liaec rara, cadat dura inter saepe pericla.
Hie se praecipitem tecto dedit; ille flagellis
Ad mortem caesus; fugiens hie decidit acrem
Praedonuni in turbam ; dedit lue pro corpore ininnnos ;
Ilunc perminxerunt calones ; quin ctiam illud
45 Accidit, ut cuidam testis caudaniquc salacem
Dem>3terent ferro. »Iure,« omnes ; Gralba negabat.
Tutior at quanto merx est in classe secunda,
Libertinarum dico »Salustius in quas
»Nou minus insanit, quam qui moechatur!« — At liic si,
sq. l^iixt. Gcsn. Wakcf. Wetz. Ilciiul. (ily-. 2. (hell. p. Scliol. Acr. l'orpli
Doer. l5otli. Zell. o/('?;<i/«rwiV'('. Miss, ex Edd. vett. ante Lamb. fere omiies,
nostris Mon. 5. Dorv. 1. 2. (jiiiiuiue etXyl. Fabr. Bond. Cuppeimius . Ed.
mss. ap. Feain un. ap. Oberl. Kdd. Mediol. 486. eil. Tiirneb. Adv. 11, fi.
Venet. 508. Bas. 580. Cupcunius. Ed. Flor. 482. Venet. 479.
31) dumexiret. Mse. U. ap. Oberl. 83. 8(3. Cuipennius. Msc. Pulm. 10.
nn. ap. Bad. — niactc virliäc csto. (lesn. 2. — vulvae Cup. alhae. Msc.
eil. Priseian. 17, 27 exlr. nost. Mon. 3. duo mss. ap. Feani.
32) (liva Calonis. Mss. noslri Dorv. ctami — nlti. eoni. Mark!.
2. Menl. I)rd. 2. mss. ap. Lamb. 37) Aurlire esl — recte. eil. Mar.
alq. Orell. p. Vietorin. ap. i'ntseli. p. 2509.
33) in/laverit atra /ihiih. J^\i^i. \ioM. 38) Qui vioeclds. Mss. noslri pro-
Dorv. 1. inßnbit. Msc. nost. J)ess. 1. pemodnm omnes, ap. Feam onines,
— taetra lihido. v, Wap;». Orllioyr. ap. Potl. et Orell. pli'q. Edd. ante
Vergil. p. 475. tevta lihido. eoni. Bentl. fere onines, el Baxt. l'hii.
Anonym, ap. Bentl. Sandb. (iesn. Azar. Wetz. Fea. Hip.
34) Ilac iuveues. Msc. nost. Menl. Doer. Bnr. Dtz. Dlb. moecltos. Mse.
IIuc aequum est iuvencs. Edd. Colon, nost. Menl. quatuor mss. ap. Benll.
s. a. Ascens. I. III. IV. — non alle- tres ap. Polt. mse. c. ap. Grell. Scliol.
nas p. uxorcs. cit. I'hityclies ap. Acr. Edd. Colon, s. a. Ascenss. tum
Pntseli. p. 2178. Benll. (qui defend.) S(|. Ciin. San.
35) inquis. Ed. l)orifi,li. n. iiinn. Krane. Wakef. Ileind. Zell. lalni.Poll.
30) Cupien7nus. Mss. nostii l'ere Dnvicj. Bolli. Orell. Mein. Wdm.
omnes, qnalnor ap. i'nlni. Scliol. Selini. Kvy;.
Criiq. Ed. Lamb. (qui reslii.) Iiine 39) /Uquc illis. .Mse. nost. Bas. 3.
vulgo. Cupennius. Mss. noslri Drd. 1. — correpta. Mse. Feae 9, c.
LIIJ. I. SAT. II. 49
Als aus einem der Keller hervor ein kundiger Mann trat,
«Brav! diess lob' ich!« ei-sciioU da Calo's gölllicher Ausspriicii.
»Denn wenn einmal die Adern geschwellt von der schmählichen Liisl sind,
»Mögen mit Fug hieher sich die Jünglinge wenden, und Andrer
(iiitlinnen nicht missbrauchen!« — »In dem Punkt liegt mir am Lob nichts!« 35
Kuli Cupiennius aus, ein Bewunderer weisser Naturen.
Wohl lohnt's euch zu vernehmen der Müh', die ihr glücklichen Fortgang
Schändern der Eh" nicht wünscht , wie in jogliclier Weise sie leiden ;
Wie durch Schmerz vielfältig die Lust des Gtnusses vergällt wird.
Der, nur selten gewährt, oft schwere Gefalu-en bestehn muss. -H)
ih-T stürzt hoch vom Dach sich herab: den hat man mit Knuten
Fast bis zu Tode gepeitscht: beim Fliehn fällt der in der Räuber
Grimmige Bande : mit Geld kauft der den gefährdeten Leib los.
Jenen beschmutzteil die Knechte des Hofs: ja. Einem begegnet's,
Dass mit dem Stahle man ihm das Gehod' und die üppige Huthe 45
Glatt wegmähte. »Mit Recht ! « sprach Jeglicher. Galba verneint' c-s.
Wie viel sichrer dagegen die Wa;u-e der folgenden Klasse,
Jene der Libertiueu ! — »Für die Salustius ganz so
»Sinnlos schwärmt, wie Andre, die Frau'n nachtrachten.« — Doch dieser,
40) cadii. Mss. nosiri Doiv. 2. Daoer. Tart. San. Phil. Sivr. Ueiud.
Mon. 3. Drd. 4. Hpli. 2. lahn. Schm. Iure omnes? Ed. Pottier.
44) kunc — Cfl/oncÄ. Land. Prisciau. — negabit. Msc. ap. Val.
10. 1, 1. 47) ac quanto. Ed. Flor. 482. Ve-
45) ut quidam — demeieret ferro, net. 483. 86. 92 (Pinc.) et quanto.
Sic mss. uostri omnes. aliorum ple- Mss. nostri Drd. 3. Gth. 2 (a/ supsc.)
rique. Schol. .Acron. Edd. ante Lamb. -al quantum. Msc. nost. Gph. 3.
omnes, et Pott. lahn. Oreii. Mein. 48) i'o/iwA'jts. Sic mss. nosiri omues.
Dtz. Dlb. Schm. ut cuidam. .\lss. diio Porph. msc. nost. Oreli. d. Edd. vett.
ap. Lamb. un. ap. Cniq. Orell. p. saec. XV, Loch. Colon, s. a. Aid. I.
ferrum. .Msc. un. ap. Cniq. unde Ascens. I. Sallustius. Ed. Aid. II.
Lamb. finxii : ut cuidam — demeteret hinc vulgo. — in quas. Mss. nostri
ferrum. seq. Fabr. Xyl. Cmq. H. omnes et aliorum plerique. Edd. vulgo.
Steph. (qui prob. Diatr. 11. p. 51.) in qua. Msc. un. ap. Benll. uu. ap.
Chab. Bersm. Torr. D. Heins. Dauer. Gesn. reeep. Benll. sq. Cun. Franc.
Bond. Tarl. Despr. Burin. Cun. (qui Wakef. Wetz, in quis. Msc. un. ap.
leg. quoidam) San. Phil. Sandb. S al. Val. coni. N. Heins.
Sivr. Wakef. Wetz. Heiud. Doer. Bip. 49) at hie si. Mss. ei edd. vulgo.
Bur. Wdm. Krg. demetereni. Msc. m/ Aic si. Mss. ex noslris Dess. 1. Mon.
ap. Feam. ut cuidam — demeterent I. 5. Drd. 3. (Jth. 2.Lips. 1 (a 1. m.)
ferro. Ed. Beutl. ex corr. Barth. 2. 3 (a 1. m.) Gig. 1 (a 1. m.) duo
(Adv. 38. 6.) sq. Azar. Fea. Boih. mss. ap. Bcnil. Oberl. A. C (al. m.)
Duviq. ut quidam — demeteret fer- duo ap. Feam. Orell. b (a 1. m.) c.
nun. Edd. Baxt. Gesn. msc. ap. L. Bos .\nimadv. p. 57. prob.
46) Iure omnes. Sic vulgo. /ure, Benll. et hie si. Msc. nost. Ment.
omnes. Sic dist. H. Steph. Bersm. (»«/sups^.) Feae 1, a. Ed. .\ld. [•
HOR.\.TII S.\T. 4
50 ITOIi, SEKMONUM
50 Qua ros, qua ratio suadcret, quaquc modosto
IMunitieo esse licet, vellct bonus atquc benignus
Esse, darct quantum satis esset, nee sibi damno
Dedecoriqne ioret. verum lioc se ani|)lectitur uno.
Hoc amat et laudat: »Matronam nullam ego tango.«
55 Ut quondam Marsaeus, araator Originis ille,
Qni patriiim miniae donat fundunique lareniqiie,
»Nil luerit mi,« inqtiit , «cum uxoribus umquam alienis !«
Verum est cum mimis, est cum meretricibus ; unde
Fama malum gravius quam res trahit. An tibi abunde
60 Personam satis est, non illud, quidquid ubique
Officit, evitare? Bonam deperdere famam.
Rem patris oblimare, malum est ubicumque. Quid inter
Est in matrona, ancilla peccesne togata?
Villius in Fausta Sullae gener, hoc miser uno
50) Quae res, quae r. s. qiiaeqiie. S. d. (corr.) Ed. Lamb. (qni indux.)
Msc. iiost. Brn. a. sq. Cruq. Xyl. H. Steph. Cliab.
51) Munifico. Mss, iiostri plerique Bersni. Bond. D. Heins. Dacer. Tart.
et optt. ap. Lamb. Piilm. Bersm. Despr. Barm. Baxt. Cun. San. Pliil.
l'ott. i>leiiqiie, sexdecim ap. Val. ap. Franc. Sivr. Val. Azar. Wakef. Wetz.
Orell. b {um siipsc.) Edd. vulgo (cf. Heind. Doer. Botli. Bip. Zell. Bur. —
1. S. 19. 4, 39). miinißcum. Mss. ex nullam matronaiii. Msc. Feae 1, d. —
nosti-is Graev. Drd. 1. Dorv. 2. Mon.3. ego tangam. Msc. nost. Gpb. 2.
Gph. 1. 3. ap. Pott, quinque, alii 55) Marfeus. Msc. nost. Gtg. 2.
ap. Cruq. Piilm. Fabr. Oberl. Val. Mars saevus. Msc. nost. Brn. a.
ap. Ürell. c (o siipsc.) p. Edd. Venet. Marsens. Mss. mulli et edd. vett.,
494. 95. 98. 544. 53. Mediol. 508. ex more. — Origenis. Mss. ex nostris
512. Aid. I. IL IIL Glar. Bas. 527. Dess. 1. 3. Mon. 2. 3. Drd. 3. Bas. 1.
R. Steph. Mnr. Fabr. H. Steph. Dacer. Gtg. 1. (ipli. 3. mss. ap. Lamb. alq.
Tart. Despr. Burm. — esse decet. tres ap. Piilm. duo ap. Bersm. Comnia
Msc. nost. Dess. 2. un. ap. Bersni. post Originis abest Venet. 483. 86.
b?>) hoc amplectitur iinuin. Msc. nost. Colon, s. a. Heind. Doer. Mein. Orell.
Bas. 1. Schm. Dtz. Dlb. — V. 55. 56 cit.
54) et laudat. Mss. ex nostris ple- Serv. ad Virg. Ecl. 10, 6.
rique, Brn. a. Lips. 1. 2. 3. Dess. 56) Qui primiim. Edd. Bas. 527.
1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. Ven, 544. — donat mimae. Msc. Feae
3. 5. Bas. 3. Gtg. 1. Gth. 2. Gph. 3. 2, i. prob. Botli. mimae donans coni.
mss. ap. Palm, quinque, ap. Cruq. Bouhier (Priinelle p. 56). — mimae
quatuor, ap. Feam quatuordecim, alii censiim donavit avarae. Msc. un. ap.
ap. Pott. ap. Ürell. b. c. p. Edd. Comb. Gesn. 3. Feae 3, f (a 1. m.)
ante Lamb. omues, et Torr. Bentl. 57) Nil mihi i)iquit fuerit. Msc.
Fea, Pott. lahn. Duviq. Orell. Mein. nost. Mon. 1. mihi (michi) Mss. ex
Dtz. Dlb. Wdm. Schm. hoc laudat. nostris Graev. Lips. 1. 2. Dess. 1. 2.
Mss, ex nostris Graev. Bas. 1. Dorv. Gth. 2. Gph, 2.
2. Gtg. 2. (ipli. 1. 2. ap. Lamb. 58) Verum cum fuimis (om. est).
omnes (?), alii pauci ap. Canter (N. Edd. Mediol. 477. Flor. 482. Venet.
Lect. 4, 12) Palm. Pott. ap. Orell. 478. 79, 83. 80. 92 (Pinc) Loch.
LIB. I. SAT. II.
51
Wollt' er, so weit Umstand' und Vernunft anratlien, so weit sicirs 50
Ziemet, mit Maass freigebig zu sein, mildtliiitig und gütig
Sein, er verschenkte so viel als hinreirlif, ohne sich selber
Schimpf und Schaden zu tlum. Doch darin gelallt er sich einzig.
Liebt und lobt sich darum: »ich berühre doch keine Matrone.«
Wie weiland Marsaus, Origo's kundiger Buhle, 55
Der sein väterlich Gut und Haus wegschenkt' an die Mimin,
Sagte: »von mir sei's fem, es mit Gattinnen Andrer zu halten!«
Aber mit Miminnen hältst du, mit käuflichen Dirnen, von denen
Schlimmere Folgen der Ruf, als selbst das Vermögen, erleidet.
Oder genügt dir's bloss, die Person, nicht das zu vermeiden, 60
Was durchweg dir schadet? Des Leumunds Ehre verlieren.
Väterlich Erbe verschlammen, ist alhvärts Uebel. Und ist's nicht
Gleich, ob bei der Matrone du ausschweifst, oder der Freimagd?
Villius, der bei der Fausta sich Eidam dünkte des Sulla ,
Colon, s. a. AscenSs. Aid. I. — et
cum mer. Ed. Colon, s. a. Ascens. I.
cum mimis , cum mer. (om. est) Mss.
iiostri Dow. 2. Mon. 3. Bas. 3. Gph.2.
59) quam res gravius. Ed. Mediol.
477. — an tibi abuii coni. Schiiach
in Clavi.
60) quicquid et quidquid utrumque
in autiquis monumeutis reperitur. quid-
quid in Inscript. ap. Giuterum p. 411,
3. 691, 8. sed quicquid ibi p. 203.
A. Manutius in Oitliogr. (qui quid-
quid et quidquam scribi iubet) quid-
quid ex lapide afTert p. 650. sed
quicquid ex altere ib. Quicquid legi-
tur constanter in mss. nostris vetii-
stissimis omuibus, Giaev. Turic. Mo-
rel!. Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. Dess.
1. 2. cett. et fere apud Scholl, vett.
Acr. Porpli. Cruq. qui codicibus aetate
antecedunt. Ita scribunt Lamb. H.
Stepb. Bentl. (sed idem I. Od. 11, 3
quidquid) al. Quintilianus quidem I,
7, 6 magis probat quidquid, sed
grammatici pliires praefenmt quicquid.
(v. Selnieid. Elementarl. p. 501 sq.)
.\pud Hör. Aldus in edd. II. III.
quidquid iwAwyiii , sq. Cruq. Torr. Fea.
Heiud. Orell. al., quod Virgilio vin-
dioat Wagner Orth. Verg. p. 467 ex
cod. Mediceo ; sed idem ex eodem
quicquam praetulit, quod plerique
etiam grammatici tuentur. Nos etsi
haesitaiites, et fere inviti propter codd.
anctoritatera, quidquid ?ia.st\\imViS, sed
quicquam tenemus.
61) disperdere. Msc. nost. Mon. 2.
Ed. Cun. e coni. sq. Sau. Dorigh.
defendere. Msc. nost. Lips. 1 (a 1. m.)
62) est deest in msc. nost. Dess. 2.
et ed. Loch.
63) an matrona. Mss. nostri Graev.
Dess. 2. Bas. 3. un. ap. Bersm. duo
ap. Bentl. duo ap. Feam. Ed. D.
Heins. — Post ancilla comma stistu-
lit Heiud. sq. lahn. Doer. Both. Mein.
Grell. Sclnn. — peccesne. Mss. ex
nostris Gph. 2. Drd, 2. tres ap. Bentl.
un. ap.Feam, un. ap.Pott. Ed. Lamb.
ex corr. (cf. v. 76. Sat. 8, 2) sq.
Fabr. BentL (qui def. ) Cun. Val.
Wakef. Wetz. Heind. Both. Mein. Zell,
lahn. Grell. Wdm. Schm. Bur. Krg.
peccesve. Mss. ex nostris plerique,
ap. Pulm. et Orell. omnes, ap. Pott,
plerique. Edd. ante Lamb. omnes et
post eum plerique.
64) Filius. Mss. nostri Gph. 2.
Gtg. 2. Drd. 4. Edd. Venet. 492
(Pinc.) cum familia. Tillius. Msc.
Orell. b. — Post Fausta commate
dist. Wetz. Fea. Duviq. ut iungatur:
in Fausta poerias dedit. — Sullae.
Msc. nost. Gtg. 2. Ed. D. Heins.
4*
52 HÖR. SERMONUM
65 Nomine deeeptus, poenas dedit usque siiperque
Quam satis est 5 pugnis caesus, ferroque petitus ;
Exclusus fore, cum Longarenus foret intus.
Huic si mutonis verbis mala tanta videntis
Diceret haec animus : »Quid vis tibi ? numquid ego a te
70 »INIagno prognatum deposco consule cuimum,
»Velatumque stola, mea cum conferbuit ira?«
Quid rcsponderet? »Magno patre nata puella est.«
At quanto meliora monet pugnantiaque istis,
Dives opis natura suae, tu si modo recte
75 Dispensare velis, ae non fugienda petendis
Inmiscere ! Tuo vitio rerunme labores,
Nil referre putas? Quare, ne poeniteat te,
Desine matronas seetarier, unde laboris
Plus haurire mali est, quam ex re decerpere fruetus.
80 Nee magis huic, inter niveos viridisque lapillos ^ —
Sit licet hoc, Cerinthe, tuum — tenerum est femur aut crus
(qui restit. ) sq. Torr. Tart. Despr. 69) hoc miimus. Msc. nost. Gpli. "2.
ßiirm. Bentl. Baxt. Ciin. San. Gesn. 70) Magimm. Msc. nost. iMent.
Fea et recentt, Syllae. Mss. et edd. Ed. Mediol. 508. 512. — cognatum.
vulgo. Sillae , Sille aberratt. in mss. Msc. nost. Brn. a. — posco de con-
— Sidlae geilere, emend. v. doct. in sule. Msc. Fea 8, a. — prognatam
Mise. Observv. Amst. 1733. deposco patre puellam. Msc. nost.
66} Quam saiis, eC ptignis. Ed. tun. Mon. 3 (a 1. m.) duo mss. ap.Feam.
ex coni. 71) Velatainque . Msc. nost. Mon.
68) rnutionis. Mss. nostri Lips. 2. 3 (a 1. m.) Velatumque — ira cit.
üess. 1. Drd. 3. Mon. 1. 3. 5, Gtg. Priscian. 9, 8, 42 extr. — -mea dum.
1. 2. Gth. 2. Edd. Mediol. 477. Ve- Msc. ap. Feam. — deferbuit. Msc.
net. 478. 79. — videntis. Mss. ex nost. Gph. 1. Edd. Loch. Colon, s.
nostris Gph. 1. Dorv. 2. iin. ap. a. Ascenss. — stola nivea cum fer-
Pulm. novem ap. Feam, Orell. d. buit. Ed. Mediol. 477. — 7nea cum
tres ap. Pott. Edd. Aldus (qvii in- ferbuit. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
dux.)Glar. lunt. 503. Ascens.IlI. IV, {con supsc.) Gph. 2. Ed. Venet. 492
et post plerique, Mur. Cruq. Palm. (Pinc.) cum familia. mea tum cum
Xyl. Venet. 509. 40. 44.53. H. Steph. inferbuit. Msc. Gesn. 3.
Chab. Fabr. Bersm. Bond. Despr. 72) puella (om. est'). Msc. nost.
Dacer. Tart. Burm. Baxt. D. Heins. Dess. 2. un. ap. Bersm. Ed. Loch.
Cun. San. Val. Phil. Gesn. Oberl. 73) Ut quanto. Ed. Venet, 492
Comb, Azar, Wakef. Fea. Heind. (Pinc.) 540. — meliora tenet. Ed.
lahn. Hip. Zell.Doer. Orell. Mein. Dtz. Crato.
Dlb. Schm. Wdm. videnti. Mss. no- 74) tu si modo. Mss. nostri et alio-
stri et aliorum longe plui'imi. Edd. rum fere omnes. Edd. ante Lamb.
vett. ante Aldum, ut puto , omnes omnes, et post plerique, Fahr, Cruq.
(modo videndi alq.) et Lamb. Torr. Torr. D. Heins. Despr. Burm. Bentl.
Bentl. (qui dijf.) Sandb. Wetz. Pott. Cun. San. Franc. Sivr. Fea. lahn.
Duviq. Bur. Both, ZeU. Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm.
SAT. I. LIB. II. .53
Bloss von dem Namen bethört, vollauf und iil>ergenug fast 65
Biisste der Arme , mit Fäusten zerblänt , mit dem Stahle befeindet ,
Fort von der Schwelle verjagt , weil Longarenus im Nest war.
Spräche zu diesem im Namen des Dings, das solcherlei Uebel
Ansah', also der Geist: »Was willst du doch? Fordr' ich von dir detm
»Etwa ein solch Werkzeug, das mächtigem Consul entstammt und 70
»Welches die Stola verhüllt, wenn einst mein Zorn sich entzündet?«
Was antwortet' er wohl? »Vom gewaltigen Vater entspross sie.«
Wie viel Besseres doch, ganz jenem Entgegengesetztes,
Lehrt die Natur, die reich ist an eigenem Gute, wofern du
Richtig damit haushalten und nicht Fliehbares Erwünschtem 75
Willst einmischen. Ob selbst du dir Noth machst oder die Dinge,
Gilt dir doch nicht gleichviel? Desshalb , um dir Reue zu sparen,
End' auf edle Matronen die Jagd, aus welcher der schlimmen
Mühsal mehr dir erwächst, als wahrer Genuss aus der Sache.
\N'ahrIich und der, ob in Perlen sie rings und grünem Gestein auch 80
Schimmre, (wenn diess dein Wunder, Cerinth) ist zarter die Hüfte
Wdm. Kvg. si tu modo. Msc. nost. 2. 3. 5. Dess.2, 3. Drd. 3. 4. Gph. 1.2.
Gph. 1. Ed. Lamb. ex mss. alq. sq. 3. Gtg. 1. 2. Bas. 1. 3. Gth. 2. mss.
Chab. H. Steph. Dacer. Baxt. Phil. plrq.ap.Cruq.Bentl. Comb. Feam. Ober!.
Gesn. Azar. Wakef. Wetz. Heind. Pott. Bad. ap. Orell. omnes. Porpb.
Doer. Pott. Duviq. Bip. ßur. msc. nost. Cit. Priscian. 6, 10, 52
75) at non. Msc. nost. Lips. 3 (,,femur, Cerinthe, iuum^-). Edd. ante
(a 1. m.) Feae 1, g. Bentl. quos vidi, omnes, et Baxt.
76) Inmiscere. Sic mss. nostri Phil. Azar. Pott. Duviq. Bip. Orell.
plrq. et optt. — renimve. Msc. Orell. Bur. Dtz. DIb. Schm. Krg. Sit licet,
S (a 1. m.) hoc — tuo. Mss. alq. ap. Lamb. ap.
77) pittes. Msc. nost. Bas. 3. un. Pott, duo, un. ap. Turneb. Adv.
ap. Oberl. nn. ap. Val. duo ap. 1 1,23. (ex nostris niülus.) Edd. Gesn.
Feam. Ed. Mediol. 477. Wakef. Wetz. Doer. Wdm. Sit licet
78) matronas seetarier. Mss. ex hoc — tuae. Ed. Cun. ex coni. sq.
nostris Graev. Dorv. 1. Lips. 3. Gph. San. Val. Sivr. Dorigb. Sit licet o —
2. 3. Gtg. 2. Edd. vulgo. matronas tuum. Mss. ex nostris Graev. Lips. 1,
sectari. Mss. nostri Lips. 2. Sant. Dess. 1. Drd. 1. 2. et 3, a. duo ap.
Äec<cn /naAronas. Mss. ex nostris Bern. Crnq. duo ap. Bersm. quatuor ap.
a. Lips. 1. Dorv. 2. Ment. Mon. 1. 3. Feam. Schol. Acr. Ed. Fea. Sit licet,
Drd. 1, a. Bas. 3. Gph. 1. Gtg. 1. 0 — (uo, Mss. duo ap. Cruq. un. ap.
Gth. 2. alii mss. ap. Pulm. Lamb. Bentl. qui ed. et def. sq. Heind. Botb.
Torr. Oberl. Pott. ap. Orell. p. ma- Zell. labn. Mein. Scilicet 0 — tuo
Ironam. Msc. nost. Dess. 2. un. ap. coni. Botb — Cerinthe. Mss. ex no-
Bersm. stris Alon. 1. 2. 5. Dess. 2. Drd. 3.
80) tiiveos inter. Msc. Benil 15. alii mss. ap. Pulm. Bentl. Feam. Edd.
Edd. Cun. San. Heind. Zell. Pott. Cruq. (qui redux.) D. Heins. Chab.
Duviq. — capillos. Msc. Orell. p. Dacer. Tait. Baxt. Burm. Bentl. (qui
81) Sit licet hoc — tzeum. Mss. ex vindic.) et post cum recentt. omnes.
nostris Bern. a. Lips. 2. 3. Mon. 1. Cherinthe s. Chaerinthe (CheriJite,
54
H01{. SERMONUM
Kec'tiiis; atque etiain melius persaepe togatae est.
Addc Imc, quod mcrcera sine fucis gestat; aperte
Quod vcnale habet, ostendit; ncque, si quid honesti est,
85 lactat habetque palam, quaerit quo turpia colet.
Regibus hie mos est, ubi equos mcrcantur: opertos
Inspiciunt ; ne si facies, ut saepe, decora
JMoUi fulta pede est, emptorem inducat hiantem,
Quod pulchrae clunes ,~ breve quod caput , ardua cervix.
90 Hoc illi recte : nc corporis optima Lyncei
Contemplere oculis, Hypsaea caecior, illa
Quae mala sunt, spectes. — »O crus ! O bracliia!« — Verum
Depugis, nasuta, brevi latere ac pede longo est.
Matronae, praeter faciem, nil cernere possis,
9J Cetera, ni Catia est, demissa veste tegentis.
Si interdicta petes, vallo circumdata, (nam te
Hoc facit insanum) multac tibi tum officient res:
Chaerinte) mss. multi, edd. ante Cruq.
omiies et post eiim satis multi. Cher-
nile, Cornithe, Cerunthe aberratt. in
mss. — tenerum femuv (om. esi). Msc.
nost. Drd. 3. Orell. p. — et crus.
Msc. nost. Gtg. 2. Feae 5, a. Orell. S.
ac o-us. Msc. nost. Gph. 1. at crus.
Msc. nost. Bas. 3. Post crus colo
dist. , post 7'efftws sustulit Schol. Act.
Cruq.
82) togatae est. Mss. ex nostris
Bas. 3. Drd. 3. ap. Cruq. plerique.
Ed. Bentl. (qui redux.) sq. Cun.
Wakef. Heind.iahn. Doer. Zell. Orell.
Bur. et recentt. togatae (om. est).
Mss. nostri et aiiorum plrq. (Orell.
B. d. p.) Edd. vulgo.
83) Adde huc. Mss. et edd. vulgo.
Adde hoc. Msc. nost. Gph. 2. un.
ap. Comb. Feael,b. Orell. S. Coniec.
Bouhier. ap. Prnnelle Remarques
p. 56. Adde haec. Msc. nost. Gph. 1.
— merces. Msc, ap. Comb. — fiicis
sine. Ed. Cun. ex ing. — gestet.
Msc. nost. Gph. 2. — apertum. Mss.
tres ap. Feam. apertam. Mss. nostri
Bas. 1. Gph. 3. quatuor mss. ap.
Lamb. apertis. Msc. nost. Bern.a.
84) Quidvenale. Msc. nost. Gph. 2.
— ostentat. Coni. Cun. — neque si.
Mss. nostri fere omnes, sexdecim
ap. Feam, quatuor ap. Comb. Orell.
b. d. p. Edd. vett. saec. XV. ul puto,
omnes, et luntt. Aldinae, Ascenss.
al. reduxit Bentl. sq. Fea. Pott. Du-
viq. Bbth. nee si. Mss. ex nostris
Bern. a. Graev. Gtg. 1. Gth. 2. Ce-
teri tacent. Induxit ed. Bas. 527. sq.
Glar. Muret. Lamb. Fabr. H. Steph,
D. Heins. Torr. Dacer. Crat. etc.
hinc vulgo, et Heind. Zell. Doer. Bip.
Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. — si quod. Mss. nostri Dorv. 2.
Gtg. 2. — honestum est. Mss. nostri
Dorv. 2. Drd. 1. ap. Feam duo. wec
si quod honestum est finxit Doer. ho-
neste est. Edd. Bas. 527. 580. Ven.
544. honesti (om. est). Mss. nostri
Lips. 3. Gph. 1. Dess. 3. Drd. 2. ap.
Bersm. tres. Schol. Acr. honeste (om.
est). Msc. nost. Gph. 3.
85) quaeret. Msc. nost. Bas. 3. —
quod turpia. Msc. un. ap. Val.
86) Regibus hie mos est. Hinc no-
vae Satirae initium fit in mss. no-
stris compluribus. Lips. I. 2. 3. Men-
tel. (sub tit. Ecloga) Dess. 1. 2. 3.
Drd. L 2. 3, 4. Gph. 2. Bas. 1.
(sub tit. Ecloga tertia) Gth. 2. Di
stiiictionem etiam Bas. 3. facit. Item
in quatuor mss. ap. Bersm. mss. ap.
Fabr. uno ap. Torr. — opertos. Mss.
LIB. I. SAT. II. 55
Nicht , noch grader das Bein ; ofl schöner noch bei der Gefreiten.
Rechn' auch, dass sie die Waare dir schmiiiklos bietet, dir olFen
AU ihr Käufliches zeigt , und nicht elwanige Reize
IVunkhaft breitet zur S<',h;ui, doch sucht, wie sie HassHches berge. 85
r.rossen besieht der Brauch iteini Handel der Rosse, bedeckt sie
Nur zu tieschau'n, dass nicht , wenn oftmals herriiches Ansehn
Ruht auf schwächhchem Fuss , es den staunenden Kaufer verführe ,
Üass schon wolbig die Lenden, das Haupt kurz, ragend der Hais ist.
Recht thun jene: so sollst auch du Schönheiten des Bau's nicht 90
Muslern mit Lynceusaugen , doch stockljlind gleich der Hy[isäa
Hin auf das Scldechtere schau'n. »0 des Schenkels! der Arme!« doch ist sie
Steisslos, allzubenas't, langfüssig und kurz in den Seiten.
Bei der Matron' ist nichts sonst sichtbar, ausser dem Antlitz.
Isfs nicht Catia, deckt des (iewands Einhüllung das Andre. 95
Gehst du Verbotenes an, durch Schanzen Gesichertes, (dici^s ja
Ist's, was rasen dich macht) dann steht dir Vieles im Wege:
nostri et aliorum fere omnes. Schol. omnes). — Lyncei. Mss. e iiostris
Acr. Porph. msc. nost. Edd. Mediol. Bern. a. Lips. 2 (a 1. m.) Mon. 5.
477. 86. cett. Venet. 478. 79. 94. msc. Cniq. 1, a. alii ap. Torr. Beut!,
cell. Aldinae. Asceuss. Glar. Lamb. Camb. Feam. Pott. (Erasmiis in Adag.
Fabr. Cruq. H.Sleph. Turr.Dacer. Cral. s. v. Hypsaea eaeeior.) Ed. Cruq.
al. et Bentl. Cun. Wakef. Fea. Heind. (qui restit. ) sq. Bentl. et recentt.
Zell. Polt, et recentt. apeiHos. Mss. Lijnceiss. Lineeis. Mss. nostri et alio-
ex nostris Gph. 1. Lips. 2 (o supsc.) rnm plerique. Edd. ante Cruq. vulgo
pauci mss. ap. Torr. Talb. Feani. et post coniplures.
Edd. Flor. 482. Land. Venet. 483. 91) Hypsaea restit. Lamb. Edd.
8(3. 90. 92 (Piiic.) 540. 44. 53. Bas. post cum fere omnes. Hypsea . Hip-
527.80. Loch. Muret. Faber. Sanad. sea, Ipsea, Ypsen , Hysea, Lipsea,
Francis, defend. Dacer. aberratt. in mss. — caeciur ipsa. «
87) nee si. Msc. nost. Drd. 4. non Mss. quinque ap. Torr. Orell. d. Ed.
si. Msc. nost. Mon. 5. Zurck. certior illa. Msc. nost. Gph. 1.
88) emtorem ducat. Ed. Bentl. ex caecior illae. Msc. nost. Bern. a.
coni. 92) 0 crus et bruchia. Msc. nost.
89) Quod pidchrae — cervix cit. Ment.
Priscian. 5, 5. p. 18(3. Kr. 93) Z>e/>M^i*. Mss. ex nostris Bern. a.
90) Hoc Uli rede, ne — content- Dess. 3. Drd. 1. Bas. 1.3 (i supsc)
plere. Mss. et edd. vulgo. ne — con- Lips. 3 (a 1. ni. ) Gph. 3. Mon. 2
templare. Msc. nost. Drd. 4. mss. ap. (i supsc.) 5. Edd. Bentl. Cun. Heind.
Torr, et Bentl. alq. Edd. Flor. 482. et recentt. depygis (s. depigis). Mss.
Venet. 483. 86. Colon, s. a. Hinc et edd. vulgo. — pede longo (om.
Bentl, finxit: tu — contenrplare — est). Mss. nostri Gph. 1. Drd. a.
spectas. sq. Franc. — Contemplans 95) dimissa. Mss. ex nostris alq.
Erasm. legit. Hinc Val. ed. tu — et edd. vett. pauci.
contemplans — spectas. sq. Sivr, Inde 96) Interdicta petes (om. si). Ed.
Cuning. finxit: Hoc Uli apte: nae tu, Aid. 1.
corporis — contemplans — spectas. 97) tibi nudtae officient res. Ed.
sq. San. Dorigh. (sed spectes mss, Mediol. 477. — <kw* omissum in mss.
56
HÖR. SERMONUM
Custodes, lectica, ciniflones, parasitae,
Ad talos stola demissa et circumdata palla;
100 Plurima, quae invideant pure apparere tibi rem.
Altera, nil obstat : Cots tibi paene videre est
Ut nudam; ne crure malo, ne sit pede turpi;
Metiri possis oculo latus. An tibi mavis
Insidias fieri, pretiumque avellier, ante
105 Quam mercem ostendi ? — L e p o r e m v e n a t o r u t a 1 1 a
In nive sectetur, positum sie tangere nolit:
Cantat, et adponit : »Meus est amor huic similis; nam
»Transvolat in medio posita et fugientia captat.« —
Hiscine versiculis speras tibi posse dolores
110 Atque aestus, curasque gravis e pectore tolli?
Nonne, cupidinibus statuat natura modum quem;
Quid latura, sibi quid sit dolitura negatum,
Quaerere plus prodest, et inane abscindere soldo?
nostr. Dorv. 1. Gtg. 2. ap. Lamb.
alq. Uli. ap. Pulm. Edd. Mediol. 477.
86. Venet. 478. 79. dum off. Mss.
nostri Graev. Bas. 1. Gph. 2. ap.
Lamb. et Turneb. alq. im. ap. Pulm.
Uli. ap. Bersm. un. ap. Cruq. Ed.
Aid. 1. cum off. Msc. un. ap. Bad.
un. ap. laeck. — officient, Mss. ex
uosti'is Bern. a. Graev. Lips. 1. 2. 3.
Mon. 1. 2. 3. 5. Drd. 2.3.4. Dess.
2. 3. Gph. 1. Gtg. 2. Msc. Cruq.
1, a. quatuor ap. Pulm. quatuor ap.
Pott, alii ap. Feam. Edd. quod sciam,
omnes. officiunt. Mss. ex nostris
Dess. 1. Drd. 1. Bas. 1. 3. Ment.
Gtg. 1. Gph. 2. 3. mss. ap. Cruq. et
Pott. plrq. duo ap. Bersm. tres ap.
Pulm. tres ap. Val. un. ap. Bad. Orell.
d. p. S. et b. c (corr.) alii ap. Lamb.
et Turneb. Adv. 11, 23.
98) parasiti. Msc. nost. Bas. 3.
99) demissa stola. Msc. nost. Gph. 2.
— palla Plurima. (nuUa dist.) Edd.
Ascens. I. Bas. 527. Ven. 540. 44. 53.
Bersm. Cun. Wakef. Duviq. — quae
invideat. Edd. Ven. 553. Wakef. —
Hie versus 99 post 100 positus in
mss. nostris Dess. 1. Drd. 1. et duo-
bus ap. Bersm.
101) Altera, nil obstat. Sic dist.Baxt.
Gesn. Heind. (q. v.) Zell. Mein. Orell.
Dtz. Dlb. Wdm. Sine dist. edd. vulgo.
— nil obstat: Cois tibi paene vid.
est. Sic vulgo dist. 7iil obstat Cois
tibi: paene vid. est. Sic dist. Aldinae,
Glar. R. Steph. Lamb. Fabr. Schm.
nil obstat Cois: tibi paene vid. est.
Sic dist. Bouhier ap. Prunelle Re-
marques p. 57. — C/iois. Mss. nostri
haud pauci , edd. vett. ante Aid. II.
satis multi. — Chlorin. Mss. nostri
Ment. Bas. 1 (vel Chois supsc.) ap.
Lamb. alq. un. ap. Turneb. Adv. 1 1, 23.
Ed. Bersm. — tibi pone vid. est. Msc.
nost. Gtg. 2. Edd. Mediol. 486. Ve-
net. 478.
102) Ut nudum. Msc. un. ap. Cruq.
— nee crure. Msc. nost. Drd. 1. nee
ßt pede. Msc. nost. Gtg. 1 (ad marg.
si7it). sint. Edd. Flor. 482.Venet. 483.
86. Loch.
\0'i)oculis latus. Msc. nost. Dorv. 2.
104) evellier. Msc. nost. Mon. 2.
105) ostendit. Edd. Flor. 482. Ve-
net. 479. 83. 86. Loch. Crat. osten-
dat. Msc. nost. Dess. 2. un. ap.
Bersm. ostendis'f Ed. Bas. 527. Ven.
544.
106) In nive sectetur. Mss. et edd.
vulgo. sectatur. Mss. ex nostris
Dess. 2. Drd. 2. Bas. 3. ap. Cruq.
2. Ed. Aldus (qui indux.) sq. Glar.
uki
LIB. r. SAT. II.
57
Wächtergefolg, Tragbeff, (ilulschürer, schmarotzende Damen,
Nieder zum Knöchel die Stola gesenkt und der Mantel darüber;
Mancherlei sonst, was neidisch die deutliche Schau dir verwehret.
Jene, da hindert dich nichts: sehn kannst du im Coergewand sie
Fast wie nackt , ob übel das Bein , nnzierlich der Fuss sei ;
Kannst mit dem Aug' ausmessen den Wuchs. Wie? Sähst du di'nn lieber
Dir Fallstricke gelegt und den Preis dir eher entrissen,
Als du die Waare geschaut? »Wie dem Hasen der Jäger im tiefen
»Schnee nachstreb' und lieg' er so da, nicht rühren ihn möge,«
Singt er und setzet hinzu : »dein ist mein Lieben vergleichbar ;
»Nah' Vorliegendes fliegt es vorbei und Entfliehendes hascht es.«
Und durch solcherlei Verse , verhoffest du , werde der Schmerz dir ,
Werde die Glut und der Sorgen Tumult aus dem Busen verbannet?
Ist nicht, welcherlei Maass die Natur den Begierden geonbiet.
Was sie sich leicht und was nur schmerzlich versage, zu forschen
Viel heilsamer, und so vom Aechten das Eitle zu sondern?
100
103
HO
R. Steph. Bas. 527. 80. Venet. 544.
53. Mur. Lamb. Fabr. H. Steph.
Bersm. Dacier. Despr. Crat. Sandb.
Pliil. Val. — positum si. Msc. nost.
Dess. 1. iin. ap. Bersm. positum sibi.
Emend. Bouhier (Prunelle Remarques
p. 57).
107) Captat. Ed. Lamb. e coni.
sq. Bersm. Crat. — opponit. Mss.
Orell. a 1. m. b. c. Ed. Crat.
109) Hiscene. (contra mss.) Edd.
Bas. 527. 55. 80. Glar. Venet. 540.
44. 53. Mar. Lamb. Fabr. Xyl. H.
Steph. Chab. Torr. Crat. Despr.
Sandb. Bond. Pliil. — - speres. Mss.
nostri Drd. 2. 3. — posse labores.
Msc. Oreü. S.un. ap. Val. Ex coni.
ed. Cun. sq. San.
110) ex pectore. Msc. nost. Bas.
3. de pectore. Msc. ap. Val. Orell. d.
Edd. Venet. 478. Mediol. 486. a
pectore. Msc. nost. Lips. 2. — tolli.
Msc, nost. Brn. a. ap. Cniq. 1, a.
ap. Bentl. quatuor, un. ap. Gesn.
un. ap. Comb. Edd. Cruq. (qui in-
dux.) Bentl. (qui def.) Cun. San.
Wakef. Heind. Doer. Dtz. Wdm.
pelli. Mss. et edd. vulgo , ex recentt.
Fea. Pott. Lahn. Bip. Zell. Bur. Orell.
Mein. Dlb. Scbm. Krg. ueW. Msc. ua.
ap. Bentl. coni. N. Heins.
111) staiuat. Mss. nostri plerique
et optt. , Brn. a. Graev, Lips. 2 (a
2. m.) 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Ment.
Dess. 1. Drd. 1. 2. 4. Gth. 2. Gph.
1. 3. Gtg. 1 (ex corr.) alii mss.
ap. Lamb. Cruq. sex ap. Pulm. un.
ap. Bersm. quatuor ap. Bentl. unde-
viginti ap. Val. un. ap. Comb. un.
ap. Bad. ap. Polt, omnes, ap. Orell.
plq. ap. Feam alq. Schol. Acr.
Porph. Edd. Cruq. (qui restit.) Bentl.
(qui def.) Cun. San. Sandb. Wakef.
Franc. Sivr. Azar. \Vetz. Heind. Zell.
Orell. Mein. Bur. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. statuil. Mss. e nostris
Lips. 1.2(al.m.) Dess. 2. 3. Drd.
3. Gtg. 1 (a 1. m.) 2. Gpb.2. qua-
tuor mss. ap. Val. Orell. d. p. Edd.
ante Cruq., ut puto, oranes, et Lamb.
H. Steph, Bersm. Torr. D. Heins.
Bond. Crat. Burm. Baxt. Dacer.
Tart. Despr. Phil. Gesn. Both. Fea.
Bip. statuet. Mss. ap. R. Steph. et
Val.
112) Post laiura dist. Aldinae,
Glar. Muret. Bentl. et recentt. plrq.
Post sibi dist. Lamb. Torr, al., ex
recentt. Fea. Pott. Bip. Bur. Dtz.
Post sibi et dolitura dist. Both.
113) abscindere. Mss. et edd.vulgo.
abscidere. Mss. e nostris Lips. 1.
58
HÖR. SERMONUM
Kum tibi cum fauces iirit sitis, aiirea quaeris
115 Pociila? niirn esuriens fastidis omnia praetor
Pavonem rhombumque ? tiunent tibi cum inguina, num, si
Ancilla aiit verna est praesto puer, inipetus in quom
Continuo tiat, malis tentigine runipiV
Non ego: namque parabilem amo venerem t'acilemque.
r^O Illam: »Post paiüo:« — »Sed pluris:« — »Si exierit vir:«
Gallis ; hanc Philodemus ait sibi, quae neque magno
Stet pretio, neque cunetetur, cum est iussa venire.
Candida rectaque sit; munda haetcnus, ut neque longa
Kec magis alba velit, quam dat natura, videri.
1-25 Haec, ubi supposuit dextro corpus mihi laevum,
Ilia et Egeria est; do nomen quodlibet illi;
Nee vereor ne, dum lutuo, vir ruji-e recurrat,
lanua frangatm*, latret canis, undique magno
Pulsa domus strepitu resonet, vepallida lecto
130 Dcsiliat mulier, miseram se couscia clamet ;
Moll. 1. 2 (« eras. a 2. m.) Drd.
1. duo ap. Pulm. un. ap. Feam.
Edd. Fea. Dtz.
114) Nam tibi. Msc. uost. Gph. 1.
Son tibi. Msc. nost. Drd. 4. Post tibi
dist. .\ld. Doer. post }ium ceteri.
Hiiiic locum cit. Seueca Ep. 110.
Uli) Pavonem et iianbumque. Msc.
nost. Gph. 1,
117) verna praesto est puer. Ed.
Mediol. 477. Cim. ex ing. praesto
aut puer. Msc. Orell. c. d. p.
119) Verleihern cum edd. vett. saec.
XV. Aid. Bentl. Cun. al. scribimus
(et 3, 109. 4, 113. al.) uou Vene-
rem, wl muhi. (v. Both. Adnott.)
120) post paullum. Mss. alq. ap.
Lamb. — si pluris emeud. Boiihier
ap. Prunelle Remarques p. 57.
121) Gallis; hanc Ph. ait sibi, quae.
Sic dist. Bentl. sq. Cun. San. Sandb.
Yal. Sivr. Wetz. Fea. Heiud. Jahn.
Both. Zell. Pott. Duviq. Orell. Mein.
Dtz. \)\h.?>c\\m.GaIlishanc, Ph.ait;sibi,
quae. Sic \nilgo dist. — Philodamus.
Mss. uostri Meni. Lips. 2 (e supsc.)
duo mss. ap. Pulm. tres ap. Feam,
un. ap. Bad. hanc. philo, demus. ait.
Msc. nost. Lips. 1. Lamb. ait, sie
quosdam velle legi.
122) neque cunetetur. Mss. noslri
longe plurimi, et sine dubio aliorum.
Edd. vulgo. nee cunetetur. Mss. e
nosiris Mon. 1. 2. Dorv. 1. Drd. 3.
ap. Pulm. un. Ed. Bentl. sq. Wetz.
— cutn iussa (om. est). Mss. noslri
Gph. 1. 2. cum iussa venire est. Msc.
nost. Drd. 1. cum est iussa venire
(sine dist.). Edd. vett. saec. XV.pIrq.
Ascenss. Lamb. Bentl. Cun. Val. Sivr.
Heind. Zell. Pott, etrecentt. cum estiu^-
sa, venire. Sic ceteri dist. post Aldnm.
124) quam dat nat. Mss. ex nostris
plrq.. Brn. a. Lips. 1. 2. 3. Dorv,
1. 2. Mon. 1. 2. 3. 5. Gtg. 1. 2.
Dess. 3. Drd. 3. 4. Bas. 3. Gth. 2.
Gph. 1. Porph. msc. nost., ap. Pulm.
quatuor, ap. Bersm. duo, ap. Feam
duodecim. ap. Val. quatuor, ap. Grell,
b. S. p. Edd. vett. ante Aldum, ut
puto , omnes, et Ascenss. Chab. Fea
(qui revoc.) Both. Jahn. Orell. Mein.
Diz. Dlb. Schm. Wdm. quam det nat.
Mss. ex nostris Dess. 1. 2. Drd. 1.
2. Bos. 1. Gph. 2. mss. ap. Val.
plrq. Orell. c. d. Ed. Aldus (qui iu-
dux.) hinc edd. \nilgo ante Feam, et
ur.. F. SAT. ir.
',U
Wie , WMiii brennender Diirsl <lir den (iaiirn zehrt , niehsl du narh tfoldiu-n
IWhem dich iirn ? Wenn Muntrer dirh f|ii.iU , ist All«* dir uidrip , \\:ß
Au.sser der Bull" und demf'fan? Wenn die Sfhaarn dir schwillf, und ein Magdlein
Oder ein HaiistiUrsrhlein tiei der Hand ist , welches zum An^fT
(ileirh dir stand", ei, \vo||t«a»t am Sl;irTkram|if lieher du lK-r»len?
Ich nicht I denn wohlfeilen Gf-nuss nur lieh' ich und leichten.
Jene mit : »fJald nachher!« »Doch mehr gilt's.H »Erst wf;im der Mann geht '" 120
Wun.scht Iliilodem llrimmlingen , und sich die, welche zu hwh nicht
Halle den Preis, noch zaudre, sohrdd sie zu kommen heslelll ist.
Nett sein muss sie und grade : geschmückt so weit , dass sie langer
Nicht will scheinen , noch weiswr an Haut , als wies die Naiiir gieht.
Hiese. sobald sie den l>'ib mir links erst untcrgfs^limi^'t hat,
llia heisst sie mir dann imd F^eria; bcisst, wie ich sonst will.
Nicht stört Furcht den Gcnuss, da.ss der Mann heimrenne vom ümd' und
Stürme die Thur: dass K-Ilc der Hund: vom gewalligrn Lirrn rings
Hallend wiedcrcrtiine das Haus : todtblass von dem Lager
Flugs sich entraffe die Frau : weh ül>€r sich schreie die Zofe ;
125
I.V»
I>amb. Bentl. Dacer, Cnn. Hcind.
Zell. Pott. Doer. Bip. Bur. cell.
125) dextro corpus mihi lacvum.
Sic ro»8. noslri omru^s, alionim pic-
riqoc. Edd. ante Cniq., fjnod »<iam,
omnes , et posl viilgo. dexlrum ror-
puM rräJU laevo. Msc. Cniq. 7. in ario
ap. Lamb. ad marg. Orell. p. prob.
Lamb. edel, Cniq. Baxt. Wakcf. Azar.
Fea. [ahn. Bip. Mein, dextro corpun
mihi laevo. .M»c, nost, Bni. a,
120) Kgeria. .Mss. <l edd. vulgo.
(Inäcr. ap. Griu. p. ^iO'i. 2. Eycriae
Marcellae.Vw. 1,10. ' HyiQlu. Dion.
Hai. If. p. 122.) Aefjeiifi.Wüü.tx no-
slris Lips. 2.Glg.l.2. Kdd.velt. mulli,
tl Aid. Lamb. Fabr. Chab. Burm.
I)t;»pr. Baxt. Ge»n. Azar. W.ikef. Fea.
Bip. lahn. — nomen do r/uod lihel Uli.
Ed, Cun. ex i.ng.
127) AVc vereoT. .Mss. et edd.
viilgo. nee metuo. M»c. no»t. Ment.
in Gth. 2. Biiperscr. man, ap. Piilm.
diio*, ap. Feam quatiior, aiii ap. R.
Stepii. Lamb. Pott. m.sc. Orell. c.
Edd. Aid. I. Cruq. Bond. Dorigb.
128) undiffue clamor. M,sc. Grell. S.
129) vepallida. Mt»s. ex noslris
Brn. a. Lips. 1. 3. Ment. Mon. 1. 2.
3. b. Gtg. 1. 2. Drd. .'{. Gib. 2. ap.
Pulm. qniriqoe, ap, Lamb. »piatnor,
ap. Bersm. dno, ap. Vai. novtrn,
un ap. Talb. '|natiior ap. Orell. Sr.hol.
Cruq. Edd. .Mediol. 477. Flor. 482.
Vcnel. \H'.i. W. 02. OL cell. l^xU.
.\»':cn9. L Torr. D. ficins. Üaecr,
Baxt, Cnn. San. Dorigb. Gesn.Wakef.
Wetz. Heind. Zell. lahn. Dnviq. iJoer,
Bnr. .Mein. Orell. [>tz. DIb. Sthm.
Wdm. Krg. — vae pallidn. M»a.
plrq. ap. Torr, aiii ap. Talb. Val.
Comb. Feam. Pott. Oreli. p. Scholl.
Acr. Porpb. VA<\. Princ. .Mediol. 470.
Venel. 478. 70. .\ld. II. A»cens. IV.
Fabr. Bnrrn. Tart. Fea. vel pnllida.
Mhs. ex nostri» Lips. 2 (/ punfrto
not.) Des». 3. Drd. 1. 4. Ha». 1.
Oreil. d. Edd. Aid. L IM. Glar. Bas.
.V27. 580. Venet. 540. 41. 53. .Mnr.
Lamb. Cmq. Cbab. fJespr. Bersm.
Crat. Bonil. Phil. Bip. ne pnllida.
.Mb», ex nostris Dorv-. 1. 2. D».-»». 2.
Drd. 2. Gpb. 2. Bo». 3. aiii paaci
ap. Bentl. Taib. Comb. Edd. Bentl.
sq. Sandb. Franc. .\zar. Pott.
LV)J Dvntüiat. Mss. nostri Lips.
2. 3. Dorr. 2. Ment. Des». 1. T>rd. 1.
2.Baii. 1. dno ap. Beram. VA. Aid. I.
60
HÖR. SERMONUM
Cniribiis haec metuat, doti deprensa, egoraet mi.
Discincta tuiiica l'ugioiidum est ac pede niidOj
Ne nummi pereant, aut puga, aiit denique fama.
Deprendi miserimi est ; Fabio vel iudice vincam.
Satira 111.
T I (i E L L I U S.
Omnibus hoc Vitium est cantoribus, inter amicos
Ut numquam iiiducant animum cautare rogati ;
Iniussi numquam desistant. Sardus habebat
nie Tigellius hoc. Caesar, qui cogere posset,
5 Si peteret per amicitiam patris atque suam, non
Quicquam proficeret; si conlibuisset, ab ovo
Usque ad mala citaret : »lo Bacche ! (( modo summa
Voce, modo hac, resonat quae chordis quattuor ima.
Nil aequale homini fuit illi : saepe velut qui
10 Currebat fugiens hostem; persaepe velut qui
lunonis sacra ferret: habebat saepe ducentos,
Saepe decem servos ; modo reges atque tetrarchas,
Omnia magna loquens; modo: »Sit mihi mensa tripes et
»Concha salis puri et toga, quae defendere frigus,
131) doti haec deprensa. Ed. Bentl.
ex coni. N. Heinsii. sq. Val. Sivr.
doti illa prensa. Coni. Cun.
132) ac pede. Mss. pauci, ex no-
stris Lips. 3. Gtg. 2. duo ap. Pott.
Orell. S.p. Edd. vulgo. et pede. Mss.
nostri longe pliirimi et optt. aliorum
quoque sine dubio plures, im. ap.
Bersm. alii ap. Pott, quatuor ap.
Orell. Edd. Pott. Duviq. aut pede.
Msc. nost. Bas. 1. mi. ap. Pott.
133) piiga. Mss. ex nostris Mon.
2. 5. Brn. a (qui leg. fug(i) (-'tg. 1
{y supsc.) Mcntel. {puge) Edd. Bentl.
Cuu. Orell. Heind. et recentt. pyga.
Mss. et edd. vulgo. pyge , piga ab-
erratt.
134. Deprehendi. Mss. ex nostris
Lips. 1. Dess. 2. 3. Drd. 2. Bas. 1.
Gtg. 1. 2. Gph. 2. Edd. vett. saec.
XV. Flor. 482. Mediol. 477. 86. 508.
512. Venet. 478. 83. 86. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. 544. Loch. Crat. Dacer.
Deprendi miserum , Fabio vel iudice,
vincam coni. Mariil.
Satira III.
1) Vitium cant. (om. est). Mss. ex
nostris Lips. 1. Dorv. 2. Gph. 2.
Drd. 2. 3. msc. Orell. p.
3) iniusti. Msc. nost. Brn. a.
4) Tygclliiis , Tegellius , TigilHus,
Tigellus aberratt. in mss. et edd.
vett. — quae cogere. Edd. Ven. 492
(Pinc.) c. familia, 494. 95. 98. Me-
diol. 508. 12. — possit. Mss. nostri
Gph. 2. Gth. 2. un. ap. Bersm.
qiiod cogere possit. ^sc. nost. Brn. a.
5) amicitias. Msc. Orell. p.
7) ileraret. Cod. Sorb. ap. Val.
Ed. Pott, e coni. sq. San. Phil.
Val. Franc. Sivr. Dorigh. refut. Fea. —
io Bacche. Mss. et edd. vulgo {Bache.
Mss. multi, liic et alibi). io Bacchae
{Bachae). Mss. ex nostris Brn. a.
Lips. 1. un. ap. Bersm. quaiuor ap.
LIB. I. SAT. II. III. Ol
Die um die Bein', um's Gut die Betroffene sorg', um mich selbst, ich.
Flieh'u gilt's da, baarfüssig, enlgürteten Untergewaiides ,
Dass nidit biisse die Habe, der Sleiss, nicht endhcii der Hui' auch.
Schlimm ist's , wird man ertappt : Recht giebt wohl Fabins" Spruch uiir !
Dritte Satire.
Die Splitterrichter.
Eigen ist sämmtlichen Sängern die Unart , dass sie auf Bitten
Ninmier im Kreise der Freund' ein Lied zu beginnen geneigt sind:
Uhne Geheiss nie enden den Sang. So war es des Sarders ,
Jenes Tigellius, Art. Wann Cäsar, welcher das Zwangsrecht
Könnt' anwenden , ihn bat bei des Vaters und eigener Freundschaft , 5
Gar nichts richtet' er aus: doch gefiel's ihm, sang er vom Fi an
Bis zu den Aepfeln: »lo Bakche!« bald steigend zum höchsten
Ton, bald sinkend zu dem, der hallt als tiefster im Vierklang.
Nichts Glcichmässiges hatte der Mann : oft rannt' er, wie einer.
Der ausreisst vor dem Feind: gar oft, als trüg' er der Jmio 10
Heihges, schritt er einher; hatt' oft zweihundert der Sclaven,
Oft nur zehn ; bald sprach er von Königen nur und Tetrarchen ,
Nichts als Hohem; und bald: »dreifiissigen Tisch und ein Mestlein
»Lauteren Salzes , ein Kleid , das gniige , der Kälte zu wehren ,
Pulm. Coni. Turueb. Adv. 13, 1. re- quatluor iinae s. ima coni. Gruebel.
fut. Marcil. prob. Lachm. ad Lucret. 9) Nil aequale animi. Ed. e coni.
Edd. Mediül. 477. Venet. 478. Xy- Chab. — fuit Uli: saepe velui qiä.
land. Praedicow. Wdm. io Baccfie, Sic vulgo dist. fuit Uli, saepe ve-
el modo. Sic emend. et ed. Fabr. lul qui (ut sit: ,,qui currebat, veiut
(nuper Horkel. in Anal. Hör.) fugiens hostem"). Sic dist. Lamb.
8) resonat. Mss. et edd. vulgo. Cruq. Mein. Wdm. — Versus 10
resonet. Mss. ex nostris Gph. 1. Drd. deest in mss. nostris Brn. a. Mon.
2. Gth. 2. aliorum nonnulli. Ed. Me- 5. Gph. 2. Drd. 2. 3. Gtg. 2.
diol. 508. 512. resonans. .Mss. alq. 10) Curreret aufugiens hostein.
ap. Torr, et Val. Tunieb. Adv. 19, Coni. Praedicow. — persaepe velut si.
30. Induxit Aldus ed. I. II. HL seq. Sic ed. Lamb. velut quae. Coni. ap.
Bas. 527. 588. Glar. Mur. Fabr. Crat. Turneb. Adv. 13, 1. prob. Cuning.
aL — chordis (mss. midti cordis) 11) alehat. Ed. Bentl. e cod. Voss.
quae quattuor. Msc. nost. Gph. 1. qui leg. halebat. sq. Wakef. Hüne
Edd. Lamb. H. Steph. Dacer. Tart. locum v. 11 — 17 exliibet Seneca
Cun. Sanad. Phil. Dorigh. — imae. Epist. 120. v. 13. 14 — pun cit.
Msc. nost. Dess. 1. ima et. Msc. nost. Prise. 6, 10, 57.
Gph. 2. ima est. Msc. un. ap. 12) modo — loquens. Haec desunt
Bersm. quattuor una. Mss. ex nostris in msc. nostro Drd. 2.
Drd. 3. 4 Gtg. 2. Gth. 2. al. ap. \A) salis puri: toga quae {om. est).
Val. Edd. Ven. 478. 79. wta et. Mss. nostri Brn. a. Bas. 3. Seneca
Msc. nost, Gph. 2. quae e chordis Ep. 20. ed. Fickert.
6*2 UO\i. SKKMOXUM
i:> »(^uaiuvis orrtssa, quont lu Docios contona doditssos
Www pavoo pauois oontonto; quinquo Jiobus
Nil erat in looulis. Is'ootos viplalmt ad ipsuni
Mane; diom totuin stortobat. N'il t'uit uiuquain
Sio inpar sibi.
Xune aliquis dioat mihi: '^Quid tu?u
•JO »Nullano habos vitia?« Immo alia ; et lortaüs^o miuora.
Maoiütis abseiitom Novimu ciiiu earporot : "Ileus tu.«
Quidaui ait. ȟgnoras to? au ut iiruotuui davo uobis
lA orba put^^s?« — «Kgomot mi iii'uosoo.u ^laouius iuquit.
Stultus ot iuprobus hie amor est dignusque notari.
2ö Ciun tua pevvideas oeulis mala lippus immctis ,
Cur in amieonuu vitiis tarn eevnis aeutuui.
Quam aiit aquila aut serpeus Kpidaurius V At tibi eoutra
Eveuit, inquiraut vitia ut tua rursus et illi.
Iraeundiov est paulo ; miuus aptus aeutis
^^0 Naribus honmi hoiuinum: rideri possit, co quod
Kustioius tonso toga defluit. et male laxus
in pede cnlcous haeret : at est bonus , ut melior vir
^»ou alius quisquam: at tibi amicus: at iugeuium iugens
lö) f/m«"«.*. Mso. nosi. Bern. a. ap. Bur. Meiu. aJia mit fort. Msc. ap. Foam
Oroll. S. d<:'dissct. Msc. uost. Ups. 1. (^al. m.) oUa. ot forlassc. Ed. B;i\i.
u«. ap. Couib. exiug. seq.Val. Sivr. An\r. Pi'atHÜoow.
18") e/iVjw totam. Msc. nos». Mon. S. (v- 20 dcost in mso. Bin. a.)
E<ld. Despr. Bond. -^ M<unins s. Menins (e« v. 23).
,,-,. o- • • »I -Mss. nostri Bm. a. Lins. 1. 2. Mon.
IUI bic iMiuir. si nunc. .Mso. nos«. ■• .^ .^ , - r» i r\ i i o «
,^ i 1 1. 2. 3. 4. 0. Dess. 1. Drd. 1. 3. 4.
^ *• • Gth. 2. Saut. ap. Oioll. b. o. S. d.
20) ImüO. Sio m<#. nostri lere (a pr.m.)SeJ»ol, Aor. Porph. Cruq.Ed.
onuie;». V. Waifiier Oithogr. Vei-Jiil. Fabr. Bas. 555. Murei. bino vulijo.
Opp. T. V. p. 4-1^. CoUar. eil. Harl, Menttius, Msc. nost. B:\s. 1. uu. ap.
p. 25(>. Imo "al. — aUa et fort^ssf. Bod. Ed. .\Ul. I. Mijevius s. Mcvius
Sio u»ss. nostri ad nnnm omues et (^et v. 23). Mss. ex uostris Oess. 2.
alionim longo plurinü. Schol. Aor, Gph. 1. Drd. 2. Oig. 1. 2. aJ. ap.
Cruq. Ol Porph. (ad II. Sat, 2. lo3). Pulm. Bei~sm. Comb. Edd. veieivs
Edd. ante Aldnm omnes et post Lanib. feiv ante Mnrot, yeeius, Mso. nost.
Bentl. (qui def.) ovid. rnlgo. uUa. Gpli. 2 (^v, 23 Meomns). — Xovwjm^
kamt /itrtassg. Mss. alq. ap. Puhn, Mss. nostri plerique, et alionnn. piuo.
et I^unb. Feae 5, b (a 2, ni.) In- tres ap. Bei^sm. Sohol. Aor. Povpb.
duxit Aldus Ed. 1. II. III. seq. Glar. (mso. nost.) Cruq. Edd. vnlgo. .Wte-
Bas. 527. 55. SO. Yen. 544. 53. viim s. yrrium. Mss. ox nosiris Lips.
Mutvt. Xvland. Pwlm. Fabr. Stepli. 1. Dorv. 2. Dess. 3. Drd. 3. Kdd.
Crai, Ton-. D. Heins. Daoer. T«rt. veit. permultae. Mediol. 4S(>. Aid. I.
Despr. Bunu.Iuveno.Heind. (Wüstem. 11. lU. Glai-. Bas. 527. Veuet. 540.
IS/) Doer.Iahu. Camp. Bip. Zell. Duviq. 44. 53. 5Ö. Mmvt. Lamb. ed. I.
LIB. I. SAT. ITI. 63
»Soi's .null jjrob. «lioss \N-unsolr iili.« Du gäbst zohntnusond der Pluntio lö
Piosom ü;eniiirs;imoii Mann, iloni mit Kloinoni znfrioilonon : tiichts war
Nach Innf Tagen im Kasten zuriiok. Duixliwacheml die Näelite
Bis IVuhmorgens . vorsclinarclit' er den Tag. Nichts gab es so nngleieb
Je in sich selbst. —
Nun dürfte mich Jemand tragen: »l'nd hast du
Selbst nicht Fehler?« »Ja. andre, vielleicht nm- kleinere, hab' ich.« — 20
.\ls einst Miinius schlecht vom Novius sprach , dem entfernten :
»Heda, verkennst du dich so"?« rief Jemand: »oder verhotVst du
»Uns als Fremder zu täuschen?« • — »Mir selbst,« sprach jener . »vei7.eih" ich.«
Tluirig ist solcherlei Lieb' und schaamlos , wiirdig der Ahndung.
Wenn du das eigene Schlecht triefäugig, die Wimpern bebals;unt 25
Musterst , warum dann blickst du so scharf in den Mängeln der Fi-eunde,
Cileich wie .Vdler und gleich Epidaurischen Schlangen ? Wofür dann
üich's auch Irifl't , dass deinem liebrest nachspiü-en die .\ndern.
Leicht zum Zorne gereizt ist der Freund: nicht ganz tur die feinen
Nasen der heutigen Welt : zum Spott mag reizen des Ilauptliaai-s ^Ö
Roherer Schnitt ; des llewands abtliessendes Hängen : des Schuhpaai-s
Lockeres Schlappen am Fuss. Doch grundgut ist er, dass Niemand
RtHllicher lebt : doch ist er dir Freund : doch bii-gt ein gewalfeer
Chab. Bersm. — dtun carperet. Mso. Ms. nost. SanLciwi tua tu videas coni.
Drell. 6. Ed. Doer. viiiose. Bentl. cum iua ceu vUicas coui. Prae-
2'J) tu ignuttim. Mso. uosl. Dess. A\\:(i\f. cumtua praetereas c vom.yXt^x-
2. Uli. ap. 13ersm. Edd. vett. saec. vil. vecep. Sau. Francis. Dorigh. — ocu-
XV. plrq. et .Asoenss. ut iipiotus. lis mala. Mss. uostri ot aliorum (^Poit.
Mso.uu. ap. Comb. v. lect. ap. Feam. Groll.) t'ero omnes. Edd. vuljjo. oeulis
itpwtis coni. Cun. nuile. .Mso. nost. ürd. 2. al. ap. Cnui.
23) l'erba putes. Mss. ex uostris Kdd. .Murot. 2. (sed Veu. 1559 hab.
Dess. 1. Moii. 1. 3. (.ipli. 2. Drd. 3. mala). Bentl. sq. Cun. San. Franc,
uu. ap. Bersm. — /ni/n ignusco. Mss. luveuo. Dorigh. Sivr. Heind. (\Vü-
ex uostds Dess. 1. Mon. 1. Lips. 2. stein, mala) Doer.
Gph. 1, un. ap. Bad. un. ap. laook. 2Ö) ceniis acute, Msc. nost. Bas. 3.
24) estamor/iic. Mso. uost.Gpli.l. 27) aquilae. Edd. Veu. 492. .As-
2ö) Cum tua pervideas. .Mss. noslri cens. L — At tiöi contra. Mss. et
fere oinnes , et alioiiim pleriquo. edd. viilgo. ac tibi contra. Mss. ex
Schul. .\or. Cruq. Edd. vulgo. Cum uoslris Bvu. a. Lips. 1. 2. Dess. 1.
tua praevideas. .Mse. Bentl. 7. Pott. 3. Dorv. 1. .Meut. Mon. 1. 4. ö.
19. duo ap. Vai. ooni. Rutgers. Gtg. 1. uu. ap. Bersm. tres ap.
Leet. Venus, o. 14. Exstat in lern- Oberl. iin. ap. Orell. uu. Lneok.
mate ap. Porpiiyr. ed. Bas. 555. 580. 28) vitia et tua i-ursus ut Uli. Sie
recep. Bentl. sq. Cun. luveuc. \al. ed. Xylaiul. — prorsus et Uli. Mss.
Sivr. Azar. — provideas. .Mss. ex noslri Drd. 1. Gtb. 2.
nostris Gph. 1. 2. Drd. 2. Bas. 3. '29) paidlo et minus. Sic ed. Aseens.
duo ap. Feam. un. ap. Comb, pro vi- 519. — minus aptusaduncis coni. ]ic\\x\.
rfeös. Corr. Boih. — cum tua non videas. 31) lapsus. .Msc. Orell. M.
64
llOK. SEKMONUM
Incultü latet hoc sul) corpore. Deniquc te ipsuin
35 Concute, iium qua tibi vitioniin inseverit oliin
l^atura aut etiam consuetudo mala: iiaui(|iie
Meglectis urenda filix innascitur agris.
lUuc praevertamur : amatorcin quod amicae
Turpia decipiunt caecum vitia, aut ctiani ipsa liaec
40 Delectant, veluti Balbinuin polypu.s llagiiae:
Vellem in amicitia sie erraremus, et isti
Errori noiuen virtus posuisset lionestum.
At pator ut gnati, sie nos debemus aniiei
Si quod sit vitium nou fastidire: strabonem
45 Adpellat Pactum pater; et Pull um, male parvus
Si cui filius est, ut abortivus fuit olim
Sisyplms: lumc Varum, distortis cruribus; illum
Balbutit Scaurum, pravis fultum male talis.
Parcius hie vivit : frugi dicatur : ineptus
50 Et iactantior hie paulo est: coneiunus amicis
Postulat ut videatur. at est truculentior atque
Plus aequo liber : simplex fortisque habeatur.
Caldior est: aeris inter immeretur. Opinor,
Haec res et iungit, iunctos et servat amicos.
55 At nos virtutes ipsas invertimus, atque
Sincerum cupimus vas incrustare. Probus quis
Z\)sub corpore. Mss. et edd. vulgo.
suh pectore. Mss. ex nostris Bas, 1.
Drd. 1. 4. a. Ment. Dess. 3. Gtg. .>.
ap. Lamb. alq. uu. ap. Bersni. diio
ap. Fulm. aj). Torr. plrq. quatuor
ap. Beutl. (qui refiit.) duo Comb,
imdecini ap. Val. Orell.b, d. c (corr.)
al. ap. Pott. Ed. Aid. I. — deindc
le ipswn. Msc. vet. ap. Torr.
"üb) Percipe (ad marg. vel conciUe).
Msc. iiost. Dess. 2. ap. Feam 1, c
(a ]. m.) excute coni. Markl. —
neque tibi. Msc. nost. Drd. 1. nan-
que tibi. Msc. iiost. Brii. a. — 7nim
tibi quid vitiorum. Mss. Orell. c. M.
Ed. Ascens. 519. ex em. Bonfinis. —
inseverit. Mss. et edd. vulgo. insiicve-
rit. Tresmss.ap. Feani. inseruit. Mss.
ex nostris (ipb. 2. Drd. 2. 3. insederit.
Msc. iiüst. Ment. üesn.3.un. ap.Lamb.
Bos. Aiiiniadv. p. 57. un. ap. Orell.
37) arsura filix. Msc. ap. Comb.
— felix. Mss. nostri Mon. 2 (i siip-
scr.) Drd. 3. Glli. 2. Ed. D. Heins.
— ■ arvis (adscr. vel agris}. Msc. nost.
Dess. 1. ortis pro {horiis). Msc. nost.
(jph. 1.
:38) Illic. Msc. nost. Gph. 2. —
pervertamur. Edd. vett. alq. Ven. 483.
8(J. Loch. cett. — amici. Msc. Brsm.
— amatoremque ut am. Coni. Markl.
40) Hagnae. Mss. ex nostris Brn.
a. Mon. 1. Lips. 1 {h supsc.) diio
ap. Torr, duo ap. Feam. Ed. Beutl.
(qui vindic.) sq. recentt. Agnae.
Mss. nostri et aliorum plerique. Schol.
Acr. Porpli. Criiq. Edd. ante Bentl.
quos vidi , omues. Hagnes. Edd.
Sau. ^^al. Phil. Slvr. Post Hagnae
puncto dist. omnes.
41) in amicitiam. Msc. nost. Mon. 1.
42) Errori virtus nomen. Mss. no-
LIB. I. SAT. III. 65
Geist sich in dieser versäumten Gestalt. Dann rüttle dich ciidlich
Selbst, ob etliche Fehler vielleicht auch dir die Natur einst 35
Hab' in die Seele gepflanzt, ob böse Gewohnung: denn häufig
Wächst aul" verwildertem Grund durch Feuer zu tilgendes Farnkraut.
Dorthin lieber gelenkt: wie dem Buhler gewöhnlich der Freundin
Garstige Fehl', als Blindem, entgehn, ja, wie er Gelallen
Selbst dran findet, so wie am Polypen der Magna Balbinus, 40
Möchten wir doch ganz so in der Freundschaft irren und solchem
Irrthum selbst von der Tugend ein ehrender Name verliehu sein!
Mindestens, wie beim Fehle des Sohns dem Erzeuger, so fern sei
Hochniuth uns , wenn ein Fehl anklebet dem Freunde. Den Schieler
Nennt S c h m a c h t a u g e der Vater , und P u t h u li n , leitet ein Sohn ihm 45
Unter natürlichem Maass, wie der Knirps unreifer (icburt einst
Sisyphus: Tekkelchen den, mit gesäbellen Beinen: den andern
Lallet er Humpelchen, der schwer geht auf verwachsenen Knöcheln.
Lebt sparsamer der Freund: haushälterisch heiss' er: wenn etwas
Läppisch, wenn vorlauter er ist: für traulich im Umgang 50
Heischt er gehalten zu sein: doch ist er ein Polterer, wortdreist
Ueber Gebühr , dann müsse für grad' und kräftig er gelten.
Hitzkopf ist er? Wohlan, zu den feurigen zählt ihn: ich meine,
Die Maassregel vereint und bewahrt die vereinigte Freundschaft.
Wir hingegen verdrehn selbst Tugenden, wollen den lautem 55
Grund des Gefässes mit Tünche beziehn. Lebt rechtlichen Wandels
stri Bas. 3, Drd. 1. 4. duo ap. Feam. D. Heins. Si quod sit vitii. Ed. Cun.
Orell. p. ex ing.
43) At pater. Mss. ex nostris 45) u( pullum. Msc. nost. Gph. 1.
Dess. 1. 2. Mon. 3. 4. Gph. 1. 2. et putum coni. D. Heins, in not. —
Drd. 1. Bas. 1. Gtg. 2. plrq. ap. male pravus. Msc. nost. Drd. 3.
Val. et alios. Edd, Mediol. 48(5. 48) Balbuüit. Mss. nostri Lips. 2.
Aid, L 11. III. et post vulgo. Ac Mon. 1. 4. 5. duo ap. Torr. — par-
pater. Mss. ex nostris Brn. a. Lips. vis fultum. Msc. nost. Gtg. 2. tres
1. 2. Mon. 1. 2. 5. Dess. 3. (Jtg. 1. ap. Feam, quinque ap. Val. Edd.
Drd. 2. Dorv. 1. duo ap. Oberl. un. Princ. Mediol. 477. 80. Venet. 478.
Val. un. Pott. Edd. vett. ante Aldum 79. Comb. — talis fultum male pra-
fere omnes et Ascens. I. Val. aut vis. Edd. Cun. San. Franc. Sivr.
pater emend. Both. — ut gnati. Dorigh.
Mss. et edd. vulgo (v. ad I, 1, 83. 50) concinmis amicus. Msc. nost.
2, 21). ut nati. Mss. ex nostris Drd. Lips. 1.
1. Bas. 1. 3. Gtg. 2. Orell. d. Kdd. 51) ut dicalur s. habeatur coni.
Lamb. San. Phil. Franc. — gnato — Markl.
arnico coni. Markl. amicis. Mss. nost. 54) et iuncios. Mss. nostri Dess. 2.
Brn. a. Drd. 2. Bas. 3. — iungat — servet. Ed. T.
44) Si quid sit. Msc. nost. Gph. Faber. Cun.
1. un. ap. Comb, si quod fit. Ed. 56) Sincerum fugimus vas. Msc.
HURATII SAT. 5
66
llOU. SEUMONUM
^obisouin vivit, multuiu doinissus homo, illi
Tardo cognomen, pingiii damus. liic fugit oinnis
Insidias, iiullique malo latus obdit apertuni ;
()0 Cum o-enus hoc inter vitae vcrsctur , ubi acris
Invidia atquo vigent ubi crhniua: pro bene sano
Ac uon incauto , fietuui astutunique vocanms.
Siiiiplicior quis et est ((pialcin nie saepe libentei'
< )btulerini tibi , Älaecenas ) ut forte legentem
6J Aut tacituui inpellat cpiovis .scniione: »INFolostus !
»CViunnuni sensu plane caret/( inquinuis, Kheu,
Quam temere in nosmet legem sancinuis iniquam !
Nam vitiis nemo sine nascitur : optimus ille est^
Qui minimis urgetur. Amicus dulcis, ut aequum est,
70 Cum mea compenset vitiis bona , pluribus liisee
(Si modo plura mihi bona sunt) inclinct, amari
Si volet: luve lege in trutina ponetur eadem.
nost. Bin. a. ,9. f'iirimus vas. Msc.
uosl. Gth. 2. — vas incurtarc. Mss.
nosti-i Mou. 1. 5. Lips. 2 (a 1, m.)
Dess. 3 (a l. ni.)
57) multum demissiis hoino , ////
Tardo cognomen pingui damus. Sic-
mss. nostri et alionim longe plurimi.
Ecld.vett. anleLauib. fere omnes, et re-
centt. plrq. (se(\/iomo.i/li dist. Xylaiid.
Heins. Val. Fea. /io?iioY illi dist. Mar.
Both. Zell.) hämo ille. Tardo ac co(/)i.
Sic ed. Bentl. /lomo ille: Tardo et
cogn. Ed. Wdm. Jiomo : Uli Tardo
ac cogn. VA. San. I'liil. Franc. Val.
Sivr. multum et dem. homo: illi Tardo
cogn. pingid et damus. Ed. Heind. e
coni. pingui et damus rccep. Doer.
multum dem. homo ille. Tardo cogn.
Msc. Cruq. l, a. cod. Sorb. ap. Val,
Ed. Cruq. sq. Cun. Wüstem. Schm.
Wdm. multum est dem. hämo: illi Tar-
do cogn. Mss. nostri Lips. 2. 15as. 1.
al. ap. Lamb. qnatuor ap. Pott. Edd.
Lamb. H. Stepli. Dacer. üespr. i^axt.
Tait. luvenc. Gesn. Comb. Azar.
Wakef. Camp. Bip. Jahn. m. est dem.
homo ille. Tardo cogn. Ed. Wetz.
58) pinguis damus. Mss. ex nostris
Bas. 1. (ipli. 1. (ity 2. alii paiici
ap. I'iilm. Ciuq. Torr. Turneb. Val.
Talb. Edd. Mediol. 477. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 80. Lamb. Cliab.
Bond. Dacier. Dcspr.
59) nullique dolo eoni. Markl. —
opertum. Msc. nost. Bas. 3. Uberl.
a. d (a 1 . m.)
60) hie inter. Msc. nost. I)rd. 3. —
versetur. Mss. et edd. vulgo. verse-
mur. Msc. Cruq. L a. cod. Sorb. ap.
Val. Ed. Bentl. (qui def.) sq. Cun.
San. Franc. Dorigh. Azar. Wakef.
Wdm.
(i3) Simpl. quis et est qiialem. Mss.
nostri et aliorum longe plurimi et
oplt. Edd. vulgo. S. quis al est. Ed.
Lamb. e mss. sq. Torr. Simpl. si
quis, qualem. Induxit Aldus ed. IL
III. liinc multi, Bas. 527. 80. Venet.
540. 44. 53. 59. (iiar. Mur. Lamb.
ed. I. Xyl. Fabr. Steph. Crat. Cbab.
Bersm. Burm. Heins. Dacer. Despr.
Azar. Camp. al. si qids est, qualem.
Edd. Mediol. 480. Aid. \. qids .<ti
est, qucdem. Msc. nost Dorv. 2. si
qui est, qualem. Msc. nost. Gtg. 2. —
7ne saepe licenter. Coniec. Praedi-
cow. et nuper Horkel in Anaicct.
Hör.
64) aut forte. Msc. nost. Mentel.
tres mss. ap. Val.
05) impellat. Sic mss. nostri ad
unum omnes, aliorum fere omnes. Edd.
LIB. I. SAT. III.
67
Einer mit uns , ein Mann voll Demuth, schlicht und bescheiden :
Tropf lioisst solcher uns gleich und Dummkopf. Meidet ein Andrer
Jegliche Schling', und beut nie Tückischen oirenc Seite;
Weil er in solcherlei Leben verkehrt , wo grimmige Bosheit , 60
Wo die Verläumdung regiert : statt sicher berathen , und gar nicht
Unvorsichtig, benennen wir stracks arglistig und falsch ihn.
Ist argloser ein Mensch (wie ich oft wohl dir, o Mäcenas,
Gern mich nahte), so dass er den Freund, mag lesen er oder
Still nachdenken, verstört durch allerlei Heden: »wie lastig! 65
»Sinn für's Schickliche mangelt ihm ganz!« urlheilen wir. Ach, wie
Rathlos festen wir doch ein Gesetz , naclithcilig uns selber !
Denn der Geborenen lebt ganz fehllos keiner : den Besten
Drückt nur mindere Schuld. Wenn der wackere Freund, wie es recht ist,
Fehler mit Gutem in mir aufwägt, gern wird er der Mehrheit 70
(Ist mir des Guten ein Mehr) sein Herz zuneigen, woftTii er
Liebe begehrt: nach gleichem Gesetz konunt Kr auf die Waage.
vulgo. impellam. Mss. alq. ap. Val.
Ed. Muret. in Venet.ofiO. i/ppcllnt. Msc.
unus ap. Lanib. Ed. Doriyli. cippel-
let. Ed. Lanilj. sq. Fabr. Chab. Torr.
Cun. Sau. IMiil. luv. Franc. Sivr.
appellem. Edd. Cruq. Bersm. impe-
dint. Ed. Bentl. e coni. q. v. — ser-
mone : moleslus. Sic dist. Medioi.
477. Jahn, seiinone? moleslus! Sic
dist. Val. Zeun. Wetz. Fea. Pott.
Duviq. Hip. Bar. qiiovis seiinone mo-
leslus. Sic cetcri iiingunt. — ser-
mone modesliis. Mss. alq. ap. Comb,
et Feam. Edd. Venet. 492 (Pinc.)
cum familia.
6P) saue caret. Msc. un. ap. Val.
— eheu. .VIss. e iiostris longe pluri-
mi et optt. (Brn. a. Lips. 1. 2.
Dess. 1. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas.
1. Dorv. 1. 2. Drd. 1. 3. cett.) Edd.
Aid. I. II. III. hiiic vulgo. heu heu.
Mss. e noslris Bas. 3. Drd. 4. uu.
ap. Bersm. Edd. Medioi. 477. Fea,
suo more (q. v. ad I. Od. 15, 9.
Biirm. ad Aiithol. T. L p. 579. sed
contra Drakenb. ad Sil. H, 212) et
Zell. lahn. he heu. Msc. nost. Gph. 2.
he eu. Msc. nost. Dess. 2. heu. Mss.
ex nostris Gph. 1. Drd. 2. Gtg. 2.
Edd. vett. ante Aldum fere omnes.
67) in nohis. Msc. Orell. p.
68) Nam nemo viliu sine. Msc. nost.
Drd. 3. Nam vitiis s-ine nemo. Msc.
nost. Saut. — ille (om. est). Msc.
nost. Bas. 2. Ed. Loch.
69) urgetur. hunc modum scribendi
tuemur cum Aldo et mss. nostris
longe plurimis ac vetustis (Brn. a.
Lipss. 1 — 3. Dess. 1. Mon. 1 — 5.
cett. uvfjuere modo Graev. et Mor. c.
recentt. alq.). Wagn. ad Virg. et
Bentl. tenent urguere . quod damnat
Velins Longus granim. ap. HarL
Orlh. p. 387. urgerc eodeni iure
scril)itur quo turgeve; sed tinguere
et unguere (unde distiiiguej-e , unguen-
tuni) tenennis cum mss. nostris ple-
risquc et optt.
70) cumpensat. E coni. ed. Sanad.
sq. Francis. — his se. Sic edd. Co-
lon, s.a. Ascens. I.III. IV. Glarean.
71) bona sint. Dwo mss. ap. Val. —
inclinel , amari Si volel : hac lege.
Sic dist. Schol. Acr. Edd. vett. quos
vidi omnes, et post Lamb. recentio-
res fere. inclinel: amari Si volel hac
lege. Sic dist. Baxt. Gesn. Sivr.
Wakef. Wetz. Heind. Zell. Doer.
lalm. Camp. Pott. Duviq. Wüstem.
72) Sivelit. Msc. nost. Drd. 3.
5*
68
HÖR. SERMONUM
Qui ne tiiberibus propriis offendat amicum
Postulat, ignoscet verrucis illius; aequum est,
75 Peccatis veniam poscentem reddere rursus.
Denique, quatenus excidi penitus vitium irae,
Cetera item nequeunt stultis liaercntia : cur non
Ponderibus modulisque suis ratio utitur, ac res
Ut quaeque est, ita suppliciis delicta coereet?
80 Si quis eum servum , patinam qui tollere iussus
Semesos piscis tepidumque ligurrierit ius,
In cruce suffigat, Labeone insanior inter
Sanos dicatur. Quanto hoc furiosius atque
Maius peccatum est: paulum deliquit amicus,
85 Quod iiisi concedas, habeare insuavis; acerbus
Odisti et fugis, ut Rusonem debitor aeris,
Qui nisi, cum tristes misero venere Kalendae,
Mercedem aut nummos undeuude extricat, amaras
Porrecto iugulo liistorias captivus ut audit.
90 Conminxit lectum potus, mensave catillum
74) Postulet. Ed.Veiiet. 492 (Pinc.)
cum familia. — ignoscet. Mss. ex
nostris plrq. et optt., Lips. 1. 2.
Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
Dorv. 1. 2. Saut. Ment. Drd. 3. Bas.
3. Gth. 2. Gtg. 1. 2. aliorum longe
plurimi. Edd. vett. ante Aldum omnes,
et post Beutl. (qui i'evoc.) recentio-
res fere. ignoscat. Mss. ex nostris
Brn. a. Gph. 1. 2. Drd. 1. 2. Bas.
1. alii pauci ap. Val. Pott. Orell.
b (corr.) Edd. Aid. I. II. III. (qui
indux.) sq. Colon, s. a. Ascens. I.
III. IV. Bas. 527. 80. Glar. R.Steph.
Lamb. Mur. Xyl. Cruq.Fabr.H. Stepli.
D. Heins. Chab. Bersm. Torr. ßurm.
Dacer. Despr. luv. Phil.Sivr. Camp.
76) quatenus. Mss. nostri et alio-
rum plerique. Edd. vett. ante Aid.
plrq. et Fabr. Torr. Burm. Bentl.
Baxt. indeque recentt. omnes. v. supr.
ad 1, 64. cf. lani ad III. Od. 24, 30.
qnutinus. Mss. ex nostris Mon. 1. 4. 5.
Drd.l. 2. Gtg.2.ap. Torr, omnes, un.ap.
Bad. Orell. d. Edd. Mediol. 477. Ve-
uet. 479. 540. 44. 58. Colon, s. a.
Aid. I. II. in. Ascens. I. III. IV.
Bas. 527. Glar. Mur. R. Steph. Xyl.
Lamb. Cruq. H. Steph. Chab. Bersm.
Dacer. — exscindi. Msc. nost. (ipli.l.
ap. Lamb. alq. Orell. d. p.
77) nequcant. Msc. nost. Dess. 2.
78) at res. Msc. nost. Gph. 2.
79) Utcunqueest. Msc. un. ap. Comb.
— cohercet. Octo mss. ex nostris.
80) Si quis enim. Mss. nostri Gph.
L Mon. 4. un. ap. Val.
81) trepidumque . Msc. nost. Gtg.
2. duo ap. Feam. Edd. Venet. 478.
81. Fea. lahn. Mein, liquidumque.
Msc. nost. Drd. 4. — ligurrierit. Sic
mss. nostri et aliorum plerique. Ed.
Lamb. inde plerique. ligurierit. Mss.
ex nostris Dess. 1. Gph. 1. 2. Drd.
2. 4. Bas. 3. Gth. 2. ap. Lamb. un.
ap. Torr. plrq. Edd. vett. ante Lamb.
fere omnes et Mur. H. Steph. Chab.
Dacer. San. Phil. Sivr. Azar. Camp.
Bip. Bur. Orell.
82) Labeone. Mss. et edd. vulgo.
Labione. Mss. ex nostris Lips. 1.
Mon. 1. Bas. 3. Gth. 2. un. ap. Feam.
Ed. Giarean.Za^7'o??e. Msc. nost. Gph.I.
83) quanto furios, (om. hoc.') Mss.
nostri Gtg. 1. Drd. 3. tres ap. Pnlm.
LIB. I. 8AT. III. 69
Wer durch eigene Beulen dem Freund nicht Aerger zu geben
Wünscht , der achte der Warzen an ihm nicht. Ganz ist es billig ,
Wer iNachsicht für Fehler begehrt, dass er selbst sie gewähre. 75
Endlich , sofern nie ganz zu vertilgen der Fehler des Zorns und
Anderes ist, was Thoren einmal anhaftet: warum nur
Wendet ihr Maass und Gewicht die Vernunft nicht an und bewältigt,
Je nach der Sache Verhalt , die Vergehn mit geeigneten Strafen ?
Wer den Sclaven vielleicht, der Schüsseln zu räumen beauftragt, 80
Vom halbübrigen Fisch und der lauiichen Brühe genaschet.
Schlüge dafür an's Kreuz: unkluger denn Labeo wtird' er
Unter den Klugen genannt. Doch wie viel rasender, wie viel
Grösser ist dieses Vergehn: Es versah dein Freund ein Geringes,
Was, nicht gern zu verzeih'n, unfreundlich ei-schiene: mit Ingrimm 85
Hassest und meidest ihn du, wie den Buso der Schuldner des Darlehns,
Der, wenn der Monatsei-ste , der leidige, nahte dem Armen,
Falls er, ob Zins, ob Geld nicht irgendwoher sich erzwackt liat,
Herben Geschichten den Hals , ein Gefangener, bietet und anhiirt.
Hab' er im Rausche das Polster genässt, vom Tisch mir ein Schäichen 90
mss. b. M. ap. Grell, q. hie furiosior (nisc. nost. Russonem). Edd. Aid. I.
et quod. Msc. nosl. Gph. 1. II. III. (qui indux.) sq. Bas. 527.
84) peccatum (om. esl.) Msc. nost. Venet. 540. 44. 53. Giar. .Mur. Xyl.
Gph. 2. — modicum deliquit. Edd. Lamb. R. et H. Steph. Crat. Chab.
Colon, s. a. Ascens. I. III. IV. D. Heins. Torr. Bersm. Burm. Dacer.
85) Quoi s. cui nisi coni. Bentl. Despr. luv. Camp. al. Russonem,
Quod ni. .Msc. Oreli. M. — insuavis : Rufonem , Ruffonem, Risoncm, Risso-
acerbus Odisti. Sic dist. edd. vett. nein, Rusionem, Trusonem , Druso-
saec. XV. band paiui, et Aid. III. nem aberiatt. in mss. et edd.
Mur. H. Stcph. Bentl. Dacer. Heind. 87) Quod nisi. Msc. nost. Mou. 5.
lahn. I'ott. et recentt. Quod nisi — Edd. saec. XV. multi, Venet. 478.
insuavis parenth. inclus. Markl. Fea. 79. 83. 86. 92. 94. 95. 98. Flor.
Wakef. Doer. insuavis, acerbus : 482. Mediol. 477. 508. 512. Loch.
Odisti. Sic dist. .Mediol. 477. Venet. — cum misero tristes. Msc. nost.
478. Colon, s. a. Aid. I. Asc. I. Gph. 1. Qui cum tristes iam misero.
Lamb. Fabr. Cruq. D. Heins. Chab. Msc. nost. Dess. 3. un. ap. Bersm.
Bersm. Torr. Burm. Despr. Phil. Vai. — Kalendae. Mss. ex nostris satis
Azar. Camp. Quod nisi — acerbus ^pa.- multi et autiqui, Bni. a. Lips. 1. 2.
renth.iiuius. Asc.III.IV.Xyl.Baxi.Cun. Mon. 1. 2. 4. 5. Dess. 1. 3. Bas. I.
San. Franc. Dorigh. Gesn. Bip. Sivr. 3. (Jph. 2. Gth. 2. Drd. 1. tres ap.
Both. insanus acerbus. -Msc. Comb. G. Oreil. Edd. Bip. Orell. Dtz. Dlb. Sed
80) /fittönc7«. Mss.nostri longeplu- vid. Quintil. I, 7, 10. Sclincid. Ele-
rimi et optt., aliorum plerique. Schol. mentarl. p.289 — 96. Cellar. Urth. Lat.
Acr. (msc. nost.) et Cruq. Edd. Cruq. et Harles. p. 268 sq. Xolten.Lex.p. 91.
(qui restit.) Bentl. et post eum re- 88) nummos habet unde extricat.
centt. fere. Drusonem. .Mss. ex no- Ed. Aid. 1. 7— extricet. Mss. nost.
stris Drd. 1. 3. Bas. 1. tres ap. Btl. Mon. 3. Dorv. 1. duo ap. Val.
al. ap. Val. et Feam. Stiiol. Porpb. 90) Commixit. Mss. nostri Lips. 2.
70 1I(»K. SKKMONUM
l''vnn(lii inanibus trituni doic3cit : ob hanc rein,
Aut posituin ante mea quia pulluui in partes eatini
Sustulit esuriens, minus hoc iocundus amicns
Sit mihi? Quid faciam, isi furtum fecerit, aut si
95 Prodiderit eonniissa lide^ .sponsumve neji^arit V
Quis paria esse fere placuit peccata, laborant,
Cum ventum ad verum est: sensus moresquo rej)U,i;nant ,
Atque ipsa utilitas, iusti prope mater et acqui.
Cum prorepscu'unt primis animalia terris,
100 ]\Iutum (!t turpe pecus, glandem atque cubilia proi)ter
Unguibus et pugnis, dein fustibus, atque ita porro
Pugnabant armis , quae post fabricaverat usus ;
Donec verba, quibus voces sensusquc notarcnt ,
Nominaque invenere : dchinc absistere belle ,
105 Oppida coeperunt nuinirc et ponere leges,
Ne quis für esset, neu latro, neu quis adulter.
Nam fuit ante Ilelenam eunnus taeterrima belli
Causa : sed ignotis perierunt mortibus illi,
Quus venerem incertam rapientis more ferarum,
110 Viribus editier caedebat, ut in grege taurus.
Iura inventa motu iniusti fateare necesse est,
Tempora si fastosque velis evolvere mundi.
Nee natura potest iusto secernere iniquum,
Dividit ut bona diversis, fugienda petendis;
115 Nee vincet ratio hoc, tantundem ut pcccet idemquc,
Dess. 1. Gtg. 2. — mensaque. Msc. lar. ed. Harl. p. 265. Noiten. Lex.
nost. Gph. 1. mc/isaeve. Ed. Veiiet. p. 00. Cic. II. Fin. 4. a iuvaiido de-
492 (Pinc.) tum familia. Lotli. rival.
Ol) manUius tortuin coui. I'x-iill. Ol) furtum si fec. -Msc. iio.sf. Dorv.
(tj. V.) rctep. Clin, sculptum. Msc. 1. Kdd. Cun. San. l'liil. Franc.
Bentl. 15, uii. — proiecit. Msc. nost. ,,-> i> jj ■. m . i» i .^
p. . Oo) Pcididcnt. Msc. nost. Urd. 2.
/ida. Ed. ^'enet. 492 cum familia.
92) catbio. Msc. nost. Gph. I. sponsumque. Msc. nost. Mon. 1. duo
93) iucundus. Sic mss. et edd. ap. Feam.
valgo, et Bciill. («nii alibi seniper ^,,, „• .• ■ •.•
"^ .' , A • / m 9o) nmc novae satirae initium in
scr. iocundus). lacundus. Mss. ex no- , . ,. ., o ^ t^
, . f . 1 ., ,- msto nostro Lins. 2., quare Sat. 5.
stns satis miilli, Lips. 1. i. (o su- , ,,, •. ■ . ■ /^ •
^ i\ o o i\i.„ I ■} r, egloga 11. ibi, et sie porro. — 0«?s
pcrscr.) Dess. 2. 6. Mon. 1. ö. 5. ^' r i c , i -k /n • ,
i\ 1 I .1 •) n 1 o 1' 1 o /'.1 paria. v. nos ad öat. 1, /5. Quis pl.
Drd. 1. 2. 3. Bas. 1. 3. Gph. 2. dtli. ' . „ m /» n
.-, r, , , 1 i^ 1 1 TT paria esse fere. !\lsc. Oicl . p.
2. un. ap. Bad. lui. laeck. Edd. Ve- ' ' '
net. 483. 8(3. 92 (Pinc.) Loch. Colon. 98) iusti quoque luater. .Msc. nost.
s. a. Asccns. 1. Cuii. Scd vid. Gel- Drd. 3.
LIB. I. SAT, III. 71
Niederg:c\vorfen , benutzt von Evamlcrs llandiMi: und desshalb —
Sei's auch, weil er im Hunger ein Ilühnlein, das auf dem Becken
Mir vorlag, wegrafTl", um ein Minderes sollt' er ein werther
Freund mir sein? Was thät' ich, im Fall Diehstald er begangen.
Ihm auf Treue Vertrautes verrathen. Verbürgtes geläugncl? 95
Die, so behaupten, es sein fast gleich die Vergehungen, ringen,
Wann's zum Wirklichen kommt. Das Golnhl und die Sitte vemeinen's.
Selber der Nutzen , beinah des Gerechten und Billigen Urquell.
Als aus der Erd' Urechoos auskrochen die ersten Geschöpfe,
Stummes und garstiges Vieh, um die Waldmast ward und die Schlafstatt 100
Eret mit den Nägeln und Fäusten , sodann mit Knitteln und also
Weiter mit Waffen gekämpft, die bald der Bedarf an die Hand gab:
Bis zum Bezeichnen der Lauf und Empfindungen endlich sie Worte
Fanden und Namen der Dinge. Nunmehr entsagend der Fehde
Fingen sie sichernde Städte zu bau'n an, ordneten Satzung, 105
Dass kein Dieb sein sollte, noch Räuber, noch Schänder der Ehen.
Denn vor Helena gab Frau'nreiz zum Kriege den schuöd'sten
Anlass : doch sie starben zumal unbeachtetes Todes ,
Die, da sie, gleich dem Gewild, unstete Genüsse sich raubton,
Einer, an Kraft vorragend, erschlug, wie der Stier in der Heerdc. HO
Recht ist erfunden aus Furcht vor dem Unrecht , wie man gestehn muss.
Wenn man der Zeiten Verlauf und der Welt Jahrbücher betrachtet.
Weder vermag die Natur vom Rechte zu sondern das Unrecht ,
So , wie sie Gutem das Bös' abschied , Fliehbares Erwünschtem ;
Noch thut dar die Vernunft, dass gleich stark fehl' und in Gleichem, 115
99) pi-imum. Msc. nost. Mon. 3. — 2. Mon. 5. Bas. 1. Drd. 2. quatuor
animalia glebis. Ed. Venet. 509. ap. Val. msc. S. ap. Orcll. Ed. Azara.
100) Mutum ac turpe. Edd. Cun. 107) Helenam mulier. Sic ed. San.
San. Franc. luv. Franc. Camp, e Marklandi corr.
101) Arne pugnis. Ed. Cun. ex ing. — teterrima. Mss. iiostri et aliorum
— deinde fustibus. Mss. nostri Gph. fere omnes. Edd. vulgo. (taeterrima.
1. Has. 3. dehinc fustibus. Mss. no- v. ad Sat. 2, 33). dcterrima. .Mss.
stri Bas. 1. Mon. 3. ^^ nostris Dorv. 1. Mon. 1 (a 1. m.)
irtON \i .«o. u„o 1 5. Bas. 3. Gth. 2. un. ap. Feam.
103) sensusve. Msc. nost. Bas. 1. „,, .,, . ,. »tt /- • • i \
-* ,. , Edd. Aid. I. IL III. (qni indux.) sq.
un. ap. vai. j^j^^^. ^,^,^^^ ßersm. (v. ad Sat. 5, 7).
104) desistere leg. Mur. V. Lect.
I^ 5 112) fastusque. Msc. nost. Drd. 2.
' 10t)) Ne qui für. Ed. Cun. ex ing. Ed. Cun. »
Neu qtiis für. Msc. nost. Drd. 2. duo 115) Noii vincet. Ed. Bur. ratio
ap. Torr. Ed. Xyiand. — seic latro. haec. Msc. nost. Bas. 3. un. ap.
Msc. nost. Dess. 2. — ne quis adul- Bersm. ratio hanc. Msc. nost. Gph. 2.
ter. Mbs. ex nostris Lips. 2. Gpli. 1. A'ec ratio vincet. Msc. nost. Mon. 5.
72 HÖR. SERMONUM
Qui tonoros caulis alieni fregorit liorti,
Et qui uocturnus s;n'r;i divuiu Icgcrit. adsit
Regula , pcccatis quao poonas inrogot aequas,
No sc'utiea dignuni horribili scctcro fiagcllo.
120 Nam ut fcrula caedas moritum maiora subirc
V^erbera, non vereor ; cum dicas esse pares res
Furta latrociniis, et magnis parva inineris
Falce recisuruin simili te, si tibi regnum
Pernüttant homines. Si dives, qui sapiens est,
125 Et sutor bonus, et solus formosus et est rex:
Cur optas quod liabes? — »Non nosti, quid pator,« intpiit,
»Chrysippus dicat : Sapiens crepidas sibi numquani
»Nee soleas fecit; sutor tarnen est sapiens.« — Qui V —
»Ut, quam vis tacet Hermogenes , cantor tarnen atque
130 »Optimus est modulator; ut Alfenus vafer, omni
»Abiecto instrumento artis, clausaque taberna,
»Sutor erat : sapiens operis sie optimus omnis
»Est opifex; solus sie rex.« — Vellunt tibi barbam
116) infregcvit. Ed. Bentl. e coiii.
N. Heinsii. cjui vult ßores. strinxerit
coni. Gull.
117) Ut qui. AIsc. nost. Sant. im.
ap.Feam (a 1. m.) — nocturnis.^\ns.
iiostri Dorv. 2. Gph. 1. — sacra di-
vuin. Mss. nostri multo phirimi et
optt. aliorum fere omnes. Edd. vett.
ante Aldinam III. omnes, et lunt.
Ascens. R. Steph. Fabr. Bas. 555.
80. tum Bentl. qui revoc. et post eum
recentt. fere. divum sacra. Mss. e
nostris Mon. 1. Drd. 1. Sant. (iph. 1.
(Itg. 1. Edd. Aid. III. qui iiidux.
post eum plerique ante Bentl., Mar.
Xyl. Lamb. Cruq. Torr. H. Steph.
Crat. Dacer. Baxt. Tart. luvenc. et
Oberl. Gesn. Wakef. Camp, sacra
dis sublegerit. Msc. un. ap. V'al.
Ed. Cun. Sacra deum nocturnus lege-
rit. Msc. Bentl. 9. Ed. Wetz.
11%) peccantis. Msc. nost. Gph. 1.
— ipogat. Msc. nost. Lips. 2. in'o-
gut. Msc. Bas. 3.
119) iVec scutica. Mss. nostri Lips.
1. Bas. 1. 3. Drd. 2. Neu scutica.
.Msc. nost. Drd. 3. — sectare. Mss.
nostri Lips. 1. Drd. 2. Edd. Venet.
483. 86. Loch. Burm. msectere. V.
lect. ap. Zurck.
120) Namferula caedas. Msc. Feae
3, d. Nam ferula ut caedas. Msc.
Feae 2, i (a 2. m.) bona lectio, quam
prob. ßoth. qui dist. Verbera 'i nun
vereor. aut proponit legd. Ne ferula
caedas.
122) Furta, latrocinia; et cum
magnis coni. Cun. et parvis magria.
.Msc. Sorb. ap. Val.
12-1) et si dives sap. Msc. nost.
(iph. 2. — quis sapiens est. Mss.
nostri Mon. 5. Gtg. 2. Edd. Mediol.
477. V'enet. 478. quam sap. est. Msc.
nost. .Mon. 1.
125) formosus solus. Mss. nostri
Lips. 1. Drd. a. un. ap. Feam.
126) nitm nosti. Edd. Veu. 509.
Fabr. si nosti. Msc. nost. Gph. 2. —
quod paler. Mss. nostri Bas. 1. Dess.
2. Gph. 2. Edd. Venet. 402 (Pinc.)
94. 95. 98. quo pater. Mss. nostri
Dorv. 1. 2. — inquis coni. Dacer.
recep. San. luv. Val. Sivr. Camp,
(v. Btl. ad S. 4, 78).
LIB. I. SAT. III. 73
Wer sifh idi Narhbars^arten des Kohls Sprösslinge gebrochen,
l'nd wor nächtlicher Weile beraubt Weihschätze der Götter.
Hegeln bedarPs , die der Schuld anpassende Strafe verordnen ,
Uass du den Schuld'gen des Riems nicht t reif st mit der schrecklichen Knute.
Denn dass nur mit der Gerte du stäupst , wer schwerere Streiche 120
Sollte beslehn, liat keine Gefahr, da für einerlei Dinge
Raubanfall du erklärst und Diebstahl , Grosses und Kleines
Drohst mit der nämlichen Sichel zu niäh'n , würd' einmal die Herrschaft
Dir von den Menschen vertraut. — Wenn der Weis' ein Reicher zugleich ist.
Auch ein vorzüglicher Schuster; allein schön, König sogar ist, l^ö
Wesshalli wünschest ihi, was du ja hast? — »Nicht weisst du,« versetzt er,
»Wie diess Vater (^hrjsippus versteht. Nie macht sich der Weise
»Sohlen, noch Schuh ; gleichwohl ist der Weis* ein Schuster,« — Und wie doch? —
»Gleich wie Hermogenes, schweiget er auch, doch trefflicher Sänger
»Und Tonsetzer verbleibt: wie Alfenus , der Schlaue, nachdem er 130
»Von sich gethan das Geräthe der Kunst und die Bude geschlossen ,
»Schuster noch war : so ist in den sämmtlichen Künsten der W'eise
»Trefflichster Meister; allein so Konig.« Es zupfen den Bart dir
127) Chrisippus, Cnsippus, Crisijp- unum omnes, et aliorum fere. Scholl.
pus atierratt. in niss. et edd. alq. — Acr. Porph. Cruq. (modo Acr. mse.
dicat'f Sic dist. edd. Saec. XV. haud nost. legit : abiecta itstrina). Edd.
pau» i , Ascenss. Wakef. — Sapiens viilgo. Tonsor erat. Msc. Cruq. unus
crepidas siöi fecit , Nee soleas un- (a I. m.) Acron. msc. ap. Bentl.
quam. Cod. Galean. teste Cun. qui habet: abiecta tonstrina , etiam Lan-
iiide finxit: Sap. crep. neque fecit, dini Comm. Inde Btl. recep. Tonsor
Nee sol. unquam. erat, novandi studio, sq. Cun. San.
128) en sapiens. Edd. Flor. 482. Val. Franc. Sivr. Dorigh. Oberl.
Venet. 479. 83. 86. Loch. — Qiti? Azar. Fea. Wetz. Bip. Mein. Bur.
Mss. nostri Eni. a. Lips. 1. ap. Cruq. Weidm. — sie protinns omnis. Msc. un.
1. un. ap. Btl. un. V. lect. ap. Lamb. ap. ("un. (?) Id. Cuu. sq. San. Dorigh.
Ed. Bentl. (qui restit.) sq. recentt. 133) Est opifex solus: sie rex.
plrq. — Quo? Mss. nostri reliqui Sic dist. mss. plerique, edd. vulgo.
omnes et aliorum. Scholl. Acr. Cruq. Est opifex : solus sie rex. Sic dist.
Edd. ante Benti. omnes, et Baxt. mss. nostri f!ph. 1. 2. Mou. 3. 5.
Phil. Gesn. Camp. Pott. Duviq. Drd. 4. Edd. Xyland. IHiviq. Nos et
129) Et quamvis. Msc. nost. Gph. Schm. Est opifex: sie rex solus. Edd.
2. Edd. Vediol. .")08. 512. At quam- Aid. 1. II. III. qui indux. sq. Ascens.
vis. Edd. ^'enet. 492. 94. 9i. 98. — III. IV. Clar. R. Stepb. Bas. 527.
taceat. Msc. nost. Corbiv. Ed. Azar. A'en. 540. 44. 58. Muret. Fabr. Bas.
130) Alfenus. Mss. nostri fere 555. 580. Pulm. Crat. Torrent. D.
omnes, aliorum plerique. Edd. vul- Heins. Burm. Despr. Rodeil. Tart.
go. Alphenus. Msc. nost. Dess. 2. Est opifex solus: e.sY reo.-. Msc. Pulm.
V. lect. ap. Feam. Alfinius. Mss. ap. 7. (»rell. .M (supsc.) — Vellent. Mss.
Cruq. 1, a — d. Ed. Cruq. Alfenius. nostri (Jph. 1. Dess. 2. Mentel. ap.
Msc. Orell. M (supsc.) Ed. Grell. Lamb. alq. un. ap. Bersm. un. ap.
132) Sutor erat. Mss. nostri ad Feam. ap. Orell. S (a. 1. m.)
74 HÖR. SERMONUM
Lascivi pueri; quos tu nisi fuste coerces,
135 Urgeris turba circum te staute, miserque
Rumperis et latras, magnoruin maxime regum !
Ne longvim faciam: dum tu quadrante lavatura
Rex ibis, ueque te quisquam stipator, incptum
Praeter Crispinum, sectabitur: et mihi dulces
140 Ignoscent, si quid peccaro stultus, amici ;
Inque vicem illorum patiar delicta libenter,
Privatusque magis vivam te rege beatus.
Satira IV.
C R 1 S P 1 N U S.
Eupolis atque Cratinus Aristophanesque poetae
Atque alii, quorum comoedia prisea virorum est,
Si quis erat digmis describi, quod malus ac für,
Quod moechus foret aut sicarius aut alioqui
5 Famosus, multa cum libertate notabant.
Hinc omnis pendet Lucilius, hosce secutus,
Mutatis tantum pedibus numerisque; facetus,
Emunctae naris, durus conponere versus.
Nam fuit hoc vitiosus : in hora saepe ducentos ,
10 Ut magnum , versus dictabat stans pede in uno.
Cum flueret lutulentus, erat quod tollere volles :
Garrulus atque piger scribendi ferre laborem;
134) nisi fusie. Mss. et edd. vulgo. centt. fere omu. peccavero. Mss. ex
7ii fuste. Mss. ex nostris Bas. 1. Drd. nostris Lips. 1. Saiit. Mou. 4. (Jtg.
1. Dorv. 2. Dess. 2. 3. Mon. 3. sex 2. alü ap, Palm. Pott. Val. Edd.
ap. Feam. un. ap. Val. un. ap. Bad. ante Bentl. omnes et Camp. Bip. Bur.
Edd. Bentl. Cun. Heind. Doer. Dnviq. peccabo. Mss. ex nostris Dess.
,„„.,, ,, , j. , 1. 3. Mon. 1. Bas. 1. 3. Ürd. 2.
136) et clamas. Msc. aost. Dess. 3. p^^^ ^ ^^^^^ ^,^„,^,^ (.^,^ ., ^. .
nn. ap. Bersm. ., ex corr. alü ap. Lamb. Puliii.
137) Non longum. Msc. nost. Drd. Crat. Bersm. Torrent. Val. Talb.
2. Nee longum. Quatuor mss. ap. Oberl. Bad. laeck. Pott. Ed. Azara.
Feam. — faciam longum. Msc. nost. peccavi. Msc. nost. Gph. 1. stultus
Drd. 3. peecavero. Ed. Zar.
139) at mihi. Mss. tres ap. Feam. 142) Privatimque. Mss. ap. Bentl.
. ',/^, M . . 2. 6 Cv. lect.)
140) peccaro. Mss. ex nostris ^^ '
Lips. 2. Dess. 2. Drd. 1. 3.4. Mon. Go*;.a tv
2. 3. f). (itg. 1. alii ap. Lamb. Pulm.
Bersm. Talb. Bentl. Val. Comb. Gesn. 2) virorum (om. est). Msc. nost.
Feam. Edd. Bentl. qui restit. sq. re- Bas. 3. Ed. Loch.
LIB. I. SAT. III, IV.
75
Neckisclic Buben, und scheuch'st du sie nicht mit dem Prügel von hinnen.
Wirst du bedrängt von der rings dirh umstellenden Schaar; und du Armer 135
Sprengst dir die Kehl' und bellst, 0 der mächtigen mächtigster Herrscher!
Kurz mich zu fassen: so lang' ins Gemeinbad du für den Dreier
Gehst als König, und sonst Niemand, wie der Laffe Crispinus,
Dir zum Geleit nachfolgt : so lang' \\ird gütiger Freunde
Nachsicht mir es verzeih'n, wenn, ein Thor, ich in Etlichem fehle. 140
Gern werd' ich zum Entgelt auch ihre Vergehen ertragen.
Und, wenn gleich nicht Herrscher, me du, viel glücklicher leben.
Vierte Satire.
Des Dichters Rechtfertigung.
Eupolis und Kratiuus und nebst Aristophanes andre
Mehrere noch der Poeten , die Männer des älteren Lustspiels ,
Pflegten, wo einer verdient' .\bschilderung , raocht' er ein Taugnichts,
Mocht' er ein Dieb, ein Schänder der Eh'n , ein Meuchler und sonst wie
Ruchtbar sein, zu bezeichnen den Mann mit besonderem Freimuth.
Ganz schliesst ihnen sich an Lucilius, welcher ihr Beispiel
Nachahmt , nur dass Füss' er und Versmaass änderte : geistreich ,
Fein ausspürender Nase; doch hart in der Verse Gestaltung.
Denn diess führte zum Fehl , d;iss er oft zweihundert der Verse
Als was Grosses , auf einem der Füss', in der Stunde dictirte.
Weil er des Schlamms voll strömte, so gab's, was tilgen man möchte.
Er, redselig und faul , die Beschwerd' im Schreiben zu tragen ;
10
3) ac für. Mss. nostri pirq. et oplt.
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Drd.
1. 2. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3.
.Ment. Corb. Gph. 1. 2. Gtg. 1. Dorv.
1. 2. tres ap. Bersm. ap. Bentl.
omnes praeter uuiim. alii mss. ap.
Feam et Pott, tres ap. Oberl. quin-
que ap. Comb. Orell. b. c. S. p.
Gesn. 3. Bad. 1. msc. ap. Lamb.
Eos. Anim. p. 57. Edd. Bentl. (qui
restit.) Cun. San. Phil. Val. Franc.
Sivr. Dorigh. Azar. Wakef. Pott.
Duviq. Mein. Bur. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. — aut für. Mss.
ex nostris Drd. 3. Gtg. 2. msc. an.
ap. Beut!, quatuor ap. Feam (duo a
2. m.) Pott. 8. 16. -22. Edd. ante
Bentl. quod sciam, omnes, et ßaxt.
Sandb. Gesn. Wetz. Fea (qui def.)
Heind. Camp. Doer. Both. Bip. Zell,
lahn. — et für. .\lsc. Feae 3, d. —
quod malus actor coni. Praed.
4) Aut moechus. Ed. Colon, s. a.
Ascenss. — alioquin. Mss. nostri Lips.
1 (sed n eras.) 2. (ipli. 1. Bas. 1,
Edd. Mediol. 486. 508. 512. Venet.
492 (Piiic.) 494. 95. 98. Colon, s. a.
Ascens. 1.
6) Lucilliiis. Msc. Gph. 1. Ed. Mu-
rel. Bersm. Chab. (semper).
7) pedibus tantuin. Msc. im. ap.
Bersm .
11) Dum ßueret. Msc. un. ap. Bersm.
— quod tollere posses. Msc. nost
Drd. 3.
76 HÖR. SERMONUM
Scribendi recte : nam ut multum , nil moror.
Ecce,
Crispinus minimo me provocat: — »Accipe, si vis,
15 »Accipiam tabulas; detur nobis locus, hora ,
»Custodes ; videamus, uter plus scribere possit.« —
Di bene fecerunt , inopis me quodque pusilli
Finxerunt animi , raro et perpauca loquentis ;
At tu conclusas hircinis follibus auras
20 Usque laborantis , dum ferrum moUiat ignis ,
Ut mavis, imitare, Beatus Fannius ultro
Delatis capsis et imagine ; cum mea nemo
Scripta legat volgo recitare timentis, ob hanc rem,
Quod sunt qvios genus hoc minime iuvat, utpote pluris
2ö Culpari dignos. Quemvis media erue turba;
Aut ob avaritiam aut miser ambitione laborat.
14) minimo me. Mss. et edd. vulgo. 94. 95. 98. 540. 44. Loch. Mediol.
nummo me. Ed. Bentl. e coiii. sq. 508. 12. Colon, s. a. Ascenss. Aid. II.
Wakef. numerome co\n.WC)\\e\. ytiimo III. Bas. 527. 580. Glar. R. Steph.
me colli. N. Heins, mimo (^ni supsc.) Muret. Fabr. H. Steph. Torr. Dacer.
Msc. Orell. S. Tart. Batt. Despr. Boud. luvenc. Bentl.
15) ^ra/?iöm. Mss. ex uostrisLips. ( qui def. ) San. Ciin. Sandb. Phil.
3. Dorv. 1. Corb. Ment. Dess. 1. 2. Franc. Sivr. Dorigh. Azar. Wakef.
Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. 4. Gph. 1. 2. Camp. — Accipe, si vis Acdpere:
Bas. 1. (itg. 2. Mss. ap. Cruq. omnes, en tabulas! Coni. Praedic. • — ■ detur.
praeter 4. 7. duo ap. Bersm. Pulm. Mss. ex nostris Drd. 2. 3. 4. Mon.
3. 6. msc. un. ap. G. Canter. Nov. 1. 2. 4. 5. Dess. 2 (a 1. m.) Bas. 3.
Lect. 4, 12. mss. ap. Torr, fere Gth. 2. ap. Pulm. sex mss. ap. Talb.
omnes, ap. Bentl. Feam et Pott. plrq. quatuor, im. ap. Canter. N. L. 4, 12.
ap. Talb. omnes, Grell, b. c. p. Schol. octo ap. Pott. Edd. vulgo. dentur.
Porph. Defend. Turneb. .^dv. 15, 9. Mss. exnostris Lips. 1. 2. 3. Dess. 1.
Edd. Mediol. 476. 77. 80. Venet. 2 (a 2. m.) 3. Drd. 1. et 3, 1. Mon. 3.'
478. 79. 81. Aid. I. lunt. 503. Lamb. Bas. 1. mss. ap. Lamb. et R. Steph.
Cruq. Xyl. Chab. Bersm. D. Heins, alq. quatuor ap. Bersm. Pulm. 4. alii
Burm. Baxt. Val. Gesii. Oberl. Comb. mss. ap. Fabr. Talb. Pott. ap. Torr.
Wetz. Fea. Botli. Heind. Doer. Bip. fere omnes. ap. Bentl. plrq. sex ap.
Zell. lahn. Pott. Duviq.. Mein. Orell. Bur. Feam. Bad. I. Orell. 4. Ed. Fabr.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. — Ac- (Bentl. ad I. Od. 24, 8). — hora et.
cipiam iam. Msc. nost. Gtg. 1. Acci- Msc. Bad. 1.
piai. Msc. Palm. 4. — Accipe iam. ^g) posset. Msc. nost. Dess. 2 (t
Mss. ex nostris Lips. 1. 2. Dorv. 2. supsc.) Drd. 3. laeck. 1.
Mon. 1. 2. 5. Dess. 3. Drd. 3. Bas. 3.
Gth. 2. Mss. quatuor ap. Pulm. al. 1") fecere. Msc. nost. Dess. 2. ap.
ap. R. Steph. Cruq. 4. 7. duo ap. Bad. 1. — inopis ms. Ed. Cun. ex
l'ersm. ap. Bentl. alq. duo ap. Oberl. '"?■
tres ap. Comb. Gesn. 2. Pott. 10. 11. 18) rara et. Mss. alq. ap. Torr.
Orell. S. M {accipiam supsc.) Edd. — loquentes. Msc. Lamb. 3. qui coni.
Flor. 482. Ven. 483. 86. 92 (Pinc.) loquentem., quod recep. et def. Bentl.,
LIB. I. SAT. IV.
77
Nämlich im richtigen Schreiben : ob viel , nicht acht' ich es. —
Schaut doch,
Da beut Wette Crispin um ein Kleines mir. »Nimm, so du Lust hast,
»Täfelchen an ; ich nehme sie auch. Werd' Ort uns imd Zeit und *
»Hüter bestimmt : lass sehn , wer mehr wohl schreibe von beiden !« —
Weise verfuhren die Götter, den Geist mir dürftig und winzig
Nur zu verleih'n, der .\rt, dass er Weniges redet und sparsam.
Doch du magst den im Balge von Bocksfell hausenden Windsirom ,
Der fort kämpfet und fort , bis im Feuer das Eisen erweicht ist ,
Ganz nach Gelüst nachahmen. Beglückt ist Fannius, dessen
Mappen und Büsf ungebeten man widmete , während das Meine
Niemand liest: denn ich scheue das Ohr der Versammlungen; desshalb.
Weil gar Manchem ein Stoff der Art missfällt; da die Mehrzahl
Selbst Anklage verdient. Zieh jeden hervor aus der Menge:
Elend ist er am Uebel der Hab^fier oder der Ehrsucht.
15
20
25
vulgatam tuente H. Steph. Diatr. 2.
p. 4t).
20) laborantis. Mss. nostri Lips.
2. 3. Dess. 1. Mon. 2. 4. 5. Drd. 3.
(haue accusativi formam ubique modo
fx mss. dedinuis , rariiis tarnen no-
tanies). — ferrum dum. .Msc. Bentl.
2. Sic ed. Cun. — emolliat. VA.
Bentl. e coni.
21) Ul malus. Msc. 1. ap. Bad. (fa-
cili errore). Ed. Loch.
24) minime genus hoc. Msc. nost.
Drd. 3. mininium iuvat. .Msc. nost.
Gib. 2. — iitpote, iures coni. Horkel.
25) Culpuri digni. Ed. Cun. ex
ing. sq.Val. - quem vis fsciunciim).
Mss. nostri Dess. l. Mon. l. Ed.
Glar. Mur. Xylaud. Bas. 580. Burm.
— erue. Mss. ex nostris Dess. 2.
Drd. l. Bas. 1 (supsc. exlrahe). Gph.
2. msc. Palm. 7. al. ap. R. Steph.
Criiq. 1, tres. Taib. 12. Betitl. 2. 6
(a 2. m.) Oberl. C. Bad. I. Septem
ap. Feam. al. ap. Pott. Edd. Aldi-
nae, lunt. 503. Bas. 527. 31. 80.
.urgent. 514. Glar. Venet. 544. Mur.
Xyl. Lamb. Fabr. Cruq. H. Steph.
Bersm. Chab. Torr. Bond. I). Heins.
Dousa. Dacer. Tait. Despr. luvenc.
Batt. Burm. Cun. Sandb. .\zar. Fea
(qui def.) Both. Camp. lahn. Mein.
Orell. Ütz. Dlb. Wdm. — elige. Mss.
ex nostris Lips. 1. 2. 3. Porv. 1.2.
Dess. 1. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon. 1. 2.
3. 4. 5. Bas. 3. Gph. 1. Gtg. 1. 2.
Mss. Lamb. 1, diio. 2.3. 5.0. Cruq.
1, d. 2. 4. 6. 7. 9. Piilm. 1 — 1. 10.
tres ap. Bersm. ap. Torr, feie omnes.
ap. Talb. et BentL pirq. octo ap.
Pott, sexdecim ap. Val. Orell. b. S.
p. M (supsc.) Edd. vett. ante Aldum,
quos vidi, omnes. Ascenss. R. Steph.
Tum. Beall. Baxt. Gesn. Wetz. Wa-
kef. Heind. Doer. Zell. Pott. Duviq.Bip.
Schm. Bur.Krg. (H. Steph. Diatr. 2.
p. 59 e glossa profectum putat). —
eripe. .Msc. Pulm. b. Cruq. 1, tres.
duo ap. Val. Orell. c. — arripe.
Coni. Bentl. (q. v.) prob. Cun. re-
cep. San. Phil. Franc. Sivr. Dorigh.
26) Aut ob avaritiam. Mss. nostri
omnes. praeter Dess. 2. aliorum fere
omnes. Orell. b. c. S. p. Edd. vulgo,
inter recentt. Orell. Bip.Bur. Wüstem.
Dtz. Dlb. (q. V.) Schm. ab avaritiam.
Msc. nost. Lips. 1 (a 1 . m. sed o supsc.)
Feae 1, d. — Aut ab avanlia. Msc.
nost. Dess. 2. duo ap. Bersm. Coni.
primus Chabot in notis. dein I. l'ousa
Comm. c. 8. Commendat D. Heins,
et T. Faber (iit suum inventum) et
Dacer. .Marcil.: „melius menibranae:
ab avaritia." Edd. Chab. Bentl.
(qui def.) sq. Cun. San. Batt. Phil.
78
HOK. SERMONUM
Hic nuptarum insauit aiuoribus, liic pucrorum;
Hunc capit argenti splendor ; stupet Albius aere;
liic mutat merces sui'gente a sole ad eum, quo
30 Veäpertina tepet regio; quin per mala pracceps
Fertur, uti pulvis coUectus turbine; ne quid
Summa deperdat metuens, aut ampliet ut rem.
Omnes hi metuunt versus , ödere poetas. —
»Foenum habet in cornu, longo fuge: dunnnodo risum
35 »Excutiat sibi, non liic cuiquam parcet amico;
»Et quodcvimque semel cliartis inleverit, omnis
»Gestiet a furno redeuntis scire lacuque,
»Et pueros et anus.« — Agedum, pauca accipe contra.
Prinmm ego me illorum, dederim quibus esse poetas,
40 Excerpam numero : neque euim concludere versum
Dixeris esse satis; neque, si quis scribat, uti nos,
Sermoni propiora, putes Imnc esse poetam.
Ingenium cui sit, cui mens divinior atque os
Magna sonaturum, des nominis Imius honorem.
45 Idcirco quidam, comoedia nccne poema
Esset, quaesivere, quod acer spiritus ac vis
Nee verbis nee rebus inest; nisi quod pede certo
Differt sermoni, sermo merus. — At pater ardens
Saevit, quod meretrice nepos insanus aniica
Franc. Sivr. Azar. Wakef. Fea. Botli.
Dorigli. Heind. Doer. Camp. Zell. lahn.
Mein. Wdm. Krg. — miser amhitio)ie .
Mss. uostri Dess. 2. Mon. 4. mss.
ap. Torr, fere omnes. Talb. 11. 14.
Bentl. 2. 8. Bad. 1. laeck. 1. un. ap.
Val. qnatuor ap. Feam, quinque ap.
Pott. Edd. Sanad. Phil. Franc. Sivr.
Dorigh. Praed. iimera amhilione. Edd.
vulgo.
27) insamt. Mss. nostri ad unum
omnes. Edd. vulgo. insamis. Ed. Baxt.
(nihil notans) sq. Gesn. Both. Oberl.
(ex mscto L) , ut videtur).
28) Hunc rnpit. Ed. Colon, s. a.
et Ascenss. — aera. Coni. Burm. ad
Lacaii. 8, 16. miro. Msc. un. ap. Val.
30) tepet regio. Mss. et edd. vulgo.
tegct leyio. Corr. et ed. Sanad. —
patet regio, Mss. e nostris Ment. Drd.
2. 4. Lips. 3. 1 (supsc. tepet). petet.
Lips. 2 (sed a supsc. et corr. tepet).
msc. un. ap. Bersm. Bad. 1 {tepet
corr.) , qnatuor mss. ap. Val. Septem
ap. Feam, quatuor ap. Pott.
31) ut et pulvis. Msc. un. ap. Val.
32) depereat. Ed. Colon, s. a. et
Ascenss. — amplicet. Mss. nostri Lips.
1. 3. Dess. 1. Brl. 1 (c puncto not.)
applicet. Msc. nost. Gph. Orell. p.
33) Ollere poetas. Mss. et edd.
vulgo. poetam. Ed. Bentl. ex ing. sq.
San. Phil. Batt. Franc. Sivr. Dorigh.
Camp.
34) Foenum. Sic mss. nostri plrq.
et optt. (v. Nolten. p. (37. Harles.
p. 233. Fenum. Mss. nostri Lips. 1 . 3.
Mon. 5. Brl. L Faenum in nullo le-
gitur).
35) Excutiat tibi. Coni. Rutgers.
Ven. L. p. J7. prob. Heind. Both.
sed V. Landin. — ■ parcit. Ed. Chab.
LIB. I. SAT. IV.
79
30
36
Der schwärmt toll in der Liebe zu Ehfrau'n . jener zu Knaben.
Ken reizt blinkendes Silber : ein Albius staunt vor dem Erzbild.
Der lauscht Waaren vom Uaiide des Aufgangs, bis wo die Sonne
Wärmt im Sinken das Land; hin rennt durch Uebel er häuptlings,
(jleich wie Staub, den rail'et die Windsbraut: voller Besorgniss,
bass nichts schwind' an der Summ", und nicht sich die Habe vermehre.
Diese gesamnit nun fürchten die Vers' und hassen die Dichter.
»Seilt, Heu trägt er am Hörn ! Weit meidet ihn! Kann er Gelächter
»Nur sich erpressen, er schont nicht Eines der Freund", und beeilt sich,
»Was zu Papier einmal er gesudelt, zur Kund' es zu bringen
».\llen, die vom Backofen und Wasserbehälter daher ziehn ,
»Buben und Vetteln zumal. (( — Auf, Einiges höre dagegen !
Einmal , entheb" ich mich selbst von der Anzahl derer , die wirklich
Gültige Dichter mir sind. Denn den Vers nach Füssen zu runden 40
Heicht nicht , wirst du gestehn : wirst den . der Sachen , wie wir, schreibt,
Näher der .Alltagsrede, noch nicht als Dichter erkennen.
Wem ein erQndrischer Geist , wem göttlicher Sinn und ein Mund ward,
Der von Erhabenem tönt, dem gönne die Ehre des Namens.
Etliche haben darum vom Lustspiel, ob's ein Gedicht sei, 45
Frage geihan, ob nicht? weil Kraft und feuriger Aufschwung
Weder in Worten sich zeigt , noch Gedanken : ein reiner Gesprächston,
Nur dass geregelten Tact es voraus hat. — »Aber entflammt doch
»Ras't der Papa , dass vernarrt in die Buhlerin, seine Geliebte,
3(3) quoscunque. Mss. ap. Feam
alq. — inleveril. Mss. nostri Lips.
I. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Mon.
1. 3. 4. 5. Drd. 3. Gth. 2. Gph. 2.
aUeverit. Msc. nost. Drd. 4.
37 1 gestiat. Msc. nosl. Drd. 2.
r - 3U ) esse puetas. Mss. nostri ad
ununi onines {modo in Dorv. 1. is
supsc. ) et aliorum sine dubio, ap.
Urell. onines. Edd. vulgo. esse poe-
tis. Ed. Bentl. e coni. sq. Cun. San.
Fhil. Franc. Sivr. Dorigh. .\zar. Both.
Heind. {poetas. Wüstem.) Zell. Doer.
.Mein. Oreli. Wdm.
40) nam ner concludere. Msc. Bad.
1. — concludere versus. .Msc. nost.
Mon. 1.
41) si quis scnbat. Mss. nostri et
alioinni plerique. Edd. vulgo. — si
qui scribat. Mss. ex nostris Lips. 2.
Mein, Dess. 1. Mon. 2. Drd. 3. 4.
mss. Bentl. 2. 21. Oberl. A. D. tres
ap. Val. Bad. 1. Comb. C Ed. Bll.
(qui def.)sq. Cun. Both. Heind Zell.
Mein. Urell. Dtz. Wdm. (refut. lahn.)
scribiU si quis. Msc. nost. Dorv. 1.
Orell.S. — scribit. Msc. nost. Dess. 3.
42) propriora. .Mss. nostri Lips.
2. 3 (;■ puncto not.) Mon. 1. 2. Bad. 1.
Edd. Flor. 4S2. Venet. 47S. 70. 83.
8t}. Loch. Bas. 327. Bersm. — pu-
tas. -Mss. nostri Dorv. 1. Mon. 2.
Gph. 2. Orcll. S.
44) Ingenium — honorem. Cit.
Prise. 11. 8, 34.
47) ni qnod. Msc. nost. Dorv. 2.
— pede recto. .Msc. nost. Lips. 1.
48) Distal sermoni. Msc. un. ap.
Bersm. — ac pater. Msc. nost. Mon.
4. el paler. .Msc. nost. Gph. 2.
49 j insanus. Mss. nostri Lips. 1
(a 1. m.) 2. 3. Dess. 1. Drd. 2. 3.
80
IIOR. SERMONUM
50 Filius, uxorem grandi cum dote recuset,
Ebrius et — magnum quod dcdecus — ainbulet ante
Noctem cum facibus. — Numquid Pomponius istis
Audiret leviora, pater si viveret V Ergo
l^on satis est puris versum perscribere verbis;
5j Quem si dissolvas, quivis stomachetur eodem
Quo personatus pacto pater. llis, ego quae nunc,
Olim quae scripsit Lucilius, eripias si
Tempora certa modosque, et quod prius ordine verbum est,
Posterius facias , praeponens ultima primis ;
60 Non, ut si solvas : »Postquam discordia taetra
»Belli ferratos postis portasque refregit,«
Invenias etiam disiecti membra poetae.
Hactenus haec : alias , iustum sit necne poema ;
Nunc illud tantum quaeram, meritone tibi sit
65 Suspectum genus hoc seribendi. Sulcius acer
Ambulat et Caprius rauci male, cumque libellis;
Magnus uterque timor latronibus ; at bene si quis
Et vivat puris manibus, contemnat utrumque.
Ut sis tu similis Caeli Birrique, latronum.
Mon. 1. 2. Bas. 8. Gph. 2. Gtg. 2.
Gth. 2. sex mss. ap. Lanib. im. ap.
Bersm. optt. ap. Torr, quinque ap.
Val. sex ap. Pott. Edd. ante Alduni
quos vidi, oiiines, et Ascenss. Lamb.
Cruq. Xyl. Dacer. Torr. Baxt. Bentl.
Clin. San. Phil. Sandb. Batt, Val.
Franc. Sivr. Dorigh. Gesn. Azar.
Wakef.Wetz.Fea. Both. Heind. Doer.
Zell. Camp. lahn. Pott. Duviq. Mein.
Orell. Dtz. Dlb. Schm. Wdni. — i/i-
sanit. Mss. nostri Lips. 1 (a 1. m.)
Dorv. 1 (var. lect.) 2. Brl. 1. Bas.
1. Drd. 1.4. 3, a. Mon.. 3 (ex corr.)
4. 5. Gtg. 1. Gph. 1. Mss. Pulm.3.
4. 7. 9. Talb. 3. 4. 10. 11. Oberl.
D. laeck. 1. alii mss. ap. Val. et
Pott. Orell. d. Ed. Aldus (qiii in-
dnx.) Bas. 527. 80. Lamb. ed. I.
Glar. R. Steph. Mm-. Ven. 559. Fabr.
Bersm. H. Stepb. D. Heins. Crat.
Chab. Bond. Burm. Tart. Despr. lu-
venc.
50) cum grandi. Msc. Orell. p.
50. 51) recuset — ambulet. Mss. no-
stri omnes. Edd. \n\^o.recusat — am-
öulai. Msc. Pulm. 3. tres ap. Feam.
Edd. Cliab. i'ersm. Cun. San. Franc.
Sivr. Fea.
52) Ntim qui. Mss. nostri Lips. 2
(a 1. m.) Mon. 2. Drd. 3. Gtg. 1.
— Poinpinitts. Mss. nostri Dess. 1.
Mon. 3. 5. Gph. 1. tres ap. Feam.
Orell. c. d. M. Pompenius. Mss. no-
stri Lips. 3. Brl. 1. Mon. 1 (a 1. m.)
54) Num satis est. Msc. nost. Mon.
3. — versum puris. Ed. Cun. ver-
bis versum perscr. puris. Msc. nost.
Drd. 4. — puris versus. Edd. Venet.
494. 95. 98. Mediol. 508. 512. —
praescrihere. Mss. Feae 2, i. 3, c.
Lemma in comm. Aci'on. Ed. Me-
diol. 48(3. transscribere. Ed. Chab.
componere. Msc. nost. Dorv. 2.
55) stomachatur. Msc. nost. Gph. 1.
57) excipias si. Msc. nost. Gph. 1.
ö9)praepoJjasque. Msc nost. Dorv. 2.
60) Non si dissolvas. Msc. nost.
Mon. 1. Non et si s. Mss. nostri
LIB. I. SAT. IV.
81
»Eine begüterte Braut aiissclihigt das verdorbene Söhnlein : 50
»Dass es — ein mächtiger Scliinipf! — vor Nacht weintaumehid mit Fackehi
»Zieht in den Strassen umher.(( — Ei, würde Pomponius mildre
Worte vernehmen, wofern sein Vater ihm lebte? Mithin gnügt
Nimmer es schon, schmuckloses Gered' in Verse zu bringen ,
Die nur lösen man darf, und es eifert ein jeglicher Vater 55
Ganz auf die nämliche Art, wie der in der Maske. Sobald man
Dem, was jetzt ich sdneib" und Lucilius einst, die bestimmten
Tacte benimmt und FUiythiuen, das Wort, was vom in der Reih' ist,
Bringt nach hinten, das letzte dafür vorschiebend dem ersten:
Nicht als lös'test du dioss: »Nachdem fluchwürdige Zwietracht
»Eisenunigürtete llior' und Pfosten des Krieges entriegelt, ((
Fändest du hier auch Glieder verstreut vom zerstückelten Dichter.
So weit diess; und künftig, ob wahres Gedicht, ob es nicht sei:
Nur die Frage für jetzt: ob Grund zum Verdachte du habest
Auf ein Geschreib' in der Art, wie das unsrige. Sulcius wandelt
Grimmig mit Klagcbbellen imd Caprius, heisere Beller:
Beid' ein gewaltiger Schreck für Gauner. Der rechtliche Mann zwar.
Der vom Frevel die Hand rein hält , mag Beide verachten.
Falls nun dem Cälius du und Bin-ius glichest, den Schelmen,
60
63
Lips. 1 (ul supsc.) 2. i;o/t;a«(supsc.)
Msc. Orell. M.
62) Invenies. Mss. nostri Mon. 1.
Drd. 2. duo ap. Comb. Edd. Mediol.
477. 508. 512. Venet. 492 (l'inc.)
404. 95. 98. Colon, s. a. Ascenss.
Rodell. — discerpli. Msc. un. ap.
Val.
63) Hactemis hoc. yisc. nost. Gph. 1.
04) merito tibi ne sit. Msc. nost.
Brl. 1 (signo commutandi addito),
un. ap. I?ersm.
05) Sulcius. Mss. et edd. vulgo.
Sulgius. (et v. 70.) Mss. nostri Bas.
1. Gph. .3. un. ap. Palm. Bad. 1.
Orell. p. M. Fulgius.(ei v. 70.) Mss.
nostri Drd. I. 4. 3, a. mss. alq. ap.
Torr, et Val. Orell. d. Ed. Aid. I.
Fulcius. (et V. 70.) Msc. nost. Gph.
2. mss. alq. ap. Torr, et Val. Pulm.
0. Edd. Zar. Mediol. 477. Venet.
478. 79. 92 (Pinc.) Flor. 482. Co-
lon, s. a. Ascenss. R. Steph. Stul-
tiits. Msc. nost. Mon. 5. Vulyius,
Stulius. Mss. ap. Val.
HORATII SAT.
66) raucus male. Ex emend. Bon-
finis (in Ascens. IV.) ed. Glar. Xy-
land. — male rauci. Msc. nost. Bas.
3. — cumque labellis. Msc. un. ap.Val.
67) uterque tremor. Msc. ap. Val.
68) Et vivit. Msc. nost. Drd. 3.
— Et vivat puris. Mss. nostri ad
iiniim omnes, et aliorum puto. Edd.
Tulgo. Et puris vivat. Ed. Lamb.sq.
H. Steph. Cruq. Bond. Tart. Dacer.
Despr. Cun. Sandb. l^hil. Franc.
Azar. Et vivat manihus propriis. Msc.
Feae 1, i.
60j C't si.s tu, Mss. et edd. vulgo.
Ut tu sis. Mss. nostri Gph. 1. Mon.
5. un. ap. Bersm. Orell. S. Lemma
in comm. Acr. et Porph. Ed. Me-
diol. 477. Ai .'ns tu. Msc. Bad. 1.
Ei sis tu. Msc. nost. Lips. 1. —
Caeli. Mss. ex nostris Lips. 1. 2.
Gph. 1. Gtg. 1. Mon. 3. ap. Bentl.
plrq. et optt. Porph. msc. nost. Edd.
saec. XV. fere omnes, Ascenss. Cruq.
Chab. Torr. D. Heins. Crat. Burm.
Bentl. Cun. San. Batt. Franc. Sivr.
82
IIOR. SEKMONUM
70 Non cp;o siin Capri iicquc Sulci : cur mctiias me ?
JSiilla taberna meos liabeat neque pila libellos,
Quis manus iiisutlet volgi Hermogenisque Tigelli',
Nee recito cuiquam, nisi amieis, idque coaetus;
Non ubivis, coramve quibuslibct. In mediö qui
75 Scripta foro recitent, sunt nmlti, quique lavautes ;
Suave locus voci resonat couelusus. Inanis
Hoc iuvat, band illud quaerentis, num sine sensu ,
Tempore num faciant alieno.
