Skip to main content

Full text of "Zwei Bücher Satiren;"

See other formats


<oiy 


-^r 


(j.  iioiiATii  ri,\r(i 
NKRMOMM  LIHKI   DUO 

r.DIDlT 

GEUISIANICE   IIKDDIDIT 

ET  TIIir.INTA  CODICÜM  REGENS  COLLATORUM 

GKAMMATICORUM   VETEliUM 
OniNlüMQUE  MSSTORÜM  ADHUC  A  VARIIS   ADfllBITORlM  OPE 

LIBROUUMQUE    POTIORUM 

A  PRiMORDIlS  ARTIS  TYPOGRAPHICi:  USQUK  AD  HUNC  DIEM  KDITORUM 

LEfTIONlBÜS  EXCÜSSIS 

RECENSUIT 

APPARATU  CRITICO  INSTRUXIT 

ET 

COMMENTARIO    ILLUSTRAVIT 

C.  KIRCHNER. 


PARS  I. 

SATIRAS    CUM   APPARATU    CRITICO    CONTINENS. 


LIPSIAE 

SUMPTIBUS  ET  TYPIS  li.  G.   TEUBNEKI. 
MDCCCLIV. 


H«U5s 

DES 

Q.  HOHATIIS  FLACCÜS 

ZWEI  BÜCHER 

SATIREN 

AUS  DKEIS8IG  UNVERGLICHENEN 

UND    ALLEN    BLSIIEK    VERGLICHEXEN    HANDSCHRIFTEN 

WIE  AUCH  SiM.MTLICHEX   BEDEITENÜERX  AUSGABEN 


KRITISCH  HERGESTELLT 


METRISCH    U BEBSETZT 


UND  MIT  ERKLJ?^Ni)EM  COMMENTAR  VERSEHEN 


C.  KIRCHNER. 


ERSTER  THEIL. 

TEXT,    ÜBERSETZUNG    UND    KRITISCHER    APPARAT. 


LEIPZIG 

DRUCK  LT^D  VERLAG  VON  B.  G.  TEUBNER. 
1854. 


'^-^. 


DKM 

KÖNIGLICHEN  WIRKLICHEN   GEHEIMEN  OBER-REGIERUNGS- 
RÄTH    UND    DIRECTOR  IN   DER   UNTERRICHTSABTHEILUNG 
DES  KÖNIGL.  MINISTERII  DER  GEISTLICHEN ,  UNTERRICHTS- 
UND MEDICINAL- ANGELEGENHEITEN , 

HERRN 

DR.  THEOL.  ET  PHILOS. 

JOHANNES   SCHULZE, 

RITTER    DES    ROTHEN    ADLERORDENS    ZWEITER    KLASSE, 


WIDMET  DIESES  WERK 


DER  VERFASSER. 


vXestatten  Sie,  bitte  ich,  mein  verehrter  vieljährig-er 
Freund  und  Gönner,  dass  icli  die  erste  Seite  dieses  Buches 
mit  Ihrem  Namen  schmücke,  der,  wie  wenige  andere,  es  ver- 
dient, mit  hoher  Auszeichnung-  unter  denen  genannt  zu  werden, 
die  sich  um  den  Staat  wie  um  die  Wissenschaft  gleich  grosse 
Verdienste  erworben  haben. 

Denn  seit  länger  als  einem  Menschenalter  haben  Sie  in 
ihrer  hohen  Stellung,  an  der  Spitze  unsers  Unterrichtswesens, 
für  die  Interessen  acht  wissenschaftUcher  Bildung  und  wahrer 
Humanität  eben  so  segensreich  praktisch  gewirkt,  wie  als 
gründlicher  Forscher  und  geschmackvoller  Gelehrter,  in  Ihrer 
Theilnahme  und  Mitwirkung  bei  der  Herausgabe  einiger  der 
bedeutendsten  Werke  für  Kunst  und  Wissenschaft,  den  Dank 
des  Vaterlandes  Sich  erworben. 

Meinen  Dank  aber,  den  ich  bei  diesem  Anlass  öffentlich 
aussprechen  zu  dürfen  mich  erfreue,  haben  Sie,  selbst  abge- 
sehen von  Ihren  hohen  Verdiensten  um  meine  Lebensbahn, 
durch  Ihren  ermunternden  Beifall  in  meiner  litterarischen  Thä- 
tigkeit  für  einen  Dichter,  der  auch  zu  Ihren  Lieblingen  gehört, 


und  durcli  Ihre  wirksnme  Unterstützung-  im  Herbeischaffen  der 
littorarischen  Schätze  des  In-  und  Auslandes  für  meine  Arbeit, 
in  einem  Maasse  verdient,  wie  ich  denselben  kaum  auszu- 
drücken vermag-. 

Nehmen  Sie  also,  mein  Hoher  Gönner,  dieses  Ihnen  ge- 
widmete Werk,  die  Frucht  eines  vieljährigen  Fleisses  und 
nützlich  angewandter  Mussestunden,  als  ein  öfTentliches  Zeichen 
meiner  Verehrung  und  Dankbarkeit  freundlich  auf.  Wenn  Sie 
finden ,  dass  darin  für  die  Wissenschaft  und  für  das  nationale 
Interesse  Einiges  geleistet  ist,  und  wenn  dasselbe  auch  vor 
dem  grösseren  Publicum  sich  einer  solchen  Widnnnig  und 
eines  solchen  Namens  wie  des  Ihrigen  nicht  als  unwüi-dig 
bewährt,  so  werde  ich  in  diesem  Bewusstsein  die  angenehmste 
Belohnimg  für  die  angewandte  Mühe  und  Sorgfalt  finden. 


Ihr  treuer  Verelirer 


C.  Kirchner. 


VORREDE. 


Jjen  Freunden  der  Horazisclien  Dichtung  übergebe 
ich  hiemit  die  weitere  Ausführung  einer  Arbeit,  die  mich 
seit  vielen  Jahren  in  meinen  dem  Dichter  mit  Liebe  ge- 
widmeten Mussestunden  beschäftigt.  Meine  Absicht  war 
und  ist  es ,  den  Hofazischen  Text  auf  dem  einzig  richtigen 
diplomatischen  Wege,  durch  Benutzung  aller  mir  zugäng- 
lichen und  bisher  bekannten  handschriftlichen  und  ge- 
druckten Hülfsmittel,  zur  möglichsten  Reinheit  herzustellen, 
und  durch  Hinzufügung  der  metrischen  Uebersetzung  und 
eines  erklärenden  Commentars  denselben  auch  einem  grösse- 
ren Publicum  zugänglich  zu  machen,  um  dadurch  eben  so 
wohl  der  Wissenschaft  als  der  Nation  (nicht  den  Gelehr- 
ten allein)  zu  nützen,  was  ich,  nach  Joh.  Heinr.  Vossens 
Vorgange,  als  das  Ziel  unserer  Philologie  ansehe. 

Denn  was  zuerst  die  Herstellung  der  Reinheit  und 
Ursprünglichkeit  des  Textes  betrifft,  so  ist  es  unzweifel- 
haft und  von  den  grössten  Philologen  stets  als  Grundsatz 
anerkannt,  dass  nur  die  sorgfältige  Vergleichung  der  mög- 
lichst ältesten  und  besten  Handschriften  der  eirizig  rich- 
tige Weg  ist,  um  zu  der  ursprünglichen  und  ächten,  nicht 
auf  leeren  Conjecturen  und  Einfällen  beruhenden  Les  -  und 
Schreibart  eines  Autors  zu  gelangen,  und  dass  ein  solches 
Bemühen  zwar  einen  vieljährigen  Fleiss  und  oft  nicht  ge- 
ringe Umstände  und  Kosten  erfordert,  aber  gewiss  das 
fruchtbarste  und  lohnendste  für  einen  Autor  ist. 

Denn  wie  oft  auch  die  Schriften  des  Horatius,  gleich 
von  der  ersten  Zeit  nach  seinem  Ableben  an ,  von  Gelehrten 


X  VORREDE. 

alKn-  Zeitalter  bearbeitet  und  commentirt  worden  sind,  so 
bleibt  doch,  um  auch  nur  zu  einem  annähernden  Grade 
der  Keinheit  und  Correctheit  seines  Textes  zu  gelangen, 
noch  sehr  Vieles  zu  thun  übrig.  Selbst  die  Menge  der 
Bearbeiter,  Avelche  von  den  ältesten  Zeiten  an  eine  Un- 
zahl verschiedener  Lesarten  erzeugt  hat,  ist  unserm  Dich- 
ter vielleicht  mehr  schädlich  als  nützlich  gewesen.  Die 
wenigen  Exemplare,  welche  von  der  Hand  des  Dichters 
herrührten  oder  von  ihm  selbst  revidirt  und  corrigirt  wa- 
ren, verloren  sich  bald  in  der  Masse  der  Abschreiber,  und 
die  gelehrten  Grramraatiker ,  deren  es  schon  zu  Horatius" 
Zeit  eine  nicht  kleine  Anzahl  gab  (wie  Suetons  Buch  de 
illustribus  Grrammaticis  uns  lehrt)  und  deren  Geschäft  es 
Avar,  in  ihren  Schulen  die  Griechischen  und  Römischen 
Dichter  zu  interpretiren,  fingen  gCAviss  bald  nach  Horatius" 
Tode  an,  auch  seine  Schriften,  nachdem  sie  von  ihnen 
erst  revidirt  und  emendirt,  mitunter  auch  wohl  stellen- 
weise interpolirt  waren,  ihren  Zuhörern  zu  dictiren  und 
ihre  Erklärungen  hinzuzufügen.  So  entstanden  gleich  An- 
fangs in  den  Abschriften  die  verschiedensten  Lesarten. 
Aus  den  Commentaren  dieser  älteren  Grammatiker  schöpf- 
ten die  sogenannten  Scholiasten  Acren  und  Porphyrie 
(deren  hie  und  da  erweiterten  und  modificirten  Text  auch 
der  von  Cruquius  aus  seinen  uralten  Codices  entnommene 
Commentator  liefert),  welche  beide,  der  erste  etwas  frü- 
her, der  andere  nach  ihm,  doch  wohl  nicht  vor  dem  6ten 
Jahrhundert  lebten,  ihre  Erklärungen.  Dass  sie  aber  zum 
Theil  schon  sehr  getrübte  und  unter  sich  verschiedene 
Quellen  benutzten,  beweisen  sowohl  ihre  öfter  von  einan- 
der abweichenden,  zuweilen  auch  von  ihnen  selbst  als 
verschieden  angegebenen  Lesarten,  als  die  vielfachen  Un- 
richtigkeiten, die  bei  ihnen  vorkommen;  so  dass  als  aus- 
gemacht angenommen  werden  kann,  dass  nicht  wenige 
fehlerhafte  Lesarten,  ja  ganze  eingeschobene  Verse  und 
Stellen,  älter  als  alle  unsere  Handschriften,  ja  älter  als 
die  Commentare  der  Scholiasten  selbst  sind.  Und  doch 
haben  diese  Scholiasten  ältere  Handschriften,  als  unsere 
sämmtlichen  sind,  in  Händen  gehabt.     Wenn  man  dazu  die 


VORREDE.  XI 

Verbreitung  Horazischer  Texte  in  allen  Ländern  der  Rö- 
mischen Herrschaft  nimmt,  so  ergiebt  sich  aus  dem  Ge- 
sagten von  selbst,  dass  in  unserer  Zeit  auf  ein  Urexemplar 
zurückzukommen,  um  mit  (rewissheit  zu  erfahren,  was  der 
Dichter  ursprünglich  geschrieben  habe,  völlig  unmöglich 
ist,  wie  ich  dieses  in  meinen  Kovae  Quaestiones  Ho- 
ratianae  S.  59  —  66  ausführlich  erwiesen  habe.  Es  lässt 
sich  daher  nur  durch  eine  genaue  Vergleichung  der  mei- 
sten und  besten  Handschriften,  verbunden  mit  einem  sorg- 
fältigen Studium  des  Horazischen  Sprachgebrauchs,  überall 
das  Wahrscheinliche  ermitteln. 

Kun  sind  bis  dahin  von  den  gelehrten  Bearbeitern  des 
Horatius  im  Ganzen  gegen  2U0  alte  Codices  verglichen, 
und  gewiss  eben  so  viele  liegen  noch  ungekannt  und  un- 
benutzt in  den  verschiedenen  Bibliotheken  Europas  ver- 
steckt. Aber  auch  die  bereits  verglichenen  sind  zum  Theil 
noch  keineswegs  so  ausgebeutet,  "wie  sie  es  verdienen,  was 
namentlich  von  den  Pariser  Handschriften  gilt,  unter  de- 
nen es  viele  alte  und  treffliche  giebt;  von  den  zum  Theil 
höchst  wichtigen  und  lehrreichen  Schollen  vieler  alter  Co- 
dices —  auch  unter  den  unsrigen  —  ganz  zu  schweigen, 
die  noch  ihre  Befördei-ung  an  das  Tageslicht  erwarten. 
Unter  den  uns  näher  bekannten  Codices  giebt  es  eine  An- 
zahl alter  und  vorzüglicher,  die  aus  guten  Quellen  mit 
Sorgfalt  copirt  sind.  Den  ersten  Rang  unter  denselben 
nehmen  unstreitig  die  vier  (später  leider  vernichteten)  Co- 
dices Blandinii  des  Cruquius  aus  dem  9ten  Jahrhundert 
ein,  besonders  der  erste,  als  der  älteste  von  ihnen,  sodann 
der  codex  Graevianus,  der  Leidensis  und  der  Reginensis 
bei  Bentley  (die  beiden  ersteren  auch  in  unserer  Sylloge), 
der  cod.  H  bei  Pulmann,  die  Vaticani  bei  Lambin,  die 
Berner  codd.  b  und  c  bei  Orelli,  die  codd.  nr.  1 — 5  bei 
Pottier  und  Vanderbourg ;  von  den  unsrigen  die  drei  Leip- 
ziger, vor  allen  der  Lips.  2.  als  einer  der  vorzüglichsten, 
dann  der  Dessav.  l  (sehr  hoch  zu  schätzen),  auch  die  dürf- 
tigen Fragmente  unsers  cod.  Morell.,  ferner  die  fünf  ^lünch- 
ner,  die  beiden  Basler,  der  Berol.  1.  und  unter  den  neue- 
ren  der  Gotting.   1.   und  Goth.  2.,    letzterer  als    aus  sehr 


\II  VOIiREDE. 

{ilter  und  guter  Quelle.  I^un  ist  zwar  nicht  geradehin  zu 
behaupten,  dass  allein  das  Alter  einer  Handschrift  ihren 
Werth  bestinune,  indem  dieselbe  immerhin  sehr  fehlerhaft 
sein  kann,  wie  unser  cod.  Bern.  a.  Allein  in  der  Kegel 
sind  doch  die  sorgfältig  geschriebenen  aus  einem  guten 
Original  entlehnten  Exemplare  unter  den  altern  immer 
vorzuziehen  und  die  meiste  Autorität  ihnen  beizulegen. 
Denn  gerade  im  Mittelalter  entstanden  durch  die  Menjre 
der  vVbschreiber  immer  mehr  abweichende  Lesarten,  und 
die  jüngsten  Handschriften  liefern  in  der  Regel  die  mei- 
sten Varianten.  Gewiss  aber  ist^  dass  kein  einziger  von 
allen,  auch  der  ältesten  und  geschätztesten  Codices,  den 
ursprünglichen  Text  des  Horaz  liefert,  dass  kein  einziger 
unter  allen,  auch  der  beste  nicht,  von  mancherlei  schlech- 
ten und  fehlerhaften  Lesarten  frei  ist.  Wie  es  daher  ge- 
wiss ist,  dass  die  Kritik  nur  annähernd  zur  Ermittelung 
des  Wahren  und  Ursprünglichen  gelangen  kann,  so  gewiss 
ist  es  andererseits,  dass  dieses  nur  mit  Hülfe  der  Hand- 
schriften geschehen  kann,  ohne  welche  sie  alle  Grundlage 
verliert  und  leicht  ins  Wilde  sich  verirrt,  wie  wir  diess 
in  den  Conjecturen  von  Nie.  Heinsius,  Cuningam,  Sana- 
don, Markland,  Wakefield,  Prädicow,  Horkel  u.  a.  sehen. 
Wenige  Schriftsteller  sind  seit  dem  Wiederaufleben 
der  Wissenschaften  so  häufig  und  mannichfaltig  von  Ge- 
lehrten bearbeitet  und  commentirt,  wenige  seit  dem  Ur- 
sprünge der  Buchdruckerkunst  so  oft  in  unzähligen  Aus- 
gaben und  Exemplaren  abgedruckt  worden,  wie  unser 
Hpratius.  Nicht  sehr  gross  aber  ist  die  Zahl  der  Philo- 
logen, welche  durch  sorgfältige  Benutzung  und  Verglei- 
chung  alter  Codices  eine  Recension  des  Textes  zu  liefern 
und  diesen  entweder  stellenweise  zu  verbessern  oder  ganz 
zu  seiner  Reinheit  herzustellen  sich  bemüht  haben.  Einige 
giebt  es,  die  im  Besitz  von  Handschriften  nur  die  von 
ihrem  gewählten  Text  abweichenden  Lesarten  mitzutheilen 
sich  begnügt  haben,  ohne  auf  Kritik  sich  einzulassen;  auch 
diess  war  schon  verdienstlich,  wie  Pulmann,  Bersmann, 
Talbot,  Combe,  Oberiin,  Baden  gethan;  Andere  umge- 
kehrt, die  ohne  Handschriften  den  Text  durch  Conjecturen 


VORREDE.  XIII 

nach  ihrer  Laune  oder  Einsicht  zu  gestalten  suchton,  wie 
Cuningain,  Sauadon,  Wakefickl,  Dorighcllo;  Einige,  die 
durch  mehr  oder  minder  ausführliche  (Kommentare  oder 
durch  kurze  Noten  den  Dichter  zu  erklären  versuchten; 
Andere,  die  einen  blossen  mehr  oder  weniger  gereinigten 
Text  abdrucken  Hessen.  Einige  haben  bei  ihrer  Bearbei- 
tung nur  den  gelehrten  Zweck  vor  Augen  gehabt  5  Andere 
bemühten  sich,  Schulausgaben  zum  Besten  der  studieren- 
den Jugend  zu  liefern.  —  Mit  Einschluss  aller  dieser  ver- 
schiedenen Zwecke  und  Bestrebungen  lässt  sich  die  Ge- 
schichte des  Horazischen  Textes  in  der  Aufeinanderfolge 
der  Ausgaben  durch  vier  Jahrhunderte  hindurch  führen, 
von  der  zweiten  Hälfte  des  15ten  bis  zur  Mitte  des  19ten 
Jahrhunderts.  Für  diesen  ganzen  Zeitraum  lassen  sich 
rücksichtlich  der  kritischen  Bearbeitung  und  der  wirkli- 
chen Förderung  der  Horazischen  Philologie  fünf  Haupt- 
perioden feststellen,  a)  Die  der  sogenannten  I  neu  na- 
beln des  löten  Jahrhunderts,  wo  verschiedene  Texte  aus 
handschriftlichen  Quellen  hervorgingen,  viele  Ausgaben 
aber  blosse  Abdrücke  der  früheren,  mit  wenigen  Verän- 
derungen durch  Correctur,  darstellten,  eine  eigentliche 
Texteskritik  aber  noch  nicht  statt  fand.  —  b)  Das  Zeit- 
alter der  Aldinen.  Diese  Texteskritik  begründete  der 
gelehrte  Buchdrucker  Aldus  Manutius  zu  Venedig,  der 
in  seinen  drei  Ausgaben  von  1501,  1509  und  1519  eine  Re- 
cension  der  Horazischen  Schriften  stiftete,  welche  fast  ein 
Jahrhundert  hindurch  die  geltende  war.  —  c)  Die  dritte 
Periode  der  Horazischen  Kritik  ward  durch  Lambinus 
begründet,  der  selbst  den  Aldinischen  Text  zur  Grundlage 
nahm,  aber  mit  Hülfe  seiuer  Handschriften  und  seines 
durchgreifenden  gelehrten  Urtheils  sie  verbesserte  und  eine 
zweite  Recension  des  Dichters  erschuf,  welche  bis  auf 
Bentley  die  herrschende  war.  —  d)  Die  vierte  Periode 
rührt  von  dem  grossen  Kritiker  Richard  Bentley  her, 
als  dessen  Vorgänger  in  mehrerer  Hinsicht  Cruquius  und 
Torrentius  zu  bezeichnen  sind.  Seine  gelehrte  und  scharf- 
sinnige Kritik  bezog  sich  nicht  bloss  auf  den  sprachlichen 
Ausdruck,  sondern  auch  auf  die  metrischen  und  orthogra- 


XIV  VORREDE. 

pliisc'hoii  Formon.  Indcss  begnügte  man  sich  auch  noch 
zu  Rcntley's  Zeit  (nur  mit  Ausnahme  des  sorgfältigen  Pul- 
mann) meist  nur  mit  P^insicht  der  Codices  in  schwierigen 
Stellen,  ohne  sie  buchstäblich,  ihrem  ganzen  Charakter 
nach,  zu  vergleichen.  Das  ISte  Jahrhundert  lieferte  seit 
-Bentley  keine  bedeutende,  aus  den  Quellen  hervorgegan- 
gene Textesrecension.  Seit  Anfange  des  19ten  aber  be- 
ginnt e)  mit  Fea's  Ausgabe  die  fünfte,  eklektische 
Periode,  in  welcher  die  Texteskritik,  mit  Benutzung 
des  schon  Vorhandenen,  hauptsächlich  auf  ein  genaueres 
Studium  der  alten  Handschriften,  als  ihrer  Quellen,  zu- 
rückgeht, zugleich  aber  das  innere  Verständniss  des  Dich- 
ters durch  Erforschung  der  historischen  Umstände,  seiner 
persönlichen  Zwecke  und  Verhältnisse,  und  der  äussern 
Motive  wie  des  Innern  Zusannnenhangs  seiner  Dichtungen, 
mehr  als  früher  zu  ergründen  sucht. 

Was  nun  unsere  vorliegende  Arbeit  betrifft,  so  wird 
man  bei  näherer  Einsicht  leicht  wahrnehmen,  dass  durch 
dieselbe  die  beiden  Bücher  Satiren  einen  kritischen  Appa- 
rat erhalten  haben,  wie  er  bis  dahin  noch  keiner  Gattung 
der  Horazischen  Dichtungen  zu  Theil  geworden,  da  bisher 
eben  dieselben  (namentlich  das  zweite  Buch,  denn  zum 
ersten  ist  er  bereits  früher,  1829,  aber  weniger  vollstän- 
dig von  uns  geliefert)  eines  solchen  noch  ganz  entbehrten, 
während  für  die  vier  Bücher  Oden  von  Jani  und  Vander- 
bourg  schon  Einiges,  und  für  das  erste  Buch  der  Episteln 
von  Obbarius  bereits  recht  viel  geleistet  ist.  Ohne  An- 
massung  darf  ich  aber  behaupten,  dass  noch  Niemand  vor 
mir  einen  solchen  Apparat,  zu  unserm  Autor  besessen. 
Niemand  so  viele  alte  Handschriften  aus  so  vielen  Jahr- 
hunderten selbst  gesehen  und  genau  durchverglichen.  Nie- 
mand eine  solche  Folge  der  wichtigsten  Ausgaben  von  den 
Anfängen  der  Buchdruckerkunst  bis  auf  diesen  Tag  be- 
sessen, oder  was  mehr  ist,  genau  benutzt  hat.  Denn  in 
unserm  Apparat  zu  den  Satiren  liefern  wir  eine  mit  In- 
begriff der  Codices  und  der  Ausgaben  fast  durch  tausend 
Jahre  hindurchgehende  diplomatische  Geschichte  des  Tex- 
tes  und  aller  bisherigen  Leistungen  für  denselben   in  der 


VORREDE.  XV 

darauf  bozüglichon  liitteratur,  Avoraus  sich  der  vorhandene 
Bestand  aller  Lesarten  crgiebt,  von  denen  manche  gute 
aber  unsichere  durch  die  Autorität  der  Handschriften  ihre 
volle  Bestätigung  erhalten,  manche  richtige  Conjcctur  be- 
gründet, manche  unnütze  abgewiesen,  manche  für  neu 
gepriesene  als  längst  vorhanden  nachgewiesen,  und  über- 
haupt gezeigt  wird,  bis  wie  weit  die  bisher  bekannten 
Quellen  und  die  Forschungen  der  Gelehrten  an  jeder  Stelle 
reichen,  und  wo  also  jeder  neuen  Bemühung  Bahn  gege- 
ben ist.  Durch  die  grosse  Fülle  neuer  Lesarten  aus  den 
Handschriften  und  alten  Ausgaben,  welche  unser  kritischer 
Apparat  darbietet,  ist  der  Kritik  ein  reicher  Schatz  zu 
Vermuthungen  und  Aenderungen,  den  Jüngern  Philologen 
aber  ein  fruchtbares  Material  zur  Geistesübung  geboten ; 
wie  überhaupt  in  den  zahllosen  Verbesserungen  und  Con- 
jecturen  so  vieler  Gelehrter  aller  Jahrhunderte  eine  Fülle 
von  Geist  und  Scharfsinn  enthalten  ist,  welcher  forschend, 
beistimmend  oder  widerlegend  nachzugehen,  eines  denken- 
den Geistes  weder  unwerth  noch  unfruchtbar  ist. 

Die  Resultate  unserer  Arbeit  ergeben  sich  aus  dem 
vorliegenden  Text  der  Horazischen  Satiren ,  welcher  manche 
Verbesserung  der  Lesart  und  überhaupt  eine  solche  Ge- 
staltung erhalten  hat,  wie  die  angewandten  Hülfsmittel  es 
gestatteten,  um  denselben  nach  bester  Einsicht  zur  mög- 
lichsten Reinheit  und  Lesbarkeit  herzustellen.  Zu  diesem 
Behuf  sind  auch  die  Schriften  der  alten  Grammatiker, 
besonders  des  Priscianus,  und  der  alten  Commentato- 
ren,  namentlich  zum  Virgil,  welche  häufig  Horazische 
Stellen  citiren  (wenn  auch  meist  aus  dem  Geclächtniss  und 
minder  genau,  doch  den  aus  ihren  alten  Handschriften 
ihnen  bekannten  Lesajten  gemäss),  genau  von  mir  durch- 
geforscht und  so  die  Sicherheit  mancher  angefochtenen 
Lesart  durch  ihre  Autorität  befestigt  worden.  Endlich  sind 
auch  die  Texte  der  alten  Schoiiasten  Acron  und  Por- 
phyrie (die  ich  in  erneuerter  und  verbesserter  Gestalt 
zum  ganzen  Horaz  zu  liefern  gedenke)  aus  meinen  Hand- 
schriften vielfach  emendirt  und  l^eraus  auch  für  den  Ho- 
razischen  Text  Verschiedenes   gewonnen.    —    In    meinen 


XVI  VORREDE. 

kritischen  Apparat  liabc  ich  die  Lesarten  der  Handschrif- 
ten, auch  die  l'ehlerliaften,  in  der  Regel  alle  aufgenommen, 
wenn  sie  nicht  durch  die  Unwissenheit  der  Abschreiber 
offenbar  ehtstellt  und  Avidcrsinnig  waren  (wie  dergleichen 
unser  ältester  Codex  Bern.  a.  manches  lieferte).  Unter  den 
Lesarten  der  Ausgaben  aber,  besonders  der  neueren,  habe 
ich  grobe  Irrthümer  und  offenbare  Druckfehler  als  un- 
nützen Ballast  weggelassen.  Manche  Erörterungen  schwie- 
riger oder  zweifelhafter  Stellen,  welche  in  dem  kritischen 
Apparat  nicht  Kaum  fanden,  habe  ich  mir  für  den  Com- 
mentar  vorbehalten,  damit  mir  nicht  voreilig  der  Vorwurf 
von  Auslassungen  wiclitiger  Dinge  gemacht  werde. 

Die  möglichst  grösstc  Sorgfalt  habe  ich  auf  die  Or- 
thographie des  Horazischen  Textes  gewendet, 
worin  noch  immer  die  grössten  Verschiedenheiten  in  den 
Ausgaben  statt  finden,  und  mit  steter  Benutzung  meiner 
besten  und  ältesten  Handschriften  und  aller  mir  zugäng- 
lichen Hülfsmittel  die  SchreibAveise  des  Horazischen  Zeit- 
alters möglichst  zu  ermitteln  und  nach  festen  und  gleich- 
massigen  Grundsätzen  herzustellen  gesucht.  Ich  konnte 
daher  nicht  umhin,  in  meinen  kritischen  Apparat  manche 
Erörterungen  über  die  Schreibart  einzelner  Worte  einzu- 
mischen, um  überall  eine  sichere  Basis  zu  haben.  Die 
Regeln  über  die  Assimilation  der  mit  Verbis  zusammen- 
gesetzten Präpositionen  ad,  con,  in,  ob,  suh,  welche  ich  in 
der  Vorrede  meiner  Ausgabe  des  1.  Buchs  der  Satiren 
1829  S.  85  aufgestellt,  habe  ich,  nach  der  spätem  Ver- 
gleichung  vieler  alter  Handschriften  und  nach  Einsicht 
der  von  Wagner  in  der  Orthogr.  Vergil.  S.  406  f.  darüber 
mitgetheilten  Forschungen,  nicht  mehr  ausreichend  gefun- 
den, und  habe  mich  desshalb,  soweit  meine  Codices  da- 
mit übereinstimmten,  strenger  an  die  Bentley'sche,  als  die 
consequenteste  und  auf  kritisches  Studium  begründete 
Schreibweise  gehalten,  doch  in  einzelnen  Fällen  öfters  die 
Autorität  der  Handschriften  angeführt.  Nur  in  den  Accu- 
sativen düngen  im  Plural  auf  /6'  vieler  Wörter  der  3.  De- 
clination,  deren  Genitiv  ium  hat,  habe  ich  die  von  mir  am 
angef.  Orte  S.  82  —  84   mitgetheilten,   von  dem  gelehrten 


VORREDE.  XVII 

Grammatiker  Priscianus  aufgestellten  und  vom  Cardinal 
Korisius  in  seinem  vortreflfliclien  Werke  Cc/ioU/phia  Pi- 
sana,  Dissert.  IV.  c.  III.  ed.  Lugd.  Bat.  p.  4  IG  1'.  näher 
erörterten  Grundsätze  streng  befolgt,  da  in  meinen  ältesten 
und  besten  Handschriften  diese  Schreibweise  in  der  Regel 
sich  findet,  und  ich  diese  Form  in  is  nie  ohne  handschrift- 
liche Autorität  angewendet  habe.  Es  -würde  aber  eine 
unnütze  Beschwerde  für  den  kritischen  Apparat  und  ein 
j\Iissbrauch  der  Geduld  des  Lesers  sein,  wenn  ich  diese 
Autoritäten  in  jeder  Stelle  hätte  anführen  wollen,  was  nur 
in  besondern  und  seltenen  Fällen  geschehen  ist,  wiewohl 
ich  in  meinen  Adversarien  viele  Blätter  damit  angefüllt 
habe.  Wagner  giebt  darüber  in  seiner  ürthogr.  Vergib 
S.  384 — 404  eine  sehr  ausführliche  Untersuchung  aus  dem 
cod.  Mediceus  des  Virgil.  Für  eben  so  unnütz  hielt  ich  es, 
die  öftere  Schreibweise  Mut  für  haud  in  einigen  der  älteren 
Codices  anzugeben,  nach  dem  was  Wagner  S.  423  fg.  aus- 
führlich darüber  verhandelt  hat.  —  Die  Absätze  im  Text, 
so  wie  die  Anführungs-  und  Unterscheidungszeichen,  be- 
dürfen keiner  Rechtfertigung,  da  sie  für  den  heutigen 
Leser  gelten,  und  Horaz,  wenn  er  unsere  Schreibweise 
gekannt,  sie  gCAviss  angewendet  haben  würde.  Die  Form 
aber,  in  der  er  selbst  seine  Gedichte  las  und  in  der  da- 
mals geschrieben  wurde,  würde  für  uns  ganz  unprak- 
tisch sein. 

Endlich  bleibt  mir  noch  Einiges  von  meiner  metri- 
schen Ueb  er  Setzung,  als  einem  nicht  minder  wichtigen 
Theile  meiner  Arbeit,  wie  der  Text  selbst  ist,  zu  sagen 
übrig.  Dass  ich  dieselbe  überhaupt  beifüge  und  dadurch 
den  ganzen  Charakter  dieses  Buches,  welcher  einen  Deut- 
schen Commentar  erfordert,  als  zugleich  für  ein  grösseres 
Publicum'  bestimmt,  näher  bezeichne,  indem  ich  nach  der 
einen  Seite  der  wissenschaftlichen  Gründlichkeit,  nach  der 
ande^ni  dem  Reiz  der  Ausübung  einer  künstlerischen  Fer- 
tigkeit in,  gleicher  Weise  genug  zu  thun  bemüht  war,  be- 
darf Avohl  in  unserer  Zeit  keiner  Rechtfertigung.  Wer  bei 
sich  erwägt,  wie  sehr  die  Werke  Homers  seit  der  Vossi- 
schen Uebersetzung  populär  geworden  sind,  und  welch  ein 

HüRATll    SAT.  b 


^^    v^ 


will  V<)RREDE.      •        .        ■ 

uueiKUic'h  reit'lior  Schatz  von  l>il(luiip;  dadurch  der  ganzen 
I^ation  lind  ihrer  Sprache  zu  Thcil  geworden,  wer  auä' der 
neuesteil  Zeit  sicU  erinnert,  welchen  tiefen  und  wahrhaft 
sittlichen  Eindruck  die  Aufführung  Sophoklcischor  Tragö- 
dien im  Deutschen  Gewände  auf  das  gcsannnte  rublicuni 
gemacht  hat,  der  wird '.gewiss  nicht  läugnen,  dass  es.  über-, 
haupt  zuin  grössten  GcAvinn  für  unsere  Bildung  gereichen 
müsse",  wenn  die  klassischen  Ueisteswerko- der  Alten  nicht 
bloss  in  den  Schulen  (und  zwar  in  kleinem  Umfange)  ge- 
lesen, sondern  durch  kunstmässige  Uebersetzungen  nocji 
weit  mehr,  als  es  bisher  gescliehen,  in  der  Masse  des  Pvibli- 
cums  verbreitet'  würden.  Dadurch  allein  ist  die  Franzö- 
sische Nation  der  Deutschen  um  ein  Jalu'hundei't  in  der 
Bildung  yörangeschritten,  dass  seitdem  löten  Jahrhundert, 
dem  Zeitalter  der  grossen  Philologen  Frankreichs,  das 
'  Losen  der  alten  klassischen  Schriftsteller  in.  vielfachen 
Uebersetzungen  eine 'Nationalsache  wurde.,  welche  in  ihren 
Kunstwerken,  namentlich  in  den  Stoffen  ihrer  Tragödien, 
als  ein  fertiges  und  populäres  Bildun^selement  hervortrat, 
und  diese  Uebersetzungen  waren-  bekanntlich  die  Lieblings- 
lectüre  unsers  grossen  Königs  Friedrichs  IL  . 

Dass.  zu  diesem  nationalen  Zw;Geke  auch  die  vorlie- 
gende metrische  Uehersetzung;  ihr  Soherflein  Leitragen 
möge:,  ist  mein  Wunsch  und  juehie  Absicht  bei  ihrer  Be- 
kärintmaühung.  Wenigstens  bin  ich  es  mir  bewusst,  dass 
ich  es  an  Lust  imd  Sorgfalt  ih  ihrer  wiederholten  Durch- 
arbeitung nicht  habe  fehlen  lassen,  und  dass  sie  die  Ho- 
razische  Frist  des  iionum  py^ematur  in  annnm  ausgehalten, 
ja  überdauert  hat.  Natürlich  bin  ich  in  derselben  den  von 
niir  iji  meiner  frühern  Ausgabe,  Vorrede.  S.  9  f.,  aufge- 
stellten "Grundsätzen  treu  geblieben,  so  wie  im  Technischen 
des  Versbaues . den  ebendas'.  S.  30  —  75  entwickelten  Re- 
geln des  Horazischeii  .Hexameters  in  den  Satiren 
und  Episteln,  und  im  Pros'odischen  den  von  mir  ebendas. 
S.  14^ — 30  mitgetlieilten  Gesetzen  der  Deutschen 
Zeitmessung,  welche  bereits  die  allgemeine  Anerken- 
nung und  Anwendung  gefunden  haben,  ja  zu  meiner  Be- 
friedigung in  fremden  Schriften  wieder  abgedruckt  sind. 


VORREDE.  XIX 

Dem  Werke  selbst  habe  ich  ein  Lateinisch  verfasstes 
Verzeichniss  der  von  mir  benutzten  eigenen  und  fremden 
Ivandschriftlichen  Quellen,  und  der  von  mir  genau  ver- 
glichenen Ausgaben'  des  Dichtei-s,  welche,  im  kritischen 
Apparat  genannt  werden,  als  den  Schlüssel  für  die  ange- 
wandten Abkürzungen  der  Namen,  vorangestellt,  mit  einer 
kurzen  Charalctoristik  jedes  Codex  wie  jeder  benutzten 
Ausgabe,  wobei  ich  den  billigen  Grundsatz  festhielt,  in 
den  Arbeiten  der  Gelehrten  das  Gute,  als  das  Bleibende, 
aijzüer kennen  und  hervorzuheben,  das  Schwache  und  Ver- 
gängliche aber,  wo-  es  zu  erwähnen  nicht  gerade  nöthig 
war,  auf  sich  beruhen  zu  lassen. 

Ich  sehliesse  dieses  Vorwort  mit  deni  Wunsche,  dass 
uiern  Werk  den  beabsichtigten  Nutzen  stiften,  und  dass 
die  göttliche  Vorsehung  mir  noch  länger  Leben. und  Ge- 
sundheit fristen  möge,,  um  die  durch  eine  vieljährige  Ar- 
beit für  den  kritischen  Gebrauch  gesammelten  Schätze  auch 
für  die  übrigen  Theile  der  Horazischen  Dichtungen  be- 
nutzen und  bekannt  machen  zu  können. 

Schnl-Pforta,  den    10.  Februar  1854. 

C,  Kirchner. 


IND  I  C  E  S 

IJBRORUM  MSSTORÜM  ET  EDITORUM 

AD 
HORATII    SERMONUM   LIBROS   RECENSENDOS  A   NOBIS 

ADHIBITORUM. 


A.      Index    codicum    msstorum    partim    a    nobis, 
partim  ab  aliis  collatorum. 

I.     NOSTRI   CODICES   MSSTI. 

iNos  ad  omnia  Horatii  poemata  accuratius  pertractanda  et  recen- 
senda  codicibus  uisstis  plus  quinquaginta  nsi  sumus,  quos  in  Novis 
Quaestionibus  Horatianis  (Numburgi  1847  editis,  Lipsiae  in 
libraria  Hahniana  venalibus)  plenius  et  uberius  ex  omni  parte  de- 
scripsimus.  Ex  bis  triginta  quatuor  Codices  mssti  Horatii  Sermoniun 
libros  continent,  quos  hie  paucis  indicabimus. 

1)  Bas.  1.  Cod.  Basileensis  1.  biblioth.  academicae,  sign.  F. 
IV.  26.  membranaceus  in  8vo  mai.  saec.  XII.  scripta  Hör.  omnia  con- 
tinet  cum  scholiis  et  glossis.  Bonae  notae  über,  accurate  emendate- 
que  scriptus  et  insignibus  varii  generis  pictis  ornatus.  (Novae  Quaest. 
p.   5  sq.) 

2)  Bus.  3.  Cod.  Basileensis  3.  biblioth.  acad.  sign.  F..  III.  (>. 
chartaceus  in  Fol.  min.  saec.  XV.  Sermonnm  libros  I.  II.  continet  c. 
scholiis  paucis  et  glossis.  In  charta  candidissima  ac  laevigata  non 
belle  quidem,  sed  luctüenter  et  explicate  scriptus,  propria  satis  multa 
cum  lectionis  mendis  et  erratis,  ut  recentioris  aevi,  band  paucis  ex- 
hibet.  (Nov.   Quaest.  p.  7  sq.) 

3)  Brl.  1.  Cod.  Berolinensis  1.  biblioth.  Regiae  sign.  Nr.  .^. 
membranaceus  in  Svo  saec.  XII.  praeter  cetera  Hör.  scripta  continet 
Sermonum  libros  a  Sat.  I,  4,31.  cum  scholiis  et  glossis.  Bonae  notae 
codex,  accurate  scriptus  et  multa  propria  afiferens.  (v.  Praefat.  no.stram 
ad  Ed.  Satir.   1829.  p.  XCVII  sq.  et  Nov.  Quaest.  p.  9.) 


INDICES  LIBRORUM   MSST.   ET   EDITORUM.  XXI 

4)  lim.  a.  Cod.  biblioth.  IJcrneiisis  1.  Nr.  3fi3.  membran.  in  4to 
saec.  VIII.  exeuntis  aut  IX.  ineuutis  (B.  ap.  Orell.)  omniiim  antiquis- 
simns,  sed  inscitc  et  imi»nre  scriptus,  plura  ex  Hör.  scriptis  lyricis 
singixlariter  digesta  coiitinet.  Ex  Satiris  modo  Lib.  I.  Sat.  1.  2.  3. 
nsqiie  ad  v.   134.   (Nov.  Quaest.  p.  8  sq.) 

5)  Brn.  h.  i.  Cod.  h  biblioth.  Bernensis  Nr.  619.  membran.  in 
8vo  saec.  XI.  (ap.  Sinnenim  in  Catal.  codd.  Bern.)  aut  XII.  (ap. 
Orell.)  et  cod.  i  bibl.  Bernensis  Nr.  327.  membran.  saec.  XII.  (ap. 
Sinnerum)  aut  XIII.  (ap.  Orell.)  Uterque  Sermonnm  et  Epistolarum 
libros  continet,  prior  a  Sat.  I,  9.  Varias  inde  lectiones  a  Müllero 
V.  Cl.  nobis  excerptas  ad  Sat.  II,  2.  dedimus.  Orellius  utrumque 
modo  ad  octo  versus  Sat.  I,  10.  praefixos  sub  litt,  h  et  i  contulit. 
(Nov.  Quaest.  p.  9.  Nr.  5.  0.) 

6)  Corb.  Cod.  monasterii  S.  Petri  Corbeiensis  sign.  R.  224.,  ciiius 
varias  lectiones  ex  Sermonnm  et  Epistolarum  libris  excerptas  Sylloge 
Burmanni  nobis  suppeditavit,  lectionis  erroribus  ac  vitiis  scatet.  De- 
ficit in  Sat.  II,  7.  (Nov.  Quaest.  p.   10.) 

7)  Dess.  I.  Cod.  biblioth.  Ducalis  Dessaviensis  I.  sign.  Nr.  A. 
membranacens  in  Fol.  saec.  X.  reverendae  vetustatis,  nitide  et  accu- 
rate  scriptus,  propter  bonam  sanamque  lectionem  magni  habendus. 
Omnia  Hör.  scripta  continet,  cum  scholiis  antiquis  ad  oram  externam 
et  internam  largissimis  et  glossis  inter  lineas.  Textus  tamen  non 
sine  lacunis.  Lib.  I.  Sermonum  integer  inest.  In  Lib.  II.  deficiunt: 
Sat.  5,   45  —  90.   6,  27  —  117.    7,  46-91.   8,  65  —  95.    (Nov.  Quaest. 

p.   11  sq.) 

8)  Dess.  2.  Cod.  biblioth.  Ducalis  Dessaviensis  2.  sign.  Nr.  B. 
membranacens  in  8vo  mai.  saec.  XIII.  scripta  Hör.  omnia  continet 
c.  scholiis  et  glossis  paucis,  ad  lyrica  nullis.  Scriptura  minuta  qui- 
dem  et  conferta,  sed  plana  tamen  et  accurata.  Lectio  non  ubique 
sana  et  recta,  sed  cognitu  tamen  digna.  (Nov.  Quaest.  p.  13  sq.) 

9)  Dess.  3.  Cod.  biblioth.  Ducalis  Dessaviensis  3.  sign.  Nr.  C. 
membranacens  in  8vo  min.  saec.  XII.  satis  bene  et  emendate  scriptus 
cognituque  dignus.  Sermonum  et  Epistolarum  libros  cum  Ä.  poet. 
continet,  non  sine  laciinis.  In  Sermonum  Lib.  I.  deficiunt  Sat.  4, 
43  —  96.  in  Libro  II.  Sat.  3,  181—8,  33.  (Nov.  Quaest.  p.  14  sq.) 

10)  Dorv.  1.  Codex  msctus  d'Orvillii  vetustissimus  Nr.  1.  saec.  X. 
membranacens,  scholiis  ad  marg.  instructus,  bonae  notae,  cuius  lectio- 
nes ad  ed.  Lugd.  1663  (Schrevelii)  collatas  Sylloge  Burmanni  nobis 
suppeditavit.  Scripta  Hör.  omnia  videtur  esse  complexus ,  praeter 
Epod.  1  — 15.  (Nov.  Quaest.  p.   15.) 

11)  Dorv.  2.  Cod.  msctus  d'Orvillii  alter,  saec.  XIII.  nitide 
scriptus,  cuius  lectiones  cum  d'Orv.  1.  ubique  coniunctas  eadem  Syl- 
loge Burmanni  nobis  obtulit.  (Nov.  Quaest.  p.   15.) 

12)  Drd.  1.  Cod.  biblioth.  Regiae  Dresdensis  1.  sign.  D.  137. 
membranacens  in  8vo  mai.  saec.  XII.  c.  scholiis  et  glossis,  a  librario 


XXII  INDICES    MBKORÜM  MSST.   ET   EDITORUM. 

cauto  et  satis  i)erito  beiie  et  nitide  scriptus,  bonas  lectiones  satis 
multas  offert.  Horatü  omnia  continet,  non  sine  lacunis ,  quas  repen- 
tior  manus  saec.  XIV.  aut  XV.  in  Sat,  L..II,  4 — 7.  et  J]pist.  L.  I.  II. 
satis  commode  .supplevit.  (Nov.  Qnaest.  p.   16  sq.) 

13)  Dvd.  2.  (\)d.  hibliQth.  Rcgiae  Dresdensis  '>.  siprti.  D.  138. 
mcmbran.  in  4to  min.-  saec.  XV.  nitide  quidem,-  sed  non  satis  emen- 
date  scriptus,  sine  scholiis  et  glossis,  Odarum  libros,  Epod.  Sbrm. 
I.   H.  et  A.  poet.  continet.  (Nov.  Quaest.  p.  18.) 

14)  Brd.  S.  Cod.  biblioth.  Regiae  Dresdensis  3,  sign.  1).  139. 
chartaceus  in  Fol.  saec.  XV.  bene  et  luculente  scriptns,  sine  scholiis 
et  glossis,  Hör.  omnia  continet.  .  Lectio  non  ubique  sana  et  recta, 
cognitn  tarnen  digna.  (Nov.  Quaest.  p.  19.) 

15)  Drd.  3,  ö  et  /.  Lectiones  duorum  cödd.  msstorurt  ad  mar- 
ginem  codicis  Drd.  3.  adscriptae,  quorun\  primus  (ä)  omnia  Hör. 
scripta,  alter  (1)  Sermonüm  et  Epistolarum  libros  complectitur.  Pas- 
gim  litteris  A.  et  L.  ut  in  ipso  codice,  designantur.  (Nov.  Quaest. 
p.20.) 

16)  Drd.  4,  Cod.  biblioth.  Regiae  Dresdensis  4.  sign.  D.  140. 
chartaceus  in  4to  saec.  XVI.  plane  et  explicate  quidem ,  sed  minus 
recte  et  emendate  scriptus,  sine  schol.  et  glossis,  Sermonüm  et  Epist. 
libros  continet.  (Nov.  Quaest.  p.  20.) 

17)  Gpk.  1.  Cod.  biblioth.  Ducalis  Gueli^herbytanae  1.  sign.  Gud. 
108.  membi-anaceus  in  Fol.  min.  saec.  XV.,  a  librario  erudito  pure, 
nitide  et  emendate  scriptus,  multa  propria  affert  et  satis  magni  ha- 
bendus.  Odarum  libros  a  carm.  I,  23.  Epodos.  A.  poet.  et  Sernionum 
libros  continet,  sine  schol.  et  glossis.   (Nov.  Quaest.  p.  29  sq.) 

18)  Gph.  2.  Cod.'  biblioth.  Ducalis  Guelpherbytanae  2.  sign. 
Heimst.  333.  chartaceus  in  Fol.  mai.  saec.  XV.  perquam  nitide  elegau- 
terque  scriptus  et  pictis  litterarum  variis  coloribus  ornamentis  in- 
signis,  lectione  tarnen  saepius  corrupta  et  mendosa.  schol.  et  glossae 
a  recent.  manu  adscriptae.  Hör.  omnia  continet.  (Nov.  Quaest.  p.  31  sq.) 

19)  Gph.  3.  Cod.  biblioth,  Ducalis  Guelpherbytanae  3.  sign.  Gud. 
185*  membrauaceixs  in  Svo  mai.  saec.  XIII.  cont.  A.  poet.  Epistolas 
et- Sermonüm  Lib.  I.  sed  lacunis  plehus,  läcerds  et  mutilus.  Scholia 
nulla,  glossae  paucae.  Scriptura  satis  plana  et  explicata,  lectio  valde 
corrupta  et  vitiosa.  In  Serm.  Lib.  I.  desunt:  Sat. -3,  17  —  75.  tum 
V.  128  — Sat.  4,  43.  Sat.  .10,  63  —  92.  (Nov.  Quaest.  p.  32.) 

20)  Gig.  1.  Cod,  biblioth.  academicae  Gottiqgensis  Nr.  1.  bom- 
bycintis  in  8vo  mai.  saec.  XV.  (olim  Roma;nus;  ex  congregatione 
St.  Mauri)  perquam  pure,  nitide  et  emendate  scriptus,  ex  optimo  et 
antiquissimo  exemplari  ductus,  ideoque  inter  recentiores  Hör.  Codices 
primo  fere  loco  habendus.  Hör.  omnia  continet  cum  schol,  et  glossis 
rarioribus.  A  Gesnero  olim  (sign.  G.  in  ed.)  sed  minus  accurate  col- 
latus.  (Nov.  Quaest,  p.  26.) 

21)  Gtg.  2.     Cod.    biblioth.   academicae   Gottingensis   alter,    mem- 


INDICES   LIBRORUM   MSST.  ET   EDITORÜM.  XXIII 

branaceiis  in  8vo  min.  saec.  XV.  uitide  elejranterquc  scriptus,  sefl  vi- 
tiosa  saepins  lectione  notabilis.  Sermonum  et  Epistularum  libros  con- 
tinet,  sine  schol,  et  glossis.  (Nov.  Quaest.  p.  27.) 

22)  (jth.  2.  Cod.  biblioth.  Ducalis  Gothanae  sign.  Ch.  B.  6L 
chartaceus  in -Ite  saec.  XV.  in  priore  parte  Sermonum  et  Epist.  libros 
continet.  Schblia  fere  Jiulla.  Scriptura  satis  pura ,  plana  et  accurata. 
Hie  codex,  licet  recentior,  permagni ,  aestimandns ,  ut  ex  antiquissimo 
et  praestanti^ssimo  exemplari  descriptus,  quod  vel  .singularis.illa  lectio 
I.  Sat.  V),  120:  fugio  campum  hmonqne  ttigoncm ,  modo  in  uno  cod. 
Blandinio  ap.  Cruquinra  adhuc  reperta,  declarat.  (Nov.  Qnaest.  p.  22.) 

23)  Graev.  Cod.  Graevianiis,  vetustissimus  ,ac  laiidatissimus 
saec.  X.  membran.  Hör.  omnia  olim  cömplexiis ,  sed  ayulsis  pluribus 
membranis  in  Sat.  et  Epist.  libris  mutilus,  a  Graevio  ad  Bentleium 
missus,  post  in  bibliothecam  Electoris  Palatini,  lade  in  Harleianam 
Musei  Britannici  venit  sub  Nr.  2725,  a  Corabio  quoqne  adhibitus 
(Comb,  a).  In  nostris  hoc  quidern  loco  vix  memorandus  videtur,  quod 
Sermonum  modo  initium  usque  ad  Sat.  2.  v.  .113.  continet.  Eins 
lectiones  lani  Broukhusii  inanu  ad  ed.  D.  Heinsii  a.  1612  adscriptas, 
quam  ed..  Hessius  V.  CI.  benigne  nobiscum'  -communixiavit ,  inde  se- 
dulb  excerpsimus.  (Nov.  Quaest.  p.. 28.) 

24)  Lips.  1.  Cod.  1.  biblioth.  Senatoriae  Lipsiensis,  plut.  I. 
Nr.  6.  membranaceus  in  Fol.  mediocri,  saec.  XI.  accurate  luculenter- 
que  scriptus  et  ex  bono  ac  vetusto  exempfari  ductus  permulta  bona 
affert  et  inter  praestantiores  Hör.  Codices  habendiis.  Onjinia  Hör. 
scripta  continet.  Scholia  et  glossae  inlyricis  perpaucae,  in  cett.  mul- 
tae.  (Novae  Quaest.  p.  36.) 