»Laedere gaudes,«
Inquit, »et hoc studio pravus facis.« ■ — Unde petitum
80 Hoc in me iacis ? est auctor quis denique eorum ,
Vixi cum quibus? Absentem qui rodit amicuni,
Qui non defendit alio culpantej solutos
Qui captat risus hominum famamque dicacis;
Fingere qui non visa potest; conmissa tacere
85 Qui nequit: hie niger est, hune tu, Romane, caveto.
Saepe tribus lectis videas cenare quaternos,
E quibus unus amet quavis adspergere cunctos,
Azar. Heind. Zell. Camp. Mein. Orell.
Dtz. Wdm. Celi. Mss. nostri Moii.
1. 2. 4. Drd. 1. 2. 3. Edd. Aid. II.
III. Glav. Bas. 527. 55. 80. Yen.
544. Fabr. Cefö. Mss. nostri üess. 1,
2. Lips. 3. Rrl. 1. Bas. 1. 3. Gpli.
3. quinque mss. ap. Pulm. laeck. 1.
Ed. Aid. I. — Coeli. Schol. Acron.
Edd. Loch. Lamb. Xyl. H. Steph.
Bersm. Bond. Dacer. Despr. Baxt.
Phil. Sandb. Invcnc. Dorigh. Gesn.
Wakcf. Wetz. Fea. Doer. Both. lahn.
Pott. Duviq. Bip. Dlb. Schm. — Bir-
rique. Mss. nostri fere omnes , tres
ap. Pulm. quatuor ap. Bersm. ap.
Bentl. plrq. et oppt. Edd. viilgo. — ■
Bi/rrkiqiie. Msc. Gesn. 2. Sehol. Acr.
(qui leg. Byrrhius), Porpli. (qui leg.
Byrrlms). Edd. Mediol. 477. Venet.
478. 79. 540. 44. Ascens. IV. R.
Steph. Bas. 555. 80. Mur. Chab.
Torr. D. Heins. Burm. Batt. Sandb.
Tart. Franc. Sivr. Fea. Botli. Camp,
lahn. Schm. Bynnque. Mss. nostri
Lips. 1. 2. Pulm. 4. Edd. Cruq. Da-
cer. luvenc. Byrique. Msc. nost. Gph.
3. Edd. Aid. II. III. Bas. 527. Glar.
Bersm. Fabr. Byrrüque. Ed. Aid. I.
Berrique. Msc. Pulm. 1.
70) l^on ecjo siin. Mss. nostri fere
omnes, ap. Orell. omnes. Edd. vul-
go. Non ego stim. Mss. nostri Drd.
4. Gph. 3. mss. alq. ap. Torr, (qui
prob.) Edd. Mediol. 477. Aid. II.
Venet. 544. Heind. Zell. Doer. Orell.
— Capri. Mss. et edd. vulgo. Caprii.
Mss. nostri Brl. L Bas. 1. Dess. 2.
tres ap. Bentl. duo ap. Feam. Edd.
Venet. 478. 79. Flor. 482. Bentl.
(qui tarnen retractavit ad Ter. Andr.
2, 1, 20.) sq. San. Val. Sivr. Do-
righ. Fea. Both. — Capri neque Sulci.
Mss. et edd. vulgo. Sulci neque Ca-
pri. Mss. nostri .\Ion. 1. 4. Gtg. 1.
Ed. Chab.
71) habiiit (supsc. habeat). Msc.
Orell. M. habet ut neque. Ed. Val.
ex ing. sq. Sivr.
73) Nee recito. Mss. nostri omnes,
praeter duos, mss. ap. Pulm. Torr, et
Bentl. omnes, ap. Lamb. alq., tres
ap. Bersm. tres ap. Oberl. quinque
ap. Comb. Bad. 1. alii mss. ap. Pott,
ap. Orell. omnes. Edd. ante Aldum,
LIB. I. SAT. IV. 83
Irli kein Caprius liin noch Snlcius : warum mich fürchten? 70
\W^l kein Laden doch Schriften von tnir, kein mixender Pfeiler,
■Welche mit Schweiss voll sudlo das Volk und iIcrino;;enes' Hiinde!
Nie les' Kinem ich vor als Freunden, und dazu genütliigt :
Weder an jeglichem Urt, noch Jeglichem. Lesen doch Manche
Mitten auf olVcnem Markt ihr Geschriebenes, oder im Bade : 75
lialll doch der Ton im umschlossnen Gewölh' anumthiglich ! Gecken
Macht dicss Lust , die nicht es bekümmert , ob wider ilen \\'ohlstand
Solches sie thun , ob gänzlich zur Unzeit. — —
»Kränken ergötzt dich,«
Heissl's, »und du übst diess tückiscli mit Absicht.« — Sage, woher dn
Diese Beschuldigung ninunst? Wer meiner Geführten im Leben 80
Ist dir Bürge dafür? Wer ialscli nachredet ilcni Freunde,
Wer ihn in Schutz nicht nimmt bei fremder Bes<'liuldigung : wer nur
Helles Gelächter der Leute bezweckt und die Ehre des Witzbolds :
Wer andichten uns kann, was nimmer er sah: ihm Vertrautes
Hehlen nicht mag: ja der ist schwarz; den, Römer, vermeide! 85
Oft wohl siehst du je vier beim Mahl' auf dreien der Polster:
Einem davon maclit's Lust, wie er kann, zu beträufeln die Andorn,
quos vidi, omues, et Loch. Ascenss. 76) resonnt voei. Msc. uost. Gpli. 2.
Azar. Fca. Both. Doer. Zell. Pott. Diiviq. 77) aiU aliud quaevenles. Ed. Crato.
Mein. Orell. Dlz. Dlb. Schm. Wdm. 70) Inquis. Mss. nostri et alionmi
Krg. Non recito. Mss. ex nostris plericiue. Edd. ante ßcntl. vuigo, t-i
Bri. 1. Mon. 4. civialuor ap. Lamb. Baxt. Gesn. Wetz. Azar. Fea. laim.
quatuor ap. Pott. Ed. .\ldiis, sq. Bas. Bip. Bur. Schm. Inquit. Mss. ex no-
527. 55. 80. \'enet. 540. 44. (ilar. stris Lips. 2 (a 1. m.) Bas. 1 (/
Miuet. Lamb. Xyl. Cniq. Fal)r. Stepli. supsc.) Ürd. 3. Gtg-. 1. dno mss.
Cliab. Bersni. Torr. 1). Heins. Crat. vetustiss. ap. Torr. Bentl. 10. cod.
Bond. Blum. Dacer. Tart. Despr. Sorb. et Bellov. ap. Val. duo ap.
luvenc. Batt. Sandb. Phil. \al. Heind. Comb, tres ap. Pott. Ed. Bentl. (qui
Camp. Xon recitem. Mss. ap. Lamb. restit. et def.) sq. Cun. Sau. Pliil.
alq. Neu rccilem. Ed. Cun. ex iiig. Franc. Sivr. Sandb. Dorigb. Wakef
sq. San. Franc. Dorigli. Nee recitem. Heind. Doer. Zell. Both. l'ott. Duviq.
Edd. Bentl. Baxl. Gesn. Oberl. Wa- Mein. Ürell. ütz. Dlb. Wdm. Krg.
kef. Wetz. lahn. Bip. Bur. — cui- 80) Haec in me. I.d. Loch. —
quam. iM>s. nostri ad nnum omnes, denique horum. Msc. nost. Bas. 3.
et aliorum. Edd. vulgo. quicquam. 82) quuvis culpante {alio supsc.)
Msc. un. ap. Bentl. un. ap. (Jesn. Msc. Orell. M.
Edd. Bentl. Cun. San. Val. Baxt. 84) non iussu. .Msc. nost. Gib. 2.
Gesn. Ubeil. Wakef. Franc. Sivr. Feae 1, d.
Bip. Bur. — Nee cuiquam recito. 80) videam. .Mss. nostri Gtg. 1,
.Msc. nost. Drd. 1. — atqite coactus. Bas. 3 (a 2. m. ) — videas leclis.
.Msc. nost. Dorv. 2. Msc. nost. Mon. 4.
75) recitant. Mss. nosiri Lips. \. 87) E quihus. .Mss. et edd. vulgo.
Bas. L Gph. 3. un. ap. Comb, duo Ex quibus. Mss. nostri Dorv. 2. Gtg.
ap. Feam, Ürell. b. d. 2. duo mss. ap. Feam. — unus. Mss.
6*
S4
HÖH. SEKMONUM
Praeter eum qui praebet aquam; post liiuic qnoqne potus,
Coiidita cum verax aperit praecordia Libi r.
90 Hie tibi coinis et urbanus liberque videtur
Infesto nig'ris: ego si risi, quod ineptus
»Pastillos Kulillus ölet, (Jarg'onius hireiiiu/c
Lividus et mordax videor tibi. Mevitio si qua
De Capitolini furtis iniecta Petilli
9ö Te corani fuerit; det'endas, ut tuus est mos:
»Me Capitolinus eonvictore usus amieoque
»A puero est, causaque moa permulta ro,ü,atus
»Fecit, et ineolumis laetor quod vivit in urbe:
»Sed tamen admiror, quo pacto iudiciuin illud
100 »Fugerit:« hie nigrae sucus loliginis, haec est
Aerugo mera; quod vitium procul atore cliartis,
Atque aiiimo prius, ut siquid proraittere de me
Possum aliud vere , promitto. Liberius si
et edd. vulgo. imus. Mss. alq. ap.
Feam, Pott. I5ad. 1. (in vetustioribus
mss. wms et i?nus fere distiiigui iioii
possmit. (f. A. poet. v. 32.) Edd.
Fea. Pott. Üuviq. Doer. Both. — avet.
Mss. uostri omnes, et aliorum fere.
Schol. Porph. Edd. ante Bentl. omnes
et recentt. alq. Sandb. Bip. Mein.
Dtz. Dlb. Scbm. Bur. ai?iei. Msc. Cruq.
1, a (vetnstiss.) diio mss. ap. Val.
Recep. etdef. Hentl. sq. Cnn.San.Val.
Wakef. Pliil. Franc. Sivr. Azar. Heind.
Both. Doer. Zeil. Orell. Wdm. Krg.
aviut. Ed. Dorigh. — quamvis. Msc. nost.
Gph. 3. mss. ap. Lamb. alq. ap. Crnq.
1, un. Ed. Bas. 580. quovis. Msc.
nost. Gth. 2. (sed quavis tnetnr et
expl. Seh. Acr.) — asiievfjcrc inul-
tos. Msc. nost. Drd. 4.
88) qui praebet, aqua. Ed. Muret.
(q. V. ad Ter." Enn. 5, 8, 57). refut.
Fea. Ed. Bur. — et post hiair. Msc.
nost. (iph. 3.
89) Candida cum vevaa'. Mss. ap.
Lamb. alq. un. ap. Torr. — prae-
coi'dia Bacchus. Ed. Sanad. ex. ing.
sq. Dorigh.
92) Rii/i/ius. .Msc. nost. Lips. 2.
laeck. 1. — Gargonius. Mss. noslri
Lips. 3. Dess. 1. Mon. 1 (a 2. m.)
2. 4. (jth. 2. Dorv. l.mss.Bentl. 6. 9.
Oberi. A. OrcU. b. S. Ed. Bentl. (qui
restit.) sq. Cun. San. Franc. Sivr. Wa-
kef. Dorigh. Both. Heind. Zell. Mein.
Grell. Dlb. Srhm. Wdm. Krg. Gor-
gonius. Mss. nostri plures , Orell. c.
d. p. M. Edd. vulgo (cf. Sat. 2, 27).
93) Invidus. Mss. alq. ap. Feam
et Comb. Edd. Venet. 48L .Mediol.
48(3. — ac mordax. Ed. Cun. ex ing.
sq. San. Franc. Sivr. — videor tibi
(nulla iuterrog.) Edd. vett. quas vidi,
ante Aid. lil., et Ascenss. Azar.
Wakef. videor tibi? Sic edd vulgo
post Aid. 111. videar tibi? Ed. Sanad.
ex ing. sq. Phil. Franc. Sivr. Durigh.
— si qua. Mss. et edd. vulgo. a«
quae. Mss. nostri Lips. 2 (sed a
supsc.) Mon. 1. 2. 4. Citg. 1. duo
mss. ap. Yal. Bad. 1. laeck. 1. Ed.
D. Heins.
94) Capitolinis. Mss. nostri Dess. 1,
Mon. 2. 4. Gtg. 1, un. ap. Bersm.
duo ap. Oberl.
95) defendas. Mss. et edd. vulgo.
defensas. Mss. nostri Mon. 4. 5 {d
supsc.) Bas. 3. Gesn. 3. Orell. S.
defendis. Duo mss. ap. Feam. dcfen-
des. Msc. nost. Dorv. 2. defenses.
Ed. Cuning. ex ing.
96) a7/iico ( om. que). Mss. nostri
LIB. I. SAT. IV.
85
Ausser dem Herrn des Gelngs ; doch bald auch diesen im Trünke,
Wann ihm der Wahrlieilsfreund , Gott Liber, den Busen erölTncl.
Der nun scheint dir ein heitrer Genoss, freimüthig und witzig, 90
Dir, der Schwarzes verwünscht: ich, weil ich gelacht, dass der Lafle
»Würzmorsellen verhaucbet, Rufdl, Gargonius Bocksdufl,«
Ilamisch erschein' ich dir gleich und ein Hissiger. Sei's, dass im Beisein
Deiner der diebische Streich des Petillius Capitolinus
Käme zur Sprach\ und du nähmst ihn in Schutz, in der Art wie du pflegest: 95
»Mir ist Pelillius Kreimd und Lebensgeiiosse von kitin aul
»Immer gewesen: er hat tüi' mich gar Manches auf Bitten
»Früher gethan; mich erfreufs, dass sicher er lebt in der Hauptstadt:
»Wunder jedoch bleibt mir's, wie's zuging, dass er dem Rcchlsspruch
»Also entschlüpfte:« ja, diess isi Blackfischschwärze, ja diess ist 100
Eiteler Host. Dass solch Unheil stets fern vom Papier mir
Sein werd', und vom Herzen zuvor: ja, wie irgend ich etwas
Kann aufrichtig verheissen von mir, so vcrheiss' ich es. Red' ich
Dorv. 1. 2. \ir\. 1. Mon. 4. Bas. 3.
ap. Lamb. alq.
OH) iricolomis. Mss. nostri Dess.
1. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Gth. 2. iin.
ap. Pulm. duo ap. I^prsm. (et v. 119.)
00) amniiror. Mss. nostri Mon. 1. 2.
Bas. 1. Gtg. 1.
l(J(i) sHCus. Mss. nostri plerique
et oplt. , Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 3.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. Gth. 2.
Mss. ap. Feam permulti, tres ap.
Oberl. lacrk. 1. Edd. vett. alq., Ve-
nel. 478. 70. Flor. 482. Oreil. Dtz.
Dil). Sclim. Wdin. (cf. \Vagn. Or-
thogr. Verg. p. 47"). Harlts ad Cel-
lar. p. 365 sq.) succus. Edd. vuigo.
fucus Fca adscivit ex imo nisc. —
loliginis. Sic edd. vulgo (v. Noiten.
Lex. p. 107). lolliginis. Mss. nostri
pleriqne, Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. Mon.
1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. Bil. 1 (a 2. m.)
Bas. 1. 3. Glli. 2. mss. ap. Torr,
duo ap. Bersm. quinque ap. Feam.
(v. Fabr. not.) Edd. A enet. 470.
Flor. 482. Lamb. Fca. — Post fu-
gerit vulgo puncto distinguunt.
101) (ifore. Mss. nostri Lips. .1.
2. 3. Ment. Dess. 1. 2. 3. Mon. 2.
3. 4. 5. Gph. 3. Gth. 2. mss. ap.
Lamb. plrq. et optt. Cniq. omucs,
praeter 6. Pulm. I — 1. quatuor ap.
Bersm. Ed. Lamb. (qui restit.) Cruq.
Hersni. Bentl. Baxt. Gesn. Ciui. San.
Phil. Franc. Sivr. Azar. Wakef. Both.
Heind. Zell. Mein. Ürell. Dtz. DIb.
Scbm.Wdra. Krg. (v. Itprr. ad Valer.
Flaccum 3, 620.) affore. Mss. nostri
Brl. 1. Drd. 2. 4. Bas. 1, 3. Gtg.
1. 2. (ipli. 2 {h supsc.) msc. Pulm.
10. Cniq. 6. tres ap. Torr. Edd.
Mediol. 477. 86. Burm. — abfore.
Mss. nostri Mon. 1. Drd. 1. 3. Gph. 1.
msc. Pulm. 6. Edd. vett. ante Lamb.
omncs et Mur. Xyl. Fabr. H. Sicpb.
Cbab. D. Heins. 'Torr, (qui def. )
Bond. Daccr, Tart. Despr. luvenc.
Batt. Sandb. Dorigli. Wetz. Fea. Camp.
Pott. Duviq. Bip. Bur. lahn.
102) Uli si (supsc. ei). Msc. Orell.
S.M. si quid (seiuiictim). Vulgo. si-
quid. Mss. nostri Lips. 3. Brl. 1.
Edd. Cruq. H. Stepb. Wdm. si qui.
Ed. Loch, (qui expl. aliqtto modo)
et Fea, nihil monens. — o si quid.
Ed. Val. e coiii. — pro me (supsc.
vel de me). Msc. nost. Bas. 1.
103) Possim. Msc. nost. Gph. 2
(u supsc.) Pulm. 4. Ürell. 6. Ed.
Val. — aliud. Mss. nostri Lips. 3.
Dess. 1. 3; Mon. 1. 2. 4. 5. Bas.
1. 3. Gph. 1. Ed. Aldus (qui restit.)
et post cum vtdgo. aliquid. Mss. no-
86 HOEi. 8ERM0NUM
Dixero quid, si forte iocosius; hoc mihi iuris
lOj Cum venia dabis. insuevit pater optimiis hoc ine,
Ut fiigerem , cxeniplis vitioruni quaeque notando.
Cum me hortaretur , parce, i'rugaliter, atque
Viverem uti contentus eo , quod mi ipse parasset :
»Nonne vidcs, Albi ut male vivat filius , utque
110 »Barus inops? mag-uum documentum, ne patriam rem
»Perdere quis velit.« A turpi nieretricis amore
Cum deterreret : »Seetani dissimilis sis I«
Ne sequerer moechas, concessa cum venere uti
Possem: »Deprensi non bella est fama Treboni,«
115 Aiebat: »sapiens, vitatu quidque petitu
»Sit melius, causas reddet tibi: mi satis est, si
»Traditum ab antiquis morem servare tuamque,
»Diuu custodis eges, vitam famamque tueri
stri Lips. 1. 2. Meiit. Drd. 1. 2. 4 ap. Bersm. un. ap. Comb. Orell. h. M
et a. Dess. 2. Mon. 3. Gph. 2. 3. (supsc.)
Gtg. 1.2. Gth. 2. mss. ap. R. Stepli. 110) ßants. Mss. noslri Lips. 1.
duo ap. Pulm. dno ap. Comb. Bad.l. 2 (a 2. m.) Dorv. 1. 2. .Meut. BrI. l
Orell. d. Edd. vett. ante Aldum quos (r supsc.) Mon. 3. Ürd. 1. 4. Gtli. 2.
vidi, omnes, et Ascenss. Fea. lahn. niss. tres ap. Pulm. Cruq. 2. 6. 7.
— illud vere, Msc. nost. Drd. 3. — • un. ap. Torr, alii ap. Bentl. plerique
aliud vere, promitto. Sic dist. Bentl. mss. ap. Val. Orell. b. c. d. p. M.
sq. Baxt. Gesn. Heind. Doer. Both. laeck. 1. Edd. Flor. 482. Venet. 483.
Jahn. Pott. Duviq. Camp. Mein. Orell. 86. 92 (Piuc.J 94. 95. 98. 540. 44. 53.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. aliud: vere Mediol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
promitto. Sic reliqui distiogviunt. Ascenss. Aldinae, Bas. 527. 55. Glar.
105) insuevit — hoc me. Mss. no- Muret. Fabr. Crat. D. Heins. Burm.
stri omnes (modo haec me Brl. 1). Bentl. Cun. Wakef. Wetz. Mein. Dtz.
Edd. vulgo. (v. Steph. Dialr, 2. et Wdm. — Bai-rus Mss. noslri Gph. 1.
Bentl.) insevit. Msc. un. ap. Bersm. Dess. 2. alii mss. ap. Val. Orell. S.
Bentl. 6 (a 2. m.) Edd. Flor. 482. Comm. Land. Turneb. Adv. 14, 28.
Landin. comm. insacvit. Venet. 483. Edd. Mediol. 486. Lamb. Xyi. Cruq.
86. Loch, insevit — hoc mi. Ed. H. Steph. Bas. 580. Chab. Bersm.
Lamb. e coni. sq. Chab. Bersm. i?i- Bond. Torr. Dacer. Tart. Despr. lu-
slituit. Msc. ap. Comb. venc. Batt. Baxt. Sandb. (Jesn. Azar.
107) Cum me — parasset. Cil. Fea. Both. Heind. Doer. Zell. Camp.
Prisciau. 16, 2, 16. — utque. Msc. Pott. Duviq. Rip. Bur. lahn. Orell. Dlb.
nost. Lips. 1 (a 2. m.) Schm. Krg. Bai-rhus. Edd. Mediol.
108) Vivere. Mss. nostri Mou. 1.3. 477. Venet. 478. 79. — Baius. Mss.
— quod mihi ipse. .Mss. nostri Lips. nostri Lips. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. Dess.
1. 2. Dess. 1. Gph. 1. Mon. 3. — 3. Bas. 3. Gtg. 1 (r supsc.) mss.
pararet. Msc. nost. Dess. 1. uu. ap. Pulm. 2. 3. 10. Cruq. 1, a — d. 4.
Bersm. parassem. Msc. Bentl. 2. un. ap. Bersm. ap. Bentl. plrq. alii
109) ut vivat male. Ed. Cuning. mss. ap. Val. Farus. Msc. Cruq. 9.
— filitis , atque. Mss. nostri Dess. 1. tres optt. ap. Torr, alii mss. ap.
Gph. 2. Lips. 1 (m supsc.) duo mss. Bentl. et Feam. Bartus. Mss. duo ap.
LIB. I. SAT. IV.
87
Freier einmal und selierz' ich zu dreist : so ^cstiitto mir dieses
Naeiisielitsvoli : es ficwöliiito mich sn mein licftliclier Valer,
r>ass ieli l'nr je^iielien Kelil Ueispiele mir merkend , ihn miede.
Wolle er micli eiiisl anfmunlern, dass sparsam, massig;' ^cniessend ,
Gern mich hegniifjend mit dem, was Er mir erworlien, ieli leide:
»Siehst du, wie Albius' Sohn gar jaminerlicli leb! und wie Imlllos
»Barus? Ein ernster Beleg zur Warnung, das Erbe des Valers
»Nicht zu vergeuden.« Bezweckt' er, der Bulilerin seliim|illiclie Liebschalt
Mir zu verleiden: »o gleiche nur niemals einem Sccianns!«
Dass nicht lockere Frau'n mich veiieiteten, stände vergönnte
Liebe mir frei: »nicht hnbsch ist Trebonius' lUd", des erla|i|ilcn,((
Sprach er, »es wird, was besser zu tlieh'n sei, was zu ersirehen,
»Einst nach Gründen der Weise dir darthun: mir ist es gnügend,
»Wenn ich der älteren Welt herkömmliche Weise bewahrend,
»Dir als Hijter, so lang" es dir Kofh tliut, Leben und Ehre
105
HO
115
Bersm. uu. ap. Bentl. Balbits. Mse.
nost. üess. 1. nn. ap. ßersin. Cla-
rus. Msc. nosl. Drd. 3, 1. j9ö/?w, Ba-
nis. Mss. ap. Val. Pti/tis inops. Msc.
(Jesn. 2 (a I. m.) Ed. Val. — ut
qui. Msc. Bentl. 10. lüde Bentl. coni.
Panis inops s. Fanis inops. Hoc re-
cep. San. Phil. Franc. Sivr. Dorigh.
111) (/tii velit. Msc. nost. Ment. —
al turpi. Mss. nostri Dorv. 1. Mon. 5.
Bas. 1. 3. (itg. 1. 2. msc. un. ap.
Comb. Orcll. c. S. Edd. Mediol.
477. 8(). Flor. -182. Venet. 478. 79.
83. 80. Loch. Colon, s. a. Ascens. 1.
ac tur])i. Mss. nostri Dorv. 2. Drd.
1. (litt turpi. Mss. nostri Brl. 1. Mon.
1. 2. Ürd. 2.
112) deterrerer. Mss. nostri Lips.
l. 2 (a 1. ni.) — Scetani. .Mss. no-
stri Lips. 1. 2.3. Dorv. 1. 2. Ment.
Brl. 1. Dcss. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5.
Drd. 1. 4. Gph. I. 2. 3. Gtg. 1.
Bas. 1 (supsc.) mss. ap. R. Steph.
ap. Pulm. et Bentl. omnes. Crnii. 1,
trcs. 6. tres mss. ap. Bersm. ap.
Torr, et Pott. plrq. tres ap. Obeil.
octodecim ap. Feani. Orell. d. Edd.
Bentl. (qui restit.) sq. Cun. San. Phil.
Franc. Sivr. Dorigh. Wakef. Fea. Botli.
Heind. Zell. lahn. Pott. Duviq. Mein.
Grell. Dtz. Dlb.Wdni.Krg. — Sectani.
Mss. nostri Dess. 1. Drd, 3. Mon. 4.
Bas. 3. (itg. 2. msc. Cruq. 1, uu.
Edd. ante Bentl. vulgo et Baxt.
Sandb. (iesn. Batt. Azar. Wetz. Doer.
Camp. Bip. Schm. Bur. Cetairi. Msc.
Cniq. 7. Selani. Msc. Cruq. 2. Orell.
S. M. Scutat'i. Msc. un. ap. Torr.
Scantini coni. Göttling.
113) Nee sequercr. Msc. nost Bas. 3.
II I) (leprensi. Mss. et edd. vulgo.
deprelietisi. Mss. nostri Lips. 1. Dcss. 3.
Mon. 3. Drd. 2. (iph. 2. tilg. 1. 2.
Edd. vctt. Mediol. 477. 8t). Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 80. 92 (Pinc.)
— Trebonis. .Mss. nostri Dorv. 1. 2.
(!pli. 1. 2. Drd. 4. mss ap. B. Stepli. nn.
ap. Bersm. Trebini. Msc. nost. Lips. I .
115) vitatum quidque petihivi. Mss.
nostri Lips. 3. Mon. 3, Gtg. 1. —
quudque petitu. Mss. nostri .Mon. 1.
Bas. 1. Gtg. 2. Hpli. 3. msc. ap.
ToiT. un. ap. Comb. un. ap. laeck.
Edd. Aid. L Cun. San. .\zar. quidve
petitu. Msc. nost. Drd. 3. coni. Kal)r.
et Docr.
110) eausiiin. Msc. nost. Mon. 3.
— reddat tibi. Mss. a|). Torr. Edd.
Cun. San. tibi reddet. Msc. nost. Mon. 1 .
rcddit. Msc. nost. Dorv. 1. — sed
viihisat, si. Mss. nostri (Jlg. 2. Drd. 3,
a. (iph.2 (a2. m.) diu) mss. ap. Val.
118) Ctmi custodis. Msc. Obcrl. C.
ftnnani vitamque. Msc. Fcae 2, i.
' '
88 HÖR. SERMONUM
»Ineoluinem possuni ; siiuul ac duraverit aetas
120 »Membra animuinque tuum, nabis sine cortice.« Sic nie
P^orniabat puerum dictis ; et sive iubebat
Ut lacereai quid: »llabcs auctorem^ quo facias hoc;«
Unum ex iudicibus selcctis obiiciebat:
Sive vetabat : »An hoc inhonestum et inutile factu
125 »Necne sit, addubites , flagret rumore malo cum
»Hie atque ille V« Avidos vicinum funus ut aegros
Exanimat, mortisque metu sibi parcere cogit:
Sic teueres animos aliena opprobria saepe
Absterrent vitiis.
Ex hoc ego sanus ab illis,
130 Perniciem quaecumque ferunt; mediocribus, et quis
Ignoscas, vitiis teneor. fortassis et istinc
Largiter abstulerit longa aetas, über amicus,
Consilium proprium, neque enim, cum lectulus aut me
Porticus excepit , desum mihi : »Rectius hoc est :
135 »Hoc faciens vivam melius : sie dulcis amicis
»Occurram : hoc quidam non belle ; numquid ego illi
119) Incolomem. Mss. nostri Dess. voc. abicit, conicit, eicit, inicit, obi-
1. 3. i\lon. 1. 2. Gth. 2. v. sap. cit, proicit, reicit, suhicit. Sic in
V. 98. — possum. Mss. nostri et alio- mss. nostris 1. Sat. 6, 32. iiiiciut.
mm fere omnes. Diomed. cit. ap. 39. deicere. G9. ohiciet. II. Sat. 3, lüO.
Cruq. Edd. Ascens. IV. Cruq. Bentl. proicere cett. Has formas coiitractas
(qui def.) Baxt. Cun. San. Franc. Wagner, ap. Virgilium ubique re-
Sivr. Uorigh. Gesn. Oberl. Comb, stituit, q. v. Orthogr. Vergil. p. 445.
Wakef. Azar. Fea. Wetz. Heind. ßotli. et Kortte de iisu peimutatarum vo-
Doer. Zell. Pott. lahn. Mein. Orell. calium ap. Harles Ortiiogr. II. p. 39
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. — possim. sqq. Sed Gellius IV, 17 in bis com-
Mss. nostri .Mon. 2. Gph. 1. Gtg. 2. positis post breves praepositiones dn-
un. ap. Oberl. alii mss. ap. Comb, plex t retineri iubet: „secunda enim
et Val. Edd. reliqni fere omnes. littera in bis verbis per duo ii, non
120) Me sie. Ed. Dorigh. per unum scrlbenda est."' qua de re
122) cuj' facias. Msc. ap. Oberl. pluribns disputat Spald. ad Quintil.
qiiod facias. Msc. nost. Bas. 3. I, 4, II. qui recte vidit, simplex i
123) electis. Mss. nostri Lips. 2 in bis compositis modo locum babere,
(s erasum) 3. Dess. 1. 2. 3. Mon. cum prior syllaba brevis maneat, in
1. 2. 3. 5. Gph. 3. mss. ap. Lamb. prosa oratione et in nonnullis poeta-
alq. tres ap. Bersm. duo ap. Oberl. rum locis. Nos cum Bentleio, subtili
Septem ap. Pott. Orell. p. M. — obi- harum rerum arbitro, duplicatum i
ciebat. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Mon. in eiusmodi compositis ex vulgari
1. 2. 2, b. 3. 4. 5. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. usu, vel contra codicum multorum
2. 3. 4. Pas. 1. 3. Gtg. 1. 2. Gtli. 2. scripturam, retinemus, simplex f, ubi
msc. Orell. 6. (Composita verbi iacio Codices conspirant , modo post lon-
in mslis permultis etiam vetustis- gam praepositionem ( ut II. Sat. 3,
simis alterum i fere elidunt, ut in 100. proicere) admittimus).
LIB. I. SAT. IV. 89
»Schütze vor jeder Gefahr. Hat erst ein reiferes Alter
»GHederund Sinn dir gestärkt : dann brauchst du zum Schwimmen den Kork nichi." 120
Also bildet' ei' früh durch Sprüche den Knaben; und hiess er
Dieses mich thun ; »da hast du ein Vorbild , also zu handeln !<(
Sprach er, und naunt' aus der Zahl der erlesenen Iliihlcr mir einen.
Jenes verbot er : »ob Solches zu thun unrühmlich und schadlicli
»Sei, ob nicht, kann Zweifel dir sein, da ein übeler Huf doch 125
»Den und jenen verfolgt?« — Wie gierige Kranke des Nachbars
Grabzug schreckt, und Enthaltung gebeut aus Angst vor dem Tode:
So schreckt zarte Gemüther die Schmach aus fremder Verschuldung
Oft von Vergehungen ab.
So blieb ich genesen von solchen
Lastern, aus denen Verderben envächst. Von geringeren Fehlern, 130
Denen verzeihen man darf, bin ich frei nicht. Möglich dass hievon
Reichlich hinweg noch nimmt ein längeres Leben, der Freunde
Freimuth, eigener Rath. Denn sei's nun, dass mich das Ruhbett
Oder die Hall' aufnimmt , nie fehl' ich mir. »Dieses ist edler.« —
»Mach' ich es so, dann leb' ich zufriedener. (( — Also begegn' ich 135
»Holder dem Freund.« — »Nicht hübsch macht der's. Könnt' Aehnliches ich wohl
124) facln. Mss. noslri Lips. 3. 128) ohprohTia. Mss- nostri Lips.
Dess. 1. Mon. 2, b. 5. Gtg. 2. Bas. 3 1. 2. BrI. 1. Dess. 1. 3. Mon. 1.
(a 1. m.) quatuor mss. ap. I'ulm. 3. 4. Gtg. 1.
duo ap. Bersm. Orell. S. p. Edd. 131) Ignoscat. Mss. nostri Lips. 1
vulgo. factum. Mss. nostri Dorv. 1. 2. (.s- siipsc.) Dess. 1 (.« supsc.) Gph. 3.
Lips. 1. 2. Brl. 1. Dess. 2. 3. Mon. Slsc. Bad. 1. — vitiis tenlor coni.
1.2.3.4. Drd. 1. 2. 3.4. Gph. 1.3. Despr. et Wakef. ad Lucr. 3, 313.
Bas. 1. 3 (a 2. m.) Gtg. 1. rjth. 2. — fortasse sed istinr. Msc. nost.
mss. quinque ap. Pulm. ap. Lamb. Mon. 2, b. — istinc. Mss. et edd.
plrq. ap. Cruq. omnes (qui prob.) vulgo. isihinc. Edd. Bas. 5-05. 80.
ap. Torr, omnes, Orell. .b. c. d. Edd. Dorigh. Azar. Wetz. Fea. Both. lahn.
Aid. 1. Lamb. Ed. I. Bersm. Heind. 132) ahstulerint. Mss. nostri Lips.
Lünem. Zell. ] o. Dorv. 1. 2. Dess. 1. Drd. 2.
12.5) adduhilas. Duo mss. ap. Feam. 3. 4. Mon. 2. 3 (n eras.) Bas. 3.
««rfM/yj/e.v. Mss. nostri Mon. 2. 6. Orell. Gph. 3. Gtg. 2. duo mss. ap. Pulm.
d.Edd. Venet.483. 80. Loch, ö« rfw«- "n. ap. Bersm. Oberl. A. Orell. c.
/OS. Msc. nost. Dess. 3. Uli. ap. Bersm. d (a 1. ra.)
— fragrel rumore. Msc. nost. Gph. 3. 1^3) nee enirn. Edd. Bas. 527. 55.
msc. ap. Lamb. Bos. .\nimadv. p. .58. ^^- ^^"- '^^^- ^3.
Edd. Clin. San. doleal rumore. Msc. 134) excipiet. Msc. nost. Gph. 1.
nost. Drd. 1. malorum. Msc. Orell. b. Orell. S (excepit supsc.)
126) vides vinnum. Mss. alq. ap. 135) Hoc faciam. .Msc. nost. Gph.
Lamb. et R. Steph. un. ap. Pulm. 1- — melius vivam. Msc. nost. Mon. 3.
un. ap. Taib. quatuor ap. Bentl. 'res mss. ap. Feam.
octo ap. Val. sex ap. Pott. Orell. p. 136) numquld. Mss. et edd. vulgo.
127) Exanimet. Msc. nost. Gph. 1. mim quid (seiunctim). mss. ap. Torr.
90
HOK. .SERMONUM
»Tnpnxdons oliin faciani «iinileV« Haec ego niecAim
Conprossis agito labris ; ubi quid datur oti,
Inludo chartis. Hoc est mediocribtis illis
I40 lOx vitiis unum : cui si concedcre nolis,
INTulta poetarum veniat maniis, auxilio quao
Sit mihi : nam multo plures siimus ; ae vcluti te
ludaei cogemus in hanc concedcre turbani.
Satira V.
ITER BRUNDISINUM.
Egressum magna nie excepit Aricia Roma
Hospitio modico; rhetor comes Heliodorus,
Graecorum longo doctissiraus. inde Forum Appi,
Dijft'ertum nautis cauponibus atquc malignis.
plrq. Pnlm. 4. msc. ap. Cauter. Edd.
Cruq. H. Steph. Baxt. Gesn. Roth.
Wakef. nwnquam ego ne Uli. Msc.
FVae 2, i fa 1. m.)
137) Inprudetts. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. BrI. 1. Mon. 1. 2. 2, b.
Dess. 2. 3. Drd. 1. — hoc ego. Ms.s.
nostri Drd. 2. 3.
138) Conpressis. M.ss. nostri Drd. l,
Mon. 2. Dess. 3. compreiisis. Msc.
Feae 2, i. composilis. Msc. FeaeO, a.
cum pre.ssis. Msc. nost. Gpli. 3. —
lahiis. Msc. nost Mon. 5.
139) llludo. Mss. nostri alq. Edd.
vulgo. Inludo. Mss. nostri Mon. 2.
2, b. 4. (Uli. 2. Includo. Msc. nost.
Drd. 3. msc. ap. Fabr. Incumho.
Mss. nostri Lips. 1 {incombo , scd u
supsc.) 2. 3. Dorv. 2. Mcnt. Dess. 2.
Drd. I. (iph. 3. Bas. 1 (a 1. m.)
Bri. 1 (ud niarg.) msc. Orcll. p. —
cartis. Mss. nostri Drd. 1. Dess. 2.
Bas. 3. Mon. 1. 3. 5. Gph. 3. kar-
tis. Msc. nost. Dess. 1. noHs. Mss.
et edd. viilgo. iioles. Ed. Bcntl. ex
coni. non vis (>iolis supsc). Msc.
Grell. M.
141) veniat. Mss. nostri plrq. et
optt. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. Mon.
I. 2. 3. 4. 5. Drd. 1. 3. 4. Brl. 1.
Bas. 3. Gtg. 1. 2. Gph. 3. Gtli, 2.
Mss. ap. Pott, omnes, Grell, b. c.
Edd. vulgo. — veriiet. Mss. nostri
Dess. 3. Bas. 1. Dorv. 2. (iph. i.
un. ap. Ber.5ni. Bentl.3. Grell, d. VA.
|). Heins, (qiii indnx.) sq. Tart. Despr.
Invene. Benll. (qni def.) 8ivr. Azar.
Fea. Hcind. Zell. lahn. Dnviq. Mein.
Grell. Bur. Dtz. Dib. Sehm. Wdm.
Krg. — auxilio quac. Mss. nostri
Lips. 3. Brl. 1. Dess. 3. Mon. 2, b.
Ras. 1. Gth. 2. Gig. 1. Gph. 3. duo
mss. ap. Bersm. Turneb. Adv. 2, 2.
Edd. Mediol. 486. Aid. L II. IIL
Bas. 527. 55. 80. Glar. Mur. Xyl.
Fabr. H. Steph. Cruq. Torr. Bond.
D. Heins. Dacer. Tart. Despr. Bentl.
et post cum vulgo. — auxilioque.
Mss. nostri Lips. i. 2. Dess. 1. 2.
Drd. l. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
Gph. 1. Bas. 3. Gt^. 2. mss. qua-
tuor ap. Pnlm. ap. Torr, et Lamb.
alq. mss. ap. Turneb. et Ganter, duo
ap. Bersm. tres ap. Taib. laeck. 1.
Edd. Mediol. 477. 508. 512. Venet.
478. 79. 94. 95. 98. Colon, s. a.
Ascenss. Lamb. Cliab. Bersm. Burni.
iiuxiliumque. Edd. Flor. 482. ^'cnct.
4S:5 8(). 92 (Pinc.) Loch.
142) Sint 7nihi. Cnn. coni. — ■ iam
na/llo. .Msc. nost. Mon. 2. — el ve-
luli te. Msc. nost. Bas. 3.
143) cogamu.s. Ed. Mediol. 512.
K Bcntl. coni. recep. Cun. San. Franc.
Dorigli. — concederc sectam. Msc.
ap. \'al.
LIR. I. SAT. IV. V.
91
»ürivursichtig vielleicht einst limn?« Dergleichen erwäg' ich,
Lipp" ;inf Lippe gepresst , Cur mich, (üobt's einige Müsse,
[{ring' i(ii es, mir zum Scherz, zu Papier. Gleich dieses ist einer
Jener gelinderen Fehler : und schenkst nicht dem du Gewährung ,
Kommt alsbald von IVteten ein m;i(liliger Schwärm mir zu Hülle.
Denn viel mehrere sind wir an Zahl : und gleich wie die Juden
Ziehen mit Zwant;- dich bekehrend wir her aid' unsere Seile.
140
Fünfte Satire.
Die Bnindisische Beise.
Rückwärts lag mir Rom, das gewaltige: kna[)[> in Rewirlhinig
Nahm mich Aricia auf; auch Heliodorus der Rhetor
Reiste mit mir, der Hellenen Gelehrtester. Weiter empting uns
Appius' Platz, durch Schiller belebt und schelmische Wirthe.
Satira V.
1) Egressitm nie magna. Mss. no-
stri Lips. 3. Dess. 1. un. ap. Bersm.
— me exccpit. Mss. nostri Dess.
1. 2. BrI. 1. Mon. 4. mss. Pulm. 1.
tres ap. Crnq. tres ap. Bersm. alii
ap. \'al. et Pott. mss. imdevigiiiti
ap. Feam. Orell. c. S. Schol. Acr.
Edd. Mediol 470. Colon, s. a. Aldd.
Aseenss. Venel. 500. 552. 53. Bas.
527. 55. 80. Glar. R. Steph. Mur.
Xyl. Fabr. H. Steph. Crat. Torr.
Rod. Dater. Bond. Baxl. San. Tart.
IMiil. Gcsn. Dorigh. Oberl. Comb.
Azar. Wakcf. Wetz. Fea. Ileind.
Doer. Botli. Jahn. Pott. Diiviq. Bip.
Mein. ßur. Orell. Dtz. DIb. Sehm.
Wdm. Krg. — 7ne accepit. Mss. no-
stri Lips. 1. 2. Dorv. 1. Dess. 3.
Drd.3. Mon. 1. 2. 2, b. 3. 5. Bas. 3.
Gtg. l. Gtb. 2. mss. ap. Lamb. alq.
dno ap. Pulm. Cruq. 1 , unus. ap.
Torr, omnes, tres ap. Val. Ucs ap.
Comb. Septem ap. Feam, quiuqiie ap.
Pott. Orell. b. Porphyr, msc. nost.
Edd. Princ. Mediol. 477. 86. Venet.
478. 79. 8L Lamb. Cruq. Chab.
Bersm. D. Heins. Dcspr. Burm. Benll.
Cun. luvenc. Sandb. \n\. Franc. Sivr.-
Camp. — me cepit (cocpit). Mss. no-
stri (iph. l. 2. Drd. 4. Gtg. 2. mss.
ap. Pulm. tres, ap. Cruq. quatuor,
ap. Comb, duo, Grell, d. Edd. Flor.
482. Venet. 483. 86. 90. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Loch. Mediol. 508. 12. —
Aricia. Mss. et edd. vulgo. Arilia.
Mss. nostri Drd. 1. :\1oii.2, b. 4. Edd.
vett. alq. Aldd. Glur. R. Steph. Fabr.
Schol. Acr.
2) Hciiodovus. Mss. et edd. vulgo.
Eliodorits. Mss. nostri Dess. 3. Mon.
2, b. Has. 3. Gig. 2. Gib. 2.
3) (onge doctissimiis . Mss. nostri
Mon. 2. 2, b. 4 (a 1. m.) 5. Gtg. 1.
Drd. 3. ap. Pulm. quinque, alii ap.
Lamb. et Feam, sex ap. Polt. Orell.
c. S. d (a 1. m.) Schol. Acr. Edd.
Princ. Mediol. 477. Venet. 478. 79.
Flor. 482. Aldinae II. III. hinc edd.
vulgo. linguae doctissimus. Mss. no-
stri plerique, Lips. 1. 2. 3. BrI. 1,
Corb.Dess. 1. 2. 3. Drd. \. 2. 4. 3,
a. Mon. \. 3. 4 (ex corr.) Bas.l. 3.
Gph. 1. 2. Gtb. 2. mss. ap. Lamb.
alq. Pulm. 3. Cruq. 1 , tres. 2. 6.
quatuor ap. Bersm. quinque ap. Torr,
duodecim ap. Val. sex ap. Talb.
alii ap. Pott. Gesn. 3. Orell. b. p.
d. M (supsc.) Turneb. Adv. I,
29. Edd. Zar. Mediol. 486. 508. 512.
Venet. 483. 86. 94. 95. 98. Loch.
Colon, s. a. Aid. I. Ascenss. Baxt.
Gesn. Oberl. Comb. Wetz. Bip. —
lortgc dilissiinüs. Ed. Dorigb. niliil
moneus. — Unde Forum Appi. Msc.
nost. Mon. 2. Ed. Aid. I.
92 HÖR. SERMON UM
5 IIoc iter ignavi divisimus , altius <ac nos
rraecinctis unum: minus est gravis Appia tardis.
Hie ego propter aquam, qiiod erat detcrriina, ventri
Indieo bellum, cenautis haud animo aequo
Exspectans comites. lam nox inducere terris
10 Umbras et caelo diffundere signa parabat :
Tum pueri nautis, pueris convicia nautae
Ingerere. — »Huc adpelle.« — »Trecentos inscris; ohe !
»lara satis est.« — Dum aes exigitur, dum mula ligatur,
Tota abit hora. Mali culices ranaeque palustres
15 Avertunt somnos. Absentem ut cantat amicam
Multa prolutus vappa nauta atque viator
Certatim, tandem fessus dormire viator
Incipit, ac missae pastum retinacula mulae
Nauta piger saxo religat, stertitque supiiuis.
20 lamque dies aderat, nil cum procedere untrem
Sentimus; donec cerebrosus prosilit unus,
Ac mulae nautaeque caput lumbosque saligno
Fuste dolat. quarta vix denmm exponimur hora:
Ora manusque tua lavimus, Feronia, lymplia.
5) Hinc iter coni. Both. (refiit. P"ea(qin def.) Both. lalin. Pott. Duviq.
lahn). Mein. Grell. Wüstem. Dtz. Dlb. Schm.
(3) minus est gravis. Mss. et edd. Wdm. Krg. — teterrima. Mss. no-
vnlgo. nimis est gravis. Msc. nost. stri Mon. 1. Dorv. 2. Drd. 2. mss.
Drd. 3. msc. Cniq. 7. ap. Feam alq. ap. R. Steph. Pulm. I. Gesn. 1. duo
al. ap. Land. Orell. S. p. Recep. et ap. Feam, Schol. Poiph. Edd. pri-
ed. Fea (q. v.) sq. Doer. magis est mae (?) ap. Gesn. Aid. I. II. lunt.
gravis. Lemma ap. Acron. r)03. 514. Argent. 514. Glar. Xyl.
7) gwi« er«^ .Mss. Palm. 2. 3. quae Bas. 531. 555. Venet. 553. Bentl.
erat. Msc. nost. Dorv. 2. Ed. -Mediol. (qui redux. ) sq. Baxt. Cun. San.
486. — deterrima. Mss. nostri plc- Batt. Val. Franc. Sivr. Gesn. Oberl.
rique, Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. Brl. 1. Comb. Azar. Wetz. Wakef. Heind.
Dess. \. 2. 3. Drd. 1. 3. 4. Mon. Camp. Doer. Bip. Bur. (v. ad L Sat.
2. 2, b. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. I. 3, 107).
2. 3. Gtg. 1. 2. Gtli. 2. mss. quin- 8) /laitl. Mss. nostri Dess. 3. Mon.
qiie ap. Pulm. duo ap. Oberl. Bad. 1. 2. 2, b. 5. Bas. 3.
mss. ap. Pott, omnes, ap. Feam fcre 10) Unihram. Mse. nost. Lips. I.
omnes. Edd. vett. Mediol. 477. 80. 11) Tum pueri. .Mss. et edd. vulgo.
5ü8. 512. Venet. 478. 79. 83.86. r«/;c/j«c?7. Mss. nostri Drd.4. Gph. 2.
04. V»5. 98. Loch. Colon, s. a. .Md. III. un. ap. Feam, al. ap. Val. Orell. M
Ascenss. Bas. 527. 580. R. Steph. {cum supsc.) Cum pueri. Msc. nost.
Lamb. Pulm. Mur. Cruq. Fabr. H. Drd. 2. un. ap. Val. qui sie edid.
Steph. Chab. Bersm. Crat. Torr. D. Dum pueri. Duo mss. ap. Val.
Heins. Bond. Dacer. Tart. Dcspr. 12) trecenos. Ed. Colon, s. a. —
Rod. Burm. Phil. luv. Sandb. Dorigh. ingeris. Duo mss. ap. Lamb. un. ap.
LIB. I. SAT. V.
93
Wegfaul theilten in zwei die Strecke wir, höher Geschürzlea 5
Eine ; denn minder beschwert Langs:imc die Appische Strasse.
Dort nun fand ich das Wasser so grundsclileciit, dass ich dem Magen
Kehd' ansagt' und nicht ohn' Unniuth meiner (lelalirten
Schmaus absah. Und es eilte die Nadit schon , üljer den Erdkreis
Schatten zu ziehn und der Sterne Gebild' am Himmel zu breiten; 10
Als mit den Schiffern der Knappen Gezänk, mit den knappen der SchilTer
Anhub. »Hier leg' anj« — »Schock Menschen ja plVoplst du hinein! Hall!
»Alles genug ! « — Mit dem Sammeln des Falirlohns, Scliirren des Manithiers,
Hin geht stündige Frist. Weg scheuchen den Schlaf uns die bösen
Mücken und Frösche des Sumpfs. Wie ein Reiscgcsell mit dem Fährmann, 15
Beide mit kahmigem Weine beschweninit , wetteifernd ihr fernes
Liebchen besingen , versinkt der Gesell allmählig ermüdet
Sanft in den Schlaf, und den Strang des zur Weid' entlassenen Manithiers
Knüpft an den Stein gleichgültig der Fährmann, streckt sich und schnarchet.
Und schon nahte der Tag ; da merken wir erst , wie um gar nichts
Vorwärts komme das Boot: bis ein Hitzkopf zornig emporspringt.
Der so Thier wie Schiffer um Haupt und Lenden mit weidnem
Prügel zenvalkt. Kaum steigen wir aus um die vierte der Stunden;
Baden in deinem Geström', o Feronia, Hand' und Gesicht uns;
20
Feam, Schol. I'orpli. (sed inseris
l'orph. nosl. msc.)
13) aes dum. -Slsc. nost. Gph. 1.
15) Kdd. alq. vctt. , et Fea. Dtz.
Dlb. Schill, post soinnos commate,
posl certaliin puiulo distinguiiiit. —
ubsentem itt cantat. Mss. nostri Lips.
I. 2.3 (canteC) Dorv. 2. Ment. Brl. 1
(a 2. m.) Dess. 1 {ut erasuni) Mon.
1. 3 (lU erasum) Drd. 2. 3, a. Bas.
1. 3. mss. ap. R. Steph. quinque
ap. Pulm. alii ap. Torr, quinque ap.
Bentl. tres ap. Ge^n. alii ap. Comb,
decem ap. Feam, ap. Pott, omnes,
praeter 14. ap. Orell. quinque. Edd.
Princ. Zar. Bentl. (qui restit. ) sq.
Baxt. Cun. San. Gesn. Phil. Saudb.
Franc. Sivr. Dorigh. Ubeil. Comb.
Azar. Wakef. Wetz. Fea. Both.
Heind. Doer. lalni. Pott. Duviq. Bip.
Mein. Orell. Dtz. Dlb. Sehm. Wdm.
Krg. — ahsentem cantat. Mss. nostri
Dorv. 1. Drd. 1. 4. Gph. 1. 3. Dess.
2. 3. Mon. 2, b. msc. Pulm. 3. Bad. 1.
Pott. 14. Orell. M. Edd. ante Bentl.
fere omnes, et Bunn. luv. Camp.
Bur. ahsentem et cantat. Msc. nost.
Gph. 2. Ed. Val. nihil monens.
18) ac pastum missae. Ed. Cun.
ex iug. et missae pastum. Msc. ap.
Feam.
19) religat saxo. Msc. nost. Drd. 1 .
saxo redigit. Msc. nost. Drd. 3.
20) nil cum. .Mss. nostri et alio-
rum fere omnes. Edd. ante Aldi-
nam III. ut puto, omnes, et post
Bentl. (qui redux.) recentiores fere
omnes. cum iiil procedere. Ed. Aid.
III. (qui iudux. ) quem secuti fere
omnes ante Bentl., et Baxt. Gesn.
Saudb. luv. Phil. Wakef. Doer. Camp.
Bip. — nil tum procedere. Mss. no-
stri Dorv. 1. Dess. 3. Ed. Loch.
praecedere. Msc. Pulm. 3. produ-
cere. Msc. nost. Lips. 3. Pulm. 1.
Feae 2, h.
22) Et mulae. .Mss. nostri Dorv. 1.
Mon. 2. Drd. 3. un. ap. Comb.
24) lavimus. Mss. et edd. vulgo.
94
IU)R. SEUMONUM
25 Milia tum pransi tria repiinus , at(j[uo subiiims
Inposituni saxis late eandontibus Anxur,
Huc venturus erat Maecenas optiinus atque
Cocceius, missi luagnis de rebus uterque
Legati, aversos soliti conponere auiieos.
30 Hie oculis eg-o nigra nieis collyria lippus
Inlinere. Interea IMaeconas adveuit atque
Cocceius, Capitoque simul Fonteius , ad unguem
Factus liomo, Antoni, non ut magis alter, amicus.
Fundos Aufidio Lusco praetore libenter
35 Linquimus, insani ridentes praemia scribae,
Praetextam et latum clavum prunaeque batillum.
In Mamurrarum lassi deinde urbe manemus,
Murena praebente domura, Capitone culinam.
Postera lux oritur multo gratissima: nanique
40 Plotius et Varius Sinuessae Virgiliusque
Oceurrunt; animae, qualis neque candidiores
Terra tulit, neque quis me sit devinetior alter.
Porpli. msc. nost. lavimur. Ex coni.
N. Heinsii recep. Bentl. (refiit. Ürell.)
25) Milia. Mss. nostri fere omnes,
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. Moii. I. 2. 2, b. 3. 4. 5.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2.
Gth. 2. Edd. velt. ante Aldum fere
omnes, et recentt. pleriqiie post Grell.
Millia post Aldum plerique edd. —
tunc prenisi Msc. ap. Comb. — re-
jnmiis. Mss. nostri Lips. 1 (s siipsc.)
2. 3. Ment. Dess. 1. Bas. 1. Drd.
l. 2. Mon. 1. 2. 2, b. 3. 5. Gtg. 1.
Gth. 2. mss. ap. Lamb. fere omnes,
qiialuor ap.Pulm. Cruq. 1, a— d. 4. Ö.
(iuo ap. Oberl. Bad. 1. alii ap. Pott.
Tm-neb. Adv. 1, 29. Edd. Mediol. 477.
Lamb. (qui rcstit.) et post eum edd.
vulgo. — repsimus. Mss. nostri Dorv.
1. 2. Dess. 2. 3. Drd. 3. 4. Brl. 1.
Mon. 4. Bas. 3. Gph. l. 2. 3. Gtg, 2.
mss. ap. Cruq. alq. duo ap. Bersm.
quinque ap. Comb, un, ap. Oberl.
tres ap. Pott. Scliol. Acr. et Porph.
msc. nost. Edd. ante Lamb. fere
omnes, et Fabr. Bas. 555. 580. Mu-
ret. Crat. Zurck.
26) Inpositiim. Mss. nostri Lips. 1.
Dess. 2. 3. Drd. i. 2. 3. Mon. 1.
2. 2, b. 3. — laie saxis. Mss. nostri
Gtg. 1. Gph. 2. Gth. 2. Mon. 4.
mss. Cruq. 1, un. 4. tres ap. FeJini.
— saxis lange coni. Markl.
28) viissi de magnis. Msc. nost.
(fph. 2. Feae 1 , i. — • magnis missi.
Msc. ürell. p.
29) adversos. Mss. nostri Brl. I.
Drd. 2. Gph. 2. Mon. 2. 3. Bas. 3.
mss. tres ap. Torr, (qui prob.)
Grell, d. Edd. Venet. 483. 86. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. — conponere.
Mss. nostri Dess. \. Drd. 1. Mon. 1.
conpellere. Msc. nost. Dess. 2. un.
ap. Bersm.
30) IJic ego nigra^neis oculis, Msc.
Orell. S. collyria. Mss. nostri alq.
Edd. vulgo. colliria. Mss. nostri plrq.,
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Mon.
1. 2. 3. 4. 5. Drd. L 2. 3. Bas
1. 3. Gth. 2. — lippis. Mss. nostri
Dess. 3. Mon. 3 (u supsc.) Dess. 1
(i erasum).
31) Inlinere. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Dess. 1. 2. 3. Mon. 2. 2, b. 4.
Drd. 3. Gth. 2
LIB. I. SAT. V. 95
Kriechen, vom Mahle gelabt, bergan drei Meilen und treten •>5
Ein nach Anxnr, erbaut auf weithin schinnnernden Kelshöh'n.
Hieher wollte Mäcenas, der Trctlliche, kommen; Cloccejus
Mit ihm; beide gesandt in Geschäften von grosser Bedeutung,
Als Botschafler, gewohnt, entfremdete Freunde zu einen.
Ich Trielliugiger salbe die Augen mit schwärzlichem Balsam 30
Hier mir ein. Dcrweile gelangt Mäcenas im Ort an.
Nebst Coccejus ; mit ihnen Fontejus Capito, feinsten
Konies ein Mann und Freund des Anton, wie keiner es mehr ist.
Fundi, den Prätorssitz des Aufidius Luscus, verliess man
Gern und lachte von Herzen des Prunks beim albernen Schreiber, 35
Seiner Prätexta, des Purpurgebräms und der Planne mit Kohlen.
Wegmalt rasten wir dann in der Hauptstadt unsrer Mamuiren ,
Wo Muräna das Haus , wo die Küch' uns Capito darleiht.
Auf geht höchlich zur Lust mir der folgende Tag; denn es treten
Piotiiis nebst Virgil und Varius zu Sinuessa 40
Unter uns ein : traun , Herzen , wie niemals rein're die Erde
Schuf, und an die kein Andrer, wie ich, sich verbundener anschliesst.
35") Linquimus. Mss. et edd. viilgo. 31. 55. 80. R. SttpU. Fabr. Muret.
Liqtiimus. Msc. nost. Dess. 1. im. Gryph.
ap. Bersm. un. ap. Oberl. {Linqui- 37) f/e2«fZe «»/^e. Mss. et edd. vtilgo.
7««Ä — sc/-fA«e. Cit. Alcuin. ap.Puiscli. dein iirhe. Ed. Boih. ex ing. (ut sua-
p. 2085. PiLscian. II, 2. p. 05. Kr.) viusj. demumurbe. Msc. ncst. (iph J.
30) bntillum. Mss. nostri Lips. 3. 40) Plochis. Mss. nostri Lips. 1. 3,
Drd. 1.2. 4. Mou. 3. Gpb. 2. (itg. 2. Dess. 1. 2. 3. Drd. l. 3. Bas. 1.
mss. ap. R. Stepli. et Lamb. alq. Edd. Aldd. Glar. Bas. 555. al> —
Pulm. Ö. Cruq. 2. 6. Talb. 1. trcs Varius. Mss. et edd. vulgo. Vants.
ap. Comb, sex ap. Pott. Grell, cd. Mss. nostri Dess. 2. 3. Brl.l.Drd.l.
S (corr.) Porphyr, msc. nost. Edd. Bas. 1. Ment. Gpb. 1. 3. tres mss.
vett. et reccntt. longe plurimi. vatil- ap. Bersni. ap. Pott, omiies praeter?.
htni. Mss. nostri plrq. , Lips. 1. 2. Grell, b. c. d. — Vergiliusque. .Mss.
BrI. 1. Dorv. 1. Dess. 1. 2. 3. I>rd. 3. nostii pauci, Mon. 2 (sed v. 48
Mon. 1.2. 2, b. 4(i;e/ /;ß<//to« siipsc.) Virg.) 2, b (et v. 48). Edd. Aid. I.
5. Bas. 1. 3. Gtg. 1. Gth. 2. mss. II. Wdm. (et v. 48). Firgilii iiomeii
alq. ap. R. Steph. quiiique ap. Palm, apud Horatium certe et msstonini fere
ap. Cruq. omnes praeter 2. 0. qua- omniuni et Scholiaslanim auctoritate
tuor ap. Bersm. sex ap. Torr, alü omnibus locis (I. Od. 3. 0. 24. 10.
ap. Talb. et Pott, duodecim ap. Feam, IV. Od. 12, 13. I. Sat. 0, 55) con-
Bad. 1 (a 1. m.) Grell, b. p. S (a firmatur. Wagiierus quidem in ed.
l.m.)M. Comni. Landin. Edd. Baxt. Virgilii ex codd. Medicco et Romano
Gesu. Oberl. Comb. Fea (qui def.) (v. eins Orthogr. Verg. p. 479) for-
Both. lahn. Pott. — bacillum. Ed. mam Fergilius induxit, quam tarnen
lunt. 503. Inde BarnfPald. teste (iesu. apud Horatium libri veteres non agnu-
coni. pruniqiie bacillum. prob. Both. sctint.
refut. Orell. catillum. .Mss. nostri Ment. 42) neque ine quis sit. Msc. nost.
Dorv. 2. Edd. Aid. III. Bas. 527. Lips. 1 (sit supsc.)
96 IIOK. SKIJMOM'AI
() (lui cH»ii[>lcxius et ^audia ([uaiita lucruiit!
Nil (\i;'() coiituKTiui iocuiulo sauus aiulco.
4,-, l'roxiuia ('aiiipaiio ])(>iiti (|ua(' villuhi, t(H'tnm
l'rarbult, et paiHR'lii ([uac (Iclx'ul^ li^'ua salcnKjUc.
lliiK- muli Capuac! clitcllas tempore ponunt.
Lusum it Maeeeuas, dorinitum (\i;() Virij,"ilius([ue ;
l!sanu|ue pila üppis ininiicuiii et ludere crudi.s.
:,() Hiiu' lies Cuceei recipit pleiiissiiiia villa,
Quae super est ('aiuli eaupoiia.s. Nunc mihi pauei.s
Sariueuti scurrac pugnam INIessicpio Cicirri,
Miisa, velini niemores, et quo patre uatus uterque
Contulerit litis. Messi claruiu genus Osci;
55 iSanneuti domina exstat. Ab bis maioribus orti
Ad pugnaui venere. Prior Sarmentus : »Equi te
»Esse feri similein dico.« Rideums ; et ipse
IMessius, »Accipio;« caput et movct. »O tua cornu
»Ni forct exsecto frons,« iiiquit, »(piid faceres , cum
60 »Sic mutilus minitcrisV« At illi l'oeda cicatrix
43) conpUwus. Ms«, iiostri Lips. 'i. (l'iiu'. ) 4'J4. 95. 08. .Mediol. 50«. 512.
Mcm. 1. Hess. 2. I)i(l. 1. Bas. 1. — Uns. 555. — Coccci. Mss. iiostii Lips.
/iure. Ed. (-UU. r\ iiii;. 1. 'i. 3. Dess. 1. 3. Drd. 1. 3. 15as.
44) coiUnlcrim. Mss. el edd. viilgo. 1. 3. .Mou. l. 2. 2, 1>. 3. 4. 5. ('i{)\\.
;;;7/e/K/e7V>«. Mss. iiostii Dcss. 3. Moll. 1. 2. 3. «Jly. 1. 2. (illi. 2. (hell. b.
2. h.uu. ap. Hcism. qiiatuor ap. Feam. c. p. S. Schol. Acr. Conim. Land.
— iocimdu. Mss. iioslii Lips. L 2. 3. Kdd. VL-iiel. 478. 7'.). Mediol. 485.
Brl. 1. .Mou. 1. 3. 4. 5. Dess. 2. 3. Asrciis. IV. San. luv. Sandb. Franc.
Dni. 1. 2. 3. Uas. L 3. (ipli. 2. 3. Walud'. Fi-a (v. (init. Insciipt. p. 331.
(iig. \. Porpli. nise. uost. üdd. V'e- Sclincidcr Fornu-nl. p. 50). Cocei.
nct. 483 80 Locli. Colon, s. a. AI- Mss. nostri Hrl. L DnL 2. Edd. Flor,
dinae. Ascens. 1. li. Stepli. UlmiiI. 482. Venc-t. 483. 80.02 (Pinc.) 04.
Cum. (V. nos ad \. Sal. 3, 03). 05. 08. Mediol. 508. 512. Lorli. Coc-
45) qnac est oiihila. Msc. ap Val. ceii. Edd. Mediol. 477. Colon, s. a.
40) r/;/«tv/t'/;t'«^ .Mss.ct edd. vnlgo. Asiens. I. Aidinae. (ilar. iline edd.
(jid (hhent. Mss. nostri Lips. 1 (ex vnign.
eoir.) Drd. 2. 3, a. Has. 3. (iph 3. 51) Ciiiart. Mss. pau.i, e iiosiris
(iiii. 2. dno mss. ap. Bersm. l'orpli. l.ii)s. 1 (al.ni.) 2 (a l.ni.) .M(ni. 1.
nisi-. uost. ''Ol- 2. iM'd. 2 (Cluiiidi) msv. I'nlni.
AI) //ic /iiii/i Msc. Feae l,k(a2. III.) 2. ap. 4'orr. pauci , a 2. ni. aüi mss.
4^)) pila c.sl lippis. Msc. uost. Drd. ap. Coml). diio ap. Feam . Sciiol. Acr.
3. — vümician est. ludere er. l'or[)]i. ]'ori)li. Edd. Venet. 400. 02 (Pinc.)
msc. nost. in. est ludere el er. .Msc. Ol. 05. 08. 500. 553. Medio! 486.
nost. (ipli. 2. inimieutn: ludere (om. 5(18. 512. Loch. C(doii. s. a. Aldi-
et). Mss. nostri Dess. 1. Drd. 1. 2. nae, Innt .5(i3. .Ascenss. I'as. 527.
nn. ap. Bersm. 55. SO. Xyi. Mur. Fabr. Bml. ialb.
50) Hie nos. .Mss. nostri Lips. 1 luv. Bcnll. Ba\t. Cuii. San. Sandb.
(« snpse.) Cpli. 3. Edd. Venel. 402 Uesn. IMiil. Franc. Sivr. Val. Oberl.
K — :=— j^— «ra^r-s-
LIB. I. SAT. V.
97
0 , wie zärtlich Umfassen es gab , wie freudigen Jubel !
Gar nichts möcht' ich, vernünftig, dem Herzensfreunde vergleichen.
Nächst der Campanischen Brücke gewährt" ein kleines Gehöft uns 45
Obdach; Salz und Feu'rung die Lieferer, nach der Verpflichtung.
Hienäclist legen die Maule zu Capua zeitig die Bürd' ab.
Spielen nun geht Mäcenas, ich selbst mit Virgilius schlummern.
Denn Triefäugigen schadet , wie Däuungsschwachen, das Ballspiel.
Drauf nimmt wirthlich uns ein Coccejus' gesegneter Landsitz , 50
Aufwärts , hinter den Schenken von Gaudium. Jetzo in Kurzern ,
Muse, den Kampf Sarmentus' des Schalksnarrn gegen Cicirrus
Messias , bitt' ich , erzähl* : und welcherlei Stammes sie beide
Kamen zum Streit. Sein preislich Geschlecht nennt Messius Osker ;
Annoch lebt Sarmentus' Gebieterin. Solcherlei Stammbaums 55
Traten sie ein in den Kampf. Es beginnt Sarmentus: »du hast mir
»Völlig des kolleraden Gauls Ansehn!« — Wir lachen; er selbst drauf,
Messius, schüttelt den Kopf: »nun, es gilt!« — »0, wäre das Hörn nicht
»Weg von der Stirn dir gemäht,« spricht Ersterer, »was doch begönnst du,
»Der so gestutzt mich bedroht ?« Es entstellt" ihm nämlich das Antlitz 60
Azar. Wakef. Wetz. Fea. Heind.Doer.
Botli. lahn. Camp. Pott. Duviq. Bip.
Mein. Bur. Orell. Dtz. Wdm. Krg.
Chiudi. Mss. nostri plerique, Lips. 1
(/ siipsc.) 2 (Z supsc.) 3. Brl. 1.
Dess. 1 2. 3. Drd. 1. 3. 4. Bas.
1. 3. Mon. 2. 2, b. 3. 4. 5. Gtg.
1. 2. Gph. 2. mss. ap. Lamb. et
Torr, omnes, quinque ap. Pulm. qua-
tuor ap. Comb. Orell. b. c. S. p. M.
Edd. Princ. Mediol. 477. Venet. 478.
79. Lamb. Pulm. Cruq. Steph. Crat.
Chab. Bersm. Torr. D. Heins. Dacer.
Despr. Tart. Bond. Burm. Dorigh.
(contra Scholl, notas). Caudis. Edd.
Flor. 482. Venet. 483.' 86.
52) Cicirri. Mss. nostri Lips. 1.2.
3. Dess. 1. 3. Drd. 2. 3. Mon. 1.
2. b. 4. 5. r.tg. 1. Gph. 1. 2. 3. duo
mss. ap. Palm. un. ap. Bersm. ap.
Torr. alq. Bentl. 14. quatuor ap.
Feam, quinque ap. Pott. Orell. c. S.
M. Edd. Bentl. (qui restit.) Baxt.
Gesn. Cun. San. Phil. Sandb. Franc.
Sivr. Val. Dorigh. Oberl. Comb.
Wakef. Fea. Heind. Doer. Pott. Du-
viq. Bip. Mein. Dtz. Wdm. Krg. (et
V. 65). Cicirrhi. Msc. nost. Gtg. 2.
HORATII SAT.
Edd. Mediol. 477. 508. 512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon, s.
a. Ascenss. et Azar. Bo'tb. lahn.
Orell. Dlb. Scbm. Cicerri. Mss. no-
stri Berol. 1. Drd. 1.4. Dess. 2. Bas.
1. 3. Mon. 3 (a 1. m.) tith. 2. qua-
tuor mss. ap. Pulm. Bad. 1. Orell.
d. p. b (corr.) alii mss. ap. Pott.
Porph. msc. nost. Edd. Mediol. 486.
Aldinae, Bas. 527. Glar. R. Steph.
Mur. Xyl. Lamb. Pulm. Crat. Cruq.
H. Steph. Bersm. Torr. I). Heins.
Dacer. Tart. Despr. Rod. Bond. Burm.
luv. Camp. Bur. Cicenhi. Edd. Bas.
555. 80. Chab.
54) Contuleril. Mss. et edd. vulgo.
Co7itulerint. Msc. nost. Dess. 1. Gesn.
3. Edd. Zar. Mediol. 477. Cun. Both.
— darum est genus. Msc. ap. Val.
57) similem duco. Ed. Fabr. —
at ipse. Var. lect. ap. Zurck.
60) mbnieris. Mss. nostri Lips. 2.
3. Dorv. 1. Drd. 2. 3. Mon. 2. 3.
5. Gph. 1, Gtg. 1. mss. Pulm. 1.2.
4. 10. un. ap. Bersm. ap. Bentl.
plrq. duo ap. Comb, quinque ap.
Val. ap. Feam plrq. Oberl. A. Pott.
7
98
IKtK. SKKMONUM
Sctüsam laovi l'rontciu tur));iv('rat oris.
Campanum in morbuui, in racicm ponnulta iocatus,
rastoreni saltaret uti Cyclopa ro^abat ;
Kil illi larva aut tragicis opus esse cothurniy.
65 Älulta Cicirrus ad liaec: Donasset iamne catcuani , i.i
Ex voto Laribus, quacrebat; scriba quocl ossct,
IS'ihilo deterius domiiiac ius esse, rogabat
Denique, cur umquani fugisset, cui satis una i
Farris libra foret, gracili sie tainque pusillo.
70 Prorsus iocunde cenaiu producimus illani.
Tendinius hinc recta Benevciitum, ubi sedulus hospes
Paene macros arsit dum turdos versat in igni. , .
7. 10. 18. 22. Grell, d (a 1. m.)
luld. Priuc. Mediol. 476. 77. 86.
508. 512. Flor. 482. Vcuet. 478. 79.
83. 85. 90. 92 (Piuc.) 94. 95. 98.
Loch. Colon, s. a. Ascenss. Beiitl.
(qui rostit.) sq. Cun. San. Phil.
Val. Franc. Dorigh. Wakef. Wetz.
Heind. Doer. Both. Bur. Dtz. Dlh.
Krg. — minitaris. Mss. nostri Lips. 1.
Dorv. 2. Brl. 1. Dess. 1. 3. Drd. 1.
4. Mon. 1. 2, b. 4. Bas.l. 3.Gph.3.
Gth. 2. Mss. Pulm. 3. 6. quinquc
ap. Feam, alii ap. Pott. Edd. Aldi-
nae. Bas. 527. 31. 55. 80. Glar. R.
Steph. Lamb. Xyl. Mur. Cruq. Fabr.
H. Steph. Grat. Chab. Bersm. Torr.
D. Heins. Uacer. Despr. Bond. Tart.
Rod. luv. Sandb. Burm. Baxt. Gesn.
Obcrl. Comb. Azar. Fea. lahn. Camp.
Pott. Duviq. Bip. Mein. Orell. Schm.
Wdm. — ut ipsi. Msc. Pulm. 1.
61) frontem laevi. Mss. tres ap.
Feam. levi frontem turp. orbe coni.
Horkel.
62) in moi'bum et fadem. Mss. ap.
Fabr. — ob morbum. Sic Bonfinis
emend. not. 85. Sed dudimi sie ed.
Aid. I, II. III. sq. Glar. R. Steph.
— permulla locutiis. Msc. nost.
Bas. 3.
66) E voto. Msc. nost. Brl. 1.
67) NHiilo deterius. Mss. nostri
Lips. 2 (sed corr. per a b.) Corb.
ürd. 1. 2. 4. Mon. 1. 2. 2, b. Gpii.
1. 2. 3. mss. ap. Lamb. fere omiies,
Pulm 2. 4. Cruq 1. a— d. 4. 7.
sex mss. ap. Torr. mss. ap. Bentl.
plrq. et optt. duo ap. Canter Nov.
Lectt. 4, 12. ap. Pott, fere omnes,
Bad. 1. Grell, b. d (corr. 7i27o)Porph.
msc. nost. Edd. Bentl. (qni def.)
Clin. San. Phil. Val. Fraue. Sivr.
Wakef. Wetz. Heind. Pott. Duviq.
Mein. Grell. Dtz. — Nilo deterius.
Mss. nostri Dess. 1. Mon. 4. Lips. 3.
duo mss. ap. Bersm. alii ap. Feam,
Grell, d (corr.jPorph. msc. ap. Feam.
Edd. Baxt. Gesn. Gberl. Comb. Bip.
Wdm. Krg. Nidlo deterius. Mss. no-
stri Dorv. 1. Dess. 2. Mss. Palm.
1. 3. 6. 10. un. ap. Bersm. alii ap.
Talb. Gesn. 2. tres mss. ap. Feam,
Grell, c. S. Nidlum deterius. Msc.
Cruq. 6. Comb. B. — Deterius ni-
hilo. Mss. nostri Lips. 1. Brl. 1.
Dess. 3. Drd. 3. Mon. 3. 5. Bas. 1.
3. Gtg. 1. 2. Gth. 2. msc. Cruq. 2.
quatuor ap. Comb, duodecim ap.
Feam. Pott. 9. 17. Grell, p. Schol.
Acr. Edd. ante Bentl. et Baxt. omnes.
etSandb. Dorigh. Azar. Fea (quidef.)
Camp. Both. lahu. Doer. Bur. Dil).
Schm. Deterius dominae nihilo. Ed.
Mediol. 477. — domiiii. Mss. nostri
Lips. 2. Mon. 2 b.
68) cur umquam. Mss. et edd.
vulgo. cur numquam. Msu. nost. (ith.
2. mss. ap. Lamb. alq. Edd. velt.
Flor. 482. Venet. 483. 86. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. 544. 553. Mediol. 508.
512. Loch. Aldinae, Bas. 527. .55.
SO. (ilar. (qui def.) R. Steph. Chai).
j^ersm. Mutet. Crat. D. Heins.
6'.l) (jrandi sie. Msc. nost. Gph. 1.
LIB. I. SAT. V.
99
Eine die borstige Slirn links deckende schmüldichc Narbe.
Als die Canipauisclie Seuch' und das Antlitz viel er bespülloll,
Ilici" er ihn auf, den Cyclopen im Tanz als Hirten zu geben ;
Weder der Lar\'e bedürf es bei ihm , noch des tragischen Hochschuh's.
Reichlich vergilt ihm CiciiTus: er fragt, ob jener den Laren
Schon die gelobete Kette verehrt? WeW Schreiher er heisse.
Darum verliere noch nichts am Rechte die Eignerin. Endlich
Forscht' er, warum jemals er entfloh'n sei, dem doch ein einzig
Pfund schon gniige des Spelts auf den Tag, so schmächtigem Wichtlein!
Gar in ergötzlichem Scherz ziehn bis späthin wir das Nachtmahl.
Auf Benevent grad' aus geht's jetzt, wo der rührige Gastherr
Fast aufbrannf, umdrehend am Feuer die mageren Drosseln.
65
70
70) Prorsus iucutide. Mss. et edd.
vulgo. iocunde. Mss. nostri Bd. 1.
Dess. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. Mon. 1.
3. 4. 5. Bas. 1. 3. üph. 2. Edd.
Loch. Aldinae, Glar. R. Steph. Bentl.
Clin. (v. supra ad v. 44.) iocundi.
MsC. liest. Lips. 1. iocundam. Msc.
liest, (tth. 2. Oberl. A. — prodnci-
mus. Mss. nostri et alioruni longe
pliirimi, Lips. 1.2. 3. Dorv. 2. Dess.
1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2.
2, b. 3. 4. Bas. 1. 3. Gpli. 2. 3.
Gtg. 1. Gib. 2. mss. Pulm. 1. 2. 6.
tres ap. Bersm. un. ap. Fabr. (qui
prob.) alii ap. Torr. Bentl. 2. 6. et
alii , tres ap. Oberl. duo ap. Comb,
(lesn. 3. ap. Fcam fere omnes, ap.
Pott, omiies praeter 12. Orell. b. c.
d. S (corr.) M. Edd. Beut!, (qui re-
slit.) sq. Cim. Wakef. Wetz. Heiiul.
Pott. Duviq. Dtz. DIb. Scbm. Wdm.
Krg. produanmus. Mss. nostri (ipli. 1.
Mon. 5. BrI. 1. tres mss. ap. Pulm.
Feae 9, a. Pott. 12. Orell. S. Edd.
anleBentl. omnes, et Baxt. San. Phil.
Sandb. Val. Franc. Sivr. Dorigb.
Gesn. Azar. Fca (qui def. ) Camp.
Hoth. labn.Docr. Blp.Zell. Bnr. Mein.
Orell. ((|ui def. ) perdiixinms. Msc.
Feae 2, g. perdncvim/i. Msc. nost.
Dorv. 1. un. ap. Torr, deduximus.
Msc. Feae 2, g. deducinius. Mss.alq.
ap. Torr.
71) hinc rccla. Mss. et edd. vulgo.
hie recta. Ed. Loch, hinc rede. Mss.
nostri Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Mentel.
Dess. 1 (a 2. m.) Drd. 1. 2, a. Mon. 3.
Gpli. 2 (a supsc.) 3. mss. Oberl. a.
c. d. Bad. 1. Comb. c. g. Orell. b.
c. d. Edd. Aid. I. II. reclo. Msc.
Comb. 6.
72) Paene macros arsit. Mss. no-
stri ad unum omnes , aliorum , duo-
bus exceplis , omnes. Schol. Acr.
Porpb. et Schol. ad Persii Sat. 0, 24.
Edd. ante Lamb. omnes, et Cruq. Bentl.
(qui vindic.) sq. Baxt. Gesn. Cuii.
Val, Oberl. Comb. Wakef. Heind.Both.
labn. Doer. Pott. Duviq. Bip. Zell.
Mein. Orell. Diz. Dlb. Scbm. Wdm.
Krg. Paene arsit, maci'os. Msc. unus
ap. Lamb. unus ap. Bentl. Ed. Lamb.
sq. Xyl. Pulm. Fabr. R. Stepb. (qui
def. Diatr. 2.) Crat. Chab. Bersm.
Torr. D. Heins. Dacer. Tart. Despr.
Bond. Burm. San. Phil. luv Sandb.
Phil. Franc. Sivr. Dorigb. Azar. Wetz.
Fea. Camp. Bur. — dum turdus.
Mss. ut videtur, ad unum omnes.
Edd. ante Bentl. omnes, et post cum
recentt. plerique. lurdos dum. Inve-
niinus in ed. Mediol. 477. Sic ed.
Bentl. (nihil monens) sq. Baxl. Gesn.
Cun. W^akef. Botb. — in igni. Mss.
nostri Lips. 1. 2. Meiit. Dorv. 1.
Dess. 1.3. Mon. 2. 2, b. 4. .ö. .Msc.
un. ap. Bersm. Bentl. Ö (a 1. m.)
14. Septem mss. ap. Feam, Bad. 1.
Orell. b. c. Edd. Colon, s. a. Ascenss.
Bentl. (qui revoc. ) sq. Cnn. San.
Sivr. Azar. Wakef. Wetz. Fea. Heind.
labn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Scbm.
Wdm. Krg. in igne. Mss. nostri Lips.
3. Dess. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon.
100
IIOK. SEKMONUM
Nain vaga per veterem dilapso üaniina culinam
Volcano, summum properabat lambere tectum.
75 Convivas ilvidos cenain servosque timentis
Tum rapere, atque omnis restinguere velle videres.
Incipit ex illo moiitis Apulia notos
Üstentare mihi, quos torret Atabulus, et quos
Nmiiquam erepsemus , nisi nos vicina Trivici
80 Villa recepisset, lacrimoso non sine fiimo,
Udos cum foliis ramos urente eamino.
Hie ego mendacem stultissimus usque puellam
Ad mediam noctera exspecto: somnus tauien aufert
Intentum veneri: tum immmdo somnia visu
85 Nocturnam vestem maculant ventremque supinum.
Quattuor hinc rapimur viginti et milia rhedis,
Mansuri oppidulo, quod versu dicere non est,
Signis perfacile est. venit vilissima rerum
Hie aqua ; sed panis longe pulclierrimus , ultra
90 Oallidus ut soleat humeris portare viator:
. Nam Canusi lapidosus ; aquae non ditior urna
Qui locus a forti Diomede est conditus olim.
1. 3. Gph. 1. 2. Bas. 3. Orell. S. d.
Edd. ante Bentl. vulgo et post eum
plures. in ignem. Mss. nostii Dorv.2.
Brl. 1. Bas. 1. Msc. un. ap. Bersm.
73) dilapso. Mss. plerLque, edd.
post Aid. III. et Ascens. vulgo. de-
lapso. .Mss. uostii Dess. 3. Drd. 1.
Mon. 2, b. Bas. 3. Gth. 2. Orell. d. p.
V. lect. ap. Feam. dilapsa. Mss. iio-
stri (iph. 1. Gtg. 2. dilapsa est. Edd.
Flor. 482. Venet. 483. 86. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Mediol. .508. 512. de-
lapsa est. Ed. Loch. — flamma ca-
minum coni. Mark!.
74) lambere culmuni. Msc. uost.
Dorv. 2.
76) Twn rapere. Mss. et edd, vulgo.
Tunc rapere. Mss. nostri Llps. 3.
Dess. 1. 3. duo mss. ap. Bersm.
Oberl. c. cwn rapere. Msc. nost.
Drd. 2. — atque undis coui. Markl.
sed post abiecit. — restringere. .Mss.
nostri Lips. 1 (sed r eras.) Dess. 2.
Drd. 3, a. Mon. 2, b. Gph. 2. Edd.
Colon, s. a. Ascens. 1.
77) Apulia. Mss. nostri fere omnes.
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. \. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. Mon. L 2. 2, b. 3. 4. 5.
Gph. 2. Bas. 1. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
Scholl. Acr. Porph. Cruq. Edd. vett.
saec. XV. et Aldinae, Glar. R. Steph.
Lamb. Cruq. Fabr. Muret. Torr.
Despr. Sivr. Val. Orell. Dtz. Dlb.
al. Appulia. Edd. Ascenss. H. Steph.
Chab. Bersm. D. Heins. Burm. Dacer.
Bentl. Baxt. Phil. Wakef. Fea.. Pott.
Duviq. Botli. Heind. Zell. lahn. Schm.
Wdm. ( V. Schneid. Elementarl. p. 399.
425. Nos msstorum et Seholl. aucto-
ritatem sequimur).
78) terret. Msc. nost. Brl. 1. uii.
ap. Torr.
79) ni nos. Duo mss. ap. Bersm.
Ed. Cun. — Triveci. Msc. nost.
Hess. 2. Trevici. Ed. Zui-ck.
83) exspecto noctem. Ed. Cun. sq.
Doriarh.
LIB. I. RAT. V. 101
Denn weil lodernd Vulcan ia der ältlichen Küche daherfriob,
Eilte die schweifende Glut hoch oben zu lecken am Dachstnhl.
Hei, wie die hungrigen Gast' und hangende Sciaven die Speisen 75
Raffen man sah , und alle gesammt sich des Löschcns bceifcrn I
Weiter von dort taugt an uns Apulien die mir bekannten
Berge zu zeigen, die schwad der 'Atabulus dörret imd denen
Nie wir wären entkrocheu, wenn nicht ohnferu von Trivicum
Uns ein Gehöft aufnahm , voll Thräneu erweckenden Hauches , 80
Weil noch feuchtes Gezweige mit Laub im Kamine man brannte.
Hier, ich blödester Thor! rastlos auf ein trügrisches Mägdlein
Harr' ich , bis tief in die Nacht ; doch endlich bemeistert der Schlaf sich
Mein im Ersehnen der Lust: da netzt unsauberen Traumes
Nächtlich Gebilde das Kleid und den rilcklings liegenden Leib mir. 85
Rasch geht's dann in Kaiescheu dahin zwei Dutzend der Meilen,
Nachts in dem Städtchen zu ruhn , das, nicht im Verse zu nennen.
Unschwer wird aus Zeichen erkannt. Das gemeinste der Dinge,
Wasser, bezahlt man daselbst; doch Brod giebt's , köstlich vor allem;
So, dass der kundige Wandrer es fernhin trägt auf der Schulter, 90
Denn zu Canusium knirscht's von Gestein; nicht reicher um Ein Maass
Wasser, ist einst der Ort vom Held Diomedes gegründet.
84) inmundo. Mss. noslri Lips. 3. 2.3. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1.2. Mon.
Dess. I. 3. Mon. 1. 2. 1. 2. 2, b. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gth. 2.
85) veiHretnquesuperhiim.Y.AA.\Q- 87) opUMo. Mss. nostri Lips. 1.
net. 492(l'iiic.)sq. Ven.494. 95. 98. ^ess. 2. Drd. 3. Bas. 1. 3. Mon.
Mediol. 508. 512. supini. Msc. ap. 2, b. — quod noti est dicere versu.
Yal. Msc. nost. Drd. 2. Orell. M. versu
quod dicere. Ed. Cun. ex ing.
8(5) Quattuor. Sic mss. nostri Lips. „„. , • ai i^ o •
3 Dess 1 2 Mon '> 2 b 3.4. 89) /o«(/e pa«is. Msc. teae 2, 1. —
D 1 1 n ' 1 /'. 1 .-> ö 1, 1 Q ^iltra. Mss. nostri ad unum omnes,
Brl. 1. bas. 1. utpr. i. l. dpn. l. 0. ,. , . »^ , , , ,, '
t-ij 1 . . f c 1 -j aliorum plenque. hidU. vula^o. nitro.
Lad. vulffo, et rede. (v. Scliueid. „,, . ,^, ,^ ,, m ^ ^ . , s
u, .1 \Af \\r n ,1 Edd. Aid. 1. II. 111. (qui indux.)
Elementarl. p. 44b. ^^ agner Orlhogr. • .. „ y ^
Vergil. P.44G). Quatuor. Mss. nostri |*1- ""'■ ^""*- '^^f' f~^- ^"^ • '^•
Lips. 1 2. Dess. 3. Drd. 1.2. 3.4. S'eph. Mar. H. Steph. Crat. Chab.
Mon. 1. 5. Bas. 3. Gph. 2. Gth. 2. Bond. Dacer. Despr. I arl. luv. Franc.
Edd. velt. alq. et Both. — rapimus. ^^'"P-
Comm. Landin. (qui expl. celeriter ^1) "O" dulcior. Msc. Cruq. 4. tres
conftciinus). — viginti milia {et cm.) m^s. ap. Torr. ap. Bentl. alq. Orell. b
Mss. nostri Lips. 1 (<?? supsc.) Drd. 1. (corr.) Ed. Cruq.
Mon. 5. Gtg. l. mss. Orell. c. p. — 92) Hie locus. Msc. Orell. c. —
milia. Mss. nostri fere omnes (v. ad Qui locus — olim. Hunc versum Bentl.
V. 25). — rhedis. Mss. ex nostris ut spurium uncis inclusit, sq. Val.
pauci. Edd. vidgo (v. Schneid. Elem. W^clz. Eiecerunt eundem Franc. Sivr.
p. 212). redis. Mss. nostri Lips. 1. Azar.
102
IIOR. SERMONUM
Flcntibiis hie Varius discedit macstus amicis.
Indc Kubos fessi pervcnimus , iitpote longuin
95 Carpentes iter et factum corruptius imbri.
Postera tempestas melior, via peior, ad nsque
Bari mocnja piscosi. Dein Gnatia, Lymplüs
Iratis exstructa, dedit risusque iocosque;
Dum flamma sine tura liquescere limine sacro
100 Persuadcre cupit. credat ludaeus Apella ,
Non ego : namque Deos didici securum agere aevuni •,
Nee si quid miri faciat natura, deos id
Tristis ex alto caeli demittcrc tecto.
Brundisium longae finis cliartaequc viacque est.
93) Flentibiis hie. Mss. nostri Lips.
3. BrI. 1. Dess. 1.2. Drd. 4. Mon. 5.
Gth. 2. duo mss. ap. Bersm. sex ap.
Torr, (qiii prob.) Bentl. 6. et alii
duo, Septem mss. ap. Val. dno ap.
Feam. Edd. vett. saec. XV. f'ere
omiies et Asceiiss. D. Heins. Bentl.
Baxt. Clin. San. Val. Oberl. Comb.
Azar. Wakef. Wetz. Heind. Doer.
Both. Zell. Pott. Duviq. Bip. Bur. Mein.
Flentibus hinc. Mss. nostri Lips. 1.2.
Dess. 3. Drd. 1. 2. 3. Mon, 1. 2.
2, b. 3. 4. Bas. l. 3. Gph. 2. Gtg. 1.
alii mss. ap. Bentl. et Feam, Comb,
c. ap. Orell. omnes. Edd. Mediol.
486. Aldinac, (ilar. R. Steph. Bas.
527. 55. 80. Lamb. Mur. Xyl. Crnq.
Fabr. H. Steph. Crat. Cliab. Bersm.
Bond. Torr. Dacer. Tart. Dcspr. Rod.
Burni. Sandb. Fea (qiii def.) lahii.
Camp. Oreil. Dtz. Dlb. Sehm. Wdni.
Krg. — Varius. Mss. et edd. vulgo.
Varus. Mss. nostri Lips. 3 (a 2. m.)
Brl. 1. Corb. Ment. Dess. 2. Drd. 1.
Gph, 1. 2. 3. Bas. 1. Orell. d (corr.) M.
Ed. Mediol. 48(3. Farius tristis di-
scedit. Ed. Mediol. 477. — discessü.
Msc. nost. Drd. 3. Feae 9, a. Orell. S.
descendit. Msc. nost. Corbei.
95) imhri. Mss. et edd. vnigo. im-
hre. Mss. nostri Mon. 2, b. Brl. 1
(e snpsc.)
9ß) ad usqiie (seiunclim). Mss. no-
stri complures, Lips. 1. 2. 3. Dess. 1.
Brl. 1. al. Edd. Mediol. 477. Venet.
483.86. Rod. Bentl. Phil. Fea. Heind.
Camp. lahn. Doer. Pott. Duviq. Orell.
Dtz. Dlb. adusque. Ceteri.
97) Bari. Mss. et edd. vulgo.
Barri. Mss. nostri Lips. I. 2. Dess. 3.
Drd. 2. 3. Mon. 2. Gph. 2. Bas. 3.
un. ap. Bersm. ap. Torr. alq. Ed.
Mediol. 486. menia piscosi Barii. Msc.
nost. Brl. 1. — dein. Mss. nostri
Lips. 1. 2. Dorv. 1. Dess. 1.3. Drd,
2, 3. 4. Bas. 3. Mon. 1. 2. 2, b.
4.5. Gtg. 1. Gph. 1. Pulm. 1.4. 10.
Bentl. 21. Comb. f. ap, Orell. omnes
(ut videtur). Ed. Bentl. (qui restit.)
sq. San. Val. Sivr. Zeun. Wakef.
Heind. Both. lahn. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Sclim. Wdm. Krg. dehinc. Mss.
nostri Lips. 1. Brl. 1. Dess. 2. Drd.
1.3, a. Gph. 2. 3. Bas. 1. Mon. 3.
Gtg. 2. (Jth. 2. Edd. ante Bentl.
vulgo, et pust plures. — Gratia. Mss.
nostri Brl. 1. Dess. I. Gph. 1. 2.
Orell. p. Egnatia. Edd. Flor. 482.
Venet. 483. 86. Loch. — Lijmphis.
Sic scrib. Xyl. Crat, Zurck. Heind.
Orell. Dlb.
99) ßammis sine. Ed. Cun. ex ing.
sq. Franc, Sivr. Dorigh. — limine
sacro. Mss. et edd. vulgo. himine
sacro. Mss. nostri Dorv. 1. Brl. J.
Mon. 2 (a 1. m.) sex mss. ap. Feam,
Orell. d. Edd. vett. Princ. Mediol.
477. 86. 508. 512. Flor. 482. Venet.
478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) 91. 95.
98. Loch.
LIB. I. SAT. V.
103
Hier schied Varius traurig hinweg von den weinenden Freunden.
Drauf nach Ruhi gelangten wir müd', insofern wir ein mächtig
Ende des Wegs gemacht , das noch durch Regen verderht war.
Folgenden Tags war hesser die Witfrung , schlimmer der Weg , his
Bariums Stadt, die mit Fischen gesegnete. Guatia gah dann,
Einst im Zorne der Nymphen erbaut, uns Scherz und Gelächter.
Denn iinentzündet verschmelz" auf heiliger Schwelle der Weihrauch ,
Will einreden man uns. Diess glaub' Apella der Jude,
Nicht ich, der ich gelernt, dass sorglos leben die Götter;
Und %vo ein Wunder erschafft die Natur, dass nicht es die Gottheit
GrämUch herab uns send' aus den Höhen der himmlischen Wohnung.
Langer Beschreibung und Fahrt ist Ziel Brundisium endlich.
95
100
100) credet. Mss. nostri Moii. 2, b.
Gth. 2. — ludaeiis apella (iit ap-
pellativum) scrib. msc. ßrl. 1. nost.
( cum glossa : sine pelle), item
Schol. Acr. Porph. Comm. Land,
(refut. Rodell. ) Edd. Mediol. 477.
508. 512. Venet. 483. 80. 94. 95.
98. Loch, (qiii expl. circumcisus)
Colon, s. a. Aid. II. Ascenss. Bas.
527. 55. 80. Mur. Xyl. Criiq. Fabr.
H. Steph. Chab. Torr. D. Heins.
Boiid. Burm. Fea. Appella. Mss. no-
stri Lips. 1. Gpli. 2. Edd. Mediol.
480. Aid. l. III. Glav. Apella. Ce-
teri.
102) Nesiquid. Msc. nost. Gph. 1.
Edd. Venet. 492 (Pine.) 0 I. 95. 98.
Mediol. ,508. 512. — facint miri.
Schoi. Porph. Ed. Cun. ex ing.
103) Ex alto coeli tristes coni.
Cun. — demittcre. Mss. nostri BrI. 1.
üess. 3. Drd. 1. Gph. 1. Mon. 2, b.
4. Gtg. 1. Porph. msc. nost. Edd.
Mediol. 477 et post Aldum (qui re-
stit.) Tiilgo. dimittere. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. Drd. 2. 3. 4.
Bas. 1. 3. Gph. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5.
Mss. ap. Pulm. omnes, tres ap. Bersm.
Bad. 1. 3. Orell. d. Edd. vett. saec.
XV. fere omnes, et Ascens. I. Bas.
527. 55. 80. Fabr. Muret. Tart. Rod.
— templo coni. Wakef. prob. Eich-
stad. ad v. Ommeren p. 196.
104) Brundisium. Mss. nostri ple-
rique, Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. Üess.
1. 2. Drd. 4. Mon. 1 (ex corr.) 2.
2, b. 3. 4. 5. Gtg. 2. Gth. 2. Mss.
Pulm. 1. 2. 4. 10. Oberl. a. c. d.
undecim mss. ap. Feam, Bad.l. Edd.
Venet. 481. Lamb. Muret. Cruq. Fiihv.
H. Steph. Crat. Bas. 555. 80. Xyl.
Chab. Torr. D. Heins. Dacer. Talb.
Burm. Beutl. Cun. .\zar. Wetz, Fea
(q. v.)Heind. lahii. Mein. Orell. Dtz.
Schm. Wdm. Krg. Brundusium. Mss.
nostri Dorv. 2. BrI. 1. Dess. 3. Drd.
1. 2. 3. Bas. 3. Pulm. 3. 6. alü
mss. ap. Feam, laeck. 1. Edd. vett.
saec. XV. fere omnes, et Aldiiiae,
Ascenss. Glar. R. Steph. Bas. 527.
Bond. Dacer. Tart. Despr. Rod. Baxt.
San. Phil. Val. luv. Sandb. Franc.
Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl. Wakef.
Camp. Pott. Duviq. Bip. Doer. Both.
Zell. DIb. — finis longae. Mss. no-
stri Bas. 3. Gph. 2. — cartaeque.
Mss. nostri Lips. 1. Drd. 1. Bas. 1.
Mon. 5. — viaeque est. .Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. BrI. 1. Dess. 1. Drd.
2. 4. 3, a. Bas. 1. 3. Mon. 1. 2. 2, b.
3. 4. 5. Gph. 3. Gtg. 1. duo mss.
ap. Bersm. quindecim ap. Val. vi-
ginti tres ap. Feam, laeck. 1. ap.
Orell. omnes. Schol. Porph. Edd.
Aid. I. IL lunt. 503. Venet. 509.
R. Steph. Bersm. Burm. Rntgers.
Sandb. Val. Fea (qui vindic.) lahn.
Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. viaeque (ömisso est). Mss. no-
stri Dess. 2. Drd. 1. 3. Gph. 1. 2.
(;ih. 2. Edd.. ceteri vnlgo. (v. Sat.
2, 82).
104
HÖR. SERMONUM
Satira vi.
T l L L I U S.
Non quia, Maecenas^ Lydorum quidquid Etruscos
Incoluit Ullis, nemo generosior est te ;
Nee quod avus tibi maternus fuit atqiie paternus,
Olim qui magnis legionibus imperitarint,
5 Ut plerique solent, naso sixspendis adunco
Ignotos, ut me libertino patre natum.
Cum referre negas, quali sit quisque parente
Natus, dum ingenuus, persuades hoc tibi vere,
Ante potestatem Tulli atque ignobile regnum
10 Multos saepe viros nullis maioribus ortos
Et vixisse probos, amplis et lionoribus auetos:
Contra Laevinum, Valeri genus, unde Superbus
Tarquinius regno pulsus fugit, unius assis
Non umquam pretio pluris licuisse, notante
15 ludice , quo nosti, populo ; qui stultus lionores
Satira VI.
1) quisquis. Msc. nost. Gph. 1.
qiiicquid, quidquid. v. ad I. Sat. 2, 60.
— Eti-uscos. Mss. nostri plerique.
Ed. Aid. I. liinc vulgo. Hclruscos.
Edd. Aid. II. III. Asceiis. IV. Glar.
R. Steph. Bas. 527. 55. 80. Ethruscos.
Edd. vett. ante Aldum.
2) generosius. Msc. nost. Mon. 2.
3) Etquodavus. Msc. nost. Gph. 2.
Non quod avus. Msc. Feae 2, b (al. m.)
4) regionihus. Msc. Feae 5, b. msc.
Orell. M (r supsc.) Edd. Wakef. e
coni. Fea (qui propos. iu Miscell.
philol. p. 4). sq. Doer. prob. Heind.
Both. — impei-itarint. Mss. nostri
Lips. 2. 3 (a2. m.) Dorv. 1. Dess.2.
Drd. 2. 3. Mon. 2. 2,b. 3. 5. Bas. 3.
Gph. 2. Gtg. 1. mss. alq. ap. Lamb.
Torr. Pott. Pulm. 1. 4. 10. duo ap.
Bersm. Bentl. 9. 13. Oberl. a. Comb,
c. d. g. Orell. c. d. M (unt supsc.)
Edd. Mediol. 477. 86. 508. 512.
Flor 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon,
s. a. Aldinae, Ascenss. Glar. R. Steph.
Bas 527. 55. 80. Lamb. Fabr. Cruq.
Mar. Xyl. H. Steph. Torr. D. Heins.
Rod. Dacer. Tart.Despr. Bond. Burm.
luv. Sandb. Franc. Val. Dorigh. Du-
viq. Camp. Mein. — imperitarent.
Mss. nostri Lips. 1.3 (i supsc.) Brl. 1.
Corb. Dorv. 2. Dess. l. Drd. 1. Mon.
1. 4. Gph. 3. mss. Lamb. 1, uu.
2. 6. Pulm. 2. 3. un. ap. Bersm.
Bentl. 2. 6. et al. ap. Torr. plrq.
tredecim ap. Val. Septem ap. Pott.
Orell. b. S. Edd. Bentl. (qui indux.)
sq. Baxt. Cun. San Phil. Sivr. Gesn.
Wakef. Wetz. Heind. lahn. Both.
Doer. Pott. Bip. Zell. Orell. ßur. Dtz.
Dlb. Schm.Wdm. Krg. — - imperitarunU
Mss. nostri Bas. L Gph. 1. Dess. 3.
Drd. 4. msc, Pulm. 6. un. ap. Bersm.
Comb. f. quatuor ap. Feam , Pott. 13.
un. ap.Val. al. ap. Comb. Orell. p. Edd.
Princ. Zar. Bersm. Chab. Azar. Fea.
Wüstem, (qui def.)
5) ut plerurnque. Msc. nost. Gph. I.
— suspendis acuta. Edd. Colon, s.a.
Ascens. I.
6) aut nie. Mss. nostri Lips. l (a
1. m.) 3. Dorv. 1. Ment. Brl. 1 {ut
snpsc.) Drd. I. 3. 4. Mon. l. 5.
(iph. l. Bas. I. 3 (itt supsc.) Gtg. 2.
Orell. c. S. M (jtt supsc.) b (corr.)
LIB. I. SAT. VI.
105
Sechste Satire.
Die edle Abkunft.
Nicht weil dir, Mäcenas, so viel vom Volke der Lydcr
Tuskische Gauen bezog, an Geburtsrang Keiner voran stellt;
Nicht, weil Ahnen du zählst im Stamme von Vater und Mutter,
Die vordem Legionen geführt als mächtige Feldherrn;
Rümpfst du, gleich wie die Meisten es thun, die gebogene Nase
Ueber die niedrig Gebomen , wie mich, mich Sohn des Gefreiten.
Wann du erklärst, gleich gelt' es, von welcherlei V;iter man stamme.
Sei freibürlig man nur : so vertrau'st du der richtigen Ansicht ,
Dass vor Tullius' Herrschergewalt und plebejischem Scepter
Oft schon Männer gelebt, die, ohne von Ahnen zu stammen.
Brav sich im Wandel gezeigt und hoch durch Ehren belohnt sein.
Dass Lävinus dagegen, vom Hause Valerius", dessen.
Der Tarquin den T)TaDnen vom Reich austrieb, um ein einzig
As, nie höher am Werthe geschätzt sei, selbst in des Volkes
l'rtheil, das, wie du weisst, Unwürdigen thörichtes Muthes
10
15
aut tne ut. Msc. nost. Lips. 2. aut ut
me. Mss. nostri Mon. 2. 2, b. Gth. 2.
— naliim. Cum referre — ingenuus:
persuades. Sic vulgo dist. natum.
Cum referre — ingenuus. Persuades.
Sic dist. Aid. I. II. ill. Glar. R. Steph.
Fabr. Xyl. Chab. Bersm. Dacer. Tart.
Rod. Baxl. Sandb. Franc. Sivr. Gesn.
Phil. Val. Wakef. Wetz. Pott. Duviq.
Bur.
7) Dum referre. Msc. nost. Gph. 1.
Quin referre coni. Praedicow, —
neges. Msc. nost. Üorv. 1. coni. Bon-
finis ap. Ascens. IV. referre leges
coni. Markl.
8) et tibi vere. Ed. Crat. — hoc
tibi rede. Msc. nost. Dorv. 1. Msc.
Orell. S {rede supsc. item M.)
11) multis et honoribu.<i. Mss. no-
stri Lips. 3. Dcss. 1. 2. Gph. 2. Mss.
ap. Lanib. alq. duo ap. Bersm.
Comb. d. Ober!, c. Bad. i.
12) Levinum. Mss. nostri satis
multi et edd. vett. saec. XV. etiam
Aldinae, Ascenss. Basil. 527. 55.
Fabr. Bersm. .Muret. (et v. 19).
IZ) pulsus fugil. Mss. nostri Lips.
1. 3. Dess. \. Bas. 1. mss. ap. Lamb.
alq. Cniq. 1, a — d. duo mss. ap.
Bersm. quatuor ap. Talb. Bentl. 2. 9
(v. lect.) et duo alii, duodecim ap.
Val. quatuor ap. Feam, novem ap.
Pott. Oberl. a. c. alii ap. Comb.
Orell. d. p. b _(a l.m.) S (a 1. m.) 6.
Edd. Vascos. 551. Bentl. (qui revoc.)
sq. Cun. San. Phil. Sandb. Franc.
Val. Sivr. Dorigh. Wakef. Fea. Pott,
lahn. Orell. Wüstem. Zell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. — pulsus regno fu-
yit. Mss. nostri Mon. 2, b. 4. Gth.
2. — pulsus fuit. Mss. nostri pleri-
que. Lips. 2. Brl. 1. Dess. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 3.
mss. ap. Pulra. omnes, ap. Lamb.
plrq. alii mss. ap. Val. et Pott. Grell,
c (corr.) b. S (corr.) M. Edd. ante
Bentl. quos vidi, omnes, et Baxt.
(Jesn. .\zar. Wetz. Heind. Doer. Both.
Camp. Duviq. Bip. Bur. Mein, pul-
sus regno fuit. .Msc. nost. Gph. 2.
14) Sonnunquam. Msc. nost. Mon.
2, b. Edd. Venet. 494. 95.98. Mediol.
5U8. 512. — pretii. Msc. nost. Gph. 1.
msc. Orell. b (in rasura). — no-
tante id. Msc. nost. Dess. 3.
15) quo nosti. .Mss. et nostri et
106 nOR. SERMONUM
Sacpc dat indi^nis et famac scrvit incptus,
Qui stupet in tiüilis et imaginibus. Quid oportet
Nos facere, a volgo longa longeque remotos?
Namqne esto, populus Laevino mallet honorem
20 Quam Decio mandare novo, censorque moveret
Appius, ingenuo si non essem patre natus:
Vel merito, qiioniam in propria non pelle quiessem.
Sed fulgente trahit eonstrictos Gloria curru
Non minus ignotos generosis. Quo tibi, Tilli,
25 Sumere depositum clavum, fierique tribunoV
Invidia adcrevit, private quae minor esset.
Kam ut quisque insanus nigris medium inpediit crus
Pellibus et latum demisit pectore clavum,
Audit continuo : »Quis homo hie est, quo patre natus V«
alionim, ut videtur, ad unum omiies. Saiidb. Val. Franc. Sivr. Dorigb.
Edd. vett. ante Aldiimll. (50U) omiies, Oberl. Comb. Azar. Wakef. Wetz,
et Cruq. Beiitl. (qui vindic.) et post Fea. Both. Heind. Pott. Zell. lahu.
eum plerique, Cuu. Baxt. San. Phil. Mein. Grell. Dlz. DU). Sthm. Wdm. — •
Franc. Sivr. Dorigh. Gesu. Oberl. longeque lunycque Mse. nost. Lips. 1.
Comb. \Vakef. Azar. Fea. Wetz. — longe lateque. M>s. nostri Drd. 2.
Heind. Doer. Both. Pott. lahn. Mein. 3, a. Gph. 2. (ilh. 2. mss. ap. Torr.
Orell. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. — alq. Talb. 1. Comb, f. Pott. 11. 12. 17.
quem nosd. Ed. Aid. II. III. (qui in- Edd. ante Cruq. etBentl. fere omn'cs,
dux.) sq. edd. ante Bentl. omnes et Camp. Doer. Duviq. Bnr. longe
praeter Cruq. et post eum Sandb. longe esse remotos coni. Praedicow.
luv. Val. Camp. Duviq. Bnr. quod 19) esto , populus ut. Ed. Loch.
nosti. Msc. Orell. M. (fortasse: esto , ut populus. v. Bentl.
17) Et stupet. Msc. nost. Mon. h. ad III. Od. 1. 9).
Qui studet (stupet suTpsc.) Msc. Orell. 20) eensorne coni. Markl. — vm-
M. — 9?<orf oporVei. Msc. nost. Lips. 1. neret. Mss. nostri Mon. 3. Gph. 2.
Ed. Loch. 21) quodnon essem. ^\sc.\\os\ ^\\^\\. \.
18) Nos facere. Mss. nostri et alio- 22) quuniam propria {am. in). Ed.
rum, ut puto , omnes. Schol. Acr. Loch. Crat. Hunc v. Wüstem, pa-
Porph. Edd. vulgo. Vos facere. Ed. renth, inchisit.
Bentl. e coni. (iam ante eum Aid. I.) 23) trahnt (i supsc.) Msc. Orell. S.
sq. San. Phil. Sivr. Dorigh. (refut. — constructos. Mss. nostri Dorv. 1%
Baxt. Gesn. Heind.) — longe longe- Gph. 1.
que. Mss. nostri longe plurimi, Lips. 24) No7i minus ignotis generosos
2. 3. Dorv. 1.2. Ment. Corb. Brl. I. coni. Praedicow. — Tilli. Mss. no-
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 3. 4. Mon. 1. stri Lips. 2. Dess. 2. 3. Mon. 1. 2.
2. 2, b. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2, b. 4. 5. Bas. 1. 3. Gth. 2. mss.
mss. ap. Cruq. et Bersm. omnes, Pulm. 1. 2. 4. 10. tres ap. Bersm.
ap. Lamb. Bentl. et Pott. plrq. , ap. ap. Torr, omnes, Bentl. 8. 14. Comb.
Torr, fere omnes, viginti sex ap. b. c. quindecim ap. Fcam, Orell. b.
Val. totidem ap. Feam, alii ap. Talb. c. p. S (a 1. m.) d (corr.) M {tulli
Comb. ap. Orell. quatuor omnes. Edd. supsc.) Porph. msc nost. (a 1. m.)
Princ. tum Cruq. Burm. Bentl. (qui Inscriptt. ap. Gruter. Edd. Bentl. (qui
vindic.) sq. Baxt. Cun. Sau. Phil, restit.) sq. Cun. San. Phil. Val.
LIB. I. SAT. VI.
107
Oft Stnntschrcii crthcilt und albern fröhnet dem Erhnihm,
Slaiiiiend bei Titeln und Bildern der Ahnherrn. Was nun m'llütirol
Uns doch zu thun, die weit wir und weit vom Pöbel entfernt sind?
Denn sei's, dass dem Lävinus das Volk vielmehr wie dem neuen
Decius wollt" Amtsehren vertrau'n, und mich stiesse der Censor
Appius aus , als nicht freibiirtigem Vater Entstammten :
Ganz recht wär's, weil nicht in der eigenen Haut ich geruhet.
Aber dem schimmeniden Wagen der Ruhmsucht folgen gefesselt
Niedriggebome wie Edle. Wozu doch nahmst du den Purpur,
TiUius, dem du entsagt, auf's Neu' und wurdest Tribunus?
Dadurch wuchs dir der Hass, ein minderer für den Privatmann.
Denn hat einer einmal kopflos sein Bein mit den schwarzen
Riemen umschnürt , und Pui purgebram wallt breit von der Brust ihm ;
Hört er sofort: Wer ist doch der Mann? Wen hat er zum Vater?
20
25
Franc. Sivr. Dorigh. Waliof. Azar.
Wetz. Fea. Heind. Bolh. Camp. Zell,
lahn. Pott. Duviq. Meiii.Oreli. Biir. Dtz.
Dlb. Schm. Wdm. Kr-. — TiiUi.
Mss. nostri Lips. 1. '■\. BrI. 1. Dess. 1.
Drd. 1. 2. .3. 4. Gph. 1. 2. 3. msc.
Pulm. 6. alii ap. Heiitl. Bad.l. Schol.
Acren. Edd. autc Bentl. qiiod sciam,
omnes, et Sandb. luv. Baxt. Gesn.
Doer. Bip.
2.5) tribuno. Mss. iiosiri Lips. 1.
2. 3. Dorv. 1. 2. Corb. Ment. Dess.
1. 2. 3. Drd. 3.4. Mon. 1. 2. 2, b.
4. 5. Gph. 1. 3. Bas. 3. (itg. 1
(um supsc.) mss. ap. R. Steph. ap.
Lamb. alq. qninquc ap. Pulm. tres
ap. Bersm. omnes ap. Talb. sexde-
rim ap. Feam, alii ap. Comb, et
Polt. ap. Oreil. pb(j. Sdiol. Acr.
Porpb. Edd. Prlnc. Mediol. 477. 86.
Iiuit. 503. Lamb. (qui vindic.) Cruq.
Xyl. Bas. 555. 80. Torr. D. Heins.
Tart. Burm. Talb. Bentl. Baxt. Cun.
San. Sandb.Val. Franc. Sivr. Dorigh.
Gesn. Oberl. Comb. Wakcf. Azar.
Welz. Fea. Heind. Both. Jahn. Doer.
Pott. Duviq. Zell. Mein. Grell. Bur. Dtz.
Dlb. Wdm. Schm. — Iribumtm. Mss.
uostri BrI. 1. Drd. 1. 2. Mon. 3.
Bas. 1. Gph. 2. mss. Oberl. a (a
1. m.) c. Bad. 1. sexap. Pott. Orell.
d (corr. um). Edd. vett. saec. XV.
plrq. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83.
86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Mediol.
508. 512. Loch. Colon, s. a. Aldi-
nae, Ascenss. Bas. 527. Glar. R.
Steph. Mur. Fabr. H. Stepb. Cbab.
Bersm. Bond. Rodeil. Dacer. Despr.
luv. Phil. Camp. — adcrevit. Sic
mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Dess. 1.
3. Drd. 1. 2. Brl. 1. Mon. 2. 2, b.
3. Bas. 1. — minus esset. Msc. nost.
Dorv. 1. Orell. S (supsc.)
27) impediil. Msc. et edd. vulgo.
impediet. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Dorv. 1. 2. Ment. Dess. 1. 2. 3.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Drd. 3. Bas. 3.
Gtg. 1. 2. tres mss. ap. Bersm.
Oberl. a. c. d. Bad. 1. Orell. S. c.
p. d (a 1. m.) M (a 1. m.) Edd.
Mediol. 477. 80. 508. 512. Venet.
478. 94. 95. 98.
28) ut latum. Edd. Colon, s. a.
Ascenss. ac laium. Edd. Cun. San.
— demisil. .Mss. et edd. vulgo. dimi-
sit. Mss. nostri Mon. 2. Bas. 3. Gtg.
2. Gth. 2. mss. Pulm. 2. 6. Oberl.
a. c. Edd. Venet. 478. 79. 83. 86.
Flor. 482. Aldtnae, Bas. 5.55. Tart.
demiltil. Msc. nost. Dorv. 2. — pe-
ctora. .Msc. nost. Dess. 2. Edd. Ve-
net. 492 (Piiic.) 494. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. — clavom. Msc. nost.
Mon. 2, b.
29) hie, et quo patre. Msc. nostri
Bas. 1. Mon; 4. Gtg. 2. (itb.2. mss.
ap. Torr, omnes, alii ap. Bentl. duo
ap. Talb. decera ap. Feam, octo ap.
108 HÖR. SERMONUM
30 Ut si qui aegrotet, quo morbo Barrus, haberi
Ut cupiat formosus; cat quacumque, piiellis
Iniiciat curam quaerendi singula ; quali
Sit facic, sura, quali pede, dente, capillo :
Sic qui promittit, civis, Urbem sibi curac,
35 Imperium fore et Italiam et delubra deorura;
Quo patre sit natus, num ignota matre inhonestus,
Ömnis mortalis curare et quaerere cogit. • —
Tune Syri, Damae, aut Dionysi filius, audes
Deicere e saxo civis , aut tradere Cadmo V
40 »At Novius collega gradu post me sedet uno ;
Pott. Orell. p. Edd. Baxt. Gesii. 478. 79. Bas, 555. 80. Fabr. Cliab.
Oberl. Wetz. Comb. Fea (q. v.) Varus. Mss. nostri Bas. 1. Mon. 3.
lahn. Pott. Duviq. Bip. Bur. Schm. msc. Cruq. 2. Oberl. c. Varrus.
Krg. hie, ex quo p.^i^c. wosi. Brl. 1. Mss. nostri Lips. 1. Meut. Drd. 3.
hie, aut quo p. Mss. nostri Lips. 1. Orell. p.
Mon. 3. Drd. a. Gph. 2. mss. ap. 31) Ut cupiat. Mss. nostri Brl. 1.
Benll. 6.14. Talb. 12. Bad. 1. Comb. Corb. Drd. 1. 2. Gph. 1. 3. Mon. 4.
d. Schol. Acr. Edd. vett. saec. XV. Bas. 1. Gth. 2. mss. ap. Lamb. fere
nt puto, omnes, .Aldinae, Ascenss. omnes, Cruq. 2. Palm. 4. Bentl. 2
Bas. 527. 55. 80. Glar. R. Steph. et tres alii, sex ap. Feam, quatuor
Mnr. Xyl. Fabr. Rod. tum Bentl. ap. Pott, septem ap. Val. alii ap.
Cun. San. Val. Franc. Sivr. Dorigh. Talb. Orell. p. Edd. Princ. Zar. Me-
Azar. Wakef. Doer. .Mein. Wdm. — diol. 476. 77. 86. Flor. 482. Venet.
hie est? quo p. Mss. nostri Lips. 2. 478. 79. 83. 86. 90. 92 (Pinc.) 509.
3. Dess. 1. 2. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon. Loch. Colon, s. a. Aid. l. lunta 503.
1. 2. Gph. 1. Gtg. 1. mss. Lamb. Ascenss. Lamb. (qui vindic.) Bond.
1, un. 2. 3. 5. 6. 7. 8. 9, duo, 10. Dacer. Despr. Bentl. Cun. San. Phil,
ap. Bentl. alq. Oberl. a. Comb. b. Yal. Sivr. Dorigh. Val. Wakef. Azar.
c. f. laeck. 1. alii mss. ap. Pott. Zeun. Wetz. Fea. Heind. Both. lahn.
Orell. b. c. d, S (natictit). Edd. Lamb. Pott. Duviq. Zell. Mein. Orell. Bur. Dtz.
Cruq. H. Steph. Bersm. Chab. D. Dlb. Schm. Wdm. Krg. — Et cu-
Heins. Torr. Bond. Dacer. Tart. piat. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Dess.
Despr. Burm. Talb. luv. San. Phil. 1. 2. 3. Drd. 3. 4. Mon. 1. 2. 2, b.
Sandb. Heind. Both. Zell. Camp. 3. Bas. 3. Gph, 2. (itg. 1. 2. mss.
Orell. Dtz. Dlb. fiic est, quo. Sic recte ap. Torr, omnes, quinque ap. Pulm.
Wüstem, est hie? quo p. Msc. nost, quatuor ap. Talb. Oberl, a. alii mss.
Mon. 5. mss. ap. Cruq. omnes, Feae ap. Pott. ap. Orell. b. S. c. d. Edd.
1, b. hie Sit? quo p. Msc. Palm. Venet, 494. 95. 98. Mediol. 508.
\Q. {j&sx\.2.hic? hie quo p. coa\. Qwn. 512. Aldinae, Glar. R. Steph. Bas.
30) Et si qui. Msc. nost. Lips. 2. 527. 55. 80. Fabr. Mur. Xyl. Cruq.
At si qui. Ed. Venet. 492 (Pinc.) H. Steph. Crat. Chab. Bersm. Torr.
[/t si quis. Mss. nostri Dess. 2. Drd. D. Heins. Rod. Tart. luv. Burm.
3. 4. Gph. 2. Mon. 5. Gtg. 2. Edd. Baxt. Sandb. Franc. Doer, Camp.
Mediol. 486 et Despr, Si quis ut Bip. — Si cupiat coni. Bonfinis in
aegrotet. Msc. nost. Bas. 1, — Bar- Ascens. IV, — Et eupiet. Msc. nost.
riis. Mss. et edd. vulgo. Barns Mon. 5. — famosus. Mss. nostri
Msc. nost, Drd. 4. Edd. Muret. Wetz. Lips. 1. .Mon. 3. — quocumque. Msc.
Barrhus. Schol. Acr. Porph. Comm. nost. Bas. 1. mss. meliores ap. Torr.
Landin. Edd. Mediol. 477. Venet. 32) hiiciat. Mss. nostri l>ips. 1.
SAT. I. LIB. VI. 109
Wie wenn einer, erkrankt am Uebel des Barrus, für bildschön 30
Gelten zu wollen : wie der , wo immer er wandle , den Magdlein
Sorg' einflösset, zu foi-sclicn nach Einzelnem : wie er von Antlitz
Sei , wie beschaffen die Wade, der Fuss. wie die Zahn' und das Haupthaar :
So, wenn ein Mann aussagt, dass Bürger und Stadt ihm in Obhut
Werd', und Italien sein, und das Reich, und die Tempel der Gotter; 35
Welcherlei Vater er hab', ob von dunkeler Mutter verunehrt.
Zwingt er die sämnitliche Welt voll Neugier sorglich zu foi-schen. —
Du Dionysius' Sohn, du des S)tus, des Üama, du wagst es
Bürger zu stürzen vom Fels und dem Beile des Cadmus zu liefern?
»Sitzt doch Novius nach mir , der Amtsfreund , eine der Stufen ; 40
2. 3. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3.4. Dess. 1. 3. Drd. 1 (a 1. ni.) Mou.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1.3. Gph. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3. Gtg. 1. Gth. 2.
2. msc. Orell. d. (v. nos ad I. Sat. quinque mss. ap. Pulm. duo ap.Bersm.
4. 123). Inlicial. Msc. nost. Mon. Gesn. 2. mss. ap. Pott. alq. Orell.
2. b. iliicial. Msc. nost. Glh. 2. c. S (corr.) Edd. Pott. Duviq.
33) sin'a, quali pede. Sic vulgo 38) Tune — audes. Cit. Priscian.
dist. sura quali, pede. Sic dist. AI- 18, 1 (Kr. T. II. p. 109). — Syrida-
dinae. Bas. 527. 580. Glar. R. Steph. ;«ae(una voce). Mss. nostri Lips. 1.3.
Lamb. Miir. Xyl. L'ruq. D. Heius. H. Dess. 3. Brl. 1. Mon. 1. 2. Gtg. 1.2.
Steph. Cbab. Bersm. Torr. Bond. Gth. 2. mss. duo ap. Pnlm. quatuor
Rod. Tart. Despr. luv. 1 urm.- Baxt. ap. Bersm. F.dd. vett. saec. XV. plrq.
Val. Gesn. Wakef. Azar. Wetz. Bolh. (praeter Mediol. 486) Aldinae, R.
Camp. Bur. Steph. Bas. 527. Fabr.
34) Si qui. Mss. nostri Mon. 2. b. 3'.l) Deiicere e saxo. Mss. et edd.
(itg. 2. — urbes. V. lect. ap. Feam. vulgo. Schol. Acr. Porph. Deicere.
— curae et. .Msc. uu. ap. Val. qui v. ad I. Sat. 4, 123. — Deicere
recep. sq. Sivr. cuvet. Mss. nostri de saxo. Mss. nostri Lips. 2 (rf eras.)
Drd. a. Gth. 2. 3. Dorv. 1. Ment. Dess. 1. Drd. 1.
35) fore , Ituliam et d. Ed. Bip. 3. 4. Mon. 2. 2, b. Gph. 1. mss.
— Italiam et deluhra. Mss. nostri Oberl. a. c. Orell. c. p. d (e corr.)
Bas. 1. Gph. 2. niss. ap. Comb. b. Porph. msc. nost. (prob. Schneidewin).
c. d. f. g. Orell. p. Edd. vulgo. — Deicere asaxo. Mss. nostri Mon.
lialiam , delubra (omis.so <?/)■ Mss. 3. 5. Orell. M. Deicere ex saxo.
nostri plrq., Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. Msc. nost. Drd. 2. Deiicere saxo (^om.
2. Ment. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd. e). Msc. nost. Dess. 2. Edd. Venet.
1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 2, b. 3. 4.5. 492 (Piric.) 94. 95. 98. Mediol. 508.
Gph. 1. Gtg. 1. 2. Bas. 3. Gth. 2. 512. Loch. — Eicere de saxo. Msc.
quatuor mss. ap. Bersm. novem ap. nost. Lips. 1. — Deicere cives de
Torr, tres ap. Uberl. undeviginti ap. saxo. Msc. nost. Mon. 1. — aut tra-
Feafn, mss. ap. Pott, omnes, Bad. 1. dere. Mss. et edd. vulgo. et tradere.
Orell. b. S. c. d. Edd. Grat. Fea. Msc. nost. Gph. 1. ac tradere. Msc.
Pott. Orell. Dtz. (improbat Both.) Comb. b. — Cadmo. Mss. et edd.
37) Onmis mortalis. Mss. nostri vulgo. Schol. Acr. Porph. Camo.
Lips. 2. Mon. 2. 2, b. Omnis morta- Mss. Cruq. 4. 6. Edd. Flor. 482.
/e*. Mss.nostriMon. 4. Drd.3. 0«i7?es Venet. 483. 86. 92 (Piuc.) Loch.
mortalis. Mss. nostri Mon. 5. Gth. 2. Chamo. Msc. Cruq. 2. Ed. Ascens. IV.
— ac quaerere. Msc. Feae 2, i. cu- Cathmo. Msc. nost. Bas. 3. duo mss.
rare, requirere coni. Cun. — cogat. ap. Pulm. Gesn. 2. batfimoconi. Cruq.
Mss. nostri Lips. 2. 3 (a 1. m.) Ment. 40) Aitt Sovius. Msc. nost. Dess. 2.
110 IIOR. SERMONUM
»Namquc est illc, pater quod erat meus.« — JIoc tibi Paulus
Et Messala videris? At hie, si plostra ducenta
Concurrantque foro tria funera, magna sonabit
Conma quod vincatque tubas : saltom tenet hoc nos.
45 Nunc ad ine redco libertino patre natuni,
Quem rodunt omnes libertino patre natum ;
Nunc quia sum tibi, Maecenas, convictor; at olim,
Quod mihi pareret legio Romana tribuno.
Dissimile hoc illi est: quia non, ut forsit honorem
50 Iure mihi invideat quivis, ita te quoque amicum ;
Praesertim cautum dignos adsumere, prava
Ambitione procul. Felicem dicere non hoc
Me possim, casu quod te sortitus amicum:
41) Namque illi pater est quod. Dorigh. Wakef. Azar. Wetz. Fea.
Msc, nost. Lips. 2. im. ap. Bersm. Heiiul. Doer. Bolh. Zell. lahn. Fott.
— 7neus quod erat pater. Msc. nost. Duviq. Bip. Mein. Bnr. Massala. Ed.
Dess, 1. duo mss. ap. Bersm. — Loch. Massalla. Ed. Flor. 482. Ve-
Namque ille est, pater. Msc. nost. uet. 479. 83. 86. Messulla. Edd.
Lips. 1. Ed. Ascens. 1. — qui erat. Venet. 404. 95. 98. Mediol. 508. 512.
Msc. nost. Gph. 1. quid erat. Ed. Lamb. Mur. Cruq-. Bersm. Torr. D.
Loch. — Paulus. Sic mss. nostri ad Heins. Bond. Btl. Camp. Ürell. Dtz.
nimm omnes, et sine dnbio aliorum Wdm. Krg. (Messala, Messalla, ntra-
quoque, Schol. Acr. Edd. vett. saec. que forma in niimmis et inscriptt.
XV. Aldinae, Ascenss. Bas. 527.55. exstat. v. Drakenb. ad Liv. 27, 5.
Glar. R. Steph. Fabr. Mur. Xyl. H. Hades Orthogr. p. 287. Schneid. Ele-
Steph. Bersm. Bond. Rodell. Dacer. mentarl. p. 411. Noiten. Lex. p. 114.
Tart. Despr. luv. Phil. Sandb. Franc. Messalla praeferunt Mannt, ürthogr.
Sivr. Dorigh. Wakef. Wetz. Bip. p. 511 et Comm. ad Cic. Epist. Farn.
Both. Pott. Duviq. Paullus. Ceteri. VIII, 4. Spanhem. de praest. nu-
(Nom. propr. Paulus, (ir. IJavXog, mism. I. p. 129 e Fastis Capitolin.
uno l recte scribitur, quamquam etiam aliisque inscriptt. et nummis. Sed
Paullus, Panlta in lapidibus et nnm- Messala constauter in nummis ap.
mis inveiiiuiitur. v. Aid. Mannlii Or- Goltz, etiam Augustei aevi, aliisque
tho'^r. p. 569 sq. Cellar. Orthogr. inscriptt. ap. Gruter. et alios. Mes-
ed. Harles p. 307. et Schneid. Ele- sala apud Tibullum constanter ser-
mentarl. p. 413. Item paulo, paidum., vant edd. Broiikhns. Heyn. Bach,
paulatim nostri codd. fere omnes et Lachm. Dissen.) — videris? Sic mss.
optt. ubiqne, quod Wagner vindicat nostri Lips. 1. 2. al. Schol. Acr.
ap. Virgil. Orthogr. Verg. p. 464). Edd. Ascenss. Burm. Bentl. et hunc
42) Messala. Sic mss. nostri ple- secuti recenlt. fere omnes. Videris
rique, Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. (sine interrog. ) Ceteri. — plo.ttra.
Brl. 1. Drd. 1. 2. 3.4. Mon. 1.2.3. Mss. nostri plrq. Porph. msc. nost.
Gph. 1. al. Seh. Acr. Edd. Mediol. Edd. vulgo post Aldum, qui redu-
477. 86. Venet. 478. 92 (Pinc.) Co- xit. plaustra. Mss. nostri Dorv. 2.
Ion. s. a. Aldinae, Ascenss. Glar. Brl. 1. Dess. 2. 3. Drd. 2. 4, a. Mon.
R. Steph. Bas. 527. 55. 80. Fabr. 3. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2.
Xyl. H. Steph. Crat. Chab. Rod. mss. Orell. d. p. Edd. ante Aldum
Dacer. Tart. Despr. Baxl. Bnrm. Cun. vulgo, et Asceuss. Tart. Despr. luv.
San. luv. Phil. Val. Sandb. Sivr. Phil, Franc. Bip. Bnr.
LIB. I. SAT. VI.
111
»Was mein Vater j^cwesen , ist Er noch ! « — Meinst du ein Panhis
Drum und Messala zu sein? Doch, oh zweihundert der Karren,
Drei der Bestattungsziig" auf den Markt herdränglen, er tont euch
lieber Trompeten und Homer hinweg ; die^s mindestens fesselt !
Nunmehr komm' ich zurück auf mich seiher, den Sohn des (lel'reilen, 45
Den man mit hämischer Rede verschwärzt, als Sohii des Gefreiten ;
Jetzt, weil dir, Mäcenas, ich Hausfreund hhi, so wie vormals,
Weil als Oberster eine von Roms Legionen ich führte.
Ungleich jenem ist diess ; denn möcht' auch Jeder die W'ürde
Mir missgönnen mit Recht, nicht darf er's, dass du mir Freund bist, 50
Der du zumal Acht hast, nur Würd'ge zu wählen , die schnodei
Ehi-sucht Ränke verschmähn. Nicht desshalb dürft" ich ein Glückskind
Baissen, dass Zufallsgunst dich mir zum Freunde geworben.
43) duü fimera. Msc. ap. Val.
44) Curnua conviiicaUjue . Msc. nost.
üess. 2. — saltejn iuvai. Msc. nost.
(ipli. 1. saltem hoc iuvat et nos. Msc.
Oiell. S (supei'ser.)
4(5) lib. patre nutus Nunc. Msc.
liost. Dess. 1. mss. Pulm. 2. nn. ap.
Hersm. an. ap. Torr, (qui prob.)
47) Nam (juia sini. Mss. aiq. ap.
Toir. — quia sum tibi Maec. Mss.
nostri Dorv. 2. Drd. 3. Gph. 2. msc.
Ftilm. 10. ap. Bentl. plrq. Oberl. a.
(iesn. 2. Comb. c. d. f. Pott. 16.
(»lell.b. d. Edd. Medioi. 477. 8ß. Ve-
uft. 478. 79. Bcntl. (qui revoc.) sq.
Call. San. Val. Franc. Sivr. Dorigii.Wa-
kef.Wotz. Doer. Orfll. Wüstem. Bur.
DIb. Schni. Wdni. Krg. — quia sim
tibi Maec. Mss. nostri plerique, Lips.
1. 2. 3. Dorv. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd.
1. 2. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas.
1. 3. Gph. 1. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
mss. Pulm. 1 — 4. 6. duo ap. Bersm.
ap. Btl. aiq. Oberl. c. d. Comb. g.
liad. 1. deccm ap. Val. septemdecim
ap. Foam, ap. Pott, fere omnes, Orell.
S. c. p. M. Scbol. Porpli. Edd. Zar.
Flor. 482. Venet. 483 86. 90. 92
(Piuc.) 94. 95. 98. Medioi. 508. 512.
Lotii. Colon, s. a. Ascenss. R. Steph.
Despr. Burni. Fca (qui redux.) sq.
Heind. Boili. Zell. laliii. Pott. Diiviq.
Mein. Dtz. — (juia, Maecenas,tilii .sum.
Edd. Bas. 527. 55. Glar. Mar. H.
Steph. Chab. Bersm. Bond. Baxt.
Rüd. Dauer. Tart. Phil. Gesii. .^zar.
Camp. Bip. — quia, Maecenas, tibi
sim. Msc. nost. Brl. 1. Edd. Aldinae,
Glar. Lamb. Xyl. Fabr. Cruq. Bas.
580. Torr. D. Heins. luv. Sandb. —
ut olim. Msc. ap. Bersm. Edd. Colon,
s. a. Ascenss. Chab. Rod.
49) quod non. Msc. Gcsn. 2. —
forsit(forssit). Mss. nostri plerique,
Lips. 1. 2. 3 (a 1. m.) Dorv. 1..
Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3.
4. b. Bas. 3. Gph. 1. Gth. 2. mss.
ap.Lamb. Cruq. Bersm. omnes, Pulm.
1 — 4. 10. uu. ap. Fabr. quinque ap.
Torr. OrcU. b. d. M (Jorsan supsc.)
Schol. Acr. Porph. (Priscian. L. 15,
4, 24. 6, 35.) Edd. Aid. I. Lamb.
(qui vindic.) sq. Fabr. Cruq. Xyl.
H. Steph. Bas. 555. 80. Torr. D.
Heins. Dacer. Tart. Despr. luv. Bond.
Bentl. et post hanc recentt. omnes.
— forsan. Mss. nostri Dorv. 2. Drd.
1 (ad marg. vel fors sit) 2. 3. Gph.
2. Bas. 1 (ex rasura). Gtg. 2. msc.
Pulm. 6. Orell. S. c. p. Porph. msc.
nost. Edd. vulgo ante Lamb. et Mar.
Chab. Ber.sm. Rod. forsitan. .Msc.
nost. Lips. 3 (a 2. in.)
50) invideat quisquam. Lemma ad
Schol. Acr.
52) feliceni ducere. Edd. Veu. 492
(Pinc.) Colon, s. a. Ascenss. — non
hie colli. D. Heins.
53) Me pos.iim. Mss. nostri plrq.
Lips. 1. 2 (a 1. m.) 3. Brl. 1. Dess.
l. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. Drd. 1. 2. 3.
112
HÖR. SERMONUM
NuUa etenim mihi te fors obtulit: optimus olim
55 Virgilius, post Imnc Varius , dixere quid essem.
Ut veni coram , singultim pauca locutus ; —
Infans namque pudor proliibebat plura profari :
Non ego ine claro natuin patre, iion ego circüm
Me Satureiano vectari nira caballo,
60 Sed quod eram , narro : — respondes , ut tuus est mos ,
Pauca: abeo, et revocas nono post mense, iubesque
Esse in amicorum iiumero. Magiium hoc ego duco,
Quod placui tibi, qui turpi secernis honestum
Non patre praeclaro, sed vita et pectore puro.
65 Atqui si vitiis mediocribus ac mea paucis
Mendosa est natura, alioquin recta; — velut si
Egregio inspersos reprehendas corpore naevos —
Gph. 1. Bas. 1. Gtg. 1. Gtli. 2.
mss. Palm. 1 — 4. ap. Cruq. omiies,
praeter 7. duo ap. Bersm. Gesn. 3.
Überl. a. c. d. Comb. b. duodecim
ap. Feam, ap. Val. omnes, ap. Pott,
plerique, alii ap. Comb. Orell. b (a
1. m.) c. d. S (a 1. m.) Edd. lahn.
Pott. Duviq. Mein. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. — me possum.
Mss. nostri Dess. 2. Gph. 2. 3. Bas.
3. Mou. 5. Gtg. 2. Lips. 2 (a 2. m.)
rass. Pulm. 6. 10. Cruq. 7. ducy ap.
Bersm. Comb. c. d.f. g. Pott. 12. 16.
Orell. p.b (corr.) S(corr.) Edd. viilgo.
me possunt, casu. Schol. Cruq. Edd.
Zar. Crat. Zurck. Bentl. (qui def.)
Wakef. Doer. (v. Cuning. Auimadv.
p. 113). me possit , casu. Ed. Cuii.
ex ing. sq. San. Phil. Val. Franc.
Sivr. Dorigh. — Post possum com-
mate dist. Cruq. sq. H. Steph. Burm.
Baxt. Saudb. .\zar. Wetz. Fea. Heind.
Botli. et recentt. Post casu commate
dist. ceteri. — casu quo te. Mss.
nostri Lips. 1. 2. casu qui te. Msc.
nost. Gph. 1.
54) mihi te. Mss. nostri ad unum
omnes, mss. ap. Pott, omnes, et sine
dubio aliorum. Edd. vulgo. tibi me.
Msc. UM. ap. Bentl. duo ap. Val.
Schol. Cruq. Ed. Bentl. (qui indux.)
sq. Cuu. San. Phil. Val. Franc. Do-
righ. Wakef. Azar. Wetz. Doer. —
fors. Mss. nostri fere omnes, ap.
Lamb. omnes, quinque ap. Pulm.
mss. vetustiores ap. Bentl. Edd. Me-
diol. 477. 86. Venet. 478. 79. Al-
dinae, Ascenss. post vulgo. sors. Mss.
nostri Lips. 1. Gph. 1. msc. Pulm.
10. im. ap. Bersm. ap. Torr. plrq.
Talb. 4. Comb. b'. g. Ed. Flor. 482.
cum famil. Venet. 492 (Pinc.) c. fa-
mil. Bas. 527. 55. 80. Fabr. Dacer.
Franc.
55) Virgilius. Mss. nostri ad unum
omnes, et aliorum, puto. Vergilius.
Edd. Aid. I. II (non III.) Wdm. (v.
nos ad Sat. 5,40.) — Varius. Mss.
et edd. vulgo. Favus. Mss. nostri
Lips, 2 (a 1. m.) 3 (i puncto not.)
Brl. 1. Ment. Corb. Dess. 2. Drd. 3.
Mon. 3. 4. Bas. 1. Gph. 1. Gtg. 1.
mss. Pulm. 3. 4. 6. 10. duo ap.
Bersm. tres ap. Torr. Gesn. 2. Orell.
b. d. Edd. Flor. 482. Ven. 483. 86.
94. 95. 98. Mediol. 508. 512. Loch,
vulgari nominum commutatione. Far-
rus. Ed. Ven. 492 (Pinc.) — Varius
post hunc. Mss. nostri Lips. 1. 2 (a
2. m.) 3. Drd. 2. 4. msc. Bad. 1.
Varus post hunc. Mss. nostri Drd.
1, a. Mon. 3. — quis essem. Mss.
undecim ap. Val.?
56) Ut veni — locutus. Cit. Pri-
scian. 15, 2 et 4. (p. 615. 624 Kr.)
57) Infans — profari. Haec verba
vulgo parenthesi includunt, praeter
edd. saec. XV. et Bas. 527. 55. 80.
LIB. I. SAT. VI.
113
Kein Ungelahr hat dich mir gi'scheuiit ; dir sagte der wackre
Freund Virgiiius einst, d;nin V:irius auch, wie ich wäre. 55
Als ich erschien vor dir und Weniges spärUch geredel; —
Denn es verbot wortarme Versciiämlheit dreistes Geschwätz mii':
Nicht, dass ich edelem Vater t'ntstammt, dass ich eigene Fluren
Auf Salurejischem Gaul einher stolzierend bereite;
Sondern ich sprach, wie es war; — da erwiederst du, deinem Gebrauch nach, 60
Wenig; ich geh"; du berufst neun Monden darauf mich und heissest
Einen im Kreise der Freunde mich sein. Diess half ich für Grosses,
Dass dem Mann' ich gefiel, der Schlechte von Edelen sondert
Nicht nach hoher Geburt, nein, lauterer Sitf und Gesinnung.
Wenn nun in massigen Fehlem und wenigen meine Natur auch 65
Schadhaft ist , doch im Ganzen gesund : gleichwie man auf manchem
Sonst ausbündigen Körper verstreut wohl Mähler bekrittelt;
.Mur. Rod. Torr. Wetz. Heind. Poll. res. Edd. vett. saec. XV. Mediol.
Diiviq. Mein. Grell, DIb. Nosverba: 477.80. 508.512. Flor. 482. Venet.
Infans — narro lineolis separa\ imus. 478. 79. 83. 85. 92 (Pinc.) 94. 95.
pudos. Ed. Cun. ! — multa profari. 98. Loch. Colon, s. a. Ascens. 501.
.Msc. Talb. 10. 51fi. Bas. 555. 580. Vulgata lectio
58) clanim. .Msc. nost. Lips. 2 (a a/jo^rj/f ab Aldo inducta. — ^ec^a. Ed.
1. m.) Loch. vera. Porph. msc. nost.
59) i'«/^7m/no. Mss. nostrlDess. 1. 67) insparsos. Mss. nostri Lips.