25)  Lips.  2.  Cod.  ^.  biblioth.  Senatoriae  Lipsiensis,  plut.  I.  4.  38. 
membranaceus  in  4to  mai.  saec.  X.  Hie  codex  omnium  fere  praestan- 
tissimus  et  summae  auctoritatis ,  Graeviario,  Leidensi,  vel  Cruquii 
Blandiniis  non  minoris  habendus.,  cum  propter  reverendam  vetustatem, 
tum  propter  rectam  plerumque  et  emendatam  lectionem  ex  optimo 
exemplari  ductam,  quae  librarii  quoque  manum  doctam  ac  diligentem 
prodat.  Non  splendide  quidem  et  omate  ut  alii  eins  saeculi  Codices, 
sed  pure  tarnen  et  explicate  scriptus,  .Horatii  omnia  continet  ab  Od. 
I,  2,  38.  primo  modo  folio  deficiente.  Glossae  -et  scholia  perpauca. 
(Novae  Quaest.  p,  37  sq.) . 

26)  Lips.  3^.  Cod.  3.  biblioth.  Senatoriae  Lipsiensis^,  plut.  I. 
Fol.  4.  membranaceus  in  Fol.  mai.  saec.  XII.  Liber  splendidissimus, 
summa  cum  cura  et  diligentia  ex  optimo  exemplari  luculenter  ex- 
scriptus  ideoque' permagni  habendus.  Horatii  omnia  continet.  Scholia 
in  IjT-icis  multa  .et  antiqua,  glogsae  per  totum  librum.  (Novae  Quaest. 
p.  39.  Sub  tit.   Lips.  3,  a.) 

27)  Ment.  s.  Mentel.  Cod.  Mentelianus  (a  Mentelio,  medico  Pa- 
risiensii  cuius  fuit  cu-ca  a.  1660)  membran.  saec.  X.  cuius  lectiones 
olim    a  Marquardo   Gudio    excerptas    recentior   manus   ad    oram   edit. 


XXIV  INDICES    LIBKORUM    MSST.    KT   EDITORUM. 

Despiezianae  (a.  1()V)5.  8.)  adscripsit,  qui  Über  in  bibliotli.  academica 
Lipsicnsi  servatur.  Fortasse  idem  cod.  Menteliauus  biblioth.  Regiae 
Parisiensis,  quem  N'auderbourj;  in  cd.  Carminiim  litt.  E.  dcsignat, 
Pottieriis  tertium  in  suis  niimerat. 

28)  Mon.  1.  Cod.  biblioth.  Regiae  Monacensis  1.  sign.  375.  mem- 
branacens  in  Ito,  saec.  XII.  Horatii  omnia  continens ,  scholiis  et 
glossis  in  omni  itag-ina  bonis  et  antiqnis  largissirae  instructus,  summa 
cum  cura  ]>erquam  eleganter  et  emendate  scriptus,  ex  optimo  exem- 
plari  ductus,  eoque  permagni  aestimandus.  (Nov.  Quaest.   p.  46  sq.) 

29)  Mo7t.  2.  Cod.  bibliotb.  Regiae  Monacensis  2.  sign.  G.  LXIX. 
(olim  monasterii  St.  Emerani  Ratisbonae)  membranaceus  in  4to  saec.  XI. 
Horatii  omnia  continet,  lacuna  tarnen  ab  Od.  IV,  7,  20.  ad  Epod. 
1 ,  24.  glossis  et  schol.  paucis.  antiquus  probae  notae  codex ,  noii 
eleganter  quidem,  sed  plane  et  explicate  ex  bono  exemplari  descriptus, 
quare  in  melioribus  Hör.  mss.  habendus.  —  ßfon.  2,  h.  Fragraenta 
qnaedam  satirarnm,  I.  Sat.  4,  122 — ^G,  40.  et  II.  Sat.  8.  in  foliis  ali- 
quot huic  codici  ante  Epistolas  insertis ,  eadem  quidem  manu  scripta, 
sed  ex  alio  eoque  bono  ac  pervetusto  exemplari  depromta  continet. 
(Nov.  Quaest.  p.  48  sq.) 

30)  Mon.  3.  Cod.  biblioth.  Regiae  Monacensis  3.  sign.  F.  I.  (olim 
monasterii  St.  Emerani  Ratisbonae)  membranaceus  in  4to  saec.  XI. 
exeunte  scriptus,  Hör.  scripta  continet,  sed  prima  et  ultima  parte  de- 
ficiente,  ut  Carm,  I,  1 — III,  15.  v.  12.  et  Epistolarum  libri  desint. 
Glossae  et  scholia  pauca.  Scriptura  laxior  satisque  accurata,  plana 
et  explicita.  Lectio  non  quidem  satis  pura  et  emendata,  passim  licen- 
tior,  sed  ex  bono  et  vetusto  exemplari  ducta,  ut  in  melioribus  hie 
liber  numerandus  sit.  (Nov.  Quaest.  p.  40  sq.) 

31)  Mon.  4.  Cod.  biblioth.  Regiae  Monacensis  4.  sign.  B.  VIII. 
(olim  monasterii  St.  Emerani  Ratisbonae)  membranaceus  in  8vo  me- 
diocri  saec.  XII.  ab  initio  mutilus,  continet  Epod.  16  (a  v.  16)  et  17. 
C.  saec.  A.  poet.  Sermonum  et  Epistolarum  libros,  schol.  et  glossis 
passim  adspersis.  Scriptura  minuta  quidem,  sed  plana  et  accurata, 
lectio  plerumque  pura  et  emendata,  e  bono  et  vetusto  exemplari  ducta, 
ut  in  praestantioribus  hie  liber  habendus  sit.   (Nov.  Quaest.  p.  50.) 

32)  Alon.  5.  Cod.  biblioth.  Regiae  Monacensis  5.  sign.  D.  6.  e. 
(Weihestephanensis  63)  membranaceus  in  4to  saec.  XII.  duas  partes 
habet  inter  se  admodum  diversas.  In  priore  Ars  poet.  Epist.  et  Ser- 
monum libri  litteris  pinguioribus  ac  grandioribus  ubique  aequalibus 
splendide  ac  luculenter  scripti.  In  altera  Carminum  libri  usque  ad 
IV.  Od.  8,  17.  cetera  desunt.  ea  quidem  alia  manu,  sed  diligenti,  an- 
gustius  ac  minutius  exarata.  Schol.  et  glossae  in  lyricis  nullae,  in 
ceteris  paucae.  Lectio  in  utraque  parte  propter  menda  haud  pauca 
scribam  non  satis  eruditum  prodit,  sed  e  bono  tamen  exemplari  ducta 
videtur.  (Nov.  Quaest.  p.  51.) 

33)  Mor.     Cod.   noster  Morellianus,    ab  inventoris  et   possessoris 


INDICES   LIBRORUM   MSST.    ET   EDITORUM.  XXV 

nomine,  Gallo  Morello,  V.  Reverendiss.  sacrorum  antistite  et  biblio- 
thecario  in  Eremitarum  coenobio  (Kl.  Einsiedelu)  a  iiobis  merito  dictus, 
ex  variis  libri  perboni  ac  pervetusti  particulis  ab  ipso  ex  veterum  libro- 
riim  teg^umentis  passim  detraetis  constat.  Haec  fragnieiita  membra- 
narum  22  variae  forraae,  Car.  Giiil.  Miillero  V.  Gl.  intercedente  nobis 
libcraliter  coucessa,  in  ordinem  a  uobis  congesta  et  sordibus  adhae- 
rentibns  caute  pnrgata  codicis  nitidissime  et  aecuratissime  scripti,  cui 
saeculi  X.  aetatem  certis  indiciis  assignavimiis ,  varias  ex  omnibus 
lere  Hör.  scriptis  laceras  particulas  referunt,  quas  in  Novis  Quaest. 
Hör.  p.  52  sq.  pleniiis  indicavimus.  Hie  modo  ex  Sermonum  libro  II 
(nam  ex  primo  nihil  exstat)  notamus  locos  qui  insunt :  Sat.  ö,  3 — 86.  — 
ti,  61—98  (dimidiati  versus).  103—116.  —  7,  1  —  27.  70  —  118.  — 
8,  1  —  .36.  86 — 95.  Scliolia  ad  marg.  et  glossae  inter  lineas  exstant. 
Huius  codicis  meliorem  habitum,  quo  ad  usum  fieret  commodior,  iure 
nobis  vindicamus.  Orellius ,  in  cuius  manus  ante  nos  pervenit,  in  al- 
tera editione  eo  non  usus  est,  Einsiedlensis  (E  littera)  nomine  nota- 
vit.  Illo  mortuo  Baiterus  has  schedas  nactus  in  edit.  tertiae  praefa- 
tione  levidensia  quaedam  in  versuum  numeris  notandis  siugulisque  in 
litteris  errata  nobis  exprobravit;  sed  ipse  plura  cognitu  digna  ex  hoc 
codice  notare  siipersedit. 

34)  Sant.  Cod.  Santenianus  biblioth.  Regiae  Berolinensis  sign. 
Nr.  60.  membranaceus  in  Folio  saec.  XIII. ,  ex  Santenü  libris  olim 
emtus  a  Diezio ,  continet  Florilegium  s.  Excerpta  locorum  insignium 
ex  poetis  aliisque  antiquis  scriptoribus,  in  qviibus  Horatii  quoque 
loci  haud  pauci  ex  Arte  poet.  Sermonibus  et  Epistolis  insunt,  quos 
tarnen  auctor  huius  libri  passim.  mutatos  ad  suos  usus  accommodavit. 
Hie  codex  nitide  et  luculenter  scriptus  non  multa  tamen  ad  lectionem 
poetae  emendandam  utilia  nobis  praebuit.  (Plura  de  eo  attulimus  in 
Praefat.  ad  Hör.  Sat.  1829.  p.  XCIX.  et  Nov.  Quaest.  p.  54.) 

Huic  Indici  codicum  mss.  nostrorum  subiicimus  notitiam  duorum 
codicum,  qnorum  alter  Acronis,  alter  Porphyrionis  Scholiastarum 
commentarios  continet. 

a)  Acronis  codex  nisc.  biblioth.  Dncalis  Guelpherbytanae,  sign. 
81,  38.  msc.  Aug.  Fol.  chartaceus  saec.  XV.  Acronis  commentarios  in 
Carm.  libros  IV,  Epodos  (deficiente  comm.  ad  Epod.  17,  53  —  81.) 
Carm.  saec.  A.  poet.  Sermonum  libros  I.  TL.  continens.  Comm.  ad 
Epistolas  deest.  Liber  in  charta  satis  alba  et  crassa  pure  emendate- 
que  scriptus ,  sed  deficiente  omni  verborum  iuterpnnctioue  difficilis 
lectu.  Lectio  cum  Fabricii  textu  in  ed.  Basil.  1555  plerumque  conve- 
nit,  haud  paucis  tamen  vel  singulis  vocabulis  vel  totis  sententiis  omis- 
sis.  Propria  tamen  satis  multa  ab  illo  textu  diversa  habet.  In  prima 
pagina  codicis  legitur  vita  illa:  ,,Horatius  Flaccus  libertino  patre  na- 
tus  in  Apulia"  (vita  II.  apud  nos  in  Novis  Quaest.  p.  43):  in  folio  2. 
vita  III.  apud  nos  1.  c.  p.  44:  ,,Oratius  Q.  f.  praecone  patre  natus 
libertinae  conditionis," 


XXVI  INDICES   LIBRORUM  MSST.    ET   EDlTORUM. 

h)  Porphyriwiis  codex  ntsc.  bibliotli.  Ducalis  Griiolpherbytanae 
sign.  Gud.  85.  Fol.  min.  membranaceus  saec.  XIV.  Continet  Porphy- 
rionis  c'^mmentarios  in  Carminiim  libros  IV.  A,  poet.  Carm.  'saec. 
Epodos.  Sermonuiti  Libr.  I.  II.  Epistolarum  libr.  I.  11.  Läcunam 
habet  in  comm.  a  Carm.  Lib.  II,  12.  ad  Carm;  Lib.  III,  8.~  In  prijna 
paginä  praemittitnr  vita  Hör.  IV.  apud  nos  (Novae  Quaest.  p.  44): 
,,Horatins  Flaccus  poeta  lyricus  libertino  patre  natus."  Hie  codex 
in  inembrana  Candida  et  laevigata  perqxiam-  pure  et  nitfde  Scriptus. 
LecHo  Fabriqü  textiun  in  ed.  Basil.  -Ki^S  saepe  supplet  et  corrigit, 
in  8atiriS  pr.aeciptie  bona*  rhirius  in  Epistolis.  .  Nos  totum  librum  ex- 
scripsimüs ,   ut  textirm  aliquandp  emendatiorem  e^hibeam'us. 


IL    GODD.ALDIMANUTn,  EOB.  STEPHÄNI,  MURETI, 
TURNEBI,  GUIL.  CANTEßl,  XYLANDEI. 

!)■  Aldum  Maniitium,  qui  primus  omnium  Horatii  poemata- vere 
critica.  ratione  recensuit,  codicura  msstorum  ope  in  iis  edendis  Usilm 
esse,  ipse  eins,  textus  iam  in  ed.  I.  (1501)  a  prioribus  edd.  mültnm 
diversus  demonstrat.  Novis  subsidiis  adiutus  alteram  (1509)  ipse  cu- 
ravlt  notisque  instruxit.  Tertiae  post  eiu$  obitum  (a.  1519)  Franc. 
Asulanus  afünis  praefuit,  qui. Andr.Naugerii  ope  novam  denUo  textus 
receusionem  instituit,  de  qua.  v.  in  Indice  libr.  edd.  Pluribus  locis 
libros  mss.  a  se  adhibitos  Aldus  in  notis  significat,  quoa  tarnen  non 
singillatim'  percenset:  modo  nnum  ex  iis  octo  illos  versus  I.  Sat.  10. 
init.  exhibere  t.östatür.- 

2)  Rob.  Stephanvis  in  ed.  a.  1544.  8.  extrema  parte  ,,variasex' 
vetustis  codicibus  Horatii  lectiones"  addidit,  quas  cognitu  dignas, 
sed  ab  omnibus  adhuc  neglectas ,  in  apparatu  nostro  vulgavinius. 

3)  M.  Antonius  Muretus  in  ed.  Veneta  Aldi  min.  .1559.  veteres 
libros  ase  adhibitos  c.om'pluribus  quidem  locis  memorat,  sed  unius 
modo  codicis  a  Bern.  Lauredano  adolescente  sibi  commodati  lectiones 
passim  refert. 

4)  Adrian  US  Turnebus  in  Anuotationibus  suis  ad  Hor^  poemata 
per  libros  Adversariorum  dispersis,  pbst  in  &ius  Operibus  Argent.  1600. 
Fol.  in  unum  congestis  libros  msstosa  se  inspectos  jjässim  laudat, 
sed  nulliim  distinctius  indicat. 

5)  Guil.  Canter  NpvaTum  lectionum  lib.  IV.  c.  12  (in  Gruteri 
Lampade  1".  III. )  triu'm  codicum  antiquissimorum  ope  Sermonum  et 
Epistolarum  locos  aliquot  a  nobis  notatos  castigavit. 

6)  Guil.  Xylknder  in  ed.  Heidelb.  1575.  8.  ad  II.  Sat.  4,  61. 
codicem  Venetum  Arrivabeni  memorat  et  alterum  a  se  inspectum.' 


INDICES    LIBRORUM   MSRT.    ET   EDITARUM.  XXVII 

III.     CODI).  DIONYSII  LAJIBIXI. 

Dionysius  Lam-binus  in  praefationibus  ad  ed.  primam  (^Liigd. 
1561.  4.)  et  alteram  (Paris.  1567.  Fol.)  Codices  msstos  quibus  usus 
fuerit  enumerat.  Ac  prinuim  deoem  mss.  in  Italia.  collatis  unoque 
Lugdunensi  usus  est  (Nr.  1^6).  Alteri  editioni  ornandae  sex  codd. 
accesserunt  (Nr.  7 — 10).  In  bis  omnibus  (cod.  4.  modo  excepto)  etiam 
Satijarum  libri  fuisse  videntnr.  —  1,  a  — e.)  Codd.  Fö/jcö«j  quinque 
antiquis.simi,  quos  Romae  inspexit.  —  2)  Cod.  Dmiali  lannociii,  Floreiit. 
(cf.  Pottieri.  cod.  13.)  —  3)  Cod.  Crabrielis  Faerni.  —  4).  Cod.  Ludov. 
Ursini  (in  quo  deerant  Serpnones).  —  5)  Liber  Rainutii  Famesii  Card. 
typis  ille  quidem  excusus,  sed  ex.mSs.  emendaius.  —  6)  Cod.  Toamm 
Tornesii,  typograpbi  Lugdunensis ,"  vetiistissimus.  —  7)  Cod.  Nie.  Cle- 
rici.  ■ —  8,  a.  b.)  Codd.  Russardini  duo ,  accepti  a  Russardo,  Icjto.  — 
9,  a  —  c.)  Codd.  yicotia7ii  tres,  ei  commodati  a  lo.  Nicotio,  olim  legato 
apud  Lusitaniae  regem.  —  10)  Cod.  Colomhimis ,  donatns  ei  ab  lo. 
Cplombino,  Monstroliensi.  —  Praeterea  codicem  Danielis  cvänsA&va.  rae- 
morat  (ad  I.  Sat.  5,  68.)  eundem  fortasse,  qui  servatur  in  biblioth.  Regia 
Parisiensi  sub  Nr.  7973  (v.  Pottieri  cod.  Nr.  4).     . 

IV.     CODD.  lA.COBI.  CßÜQÜII. 

lacobus  Cruquius  codicum  suorum,  quos  ex  parte  "oniniiim 
vetustissimos  ac  praestantissimos  babuit,  pleniofem  nusquam  descriptio- 
nem  dedit,  sed  passim  eos  nominare  satis  habuit.  1,  ä^d.)  Codd. 
ßlandinii  s.  Blandiitiam  qnatiior,  ex  bibliotbeca  Blajidinia,  Benedictüio- 
rum  St.  Petri  in  jnonte  Blandinio  Gandavi,  quo  Roma  perlati  erant. 
lUa  autem  bibliotbeca  a  Belgis  tumultuantibus  a.  1568  plane  perdita 
et  exust^  est  (v.  Comm.  ad  I.  Sat.  1.  praef.).  Hos  libros  vxnerandae 
yetustatis  (in  Epilogo  ad  lectorem)  ante  septingentos  anilos  (i.  e. 
saec.  IX. )  scriptos  esse  ait  unumque  eorum  (l,  a.)  omnium  anti- 
quissimum  appellat,  cui  et  ipse  et  Bentl.  Cun.  aliique  plurinium 
auctoritatis  tribuunt.  —  2)  Cod.  Divaei ,  vetustus,  magni  habendus.  — 
'i]  Cod.  Silvius ,  Gualteri  SUvii.  —  4,  a'.  b.)  Codd.  Buslidiani  duo  ^  gym- 
nasii  Loyaniensis*,  uterque  mutilus.  —  5)  Cod.  Carrionts,.  mutilus.  — 
6)  Cod.  Martina,  praestans,  optimae  notae.  —  7)  Cod.  Tonsanus,  ex 
biblioth.  Tonsana,  Sermonum  libros  modo  continuisse  videtur.  ^ 
8)-  Cod.  Maldeghemius,.  solos  Carminum  libros  £omplexus".  —  9)  Cod. 
Nannii,  cuius  pluribus  locis  mentionem  facit  (ad  I.  Sat.  4,  25.  110. 
6,  39.  II.  Sat.  2,  65.  3,  283  et  alibi).  "  Yerisimile  est,  hunc  codicem 
a  Petro  Nannio  Alcmariensi,  quocum  uua  Cruquius  Lovanii-  fuerat, 
aut  ab  eins  heredibtrs  in  ipsins  manus  pervenisse.'  Diversum  fuisge 
ab  vetustissimo  illo  codice,  quem  Nannius  in  biblioth.  Blandinia 
repertum  pervolutaverat,  inde  coUigitur,  quod  ipse  in  Miscellan.  L.  III. 
c.  25  (Gruteri  Lampas  T.  I.  p.  1261.)  in  hoc  codice  nil  nisi  Carminum 
libros  se  invenisse  testatur.  '  -  ,      ' 


XXVIII       ini)k;ks  librorum  msst.  kt  editorum. 

V.     CODI).   rULMANNI,    FABKICII,    BERSMANNI, 
MAKCILII. 

1)  Theod.  Pulmannus  in  conferendis  codicibus  msstis,  quorum 
ope  ed.  suam  Antverp.  1564  ornavit,  accnratissimo  vcisatus  est.  Hi 
nudecim  fncre:  I)  Cod.  Aufjustini  Ilumuioi,  aiit'ninissiiim.s  emoiidatae- 
quc  lectioni.s,  quem  J^cntloiu.s  ma^-ni  facit  optimumquc  ajjpellat  ad 
I.  Sat.  5,  7.  designatiis  apnd  cum  litt.  H.  —  2)  Cod.  Collegii  Gemhla- 
censis,  vetiistns,  litt.  G.  —  3)  Cod.  aller  Gemblacensis,  litt.  E.  — 
4)  Cod.  loannis  Belleri,  litt.  B.  —  5)  Cod.  Antonii  Diesthemii ,  litt.  A. 
fragmentum,  libros  Carm.  III.  et  IV.  complexum,  sed  mutilo.s,  et  C. 
sacc.  —  0)  Cod.  Pla?iti?n,  Sermonum  libros  continens,  litt.  B.  — 
7)  Cod.  Cornelii  Gualtcri,  fraf^mentiim ,  Epist.  Lib.  II.  et  Sat.  Lib.  I, 
1 — 4  dimid.  continens,  litt.  V.  —  8)  Cod.  vetus ,  Artem  poet.  conti- 
nens, litt.  T.  —  9)  Cod.  aller  Planlini,  A.  poet.,  litt.  P.  —  10)  Cod. 
l^ictoris  Giselini,  A.  poet.  Epist.  Lib.  II.  Sermonum  Lib.  II.  litt.  V.  — 
11)  Cod.  Caroli  Clusii ,  fragmentum,  pars  Epistolarum,  litt.  K.  — •  Ex 
his  codd.  Nr.   1.  2.  3.  4.  6.   7.  10.   ad  nostram  syllogen  pertinent. 

2)  Georg.  Fabricius  Chemnicensis  in  Horatio  emendando 
(ed.  Lips.  1571)  pluribus  iisns  est  codicibus  msstis ,  e  qnibus  lihrum 
Anhaltinum ,  bonum  eum  ac  pervetustum ,  in  notis  ad  Hör.  saepius  lau- 
davit ,  ceteris  (in  quibus  cod.  Saxonicum  et  cod.  Thuringicum  nominat) 
modo  passim  adhibitis. 

3)  G  r  e  g 0  r  i  n  s  B  e  r  s  m  a  n  n  u  s  A n  n  a  e  b  e  r  g  e  n  s  i  s ,  eins  discipulus, 
ad  editionem  suam  (Lips.  1602)  ornandam  sex  Codices  msctos  a  Posthio, 
Monavio  et  Cotteritio  sibi  commodatos,  e  qTiibns  quatuor  Sermonum 
etiam  libros  exhibeliant,  satis  diligenter  pertractavit,  sed  singulos  nee 
descripsit  nee  inter  se  distinxit.  IJnus  ex  iis  cum  nostro  Dessaviensi  3. 
plurimum  convenire  videtur. 

4)  Theodorns  Marcilius  in  libro  sno:  ,,Ad  Qu.  Horatii  Flacci 
opera  omnia  Quotidiana  et  emendatae  lectiones "  (Paris.  1605.  Fol.) 
Codices  msstos  a  se  adhibitos  pluribus  locis  testatur,  sed  singulos  non 
indicavit. 

VI.     CODD.  TOEEENTII,   H.  STEPHANI,   D.   HEINSII, 
RUTGERSII. 

1)  Laeviuus  Torrentius  (van  der  Becken,  Episcopus  Ant- 
verpiensis)  ad  recensendum  Horatium  libris  msstis  haud  paucis  (novem 
refert  ad  I.  .Sat.  6.)  iisque  bonis  adiutus  est,  ut  qui  ipse  Lambino 
se  multo  meliores  Codices  nac.tum  esse  glorietur  (ad  I.  Sat.  6,  96). 
Forum  plerosqne,  ut  ex  ipsius  vita,  editioni  (Antverp.  1608.  4.)  prae- 
fixa,  intelligitur ,  Romae  olim  contulerat.  Praeter  cod.  Laiiretilianimi, 
quem  omnium  fidelissimum  appellat  ad  IV.  Od.  1,  1.  etiam  lacobi  Ce- 
rondelelii  unum  nominat  ad  I.  Sat.  3,  57.  II.  Sat.  2,  99.     Cetera  mscto- 


INDICES   LIBRORUM   MSST.    ET   EDITORUM.  XXIX 

rnm  indicia  apiid  exim  plane  desiderantur,  qnos  gregatim  modo,  non 
nominatim,  citare  solet.  Obiit  ipse  a.  1505,  et  diu  post  eins  mortem 
editio  est  emissa. 

2)  Henrichs  Steplianus  in  Diatr.  II.  paucula  suae  operae  in 
edendo  Hör.  subsidia  partim  a  codd.  msstis,  partim  a  lectionibus  inde 
excerptis  sibi  ait  obtigisse. 

3)  Dan.  He  ins  ins  in  ed.  1629.  p.  24.  duos  libros  manu  exaratos 
se  adhibuisse  affirmat.  —  4)  laniis  Kutgersius  Lect.  Venus,  c.  17. 
ad  I.  Sat.  6,  96.  septem  exemplaria  mannscripta  sibi  praesto  fuisse 
gloriatur. 

VII.     CODD.  TALBOTI. 

1)  lacobus  Talbot  in  editione  sua  Cautabr.  1699.  4.  (reeusa 
1701.  12.)  iisdem  fere  codicibus,  quibus  band  multo  post  Bentleius, 
est  usus ;  sed  cum  uterque  passim  modo  singulos  locos  cum  msctis 
contulerit ,  raro  accidit ,  ut  comparari  inter  se  vel  eorumdem  librorum 
lectiones  ab  utroque  adhibitorum  potuerint.  Eius  Codices  hi  fuere: 
1)  Cod.  Roff.  Galei,  Hör.  omnia  cont.  (Bentl.  10.)  —  2)  Cod.  Galei 
alter,  Epistolas  cont.  —  li)  Cod.  Cardin.  Bemhi,  Hör.  omnia  cont. 
(Bentl.  corf.  CoUeyii  Regulax. VI.)  —  4)  Cod.  Collegii  Pelrensis,  saec.  XII. 
Carm.  Sat.  et  Epist.  cont.  (Bentl.  8.)  —  5)  Cod.  Coli.  Trinit.  Cantahr. 
Epistolas  cont.  (Bentl.  15?)  —  6  et  7)  Codd.  Bodleiani  I.  II.  Odas 
cont.  (Bentl.  16.)  —  8)  Cod.  Bodlei.  III.  cbartac.  Odas  et  A.  poet. 
cont.  —  9)  Cod.  Bodlei.  IV.  A.  poet.  cont.  —  10)  Cod.  Coli.  Magda- 
lenens.  Oxonii,  Hör.  omnia  cont.  (Bentl.  9.)  —  11)  Cod.  eiusdem  Collegii 
alter,  Satiras,  Epist.  et  A.  poet.  cont.  (Bentl.  22.)  —  12)  Cod.  Collegii 
Reginensis  Oxonii,  saec.  X.  ex  recens.  Vettii  Agorii,  praestantissimus, 
Hör.  omnia  cont.  (Bentl.  (i.)  —  13)  Fariae  lectt.  e  cod.  Mich.  Bonae 
Ragus.  ad  marg.  ed.  Mureti  a.  1559  adscriptae.  —  14)  Fariae  lectt. 
a  Fetr.  Pithoeo  ex  mss.  ad  marg.  ed.  Basil.  1580  adscriptae. 

Vm.     CODD.  BENTLEIL 

Rieh.  Bentleius  in  praefatione  editionis  suae  (Cantabr.  1711.  1.) 
haec  codicum  msctorum  subsidia ,  quibus  ad  recensenda  Hör.  poemata 
usus  est,  refert:  1)  Cod.  Graevianus  saec.  X.  praestantissimus,  in  no- 
stra  sylloge  Nr.  23.  ubi  pluribus  de  eo  egimus  (Comb.  a).  —  2)  Cod. 
Leidensis  bibl.  acad.  Lugdunensis  saec.  X.  ex  recens.  Vettii  Agorii 
consulis  Rom.,  Hör.  omnia  cont.  (v.  Nov.  Quaestiones  nostras  sub 
Nr.  35.  p.  36.)  —  3)  Cod.  Zulichemianu.'i  saec.  XI.  Hnins  et  Leiden- 
sis (Nr.  2.)  varietatem  a  N.  Heinsio  enotatam  una  cum  eius  con- 
iecturis  P.  Burmannus  ad  Bentleium  transmiserat,  easque  ipsas  e 
Burmanni  sylloge  exscriptas  servamus;  sed  codicis  Zulich.  excerpta  no- 
stra  modo  ad  tres  priores  Odarum  libros  pertinent.  (Novae  Quaest. 
nostrae  p.  56.)  —  4)  Cod.  Fossianus  Gerb.  loan.  Vossii,  V.  Cel.,  euius 


XXX  INDICES'  LIRHOiaM    MSST.    ET   EDITORUM. 

lectiones  in.  Batavia  ab  Abr.  Frankiö  iiivene  cxscriptas  accepit.  — 
0)  Cnil.  CoUeciii' lieginensis ,  saec.  X.  praest.  (Talbot  VI.)  —  7)  Cod-  e. 
VihVwih:  lietjiae SorielatitiljOtiiWm.  —  8)  f'ad.  Petrensi'sQ.a,\iifihr.  (Talb.4.)  — 
{))  Coil.  CuHegii  Maydalenensix  Oxoii.  (Talb.  10.)  —  10)  Cod.  Rog.  Galei 
(TallJ.  1).  —  11)  6W.  EpiscopijLlieusis.  saec.  .XV.  —,12)  Cod.  CoUeyü 
/^></H  Catitabr.  (ap.  H&\h..  Bemhinus,  Nr.  3.)  —  13)  Cod.  Battelianus, 
e  museo  lo.  Battely.  Desunt  iu  eo  Epistolae  et  Sat.  Lib;  II.  alq.  — 
14)  Cod.  Reguis,  SaU  Epist,  et  A,  poet.  cont.  —  15,  a  —  c.)  Codd. 
tre^  Coflegn  Trhntätiii,  Sat.  Epist.  et  A..  poetv  cont.  (Talb.  5?)  — 
16,  a.  b.)  Codd.  Bodleia'ni  duo ,  Lyrict  cont.  (Talb.  6  et  7.)  Seid,  ipse 
äd.II.  Sat.  2,  14..  Excerpta  Bodleiana  ante  CCCC  anno.s  scripta. lan- 
dat.  —  17.)  Cod.  Vigorniensis ,  A.  poet.  cont.  -^  18).  Cod.  Digbeanuis 
Oxonii,  A.  poet.  cont,.  —.19)  Cod.  Moreti ,  a  N.  HeinsibcoUatns,  A. 
paei,    cont."  —    20)    Cod.   Colbeftini    (Paris.)    lectiones    excerptae.  — 

21)  Cod.    Franekerani  lectiones    excerptae    (v.   ap.   Lamb.   Bos).   — 

22)  Ctul.  Maydalevensis  aXier  {TaWi.  11)'.  t—  23)  Praeterea  corfice/«  Za;«- 
belluimivi  nescio  quem  aliqiioties  citat,   e;  g.  ad  II.  Sat.  2,  48.  3,  .283.. 

IX.     CODD.' LAMB.  BOS,  CUXINGA^ffl,  VALARTI. 

1)  Lanjbertns'  Bos  in  Anlmadversionibns  ad  scriptores  qnos- 
dam  Graeco's ,  Franek.  1715.  ex  codice  .Franekerano  membran.  in  Fol., 
pervetusto  iHo'.optimäeqne  notae  (cf.  ipsius  praefatio  p.  III.  et  lani 
praef.  p.  XVI.)  lectiones.  nonnullas  excerptas  publici  iuris  fecit.  Eius- 
deni  codicis  negligentius  coUati  Lectiones  pauciores  Bentleius  habüit 
(J:(r.  ^21.),  largiores  ad  Lyriea  lani  ab  Jlerbellio  accepit. 

••"  2)  Al.ex.  Cuningam  cum  in  notis  editionis  suae'  (Hagae  Com. 
1721.  8.)  textni  Hör.  subiec'tis ,  tutn  .in  Animadversionum  libro  eodem 
anno  contra  Bentleinm  scripto.  codicum  msstorum  lecf  iones  saepe.  iactat,. 
sed  eas  omnes  aliunde,  praecipije  a  Cruquio  petita« ,  nominibu.s  sup- 
pressis;.  ipse  enim.  libi'is  msctis  bauAquaquam  usus  esse  videtur. 

'  3)  loseplius  Valart  in .  titulo  editionis  §uae  (Paris.  1770.  8.) 
Horatium  se  ad  LXXVI  codicum  fidem  recensuiSse  profitetur ,  et  in 
praefatione  perlegisse  se  sedulo  Codices  mss.  omnes,  quos  babeat  urbs 
Parisiorum  tustfuctissima,  Regios  numero  sexaginta,  Sorbonicos,  San- 
germaneuses,  Victorinos  et  älios  nonnullqs,  quos  nitro  sibi.  commoda- 
veririt  homine^  '.docti  officio.sique  affirmat.  Cuius  quidem  rei  fi^es 
penfes  äuctorem  esto:  dubia  et  sublesta  fit,  quod  nusquam  eos  recen- 
set  et  hos  paueos  modo,'  eosque  raro,  nominat:  1)  Cod.  Bellov.  i.  e. 
Bellovacensem  venerandae  vetustatis*,  Capitulo  Bellovace.nsi  ab  losce- 
lino  Abelardi  magistro  donatum:  cuius  ei  copiam  fecit  D.  Danse, 
Canonicusl^ellovacensis.  —  2)  Cod.Sorb.  Sorbonae  cödicem  aRjchelio 
Cardinali  donatum ,  quem  longe  Optimum  et  antiquissimum  appellat.  — 
3)  Cod.  Paris.  Reg.  Regium  Parisiensem  Nr.  9219.  praestantissimum, 
qui  in   inclitö   illo   loco   I.  Sat.  6,  12G.   veram    lectionem   cum   paiwis 


INDICES    LIBRORUM;  MSST.   et    EDITORiJM.  XXXI 

tueatur:  „fugio  campnm.  lusiimque  trigonera."   —  Geterorinti  exempla- 
rinm  in  lectionibus  notändis  numeriim  tantum  referre  solet.  •  . 

X.-    CODD.  GESNERT,  OBERLINI,  COMBII. 

1)  lo.  iVIatt  hi'as.  Gesnerns,  et  doctrina  et  subtili  iudicio  parrter 
ihsignis,  in  Baxteri  editioiie  recens  omjinda  bis  codicunT  msctoriim 
opibns  usus  est:  1)  Cod.  Gottinfj.  1.  (Nr.  20  La  nostra  .«rrllöge.)  — 
•2i  a.  b.)  Codicum  Hanoveranorum  duo  fragmentft.'  a.  partem  Satirarum. 
b.  partem  Epistolarniii  cont.  —  3)  Collatio  Saxütna ,  lec.tionum  sylloge, 
partim  a  Cortia  ex  tino  mScto  Xiipsiensi  et  uno  Vinariensi  ad  Cunin- 
^amii  ed.  margiijem,  partim  e  IX  codd.  ad  Maettarianae  ed,  oram 
adscrijpta.  —  4)  Cod.  lo.  Brodaei  saec.  XIV.  cuius' lectXoneS  ad  oram 
ed.  Torrentii  a  Scbminkip  adscriptas  habuit  Gesnerus;    ■•  "- 

2}'  ler.  lacobus.  Oberlin  in  fine  splendidäe  edltionis  suae.  (Ar- 
gentor.  T<88.  4.)  lectiones  quatti'or  librorum  mss.  Arg'entoratensinm 
adiecit'.  \)  Cod.  A.  (a)  biblioth.  academieae  membran.  in  4t<)  saec.  X. 
Oitas,  Sat.  et  Epist.  (praeter  A.  poet.)  oHm  complexns,  sed  lacerus  et 
mutihis.  In  Satiris  desunt  L.  ll.  Sat.  2t  v.  132 — ^Sat.  3,  75.  desinit 
in  Sat.  5,  94.  —  2)  Cod;  ß.  (b)  biblioth.  academieae  alter  membran. 
in  4to  saec.  X. '.nitide  et  accurate  scrijitus,  Odarum  liUros.  et  Epödos 
cont.  sed  multis  partibus  mutilus.'  —  3)  Cod,  C.  (c)  lo.  lac.  Gambsii 
membran.  ih  Fol.  saec.  XI.  aut  XII.'  A.  poet.  Satiras  et  i>i)istolas  cont. 
passim  vitiose  scriptus.  — 4)  Cad.  B.  (d)  Fr.  Phil.  Louis  cuiusdam 
membran.  in  4to  saec.  XJ.  aut  XII.'  minus  recte  et  accurate  scriptus, 
•  A.  pöet.  Epist.  et  Sermohum  libros  cont.  "       .        .      •         . 

•  3)  Carolus  Combe  ad  ornandarm  edit/ suam  splendidissime  ex- 
cusäm  Löridini  1792.  in  4to  e  codicum  Harleianorum  in  Museo  Bri- 
tanhico  asservatorum  copia  septem  exemplaria  cum  editjone  Baxtero- 
Gesneriana  contulit  eorumqüe  lectiones  textjiü  siablecit.  1)  Cod.  A.  (a.) 
Harleian.  Nr.  2725.  saec.  X.  est  Graeyi^nus  ille  codex  in  BentleianisJ . 
in  nostris  23.  —  2)  Cod.  B.  (b)  Harl.  Nr.  3534.  saec.  XII.  —  3).  Cod. 
C.  ;(c)  Harl.  Nr.  2724.  saee.  Xlll.  —  4>  Corf.  D.  (d)  Hajl.  Nr.  3754. 
saec.  XV.  —  .5)  Cod.E.  (e)  Harl.  Nr.  2G09.  saec  XV.  — .  6)  Cod.'F.Xr) 
Harl.   Nr.48G2.  saec.  XV.  —  7)  Cod.  G.  (g)  Harl.  Nr;  .2021.  saec.  X;in. 

XI.     CODD.  BADENII,  lAECKII.,  AZARAE. 

1)  Lac.  Baden  singtilis'  editionis  suae  ad  Gesjieri  exemplar  ex- 
pressae  (Havniae  1795)  paginis  vartas  diiorum  codd.  msstorum,  quos 
eiu,s  filius,  Tarkillus  Baden,  ili  praef&tiohe  pluribus  describit, 
lectiones  subiecit.  Alter  eorum,  codex  ThottianusJ  quem  titulo 
Bad.  l.  signavimus,  olim  ex.  Hispania  advtctus  in  biblrotb.  regiam 
Havuiae  pervenit.  God.  est  membranaceus  saec.  Xu.,  formae  qua- 
dratae,  omnia  Hör.  scripta  cpntinens,  scriptura  minuscüla  Romana 
accurate  exaratus,   litterif?  initiällbus  poematum  in  bractöa  auri  Kubro 


XXXII  INDICES   LIBROKUM   MSST.    ET   EDITOItUM. 

colore  pirtis.  In  Ödarum  libris  Kcrijttio  nibi  eonstat,  sed  in  Satiris  et 
Epistülis  variae  manus  apparent.  Vutus  Icctio  inuuraeris  locis  erasa 
iiovisque  correctionibus  obruta  est.  Verum  sie  quoque  multa  bona 
liic  liber  oftert,  iit  ex  bono  et  vetusto  exemi)larl  duetus.  —  Bad.  2. 
Alter  eodex,  Kegii  nomine  a  Badenio  notatus,  bibl.  Kegiae  est,  mem- 
brauaceus  in  8vo,  saec.  XV.  Odarum  libros  cum  Epodis  continet. 

2)  loa  eh.  Henr.  laeck  in  editione  sua  (Vinariae  1821.  8.)  se- 
cundum  Feae  exemplar  expressa  sex  Codices  msctos  in  subsidium  vo- 
cavit,  ([uos  in  prologo  descripsit  et  scrijjturae  exempla  in  tabula  ad 
calcem  libri  addidit.  1)  Cod.  bibliolh.  Regiae  Bambergensis,  niembrana- 
ceus  in  Fol.  min.  saec.  X.  confuse  ligatus  et  inultis  partibus  niutllus, 
omnia  Hör.  primitus  complexus,  nunc  Epodos  et  Satiras  modo  iute- 
gras  continet.  Liber  belle  et  luculenter  scriptus,  sed  ita  misere  ac 
negligenter  a  laeckio  collatus,  ut  rarioribus  modo  locis  nil  fere  nisi 
vitiosae  lectiones  quasi  exquisitae  exliibeantur.  —  2)  Cod.  Helleri, 
chartaceus  in  Fol.  saec.  XV.  Artem  poet.  cont.  —  3)  Cod.  Gaibacensis 
Nr.  2791).  e  biblioth.  Comitis  a  Schönborn,  in  8vo,  saec.  XI.  (?  XIII. 
potius)  A.  poet.  cont.  —  4,  a.  b.)  Cod.  Gaibacensis  alter,  Nr.  1804. 
in  4to,  saec.  XII.  in  priorc  parte  Lyrica,  Epodos,  in  altera  Epistolas 
cont.  excepta  A.  poet.  —  5)  Cod.  Gaibacensis  III.  Nr.  2045.  in  8vo, 
saec.  XIV.  Epistolarum  libros  cont.  praeter  A.  poet.  —  6,  a,  b.)  Cod. 
Gaibacensis  IV.  Nr.  2446.  in  8vo,  saec.  XI.  et  XII.  Epistolarum  libros 
cum  A.  poet.  continet. 

3)  los.  Nie.  de  Azara  in  splendida  sua  editione  (Parmae,  typis 
Bodonianis,  1791.  Fol.)  curanda,  ut  ipse  in  praefat.  ait,  libros  aliquot 
msctos  bibliothecae  Chisianae,  unum  praeterea  biblioth.  Zeladianae 
chartaceum  saec.  XIV.  in  Satiris  consultavit,  sed  operae  adliibitae 
nulluni  documentum  prodidit,  cum  notarum  apparatu  omni  omisso  in 
textum  nihil  paene  novi  intulerit  (nisi  forte  lectionem  in  Epod.  10,  29. 
a  Fea  adoptatam:  ,,proruperit  Apenninus")  iudice  ipso  Fea  (praef. 
p.  III.)  qui  in  edendo  libro  ei  udfuit. 

XII.     CODD.  CAR.  FEAE. 

Carolus  Fea  Romae  in  vetustissima  pariter  ac  splendidissima 
artium  sede  inter  cumulatissimos  litterarum  tliesauros  non  habitans 
solum ,  sed  regnans ,  omnium  plurimos  Codices  Hör.  msctos  in  mani- 
bus  habuit.  Sed  magnopere  dolendum  est,  virum  de  poeta  nostro  me- 
ritissimum,  qui  in  ed.  sua  (Romae  1811.  8.)  nou  modo  omnium  lar- 
gissimum  variae  lectionis  e  codicibus  et  libris  prelo  excusis  api)aratum 
vulgaverit,  sed  insigni  etiam  doctrina  ac  subtili  iudicio  adiutus  per- 
multos  Hör.  locos  aut  praeclare  emendaverit  aut  optime  illustraverit, 
cum,  dico,  apparatus  sui  descriptionem  adeo  neglexisse,  ut  non  modo 
de  eins  codicum  mss.  aetate,  forma  ac  pretiu,  sed  ne  de  eorum  nu- 
mero  quideni  quicquam  exploratum  habeamus.     Quare  etsi  multos  saepe 


INDICES   LlBRORÜM   MSST.    ET  EDITORUM.         XXXIII 

libros  msctos  lectiömim  suanun  testes  citat,  de  ^bi'um  tarnen  Vetiistate 
atque  ideo  auctoritatc  saepe  dubitandum  est.  Id  certe  constat,  iuter 
eins  Codices  satis  multos  recentiores  ac  deterioris  nptae  fuisse.  Ipse 
titiilos  modo  exemplarium  adhibitorum  summatim,  ad  sigla  quibus 
usus  est,  notanda  iu  praefatione  _p.  XL  nobis  prodidit.  Quos  ego  in 
nostroa  usus  compendü  gratia  sie  iniinutavi,  ut  his  fere  notis  eos 
designaverim:  ... 

1,  a.  b.  c.  cett.)  Ckxld.  Vaticani  i&\).  Feam  sub  litt.  V.  A.  B.  C.  cett,) 

2,  a.  b,  c.  cett.)  Codd.  Faticani  Regintte  s,  Sicevovaticam  (sub  litt.  Vr. 

A.  B.  C.  cett.) 

•3,-  a.  b.  e.  cett.)  Codd.  ralicemi  Palatini  (sub  litt.  Vp,  A.  B.  C.  cett.) 

.  4,.a.  b.  cv  cett.)   Codd.  Faticani  Ot/obo>iia?n  {fiiib  litt. Yo.  A.B.  C,  ce'ti.) 

5,  a.  b.  c.  cett.)  Codd.  C/nsiani  (sub  Ijtt.  Ch.  A.  B.  C.  cett.)  • 

6,  a..  b.  c.  cett.)  Codd.  Angelici  {snh  litt.  An.  A.  B.  C.  cett.) 

7,  a.  b.c.  cett:}  Codd.  B(trbe7-hü  (siih  litt.  Ba.  A.  B.  C.  cett.) 

8,  a.  b.- c.  cett.)  Codd.  CoUegii  Romani  s,  Grcgoriani  (sub  litt,  Cr,  A. 

B.  C.  cett.)..    .    ;  .  .               ....   ■ 

9,  a,  b.  c.  cett.)  Codd.   raUicellani  {svCo  litt..  Y&.  A.  B.  C.  cett.) 
10)  Cod.  quem  ineus  appellat  ad  HI.  Od.  4,   16.  et  alibi. 

Xin.     €QDD.  POTTIEßl  ET  VANDERBUEGII. 

F.  G".  Pottier  ad  recensenda  Hör.  scripta  viginti  tribus  lilJi-is 
mss.  bibliothecae  Kegiae  Parisiensis  maiore  ex  parte  vetustissimis  ac 
praestantissimis  est  usus,  quorum  varias  lectiones,  sed  eas  temere  de- 
lectas  et  parum  accurate  excussas  in/appeindice  editioniß  suae  (Paris. 
18'i3.  8.)  exhibuit.  Eosdem  fere  Vanderburgius  in  Carminumi  editione 
curanda  (Paris.  18 J 2.  2  Voll.  8.)  sed  Pottiero  multo  diligentius  et  ac- 
curatiUs  contulit  et  descripsit.  Hos  Codices  ,  membranaceos  omnes,  una 
cum  siglis  ab  utroque  adliibitis  in  hac  tabula  sub  conspectum  vocabimus : 
Nr.  biblioth.  I  Pott.  IVand.  |Saec.|  Forma. I  Argument,  et  Animadverss. 
7000.  1.         A-        X.    4..miji.     Od.I-V.  Epist.L  c.  Schol.  Acr. 

■         •  olim  Puteanus.  Praestantiss. 

■7^71.'    .  ■  >  2.  •.     B.         X.  4.         Hör.  omn.  c.  scholiis  etgloss. 

.  •      .  Emendatissimus. 

7972.  3.         E.         X.  4.         Hor.omn.c.  schol.  et  gl.  ex  rec. 

■  VettÜAgorii.Mentelianus.Opt. 

-  notae. 

7973.  4.         D.         X.      :   A.         Od.  I-V.  Sat.  I.H,  1.2.  schol.  . 

et  gl.  ad  lyrica.  Danielis,  post 
'  Colbert.  Opt. 

8072,.  5.         C.         X.        Fol.       Öd.  I-HI.  c.  schol.  et  gl.  olim 

Thuani,  post  Colbert. 

7974.  6.         g>.        XI.    Fol.  min.  Hör.  omn.  c.  schol.  et  gl.  olim 

Puteauus. 
HüRATlI    SAT.  t;      . 


XXXIV 

INDIC 

ES   LI] 

3R0RUM   MSST 

Nr.  biblioth 

,  1  Pott.  1  Vaiul.  1  Sacc.  |  Forma.] 

7V)75. 

7. 

y- 

XI.    Fol.  min 

7976. 

8. 

H. 

XII.         4. 

7977. 

'.). 

J. 

XII.       Fol. 

7978. 

10. 

— 

XII.        — 

7979. 

11. 

M. 

XII.  Fol.  min 

8212. 

12. 

N. 

XII.    8.  long. 

8213. 

13. 

O. 

XII.    4.  min. 

Argument,  et  Animadver.ss. 
Ilor.    omn.    c.  .schol.    ex  bibl. 
priv.  Ilenrici  II. 
Ilor.  omn.  c.  scholiis. 
Hör.    omn.    c.    schol.   Nie.   de 
(Mamengiis,  post  Colbert. 
Ar.s   poet.    (I.    Kpist.    IG -20. 
sacc.  XIV.) 

Od.  I-V.  A.  poet.  Sat.  I.  II.  . 
c.  gloss.  Olim  Colbert. 
Ilor.    omn.    nitide    ser.     Olim 
Mazarineiis. 

Hör.  omn.  c.  schol.  et  gl.  ornate 
scr.  praest.  olim  Lamb.  Nr.  2. 
post  Mazarin. 

8214.  14.         P.        XII.    8.  long.  Hör.   omn.  nitide  scr.    emend. 

conven.  c.  Nr.  2.  olim  Colbert. 

8215.  1.").         Q.      XIII.  8.  long.  Hör.  omn.  c.  schol.  et  gl.  olim 

Bigotianiis.  Minus  landab. 

8216.  16.        R.      XIII.  8.  long.  Hör.  omn.  ex  rec.  VettiiAgorii. 

vitiose  scr.  ex  opt.  exemj)l. 
Colbert. 

8217.  17.        S.      XIII.        8.        Od.  I-V,  10.  Sat.  I,  4-10.  II, 

1—3.  Epist.  I.  vitiose  scr.  olim 
Colbert. 

A.  poet.  Epist.  I.  II.  Serm.  I.  II. 
A.  poet.  Epist.  I.  II.  Serm.  I.  II. 
A.  poet. Epist.  I.  II.  Serm.  I.  II. 
A.  poet.  Epist.  I.  II. 
Od.  I-V.  I.  Sat.  9.  V.  17-10. 

male  scr.  ex  bono  exempl.  olim 
L.  de  Targny. 
7984.  23.        —       XV.         —        Hör.  omnia. 

Xiy.     CODD.  OEELLII. 

lo.  Caspar  Orellius,  inter  viros  doctos  huius  aetatis  opera 
plnribus  antiqnis  scriptoribus,  ac  praecipue  Ciceroni,  saluberrime  prae- 
stita  insignis,  ingenii  sni  felix  acumen,  indicinm  multa  lectione  snb- 
actnm  et  confirmatum,  ac  largissimam  doctrinae  copiam  etiam  ad 
Horatii  poemata  rectins  atque  emendatins  quam  antea  edenda  ac  com- 
mentariis  ad  praesentis  aevi  usum  aptissimis  illustranda  adhibuit. 
Idque  consilium,  cum  primam  editionem  a.  1837.  38.  duobiis  vol.  vul- 
gasset,  indefessa  indnstria  et  crescente  successu  per  alteram  (a.  1843. 
44.)    et  tertiam   (quam  post  eins  mortem  lo.  Georg.  Baiterus  a.  1850 


8218. 

18. 

— 

XIII. 

7980. 

19. 

— 

XIV. 

7981. 

20. 

— 

XIV. 

7982. 

21. 

— 

XIV. 

8219. 

22. 

T. 

XIV. 

IXDICES    LIBRORUM   MSST.    ET   EDITORUM.  XXXV 

et  52  aLsoIvit)  crescente  etiam  voluminum  ambitu ,  ita  persecutiis  est, 
nt  ciim  critici  miinere  satis  commode ,  tum  praecipue  interpretis  officio 
üj)time  ac  plenissime  fiinctiis  et  lectorum  desideriis  satisfecerit  et  for- 
mam  quodammodo  operis  asseclis  et  imitatoribus  miiltis  constituerit, 
qni  leviore  conatu  sed  fnictucsiore  in  usiim  adolescentiae  scribiint. 
Codices  mss.  quibiis  in  ciirauda  siia  editione  (siglis  modo  in  notis  cri- 
ticis  nimis  brevibns  et  obsciiris  adhibitis)  nsiis  est  (ex  quibus  nobis 
cjuoque  nonnuUi  obtigerunt)  ipse  in  praefatione  pluribus,  sed  ex  parte 
modo,  descripsit.  Nos  singillatim  dissipatas  notitias  hie  in  unum  con- 
feremiis. 

1)  Cod.  Inblioth.  Bernensis  1.  (sign.  B.  ap.  Orell.,  noster  Brn.  a.) 
Nr.  363.  in  4to.  saec.  VIII.  exeuntis  aut  IX.  ineuntis.  Accuratiorem 
eins  cum  lyricis  Hör.  collationem  Car.  Guil.  Müllei-o  debitam  Orell.  in 
appendice  ad  alteram  ed.  Vol.  II.  p.  811  sq.  exliibuit,  quam  in  ed.  III. 
Baiterus  notis  criticis  in  singulis  paginis  addidit. 

2)  Cod.  biblioth.  Bernensis  2.  (sign.  b.  ap.  Orell.)  Nr.  21.  Fol. 
saec.  X.  pulcherrime  et  acexuatissime  scriptus  Hör.  omnia  continet. 