Mon. 3. msc. un. ap. ßersm. Saiu- 1. 2 (esiipsc.) 3. Brl. I. Dess. 2. 3.
riano. .Msc. nost. Bas. i. Ed. Ven. Drd. 2.3. 4. Mon. 1. 2. 3 4.5. Bas.
486. Saturicino. Ed. Loch. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
60) quid eram. Msc. nost. Drd. 3. Mss. novem ap. Val. Bad. 1. laeck. 1.
Ed. Loch. — narro et respondes. Oreii. b. d. M (corr.) Edd. Mediol.
Msc. nost. Gph. 1. 476. 77. 86. Flor. 482. Venet. 478.
61) abeo: vevocas (om. et). Ed. 79. 83. 86. Loch, et Cun. inspersos.
Bersm. ex ing. sq. Chab. — post Vuigo. — reprehendas. Mss. nostri
nono. Msc. nost. Gph. 1. plerique, Lips. 1.2.3. Brl. 1. Dess.
62) hoc mihi Msc. Orell. p. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2.
63) Quod placeam. Msc. Oberl. d. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg.
64) praeclarus — pur us com. Cun. 1. 2. mss. quatnor ap. Bersm. octo
65) Atr/uin. Msc. nost. Bas. 1. — ap. Feam , Obcrl. a. c. d. Bad. 1.
si in vitiis. Msc. nost. Dess. 2. — Edd. Princ. Mediol. 476. 77. 86.
aut mea. Mss. nostri Ment. Drd. 1. Flor. 482. Venet. 478. 79. 81. 90.
Feae 2. g (a 2. m.) Pott. 2. 3. 6. Aid. I. lunt. ,503. Ascens 516. 519.
Orell. p. et mea. Msc. nost. Mon. 5. Chab. Dacer. San. Phil. Franc. Sivr.
at mea. Msc. nost. Mon. 3. ut mea. Fea fq. v.) Roth. lahn. Mein. Orell.
Ed. Aid. 1. Dtz. Dlb. Schm. reprehendes. Edd.
66) a/iO(7«in. Mss. nostri fere omnes, Venet. 483. 86. 92 (Pinc.) Loch.
Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2. Brl. 1. Colon, s. a. Ascens. I. reprendas.
Dess. 1. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. Mss. nostri Dess. 1. Gph. 3. msc.
1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. laeck. 1. Edd. Venet. 494. 95. 98.
(itg. 1. 2. mss. tres ap. Bersm. se- Mediol. 508. 512. Aid. IL III. Bas.
ptem ap. Val. Comb. c. f. Orell. b. 527. 55. 80. Glar. R. Steph. Mur.
S. d. M. et alionim sine dubio plu- Lamb. Xyl. Fabr. Cniq. H. Steph.
HURATII s.\T. , 8
114
IIOR. SERMONUM
Si iioqnc avaritiam ikmjuo sordis aut mala lustra
Obiiciet vcrc quisquaiu mihi; purus et iiisons
70 (Ut mo conlaudcm) si et vivo carus amicis :
Clausa fiiit pater his : qui macro paupor agello
I^oluit in Flavi ludum mc mitterc, magui
Quo pueri magnis e centurionibus orti,
Laevo suspensi loculos tabulamque laccrto,
75 Ibaut octonis referentes Idibus aera •,
Sed piierum est ausus Romam portarc, docendum
Artis, quas doceat quivis eques atque Senator
Semet prognatos. vestom servosque sequentis,
In magno ut populo, si quis vidissct, avita
80 Ex re praeberi sumptus mihi crederet illos.
Ipse mihi custos incorruptissimus omnis
Cii'cum doctores aderat. Quid multa? pudicum -
Qui primus virtutis bonos ■ — servavit ab omni
Non solum facto , verum opprobrio quoque turpi :
Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Rod.
Tart. Despr. luv. Burm. Bentl. Ciin.
Sandb. Val. Dorigh. Azar. Wakef.
Wetz. Heind. Camp. Doer. Zell. Pott.
Duviq. Bip. Bur.Wdm. Krg. (cf. Sal.
10, 52). deprehendas conl. Markl.
indocte.
68) Sed neque. Msc. nost. Drd. 3.
— aut mala. Acrou msc. ap. Bentl.
Honfinis not. 89. ap. Ascens. Ed.
Colon, s. a. Ascenss. 501. 516. 519.
Bentl. (qui revoc. ) sq. San. Batt.
Franc. Sivr. Val. Dorigli. Zeun. Wa-
kef. Wetz. Fea. Heind. Both. Camp.
Tahn. Doer. Zell. Mein. Orell. Bur.
Dlb. Schm. ac mala. Mss. nostri plrq.
Lips. 3. Dorv. 1. 2. Brl. 1. Dess.l.
2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2.
3. 5. Bas. 1. 3. Gpli. 1. 2. Gtg. 1. 2.
Gtli. 2. niss. omnes ap. Bentl. et
Pott. Bad. 1. Comb. b. c. d. f. g.
Orell. b. S. c. d. p. M. Schol. Acr.
Porph. (uterque msc. nost.) Edd.
vett. saec. XV. quod sciani , omnes
et Aldinae, Bas. 527. 55. 80. Glar.
R. Stepli. Mur. Xyl. Lamb. Pulm.
Fabr. Chab. Bersm. Torr. D. Heins.
Bond. Rod. Tart. Despr. Burm. luv.
Sandb. Pott. Duviq. Dtz. nee mala.
Mss. nostri Lips. 1. 2. Mon. 4. msc.
Cruq. 1, a. Coni. Lamb. Kdd. Cruq.
H. Sleph. Dacer. Baxt. Cun. Gesn.
Phil. Comb. Azar. Bip. Wdm. Krg.
— lucra. Mss. ap. Lamb. alq. un.
ap. Torr. un. ap. Feani a 2. m.
69) Obiciet. Mss. nostri fere omnes,
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Drd.
1. 2. 3, 4. Mon. L 2. 3. 4. 5. Brl.
1. Bas. 1. 3. Gph. 2. Gtg. 1. Gth. 2
(v. ad Sat. 4, 123). — quisquam vere
mihi. Mss. nostri Mon. 4. Gtg. 1.
Gth. 2. Porph. msc. nost.
70) conlaudem. Mss. nostri Lips.
1. 2. Dess. 1. Mon. 1. 4. — si et
vivo. Mss. nostri (praeter Drd. 3.)
ad uuum omnes, ap. Cruq. et Orell.
omnes, trcs ap. Bersm. decem ap.
Val. et ceterorum, qui reticent, sine
dubio plurimi. Edd. vulgo. si vivo
et. Ex Mureti corr. recep. Venet.
559. Xyl. Lamb. Cruq. H. Stepli.
Chab. Bersm. Bond. Rod. Dacer. Tart.
Despr. Cun. San. Phil. Franc. Sivr.
Dorigh. — et si vivo. Msc. nost.
Drd. 3. Edd. Ascenss. 516. 519. Crat.
71) pater hie coni. Cun. — ma-
cro qui. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
Phil. Franc. Sivr. Dorigh. Camp.
LIB. I. SAT. VI.
115
Wenn nicht selbstische Gier, nicht Geiz noch garstige Winkel
Einer mit Fug vorwerfen mir darf; wenn rein icli und schuldlos
(Ist Selbsilob mir erl;iui)t), wenn geschätzt bei den Frcimdcii ich leite: 70
Sei es dem Vater gedankt; der arm beim mageren Gütlein
Nicht in des Flavius Schule mich wollt' einführen, wohin doch
Mächtige Knaben , die Söhn' hochniächtiger Centurionen ,
Links an den Arm ihr Kästchen gehängt und die Tafel zum Uodinon,
Gingen, an achten der Iden des Schulgelds Dreier cntriclilend. 75
Nein, er entschloss sich, nach Rom mich Knaben zu bringen, um durl mir
Ganz die Bildung zu geben, die jeder Senator und Ritter
Seinen Erzeugten gewälu-t. Wer Tracht und Sclavengefolge
Hätte gesehn in der Masse des Volks, wohl hält' er vermuthet.
Aus altahnlichcm Gut entspriesse mir solcherlei Aufwand. 80
Selbst war mir er zur Seit' als nimmer bestechlicher Hüter
llings l)ei säinmlliclicn Lohrein umher. Kurz meld' ich : in Keuschheit
(Welche die früheste Zier in der Tugend ist) hielt er vor allem
Schimpflichen Thun nicht bloss, auch schimpflichem Ruf mich bewahret:
72) mittcrc magni: Quo p. Sic disl.
mss. Piilm. 1. 4. (1. 10. Kd. Venet.
48:j. 8ö. 04. U5. <tS. M,-diol. .'lOS. .öl2.
.Mdinae, |{:is.527. 55. 80. Mur. Fabr.
Cliub.
73) maynis et Cent. Mss. nostri
Lips. .3. Mon. 3. nisc. \ui. ap. Bcrsm.
Orell. p.
75) oclenvi. Kdd. Flor. 482. Ve-
net. 483. 8(5. 92 (Fiiu.) 94. 95. 98.
Mediol. 508. 512. Locli. Colon, s. a.
Ascens. I. octobris. Msc. Orcll. d
(corr.) — octonos — aens, Msc.
nost. Mon. 2 (notabllis lectiol) ocle-
nos. Msc. nost. Gib. 2. oclona —
aera (octonos asses) coni. IJonfinis
ap. Ascens. not. 90. Idibus assem.
Msc. Feac 2, a (a 2. m.)
77) (loceanl. Msc. nost. Gpii. 2.
78) A se prognatüs. Edd. Colon,
s. a. Ascens. 501. 510. 519. — ve-
stes. Msc. Grell, p. — servos vestem-
que. Msc. ap. Uersm.
79) In popiilo ut magjto. Mss. no-
stri Mou. 3. (iph. 3. — si i/tiis vi-
disset. Mss. noslri Drd. 1. 2. 4.
Bas. 1. Gph. 1. 2. tilg. 1. Bil. 1.
Ürell. S. p (corr.) M. L. vulgata,
quam nos teuemus. si qui vidisset.
Mss. nostri pirq. Lips. 1. 2. 3.
Dorv. 1. Ment. Dess. 1. 3. Drd. 3.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3. mss.
Pulm. 1. 10. Cruq. 1. 7. uu. ap.
Bersm. Bentl. 2. 6. Comb. c. diio
ap. Feani, scptem ap. Val. Orell. b.
c. d (a 1. m.) Edd. Bentl. (qui in-
dux.) sq. Cun. Wakef. Heind. ßoth.
Doer. Zell. .Mein. Grell. Hur. Dtz.
Dlb. Wdm.
80) sumpltis. Sie mss. nostri fere
omnes, Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2.3.5. Bas. 1.
83) honus. Mss. fere omnes. Edd.
Mediol. 486. et post Aldum vulgo.
honor. Msc. nost. Gtg. 2. Edd. velt.
satis mullae, Mediol. 477. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 05. 98. Loch. Colon.
s. a. Ascens. 1. Cun. — sei-vabat.
Mss. ap. Lanib. alq. octo ap. Pott.
Grell, p. c (corr.) Ed. Francis, scr-
vabit. Msc. ap. Bersm. Ed. .WA. 1.
84) obprobrio. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Mon. 1. 5. mss. ap. Torr.
Schol. Acr. Edd. Venet. 478. 79.
Mediol. 486. Aldinae. Bas. 527. Glar.
R. Stepli. Baxt. Gesn. Wakef.
8*
116 IIOR. SERMONUM
85 Kec timuit, sibi ne vitio quis vertoret^ olim
Si praeco parvas aut, ut fuit ipse, coactor
Mercedes sequerer; neque ego essem questus. at Iuk- nunc
I.aus illi debetur et a ine gratia niaior.
Nil me poeniteat sauum patris huius: eoque
QoNon, ut magna dolo factum negat esse suo pars,
Quod non ingenuos lialjeat clarosque parcntes ,
Sic me defendam. Longe mea discrepat istis
Et vox et ratio. Nam si natura iuberet
A certis annis aevum remeare peractum,
95 Atque alios legere , ad fastuni quoscumque parentes
Optaret sibi quisque ; meis contentus , lionostos
Fascibus et sellis nollem mihi sumere; demens
ludicio volgi ; sanus fortasse tuo , quod
Nollem onus, haud umquani solitus, portare molestuni.
800 Nam mihi continuo maior quaerenda foret res
Atque salutandi plures; ducendus et unus
Et coraes alter , uti ne solus rusve peregreve
85) Nee vietuit. Mss. iiostri Dorv. mss. ap. Cniq. Torr. I'ott. pliq. ve-
2. Gtg. 1. Non timuit. Ed. Dlb. ni- tustiores alq. ap. Beutl. Oberl. c. d.
hil monens. — verteret olim, Si Comb. c. f. g. Bad. 1. Orell. b. c.
praeco. Sic dist. msc. iiost. Bd. 1. d. p. M. Schol. Acr. qui addit: ,,Alü
Edd. Mediol. 477. 86. Veiiet. 478. ad haec legiint." Edd. Mediol. 486.
79.86. Bcntl. Heind. Zell. Doer. i)er- Azar. Pott. Duviq. Bur. ad haec nunc,
terei, olim Si pr. Ceteri. Mss. Cruq. ] , unus. 2. mss. ap.
86) ut fuit nie. Msc. nost. Dess. 3. Fabr. mss. vett. alq. ap. Bentl. Edd.
msc. ap. Bersm. — viator. Mss. no- Bentl. Cun. San. Val. Franc. Sivr.
stri Lips. 2 (corr. coactor) Mon. 4. Dorigh. Wakef. — ob hoc nunc. Mss.
(supsc. vel coactor). nostri Drd. 2. Bas. 3. (itg. 2. msc.
87) neque ego sum questus. Ed. Pulm. 6. mss. ap. Fabr. ap. Bentl.
Dorigh. ex ing. nee ego. V. lect. ap. recentt. alq. Oberl. a (a 2. m.) Comb.
Feam. — essem ocquestus. Ed. Ven. b, d. tres ap. Pott. Edd. Mediol. 477.
479. essem hoc questus. Msc. nost. 502. 508. 512. Flor. 482. Venet. 478.
Gtg. 2. Edd. Ven. 478. Mediol. 477. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
86. 602. — at hoc nunc. Msc. Feae Loch. Aid. II. III. Glar. R. Steph. Mur.
l,e. Orell. S. Edd. Aid. I. defend. Lamb. Fabr. Xjl. Cruq. Bas. 555. 580.
Rutgers. Venus. Lect. c. 17. recep. H. Steph. Crat. Chab. Bersm. Torr. I).
Baxt. Gesn. Wetz. Fea. Heind. Both. Heins. Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr.
lahn.Doer. Bip.Zell. Mein. Orell. Dtz. luv. Burni. Sandb. Phil, t'amp. — oh
Dlb. Schni. Wdm. Krg. at hie 7iunc. hoc. nunc Laus. Sic dist. ed. Bas. 527.
Msc. nost. Gth. 2. ad hoc nunc. Mss. oh hocque. Edd. Colon, s. a. Ascenss.
nostri plrq., Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 88) at a me. Msc. Feae 2, g.
2. 3 (in marg. vel ob hoc) Drd. 1 89) eo quod. .Mss. nostri Dorv. 2.
(yel ob hoc in marg.) 3. 4. Mon. 1. Gph. 1.
2. 3. 4. 5. Gph. 1. 2. 3. Brl. 1. 91) Quod non exiguos. Msc. nost.
Bas. 1. Gtg. 1. mss. Pulm. 1—4. 10. Mon. 2.
LIR. I. SAT. VI. 117
Gar nicht fürchtend , es wcnl' ihm zum Vorwurf dienen , wenn einst icli 85
Als Ausrufer vielleicht, wohl auch Einnehmer, wie er wnr,
Kleinem Verdienst nachginge; noch hätf ich geklagt. Um so mehr nun
Bin ich zum Loh' ihm drum, zu so grösserem Danke verpflichtet.
Nie Nvird mir's, hei Vernunft, leid sein oh solches Erzeugers.
Nie drum werd' ich, wie Mancher beschönt: ohn' eignes Verschulden 90
Sei's , dass die Eltern ihm nicht freihürtig entsprossen und vornehm ,
So Rechtfertigung suchen. Es bleibt sehr fern mir von Solchen
Red' und Gesinnung getrennt. Denn hiesse Natur von gewissen
Jahren zurück auf*s Neu" uns die Bahn durchwandeln des Daseins,
Andre zugleich sich zu Eltern ei-sehn: fiir den eigenen Hochmuth 95
Möchte sich Jeglicher wählen nach Wunsch: mit den meinen zufrieden
Nahm' ich mir keine mit Fasces und Amtsstuhl prangende: sinnlos
Zwar in den Augen des Volks: doch vielleicht in den deinen verständig,
Weil, nie deren gewohnt, ich verschmäht schwerlasteude Bürde.
Denn da müsst' ich sofort auf grössere Habe Ledacht sein; jOO
Müsste vermehren die Zahl der Begriissungen : Einen und Andern
Mit mir ziehn im Geleit, dass nicht aufs Land, in die Fremd' ich
«.)2) discrepet. Msc. nost. Mon. 4. Bersm. D. Heins. Rutgers. Bunn.
94) remanere. Msc. no*l. Mon. 2. Tart. Despr. Maitt. Camp.
— aevo — peraeio (supsc. um — uni). 97) Fascihus aut sellis. Schol. Acr.
Msc. nost. Lips. 2. ac sellis. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
95) legeie , ad fnslum r/u. paren- Sivr. Franc. — noUem. Mss. nostri
les Optaret. Sic dist. Venet. 494. 95. fere omnes, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1.
98. Mediol. 508. 512. ("oloa. s. a. Ment. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2 (no-
.\sceuss. Xyl. Bersm.Dacer. Cuu. San. lern) 3. Mon. 1. 2. 3. 4. Gph. 1.3.
\al. Franc. .\zar. Fea. Wüstem. Mein. Bas. 1. Gtg. 1. 2 (noiem) Gth. 2.
Wdm. legere ad faslum, quosc. par. mss. ap. Pulm. omnes, ap. Torr.
Optaret. Sic dist. Mur. Rod. Riirm. plrq. tres ap. Oberl. quiuque ap.
Rtilgers L.Ven. c. 17. /e^cre <7r//V/«<M7/j Comb, duo ap. Canter (Nov. Lectt.
quosc. parentes : Optaret. Sic vulgo 4, 12), novem ap. Val. Edd. ante
dist. et Heind. Zell. Botb. Oiell. Bur. .\lduni omnes, et Ascenss. Lamb.
Dlz. Schm. — Nulla dislinctione Ve- Cruq. Bersm. Ciiab. Burm. luv. Bentl.
net. 478.79. 83. 86. 02 (l'inc.) Med. Cun. San. Sandb. Val. Sivr. Dorigh.
486. Loch. Aldinae, Glar. R. Steph. Azar. Fea. Heind. ZeU. Both. lahn.
Bas. 555. 80. Torr. Bond. Tart. Mein. Orell. Dlz. [»Ib.Scbm. Wdm. Krg.
Despr. luv. Bentl. Phil. Sandb. Do- — noiim. Mss. nostri Drd. 4. Bas. 3.
righ. Camp. DIb. Mon. 5. mss. ap. Val. Edd. Aid.
96) honestoü. Mss. nostri fere (qui indux.) Glar. R. Steph. .Mur.
omnes. Talb. 1. 3 (a 2. m.) et alio- Xyl. Fabr. Bas. 527. 55. 80. H. Steph.
rum. F.dd. vnlgo. honustos. Slsc nost. Torr. Bond. D. Heins. Crat. Rod.
Gtg. I. mss. ap. Torr. alq. Grell. S. Dacer. Despr. Tart. Baxt. Phil. Gesn.
et ap. Rutgers L. Ven. c. 17. onu- Wakef. Welz. Camp. Pott. Duviq.
stos. Msc. nost. Dorv. 1. mss. Lamb. Bip. Bur.
1, tres. 5 et al. (qui prob.) Talb. 3 99) haud usqiuim. >'sc. nost. Gph. 1.
(a 1. m.) 4. quinque ap. Val. Edd. lOi) uti solus ne. Ed. Cun. ex ing.
IIb HOlt. SERMONUM
Exircni ; plurcs caloncs atque caballi
Pasccndi; (luccnda pctorrita. Nunc mihi ciirto
lOj Ire licet mulo vel, si libct, usque Tarentum ,
Mantica cui limibos oncrc ulceret atqiic cques annos.
Obiiciet nemo sordis mihi, quas tibi, Tilli,
Cum Tibuite via praetorcm quinque sequuntur
Te pucri, hasanum portantcs oenoplionimque.
110 Hoc ego commodius quam tu, pracckirc Senator,
Milibus atque aliis vivo. Quacumque libido est,
Incedo sohis; percontor quanti okis ac far;
Fallacem Circum vcspcrtinumquc pcrerro
Saepe forum; adsisto divinis; inde doinum nie
115 Ad porri et ciceris refero higanique catinum.
Cena ministratur pueris tribus , et hipis albus
Pocula cum cyatho duo sustinet; adstat echinus
Vilis , cum patera g-uttus , Campana supcllex.
Deinde eo dormitum, non sollicitus, mihi qviod cras
sq. San. Franc. — peregreve. Mss. Bas. 1. 3. mss. ap. Palm, omnes,
nostri Mon. 2. Gph. 3. Edd. Aldns trcs ap. Bersm. Bentl. 2. 3. 9. 13.
(qui restit.) Ascenss. Bus. 527. Glar. Comb. b. c. g. Bad. 1. Orell. M
11. Sleph. post vulgo. peregre Exi- {iulli supseT) Edd. Bentl. (qui reslit.
rem (om. ve). Mss. Piilm. 4. 6. v. 24). Cun. San. Sivr. Phil. Val.
Bad. 1. Orell. d. Porph. msc. nost. Uoiigh. Wakef. Azar. Wetz. Fca.
peregre aut. Mss. nostri fere omnes, Both. Camp. lahn. Pott. Duviq. Mein.
Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2. Corb. Orell. Bur. Dtz. Dlb. Wdm. Krg.
Menl. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. Tidli. Mss. nostri Lips. 1.2(a2.m.)
2. 3. 3, a. 4. Mon. 1.3. 4. 5. Bas. 1.3. 3. Brl. 1. Dess. 1. Drd. 1. 2. 4.
Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Gph. 1. 2. 3. Gth. 2. msc. Orell. d.
ap. R. Steph. Pulm. 1. 2. 3. 10. qua- Schol. Acr. Porph. Edd. ante Bentl.
tuor ap. Bersm. novem ap. Torr, omnes, et Baxt. luv. Sandb. Gesn.
Oberl. a. c. d. Comb. b. c. d. f. g. Hcind. Zell. Doer. Bip. Schm.
ap. Pott, omnes, Orell. b. c. S.p. M. 108) sccuntur. Sic mss. nostri Lips.
Schol. Porph. Edd. vett. ante Aldum 1. 2. Dess. 1. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon.
q. sc. omnes. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3. Gph. 3. mss.
104) petorrüa. Sic mss. nostri ple- Orell. b. c. d. M.
rique. Edd. Aldus (qui reslit.) hinc 109) laganum (supsc. cd. lasaiiwn).
vulgo. petoriia. Mss. nostri Drd. 2. Msc. nost. Gtg. 1. Edd. Flor. 482.
Gph. 2. Gtg. 2. Edd. vett. ante AI- Venet. 483. 86. Loch,
dum q. sc. omnes, et Ascenss. R. 111) Milibus. Mss. nostri Lips. 1.
Steph. Bas. 527. Mur. — mulo— 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3.
ciirlo. Msc. Feae 1, i. Orell. d. Mon. 1. 3. 4.5. Bas. 1. 3. Gph. 2. Gtg.
107) Obiciet. Sic mss. nostri fere 1. 2. Gth. 2. mss. ap. Cruq, omnes
omnes, Orell. d.M (vid. ad S. 4, 123). (praeter 1, un. qui leg. mililibus).
Obiceret. Msc. nost. Drd. 2. — sor- Edd. Mediol. 477. 80. 508. 512.
des nemo ndhi. Msc. nost. Bas. 1, — Vcnot. 478. 79. 92 (Pinc.) 94. 95.
Tilli. Mss, nostri Lips. 2 (a 1. m.) 98. Colon, s.a. Ascens. 1. Bas. 527.
Dess. 2. 3. Drd. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. — millibus. Mss. nostri Mon. 2. Drd.
Llli. I. SAT. VI.
119
|{oiset' allf'iti: auch miissf ich noch mehr Trossbuheii und Klcftper
Kuttcni, zum IViink in Knloschcn datierzichn. .[ctzt auf gcstntzlcin
Mauithier trab' ich nach Lust, und beliebt niir's. bis nadi Tarcntuni, lOä
[)oin das (iepack wund drücke das Kreuz und der Reuter den Vorbug.
Mir wirft niedrigen Schmutz Niemand, so wie Tillins. dir vor.
Wenn als Priitor du ziehst auf Tii)urs Strasse, der Knappen
Fünf im Gefolge, bepackt mit dem Leüjstuhl neben dem Weiukorb.
So viel trösllicher leb" ich, wie du, liochedler Senator, 110
Wie noch Tausende sonst. Wo mir es gelüstet, da wandr' ich
Einzeln umher; frag' an nach den Preisen des Spelts und (iemüses;
On im gaun'rischen Cirkus und spat auf dämmeniib.Mn .Mai-kte
Treib' ich mich um : tref an bei den Glückswahrsageru ; und heimwärts
Wend' ich mich dann zur Schüssel des Lauchs und der Kichern und Plinsen. 115
Drei Ilausbursche bedienen den Schmaus: ein weisslicher Marmor
Trägt mir der Becher ein Paar mit dem Mässlein ; ärmlictiem Spuhiapf
Steht Weihschaale zur Seif und Guss, Campaner Gerälh nur.
Hienächst geh' ich zur Ruh' ; ohn' .\ngst , dass früh ich am Morgen
4. Gpli. 1. 3. Schul. Acr. Edd. vulj^rQ,
et WiisU'iu. Molihus coni. Praedic.
muUi.s. VA. Laiiib. e coni. sq. Cniq.
Chal). Bersni. I). Ui-ins. Despr. Burm.
Heind. Zell. Camp. Doer. mille. Conim.
Landin. I"dd. Flor. 182. Vciiet. -183.
86. Loch. — f/naeciimfiue. Edd. Has.
527. 55. 80. Fabr. Chal). Doiigb. —
libido {am. est). .Msc. nost. Dcss. 1.
Uli, ap. Bersni.
112) Intendo (supsc. vei i/iceda).
Msc. nost. Brl. 1. — • percontor (per-
conctor). Mss. nostri fere onines,
Lips. L 2. 3. Dess. 1. 2. 3, Drd.
1. 2. 3. 4, a. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Glh. 2. qua-
tiior niss. ap. Bersm. Edd. Vcuet.
402 (Finc.) 94.95. 98. Aid. U. .Mur.
Fabr. H. Stcph. Chab. Bond. Bod.
Daecr. Beiill. Baxt. Saiiad. Fliil. Val.
Saudi), (iesu. Wakef. Azar. Wetz.
Fea. Belli. Heind. lahn. Docr. Camp.
Polt. Uuviq. Bip. Mein. Urell. Bur.
Ülz. DU). Schm. W^din. percunctor.
Mss. nostri Brl. 1. Gpli. 3. (Jtg. 1. 2.
Edd. ccteri. — holus. Mss. nostri
Bil. 1. Dess. 3. Drd. 3. Mon. 1. 2.
3. 5. (ipli. 3. Bas. 1. Gig. 1. Glh. 2.
qiiinqiie mss. ap. Torr. Oiell. d. p.
Edd. Flor. 482. Mcdiol. 477. 508. 512.
Venet. 478. 79, 83. 80. 92 (Piiic.)
94.05. 98. Loch. Colon, s. a, Asceuss.
Crat. — aut far. .Vlss. Feae 2, g. k.
113) vespertimimque. .Mss. et edd.
vulgo. Scliol. Acr. Porph. veapertinus-
que. Mss. ap. R. Slcpli. Coni. LamI).
recep. Chab. Bersm. Fallax et CircuiiL
veapertiimsfjue coni. Fraedic. — uii-
dc domum. .Mss. nostri Brl. 1. Gpb. 1.
115) luyunupie. Mss. et edd. vulgo.
laclianique. Msc. Laitib. 5 (a 2. m.)
Edd. Lamb. Chab. Bersm. — catil-
luvi. Ed. Dorigh. ex ing.
117) mild üustinet. Mss. Cruq. 1,
tres. — echinus. Mss. nostri omiies,
aliorum plerique. Edd. vulgo. echi-
nus Vüis, cum p. Sic vulgo dist.
echinus, Vi'.is cump. Sic dist. Schol.
Acr. Edd. Chab. .Xzar. Fea. echid-
nus. Edd. Flor. 182. Venet. 483. 86.
Land, echino Vilis cum p. Mss. ap.
Lamb. aUj. Schol. l'orph. Edd. Ve-
net. 492 (Pinc.) 94. 95. 98. Mediol.
508. 512. Colon, s. a. .\scenss. Baxt.
Val. Gcsn. Comb. Wakef. Wetz,
Bolh. Potl. Dnviq. Bip. Bur.
118) gutus. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3 (a 1. m.) Brl. 1. Dess. 1,
Drd. 1. 2. Mon. 1, 3. 4. 5. Bas. 1.
119) Dein eo. Msc. nost. Dess. 3.
120 HÖR. SERMONUM
120 Sur^oncluiu sit mane, obeundus Marsya, qui se
Voltum ferre negat Noviorum posse minoris.
Ad quartam iaceo: post lianc vagor, aut cgo , lecto
Aut scripto quod mc tacitum luvet; unguor olivo,
Non quo fraudatis inmundus Natta lucernis.
125 Ast ubi me fessum sol acrior iro lavatuni
Admonuit, fugio Qampum lusumquc trigonein.
Pransus non avide, quantum interpellct inani
Ventre diem durare, doraesticus otior. Haec est
Vita solutoruni misera ambitionc gravique.
130 His nie consolor victurum suavius, ac si
Quaestor avus pater atque meus patruusque tuisset.
Satira VII.
R U P 1 L 1 U S.
Proscripti Regis Rupili pus atque vcnenum
un. ap. Bersm. Deinde ego. Msc. Mss. nostri Brl. 1 (a 1. m.) Mon. 2. 3.
Orell. d. Dess. 2. Bas. 1. Gtg. 1. Ed. Venet.
120) Marsia. Mss. nostri et alio- 492 (Pinc.) Nacla. Mss. nostri Drd.
nun satis multi. Edd. vett. saec. XV. 1. 2. 3. 4. Mon. 5. Gph. 1. 2. Gtg.
Aldinae, Ascenss. Bas. 527. Glar. 2. Gth. 2. mss. Comb. d. f. Bad. 1.
Mur. Bersm. msc. ap. Turneb. Adv. 23, 22. Edd.
122) scripto aut lecto. Mss. nostri Zar. Mediol. 486. 508. 512. Venet.
Lips. 1 (a 1. m.) Mon. 4. 494. 95. 98. Naca. Edd. Aid. II.
123) Aut scripto aut quod. Ed. Ascens. IV. Mmet. Fabr. ( q. v. )
Ascens. IV. scribo (corr. scripto). Chab. Rod. Bersm. Nacca. Edd. Mar-
Msc. nost. Brl. 1. — iuvat. Mss. no- eil. Baxt. Gesn. Comb. Bip. iiauta.
stri Brl. 1. Corb. Drd. 2. Mon. 1. Msc. Gesn. 3.
Bas. 1. Gth. 2. im. ap. Bersm. tres 125) Ast ubi — admonuit. Cit.
ap. Val. Pott. 4.9. 11. 13. Orell. p. Serv. ad Georg. 3, 443. Eiityches
tacitum iuvet. Ungor. Sic dist. D. ap. Putscli. p. 218H. — Aul ubi me.
Heins. Tart. Despr. luv. Sandb. Phil. Msc. nost. Gph. 3. Feae 2, g.
Camp. Wdm. — unguor. Sic mss. 126) Ammonuit. Sic mss. nostri
nostri Lips. 2. 3. Dess, 1. Drd. 3. Brl. 1. Dess. 2. 3. Mon. 1. 4. Bas.
Mon. 1. 2. 3. 4. Gth. 2, msc. Pulm. 3. Gth. 2. — fugio Campum hisum-
3. duo ap. Bersm. Edd. Bentl. Cun. que trigonem. Hanc unice veram le-
recte (v. notam ad Sat. 3, 69). un- ctionem, quam Cruquius ex uno co-
gor. Vulgo. diceBland. l,a, antiquissimo omnium,
124) inmundus. Sic mss. nostri sed eam adscripta viilgari lectione,
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. punctis notatam, attulit, uusquam
Drd. 1. Mon. 1. 2. 5. Bas. 1. Gph. alibi repertam (nam Valarti suspecta
2. 3. Ed. Wdm. — Natta. Mss. no- fides, qui in codice regio Paris, se
stri Lips. 1 (a 2. m.) 2. 3. Brl. 1 eam iuvenisse testatur) nos e codice
(a 2. m.) Dess. 1. 3. Mon. 1. 4. Gothano, etsi recentiore, tarnen ex
Bas. 3. mss. omnes ap. Lamb. Pulm. reverendae vetustatis exemplari de-
Torr. Bersm. Feam, mss. Comb. e. g. scripto, (cui nunquam sibi viso im-
Schol. Acr. Porph. Edd. vulgo. Kata. perlte quidam obtrectaverunt) inte-
LIB. I. SAT. VI. VII.
121
Müss' aiifstehn iiml besuchen den Mai-syns, dessen Geberde J20
Sein Missfallen verräth an des jüngeren Novius Antlitz.
Früh bis zur vierten im Bett: dann schlendr' ich; oder iiachdem icli
Las, auch schrieb, was still mich erheiterte, salb' ich mit dcl micli.
Dem nicht, welches den Lampen entzog ein scbmntziger Nntla.
Aber sobald mich Müden die schärfere Sonne zum Hade 125
Mahnet zu gehn, enteil' ich des Ballspiels Lust und dem Marsleld.
Dann frühstück' ich mit Maass, was abhält, nüchternen Magens
Durch zu verharren den Tag, und pflege der bcäuslichea Müsse.
Diess ist das Leben des Freien vom Joch unseliger Ehrsucht.
Also verhoff' ich getrost viel froher zu leben hinfort, als 130
Wären mir Ahn und Vater und Ohm Quästoren gewesen.
Siebente Satire.
Der Rechtsslreil.
Wie des Rupilius Rex, des Geächteten, Geifer und Zorngift
gram et sine rasura in textvi exhi-
bitam in Novis Quaestionibus
Horatianis (Numburgi 1847) pag.
4 et 23 vulgavimus et in ins suum
lestitiiimus. Ex Crnquii cod. 1 , a.
eam recep. et def. Bentl. sq. Cun.
(qui coni. Irigona) San. Baxt, Phil.
Val. Gesn. Sivr. Dorigb. Ober). Comb.
Wakef. Azara.Wetz. Fea. Heind. Bolh.
Zell. lahn. Doer. Pott. Mein, Grell.
Bur. Schm. Wdm. Krg. fitgio rubiosi
lempora .«^?«". Vulgata ac futilis mssto-
nim et edd. lectio , et apud Schol.
\cT. Porpli. quam edd. ante Bentl.
omnes exhibent, et Saiidb. Camp.
Duviq. Bip. Dtz. Dlb. rabidosi. Mss.
nostri Bas. 3. Gph. 3. Dorv. 1. mss.
Oberl. a. c. d. rapidosi. Mss. nostri
Drd. 1. Mon. 3. Gtg. 1.
Vll) tiiier-pe/tet. Mss. nostri Lips.
3. IM. 1. Dess. 1. 2. 3. Mon. 1. 2.
3 5. Drd. 1. 2. 3. 4. Gtg. 1. 2.
Gib. 2. Edd. vulgo. inlerpellai. Mss.
nostri Lips. 1, 2. .Mon. 4. Gph. 1.3.
qiiinqne mss. ap. Feam. Edd. Loch.
Both. intei-pellit. Mss. Oberl. a. c. d.
128) hoc est. Mss. Oberl. a. c.
130) Consolor Ms me. Msc. nost.
Corb. D(C<M7T<7«. Mss. nostri fere omnes,
ap. Piilm. et Bersm. omnes, ap. Val.
et Pott. plrq. ap. Orell. omnes. Edd.
vulgo. victuTUS. Mss. nostri Mon. 1.
Bas. 3. Gtb. 2. mss. ap. Lamb. 1,
duo , 2. et al. ap. Torr. alq. Cruq. 4.
duo ap. Val. Pott. 9. 13. Edd. Lamb.
Cruq. Xyl. H. Stepb. Cbab. Bersm.
Bond. Dacer. Tart. Despr. luv. Phil.
Camp.
131) l'uisset, Mss. nostri Dess. 1.3.
Drd. 2. 4. Mon. 3. Bas. 1. Gtg. 2.
mss. Bentl. 10. 13. 14. duo alii,
quinque ap. Feam, ocio ap. Polt,
qualuor ap. Val. al. ap. Comb. Orell.
S. Edd. Mediol. 480. 508. 512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 80. 90. 92
(Pinc.) 94.95.98. Loch. Colon, s. a.
.•\scenss. Bentl. (qui revoc.) sq. Cun.
Baxt. San. Val. Sivr. Dorigb. Gesn.
Oberl. Comb. Wakef. Azar. Wetz.
Fea. Heind. Botb. labn. Doer. Zell.
Pott. Duviq. MeiiiOrell. Bur. Dtz. Dlb.
Scbm. Wdm. Krg. — fuissent. Mss.
nostri Lips. 1.2.3. Brl. 1. Dess. 2.
Drd. 1. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. Bas. 3.
Gph. 1. 2. Gtg. 1. mss. Oberl. a.
c. d. Comb, b, laeck. 1 . alii mss.
ap. Pott. Orell. b. c. d. p. M. Edd.
Mediol. 477. Aklinne. (ilar. Has.527.
hinc vulgo ante Bentl., et Sandb. Phil.
Camp. Bip.
Satira \\\.
1) Praescripti. Msc. nost. Drd. 2.
122
HOK. SERMONUM
llybridu quo pacto sit Persius iiltus, opiuor
Omnibus et lippis notum et tonsoribus esse.
Persius hie pcrmagna negotia dives habebat
5 Clazomeuis, etiam litis cum Rege molestas;
Duius homo , atque odio qui posset vincere Regem 5
Confidens, tumidusque ; adeo sermonis amari,
Sisennas, Barros ut equis praecurreret albis.
Ad Regem redco. postquam nihil inter utrumque
10 Convenit: — hoc etenini sunt omnes iure molesti,
Quo fortes, quibus adversis bellum incidit. inter
Hcctora Priamiden animosum atque inter Achillem
Ira fuit capitalis, ut ultima divideret mors:
Non aliam ob causam, nisi quod virtus in utroque
16 Summa fuit. duo si discordia vexet inertis,
Aut si disparibus bellum incidat, ut Diomedi
Cum Lycio Glauco: discedat pigrior, ultro
Edd. Mediol. 477. Vcnet. 478. Flor.
482. Aid. 1. — Rupili. Mss. et edd.
vnlgo. llupidi. Mss. nostri Lips. 1.
Dorv. 1. Dess. 1. Drd. 3. 4. Mon.5.
Bas. 3. mss. Palm. 1. 10. duo ap.
Bersm. Orell. S. Edd. Aldiiiae , Bas.
555. 80. Ihtlili. Msf. Porph. nost.
et in comm. liutilium. sed post v. 19
sq. Rupili.
2) Hyhrida. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Mon. 4. 5. Gph. 1. 2. 3. Gtg.
2. Gtii. 2. mss. ap. Torr, omnes.
Edd. Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79.
Aldinae. hinc vulgo. Hibrida. Mss.
nostri Brl. 1. Dess. 2. 3. Drd. 1.3.
Mon. 1.2. 3. Bas. 1. 3. ütg. 1. mss.
tres ap. Bersm. Oberl. a. c. Orell.
b. S. Edd. Zar. Flor. 482. Yenet.
483. 8ü. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
Aid. 1. Asceiiss. Dtz. Ibrida. Msc.
nost. Dess. 1. un. ap. Bersm. prob.
Torr. Edd. Dacer. Despr. Baxt. San.
Phil. Sivr. Gesn. Dorigh. Wakcf.
Wetz, Bad. Both. Pott. ßip.
3) huud lippis coni. Tan. Faber.
refnt. Bentl. — notum tonso7'ibtes {om.
et). Msc. nost. Gph. 3.
4) dives agebat. Sic cit. Serv. ad
Aen. 4, 348. refnt. Bentl.
5) et iam coni. Both.
6) Diinis homo. Msc. nost. (iph. 1.
Ed. Venet. 481. — atque adeo, qui
p. V. legem, Co7tfidens coni. Prac-
dic. — qui possit. Mss. nostri Mon.
3. Drd. 1. Gph. 1. msc. Palm. 1.
Fdd. Crat. Despr. Bond. — posset
qid. Ed. Cnn. ex ing. sq. San. Phil.
Sivr. Dorigh.
7) tumidusque. Mss. nostri Lips.
1. 2. Brl. 1 (a 2. m.) Dess. 1. Drd.
1. Mon. 4. Bas. 1. Gph. 1. 2. Gtg.
1. 2. mss. dno ap. Bersm. Uberl.
c. d. ap. ürell. omn. Edd. ante Lamb.
q. sc. omnes, et post vulgo. timidus-
que. Edd. Venet. 478. 79. tumidus ;
adeo (om. que). Mss. nostri Lips. 3.
Corb. Dorv. 1. Dess. 2. 3. Drd. 2. 3.
Mon. 1.2.5. Gph. 3. Bas. 3. Gth.2.
mss. Lamb. 1, dno. 2. 6. Cruq. 1, a.
4. 7. Pulm. 1. 3. 4. 6. duo ap.
Bersm. mss. ap. Torr. alq. Orell. d.
Edd. Lamb. Cruq. Bersm. Baxt. Sandb.
Wakef. Wetz. Both.
8) Barros. Mss. et edd. vulgo.
Barrhos. Schol. Acr. Edd. Mediol.
477. 86. Venet. 478. 79. Fabr. Bas.
555. 80. Baros. Msc. nost. Drd. 4.
Ed. Wetz. Farros. Mss. nostri Bas. 1.
Ment. Brl. 1 (a 1. m.). msc. Oberl. c.
Orell. c. Schol. Porph. Ed. Venet.
492 (Pinc.) Faros. Msc. Oberl, d.
LIB. I. SAT. VII. 123
l'pi-siiis liabf geahmlot , der I5astar(l, wird, wie ich };laid)C,
Saininlliclit'ii, so Trieraiijjcii wie Sladlbarbicien , bi-kamit sein.
Fersius trieb, schwer reich, zu Ciazorncnä Wcchselgeschälle
Hoch von r?tlang uud lag mit dem Hex in verdriesslichcm Itechtsstreil; 5
Hart von Natur, der leicht es dem Hex im r.rimmc ziivorlhal.
Keck, voll schwellenden Muths; so herb' und billcr in Worten,
Dass er mit Schimnielges[iann Sisennen und Harren vorbeillog.
Wieder zurück zum Hex. Seit kein Ausgleichen der Heiden
Statt fand (schwierig ja sind mit dem nämlichen Hechte, wie ta|ilei\ 10
Säinmtliche, die zur Fehde der Hass aufregete. Zwischen
Hector , des Priamus Sohn , und dcoi muthigen Helden Achilles
War so feindlicher Groll, dass nur sie der endliche Tod schied;
Nicht aus anderem tirnnd, als weil in den Heiden die höchste
Hravheit war. Wenn ein Paar Feiglinge gerathen in Zwietracht, ^^
Oder an Kraft Ungleiche zum Kampf siehn, wie Piomedes
Wider den Lycior Glaucus; es weicht der Verzagtere, spendet
Bad. 1. Barrosque coni. (Mar. p]x l'nlm. 10. Coni. Lamb. Edd. Beism.
iiisc. reiep. Val. — peTcurrerct. .Msc. (contra ipsiiis mss.) 1). Heins. luv.
Bad. 1. Burni. Val. Sivr. Camp. — AchiUen.
9) nil inter. Msc uosl. Dess. 1. Edd. Cun. San.
IUI. ap. Bersin. Grell. .M. Edd. Ciin. 15) duo si — mi.isis. Haec verba
Doer. parenth. inclus. Bond. Tart. — vexet.
10) hoc eltitim — vdssis. Haec iVIss. nosiri, uno excepto, omnes. ap,
verba parentliesi inclusa vulgo. Nulia Orcll. omnes, .Schol. Poiph. Edd.
parenlhesi (puncto post viissis) edd. ante Bcntl. vulgo , et Baxt. (iesn.
vett. saec. XV. Aldiiiac, Bas. 527. Wetz. Heind. lahn. Doer. Zell. Both.
55. 80. Clar. R. Stcpli. Mur. Chab. Camp. Polt. Duviq. Bip, Mein. Ürell.
Rod. Bentl. Heind. Dtz. Ulb. Pur. Dtz. Scbm. Wdm. — vexat.
11) (juibus adversis. Haue leetio- Msc. nost. Drd. 3. mss. ap. R. Steph.
nem lam olim a nobis ex Campcnoni E<ld. Aldiuae, Bas. 527. 55. (ilar.
ed. receplam pro vulgari adversum Mur. Xyl. Fabr. Cral. Chab. Zurtk.
conürmat leetio cod. nostri Bas. 1. versct. Mss. ap. Lamb. ak]. Ed.
anllqua manu superscripta {vel is). Beutl. (qui dcf.) sq. Cnn. San. I'hil.
Adversi s. advers arii possunt Val. Sivr. Dorigb. Azar. Wakef.
esse vel sine belle, et bellum ineidit Fea. Dlb. — inermes. Msc. Feae 1,1.
modo adversis inter sc; sed bei- 16) ineidit. Mse. nost. Mon. 1.
tum adversum piuida tautologia Feae 2, b (a 2. m.) incidet. .Msc.
est; non potest enim bellum esse nost. Drd. 3.
secundum; nee pro adverbio ad- 17) discedat. Mss. nostri ad unum
versiim eommode inteiligilur, et cerle omnes , ap. Pulin. omn. ap. Lamb.
redundat. — bellum incidet. Ed. W^a- alq. tres ap. Oberl. (|uinqne ap. Comb,
kcf. ex ing. Bad. 1. ap. Pott, fere omnes. Edd.
12) olim Hectora coni. Bentl. — vulgo. dinccdct. .Mss. ap. Lamb. alq.
Pi-iamidem. -Mss. nostri Lips. 3. BrI. Pott. 11. Edd. Mediol. 177. Bas.
1. Bas. 1. 3. Edd. Mediol. 48G. Bas. 527. .55. Aldinae, Clar. I{. Steph.
555. 80. Chab. Wakef. lahn. — atii- Xyl. Fabr. Crat. Ziu'ck. Baxt. Gesn.
mosumque inter. Msc. nost. Gpli. 1. Wakef. Fea. Doer. discedit eoni.
124
HOK. SERMONUM
Muneribus missis : — Bruto Practoro tonente
Ditem Asiam, Rupili et l'ersi par pu<2;nat, uti non
20 (/onpositum melius cum I^itlio Bacchius, in ius
Acres procurrunt, magnum spectaculum uterque.
Pcrsius exponit causam; ridotur ab omni
Conventu; laudat Brutum laudatque cohortem ;
Solem Asiae Brutum adpellat, stellasque salubris
25 Adpellat comites, excepto Rege; (Janem illum,
Invisum agricolis sidus, venisse: ruebat
Fhmien ut hibermim, fertiir quo rara securis.
Tum Praenestinus salso multoquc fluenti
Expressa arbusto regerit convicia, durus
30 Vindemiator et invictus, cui saepe viator
Cessisset, magna conpellans voce cuculum.
Fraed. — pigrior. Mss. nostri Lips.
1 (ex rasura) Dess. 2. Drd. 1. 4.
Gph. 1. Bas. 1. 3. Brl. 1 (supse.
a 2. m. vel pulchrioi'.^ Gth. 2. mss.
Cruq. J, a. 2. 3. 5 — 9. al. ap. PoU.
Kdd. vulgo. pidchrior. Mss. nostri
Lips. 2 3 Hess. 1. 3. Drd. 2. 3.
Meiit. ISlon. 1. 2. 3. 4. 5. Gtg. 1.
(Iph. 2 {pigrior supsc. a rec. m.)
3. mss. ap. Lamb. alq. Pnim. 10.
Cruq. 1, tres. 4 tres ap. Bersm.
quinque ap. Torr, qiiatuor ap. Talb.
Gesn. 2. 3. Oberl. d. laeck. 1. octo
ap. I'ott. Grell. M {pigrior supsc.)
msc ap. L. Bos Anim. p. 59. —
ultra. Ed. Pliil.
19) Ruptili. Mss. nostri Lips. 1.
Dess. 1. 2. Drd. 3. Mon. 5. Bas. 3.
tres mss. ap. Bersm. Grell. S. Ed.
Aid. L (v. ad v. 1.)
20) CoTiposiium. Mss. nostri Lips.
1 (a L m) Dess. 1. 3. Drd. 3.
Mon. 2. 3. 4. 5. Porph. msc. nosl.
mss. Pulm. 1. 2. 3. 10. ap. Torr,
alq. duo ap. Bersm. ap. Bentl. band
pauci, tres ap. Feam, tres ap. Pott.
Grell. S. Edd. Baxt. Gesn.Fea. Heind.
Zell. Botb. lahn. Pott. Bip. Mein,
(irell. Bnr. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm.
Krg. Compositus. Mss. nostri Lips. 1
(a 2. m.) 2. 3. Brl. L Dess. 2. Drd.
1. 2. 4. Mon. 1. Bas. 1. 3. Gpb. 1.
2. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pulm.
4. 6. mss. ap. Bentl. et Feam . Comb.
b. d. Bad. 1. ap. Pott. plrq. Grell,
b. c. d. p. M. Kdd. ante Bentl. et
Baxt. q. sc. omnes, et Sandb. Azar.
Camp. Doer. Diiviq. Compositi. Msc.
Bentl. 9. Porph. msc. ap. Feam. Ed.
Bentl. sq. Cun. San. Phil. Val. Do-
righ. Wakef. W'etz, — Bitho. Mss.
nostri Lips. 2. Dess. 2. 3. Drd. I.
2. 3. 4. Gph. 1. 2. Mon. 1. 2. 4.5.
Gtg. 1. 2. (ith. 2. Schol. Acr. Porph.
Kdd. vulgo. Bito. Mss. nostri Lips.
1. 3. Dess. 1. Mon. 3. Bas. 1. 3.
Edd. Mediol. 477. 86 Flor. 482.
Venet. 478. 79, 83. 86. Loch. Dtz.
Bi/tho. Mss. nostri Brl. 1. Gtg. 1.
Bico. Mss ap. Bentl. htäo {hito supsc.)
Msc. Grell. M. — Bacchius. Mss.
et edd. vnlgo. Schol. Acr. Porph.
Bachius. Mss. nostri satis mnlti,
Lip.s. 1. 3 Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 3. Mon. 1. 3. 4. 5. Gph. 2.
Bas. 1. 3. Gth. 2. mss. ap. Bentl.
Ed. Loch. — intics Acres proc. Msc.
Cruq. 1, a. Inde recep Cruq.
21) procurrunt. Mss. nostri Lips.
l.Brl.l. Mon. 1.3. Drd 3, a. Gth. 2.
mss. ap. Lamb. plrq. Septem ap.
Pott. Schol. Acr. Edd. Aldus I. IIL
hinc vulgo. praecurrunt. Mss. nostri
Mcnt. Bas. 1. mss. ap. Lamb. alq.
concurriint. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Dorv. 1. 2. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.
3. 4. (iph. 1. 2. 3. Mon. 2. 4. 5.
Gtff. 1. 2. m.ss. Pulm. 1—4. 10.
LIB. I. SAT. VII.
125
Gaben noch obendarein): da kämpft, weil Brutus im reichen
Asien herrscht' als Prätor, Rupil mit dem Persius: Fechter,
Wie nicht besser man paart mit dem Bilhus den Bacchius: Beide 20
Rennen ergrimmt zu Gericht, ein höchlich ergötzliches Schauspiel!
l'ersius rückt mit dem Handel hervor, und die ganze Versaumiluiig
Lacht; dann preist er den Brutus, er preist das Gefolge, betitelt
Asiens Sonne den Brutus, imd nennt heilsame Gestirne
Seine Begleiter, den He\ nur nicht: der sei wie der Hundsstern, 25
Welchen der Ackerer hasse, genaht. So stürmt er, dem Strom gli'ich,
Der, vom Winter geschwellt, dort braust, wo selten die Axt iiaut.
Aber der Pränestincr vergilt ihm den salzigen Wortschwall
Durch Schimpfreden, entlockt aus der Weinbergsholzuug ; dem derben.
Nimmer bezwungenen Winzer vergleichbar, welchem der Wandrer 30
Oftmals weichen gennisst, wenn lauter ihm: Kuckuk! gerufen.
Ciuq. 1 , tres. 2. 4. 0. quatuor ap.
Beism. tres ap. Torr, quatuor ap.
Tulb. tres ap. Canter N. Lect. 4,
12. Septem ap. Val. Comb. c. f. a;.
Oberl. a. d. Orell. b. S. c. d. Ü.
alü ap. Fott. Edd. vett. ante Aldum
1. ut puto , omiies , et .Aid. 11.
Asccnss. ßersm. occurrunt. Msc. Pulm.
(■). Cniq. 7. — spectainen. Msc. ap.
Val. iitrumque. Msc. nost. Gph. 1.
22) ridetur at omni Conventit, laii-
dans Brutnm laudansque cohortem
loni. Praed.
23) Brutum , Brutique cohortem.
Cod. 1. in msc. nost. Drd. 3
26) sidus vere esse coni. i^raed.
27) hibernum , infertur. Msc. nost.
Mon. 4. — quo fertur. Msc. Comb. b.
28) Tunc Pr. Msc. nost. Bil. 1.
Orell. M. Cum Pr. Msc. nost. Drd.
2. — falso. Mss. noslri BrI. 1. Dess.
3. Drd. 2. Gph. 2. 3. Edd. Mediol.
486. Burm. — midtoque fltienti. Mss.
iioslri Lips. 2 (a 1. m.) Dess. 1.
Drd. 1. 3. Mon. 1. 2. 4. Gib. 2.
'ipb. 1. 3. mss. duo ap. Bersm. (sed
fluenle) ap. Torr. alq. Bentl. 8. 10.
21. tres ap. Feam. alü ap. Talb.
duodecim ap. Val. Septem ap. Pott.
Orell. b. S. (corr.) d. Schol. Porpli.
Ed. Bentl. (qui restit.) sq. Baxt.
Sandb. Cun. San. Val. Gesn. Oberl.
Comb. Wakef. Dorigh. Azar. Wetz.
Fea. Heind. Zell Both. Pott. Jahn. Doer.
Bip. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schra.
Wdm. Krg. muUumque flueiUi. Msc.
iiostii Lips. 1. 2 (u)ii sapsc.) 3. Brl.
1. Dess. 2. 3. Drd. 2. 4. Mon. 3. 5.
Bas. 1. 3. Gph. 2. Gtg. 2. mss. ap.
Btl. plrq. ap. Talb. omnes, Comb. L
g. alü ap. l'ott. Orell. c. S (a 1. m.).
Edd. ante Bentl. q. sc. omnes et
Phil. Camp. Duviq. Bur. mustoque
fluenti coni. D. Heins, inepte. v.
Bentl. ßuento. Mss. nostri Dorv. 1.
Bas. 3.
30) Findcmator. Mss. nostri Lips.
3 {i supsc.) Drd. 2. Mon. 2. 5 (i
eras.) msc. Pulm. 2. Edd. Mediol.
477. Flor. 482. Venet. 483. 86. U2
(Pinc.) 94. 95. 98. 559 (Mm-.) Loch.
Aid. II. III. Glar. — ut invictus. Ed.
Mediol. 477. — et invitus. Msc.
nost. Dorv. 1. et invicto. Msc. Feae
3, a.
31) cuculum. Msc. nostri Mon. \r
4. 5. Drd. 4. Gph. 3. msc. ap.
Bersm. Edd. Bentl. Baxt. Sanad.
Gesn. Dorigb. .Azar. Wakef. Fea.
.Heind. Zell. Jahn. .Mein. Grell. Dtz. Dlb.
Scbm. Wdm. Krg. — cucullum. Mss.
nostri Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess.
1. 2. 3. D.d. 1. 2. 3. Mon. 2. 3.
<iph. 1. 2. Bas. 1. 3. Gtg. \. 2.
Gth. 2. Orell. b. c M. S (a 1 . m.)
6 (a 1. m.) Edd. vulgo.
12G
nOR. SERMONUM
At Graccus, postquam est Italo porfusus accto,
Persius exclaiuat: »Per mag-nos, Brüte, deos to
»Oro, qui reges consiieris tollere, cur non
3ö »Ilunc Regem iugulas? opcrum hoc, mihi crecle, tuorum est! «
Satira VIII.
P R I A P U S.
Olim truncus eram ficiihms, imitile lignum;
Cum faber, iiicertus scamnum faceretne Priapum,
Maluit esse deura. deus iiide ego, furum aviumque
Maxima formido; nam furcs dextra coercet,
5 Obscaenoque ruber porrectus ab inguine palus:
Ast inportunas volucris in vertice arundo
Terret iixa, vetatque novis considere in liortis.
Huc prius angustis eiecta cadavera cellis
Conservus vili portanda locabat in arca.
10 Hoc miserae plebi stabat counuune sepulcrum ,
Pantolabo scurrae Nomentanoque nepoti.
Mille pedes in fronte, trecentos cippus in agrura
32) percussiis aceto. Msc. Feae
•> ,r
34) consueris. Mss. nostri fere
oinucs. praeter duos , ap. Bentl. fere
omnes , ap. Orell. omnes. Schol. Acr.
Edd. Mediol.477. 86. Aldinae, Ba*.
527. 55. 80. Glar. R. Steph. Miir.
Xyl. Lamb. Cruq. Kabr. H. Steph.
Chab. Crat. Torr. Bersm. Bond. Da-
cer. Tart. Despr. Hod. Zurck. luv.
ßurm. Baxt. Gesn. Wetz. Heind.
(qui def.) Zell. Doer. Camp. ßoth. Fott.
Duviq. Mein. Orell. Ütz. Schm.
Wdm. Krg. consucras. Msc. Bentl.
3. cotisuesti. Msc. Bentl. 10. Schol.
Forph. Edd. Veuct. 490. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Mediol. 508. 512. Ascenss.
Bentl. (qui revoc.) sq. Cnn. San. Pliil.
Franc. Val. Sivr. Wakef. Uorigh.
Azar. Fea. Jahn. Dlb. consuevcris.
Mss. nostri Mon. 3. Gph. 2. Forpli.
msc. nost,
35) operum mihi (om. hoc^. Msc.
nost. Drd. 3. — tuorum (om. est).
Mss. nostri Lips. 1. 3 {est a 2. m.
vulgo.
9, a.
adscr.) Dess. 2. Gth. 2. un. ap.
Bersm.
Satira VIII.
1) Olim — lignum. Cit. Akuin. ap.
Putsch, p. 2085. et Priscian. 15, 5.
p. 029 ed. Krehl, qui e mss. ed.
erat, quod verum opinatur.
2) faceretne. Mss. et edd.
faceretvc. Msc. Feae 9, a.
3) unde ego. Msc. Feae
ecce ego coni. Cun.
5) Obscaenoque — ptilus. Cit. Pri-
scian. 4, 3. p. 151. Kr. — rubel.
Ed. Loch, rubro. Msc. nost. Gth. 2-
rubens. Msc. ap. Val.
G) inportunas. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Üess. 2. Drd. 1. Brl. I.
Mon. 1. 2. 3. Edd. Btl. Wdm. —
harundo. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Brl. 1. Dess. 1. 3. Drd. 1. Mon. 1.
4. 5. Gth. 2. quatuor mss. ap. Bersm.
(Haue formam praefert Wagner Or-
thogr. \'erg. p. 441. et Schneid. Ele-
mentarl. p. 180. Nos vulgatam «7-?«;-
do tenemus cum Bentl., quam prob.
Nullen, p. 20. Schurzfl. ap. Harles.
^- J IJM ^ ■< .
LIB. I. SAT. VII. VIII.
127
Pci"sius, also betraiift mit Ilalischein Essi}^, der C rieche ,
Schreit: »Beim mächtigen Zeus, da du einmal Küiiige , Brutus,
»Pflegst aus dem Wege zu schaffen , warum nur schlachtest du diesen
))Ue\ nicht ah? Es gehört, das glaul>e, zu deinen Geschälten!«
35
Achte Satire.
Die Todtenbeschwörvng.
Vormals war ich ein Klotz nutzlosen Gehölzes der Feige,
Als unschlüssig, oh Bank, ob Priapus er schaffe, der Meister
Lieber zum Gott mich erkor. Als Gott nun steh' ich, ein mächf'ges
Schreckbild Dieben und Vögeln. Zurück weist Diebe die Rechte,
Nebst dem gerütheten Pfahl , der dräuend am Leibe mir vorragt ;
Doch zudringlich Gevögel erschreckt auf dem Scheitel der Hohrkranz
Hallend, und wehrt unnützem Genist in den werdenden Gärten.
Hieher liess vordem aus engenden Zellen geworfne
Leichen in ärmlicher Lade für Lohn wegscliaffen der Milsclav.
Hier war dürftigem Pöbel gemeinsam offene Grahstatt,
Nomentanus dem Prasser, Pantolabus auch dem Schmarotzer.
Tausend der Fuss im Gesicht , feldein dreihundert , vermacht' ein
10
Onhogr. p. 181.) — vertice /ixa
Terret hanuido. Msc. Orell. M.
1) fixa. Mss. et edd. vulgo. scissa.
Msc. Feae 3 , d. fissa. Ed. f'ea ex
coni. — novisque vetat. Msc. nost.
Drd. 3, L. — considere. Mss. et edd.
consistere. Mss. uostri Gpli. 1. Lips.
1 (ex corr.) tres mss. ap. Feam,
Oberl. d. — insidere. Msc. Oberl. c.
insistere. Msc. Feae 3 , d.
fl) vilis. Msc. nost. Mon. 4. duo
mss. ap. Feam, Oberl. c. Bad. 1. —
in urna. Msc. nost. Drd. 2.
10) Hie miserae. Ed. Cun. ex ing.
— sepulchrum (et v. 36). Mss. no-
slri saiis multi, Lips. 1. 2. 3. Dess.
1. 3. Drd. 1. Mon. L 2. 4. 5. Bas.
1. 3. (Jlh. 2. Edd. velusliores. Aldd.
Giar. R. Steph. al. (Haue forniam
praefert W'agn. ap. Virgil. Ortliogr.
\ erg. p. 421. Sed sepidcrum prae-
fert Cicero Brut. c. 48. quod tcnc
mus cum Beut!, et edd. receutt. pro-
bat Aid. Mannt. Orthogr. p. G89.
Schneid. Elenitl. p. 207. Harl. Orth.
p. 253. 'Serv. ad Georg. III, 223.)
— Pantolabo. Mss. et edd. vulgo.
Panlalaho. Mss. nostri Lips. 1. Dess.
1. 3. Drd. 2. 4. Brl. 1. Mon. 3. 5.
Gph. 1. 2. 3. Gtg. 1. 2. Schul. A«r.
Porph. (sed Pantolabo Acr. msc.
nost.) mss. tres ap. Torr, tres ap.
Bersm. Orell. S. c. d. b (Plantnl.)
Edd. Mcdiol. 477. 508. 512. Flor.
482. \enet. 478. 79. 83. 86. 94. 95.
98. Loch, .\ldiiiae, Ascenss. Glar.
Bas. 527. 55. 80. Fabr. Crat. —
Momentanoqne. Mss. nnslri Dorv . 2.
Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. Gph. 1. 2.
mss. Orell. S. d. Ed. Aid. I. — et
Nomenianogue . ^Msc. nost. Bas. 3.
12) Mille pcdes in fronte. Mss. et
edd. vidgo. Mille in fronte pedes.
Edd. Flor. 482. Venet. 483. 80. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Mediol. 508. 512.
Colon, s. a. Asccns. I. — in agrum.
Mss. et edd. vulgo. Acr. msc. nost.
in ayro. Msc. nost. Gph. 1. (iesn. 3.
un. ap Val. I'ropos. Torr. Edd. Cun.
San. Val. Franc. Sivr. .\zar. Fea (qui
defend.)
128
HÖR. SERMONUM
Hic dabat; heredes inoiniinentuni ne sequeretur.
Nunc licet Esquiliis liabitarc salubribus atquc
15 Aggcre in aprico spatiari, quo modo tristes
Albis inforniem spectabant ossibus agrum,
Cum mihi non tantum furesque feraeque suetae
Hunc vexare locum, curae sunt atque labori,
Quantum carminibus quae versant atque venonis
20 llvunanos animos: has nullo perdere possum
Nee prohibere modo, simul ac vaga Luna decorum
Protulit OS, quin ossa legant herbasque nocentis.
Vidi egoraet nigra succinctam vadere palla
Canidiam, pcdibus nudis passoque capillo,
25 Cum Sagana maiore ululantem. Pallor utrasqiie
Fecerat horrendas adspectu. Scalpere terram
Unguibus et pullam divellere mordicus agnam
Coeperunt; cruor in fossam confusus, ut inde
INIanes elicerent animas responsa daturas.
30 Lanea et effigies erat , altera cerea : maior
Lanea, quae poenis conpesceret inferiorem.
Cerea suppliciter stabat servilibus, ut quae
13) monimerUum. Mss. iiostri Gph.
3. Brl. 1 (« siipsc.) Edd. Aldinae,
Bas. 527. H. Steph. Crat. Bersm.
Rod. inonimentum hoc ne. Ed. Glar.
ex iiig. sq. Xyl. — sequeretur. Mss.
nostri Dess. 3. Mon. 2. 5. Olli. 2.
Edd. Lamb. (qui restit.) et post cum
omnes. sequerentur. Mss. nostri plrq.
Lips. 1: 2. 3. Brl. 1. Ment. l'orb.
Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1.
3. 4. Bas. 1. 3. Gph. I. 2. 3. Gtg.
1. 2. mss. ap. Pnlm. J — 4. 10. ap.
Torr. plrq. Oberl. c. d. Comb. b. d.
f. g. Bad. 1. Orell. b (a 1. m.) c.
d. p. M. Schol. Acr. Edd. ante Lamb.
quos vidi , omnes et Cral.
14) Esquiliis. Sic mss. nostri plrq.
Orell. b. S. c. Edd. Mediol. 477. 86.
Venet.478. 79. R. Steph. Lamb. hinc
vnigo. Aesquiliis. Mss. nostri Lips. 3.
Drd. l. Gtg. 1. Venet. 483. 86. 553.
Bas. 527. 55. 80. Aldinae. Glar.
Mur. Fabr. — Aexquiliis. Ed. Venet.
492 (Pinc. ) Exquiliis. Mss. nostri
Lips. 1 (s supsc.) Drd. 3. 4. Gph. 3.
Edd. Venet. 494. 95. 98. Mediol. 508.
512. Loch. Colon, s. a. Ascenss.
Fea (q. v. ad Epod. 5, 100). Both.
lahn. Doer. Zell. Pott. Duviq.Biir. {Ex-
guiliae antiquior appellatio fuisse vi-
detnr. Ita scripsit Varro L. L. 5, 8.
iit ab e X c u b i i s regis dictas , aut
quod excultae essent a rege Tiil-
lio. derivatio vocis ab aesculus,
aes c'ul e tum autiquis incognita fuis-
se videtur: v. Becker Antiquit. Rom.
T. I. p. 522. Gesner. in Thesauro
s. V. praefert Exquiliae. Sed Cice-
ronis actate Esquiliarum appellatio in
usu fuisse videtur, ut hodie complu-
ribns apud eum locis legitur. Quare
vulgatam hanc etiam in plerisque mss.
scripturam servamus et hoc loco, et
Epod. 5, 100. 17, 58. II. Sat. 6. 33.)
15) quo modo. Mss. et edd. vulgo,
et Wüstem, qua modo. VA. Bentl. e coni.
sq. Tun. San. Phil. Sivr. Azar. Wetz.
Dorigh. Heind. Zell. Doer. Both.
16) deformem. Msc. Feae 3, c.
18) curae sint. Mss. nostri Dorv.
■> *» ^ TT-^
LIIJ. I. SAT. VIII. 129
Denkstein hier, dass niinuu'r ein Krb" ;iiis|iiäclio die Stiflung.
NuiimeJir knim man gesund hier auf den Ksquilieii wolinen :
Kann auf sonnigem Wall luslwaudeln , \vi» jiiiiList man niil Triiljsinii 13
llerscliauf auf ein Gefild", entstellt durch weisse Geheine.
Mir niui maelien die Dieb' und das Aaswild , das naeli Gewohnheit
Diesen Bezirk heimsucht, nicht ijleicli viel Soi-gen und .Mühsal,
Als das Geziiciil, das durch Bannlbrmelii und zauhrische Ti'iiiike-
Menschliche Seelen verstört. Dinrli gar nichts, weder verderben 20
Kann ich es, noch abhalten, sobald ihr liciilicbes Anllilz
l.una,. die wandelnde, zeigt, sich (jebein' und Güte zu sammeln.
Selbst ja sah' ich noch jüngst, wie geschürzt im schwarzen Gewände
lljer die Canidia schritt , baarfuss und fliegendes Haupthaars;
Wie sie mit Sagana heulte, der alteren; grausig von Ansehn 25
Beid', eotslellt durch Blässe. Das Land mit den Nägeln zu scharren ,
Dann mit dem eignen Gebiss zu zerfleischen ein schwärzliches Zibblamm
Hüben sie an; hin strömt' in die Grube das Blut, d:iss herauf dort
Seeleu Verstorb'nersie lockten, die .\ntwort sollten ertheilen.
Auch gab's ehie Gestalt ans Wolle, die ändere wächsern; ^0
Grösser, die woll'ne, bestimmt, durch Strafe zu zähmen die Schwäch're.
Knieend, in sclavischer .\rt, als nah' die Vernichtung erwartend,
1. Drd. 3. Feae 1, c. 3, c. Oberl. Chab. Bersm. Tart. I3ond. Baxt. Phil.
a. c. Orell. S. (iesn. Cun. Azar. Fea. Doer. Nulla
19) Quantum in carm. Msc. nost. parenth. Cett. — ulraque. Edd. F'ior.
Gpli. 2. — qitae versant. Mss. nostri 482. Venel. 483. 80. 02 (Plnc.)
pleriqiie, Lips. 1.2. 3. t5il. 1. Dorv. Loch. — utramque. Msc. nost. Dess. 3.
1.2. Ment. Corb. Dess. 1.2.3. Gph (Sic olimconiecerannis. cf. Sat..5, 28.)
2. Drd. 1. 2. 3. .Mon. 1. 2. 3. 4. 20) aspcclu. Mss. nostri Lips. 1.
Bas. 1. 3. Gt-. 1. 2. Gib. 2. Edd. 2. .3. Brl. I.Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 5.
vulgo. quae vexant. Mss. nostri Gph. 27) divergere. Msc. Feae 1, e. de-
1. 3. Drd. 3, 1. 4. Mon. 5. mss. vellere. Msc. Orell. p. — dividere
ap. R. Steph. Fabr. Burni. (ad Ovid. viorsibua. Msc. nost. Dess. 3. un. ap.
Am. II, 2, 29) un. ap. Val. Gesn. 3. Beism. morsibus etiam Gesn. 2. \\n.
Comb. f. ires ap. Feam. — quaeve ap. Comb.
venenis. Msc. nost. Meut. 28) Coepere. Ed. Cim. ex ing. —
20) Humanas animas. Msc. Feae in fossa. .Msc. nost. (ipli. 1. Feae
1, g. — pellere possum coni. N. Heins. 2, g. — di/jfusus. Duo mss. ap. Torr,
ap. Cuii. * un. ap. Comb. Gesn. 2. prob. Botb.
24) et peäibus. Msc. nost. Drd. 2. — -ut inter coui. Botb.
— sparsoque. Mss. nostri Brl. 1. 20) Manihus elicerent. Porph. msc.
Dess. 2. 3. Drd. 2. 3. (iph. 2. mss. nost. Bona leclio.
ap. R. Steph. duo ap. Bersm. Comb. 30) Lnnea effiijies (oni. et). .Mss. .
b. g. un. ap. Val. tres ap. Feahi, nostri .Mon. 4. Gph. 2. msc. lacck. 1.
Orell. d. p. Cilat Servius ad Aen. IV, 508: La-
25) pallor — adspectu. Haec vb. nca effigies erat, altera cevea..
parenth. inclus. Lanib. Cruq. H. Steph. 32) sbnpliciter. .Mss. nostri Lips. 1
HORATII SAT. 9
130
nOU, SEUMONUM
lani poritiira, modis. Ilccatcn vocat altera, sacvam
Altera Tisiplioncn : sorpeutis atquo viclorcs
35 Infernas errare canes, Lunamque rubcntein,
Ne foret liis tcstis, post magna latere sepulcra.
INIentior at si quid, luerdis caput inquiucr albis
(Jorvorum, atque in me veniat niictuni at(j,uo cacatum
lulius et fragilis Pcdiatia furqiie Voranus.
40 Singula quid niemoreni? quo pacto alterna loquentes
Umbrae cum Sagana resonarent triste et acutum ;
Utque lupi barbam variae cum dente cohibrae
Abdiderint furtim terris, et imagine cerea
Largior arserit ignis, et ut non testis inultus
45 ITorruerim voces Furiarum et facta duarum.
Nam displosa sonat quantum vesica, pepedi
Diffissa nate ficus. at illae currere in Urbem.
(ex corr. ) Bil. 1. msc. Ürdl. tl. p.
— 7it qaac. Mss. nostri Lips. 3. Gpli.
3. Gtg. 1. (itli. 2. iii-s. ap. Piilm. 1.
2. 3. diio ap. ToiT. Talb. 1. 4. Hfiill.
9. 10. oclo mss. ap. Feani, Ordl. I).
S. (1. p. Edd. Bcntl. (qiii iiidiix.) sq.
Clin. San. Val. Pliil. Dorigli. Wakef.
Wetz.Fea.Heind. Zell. lalm. Toll. Dii-
viq. Mein. Biir. Grell. Dtz. Dlb. Sclim.
Wdm. Krg. utquc. Mss. nostri plrq.
Lips. l. 2. Ell. 1. Dess. 1. 2. 3. Dnl.
1. 2. 3. 4. Mon. 1. 3. 4. 5. Bas. 1.3.
Uph. 1. 2. Gtg. 2. mss. Pulm. 4. ().
10. Orell. c. Edd. ante Benll. q. sc.
omnes. et Baxt. Gesn. Azar. Camp.
Both. Doer. Bip. — atque. Msc. iiost.
Mon. 2. atque ut. Msc. Feae 1, d.
33) Hecätem. Mss. nostri Drd. 1.
Bas. 1. Edd. Mediol. 477. 86. Venet.
478. 79. 83. 80. Loch. Cliab. Dorigli.
Camp. Hecdtam. Ed. Cun. — altera,
saevum Altera. Sic viilgo dist. altera
.saevam. Altera T. Sic dist. Wetz.
Pott. Bip.
34) Tisiphonen. Mss. et edd. vulgo.
Tisiplioneni. Mss. nostri Lips. 1. 2.
(itg. 1. Gtli. 2. Edd. Venet. 483.80.
94. 95. 98. Mediol. 508. 512. Loch.
Ascens. L Lamb. Cliab. Bersm. Phil.
Dorigli. Te.<iipho7iem. Mss. nostri Bii.
1. Drd. 3. 4. .Mon. 1. Bas. 1. 3.
Gph. 2. (iig. 2. Ed. Mediol. 480.
Tliesiphonen. Mss. nostri Dess. 3.
Did: 1. Mon. 5. Ed. Mediol. 477.
3">) Infernos. Ed. Tart.
30) per magna. Msc. nost. Drd. 3.
— sepulchra. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Dess. L 3. Drd. L Mon. 1. V. 3.
4. 5. Bas. 1. (vid. siipr. ad v. 10).
37) Mentior — cacatum. Cit. l'ii-
scian. 10, 1. p. 473. Kr. — aul si
quid. Msc. nost. Corb.
38) Cervorum. Edd. Venet. 4s3.
80. Loch. — veniat. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.
3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3.
Gpli. 1. Gig. 1. 2. Gth. 2. mss. ap.
Piilm. omnes, Bentl. 2. 3 et qualnor
alii, inss. Feae fere omnes, Orell. b.
5. d. p. Edd. vett. saec. XV. (prae-
ter Flor. 48'2?) ut pnto, omnes, et
Aldiuae, Asccnss. Bas. 527. 55. 80.
Glar. R. Steph. Xyl. Fabr. Chab.
Bersm. Torr. Rod. D. Heins. Crat.
Biain. Bentl. (qui vindic.) Baxt. Clin.
San. (iesn. Val. tJberl. Comb. Dorigh.
Azar. Wakef. Wetz. Fea. Heind. Zell,
lahn. Doer. Pott. Diiviq. Mein. Enr.
Grell. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg.
— veniant. Mss. nostri Brl. 1. Bas. 1.
Gph. 2. 3. mss. ap. Lamb. fere
oiniies, quatuor ap. Feam, Orell. c.
Ed. Lamb. (qui def.) sq. Cruq. H.
Steph. Dacer. Tart. Despr. Bond.
LIB. I. SAT. VIIT.
131
Stand (l.is Gebild' aus Waclis. Zur strengen Tisiphonc nift die.
Jene zur Ilekate, laut. Uings sali man (lewürm sicli beweisen,
Abgrundsluind' auch streifen umher; und der glühende Vollmond, 35
Dess nicht Zeuge zusein, trat hinter ein höheres Grabmal.
Lüg' ich im Mind'sten, so sei mein Haupt von der Losung dir IJaben
Weiss mir besalbt; und es komme, mir Trank' und Tünche zu geben,
luüus und mit dem Wrack Pediatia Gauner Voranus!
Wozu des Einzelnen mehr? Wie in Wediselgespräcbon die Scballeu 40
Tönend in trübem Gescbrill und Gqiicp mit der Sagana sprachen?
Wie sie vom Wolfe den Bart mit dem Zahn buntfarbiger Natter
Heimliclierweis' in die Erd' einscharrelen ; wie von dein Wachsbild
Mächtiger flamnilo die Glut, und ein nicht iingerochener Zeuge
Ich vor des Fiiriciiiiaars so Worten wie Thaten geschaudorl. 45
Denn gleich stark wie die Blas' aufkracht, die zeridal/.ende, knallt' ich,
Üass mir der feigene Sleiss aufriss. Die rannten zur Stadt hin.
Ziirck. Pliil. Saiulb. Camp. Rotii. —
venicnt. al. ap. (icsii. — jniiwtiim.
M&s. noslri bil. 1. Dess. 3. Dnl. 1.3.
Bas. 1. im. ap. Bensm. Orcll. c. p.
vdnctumqtte cac. Msc. Ürell d.
30) Iitlius — Foramts. Cit. Pii-
sciaii. 5, 4. (p. 181. Kr.) — Pedia-
tia. Mss. et edd. vulgo. Schot. I'orpli.
Pedalia s. Pcdacia. Mss. nostri Dess.
2. Drd. 4. Ciph. 1. msc. Palm. G.
Schol. Acr. Edd. .\ldinae, .\scens. IV.
Glar. R. Slepli. Bas. 527. 55. 80.
Venet. 553. Mar. Fabr. Bersm. Torr.
D. Heins. Crat. Bond. Despr. Rod.
Zarck. Pcdiuüca. Mss. nostri Dess. 3.
Mou. 2. 5. an. ap. Bersm. — Vu-
ramus. Mss. nostri Mou. 2. Drd. 4.
Bas. 3. Kdd. Flor. 482. Venet. 478.
79. 83. 86.
40) cur rnemorein? Msc. nosL Brl.l.
41) resonarent. Mss. nostri et alio-
runi fcrc omnes, Orell.b. S. c. d. p.
Kdd. ante Bentl. omnes, et Azar. Fea
(qai def. ) Heind. Zell. lahn. Doer.
Camp. I'uti. Duviq. Oreii. (qai def.)
Dtz. Dil). Sclini. resonariiil. Sisc. ua.
ap. Val.(?) Ed. Benll. ex iiig. s((.
Baxt. Can. Sau. Pbil. Val. Sivr. Do-
rigli. (Jesu. Oberl. ComI). Wakef.
Wetz. Belli. Mein. Bip. Bar. Wdni.
Krg. resonaverhit. Msc. aost. Mün.3.
hiac leclio nostra firniatur.
42) Aiqiie liipi. Edd. \'eaet. 402
(Pinc.) 401. 0.'). 08. Mediol.508. 512.
Coldii. s. a. Asceuss.
43) Addidi-rint. Msc. nost. Bas. 3.
iiddidcrimt. Msc. aost. Lips. 1. Feae
1, d. abdiderunl. Msc. nost. Gpli. 3.
— ut imugine. Msc. Feae 5, a (a2. m.)
colli. Call. prob. Botli.
44) at ut non coni. Praed.
45) Hurruerim. Mss. nostri ad anam
omaes , et alioram , praeter aa. ap.
Feani. Edd. fere omnes. Obruerim.
Msc. Feae 2, g. aade recep. Fea.
lahn. Both. .Mein. Wdm. — vultiis
Für. Msc. nost. Dess. 2. un. ap.
Bersm. — et facta. Mss. et edd.
valgo. ac facta. Msc. Feae 3, f. Ed.
Can. ex ing. sq. Saa. Sivr. Franc.
— et fata. .Mss. Comb. d. Feae 2, a
(a 1. m.) Edd. Flor. 482. Medlol.
477. 508. 512. Venet. 578. 79. 83.
86. 92 (l'inc.) 04. 05. 08. Colon, s.a.
Locli. Asceass. et dicta. Msc. Feae
2, i.
4G) Nam — pepedi. Cit. Eatycbes
ap. Patsch, p. 2 172. et Priscian. 10,
4. (p. 480. \\\\ qai e mss. recep. et
teiaere defead. pcpedit).
47) Biffi.Hsa. .Mss. et edd. vulgo.
diffisa. .Nlss. nostri BrI. 1. Dess. 2.
Did. 4. Feae l,d. Edd. Medlol. 48ü.
Ven. 492 (l'inc.) Bas. 527. Lamb.
9*
132
T!01.'. SEKM(1XrM
Canidiae dentes, altum Sai<aiiao caliendrum
Excidcrc atquo licrbas atcjuo incantata lacertis
50 ViiKula, c'uiii luagno risiu^uc iocoqiie videres.
Satika IX.
IMPORT IT N U S.
ILaiii forte via Sacra, sieut ineus est mos,
Isescio ([uid nicditans nugarum; totus in illis.
Accurrit quidam notus mihi nomine tantum,
Arreptaque manu : »Quid agis , dulcissime rerum ? «
j »Suaviter, ut nunc est,« inquam, et: »cupio omnia quae vis.«
Cum adsectaretur: »Numquid vis?« occupo. at ille
»Xoris nos,« inquit; »doeti sumus.« Hie ego »Pluris
»Hoc,« in(|uam, »mihi eris.« Misere discedere quaerens
Ire nmdo ocius, interdum consistere, in aurem
10 Dicere nescio quid puero, cum sudor ad imos
IManaret talos. O te ]*)olane cerebri
Felicem I aicbam tacitus, cum quidlibet ille
(in ti'Xtu). Cr;it. Cliab. Cun. füsciss».
Msc. Feae 3, a. di/fi/.sa. Msc. iiost.
(itg. 2. Edd. Flor. 482. Vcu. 478.
83. 80. — Diffissa nnte ßcus iil : il-
1(1.1 currerc coni. Praed.
48) caUandrum. M.ss. nostri Dorv,
2. Drd. 1. Gth. 2. Bas. 3 (ad marg.
vcl caliandmiii'). Porph. msc. iiosl. —
calendrum. F.dd. Flor. 482. Vciict.
483. 86.
Satira I.\.
1) Ihum ut forte. Ed. Benil. ex
iui^-. — sie ut (seiunetun). Ed. lahii.
Mein.
2) niigaruin: /«/«.s. Mss. nostri ple-
rique. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. fi.
Gpli. 1. 2. Bas. 3. (itg. 1.2. Gib. 2.
mss. ap. Pulm. Torr. Orell. omiieji.
ap. Criiq. omnes, praeter 6. Bad. 1.
Edd. ante Lamb. q. sc. omnes, et
Fabr. Bas. bh'b. 80. Crat. Bcrsm.
Torr. D. Heins. Despr. Bond. Tan.
Rod. Inv. Ziirck. Purm. Bentl. Cun.
San. Phil. Dorigh. Azar. Wakef. Fea.
Heind. Doer. Poth. lahn. Camp. Polt.
fluvi-i. ^'i'in- "if"- D'z- r)lb. Sclim.
Wdm. Krg. — nujjiivum et lotu.s. Mss.
nostri BrI. 1. Ba.v 1. Gph. 3. mss.
np. I.anib. omnes (?) Crnq. 0. mse.
ap. Turneb. Adv. l.ö, 18. tres mss.
ap. Feam. Edd. Lamb. Crnq. H. Slepli.
Chab. Dacer. Baxt. Sandb. Yal. Gesn.
Oberl. Wetz. Bip. Zell. Bur.
3) Aeeiirril. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Brl. 1. Mein. Dorv. 2. Dess. 1. 2. 3
Drd. 1. 2. 3. 3. a. 4. Mon. 1. 2. 4.
Bas. 1. 3. (ipli. 2. Gtg. 1. mss. ap.
Lamb. et Crnq. omnes, qidiique ap.
Pulm. tres ap. Talb. octodecim ap.
Yal. novem ap. Feam, al. ap. Comb.
Orell. b. d. p. Edd. vett. saec. X\'.
(|. se. omnes, et Aid. LH. Ascenss.
(ilar. Xyl. Lamb. et post Iinne ple-
rique cum recentt. — Oceurrh. Mss.
uoslii Lips. 1. Dorv. 1. Gph. 1. 3.
Mdii. 3. 5. (ipli. 1. 3. Gtli. 2. mss
ap. Fabr. ap. Tori', plrq. un. ap.
Bersm. tres ap. Talb. al. ap. Yal.
Orell. c. S (corr.) Edd. lunt. 503.
Aid. IIL R. Stepb. Bas. 527. 55. 80.
Yenet. 553. Mur. Fabr. Rod. Zurck.
luv. Camp.
LII5. I. SAT. VIII. IX.
133
\\ ip ilcr (laiiidia ZmIiiic, (Iit S;ij,Miin lliiiriiii-iMjrr H:i;n\viil.st
Siiiikfii im Flichii, von dt-ii AniiPii vorzaiilu'ile Nc^hln iiinl Krauler
PolliTlfii, koiiiilo mit S|iass iiiitl lautem Gelafliter man aiiscliaiiii.
50
Neunte Satire.
Der Z )t (I r i n (i l i c h e.
Cirade (li-n lieilifjen Stieg liiii wamlolt' icli, ineineiii (idiraufl) iiadi
Sinnend auf diess und jenes von l*ossen, imd gänzlidi veitiel'l drin.
Flugs kommt Einer heran, den bloss nach Namen icli kenne,
(Ireifi bei der Hand mirh undspriehl : »mein tiienerst es Freundrben, wie gehl dirs?«
»Leidlich, wie eben es ist,« ich drauf, und: »geh' es nach Wunsch dir!«
Wie er sidi mir anschliessf, rasch frag' ich: »Beliebt dir noch etwas?«
»Solltest doch,« spricht er, »uns kennen! Wir sind vom Faihc!« »So werlber
»Wir-Jt du,« versetz' ich, »mir sein!« Vor ängstlicher Ilast, zu entkommen,
Geh' ich einmal rasch fort, dann wieder verweil' ioli, und fliistre
Diess und jenes dem Burschen ins Ohr, da der Schweiss zu den Fersen
Nieder mir rann. 0. Bolanus. du Glückskind, wegen des Toükopfs!
Sprach ich im Stillen zu mir, weil jener von Einem ins Andre
10
4) Apprensaque manu. .Msc. nost.
(ipli. 1. An'ipiiitrjue manum. Msc.
nost. Drd. 2. — quid ais. Msc. nost.
Gpli. 1. Ed. Bersm. ex ing. — dul-
cissime verum? Sic niss. et edd. plrq.
dnlcixsime , rerum? Sic Scliol. Acr.
Edd. t'olon. s. a. Ascenss. Lamb.
Cniq. H. Slcph Chab. Bersm. Burm.
Baxt. (ifsn. Comb. Wakef. Wetz.
Bip. Doer. Bur. — quid, ait , dul-
cissima rerum? coni. Praed.
.5) inqu'i/n: cupio (cm. el^. Msc.
nost. Drd. 2.
(i) Cum .scct'irelur. Msc. nost. Mon.
1. — nunc quid vis. Msc. nost. (itb.2.
7) A'ori.? nos? inquit. Edd. .Mdi-
nae, Glar. Bas 527. 55. 80. Xyl.
al. — hinc ego. Ms&. nost. Gpb. 1.
8) cupide discedere. Msc. Feae 1,
a (a 2. m.) — decedere. Msc. nost.
(Jph. 3.
10) pucio: et cum sudor. Msc.
nost. (ipb. 1. — post iaios puncto
dist. Mediol. 477. 80. Venet. 478. 79.
Aldinae, (ilar. R. Slcph. Bas. 'i27.
.56. 80. Mnr. Xyl. Fabr. Beisni. I-ond.
Rod. De^pr. Tart. luv. Heind. Boili.
Zell. lahi!. Camp. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Scbm. Wdm. Krg. post talos co\o
vel conimate dist. ceteri fere omnes,
et Wüstem.
11) Bolane. Mss. uostri fere omnes,
ap. Torr, et Benll. plrq. undecim ap.
Feam. Schol. Acr. Porph. msc, nost.
Edd. saec. XV. plrq. et Ascenss.
revoc. Bentl. sq. Baxt. üesn. Cun.
Sau. Wakef. Azar. Wetz. Fea. Heind.
IVjili. labn. Doer. Bip. Pott. Duviq.
Biir. Mein. Zell. Orell. Dtz. Dlb. Scbm.
Wdni. Krg. BoUane. Edd. Mediol.
477. Venet. 479. .Aldinae. iiiac vulyo
ante Bentl., et post Sandb. Pbil. Sivr.
\al. Camp. Balane. Msc. Orell. p.
mss. nostri (Ipii. 1. Gtli. 2. Edd.
Flor. 482. Landin. Venet. 483. 86.
Loch.
12) tacitus, cum quidlibel ille —
laudaret. Ut Uli- Sic ili>t. .Mnr. Baxt.
(iesn. Wetz, ileind. Zcü. labn. .Mein.
Orell. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm. Krg.
lacilus. Cum quidlibet ille — lauda-
ret: ul Uli. Sic cett. fere omnes. —
quodlibet. Msc. nost. Lips. 2. Ed.
Doricrh.
134 IIOK. SKKMONUM
Garrirct, vioos, urbciu laudaret. Ut illi
Nil respondebam: »Misere cupis,« inqiiit, »abirc;
Ij »Tanulnduin video : sod nil agis; iisquc tenebo;
»Proscquar. llinc quo nunc itcr est tibi?« — »IS'il opus est te
»Circumagi : quendam volo viserc, non tibi notum:
»Trans Tiberini lon^e cubat is, prope Caesaris hortos.« —
»Kil liabeo quod agani, et non sunipiger; usque sequar te.«
20 Dcmitto aurieulas, ut iniquae nientis aselkis,
Cum gravius dorso subiit onus. Incipit ille :
»Si bene me novi, non Viscuni pluris aniicum,
»Non Variuni facies: nam quis me scribere pluris
»Aut citius possit versus? quis membra movere
25))Mollius? invideat quod et llerniogenes, ego canto.«
Interpellandi locus hie erat. — »Est tibi mater?
»Cognati; quis te salvo est opus?« — »Haud mihi quisquam ;
»Omnis conposui.« — Felices! Nunc ego resto:
Confice; namque instat fatum mihi triste, Sabella
30 Quod puero cecinit divina raota anus urna :
«Hunc neque dira venena ncc hosticus auferet ensis,
»Nee laterum dolor aut tussis, nee tarda podagra;
13) ficus. Mss. nostri Dess. 1. Moii. Aid. III. hhic vulgo ante Bcnll., et
4. 5. (itli. 2. niss. Oreli. b. c. p. Baxt. (lesii. Oberl. Comb." Wt-tz. lüp.
14) Nil rcsponderem. Msc. nost. Fea. Camp. laliii. Pott. Duv'hj. Diu'.
Gph. 1. Orell. Dib. Krg. — Proscquar (s.
15) Natu dttdum. Msc. nost. Meut. jyersequar). Hinc quo n. i. est lilii?
— lam video dudum. ^\ic. OvcW.^. — Sic vulgo dist. et Sciim. Proscquar
sed agis nil. .Mss. nostri Lips. 2. Did. (s. perseqnar) hinc, quo n. i. est
2. — usque ego 7iam te Persequar. tibi. Sic dist. Mcdiol. 477. 86. Ve-
Msc. Cruq. 7. nct. 478. 79. 83. 8(3. Bas. 555. Fabr.
16) Proscquar. Mss. nostri Lips. Bentl. Cuu. Sau. Phil. Sivr. Dorigh.
1. 3. Ment. Dess. 1. 2. ürd. 1. 4. Wakef. Heind. Wüstem. Bötli. Mein.
Mou. 3. Bas. 3. Gtg. 1. mss. ap. Orell. Dtz.Dlb. Wdm. Krg. — Prose-
R. Steph. Cruq. 1, duo. mss. trcs quarhinc. Quo nunc iter est tibi? Sic
ap. Bersni. Septem ap. Bentl. dccem dist. Aldinae, Glar. R. Steph. Cralo. —
ap. Feam , novcm ap. Val., sex ap. Persequar hinc, quocunque Her est
Pott. Edd. Aid. I. II. lunt. 503. Glar. tibi coni. Praei.
Bentl. (qni revoc. ) sq. Cun. San. 17) Circuagi. Msc. nost. Mon. 1.
Phil. Yal. Wakef. Azar. Heind. Doer. 19) quid agam. Mss. nostri Brl. 1.
Zell. Both. .Mein. Dtz. Wdm. — Per- Gph. 1. 2. Oberl. a. c. Orcll. M. Ed.
sequar. Mss. nostri Lips. 2. Brl. 1. Colon, s. a. — agam: non swn (om.
Dess. 3. Drd. 2. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. et). Msc. nost. Gph.l. qnatnor mss.
Bas. 1. Gph. 1. 2. Gth. 2. mss. sc- ap. Torr. — non sum impigcr. Edd.
ptemdecim ap. Feam, al. ap. Val. et Flor. 482. Venet. 483.86. U2 (l'inc.)
Pott. Orell. b. S. c. p. Edd. vett. 94. 95. 98. Mediol. 508. 512. — se-
saec. XV. ut puto, omnes, .Xscenss. quor te. Msc. nost. Dorv. 1 (a 1. m.)
LIB. I. SAT. IX.
135
S(li\v;ilzlc , die Sladt, du; Itczirkc mir anpries. Wie ich ihm f,Mi- iiiclils
Uraiif anlwortele , sagt' er: »du quälest dich, mir zu cnlkommon;
»Längst schon merk' ich es; aber umsonst: fest hieih" icli im Anschhiss, 15
»Dir zum Geleit. Wohinaus geiil's jetzt?« — »Dich undicr zu bemiihn ist
»Ganz nutzlos; ich besuche da wen, nicht. deiner Hekannlschafl ,
»Der fem über dem Tiber bei Cäsars Gärten erkrankt liegt. (( —
»I5in grad' ohne Geschäft ; auch faul nicht: folg" ich denn weiter!«
Mnthlos senk" ich das Ohr, wie in übeler Stimmung ein Es'lein, 20
Wenn zu schwer ihm der Rücken bepackt wird. Jener beginnt nun :
»Kenn' ich mich recht, dann wird in der Freundschaft höher dir Viscus
»Nicht , noch Varius stehn. Denn wer kann mehrere Verse
»Schreiben, und rascher wie ich? Wem sind zum Tanze die Glieder
»Schmeidigcr? Und den Gesang mag selbst mir Hermogenes neiden ! « — 25
Hier gab's Raum, Einrede zu thun. »Ist die Mutter am Leben?
»Hast du Verwandte, die gern dich gesund sehn?« — »Keiner verblieb mir;
»Sämmtlichc bracht' ich zur Ruh!« — 0 die Glücklichen ! Uebrig bin ich noch.
Thu' mich denn ab! Mir droht ja das Graunloos, welches dem Knaben
Eine Sabellische Alt' einst sang, nach geschütteltem Looslopf: 30
»Den rafft grässliches Gift nicht weg, nicht feindliches Eisen;
»Nicht Milzstechen, noch auch Schwindsucht, noch lähmende Fussgiclit;
"iO) Dimitlu. .Mss. nostri Moii. 1.
(ipii. 'i. Glli 2. — ut iiiiquus. .Msc.
iiost. Lips. 2 (ä2. m. ) ut mentis us.
inii/u/ie. Msc. Feite 1, a.
21) Dum yravius. Mss. nostri Lips.
'.]. Drd. 4. Uli. ap. Bersm. im. ap.
Feam. — gravidus. Ms. nost. Lips. 2.
22) Si bciie nie novi. Cit. Diomcd.
( not. Ci »q. ) — me noris s. nosti
colli. .Markt. — non quemvis pluris.
.Msc. iiost. Brl. 1.
23) Faviiim. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Dcss. 1. Drd. 2. 3. Mon. 1. 2. 5.
Bas. 3. <ith. 2. Fdd. Ascenss. Aid.
11. 111. liinc vulgo. Varuin. Mss.
nostri Lips. l. Brl. 1. Corb. Dess.
2. 3 Did. 1. 4. Mon, 3. 4. Ment.
(iph. 1. 2. 3. Bas. 1. tJtg. 2. msc.
Oreil. p. Kdd vett. saec. XV. füre
oinues, .\ld. I. — me nam quis. Msc.
liest. 1 in I>rd. 3.
21) Ac ciliiis. Mss. nostri Lips. 3.
Dess 1. Did. L — pos.scl. .Msc. nost.
Drd. 3.
27) quis eat te salvo opus. .Msc.
liest, (iph. 2. quihus est te salvo
opus. Mss. noslii Meiit. Bas. 1. ap.
Lanib. alq. Criiq. 1, mi. Feae 2, g.
28) composili. Msc. Feac 3, d.
29) mihifatum. Mss. nostri Mon. I .
Gtg. 1. Jethum mihi. .Msc. nost. I in
Drd. 3.
30) cecinit puero. Msc. Orell. S.
— (livina mola onus urtia Mss. no-
slii oinnes, et aiionim. Edd. vnigo.
motu divina anus coni. Criiq. rcc. et
def. Benll. sq. San. V\\\\. Val. Sivr.
Dorigh. Wakef.
31) dura venena. .Mss. nostri Gpli.
1. 3. im. ap. I'eism. Orell. b. —
nee hostirus. .Mss. et edd. viilgo. ne-
que hoslicuH. Mss. nostri .Mon. 1. 4.
(ilh. 2. Kdd. .\scens. W . San. Fran-
cis. — anfert. Edd. .MedioL 48ü.
Flor. 482. Nenet. 483. 80. 92 (Pinc.)
32) haud tussis. .Msc. nost. Gph.
2. un. ap. Val. — attt tarda p. Mss.
nost. Drd. 2. nee dira päd. Msc.
nost. Drd. 3.
\'^C^
HOK. SEKMONUM
»liaiTulus liiuic (juaiido cousuiuot cumqno : loquaces ,
»Si sapiat, vitet, simul atquo adolcvcrit aolas.«
3j Ventuiu erat ad Vcstac ] quarta iaiii parte diei
l'ractcrila, et casu tunc responderc vadato
Debebat; quod ni fecisset, perdere litoiii.
»Si me auias,« inquit, »paiiluni liic ades.« — »Intereani, si
»Aut valco Stare, aut novi civilia iura;
40 »Et propere quo scis.« — »Dubius sum, quid faciam,« inquit;
»Teno relinquaman rem.« — »Me, sodes.« — »Non laciam,« ille,
Et praeccdere coepit: ego , ut contendere durum est
Cum Victore, sequor. • — »Maecenas quomodo tecum?«
Hinc repetit 5 »paucorum liominum, et mentis bene sanae;
45 »Nemo dexterius fortuna est usus: haberes
»Magnum adiutorem, posset qui ferre secundas,
»Hunc hominem velles si tradere; dispeream ni
»Subraosses omnis.« — »Non isto vivimus illic,
»Quo tu rere, modo : domus hac nee jjurior uUa est,
34) Si sapiel. Mss. nostri Dorv. 2.
(ipli. ]. Ed. Loch. — vital. Msc.
Oberl. d. laeck. 1. — simul atque.
Mss. et edd. vulgo. simul ac. JMss.
nostri Dorv. 2. Dess. 3. Cph. 2. Glh.
2. Uli. ap. Bersm. tres ap. Feam.
Edd. Aldinae, Bas. 527.55. 80. Glar.
R. Steph. Fabr. Mur. Xyl, Rod. Zurck.
35) ad Veslam. Msc. nost. BrI. 1.
duo mss. ap. Feam. ad vestem. .Mss.
nostri Drd. 3. (iph. 2. Gth. 2.
3(3) casu tunc. Mss. nostri Gph. 1.
Drd. 3. Gtg. 2. Edd. vulgo. casu
tum. Mss. nosiri plrq , Lips. 1. 2. 3.
Brl. 1. Ment. Dcss. 3. Drd. 1. 4.
Mon. 1. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gig. 1.
(Jph. 2. Gtli. 2. duo mss. ap. Bersm.
Septem ap. Feam, Orell. b. S. e.
Bad. I. laeck. 1. Ed. Doer. casu
nunc. Edd. Flor. 482. Venet. 478.
79. 83. 86. 02 (Pinc.) 94. 95. 98.
Mediol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
Ascenss. — • casu dum. Msc. nost.
Mon. 2. casu cum. Mss. nostri Dess.
1. 2. casu rem resp. Msc. nost. Drd.
2. — vadato. Mss. nostri omnes, ap.
Pott, omnes. Schol. Acr. Edd. vnlgö.
vadatus. Msc. laeck. 1. Laurenb. An-
tiquar, s. v. I"d. Hentl. ex coni. sq.
Cun. San. Phil. Sivr. Franc. Porigh.
Wakef. Camp.
37) Dicebal, nisi quod. Msc. nost.
Gth. 2. nisi quod. Msc. nost. Mon. 3.
38) Si me tu, inquit., amas. .Msc.
iios'. Mon. 3. Si tu me, inquit, amas.
Msc. Cruq. 2. «Si me adamas. Mss.
nostri Dorv. L Drd. L — huc ades.
Mss. nostri Brl. 1. Gph. 1. dno ap.
Val. Feae 2, i. 3, a. Schol. Porpli.
(sed Porph. msc. nost. hie). Edd.
Ascens. IV. Val. Azar. Botli.
39) Aut valeam. Mss. nostri Mon.
1. Gth. 2. haud valeo Stare, haud
novi. .Msc. nost. Ment. Orell. c.
40) quo ä/v. Msc. nost. (itg. 2.
Edd. Vcnet. 578. 79. 94. 95. 98.
Mediol. 508. 512. Colon, s.a. Ascens. L
— ajit rem. Msc. Feae 2, i. Orell.
p. M. — me s'audes. Ed. luvcnc.
sodes me. Msc. nost. Mon. 1. — ne
f'aciam, ille. Edd. Bas. 555. 80. tion
faciaiii , inquit. Msc. nost. Brl. 1.
Non! J^aleat lis! coni. Pracd.
42) durum est. Mss. nostri Lips. 3.
Dorv. 2. Dess. 1. Drd. 2. 4. Alon.
3. 4. Gph. 2. mss. Pulm. 0. 10. Orell.
b. S (corr.) Edd. ante Bentl. q. sc.
omnes, ctBaxt. Sandb. Phil. Val. Gesn.
Lin. r. SAT. IX.
137
»Ihn wild oinst mit (^»'wiiscli i'in l'l:ni(|(>ror fiidtoii; dio Srliwatzt'r
»Meid' or mit wcisoin lU'duclit, koiiiiiil riiisl er /n nMloroii Jalnrn! «
Jelzl war 'Vesla's IVinpcl criTirlit imd ein Yierlcl des Thj^ps 3j
War schon liin: Er snillc sich grad' auf gcicisiclc Hiiri^schai'l
Sk'llon zu Kcclit, und llial er es nidii, einhiissen den Handel.
»Liebst du mich,« sjirach er, »so leiste mir beistand hier auf ein WCilclien.« —
»Trell'o der Tod mieh, verinai;- ich zu siehn, iiocli weiss idi vom Slaillicchl '.
»Kir auch hab' ich; du wcisst ja, wohin.« — »Ich bedenke n;icli,(( s|Ma(li er, 40
»Oh ich den Streit aufgeh', ob dich.« — »Mich, Lieber!« — ».Mit nichlen!«
Uull er und geht tnrbass. Ich, wie's niit dein Sieger zu ringen
Schwer hiilt, folg' in LIeduld. — »Wie liäll's .Mäcenas mit dir denn?«
Kragt er von Neuem: »ein Mann für Wenige, bellen Verslandes:
»Nie hat Einer das (iliick sinnreicher benutzt. Du besässest 45
»Einen Gehülfen von Werth , als Nebenfigur in der Handlung,
»Wolltest du hier den Mann ihm empfehlen. Ich stürbe, wof< rn nidit
».\lle das Feld dir räumten ! « — »Auf die Art lebt man mit nicbten
»Dort , wie du es vermeinst. Kein Haus ist reiner denn dieses ;
Wetz. Bip. Heind. Zell. lahn. Mein.
Orell. Dtz. Dlb. Scinii. Wdm. Krg.
durum (oni. est). Rkss. iioslri Lips.
1 2. Bvl. 1. Dorv. 1. Ment. Dess.
2. 3. Urd. 1. 3. Mon. 1. 2. 5. Bas.
1. 3. (Jph. I. tilg. 1. Gth. 2. mss.
Piilm. 1 — 4. trcs ap. Bersm. Benll.
2. 0. al. quatuor ap. Feam, Oreil.
4. 5 (a 1. m.\ Edd. Benll. sq. Cun.
San. Sivr. Dorigh. Wakef. Fea. Pott.
Dnviq. Bur.
43) tecitm est? Duo mss. ap. \n\.
Feac 5, a. lacck. 1 .
44) Hie repetit. Msc. nost. Gtgr. 2.
diio mss. ap. Feam. Edd. Flor. 482.
Mediol. 48(j. 508. 512. Venet. 404.
95. 98. Colon, s. a. Ascens. I. .\ld. IL
— paucorum — est usus. Haer verha
Horalio trihuimt Sthol. Porpli. Bersni.
H. Slepb. Chab. Tan. Bond Baxl.
Gesn. V'al. Wakef. Az.ir. Wclz. Fea.
Polt. — hoininum. mcntis (om. et).
Mss. nostri Drd. 2. 4. Feac 1, c.
Ed. Bolh. hominuvt , ut mentis. Msc.
nosl. Gig. 1. uu. ap. Val. qul re-
cep. — sanae est Msc. nosl. Dorv. 2.
45) (ieteriu.t viliose ap. ."Xcroii.
iegitur, qiii cxpl. felicius, et Acron.
msc. nost dexlerius, deterius. Ed.
Mediol. 477. Coniec. Waddc-I. et Mor-
genstern.
4ti) fjui pos.sct. Ed. Mediol. -180.
47) Nunc hoininem. Edd. Flor. 482.
Venei. 483. 80. Colon, s. a. — vel-
les si. Mss. noslri ad unnni onines,
ap. Pulm. et Cruq. omiies. I!dd.
vulgo. si velles. Mss. ap. Torr. alq.
Scbol. .\cr. Priscian. 9, 8 (sed Ivrehl
e mss. reslit. velles si). Edd. .Mdi-
nac, Bas. 527. 55. 80. Glar. R. Stcpli.
Fal)r. Miir. Xyl. Zurck.
48) vivimns. Mss. noslri ad uiuiiii
omnes, ap. Orell. b. S. c. p. .M (^mus
supsc.) Priscian. 10, 3. Edd. ante
Bcml. omnes, et Baxl. Gc^n. Wetz.
Fea (qui def. ) Camp. Poll. Duviq.
Doer. hip. Bur. Orell. (qui def.) Dlz.
Dlb. Sclim. Krg. — vivitur. Mss.
Benll. 3. 10. 1). Feac f\h (al.m.)
Orell. .M (a 1. m.) Ed. Benll. .sq.
Cun. San. Phil. Sandb. Val. Dorigb.
Wakef. Azar. Heind. Zell. Hoib. labn.
.Mein. Wdni. — isio nou vivitur. Edd.
Cun. San. Sivr. Franc.
40) «071 purior. .Msc. Comb. f.
Orell. p. prob. Bolh. pulcrior. Mss.
Pnim. 2. 10. — uUd fom. est). Duo
mss. ap. Bersm. Laeek. 1.
138 HOU. SEKMONUM
50 »Xf'c mai^is liis aliena malis: nil mi oflicit iiin(|uniii,
))l)iti()r liic aut est quia doctior; est locus uni
))rni([ii(^ suus.«- — »Magnum narras, vix crodihilcK »Alcjni
»Sic habet.« — »Acccndis , quarc cn})iani lua^is illi
»Proxinuis esse.« — »Velis tantimnnodo; (|ua(' tua virtus,
55 »Expiignabis; et est qui vinci possit, eoqiu^
»Difticilis aditus primos habet.« — »llaud mihi dcero :
»^rmicribTis servos coiTum})ani ; noii^ hodie si
»I^Kclusus fuero, desistaui ; tenipora quaerain ;
»( )cciu'ram in triviis; deducam. Kil sine inag-no
60 »Mta hiborc dedit mortalibus.«
Haec dum agit, ecce
Fuscus Aristius occurrit; mihi carus, et ilhim
Qui pulchre nosset. consistimus. »Unde venia et
»Quo tendis?« rogat et respondet. Vcllere coepi
Et prensare manu lentissima brach ia, nutans,
6J l>i:<tor([uens ocuh^s, ut nie eripcret. ]\Iale salsus
Kidens dissimuhxre : mcum iecur urcre bilis.
»Certc nescio quid secreto velle loqui te
»Aichas mecum.« — »Mcmini bene , sed meliore
•
50) nihil officit ( om mi). Msc. Bas. 1. mss. ap. lianih. al(|. atque.
iiost. Mou. 3. inss. Cniij. 1, a— d. 7. Msc. nost. (itli. 2.
l^ad. 1. laeck. I. Orcll. b. nil officit 54) w/i7. Msc. nost. Glli. 2. — nmlo
(om. W/0- Mss. nostri Brl. 1. Dess.2. et-//.*, (juac tuet virtus, expu(jiiiil)is. Sic
Mon. 1. Bas. 3. (ipli. 2. filli. 2. msc. cit. Diomed. p. 381. l'ntscli. fy«o(/ /««.
Talb. 4. — Hinijuani. .Mss. nostri Msc. Orell. p. — giicm i. v. cxprajnii-
Dorv. 2. Corb. Dcss. 2. (iph. 1. Drd. bit. Msc. nost. Lips. 1. un. ap. Fal)r.
1. 2. 3. et a. 4. (iti^. 1. 2. mss. ap. 55) expiignahil. .Mss. nostri I.ips.
Pott. 1.4.16. 18. 19. Orell. M (supsc) 1. 3. Mon. 4. Drd. 3. mss. Ordl. c.
Schol. .Acr. Kdd. ante Bctitl. q. sc. p. b (a 2. m.) S (a 1. m.) — vinci
omnes, et Baxt. (iesn. Val. Sivr. Wetz, poscit coni. Dousa Comm. c. '.). Kd.
- Fea (q. V.) Heind. Zell. Both. lalin. Chab., nuper Heinrich, refut. Bentl.
Camp. Mein. Orell. ütz. Dlb. Sclim. — vinci qui coni. Cun. — eo quud.
— inquam. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Msc. nost. Dorv. 2. duo mss. ap.
Brl. 1. !>ürv. 1. Ment. Dess. 1. 3. Feam. Ed. Mediol. 477.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3.- Gpli. bü) primus /i/il/ct. Msc. nost. (rtg. 2.
2. 3. mss. ap. Palm, omnes, ap. Edd. Mediol. 477. 508. 512. Flor.
■ Lamb, aiq. Crnq. l,a — d. 7. un. 482. \ enet. 478. 70. 83. 8(5. 92 (Pinc.)
ap. Bersm. qiiatuor ap. Talb. tres 94. 95. 98. Loch. — Son mihi deero.
optt. ap. Torr. Bentl. 2. (5. et Septem Msc. nost. Drd. 4.
alii, tres ap. Comb. Orell. c. p. alii 59) Occurram triviis (om. in). Msc.
ap. Pott. Va\. Bentl. (qui indux.) sq. nost. Gth. 2. — mm .sine. Edd. Flor.
Cun. San. Phil. Sandb. Wakef. Do- 482. Venet. 483. 86. 94. 95. 98.
rigli. .\zar. Doer. Pott. Dnviq. Wdm. .Mediol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
52) atquin. Mss. nostri Brl. 1. .\scens. I.
LT!?. I. SAT. IX.
139
»Solclin-lci Uolx'lii ist kciiis im-lir rrnnd. Mir sclindol os niemals, üO
»l»;iss Dor reicher, iinil Jener «^elelnler ist: eip-neii l*l;ilz lint
»Jeglicher.« — ))W:is du erziildsl, ist ^ross, kamii i^limlilidi.« — »niid demiüeli
»Isl's so.« — »Mir Hill so liolier oiilflniiiinsl dii den KiCer , ihm inoj;li(list
»Nahe zu sein!« — »0 du diiilst inu- wollen, und wirst, wie dn hrav hisl,
))l5;ild ihn eroheni ; es ist aiieh Kr zu i;e\viiinen , und dessli;ilii 55
))ll;dl rinlunglieli es sclnver, ihm zu n;tlin.u — »Nichts weid' ich versiimnen:
»S|ioiMlen hcslechon die Diener mir hald; Itlciht heule der Ziiliill
»Aiiih mir vei-sagt, niclit weicli' ich; gelegene Zeiten eis|i;ili' ich,
»Tref in den Weg ihm; gelcif ihn noch Hans 1 Ks gewahrt ja das Lehe
»Nichts ühn' eifriges Miihn uns Slorhlichen.«
Weil er so rednerl ,
Siehe da schreitet des Wegs mein theurer Aristius Fuscns,
[)er roclil wohl ihn kannte. Wir stehn. »Von woher, und wohin gelil's?«
Also fragt er und giehl Antwort. Ich hegann ihn zu zupren,
(irill mit der Hand au die Arme, die schlaff nachgehenden; winkend.
Augenverdrehend, auf dass er mich rettete. Büslichen Spasses 65
Stellt' er sich lächelnd wie dumm. Mir hrannt' in der Leher die Galle.
»Unlängst wolltest du doch im Geheim mir Einiges kund thiiii,
»Wie du mir saglest.« — »Ich weiss recht wühl ; doch ich werd' es zu hess'rer
60
()0) Haev dum (Ufil. Mss. nostri
j)l( ri(iue. IUI. .\ldns (qui leslit.) liiiic
edd. viilgü. huec cum agil. Ed. Crat.
— fuiec i/uin ail. Mss. ex iiostris
Dess. 3. Mon. 1. (ipli. 2. 3. <Jtg. 1.
mss. ap. I.anil). alq. uii. ap. Bersrn.
sex mss. ap. Feam. Kdil. .\sceii.s. IV.
Belli, /luc (tum ail. .Msc. nost. Gig. 2.
Edd veti. Midiol. 477. 8(j. 50S. 412.
Flor. 4«2. \ enet. 47b. 70. 83. 86.
04. 95. 08. Loili. Colon, s. a. Ascens.
I. — excors. Msc. nost. BrI. 1 {ecce
supsc.)
61) et olim. Msc. nost. Gph. 1.
62) Wide venisset. Mss. iiosiri BrI.
1. Bas. 3. fitg. 2. Gih. 2. tics mss.
ap. Feam. unde veniret. Msc. Feae
2, tl. — linde venis el Quo tendis?
Sic nos cum edd. vclt. alq. et Ascens. I.
Aid. I. D. Heins. Hciiul. (cf. H. Sat.
4, 1). unde venis? el , Quo tendis?
Sic vulgo disliiiguuul.
63) Quo tendil. M.ss. noslii BrI. l.
Mcnt. tres mss. ap. F'eam. — re-
spondit. Msc. nost. .Mon. 4. Oivll. S
{e supsc.)
64) prensare. M.ss. iiosiri l.ips. 1.2.
Dorv. 1. Dcss. 1. 2. 3. Did. 2. 3. 4.
Moii. I. 2. 5. Bas. 3. Gph. 1. 3.
Gig. 2. mss. ap. Cruq. et Btrsm.
omiics, ap. Torr, plures et optt. Tai!).
4. Septem ap. Pott. Orell. b. S. c. .M.
Edd. ante Lainb. omncs et post cum
plerjiine. pressure. .Mss. nostri Lips.
3. Brl. 1. Dorv. 2. Ment. Drd. 1.
.Mon. 3. 4. Bas. 1. Gig. 1. Gph. 2.
(ilh. 2. mss. Lamb. 1 , dno. 2. 5. 6.
7. 0. al. I'ulm. 3. pauci ap. Torr.
Obcrl. a. c. Bad. 1. vigiiili mss. ap.
Feani.MJii ap.Talb. etl'olt. m.sc. Orell.
p. Siliül. .\ir. Porpli. Edd. Lamb.
(qui indux.)sq.Xj l. ßersin. Mond. Fea.
Orell. (qui dcf.) — ■ nictans. Msc. nost.
Gph. 2 (ex corr.) Ed. Baxl. ex ing.
65) distorr/uensf/ue oc. Mss. nostri
Drd. 1. 1 in Drd. 3. Orell. M. —
male falsus. Mss. nostri Drd. 2. (Jpli. 3.
67) scci-eti. Msc. nost. Gph. I.
68) meliore. Mss. nostri Lips. 2
140 HOIJ. SEKMONUM
»Teiiiporo dicnin; hodic tricesiina sabbata; vin tu
70 )i(.'uitis ludacis oppcdcrc?« — »Nulla mihi,« iii(]unin,
))K*('llij;iü est.« — »At mi; sum paulo infiniiior, iinus
»^rultorum : ignosccs 5 alias loquar.« — llunccino solcin
Tarn nigi'uin surrcxe mihi! Fugit inprobus ac mc
Sul) cultro linquit. Oasu yenit obvius Uli
75 Advcrsariiis et »Quo tu turpissime ? « magna
Int'lainat voce, et: »Licet antcstari V « Ego vero
Oppoiit) auriculam. Rapit in ius : clamor utrimque,
Undique concursus. Sic me scrvavit Apollo.
Satira X.
L U C I L I U S.
Lucili, quam sis mendosus, teste Catone
Defensore tuo pervincam, qni male factos
Emendare parat versus; hoc leiiius ille,
Est quo vir melior: longe subtilior illo,
** Qui multuni puer est loris et funibus udis
Exoratus, ut esset opem qui ferre poetis
Antiquis posset contra fastidia nostra:
Grammaticorum «qviitum doctissimus. Ut redeam illuc,
Kempe inconpösito dixi pede currere versus
Lucili. ,Quis tam Lucili fautor inepte est,
(a l.m.) Dorv. 1. Gph. 1. 3. Bas. 3. ex coiii. (q. v. ad II. Sat. (i, U'i) yq.
mss. Pulm. 1 — 4. ap. Bentl. alq. Cun. San. Sivr. Franc. Üori^fli. Wa-
Ires ap. Feam, Orell. S. Edd. vett. kef. — vin tu — relliyio est. CiL
saec. XV. Colon, s. a. Ascenss. tum Priscian. 10, 4. p. 289. Kr. qni ex
Bentl. (qni revoc. ) sq. Cnii. Val. msc. rec. mihi unquam. Sic msc. nost.
Wetz. Fea. Heind. Doer. Zell. Orell. Gph. 1.
Dtz. Dlb. Schm. Krg. — meliori. Mss. 11) Relligio est. Mss. et edd VMiIgo.
nostri reli(|ni. Grell, b. c. p. \'A. AI- Religio est. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
dus (qni indnx.) hinc vulgo ante Dess. 3. Drd. 1.2.3. Mou. 1. 2. 3.
Bentl., et Baxt. Gesn. San. Phil. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 2. Edd. Me-
Sandb. Sivr. Dorigh. Wakef. Azar. diol. 486. 508. 512. Flor. 482. Ve-
lahn. Camp. Bip. Pott. Duviq. Bur. net. 483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Both. Mein. Wdm. Loch. Giar. Phil. — at mihi. .Mss.
6'.t) tricesiina. .Mss. et edd. vulgo. nostri Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2.
Irigesirna. Msc. nost. Bas. 1. Schol. Dess. 1. Drd. 1. Bas 3. Gph. 2. —
.\cr. Edd. Venet. 492 (Pinc.) 94. 95. at est mi. Msc. nost. Brl. 1. — pau-
98. Mediol. 508. 512. Colon, s. a. htm infirmior. Msc. nost. Gph. 1. Feae
Ascenss. Fabr. Camp, gratissima 3, a.
(supsc. tricesima) Msc. nost. Brl. 1. 72) ignosci.s. Msc. nost. Dess. 1.
— vin tu, Mss. et edd. vulgo. vis tu. ignoscas. Msc. ap. Val. — loquor.
Msc. nost. Brl. 1 (ex con-.) Feae Msc. ap. Bersm. — huncine. Mss.
3, d. Orell. .M (supsc). Ed. Bentl. Orcll. b. S. Edd. Orell. sq. Dlb. Wdm.
LII5. I. SAT. IX. X.
141
»Zeit dir verirnuii: lieuf ist j^ der S;il»lj;ile dreissigster : wirst doch
»Niclilsdeu geslutzleii llehrüorn zum Hohn thiin?« — »Hierin,« vorsct/' idi, 70
»Schreckt das Gewissen mich nicht.« — »Doch mich ; zu den Schw;icheien ziilil' icli ..
»Einer der Vielen; verzeih, einst mein-!« — Dass der iieulige Tag mir
Musste so schwarz aufgehn ! Fort eilt der Verrather, um! lässt mich
Unter dem Messer zurück. Zutalhg begegnet dem Andern
.letzt sein Kläger. »Wohin, Nichtswürdiger?« ruft er mit lautem 75
Schmähen ihn an, und zu mir: »Darf Zeugniss ich uehmen'/« Mit Freuden
Biet" ich das Dlir. Fr schleppt vor Gericht ihn. Beider Geschrei tönt;
Zulauf jeglicher Seils. Mich entzog so rettend Apollo.
Ja , dass
Hai/ ich
Zehnte Satire.
Das Dichterverdienst.
Wie voll Fehler du seist, 0 Lucilius, weis' ich mit Calo's
Zeugniss, deines Verllieidigers, nach, der deine missrathneu
Verse zu bessern versucht, und diess um so schoueudcr ausführt.
Als er ein edlerer Maiui, und weit geistreicher, denn jener,
Dill der befeuchtete Strick und der Ilium als Buben mit Nachdruck
Haben ermahnt, sich zu bilden, um einst den l*oeten der Vorzeit
Gegen den Ekel des Gaumes der Jetztzeit Schutz zu gewähren ;
Er. philologischer Ritter Gelehrtester. Lenk' ich zurück jetzt!
Lucilius' Vers ungeordnetes Fusses daherrennt,
gesagt: wer ist so blind des Lucilius Gönner,
7'^) Tum iiiyrum. Edd. Mediol.477.
Flor. 482. Venet. 48,3. 80 Loch. —
7*«»* 7nihi surrexi.sse nigriiiii. Msc.
Feae C, a. lam mihi surremsse ni-
grum. Mse. nost. (Jtg. i. suiTCxisse.
Mss. nostri Dess. 2. Drd. 2. Gpli. 2.
Gtg. 2. Mon. 4 (ex corr.; — at me.
Msc. nost. Bas. 3.
74) Uquit. Msc. nost. Dess. 2. duo
mss. ap. Bersm. Feae 9, c. Bad. 1 .
Orell. S. Ed. Colon, s. a,
lö)quo /Mrp. (oni.<?<).Edd.Ald. I.Ii.
7()) Inclamat. Mss. nostri Lips. 2.
Dess. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. Mon. I. 2.
4. 5. Gtg. 1. (ith. 2. duo mss. ap.
Bersm. Benll. 6 (v. lecl.) 7. 10. 14.
Lt. Oberl. a. septem ap. Pott. Orell.
5. c. p. Edd. Princ. I). Beins, (qui
restit.) sc|. Despr. luv. Butgers. Bentl.
(qui vindic.) Cun. San. Bait. Val. Sivr.
Dorigli. Wakef. .\zar. Fea. Heind.
Zell. Camp. lalin. Doer. Botb. Pott.
Üuviq. Bur. Mein. Or.II. Dlz. 1Mb.
Schm. \Vdm. Krg. — Exclamat. Mss.
nostri Lips. 1. 3. Brl. 1. Dess. 1. n
in Drd. 3. Drd. 4. Bas. 1. 3. Gph.
1. 2. 3. alii mss. ap. Polt. Orell.
b. M. Edd. ante D. Heins, vnigo, et
Rod. Tart. Da.er. Zurck. Baxt. Sandl).
Ciesn. Phil. Bip. Adclamat. V. lecl.
ap. Feani. — licet autcslari'. Cit.
Eutyches ap. Putsch, p. 218(3. —
allcslari. M.ss. nostri Bas. 3. (ilg. 1
(supsc.) Edd. Venet. 480. 02 (Pi'nc.)
94. 95. 98. Mediol. 508. 512. Aid. I.
.Ascenss. ante Stare. Msc. nost. Be-
rol. 1.
77) Oppono. Mss. nostri omnes.
Grell, b. S. c. Edd. vulgo. Appono.
Mss. Feae 1, g. 2. i. Ed. Fea (q.v.)
sq. laiin. Bolh. Mein. Wdm.
78) couenrrunt. .Msc. Bad. I. con-
versus. Edd. Venet. 478. 79. .Me-
diol. 480.
1^2
I101{. SERMONUM
Satira X.
De orto vemihus Imic miiin/c viilf/o
prficmissis :
I ) //( versus in lihris iiisstis exstunl
II tc.vtit nun neputuli: in nisstis no-
slris \^Y\. 1 (saec. Xll.) Has. I (saoc.
Xll.) D.ss. 2 (saec. XIII.) Dnl. 3
(sai'c. XV.) et insc. L. ibi. In Dnl. I
(saec. Xll.) ad margineni scripd sunt
aliii alr.uiicnto, scd eaiU'ni matm, iit
vidrtiir. In ri'litniis niss. noslris de-
Minl. I'rai'tcrca cxstant in ni^s. Lan-
dini, K. Stopli. Ol I.anil)ini nonnnllis,
nud a|). C'anttT. nisf. l'nlni. -1. Cruq.ü.
nun :i|). HiMsin. ticdocini ap. Feam
(I, a. -. i. •>, c. d. f. k. 3, a. d. f
(a -1. ni.) (i, a (a 2. ni.) 7, b. 9, a)
nisc. in ed. Prine. Valic. ap. Feani,
msc. Comb, c (ad niarg.) niss. Oreli.
b (saec. X.) c (saee.X.) ii (saec. XII.)
i (saec. XIII.) Hinc constat, versus
antiqniores esse IV saecnlis, iit Lam-
binns pulabat. Sclioliastae autem velt.
Acion. Forph. Crnq. iios versus Igno-
rant.
II) Ex libris edüis hus versus in
tpxtu sat. X. exhibent: Edd. Zar. Me-
diol. 486. Aldinae 1. II. lunt. 503.
Ai-gent. 514. R. Steph. et lo. H.Vos-
sius in sat. germanice conversa.
III) A texln separatos siilirae
praeposucrunt: Kdd. Bersni Gesn.
Val. Oberl. Fea. Heind. Doer. laeck.
Both. Zell. Pott. Duviq. Bip. lahn.
Orell. Bur. Mein. Dtz. Dlb. Sclim.
Wdni. Krug.
I\') Seorsimin nolis exhihcnt: Lan-
dinns in comment. ad ed. Flor. 482.
Venet. 483. 86. al. Ascens. ed. IV.
1519 et sq. Lamb. Crnq. Pulm. H.
Steph. (Diatr. p. 40) Rntgers. (Ve-
nus. Lectt. c. 20) D. Heins, (de Sa-
tira Rom. p. 167) Cliab. üacer.
Despr. Zurck. Sivr. Wetz.
V) Plane omiserunl in edd.: Edd.
Venet. 478. 79. 83. 86. 02 (Piuc.) '.14. 95.
98. 544. 53. Flor. 482. Mediol. 477.
508. 512. Loch. Colon, s. a. .\sccns.
MI. III. Glar. Mur. Xyl. (qui daninat)
Bas. 527. 55. 80. Fabr. (qui in notis
agnoscit) Crat. H. Stepli. Torr. ü.
Heins. Bond. Tart. Batt. Bnrm. luv.
Rod. Benll. Baxt. Cun. San. Phil.
Sandb. Wakef. Camp. Azar. Dorigh.
VI) flos versus lloratianos esse
putiinl: \ alart. (in notis), Heusin-
ger (Comm. de versibus Iloratianis
etc. Wolfeid). 1759), Doering (de
octo versuum integiilate etc. Golli.
1822), lo. II. Voss ins (in Sat. ger-
manice conversa). Ucindorf. (in ar-
gumento huic sat. praemissu ) aiit
huius ant ali\is euiusdam satirae ex-
ordium inchoatimi scd post reiectum
a poeta pntat, aut in schedis eins
post mortem repcrtum et huic sat.,
additis verbis: ut redeam illtic, te-
nuMc pracpositiim esse. Ileindorlio
asscutiiinlnr Both. Zell. etHurclt.
in edilis , Weber in libro : Corpus
poet. Lat. T. I. p. 233 et Wei-
chen in Comm. de Titio Seplimio
poeta p. 2. et Poetar. Lat. rcTKi.
p. 300. C. Morgenstern in libro:
Symbolar. crit. part. II. p. 6 , Hein-
dorfio assensus, hos versus ab Ho-
ratio primnm qnidem initio huius sat.
positos, sed curis secundis remolos
esse piitat. De duplicirecensione huius
sat. a poeta facta eliam C. Franke
(Fast! Horat, p. 107) cogitat. — Tum
lo. Val. Frau ek ins in comm. bis
versibus locum in ipsa satira post
verba: age quueso v. 51 assignavit.
Etiam Reisig, in praelectt. acad.
hos versus ab Horatio compositos et
post v. 71 inserendos esse pntat, qui
voce iüo v. 4 et v. 8 Orl)ilitim gram-
maticum Horatii magistruni tangi opi-
natur, et v. 5 emendat: pucrum.
VII) Dubitant, niun Horatii sinl,
sed aniiquos esse falentur : Aldus
Manutius in ed. 1510 p. 172 et
Aid. 15')9 p. idt.: ,,Horum versuum
etsi slilns videlur Horatianus, tarnen
qnia et Acron et Porphyrio incipiunt
enarrare ab eo versu: \eiiipe incom-
posito, ptito eos esse adulterinos.
(jnod ita sit, necnc, iudicent doctio-
res."' Item Bad. Ascensius ed. IV.
1519 in comm. ad sat. X.: ,, octo
hos versus Benedictus Philol. non
immerito adulterinos esse censet."
Idem ad verba: longe subtilior illo :
,,sunt qui Maecenatem taxari autii-
ment, et propter ipsum ab Horatio
reseetum lioc caput." Glarean. in
notis ad hanc sat.: ,,videntur vel
Horatii esse, vel simiae eins; ablati
possunt videri poetae consilio." G e rh.
lo. Vossius de poetis Lat. p. 9
contra Lambinum valde antiquos di-
LIIJ. I. SAT. X,
143
cit, et Gesner. in argumento liuiiis
sat. , si.non siiit lloratiaiii, aiitiiiuos
tarnen et iiigeniosi lioininis esse cen-
sct. Fea in notis cuiii (iestieio sentit.
VIll) Hos versus non Horatianos
esse, sed spurius el aliena manu iti-
ductos iudicanl: Lambiniis in com-
nient., qui ab aliquo indocto nebulone
adieetos esse ait, etaddit: ,, hos ver-
sus si quis non videt , non esse Ho-
ratianos, in Ins litteris parum videt."
Assentiuntur Muret. Passe rat. Xy-
land. Non aliler H. Stephanus
in Dialribe p. 40 et Chabot in
coniment. D. Heinsius de salira
Horat. p. 16fi: ,, qui versus ul non
sunt Flaeci, ita iiominis non indocti."
Cruquius in comment. hos versus
ascitos esse et in iis nihil quam siniinm
quendam apparere Horatiannin dicit.
Ben tl eins cum aliis ipso silentio
eos damnavit. Eiciistaedt. in comm.
de Hör. Sat. I, 10 exordio lenae 1822
contra Doeringii sententiani disputat,
et in Suppicni. Dissert. lenao 1821
contra Morgenstern, et Franckinm.
Tum Fr. lacobs in Leclt. Venus,
c. XI. p. 225 — 263 longiore dispu-
talione demonstrat , hos versus Ho-
ralii non esse, quocum sentit Düntz.
Dillenb. et Krüger in edd. Hör.
Post Orellius in Excursu I. ad iianc
sat. probare studnit, Fronlonis cir-
ciler aetate ab liomine oiioso factos
esse, qui initium satirae : Nempe in-
composito abruptius iudicans supplere
voluerit ; cui nunc assentitur We-
ber in Satiris Hör. germanice red-
dilis p. 217. — Xostras rationes,
propter quas Hoi-aiii non esse hos
versus censemus, in conimentario ex-
ponemus.
1) quam sis. Mss. nostri onin. I'ulni.
4. Cruq. 6. Edd. vulgo. fjuod sis. Mss.
Lamb. plrq. rase. Cauter.
2) Defensore tili com. \.icen^ Def.
novo (corr. tuo). Msc. nost. Brl. 1. —
pervincam. Mss. et edd. vulgo. con-
vineam. Ed. Landin. ex mss. devin
cum. Msc. nost. L. in Drd. 3. —
quod male f. Ed. Landin.
3) Commendare. .Msc. nosl. Drd. 3.
— lenius nie. Mss. et edd. vulgo.
leniuv. V. lect. ap. lulm. Ed. II. Stepli.
levius. Ed. Land, ex mss. sq. Chab.
4) Est quo vir melior. .Msc. Orcll. c.
Ed. Landin. (ex mss.?) Mcdiol. 486.
.Md. I. II. liinc edd. vulgo. Est quo
vix melior. Ed. Chab. quo melior vir
est. .Mss. nostri Drd. 1. Has. 1. mss.
Orell. b. .M. mss. ap. Lamb. Pulm.4.
Ed. Lamb. H. Stepli. quo melior vir
et est. Msc. nost. L. in Drd. 3. mss.
Orell. h. i. Sic leg. Canler. prob.
Botli. hoc lenius, illo Quo melior vir
et est , longe et subtil ior illo. ■ Sic
emend. Praed. — Quo vir est melior.
Msc. Orell. p. Quo melior vir is est
coni. Lamb. Ed. Bürette, quo melior
vir liic est. Msc. Cruq. 6. Quo me-
liorque vir est. Mss. nostri Dess. 2.
Drd. 3. msc. Comb. c. Ed. Bersm.
quo melior vir adest. Msc. nosl. Brl. 1.
Ed. Heind. sq. Doer. Both. Zell. —
longe ac subtilior. Ed. Cru(i. subtilior
nie. Edd. Dacer. Despr. — vir, et est
longe subtilior isto coni. Botli.
5) Qui mulluni puer et loris. Mss.
et edd. vulgo. puer est loris emend.
(iesn. prob. Botli. Edd. Ileind. Sclmi.
Krg. Zell, puerum est loris co.ni.
Reisig. — qui paulum puer. Mss.
ap. Lamb. alq. msc. Canler. Qui
untltum nuper loris — cxoriiatus coni.
Uulgers. \ enus. Lectl. c. 20. —
Quem mullum fuerit loris — Exhor-
tdtus. Sic emend. Praed.
0) E.roraius. Sic mss. nostri et alio-
rum plerique, Brl. 1. Dess. 2. Drd.
1. 3. Bas. 1. msc. ap. R. Slepli.
Pulm. 4. Feae 1, g. 2. c. d. k. 8, b.
msc. Gesn. 2. Orell. b. c. Edd. Lan-
din. Lambin. H. Stepli. Bersm. Heind.
Bur. Zell. Pracferl lacobs Leclt. Ve-
nus, p. 236. Exhorlalus. Mss. ap.
Lamb. alq. Cruq. 6. Feae 1, a. i.
3, c. d. 5, a (a 1. m.) 9, a. Orell. p.
(exortatus. Mss. Orell. h. i. corr.)
Edd. Princ. Mediol. 486. Aid. I. II.
Ascens. IV. Bened. et recenlt. plrq.
Gesn. Fea. Botli. Jahn. Doer. Bip.
Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Weber. Krg. Exoniatus. tilarean. in
uo'.is: ex coni. Rutgers. D. Heins, de
Sat. p. 160. Edd. Pulm. Dacer. Despr.
Chab. Zurck. Wetz. Pott. Dnviq. Est
ornntus. Ed. Val. ex coni. sq. Sivr.
Excoriatus coni. Horkel. — opus qui.
Msc. nost. Drd. 3. opem quod. Ed.
Laudill, opem quis. Ed. Aid. I.
7) Antiquis. Mss. et edd. vulgo.
144
lIOi;. SEKMONUM
Ut nun liof l'atcaturV At idciu, quod sale multo
Urbem defricuit, cliarta laiuLatur eadeiii.
5 Koe tarnen hoc tribuens cbulcrim quoque cetera; nam sie
Et Labevi luinios ut pulclira poevnata iiiirer,-
Ergo non satis est risu diducere rictuiu
Aiulitoris; et est quaedaiu tarnen hie quoqiie virtus:
Est brcvitate opus, ut currat sententia, neu se
10 Inpediat verbis lassas onerantibus auris :
Et sernione opus est modo tristi , saepe iocoso,
Defendente vicem modo rhetoris atque poetae,
Interdum urbani parcentis viribus atque
Extenuantis eas consulto. Kidiculum acri
15 Fortius et melius magnas plerumque secat res.
Uli scripta quibus comoedia prisca viris est,
Hoc stabant, hoc sunt imitandi; quos neque pulcher
Hermogenes uniquam legit, neque simius iste,
Nil praeter Calvum et doctus cantare Catullum.
20 »At magmmi fecit, quod verbis Graeca Latinis
»Miscuit.« — O seri studiorum ! quine putetis
Ai/ihiguis. Mss. alq. ap. LamI). —
l'astidiu vestra. Ed. Laiidin.
8) Grainmaticorum. Mss. et edd.
viilgo. Roinanorum. Mss. ap. Lamb.
alq. — equitum oniis. Land'm. — il-
lue. Mss. et edd. vulgo. illic. Msc.
Feae 1, a (a 2. m.)
2) Lucili. Sic mss. iiostri pircj. et
oplt. Edd. vnigo. Lucilli (et v. ö3. 64)
Mss. noslri pauci , Ürd. 4. (iph. 2.
Edd. Colon, s a. Asceuss. (ilar. Miir.
Fabr. ßersin. Rodeil. (coiislanter). —
iiiepti est Mss. nostri Lips. 1 (a 2.
111.) 2 (a 1. m.) Mon. 1. msc. opt.
ap. Torr. Feae 2, e (a 2. m.) laeck. 1.
Orell. b. M (siipsc.) inepte (um. esl)
supsc. inepius. Msc. nost. Brl. 1 (a
1. m.) inepius coni. Doer. ineptus
est. Msc. liest. Drd. 3. Edd. Colon.
s. a. Asceus. 1.
3) Ul non haec. Msc. uost. Drd. 2.
Feae 1. d. — ac idem. Ed. Loch. —
guae seile multo leg. Coiiseiitius ap.
Putsch, p. 2030.
4) curia. Sic mss. nostri Lips. 1.
Dess. 2. ürd. L 3. Mon. 1. 3. 4. 5.
Bas. 1. Gph. 2. Gth. 2. karta. Msc.
nost. Dess. 1.
5) Non tarnen. Msc. un. ap. Bersm.
Comni. Land. Nee tantum. l)no mss.
ap. Bersm. — haec tribuens. Comm.
Landin. — nam sie. Mss. nostri pauci,
Mon. 4. Drd. 4. Dorv. 2. Gth. 2.
Edd. viilgo. nuin sie. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Meiit. Dorv. 1. Brl. 1 (a
2. m.) Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3.
Mon. L 2. 3. 5. Bas. 1 (vel nee snpsc.)
3. Gph. 2. 3. Gtg. 1. 2. I'orph. msc.
nost. mss. ap. R. Steph. ap. Lamb.
Eos Animadv. p. 56. Gesn. 2. Comb,
c. f. Bad. 1. alii mss. ap. Pott. Orell.
c. p. M. Ed. Loch. — • non sie. Mss.
no.stri Gph. 1. Brl. 1 (a 1. m.) msc.
L. in Drd. 3. msc. Comb. d. Pott.
12. 14. 18. Edd. Zar. Flor. 482.
Venet. 478. 70. 83. 86. 92 (Pine.)
94. 95. 98. Mediol. 508. 512. Colon.
s. a. Ascenss. nee sie. Msc. Pott. 6.
6) miror. Msc. nost. Mon. 5.
7) deducere. Mss. nostri Dorv. 1.
LIB. I. SAT. X. 145
Diess nicht gern zu geslelin? Gleichwohl, weil jener mit Salz uns
Reichlich die Stadt einrieh, wird Loh auf dem nämlichen Hlaft ihm.
Räum' ich indess diess ein, nidit damit das Uehrige: sonst ja 5
Müssf als schöne Gedicht' ich Laherius* Mimen hewundern !
Darum genügt's noch nicht, zur schallenden Lache des llürers
Kehle zu öffnen: wiewohl aucli hierin sich einige Kunst zeigt.
Bündiger Kürze bedarf's, dass rasch hineile der Einfall,
Nicht den ermüdeten Ohren zur Last sich in Worten verwickle. 10
Oefter bedarf es des ernsten und öfter des scherzenden Vortrags,
Welcher sich jetzt in der Rolle des Redners bewegt und des Dichters,
Jetzo des launigen Schalks, der klug haushält mit den Kiäften,
Selbst mit Bedacht sie beschränkt. In bedeutenden Dingen entscheidet
Kräftiger oft und besser der W^itz als bitterer Eifer. 15
Hierin bestanden mit Ruhm die Verfasser des älteren Lustspiels;
Hierin verdient Nachahmung ihr Beispiel; aber gelesen
Hat sie Hermogenes nimmer, der reizende; nimmer der AfT auch,
Welcher den Cahiis allein und Catullus zu leiern gelernt hat.
»Doch welch" grosses Verdienst , dass Lateinischen Worten er Griechisch 20
Untergemischt!« — Spätlinge der Einsicht, denen es schwierig
2. Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. 4. Gph. mius. Msc. nost. Gig. 1. Ed. Cun.
Gtg. 2. mss. Feae 2, g. 3, a. Oiell. ex ing. sq. San. Franc. Sivr. Do-
b. p. Edd. Mediol. 477. 86. 508. 512. righ.
Flor. 482. Venel. 478. 79. 83. 80. 10) Calvum, doctus (om. ^0- Mss.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch, sedu- nostri Doiv. 1. Mon. 3. 4 (eras.) 5.
cere. Msc. uost. Gph. 1. msc. Feae 2, h (a 1. m.) Orell. d.
8) haec quoque. Mss. uoslri Dess. Calvum, edoctus. Mss. nostri Dorv.2.
2. Gtg. 2. Lips. 1. 3. msc. Feae Brl. 1 (corr. et d).
3, a. comm. Landiu. Ed. Bersm. hoc 20) Et magnum. Mss. nostri Dess.
quoque.V.A.{L\\a.\i. est tarnen hie quae- 1. 2. Lips. 3. duo ap. Bersm. Ac
dam. Msc. nost. Brl. 1. magnum. Msc. Feae 2, a (a 1. m.)
9) Et brevitate. Seh. Porpli. (sed Ut magnum. Msc. nost. Gth. 2. At
msc. nost. E.st). Ed. Loch. viagni. Msc. nost. Drd. 3. — verbis
10) Itipediat. Mss. nostri Dess. 2. quod. Ed. Cun.
Drd. 1. Mon. 2. 4. — laxus. Msc. 21) quine putetis. Mss. et edd.
nost. Gph. 1. Ed. Mediol. 477. vulgo. Schol. Acr. Porph. quidne.
11) tristi modo. Msc. Feae 0, a. Mss. nostri Drd. 4. Gth. 2. Edd. Al-
12) vices. Msc. Orell. S (wsupsc.) dinae, Asceus. IV. Giar. Bas. 527.
13) ?</-Äö7ie. Msc. Feae 2,a (a 1. m.) quive. Msc. nost. Gph. 1. Ed. Despr.
14) Extenuantis opus. .Msc. Gesa. sq. Bond. Zurck. qiddve. Ed. Crato.
2. — consultum. Ed. Zar. cuine. Msc. nost. Mon. 4. quone coni.
15) ac melius. Msc. Feae 3, f. Ed. Wakef. ad Lucr. 4, 104. — putatis.
Cun. ex ing. — secet. Msc. nost. Mss. nostri Dess. 1. Drd. 2 et Drd.
Dess. 2. un. ap. Bersm. 3, a. Bas. 1. Gph. 1. 2 {e supsc.)
18) nunquam. Ed. Loch, umquam msc. ap. Fabr. Pulm. 6. mss. alq.
vidit. Msc. nost. Gtg. 1. — 7iec si- ap. Benll. qnatuor ap. Feam , Oreli.
HORATH SAT. 10
14G
nOU. SERMONUM
Dil'iieilo et inirum, Khodio quod Pitliolconti
Contigit? — »At sermo lingua concinnus utraque
»Suavior, ut (Jliio nota si coninixta Falerni est.«
25 Cum versus facias, te ipsum percontor, an et cum
Dura tibi peragenda rei sit causa PctilliV
Scilicet oblitus patriaeque patrisque Latini,
Cum Pedius causas cxsudet Poplicola atque
Corvimis, patriis intermiscere petita
30 Verba foris malis, Canusini more bilinguis!
Atque ego cum Graecos facerem, uatus mare citra,
Versiculos, vetuit me tali voce Quirimis
Post mediam noctem visus, cum somnia vera:
»In silvam non ligna feras insanius, ac si
35 »Magnas Graecorum malis inplere catervas.«
Turgidus Alpinus iugulat dum Memnona, dumque
Defingit Rheni luteum caput: haec ego ludo,
M (e supsc.) Land. Priscian. IC, 2.
p. 643. Kr. Edd. Mediol. 486. Aldi-
nae, lunt. 503. Bas. 527. R. Steph.
Glar. Miir. Xyl. Fabr. Crat. Bersni.
D. Heins. Dorigh.
24) et Ohio. Mss. nostri Dess. 1.
Bas. 3. msc. laeck. 1. — Falerni
(om. est). Msc. nost. Corb. — com-
mxxta. Sic mss. nostri fere onines.
Edd. vett. saec. XV. q. sc. omnes,
et Aid. I. Ascenss. reduxit ßentl. sq.
Cnn. Azar. Fea. Camp. lahn. Doer.
Pott. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. commista. Mss. nostri Gph.
1. 3. Ed. Aid. 11. hinc ceteri. com-
missa. Mss. nostri Gtg. 2. Gth. 2.
25) Dum versus. Msc. im. ap.
Bersm. — yercontor. Mss. nostri pirq.
et optt. Schol. Acr. Porph. Edd.
Aid. 11. hinc vnlgo. percunctor , per-
conctor alii (v. ad Sat. 2, 7. 6, 112).
— et an cu7n. Msc. Cruq. 7. Feae
3, a. an ut cum. Ed. Dorigli.
27) oblitus. Mss. nostri et aliorum
omnes. Edd. vulgo. obliios coni. Bentl.
recep. Heind. Wüstem. Doer. Both.
Wdm. — patriae patrisque. Mss. nostri
Mon.5. Bas. 1. mss. Feae 2, c.3,a.Ed.
Camp. — patrumque coni.Sanad. —
Latini. Mss. nostri ad iinum omnes,
ap. Torr, omnes, ap. Bersm. et Pott.
plrq. Orell. b (corr.) S. c. d. p.M.
Edd. ante Lamb. quos vidi, omnes,
et post Mur. Fabr. Crat. H. Steph.
Bas. 555. 80. Chab. Bnrm. Bond.
Rod. Dacer. Despr. Zurck. D. Heins.
Bentl. (qui def.) Gesn. (q. v.) Piiil.
Oberl. Comb. Wakef. Azar. Heind.
Both. Bip. Dtz. Wdm, — Laune.
Mss. Lamb. 1, diio. 6. qnatnor mss.
ap. Val. ap. Pott. 2. 3. 6. Orell. b
(a 1. m.) Edd. Lamb. (qui indux.)
Cruq. Torr. Bersm. Tart. Talb. Batt.
luv. Baxt. Cun. San. Sandb. Val.
Sivr. Dorigh. Fea (qui def.) lahn.
Pott. Duviq. Zell. Wüstem. Camp.
Orell. Bur. Mein. Dlb. Schm. Krg.
28) exsudat. Mss. Bentl. 6. 8. Feae
3, a. Ed. Zar. Both. — Poplicola.
Ed. Muret. in Aid. 559 (qui restit.)
sq. Lamb. Puhn. Cruq. H. Steph.
Bas. 580. Bersm. Crat. Bond. Torr.
D. Heins. Rod. Tart. Dacer. Despr.
Burm. Bentl. Cun. San. Phil. Sandb.
Dorigh, Azar. Fea. Heind. Camp,
lahn. Both. Orell. Mein. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. Poblicola. Ed.
Fabr. Publicola s. Puplicola. Mss.
nostri et aliorum, ut puto, omnes.
Edd. ante Muret. q. sc. omnes, et
Chab. luv. Baxt. Gesn. Wakef. Polt.
Duviq. Bip. Zell. Doer. Bur.
LIB. I. SAT. X.
147
Düiiket und gross, was selbst ein Pitlioloon koniito von Rliodiis! —
»Aber es liint docb die Rede, gemenj^l mis beiderlei Sitniclieii,
»Lieblicher, wie wenn Cbier man niiscbl mit der Sorte Faleniers! « —
Bloss wenn Verse du machst, antworte mir, oder vielleiclil auch, 25
Wenn du den schwierigen Fall di's Petillius s(dllesl verfechten V
Möchtest du wohl, dein Land und den Vater Latinus vergessend,
Lieber es hören, wenn schwitzend im Rechtskampf, heimischer Rede
Pedius und Corvinus Poplicola Worte des Auslands
Buut einmischten, nach Art des Canusiers, doppelter Zunge? 30
Mir, da ich Griechische Vers' einst fertigte, weil ich von diesseits
Stammte der See, mir wehrte mit solcherlei Rede Quirinus,
Der nach Mitte der Nacht mir erschien, wann Wahres man Iräimiel :
»Nicht unsinniger wiir's, als trügest du Holz in die Wahhing.
»Wolllest der Griechischen Kunst zahlreiche Geschwader du mehren.« 35
Weil schwulstreich ein Alpinus den Memnon würgt und des Rhenus
Lehmigtes Haupt missschall't , hin scherz' irh Gedichte, die weder
30) Feniisini coui. Markl. idem
foras.
31) Atque ego. Mss. nostri fL-re
omnes, qualiior ap. Bersni. ürell. b.
S. c. Edd. ante Lanib. cj. sc. oniiies,
el Fabr. H. Steph. Bas. 555. 80.
Cliab. ToiT. D. Heins. Dacer. Boiid.
Baxl. Zuick. Gesn. Phil. Doiigli.
Camp. Botli. lahu. Bip. Orell. (qui def.)
Wüstem. Sehni. Wdui. Krg. — Atqui
ego. Mss. noslri Lips. 1 (a 1. ni.) 3.
Ell. 1. Gph. 1. 2 (a 1. m.) Bentl.
2. 15. Comb. d. f. Feae 2, g. Orell.
d. p. Edd. Lamb. {i|ui iiulux.) Ciiiq.
Bersm. Tart. Despr. luv. Burm. Bentl.
Cun. San. Sandb. Val. Sivr. Wakef.
Azar. Wetz. Fea. Heind. Zell. Doer.
Polt. Duviq. Bur. Mein. Dtz. Dlb. —fa-
cerem Gvaecos. Msc. nost. Drd. 4.
32) me tali. Mss. nostri omncs,
ap. Orell. omnes. Seh. Porph. Edd.
ante Bentl. omnes, et Baxt. Gesn.
Phil. Azar. Fea. Camp. lahu. Pott.
Duviq. Bip. Orell. Bur. Mein. Dtz.
ülb. Sehm. Wdm. Krg. talime. Msc.
Benll. 15. Murel. in nott. Ed. Bentl.
(sed vid. eund. ad v. 49) sq. Sau.
Val. Si\T. Dorigh. Wakcf. Wetz.
Heind. Zell. Doer. Both. iali veiiiii
me. Ed. Cun. ex ing.
33) Poxl mediam visus 7wctem.
Msc. ap. Bersm. Orell. S. Edd. Cun.
Sau. Dorigh.
34) In Silvas. Msc. Obcrl. a. —
ne Ugna. Msc. nost. Gph. 1. msc.
ap. Fabr. Edd. Fabr. Duviq. — in-
sanior. Ed. Cun. ex ing.
35) Graiorwn. Ed. San. ex ing.
sq. Dorigh.
30) Albinus. Msc. nost. Gtg. 2. duo
mss. ap. Bersm.
37) Defingit. Mss. noslri Lips. 3.
Dorv. 2. Dess. 1. 3. Drd. 3.4. Mon.
4. 5. Gph. 1. 2. 3. Bas. 3. Gtg. 1. 2.
mss. ap. Lamb. plrq. tres ap. Bersm.
ap. Torr. alq. mss. melLores ap.
Bentl. quatuordeeim ap. Val. duo-
decim ap. Feam, Septem ap. Pott,
ap. Orell. omnes (M. supsc. defin-
dii). Schol. Porph. Edd. ante Muret.
praeter Zar. q. sc. omnes, et Lamb.
Xyl. Cruq. Crat. Bentl. Cun. Baxt.
San. Gesu. Phil. Val. Oberl. Comb.
Wakcf. Azar. Fea. Heind. Zell. Pott.
Jahn. Both. Orell. Bur. Mein. Dtz. Dlb.
Schill. Wdm. Krg. difßnyit. Mss. no-
stri Lips. 1. 2. Dorv. 1. Brl. 1.
Dess. 2. Drd. 1. Bas. 1. Gtli. 2.
mss. ap. Lamb. alq. un. ap. Bersni.
duo ap. Torr. ap. Bentl. alq. Comb,
b. d. Oberl. d. Bad. I. alii ap. Val.
et Polt. Schol. Acr. Edd. Zar. Mu
10*
148
HÖR. SERMONUM
Quae neque in aede sonent certantia iudice Tarpa,
Nee redeant iterum atque iterum speetanda theatris.
40 Arguta raeretrice potes Davoque Chreniota
Eludente senera comis, garrire libellis,
Unus vivorum, Fundani: Pollio regum
Facta canit, pede ter percusso : forte epos acer,
Ut nemo, Varius ducit: molle atque facetum
45 Virgilio adnuerunt gaudentes rure Camenae.
Hoc erat, experto frustra Varrone Atacino
Atque qiiibusdam aliis, melius quod scribere possem,
Inventore minor ; neque ego illi detrahere ausim
Haerentem capiti cum multa laude coronam.
let. Fabr. Pulm. H. Steph. Bas. 580.
Chab. Torr. D. Heins. Tart. Dacer,
Despr. Rod. luv. Zurck. Bond. Burin.
Sandb. Wetz. Zeun. Camp. Duviq.
Bip. — deffmgit. Msc. nost. Mon. 3.
ap. Lamb. 6, et alii. Ed. Dorigh. de-
findit. Msc. nost. Mon. 2. Oberl. c
(a 1. m.) defigit. Mss. Pulm. 2. 3.
mss. ap. Bentl. alq. prob. Graev.
diffigit. Msc. nost. Drd. 2. diffringit
Rhoeci lidcum capul coni. D. Heins,
prob. Rappolt Comm. p. 223! - —
luteum Rheni Caput. Schol. Acr. —
hoc ego. Msc. nost. Lips. 3 (a 2. m.)
(jtli. 2. Seh. Acr. (sed Acr. msc.
haec). — laudo. Msc. nost. Gph. 1.
38) Quae neque in aede. Msc. no-
stri prope omnes. quatuor ap. Bersm.
ap. Bentl. 2. (3. et alii, Gesn. 3.
Oberl. a. c. d. Comb. b. c. d. f.
Bad. 1. octo ap. Feam. Porph. mss.
nost. Edd. ante Aldum q. sc. omnes,
et Ascenss. revoc. Bentl. sq. Cun.
San. Val. Sivr. Fea. Heind. Zell. Pott,
lahn. Orell. Mein. Utz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. — Quae nee in aede.
Mss. nostri Dess. 3. Gph. 1. msc.
laeck. 1. Seh. Acr. Ed. Aldns, hinc
vulgo ante Bentl. , et Baxt. Gesn.
Phil. Sandb. Dorigh. Wakef. Azar.
Wetz. Doer. Both. Camp. Duviq. Bip.
Bur. — sonant. Mss. nostri Dess. 2.
Drd. 4. Gph. 2. Gtg. 1. msc. uu.
ap. Bersm. Edd. Venet. 478. Me-
dio!. 486. — certamina. Msc. nost.
Lips. 2 ( — tantia supsc.) — certan-
tia {nee certenl supsc.) Msc. Orell. S.
39) Nee recuhant. Msc. nost. Drd.
4. — speetanda. Mss. nostri et alio-
rum plrq. Edd. vulgo. spectata. Mss.
nostri Lips. 1. 2. Ment. Drd. 1.
Mon. 1. Bas. L 3. Gph. 2. 3. mss.
Pulm. 2. 3. 6. duo ap. Torr. Oberl.
c. d. laeck. 1. alii mss. ap. Pott.
Edd. Chab. Bersm.
40) potens. Mss. nostri Mon. 1 .
Gtg. 1. Edd. Flor. 482. Venet. 483.
86. 94. 95. 98. Mediol. 508. 512.
Colon, s. a. Ascenss. Crat. petens.
Ed. Loch. — places, Davoque —
garrire, popello coni. Horkel.
41) Illudente. Mss. nostri Lips. 3.
Mon. 5. Deludenle. Mss. nostri Dess. 3.
Dorv. 2. — senem comis, garrire.
Sic nos dist. Vulgo nulla dist. aut:
senem, comis garrire. — comes. Msc.
nost. Bas. 3. Cruq. 2. 7. Edd. Val.
Wakef. Praed. — libellis. Hanc le-
ctionem adscivimns e mscto nostro
Lips. 1 (a 1. m.) pro vulgata libel-
los. Garrire enim de vivo sermone
dicitur, ul garrire aniles fabellas
II. Sat. 0, 77. g. migas ap. Plautum,
g. quidlibet 1. S. 9, 13. Libelii au-
tem scribuntur; quare garrire in li-
bellis reote dicitur, non autem scri-
plos Üb eil OS garrire.
42) Fundani vivorwn. Msc. nost.
<ilg. 1.
43) Fata. Mss. nostri Gph. 1.
Gth. 2. coni. Horkel. Fracta. Msc.
nost. Lips. 2. — canis. Msc. nost.
Gph. 1.
SAT. I. hfß. X.
HO
Sollen im Tempel ertönen vor wettkampfriclitendem Tarpa,
Noch sich auf Bülinen erneut darstellen der gaflendeii Menge.
Fein in der listigen Bulilin, im Davus, wie er den Graukopf
Chrcmes berückt, vveisst du, Fumlanius, einzig vor allen
Lebenden heiter zu schwatzen im Lustspiel. PoUio singt uns
Königesloos, stolz schreitend im Dreitact. Epischen Hochsang
Webt glutvoll, gleich keinem, uns Varius. Milde mit Anmuth
Haben Virgilen gewährt die der Landlust frohen (^amcnen.
Dieses, worin sich umsonst der Atacische Varro versuchte,
Sammt noch Einigen, war's, was etwa ich besser verstände.
Nach dem Erfiuder im Rang. Auch wagt' ich's nimmer, den Kranz ihm
Ab vom Haupte zu ziehn, der höchst ruhmvoll es umwindet.
40
45
44) Varus. Mss. uostri Lips. 3.
Brl. 1. Meut. Dess. 2. Drd. 1. Bas.
1. 3. mss. Palm. 4. 6. im. ap. Ikrsm.
Orell. b. d. p. — ducit: moUe. Mss.
iiostri plerique, quatuor ap. Piilm.
qninqne ap. Talb. Schol. Acr. Edd.
vulgo. dicit. Mss. nostri Lips. 1 (a
2. m.) Dorv. 1. Drd. 3. Gib. 2. msc.
un. ap. Bersni. Comb. d. Feae 3,
a. c. Orell. S. dicet. Msc. nost. Drd. 2.
ductu molle. Mss. nostri Brl. 1. Ment.
Drd. 1. msc. Cniq. 1, tres. 4. tres
ap. Torr, tres ap. Val. Comb. 6.
Feae 2, c. Orell. b. M {dictu supsc.)
Schol. Cruq. Edd. Cruq. H. Steph.
(q. V. Diatr. IL p. 56) Ciiab. Zurck.
Dacer. Cun. San. Franc. Sivr. Do-
righ. dictu molle. Msc. nost. Bas. 1.
Pulm. 4. ö. Talb. 4. 14. Gesn. 3.
tres ap. Feam , Orell. p. al. ap. Tur-
neb. 18, 11. — ductwn. Msc. nost.
Gpb. 3. Überl. a (al.m.) Orell. c. d.
45) Vergilio. Sfsc. nost. Lips. 2
ii supsc.) Edd. Aid. I. IL Wdm. —
adnucTunl s. annuerunt. Mss. nostri
Dess. 1. Bas. 1. Gtg. 1. Gth. 2. mss.
Cruq. 1, tres. 4. Pulm. 3. Edd.vulgo. —
annuerant. .Mss. nostri Lips. 1. 2.
Dorv. 1.2. Dess. 3. Drd. 3. 4. Mon.
1. 3. 4. 5. Gpb. 1. 2. mss. Pulm.
1. 6. duo ap. ßersm. Ober!, d fa 1.
m.) Orell. S. Schol. Acr. Edd. Flor.
482. Vcnct. 483. 80. 94. 05. 98. Me-
dio). 508. 512. Loch. Colon, s. a.
.\ld. II. .\scenss. Bas. 527. 55. Giar.
Xyl. Fabr. Despr. annuej'int. Mss.
nostri Lips. 3. Ment. Corb. Drd. 1. 2.
Bas. 3. Gpb. 3. Gtg. 2. mss. Pulm.
2. 10. un. ap. Bersni. Oberl. a. c.
Orell. b. c. d. p. M. antmmerant.
Msc. nost. Mon. 2. Edd. R. Steph.
Zurck. — Capuo de iure. Msc. Pulm.
2. ap. Torr. alq.
46) expertum. Mss. nostri Lips. 1
(a 2. m.) 3 (a 2. m.) msc. a in
Drd. 3. — Acitano. Msc. nost. Lips. 2
(a 2. m.)
47) posfdm. Mss. nostri Brl. 1.
Ment. Drd. 2. Bas. 1. novem ap.
Val. Oberl. d. laeck. 1. Orell. d.
possum. V. lect. ap. Feam.
49) cum multa. Mss. nostri prope
omnes , Lips. 1. 2.3. Brl. 1. Dorv. 1.
Corb. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gpb.
2. 3. Gtg. 1.2. mss. Pulm. 1, 3. 4.
quatuor ap. Bersm. tres ap. Talb. aiii
ap. Torr, plus decem ap. Bentl. Oberl.
a. c. d. Comb. b. c. d. Bad. 1.
uudecim ap. Feam, ap. Orell. omnes.
Edd. Princ. Zar. Mediol. 476. 77. 86.
Venet. 478. 79. 81. Cbab. Bersm. Beiitl.
Fea. Heind. Zell. lahn. Pütt. Duviq.
Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. — mtdla cum. Msc. nost. Gpb. 1 .
mss. Pulm. 6. 10. Edd. Flor. 482.
Venet. 483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95.
98. 544. 53. Mediol. 508. 512. Loch.
Colon, s. a. Aldinae, Ascenss. Bas.
527. 55. 80. Glar. R. Stepb. Mur.
Xyl. Lamb. Cruq. Fabr. Crat. H. Stepb.
Torr. D. Heins. Dacer. Tart. Despr.
Bond. Burm. Baxt. Cun. San. Val.
Gesn. Phil. Sandb. Sivr. Dorigb. Wa-
J
150 HÖR. I^ERMONUM
50 At dixi fluore Ininc lutiilcnüim, saepe ferentem
Plura quidem tollenda relinqucndis. — Age, quaeso,
Tu nihil in magno doctns reprehendis Homero V
Nil coniis tragici mutat Lucilius Atti?
Non ridet versus Enni gravitate minores,
55 Cum de se loquitur non ut maiore reprensis?
Quid vetat et nosmet Lucili scripta legentis
Quaererc, num illius, num rerum dura negarit
Versiculos natura magis factos et euntis
Mollius ac si quis, pedibus quid claudere senis,
60 Hoc tantum contentus , amet scripsisse ducentos
Ante cibum versus, totidem cenatus V Etrusci
Quäle iuit Cassi rapide ferventius amni
Ingenium, capsis quem fama est esse librisque
Ambustum propriis. Fuerit Lucilius, inquam,
65 Comis et urbanus; fuerit limatior idem,
kcf. Azar. Wetz. Camp. Both. Bip.Bur. — deprehendis. Edd. Flor. 482. Ve-
cumulala laude. Msc. nosl. Dorv. 2. uet. 483. 86. 92 (Piiip.) Mediol. 508.
Pulin.2.CM/«M/ö/a?«/ffKr/e.Msc.ap.Torr. 512. Loch, deprendis. Edd. Venet.
50j vcrba ferentem. Msc. Gesn. 3. 494. 95. 98. Colon, s. a. Ascenss.
51) ß^e (^Mae.vo. Mss. et edd. vulgo. Aid. I.
age, quaero. Mss. nostri Lips. 2. 53) .4^<j. Edd. Lainb. Cruq. H. Steph.
Dess. 3. Di'd. 3. Mou. 1. 2. Meiit. Cluib. Torr. Hmni. Dacer. Tart. üespr.
(v. lect.) Gph. 1. Gtg. 1. Gth. 2. luv. Val. Hcliid. Zell. Botli. Mein Bur.
quatuor mss. ap. Pulm. tres ap. Bersm. Dtz. Dlb. Wdm. (Sic iiibet scribi ex
Gesn. 3. Comb. c. tres ap. Feam, monum. et lapid. Aid. Mannt. Orthogr.
Grell, c (/■ supsc. ) M ( ro supsc.) p. 83. cf. Osaun. Analectacrit. p. 60.)
ego quaero {age supsc.) Msc. nost. Acti. Mss. nostri Lips. 3. Dess. 1.
Dess. 1. Drd. 4. Gph. 2. un. ap. Bersm. Ed.
52) Tu non. Msc. Orell. M. tu nü. Baxt. — Acci. Sic mss. nostri plrq.
Msc. Orell. b. Tun nihil coni. Both. Lips. 1. 2. Brl. 1. Dorv. 1. 2. Ment.
— reprehendis. Mss. nostri plrq. Dess. 2. 3. Drd. 1. 3. Mon. 1. 2. 3.
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. Gtg. 1. 2.
Drd. 1. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. Gth. 2. mss. ap. Pulm. omnes , Orell.
1. 3. Gph. 2. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2. b.S.c. d. p. Edd. ante Lamb. omnes,
tres mss. Bersm. Oberl.a. cd. Orell. et Fabr. Bas. 555. 80. Bersm. Bond,
b. c. d. Edd. Mediol. 477. 86. Ve- Rod. D. Heins. Beutl. Cun. San. Gesn.
net. 478. 79. R. Steph. revoc. ßentl. Phil. Sandb. Sivr. Dorigh. Wakcf.
sq. San. Franc, Sivr. Dorigh. Fea. Azar. Wetz. Fea. Camp. lahn. Doer.
Both. Lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Pott. Dnviq. Blp. Orell. Schm. Krg.
Schm. — rcprendis. Mss. nostri 54) Num ridet. Msc. nost. Bas. 1.
Dess. L Drd. 2. 4. Gph. 1. msc. Gesn. 3. duo ap. Feam. — carcntcs
Orell. S. Edd. Aid. n.IIL hinc vulgo (supsc. minores). Msc. nost. Brl. L —
ante Bentl. , et Baxt. Cun. Val. Gesn. minores? Cumdesel. Siedist. Mediol.
Phil. Sandb. Sivr. Wakef. Azar. Wetz. 477. Venet. 478. 79. 83. 86. 94. 95. 98.
Heind. Zell. Doer. Camp. Pott. Duviq. Bentl. Cun. San. Heind. Zell. Wüstem.
Bip. Bur. Wdm. Krg. (v.adSat. 6, 67). minores, Cum de se l. Sic ceteri dist.
LIB. I. SAT. X.
151
Gleichwohl hab' ich gesagt, voll Schlamms hin siröni' er, und rühre 50
(»i't des Verwertlicheii mehr denn des Tauglichen. Wohl, so gesteh mir.
Tadelst du Kritiker nicht selbst Manches am grossen Homerus ?
Aendert der feine Lucil beim Atlius nichts, dem Tragöden?
Treibt er mit Ennius" Versen Gespött ni(ht, denen die Kralt relill:
Doch nie, spriclit er von sich, die Getadelfen unter sich setzcmi? 55
Prüm , was wehret denn uns , wenn Lucilius' Schriften wir lesen ,
Sinnend zu späh'n, ob seine Natur, ob die Harte des Stoffes
Verse zu bilden versage, die kunstreich mehr und in \veicherm
Tonmaass rollen, wie dess, der Worte zu fassen im Sechstact,
Damit allein sich begnügend , zur Lust zweihundert der Verse 60
Vor Tisch fertigt' und eben so vifl nach Tische; wie vordem
Gassius' Geist, des Etruskers, erhitzt gleich reissendem Waldstrom
Sprudelte, der, wie's heisst, von der eigenen Mappen und Schriften
Glut jüngst wurde versengt. Sei immer Lucilius, sag' ich ,
Fein und gebildet im Witz; sei selbst er geglättet, für einen, 65
55) Dum de se. Msc. ap. Beism. —
iit iion maiore. Ed. Rodeil. — rejyre-
liensin. Mss. nostri Dess. 3. Drd. 4.
Bas. 1. 3. Gph. 2. 3. Gtg. 2. Edd.
Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 80. 92 (Pinc.)
Loch.
56) Quis vetat. Msc. Gesn. 3. Fcae
2, s- (?«' vetat. Ed. Mediol. 480. —
Lucili furta. Msc. Gesn. 2. — vos-
met — legenlis. I\lsc. nost. Gph. 3.
57) 710)1 reriim. Msc. Gesn. 3. —
negavit. Msc. nost. Gph. 3. laeck. 1.
58) iiKUjis faclos (altos supsc.) Msc.
nost. Gpli. 2. magis altos. Mss. no-
stri Lips. 2 (a 1. m.) Gtg. 1. Gth. 2.
msc. Comb. f. magis aptos. Msc. nost.
Drd. 3. Comb.c. magis comptos. Msc.
Feae 2, f.
59) ac si quis. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dorv. 1.2. Brl. 1. Dess. 1.
Mon. 1. 2. 4 (let supsc.) 5. Drd. 1
(a2. m.) 2. 3. 4. Gph. 1.3. Gtg. 1.
Gth. 2. mss. quatuor ap. Palm. ap.
Cruq. omnes, duo ap. Bersm. ap.
Bentl. plures et meliores , ap. Torr,
alq. vnidecim ap. Val. undecim ap.
Feam. Schol. Acr. msc. nost. Edd.
Venet. 478. 79. Mediol. 486. lunt. 503.
Cruq. H. Steph. Talb. Bond. Bentl.
(qui def.) Baxt. Cun. San. Batt. Val.
Phil. Sandb. Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl.
Comb. Wakcf. Zeun. Azar. Wetz.
Fea. Heind. Camp. lahn. Doer. Both.
Pott. Duviq. Bip. Zell. Orell. Mein.
Dtz. Dlb. \Vdm. Ivrg. — at si guis.
Mss. nostri Dess. 2. 3. Drd. 1 (a 1. m.)
Mon. 3. Bas. 1. 3. Gph. 2, mss.
Pulm. 4. 6. Gesn. 3. Bad. 1. Edd.
Zar. Mediol. 477. 508. 512. Flor. 482.
Venet. 483. 86. 90. 92 (Pinc.) 94.
95. 98. Loch. Colon, s. a. Aldinae,
Ascenss. Bas. 527. 55. 80. (iiar.
R. Steph. Mur. Xyl. Laml). Chab.
Crat. Bersm. Torr. Rod. D. Heins.
Tart. Dacer. Despr. luv. Zurck. Burni.
— at Sit quis coni. Lamb. rccep.
Fabr. an si quis coni. Dacer. et
Doer. — pedibus qui. Mss. Crnq. 1,
duo. 2.4. laeck. 1. Ed. Fabr.
60) Boc tantum parenth. iuclns.
Val. — amat. Msc. nost. Bas. 3.
61) Etrusci. Sic mss. nostri omnes.
Edd. fere omnes (v. Schneid. Elc-
mentarl. p. 186. Drakenb. ad Liv.
I, 2, 3. A. Mannt. Orth. p. 301.
Harles. p. 111). Hetrusei. Edd. Ve-
net. 492 (Pinc.) Ascenss.
62) amne. Msc, Feae 3, a. Orell.
S. d.
64) Combustum. Mss. ap. Lamb.
alq. Coni. Markt. Ed. Wakef.
152
HÖR. SEEMONUM
Quam rudis et Graecis intacti carminis auctor,
Quamque poctarum seniorura turba: sed ille,
Si foret hoc nostrum fato dilatus in aevuin,
Dctererot sibi multa, rccideret omne quod ultra
70 Perfectum traheretur, et in versu faciendo
' Saepe caput scaberet, vivos et rodcrct unguis.
Saepe stilum vertas, iterum quae digna legi sint,
Scripturus ; neque te ut mirctur tui'ba labores ,
Contcntus paucis lectoribus. an tua demens
75 Vilibus in ludis dietari carmina malis ?
Non ego; nam »satis est equitem mihi plaudere/( ut audax,
Contemptis aliis, explosa Arbuscula dixit.
Men moveat cimex Pantilius; aut cruciet, quod
Vellicet absentem Demetrius V aut quod ineptus
80 Fannius Hermogenis laedat conviva Tigelli?
Plotius et Varius, Maecenas Virgiliusque,
Valgius et probet haec Octavius optimus atque
66) rudis a Graecis. Msc. nost.
Bas. 1. Gesn. 3. at Graecis coni.
Rutgers Ven. Lectt. p. 357. — Quam
Radius, Graecis coni. Casaub. de sa-
tyr. poesi p. 2.55.
68) fatis. Msc. Oberl. d. facto.
Msc. nost. Mon. 2. — dilatus. Mss.
nostri Lips. 1. 2. Dorv. 1. Mon.
1. 4. Gph. 2. Gtg. 1. mss. ap. Lamb.
quatuor, Cniq.l, unus. ap. Torr. alq.
Puhn. 1. alii ap. Talb. Val. Comb,
duo ap. Feam . Orell. S. Edd. Aid. III.
Bas. 527. 55. 80. Venet. .544. 53.
Glar. Mur. Lamb. Xyl. Fabr. H. Steph.
Pulm. Chab. Crat. Bersm. Torr. D.
Heins. Rod. Dacer. Despr. Bond. Tart.
luv. Zurck. Talb. Bnrm. Bentl. Cun.
San. Batt. Pbil. Sandb. Sivr. Do-
righ. Val. Zeun. Azar. Heind. Camp.
Duviq. Oreli. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. — delntus. Msc. nost. a in
Drd. 3. un. ap. Lamb. quatuor ap.
Cruq. ap. Torr. alq. F'eae 1, in. Edd.
Baxt. Gesn. Oberl. Comb. Wakef.
Wetz. Fea ( qui def. ) Zell. lahn. Doer.
Both. Bip. Mein. Bur. — dilapsus.
Mss. nostri Lips. 3. Brl. 1. Dorv. 2.
Ment. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3.
Mon. 2. 5. Bas. L 3. Gph. 1. Gtg. 2.
mss. quatuor ap. Pulm. un. ap.Lamb.
quatuor ap. Bersm. ap. Torr. alq.
msc. ap. L. Bos Anim. p. 59. vi-
ginti quatuor (?) ap. Val. Gesn. 2.
Comb. b. c. d. f. Bad. 1. laeck. 1.
Feae 5, a. b. alii mss. ap. Pott.
Orell. b (ras.) c. d. p. M. Edd.
Princ. Mediol. 476. 77. 86. 508.512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
90. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. —
delapsus. Mss. nostri Mon. 3. Drd. 4.
mss. ap. Lamb. alq. Cruq. 1, tres. 6.
Pulm. 6. Polt. 19. 20. Edd. Aid. I.Il.
Colon, s. a. lunt. 503. Venet. 509.
Ascenss. R. Steph. Pottier.
69) Detraheret. Msc. nost. Dorv. 2.
70) in versus faciendo. Mss. nostri
Mon. 3. Gph. 2. Feae 1, a. d. 3, a.
Edd. Zar. Aid. I. II. in versuni f.
Msc. nost. Dorv. 2.
71) Saepe — ungues. Cit. Enty-
ches ap. Putsch, p. 2168. Saepe Ca-
put foderet vivos et cogeret ungues.
Msc. nost. Gth. 2. vivos ac roderet.
Schol. Porph. (Sed Porph. msc. nost.
et rod.) imos et rod. Msc. ap. Val.
72) vertens. Msc. nost. Gph. 1. —
legi sunt. Mss. nostri Mon. \. Drd. 3.
Gph. 2. mss. alq. ap. Val. Ed. Bersm.
■■ia
LIB. I. SAT. X.
153
Per aus dem Rohen ci-srlmf ein (iedicht , iingriechischer Abkunft ;
iMehr denn die sämmtlii he Schnar vorzeitlicher Dichter; inzwischen
Wenn das Geschick ihn liätte vei-sparl fiir unsere Zeilen,
Wiird' er sich ^^el abscldeifen, hinwegmiihn Jegliches, was er
l'cber das Maass der Vollendung hinausspann; würd' hi der Verse 70
Bildung sich oft wohl kratzen am Haupt und die Nägel zerkauen.
Oefter den Griffel gekehrt, wenn doppeltes Lesens du Wcrihes
Fertigen willst; auch nimmer gebuhlt um der Menge Bewundrung!
Lass es an wenigen Lesern genug sein! Möchtest du thörigt
Lieber in ärmlichen Schulen dictirt sehn deine Gedichte? 75
Nicht ich; denn »mir guügt's, dass der Bitter mir klatsche,« wiu kecklich.
Seines Gepochs nicht achtend, zum Volk Arbuscula sagte.
Sollt' ich mich kümmern um Wanze Pantilius? grämen, wenn rücklings
Meine Person anzwackt' ein Demetrius? wenn mich der Laffe
Fanniiis, Tafelgenoss des Tigell - Hermogenes , lästert? 80
Mag nur Plotius diess und Varius, mag es Mäcenas,
Valgius schätzen, Virgil und Octavius, nebst dem geliebten
74) Contemptus. Msc. nost. Gph. 2.
Talb. 11.
76) non satis. Msc. Pott. 4.
77) Contemptis. Sic mss. nostri ferc
omues. — expulsa. Mss. nostriMon.l.
(itli. 2. — Arbuscula. Mss. et edd.
(v. Benti. et Serv. ad Virg. Ecl.
10, 6). Arbustula. Mss. nostri Lips.
1. 2. Drd. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. Bas. 3.
msc. Bentl.6. Auricula. Msc. Beut!. 13.
78) Men' moveat cimex Pantilius?
aut cruciet. Sic viilgo disl. Men' mo-
veat, cimex Pantilius; aut cruciet.
Sic dist. Bentl.' sq. Wetzel. — Me
moveat. Msc. nost. Bas. 3. — an
cruciet. Ed. Colon, s. a. — Pantilius.
Mss. et edd. viilgo. Pantillius. Mss.
ap. Torr. Feae 3, a. 9, c. Ed. Loch.
Pantilius. Ed. Flor. 482. Landin. Ve-
net. 483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Mediol. 5Ö8. 512. Pantilius. Msc.
nost. Mon. 1. Partilius. Msc. ap.
Fabr. PatiÜius. Msc. Oberl. d. —
cruciet. Mss. nostri prope omnes, ap.
Pulm. Bersm. Torr. Talb. Bentl. PotU
et Orcll. omnes, ap. Lamb. alq. ap.
Feam plrq. viginti ap. Val. Gesn. 3.
Edd. ante Aldum omnes, Ascenss.
Bentl. (qui revoc.) sq. Baxt. Cun.
San. Gesn. Phil. Saudi). Sivr. Val
Dorigh. Azar. Walccf. Wetz. Fea
Heind. Botb. Zell. Jahn. Doer. Pott
Orell. Bur. Mein. Dtz. Dib.Schm.Wdm
Krg. — cntcier. Msc. nost. Brl. 1
alii ap. Lamb. et Val. Edd. Aldi
nae, hinc Aulgo ante Bentl. et Camp,
üuviq. Bip. Praed. — cruciat. .Mss
nost. Bas. 3. Bad. 1. quatuor ap
Feam. laeck. 1.
79) Vellicet — Demetrius. Cit. Kn
tycbcs ap. Putsch, p. 2169.
" 81)) Ti(jilli. Mss. nostii F>rd. 2
Bas. 1. 3. (ipb. 2. Gtb. 2. uii. ap
Bersm. nn. ap. Feam. Edd. Flor. 482
Venet. 483. 86. 92 (Pinc.)
81) Plocius. Mss. nostri Lips. 1.2
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 3. Mon. 1. 3
Gph. 2. Gib. 2. tres mss. ap. Pulm. —
Varus. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3
Brl. 1. Corb. Dess. 2. Drd. \. 2. 4
Mon. 3. Bas. 1. 3. Gph. 1. Gtg. 2
un. ap. Bersm. Orell. b. d. p. —
Vergiliusque . Edd. Aid. I. II. Wdm
82) probet hoc. Mss. nostri Dorv. 1
Gph. 1, 2. Feae 3, a. Ed. Loch. —
Octavius, optimus att/ue. Sic dist
Bentl. (q. v. ad Sat. 5, 27) sq
San. Val. Sivr. Wetz. Orell. Ante
154
HOK. SERMONUM
Fusc'us, et liaec utiiiam Yiscorum laiulul utcrquo!
Anihitione relegata te dicere possum,
8j Pollio, te Messala, tuo cum fratre; siiniilque
Vos Bibule et Servi; simul bis te candide Furni,
Compluris alios, doctos ego quos et amicos
Prudons praetereo ; quibiis haec, sunt qualiacuinque,
Adridere velim; doliturus, si placcaut spe
90 Deterius nostra. Demctri, tequc TigelH,
Discipularum inter iubeo plorarc cathedras,
T puer, atque meo citus baec subscribe libello!
7nus optimus. Msc. nost, Mou. 5. —
optimus , iitque. Edd. Venet. 494. 95.
98. Colon, s. a. Ascens. I. Modiol.
508. 512.
83) et hoc utuHtm. Mss. iiosiri
Dorv. 1. (iph. 2.
84) jiossim. i\Isc. Feae l,a (a 2. ni.)
Ed. Aid. I.
85) te, 0 Messaht. Mss. noslri Gig. 1 .
Gpli. 2. — Messala. Sic mss. iin-
stri prope oniiies. Edd. plcriciiic.
Messalla alii (v. ad Sat. 6, 42).
8(5) Bihule et Servi. Ed. Muret.
(qiürestil.) sq. Rodeil. Bentl. (q. v.)
Haxt. Clin. San. Gcsn. Phil. Sivr.
Dorigli. Wakcf. Azar. Oberl. Wetz.
Fea. Both. Heind. Camp. Doer. Pott.
Duviq. Bip. Zell. Orell. Bur.Wdm.—
BibuU et Servi. Mss. nostri et alio-
rnm q. sc. omncs. Edd. ante Bentl.
vnlgo, et Sandb. Mein. Dtz. DIb.
Schm. Krg. — Bihuli, Servi (om.
et). Msc. ap. Bersm. Orell. S (et
snpsc.) simul et te. Msc. nost. tiph.l.
cod. Sorb. et duo alii ap. Val. Edd.
Val. Sivr. — Ftirne. Msc. nost.
Mon. 3. Fmini. Msc. nost. Drd. 4.
Fnrvi. E<ld. Colon, s. a. Ascenss.
87) Complures alias. Mss. et edd.
viilgn. Cum plures tilios. Mss. noslri
Lips. 1 (a 1. m.) Hess. 1. 3. msc.
laeck. 1. Ed. Mediol. 477. Complii-
resqiie alios. Mss. nostri Bas. 1. Mcnl.
mss. ap. Lanib. alq. Pnim. (3. duo
ap, Val. Edd. Val. Sivr. Heind. Zell.
88) sunt qualiacumqiie. Mss. no-
LIB. I. SAT. X. 155
Ftisciis , und sei es geelirl diircli Lob vom Paare der Visciis !
Dich aiirh nenn' ich, entfernt vom eilelen Dünkel, mit Freimulh ,
INillio; dich, Messala, vereint mit dem Bruder; imgleichen 85
Hibulus, Servius, euch; und redhcher Furnius, dich auch.
Andere melir noch gieht es der Freund' inid Kenner, die wcishch
Fher idi verschweige; dass diesen gesammt, was etwa ich leiste,
Werlh sei, wünsch' ich gewiss; und es schmerzte mich, fand" es geringern
Beifall, als ich gehofft. Du, Tigell und Denietrius, mögt euch 90
Zwischen der Lehrlinginnen Gestühl mit Heulen ergötzen!
Geh, Bui-sch, schreibe mir rasch den Abschied unter das Werklein!
stri Mon. 1. (ith. 2. mss. ap. Bentl. 90) Tiyidi. Mss. ncslri Lips. 2.
Orell. b. c. d. Kdd. Mediol. 477. 86. Drd 2. 4. Mon. 4. Cph. 2. (Jth. 2!
5U8. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79. uii. ap. Bersm. Edd. Klo; . 482. Ve-
83. 86. 92 (Finc.) 94. 95. 98. Loch. net. 483. 86. 92 (t'inc.)
Colon, s. a. Ascens. L Aid. II. re- nts r^- ■ , m. . .
voc. Bentl. sq. Cun. San. Val.Dongh. ^^^ D,sc,pularum. Mss nostn ad
Heind. Zell. Doer. Both. Orell. Dl.. ""!'": 7"%' ai.on.m fere omnes.
Dib. Wdm. Krg. - sint qualiacum- - ^^.'"^ • ^"- ff'''^^- ^•^'^•/"'p- '^;-
que. Mss. nostd pirq. Lips 1. 2. 3. *^'/'« «'««• ,^'f • Pf»"^' ' l?fl\l\f-
Brl. 1. Dess. 1. 2. 3 Drd \. 2. 3. 4. ff- ^'f '••"^^'V'A^^.T'^ •;?• ^'^^V'•
Mon. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. '""%'^"';'- -'V pI''',- t'' T' ^^'
\. 2. Gtg. 1. 2. mss. ap. Bentl. Orell. "f^" ^^'^' '^^" ^''^''•, ^^''"^- ^'•^^'- "
S. p. Edd. Aid. I. III. hinc vulgo P'"''"''' "^"'^•'■'"^- ^'^c nost. Dess. 3.
ante Bentl., et Baxt. Gesn. Phil. 92) citus huec. Mss. et edd. vulgo.
Sandb. Sivr. Wakef. Azar. Wetz, vilus hoc. Mss. noslri .Mon. 3. Bas. 3.
Fea. Jahn. Camp. Pott. Dnviq. Bip. nti. ap. Bersm. Oberl. d. Bad. 1.
Bur. Mein. Schni. quinque mss. ap. Feam. Ed. Val.
89) Adridere. Sit- mss. nostri oplt. cito haec. Edd. \ü\\eX. 492 (Pinc.)
Lips. 2. 3. Dess. 1. Mon. 1. 2. 3. 94. 95. 98. Mediol. 508. 512.
ft. HOMTIl FLACCI
S E R M 0 N U M
LIßER SECUNDUS.
Satira I.
TREBATIUS.
Sunt qiiibus in satii'a videor nimis acer et ultra
Legem tendere opus; sine nervis altera, quidquid
Conposui; pars esse putat, similisque meorum
Mille die versus deduci posse. Trebati,
5 Quid faciam, praescribe. — Quiescas. — Ne faciam, inquis,
ümnino versus? — Aio. — Peream male, si non
Optimum erat; verum nequeo dormire. — Ter uncti
Transnanto Tiberim, somno quibus est opus alte,
Inriguumque mero sub noctem corpus habento.
10 Aut, si tantus amor scribendi te rapit, aude
Caesaris invicti res dicere, multa laborum
Praemia laturus. — Cupidum, pater optime, vires
Deficiunt: neque enim quivis horrentia pilis
Agmina, nee fracta pereuntis cuspide Gallos,
15 Aut labentis equo describat volnera Parthi.
Satira I .
1) satira. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. Dess. I. 2. Drd. 1. 2. 3. 4.
Mon. 2. 4. Gph. 1. Bas. 1. 3. satyra.
Mss. nostri Lips. 3. Dess. 3. Mon.
1. 3. 5. Gph. 2. Gtg. 1. Gth. 2.
Schol. Acr. Porpli. — videor. Mss.
nostri Mon. 3. Bas. 1. Dorv. 2. mss,
ap. R. Stepl). ap. Lamb. alq. ap.
Bentl. dimidia mss. pars, ap. Comb,
alq. ap. Val. cod. "Bellovac. et qnin-
que alii, Septem mss. ap. Pott, no-
vem ap. Feam. Ed. Baxt. (qui re-
dux.) sq. Cun. San. Phil. Val. Gesn.
Zeun. (qui def. ) Oberl. Comb. Wa-
kef. Franc. Sivr. Fea. Heind. Both.
Zell. lahn. Doer. Pott. Mein. Orell.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. — vi-
dear. Mss. nostri plrq. Lips. 1. 2. 3.
Dess. 1. 2. 3. Brl, 1. Dorv. 1. Drd.
1. 2. 3. 4. Mon. 1. 4. 5. Bas. 3.
Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss.
ap. Bentl. altera pars, Comb. b. c. d.
Gesii. 2. Bad. 1. laeck. 1. alii mss.
ap. Pott, et Val. Orell. b. c. M.
Schol. Acr. Porph. Edd. ante Baxt.
q. sc. omnes, et Bentl. (qui vulga-
tam tuetur ut aeque probam) Camp.
Sandb. Dorigh. Azar. Bip. Bur.
2) Legem tendere. Mss. et edd.
vulgo. Legem intendere. Mss. ap.
Lamb. alq. Feae 1, n. 3, a. prob.
N. Heins, ap. Bentl. Edd. Cun. San.
Phil. Sivr. Dorigh.
3) putant. Msc. un. ap. Val.
4) versu. Mss. nostri Lips. 1. 2
(corr. versus). — diduci. Mss. no-
stri Brl. 1. Dess. 2. Di-d. 1. msc. a.
in Drd. 3. mss. tres ap. Pulra. no-
vem ap. Val. Bad. 1. Orell. p.
Des (i. Horatiiis Flacciis
Satiren.
Zweites Buch.
Erste Satire.
Der Rechtshescheid.
Einige meinen , zu schart' sei meine Satire , sie dehne
Ihre Befugniss zu weit; kraftlos ilüukt Anderen Alles
Was ich verfasst , und Verse — so wähnen sie — ähnlich den meinen,
Könne zu tausend des Tages man leicht ahspinneu. Wie mach'ich's?
Gieb mir, Trcbatius, Rath. — Halt Ruh! — Ganz soll ich dem Dichten,
Meinst du, entsagen ? — So ist's. — Kreuz treffe mich , war' es am besten
Nicht so gelhan; doch kann ich einmal nicht schlafen. — Gesalbt muss
Schwimmen den Tibcris durch dreimal, wer tieferen Schlaf braucht;
Demnächst half er mit Wein zur Nacht sich den Magen bewässert!
Uder dafern dich so mächtig die Schreiblust drängt, so versuch" es,
Cäsars Thaten zu singen, des unüberwundenen; reichlich
Wird dir (he Mühe belohnt. — Gern möcht" ich's, würdigster Vater,
Nur fehlt leider die Kraft. Es versteht nicht Jeder von Lanzen
Starrende Schaaren, vom Bruche des Speers umkommende Galler,
Oder die Wunden des Parthers zu schildern , wie er vom Ross sinkt
5) Quid faciam, praescribe. Sic
vulgo. Quid l'aciam? Praescinhe. Sic
disl. Bnrm. — perscribe. .Mss. no-
strj Lips. 3. Mon. 5. ütg. 1. Edd.
Flor. 482. Venet. 48-3. 86. 92 (Pinc.)
Loch. — quiescam? Mss.Fe.ie 2, d. k.
(juiesce. Msc. iiost. Gph. 1. — ?iec
faciam. Ed. Colon, s. a. wo« faciam.
Mss. uüstri Porv. 2. (Jph. 1.
0) animo pei-eam. Edd. Veiiet. 478.
92 (Pinc. aio) 94. 95. 98. Mediol.
508. 512. Culoii. s. a. Ascenss. —
peream modo. Msc. nost. 1. in iJrd. .3.
— si non et. Msc. nost. Brl. 1.
8) Trananto. Msc. nost. Dess. .3.
Uli. ap. Bersm. Edd. Cun. San. .
9) Inrigunmque. Sic mss. nostri
optl. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. Mon.
2. 4. Irriguumve. Msc. Comb. ü. Coiii.
10
— 15
Rutgers L. Ven. p. 361. Ed. Val.
(contra ipsius codd.)
10) At si. Msc. Pulm. 6. un, ap.
Bersm. Orell. d (corr.) — te rapit.
Mss. et edd. vulgo (v, Feam). te
capit. Mss. nost. Bas. 1. Benll. 20.
Oberl. a (a 2. ni.) Ed. et def. Bentl.
11) res scrihere (^vel dicere supsc.)
Msc. nost. Dess. 3.
12) Cupide. Duo mss. ap. Torr.
Orell. p. Cupiu. Msc. nost. Bas. 3.
13) Destituunl. Msc. nost. Bas. 3.
— alque eniin. Edd. Flor. 482. Ve-
net. 478. 79. 83. 80.
14) nc fracla. Msc. nost. Lips. 3.
neu fracla. Msc. Feae 2, i. Gesn.3.
Ed. Cun. ex ing. sq. San. Franc.
15) desci'ihttt. Mss. nostri Lips. 1
(a 2. ni.) 3. Dorv. 1. Dess. 1. Drd.
2. 3. Mon. 2. 5. Gph. 1. Gig. 1. 2.
158
HÖR. SERMONUM
Attanicn et iustuin poteras et scribcre fortcui,
Seipiadam iit sapiens Lucilius. — Ilaud mihi deero,
('um res ipsa feret: nisi dextro tempore, Flacci
Verba per attentam non ibiint Caesaris aiirein,
20 Cui male si palpere, recaleitret undique tutus. —
Quanto rectiiis hoc, quam tristi laedere versu
Pantohibmii scurram Nomentamimque nepotem;
Cum sibi quisque timet, quamquam est intactus, et odit.
Quid faciam? Saltat Milouius, ut semel icto
25 Accessit fervor capiti numerusque lucernis.
Castor gaudet equis; ovo prognatus eodem
Pugnis: quot capitum vivunt, totidem studiorum
Milia. me pedibus delectat claudere verba,
Lucili ritu, nostrum melioris utroque.
30 nie velut fidis arcana sodalibus olim
Credebat libris ; neque si male cesserat , um quam
Bas. 1 (ex corr.) mss. Palm. 0. 10.
Cruq. 6. duo ap. Bersni. decem ap.
Feam, Orell. b (a. 2. m.) c. S. Edd.
Princ. Mediol. 476. 77. 86. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. 509. 512. 544.
53. Loch. Colon, s. a. Aid. II. Asceiiss.
R. Steph. Lanib. Mur. Xyl. Cruq.
H. Steph. Beism. Chab. D. Heins.
Dacer. Despr. Bond. Dacer. Tart.
Rod. Clin. Baxt. Sau. luveuc. Sandb.
Phil. Val. Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl.
Comb. Azai'. Fea (qui def. ) Wetz,
lahn, Zell. Camp. Pott. Bip. Bur.
Urell. Sclim. — describit. Mss. uo-
stri Lips. 1 (a 1. m.) 2. Doiv. 2.
Corb. Brl. 1. Dess. 2.3. Drd. 1 {et
supsc.) 4. Mou. 3. 4. Bas. 1 {vel
hat supsc.) 3. Oph. 2. mss. Pulm.
2. 3. 4. ap. Cruq. alq. duo ap.
Bersm. Bentl. 6. 7. 8. 9. 13. Comb. 6.
Oberl. a. c. d. Bad. 1. quatuordecim
mss. ap. Feam, Orell. p. Edd. Ald.T.
lunt. 503, Bentl. (qui def.) Wakef.
Heind. Both. Doer. Dtz. Dlb. Wdm.
Krg. — describet. Mss. nostriMon.l.
Gib. 2. msc. Pulm. 1. ap. Cruq. alq.
duo ap. Feam. Edd. Venet. 481.
Aid. III. Bas. 527. 55. 80. Glar. Fabr.
Pulm. Torr. Zurck. Mein. — scribe-
bnl. Msc. Feae 1, b.
16) posses (supsc. poteras) Msc.
Orell. S. — poteras describere. Msc.
nost. Gph. 1. — et dicere. Msc. ap.
Val. Ed. San. e coni.
17) Seipiadam. Msc. et edd. vul-
go, quam leclionem tuetur Priscian.
VII, 2. p. 291. Kr. ,,Scipiadam di-
xit , non Scipiaden." Scipiadem. Msc.
nost. Drd. 3. Schol. Porph. (sedScipia-
dam Porph. msc. nost.) Edd. Dacer.
Tart. Phil. Camp. Schm. Krg. — -
— Lueillüis (constanter) edd. Glar.
Fabr. Muret. Chab. Bersm.
18) Dum res. Mss. nostri Dorv. 2.
Bas. 1. Gtg. 2. quatuor mss. ap.
Feam , Orell. b (a 2. m.) p.
19) attentas — aures. Msc. Comb,
d. Feae 1 , n.
20) Qui male. Mss. Pulm. 1. 2. 3.
Talb. 1. 4. quatuor ap. Val. Bad. 1.
Ed. Colon, s. a. Quoi male. Ed.
Cun. — si palpai^e. Mss. nostri Lips.
3. Dorv. 2. Dess. 1. Drd. 4. msc.
Bentl. 8. quinque mss. ap. Feam,
Orell. p. — recalcitrat. Mss. nostri
omnes et aüorum fere. Schol. Acr.
Edd. ante Bentl. q. sc. omnes, et
post multi, Baxt. Clin'. Gesn. Sandb.
Oberl. Azar. Val. Wakef. Wetz. Heind.
Both. Bip. Zell. üiir. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. — recaleitret. Mss.
LIB. II. SAT. I. 159
Uoth ihn gcreclil (larslcllen iniil kraftvoll konntest du , gleichwie
Scipio's Enkel , der weise Lucilius. — Nimmer versäum' iclrs ,
Wann sich die Sache so fügt. Ist's niciit zur gelegenen Stunde,
Flaccus' Worte, sie dringen in Cüsars lauschendes Ohr nicht,
Der, unzeilig gestreichelt, hintaus schlägt, sicher von allwärts. — "20
Besser versuchtest du diess, als dass du in bitteren Versen
Nomentanus den Prasser, Pantolahus kränkst, den Schmarotzer;
Während in Sorge für sich, oh verschont auch, Jeder dich hasset. —
Was nur machen? es tanzt ein Milonius, hat ihm die Weinglut
Erst umnehelt das Haupt, und sieht er verdoppelt die Lichter. 25
Castors Lust sind Itossc; des Bruders, aus einerlei Dotter,
Fauslkampf. Gleichwie der Häupter, so giebt's der Bestrehungen Anzahl
Tausende. Mir macht's Lust , in das Versmaass Worte zu fügen
Nach des Lucilius Art, dem beid' im Bange wir nachstehn.
Gleich als treuen Genossen vertraut' einst dieser den Schriften ^^
Herzensgeheimnisse an. Niemals, ob ihm Sclüimmes begegnet,
Beml. 13. Feae 2, b (a 1. m.) 6,a. Mon. 1. 3. 4. Gib. 2. insc. Bciitl.
Edd. Benll. (cjiii def.) sq. San. Franc. 14. Feae 2, b. Edd. San. Pliil. Franc.
Sivr. Dorigli. Fea (q. v.) Jahn. Üoer. Sivr. — ut semel. Mss. et edd. vul-
Meiu. go. ut slmul. Msc. iiost. Lips. 3 (a
21) Qiianio est rectius. Msc. nost. 2. m. corr. simul) Feae 1 , n. Ed.
Drd. 4. — tristi quam. Msc. Feae Fea (qui def.)
I, m. Coni. Cun. — ludere versu. 25) capiti fervor. Ed. Cun. no-
Kd. Boiid- vaudi studio.
22) Pantolahum. Mss. et edd. vul- 28) Milia. Sic mss. uostii fere
go. Pantalahum. .Mss. iioslri Dess. 2. omnes , Lips. 1. 2. 3. Bil. 1. Sant.
Drd. 2. 4. Mon. 3. Gpb. 2. (itg. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. Mon.
msc. Orell. S. Edd. Flor. 482. Ve- 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gpb. 2.
net. 483. 86. Pantolahum. Edd. Aid. Gtg. 1. Gib. 2. mss. Oberi. a. c. d.
II. Bas. 527. Glar. Fabr. Puntalo- — claicdere verbwn. Msc. Feae
bum. Ed. Med. 477. Panloluhrum. 7, a.
Msc. nost. BrI. 1 (scd r cias.) Ed. 31) st mala. Edd. Venet. 492
Venet. 478. — Momentaniimque. ^Us. (Pinc.) Mediol. 508. 512. — cesse-
nostii Dorv. 2. Drd. 1. 3. 4. Gpb. rat. Mss. noslri Lips. 3. Gpb. 1.
1. 2. Mon. 3. 5. msc. Grell. S. Ed. Gtg. 2. mss. ap. Lamb. alq. Pott. 4.
Aid. I. Nomentanumve. Mss. nostri Feae 1, a. 2, a. e. Edd. Venet.
Bas. 1. 3. BrI. 1. duo mss. ap. 478. 514. 544. 53. Aid. II. Bas.
Bcrsm. Bentl. G. 7. 8. 15. 20. Oberl. 527. 31. 55. Glar, R. Stepb. Lamb.
d. lacck. 1. novem mss. ap. Feam. Xyl. Fabr. H. Stepb. Cbab. Bersni.
Ed. Bentl. sq. Cun. San. Franc. Despr. Dacer. Bond. Tarl. luv. Bentl.
Wetz. Azar. Wdm. Nomentanumne. (qni vind.) Cun. San. l'bil. Batt.
Msc. Feae 7, a. Franc. Sivr. Dorigb. Wakef. Azar,
23) Cum tibi. Edd. Venet. 483. Fea (qui def.) Heind. Bolb. Zell.
92 (Pinc.) labn. Camp. Pott. Doer. Mein. Grell.
24) Milonius. Mss. et edd. vulg. Dlz. DIb. Scbm. Wdm. Krg. — ges-
Scb. Aer. Porpli. Millonius. Mss. .serat. Mss. nostri plrq. Lips. 1. 2.
nostri Lips. 1. 2 (l puncto not.) Brl. 1. Ment. Dess. 1. 2. 3. Drd.
IGO HOK. SEKMONUM
Decurrens alio, neque si beno: quo üt, ut omnis
Votiv^a pateat veluti descripta tabella
Vita scnis. Sequor huiiC; Lucanus an Apiilus, anceps:
35 Nam Venusinus arat fineni sub utrumque colonus,
Missus ad hoc pulsis, vetus est ut fania, Sabellis,
Quo ne per vacuum Romano incurreret hostis,
Sive quod Apula gcns, seu quod I^ucania bellum
Incuteret violenta. Sed hie stilus haud petet ultro
40 Quemquam aniraantem; et me veluti eustodiet ensis
Vagina tectus ; quem cur destringere coner,
Tutus ab infestis latronibus? O pater et rex
luppiter, ut pereat positum robigine telum,
Nee quisquam noceat cupido mihi pacis! at ille,
45 Qui nie coumorit, — melius non tangere! clamo —
Flebit et insignis tota cantabitur urbe.
Cervius iratus leges minitatur et urnam:
1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 2. (itli. 2. mss. Pulm. 1. 4. 10.
1 (gesserit) 3. Gph. 2. Gth. 2. Gtg. ap. Lamb. et Cruq. plrq. tres ap.
1. mss. ap. Pulm. Cruq. Torr, omnes, Bersm. quinque ap. Val. Septem ap.
ap. Lamb. alq. quatuor ap. Bersm. Pott. Orell. c. S ( corr. ) M (un
ap. Beiitl. Gesn. Val. omnes, ap. supsc. ) Edd. ante Aldum q. sc.
Pott, omnes, praeter 4. ap. Feam omnes, et Aid. II. Ascenss. Colon,
plrq. Bad. 1. Orell. b (ex corr.) S. s. a. R. Steph. Lamb. Cruq. Pulm.
p. M. Schol. Act. Edd. Mediol. 477. Bas. 555. 80. H. Steph. Crat. Torr.
86. 508. 512. Flor. 482. Venet. 479. D. Heins. Zurck. Dacer. Tart. Despr.
83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Talb. Bentl. Baxt. Comb. Cun. San.
Colon, s. a. Aid. I. III. Ascenss. luv. Phil. Sandb. Franc. Gesn. Val.
Mdret. Pulm. Cruq. Bas. 580. D. Sivr. Dorigh. Oberl. Wakef. Wetz.
Heins. Crat. Rod. Zurck. Baxt. Torr. Azar. Heind. Zell. Camp. Pott. Bur.
Talb. Burm. Gesn. (qui def.) Sandb. Wdm. Krg.
Val. Oberl. Wetz. Bip. Bur. — um- 34) Apidus. Sic mss. nostri Lips.
quam (unquam). Mss. nostri Lips. 1. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 2. 3. Drd. 1.
2 (a 1. m.) Brl. 1. Dorv. 2. Dess. 2. 3 4. Mon. 1. 2. 3. 4. Bas. 1. 3.
Drd. 2. Mon. 3. 4. Gph. 1. 2 {usg. Gth. 2. Edd. vett. Mediol. 477. 86.
sups.) mss. Pulm. 2.3. 6. ap. Lamb. Venet. 478. 79. 83. 86. Aid. I. Mu-
alq. Cruq. 1, un. 2. un. ap. Bersm. ,.el. Cruq. Torr. Val. Wetz. Orell.
Talb. 1. 4. Comb. d. f. alii ap. Pott. oib. Appulus. Cett. Item v. 38.
et Val. iindecim mss. ap. Feam, 36) (,h {ob?) hoc. Msc. nost. Bas.
Orell. S [s supsc.) Edd. Aid. I. 111. 3. _ el fama. Msc. nost. Mon. 5.
lunt. 503. Bas. 527. 31. Glar. Mu- t , ,
ret. Venet. 544. 53. Fabr. Bersm. 37) Ö«a «e Mss. ap. Lamb. alq.
Chab. Bond. Rodell. Fea (qui def.) ^'^- Ber«'"- (^»"tra ipsius msc.) re-
Both. lahn. Doer. Mein. Orell. Wü- ^''^\^T^^- —'2'^'Z"V'^ o^'^'/^''-
Stern. Bip. Dtz. Dlb. Schm. - us- 482 Venet. 478. 79.83. 86. Loch.
quam. Mss. nostri Lips. 2 (a 2. m.) ^ ^'«*'^- ^'«c. nost. Mon. 1.
3. Dorv. 1. Dess. 1. 3. Drd. 1. 3. 38) Sive quid A. g. scu quid L.
4. Mon. 1. 2. 5. Bas. 1. 3. Gig. 1. belli coni. Bentl.
LTI$. II. SAT. I. Ifil
Wandt' or sicli anders wohin, oh Kilroiilirlics; ;ilso dass hierin
Vülli"; das Leiten des Ciieises enlhidlt. wie im Weihei^enialdc
Vor uns lic^l. Ilmi lolg' ich, t)h Apiiuhr 0(k'r Lncaner,
Sleir iih (hdiiii; denn es pflügt der Vennsier heiderlci Marken, 35
Dazu ver|>flanzt, als einst, wie die Sag' angiebt, die Saheller
Waren verjagt , dass dnreh Kinüd" in das Römergebiet nicht
üriidie der Feind, ob der Appnler Volk, ob Luciniens Horden
Wild anstürmten mit Krieg. Doch wird mein ("iriHcl ans Vorwitz
Keinem der Lebenden je wehllinn, nur so mich beschülzen, 40
tileichwie ein Schwert , in der Scheide vei-steckt. Was sollt' ich's iieransziehn.
Bin ich vor tückischen Strolchen bewahrlV 0 du Vater und Ileri-scher
Juppiter, dass doch die Walle vom Host, still rnhcnd , verderbe,
Und nin- Keim-r mich kränke, den Friede Begehrenden. Aber
Wer zum Zorne mich reizt (niclil schädigen , riiP ich, ist besser!) 45
Der wird's büssen, im Liede bekannt durch sämmtlichc Gassen!
Cervius drohet im Grimm mit Gesetz und richtender Urne ;
40) cwilodiat. Edd. Venet. 483. a. V. lect. ap. Cun. Ed. San. Sivr.
80. 92 (Pinc.) Loch. Dorigh.
41) destringere. Mss. nostri pleri- 43) rohigine. Ed. Beutl. (qui re-
nne, Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2. Bri. »•''•) s«!- Cun. Überl. Fea (q. v. ad
1. Dess 1. 2. 3. Drd. 1. 3. Mon. 'H- Od. 23, 7). Heind. Bolb. ZelL
1. 2. 3. 4. Bas. 3. (jtg. 1 (/ supsc.) Jahn. Doer. Mein. DU. Schm. Wdm.
2. Glh. 2. quinque mss. ap. Pnhii. (vindical Wagner Orthogr. Verg. p.
ires ap. Bersm. optl. ap. Torr, no- lOS. Maries. Orlh. Lal. p. 341.) lu-
xem ap. Val. undecim ap. Foam, '">«e. Mss. et edd. vulgo.
Grell, b. c (i supsc.) S. Edd. Ve- 44^ j^cc quisquam. Mss. et edd.
iiel. 481. 500. 544. 33. Lamb. Cniq. vulgo. Ne quisquam. Mss. nostri Mon.
Xyl. Zurck. Ik-ntl. Cun. Baxt. Sau. 1. 3. 4 ^LA. .MeJiol. 480. JSeu quis-
Pliil. Franc. Val. Sivr. Dorigh. Gesn. gua„^ Ed. Cun. ex iug. sq. Sau.
überl. Comb. Wakef. Wetz. Both. yiv,-. ,Yec quicquam. Ed. Bond.
Zell. lahu. Polt. Doer. Mein. Grell. 45^ ^m/ rne conumrdit. Msc. Benll.
DIb. Sehn». Wdm. Krg. — distrin- 14 conl Rutgers, refut. Beutl. com-
gere. Mss. nostri Drd. 2. 4. Mon. 5. „,„,.// meim- Acrou et Prisciau. 10.
Bas. 1. Gph. 1. 2. msc. Bad. 1 al. 3 p 434. k,.. ^t 17, 1. Kr. II.
ap. "Val. Grell, c (corr.) p. Edd. vett. „ 5
örkno^';,.?'r>, "'""oo'^'v''''; Vil •*■) Cen-m. Mss. nostri et aliorum
79. 83 80. 92 Pme ) 94 95. 08. ^^^ ^,,^^. ^Un„uu^^ q. sc. omnes. et
Loch. AUhuae Ascenss. Lolou^ s. a. ^^^^.^ ^^,^,.^ ^,^^ „^^^,.
Bas. 52. ;»., 80. Uar^ l . Steph. l^^\ f^ ^ ^^^^ j_ j^^ ,,^^3
Pulm. tai.r. H. Steph Chab.Hcrsm. %^,„„. ^ Muret. sq. Lamb.
Torr. Rod. D. lleu.s- Dacer. fart. ^^ ^^ .,.^,., ^^,^^ ^^^^^
Despr. Bond. luv. Burm. Saudb. ,),»,«,. o^spr. Fea (qui def.) Com«*.
Azar. Hemd. Uunp. B.p. Dtz. ,^,^^. ^;,,„|''6 _ /^^„„ ;^,,, „„.tri
'""■• Moii. 1. Bas. 1. li.'sn. 3. duo ap.
42) 0 yater o rex. Msc. Feae 3, Feam. — unius. Msc. uost. d'ph. 2.
IIORATII SAT. 1 1
162 IIOR. SERMONUM
Canidia Albuci, quibus est inimica, vencnum;
Grande malum Turins, si quid se iudice certes.
öO Ut quo quisque valet, suspectos terreat utque
Impcret lioc natura potens, sie colli^e mecum:
Dentc lupus, cornu taurus petit; unde nisi intUs
Monstratum? Scaevae vivacem crede nepoti
Matrem: nil faciet sceleris pia dextera; mirum,
55 Ut neque calce lupus quemquam, neque dente petit bi»s :
Sed mala tollet anum vitiato melle cicuta.
Ne longum faciam: seu me tranquilla senectus
Exspectat, seu Mors atris circumvolat alis;
Dives, inops, Romae, seu Fors ita iusserit, exsul,
60 Quisquis erit vitae, scribam, color. — O puer, ut sis
Vitalis, metuo et maiorum ne quis amicus
Frigore te feriat. — Quid? cum est Lucilius ausus
48) Albuci (v. ad II. Sat. 2 , 67). Mon. 2. 5. Bas. 3. mss. Beiitl. 9
Mss. nostri fere omnes, ap. Torr, (a 1. m.) 10. 13. Septem mss. ap.
plrq. Orell. M. Edd. Mediol. 477. Val. Bad. 1. Orell. b. S. Edd. Ve-
Venet. 478. 79. Lamb. Criiq. Bersm. net. 481. Bentl. (qui restit. et def.)
Toir. Tart. Bond. ßurm. Bentl. Baxt. sq. Cun. Baxt. San. Phil. Franc,
(iesn. Cun. San. luv. Phil. Franc. Sivr. Val. Dorigh. Gesu. Oberl. Conil).
Val. Sivr. Wetz. Azar. Camp. Dtz. A.zar. Wakef. Fea. Wetz. Heind.
Dlb. — Albuti. Quatuor mss. ap. Both. Zell. lahn. Pott. Doer. Mein.
Bersm. ap. Torr. alq. (qui prob.) Orell. Bip. Dtz. Dlb. Schni. Wdm.
Schol. Acr. Porph. Cruq. Edd. Flor. Krg. — si quis se iudice certet. Mss.
482. Mediol. 486. 508. 512. Venet. nostri Lips. 1. 2. Dorv. 2. Brl. 1.
483. 86. 02 (Pinc.) 94. 95. 98. 544. Dess. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon.
53. Loch. Colon. s.a.Aldinae,Ascenss. 1. 3. 4. Bas. 1. Gph. 1. 2. Gtg. 1
Bas. 527. 55. 80. Glar. R. Steph. (ex corr.) 2. Gth. 2. mss. Comb. b.
Mur. Fabr. Xyl. H. Steph. Chab. d. f. Oberl. a. d. alii mss. ap. Val.
Rod. Dacer. Despr. Zurek. Sandb. Orell. c (v. 1. quid) p. M. {tes supsc.)
Dorigh. Oberl. Wakef. Fea (q. v.) Edd. Mediol. 486. Aldiuae, Ascens.
Heind. lahn. Pott. Doer. Both. Mein. III. IV et sq. Bas. 527. 58. 80. Glar.
Orell. Bip. Bur. Schm. Wdm. Krg. R. Steph. Mur. Venet. 544. .53. Lamb.
Alhusei. Msc. nost. Lips. 3. Albici. Cruq. Fabr. Xyl. H. Steph. Chab.
Ed. D. Heins. Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Dacer.
49) Turius. Mss. nostri et aliorum Tart. Rod. Despr. Zurck. Burm. luv.
fere omnes. Edd. vulgo. T/mrius. Sandb. Camp. Bur. — si quid se iu-
Mss. nostri Lips. 1. 2 (a 2. m.) dice certet. Msc. nost. Gtg. 1 (a 1.
Mon. 3. Curius. Mss. nostri Dess. 3. m.) msc. Bentl. 6 (var. lect.) Edd.
Mon. 5. msc. ap. Bersm. Turnus, vett. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83.
Msc. nost. Gph. l. /wr/MS. Msc. Bentl. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
7. coni. Cruq. et Marcil. contra me- Colon, s. a. Ascens. I. si quis te
trum. Scd edd. Dorigh. Camp. Doer. iud. certet. Msc. Feae 7, a.
— si quid se iudice certes. Mss. no- 51) /mperet hoc nat. Mss. et edd.
stri Lips. 3. Dorv. 1. Dess. 1 (a 1. vulgo. hnperal hoc n. Msc. nost.
m. si quis — certet a 2. m. corr.) Drd. 4. msc. Feae 7, a. Orell. c. Con-
LIB. II. SAT. I. 103
Dem mit Albucius' Gift die Canidia, welchem sie feind ist.
Turins ist gar schlimm, wo den Streit als Richter er schlichtet.
Falls nun ein Jeder, womit er es kann, die Verdachtigen schreckt und 50
üiess das Gesetz der Natur uns vorschreibt, schliessen wir also:
AngritT beut mit dem Zahne der Wolf, mit dem Hörne der Stier euch;
Nichts als innerer Trieb ! Die noch rüstige Mutter dem Wüstling
Scäva vertraut : nichts frevelt die Hand des Gerechten; ein Wunder,
Wie Niemanden der Wolf mit dem Huf, mit dem Zahne der Stier trilVt; ö5
Leidiger Schierling entrafft im vergifteten Honig die Alte!
Nicht weitläuftig zu sein: mag mein ein geruhiges Alter
Warten , wo nicht , mich der Tod mit den düsteren Schwingen umschweben •
Reich, auch dürftig; zu Rom, auch, will's das Geschick, in Verbannung,
Schildr' ich in jeglicher Farbe das Dasein. — Kind , ich befürchte , öO
Dass nicht lange du lebst, und ein Freund von den Mächtigen irgend
Schlimm mit Kälte dich Iritfll — Sprich, als es Lucilius kecklich
iecerat Bonfinis not. 94. Imperitet nat. Bas. 3. msc. Pulm. 1. Feae 2, a (a
Msc. Pulm. 2. un. ap. Val. Ed. Cun. 2. ni.) e. Oreil. I\I {la supsc.) Ed.
ex ing. sq. San. Franc. Sivr. Do- Cun. ex ing. sq. San. Franc. — tol-
righ. Ut. Msc. Orell. S. — toUat. Msc.
Ko\ A/i , t, j \f T? „ Feae 2, b (al. m.) — viciato. Mss.
53) Monstratum est. Msc. Feae . ■ t • i o i-» i
n j , 1 o m . nostn Lips. 1. 2. Dess. 1.
2, a. monstratum hoc: Msc. nost. ^
Mon. 3. — Scaevae. Mss. et edd. 58) Exspeciet. Msc. nostri Drd. 3.
vulgo. Scevae. .Mss. nostri Lips. 3. Gtli. 2 {at supsc.) msc. Feae 1, a. —
Dess. 1. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. mors densis circ. Ed. Med. 477. —
1. 3. (itg. 1. Edd. Flor. 482. Ven. circumvolet. Mss. nostri Drd. 3.
483. 8G. Saevae. Mss. nostri Gph. 1. Bas. 1. msc. Feae l,a. un. ap. Val.
Mon. 5. Gtg. 2. Edd. Venct. 478. Edd. Venet. 494. 95. 98. Mediol.
79. 92 (Pinc.) Med. 486. Scaevo. Ed. 508. 512.
Ascens. I. 59) seM/'or«. Mss. nostri fere onmes,
54) mV faciat. Msc. Feae 1. n. nil Lips. 1. 2. 3. Brl. \. Dess. l. 2. 3.
faciet — dextera. Haec vb. Trebaiio ^>''d- 1- 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3.
male tribuuut Dacer. San. Franc. <'Pli- L 2- ^tg. 1. 2. Edd. Ven.
Sivr. — värum est. Mss. nostri Drd. 1. 478. 79. Mediol. 486. Aldinae, Glar.
Bas. \. Feae l,a. 7, a. dextern ve- '^'"^et- Lamb. liinc vulgo. seu sors.
mm. Mss. Feae 2, c d. ^^ss. nostri Drd. 2. 4. Mon. 4. msc.
Comb. b. Edd. Mediol. 477. ."i08.
55) Ut neque. Mss. et edd. vulgo. ^i-> pior. 482. Venet. 483. 80. 92
m neque, aut Si neque coni. Bentl. (Pi„c.) 94. 95. 98. 544. 53. Colon.
Ai neque coni. Praed. Quin neque g. a. Ascens. I. Bas. 527. 55. 80. —
coni. Goeller ad Plauti Trin. p. 137. ,7^ iusserit. Mss. et edd. vulgo. ita
— nee dente. Msc. nost. Gph. 2. Ed. luserit. Tres mss. ap. Feam. Ed. Fea
Cun. ex ing. sq. San. Dorigb. — j^q,,; egregiam lectionem dicit) sq.
petathos. Mss. nostri Dorv. 1. Mon. 1. {^oth. labu. Mein
Gth 2. Bentl. 2. 7. 14. Feae 0. a. (..;^ ^^ ^^^.^^^ ^j^^^ ^^^^ gp,^ j _
* P" cum Litciliiis (om. est'). Msc. Oberl.a.
56) Sed male. Mss. nostri Mon. 3. Ed. Mediol. 477.
11*
164
IIOE, SERMONUM
Priinus in lumc operis conponere carinina inorem,
Detrahere et pellem, nitidus qua quisque per ora
65 Cederet, introrsum tiirpis; num Laelius et qui
Duxit ab oppressa meritum Carthagino nonien,
Ingenio oft'ensi? aut laeso doluere Metello,
Famosisque Lupo cooperto versibusV Atqui
Primores populi arripnit, populumqiie tributini;
70 Seilicet uni aeqims virtuti atque eins aniicis.
Quin ubi se a vulgo et scena in secreta reinorant
Virtus Scipiadae et mitis sapientia Laeli ;
Nugari cum illo et discincti ludere, donec
Decoqueretur olus, soliti. Quidquid sum ego, quamvis
75 Infra Lucili censum ingeniumque, tarnen me
(Juni magnis vixisse invita fatebitur usque
Invidia, et fragili quaerens inlidere dentem,
Offendet solido. nisi quid tu, docte Trebati,
Dissentis. — Equidem nihil hinc diffindere possum.
63) inhaiic operis — formam coui.
Maikl.
64) quia quisque. Mss. nostri Lips.
1 (a 1. m.) 2. Gtg. 2. — per ora
in — ■ Cederet. Msc. Gesn. 3. Coiii.
X. Heins, lefiit. Bentl.
05) intrursus. Mss. nostri Mun. 1.
(iph. 2. Glh. 2. Grell. M. — non Lae-
lius. Mss. Palm. G. Comb. b. Coni.
Cuiacius Observv. 12, 18. — et qui.
Mss. nostri Dess, 1 {aut supsc.) 2.
Mon. l. Bas. 1. Gpli. 2. Gth. 2. msc.
a in Drd. 3. duo mss. Bersm. optt.
ap. Torr. Bentl. 6. 9. 20. Bad. 1.
Gberl. d (a 1. m.) quatuor jiiss. ap.
Feam. Edd. vett. ante Aldum q. sc.
omnes, et Colon, s. a. Asceuss. Bas.
555. 80. Fabr. Bentl. (qui redux.)
sq. Baxt. Clin. San. Val. Gesn. Do-
rigli. Uberl. Comb. Wakef. P'ranc. Sivr.
Wetz. Azar. Heind. Doer. Botli. lahn.
Bip. Zell. Pott. Mein. Wdm. Bur. —
aut qui. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Brl. 1. Dess. 3. Drd. 1. 2. 3. 4.
Gph. 1. Mon. 2. 3. 4. 5. Gtg. 1. 2.
mss. duo ap. Bersm. Comb. c. d. f.
Uberl. a. c. d (a 2. m.) Orell. b. c. S.
Edd. Aldinae, Bas. 527. Glar. R.
Steph. Muret. Veuet. 544. 53. Lamb.
Cruq. Xyl. H. Steph. Chab. Bersm.
Torr. D. Heins. Dacer. Tart. Despr.
Bond. luv. Sandb. Phil. Camp. Onll.
Dtz. Dlb. Schm. Krg.
66) Kartagine. Mss. nostri Lips. 3.
Dess. L KarÜuKjine. .Msc. nost. Bas. 3.
Ed. Orell.
68) Famosisve. Ed. Cnn. ex ing.
sq. San. Franc. Sivr. (probo ut ve-
rum). — atquin. Mss. uostri Bas. \.
Brl. 1. atque. Msc. Bad. 1. atqui is
coni. Markl.
69) tribuium. Mss. ap. Lamb. phcj.C:')
msc. ap. Turneb. Adv. 7, IL Ed.
Lamb. (qui de f.) populique tribunum.
Msc. uost. Gph. \.
70) amicus. V. lect. ad oram ed.
Torr, adscr.
71) scena. .Mss. nostri omnes, edd.
vulgo. scaena. Edd. Mediol. 477. 86.
508. 512. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Ascenss. Sivr.
Fea (qui def.) Wdm. (v. Harles. Or-
thogr. Lat. p. 350. Nolten. p. 158.) —
remorat. Mss. nostri Dess. 2. Gph. 1.
msc. ap. Bersm. Ed. Xyland.
73) illo , discincti (et om.) Msc.
nost. Gtg. 1.
77) fragili cupiens. Msc. Feae l, k
LIB. II. SAT. I.
165
Wri'^lf, (lodichtc zuerst in der Art wie diese zu fcrt'gcn ,
Und zu entkleiden der llnut , wer prat)gend damit vor den Augen
Wandelte, drinnen ein Sehalk: ward Lidius etwa, und jener,
Der sich den ehrenden Namen erwarb vom Falle Kartliago's ,
iMu'ch sein Spotten gekrankt? Und schmerzte Metellus' Verletzung,
i>der dass schmähende Vers' er auf Lupus schüttete? Gleichwohl
(u'ilT er mit Tadel das Volk zunflwcis' und die Ersten des Volks an ,
Hold und gewogen der Tugend allein und den Freunden der Tugend.
Ja, wann fort von der Bühne des Volkslärms eilt' in die Stille
Scipio's Heldengemüth und des Lälius heitere Weisheit,
l'llegten mit ihm sie entgiirtet des Spiels und lustiger Kurzweil,
Mis gar kochte der Kohl. Was immer ich gelte, wenn gleichwohl
Unter Lucilius stehend an Hang und Gaben, so wird doch,
Dass ich mit Grossen gelebt , auch ungern . selber der Neid mir
Stets einräumen, und, sucht er den Zahn in Vermorschtes zu bohren.
Nur auf Gediegenes hau'n. Wo, geehrter Trebatius, du's nicht
.\ndei-s vermeinst. — • Nichts weiss ich für mein Theil dem zu entheben;
6ü
70
75
(a 1. m.) — inlidere. Sic mss. nostri
Lips. 2. 3. Dess. 1. 3. Drd. 3. Mon.
1. 2. 4. Gtli. 2. — dente. Msc. Feae
1, a (v. Bonfin. not. 95).
78) Offendat. Msc. nost. Uess. 2.
msc. Fcac l.b. Offendil. Msc. Ober!, c.
Drei). S. — ni quid. Mss. nostri
Brt. 1. Dorv. 2. Ed. Cun. ex ing.
nisi guod tu. Mss. nostri Lips. 1. 2.
79) nil hinc. Mss. nostri Lips. 1.2.
Drd. 3. Mon. 1. Ed. Cun. ex ing.
hinc. Mss. nostri ad unum omnes,
ap. Criiq. et Bersm. omnes, mss.
optt. ap. Bentl. Oberl. a. c. d. Orell.
b. c. S. p. Edd. plerique, et recentt.
hie. Mss. ap. Lamb. 1, uu. 6. 9, un.
Edd. Lamb. C'ruq. Xyl. Bersm. Torr.
D. Heins. Rod. Bond. Dcspr. Sandb.
Dnrigb. Oberl. Heind. Bip. Zeil. huic.
Edd. Aid. II. III. Bas. 527. Glar.
R. Slepli. Muret. C'rat. — diffindere.
Mss. nostri Lips. 2 (supsc.) Dess. 1
(supsc.) Mon. 1. 5. Bas. 1 (a 1. m.)
Gig. 1. Dorv. 2. mss. Pulm. 2. 6. 10.
Lamb. 1, un. 6. 9, un. Cruq. 1, a
(antiquiss.) 4, un. 6. duo mss. ap.
Bersm. ap. Torr. pirq. Talb. 1. 3. 4.
duo mss. ap. \'al. alii ap. Pott. Feae
l,b. 2, g (a 2. m.) k. Schol. Cruq.
Cuiac. Obss. 12, 18. Edd. Aid. I.
Lamb. ( qui expl. et def. ) I'ulm.
Cruq. Xyl. Fabr. H. Steph. Chab.
Crat. Bersm. Torr, (qui docte cxpl.)
D. Heins. Bond. Dacer. Tart. Despr.
Zurck. luv. Baxt. (qui def.) Sandb.
Gesn. Val. Überl. Comb. Fea (qui
niultis def.) Doer. Orell. ((jui def.)
Bip. Dtz. Dlb. Schm. Krg. — dif-
fingere. Mss. nostri Lips. 1. 2 (supsc.
vel diffindere) 3. Dorv. 1. Corb.
Dess. 3. Mon. 3. 4. Gph. 1. Gtg. 2.
Bas. 1 (a 2. m.) mss. ap. R. Steph.
Pulm. 3. 4. Crnq. 1, tres. duo ap.
Bersm. ap. Torr. alq. Comb. d. f.
Oberl. c. d. Gesn. 2. alii ap. Val.
ap. Feam plrq. Bad. 1. Polt. 4. 7.
11. 20. (hell. I). S. Scbol. Porph.
Edd. Zar. Mediol. 477. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 92 (Pinc.)
94.95.98. Loch. Aid. II. III. .Ascenss.
Colon, s. a. Glar. R. Steph. Bas.
527. 55. 80. Muret. Venet. 544. 53.
Bentl. (qui def.) sq. Cun. San. Batt.
Phil. Franc. Dorigb. Sivr. Wakef.
Gesn. Wetz. Azar. Heind. Zell. Roth,
lahn. Camp. Pott. Mein. Bur. Wdm. —
defingere. .Mss. nostri Drd. 2. Bas. 3.
Gtb. 2. msc. Pulm. I. ap. Torr.
166
HÖR. SERMONUM
80 Scd tarnen ut inonitiis cavcas, iic forte negoti
Incutiat tibi quid sanctariim inscitia legum :
Si mala condidcrit in quem quis carmina, ius est
ludiciumquc. — Esto, si quis mala: sed bona si quis
ludice condiderit laudatus Cäesare? si quis
85 Opprobriis dignum laceravcrit, integer ipscV —
JSolvontur risu tabulae; tu missus abibis.
Satira II.
0 F E L L U S.
Quae virtus et quanta, boni, sit vivere parvo, —
Nee meus hie sermo est, sed quae praecepit Ofellus
Ru^sticus , abnormis sapiens crassaque Minerva —
Discite, non inter lances mensasque nitentis,
alq. Ed. Mediol. 486. — diffidere.
Mss. nostri Brl. 1. Drd. 1. Ment.
Dess. 1 (a 1. m.) msc. 1. in Drd. 3.
mss. ap. Torr, et Feam alq. alii ap.
Val. Pott. 12. 17. Orell. c. M. Var.
lect. ap. Porph. nihil huic diffidere
coni. Laiidin. iiihil Ms diffidere coui.
Bentl. — diffundere. Mss. nostri
Mon.2. Gpli. 2. v. lect. ap. Torr. —
defindere. Msc. Criiq. 2, diffigere. v.
lect. ap. Bentl. — defringere. Msc.
Cruq. 7. prob. Wieland. Ed. Zeun. —
possirn. Edd. Ascens. III. IV.
80) u( caveas monilus. Ed. Venet.
509. id moiiitiis caveas. Msc. Cruq. 7.
82) Si male. Msc. nost. Mon.4. —
eotididerint. Msc. nost. Mon. 5. con-
dideris. Msc. nost. Drd. 4. Coni.
Glar. in notis. condideris in quem-
quam. Ed. Mediol. 477. condiderit in
quemquum. Edd. Zar. Mediol. 486.
508. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79.
83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Co-
lon, s. a. Ascenss.
84) laudatus Caesare. Mss. nostri
Dess. 1. Drd. Gth. 2. mss. Pulm. 1.
Cruq. 1, duo. 6. 7. un. ap. ßersni.
Bentl. 9 (a 1. m.) quinque mss. ap.
Val. novem ap. Pott. Prob. Cruq.
Ed. Bentl. (qui vindic. ) sq. Cun.
San. Sandb. Phil. Franc. Sivr. Comb.
Gesn. Oberl. Wetz. Wakef. Azar.
Heind. Both. üoer. Mein. Orell. lahn.
ed. II. Bip. Bur. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. laudatur Caesare. Ceteri
mss. et edd. laudetur. Msc. Feae 1, i.
85) Opprohriis (^obpi-ubriis). Mss.
et edd. vulgo. Opprobrio. Msc. nost.
Morell. mss. Lamb. 7. 8, un. Ed.
Mediol. 486. opprobrii, opprobrium.
Mss. ap. Cruq. — dignis. Msc. nost.
Mon. 3. — ■ laceraverit. Msc. nost.
Brl. 1 (supsc.) mss. Lamb. 1, un. 3.
et quidam alii, msc. Feae l,k. Pott.
10. V. lect. ap. Acron. Prob. Lamb.
Wieland. Edd. D. Heins. Despr. luv.
Burm. Bentl. (qui multis def.) Wa-
kef. Wetz. ( qui tarnen improbat )
Heind. Wüstem. Zell. Camp, latrave-
rit. Ceteri mss. et edd. (quam lect.
def. Wetz. Fea. Orell.)
86) Solventur — abibis. Haec vb.
male tribuuut Horatio Dacer. Sau.
Franc. Phil. Sivr. Camp. — lisw/i.
Msc. nost. Drd. 3. — timi 7nissus. Msc.
Feae 6, a. tabulae: dinnssiis. Msc. nost.
Drd. 4.
Satira II.
1) boni. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Brl. 1. Saut, Dess. 1. 2. 3. Drd. 1.
2. 4. Mon. 1. 2. 4. 5. Brn. h. Gth. 2.
mss. Lamb. 1, tres. 3. 6. sex mss.
ap. Pulm. ap. Cruq. omnes. prae-
ter 2. quatuor ap. Bersm. ap. Torr,
omnes, praeter unum, ap. Feam mss,
alq. Orell. b. c. S. Edd. Aid. III.
LIB. II. SAT. I. II.
167
Denuoch, gewarnt, iiimrii wolil dich in Acht, dass uhch; Handel HO
Nicht etwa dir erreg' Unkniide geheiligter Satzung!
Denn wer hose Gedicht' auf Jemand fertigte, dem droht
Urlhel und Recht. — Wenn bosc , ja wolil ; wenn gute jedoch wer
Fertigte, selber von Cäsar belobt als Richtendem: wenn wer
Den, der Rüge verdient, durchgeisseltc, selber unsträflich? — Hj
Nun. dann lässt man das Stimmen und lacht; frei ziehst du von daunen.
Zweite Sath'e.
Ländliche Genügsamkeit.
Welche, wie gross, ihr Guten, die Kunst sei, leben von Kleinem:
(Nicht sind's Worte von mir; nein, Lehren Ofellus des Landmanns,
Der nicht schulcngelehrt , so ein Weiser des gröberen Schlags ist)
Dieses veraehmt; doch nicht bei bünkenden Tischen und Schüsseln,
(qui restit.) Bas. 527. 31. Lamb.
hinc edd. vulgo. — bonis. Mss. no-
slri Lips. 3. Ürd. 3. Mou. 3. Gph. 1.
Bas. 1. 3. Bin. i. Gtg. 1. 2. msc.
Crnq. 2. un. ap. Torr, tres ap. Talb.
diiodecim ap. \'al. Bad. 1. quatuor-
decim ap. Feam. Sihol. Acr. Edd.
vett. ante Aid. III. oniiies, et Ascenss.
Glar. R. Stepb. Muret. Bas. 555.80.
prob. Marcil. revoc. etdef. Fea. — bono.
Mss. Oberl. a (a 2. m.) c (a 1. m.)
— parco. Msc. nost. Gph. 2 (« supsc.)
2) senno , sed (om. est). Ed. Do-
righ. — sed qiiae. Mss. nostri Lips. 2.
Brl. 1. Mon. 2. Bru. h. i. Gth. 2.
mss. tres ap. Torr, quinque ap. V'al.
mss. ap. Comb, omnes praeter f.
duo ap. Feam, alii ap. Fott. Bad. 1.
ap. Orell. omnes. Edd. Bentl. (quL
iiidux. et def.) sq. Baxt. Cun. San.
Sandb. Franc. Sivr. Gesn. Dorigh.
Oberl. Comb. Waket. Wetz. Azar.
Fea. labn. Doer. Pott. Bip. Mein.
Orell. Schm. Wdm. Krg. — sed
quem. Mss. nostri Lips. 1. 3. Dorv.
I. 2. Corb. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.
3. 4. Mon. 1. 3. 4. 5. Bas. 1. 3.
Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. mss. Pott. 9.
17. 20. 23. Edd. ante Bentl. quos
vidi, omnes, et Plül. Balt. Val.
Heind. Both. Camp. Zell. Bur. Dtz.
Dlb. — Offellus. Mss. nostri Dess. 2.
Mon. 1. Grell, M (et post. v. 53.
112. 133). Ofella coni. Bentl. prae-
eunte Torrent. Ed. Orell. ex msc. S
[a supsc.) sq. Weber in Sat.Germ. conv.
et post. V. 53. 112. 133. Ofellus. Mss.
omnes. Schol Acr. Porph. Crnq. Edd.
rel. omnes.
3) abnorniis. Mss. nostri Lips. 1
(a 2. m.) 2 (a 2. m. ) 3 (a 1. ni.
s supsc.) Dess. 1 (sed s eras.) 2. 3.
Drd. 2. 4. msc. a in Drd. 3. Mon.
1. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 2. Brn. b.
Gth. 2. mss. Pulm. 2. 3. lO. quin-
que mss. ap. Lamb. ap. Cruq. et
Torr. plrq. tres ap. Bersm. al. ap.
Val. Talb. 1. Bad. 1. Schol. Acr.
Edd. Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79.
Aid. 1. Lamb. hinc vulgo. — ab-
normi (s in fine sequenti s absumtum).
Mss. nostri Lips. 1 (a 1. ni.) 2 (a
1. m.) 3 (a 2. m.) Brl. 1. Dorv. 1.
Drd. 1. 3. Mon. 2. 3. Brn. i. mss.
Pulm. 1. 3. 6. ap. Lamb. alq. Cruq.
1, tres. un. ap. Fabr. un. ap. Bersm.
quatuor ap. i'orr. Bentl. 2. 13. et
tres alii. Talb. 4. qnatuordecim ap.
Val. Orell. b. c. M. Edd. Fabr. Val. —
anörrnis. Edd. vett. Flor. 482. Venet.
483. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 553.
Med. 508. 512. Loch. Aid. II. III.
Ascenss. Bas. 527. 55. (tlar. R. Stepb.
Muret. Rodeil. — anormi. Msc. nost.
Ment. mss. R. Stepb.
4) non lances inier. Ed. Cun. ex
168
HOK. SERMONUM
5 Cum stupct insanis acies fulgoribus, et cum
Adc'linis falsis animus meliora recusat;
Vci'um hie inpransi meeum disquiritc. Cur hocV
Dicam, si potero.
Male verum examinat omnis
Corruptus iudex. Leporem sectatus , equove
10 Lassus ab indomito, vel — si Romana fatigat
Militia adsuetum graecari ■ — seu pila velox,
Molliter austerum studio fallente laborem,
Seu te discus agit, pete cedentem aera disco:
Cum labor extuderit fastidia, siccus, inanis
15 Sporne cibum vilem ; nisi Hymettia mella Falcrno
Ne biberis diluta; foris est promus, et atrum
Defendens piscis hiemat mare: cum sale panis
Latrantem stomacbum bene leniet. Unde putas aut
Qui partum? Non in caro nidore voluptas
20 Summa, sed in te ipso est. Tu pulmentaria quaere
Sudando ; pinguem vitiis albumque ncque ostrea/
Nee scarus aut poterit peregrina iuvare lagois.
ing. — 7ion i?i(er incnsas lanccsque.
Msc. nost. Gph. 1.
5) Dum stupet. Msc. un. ap. Bcrsm.
Feae 2, k.
6) AdcUnis s. accHnis. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
Bas. 1. Gph. 2. Brn. h. mss. ap.
Piilm. etLamb. omnes, un. ap. Fahr,
tres ap. Bersm. ap. Torr, omnes
praeter umim, Bad. 1. Ed. Lamb.
(qui restit.) et posl eum vulgo. —
Adclivis s. acclivis. Mss. nostri Gph. 1.
Bas. 3. Gtg. l. 2. Gth. 2. msc. un.
ap. Bersm. Comb. f. Scliol. Acr.
Edd. vctt. ante Lamb. omnes, et
Bas. 555. 80. Muret. Cliab. Bersm.
Wetz. Acclivus. Ed. Loch. AdcUnus.
Msc. un. ap. Torr. Ed. Cnn. sq. San.
Phil. Franc. VaL Sivr. Dorigh. —
recuset. Msc. laeck. \.
7) inpransi. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. 2. 3. Mon. 1. 2.
3. 4. 5. Bas. 1. Gph. 2. Gth. 2. —
Ferum haec inpr. Msc. nost. Mon. 1.
f^erimi hoc inpr. Msc. nost. Dess. l.
un. ap. Bersm. Verum iinpransi (om.
kic). Edd. MedioL 486. Aid. L —
cur haec'f Ed. Loch, cur non? Msc.
ap. Bersm.
9) cquoqiie. Msc. Urell. c.
10) Lapsus. Ed. Venet. 483. Aid. L
Cassus. Msc. nost. Dorv. 2. — vel
si — • graecari. Laudat Eutvches ap.
Putsch, p. 217L (ed. Lindem. T. 1.
p. 178) qui leg. faligel.
13) agit. Mss. et edd. vulgo. agel.
Mss. nostri Dess. 1.2. Mon.l. (;pli.2.
Bas. 3. Gth. 2. mss. Pulm. 1. 2.
duo ap. Bersm. tres ap. Feam. uit.
Msc. nost. Dess. 3. un. ap. Bersm. —
cedente. Msc. nost. Mon. 1. — aera
discum. Msc. nost. Bas. 1.
14) extuderit. Mss. nostri Lips. 1. 2.
3. Dorv. 1. Corb. Dess. 1. 2. Drd. 2. 3.
Mon. 1.2. 3 {-pulerit supsc.) 5. (iph. 2.
Bas. 3. Brn. h. Gtg. 1. msc. Bad. 1.
duodecim mss. ap. Feam, Orell. b
(a 1. m.) c. S. p. Schol. Acr. Edd.
vulgo. — extulerit. Mss. nostri Brl. 1.
LIB. II. SAT. II.
101»
Wann unsinni}?cn ("ilanz ou'r Aiig' niislauiiot , und einmal 5
Hin zum Falschen jz;c\vandt das Geniiitli lloilsameros altweisl :
Nein, lasst nüchternen Magens des Uaths uns pflegen. Waiiiin diess?
Lasst, wie ich kann, mich's sagen.
Es prüft ungründlich die Walirlieit
Jeder befangene Richter. Erschöpft vom Jagen des Hasen
Oder vom störrischen Hoss — und greift dich die Römische Zucht an, 10
Weil du der Griechischen Spiele gewohnt bist ; magst du am raschen
Rall dich erfreun, wenn das Herbe der Müh sanft schwindet im EilVr,
Oder am Discus erfrenn: wohl, treib' in die Lüfte den Discus!
Hat Mühsal dir den Ekel verscheucht, dann hungernd und dürstend
Scheue mir Hausmannskost; mit Hymettischem Honig versetzt nur 15
Wolle Falemer zum Trank; aus ist dein SchafTner, und dunkel
Woget , die Fische beschirmend , das Meer : 0 . Salz zu dem Rrod wird
Gut dir den bellenden Magen besänftigen. Wie und woher diess.
Meinest du, kommt? Nicht liegt in dem köstlichen Dufte die höchste
Labsal, nein, in dir selbst. Du verdiene mit Schweiss dir die Deikosl! 20
Wer vom Schlemmen erblasst und geschwellt ist, weder die Auster
Labt den, weder der Springer, noch Auslandswaarc , das Scluieehuhn.
üorv. 2. Dess. 3 (^abst. supsc.) Drd.
1. 4. Mou. 4. Bas. 1. Bin. i. Gtg. 2.
mss. ap. Torr, fere omnes, Bcntl.
C. 8. 9. 10. Comb. b. f. Ücsn. 3.
alii mss. ap. Feam , Orcll. b (corr.)
Edd. Aid. l. II. Argcnt. 514. Bas.
527. 31. — ahstulerit. Msc. Gph. 1.
Dess. 3 (supsc.) Cominoda Icctio. —
exinderit. .Nlsc. nost. Mon. 3 (supsc.)
mss. Beul!. 16, a. b. VA. Bcnll. (qui
def.)
15) vilem: nisi. Mss. nostri fere
omnes. Edd. Aid. I. II. III. hinc
vuigo. vilem et nisi. Msc. nost. Gtg. 2.
msc. Feac 2, a. Edd. velt. sacc. XV.
quos vidi, omues, et Ascenss. Co-*
Ion. s. a. Mediol. .508. 512. — Hy-
metia s. Himelia. Mss. nostri Lips.
1. 3. Dess. 1. Drd. 1. 3. Mon. 2.
3. 4. 5. Bas. 1. 3. Brn. i. Gig. 1.2.
Edd. vetl. Flor. 482. Venel. 483.
80. 92 al. (sed Gr. 'T\k^xx6q).
16) A'ec hiheris. Mss. nostri Lips. 1.
Bas. 1. — deluta. Mss. nostri Mon. 5.
Bas. 3. msc. Orell. S. — foras. V.A.
Francis.
IS) putas cl. Edil. hivcnc. Batt.
Camp.
19) non est caro. Msc. nost. Brn. i.
fion est in caro. Msc. nost. (jpli. l.
non in carnis sudore. Msc. nost. lirn. h.
caro non in nidore. Ed. Cnu. ex iiig.
20) quaeres. Msc. nost. Gph. 1. —
neque ostrea. Mss. nostri Lips. 1
(a 2. m.) 3. Dorv. 1. 2. BrI. 1.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3.4. Mon.
2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. (ipli. I. 2.
Im. h. i. Gtg. 1. 2. mss. I'ulm.
omnes, (luatuor ap. Bcrsm. mss. ap.
Bcntl. Bad. 1. Porpli. msc. nost.
Edd. vetl. ante Aldnm , qnos vidi,
omnes, Ascenss. et post Hcntl. (qui
revoc.) recentt. fere omnes. — nee
ostrea. Mss. nostri Lips. 1 (a 1. m.)
2. Mon. 1. (ith. 2. mss. Comb. b. d.
quatuor mss. ap. Feam. Edd. Aldi-
nae , et post omnes ante Bentl., tum
I'Iiii. Halt. Sandb. Camp.
22) scaurus (vitiose). Mss. nostri
Drd. 3. Gpb. 2. Edd. Flor. 482. Ve-
net. 483. 86. Loch. Colon, s. a.
170
HOK. SERMONUM
Vix tarnen cripiam, posito pavonc, velis quin
Hoc potius quam gallina tergere palatum,
•2,') Corruptus vanis rerum ; quia veneat auro
Kara avis et picta panclat spectacula cauda:
Tamquam ad rem attineat quicquam. niim vesceris ista
Quam laudas, pluma? cocto num adest honor idcmV
Carne tarnen quamvis distat nihil, liac magis illa.
30 Inparibus formis deceptura te patet. esto.
Unde datum sentis, lupus hie Tiberinus, an alto
Captus hiet? pontisne iuter iactatus, an amnis
Ostia sub Tusci? laudas; insane, trilibrem
]\[ullum, in singula quem minuas puhnenta necesse est.
35 üucit te species, video: quo pertinet ergo
Proceros odisse lupos? quia scilicct illis
Maiorem natura modum dedit, his breve pondus.
leiunus raro stomachus volgaria temnit.
23) yiw tandem. Mss. Cruq. 1,
duo. Überl. c. prob. Torr. — posito
— tergere palattim. Cit. Priscian.
9, 9. p. 465. Kr.
24) turgere. Msc. nost. Drei. 3.
Feae 2, k. 7, b.
25) Correptus. Msc. nost. Bni. i.
— variis rerum. Msc. nost. Drei. 2 —
venerat. Msc. nost. Dess. 3.
26) pandit. Msc. Feae 9, a.
27) Tanqiiam id rem coni. Praed.
— aüingat. Msc. Gesn. 2, a. perti-
neat. Mss, nostri Lips. 1. Mon. 3. 4.
Gth. 2. msc. Bad. 1 (a 1. m.) —
quicquid. Msc. nost. Gph. 1. — 7iunc
vesceris. Msc. nost. Dess. 1. msc.
ap. Bersm. non vesceHs. Mss. nostri
Drd. 4. Gpli. 1. Gtg. 1. Brn. i. mss.
Comb. b. d.
28) Qua laudas. Edd. Flor. 482.
Venet. 492 (Pinc.) — cocto mim ad-
est honor. Mss. et edd. vulgo. cocto
non adest honor. Msc. nost. Gtg. 1.
cocto nee adest. Msc. Bentl. lü et
alter. Talb. 1. tres ap. Feam. Ed.
Aid. I. cocto num esth. Msc. Bentl. 13.
coctone num adest h. Ed. Gryph.
coctove num adest h. Edd. Aid. II.
Bas. 527. 555. Glar. R. Steph. Venet.
544. 53. D. Heins. Bond. Tart. Despr.
Zurck. Burm. luv. Franc. Dorigh.
Camp, cocto vel adest honor. Ed. Mc-
diol. 477. cocton et adest honor coni.
Clin, coctone etiam est honor coni.
Bentl. coctoque num {^que a rec. m.
supsc.) Msc. Brn. c. — color idem.
Mss. nostri Gth. 2. msc. 1. in Drd. 3.
msc. Cruq. 1, un. Pulm. 1. 2. 3.
duo ap. Torr. Comb. f. Talb. 11.
Ed. Aid. I.
29) Carni' tarnen coni. Marcit. quam
vis (seiunctim). Msc. nost. Lips. 1.
Ed, et expl. Xyland. et Wüstem,
quamvis distat. Mss. et edd. vulgo.
quamvis distet. Msc. nost. Mon. 1,
Edd. Ascenss. — nihil hac inagis illa.
Mss. nostri Lips. 2. 3. Dess. 3. Drd. 2.
3. 4. Mon. 2. 3. 4. Gph. 1. 2, Gtg. 1.
Brn. h. i. Scliol. Acr. Edd. plrq.
Venet. 483. 86. 92 (Pinc.) 544. 53.
Loch. Aid. III. Bas. 527. 55. 80.
'Glar, R. Steph. Mur. Xyl. Fabr.
Lamb. (q. v.) Cruq. H. Steph. Chab.
Bersm. Torr. Rod. Dacer. Despr.
Bond. Baxt. Burm. Bentl. Sandb.
Gesn. Wakef. Wetz. Azar. Doer.
Both. Pott. Heind. Bip. Zell. — inl
hac magis illa. Mss. nostri Lips. 1
(cum gl. ,,sc. gaudes vesci") Brl. 1.
Dess. 1.2. Mon. 1.5 (cum gl. „quam
gallinae vesceris") Gtg. 2. Bas. 3.
Brn. i. msc. ap. Bersm. Edd. Me-
LIB. II. SAT. II. 171
Dennoch erlan-:!' irh es kaum, dass niclil am gelji-alenen Plau du
Lieber den leckeren (iaum dir kitzeltest , wie an der Henne.
So hat nichtiger Schein dich bethört, weil Gold fiir den seltnen 2J
Vogel man zahlt, und bunt sein Schweif vor dem Auge sich auts(Meizt ;
Als ob dieses zum Wesen gehörete! Speisest du etwa.
Was du dir rühmst, das Gefieder, und bleibt sein Schmuck dem Gesottnen?
Dennoch, wiewohl nichts besser das Fleisch, diess lieber denn jenes!
Nur ungleiche Gestalt führt irre dich, sieht man. Ks sei drum! 30
Sage , woran du gewahrst , ob im Meer man den klafl'cnden Seewolf
Oder im Tiberis fing? Ob zwischen den Brücken er nmtrieb.
Ob an des Tuskischen Stroms Ausfluss? Dreipfündigen Bolhbart
Preisest du Tlior, und musst ihn in einzelne Theile zerstückeln!
Hier zieht, seh ich, die Grösse dich an. Was also bedeutet's, 35
Seewolfsgrösse zu hassen? Je nun, weil diesen, vermutlr ich.
Reicheres Maass die Natur, doch den crsteren kleines Gewicht gab.
Altagsdinge verschmäht ein selten ernüchterter Magen!
diel. 477. 80. Flor. 482. Venet. 478. edd. vulgo. pon^jwe. Msc.nost. Moii. 1.
79. 94. 95. 98. Aid. I. Colon, s. a. pontesve. Msc. Feae 7, b.
Ascens. I. et lahn. Mein. Grell. Dtz. 3."^) Hostia. Mss. nostri alq. Edd.
Dib. Schm. Wdm. Krg. — nihil haec velt. phq. ante Lamb. — laudes.
;//fl^isi7/fl. Land. Chab. Kdd. D.Heins. Ed. Aid. I.
luv. Batt. nil haec niagis illa. .Msc. 34) Mubon. Msc nost. Brn. i.
nost. Bas. 1. Feae 1, a. c. 7, a. Ed. Edd. Mediol. 486. Aldinae, Giar.
Fea (qui def. , et Mitsch. Rac. Ven. Mur. Veu. .553. H. Steph. Chab.
Fase. I.) nihil hac (listet magis illa. Burm.
Msc. Feae 2, g. nil hie mafjis illa. 35) lyMirf/Je/iwe^. Mss. riostriLlps. 3.
Ed. Cun. ex coni. nihil hac magis Brl. 1. Dorv. 2. Ment. Drd. 1. 2.
illa, et. Ed. San. ex coni. sq. Phil. Bas. 1. Sex mss. ap. \al. Grell, b.
Franc. Dorigh. nihil haec magis Uli. Kdd. Aid. I. II. R. Steph. quod per-
Ed. Val. ex coni. (qui post v. 24 tinet. Mss. Grell, p. M. v. lect. ap.
ponit hunc v.) illam. Mss. Grell, c. S. Feam.
nihil haec , magis Ulain tc pelere , esto. 38) leiunus raru stomachus. .Mss.
Msc. nost. Gth. 2. pe/ere. Mss. Grell, b nostri onines, praeter unum, mss.
(a 1. m.) c (a 1. m.) S (a 1. m.) Lamb. 1, tres. 3. 6. 7. 9, un. mss.
peteret. Msc. nost. Dorv. I. nil, hac ap. l'ulm. Criiq. Torr. Talb. ßersm.
magis illam — te petere, esto. Corr. Bad. et Feam omnes. Schol. Acr.
Torrent. e mss. alq. nihil hac avis Porpb. Edd. vulgo. leiunus rare st.
illa coni. Heind. \ arias liuius loci V. lect. ap. Acron. qui iniprobat
interpretaliones vid. in Conim. (,,Alii rare legunt, cum in »isu ha-
30) Inparibus. Sic mss. nosiri Lips. beamus raro'-'). Ed. Baxt. sq. Gberl.
I. 2. 3. Brl. 1. Dess. 2. Drd. 1. 3. leiunus rari st. Schol. Acron, ex
Mon. 1. 2. 4. Bas. 1. Gph. 2. coni. ut videtur („rflrn magis lego")
31) C'nde ratum coni. N. Heins, prob. Heind. Ed. Both. leiunus sto-
ap. Bentl. (qui refut.) — in aCto. machus raro. .Msc. nost. Brn. i. Edd.
Mss. Grell, b. p. Edd. Crato. Bond. Aldiiiac, luut. 503. Bas. 527. Glar.
Wetz. R. Steph. .Mur. Ven. 5.53. II. Steph.
32) pontesne s. pontisne. Mss. et Rod. Dacer. Zurck. Phil. Hunc ver-
172
HÖR. SERMONUM
Porrectum magno magnum spectare catino
40 Vcllcin, ait Harpyiis gula digna rapacibus. At vos
Pracscntcs Austri coquite liorum obsonia! quainquam
Putet aper rliombusque recens, mala copia quando
AegTum sollicitat stomachum, cum rapula plenus
Atque acidas mavolt inulas. Necdum omiiis abacta est
4j Paiiperies epulis regum: nam vilibus ovis
Nigrisque est oleis hodie locus. Haud ita pridem
Galloni praeconis erat acipensere mensa
Infamis: quid? tunc rhombos mimis aequora alebantV
Tutus erat rliombus, tutoque ciconia nido,
äO Donec vos auctor docuit praetorius. Ergo
Si quis nunc mergos suavis edixerit assos,
Parebit pravi docilis Romana iuventus.
Sordidus a tenui victu distabit, Ofello
siim Beiitl. ad Artem poct. v. 337 su-
spcctum liabet ut spurium, quare Sa-
uad. Ball. Val. Sivr. Franc. Camp,
eicccrunt; Zeun. et Wetz, uncis iu-
clus.
39) Porrecto. Ed. Loch. Porreclum
in magno. Mss. uostri Brl. 1. Dess. 2.
mss. ap. R. Stcph. un. ap. Bersm.
un. ap. Fcam. Edd. Bersm. Chab. —
magno nmUum. Msc. nost. Dorv. 1.
ap. Orell. msc. S. supsc. vel niuUiim.
40) Felle ait. Msc. nostri Mon. 3.
Bas. 3. Feilem ais coni. N. Heins,
ap. Bentl. (qui refut.)
41). ohtionia. Sic mss. nostri fere
omnes. Edd. pirq. opsonia aiü (v.
ad I. Sat. 2,9). — Praesentes Afri.
Ed. I">origli. — quamqnam. Mss. no-
stri plerique, Lips. 1.2.3. Dorv. 2.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon. 1.
2. 3. 4. 5. Gph. 1. 2. Bas. 1. 3.
Brn. i. h. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss.
Pulm. 1. 2. 4. 10. quataor ap. Bersm.
decem ap. Val. Oberl. a. c. d. Comb,
c. d. f. Gesn. 3. Edd. vett. ante Al-
dum, q. sc. omnes, et Ascenss. Lamb.
Cruq. Bersm. Bond. Despr. Bentl.
Cun. San. Batt. Franc. Sandb. Sivr.
Val. Dorigh. Azar. Fea. Heind, Botb.
Zell. lahn. Camp. Orell. Mein. Dtz.
Dlb. Schni. Wdm. Krg. — - quamvis.
Mss. nostri Brl. 1. Dorv. 1. Drd. 1.
mss. Pulm. 3. 6. al. ap. Val. Bad. 1.
Orell. p. Edd. Aldinae, Bas. 527.
55. 80. Glar. R. Steph. Mar. Venet.
553. Pulm. Xyl. Fabr. H. Steph.
Chab. Torr. D. Heins. Bod. Dacer.
Tart. Zurck. luv. Burm. Baxt. Gesn.
Phil. Oberl. Comb. Wakef. Wetz.
Pott. Bip. Bur.
42) rhombusqne. Sic mss. et edd.
vulgo recte. rombiis, rumbus , rhum-
biis aberratt. in mss. et edd. vett.
hie et alibi. — male copia. Mss. no-
stri Lips. L 2. 3. Dess. 1. Mon. 1.
2. 5. mss. Orell. c. M. Coni. Doer.
43) slomachum et cum. Msc. nost.
(ipli. 2. slomachum ; quin rapula coni.
Praed.
44) abiecta. Msc. nost. Dess. 2.
abacta est. Msc. Feac 2 , i (proba-
mus. cf. Bentl. ad II, Sat. 3, 139).
46) nigins est oleis (om. que). Mss.
nostri Mon. 1. Drd. 4. msc. ap.
Bersm.
47) Gallonis. Mss. nostri Drd. 2.
Brn. i. mss. Pulm. 4. f). ap. Lamb.
alq. Ed. Crato. Praeconis Galloni.
Edd. Colon, s. a. Ascenss. — Gal-
loni praetoris. Ed. San. ex ing. sq.
Phil. Dorigh.
48) qtdd tum rhombos. Mss. et edd.
vulgo. quid tunc i'hombos. Mss. no-
stri Dess. 2. Drd. 3. Mon. 1. 2.
^m
LIB. II. SAT. ir.
173
»Gross auf miirlitigem npckon, ein l'niclilslürk , müclif ich iliii anschnun ! «
Spricht er. ein S(hhiii(l, llariiyen an Uaubgier gleichend. Herbei l<oniinl 40
Gütige Süd', und l<ochel die ßeikost Solchen ! Und gleichwohl
Widert, so iJnttc wie Kher, oh frisch auch, wann der erkrankte
Magen von ühelcr Fülle ge(|uält, nach beizcndeni Alant,
Salt wie er ist , und iiadicscu verlangt. .Mehl gänzlich verbannt ist
Schon von den für.stlidicn Tafeln die Armuth. Eiern, so wohlfeil, 45
Schwarzen Oliven gewährt man noch jetzt Uauni. War es doch unlängst,
Dass Gallonius' Tafel, des Herolds, wegen des Störes
Kam in Verruf. Wie, nährte das Meer da weniger Butten?
Sicher noch war Meerlmtf, und der Storch noch sicher im Neste,
Bis euch regelnd der »Prälor in Hoffnung« witzigte. Dennoch 50
Falls ein solcher verfügt , wohl schmeck' ein gebratener Taucher,
Willig gehorcht, für Schlechtes gelehrig, die Hämische Jugend.
Filzige Kost steht fern von der massigen Kost, nach Ofellus'
(iph. 1. Gig. 1. Bru. h. niss. Überl.
a. c. d. Bad.!, tres ap. Feani, Üvell.
b. c. S. Edd. Üiell. sq. Ütz. Ulb.
quid num rhumbos. Msc. nost. Bas. 3.
— aequora alehanl. Mss. iiostriLips.
1 (a 1. m.) 2. 3. Dorv. 2. Ment.
Dess. 3. Drd. 3. 4. Mon. 2. 3. 5.
Gtg. 1. 2. mss. Cruq. 1, uii. 6. msc.
ap. Bersm. Bentl. 6. 8. 9 (a 1. m.)
13. 23. Gesn. 3. Oberl. a (a 2. m.) c.
Comb. c. Pott. 9. 11. 14. 20. lui-
decim mss. ap. Feam, Orell. c. p.
Kdd. ante Lanib. ft-re omnes, et Fabr.
Miiret. Cbab. Hod. Bentl. (qui re-
voc.)sq. Cum. San. Val. Franc. Sivr.
üorigh. Azar. Wakef. Zeun. Fea.
Heiud. Büth. Zell. ialm. Mein. Grell.
Doer. Dtz. ülb. Sclim. Wdm. Krg. —
aequor alehat. Mss. nostri Lips. l
(a 2. m.) Dorv. 1. Brl. I. Dess. 1.2.
Drd. 1. 2. Mon. 1. 4. Bas. 1. 3 («/e-
bat om.) Gth. 2. Gpb. 1. mss. ap.
Pulni. et LamI) omnes, ap. Cruq. et
Comb. plrq. Jaeck. 1. alü ap. i'olt.
Bad. 1. Edd. Mediol. 480. tum Lamli.
(qui e mss. indux.) S(|. Palm. Cruci.
Xyl. H. Stepli. Bersm. Torr. 1). Heins.
Bond. Dacer. Tart. Despr. luv. Zurek.
Burm. Baxt. Gesn. Phil. Batt. Sandb.
überl. Comb. Wetz. Pott. Camp. Hip.
Bm-.
49) Tulus cras. Msc. faeek. J.
50) Donec nos. Msc. nost. Gpb. 1.
msc. Feae 7, b.
51) elixerit (c. gl. i. coxerit). Msc.
nost. Lips. 3. edisseiit. Msc. Orell. p.
52) prave. Msc. nost. Dess. 3.
parvi. Edd. Venet. 479. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Mediol. 508. 512.
53) Ab hoc vcrsu novae eclogae
initiuin statuit Porphyr. Scbol. ,,In
sordidos iucipit baec ecloga." Item
mss. uostri Lips. 1. 2 (cum titulo:
„Corripil sordidos.'-) 3. Corb.Dess. 2.
Drd. 2. 4. Mon. 1. 4. Bas. 3. Gpb. 2.
Brn. i. msc. iin. ap. Bersm. plures
mss. ap. Torr. Bad. 1. un. ap. Oberl.
— Sordihun. Mss. nostri Mon. 2.
Drd. 4. — a tcnui viclus (s supsc.
a 2. m.) Msc. nost. (ipb. 2. — di-
stabil. Mss. nostri Lips. 3 (a 2. m.
i supsc.) Brl. 1. Dess. 2. Drd. 1. 2.4.
Mon. 2. 5. Gpb. 1. 2. Bas. 1. (itg. 2.
Gth. 2. msc. Cruq. 2. mss. ap. Feam
(qui def.) Edd. q. sc. omnt^s. dlsla-
bal. Mss. nostri et aliortnn satis multi,
Lips. 1. 2. 3 (a 1. m.) Dorv. 1. 2.
Ment. Dess. 1. 3. Mon. 1. 3. 4 (/
supsc.) Brn. i. h. (itg. 1. Bas. 3.
mss. ap. Pulm. omnes, ap. Cruq.
omnes, praeter 2. duo ap. Bersm.
Bentl. 2. 0. et (juatuor alü (qui non
improbat), Talb.3. 4. überl. d. laeck.
1. üreil. b. e. p.
174
nOR. SERMONUM
ludice. nam frustra vitiuin vitaveris illud,
55 Si to alio pravum detorseris. Avidienus,
Cui Canis ex vero ductum cognomen adhaeret,
Quinqiiennis oleas est et silvestria corna,
Ac nisi mutatum parcit defundere viniim et
Cuius odorem olei nequeas perferre, licebit
60 nie repotia, natalis, aliosve dierum
Festos albatus celebret, cornu ipse bilibri
Caulibus instillat, veteris non parcus aceti.
Quali igitiir victu sapiens utetur et horum
Utrum imitabitiir? Hac urget lupus, hac canis, aiunt.
65 Mundus erit, qui non offendat sordibus, atque
55) pravum. Mss. et edd. viilgo.
Schol. Acr. pravua. Msc. nost. Dess. 2.
im. ap. Bersm. Ed. Bentl. (qui def.)
sq. Clin. San. Franc. Sandb. Sivr.
Phil. Val. Dorigli. Heind. {pravum.
Wüstem.) Zell. Mein. — clistorseris.
Msc. nost. Brn. i. detorserit. Msc.
nost. Mon. 3. Edd. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. Loch. Aid. I. Colon,
s. a. Ascenss. — Avidiennus. Edd.
Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79.
Aufidienus. Msc. Feae 1, n,
56) ex vero ductum. Mss. nostri
Lips. 1. 2. Mon. 1. Gtg. 1. msc.
Pulm. 4. Cruq. l,a. antiquiss. Talb.
3. 4. Feae 2, b (a 2. m.) Prob.
Lamb. et Turneb. Ed. Cruq. sq. Fabr.
H. Steph. Bersm. Chab. Despr. Crat.
Burm. Taib. Bentl. (quivindic.) Cun.
Baxt. San. Sandb. Franc. Val. Sivr.
Dorigh. Gesn. Comb. Wakef. Oberl.
Wetz. lahn. Doer. Pott. Mein. Bip.
Bur. Wdm. — ex vero dictum. Mss.
nostri Lips. 3. Dorv. 1. 2. ßrl. 1.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.3. 4. Mon.
2. 3. 4. 5. Gph. 1. 2. Brn. h. i.
Bas. 1. 3. Gtli. 2. Gtg. 2. mss. Pulm.
1. 2. 3. 6. 10. mss. ap. Lamb. ap.
Cruq. plrq. quatuor ap. Bersm. ap.
Bentl. omnes , Gesn. 2, a. Oberl. a.
c. d. Bad. 1. ap. Feam fere omnes,
Orell. b. c. S. Edd. ante Cruq. q.
sc. omnes , et Torr. D. Heins. Bond.
Rod. üacer. Tart, Zurck. luv. Phil.
Batt. Azar. Heind. Camp. Zell. Orell.
Dtz. Dlb. Schm, Krg. — ex verbo
ducturn. Ed. Chab. ex ing. — ad-
haesit. Msc. Pulm. 1. Gesn. 3. Comb,
c. d. f. Feae 2, h (v. Bentl. notam).
57) Quinquennas. Mss. nostri Dorv.
2. GphT 1. 2. Drd. 4. Ment. Brn. i.
mss. ap. Torr. alq. Gesn. 3. Ed.
Zar. — corna et (omisso versu seq.)
Msc. nost. Gph. 1.
58) Aul ?nsi. Msc. nost. Drd. 3. —
defimdere. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Dess. 1. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 3.
Gph. 1. Brn. h. Gth. 2. mss. Pulm.
1. 2. 3. 4. 10. Cruq. 1, a— d. ap.
Lamb. alq. ap. Torr, meliores, no-
vem mss. ap. Val. Bad. 1, septem
mss. ap. Feam, Orell. b. S. p. Ed.
Lamb. (qui restit.) et edd. post eum
vulgo. — diff andere. Mss. nostri
Brl. 1. Dorv. 2. Dess. 2. 3. Drd.
1. 2. 3. 4. Gph. 2. Bas. 1. Brn. i.
Gtg. 1. 2. msc. Pulm. 6. ap. Lamb.
alq. reliqui ap. Cruq. plurimi ap.
Torr, alii mss. ap. Val. et Feam,
Orell. b. S. p. Edd. prisci ante Lamb.
q. sc. omnes, et Bas. 580. Muret.
Cruq. Fabr. — perfundere. Mss. Feae
2, c. d. — vinum (om. et). .Mss. no-
stri Brl. 1. Drd. 1. 2. Gph. 2. Mon. 5.
Brn. i. Gtg. 2. Edd. vett. ante Aldimi
(qui restit. vinum et) q. sc. omnes.
59) oleum. Mss. nostri Drd. 2.
Ment. Mon. 3. Bas. I. Brn. i. mss.
tres ap. Torr. Bentl. 20 (v. Bentl.)
60) reportia. Mss. nostri Brl. 1 .
Lips. 3. Drd, 1. Ras. 1. reposcia.
Msc. nost. Bas. 3. — aliosque. Mss.
nostri Drd. 3. Ment. Ed. Chab.
LIB. II. SAT. II. 175
Urtheil; denn nicht frommt os, das eine der Laster zu meiden.
Wenn du verkehrt zum andern dich hinneigst. Avidienus, iJ5
Welchem mit Recht anklebt der bezeichnende Name des Hundes,
Speiset Oliven, an fünf Jahr alt, und wilde Cornellen.
Niemals spendet er Wein , als kahmig gewordenen ; ferner
Solch ein Oel, dess Duft unerträglich ist, träufelt er gütig.
Wenn er die Nachhochzeit, den Geburtstag, oder ein andres fiO
Fest im Feiergewande begeht, selbst auf den Salat euch
Aus zweimaassigem Hörn, nicht schonend des alternden Essigs.
Welch ein Lehen denn wählt der Vei-ständige ? Welchem von beiden
Ahmet er nach"? Hier dränget der Wolf, wie man redet, der Hund dort.
Saubor ei-schein' er, so weit, dass er fem anstössigem Schmutz sei, 65
Ül) Faslos. Msc. nost. Drd. 3. 1. "2. Gib. 2. duo mss. ap. Bersm.
Festorum coni. Cun. ap. Pott, plerifjue, Bad. 1. Orell. b.
62) Colibus. Ed. Cun. (ex mss. c. Schol. Porph. Edd. velt. ante
iil ait.) — non parcus. Mss. et edd. Lamb. qiios vidi, omncs, et Muret.
vulgo. Schol. Acr. (qui explicat.) Xyl. Pulm. Crat. Torr. D. Heins.
non largus. Msc. Feae 2, f (a 2. m.) Rod. Bond. luv. Baxt. Gesn. Sivr.
Ed. Zar. Coni. Markl. et abiecit. Dorigh. Oberl. Comb. Wetz. Heind.
64) urget. v. ad I. Sat. 3, 69. — Doer. Zell. lahn. Pott. Bip. Schni.
hac canis , ainnt. Mss. nosiri Lips. 1 — qui non offendet. Mss. nostriDess.
(a 1. m.) 2. 3. Dorv. 1. BrI. 1. 2. Drd. 2. Bas. 1. Brn. i. msc.
Dess. 1. Drd. 1.2. Mon. 1.2. 3. 5. Pulm. 6. ap. Cruq. alq. Comb. f.
Bas. 1. 3. Gph. 1. Gtg. 1. 2. Gth. Pott. 4. 13. Orell. p. Edd. Lamb.
2. mss. Pulm. 3. 4. ap. Lamb. et (qui iudux. nihil monens) sq. Cruq.
Cruq. plrq. un. ap. Bersm. un. ap. H. Sleph. Chab. Bersm. Burm. Da-
Canter. (v. lect. 4, 12) mss. optt. cer. Tart. Despr. Zurek. Phil. Ball,
ap. Torr. Talb. 3. 11. 12. octo mss. Camp. — qui non uffendil. Mss. no-
ap. Pott. Bad. 1. Orell. b. S. c. stri Dorv. 1. 2. Drd. 3 (a supsc.) 4.
Porph. msc. nost. Edd. Princ. Lamb. Mon. 5. Gph. 1. Brn. h. msc. ap.
(qui restit.) Cruq. H. Steph. Chab. Bersm. Orell. S. — qua non offen-
Üacer. Zurck. Bentl. Baxt. Cun. San. dat. Msc. nost. Mon. 2. mss. Cruq.
Batt. Phil. Sandb. Franc. Val. Sivr. 1, a-d. 4, a. 9. Gesn. 2. Schot.
Gesn. Dorigh. Oberl. Comb. Wakef. Acr. (qui explic.) Porph. msc. nost.
Wetz. Azar. Heind. Polt. Both. Zell. Edd. Fabr. Bas. 555. Bentl. (qui def.)
Orell. Bip. Bur. Dtz. Dlb. Schm. sq. Cim. San. Franc. Val. Azar.
Wdm. Krg. — hac canis angit. Mss. Wakef. Fea. Heind. Both. Mein. Orell.
nostri Lips. 1 (a 2. m.) Dorv. 2. Dess. Dtz. Dlb. Wdm. Krg. — qua non
2. 3. Drd. 3. 4. Mon. 4. Gph. 2. Brn. offendet. Ed. Sandb. — qua non of-
h. i. mss. Cruq. 2. 6. Gesn. 3. Oberl. fendit. Msc. nost. Mon. 1. — quod
a. c. d. Comb. cd. f. alii ap. Talb. et non offendit. Msc. nost. Gph. 2. —
Pott. Edd. ante Lamb. omnes (praeter sordibus. Mss. et edd. vulgo. sordi-
Princ. Rom.) et Xyl. Fabr. Bas. 555. dus. Mss. nostri Lips. 3. Dess. 1.
80. Pulm. Crato. Bersm. Rod. Torr. Drd. 3. 4. mss. Cruq. 1, duo. Pulm. 2.
D. Heins. Bond. Despr. Tart. Burm. un. ap. Bersm. Orell. M (supsc.)
luv. Fea (qui def.) Doer. Jahn. Camp. Porph. msc. nost. Edd. Bas. 555.
65) qui non offendat. Mss. nosiri Baxt. Gesn. Zeun. Oberl. Comb. Wa-
plrq. Lips. 1 2. 3. Dess. 1. 3. Drd. kef. Wetz. Bip. — • utqui. Mss. nostri
1. Brl. 1. Mon. 3. 4. Bas. 3. Gig. Lips. 1 (a 1. m.) 2.
^ X^S.
176 IlOR. SERMONUM
In neutram partem cultus nüser. Hie neqiie servis,
Albuci senis oxemplo, dum mvmia diclit,
Saevus erit; nee sie ut simplex Naevius, unetani
Convivis praebebit aquani: vitium hoe quoque magnum.
70 Accipc nunc, vietus tenuis q\iae quautaque sceum
Atlferat. In priniis valeas bene; nam variae res
Ut noceant homini, credas, memor illius escae,
Quae simplex olim tibi sederit. at simul assis
Miseueris elixa, simul conchylia turdis,
75 Duleia se in bilem vertent stomachoque tumultum
Lenta feret pituita. Vides, ut pallidus omnis
Cena desurgat dubia? Quin corpus onustum
Hesternis vitiis animum quoque praegravat una,
Atque adfigit Immo divinae particulam aurae.
80 Alter, ubi dicto citius curata sopori
Membra dcdit, vegetus pi-aescripta ad munia surgit.
Hie tarnen ad melius poterit transcurrere quondam;
66) cuHus partem. Ed. Cuii. ex 68) nee sie ut. Mss. nostri Ups. 3.
ing. cultu miser. Edd. Aid. I. laut. Dess. 3. Drd. 3. Mon. 1. 2. 3. 5.
503. — 2s?je(/MeÄeryw. Msc. ap.ßersm. Gtg. 2. ßru. h. mss. Piilm. 2.3. ap.
67) Albuci. Mss, nostri fere omnes, Oberl. omnes , Comb. c. d. f. Edd.
Ups. l. 2. 3. Bil. 1. Dess. 1. 2. 3. ante Lamb. omiies, et Fabr. Bas. 555.
Drd. 1. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. 580. Mur. Xyl. Crat. Chab. Ilod.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. mss. Bersm. Torr. D. Heins. Despr. Zurck.
ap. ßeism. Orell. M. Edd. Mediol. Burm. luv. Bentl. Cun. San. Batt.
477. 86. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 Sandb. Franc. Durigh. lahn. Camp.
(Pinc.) Locli. Lamb. Cruq, Bersm. Orell. Mein. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Torr. D. Heins. Despr. Bond. Tart, Krg. 7iec sicut. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Burm. Bentl. Cun. San. Phil. Franc. Brl. 1. Dess. 1.2. Drd. 1. 2. Mon. 4.
Val. Sivr. Zeun. Wetz. Azar. Heind. Bas. 1. 3. Brn. i. Gtg. 1. Gth. 2.
(sed idem S. 1, 48 Albuli!) Camp, neque sie ut. Msc. Feae 1, n. Ed.
Zell. Pott. Bur. Dtz. Dlb. Albuti. Lamb. (nihil monens) sq. Cruq. H.
Msc. nost. Drd. 2. msc. Bad. 1. Steph. Tart. Bond. Phil. Heind. Both.
Schol. Acr. Porph. Edd. cett. (Nos Zell. Bip. neque sieut (contra melri
cum Lamb. Cruq. et Bentl. ex mss. legem, v. Praef. noslram ad Hör.
fere Omnibus {ovm&m Albuci tenemus, Sat. 1829. p. LX.) Edd. Dacer. Baxt.
quam confirmant Inscriptt. ap. Gru- Gesn. Zeun. Oberl. Wakef. Wetz,
terum p. 350 , licet Scholl, alteram Azar. Fea. Doer. Pott. Bur. nee ad-
sequanlur. cf. II. Sat. 1, 48. Orell. liuc ut. Ed. Mediol. 477. nee sie sim-
parum conslanter ap.Hor. yi//;2^^m le- plex ut. Edd. Val. Sivr.
git, ap. Cictvonem Albueius.) — dum 69) pruebebat. Msc. nost. Mon. 3.
munia didit. Mss. et edd. recte (v. mss. Feae 1, n. 2, b. Orell. b. —
Lamb.) dedil (vitiose). Mss. nostri macjnum est. Ed. Chab. (v. sup. ad
Lips. 1. 3. Dess. 1. 3. Drd. 3. Mon. 1. v. 44.)
Bas. 1 (<■ supsc.) Gth. 2. msc. Oberl. c. 70) tenids vietus. Msc. nost. Drd. 4.
d. munia adibit. Mss. Feae 2 , e (a tenuis quae secum quantaque vietus.
2. m.) 5, a (a 1. m.) prob. Fea. Msc. Feae 2, i.
-"'■■■ - ' '-" Ji ■"!!-"
LIH. II. SAT. II. ' 177
Fem nacli boiderloi Seilen tlei Unzier. Weder dem nlteii
Kauz, Alliiitins yieieli, wird wiillieii er, wenn er den Selaven
hiensti' verilicill, luicli ancli arj^ios, wie ein Niivius, Spidiclil
Keitlien den (liislen Itei Tiseli. Aneli das isl grohlielier Unseliick !
llüre nun, wolclien Cewinn und bedeutenden, niässiiic Kost liringl. 70
Diesen zuniielist : sie erliiill dicli gesund. Kenn welcherlei Scliailen
Huntes (ienienj;sel erzengt, wird klar dir, wenn du hcdenksl, wie
(Int einlaeliere Kost dir bekam, üocli sobald du lickoeliles
Unter r.ebratencs mengst, Kraiimilsvdgei mit Muscbeln versr limauscst ,
Wandelt zu tlalle das Süsse sieb um, und Toben im Magen 75
Wecket der zäliere Scblcim. (.1 gewahrst du, wie jeder der Gäste
Blass vom verwirrenden Mahl aufsteht? Ja, der Körper, vom Unmaass
Gestrigen Srhmauses beschwert, drückt selber den Geist dir danieder,
Abwarts ziehend zum L5oden den Tbeil vom göttlichen Anhauch.
Jeuer, sobald er die Glieder in ImI durch Si»eisc gestärkt hat, HO
Steht nach en|uickendcm Schlaf kraftvoll zum bestimmten Geschäfl auf.
Doch kann dieser einmal zimi Besseren auch sich versteigen,
72) credes. Msc. nost. Mon. 1. Daeer. Rod. Tarl. Despr. Zunk. Bond.
Feae 5, b (a 1. m.) Biirm. luv. C\m. San. Halt. I'iiil.
73) fic siiintl. Mss. iio.sUi Lips. 1. Franc. Sivr. Sandb. Dorigli. Azar.
Meut. Mon. 3. Bas. 3. Drd. 4. (itg. 2. Fca. Hcind. Docr. Both. Polt. Camp.
(ilh. -2. msc. Fcae 2. b. Orcdl. M. Zell. Mein, ürell. Bip. Biir. Sclim.
Kdd. Mcdiol. 48C. Fabr. Wdm. Krg. — a//li(/it. .Mss. Lanib. 1,
75) verütut. Msc. nost. Dess. 2. duo. 2. 5. 7. 8. 0. 10. Septem mss.
Orell. S. vertant. Mss. iiostri Corb. ap. Val. lacek. 1. Pott. 1. 9. 17.
Drd. 3. — «/o/««c/(/iyMe. Mss. R. Stcpb. Ed. Lamb. (qui nuiltis commendat)
70) ferat. Mss. nostri Dess. 2. sq. Cniq. Xyl. Fabr. H. Stcpli. Cliab.
Corb. msc. Orell. b. Bersm. Bentl. (qui dcf.) Baxt. (iesa.
77) Cena. Sic mss. nostri plrq. et Zcun. Ober). Condj. Wakef. Wetz.
Lamij. Bentl. al. rccte sie scribi do- (refutat Fca, cf. Sat. 1, 1, 81). «/"-
ccl A. Mannt. Ürlbogr. p. 107 sq. fecit hwiio. Sisc, nost. Mon. 1. e/fi-
Inscr. ap. (iruter. p. 105. al. Harles git Immo. Msc. nost. (ith. 2. — hwiii.
ad Cellar. Ortbogr. Lat. p.210. coc«ß. Mss. tres ap. Val. Edd. It. Steph.
cncna alii. — desuryU. Msc. Gesu. 3. Daccr. — humo divinam. Msc. nost.
I"d. Cun. ccna ne dubia surgai. Msc. Gpb. 1.
(Jesn. 2, a. cena surgat de dubia. 80) ^ibi ut diclo. Msc. nost. Gth. 2.
Msc. nost. Gpli. 2. cena de surgai. — citius diclo. Msc. Feae 2, b (a 1.
Mss. R. Stepli. m.) — sopore membraleval. V. iett.
78) E.rlevins viliis. Msc. nost. ap. Cbab.
(ipli. 1. vinis coni. Cnn. — pergi-a- 81) vielus prescr. Msc. nost. Mon.
vul. Msc. nost. Dorv. 2. 1. — praedicla. Msc. nost. Dess. 3.
79) adfigit s. nf/igit. Mss. nostri msc. Cruq. un. — surgel. Msc. nost.
et celerorum (Pnim. Cruq. Bersm. Ment. mss. ap. Lamb. alq. Ed. .Md.
Torr. Talb. Bentl. Gesn. Comb. Oberl. I. — al munia aiire surgil (i. e. vm-
Orell.) prope omnes, ap. Fcam et «/« ;rs?<r^j7). Kdd. Venet. 479. 83. 80.
Polt. plrq. Edd. ante Lamb. omnes, 82) discurrere. Msc. nost. Drd. 4.
et post eum Bas. 580. Torr. D. Heins, trajiscurrere quando. Msc. nost. (ipli 1.
HORATII SAT. 12
if W
178
llOK. SEKMONUM
Sivo (lio l'estuin rodieiis advcxorit aiimis.