3)  Cod.  biblioth.  Bernensis  3.  (sign.  c.  ap.  Orell.)  Nr.  542.  4to. 
saec.  X.  omnia  Hör.  continet,  nonnuUis  excisis. 

4)  Cod.  biblioth.  Bernensis  4.  (sign.  d.  ap.  Orell.)  Nr.  508.  mem- 
bran.  saec.  XII.  ineuntis ,  Gallicanae  originis ,  sie  satis  bonus ,  post- 
habendus  tarnen  tribus  prioribus.  Omnia  Hör.  continet,  praeter  Serm, 
Lib.  II.  in  cuius  Sat.  1.  v.  13.  deficit.  Eius  lectiones  primum  in 
ed.  II.  ad  lyrica,  Ä.  poet.  et  Epist.  L.  II.  in  contextu  exhibuit,  cete- 
ras  in  appendice  Vol.  II.  p.  808  sq.     In  ed.  III.  suis  locis  insertae. 

5  et  0)  Cod.   biblioth.    ^iernensis  5.  Nr.  610.  membran.  in  8vo.  saec. 

XII  (sign.  h.  apud  nos  et  Orell.)    et  cod.  6.  Nr.  327.   membran.  saec. 

XIII  (sign.  i.  ap.  nos  et  Orell.)  Nr.  5.  in  codd.  nostris.  Utrumque 
Orell.  modo  ad  octo  illos  versus  Sat.  I,  10.  praefixos  contulit. 

7)  Cod.  biblioth.  Tuncensis  Carolinus  saec.  X.  membran.  in  4to. 
sign.  Nr.  C.  154.  a  nobis  quoque  accurate  coUatus.  Continet  Carm. 
libros  IV  ex  parte  mutilos,  A.  poet.  et  Epodon  libr.  etiam  mutilum 
(sign.  T.  ap.  Orell. ,   Tiir.  ap.  nos).  (Nov.  Quaest.  Hör.  p.  54.) 

8)  Cod.  Sangallensis  oppidanus  Nr.  P.  10.  in  4to.  saec.  X.  nitidis- 
sime  scriptus  et  perbonus  (sign.  S.  ap.  Orell.)  Hör.  omnia  continet, 
excepto  Carm.  saec.   et  Epod.  17. 

9)  Cod.  Morellianus  noster  (codd.  nostr.  Nr.  33.)  a  Baitero  ad 
Orell.  ed.  III.  collatus  -(sign.  E.  ap.  Orell.) 

10)  Cod.  Petropolitanns  saec.  X.  cuius  lectiones  ab  Ed.  de  Muralto 
acceptas  Baiterus  in  ed.  III.  exbibuit  (sign.  p.  ap.  Orell.) 

11)  Cod.  biblioth.  medicae  Montis  Pessulani  membran.  in  4to.  saec.  X. 
Hör.  omnia  continet.  Eius  lectiones  ad  Sermon.  L.  I.  II.  et  Epist. 
L.  I.  II.  a  Dahrembergio  acceptas  Baiterus  in  ed.  III.  Vol.  11.  ad 
calcem  vulgavit.  Nos  eas  in  apparatu  nostro  litt.  M.  signavimus.  — 
Ex  hoc   et   altero   eiusdem  biblioth.   codice  membran.  Nr.  426.  in  4to. 

r.    * 


XXXVI         INDlCES  LIBRORUM    MSST.    ET  EDITORUM. 

saec.  XI.  Baiteriis  leotionea  Lib.  I.  Oil.  1-^U.,  |iiirni  ox  i)ii(iro  iis(nu' 
ad  carm.  l'i.  oodcm  loc'o  •  vultravit.  l'rioi'oin  litt.  a.  alteriiiii  litt.  r. 
siffuavit. 


O.     Index  Editiorium 
quibus  in  recensendis  Iloratü.' Satiris  usi  suinus. 

Ex  largo  librdrum  appafatu  ,  quem  ad  omuia  Horatii  scripta  cri- 
tico  studio  pertractauda  et  receusenda  congcssimu.s,  cos  modo  hie  bve- 
viter  iudicabimus ,  quos  ipsi  ad  S atiras  accurate  contulimus  eorumque 
lectioues.  Omnibus  locis  enotavimus,  perpaucis  modo  iisque  vetustissi- 
mis  exceptis,  quos  cum  ipsis  inspicere  non  eontigerit,  ex  Feae  copiis 
passim  laudavimus ,  asteriscü  in'  hoc  indice  notatos.  Nam  eins  citata 
non  ubiquc  tuta  ideoque  cautissiuie  excipienda  esse,  experti  intellexi- 
mus.  Hie  autem  modo  ut  sigla  a  nobis  adhibi.ta  intelligantur ,  in  an- 
tiquioribiis  certe  editis' brevitati  eo  niagis  stiidebimus ,  quod  pridem 
in  ed.  uostra  Satirarum  a.  1829  emissa  p.  CII  —  CXA^I.  pleniorem 
librorHm  vet'erum  a  nobis  collatorum  nDtitiäm  dedimus. 

■  "    •  a)    EX  SAECULO  XV.  ' 

1)  *Princ.  Ed.  princeps  Eomana  sine  loco  et  anuo  in  Fol.  min. 
circa  a.   1471.  v.  Feam  praef.  p.  XL.        •. 

2)*.Zar.  Ed.  s.  1.  ef  a.  in  Fol.  min. -quam  prineipem  putant  Ge-sn. 
Comb.  lani  Mitscherl.  al.'  Refutat-Fea  praef.  p.  XLVI.  Antonio 
Zaroto.Parmensi,  typographo  Mediolan.  tribuunt.  Ea  usi  sunt  Gesner. 
Comb.  Fea.  Schweiger  Handbuch  T.  II.  p.  387  inter  änhos  1470 — 73 
natam  statuit.  '',..- 

3)  Medial.  477.  Fol.  Phil.  Liavagniae,  irapr.  III.  Kai.  Maii. 
Liber  optlmus  et-  emendatissimus ,  in  mscti  loco  habendus. 

4)'  VeneL  478.  Fol,  Prima  Veneta,  impr.  per  Phil.  Condam 
Petri.  nitida  et  elegans ,  .  niendis  haud  paucis  vitiata.  Propria  raultä 
habet,  ex  nis».  ducta. 

5)  Venei/^IQ,  Exemplar  ex  priore  expressum,  vitiis  passim  foe- 
datum.  .nonnulla,  propria  habet.  • 

6)  Flor.-M^'l,  Fol.  Celeberrima  est  cd.  Fl  o  rentin  a,  quam  Chri- 
stoph. Landinus  adhibitis  mss.  curavit  et  largissimo  commeutario 
instruxit.  Haec  ed.  propriam  receiisionem  exhibet  et  familiam  suam 
ducit.  •  ■        .       . 

7)  renet.  AS^.  Fol.- cum  comment.  Chr.  Landini.  Impr.  Yenetiis 
per  loan.  de  Forlivio  et  soeios.  Landiniana  tertia,  ex  Flor.  482 
non  satis  emendate  expressa. 


INt)ICES    LII!i;(»i;i\M    MS.ST.   KT    EDITOKUM.         XXXVII 

8)  Fenct.  480.-  Fr)!.  «.  comrn-  <^'hr.  L;uidin  i.  Impr;  Venetiis  pci- 
ma{j.  Reruardinum  de  Tridiiio  ex  moiiteferrato.  Landiiiijuia  qnarta, 
(lim  praee^dcntc  ctiam  in  roeiidis  typogr.  coTivftniciis. 

U)  Mcdiol.  4S0.  Fj)l.  cum  cbmin.  Acronis  et  I'orpliyrioiiis,  ex  ofiü- 
ciiiä  Anton ii  Zarotti  Parmonsis,  impendiö  Alex.  Miiintian». 
Summi  momcnti  cd.  libro  msc.  adliibito  expressa ,  propria  multa  affert, 
et  ScUoliaBtas  veteres  ex.  mss.  exhibet. 

10)  *  ^isne?.  49O.F0I.  c- comm.  Acronis,  Porpliyr.  et  Laiidiiii.  Iiiij)r. 
Venötiis  a  Georg.  Arrivabenc  Mantnano.  profecta  ex  rec.  loan.  Fran- 
cis ci  Philpm.usi,  Hua  bona  liabet  (ap.  Feam).  Fa  Bentl.  etiam 
usus  fest, 

11)  Venet.^Xl  (Pinr.)  Fcd.  c.  comm.  novo  Anton.  Mancincll  i, 
Acronis,  Porpliyrionis ,  Ciirist.  Landini.  Impr.  Venctiis  a  Phil-  Pin- 
cio Älantuano  J  402  prid.  Kai.  Martii.  Feracissima  novae  prolis  editio, 
ut  recte  Mitscherl.  notat,  novae  recensionife  instar  habenda,  quaniiad- 
liibitis  codicJbtts  mss.  {in  qnibns  Vaticanum  memorat  ad  Od.  1,  33.  et 
alibi;  Ant.  Manc.incllus  cnravit  et  copiosis  commcntariis  instrnxit. 

12)  Fenet.  iQA.  Fol.  c.  quatuor  comm.  Aeronis ,  Porph.  Landini  et 
Mancinelli.  Impr.  a  i3oneto  Locatello  prid.  Idus  Martias.  Ed. 
ex  Pinciana  expressa. 

13)  Venet.V.)b.  Fol.  c.  quatuor  comra.  (iisdem)  die  XVI.  Februarii. 
Ad  calcem  insigne  cxpressum  cum  litt,  typographi  B.  F.  (JBenedictus 
Fontana.)     Eiusdem  exempli  cum  praecedente. 

14)  Venet.  408.  Fol.  c.  quatuor  comm.  (iisdem)  d.  XIII.  lulii  (sine 
typographi  nomine).  Eiusdem  exempli  cum  duabns  prioribus.  Paucae 
in  bis  varietates  aut  typographo  aut  correctori  tribuendae. 

•  1.5)  .//OCÄ.  408.  Fol.  laö.  Locheri  (poetae  laureati ,  olim  professo- 
ris  in  gymnasio  Fribürgen.si)  .editio  satis  famosa,  in. Germania  princeps, 
Argentorati  1408.  V.  Idus  Martii.  impensis  lo.  Keinhardi  cogriom. 
Gürninger.  figuris  ligno  incisis  ornata  simiHbiis,  quales  Terentius 
eiusdem  typographi  ä.  HOß  refert.  Dedicatio  ad  Carolum  Marchionem 
Badensem  subscripta  a.  1407.  Ed.  ex  Florentina  Landini  482  aut 
exemplari  inde  ducto  expressa ,  cuius  vel  menda  typographica-  repetit, 
sed  tamen  proprias  lectiones  satis  multas  habet,  ex  libris  mss.  in  Ger- 
mania,  ut  Bentleius  quoque  putat,  depromtas,  cum  pravis  ac  vitiosis 
permultis.. 

b)  EX  SAECULO  XVI. 

16)  Aid.  I.  Aldina  prima,  1501.  in  8vo.  Venetiis  apud  Aldum 
Romanum.  Mense  Maio  MDL  (Sic  in  fine  Icgitur,  nam  prima  pagina 
habet  simplicem  inscriptionem:  HORATIUS.)  Ed.  nitida  et  emendata, 
novo  typorum  genere  litteris  inclinatis  tunc  primum  impressa.  Aldus 
Manutius  novam  poetae  recensionem  constituit,  multasque  habet  in- 
signes  et  proprias  lectiones  ex  codd.  mss.  sine  dubio  ductas.  In  fo- 
liis   144,    qUorum  ultimum  est  purum,    merum  textum   exhibet,    nullis 


XXXVIII      INDICES    LIBRORUM    MSST.    ET    KDITOIUIM. 

omnino  iiotis  vel  uhservatioiiilms  Jidditis.  Modo  in  ])riina  pagjina 
aversa  dedicatio  legitur  adMarinnm  .S  aiiiiut  ii  ni ,  jiatiitiiiin  Vene- 
tum.     Tituli  ecdogfis  breves  plernmquc  praefixi. 

11)  Aid.  II.  Aldina  altera,  150".»  in  Svo,  pleno  titulo:  Q.  Horatii 
Flacci  poemata,  in  quibus  cett.  (v.  ap.  f^chwoif^er  II.  p.  3'JO.)  His 
siibiectum  est  insigne  Aldinum,  aucora  delphino  ciicumvoliita,  in  cuius 
medio  nomen  ALDUS.  In  secuudo  fol.  legitur  dedicatio  ad  lafre- 
dnm  Caroliim  Ictum  Mediolanensem.  In  fine:  Venetiis  apud  Al- 
dum  Rom.  mense  Martio  MDIX.  Haec  Aldina  II.  prima  est  editio 
vere  critica,  in  qua  Aldus  Manutius  textum  non  solum  multis  locis 
cmendavit  et  observationibus  criticis  in  praefatione  instruxit,  sed  rem 
metricam  quoque  accurate  tractavit ,  comment.  de  metris  Hör.  in 
praefat.  exhibita,  quam  multi  post  repetiverunt ,  et  singulis  quoque 
odis  metrorum  descriptionibus  instructis.  Orthograpbiae  quoque  cer- 
tam  rationem  ingressus  est  ab  ed.  I.  in  multis  recedentem ,  cum  ac- 
cus, plur.  vociim  III.  declin.  in  eis  hie  induxerit  et  alia  mutaverit. 
Titulos  Eclogarum  ex  Aid.  I.  servavit,  qlios  etiam  Lambinus  post  cum 
aliis  assumsit,  A  ceteris  Aldinis  in  pluribus  differt,  velut  I.  Od.  25 
extr.  prima  omnium  legit :  DedicetEuro.  reliquae:  Dedicet  Hebro. 

18)  Huic  Aldinaell.  subiungimus  mentionem  ed.  1511  in  8vo.  nescio 
quo  iure  Lugdunensis  dictae,  quam  Sim.  Carpentario  tribuunt 
et  ut  sanae  emendataeque  lectionis  plenam  laudibus  eflferunt  I.  A. 
Fabricius  (in  bibl.  Latina)  lani  in  praef.  p.  34.  Mitscherl.  (paulo  cau- 
tius)  qua  Fea  quoque  usus  est.  Eins  titulus  viros  doctos  decepit ; 
omnino  enim  nihil  proprii  habet ,  sed  ex  Aldina  II.  ad  paginam  et 
litteram  usque  cum  omnibus  typographl  erroribus  expressa  est,  quod 
accurate  instituta  collatio  nos  docuit.  Nihil  ab  illa  differt,  nisi  quod 
in  titulo  pro  signo  Aldino  lilii  Gallici  habet  insigne  rubro  colore  ex- 
pressum. 

19)  Aid.  III.  Aldina  tertia,  1519  in  8vo.  Q.  Horatii  Flacci  poe- 
mata omnia  cett.  In  fine:  Venetiis  in  aedibus  Aldi  et  Audreae  soceri, 
mense  Novembri  MDXIX.  Huic  editioni  praefuit  post  Aldi  obitum 
Franc.  Asulanus,  qui  praeter  inultos  alios,  ut  ait,  Andreae 
Naugerii  etiam,  viri  litteratissimi ,  ope  usus  est.  Quare  eam  priore 
multo  castigatiorem  prodire,  in  dedicatione  ad  loannem  Picum, 
Francisci ,  Galliarum  regis ,  legatum ,  merito  praedicat.  Certe  innume- 
ris  locis  a  prisca  lectione,  novis,  credo,  codicibus  in  partem  vocatis, 
recedit,  ut  pro  nova  recensione  habenda  sit.  Asulani  dedicatiouem 
sequitur  Aldi  dedicatio  ex  ed.  II.  tum  Hör.  vita  per  Crinitum  Floreu- 
timim.  Inde  fol.  1  —  156  textus  poematum  Hör.  Singulis  eclogis 
tituli  breviores  quam  in  Aid.  I.  et  II.  praefixi.  Deinde  Annotationes 
Aldi  Manutii  in  Horatium,  et  duplex  metrorum  descriptio.  Denique 
Nicolai  Peroti  Sipontini  praesulis  libellus  de  metris  odarum  Horatia- 
narum,  usque  ad  fol.  189.  Haec  ed.  typis  accurate  et  emendate  ex- 
pressa (modo  in  Od.  II,  6.  v.  1.  2.  desunt)    tantum  auctoritatis   nacta 


INDICES    LIHUOKUM   MSST.    ET   EDITORÜM.         XXXIX 

est,  ut  vulgatam  eins  saeculi  lectionem  constituerit,  quam  Glareanus, 
Rob.  Stephanus,  Muretus,  Lambinus,  Fabricius,  Cruquius,  Xylander, 
D.  Heinsius  aliique  multi  fundamentum  suis  editionibus  fecerunt. 

20j  Aid.  IF.  Aldina  qiiarta,  1527  in  8vo.  Venetüs  in  aedibus 
Aldi  et  Andreae  soceri  meuse  Septeiubri.  Hanc  ed.  ex  Aldina  III.  ita 
accurate  expressam  et  ab  initio  ad  finem  ita  etiam  in  foliorum  numero 
versuumque  in  singulis  paginis  et  in  rerum  ordiue  (adeo  in  omisso 
loco  supra  dicto)  ita  cum  illa  couveiiientem ,  ut  praeter  anni  notam 
et  admouitionem  ad  lectorem  in  tituli  pagina  aversa  prorsus  nibil 
novi  afferat,  etsi  manibus  tractavimus,  utreliquas,  tarnen  in  apparatu 
nostro  memorare  supervacaneum  duximus. 

21)  Colon,  .s.  a.  ,,Q.  Huratii  Flacci  Sermones  exactissime  iam  pridem 
exarati.  Coloniae  in  ofticina  tiliorum  Quentell  ad  Maium."  -Ito.  Ea- 
rissimum  hunc  libellum  Mitsclierl.  praef.  p.  76  merito  vel  ad  finem 
saec.  XV.  vel  ad  initium  sequentis  refert.  Nam  in  Satiris  Ascensia- 
nae  I.  fundus  esse  videtur  cum  ipsa  fere  prorsus  conspirantis  (velut 
in  I.  Sat.  6,  5.  aaito  in  textu,  adunco  in  comm.)  Sed  suas  tamen 
proprias  lectiones  habet,  velut  I.  Sat.  1,  init.  quam  tibi  et  v.  3.  con- 
tentus  vivas  (quae  lectt.  in  Apparatu  nostro  addendae)  et  alibi. 

22)  Ascens.  I.  1503.  Fol.  Ascensiana  prima,  ,,cum  exactissima 
Antonii  Mancinelli  et  cum  familiari  lodoci  Badii  Ascensii  explanatione. 
In  nobilissimo  Parrhisiorum  gymnasio."  (Lyrica,  A.  poet.  et  Sermo- 
nes cum  Epistolis  separatim  editi.)  Edd.  Ascensianae  fere  singulae 
multa  peculiaria  habent,  necdum  satis  a  viris  doctis  excussae  sunt. 
Haec  prima  (1503),  altera  1505,  tertia  1516.  cum  Flor.  Landini  482 
et  Veneta  Pincii  402  plerumque  conspirant,  modo  Ascens.  I.  magis 
cum  ed.  Colon,  s.  a. 

23)  Ascens.  IV.  1519.  Fol.  Ascensiana  quarta,  cum  quatuor 
commentariis ,  Acronis,  Porph.  Ant.  Mancinelli,  lod.  Badii  Ascensii, 
cumque  Annott.  Matth.  Bonfinis,  inter  Ascensianas  emendatissima 
habetur.  Ab  Ascens.  I.  in  multis  differt,  et  ab  Aldo  plura  assumsit, 
plura  fortasse  e  codd.  mss.  quos  certe  Bonfinis  consultavit.  Sed  eius 
coniecturae  in  textum  non  sunt  receptae.  Omnino  proprias  lectiones 
haec  ed.  multas  affert ,  quas  Cuningam.  potissimum  in  suos  usus  con- 
vertit.  •  Ascensianam  ultimam  a.  1529  non  vidimus. 

24)  Mediol.  1508.  Fol.  ,,Horatius  cum  quattuor  commentarius  (sie) 
videlicet  Porfirio  Acrono  Oratio  Landino  Mancinello."  Subiecta  est 
imago  ligno  incisa  rudis  horum  quinquevirorum.  Sub  indice  in  quinto 
fol.  .legitur:  Impressum  Mediolani  per  Magistrum  Leonardum 
Pachel  a.  d.  MCCCCCVIII.  die  XXIV.  Augusti.  —  25)  Huic  ed.  statim 
subiungimus  alteram:  Mediol.  1512.  Fol.  Idem  titulus,  eadem  imago. 
Sub  indice  in  quinto  fol.  legitur:  Impressum  Mediolani  per  Magi- 
strum LudovicumdeBebulco  a.  d.  MCCCCCXII.  die  XXVI.  Au- 
gusti. Hae  duae  editiones  vitiosius  expressae  mendisque  obrutae  cum 
Venetis  1494.  95.  98    unius   fere   exempli    sunt   et   in  singulis   quoque 


XL  INDICES   LIBItORUM   MS.ST.    ET   EDITORUM. 

pafiiiis    iiitcr   se    lespoiideiit ,    ut    uonnuUae  in- [cctionibus  difierentiae  " 
correc'torib.us  m'orlü  triV>ueiidae  esso  videantiir.  *  Ifac  cunctac  cum  qna- 
tiioi*  commentariis    snis    origiucni    diiciuit    c  Veiiota  PinciL    l  lU'i    siipr;!, 
memorata. 

'26)  BasiL  527.  Basileensis  altera,  1027.  8.  ex  officina  Val. 
Cnrionis,  curante  Mich.  Bentino,  cum  c omni.  Acronis  Sdiol.  Vj 
prima  ed.  (-1524)  accuratisstmo  cxpressa,  secundum  Inntinum  exemplar, 
nt  länr "  arbitratiir,"  sed  a'dhibito.  etiam  vetusto'  codice  lo.  Sichardi, 
unde  vita  Hör.  exscripta  praemittitur.  Ed.  omnium  emendatissiraa, 
ut  Fabric.  in  not.  ad  I.  Od.  6,   7.  recte  iudicat. 

27)  Glar.  Ed.  Glareani,  Friburp  Brisgoiae  1533.  1510.  1549.  H. 
Primam  H^hrici  Glareani  editionem  Fabricius  in  Bibl.. Lat.  T.  1.  ed. 
Ertlesti  p.  '408  ad  a.  1533  refert;  recte,  puto.  .Sed  Neukirch  in  Bibl. 
Horat.  et  post  euni  lani,  Mitscherl.  (in  praef.)  Harles  (in  Brev.  Notitia 
p.  261)  Sehweigei'  (klass.  Bibliogr.II.  p.  3ft2)  primam  ed.  anno  1523 
assig^narunt ;  titulum  nön  ex  prima  ed.  (in  qua:  ,,Q.  Horatii  Flacei 
poemata  omnia  studio  ac  diligentia  Hen.  Glar.  poe.  läur.  recognita") 
sed  eX  posteriore  exscripserunt , \ in  qua  vox  p o e.  1  au r.  omissa.  Illam 
a.  1533  primam' omniitm  fuisse,~inde  colligo ,  quod  in  praefat.  librum 
suum  Reverend,  domino  D.  loahni,  Episcopo  Viennensi  dedicat,  a. 
MDXXXIII.  Cal.  Martiis,  priöre  ed.  nulla  memorata';  atque  eodem 
anno  Cal.  Martii  librum  Annotationum  in  Q.  Horatium  Flaccum  altera 
a  priore  diversa  dedicätione  eidem  loanni  inscribit.  Quam  priorem 
dedication«m  omnibus  post  secutis  editionibus  suis  cum  eiusdem  anni 
nota  (1533  kal.  Martii)  praefixit;  Annotationibus  vero  reoognitls  a. 
1535  a,lteram  dedicationem  cum  huius  anni  nota  addidit,  quas  a.  1540 
tertiiim,  a.  1549  quartum  editas  ipse  in  titulo  significat:  ,, Annott. 
quarto  iam  auctae  atque  recognitae."  Praeterea  in  ed.  I.  1533 
praefationem  et  Cantalicii  carmen  heroicum  de  vita  Horatii  sequitur 
,, Index  leqtionis  emendandae,"  qui  in  reliquis  edd.,  lectionc  iam  secun- 
dum ipsum  emendata,  deest ,  quod  procul  dubio  etiam  in  illa  esset 
factum,  nisi  princeps  esseti  —  Ceterum  Glareanus  noster.  (cui  v«rum 
nomen  fuit  Henricus  Lauritus)  summa  arrogantia  atque  insolentia 
in  alios  interpretes,  praecipue  in  Ländinum  et  Acronem,  nil  magnöpere 
dignum  praestitit.  In  textu  Aldinam  lll.  fere  sequitur ,  a  qua  cum 
discedit ,  raro  meliora  _affert.  Annotationes  praecipue  ad  Acronis  et 
Porphyrionis  commentarios  referuntur;  'in  iis  etiam  Des.  Erasmi,  prae- 
ceptöris  sui,  iudicia  identidem  memorat.  Singulis  eclogis  in  textu 
breves  titulös  Aldinae  praefixit,  sed  his  subiecit  plerumque  pleniorä 
argumenta^  quae  ed.  Basil.  1580  recepit,  suppressp  Glareani  nomine. 
Omnes  autem  Glar.  editiones  ad  paginas  (quas  praeter  Annott.  383 
habent)  accurate  inter  se  conveniunt.  • 

28)  Venet.  540.  Fol.  Q.  Hör.  Fl.  poemata  cum  quinque  commentt. 
Ant.  •  Mancinellp ,   Acrone ,    Porph.  lo.  Britännico  ,   Bad.  Ascensio   etc. 


INDICES    LIJiKOKUM    M8ST..  KT   EDITOßUM.  XLI 

Venetiis  per  Venturinum  Roffinellum,  meiisc  Marti.o  1540.     Ex 
Ascensianis  videtlir  ducta,  passim.  modo   contulimus. 

2Ü)  R.  Steph.  Ed.  Roberti  Stephanij  Paris.  1544.8.  Emendatae 
lectionis,  ciiius  fundus  Aldiua  III.  fuit.  In  calce  lectioncs  codd.  miss. 
a  se  collatönim  auctor  addidit. 

30)  l'enet.  544.  Fol.  ,,Q.IIbr.  Fl.  poemata  cum  ratiunc  rarmimim  etc. 
Iiitea-pr.  Acrone,  Porphyr.,  laiio  Parrhasio,  Ant.  Mauciiiello,  Badio 
Asceiisio,  scholiisqne  et  Annott.  virorum  doctLss,  etc."  Venetiis 
ap.  Hieron.  Scotiim.  1541.  Fol.  Textug  huius  ed,  ex  Basileeni<i 
1527  V.al.  Curionis  duetiis  esse  "videtur,  quacum  pliuuuuni  convenit. 
Nitide  impressus  liber,  sed  non  sine  mendi.s  typogr. 

31)  Fe«e<.  553.  Fol.  Venetiis  ap.  Hier on.  Seotum  1553.  Pror- 
sus  eundem  titulum  habet  cum  praecedente,  quacum  ex  omni  parte 
congruit.  . 

32)  ßasil.  bbfi.  Fol.  ,,Q.  Hor.Fl.  opera  grammaticorum  antiqniss. 
Helenii  Acronis  et  Porphyrionis  commentariis  illustrata"  etc.  edita 
auctius  et  emendatius  quam  antea  per.  Georg.  Fabricium  Chem- 
nicensem.  Basileae  ap.  Henricum  Petri  a.  1555.  Alterum 
Volumen  continet  commentarios  Landini,  aliorumque  virorum  doct. 
adnotationes.  Hie  liber  magni  habendus,  cum  propter  Scholiastas  ve- 
teres  praeclara  Fabricü  opera  primum  rectius  et  emendatius  editos,  tum 
propter  ipsam  lectionem  critica  cura  constitutam  et  cum  Basil.  527 
plurimum  convenientem.  Henrico-Petrina  altera  (prima  prodiit  a. 
.1545).  /       .    •    .    . 

33)  Mitret.  1559.  8.  Ed.  M.  Antonii  Mureti  cum  eius  scholiis. 
Venetiis  ap.  Aldum  1550.  .8.  (Prima  ibi  prodiit  a.  1555.)  Liber  nitide 
et  emendate  ad  exemplar  Aldinae  III.  expressus.  Muretus  etsi  a  libris 
mss.  non  niultum  adintus,  dilij^enter  tamen  in  textu  Hör.  recensendo 
versatus  est ;  in  scholiis  nonnulla  emendavit ,  plura  adhibitis  Graeco- 
rum  locis  illustravit. 

34)  Lamb.  a.  1561  Dio.nysius  Lambinus  Monstroliensis  Horatium 
decem  librorum  mss.  auctoritatc  emendatum  et  commentariis  copiosis- 
simis  illustratum  primum  edidit  Lugduni.  4.  Alt  er  am  editiouem 
pleniorem  atque  novis  msctorum  subsidiis  emehdatiorem  curavit  a. 
1567.  Paris.  ap.Macaeum  in.  Fol.  saeplus  post  repetitam.  Lambinus 
hac  nova  scriptorum  Horatii  recensione  et  doctissima  interpretatione 
novam  post  Aldum  horum  librorum  aetatem  condidit  regnantem  in  hac 
litterarum  parte  usque  ad  magnum  Bentleium.  Nos  duabus  operae 
eius  editiönibus  usi  sumus ,  altera  Paris,  a]).  Macaeum  a.  1604  in  Fol. 
accurate  ac  luculeuter  impressa,  cui  accesserunt  Adriani  Turnebi 
in  Hör.  commentarii  et  in  fine  Theod.  Marcilii  ad  Q.  Hör.  Fl. 
quotidianae  et  emendatae  lectiönes,  altera  Aureliae  Allobrogum 
ap.  Petrum  de  la  .  Roviere  a.  1605  in  4to,  minore  qiiidem  sed  satis 
bene  expressa,  cui  additae  sunt  Henr.  Stephani  diatribae  in  Hör. 

35)  Pulm.  Theod.  P  ul  mann  US  (Poelmann)  Cranenburgensis  a.  1557 


XLII  INDICES   LIBKORUM    MS.ST.    ET    EDITOKUM. 

Horatii  opera  Iil)iunini  niss.  ope  emcndata  sclioliisque  illustrata  edidit 
Antveriüac  :i\>.  Nutium  ,,  sul)  cicoiüis"  in  8vö.  titiilis  cum  metrorum 
descriptioiiihus  ft-rc  ex  Aldina  II.  desumtis ,  sed  argumentis  locorum 
copiosioribus  ad  maro-ines  pagiiiaruin  additis,  Aldiiium  textum  plerum- 
que  secutus.  Sed  idem,  post  liauc  a.  15(>1  ropcititani,  pleniorem  cu- 
ravit  edltionem,  opera  sua  cum  Muruti,  Lainbiiii  alioninujuc  scriptis 
collata,  Autverp.  ap.  Plaiitinum  a.  löüO.  12.  rulmamius  nndecim 
codicum  suorum  lectiones  summa  cum  fide  ac  diligentia  excerptas  una 
cum  notis  praecipue  ex  Turnebi  Adversariis  depromtis  in  hac  ed.  publica- 
vit  omnemque  propterea  laudem  meretur.   Ed.  Basil.  1580  eas  repetivit. 

36)  Fabr.  ,,Q.  Hör.  Fl.  poemata  illustrata  argumentis  et  castigationi- 
bus  Georgii  Fabricii  Chemuic  ensis."  Lipsiae  1571.  1578.  158S. 
quas  editiones  habemus  ad  paginam  inter  se  convenientes.  Epistolam 
dedicatoriam  et  carmen  beroic.  ad  lo.  Sturmium  excipit  textus ,  sin- 
gulis  Odis  metrorum  descriptionibns  praefixis ,  tum  Carminum  genera 
et  Index.  Argumenta  et  castigation.es  separatim  editae.  Ge.  Fabri- 
cius,  qui  Basileensi  quoque  ed.  a.  1555  praefuit,  libris  mss.  aliquot 
adiutus,  textum  ab  bac  diversum  secundum  Lambini  ed.  ex  mss.  sub- 
inde  castigatum  exbibuit.  Argumenta  et  annotationes  cognitu  dignae 
subtilem  viri  doctrinam  et  iudicii  elegantiam  produnt. 

37)  Xyl.  ,,Q.  Hör.  Fl.  poemata  secundum  optimas  quasque  editiones 
accuratissime  castigata,  cum  argumentis  et  notis  Gull.  Xylandri, 
Augustani."  Heidelb.  1575.  8.  Hie  vir  de  pluribus  scriptoribus  Gr. 
et  Rom.  meritissimus ,  Professor  olim  Heidelb.  post  editum  Hör.  im- 
matura  morte  abreptus,  bonam  hanc  poetae  ed.  curavit,  Glareani  tex- 
tum cum  delectu ,  non  sine  msstorum  subsidiis ,  ut  videtur ,  secutus, 
bene  et  emendate  expressam  et  primam  omnium ,  ut  puto ,  quinariis 
versuum  numeris  distinctam,  eamque  annotationibus  satis  copiosis 
cognituque  dignis  ornavit.  In  Appendice.  a.  1576  post  Prolegomena 
de  Hör.  vita  ac  poesi  commentarium  in  A.  poeticam  non  perfectum 
reliqviit ,  cui  Index  verborum  additus. 

38)  Cruq.  lac.  Cruquius  Messenius  postquam  a.  1565  librum  IV. 
Carminum,  et  1573  Sermones  separatim  edidit,  primum  a.  1578  Hör. 
opera  ex  undecim  libris  mss.  antiquissimis  emendata  et  largissimis 
commentariis  illustrata  vulgavit  Antverp.  ap.  Plantinum.  4.  haec  ed. 
aliquoties  repetita  a.  1597  denuo  excusa  est,  addito  vetere  Commen- 
tatore  ex  mss.  Blandiniis  praesertim  (unde  etiam  Satirarum  titulos, 
Tantalus ,  Cupiennius ,  Tigellius ,  Crispinus  cett.  sumsit ,  quod  in  In- 
troductione  historica  incertum  reliquimus ,  post  ex  eius  Epiloge  ad 
Lectorem  cognovimus)  eruto,  addito  quoque  lani  Dousae  Commen- 
tariolo  ciim  eius  Succidanea  appendice.  Cruquius,  interpres  doctus 
sed  garrulus ,  passim  taedii  plenus ,  salutarem  tarnen  ex  mss.  suis 
Horatio  operam  praestitit,  Lambini  textum  plerumque  secutus,  sed 
permultis  locis  emendatum  et  in  melius  restitutum.  Nos  duabus  eius 
edd.  a.  1597  et  1611.  4.  quae  optima  habetur,  usi  sumus. 


INDICES    LIUKOKTM    MSST.    ET    EDITOKUM.  XLIII 

30)  H.  Steph.  Henricus  Stephanus,  Roberti  tilius ,  ipso  nomine 
clarissimus,  praeter  praeclaram  operam  aliis  scriptoribus  praestitam 
de  Horatio  quoque  aliquoties  edito  optime  meritus  est.  Prima  ed. 
j)rodiit  s.  1.  et  a.  (Paris.  1577)  8.  cum  scholiis  ad  märg'.  additis,  Dia- 
tribis  et  de  ipsa  ed.  et  de  observationibus  ad  Hör.  In  fine  Index  .sin- 
fjularum  vocum  ap.  Hör.  Altera  Parisüs  a.  1588.  8.  ab  illa,  praeter 
.sfholiorum  locnpletationem,  diversa  passim  lectionis  constitutione,  tum 
sccundis  diatribis  (tribus)  ex  critico  genere  differt.  Tertia  a.  1600.  8. 
ex  altera  expressa  nibil  novi  affert,  sed  in  lectione  cum  ea  non  iibi- 
que  convenit  (ex.  gr.  II.  Sat.  4,  37.  averrere  ed.  I.  II.  avertere  ed.  III.) 
Ceterum  hae  Stephanianae  ad  paginas  et  versus  inter  se  respondent, 
sed  prima  reliquis  emendatius  expressa  (ex  gr.  II.  Sat.  6,  71.  villis 
illa  recte,  ed.  II.  et  III.  villae).  Henr.  Stephanus  cum  Larabini ,  Cru- 
quii,  Fabricü  copiis,  tum  suis  aliquot  subsidiis  e  libris  mss.  usus,  in. 
textu  constituendo  Lambinum  praecipue  sequitur,  sed  proprio  ubique 
delectu  et  subtili  iudicio  adhibito.  Tres  eins  editiones  contulimus, 
earum  dififerentiam  i>assim  notantes. 

40)  Basti.  580.  Fol.  ,,Q.  Hör.  Fl.  opera  grammaticorum  XL  tam 
antiquiss.  quam  neotericorum  commentariis  in  unum  corpus  collectis 
illustrata  cett. "  Basileae  per  Sebast.  Henricpetri.  1580.  Haec  editio 
(Henricopeti-ina  tertia)  nitide  accurateque  impressa,  plenissima  Ho- 
ratianae  lectionis  subsidia  usque  ad  illud  tempus  cognita  continens,  e 
superiore  editione  a  Fabricio  1555  curata  scholiastarum  quidem  com- 
mentarios  et  reliquum  apparatum  omnem  repetiit,  in  textu  tarnen  haud 
pauca  secundvim  Lambini,  Pulmanni,  H.  Stephani  curas  emendata  de- 
dit.  Praefuit  huic  lil)ro  edendo,  ut  ex  dedicatione  IV.  Nonas  Martii 
a.  1580  subscripta  intelligitur,  Nico!.  Hoeniger  Ostrofrisius. 

41)  Chah.  Q.  Hör.  Fl.  opera  omnia,  ex  emendatione  et  cum  com- 
mentariis Petri  Gualth.  Chabotii  (prima  ed.  Paris.  1582.  8.  altera 
Basil.  1587.  nos  habemus  edit.  post  eius  mortem  curatam  a  lac, 
Grassero,  Colon.  Munat.  1Ö15.  Fol.)  Operosa  Chaboti  diligentia,  qua 
sexaginta  vitae  annos  (iit  ipse  ait  in  praef.)  vastis  his  commentariis 
perficiendis  impendit,  licet  in  triplici  illo  artificio ,  dialectico ,  gram- 
matico,  rhetorico  exponendo  inania  ac  puerilia  multa  sectetur,  imme- 
rito  tamen  in  contemtu  adhuc  iacuit.  Haud  pauca  enim  utilia  cogni- 
tuque  digna,  propria  etiam  nonnulla  in  lectione  attulit,  quam  plerumque 
satis  bonam  et  emendatam,  melioribus  editis  in  partem  vocatis,  dedit. 

42)  Crat.  ,,Q.  Hör.  Fl.  ex  fide  atque  auctoritate  veterum  codicum 
summo  (|uam  fieri  potuit ,  studio  emendatus ,  argumentis ,  ratione  me- 
trica  variisque  lectiouibus  et  scholiis  ad  marginem  appositis  perpolitus 
ac  illustratus."  Witebergae  typis  M.  lohannis  Cratonis.  1598.  8. 
Huic  Cratonis  editioni  satis  rärae  nee  omnino  spernendae  qui  prae- 
fuerit ,  non  apparet.  Certe  auctoris  vana  iactatio  est  in  titulo ;  nam 
veteres  Codices  nusquam  citantur;  argumenta  et  scholia  ad  marginem 
e  Pulmanni    ed.    assumta ,   unde   ipse   quoque  textus ,    adhibita  Mureti 


XLIV  INDICES    LIHKMHUM    MSST.    ET'  EDITOKI'M. 

editioiie,  dnctn.s  esse  videtur.  Ked  niliilo.-seciiis  luiee  ed.  etsi  mcndi.s 
typofjr.  pa.ssiin.  vitiata,  cognitu  oninino  digna,  qUöVl  proprin  ac  sing.u- 
l.aria  iii  lection'e  liaud  pauca  habet,  velut  II.  Sat.  ,4,  l\K  iimslo  incv- 
sare  Falerno.  J),  21.  inaiora  tulit:  et  alibi. 

c)  EX  SAECULO  XVII. 

48)  Bersm.  Q.  Hör.  Fl.  poemata  argumentis  et  scholiis  vir.  doct, 
illnstrata  cum  yariis  lectionibus  sex  codd.  mss.  studio  et  opera  Gre- 
gorii  Bersmanni  Aunaeberg.  Prima  ed.  Lipsiae  1,002.  8.  „secunda 
locupletior,  ab  ipso  auctore  r.ecognita"  (in  tit.)  Lips.  lOlfj.  S.  »juanl 
iios  cputulimus,  satis  sdrdide  expressam.  Eruditus  auctor  de  poeta 
bene  meruit  jjropter  codices  suos  diligenter  et  accurate  collato.s-.  In 
lectione  nihil  novavit,sed  Aldinam  III.  plerumque,  adhibita  etiam 
Lambini  ed. ,  sequitnr. 

44)  Torr.  „Q.Hor.Flaccus,  cum  erudito  Laevini  T  orrentiieom- 
mentario  nunc  primum  in  lucera  edito.  Item  Petri  Nannii.  Alcmariani 
in  Artem  poet."  Antverp.  1608.  4.  Toi-rentius  Lambini  textrtm ,  quem 
secutus  est ,  codicum  mss.  subsidiis  adiutus ,  multis  locis  eraendavit 
et  doctissimo  commentarlo  bene  illustravit.  Praemissa  est  vita  Hör. 
e  Xylandri  Proleg.  excerpta.     Eins  editioin  praestantioribus  habenda. 

45)  D.  Heins.  Q.  Her.  Fl.  opera  cum  Animadvers.  et  notis  Da^ 
nielis  Heinsii  longe  auctioribus.  Idem  Jibrum  de  Satira  praefiyit. 
Lugd.  Bat.  ap.  Lud.  Elzevirium  1612.  8.  Hac  altera  ed.  (prima  pro- 
diif  1605)  usi  sumus.  D.  Heinsius  Lambini  textum,  ut  ipse  in  praefat. 
profitetur,  maximam  partem  secutus  est,,  audacius  tamen  subinde  no- 
vavit  et  inanibüs  coniecturis  indulsit.  Liber  eius  de  Satira  cognitu 
dignus. 

.46)  Bond.  Q.Hor.  Fl.  ed.  c.  notis  lo.  Bond.  Amstelaed.  1650.  12. 
(prima  ed.  1606.)  Auctor,  etsi  a  mss.  non  .adiutus ,  sobriam  tamen 
adhibuit  criticam,  meliores  priörum  editiones ,  D.  Heinsii  praecipue, 
secutus.  Breves  eius  notae  ad  marg. ,  textum  iUustrantes ,  pro  illa 
aetate  minime  oontemnendae.  Hinc  factum,  ut  saepissime  repetita 
sit  eius  ed.  ad  nostram  usqueaetatem. 

.  AI)  Rod.  Petri  Rodellii,  e  soc.  lesu,  Horatius  ad  Sereniss. 
Galliarum  Delphinum.  Tolosae  1683.  8.  Textui  ex  vulgari  illius  aevi 
lectione  expresSo  (Mureti  ac  Lambini  praecipue)  sUbiecta  est  interpre- 
tatio  Latina  et  Annotationes ,  praemissa  synopsi  chronologica.  Novis 
subsidiis  auctor  non  est  usus.  Obscenos  löcos  omisit.  Ed.  satis 
emendate  expressa. 

48)  öffcer.' And r.Bac er ius  (Dacier)  Horatii  textum  ex  recensione 
Tan.  Fabri  soceri  (a.  1671.  12.)  simuL  in  Gallicam  Hnguam  transla- 
tum  cum  copiosis  commentariis  primtim  edidit  Paris.  1681.  10  Voll.  8. 
tum  1680.  91.  94.  1709.  Quarta  ■  ed..  emendata  notisque  criticis  et 
historicis  aucta,  additis  Bentleii,  Cuningami  et  Sanadoni  variis  lectio- 


INDICES   LIBRORUM-  MSST.   ET   EDITORÜM.  XLV 

nibus,  post  iiuctoris  mortem  ( 1.732)  prodiit  Amstel.  1727,  10  Voll.  12. 
quiiita  omnium  optima  et  plenisslma  TTambiirfri  17.33.  4  Voll.  4.  (splen- 
dida)  et  10  Voll.  8.  quam  utramque  habemiis.  Dacerius  ingenii  acu- 
mine,  doctrinae  copiis  elegantiqüe  iudicio  adiiitus  in  commentario 
poetae  sensu.?  sä'epe  feliciter'  eruit,  atque  iibi  fallitnr,  quod  haud  rarb 
fit,  subtili  tarnen  disputandi  ratione  placet. 

49)  Tart.  Q.  Hör.  Fl.  opera.  Latine  ed.  et  Gallice  convertit  T ar- 
ter on  e  S.  I.  additis  niotis  criticia  Petri  Coste.  Ed.  qiiarta  (prima 
Bat:  Epistt.  et  A.  poet.  1685)  Ariist^Iod..  1710.  2  Voll.  8.  Ed.  nitida 
et  emendata,  quae  vulgarem  illius  aevi  textum  exhibet  aceurate  ex- 
pressum,  quaedam  tarnen ,  in  di-stinctionibus  p.otissimum,  propria  habet. 

50)  Despr.  Ed.  ■  in  usum  Delphini ,  ciim  parapha-asl  Lat.  et  anno- 
tatione  perpetua  Lud.  Desprez.  Londini  1727.  8.  (prima  prodiit  Pa- 
risiis 1691,  identidem  repetita.)  Auctor  recto  iudicio  nee  vulgari 
doctrinä  usns  textum  suum  ex  Lambini  et  Torrentii  edd.  praecipue 
constituit  et  concipnis  atque  eruditis  annotationibus  illustravit,  quare 
plausum  meruit,  repetitis  editionibus  patefactum. 

51)  luv.  Q.  Hör.  FI.  carmina  expm-gata  cum  adnotatione  ac  perpetua 
interpretatione  (Latina)  los.  luvencii.  Ed.  nova  ab  auctore  denuo 
aucta  et  emendata.  Parisiiö  17-36-.  2  Voll.  8.  (prima  1696.)  Textus 
vulgatam  illius  aetatis  sequitur,;  sed .  ti-uncatus ,  löcis  obscenioribus 
omissig.  Notae  ad  iüterpretationem  satis  commodae,  doctrinam  et  bo- 
nam  mentem  produnt. 

52)  Zin^ck.  Q. Hör. Fl.  opera  ed.  atque  notas  suas  addidit  Eduardus 
a  Zurck.  Harlem.  s.  a.  (1696)  P.  I.  U.  8.  Rarior  quidem,  sed 
non  magni .  aestimanda  mendisque  -foedata  editio.  Auctor  propriis 
subsidiis  non  usus,  Dacerii  praecipue  textum  seeutus  est,  in  lectionum 
deleetu  proprio  iudicio  non  seniper  optimo  adhibito.  Notae  vulgares 
sunt,. nee  exquisitiorem  doctrinam  aut  subtilius  iudiciimi  produnt. 

53)  Bia-iH.  Petri  Burmanni  editio.  Tiaiecti  Bat.  1699.  12.  Ad- 
ditae  sunt  läni  Rutger sii  Lectiones  Venusinae.  ,  Textus  nitide  ac- 
curateque  expressus  maximam  pa,rtem  Heinsianum  a.  1612 , ,  sed  non 
sine  proprio  editoris  iudicio' refert. 

54)  Talb:  Q.  Hör.  Fl.  opera  ad  optimorum  exemplarium  fidem  re- 
censita-'  Acced.  variae  lectiones  opera  et  stiidio  lac.  Tal  bot.  Cantabr. 
1699.  4.  splendide  impressa.  Altera -ed.  ibid.  1701.  12.  qua  usi  su- 
mus.  -Textum  auctor  illius  aevi  vulgarem  dedit ,  opibus  suis  ex  libris 
mss.  quatuordecim ,  quorum  "lectiones-  modo  passim  excerptas  vulgavit, 
ad  fiovam  textus  recensionem  non  usus.  Eins  textum  Millerus  in  ed. 
Berol.  a.  1761  repetivit. 

d)  EX  SAECULO  XVni. 

55)  Baxl.  Q.  Hör.  FI.  Eclogae  cum  sclioliis  veteribus  castigavit  et 
notis    illustravit   Giiil.    Baxterus.      Londini    1701.    8.    repetita    1725 


XLVI  INDICES    LIUHOKUM   MSST.    ET    EDITORUM. 

iiim  iiovis  ;iiiini;i(lver.sioiiibus,  in  quihus  praecipue  lientleium  tangit, 
Tcxtnin  l{:ixteru,s  ex  probntis  cxemplarihus  Lanibini,  Cniqiiii,  Torrentii 
sunisit ,  suo  tarnen  iudicio  ubiqnc  intcrposito.  ]Joftain  eins,  brevem 
et  saepe  acutain  eommeiitandi  ratioiiem,  adliibitis  etiam  vetenim  sclio- 
liastarum  loeis,  viri  critici,  propter  eius  singulare  vocum  origincs 
captandi  atque  Siloyiag  in  seutentiis  scriptoris  siii  quaerendi  Studium 
post  Heynii  V.  Cl.  acerbiorem  censuram  minus  iuste  exagitantes  non 
viderunt,  niillam  illius  saeculi  editionem,  praeclaram  Bentleii  reeen- 
sionem  si  exceperis ,  tarn  populärem  esse  factam  et  tanto  consensu  ab 
aliis  in  suos  usus  esse  adliibitam,  quam  lianc  Baxteri,  cuius  textnm 
liaud  pauci  vel  insignes  viri  certatim  suum  feceruut,  vehit  Gesnerus 
(minimc  inique  de  eo  iudicans) ,  Sandby,  Oberlin,  Combe,  Wakeiield, 
Baden,  Zeune  aliique  non  nominati  multi,  ut  fere  vulgatam  illius  sae- 
culi lectionem  in  ea  invenias.  Tum  singulari  fortunae  favore  Baxtero 
contigit,  ut  eius  editionem  in  Germania  viri  et  doctrina  et  interpre- 
tandi  ratione  praestantissimi  denuo  curantes  notavum  accessionibus 
exquisitis  locupletarint ,  et  textu  quoque  emendato  apparatuque  critico 
aucto  paulatlm  librum  magis  magisque  praestabilem  atque  vel  propter 
breviorem  ambitum  multa  bona  continentem  permultis  etiam  aceeptum 
constituerint.  Siquidem  post  Gesneri  curam,  qui  codicum  mss.  quo- 
que et  veterum  librorum  subsidiis  hanc  editionem  ornavit  et  notis  bre- 
vibus  quidem  sed  doctis  et  commodis  auxit  (Lips.  1752  et  1772.  8.), 
lo.  Car.  Zeunius  recentem  ei  operam  dedit  suisque  notis  et  Indice 
nom.  propr,  ditavit,  ter  repetitis  curis,  1788,  171^)0,  1802.  Postremo 
Fr.  Henr,  Bothe  erudita  sua  diligentia  in  multis  veterum  scriptoribus 
edendis  probata  hanc  quoque  Baxtero -Zeunianam  editionem  ita  denuo 
perpolivit  et  insigniter  auxit,  lectione  innumeris  locis  ex  Feae  prae- 
cipue opibus  mutata,  ut  pro  nova  quodammodo  recensione  haec  ed. 
liabenda  sit ,  Lipsiae  1822.  8.     His  libris  omnibus  nos  usi  sumus, 

56)  Bentl.  Rieh.  Bentleius,  comniuui  omnium  consensu  critico- 
rura  facile  princeps,  salutarem  operam,  ut  aliis  scriptoribus  antiquis,  sie 
etiam  Horatio  impendit  et  viginti  trium  codd.  mss.  ope  non  minus 
quam  excellenti  ingenio  et  singulari  ac  recondita  doctrina  adiutus  in 
eius  lectione  emendanda  ita  versatus  est,  ut  amplius  800  locis  vel 
correctis  vel  illustratis  non  novam  modo  textus  receusionem  constitue- 
rit,  sed  novam  omnino  post  Lambinum  criticae  artis  in  hoc  scriptore 
tractando  aetatem  condiderit  et  doctae  atque  subtilis  interpretationis 
exemplar  in  notis  textui  subiectis  exhibuerit,  licet  audacia  in  corri- 
gendo  interdum  limites  excesserit  ideoque  plurimos  adversarios  nactus 
Sit.  Prima  eius  editio  prodiit  a.  1711.  Cantabr.  4.  notis  ad  calcem 
libri  subiectis;  altera  emendatior,  notis  in  singulas  paginas  distributis, 
recusa  Amstel.  a.  1713.,  splendidius  ibidem  expressa  1728.  4.  et  repe- 
tita  Lipsiae  1764.  8.  qua  utraque  nos  usi  sumus. 

57)  Cnn.  Alex.  Cuningam  Horatium  ,,ex  antiquis  Codd.  (non 
suis,  sed  Cruquianis  potissimum)  et  certis   observationibus"  a.  1721.  8. 