Sou recrcaro volet teiuuituiu cor})us; ul)i(ino
83 Acccdent aiini et tractari inollius actas
lubecilla volct. Tibi quiduani aeccdct ad istam,
Quam pucr et validus pracsumis molliticm, scu
Dura valetudü inciderit, seil tarda senectusV
Kaucidum aprum antiqiii laudabant, non quia nasus
90 Ulis nuUus erat; scd credo liac mentc, quod hospcs
Tardius adviniieus vitiatiun eoiuinodiiis^ quam
lutegrum edax dominus cousumerct. Ilos utinam iutcr
Heroas natum tellus mo prima tulisset!
Das aliquid famae, quae carminc «jjratior aurem
93 Occupat humanamV Grandes rhombi patinaeque
Grande ferunt una cum dannio dedecus. adde
Iratum patruum, vicinos, te tibi iniquum,
Et frustra mortis cupidum, cum deerit egenti
As , laquci pretium. »Iure« inquit »Trausius istis
83) advcxerit. Mss. uostri ferc
omncs, Lips. 1. 2. 3. Dorv. 2. Brl.l.
Dess. 1. 2. 3. Moti. 1. 2. 3. 5. Drei.
1. 3. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Bin.
h. i. Gtg. 1. Gth. 2. mss. ap. l'ulm.
omnes, ap. Cniq. plerirpie, Lamb. 1,
duo. 3. 7. 8. 9. 10. ap. Torr. plrq.
et meliores , septenidecim ap. Val.
Comb. c. d. Oberl. a. d. Gesn. 2.
Bad. 1. Grell, b. c. p. S {vel addu-
xerit siipsc.) Schol. Acr. Kdd. Locli.
Lamb. (qui asscniit e mss.) sq. Gruq.
Xyl. Fabr. H. Steph. Palm. Chab.
Bersm. Torr. D. Heins. Dacer. Despr.
Burm. luv. Beutl. Cun. San. Sandb.
Phil. Franc. Batt. Val. Sivr. Dorii,-li.
Azar. Fea. Heind. Botli. Zell. Docr.
Pott. Grell. Mein. Bm\ Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. — adduxcml- Mss-
nostri Ment. Dorv. 1. Drd. 4. Mon. 4.
Gtg. 2. mss. Criiq. 2. 7. ap. Torr,
pauci recentt. alii aj). \a\. Grell. S
(supsc.) Edd. vett. ante Lamb. q.
sc. omnes, praeter Loch. , et Bas.
.580. Grat. Tart. Bond. Znrck. Rod.
Tart. Baxt. Gesn. Zeun. Sandb. Oberl.
Comb. Wakef. Wetz. Bip.
84) velit. Msc. nost. Gph. 2. msc.
(iesn. 3. — td)ique. Mss. nostri et
aliorum, puto, omncs. Schol. Acr.
Edd. vulgo. idiive coni. Bentl. Edtl.
Cun. San. Phil. Val. Franc. Sivr.
Dorigli. Ileind. {ubique. Wüstem.)
Docr. Zell. Both. Bur.
85) Acccdeiii. Mss. et edd. vulgo.
Acceduiil. Mss. nostri Dorv. 1. Dess. ] .
Bas. 3. mss. ap. Torr. alq. un. ap.
Bersm. Feae 2, a. c (a L m.) Schol.
Acr. Ed. Bersm. (qui tarnen prob,
vulgatam.) Acccdani. Msc. nost. Lips.
3. Feae 2, b (a L m.) — • anm.
traclari (om. et). Mss. nostri ad
uniun omnes, np. Puim. et Bersm.
omnes, ap. Torr. alq. ap. Bentl,
omnes praeter 0. Bad. 1. Oberl. a.
c. d. uudecim mss. ap. Feam, Grell,
b. c. p. M. Edd. veteres ante Al-
dum q. sc. omnes, et Fea ed. ac
defcnd. — aivii , et tractari. Mss.
ap. Torr. alq. msc. Bentl. 6 (q. vid.)
Edd. AUlinae, hinc secuti omnes.
praeter Feam.
80) Inhecilla. Sic mss. nostri Lips.
1.2.3. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. Mon.
I. 2. 4. al. — ubi qtddnam. Mss.
II. Slcpli. — accedet. Mss. et edd.
vulgo. Schol. .Acr. accedat. Mss. no-
stri Menl. Gtg. 2. Edd. Venet. 478.
81. Mediol. 48ß. Ascenss. Colon, s.a.
accrescet. Ed. Fea, nihil monens.
mA
LIB. II. SAT. II.
179
Sei'S, dass ein festlicher Tag ihm im Wechsel des Jahres zurückkehrt,
Sei's, dass zu Iahen er wünscht den erschöpfteren Leib , und wenn endlich
Höhere Jahr' eintreten, und sanftere Pflege des Alters 85
Schwäche verlangt. Doch du , was willst du zum weichlichen Leben ,
Das du als Knab' und rüstig vorwegnimmst, ferner hinzulhun,
Wann Krankheit dich ergreift, wann trägeres Alter heranschleicht?
Müflelnd lobten die Alten das Schwarzwild: nicht, dass sie keine
Nasen gehabt: eh, glaub' ich, in dem Sinn: schicklicher fand man's, 90
Dass der verspätete Gast selbst riechendes lieber genösse.
Als dass der gierige Wirth gleich frisch es verschmausete. »War' ich,
»Solchen Heroen gCirellt, in der Urwelt Zeiten geboren!«
• iilt dir der Ruf etwas, der süssei' dem menschlichen Ohre
Tonet, denn Lied und Gesang'/ Nun, mächtige Butten und Schüsseln 95
Bringen mit Schaden zugleich dir mächtige Schande. Dazu nimm,
Wie dir zürnet der (ihm und die Nachbarn, wie du crbil'ert
Wider dich selbst, umsonst auf ilen Tod hoffst, wann dem Bedürft'gen
Mangelt der Dreier zum Strick. »Wohl recht wird Trausins, sagst du.
nddatur ad islam. Msc. Feae 2 , b
(a 1. ni.) — ad illain. Mss. uostri
Lips. 3. Dess. 2.
87) puer invalidus, Mss. uostri
Dess. 1. Bas. 1 (supsc.) — praesu-
init. Mss. Orell. b. c {t supsc.) —
vioUiliam. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Did. 2. Mon. 4. Bas. 1. qiiatuor
ntss. ap. Feani.
88) valeludo. Mss. uostri Lips. 1.
2. 3. Bit. 1. Dess. 3. Drd. 1. 2. Mon.
2. 3. 5. Bas. 1. Gtg. 2. al. i:dd.
Aid. IL HL ( qui restit. ) iiiiic edd.
vulgo. Probani haue scr. Aid. Ma-
nnt. Onhogr. p. 747. Cellar. ed.
Hartes p. 378. — valiludo. Mss. no-
stri Dess. 1. 2. Drd. 3. 4. Bas. 3.
Mon. 1. 4. Gph. l. 2. Gtg. 1. Bni.b.
Edd. vell. ante Aid. H. q. sc. omnes.
90) crede. Msc. nost. Drd. 3.
91) vitiaret (viciaret). Mss. nostri
Dorv. ]. Mon. 1 (gl. reprehenderet)
2. 4 (corr. ad niarg.) mss. Cruq. L
un. 7. Pulm. 4. Comb. c. Orell. c. S
(supsc. viliatum) M (a 1. ra.) Schot.
Acr. (sed ap. eundeni viliatum). Ed.
Baxt.
92) intra. .Msc. nost. Drd. 3.
93) natiim et tellus. Msc. nost.
Bin. b.
94) Dan si alifjuid. Ed. Mediol.477.
95) Occupat. Mss. nostri Lips. 2
(a L m.) 3. Dess. 1. 2. Drd. 2. 3. 4.
(iph. 2 (e supsc.) Gth. 2. mss. ap.
Lamb, Cruq. Pulm. Bersm. alq. ap.
Bentl. 9. 15. un. alii ap. Torr. Talb.
Comb. Oberl. Pott. 2. 4. 9. 11. 13. KL
Bad. 1. OrcII. b. S (a 2. m.) Scliol.
Porph. Edd. ante Cruq. omnes, et
post plerique. Occupet. Mss. nostri
Lips. 1. 2 (a2. m.) Brl. 1. Dess. 3.
Drd. 1. msc. a in Drd. 3. Mon. I.
2. 5. Gph. 1. Bas 1. 3. Brn. h. i.
Gtg. 1. 2. mss. Pulm. 1. 2. 4. 10.
Cruq. 1, a, antiq. ap. Lamb. pirq.
(qui prob.) duo ap. Bersm. Bentl.
2. 6. et quinque alii , (iesn. 2, a. qua-
tuordecim ap. \'al. Oberl. a.c. Conib.b.
alii ap. Pott. Orell. c. p. S (a I. m.)
M (a^ supsc.) Edd. Cruq. (qui in-
dux.) Despr. Bentl. (qui tamen im-
probat) Heind. Wüstem. Doer. Orell.
Dtz. Wdm. — romhi tjrandes pati-
naeque. Msc. nost. Brn. i.
9j<) cupidum mortis. Msc. nost.
Brl. 1. Ed. Cun. ex ing.
99) As, laquei. Mss. nostri Lips.
1. 2. Brl. 1. Dess. 1. 3. Mon. 1. 2.
3. 4. 5. Bas. 1. 3. Brn. i. Gth. 2.
mss. Pulm. 1. 2. 3. 10. un. ap. Bersm.
12*
S-
ISO 11 OK. SERMONUM
100 ))Inrü:iitur verbis ; ego vectigalia magna
»Uivitiasque habco tribus amplas regibus.« Ergo
Qnocl supcrat, iion est melius quo insumere possis?
Cur eget indigmis quisquain te divitc? quare
Tcinpla ruunt antiqua dcum? cur, inprobe, carae
105 Non aliquid patriae tanto emetiris acervo?
Uni nimirum tibi recte semper erunt res. —
O magnus posthac inimicis risus! Uterne
Ad casus dubios fidet sibi certius, lue qui
Pluribus adsuerit mentem corpusque superbum,
110 An qui contentus parvo metuensque futuri,
In pace, ut sapiens, aptarit idonea belle V —
Cruq. 1, quatuor. 7. msc. Caiitcr. Wetz, üorigh. Bip. ßur. — Trmi-
N. L. 4, 12. Talb. 11. Bad. 1. ap. sius. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1.
Beiill. Übcrl. Comb. Feam alq. Orcll. Bii. 1. Dess. 2. .Moii. 2 (corr.) 8. 5.
b.S. Edd.Mcdiol. -n7.Lamb. (ed.Il.) Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pulm. 1.
Cruq. Fabr. H. Slepli. Bersm. Daccr. 4. 10. Cruq. 1, qualuor. 7. duo ap.
Tart. Despr. luv. Zurck. Bentl. (qui Bersm. ap. Beutl. alq. Bad. 1. O'esu. 2.
def.) Cuu. Sau. Baxt. Sandb. Pliil. undecim mss. ap. Feam, Orell. b. c. S.
Franc. Val. Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl. Edd. Priuc. Zar. Mediol. 476. 77.
Comb. Wakef. Wetz. Azar. üoer. Veuet. 478. 79. 81. Flor. 482. tum
Heind. Both. Pott, Zell. Mein. Orcll. Bentl. (qui vindic. ) sq. Cun. San.
Bip. Bur. Blz. Dlb. Schm. Wdm. Phil. Batt. Franc. Val. Gesn. Sivr.
Krg. u4es, Zö^iici. Mss. nostri Lips. 3. Öberl. Comb. Wakef. Wetz. Azar.
Dess. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Gph. l. 2. Fca. Hciud. Doer. Hoth. Zell. Jahn.
Brn. h. Gtg. 1. 2. mss. Pulm. 4. 6. Camp. Pott. Mein. Orell. Bip. Dtz.
ap. Cruq. alq. tres ap. Bersm. ap. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Trasius. Mss.
Bentl. plrq. Gesn. 3. Oberl. a. c. nostri Drd. 1. 2. Dorv. 2. Brn. li. i.
Comb. d. f. Orell. c. p. Edd. ante msc. Pulm. Ü. ap. Bentl. alq. Edd.
Lamb. quos vidi, fere omnes, et Xyl. \'cnet. 483. 86. 02 (Pinc.) 94. O.ö.
Bas. 580. Palm. Crat. Chab. Rod. 98. 553. Mediol. 508. 512. Loch.
Bond. Torr. D. Heins. Burm. Fea Ascenss. Colon, s. a. Aldinae 11. III.
(qui def.) Camp. — Aes , laqueo. Bas. 527. Glar. R. Steph. Mnrel.
Ed. Venet. 478. — inquit. Mss. no- Lamb. Cruq. Xyl. Pulm. Chab. Bersm.
stri fere omnes, praeter duo; alio- Torr. D.Heins. Crat. Rod. luv. Da-
rum plerique. Edd. vett. saec. XV. cer. Burm. Sandb. Thrasius. lüld.
quos vidi, omnes, et plerique ante H. Steph. Bond. Tart. Despr. Zurik.
Lamb. tum Muret. Xyl. Bersm. Bentl. Bur. Thrmisius. Ed. Dorigh. Trusius.
(qui vindic.) sq. Baxt. Cun. San. Kd. Aid. I. Traviiis. Mss. nostri
Sandb. Franc. Balt. Sivr. Azar. Fea. Dess. 1. Gph. 2. Mon. 1. 4. msc.
Heind. Doer. Both. Zell. lahn. Camp. un. ap. Bersm. Bentl. 2. 6. alii ap.
Pott. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm. Torr. Orell. p. Schol. Acr. Porph.
Wdm. Krg. ?«(/m2s. Mss. nostri Dorv. 1. Edd. Fabr. Bas. 555. 580. TraUiits.
Bas. 1 {vel inquü supsc.) mss. Pulm. Msc. nost. Ment. mss. ap. Lamb. et
2. 3. Edd. Bas. 527. 55. 80. Ve- Torr. alq. Edd. Mediol. 480. Baxt.
net. 553. Lamb. (nihil monens) Cruq. Transhis , Tranlius, Tralius , Tro-
Fabr. Pulm. H. Steph. Crat. Chab. sius, Tosius , Trassius , Tragidus,
Torr. D. Heins. Bond. Dacer. Tart. Truxius , TrauUus, Trcnisliiis, liau-
Despr. luv. Zurck. ßurm. Phil. Val. s(ks. Variett. in mss. nostris etaliorum.
■ jir i ^<-^r^
LIB. II. SAT. II.
ISl
»Also mit Woricii jjcslrall. Doch mein sirnl miichligc Renten. 100
»Ueiehlhinn liiili' ich, heträchtlich J^eniig drei KönijLjen!« — Nun dann,
(liebt es für d;is, was übri^ du hast, nicht bcss're Verwendung?
Wesshalb leben dir Reichem noch schuldlos Darbende? Wcsshalb
Sinken noch Tempel der Gotter in Schutt? Herzloser, tmd wirnm
Spendest vom stattlichen Haufen du nichts dem geliebten Geburlsland ? 105
[Hr wahrscheinlich allein wird Jegliches immer nach Wunsch gehn!
0 wie wirst du dem Feinrl ein Gespött einst ! Welclier von beiden
Traut fiir missliche Fälle sich selbst wohl sicherer? Jener,
Welcher den üppigen Körper und Geist an zu Vieles gewöhnt hat,
Uder ein Mann , der Weniges braucht , und besorgt für die Zukunft 1 10
Stets, als Weiser, im Frieden Bedarf zum Kriege bereit hält?
100) magna et coiii. Markl.
101) Divitias habeo {om. que). Msc.
liest. Gph. 1. Ed. Bentl. (nihil mo-
ncns). — ergo hoc. Msc. (Jrell. S.
102) Quid superat. Msc. nost. Brn.
h. — quo swiiere {^ih a'2. m. siipsc.)
Msc. nost. Lips. 2. — ponses. Msc.
Orell. c.
103) quidfptam. Ed. Chab. cur eget
— divite. Cit. Scrv. ad Aeii. 6, 611.
104) iinprohe , clarae. Ed. Dorigh.
niliil monens.
105) A'o« aliud. Mss. nostri Lips.
1 (a 1. in.) 2. — patriae e tanio
einetirls. .Mss. nostri Dorv. 1. 2. Von.
1. 5. Did. 3. Bin. Ji. msc. Orell. M.
Edd. I'rinc. Cun. Azar. e tanto meli-
ris. Msc. iiosi. Gph. 1. uii. ap. Bersin.
Orell. S. patriae magno emetiris. Msc.
nost. Mon. 3 (i'c/ taiito supsc.) msc.
Comb. f. laeck. 1. Feae 3, a. pa-
triae ex magno metiris. Msc. Feae
1, d.
106) tibi recte. Mss. Bentl. 2. 3.
7. 10. Edd. Aid. IIT. hinc pleriqne,
Bas. 527. 55. 80. Glar. Miir. Xyl.
Fabr. Venet. .553. H. Stepli. Bersni.
Rod. Dacer. Tart. Despr. Zurck. Bentl.
Baxl. Gesn. Franc. Val. Oberl. \Va-
kef. Wetz. Azar. Heiud. Doer. Bip.
Zell. Mein. Orell. Wdm. Kig. i'ecte
tibi. Mss. nostri paene omiies, mss.
ap. Pulm. et Bersm. omnes, Oberl. a.
c. d. Bad. 1. Schol. Acr. Porph. rase,
nost. Kdd. Mediol. 477. 86. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Piuc.)
Loch. Colon, s. a. Ascenss. Aid. I. IL
R. Steph. Lamb. Cruq. Pulm. Torr.
D. Heins. luv. Cuu. San. Sandb. Do-
righ. Bur. Dtz. Dlb. tibi rectae. Msc.
nost. Dorv. I. mss. ap. Lamb. alq.
Cruq. 1, a. antiqn. lalb. 1. 3. 11.
Orell. M. Edd. Chab. Fea. Lahn.
Schm. rectae tibi. Msc. nost. Lips. 1.
Orell. b. c. p. S. Edd. Venet. 494.
95. 98. Mediol. 508. 512. — erunt
res. Mss. et edd. vulgo. eunt res.
Mss. Comb. d. f. E coni. N. Heins,
ed. Bentl. sq. Wakef. Mein.
107) inagnis. Mss. nostri Gph. 1.
Lips. 1 (m supsc.) — posthac. Mss.
et edd. vulgo. post haec. Mss. nostri
Dorv. 1. Dess. 3. Bas. 1. 3. msc.
ap. Bersm. post hoc. Msc. nost.Drd. L
Orell. S (a supsc.) — uterne. .Mss.
nostri et alioniin fere omnes. Schol.
.Acr. Edd. vulgo. titeimavi. Edd. Aid.
1. IL in. (qui indux.) sq. Glar. R.
Steph. Bas. 527. 55.80. Venet. 544. 53.
-Mnr. Fabr. Crat. Rod.
\i)%)fidit. Mss. nostri Mon. l. Gth.2.
fidet tibi. Msc. Orell. M. Ed. Do-
righ. — certior. Mss. Feae 2, a (a
2. m.) b (a 2. m.)
110) At qui. Msc. nost. Gig. 2.
Edd. Venet. 478. Mediol. 486. Aut
qui. .Msc. nost. Gph. 1. — pravo.
Mss. nostri Lips. 1 {parva corr. a
2. m.)
111) nplavil. Msc. nost. Drd. 3.
^^
182
HOK. SERMONUM
Quo magis his credas: piier hunc ego parvus Ofcllum
Integris opibus novi non latius usuin,
Quam nunc accisis. Videas metato in agello
115 Cum pecoro et gnatis fortem merccdo colonum ;
»Non ego« narrantem »temere edi luce profcpta
»Quicquam praeter olus fumosae cum pede poniae ;
»Ac mihi seu longum post tempus venerat hospes,
»Sive operuni vacuo gratus conviva per imbrem
120 »Vicinus, bcne erat non piscibus urbe petitis,
»Sed pullo atque haedo : tum pensilis uva secundas
»Et nux ornabat mcnsas cum diiplicc ficu.
»Post hoc ludus erat culpa potare magistra;
»Ac venerata Ceres, ita cuhno surgerct alto ,
112) Jdc credas. Msc. nost. Mon.
5. — piierum hunc. Mss. nostri Lips.
"2. 3. Dess. 1. Drd. 3. msc. ap.
Beism. Oberl. a. c.
113) vidi {novi supsc.) Msc. nost.
Dess. 3. — non latius. Mss. et edd.
vulgo. V. Bentl. non laetius coni. N.
Heins, refiit. Bentl. non lauiius coni.
H. Steph. (Diatr. II. p. 68) refut.
Bentl. msc. Feae 2, g (a 2. m.)
114) abscisis (abcisis). Mss. nostri
Lips. 3. Drd. 4. Mon. 4. Brn. h.
msc. Bad. 1. Ed. Aid. I. accissis.
abscissis. snccisis. Yar. leclt. ap.
Feam. — mercato. Tres mss. ap. ^'aI.
115) et gnatis. Mss. et edd. vnlgo
(v. ad I. S. 2, 21). et natis. Mss.
nostri Dess. 3. Drd. 1. 2. Mon. 3.
Brn. i. Brl. 1 {g erasnm) mss. Orell.
b. c. Edd. Lamb. Cruq. Bersm. Chab.
Crat. San. Phil. Franc. — factum
mercede. V. lect.
116) in luce. Edd. Aid. 1. II. III.
(ex coni. ut videtur) sq. Bas. 527. 580.
Glar. Muret. Fabr. Xyl. Crat. Palm,
(contra ipsius mss.) Rod.
117) fumoso, Msc. Feae 5, b (a
2. m.) Ed. Aid. I. formosae. Ed.
Mediol. 486. famosae. Edd. Venet.
492 (Pinc.) Ö4, 95. 98. Mediol.
508. 512.
118) Ac mihi seu longum. Mss. no-
stri longa "plurimi, Lips. 1. 2. 3.
Dorv. 1. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd.
1. 2. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Gpli. 1.
Bas. 1 (supsc. j^e/ rt<, vel ut) 3. Brn.
b. i. (itg. 1. 2. Gib. 2. mss. Pulm.
1. 2. 3. 6. quatuor ap. Bcrsm. Bad. 1.
Orell. b. c. msc. Cantcr N. L. 4, 12.
Schol. Acr. Edd. vett. saec. XV. qnos
vidi, omnes, et Aid. I. II. Ascenss.
Colon, s. a. R. Steph. Lamb. Cruq.
Fabr. Bas. 555. 80. Bond. Bentl. (qni
def.) Baxt. Gesn. Cun. Val. Oberl.
Comb. Wakef. Wetz. Azar. Heind.
Doer. Zell. Both. Pott. Orell. Bip.
Bur. Dtz. Schm. Wdm. Krg. — At
mihi seu longum. Mss. nostri Dorv. 2.
Drd. 3. (iph. 2. mss. R. Steph. Pulm.
4. andecim mss. ap. Feam, Orell.
p. S. Edd. Chab. Bcrsm. Franc. Fea.
lahn. Mein. Dlb. Ac mihi cum lon-
gum. Edd. Bas. 527. 31. Glar. Xyl.
Pulm. H. Steph. Torr. D. Heins. Da-
cer. Tart. Despr. luv. Batt. Sandb.
Camp. At mihi cum longum. Edd.
Aid. in. Venet. 544. 53. Muret. Rod.
Burm. Ac mihi si longum. Msc. Feae
6, b. Acmihi non longum. Edd. Crat.
Zurck. Ac mihi post longum teinj)us
seu. Msc. Feae 2. g. msc. nost. 1.
in Drd. 3 (sed Ast mihi), seu tempus.
Msc. Pulm. 10. Ac mihi seu longo
post tempore. Var. lect. ap. Lamb.
Ed. Sanad. (Cuningamio falso tri-
buens) sq. Phil. Sivr. Dorigh. — -
tempus post. Edd. Aid. 1. II. lunt.
503. R. Steph. — venerit hospes.
Mss. nostri Dess. 2. Brn. i. msc. ap.
Bersm. Grell. M.
3is:
^=sss^^
LIB. II. SAT, It.
tS3
GlauMicIier findest du diess, wenn du hörst, dass irh iinsern Olellus
Kanut* als Kind, wie im volle» Besitz nicht flotter er lehtr,
Als im geschmälerten jetzt. Zur Pacht, auf vermessenem (irumisluck,
Solllfsl hei Kindern und Vieh du ihn schauu als rustigen Landwirlh!
»Allags kam« — so erzahlt' er, — »so leicht nicht andere Speise
»Mir auf den Tisch als Kohl, mit dem Bein des geräucherten Schinkens.
»Aber ei-schien mir einmal nach längeren Zeiten ein Gaslfreund,
»Oder, ein werllier Besuch in der Müsse des Begens, der Nachhar:
»Dann ward wohler gelebt; bei Fischen vom Markte der Stadt nicht;
»Nein, beim Böckchen und Huhn ; und es schmückt' uns prangend den Nac|iti>cli
»Nrben der wiiilcruden Traube die Nuss und die doppelte Feige.
»Demnächst ging es zum Spiel, wo der Fehl mit dem Becher gebüsj^t ward.
»Ceres mit Spende verehrt, dass hoch sie im Halm sich erhübe.
115
1-20
119) per imbres. VA. Ball, (niliil
iiioiieiis) sq. Camp.
121) tum pensilis. Mss. et edd.
viilgo. tunc pensilis. Wss. uo-slri Lips.
3. Dorv. 1. 2. Drd. 3. Mo». 1.2.5.
(tph. 1. 2. (iig. 1. Bin. h. mss. Ober!,
a. c. Comb. c. Fcae 1, i. 5, b, Orell. c.
Ed. Aid. I. Laudat Priscian. A. gr.
7, 12, 63 liunc locum: tunc jjensi-
lig — fico (tiinc et fico Krehl ed. e
mss.) — dum pensilis. Msc. iiosl.
Mon. .3.
122) fico. Mss. iiostii Dess. 1.
Drd. 3. Moii. 1. 2. 5. Gtg. 2. Gtb. 2.
msc. Grell. M. Laudat hiinc v. So-
sip. Charisius p. 75, 9 ap. Putsch.:
Tu/n mix o. m. c. d. ficu.
123) Post hoc. Mss. et edd. vulgo.
Posthac. Mss. noslri Dorv. 1. Dess. 1.
msc. ap. Bersm. Feae 1. i. Post haec.
Msc. nost. Bas. l. — culpa polare.
Mss. et edd. vulgo. cupa polare.
Edd. Crato. tum Bentl. (ex ing.) sq.
Azar. Polt. Bur. cuppa (vel culpa
supsc.) Msc. nost. Bas. 1. culpa {vel
cuppa supsc. ead. m. ) Msc. nost.
Drd. 1. cuppa. Msc. Talb. 4 (a 2. m.)
12. Ed. Lamb. (ex ing.) sq. Chab.
Bersm. Dacer. Tarl. Despr. Bond.
Zurck. luv. Sandb. Camp. Bip. nulla
p. magistra coni. Beul!, pulso p. ma-
gistro nos oiim (1817) couieceramus.
124) Atvenerata. .Msc. nost. Drd. 2.
msc. Cruq. 6. Ac Ventura. Ed. .Me-
dio!. 477. — ita ciUnio surgeret alln.
\'ss. nosiri fere omnes, Lips. 1. 2. 3.
Corb. Dorv. 2. Dess. 1. 2. 3. Mo».
I. 2. 3. 4. 5. Drd. 2.-3.4. Gph. 1.
Bas. 2. Bin. b. Gig. 1. 2. Gth. 2.
mss. ap. Palm, et BeiUl. omnes, ap,
Cruq. phq. qiiatiior ap. Bersm. ap.
Torr. alq. Bad. 1. quindecim mss.
ap. Feam. Orell. b. c p. Scbol. Acr.
Porpb. Edd. Priiic. Mediol. 476. 77.
80. 508. 512. Flor, 482. Venet. 478,
79. 81. «3. 80. 90. 92 (Pinc.) 94.
95. 98. Loch. Colon, s. a. Asceas. I.
tum Bentl. (qni restit. et viadic.) sq.
Baxt. Clin. San. Phil. Franc. Do-
righ. Gesn. Oberl. Comb. Wakef.
Wetz. Azar. Fea. Heind. Doer. Zell.
Both. Mein. Pott. Orell. Bur, Dtz.
DIb. Schm. Wdm. Krg. — ut culmo
surgeret. Msc. nost. Bas. 1. mss. ap.
Torr. alq. al. ap. Val. Edd. Aid. 1.
II. III. (qui indux. ) sq. Ascenss.
III. IV. Bas. 527. 55. 80. Glar. R.
Stepb. Muret. Venet. 553. Fabr. Xyl.
Pulm. H. Stepb. Chab. Brat. Bersm.
Torr. D. Heins. Dacer. Tart. Despr.
Rod.Iuv. Zurck. Burm. Batt. Sandb. —
ita ailmo ut surgeret. Mss. nostri
Brl, 1, Drd. 1. Brn. i. mss. ap.
R. Stepb. quinque ap. Val. quinque
ap. Feam. Edd. Val. Sivr. — ita
culmo uti surgeret. Msc. Cruq. 7. Ed.
Bip. — tili culmo surgeret. Msc. nost.
Dorv. 1. msc. Orell. S (ita supsc.)
Edd. L,|imb. Cruq. Bond, (refut.
Ff
184
llOK, SERMONUM
120 »Explicuit vino contractae scria frontis.
»öaeviat atquc novos movcat Fortuna lumiiltus;
»Quantum liinc inniinuct? quanto aut ego parcius aut vos,
»() pucri; nituistis, iit Inic novus incola vonitV
»Nam propriae telluris herum natura ncqiio illum,
130 »Ncc me, ncc quemquam statuit. nos cxpulit illc;
»lllum aut nequitics^ aut vafri inscitia iuris,
»Postromum expellet certc vivacior hercs.
»Nunc ager Umbreni sub nomine, nuper Ofclli
»Dictus, erit nulli proprius; scd cedet in usum
135 »Nunc mihi, nunc alii. Quocirca vivite tortcs,
»Fortiaque advcrsis opponitc pectora rebus ! «
Satira III.
DAMASIPPUS.
Sic raro scribis, ut tote non quatcr anno
Eeiitl.) — ita culmo surgeret alto ut.
xMsc. nost. Gpli. 2. mss. Fcae 1, d. f.
127) Quanlum hinc. Mss. et edd.
vnlgo. Quantum hie. Msc. nost. Gtg. 1.
i;dd. Loch. Mediol. 508. 512. Zurck.
Quantum aut imm. Mss. nostri Bas. 1.
Brii. li. i. mss. Oberl. a. d. quiiule-
cim mss. ap. Feam. Quanto hinc. Msc.
laetk. 1. — inminuet. Mss. nostri
Lips. 1. 2. Dess. 1. Moa. 2. 5. al.
imminuit. Ed. Colon, s. a. imminuat.
Mso. nost. Brn. i (ß supsc.) Feae
2, i. eminuet. Msc. nost. Bas. 1 (supsc.
vel in) mss. ap. Lamb. alq. (cjiii
coni. dendnuei) msc. ap. Val. Edd.
Clin. San. Val. Sivr. Dorigli. —
ijuanto aut ego. Mss. et edd. viilgo.
qudutum aut cgo. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Bil. 1. Dorv. 2. Mon. 1. 3.
Drd. 4. (itg. 1. 2. Gth. 2. mss. ap.
R. Steph. ties ap. Bersm. Orell. b.
128) ?iituistis. Mss. et edd. vulgo.
vixi)itis. Mss. nostri Ment. Bas. 1.
msc. 1. iu Drd. 3. msc. Pulm. 6.
ap. Lamb. et Torr. alq. Pott. 4. 9.
13. 10. msc. Feae 2, i. instituistis .
Msc. nost. Lips. 2 (a 1. m.) Porpli.
msc. nost. — ut hie novus. Msc.
nost. Gtg. 1. mss. ap. Lamb. alq.
Porph. msc. nost. ut nunc novus.
Edd. Bond, tum Fea (nihil monens).
ut Itunc. Edd. Mediol. 508. 512.
120) propriae telluris. Mss. et edd.
vulgo. pioprie telluris. Mss. nostri
Dess. 2. 3. Did. 1. Mon. 1. 5. Gtg. 2.
mss. complures ap. Feam (miilti alii
sine dubio : nam e pro ae in codd.
a sacc. Xn. nsitatum). Edd. vett.
Mediol. 480. 508. 512. Venet. 478.
83. 80. 92 (Pinc.) 9L 95. 98. Loch.
Colon, s. a. Chab. Fea (qui def. )
Both. Mciu. Bur. propiiuiu telluris.
Msc. Feae 5, a (a 2. tu.) — nee il-
lum. Mss. nostri Dess. 3. Mon. I.
Brn. h. Gth. 2.
131) lllum nequicies {om. aut). Msc.
nost. Drd. 3.
132) Postremum. Mss. nostri omues
praeter unum, msc. Pulm. 1. ap. Beiitl.
pirq. et optt. diio ap. Bersm. unde-
cim ap. Val. Comb. c. f. Oberl cd.
mss. ap. Feam pIrq. Edd. ante Lamb.
q. sc. omnes, et Bas. 555. 80. Torr.
D. Heins. Crat. Zurck. Burni. Beut!,
(qui revoc. ) Cun. San. Franc. Do-
righ. Wakef. Wetz. Fea. lahn. Hcind.
Zell. Ürell. Mein. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. — Poslremo. Mss. paiici,
Mon. 1. nost. duo ap. Bersm. al. ap.
Val. Oberl. a. Bad. 1. Feae 2, h.
LIH. II. SAT. II. III.
185
»r.lallelc tlann diiirli Wein uns ili'ii Knist dir «ifnmzcllon Slini aus. 12j
»Wiilhe Fortuna liiiilnrl, luid mv<^' uns neue Vcnvirning;
»Wie viel i<aun sie von iloni uns LMitziehn? Was leiilt uns iin Anselin.
»Mir, iiir Kinder, und euch, nach des neuen Hewolinci-s Erscheinen ?
»Denn selltsfcigencn Bodens Besitz hat ihm (he Natur nicht ,
»Noch mir, noch sonst Kincm veriiehn. Uns sciieuchele jener, I^H)
»Ihn wird loses Vcrthun, Unkunde verlanglichen Bcclites,
»Sicher zuletzt austreiben ein lebcnl)egabterer Erbe.
»Diess Gnuidstück, jetzt nach des Umbrenus, jüngst nach Ofelhis
»Namen benannt, wird Keinem ein eigenes; bloss in den Niessbraiich
»Konunt's bald mir, bald Andern; darum lebt tapferen Muthes, I3j
»Und setzt tapfere Herzen den Sciiicksalsstreichen entgegen!«
Dritte Satire.
De?^ Tliorcn Irrwahn.
Sparsam schreibst du so sehr, dass nicht viermal du in Jahrsfrist
3, a (a 2. m.) Oreli. S. Edd. Lanib.
(qui indux.) Cruq. Mnr. II. Stcpli.
Palm. Chab. Bersm. Bond. Dacer.
Tart. Despr. luv. Talb. Baxt. Gesn.
Bau. Sandb. Val. Phil. Sivr. Oberl.
Cond3. Azar. Doer. Both. Camp. Pott.
— expellü. Msc. nost. Mon. 2.
134J DictuSj ei^it nuUi. Mss. nostri
Lips. 2 (fl supsc. a 2. m.) 3. Brl. 1.
Dorv. 1. Dess. 3. Drd. 1. 2.3. Mou.
1. 2. 5. Bas. 1.3. Gth. 2. mss. ple-
rique ap. Benll. Polt. Feam. Orell.
et alios, Oberl, c. d. Bad. 1. Edd.
ante Bentl. fere omnes, et post Cuii.
San. Sandb. Phil. Franc. Batt. Val.
Sivr. Dorigh. Wakef. Azar. Heind.
Camp. Pott. Orell. Dlz. Dlb. Scbm.
Wdm. Krg. — Bicius erat , nulli.
Mss. nostri Lips. 1. 2 (a 2. m. )
Dorv. 2. Dess. 1. 2. Drd. 4. Gph.
1.2. Mon. 3. 4. Gtg. 1. 2. duo mss.
ap. Bi-rsm. Bentl. 7. 9. 10. 13. 15.
(Jesu. 3. Oberl. a. Pott. 10. 11. Ifi.
18. trudecim mss. ap. Feam. Edd.
Zar. Venet. 481. Aid. I. lunt. 503.
tum Benll. fqui def.) sq. Baxt. Gesu.
Oberl. Comb. Welz. Zeuu. Fea. Zelt.
lahn. Doer. Both. Mein. Bip. Bur. —
erit nullis proprius. Msc. nost. Brn. i.
pr-opritts iiulli. Msc. Feae 1 , k. —
cedet. Mss. nostri prope omncs, ap.
Bentl. Feam, Pott, et alios plerique.
Edd. ante Bentl. q. sc. omnes, et
post plerique. cedit. Mss. nosüi Dess.
1. Brn. i. msc. ap. Bersm. Benll. 13.
Oberl. a. Feae 2, f. Polt. 18. 20.
Fdd. Benll. sq. Baxt. Gesn. Zeuu.
Oberl. Welz. Comb. Doer. Both. Bip.
Bur.
135) Sunc mi. Msc. nost. Bas. 1. —
minc aliis. Mss. nostri Brl. 1. Drd I.
mss. Feae 2, f. k. Orell. c (s supsc.)
Kd. Aid. 1.
136) Marliuque. Ed. San. c coni.
sq. Dorigh.
Satira III.
1) Sic raro scrihis. Mss. et edd.
vulgo. Sciiol. Acr. Porpli. Msc. nost.
Si raro scribis. Msc. nost. tilg. 1.
mss. Cruq. I, tres. 6. Gesn. 3. msc.
ap. l,amb. Bos. Orell. b (c supsc.)
Edd. Cruq. Sandb. Wdm. Si raio
scribes. Mss. nostri Bas. 3. Drd. 3.
Gth. 2. .Mon. 1 (es corr.) 2 (sie — is
corr. a 2. m.) mss. Pulm. 1. 4. tres
ap. Val. Edd. Beult, (qui def.) Cun.
Sau. Phil. Franc. Sivr. Mein. Sic
raro scrif/es. Mss. nost. Dorv. 1. msc.
Pulm. 2. Ed. Both. Sic raro scribes
186
HÖR. SERMONUM
Membranam poscas, soriptoriiin qiuiequc retexens;
Iratus tibi, quod vini somniqiie benignus
Nil (lignnm sernione canas. Quid HetV at ipsis
5 Saturnalibus liuc fugisti; sobrius ergo
Die aliquid dignum promissis: incipe. Nil est.
Culpantur frustra calami, inmcritusque laborat
Iratis natus paries dis atque poetis.
Atqui voltus erat multa et praeclara minantis,
10 Si vacuum tepido cepisset villula tecto.
Quorsum pertinuit stipare Platona Menandi'o ;
Eupolin, Archilochum, comites educere tantosV
Invidiam placare paras virtute relicta?
Contemnere, miser. vitanda est inproba Siren
15 Desidia, aut quidquid vita meliore parasti,
Ponendura aequo animo. — Di te, Damasippe, deaequc
Verum ob consiliura donent tonsore. sed unde
Tarn bene me nosti? — Postquam omnis res mea lanuin
Ad medium fraeta est, aliena negotia curo,
20 Excussus propriis. olim nam quaerere amabam ,
Quo vafer ille pedes lavisset Sisyphus aere ;
Quid sculptum infabre, quid fusum durius esset.
si, ut toto colli. Piacd. — scribis in
toto. Msc. nost. Lips. 1.
2) Membi'cinas. Msc. iiost. Did. 4.
— recensens. Msc. nost. Bas. 1 (supsc.
repinsens vel retexens) mss. tres ap.
Val. Feae 1, a. 5, b. revolvens. Msc.
nost. Gtg. 2. recenses. Msc. nost.
Ment. retentes. Msc. Feae 1, k.
4) canas: quid ßet? Sic dist. Bentl.
Clin. San. Franc. Sivr. canas, gidd
fiel? Sic dist. Mein. Wdm. canas? quid
fiet? Sic dist. Botli. — canis. Msc.
Feae 6, a (a 1. m. ) — quod fiet.
Msc. nost. Lips. 2. — • at ipsis. Mss.
nostri Lips. 3 (a 1. m.) Mon. 1.
Drd. 3. Gth. 2. mss. Crnq. 1, un.
Bentl. 2. 0 (a 1. m.) Comb. c. Pott.
2. 6. 7. Edd. BentL (qui def.) Baxt.
Cnn. San. Sandb. Phil. Gesn. Franc.
Oberl. Dorigh. Comb. Wakef. Wetz,
Azar. Heind. Doer. Bip. Zell. Mein.
Orell. (qui def.) Dtz. Dlb. Wdm.
ab ipsis. Mss. nostri pirq. Lips. 1.
2. 3 (a 2. m.) Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. Mon. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3.
Gtg. 1. 2. Gph. 1. 2. mss. ap. Pott,
plrq. Ürell. b. c. S. p. M. Edd.
vulgo ante Bentl. , et Val. Sivr. Fea
(qui def.) ßoth. lahn. Camp. Pott.
Schm. Krg. ab istis. Msc. ap. Bersm.
ut ipsis coni. Praed.
5) fugisti. Sohrius ergo. Sic vulgo
dist. fugisti sobrius. Ergo. Sic dist.
mss. Cruq. 1 , im. 3. Edd. Bentl.
San. Cun. Phil. Franc. Sandb. Val.
Sivr. Dorigh. Camp. Mein, Wdm.
Krg. sobrius. Esto. Msc. Cruq. 1 ,
un. Feae 1, a (a 2. m.) prob. Bentl.
6) Dignum aliquid die promissis.
Msc. nost. .Mon. 4. — nil est. Sic
vulgo dist. 7iil est? Sic dist. Cun.
Wetz. Voss (ed. Germ.) Wieland.
7) Frustra culpantur. Msc. Feae
1, d. Culpantur calami frustra. Msc.
nost. Dess. 3. mss. duo Bersm. Feae
5,b. Ed. Both. — inmcritusque. Mss.
nostri Lips. L 2. Dess. l. 2. Drd. 1.
Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1.
-' -— ' '"■ ^^^^
LI15. II. SAT. III.
IS-
Dir MemluMiie bestellst , und stets dein Fertige» aiil'trennsl ;
Bos" auf dich, weil Irohiiend dem Wein und dem Sdiiare, du gar nichts
Singst, das Rede verdient. Wie winl's? Vom Fest des Saturnus
Flohst du ja eben liieher. Flring' also eniii<liierl dorh etwas 5
Deiner Verheissungen Wcrilies lieiTor. So beginin! doch! — Nichts ist's!
Fruchtlos will! auf die [{ohie geschmählt, und ohne Verschulden
Leidet die Wand, im Zorn so der Götter wie Dichter erschaffen.
Nahmst du die Mii'iie. doch an, als droht' uns Vieles imd Grosses,
Wann im warmen Gcinarh diih Krlösten empfinge das Landhaus !
Sprich, l'ur welcherlei Zweck ward l'lalo gepackt zu Menander,
Eupolis her mit geftdirl, Archilochus, solche Gesellschaft?
Willst du den Neid aussöhnen, indem du der Tugend entsage.st V
Schmach folgt, Aermster, dafür! Fliehn musst du die falsche Sinne
Trägheit, oder auf das, was besserer Wandel dir einiiug.
Willig verzichten! — Verleihn so (jötler wie Göttinnen huldreich
Fi.r den triftigen Rafh dir einen Barbier, Damasippns!
Aber wie kennst du mich deim so genau? — Seit sämmtlichc Habe
Mir am mittleren Janus zerschellt ist, sorg" ich um Andrer
Sachen, der eigenen quitt. Denn vordem liebt' ich zu forschen.
Welcherlei Erz Fussbäder dem listigen Sisyphus darbot.
Was unküDstlich gemeisselt erschien , was härter gegossen ;
10
15
20
8) düs partes. Msc. nost. Gph. 1.
9) Atquin. Mss. alq. ap. Lanib. —
multa ac praeclara. Ed. Cun. ex ing.
sq. San. Franc. Sivr. Atqui — mi-
nantis. Cit. Serv. ad Aen. 2, 96.
10) villula lecto Bentl. coni. et
abiecit.
11) Menandrum. Msc. nost.Moii. 3.
12) Eupolim. Mss. nostri Lips. 1.
•>. 3. Drd. 1. 3. Brl. 1. Gph. 1.
Bas. 1. Ed. Crato. — Arddlocum
(viiiose). Mss. ex no5lris mivlti , ap.
Pott, omnes. Archilochum. Mss. et edd.
vulgo, Schot -Acr. Archilocho. Msc.
nost. Bas. 3. Bentl. 0 (a '2. m.) Feae
1, e. 2, b (a 1. m.) 3. f. Ed. Bentl.
sq. Cun. Walief. Franc. Sandb. I'ea.
— coniiles educere. Mss. et edd. vulgo.
comites adducere. Msc. nost. Gph. 1.
Feae 2 , h. Ed. Fea. comites et du-
cere. .Mss. Feae l, n. 3, a. comites
educere. quid? tu coni. Rutgers. prob.
Bentl. Edd. San. Sivr. üorigh,
13) pacare paras. Msc. nost. Sant.
placare putas. Mss. nostri Gph. 1.
Mon. 5. pares. Msc. ap. Val.
10) Ponendurn est aequo. Msc. nost,
Bas. 1.
17) Verum ob consilium. Mss. el
edd. vulgo. Verum hoc consilium. Msc.
nost. Gtg. 2. Edd. Mediol. 477. 86.
Venct. 478. 79. .Md. I. Verum ad
cons. Ed. Bas. 580.
19) curae (o supsc. a 2. m.) Msc.
nost. Lips. 1.
20) Excussis. Mss. Feae 2. b.
Oberl. c. Ed. Torrent. Exclusus. Msc.
nost. Gph. 1. — hahebam. Msc. ap.
Torr, qui corr. avebam.
21) Quo faber. Msc. nost. Bas. 3.
Feae 3, f (a 1. m.) .ö, a. Bad. 1
(a 1. m.) — Sisiplius, Sisi/pus. aber-
rait. in mss. Sisijphos. Ed. Cun. no-
vandi studio.
22) Quid sc, Mss. q. sc. omnes.
Edd. post Aid. I. (qui restit.) ^^^lgo.
Quod sc. Edd. vett. ante Aldum quos
vidi , onuies , et Ascenss. — infahre,
Ib8
IIOK. SKUMONUM
C;illi(lu.s liuic signo ponol)ain niilia coiituin:
Hortos egrcgiasque domos nicrcarier unns
25 Cum lucro uoram ; undc tVcquontia IMcrciiriale
Inposuere mihi cognomen corapita. — Novi,
Et miror morbi purgatum te illius. — Atqui '
Emovit veterem mire novus, x\t solet, in cor
Traiecto lateris miscri capitisve dolore :
30 Ut lethargicus hie cum fit pugil et medicum urget. —
Dum ne quid simile huic, esto ut libet. • — O bone, ne te
Frustrere : iiisanis et tu stultique prope omnes ,
Si quid Stertinius veri crepat, uiide ego mira
Descripsi docilis praccepta haec, tempore quo me
35 Solatus iussit sapientem pascere barbam,
Atque a Fabricio non tristem ponte reverti.
Nam male re gesta cum vollem mittere operto
Me capite in flumen, dexter stetit et: Cave faxis
Te quicquam indigmim; piidor, inquit, te malus angit,
quod fusum. Msc. nost. Lips. "2. Ed.
Colon, s. a. infahre et quod fusum.
Edd. Ascenss. — sculptum. Mss. no-
stri plrq. Lips. 1. 3. BrI. 1. Mon.
1. 2. 3. 5. Dcss. 2. 3. Drd. 2. 3. 4.
Gph. 1. 2. Bas. 1. 3. Gig. 1. 2.
mss. ap. Pulm. et Cniq. omnes, tres
ap. ßersm. Lamb. 1, duo. 2. 3. 6.
8. 9. Bad. 1. Gesn. 2. Comb. b. c.
d. f. ap. PoU. plrq. Edd. ve'tt. ante
Aldum H. q. sc. omnes, et Ascenss,
R. Steph. Lamb. Cniq. Fabr. Pulm.
H. Steph. Chab. Crat. Bersm. Torr.
Bond. Znrck. D. Heins. Burm. Da-
cer. Despr. Tart. luv. Bentl. Cun.
San. Phil. Sandb. Val. Sivr. Franc.
Dorigh. Wakef. Wetz. Azar, Fea.
Heind. Both. Zell. lahn. Doer. Camp.
Mein. Grell. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. — scalptum. Mss. nostriLips. 2.
Dess. 1. Gth. 2. mss. R. Steph. un.
ap. Bcrsni. Pott. 2. 6. Feae 2, c. e.
Edd. Aid. ILIIL Argeut. 514. Glar.
Bas. 527. 3 L 55. Venet. 544. 53. Muret.,
Xyl. Rod. Baxt. Oberl. Comb. Gesn.
Pott. Bip, Bnr. (v. Feam ad IIL Od.
1 1, 52.) Quid cullum. Msc. nost. Drd. 1.
23) milia. Sic mss. nostri omnes,
et alibi constantcr.
24) domiis. Ed. Malens. 181G. 24.
25) Mercuriale. Mss. et edd. vulgo.
Merciiriali. .Mss. nostri Lips. 2 ( a
L m.) Brl. 1 (a 2. m.) mss. np.
Lamb. alq. Edd. Gryph. Crat. Cun.
San. Val. Wakef. Phil. Franc. Sivr.
Dorigh. Mercurialem. Msc. Cruq. 7.
Lemma ap. Porph. Seh. Mercurialis.
Mss. alq. ap. Torr.
27) Et miror morbi. Mss. nostri
longe plurimi, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1.
Dess. 1. 2 (^verbi, snpsc. morbi) 3.
Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 2. 3. 5. Bas.
I. 3. Gtg. 1. 2. Gph. 2. Gth. 2.
mss. R. Steph. ap. Lamb. alq. Puhn.
I. 2. 3. 4. 6. nn. ap. Bersm. ap.
Torr, et Bentl. omnes, septeni ap.
Val. Comb. b. c. d. f. Oberl. c. d.
Bad. 1. viginti ap. Feam. Edd. ante
Aldum q. sc. omnes, et Ascenss.
restit. Bentl. sq. Cun. San. Val. Franc.
Sivr. Dorigh. Wetz. Azar. Heind.
Pott. Both. Zell. lahn. Mein. Grell.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Et morbi
niiror. Mss. nostri .Mon. 1. Gph. 1.
Oberl. a. ap. Val. alq. Edd. Aid. L
II. in. (qui indux.) hinc edd. vulgo
ante Bentl., et Baxt. Gesn. l'liil.
Oberl. Comb. Sandb. Wakef. Fea.
Doer. Camp. Bip. et miror purgatum
morbi. Msc. Pulm. 10. — Atquin.
"" ^ -^ '-"
LIM. II. SAT. III.
ISO
S(li:il7.l' ;ils Könner ein l'.ilil nnf liundoil tausenil Sesler/.en.
(;;irlen und selionc P;il;iste mit Vortlioil schlau zu eiiiamlcln ,
Üiess vor Allen versland iili; daher den Mercurhislilel
Mir die vei-sanuneite Menge des kreuzwegs gab. — Ja. idi weiss es.
Und dieli genesen zu sehn der kranklieil, wundert niicii. — Kine
Sellsatn neue jedoch Irieh aus mir die all(>, wie ol'tnials
Schmerzen der leidenden Seite, des Hanitts, in den Magen liinahzichii;
Wie der Lefhargiker tla, wenn boxer er wird und den Arzt drang!. —
Nur nichts Aehnliches mir; gelrs sonst, wie's wolle! — Du (Jiiler,
Tausche dich niclit; toll bist auch du, wie die säninitlichen Tlioren,
Wenn Sterlinius' Mund Wahrliattiges schnattert, aus dem ich
Achtsam mir nachschrieb so tretBiche Lehren, zu der Zeit,
Als mich tröstend den Weisheitsbarl er zu jiflegen ermahnte,
und nicht traurig zurück von Fabricius' Brücke zu wandern,
Demi nach der Habe Verlust, da verhülletes Haupts in den Strom icli
Sturzen mich wollte, zum Glück stand nah er, und: hüte dich, s[prach er.
Etwas, das dich entclut, zu begehnl Dich «juälet die falsche
■60
35
xMss. uoslri Bas, 1. Bil. 1. ap. Lamb.
alq. Alque. Msc. nost. Gph. 1, msc.
Orell. b (supsc.)
28) Evomit. Msc. uost. Gph. 2,
mss. Feae 1 , u (a 2. m.) 3 , a. f.
Evomuit. Msc. nost. Mou. 3. Feae
0, li. Et movil. Mss. nostri Mon. 1.2.
<itli. 2. — maior vovus coni. Korket.
29) Transiccto. Mss. nostri Drd. 4.
fiph. 1. 2. Feae 3, a. — capitis mi-
seri laterisque. Mss. nostri l)ess. 2.
Corb. msc. ap. Bersm. — capitisve.
Mss. nostri Lips. 3. Dorv. 1. Mon.
1. 2. 5. Dess. 3. Drd. 3. Gph. 1.2.
Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Bcntl. 13. 14,
qiiinque ap. Val, Comb. c. d. Gesn. 3.
quinque ap. Feam , Ürcll. c («y supsc.)
S. Edd. vetl. ante Aiduni q. sc.
omnes, et Bentl. (qui restit.) sq.
Clin. San. Batt. Val. Franc. Sivr.
Wakef. Dorigh. Wetz, Azar. Fea.
laiin. Heind. Both Zell. Camp. Pott.
.Mein. Orell. Bur. Dtz. 01b. Schm.
Wdm. Krg. cnpitisque. Mss. nostri
Lips. 1. 2. Dorv. 2. Brl. 1. Hess. 1.
Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. Bas. 1.3. mss.
Comb, b f. Orell. b. p. c (corr. )
Edd. Aid. I. II. in. hinc edd. vulgo
ante Bentl., et Baxt. Gesn. Phil.
Sandb. Oberl. Comb, üoer. Bip.
3U) Est letharg. Ed. Dorigh. —
cum Sit. Mss. nostri Dorv. 1. (iph. 1.
a in Drd. 3. — modicitvi urget. .Mss.
nostri I^ips.2. Gph. 1. Bas. 3, Gth. 2.
mss. Cruq. 1, duo.
31) ut luhet. V. lect, ap. Feam,
Ed Invenc. — o hone , ne te. Mss. no-
stri prope omnes. Edd. .Aid. LH. IIL
hinc edd. vulgo. o hone, te ne. Msc.
nost. Gtg. 2. Edd. ante Aldum q.
sc. omnes . et .^scenss. sq. Cun.
33) veri crepat. .Mss. et edd. vulgo.
verum crepat. Mss. nostri Lips. 2.
Meiit. Corb. Brl. 1. Bas. 1. Mon. 3,
mss. Cruq. 1, dno. 4. ap. Lanib. alq.
dnodecim ap. Val. Gesn. 3. Oberl. c.
ap. Pott. alq. Orell. b. p.
'S l) /loc tempore. .Mss. nostri .Mon. 3,
Gth. 2.
35) erescere barham. .Msc. nost,
Dess. 2. un ap. Bersm. Feae 3, c
(a 1. m.) Oberl. c (a 1. m.)
36) e Fabricio. Ed. H. Steph. sq.
\al. Sivr. W'akef. Wetz. — fönte.
Msc. nost. Dess. 3. un. ap. Bersm.
38) in foniem (flumen snpsc.) .Msc.
nost. Dess. 3. — dextra stetit. Msc.
nost. Brl. L Feae 2, k.
30) Te indignum quin/uam. Msc.
nost. Lips. 1. a in Drd. 3. — te
190 IIOK. SERMONUM
40 Insanos qui iiiter vcreare insanus haberi.
Primum nani inquiram, quid sit furere; hoc si erit in te
Solo, nil verbi, pereas quin fortiter, addam.
Quem mala stultitia et quemeumque inscitia veri
Caecum agit, insanum Chrysippi porticus et grex
45 Autumat. Haec populos, haec magnos formula reges,
Excepto sapiente, tenet. Nunc accipe, quare
Desipiant omnes aequo ac tu, qui tibi nomen
Insano posuere. Velut silvis, ubi passim
Palantis error certo de tramite pellit;
50 nie sinistrorsmn, liic dextrorsum abit ; unus utrique
Error, sed vai"iis inludit partibus: lioc te
Crede modo insanum, niliilo ut sapientior ille,
Qui te deridet, caudam traliat. Est genus unum
Stultitiae nihilmn metuenda timentis; ut ignis,
55 Ut rupis fluviosque in campo obstare queratur:
Alterum et liuic vannn et nihilo sapientius, ignis
malus angit. Mss. nostri Dorv. 2. nost. Bas. 1. mss. ap. Laiub. alq.
Lips. 2 (supsc.) Dess. 3. Drd. 3. Mou. quatuor ap. Feara. — hoc si et in
1. 2. 5. Gpli. 1. Gtg. 1. 2. Gth. 2. te. Msc. nost. Lips. 3. hoc si et erit
mss. R. Steph. Pulm. 1. 2. 3. 4. 10. in te. Msc. nost. Bd. 1.
Cniq. 1, quatuor. 3. 6. 7. tres ap. 42) nil verhis. Msc. nost. Gph. 2.
Bersm. Septem ap. Torr. Bentl. 13. 43) quemcunque. Mss. nostri Lips.
octo mss. ap. Feam. Oberl. a. d (ad 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd.
marg.) Comb. c. d. Pott. 7. 8. 17. 18. 1. 2. 4. Mon. 1. 2. 3. 5. Gph. 1. 2.
Orell. b. c (S et M supsc. vel ur- Bas. 1. 3. Gtg. 1. 2. mss. Lamb. 1,
get'). Ed. Princ. restit. Bentl. sq. Cun. tres. 2. 3. 6. Cruq. 1, quatuor. 7. ap.
Baxt. San. Phil. Franc. Val. Sandb. Pulm. omnes, ap. Bersm. quatuor,
Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl. Comb, meliores ap. Torr. Gesn. 2. ap. Polt.
Wakef. Wetz. .^zar. Fea. Heind. Both. omnes praeter lü. Edd. Mediol. 477.
Doer. Jahn. Mein. Orell. Bip. Zell. 86. Venet. 478. 79. Glar. Lamb. Cruq.
Bur. Dlz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. te Xyl. Ras. 580. Torr. D. Heins. Bentl.
malus urget. Mss. nostri Lips. 1. 2 Baxt. Sandb. Gesn. Oberl. Comb,
(supsc. vel angit) 3. Brl. 1. Dorv. 1. Wakef. Wetz. Azar. Fea. Both. Heind.
Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. a in Drd. 3. Uhn. Doer. Zell. Pott. Mein. Orell.
Mon. 3. Bas. 1. 3. Gph. 2. mss. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. quae-
Pulm. 6. un. ap. Bersm. Oberl. c. d- cunqiie. Mss. nostri Drd. 3. Gth. 2.
Comb. b. f. ap. Pott. plrq. Orell. p. mss. ap. Cruq. alq. Pott. 16. Orell. M.
S (corr.) Edd. ante Bentl. (praeter Edd. Zar. Flor. 482. Venet. 483. 86.
Princ.) omnes . et Camp. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 544. 53. Me-
40) Insanos vereare qui inter. Msc. diol. 508. 512. Colon, s. a. Loch.
nost. Lips 3. — huberi? Sic dist. Ascenss. Aldinae, Bas. 527. 55. R.
msc. nost. Brl. 1. Feae 2. c. h. Edd. Steph. Pulm. Mur. Fabr. H. Steph.
Glar. Xyl. Fabr. Chab. Crat. Bersm. Rod. Bond. Zurck.
41) «07« supsc. in msc. nost. Lips. 3. Dacer. (qui def. ) Tart. Despr. luv.
deest in msc. Bas. 1. — quod sit Burm. Phil. Franc. Val. Camp. Bip.
furere. Ed. Loch, quid sit furor. Msc. Bur. cuiusque. Ed. Cun. ex ing. sq.
^^K^aSi^brtlHaMM^fiBl
LIB. II. .SAT. III.
191
Schaam nur, dass du dich scheust, toll unter den Tollen zu heissen. 40
Ei-sl nur lass mich crspaiin, was toll sein heisst: wenn es einzig
Dir iuwohut, nicht rath' ich dir ab dann, tapfer zu sterhen.
Wen unseliger Wahn, und wen Unkundc de,s Wahren
Blind unilreibt, den nennt des Chrjsippus Hall' und Geuieinde
Unklug. Diess das Gesetz, das Völker und grosse Monarchen, 45
Bloss ausnehmend den Weisen , umfasst. Jetzt höre , wiefern denn
Hiinkrank alle zumal gleich dir sind, welche das Beiwort
Toll dir haben ertheilt. Gleichwie im Walde, wo Irrung
Einzeln Schweifende weit vom richligi-n Pfade liinwegtreibt;
Links weicht jener, und der weicht rechts ab; einerlei Irrthum 50
Täuscht zwar beide, jedoch in verschiedenen Bichtungen; ganz so
Achte dich seihst unklug, dass um gar nichts weiser der Andre,
iJer dein lacht, sein Schwanzchen hintanschleppt. — Eine Gestalt von
Tliorhelt giebfs, die nichts zu Besorgendes fürchtet, und Feuer,
Felsen und Ströme verwünscht, die im ebnen Gefilde sie hemmen. 55
Anderer Art ist die, doch drum nicht weiserer, welche
San. Sivr. Dorigli. quacunque coni.
Bolh. — stullitia, quemcunque ( om.
et). Mss. iiostri Gpli. 1. Bas. 3.
44) Seciun agil. Msc. nost. Lips.
3. — Crisippi. Mss. iiostri Lips. 2.3.
Brl. l. Drd. 1. 3. -Mon. 1. 3. Bas.
1. 3. Crispini. Msc. nost. Dess. 3. —
et portirus. Msc. Feac 1, d.
4(1) nunc iam accipe. .Msc. Orell.M.
47) Decipiant. Ed. Colon, s. a. De-
spicianl. Ed. \'enet. 402 (Pinc.)
48) Insano. Mss. et edd. vulgo.
Insani. .Mss. nostri Dess. 1. Dorv. 1.
msc. Cruq. 7. Feae 7, b. Ed. Lamb.
(nihil moiiens, Turnebi suasu , ut
vid. Adv. 7, 10.) sq. Cbab. Insane.
Ed. Venet. 478. — veluli sitvis. Msc.
nost. (iph. 1. velut insilvis. Msc. nost.
Mon. 3. veful t/iviis coni. Markland.
49) Pallantes. Mss. nostri Dess. 3.
Gph. 1. Ed. Mediol. ISO. PaUentes.
Mss. Cruq. 3. 7. Edd. Mediol. 477.
Venet. 478. 79. Palpantes. Msc. nost.
Mon. 3. — de certo tr. Msc. Feae
2, i. reclo de tr. Coni. ap. Lamb. qui
prob .
50) utrique. Mss. nostri Lips. 2
(a 1. m.) Dorv. 1. Dess. 1. Drd.
1. 4. Mon. 1. Bas. 1. Gtg. 1. Cit.
Priscian. 15, 4,19. T. I. p.624. Kr.
Edd. vulgo. uirisque. Mss. nostri Lips.
1. 2 (a 2. m.) 3. Brl. 1. Dorv. 2.
Gph. 1. 2. Dess. 2. 3. Mon. 2: 3. 5.
Meiit. Drd. 2. Gtg. 2. msc. R. Stepli.
Pulm. 2. 3. 4. 10. Cruq. 3. 7. tres
ap. Bersm. tres ap. Torr, novem ap.
Val. Comb. c. Gesn. 3. Bad. I. Grell,
b (corr.) c (a 1. m.) M. Edd. Me-
diol. 477. 86. Venet. 478. 79. Crat.
Val. Heind. Zeil, utrimque. Mss. alq.
ap. Val. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
Franc. Sivr. Dorigh. utriusque. Ed.
Zar. — illudet pesiibus. Msc. nost.
Gph. 1.
52) Crede modo. .Mss. et edd. vulgo.
Credo modo. Msc. Comb, b (ut vide-
tur). Edd. Colon, s. a. Beism. Baxt.
Zeun. Comb. Boili. (contra mss.) —
nihil ut. Msc. Grell, c. nihilo sapien-
tior (om. ul). Msc. nost. (iph. 1.
Edd. Bas. 527. 55. 80.
53) caudam traldt. Mss. nostri Lips.
1 (a supsc.) Drd. 1.4. Gtg. 1. msc.
ap. Bersm. octo mss. ap. Feam. —
hoc genus. Msc. ap. Bersm.
55) Et rupes. Mss. nostri Dess. 3.
Mon. 3. mss. duo ap. Bersm.
56) varum. Mss. nostri Lips. 2 (a
l.m.) Mon. 2. 5. Gib. 2. Drd. 2. 3.
mss. Oberl. a. d. Comb. c. d. Pott.
wm
WW^^ß%
1 92
HOK. SEUM(^NUM
Ter iiicdioü iluviosquc rueutis: clamet ainica
Mater, honesta soror, cum cognatis pater, uxor:
»Hie fossa est iugens; hie rupes maxima; serva!«
60 Non inagis audierit quam Fufius, ebrius olim
Cum lliomim edormit; Catienis mille duceutis
»Mater te adpello!« damantibus. Huic ego volgus
EiTori similem cunctum iiisaniro docebo.
Insanit veteres statuas Damasippus emendo:
65 Integer est mentis Damasippi creditor V esto :
Accipe quod numquam reddas mihi, si tibi dicam,
Tune insanus eris, si acceperis, an inagis excors
Reiecta praeda, quam praesens Mercurius fertV
Scribe decem a Nerio — non est satis? adde Cicutae
70 Nodosi tabulas centum; mille adde catenas:
Effugiet tamen haec sceleratus vincula Proteus.
2. 3. (3. 8. 19. sex niss. aji. ^^al.
tres ap. Feani , Oiell. S ( b. et c.
i supsc.) Scliol. Act. Porph. Edd.
Bas. 555. Baxt. Gesu. Oberl. Comb.
Fea. "Botli. Heind. Doer. lahu. Pott.
Mein. Grell. Dtz. Dlb. Sclim. Wdm.
Krg. varium. Mss. iiostri Lips. 1, 2
(a 2. m.) 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
Drd. 1. 4. Moii. 1. 3. Gph. 1. 2.
Bas. 1. 3. Gtg. 1. 2. mss. cett. ap.
Pott. Orell. b (corr.) c (corr.) M
(corr.) Edd. cett. vulgo. Alteriim ad-
hitc varum. Lemma ap. Acr. Alterum
huic var. Msc. iiost. Gph. 1. uii. ap.
Bersm. — varium, nihilo {et om. )
Mss. nostri Lips. 3. Dess. 2. 3. Drd.
3.4. Gph. 1. duo mss. ap. Bersm. —
nüo sapientius. Msc. nost. Bas. 3.
57) clamat. Msc. nostri Mou. 5.
(xth. 2. Feae 2, g. — clamet amica
Maler. Sic vulgo dist. quod asserit
Porph. Scliol. et Lamb. clamet amica,
Maler. Sic dist. edd. Mediol. 486.
\'enet. 478. 79. 83. 86.553. Aid. 111.
Bas. 527. Mur. Fabr. H. Sfeph. Chab.
Bond. Doer. Fea (q. v.) Lihn. Mein,
Dlb. Schm. Wdm.
59) Hinc fossa — Idnc i-upes. Msc.
nost. Gph. 1. hijic rupes. Mss. no-
stri Lips. 2. (itg. L IUI. ap. Bersm.
Oberl. c. d. quatuur ap. Feaiu. —
ohserva. Msc. nost. Lips. 3.
60) Fu/ius. Mss. nostri Lips. \.
Dess. 1. Drd. 2. Mon. 2. 3. mss.
Palm. 1. un. ap. Bersm. quiiique ap.
Torr. Beull. 6 (a 1. m.) Feae 1, a. b.
2, a. c. e. h. qualuor mss. ap. Val.
Orell. S. c. Porph. msc. nost. Edd.
Princ. Yen. 476. Lamb. Cruq. Fabr.
Bersm. Bentl. (qui vindic.) Cun. San.
Phil. Franc. Sivr. Dorigh. (iesn. Oberl.
Wetz. Wakef. Azar. Fea ( q. v. )
Heind. Doer. Both. Zell. lahn. Mein.
Orell. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg, —
Sufius. Mss. ap. Torr. alq. Edd. Me-
diol. 477. Venet. 478. 79. — Fu-
sius. Mss. nostri Lips. 1. 2. Brl. 1.
Dess. 2. 3. Drd. L 3. 4. Mon. 1. 5.
Gph. 1. 2. Bas. 1. 3. Gig. 1. 2.
mss. quiuque ap.Pulm. tres ap. Bersm.
al. ap. Torr, et Val. Orell. b. p.
Schol. Acron. Edd. plrq. ante Lamb.
et Bentl., tum Baxl. Sandb. Val.
Camp. Bip, Bur. — Fufius ebrius
olim. Cum IL Sic vulgo dist. Fufius,
clirins olim Cum IL Sic nos dist,
61) Cum Iliona. Mss. nostri Lips.
2 (a \. m.) Gph, L Coni. Leniiep.
ad Coluth. 2. Cum Ilionam dormit.
Mss. nostri Mon. 3. Bas. 3. Ed. Val.
ex uno msc. Dum Ilionam. Edd. Bas.
555. 580. Fabr.
62) vulijus s. vohfus. Mss, nostr,
Lips. 3. Drd. 2. 3. Mon. I. 2. 5.
^^=S
" "" ' "'^
IM2r
LlB. II. SAT. III.
193
Ouer (lurcli Feuer und Ströme liindurcli rennt ; rufe die traute
Müller, die züchtige Schwester, die Sippscliatt , Vater und Gattin:
»Sioli den gewaltigen Graben , den mächtigen Felsen ; bedachtsam ! «
Nicht mehr hört er darauf, als Fulius that, da er trunken 60
Einst die Uiona schlief; und wenn Catienc zu tausend
»Mutter ich rufe dich an!« ihm zuschrie'n. Sämmtliches Volk nun
Ras' in der ahnlichen Art der Verriirkung , werd* ich er^veisen.
Sinnlos ist Damasippus im Ankauf aller Gebilde.
Ist denn gesunden Gehirns Damasippus' Gläubiger? Sei crs! 65
Sag" ich zu dir: nimm an. was nie du mir wieder erstattest,
Bist du eiu Thor dann, wenn du es nimmst? Nicht eher verstandlos.
Wenn du die Beute verschmähst, die bereit Mercurius darbeut?
Fasse nach Nerius zehn — reicht's nicht? nach dem knot'gen Cicula
Hundert Verbriefungen ab; magst tausend der Schlingen hinzuthun; 70
Dennoch entschlüpft aus all dem Garn mein tückischer Proteus.
Gig. 1. Dess. 1 (al.m.) mss. Pulm.
1. 4. Beut!. 10. Comb. c. d. f. un.
ap. Val. sex ap. Feam, Oiell. c. M
{vulgum supsc.) Edd. Princ. Medioi.
474. Venet. 509. Bentl. (qui restit.
et viudic.) sq. Cun. San. Sandb. Phil.
Franc. Sivr. Val. Wakef. Dorigh.
Azar. Fea (q. v.) Wetz. Heind. Doer.
Botli. lahn. Mein. Orell. Bip. Eur.
Dtz. Dil). Schill. Wdm. Krg. — vul-
gum s. volgum. Mss. nostri l.ips. 1. 2.
Brl. 1. Dfss. I (a 2. m.) 2. 3. Drd.
I. 4. Mon. 3. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2.
(ilg. 2. mss. ap. Val. plrq. Comb. b.
Orell. b. S. Edd. ante Bentl. fere
omnes, et IJaxi. Uesn. Oberl. Comb.
Camp. Pott.
63) Errorem Msc. nost. Mon. 2.
64) Damasippus emendo? Sic dist.
msc. Feae 2, h. Scli. Acr. ,, interro-
gative dicitur." Edd. Venet. 478. TU.
94. 95. 98.
65) Integrae est mentis. Edd. Co-
lon, s. a. Ascenss. — creditor. Eslo,
Sic dist. Orell. Dtz. Dlb.
66) reddis mihi. Msc. nost. Mon. 3.
67) Tune insanus. Mss. et edd.
vulgo. Tunc insanus. Edd. Despr. San.
Pliil. Tum insanus. Beutleii ed. vl-
liose. — exsors s. exors. Msc. laeck.
1. Edd. Flor. 482. Veu. 483. 80. 02
HORATII SAT.
(Pinc.) 94. 95. 98. Medioi. 508.
512.
68) Deiecla. Mss. nosiri Lips. 1.
a in Drd. 3. Gph. 2 (r supsc.) —
f/uod praesens. Msc. nost. Drd. I.
praesens quam coni. Cun.
09) decem a Xerio s. anerio. Mss.
nosiri Lips. 1.2.3 (a supsc.) Brl. 1.
Dorv. 2. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.
3.4. Mon. 2. 3.5. Bas. 1. 3. Gph. 1.
Gtg. 1. 2. mss.Lamb. 1, duo. 'i. 5.
7, 8. 9. ap. Criiq. Pulm. Bersm.
omnes, ap. Torr, fere onines, ap.
Feam plrq. Orell. b. c. msc. ap.
Canter. N. Lect. 2, 16. Schol. Cruq.
V. lect. ap. Acr. et Porph. Ed. Lanib.
qui restit. et post cum edd. fere onines.
decem Nerio. Mss. nostri Dorv. 1.
Lips. 3 (a 1. m.) Mon. 1. fJpli. 2.
Gth. 2. tres mss. ap. Feam, Orell. S
(ß eras.) Schol. Acr. Porph. Schol.
Persii ad Sat. 2, 14. Serv. ad Aen.
7, 422 (v. lect. a Nerio). Edd. ante
Lanib. omnes, et Mur. Fabr. Xyl.
Crat. Rod. Zurck.
70) tabulas centum; mille. Siedist.
vulgo. tabidas ; centum tnille. Sic dist.
Aid. I. Mur. Cun. San. Phil. Franc.
Sivr. Dorigh. Azar. — centum tabu-
las. Msc. Feae 1, i. — centum et
mille. Msc. nost. Drd. 1.
71) tarnen hie. Msc. nost. Gph. 1,
13
r^B
194 HÖR. SEllMONUM
Cum rapies in ius malis ridentem alienis,
Fiet, aper modo, avis; modo saxum et, cum volet, arbor,
Si male rem gerere insani est, contra bene, sani:
75 Putidius nmlto cerebrum est, mihi crede, Perilli
Dictantis, quod tu numquam rescribere possis.
Audire atque togam iubeo conponere, quisquis
Ambitione mala aut argenti pallet amore;
Quisquis luxuria tristive superstitione,
80 Aut alio mentis morbo calet: huc propius nie,
Dum doceo insanire omnis, vos ordinc adite.
Danda est ellebori multo pars maxima avaris;
Nescio an Anticyram ratio illis destinet omnem.
Heredes Staberi summam incidere sepulcro:
85 Ni sie fecissent, gladiatorum dare centum ^
Damnati populo paria atque epulum, arbitrio Arri;
Frumenti quantum metit Africa. » Sive ego prave
»Seu recte hoc volui, ne sis patruus mihi.« Credo
Hoc Staberi prudentem animum vidisse. Quid ergo
90 Sensit, cum summam patrimoni insculpere saxo
72) Cum rapias. Msc. Feae 1, m. Msc. Comb. d. saxum modo, cum vo-
— in ius malis. Mss. nostri Mon. let. Msc. ap. Bersm. — arhos. Msc.
1.2. Drd. 3. Gtli. 2. Lips. 1 (supsc.) 2 nost. Dess. 1.
{in oni.) 3 (supsc.) niss. Cniq. 1, qua- 74) insani est; coiUra hene sani.
tuor. Pulm. 1. 4. Obeil. a. Comb. c. Sic mss. et edd. vulgo. insatii , con-
Pott. 6. quatuor ap. Feam, Orell. S. ira hene sani est. Mss. Bentl. 7. 10.
p. M (zMra supsc.) Schol. Acr. Porph. Ed. Bentl. sq. Heiud. Wakef. Zell,
msc. nost. defeiid. Turneb. Adv. 23, 5. insani est, contra hene sani est. Mss.
Canter N. L. 2, 16. Ed. Lamb. qui nostri Lips. 2. Gph. 2. Ed. Cun.
restit. et post eum edd. fere onines. contra hene, sani. Sic dist. H. Slcpli.
in iura malis. Mss. nostri Lips. 1 Fabr. Bersm. Baxt. Gesn. Aal. Sivr.
(a 1. m.) 3. Dorv. 1. 2. Corb. Brl. 1. Wakef. Wetz. Bolh. labn. Polt. Orell.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 4. a in — mi crede. Ed. Cun. ex ing. —
Drd. 3. Mon. 3. 5. Bas. 1. 3. Gpli. cerehrtim, mihi crede, Perilli est.
1. 2. Gtg. 1. 2. mss. Palm. 2. 3. Msc. ap. Val. Ed. San. ex ing. sq.
6. 10. ap. Torr, onmes, ceteri ap. Pliil. Franc. Val. Sivr. Dorigh. —
Cruq. quatuor ap. Bersm. Gesn. 3. Perilli. Mss. ut puto, pauci. Ex no-
Oberl. c. d. Comb. b. d. f. Bad. 1. stris modo Drd. 2. Gph. 2. Gtg. 1
ap. Pott, omncs praeter G. Orell. mss. Pulm. 1. 2. 3. 4. 10. Orell. S
b. c. Edd. ante Lamb. omnes . et Schol. Acr. Porph. Cruq. (ap. quos
Xyl. Bond. Crat. Rod. Zurck. Wetz. Perillus vocatur). Edd. vulgo (nee
Dorigh. apud Gruterum in Thes. nee ap
73) Fiet aper , modo avis.'&iQ. \\x\'^o Glandorp. in Oaom. hoc nomeu in
dist. Fiet, aper modo, avis. Sic nos venitur). Perelli. Mss. nostri Lips
dist. (cf. I. Sat. 1, 17. tu, consul- 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3. Drd
tus modo, rusiicus.) — mox saxum. 1. 3. Mon. 2. 3. 5. Bas. 3. Gtg. 2
LIB. II. SAT. III. 195
Solileppst du den Mann vor Gericht, wie er laclit mit vei-steilter Geberde,
Wird er vom Eber zum Vogel, zum Fels, und will er, zum Baum auch.
Wenn nun schlecht wirihschaflen den Narm macht, gut. den Verständ'gen,
Glaub', um Perillius' Hini ist's dann viel übler bestellet, 75
Weil er verschreiben dich heisst niemals zu erlösende Wechsel.
Horchendes Ohr mir zu leihn, mit gefalteter Toga, gebiet' ich
Jeglichem den bleich färbte die Ehrsucht oder die Geldgier;
Jeglichem der vom Schwelgen erglüht, vom finsteren b-nvahn,
Oder von sonstigem Fehl des Gemülhs. Kommt näher, dieweil ich 80
Zeige, wie alle zumal ihr ven-ückt seid, kommt nach der Ordnung!
Nieswurzgabe gebührt bei weitem die meiste dem Geizhals:
Ja, ihm weist die Vernunft wohl gar Anticyra ganz zu.
Einhau'n nuissten der Gruft des Staberius Erben die Summe.
Tliaten sie's nicht, so gebührten, in Kraft des Vermächtnisses, himdert 85
Paare von Fechtern dem Volk, und ein Schmaus, nacii Arriiis' Auswahl,
Nebst so vielem Gotreid', als Africa mäht. — » Ob ich unrecht
Also verfügt, ob recht: nicht spiele den Ohm mir!« — Ich glaube,
Klug ist Staberius' Plan bei der Klausel gewesen. — Und was imr
Meint' er damit, dass die Erben der Erbschaft Summ' in den Grabstein 90
Gib. 2. mss. ires ap. Bersm. ap. (Ipli. 1. Gtli. '2. Edd. Lamb. Cruq.
Torr. aiq. über], a. c. d. (hell. b. Ikiiil. et receiitt. plrq. (v. Wagner
e. M. Kdd. Mediol. 477. 80. Veuet. Orlh. Verg. p. 433). hellebori. Edd.
478. Colon, s. a. Parelli. Mss. no- vcll. .Md. Asceiiss. al. et receiitl.
slri Moii. 1. Mcnt. Bas. 1. Gpb. 1. band pauci.
mss. R. Sleph. Cruq. 3. Puhii. G. 84) Scahcri. Msc. nost. Drd. 3.
ap. ToiT. alq. Feae 1, a. PetilU. Poiph. msc. nost. Ed. Loch, (et
Msc. nost. Drd. 4. Edd. Fabr. Bond, y, ycn.
D- Heins. 86) Ai-ri, et. Ed. Bentl. e.\ ing.
76) Dietantis — possis. Cit. Serv. ^q. San. Franc. Val. Sivr. Dorigli.
ad Acn. 7. 422. — guae tu. Msc. Atri. Msc. nost. Gtg. 2. Anii. Msc.
nost. Gpb. 1. tu quod. Msc. Oreii. 1». nost (jph. 2.
«I/o/ tu coni. N. Heins, ap. Bentl. oo\ c , i i ■ c- j i
-f.N .. .,• \i ^ T • .1 88) Seu recte hoc volut. bic edd.
i\n tristique. Msc. nost. Lips. ö. . .ii , r» n„„ j l' ,
VI -1 II ( ■,■ . \ <t"tc .\ldum, et Despr. ßond. Franc.
K(l. Zell. (vitlO, pilto). ,. , „ • j r vir- . \ n
or.^ 1- :■ \?a\ a- . ^oo ^»1- Heuid. ( non Wüstem.) Doer.
80) aUo mitis. Ldd. \cnet. 483. r, .i i i > t • t». nii/ w j .,
o« n.-» /n- \ T 1 Both. lahu. Mein. Utz. DIb. Wdm.
8(5. 92 (Pinc.) Loch. „ i i- c j i ? • c-
Qi\ /v j \f . • T\ Scbm. krg. Seu recte, hoc volui. bic
öl) Cwn doceo. Mss. nostri Dorv. ,. . .,j.° ,. ,, ,
I .> n 1 1) -o/i /' , -r dist. Adinae, nmc edd. vulgo. —
1. 2. Edd. Bas. o80. trat. Torr. , ». , d o
r, , j- o- crede. Msc. nost. Bas. 6.
Znrck. — omnes, vos ordine. Sic
vulgo dist. defeud. Grell, oinnes vos, 89) animum iussisse. Ed. Lamb.
or</.«e. Sic dist. Heind. (non Wüstem.) e ^oni. sq. Fabr. anuimm voluisse.
SU I>oer. Bolb Zell. Fx Lambini coniectura rec. Bersm.
82) ellebori. Sic mss. nostri plrq. sq. Cliab. Despr.
Lips. l. 2. 3. BrI. 1. Dess. 1. 3. 90) Sentit. Mss. nostri Dess. 1.
Drd. 1. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3. msc. ap. Bersm. — inscalpere. Ed.
13*
190
IIOK. SKKMONTM
lli'rccU's voluitV Quoad vixit, crcdidit iui;('Hs
l'auperieni vitluiu et cavit nihil acrius ; \it si
Forte luiiuis loeuplcs iiiio quadraiite pcrisset,
Ipsc videretur sibi nequior. oiiinis eniiu res,
'.»:> N'irtus, fama, decus, divina Immaiiaque puleliris
Divitiis parent; quas qiii construxerit, 11 le
Clarus erit, fortis, iustus ; — sapieiusneV - ctiani, et rox,
Kt qiiidqiiid volet. Iloe, veluti virtute paratuiu,
Speravit magnae laudi ibre. Quid siniile isti
HM) (Jraecus Aristippus, qui scrvos proicere auruiu
In media iussit Libya, quia tardius irent
Propter onus segnes ? utor est insanior lioruni V
Nil agit exemplum, litem quod lite resolvit,
Si quis cmat citharas, emptas conportet in unum,
lüj Kec studio eitliarae, ncc IMusae deditus uUi;
Aid. II. (noii Veiiet. 483, ut rcfeit
Fra). sculpei-e. Msc. nost. (itg-. 1.
02) viäum , cavit (om. et). Msc.
nost. Müll. 'i. — 7iiliil acriiis. Mss.
ri edd. \uli;r). iiU ticrius. Msc. nost.
I^ips. 1. Fcac 1 , a. n. Oiell. S (ni-
hil siipsc.) Edd. Flof. 482. Venet.
483. m. 92 (Tinc.) 94. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
Asccnss. et Cuning.
93) lociiplex. .Mss. uostii .Mou. .'5.
(itg. 1. 2. Drd. 4. Lips. I [s siipsc.)
Mss. Pulm. 2. Ü. Edd. Mediol. 486.
508. 512. Venct. 478. 92 (Pinc.) 94.
95. 98. — perisset. Mss. nostrl Lips. 1.
Hrl. 1. Dcss. I. 3. Drd. 1. a in
Drd. 3. Mon. 3. (iph. 2. mss. Lamb,
1, duo. 2. 5. G. 8. 9. Criiq. 1, tres.
2. 3. Pulm. 0. 10. Uli. ap. Borsm.
Bciitl. 2. 6. novem ap. Val. Ubcrl.d.
Comb. b. c. Gesn. 3. septem mss.
ap. Feam , Septem ap. Pott. t)rell. b.
c. p. (probat Beiitl. sed legit pei'i-
ret). Ed. Lamb. (qui iudiixit) sq.
Cruq. Baxt. Cun. Sau. Franc. Sivr.
\ al. (lesn. Dorigli. Obcrl. Comb. Wa-
kef. Wetz. Azar. Fea. Heind. Botli.
/eil. lahu. Doer. Pott. Mein. Orell.
Bip. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. pcrirct. Mss. nostri Lips. 2. 3.
De'ss. 2. Drd. 2. 3. 4. Mon. I. 2. 5.
Bas. 1. 3. (itg. 1. 2. (itli. 2. <ipli. I.
mss. Pnliu. I. 2. 3. 4. ap. Cruq.
alii. tresap. Bersm. Überl. a. c. Comb,
d. f. alii ap. Val. et Pott. Orell. S.M.
Edd. ante Lamb. q. sc, onuies, et
Xvl. Fabr. H. Steph. Bersm. Bas.
580. Torr. Crat. Rod. D. Heins. Bond.
Dacer. Despr. Tart, luv. Zurck. Burm.
Bentl. Pliil. Saudb. Camp.
96) construxent. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Brl. 1. Saut. Dess. 3. Drd.
2. 3. 4. Mou. l. 2. 3. 5. Bas. 3.
Gph. 1. 2. (Itg. 1. Gtli. 2. mss. Pulm.
1. 2. 3. 4. Cruq. 1 , un. 4, duo ap.
Bersm. quatuor (Judendorpii ad Suet.
p. 969. (^berl. a. d. (ad marg. )
Comb. c. d. f. novem mss. ap. Feam,
Orell. S.c. Edd. fere omues. conira-
xerit. Mss. nostri Dess. 1. 2. Drd. 1.
Bas. 1. Gtg. 2. Meut. mss. Pulm.
6. 10. ap. Cruq. plrq. ap. Bersm.
duo, Bentl. 2. 6. et quatuor alii. quiu-
que ap. Talb. octo ap. Val. Oberl.
c. d. Comb. b. Orell. b. Scliol. Acr.
Edd. Zar. Aid. I. üaxt. Comb. Obcrl.
(iesu. Zeun.
97) Carus ei-il. Edd. Mediol. 508.
512. — sapiensne? Mss. nostri Lips.
2 (a 1. m.) 3. Dcss. 1. Drd. 2. 3.
mss. ap. Lami). et Torr, omnes, Pulm.
2.3.10. duo ap. Bersm. Talb. 3 (ad
marg.) lO. 12. 14. Comb. b. c. (iesu.
2. 3. Polt. 2. 6. 7. 10. 20. Cit. Pri-
sciaii. 16. 2. T. 1. p. 613. Kr. Ed.
LamI). (qui restit.) sq. Cruq. Fabr.
=^S
US
m^
LIB. II. SAT. III.
197
Meisspln sollton? — Rr hielt stols, wühtTiid or lcl)to, die Armulh
Für ein gewaltiges Laster, und mied nichts ärger; so dass er,
War' um den einzigen Dreier er minder begütert gestorben,
Ruchlos selbst sich bedünkte. Denn saninitliclio (lüler der Erde,
Tugend und Ehr' und Huf, was göttlich und menschlich, dem schönen 95
Reichthum steht's zu Gebot: wer den aufstapelte, der ist
Vornehm, tapfer, gerecht. — Auch weis'? — Auch dieses, und König;
Jegliches, was er begehrt. Diess. holl'te Staberius, werd' ihm,
Gleich als Tugendverdienst, viel Ruhm einbringen. Wie anders
Macht's Aristippus der Griech'? In den Sand hin hiess er die Sclaven 100
Mitten in Libyen werfen das Gold, bloss weil sie zu langsam
Gingen, beschwert von der Last. Wer ist sinnloser von beiden?
Doch nichts taugt ein Vergleich, der Streit nur schlichtet mit Streite.
Wenn w-er Cithern sich kaufte, gekauft zu einander sie häufte.
Weder der Lust zur Cither, noch einer der Musen ergeben; 105
Bersm. Torr. Bentl. Cun. San. Franc.
Vai. Sivr. Gesn. (qui def. ) Dorigh.
Ober!. Comb. Wakef. Wetz. Fea.
Heiiul. Doer. ßoth. Zell. lahn. Pott.
Bip. Mein. Orell. Bur. Dtz. Dlb.
Sthm. Wdm. Krg. sapiensque. Mss.
noslri Dess. 3. Mon. 2. 5. Gig. 1.
mss. ap. Cruq. alq. Palm. 4. un. ap.
Bersm. Comb. d. quatuor ap. Feam,
Orell. c. M. Ed. Baxter, sapiensve.
Msc. Comb. f. Feae 1, e. 3, f. sa-
piens, cn etiam. Mss. nostri Lips. 1.
2 (a 2. m.) sapiens (cm. we). Mss.
nostri l>orv. 1. 2. Saut. Brl. 1. Dni.
1. 4. Mon. 1. 3. Bas. 1. 3. Gph. I.
Gtg. 2. Gtii. 2. mss. Pulm. 1. tj.
un. ap. Bersm. Oberl. c. Bad. 1. alii
ap. Feam et Pott. Orell. b. S (we
eras.) Kdd. anteLamb. q. sc. omnes,
etMur. Xyl. Bas. 580. Pulm. H. Steph.
Chab. Crat. D. Heins. Bond. Dacer.
Tart. Despr. Rod. Zurck. Bnrm. luv.
Piiil. Azar. Camp, sapiens iustusque.
Msc. Oberl. a. Feae l , m. sapiens,
iustusne? etiam rex. Msc. nost. (ipli.
2. — etiam, et rex. Mss. nostri Lips.
1. 2. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. Did.
1. 2. Mon. 1.2. 5. Bas. 1, 3. Gtg. 1.
mss. ap. Lamb. omnes, praeter 5.
Piiim. 2. 4. 10. ap. Cruq. alq. (Jesn.
2. 3. Bad. 1. alii ap. Feam, ap.
Pott. pirq. Prisciaii. 1. c. Ed. Aid.
I. II. III. liinc edd. vulgo. etiam re.v
Mss. nostri Lips. 3. Doiv. 1. 2. Brl. 1.
Corb. Sant. Mon. 3. Drd. 3. 4. Gph. 1.
Gig. 2. Gth. 2. mss. Pulm. 1. 3. 0.
ap, Cruq. alq. undecim mss. ap. Feam,
Pott. 14. 18. Edd. vett. ante Aldiim,
q. sc. omnes, et Ascenss. reduxil
Fea.
98) vehit in virlule. Mss. nostri
Brl. 1. Bas. 3. msc. Bad. 1. Orell. p.
Kdd. Aid. 1. IL Ascens. lU. IV.
B. Steph. veluti in virtute. Msc. nost.
Lips. 2. — patratum. Msc. nost.
Dorv. 1.
09) laudis fore. Msc. nost. Gph.
1 . — • simile istis. Msc. Feae 2 , f
(a 1. m.)
lüO) servos gui. Msc. nost. Drd. 4.
Coni. Cun. — proicere. Sic mss. no-
stri fere omnes, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1.
Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon.
1. 3. .5. Bas. 1. 3. Gph. 2. Gth. 2.
Ed. Wdm. (v. nos ad I. Sat. 4, 123).
101) Lihye , quod tardius coni.
Cun.
102) Propter opus. Ed. Cun. e
coni. sq. San.
103) NU agat (i supsc.) Msc. nost.
Gph. 2. — Ail agis exemplo. V. lect.
ap. Fabr. Lemma ap. Acron. — quod
litem Ute. Msc. nost. Sant. Porph.
msc. nost. V. lect. ap. Cun.
104) emit. Msc. nost. Mon. I. —
comportat. Msc. nost. Drd. 3.
198 HÖR. SERMONUM
Si scalpra et formas, iion sutor; nautica vela,
Aversus mercaturis: dclirus et amens
Undiquc dicatur merito. Qui discrepat istis,
Qui nummos aurumque recondit, ncscius iiti
110 Conpositis, mctuensquc vclut contingcre sacruin?
Si quis ad ingentem fruincnti semper aÄcrviun
Porrectus vigilet cum longo fuste, neque illinc
Audeat esuriens dominus contingere granum,
Ac potius foliis parcus vescatur amaris ;
115 Si positis intus Chii vcterisque Falerni
Mille cadis — nihil est, tercentum niilibus, acre
Potet acetum; age, si et stramcntis ineubet, vmdc
Oetoginta annos natus, cui stragula vestis, ^
Blattarum ac tinearum epulae, putrescat in arca:
120 Nimirum insanus paucis vidcatur, eo quod
Maxima pars hominum morbo iactatur eodem.
Filius aut ctiam haec libertus ut ebibat heres,
Dis inimice senex, custodis? — Ne tibi desit!
Quantulum enim summae curtabit quisque dierum,
125 Unguere si caulis oleo meliorc caputque
106) ac fortnas. Ed. Ciiii. t-x iiig. et quid discr. Msc. ap. ßersm. qui
sq. San. Franc. Sivr. Üorigli. discrejiet. Msc. nost. Dess. 2. nisc.
107) Adversus. Mss. nostri Lips. 1. Pulni. ü. UrcU. c. — islis. Mss. et
Dorv. 1. Mou. 5. Ürd. 1. 4. l'kUl. edd. vulg. isti. Msc. laeck. 1. isle.
Ascens. I. Bas. 555. 580. Bond. Mss. nostri ßrl. 1. Dess. 1. Drd. 1.
108) Qui disc7-epat. Mss. nostri Mon. 1. mss. Criiq. 1, duo. 6. un.
plrq. Lips. 1. 2. 3. BrI. 1. Dess. ap. Bersm. Bad. 1. tres ap. Feam.
1. 2. Drd. 1. 4. Mon. 1. 2. 5. Bas. 109) recondat. Msc. ap. Bersm.
1. 3. Gph. 2. Gig. 1.2. Gth. 2. mss. 110) nieluens veluti. Msc. nost.
Pulm. 2. 3.4. 10. ap. Cruq. etBenti. Gph. 1.
omnes, ap. Torr, fere omnes, msc. ap. 112) Proiectus. Msc. Grell. M. Kd.
Fabr. un. ap. Bersm. octo ap. Val. Benll. ex ing. (ut 111. Od. 10, 3) sq.
Comb. d. f. ap. Pott. plrq. Scli. Cun. (refut. Fca). — cum longo fuste .
Acron. Edd. ante Aldum q. sc. omnes, Mss. nostri omnes. Edd. vulgo. longo
tum Bentl. ( qui revoc. ) sq. Baxt. cum fuste. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
Cun. San. Pliil. Franc. Val. Sivr. Sandb. Phil. Franc. Sivr. — nee il-
Dorigh. Gesn. Oberl. Comb. Wakcf. linc. Msc. nost. Gph. 2. Feae 2, g.
Wetz. Azar. Fea. Heind. Doer. Botli. 113) contingere sacrum. Msc. nost.
Zell. Jahn. Pott. Mein. Orell. Bur. .Mon. 5.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. — quid 114) At polius. Msc. nost. Drd.
discrepat. Mss. nostri Dess. 3. Drd. 4. — parcus pascatur. Mss. nostri
2. 3. Gph. 1. Mon. 3. msc. Pulm. 1. Mon. 5. Gph. 1. msc. Orell. S (ves
alii ap. Val. Comb. b. c. Pott. 11. 16. supsc.)
Orell. M. Edd. Aldinae. liinc vulgo 115) inter Chii. Msc. nost. Gph. 1.
ante Bentl. , et Sandb. Camp. Bip. — msc. I3ad. 1.
LIB. II. SAT. III.
199
Wenn Scliiiitzmesser iiinl Leisti^n, uiid ilorli kein Schuster; zur Schiffahrt
Sef^tl, dt-m Handelsgesrhafl nbhold : wahnwitzig und hinitoll
Hiess er bei Allen mit Fkchi. Wir lern ist von diesem verschieden,
Wer sein Silber und Gold einschlicsst . unfähig; zu brauchen
W'as er erepart, und bang, i^ wie Heiliges nur zu berühren?
Wenn fortwälirend ein Mensch beim mächtigen Haufen Getieides
Lagernd über ihn wachte mit stattlichem Kniltel, und von ihm
Nicht als Eigner ein Korn sich im lltuiger zu nehmen getraute.
Sparsam lieber dafür nur bittere Blatter verzehrte:
Wenn er, und lagen daheim ihm des (-hiers und alten Falerners
Tausend der Kruge — noch nichts! dreihunderttausend, sich sauern
Essigs erlabte , dabei auf Stroh nur schliefe , ein neun imd
Siebenzigjahriger (jreis; weil treffliche Decken und Polster
ihm in der Lade verfaulten, ein Schmaus für Würmer und Mollen;
Siinilos würd' er gewiss nur Wenigen scheinen, und wesshalb?
Weil an dem nämlichen üebel die Mehrzahl Menschen erkrankt ist.
Dass dein Erbe der Sohn, wolil gar der Gefreite, verprasse.
Dazu bewahi-st du's Alter, du Gottfeind? — Freilich dass dir's nicht
Mangle! — Wie viel denn kürzt von der Summe dir jeder der Tage,
Wenn du mit besserem Oel den Salat und das Haupt dir zu salben
110
115
120
125
IIH) nil est. Msc. iiost. Dcss. 2.
Edd. Md. l. Ascciiss. III. IV. tu». —
Irecenliim. .Mss. noslri Lips. l (corr.
ter). Dcss. 3. Drd. 4. .Von. 2. Gph. 1.
nisc. Grell. M. — mtibus. Mss. no-
stri omnes (v. sup. v. 23).
117) Hilde (milla dist.) Edd. AUl.
1. 11. HI. Glar. R. Steph. Crat. Do-
righ. Wdni. Sic legit Schol. Acr.
Cruq. incubel udis coni. Heikel, com-
modc. Sed Prisciani auctoritas pro
vulgata est : 18, 2. T. II. p. 204. Kr.
,,Horalius uiideoctoginta dixit in se-
cuiido Sermonum : undeoctoginta an-
nos natus, cui stragula veslis: hoc
est LXXX annos aetalis haljeus, unde
iinum." — annis. Msc. iiost. Dess. 1.
msc. ap. Bersni.
119) Blattarum. Mss. et edd. vulgo.
Blatarum. Mss. nostri Lips. 2. Dess.
2. 3. Mon. 3. Bas. 3. Orcll. b. S. .M.
Blaptarum. Edd. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. .Me-
diol. 508. 512. Loch. Asceiiss. Aid.
1. — piUescat. Ed. Cruq. — archa.
.Msb. iiosui Drd. 1. 4. harcha. .Msc.
Iiost. ßrl. 1.
121) morbo iaclelur. Msc. uost.
Drd. 2. morbo vexatuv. .Msc. ap. Val.
122) aut eliain haec Hb. Mss. no-
slri (uno cxceplo) oiniies. ap. Bersm.
omnes. Celeri tacciit. Edd. R. Steph.
tum Lanib. et post cum edd. vulgo.
aut etiam hoc Hb. Edd. vett. ante
.Aid. HL q. sc. omnes, et Ascenss.
Glar. aul etiam Hb. (om. haec). Msc.
uost. Gph. 1. msc. Pulni. 3. Edd.
Aid. III (qui indux.) sq. Miir. Xyl.
Fal)r. Bas. .527. 55. 80. Venet. 553.
Ciiab. Bersm. Bond. Crat. Rod.
123) ne tibi desit (iiulla iuterrog.)
Edd. vett. ante Aid. III. oinnes, et
Bentl. Cun. San. ne tibi desit? Sic
dist. Aid. III. hinc edd. vulgo.
124) curabit. Mss. nostri Lips. 1
(/ supsc.) 2. Mon. 5. Edd. Flor. 482.
Veuet. 479. 83. 8(3. 92 (Piiic.) 94.
95. 98. Mediol. 508. 512.
200
IlOK. SERMONUM
Cocpcris inpcxa Ibedum porrigine? Quare,
!Si quidvis satis est, pcriuras, subripis; auicrs
UndiqucV tun sanusV Populuin si cacdcrc saxis
Incipias scrvosvc, tuo qiios aoro pararis,
X30 Insanum te omnes pueri clamentquc pviellae:
Cum laqueo uxorem interiinis; matreinque veiicno,
Incolumi capite es. Quid eniiii ? Neque tu hoc lacis Argis,
Nee ferro ut deniens genitricem occidis Orestes.
An tu reris eum occisa insanisse parente,
135 Ac non ante malis dementem actum Furiis, quam
In matris iugulo ferrum tepefecit acutum?
Quin ex quo est habitus male tutae nientis Orestes,
Nil sane fecit quod tu reprehendere possis :
126) inpexa. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. Drd. 1. Mon. 1.
2. 3. — prurigine. Msc. iiost. Meiit.
nisc. R. Steph. uu. ap. Lamb. Ürcll.b.
127) Si quod Itabes. Msc. Beiitl.
16. — peiuras. Mss. multi, Lips. 1.
2. 3. Dorv. 1. 2. Drei. 3. Mon. 2.
Bas. 1. 3. Gtg. 1. msc. ap. Torr,
fere omnes, Comb. b. c. d. Bad. 1.
Grell, b. c. S.
128) tun sanus'f Mss. nostri Lips.
1. 2. Dess. 2. 3. Drd. 2. 3. Mon.
1. 2. Bas. 1. 3. Gth. 2. Gph. 1. 2.
Gtg. 1. msc. Grell. M (a 1. m.) Edd.
Mediol. 477. Aid. I. III. Ascens. IV.
hinc edd. vnlgo. (^tun sanus sine
apostr. Aid. I. 111. Grell. Wdm.) tum
sanus? Mss. nostri Drd. 1. Gtg. 2.
Dorv. 1. 2. msc. Comb. f. Grell, b. S.
Edd. vett. ante Aldum fere omnes,
et Ascens. I. Aid. II. tu sanus? (n
adscr. a 2. m.) Msc. nost. Mon. 3.
tu insanus. Mss. nostri Brl. 1. Lips.
3 {in punctis not.) Dess. 1. Drd. 4.
Mon. 5. msc. Grell, c. tune sanus.
Msc. Gberl. a. cum saims. Msc.
Gberl. c.
129) servosve. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 3. Drd. 1.
2. 4. Mon. 2. 3. Bas. 1. Gtg. 1.
Gth. 2. diio mss. ap. Bersm. Grell. M.
Edd. Aid. (qni restit.) I. II. III. Bas.
527. 55. 80. Glar. R. Steph. Mur.
Lamb. Cruq. Xyl. Veuet. 544. 53.
H. Steph. Bersm. Chab. Torr. Crat.
Rod. D. Heins. luv. Burm. Beiitl.
Baxt. Cun. San. Sandb. Phil. Franc.
Val. Sivr. Gesn. Gberl. Comb. Wa-
kcf. Wetz. Azar. Fea. Doer. Bolli.
lalin. Camp. Pott. Mein. Grell. Bur.
Wdm. servosque. Mss. nostri Dess. 2.
Drd. 3. Mon. 1.5. Bas. 3. Gpb. 1.2.
Gtg. 2. duü mss. ap. Bersm. qna-
tiior ap. Feam. Edd. vett. ante Al-
dum q. sc. omnes , et Ascenss. Fabr.
Bond. Dacer. Tart. Despr. Zurck. Do-
righ. Heind. Bip. Zell. Dtz. Dlb.
Schm. Krg. — tuo. Msc. nost. Glh.2.
msc. Gesn. 2. Gberl. d. Comb. b. c.
Feae 2, b. e. 6, a. 7, a (a 1. ni. )
prob. T. Faber et Dacer. in uott.
Edd. Colon, s. a. Ascenss. Zurck.
Bentl. ex coni. sq, Baxt. Cun. San.
Phil. ßatt. Val. Gesn. Franc. Sivr.
Gberl. Comb. Wakef. Wetz. Azar.
Doer. Camp. Both. Mein. Bip. Wdm.
Krg. tuos. Mss. nostri rcliqiii, ap.
Pott, et Grell, omnes, Gberl. a. c.
Comb. d. f. Edd. ceteri. servosve fu-
ges conieceram in ed. 1818. ■ — ■ pa-
raris. Mss. et edd. vulgo. parasti.
Mss. nostri Brl. 1. Gph. 2. Drd. 4.
mss. Feae 6, a. 9, a. parabis. Msc.
nost. Gph. 1.
130) InsüTiiie omnes. Msc. nost.
Bas. 3. — clamantque. Msc. nost.
Bas. 3.
131) Dum laqueo. Msc. ap. Bersm.
— uxorem perimis . Msc. Feae 2, g. —
matremve coni. Doer.
LIB, II. SAT. III.
201
Aiifinsst, welches dir starrt vom Wustc des Grindes? Wozu dorli,
Wenn dir Jegliches gniigt, falsch schworen und rauhen und stehlen
Ringsher? Du, und gescheidt? Wenn das Volk du mit Steinen zu wcrlen
Anfingst, oder die Sdaven, die für dein Geld du crkauflr^sf ;
Unklug schrien fürwahr dich aus so Kualicn wie Miigdlein. 130
Doch wenn die Frau mit dem Strang, imd die Mutter mit (.ifle du ninbriiigst.
DIoihst du gesunden Gehirns. Denn warum? Nicht hist du in Arges,
Tödtesl die Mutter ja nicht mit dem Schwert, wie ein toller Orestes!
Meinst du er hahe geras't erst nach der Geharerin Morde,
Sei von der Furien Wuth nicht fiiiher getriehen im Wahnwitz, 135
Ehe der spitzige Stahl im Busen der Mutter erwärmte?
Just seitdem man Orest im Gemiith für ühcl hestellt hielt,
That wahrhaftig er lüchls, was ernstlichen Tadel verdiente.
132) Incolomi. Mss. nosiri Dcss.
1. ;i. Mon. 1. 2. 5. (iph. 2. Gth. 2.
dno mss. ap. Bcrsm. Orcll. S. c. —
Quid enim'f Mss. nostri omnes , alio-
riiiu plericiuc. Edd. vuigo. Quidni?
Mss. Piilin. 2. 3. 6. 10. Coni.\amb.
Kdd. Pulm. Fabr. Beiitl. Wakef. (cf.
I.Sat. 1,7). — neque tu hoc facis. .Nlss.
cl edd. post Aldum (qiii restit.) vulgo.
neque eniin hoc facis. Msc. Oreil. b.
Coni. Lanib. Edd. Fabr. Bcntl. neque
hoc lu l'aciü. Edd. velt. ante .\ldum
(]. sc. omiU's. neque hoc facis (cm. Ui).
Mss. nostri Drd. 1. Mon. 3. 5.
133) Nee demens feii'o tU. Msc.
nost. -Mon. ."). msc. Orell. S (a 1.
m.) — genitricem. Mss. nostri prope
ad unum omnes. Edd. vulgo. ijene-
tricem. Msc. nost. .Mon. 2. Orell. .M.
Edd. Mediol. 48G. Bas. 55.3. 580.
Chab. Crat. Zurck. Hcntl. Cun. Mein,
Wdm. Krg. I^Genetrix \&nm^ cogno-
men in nummis et lapidibus, et ap.
Virgil. in cod. Mediceo. genitrix ap-
pellativiim — a genilor, genitus —
praefcrlur ab .Mdo Mannt, et Schiirzfl.
V. Cellar. Orthogr. ed. flarles p.241.
et mssli tuentur.) — occidis. .Mss.
nostri Lips. 3 (.9 snpsc. ) Dorv. 1.
Mon. 2. 5. Bas. 3. Gth. 2. mss. Pulm.
1. 10. un. ap. Bersni. Bentl. ß (a
1. m.) 0. 14. 23. quatuor mss. ap.
Feam, quatuor ap. Val, Oberl. a.
Comb. b. Pott. 6. 8. 10. Schol. Acr.
Edd. Princ. Zar. Mediol. 474. 77.
restit. Bentl. sq. Baxt. Cuii. San.
Sandb. Franc. Sivr. \a\. Dorigli.
Oberl. Gesn. Comb. Wakef. Wetz.
Azar. Fea. Heiiul. Potli. Zell. Jahn.
Pott. Mein. Orcll. ßur. Dtz. IJIb.
Schm. Wdm. Ivig. occidit. Mss. no-
stri Lips. 1. 2. 3 (a 1. m.) BrI. 1.
Dorv. 2. Dess. 1. 2. 3. Drd. 1. 2.
3. 4. Mon. 1. 3. Bas. 1. Gph. 2.
Gtg. 1. 2. mss. ap. Val. plrq. Oberl.
c. d. Comb. c. d. f. alii ap. Pott.
Orell. p. S (corr.) M. Edd. ante
Bentl. fere omnes, et Phil. Doer.
Camp. Bip. — Horestes (et v. 137).
Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. BrI. 1.
Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 3. Bas. I. 3.
Gtg. 1. Edd. alq. saec. XV.
135) An non ante. .Mss. nosiri
Bas. 1. fJpli. 2. — ante magis. V. lect.
ap. Acron. — aicctum. Msc. Orell. M.
130) tepescit. Msc. nost. Dess. 2.
Edd. Flor. 482. Venet. 483. 80. te-
pescat. Msc. nost. Drd, 4.
137) ex quo hahitus (om. est).
Msc. nost. Gph. 2. Ed. Heiiid. ex
ing. sq. Doer. — tutae male. Msc.
Cruq. 7. Ed. Cun. male inotae coni.
N. Heins, ap. Bentl.
138) quae tu. Msc. Oberl. a. —
reprehendere. Mss. nostri prope omnes,
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. \. 2. 3.
Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas.
1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
mss. quatuor ap. Bersm. Orell. S.
Kdd. Mediol. 477. 86. Flor. 482.
manoF^^
202
HÖR. SERMONUM
Null ryl;ul(>n ferro violnrc aususve sororcm est
140 l^leetraiii; tantum iiialedicit iitriquo, vocando
Haue Furiain, Imiic aliud, iiissit quod splendida bilis.
raujx-r ( )piiiiius argenti positi intus et auri,
Qui A'eientanum icstis potare diebus
Canipana solitus trulla vappamquc prot'estis,
145 Quondam lethargo grandi est oppressus, ut lieres
lam circum lociilos et clavis laetus ovansquo
Curreret. hunc medicus multuin ccler atque tidolis
Excitat hoc pacto : mensam poni iubet atque
Effundi saccos nummorum, accedcre pluris
IjO Ad numerandum: hominem sie erigit; addit et illud:
»Ni tua custodis, avidus iam haec auferet heres.«
Men vivo? »Ut vivas igitur, vigila. Hoc age.« Quid visV
»Deficient inopem venac te, ni cibus atque
»Ingens accedit stomaclio fultura ruenti.
155 »Tu cessasV agedum sume lioc ptisanarium oryzae.«
Quanti cmptac? »Parvo.« QuantiergoV »Oetussibus.« Eheu!
Vciiet. 478. 79. 83. 86. 92 {l'uic.)
544. 53. Locli. Colon, s. a. Asceiiss.
Aid. I. R. Steph. Fabr. Crat. Despr.
Zurck. luv. Beutl. San. Franc. Sivr.
Dorigh. Fea. Both. lahn. Mein. Orell.
Dtz. I)lb. Selim. — rcprendere. Mss.
paiici ex nostris, Drd. 4. niss. Orell.
b. c. Edd. Venet. 494. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. Aid. II. III. Bas.
527. 55. 80. (ilar. Miir, Laiub. Cruq.
Xyl. H. Steph. Cliab. Torr. Bcrsm.
I).' Heins. Bond. Rod. Dacer. Tart.
l). Heins. Bnrni. Baxt. Gesn. Cnn.
Sandb. Phil. Val. Oberl. Wakef.
Wetz. Azar. Heind. Doer. Camp.
Pott. Bip. Bur. Wdm. Krg. — pus-
ses. Msc. Orell. p.
139) Nam Püaden. Msc. nost.
Dess. 3. — aiisusque. V. lect. ap.
Feam. aususne. Msc. Orell. M. — so-
rorem est. Msc. Pulm. 1. Bentl. 14.
Feae 2, h. Ed. Bentl. (qui vindic.)
sq. Cun. San. Phil. Franc. Val. Do-
righ. Heind. Zell. Mein. Wdm. Krg.
sororem (om. esl). Mss. nostri omnes,
ap. Orell. omnes. Edd. ante Bentl.
omnes, et Baxt. Sandb. Gesn. Oberl.
Comb. Wakef. Wetz. Azar. Fea.
Door. Holh. lahu. Camp. Pott. Orell.
Dtz. Dlb. Schm.
1 10) ?Hale dicit (seiunctim). Msc.
nost. Lips. 2. msc. Orell. c. Ed. Orell.
inaledixit. Ed. Val. ex ing. sq. Sivr.
— ulrisque. Msc. nost. Mon. 2.
141) hunc alium. Mss. tres ap.
Val. hunc aliquid (/7 et j punctis not.)
Msc. nost. Lips. 1.
142) Opiniun. Mss. duo ap. Torr.
oplmus et arg. Msc. nost. G'th. 2. —
unus et aiiri. Msc. nost. Bas. 3.
1^3) Veijentanum. Mss. nostri Lips.
1. 3. Brl. 1. — portare. Edd. Me-
diol. 477. Venet. 478. 553. Bas. 527.
144) vapamque. Mss. nostri Brl. 1.
Mou. 3. vappamve. Msc. nost. Dorv. 2.
145) est yrandi. Msc. nost. Corb.
(jrandi (om. est). Msc. nost. Bas. 3.
gravi est. Msc. nost. Dess. 3.
14(3) Iam circa. Msc. nost. Drd. 3.
un. ap. Bersm. Orell. S.
147) celeber. Alsc. nost. Mon. 2.
148) hoc facto. Msc. nost. Drd. 2.
— ponl mensam. Msc. nost. Mon. 3.
mensam apponi. Msc. Feae 2, a.
149) numorum. Msc. nost. Mon. 3.
150) aegrum sie erigit. Msc. Feae
LIB. II. SAT. III.
203
140
145
Weder den Pylades greift mit dem Schwert, noch die Schwester Electra
Feindlich er an; nur schmäht auf beid' er mit Worten, und nennet
Fu>ie die, den anders, wie schimmernde Call" es ihm eingab.
Jenen Opimius, der heim Silber und Gold in der Kiste
Arm, nur schlechten Vejenter an festlichen Tagen zu trinken
Aus Campaniseher Kanne gewohnt war. Lauer des Alltags,
Traf ein heftiger Taumel der Schlafsucht einst, dass der Erbe
Schon nach Kisten und Schlüsseln erfreut und jubelnd umher lief.
Solchen erweckte der Arzt, der höchlich getreu und behend war.
Durch diess Mittel : er heisst ihm den Tisch hinsetzen , auf diesen
Säcke mit Geld ausschütten; dabei dann stellt er zum Zählen
Mehrere an; so richtet den Mann er empor, und beginnt nun:
»Hütest das Deine du nicht, gleich rafft es der gierige Erbe.« —
Mir, da ich lebe? — »Wohlan, dass du lebest, so wache! Vernimm auch — «
Was denn? — »Dir Krall losen vei-sitgen die Adern, wofern nicht
»Speis' und kräftige Sliilzen eiliält dein sinkender Magen. —
»Zauderst du noch? Mach' fürt, nimm hier die Latwerge von Reis ein!« — l^ö
Kostet wie viel? — »Ein Geringes.« ^ — Und diess? — M.\cht Dreier.«- — 0 weh mir!
150
9, a. — addidil illud. Msc. nost.
Mon. 3. —et istud. \lA. Aid. I.
151 ) iain haec auferei. Mss. el
edd. viilgo. haec iam auferet. ^^sc.
nost. (tpli. 1. avidiis haec (cm. iavi).
Msc. nost. Dorv. 2. iam hoc auferet.
Mss. alq. ap. Val. Ed. Aid. L II. III.
(qui indiix.) Bas. 527. 55. Glar. R.
Stepb. Miir. Fabr. Xyl. Venet. 5.'i3.
Ciiab. Crat. Bersin. (contra ipsiiis
mss.) iam iujit auferet coni. N. Heins,
ap. Benli. Ed. Cuii. San. Pliil. Franc.
Sivr. Dorigh. iam haec feret coni.
Cnn.
152) et vivas. .Msc. nost. Drd. 3. —
hoc ago. Ed. Dacer. (vitiose, sed
Sanad. accipit pro vulgata). — quod
vis. Ed. Aid. I. hoc vis f^uzrf sxipsc.)
Msi'. nost. Lips. 1.
153) Deficiant. Mss. nostri Dorv. 1.
Mon. 2. — te venae. Msc. Orell. c.
154) Ingens. Mss. et edd. vulgo.
Praesens coni. Benil. Instans coui.
Clin. Edd. San. Sivr. Dorigh. In-
gesta coni. Markland. Id genus coni.
Horkel. — accedit. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess, 1. 2. 3. Drd. 2. 3.
Mon. 1. 2. Bas. 3. Gtjr. 1. Gth. 2.
mss. Piilni. 1. 2. 3. 4. 10. novem
mss. ap. Bentl. tres ap. Bersm. Se-
ptem ap. Val. undecim ap. Feam,
Comb. c. Bad. 1. Orell. b. c. p. Ed.
Bentl. (qui restit. ) sq. Cun. San.
Pbil. Val. Sivr. Wakef. Wetz. Do-
righ. .\zar. Fea. Heind. Doer. Both.
Zell. lahn. Pott. Mein. Orell. Dtz.
DIb. Schni. Wdni. Krg. accedat.
Mss nostri BrI. 1. .Mon. 3. 5. Drd. 1.
Bas. 1. Gpb. 1. 2. Gtg. 2. mss. ap.
Val. alq. Comb. b. d. f. Orell. S.
Kdd. ante Bentl. onines, et Baxt.
Sandb. Gesa. Oberl. Comb. Camp.
Bip. Bur. accedet. Msc. nost. Drd. 4.
msc. Polin. 6. accessit. Msc. Feae
5, b (a 1. ni.) acciderit. Ed. Franc,
ex ing.
155) 2'u cessa.s? Mss. nostri omnes,
ap. Cruq. Bersm. Torr, omnes, dno
et viginti ap. Val. Orell. b. c. Edd.
vnigo. Quid cessasY Mss. ap. Val.
alq. Edd. Mnrct. Lamb. H. Steph.
Bersm. (contra ipsius mss.) Chab.
Bond. Daccr. Tart. Rod. Znrek. —
lisanarium. Mss. imilti et edd. alq. vett.
150) emptae. .Mss. et edd. vulgo.
emtum. Ed. Cun. ex ing. sq. San.
204
HÖR. SERMONUM
Quid rcfcrt, morbo an furtis pcrearaquc rapinisV
Quisnam igitur samis? Qui iion stultus. Quid avarusV
Stultus et iusanus. — QuidV si quis non sit avaru.s,
160 Continuo sanus? Minime, Cur, Stoice? Dieani.
»Non est cardiacus« ■ — Cratcrum dixisse putato —
»Hie aeger.« recte est igitur, surgetque? ncgabit,
Quod latus aut renes morbo tententur aeuto.
Non est periurus neque sordidus: immolet acquis
16ö Hie porcum Laribus! — verum ambitiosus et audax: —
Naviget Anticyram ! Quid enim differt, barathrone
Dones quidquid habes, an numquam utare paratis?
Öervius üppidius Canusi duo praedia, dives
Phil. Val. Sivr. empli. Msc. iiost.
Ment. empta est? Msc. iiost. Mon. 1.
— octussibus. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Dorv. l. 2. Brl. 1. Dess. 1. 2. 3.
ürd. 1. 2. 4. Mon. 2. 3. Bas. 1. 3.
Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2. mss. Cruq. 1,
tres. 7. ap. Bersni. Torr. Orcll. oiunes.
Schol. Acr. octusibus. Mss. nostri
Mon. 3. Drd. 4. Lips. 1 {octo assi-
biis supsc.) Edd. vett. saec. XV. plrq.
octossibzes. Msc. nost. Drd. 3, Benll.
14 (a 1. m.) Ed. Bersm. (contra
ipsius mss.) oct. a&sibus. Msc. Cruq.
1, a ( sed V. Bentl.) octo assibus.
Mss. nostri Mon. 1. 5. Brl. 1 (ad
marg.) msc. Cruq. 6. Ed. Lamb. (ex
corr. q. V.) sq. Fabr. Cruq. H. Steph.
Xyl. Pulm, Bas. 580. Chab. Torr.
D. Heins. Bond. Dacer. Tart. Despr.
luv. Zurck. Burm. Sandb. Camp. —
eheu. Mss. nostri fere omnes. Edd.
.\ldinae, hinc vuigo (v. sup. ad I. S.
3, 66). heheu. Msc. nost. Gph. 2.
msc. Orell. b. Edd. Flor. 482. Ve-
net. 478. 79. 83. 86. 94. 95. 98.
Mediol. 408. 412. Colon, s. a. Loch.
Ascenss. I. III. heu heu. Msc. nost.
Gph. 1. Edd. Mediol. 477. Asccns.
IV. redux. Fea. sq. Both. lahn. v.
nos ad I. Sat. 3, 66). heu. Mss. no-
stri Drd. 2. 4. Ed. Venet. 492 (Pinc.)
157) Quid referet. Msc. Feae 3, c.
— morbo, furtis (om. ati). Msc. nost.
Dess. 1. — percamque. Mss. nostri
fere omnes, Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1.
Brl. 1. Dess. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4.
Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3. Gig. 1. 2.
(ith. 2. mss. Lamb. 1, un. 2. 5. 6.
ap. Cruq. omnes praeter 6. ap. Pulm.
omnes, tres ap. Bersm. Oberl. a. c.
Bad. 1. alii ap. Pott. Orell. b. S.
Edd. vett. ante Aldum q. sc. omnes,
et Lamb. (qui revoc.) Cruq. H. Steph.
Dacer. Wakef. Heind. Zell. Pott,
lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm.
Krg. pereamve. Msc. nost. a in
Drd. 3. mss. Bentl. 9. 10. 14. msc.
Oberl. d. Septem mss. ap. Feam,
Pott. 14. 17. Orell. c. p. Edd. Ascenss.
III. IV. Bentl. (qui indux.) sq. Baxt.
Gesn. Oberl. Comb- Wetz. Azar. Fea.
Doer. Both. Bip. Bur. Wdm. pe-
reamne. Mss. nostri Dess. 1. Gph. 1.2.
Dorv. 2. mss. Cruq. 6. un. ap. Bersm.
Feae 5, b (a 2. m.) Pott. 16. Edd.
Aid. I. II. III. (qui indux.) lunt. 503.
Bas. 527. 55. 80. Glar. R. Steph.
Venet. 544. 53. Mur. Pulm. Xyl.
Fabr. Bersm. Torr. D. Heins. Bond.
Despr. Tart. Rod. Zurck. Burm. luv.
Sandb. Val. Camp, peream, annerap.
Ed. Cun. ex ing. sq. San. Phil.
Franc. Sivr. Dorigh.
158) Quidnam igitur — (juid non
st. -Msc. nost. Brl. 1. — quis ava-
rus'f Mss. nostri Mon. 5. Gph. 1.
Feae 2, g. Orell. M. quid? avarus?
Sic dist. Lamb. Cruq.
160) Continuo an sanus? Msc. nost.
Dess. 3.
162) surgetne? Msc. ap. Bersm.
msc. Feae 5. a (a 1. m.)
163) Quo latus. Msc. nost. Ment. —
et renes. Mss. nostri Dorv. 1. .Mon.
LTH. II. SAT. III.
20i
Isfs niclit gleich, oh R;iub iiiul l*.clrug niith onnonlet , oh Krankheit? —
Wer ist also gesdicidt? — Nun, wer IvoinNarr! — Und der tjeizhals ?
Narr ist der und verrückt. — Wie, wer nicht ehoii ein (Jeizhals,
Nennst du sofort den klug? — Das nicht. — Nun, Stoiker? — Hür' mich! 160
».Magenbeschwert ist nicht « — nimm diess für Kraterus' .\usspruch ■ —
»Unser Erkrankter.« — So fühlt er sich wohl? Steht auf? — Kr verneint es.
Weil in der Seif, in den Nieren ihn plagt ein hitziges Uehel. —
Nicht meineidig ist der, nicht knauserig. — Bring' er den güt'gcn
Laren ein Ferkel zum Dank! — Jedoch ehrsüchtig und tollkühn. — I6j
Sihitr er .\nticyra zu! Denn gilt's nicht gleich, in den .\hgrund
Schleudern, was man besitzt, und nie des Erworhnen geniessen?
Einst zu Canusium soll Oppidius, reich in der alten
1. 3. Bas. 1. (itli. 2. sex mss. ap.
Feani (qui iniprobat) Orell. S (supsc.)
— tententiir (lempleiiluf) . Mss. no-
ätri Lips. 1.2. üess. 2.3. Drd. 1. 4.
Mon. 1. 2. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2.
Gig. 1. 2. mss. Pulni. 2.3. Cruq. 1,
(|uuluor. 7. Comb. d. al. ap. Pott.
Orell. b. c. S. p. Porph. msc. nost.
Edd. Aid. I. II. III (qui ivstit.) Has.
527. 55. 80. (ilar. R. Stepli. Miir.
Xyl. Fabr. Fulm. H. Steph. Chab.
Bersm. Crat. Rodeil. Zurck. Torr.
D. Heins. Bond. Burm. Dacer. Dcspr.
Tan. luv. Ba.\t. Gesn. Phil. Saudb.
Überl. Comb. Azar. Heind. Doer.
Both. Zell. Camp. Pott. Bip. Bur.
DIb. tentantujr (teinplantur). Mss. no-
stri Bit. 1. Lips. 3. Dess. 1. Drd.
2. 3. Mon. 3. Gih. 2. mss. Pulm. 1.
4. 0. 10. ap. Cruq. reliqui, octo ap.
Bentl. duodecim ap. Feam , Com!).
b. c. f. Pott. 11. 12. 14. Schol.
Porph. Priscian. 0, 6. T. I. p. 238.
Kr. Edd. vetl. ante Aldum q. sc.
omncs, et Ascenss. Colon, s a. Loch.
Lamb. Ciiiq. Bentl. (qui def. ) sq.
Cun. San. Val. Dorigh. Wakef.
Franc. Sivr. Wetz. Fea. lalin. Mein.
Orell. \Vfi.stcm. Dtz. Schm. Wdm.
Krg. — Quud latus — aculo. Iiunc
versum Wdm. ut ex Episl. 1,6, 28
adscitum um-is iuclusit.
164) Xam non periurus. Msc. nost.
Gph. 1. — inmulcl. Ex mss. nostr.
modo Mon. 3. 5.
165) //(■(• porcain. Sihol. .^L^ou.
Edd. Clin. Sau. Franc. Phil. Sivr.
Dorigh. — et uudax Naviget (sine
dist.) Ed. iaiiu. et def.
160) Navifjat. Msc. nost. Drd. 3. —
barathrone. -Mss. et edd. vuigo. modo
baratrone mss. nostri Lips. 3. Bit. 1 .
Dess. 3. Mon. 3. Drd. 4. Gtg. 2.
Edd. vett. saec. XV. alq. baralhoiic
Mss. nostri Lips. 1 (a 1. m.) 2. ba-
raironi. .Msc. ap. Feam. barallioni.
Msc. nost. Lips. 1 (a 2. m.) Mon 1.
balatronc. Mss nostri Dorv. 1. 2.
Gph. 2. Mon. 5 {baratr. supsc.) Dess.
1 {balaihrone). Gtg. 1 {baratr. supsc.)
mss. Btl. 6. 10. Feae 7, a (a 1. m.)
Edd. Venet. 494. 95. 98, Medioi.
508. 512. Colon, s. a. Asceus. I.
Bentl. qui redux. et defend. bala-
troni. Msc. nost. Drd. 3. duo mss.
ap. Bersm. prob. Bentl. Kdd. Cun.
San. Phil. Franc. Sivr. Dorigh. Fea.
Antiqua varietas lectionis. Ulramque
vett. Schol. {balatronc, barathrone
Porph. balatroni , barathrone Acion.)
exhibenl et explicant. barathrone
damnes coni, Bentl.
167) an umquam. Edd. Aid. I.
II. III. Bas. 527. Fabr.
168) .\b hoc versu novae satirae
initium fingitur in msc. Orell. .M. in
m.ss. nostris Lips. 1. 2. Dess. 1. 2.
Drd. 1. 3. Gph. 1. in Mon. 1. sub
lit.: de sanUate meutis. in BrI. 1. et
Mentel. sub lit.: contra avaros et
ambitiosos. Item in edd. .\Id. I. IL
sub lit.: contra prodigos et avaros
continuus sermo.
168) Cervius. Ed. Chab. Opidius.
206 llOK. SERMONÜM
Anti(|uo censu, "-natis divisse duobus
170 Fcrtni- et haoc inoriens pucris dixisse vocatis
Ad Icttuiu: » l^ü.stquam te talos, Aule, nucesqiie
»Ferre simi laxo, doiiarc et ludere; vidi,
»Tc, Tiberi, nuinerare, cavis abscoudere tristcin:
»Extinmi, ne vos agorct vesania discors ;
175 »Tu Momentanuui, tu ne sequerere Cicutani.
»Quare per divos oratus uterque Penatis^
))'ru cave ue ininuas, tu ne niaius facias id,
»Quod satis esse putat pater et natm'a cocireet.
»Praeterea ne vos titillet gloria, iure
180 »lurando obstringam anibo : ut(!r aedilis fueritvc
»Yestrum praetor, is intestabilis et sacer esto.
»In eicere atque faba bona tu perdasque lupinis,
»Latus ut in Circo spatiere et aeneus ut stcs,
»Nudus agris, nudus nummis, insane, paternisV
18.') »Scilicet ut j)lausus, quos fert Agrippa, feras tu,
»Astuta ingenuum volpos imitata leoneni?«
Mss. nnstii Brl. 1. Dril. 3. Gtli. 2. — qiie. Edd. vett. ante Lamb. q. sc.
Oppidins fluo quondam praedia. Msc. onincs, et post pleri<|ne. Bentl. de-
iiost. (illi.2. msc. Ptilm. 1. — dives — fcnd. iVustia. — pucris morieiis . Msc.
censii. Cit. Senilis ad Aeii. 1, 537. ap. Heisiii.
109) Antiqito sensu. Ed. Despr. — 172) laxo el duiun^e. ,Müc. Orell.b.
gnatis. Mss. iioslri lonye pliiiimi et Ed. Val. sq. Sivr. donare , ludere
optt. Lips. 1. 2. 3. Bil. 1. Dess. 1. (oin. et). Mss. iiostri Mon. 3. (Uli. 2.
2. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 5. donare el perdere. Ed. Beutl. e coni.
Bas. 1. 3. Gph. 2. (itjj. 1. Glli. 2. donare., credere. Ed. Cim. ex iiig.
Edd. Toneilt. D. Heins. Bunii. luv. donare et credere. VA. San. sq. Sivr.
Bellt!. Baxt. Ciesii. Sivr. Saudi). Obeil. Doriyli. donare, effundere. Ed. Wa-
Conib. Azar. Ileind. Bolli. Zell. Camp. kef. c coni.
Grell. Dlb. natis. Mss. ex nostris 173) Te rtirrw/. Msc;. nost. Mon. 1.
pauci , Drd. 1. (!pli. 1. (itg. 2. Edd. 174) insania. Mss. iiostri lJps.2. 3.
plerique. — divisse. Mss. et edd. Dorv. 1. Aloii. 1. 2. Drd. 3. 4. Gpli.l.
vulgo. Schol. Acr. divisisse. Mss. Gtg. 1. Gtli. 2. mss. Pulm. I. 2. 4.
iioslri Mon. 3. 5. Gtg. 2. didisse. Msc. Orell. M. — dissors coni. N. Heins.
R. Sleph. Edd. Aid. I. III. Miiret. ap. Bentl.
Uodell. (refnt. Lamb.) \lb) Mo?nenianum. Mss. noslv'iMon.
170) et Jiaec. Mss. panci , ex iio- 3. 5. Drd. 3. 4. Gph. 2. Gtli. 2.
stris Mon. 3. Gpli. 2. msc. Comb. d. Edd. Flor. 482. Venct. 483. 8(5.
Orell. c. Edd. Lamb. (nihil moiieiis). 170) ro,</«/«.v. Msc. iiost. (ipli. 1 . —
Crmj. H. Steph. Chab. Bersm. Bond, penatis. Mss. nostri Lips. 2. 3 (c
Dacer. Tart. Zuivk. Baxl. Gesn. Pliil. eoir.) Mon. 2. Bas. 3.
(»berl. Comb. WakeL Wetz. Azar. HS) co/iercet. .Mss. nostri Lips. 3.
Fea. Ileind. Wüstem. Bolh. Zell. Dess. 3. Drd. 1. 3. Mon. 1. 2. Bas. 3.
lahn (ed. I.) Doer. Mein. Bip. Dlb. (Uli. 2.
el liuc. Mss. nostii et aliornni pleii- 179) iure (sine apostr.) Edd. Ve-
LIB. II. SAT. III.
207
Schatzungsweise, den beiden ans Bette berufenen Söhnen
Zwei Landgüter erlheilt und Solches im Sterben geredet 170
Haben : »Dieweil dich , Aiihis , ich habe die Würfel und Nüsse
»Tragen im lockeren Latz, wegschenken tmd spielen gesehen;
»Dich, mein Tiberis, zahlen, in Winkein finster verstecken:
»Sorg* ich, es treibe dereinst euch um zwiespältiger Wahnsinn;
»Du. dass dem Nomentanus, und du dem Cicuta es nachlhusl. 175
»Seid mir Beide daher hei den Göttern des Hauses gebeten,
»Du, nicht kleiner zu machen und du nicht grösser das Gut, was
»Gnügend dem Vater bedünkt und Natur als Schranke verordnet.
»Ferner, dass nicht euch etwa die Ruhmsucht kitzele, nehm' icii
»Seid' euch eidlich in Pflicht: wird Einer von euch zum Aediiis, 180
»Oder zum l'rälor gemacht: rechtlos soll der und verflucht sein.
»Wie? in Lupinen und Kicliern die Hab' und in Bohnen verschlendern,
»Dass du im Gircus umher breit schreitest, und ragest im Erzbild,
»Güterentblösst, 0 Thor, und entblüsst vom Gelde des Vaters?
»Beifall, wie ihn Agrippa verdient, meinst du zu erlangen, 185
»Wenn du, ein listiger Fuchs, dem erhabenen Löwen es nachmachst?«
nct. 544. 53. Cral. Grell. Dlb. Schni.
Wdm. Krg.
180) nmhüs. Msc. nost. Brl. 1. Edd.
Aid. III, Bas. .V27. Mur. Venet. ö.j3.
Rod. — fuerilve. Mss. nostri et alio-
nim fere omncs. Edd. vulj^o. fueril
vel. Ed. Aid. I. II. III ((Uli iiulux.)
sq. Iiiiit. 503. Argent. 514. Bas. 527.
55. Glar. Mur. B. Steph. Xyl. Ve-
net. 553. Fabr. 1). Heins. Bond. Rod.
Despr. Tart. luv. Bium. Cun. San.
Ffane. Val. Sivr. Dorigh. Azar. Camp.
ftterilne. Mss. nostri Brl. 1. Gph. 1.
181) hie intestfibilis. Msc. nost.
Brl. 1. et bliest. Mse. nost. Dorv. 1.
Orell. S (supsc.)
182) bona tian. Ed. Zar. bona tun'
colli. Gesn.
183) latus. Mss. nostri et aliorum
fere omnes. Schob Acr. et Cruq.
Edd. Ascens. IV. ex emend. Bouü-
njg (not. 08) tum Lanib. (qui vind.
ex mss.) et posl euni vulgo. laetus.
Mss. nostri Gtg. 2. Drd. 4. Edd. vett.
omnes ante .\scens. 510. et (ilar. Mur.
R. Steph. Bas. 555. Xyl. Crat. Rod.
lentus coni. N. Heins, ap. Beiiil. —
et aeneits. Mss. nostri Brl. 1. Mentel.
Corb. Drd. 1. mss. ap. Bentl. 2. 20.
Comb. b. Septem ap. l^ott. Grell, b. S.
Ed. Bcnll. qui vindic. sq. Cun. San.
Phil. Wakef. Franc. Sivr. Dorigh.
Azar. Heind. Docr. Botb. Zell. Pott,
lahn. Mein. Orell. Wdm. Krg. auf
aeTieus. Mss. nostri pirq. Lips. 1.2.3.
Dess. 1. 2. Drd. 2. 3. 4. Mon. 1. 2.
3. 5. Bas. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2.
Gtb. 2. mss. Orell. c. p. M. Schob
Acr. Edd. ante Bentl. omiies et posf
niulti, ctiam Dtz. Dlb. Schni. et ut
aeneus astes. Msc. nost. Bas. 1. Feae
1, a.
184) Nudus agris. Mss. et edd.
vulgo. nudus af/ii. Msc. nost. Gtg. 2.
Edd. vett. alq. Med. 477. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Colon, s. a.
185) paternis SeiUcet'f aul plunsu^.
Sic ed. \Vakef. ex cnicnd. Markl.
Ep. cril. p. 92. — ut plausns quatis
Agrippa. .Msc. nost. Gpli. 1.
180) ingenium. Msc. Feae 0, a.
quatuor mss. ap. Torr. Edd. Venet.
483. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
diul. 508. 5I2. ingenio. Msc. Feae
2, g. ingemwn — leonum. Msc. Feae
208
HÖR. SERMONUM
Ne quis liumasse vclit Aiacem, Atrida, vetas cur?
»Rex sum.« Nil ultra quaero plcLeius. »Et aequam
»Kern imperito; ac si cui videor iion iustus, iimlto
190 »Dicere, quod sentit, permitto.« Maxime reguni;
Di tibi dent capta classem deducere Troia!
Ergo consulere et inox respondere liccbitV
»Consule.« Cur Aiax licros ab Achille secundus
Putrescit, totions servatis clarus AcliivisV
195 Gaudeat ut populus Priami Priamusque inhumato,
Per quem tot iuvenes patrio caruere sepulcro?
»Mille ovium insamis morti dedit, inclituin Ulixen,
»Et Menelaum una mecum se occidere clainans.«
Tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam
2, b (a 1. ni.) — imilate. Ed. Chab.
ex iiig.
187) Atride. Mss. alq. ap. Btl.
qui refut. et Prisciani locum 7, 2
(T. I. Kr. p. 294) eniendat (cf.
I. Ep. 7, 47). 0 Atrida. Msc. nost.
Gtg. 1. — vetas? cur? Sic dist. mss.
alq. ap. Feam. Edd. Flor. 482. Ve-
net. 478. 79. 83. 86. Loch, vetas.
cur? Sic iMediol. 486. Val. Sivr.
188) non ultra. Msc. Feae 2, g. —
quaero. Mss. et edd. vulg. quaere.
Msc. Cniq. 1 , un. Einend. Cant. N.
lect. 4, 12. Prob. Cruq. Ed. BeiUi.
qui de f. Iniprobat H. Stepb. üiatr. H.
et Fea. quaerani. Msc. IJentl. 15.
189) ac si cui. Mss. iiostri et alio-
rum feie omnes. Edd. vuigo. at si
cui. Mss. nost. Drd. 3. msc. Cruq.
1, un. antiquiss. Feae 1, k. duo ap.
Val. Edd. ßentl. (etsi iniprobat in
notis) Baxt. Val. Sandb. Wakef.
Oberl. Comb. Wetz. Heind. Doer.
Both. Bip. Zell, aut si cui. Msc. Feae
2, g. i. — inullus. Ed. Dorigh.
190) quod sentit. Mss. iiostri et
alioruni prope omnes. Edd. vett.
saec. XV. plrq. Mediol. 477. 86. 508.
512. Flor. 482. Venet. 478. 79. 81.
83. 86. 90. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Loch. Ascenss. Bentl. (qui restit.)
Cun. San. Franc. Sivr. Val. Oberl.
Comb. Wakef. Azar. Dorigh. Fea.
Both. Jahn. Heind. Pott. Zell. Mein.
Ürell. Bip. Bur. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg. quae sentit. Msc. un.
ap. Bersm. Edd. Princ. Mediol. 476.
Aid. I. II. 111. hinc vuIgo ante Bentl.,
et Phil. Sandb, Camp, qui sentit.
Msc, nost. Brl. 1. quid sentit. Mss,
nostri Drd. 3. Gph. 1. mss. ap.
Bentl. alq. tres ap. Feani. quod sen-
tis. Mss. plrq. ap. Torr. Comb. b. f.
Ed. Baxt. (ßentleio falso tribuens )
Gesn, Oberl. Comb. Wetz, Doer. quid
sentis. Mss. alq, ap. Torr.
191) classem capta. Mss. nostri
Mon. 2, 5. Feael,k. Ed. Cuningh. —
deducere. Mss. nostri Dorv. 2. Mon.
1. 5. Bas. 3. msc, Benll. 3. al. ap.
Val. Feae 2, f. 5, b (a 2. m.) Pott.
12. Schol. Porph. Edd. Flor. 482.
Venet, 483. 86. 90. 92 (Pinc.) 94.
95. 98. 544. 53. Mediol. 508. 512.
Loch. Colon, s. a. Ascenss. Aldi-
nae, Bas. 527. 31. R. Steph. Glar.
Mur. Bersm. Chab. Crat. D. Heins.
Despr. Rod. Zurck. Burni. Bentl.
(qui def.) Wakef. Fea. laiin. Camp.
Mein. Orell. Wdm. Krg. reducere.
Mss. nostri plrq. Lips. 1.2. 3. Dorv. 1.
Brl. 1. Ment. Dess. 1. 2. Mon. 2. 3.
Gph. 1. 2. Drd. 2. 3. 4. Bas. 1.
Gth. 2. Gtg. 1. 2. quinque mss. ap.
Pulni. tres ap. Bersm. ap. Cruq.
Torr, et Feam plrq. oclodeciin ap.
Val. ap. Pott, omnes praeter 12.
Orell. M. Edd. Mediol. 486. Venet.
478. 79. Bas. 555. 80. Pulm. Cruq.
Fabr. Torr. Dacer. Tart. luv, Baxt.
LIB. II. SAT. III. 209
Ajax Leib zu bestatlen, verbeulst du, Alritle? Warum doch? —
»leb bin Kouig.« — Ja so, da scbwoig" ich Plebejer. — »Und recht isfs
))Was ich befelile. Jedocli, scheint's Unrecht Einem, er rede
»Slralios, wie's ihm bedünkt; ich orlaub's ihm.« — Grüsster ih'r Herrscher, i9o
Schenken dir j^lückliclie Fahrt, nacli Troja's Falle, die Götter!
Soll mir's also , zu tragen , und dann zu erwiedern vergönnt sein ? —
»Frage ! (( — \\'arum liegt faulend der tapferste Held nach Achilles,
Aja\, welcher so oft rubnivoll die Achiver gerettet?
üass sich des Priamus Volk und Prianius freue, wenn grablos 195
Kr bleibt, welcher so viele des Heinialsgrabes beraubte? —
»^Vürgle der Rasende doch uns tausend der Schaafe, sich rühmend,
»Dass er den hohen Ulyss, sammt mir Menelaus ermorde!«
Stellst du vor den Altar an des Kälbieins Statt die geliebte
Gesn. Cnn. San. I'inl. Franc. \ al. Krg. — totiens. Mss. nostri prope
Sivr. Doiigh. Azar. Wetz. Heiad. omncs, Lips. 1. 2. 3. BrI. 1. Dess.
Doer. Botli. Zell. Bip. Bur. Scbm. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mou. 1. 2.
redducere. Msc. nost. Drd. 1. mss. 3. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. (itg. 1. 2.
ap. Lanil). fere omnes , ap. Torr, re- Edd. vett. Medio!. 477.86. 5U8. 512.
ceutt. Pulm. 4. Oreli. b. c. S. p. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
Edd. Mediol. 477. Lamb. Xyi. H. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon.
Stepii. Bond. Sandb. Pott. Dtz. Dlb. s.a. Ascenss. tum Bentl. (qui restit.)
194) Pulrescit. Mss. nostri Lips. 1 sq. Cun. Wdm. toties. Msc. nost.
(r supsc.) 2 (r supsc. ) BrL 1. Gtb. 2. Edd. Aid. l. IL IIL hinc
Dorv. 2. Mon. I. 3. Drd. 1. 2. 4. vulgo.
Gpli. 1. 2. Bas. 1. 3. Gtg. 1. 2. 190) patriae. Msc. nost. Gph. 1.
(itli. 2. mss. tres ap. Pulm. ap. Torr. 197) inclitum. Mss. nostri omnes.
pirq. Comb. b. f. al. ap. Pott. Grell, incltjtnm. Edd. nuilti. inclutimi. Edd.
b (corr.) Edd. vett. ante Cruq. q. Bentl. Cun. Heind. Wdm. — Ulixen.
sc. omnes, et Lamb. Falir. H. Steph. Mss. nostri plrq. et optt. Lips. 2.3.
Bersm. Torrent. (qui tamen praefert Dess. 1, 2. Mon. 1. 2. 3. 5. Drd.
putescit) D. Heins. Cbab. Bond. Da- 1. 3. 4. (et v. 204). mss. Orell. b.
cer. Tart. Despr. Crat. Rod. Zurck. c. S. p. Edd. Bentl. Cun. Heind.
luv. Bentl. (qui deL) Cim. San. Batt. Mein. Zell. Pott. Orell. Dtz. Dlb.
Sandb. Phil. Franc. Val. Sivr. Do- Krg. Wdm. Ulixem. Mss. nostri Lips.
rigb. Azar. W^etz. Heind. Camp. Zell. 1. Brl. 1. Bas. 1. 3. Drd. 2. Gph. 2.
Bip. Bur. (v. Lachm. ad Lucr. lU, (itli. 2. Gtg. 1. msc. Bad. 1. Edd.
871). putescit. Mss. nostri Lips. 1 Loch. Both. lalin. Bip. Bur. Scbm.
(a 1. m.) 2 (a 1. m.) 3. Dorv. 1. Uly.xen. Edd. Flor. 482. Venet. 483.
Dess. 1. 2 (ex corr.) Mon. 2. 5. 92 (Pinc.) Ulyxem. Edd. Venet. 486.
Drd. 3. mss. ap. Cruq. omnes, Pulm. Miuet. Llyssem s. Ulyssen. Mss. no-
1. 3. 4. un. ap. Bersm. ap. Torr, siri Gpb. 1. Gtg. 2. Edd. ceteri vulgo.
alq. vetustiss. Comb. c. d. septemde- 198) clamat. Msc. nost. Dess. 2.
cim ap. Feam , octo ap. Pott. Orell. msc. Bersm.
b (;• supsc.) c. S. p. .M (»■ supsc.) 199) natam. Mss. nostri prope
Ed. Cruq. (qui indux. et dcL) sq! omnes. Edd. vulgo. gnatam. Msc.
Burm. Baxt. Gesn. Oberl. Comb. nost. Mon. 1 (non alii). mss. ap.
Wakef. Fea. Doer. Both, labn Pott. Feam plerique (?). Edd. Bas. 580.
Mein, Orell. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm. Torr. D. Heins. luv. Sandb. Cun.
HORATII SAT. 14
210 IIOR. SERMONUM
200 Anto aras, sparg-isque inola caput, inprobe, salsa,
KcH^tuiu aniini servas? »Quorsum « Insanus quid oiiiinAiax
Feeit? Cum stravit ferro peciis, abstinuit vim
Uxoro et i;nato; mala multa precatus Atridis
Non illo aiit Teucrum^ aiit ip.sum violavit ÜHxen.
'20b »Vcntm ei^o, ut liaerontis advcrso littore navis
»Eriperem, prudens placavi saiiguino divos.«
Nempe tuo, furiose. »Meo, sed non furiosus.«
Qui species alias veri scelerisque tumultu
Permixtas capiet, conmotus habebitur; atque
210 Stultitiane erret, nihilum distabit, an ira.
Aiax cum inmeritos occidit; desipit, agnos;
Cum prudens scelus ob titulos admittis inanis,
Stas animo, et purum est vitio tibi cum tumidum est cor?
Sivr. Camp. Fea. Dtz. (v. ad Sat. sUiiuü. Edd. Venet. 492 (I'iiic.) 494.
1, 2, 21.) 9,-). 98. Mediol. 508. 512,
200) Ante aram. Msc. ap. Val. 203) ynato. Mss, nostri fcre onines,
(probo). — spargisque. que abest in niss. Bersm. tres, Orell. c. S. Edd.
mss. uostr. Mou. 3. Has. 3. Gtli. 2. \\\\^o. nato. Mss. iioslriDrd. 1. (jph.2.
201) Quorsum .... hisaniis quid mss, Orell. b. p. Edd. Lamb. Criiq.
enim ( rupta iatei'rog, ) Sic Schol, Chab. Bersm. Crat. Despr. Bvirm,
Ciuq. expl, Edd, lalin. Schra. Krg. San. Franc. Phil, gnata. Msc. nost.
Quorsum? Insamts quid enim. Mss. Bas, l. Comb.d. — Uxore et gnato:
ex nostris alq. ap. Torr. plrq. Edd. mala multa precatus Alridis , Non ille.
plerique, Venct. 483.92. Aid. I. III. Sic dist. Wakef. sq. Voss, in ed.
R. Sleph. Lamb. Crnq. al. , et Mein. (lerm. Heind, lahn. Camp. Orell.
Orell. Wüstem. Dtz. Dib, cett. Quoi^- Dtz. Dlb. Wdm. Uxore et gnato,
sum insamis? Quid enim. Mss. nostri mala m. pr. Atridis. Non ille, Sic
Lips. 2. 3 (a 2. m.) Orell. b. c. S. vulgo dist.
Sic Schul. Acr. Porph. Edd. vett. 205) averso. Msc. nost. Mon. 1.
multi, Ascenss, Aid. II. Colon, s. a. diverso. Msc. nost. Brl. 1.
Bas. 527. 55. 80. Glar. Fabr. Doer. 208) alias veii. Mss. nostri prope
Both, Quorsum insanus quid enim. onines, mss. ap. Torr, omnes, Orell.
Edd. vett. alq. Venet. 494. 95. 98. b. c. S. p. Schol. Acr. Porph. Edd.
Mediol. 508. 512. Bentl. Heind. Quor- vnlgo. alias veris. Msc. nost. Gph.l.
suminsanis. Mss. nost. Brl.l. Mon, 5. msc. Cruq. 1, un. 4 (a 1. m.) Talb.
msc. ap. Torr, diio ap. Feam. Quor- 12. cod. Sorb. ap. Val. Orell M.
sum. insanum quid enim. Msc. nost. Ed. Lamb, e coni, sq. Muret. H.
Bas. 3. Quorum insanus. Msc. nost. Steph. Bersm. Chab. Bond. Dacer.
Gtli. 2. dno mss. ap. Torr. Rectum Despr. Rod. Tart. Inv. Znrck. Bnrm,
animi sen^as cursum'f Coni. ßolh. Val. Camp. Orell. (qni def.) Dtz,
202) Fecit? Cum stravit ferro pe- Dlb. — alias vero. Msc. Criiq, 2
eus. abstinuit vim. Sic dist. msc. nost, fcorr.) Ed. Cruq, — alias veri ce-
Lips. ]. Edd. Hentl. Cnn. San. Do- brique tumultu coni. Ilorkel.
righ. Heind. nos. Fecit, cum stravit 209) Permixtas. Sic mss. nostri
ferro pecus'f abstinuit vim. Sic vnlgo optt. et vetustiss. omnes. Edd. ante
dist. (et Wüstem.) Fecit? cum ferro Aldum q. sc. omnes, et post Bentl.
Str. Ms9. nostri .Mon. I. 2. — cum (qui reduxit) i'ccentt. plrq. /"erw/s^fls.
LiB. II. SAT. in. 211
Tochter in AuÜs, und streust auCs Haupt, Rurlilosor, ihr Wcihsrlirol, 200
Bleibt dir gesunde Vernunft? — »Wo hinaus« — ? Was Ihat denn im Wahnsinn
Ajax? Als er das Vieh mit dem Schwert schlug, übt' er Gewalllliat
Weder an Gattin noch Kind; viel wünschend des Wehs den Atriden,
Hat er doch weder den Teucer verletzt, noch selbst den Ulyssos. —
»Doch mit Bedacht sülinf ich, um die Schiffe zu lösen, die jenseits 205
»Fest an's Ufer gebannt uns lagen, mit Blute die Götter.« —
Rasender, doch mit dem deinen! — »Ja wohl, doch rasend mit niditen !« —
Wer unklare Begriffe, die Recht und Frevel im bunten
Wirrwarr miscli£n, erfasst, der gilt fiir geislesvenvirrt , und
tileichviel ist's, wie er irrt, oh in Tliorheit, oder im Zommnih. 210
Aiax faselt indem unschuldige Lämmer er mordet:
L>ir, der Frevel verübt mit Bedacht, aus nichtigem Vorwand,
Bleibt der Vei-stand? Klar wäre das Hirn, umnebelt von Krankheit?
Mss. nosdl modo (iph. 1. Gtg. 2. Bentl. q. sc. omnes, et post Phil.
Ed. Aldus (qui indiix.j quem seculi Camp. — desipit, agnos : Sic dist.
omnes ante Bentl. {inixtus antiquior edd. vett. , tum Bentl. Cnn. San. Val.
scriptura in inscriptt. et codd., mi- Fea. Both. lahn. ürell. et recentt.
atus reccntior. v. Aid. Mannt. Or- desipit, agnos'f Sic dist. Aldus, et
thogr. p.515. Harles Ürthogr. p 200.) post cum plrq. ante Bentl.; Bas. 527.
— capiat. Msc. riost. Bas. 3. — eon- hb. 80. Lamb. Cruq. Fabr. H. Steph.
motus. Mss. nostri Lips. .3. Did. 1. Xyl. Chab. Bersm. Torr. D. Heins.
211) iiimeriton. Mss. nostri Lips. Bond. Dacer. Tart. Despr. Burm.
1. 2. 3. Dess. 2. Drd. 1. Mon. 1.5.— Baxt. Gesn. Phil. Wakef. Uberl.
cum immerilos. Mss. nostri Lips. 3. Wetz. Azar. Pott.
Mon. 1.3. Dess. 1. 2. Bas. 3. Gtg. 1. 212) Cum prudens. Mss. et edd.
mss. ap. Cniq. omnes praeter 6. mss. vulgo. Tu prudens — cum admittis. ■
Bentl. 3. 7. 9. novem mss. ap. Feam. Ed. Bentl. e coni. (in msc. nost.
Edd. Cruq. (qui restil.) Bentl. (qui Cph. 2. tu supsc. in v. cum). —
vindic.) sq. Baxt. Cnn. San. Franc, commiltis. Mss. nostri Dorv. 1. Gph. 1.
Sandb, Sivr. Val. Dorigh. Gesn. Mon. 1. Dess. 2 (a 1. m.) Gtli. 2
Oberl. Comb. Wakef. Azar. Wetz, (commitlit) msc. Pulm. 1. ap. Cruq.
Fea. Hfind. Doer. Jahn. Pott. Mein, oinnes praeter 1, un. Feae 1, u. 6,-a.
Bip. Bnr. Dtz. DIb. Scbm. Wdm. 213) et purum est vitio tibi aim
Krg. immeritos cum. Mss. nostri Lips. tumidum est cor! Sic mss. nostri plrq.
1 (a 1. m.) 2. Dorv. 1. 2. Brl. I. et optt. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2.
Drd. 1. 3. 4. Mon. 2. 5. Bas. 1. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3. Drd. 2.
Gph. 1. mss. ap. Lamb. alq. (qui Gph. 2. Gtg. 1. Gth. 2. Ed. Aid. III.
prob.) Pulm. 1. 4. 6. 10. Cruq. 6. hinc edd. vulgo. — an purum est.
un. ap. Bersm. ap. Btl. plrq. sex Msc. nost. (iph. 1. et purum tibi cum
ap. Feam. Orell. S. c. p. Edd. Both. vitio tumidum cor'f Sic edd. vett. ante
Orell. (Fea falso laudat Venet. 479. Aldum quos vidi, omnes. et purum
86. .Md. I.. et ceteras, puto.) t/n- tibi (om. est). Msc. nost. Gtg. 2.
meritos dum. .Mss. nostri Lips. 1 (a cum tumidum cor (om. est). Msc. nost.
2. ni.) Gpli. 2. Drd. 2. msc. a in Drd. 1. quinque mss. ap. Feam. et
Drd. 3. (jlg. 2. mss. Pulm. 2. 3. purum est vitio vel cum tumid. Msc.
Bentl. G. ires ap. Feam, laeck. 1. Cruq. 2. et purum est vitio ctan sol-
Orell. b. Edd. veit. ante Cruq. et licitum est cor? Msc. nost. Drd. 3.
14*
212
IlOK. SERMONUM
Si quis Icctica nitidam gestare amet agnam;
215 ITuic vesteni, iit gnatae, paret; anoillas parot, aurum ;
Kutani aut Fusillaiu adpollet, fortique maiito
Destinet uxorem: interdicto luiic onine adimat ins
Praetor, et ad sanos abeat tutela propinquos.
Quid, si quis gnatam pro muta devovet agna,
220 Integer est animi'? ue dixeris. Ergo ubi prava
Stultitia, liic summa est insania: qui scoleratus,
Et furiosus erit; quem cepit vitrea fama,
Hunc circumtonuit gaudens Bellona cruentis.
Nunc age, luxuriam et Nomentanum arripe mecura.
225 Vincet enim stultos ratio insanire nepotes.
et vitio timidum, cid soUicitum esl cor.
Msc. Comb. f. — Post piirum est
commate ulist. Despr. Bentl. Bium.
Cuii. San. Franc. Sandb. Sivr. Wa-
kef. post vitio dist. Dacer. Phil. Azar.
Fea. post tibi dist. Aid. III. Bas.
527. 55. 80. Glar. R. Steph. Mur.
Lamb. Cruq. Xyl. Fabr. Cliab. Bersm.
Torr. Tart. luv. Baxt. Gesn. Oberl.
Comb. Wetz. Heind. Doer. Zell. Botli.
Camp. lahn. Mein. Orell. Dtz.
214) nitida. I\lss. nostri Bas. 3.
(itb. 2.
215) ffuic gnatae ut vesiem. Msc.
nost. Gth. 2. — ut gnatae. Mss. no-
stri fere omnes, tres ap. Bersm.
Orell. c. S. Edd. vulgo. ut natae.
Msc. nost. Drd. 1. Orell. b. p. Edd.
Lamb. Cruq. Chab. Bersm. Crat.
Burm. San. Phil. Franc. Val. — • ut
gnatae, paret, unciUas paret, auiiim.
Sic dist. msc. nost. Lips. 3. Edd.
Mediol, 477. Venet. 478. 79. 83. 86.
Aid. I. Colon, s. a. Ascens. I. H.
Steph. Tart. luv. Phil. Val. Sivr.
Azar. Wetz. Fea. Doer. Camp. Both.
lahn. Wüstem. Dtz. Schm. ut gnatae
paret: ancillus : paret auruni. Sic
dist. msc. nost. Brl. 1. Edd. Ascens.
IV. Bas. 580. Torr. Burm. ut gnatae,
paret ancillas, paret aurum. Sic
vulgo dist. — ut gnatae pater , an-
cillas paret. Ed. Wakef. ex iiig. —
nncillam. Ed. D. Heins.
2J()) Rufam aut Pusillam. Mssto-
rum multo niaxima pars. mss. nostri
fere omnes, plus viginti. ap. Lamb.
alq. tres ap. Bersm. ap. Pulm. 'l'or-
rcnt. Bentl. omnes, ap. Feam , Oberl.
Comb, paene omnes. Edd. velt. saec.
XV. et post plerique, Aid. II. III.
Ascens. IV. Bas. 527. 55. 80. Glar.
R. Steph. Mur. Azar. Fea. lahn.
Mein. Orell. Schm. Krg. Rufam aut
Posillam. Msc. Cruq. 1 , un. Ed.
Bentl. sq. Cun. Wakef. Heind. Zell.
Wdm. Ruffam aut Pusillam. Mss. ap.
Feam alq. Edd. Aid. I. Ascens. I.
Rufam et Pusillam. Mss. ap. Cruq.
et Torr. plrq. ap. Pott, omnes, Bad. 1.
Edd. Doer. Pott. Dtz. Dlb. Both.
(^Posillam). Rufam aut Pusiam. Msc.
nost. Gth. 2. Rufam et RufiUam.
Lamb. ait circumferri (loan. Despau-
terius in Versificatoria fmxit ex iug.)
Edd. Baxt. Gesn. Oberl. Comb. Wetz.
Bip. Fabr. [aut Ritf.) Rusam et pu-
sillam. Msc. Cniq. 6. Rusam aut pu-
sillam. Msc. nost. Gtg. 2. Pupam aut
pupillayn. Mss. ap. Lamb. alq. Edd.
Lamb. Xyl. (Puppam) Bersm. Chab.
(Puppam) Crat. San. Val. Phil. Franc.
Sivr. Dorigh. Pupam aut pusillam.
Ed. Zurck. Pupam aut Pusinnam coni.
N. Heins. Pusam aut pusillam. Msc.
nost. Dorv. 1. mss. ap. Marcil. qui
prob. Ed. Cruq. sq. H. Steph. Pulm.
Torr. D. Heins. Bond. Dacer. Tart.
Despr. luv. Rod. Sandb. Camp. Bur.
Putam et putillam. los. Scaliger coni.
(^ludibrii causa) in Virg. Catal. (prob.
Burm. Anthol. Lat. T. I. p. 07GJ.
218) haheat. Mss. nostri Brl. 1.
LIB. IL SAT. III.
213
Trüge zur Lust Jemand in der Siinfl" ein artiges Laiiiiulciii,
Gab" ihm, gleichwie der Tochter, ein Kleid, und Zofen, und Goldschmucii, 215
Nennet es ßloridclicn und Püppchon, bostimrnt es der rüstigen .Männer
Einem zur Braut: Dem nähme gewiss priitorischcr Einspruch
Jegliches Recht, und es kam' an gescheidte Verwandte die Aufsicht.
Wer nun das eigene Kind an des Lamms Statt opfert, des stummen,
Wäre gesunden (k-hirns? Sag's ja nicht! Also, wo schnöde 220
Thorhcit ist, da wohnet die Tollheit selbst. Der Verbrecher
Ist auch rasend zugleich. Wer Freud' am gläsernen Hulim land,
Den umtobte sofort die der Blutthat frohe Bellona.
Jetzo wohlan , Nomentanus mit mir und die Schwelger gezüchtigt !
Darthun wird die Vernunft , dass die thörigcn Prassi.'r verrückt sind. 225
Mon. 2. Gtg. -2. Edd. Flor. 482.
Venet. 492 (Pinc.)
219) Quod si. iMss. nostri Drd. 2.
ülg. 2. (jph. 2 (i siipsc. ) Feae 1,
a. c (a 2. m.) Edd. Aid. I. II. III.
Bas. 527. 55. Glar. R. Stepli. Ve-
net. 553. — si quis gnatain. Mss.
nostri Lips. 1. 2. 3. ßrl. l. Dess.
1. 2. Drd. 3. 4. Mon. 1. 5. Bas. 3.
Gph. 1. (itg. 2. tres mss. ap. Bersm.
Grell, c. S. Edd. vuigo. si qui gna-
tam. Ed. Beutl. ex ing. sq. Cun.
Heiiid. Both. si quis natavi. Mss. no-
stri Drd. 1. 2. Gph. 2. Mon. 3.
Bas. 1. (itg. 1. Gth. 2. mss. Feae
l,a. 2, h. Edd. Lamb. Cnuj. Bersm.
Chab. Crat. Despr. Biirm. San. Phil.
Franc. Val. (probabilis lectio). si quis
gnalas. Msc. nost. Mon. 2. — de-
movet. Msc. ap. Bersm.
220) nee dixeris. Msc. nosl. Dess.
2. — ithi prava est. Ed. Val. ex
ing. — uhi j)ai-va. Duo mss. ap.
Torr. Comb. d. Grell. M. Ed. Cralo.
221) StuHitia, hie summa est. Mss.
nostri et aüoriim longe plurimi et
optt. Lips. 2. 3. Brl. 1. Mon. I. 2.
3. 5. Dess. l. Drd. 1. 2. 3. Gph. 1.
Bas. 3. Gig. 1.2. Gth. 2. mss. alq.
ap. Land), (juinqne ap. Pulm. tres
ap. (tberl. Ed. Lamb. (qui restit.)
et post eum plerique, Cruq. H.Steph.
Pulm. Torr. D. Heins. Bond, Dacer.
Tart. Despr. luv. Zurek. Burin. ßentl.
Cun. San. Phil. Franc. Sandb. \'al.
Sivr. Dorigh. Azar. Fea. Heind. Both.
lahn. Camp. Bip. Mein. Oreil. Dtz.
Dlb. Schill. Wtlin. Ivrg. StuHitia, /lic
est summa. Kd. Aid. 1. II. III ((jui
indux.) sq. Bas. 527. 55. 80. Glar.
R. Steph. Mur. Fabr. Xyl. Veiiet.
544. 53. Chab. Bersm. Crat. Rodell.
Baxt. Gesn. Oberl. Comb. Wakef.
Wetz. Doer. Pott. Bur. Stidlitia est,
hie summa. Mss. nostri Dess. 2. Bas.
1. msc. Pulm. 6. Feae 1, a. Edd.
vett. ante Aldum plerique, Mediol.
477. 508. 512. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. Stultitia : est
hie summa. Sic dist. .Mediol. 486.
V'eiiet. 478. 79. Stidlitia est, summa
hie. Msc. ap. Bersm. — quis scele-
ratus. Msc. nost. Bas. 3. Feae 2, c.
9, a. et sceleratus. Msc. ap. Pulm.
222) eepit quem. Ed. Cun. ex ing.
sq. San. Phil. Franc. Dorigh.
223) cireumtunuit. Msc. et edd.
vulgo. circum tonuit. Mss. nostri Lips.
2. 3. mss. Pulm. 1. 10. un. ap.
Fabr. Edd. Venet. 478. Mediol. 486.
San. Val. Sivr.
224) Ab hoc versii novae eclogac
initium statuit msc. nost. Dess. 1. —
ffinc age. Msc. nost. Gph. 1. — lu-
xuriem. Edd. Cun. San. Franc. Sivr.
Dorigh. — Momentanum. Mss. nostri
Drd. 2. 3. 4. Mon. 3. Gph. 2. Edd.
Flor. 482. Venet. 483. 86. Loch.
Colon, s. a. (v, supr. v. 175). —
arripe moechum. Ed. Mediol. 477.
accipe mecum. Msc. Comb. f.
225) Vincet enim. Mss. nostri ple-
rique, Lips. 3. Dorv. 1. 2. Dess.
214
IIOK. SERMONUM
Hic simul acccpit patrimoiü iiiille talcnta,
Edicit, piscator uti, poinarius, aucops,
Unguentarius ac Tusci tiirba inpia vici,
Cum sciirris fartor, cum VelaLro omne Macellum
230 ]\Iane domum veniant. Quid tumV Venerc frcquentes.
Verba facit leno: »Quidquid mihi, quidquid et horum
»Cuique domi est, id crede tuum et vel nunc pctc, vel cras.«
Accipe , quid contra iuvenis respondei'it aequus :
»In nive Lucana dormis ocreatus, ut aprum
235 »Cenem cgo ; tu piscis hiberno ex aequore verris :
»Segnis ego indignus qui tantum possideam: aufer,
»Sume tibi decies; tibi tantundem; tibi triplex,
»Unde uxor media currit de nocte vocata.«
1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 5.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. niss.
ap. Lanib. alq. ap. Pulm. et Cruq.
omnes, tres ap. ßersm. optt. ap,
Torr. Septem ap. Val. Seh. Acr. Ed.
Cruq. (qui iiidiix.) sq. H. Steph.
Bond. Daeer. Tart. Beiitl. Baxt. Cun.
San. Gesn. Phil. Franc. Sandb. Val.
Sivr. Wakef. Azar. Fea. Both. Heind.
Doer. Camp. Pott. Mein. Zell. Orell.
Bip. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. Vincit enim. Mss. nostri Lips.
1. 2. Bri. 1. Gtg. 2. alii ap. Val.
Feae 2, e. Edd. vett. ante Cruq. ul
puto, omnes, et Lamb. Mur. Pulm.
Fabr. Bas. 580. Xyl. Chab. Torr.
Bersm. D. Heins. Crat. Despr. luv.
Zurck. Burm. Dorigh. Wetz.
228) ac Tusci. Cit. Serv. ad Aen.
5, 560. aut Tiisci. Ed. Lamb. (nihil
monens).
229) Cum scurra. Msc. nost. Gph. 1.
230) domum veniaf. Edd. Flor. 482.
Venet. 483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Mediol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
Ascenss. — Quid tum? Mss. nostri
prope omnes. Orell. b. c. S, Schol.
Cruq. Edd. vulgo. Quid tunc? Msc.
ap. Feam. Quid tu? Duo mss. Feae.
Quid enim? Duo mss. ap. Torr. un.
ap. Feam. Edd. Cun. San. Franc.
Dorigh. Qui tum. Msc. nost. Dorv. 1.
Bentl. 13. Qui dum. Msc. nost. Mon. 2.
Qui cum. Mss. Feae 1, e. k. Ed. Bentl. e
coni. sq. Wakef. Fea. Both. Camp. Mein.
231) quidquid eorum. Msc. Feae
1, n.
232) tuum et vel nunc. Mss. nostri
prope ad unum omnes, dno mss. ap.
Bersm. Ed. Lamb. (qui restit. sed
nihil monens) post eum plerique, et
receutt. omnes. tuum: vel nunc (om.
et). Msc. nost. Gtg. 2. duo mss. ap.
Bersm. Edd. vett. ante Lamb. q. sc.
omnes, et Fabr. Mur. Xyl. Chab.
Crat. Rod.
233) contra iuvenis. Mss. pauci,
ex nostris Gph. 1. Bas. 1. msc.
Pulm. 6. al. ap. Val. Orell. S. Edd.
Mediol. 486. Aid. I. IL III. hinc
edd. vulgo. contra haec iuvenis. Mss.
nostri longe plurimi, Lips. 1. 2 (con-
tra hoc) 3. Brl. I. Dorv. 1.2. Ment.
Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. Mon. 1.2.
3. 5. Bas. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss.
R. Steph. ap. Cruq. alq. quinque
ap. Pulm. tres ap. Bersm. duo ap.
Torr, viginti quinque ap. Val. (?)
quatuor ap. Comb, septemdecim ap.
Feam, mss. ap. Pott, omnes, (Jrell.
b. c. p. M. Edd. vett. ante Aldum
(praeter Mediol. 486) quos vidi,
omnes, et Ascenss. tum Val. et Pott.
234) In nive. Mss. nostri et alio-
rum, ut puto, omnes. Schol. Acr.
Cruq. Edd. vulgo. Tu iiive. Ed. Bentl.
e coni. (ante eum Th. lohnson in
not. ad Gratium p. 20) sq. Baxt.
Gesn. Cun. San. Wakef. Franc. Do-
riffh. \N'etz. — dormis tu ocreatus.
LIB. II. SAT. III.
215
Jener, sobald er empfing sein Erbtheil, lausend Talente,
Lasst den Befehl ausgelin, dass der Fischer, der Oebsler, der Vogler,
Salbenverkanfer, der Schwärm von den (iaunorn der Tuskischen Gasse,
Wurster zumal und Schmarotzer, der sämmlliche Fleisch- und Gemusmarkt,
Früh sich im Haus" einfinden. Wie wird's? Sie erscheinen in Haufen. 230
Also der Kuppler voran: »Was mir, was Jedem von diesen
»Heget das Hans , dein acht' es , und nimm dir's , heute wie morgen ! «
Höre, wie drauf ihm erwiedert der billig denkende Jüngling!
»Fern im Lucanischen Schnee weilst Nachts du gestiefelt , damit ich
»Schmause den Eber; den Fisch zeri^st du mir aus winternder Mccrflut. 235
».Mir Unthäl'gen gebührt solch Gut nicht. Traget hinweg, nehmt!
»Du zehntausend der Pfunde; so viel auch du, und verdreifacht
»Du. dess Gattin auf N\'unsch inmitten der Nacht mir herbeieilt.«
Ed. Val. ex ing. sq. Sivr. (in nisc.
nost. BrI. I. /« in voce dui-viia supscr.)
— ul aprus. Msc. ap. Bersm. Orell.S.
235) verris. Mss. iiostri Lips. 1.
2. 3. Brl. 1. Dorv. 2. Dess. l. Drd.
1. 2. 4. Mon. 1. Gph.2 {vellis stipsc.)
mss. ap. Lamb. 1, an. 2. 5.6. l'ulm.
3. 10. mss. ap. Cruq. omnes prae-
ter t). tres ap. Bersm. un. ap. Fabr.
relKiui ap. Torr. codd. ap. ßentl.
diniidia pars, Taib. 1. 3. 11. Gesn.2.
ires ap. Val. Oberl. c. d. Pott. 2.
3. 0. II. 12. 14.19. Edd. Bas. Ö.55.
(Fabriiii) Lamb. (qui prob.) Cruq.
H. Stepli. Fabr. Cbab. Bond. Bersm.
Torr. Dacer. Tart. Despr. Zurck.
Burm. Beiitl. (qui praefert) Talb.
Cun. Sau. Phil. Gesn. Butt. Franc.
Sandb. Val. bi\ r. Dorigh. Wakcf.
.\7.ar. Wetz. Heiiid. Doer. Zell. Camp.
Mein. Grell. Bur. Dlz. Dlb. Wdm.'
Krg. — velli.s. Mss. nostri Dess. 2.
Drd. 3. Mon. 2. 3. 5. Bas. 1. 3.
tilg. 1. 2. Dorv. 1 (vclles). mss.
Palm. 1. 2. 4. 6. Craq. (5.- au. ap.
Bersm. tres ap. Torr. ap. Benll. codd.
dimidia pars, ap. Val. pleriqae, al.
ap. Pott, iiovem ap. Feam , Orell. b
(a 2. m.) c. S. M (vei-ri.s sapsc. )
ischol. Aer. Edd. ante Basil. 555. et
Lamb-, at pato. omnes, et Maiet.
Palm. Xyl. D. Heins, dat. Rad.
luv. Baxt. Gesn. Oberl. Comb. Fea
( qui def. ) Boib. lahu. Polt. Bip.
Schm.
23G) Segtiis ego indignus. Sic \Va-
kef. Voss (Germ.) lahii. Mein. Orell.
Scgnis ego, indignus. Sic edd. vulgo.
— tau tum qui. Ed. Can. ex ing.
237) tu tartiundem. Msc. nost
Mon. 3.
238) media currit. Mss. nostri prope
ad anum omnes , ap. Cruq. et Torr,
omnes, Palm. 1. 4. 6. 10. ap. ßentl.
fere omnes, ilem ap. Feam , praeter
2, e. vigiuti aii. ap. Val. Talb. 11.
Edd. vett. ante Aid. III. quos vidi,
omnes, et Ascenss. Craq. Chab. Bersm.
Bentl. (q. v.) Baxt. Can. San. Val.
Sivr. Gesn. Oberl. Comb. VVakef.
Azar. Dorigh. Wetz. Fea. Heind.
Doer. Both. Zell. Pott. lahn. Mein.
Orell. Bip. Dtz. Dlb. Schm. Wdni.
Krg. cunü media. Msc. nost. Drd. 4.
media cuiTat. Mss. Palm. 2. 3. al.
ap. Val. Feac 2, e. F.d. Aid. Hl.
(qai indux.) sq. Glar. R. Steph. .Mä-
ret. Bas. 527. 55. 80. \'enet. 544.
53. Palm. Xyl. H. Stepli. Crat. Torr.
D. Heins. Torr. Bond. Dacer. Tart.
Dcspr. Zarck. Barm. Phil. Fianc.
Sandb. Bar. media decuiiHt iiocte.
Duo mss. ap. Torr. Talb. 10. Feae
2, i. media accunit de iiocte. V.
d. coni. media suvgit de n. Msc.
nost. a in Drd. 3. msc. ap. Torr.
Heutl. 15. — vocata. .Mss. nostri
omnes, et alioriim fere omnes. Edd.
valgo. citata. Msc. Fcae 7, a (a 2.
m.) Sriiül. Porph. (qai addit: legi-
216
IIOR. SEKMONUM
Filius Aesopi detructam ex aurc Metellae,
240 Stilicet ul decies solidum obsorborct, accto
Diluit insigiicm bacam: qui sanior, ac si
11 lud idem in rapidum flumen iaccretve cloacam ?
Quinti progenies Arri, par nobile fratruui
Nequitia et migis, pravorum et amore geincllum,
245 Luscinias soliti inpenso prandoro cocmptas.
Quorsum abeant? sanin crcta au carbonc notatiV
Aedificarc casas, plostello adiungcre mures,
Ludcrc par inpar, cquitare in arundiuc longa,
Si quem dclcctct barbatuni, amentia vcrsct.
250 Si puerilius bis ratio esse evincet amare,
(in- clvocata). Edd. Baxt. Cun. Sau.
Val. Sivr. Dorii^li. Gesa. Ubcil. Comb.
Wakef. Wetz.' Zeiin. Pott. Botli. Bip.
Bur.
230) Clodius Acsopi Beiitl. Icgeii-
diim colli, ex Plinio H. N. 9, 35. —
obsorberet. Mss. Pulm. 2. 10. (Jesu.
2. 3. Feae 7, a. mss. ap. Beiill. alq.
Ed. Orell. (qui def.) absorberct. Mss.
nostri Lips. 3. Dorv. 1. 2. Dess. 1.
Drd. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Gph. 1. 2,
Gtg. 1. 2. (ilh. 2. mss. Pulm. 1.
4. 6. duo ap. Bersm. un. ap. Torr,
ap. Bentl. meliores alq. duo ap. Val.
Oijerl. a. Comb. b. f. Orell. c. S. b
(corr.) Ed. Bentl. (qui def.) sq. Cun.
San. Val. Sivr. Dorigh. Wakcf. Azar.
Heind. Doer. Both. Mein. Wdm. Krg.
exsorberet. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Brl. 1. Dess. 2. Drd. 1. 2. msc. a
in Drd. 3. Bas. 1. msc. Pulm. 3.
ap. Val. pirq. Comb. c. Oberl. c. d.
Orell. b («6 supsc. ) p. Seh. Acr.
Edd. vulgo. sorberet. Msc. Comb. d.
Porph. msc. nost.
241) bacam. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. Drd. 3. Mon. 2. 3.
Gth. 2. mss. Orell. b. S. Edd. Ve-
nel. 478. 79. Aid. IL III. Bas. 527.
Muret. Bod. Heind. Orell. Dlb. Wdm.
Krg. (v. Drakenb. ad Sil. 8, 134.
Wagner Orthogr. Verg.p.418. Schneid,
tir. p. 401 utrumque, baca et bacca,
probat.) baccain. Mss. et edd. vulgo.
— qui insanior. Msc. Feae 1, n.
242) (Vi ßuviwn rapidum. Msc. Feae
9, a. — iaceretr/ue. Mss. nostri Mon.
5. (ith. 2. Ed. Mediol. 486.
243) Quind. Mss. nostri et Orell.
omnes. Quincti. Edd. Lamb. Cruc].
Fea. lahn I. — par nobile fratrum
Nequitia. Sic nos dist. c. Lamb.
Bersm. post fratrum commate dist.
cell, nequitie. Ed. Cun. ex ing. sq.
San. Franc. Dorigh.
245) inpenso. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. Drd. 1. Mon. 1. 3.
impensa. Msc. nost. Brl. 1. immenso.
Msc. nost. Mon. 5. coniec. Cruquins.
246) Quorsum habeant. Mss. no-
stri LipsT 1 (a 1. m.) 2. 3. Brl. 1.
Dess. 1. tres mss. ap. Bersm. Edd.
Mediol. 477. Venet. 478. 79^ 83. 86.
92 (Pinc.) Flor. 482. Aid. if Znrck.
Camp. — abeant? sanin creta. Msc.
nost. Dess. 1 (a 2. m.) Ed. Bentl.
ex corr. Marcilii. sq. Cun. Wetz.
Fea. Both. lahn. Mein. Orell. Biir.
Wdm. Krg. {^sanine creta. Msc. Pulm.
10. Feae 2, k.) abeant f sa/iin? crcta.
Edd. San. Phil. Franc. Val. Sivr.
Sandb. Dorigh. abeanCf sunt creta.
Mss. nostri Lips. 1 (a 1. m.) Drd.
1. 4. Bas. 1. mss. meliores ap. Torr.
Talb. 3. 4. 14. Comb. b. Edd. Pott.
Dtz. abeant satnf creta. Msc. nost.
(iph. 1. msc. Pulm. 6. mss. ap.
Cruq. plrq. Talb. 12. Edd. Zar. Aid.
I. II. III. Bas. 527. 55. 80. Glar,
R. Sieph. Muret. Lamb. Venet. 544.
53. Cruq. Fabr. Xyl. H. Steph. Palm.
Chab. Bersm. Crat. Torr. D. Heins.
Bond. Dacer. Tart. Despr. luv. Rod.
LIB. II. SAT. III.
217
Eine der kösllichsleii Perlen, entlehnt vom Ohr der Metella,
Loste der Sohn des Aesopus in Essig; hioss um mit einmal 240
Hundert Tausend zu schlürfen an Werth. That klüger er wohl . als
Wenn in den reissenden Strom er das Geld warf, wenn in Kloaken?
Quintus Arrius' Sohn', ein hrilderlich Pärchen, berüchligl
Durch Schlampampen und Tand, in Verkehrtheit Zwillinge völlig,
Speisten um kiistlichen Preis oft Nachtigallen zum Frühsliirk. 243
Wo ist ihr Platz? Soll Kreiil' als klug, soll Kohle sie zeichnen?
Häuslein künstlich crbau'n , und Maus' anschirren an Wägleiii,
Spielen mit Paar, Unpaar, lustreilen auf länglichem liohi-stab,
Könnt' es der Bärtigen einen crfreun, den plagte der Wahnwitz.
Wenn die Vernunft nun zeigt , weit kindischer sei's , sich verlieben, 250
Burm. Camp, aheant't sani an creUi,
Msc. nost. (jtg. 2. msc. Bentl. 14.
Edd. velt. Mediol. All. 86. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (.Pinc.) 94. 95. 98. Colon, s. a.
Ascenss. abeant'f sani ut crela. Mss.
noslri Lips. 1 (a 2. m.) 2. 3. Dorv.
1. 2. Dess. 2. Drd. 2. 3. Mon. 1.
2. 3. 5. Gph. 2. Bas. 3. Glh. 2. tres
mss. Lamb. Pulm. 1. 2. 3. 4. Cruq.
1. duo. 4. 7. mss. ap. Bcntl. alq.
Comb. c. d. f. Bad. 1. Orell. b. S.
M. Edd. Baxt. Gesn. Oberl. Comb.
Wakef. Azar. Heind. Doer. Zell. Bip.
Dlb. Schm. abeant? Sani attl crela.
Msc. Orell. c (^aut puncto not.) ab-
eant'f Samii acta. Mss. Bcntl. 6 (a
2. m.) 20. Pott. 9. 13. 16. abeant?
crela ul sani coni. Lamb. aheanl,
censen'? crela coni. Cuning. abeaul?
sinl ki — nolandi? Coni. Praed. —
notali. Mss. nostri Lips. 1 (a 1. m.)
2 (a 1. m.) Dorv. 1. Dess. 1 (supsc.)
Moll. 1. 2. 5. Drd. 3. Bas. 3. Gth. 2.
mss. ap. Lamb. omnes, Pulm. 1. 2.
3. 4. Cruq. 1, a — d. 4. 7. duo ap.
Bersm. ap. Torr. alq. ap. Bentl. pirq.
Gesn. 3. Oberl. a (a 1. m. ) c. d.
Comb. c. alii ap. Pott. Orell. b. c. S.
Edd. Mediol. 474. Bentl. (qui re-
voc.) sq. Cun. Azar. Pott. Dlb. Wdm.
nolandi. .Mss. nostri Lips. 1 (a 1.
m.) 2 (a 1. m.) 3. BrI. 1. Dorv. 2.
Dess. 1 (a 1. m.) Drd. 1. 2. 4.
Bas. 1. Gph. 1. Gtg. 1. 2. mss.
Pulm. 6. 10. Cruq. 2. 3. 6. dno ap.
Bersm. ap. Torr. atq. Comb. b. d. f.
Bad. 1. Pott. 10. 12. Orell. p. Edd.
vulgo.
247) ploslello. Mss. nostri et alio-
rum prope omnes. Edd. vulgo. plau-
slello. Mss. nostri Drd. 2. Mon. 3.
Edd. Ascens. IV. luvenc. Burm. Phil.
Bur. ploslello iungere. Msc. nost.
Gph. 2.
248) hariindine. Mss. nostri Lips. 3.
"^lon. 2. 3. 5. Bas. 1. Gth. 2. Gtg.
1 . 2. Edd. Flor. 482. Venet, 492 (Pinc.)
(ap. Virgil. praef. Wagner Orth.
Verg. p. 441. v. nos ad I. Sat. 8, 6.)
249) deleclet. Mss. nostri et alio-
rum plerique. Ed. Aid. III (qni re-
stit.) hinc edd. vulgo. deleclal. Mss.
nostri Dorv. 2. Drd, 1. 3. Mon. 1.
msc. Pulm. 6. Edd. vett. aute .\ld.HL
ut puto , omnes , et Ascenss. Glar.
Bas. 555. 80. Xyl. Torr. Crat. bar-
baliim delectat. .Msc. nost. Bas. 3. —
verset. Mss. et edd. vulgo. versat.
Msc. nost. Dorv. 1. mss. ap. Feam
1 , b. d. m. n. vexet. Mss. nostri
Gph. 1. Bas. 1. Drd. 1 (supsc.) mss.
'ap. R. Sleph. duo ap. Lamb. Pulm. 4.
un. ap. Bersm. tres ap. Val. duo
ap. Feam. Ed. Bersm. insania vexet.
Ed. Chab.
250) SipnerUius. -Mss. nostri Lips.
3 (al.m.) Drd. 2. Mon. 3. Gph. 2.
Bas. 1. 3. Gth. 2. mss. Lamb. 1,
un, 2. 3. 6. 7. 9. Cruq. 1, a— d. 4.
Pulm. 4. 6. Comb. b. d. Schol. Acr.
Porph. msc. nost. Ed. Lamb. (qui
restit.) hinc edd. vulgo. Sic pueri-
lius. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3 (a2.
218 HÖR. SERMONUM
Nec qiiicquam difFerre, utruranc in pulvere, trimiis
Quäle prius, ludas opus, an merctricis amorc
SoUicitus plores: quacro, faciasnc quod olini
Älutatus Polcmon? ponas insignia niorbi,
255 Fasciolas, cubital, focaliaV potus ut illc
Dicitur ex collo furtiui carpsisse Coronas,
Postquam est inpransi correptus voce magistri.
Porrigis irato puero cum poma, recusat:
»ISume, Catelle!« negat: si non des, optet. Amator
260 Exclusus qui distal, agit ubi secum, cat an non,
Quo rediturus erat non arcessitus, et liaerct
Invisis foribus? »Ne nunc, cum me vocat ultro,
»Accedam? an potius mediter finire dolores?
m.) Bii. 1. Dess. 1 (sed c puncto fere omnes. Edd. ante Lnmb. oniues,
not.) Drd. 1. 3. 4. Gph. 1. Mon, 1. et Xyl. Crat.
2. 5. Gtg. 1. 2. mss. Pulm. 1. 2. 256) e collo. Msc. nost. (Jph. 1. —
3. 10. al. ap. Cruq. Comb. c. f. cm-pisse. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Orell. c. S. b (a7 corr.) M. Edd. ante Brl. 1. Mon. 1.2. Drd. 3. Gtg. 1.
Lamb. q. sc. omnes, et H. Stcph. 257) w/jrans/. Sic mss. nostri Lips.
ed. m (non I. II.) 13as. 555. Sed 1. 2. 3. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3.
puerilius. Msc. nost. Dess. 2. Cruq. 6. Drd. 1. 3. Bas. 1. — coi'reclus. Mss.
Feae l,g. 2, g. — ■ esse vmcei. .Mss. nostri Mon. 3. Bas. 1. mss. ap. Lamb.
Ober!, c. d. evincit. Msc. nost. Brl. 1. alq. Feae 1. a. 5, b (a 2. m.) Ed.
251) (liffert. Msc. Pulm. 1. Gesn. Lamb. 1.
3. — primus. Msc. Cruq. 1, im. 258) recuset. Msc. nost. Mon. 5.
252) t'««rfä!Si5;j«s. Mss. nostri Brl. 1. Feae 2, k (a 2. m.) 7, b.
(itg. 1. Edd. Venet. 478. 70. Me- 259) Catelle. Mss. nostri prope
diol. 508. 512. Loch. Bas. 555. du- omnes, aliorum plrq. Edd. vulgo.
cas opus. Ed. Wakei". ex ing. — Cilelle. Msc. nost. Gph. 1. mss. ap.
ac merctricis. Mss. nostri Lips. 1.2. Bentl. alq. Bad. 1. sex mss. ap.
253) SoUicitus. Sic mss. et edd. Feam. Edd. Flor, 482. Venet. 483.
vulgo. Solicilus. V.6.A. Rod. Zurck. 86. 90. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
Sandb. Dorigh. Both. al. (v. Aid. diol. 508. 512. Loch. Colon, s. a.
Manut.Ortliogr. p.710. Harlesp.359). Ascenss. Fea (qui revoc.) laeck. Ca-
254) Polemon. Sic mss. nostri et tille. Msc. nost. Gtg. 1 (supsc.) Bentl.
aliorum plrq., Palemon (pro Pole- 8. Feae 3, f. Cirelle. Msc. Feae 1, i.
moii) nonnuUi, nuUus Awiem Polemo, Batelle. Ed. luut. 503. Catulle coni.
nee apud alios. Polemon leg. Scholl. N. Heins. — neget. Msc. Feae 2, g.
Acr. Porph. Cruq. Niliilo secius Po- — optet. Mss. nostri plrq. Lips. 1
lemo edd. Lamb. Cruq. H. Steph. (a 1. m.) 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2.
Dacer. Zurck. Cun. San. Phil. Franc. Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 5. Bas. 3.
Dorigh. Heind. Both. Zell. lahn. Gph. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pulm.
Mein. Dlb. Wdm. Krg. — ut ponas. 1. 2. 3. 4. duo ap. ßersm. ap. Bentl.
Ed. Aid. I. plrq. et optt. Bad. 1. Oberl. a. c. d.
255) cubital. Mss. Cruq. 1, un. (a Comb. b.c. alii ap. Pott. Orell. b.c.
1. m.) Feae 5, un. Bersm. un. Ed. Edd. ante Aldum q. sc. omnes, et
Lamb. (qui indux. et vindic.) post Bentl. (qui revoc.) Cun. San. Val.
eum edd. fere omnes (v. Feam). cu- Sivr. Dorigh. Wakef. Wetz. Heind.
bitale. Mss. nostri omnes, aliorum Pott. Mein. Orell. Wdm. optat. Mss.
LIB. II. SAT. III.
219
Gleichviel sei's, ob im Sande du Ireibsl dein S[iiclclien , wie elimals
Als dreijähriges Kind, oh der Buhlerin Liehe dir Thiänen
Jetzt auspresse des Harms: so befrag" ich dich, ob du, wie einstens
Polemo, nicht dich lieher beketirst, und die Zeichen der Krankheit
Ablegst: Binden um Schenkel und Hals, Armpolster, wie joner 255
Trunkne. so heissts, im Stillen vom Hals abthat die Bekränzung.
Als er hcschäml sich geliililt von der Rede des nüchternen Lciirei's?
Reichst du dem trotzenden Knaben ein Obst zur Siihn' : er verschmäht es.
»Nimm, mein Lämmchen ! « Kr wehrt's. Gicb's nicht, so begehrt er es. Gleicht nicht
Dem der verschmähte Galan, wenn er sinnt, ob er geh', ob verweile 260
Dort, wo er, nimmer berufen, sich doch einfand', und inzwischen
Stets vor der leidigen Thür festklebt? »Da sie jetzo mich selber
»Ruft, ob ich eintref, oder die Qual entschlossen beende?
nostri Lips. 1 (a 2. m.) Sani. Drd.
4. Gph. 1. Mon.3. Bas. I. mss. Pulm.
6. 10. Comb. d. f. Pott. 9. 13. 10.
18.20. Orell. S. p. Ed. Aid. I. II. III
(qui indux. ) post cum ante Bcntl.
omnes, et Burm. Baxt. Gesu. Saiulb.
Phil. Franc. Oberl. Comb. Azar. Fea.
Doer. Both. lahn. Camp. Zell. Bip.
Bur. Dtz. Dlb. Schm. Krg.
260) quid distal. .Mss. nostri Mon.
I. Drd. 2. msc. Feae 2. i. Orell. M.
Ed. Bur. — agil iibi. Mss. nostri
plerique. Lamb. 1, un. 5. 6. 7. 8. 9.
mss. ap. Pulm. et Cruq. onines. tres
ap. Bersm. duo ap. Fabr. quinque
ap. Val. Edd. vett. ante Aldum
omnes, et post vulgo. ait ubi. Mss.
nostri Gph. 1. 2. Drd. 2. al. ap.
Val. Feae 1, b. 6, a. 9, e. Edd.
Aid. I. II. III (qui indux.) sq. Ras.
527.55. Glar. R. Sleph. Venet.544.
53. Muret. Bersm. (qui improb.) Crat.
Zurck.
261) arcessitus. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Brl. I. Drd. 1. Gph. 1.
Bas. 1. 3. msc. Orell. c. Edd. vulgo.
accersitns. Mss. nostri Dess. 1. 2.
Drd. 2. 3. 4. Gph. 2. Mon. 1. 2. 3. 5.
Gtg. 1. 2. mss. Pulm. 2. 3. 4. 10.
tres ap. Bersm. oclodecim ap. Feam,
Orell. b. S. p. Edd. Princ. Med. 477.
Loch. Colon, s. a. Ascenss. Venet.
544. 53. Bas. 555. 80. Bond. Azär.
arcepturus. Msc. Dorv. 2.
262) ne nunc. Mss. nostri. Lips. 1
(a 2. m. c eras.) Dorv. 1. Drd. 1.2.
Bas. 1. Gth. 2. mss. Bentl. 2. 3. 6
(a 2. m.) 13. 15. Feae 1, a. 2, e.
Oberl. a. Comb. d. Pott. 18. Orell. M.
Edd. Aid. II. Bas. 527. 55. 80. Glar.
Xyl. Venet. 544. 53. Fabr. Bentl.
(qui vindic.) Baxt. Cun. San. Franc.
Val. Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl. Comb.
Wakef. Wetz. kz&r. Fea, Heind.
Zell. Both. (qui def.) Doer. lahn.
Mein. Bip. Wdm. nee nunc. Mss.
nostri Lips. 1 (a 1. m.) 2. 3. Brl. 1.
Dorv. 2. Dess. 1. 2. Drd. 3. 4. Mon.
1. 2. 3. 5. Bas. 3. Gph. 1. Gtg.
1. 2. mss. Oberl. c. d. Comb. b. c. f.
ap. Pott. plrq. Orell. b. c. S. p.
Porph. msc. nost. Edd. ante Bentl.
vulgo, et Phil. Sandb. Camp. Pott.
Bur. Orell. Dtz. Dlb. Schm. Krg. —
ne sie nunc, cum vocal. Msc. ap.
Bersm. nae nunc. Ed. Aid. I. lunt.
503. nee non cum. Msc. Feae 9, a.
nee nunc me cum. Msc. nost. Gth. 2.
Feae 2, i. — ^ voeat. Msc. nost. Drd.
4. un. ap. Torr. un. ap. Bersm.
Orell. S. Porph. msc. nost. Ed. Bentl.
(qui restlt. ) sq. Baxt. Cun. San.
Franc. Sivr. Dorigh. Gesn. Oberl.
Comb. Wakef. Azar. Wetz. Fea. Doer.
Both. lahn. Mein. Orell. Bip. Dlb.
Schm. Wdm. vocet. Mss. nostri fere
omnes, ap. Pott, omnes, Orell. b.
c. p. M, Edd. ante Bentl. omnes,
et Phil. Sandb. Val. Heind. Zell.
Camp. Pott. Bur. Dtz.
263) an polius. Mss. et edd. vulgo.
ac potius. Msc. Feae 2, h. el polius.
220 HÖR. SERMONUM
»Exclusit, revocat: rodcamV non, si obsccrct.« Klcce
265 Sorvus, non paulo sapicntior: »O hcro, qnae res
»Ncc modum habet ncque consilium, ratione modoque
»Trac'tari non volt. in amore hacc sunt mala: bellum,
»Fax rursum. hacc si quis tempestatis propc ritu
»Mobilia et caeca fluitantia sortc laberet
270 »Redderc certa sibi, nihilo plus explicet, ac si
»Insanire paret certa ratione modoque.«
Quid; cum Picenis excerpens semina pomis
Gaudes, si cameram percusti forte, penes te esV
Quid, cum balba feris annoso verba palato,
275 Aedificante casas qui sanier? Adde cruorem
Stuititiae atque ignem gladio scrutare modo, inquam.
Hellade percussa Marius cum praecipitat se,
Cerritus fuit? an conmotae crimine mentis
Absolves hominem et sceleris damnabis eundem,
280 Ex more inponens cognata vocabula rebus?
Libertinus erat, qui circum compita siccus
Lautis mane senex manibus currebat et »Unum«
(Quiddam magnum addens) »unum nie surpite morti;
Msc. Feae 1, d. m. mit potius. Msc. omnes, tum Dacer. Bond. Benll. Cnn.
Feae 2, k. — dolores. Mss. et edd. San. et recentt. omnes. Redderc certa,
vulgo. labores. Mss. nostri Dess. 1 sibi nihilo. Mss. ap. Torr. Sic dist.
{dolo a 2. m. snpsc.) Drd. 1 {vel Aid. I. II. III. Bas. 527. 80. Glar.
dol. supsc.) duo mss. ap. Val. Ed. Mur. Lamb. Criiq. H. Stcpli. (qui
Clin, ex ing. sq. San. Franc. Val. iniprob.) Xyl. Bersm. Torr. D. Heius.
Sivr. Dorigh. Despr. Burni. Reddere certa, sviml
264) Excludit. Msc. iiosl. Bas. 3. nihilo. Sic ed. Fabr. et Bas. 555. —
Edd. Bas. 527. 55. 80. Veiiet. 544. 7iihilo inat/is. V. lect. ap. Fcam. —
53. — obsecrat. Msc. Orell. p. explicit. Msc. nost. Mou. 1.
265) o hcre. Mss. et edd. vulgo. 271) Insatiire putet. Msc. nost.
o ere. Msc. nost. Dess. 1. mss. Orell. Drd. 4.
S. M. Ed. Wdm. {erns, erilis Wag- 272) Qui cum Pic. Msc. nost. Dess.
ner Orth. Verg. p. 433 praefert ap. 2. Feae 2, h (a 1. m.) Quod cum
Virgil. Bentl. ap. Terent. scr. erus, Pic. Scliol. Acr.
ap. Horat. seniper hcrus.) 273) ciimaram. Scr. Verr. Flaccus,
266) nee consilium. Msc. nost. teste Charlsio L. 1. p. 55. Edd. Heind.
Sant. — vitioque modoque. Msc. nost. Wüstem, (qui tamen vulgatam tiie-
Drd. 4. tur) Lüneni. Both. contra mss. (v.
268) haec si qui. Ed. Clin, ex Feam.) — peties ie est? Msc. ap.
ing. — 5'M05'!<e 7'i7M. Msc. nost. Dess. 1. Bersm. Kd. Bersm. sq. San.
(prope supsc.) '21 X) feris. Mss. nostri prope omnes.
270) Reddere certa sibi. nihilo. Lamb. 1, un. 2. 6. 7. 9. ap. Cruq.
Sic mss. nostri Lips. 1. 2. 3. ßrl. I. plrq. Edd. vulgo. feres. Msc. Bad. 1.
al. Edd. ante Aldum, quos vidi, feras. Ed. Murct. seris. Msc. nost.
LIB. II. SAT. III.
221
«Sperrte mich aus: ruft wieder: Ich iiin? Nein, sollte sie fleli'n auch!«
Sieh, da bejjinnt sein Sclav, nicht wenig verstündiger: »Was, Herr, 265
»Maass nicht hat noch Plan, das will auch nimmer geliandhabt
»Sein nacli Regel und Maass. Das sind in der Liebe die Uebel :
»Krieg bald, Friede sodann. Wer diess, was last wie die VVitfrnng
»Schwankt, und blind auf der Woge des Zufalls treibt, in bestiinnites
»Gleichmaass suchte zu bringen, gewiss nicht fördert' er mehr, als 270
»Wenn nach sicherem Plan und Method' er zu rasen versuclite.((
Wie, wenn Kerne du pflückst aus Picenischen Aepfeln , und iVeust dich,
Wenn zufallig die Decke du triffst, dann wärst du bei Sinnen?
Wie, wenn stammelndes Liebesgeschwätz dein alternder Gaumen
.Ausstüsst, bist du gescheidter wie Hüttlein Bauende? Thorheit 275
Menge mit Blut nun gar, und wühle mit Stahl in dem Feuer!
Marius, wenn er die Hellas ersticht, dann seihst sich hinab stürzt.
War er gestörten Gemüths? Wie, oder entfernst du den Vorwurf
Einer Zerrüttung des Hirns, und verdammst als Frevler ihn lieber,
Namen im Sinne verwandt, wie gewöhnlich, den Dingen ertheilend? 280
Rings bei den Kreuzwegsbildern umher lief jener Gefreite
Früh, mit gewaschenen Händen, ein Greis und nüchtern: »Mich Einen«
(Grosses verhiess er dabei) »o entrcisst mich Einen dem Tode!
Mon. 3. mss. ap. Lamb. alq. Cruq.
6. 7. Pulm. 6. msc. ap. Fabr. lenima
ap. Acren, prob. Gesn. Doer. Ed.
Praed. ieiis. Msc. nost. Lips. 3.
275) qiii saiiior? Mss. noslri omnes.
Edd. post Aldiiin (qui resüt.) omnes.
quid saJHor'f Edd. vett. ante Aldum,
quos vidi , omnes.
27G) sanitäre viodo , inquam. Sic
dist. msc. nost. Brl. 1. Voss, in
textu Germ.sq. Heind. Wüstem. Doer.
Bolh. (q. V.) Jahn. Zell. Mein. Dlb.
Web. (in conim.) scrutare: modo,
inquam. Sic dist. mss. nostri Lips.
\. 2. 3. Edd. vulgo. scrutare modo,
in quem coni. Franke Fasti Hör.
p. 115. Ed. Wdm.
277) se praecipitai cum coni. Ciin.
cum praecipitcl se. Msc. nost. Drd.3.
278) Cen'ilus. Mss. nostri prope
ad uniim omnes, mss. ap. Torr,
omnes. Festus s. v. Serv. ad Aen.
7, 377. Edd. Mediol. 477. 80. Ve-
uet. 478. 79. Lamb. (qui reslit.) edd.
post cum fere omnes. Ceritus. Msc.
nost. a in Drd. 3. Schol. Acr. No-
niusMarc. s. V. Edd. Flor. 482. Venet.
483. 8C. 94. 95. 98. 544. 53. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. Aid. 1. iL HL
Bas. 527. 55. 80. Glar. R. Steph.
Mur. Fabr. H. Steph. Bond. Crat.
Rod. Cerritus furit co\Wi:'\ in ed. 818.
279) ac sceleris. Msc. Orell. S
{et supsc.)
280) no7i natu coni. Horkel.
281) circum qui. Msc. nost. Bas. 1.
qui sicciis compita circum coni. Cun.
282) lofis. Msc. Feae 1, n (a 2. m.)
Ed. Sanad. (ex ing.) sq. IMiil. Sivr.
Dorigh. Camp.
283) Qidddam magnum. Mss. no-
stri Lips" 1 (a 2. m.) 2 (a 2. m.) 3.
Brl. 1. Dess. 1. 2. Drd. 2. 3. 4.
Gph. 1. 2. Mon. 1. 3. 5. Bas. 1.
(Jtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pulm. 1.4.
0. 10. Cruq. 3. G. 7. ap. Torr. pirq.
Gesn. 3. Comb. c. d. Bad. 1. Pott.
II. 14. 17. Orell. S. p. M. Edd.
vett. ante Aldum II. q. sc. omnes,
et Ascenss. Lamb. Pulm. Xyl. Chab.
222
HÖR. SERMONUM
»Dis etcnim tacile est!« orabat; sanus utrisque
285 Auribiis atquo oculis; inentein, iiisi litigiosus,
Exciperet dominus, cum venderet. Hoc quoque volgus
Chrysippus ponit fecunda in gente Meneni.
»luppiter, ingentis qui das adimisque dolores,«
]\Iater ait pueri mensis iam quinque cubantis,
290 »Frigida si puerum quartana reliquerit, illo
»Mane die, quo tu indicis ieiunia, nudus
»In Tiberi stabit.« Casus medicusve levarit
Aegrum ex praecipiti; mater delira necabit
In gelida fixum ripa febrimque reducet:
295 Quone malo meutern concussa? timore Deorum.
Ilaec mihi Stertinius, sapientum octavus, amico
Arma dedit, posthac ne conpellarer inultus.
Dixerit insanum qui nie, totidem audiet, atque
Respicere ignoto discot pendentia tergo.
300 Stoice, post damnum sie vendas omnia pluris:
Qua me stultitia — quoniam non est genus unum —
Insanire putas? ego nam videor mihi sanus. —
Bersni. Torr. H. Stepli. D. Heins.
Bond. Tart. Zurck. Hurm. Baxt.Gesn.
Oberl. Comb. Heiud. (qui def.) Doer.
Both. Zeil. Quoddam magnnm. Mse.
ap. Bersm. Edd. Aid. 11. III. Bas.
527. 55. 80. Glar. R. Stepli. Muret.
Venet. 544. 53. Fabr. Crat. Rod.
Quid tarn magnum'f Mss. nostri Lips.
1 (a 1. m. ) 2 (a 1. m.) Mon. 2.
Drd. 1. Bas. 3. mss. ap. Lamb. alq.
Cruq. 1, a— d. 2. 4. Pulm. 2. 3.
Bentl. 3. 6 (a 1. m.) 20. 23. im.
ap. Bersm. meliores ap. Torr. Talb.
3. 4. Comb. b. f. decem mss. ap.
Feam, al. ap. Pott. Orell. b.c. Edd.
Cruq. (q\ii indux.) sq. Dacer. Despr.
luv. Bentl. (qui def.) Talb. Cun.
San. Pbil. Batt. Sandb. Franc. Val.
Sivr. Dorigh. Wakef. Azar. Wetz,
lalin. Camp. Pott. Mein. Orell.
Bur. Dtz. nib. Sclim. Wdm.
^. Quid? tarn magmmi? Ed. Wü-
stem. Quidnam maymim coiii. Marci-
lius. Idtaiii »lagnum? Com. Mitsclierl.
Cui tarn magnum'f V. d. ap. Heind. —
surripe. Mss. nostri Drd. 3. Gtg. 1.
Fea
Bip.
Kl
Lips. 2 (subripe. supsc. surpite).
msc. Gesn. 3. Oberl. a (a 1. m.) —
morte. Msc. Cruq. 7.
284) sanus utrinque. Ed. Fabr.
285) ni Htigiosus. Msc. Comb. d.
Ed. Cun. ex ing.
286) vulgi. Msc. Bad. 1. Feae 5, a.
vulgo. Mss. nostri Brl. 1. Dorv. 1.
Mon. 1. Feae 3, f (a 1. m.) Grell,
c, S (corr.)
287) Chrisippus s. Crisippus. Mss.
nostri Lips. 1.2.3. Brl. 1. Dess. 2.
Drd. 2. 3. Mon. I. 2. Gpli. 2. Gth. 2.
Crisippi. Msc. nost. Bas. 1. — fa-
cunda. Msc. nost. Drd. 3. Meneni.
Mss. et edd. vulgo. Meneti s. Me-
neci. Mss. nostri üph. 2. Drd. 2.
Gtg. 2. mss. Cruq. 2. 3. 7. Comb. f.
Menoiii. Ed. Bersm.
288) qiii dasque adimisque. Ed.
Cun. ex ing. sq. San. Franc. Do-
rigl). — qui das minuisque. Ed. Zar.
— labores. Duo mss. ap. Torr. Ed.
Cun.
289) messes. Msc. Gesn. 2.
LIB. II. SAT. III.
223
»Leicht für Gölter ja ist's!« So betet' er: völlig an beiden
Allgen und Uhren gesnnd; für den Geist, üdis Handel er scheute, 285
Stand sein Herr nicht ein im Verkauf. Auch dieses Gesindel
Bringt in Menenius' Kaste, die höchst fruchtbare, Ghrysipiius.
»Juppiler. bitteres Leids Anlieger und Sänftiger!« Also
Redet die Mutter -des Sohns, der schon fünf Monden eri<raiikl liegt.
»Falls mir der Sohn vom Froste des Viertagsfiebers erlöst wini, 290
«Soll er am Morgen des Tags, für den du Fasten uns ansagst,
»Nackt im Tiberis siehn.« Mag Zufall oder der Arzt ihn
Retten aus hoher Gefahr: ihn tödtet die alberne Mutter,
Wie sie an's eisige Ufer ihn stellt und das Fieber zurückführt.
Welches der Uebel befing ihr Hirn? Abgöttischer Irrwahn! 295
Siehe, Sterlinius hat, von den Weisen der achte, mir freundlich
Solcherlei Waffen geliehn , dass straflos Keiner hinfort mich
Meisterte. Wer unklug mich schilt, hört Gleiches, und lernt so
Achten auf das, was nimmer bemerkt, im Rücken ihm anhängt.
Stoiker, nach dem Verlust um so glücklicher führe den llaiidtl! 300
Sprich, da der Arten es mehr doch giebt, an welcherlei Narrheit
Meinest du, rase denn ich? Mich hielt ich bisher für vernünftig. —
290) illa. Msc. nost. BrL 1.
291) Maiie die. Mss. nostii et alio-
rnm pliq. Edd. Mediol. 486. Aid. !.
[|. 111 (qui restit.) hinc edd. oiiines.
Macjne die. Mss. nostri Mon. 2. 5.
Drd. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. tres
ap. Torr. Comb. c. f. mss. alq. ap.
Feani. Lieck. 1. Edd. ante Aldum
(praeter Mediol. 480) quos vidi,oiniies,
et Ascenss. — quando indicis. Mss.
nostri Bri. 1. Drd. 1. Ment. mss.
R. Steph. laeek. 1. Feae 2, g.
9, a.
292) mediciisve. Mss. et edd. vulgo.
viedicusque. Mss. nostri Brl. 1. Dess.
2. Drd. 1. 4. Bas. 1. mss, Pulm. l.
3. 0. 10. Lanib. 1 , un. 2. 5. Cruq.
1. tres. 0. Bad. 1. Überl. c. d.
Grell, b. — levarat. Msc. Fcae 2, a.
294) febrimque. Mss. et edd. vulgo.
fehremque. Mss. nostri Lips. 1 (a 2.
m.) 2 (a 2. m.) 3. Mon. 1. 2. 3. 5.
Did.3.Gpb. 1. msc. Grell, b. lacck. 1.
Edd. Colon, s. a. Ascens. \. fehriiiwe
coni. Doer. — reducii. Mss. nostri
Lips. I (e supsc.) 2 (e supsc.) Drd.
2. 3. Gth. 2 (e supsc.) Bad. 1. laeck.
1. Feae 5, a.
295) vieyüe. Mss. nostri Mon. 1.
Gtg. 1. — percussa. Msc. ap. ßersm.
Bentl. 21. Grell, b. S {con supsc.)
290) sapientium. Msc. nost. Mon. i.
Ed. Zell, amicum. Msc. nost. Gtg. 1.
297) poslhaec. Mss. nostri Lips. 2.
Bas. 3. Grell, b (corr.) (Hand Tur-
sell. IV. p. 507 sq.) — 7iec compel-
larer. Msc. Grell, b.
298") Qin ine dixerii insmimn. Msc.
nost. Drd- 3.
29'.l) peiidciilia collo.fihc. Pulni.l.
Feae 2, li (a 1. m.)
300) si vendas. Mss. Cruq. 2. 3
(a 1. m.) 0. Ed. Cniq. (qui def.)
301) Qua me stidtitia. Mss. nostri
et aliorum fere omnes. Edd. vulgo.
Quam me stultitiavi. Msc. Cruq. 0.
Ed.-Lamb. e coni. sq. Cruq. Cliab.
Bersm. Bentl. Cun. San. Franc. Sivr.
Dorigli. Wakef. Camp. Mein. Wdm.
Me qua stullitia. Msc. nost. Mon. 2.
302) Insanire pules? Ed. Fabr.
221
IIOR. SERMONUM
Quid, Caput abscissum manibus cum portat Agave
ünati infclicis, sibi tum furiosa videtur? —
30j Stultum me fateor: liceat coucedere veris,
Atque etiara insanum; tantum hoc edissere, quo me
AcgTotarc putes animi vitio. • — Accipe: primum
Aodilicas, hoc est, longos imitaris, ab imo
Ad summum totus moduli bipedalis; et idem
310 Corpore maiorem rides Turbonis in armis
Spiritum et incessum: qui ridiculus mimis illoV
An quodcumque facit Maecenas, te quoque verum est,
Tantimi dissimilem et tanto certare minorem?
Absentis ranae pullis vituli pede pressis,
315 Unus ubi effugit, raatri denarrat, ut ingens
Bekia cognatos eliserit. lila rogare :
»Quantane? num tantum« — sufäans se — »magna fuisset?«
303) Qui Caput. Msc. nost. Gtli. 2,
— abscissum. Mss. nostri Dess. 2.
Doiv, 2. Gph. 1. Gtg. 2. Did. 4.
msc. Pulm. 1. iliio ap. Bersm. Pott.
18. Orell. p. Edd. vulgo (v. Feam
qui def.) abscisum. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Brl. 1. Dorv. 1. Dess. 1.
Drd. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas.
1. 3. Gph. 2, Gtg. 1. Gth. 2. mss.
Pulm. 1. 2. 3. 4. 6. 10. dno ap.
Bersm. ap. Hentl. pirq. Oberl. a. c. d.
undeviginti ap. Feam, ap. Pott, omnes
praeter 18. Ürell. b. c. S. M. Edd.
Veiiet. 492 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
diol. 508. 512. Colon, s. a. Ascens. 1.
et Pott. — mayiibus. Mss. nostri Mon.
1. 3. (;tg. 1. Gth. 2. msc. Cruq. 1,
un. Pulm. 1 (vetnstiss. ) Bentl. 3.
4. 7 (v. lect.) tres mss. ap. Feam.
Edd. Zar. Mediol. 474. Bentl. (qui
vind.) sq. Cnn. San. Franc. Val.
Sivr. Dorigli. Wakef. Azar. Fea (q.
V.) Heind. Botli. Zell. lalin. Mein.
Orell. Dlz. Dib. Sclim. Wdm. Krg.
demens. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Brl. 1. Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4.
Bas. 1. 3. Mon. 2. 5. Gtg. 2. Gph. 1.
mss. Orell. b. c. S {^vel vianibtis
supsc. ) M. Edd. ante Bentl. fere
omnes, et Baxt. Sandb. Gesn. Phil.
Oberl. Comb. Wetz. Camp. Polt. Bip.
Bur. immanis coni. Cnn. — cum por-
tet. Msc. nost. Gtg. 1. Feae 3, e.
Ed. Glar. portavit. Msc. Cruq. 1, un.
304) Gnati. Mss. nostri omnes,
praeter Drd. I. Edd. vulgo. Nati.
Msc. nost. Drd. 1. msc. Orell. p.
Edd. Lamb, Cruq. Chab. Bersm. Crat.
Despr. Burm. Cnn. San. Phil. Franc.
Val. — sibi tum. Mss. nostri Brl. 1.
Drd. 1. 2. 4. Dess. 1. 2. Mon. 1.
2. 3. Bas. 1. 3. Gth. 2. Gtg. 1. 2.
Edd. vulgo. sibi tunc. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Drd. 3. Mon. 5. Gph. 2.
msc. Oberl. a. octo mss. ap. Feam,
Orell. b. S (num supsc.) sibi num.
Mss. nostri Dorv. 1. Gph. l.
305) lex est concedere coni. Horkel.
300) tamenhoc. Mss. nostri Mon. 5.
Gph. 1.2. Gth. 2. — ediscere. Edd.
vett. Mediol. 477. Flor. 482. Venet.
478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) Loch.
307) ■putas. Mss. nostri Drd. 2.
Gph. 1. duo mss. ap, Val. Orell. M.
Edd. Bond. Tarteron.
310) Turbonis. Cit. Priscian. T.I.
p. 229. Kr. Serv. ad Aen. 7, 378.
Trebonis. Msc. Btl. 3. T üb CTonis com.
N. Heins.
311) ijicensum. Edd. vett. Flor. 482.
Venet. 483. 80. 90 (Pinc.) 94. 95. 98.
Mediol. 508. 512. — </uid ridicidus.
Msc. Comb. f. — ininiis ipso? Msc.
LI15. II. SAT. III.
22i
Wie, wenn das blutende Haupt des zerstückelten Solmes Agave
Trügt in den Händen umlier, hält da sie sich etwa für rasend? —
Wohl , dass ich Thor bin , erkenn' ich ; der Wahrheit werde dit- Kluf !
Käsend noch obendarein; nur sage mir dieses, an welchem
Uebel des Geistes du glaubst, dass ich krank sei? — Höre midi! Kihtliili
Bauest du, das will sagen, du niachsfs wie die Langen, ein Männleiii
Ganz vom Kopf zu den Zehen an zwei Schuh messend; und gleichwohl
Lachst du, wenn Mulli und Schritt im bewall'neten Turbo sich grosser
Darstellt, als die Person. Ist dein wohl minder zu lachen?
Was Mäcenas beginnt, das, meinest du, kannst du ihm nachtliun.
Ungleich wie du ihm bist, und weit nachstehend zum Wcllslreil?
Als vom Kalbe die Jungen des grad' abwesenden Frosches
Waren zerquetscht und Eines eniflohn , so erzählt" es der Mutter,
Wie ein entsetzliches Thior ihm die Brüder zertreten. Sie fragt dann :
»Wie gross war es?« und blüht sich empor. »So war' es gewesen?« —
.HOJ
310
315
Orell. c. minus illo es? Duo mss. ap.
Lamb. un. ap. Val.
312) yll quodcunque. Msc. iiost.
üph. 1. — te quoqiie ius est. Msc.
nost. Brl. 1.
313) Tantum dissimilem. Mss. Criuj.
1, a (velustiss.) 7. Ed. Bentl. (qui
vindic.) sq. Clin. San. Phil. Franc.
Sivr. Wakef. Heind. Both. Jahn. Zell.
Mehl. Orell. Dtz. DIb. Schni. \Vdni.
Krg. Tanto dissimilem. Mss. nostri
prope ad unum omiies, ap. Pott,
omnes. Orell. b. c. S. p. Edd. ante
Bentl. q. sc. omnes, et Eaxt. Gesn.
Sandb. Val. Dorigb. Oberl. Comb.
.\zar. Wetz. Fea (qui def.) Doer.
Camp. Pott. Bip. Biir. Dissimilein tanto.
Msc. nost. Gph. 1. Feae G, a. — et
tantu. et omiss in m?c. nost. Drd.4.
supsc. in Gtg. 1. — tanto captare
coni. N. Heins, ap. Benll.
315) C'nus ibi effugit. Mss. nostri
Lips. 1 (a 1. in.) 2 (a 2. m.) —
inatri dum narrat. Msc. Comb. d. —
uti ingens. Msc. Feae I, k.
316) Belua. .Mss. nostri prope omnes.
mss. Ober!, a. c. d. Edd. vett. .Me-
diol. 477 (baelua) 508. 512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 80. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon, s. a.
Asceüss. tum Benll. (qui re&tit ) sq.
Baxt. Gesn. Cun. Heind. Orell. Dtz.
HüRAni SAT.
Dlb. Wdm. Krg. (belua et Wagner
scr. Orlbogr. Veig. p. 418). Bellua.
In mss. nostris modo .Mon. 5. Ed.
Aid. I. II. III. hinc ceteri vulgo. —
illa royabat. Duo mss. ap. Val.
317) Quantane? Mss. et edd. vulgo.
Tantaue? Ed. Flor. 482. Venet. 483.
80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Mediol.
.508. 512. Loch. Ascens. IV. — num
iantum, suf/lans se . magna fuisset?
Mss. nostri Lips. 2 (a 1. m.) Dorv. I.
Mon. 2. Drd. 3. mss. Crnq. 1, a. 7.
Bentl. 15. Oberl. a. Comb. c. alii
ap. Polt. Orell. M (a 2. m.) Edd.
Ciuq. Bentl. Baxt. Cun. San. Phil.
Franc, ^'al. Sivr. Dorigb. Oberl.
Comb. Wakef. .Azar. Wetz. Heind.
Doer. Botb. Zell. labn. Mein. Orell.
Bip. Bur. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm. Krg.
num iantum se iiiflans, sie magna. Msc.
Oberl. d (a 2. m.) Ed. Cbab. num tan-
tum sufßans sie m. Mss. t'omb. b. f. d
(.Vi 7«.) num tandem . se inßans , sie
magna fuisset? M.sc. nost. Bas. 1.
msc. Piilm. 0. Talb. 12. ap. Torr,
alq. Feae 2, k. 5, b. 7, a. Ed. .Aid.
I. II. III. liinc edd. vulgo (ante Bentl.)
Bas. .527. 55. 80. Glar. R. Stepb.
Venet. 544. 53. Muret. Lamb. Fabr.
Pulm. Xyl. H. Stepb. Bersm. Cral.
Torr. D. Heins. Bond. Dacer. Tart.
Despr. luv. Rod. Zurck. ßurm. Sandb.
15
I
220 HOK. SEKMONUM
Maior diniidio: »Num tantum?« — (Jum magis atquo
Se magis intlaret: »Non, si te ruperis,« inquit,
3-20 »Par eris.« Haec a te non multuin abludit imago.
Addc poemata nunc, hoc est, oleum addc cainino;
Quae si quis sanus fecit, sanus facis et tu.
Non dico horrendam rabiera. — lam desine. — Cultuui
Maiorem censu. • — Teneas, Damasippe, tuis te. ■ —
325 Mille puellaium, puerorum niille furores. —
O maior tandem parcas, insane, minori!
Satira IV.
C A T I U S.
Unde et quo Catius? — Non est mihi tempus aventi
Ponere signa novis praeceptis, qualia vincant
Pythagoran Anytique reum doctumque Platona. • —
Yeti. C&mp. Pott. 7iuni tatidem, su/'fla?is fuii?" Tum Maior dimidio : .,num
se, ?«ö^nß. Mss. iiostriMon. 1. 5. Gth. 2. tantunii'^ Sic ex coni. Haiii Saiiatl.
mss. R. Stepli. ap. Lamb. alq. ap. ed. II. sq. Franc. Sivr. Val. (ut ma-
Cruq. plrq. Piilm. 1. 4. mss. Feac ior dimidio poetae narraiitis verba
plrq. Pütt. 2. 3. 6. 10. 16. Orell. b. siiit, qnoil Waddelius Animadv. crit.
c. S. p. niim tandem sufßems si magna. 1738 vidit). „Maior." dein: „Num
Mss. nostri Lips. 3. Dess. 2. Mon. 3. iantum?" — „Maior." — Cum,ma-
Gph. 2. Gtg. 2. mss. Pulm. 3. 10. gis atque. Sic ed. Cnn. ex iiig. sq.
Edd. vett. Mediol. 477. 86. 508. 512. Sanad. ed. I. Phil. Maior. — Di-
Flor. 482. Veuet. 478. 79. 83. 86. 92 midio? — Num taixto'i — Cum m. a.
(Pinc.) 94. 95. 98. Locli. num tandem Sic ed. Both. sq. lahn. Schm. magna
sufßans sie magna. Mss. nostri Lips. fidt? At m. d. sive: Et in. d. coni.
1. 2 (a 2. m.) Brl. 1. Gtg. 1. mss. ap. Morgenstern Symb. crit. Spec. II.
ap. Lamb. alq. Cruq. 2. 6. Oberl. c. d. 319) non te si. Ed. Cun. ex ing.
Bad. 1. Edd. Colon, s. a. Ascenss. Num 320) Pai-s eris. Msc. nost. Mon. 5. —
tania, sufflans se. Mss. nostri Dess. 1. alludit. Mss. nostri (Jph. 2. Gtg. 1.
a in Drd. 3. msc. Pulm. 2. im. ap. 321 Oleum adde camino. Cit. Serv.
Bersm. ?!0?? ;^«wr/(??«. C'niac. Obs. 12,18. ad Aen. IV, 54.
318) Maior dimidio. Mss. et edd. 322) Quae si quis. Mss. et edd.
vnigo. Maior pernimio coni. Bentl. — vulgo. Quam si quis. Edd. vett. Me-
7ium tanüim? Mss. Bentl. 2. 15. Ed. diol. 477. Flor. 482. Venet. 478. 79.
Crnq. (ex coni.) Bentl. (q. v.) sq. 83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
San. Franc. Val. Sivr. Dorigh. Wa- Quae si qui. Msc. Cruq. 6. Ed. Cun.
kef. Wetz. Heind. Mein. Orell. Dlb. O««?««/ <7i«. luld. Mediol. 508. 512. —
Wdm. Krg. num tanto? Mss. nostri fecit, sanus facis et tu. Mss. nostri
omnes, et aliorum , puto, praeter Lips. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. Drd. 1.
duo ap. Bentl. Edd. vulgo ante Bentl., 2. 3. 4. Mon. I. 2. 3, 5. Bas. 1.
et Baxt. Gesn. Sandb. Phil. Oberl. (Jph. 1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss.
Comb. Azar. Fea. Docr. Both. Zell. Pulm. 1. 4. 6. Orell. c. S. M. Edd.
Jahn. Camp. Pott. Bip. Bnr. Dtz. Schm. vulgo. — fecit, sanus fades tu. Msc,
— „Num tajitum," fiufflans se, „magna nost. Lips. 1. im. ap. Cruq. quatuor
LIB. II. SAT. III. IV.
227
Il:illiiiuil grösser: »Vielleicht donn so?« — Als mehr sie und mehr sich
Aiiibiies, sprach es: »und plalztest du auch, doch kämest du jenem
»Niemals gleich.« — Diess Bild weicht nicht selu* ab von dem deinen. 320
Rechne das Dichten hinzu , das heissl , giess Oel zu dem Feuer !
Trieb's ein Verständiger je, nun wohl, dann bist du verständig.
Nichts von dem rasenden Grimm! — Halt ein jetzt! — Nichts von dem Aufwand
lieber Vermögen und Rang! — Beim F>igenen bleib, Damasippus! — -
Tausend der Lielischaftsschwindel zu Mägdlein, tausend zu Knaben! — 325
Grösserer Toller, o schone doch einmal, itill' ich, des Kleinern!
Vierte Satire.
Die Tafelgelieimnisse.
Catius, halt! von woher? und wohin? — Nicht Zeit, es verlangt mich
Weisheitslehren zu fassen in Form, ganz neue, wogegen
Sokrates nicht noch Pythagoras kommt, noch Plato der Denker. —
ap. Feam. — facit, et sanus facies
tu. Mss, sex ap. Lanib. Pulm. 2. 3.
10. Cruq. 1, tres. 3. uii. ap. Bersm.
quatuor ap. Talb. sex ap. Feam.
Ober!, a (a 1. m. ) c. d. Oreil. b.
Edd. Fea. Jahn. Mein. Oreli. Dtz.
DU). — fecit , sanus facias tu. Msc.
Cruq. 6. Feae 7, a (a 1. m.) facit,
et sanus facias tu. Duo mss. ap.
Torr. Feae 0, a.
3"i3) So7i flico. Mss. nostri oniiies.
Ed.. Aid. T. II III (qui restit.) liinc
edd. vuigo. Xon dicam. Mss. ap.
Lamb. alq. Pulm. 1. Gesn. 3. qua-
tuor mss. ap. Feam. Edd. vett. ante
Aldum , quos vidi , omnes, et Ascenss.
— htm desino. Edd. Aid. I. Glar.
Xyl. Chab.
320) Dum maior. Ed. Aid. II. 0
tandem maior. Msc. Oreil. M. — in-
satie, timori (suTpsc. vel tninori). Msc.
nost. Brl. 1.
Satira IV.
2) vincant. Mss. nostri Bas. 1 .
Gph. 1. mss. ap. Lamb. 2. 7. 9. alii
duo. Cruq. 3. ap. Bentl. alq., 9. 22.
Talb. 10. 11. quatuor mss. ap. Feäm.
Polt. 9. 13. 16. 23. Ed. Lamb. (qui
indux. et def.) sq. H. Stepii. Cliab.
Bond. Dacer. Tart, Despr. Zuick.
Bentl. (qui vindic.) Cun. San. Phil.
Halt. Sandb. Sivr. Dorigh. Azar.
Heind. lahn. Zell. Camp. Oreli. IIL
Bur. Schm. Wdm, Krg. — vincunt.
Mss. nostri Meut. Lips. 2. Dess. 2.
Bas. 3. Drd. 2. 3. 4. Mon. 2. 3. 5.
Gtg. 1. mss. Cruq. 1, tres. 2. 6. 7.
Pulm. 2. 3. 4. 6. 10. mss. ap. Bentl.
alq. Comb. b. novcm mss. ap. Feam,
ap. Pott. alq. Oreil. b. c (e supsc.)
S. p. M. Edd. ante Lamb. quos vidi,
omnes . et Bas. 555. 80. Mnret. Cruq.
(qui prob.) Pulm. Fabr. Xyl. Cral.
Bersm. D. Heins. Torr. Rod. luv.
Burm. Talb. Baxt. Franc. Val. Oberl.
Wetz. Fea. Pott. Both. Bip. Mein.
Oreil. II. — Vincent. Mss. nostri Lips.
1. 3. Brl. 1. Dess. 1 (71 supsc.)
Drd. 1. msc. a in Drd. 3. Gph. 2.
Gth. 2. mss. Lamb. 8, a. b. et tres
al. Cruq. 1, a. Pulm. 1. Bentl. 12.
mss. alq. ap. Feam. Pott. 2. 3. 6. 8.
3) Pijtfiayoran. Mss. et edd. vuIgo.
Pythagoram. Mss. nostri Drd. 1. 3.
Gph. 1. Gtg. 1 (« supsc.) 2. Edd.
vett. alq. Venet. 478. 79. 92 (Pinc.)
544. 53. Colon, s. a. Loch. Aid. I.
Ascenss. R. Steph. Bas. 580. Fabr.
Despr. luv. Zurck. Bip. — Anyti-
que. Mss. et edd. vulgo. Anetique
(s. Anethique). Mss. nostri Dorv. 2.
15*
228
IlOR. SERMONUM
Peccatum fateor, cum tc sie tempore laevo
5 Tnterpellarim ; sed des veniam bonus, oro.
Quod si interciderit tibi mmc aliquid, repetes mox;
Sive est naturae hoc, sive artis, mirus utroque. —
Quin id erat curae, quo pacto cuncta teuerem,
Utpote res tenuis, tenui sermone peractas. —
10 Ede hominis nomen, simul et Romanus an hospes. -
Ipsa memor praecepta caiiam; celabitur auctor.
»Longa quibus facics ovis erit, illa memento,
»Ut suci melioris et ut magis ahna rotundis
»Ponere: namque marem cohibent callosa viteüum.
15 »Caule suburbano qui siccis crevit in agris
»Dulcior; inriguo nihil est elutius horto.
»Si vespertinus subito te oppresserit hospes,
»Ne gallina mal um responset dura palato,
»Doctus eris vivam musto mersare Falerno;
Dess. 2. Drd. 1. (Jph. 1. Mon. 3.
Lips. l (corr.)
4) cum sie te. Mss. nostri Mon. 1.
Gth. 2. msc. Comb. d. cum tc nunc.
Msc. nost. Brl. 1.
5) Literpellarem. Mss. nostri Dess.
1. Bas. .3. Lips. 2 (i corr.) msc. ap.
Bersm. Bad. 1. — reddes veniam.
Msc. nost. Dess. 1. — veyiiam ut
honus. Msc. nost. Dorv. 2.
6) Quin si. Msc. Feae 6, b. Quam
si. Edd. Zar. Mediol. 477. Venet.
478. 79. — tibi quid nunc. Msc.
nost. Gph. 1.
7) mirus in utroque. Msc. nost.
(itg. 1. mirus utraque coni. Praed.
8) id erit. Msc. ap. Bersm. Orell.
S. — pacto quo. Msc. nost. Brl. 1.
9) tenui et sermone coni. Praed. —
pnratas (^peractas supsc.) Msc. nost.
Brl. 1.
10) simul et Romanus. Mss. nostri
et aliorum q. sc. prope omues. Kdd.
ante Aldiim, qnos vidi, omnes, tum
Lamb. Cruq. Bentl. (qiii vindic.) et
post eum omnes. simicl an Rotnamis.
Msc. nost. Drd. 4. Ed. Aid. I. II. III
(qui indux.) sq. Ascenss. Bas. 527.
•V). 80. Glar. R. Steph. Mur. Xyl.
Puiin. Fabr. Venet. 544. 53. Crat.
Torr. D. Heins. Bersm. Chab. Bond.
Rod. Dacer. Tart. Despr. luv. Ziuck.
Burm.
11) Ipsa meutor. Mss. nostri Lips.
1. 2 (e supsc. a 2. m. ) 3. Brl. 1.
Dorv. 1. Dess. 1. Drd. 3. Mon. 2. 5.
Bas. 3. Gph. 2. Gth. 2. Gtg. 1 (ce-
teri V. d. tacent de suis mss.) Ed.
Äld. III (qui restit.) sq. Bas. 527.
55. 80. Glar. Muret. Lamb. Cruq.
Xyl. Fabr. H. Steph. Crat. Chab.
Torr. Bersm. D. Heins. Rod. Dacer.
Despr. luv. Bentl. Cun. San. et re-
centt. omnes praeter Azaram. Ipse
memor. Mss. nostri Dess. 2. Drd. 1.2.
Mon. 1. 3. Bas. 1. Gph. J. Gtg. 2.
Dorv. 2. mss. tres ap. Bersm. Oberl.
a. d. Bad. 1. Orell. S. b (corr.)
Kdd. vctt. ante Aldum III. quos vidi,
omnes, et Aid. I. IL Ascenss. Co-
lon, s. a. R. Steph. Venet. ,544. 53.
Azar. — Ipsa canam praecepta me-
mor. Msc. ap. Bersm. Feae 1, i. —
celehrahitur auctor. Msc. nost. Mentel.
13) Ut suci. Sic (et infra v. 70)
mss. nostri pirq. et optt. , Lips. 1.
2. 3. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3. 5.
Bas. 3. Gph. 2. Gtg. 1. Gth. 2. mss.
Oberl. a. c. d. {sucus scribi iubet
Wagn. Orthogr. Verg. p. 474. Harles
Orth. I. p. 3t}5. Schneid. Gr. p. 402.
V. ad 1. Sat. 4, 100.) Ed. Orell. et re-
LIB. II. SAT. IV. 229
Unrecht isl's, icli }^eslel)'s, dass ich so dich grade zur Unzeit
Habe gestört; doch bitt" ich, verzeih mir, Guter! Ist etwa 6
Einiges jetzt dir entscldupft, bald iiolst du's wieder; es sei niui,
Dass die Natur, dass Kunst es bewirkt, da in beiden du gross bist. —
Nein, ich bcsorgete bloss, wie ich Jegliches sicher behielte.
Zarter Natur ist der Stofl', zart war der behandelnde Vortrag. —
Melde den Namen des Manns, und zugleich, ob er Römer, ob Fremder. — jo
Was ich behielt von den Lehren , vernimm ; den Verfasser verschweig' ich.
»Eier von länglicher Form , die sorg' auf die Tafel zu bringen ;
»Da sie von besserm Geschm.ick und nährender sind, wie die runden.
»Nämlich ein zäherer Stofl' umschliesset den männlichen Dotter.
»Kohl vorsläd lischer Zucht ist weniger lieblich, wie trocknen 15
»Feldes Gewächs; so venvaschen ist nichts, wie bewässerte Gärten.
»Wenn zur Nacht unversehens ein Gast zum Besuche dir eintriftt,
»Dass durch Zähe das Huhn nicht übel behage dem Gaumen,
»Wirst in Faleiiiischem Most du das lebende klüglich ertränken.
ceutt. alq. Ut succi. Edd. viilgo. El ap. ßersm. Grell, b. c. S. M. Scb.
•sMa. Msc. liest. Dess. 1. nn. ap.Bersm. Acrou. (q. v.) Edd. Mediol. 486.
— ;«a//i.9 fl//««. Emeiid. et def. Bentl. 508. 512. Veuet. 492 (Pinc.) 91.
sq. Gesn. (»bell. Wakef. Wetz. Heiud. 95.98. Asccnss. Bas. 555. 80. Lamb.
Mein. Bur. Wdni. ?«fl^j5 ff/öfl. Mss.no- Cruq. Pulm. Torr. D. Heins. Baxt.
stri et alionim omnes. Scb. Acren. Cun. Gesn. Oberl. Wakef. Beth. —
Edd. ante BeQtl. omnes, et Baxt. siccis qui. .Msc. Oiell. c. Ed. Cim. —
Saudb. Feafqui def.jBotli. labn.Camp. in ai-vis. .Msc. Feae 9, a. in orlis.
Pott. Zell. Bip. Orell. Dtz.Dlb. Schm. Msc. nost. Gph. 1.
Wdm. Krg. magis uHu. VA. Ciin e 16) inriguo. Sic niss. nostri Lips.
ceni. sq. San. Piiil. Val. Sivr. Franc. .3 (a 1. m.) Mon. 2. 5. — nil est.
Derigh. Azar. Edd. Aid. I. II. R. Steph. Cmi. —
15) Caule. Msstornm pars: e ne- elucius. Mss. nostri Lips. 1. 2. Pulm.
stris Lips. 1. Brl. 1. Dorv. 2. Drd. 0. 10. Ed. Mediol. 477. (def. Ciliar.
1.3. Gph. 2. Mon. 3. Bas. 1. Glg.2. Observv. 12. c. 18.) elolius antiqiia
mss. Cruq. 2. 6. Palm. 1. 3. 6. Edd. manns corr. in Venet. 478. — irri-
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86. gui nihil est ehitius horli (sc. caule)
544. 53. Lech. Aid. 1. II. III. Bas. coni. Heins, el Praed. refut. Bentl.
527. Glar. R. Stepli. .Mnret. Xyl. 17) te presserif. Msc Orell. c
Fabr. H. Steph. Crat. Bersni. Chab. 18) inalo resp. Msc. nest. Gph. 1.
Red. Dacer. Tarl. Hespr. Bond. luv. — respondet. .Mss. nostri Mon. 1.
«'rat. Znrck. Burm. Bentl. San. Phil. 2. 5. Gtü^. 2. (\vh. 2. msc. laeck. 1.
Franc. Sandb. Val. Sivr. Dorigh. Edd. Venet. 478.79. — Ne gallinu.
Azar. Wetz. Fea. Heind. Camp. Pott, mahun, responset. Sic dist. luv. San.
Bip. Zell. lahn. Mein. Grell. Bur. \a\. Franc. Dorigh.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Cole. 19) nntsto. Ed. Bentl. ex cdni.
Mss. plnres , ex nostris Lips. 2. 3. (,,sed multo ante Castellaniis" ait
Dorv. 1. Dess. 1. 2. Drd. 2. Mon. Fea, qui hoc a Cuningamio accepit,
l. 2. 5. Bas. 3. Gpli. 1. Gtg. 1. Aniniadv. p. 54. Castellanus, natus
Gth. 2. mss. ap. Lamb. alq. Cruq. a. 1585. scripsit ,,De nsu carnium,"
1, a— d. 4. 7. Pulm. 2. 4. 10. tres et Lib. IV. r. 3. citat hunc locum.
230
HÖR. SERMONUM
20 »Hoc tcneram faciet. Pratonsibus optima tungis
»Natura est; aliis male crcditiir. lUo sahibris
»Acstatcs peraget, qiii nigris prandia moris
»Finiet, ante gravem quao Icgerit arbore solem.
»Aufidius forti misccbat mella Falerno;
i.) »Mcndose: quoniam vaciiis conmittere venis
»Nil nisi lene decet: leni praecordia mulso
»l^roliieris melius. Si dura morabitur alvus,
»Mitulus et viles pellent obstantia conchae,
»Et lapathi brevis herba, sed albo non sine Coo.
30 »Lubrica nascentes inplent conchylia lunae.
»Sed non omue mare est generosae fertile testae.
»Murice Baiano melior Lucrina peloris :
»Ostrea Circeis, Miscno oriuntur echini:
»Pectinibus patulis iactat se molle Tarentum.
35 »Nee sibi cenarum quivis temere adroget artem,
»Non prius exacta tenui ratione saporum.
T.S auteni non inveuit lectionem imi-
sto , seil iiccepit ex ed. Cratonis Vi-
tcberg. 1598. qui primus q. sc. ita
legit) sq. Clin. San. Phil. Franc. Val.
Sivr. üorigli. Wakef. Wetz. Fea (qui
pluribus def.) Heind. Both. Zell. Bip.
lahn. Mein. Orell. IL Wdm. — viixto.
Mss. nostri omnes , praeter un. niss.
tres ap. Bersm. ap. Pott, omnes.
Orell. b. S. c. Edd. vett. ante Al-
dum II. qiios vidi, omnes , et Ascenss.
Oberl. Azar. Orell. III. Dtz. Schm.
Krg. — • misto. Msc. nost. Gpli. 1.
Ed. Aid. II. III. liinc vulgo ante
Bentl., et post Baxt. Gesn. Sandb.
Camp. Pott. Bur.' Dlb. miilso. Mss.
alq. ap. Lamb. Sic leg. Landin. in
comm.
22) Aesiaiem. Msc. nost. Gth. 2. —
peragct. Mss. et edd. vulgo. peragit.
Mss. nostri Lips. 3. Dess. 1. Drd.
3. 4. Mon. 2. 5. Gph. 1. mss. tres
ap. Bersm. Oberl. a. d. Bad. I. laeck. 1.
Feae 5, a. 9, c. Orell. b. S. — in-
gris qui. Msc. laeck. 1. Ed. Cun.
24) Alfidius. Msc. nost. 1. in Drd. 3.
25) comm. neims. Msc. nost. 1. in
Drd. 3.
26) Non nisi (vel nil supsc.) Msc.
nost. Bas. 1. — leve decel. Msc.
nost. Mon. 3.
27) Perlueris. Msc. nost. 1. in
Drd. 3.
28) Mitulus. Mss. nostri et alio-
rnm pknique. Lips. 2. 3. Dess. 1. 2.
Drd. 4. Gph. 1. 2. Mentel. Mon. 2. 5.
Bas. 3. Gtg. L Gtji. 2. mss. ap.
Lamb. alq. Cruq. 1, a — d. 2. 3. Pulm.
1. 2. 3. 4. 10. qninque mss. ap.
Torr. Porph. msc. nost. Ed. Lamb.
(qui restit.) sq. Cruq. Xyl. H. Stepli.
Chab. Bond. Bersm. Torr. Dacer.
l'art. Despr. luv. Zurck. Bentl. Cun.
Sandb. Franc. Sivr. Azar. Fea. Heind.
Both. Zell. Pott. lahn. Mein. Orell.
Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg.
Mitilus. Mss. nostri Bas. 1. Drd. 3.
mss. R. Stopli. Cruq. 6. 7. Orell. M.
I'.dd. Ascenss. Colon, s. a. D. Heins.
Burm. Mytilus. Edd. Mediol. 480.
Baxt. Gesn. Oberl. Wakef. Bip. Mi-
tylus. Msc. nost. Lips. 1. Edd. Bas.
555. 80. Fabr. Wetz. Mytulus. Msc.
Pulm. 0. Edd. Rodell. San. Phil.
Val. Camp. Myrtuhis. Ed. Dorigh.
Mutilus. Mss. nostri Brl. 1. Drd. 2.
Gtg. 2. mss. ap. Lamb. alq. Edd.
Mediol. 477. Venet. 478. 79. Aid.
LIB. II. SAT. IV.
231
»Hiedurch machst du es zart. Auf \N'Leseo gewachsene Schwämme 2<J
»Achte für gut; nicht traue den übrigen. Stets in Gesundheit
»Lebet die Sommer hindurch, wers Fruhmahl schliesset mit schwarzen
"Maulbeem, die er vom Baum vor drückender Sonne gesammelt.
»Grundfalsch mengte zum Honig Aufidius starken Faleraer;
»Denn es gehört vor Tische fiir noch ganz leere Gedärme 2ö
»Nichts als lindes Getränk. Weit richtiger spült man mit mildem
»Meth sich den Magen zuerst. Wöin härterer Leib dich beschweret,
»> Treibt Miesmuschel das Stockende fort, und gewöhnliche Muscheln,
»Sammt kurzblättrigem Ampfer; dabei trink weisslichen Coer.
»Wachsender Mond macht voller des Scliaalthiers schleimise Wohnung. -iO
»Doch nicht jegliches Meer ist edeler Arten ergiebig.
»Ftajä's stachliche Schnecke, äe weicht der Lucrinischen Muschel.
»»Austern erzeugt die Circejische See, Meerigel Misenum,
»Mit Kammusoheb sich rühmt, randbreitea, das weiche Tarentnm.
»Mög* in der Gastmahlskuust doch Niemand Meister sich dünken, 35
»Eh' er genau ausforschte die ferneren Regeb des Wohlschmacks !
F. IlL MutuUts. Mss. nostri Mon. 1. 3.
P. Vict. V. Leci. 3, 13. Edd. Mutet.
Pulm. Mugilus. Edd. veit. I.andin. io
comm. Flor. 482. Venet. A>i^. 86. 92
rPinc.) 94. 95. 98. .544. .53. Mediol.
.508. 512. Loch. Aid. 11. Ular. Bas.
527. R. Steph. Mugilis. Ed. Crato,
Petulug. .Msc. Gcsn. 3. l'Hulus. .Msc.
nost. Drd. 1. — et dulces. Msc.
Palm. 1. Gesn. 3. Feae 2. h (a 1. m.)
— pellant. Msc. Crnq. 7. — obsta-
cula. Msc. nost. Drd. 1. Ed. Despr.
(nihil monens.)
29) Coo. Mss. et edd. vulgo. C/tio.
MäS. nostri Drd. 3. Gph. 1, msc.
Orell. b rcorr.) Ed. Zar. (Oioo, Coho
aberratt. in mss.)
30) inplent. Mss. nostri optl. Lips.
1. 2. Dess. 2. complent. Msc. Oberl.
a. Feae 2, a.
33) Circeis. Mss. no?tri plerique et
optt. Lips. l. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1.
Mon. 1. 2. 3. 5. Drd. 2. -3. Bas.
1. 3. Gth. 2. msc. Orell. M. Sen^.
ad Georg. 1, 207. Edd. Flor. 482.
Venet. 483. 86. 92 fPinc.) 94. 95.
98. 544. 53. Mediol. .5<^l8. 512. Co-
lon. 5. a. Ascenss. Bas. 527,55.80.
Glar. Fabr. Crat. Torr. Zun k. Wetz.
Dorigh. (prob. Orell.) Circaeis. Msc.
nost. Gtg. 2. Edd. Mediol. 477. 86.
Venet. 478. 79. Loch. Aid. 1. 2. 3.
R. Steph. Muret. Xyl. Lamb. Cmq.
Chab. Bersm. H. Steph. D. Heins.
Rod. Dacer. Tart. Despr. luv. Biirm.
Bentl. Sandb. Phil. Val. Si\T. Fea.
Camp. Pott. Circeüs. Mss. nostri
Dess. 2. Drd. 1. 4. Gtg. 1. Edd. Bast.
Gesn. Cun. Sau. Franc. Oberl. Wa-
kef. Azar. Heind. Both. Bip. Zell,
lahn. Mein. Orell. Bor. Dtz. DIb.
Schm. Wdm. Krg. — Miseno. Mss.
et edd. mlsro. Mitceno, Misseno.
Mysgeno, Messano aberratt. in mss.
et edd. vett.
.34) se iactat. V. lect. ap. Ctm. et
Feam (unde?) iaetet se. Msc. nost.
Brl. 1.
35) See sihi. .Mss. nostri omnes.
Edd. vuigo. -Ve sihi. .Msc. Feae l.m.
Coni. Heind. — qidsquam. Ed. Bersm.
ex coni. quisrpie. Mss. Lamb. 1, nn. 5.
36» Son pHus. Mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Dess. 1. Drd. 1. 2. Mon.
1. 2. 5. Bas. 1. 3. Gpb. 2. Gtg. 1. 2.
Gth. 2. mss. R. Steph. mss. ap. Orell.
omnes. Edd. ante Aldom q. sc. omnes,
et post plerique. iVi prius. Mss. no-
232
HOU. SERMONUM
i
»Nee satis est cara piscis averrere mensa
»Ig^narum quibus est ins aptius, et qiiibiis assis
»Languidus in ciibituni iam se conviva roponet.
40 »Uinber et iligna nutritus glande rotundas
»Curvat aper lances carnem vitantis inertem:
»Nam Laurens malus est^ ulvis et arundino pinguis.
»Vinea submittit capreas non semper edulis.
»Fecundae leporis sapiens sectabitur armes.
45 »Piscibus atque avibus quae natura et foret aetas,
»Ante nieum nulli patuit quaesita palatum.
»Sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit.
»Nequaquam satis in re una consumere curam :
»Ut si quis solum hoc, mala ne sint vina, laberet,
stri Brl. 1. Did. 3. 4. Mon. 3. Gpli. 1.
msc. Pulm. 6. Gesn. 3. Oberl. a. c.
d (a 2. m.) Bad. 1. quatiior mss. ap.
Feam, Orell. M (no7i supsc. ) Edd.
Aid. 1. II. 111 (qiii indux.) Bas. 527.
55. 80. Glar. R. Steph. Muret. Xyl.
Venet. 544. 53. Fabr. Crat. Rod.
Zurck. Ne prius. Msc. nost. Dess. 2.
Ed. Bond. — exausta. Msc. Feae
•) o-
37) Non satis est. Mss. nostri Brl. 1.
Mon. 3. — aveii'ere. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. Mon.
1. 2. Gph. 1. mss. ap. Lanib. com-
plures, ap. Cruq. omnes, praeter 7.
Pulm. 1. 3. Bentl. 2. 3. 6. 13. no-
vem mss. ap. Val. septem ap. Feam.
Pott. 2. 3. 6. 7. 8. 9. 20. Edd. Lamb.
(qui indux.) sq. Xyl. Fabr. H, Stepli.
I. II. Ohab. Bersm, Bond. Dacer.
Tart. Despr. luv. Zurck. Bentl. (qui
def.) Baxt. Gesn. San. Batl. Phil.
Franc. Sandb. Val. Sivi. Oberl. Comb,
Wakef. Dorigh. Azar. Wetz. Bip.
Mein. Dtz. Dlb. Schm. Krg. Wdm.
avertere. Mss. nostri Drd. 1. 2. 3. 4.
Mon. 3. 5. Bas. 1. 3. Dess. 2 (/•
supsc.) Gph. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
msc. Cruq. 7. Pulm. 2. 4. 10. mss.
ap. Torr, plures, ap. Bersm. alq.
Comb. b. d. f. Oberl. a. d. Gesn. 2.
mss. ap. Pott. alq. Orell. b. S. c. M
(verrere supsc.) Edd. ante Lamb.
quos vidi, omnes, et Cruq, H. Steph.
III. Bas, 580. Crat, Torr. D. Heins.
Rod. Burm. Cun. Fea (qui def.) Both.
Heind. laiin. Zell. Camp, Polt. Orell.
Bur. adveitere. Msc. Piilm. (i.
38) Tgnaro. Mss. Feae 1, d. 2, f
(a 2. m.) G, 1).
39) se iam conv. Ed. Cun. — re-
ponet. Mss. et edd. vulgo. reponit.
Mss. nostri Lips. 1. 2. Brl. t. Dorv.
1. 2. Dess. 1. Mon. 1. Gth. 2. mss.
R. Steph. msc. ap. Bersm. sex mss.
ap. Feam, Bad, 1 (supsc,) Pott. 2.
3. 6. 8. msc. Orell. c (supsc.) .Ed.
Pott, repoimt. Msc. nost. Drd. 3.
D. Heins, in notis.
40) Umher, utU. n.gl., rotundas.
Sic emend. Bontinis. Umhria ct. Msc.
nost. Gth. 2. et irrigua. Msc. nost.
Gph. 1.
41) Curvat. Mss. plrq., ex no-
stris Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2.
Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1.
2. 3. 5. Bas. I. 3. Ment. Gph. I. 2.
Gtg. 1. Gth. 2. mss. Lamb. 1, duo.
2. 3. 6. mss. ap. Bersm. ap. Pulm. et
Bentl. plrq. octo ap. Val. Comb. b.c. d.
f. Oberl. a. cd. Bad. I. tredecim mss.
ap. Feam, ap. Pott, omnes. Orell. b.
c. S. p. Edd. vett. ante Aldum III.
ut puto, omnes. Ascenss. Glar. Lamb.
Cruq. Pulm. Torr. Bersm. D. Heins.
Bas. 580. Burm. Sandb. Dorigh. Fea
(qui def.) Pott. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. Curvet. Mss. no-
stri Brl. 1. Gtg. 2. mss. ap. Lamb.
alq. ap. Torr, plures. Pulm, 10. Bentl.
LIB. II. SAT. IV. 233
»Nimmer geiiiigt's, (l;iss «In Kisclio für (lold wegraffest vom Markttisch,
»Ohne zu wissen, für welche sich Briih' mehr schicke, für welche,
»Sind sie gebraten, der Gast, der ermallende, wartend den Arm stutzt.
»Nur ein Umbrischer Eber, genährt vom Futter des Kirhwalds, -iO
»Last' auf der Runde des Reckens, wenn kraftlos Fleisch dir verhasst ist.
»Henn schlecht ist der Kaurenter, von lUihr und Schilfe gemästet.
»Weinland liefert dem Tisch nicht stets wohlschmeckende Rehe.
»Von der befruchteteu Häsin erwatdt ein Kenner die Schulleni.
»Welches der Fisch' und der Vögel Natur sei, welches ihr Alter, -tö
»Hat vor dem meinen noch nie ein forschender (launien erkundet.
»Mancher bewährt nur Wilz in Rrfindung neuen Gebäckes.
»Nimmer jedoch reicht's hin, Ein Ding zu betreiben mit Sorgfalt;
»Wie, wenn einzig der Wirth für die (iüte der Weine bemüht ist.
15, un. Ed. Ahl. 111 ( qui indnx.) Orell. b. Ed. San. ex itij,^ .sq. Phil,
sq. Bus. 527. 55. R. Steph. Venct. Val. Sivr. Dorigh. — palato. Msc.
544. 53. Muret. Xyl. Fabr. 11. Steph. ap. Comb. Talb. 10. Gesn. i. Feae
Cbab. Crat. Rod. Dacer. Bond. Tarl. 1, d. i. 2, k.
Dfspr. luv. Zurck. Bentl. Baxt. Gesii. 47) Sunt quorum. Mss. et edd.
Giui. San. Phil. Franc. Sivr. Val. vulgo. Hunt quibus. Edd. Flor. 482.
Oberl. Comb. Wakef. Azar. Wetz. Venet. 483. 86. 92 (Plnc.) 94. 95.
Heind. Botb. Camp. Bip. Zell. labn. 98. Loch. Mcdiol. 508. 512. Colon.
Mein. Bnr. — lancem. Msc. nost. s. a. Asceiiss.
Gph. 1. 48) Xeqiioqi'Min. Mss. et edd. vulgo.
42) Non Laurens. Msc. nost. Gpb. Nee quemquam. Msc. Bad. 1. Feae
2. — hulvis. -Msc. nost. Mon. 1. uMs. 5, a (a 2. ni.) adscr. iu ora ed.
Ed. Mediol. 477. Loch. vuMs. F.d. Aid. 111. ap. Fcam. Ed. Fea sq. laeck.
Venet. 492 (Pinc.) 94. — harundine. Ne quenquam (ö supsc.) Msc. nost.
Mss. nostri Lips. 3. Drd. 3. Mon. 1. Dess. 1. — satis in re iina cons. cu-
3. 5. Bas. 1. Gig. 1. Gib. 2. msc. ram. Sic mss. et edd. vulgo. satis
Oberl. a. (v. nos ad 1. Sat. 8, 6.) est in re una cons. curam. Mss. no-
44) Fecundae. Mss. nostri Mon.l. stri Lips. 1. Dess. 2. Gpb. 2. Brl. I
(ipb. 1. mss. Cruq. 1, a. 7. Feae {est supsc.) satis in re una est cons.
5, a (a 1. m.) Ed. Cruq. (qui in- curam. Mss. Cruq. 2. 3. Ed. Boib.
dux.) Bentl. (qui vindic.) sq. Baxt. (probo). satis in re una cons. cu-
Cun. San. Batt. Gesa. Franc. Val. ram est. Msc. Bentl. 14. est satis in
Sivr. Dorigh. Oberl. Comb. Wakef. re una c. c. coni. Bentl. satis est
Wetz. Heind. Both. Camp. Zell. Mein, in rem U7iain insumere curam. Item
Orell. Bnr. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm. coni. Bentl. satis est in re una ab-
Krg. Fecundi. Mss. nostri et aliorum sumere curam. Msc. Bentl. 23. satis
plerique. Edd. ante Cruq. omnes, est re una cons curam. Ed. Cun.
ante Bentl. vulgo. tum Sandb. Phil, ex ing. sq. San. Val. Sivr. Dorigh. —
Azar. Fea (qui def.) Bip. lahn. — commiltere (supsc. consumerc). iNlsc.
harmos. Msc. nost. Gtg. 2. Kdd. Flor. nost. Brl. 1.
482. Venet. 478. 79. 86. 49) Ut si qui. Ed. Cun. — solum
45) natura quae et fo?-et. y\sc. nosi. haec. Mss. nostri Lips. I. 2 (corr.
Gph. 1. — ac foret. Ed. San. ex hoc) mss. Feae 2, a. k. Ed. Aid. L —
ing. sq. Franc. Sivr. Dorigh. mala ne sint. Mss. et edd. vulgo.
46) patuit nuUi. Msc. Feae 7, a. male ne sint. Edd. Flor. 482. Venet.
234
HÖR. SERMONUM
50 »Quali pcrfundat piscis securus olivo.
»Massica si caelo suppones vina sereno,
»Nocturna, si quid crassi est, teuuabitur aura,
»Et decedet odor nervis inimicus; at illa
»Intogruni pcrdunt Tino vitiata saporem.
55 »Surrentina vafer qui miscct faece Falerna
»Vina, columbino limum bene colligit ovo;
»Quatcnus ima petit volvens aliena vitellus.
»Tostis marcentem squillis recreabis et Afra
»Potorem Cochlea: nam lactuca innatat acri
60 »Post vinum stomacho ; perna magis ac magis hillis
»Flagitat inmorsus refici: quin omnia malit
»Quaecumque inmundis fervent adlata popinis.
»Est operae pretium duplicis pernoscere iuris
»Naturam: simplex e dulci constat olivo.
479. 83. 86. 92 (Piiic.) 94. 95. 98.
I.otli. Colon, s. a. Asceiis. I.
50) profundat. Mss. nostri Did. 4.
Bas. 1 (supsc.) Edd. Asceuss. per-
fundit. Msc. nost. Drd. 1. perfundet.
Msc. nost. Bas. 3.
51) suppones. Mss. nostri fere
omnes, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dorv.
1. 2. Dess. 1. 2. Did. 1. 2. 3. Mon.
1. 2. 3. 5. Bas. ]. 3. Ment. Gtg.
1. 2. Gph. 2. Gth. 2. mss. ap.Lamb.
plrq. (qni prob.) dno ap. Bersm.
mSs. plus decem ap. Bentl. tredecim
ap. Val. Oberl. a. mss. plures ap.
Feam. Orell. c. p. Porph. msc. nost.
Edd. Mediol. 477. 86. 512. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Ascenss. Loch, et omnes
puto ante Aldiim (Fea falso citat
edd. saec. XV.) tum Bcntl. (qiü re-
voc. et def.) sq. Cun. San. Franc.
Val. Sivr. Wakef. Azar. Wetz. Heind.
ßoth. Zell. Pott. Mein. Orell. Dtz.
Wdm. Krg. supponas. Mss. nostri
(iph. 1. Drd. 4. mss. ap. Lamb. alq.
Bentl. 9. tredecim mss. ap. Feam.
Orell. b. S. Ed. Aid. 1. II. III (qui
iudux. ut puto) tum ante Bentl. omnes,
et Baxt. Gesn. Sandb. Phil. Dorigli.
Oberl. Fea. Camp. Bip.Bur.Iahn. ülb.
Schm. — suppones coelo si. Ed. Ciui.
52) quidqiäd crassi est. Ed. San.
sq. Dorigh. — crassi extemiahitur.
Msc. .nost. Gph. 1.
53) ut illa. Msc. nost. Mon. 3.
54) Interdum perdunt. Ed. Dorigh.
— perdant (u supsc.) Msc. nost.
Lips. 3. perdent. Msc. nost. Dorv. 1.
— limo vitiala. Msc. Cruq. 3.
55) iniscet qui. Propon. Cun.
56) colUget. Msc. nost. Gph. 2.
57) Quaienus. Mss. et edd. vulgo.
(cf. I. Sat. 1, 64. lani ad III. Od. 24,
30.) Quatinus. Mss. nostri Brl. 1. Drd.
2. 4. Mon. 3. Bas. 3. Gtg. 1. 2.
mss. Pulm. 1. 2. 3. ap. Feam alq.
Orell. b. Edd. Aid. I. Ascens. I.
Colon, s. a. Lamb. Cruq. Xyl. Torr.
Bersm. Chab. Pulm. Dacer. Despr.
Sandb. — ima petat. Msc. nost. Mon.
1. msc. Pulm. 1. quatnor ap. Feam.
Orell. S (supsc.)
58) sci/lis. Msc. nost. Mon. 1.
59) coclea. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Brl. 1. Drd. 1. 2. Dess. 1. 2.
Bas. 1. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Edd.
Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79, 92
(Pinc.) 94. .544. 53. Aid. I. II. HI.
Ascens. I. R. Steph. Bas. 527. 55.
80. Fabr. — innatet. Msc. Feae
2, i.
60) rtc ?nagis. .Mss. et edd. vulgo.
et magis. Mss. nostri Lips. l. 2. 3.
Dorv. 1. 2. Dess. 1. 2. Drd. 1. Mon.l.
LIB. II. SAT. IV. 235
»Ohii' lim das Oel sirh zu kiimmorn, womit ci- die Fische bctriiufe. 50
»Stellst du den Massischen Wein in's Freie, bei heiterem Himmel,
»Wird von der nachtlichen Luft, was Trübes verblieben, geläutert,
»Und es entweicht der Geruch, nachtheilig den Nerven. Doch jener,
»Den durch Leinen du seihst, büsst viel vom achten Geschmack ein.
»Wer Surrenter Gewächs klug mengt mit Faleinischcr Hefe. 55
»Der thut wohl, das Gemisch mit dem Kie der Taube zu klären,
»Weil zum Grunde sich senkt, einwickelnd das Fremde, der Dotter.
»Matt nachlassenden Trinkern eiiVischt die geröstete Krabb' uml
»Afrische Schnecke den Muth. Denn Lattich schwimmt in dem Magen
»Nach dem erhitzenden Wein; vielmehr durch Schinken und Knackwurst 60
»Wünscht er, gebeizt wie er ist, sich zu kräftigen. Ja, es behagt ihm
»Jegliches eh', was heiss man ihm bringt vom sudelnden Garkoch.
»Wohl auch lohnt sich's der Müh", die Natur der gedoppellen Creme
»Recht zu verstehn. Einfache besteht aus süssem Olivöl,
Bas. 1. 3. Meiit. Gth. 2. mss. Comb. nost. Ürd. 1. in movsu, Msc. nost.
I>. d. f. Olierl. a. d. Orell. b. Seh. Drd. 3. immorsis coni. lahn. immer-
Acron. — perna mayis aUigil Ulis, sus coni. Praed. et Both. — omnia
Msc. nost. Cph. 1. — Ulis, hijllis. inalit. Mss. nostri et aliorum fere
Aberratt. in mss. alq. et edd. vett. omnes. Edd. vulgo. omnia mavult (s.
hilla. Msc. nost. Gth. 2. otöiio//)- Msc nost. Dess. 2. ap. Bersm.
61) imnorsus. Sic mss. nostri Lips. im. Bentl. IG. Ed. Bentl. (qui def.)
2. 3. Dess. l. Brl. 1 (corr.) Bas. 1. sq. Cun. San. Franc. Sivr. Val. Wa-
.Mon. 1. 2. 3. 5. mss. ap. Bentl. et kef. Dorigh. omnia malet. Msc. Feae
Feam multi. Orell. M. immorstis (s. 2, b (a 1. m.)
imnorsus'). Mss. nostri Lips. 1. Drd. 02) inmundis. Sic mss. nostri Lips.
2. 4. Gtg. 1. Gth. 2. mss. Comb. 2. 3. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3. 5.
t). d. tres ap. \'al. Septem ap. Feam. in mundis. Mss. ap. Crucj. omnes.
Edd. Flor. 482. Venet. 483. 86. Co- Ed. Mediol. 486. — fervunt. Msc.
Ion. s. a. Loch. Ascenss. Glar. R. Cruq. 0. Ed. Cun. — adlala s. al-
Steph. Bentl. (qui viudic. sed in lata. .Mss. nostri omnes, et aliorum,
textu bab. in morsiis) sq. Cun. San. puto. Edd. ante Lamb. qnos vidi,
Phil. Franc. Dorigh. Azar. Fea (qui omnes, et post vulgo. illata. Ed.
def.) Heind. Botb. Lihn. Zell. Mein. Baxt. ex nota Lambini , qui in libris
Drcll. Bur. Krg. in morsus. Mss. no- alq. editis sie ait legi, quibus? non
stri Dess. 2. Bas. 3. Gph. 1. mss. dixit. Baxterum secuti Gesn. Oberl.
ap. Palm, et Pott, omnes , ap. Feam Comb, ablata. Msc. Cruq. 3. mss.
alq. Edd. Princ. Mediol. 477. 86. ap. Bentl. alq.
508. 512. Venet. 478. 79. 92 (Pinc.) 63) pernoscere. Mss. et edd. vulgo.
04. 95. 98. 544. 53. Aid. I. II. III. coynoscere. Msc. nost. Gph. 1. Ed.
Bas. 527. 55. 80. Muret. Lamb. Cruq. Dorigh. ex ing.
Pulm. Fabr. H. Steph. D. Heins. 04) N atitr am et simplex. }Aic.nosi.
Chab. Bond. Crat. Torr. Bersm. Da- Mon. 3. — ex dulci. Msc. nost.
cer. Tart. Despr. luv. Rod. Zurck! Dorv. 2. ediiti. Msc. uosl. Lips. 2.
Burm. Baxt. Gesn. Sandb. Val. Sivr. aedili. Msc. a in Drd. 3. et dulci.
Oberl. Wakef. Wetz. Camp. Pott. Msc. nost. Dess. 2. simplex — olivo
Bip. Dtz. Dil). Schm. in morswn. Msc. Pott, parenthesi incluslt.
286 HÖR. SERMONUM
6j »Quod pingui miscere mero imiriaquc docebit,
»Non alia quam qua Byzantia putuit orca,
»Hoc ubi confusum sectis iiiferl)uit lierbis,
»Corycioque croco sparsuni stetit, insuper addes
»Pressa Venafranae quod baca rcmisit olivae.
70 »Picenis cedunt pomis Tiburtia suco;
»Naui facie praestant. Venueula convenit ollis ;
»Roetius Albauam fumo duraveris uvam:
»Haue ego cum malis, ego faecem primus et allec,
»Primus et invenior piper album cum sale nigro
7ö »Incretura puris circumposuisse catillis.
»Inmane est vitium, dare milia terna macello,
d'i) Quod pingui. Mss. ei edd. vu\go. omnes, et Aid. II. III. Ascenss. Bas.
Al pingui. Msc. ap. Sim. Bos. Feac 527. 55. 80. Glar. R. Stepli. Miire(.
5, a (a 2. m.) msc. Bad. 1. Ed. Venet. 544. 53. Lanib. Fabr. Xyl.
Bend. (qui del".) sq. Clin. San. Saiidb. Pulm. H. Stepli. Crat. Torr. Bersm.
Pbil. Sivr. Dorigli. Quinquenni mi- D, Heins. Cliab. Bond. Rod. Dacer.
.teere coni. Bentl. Al mistum miscere Tart. Despr. luv. Sandb. Bip. Bur.
Loni. Cun. Pingui aliud miscere. Ed. 67) conferhuii. Ed. Loch.
V^al. e coni. Al pingue inmiscere ^oni. 68J Corycioque. Mss. et edd. vnigo.
Sim. Bos ap. Lamb. Coricioque , Corricioque, Corytioque,
(36) quam qua. Mss. et edd. vidgo. Coritioque , Corilhioque. Aberratt. in
quam quae. Msc. nost. Gtg. 2. msc. mss. et edd. vett.
R. Stepli. ap. Pulm. 6. mss. alq. 60) r'e7;«/'7Y/«ftd'. Mss. et edd. vulgo.
ap. Feam. Pott. 2. 3. 6. Edd. Me- Venefranae. Mss. nostri üess. 1. 2.
diol. 486. Aid. I. II. III. Bas. 527. Did. 1. 3. 4. Mon. 3. Gpli. 2. Edd.
55. Venet. 544. 53. Glar. Muret. Flor. 482. Venet. 483. 86. — baca.
quam qui. Msc. nost. üess. 1. — Bi- Sic mss. nostri Lips. 2. 3. Dess. 1.
zantia. Mss. e nostiis alq. — ■ archa. Drd. 2. 3. Mon. 2. 3. 4. 5. Gpli. 2.
Msc. nost. Drd. 2. — puluit. Mss. mss. Oberl. c. d. Orell. S. Edd. Aid.
nostri Lips. 1. 2. 3. BrI. 1. Dorv. II. III. Bas. 527. Muret. Lamb. Cruq.
1. 2. Corb. Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. Oberl. Heind. Orell. al. (v. nos ad
3. 4. Mon. 1. 2. 3. 5. Bas. 1. 3. II. Sat. 3, 241). bacca. Mss. nostri
(iph. 1. 2. Gtg. 2. Gth. 2. mss. ap. Lips. 1. Dess. 2. Bas. L Gth. 2.
Cruq. onines, Pulm. 1. 2. 3. 4. 6. msc. Orell. c. Edd. plrq. — remiltil.
ap. Torr, et Bentl. fere omnes, msc. Edd. Cliab. Dorigli.
ap. Fabr. undevigiuti ap. Feam, ap. 70) suco. Mss. nostri Lips. 2. 3.
Pott. plrq. Edd. Princ. Aid. I. tum Brl. \. Dess. 1. 2. Drd. 3. Mon. 1.
Cruq. (qui revoc. ) sq. Bentl. (qui 2. 3. Gth. 2. inss. Oberl. a. c. d.
vindic.) Burm. Baxt. Cun. San. Gesn. Orell. b. S. c. Edd. Venet. 478. 7U.
Batl. Phil. Franc. Val. Sivr. Dorigli. lahn. II. Orell. Dtz. succo. Edd. vulgo
Wakef. Oberl. Comb. Azar. Wetz. (v. sup. ad v. LS).
Fea (q. V.) Ileind. Bolh. Camp. Pott. 71) Venueula. Mss. nostri Lips. 1.
Zell. lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Dess. 2. Drd. 1. 2. 3. Bas. 1. (Jph. 1.
Schm. Wdm. Krg. poiidl (ad marg. Gtg. 1. mss. ap. Torr, meliores.
puluit, putruil) Msc. nost. Gig. 1. Pulm. 10. aüi tacent. Edd. Flor. 482.
tres mss. ap. Bersm. puduil. Mss. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (l'inc.)
Pott. 2. 6. putruil. Msc. Pulm. 10. Mediol. 486. Aid. I. II. III. hinc edd.
Comb. f. Edd. vett. saec. XV. fere vulgo. Vennucida. Mss. nostri Brl. 1.
LIB. II. SAT. IV. 237
»Welches mit fettcrem Wein nnd 'niiinfis( lilake gemisclit wird; 65
»Anderer nicht, als die auf Byzantischer Kruke ^jesjohren.
»Wann nun dies" aufkochte, gemengt mit zerschnittenen Kräutern,
»Sireut man Koi-\kischen Safran darauf, hissl's stehen, und fügt d.uin
»Dazu ein Uel, das quoll aus gekelterter Beere Venafniuis.
»Tiburs Obst steht nach dem Picenischen, wegen des Woidsrlimai ks; 70
»Denn an Gestalt ist's schöner. Es passt die Venucnlatraiibe
»(>ut für den Topf; Albaner Gewächs dörrt besser im Bauche.
»Kelzteres hab' ich mit Aepfeln, und ich Salzrogen mit Weinslein,
»Ich, der Erfinder, zuerst schwarz Salz sammt weisslichem Pfeffer
»Fein durchsiebt, um die Tafel in sauberen Näpfchen geslellet. 75
»Arges Versehen begeht, wer Tausende spendet dem Fischmark I,
Lips. 3 (n piuulis not.) Moii. 1. 4. Nonius ed. Mercer. p. 120, I). Kdd.
nisc. Bad. 1. Ildd. Lainb. Cruq. H. Loch. Xyland. Bas. 580. Bond. Baxl.
Steph. D. Heins. Chab. Fenuncula. Gesn. Oberl. Wetz. Camp. Zell. Bip.
Mss. nostri Lips. 2. Dess, 1. Drd. 4. Bur. Schm.
Gig. 2. mss. Pulm. 1. 2. 3. C. msc. 74J invenior. Mss. nostri Dess. 2.
ap. Bersm. Orell. M. Ed. Dorigh. Mon. 2. Gth. 2. Lips. 1 (a 1. m.)
renniaicula. Mss. nostri Mon. 2. Bas. Gtg. 2. mss. ap. Lamb. omnes (?)
3. msc. Pulm. 4. Vernumla. Msc. Pulm. l,a. 2.4. Talb. 12. CanterNov.
Orell. c. Edd. Venet. 494. 95. 98. Lect. 4, 12. Ed. Lamb. (qiii restit.J
Mediol. 508. 512. Vervacula. Ed. sq. Cruq. H. Steph. D. Heins. Torr.
Mediül. 477. Venicula («supsc.) Msc. Bond. Dacer. Tart. Despr. luv. Burm.
Orell. b. ^e«niCK/rt. Msc. nost. Mon. 5. Bentl. Baxt. Cun. San. Sandb. Phil.
et vennula (ad marg. vel vemiicula). Val. Slvr. Gesn. Dorigli. Oberl. Azar.
Msc. nost. Mon. 3. Wakef. Wetz. Fea. Heind. Both.
72) Alhinam. Msc. Feae 1 , i. — Camp. Pott. Bip. Zell. Jahn. Mein.
induraveris. Msc. Feae 3, c. Grell. Bur, Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
73) allec. .Mss. nostri Lips. 1. Krg. inveniar. Ed. Chab. invertier.
Brl. 1. Dess. 1. 2. Drd. 1. 3. -Mon. Msc. Grell, c. inveni. Mss. nostri plrq.
1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Lips. 1 (a 2. m.) 2. 3. Brl. 1. Dorv.
Gtg. 1. Gth. 2. mss. optt. ap. Torr. 1. 2. Dess. 1. Drd. 1. 2. 3. Bas.
Pulm. 1. 2. 3. 4. 6. ap. Pott, omnes. 1. 3. (Jph. 1. 2. Gtg. 1. Moii. 1. 3.
Grell, b. S. c. Porph. msc. nost. Edd. 4. 5. mss. cett. ap. Cruq. Pulm. 2.
Ascenss. Bas. 527. 55. tum Bentl. 3. 4. 6. Comb. c. d. f. Oberl. a (a
Cun. San. Phil. Franc. Val. Sivr, 1. m.) c. d. laeck. 1. Orell. b. S.
Wakef. Heind. Both. Pott. Mein. Orell. Edd. ante Lamb. q. sc. omnes, et
Dtz. Dlb. Wdm. Krg. alec. .Mss. no- Muret. Xyl. Pulm. trat. Bersm. Hod.
stri Drd. 2. 4. msc. Palm. 10. Edd. Zurck.
Mediol. 486. 508. 512. Flor. 482. 75) circumposuisse. Mss. et edd.
Venet. 483. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. vulgo. circuni posuisse (seiunctim).
98. 544. 53. Colon, s. a. Aid. I. Msc. nost. Lips. 3. Edd. Mediol.
11. III. Glar. R. Steph. Muret. Lamb. 477. 86. Venet. 478. 79. D. Heins.
Cruq. Fabr. Pulm. H. Steph. Crat. Chab. Camp. — catinis. Msc. ap.
D. l'eins. Chab. Rod. Dacer. Tart. Bersm.
Despr. luv. Burm. Zurck. Sandb. 76) Inmane. Sic scr. c. mss. no-
.\zar. Dorigh. hallec. Mss. nostri Lips. stris Lips. 1. 2. 3. Dess. 2. Gph. 2.
2. 3. Gtg. 2. Edd. Mediol. 477. Ve- Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Sant. Immane at
nel.478. 79. Äö/fC. .Mss.? Seh. Acron. Vitium coiii. Praed. In mare convi-
238 HÖR. SERMONUM
»Angustoque vagos piscis urgere catino.
»Magna inovent stomacliuni fastidia, seu puer iinctis
»Tractavit calicem niaiiibus, dum furta ligurrit;
80 »Sive gravis veteri craterae limus adhaesit.
»MliLus in scopis, in mappis, in scobe, quantus
»Consistit sumptus? neglectis, flagitium ingens.
»Ten lapides varios lutulenta rädere palma,
»Et Tyrias dare cireum inluta toralia vestis,
85 »Ublitum, quanto curam suniptvinique minorem
»Haec habeant, tanto reprehendi iustius illis,
»Quae nisi divitibus nequeant contingere mensis?« -
Docte Cati, per amicitiam divosque i"t)gatus^
Ducere me auditum, perges quocumque, memento.
dum. Sic leg. et explic. LaiuUn. in 1. in Drei. 3. BrI. 1. (frusira, sed r
comm. — 7mlia. Mss. uostri, praeter puncto not.) mss. ap. Lamb. alq.
Gth. 2, ad unum omnes. Cruq. 2. msc. L. Bos. Talb. 4. 10.
77) vago. Msc. nost. Gph. 1. — Comb. b. d. Gesn. 3 {frusira). Pott.
urgere. Sic mss. nostri optt. Lips. 8. 9. 13. 16. Feae l,a. i. 2, h. 7, a.
1. 2. 3. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2.3. 4. Ed. Fea ( qui def. ) lahn 1. Mein.
(v. nos ad 1. Sat. 3, 69). Wdm. — ligurrit. Mss. nostri plrq.
78) Magna movent stomachum fa- Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1.2. Drd.
slidia. Msc. nost. Dess. 2. stomachum 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1.
et tiph. 1. Hanc praedaram lectio- Gth. 2. Gph. 1.2. mss. ap. Lamb. omnes.
nem fidenter recepimns, ut maxime ap. Pulm. plrq. Grell. M. ceteri tacent.
convenientem. ?«Oüe?ii. Mss. longe plu- Ed. Bas. 555. 80. Lamb. (qui restit.
rimi; ex nostris Lips. 2. 3. Brl. 1. q. v. ad I. S. 3, 81 et Nonium Marc.
Saut. Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. p. 134) sq. Cruq. Fabr. Bersm. Torr.
Gph. 2. Mon. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. Hentl. Baxt. Cun. Sandb. Val. Oberl.
Gtg. 1. 2. mss. Comb. b. c. laeck. 1. Wakef. Wetz. Heind. Both. Fea. Pott,
ap. Pott. plrq. Orell.p.M. ceteri tacent. Bip. Zell. lahn. Mein. Dtz. Wdm.
Edd. ante Bentl. et Baxt. fere omnes, et Schm. Krg. ligurit. Mss. pauci, e
Camp. ßur. (qui tamen in notis corr. nostris Gtg. 1. 2. Drd. 4. msc. Pulm.
movet). movct. Mss. nostri Lips. 1. 6. Edd. vett. ante Lamb. fere omnes,
Mon. 1. Gph. 1. msc. a in Drd. 3. et H. Steph. Dacer. Tart. Despr.
Gth. 2. quinque mss. ap. Torrent. luv. San. Phil. Franc. Sivr, Dorigh.
Bentl. 7. 8. 10. 13. 15. 17. Pott. Azar. Camp. Orell. Dlb. ßur.
2. 3. 6. 19. novem mss. ap. Feam. 80) craterae. Mss. et edd, vulgo.
Orell. b. S. c. Ed. Princ. tum Bentl. creterae. Msc. nost. Dess. 2. msc.
Baxt. et recentt. fere omnes. — sto- ap. Bersm. creterrae. Mss. nostri
macho. Vulgata lectio in libris mss. Dess. 1. Gth. 2. msc. Cruq. 1, a. ve-
et edd. praeter duos codd. nostros. tustiss. Ed. Cruq. crateri. Ed. Mediol.
79) dum furta. Mss. nostri plrq. 477. — adhaeret. Msc. nost. Mon. 4.
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. Drd. 2.3. inhaesit [ad supsc.) msc. Orell. M.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3. Gph. 1.2. 81) in mattis. Ed. Tan. Faber ex
Gtg. 1. 2. mss, ap. Pulm. omnes, ap. coni. (quem refut. Dacer. gener) sq.
Pott. plrq. Orell. b. S. c {rus supsc.) San. Phil. Franc. Val. Sivr. Dorigh.
p. Edd. vulgo. dum frusta. Mss. no- — in scope. Mss. nostri Lips. 3.
stri Saut. Bas, 1. Drd. 1. 4. msc. Mon. 1. Dess. 1 (i supsc.) Edd. Me-
LIB. II. SAT. IV.
239
»Und in ein enges Gescliirr einzwäns^t weibcliweifende Fische.
»Heftigen Ekel im Magen erweckt's, wenn mit fettigen Händen,
»Weil er Gestohlenes schleckte, den Kelch antastet der Diener,
»Oder wenn garstiger Schmutz ankleht altvütrischein .Mischkrug.
»Aermliche Besen von Reis, Holzschrot, Mundtücher, wie wenig
»Aufwand fordern sie doch; und Schmach ist's, wer sie verwahrlost.
»Estrich von buntem Gestein mit besudeltem Wischer zu kehren,
»Und unsaubere Hüllen auf purpurne l'olster zu breiten
»Wagtest du? ohne Bedacht, dass je mindere Sorgen und Aufwand
»Solches erheischt, es so mehr und gerechtere Rüge dir zuzieht,
»Als wenn fehlt, was bloss sich gebührt für die Tafein der Reichen. <(
Catius, weisester Mann! Bei der Freundschaft, ja bei den Göltern
Bitt' ich, 0 führe mich ein, ihn zu hören, wo immer du hinwillst!
80
diol. 508. 512. Bas. 555. 80. in
scrobe. Mss. nostri Dorv. 2. Drd. 1.
Gph. 2. BrI. 1 (r puncto not.) ap.
Bersm. nn. Grell. M.
82) Consislat. Mss. noslri Dorv. 1.
Mon. 1. msc. Feae 3, c. — neglecti.
Edd. Flor. 482. Venet. 479. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 9.5. 98. Loch. Colon,
s. a. Asceiis. I. Mediol. 512.
83) Tu lapides {Ten supsc.) Msc.
nost. Gph. An lapides. Msc. ap.
Bersm. lapides Parios. Coai. Erasmi
ref. Glarean. varios lapides. Msc.
Orell. M. — rädere planla coui. Tli.
Marcil.
84) inluta. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Dorv. 1. 2. Dess. 2. Drd. 4.
Mon. 1. 2. 4. 5. Bas. 3. Gtg. I.
Gth. 2. mss. duo ap. Bersm. Oberl.
a. c. d (a 2. m. ) laeck. 1. Feae
9, a. Orell. b. S. c (o supsc.) Edd.
Orell. Dtz. inlota. Msc. nost. Bri. 1.
msc. Feae 2, h (a 1. m.) Edd. Beutl.
Cun. Oberl. Wdm. illula. Msc. nost.
Mon. 3. duo mss. ap. Torr. Feae
2, e. Ed. Azar. illota. Mss. nostri
Drd. 1.2. 3. Bas. 1. Gph. 2. Gtg. 2.
Edd. vulgo.
86) reprehendi. Mss. nostri fere
oniiies, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess.
1. 2. Drd. 2. 3. Bas. 1. 3. Mon. 1.
2. 3. 4. 5. Gph. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
duo mss. ap. Bersm. Oberl a. c. d.
Orell. b. c. Ceteri tacent. Edd. vetl.
Mediol. 477. 86. Flor. 482. Venet.
478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) Loch.
Ascenss. Aid. I. Despr. Bentl. Sau.
Phil. Franc. Sivr. Fea. Both. lahn.
Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schni. re-
prendi. Mss. nostri paiici et recentt.,
aliorum fere nulli. Drd. 1.4. <iph. 1.
msc. Orell. S. Edd. Venet. 494. 95.
98. Mediol. 508. 512. Aid. IL IIL
hiuc edd. vulgo ante Bentl. , et post
Baxt. Cun. Gesn. Sandb. Val. Do-
righ. Oberl. Azar. Wakef. Wetz.
Pott. Heind. Camp. Zell. Bip. Bur.
Wdm. Krg.
87) Quae nidiv. Mss. nostri Mon. 2.
Drd. 3. msc. Orell. M. — nequeant.
Mss. nostri Brl. 1. Dess. 2. Drd. l.