INDICES    LIBRORUM  MSST,    ET   EDITORUM.  XLVII 

Hagae  Com.  edidit,  Animadversiomim  libro  in  Rieh.  Bentleii  nota.s 
separatim  addito.  Homo  corrigendi  eupiditate  ultra  modestiae  ac  ve- 
ritatis  limitcs  abreptus  id  solum  spectat,  ut  Bentleianas  emendationes 
partim  elevet,  partim  ingenti  coniecturarum  numero  exsuperet,  et  in- 
genio,  et  doctrina,  et  opibus  litterariis  longe  illo  inferior.  Crisis  eins 
in  levibus  quibusdam  vocabulonim  immutationibus  (ex.  gr.  neu.,  neque, 
que  pro  nee,  ve)  et  verbornm  tran.spo.sitionil)US  largissimam  sibi  no- 
vandi  materiem  delegit.  Praeterea,  quod  maxime  mirum  videatur, 
acerrimiis  ipse  Bentleii  adversarius,  in  plerisque  tamen  eins  recensio- 
nem  secutus  est,  nee  qiiisquam  eins  lectiones  fidelius  quam  ipse  in 
ed.  sua  expressit.  Merito  iam  Fea  eum  in  praefat.  p.  "VII.  propter 
nimium  novandi  Studium  castigavit.  Fidus  est  eius  satelles  Sanadonus  , 
aeque  levis,  aeque  audax ,  minus  etiam  eruditus.  Nihil  eo  secius 
uterque  hoc  fervido  novandi  studio  ductus  satis  multa  attentionem 
moventia  et  meditatione  digna  attulit,  quare  haud  paueos  etiam  ad- 
miratores  et  asseclas  invenerunt. 

58)  Sanad.  ,,Les  poesies  d'Horace  dispose'es  suivant  l'ordre  chronolo- 
gique  et  traduites  en  FranQois  avec  des  remarques  et  des  dissertations 
critiques  par  le  R.  P.  Sanadon  ex  S.  I."  Paris.  1728.  2  Voll.  4.  Edi- 
tio  luculenter  expressa,  sed  eclogarum  ordine  prorsus  turbato  et  te- 
mere  inter  se  confuso  vix  ad  usum  idonea.  Ed.  altera  emendatior 
prisco  poematum  ordine  restituto,  Paris.  1750.  8  Voll.  8.  Nos  utraque 
usi  sumus.  De  Sanadono  licet  acerbior  sit  doctissimi  D'Orvillii  sen- 
tentia  ad  Charit,  p.  66:  „Sanadon,  qui  nuper  Horatium  temerario  ausu 
Absyrti  instar  concidit  truncavitque  et  triviali  commentario  obruit," 
negari  tamen  non  potest,  eum  cum  Alex.  Cuningamio,  cuius  plerasque 
vanas  coniecturas  recepit,  temerario  novandi  conatu  veritatis  ac  mo- 
destiae lineam  saepissime  transilire.  Cetera  de  eius  opera  v.  ap. 
Cuning. 

59)  Phil.  Q.  Hör.  FJ.  Carmina  nitori  suo  restituta,  accurante  Steph. 
Andr.  Philippe.  Paris.  1746.  12.  Ed.  nitida  emendateque  expressa. 
Auetor  e  Sanadoni  lectionibus  fere  totus  pendet;  propra  parum  aut 
nihil  habet. 

60)  Franc.  Philippus  Fr  ancis  Horatii  opera  Latine  et  in  versus 
Anglice  conversa  notisque  commentatorum  selectis  Anglica  lingua  pri- 
mum  1743  edidit,  cuius  nos  nonam  ed.  (Londini  1791.  4  Voll.  8.) 
nitide  et  emendate  impressam  usurpavimus.  Textus  ex  Cuningamü  ac 
Sanadoni  editis  prodiit,  nee  quicquam  fere  proprii  habet. 

C)l)Sa7idf/.  Q. Hör. Fl.  opera.  Londini  ap.  Guil.  Sandby.  T.I. II.  8. 
Nitida  et  rara  editio,  35  figuris  aere  incisis  ornata.  Textus  in  ple- 
risque Baxterianus.  Variae  lectiones  et  coniecturae  virorum  doct.  ad 
calcem  additae,  nonnullae  quidem  non  satis  distincte. 

62)  Bait.  ,,Les  poesies  d'Horace  traduites  en  Franijois"  auctore 
Car.  Batteux.  Amsterd.  1762.  2  Voll.  12.  (prima  Paris.  1750,  altera 
1753).     Textum  Batteux  post  longiorem  praefationem  ex  antiquioribus, 


XLVIir        INDICES    LIBliOlirM   MSST.   ET    EDITORUM. 

Lambino  jic  'rorrciit.  potisshuum ,    sed  pasahn  nmtihitnm  dedit,    brevi- 
bu.s.nptis  textiii  subiectis. 

03)  MilU  Q.  Hör.  Fl.  opera  cur.  I.  P.  Millero.  Berol.  17(11.  8.  Ed. 
nitide  impressa  Talboti  textum  seciuitur.  Pracmissa  est  vita  Hör.  In 
ealcc  adduntnr:  Diomedes  de  metris  Hör.'  Aldns  Manutius  de  metr. 
Hör.  et  brevior  Index.  Cum  posterioribus  libri  II.  Satiris  modo  con- 
tiilimus. 

64)  Val.  Q.  Hör;  Fl.  opera  ad  fidem  LXXVI  codicum  etc.  cur. 
los.  Valart.  Paris.  1770.  8.  Editio  eleganter  emendateque  excusa  et 
magni  habenda  propter  lectionem  critica  cura  diligenter  accurateque 
constitutam.  Textum  maxime  Bentleianum  secutus  est ,  .sed  eum  in- 
numeris  locis,  propria  ubique  erisi  adhibita,  partim  e  mss.  suis ,  par- 
tim ingenii  ope,-  ita  immutavit,  ut  no%^m  omliino  recensionem  referat. 
Multi  adeo  loci  in  textu  asterisco  novitatis  causa  signati,  in  Variis 
lectionibus  post  textuna  additis.  indicati  non  sunt,  ut  non  pauea  eum 
quae  in  libris  .invenerit,  etiam  celasse  crediderim.  Dolendum  modo, 
quod  codd;  süos  recensere  neglexit  atque  ita  fidem  sibi  ipse  abrogavit. 

65)  Sivr.  Q.Hor. Fl.Carmina  cum  annotat.  Gallicis  Lud.Poinsenet 
de  Sivry.  2  Voll.  Parisiis  1777.  8.  .  S-ivrius  propriis  librorum  mss. 
subsidüs  non  usus  in  textu  cönstituendo  Valartum  inprimis  secutus  est, 
haud  paucis  tamen  a  Bentl.  ac  Sanad.  assumtis.  Notae  ad  Lyrica 
freqiientiores ,  ad  Sat.  et  Epist.  rarae,  levioris  momenti  sunt.  In  Ulis 
Hdr.  carmina  ad  Graecorum  exemplaria  referi'e  studet,  nonnulla  in 
Odis  temere  novavit.    . 

66)  Dorigh.  ,,Q.  Hor.Flaccus,  selectis  fere  omnium  Interpretum,  ac 
praecipue  Dacierii  et  Sanadonis  notis  et  argumentis  illustratus ,  opera 
et  industria  Francisci  Dorighello."  Ed.  secunda,  auctior  et 
emendatior.  Pätavii  1780.  2  Voll.  .8.  Auetor  novis  subsidüs  non  usus, 
Sanadoni  textum  fere  expressit  cum  omnibus  "eius  coniecturis,  quibus 
passim  ipse  nomuillas  fiitiles  temere  addidit.  In  notis  illos  ■  auctores 
maxime  secutus  nonnulla  tamen  sibi  propria  observata  cognitn '  digna. 
affert.  .  . 

67)  Comb.  Caroli  Combii  editio  splendida ,  Londini  1792.  93. 
2  Voll.  4.  textum  BaxteiT)  -  Ge'snerianum  cum  notis  variorum  selectis 
et  Septem  codicum  mss.  lectionibus  exhibet,  Indice  addito. 

68-)  Ob'erl.  ler.Jac.  Ob  erlini. editio  operum  Hör.  Argentor.  1788.  4. 
splendide  ac  lucul'enter  impressa  textum  Bäxtero  -  Gesiieriahum  fere  in- 
tegrum servat,  modo  ortbographia  vöcum  secundum  Codices  quatuor 
adhibitos  eonstituta  et  interpunctione  frequeutius  mutata.  Varias  co- 
dicum lectiones  pauca  folia  in  fine  libri  contineut.  Notae  omnino 
ab  sunt. 

69)  Wakef.  Q.  Hör.  Flacci  quae  supersunt,  recensuit  et  notulis 
instruxit  Gilb.  Wakefield.  Londini  1794.  2  Voll.  8.  Editio  nitidis- 
sima  accurateque  excusa,  quam  auctor  bibliopolae  rogatu  ad  Baxtero- 
Gesuerianum  exemplar  curavit,  ita  tamen  ut  calidioris  ingenii  impulsu 


INDICES   LIBRORUM   MSST.    ET   EDITORUM.  XLIX 

liaud  pauca  in  ipsis  verbis ,  tum  e  .suis ,  tum  e  Marklandi  potissimum 
couiecturis ,  utriusque  maximam  partem  ineptis ,  plura  etiam  in  di- 
stinctionibns  immutarlt.  Notulae  ad  calcem  iitriusqne  vol.  additae  bre- 
vissimae  critici  generis  sunt.  Bini  tituli  imaginibus  aere  impressis  ornati. 

70)  Wieland.  Wielandii  Satiras  Hör.  Germanice  redditas  notisque 
illustratas,  Lips.  1804  (Ed.  I,  1780),  silentio  hie  praeterire  nolui,  «t 
rarius  in  apparatu  nostro  citatas.  Textum  auctor  Bentleianum  subinde 
mutatum  dedit. 

71)  Azar.  loh.  Nicol  ans  de  Azara  praeter  splendidam  editionem 
Parmae,  typis  Bodonianis  1791.  Fol.,  minorem  a.  1793  in  4.  non  minus 
candidam  et  luculentam  curavit,  quam  nos  contulimus.  Textus  me- 
liores  saeculi  illius  editos  sequitur ,  in  Odis  lanü  ed.  maxime.  Notae 
omnino  desunt ,  ut  siquid  proprium  ex  mss.  attulerit ,  non  appareat. 

12)  Bad.  Editio  lac.  Badenii,  Havniae  et  Lips.  179n.  8.  Merus 
poetae  textus,  ex  ed.  Baxtero-Gesneriana  expressus,  subiectis  leetio- 
nibus  codicum  supra  memoratorum. 

73)  Wetz.  ,,Q.  Hör.  Fl.  opera  ad  exemplar  Bentleii  reeudenda  cu- 
ravit ,  argumentis  praemissis ,  notis  criticis ,  vita  auctoris  enarrata  ad- 
iectis,  indicibusque  et  verborum  et  rerum  illustravit  I.  Ch.  F.  Wetzel." 
Lignitii  1799.  2  Voll.  8.  Utilissimus  liber,  solita  diligentia  ab  auctore 
aceurate  confectus.  Bentleianum  quidem  textum  sequitur,  sed  crisi 
sübria  atque  modesta  ubique  adbibita  lectionem  vulgatam  frequenter 
bene  tuitus  est. 

e)  EX  SAECULO  XIX. 

74)  Praed.  „Q.  Hör.  Fl.  opera  restituit,  adiuncta  textus  in  Car- 
minibus  quidem  Mitscherlichiani,  in  Sermonibus  vero  atque  Epistolis 
Bentleiani  diversitate,  typis  exscribenda  curavit  lo.  Chr.  Godofr, 
Praedicow."  Vitebergae,  1806.  8.  Auctor  singulari Horatii  poemata 
corrigendi  atque  emendandi  studio  abreptus,  innumeris  coniecturis, 
quas  omnes  in  textum  recepit,  quasi  palea  quadam  scriptorem  suum 
obruit,  in  qua  subinde  tamen  iitilia  quaedam  tanquam  boni  tritici 
grana  sparsit,  ut  conatus  improsperi  et  a  vulgo  eruditorum  male  ac- 
cepti  fructus  non  tamen  plane  perdidisse  existiraandus  sit. 

75)  Fea  Q.  Hör.  Fl.  opera  ad  mss.  Yaticanos  cett.  emendavit  notis- 
que illustravit  Car.  Fea,  Komae  1811.  2  Voll.  8.  De  Car.  Feae  sub- 
sidiis  in  Indice  codd.  jnss.  egimus.  Praeclaram  ille  Horatio  operam 
praestitit,  cum  eius  lectione  innumeris  locis  librorum  mss.  ope  quibus 
plurimis  usus  est,  emendata,  tum  rebus  singulis  permultis,  praecipue 
ex  antiquitate  Romana,  in  annotationibus  textui  subiectis  insigni  sua 
doctrina  illustratis.  Haue  edit.  Fr.  Henr.  Bot  he  denuo  excudi  cu- 
ravit, sed  minus  emendate,  Heidelb.  1821.  2  Voll.  8. 

76)  Doer.  Q.  Hör.  Fl.  opera  omnia,  recens.  et  illustravit  F r.  Guil. 
Doering.  Vol.  I.  II.  Ed.  quarta  Lipsiae  1829.  (Vol.  I.  ed.  1803.) 
Doeringii    editio ,    etsi    propriis   subsidiis   carens ,    ad   Hör.    lectionem 

HURATII    SAT.  (1 


L  iMH(i:s  Lii!i^>i;r,M  msst.  kt  kuitokcm. 

onu'iulanilaiii    innctcr    ooiiii'i'tiiras    auctoris    iioiiiiullas    iiiliil     ]ira('s1itit,    ' 
tiuiivn    jiroptcr    iMiicudatum    rx    optiiuis    Hciül.    .AfitsclH'rl.    Ilriin!.     I<\'!i(' 
al.   ciliti.s   tfMiiiu   et    |in>iitcr   ))()]iulareiii   ati|ii('  fujimiodaiii   iiitcriir.-tatio- 
uoin   jilansiiin    ainul    \iriis    criticus    iiiiiiiis   (|ua)ii    ajiiid    \  ii1l;iis    liiiiniiiiiiii     ■ 
elogantiormn   iuxcnit. 

77)  Ueiinl.-  Lud.  Kr.  lIciiidDrl'  in  n.itissiina cditiuiic  S.'itiraruiii 
Vratisl.  1815.  S..  noii  tain  novam  textus  rcccusioncin.,  ciiiiis  d  su'bsidia 
doeraiit,  quain  ]dciiaiii  eins  iutcrju'ctatioiunn  ad(d('S{'(!utiiiili  inpriniis' 
antiquitatis  stiidiiiscH'iuii  usilnis  (■(iiivciiiciitciii  s](cclaliat .  .Multa(|iic  et 
praeclara  vir-ej;rt'i;ius  pracstitit ,  i)iuuiiuin|iic  adliiic  optiiiic  c'()|ii(),sis.si- 
mcMiiiü  Ilor.  Satiras  illiistravit ,  acuiiiim^  ac  doctriiia  siia  et  in  Icc-tiu- 
nibiis  iudicandis  ju-obata.  ICius  lihnini  r('cciiti])us  ciiris  auctum  et 
oniervlsltum  vir  yiug'ulari  ductriiia  iiidieii(|iic  elöji'antia  cxceHoiis  ,  E.  P-, 
AVUS  temann ,  dcimo  edidit ,  .('.  (i.  Zniii]itii  cunini.  de  tciiiporilnis 
Satirai-uin  non  adiiHidnm  pr(d)al)ili  pr.-icinissa,    Lipsiac;    IS4;^.   S. 

7S)  /loth:  l'ri  d.  lleii  u.  JJo'tlie  jiiist()naiii  a.  LS'-'J  I-'vac  iMlitiouciri 
dciiuo  excudeudaiii  curavit,  oodeni  anno  A  d  n  o  t  a  t  io  n  u  iii  ad  llora- 
t  i  lun  a  C'arolo  Fca  cdituni  dnns  Fasc-iciilos  .una  cuiii  lo.  (icoriJ-. 
Gracvii  sclioliis  ad  Odaruni  lilu-os  dno  priores  Ileidelb.  in  8vo  edidit. 
Tuni  editi-onem  lloratü  Jiaxtero -Z  cnnianam  (v.  sup.  voc.  Uaxt.) 
recoecno-vit  et  plnrilnis  inutilibus  recisis,  annotationiljTis  t-riticis  et  exe- 
■i'cticis  aiK'tis  et  textii  ex  novis  optimoruni  lil)roruni  .subsidils,  Heindorfii 
in))rinus  ed.  Satirarnni,  recens  eonstituto,  nonnullis  loeis  ex  coniectiirä 
eniendatis,   noyam  ([UodJimmodo  Baxteriani  libri  receiisloiiem   dedit. 

70)  Camp.  Q.,IIor.  Fl.  opera  Latine,  et  XJallice  couversa  anct. 
Campe  neu. et  Despre'^s'  (Oeuvrfes  d'Horace,  tradu.ites  i)ar  C".  et  D.- 
eett.)  adiimcto  Galliani  abbatis  cönimenttivio  in  Artcm  ]ioet. ,  et 
praemissa  coninient.  de  Ilor.  vita  et  scriptis.  itenujue  de  eins  villa 
Sabina.  Parisiis  IS-'I.  2  Voll.  S.  In  textn  recensendo  Canjp.  ))ropriis 
librornm  mss.  opibus  non  adiutus,  Sanadonnni  poti.ssinium,  sed  enm  de- . 
leetii,  videtur  esse  secutus.  Lectiones  olisoletas  tarnen  liaud  paucas-reti- 
miit,  (juaedam  ex  iiigeaio  iiovav'it  et  passim  nonnulla  pro  ai'bitrio  omi.sit. 

80)  Poit.  Q.IIoratiusFlaccüs,  reoensüit  et  emendavit  F.  G.  P-ott.ier. 
Pavisiis  1823.  8.  exend.  Firmin  Didot.  Editio  splendida  et  eraaculata', 
eni  cnrandae  Pottiertis  eodiecs  mss.  XXIII  l)ibliotliecae  Regiae  Paris.. 
adl!il)nit  eornnnjue  vavias  icctinnes  inline  libri  addidit.  A  Föäe  textn,  . 
(jueni  (Mlitioni  suae  t'unilanientum  fecit ,  saepius ,  '  sita  crisi  adbibita, 
diseessit,  ipse  tnnu'n  non  mnlrum  novi  ex  mss.  suis  iiaruui  diligenter 
colTatis  intulit. 

Sl )  Dl/vi'/.  Q.  Horatius  Fiaceus  ex  uec.  et  cum  notis  Petr.i 
Dnvi([uet.  Parisiis  182.").  20.  S.  Primus  et  alter  tomus  exstat,  qui- 
bus  Lyriea  et  Sermonum  Lib.  I.  eontineutur.  Tertinm  non  vidimusl 
Auetor  Potticri  tcxtnm  plerum(|Ue  sc^inirnr;  iiise  eritieis  snlisidiis  uon 
adiutus,  nilill  lere  no\i  altiilit,  nee  ohihmio  eritiees  rationein  in  notis 
babuit.      KU'i;-ans  tarnen-  et  nitida  est   editio.  ■    • 


INDICES   LIBRDRUM   MSST.    ET   EDITORUM.  LI 

82)  Bip.  ,,Q.  Hör,  Fl.  ex  ed.  Bip.ontina  II.  (IT'SS)  ad  optimas 
lectiönes  mss.  et  edd.  nova  Editio  receiisita"  cett.  Editio  nitida  et 
emeudate  excusä,  breviUus  notis  in  singulis  paginis  textiii  subiectis, 
Vita  Suetonro  tribiita  et  Notitia  litteraria  praemissa,  Indice  in  fine 
addito,  cnra  I.  B.  M.  Genee.     Textum  Cesueri  plerumque  exhibuit. 

83)  Zell.  ,,Q.  Hör.  Fl.  opera  ad  optimoriim  librorum  fidem  cum 
variarum  lectiQUum  delectu  cur.  Car.  Zell.'.'  Stuttgard.  1827.  '^Voll.  12. 
in  Satiris  auctor  textum  Heindorfii  plerumque  secutus  est  eiusque  iu- 
troductionQs  ad  singulas  satiras  Latine  convertit.  Editio '  nftide  im- 
pressa  operarum  tarnen  vitiis  non  vacat. 

84)  lahn.  ,,Q.  Hör.  Fl.  opera  omnia.  ad  optimormn  librorum  fidem 
recensuit  et  adnotationibus  instruxit  lo.  Christ.  lahn."  Lips.  1824.  8. 
Secünda  ed.  emendata  et  aucta  Lips.  1827.  8..  In  prima  ed.- aucför 
Feaie'- textum  plerumque  secutus  est,  proprio  tarnen  iudicio  ubique  ad- 
hibito,  atque  in  fine  adnotationes  exquisitae  doctrihae  plenas  adiecit. 
In  altera  cd.  saepius  etiam  a  Feae  textu  recessit  et  in  adnotationibus 
denuo  ■  digestis  ätque  auctis  plura  etram  cogiiitu  dignis.sima  attulit. 
Utraque  editio  nitide  et  aocurate  impressa. 

85)  Mein.  ,,Q.  Horatius  Flaccus*.  recognovit  Aug.  M'ei necke."  Be- 
rolini  1834.  8.  Oeleberrimus  auctor  purum  textum  exhibuit,  BehtleiaUum 
exemplar  "potissimUm ,.  sed  proprio  ubique  iudicio  atque  delectu  adhi- 
bito  secutus  et  ortliogi-aphia  voc'um  vulgari  servata.  Eius  liber  proptei' 
lectionis  emendationem  ac  praestantiam  niagiii  liabtepdus,.  vel  ideo 
praestabilis ,  quod  in  libris  IV'Odarum  carmina  viginti  quatuor,  quae 
mouostrophä  adhuc  vel  distropha  fuere,  ingenioso  invento  omnia  te- 
trastropha  feeit. 

•  86)  Grell.  ,,Q.  Horatius  Flacöus.  recensuit  atque  interpretatus  est 
lo.  Cäspar-Orellius."  Ed.  I,  Turici  1837.  38.  2  VolL. 8..  Ed.  IL 
emendata  et  aucta.  ib.  1843.'  44.  Ed.  III.  emendata  et  aucta.  cur. 
lo.  Georg.  Baiterus.  ibid.  1850.  52.  '2  Voll.  8.  HuLus  de  editioiiis 
praestantiä  iam  egiuius  in  Indice  codd.  mss.  Orellius  codicum  ■  mss. 
suoruni  subsidiis  optimisque  libris  editis  adiutiis  textum  poetae  quan- 
tuni  fieri  pbtuit,  ptu-um  atque  emendatum  constituit  (quamquam  in  ad- 
riptatione  criticä  iüsto  levior,  aliorum  subsidia,  vel  ipsius  Feae,'.  parum 
respexit)  ac  primus  omnium  cuncta  Horätii  scripta  interpretatione 
iusta  ac  plena  huius  aevi  usibusaccomraodata  instruxit,  etiämsi  col- 
lecta  undique  et  decerpta  ex  aliorum  scrijjtis  particulatim  imriiixta  ni- 
miam  festination^n  et  instabile  iudicium  saepe  jirodant.  Sed  tamen 
eius  opera  diu  etiam  durabit  ac  probabitur. 

87),  Bur.  ;,Q.  Hpr.  Fl.  opera,  quae  suis  variorumque  notis  illustravit 
Th. . Bürette, ■  iii  academia  Paris,  historiae  professor."  Parisiis  184^.  8. 
Editio  splendide  accurateqiie  expressa.-  Textum  ex  vecentioribüs  edi- 
tis, praeiüpue  Pottieri  atque  Orellii  emendatunr  auctor  exhibuit.  Nt)- 
tae  bene  delectae  ac  satis  commodac  multa  cognitu  digna  aflei-unt. 

88)  Dil).    ,,Q,  Horatii  Fl.  opera  omnia  re<;ognovit  et  commeutariis  in 


LH  INDICES   LIBRORUM   MSST.    ET   EDITORUM. 

usum  scholanim  instruxit  Guil.  Dillenburger,  Dr.  pli.  gjmn.  reg. 
Embric.  Director."  Editio  altera.  Bonnae  1848.  8.  (prima  prodiit  a. 
1843.)  Opus  summa  cum  diligentia  in  textu  ex  optimis  libris  consti- 
tuendo  et  insigni  doctrina  in  commentario  adoli-scentibus  perutili  per- 
ficiendo  prae.stabile,  quod  accurate  contulimus. 

S{})  Dtz.  Q.  lloratü  Fl.  opera.  in  usum  scholarum  edidit,  varietate 
scripturae  et  conimentariis  instruxit  Henricus  Duentzer.  Brunsvigae 
1849.  8.  Auetor  iam  pridem  libris  quinque  editis  ad  Hör.  poematum 
crisin  et  explicationem  pertinentibus  bene  meritus  liac  in  editione 
adolescentium  usibus  dicata  subtilem  suam  doctrinam  iudicüque  elegan- 
tiam  cum  in  textu  ex  optimis  editis  constituendo,  tum  in  commentario 
commodo  atque  perutili  conticiendo  probavit.  Nos  sedulo  eam  contulimus. 

90)  Schm.  ,,Q.  Hör.  Fl.  opera  omnia  ex  recens.  lo.  Chr.  lahn.  Ed. 
quinta  cur.  Theod.  Schmid."  Lips.  1851.  8.  lahnii  dudum  defimcti 
editionem  auctor,  omissis  eius  annotationibus ,  pro  eximia  doctrina  sua 
Horatianorumque  scriptorum  peritia ,  quam  pridem  praestantissima 
Epistolarum  editione  praeclare  probavit,  tam  egregie,  textu  secundum 
optimos  libros  recognito  et  recens  constituto  denuo  curavit,  ut  emen- 
datissimum  Horatianae  lectionis  exemplar  exhibuerit. 

91)  Wdm.  Q.  Horatius  Flaccus.  Lipsiae  apud  Weidmannes.  1851. 12. 
Liber  nitidissime  et  emendatissime  expressus ,  solum  poetae  textum 
exbibens  secundum  Bentleii  exemjilar  potissimum,  sed  cum  delectu, 
constitutum,  cuius  auctorem  Mauritium  Haupt  esse  dicunt;  sed 
quod  ipse  nomen  suum  celavit,  nos  officinae  nomine  librum  designan- 
dum  putavimus. 

92)  Krg.  ,, Des  Q.  Horatius  Flaccus  Satiren  und  Episteln  für  den 
Schulgebrauch  erklärt  von  G.  T.  A.  Krüger."  Leipzig  1853.  8.  Eru- 
ditissimus  auctor  in  textu  constituendo  Orellium  fere  et  ante  dictum 
Weidmannianum  exemplar  secutus  est.  In  commentario  Germanice 
scripto  adolescentium  usibus ,  argumentis  praecipue  cum  sententiarum 
nexu  accuratius  expositis ,  praeclare  consuluit. 

93)  Weh.  ,, Des  Q.  Horatius  Flaccus  Satiren  übersetzt  und  erklärt 
durch  Wil'h.  Ernst  Weber..  Nach  des  Vf.  Tode  herausgeg.  von 
Wilh,  Sigm.  Teuffei."  Stuttgard  1852.  8.  Eruditissimus  auctor 
pro  insigni  opera,  quam  dudum  et  ceteris  Romanorum  poetis  et  Ho- 
ratio  inprimis  praestitit ,  librum  cognitu  dignissimum  quasi  hereditate 
nobis  reliquit,  quem  prelo  vulgatum  Teuffelii  V.  Cl.  beneficio  debe- 
mus,  qui  observationibus  passim  insertis  eum  ditavit.  Versus  Gernia- 
nici  Ingenium  auctoris  et  intelligentiam  produnt;  in  sermone  ijjsisque 
numeris  non  satis  ex  Horatiano  usu  laevigati  et  perpoliti.  Commen- 
tarius  familiärem  interpretationem  refert;  licet  interdum  iusto  verbosior, 
subtile  tamen  iudicium  cum  exquisita  doctrina  et  recentioris  operae 
Horatio  praestitae  scientiam  prodit,  et  omnino  permulta  uova  atque 
cognitu  digna  affert. 


HISTORISCHE  EINLEITUNG. 


lieber  das  Wesen  und  den  Charakter  der  Ilorazi- 
schen  Satire  haben  -wir  im  Eingange  unserer  Ausgabe  des 
Ersten  Buchs  im  Jahre  1829  ausführlicher  gehandelt,  daher 
Avir  uns  hier  kurz  darüber  fassen,  lloraz  hatte  diese  der 
Römischen  Poesie  eigenthümliche  Gattung,  nach  dem  Vor- 
gange des  hundert  Jahre  früher  lebenden  Dichters  Luci- 
lius,  dessen  Producte  bereits  nach  Inhalt  und  Form  veraltet 
waren,  wiewohl  er  noch  seine  Liebhaber  fand  (Quintil.  10, 

I,  93),  von  Neuem  aufgenommen  und  durch  sein  Genie  und 
seine  meisterhafte  Darstellung  zur  klassischen  Geltung 
gebracht.  In  seinen  zwei  Büchern  Satiren  stellt  er  eine 
Sammlung  von  Zeit-  und  Sittenbildern  auf,  Avorin  das 
wirkliche,  in  der  damaligen  Weltstadt  Rom ,  zumal  bei  der 
noch  bestehenden  Freiheit  des  einzelnen  Daseins,  an  sitt- 
lichen Contrasten  so  reiche  Leben,  in  seinen  mannichfaltig- 
sten  Erscheinungen ,    (quisquis    erit    vitae,   scribam,   color. 

II.  Sat.  1 ,  60.)  mit  einer  unerschöpflichen  Fülle  von  Witz 
und  Laune  in  Beispielen  zur  Anschauung  vorgeführt  und 
das  von  Thorheit ,  Verwirrung  und  Leidenschaft  viel- 
fach bewegte  Treiben  der  Menschen  und  ihre  mancherlei 
falschen  und  verkehrten  Bestrebungen,  wie  in  einem  bun- 
ten Gemälde,  durchdrungen  von  dem  Lichte  einer  heitern 
Poesie,  dargestellt  Averden,  Avorin  die  eigene  Persönlichkeit 
des  Dichters,  sein  inneres  und  äusseres  Leben,  vielfach 
verflochten  erscheint. 

Das  Eigenthümliche  der  Horazischen  Satire,  wodurch 
sich  dieselbe  sowohl  von  der  seines  Vorgängers  Lucilius, 

HÜRATII    SAT.  1 


2  ins  roK'isciiK  KiM>Krrr\<:. 

als  \ti)i  iltT  sjȊtcni  des  Juvciialis  und  rcrsiiis  wcsovitlicli 
iuit('i"srii('i(lct ,  ist  ihr  et  h  i  s  c  h -]>  li  i  1  os  oj)  li  i  s  c  Ikm'  (^lia- 
vaktcv,  -worin  sicli  die  tici'c  und  .uriiiidliclic  I>ilduii_<2,'  dos 
Verfassers  ortcnl)ar1  und  der  /,ulallii;i'ii  und  \orrd)er<j,('lien- 
den  Hrselieinnni;',  durch  ihre  Kriiehuni;'  in  (L'is  all,i;-eniein 
ethisc'lie  (u'biet,  ihrt^  Dauer  und  (ieltuiii;-  für  aHe  Zeiten 
siehert.  Daher  (U'r  ewii;-  irische  JJeiz  dieser  I  )iehtuni;'en, 
die  in  ihrer  speeieUen  liezieliunji;-  aul"  di(!  (hunalic,'e.  Rö- 
mische Welt  doch  die  allgemeinen  Interessen  des  Lebens 
und    Denkens  iiljerall  in   iVnspruch    nehmen. 

Zum  l)ess(;rn  Verständniss  der  llorazischen  SatircMi 
ist  eri'orderlich^  ihre  liistorische  K  nt  wickcl  un«^-, 
d.  li.  die  Zeit  der  Ahfassuni;-  aller  einzelnen  Satiren,  näher 
zu  ert'orschen  und  darzustellen,  da  dieselben  mit  dem  Bil- 
dungsg-anü;c  des  Dichters  und  seinen  Lebensverhältnissen 
o-enau  zusannncnhängcn  und  zum  Theil  auf  die  gleichzei- 
tigen Zustände  des  üft'entlichen  Lebens  Bezug  habcni. 
Diese  KachAvoisung-  wollen  wir  in  Folgendem  mit  mög- 
lichster Kürze  und  Ueborsichtlichkeit  liefern,  ohne  uns 
Aveiter  auf  eine  genauere  Lebensbeschreibung  des  Dichters, 
noch  (wo  OS  nicht  unumgänglich  nöthig  ist)  auf  eine  Wi- 
derlegung fremder  Meinungen  einzulassen,  vertrauend,  dass 
unsere  Annahmen  und  Behauptung« ai  durch  ihre  innere 
Wahrheit  sich  hinlänglich  schützen  werden. 

Quintus  lloratius  Flaccus  hat  seine  dichterische 
Laufbahn  mit  den  Satiren  angefangen,  (leboren  im  Jahre 
d.  St.  C^O  (05  V.  Chr.)  den  8.  December,  zu  Venusia,  einer 
Römischen  Coloniestadt  in  Apulion,  als  der  Sohn  eines 
Freigelassenen  lloratius  (entweder  von  der  tribus  TIo- 
ratia,  zu  der  Yenusia  gehörte,  oder  von  seinem  trüheren 
Herrn  so  benannt),  eines  verständigen  und  gebildeten  Man- 
nes, Besitzers  eines  kleinen  ( irundstücks  daselbst  (niacro 
pauper  agello.  L  Sat.  G,  71),  Avard  er  in  früher  Jugend 
(vielleicht  schon  im  7.  Lel)ensjahre,  da  er  von  seiner  Be- 
kanntschaft mit  (Jfellus  als  puor  parvus  redet,  IL  Sat.  2, 
IJ2,  und  nicht  die  Trivialschule  zu  Venusia  besuchte,  L 
Sat.  (i,  72:  pater  —  noluit  in  Flavi  ludum  nie  mittere)  von 
seinem   Vater,    der  die   glücklichen   Anlagen    des    Knaben 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  6 

erkannte,  zu  seiner  bessern  Ausbildung  nach  Rom  gebracht. 
Hier  erhielt  er  eine  vorzügliche,  seine  Geburt  und  Ver- 
hältnisse weit  überbietende  Erziehung,  indem  sein  Vater, 
der  als  Cassierer  (coactor*))  seinen  Unterhalt  verdiente, 
ihn  die  vornehmen  Schulen  besuchen  Hess,  wo  Senatoren- 
und  Kittersöhne  unterrichtet  wurden,  und  auch  für  sein 
anständiges  äusserliches  Auftreten  keine  Kosten  scheute, 
dabei  selbst  den  Knaben  zu  allem  Guten  anhielt  (I.  Sat. 
4,  105  f.)  und  ihn  als  treuer  AVächter  zu  allen  Lehrern 
begleitete.  Unter  diesen  war  der  bekannte  Grammatiker 
Orbilius  Pupillus  (II.  Epist.  1,  71),  der  ihn  in  die 
Leetüre  der  Griechischen  Dichter,  namentlich  des  Homer 
(11.  Epist.  2,  42),  wie  der  altern  Römischen  (des  Livius, 
IL  Epist.  1,  69)  einführte.  Seinen  weiteren  Unterricht 
erhielt  er,  der  Römischen  Sitte  gemäss,  in  den  Schulen  der 
Redner  und  Philosophen,  die  er  jedoch  nicht  namhaft  macht. 
So  in  Rom.  unter  den  gewaltigsten  Stürmen  des  öffent- 
lichen Lebens  in  der  letzten  Zeit  der  Republik  und  wäh- 
rend des  Bürgerkrieges  zwischen  Pompejus  und  Cäsar, 
auf  dieser  Weltbühne,  wo  er  die  grössten  jMänner  der  Zeit, 
einen  Cäsar,  Pompejus,  Cato,  Cicero,  M.  Brutus,  Antonius 
u.  a.  gesehen  und  ihre  Reden  auf  dem  Forum  angehört 
hatte,  zum  Jünglinge  gereift  und  gewiss  mit  den  erhaben- 
sten Eindrücken  in  seinem  empfänglichen  Gemüth  erfüllt, 
reiste  er,  etwa  20  Jahre  alt,  wie  man  meint,  im  J.  d.  St. 
709,  um  seine  Bildung  zu  vollenden,  nach  Athen,  wo  er 
in  Gesellschaft  des  jüngeren  Cicero,  des  Messala,  Bibulus 
und  anderer  Römischer  Jünglinge  die  Schulen  der  damals 
berühmten  Philosophen  besuchte,  unter  denen  Plutarch 
(Brutus  24)  den  Akademiker  Theomnestus  und  den  Peri- 
patetiker  Cratippus  (Cic.  Offic.  I,  1)  nennt.  Hier  lernte 
ihn  im  Spätsommer  d.  J.  710  der  aus  Italien  herüberge- 
kommene Römische  Prätor  M.  Junius  Brutus  kennen, 
der,  zum  Schein    ein    eifriger   Zuhörer   dieser  Männer,  mit 


*)  Und  zwar  zu  Rom,  denn  wenn  er  dieses  Amt,  das  er  vlelleiclit  schon 
zu  Veusia  geführt ,  später  zn  Rom  aufgegehen  hätte  ,  würde  Horaz  nicht 
sagen  :  ut  ftiit  ipse,   sondern  iit  fuerat. 

1* 


4  lIlsroiJlSClIK    KINLKirUNO. 

der  ALsk'lit,  sich  ziiiii  Kampfe  wider  seine  Gegner  zu 
rüsten,  die  dort  anwesenden  Komischen  .lilnglinge  unter 
seine  Falincn  rief,  unter  diesen  auch  unsern  lloratius,  den 
er,  wohl  aus  i\t-htuni;'  voi"  seiner  I)ihhiii,i;'  und  Persönlich- 
keit, zum  Legicnistribun  und  damit  zum  Hang  des  liitter- 
standes  (Lipsius  Älilit.  Rom.  p.  128)  erhob.  Von  der  Zeit 
au,  vermuthlich  zu  Knde  des  .1.  710,  beginnt  die  kriege- 
rische Laufbahn  UHsers  Dichters  (Sueton. :  belle  Philippensi 
excitus  a  jM.  Pruto  imperatore  tribunus  miHtum  m(!ruit. 
v"l.  II.  Epist.  2,  4()  und  II.  Od.  7.  O  saope  meeum  tempus 
in  ultinuim  Deducte,  Bruto  niilitiae  ducc),  indem  er  dem 
M.  Brutus  nach  Macedonien,  von  da  vernmtlilich  nach 
Kleinasien  folgte  (denn  von  der  Stadt  Lebedus  redet  er 
aus  eigener  Anschauung  I,  Epist.  H;  Ö,  und  dem  Process 
des  Pupilius,  Sat.  1,  7,  hatte  er  zu  Clazomenä  beigewohnt) 
und  endlich  an  der  Doppelschlacht  bei  Pliilippi,  gegen  die 
Triumvirn  Cäsar  Octavianus  und  M.  Antonius,  im  Herbst 
d.  J.  712  Tlieil  nahm.  ISIacli  dem  unglücklichen  Ausgange 
derselben  entfloh  er  mit  Andern  und  begab  sich  nach 
Italien  und  nach  Rom  zurück,  wo  er,  man  weiss  nicht 
durch  welche  Vermittelung,  die  Verzeihung  der  Machtha- 
ber erhielt  (venia  impetrata.  Suet.) ,  aber  in  Dunkel  und 
Dürftigkeit  versunken  (Decisis  Immilem  pennis  inopemque 
paterni  Et  laris  et  fundi.  II.  Epist.  2,  50.  Sein  Vater  war 
vermuthlich  unterdess  gestorben  und  dessen  Gütchen  zu 
Venusia  bei  der  Landvertheilung  an  die  Veteranen  conriscirt. 
Appian  b.  civ.  IV,  3),  verschaffte  er  sich  zu  seinem  Un- 
terhalt eine  quästorische  Schreiberstelle  (scriptum  quaesto- 
rium  comparavit.  Suet.).  Wie  lange  er  diese  behalten,  ist 
nicht  ausgemacht ;  vielleicht  bis  723,  nach  Erlangung  sei- 
nes Sabinerguts  (II.  Sat.  6:  hoc  erat  in  votis!).  Die  ]\Iusse- 
stunden  dieses  Amtes  aber  benutzte  er  zur  Entwickelung 
seines  poetischen  Talents,  indem  er  anfing,  Satiren  zu 
schreiben,  und  so  die  alte  Gattung  der  Lucilischen  Satire 
Avicder  ins  Leben  rief;  zunächst  wohl  aus  keinem  andern 
Motiv,  als  zu  seinem  Vergnügen,  aus  innerem  Triebe 
(wie  es  bei  jedem  wahren  Dichter  der  Fall  ist) ,  da 
ein    regsamer    Geist,  wie   der  seine,    Beschäftigung  haben 


HISTORISCHE   EINLEITUNG.  5 

miissto;  und  weil  diese  Art  Poesie  seinem  freiheitslieben- 
den Sinne  besonders  zusagte  (II.  Sat.  1,  28  :  me  pedibus 
delectat  claudere  verba  Lucili  ritu).  Zwar  giebt  er  selbst 
in  späteren  Jahren  seinem  Freunde  Florus  (II.  Epist.  2, 
51)  halb  im  Scherz  als  Motiv  an:  paupertas  impulit  audax, 
Ut  versus  facerem;  gewiss  aber  geschah  es  nicht  äusserer 
Zwecke  wegen,  um  etwas  damit  zu  verdienen  (an  Geldge- 
winn war  auf  keine  Weise  zu  denken) ;  auch  nicht;  um 
sich  Freunde  und  Gönner  zu  erwerben;  dazu  war  diese 
Gattung  wohl  am  wenigsten  geeignet;  sondern  weil  er 
freundlos  und  besitzlos,  wie  er  eben  Avar,  nichts  zu  ver- 
lieren hatte  und  desshalb  keck  (audax)  seinem  innern 
Drange  nachgab,  da  er  • —  zumal  bei  der  damals  noch  be- 
stehenden Rede-  und  Schreibfreiheit  —  bei  Bekanntwerdung 
seiner  Gedichte  nicht  viel  aufs  Spiel  setzte.  Unter  den 
versus  können  aber  nicht  wohl  andere  Gedichte,  als  eben 
diese  Satiren,  und  wenn  man  will,  auch  die  Epoden,  als 
gleichzeitige  Producte  beissender  Laune,  verstanden  wer- 
den, da  von  den  lyrischen  Gedichten  sich  keins  auf  eine 
so  frühe  Zeit  zurückführen  lässt,  auch  der  Ausdruck  pau- 
pertas audax  auf  dieselben  keine  Anwendung  findet. 

Das  erste  Werk  dieser  Art  nun,  das  er  wenigstens 
veröffentlichte  • —  denn  dass  er  sich  bereits  früher  auch  in 
Griechischen  Versen  versucht,  sagt  er  selbst  I.  Sat.  10, 
31  ;  und  dass  er  wohl  Manches  von  dem,  was  er  gedichtet, 
selbst  verwarf  (II.  Sat.  3,  2 :  scriptorum  quaeque  retexens), 
ist  wohl  eben  so  wenig  zu  bezweifeln,  als  dass  er  nichts 
herausgab,  das  nicht,  vielfach  geprüft,  seine  volle  Billi- 
gung hatte,  m.  vgl.  Ars  poet.  291  f.  —  war,  aller  innern 
Wahrscheinlichkeit  nach,  und  nach  der  übereinstimmenden 
Meinung  fast  aller  Ausleger,  der  Rupilius,  die  7.  Satire 
des  1.  Buchs,  deren  Inhalt,  verschieden  von  dem  Charak- 
ter der  meisten  späteren  Satiren,  die  launige  Erzählung 
einer  einfachen  Anecdote,  aus  der  frischen  Erinnerung  des 
Lagerlebens,  über  den  zu  Clazomenä  in  Kleinasien  vorge- 
fallenen Rechtsstreit  zAveier  Zänker  unter  dem  Vorsitz  des 
Prätors  M.  Brutus  ist.  Dieser  Vorfall  wird  ein  damals 
allgemein   stadtkundiger    genannt  (lippis  notum  et  tonsori- 


0  HISTORISCHE   EINLEITUNG. 

bus  esse),  iiuisste  iilso,  um  Interesse  zu  erwecken  nnd  nicht 
für  ein(^  auf"i;('w;irnite  nlte  Gescliichte  zu  gelten,  baldigst 
nach  (1er  Kückkchr  des  Dichters  in  Verse  gebracht  sein, 
mithin  unzweifelhaft  im  J.  d.  St.  713.  Unbegreiflich  ist 
es,  dass  Einige  dieser  Satire,  weil  sie  der  Zahl  nach  die 
siebente  ist,  ein  viel  späteres  Jahr  der  Abfassung  anweisen, 
wo  sie  alle  Bedeutung  und  allen  Reiz  der  Neuheit  verloren 
hatte. 

Diess  war  nun  der  erste,  an  sich  noch  unbedeutende 
und  in  seiner  etwas  schwerfälligen  Form  noch  spröde  Ver- 
such der  Laune  des  jungen  Dichters,  dessen  Verbreitung 
wohl  nicht  weit  über  den  Kreis  seiner  nächsten  Bekannten 
hinausging.  Mit  weit  grösseren  Ansprüchen  und  in  schon 
vfillig  ausgebildeter  und  vollendeter  Gestalt  tritt  seine  Sa- 
tire in  dem  zAveiten  Werke  dieser  Art,  im  Cupiennius 
(Sat.  I,  2)  auf,  welche  mit  dem  vollen  Bewusstsein  ihrer 
Aufgabe,  in  reichen  und  mannichfaltigen  Lebensbildern  die 
Thorheiten  und  falschen  Tendenzen  des  Zeitalters  abzu- 
spiegeln ,  sich  gegen  ein  Hauptgebrechen  im  Leben  der 
Hauptstadt  und  namentlich  ihrer  höheren  Kreise,  nämlich 
die  Ausscliweifu.ng  in  Verfolgung  verbotener 
Liebschaften  wendet,  wobei  die  Geissei  der  Satire  scho- 
nungslos über  vornehme  wie  niedere  Sünder,  hauptsächlich 
aber  die  ersteren,  geschwungen  wird.  Auch  Mäcenas,  der 
hochgestellte  Günstling  und  Rathgeber  des  Machthabers 
Octavianus,  damals  dem  Dichter  noch  fernstehend,  wird 
darin  nicht  geschont,  sondern  bekommt  unter  dem  Namen 
Malchinus  einen  Geisseihieb  wegen  seiner  saloppen  und 
weichlichen  Kleidertracht.  Den  Beweis  ,  dass  diese  Satire 
in  das  Jahr  d.  St.  714,  das  25.  Lebensjahr  des  Dichters, 
und  vor  seiner  Einführung  beim  Mäcenas  fällt,  haben  wir 
in  der  dritten  Abhandlung  unserer  Quaestiones  Horatianae 
(Naumburg  1834)  de  satirae  libi'i  primi  secundae  et  tertiae 
temporibus  geliefert.  Horaz  bestimmt  nändich  in  der  6. 
Satire  des  2.  Buchs ,  welche  unzweifelhaft  gegen  Ende  des 
Jahres  d.  St.  723,  nach  der  Schlacht  von  Actium  abgefasst 
ist,  den  Zeitpunct  seiner  näheren  freundschaftlichen  Ver- 
bindung mit  Mäcenas  im  40.  V.  mit  diesen  Worten  :  Septi- 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  7 

mus  octavo  propior  jam  fugcrit  annus,  Ex  quo  IMaecenas 
me  coepit  habere  suoi-um  In  numero.  Vom  Ende  des  Jah- 
res 723  beinahe  sieben  Jahr  (septimiis  octavo  propior) 
rückwärts  gezählt,  gerathen  wir  in  das  Ende  des  Jahres 
716  oder  den  Anfang  von  717,  wo  mithin  die  engere  Ver- 
bindung anfing.  Bevor  diess  geschah,  waren  9  Monate 
vergangen  seit  der  ersten  durch  seine  Freunde  Virgil  und 
Varius  vermittelten  Vorstellung-  beim  Mäcenas,  wie  Sat.  I, 
6,  V.  61  angiebt:  abeo,  revocas  nono  post  mense,  iubesque 
Esse  in  amicorum  imniero.  Diese  erste  Vorstellung  fiel 
mithin  in  den  Frühling  des  Jahres  716,  und  gewiss  können 
wir  annehmen,  dass  seit  Abfassung  der  zweiten  Satire,  des 
Cupiennius,  welche  unstreitig  einen  gewaltigen  Lärm  und 
Sensation  in  den  höheren  Gesellschaftskreisen  machte,  über 
ein  Jahr  dahingegangen  war,  ehe  der  vornehme  und  höchst 
behutsame  Mäcenas  (praesertim  cautus  dignos  assumere. 
1.  Sat.  6,  51)  sich  entschloss,  auf  Virgils  und  Varius  Em- 
pfehlung den  kecken  jungen  Dichter  sich  vorstellen  zu 
lassen. 

In  der  dritten  Satire,  Tigellius,  erscheint  Horaz 
bereits  in  den  näheren  Umgang  des  hohen  Staatsmannes 
aufgenommen,  an  den  er  sich  mit  den  Worten  wendet,  V. 
63:  Simplicior  quis  et  est,  qualem  me  saepe  libenterObtu- 
lerim  tibi,  Maecenas:  welche  indess  noch  eine  gewisse 
Schüchternheit  und  Behutsamkeit,  in  Folge  des  noch  neuen 
Verhältnisses,  ausdrücken.  Jedenfalls  kann  diese  Satire, 
welche  eine  treffliche  Darstellung  der  Billigkeitsrück- 
sichten in  Beurtheilung  der  Fehler  unter  Freun- 
den enthält  und  desshalb  ganz  besonders  geeignet  sein 
musste,  das  Herz  des  Gönners  ihm  zuzuwenden,  erst  gegen 
Ende  des  Jahres  716,  oder  zu  Anfange  des  folgenden 
Jahres  abgefasst  sein,  und  zwar  noch  vor  derBrundisischen 
Reise,  welche  beide  Freunde  enger  verband  ;  gewiss  aber 
nicht  später,  weil  diese  Satire  ebenfalls,  wie  die  zweite, 
und  sicher  nicht  absichtlos,  mit  der  Erzählung  vom  ver- 
storbenen Sänger  Tigellius  anhebt  und  sich  so  im  Ein- 
gange mit  jener,  aber  zum  Behuf  einer  ganz  verschiedenen 
Darstellung,  verknüpft. 


8  HISTORISCHE  EINLEITUNG. 

Im  Frühling-c  dos  folg  endo  n  Jahres  717  er- 
scheint Horaz  schon  als  Reisegetahrte  dos  Mäcenas  auf 
dessen  Gesandtschaftsreise  nach  Brnndisium,  Avohin  derselbe 
nebst  dem  Cocceius  und  Fontcius  Capito  vom  Üctavian  zu 
seinem  Öclnvager  Antonius,  Behufs  der  Beilegung-  gewisser 
]\nsshelligkeiten,  vorausgesandt  war.  Unterwegs  schlössen 
sich  die  Freunde  Virgilius,  Varius  und  Biotins  an.  Eine 
historische  Untersuchung  über  die  Zeitbestimmung  dieser 
Reise  haben  wir  in  unsern  Quaestiones  Horat.  Cap.  IV. 
de  iünere  Briindisino  veranstaltet,  wodurch  dieselbe  zur 
allgemeinen  Anerkennung  gebracht  ist.  Nach  erfolgter 
Rückkehr  in  Rom  fasste  Horaz  die  5.  Satire,  das  Iter 
Brundisinum,  als  einen  Reisebericht,  der  weiter  nichts 
wie  eine  launige  Erzählung  der  vorzüglichen  Vorfälle  auf 
der  Hinreise  bis  Brundisium  enthalten  sollte,  zur  Belusti- 
gung des  Mäcenas  und  seiner  Reisegenossen  ab,  ohne  Zwei- 
fel bald  hinterher,  etwa  im  Herbst  717. 

Die  Rückkehr  von  Tarent,  welches  von  Brundisium 
aus  das  Endziel  der  Reise  gewesen  war,  führte  unsern  Dich- 
ter (vermuthlich  nicht  mehr  im  Geleit  des  Mäcenas,  der 
Avohl  an  Octavian  sich  anschloss)  auf  gerader  Strasse  über 
seinen  Gebui-tsort  Venusia  (so  viel  bekannt  ist,  die  ein- 
zige Gelegenheit,  wo  er  diesen  wiedersah),  woselbst  er, 
wenn  gleich  des  väterlichen  Erbes  daselbst  verlustig  (IL 
Epist,  2,  50),  doch  vermuthlich  einige  Zeit  verAveilte,  um 
die  Plätze  seiner  Kindheit  wiederzusehen  (woraus  die 
schöne  Ode  an  den  Bandusischen  Quell,  III.  Od. 
13,  der  noch  jetzt  bei  Venusia  —  Venosa  —  fliesst,  her- 
vorging; die  Verheissung:  cras  donaberis  hacdo,  bezeich- 
net den  lebenden  Moment,  ist  keine  leere  Redefigur)  und 
eine  und  die  andere  Bekanntschaft  aus  früheren  Jahren  zu 
erneuern.  Zu  diesen  alten  Bekannten  gehörte  namentlich 
der  ehrliche  Landmann  Ofellus,  den  er  aus  einem  freien 
Grundbesitzer  in  einen  Pachter  (colonus)  seines  eigenen 
Gutes  verwandelt  sah,  das  bei  der  Vertheilung  des  Land- 
gebiets von  Venusia  an  die  Veteranen  einem  alten  Krie- 
ger, Umbrenus,  zugefallen  war.  In  ihm  fand  Horaz  das 
Musterbild  eines  schlichten,   braven  Familienvaters,  der  in 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  9 

antiker  Einfachheit  und  Frugalitätmit  den  Seinigen  zufrie- 
den und  glücklich  lebte.  Diesem  legte  er  daher  in  seinem 
O  fei  1  u  s,  der  2.  S  a  ti  r  e  d  e  s  2.  B  u  c  h  s,  die  Weisheitslehren 
über  die  wesentlichen  Vortheile  einer  einfachen,  gesunden, 
naturgemässen  Kost,  im  Gegensatz  mit  den  Kachthoilen  ver- 
feinei-ter  Tafelgenüsse  der  verwöhnten  Städter,  in  den  ]\Iund, 
indem  er  selbst  den  Bericht  über  des  Ofellus  einfache  Le- 
bensweise, wie  er  sie  vorgefunden,  hinzufügt.  Dieser  Be- 
richt —  freilich  mit  des  Dichters  eigener  Kenntniss  der 
städtischen  Tafelfreuden,  die  er  selbst  nicht  verachtete, 
gcAvürzt  und  ausgeschmückt  —  trägt  so  sehr  das  Gepräge 
frischer,  localer  h^rinneruug,  dass  die  Satire  gewiss  nicht 
lange  nach  des  Dichters  Rückkehr  aus  seiner  Heimat  — 
vermuthlich  im  Winter  7  17  —  abgefasst  worden  ist, 
was  noch  mehr  seine  Bestätigung  findet  in  dem  Ausdruck 
V.  11 2  f . :  puer  hunc  ego  parvus  Ofellum  Integris  opibus 
novi  non  latins  usum,  Quam  ?wnc  accisis  Talso  von  der 
unmittelbaren  Gegenwart  und  im  Bewusstsem  des  noch 
lebenden  Ofellus).  Diess  sei  genug  für  die  keiner  Wi- 
derlegung fähigen  Zweifler. 

Es  folgt  der  Zeit  nach  die  6.  Satire  des  1.  Buchs, 
mit  dem  Titel  Tillius  bezeichnet.  Sie  enthält  eine  Er- 
klärung der  anspruchlosen  Gesinnungen  und  Ab- 
sichten des  Dichters  in  seinem  Verhält  niss  zu 
dem  hochgestellten  und  vielvermögenden  Mäce- 
nas,  als  dessen  täglichen  Gast  und  Gesellschafter  Horaz 
sich  hier  zu  erkennen  giebt  (V.  43:  nunc  quia  sum  tibi, 
Maecenas,  convictor).  Ueber  dieses  noch  neue  und  unge- 
wöhnliche Verhältniss  eines  bis  dahin  namenlosen  und  un- 
beachteten Schreibers  und  Poeten  zu  dem  vornehmen 
Staatsmanne,  was  natürlich  in  nahen  und  fernen  Kreisen 
grosses  Aufsehen  erregen  musste  (ra.  s.  II.  Sat.  6,  47  fg.), 
fühlte  der  Dichter  dem  Publicum,  seinen  Freunden  und 
noch  mehr  seinen  Feinden  eine  Erklärung  schuldig  zu 
sein,  und  so  tritt  er  in  dieser  Satire  zuerst  mit  einer  Dar- 
stellung seiner  Person  und  seiner  Grundsätze  dem  Publi- 
cum entgegen  und  sucht  hauptsächlich  allen  Verdacht  ehr- 
geiziger Absichten  von  sich  abzuwenden  und  sowohl  seine 


10  HISTOKISCIIE   EINLEITUNG. 

als  seines  Gönners  Gesinnung  im  rechton  Lii-hto  darzustel- 
len. Die  Erzülilunü;  von  seiner  ersten  Kint'ülirmii;'  Lei  Mii- 
eenas,  auf  Kni}>t"elilung  seiner  Freunde;  Virgil  und  Varius; 
zeugt  von  der  Neuheit  dieses  Verhältnisses,  und  die  treff- 
liche Schilderung  seines  Herkommens,  seiner  Erziehung 
und  seiner  einlachen,  anspruchlosen  städtischen  Lebens- 
weise dient  ganz  dazu,  sich  beim  Publicum  einzuführen 
und  sich  mit  demselben  zu  befreunden ;  -wie  andererseits 
seinem  Gönner  Mäcenas  diese  ganze  Schilderung  nur  sehr 
erfreulich  und  ehrenvoll  sein  konnte.  Vom  Besitz  seines 
(viel  später  erhaltenen)  Landgutes  ist  hier  noch  gar  nicht 
die  Rede;  freilich  auch  nicht  von  seinem  Büreaudienst  als 
quästorischer  Schreiber  (auf  Avelchen  man  die  Stelle  IL 
Sat.  6,  3G  :  de  re  communi  scribae  cett.,  wie  schon  die  Sclio- 
liasten  thun,  zu  beziehen  pflegt) ;  es  ist  indess  kein  Grund, 
anzunehmen,  dass  er  denselben,  ohne  andere  Hülfsquellen 
zu  besitzen,  schon  damals  aufgegeben  habe;  vermuthlich 
Hess  derselbe*  ihm  Müsse  genug  zu  der  hier  geschilderten 
bequemen  LebensAveise  übrig.  Der  ganze  Ton  und  Inhalt 
des  Gedichts ,  besonders  die  Stelle  V.  45 — 64,  weist  auf  die 
nächste  Zeit  nach  der  Brundisischen  Reise ,  mithin  auf  das 
Jahr  718  (das  29.  des  Dichters)  hin,  in  welches  Avir  mit 
allem  Fug  dasselbe  verlegen. 

Nachdem  Horaz  sich  so  die  richtige  Beurtheilung  sei- 
ner persönlichen  Stellung  zum  Mäcenas  im  Publicum  ge- 
sichert hatte,  konnte  er  bereits  freier  und  unbefangener 
sich  in  mehr  objectiven  Darstellungen  ergehen.  Eine  der 
nächsten  dieser  Art  war  der  Tantalus,  die  erste  Satire 
des  1.  Buchs,  dem  Mäcenas  offen  gewidmet  und  schon 
im  Tone  freier  Unterhaltung  mit  diesem  über  das  allgemeine 
Thema  der  Verkehrtheit  der  meisten  Menschen  in 
ihren  LebensAVÜnschen  und  Bestrebungen  und 
der  Quelle  derselben  in  dem  so  allgemeinen  Fehler  der 
schnöden  Hab-  und  GcAvinnsucht,  welche  allen  Avah- 
ren  Lebensgenuss  vei'künnnern.  l^ereits  in  unserer  ersten 
Ausgabe  der  Satiren  S.  200  haben  wir  zu  erAveisen  gesucht, 
dass  in  dem  höheren  Pathos  des  Ausdrucks  und  den  acht 
epischen  Rhythmen  der  Stelle  V.  114 — 16:  Ut  cum  carceri- 


HISTORISCHE  EINLEITUNG.  11 

bus  missos  rapit  ungiila  currus:  Instat  eqiiis  aiiriga  suos 
vincentibus,  eine  selialkhafte  Nachabnmng  der  V-crse  seines 
Freundes  Virgilius  zu  Ende  des  ersten  Buclis  derGeorgica: 
Ut  cum  carceribus  sese  effudere  quadrigae  —  Fertur  equis 
aui'iga,  entbalten  sei,  und  daher  unsere  Satirc  in  das 
Jahr  d.  St.  719  gesetzt,  worin,  nach  Vossens  Avahrscheiu- 
licher  Berechnung  (zu  Georg.  I.  S.  31]  und  III.  S.  529), 
das  erste  Buch  der  Georgica  vollendet  -war.  Bei  der  Ge- 
sammtausgabe  der  Satiren  im  J.  72G  stellte  der  Dichter 
diese,  gleichsam  als  Widmung  der  ganzen  Sammlung  an 
den  Mäcenas,  wegen  ihres  passenden  allgemeinen  Inhalts, 
den  übrigen  voran. 

Etwas  schwieriger  ist,  wegen  Mangels  an  festen  An- 
haltspuncten,  die  Zeitbestimmimg  der  neunten  Satire, 
welche  unter  dem  Titel  Importunus  (der  Zudring- 
lich e )  eine  höchst  launige  Erzählung  des  Verdi'usses  ent- 
hält, Avelchen  unser  Dichter  auf  einem  Gange  in  der  Stadt 
durch  das  unvermeidliche  Anschliessen  eines  geckenhaften 
Schwätzers  an  seine  Seite  erdulden  musste,  der  sich  für 
einen  dichtenden  Zunftgenossen  ausgab  und  von  ihm  Nähe- 
res über  sein  Yerhältniss  zum  Mäcenas  und  die  Art,  die- 
sen zu  gewinnen,  auszuforschen  wünscht,  um  selbst  in  des- 
sen Hause  Zutritt  zu  erlangen.  Die  vollendete  Beherrschung 
des  Stoffes  in  der  ganz  dramatischen  Behandlung,  und  die 
Leichtigkeit  und  durchsichtige  Objectivität  der  Darstellung 
zeugt  von  der  bereits  gewonnenen  Meisterschaft  des  Dich- 
ters in  dieser  Gattung.  Desshalb  und  wegen  der  darin  an- 
gedeuteten Sicherheit  seines  freundschaftlichen  Verkehrs  in 
Mäcenas  Hause,  wozu  noch  die  Erwähnung  anderer  gleich- 
zeitiger Freunde,  des  Varius,  Viscus  und  Aristius  Fuscus 
kommt,  kann  diese  Satire  nicht  zu  den  früheren  Producten 
der  Horazischen  Muse  gezählt  werden.  Der  Umstand  in- 
dess,  dass  des  Sängers  Hermogenes  hier  noch  (V.  25),  wie 
in  der  di'itten  Satire,  eine  ehrenvolle  Ei'wähnung  geschieht, 
zeugt  von  einem  noch  nicht  gespannten  Verhältniss  zwischen 
ihm  und  dem  Dichter,  wie  es  schon  in  der  zwei  Jahre 
später  verfassten  vierten  (V.  72)  und  noch  stärker  in  der 
zehnten  Satire   (V.  18.   SO.   90)    sich  kund   giebt.     Daher 


12  HISTORISCHE   EINLEITUNG. 

j>-laiibe  ich  mit  voller  Bcrechtig:unj2;  das  .Jahr  720,  das 
f()lo-(Mido  imi'h  Abfassung  des  Tantalus,  für  diese  Satirc  an- 
uelunen  zu  inüssou. 

Es  scheint  um  diese  Zeit  eine  Ptu'iodc  in  Horazens 
Leben  eingetreten  zu  sein,  avo  er,  in  der  kräftigen  Reife 
seines  jugendlich  männlichen  Alters,  unter  günstigen  äussern 
Verhältnissen,  ganz  dem  frohen  Lebensgenuss  hingegeben 
und  mit  Verfolgung  von  mancherlei  Liebeshändeln  beschäf- 
tigt, in  der  Poesie  etwas  lässiger  geworden  Avar  (m.  s.  un- 
sere Quaest.  Horat.  §.  52.  53).  Diess  bezeugt  er  selbst 
in  der  im  folgenden  Jahre  721  geschriebenen  14.  Epode: 
Mollis  inertia  cur  tantam  diffuderit  imis  Oblivionem  sensi- 
bus  . —  Candide  Maecenas,  occidis  saepe  rogando:  desglei- 
chen im  Eingange  der  zu  Anfange  des  folgenden  Jahres 
722  verfasstcn  dritten  Satire  des  2.  Buchs  :  Sic  raro  scri- 
bis,  ut  toto  non  quater  anno  Membranam  poscas ;  in  wel- 
cher er  auch  (V.  325)  sich  vorAverfen  lässt:  Mille  puella- 
rum,  puerorum  mille  furores.  Daher  hat,  aller  Wahrschein- 
lichkeit nach,  das  Jahr  72  1  nur  die  eine  achte  Satire 
des  1.  Buchs,  Priapus,  aufzmveisen,  worin  er  die  von 
seiner  schon  im  vorigen  Jahre  in  der  5.  Epode  arg  mit- 
genommenen Feindin  Canidia  auf  dem  vom  Mäcenas  eben 
in  einen  Park  und  Garten  umgeschaffenen  Leichenacker 
auf  dem  Esquilinischen  Hügel  veranstaltete  Todtenbe- 
schAVÖrung  zum  Besten  giebt.  Dieser  Zeitpunct  der  Ab- 
fassung Avird  gesichert  durch  die  nicht  A'iel  später,  zu  An- 
fange des  folgenden  Jahres,  vermuthlich  in  Folge  des  von 
seinem  Mäcenas  ihm  gemachten  VorAAOirfs  der  Unthätigkeit 
(Epod.  14)  geschriebene  dritte  Satire  des  2.  Buchs,  Daraa- 
sippus,  da  in  dieser  (V.  3J2)  Mäcenas  noch  mit  dem  Bau 
seines  Palastes  auf  den  Esquilien,  den  er  im  vorigen  Jahre 
angefangen  (Sat.  8,  14:  nunc  licet  Esquiliis  habitare  salu- 
bribus),  beschäftigt  erscheint,  in  Avelchen  er,  nach  seiner 
Vollendung,  in  eben  diesem  Jahre  722  (m.  s.  unsere  Quaest. 
Hör.  §.  34)  seine  schöne  junge  Gemahlin  Terentia  ein- 
führte, zu  der  er,  als  seiner  Braut,  in  Liebe  entbrannt 
in  der  eben  genannten  14.  Epode  dargestellt  AAird:  Ureris 
ipse  miser:   quod  si  non  pulchrior  ignis  Accendit  obsessam 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  13 

liion,  Gaude  sorte  tiia.  Dasinceptos,  olim  promissum  Car- 
men, iamboä  ad  umbilicum  adducere  (Epod.  14,  7)  voll- 
fühi'te  er,  der  Hauptsache  nach,  in  oben  diesem  Jahre  722 
durch  Abfassung  der  schmachvollen  lamben  auf  die  (Jani- 
dia  in  der  17.  Epode. 

Doch  um  auf  unsere  Satiren  zurückzukommen,  so  wird 
die  Abfassungszeit  der  längsten  und  ausführlichsten  aller 
Satiren,  der  dritten  des  2.  Buchs,  Damasippus,  un- 
zweifelhaft in  den  Anfang  des  Jahres  72  2  gewiesen 
durch  Anführung  (im  V.  1S5)  der  eben  im  vorigen  Jahre 
abgehaltenen  glänzenden  und  thatenreichen  Aedilität  des 
J\I.  Vipsauius  Agrippa  (m.  s.  Fischer  Römische  Zeittafeln 
zum  J.  721).  Horaz  verfertigte  sie  in  der  geräuschlosen 
Zurückgezogenheit  eines  ländlichen  Aufenthalts,  zu  welchem 
er  aus  den  städtischen  Lustbarkeiten  des  Saturnalienfestes 
(vom  17.  December  an  mehrere  Tage  gefeiert)  geflüchtet 
war  (V.  3 :  at  ipsis  Saturnalibus  huc  fugisti)  und  wohin  er 
eine  Anzahl  Bücher  zu  seinen  Studien  (V.  11)  mitgenommen 
hatte.  Hier  lässt  er  den  ihn  besuchenden  Damasippus  sich 
vorwerfen  (V.  9) :  Atqui  voltus  erat  multa  et  praeclara  mi- 
nantis,  Si  vacumn  tepido  cepisset  villula  tecto.  Dass  unter 
dieser  villula  nicht,  wie  die  meisten  Ausleger  meinen,  sein 
Sabinisches  Landgut  zu  verstehen  sei,  welches  er  damals 
noch  gar  nicht  besass,  sondern,  wie  Walckenaer  richtig  an- 
nimmt, sein  ihm  zugehöriges  kleines  Landhaus  bei  Tibur, 
wird  im  Commentar  nachgewiesen  werden.  Wunderlich 
genug  aber  nehmen  einige  Erklärer  an  (auch  Franke  Fasti 
Hör.  S.  116),  dass  die  Satire  noch  ins  Jahr  721  gehöre,  als 
wenn  er,  an  den  Saturnalien,  zu  Ende  des  Jahres,  aus  der 
Stadt  entflohen,  in  seinem  Landhause  diese  lange  Satire, 
deren  Ausarbeitung  doch  ihre  Zeit  erforderte,  gleich  fertig 
gehabt  hätte!  Gewiss  aber  fällt  ihre  Abfassung  in  die 
ersten  Monate  dieses  Jahres  722. 

Nach  Vollendung  und  Bekanntwerdung  dieser  umfang- 
reichen Satire,  des  Damasippus,  hatte  Horaz  seinen  Ruf 
und  seine  dichterische  Berechtigung  als  Nachfolger  des  Lu- 
cilius  in  dieser  der  Römischen  Poesie  eigenthümlichen  Gat- 
tung  mit   dem  Anspruch   auf  eine   höhere  Ausbildung  und 


14  llKSTOlilSCIIE   EINLPnTUiNG. 

Vollendung  derselben  begründet,  und  konnte  nnnmelir,  nach- 
dem eine  genügende  Anzahl  dieser  Gedichte,  von  grüsster 
]\lannichtaltigkeit  des  Inlialtcs  Avie  der  Form  der  Darstel- 
lung, zur  Beurtheilung  vorlag,  vor  dem  Publicum  mit  einer 
Rechtfertigung  seiner  Satire  in  der  vierten  des 
1.  Buchs,  Crispinus  betitelt,  auftreten,  seine  Absichten 
bei  der  zeitgemässen  Erneuerung  dieser  vom  Lucilius  einst 
begründeten  Gattung  darlegen,  mit  sichcrem  Bewusstsein 
die  Älängel  seines  Vorgängers  andeuten  und  so  das  Publi- 
cum zu  einer  Vergleichung  dieser  neu  ins  Leben  hervor- 
getretenen dichterischen  Producte  mit  den  Leistungen  sei- 
nes Vorgängers  veranlassen  und  berechtigen.  Dass  eine 
solche  Vergleichung  mit  den  in  30  Büchern  hinterlassenen 
Satiren  des  Lucilius  nur  dann  statt  haben  konnte,  wenn 
eine  hinlängliche  Anzahl  dieser  neuen  Producte  Behufs  der 
Vergleichung  vorhanden  war,  und  dass  es  eine  lächerliche 
Anmassung  von  Seiten  des  Horaz  gewesen  wäre,  nach 
einem  Paar  erster  Versuche  dieser  Art  sich  dem  Lucilius 
gleich  (V.  56:  his  ego  quae  nunc,  Olim  quae  scripsit  Lu- 
cilius), ja  als  Kritiker  über  ihn  zu  stellen  (V.  10  fg.),  mit 
der  Voraussetzung,  Besseres  zu  leisten,  leuchtet  von  selbst 
ein,  und  hiernach  mögen  diejenigen  ihr  Verfahren  beur- 
theilen,  welche  diese  Satire  zum  dritten  oder  vierten  Pro- 
duct  dieser  Art  machen  und  sie  ins  Jahr  716  oder  gar 
noch  früher  setzen.  AVie  dieses  schon  aus  Innern  Gründen 
höchst  unwahrscheinlich  ist,  so  spricht  entschieden  dagegen 
die  Stelle  V.  21:  beatus  Fannius,  ultro  Delatis  capsis  et 
imagine :  wo  die  Widmung  der  Schriften  und  der  Büste  des 
schlechten  Poeten  Fannius  durch  seine  Erbschleicher  in 
einer  öffentlichen  Bibliothek  (denn  von  keiner  andern  kann 
die  Rede  sein)  nur  auf  die  im  J.  721  vom  Cäsar  Octavia- 
nus  in  der  porticus  Octaviac  gestiftete  Bibliothek  bezogen 
werden  kann,  wie  wir  in  unserm  Commentar  weiter  nach- 
weisen werden.  Schon  hieraus  folgt  mit  Gewissheit,  dass 
diese  Satire  nicht  vor  dem  Jahre  722  geschrieben  sein 
konnte.  Dass  überdem  dieselbe  eng  mit  der  zehnten 
zusammenhängt  und  ihren  Platz  unmittelbar  vor  dieser, 
worin   dieselbe   Materie   fortgesetzt   wird,    einnimmt,    wird 


HISTORISCHE   EINLEITUNG.  15 

durch  mehrere  äussere  Umstände  schlagend  einwiesen.  Erst- 
lich durch  Erwähnung-  des  gerade  damals  (im  J.  722)  statt 
findenden  und  Aufsehen  machenden  Criminalprocesses  des 
Petillius  Capitolinus,  welcher  in  beiden  Satiren  (4,  94  f. 
10,  25  f.)  als  der  Gegenwart  angehörend  erwähnt  wird; 
sodann  auch  andere  Persönlichkeiten,  welche  in  der  zehn- 
ten in  gleicher  Weise  wüe  in  der  vierten  vorkommen:  der 
Sänger  Hermogenes  (in  den  früheren  Satiren  3  und  9  mit 
Ehren  genannt) ,  hier  als  läppischer  Schöngeist  und  städti- 
scher Pflastertreter  (4,  74  =  10,  17.  80.  90)  in  Gesellschaft 
mit  dem  ordinären  Poeten  Fannius  verächtlich  aufgeführt 
(4,  21  =  10,  80).  Die  Wiederholung  des  V.  92  aus  der 
zweiten  Satire:  Pastillos  RufiUus  ölet  cett.  beweist  bloss, 
dass  letztere  schon  in  früherer  Zeit  ausgegeben  und  im 
Publicum  bekannt  war.  Ausserdem  aber  sind  mehrere 
Ausdrücke  in  beiden  wörtlich  übereinstimmend,  wie  4,  2: 
Atque  alii,  quorum  comoedia  prisca  virorum  est,  mit  10,  6: 
Uli,  scripta  quibus  comoedia  prisca  viris  est;  4,4:  cum 
flueret  lutulentus,  mit  10,  50:  At  dixi  fluere  hunc  lutulen- 
tum;  4,  9:  in  hora  saepe  ducentos,  mit  10,  60:  amet  scri- 
psisse  ducentos:  welche  sänuntlich  von  einer  Bezugnahme 
der  zehnten  Satire  aus  noch  ganz  frischem  Andenken  auf 
die  kurz  vorher  herausgegebene  vierte  zeugen,  deren  Recht- 
fertigung, unter  ausdrücklicher  Hervorhebung  der  Hoch- 
achtung des  Dichters  vor  dem  Verdienst  seines  erlauchten 
Vorgängers,  durch  dessen  dreisten  Tadel  in  der  vierten  er 
sich  die  Missbilligung  Vieler,  besonders  aus  der  hohen  Ari- 
stokratie zugezogen,  die  eigentliche  und  nächste  Aufgabe 
der  zehnten  ist,  in  der  er  auch  die  in  der  vierten  missfäl- 
lig  bezeichneten  Personen  des  Poeten  Fannius  und  des 
Sängers  Hermogenes,  welche  ihm  diess  sehr  übel  genom- 
men, noch  nachdrücklicher  abfertigt. 

Nach  diesem  Allen  nehme  ich  mit  gutem  Grunde  an, 
dass  die  vierte  Satire,  der  Crispinus,  nach  der  drit- 
ten des  2.  Buchs,  dem  Damasippus,  in  der  zweiten 
Hälfte  des  Jahres  722  abgefasst  sei;  und  dass  nicht 
sehr  viel  später,  zu  Anfange  des  folgenden  Jahres  723, 
nachdem   die  vierte  Satire  bekannt  geworden  und  eben  so 


11)  HISTORISCHE    EINLEITUNG. 

viel  Aufsehen,  als  bei  der  zahlreichen  Klasse  der  Verehrer 
dor  ultväterischen  Poesie  (o-eg-en  die  er  in  der  viel  späteren 
Epistel  an  Augustus,  II.  Epist.  1.  siegreich  zu  P^'elde  zieht) 
Tadel  und  Geschrei  erregt  hatte,  die  zehnte  des  1.  Bu- 
ches, Lucilius  betitelt,  vielleicht  eben  auf  Veranlassung 
und  Ernumterung  seiner  geistreichen  und  gebildeten  Freunde 
und  Uönner,  deren  Gunst  und  Beistimmung  er  zu  Ende 
eben  dieser  Satire  sich  rühmt,  zur  Erklärung  und  Recht- 
fertigung seiner  Absichten,  wie  seiner  neu  eingenommenen 
Stellung  zur  Römischen  Poesie,  den  erhöhten  Forderungen 
der  fortgeschrittenen  Zeitbildung  gemäss,  geschrieben  wor- 
den sei.  Denn  wenn  wir  auch,  nach  Weicherts  ausführ- 
licher (nur  etwas  verworrener  und  stellenweise  sich  wider- 
sprechender) Untersuchung  in  seinem  Buche  de  Vario  et 
Cassio,  vorläufig  einräumen  (wiewohl  die  Acten  darüber 
noch  nicht  geschlossen  sind),  dass  unter  der  Person  des 
Cassius  V.  62  (Etrusci  Quäle  fuit  Gassi  rapido  ferventius 
amni  Ingenium  cett.)  nicht  der  Cassius  Parmensis  (I.  Epist. 
4,  3),  einer  der  Mörder  Cäsars,  welcher  zu  Ende  des  Jahrs 
723  oder  Anfang  724  auf  Octavians  Befehl  zu  Athen  ge- 
tödtet  ward,  zu  verstehen  sei  (was  wir  Quaest.  Horat.  §.  34 
als  unausgemacht  dahin  stellten),  so  kann  doch  das  seinem 
Freunde  Virgil  von  unserm  Dichter  ertheilte  Lob  V.  44: 
molle  atque  facetum  Virgilio  annuerunt  gaudentes  rure  Ca- 
menae,  nicht  auf  die  Bucolica  allein,  sondern  hauptsächlich 
auf  die  Georgica  bezogen  werden,  wie  dieses  Heyne  im 
Prooemium  ad  Georg,  hervorhebt,  mit  deren  Ausarbeitung 
damals  Virgil  beschäftigt  war  und  die  er  im  folgenden 
Jahre  724  (s.  Heyne  vita  Virg.  ad  a.  724,  Fischer  R.  Zeit- 
tafeln S.  372)  vollendete.  Daher  Heyne  unsere  zehnte  Sa- 
tire sogar  erst  ins  J.  727  setzt.  Gewiss  aber  ist,  dass, 
wenn  sie,  wie  nothwendig,  einige  Zeit  nach  der  vierten 
geschrieben  war,  derselben  keine  andere  Entstehungszeit, 
als  die  erste  Hälfte  des  Jahres  723  beigemessen  wer- 
den kann. 

Es  folgt  die  sechste  Satire  des  2.  Buchs,  Cer- 
vius  betitelt.  Dass  diese  zu  Ende  desselben  Jahres 
7  23,  nach  der  Schlacht  von  Actium ,  vermuthlich  im  De- 


HISTORISCHE   EINLEITUNG.  17 

cember,  abgefasst  sei,  haben  wir  im  §.  38  unserer  Quaest. 
Horat.    diircli  den   gegen  Bentley   geführten  Beweis,    dass 
die  Stelle  V.  55 :  Quid,  inilitibus  promissa  Triquetra  Prae- 
dia  Caesar,  an  est  Itala  tellure  daturus?   sich  nur  auf  die 
nach  der  Schlacht  von  Actium  im  Januar  724  vom  Octavian 
ausgeführte  Aeckervertheilung  an  seine  Veteranen  beziehen 
könne,  zur  Genüge  dargethan,   und  dadurch,   unter  Nach- 
weisuug  aller  Nebenumstände,  die  zuversichtliche  Behaup- 
tung des  grossen  Kritikers,  dass  sich  die  Stelle  auf  die  im 
J.  718  nach  Besiegung  des  S.  Pompeius  vom  Octavian  aus- 
geführte Vertheilung   von  Ländereien    in    Campanien  u.  a. 
O.  an  die  unruhigen  Veteranen  beziehe,  vollständig  besei- 
tigt.    In  dieser  Satire  bezeugt   der  Dichter  seine  Freude 
und    grosse  Befriedigung    an   dem   Besitz   seines    erst  vor 
Kurzem  vom  Mäcenas  zum  Geschenk  erhaltenen   Sabini- 
schen  Landguts.     Der  Ton  und  die  Ausdrucksweise  be- 
zeichnet gleich  von  vorn  herein  den  noch  frischen  Eindruck 
der  höchst  willkommenen  Erwerbung :    Hoc   erat  in  votis : 
modus   agri   non  ita  magnus  cett.    Di  melius  fecere:   bene 
est,  nil  amplius  oro.    Der  ganze  Eingang  bezeugt  unwider- 
sprechlich    die  Neuheit  der  Gabe  und   des  Besitzes.     Die 
erste  Erwähnung  dieses  Geschenks  geschieht  aber  im  Früh- 
linge dieses  Jahres  723  in  der  ersten  Epode,  worin  er  voll 
Dankbarkeit   dem   Mäcenas   in  den  Krieg   wider  Antonius 
zu  folgen  sich  erbietet :   Libenter  hoc  et   omne  militabitur 
Bellum  in  tuae  spem  gratiae.     Non  ut  iuvencis  illigata  plu- 
ribus  Aratra  nitantur  meis.  —   Satis  superque  me  benigni- 
tas  tua  Ditavit.     Er  hatte  also  sein  Landgut  erst  kurz  vor- 
her,   entweder  zu  Anfange  dieses,    oder  zu  Ende  des  vo- 
rigen Jahres  von   seinem  Gönner  zum  Geschenk,  erhalten, 
vermuthlich  in  Folge  der  hohen  Befriedigung  desselben  an 
den  neuesten  Leistungen  des  Dichters  in   den  Satiren  Da- 
masippus  (II,  3),  Crispinus  (I,  4)  und  Lucilius  (I,  10).  Das 
Jahr  723  ist  mithin   als  Anfang   des  Besitzes   von   seinem 
►Sabinergut  zu  bezeichnen. 

Die  vierte  und  die  achte  Satire  des  2.  Buchs,  Ca- 
tius  und  Fundanius,  geben  zwar  keine  sichern  Anhalt- 
puncte  für  die  Zeit  ihrer  Entstehung ;  doch  tragen  wir  aus 

HORATll    SAT.  2 


18  HISTORISCHE   EINLEITUNG. 

mehreren  Gründen  kein  Bedenken,  sie  beide  dem  Jalir 
724  zuzuweisen.  Nieht  wegen  einer  obertlächlielicn  Aehn- 
liclikeit  ihres  Inhalts,  wie  Jemand  meinte,  weil  nämlich  in 
beiden  von  Tafelfreuden  gehandelt  wird,  was  indess  auf 
eine  sehr  verschiedene  Weise  geschieht;  sondern  weil  sie 
nicht  füglich  weder  in  eine  frühere  noch  in  eine  spätere 
Zeit  passen.  Horaz  hatte,  nach  Vollendung  seines  Dama- 
sippus  (iL  Sat.  3),  als  der  Musterkarte  aller  Thorheiten, 
und  nach  der  Rechtfertigung  seiner  Satire  im  Crispinus 
und  Lucilius  (Sat.  4  und  10  des  1.  Buchs)  bereits  im  vo- 
rigen Jahre  mit  dem  Publicum  abgeschlossen  und  seine 
Stellung  zu  ihm  gesichert.  Nunmehr  wandte  er,  im  Besitz 
seines  Landgutes  von  Sorgen  frei,  seine  joviale  Laune  zu- 
nächst zur  Ergötzung  seiner  Freunde,  und  namentlich  der 
Tafelgesellschaft  beim  Mäcenas,  auf  einen  fingirten  Dialog 
mit  einem  Epicureischen  Gutschmecker  Catius,  der  ihm  die 
eben  brühwarm  von  einem  ungenannten  Gönner  empfange- 
nen Tafelrecepte  von  ausgesuchter  Feinheit  über  die  Natur 
und  Behandlungsweise  verschiedener  Speisen  und  Getränke 
und  einige  Regeln  über  die  Tafelordnung  überhaupt  vor- 
trägt; ein  Gegenstand,  wie  er  zu  einer  Tischunterhaltung 
im  Freundeskreise  nicht  erheiternder  sein  konnte. 

Einen  Vortrag  ähnlicher  Natur,  aber  in  ganz  anderer 
Behandlungsweise,  enthält  die  achte  Satire,  Funda- 
nius,  in  welcher  der  Dichter  sich  von  seinem  Freunde 
Fundanius,  dem  geistreichen  Komiker,  aus  der  zehnten 
Satire  V.  42  bekannt,  die  Geschichte  eines  von  ihm  bei 
einem  reichen,  aber  ungebildeten,  tact-  und  geschmacklosen 
Emporkömmling,  Namens  Nasidienus,  in  Gesellschaft  des 
Mäcenas,-  Varius,  Nomentanus  und  einiger  andern  Gäste 
beigewohnten  Schmauses  und  der  dabei  vorgefallenen  spass- 
haften  Scenen  erzählen  lässt.  Die  dramatische  Lebhaftig- 
keit des  vom  heitersten  Witz  und  geistreicher  Laune  ge- 
würzten Vortrags,  mit  der  Leichtigkeit  und  Durchsichtigkeit 
der  Sprache  verbunden,  zeugt  von  der  sicheren  Meister- 
schaft des  Dichters.  Das  Wohlgefallen,  Avelches  sein  Catius 
im  Kreise  des  Mäcenas  gefunden,  mochte  unsern  Dichter 
in   diesem  Jahre   724,    wo    man,   nach   der  Beseitigung 


HISTORISCHE  EINLEITUNG.  19 

aller  kriegerischen  Sorgen  und  Gefahren,  da  Oetavian  als 
Sieger  in  Aegypten  und  im  Orient  verweilte,  im  Ueberfluss 
aller  Bedürfnisse  und  im  sorglosen  Genuss  der  Gegenwart 
in  Rom  leben  konnte,  dessen  Ruhe  der  Obhut  des  Mäcenas 
anvertraut  war,  noch  einmal  zur  Behandlung  eines  gleich 
anziehenden  und  harmlosen  Stoffes,  wie  diese  Erzählung 
des  Nasidienischen  Gastmahls  war,  veranlassen.  Daher 
giebt  es  keinen  einzigen  Grund  zur  Annahme  einer  frühe- 
ren Abfassung  dieser  Satire. 

Von  ungleich  ernsterem  Charakter,  und  bei  scheinbar 
heiterer  und  unbefangener  Darstellung  doch  scharf  in  den 
damaligen  Sittenzustand  einschneidend,  sind  die  beiden  Sa- 
tiren Ulixes  und  Davus,  die  fünfte  und  siebente 
des  2.  Buchs.  Dass  die  erstere  nach  dem  Untergange  des 
Antonius  und  der  Cleopatra,  und  zAvar  erst  im  Jahre  725, 
nach  eingegangener  Kunde  von  der  Gesandtschaft  des 
Partherkönigs  Phraates  an  den  in  Syrien,  von  da  in  Klein- 
asien weilenden  Oetavian,  zu  dem  der  landflüchtige  Tiri- 
dates  gekommen  und  einen  geraubten  Sohn  seines  Bru- 
ders Phraates  ihm  als  Geissei  überliefert  hatte  (Dio  Cass. 
51,  18),  geschrieben  sei,  Avird  entschieden  bewiesen  durch 
die  Stelle  V.  62:  Tempore  quo  iuvenis  Parthis  horrendus, 
ab  alto  Demissum  genusAenea,  tellure  marique  Fortis  erit; 
ja  vielleicht  erst  nach  Octavians  Rückkehr  nach  Rom,  im 
Sommer  des  Jahres  725,  da  er  nach  abgehaltenem  dreitägi- 
gen Triumph  (am  6.  7.  und  8.  August)  mit  seinen  Freun- 
den Mäcenas  und  Agrippa  sehr  ernste  Berathungen  und 
Maasregeln  zur  Herstellung  der  locker  gewordenen  Bande 
innerer  Zucht  und  Ordnung  im  Staate  einging  (Dio  Cass. 
B.  52)  und  gleich  darauf  mit  Letzterem  als  Praefectus  Mo- 
rum  eine  strenge  Reinigimg  des  Senats  veranstaltete.  Ge- 
wiss waren  die  Unterhaltungen  im  Freundschaftscirkel  des 
Mäcenas  häufig  auf  diese  wichtigen  Interessen  gerichtet, 
und  die  hoch  patriotischen  Gedichte  des  folgenden  Jahres, 
II.  Od.  15 :  lam  pauca  aratro  jugera  regiae  Moles  relin- 
quent,  III.  Od.  6:  Delicta  maiorum  immeritus  lues  Ro- 
mane, donec  templa  refeceris,  und  III.  Od.  24:  Intactis 
opulentior  thesauris    Arabum    et     divitis   Indiae    cett.    be- 

2* 


20  HISTORISCHE    EINLEITUNG. 

weisen    den    Antheil ,     den   unser    Dichter    an    denselben 
nahm. 

In  der  fünften  Satire  nun,  dem  Ulixcs,  wird  das 
damals  in  Rom  sehr  eingerissene  Laster  der  Erbschlei- 
cherei, welches  durch  den  so  häufigen  ehelosen  Stand 
(dem  üctavianus  später  durch  die  leges  luliae  Einhalt  that) 
hauptsächlich  begünstigt  wurde,  in  einer  höchst  drollig 
fingirten  Unterhaltung  des  Ulysses  mit  dem  Tiresias  in  der 
Unterwelt,  worin  aber  die  Neuzeit  überall  hineinspielt,  auf 
eine  ergötzliche  Weise  zur  Schau  gestellt.  In  der  sieben- 
ten aber,  dem  Davus,  welche  in  ihrer  ganz  objectiven 
Fassung  ein  Meisterstück  dramatischer  Kunst  und  schon 
desshalb  gewiss  unter  die  letzten  Pioducte  dieser  Gattung 
zu  zählen  ist,  wird  der  verdorbene  Zustand  der  vornehmen 
Römischen  Welt,  die  vergoldete  Sclaverei  der  Sünde,  im 
grellen  Contrast  mit  der  Person  des  Darstellers,  dem  Scla- 
ven  Davus,  in  sehr  kräftigen  Farben  geschildert,  Avobei  der 
Dichter,  di'oUig  genug,  den  Strafsermon  zum  Theil  an  sich 
selbst  halten  lässt.  Die  Bedrohung  seines  Davus  im  Schlüsse : 
Ocius  hinc  te  Ni  rapis,  accedes  opera  agro  nona  Sabine, 
ihn  zu  seinen  8  Sclaven  aufs  Sabinergut  zu  schicken,  zeugt 
von  seinem  gewohnten  Besitz  desselben,  dessen  er  sich 
nun,  725,  bereits  im  dritten  Jahre  erfreute.  Aus  diesen 
Gründen  halte  ich  diese  siebente  Satire  für  die  vorletzte 
von  allen  und  werde  ohne  einen  strengen  Gegenbeweis 
von  dieser  Meinung  nicht  abgehen. 

Es  folgt  endlich  der  Schluss  der  ganzen  Sammlung 
in  der  ersten  Satire  des  2.  Buchs,  Trebatius  be- 
titelt, im  Jahre  d.  St.  726  abgefasst,  worin  der  Dichter 
mit  dem  aus  Cicero's  Briefen  bekannten  Rechtsgelehrten 
Trebatius  Testa,  in  ganz  dramatischer  Einkleidung,  eine 
Consultation  über  seine  gesetzliche  Befugniss 
zum  Satirenschreiben  in  der  Art  hält,  dass  ersieh 
für  eben  so  berechtigt  dazu  erklärt,  wie  einst  sein  Vor- 
gänger, der  Ritter  Lucilius,  und  mit  kecker  Zuversicht 
seinen  Gegnern  und  Neidern,  so  wie  allen  Schelmen,  mit 
seinem  Griffel  droht,  im  Gefühl  seiner  Sicherheit  unter  dem 
mächtigen  Schutze  des  Herrschers  Cäsar  Octavianus.    Dass 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  21 

diese  Satire  nicht  vor  dem  Jahre  726  geschrieben  sein 
konnte,  wo  Octavian  bereits  im  Besitz  seiner  Vollgewalt 
nn  der  Spitze  des  Staates  stand,  haben  wir  im  §.  35  unse- 
rer Qiiaest.  Horat.  bereits  zur  Genüge  bewiesen.  Dass 
er  nicht  früher  invictus  genannt  werden  konnte  (V.  11) 
als  nach  Besiegung  des  Antonius  und  der  Cleopatra,  leuch- 
tet eben  so  sehr  ein,  als  dass  der  Ausdruck  V.  83:  Sed 
bona  (carmina)  si  quis  hidicc  condiderit  laudatus  Caesare,  nur 
auf  den  in  Rom  Anwesenden,  nicht  auf  den  das  ganze  Jahr 
724  hindurch  bis  zum  Juli  725  in  Aegypten  und  dem  Orient 
Abwesenden  bezogen  werden  konnte.  Dazu  kommt,  dass 
dem  Cäsar  Octavianus  erst  nach  seiner  Rückkehr, 
unter  andern  Ehren,  vom  Volke  die  oberste  Entschei- 
dung und  das  Appellationsrecht  in  allen  Gerichts- 
sachen ertheilt  wurde  (Dio  Cass.  51,  19.  das.  Reimarus 
Note),  und  nur  darauf  kann  das  iudice  laudatus  Caesare 
sich  beziehen.  —  Dann  aber  musste  dem  vielbeschäftigten 
Cäsar  wohl  erst  einige  Müsse  zu  Theil  werden,  ehe  Horaz 
sich  seines  Patronats  rühmen  durfte.  Daher  ich  dieses 
Gedicht  nicht  früher  als  im  Jahre  726  verfasst  halten  kann ; 
aber  auch  nicht  später  (etwa  727,  wie  Weichert  annimmt), 
da  Cäsar  in  diesem  Jahre  in  Gallien  abwesend  war,  Avas 
wir  ausführlicher  im  §.  36  unserer  Quaest.  Horat.  gezeigt 
haben. 

Dass  aber  unser  Horatius  mit  dieser  Satire  Trebatius, 
der  ersten  des  2.  Buchs,  die  ganze  Sammlung  seiner  Sati- 
ren für  immer  abschloss,  und  nicht  dieses  zweite  Buch 
einzeln,  sondern  sämmtliche  Satiren,  in  zwei  Bücher  in  der 
Art  vertheilt,  dass  er  weder  auf  die  Zeitfolge  ihrer  Ab- 
fassung, noch  auf  die  Aehnlichkeit  ihres  Inhalts  Rücksicht 
nahm,  sondern  sie  absichtlich  bunt  durch  einander  gemischt 
herausgab ,  dieses  ergiebt  sich ,  wie  wir  heften ,  aus  der 
vorstehenden  Untersuchung.  Gegen  Bentley's  Behauptun- 
gen haben  wir  dasselbe  in  den  §§.  28,  29  u.  30  unserer 
Quaest.  Horat.  erwiesen,  und  noch  ist  dieser  Erv\'eis  von 
Niemandem  mit  sichern  historischen  Gründen  widerlegt 
worden,  was  auch  keinem  so  leicht  gelingen  wird,  so  lange 
blosse  Meinungen    und  unbegründete    Behauptungen   nicht 


22  HISTORISCHE  EINLEITUNG. 

für  Beweise  gelten.  P^orscliungen  dieser  Art  können  nicht 
anders  gelingen,  als  wenn  sie  frei  von  Voraussetzungen 
und  imponirendeh  Autoritäten  angestellt  werden.  Die 
Bentleyschen  Zeitbestinnnungen,  wie  sehr  auch  ihre  Unhalt- 
barkeit  in  allen  Theilen  der  Horazischen  Dichtungen  als 
klar  sich  herausgestellt  hat,  haben  dennoch  in  neuerer 
Zeit  bei  Forschern,  welche  dieselbe  im  Einzelnen  wohl 
erkannten,  fortwährend  ihren  Einfluss  in  dem  Bemühen 
ausgeübt,  sie  theilweise  aufrecht  zu  erhalten.  Uns  gilt 
es,  mit  redlichem  und  unbefangenem  Streben  die  Wahrheit 
selbst,  theils  aus  Innern  Gründen,  theils  aus  sichern  histo- 
rischen Nachweisungen  auszumitteln,  unbekümmert  darum, 
was  Caius  oder  Titius  hie  und  da  gemeint  und  behauptet 
haben.  Namentlich  sind  die  nicht  selten  vom  Stillschwei- 
gen des  Dichters  über  diess  und  jenes  abgeleiteten  Argu- 
mente, wie  bekannt,  von  sehr  schwacher  Beweiskraft,  und 
um  nur  Einen  Punct  hervorzuheben,  so  wird  schwerlich 
irgend  ein  Gedicht  des  Horaz  vor  seiner  Herausgabe  der 
Satiren,  d.  h.  vor  dem  Jahre  726,  nachzuweisen  sein,  in 
welchem  eine  entschiedene  Lobpreisung  des  Cäsar  Octa- 
vianus  vorkäme. 

Für  die  Behauptung  aber,  dass  Horaz  beide  Bücher 
Satiren  einzeln,  zu  verschiedenen  Zeiten,  herausgegeben 
habe,  lässt  sich  weder  irgend  ein  historischer  Nachweis, 
noch  irgend  ein  haltbarer  Grund  angeben.  Denn  1)  fehlt 
es  an  jedem  äussern  Beweise  einer  getrennten  Herausgabe 
beider  Bücher.  Bei  den  alten  Scholiasten  erscheint  keine 
Spur  davon  ;  vielmehr  werden  beide  Bücher  Satiren  als  ein 
Ganzes  (hoc  opus)  mehrmal  von  ihnen  erwähnt,  namentlich 
im  Eingang  zur  1.  Satire.  Wenn  aber  als  Grund  für  die 
Trennung  beider  Bücher  angegeben  wird,  dass  das  erste 
seinen  Prolog  im  Tantalus  (Sat.  1),  seinen  Epilog  im  Luci- 
lius  (Sat.  10),  das  zweite  seinen  Prolog  im  Trebatius  (Sat- 
1)  habe  (von  einem  Epilog  zu  diesem  ist  nicht  die  Rede); 
so  kann  diess  eben  nicht  anders  verstanden  werden,  als 
dass  der  im  Jahre  719  gedichtete  Tantalus,  seines  passen- 
den Inhalts  wegen,  als  Widmung  der  ganzen  Sammlung 
an  den  Mäcenas  vorangestellt,   nicht  aber  zu  eben  diesem 


HISTORISCHE    EINLEITUNG.  23 

Bohuf  besonders  gedichtet  sei  (wie  Ode  I,  1  zur  Widmung 
der(Jdensamnilung),  da  im  I.Buch  nocli  einige  später  ver- 
fasste  Satiren  folgen,  unter  denen  die  letzte,  Lucilius,  ganz 
gut  zum  Schlüsse  des  1 .  Buchs  passte.  Wo  bleibt  dann  aber 
die  Widmung  des  zweiten  Buchs?  Denn  im  Trebatius 
ist  doch  keine  Spur  einer  solchen  ?  Und  diese  absichtliche 
Stellung  des  Tantalus,  Lucilius  und  Trebatius ,  Behufs  der 
Eintheilung  in  zwei  Bücher,  vorausgesetzt,  so  wird  damit 
keineswegs  erwiesen,  dass  beide  Bücher  zu  verschiedenen 
Zeiten,  nicht  zugleich  und  zu  derselben  Zeit  als  Ein  AVerk, 
in  zwei  Bücher  eingetheilt,  herausgegeben  seien,  wie  sol- 
ches von  Dichtem  und  Prosaikern  sehr  häufig  geschah, 
dass  sie  die  einzelnen  Bücher  eines  ganzen  auf  einmal 
herausgegebenen  AYerkes  mit  Prolog  und  Epilog  versahen 
(m.  vgl.  unsere  Quaest.  Hör.  §.  24.  25).  —  2)  Dass  einige 
Satiren  des  2.  Buchs,  namentlich  der  Ofellus  (2)  und  Da- 
masippus  (3),  mehreren  des  I.Buchs  der  Zeit  ihrer  Abfas- 
sung nach  vorangehen,  ist  von  uns  im  Vorstehenden  ge- 
zeigt worden.  Da  nun  kein  Gniud  für  den  Dichter  vor- 
handen sein  konnte,  diese  etwa  bei  Herausgabe  des  1. 
Buchs  zurückzuhalten  und  dem  zweiten  bei  dessen  späte- 
rer Herausgabe  einzuverleiben,  so  folgt  hieraus,  dass  die 
Satiren  in  beide  Bücher  nach  Willkühr  vertheilt  und  beide 
gleichzeitig  herausgegeben  wurden.  —  3)  Horaz  hatte  kei- 
nerlei Ursache,  sich  mit  der  Herausgabe  des  1.  Buchs  der 
Satiren  vor  Beendigung  der  ganzen  Sammlung  zu  beeilen, 
einestheils,  weil  die  einzelnen  Satiren  gleich  nach  ilu*er 
Abfassung  nicht  bloss  im  Freundeskreise,  (wie  auch 
Orelli  annimmt  II.  pag.  273,  a.)  sondern  auch  im  grös- 
seren Publicum  bekannt  wurden,  wie  die  Erwähnung 
des  V.  27  der  2.  Satire:  Pastillos  Rufillus  cett.  im  92. 
V.  der  4.,  die  Rechtfertigung  seiner  (natürlich  vorher 
bekannt  gewordenen)  Satiren  vor  dem  Publicum  in  der  4ten, 
die  Vertheidigung  dieser  4ten  in  der  lOten,  die  Bezeichnung 
der  Sten  Satire  durch  die  Canidia  in  Epod.  17,  58,  die  An- 
führung des  11.  V.  der  8.:  Pantolabo  scuiTae  cett.  in  Sat. 
II,  1,  22  u.  s.  f.  genügend  beweist;  anderntheils,  weil 
Horaz    selbst    die    öffentliche    Herausgabe    seiner    Werke 


24  HISTORISCHE    EINLEITUNG. 

beim  Publicum  und  den  Vertrieb  derselben  in  den  Bücher- 
läden, -wenigstens  in  früherer  Zeit,  scheute,  Avie  er  selbst 
Sat.  I,  4.  V.  70  deutlich  sagt:  Nulla  taberna  meos  habeat 
neque  pila  libellos  cett.,  und  selbst  in  der  spätem  den  Bei- 
fall des  grossen  Haufens  verschmähte,  I.  Epist.  19,  37: 
Non  ego  ventosae  plebis  suifragia  venor.  —  4)  endlich 
Avürde  eine  spätere  Herausgabe  des  2.  Ikichs  die  ganze 
Sammlung,  welche  durch  die  Widmung  an  den  Mäcenas 
in  dem  vorangestellten  Tantalus  ihre  Einheit  erhielt,  aus 
einander  gerissen  haben,  so  dass  die  zweite  Hälfte  ihren 
Bezug  auf  den  hohen  Gönner,  der  doch  in  der  7.  und  8 
Sat.  genannt  wird,  und  dessen  Wohlthat  der  Dichter  in 
der  6.  des  2.  Buchs  so  dankbar  erhebt,  ganz  verloren 
hätte. 

Die  Gründe  aber,  Avelche  gegen  die  Gesammtausgabe 
beider  Bücher  vorgebracht  werden,  sind  sämmtlich  schwach 
und  leicht  zu  widerlegen.  Dass  in  den  Satiren  des  ersten 
Buchs  der  Name  Cäsar  Octavianus  nicht  vorkommt,  kann 
kein  BeAveis  für  eine  frühere  Herausgabe  desselben  sein, 
da  er  überhaupt  vor  dem  Siege  bei  Actium  in  keinem 
Werke  des  Horaz  genannt  wird,  mithin  auch  nicht  in  allen 
Satiren  des  2.  Buchs,  sondern  erst  in  einigen  spätem,  nach 
723.  Wenn  ferner  der  dramatische  Charakter  der  meisten  Sa- 
tiren des  2.  Buchs  (nicht  aller)  als  bezeichnend  hervorgeho- 
ben Avird,  so  ist  diess  in  so  fern  richtig,  als  eben  die 
meisten  spätem  Satiren  des  Dichters  im  2.  Buche  enthal- 
ten sind ;  indess  macht  dieser  Charakter  keinen  Avesentlichen 
Unterschied ,  da  er  auch  mehreren  des  ersten  Buchs,  na- 
mentlich im  vorzüglichen  Grade  der  neunten,  eigen  ist. 
Wenn  endlich  bemerkt  Avird,  dass  die  Satiren  des  2.  Buchs 
durchAveg  decenter  gehalten  seien,  so  ist  dagegen  zu  erinnern, 
dass  mehrere  Stellen  der  7.  (Davus)  den  Anstössigkeiten 
in  der  2.  des  ersten  Buchs  (Cupiennius)  nichts  nachgeben. 

Nach  diesem  Allen  glauben  wir  uns  in  unserm  guten 
und  vollständigen  historischen  Recht  zu  belinden,  Avenn  AA^ir 
festhalten,  dass  Horaz  beide  Bücher  seiner  Satiren  nicht 
gesondert,  sondern  die  sämmtlichen  Satiren,  nachdem  sie 
vorher    einzeln,    in   der    von    uns    angegebenen    Zeitfolge, 


HISTORISCHE   EINLEITUNG.  25 

gleich  nach  ihrer  Abfassung  bekannt  geworden  waren,  in 
zwei  Büclier  vertheilt,  im  Jahre  d.  8t.  726  als  Ein  vollen- 
detes und  abgeschlossenes  Werk  herausgegeben  habe,  in 
dessen  Anordnung  er  das  Gesetz  der  Mannichfaltigkeit  des 
Inhalts  habe  walten  lassen,  nur  mit  der  Beschränkung,  dass 
er  die  Satire  Tantalus  wegen  ihres  passenden  Inhalts,  als 
Widmung  des  ganzen  Werks  an  den  Mäcenas,  allen  übri- 
gen vorangestellt,  die  zweite  des  ersten  Buchs  vor  der 
vierten,  diese  wieder  vor  der  zehnten  geordnet  und  diese, 
als  passenden  Schluss,  zur  letzten  des  1.  Buchs  gemacht, 
den  Trebatius  aber,  in  der  Absicht,  die  ganze  Sammlung 
herauszugeben,  als  die  letzte  von  allen  im  Jahre  726  ge- 
dichtet und  gleichsam  als  gehamischte  Vorrede,  dem  zwei- 
ten Buche  vorangestellt  habe. 