Gtg. 2. mss. ap. Lamb. un. ap.
Bersm. mss. Bentl. 0 et quatuor alii.
Pott. 9. 10. 12. 13. 20. Orell. b.
Ed. Lamb. (qni restit.) sq. Cruq.
Bentl. Baxt. (iesn. Cun. San. Franc.
Val. Sivr. Oberl. Comb. Azar. Wetz.
Fea. Heind. Both. Zell. lahn. Mein.
Orell. Bur. Dtz. Dlb. Wdm. Krg.
nequeunt. Mss. nostri plrq. Lips. l.
2.3. Dess. 1. Drd. 2. 3. 4. Mon. l.
2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2.
Gtg. 1. Gth. 2. mss. ap. Pulm. omnes.
ap. Pott. alq. Orell. c. S. p. M. Edd.
ante Lamb. Craq. Bentl. omnes, et
Phil. Sandb. Dorigh. Camp. Pott.
Bip. — nequeunt consistere . Ed. Chab.
89) pergas. VA. Dorigh. perges
quumcunque. Ed. Cun. ex coni. sq.
San. Franc.
240 HOIt. SERMONUM
90 i^am qiiaiuvis meinori referas niilii pectore cuncta,
Non tauieii iiiterpres tantundem iuveris. adde
Voltum habituuique hominis; quem tu vidisse beatus
iJ^on magni pendis, quia coiitigit: at mihi eura
Non mediocris inest, fontis ut adire remotos
95 Atque haurire queam vitae praecepta beatae.
Satira V.
U L I X E S.
Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti
Responde : quibus araissas reparare queam res
Artibus atque modis. Quid rides? ■ — lamne doloso
Non»satis est Ithacam revehi, patriosque penatis
5 Aspicere? ■ — O nulli quicquam mentite, vides ut
Nudus inopsque domum redeam te vate, neque illic
Aut apotheca procis intacta est, aut pecus: atqui
Et genus et virtus. nisi cum re, vilior alg-a est. —
Quando pauperiem, missis ambagibus, horres,
10 Accipe, qua ratione queas ditescere. Turdus
Sive aliud privum dabitur tibi, devolet illuc.
Res ubi magna nitet domino sene ; dulcia poma.
Et quoscumque feret cultus tibi fundus honores,
90) Nam quamquam. Msc. Gesn. 3. ac mihi. Msc. nost. Drd. 2. Bri. 1.
— memori referas. Mss. nostri et msc. Feae 1, n. Ed. Crato. at tibi.
aliorum longe plurimi. Lips. 2. 3. Msc. nost. Mon. 1.
Brl. 1. Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Mon. 2. 3. 4. Satira V.
5. Gtg. 2. mss. ap. Bentl. et Orell. 1) Teresia. Mss. nostri Lips. 3.
omnes, tres ap. Bersm. Oberl. a. c. d. Mon. 2. Bas. 1. 3. Oberl. a. d.
undeviginti ap. Feam. Priscian. ap. laeck. 1. Tyresia. Mss. nostri Lips. 1.
Putsch, p. 772. Ed. Bentl. (qui re- Mon. L 5. Drd. 1. 4. Gph. 1. Gth. 2.
stit. et vindic.) sq. Cun. San. Phil. 3) Pariihits. Msc. nost. Gth. 2. —
Franc. Val. Sivr. Dorigh. Wakef. quid? rides? Sic dist. Cruq. qui ri-
Azar. Wetz. Fea. Heind. Both. Zell, des? Msc. nost. Drd. 3. — tamne do-
Bip. lahn. Mein, ürell. Dtz. Schm. loso. Msc. nost. Dess. 2. msc. ap.
Wdm. Krg. referas meinori. Mss. no- Bersm. Bad. 1. doloso. Mss. nostri
stri Lips. 1. Mon. 1. Gott. 1. Gth. 2. et aliorum fere omnes. Edd. vulgo.
mss. a in Drd. 3. Edd. ante Bentl. dolose. Msc. nost. Drd. 4. Feae 2, f
(praeter Vascos. ap, Feam) ut puto, (a 2. m.) msc. Bentl. 8. coni. D.
omnes, et Baxt. Gesn. Sandb. Oberl. Heins. Edd. Britann. (ap, Cun.) Bentl.
Camp. Bur. Dlb. qui commend. (refut. Fea et Orell.)
i)2) quae tu. Msc. Yeael,& (a l.m.) sq. Cun. San Franc. Sandb. Phil.
93} pendes. Msc. nost. Mon. 1, — Val. Sivr, Dorigh. Wakef.
l.Il?. II. SAT. IV. V. 241
Denn wie genau du mir Alles erzahlst aus treuem Gedächtniss, ^
Uennoch genügt dein blosser Bericht mir minder. Dazu nimm
Mien' und Gebehrde des Manns, dess Anschaun du, o Begliickler,
^Veniger schützest, da dir es zu Theil ward; aber es treibt mich
Ein unraässig Verlangen, zu nahn dem entlegenen Urquell,
Und mir zu schöpfen aus ihm die Belehrungen glücklieben Daseins! 95
Fünfte Satire.
Die Erbschleicher.
Vieles, Tiresias, thatest du kund mir; bitte, vermelde
Dieses mir noch: wie Mittel und Weg' ich finde, die Habe,
Die ich verlor, zu ersetzen. Du lachst? — Schon gnügt dir es nicht mehr,
Schlauer, dass Ithaka wieder du siehst und der Väter Penaten? —
Du, der Keinen mit Lug je täuschete, schau, wie ich nackt und 5
llülflos kehre zurück, laut deiner Verkündigung; auch blieb
Nicht Weiulager noch Vieh mir verschont von den Freiern; und gleichwohl
Ist so Tugend wie Adel, wo Geld fehlt, schlechter denn Seegras. —
Weil du denn, ohn' Umschweife, die Armulh scheuest, so hüre,
^Velches Verfahren dir hilft zum Reichthum. Kommt dir ein Ziemer, 10
Kommt was Seltenes sonst zum Geschenk ein : flieg' es dahin , wo
(ilanzendem Gut voi-stehet ein Graukopf. Kösthche Baumfruchf,
Und was sonst WerthvoUes dir beut das gepflegete Grundstück,
4) A'mttj sö//*. Msc. Feae 2, 1. Nunc Brl. 1. Mor. Dorv. 1. 2. Dess. 2.
satis. Msc. nost. Dess. 2. — Ithaca. Drd. 1. 4. Mou. 1. 2. 3. 4. 5. Bas.
Ed. Mediol. 512. — patriosve. Msc. 1 (supsc.) 3. Gph. 1. 2. Gtg. 2. Gth.
Feae 7, a. — nepotes. Msc. nost. 2. mss. Pulm. 1. 2. duo ap. Bersm.
Dorv. 1. Schol. Acr. Porph. Criiq. Edd. vulgo.
5) 0 quicquam nuUi. Mss. Feae 1, primiim. Mss. nostri Lips. 1. Has. 1
g. m. n. — mentire. Edd. Venet. 592 {vel vum supsc.) Corb. Dess. 1 (v
(Pinc.) 94. 95. 98. Mediol. 508. 512. supsc.) Drd. 2. 3. Gtg. 1 (ad niaig.
Loch. vel pr-ivum) mss. ap. Pulni. 3. 4. 6.
6) redeam. Mss. et edd. vulgo. un. ap. Bersm. un. ap. Talb. quin-
redeo. Ed. Cun. ex ing. sq. San. que ap. Val. Gesn. 3. Bad, 1 (ad
Franc. Dorigh. redeat. Msc. nost. Mor. marg. privum) sex mss. ap. Feam.
— nee illic. Msc. Feae 2, k. Comb. b. Orell. M. Edd. Princ. Flor. 482. Ve-
7) aut penxis. V. doct. coni. ap. net. 483. 86. 92 (Pinc.) Colon, sj a.
Lamb. — atquin. .Mss. nostri Bas. 1. Muret. Crat. — aliquid privum. Mss.
Brl. 1 (n puncto not.) atqui (adscr. nostri .Mor. Drd. 3, a. Oberl. c. Ed.
vel aut res.) Msc. nost. Mon. 4. Chab. aliud privi. Ed. Cun. ex ing.
8) alga (om. est). Msc. nost. Mor. 12) sene, et dulcia. Msc. nost.
mss. Feae 2. e. 5, a. Bad. 1. Mon. 3.
10) A^pice. Msc. nost. Gtg. I. 13) ferel fvuctus tihi. .Msc. nost.
11) privum. Mss. nostri Lips. 2. 3. Gig. 1.
HORATIl S.A.T.
16
242
HÖR. SEEMONUM
Ante Larem gu-stet venerabiliör Lare dives:
15 Qni quam via peritirtis erit, sine gente, cruentus
^an^^uine fratemo, fogitivTis, ne tarnen Uli
Tu comes exterior, »i pöstnlet, ire recoses. —
UtJie tegam spurco Damae lata«? haad ita Troiae
Me gessi, certans semper melioribus. — Ergo
20 Pauper eris. — Fortem hoc animmn tolerare iubebo :
Et qnondam maiora tuli. Tu protinus, unde
Diritias aerisque mam, die augur, acervos. —
Dixi equideiQ, et dico. captes astutus ubique
Testamenta serium : neu, si vafer unus et alter
25 Insidiatorem praeroso fogerit hämo,
Aut äpem deponas, aut artem inlusuü omittas.
^lagna minorve foro si res certabitur olirn,
Viret uter locuples sine gnatis, inprobus, nitro
Qui meliorem audax vocet in iu-s, illius esto
30 DefenÄor: fama civem catLsaque priorem
Speme, domi gi gnatus erit fecundave coniunx.
14j venerat/üif/r UfA dboe*. Mac.
no«t, Gph. 1.
15j pernanu erat. VA. Heind. ("vi-
tiü puto , %ed repetäi ed. Wüßtem.) —
«w« rnenU. YJL Vfniht. ex ing. fre-
fot. Heiftd.)
16j ftertimti. Mac, nr^t, Lip8.2. —
»<>w tarnen. Mic. nost. Gph, 1. rnac,
ap. B«;Tsrri. Feaü 1, a. Orell. S (««
»ripic.j Kd. Aa<ieri«, IV, ««c tarnen.
IT) «t poittJM. M.%. «f/üt, Dorv, 2.
18j ^'to« ttfjfim. M»ä, noatri prope
ornnii», müs, J^mh. 1, dno, 2, .3.
^. 8. ap, Crn'j. omncn, ap, Berarn,
dno, ap, Val, 'jaaluor, Kdd. ante
W't'irn tc,Tf, ornnes), frt \jstmh. Cmq,
Fs-y,'. Xyl. H, St*rph. Bersrri, Torr,
T>. »ein«, Bofjd. I>a/;*r, Tart, htapr.
UiV. barm. Bentl. liaxt, OeHn. et poj»t
omne«. f'Mr7^« (egam. Mäc. fio»t, De»»,
2, rnjK;, ap, Hcrtm. alii rniw», ap,
Val. Fea>; 2, k Ta 1, rn.; Orell. M
(tä «Tjpvj.j refijl, Larnb, Kdd, Me-
dial. 477. Aid, /, IJ. /JJ, Av;^f.», JV,
OUr, K. Steph. Hm. '>Ti . '}'}. Venet,
.>44. 53. Miiret, Chab. Crat. fl^^d,
Zorek. — 7r<»i«. M»€. no»t. Mor.
2^^)^ /"orte /«>c. Msä. noätri Gph. 1 .
Bas. 1. Corii. Cun. ff/rlem fiunc. YA.
Tarter, ff/rlem ariinaan hoc. Msc. Oberl.
c(a 1. rn.J — videbo. Msc, Orell. b.
21j i7 f/w/ruUan. Msc. nost. Drd.
2, — vuiv/ra tulit. FA. Crato. Sic
Praedic. et Horkel emendare sibi vüsi
gtint, — protimu. .Mss. nostri omne»,
Edd, fere omnes. protenug. VA. Bentl,
»q. Cnn, Oberl. (proHnus tuetur Wag-
ner Orlhogr, Vergi), p, 400. Seniu»
ad Virgil. Kcl. 1, 1.'} docet, prole-
nim adverb. loci esie, prolintu tern-
poria. ftern Klavios Caper ap, Putsch,
p. 2243, Fliira v. ap, Hand, Tur»ell.
iV. p. 020 vj.j
22j aer-üf/tje ruurn. M»8, et edd,
vnlgo, aerüqun er-uam. .M»». noBtri
De»», 2. Drd, 3, 4. .Mon, 2, Corb,
Gib, 2, Oberl. c, Bad. 1. Feae 1, n,
Ö, c, fxervir/ue nlruam coni, Schrader
Krnendatt. p. 72. prob, Ruhnk, et
Rciftig. ap. Wüstem. — aeerrmm.
.Vfv;. nost, Bfl. 1.
23^ «^ ilii.am. .Vf»c. Feac 9, a. —
f.aptan. M(K;, noht. Gth. 2,
24^ ra«u *t, .Ma». et edd. vuigo,
nee iii. MtK:. DO»t, Drd, 1, ne ni. .Mh».
i.iB. II. j'Ai'. V. 343
Koste uoch eh" wie der Ljp, vor Jotn Lar ehrwünli^. der Reiche.
Mag meiaeidig er seiu un«! von diitikler Geburt, mit des l^uders 1-'
Blute befleckt, ein der Fe&jel F.iitrotiuener : weign» dich dtfunoch
Nicht, wenn er wtmjsiht, ihm Begleiter tu $eiu au der äusseren Snle. —
Uh. und decken die Unke dem schmutzigen Oatna? Mit nichten
Führt" ich zu Troja mich so, wotleitVnut stets mit den Besten. —
Bleibe denn anu'. — Wohlan, ich ertrug" auch dieses mit Gleichmuth. 20
Grössertts duldet" ich früher bereits. Ooch melde mir weiter
Seher, woher ich mir Schatze, woher Geldhaufeu wrschatle"'
Was ich gesagt , das sag' ich. Vennüchtnisst'n tuusst dxi \\>a Greisen
Rings aufpassen mit List; wenn ein und der andere Schlaukopf
.\uch sich der Angel entzieht, nachdem er den Köder gekostet^ ^-*
Nimmer verzieht" im Hoflen. noch gieb. ein Getauschter, die Kunst auf.
Wird auf dem Markte getiihrt eiu grosser, ein kleinerer Rtvhtsstn?it,
Wer unbeerbt vyn Beiden und reich ist. sei er ein Schelm auch.
Der muthwülig dem Bessern IVocess macht: diesen» zum \nNN~all
Biete dich au ; den au Ruf utid an Rtvht vorgehenden lUlrger vW
.Vchte tilr uidtts, wenn daheim ihm ein Sohn, ein jugendlich Weib lebt.
Feae ;». c. laecis. l. OivU. b (« supsc.) Wakef. X«ar. Weta. Fea. Door.Camp.
iton si. Mss. uostvi Porv. l. *.*. stru l'ott. Hip, Zell. Moiu. Orell. Bur. Ot«.
>•«" (n supsc.) Mso. nost. Dess. l. Ptb. Schm. NVdm, Kr^. (,v. nois «d
2^) lu^-iiiitttvrum. F.d. .\Kl, t. l. Sat. ?. "Jl.) sin<t huHo: Mss, uo-
"Äi) Citat rvUciaii. U. l {V. t. stri Prd. I. Gph 3. OivM. b. M.
p. 57. Kr.): Mut fp<rm tUponas uut Kdd. AUl. (. l.amb. Cvmj Chab. Crat.
purU-n iltusus omittus. — ftauti sp. Hoi-jstn. Oespr. Huriti. Bontl. S*»«.
</cp. Äa«</ ai-ean. Msc. uojit. IXnv, "i. Thil. Fit«iuv \ al. Heind, Boih. —
Fcae l. d. '2. b. Ed. Loch. — ur- inptvöus. Sic wss. nostri Liivs. l. ?
cern illusus. Tves mss. ap. Torr. — l>o#». 2. Mvm. 3,
i'tluiftis. Mss. noslri Lips. l. 'i, 3. »^-^^ Cu»* «c/u're««. Kd. \ld. U —
^^ou. *.'. 3. — amittus (c» supsc") pt><-a<. Msc. nosi. Pvd. L insc. ap.
NUc. iiost. Oess. l. Boism. in <«\ nurt Kd t'u». e\. ii>^.
•27") m<nvrt(u<f. Wso. uost. Glh. 3, '^0^ dvt-m f'ama. >Uc. »ost. Ovd,3.
".'S") rii-it utifi: Msc. nost, Mo», l. civt^n <■( f'atttti Mso. nost. Wo« 3.
vUuit ute^■.^H^: tiost IV-ss. »». Ovoll. p IM) si </>««««, M?u«. nostri fo»'«'
'.'S) /ccMp/ea-, Mss. tiostri Lips. l. omiu's. lre.< ap. ticrsn». Fdd. ut
Mou. 3. Cph. >». Gig. 1.3. F.dd. W V, 3S. «' Hatits. Ms». nOs^tti P>\1 l. ^.
not. 47S. Modiol. 4StV ÖIVS. M"2. — t>rcU M. Kdd, ut v, 3?», - fWttHtiu-
siH< HKutis (*!i V. 31 si ^utus). M».<«. <{»<ff. Mw, uoüil. Glh. 3 (w/ t^ *«p»o )
iio.stv-"i pliv| cl oplt. He* <n««*. ap. et Feao 3. h. -- i-ottikM.v. M;«*. uo.Hlvi
Bcrsm. F.dd. voll. saco. W. «luos Lips. 3 Pcvs. \. lh\{ \. 3,4. Mor.
vidi, on.tus. *-lMd. U. lU Asooiuv«.. Ba^ 3. Gph. { Mo«, l. 3.3. v%.
Glav. U. Si. Bas r»37. &,%, SO. Veuot (U^i I. 3. tJlh. 3. Kvld vott. ».ioo
.^tL r>3 Mucet. Fabi-. Xvl. H. Sloph. W. pini. M-diol 477. Stl. ."sOS. .M"?
l'on-. n. Heins, [\wd. Rod. IWor. Flor. tS3, \ oii.l »TS. 7\). S3, StV
Vart. /luvk. luv. BaM tiosiv. l'uu \^'i {Vui<: ) \H. y^. \>S, Looh Colon
Saudb Ball MUl. Siw. Bodgh. Oborl. ». a. \Kl. l II lll. \»ce«»». Bv<»,
2-11 llOK. SERMONUM
»Quinte,« puta, aiit »Publice (gaudent pracnomino molles
Auriculae) » tibi me virtus tua fecit aniicum ;
»lus anceps uovi, causas defcndere possuiu:
3j »Eripiet quivis oculos citius mihi, quam tc
»Contemptum cassa nucc pauperct: liaec mca cura est,
»Nc quid tu perdas, neu sis locus.« Ire domum atque
Pelliculam curare iubc: fi cognitor ipse:
Pcrsta, atque obdura; seu rubra Cauicula findet
40 Infantis statuas, seu pingui tentus omaso
Furius hibernas cana nive conspuet Alpis.
»Nonne vides« — aliquis cubito stantem prope tangens
Inquiet — »ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?«
Plures adnabunt thunni et cetaria crcsccnt.
555. 80. Fabr. revoc ßoutl. sq. Überl. Doer. Heiud. Botli. Camp. Zell. lahn.
Heiud. Wdm. coniiuv. Mss. nostii Mein. Orell. Bur. Dtz. Dlb, Schm.
Lips. 1. 2. Bas. 1. Mon. 4. Edd. Wdm. Krg. quassa. Mss. nostri el
Bas. 527. Venet. 544. 53. Muret. aliorum plrq. Lips. 1. 2 {vel cassa
Lamb. Criiq. Xyl. H. Stepli. Chab. supsc.) 3. Mor. Dess. 1. 2. Drd. 1.
Crat. Bersm. Torr. D. Heins. Bond. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 5. Dorv. 2.
Hod. Dacer. Tart. Despr. Zurek. luv. Gph. 1. Bas. 1. 3. Ment. BrI. 1.
Burm. Baxt. üesn. Cuii. Phil. Franc. Gtg. 1. Gth. 2. mss. I'ulm. 2. 3.
Sandb. Batt. Val. Sivr. Dorigh. \Va- 4. 6. un. ap. Fabr. (qui improb.)
kef. Azar. Wetz. Fea. Doer. ßoth. tres ap. Bersm. mss. ap. Torr, omnes,
Camp. Pott. Bip. Zell. lahn. Mein. ap. Val. omnes, undeviginti ap.
Orell. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Krg. Feam. Orell. b. c. S (a 1. m.) M.
32) Quincte. Ed. Lamb. Cruq. Torr. Schol. Acron. Edd. Princ. Zar. Me-
D. Heins. Tart. Zurck. Burm. Cun. diol.477. .Aid. I. revoc. Baxt. sq. Gesn.
Fea. — piilat. Edd. Flor. 482. Ve- Val. Oberl. Fea (qni defend.) Pott. Bip.
net. 483. 86. puto coni. Praedio. 37) Ne tu quid. Msc. nost. Bas. 3.
34) possim {u supsc.) Msc. nost. A'e quod tu. Ed. Loch. — neu si io-
Lips. 2. cics. Edd. Venet. 483. 86. 7ie sis io-
35) Eripuit. Msc. nost. Dorv. 1. — cus. Msc. Feae 5, a. Bad. 1.
ocius mihi. Mss. Feae 1, m. 2, i. 38) fi cognitoi\ Mss. nostri Lips.
36) cassa nuce. Mss. pauciores, e 1. 2. Brl. 1. Dess. 1. Mor. Bas. 1.
nostris Dorv. 1. Mon. 4. Gph. 2. Mon. 2. 3. mss. Pulm. 2. 3. sex mss.
mss. ap. Cruq. omnes (?), Pulm. 1. ap. Lamb. Cruq. 1, a — d. 2. 4. un.
msc. ap. Talb. Comb. f. Orell. S ap. Bersm. msc. ap. Torr. Bad. 1.
(corr.) Edd. Mediol. 486. 508. 512. {covv. fit) tredecim ap. Feam, Orell.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86. c. p. b (a 1. m.) Edd. Mediol. 476.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. 544. 53. Loch. Venet. 478. 79. Lamb. (qui rcstit.
Ascenss. Colon, s. a. Aid. II. III. et vindic.) Cruq. H. Steph. Chab.
Glar. H. Steph. Bas. 527. 55. 80. Torr. Despr. Burm. Bentl. (qui ad-
Muret. Lamb. (q. v.) Xyl. Fabr. serit) Baxt. Gesn. Cun. San. Phil.
Cruq. H. Steph. Chab. Crat. Bersm. Franc. Sandb. Batt. Val. Sivr. Do-
Torr. D. Heins. Bond. Rod. Dacer. righ. Oberl. Wakef. Azar. Wetz. Fea.
Tart. Despr. Zurck. luv. Burm. Bentl. Doer. Heind. Both. Camp. Pott. Bip.
Cun. San. Phil. Franc. Sandb. Batt. Zell. lahn. Mein. Orell. Bur. Dtz.
-Mill. Sivr. Dorigh. Wakef. Azar. Wetz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. si cogyiilor.
LIB. II. SAT. V.
245
Sprich ungerahr (denn es hört Vorn.imcn ein zärtlirhes Ohr gern) :
»Piibhus, Qiiintus, dich hat dein hohes Venhenst mir belVeundet.
»Schwankende Rechte versteh' ich , nnd weiss Piocesse zu führen.
»Eh' reisst einer die Augen mir aus, eh' nur um (ho fanhe
»Nuss, niissarhtend, dicii armer er macht. Cianz mein ist die Sorge,
»Itich vor Verlust zu ])ewahren und Ihjhn.« Ileiss ruhig iiaih Haus' ihn
Gehn und pflegen der Haut; sei seihst ihm Vertreter und Sachwalt.
Harr' und hesleh' standhaft, ob nun »rofhgliihonder Hundsstern
»Schweigsame Statuen S[)altet,(( oh, feist von Kaidaunen im Wanste,
Furius »graulichen Schnee auf winternde Alpen herabspeit. «
»Sieh doch,« sagt, mit dem Arme den Nachbar rührend, ein Andrer:
»Welch' ausharrender Mann! Wie bemüht für Freunde! Wie eifrig!«
Bald ziehn mehr Tliunfische dir zu, und es wächst der Behälter.
35
40
Mss. nostri Mon. 1. Dess. 2. Bas. 3.
msc. Pulm. 1. Edd. Mediol. 477.
Ascens. I. sis cognitor. Mss. nostri
Dorv. 1. 2. Drd. I. 2. 3. 4. Gph.
1. 2. Mon. 4 (corr.) 5. Gtg. I. 2.
mss. ap. Cruq. reliqui, Fulm.G. Gesn.
2. 3. Orell. S. b (corr.) Edd. Venet.
494. 95. 98. 544. 53. Mediol. 508.
512. Loch. Colon, s. a. Asceus. III.
IV. Aid. I. 11. III. Glar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 80. Mviret. Fabr. Xyl.
Crat. Bersm. D. Heins. Bond. Rod.
Dacer. Tart. luv. Mill. ßs cognitor.
Edd. Flor. 482. .Mediol. 4.S(3. Venet.
483. 86. ^2 (V'inc. )mbe, ei ßt cognitor.
Msc. nost. Gph. 2. — fi cognitor ipse:
Persla. Sic dist. vulgo. ß cognitor:
ipse Persta. Sic dist. Bentl.
30) Persta atque ohdura. Mss. et
edd. vulgo. Praesta._ Msc, uost. Mon.
5. msc. ap. Fabr. Feae 1, n. Edd.
Frinc. Mediol. 477. Venet. 479. Flor.
482. Crato. Prosta. Msc. Feae 2, g.
Insta. Msc. Feae 1, k. — Persta ac
perdura. Msc. nost. Mou. 1. Persta
atque perdura. Msc. nost. Drd. 3.
msc. ap. Fabr. Persta et ohdura.
Mss. nostri Drd. 1. Gph. 1. Orell.
M i^que supsc.) Perjer et ohdura
coni. Fabr. (ex Catullo et Ovidio:
Perfer et ohdura : dolor hie tibi prq-
derit oUm.) — fundet. Msc. Orell. b.
40) tensits. Msc. nost. Gph. 1. un.
ap. Bersm. tectus. Msc. nost. Dess. 2.
nn. ap. Bersm.
41) Sjiurius. Msc. nost. Brl. 1.
msc. R. Steph. Feae 5, b. 9, a. Fur-
vius. Msc. nost. Gph. 1. Fusius. \.
lect. ap. Cruq. in notis codd. Blaa-
diu. Fufßus. Ed. Fabr. — cana nuce.
Msc. nost. Dorv. 2. — conspuil. Msc.
Feae 1, i. Edd. San. Dorigh. con-
spiiet undas. Msc. Cruq. 7.
42) aliqucm. Msc. Comb. f. Ed.
San.
43) et amicHS {u puncto not.) Msc.
nost. Brl. 1. — ut ater. Msc. nost.
Dorv. 2.
44) thunni. Mss. nostri Drd. 1. 2.
Edd. Aid. I. Tl. III. Ascens. IV.
Glar. R. St. Bas. 527. 55. 80. Venet.
544. 53. Muret. Fabr. Xyl. Bersm.
Torr. D. Heins. Rod. luv. Burm.
Bentl. Raxt. Gesn. Cun. Batt. Val.
Sivr. Oberl. Wakef. Azar. Wetz.
Fea. Doer. Heind. Bolh. Camp. Pott.
Bip.. Zell. lahn. Mein. Orell. Bur.
Dtz. Dlb. Schm. Wdni. Krg. tunni.
Edd. vett. saec. X\'. plrq. et Ascenss.
I. II. III. thynni s. thinni. Mss. no-
stri Lips. 1. 2. Dess. 1. Bas. 1. 3.
Mon. 2. 3. 4. Gph. 1. 2. Drd. 3.
Dorv. 2. Gig. 2. msc. Bersm. thynni
ed. Lamb. Cruq. H. Steph. Bond.
Dacer. Tart. Despr. Zurck. San. Phil.
Franc. Sandb. Mill. Dorigh. tynni s.
tinni. Mss. nostri Dorv. 1 . Mor. Lips. 3.
Brl. 1. Mon. 1. 5. Dess. 2^. Gtg. l.
Gth. 2. duo ap. Bersm. Oberl. a. d;
thunni, cetaria (om. e<) coni. Cun.
246 HÖR. SERMONUM
45 Si cui praeterea validus male Hlius in re
Praeclara sublatus aletur, ne manifestum
Caelibis obsequiuni nuclet te, leniter in spem
Adrepe officiosus, ut et scribare secundus
lleres, et si qiiis casus pucrum egerit Orco,
50 In vacuum venias. perraro liaec alea fallit.
Qui testanientum tradet tibi cumque legendum,
Abnuere et tabulas a te removere memento;
Sie tarnen, ut limis rapias, quid prima secundo
Gera velit versu ; solus multisne coheres,
55 Yeloci percurre oeulo. Plerumque recoctus
Scriba ex quinqueviro corvum deludet liiantem,
Captatorque dabit risus Nasica Corano. • —
Num furis, an prudens ludis me, obscura canendo? —
O Laertiade, quidquid dicam, aut erit, aut non:
60 Divinare etenim magnus mihi donat Apollo. —
Quid tamen isla velit sibi fabula, si licet, ede. —
Tempore quo iuvenis Parthis horrendus, ab alto
cygni. Msc. ap. Talb. — vivaria. Bas. 1. 3. Brl. 1. Gph. 1. Gtg. 1.
>lss. Talb. 8. 10 (corr.) — crescant. quinque mss. ap. Pulm. Edd. Aid.
.Msc. Feae 2, i. 1. II. III (qui restit.) Glar. R. Stepli.
46) alatur. Mss. nostri Drd. 4. Bas. 527. 80. Venet. 544. 53. Mii-
Gtg. 2. ret. Lanib. Cniq. Fabr. Xyl. H. Steph.
47) ludet te. Mss. Feae 5, b (a Bersm. Ton-, hiiic edd. vulgo. et ut
1. m.) 6, a (^ludat a 2. m.) prodat scribare. Mss. nostri Drd. 1.2. Gph.
te. Ed. Aid. I. te nudet. Msc. Oreli. 2. Mon. 2. 5. Gtg. 2. un. ap. Bersm.
M. — lenius. Msc. Feae 9, a. — in Feae 1 , i. 9, a. Edd. veti. Mediol.
spe. Msc. nost. Gph. 1. msc. Bad. 1. 477. 86. 508. 512. Flor. 482. Veiiet,
48) Adrepe s. arrepe officiosus. 478. 79. 83. 86. 92 (Piiic.) 94. 05. 98.
Mss. nostri Lips. 1.2. 3. Mor. Drd. Asceuss. Bas. 555. Crat. Zurck. el
1. 2. 3. Mon. I. 2. 4. 5. Bas. 3. tu scribare. Ed. Loch, ut scribare {et
Gph. 1. 2. Gtg. 1. Gth. 2. Schol. om.) Mss. nostri Drd. 3. Gth. 2. uti
Cruq. Edd. Muret. Lamb. (qui recte scribare coni. Heind.
cxplic.) Cruq. Xyl. Fabr. Torr, hinc 49) ut si quis. Edd. Colon, s. a.
edd. vulgo. arj-ipe officiosus. Mss, Ascenss. si qui casus. Ed. Cim. ex ing.
nostri Brl. 1 (i obscuratum) Gtg. 2. sq. Mill. — egerit Orco. Mss. et edd.
Drd. 3, a. Edd. Mediol. 486. Flor, vulgo. arroget orco. Msc. Feae 9, a.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 erigit orco. Edd. Venet. 478. 79.
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Glar. R. erigat orco. Msc. nost. Brl. 1.
Steph. arripe ut officiosus. Edd. Ve- 50) ve7iies. Msc. nost. Dorv. 1. —
net. 544. 53. Bas. 527. 55. 80. ar- alea fallet. Mss. Feae 2, c (al.m.)
rijye te officiosus. Msc. nost. Bas. 1. 6, b. alea ludit. Msc. ap. Val. Feae
arripere officiosus. Edd. Mediol. 477. 1, g. m. 6, a.
Colon, s. a. Ascens. I. Crat. (arripe 51) tradet tibi. Mss. et edd. vulgo.
re off".) — ut et scribare. Mss. no- tradit tibi. Edd. Aid. I. Xyland.
stri Lips. 1. 2.3. Mor. Mon. 1. 3.4. 53) Si tamen. Msc. nost. Brl. 1.
LIB. II. SAT. V.
247
Wo sonst irgend im reichen Besitz ein kränkelndes Söhnlein -iö
Wird als Erbe gepflegt, darf nicht beim ledigen Greise
Bloss dich stellen zu oftne Beflissenheit. Lcis' in die Hoffnung
Schleiche mit Diensten dich ein, dass als Nacherb' in den letzten
Willen du kommst, und, führet ein Fall mein Söhnchen zum Orcus,
Da in den Platz einrückst. Ein Spiel, das selten dir fehlschlägt. 50
Wenn sein letztes Vermächtniss dir Jemand bietet zu lesen,
Weigre dich hübsch, und weise die Handschrift von dir, in der Art,
Dass einschielend du merkst, was erstere Seif in dem zweiten
Absatz bringe zur Kund'. Ob allein , ob Vielen du miterbst,
Hast du mit flüchtigem Blick zu erspähn. Oft prellt ein geriebner 55
Schreiber, zuvor Stadtfünfer, den halsaufsperrenden Baben,
Und es verlacht ein Coranus den Erbschaftsschleicher Nasica. - —
Basest du, oder verhöhnst du im Ernst mich, Bäthsel verkündend? —
Was ich verkünd', es geschieht, o Laertior, oder gescliiebt nicht;
Weil weissagenden Geist mir verlieh der erhabne Apollo. — 60
Doch was jene Geschichte bedeut', o sag's, wenn es angeht! —
Wann einst, Parthischem Volk furchtbar, aus des hohen Aeneas
Ed. Mediol. 512. — ut limus. Msc.
Gesn. 3. Oiell. S.
54) vmltisve. Msc. Feae 9, a. —
cohaerens. Ed. Fabr. e coni.
55) oculo, et plerumque. Msc nost.
Mon. 3.
56) deludet. Mss. et edd. vuigo.
Citat Servius ad Aeneid. XI, 552:
plerumque recocius — deludet Idan-
tem. deludit. Mss. nostri Mon. 3. 5.
Feae 2, i. 5, a. Bad. 1. Ed. Fea (qui
defend.)
57) Capiatosque dahit coni. Prae-
dic.
58) A'o« f'uris? Sic legil Cuiacius
Observv. L. XII. c. 18. — obscena
(corr. obscura). Msc. nost. Mon. 4.
59) Hüne v. citat Priscian. VII , 2
(T. I. p. 293. Kr.): „0 Laertiade,
qidcqind dicam, aut erit , aut no?t/'
dicam. Mss. et edd. vulgo. dico. Msc.
nost. Gph. 1. mss. meliores ap. Torr.
Ed. Both. — eritannon. Msc. ürell. S.
60) magnus mihi donat. Mss. et edd.
vulgo. mihi magnus donat. Msc. nost.
Gth. 2. mss. Benti. G. 7. mihi donat
magnus. Msc. Comb. d. magmts do-
navit. Msc. Bentl. 15, Coniec. Haber-
feld in Comm. (Doering. Eichstadio
tribuit ) et Praedicow. prob. Heiiid.
Both. aut non Divinare etiam magnus
mihi donat Apollo coni. Bothe in An-
nott.
61) Quid tandem. Sic leg. Schol.
Cruq. prob. Both. ■ — si licet. Mss.
nostri Llps. 2. 3 (a 2. m.) Mor.
Mon. 1. 2. 3. 5. Drd. 3. Bas. 3.
Gth. 2. mss. plrq. ap. Lamb. ap.
Cruq. omnes, Pulm. 1.2. quatuor ap.
Val. Edd. Aid. I. II. III (qui restit.)
Bas. 527. 55. 88. Glar. R. Steph.
Venet. 544. 53. Muret. Lamb. Cruq.
Fabr. Xyl. H. Stepii. Bersm. Torr,
hinc edd. vulgo. scilicet. Mss. nostri
Lips. 1. 3 (a 1. m.) Mon. 4. Drd.
1. 2. 4. Gph. 1.2. Gtg. 1.2. Brl. 1.
Bas. 1. niss. Pulm. 3. 4. 6. alii ap.
Val. Orell. M. Edd. Mediol. 477. 86.
508. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79.
83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. — velit sibi,
fabula Sit licet, ede coni. Pracdic.
— edam. Mss. nostri Brl. 1. Bas. 1.
mss. pauci ap. Lamb. Cruq. 3. Pulm.
6. quatuor ap. Feam.
248 HÖR. SEEMONUM
Demissum gcnus Aenea, tellurc marique
Magnus erit, forti nvibet procera Corano
65 Filia Nasicae, metueiitis reddcrc soldum.
Tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque
Ut legat orabit; multum Nasica negatas
Accipiet tandem et tacitus leget, invenietque
Nil sibi legatum praeter plorare suisque.
70 Illud ad haec iubeo : raulier si forte dolosa
Libertusvc senem delirum temperet, illis
Acccdas socius; laudes, lauderis ut absens:
Adiuvat hoc quoque; sed vincit longo prius, ipsum
Expugnare caput. Scribet mala carmina vecors:
75 Laudato. scortator erit: cave te roget; ultro
Penelopam facilis potior! trade. — Putasne
Perduci poterit tarn fnigi tamque pudica,
Quam nequiere proci recto depellere cursu? —
Venit enim magnum donandi parca iuventus,
80 Nee tantum veneris , quantum studiosa culinae.
Sic tibi Penelope frugi est ; quae si semel uno
De scne gustarit, tecum partita, lucellum,
03) Demissus. Ed. Bas. 555. Di- Gph. 1. uu. ap. Bersm. octo ap.
viissiim. Mss. nostri Lips. 1. Mou. 4. Feam , Orcll. S.
Drd. 2. mss. Oberl. a. c. 74) scribet. Mss. et edd. viilgo.
64) foriis. Msc. nost. Gpli. 2. — «^'^'■'«^- ^l««- nos'^i ßa*- 1- ^- "^'o''-
Caram. Msc. nosl. Brl. 1. ^'"O '»P- Val. Bad. 1. Feae 1 , a. 5, a.
„^. ,„ ,, „ ,. Fd. Fea. scrihat. Msc. ap. Bersm. —
66) ftmc gener. Msc. Feae 6 a. ^^,.^^.^^^ j^,^^ ^^^^^ ^j^^,^_ ^^^,.,^^.„^
Cum gener^ Msc. nost Dorv. 2. Feae ^^^^^^. ,,jj ^^^^, ^^^^ gg
3, a. - A«ec /-«eje^. Msc. Feae 1 1. „^^ j^^^^^^^^^ ^^ scortator. Msc.
haec laciam^ Msc Comb. d. hac fa- _^^^^ j^,_,, 3 _ ^^^^ ^^ ^^^
«e/ Msc. l-eae 1, d. ^^^ ^^^ j^I^^, ^^^^ ,. ^^ ._, ^^^.^ „^
67) rofjatas. feae 1 , e (a 1. ni.) ^,^^^^ ^j^^ j,^^^ ^, i Orell. M. ca-
68) tandem, tacitus {et om.) Mss. y^as roget. .Mss. alq. ap. Lamb. sex
ap. Torr. ali]. Kd. Ciiii. sq. San. ^^ Vaf. Feae 1, a. cave non roget.
Durigh. ]Vlsc. Feae 2, a. caveto roget. Msc.
70) ad hoc. Msc. nosl. Gph. 1. Peae 2 b.
Feae 1 , k. 2, k. Orell. M. adhuc. 76-) 'penelopam. Mss. nostri Lips.
Msc. nosl. Drd. 3. Feae 1, e. g, 7, b. o. 3. Dorv. Brl. 1. Mor. Mon. 1.2.
71) Lihertusque. Ed. Dorigh. Li- 3. 5. Dcss. 2. Bas. 3. Gth. 2. mss.
hertusne. Msc. Feae 2, g. istis. Msc. Benll. 6. 21. Oberl. a. c. d. Feae
Feae 1, a (a 1. m.) 1, a (a 1. m.) g. 2, b. 3, d. 9, c.
72) Accedis (« supsc.) Orell. b. — l>olt. 2. 6. 8. 12. 14. Orell. b. S. c.
laudaris. FaU]. Venel. 483. 86. Lotli. Edd. Lamb. (qiiL restit.) Cruq. Benll.
73) vincit. Mss. et edd. vulgo. vin- (qui vindic. q. v. ad Epod. 17, 17).
cet. Mss. nostri Lips. 1. Mon. 1. Cun. Fea. lleinJ. Both, Polt. Zell.
LIR. ir. SAT. V.
249
Stamm niifstchct ein Hold, gleiol» gross zur See wie zu Lande,
Giebl zur Buhlin Coranus, dem rüstigen, selber die schlanke
Tochter Nasiea, besorgt vor dem ^Yiederbezahlen des Darlehns. 65
Was nun beginnet der Eidam? Er reicht sein Willensvermachtiiiss,
Bittend zu le^en, dem Schwiegerpapa. Nasiea, nacli langem
Zogern , nimmt es zuletzt , liefet heimlich darin , und entdecke! :
Nichts sei ihm und den Seinen vermacht , als Heulen und Jammern.
Folgendes rnth' ich dir noch: wenn ein listiges Weib, wenn ein Kreikneclit 70
Etwa den kindischen Alten beheri-schf, so geselle dich diesen
Bei, und lobe sie brav, dass du selbst abwesend gelobt wirst
Auch diess fordert den Zweck; doch bringt viel sichrer, den llau|'liil;il/.
Selbst zu erstürmen , den Sieg. Macht schaale Gedichte der Schwachkoi«! 1
Preise sie ! Ist er verbuhlt ? Nicht lass dich ei-suchen , von selber 75
Führe Penelope dreist ihm zu, dem Verehrlichen. - — Glaubst du,
Eine so rechtliche Frau, und so keusch, sei dahin zu liringen,
Die vom Pfade der Pflicht nie wich, trotz Schaaren der Freier:' —
Freilich es kam nur Jugend, zu karg, was Grosses zu schenken,
Mehr auf Freuden der Küche bedacht, als Freuden der Liebe. 80
So ist IVnelope dir sittsam; hat aber von Einem
Greise sie ei-st den Gewinn , mit dir gleichtheilend , gekostet,
Mein. Orell. Dtz. Dlb. Sclini. Wdm.
Krg. Penelopan. Msc. nost. Citg. 2.
Peuelopen. Edd. ante Lanib. q, sc.
omnes, el Morel. Xyl. Fabr. H. Steph.
Chab. Crat. Hersm. Torr. D. Heins.
Bond. Rod. Daeer. Tart. Pespr. Zurek.
Burni. Bixxi. (Jesu. Sau. Piiil. Fraiie.
Sandb. Val. Malt. Mill. Sivr. Oberl.
Wakef. Azar. Weiz. Doer. Camp. Hip.
lahn. Bur. Penelopem. Mss. nostri
(iph. 1. Prd. 2. aiii ap. Pott. Orell. p.
Ed. Dorigb. — potiori tolle. .Msc.
Comb. d.
78) nequiere. Mss. nostri Dorv. I.
Mon. r. 2. 3. Drd. 1. 3. 4. Dess. 2.
Bas. 1. Gpli. 1. Gig. 1. 2. Edd.
mlgo. nequivere. Mss. nostri Lips. L
2. 3. Mor. Meut. Mon. 1. 2. 3. Did.2.
Bas. 3. Gph. 2. Porv. 2. Corb. Feae
2, c. 5, a. b. 0, d. Ed. .Mediol. I8(i.
7*,)) l'enit enin iiiagnum donandi
parca iuventus. Mss. nostri prope
omnes , ap. Pott onines. magnttin
(supsc. multiiin). Grell. >L Cenil eniin
ma(/no: donandi parca iuventus. Msc.
nost. Gph. 2. msc. Sorb. ap, Val.
Couiec. Sim. Bos. ap. Lamb. tum
T. Faber et Praedicow. Edd. Cun.
Sau. Val. Sivr. Borigh. l'enit cnim
(indignum^ donandi parca iuventus.
Ed. Beull. e eoni. (q. v.)
80) veneri. Msc. Feae 5, a (a 2.
ni.) Bad. 1. — colinae. Edd. Venet.
483. 80.
81) Sic tibi. Mss. et edd. vulgo.
Si tibi. Mse. nost. Mon. 2. — Pe-
nelope. Mss. et edd. vulgo. Penelopa.
Ed. Bentl. (q. v.) sq. Cun. Fea. —
Ä'i semel. Mss. nosiri onines praeter
uu. Ed. Aid. T. II. III (qui reslit.)
Aseens. IV. Glar. R. Sieph. Bas.
f>27. 55. 80. Veuet. 544. 53. Muret.
Lamb. Cruq. hine edd. vulgo. »j si-
inut. Mse. nost. Gtg. 2. Edd. vetl.
Mediol. 477. 80. 508. 512. Flor. 482.
Venet. 478. 7V). 83. 86. 02 (Pinc.)
04. 05. 08. Loch. Ascenss. I. III.
S2) gustavit. Msc. nost. (iph. 2.
gi'stai'et. Mss. Feae 2, b. c (a L m.) 7, a.
Post partita comniale distin.ximus.
250
HÖR. SERMONUM
Ut canis a corio nuinquam absterrebitur uncto.
Me sene, quod dicam, factum est: anus inproba Thebis
85 Ex testamento sie est elata: cadaver
Unctum oleo largo nudis humeris tulit hcres;
Scilicet elabi si posset mortua: credo,
Quod nimiiun institerat viventi. Cautus adito :
Neu desis operae, neve inmoderatus abundes.
90 Difticilem et morosum offendet garrulus ; ultro
Non etiam sileas: Davus sis comicus, atque
Stes capite obstipo, multum similis metuenti.
Obsequio grassare: mone, si increbruit aura,
Cautus uti velet carum caput: extrahe turba
95 Oppositis humeris ; aurem substringe loquaci.
Inportunus amat laudari : donec »Ohe iam ! «
83) exterrehilur . Duo mss. ap.
Torr.
84) quod dicam , factum est. Mss.
uoslri plrq. Edd. viilgo, quid dicam.
Msc. nost. Drd. 4. Ed. Colon, s. a,
quod factum est, dicam. IMss. nostri
Mon. 1. 2. Corb. Gtg. 1. Gtli. 2. duo
mss. ap. Talb. quid factum est., di-
cam. Msc. Orell. M. quod factum
est anus dicam improba. Msc. nost.
Lips. 1.
86) 7iudus. Msc. nost. Drd. 3. Ed.
Loch.
87) ut labi. Msc. nost. Gph. 1. un.
ap. Bersm. — sie posset. Mss. no-
stri Gph, 1. Dorv. 2. Gtg. 2. mss.
Cruq. 1, a — d. 2.3.6. un. ap. Bersm.
Comb. f. Bad. 1. Feae 1, e. 2, i.
5, a. 7, a. Orell. M. — elabi ut sie
posset. Msc. Cruq. 1, a. anliquiss.
un. ap. Bersm.
88) institerat. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Dess. 2. Drd. 1. 3. 4. Mon.
1. 2. 3. 5. Bas. 1.3. Gtg. 1. Gph. 2.
Edd. Aid. L II. III (qui restit.) Glar.
R. Steph. Bas. 527. 55. 80. Venet.
544. 53. Muret. Lamb. Cruq. Xyl.
Fabr. hinc edd. vulgo. institerit. Mss.
nostri Drd. 2. Gph. L Gtg. 2. Edd.
vett. Mediol. 477.86. 508.512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon, s. a.
Ascenss. obstiterat. Msc. nost. Mon. 4.
exstiterat. Msc. Orell. S (corr.)
89) lieu desis. Mss. nostri omnes
praeter un. mss. ap. Pulm. omnes,
duo ap. Bersm. (qui prob.) mss. ap.
Torr. Edd. Aid. 1. II. III (qui re-
stit.) sq. Glar. R. Steph. Lamb. Cruq.
Xyl. H. Steph. Bas. 555. 580. Torr.
D. Heins. Bond. Dacer. Tart. Despr.
Zurck. lüv. Burm. Bentl. hinc vulgo.
Ne desis. Msc. nost. Gtg. 2. Edd.
vett. Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. 544. 553. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. Bas. 527. Mu-
ret. Fabr. Chab. Crat. Bersm. Rod. Non
desis. Msc. Feae 6, b. — operi. Msc.
nost. Drd. 1. — inmoderatus. Mss.
nostri Lips. 3. Mon. 3. Dess. 2.
90) offendet. Mss. et edd. vulgo.
offendit. Msc. nost. Mon. 1. Bentl. 2.
Pott. 2. 6. Orell. p. offendes. Ed.
Bentl. ex coni. sq. Cun. San. Phil.
Franc. Val. Sivr. Dorigh. Wakef.
Azar. Wetz. Doer. Heind. (Wüstem.
restit. off endet) Mein. Wdm. Krg. — •
ultro. Mss. nostri Lips. 1. Mon. 2.
Dess. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Bas. 3.
Gtg. 1. 2. Brl. 1. Gph. 2. mss. ap,
Lamb. plrq. Pulm. 6. Oberl. c. d.
Edd. vett. saec. XV. q. sc. omnes,
et Aldinae , Ascenss. Venetae , Bass.
527. 55. 80. Muret. R. Steph. Lamb.
Xyl. Fabr. H. Steph. Chab. Crat.
Bersm, Torr. D. Heins. Bond. Rod.
Dacer. Tai't. Despr. Zurck, Burm.
LIB. II. SAT. V.
251
Dann lässt nimmer sie ab, \\'\e der Hund vom gefetteten Leder.
Was ich zu Theben erlebt' als Greis, hör" an. Ein bejahrtes
Schelmisches Weib ward nach dem Vermächtniss also bestattet: 85
Niimlich CS trug ihr Erb' auf nackenden Schultern den Leichnam,
Reichlich gesalbt: ob todt sie vielleicht ihm entschlüpfte: vermuthlich
Setzt' er im Leben zu sehr ihr zu. Drum nahe behutsam:
Nicht lass rasten die Müh' ; doch thue des Guten zu viel nicht.
Dem, der launet und murrt, ist der Plauderer lästig. Von selber 90
Musst du jedoch nicht bleiben verstummt. Sei Daviis im Lustspiel;
Steh' mit geducketem Haupt, gleich dem, der ängstliche Scheu hegt.
Schwärm' in Beflissenheit: mahne, wenn irgend strenger die Luft geht,
Dass er das theuere Haupt wohl einhüU'; aus dem Gedränge
Rett' ihn , die Schultern gestemmt. Dem Geschwätzigen biete das Ohr gern. 95
Will ausschweifend gepriesen er sein : gut , bis er : »genug schon ! «
Beiitl. Cun. San. Phil. Franc. Sandb.
Batt. Mill. Val. SLvr. Dorigh, Azar.
Wetz. Doer. Heind. Both. Zell. lahn.
Mein. Oreil. Wdm. Krg. ult7-a. Mss.
nostri Lips. 1. 2. Mon. 1. 3. 4. 5.
Bas. 1. Gph. L Gtli. 2. mss. Lamb.
2. 6. Cruq. 1, a — d. 2. 3. 4. 7.
Piilm. 1. 2. 3. 4. mss. plures ap.
Torr, tredeeim ap. Feam , Oreli. b
(o supsc.) Edd. Cruq. (qui prob.)
Baxt. Oberl. Comb. Gesii. Fea (qui
dcfend.) Pott. Bip. Bur. Dtz. Dlb.
91) sileas , nt Davits comicus. Msc.
nost. Gph. 1. — • Davus si (fort. /?).
Msc. nost. Gtg. 2. Ed. Venet. 478.
Davus tibi comicus. Msc. nost. Mon. 1.
93) si incvebi-uit aura. Mss. nostri
Mon. 4. 5. Dess. 2. Drd. 1. Brl. 1.
Bas. 3. Gtg. 2. Gtii. 2. mss. alq. ap.
Lamb. Cruq. 1, a. antiquiss. 2. 4.
mss. tres ap. Val. Pott. 7. 9. 20.
Orell. S (corr.) Edd. Mediol. 477.
Lamb. (qui restit. et vindic. v. Wü-
stem.) Cruq. Xvl. Fabr. H. Stepli.
Chab. Crat. Torr. D. Heins. Bond.
Dacer. Zurck. Bentl. Baxt. Gesn. San.
Phil. Val. Sivr. Dorigh. Oberl. Wa-
kef. Azar. Camp. Pott. Orell. Dtz.
Schm. st increbuit. Msc. nost. Bas. 1
(r supsc.) mss. Pulm. 4. 6. Oberl.
a. c. alii mss. ap. l'ott. Orell. c.
p. M. Edd. vett. Mediol. 486. 508.
512. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83.
86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 544. 53.
Ascenss. Aid. IL lll. Glar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 80. Muret. Bersm. Rod.
Tai-t. Despr. luv. Burm. Cun. Franc.
Sandb. Batt. Mill. Wetz. Doer. Heind.
Both. Bip. Zell. lahn. Mein. Bur. Dlb.
Wdm. Krg. (v. Aldi Manntii disput,
Orthogr. p. 427. qm increbesco , incre-
bui rectius esse statuit quam incre-
bresco , increhrui. Idem docet P. Ma-
nutius in Comm. ad Cic. Epist. Farn.
VII, 20. p. 762. ed. Francof. Sed
V. disput. ap. Hartes Orthogr. p. 260.
elForcellini Lex. s. v. crehresco.) —
si increpuit. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Mon. 1. 2. 3. Dess. 1. Drd. 2. 3. 4.
Gph. 1. 2. Corb. Gtg. 1. mss. alq.
ap. Lamb. mss. reliqui ap. Cruq.
Pulm. 1. 2. 3. Comb. b. f. tredeeim
mss. ap. Feam. Pott. 10. 12. 18.
Orell. b. Edd. Aid. 1. Loch. Fea (qui
defend.) si crepuil. Msc. Feae 2, i.
si increverit. Msc. Feae 2, g.
94) Catus Uli. Msc. Feae 1, n.
95) subslringe. Mss. et edd. vulgo.
Porph. msc. ap. Feam (q. v.) .9m-
stringe. Ed. .Md. l. Sanad. distringe.
Schol. Porph. obstringe. Porph. msc.
nost. — loquenti. Msc. Orell. c (supsc.)
96) Inportumis. Sic mss. nostri
Lips. 2. 3. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2.
Gph. 2. Opportiinus. Msc. nost. Gph.
1. — che iam. Mss. et edd. vulgo. hoc
iam. Msc. nost. Gtg. 2. Edd. Mediol.
486. Fea. he ho iam. Msc. Feae 2, i.
252
nOR. SERMONUM
Ad caehim manibns sublatis clixerit, urge;
Crescentem tumiclis infla sermonibus iitrera.
Cum te servitio longo curaquo lovarit,
100 Et certiim vigilans : »Quartae esto partis Ulixcs«
Audieris »lieres«: »Ergo nunc Dama sodalis
»Nusquam est? unde mihi tarn fortem, tamque fidelem?«
Sparge subinde: et si paulum potcs, inlacrima. E re est
Gaudia prodentem voltura celare. Sepulcrum
105 Permissum arbitrio sine sordibus exstrue: funus
Egregie factum landet vicinia. Si quis
Forte coberedum senior male tussiet^ huic tu
Die, ex parte tua, seu fundi sive domus sit
97) manibus sublatus. Ed. Wakef.
(vitio, puto). urge (oni. et). Mss,
iiostri et alioruin longe pluiimi. Lips.
1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. Dess. 1. 2.
Drd. 1. 2. 3. Bd. 1. Bas. 1. 3. Dorv.
1. 2. Ctg. 1. 2. Gph. 1. 2. Gth. 2.
ap. Pulm. Bersm. Pott, omues, pirq.
et meliores ap. Torr. Comb. b. c.
d. f. Oberl. c. d. Bad. 1. laeck. 1.
decem mss. ap. Feam, Orell. b. S. c.
Edd. {urge s. urgue) Mediol. 477.
508. 512. Flor. 482. Venet. 483. 8ö.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Ascenss.
tum Pott. Orell. urge et. Mss. nostri
Mon. 4. 5. Drd. 4. Ceteri tacent.
Edd. Aid. I. II. III. dar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 80. Miiret. Lamb. Cruq.
Iiiiic edd. vulgo, etiam recentt.
98") timidis. Ed. Muret. (vitio,
puto). — sermonibus aurem. Msc.
nost. Gph. 1. Sclioi. Acron.
99) servitio in longo. Ed. Crato.
100) quantae. Msc. nost. Drd. 2. —
esto partis. Msc. nost. Bas. 1. mss.
alq. ap. Lamb. Bentl. 9. 20. Feae
1, a. Pott. 9. 10. Ed. Bentl. (qui
vindic.) sq. Baxt. Gesn. Cun. Sau.
Phil. Franc. Sandb. Val. Sivr. Oberl.
Wakef. Dorigh. Azar. Wetz. Fea.
Doer. Heind. Both. Pott. Blp. Zell,
lahn. Mein. Bur. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. Sit partis. Mss. nostri prope
omnes, Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dorv.
1. 2. Mou. 1. 2. 3. 4. 5. Dess. 1.2.
Gph. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Bas. 3.
Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Oberl. c. d.
Bad. 1. plrq. ap. Pott. Orell. b. S.
c. -M. Edd. ante Bentl. omnes, et
Batt. ;\Iill.Camp. Orell. Dtz. est partis.
Mss. Feae 2, b. e. 7, b. esto qua-
(Irantis colli. Cun. — Ulixes. Mss.
nostri plrq. et optt. Lips. 1. 2. 3.
Brl. 1. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3.
4. 5. Drd. 2. 4. Bas. 1. 3. Gph. 2.
Gth. 2. Edd. Mediol. 477. Loch, re-
stit. Bentl. sq. Cun. Oberl. Wakef.
Bad. Heind. Both. Pott. Bip. Zell,
lahn. Mein. Orell. Bur. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. ( v. ad II. S. 3,
197). Ulyxes. Msc. nost. Gtg. 1.
Edd. Flor. 482. Mediol. 486. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Ulysses. Msc. nost. Drd. 1. Edd.
Al'd. I. II. Iir. Mediol. 508. 512.
Ascenss. Bas. 527. 55. 80. Glar.
R, Steph. Muret. Lamb. Cruq. hinc
edd. omnes ante Bentl. et post Raxt.
Gesn. San. Phil. Franc. Sandb. Batt.
Mill. Sivr. Val. Azar. Wetz. Fea.
Doer. Camp.
101) heres audieris. Mss. nostri
Brl. 1. Gph. 1. Ed. Ascens. I. —
ergo tunc. .Mss. Feae 2, a (a 2. m.) i.
dama. Mss. nostri Gph. 1. Mon. 1.
msc. Orell. b. Edd. Flor. 482. Me-
diol. 486. 508, 512. Venet. AIS. 79.
83. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Colon, s. a. Ascenss. I. III (non IV). —
vlamn nunc ergo sodalis. Msc. nost.
Gph. 1. Edd. Colon, s. a. Ascens.
I. III. — Dama, sodales coni. Bon-
finis in Ascens. IV.
LIB. II. SAT. V.
253
Ruft, und die Hände zum Himmel emporstreckt, setze mit Lob ihm
Zu, unil blähe den Schlauch, wie er wächst, durch schwülstige Fieden.
Wenn vom ermüdenden Dienst und der Sorg' er dich endlich erlöst h;il.
Und hellwachendes Ohrs: »Ein Viertelcheu soll des Ulysses
»Erblheil sein!« du gehört, dann: »Ach, mein herziger Dama
»Ist nicht mehr? Wo find' ich so treuen, so biederen Freund noch?«
Also janimre mitunter; ein Thränchen dazu, wenn du kannst. Wohl
Frommt es, der Freud' Ausbruch im Gesicht zu beschränken. Das Grabmal,
Deinem Ermessen vertraut, bau' würdig ihm, ohne zu geizen.
Auch beim Leichenbegängniss den Prunk lass preisen die Nachbani.
Ist Miterbe vielleicht ein bedenkUch hustender Greis, dem
Sage, wofern von dem Deinen ein Grundstück oder ein Haus ihm
100
105
102) üunquam est. Msc. Feae 2, a
(al.m.) üusquam erit. Ed. Doiigh.
ex iiig.
103j at si paidum. Ed. Dorigh. et
sie paiilum. Quatuor mss. ap. Comb. —
üilacrimare. est. (sie mss. noslri plrq.
et optt. et mss, ap. Toir.) s. illacri-
mare. est. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Dess, 1. Mon. 1. 2. 5. Drd. 1. 3. 4.
Bas. 3. (ith. 2. Schol. Acren (qui
expl.: est, iuvat). item Schol. Cruq.
Edd. Mediol. 477. 486. 508. 512.
Venet. 478. 79. 553. Aid. I. II. III.
Ascenss. Bas. 527. 55. 80. Glar. R.
Stepb. Muret. Lamb. Cruq. Xyl. Fabr.
H. Steph. Chab. Crat. Bersni. Torr.
D. Heins. Bond. Rod. Dacer. Tart.
Despr. Zurck. luv. Burm. Bentl.
Baxt. Gesn. Cun. San. Phil. Franc.
Sandb. Batt. Val. Sivr. Dorigh. Oberl.
Wakef. Azar. Wetz. Fea. Doer. Heind.
Roth. Camp. Pott. Bip. Zell. lahn.
Mein. Orell. Bur. Dtz. Dlb. Schni.
ülacrimare (om. est). Mss. nostri
Lips. 3. Brl. 1. Mon. 3. 4. Drd. 2.
undecim mss. ap. Feam, Orell. S.
Edd. Flor. 482. Venet. 483. 84. 92
(Pinc.) Loch, ülacrymare est (nuUa
dist.) Ed. Both. inlacrima. E re est.
Recepimus ex Praedicovi coniectura,
in quam post iucidil Lachmann, ad
Lucret. p. 297. Edd. Wdm. Krg.
illaci-imare . Gaudia prodeJilem vultuni
est celare coni. lahu. in Annott. et
sie paulum potes , illacrimare et coni.
Bentl.
104) prodentum. Ed. Cruq. (vitio,
puto). promenlem. Msc. nost. Mon. 2.
pi'udenlem. Msc. nost. Gtg. 2. Ed.
Mediol. -I8ü. prudentis. Msc. ap. Val.
prudcnlum. Msc. Sorb. ap. Val. Idcm
Barth. Advers. 27, 1 in cod. vetusto
reperit , et legit: est Gaudia pruden-
tum vultu celare. Sic edd. Sanad.
Phil. Sivr. Proponit aulem Bentl.: et
Gaudia prudenter vultu celare. deaique
Dorigh. finxit: est Gaudia prodenlem
vultu celare. — celato. Mss. nostri
Dorv. 1. Mon. 4 (corr.) Feae 2, a
(a 2. m.) Orell. S (supsc.)
105) Permissum. Mss. nostri omues
praeter un. ap. Lamb. et Pulm. omnes,
sex mss. ap. Torr, uadeviginti ap.
Feam. Edd. vett. ante Aldnm q. sc.
omnes, et Ascenss. Lamb. IL Cruq.
Fabr. Bersm. Torr. Chab. Despr.
Burm. Bentl. Baxt. Gesn. Cun. San.
Franc. Sandb. Mill.Val. Sivr. Dorigh.
Oberl. Wakef. Azar. Wetz. Fea.
Doer. Heind. Both. Pott. Bip. Zell,
lahn. Mein. Orell. Bur. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Coimnissum. Msc. nost.
Gph. 1. Ed. Aid. I. IL III (qui in-
dux.) Glar. R. Steph. Bas. 527. 55.
80. Venet. 544. 53. Muret. Xyl. H.
Steph. Crato. D. Heins. Bond. Rod.
Dacer. Tart. Zurck. luv. Batt. Phil.
Camp.
106) laudat. Mss. Oberl. c. d.
laeck. 1. quatuor ap. Feam, Orell.
S. p.
107J tussitet. Msc. nost. Drd. 3.
254
HOli. SERMONUM
Eniptor, gauclentem nunimo te addicere. — Sed nie
110 Imperiosa trahit Proserpina: vive valeque.
Satira M.
C E R V 1 U S.
Hoc erat in votis : modus agri non ita magnus,
Hortus ubi et tecto viciniis iugis aquae fons,
Et paulum silvac super his foret: auctius atque
Di melius fecere. bene est. nil amplius ovo,
5 Maia nate, nisi ut propria haec mihi munera faxis.
Si neque maiorem feci ratione mala rem,
Nee sum facturus vitio culpave minorem;
Si veneror stultus nihil herum : »0 si angulus ille
«Proximus accedat, qui mmc denormat agellum! ^
10 »O si urnam argenti fors quae mihi monstret, ut illi,
109) nummo te. Mss, et edd. vulgo.
Schol. Acr. Porph. minimis te. Msc.
nost. Gph. \. — et me. Msc. nosl.
Dess. 1.
Satira IV.
1) magni. Msc. R. Stcph.
3) super haec. V. lect. ap, Fabr. —
* aptius atque. Msc. Feae 2, i.
4) est mihi nil aniplius. Msc. nost.
Cp]^. l — . nil amplius. Mss. nostii
Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dess. 1. 2.
Drd. 1. 2. 3. 4. Bas. 1. 3. Mon. 1.
2. 3. 4. Dorv. 1. 2. Gph. 1. 2.
Gtg. 1. quinque mss. ap. Piilm. plus
decem ap. Bentl. novem ap. Feam,
tres ap. Bersm. mss. ap. Orell. Ed.
Bentl. (qui restit.) sq. Baxt. Gesn.
Cun. Oberl. Wetz. Azar. Fea. Bip.
Zell. Orell. Mein. Dtz. Schm. Wdm.
Krg. nihil amplius. Mss. nostri Mon.
5. Gtg. 2. msc. Oberl. d. Edd. ante
Bentl. omnes, et Phil. San. Franc.
Sandb. Batt. Mill. Val. Sivr. Doiigh.
Wakef. Docr. Heind. Both. Camp. Pott,
lahn. Bur. Dlb. — oro. Mss. et edd.
vulgo. oro (adscr. opto). Msc. nost.
Dess. 1. opto. Msc. ap. Val. laeck. 1.
5) nisi propria {ut om.) Ed. Ascenss.
— munera serves. Msc. nost. Mon. 2.
7) Neu sum. Msc. Feae 3, f (a 1.
n^.j _ culpave. Mss. noslri Dess.
1. 2. Drd. 1. Mon. 3. 4. Bas. 1. 3.
Brl i Edd. Flor. 482. Venet. 483.
86. 92. 94. 95. 98. Mediol. 508. 512.
Loch. Ascenss. Aid. I. II. III. Bas.
527. Glar. hiiic edd. vulgo. culpaque.
Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Drd. 2. 4.
Dorv. 1. 2. Mon. 1. 2. 5. Gph. 1. 2.
Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pnlm. 1. 2.
3. 4. (3. Feae 2, e. i. 3, f. 6, a. b.
7, b. Schol. Cruq. Edd. Mediol. 477.
86. Venet. 478. 79.
8) Si veneror. Mss. nostri omnes,
quinque mss. ap. Pulm. Edd. vulgo.
Si venor. Coniect. ap. Glarean. prob.
Erasm. Idem coui. Wakef. Sivereor.
Msc. nost. Drd. 1. — nil horurn (ni-
hil supsc.) Msc. nost. Mon. 2. Ed.
luvenc. — horum, si (o om.) Mss.
nostri Mon. 2. Gth. 2. — heu si an-
gulus. Msc. Feae 2, e (a 1. m.) —
angulus ille. Mss. nostri Lips. 2.
Drd. 1. 2. 3. Dess. 1 (supsc.) 2.
Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph.
1. 2. Gth. 2. Schol. Cruq. Edd. Aid.
I. II. III (qui restit.) Glar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 80. Lamb. Cruq. hinc
edd. vulgo. angulus iste. Mss. nostri
Lips. 1. 3. Dess. 1 (supsc. ille).
Gt"- 2 msc. ap. Bersm. Edd. Me-
dioT. 477. 86. 508. 512. Flor. 482.
LIB. II. SAT. Y. VI. 255
Käuflich beliebe, du lassest es gern um den Schilling — Allein mich
Zieht mit gebietrisdiem Wink Proserpina. Leb' in Gesundheil! 110
Sechste Satire.
Glück des La)idlebe?is.
Was ich gewünscht, war dieses: ein Grundstück, massigen Umfangs,
Wo an dem Haus" ein Garten, ein Uuell voll strömendes Wassers,
Dazu ein wenig Gehölz mein war" : und die Götter verliehen
Mehr und Besseres mir. Gut so! ^'ichts weiter erfleh' ich,
Maja's Sohn, als dass du zu eigen mir dieses Geschenk machst: 5
Wenn unredlicher Weis* ich die Habe mir weder vergrössert.
Noch sie verkleineren will durch Leichtsinn oder Verschwendung;
Wenn nichts thöricht ich flehe von der Art: »Wäre der Winkel
»Dort in der Nähe doch mein, der fehlt, um das Gütchen zu runden!
»Zeigte das Glück doch mir ein Geschirr voll Geldes, wie Jenem, 10
Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Piiic.) 1. 2. Dess. 1. 2. Brl. 1. Dorv. 2.
94. 95. 98. Loch. Ascenss. Drd. 2. 3. 4. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
9) Protinus. Msc. nost. Brl. 1. — Ment. Bas. 1. 3. Gph. 2. Gtg. 1. 2.
denonnat. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3. Gth. 2. mss. Pulm. 1. 2. 3. 4. 9.
Brl. 1. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 1 (siipsc.) ap. Lanil). alq. ap. Bentl. omnes,
2. 3. 4. 5. Gph. 1. 2. Dorv. 2. Bas. duo ap. Bersm. novem ap. Val. octo
1. 3. Gig. 1. 2. Gth. 2. msc. R. Steph. ap. Feam, ap. Pott, fere omnes,
Pulm. 1. 3. 4. 6. mss. ap. Lamb. Orell. b. S. c. Edd. Mediol. 486.
plrq. ap. Cruq. omnes praeter 2. duo 508. 512. Yenet. 478. 79. 92 (Pinc.)
ap. Bersm. mss. ap. Torr, viginti 94. 95. 98. H. Steph. (qui commend.)
duo ap. Val. ap.Feam plrq. ap. Pott. Fabr. (in notis) Bentl. (qui vindic.)
fere omnes. Schol. Acr. Porph. Cruq. Daccr. Baxt. Gesn. Cun. San. Phil.
Edd. vett. ante Aldum quos vidi, Sandb. Batt. Mill. Val. Sivr. Dorigb.
omnes, et Lamb. (qui vindic.) Cruq. Oberl. Wakef. Wetz. Azar. Doer.
Xyl. Fabr. H. Steph. Bas. 580. Chab. Heind. Botb. Camp. Pott. Bip. Zeil.
Torr. D. Heins. Bond. Dacer. Tart. Mein. labn. Orell. Bur. Dtz. Dlb.Scbm.
Despr. luv. Zurck. Burm. Bentl. Baxt. W^dm. Krg. fors qua. Mss. nostri
Gesn. Cun. Pbil. San. Franc. Sandb. Lips. 3. Drd. 1. Dorv. 1. alii mss.
Batt. Val. Sivr. Dorigb. Oberl. W^a- ap. Val. mss. ap. Feam plrq. Pott. 18.
kef. Azar. Doer. Fea. Heind. Botb. Scbol. Cruq. (.,qua, aliqua parte").
Camp. Pott. Bip. Zell. Mein. Orell. Edd. Mediol. 477. Aid. 1. IL Hl.
Bur. Dtz. Dlb. Sebm. Wdm. Krg. Glar. R. Steph. Bas. 527. 55. 80.
dcfoi^mat. Mss. nostri Dorv. 1. Dess. Ascenss. Venet. 544. 53. Muret. Lamb.
2. mss. Pulm. 2. Feae 1, m. n. 6, b. Cruq. Pulm. Xyl. Fabr. Chab. Crat.
Pott. 14. Aid. I. IL ni (qui iudux.) Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Rod. Tart.
Glar. R. Steph. Bas. 527. 55. Venet. Despr. luv. Zurck. Burm. Franc. Mill.
544. 53. Muret. Crat. Bersm. Rod. Fea (qui mnltis defend.) sors quae.
Wetz, deformet {denormat supsc. ) Msc. Feae 2, a (a 1. m.) Edd. Flor.
Msc. nost. Mon. 1. decurtai. Msc. 482. Venet. 483. 86. Loch, /brs ^'«a?/«
ap. Fabr. mihi. Msc. nost. Gph. 1. Bentl. 14. —
10) fors quae, Mss. nostri Lips. inonslrat. Mss. nostri Drd. 3. Bas. 3.
L
250 HOK. SERMONUM
»Thosauro invento qui iiicrceiiarius agrum
»Illuui ipsum inercatus aravit, dives amico
»Hercule!« — si quocl adest, gratum iuvat; liac prece te oro,
Pingue pecus domino facias et cetera, praeter
15 Ingenium ; utque soles, custos mihi maximus adsis!
Ergo ubi me in montis et in arcem ex urbe removi,
3 Quid prius inhistrem satiris musaque pedcstri '?
1 Nee mala me ambitio perdit, nee plumbeus auster,
2 Autumnusque gravis, Libitinae quaestus acerbae:
20 Matutine pater, seu lane libentius audis,
Unde homines operum primos vitaeque labores
Instituunt — sie Dis placitum — tu carminis esto
Principium. Romac sponsorem me rapis. »Eia,
»Ne prior officio quisquam respondeat, urge!«
25 Sive aquilo radit terras, seu bruma nivalem
Interiore diem gyro trahit, ire necesse est.
Postmodo, quod mi obsit, clare certumque locuto
Luctandum in turba et facienda iniuria tardis.
Ed. Loch. — ut Uli. Mss. et edd. ner. seuteiitianim ordinem hoc versii
vulgo. Puhn. 2. 3. 6. u( ille. Mss. turbari recte iatelligens, pareuthesi
iiostri Doiv. 1. Dess. 1 (_£ supsc. ) eiim inchxsit, sq. Wetz. Doer. Bolli.
Drd. 3. Gtg. 1. Gth. 2. mss. Puhn. Bip. prob. Heiiid. \erum sie quoque
1. 4. Ciuq. 1, a. 7. Orell. c. cum proximis non convenit. Nos ea
11) Thcsaurum. Msc. nost. Moii.. qiiae sequuntur: Nee mala me —
2. — - mercennarius. Sic mss. nostri gitaeshis acerbae in protasi posita
Sri. 1. Dess. 2. Mon. 4. 5. Gtli. 2. (ubi me — removi, ?iec mala me —
12) Ipsumillum. Msc. nost. Gph.2. pcrdit, nee pl. ausler cett.) censen-
Feae G, a. tes, verba: Quid prius illustrem —
13) si quod adest. Mss. nostri Brl. 1 . pedestri? apodosin esse ad liauc pro-
Dorv. 1. Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. tasin arbitrantes, versuum ordinem
Drd. 2. 3, a. Mon. 1. 2. 3. Bas. 1. sie constituendum putamus: Ergo ubi
Gtg. 1. Glh. 2. mss. Pulm. 4. (5. me — removi. Nee mala me — per-
Edd. Aid. I. II. III (qui reslit.) sq. dit — Autumnusque gravis — acer-
Ascenss. Glar. R. Steph. liinc edd. bae : Quid prius illustrem cett. Tum
vulgo. si quid adest. Mss. nostri omnia recto ordine procedunt. —
Dorv. 2. Drd. 3. 4. Bas. 3. Gph. Quod prius. Msc. nost. Gph. 1. —
1. 2. Mon. 4. Gtg. 2. mss. Pulm. I. inlustrem. Sic mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Feae 1, d. 2, c (a2. m.) 7, a. 2. 3. Mon. 1. Drd. 3. — musave.
Edd. Mediol. 477. 8ü. 508. 012. Msc. Oberl. c.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86. 18) male me. Msc. nost. Drd. 3. —
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. — ac plumbeus aufert. Edd. Venet. 494.
prece. Mss. nostri Lips. 2. Dess. 1. Mediol. 508. 512.
Pulm. 1. 4. Äoc ;;?'ece. Msc. ap. ßersm. 19) Autumnusque. Sic mss. nostri
15) 7nifn custos. Msc. Feae 2, h omnes, et aliorum sine dubio plu-
(a 1. m.) i. 6, a. rimi. Edd. vetl. saec. XV. Aldinae,
17) Quid prius — pedestri? Ges- Ascenss. Basill. et Bentl. cum mullis
LIB. II. SAT. VI. 257
»Der mit gefundenem Sclialze das Grundstück, das er um Paditzins
»Vordem (inügle, gekauft, und reich ward durcli den Bescliülzer
»Hercules!« Wenn das Vorhandue mir gnügt, o so hure die Bitte:
Fett lass werden das Vieh mir dem Eigener, fett das Gesammtgut,
Ausser dem Witz; und sei, wie hisher, ein mächtiger Hort mir! 15
Bin ich der Stadt nun entflolin in die Berg' und den siclierndcn Landsitz,
Wo Gunstwerben mir Pein nicht macht, niclit bleierner Südwind,
Nocli jtestathmender Herbst , Lil)itina's Erndte , der düsteni :
Was preist erst .mir die Muse, die zwanglos dichtet im Zeitbild?
Vater des Lichtaufgangs, und hörst du es. lieber, o Janus! 20
Du, von welchem der Mensch sein Werk und die Mühen des Lebens
Fiiili, nach der Ewigen Rathe, beginnt: du sei mir der Dichtung
Anfang! Bin ich zu Rom, du entführst als Bürgen mich. »Hurtig!
»Dass nicht früher ein Andrer der Dienstpflicht gnüge, gesputet!«
Ich, ob der Kord durchfeget die Land', ob der Winter im. engem 25
Kreise den Tag mit Gestöber daherführf, gehe; da hilft nichts.
Hab' ich nun klar und bestimmt mir schadende Worte gesprochen,
Dann giebt's Noth im Gedräng', und die Säumigen treibt man mit Püffen.
aliis. Auclummisqiie . Ed. LamI). (qui L Sat. 1 , 18. Wagner ap. Virgil.
indux.) sq. Cruq. Chab. Baxt. Gesn. heia restituit. Ürthogr. Verg. p. 442.)
Oberl. Doer. Heliid. Both. Pott. Zell. 24) A'e -pvius. Msc. nost. Gtg. 2. —
Orell. Dlz. Dlb. Schm. ( Sed Tor- urye. Mss. et edd. vuigo. tres ap.
rent, ad Od. II, 14, 15. aulumnus Bersm. urges. Mss. alq. ap. Lanib.
recte sci-ibi docuit, et Wagner Or- Pulm. 6. duo ap. Val. duo ap. Feam
thogr. Verg. p. 418 ex cod. Medi- (a 1. m.) Ürell. M. prob. Turneb.
ceo omnium vetustlssimo evidenter Adv. 13, 17. Ed. Lanib. (qui prae-
probavit.) Auluinnusve. Mss. uostri fert) sq. Bersm. Rod. Dacer. Tart.
Lips. 1 (corr.J 2 (corr.) Scliol. Acron. luv.
Ed. Despr. — gravis mortis me quae- 25) Seu aquilo. Msc. nost. Gph.
stus. Msc. Feae 3, a. 1. — ierras radit. Ed. Cun. ex ing.
20) Matutine — audis. Citat huiic 2") ^^^^ "^odo (seiunctim). Mss.
V. Servius ad Aen. VII, G07. "O^tri Lips. 1. 2. 3. — quid mi. Mss.
.11N „ . ., , , nostri Bri. 1. Gth. 2. msc. Orell. M. —
il) piimos operuin vitaeque labo- ... ,, , -, . , ,,. „
res. Mss. Feae 1, i. 2, g. Ed. Fea "f'" f "^- ««^- L>ps. 1/^/.^ ^. m.
(ut rectius et plauius). ']?'?'-^ J" "^'''^ ^'''- "O^'" Lips-2;-
^ -^ Postmodo quod noceat clure. Mss.
22) Insisiunt. Msc. nost. Mon. 2. — Feae 1, g. 2, f (a 2. m. ) k (ex
si dis. Mss. nostri Dess. 1. Gph. I. gloss.) — ceriian clareque. Msc.
Feae 2, g. Ed. Bond. — placitum Oberl. c. — lociUum. Msc. nost. Mon.
est. Msc. Feae 9, a. 4 peae 2 , c. f. g. 7, a (a 1. m.)
23) Roma sponsorem. V. lect. ap. Orell. b. c (corr.)
Pulm. Romam sponsorem coni. Mar- 28) turba et facienda. Mss. nostri
eil. — me rapit. Msc. nost. Dorv. Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dorv. 1. 2.
1. — heia. Mss. nostri Lips. 1. 3. Dess. 2. Drd. 2. 3. 4. Ment. Mon.
Dess. 2. Drd. 3. Mon. 1. 2. 5. Bas. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gph. 2.
1. 3. Gth. 2. msc. Oberl. d. (v. ad Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. Pulm. sex
HORATII SAT. 17
258
IIOK. SEKMONUM
»Quid vis insane, et qiias res agis?« inprobus iirget
30 Iratis precibus: »tu pulses onme quod obstat,
»Ad Maecenatem meraori si lucnte recurras.« ■ —
TToc iuvat et melli est, non inentiar! At siinul atras
Vciitum est Esquilias, aliena negotia centum
Per Caput et circa saliunt latus. »Ante secundani
35 »Tioscius orabat sibi adesses ad Puteal cras.« —
»De re commuui scribae magna atque nova te
»Orabant hodie meminisses, Quinte, reverti.« —
»Inprimat bis, cura, Maecenas signa tabellis.«
Dixeris »Experiar:« • — »Si vis, potes,« addit, et instat.
40 Septimus octavo propior iam fugerit annus.
Ex quo Maecenas me coepit habere suorum
omnes, msc. R. Stepli. duo ap.Bersni.
ap. Bentl. omues. Comb. b. c. d. f.
Oberl. c. d. Bad. 1. ap. Pott, omnes.
Edd. vett. saec. XV. quos vidi, omnes.
Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Piuc.)
94.95.98. Loch. Colon, s. a. Ascenss.
Rediixit Bentl. sq. Azar. Doer. Fea.
Heind. Pott. Zell. lahn. Mein. Orell.
ßiir. Dtz. Dlb. Sclim. Wdm. Krg.
tiirba, facienda (om. ei). Msc. nost.
Drd. 1. msc. OrcU. M. Ed. Aid. I.
II. III (qui indux.) sq. Glar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 80. Venet. 544. 53.
Muret. Lamb. Crnq. Xyl. Fabr. H.
Steph. Ciiab. Crat. ßersm. Torr. D.
Heins. Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr.
Inv. Zurck. Burm. Baxt. Gesn. San.
Phil. Franc. Sandb. Batt. Val. Sivr.
Mill. Dorigh. Oberl. Wakef. Wetz.
Both. Camp. Bip. turba, faciunda. Ed.
Cun.
29) Quid vis insane et quas res
agis improbus tirget. Mss. nostriBas. 1.
Mon. 1. 3 {agis snpsc.) 4. Lips. 2
{^tibi post fjidd erasum). Edd. Aid. I.
II. III (qui restit.) Glar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 8ü. Venet. 544. 53.
Muret. Lamb. Cruq. Xyl. Fabr. H.
Steph. Chab. Crat. Bersm. Torr. D.
Heins. Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr.
luv-. Zurck. Burni. Baxt. Gesn. Sandb.
Batt. Val. Mill. Überl. Wetz. Fea.
Wüstem. Camp. Pott. Bip. lahn. Mein.
Ürell. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. Quid tibi vis insane ei quas i^es
agis improbus urget. Mss. nostri Lips.
1. 3. Brl. 1. Dorv. 1. Drd. 1. 2. 3.
Gph. 2. Mon. 5. Bas. 3. mss. ap.
Bentl. omnes, ap. Comb. plrq. Orell.
M. Quid tibi vis insane et quas res
improbus urget. Mss. nostri Mon. 2.
Drd. 4. Gth. 2. Gtg. 1 (ad marg.)
2. msc. ap. Talb. Comb. f. Edd.
vett. Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon, s. a.
Ascenss. Qidd tibi vis , quas res agis
insane? improbus urget. Tres mss.
ap. Torr. Edd. San. Phil. Franc.
Sivr. Dorigh. Quid tibi vis, insane,
et quas res improbus urges? Msc.
nost. Gph. 1. Qiäd tibi vis, insane,
quae agis rerum'f improbus urget. Ed.
Cun. ex ing. Qxdd tibi vis, insane,
et quam rem agisY imjirobus urget.
Ed. Bentl. ex ing. sq. Wakef. Azar.
Doer. Heind. Both. Zeil. — res agis f
improbus urget. Sic vulgo dist. res
agis iw.probus? urget. Sic dist. Val.
Ober!. Zeun. Wetz. Heind. Both. Zell.
30) Iratus. Msc. Feae 9, c (a 2.
m.) Coni. D. Heins. — tu pulses.
Mss. et edd. vnlgo. tu pidses et omne.
Msc. nost. Gth. 2. tu pidsas. Mss.
nostri Dorv. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. Mon.
3 (corr.) 4. Gtg. 2. msc. ap. Bersm.
mss. Feae 2, e. 5, b (a 1. m.) 7, b.
Orell. S. — quod obstet. Msc. nost.
Mon. 3 (rt supsc.) un. ap. Val. Feae
LH?. II. SAT. VI.
259
»Was, Unsinniger, soll's? Was hast dn denn?« lalirt ein Eii)ossler
Unlei" Verwünschung micii an. »Üu knuffst wohl, was dir im Weg' ist, 30
»Wenn voll eiliger Hast zum Mäcenas wieder du hinrennst?« —
Gelt, diess Iaht und ergötzt, nicht laugn' ich es! — Aher sohald man
Endlicii gelangt zu den düsteni Es(|uilien: fremde Geschäfte
Wirhi'lii um Kopf und Seite zu hunderten. »Morgens vor acht Uhr
»Hittet dich Roscius, iiim heim Puteal helfend zu dienen.« — 33
»Wegen gemeinsamer Sache, die neu sei, Quintus, und wichtig,
»Bitten die Schreiber, dass heute der Rückkehr ja du gedenkest.« —
»Sorge doch, dass sein Siegel Mäcenas drück' auf die Schrift hier.« —
Sag' ich : »Es gilt den Versuch.« — »Wenn du willst,« so dringt man, »du kannst es.«
Nahe dem achten bereits geht bald mir das siebente Jahr hin, 40
Seit Mäcenas zuerst in der Seinigen Zahl mich zu hegen
G, a. Oroll. M. Edd. Chalj. Cun. San.
Franc. Sivr. Durigh.
31) memori st menle recurras. Ci-
tal Priscian. VII, 12. (T. I. p. 334.
Kr.)
32) Et iuvat et melli est. Mss. ap.
Marcil. et mel est. Msc. uost. Mon.
4. — non mentiar. Mss. et edd. vulgo.
non mentior. Mss. nostri Mon. 1. 2. 3.
Drd. 3. Gph. 1. un. ap. Bersm. mss.
Bentl. 20. 22. 23. Gesn. 3. duo ap.
Val. Comb. f. Septem mss. ap. Feam.
ne vientiar. Msc. Bentl. 8. si men-
tiar. Msc. nost. Gtli. 2. — at siinul
atras. Mss. et edd. plrq. Mediol.
477. 86. Venet. 478. 79. 544. 53.
Aid. 1. II. III. Glar. R. Steph. Bas.
527. 55. 80. Lamb. Ciuq. hinc edd.
omnes (modo ad simul atras Fabr.)
ac simiil atras. Msc. nost. Bas. 1.
mss. Feae 2, li. 3, a. Edd. vett. Flor.
482. Venet. 483. 8G. 92 (Pinc.) 94.
95. 98. Loch. Mediol. 508. 512 (non
Fabr. ut pntat Bersm.) ut simul atras.
Msc. nost. Drd. 3.
33) Esquilias. Mss. nostri plrq.
Grell, b. S. c. Schul. Cruq. Edd. vulgo
(v. nos ad 1. Sat. 8, 14). Aesquilias.
Scbol. Acron. Edd. Vcuet. 492 (Pinc.)
94. 95. 98. 544. 53. Mediol. 508.
512. Aid. 1. II. III. (Jlar. R. Steph.
Bas. 527. 55. 8(). Muret. Fabr. Ex-
qiiilias. Mss. nostri Mon. 3. Drd.
1. 3. Gph. 2. Edd. Fea. Both. lahn.
Mein. Wdm.
35) Rocius. Mss. nostri Brl. 1.
Lips. 1 (s supsc.) liosins. Mss. Feae
1, b. d. g. m. 3, a. d. ß, a. b. 9, c.
Edd. Venet. 483. 86.
36) De re communi et magna scri-
hae atque novatae. Ed. Ascens. IV.
novatae. Msc. Cruq. 1 , un. duo ap.
Bersm. mss. ap. Torr. Edd. Venet.
492 (Pinc.) 94. 95. 98. Mediol. 508.
512. Ascenss. nova re. Mss. Pulni.
1. 6.
37) Orabunt. Msc. Feae 9, g. —
hodie ut meminisses. Msc. Grell. M. —
Quinte. Sic mss. nostri ad unum
omnes. Edd. vett. omnes, et recentt.
plrq. Quincte. Sic Lamb. qui indnx.
sq. Cruq. Torr. D. Heins. Tart. luv.
Zurck. Burm. Cun. Wetz. Fea. Heind.
Both. Bur. (contra mss. et usnm
Augusteae aetatis. v. Schneider Ele-
mentarl. p. 451. Quinctus , Quinctiiis,
Quinctilius, Quinctilianus vetustior erat
scriptura, quam multi lapides exbi-
bent ap. Aid. Mannt, et Grutcrum,
quare Aldus Ortli. p. 652 hanc prac-
fert. V. Cellar. ap. Harles. p. 3-32.)
38) hie cura. Msc. nost. Gph. 1.
40) proprior. Mss. nostri Lips. 1. 3.
Edd. Flor. 482. Venet. 478. 79. 92
(Pinc.) Colon, s. a. Valart (vilio,
puto). sugqerit. Edd. Venet. 492
(Pinc.) 94.95. 08. Mediol. 508.512.
Colon, s. a. Ascens. I.
17*
260
IlOR. SERMONUM
In numero, dnmtaxat ad hoc, quem tollere rlieda
Vellet iter l'aciens, et cui concredere nu<;as
Hoc genus: »Hora quota est?« ■ — »Threx est Gallina
Syro par?« —
45 »Matutina parum cautos iam frigora mordent : a
Et quae rimosa bene deponuntur in aure.
Per totiini hoc tempus subiectior in diem et horani
Invidiae noster. Ludos spectaverat una,
Luserat in Campo : »Fortunae filius ! « omnes.
50 Frigidvis a Rostris raanat per compita rumor :
Quicumque obvius est, me consulit: — »O bone, nam te
»Scire, deos quoniam propius contingis, oportet;
»Numquid de Dacis audisti?« — »Nil equidem.« — »Ut tu
»Semper eris derisor!« — »At omnes di exagitent me,
55 »Si quicquam.« — »Quid? militibus promissa Triquetra
42) dumtaxat. Sic mss. nostri
omnes, modo seiuiictim alq. dumta-
xat Lips. 3. Mon. 1. Bas. 1. 3 (ut
Wakef. elLaehm. Lucret. Lib. II, 123).
dumtaxat Cruquius i'estitiiit (Lamb.
in notis sie leg.) post eum Torr. D.
Heins. Rod.Bentl. Cun. San. Val. Sivr.
Mill. Dorigh. Oberl. Azar. Fea. Heind.
Orell. Wdm. (Sic recte scribi docet
Cellar. ap. Harl. ex inscriptt. ap.
Gruter, et Hand Tursell. II. p. 330
sq.) duntaxat. Ceteri. (indocte, etsi
posteriore aetate passim reperitur).
43} cui cum credere. Msc. nost.
Brl. 1. cui est credere. Msc. Feae
2, h. cui concedere. Msc. Feae 1, i.
44) Threx. Mss. nostri Lips. 1
(a 1. m.) 2. 3. msc. Pulm. 3. [Threx
aut Trex. Mss. antiquiss. ap. Torr.
Trcx. Mss. Feae 3, f. 6, a (a 1. m.)
Orell. b (a supsc. ) Thraex. Mss.
Cruq. 1, duo]. Ed. Beutl. sq. Baxt.
Gesn. Cun. San. Val. Franc. Sivr.
Dorigh. Oberl. Comb. Wakef. .\zar.
Wetz. Doer. Heind. Both. Pott. Zell.
Dtz. Dlb. Thrax. Mss. nostri Drd. I.
Gtg. 1. 2. mss. Cruq. 2. 3. 6. 7.
Schol. Acren, et Cruq. Edd. vett.
Mediol. 477. Flor. 482. Venett. 478.
79. 83. 86. 02 (Pinc.) 93. 95. 98,
Loch. Ascenss. III. IV. Aid. I. II. III.
hinc edd. vulgo ante ßentl., et Phil.
Sandb. Batt. Fea. Blp. lahn. Mein.
Orell. Bur. Schni. Wdm. Krg. Trax.
Mss. nostri Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Üess.
2. Drd. 2. 3. Bas. 1. 3. Gph. 2.
Brl. 1. Gth. 2. mss. ap. Lamb. plrq.
Orell. M. Edd. Mediol. 486. 508. 512.
Colon, s. a. Ascens. I. Lamb. Camp.
— est Gallina. Mss. et edd. vulgo.
duo mss. ap. Bersm. an Gallina.
Mss. ap. Lamb. plrq. (?) msc. Can-
1er. Nov. Lect. 4, 12. Ed. Lamb.
(qui praefert) Xyl. Chab. Bersm. Tart.
et Gallina. Ed. Venet. 492 (Pinc.) —
Syro par (sine interrog.) Edd. Heind.
Dtz.
45) parum male cautos frigora lae-
dunt. Msc. nost. Sant. — parum iii-
cautos. Msc. ap. Bersm. — friyora
mordent? Sic ed. Fea.
46) rimosam — aurem. Msc. nost.
Bas. 1. msc. Feae 1, a. — bene dis-
ponuntur. Msc. ap. Bersm. Feae 2, i.
bene deponentur. Msc. Feae 6, a (a
1. m.)
48) Invidiae noster. ludos spect.
Sic dist. Bentl. ( q. v. ) sq. Azar.
Heind. lahn. Orell. Wüstem. Botli.
Zell. Mein. Wdm. Krg. Invidiae. no-
ster ludos spect. Sic mss. nostri fere
omnes. Orell. b. S. c. Edd. ante
Bentl. omnes, et Cun. Baxt, Gesn.
San. Phil. Franc. Sandb. Batt. Val.
LIB. II. SAT. VI.
261
Anfing, bloss des Boliufs, zum Gcloit in rlcr Rcisckalcsche
Einen zu haben, mit (ieni er Vertraubches plaiidre, von der Art:
»Was wohl ist's an der Zeil?« — »Ob Gallina mit Synis es auf-
nimmt?« —
»Raub ist's friih; wer nicht sich verwalnl , kann leicht sich erkälten.« 45
Km'z , was ohne Gelahr auch löchrigen Uhren vertraut wird.
Während der sämmtlichen Zeit wuclis Missgunst täglich mid sliindlich
Unserem Mann. Da mit Ihm er die Spiele geschaut, auf dem Marsfeld
Selber mit Ihm sich geübt: gleich hiess es bei Allen: »d;is Glückskind!«
Zieht von der Redenerbühn' ein Irostig Gerücht durch die Gassen; 50
Jeder Begegnende wendet zu mir sich fragend: »0 Bester,
»Sage, du weisst es gewiss, denn näher ja stehst du den Göttern:
»Hast von den Dakein du etwas gehört?« — Gar nichts. — »Wie du stets doch
»Bist und bleibest ein Schalk ! (( — Nein , strafen mich sämmtliche Götter,
Weiss ich ein Wort! — »(Jb wohl die verheissenen Güter dem Kriegsheer ob
Sivr. Dorigh. Oberl. Wakef. W'etz.
Doer. t'ea. Camp. Pott. Bip. Bur.
Dtz. Dlb. Schm. — lusos. Msc. Feac
2, g (a 1. m.) — spectaverat — In-
serat. Mss. nostri fere omnes. spe-
ctaverat. Mss. ap. Pott. pirq. luse-
rat. Mss. ap. Pott, et Orell. omnes.
spectaverat — Inserat. Edd. ante
Bentl. oniues, et Baxt. Gesn. Sandb.
Val. Comb. Oberl. Azar. Wetz. Fea.
Doer. Both. Polt. Bip. Jahn. Orell.
Bur. Dtz. Dlb. Scbm. spectaverit.
Mss. nostri Drd. 1. Mon. 4. Bentl.
10. 15. 23. Pott. 14. 16. luserit.
Msc. Bentl. 15. spectaverit — luse-
rit. Ed. Bentl. (q. v.) sq. Cun. San,
Phil. Wakef. Franc. Batt. Sivr. Do-
rigb. Heind. Wüstem. Camp. Zell.
Mein. Wdm. Krg. — unam. Msc.
nost. BrI. 1. Edd. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Me-
diol. 508, 512.
49) incampos. Msc. nost. Mon. 4. —
forlimae et filius. Msc. nost. Mon. 3.
50) e rostris manet. Ed. Cun.
ex ing. sq. San. Phil. Sivr. Dorigh.
51) me consule. Msc. nost. (jtg. 2.
Sic consuUt. Msc. ap. Bersm. — o
bene (corr. bone). Msc. nost. Lips. 1.
Edd. Venet. 478. 79. Mediol. 486.
52) qiiando propius. Msc. Feae 1, g.
proprius. Msc. nost. Ment. Edd. Flor.
482. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.)
Loch, proprior. Msc. Feae 9, c. —
conti)! git (s supsc.) Msc. nost. Gpb. 1.
Ed. Mediol. 477. contingens. Msc.
Oberl. c (a 1. m.)
53) equidem tu (iit om.) Msc. nost.
Gtg. 1. Lips. 1 (lä supsc.) at tu (ut
snpsc. ) Msc. nost. Lips. 2. et tu.
Msc. Feae 7, b.
54) derisor. at omnes. Mss. nostri
Mon. 1.2. Drd. 3. (itb. 2. mss. alq.
ap. Crnq. nn. ap. Taib. Feae 2, g.
Edd. Lamb. (qui restit.) Cruq. Fabr.
Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Da-
cer. Tart. Despr. luv. Zurck. Burm.
Bentl. Baxt. Gesn. Cun. San. Phil.
Franc. Sandb. Batt. Val. Sivr. Mill.
Dorigh. Oberl. Wakef. Azar. Wetz.
Doer. Fea. Heind. Both. Camp. Pott.
Bip. Zell. Labn. Mein. Orell. Bur.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. derisor
ad omnes. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
Dess. 2. Drd. 1. 2. 4. Mon. 3. 4. 5.
Bas. 1. 3. Gpb. 2. Brl. 1. Dorv.
1. 2, Gtg. 1. 2. mss. Pulm. 1. 2. 3.
4. 6. 10 (omnes). mss. Cruq. 1 , c.
2. 6. mss. ap. Bersm. L-xeck. 1. Orell.
M. Edd. ante Lamb. q. sc. omnes,
et H. Steph. Xyl. Cbab. Crat. Rod.
55) et quod inililibus (et supsc.)
Msc. nost. Lips. 2. quod mil. Msc.
nost. Bas. 3.
262 HÖR. SERMONUM
»Pracdia Caesar, an est Itala IcUurc daturusV«
lurantcm nie scire nihil niirantur, ut unum
Scilicet egregii mortalcm altique silenti.
Perditur liaec inter niisero lux, non sine votis:
60 O rus, quando ego tc aspicianiV qnandoquc licebit,
Nunc vetcrum libris, nunc sonmo et incrtibus horis
Ducere sollicitae iocunda oblivia vitae ?
O quando faba Pythagorae cognata simulque
Uncta satis pingui ponentur oluscula lardo?
65 O noctes cenaeque deum, quibus ipse meique
Ante Larem proprium vescor vernasquc procaces
Pasco libatis dapibus! Prout cuique libido est, ^
Siccat inaequalis calices conviva solutus
Legibus insanis, scu quis capit acria fortis
70 Pocula, seu modicis uvescit laetius. Ergo
Sermo oritur, non de villis domibusve alienis.
Nee male necne Lepos saltet ; sed quod magis ad nos
Pertinet et nescire malura est, agitamus: utrumne
56) Caesar ne est. Msc. nost. 62) iocunda. Sic niss. nostri Lips.
Lips. 1. Feael,d. g. m. Orell. p. — 1. 2. Mor. Mon. 1. 3. 4. 5. Brl. 1.
Italia. Mss. nostri Brl. 1. Drd. 3. Dess. 2. Drd. 2. 3. Bas. 1. 3. Gph.2.
57) fjiiranlur. Mss. nostri omnes, Gth. 2. Etkl. vett. saec. XV. pirq.
ap. Grell, omnes. Edd. vulgo. mira- Ascenss. Aldinae, R.Steph. tum Bentl.
tur. Msc. Bentl. 13. mss. Pott. 2. Cun. Oberl. iucunda. Ceteri (v. inf.
6. 18. 20. Ed. Bentl. fqui dcf.) sq. v. 96. ad I. Sat. 3, 93. 5, 44. 70).
Cun. San. Sandb. Sivr. Dorigh. Mein. 64) Uncta focis coni. Bentl. —
— ut unitm. Mss. nostri et aliorum ponentur. Mss. et edd. vulgo. ponun-
plrq. Edd. Aid. I. II. III (qui re- tur. Mss. nostri Lips. 1. 2. Mon.
stit.) sq. Glar. R. Steph. Bas. 527. l.o(esupsc.) Gtg. 1. Gth. 2. Orell.
55. 80. Lamb. hinc edd. vulgo. et p. — oluscula. Mss. nostri haud pauci.
unum. Mss. nostri Mon. 3. Bas. 3. Kdd. Ald. II. III. hinc vulgo. ho-
Drd. 3, a. Gth. 2 (^vel ut supsc. ) luscula. Mss. nostri Lips. 1. 2. 3.
mss. Feae 1, d. 2, h. 5. a. lacck. 1. Mon. I, 2. 3. 5. Gig. I. 2. Gth. 2.
Bad. 1. Orell. c. Edd. Mediol. 477. Kdd. Mediol. 486. .508. 512. Flor.
86. 508.512. Flor. 482. Venet. 483. 482. Venet. 483. 86. 92 (Pinc.) 94.
86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. 95. 98. Loch. Ascenss. Ald. I.
Ascenss. ' 66) vescor j)roprium. Ed. Cnn. ex
58) egregium. Msc. ap. Val. ing. projyrmn vescar. Msc. nost.
59) Porgitur coni. Lachmann. (N. Mon. 5. proprium fungor. Msc. Feae
Rhein. Mus. 845 p.615). Kd. Wdm. 7, a.
Perditur interea. Ed. Mediol. 477. 67) libatis pasco. Ed. Cun. ex
60) aspiciam. Sic mss. nostri Lips. ing. — prout cuique. Mss. et edd.
1. 2. 3. Mon. 2. 3. 4. 5. Dess. 2. vulgo. cum ut cuique. Msc. nost.
Drd. 3. Bas. 1.3. Ed. Lamb. Cruq. al. Gth. 2. Bentl. 6 (corr.) 20. Feae 1, a.
61) Nunc libris veterum. Msc. nost. Ed. Bentl. cum ut unicuique. Msc.
Brl. 1 (a 1. m. sed corr.) nost. Mon. 1.
LIB. II. SAT. VI.
263
»Cäsar im Sikclerlami', oli hier in Italien anweist?« —
Schwör' ich, ich wisse von all' dem nichts, dann staunt man nnd nennt mich
Einzig vor Allen hewahrt in der Kunst tiefsiimiges Schweigens.
Also vergeht mir Armen der Tag nicht ohne den Seufzer:
Ländliche Flur, wann wcrd' ich dich schaun? Wann wird mir vergönnt sein, 60
Bald in den Werken der Alten, im Schlaf nnd in miissigen Stunden
Süssen Vergesscns zu pflegen von Qual und Sorgen des Lebens?
0, wann seh' ich zugleich mit Pylhagoras' Muhme, der Bohne,
Gniigend mit saftigem Specke geschmelzt, auf der Tafel den Kohl mir?
Nächtlicher Mahl' o Götteigennss, wo ich selbst mit den Meinen 65
Schmaus' an des eigenen Heerds Altar, und die munteren Buben
Selbst mit der Neige der Schüsseln mir füttere! Ganz nach Belieben
Leeren die einzelnen Gast' ungleiche Poeale, vom Zwange
Toller Gesetze befreit; ob stärkere Becher ein tapfrer
Zecher vertrag', ob er lieber sich letze mit massigen. Also 70
Hebt sich Gespräch, niemals von der Anderen Villen und Häusern,
Noch ob übel ob gut ein Lepos tanze: verhandelt
Wird, was näher uns liegt, und zu wissen uns frommet; ob etwa
68) sohltos (u supsc.) Msc. nost.
Lips. 1.
69) RegUms. Msc. nost. Brl. 1. —
(]uis chpilcom. I. Dousa. Edd. D. Heins.
Bitrm. qid capH. Ed. Camp.
70) uvescit. Mss. nostri Lips. 1
(m snpsc. ) 2. 3. Mon. 3. Bas. 3.
(jph. 1. mss. Lamb. 1, un. 2. Criiq.
1, a — d. Pulm. 2. 3. 10. msc. ap.
Fabr. diio ap. Bersm. sex ap. Val.
tres ap. Talb. Oberl. c (g\. humescit).
Feae 2, a. 3, d. 9, e. Pott. 2. 6. 7.
10. 12. Grell, b. S. Schol. Cruq.
Edd. Lamb. (qui restit.) Cruq. Fabr.
H. Stcph. Dacer. Ihirm. Bentl. Baxt.
Gesu. Clin. San. Pliil. Franc. Saudb.
Balt. Val. Sivr. Mill. Dorigh. Ober!.
Wakef. Azar. Doer. Fea. Heind.ßoth.
Camp. Pott. Bip. Zell. lahn. Mein.
Oreli. Dtz. Dlb. Schm. Wdni. Krg.
humcscit. Mss. nostri Brl. 1. Dess. 2.
Mon. 1. 2. 4. 5. Drd. 1. 2. 3. 4.
Bas. 1. Gph. 2. Gt-. 1. 2. Gth. 2.
mss. ap. Lamb. et Cruq. alq. Pulm.
1. 4. 6. mss. cctt. ap. Val. Gesii. 3.
Comb. b. c. f. alii ap. Pott. OrclI.
c. M. Schol. Acron. Kdd. vett. ante
Lamb. omnes, et Muret. Xyl. Fabr.
Chab. Bond. Crat. Bersm. Torr. Rod.
Tart. Despr. luv. Zurck. Wetz. Bur.
(timescit. Msc. Feae 5, b (a 1. m.)
virescit. Msc. Feae 1, g. — lenius.
Msc. nost. Brl. ].
71) villis domibusve. Mss. et edd.
viilgo posl Asccnss. Aid. L It. HI.
et Lamb. domibus villisve. Mss. no-
stri Gpli. 2. Gtg. 2. un. ap. Bersm.
Edd. vett. Mediol. 477. 8(5. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon,
s. a. villis domibusque. Ed. Crat.
72) Nee male. Mss. et edd. vulgo.
Num male. Edd. vett. Flor. 482. Ve-
net. 483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Colon, s. a. Loch. Mediol. .508. 512.
An male. Msc. nost. Drd. 4. OrclI. S
(supsc.) — Lepos. Mss. et edd. vnigo.
Schol. Cruq. Nepos. Mss. nostri Dorv.
1. Ment. Bas. 1. Drd. 3. msc. R.
Stepli. duo mss. ap. Lamb. Pulm. 1.
4. 6. mss. alq. ap. Torr. Comb. b.
c. d. Lneck. 1. Orell. M. Lcpus. Mss.
nostri Drd. 1. Bas. 3.
73) ac nescire. Ed. San. ex ing,
sq. Franc. Sivr.
264
HÖR. SERMONUM
Divitiis homines, an sint virlutc bcati;
75 Quidvc ad amicitias, usus rccturane, trahat nos;
Et quae sit natura boni summiunque quid cius.
Cervius liaec intor vicinus garrit anilis
Ex re fabellas. Si quis nani laudat Arelli
Sollicitas ignarus opes, sie incipit: — Olim
80 Rustieus urbanum murem nius paupere fertur
Accepisse cavo, veterem vctus hospes amicum;
Asper et attentus quaesitis, ut tarnen artum
Solveret hospitiis animum. Quid multa? neque ille
Sepositi ciceris, nee longac invidit avenae;
83 Aridum et ore ferens acinum semesaque lardi
Frusta dedit, cupiens varia fastidia cena
Vincere tangentis male singula dente superbo ;
75) ad amicitiatn. Mss. nostri Lips.
1. Mon. 3. — rectumne. Mss. et edd.
vnlgo. rectumve. Mss. nostri Brl. 1.
Gph. 1. Drd. 4. Feae 2, g. Orell. p.
Edd. D. Heins. Bond. Tart. luv.
Burm. (et Rutgers. Leclt. Venus, c. 24.
p. 386). Batt. Camp.
76) summuinvc. Ideni Rutgers, pro-
pos. 1. c. — quod eins. Mss. nostri
Dorv. 1. 2. Feae 2, i. k. Ed. Me-
diol. 477.
77) Cervius. Mss. et edd. vulgo.
Servius. Mss. Feae 2, g. 3, d. Ed.
Batt. Seriius. Ed. Colon, s. a. Ger-
riiis. Edd. velt. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 544.
53. Loch. Ascenss. Mediol. 508. 512.
Certius. Msc. Orell. p. Curvius. Msc.
Feae 2, a. — hoc inter. Ed. Chab.
hie inier. Msc. Cruq. 6. has inter.
Mss. nostri Mon. 3. Corb. Gtli. 2.
Gtg. 1. msc. Cruq. 3. Orell. M {liec
corr.) — vicinits. Mss. et edd. vulgo.
vicinos. Mss. nostri Mon. 2. 3. 5.
Corb. Drd. 3. Gtg. 1. Gth. 2. Mss.
Cruq. l,"a — d. 3. Pulm. 10. un. ap.
Bersm. laeck. 1. Bad. 1. sex mss.
ap. Feam.
78) si quis nam, Mss. nostri Lips.
2. 3. Drd. 1. 3. 4. Dess. 2. Mon.
2. 4. 5. Bas. L 3. Gth. 2. mss.
Bentl. 2. 6. 7. 8. 9. 13. 14. al. un.
ap. Bersm. novem ap. Feam, Orell.
b. c. Edd. Zar. Aid. I. II. Bentl.
(qui revoc.) sq. Baxt. Gesn. Cun.
San. Val. Oberl. Comb. Wakcf. Fea
(qui vindic.) Franc. Sivr. Dorigh.
UiJerl, Azar. Wetz. Doer. Heind,
Both. Pott. Bip. Zell. lahn. Mein.
Orell. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm.
Krg. 7i(uii si quis. Mss. nostri Lips. 1.
Mon. 1. 3. Drd. 2. Gph. 1. 2. (Ug.
1. 2. msc. Comb. f. Orell. S. p. Edd.
Mediol. 477. 86. 508. 512. Floi'. 482.
Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. 544. 53. Loch. Ascenss.
Colon. Aid. lll. Glar. R. Steph. Bas.
527. 55. 80. Muret. Lamb. Cruq.
Xyl. Fabr. H. Steph. Chab. Bond.
Crat. Bersm. Torr. D. Heins. Rod.
Dacer. Tart. Despr. Zurck. luv. Burm.
Phil. Sandb. Batt. Camp, si qui nam.
Ed. Cun. ex ing. — landet. Msc.
nost. Gph. 2. msc. Bad. 1. Edd. Co-
lon, s. a. Ascenss. — Arelli. Mss.
et edd. vulgo. Schol. Acr. Cruq.
Arilli. Msc. nost. Gph. 2.
80) miis murem. Msc. nost. Gph. 1.
81) Accepisse casa. Msc. Comb. d.
82) attentus. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Mon. 2. 4. 5. Drd. 1. 3. 4.
Bas. 1. 3. Brl. 1. Gph. 1. Schol.
Cruq. Edd. Aid. I. l\. III (qui re-
stit.) Glar. R. Steph. Bas. 527. 55.
80. Muret. Lamb. Cruq. Xyl. Fabr.
H. Steph. Chab. Crat. Bersm. Torr.
D. Heins. Rod. Dacer. Tart. Despr.
luv. Zurck. Burm. Bentl. Baxt. Gesn.
LiB. ir. SAT. VI, 265
Reichthum glücklicher mache die Slerblichen, oder ob Tugend?
Ob Rechtschaffenheit locke zur Freundschaft, oder ob Vortheil? 75
Welches des Guten Beschaffenheit sei, welch' Höchstes im Guten?
Nachbar Cfnius mengt nach Gelegenheit Kindergeschichlchon
Ein in's Gespräch. Preist Einer vielleicht des Arellius Reichthum,
Dess qualvolle Beschwerd* ihm entgeht, so beginnet er: Einstmals,
Wie man erzählt, nahm wirthlich in ärmlicher Hohle die Feldmaus, 80
Näher befreundet von früher der Siadtmaus, diese zu Gast" auf.
Rauh zwar sonst und besorgt um Envorbenes, öffiiet sie dennoch
Gern für Besuche das enge Gemüth. Kurzum, sie verschont nicht
Weder gesparete Kichern , noch länglichen Hafer aus Missgunst.
Trockne Rosin' auch schleppt sie im Mund' und benageten Speckes 85
Stückchen herbei, um mit Wechsel der Kost zu besiegen den Ekel
Jener, die Einzelnes kaum mit spröderem Zahne berühret;
Cun. San. Phil. Franc. Sandb. Val. Feani. Edd. vett. ante Lamb. q. sc.
Sivr. Dorigh. Oberl. Wakef. Azar. omnes , et Crat. Zurck. Bentl. (qiii
W^etz. Fea (qui vindic.) Heind. Both. restit.) Baxt. Gesa. Cun. San. Phil.
Camp. Polt. Bip. Zell. lahn. Mein. Franc. Sandb. Val. Sivr. Dorigh.
Orell. Bur. Dtz. DIb. Schm. Wdm. Oberl. Wakef. Azar. Wetz. Doer.
intentus. Mss. nostri Dorv. 1. 2. Mon. Fea. Heind. Both. Pott. Bip. Zell.
1. 3. Drd. 2. Gph. 2. Gtg. 1. 2. Jahn. >fein. Orell. Bur. Dtz. DIb.
Gth. 2. Cruq. 1, un. 2. 7. novem Schm. Wdm. Krg. neque Uli. Msc.
mss. ap. Feam. Schol. Acron. Edd. nost. Mon. 3. mss. Piilm. 2. 3. mss,
vett. Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor. ap. Lamb. Edd. Lamb. (qui indux.
482. Venet. 478. 79. 83. 80. 92 sed ante eum Muret. in Aldina 559)
(Pinc.) 94.95.98. Loch. Colon, s.a. sq. Cruq. Xyl. Fabr. Pulm. H. Steph.
Ascenss. — artum. Mss. nostri Lips. Chab. Bersm. Torr. D. Heins. Bond.
1. 2. 3. Mor. Dess. 2. Drd. 2. 3. Rod. Dacer. Tart. Despr. luv. Burm.
Brl. 1. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 3. Batt. Mill. Camp.
Gtg. 2. Gth. 2. mss. ap. Lamb. plrq. 84) Seposiiis. Msc. Cruq. 1 , un.
ap. Cruq. omnes. Edd. Yenct. 478. Venet. 494. Mediol. 508. 512. Co-
79. Med. 486. Bentl. (qui restit.) Ion. s. a. Ascenss. Depositi. Msc.
sq. Cun. Mill. Ober!. Fea. Heind. lahn. nost. Mon. 3. un. ap. Bersm. — nee
Mein. Orell. Dtz. DIb. Schm. Wdm. longae. Mss. et edd. vulgo, duo ap.
(irctum. Mss. nostri Bas. 1. Gtg. 1. Bersm. neque longae. yiss.nosiTiDorv.
Edd. Flor. 4S2. Venet. 483. 86. 92 1. 2. Mon. 5. Gth. 2. msc. Oberl. d.
(Pinc.) 94. 9.Ö. 98. Mediol. 508. 512. Ed. Lamb. (nihil moncns) sq. Cmq.
Ascenss. Aldinae, Bas. 527. 55. 80. Chab. Bersm. iwwrfer .Msc. nost. (Jth. 2.
Lamb. Cruq. Mur. Fabr. Chab. Bersm. 85) semessaque. Msc. nost. Mon. 2.
Torr. cett. Edd. vett. Mediol. 477. 86. 508. 512.
83) et qttid multa? Msc. ap. Bersm. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86.
— neque nie. Mss. nostri fere omnes, 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon. s.a.
Lips. 1 2. 3 Dorv. 1. 2. Drd. 1. 86) Frusira. Mss. nostri Mon. 2.
2. 3. 4. Dess. 2. Mon. 1. 2. 4, 5, 3, 5. Drd. 3. Gtg. 1. 2. Gth. 2.
Mor. Brl. 1. Bas. 1. 3. Gph. 1. 2, Edd. Mediol. 486. Colon, s. a. Bas.
Glh. 2. mss. Pulm. 1. 4. 6. 10. duo 5.55. Venet. 544. 53. Xyl. Bond,
mss. ap. Bersm. plures ap. Torr. 87) mala. Edd. Venet. 492 (Pinc.)
duodecim ap. Bentl. viginti tres ap. 94. Colon, s. a.
266
HÖR. SERMONUM
Cum patcr ipsc domus palea porrectus in liorna
Esset ador loliuiii(]ue^ dapis nioliora relinquens.
90 Tandem urbaniis ad hvinc : »Quid te iuvat,« inquit, »aniicc,
»Pracrupti nemoris pationtem viverc dorso?
»Vis tu homines urbemque fcris praeponere silvis?
»Carpe viam, mihi erede, comes, terrestria quando
»ISFortalis animas vivunt sortita, nequc ulla est
95 »Aut magno aut parvo leti fuga: quo bone circa,
»Dum licet, in rebus iocundis vive beatus;
»Vive memor, quam sis aevi brovis.« Haec ubi dicta
Agrestcm pepulere, domo levis exsilit: inde
Ambo propositum peragunt iter, urbis aventes
100 Moenia nocturni subrepcre. lamque tcnebat
Nox medium caeli spatium, cum ponit uterque
In locuplete domo vestigia, rubro ubi cocco
Tincta super lectos canderet vestis cburnos, '
Multaquc de magna superessent fercula cena,
105 Quae procul exstructis inerant hesterna canistris.
Ergo ubi purpurea porrectum in vestc locavit
Agrestem, veluti succinctus cursitat hospes,
Continuatque dapcs, ncc non verniliter ipsis
88) orna. Mss. iiostri Mor. Lips.3.
Mon. 2. 4. Dill. 3. Bas. 1.3. Gpli. 2.
Edd. Flor. 482. Veuet. 483. 8Ü. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Colon, s. a.
Asceiiss. Aid. 1. luvenc.
90) Quid te. Mss. et edd. vulgo.
Olli te. Mss. nostvi Dess. 2. Bas. 1.
msc. ap. Bersm. Feae 1, a. Ed.
Lamb. sq. Cruq. Quod te. Mss. no-
stri Mor. Lips. 2.
92) Fis tu. Mss. nostri omnes, ap.
Criiq. et Pulm. omnes, duo ap. Bersm.
ap. Bcntl. oniiies. Edd. ante Lamb.
omnes, et Fabr. H. Stepli. Crat.
Torr. D. Heins. Bond. Rod. Dcspr.
luv. Barm. Bentl. (qni vindie.) Baxt.
Gesu. Cun. San. Phil. Franc. Val.
Sivr. Dorigh. Oberl. Wakef. Azar.
Wetz. Doer. Fea. Heind. Both. Pott.
Bip. Zell. lahn. Mein. Orell. Bnr.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Fin
tu. Mss. Lamb. 1 , duo. 2. 5. 8. 9.
Sic coi'rex. Bonfinis not. 104. ap.
Ascens. IV. Ed. Lamb. (qni def. re-
fiit. Bentl.) Cruq. (qni tarnen difFe-
rentiam rede exponit) Xyl. Chab.
Bersm. Daccr. ' Tart. Zurck. Sandb.
Batt. Mill. Camp, vis hotnines (tu om.)
Msc. nost. Dorv. 2. — praeponere
vi/lis (gl. sitvis). Msc. Oberl. d.
94) animos. Msc. ap. Bersm. Ed.
Dorigh. — wec tilla est. Mss. Feae
2 , g. 9 , a. neque ulli est. Msc.
Orell. M.
95) quo bone circa. Mss. nostri
Brl. 1. Drd. 1. 2. Gph. 1. Bas. 1.
mss. Pulm. 2. 3. 6. Ita corr. Bonfi-
nis not. 104. Edd. Aid. I. III (qni
restit.) Ascens. IV. Bas. 527. 55. 80.
Mnret. Lamb. Cruq. Pulm. hinc edd.
vulgo. quo bene circa. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. Mor.
Bas. 3. Gph. 2. Sant. Gtg. 1. 2. mss.
Pulm. 1. 4. 10. Bad. 1. Grell. M.
Edd. Mediol. 477. 86. 508. 512.
Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 80.
LIB. II. SAT. VI. 267
Während die Herrin des Hauses , gestreckt auf heurige Kornspreu,
Spelt und Trespe verspeiset, der besseren Kost sich enthüllend.
»Sagemir, Gute, wie kann's dich erfreuu,« spricht endlich die Stadimaus, 90
»Hier an des waldigen Bergs Abhang ausharrend zu leben?
»Ziehst du die Menschen, die Stadt, nicht vor unfreundlicher Waldung?
»Wandre mit mir, diess rath' ich, da was nur lebet auf Erden,
»Sicrbliche Seelen empfing vom Geschick, und Keiner dem Tode
»Irgend, ob hoch, ob niedrig, entrinnt. Drum, wertheste Freundin, 95
»Lebe, so lange du kannst, von des Wohlseins Freuden beseligt;
»Leb' und bedenke die Kürze des Daseins!« — Durch die Ermahnung
Ward Fcldmäuschen bewegt, und entschlüpfte behende der Wohnung.
Beide nun gehn , wie beschlossen , auf Wanderung , wünschend , zur Nachtzeit
Ein in die Mauern zu schleichen der Stadt. Schon weilt in der Laulltahn 100
Mitten am Himmelsgewölbe die Nacht, als beide den Einzug
Hielten in einen Palast voll Reichthums. Decken von Scharlach
Glänzten mit schimmerndem Roth auf elfenbeinernen Lagern;
Und gar manche Gericht", als Reste der reichlichen Mahlzeit,
Standen, in Körben gehäuft, abseits seit gestrigem Abend. 105
Als auf purpurnem Polster die Städterin jetzo die Landmaus
Hatte gebettet, da trabt sie umher, die geschäftige Wirthin,
Häufet ("icricht auf Gericht, und versieht, gleich wartendem Bübchen,
92 (Piuc.) 94. 05. 98. Loch. Colon. 100) namque tenehut. Msc. nost.
s. a. Ascenss. I. 11. III. Aid. II. Drd. 3. tenebant. Msc. (hell. M.
Glar. R. Steph. Torr. Rod. 101) Mox medium. Edd. Flor. 482.
96) lOCKwrfi's. Mss. nostriLips. 1.2. Venet. 483. 86. — componil. Msc.
Mor. Hess. 2. Drd. 2. 3. ßrl. 1. '"'St. Mon. 1.
Mon. 1. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. Gth. 2. 102) do7>m. Ed. Fea (omnibus lo-
duo mss. ap. Bersm. Edd. vctt. AI- eis ap. Hör.)
dinae, R. Steph. al. tum Bentl. Cun. 105) inerat. Ed. Bersm. (contra
Oberl. mcundis. Ceteri (v. ad v. 62). »psius dno mss.) — hesterna. Mss.
iocundus. Msc. nost. Gph. 2. Ed. "ostri pirq. mss. Pulm. 2. 3. 10. Kdd.
Can. necundus. Msc. nost. Gtg. 2. EiU. Mediol. 477. Venet. 478. 70. Akt.
Mediol. 480. 508. 512. Flor. 482. L IE III. Glar. R. Steph. Bas. 527.
Venet. 479. 83. 86. et Chab. — vi- hinc edd. vulgo. externa. Mss. no-
vis beatus. Msc. nost. Mor. stri Dorr. 1. 2. Corb. Mon. 2. 4.
n-TN • • »I . r. 1 1 fipli. 2. mss. Pulm. 1. 4. 6. Orell. c.
97)^«a,«m.9«eiw Msc.nost.Gpb 1. ^\^ ^^^^ .^g
Feael m '"^'' '''"'" ^^-- ^''^"'^^- "^^'^' ^^' «2 (P""^-) 9"».
' ■ 95. 98. Loch. Colon, s. a. Ascens. I.
98) pepulere domo: levis exsilii. extrema. Msc. nost. Drd. 1. — ca-
Sic dist. mss. nostri Lips. 1. 2. 3. tinis. Msc. nost. Drd. 4. un. ap. Val.
Bas. 1. Mon. 2. 3. mss. Oberl. c. d. Peac 6, a (a 1. m.)
Edd. Loch. Ascenss. 108)' verniliter. Mss. nostri Mon.
99) celerant iter coni. Cun. 2. 5. Gth. 2. mss. Cruq. 1, a — d.
268 HÖR. SERMONUM
Funf;itur ofticiis, praclibans omnc qiiod aclfert.
]10 IHc cul)ans gaudct miitata sortc, bonisque
Rebus agit laetum convivam; cum subito ingens
Valvarum strepitiis lectis cxcussit utrumque.
Currere per totum pavicli conclave, magisque
Exanimcs trepidare, simul domus alta Molossis
115 Personuit canibus. Tum rusticus : »Haud mihi vita
»Est opus hac,« ait, »et valeas: me silva cavusque
»Tutus ab insidiis tenui solabitur ervo.«
Satira VII.
D A V U S.
lamdudum ausculto, et cupiens tibi dicere servus
Pauca, reformido. — Davusne? — Ita, Davus, amiciun
Mancipium domino, et frugi quod sit satis; hoc est,
Ut vitale putes. • — Age, libertate Decembri,
5 Quando ita maiores voluerunt, utere; narra. —
Pars hominum vitiis gaudet constanter et urget
Pulm. 1. 2. 4. mss. ap. BeiUl. alq. ßalt. Mill. Oberl. Azar. Doer. Both.
octo ap. Val. Comb. c. Bad. 1. quin- Camp. Pott. Bip. Zell. lalin. Mein. Orell.
qiie mss. ap. Feam, Pott. 2. 7. 10. Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. —
12. 14. probant Lamb. Cruq. Torr, quod adfert. Mss. et edd. vulgo.
Edd. Dacer. Bentl. (qui praefertj sq. quod auferl. Msc. nost. Brl. 1. quid
Clin. San. Phil. Batt. Sandb. Val. affert. Ed. Mediol. 486. quod offert.
Franc. Sivr. Doingh. Azar. Wetz. Msc. Feae 6, a. Ed. Chab. quod ad-
Doer. Fea. Heind. Both. Camp. Zell. flut. Msc. Feae 2, b.
lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm. 110) cuhat gaudens. Mss. Feae
Wdm. Krg. vernaliter. Mss. nostri 2, i. 3, f. 7, a. gaudens. Msc. nost.
omnes, praeter tres dictos. mss. ap. Drd. 1.
Lamb. et Torr, omnes, Pulm. 3. 6. 111) Rebus ait. Msc. nost. Lips. 3.
10. alii mss. ap. Val. et Pott. Orell. Ed. Glar. — tum subito. Mss. Feae
p. M. Edd. ante Bentl. fere omnes, 1, a. 2, i.
et Baxt. Gesn. Mill. Oberl. Pott. Bip. U2) leciis exprcssit. Msc. Oberl. d.
Bur. — ipsis. Mss. et edd. vulgo. lectis exclusil. Ed. Phil, ex ing.
ipse. Lamb. propos. 113) pavide. Ed. Colon, s. a.
109) praelibans. Msc. nost. Lips. 2. 114) Exanimi trepidare , domus si-
(am supsc.) mss. Bentl. 14. 22. un. mul. Ed. Cun ex ing trepidare inetu
an. Talb. Ed. Bentl. (qui vindic.) (.s!/m// supsc.) Msc. Orell. M. — Mo-
sq Cun. San. Phil. Sandb. Val. /osw. Mss. nostri Mor. Brl. 1. Bas. 3.
Wakef Franc. Sivr. Dorigh. Wetz. Lips. 1 (s supsc.) Ed. Mediol. 48b.
Fea. praelamhens. Mss. nostri omnes 115) tum rusticus. Mss. et edd.
praeter unum, ap. Pott, et Orell. vulgo. <««c r«sftc«.y. Mss. nostn Drd.
omnes. Schol. Acron. Cruq. Edd. 2. Gph. 2. cum rusticus. Msc. nost.
ante Bentl. omnes, et Baxt. Gesn. Brl. 1. rf^^;« nwifcws. Msc. nost. Mon. 2.
I.Il?. II. SAT. VI. MI. 209
Dienste bei Tisch, vorki^sieiui vou Je^ilicheni. w.is sie ihr aufträgt.
Jen", in getuäclilicher Lie", isl iVoh des verändtMrtei» IaHV»*^ 1 1 o
Und im Genüsse vergufigl als heilerer Gast. Da mit einmal
KrachtHi die Flügel des Tlwrs, dass boid" aurs^mugeu von» L»§er.
Angstvoll remieu sie rings im geräumigen Sa;Ue. Doch mehr niK"!»
Beben eolseelt sie umher, als laut von der Dogge« Gelielle
Hallte der hohe l^ilust, — »Ich bcrlanke mich.« s;igle die Lainlmaus. 115
»»Für ein Leben wie diess. Leb" wolU! Mein Hohlchen im Walde
»Wird, vor Gefahren gescliützt. Ihm der äroüicheu Wicke midi IrosJen!«
Siebeute Satire.
Unfreiheit im Laster.
Längst schon lausch" ich dahier. und mochte dir Einiges sagen;
SdkHie jedoch, als KuechL — Wie, Davus? — Er isfs, des Gebieters
Treuosler Diener, und redlich so viel als giuigel, dass nämlich
Nicht vorzeitig er stirbt. — Wohl, madw Gebrauch von der Freiheit,
Die der December gew-älu-t nach der Väter Verorduunge«. Reilel — 5
Ein TheU iMeuscheu behamM mit Lust im Falsche», und sömligt
110) EstopHshaec, ait. Msc. Feae tuii. quod factum iu mss. Cmq. 1,
2, c. — raUas et ait. Msc, nosu a — d. ei 4. luss. Beml. 7. 8: ui
Mon. 3. — eaietis. Ms*, uostri prope Dari sermo Uoraiii recitaüouem sa-
omues. ap. Ciaq. ei Pulm. omnes. tii-ae 6. excipiai (^nullo probaiUe).
duo ap. Bei-sm. Edd. auie Lauib. Idein oonieo, /<7M(/n</«(M hie tuisto. —
plrq. e« pos« phq. Mur. Xyl. Chab. at enpiens coui. Ruigers. Leo«. N>-
Crat. Torr. D. Heins. Boud. Rod. mis. c. *2ö.
Despr. luv. Zuivk. Beut!. Baxt. Ge^n. •>) amietis. Msc. nost. Drd. 1. ami-
Cuu. San. Phil. Fnvuo. Saudb. BaH. (.„^ g^f \|<c no<t Gt*»^ I.
Val. Sivr.MilL Dorigh. Oberl. Wakef. 3 ^^^^^ ej. 'cuu. - jW
A.ar.\\eu l^oer. Fea^ Hemd. Boib. ^^^.^ ^om.lö). Msc. «ost. B,I. 1.
Laxup. Pou. B.p. Zell. lalui. Mem. /^,-, ,^/^. Umb. ait qu.^.dam
Orell. Bur. Diz. Dlb. bchm. Wdm. * ,, • •
.. , _. M ,>. .» velle leir».
kr?, ealeat. Msc uost. Itiii. 2. rass. „"- ,. _, ,.
apfLaiub. fere omues t?).^Edd. Ve- "*) ^* ""'"'^- ^•*'^- »P- B^l-*«'- ^'
«e«. 478. Meiiiol. 486. L,^nb. (qui «« «^' '^^^ /»*'«"* "-«»'• ^*^'"*, *P-
der.) Cruq. Fabr. H. S«eph. Bersm. ^«^'^"i- ^' «'^ ^'^ '"''^* ^,"'"'- ^'""t
Dacer. Tan. Bunn. I'»? i" l.uudUu^n.^u.^ T. L Vase. 4
,,_... -, . ,,. ., _n ^'f "'«' reptUes com. Cauuegiet. ad
11.) A«v-r«. \ sc. uos«. l.«g \ Edd. ^-, j^^„ p,^^,^ ^. p^,„ _ ,^.
\enet. 4.6. i9.Metl.ol. 4i. 80. ^j^»; „ost. l>orv. 1. - Deeembris.
aervo. Msc. nost Lips. 1 «^rw (<rrro j^j^ p^^^ 3 ^ C). ^. Orell. M {bn
a. 2. m. supso.) Msc. uost. trpb. 2, sun<c 1
Satira VII. 5) eoreruMi. Edd. Veuet. 483. Me-
li Imadtnitait aysewlto. Beull. h.^nc diol. 5<>S. 512. habttert, utert. -Msc.
satiram cum superiore uexam sta- uost. Gib. 2.
270 IIOK. SEKMONUM
Proposiünu; pars multa natat, modo recta capesscns,
Intercluiu pravis obnoxia. Saepe notatus
Cum ti'ibus anellis, modo laeva Priscus inaiii,
JO Vixit inaequalis, clavum iit mutaret in horas;
Aedibus ex maguis subito sc coiideret, unde
Mundior exiret vix libertinus honeste;
lam moechus Romae, iam mallet doctus Atlienis
Vivere, Vertumnis, quotquot sunt, natus iniquis.
15 Scurra Volanerius, postquam illi iusta cheragra
Contudit ai'ticulos, qui pro se tolleret atque
Mitteret in pLimum talos, mercede diurna
Conductum pavit; quanto constantior isdem
In vitiis, tanto levius miser ac prior illo,
7) Propositis. Ed. Crato. — pars sed i puncto not.) mss. Lanib. 1,
magna, ^isc. iiost. Gph. 1. im. 0. 7. 9. 13 (qui praefert) Cruq.
9) ä!?ie//2s. Mss. nostri omnes. Schol. 1, a — d. 0 (qui praefert ia actis,
Acr. Edd. vett. saec. XV. quos vidi, sed ia textu leg. doctus) aiss. Puini.
omaes, Aldiaae, Bas. 527. 55. 80. 2. 3. 6. msc. ap. Turaeb. Adv. 13,
Glar. R. Stepli. Mur. Cruq. Fabr. 17 (qui aon probat), septemdecini ap.
Torr. Rod. Baxt. (qui vindic.) Oberl. Vai. duo ap. Talb. septenideciai ap.
Azar, Fea. Pott. Zell. laha. Orell. Feani, alii ap. Pott. Orell. b. c. Edd.
Bur. Dtz. DIb. Sehm. Wdai. Krg. Cliab. Bersni. Baxt. Gesn. Val. Oberl.
annellis. Edd. Asceass. Lanib, (qui Comb. Fea. Doer. Pott. Bip. Dtz.
tamea cum codd. anulus et anellus Dlb. Scliai.
recte scrilji testatur) H. Stepli. Xyl. 14) Veriumnis. Hunc v. citat Pri-
Chab. Bentl. Cun. cett. ' scian. 17, 7, 45 (T. II. p. 32. Kr.)
11) Aedibus e magnis. Msc. nost. Vortiimnis. Msc. nost. Bas. 1. aisc.
Moa. 4. Aedibus et magnis. Mss. Feae ap. Fabr. Ed. Cua. Verluiuiis. Msc.
1, b. 2, k. Aedibus in magjiis. Mss. Orell. M. Sic scrib. Laadia. in Conmi.
Feae 1, d. e. g. m. 9, a. etTurneb. Edd. Lamb. Cruq. ßersni.
13) Iam medius Romae. Msc. nost. Xyl. Verluinnus. Edd. Flor. 482.
Moa. 4. Orell. M {^chu supsc.) — Veaet. 483. 86. 92 (Pinc.) Mediol.
doctus Athenis. Mss. aostri Lips. 2. 3. 508. 512. — qidcquid sunt. Msc.
Dorv. 1. Drd. 1, 2. 3. Moa. 5. Gph. nost. Moa. 3. quot tot sunt. Msc.
1. 2. Gtg. 1. 2. Gth. 2. mss. ap. aost. Mor.
Lamb. alq. ap. Torr, omaes praeter 15) Volenarius. Msc. Feae 2, i.
unum. mss. ap.Beatl. et Val. Comb. f. Volenerius. Msc. Feae 6, a. — post-
Bad. 1. Pott. 7. 8. Orell. S. p. M qitam sibi. Msc. nost. Gph. 1. un.
{tor supsc.) Schol. Acroa. probat ap. Bersm. — cheragra. Mss. aostri
Marcil. ia aot. et Weber in Sat. Alor. Lips. 1 (i corr. ) 2 {i corr. )
Gevm. conv. Edd. ante Baxt. fere msc. Bentl. 6 (Fabr. notat, in chi-
omaes, et Bentl. Cun. San. Phil, ra^?-« primam produci). Edd. Xyiaad.
Fraac. Saadb. MIU. Pott. Sivr. Dorigh. (qui restit.) item Cliab. et Dospr.
Wakef. Azar. Wetz. Heiad. Botli. (propter primam productam) Beatl.
Camp. Zell. lahn. Mein. Orell. Bur. (qui vindic.) sq. Baxt. Gesn. Cun.
Wdni. Krg. doctor Athenis. Mss. no- Oberl. Wakef. Azar. Wetz. Fea.
stri Lips. 2. Dorv. 2. Moa. I. 3. 4. Doer. Heiad. Botli. Pott. Zell. laha.
Dess. 1 (?/s supsc.) 2. Mor. (?/s supsc.) Meia. Orell. Dlb. Schm. Wdm. Krg.
Drd. 4. Bas. 1. 3. Brl. 1 (doctior, chiragra. Mss. aostri Lips. 1 (a 2.
LIB. II. SAT. VII. 271
Ganz absichtlich; es scliwatikt ein grüsscrcr, jetzo das Hechle
Wühlend, darauf zum Verkehrten gewandt. Ein Prisous, zu Zeiten
Durch drei Ring' an der Linken bemerkbar, üCler mit keinem,
Lebte so ganz ungleicli, dass er stündlich tauschte den Purpur, 10
Plülzlich aus weitem Palast in das ärmlichste Haus sich zurückzog.
Aus dem kaum sich mit Ehren bewegt' ein feinerer Freiknecht;
Jetzt den Verbuhlten in Rom , in Athen jetzt spielte den Weisen ;
Allen Verlumnen geboren im Zorn, den Regenten des Wechsels.
Volanerius aber, der Narr, da ihm selber die Handgicht, 15
Wie er verdiente, die Knüchel gelähmt, gab einem Gehülfen
Tägliche Löhnung und Kost, der für ihu hübe die Würfel
Und einthät' in den Becher; je mehr ausdauernd iu Tliorheit,
So viel minder im Leid, und besser berathen, wie jener,
m.) 2 (a 2. ni.) 3. Mon. 2. 3. Gtg. 1. 3. Brl. 1. Mon. 1. 3. 4. Bas. 1. 3.
1. 2. Dess. 1. Drd. 1. 2. Bas. 3. Dess. 1 (corr.) 2. Drd. 1. 3, a. 4.
Gph. 1. mss. ap. Feam plrq. Edd. Gph. l. 2. Gtg. 2. mss. Pulm. 3.
vett. saec.XV. Aid. I. II. III. Ascenss. C. 10. duo ap. Bersm. nisc. ap. Torr.
Lanib. Cruq. hinc vulgo ante Bentl., alii ap. Val. un. ap. Talb. (corr.)
et San. Phil. Franc. Batt. Sandb. Gesn. 3. Oberl. c. d. alii mss. ap. Polt.
Val. Sivr. Dorigh. Camp. Bip. Bur. Orell. c.p.M. pvrgum Schol. Acren.
Dlz. ceragra. Mss. nostri Mon. 1. Porph. Edd. Zar. Mediol. 477. 80.
Dess. 2. Drd. 4. eyragia. Mss. no- 508. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79.
slri Brl. 1. Mon. 4. 5. mss. Feae 83. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 54-1.
5, b. 9, a. Orell. M. ciragra. Mss. 53. Loch. Colon, s.a. Ascenss. Aid.
nostri Drd. 3. Bas. 1. Gth. 2. Gph. 2. I. II. III. Glar. R. Steph. Bas. 527.
IGj Contundit. Msc. nost. Mor. Con- 55. 80. Muret. Lamb. fqui praefert
tuUt. -Msc. nost. Gtg. 2. Edd. Venet. p/«m?//«) Fabr. Xyl. Crat. Bersm. Torr.
478. 79. luvenc. Contigit. Msc. Cruq. D. Heins. Bond. Rod. Tart. luv.
1. un. Zurck. Biirm.
17) pkirnum. Mss. nostri Mor. Mon. 18) Conductiim paiuit. Msc. nost,
2. 5. Gtg. 1 (ad marg. pyrgum) Mor. Ed. Ascens. IV. Pavit rondu-
mss. ap. Lamb. ( qui rectius esse dum. Msc. nost. Drd. 3. Inducium
putat) mss. Pulm. 1. 4. novem mss. pavit. Msc. Feae 2, i. — isdem. Mss.
ap. Val. sex ap. Feam, Pott. 2. 0. nostri Mor. Mon. 1. Lips. 2 (* puncto
7. 8. 14. Orell. b. S (pirgum supsc.) not.) Gth. 2. mss. Cniq. omnes prae-
msc. ap. Canter Nov. Lact. 7. c. 8. ter 7. Oberl. c. Bad. 1. Feae 2, a.
Schol. Cruq. Edd. H. Steph. Chab. 3, c. 5, a. mss. Orell. b. S. c. Ed.
Despr. Dacer. Talb. Bentl. Baxt. Gesn. Fea (qui restit.) sq. labn. Orell.
Cun. San. Pliil. Franc. Sandb. Batt. Mein. Dtz. Dlb. Scbm. \Vdm. Krg.
Mill. Val. Sivr. Dorigh. Oberl. Wakef. idem. Mss. nostri Lips. 1. 3. Dess.
Azar. Wetz. Fea. Doer. Heind. Both. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 2. 3.
Camp. Pott. Bip. Zell. labn. Mein. 4.5. Gph. 1.2. Bas. 1. 3. Gtg. 1.2.
Orell. Bur. Dtz. Dlb. Scbm. W'dm. msc. Cruq. 7. mss. ap. Feam plrq.
Krg. ßnum. Mss. nostri Lips. 2 (j)yr- Orell. p. M. Edd. ante Feam omnes,
gum supsc.) Drd. 3. mss. ap. Lamb. et Heind. Doer. Botli. Camp. Pott,
(q. V.) mss. ap. Torr. Porph. msc. Bip. Zell. Bur.
nost. phymuin. Mss. Cruq. 1, a — d. 19) ianto est levitis miser. Mss.
3. 4. Schol. Cruq. Ed. Cruq. pyr- nostri Lips. 1. 2. Brl. 1. Gig. 1.
gum s. pirgum. Mss. nostri Lips. Mon. 4. tanto melius miser. .Msc. Feae
272 nOR. SEUMONUM
20 Qni iaiu conteiito, iain laxo fune laborat. —
ISon dices hodie, quorsum haec tarn putida tendant,
FurciterV — Ad te, inquain. — Quo pacto, pessime? — Laudas
Fortunam et moi'es antiquae plebis, et idem,
Si quis ad illa deus subito te agat, usquo repuses;
25 Aut quia non sentis, quod clamas, rectius esse,
Aut quia non finnus rectum defendis et haeres,
ISlequiquam caeno cupiens evellere plantani.
Roniae rus optas, absentem rusticus urbeni
Tollis ad astra levis. Si nusquam es forte vocatus
30 Ad cenam , laudas securum olus ac velut usquam
Vinctus eas, ita te felicera dicis amasque,
Quod nusquam tibi sit potandum. lusserit ad se
2, g (a 1. 111.) tanto est melius viiser. Moii. 3. Edd. Asceiiss. acrior illo.
Msc. nost. Meiitel. — ac prior illo. Msc. Pulni.6. mss. meliores ap. Tori'.
Mss. nostri Bas. 1. Dorv. 1. mss. 20) Qiii iam contento , ium laxo.
ap. Lanib. msc. ap. Turneb. Adv. Mss. nostri Lips. 2 (a 1. in.) .Moii.
13, 17. Septem mss. ap. Feam. Polt. 1.2.3.4.5. Dess. 2. Gpli.l. Dorv. 1.
9. 13. IG. Orell. S. b (com) Schol. Bil. 1. Bas. 1. Gig. 1. 2. Edd. vulgo,
Cruq. Edd. Lamb. (qui restit.) Chab. praeter Cruq. et Bersm. Qui tarn con-
(qvii tarnen in notis praefert ille) tento quam laxo. Mss. nostri Lips. 1.
Bersm. Bond. Dacer. Tart. Despr. 2 (a 2. m. corr.) 3. Dess. 1. Drd.
luv. Baxt. Gesn. Phil. Batt. Oberl. 2. 3. Mor. Bas. 3. Gph. 2. mss.
Wakef. Wetz. Fea (qui recte def.) Cruq. 1, tres. 3. 7. Piilm. 10. duo
Doer. Wüstem. Both. Camp. Pott. ap. Bersm. tredecim ap. Val. duo
Bip. Zell. Orell. Bur. Dtz. Dlb. Schm. ap. Talb. Oberl. c. Bad. 1. Orell. b.
Krg. ac prior illo est. Msc. nost. Ed. Cruq. Qui iam contento quam laxo.
Dorv. 2. ac prior ille. Msc. nost. Mss. nostri Dorv. 2. Drd. 4. mss.
Mor. (corr. a 2. m.) mss. ap. Lamb. Comb. c. d. Qui tarn contento iam
duo ap. Talb. alii ap, Pott. Edd. laxo. Msc. Orell. M (^tam supsc.) Ed.
Aid. I. IIL Glar. R. Stepli. Bas. 527. Bersm. Qui iam contento qui laxo.
55. 80. Venet. 544. 53. Muret. Fabr. Msc. nost. Drd. 1. — contempto. Mss.
H. Steph. Crat. Xyl. Torr, (qui prae- nostri Mor. Gtg. 1 {contento ad marg.)
feit illo) D. Heins. Rod. Zurck. Burm. 2. Edd. Mediol. 486. 508. 512. Flor.
Bentl. Cun. San. Franc. Sandb. Val. 482. Venet. 478. 79. 83. 86. 94. —
Sivr. Mill. Dorigli. Azar. Heind. Jahn, lahoret. Mss. Feae 1, g. ni.
Mein. Wdm. acrior ille. Mss. nostri 21) Non dices. Mss. et edd. vulgo.
Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2. Drd. 1. Num dices. Msc. Feae 9, a. Non ho-
2. 3. Mon. 1. 2. 5. Bas. 3. Gph. die dices. Msc. Feae 2, i. Non dicis.
1. 2. Gth. 2. msc. R. Steph. mss. Msc. Pulm. 1. Feae 2, h. Nunc di-
Cruq. omnes praeter 1 , un. Pulm. ces. Msc. nost. Drd. 4. iam putida.
1.2.3.4.10. duo ap. Bersm. Comb. Ed. Bas. 527. — tendant. Mss. et
c. f. Bad. 1. Orell. b. p. M. Schol. edd. vulgo. /e«rf?<«<. Msc. nost. (iph. 1.
Acron. Porph. Edd. Mediol. 477. 86. Edd. Bond. D. Heins. Burm. tendent.
508. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79. Msc. Feae 2, g. Ed. Glar. te7idat.
83. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Msc. nost. Mon. 3. taridem. Edd.
Colon, s. a. Aid. II. Cruq. aciior Ascenss. III. IV.
ille est. Mss. nostri Mon. 4. Gtg. 2. 22) /««rfes. Msc. Feae 2, c (a 1. m.)
msc. Feae 3. a. acrius ille. Msc. nost. 23) ac mores. Ed. Cun. (nihil mo-
LIIl. II. SAT. VII.
273
Der sich auf strafferem bald, bald niiilit auf gelockertem Seile. — . 20
Wirst du mir nicht bald sagen, wohin diess fade Gewäsch zielt,
Sclialkskneclit ? — Eben auf dich. — Wie das, Nichtswürdiger? — Laut ja
Preisest du Glück und Sitten des älteren Volkes, und wurdest
Dennoch mit Macht dich sträuben, versetzte dich plötzlich ein Gott hin;
Weil entweder du selbst nicht glaubst, was besser du nennest, 25
Oder am Guten mit Kraft nicht festhältst, und im Morast tief
Watest , umsonst dich bestrebend , dem Schlamm zu entziehen die Ferse.
Sehnst dich in Rom aufs Land, und erhebst auf dem Lande die ferne
Stadt leichtfeitig zum Himmel. Wenn Niemand grade zum Schmaus dich
Einlud, lobst du das sichre Genius' und preisest dich glücklich, 30
Gleich als gingst du in Fesseln wohin, und segnest die Wohlthat,
Dass beut' nirgends zu zechen du brauchst. Wenn aber Mäcenas
nens) sq. San. — at idcm. Corr.
Marklaiul.
25) (piod clames. Msc. nost. Dess. 2.
un. ap. Bersm.
26) quia tu infirmus. Msc. Feae
2, g. — tecum defendis. Msc. nost.
Mon. 5.
27) Nequiquam. Sic mss. nostri
Lips. 2. 3. Mor. Mon. 1. Mentel.
(Sic nostri codd. plrq. et optt. Omni-
bus locis , et ita scribendum esse do-
cet Wagner Orthogr. Vergil. p. 459.)
Edd. Tonent. Oreü. Wdni. Nequa-
quam. Msc, Feae 2, h (a 1. m.) —
caeno. Sic scribimiis cum mss. no-
stris Lips. 2. 3. duob. antiquiss. ap.
Torr. (cf. Mannt, ap. Hartes. Orth.
p. 195. Wagner Orlh. Verg. p.419).
Ita ed. Chab. — avellere. Mss. no-
stri Dorv. 2. Gph. L un. ap. Bersm.
Orell. S (e snpsc.) e coeno aipiens
evellere. Sic Acron in Bas. 555. 80.
Ed. Cun. cupiens coeno convellere.
-Msc. Feae 3, a.
29) sinusquam. Mss. et edd. vulgo.
sin usqitam. 5lsc. R. Sleph. Edd. Aid.
I. II. Glar. Bas. 527. 555. si niin-
quam. Msc. nost. Drd. 2. si nusquam
forte (om. es). Ed. Mediol. 480. nus-
quam sis forte ( es corr. a 2. m. )
Msc. Oberl. c.
30) severum olus (corr. securum).
Msc. nost. Dess. 2. — holus. Mss.
nostri Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. 2.
Drd. 3. Mon. 1. 3. 5. Bas. 1. 3.
HORATII SAT.
Gtg. 2. Gth. 2. Schol. Acron. Edd.
vett. ante Muret. et Lamb. q. sc.
omnes. olus. Mss. nostri Drd. 1.2.4.
Mon. 2. 4. Gtg. 1. Gph. 1. 2. Ed.
Mur. Lamb. (qui restit.) hinc edd.
vulgo. (v. nos ad I. Sat. 1, 74.) —
liac velut. Ed. Venet. 486. — veluti
tisquam. Ed. Xyland. (qui praefert
usque). — usquat/i. Mss. nostri fere
omnes, ap. Palm, et Ciuq. omnes,
ap. Lamb. alq. Edd. Mediol. 486.
Aid. III. Glar. Bas. 527. 55. 80.
Venet. 544. 53. Muret. Lamb. in textu
(sed in notis usque) Cruq. Fabr. H.
Steph. Chab. Bersm. Torr, hinc edd.
vulgo. usque. Msc. nost. Gtg. 2 (de
aliis uil cognilum). Edd. vett. Med.
477. 508. 512. Flor. 482. Venet.
478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95.
96. Loch. Colon, s. a. Ascenss. Aid.
I. II. R. Steph. Crato. unquam. Msc.
ap. Bersm. — vehii escam J'ix fu-
gias coni. Horkel. velut usquam in —
Vitus eas. Ed. Marcil. ex ing.
31) Vinctus eas. Mss. et edd.
vulgo. Victus eas. Msc. Feae 5, a
(a 1. m.) Edd. Flor. 482. Venet.
483. 86. 92 (Pinc.) Loch. Aid. IL
Unctus eas. Mss. nostri (iph. 1. Drd.
3. msc. Orell. M {vi snpsc.) Edd.
Mediol. 477.86. — felicem dueis. Ed.
Cun. ex ing. sq. San. Franc. Sivr.
Dorigh.
32) iusserat. Msc. Feae 1, m. vi-
serit. Ed. Loch.
18
274 nOU. SERMONUM
jVIaecenas serum sub luiniHa prima venire
Convivam: »Nemon oleum fert ociusV ecquis
35))Aiidit?(( cum magno blateras clamore fugisque.
Älulvius et scurrae tibi non referenda procati
Discedilnt. etenini »Fateor ine , « tlixerit ille,
»Duci ventre levem; nasum nidore supinor,
»Inbecilhis/iners, si quid vis, adde, popiiio.« • ■
40 Tu cum sis quod ego et fortassis nequior, nitro
Insectere yelut melior, verbisque decoris
Obvolvas Vitium? quid, si me stultior ipSo
33) serum. Mss. et edd. vulgo. 80. 508.512. Flor. 482. Venet. 478.
. sero. Msc. nost. Gtg. 1 (supsc.) ser- 79. 83. 86. 92 (Piuc.) ^4 9o.^ 98.
vwn. Edd. Venet. 494. Mediol. 508. Loch. Colon, s. a. Asceiis. I. Aid. 1. ■
51,2. Fabi- solwii coni. Markland. — Bas. 527.. 55: e< quis. Mss. nosln
sub limina. ^\sc. nost. Drd. 1. Dorv.- 2.-Lips. 2 (a 1. m.) DeSS; 2.
34) nemon (sine apostr.) Mss. no- Mon. 2. 5. -Drd. 2. 3. Bas. 1. 3.
stri Ups 1. 2, 3. o/eu/n /-er^. Mss. Gpk 2. Gth. 2. mss.Pnlm. ,1. 2:
uostri Lips. 1. 3. Dess. 2. Mon. 1. un.. ap. Bersm. un. ap. Torr. Grell.
•2 3. 4. örd. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2. M {haec supsc) Citat luinc v. Dio-
(iph 1 2. Brl. l. Gtg. 1. 2. tnss. »ued, gr. L. I. en quis. Msc. Pulni.
ap. Criiq. 2. 4. 6, Palm. 6. 10. tres 10. ap. Torr. alq. msc. ap. Fcam.
ap. Hersm. ap. Torr. alq. ap. Bentl. Orell. c. .
2 9. et qaatuor.alü, ap. Val. omries, 35) cum magno blateras clamore.
tres ap. TaLb. duodecim mss. ap. Citat Eulyches ap. Putsch, p. 2182.
Feam Pott. 8. 10. 14. 19. 20. Edd. blateras Sermone. Ed. Chab. — fu-
Mediol.477. tum Bern I. (qui restit.) gis.que: Mss. nostri Lips. 1. Dess.
sq. Baxt. Gesn. San. Franc. Sandb. 1..2. Drd. .1. 4. Brl. T. .Mon 2.
Val Sivr. Mill.Dorigh.Walc£f. Wetz. 3. 4. 5. Gph. 1. 2.' Bas. 1. 3. Gtg.
Fea (qui def.) Doer. Heind. Pott. 1. 2. Gth. 2.- mss. ap. Lamb. plrq.
Bip. Zell lahn. Mein. Orell. Wdm. Palm. 3. 6.. mss..:ap. Bentlt Gesn.
oZew/« /-erei. Mss. nojlri Lips. 2. Dess. 3. Comb., b. d. f. Bad. 1- mss.
■ 1 (fert supsc.) Bas. 1. 3. Gth. 2. Feae plrq. ap. Pott. plrq. Orell b.
mss. Pulm L 2: 3. 4. alii mss. ap. c. S. • SchoK Acron. Md. /ar. Me-
Pott Orell b. c. Edd. ante Bentl. diol. 477. 86. 508. ol2. Hör. 482
xxxWo, et Phil. Batt. Oberl. Azar. Venet. 478. 79. 83. 86. 92 (Pmc.)
Bolh. Camp. Bur. Dtz. Dlb. Schni. 94. 95. 98. 544. 53. Loch-. Colon.
Krs. nemon — fers? ecquis audis? Ascc.nss. Aid. 1. II. lll. Glar. R. hleph.
Ed Cun. ex ing. (refüt. Fea). — Bas. 527. 55. 80. Muret. Lamb. Fabr.
ecqufs. Mss. nostri Lips. 1. "2 (corr.) Crat. Bersm. Torr. p--.Hems. Bond.
3- Mon 1 4 Dess. 1. mss. Pulm. Rod. Tart. Bentl, Cun. San. 1-hil.
4'. 6.' mss. ap..Torr. Schol. Cruq. Franc. Saudb. Batt. Val. Sivr. M.ll.
Edd. Aid. I. III. Ascenss. III. IV. Dorigh. Azar. Fea (q. v.) Wüstem.
Muret. Lamb. Cruq. Fabr. Bas. 580. Camp. Pott. Orell. Schm. Wdm. krg.
Xyl H. Steph. Chab. Crat. Bersm. fugitque. Msc. Orell p. f^l'^"^-
Torr. D Heins.' Bond. Dae.er. Rod. Mss. iiostri Lips. 2.. 3 (corr;) Mon. 1.
Tart. Despr. luv. Zurck. Burm. Bentl. Drd. 2, Dess. 1 (ad maig.) RoVph.
Baxt et recentt. haec quis. Mss.no- msc. nost. mss. Cruq. 1, a. .i. 4. ./.
stri Brl 1. Mon. 3. Drd. 4. Gtg. 2. al. Lamb. 1, un. 2 (qui magis jjro-
msc. Pulm. 3. mss/. ap.' Torr, duo bat) mss. Pulm. 1. 2. 4. 10. un. ap.
ap. Talb. Comb. f. Edd. Mediol. 477. BeiSim. qamque ap. lo.r. duo ap.
LIB. II. SAT. VII.
275
Spät in der Diimmenin^^ scliickt iiiul zur Abendlafol dich ladet:
»Heda ,. geschwind l lkiiii;l Keiner mir (Mi Hat .Keiiier deiiii Oliren?«
Schreist du mit gTässliclieni Liiriir \iiid (ie/iink, und rennest von hinnen. . üö
Mulvins und die Schmarotzer, dir nicht zu VermeUiemh's wünschend,
Ziehen hinweg. Denn »Sdiwach, icli gesleh's,« kann .jtMier ja sagen,
»Dien' ich den Lüsten des Bauchs, heim Scinnonluri heb' icli die Nase-;
»Bin untüchtig, ein Wicht; wenn man.wiH, kfieipsirciitiger Sehh'nnner.«
üu nun SciaV wie ick seihst, ja vielleicht •ein ärgerer, willst' mich 40
Gar als Besserer noch äusschniählen , in |»runkende Worte
Hüllend den eigenen Fehl? — Jetzt sieh, dh du Ihorichtcr dich nicht
Talb. Feae 2, g. 3, a. d. 7, a. Polt.
20. Edd. Cruq. Xyl. H. Stepii. Chab.
Dacer. Despr. Zurck. Burm. Baxt.
(quem, quod Beulleio fugisquc ut de
suo tribuit , Fea lecte bospitcin iu
mss. etedd.vett. appellat) Gesn.Obeil.
Comb. Wakef. Wetz. Doer. Heiiid.
Both. (qui ^vatkii/uyisque in uotis)
Bip. Zeil; labil. Mein. Bur. Dtz. Dlb.
36) M.idvius. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Dbrv. 1. 2. Mon. 2. 4. 5. Bas.
1. 3. Gth. 2. niss. Bentl. 6. 17. octo
mss. ap. Feam. Qrell. b.. S. e. Ed.
Bentl, (qui restit.) sq. Cun. San.
Fbil. Franc. Yal. Dorigb.- Azar. Wetz.
Fea. Doer. Heind. Botli. Zell. lahn.
Mein, ürell. l)tz. Dlb. Scbm. Wdm.
Krg. MiVviVs. "Mss. nostri D.ess. 2.
Mon. 1. BrI. 1. (ipb. 1. 2. Gtg. 1. 2.
■msc. Orell. p. SchoL Acron. Crmj.
Fdd. ante Bentl. ijuos vidi, omnes,
et B.ax,t., Gesn. Sandb. Batt. Sivr. Mil'l.
Oberl. Wakef. Camp. Pott. Bip. Bur.
Fulvius {Mul supsc.) ms'c. ürell. M.
Mtdius: Msc. nost. Mon. 3. Milinus.
Msc. Feae 2, i. — = precantur (call
supsc.) Msc: OreU. M. tibi non re-
ferenda preccai. Cit. Prlscian. 18, 25,
230 (II. p. 21G. Kr.)
37) Discedent.- M^c. Grell.' M. — •
dcxernt iUe com. Praed.
38) supino. Msc. npst. Mon. 1.
mss. alq. ap. Val. Ed. Muret.
39) Inbecillits, Sic mss. nostri Lips.
\. 2 (eorr.) 3. Man. 1. 2. Dess. 1.
ürd. 3. Bas. 1. Edd. Bentl. Wdm.
Inibecillüs. Edd. vuli^o. InheciHis:
Mss. nostri Brl. 1. J.ipS. 2 ((^ supsc.)
Dess: 2. Gph. 2.' JmlieciUis, iners,
et quidvis. Mss. Feae 1, g. m. 7, b.
— • si quid vis. Mss. nostri omues,
mss. Lanib. 1, duo. 2. 3. 6. 7. 8,
duo. 9. tres ap. Bersm. ap. 'Palm,
omnes. Edd. vett. ante Aldniu omnes,
et-Lamb. (qui restit.) Cruq. B. Stt?ph.
Crat. Torr. D. Heins. Bond. Dacer.
Bod. Despr.Iuv. Zurck.. Burm. Bentl.
Baxt. €uu. et rccentt. sim quidvis.
Edd. Aid. I. .0. IlI.Glar. R. Steph.-
Bas. 527. 55. Venet:.514. 53. Xyl.
Fabr. Chab. Bersm. (propös. Bened.
Pbilol.) sin qidd vis. Ed. Muret. .
40) Tum cwn sis. Ed. Mediol; 486.
Cicm tu sis. Msc- nost. Gth. 2. —
tdtra (o supsc. a 2'. m.) Msc. nost.
Lips. 1 .
41) Insectare. Mss. Oberl, d. c
(a L m.) .
42) Ohvolvas Mss. et edd. vul^o.
Obvolvis. Msc. nost. Dorv. l.-mss.
alq. ap. Val. Feae 1 , k' (a 2. m.)
Livolvas. Msc. nost. Gph. 1. Absol-
vas. Msc. nost. Drd. l. — quod si.
Mss. nostri Dess. 2. Mon. 3. Bas.
\. 3- Gph. 1. tres mss. ap. Bcrsni.
Ed. Aid. I. ^- vie' stultior ipso. Mss.
nostri Lips. • 1 . 2.. 3. Dorv. I. Mon.
1. Des§. L Gph. 1. 2. Drd. 2. 3, a.
Gtg. 2. mss. Pulm. 2. 3. 10. duo-
decim mss. ap. Feam. Pott. 2. 6. 7.
10. 12, Edd. Mediol. 477. .508. 512.
Flor. '482. Venet. 483. 66. 92 (Piiic.)
94. 95. 98. Loch. Ascenss. Aid. 111.
Muret. Fixbr. H. Stepb. Chab. Bersm.
Bond. Dacer. Rod. Despr.- luv. Bentl.
Baxt. Gesn. Phil. Batt. Mill. (»beil. Wa-
kef. Wetz. Doer. Heind. Both. Camp.
■Pott. Bip. Zel|. Mehl. Orell. Hur.
Dtz. Dlb. Scbm. Wdm. me stultior
ipse. Mss, nostri Dorv. 2. Mou.- 2.
18*
276 HÖR. SERMONUM
Quing'entis empto drachniis dopronderis? Aufer
Mo voltu terrere; manuni stomachumque teneto,
4ä Dum quae Crispini docuit me ianitor, edo.
»Te coniunx aliena capit, meretricula Davum:
Pcccat uter nostrum cruce dignius? Acris ul>i me
Natura incendit, sub clara nuda lucerna
Quaecumquo excepit turgentis verbera caudae,
50 Cluiiibus aut agitavit equum lasciva supiiium,
Dimittit neque famosum, neque sollicitum, iie
Ditior aut formae melioiüs meiat eodem.
Tu cum proiectis insignibus, anulo equestri,
Romanoque habitu, prodis ex iudice Dama
äö Turpis, odoratum caput obscurante lacerna,
Non es quod simulas? metuens induceris, atque
Altercante libidinibus tremis ossa pavore.
3. 4. 5. Bil. 1. Dess. 2. Drd. 1. 3. Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. 3. Dess. 2.
Meiitel. Bas. 1. 3. Gth. 2. Ütg. 1 Drd. 1. 2. Gtg. 1 (ad marg. Chry-
(o siipsc.) mss. Piilm. 1. 4. 6. duo sippi). Gph. 1.2. Bas. 1. 3. Gtli. 2.
ap. Bersm. Comb. c. Bad. 1. alü Schol. Cruq. Edd. vulgo. Chrispini.
ap. Pott. Orell. S. c. b (coir.) Edd. Mss. nostri Dess. 1. Mon. 5. (itg. 2.
Venet. 478. 79. 544. 53. Mediol. 486. Crlsippi. Mss. nostri Brl. 1. Mon. 4.
Aid. I. II. Glar. R. Steph. Bas. ,527. Urell. M. Chrysippi. Msc. nost. Did.
55. 80. Lamb. Cruq. Xyl. Crato. 3,1. Kdd. Flor. 482. Venet. 483. 86.
Torr. D. Heins. Zurck. Burm. Cun. Landin. in comm. Crysippi. Msc. Feae
San. Franc. Sandb. Val. Sivr. Do- 3, a. Orell. c. Edd. Venet. 492 (Pinc.)
righ. Azar. astutior ipso. Mss. Feae 94. 95. 98. Mediol. 508. 512. —
2, a. b. eda?n. Msc. Feae 2, i.
^3) deprendei'is . Mss. nostri Lips. 46) coniunx. Mss. nostri Lips. 1.
r. 2. Mon. 1. 2. 4. 5. Dess. 1. 2. 2. 3. Mon. 2. Drd. 2. 3. Bas. 3.
Drd. 1. 3. Bas. 3. Gph. 1. Brl. 1. Ment. Gph. 1. Brl. 1. Gtg. 1. 2.
Gth. 2. Edd. Aid. IL III. Mediol. (Hh. 2. Edd. Mediol. 477. 86. 508.
508. 512. Glar. R. Steph. Bas. 527. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83.
55. 80. Venet. 544. 53. Miiret. Lamb. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Cruq. hinc edd. vulgo. deprehende- Colon, s. a. Ascenss. Aldinae. Glar.
lis (vitiose). Mss. nostri Lips. 1. R. Steph. Bas. 527. 55. 80. Benti.
Mon. 3. Drd. 2. 4. Bas. 1. Gph. 2. ( qui redux. ) Oberl. Wdm. coniiix.
Gtg. 1. 2. msc. Oberl. c. Orell. b. Mss. nostri Mon. 1. 3. 4. Bas. 1.
Edd. Flor. 482. Mediol. 486. \enet. Gph. 2. Edd. Maret. Lamb. Cruq.
478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) Loch, post edd. vulgo, et recentt. plrq. —
Ascens. I. Batt. Fea. Camp, repre- meretricula Damam. Ed. Sivr. ex
henderis. Ed. iMediol. 477. Aid. 1. ing. (qui def.)
defenderis. Msc. nost. Drd. 3, 1. 47) cruce nostrum. Msc. ap. Bersm.
45) Dum quod. Msc. nost. Dess. 2. — dignior. Ed. Cun. ex ing.
nasc. Palm. 1. un. ap. Bersm. Feae 48) 2«cewrf(V. Mss. nostri fere omn es,
2, h. Cum quae. Msc. nost. Mon. 3. Lips. 1. 2. 3. Brl. 1. Dorv. 1. 2.
/>^^m(7«<? (üesupsc.) msc. nost. Lips. 2. Ment. Dess. 1. 2. Drd. 2. 3. 4. Mon.
Dum me Crispini docuit quae. Msc. 1. 2. 3. 4. 5. Bas. 1. 3. (iph. 1. 2.
Pulm. 10. — Crispini. Mss. nostri Gtg. 2. Gth. 2. mss. Pott. 10. 18.
LIB. II. SAT. VII.
277
Findest wie mich, der dir fünfliunderl Drachmen gekostet?
Weg mit dem drohenden Bhck! Hall Faust und Call' in den Schranken,
Wahrend du hurst, was eben Crispinus' Pförtner mir vortrug.
»Dich entzücket die Gattin des Anderen; Davus ein Dirnchen.
Welcher von uns fehlt wcrther der Kreuzigung? Wenn die Natur mich
Heftig zur sinnlichen Lust anreizt, leicht find' ich Gewahrung,
Freundlich oniftfangen und ohne Gefahr, beim Scheine der Leuchte.
\Nelclie nun auch willliihrig mit Liebesbeweis mich erfreut hat,
Weder an Ehre gekränkt entlässt sie mich, noch in Bcsorgniss,
Ob ein Reicherer jetzt, ob ein Schönerer eben dahin rennt.
Abei- wenn du , abwerfend den Hang und die Zeichen des Ritters,
Ring und Römergewand, vom Richter zum schmählichen Dama
Wirst, und das duftende Haupt einhüllst in den bergenden Mantel,
Bist du da nicht, für den du dich gicbst? Ein trittst du mit Zagen,
Und im Ringen der Angst mit der Wollust bebt das Gebein dir.
4o
50
Orell. p. Edd. vulgo ante Feam, et
Doer. Heind. \Viistem. Roth. Camp.
Bip. Zell. Biir. intendit. Mss. ex no-
stris modo Drd. 1. Gtg. 1. mss.
Cruq. 1, a— d. 6. 7. Fulm. 4. 6. de-
cem mss. ap. Val. octo ap. Feam,
alü ap. Pott. Orell. M (c supsc.)
Edd. Frinc. Mediol. 477. 86. Venet.
492 (Pinc.) tum Fea (qui revoc. et
def. ) sq. Pott. lahn. Mein. Orell.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. — la-
cerna. Mss. nostri Lips. 1 (corr. )
Drd. 4. mss. Puiin. 1. Id. Cruq. 7.
tres ap. Torr. Orell. S. c. Edd. Loch.
Aid. I. Glar. Fabr. Bond.
49) accepit. Msc. Cruq. 0. Feae
1 , e. 2 , g. — egentis. .Msc. nost.
Mou. 5. excipit urgentis se verheru.
Mss. Cruq. 1, tres. Palm. 10.
50) Hie V. deest in niscto noslro
Mon. 5 (utinam in omnibus mss.,
ut spurcus et carte supcrvacaneus!
Sed Scholiastis est antiquior, qui la-
borant in explicando). Clunibus, aut
agitavit. Sic dist. Aid. L II. III.
Glar. R. Steph. Bas. 527. 55. 80.
Venet. 544. 53. Fabr. Crat. Xyl.
Oberl. Wakef. Wetz, atque agitavit.
Msc. nost. Drd. 3.
51) Dimittat. Msc. Feae 2, a (a
1. m.) — ne famosum. .Msc. nost.
Gtg. 1. neque clamosum. Landin. in
comm. — sollicituin me. Msc. Bad. 1 .
Feae 2, a. 5, a.
52) meiat melioris. Ed. Chal). ine-
iet. Mss. nostri Lips. 2. Dorv. I.
nindat. Msc. nost. Drd. 3.
53) anulo. Mss. nostri Lips. 1.
2. 3. Brl. 1. Mon. 1. 2. 3. 4. 5.
Bas. I. Gtg. 1. 2. mss. Oberl. c. d.
Schol. Acron. Edd. Flor. 482. Me-
diol. 486. \enet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) Aid. I. II. III. Glar. R.
Steph. Bas. 555. 80. Torr. Azar.
Orell. Dtz. Dlb. Wdm. (v. sup. ad
V. 9.) annulo. Edd. Ascenss. Mediol.
508. 512. Bas. 527. Venet. 553.
Muret. Lamb. inde edd. vulgo. —
anulo eodem. Msc. nost. Gth. 2.
55) lucei-na. Mss. nostri Mon. 2.
Gtg. 1 (lac. supsc.) mss. Comb. d. f.
56) Non est quod. Msc. nost.
Drd. 3. Ed. Glar. Moves quod. Ed.
Loch. — simulas. metuens. Msc. nost.
Brl. 1. puncto dist. Item edd. vett.
saec. XV. et Mediol. 508. 512. Aid.
I. II. III. Ascenss. Bas. 527. 55.
Glar. II. Steph. Muret. Fabr. Chab.
Crat. Rod. simtdas'f metuens per in-
terrog. recte dist. Lamb. et eum se-
culi cett. omnes. — induxeris (c
supsc.) .Msc. nost. Lips. 2. educeris.
Msc. Feae 2, e.
57) Altercante. Mss. et edd. vulgo.
Alternante. Mss. nostri Bas. 1. Gth. 2
278
HÖR. SERMONrM
Quid rcfcrt, iiri virgis ferroquc nocari
Auctoratus eas, au turpi clausus in arca,
60 Quo te peecati demisit -conscia herilis
Contractum gonibus tang-as caput? Estne marito
I\Iatronac pcccantis in ambo iusta potestas?
iln coiTuptorem vel iustior: illa tarnen se
xKoii liabitu mutatve loco, pcccatvc superne,
65+ Cum te formidet mulier neque credat amanti.
Ibis sub furcam- prudens , dominoque furenti
Conmittes rem omnem et vitam et cum corpore famam.
EvastiV credo metucs, doctusque cavebis:
(sane notabilis leclio). — tremis per
ussa. Msc. nosl. (itli. 2.
58) uri virgis ferroque necqri. Sine
dist. ed. Bentl. et recentl. plrq^. uri
virgis, feiToque. Sic dist. mss. Cruq.
1, a. 2. Kdd. Asceiiss. Bas. 527. 55.
Muret. Lamb. Fabr. H. Sleph. Xyl.
Crat. Becsm. Torr. D. Heins. Bond.
Dacer. Rod. Tart. Despr. Zurck.
Burm. Baxt.- Gesn. San. Phil. Sandb.
Dorigh. uri, virgis, ferroque. Sic
dist. Aldus, Glar. R. Steph. , alii.
uri, virgis ferroque. Sic dist. Heind.
Roth. Zell, r— virgis uri. Msc. nost.
Brl. 1 (al.m.) msc. Cruq. 7. Feae
2, g. Edd. Cruq. Cun. (sed vid.
Feam). — ferroque necari Auctora-
tus eas. Turneb. Adv. 2, 20 bene
docuit, ila legendufti esse, quod 2iri
et necari pendeant ex voce auctora-
tus eas, et locum Petronii comniode
laudat. Lamb. ita verba inter se iun-
xit, et eum secuti edd. plerique
omnes. ferroque necari? Auctoratus
eas. Sic edd. vett. ante Lamb. et
Muret. Cruq. Fabr. H. Steph. Chab.
Crat. Bersm. D. Heins. Tart. Despr.
Burm. — ferroque secari, Mss. alq.
ap. Lamb.
b^) Autor atus.'^lss. nostri Brl. 1.
Mou. 3. Auctoratus eras. Mss. Cruq.
4. 7. — ac turpi. Msc. nost. Gtg. 1.
60) Quo te peecati demisit conscid
herilis. Hunc ordineni verborum ad-
scivinius e msclo nostro Drd. 3. , ut
vulgato: Quo te demisit peecati c. h.
multo concinuiorem et aptiorem. (cf.
Bothii noia ad II. Sat. 8, l. in An-
nott, p. 130). — demisit. Mss. et
edd. vulgo. dimisit. Mss. nostri Brl. 1.
Dorv. 1; Mon. 5. Drd. 1. 3. Bas. 3.
mss. Fulm. 1. 2. 3. 6. un. ap. Bersm.
Bad. 1. mss. plures ap. Feam. Grell,
b. S. de?intlat. Msc. Feae 9, a.
öl) Coniractum geinhus (nulla dist.)
Edd. Xyl. Despr. Zuruk-.- Burm. Bentl.
Cun. San. Phil. Sandb. Val. Azar.
Wetz. Fea.. Doer. Heind. Bip. Zell,
lahn. Mein. Grell. Dtz. Dlb. Wdm.
Krg. Contractum, genibus. Sic dist.
Aldus, Glar. Muret. Lamb. (q. v.)
Cruq. Fabr. H. Steph. Chab! Crat.
Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Da-
cer, Rod. Tart. Franc. Sivr. Dorigh.
Oberl. Wakef. Bolh. Polt. Bnr. —
Contractum ut genibus. Mss. nostri
Mon. 4. Gtg. 2. Gth. 2. mss. ap.
Cruq. fere omnes. Lamb. 2. 5. 6.
Comb. d. Contractum aul genibus.
Msc. nost. Brl. 1. .
62) in ambo (cf. U. Sat. 3, 180).
Mss. nostri Mon. 2. 5. Bas. 3. Lips.
3 (* supsc. a 2. m.) msc. Pulm. 10.
duo mss. ap. Val.' tres ap. Feam.
Pott. 7.- 11. 12. 14. Sic leg. Cuiac.
Observatt. 12,;18. praefert Torr. Edd.
Venet. 553. Zurck. Benil. Baxt. Gesn.
Cun. Oberl. Comb. Wakef. Azar.
Wetz. Fea. Doer., Heind. Both. Zell,
lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb. Schm.
Wdm. Krg, in ambos. Mss. nostri
Lips; 1. 2. Dess. 2. Brl. 1. Gph.
1. 2. Mon. I. 3. 4. Drd. 1. 2. 3. 4.
Bas. 1. Gtg. 1. 2. mss. pirq. ap.
Val. et Pott. Orell. b. S. p. c (corr.)
Scliol. Acron. Edd. vett. saec. XV.
LIB. II. SAT. VII.
279
Isl's nicht gleich, oh g;o(iiiiij;cii zu Brand, zur Staupe, zum Schwerttod,
Als Klopffechter du gehst, oh in schmählicher. Lade, worin dich
Barg dci- ycrbühlcteii Frau niitscliuldige Zofe, vei-schlosscn, 60
Nah an die Kiiiee gekrümmt du das Haupt scltmiegst? Steht dem (Jemahl nicht
Einer verführten Matron' auf beide gerechte Gewalt zu?
Auf den Verführer sogar noch gerechtere: Jene verändert
Doch ihr Aeusseres nicht, noch den Ort, noch frevelt sie thätig.
Weil sie vor dir Scheu hegt als Weib, nicht traut dem Bewerber. ßj
Doch du rennst mit Bedacht zur knechtischen Strafe ; des Herrn Wuth
Bietest so Leib und Leben du preis, als Ehr' und Vermögen.
Kamst du davon? Scheu'n wirst du vielleicht, und gewamet dich vürselin.
omnes. Aid. 1. H. IIL Ascenss. Glar.
R. Stepli. Bas. 527. 55. SO. Muret.
Lamb. Cruq. Fabr. H. Stepii. Xyl.
CJiab. Crat. Bersni. Torr. l3. Heins.
Bond. Dacer. Rod. Tart. Despr. Burm.
San. PhiL Franc. Sandb. Mi!!. Vai.
Sivr. Dorigh. Pott. Bip. Bur.
03 — 65) H-os versus obelis iiotavi
\il snspectos. Causas cur mihi adnl-
terini et spurii esse videaiitur, in
comm. exponam.
. 63) In corriiptorem est vel. Msc.
Feae 9, a. — vel iustior. illa. Sic
(lisf. edd. vett. sacc. X\'. Aid. I.
1!.. HI. Ascenss. (ilar. R. Stepli. Xyl.
Despr. Zurck. Bentl. Cuu-. San. Franc.
Val. Sivr. Dorigh. Oberl. Fea. Heind.
Pott. Bip. Zell. Mein. Orell. Bur.
Dtz. Dlb. Wdni. Krg. vel iustior?
illa. Sic dist. Bas. 527. 55. 80. Mu-
ret.. Lamb. Cruq. Fabr. H. Stepli.
Chab. Crat. Bersm. Torr. D. Heins.
Bond. Dacer. Tart. Burm. Phil. Sandb.
jSzar. Wetz. Doer. Both. lalni. Söhm.
64) motatve. Msc. nost. Mon. 2. —
peccatve. Mss. et edd. viilgo. mss;
Palm. 1. 2. 3. peccatque. .Mss. nostri
Dorv. 2. Mon. 3. Drd. 4. B<as. 1.
Gtg. 1. mss. Pulm. 8. 4. 6. Gesn. 3.
Comb. b. Oberl. c. quinque mss. ap.
Feam. Orell. b (corr.) Ed. Sivr. pec-
catne. .Msc. nost. ßrl. i. peccatque
süperbe coni. Praed. spectetque coni.
Horkel. supitie coni. P. Nannius Mise,
c. 4 (v. Turneb. Advers. 2, 18).
65) Hie versus ad marg. adscri-
ptus in msto iiostro Lips. 2. — for-
nddat. Msc. nost. Gtg. 1. — nee cre-
dat. Msc. nost. Lips. 2. msc. Oberl.
d. — non credit. .Msc. Feae 9, a. —
Post superne puncto dist. post amanti
comiuate Orell. sq. Dlb. Schm.
06) suh furca. Mss. nostri Mon. 5.
Gph. 1. Edd. Flor. 482. Venet. 483.
86. Loch. Despr.' — sub furcum nie-
tuens. V. lect. ap. Fabr. ■
67 ) Committis. .Msc. Feae 1 , b.
7, b. 9, c. CommJttas, Msc* Orell. c.
Ed.» Tart. — vitam cum corpore (ei
om.) .Msc. Feae 7, b. vitam quoque
£orpore. Msc. Comb. c.
68) Evasti'f credometues. Sic di.-?!.
Edd. Aid.. I. H. HI. Glar. R. Stepli.
Bas. 527. 55. 80. Lamb. Cruq. Fabr.
H. Steph. Chab. dat. Torr. Bond.
Dacer. Tart. Despr. Zurck. Burm.
Baxt. Gesn. San. Sanäb. Dorigh.
.Axar. üoer. Pott. Bip. Evasti: credo
inetues. Sic dist. edd. vett. säec. X.V^
plrq. et Ascenss. Muret. Xyl. Bersm.
D. Heins. Rod. lahu. Mein. Orell.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Evasti'f
metues credo. Msc. nost. Gph. 1. nisc;
Bentl. 7. Edd. H. Steph. (ad marg.)
Bentl. (qui def.) Cun. Phil. Franc.
Sivr. Oberl. Wakef. Wetz. Bur. Eva-
sti: metues credo. Edd. Heind. Both.
Zell. — Credo eva&isti. Mss. nostri
Gph. 2. Drd. 4. evasisti (si puncto
not.) Msc. nost. Lips. 1. — credo
metuens. Mss. nostri Lips. 2. Dorv. 2.
Gph. 2. (Jth. 2. Bad. 1. novein mss.
ap. Feam. Edd. Mediol. 486. Venet.
494. Mediol. 508. 512. Colon, s. a.
Ascenss. el Fea (qui def.) — doctus
metuensque. Msc. Orell. S.
280 HOK. SERMONUM
Quacres quando itci'iini paveas, iterumquc perirc
70 Possis. O totiens servus ! Quac belua ruptis
Cum somel efFugit, recldit se prava catenis?
Non suni moechus, ais: neque ego, hercule, für,
ubi vasa
Praetereo sapiens argentea: tolle periclum,
lam vaga prosiliet frenis natura remotis.
75 Tune mihi dominus, rerum imperiis liominumquc
Tot tantisque minor, quem ter vindicta quaterque
Inposita liaud um quam misera formidine privet?
Adde super dictis, quod non levius valeat: nam
Sive vicarius est, qui servo paret, uti mos
80 Vester ait, seu conservus: tibi quid sum ego? Nempe
Tu mihi qui imperitas, alii servis miser atque
Duceris ut nervis alienis mobile lignum.
Quisnam igitur liber? Sapiens, sibi qui imperiosus,
69) Qucteres. Mss. et edd. vulgo. Beism. se reddit. Msc. Feae 2, g. —
Quaeris. Mss. nostri Dorv. 1. 2. Men- se priva coni. Cruq. se parva. Edd.
tel. Drd. 3. Gth. 2. msc. Palm. 1. Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79.
Feae 2, g (a 1. m.) h. 6, b. Edd. 72) ait. Ed. Bas. 555. — ubi visu.
Clin. San. Sivr. Dorigli. Die mihi, Msc. Cruq. 1, a.
quando. Msf. Feae 2, i. 73) Praetereo patiens. Ed. Wakef.
70) totiens. Mss. nostri Lips. 1. ex ing.
2. 3. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Dess. 2. 74) In vaga. Edd. Flor. 482. Ve-
Drd. 3. 4. Gph. 2. Bas. 1. 3. Mor. nct. 483. 86. Loch.
Brl. 1. Gtg. 1.2. Edd. vett. saec. XV. 75) iviperiisque. Mss. nostri Lips.
Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor. 482. 2. Dess. 2.
Veuet. 478. 79. 83. 86. 92 (Pinc.) 76) quaterve. Msc. Comb. f.
94. 95. 98. Loch. Colon, s. a. 77) Inposita. Sic mss. nostri Mor.
Ascens. 1. et Bentl. Oberl. Wdm. Lips. 3. Mon. 2. Dess. 2. Drd. 1. —
toties. Edd. Aid. 1. II. 111. hinc edd. Af«<</7«?<«y««/«. Edd. Venet. 492 (Pinc.)
vulgo. — helua. Mss. nostri Lips. 94. Mediol. 508. 512. — privet. Mss.
I. 2. 3. Mon. 1. 2. 4. 5. Dess. 2. et edd. vulgo. privat. Mss. nostri
Brl. 1. Bas. 1.3. Gth. 2. mss. Oberl. Brl. 1. Drd. 2. Bas. 1. 3. msc. Comb,
c. d. Edd. vett. saec. XV. et Bentl. b. Oberl. d. Feae 2, e. 5, a (a 1. m.)
Baxt. Gesn. Wakef. Heind. Orell. Orell. b. Ed. Aid. 1.
Dtz. Dlb. Wdm. Krg. (v. nos ad II. 78) Adde super dictis. Mss. nostri
Sat. 3, 316). beUua. Edd. Aid. I. Lips. 1. 2. 3. Mor. Dess. 1. Mon.
II. III. hinc edd. vulgo. 2. 3 (a supsc.) 5. Bas. 1. 3. Gtg. 1.
71) effugerü. Msc. nost. Lips. 1 (ith. 2. mss. Pulm. 1. 2. 3. 10. Bentl.
(a 1. m. sed er erasum) msc. Oberl. c. 6 (a 1. m.) 8. 10. 17. undecim mss.
Feae 2, i. Cum fugitque semel. Msc. ap. Feam. Ed. Mediol. 486. Adde
ap. Bersm. Cum semel erupit. Msc. super, dictis. Sic dist. Bentl, (qui
Comb. f. — reddit se. Mss. et edd. revoc. et def.) sq. Baxt. Gesn. Cun.
vulgo. mss. ap. Lamb. alq. reddet San. Phil. Franc. Sivr. Dorigh. Oberl.
se. Msc. nost. Lips. 1. mss. ap. Wakef. Comb. .Azar. Wetz. Fea.
Lamb. alq. Feae 1, g. m. 7, b. Ed. Doer. Pott. Bip. Zell. lahn. Mein.
LIB. IL SAT. VII.
281
Nein, gleich suchst flu, wo wieder du Angst und wieder Vernichtung
Findest. 0 du, vielfältig ein Sclav! Welch reisscndes Thier ist, 70
Einmal ontflohn , so bethört, zur zerrissenen Kette zu kehren?
Sprichst du : » ich bin nicht Slörer der Eh'n ! « Ich , traun , bin ein
Dieb nicht,
Wenn ich vor Silbergerath klug hingeh". Nimm die Gefahr weg:
Wie die Natur, vom Zügel befreit, gleich stürmend hen'or bricht!
Du mir Herr, der selbst den Gewalten der Menschen und Dinge, 75
Vielen und Mächtigen, dient? den kein prälorischer Freistab,
Drei, vierniale gebraucht, je frei von der sclavischen Angst macht?
Füge dazu, was nicht dem Besprochenen weichet an Geltung:
Sei, wer dienet dem Knecht, nun Hidfsknecht , Eurem Gehrauch nach.
Sei Mitknecht er genannt: was bin ich dir selber? 0 wahrlich, 80
Du, mir gebietender Herr, fröhnst Andern im schmählichen Dienst, und
Lassest dich ziehu, we an Fäden gewippt, ein bewegliches Holzbild!
Wer ist also ein Freier? Der Weis" ist's, der sich beherrschet.
Schni. Wdm. Krjr. Adde super dictis,
quod non. Sic dist. Heind. Wüstem.
Botli. Orell. ßur. Dtz. super addictis.
Msc. nost. Gtg. 2. supradiciis. .Mss.
nostri Mou. 1. 4. Dess. 2. Drd. 1. 2.
Gph. 1. 2. Brl. 1. mss. Pulm. 4.6.
Orell. M. Edd. vett. saec. XV. plrq.
et Aldinae, Ascenss. Basill. .Muret.
Lamb. Cniq. cctt. ante ßentl. , et
Sandb. Batt. Miil.Val. Camp. — quod
non valeat levius. .Msc. Feae 3, c.
79) qui sermo patet. Msc. nost.
Gtg. 2. Edd. Flor. 482. Venet. 483.
86. — ut est mos. Mss. nostri Drd. 1.
Meat. duo mss. ap. Torr. Feae 2, c
(a 2. m.) Ed. Aid. I. uti hie mos.
Msc. R. Stcph.
80) Fester ait. Mss. et edd. vulgo.
Vester agil. Mss. nostri Lips. 2.
Dorv. 1. mss. Cruq. 3. 6. 7. Grell.
S (corr.) Ed. Cruq. seu cumservus.
Msc. nost. (itg. 2. Ed. Veiiet. 478.
sive eonservus. Msc. Orell. M. —
quod sum ego. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Ment. Mou. 2. Dorv. 2. Gtg. 1. msc.
Cruq. 1, uu. Septem mss. ap. Feam.
Ed. Mediol. 477. qui sum ego. Msc.
Feae 3, d. qui sim ego. Msc. Feae
2, 1.
81) 7nihi imperitus (qui om.) Edd.
Bas. 555. 580. — aliis servis. Mss.
nostri plrq. ap. Cruq. plures. Orell.
b. c. S. p. Kdd. vnlgo. alii servis.
Mss. nostri Lips. 3. Drd. 3. Mon. 5.
Gph. L Mor. mss. Cruq. 1 , a. duo
alii. Pulm. 4. Ed. Orell. sq. Dtz. Dlb.
Schm. Krg. alio servis. Msc. nost.
Mon. 1. aliis servus. Msc. nost. (itg.
2. Pulm. 10. Edd. Mediol. 486. 508.
512. Venet. 478. 79. 83. 86. 92
(Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
82) aut nervis. Msc. nost. Dess. 2.
in nervis. Msc. Feae 9, a. — nobile
lignum. Msc. nost. Gtg. 2. Edd. Me-
diol. 477. Venet. 478. 79. mobile
Signum coni. Dousa Succid. 7. p. 685
et Marcil. recep. et def. Bentl. sq.
San. Phil. Franc. Dorigh.
83) Quinam igitur. Ed. Venet. 479
Quis über vel quis sapiens. Msc. nost
Sant. — sibi qui imperiosus. Mss
nostri Mor. Bas. 1. 3. Dess. 1. Mon
3. 4. 5. BrI. 1. Gph. 2. Gtg. 1. 2
mss. ap. Lamb. alq. ap. Cruq. plu-
res, mss. Pulm. 2. 3. 4. 6. 10. Gesn.3.
mss. ap. Pott. plrq. octodecim mss.
ap. Feam, Orell. b. S. p. Edd. vett.
ante Lamb. ut puto, omnes, et Ve-
net. 544. 53. Bas. 555. 80. Muret.
Fabr. D. Heins. Rod. Despr. luv.
Burm. Bentl. (qui vindic.) Baxt. Gesn.
282 HÖR. SERMONUM
Quem ncque paupcrics noquo mors nequo vincula terrcnt,
85 Rcspout^arc cupidinibuö, coutenuiere lioiiorcs
Fortis et in sc ipso totus, teres atquc rötundus,
Externi ne quid väleat per Icve morari,
In quem manca ruit scmpcr fortuna. Potesnc
Ex liis ut proprium quid noscere? Quinque talenta
90 Poscit te mulier, vexat, foribusquc repulsum
Perfundit gelida: rursus vocat. Eripe turpi
Colla iugo: »Liber, liber sum,« die age. Non quis;
Urget enim dominus mentem non lenis , et acris
Subiectat lasse stimulos versatque negantem.
95 Vel cum Pausiaca torpcs, insane, tabella,
Qui pcccas minus atque ego, cum P^ulvi Rutubaeque
Aut Pacideiani contento poplite miror
Proelia rübrica picta aut carbone, velut si
Re vera pugnent, feriant vitentque moventes
100 Arma viri? Nequam et cessator Davus; at ipse
Subtilis veterum iudex et callidus audis.
Nil • ego , si ducor libo fumantc ; tibi ingens
t'un. San. Franc. Sandb. Sivr. Do- Sic edd.- ante Benll. plrq. et Plül.
righ. Oberl. Wakef. Azai'. Wetz. Batt. Val. Dorigh. Azai-. Gainp. Mein.
Fea. Doer. Heiiul. Botli. Poi(. Bip. Wdm. totus, teres atque rot. Sic disl.
Zell. lahn. Mein. Orcll. Bur. Schm. edd. Bas. 555. 580. Inm Bentl., (qcri
Wdm. Krg. sibique imperiosus. Mss. vindic.) sq. Baxt. Gesn. Cnn. San.
nostri Lips. 1. 2. 3. Mon. 1. 2. Franc.. Sandb. Sivr. Ober!. Wakef.
Dess. 2. Drd. 1. 2. 3. (Jpli. 2. ,Gth. Wetz. Fea. Doer. Heind. Botli.Pott.
2. mss. Cruq. 1 , a. 4. 7. msc. ap. Zell. Jahn. Ürell. Bur. Dlz. Dlb.
Ganter Nov. Lect. 4, 12. Pulm. 1. Scbm. Krg.
Pott. 2. 6.7. 9. OrelL.M.. Ed. Lamb. 87) ng quid. Mss. et edd. vulgo.
(qui indux.) Cruq. H. Steph. Cliab. iieqidd. Edd. Bas. 555. 80. Milrel.
Xyl. Bersm. Torr. Bond. Daccr. Tart. Lamb. Fabr. }I. Steph. — per lene.
Zurck. Phil. Bali. Mill. Val. Camp. Mss. nostri Brl; 1. Mon. 3. Drd. 2.
Dtz'. Dlb. .'iibi imperiosus (om. qui). quid ne vcdeat per lene. Msc. Feae
Msc. Orell. c. 2. i.
84) 7iec mors nee vincula. Msc. 88) tiuinu caruit. Msc. nost. Gth.
Feae H, b (.anti(|nis editis falso tri- 2. — potestne. Msc. nost. Ment.
buit). nee vincula. Mss. nostri Lips. >^S)) proprium cognoscere. Msc. Y^aq
1. Drd. 2. 4. (ipli. 2. msc. Pulm. 1. ^^,&. proprium dinoscere.^\sc.Qve\\.^\.
Feae 2, h. Edd. Chab. Bentl. (nihil 91) Perfundal. Msc. nost. Brl. 1.
nionens) Cnu. San. Franc. Sivr. Do- Perfudit. Msc. nost. Corb, — n«--
righ. Heind. Wüstem. sum voeat. Ed. Camp] ex ing. —
85) contenmere lionorcm. Mss. Feae gelidum. Msc. nost. Bas. 3..
2, k. 7, a. contendere honores. Msc. 92) Colla. iugi. Msc. ap. Bersm.
Feae 2, i. Colla iugo.. liber sum (öm. liber),
86) totus teres atque 7^ot. (sine d'isX.) Mss. nostri Mor. Bas. 3. msc. Orell.
LiB. 11. SAT. vn. 283
Den niclit düiriiges Lpns, iiiolit Tod noch Rnndcii nsrhrorknn;
Der Trotz beut den Begierden, und Hang und Klnrii veraclitet, -85
Miinnlichen Sinnes, geschlossen in sich und gerundet voh ringsher,
Dass nichts Aeusseres haften ihm mag an der Glätte des Seins, und
Jeghcher Streich des Geschickes von ihm abgleitet. Erblickst du
Eigene Züge von dir im Geschilderten? Fünf der Talente
Fordert die Buhlin von dir, und verholmet dich, weist von der Thür, und 90
Giesst kalt Wasser auf dich ; ruft wieder dich ; o so entreiss doch .
Schmählichem Joche den Hals; »frei, frei bin ich,« sage! — du kannst nicht;
Denn hart knechtet den Geist dir ein Zwingherr, welcher mit scharfem
Stachel den Lässigen reizt und den rilckwärts Wollenden antreibt.
Oder wenn du . Sinnloser , ein Bild vom Pausias anstarrst, 9.t
Fehlest du minder wie ich, wenn des .Fulvius und des verwegnen
Rutuba Kämpf und des knie -anstemmenden Pacidejanus .
Ich anstaune, mit Röthel gemalt und Kohle, so lebhaft,
(bleich als wirkliche Männer im Kampf, zum Streich wie zur Abwehr
Schwingend dieWatfen? Ein Schelm heisot freilich der Davus, ein .Tagdieb , 100
Du, ein Mann von Geschmack, ein' bewähreter Kenner der AUen!
Taugnichts heiss' ich, gelockt vorn dampfenden Fladen; bei dir trotzt
M. — nwH /juis. Msc. nost. Cph. 1. niss. ap. Feain. Placedeinni. WA. Mn-
Feae 2, i. ret. f/«««/«^««!. Msc. Comb. c. Feae2,h.
93) menlem dominus. Mss. iiostri Plaeidiani. .Mss;. nostri Mor. Won. 3.
Gph. 1. -Mon. 5. mss. Orell. S. p. M. Drd. 3, a. quatiior mss. ap. Feam.
Ed. Cun. ex ing. sq. San. — mentis (hell. S. p.' Edd. Aid. III. I3as. 527.
non lenis. Msc. nost. Mon. ö. — nah Venet. 553. Fabr. Fca (qui def. nt
levis. Mss. nostri Mon. 1.3. Gph. 1. a Lncilio sumtnm). Paeidiani. Msr.
Edd. Venet. 402 (Pinc.) 04. Cniq. 1, nn. (v. Turneb. Adv. 8, 13).
94) Sidmeclit. .Msc. Feae 6, b(a Ed. Cruq.
1. m.) — necantem. Msc. nost. Gth. 98) Proelia. Sic mss. nostri plrq.,
2. — fasso — versatve coni. Markl. et ita scribi iubet ex mss. et lapi-
00) f^«' P^'^Cö.?. Mss. et edd. vulgo. dibns Aid. ManiUius Ortb. p. • 627.
Qidd pecca.s. Mss. nostri Mon. 2. Cellar. ap. Harlcs p. 326. — rubriia
Corb. Ed. Xyl. Quod peccas, Msc. aul picta nut carbone. Msc, nost.
nost. Drd. 2. Qui pecces. Msc. nost. Gig. 2. Edd. Mediol. 486. 508. 512.
Mon. 4. Fea 1, a. 7, a (a 1. m.) — Venet. 494. Colon, s. a.
nimis atfjue. Msc. nost. Brl. 1. — 90) vilent feriantquc. Msc. Feae
uhi t'idvi. Msc. Pulin. 10. — Rotu- 2, i. pugnent j'eriant(iue. Msc. Feae
baeque. Msc. nost. Mon. 1. 9, a. feriant vibrenUjue. Ed. Batt.
97) Pacideiani. Msc. nost. Gth. 2. 100) nerjuam, cessator. .Mss. no-
Ed. Wüstem, (q, V.) Orell. Dtz. nib. stri Gph. 1. Has. 3. Feae 2, c
Placideiani. Mss. nostri et alioriitn 9, a. nequam Davus et cessator. Msr.
plrq. Edd. vulgo. Placide iani. Mss. Oberl. d.
nostri Lips. 1. Mon. 1. Bas. 1. Feae 101) calidus. Mss. nostri Mor.
1. n. 5, b. Orell. M. Edd. Ascenss. Gtg. 2. Ed. Mediol. 48G.
Placidi iani. Msc. nost. Hph. 1. octo 102) Ail suin ego. Mss. ap. Lamb.
284
IT OK. SETJMONUM
Virtiis atqiio animus cenis responsat opimis.
Obscquium ventris mihi perniciosius est. cur?
105 Tcrgo plector enim: qui tu inpunitior illa,
Quae parvo sumi neqiieunt, obsonia captas?
Kcmpe inamarescunt epulae sine iine petitae, .
Inlusiquc pedes vitiosuin ferro recusant
Corpus. An hie peccat, sub noctcm qui pucr uvam
110 Furtiva mutat strigili: qui praedia vendit,
Nil servile gulae parens habet? Adde, quod idem
Non horam tecum esse potes, non otia recte
Ponere; teque ipsum vitas, fugitivus et erro,
lam vino quaerens, iam somno fallere curam:
IIa Frustra; nam comes atra premit sequiturque fugacem.«
8. 9, IUI. 12. Piilni. 4. 10. Ed. Me-
diol. 477. Nil ego sum, si. Msc. nost.
Mon. 3. — fii ductor libo. Msc. ap.
Lanib. Bos. Edd. San. Pliil. üorigli.
si libo ductor. Ed. Cun. diicor fu-
viante (om. W;o). Msc. nost. Brl. 1.
103) responsat opimis? Sic dist.
Bentl. sq. Baxt. Gesn. Cun. Saiulb.
Oberl. Wetz. Doer. Heind. Both. Bip.
Zell. lahn. Mein. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. responsat opinds.
Puncto dist. viilgo ante Bcntl., et
San. Pliil. Franc. Batt. Val. Sivr.
Mill. Dorigh. Wakef. Azar. Fea.
Camp. Pott. ßur. — responset, Msc.
nost. Mon. 5. Feae 3, f.
104) est: cur'i Sic dist. edd. Bas.
555. 80. Lamb. Chab. Bersm. Torr.
D. Heins. Bond. Rod. Tart. luv.
Bunn. Baxt. Gesn. Cun. Phil. Batt.
Val. Sivr. Mill. Oberl. Azar. Wetz.
Doer. Camp. Bip. Bur. est cur? (Nulla
dist.) Edd. Venet. 492 (Pinc.) 553.
Med. 508. 512. Aldinae, Ascenss.
Bas. 527. Glar. R. Steph. Muret.
Cruq. Fabr. H. Steph. Xyl. Crat.
Dacer. Despr. Zurck. Bentl. San.
Franc. Dorigh. Wakef. Fea. Heind.
Both. Zell. lahn. Mein. Orell. Dtz.
Dlb. Schm. Wdm. Krg.
105) qui tu i?npunitior. Mss. et
edd. vulgo. quid? tu impunitior. Msc.
nost. Brl. 1. mss. ap. Lamb. omnes(?)
iin. ap. Bersm. Oberl. c. Feae 6, a
Pott.
Msc.
(a 1. m.) Edd. Lamb. Crn(|.
Bur. qidd iinpunilior (om. Ui).
nost. Mor.
106) Quae pro auro sui/d. Msc.
ap. Torr. — nequeunt, obsonia. Mss.
nostri omncs , ap. Cruq. et Bentl.
onines, duo ap. Torr, tres ap. Bersm.
Pulm. 1. 4. 6. 10. ap. Feani omiies
praeter unum. Edd. vett. ante Al-
dum III. omnes, et Ascenss. Lamb.
H. Steph. Dacer. Zurck. Burm. Bentl.
(qui def. ) Baxt. Cun. Gesn. Phil.
Franc. Sandb. Sivr. Mill. Oberl. Wakef.
Azar. Wetz. Fea. Doer. Heind. Both.
Pott. Bip. Zell. lahn. Mein. Orell.
Bur. Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg.
nequeunt, cum obsonia. Mss. Pulm.
2. 3. Feae 1, i. Edd. Aid. III (qui
indux.) sq. Glar. R. Steph. Bas. 527.
55. 80. Venet. 544. 53. Muret. Fabr.
Chab. Xyl. Crat. Bersm. Torr. D.
Heins. Bond. Rod. Tart. Despr. luv.
Batt. Val. Dorigh. Camp.
107) inamarescunt. Mss. nostri omnes
praeter unum, mss. ap. Feam plrq.
Edd. vulgo. immarcescunt . Msc. nost.
Gtg. 1. Septem mss. ap. Feam. Edd.
Ascenss. immarescunt. Edd. Venet.
492 (Pinc.) 94. Mediol. 508. 512.
Colon, s. a.
108) Inlusique. Sic mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Mor. Mon. 2. msc.
ap. Bersm. Schol. Cruq. Iiiclusique.
Msc. nost. Dess. 1. un. ap. Bersm.
LIB. II, SAT. VII.
285
Deine gewaltige Tugenrl und Kraft liodilierrliclien Schmausen!
Scliadliclier ist niir's freilich, dem Bauclic zu frühnen. Warum wolil?
Weil mein Rücken es liüsst. Dir soll strafloser es hingehn, 105
Wenn nach Gerichten du jagst, die nicht für Weniges feil sind?
Freilich, vergällt wird endlich die Lust an dem ewigen Schmausen,
Und die hetrogenen Füsse versagen es, langer den siechen
Körper zu tragen. Und sprich, wenn der Bursch fehlt, welcher am Abend
Für ein Träubchen verlauscht die entwendete Striegel; ist minder 110
Knecht, wer Güter verkauft, um der Gurgel zu fröhnen? Dazu kommt,
Dass kein Stündchen du dein sein kannst, noch die Mnsse gehörig
Nutzen; du meidest dich seihst, wie ein Landdurchsireicher und Flüchtling;
Suchst umsonst zu betäuben im Wein und im Schlafe den Missmuth;
Denn er bedrängt dich im Fliehn auf der Fers' als schwarzer Begleiter.« — 1 15
Oberl. d. Illisique. .Msc. Piilm. 0.
msc. ap. Canter Nov. Lect. G, 30.
Illiusque. Msc. nost. Gtg. 2. Ed.
Mediol. 48(3. — recusenl. Msc. iiost.
Mon. 1. Ober!, d.
109) an hinc. Msc. nost. Mon. 1.
an hoc. Msc. nost. Bas. 3. — uvam
Fiirtiva inutat strigili. Mss. nostri
fere onines, ap. Criiq. Tuir. Bentl.
et Orell. omnes, ap. Feam pircj. l^ilni.
1. 4. 6. 10. Edd. ante Lamb. omnes,
et Xyl. Cruq. Fabr. Bas. 580. Cliab.
Crat. Bersm. Torr. D. Heins. Rod.
Tart. Despr. luv. Zurck. Burm. Bentl.
(qui vindic.) Baxt. Gesn. Ciin. San.
Franc. Sandb. Batt. Val. Sivr. Do-
righ. Oberl. Wakef. Azar. Wetz.
Fea. Doer. Heind. Botb. Camp. Pott.
Bip. Zell. lahn. Mein. Orell. Bur.
ütz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. Citat
hunc locum Priscian. 7, 14 (I. p. 339.
Kr.): „an läc peccavit sub noctem qui
puer uvam furtiva umtat sttHgiii?"
(iibi duo mss. ap. Krelil. f'urtivam).
jivam furtivam. Mss. nostri Gpb. 1.
Drd. 1 {m puncto not.) mss. Pulm.
2. 3. Feae ti. a. Ed. Bond, iiva Fur-
tivam mutat strigilem. Mss. nostri Mon.
4. Bas. ]. mss. novem (?) ap. Lamb.
Feae 1 , a. i. Ed. Lamb. ( qui def.
rel'ut. Bentl.) sq. H. Stepli. Dacer.
Pbil. Mill.
111) NU puerile. Ed. Dorigh.
112) esse putes. Msc. ap. Bersm.
113) furtiviis et erro. Ed. Dorigh.
— et erro. Mss. nostri Lips. 1. 2.
Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 3. 4. 5. Bas.
1. 3. Mor. Brl. 1 (in marg. ut)
Gpb. 1. Gth. 2. Gtg. 1. 2. msc. R.
Stepli. mss. ap. Lamb. 1 , plures.
3. 0. Cruq. 1, a. 2. 3. 4. 6. 7. ap.
Pulm. et Bersm. omnes , quatuorde-
cim ap. Val. Bad. 1. viginti quatuor
mss. ap. Feam. Edd. Princ. .Mediol.
480. Venet. .ö44. 53. Lamb. (qui re-
stit.) Cruq. Fabr. H. Steph. Bas. 580.
Chab. Bersm. Torr. D. Heins. Da-
cer. Tart. Zurck. Burm. Bentl. Cun.
San. Phil. Franc. Sivr. Mill. Batt. Azar.
Wetz. Doer. Heind. Both. Camp.
Pott. Zell. lahn. Mein. Orell. Bur.
Dtz. Dlb. Schm. Wdm. Krg. ut erro.
Mss. nostri Lips. 3. Gpb. 1. Brl. 1
(ad marg.) mss. Cruq. 1, tres. qua-
tuor ap. Feam (qui msto 1,0. utrum-
que tribuit, et erro, ut erro). Edd.
Mediol. 477. 508. 512. Flor. 482.
Venet. 478. 79. 83. 80. 92 (Pinc.)
94. 95. 98. Loch. Colon, s.a. Ascenss.
Aid. I. IL HI. Glar. R. Steph. Bas.
527. 55. Muret. Xyl. Bond. Rod.
Crat. Despr. Baxt. Gesn. Sandb. Val.
Oberl. Comb. WakeL Bip. et erras.
Mss. Feae 2 . b. 9, a. Orell. M (o
supsc.) Ed. Fea (qui multis def.)
114) fallere curas. Msc. Pulm. 10.
fallere noctem. Msc. nost. (ith. 2.
Pulm. 1.
115) iam comes. Msc. Feae C, a.
2S6 HÖR. SEHMONUM
Uiule mihi lapidom? ^- Quorsuiu est opus?, — Unde
sagittas?
Aut iiisauit hoiuo aut versus iVu'it. — Ocius liliic te
IS'i rapis, accedes üpei;a agro nona Sabiiio.
Satira VIII.
F U N I) A N I U S.
• TJt Kasidieni iuvit te ceua beati?
^aiii mihi quaerenti coiivivamdictus herei illic
De medio potare die. — Sic, ut mihi numquälii •
In vita fuerit melius. — Da, si grave liou 'est,
•5 Quae prima iratura ventrem phicaverit esea.
In primis Lucanus aper: leni fuit austro
11(3) lapides. Mss. nostriMou. 4. Doer. Heiud. Botli-. Camp. Polt. Zell.
Gph. 2. Ed. Azar. lahu. Mein. Oroll. Bur.Dtz.Dll> Schm.
117) Aul si insanit. Mse. nost. Wdiii. Krg. Ut Sasidieni te iuvit cena
lyjQi, 2 . • heati'f Msc. Fulm. 10. überl. c. d.
,,,^s ■ , ,, ,11 1 mss. et edd. ahi. ap. Pnsciaii. 1. c
■Wh) accedes. ^Us. et edd. yulgo .,g ^^^ j.^,^f, ^,^ ^^ ^^^^^_
accedis (asnxiSiC.) Msc. nost. (ilh. 2. ,■■■■. i ,•■> m
, ^ ^ , , T \ r. \ -1 dient luvit cena beatir Msc. nost.
accedas. Ldd. Loch. tabr. accedens. ,- o „; n o <■ rj i r^
„,, ,, ,_,T _„ liips. d. .mss. truq. d. o. Ldd. to-
Ldd. Venet. 4/8., /9. — omi-o nova. •,■ . i r •^ • i
,. ,, , . .-, - vT, Tr loii, s. a. Asceiis. 1 (qui sie emeiid.
Mss. r eae 1, n. m. 2, i. Ld. Venet. . . .„ , n ir ut i^r ..
A(\) (n- \ ■ "1 piijno versu). 11. 111. IV. cetl.
^^- '""c.) j.|.^jq_ p^^^ ^,gg,^_ ^^jjg^.j ^^^ gjp
q' • vriT (contra metrnni. v. Praef. nostram ad
batua VIU. . . Ed. "Sat. 182U.p. LX.) ^7rie Nasi-
1) Li Nasidieni iuvit te cena beati? dieni, ut iuvit cena ieati ?-coni, Dousa
Mss. nostii Llps. 1. 2. Dess. 1. 2. Succid. p. 68(5. ed. Cruq,. Nasidieni'
Drd. 1. 2. 3.-4. Mon. 1. 2. "^, b. 3'. qui iuvit te cena beati. Msc. nost.
5. Moi;. Gph, 1. 2. Bas. 1. 3. Gig. Mon. 4. quinque mss. ap. Lamb. Tnr-
1,2. Gth. 2. mss. ap. Pulm..' 1. 2. neb. Adv. 3, 3. msc. ap. Val. Feae
3. 4. 6. mss. ap. Torr. mss. ap. 1, a. Edd: Val. et Fea (qui def.)
Bfiutl. meliores. Gesn. 2. Comb. b. contra metri legem (v. Praef, nostram
c. f. Bad. 1. mss.. ap. Feam plrq. p. LIII.) Nasidieni quid iuvit te cena
Ürell. b. c. S,. p.. Schol. Acron. beati? Msc, nost. Brl. 1 (eadem mann
Porph, Criiq. Cilat Pri'scian. 17j5, 38. ad marg. : w/ sie: Ut Nasidieni iuvil
Edd. vett. saec. XV. nt pnto, onines. te c. b.) Ut Nasidieni quid iuvit cena
Mediol. 477. 86. 508. 512. Flor. 482. &ea<e?. Msc. Feae 7, a; Qui Nasidieni
Venet. 478. 79. 83, 86. 92 (Pinc.) iuvit te cena beati? coni. laiin et
94.- -^5. 98. 544. 53. Loch. Aid. I. comnrendat. Ut iuvit ie cena beati
II. III. Glar. R. Steph. "Bas. 527. iYaszrfje»»'? ' coni. Both. .in . Änliotalt.
55. .80; Muret. Lamb. Xyl. Fabr. — Rectc Benll. has lectioiieiä omnes
H. Stepli. Chab. Grat. Bersm. Torr, ineptas et.absoiiäs dicit_. ;
l). Heins.; Bond. Rod. Dacer. Tarl.' 2) quaeventi convivam. Mss. eLedd..
Despr. luv. Zurck. Burm.. Bentl. Cuu. vulgo. convivam quaei'enti. Beiitl. ih»-
San. Phil. Fraiic. Saudb. Batt. Sivr. cep. e'x Prisciani: loco 15, 3, 14.
.Mill. üorigli. Azar. Wakef. Wetz. (^NantTniM convivam quaerenti ducius
I.IK. II. SAT. VII. Vlll. 2S7
Pest, kein Stein bei der Hand? — Was hranclil's den? — Nicht
ein (lesclioss wo?
Toll ist, odA es didilel der Mann. — Jetzt packe dich eihgsl,
Oder zur Frohn' aiU's Ijul im Sabinischen kommst du, der neunlt'!
Achte Satire.
Der Schmaus des Reichen.
Nun, wie gefiel dir der Schmaus beim Geldmann Nasidienus?
Denn als gestern zum Gast ich dich aufsucht", hiess es, du zechlest
Dort seit Mitte des Tages bereits. — So sehr, dass es niemals
Besser im Leben mir ward. — Sag' an, wenn's ohne Beschwer' ist,
Weiches Gericht dir zuerst den ergrirnmelen Magen besänltigt? —
Vom ein Lucanischer Eber zunächst: bei gelinderem Südwind
hereüHc de media potare die. \.^.(j2'2. Both. Camp. Pott. Bip. Zell. laliu.
Kr.) sq. Cun. San. Wakef. Fliil. Do- Mein. Oi'eli. Bur. die, si grave. Mss.
righ. Heind. (iioii Wüstem.) Zell, nostri Lips. 1. 2". 3. Dess. 1.2. Moii.
Mein. Wdm. — here. Mss. nostri 1. 2. 2> b. 3. -i (a 1. ni.) 5. Drd. 1
Lips. 2. 3. Drd. 1. 2. 3. 4. Dess. (a 1. m.) 2. 3. 4. Bas. 1 (a 1. m.)
L 2. Mon. 1. 2. 2, b. 5. Bas. 1. 3. Brl. 1. Gph. 1.2. (Jtg. 1.2. Gtb.2.
Gpji. 2. Brl:.l. Gtg. i(isupsc.) Mor. mss. sex omnes ap. Pulm. ap. Cruq.
Dory. -1. 2. Gth. 2. mss. sex omnes et Torr, omnes, tres ap. Bersm.
ap. Pulm. undeviginti mss. ap. Feam. quatiior ap. Comb. mss. ap. ßentl.
Orell. b. c. S (a 1. m.) Schol. Acron. omnes. Oberl. c. d. Orell. b. S. c.
Cruq. Priscian. 1. c. (v, Forcelliui p. M (rfa Snpsc.) Edd. vett. ante Al-
Lex. s. V,) Edd. vulgo. heri. .Mss. dum, ut pnto, omnes, et Colon,
nostri Lips. 1. Mon. 3. 4. Bas. 3. Ascenss. Bentl. (qui redux.'sed vid.
Gph. 1. mss. ap. Lamb. aiq. Orell. Feam) sq. Cun. San. Franc. Sivr.
8(Ae;e supsc.) M (supsr.) Kdd. Dacer. Dorigh. AzaV. Heind. Wüstem. Dlz.
Zurek. San. Phil. Batt. Mill. Dorigh. Dlb. Scbm. Wdm. Krg. .
Camp, herum. Msc. nost. Gtg. 2. — 5) Quae primum. Msc. nost. DorVi
illuc. Msc. Feae 0, b. 2. — -iratutn stomachum. Msc. nost.
3) die e* cöni. Doer. — sicut. Msc. Gph. 1. — placaverit. Mss. nostri
nost. Lips. 2. — ut tibi. Msc. nost. Mor. Dess. 1. 2. Drd. -1. 4. Mon. 3.
Brl. 1. — nusquam. Msc. Feae 2, i. Gph. 1. Gth. 2. mss. Pulm. 3. 10.-
4) melius fuerit. Msc. nost. Gph. 1. Pott. 2. 6. 10. 12. 19. Orell. b. Edd.
msc. Comb. d. Orell. S. — da, si vulgo. pacavcrit. Mss. nostri Mon. 1.
grave. Mss. nostri Drd. l (rfic supsc.) 2, b. 4. 5. Drd. 2. 3. Bas. 1. 3.
-Mon. 4 (^rficsupsc^.) Bas. I (rffcsupsc.) Gph. 2. Brl. 1. Gtg. 1. 2. Dorv. 1.
mss. Feae 1, a. i, 2, b. g. S<hol. msc. R. Steph. m»s. Pulm. 1. 2. 4. 6.
Cruq. Edd. Aid. 1. IL III (qui in- Gesn.3. undccim mss. ap. Feam (q. v.)
dux.) Glar. R. Steph. Bas. 527. 55. alii ap. Pott. Orell. c. M. Edd. Me-
80. Venet. 544. 53. Mur. Lamb. Cruq. diol. 486. .Md. 1. pacaverat (isupsc.)
Xyl.. Fabr. H_ Steph. Chab. Crat. Msc. Orell. S. paccaveril. .Mss. no-
Bersn>s Torr. D. Heins. Bond. Rod. slri Lips. 1. 3 (c puncto not.) pec-
Üaeer. Tart. Despr. luv. Zurck. Burm. caveiit. Mss. nostri Lips. 2. Mon. 2
Baxl. Gesn! Phil. Batt. Sandb. Val. (a 1. m.) placuerit. Edd. Venet. 492
Oberl. Wakef. Wetz. . Fea. Doer. (Pinc.) Fabr. Crat. D. Heins.
288 HÖR. SERMONUM
Captiis, ut aiebat cenao pater; acria civcum
Kapula, lactiicac, radices, qualia lassuiu
Pervellunt stomaclmm, siser, allec, faecula Coa.
10 His ubi sublatis piier alte cinctus acernam
Gausape purpureo mensam pertcrsit, et alter
Sublegit quodcumque iaceret inutile, quodque
Posset cenantis offendere: ut Attica virgo
Cum sacris Cereris, procedit fuscus Hydaspcs
15 Caecuba vina ferens, Alcon Chium maris expers.
Hie herus: »Albanum, Maecenas, sive Falernum
»Te magis adpositis delectat, habemus utrumque.« —
Divitias miseras ! Sed quis cenantibus una,
Fundani, pulchre fuerit tibi, nosse laboro. —
20 Summus ego, et prope me Viscus Thurinus, et infra,
Si memini, Varius; cum Servilio Balatroue
7) Captiis. Mss. et edd. vulgo. Sandb. Batt. Dorigh. Azar. Camp.
coctus coni. Tilius ap. Feani (cf. II. /;ö//ec. Msc. nost. Lips. 3. msc.Pulm 1.
Sat. 2, 41) qui refut. (iaclus item Orell. c. halec. Edd. Baxt. Gesn.
possit conüci). Obt;rl. Comb. Wakef. Wetz. Fea.
8) Rappula. Mss. Orell. b. S. Doer. Bip. Zell. lahn. Bur. Schm. —
V)) Pervellunt. Mss. et edd. viilgo, faecula (fecula). Mss. et edd vulgo.
Pervelleiit. Msc. Feae 3, c. Pervel- fevcula. Msc. nost. Brl. 1. — Coa.
lint. Msc. nost. Gtg. 2. Propellent. Mss. et edd. vulgo. Choa. Mss. no-
Msc. Feae 1, g. propellunt (a 2. m.) stri Dess. 1. 2. Mon. 1. 4. Brl. 1.
pervellunt (ad marg.) — einer. Msc. Gph. 1. Drd. 1. Coka. Mss. nostri
nost. Brl. 1. v. lect. ap. Priscian. 6, Lips. 1. Mon. 3.
4, 20 (I. p. 233. Kr.) — allec (cf. 10) Bis übt sublatis. Mss. et edd.
II. Sat. 4, 73). Mss. nostri Lips. 1.2. vulgo. liis ut sublatis. Mss. nostri
Mon. 1. 2. 2, b. 3. 4. 5. Dess. 1. 2. Mor. Mon. 2, b. Gesn. 3. quatiior
Mor. Drd. 1. 3. Brl. 1. Bas. 1. 3. mss. ap. Feam. Priscian. 7, 11, 55
Gtg. 1. Gth. 2. mss. Pulm. 2. 3. 4. (Horatius in II. Sermonum: „/fis ut
0. 10. Orell. b. S. p. Edd. Ascenss. sublatis puer alte cinctus acernam,'^''
Bentl, Cun. San. Phil. Franc. Val. Sivr. ubi Krehl ex msto reposuit tä). Ed.
Mill. Heind. Both. Pott. Mein. Orell. Cnn. — ptier alter cinctus. Mss. Ciu({.
Dtz. Dlb. Wdm. Krg. alec. Mss. no- 3. 6. tres ap. Talb. Ed. Criiq.
stri Drd. 2. 4. Gpli. 1. 2. Gtg. 2 11) Gausape purpureo. Citat Pri-
(alec, alecis ap. Priscian. 0,4,20: scianus 7, 15, 74 (Horatius in se-
„ Pervellunt stornachum, siser, alec, cundo Sermonum: „Gausape purpu-
f'aecula Coa"). Edd. Mediol. 477. reo mensam pertersit acernam"). —
86. 508. 512. Flor. 482. Venet. 478. detersit. Mss. nostri Dorv. 1. Gth. 2.
79. 83. 80. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. pertexit coni. Cruq.
544. 53. Loch. Colon, s. a. Aid. I. 13) offendere: ut Attica. Sic vulgo
II. III. Glar. R. Steph. Bas. 527. dist. offendere. Ut Attica. Sic dist.
55. 80. Muret. Lamb. Cruq. Pulm. Dacer. Batt. Val. Fea. Camp. Bur.
Xyl. Fabr. H. Steph. Chab. Cral. 14) Cum sacris Cereris. Mss et
Bersm. Torr. D. Heins. Bond. Hod. edd. vulgo. Cum sacfi^a fert Cereris.
Dacer. Tart. Despr. luv. Zurck.Burm. Msc. nost. Gph. 1. — praecedit. Msc.
Llß. II. SAT. VIII. 289
Kam er zum Fang, wie der Vater des Gastmahls meldete: ringsum
Scliaife Radies' und Lattich und Kettiche, was den crscidaft'ten
Magen erbeizt; Salzrogcn, Rapunzel und Cüisclies Weinsaiz.
Als nach enthobenem Gang* ein höher geschürzeter Diener 10
Wischte mit purpurner Quehle den Ahorntisch und ein andrer
Auflas was Unnützes umherlag, dass es ein Anstoss
Koimte den Schmausenden sein: da trägt, wie die Attische Jungfrau
Ceres geweihetes Gut, vorschreltend der braune Hydaspes
Cäcuberwein , trägt Alcon des Meers unbetheiligten Chier. 15
Jetzo der Wirth: »Falls etwa Albaner dir, oder Falemer,
»Statt des gebrachten, Mäcenas, beliebt: wir haben von beiden.« —
Klägliche Fülle des Guts! Doch zu hören, in welcher Gesellschaft
Dir es so trefflich erging. Fundanius, bin ich begierig. —
Oben ich selbst; mir nahe der Thurier Viscus, und unten 20
Varius, wie mir bedäucht; Servilius Balatro femer.
Feae 7, a (a 2. m.) q. v. processü. Fuscus). Msc. nost. Lips. 1. Flscus.
Msc. nosl. Drd. 3, a. — procedit Msc. nost. Drd. 3. a. — Thurinus.
Fuscus (ut nom. propr. ) Hydaspes. Mss. nostri Mor. Lips. 3. Mou. 2.
Sic ed. Cruq. Chab. — Hydaspis. 4.5. Drd. 1.2.3.4. Gph. 2. Bas. 1.
Msc. nost. Lips. 2. J'daspes. Mss. Gtg. 1. 2. Dess. 1. 2. Gth. 2. msc.
nostri Lips. 3. ßrl. 1. Idaspes. Mss. opt. ap. Toit. (quiprob.) Edd. velt.
nostri Mon. 3. 5. Bas. 1. saec. XV. plrq. et Ascenss. Glar.
l.ö) Alcon et Chiiim. Msc. nost. Xyl. D. Heins. Bas. 580. Bond. Tart.
BrI. 1. Alchon. Mss. nostri Lips. 2. Despr. luv. Benll. Baxt. Gesn. Cun.
Drd. 3. Mon. 1. 4. Gtg. 2. mss. Feae San. Fhil. Franc. Batt. Val. Sivr.
2, h. 5, a. Edd. Venet. 478. 79. Me- Dorigh. Oberl. Azar. Wakef. Fea.
diol. 48(3. Doer. Heind. Botb. Camp. Pott. Bip.
16) Hie ertcs. Mss. nostri Mor. Zell. Jahn. Mein. Grell. Bur. Dtz.
Lips. 2. 3. Mon. 2. 2 , b. Bas. 3. DIb. Schm. Wdni. Krg. Turinus. Mss.
(Jth. 2. msc. Grell. M. Ed. Wdm. — nosiri Lips. 1. 2. Dorv. 2. Mon. 2, b.
Albinum. Msc. nost. Mon. 2, b. 3. Bas. 3. Edd. Aid. II. IH. Bas.
17) appositum. Msc. Feae Ö, a. — 527. 55. R. Steph. Venet. 544. 53.
delectnnl. Msc. Feae 7, b. Muret. ('ruq. Fabr. H. Steph. Chab.
18) Divitias miseras. Hanc vocem Crat. Bcrsm. Torr. Rod. Dacer. Zurck.
Nasidieno tribiuint Dacer. Zurck. Sau. Burm. Sandb. T/iurrinus. Mss. Pulni.
Franc. Batt. Sivr. Dorigh. Heind. 1. 2. 4. Feae I , a. 2, n. Grell, c.
Both. Camp. Bip. al. Horalio ceteri. Edd. Venet. 481. Aid. 1. Tuiimus.
rede. — Divitias mir as eom.U.We'ms. Msc. nost. BrI. 1. Pulm. 3. 6. 10.
refut. Bentl. — sed quis. .Mss. et edd. dno ap. Torr. Grell. M. Ed. Lamb!
vulgo. sed qui. Msc. nost. Brl. 1. si Terrinus (supsc. Tuj'inus). Msc. nost.
quis. Msc. nost. Dess. 2. msc. ap. Mon. 1. Turanus coni. Pulm. (Fa-
Bersm. Edd. Aid. I. II. III. Glar. bricio praeeunte) coli. Gvid. IV-^ ex
R. Steph. Bas, 527. 55. siquis. Ed. Ponto 16, 29. Luscus Tarinus. Msc
^luret. Feae 1, i.
19) ient tibi. Mäc. nost. Brl. 1. 21) Farixis. .Mss. et edd. vulgo.
20) pi'o me. Msc. t'rnq. 1. a (an- Farus. Msc. nost. Mou. 4. Edd. Flor,
tiq.) prob. Cruq, — Viscus (supsc. 482. Veuet. 479. 83. 86. 92 (Pinc.)
HOR.MII SAT. 19
21M) lioii. SERMONUM '
A'ibiclius, quas Maecenas adduxprat umbras.
.. Nomentanus erat su})or ipsum, l'orciuö infra, .
liicliculus totas sininl obsorbcre placcntas : . .
2j Nonientanus ad hoc, qui si quid forte latoret,
..Indice inonstrarct digito : nam cotora turba/ .
Nos inquaiii, ceiianms'avis, coiicliylia, piseis,
Longe dissii)iilciii noto celantia sucuin;
■ Ut vel contiuuo patuit, cum passeris atque
M) Ingustata mihi porrexerat ilia rhombi.
Post hoc me docuit luclimela rubere minorem
Ad lunam delecta: quid hoc intersit, ab ipso . .
Audieris melius. Tum Vibidius Balatroni: ,
Loch. Mediol. 508. 512. — cum Fei-- scd.w/m/'livmcu retiiuiit) msc.ap.TijIb"..
■ vidio. Msc. nost. Brl. 1. —■ Bala- msc. L. Bos. {^\. siimd) novcm niss.
trone, Mss. et edd. vulgo. Balafitrone ap. Val. Bad. 1. Pott. 2,0. 12. OrclI. b.
(et iiifia v..;33. 40. (54. 83). Mss. Edd. Cuii. San. Plül. Franc. ' ßatt.
uostri Lips. 3. Dess. 1. iMön. 1. 2, b. Sivr. Dorigh. Azar. Oamp. ürell. —
Edd. Bas. 580. D. Heins.-ßatt. Camp. dhsorhere\ci 11. Sat. 3, '240). Mss.
Balalliron et. Msc. nost. Lips; 2. nostri Mor. Drd. 4. Bas. 3.' Mciit.
22) Ubidiits. Msc. ap. Torr. -— mss.' Lanib. 1, iin. 6. Cruq. 1, duo.
(fuaif Maecenas: Msc, nost. Dess. 1. 4. msc. Pulm. 10. dno ap..Torr. _un.
msc-. ap. Bersm. Comb. d. Feae 1, ap. Talb.' septeni mss.. -ap. Feam.
'a. g. m. 5, a. 7,a. msc. Orcll. S Polt. 10. 12. Orell. b. S. c. p. Schol.
j^-qiios süpsc.) Ed. Fea (qiü indux. et Cruq. Kdd. Pruic.- Aid. I. 11. Cruq.
v.indic.) sq. Mein. Orell. Wdm. quox Tart. Burm. Baxt. .Gesn. Oberl. Wa-
j'Wa^cewas. Mss. et edd. vulgo. Schol. kcf. Wetz.. Doer. Bad. Fea (q. v.)
. Porph. — adduxerit. Mss. nostri Heind. BolU. Bip. Zell. lahn. Orell.
Brl. 1. .Mon. 2-, b. adiunxerat' \e^. absorhei-e. Mss. nostri Lips. 1.2.3.
Aid. Mannt, in notis. . Dess. 1. 2. Drd.- 1. 3. Gpli.'l. 2.
23) Momentaiiuli (cf. 1. Sat. 1, 102. Moji. 1. 2. 2,b. 3. 4, 5. Brl. 1. Bas: 1.
8, il. II, 1, 22. 3, 175. 224). Mss. Gtg, 1. '2. Gth. 2. quatuor mss. ap..
. nostri Brl. 1. Drd. 3. Mon. 4. Gph. Comb. msc. L. Bos. ()berl. d. mss.
.2 (et V. 25. GO). NumeiUanus. Msc. ap. Pott. pirq. Orell. M. Edd. Mßdiol.
nost. Mon. 1 (et v. 25. GO). — erat 477.86. 508.' 512. Flor. 482. Verfet.
super jpsum. Mss. et edd; vulgo. erat 478. 79. 83. 86. V')2 (Pinc.) 94. 95..
siipra ipsum. Msc. Gesa. 3 (quam 98. .544. 53. Loch. Colon. Ascenss.
.lectionem Lamb. probat, conira ipsius Aid. III. Glar. R. Steph. Bas. 527.
"mss.) Pd.. ex coni. Fabr. sq. Cun. 55. . 80. Muret. L.amb. Xyl. Fabr.'
San. Äzär. erat post ipsum. Msc. Feae Pulm. H. Steph. Chab. Crat. Torr.
2, g (a 2. m.) — Porcius. Mss. et D. Heins. Bond.' Rod. Dacer. Despr.
edd. vulgo. Aj?-i»M.]\Iss. nostri Jiorv. luv. Zürck. Bentl. Cim. San. Phil.
1. 2. Mon.-. 1. 2, h.Particus. Msr. Franc. Sandb. Batt. Val. Sivr. Do-
nost. Mon. 2. , - .• ■ J'igh. Azar. Camp. Pott. JVfein. Bur.
24) totas simul: Mss! nostri et alio- Dtz. Dlb. .Schm. Wdm. Krg. absol-
ran» plrq. Edd. .vulgo. totas semel.^ vere.. Msc. nost. Drd. 2. •
Mss. nostri Mor. Lips. 2. Dess. 1. 25) ad haec. Msc. nost. Mon. 5.
Mon.2,b. Glh.2. mss.Cruq.l,un.2.4. Feae 3, f. 5, b (a 2. m.) 7, b. —
msc. Pulni. 10. iih. ap. Bersm. mss. quo si quid com. D. Heins, refut.
Bentl. 2. 3 (quod Bentl. magis placet, Bentl.
LIB. II. SAT. VIII.
291
Sammt diMii Vibidivis, zwei den !\laceii;is begleitende Schatten.
Nomenl;iiiiis dem Wiillie zum Haupt und Poixius unten,
Lustig zu selinun, wie er Fladen mit einmal ganzlich hinabschlang.
Nonipntanus versah das Geschäft, mit dem Finger zu zeigen,
Wo was irgend den Gästen entging; denn der übrige llaufe.
Wir mit einander, verspeisten so Fisch' und Vögel wie Muscheln,
Die ganz eigenen Saft, ungleich dem gewöhnlichen, bargen;
Wie's alsbald sich ergab, da Geweide von Flundern und Dutten
Uns vorsetzen er Hess, die nie vordem ich gekostet.
Demnächst lehrt' er mich, wie Siissäpfel sich röthen, gelesen
Beim abnehmenden Mond. Was diess ausmache, vernimmst du
Besser von ihm. Da ermahnt Vibidius seinen Genossen
25
30
'26) tnonstravit. Ed. Bersm. contra
ipsins tres mss.
28) voto. Msc. nost. \\v\. 1. — sii-
cum. Sic mss. nostri Lips. 1. "2. 3.
Mor. Dess. 1. 2. Mon. 1. 2. 2, b. 3.
4. 5. Drd. 3. üph. 2. (Jth. 2 (v. ad
I. Sat. 4, 100).
29) cum passeris atque. Mss. et
fdd. vulgo. (tuetur Fea. Weber.)
passeris assi et. V. lect. in msc. nost.
.Meut. mss. ap. Lamb. alq. assi. Cod.
Sorb. ap. Val. Kd. Bentl. (qui def.)
sq. Wetz. Doer.Heind. Wüstem. Hoth.
Zell, passeris assi atque. Ed. Cuu.
sq. San. Phil. Val. Sivr. Dorigb.
Wakef.
30) poi^exerat. Mss. nostri Dess. 1.
Mon. 1.3. 4. Dorv. 1. Bas. 1. Gph.
1. 2. mss. ap. Lamb. 1. tres. 2.7.8.
msc. Cruq. 7. Bentl. 22. quatuor mss.
ap. Fcam. Pott. 9. 13. 10. 19. Urell.S.
Edd. Lamb. (qui restit.) Crnq. Xyl.
Fabr. Cbab. Bersm. Bentl. Baxt. Cun.
Sau. Oberl. Comb. Wakef. Dorlgb.
Azar. Wetz. Fea. Poer. Heind. Both.
Bip. Zell. labn. Mein. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. poi'rexerit. Mss.
nostri Lips. 1.2.3. Dorv. 2. Drd. 1. 2.
3. 4. Brl. 1. Mon. 2. 2,b. 5. Bas. 3.
Gth. 2. Gtg. 1. 2. ap. Cruq. rellqui,
tres ap. Bersm. alii ap. Pott. Oreli.
b. c. p. M. Edd. ante Lamb. q. sc.
onmes, et Yen. 553. Muret. Pulm.
H. Steph. Bas. 580. Crat. Torr. D.
Heins. Bond. Bod. Dacer. Tart. Despr.
luv. Zurck. Burni. Phil. Franc. Sandb.
Batt. Mill. Val. Sivr. Camp. Pott. Bur.
porrexit. Msc. nost. Dess. 2. propos.
.Marcil. Edd. .Ascens. IN'. Wieland. —
Incrustata mihi porrexit coni. Horkel.
31) Post hoc. Mss. nostri Lips. 1.-
2. 3. Mor. Drd. 1. 2. 3. 4. Mon. 2.
2, b. 3. 4. 5. Brl. 1. Bas. 1. 3. Gtg.
1. Gtb. 2. mss. ap. Feam pirq. Edd.
Aid. I. II. in (qui restit.) Glar. B.
Stepb. Bas. 527.55.80. Muret. Lamb.
Cruq. Pulm. hinc edd. vulgo. Post
haec. Mss. nostri Mon. 1. Gph. 1.2.
Gtg. 2. msc. Pulm. 10. Feae 5, b
(a 2. m.) 6, a. 9, c. Edd. vetl. ante
Aldum. Mediol. 477. 80. 508. 512.
Flor. 482. \ enet. 478. 79. 83. 86.
92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colou.
s. a. Ascenss. — inelimela. Mss. no-
stri fere omnes. Edd. Ascens. IV.
Venet. 553. Muret. Lamb. Cruq. Xyl.
Fabr. H. Stepb. Bas. 580. Cbab.
Crat. Bersm. Torr. D. Heins. Bond.
Rod. Dacer. Despr. hinc edd. vulgo.
meUmella. Edd. vett. Mediol. 477. 86.
508. 512. Flor. 482. Venet. 478. 79.
83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. Loch.
Colou. s. a. Ascens. I. II. III. Aid.
I. II. III. Glar. R. Steph. Bas. 527.
55. melihela. Msc. nost. Dorv. 1. me-
limena. Msc. nost. Bas. 1.
32) dilecta. Msc. Feae 2, i. —
quod hoc. Msc. nost. Mon. 2. — ab
illo. Msc. Comb. d. Orell. M.
33) Audieras. Msc. nost. Gth. 2. —
tunc Vibidius. Msc. Orell. p. dum
Vibidius. Ed. Fabr.
19*
202
HOK. SEKM.OKUM
»Nos iiisi damnoso bibimus, moriemur imilti: «
35 Et calices poscit maipres. ' Vertere pallor
Tum parocki faciein, ml sie metüontis ut acris
Pötorös; ycl quod uiajodicunt Uberiiis, vcl
Fei'vida qnod subtile exsurdant vixia palatuin.
InVertunt AlHfaiiis viiiaria tota ' •
iO.Vibidi.us Balatroqiie, sccutis omnibus; iiiii -
Convivae lecti niliilüm nocuere lagenis. .
Adfertur squillas inter muraena .natantis
In patina porrecta, . Sub hoc lienis: »Haec grayida« iiiquil,
»Capta egt, dete'rior pöst partum cäme fiitura.
4ä »His mixtum ius est: olep, quod prima Venafri '
■ . »Pressit cella-, g^ro. de sucis piscis Hiberi;
31) Tnöriemur. Mss. et edd. vuigo.
moriatmir. Mas.', nostri Dorv. 1. Mon.
2. 5. Drd. 3, Gtg.- 1.; mss.. Comb,
c. f; Feae 6, a (a 2. ip.) Orell. p; S
(coiT.) c (corr.) M. •
• . 35) calicejii, .p. maiovem. Mse. uost.
Gpli... 1. -^ poscil.' Mss. nostpi fere
omues, ap. Lamb. 1, uu.' 5. 6. ap.
Ciuq. et Fiilov. omnes, ap. ßersm.
qiiatuor omues, plures äp. Toi'F.qua-
tuordecjm ap. Val. Edd. vett. ante
Aldum q. sc. oinnes, et Lamb. Cruq-
Crat. Torr. Dacer. Tart. Despr. Burm.
BeiUl. Baxt. Gesa, hiii.c recentt. omues..
poscunL 'Msc. nost. Moii. 3. mss. alq.
ap." Val'. Edd. Aid. I.. II. 111 (qui
iiidux. ) Glar. R. Stepli. Bas. 527.
55. 80. Yenet. 553.Mm-et, Xyl. Fabr,
P'ulm. (contra sex codd. sups ) H.
Stepli.' Chab. Bersm. .(cojitra .ipsius
msi.s. ) D. .Heins. Bond; ' Rod. luv.
.Zurck. -^'poseit melior-es: Msc. Bad. 1.
Feae b,di.pQscunt in^liöres. Ed. Aid. I.
3l)) Tum parochi. Mss. et edd.
vulgo. tunc parochi. Mss. aastri Moii.
4. Has. .1. mss.- Fe.a'e 1, a. 7^). —
nihil sie. Msc. nost. Mor. •
37) male dicunt (seiiinctim). Mss.
nostri Lips-. 1. 2. Edd. Xyl. Orelt
vintedicant. .Msc. Feae 2, g;
38) subtilem.: M?,c. nusi. Lips. 1.
msc. ap. "Bersm. (qui tut. Cic. de
Fin. IL Ä, 2y:. ei nön sapiat pala-
ius.) — exudunt {vel exsurdant siipsc:)
Msc, nost. Bas. 1» exurdal-.- Msc;
nost.. Gph. 1. ■ . . •
39) Invertunt aliis. yatns.^lsä,, no^
stri Mön. 3. Dess. 3.' ön. a*p. Bersm.-
- — Allifunis. \MsS. nostri Lips. 1 .
2. .3. Dorv. l'. 2.'l)rd. ^..3..4. Dess. 2:
•Mou. 1. 2. -2, b. 5. tJph. 1.. Bas. 1.
Gtg. i. 2. Gth, 2. Brl. 1. mss, ap.
Cruq. omnes. Palm. 1..2. 4. 10.' duo
ap. Bersm. tres ap. Val. Oberl. e. d.
Feae 1, a. m: 5^ a. (a 2. m.) b.
'.) ,. c. Scböl. Aeron. Porph. Cruq.
N'indicat ex monnm. (i. Fabr. in üot.
.(v.. Heins. -ad 'Sil.; Ital. 8, 537.) Edd.
Bas. 555.- Cruq. Fabr. ■ Bentl. Baxt.
Gesn. .-Cun, San; Franc. Val.' Sivr.
Wetz.'Fea (qur vLndie!) Doer. Heiml.
Both. Pott. 1%, Zell;-. Mein.- 0rell. '
Bur. "I>tz. 'ülb. Schnr. \Vdm. Krg.
Alifanis. Mss. iiöstri Drd. 1. Bas. 3.
Edd;. Xyl. Bersm. Alliphariis. Mss. '
nostri Moni 4. .Gph.. 2.' msc.Pu|m. 3.
tre& iuss. ap. 'Torr. Orell. M. Edd.
Lamb. (sed AUifanis in not.) Dacer.
Phil. Dorigh. Azar.^"Wakef. Camp.
yiliphattis. Edd. vett. ante Lamb. quos
vidi, omnes, et.Muret. Pulm. H.
Steph. Ras. 580.' Chab. Crat. Torr.
D. Heins. Bond. Rod. Tart. Despr.
luv. Zurck. Burm. Sandb. Batt. Oberl.
AUophanis. Msc. Pulm. ö. Alii lifa-
ni's. Msc. nost. Dess. 1..
40) Vii'idi-us. Msc. nost. Lips. 2.
Uhidius. Msc. nost. Gph. i./-~ Ba-
latroque simul se'cutis. Msc. Orell. M.
Lin. IL SAT, viir. 2'.);j
Balatio : »Zechen wir nicht niif Moni , nngerochenes Todes
»Sierheri wir: giösserc Becher heibei!« Blass wurde des G^stherrn '35
AnUitz jetzt: nichts fürchtet' er. mehr als tapfere Zecher:
Sei's, weil rücksichtsloser mit krankendem Wort, sie verletzen,
Sei's, weil feuriger Wein ah«tiimpft feinschnieckende Gaunnen.
Ganze Gelasse mit Wein in die -Allifanischen Humpen
Stürzen nun Balatro ern und Vibidiiis; Sämmtliche folgen. 40
Nur auf dem Polster des Wirihs that Niemand Schaden den Flaschen.
Jetzt trägt eine Muräne man auf, lynscbwommen voii Krabljen.
Lang in der Schüssel gestreckt; und der Hausherr meldete: »die wurd
).Trächtig erhascht; ihr Fleisch- bleibt wenigfr gut nach der Laichzeit.
»So ist die Brühe geriiischt: aus Gel, vorweg in Venafruhis. 45
»Keller gepresst, aus Laich vom Gedärm des Iberischen Fisches;
— omnibue: imi. Mss. uostri Lips. 1 omnes, et edd. vett. ante Aidiiin II.
(s svpÄC. ) 2. 3. Dess. 1. Mou. 1, tum ßeiill. Cuu. Obei'l. Azar. Jt'ea.
Gph. 1. Drd. 3. Brl. 1. Gtg. 1. Gtli. Heind. Both. Catiip. Potl. Bip. Xell.
2. msi. Ccuq. 1, a — d. Fulm. 2. 3. lahn. Mein. Orell. "Bür. Dtz; ülb.
duo ap. Bersm.. un. ap. Förr. uii. Sciim. Wdm. Krg." (v. nos ad II.
ap. Talb. octo mss. ap. Feam, Orejl. Sal. 3, 209). flis vastuin. Kdd. k\A.
S: Scliol. Criiq. (v. lect. imia ap. II. III. et eiim secuti (Jlar. R. Steph.
cund.) Eild. Asccnss. Cruq. H. Stepl). Bas. 527.. -'jö. SO. Veuet. M4. 53,
Chab. Bond. Dacer.. Despr. Zurck. Miiiet. Lamb. t'iiiq. Xyi. Fabr. H.
Burm. Beütl. Baxt. (iesn. €uu. San. Slepli. Chab. L'rat. ßersm. Torr. I).
PliU. Franc. Saiidb. Balt. MiH. Yal. Heins. Bond. Hod. Dacer. Tarr. Despr.
Sivr. (Jljeil. Azar. Wakef. Wetz. Fea Juv. Zmek. Bnrni. Baxt. Gesn. Sau.
(qui defeiid. plnribus) Doer. Heind. I'liil. Franc. !?andb. Batl. Val. .Sivr.
i'oth. Camp. Pott. Bip. Zell, laiin. Mein; Dorigii. Wakef. Wetz. Doer. — im
Ofell. Biir. Dtz. Dlb. Schm; Wdin. est: oleo-, quod. Sic primus.rede
Krg. Off<7»/*M« <«8w. Mss. nostri Dess. 2. ■ dist. Xylaud. tum luv. Beiitl. Baxt.
Drd. 1. 2. 4. Mon. 2. 2, b. 3. 4. 5. tiesn. Sandb. Both. Heind; Zell. Pott.
Gph. 2. <itg. 2.- Bas. 1. Orell. b. c. lahn. Mein. Grell. Dtz. DJkJ. Schm.
p. .M. Edd. vett. saec, XV. quos vidi, \ydm. Krg. itis est oleo ,' quod (nu\[a.
omnes, et Aid. I. 11. III. Glar. R. dist.) Celert edd. — cum oleo. Msc-
Si«ph. Bas.. 527. 55. 80. Ven. 553. nost.Dorv. 1. — - o/e?</n.Msc. nost. Gth.
Muret. Lamb. Xyl, Fabr. Pulni. Crat. 2. ^— quod Tpruna. Msc; uost: Gph. 1.:
Bersm. Tocr. D. Heins, Rod. Tart. 46) de sucis. Mss. nostri Lips. 1.
luv. Dorigh. omnibns: wnf.'Msc. nosi. 2. 3. Mon. 1. 2.. 2, b, 3. 4. 5. Dess.
Bas. 3. . \. 2. 3. J>rd. .2. 3. Bas. 3. Gph. 2.
41) Convivae lectis. Msc. nosi. . Gtg. 2. Gtli. 2. rass. Oberl. c. d. Feae
Drd. 2. ■• 5, a. b. (v, ad L Sat. 4, 100.) dd
43) erus. Mss. nostri Lips. 2. AJon. fucii. Mss. Feae 1, ni. 2, h (cf. L
1. 2. 2, b. Gth. 2. msc. Orell. M. Epis.t.lO, 27). — Hibeii. Sic rass.
Ed. Wdm. nostri ad uniim omnes, quindecim
44) Rapta est (capta supsc.) Msc. mss.' ap. Feam. Edd. Mediol. 486.
nost. Mon. 3". — partum in carne. Flor. 482. Venet. 478. 79. 83. 86,
fec. nost. Dess. 2. an. äp. Bersm. — tum Beutl. (quirevoc.) sq. Curi. Fea.
carne soluta.- Msc. ap. Torr. Pott. lahn. Mein. Orell. Dtz Schm.
45) His mixtum. Sic rass. nostri \\dim. {Hiberus. L Od. 29, 15. Hi-
294 HOK. SERMONUM
»Vlno quinquenni, verum citra inare nato,
»Dum coquitur; cocto Chium sie convenit, ut non
»Hoc magis ullum aliud; pipere albo, non sine aceto,
60 »Quod Methyranaeain vitio inutaverit uvam.
»Erucas viridis, inulas ego primus amaras
»Monstravi incoquere; inlutos Curtillus echinos,
»Ut melius muria quod testa marina remittat.«
Interea suspensa gravis aulaea ruinas
55 In patinam fecere, trahentia pulveris atri
beria. IV. Od. 5, 28. Hiber. II. Od. Gtg. 1. 2. Bas. I, 3. Gth. 2. mss.
20, 20. ib. Fea. Hibericus. Epod. ap. Cruq. et Pulm. omiie.s, lies ap.
4, 3. Sic mss. nostri coustaiiter ubi- Bersm. pliires ap. Torr, sexdeeim
qua, item Bentl. Wagner ap. Virgil. ap. Val. viginii ap. Feam, prob. Mar-
ex cod. Mediceo vindic. Hiherus. q. eil. Edd. vett. ante Aldnm, ut puto,
vid. ad Georg. III, 408. Hiherus. In- onines, et Ascenss. Cruq. Rod. Da-
scr. p. 690, 5. de voce Iberus v. cer. Tart. Despr. luv. Bentl. Cun. San.
Harles Orthogr. p. 254.) Iberi. Edd. Franc. Sandb. Batt. Mill. Sivr. Gesii.
ceteri omnes, Mediol. 477.508.512. Dorigb. Oberl. Azar. Wakef. Wetz.
Venet. 492 (Pinc.) 494. 95.98. .553. Fea. Doer. Heind. Botb. Camp. Pott.
Aldinae. Ascenss. Glar. R. Stepb. Bip. Zell. labn. Mein. Orell Bur.
Bas. 527. 55. 80. Muret. Lamb. Cruq. Dtz. Schm. Wdm. Krg. mutaverat.
Xyl. Fabr. Chab. H. Steph. Crat. Msc. nost. Dess. 3. Schol. Cruq. Edd.
Bersm. Torr. ü. Heins. Bond. Rod. Aid. I. II. III ( qui iudux.) Glar.
Dacer. Tart. Despr. Burm. Baxt. Gesn. R. Stepb. Bas. 527. 55. 80. Venet.
San. Pbil. Franc. Sandb. Batt. Val. 544. 53. Muret. Lamb. Xyl. Pulm.
Sivr. Dorigb. Oberl. Azar. Wakef. Fabr. H. Steph. Cnab. Crat. Torr.
Wetz. Doer. Heind. Both. Camp. Bip. D. Heins. Bond. Zurck. Bnrm. Baxt.
Zell. Bur. Krg. Val. mahiraverit. Msc. ncst. Gpb. I.
48) cocto Chium — aliud. Haec 51)i)iWrfe*(7Me. Msc. nos;.Dorv. 1. —
verba parentbesi inclus. Xyl. H. Steph. inulis ego primus amaris coniec. Lamb.
Chab. Rersra. Bond. Dacer. Zurck. sed post reiecit. Edd. Fabr. Chab.
Baxt. Gesn. Pliil. Batt. Mill. Val. Azar. Crat. Bersm. (contra ifisius mss.) —
Wakef. Wetz. Fea. Doer. Both. Camp, inulasque ego. Mss. alq. ap. Lamb.
Pott. Bip. lahn. Orell. Bur. Dtz. Dlb. 52) inquoqiiere. Msc. L. Bos. Ed.
Schm. Wdm. Krg. Coo Chium. Msc. Cun. — m/w^os. .Mss. nostri Dess. 1.2.
R. Steph. Edd. Colon, s. a. Ascenss. Lips. 3. Drd. 3. Mon. I. 2. 2, b. 5.
(ilar. coeo Chium. Edd. Venet. 492 Bas. 3. Gth. 2. mss. Cruq. 1, a— d. et
(Pinc.) 94. Mediol. 508. 512. coctae. alii, mss. Pulm. 1.2. 3. 10. tres ap.
Mss. alq. ap. Lamb. qui prob, cocto Bersm. msc. L. Bos. Edd. Cruq. Baxt.
vinum sie. Ed. Chab. e coni. Oberl. Orell. Dtz. Dlb. illutos. Mss.
49) illum aliud. Msc. nost. Lips. nostri Lips. 1. 2. Mon. 3. Drd. 2. 4.
2. — non sine aceto (choo supsc.) Gtg. l.Gph. 1.2. msc. Pulm. 4. Orell. M.
Msc. nost. Lips. 2. non sine choo. Edd. vett. Flor. 482. Venet. 478. 79.
Msc. nost. Dess. 1. nn. ap. Bersm. 83.86. 92 (Pinc.) 553. Mediol, 508.
Oberl. d. 512. Loch. Colon, s. a. Aid. II. III.
.50) Methymnueam. Edd. vulgo. (ilar. R. Stepb. Bas. 527. 55. 80.
Melhymneam s. Melhimneam. .Mss. no- Muret. Lamb. Xyl. Fabr. Pulm. H.
»tri plrq. Metinenm. Msc. nost. Gph. Steph. Chab. Crat. Torr. D, Heins.
1_ — mutaverit. Mss. nostri Lips. 1. Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr. luv.
2. 3. Dess. 1. 2. Drd. 1. 2. 3. Mon. Zurck. Burm. Gesn. Phil. Sandb.
1. 2. 2, b {motaverit) 3. 4. 5. Brl. l. Batt. Val. Dorigh. Azar. Wetz. Fea.
LIB. II. SAT. VIII.
295
»Aus fünfjährigem Wein, diesseits vom Meere gewarlisen,
»Während sie kocht; nachiier ist ('.hier so passend dafiir, wie
»Sonst kein anderer Wein; daim ans Weisspfeffer mit Kssig,
»Welcher zur Säur' umschlagend, gedieh ans der Trauhe Methymna's. 50
»Grünende Rank' einkochen dem Sud, nehst bitterem Alant.
»Lehrt' ich zuerst; Meerigcl, gespült nicht, füget Curtillus
»Bei , mit dem Salz was rinnt von der Schaal', als besser denn l,ake.((
Während er sprach, da stürzte von oben das schirmende Zeltdach
Rauschenden Falls auf die Schiissel, und zog schwarzwolkigen Staub nach, 55
Camp. Pott. Bip. Mein. Bur. illotos,
Mss. nostri Brl. 1. Mon. 4. Dess. 3.
Drd. 1. Bas. 1. (it-. 2, insc. Pulni. 6.
Edd. Medioi. 477.86. Aid. I. Asceiiss.
Bersm. San. Franc. Sivr. Wakcf.
Doer. Heind. Zell, lahii. Schm. inlo-
tos. Msc. nost. Dorv. 2. Edd. Bentl.
Tun. Both. Wdm. Krg. inlntns. Msc.
ap. Bersm. — Curtillus. Mss. nostri
Lips.2.3. Dess. 1.3. Mon. 2. 4. Drd. 2.
Bas. 3. Gth.2. mss. Pulm. 1. 2. 3.4.6.
Edd. Mediol. 477. 86. Venet. 478. 79.
Muret. Lamb. Cruq. Xyl. H. Steph.
Chab. Crat. Bei'sm. Torr. D. Heins.
Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr. luv.
Zurek. Burm. Bentl. et recentt. omnes.
Curitilhis. Msc. L. Bos. Corlillus. Mss.
nostri Lips. 1. Mon. 1. 2, I). 3. Edd.
Aid. III. R. Steph. Cotillus (corl.
supsc.) msc. nost. Gtg. 1. msc.Pnlm. 6.
Edd. vett. Flor. 482. \ enet. 483. 86.
02 (Pinc.) 94. 95. 98. 553. Mediol.
.'108. 512. Loch. Colon, s. a. Aid. II.
Ascenss. Glar. (Cotillos). Bas. 527.
55. 80. Fabr. Curcillust. Edd. Aid. I.
lunt. 503. Caiillus. Msc. nost. Drd. 1.
Feae 2. g. Ed. Argent. 514.
53) Ut muria inelius. Msc. nost.
Mon. 3. — quod testa. Mss. nostri
Lips. 1. 2. 3. Dorv. 1. 2. Mon. 1.
3. 4. 5. Dess. 1. Drd. 1. 2. 3. 4.
Bas. 1. 3. Gph. 1. 2. Gtg. 1. 2.
Gtb. 2. mss. ap. Cruq. omnes praeter
l.a. mss. Pulm. 2. 3. 4. 6. 10. quatuor
omnes ap. Bersm. msc. L. Bos. Bad.l.
Orell. b. S. c. p. Edd. Mediol. 477.
86. 508. 512. Flor. 482. Venet. 478.
79. 83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98.
Loch. Colon. Aid. I. Orell. (qui re-
dnx.) Wüstem. Dtz. Dlb. Scbm. Wdm.
Krg. quo testa. Msc. Cruq. 1 , a.
Pulm.l. quam testa. Mss. nostri Dess.
2. 3. Gtb. 2. Edd. Aid. 11. III.
Ascenss. Glar. R. Steph. Bas. 527.
55. 80. \ enet. 544. ,53. Muret. Lamb.
Cruq. Xyl. Fabr. H. Steph. Pulm.
Chab. Crat. Bersm.' Torr. D. Heins.
Bond. Rod. Dacer. Tart. Despr. luv.
Zurck. Burm. Bentl. Baxt. Gesn. ('un.
San. Phil. Franc. Sandb. Mill. Bati.
Val. Sivr. Dorigb. (Jberl. Azar. Wakef.
Wetz. Fea. Doer. Heind. Botb. Camp.
Pott. Bip. Zell. labn. Mein. Bur. —
remittat. Mss. nostii Lips. 3 (/"supsc.)
Dess. 1. 2. Brl. 1. Drd. 2. 4. Mon.
4. 5. Bas. 1 (supsc. vel remisii) 3.
(iph. 2. Gtg. 1. 2. mss. ap. Pulm.
omnes, duo ap. Bersm. duo ap. Comb,
msc. ap. L. Bos. Oberl. c. d. Bad. I.
Grell, b. c. Edd. Mediol. 477. 86.
.008. 512. Flor. 482. ^•enet. 478. 79.
83. 86. 92 (Pinc.) 94. 95. 98. 553.
Loch. Ascenss. Colon, s. a. Aid. I.
11. III. Glar. R. Steph. Bas. 527.
.55. 80. Mur. Xyl. Fabr. H. Steph.
Pulm. Chab. Crat. Torr. D. Heins.
Bond. Rod. Tart. luv. Burm. Sandb.
Mill. Dorigb. Wüßtem. Orell. Dtz. Dlb.
Schm. Wdm. Krg. remittit. Mss. no-
stri Lips. 1. 2. Dorv. I. 2. Drd. 1
(a supsc.) 3. Mon. 1.3. Gpb. I. (ab.
2. mss. ap. Cruq. omnes, Orell. p. S
(« supsc.) Edd. Lamb. Cruq. Bcrsui.
Dacer. Despr. Zurek. Bentl. Baxt.
Gesn. Cun. San. Phil. Franc. Balt.
Val. Sivr. Oberl. Azar. Wakef. Wetz.
Fea. Doer. Heind. Botb. Camp. Pott.
Bip. Zell. labn. .Mein. Bur. remittas.
Msc. nost. V.on. 2.
54) suspatisa coni.Lamb. (v.Feam).
gravis aulaea ruinas. Sic mss. no-
stri Lips. 1. 2. 3. Dess. 1. Mon. 2.
2, b. 5. Drd. 1. Bas. 3. (ilb. 2.
55) In patinas fecere. Msc. nost.
296
HÖR. SEKMONUM
Quantum non Aquilo Cauipaiiis oxcitat agris.
IS'os malus veriti, ppstquam .nihil C!>se pericli
Scnsimus, erigimur. Rutus pos'ito capite, ut si
Filius inmaturus obisset, flere. Quis esset
60 Finis, ni '.sapiens sie Komentanus araicum
" Tollcret: »Heu, Fortuna! quis est crudelior in nos
»Te deus? Ut scmper gaudes inludere rebus
• »Humanis!« Varius mappa conpescere risum
Vix poterat. Balatro suspendens onuiia 'naso,
65 »Haec est condicio vivendi,« aiebat, »eoque
»Responsura tuo numquam est par fama labori.
»Tene, ut ego ajccipiar laute, torquerier omni
»Sollicitudine districtum, ne panis adustus,
»Ne male conditum ins adponatur, ut omnes
70 »Praecincti recte pueri comptique ministrentV
»Adde lips praeterea .casus, aulaea ruant si,
»Ut modo; si -patinam pede lapsus frangat ägaso.
»Sed convivatoris , uti ducis, Ingenium res
»A'dversae nudare sole^it, celare seeundae.« .
•75 ISTasidienuf^ ad haec: »Tibi di, quaecumque proceris,.
»Commoda dent; ita vir -bonus es convivaque corais.«
Et soleas poscit. Tum in lecto quoque Videres
Uess. 3. Uli. ap. Bersm. Feae G, u.
In niensam feeer e.'}Asc\Peä.e 1, m.
57) Non-maiiis. Edd. AsCenss. Hoc
?)iahcs. Ed. Dörigh. ex iilg. — veliti.
Msc. nost. (Jtg. 2. — nil esse. .Nisc.
Feae'2,. i. Ed. Cmi. Mill.
58)' Ruffifs. Msc. nost. Gtg. 1. Feae
1 , a. d. Ed. Md. I. Rustus. Mss.
Feae 1, g. m. — Rufus eapite liacte-
nu'SyUt si ^- ßere. Ed. Ciul. ex iiig.
(inepte).
51)-) inmaturus. Sic mss. nostri I.ips.
2.3. Dess. 1. 2. Mon. 1.3. Drd. l.
•Bas;'l. '■ — quod esset. Msc. iiost.
Lips. 2.
• 61) quis crudelior (om. est): Edd.
Asceliss. in. IV. ■
62) inludere.' ?>ic mss. nostn']Lips.
2. 3. Mon. 2. 2, b. Drd. 3. inclu-
dere. Msc. ap. Bersm. illidere. Msc.
Öberl.-C;
64) Vix potuit (poterat su'psc. )
Mse. ."Grell.' S. Nee poterat. Msc.
Comb. d. .-- suspendis. Edd. Bas.
555. 580. '
65) condicio. Sic mss. nostri Lips.
1. 2. 3. Mon. 3.4. 5. Drd. 3. Gth. 2.
Edd. Liimb. Criu|. Mein. Ureil. D(z.
Wdm. (v. Schneider Element, p. 250.
WAgii. Orlh. Verg. p. 422.) conditio.
Edd. vulgo. • .
6i)) mmqiuun par {est öm.) .Msc..
Orell. c. Ed. Cliab.
(iiy Ten ut ego. Msc. nost. Mon.
2, b. Edd. Bas. 555. Cliab. Ttine ut
ego. Msc. nost. Brl. 1. Tene ego ut.
Msc. nost. (iph. 1. un. ap. Bersm.
Ten ego ut. .Msc Orell. S. Tene ut
{ego öm.) Msc. nost. Gpb. 2. — ■ ac-
cipiam. .Mss. nostri (Jpii. 1. Urd. 3,
a. — torquentem. .Msc. nost, Lips. 2.
68) districtum. Mss'. et edd. vulgo.
destrictum. Mss. nostri Gph. 1. Drd.
1. Feae 1,. n. Orell. S.' Ed. Cniq.
distincturn. Msc. nost. Dess. 3. oh-
sirictum. Msc. Feae 2 , i (vulgatam
tuetur Fea).
70) Praecincti. Mss. et edd.' vulgo.
Percincti. Edd. Flor. 482. Veriet.483.
86. T— pueri rede. Mss. nostri Lips.
2. Dess. 3. Mon. 1. 2. b. Bas. I.
Gig. 1. Gth. 2.' msc. Comb. d. —
recte tihi comjiosüique ministretit. Msc.
nost. Brl. 1. — cwictiquc ministrent.
Msc; nost. Bas. 3.
r.IB. II. SAT. VIII.
297
Mehr wie der stürmische .Noi;d -aufregt; C5impnniscliern Bhiclifeld.
Wir, die Schliminres hesorgt, als keine Gefahr wir. vnrli;iii(icii.
Merket en, richten uns auf, tioch Rufüs, geisenketen Hauptes,.
Weint'' als sei ihm ein Sohn vorzeitig gestorben. Wie sollt' es
Enden-, weyh aJso den Freund nicht Nomentanus der Weise ". ■
Tröstete :■ »W^h , Fortuna, wo ist grausamer ein Gott ums,
»Falsche, denn du? Wie li"cibst du Gespött mit den nieiisrhjiclien lHii;;cii
»Immer so gern!« Kaum dänipfete jetzt mit dem Tuch das Gekicher
Varius. -.Balatro aber, ein. Schalk feinhöhnender Nase,
Meinte: »So ist nun die Regel den Ding' Im Leben, und desshalli
»Wird auch deiner Bemühung 'der Rulinr-nie gnügend entsprechen.
»Sieh, dass" hier <hi mich gastlich empfängst, musst du dich- zermarleni,
»Rastlos sorgend in Angst,, dass nicht ein veii<ohletes Brod, noch
»Uehel gewürzete Bnih' auf den Tisdi uns komme ;' die Diener
»Samuitlicli gehörig gcschiirzt und geputzt' aufwarten bei Tafel!
»Nimm , Unfälle der Art noih hinzu- wenji der Teppich herab stiirzt, . '
»Eben" wie' jetzt: wenn die Sctuissel zerbricht, ein stolpernder :Stallkfl>chtt'
»Gastherm aljcr ergeht's wie den Feldherm: trübes Gescliick stellt
»Ihre Talente zur Schau, die das Glück einhüllet in Duqkel.« .
Nasidienus darauf: »Dass jegliche Bitte die Gölter
»Dir doch gewahren , wie wacker du bist, nnd wie artiger Tischgast !«
Sprach's und. fordert die Sohlen. Und nun auf siimmtUchen Polstern
(.0
(.5
<l)
71) interea cmsus. }i\ sc. nasl. L\ps.
2. -r ruani si, Mss. hostci omnes,
aliorum plrq. F.dd, vulgo ante Al-
dum. tum Lamb. ('rni|. .H. Steph,
Chab.. Bersm'. Tocr. D. Heijis. Bond.
Dacer. Jai't. ^urck. Despr. luv. Burm.
Beriti. 'et • recentt.- omnes. rueM si.
Msc. Feae2. g: T:dd. XUh J. ft. III.
Juni. 50.1 Argent.ül4. Glai^. 11. ^teph.
Ha,s. 527. 5ä5. Muret. Fabr. Crat.
Rod; nmnt- si.yiss. Feae l, m. 6, a
(a 1. m.). ■■ ■ •
72") lapsuspede.ßid. Cum. — fran-:
(jit. Msc.. nos't. r;tg. 2. Edd. Venet.
478. .Medio'l. 480. • •
• 73) coniuraloris. Msc. nost. .Gtg.
2. — dticis uti, Msc. Comb. f.
. 75) quaecumque preceris. Mss. no-
stri Lips 1.2. Dess. 2. Moii. 2, b. H.
Drd. 1. 2.. 4. Bas.l. Gpb. 2. mss.
.plrq. ap. Bentl. et. Feani'. Kdd. Aid.
I. II. III- (jquL restit.) .(ilar. R. Steph.
1^as. .527. .55. 80. Venet. 544. .53.
Muret. Lamb. rruq, Xyl. H. Steph.
Ciiab. Bt;rsm. Torr. D. ITeins. Bond.
Rod. Dacer. Tart. Despr. luv! Zurck,
Burm.. Bei>tl. (qui. vindic. ) Baxt.
Gesn. Clin, (qui coni. precere) San.
PhiL Franc. Saudb. Bätt. Vcil; .Sivr.
Ober!.. • Azar. Wakef. Wetz. Fea.
noer. Heind; et cecentf. omnes. -yMae-
cumque precaris. Mss.. nostri Lips. I.
üorv, 1. 2. Mon. 1. 2. -3. 5. Dess. 3.
Drd; 3. Bas. 3. Gth. 2. duo- mss. ap.
Bersin.. quinque . ap. Beu'tl. . sed re-
oentiores, sex mss.' ap. Feani. Orell.
c. M {preceris supsc. ) Edd. vett.
ante Aldnrii. quos vidi, omnes, et
Ascenss. Fabr. Dorigb. qua€cumq,ue
preca,re .. Mss , Comb. ö. d. f.
70) Cojitmodü dant. Msc. nos't. Bas.
3, — conviva comisque. Msc. Comb. d.
77)' Ul söleas. .Mso. nost. Brl. 1. . —
.tum. lecto quoque (om. in). Msc. Ap.
Bersm. — in lectö quoque. N'ss. "et
edd. vnigo. in feclo. quocuvqne, Msc-.
nost. 'itg. 2. Kdd. vett. .Mediol. {177.
, 508. 512. Flor. 482, Venet. 478. 79.
83. 86. 94. Loch. Ascens. I. in lecto
qnemque: Msc. nost.,. Mon. 3. msc.
Feae 2: k. Fdd. Mediol. 486. Ve.net.
490. in lecto quem. Ed. Ven.. 492
(Pijic.) in leclQ quosque. Msc' nost.
'Gph. 1. mss. Feae 1, i. 7, a. in lecto
quodque. Msc. Feae 5, b (a 1. m.)
208 HÖR. SERMONUM
Stridere secreta divisos aurc susiirros. —
Kullos his inallcni ludos spcctasse: sod illa
80 Rcdde age, quao deinceps risisti. — ■ Vibidius dum
Qnacrit de piicris, nuiu sit qu()(|uo iVacta lagena,
Quod sibi posccnti non dantur pocula; dumque
Ridetur fictis rcruni, Balatrone secundo:
Nasidiene, rcdis miitatae frontis, ut arte
85 Emendaturus fortunara. dcindo secuti
IMazonomo pueri magno disccrpta ferentes
jMeinbva gruis sparsi sale inulto, non sine larre,
Pinguibus et ficis pastum iecur anseris albae,
Et leporum avolsos, ut multo suavius, armos,
90 Quam si cum lumbis quis edit. tum pectore adusto
Vidimus et merulas poni et sine clune palumbis ;
Suavis res, si non causas narraret earum et
Natui'as dominus; quem nos sie fugiraus ulti,
Ut nihil omnino gustaremus, velut illis
95 Canidia adflasset, peior serpentibus Afris.
78) divcTSOs aure. Ed. Cliab. e ,,(Hscerpta ferentes — faire." di-
coni. screta. Mss. iiostri Mon. 4. Gph. 2.
79) mallent. Msc. nost. Brl. 1. — ■ tres mss. ap. Feam. discripta s. de-
ludos mallem. Mss. Feae l,e(al.m.) scripta. Msc. Feae 5, b (covr.)
'.\. f. — spectare. Mss. nostri Dorv. 2. 87) sale mixto. Msc. nost. Mon. 5.
Mon. 3. Drd. 2. nn. ap. Bersni. Bad. inulto sale. Mss. Feae 1, e. 7, a.
1. — sed illos. Msc. nost. Brl. 1. 88) pasti. Msc. Feae 3, c (a 1.
80) Reddere age. Ed. Venet. 486. '"■) — anseris albae. Msc. nost. Gth.
CIN -4 m . 2' iTiss. Crnq.l.a. 7. msc. Piilm. 1.
81) non Sit quornie. Msc. nost. „ ^ \ r t \ in ■ ^/
T^^.. "^i ^ ^ Feae 2, h (a 1. m.) prob. Bentl. Ed.
%T)nondantuT. Mss. nostri Lips. ^'i"- (q"i Burnianno falso tribnit)
1. 3. Dorv. 1. 2. Dess. 2. 3. Drd. f,^". ^'"\/^V ^^p\^°"«V PT''
2. 3. 4. Bas. 3. Gph. 1. 2. Mon. 3. """ n n n?" nn \; f w '"'
tres mss. ap. Bersm. Septem ap. Val. ^^'''- ^'""^ !''''.; ^^^ ^^■'^'"- ^J™
n I e . j • Ivrs. ( V. Schneid. Forraenl. p. 7.)
Comb. c. f. quatnordecim mss. ap. ° • „ . n, ,i • v- ••)
p n HU o / \ i^ 1 anseris alhi. Mss. et edd. vulffo.
Feam, mss. Orell. b. c, b (pr.) Ed. o^^ 7 , ni ". jj
u / ,• •,j \ T 1 M • A II 89) leporum avulsos. Mss. et edd.
Fea (qui indux.) sq. lahn. Mein. Orell. , , , ,» ,, ^
n. nik o r \T' 1 T7 vmso. leporum vulsos. msc. wo^i.mov-
Dtz. l)lb. öchm. v\ dm. Krff. -non ^ n ■, ^ tiiit^.-
. , M , • T- o Vi 1 inss. Lrnq. 1, duo. Bad. 1. Feae 5, a.
dentur. Mss. nostri Lins. 2. Mon. 1. „ r. .: ik i.> t^j r, , .
o ') K /1 Pi Ro= i n j 1 ^? a. Pott. 10. 12. Ed. Zar. leporis
l. l, b. 4. o. Bas. 1. Drd. 1. mss. ' .. ^ ^, n . ■, ^■■
n„ 11 „ c / „.. \ u 1 ^ , t- vidsos. Mss. Lamb. 6 et duo au.
Urell. p. b (corr.) Edd. ante team t^ t r. ,-. ..
4 T^ ij • 1 T> n n msc. trän. ap. L. Bos. Gesn. 3. —
omnes, et Doer. Heind. Both. Camp. , ,^ Ä. . r. 1 1
n .. D- r/ II D j 4 £t multo. Msc. nost. Brl. 1. ut niul-
l'ott. Bip. Zell. Bur. - — non dentur , ,, , r\ j « ^ ,^
„„„„„ j- r.„\ n , ^"'«- Msc. nost. Drd. 2. ut multo sua-
poscenti com. Clin. ■ t,, i>
vior. Msc. ap. liersm.
83) victis rerimi. Ed. Fabr. — ah 90) guis edit. Mss. nostri Lips. 1.
Balatrone. Msc. Feae 2, h. o. 3. Dess. 2. Drd. 2. 3. Mon. 1. 2.
86) Manzonomo. Msc. nost. Gph. 1. 2, b. 5. Bas. 1 (supsc. vel edat). 3.
Mozonomo. Msc. nost. Lips. 3. — (iph. 1. Gtg. 1.2. Gth. 2. mss. Lamb.
discerpta. Citat Priscian. 6, 18, 84: 1, duo. 2. 6. 8. 9. mss. Palm. 1. 2.
LH?. II. SAT. VIII. 299
Sali man Gezischel \m Ohre zu Olir und leises Geflistcr. —
Kein Spass halte mich mehr als dieser ergötzt. Doch erzahle,
Bill" ich, das Fernere, was du belacht liast.. — Wahrend die Diener 80
Jetzo Vibidius fragt, ob der Weinkrug auch mit zertrümmert
Sei, da die Becher sie ilicht auf Gcheiss ihm füllen; und währoni!
Allerlei Spass man ersinnt und belacht, wo Balutro nachlrill't :
■Röhrest du, Nasidienus, zurück mit crheileiter Miene,
Stracks durch Kunst zu verbessern den Unfall. Hinter ihm tiagen HJ
Diener im mächtigen Napf ein Gehjpketes. (Glieder vom Kranich,
Alles mit reichlichem Salze bestreut, nicht mangelnd des Mehles;
Auch die \T)n saftigen Feigen gemästete Leber der Weissgans;
Buge, vom Hasen gelöst, als viel schmackhafter, wie wenn sie
■Einer zugleich mit den Lenden geniesst. Dann sahen wir Amseln 90
]?ringen, verbrannt an der Brust; Holztauben, der Keulen ermangelnd;
Leckere Dinge, wenn nicht jedwedes Natur und Bewandtniss
Breit auskramte der Wirth. -Ihn flohen wir, also 'uns rächend,
Dass nichts 'ward von dem Allen berührt,, als hätt' es verpestet
Einer Canidia Hauch, giftvoller denn Afrischer Nattern. 9 J ;
3.4. nisi-.L. Bds. Edd.lMediol.477.'8(). niss. Pnlm. 1. 2. 3. 4. 6. duo ap.
508. 512. F\ov. 482. \ eiiet. 478. 71). Ik-rsni. niss. Feae 2, i. 5, a. Ij. Kdd.
83. 80. 02(Pinc.) 94. 95. 98. Locli. velt. Mediol'. 477. 508. 512. Flor,
tum Lnmh. Cnui. H. Steph. Pulm.. 482.. Veiiet. 478. 79. 83.. 8G. 92
Cluil). BersjT). Torr. D. Heins. Bond. (Pinc.) 94. 95. 98. Loch. Colon, s. a.
Dacer. Tart. Despr. luv. Burm. T^entl. Ascenss. al. (pro"noiiiiiiat'ivo videii-
Baxt. Gcsii. Clin. Sau. Phil. Fraüc. tur multi mss. et edd. accepisse). —
Saiidb. Balt. Val. Sivr. Mill. Dorigli. earum (om. et). Mss. nostri Bit. .1.
Ober!. Azar. Wakef. Wetz. Fea. Dücr. Dess; 2. 3.
Heind. et reccntt. omnes. quvsedat. 93) rmturam. Msc. nost. Drd. 1.
Mss. nostri Brl. 1. Dorv. 1. 2. Dess. 3. msc. Ürell. e. — quae nos. Msc. nost,
Drd. 1. 4. Mon. 4. Gph. 2. mss. Dorv. 1.
Pnlni. 6. 10. duo ap. Bersm. Gesn. 3.
Orell. M. Citat Priscian. 17, 7. 47: 94) vclut illii. Mss. et edd. vulgo.
„Et ieporwn ~ cdcä" (edat ibi c «e'«'« ^'Z'""- '^'sc- Feae 7, a. veltäi si.
mss. et edd. Ivrehl II. p. 33). Edd. Msc. Oreü. M (iV/w supsc.) Ed. Bentl, ;.
Aid. l. 11. III (qui indux.) Colon, e coiii. refut. Fea.
s. a. Ascenss. Glar. 11. Steph. Bas. 95) af.jlaret. Msc. Feae 2, g. —
527.55.80. Veiiet. 553. Muiet. Fabr. seipentibus Afris. Mss. nostri Lips.
Xyl. Crat. Rod. Ziirck. — dumpectore. 1. 2. Dess. 2. 3. Drd. 1. 2. 4. Mon.
Msc. nost. Mor. cum peclore. Mss. 1. 2. 5. Bas. 1. 3. .(Ipli. !. Gtli. 2
nostri Mon. 2, b. 4. Bas. 3. (supsc. vel atris). ■ Edd. ante BentL
91) /;c//«w6e«((.v). Mss. etedd. vnlgo. omnes, et post vulgo. set^pentifms
palumöos. Msc. nost. Dess. 2. msc. atris. Mss. -nostri Lips. 2 (siipse.
Bad. 1. Feae 5, a (a 1. m.) Ed. Affris.). Mon. 2, b. 4 (ad marg. vel.
Cun. (sed v. Ilrpr. ad I. Od. 2,10). Afris). Drd. 3. Gph. 2. mss. alq. •
columhas. Msc. i\ae 2, g (a 1. m.) ap. Lamb. msc. Bentl. 17. cod. Sorb. "
92) Suavis res. Mss. nostri Lips. ap. Val. mss. Comb. b. c. ' i'ott. 2.
1. 2. 3.. Dess. 2. 3. Mor. Mou. 1. 6. 10. Ed. Bentl. (qui def.) sq. Wa-
2, b.5. Brl. 1. Bas. 3. Gph. 2. Gth.2. kef. refut. Fea.
.^
A l) I) E N I) A
AD LIBllUM I.
Sat. 1. V. 2ö. Dant crustula blditdi doctures. Cit. Ser\ ins ail (iccny. Hl,
360. — V. 33. Parvola, nuin excviplu est /iti/yni /'oriincd lubüris.
Cit. Servius ad Aeii. IV, 402. — v. 3G. Quac siiiiul inversiim con-
tristat Aqiiarius annum, Non iisquam prorepil. Cit. Servius ad
Aen. IV, 4U3. — v. 41. Quid im^al immeiisum te argenli puiidus
et auri Furtim defossa liiniduhi deponerc lerra'f Cit. Scrviii« ad
Aen. X, 526. — v. (iS. Tanlulus a liil/ris sitioia fuyieitiia captal
Flutnina: Quid i^ides'f Mutalo nomine de te Fabula. ntirintur.
Servius ad^Aen. VF, 603.
Sat. 2. v. 55. Ut quondam Marseus, amator Originin itle , Qui jiatrium
vibnae dunat fundinnqiie laremque. Cit. Servius ad Eclog'. X, 6. —
V. 80. Quud pulchrae clunes. Cit. Servius ad Aeu. II, 554. Quud
pidehrae dunes, hreve quod capul, ai'dua cervix. Cit. Nouius
Marcellus ed. Mercer. Lips. p. 106.
Sat. 4. v. 85. Hie niger est, hunc tu, Romane, euveto. Cit. Servius ad
Eclog. V, 56. item ad Georg. I, 320.
Sat. 5. v. 32. Ad unguem fuctus homo. Cit. Servius ad Georg. II, 277. —
V. 36. Praetextam et latum clavnm prunaeqiie batillum. Cit. Ser-
vius ad Aen. XI, 788. — v. 47. Hinc muli üapuae cUlellas tem-
pore ponunt. Cit. Servius ad Georg. I, 273. — v. 94. Inde Huhos
fessi perveninms. Cit. Servius ad Georg. 1, 266.
Sat. 6. V. 47. Non quia si/n tibi, Maecenas, eonviclor. Cit. Servius ad
Aen. I, 214. — v. 59. Me Satureiano veclari rura caballo. Cit.
Servius ad Georg. II, 107. — v. 125. Ast ubi me fessum sol
acrior ire lavatum Admomdt. Cit. Servius ad Georg. III, 443.
Sat. 8. v. 1. Olim truncus eram ficultius, inutile lignum. Cit. Servius ad
Aen. XI, 65. — v. 30. Laneu cffigies erat, altera cerea. Cit.
Servius ad Aen. IV, 508.
Sat. 10. V. 44. Varius ducit molle atque facetum. Cit. Servius ad FA-iog.
IX, 35. — v. 54. Non ridet versus Enni gravitate minores. Cit.
Servius ad Aen. XI, 601. — v. 77. Explosa Arbuscula dixit.
Cit. Servius ad Eclog. X, 6.
Snpplenda ex codice Franekerano vetustissimo ( apud Lamb. Bos
Animadvers. ad scriptores quosdam Graecos et Lalinos. Franek. 1715. 8.
quem librum desideratum denuo reperimus in bibl. iiostra.)
1. Sat. 1, 37. quaesitis sapiens. 94. ne facias quod Umidius quidam. —
6, 87. ad hoc nunc. — 9, 50. inquam. — 10, 75. Milibus in ludis.
II. Sat. 1, 81. inscitia rerum. — 3,1. -SV raro scribes. 21. Quo faber.
72. in ius maus. 93. perisset. 96. coniraxerit. 295. percussu.
322. facit, et sanus faeies tu. — 4, 79. furta (corr. frusta).
"84. incliita. — 5, 61. scilicet ede. — 6, 10. fors quae. 78. si
quisjiamlaudat. 83. 7ieque ille. — 7, 13. doetor. 102. si ductor. —
8. 10. His ut sublatis.
>5
o
JO
C\l
lO
■
■cv
TT
cv
(L
T)
ß
CÖ
•
^H
-P
• ev
c
(U
^
•H
Ü
-P
Co
CO «
u
CO r-(
•r-'
•
-p
^ rH
c
(j O
CO
x: >
o
:p
CQ
•
•H Jh
•
o; Qj
0
^ c
o
NJ Xi
cd
ü
^
^
o
•H
a:
t^
CO
rH
rH
vJ CC.
ÜNIVERSITY OF TORONTO
LIBRARY
Acme Library Card Pocket
Under Pat. " Ref. Index Kile."
Made by LIBRARY BUREAU
■■^fl
r - ?»#3fflP^ ijlj '
f-^
U.
\^^--
3C1»
JC
#^.^
id