Was  endlich  die  von  Cruquius  eingeführten,  von  uns 
beibehaltenen  Titel  der  einzelnen  Satiren  betrifft,  so 
ist  zwar  mit  ziemlicher  Gewissheit  anzunehmen,  dass  Ho- 
raz  selbst  bei  seiner  Herausgabe  beider  Bücher  die  einzel- 
nen Satiren  nicht  mit  besondern  Ueberschriften  bezeichnet 
habe,  wie  sie  denn  auch  in  den  meisten  unserer  Hand- 
schriften theils  ohne  alle  Ueberschriften  sind,  theils  die 
einfachen  Titel:  Ecloga  prima,  secunda  u.  s.  w.  führen, 
theils  aber  auch  einzelne  unter  sich  verschiedene,  in  eini- 
gen Handschriften  aber  mehr  oder  weniger  übereinstim- 
mende Ueberschriften  haben  (z.  B.  Sat.  II,  7:  De  iucun- 
ditate  Decembris  mensis.  Lips.  2,  mit  dem  Zusatz :  et  ser- 
vili  licentia,  in  Lips.  3  und  MorelL).  Sicher  rühren  diese 
Titel  sämmtlich  von  Grammatikern  oder  Abschreibern  her, 
mögen  aber  zum  Theil  aus  sehr  früher  Zeit  stammen  und 
älter  als  alle  unsere  Handschriften  sein.  Die  von  Cra- 
quius  gegebenen  Ueberschriften  habe  ich  in  keinem  meiner 
Codices  gefunden.  Henr.  Stephanus,  sein  Zeitgenosse, 
nahm  an,  dass  er  sie  aus  seinen  alten,  später  verloren  ge- 
gangenen Codices  entnommen  (Diatr.  II.  p.  144),  missbil- 
ligt aber  die  beiden  zu  Sat.  I,  5  OdoinuQixöv  und  zu 
Sat.  9  ^ETtayo^evog,  Avelche  beide  in  dem  Schol.  Cruq.  ste- 
hen, während  man  die  andern  vergebens  sucht,  von  denen 
auch  Cruquius  schweigt.     Allein  mögen  sie  nun  aus  seinen 


26  HISTORISCHE  EINLEITUNG. 

Handschriften  stammen,  oder  von  ihm  selbst  gewählt  sein, 
so  sind  es  g-r(»sstentheils  passende  Bezeichnungen,  von  Per- 
sonen entnonunon,  die  in  den  betreffenden  8atiren  als  cha- 
rakteristisch vorkommen,  wie  1.  Sat.  1.  Tantalus.  2.  Cu- 
piennius.  3.  Tig-cllius.  4.  Crispiniis.  (5.  Iter  Brundisinum, 
von  uns  mit  Andern  gewählt).  G.  Tillius.  7.  Kupilius.  8, 
Friapus.  (9.  Importunus,  von  uns  gewählt).  10.  Lucilius. 
II.  Sat.  1.  Trebatius.  2.  Ofellus.  3.  Daraasippus.  4.  Catius. 
5.  Ulixes.  6.  Cervius.  7.  Davus.  8.  Fundanius.  Dass  diese 
Namen  als  Titel  für  die  einzelnen  Satiren  bezeichnender 
seien,  wie  die  blossen  Nummern,  wird  Niemand  in  Abrede 
stellen.  Ob  dieselben  von  Horaz  selbst  herrühren  oder 
nicht ,  kann  an  sich  gleichgültig  sein,  sofern  sie  den  Text 
seiner  Stücke  nicht  im  Mindesten  alteriren,  sondern  nur  zur 
Unterscheidung  dienen  sollen,  wie  ja  auch  die  Titel  derVir- 
gilischen  Belogen :  Tityrus,  Alexis,  Palaemon,  Pollio,  Daphnis 
cett.  nicht  vom  Dichter  selbst,  sondern  von  Grammatikern 
herrühren,  und  doch  allgemein  angenommen  sind.  Wir 
werden  also  die  obigen  Namen  als  passend  beibehalten  und, 
nach  Vossens  Vorgange ,  deutsche  Titel  ihnen  gegenüber- 
stellen, wozu  jeder  Herausgeber,  wenn  keine  ursprünglichen 
Ueb  er  Schriften  vorhanden  sind,  ein  unbestrittenes  Recht  hat. 
Zum  Schluss  fügen  Avir  noch  die  in  den  spätem  Aus- 
gaben des  Horaz  ganz  unbeachtet  gebliebenen,  von  B  a- 
dius  Ascensius,  unsers  Wissens,  zuerst  gelieferten, 
dann  von  G  1  a  r  e  a  n  u  s  aufgenommenen  Argumente  aller 
Satiren  in  folgenden  Hexametern  hinzu : 

Sat.  I,  1.  Damnat  avaritiam,  finem  dans  prima   petendis. 

—  2.  Ignaros  medii  uotat  insanosque  secunda. 

—  3.   Tertia  Stoiciclas  taxantes  crimina  taxat. 

—  4.  Quarla  modum  satirae  dat  candoremque  poetae. 

—  5.  Brundisium  ducit   diversos  quinta  notantem. 

—  6.  Sexta  notat  patrum  de  nobilitate  superbos. 
- —  7.  Scurrarum  turpem  subsannat  septima  litem. 

—  8.  Fertque  veneficiiim  turbantem  octava  Priapum. 

—  9.  Garriiliis  in  nona  Flaccum  comitatur  inepte. 

—  10,  Se  purgans  decima  Lucili  carmiua    censet. 


HITORISCHE  EINLEITUNG.  27 

Sat.II,  1.  Protegis  in  prima  libri  te,  Flacce,  secundi. 

—  2.  J>audat  frugalem  parcumque   scciinJa   colouum. 
— -  3.  Tertia  mortah^s  docet  in.sanire  fero  omnos. 

—  4.  Quarta  nimis  lautae  ridet  praecepta  ciiliiiac. 

—  5.  Quitila  heredipetae  per  Tiresiara    docot  artes. 

—  6.  Fcrtili.s  in  seaia  laudantur   commoda  ruris. 

—  7.  Srplima   lierum  carpit  per  Saturnalia    Daviis. 

—  8.  Ultima   lautitia.s    dcridct  Nasidieni. 


d.  mnWTU  FLACCI 
S   E   II   M   0   N   U   31 

LIBER  PRIMUS. 


Satira  I. 
T   A  N  T   A   L   U    S. 

Qui  fit,  Maecenas,  ut  nemo,  quam  sibi  sortem 
Seu  ratio  dederit,  seu  fors  obiecerit,  illa 
Contentus  vivat,  landet  diversa  seqiientisV 
»  O  tbrtunati  mercatores ! «  gravis  annis 
5  Miles  ait,  multo  iam  fractus  membra  labore. 
Contra  mercator,  navem  iactantibus  austris: 
»  Militia  est  potior  !    Quid  enim  ?    concurritur :  horac 
»Momente  cita  mors  venit  aut  victoria  laeta.« 
Agrieolam  laudat  iuris  legumque  peritus, 
10  Sub  galli  cantum  consultor  ubi  ostia  pulsat. 

nie,  datis  vadibus  qui  rure  extractus  in  urbem  est, 
Solos  felices  viventis  clamat  in  u.rbe. 

1)  Qiddfii.  Msc.  nost.  Mon.  5.  Ed.  Gph.  2.  Moii.  2.  5.  Drd.  3.  Dess.  3 
Flor.  482.  —  Mecenas,  Mecaenas,  (superscr.)  duo  ap.  Bersm.  duodecim 
Mecoenas.  Moecenas,  Micenas.  Aber-  ap.  Feam,  un.  ap.  Comb,  qiiatuor  ap. 
ratt.  ia  libris  niss.  et  edd.  De  recta  Pott.  im.  ap.  Orell.  Edd.  I^rine.  Me- 
scriptione  Maecenas  v.  Aid.  Mannt,  diol.  477.  recep.  Fea.  Pottier. 
Orthogr.  p.  484.  Broukh.  ad  Propert.  3)  laudat.  Mss.  ex  nostris  Mon.  1. 
Hl.  7.  1.  —  Sorte.  Mss.  nostri  Lips.  Gph.  1.  Drd.  3.  Gtg.  2.  Sant.  duo  ap. 
1.  2  (;«  eras.)  3.  Gph.  2.  Bas.  3.  Drd.  Comb.    Ed.  Venet.  478. 

3,  a  4)  gravis  annis.   Mss.  nostri  et  alio- 

2)  seu  fors.  Mss.  nostri  pleriqiie,  rum  omnes.  Edd.  viilgo.  gravis  armis. 
Lips.  1.  3.  Dess.  1.  3.  Graev.  Mon.  Ex  coni.  Bouhieri  (Journal  de  Tre- 
l.  2    3.  4    5.   Drd.   1.  Bas.   1.  Gph.  voux.  lun.  1715.   Prunelle  Remarques 

1.  Gtg.  1.  2,  Sant.  Dorv.  1.  ap.  inedites.  Paris  1807.  p.  51  sq.)  reeep. 
Lamb.  omnes.  alii  ap.  Torr.  Comb.  Sanad.  sq.  Sandby.  Phil.  Batt.  Val. 
Schol.  Acr.  msc.  etPorph.  msc.  nost.  Sivr.  Franc.  Wakef.  Wolf,  (qui  def.) 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  483.  8(5.  Aid.  Camp.  Both.  Bur.  prob.  Eichstad.  ad 
II.    III.    Ascenss.    Lamb.    (qui    def.  )  v.  Ommeren.  Both.  in  Adnott, 

hiuc  vulgo.  — •  seu  sors.  Mss.  ex  no-        5)  fractus  iam.    Ed.  Cun.  ex  iug. 
stris  Lips.  2.  Dorv.  2.  Dess.  2.  Gph.         (S)  navem.  Sic  mss.  nostri  et  aliorum 

2.  Bas.  3.  Drd.  2.  3.  4.  duo  ap.  Bersm.  plerique  (ex  nostris  Graev.  Lips.  1. 
duo  ap.  Val.  Edd.  vett.  Mediol.  477.  2.  3.  Ment.  Gph.  1.  2.  Dess.  1.  2. 
508.  512.  Venet.  478.  79.  92  (Pinc.)  Mon.  2.  5.  Drd.  1.  2.  Dorv.  1.  2. 
94.  95.  98.  540.  44.  53,  Aid.  I.  Glar.  Bas.  3.  Gtg.  2.  Gth.  2.)  Orell.  mss. 
Bas.  527.  55.  80.  —  idla.  Mss.  ex  b.  c.  S.  Edd.  ante  Aldum  omnes,  et 
nostris  Dorv.   1.    Lips.    3  (a  1.  m.)  Bentl.   (qui  redux.)  sq.   Heind.  Pott. 


Des  (i.  Horatins  Flaccns 
SatiiTii. 

Erstes    Buch. 


Erste  Satire. 
Die  fahch-n  Lebenswünsche. 

Wie  gehts  zu,  Mäcenas,  dass  Niemand,  welcherlei  Loos  ihm 
Eigene  Wnhl  oft  gab,  oft  Glück  zuwarf,  es  zufrieden 
Lebend  geniesst,  vielmehr  die  preist,  so  verschiedene  Bahn  gehn? 
»Glücklicher  Kaufmannsstand!«    So  rufl,  von  den  Jahren  belastet. 
Morsch  in  den  Gliedern  bereits  durch  viel  Mühsale,  der  Kriegsmann. 
Wieder,  wenn  stürmische  Süd'  ihm  das  Schiff  nmtreiben,  der  Kaufherr: 
»Besser  doch  Kriegesberuf!    Denn  warum?    An  rennt  man,  und  schleunig 
»Kommt  in  der  Stunde  Moment,  seis  Tod,  seis  fröhliche  Siegslust.« 
Landmannsruhe,  sie  preiset  der  Rechts-  und  Gesetzesgelehrte, 
Wann  ums  Hahnengeschrei  ans  Thor  ein  Befrager  ihm  pochet. 
Jener,  entzog  vom  I^nde  zur  Stadt  ihn  gestellete  Bürgschaft, 
Schreit:  wie  leben  allein  in  der  Stadt  doch  glücklich  die  Leute! 


10 


Doer.  Duviq.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Krg.  fvid.  Schneid.  Formeul.  p.  208). 
navim.  Mss.  ex  nostris  Brn.  a.  Mon. 
1.  3.  4.  Bas.  1.  Dess.  3.  Drd.  -3.  4. 
Gph.  2.  mss.  Orell.  d.  p.  Edd.  Aid. 
1.  II.  III.  (qui  indux.)  inde  edd.  ame 
Bentl.  vulgo,  etBoth.  Zell.  lahn.  Mein. 
Wdm. 

7)  Quid  enim'f  Sic  mss.  et  edd.  vul- 
go (v.  Hand  Tursell.  II.  p.  .386).  Quid- 
m'f  Superscr.  in  msc.  Orell.  d.  Tau- 
rell.  propos.  ap.  Lamb.  Fea  recep.  e 
duobus  mss.   1.  k.  2,  g. 

8)  Momento  cita  morn.  Mss.  nostri 
ad  unum  omnes,  aüomm  fere  omnes. 
Edd.  veteres  Saec.  XV.  quos  vidi, 
omnes,  tum  Aid.  1.  II.  III.  Bas.  527. 
80.  Xyl.  Cruq.  Fabr.  Bersm.  Torr.  D. 
Heins.  Despr.  Burm.  Sandb.  Cun.  San. 
Baxt.  Gesn.  Wakef.  Fea.  Azar.  Wolf. 
Camp.  Bip.  Pott.  Duviq.  Bur.  Orell. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  momento 
autcitamf/rs.  Mss.  quamor  ap.  Lamb. 
un.  ap.  Feam  (a  2.  m.j  Edd.  Colon, 
s.  a.  Asceas.  L  Ul.  IV.  Glar.  R.  Steph. 


Bas.  555.  Maret.  Lamb.  H.  Steph.  Chab. 
Crat.  Dacer.  Rod.  Bentl.  Phil.  Batt. 
Heind.  Doer.  Zell.  labn.  Both.  Mein. 

9)  legum  iurisque.  Msc.  l,  k  ap. 
Feam. 

lOj  Suf/  galli  canlum.  Mss.  nostri 
plerique  et  optt.  Edd.  vulgo.  Sub 
galli  cantu.  Mss.  e  nostris  Mon.  \.  4. 
Drd.  1.  2.  Menl.  Gtg.  1.  2.  duo  ap. 
Bersm.  Comb.  g.  Gesn.  3.  laeck.  1.  sex 
ap.  Feam ,  sex  ap.  Pott.  Edd.  Princ. 
Mediol.  477.  Flor.  482.  Venet.  478. 
79.  83.  86.  Colon. s.a.  Loch.  R«cep, 
Pult.  Duviq. 

11)  qici  a  rure.   Msc.  nosi.  Gpli.  2. 

—  ahgtractug.  Msc.  nost.  Drd.  2.  — 
ad  urhem  est.  Msc.  Feae  2.  i.  —  in 
urbem  (om.  egt)  Mss.  nostri  Lps.  1. 
Gph.  1.  2.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.  Gib.  2. 
duo  ap.  Bersm.  Edd.  Mediol.  .508.  12. 

—  171  wbe  eil.  Mss.  nostri  Bern.  a. 
Bas.  1. 

VI)  viventescanlut.  Mss.  nost.  Bcni. 
ji.  Orell.  d  viventei  dicit.  Msc.  uost. 
Bas.  1.  vivenies  laudat.  .Msc.  Orell.  p. 


30  IlOU.    SERMONUM 

Cetera  de  genere  hoc  —  adeo  sunt  multa  —  loquacem 

Delassai-c  valent  Fabhim.     ne  te  morcr,  audi 
15  Quo  rem  deducam.     Si  quis  deus,  »En  ego/(  dicat, 

»lam  faciam  quod  voltis:   eris  tu,  qui  modo  miles, 

»Mercator;  tu,  consultus  modo,  rusticus:  liinc  vos, 

»Vos  liinc  mutatis  discedite  partibus.  eia! 

»Quid  statis?«  —  nolint.     atqui  licet  esse  beatis. 
20  Quid  causae  est,  merito  quin  illis  luppiter  ambas 

Iratus  buccas  iuilet ,  neque  se  lore  postliac 

Tarn  facilem  dicat,  votis  ut  praebeat  aurem? 
Praeterea,  ne  sie,  ut  qui  iocularia,  ridens 

Pereurram:  —  quamquam  ridentem  dicere  verum 
25  Quid  vetat?  ut  pueris  olim  dant  crustula  blandi 

Doctores,  elementa  velint  ut  discere  prima:  — 

Sed  tamen  amoto  quaeramus  seria  ludo. 

nie  gravera  duro  terram  qui  vertit  aratro, 

Perfidus  hie  caupo,  miles  nautaeque,  per  omne 
30  Audaces  mare  qui  currunt,  hac  mente  laborem 

14)  Delassare  queant.  Cifat  D.  Drd.  2.  4.  Bas.  1.  Gtg.  2.  duo  ap. 
Heins,  de  Sat.  p.  50.  Lassare  ut  va-  Palm,  duo  ap.  Oherl.  Orell.  d  (corr.) 
leanl.  Ed.  Ascens.  IV.  ex  emend.  M  (i  supsc.)  Edd.  Mediol.  477.  ^'e- 
Bonfiiiis.  —  ne  te  morer.  Mss.  et  edd.  net.  478.  79.  540.  44.  53.  59.  Flor. 
vulgo.  te  ne  morer.  Msc.  nost.  Gtg.  27  482.  Colon,  s.  a.  Aid.  I.  II.  III.  As- 
Edd.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92  censs.  Bas.  527.55. 80.  Glar.  R.  Steph. 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Flor.  482.  Mediol.  Muret.  Xyl.  Fabr.  Crat.  —  nolent. 
486.  508.  512.  Colon,  s.  a.  Loch.  Asc.  Msc.  nost.  Bern.  a.  volunt.  Edd.  Vc- 
I.  III.  IV.  Cuning.  nee  te  morcr.  Mss.  net.  483.  86.  Loch.  —  aiqidn.  Mss. 
nostri  Drd.  4.  Ment.  nostri  Bas.  1.  3.  Ment.  ap.  Lanib.  alq. 

15)  si  qui  deus.    Ed.   Cun.  ex  ing.    —  beatis.  Mss.  et  edd.  vulgo.  heatos. 
18)   Hinc  vos.    Msc.  nost.  Dess.  1.    Mss.  ex  nostris  Dess.   1.  3.  Mon.  3. 

un.  ap.  Bersm.  ed.  Loch.  — /leia.Mss.  Bas.  1.  un.  ap.  Pulm.  un.  ap.  Bersm. 

nostri  Bern.  a.  Mon.  2.  Gth.  2.  Drd.  3.  Orell.   M    (o  supsc.)    Ed.   Aid.   I.    at 

19    Qui  statis.    Msc.  nost.    Drd.  4.  qu'is  licet  esse  beatis.   Coni.  Markland. 

Qicid?    statis?  nolint.     Sic  dist.  Cun.  20)  Quid  causae  est.  (causa,  caiesas, 

San.    Val.    Sivr.    —  nolint.  Mss.  ex  causari    scribimus    codicum    nostro- 

nostris  Lips.  1.2.   Dess.  1.2.  3.  Drd.  rum  omnium  auctoritate,  qui  constau- 

1.   3.  Mon.   1.  2.  3.  Bas.  3.  Gtg.  1.  terubique  siclegunt.  Ambiguntgram- 

Gth.   2.  ap.  Lamb.    et  Cruq.  omnes,  matici.  vid.  Quintil.  I,  7,  20.  Cellar. 

ap.  Bersm.  quatuor,  ap.  Pulm.   qua-  Ortliogr.  Lat.  ed.  Harles  p.  203.  Vos- 

tuor,  un.   ap.  Canter.    Nov.   Lect.    4,  sius   de  Vitiis  serm.  p.   56.    de  Arie 

12.  msc.  Orell.  d  (corr.  nolunt).   Edd.  gramm.  I,  42.  Noltcu.    Lex.  p.   154. 

Venet.  402  (Pinc.)  cum  familia  (Ve-  praecipueSchneid.  Elementarl.  p.303. 

net.  494.  95.  98.  Mediol.  508.   512.)  432.  438.  —  Wagner  Orthogr.   Vir- 

Lamb.   (qui  reslit.)    hinc  vulgo.    no-  gil.    p.    469   praefcrt   caussa.    Bentl. 

lunt.    Mss.    ex   nostris   Graev.   Dorv.  sibi  non  constat ,  scd  promiscue  modo 

1.  2.  Lips.  3.  Gph.  1.  2.  Mon.  4.  5.  caiisas,  modo  caussas  scribit.)    Quid 


LIB.   I.    SAT.    1. 


31 


Andres  der  nämlichen  Art  —  so  viel  giebts !  —  könnte  den  Schwätzer 

Fabius  selbst  abmüden:   um  kurz  es  zu  machen,  so  höre, 

Wie  wirs  brini;cn  zimu  Ziel.     Wenn  ein  Gott  nun  spräche:  »Ka  will  ich      15 

»Gleich  thun,  was  ihr  begehrt.     Sei  du,  der  Krieger  vorhin  \vai-, 

»Kaufmann:  du  Landmahn ,  Uechtskundigcr !    Tretet  mir  links  ah 

»Ihr  da,  rechts  ihr  dort,  mit  gcwcchsellen  l«ollen.      Wohlan  denn! 

»Was  noch  gesäumt?«  —  da  möchten  sie  nicht;    und  könnten  beglückt  sein! 

Was  hält  Juppiter  ab,  dass  nicht  er  vor  ihnen  die  beiden  20 

Backen  im  billigen  Zorn  auibläht  und  versichert,  ec  werde 

So  willfährig  hinfort  nicht  sein  und  Wünschen  das  Ohr  leihn? 

Ferner,  um  nicht  im  Tone  des  Schwankvorlragenden,  lachend 
Weiter  zu  gehn :  —  wenn  schon,  was  wehrt  uns,  nützliche  Wahrheit 
Lachend  zu  sagen?    Wie  oft  wohl  Kindern  der  schmeichelnde  Lehrer  25 

Süssbrod  reicht,  dass  willig  die  Anfangsgründe  sie  lernen:  — 
Dennoch,  setzen  wir  Scherz  beiseit  und  stürben  das  Ernste. 
Er,  der  schwieriges  Land  mühvoll  umkehrt  mit  der  Pflugschaar, 
Jener  betrügrische  Wirth,  der  Soldat  und  die  Schiffer,  die  kühnlich 
Jegliches  Meer  durchfahren,  bestehn,  wie  sie  sagen,  die  Mühsal  30 


causae  (cm.  est)  Edd.  Veiiot.  483.  86. 
Loch.  —  luppiler.  Sic  mss.  uostri  ve- 
tustiores,  Bern.  a.  Graev.  Lips.  1.  2. 
3.  Dess.  1.  Mon.  1.  2.  3.  5.  aliique 
complures  constanter.  lupiter.  Mss. 
recentiores  plrq.  —  nee  se  fore.  Msc. 
uost.  Gph.  2.  neque  enim  fore.  Msc. 
nost.  Dess.  2.  —  poslhaec.  Ed.  Cruq. 

22)  lam  facilem.  M.-jc.  nost.  Gtg.  1. 
Oiell.  M.  —  Tarn  dicat  facilem.  Msc. 
uost.  Drd.  3. 

23)  Praeiereo.  Duo  mss.  Mndob. 
Couiec.  Bouiüer.  (Remarques  iuedites 
p.  52)  rccep.  Sau.  Phil.  Sandb.  Val. 
Franc.  Sivr.  Dorigh.  Camp.  —  ne  sicut. 
Mss.  ex  nostris  Lips.  2.  Dess.  1.  2.  3. 
Bas.  3.  Gtg.  1.  quatuor  ap.  Bersm. 
nee  sicut.  Mss.  diio  ap.  Feam,  quin- 
que  ap.  Pott.  Edd.  Pott.  Duviq. 

24)  Frecurrain.  Mss.  nostri  Mon.  5. 
Bas.  3.  Percurvant.  Msc.  nost.  Brn.  a. 
Verba:  quamqiinm  —  hidu  parenth. 
incius.  Wakef.  ne  sie  —  ludo.  parenth. 
iucliis.  Bentl.  Cun.  Azar.  Fea.  Polt. 
Duviq.  Camp.  Ceteri  fere  puncto  post 
ludo  distiu^uunt.  qnamquam  — prima 
parenth.  incius.  Lanib.  Bersm.  Baxt. 


Gesn.  quamquam  —  quid  vetat't  pa- 
renth. incius.  Fal)r.  —  dicere  versum. 
Msc.  nost.  Sant. 

25)  Quis  vetat'f  Mss.  ex  nostris 
Drd.  2.  Sant.  Gph.  2  {quis  superscr.) 
un.  ap.  (lesn.  tres  ap.  Feam.  —  et 
pueris.  Ed.  Sanad.  ex  ing.  sq.  Phil. 
Val.  Sivr.  Dorigh. 

27)  admoto.  Msc.  nost.  Sant.  Drd.  2. 
amisso.  Msc.  nost.  Bern.  a.  omisso. 
Msc.  ap.  Torr. 

28)  nie,  gravi  duram.  Coni.  Prae- 
dicow.  qiti  terram.  Msc.  ap.  Feam. 

29)  Perfidus  hie  caupo,  7niles.  Mss. 
nostri  et  aliorum  omnes,  mo Ao  campo 
quinque  mss.  ap.  Feam.  hinc  edd. 
Flor.  482  cum  famllia  (Venet.  483. 
86.  Loch.)  et  Venct.  492  (Pinc.)  cum 
familia  (Yen.  494.  95.  98.  Med.  508. 
512).  Locus  coniecturis  virorum  doct. 
obnitus.  praefidus  hie  campo  ndles. 
Fca.  perfidus  hie  campo  miles.  lahh. 
poinyd  hie  campu  miles.  de  Bosch. 
fervidus  in  campo  miles.  Both.  pervi- 
cus  hie  campo  m.  ()l)barius.  pernoctans 
campo  m.  Schmid.  providus  hie  cautor. 
Schrader.  Emend.  p.  169.  callidus  hie 


32  HÖR.   SERMONUM 

Sese  ferre,  senes  ut  in  otia  tiita  recedant, 
Amiit,  cum  sibi  sint  con^-osta  cibaria:  sicut 
Parvola  —  nain  exeinplo  est  —  inagni  foiMiiica  laboris 
Ore  traliit  quodcumque  potest,  atque  addit  acervo, 

35  Quem  struit,  haud  ignara  ac  non  incauta  futüri.  — 
Quae,  simul  inversum  contristat  Aquarius  annum, 
Non  usquam  prorepit,  et  illis  iititur  ante 
Quaesitis  sapiens,    cum  te  neque  fervidus  aestus 
Demoveat  lucro ,  neque  hiems ,  ignis^  mare,  ferrum ; 

40  Nil  obstet  tibi,  dum  ne  sit  te  ditior  alter : 

Quid  iuvat,  inmensum  te  argenti  pondus  et  auri 
Furtim  defossa  timidum  deponere  terra?  — 
»Quod,  si  conminuas,  vilem  redigatur  ad  assem.«  — 
At  ni  id  fit,  quid  habet  pulchri  constructus  acervus  ? 

45  Milia  frumenti  tua  triverit  area  centum, 

Non  tuus  hoc  capiet  venter  plus  ac  meus:  ut,  si 
Reticulum  panis  venalis  inter  onusto 

cauior.  Valait.  ycvßdus  hie  cautor.  38)  sapiens.  Mss.  ex  nostris  Graev. 
Porson.  Caimdicus  vafer  hie.  Mark-  Lips.  3.  Gpli.  1.  Dorv.  1.  (v.  lect.) 
land  Ep.   crit.  2.  Drei.   1.   2.  4.    Mon.  4.    ap.   Cruq. 

31)  recurrant.  Msc.  nost.  (ipli.   1.    omnes,  ap.  Lamb.  1.  6.  8.  9.  Piilm.6. 

32)  aiunt  (corr.  dicuni)  Msc.  Grell.  Beiitl.  1.  2.  6  (a  2.  m.)  a!.,  ap.  Torr, 
d.  —  sunt.  Msc.   Grell.   M  (corr.)         Talb.Feamalq.sexap.Val.  qiiinqueap. 

33)  Parvola.  Mss.  nostri  Mon.  1.  2.  Pott,  sapiens  (supsc.  vel  patiens)  msc. 
Dess.  1  (u  supsc.)  mss.  Cruq.  1.  a— d.  Grell,  d.  Schol.  Porph.  Cruq.  Edd.  Zar. 
Palm.  3.  Edd.  Bentl.  Cuii.  Wolf.  Heirid.  Aid.  1.  luat.  503  Lamb.  Cruq.  H.  Steph. 
Dtz.  Wdm.  Parvula.  Edd.  vulgo.  Par-  Bersm.  Cliab.  D.  Heins.  Dacer.  Despr. 
vola,  nam  exemplo  est,magni  f.  l.  Sic  Crat.  Bond.  Baxt.  Bentl.  Cun.  Sau. 
dist.  Aid.  II.  Bas.  527.  Glar.  R.  Steph.  Batt.  Phil.  Franc.  Sivr.  Sandb.  Gesu. 
et  po.st  Lamb.  plerique.  P<7ryo/«,  wß?«  Gberl.  Comb.  Wakef.  Azar.  Wolf. 
exemplo  est  magnif.  l.  Sic  dist.  edd.  Heind.  Camp.  Doer.  Pott.  Bip.  Duviq. 
vett.  Saec.  XV.  plrq.  Aid.  I.  III.  et  Mein.  Grell.  Dtz.  DIb.  Bur.  Schm. 
Muret.  Cruq.  Fea.  Pott.  Duviq.  exem-  Wdm.  Krg.  patiens.  Mss.  ex  nostris 
plum  est.  Msc.  nost.  Drd.  3,  1.  uu.  ap.  Bern.  a.  Lips.  1.  2,  Dess.  1.  2.  3, 
Val.  exemplo  (om.  est)  Ed.  Crato.        Mon.  1.  2.  3.   5.  Bas.   1.  3.  Gph.  2. 

34)  quaccunque.  Msc.  Gberl.  A.  —  Gtg.  1.  2.  Drd.  3.  Gth.  2.  sex  ap. 
abdil  acervo.  Msc.   nost.  Mon.  5.  Pulm.    quatuor   ap.    Bersm.   tres    ap. 

35)  haiU  ignara.  Mss.  nostri  Bern.  Torr,  septemdecim  ap.  Feam,aliiap. 
a.  Lips.  1.  Mon.  2.  4.  Dess.  3.  aut  Talb.  Comb,  Val.  Gesu.  Pott.  Grell. 
ignara.  Msc.  nost.  Gtg.  1.  Edd.  Me-  b.  c.  S.  d  (supsc.)  Schol.  Acr.  Edd. 
diol.  477.  Venet.  478.  79.  hie  ignara.  ante  Lamb.  fere  omnes,  et  Fabr.  Xyl. 
Msc.  nost.  Mon.  5.  —  aut  non  in-  Torr.  Burm.  Fea.  Both.  lalin.  Web. 
cauta.  Msc.  nost.  Dess.  1.  un.  ap.  —  nee  fervidus.  Duo  mss.  ap.  Feam. 
Bersm.  Gesn.  2.  et  non  incauta.  Msc.  39)  Demoveat^  Mss.  nostri  (in  qui- 
nost.  Drd.  1.  — •  haud  incauta  ac  non  bus  Bern.  a.  Lips.  2.  Mon.  1.  2.  4.  5. 
ignara.  Msc.  Feae   1,  g.  Gtg.  1.)   et  aliorum  satis  multi.    Ed. 

36)  co7islringit.  Msc.  Feae  3,  c.         Lamb.    (qui  restit.)    Bentl.'  et  recen- 


LIB.    I.    SAT.   I. 


33 


Bloss  des  Sinnes,  ergraut  sich  in  siclieic  Ruhe  zu  ziehen, 

Wann  sie  genug  des  Bedarfs  sich  gehäuft  erst:  gleich  wie  das  winz'ge 

Anieislein   —   denn  es  dienet  zum  Beispiel  —  mächtig  in  Arbeit, 

Was  es  vermag,  mit  dem  Mund'  einschleppt,  und  dem  Haufen   es  beifügt, 

Welchen  es  baut,  wohl  kundig  und  nicht  unsorglich  der  Zukunft.  —  35 

Diess,   wenn   des  Jahrs  Umschwung  durchs  Wassergestirn  uns  getrübt   wird, 

Niemals  kriecht  es  hervor,  und  geniesst  nun  weise  bedachtsam 

Seines  gesannnelten  Guts;  doch  du,  wenn  glühender  Sommer 

Nicht  vom  Gewinn  dich  entfernt ,  nicht  Frost,  Meer,   Feuer  und  Eisen ; 

Nichts  dich  behindert,  wenn  nur  dir  an  Reiclithum  keiner  es  vorthut .  40 

Sprich,  was  fromnits  dir,  des  Silbers  gewaltige  Last   und  des  Goldes 

Aengstlich  hinab  in  den  Grund,  den  heimlich  du  höhltest,  zu  senken?   — 

»Die,  wenn  du  kleiner  sie  machst,  einschrumpft  bis  zum  ärmlichen  Dreier!«  — 

Aber  geschieht  diess  nicht,  was  reizt  am  gespeicherten  Haufen? 

Mag  dir  die  Tenne  des  Korns  auch  hundert  Tausende  dreschen,  45 

Darum  erfasst  dein  Bauch  nicht  mehr  wie  der  mehlige ;  gleichwie. 

Wenn  du  im  Trupp  Leibeigner  vielleicht  das  belastende  Brodiietz 


tiores  fere.  Dmoveal.Mss.  nostri  Lips, 
1.  3.  Dorv.  1.2.  Dess.  1.  2.3.  Drd. 
1.  2.3.4.  Graev.  Mou,  3.  Gph.  1.2. 
Bas.  1.  3.  Gtg.  2.  Gth.  2  aliorum 
haud  pauci.  Orell,  S.  d.  M.  Edd.  ante 
Lanib.  onines,  et  Fabr.  Baxt.  (Jesn, 
Bip.  —  neqiie  fiiems.  AIss.  nostri 
onines,  alioium  fere  omn.  Edd.  vulgo. 
7)ec  hiems.  Msc.  Feae2,  g.  Edd.  ]:5entl. 
sq.  Cun.  San.  Val.  Sivr.  Wolf.  Heind. 
Doer.  (vid.  ad  v.  60.) 

40)  A7/  oÖA^ö^. Mss.  e  nostrisGpb.  1 . 
Drd.  2.  3.  duo  ap.  Wil.  —  dum  ne 
fit.  Ed.  D.  Heins,  dum  non  sil.  Msc, 
nost.  Dess.  3.  —  sit  tili.  Msc.  Orell. 
S  (a.  1 .  m. )  Post  alter  colo  dist. 
Mediol.  477.  H.  Steph.  Chab.  Torr, 
lahn.  Ceteri  piuicto   distinguunt. 

4\) argenti  te  immetisum  pondus.  Ed. 
Chab.  nihil  monens. 

43)  Quid?  si  comminuas.  Edd.  Co- 
lon, s.  a.  Asceus.  \.  III.  IV.  Quodsi. 
Ed.  lahn.  Schm.  quod  sicitt  min.  Msc. 
Orell.  M.  — •  redigetur.  Msc.  nost. 
Dess.  3.  —  in  assem.  Msc.  Feae  2,  k. 
im.  ap.  Bersm. 

44)  At  ni  fit.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
At  nisi  fit.   Msc.   Comb.   C. 

45)  Milia.  Mss.  nostri  fere  onines, 

HORATII     SAT. 


Graev.  Lips.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3. 
4.  5.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  3.  Gtg.  ].  2.  Gph.  2.  Gth.  2. 
Mss.  ap.  Cruq.  omnes.  Edd.  vett. 
Saec.  XV.  plrq. 

46)  Nwn.  Msc.  Orell.  M.  (corr.) 
hie  capiet.  Msc.  nost.  Gph  2.  Edd. 
Aid.  I.  II.  hinc  capiet.  Ed.  Glar.  (qui 
praefcrt).  sq.  Cral.  — -  capiat.  Ed. 
Clin.  sq.  San.  Phil.  Franc.  Sivr.  — 
plus  uc  meus.  Mss.  ex  nostris  Bern.  a. 
Graev.  Ment.  Lips.  1.  3  (a  2.  m.) 
Dess.  1.  2.  Drd.  1  (yj^am  supsc.)  a. 
Mon.  3.  4.  Dorv.  2.  Bas.  1.  Gph.  2. 
duo  ap.  Bersm.  Bentl.  1.  6.  et  octo 
alii.  un.  ap.  Comb,  sexdecim  ap. 
Feani,  un.  ap.  Bad.  alii  ap.  Pott. 
Orell.  S.  d.  p.  Ed.  Bentl.  (qui  re- 
slit.)  sq.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Wakef.  Fea.  Pott.  Wolf.  Heind.  lahn. 
Doer,  Duviq.  ßoth.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Wdm.  Schm.  plus  quam  meus. 
Mss.  ex  nostris  Lips.  2.  Dess.  3. 
Gph.  1.  Drd.  2.  3.  Mon.  1.  3.  5. 
Bas.  3.  Gth.  2.  (itg.  1.  2.  tres  ap. 
Pott.  Orell.  b.  c.  Edd.  ante  Bentl. 
fere  omnes,  et  Baxt.  Gesn.  Sandb. 
Azar.   Camp.  Bip. 

47)  honusto,  Mss.  ex  nostris  Graev. 
Lips    2.  Dess.  2.  Drd.  1.  Bas.  1.  3. 


34 


HÖR.    SERMONUM 


Forte  vclias  Immero,  niliilo  phis  accipias  quam 
Qiii  nil  portarit.     vel  die,  quid  r{>ferat  iiitra 

50  ^aturae  finis  viventi,  iu^era  ccntuiu  an 

Mille  aret?  —  »At  suave  est  ex  magno  tollere  acervo.«  — 
Dum  ex  parvo  nobis  tantundem  liaurire  relinquas, 
Cur  tua  plus  laudes  cumeris  granaria  nostrisV 
Ut  tibi  si   sit  opus  liquidi  non  amplius  urna 

55  Vel  cyatlio,  et  dicas:  »Magno  de  flumine  malim, 
»Quam  ex  hoc  fonticulo  tantundem  suinere.«     Eo  Ht, 
Plenior  ut  si  quos  delectet  copia  iusto, 
Cum  ripa  simul  avolsos  ferat  Aufidus  acer. 
At  qui  tantuli  eget,  quanto  est  opus,  is  neque  limo 

60  Turbatam  liaurit  aquam,  neque  vitam  amittit  in  undis. 
At  bona  pars  hominum  decepta  cupidine  falso: 
»Nil  satis  est,«   inquit;   »quia  tanti,    quantum   liabeas,  sis.« 
Quid  facias  illi?  —  iubeas  miserum  esse,  libenter 
Quatenus  id  facit.     ut  quidam  memoratur  Athenis 


Mou.  3.  4.   Gph.  2.   Gtg.  2.  Edd.  veU. 
saec.  XV.  satis  miilti. 

48)  Forte  feras.  Mss.  ex  nostris 
Drd.  4.  Bas.  3.  Forte  trahas.  Ed. 
Dorigh.  uiliil  moneiis.  —  accipies. 
Mss.  ex  nostris  Dorv.  2.  Corb.  un. 
ap.    Bersm. 

49)  Qui  nihil.  Mss.  nostri  Lips. 
2.  3.  Gpli.  1.  Ed.  Loch.  —  portarct. 
Mss.  nostri  Lips.  1.  Bas.  3.  —  quid 
conferat,  Msc.  Feae  1,  n. 

öO)  viventis.  Coiii.  Cliab.  et  Ciin. 
recep.  San.  Phil.  Val.  Franc.  Sivr. 
Both.  Zell.  prob.   Jahn. 

51)  ac  suave  est.  Ed.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  Bas.  580.  —  de 
magno.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San. 
Phil.   Franc.  Sivr. 

52)  Cum  ex  parvo.  Tres  mss.  ap, 
Feam.  —  relinques.  Msc.  nost.  (Jtg.  1. 

53)  plus  laudas.  Mss.  ex  nostris 
Drd.  1.  Bas.  3.  Ment.  dno  ap.  Comb, 
sex  ap.  Val.  Ed.  Aid.  \.  IL  plus  cu- 
meris laudes.  Msc.  Feae  1,  g.  Edd. 
Fabr.  Bas.  555.  580. 

55)  ac  dicas.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq. 
San.  Franc.  Dorigh.  —  malim.  Mss. 
ex  nostris  Graev.  Ment.  Gph.  2  ap. 
Lanib.  quiiique,    ap.  Bentl.  plerique 


et  oplt.,  tredecim  ap.  Val.,  qniiique 
ap.  Feam,  octo  ap.  Pott.  Orell,  p. 
Ed.  Beutl.  (qui  restit.)  sq.  Cnn.  San. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Sandb.  Wakef.  Fea. 
Wolf.  Heiiid.  lahn.  Both.  Pott.  Duviq. 
Zell.  Mein.  Dlb.  Sclim.  Wdm.  mallem. 
Mss.  ex  nostris  plerique,  Lips.  l.  2.3. 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon. 
1.  2.  3.  5.  Bas.  1  (vel  malim  supsc.) 
3.  Gph.  2.  Gtg.  1.2.  Gth.  2.  Orell. 
b.  c.  d.  S.  alü  ap.  Pott.  Edd.  ante 
Benll.  omnes,  et  Baxt.  Gesn.  Azar. 
Camp.  Bip.  Doer.  Orell.  (qui  def.) 
Dtz.  malem..  Msc.  nost.  Mon.  4.  Ed. 
Mediol.  477.  malle.  Mss.  nostri  Bern, 
a.   Gph.  1.  vel/em.  Msc.  Pulm.   10." 

57)  ut  siquus.  Ed.  Wdm.  —  de- 
lectat.  Mss.  ex  nostris  Dess.  2.  Drd. 
1.  3.  4.  Mon.  2.  im.  ap.  Bersm.,  no- 
vem  ap.  Pott.  S.  ap.  Orell.  Edd.  Pott. 
Duviq.  —  copia  cornu.  Msc.  ap.  Tur- 
neb.   Adv.   11.  23.   ap.  Lamb.  alq. 

58)  Cum  simul  avulsos  ripa.  Msc. 
nost.  Mon.  4.  Orell.  S.  d.  un.  ap. 
Comb.  un.  ap.  laeck.  cum  simul  ripa 
av.   Msc.  Orell.  p. 

59)  qui  tantuli.  Mss.  ex  nostris 
Graev.  Lips.  1  (a  1.  m.)  2.  3.  Dess. 
1.  3.  Mon.  1.  2.3.  4.5.  Drd.  3.  Gtg.  2. 


LIB.    I.    SAT.    I.  35 

Trügst  auf  der  Schulter:    d;ilür  kein  grosseres  Tlicil  du  Ijekiiuist,  als 
;^Wer  nichts  trug.     Was,  rode,  verschlägts  auch,  falls  man  das  Leben 
Auf  den  Bedarf  der  Natur  einschränkt,  ob  der  Morgen  nnn  hundert  50 

Pflügt,  ob  tausend?   »Doch  labts,  vom  grosseren  Haufen  zu  nehmen.« 
Lassest  vom  kleineren  uns  gleichviel  zu  entheben  du  üi)rig. 
Worin  verdient  dein  Speichei'  den  Preis  vor  unserer  Lide? 
Wie,  wenn  des  Nasses  ein  Krug  —    nichts  Weiteres  —  oder  ein  Näpfchen 
Noth  dir  wür',   und    du  sprachst:    »vom  mächtigen  Strome  doch  möcht'  ich  55 
»Lieber,  denn  hier  vom  Quellchen  mir  gleich  viel  schöpfen. ((  Daher  kommts, 
Dass,  wem  grössere  Fülle  beliagt,  als  gnügend  und  recht  ist. 
Den  mit  dem  Bord    losreissend  des  Aufidus  Strudel  hinwegführt.    - 
Doch  wer  Weniges  wiinscht,  was  Nolh  thut,  weder  entschöpft  der 
Wasser,  getnlbt  durch  Schlamm,  noch  lässl  in  der  Flut  er  das  Leben.  60 

Aber  ein  gut  Theil  Menschen,  getäuscht  durch  falsche  Begierde  , 
Sagt :   »gar  nichts  ist  genug,  da  man  so  viel,  als  man  besitzt,  gilt.« 
Was  bei  Solchen  zu  thun  ?    Heiss  elend  sie  sein,  da  mit  Freuden 
Sie's  so  treiben :  wie  einst  zu  Athen,  so  erzälilt  man,   ein  reicher 


lies    ap.   Bersni.    ap.    Beult.  1.   0.   et  Lips.  1.  Moii.  1.2.5.  Did.  3.  Gph.  1. 

alii.  sex  ap.  Polt.  Edd.  vett.  saec.  XV.  Gig.   1.  ap.  Palm,   quinque ,    an.  ap. 

quos  vidi,  omnes.  Colon,  s.  a.  Ascens.  Bersm.  un.  ap.  Feam,  überl.  A.  Orell. 

I.   111.  IV.   Aid.  II.  III,  Bas.  527.  55.  b.    M.    duo    ap.    Comb.    Edd.    Bentl. 

80.   Mur.    Fabr.    Xyl.   Crat.    Torr.  D.  Cun.   San    Franc.  Wolf.   (v.  Beutl.  ad 

Heins.  Beul!.   Cuii.  Sau.  Franc.  Sivr.  III.    Od,  11,  43.    sed   cf.  Sat.  4,  41. 

Sandb.  Baxt.  (Jesu.  Wakef.  Azar.  Fea.  0,  08. )  —  undttel.  Msc.  nost.  Dess.  3. 

Bolh.  Wolf.  Hcind.  Doer.  Zell.  lalin.  un.   ap.   Bersm. 

Polt.    Duviq.    Mein.   Orell.    Dlz.    t)\h.  Ol)  Ut  bona  pars.  Mss.  ex  nostris 

Schill.    Wdm.    qni   taniiilo.    Mss.    ex  Bern.  a.  Lips.  2.  3.  Dess.  1 .  3.  Ment. 

noslris    Lips.    1    (a  2.   m.)    Dess.    2.  {al.  ut  ad  niarg.)  Mon.  1.  5.  Bas.  3. 

Drd.  1.2.  3.1.4.   (iph.  1.  2  (a  2.  ni.)  (itg.   1.   Gib.  2.   Ires  ap.  Bersni.  un. 

Bas.   1.   tilg.    1,    Ires   ap.  Pulin.    \m.  ap.    laeck.    —    cupidine  falsa.    Mss. 

ap.    Bersm.     sex    ap.    Val.    duo   ap.  uoslrl  Dorv.  2.  Gig.  2.  Feae  5,  b  (a 

Gesn.    ires  ap.  Comb,   alii   ap.  Polt.  1.  ni.)  duo  ap.  Val.  Orell.  M  (supsc.) 

ap.  Orell.  b.  c.  d.  p.  Edd.  Zar.  Aid.  I.  02)  lanli  qida.  Mss.  noslri  Dorv.  2. 

Lamb,    Cruq.    Steph.    Cliab.    Bersni.  tilg.  1.    Ed.  Cun.  ex  ing.  —  haheas, 

Bond.     Bnrni.     Dacer.    Despr,     Phil.  fis.  Edd.  Loch.  Despr.  (I.  Dousa  Suc- 

Camp.  —  quanto  est  opus.  Mss.  noslri  cid.  3.  sie  emend.  sed  rclract.) 

omnes,    ap.    Pott,    et    Orell.    omnes.  03)    misevum    esse.    Mss.    el    edd. 

Edd.    vnigo.    quantost.    Msc.    B.    ap.  vulgo.  miscram  esse.  Msc.  nost.  Mon. 

Orell.  quantnm  est  o/>ns.  Mss.  alq.  ap,  3.    un.    ap.   Val.   E  Marcilii    coniect. 

Lamb.  Edd.  Bentl.  Ciiii.  Sau.  Wakef.  ((luain    tarnen    ille    reiecit)    adscivit 

Franc.   Bnr.  Beutl.    S(i.   Cun.    San.  Val.  Sivr.    — 

00)   fieque  vitam.    Mss.    ex    noslris  esse,  lUrenter  Qiuitenus.    Sic  disl.  ed. 

Graev.    Lips,    2.    3.    Dess.    1.    2.    3.  Venet.   553.    Cun.    San.    Oberl.   Fea. 

Drd.   1.  2.  4.  Mon.  3.  4.  Bas.   1.  3.  Wolf,  lleind.  el  recenlt.  esse  lih enter, 

Gph.  2.  (ilb.  2.  Gig.  2.  Edd.  vulgo.  Quatenus.    Sic  vulgo  disl. 

nee  vitam.   Mss.    ex    uostris  Bern.  a.  04)   Quatenus.    Mss.  uostri  omnes. 

3* 


36  HÖR.   SERMONUM 

65  Sordidus  ac  dives  populi  contemnere  voces 
Sic  solitus :   »Populus  me  sibilat ;  at  mihi  plaudo 
»Ipse  donii ,  simiil  ac  nninmos  contemplor  in  arca.«  — 
Tantalu  s  a  labris  sitiens   fugientia  capt  at 
F 1  u  ni  i  n  a  .  .  .  .  Quid  rides  ?  mutato  nomine  de  te 

70  Fabula  narratur.    congestis  undique  saccis 
Indonnis  inhians,  et  tamquam  parcere  sacris 
Cogens^  aut  pictis  tamquam  gaudere  tabellis. 
Nescis  quo  valeat  numnuis  ?   quem  praebeat  usum  ? 
Panis  ematui';  olus^  vini  sextarius;  adde , 

75  Quis  humana  sibi  doleat  natura  negatis. 

An  vigilare  metu  exanimeni;  noctesque  diesque 
Formidare  malos  fures,  incendia,  servos^ 
Ne  te  compilent  fugientes,  hoc  iuvat?   Herum 
Semper  ego  optarim  pauperrimus  esse  bonorum. 

80  At  si  condoluit  tentatum  frigore  corpus, 

Aut  alius  casus  lecto  te  adfixit,   habes  qui 

Edd.    plerique.     Quatinus.    Mss.    ap.  1.  2.  (itg.  2.   Gth.  2.   sex  ap.  Lamb. 

Cruq.    1,    a — d.  6.  7.    Pnlm.   1.   10.  sex    ap.    Cruq.    quatuor    ap.    Bersm. 

Edd.  Venet.  492  (Pinc.)  cum  familia.  quatuordecim    ap.     Val.     omnes    ap. 

Ascenss.  Mur.  Lamb.  Cruq.  H.  Sleph.  Torr.   Edd.  vulgo.    quid  valeat.    Mss. 

Chab.    Bersm.    Sivr.    —    haec  facit.  ex  nostris  Bas.  1.  3.  Mon.  3.   Gtg.  l. 

Msc.  un.  ap.  Oberl. — 7«e?ra<or.  Msc.  duo  ap.  Pulm.   duo  ap.   Gesn.  Orell. 

Viudob,  M.  Edd.  Md.  I.   II.  HI.   (qui  indux.) 

65)  Sordihus.  Msc.  uost.  Gtg.  2.  ^as.  527.  55.  80.  Glar.  Venet.  540. 
Ed.  Veuet.  492  (Pinc.)  cum  familia.  44.'53.  o9.  Muret.  Xyl.  Cruq.  Bersm. 
^l  ßxves.   Msc.   Feae  1    i  —  Vü^i  usum  puncto  dist.  edd.   vett. 

66)  me  exslbilat.  Msc.  nost.  Gph.  I.    ^      '    ^»    '     t  i       n     •  '   -mi^^'     n 

,      -T.     T,,  ir  I  Burm.  Azar.  lalin.  üuvui.  Mein,    te- 

—  aut  mihi.  Msc.   un.  ap.  Val.  ,     .  .  ,  «■        * 

'  ^  teri  per  interrog.  eneruut. 

67)  nummos  simul  ac.  Ed.  Cun.  ex        „.>.     ,         o-  .    *ii 

.        ^  74)  Ollis,    bic   post  Aldum    recen- 

°*  tiores   omnes  scribunt   (ab  oleo  deri- 

68)  ab  labris.  Ed.  Cun.  ex  ing.  vant  los.  Scaliger  et  G.  I.  Vossius), 
sq.   San.   Dorigh.  Sed  mss.  nostri  fere  omnes  holus  (et 

69)  Fhimina.  quid?  rides?  Sic  dist.  Sat.  6,  112.  al.)  Graev.  Lips.  1.  2.  3. 
Cun    San  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1. 

3.  4.  5.  Bas.  1.3.  Gtg.  1.  2.  Gth.2. 

71)  Qui  dormis.  Com.  Markl.  ^.M.  saec.  XV.  quos  vidi,  omnes  et 

72)  ut  pictis.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  ac  Ascenss.WagnerOrthogr.Verg.  p.442. 
pictis.  Mss.  ex  nostris  Bas.  1.  3.  ex  cod.  Mediceo  praef.  holus.  vid. 
Gpli.  2.  Ment.  Orell.  b.  alii  ap.  Lamb.  Schneid.  Elementarl.  p.  485.  Cellar. 
et  pictis.  Mss.  ap.  Lamb.  alq.  Feae  ed.  Harl.  p.  301.  Nolten.  Lex.  p.  129. 
2,  g.  Forcell.  Lex.   s.  v. 

73)  quo  valeat.  Mss.  ex  nostris  75)  Quis.  Hanc  scribendi  normam 
Graev.  Lips.  i.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  rediiximus  in  ed.  nostra  1829.  ex 
Drd.   1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  4.  5.  Gph.  codd.  optimis   et  edd.  vetustis  saec. 


LIB.    I.    SAT.   I.  37 

Geizlials  also  die  Stimmen  des  höhnenden  Volks  zu  verachten  65 

Pflegte:   »das  Volk    zwar  zischet  mich  aus,  ich  aher  beklatsche 

»Selbst    mich,  sobald  ich  d;ilieim  mein  Geld  in  der  Kiste  betrachte.«  — 

Tantaliis  schnappt  voll  Durst  nach  Fluten,   die  stets  von  den  Lippen 

Wcgfliehn.   —    Nun    was   lachst   du  ?     Von  dir  mit  verändertem  Namen 

Wird  solch  Mährchen  erzählt.     Auf  Säcken,  gerafTet  von  allwärts,  70 

Schläfst  da  mit  gieriger  Sorg',  und  musst  wie  heiliger  Güter 

ihrer  verschonen,  dich  ihrer  erfreun,  als  wären's  Gemälde. 

Kennst  du  des  Weitbs  Endzweck  beim  Geld',  und  seinen  Gebrauch  nicht? 

Brod  dir  gekauft  und   Geuuis',  und  des  Weins  ein  Nöselchcn.     Füg'   auch 

Das  noch  bei,  was  Menschennatur  sich  mit  Schmerzen  versaget.  -   75 

Schlaflos  stets  und  von  Aengsten  entseelt,  so  Nachts  wie  des  Tages 

Tückische  Diebe  befürchten  und  Brand,  und  dass  dir  die  Sclaven 

Plündern  das  Hans  im  Entfliebn :    kann  das  Lust  macheu  ?   An  solchen 

Gütern  begehr"  ich  fürwahr  Zeitlebens  der  Aermste  zu  bleiben. 

Doch  wenn  fiebrischen  Frosts  Wehtage  den  Leib  dir  ergriffen,  80 

Oder  dich  sonst  ans  Lager  ein  Unfall  fesseif,  ist  Einer, 

XV.   phn-ibus,  et  Muvetl  ed.,  ex  Au-  80)  Acsicond.  Mss.  nostri  Mon.2. 

gustei   aevi   ratione    (v.  Broukh.    ad  Gph.  2.    Feae   9,  c.    —   cum   doluit, 

Prop.ll,  10,  47.  Cort.adSall.Iug-.80.,  Ed.  Med.  486.  condoleat.  Msc.  nost. 

Secuti  sunt  recentiores  edd.  Queis  s.  Bas.  3.    —  A(  si — propinquis'f  per 

qiih  vuigo,  ctiamBeatl.  Heind.  Wolf,  iiiterrog.  efFeruntH.  Steph.  Xyl.  Benti. 

Zell.  al.  Baxt.  Sandb.  (Jesu.  Fea.   Tabu.  Doer. 

.^„    ,     .  .,          ,,                .  „        o  ßoth.   Orell.    Dtz.   Dlb.  Wdm.    Ai  si 

ib)  Invigilare.   .Mss.  nostri  Uess.  3.  _           •     ««  (nulla  interrog.)    Edd. 

.th     2    («n  supsc.)   uu.    ap.    Bersm.  ^^^^^.    ^^^,^   ^^^^^^    ^^  ^^^    ^^^.^^^^ 

Orell.   M.  -  exanmmm.  Ed.  tun.  e.x  p^^^^  ^ell.  Mein.  Schm. 

mg. 

_..         ,      „           ,  .       j-  ,  N  ,r  1  81)  alms  morbus  (adscr .  vel  casus) 

7/)  malosfures.    sine  d.st  )  Vulgo.  M,,/o,eii.  d.   lecto  casus.  Ed.  Cun. 

malos,  fures.  Ed.  Asc.  I.   et  Fca  ex  ^^.^^^^    ^^^_   g^^_^    pj^.j    j^,,,^,_  Do,igh. 

""°  "^®*^-  —   te  adfixit  s.  affixit.  Mss.  ex  no- 

1%)  Nee  te  compile7H.}Aäc.0ht\-\.k.  stris  pauciores,  Mon.   3.  5.   Dess.  3. 

Ed.    Med.  480.    Non    te  comp.    msc.  Drd.    3.    Bas.    3.    Gph.    3.    Dorv.    1. 

Feae  7,  b.  —  optarim.  Mss.  ex  no-  mss.    alq.    ap.    Pulm.    Cruq.    Bersm. 

stris  Graev.  Lips.  2,  Dess.  1.2.  Drd.  Talb.    Marcil.    Val.    Gesn.,    undecim 

1.4.   Mon.  4.  Bas.  1.  Gth.  2.  Gph.  2.  ap.    Feam,    quatiior   ap.  Polt.   S.  p. 

Orell.  d.  Priscian.  Inst.  gr.  18,2,  23.  ap.  Orell.  Edd.  Princ.  Zar.  Med.  477. 

Rediixit  Aldus,  binc  edd.  vulgo.  Op-  503.  Flor.  482.  Yenet.  479.  83.  86. 

tarem.  Mss.  ex  nostris  Brn.  a.  Dorv.  90.    92   (Pinc.)    509.    540.    44.    53. 

1.  2.    Lips.   1.  3.    Mon.  1.  3.  4.   5.  Loch.   Colon,   s.  a.    lunt.  503.    Aid. 

Dess.  3.   Drd.  2.  3.  Gph.  1.  Bas.  3.  I.  II.  III.  Asceuss.  Bas.  527.31.55. 

(itg.    1.    2.    quatuor  ap.    Pulm.   duo  80.  Glar.  R.  Steph.  Fabr.  Mar.  Cbab. 

ap.   Bersm.   tres    ap.  Oberl.    quatuor  Torr.  D.  Heins.  Dacer,  Despr.  Bond. 

ap.  Orell.  Edd.  vett.  ante  Aldum  quos  Burm.    Bentl.    (qui  def.)    Cun.    San. 

vidi,  omues,  et  Ascenss.  —  esse  via-  Bott.  Phil.  Franc,  Sivr.  Sandb.  Gesn. 

torum.  Msc.  nost.  Bern.  a.  Comb.     Wakef.    Azar.    Fea.    Wolf. 


38 


HÖR.   SERMONUM 


Adsicleat,  fomenta  paret,  medicum  roget,  iit  te 
Siiscitot  ac  natis  reddat  carisquc  propinquisV  ■ — 
Non  uxor  salvum  te  volt,  noii  Ulius:  omncs 

85  Vicini  oderunt,  noti,  pueri  atquc  puollae. 
Miraris,  cum  tu  argento  post  omnia  ponas, 
Si  nemo  praestet,  quem  non  merearis,  amorem? 
At  si  cognatos,  nullo  natura  labore 
Quos  tibi  dat,  retinere  velis  scrvareque  amicos, 

90  Infelix  operam  perdas,  ut  si  quis  asellum 
In  Campo  doceat  parentem  currcre  frenis ! 

Denique  sit  finis  quaerendi;  cumque  habeas  plus, 
Pauperiem  metuas  minus,  et  finire  laborem 
Incipias,  parto  quod  avebas;  ne  facias  quod 

95  Unnnidius  quidam:    non  longa  est  fabula.    dives, 


Heind.  Camp.  Bip.  Doer.  Both.  Zell, 
lahn.  Mein.  (»lell.  Schm.  Wdm.  —  te 
(idflixit  s.  af/h'xit.Mss.  ex  nostris  ple- 
rique,  Bern.  a.  Graev.  Lips.  1.  2.  ^ 
Mcnt.  Dorv.  2.  (ipli.  1.2.  Dess.  1.  2. 
Drd.  1.  2.  a.  Moa.  1.  2.  4.  Bas.  1. 
Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  quinque  ap.  Pnlm. 
novem  ap.  Lamb.  plerique  ap.  Cniq. 
et  Talb.  duo  ap.  Gesn.  tres  ap.  Oberl. 
alü  ap.  Val.  Pott,  tres  ap.  Orell. 
Edd.  Venet.  478.  94.  95.  98.  Mediol. 
486.  508.  512.  Lamb.  Criiq.  Xyl. 
H.  Stepb.  Bersm.  Grat.  Baxt.  Pott. 
Duviq.  ütz.  Dlb.  —  affigü.  Msc.  nost. 
Drd.  4. 

83)  et  reddat.  Msc.  uost.  Drd.  3. 
—  7intis  reddat.  Mss.  ex  nostris 
(iraev.  Lips.  2.  Dess.  2.  3.  Drd.  2.  4. 
Mon.  4.  Bas.  3.  ap.  Cruq.  1,  tres, 
ap.  Bcnil.  quatuor,  duo  ap.  Comb, 
sex  ap.  Fcam,  un.  ap.  Orell.  Edd. 
Cruq.  (quirestit.)  sq.  Beut!.  Cnn.  San. 
Wakcf.  Pliil.  Val.  Franc.  Sivr.  Azar. 
Fea.  Wolf.  Hcind.  Zell.  lahn.  Both. 
Mein.  Orell.  Dlb.  Wdm.  gnatis  red- 
dat. Mss.  ex  nostris  Lips.  3.  Gth.  2. 
an.  ap.  Pulm.  S.  p.  ap.  Orell.  Edd. 
Cruq.  Cnn.  Oi'cll.  —  reddat  natis. 
Mss.  ex  nostris  Bern.  a.  Lips.  1. 
Dess.  I.  Drd.  L  Bas.  1.  Gph.  L  2.  3. 
Gtg.  2.  Orell.  d.  M.  sex  ap.  Pulm. 
Edd.  ante  Cruq.  omnes,  et  Chah. 
Bersm.  Dcspr.  Bond.  Baxt.  Gesn. 
Doer.  Camp.  Pott.  Duviq.  reddat  gna- 


tis. Mss.  ex  nostris  .Moii.  1.  2.  5. 
Drd.  3.  Gtg.  1.  mss.  Orell.  B.  b.  c. 
Edd.  Torr.  H.  Steph.  D.  Heins.  Dacer. 
Sandb.  Dtz.  Schm.  (v.  inf.  ad  Sat. 
2,  21.) 

84)  te  salvum  vult.  Mss.  noslri 
Dess.  1.  (itg,  1.  un.  ap.  Bersm.  — 
te  vult  salvum.  Mss.  ap.  Lamb.  alq. 
un.  ap.  Pulm.  Orell.  M. 

85)  puerique puellae.  Msc.  ap.  Ober!. 
Hl)  praestat.  Msc.  nost.  Drd.  3.  — 

mercaris.  Msc.  nost.  Gph.  2.  (esupsc.) 
Feae  1,  e.  k  (a  2.  m.)  —  hoiwvem. 
Msc.  Feae  1,  i  (a  1.   m.) 

88)  At  si  cognatos  —  frenis  (nnlla 
interrog. )  Mss.  nostri  plerique  et 
optt.  Bern.  a.  Graev.  Lips.  \.  2.  3. 
Dess.  1.  2.  3.    Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon. 

1.  3.  5.  Gph.  1.  2.  3.  Gtg.  2.  (Jth.  2. 
ap.  Cruq.  et  Talb.  plerique,  quinque 
ap.  Comb.  ap.  Orell.  b.  c.  d.  p.  M. 
alü  ap.  Pott.  Bad.  Schol.  AcronetCruq. 
Edd.  velt.  saec.  XV.  omnes  tum  Al- 
diuae,  Ascenss.  Basileens.  Mur.  Lamb. 
Cruq.  et  fere  omnes  ante  Bentl.,  tum 
Phil.  Franc.  Wakef.  Camp.  Duviq. 
Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  At  si  cogn. 
—  perdas?  Ed.  Pott.  An  si  cogna- 
tos —  frenis?    Mss.  ex  nostris  Mon. 

2.  4.  Gtg.  1.  duo  Bland,  ap.  Cruq. 
(|uatuor  ap.  Pulm.  ap.  Torr.  alq.  un. 
np.  Talb.  S.  ap.  Orell.  (non  Bern,  a, 
ut  putat)  Schol.  Porph.  Edd.  Aid.  II. 


LIB.   I.    SAT.   I. 


39 


Der  dein  warte,  dich  pflege  mit  Bähungen,  hitte  den  Arzt,  dass 

Reuend  den  Kindern  zurück  er  dich  geh'  und  den  theuren  Verwandion  ? 

Dir  svlinscht  Heil  und  Gedeihn  niclit  Sohn  noch  Gattin  :    es  hasst  dich 

Sämmtliche  Nachbarschaft  und  Beicanntschaft,  Knaben  und  Mägdlein.  85 

Darf  dichs  wundern,  wenn  dir,  der  Alles  dem  Gelde  hintansetzt. 

Niemand  Liebe  bezeigt,  die  nimmer  du  strebst  zu  verdienen  ? 

Gleichwohl,  wenn  du  Verwandte,  die  ganz  mühlos  die  Natur  dir 

Bietet  zu  Freunden,  geneigt  und  hold  dir  wolltest  erhalten, 

Fruchtlos  scheiterte  wohl  das  Bemühn,  wie  wenn  man  ein  Es'iein  90 

Lehrte,  Gebiss  und  Zügeln  gehorsam,  traben  im  Marsfeld ! 

Schliesslich,  ein  Ziel  dem  Erwerbe  gesetzt !  Und  weil  du  vollauf  hast  • 
Fürchte  so  minder  den  Mangel,  und  lass  nun  ruhen  die  Arbeit, 
Seit  dir  geworden,  w^onach  du  gegiert;  nicht  ahme  dem  Beispiel 
Jenes  Ummidius  nach,  der  —  kürzlich  erzähl'  ich   es  —  steinreich,  95 


Glar.  iii  notis.  Bentl.  (qui  def.)  sq. 
Clin.  San.  Gesn.  Bip.  Zell.  Lihn.  Both. 
Drell.  Biir.  Wdra.  An  sie  cogn.  — 
amicos'f  Ed.  Val.  ex  rase.  Soib.  sq. 
Azar.  Fea,  Doer.  Ac  si  cogn.  duo 
niss.  ap.  Pott.  Conjec.  Wolf.  Ed. 
Hcind.  Praedic.  Aut  si  cogn.  toni. 
Henr.  Steph.  Diatr.  V.  Et  si  cogn. 
coni.  Marcil.  Alqui  cogn.  Ed.  Baxt. 
ex  ing.  sq.  Sandb.  .Vo«  si  cogn.  toni. 
Mai  kl.  —  nullo.  natura ^  labore.  Sic 
disl.  DaciT.  Zunk.  Franc. 

00)  operam  perdus.  Mss.  et  edd. 
viilgo.  perdes.  Mss.  ex  iiostris  Dorv.2. 
Did.  .3.  (iph.  1  (pendes.)  singuli  mss. 
ap.  Piilm.  Cruq.  Feam.  Orell.  S.  Ed. 
Mediol.  477.  perdis.  Msc.  nost.  Gtg.  2. 
un.  ap.  Cruq.  duo  ap.  Ober!. 

91)  In  campo.  Mss.  ex  nostris 
Bern.  a.  Graev.  (a  2.  ni.)  Lips.  1.  2 
(a  2.  m.)  Dess.  1.  3.  Drd.  1.  3.  4. 
Mon.  1.  2.  5.  Bas.  1.  Gpli.  L  2. 
tilg.  1.  niss.  ap.  Lamb.  Pulm.  Torr, 
omnes.  iin.  ap.  Fabr.  Edd.  postLamb. 
(qui  restit.)  fere  omnes.  In  campum. 
Slss.  ex  nostris  Graev.  (a  1.  m.) 
Lips.  3.  Mon.  3.  4.  Dess.  2.  Drd.  2. 
Bas.  3.  (iph.  2.  Gth.  2.  Gig.  2.  alii 
ap.  Bersm.  Comb.  Ober!.  laeek.  Edd. 
ante  Lamb.  omnes,  et  Fabr.  Xyl. 
Bas.  555.  80.  Biirm.  —  patientem 
curvere.  Conj.  Maruil. 

92)  cumque  habeas  plus.  Mss.  nostri 
omnes,  ap.  Bersm.  Comb.  Pott.  Orell. 


omnes,  ap.  Lamb.  plerique.  Edd. 
viilgo.  quoque  habeas  plus.  Sic  Mu- 
ret.  in  ed.  Venet.  559.  recep.  Cruq. 
H.  Steph.  Cliab.  Bersm.  Dacer.  Rod. 
Baxt.  Phil.  Wakef.  (Jesu.  Both.  Heind. 
Doer.  Bip.  Zell.  Bur.  prob.  Markl.  et 
Bothe  in  Adnott.  dumque  habeas.  Msc. 
Feae  1,  e. 

94)  havebas.  Mss.  nostri  Mon.  3. 
(iph.  2.  Lips.  1  (a  2.  m.)  2  (a  2.  m.) 
habcbas.  Mss.  nostri  Bern.  a.  Lips.  1 
(a  1.  m.J  2  (a  1.  m.)  Dess.  1  (a  1.  m.) 
—  ne  facias.  Mss.  nostri  fere  omnes 
(praeter  (iraev.  Gtg.  2.)  russ.  omnes 
ap.  Pulm.  Cruq.  Torr.  Bentl.  ap. 
Lamb.  alq.  sexdecim  ap.  Feam,  octo 
ap.  Val.  ap.  Pott,  plerique,  un.  ap. 
Lamb.  Bos  Animadv.  p.  56.  Citat 
Charis.  Putsch,  p.  202.  Diomed.  ib. 
p.  388.  Ed.  Bentl.  (qui  restit.)  hinc 
edd.  fere  omnes.  nee  facias  quod. 
Mss.  ex  nostris  Graev.  (itg.  2.  ap. 
Bersm.  quatuor,  ap.  Talb.  omnes,  duo 
ap.  Polt.  Edd.  ante  Bentl.  quodsciam 
omnes,  et  Phil.  Sivr.  Sandb.  Azar. 
Camp.  Both. 

95)  Ummidius.  Mss.  ex  nostris 
Graev.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  2.  Drd.  4. 
Mon.  2.5.  Gph.  2.  Gtg  I.  tresap.Pulm. 
un.  ap.  Fabr.  un.  ap.  Bentl.  quatuor  ap. 
Feam.  Grell,  b.  p.  >L  {ubidius  sn^sc .) 
Ed.  Bentl.  qui  restit.  et  firmav.  sq. 
Baxt.  Cnn.  San.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Val.  Oberl.  Comb.  Wakef.  Azar.  Fea. 


40  HÖR.   SERMONUM 

Ut  metiretur  nummos ;  ita  sorclidus,  \\t  se 

Nou  \xmquam  servo  melius  vcstiret,  ad  usque 

Supremum  terapus,  ne  sc  penuria  victus 

Opprimeret,  metuebat.     At  liunc  libcrta  securi  * 

100  Divisit  medium,  fortissima  Tjndaridarum.  — 

»Quid  mi  igitur  suades?   ut  vivam  Maenius,  aut  sie 
»Ut  Nomentanus  ?«  —  Pergis  pugnantia  secum 
Frontibus  adversis  conponere :    non  ego,  avarum 
Cum  veto  te  fieri,  vappam  iubeo  ac  nebulonem. 

105  Est  inter  Tanain  quiddam  socerumque  Viselli. 
Est  modus  in  rebus  ;  sunt  certi  denique  fines, 

Wolf.  Heiiid.  Doer.  Zell.  Mein.   Orell.  Ascenss.  — •   vestiret.   Ad  usque.   Sic 

Dtz.  Dlb.  Wdm.  t^wirfms.  Mss.  ex  no-  dist.  Camp.    —   adusque  (iiiia  voce) 

stris  Bern.  a.  Dorv.  1.  Maat.  Dess.  3.  Mss.    nostri   Lips.   1.    Gtg.  2.     Edd. 

Drd.   1.  2.  a.  Mon,   1.  2.  4.  Bas.  1.  Flor.  482   cum   familia,    Venel.  49i 

Gph.    1.    3.    Gtli.  2.    un.   ap.  Pulm.  (Pinc, )   cum    familia.    Loch.    Colon, 

tres  ap.  Bersm.  un.  ap.  Bentl.  un.  ap.  s.  a.    Aldinae.  Ascenss.   Glar.    Fabr. 

L.  Bos.  Edd.  Lamb.  H.  Stepli.  Xyl.  Orell.  (cf.  Hand.  Tursell.  1.  p.  189.) 

Chab.   Torr.    Dacer.    Burm.    Sandb.  98)   Extrenium  tempus.  Msc.  nost. 

Bond.  Camp.  Pott.  Duviq.  Bar.   Uni-  Bas.  3. 

dius.  Edd.  vett.  saec.  XV.  fere  omnes,  100)   Tyndaridarum.    Sic   mss.    et 

et    Ascenss.     Uvidius.     Diomed.    ap.  edd.  vulgo.   Tyndaiiarum.   Msc.  nost. 

Putscii.   p.   388.   Edd.  Loch.   Aid.   I.  Mon.  5(f/supsc.)  Ex  Cun.  coni.  rec. 

II.    III.     Glar.    R.    Steph.    Bas.    527.  San.  Val.  Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 

55.    80.    Venet.    540.    44.   53.    Mar.  Tyndarearum.  Ed.  Cun.  ex  ing.  Tyn- 

Fabr.    Crat.    Bersm.    Rod.     Vinidius.  daridum.   Msc.  nost.   Bern.  a.    forlis- 

Mss.  nostri  Dorv.  2.  G(g.  2.  ap.  Torr,  sima  Tyndaris.  horwii  Quid  mi  igitur. 

plrq.  un.  ap.  Cuiac.  Observv.  10,9.  Coni.  lo.   Clericus  ap.  Bentl.   et  Bou- 

Ed.    Despr.    Vimidius.    al.    mss.    ap.  hier     (Prunclle    Remarques    inedites 

Torr.  Pulm.  6.   Fividius.  al.  mss.  ap.  p.  54.) 

Torr.  Hwindius.  Mss.  nostri  Dess.  1.  101)  Quid  mi  igitur.   Mss.  nostri  et 

Bas.  3.   duo  ap.  Pulm.  un.  ap.  Bersm.  aliorum   fere    omnes.    Edd.  post  Al- 

Numidius.  Msc.  nost.   Drd.  3.  Charis.  dum    (qui  restit.)    fere  omnes.    Quid 

ap.   Putsch,  p.  202.  Ed.   Cruq.   Inde  7ni/n  igitur.    Mss.    nostri   Lips.  2.  3. 

Nummidius  linxit  lahn.  sq.  Schm.  Fic-  Dess.    1.    Mon.   2.    Drd.    4.    un.    ap. 

/iW«««  cod.  lo.  Sambuci  (ex  Sat.  2, 12).  Bersm.     Quid  igitur    (om.    wn')    Mss. 

Uhidius ,   Vibidius ,    Avidius.    variett.  nostri    (Jph.    1.    Gtg.    2.     Edd.    vett. 

ap.  Feam.   —  Uimnidius  qui  tarn  {non  ante  .Mdum  plerique.   Quidnam  igitur. 

longa  est  fahida)  dives.  Ed.  Bentl.  e  Ed.  Colon,  s.  a.   Ascenss.   Quidve  igi-. 

coni.  sq.  Cun.  San.  Val.  Franc.  Sivr.  iur.    Ed.  Loch.     Quidne   igitur.    Duo 

Dorigh.  Wakef.   Fea.   Wolf.  mss.  ap.  Lamb.   Quid  me  igitur.  INIsc. 

'dl)  Non7mnquam.^\sc.\\osi.G^\\.2.  nost.  Dess.  2.   Feae  3,  f.  Quid  igitur 

Edd.    Ven.   540.    Chab.    non  inquam.  mihi.   .Msc.  nost.  Gph.  2.    —    uti  vi- 

t^d.  Loch.  —  servo  ?ne!ius.Msii.  nostri  vam.  Msc.   nost.  Lips.  1.  —  ut  vivam 

et  aliorum  fere  omnes.   Restituit  Aldus  Maenius.  .Msc.  nost.  Drd.  4.  {Menius) 

ed.   I.  II.  III.   hinc  edd.  vulgo.    nie-  Ceterum  in  nullo  libro  msc. ;   Glarean. 

lius   servo.    Mss.   ex  nostris   Mon.  3.  propos.    in  notis.    Ed.   Muret.  in  Ve- 

Drd.  4.  Gph.  2.  un.  ap.  Comb.  Edd.  net.  559.  recep.  Lamb.  Fabr.  H.  Steph. 

e  tt.  ante  Aldum  omnes,  ut  puto,  et  Bas. 580.  Chab. Bersm. Torr.  D.  Heins. 


■ 


LIB.   I.   SAT.   I. 


41 


Dass  er  in  Scheffeln  das  Geld  ausmass,  so  knauserig,  dass  er 

Nie  sich  hesser  denn  Sciaven  hekleidete ,  his  zu  dem  letzten 

Zeifpunct  liirchtet',  er  werd'  umkommen,  aus  Mangel  des  nöth'gen 

Lebenshedarfs;  den  spaltet'  indess  mit  dem  Beil  die  Gefreite 

Mitten  hindurch ,  das  beherzteste  Weih  Tyndarischer  Sippschaft.  100 

»Nun  was  rälhst  du  mir  denn?  Gleich  Mänius  etwa  zu  lehen? 
»Gleich  Nomentanus?«  —  Du  paarst  auch  gleich   sich  befeindende  Dinge 
Stirn  auf  Slirn  mit  einander  zum  Kampf.     Weim  ich  sage:  vermeid'  es 
Knauser  zu  sein  :  niclit  mein'  ich  damit,  sei  Schlemmer  und  Wüstling. 
Zwischen  Visellius  Schwälier  und  Tanais  giebt  es  ein  Mittel.  105 

Jegliches  Ding  hat  Maass,  ja  fest  stehn  sichere  Gränzen, 


Crat.  Bond.  Burm.  Despr.  Bentl.  San. 
Franc.  Sivr.  Sandb.  Wolf.  Heind. 
Jahn.  Doer.  Diivicj.  Zell.  Mein.  Orell. 
Dtz.  T)lb.  Schm.  Wdm.  Mevius  vel 
Maevitts.  Duo  mss.  ap.  Bentl.  un.  ap. 
Talb.  Schol.  Acr.  Porph.  Edd.  Flor. 
482.  Venet.  478.  83.  86.  02.  04. 
95.  98.  Mediol.  480.  508.  51-2.  Colon, 
s.  a.  Ascenss.  Bas.  527.  55.  Glar. 
Xyl.  Camp.  Nevius  vel  Naevius.  Mss. 
nostri  fere  omnes,  ap.  Grell,  omnes, 
aliorum  plurimi.  Schol.  Cruq.  Edd. 
Vediol.  477.  Venet.  479.  540.  44.  53. 
Cruq.  Dacer.  Baxt.  Cuning.  Phil.  Gesn. 
Wakef.  Azar.  Fea.  Pott.  —  aui  sie. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  an  sie.  Msc. 
nost.  Bern.  a.  un.  ap.  Bentl.  al.  ap. 
Val.  ac  sie.  Duo  mss.  ap.  Bentl.  qui 
propos.  msc.  Orell.  p.  Naevius  ae  sie. 
Recep.  Cun.  Maenius  ac  sie.  Ed.  San. 
Franc.  Sivr.  Doiigh.  Wolf. 

102")  C't  Momentnnus.  Mss.  nostri 
Mon.  1.  3.  5.  Oid.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
Edd.  Venet.  402  (Pinc.)  Aid.  I.  (cf. 
Sat.  8,   11.) 

103)  componere  (nulla  interrog  ) 
Edd.  vett.  saec.  XV.  plerique,  et 
Aid.  Fabr.  Cruq.  H.  Steph.  Cbab. 
Bersm.  Torr.  Burm.  Phil.  Azar.  Fea. 
Camp.  lahn.  Duviq.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Schm.  W^dm.  componere?  (per 
interrog.)  Ascenss.  Lamb.  Bentl.  Cun. 
San.  Gesn.  Wakef.  Wolf.  Ileind. 
Pott.  Both.  Bip.  Zell.  Bur.  Doer.  . 

104)  Cum  Veto  te  fieri.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Cum  velo:  te  fieri.  Msc.  nost. 
Drd.  2.  Sic  ed.  Wolf.  Dum  veto. 
Msc.  nost.  Lips.  2.  —  ac  nebulonem. 


Mss.  et  edd.  vulgo.  aut  iiebulonem. 
Mss.  ex  nostris  Gph.  1.  Bas.  1.  3. 
Drd.  1.  a.  Gtg.  1.  Corb.  quatuor  ap. 
Puhn.  tres  ap.  Comb,  tres  ap.  Feam. 
Orell.  M.  Ed  Lamb.  nihil  monens, 
iubeo  nebulonem  (om.  ac)  Msc.  nost. 
tJpb.  1. 

105)  Tanain.  Mss.  e  nostris  plures 
et  meliores,  Bern.  a.  Graev.  Lips.  1. 
2.  3.  Dorv.  1.  2.  Mon.  1.  2.  5.  Dess. 
1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss. 
Orell.  c.  d.  p.  Edd.  Mediol.  486. 
Bentl.  (qui  revoc.)  et  post  eum  re- 
centt.  plrq.  Cun.  San.  Azar.  Fea.  Wolf. 
Heind.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Wdm.  Tanaim.  Mss.  e  nostris 
Dess.  2.  Drd.  2.  4.  Mon.  3.4.  Gph.  2. 
Gtg.  2.  S.  b.  ap.  Orell.  Edd.  vulgo 
ante  Bentl.,  et  Baxt.  Phil.  Sandb. 
Gesn.  Wakef.  Pott.  Duviq.  Camp. 
Doer.  Bur.  (Eadem  varietas  in  III. 
Od.  10,  1.  IV,  15,  24.  V.  Schneid. 
Gramm.  Lat.  p.  297.  Wagner  Quaest. 
^iiv^.  III.)  Tanum.  Edd.  Flor.  482. 
Ven.  483.  86.  92.  Loch.  Taniam. 
Ed.  Venet.  540.  Catium.  Msc.  ap. 
Fabr.  —  quoddam.  Msc.  nost.  Gtg.  1. 
quidam.  Mss.  nostri  Graev.  Gph.  3. 
quendam.  Msc.  nost.  Bas.  3.  —  Vi- 
selli  Mss.  et  edd.  vulg.  BiselH.  Mss. 
nostri  Graev.  Gph.  3.  Urd.  1.  Bas.  1. 
Gth.  2.  mss.  alq.  ap.  Lamb.  un.  ap. 
Pulm.  un.  ap.  Oberl.  Ed.  Baxt.  Ve- 
selli.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Drd  2 
Mon.  3. 

106)  sunt    recti.    Mss.    b.    c.    ap 
Orell. 


42 


IIOR.    SERMONUM 


Quos  Tiltra  citraque  nequit  consistere  rectum. 
Illuc,  undo  abii,  recleo,  nemo  ut  avarus 
Sc  probet,  ac  potius  landet  diversa  scqucntis; 

110  Quodque  aliena  capella  gerat  distentius  iiber, 
Tabescat;  neque  se  maiori  pauperiorum 
Turbae  comparet;  hune  atqiie  huiic  superare  laborct. 
Sic  festinanti  semper  locupletior  obstat : 
Ut,  cum  carceribus  missos  rapit  ungula  currus, 

115  Instat  equis  auriga  suos  viueentibus,  illuiu 
Praeteritum  temnens  extremes  inter  euntem. 
Inde  fit  ut  raro,  qui  se  vixisse  beatuin 
Dicat,  et  exacto  contentus  tempore,  vita 
Cedat,  uti  conviva  satur,  reperire  queamus. 

120  laiii  satis  est.   ne  me  Crispini  scrinia  Hppi 

Conpilasse  putes,  verbum  non  amplius  addam. 

Satiea    II. 
CUPIENNIUS. 
Ambubaiarum  collegia,  pharmacopolae. 


107)  ciirave.  Coiii.  Markl.  Quos 
nitro  citrofjiie  non  est  contendere  tu- 
tum.  Msc.  Feae  2,  k. 

108)  nemo  ut  avarus.  Ex  mss.  no- 
stris  Drd.  2.  Gph.  3  {n  siipsc.)  Bland, 
c.  ap.  Craq.  duo  mss.  ap.  Feain. 
Edd.  Prine.  Mediol.  477.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  81.  83. 
86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
Baxt.  Gesn.  Orell.  (qui  def. )  Dtz. 
Dlb.  Sclim.  Krg.  nemon  ut  avarus. 
Mss.  nostri  et  aliorum  fere  omnes. 
Edili  pleriqne.  iie  non  ut  av.  Mss. 
nostri  Dcss.  1.  Glli.  2  (netnott  supsc.) 
qui  nemo  ut  av.  Ed.  Cruq.  ex  msc. 
Bland.  1,  d.  sq.  Wdm.  cur  nemo  ut 
av.  Coni.  Pet.  Naunius  Miscell.  III, 
c.  28.  nemo  ut  sit  avarus.  Edd.  Colon, 
s.  a.  et  Ascenss.  nemo  umquam  ut 
avarics.  Nos  proponimus. 

109)  Se  probat.  Mss.  nostri  Mon.  4. 
Drd.  3.  un.  ap.  Val.  —  laudat.  Msc. 
nost.  Drd.  3.  probat  —  laudat  — 
comparat  —  laborat.  Msc.  Feae  2,  li. 
—  ac  potius.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
at  potius.   Msc.    nost.    Dorv.  2.    duo 


mss.  ap.  Cruq.  un.  ap.Feam.  Orell.  d. 
Edd.  Baxt.  Gesn.  Comb.  Sivr.  Wakef. 
Doer.  Bip. 

110)  ferat.  Msc.  Feae  3,  c.  — 
distentius.  Mss.  et  edd.  vulgo.  cl". 
Epod.  2,  46.  ib.  Lamb.  distantius. 
Mss.  nostri  Drd.  3.  (iph.  2  (e  supsc.) 
distiyictius.  Edd.  Mediol.  477.  Flor. 
482.  Ven.  483.  86.  Loch. 

111)  maiori.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
tneliori.  Mss.  c  nostris  Bas.  1.  Gph.  3. 
alii  .ip.Lanib.  ^'al.  commeud.  Turneb. 
Advers.  11,  23.  Edd.  Cruq.  Bersm. 
Cun.  San.  Franc.  Sivr.   Dorigh. 

113)  obstet.  Mss.  e  nostris  Bern.  a. 
Dorv.  2.  ap.  Cruq.  7.  coni.  H.  Stepb. 
laboret,  Sic  —  obstet.  Ex  Wielandi 
correct.  ed.   Wdm. 

114)  l/t.  cum  —  currus,  Instat.  Sic 
distinx.  Lamb.  Torr.  Azar.  Fea.  Wolf. 
Camp.  Pott.  Doer.  Duviq.  Zell.  Mein. 
Orell.  Dtz.  Schm.  l/t  cum  —  currus: 
Instat.  Sic  vulgo  dist.  —  traJnt  un- 
gula. Msc.  Oberl.  A.  —  suos  viueen- 
tibus. Mss.  ex  nostris  Bern.  a.  Graev. 


LIB.    I.    SAT.    I.   II.  43 

Jenseits  deren  uns  nicht,  noch  diesseits,  Rechtes  bestehn  kann. 

Wieder  zum  Obigen  kehr'  ich  zurück,  dass  nimmer  ein  Ncidhard 
Selbst  sich  gefallt,  vielmehr  die  preis't,  so  vei-scbiedene  Bahn  gehii: 
Dass  er  in  Gram,  wenn  die  Ziege  des  Nachbars  voller  das  Euter  110 

Trägt,  hinschmachtet;  dass  nie  mit  dem  grösseren  Schwärme   der  Acrmeni 
Er  sich  vergleicht ,  nur  den  noch  und  den  zu  besiegen  sich  abmüht. 
Weil  er  so  eilt ,  ist  stets  ihm  ein  Reicherer  hemmend  im  Wege ; 
Wie,  wenn  Wagen,  den  Schranken  entrollt,  wegreisset  der  Rosshuf, 
Rasch  dem  Gespann,  das  seines  besiegt,  nachdränget  der  Fütirer,  115 

Achtlos  des ,  das  hinten  er  liess  in  den  letzten  der  Rennbahn.  — 
So  kommls,  dass  höchst  selten  ein  Mensch,  der  sagt,  dass  er  glücklich 
Habe  gelebt,  und  froh  des  vollendeten  Laufs  aus  dem  Dasein 
Gleich  dem  gesättigten  Gast  abgeht,  in  der  Menge  sich  findet. 

Damit  genug !  dass  nicht  du  Crispinus'  Kisten,  des  Triefaugs,  120 

Wähnest  geplündert  von  mir,  nun  auch  kein  ferneres  W^ort  mehr! 

ZAveite  Satire. 
Laster    im    Widerslreü. 
Chöre  von  Ambuljajen,   Essenz-  und  ^\■ürzeverkäufer, 

Dess.  2.   Drd.  1.  2.  Bas.   1.  Mon.  3.  ap.  Talb.  omnes,  diio  ap.  Torr.   un. 

Gph.    3.    Scbol.    Acr.    Porph.    Cruq.  ap.    Comb.    Ires    ap.   Oberl.    quatuor 

Ed.    Aid.    II.   III.    (qui  lestit.)    hiiic  ap.  Val.  un.   ap.  Gesn.  undecim  ap. 

edd.   vulgo.  suis  vincentlbuH.   Mss.  ex  Feam,  tres  ap.  Polt.  Ed.  Cruq.   (qui 

nostris   Lips.    1.    2.    3.    Dess.    1.    3.  revoc.)    Chab.  tum  Bentl.   Cun.    San. 

Mon.   l.   2.  4.  5.    Meut.    Gph.    1.  2.  Val.  Franc.  Sivr.  Sandh.  Wakef.  Fea. 

Drd.  3.    Bas.  3.  Gtg.   1.  2.    (iib.  2.  Wolf.  Heind.  Pott.  Zell.  lahn.  Duviq. 

rase.  ap.    Aid.  tres  ap.   Bersm.    qua-  Mein.   Orell.    Bur.    Dlz.   DIb.    Schm. 

tuor  ap.  Pulm.  duo  ap.  Comb.  b.  S.  Wdm.  tempore  vitae  Cedat.  Mss.  ex 

ap.    Orell.    et    nisc.    d   (supsc.    suos)  nostris  Drd.  1.  2.  3.  4.    Dess.  2    (a 

item  M.Edd.  vett.ante  Aldum  (ed.II.)  2.  m.)  Bas.   1.  3.  Dorv.  2.  Gph.   1. 

ut  puto,  omnes.  et  Ascenss.  2.3.   (itg.  2.   ap.  Cruq.  2.   b.  d.  ap. 

116)  Praeteritum  et  temnens.  Ed.  Orell.  alü  ap.  Pott.  Edd.  ante  Cruq. 
Aid.  I.  omnes,  et  H.  Stepb.   Xyl.   Bas.  580. 

117)  ^«</e /?<.  Msc.  un.  ap.  Bersm.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod. 
—  quis  se.  Edd.  vett.  Flor.  482.  Burm.  Dacer.  Despr.  Baxt.  Phil.  Gesn. 
Mediol.   477.   508.   512.   Venel.   478.  Azar.  Camp.  Bip.  Doer.  Botli. 

79.  83.  86.  92  (Pinc.  )   94.  '.15.  98.  120)    nee   me.    Msc.   nost.  Lips.  2. 

Loch.    —    se  qui  vixisse.    Ed.    Ciui.  ut  me.    Msc.    nost.    Mon.  5.    —    lip- 

ex  ing.  pum.    Ed.   Bentl.  e  coni. 

118)  tempore,  vita  Cedat.  Mss.  ex  121)  Suppilasse.  Msc.  ap.  Bersm. 
nostris  Bern.  a.  Gvaev.  Lips.  1  (a  — />?</««.  >Iss.  nostri  Bern.  a.  Lips.  2. 
1.  m.)  2.  3.  Dorv.  1.  Alon.  1.  2.  3.  —  putes,  ideo  von  amplius.  Msc.  nost. 
4.  5.  Dess.  1.  2  (a  1.  m.)  3.  Gtg.  1.  Gpb.  1.  —  verhum  non  amplius  ullum. 
Gib.  2.  quatuor  ap.  Pulm.  tres  ap.  Msc.  nost.  Dess.  1.  (addam  supsc.  a 
Bersm.   ap.   Cruq.   omnes  praeter  2.  2.  m.)  un,  ap.  Bersm.  —  addo  leg. 


44 


HÖR.   SERMONUM 


]\Ienflicij  mimae,  balatrones,  hoc  genus  omne 
j\raostum  ac  sollicituni  est  cantoris  morte  Tigelli. 
Quippe  benignus  erat,    contra  hie,  ne  prodigus  esse 
5  Dicatur  metuens,  inopi  dare  nolit  amico, 
Frigus  quo  duramque  famem  propellere  possit. 
Hunc  si  perconteris,  avi  cur  atque  parentis 
Praeclaram  ingrata  stringat  malus  inghivie  rem, 
Omnia  conductis  coemens  obsonia  numniis: 

10  Sordidus  atque  animi  quod  parvi  nolit  haberi, 
Respondet.    laudatur  ab  his,  culpatur  ab  illis. 
Fufidius  vappae  famam  timet  ac  nebulonis. 
Dives  agris,  dives  positis  in  fenore  nummis, 
Quinas  hie  capiti  mercedes  exsecat,   atque 

15  Quanto  perditior  quisque  est,  tanto  acrius  urget. 
Nomina  sectatur,  modo  sumpta  veste  virili 
Sub  patribus  duris,  tironum.     »Maxime«  quis  non 


Rappolt    in   Comment.    Ed.    Dorigh. 
nihil  monens. 

Satira  II. 

2)  mimi.  Msc.  un.  ap.  Feani,  dno 
a  2.  m.  Edd.  Ascens.  I.  III.  IV.  — 
halaüirones.  Msc.  nost.  Dess.  1.  Duo 
mss.  ap.  Pnlm.  Edd.  Bersm.  Bas. 
580.  baratrones.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
Mss.  alq.  ap.  Pulm.  Gesn.  Comb. 
Feam.  v.  lect.  ap.  Acron.  Ed.  Me- 
diol.  477.  halairones  hoc  gemis  omnc. 
(sine  dist.)  Ed.   San.   Franc. 

3)  et  sollic.  Msc.  nost.  Bas.  3.  — 
Tigilli.  Mss.  ex  nostiis  (iraev.  Lips.  3. 
Gpli.  1.  2.  3.  Drd.  2.  Mon.  4.  Gth.  2. 
un.  ap.  lacck.  v.  lect.  ap.  Torr.  Ed. 
Ven.  486.  Tygelli,  TygiUi,  aberratt. 
in  mss.   et  edd.   alq. 

6)  Frigits  quod.  Mss.  duo  ap.  Bersm. 
—  duramque  famem.  Sic  mss.  nostri 
omnes.  Edd.  Mediol.  480.  Aldus  (qui 
restit.)  hinc  vulgo.  diramque  famem. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  plerique  et 
Ascenss.  —  propellere.  Mss.  ex  no- 
stris  plerique,  Bern.  a.  Lips.  1.  2. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Dorv.  1.  Dess.  2. 
Drd.  1.  3.  Bas.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2., 
alü  mnlti  ap.  Pulm.  Bersm.  Torr. 
Bentl.  Talb.  Comb.  Val.  Gesn.  Feam, 
ap.    Orell.    omnes.    Edd.    vett.    ante 


Aid.  omnes  et  Ascenss.  Cun.  San. 
Val.  Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Fea  (qui 
def.)  Heind.  Doer.  lahn.  Orell.  Mein. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  depel- 
lere.  Mss.  ex  uostris  Graev.  Lips.  3. 
Dorv.  2.  Dess. 1.3.  Drd.  2.  4.  Bas.  1. 
Gph.  1.  3.  quatuor  ap.  Bentl.  ai.  ap. 
Val.  Schol.  vet.  ad  luvenal.  14,  273 
(p.  531.  ed.  Cram.)  Edd.  post  Al- 
dum  (qui  indux.)  plerique,  Glar. 
R.  Steph.  Bas.  527.  55.  80.  Venet. 
540.  44.  53.  :\luret.  Xyland.  Lamb. 
Fabr.  H.  Steph.  Bersm.  Cruq.  Torr. 
D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr.  Bond. 
Crat.  Burm.  Bentl.  (qui  defend. ) 
Baxt.  Phil.  Saudb.  Gesn.  Azar.  Wetz. 
Camp.  Pott.   Duviq.  Bip.  Zell.  Bur. 

7)  perconleris.  Sic  mss.  nostri  ple- 
rique, Lips.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Dess.  1.  3.  Drd.  3.  Bas.  3.  Gph.  3. 
Gtg.  1.  alü  ap.  Pulm.  Bersm.  Ed. 
Aldus  in  ed.  II.  III.  (qui  restit.)  hinc 
edd.  plerique,  recentt.  omnes.  per- 
ciincteris.  Mss.  ex  nostris  Bern.  a. 
Graev.  Dess.  2.  Drd.  1.  2.  Bas.  1. 
Mon.  4.  Gtg.  2.  alü  mss.  ap.  Pulm. 
Edd.  vett.  ante  Aldum  quos  vidi, 
omnes,  et  Lamb.  Cruq.  Bersm.  D. 
Heins.  Torr. 

8)  ingrata  astringat.  Ed.  Despr. 
nihil  monens.   ingr.  frangat.  Mss.  alq. 


LIIJ.    I.    SAT.    II. 


45 


Bettelpropheten,  Schmarotzer  inul  Miiniinieii,  siiinmtliche  Sippsch;ift, 
Ist  voll  Kummer  und  (irain  oh  Tiijf'llius'  Tode,    des  Sangers. 
Freilich,   er  war  gar  mild.     Aus  Furcht,   ein  Verschwender  zu  heissen, 
Gab'  ein  Anderer  nicht  so  viel  dem   bedürftigen  Freunde, 
Als  hinreichte,  den  Frost  und  den  nagenden  Htmger  zu  scheuchen. 
Den  dort  frage,  warum  so  schnöd'  er  des  Ahns  und  des  Vaters 
Schönen  Besitz  einstreich'  in  die  nimmer  befriedigte  Gurgel, 
Jfglichcs  theure  Gericht  mit  erborgeten  Sunnnen  erkaufend : 
Weil  für  fdzig  und  kleinlich  gesinnt  nicht  gelten  er  wolle. 
Sagt  er,  und  wird  von  den  Einen  gelobt ,  von  den  Andern  getadelt. 
Jenem  Fufidius  bangt  vor  dem  Namen  des  Schlemmers  und  Wüstlings. 
Keich  wie  er  ist  durch  Güter ,  und  reich  durch  wuchernde   Renten, 
Schneidet  er  fünf  vom  Hundert  an  Monatszinsen  heraus,  und 
Drückt,  je  schlimmer  der  Mann  haushält,  um  so  härter  den  Schuldner. 
Jünglinge  sucht  er  zu  Buch,  die  im  Zwang   hartherziger  Väter 
Kaum  ihr  männliches  Kleid  anlegten.      Erhabenster  Herrscher 


10 


15 


ap.  ToiT.  uhsonia.  Sic  mss.  noslri 
plrq.  Lips.  1.  2.  3.  al.  Edd.  phq., 
Aid.  Lamb.  Bentl.  Pott.  Orell.  al. 
(v.  Nolten.  p.  127.  Forcell.  s.  v.) 
opsonia.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Mon.  1. 
Edd.  Torr.   Dacer.  Burm.    Camp.  al. 

10)  quod  parvi.  Sic  mss.  nostri 
omnes.  Ed.  Aldns  (qui  restit.)  hinc 
vulgo.  pcij-vi  quod.  Edd.  vett.  ante 
Aldiim,  et  Cniq.  Chab.  ßersin.  Botli. 

11)  Respondit.  Mss.  nostri  ßern.a. 
Lips.   3. 

12)  Fufidius.  Mss.  ex  nostris  Lips. 
2.  3.  Dess.  1.  3.  Drd.  2.  3.  Mon.  2. 
Bas.  3.  Gph.  3.  alii  ap.  Pulm.  Torr. 
Vindic.  Turneb.  Adv.  21,  15.  Edd. 
Muret.  Lamb.  hinc  vulgo.  Fusidius. 
Mss.  ex  nostris  (Jraev.  Lips.  1.  Gph. 
1.  2.  Drd.  1.  a.  4.  Bas.  1.  Gtg.  1.  2. 
alii  ap.  Pulm.  Cruq.  Bersm.  Edd. 
ante  Mur.  et  Lamb.  nt  puto,  omnes, 
et  Xyl.  Burm.  Crat.  Fulidius.  Mss. 
ex  nostris  Bern.  a.  Mon.  1.  Gib.  2. 
Msc.  Cruq.  1,  a.  alii  ap.  Torr.  Feam. 
Fufitius ,  Fudisius.  Aberratt.  —  vap- 
pae  nomen.  Msc.  Cruq.  7.  famam 
vappae.  Msc.  nost.  Drd.  2.  —  vehu- 
lonis ,  Dives  —  nummis.  Quinas  hie. 
Sic  vulgo  distinguunt.  nehulonis.  Di- 
ves —  nummis ,  Quinas  hie.  Sic  dist. 
Heind.  Doer.    nos   et  DIb.   [Dives  — 


nummis^  uncis  inclus.  bunc  v.  nl  spu- 
rium ed.  Wdm. 

14)  exsecai.  Mss.  ex  nostris  Bern.  a. 
Graev.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  3. 
Mon.  1.  3.  4.  Drd.  3.  4.  a.  Gph.  1. 
Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  aliorum  pleri- 
que,  ap.  Lamb.  Pulm.  Cruq.  Bersm. 
Fabr.    Talb.  Val.   Feam.    Orell.  d  (a 

1.  m.)  Scbol.  Acron.  Edd.  post  Lamb. 
(qui  redux.)  fere  omnes.  exigit.  Mss. 
ex  nostris  Lips.  3  (a  2.  m.)  Dorv.  1 
(v.  lect.)  2.  Dess.  2.  Bas.  1  {exse- 
cat  supsc.)  3.  Drd.  I.  2.  (ipb.  2.  3. 
Gtg.  2.  alii  mss.  ap.  Pulm.  Talb. 
Comb.  Orell.  Pott.  Schol.  Porpb.  Edd. 
vett.  ante  Lamb.  ut  puto,  omnes,  et 
Cruq.  Xyl.  Bersm.  Burm.  exiyal.  Msc. 
nost.   Meut. 

15)  proditior.  Mss.  alq.  ap.  Lamb. 
Pulm.  Bersm.  Torr.  —  quisquam  est. 
Msc.  nost.  Gph.  2.  quisquis ,  tunto. 
Msc.  nost.  Bas.  3.  —  urgel,  Sic  mss. 
nostri  plrq.  et  optt.  Lips.  1.  2.  3. 
Bern.  a.  Dess.  1.  3.  Drd.   1.   Mon.  1. 

2.  3.  4.   al.  urguet.  Alii  (v.  ad  I.  Sat. 

3.  ()9.) 

1(5)  seclaiitur.  ^Isc.  nost.  Gph.  2. 
Edd.  Venet.  494.  95.  98.  Med.  508. 
512. 

M )  patrihus  diris,  Msc;  nost.Gpb.  1. 
Ed.   Mediol.  477. 


46 


HÖR.   SEKMONUM 


»Juppiterl«  cxclamat,  siiniil  atque  audivit?  —  At  in  se 

Pro  quaestii  siimptiim  t'acit  liic.  —    Vix  credere  possis, 
20  Quam  sibi  non  sit  aniicus  ;    ita  ut  pator  ille,  Tcrenti 

Fabula  quem  miserum  gnato  vixisse  t'ugato 

liidneit,  non  se  peius   cruciaverit  atque  hie. 

8i  (juis  nunc  quaerat:  »Quo  res  liaee  pertinet  V«    llluc 

Dum  vitant  stulti  vitia,  in  contraria  currunt. 
25  Malclünus  tunicis  demissis  ambulat;  est  qui 

Ing'uen  ad  obscaenum  subductis  usque  facetus : 

Pastillos  Rufillus  ölet,  Uargonius  hircum. 

Nil  medium  est.     Sunt  qui  nolint  tetigisse  nisi  illas, 

Quarum  subsuta  talos  tegat  instita  veste: 
30  Contra  alius  nullam,  nisi  olenti  in  fornice  stantem. 


18)  exclamat.  Mss.  ex  uostris  ple- 
rique,  Bern.  a.  Lips.  1.  2.  3.  Dess. 
1.   3.    Mou.   2.  5.    Gph.  1.  2.    Drd. 

1.  3.  Bas.  1.  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss. 
ap.  Pulm.  sex,  ap.  Bersm.  lies,  ap. 
Val.  sex,  al.  ap.  Torr,  et  Turneb. 
Adv.  11.  23.  qui  prob.  mss.  ap.  Grell, 
plrq.  Ed.  Lamb.  (qui  restit. )  hinc 
vulgo.  exclamet.  Mss.exnostris  Graev. 
Mon.  1.  3.  Dess.  2.  Drd.  2.  4.  alii 
mss.  ap.  Pulm.  ßersm.  Comb.  Val. 
msc.  Orell.  S.  Schol.  Acrou.  Edd. 
vett.  ante  Lamb.  iit  puto,  omiies,  et 
Cruq.  Xyl.  Chab.  Bersm.  Tart.  Burm. 
Azar.  Camp.  Bip.  — -  simul  atque  aud. 
Mss.  nostri  fere  omnes.  Edd.  post 
Aldum  (qui  restit.)  vulgo.  simul  ac 
aud.  Mss.  ex  nostris  Dess.  2.  Drd.  2. 
Bas.  3.  Edd.  vett.  ante  Aldum  quos 
vidi,  omnes,  et  Ascenss.  simul  atque 
haec  audit.  Ex  >ino  msc.  ed.  \'al.  sq. 
Sivry.  —  at  in  se.  Mss.  ex  nostris 
plerique,    Bern.    a.    Graev.    Lips.    1. 

2.  3.  Dess.  1.  3.  Mou.  1.  2.  3.  4.  5. 
Drd.  3.  Gtg.  1  (ad  marg.  at  ille) 
alii  mss.  satis  multi  ap.  Lamb.  Pulm. 
Cruq.  Torr.  Pott.  Ed.  Mediol.  486. 
et  post  Lamb.  (qui  restit.)  edd.  vulgo. 
nt  in  se.  Msc.  nost.  Gph.  1.  at  ipse. 
Mss.  ex  nostris  Dess.  2.  Drd.  1.2.4, 
Dorv.  2.  Gph.  2.  3.  alii  mss.  ap, 
Pulm,  Bersm.  Talb.  Val,  Pott.  ap. 
Grell,  b.  d.  p,  c  (corr.)  Edd.  Aldus 
(qui  indux.)  sq.  Bas.  527.  55.  Venet. 
544,  53.  59,-  Glar.  R.  Steph.  Mar. 
Rod.    atque  ipse.    Msc.  nost.    Bas.   3 


(ad  marg.  at  in  se)  at  ille.  Mss.  ex 
nostris  Gtg.  1  ( ad  marg, )  Gtg.  2. 
Edd.  vett.  ante  Aldum  t'ere  omnes, 
et  Ascenss. 

IV))  facit  hie.  vix  er.  p.  Sic  dist. 
mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  et  al.  Edd. 
Bentl.  et  recentt.  plerique.  facit  hic'f 
vix  er.  p.  Sic  dist.  Lamb.  Both.  fa- 
cit. /de  vix  er.  p.  Sic  dist.  plerique 
ante  Bentl.,  et  Wakef.  Bip.  facit? 
hie  vix  er.  p.  Sic  dist.  Ascens.  IV. 
Fabr.  Xyl.  Tart.  facit?  hie?  vix  er. 
p.  Sic  dist.  Xyland.  in  notis,  et  Camp. 
Duviq.  facit.  Hie?  vix  er.  p.  Sic 
dist.  Asceus,  I,  Colon,  s.  a.  Despr. 
Sandb.  Val.  Sivr.  facit  hoc  vix.  Mss. 
ex  nostris  Dorv.  2.  (iph.  2.  (ith.  2. 
msc,  b.  ap.  Orell.  (a  1.  m.)  —  er. 
posses.  Msc.  nost.  Gtg.  1.  Ed.  Me- 
diol, 477.  er.  possit.  Msc.  nost.  Drd,  2, 

21)  qiiem  misero.  Mss.  nostri  Gtg,  1, 
Dess.  3,  —  gnuto.  Mss,  ex  nostris 
Bern.  a.  Lips.  1,  3.  Mon.  1.  2.  5. 
Dess.  3.  Drd.  2.  3.  Gtg.  I.  Gph.  2. 
Gth.  2.  qnatuor  ap.  Pulm.  Edd.  R. 
Steph.  Torr.  D.  Heins.  Tart.  Bentl. 
Azar.  Fea,  Heind,  Camp,  Jahn.  Doer. 
Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm,  Wdm. 
Krg.  nato.  Mss,  ex  nostris  Graev. 
Lips.  2,  Dess.  1.  2,  Mon,  3,  Drd, 
1,  4.  Has.  1.  3.  Gph.  1.  3.  mss. 
tres  ap.  Pulm.  Orell.  d.  Edd.  vulgo. 
(vide  Wagneri  disp.  de  voc.  gnatus 
in  Quaest"  Vergil.  38.  Opp.  T.  IV. 
et  Schneid.    Elcnienlarl.    p.   480   sq.) 

24)    Dum  stulti  vitant.    Mss.   nostri 


LIB.   I.    SAT.    II. 


47 


Juppiter  !   ruft  wohl  gleich,  wer's  anhört.   —  »Aher  auf  sich  doch 
»Wendet  er  seinem  Erwerh'  Entsprechendes?«  —  Kaum  ist  es  glaublich, 
Wie  er  dem  eigenen  Seihst  nicht  hold  ist ,  dass  sich  der  Vater ,  20 

Den  des  Terentius  Stück  darstellt,  wie  erbärmlich  er  wegleht 
Seit  Austreibung  des  Sohns,  nicht  ärger  denn  dieser  gequält  hat. 

Fragt  nun  Einer:  »worauf  denn  zielt  diess  SämmtlicJM'?«    darauf: 
Fehler  vermeidet  der  Tiior,  und  nniit  in  entgegengesetzte. 
Schleppenden  üutergewands  zieht  her  Malchinus ;  ein  .Vndrer  25 

Schürzt  es  zum  Gürtel  empor,  ein  Stutzer  bis  über  den  Wohlstand. 
Würzmorsellen  verhauchet  Rufül ,  (iargonius  Bocksduft. 
Nichts  hält   Mitte.     Der  Eine  begehrt  nur  Frau'n  zu  beruhrcn. 
Denen  die  Knöchel  umhiille  des  Kleidsaums  Falbel:  der  Andre 
Keine,  so  nicht  aussteh"  im  dunstigen  Kellergewölbe.  30 


Dorv.  1.  Drd.  3.  —  in  conti-,  ten- 
dunl.  Msc.  nost.  Dess.  1.  {currunt 
supsc.)  un.  ap.  ßersm.  in  contr.  ver- 
gunt.  Coni.  Cun. 

25)  Malchinus.  Mss.  ex  nostris  ple- 
rique.  Lips.  1.2.3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Dorv.  1.  Meiit.  Dess.  2.  Drd.  2.  3.  4. 
Gph.  2.  Bas.  3.  Gtg.  1.  {Melchinus 
Dorv.  2.)  ap.  Palm,  omnes.  octode- 
cim  ap.  Feam.  alii  ap.  Bersm.  ßentl. 
Comb.  Öbcrl.  Gesn.  t?ad.  Orell.  b. 
c.  d.  Edd.  vett.  saec.  XV.  pierique, 
Flor.  482  cum  familia,  Venet.  492 
(Pinc.)  cum  familia.  Loch.  Iuiit..ö03. 
Aldinae,  Ascenss.  Bas.  527.  31.  Glar. 
R.  Steph.  .Vluret.  al.,  et  Bentl,  (qui 
defend.)  Cun.  Wakef.  Azar.  Fea 
(q.  V.)  Dtz.  Dlb.  (v.  Weicliert  Poet. 
Lat.  Rel.  p.  429  —  440).  Mallinus. 
Mss.  noslri  Bern.  a.  Bas.  1.  (Jih.  2. 
msc.  2.  ap.  Bentl.  un.  ap.  Torr.  un. 
ap.  Barth.  Oreil.  p.  Ed.  Urell.  Schra. 
Krg.  Maltidmus.  .Mss.  ex  nostris  Graev. 
Dess.  1.  3.  Drd,  1.  Gph.  1.  3.  Gtg.  2. 
msc.  1.  ap.  Bentl  .rase.  S.  ap.  Grell. 
Scholl.  Acr.  Porph.  Criiq.  Edd.  Me- 
diol.  477.  48ti.  \enet.  478.  79.  Lamb. 
Fabr.  Cruq.  H.  Steph.  Bas.  555.  80. 
Xyl.  Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins. 
Dacer.  Tarl.  Despr.  Bond.  Burm. 
Baxt.  San.  Sandb.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Gesn.  üorigh.  Wetz.  Heind.  Doer. 
Zell.  lahu.  Botli.  Pott.  Duviq.  Bip. 
Mein.  Bar.  Wdm.  ( tuetur  Turneb. 
Adv.  11,23.  6.9.) 

27)  Rufilus.  Ed.   Bas.  .527.   Venet. 


544.  Rrmllus.  .Msc.  nost.  Gph.  1.  — 
Gargoiiius.  Mss.  ex  nostris  firn.  a. 
(iraev.  Lips.  2.  3.  Mon.  1.  2.  Drd.  3. 
tilg.  1.  ap.  Palm,  qualuor ,  ap.  Feam 
Septem ,  alii  ap.  Oberl.  Gesn.  Edd. 
Bentl.  (qui  restit.)  Cun.  San.  Franc. 
Sivr.  Heind,  Doer.  Zell.  lahn.  Orell. 
Mein.  Dlb.  Wdm.  Gorgonius.  Mss.  ex 
nostris  Lips.  1.  Mon.  3.  5.  Dess.  1. 
2.  3.  Gph.  1,  2.  Drd.  1.  2.  Bas.  1.  3. 
Mss.  ap.  Feam  pierique.  Orell.  d.  p. 
Seneca  Ep.  86.  Edd.  ante  Bentl. 
omnes,  et  Baxt.  Phil.  Sandb.  Wakef, 
Wetz.  Azar.  Fea  (qui  def. )  Pott. 
Bip.  Dtz.  Bar.  Gurgotnus  Msc.  nost. 
Drd.  4.   Galgonius    Msc.  nost.  Gth.2. 

28)  qui  nolint.  Mss.  ex  nostris 
Bern.  a.  Lips.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2. 
Dess.  1.  Drd.  a.  mss.  ap.  Pulm.  qua- 
tuor,  ap.  Pott.  Septem.  Schol.  Acr. 
Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  R.  Steph. 
Lamb.  hinc  viilgo.  no/unt.  Mss.  ex 
nostris  Dorv.  2.  Dess.  2.  Drd.  1.  3. 
Mon.  3.  5.  Bas.  1.  3.  Gtg.  1.  Gph. 
2.  3.  mss.  tres  ap.  Pulm.  duo  ap. 
Bersm.  alii  ap.  Pott.  un.  ap.  Feam. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  quos  vidi,  omnes, 
et  Loch.  Aid.  l.  II.  III.  Glar.  Mas.  527. 
Fabr.  Xyl.  Crat. 

29)  suhducta.  Msc.  ap.  Comb.  — 
teqil.  Msc.  nost.  Gph,  3.  —  insita. 
m'ss.  nostri  Lips.  3.  Drd.  3.  4.  — 
i^estem.  Msc.  nost.  Drd.  3. 

30)  olenti'.  .Mss.  nostri  et  aliorum 
omnes.  Edd.  vulgo.  olente.  Ed.  Bentl. 
ex    ing.    (q.    v.  ad  I.   Od.  25.   17). 


48  IlOU,    SERMONUM 

Quiclam  iiotiis  lionio  cum  exirot  {'oniieo,    »Macte 
»Virtute  csto !«    iuquit  soiitentia  dia  CJatonis  : 
))Nani  shuul  ac  venas  inflavit  taetra  libido, 
»Huc  iuveues  aequum  est  doseendero,  non  alienas 

35  »Peniiolere  uxoros.«  • —  »Noliiu  laudarier/(  inquit, 
»Sic  me,«  mirator  cunui  (Jupiounius   albi, 

Audiro  est  opcrae  pretiuin,  proccdere  recte 
C^ui  uioecliis  non  voltis,  ut  onnii  parte  laborent; 
Utque  illis  multo  corrupta  dolore  voluptas, 

40  Atque  liaec  rara,  cadat  dura  inter  saepe  pericla. 
Hie  se  praecipitem  tecto  dedit;  ille  flagellis 
Ad  mortem  caesus;  fugiens  hie   decidit  acrem 
Praedonuni  in  turbam ;  dedit  lue  pro  corpore   ininnnos ; 
Ilunc  perminxerunt  calones ;  quin  ctiam  illud 

45  Accidit,  ut  cuidam  testis  caudaniquc  salacem 
Dem>3terent  ferro.     »Iure,«  omnes ;  Gralba  negabat. 
Tutior  at  quanto  merx  est  in  classe  secunda, 
Libertinarum  dico         »Salustius  in  quas 
»Nou  minus  insanit,   quam  qui  moechatur!«   —    At  liic  si, 


sq.  l^iixt.  Gcsn.  Wakcf.  Wetz.   Ilciiul.  (ily-.  2.    (hell.   p.   Scliol.    Acr.    l'orpli 

Doer.  l5otli.  Zell.  o/('?;<i/«rwiV'('.  Miss,  ex  Edd.    vett.    ante    Lamb.    fere    omiies, 

nostris  Mon.  5.    Dorv.   1.   2.  (jiiiiuiue  etXyl.  Fabr.  Bond.   Cuppeimius .    Ed. 

mss.  ap.  Feain  un.    ap.   Oberl.    Kdd.  Mediol.  486.  eil.  Tiirneb.  Adv.  11,  fi. 

Venet.  508.  Bas.  580.  Cupcunius.  Ed.  Flor.  482.  Venet.  479. 

31)  dumexiret.  Mse.  U.  ap.  Oberl.  83.  8(3.  Cuipennius.  Msc.  Pulm.  10. 
nn.  ap.  Bad.  —  niactc  virliäc  csto.  (lesn.  2.  —  vulvae  Cup.  alhae.  Msc. 
eil.   Priseian.  17,  27  exlr.  nost.    Mon.  3.    duo    mss.    ap.    Feani. 

32)  (liva  Calonis.  Mss.  noslri  Dorv.  ctami  —  nlti.   eoni.  Mark!. 

2.    Menl.    I)rd.    2.     mss.    ap.    Lamb.  37)  Aurlire  esl  —  recte.  eil.  Mar. 

alq.    Orell.  p.  Vietorin.   ap.    i'ntseli.  p.   2509. 

33)  in/laverit  atra /ihiih.  J^\i^i.  \ioM.  38)  Qui  vioeclds.  Mss.  noslri  pro- 
Dorv.  1.  inßnbit.  Msc.  nost.  J)ess.  1.  pemodnm  omnes,  ap.  Feam  onines, 
—  taetra  lihido.  v,  Wap;».  Orllioyr.  ap.  Potl.  et  Orell.  pli'q.  Edd.  ante 
Vergil.  p.  475.  tevta  lihido.  eoni.  Bentl.  fere  onines,  el  Baxt.  l'hii. 
Anonym,   ap.   Bentl.  Sandb.   (iesn.  Azar.  Wetz.  Fea.    Hip. 

34)  Ilac  iuveues.  Msc.  nost.  Menl.  Doer.  Bnr.  Dtz.  Dlb.  moecltos.  Mse. 
IIuc  aequum  est  iuvencs.  Edd.  Colon,  nost.  Menl.  quatuor  mss.  ap.  Benll. 
s.  a.  Ascens.  I.  III.  IV.  —  non  alle-  tres  ap.  Polt.  mse.  c.  ap.  Grell.  Scliol. 
nas  p.  uxorcs.  cit.  I'hityclies  ap.  Acr.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  tum 
Pntseli.   p.  2178.  Benll.    (qui  defend.)   S(|.   Ciin.    San. 

35)  inquis.  Ed.   l)orifi,li.    n.   iiinn.  Krane.  Wakef.  Ileind.  Zell.  lalni.Poll. 
30)  Cupien7nus.     Mss.     nostii     l'ere  Dnvicj.     Bolli.     Orell.     Mein.     Wdm. 

omnes,     qnalnor    ap.    i'nlni.    Scliol.  Selini.  Kvy;. 

Criiq.    Ed.   Lamb.    (qui   reslii.)    Iiine  39)  /Uquc  illis.   .Mse.  nost.   Bas.  3. 

vulgo.  Cupennius.  Mss.  noslri  Drd.  1.  —  correpta.  Mse.   Feae  9,  c. 


LIIJ.    I.    SAT.    II.  49 

Als  aus  einem  der  Keller  hervor  ein  kundiger  Mann  trat, 

«Brav!  diess  lob'  ich!«    ei-sciioU  da  Calo's  gölllicher  Ausspriicii. 

»Denn  wenn  einmal  die  Adern  geschwellt  von  der  schmählichen  Liisl  sind, 

»Mögen  mit  Fug  hieher  sich  die  Jünglinge  wenden,   und  Andrer 

(iiitlinnen  nicht  missbrauchen!« —  »In  dem  Punkt  liegt  mir  am  Lob  nichts!«  35 

Kuli  Cupiennius  aus,  ein  Bewunderer  weisser  Naturen. 

Wohl  lohnt's  euch  zu  vernehmen  der  Müh',  die  ihr  glücklichen  Fortgang 
Schändern  der  Eh"  nicht  wünscht ,  wie  in  jogliclier  Weise  sie  leiden ; 
Wie  durch  Schmerz  vielfältig  die  Lust  des   Gtnusses  vergällt  wird. 
Der,  nur  selten  gewährt,   oft  schwere  Gefalu-en  bestehn  muss.  -H) 

ih-T    stürzt  hoch  vom  Dach  sich  herab:    den   hat  man  mit  Knuten 
Fast  bis  zu  Tode  gepeitscht:  beim  Fliehn  fällt  der  in  der  Räuber 
Grimmige  Bande :    mit  Geld  kauft   der  den  gefährdeten  Leib  los. 
Jenen  beschmutzteil  die  Knechte  des  Hofs:  ja.  Einem  begegnet's, 
Dass  mit  dem  Stahle  man  ihm  das  Gehod'  und  die  üppige  Huthe  45 

Glatt  wegmähte.     »Mit  Recht ! «  sprach  Jeglicher.     Galba  verneint'  c-s. 

Wie  viel  sichrer  dagegen  die  Wa;u-e  der  folgenden  Klasse, 
Jene  der  Libertiueu !  —  »Für  die  Salustius  ganz  so 
»Sinnlos  schwärmt,  wie  Andre,  die  Frau'n  nachtrachten.«  —    Doch  dieser, 


40)    cadii.     Mss.    nosiri   Doiv.    2.  Daoer.  Tart.  San.  Phil.  Sivr.  Ueiud. 

Mon.  3.   Drd.  4.   Hpli.  2.  lahn.  Schm.  Iure  omnes?  Ed.  Pottier. 

44)  kunc  —  Cfl/oncÄ.  Land.  Prisciau.  —  negabit.  Msc.  ap.   Val. 

10.   1,    1.  47)  ac  quanto.  Ed.  Flor.  482.  Ve- 

45)  ut  quidam  —  demeieret  ferro,  net.  483.  86.  92  (Pinc.)  et  quanto. 
Sic  mss.  uostri  omnes.  aliorum  ple-  Mss.  nostri  Drd.  3.  Gth.  2  (a/ supsc.) 
rique.  Schol.  .Acron.  Edd.  ante Lamb.  -al  quantum.  Msc.  nost.  Gph.  3. 
omnes,  et  Pott.  lahn.  Oreii.  Mein.  48) i'o/iwA'jts.  Sic  mss.  nosiri  omues. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  ut  cuidam.  .\lss.  diio  Porph.  msc.  nost.  Oreli.  d.  Edd.  vett. 
ap.  Lamb.  un.  ap.  Cniq.  Orell.  p.  saec.  XV,  Loch.  Colon,  s.  a.  Aid.  I. 
ferrum.  .Msc.  un.  ap.  Cniq.  unde  Ascens.  I.  Sallustius.  Ed.  Aid.  II. 
Lamb.  finxii :  ut  cuidam —  demeteret  hinc  vulgo.  —  in  quas.  Mss.  nostri 
ferrum.  seq.  Fabr.  Xyl.  Cmq.  H.  omnes  et  aliorum  plerique.  Edd.  vulgo. 
Steph.  (qui  prob.  Diatr.  11.  p.  51.)  in  qua.  Msc.  un.  ap.  Benll.  uu.  ap. 
Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Dauer.  Gesn.  reeep.  Benll.  sq.  Cun.  Franc. 
Bond.  Tarl.  Despr.  Burin.  Cun.  (qui  Wakef.  Wetz,  in  quis.  Msc.  un.  ap. 
leg.  quoidam)  San.  Phil.  Sandb.  S  al.  Val.  coni.  N.   Heins. 

Sivr.  Wakef.  Wetz.  Heiud.  Doer.  Bip.  49)  at  hie  si.    Mss.  ei  edd.  vulgo. 

Bur.    Wdm.    Krg.    demetereni.    Msc.  m/ Aic  si.  Mss.  ex  noslris  Dess.  1.  Mon. 

ap.    Feam.    ut  cuidam  —  demeterent  I.   5.  Drd.  3.   (Jth.  2.Lips.   1  (a  1.  m.) 

ferro.    Ed.    Beutl.    ex    corr.    Barth.  2.  3  (a  1.  m.)  Gig.  1  (a  1.  m.)  duo 

(Adv.  38.  6.)  sq.   Azar.   Fea.   Boih.  mss.  ap.  Bcnil.  Oberl.  A.  C  (al.  m.) 

Duviq.     ut  quidam  —  demeteret  fer-  duo  ap.  Feam.  Orell.  b  (a  1.   m.)   c. 

nun.  Edd.   Baxt.  Gesn.  msc.  ap.  L.  Bos  .\nimadv.  p.  57.  prob. 

46)  Iure  omnes.    Sic  vulgo.    /ure,  Benll.    et    hie    si.     Msc.   nost.  Ment. 
omnes.    Sic  dist.    H.  Steph.    Bersm.  (»«/sups^.)  Feae  1,  a.  Ed.  .\ld.  [• 

HOR.\.TII   S.\T.  4 


50  ITOIi,    SEKMONUM 

50  Qua  ros,  qua  ratio  suadcret,  quaquc  modosto 
IMunitieo  esse  licet,  vellct  bonus  atquc  benignus 
Esse,  darct  quantum  satis  esset,  nee  sibi  damno 
Dedecoriqne  ioret.  verum  lioc  se  ani|)lectitur  uno. 
Hoc  amat  et  laudat:   »Matronam  nullam  ego  tango.« 

55  Ut  quondam  Marsaeus,  araator  Originis  ille, 
Qni  patriiim  miniae  donat  fundunique  lareniqiie, 
»Nil  luerit  mi,«  inqtiit ,   «cum  uxoribus  umquam  alienis !« 
Verum  est  cum  mimis,  est  cum  meretricibus  ;  unde 
Fama  malum  gravius  quam  res  trahit.     An  tibi  abunde 

60  Personam  satis  est,  non  illud,  quidquid  ubique 
Officit,  evitare?  Bonam  deperdere  famam. 
Rem  patris  oblimare,  malum  est  ubicumque.  Quid  inter 
Est  in  matrona,  ancilla  peccesne  togata? 

Villius  in  Fausta  Sullae  gener,  hoc  miser  uno 

50)  Quae  res,  quae  r.  s.  qiiaeqiie.  S.  d.   (corr.)  Ed.  Lamb.  (qni  indux.) 
Msc.  iiost.   Brn.  a.  sq.     Cruq.     Xyl.     H.    Steph.     Cliab. 

51)  Munifico.  Mss,  iiostri  plerique  Bersni.  Bond.  D.  Heins.  Dacer.  Tart. 
et  optt.  ap.  Lamb.  Piilm.  Bersm.  Despr.  Barm.  Baxt.  Cun.  San.  Pliil. 
l'ott.  i>leiiqiie,  sexdecim  ap.  Val.  ap.  Franc.  Sivr.  Val.  Azar.  Wakef.  Wetz. 
Orell.  b  {um  siipsc.)  Edd.  vulgo  (cf.  Heind.  Doer.  Botli.  Bip.  Zell.  Bur.  — 
1.  S.  19.  4,  39).  miinißcum.  Mss.  ex  nullam  matronaiii.  Msc.  Feae  1,  d.  — 
nosti-is  Graev.  Drd.  1.  Dorv.  2.  Mon.3.  ego  tangam.  Msc.  nost.  Gpb.  2. 
Gph.  1.  3.  ap.  Pott,  quinque,  alii  55)  Marfeus.  Msc.  nost.  Gtg.  2. 
ap.  Cruq.  Piilm.  Fabr.  Oberl.  Val.  Mars  saevus.  Msc.  nost.  Brn.  a. 
ap.  Ürell.  c  (o  siipsc.)  p.  Edd.  Venet.  Marsens.  Mss.  mulli  et  edd.  vett., 
494.  95.  98.  544.  53.  Mediol.  508.  ex  more.  —  Origenis.  Mss.  ex  nostris 
512.  Aid.  I.  IL  IIL  Glar.  Bas.  527.  Dess.  1.  3.  Mon.  2.  3.  Drd.  3.  Bas.  1. 
R.  Steph.  Mnr.  Fabr.  H.  Steph.  Dacer.  Gtg.  1.  (ipli.  3.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Tart.  Despr.  Burm.  —  esse  decet.  tres  ap.  Piilm.  duo  ap.  Bersm.  Comnia 
Msc.  nost.  Dess.  2.   un.   ap.  Bersni.  post  Originis   abest   Venet.  483.  86. 

b?>)  hoc  amplectitur  iinuin.  Msc.  nost.  Colon,  s.  a.  Heind.  Doer.  Mein.  Orell. 

Bas.   1.  Schm.  Dtz.  Dlb.    —    V.  55.  56  cit. 

54)  et  laudat.   Mss.  ex  nostris  ple-  Serv.  ad  Virg.   Ecl.   10,  6. 
rique,    Brn.  a.   Lips.   1.  2.  3.   Dess.        56)    Qui  primiim.    Edd.    Bas.  527. 

1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2.  Ven,  544.  —  donat  mimae.  Msc.  Feae 
3.  5.  Bas.  3.  Gtg.  1.  Gth.  2.  Gph.  3.  2,  i.  prob.  Botli.  mimae  donans  coni. 
mss.  ap.  Palm,  quinque,  ap.  Cruq.  Bouhier  (Priinelle  p.  56).  —  mimae 
quatuor,  ap.  Feam  quatuordecim,  alii  censiim  donavit  avarae.  Msc.  un.  ap. 
ap.  Pott.  ap.  Ürell.  b.  c.  p.  Edd.  Comb.  Gesn.  3.  Feae  3,  f  (a  1.  m.) 
ante  Lamb.  omues,  et  Torr.  Bentl.  57)  Nil  mihi  i)iquit  fuerit.  Msc. 
Fea,  Pott.  lahn.  Duviq.  Orell.  Mein.  nost.  Mon.  1.  mihi  (michi)  Mss.  ex 
Dtz.  Dlb.  Wdm.  Schm.  hoc  laudat.  nostris  Graev.  Lips.  1.  2.  Dess.  1.  2. 
Mss,  ex  nostris  Graev.  Bas.  1.   Dorv.  Gth.  2.  Gph,  2. 

2.  Gtg.  2.  (ipli.  1.  2.  ap.  Lamb.  58)  Verum  cum  fuimis  (om.  est). 
omnes  (?),  alii  pauci  ap.  Canter  (N.  Edd.  Mediol.  477.  Flor.  482.  Venet. 
Lect.  4,   12)   Palm.    Pott.    ap.  Orell.    478.    79,   83.  80.    92    (Pinc)    Loch. 


LIB.    I.    SAT.    II. 


51 


Wollt'  er,  so  weit  Umstand'  und  Vernunft  anratlien,  so  weit  sicirs  50 

Ziemet,  mit  Maass  freigebig  zu  sein,  mildtliiitig  und  gütig 
Sein,  er  verschenkte  so  viel  als  hinreirlif,  ohne  sich  selber 
Schimpf  und  Schaden   zu  tlum.     Doch  darin  gelallt  er  sich  einzig. 
Liebt  und  lobt  sich  darum:  »ich  berühre  doch  keine  Matrone.« 
Wie  weiland  Marsaus,  Origo's  kundiger  Buhle,  55 

Der  sein  väterlich  Gut   und  Haus  wegschenkt'  an  die  Mimin, 
Sagte:  »von  mir  sei's  fem,  es  mit  Gattinnen  Andrer  zu  halten!« 
Aber  mit  Miminnen  hältst  du,  mit  käuflichen  Dirnen,  von  denen 
Schlimmere  Folgen  der  Ruf,  als  selbst  das  Vermögen,  erleidet. 
Oder  genügt  dir's  bloss,  die  Person,  nicht  das  zu  vermeiden,  60 

Was  durchweg  dir  schadet?   Des  Leumunds  Ehre  verlieren. 
Väterlich  Erbe  verschlammen,  ist  alhvärts  Uebel.     Und  ist's  nicht 
Gleich,  ob  bei  der  Matrone  du  ausschweifst,  oder  der  Freimagd? 
Villius,  der  bei  der  Fausta  sich  Eidam  dünkte  des  Sulla  , 


Colon,  s.  a.  AscenSs.  Aid.  I.  —  et 
cum  mer.  Ed.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I. 
cum  mimis ,  cum  mer.  (om.  est)  Mss. 
iiostri  Dow.  2.  Mon.  3.  Bas.  3.  Gph.2. 

59)  quam  res  gravius.  Ed.  Mediol. 
477.  —  an  tibi  abuii  coni.  Schiiach 
in  Clavi. 

60)  quicquid  et  quidquid  utrumque 
in  autiquis  monumeutis  reperitur.  quid- 
quid in  Inscript.  ap.  Giuterum  p.  411, 
3.  691,  8.  sed  quicquid  ibi  p.  203. 
A.  Manutius  in  Oitliogr.  (qui  quid- 
quid et  quidquam  scribi  iubet)  quid- 
quid ex  lapide  afTert  p.  650.  sed 
quicquid  ex  altere  ib.  Quicquid  legi- 
tur  constanter  in  mss.  nostris  vetii- 
stissimis  omuibus,  Giaev.  Turic.  Mo- 
rel!. Lips.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  Dess. 
1.  2.  cett.  et  fere  apud  Scholl,  vett. 
Acr.  Porpli.  Cruq.  qui  codicibus  aetate 
antecedunt.  Ita  scribunt  Lamb.  H. 
Stepb.  Bentl.  (sed  idem  I.  Od.  11,  3 
quidquid)  al.  Quintilianus  quidem  I, 
7,  6  magis  probat  quidquid,  sed 
grammatici  pliires  praefenmt  quicquid. 
(v.  Selnieid.  Elementarl.  p.  501  sq.) 
.\pud  Hör.  Aldus  in  edd.  II.  III. 
quidquid  iwAwyiii ,  sq.  Cruq.  Torr.  Fea. 
Heiud.  Orell.  al.,  quod  Virgilio  vin- 
dioat  Wagner  Orth.  Verg.  p.  467  ex 
cod.  Mediceo ;  sed  idem  ex  eodem 
quicquam    praetulit,      quod    plerique 


etiam  grammatici  tuentur.  Nos  etsi 
haesitaiites,  et  fere  inviti  propter  codd. 
anctoritatera,  quidquid  ?ia.st\\imViS,  sed 
quicquam   tenemus. 

61)  disperdere.  Msc.  nost.  Mon.  2. 
Ed.  Cun.  e  coni.  sq.  Sau.  Dorigh. 
defendere.  Msc.  nost.  Lips.  1  (a  1.  m.) 

62)  est  deest  in  msc.  nost.  Dess.  2. 
et  ed.  Loch. 

63)  an  matrona.  Mss.  nostri  Graev. 
Dess.  2.  Bas.  3.  un.  ap.  Bersm.  duo 
ap.  Bentl.  duo  ap.  Feam.  Ed.  D. 
Heins.  —  Post  ancilla  comma  stistu- 
lit  Heiud.  sq.  lahn.  Doer.  Both.  Mein. 
Grell.  Sclnn.  —  peccesne.  Mss.  ex 
nostris  Gph.  2.  Drd,  2.  tres  ap.  Bentl. 
un.  ap.Feam,  un.  ap.Pott.  Ed.  Lamb. 
ex  corr.  (cf.  v.  76.  Sat.  8,  2)  sq. 
Fabr.  BentL  (qui  def. )  Cun.  Val. 
Wakef.  Wetz.  Heind.  Both.  Mein.  Zell, 
lahn.  Grell.  Wdm.  Schm.  Bur.  Krg. 
peccesve.  Mss.  ex  nostris  plerique, 
ap.  Pulm.  et  Orell.  omnes,  ap.  Pott, 
plerique.  Edd.  ante  Lamb.  omnes  et 
post  eum  plerique. 

64)  Filius.  Mss.  nostri  Gph.  2. 
Gtg.  2.  Drd.  4.  Edd.  Venet.  492 
(Pinc.)  cum  familia.  Tillius.  Msc. 
Orell.  b.  —  Post  Fausta  commate 
dist.  Wetz.  Fea.  Duviq.  ut  iungatur: 
in  Fausta  poerias  dedit.  —  Sullae. 
Msc.    nost.    Gtg.    2.     Ed.    D.    Heins. 

4* 


52  HÖR.    SERMONUM 

65  Nomine  deeeptus,  poenas  dedit  usque  siiperque 
Quam  satis  est  5  pugnis  caesus,  ferroque  petitus  ; 
Exclusus  fore,  cum  Longarenus  foret  intus. 
Huic  si  mutonis  verbis  mala  tanta  videntis 
Diceret   haec   animus  :    »Quid  vis  tibi  ?   numquid  ego  a  te 

70  »INIagno  prognatum  deposco  consule  cuimum, 
»Velatumque  stola,  mea  cum  conferbuit  ira?« 
Quid  rcsponderet?  »Magno  patre  nata  puella  est.« 
At  quanto  meliora  monet  pugnantiaque    istis, 
Dives  opis  natura  suae,  tu  si  modo  recte 

75  Dispensare  velis,  ae  non  fugienda  petendis 
Inmiscere !    Tuo  vitio  rerunme  labores, 
Nil  referre  putas?  Quare,  ne  poeniteat  te, 
Desine  matronas  seetarier,  unde  laboris 
Plus  haurire  mali  est,  quam  ex   re  decerpere  fruetus. 

80  Nee  magis  huic,  inter  niveos  viridisque  lapillos  ^ — 

Sit  licet  hoc,  Cerinthe,  tuum  —  tenerum  est  femur  aut  crus 

(qui  restit. )    sq.   Torr.    Tart.   Despr.  69)  hoc  miimus.  Msc.  nost.  Gpli.  "2. 

ßiirm.  Bentl.  Baxt.  Ciin.   San.   Gesn.  70)    Magimm.     Msc.     nost.    iMent. 

Fea   et  recentt,  Syllae.    Mss.  et  edd.  Ed.  Mediol.   508.  512.  —   cognatum. 

vulgo.  Sillae ,  Sille  aberratt.  in  mss.  Msc.  nost.  Brn.    a.  —  posco  de  con- 

—  Sidlae  geilere,  emend.  v.  doct.  in  sule.   Msc.    Fea  8,   a.  —  prognatam 

Mise.  Observv.  Amst.  1733.  deposco   patre   puellam.     Msc.    nost. 

66}  Quam  saiis,  eC ptignis.  Ed.  tun.  Mon.  3  (a  1.  m.)  duo  mss.  ap.Feam. 

ex  coni.  71)    Velatainque .    Msc.  nost.   Mon. 

68)   rnutionis.  Mss.   nostri  Lips.  2.  3  (a  1.  m.)    Velatumque   —   ira  cit. 

üess.  1.  Drd.  3.  Mon.   1.  3.  5,  Gtg.  Priscian.  9,  8,   42  extr.  — -mea  dum. 

1.  2.   Gth.  2.  Edd.  Mediol.  477.  Ve-  Msc.    ap.    Feam.     —  deferbuit.   Msc. 

net.  478.  79.    —    videntis.    Mss.    ex  nost.     Gph.   1.  Edd.    Loch.  Colon,  s. 

nostris    Gph.    1.    Dorv.    2.    iin.     ap.  a.  Ascenss.    —  stola  nivea    cum  fer- 

Pulm.   novem    ap.    Feam,    Orell.    d.  buit.     Ed.  Mediol.    477.  —  7nea  cum 

tres    ap.    Pott.    Edd.  Aldus    (qvii   in-  ferbuit.    Mss.    nostri    Lips.    1.    2.    3. 

dux.)Glar.  lunt.  503.  Ascens.IlI.  IV,  {con  supsc.)  Gph.  2.   Ed.  Venet.  492 

et  post  plerique,    Mur.    Cruq.    Palm.  (Pinc.)    cum    familia.    mea    tum   cum 

Xyl.  Venet.  509.  40.  44.53.  H.  Steph.  inferbuit.  Msc.  Gesn.  3. 

Chab.    Fabr.    Bersm.    Bond.    Despr.  72)   puella  (om.    est').    Msc.    nost. 

Dacer.  Tart.  Burm.  Baxt.  D.  Heins.  Dess.   2.  un.    ap.    Bersm.  Ed.  Loch. 

Cun.    San.    Val.    Phil.    Gesn.    Oberl.  73)    Ut  quanto.    Ed.   Venet,     492 

Comb,    Azar,     Wakef.    Fea.    Heind.  (Pinc.)    540.   —  meliora   tenet.    Ed. 

lahn.  Hip.  Zell.Doer.  Orell. Mein.  Dtz.  Crato. 

Dlb.  Schm.  Wdm.   videnti.   Mss.  no-  74)  tu  si  modo.  Mss.  nostri  et  alio- 

stri  et  aliorum  longe  plui'imi.     Edd.  rum  fere    omnes.     Edd.   ante   Lamb. 

vett.    ante    Aldum,    ut    puto ,    omnes  omnes,  et  post  plerique,  Fahr,  Cruq. 

(modo  videndi   alq.)    et  Lamb.   Torr.  Torr.  D.  Heins.  Despr.  Burm.  Bentl. 

Bentl.  (qui  dijf.)  Sandb.  Wetz.   Pott.  Cun.   San.    Franc.    Sivr.    Fea.    lahn. 

Duviq.  Bur.  Both,  ZeU. Orell.  Mein. Dtz.  Dlb.  Schm. 


SAT.    I.    LIB.    II.  .53 

Bloss  von  dem  Namen  bethört,  vollauf  und  iil>ergenug  fast  65 

Biisste  der  Arme ,  mit  Fäusten  zerblänt ,   mit  dem  Stahle  befeindet , 

Fort  von  der  Schwelle  verjagt ,  weil  Longarenus  im  Nest  war. 

Spräche  zu  diesem  im  Namen  des  Dings,  das  solcherlei  Uebel 

Ansah',  also  der  Geist:    »Was  willst  du  doch?  Fordr'  ich  von  dir  detm 

»Etwa  ein   solch  Werkzeug,  das  mächtigem  Consul  entstammt  und  70 

»Welches  die  Stola  verhüllt,  wenn  einst  mein  Zorn  sich  entzündet?« 

Was  antwortet'  er  wohl?  »Vom  gewaltigen  Vater  entspross  sie.« 

Wie  viel  Besseres  doch,  ganz  jenem  Entgegengesetztes, 

Lehrt  die  Natur,  die  reich  ist  an  eigenem  Gute,  wofern  du 

Richtig  damit  haushalten   und  nicht  Fliehbares  Erwünschtem  75 

Willst  einmischen.     Ob  selbst  du  dir  Noth  machst  oder  die  Dinge, 

Gilt  dir  doch  nicht  gleichviel?    Desshalb  ,  um  dir  Reue  zu  sparen, 

End'  auf  edle  Matronen  die  Jagd,  aus  welcher  der  schlimmen 

Mühsal  mehr  dir  erwächst,  als  wahrer  Genuss  aus  der  Sache. 

\N'ahrIich  und  der,  ob  in  Perlen  sie  rings  und  grünem  Gestein  auch  80 

Schimmre,  (wenn  diess  dein  Wunder,  Cerinth)  ist  zarter  die  Hüfte 

Wdm.  Kvg.   si  tu  modo.    Msc.    nost.  2.  3.  5.  Dess.2,  3.  Drd.  3.  4.  Gph.  1.2. 

Gph.  1.  Ed.  Lamb.  ex  mss.  alq.  sq.  3.  Gtg.  1.  2.  Bas.   1.  3.  Gth.  2.  mss. 

Chab.    H.    Steph.  Dacer.   Baxt.  Phil.  plrq.ap.Cruq.Bentl. Comb. Feam. Ober!. 

Gesn.    Azar.    Wakef.    Wetz.    Heind.  Pott.  Bad.    ap.  Orell.  omnes.  Porpb. 

Doer.  Pott.  Duviq.   Bip.  ßur.  msc.    nost.    Cit.    Priscian.  6,   10,    52 

75)  at  non.  Msc.  nost.  Lips.  3  (,,femur,  Cerinthe,  iuum^-).  Edd.  ante 
(a  1.  m.)  Feae  1,  g.  Bentl.    quos   vidi,    omnes,    et    Baxt. 

76)  Inmiscere.  Sic  mss.  nostri  Phil.  Azar.  Pott.  Duviq.  Bip.  Orell. 
plrq.  et  optt.  —  renimve.  Msc.  Orell.  Bur.  Dtz.  DIb.  Schm.  Krg.  Sit  licet, 
S  (a  1.  m.)  hoc  —  tuo.  Mss.  alq.  ap.  Lamb.  ap. 

77)  pittes.  Msc.  nost.  Bas.  3.  un.  Pott,  duo,  un.  ap.  Turneb.  Adv. 
ap.  Oberl.  nn.  ap.  Val.  duo  ap.  1 1,23.  (ex  nostris  niülus.) Edd.  Gesn. 
Feam.  Ed.   Mediol.  477.  Wakef.  Wetz.  Doer.  Wdm.  Sit  licet 

78)  matronas  seetarier.  Mss.  ex  hoc  —  tuae.  Ed.  Cun.  ex  coni.  sq. 
nostris  Graev.  Dorv.  1.  Lips.  3.  Gph.  San.  Val.  Sivr.  Dorigb.  Sit  licet  o  — 
2.  3.  Gtg.  2.  Edd.  vulgo.  matronas  tuum.  Mss.  ex  nostris  Graev.  Lips.  1, 
sectari.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Sant.  Dess.  1.  Drd.  1.  2.  et  3,  a.  duo  ap. 
Äec<cn /naAronas.  Mss.  ex  nostris  Bern.  Crnq.  duo  ap.  Bersm.  quatuor  ap. 
a.  Lips.  1.  Dorv.  2.  Ment.  Mon.  1.  3.  Feam.  Schol.  Acr.  Ed.  Fea.  Sit  licet, 
Drd.  1,  a.  Bas.  3.  Gph.  1.  Gtg.  1.  0  —  (uo,  Mss.  duo  ap.  Cruq.  un.  ap. 
Gth.  2.  alii  mss.  ap.  Pulm.  Lamb.  Bentl.  qui  ed.  et  def.  sq.  Heind.  Botb. 
Torr.  Oberl.  Pott.  ap.  Orell.  p.  ma-  Zell.  labn.  Mein.  Scilicet  0  —  tuo 
Ironam.  Msc.  nost.  Dess.  2.  un.  ap.  coni.  Botb  —  Cerinthe.  Mss.  ex  no- 
Bersm.  stris   Alon.   1.  2.  5.  Dess.  2.  Drd.  3. 

80)  tiiveos  inter.  Msc.  Benil  15.  alii  mss.  ap.  Pulm.  Bentl.  Feam.  Edd. 
Edd.  Cun.  San.  Heind.  Zell.  Pott.  Cruq.  (qui  redux.)  D.  Heins.  Chab. 
Duviq.  —  capillos.  Msc.  Orell.  p.  Dacer.  Tait.  Baxt.  Burm.  Bentl.  (qui 

81)  Sit  licet  hoc  —  tzeum.  Mss.  ex  vindic.)  et  post  cum  recentt.  omnes. 
nostris  Bern.  a.  Lips.  2.  3.  Mon.  1.  Cherinthe     s.    Chaerinthe    (CheriJite, 


54 


H01{.    SERMONUM 


Kec'tiiis;  atque  etiain  melius  persaepe  togatae  est. 

Addc  Imc,  quod  mcrcera  sine  fucis  gestat;  aperte 

Quod  vcnale  habet,  ostendit;  ncque,  si  quid  honesti  est, 

85  lactat  habetque  palam,  quaerit  quo  turpia  colet. 

Regibus  hie  mos  est,  ubi  equos  mcrcantur:  opertos 
Inspiciunt ;    ne  si  facies,  ut  saepe,  decora 
JMoUi  fulta  pede  est,  emptorem  inducat  hiantem, 
Quod  pulchrae  clunes  ,~  breve  quod  caput ,  ardua  cervix. 

90  Hoc  illi  recte  :   nc  corporis  optima  Lyncei 
Contemplere  oculis,  Hypsaea  caecior,  illa 
Quae  mala  sunt,  spectes.  — »O  crus  !  O  bracliia!«  —  Verum 
Depugis,  nasuta,  brevi  latere  ac  pede  longo  est. 
Matronae,  praeter  faciem,  nil  cernere  possis, 

9J  Cetera,  ni  Catia  est,  demissa  veste  tegentis. 
Si  interdicta  petes,  vallo  circumdata,  (nam  te 
Hoc  facit  insanum)  multac  tibi  tum  officient   res: 


Chaerinte)  mss.  multi,  edd.  ante  Cruq. 
omiies  et  post  eiim  satis  multi.  Cher- 
nile,  Cornithe,  Cerunthe  aberratt.  in 
mss.  — tenerum  femuv  (om.  esi).  Msc. 
nost.  Drd.  3.  Orell.  p.  —  et  crus. 
Msc.  nost.  Gtg.  2.  Feae  5,  a.  Orell.  S. 
ac  o-us.  Msc.  nost.  Gph.  1.  at  crus. 
Msc.  nost.  Bas.  3.  Post  crus  colo 
dist. ,  post  7'efftws  sustulit  Schol.  Act. 
Cruq. 

82)  togatae  est.  Mss.  ex  nostris 
Bas.  3.  Drd.  3.  ap.  Cruq.  plerique. 
Ed.  Bentl.  (qui  redux.)  sq.  Cun. 
Wakef.  Heind.iahn.  Doer.  Zell.  Orell. 
Bur.  et  recentt.  togatae  (om.  est). 
Mss.  nostri  et  aiiorum  plrq.  (Orell. 
B.  d.  p.)    Edd.  vulgo. 

83)  Adde  huc.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Adde  hoc.  Msc.  nost.  Gph.  2.  un. 
ap.  Comb.  Feael,b.  Orell.  S.  Coniec. 
Bouhier.  ap.  Prnnelle  Remarques 
p.  56.  Adde  haec.  Msc.  nost.  Gph.  1. 

—  merces.  Msc,  ap.  Comb.  —  fiicis 
sine.  Ed.  Cun.  ex  ing.  —  gestet. 
Msc.  nost.  Gph.  2.  —  apertum.  Mss. 
tres  ap.  Feam.  apertam.  Mss.  nostri 
Bas.  1.  Gph.  3.  quatuor  mss.  ap. 
Lamb.  apertis.  Msc.  nost.  Bern.a. 

84)  Quidvenale.  Msc.  nost.  Gph.  2. 

—  ostentat.  Coni.  Cun.  —  neque  si. 
Mss.     nostri    fere    omnes,    sexdecim 


ap.  Feam,  quatuor  ap.  Comb.  Orell. 
b.  d.  p.  Edd.  vett.  saec.  XV.  ul  puto, 
omnes,  et  luntt.  Aldinae,  Ascenss. 
al.  reduxit  Bentl.  sq.  Fea.  Pott.  Du- 
viq.  Bbth.  nee  si.  Mss.  ex  nostris 
Bern.  a.  Graev.  Gtg.  1.  Gth.  2.  Ce- 
teri  tacent.  Induxit  ed.  Bas.  527.  sq. 
Glar.  Muret.  Lamb.  Fabr.  H.  Steph, 
D.  Heins.  Torr.  Dacer.  Crat.  etc. 
hinc  vulgo,  et  Heind.  Zell.  Doer.  Bip. 
Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  —  si  quod.  Mss.  nostri  Dorv.  2. 
Gtg.  2.  —  honestum  est.  Mss.  nostri 
Dorv.  2.  Drd.  1.  ap.  Feam  duo.  wec 
si  quod  honestum  est  finxit  Doer.  ho- 
neste  est.  Edd.  Bas.  527.  580.  Ven. 
544.  honesti  (om.  est).  Mss.  nostri 
Lips.  3.  Gph.  1.  Dess.  3.  Drd.  2.  ap. 
Bersm.  tres.  Schol.  Acr.  honeste  (om. 
est).  Msc.  nost.  Gph.  3. 

85)  quaeret.  Msc.  nost.  Bas.  3.  — 
quod  turpia.  Msc.  un.  ap.  Val. 

86)  Regibus  hie  mos  est.  Hinc  no- 
vae  Satirae  initium  fit  in  mss.  no- 
stris compluribus.  Lips.  I.  2.  3.  Men- 
tel.  (sub  tit.  Ecloga)  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  L  2.  3,  4.  Gph.  2.  Bas.  1. 
(sub  tit.  Ecloga  tertia)  Gth.  2.  Di 
stiiictionem  etiam  Bas.  3.  facit.  Item 
in  quatuor  mss.  ap.  Bersm.  mss.  ap. 
Fabr.  uno  ap.  Torr. —  opertos.  Mss. 


LIB.   I.   SAT.    II.  55 

Nicht ,  noch  grader  das  Bein ;  ofl  schöner  noch  bei  der  Gefreiten. 

Rechn'  auch,  dass  sie  die  Waare  dir  schmiiiklos  bietet,  dir  olFen 

AU  ihr  Käufliches  zeigt ,  und  nicht  elwanige  Reize 

IVunkhaft  breitet  zur  S<',h;ui,  doch  sucht,  wie  sie  HassHches  berge.  85 

r.rossen  besieht  der  Brauch  iteini  Handel  der  Rosse,  bedeckt  sie 
Nur  zu  tieschau'n,  dass  nicht ,  wenn  oftmals  herriiches  Ansehn 
Ruht  auf  schwächhchem  Fuss ,  es  den  staunenden  Kaufer  verführe , 
Üass  schon  wolbig  die  Lenden,  das  Haupt  kurz,   ragend  der  Hais  ist. 
Recht  thun  jene:  so  sollst  auch  du  Schönheiten  des  Bau's  nicht  90 

Muslern  mit  Lynceusaugen ,  doch  stockljlind  gleich  der  Hy[isäa 
Hin  auf  das  Scldechtere  schau'n.     »0  des  Schenkels!  der   Arme!«  doch  ist  sie 
Steisslos,  allzubenas't,  langfüssig  und  kurz  in  den  Seiten. 
Bei  der  Matron'  ist  nichts  sonst  sichtbar,  ausser  dem  Antlitz. 
Isfs  nicht  Catia,  deckt  des  (iewands  Einhüllung  das  Andre.  95 

Gehst  du  Verbotenes  an,  durch  Schanzen  Gesichertes,   (dici^s  ja 
Ist's,  was  rasen  dich  macht)  dann  steht  dir  Vieles  im  Wege: 

nostri  et  aliorum  fere  omnes.  Schol.  omnes).   —    Lyncei.    Mss.  e    iiostris 

Acr.  Porph.  msc.  nost.    Edd.  Mediol.  Bern.  a.    Lips.  2  (a  1.  m.)    Mon.  5. 

477.   86.  cett.    Venet.  478.  79.    94.  msc.   Cniq.  1,  a.  alii  ap.  Torr.  Beut!, 

cell.    Aldinae.  Asceuss.  Glar.   Lamb.  Camb.  Feam.  Pott.  (Erasmiis  in  Adag. 

Fabr.  Cruq.  H.Sleph. Turr.Dacer.  Cral.  s.  v.    Hypsaea   eaeeior.)    Ed.    Cruq. 

al.    et  Bentl.  Cun.  Wakef.  Fea.  Heind.  (qui    restit. )    sq.    Bentl.    et   recentt. 

Zell.   Polt,  et   recentt.  apeiHos.    Mss.  Lijnceiss.  Lineeis.  Mss.  nostri  et  alio- 

ex  nostris  Gph.  1.   Lips.  2   (o  supsc.)  rnm  plerique.    Edd.  ante  Cruq.  vulgo 

pauci    mss.    ap.  Torr.    Talb.    Feani.  et  post  coniplures. 
Edd.    Flor.    482.    Land.    Venet.  483.         91)    Hypsaea    restit.  Lamb.    Edd. 

8(3.  90.  92  (Piiic.)  540.  44.  53.  Bas.  post  cum  fere  omnes.  Hypsea .  Hip- 

527.80.  Loch.  Muret.  Faber.  Sanad.  sea,  Ipsea,  Ypsen ,  Hysea,  Lipsea, 

Francis,  defend.  Dacer.  aberratt.    in    mss.    —    caeciur   ipsa.     « 

87)  nee  si.  Msc.  nost.  Drd.  4.  non  Mss.  quinque  ap.  Torr.   Orell.  d.   Ed. 
si.   Msc.  nost.  Mon.  5.  Zurck.  certior  illa.   Msc.  nost.  Gph.  1. 

88)  emtorem  ducat.    Ed.  Bentl.  ex  caecior  illae.  Msc.  nost.  Bern.  a. 
coni.  92)    0  crus  et  bruchia.   Msc.  nost. 

89)  Quod  pidchrae  —  cervix   cit.    Ment. 

Priscian.  5,  5.  p.   18(3.  Kr.  93)  Z>e/>M^i*.  Mss.  ex  nostris  Bern.  a. 

90)  Hoc  Uli  rede,  ne  —  content-  Dess.  3.  Drd.  1.  Bas.  1.3  (i  supsc) 
plere.  Mss.  et  edd.  vulgo.  ne  —  con-  Lips.  3  (a  1.  ni. )  Gph.  3.  Mon.  2 
templare.  Msc.  nost.  Drd.  4.  mss.  ap.  (i  supsc.)  5.  Edd.  Bentl.  Cun.  Heind. 
Torr,  et  Bentl.  alq.  Edd.  Flor.  482.  et  recentt.  depygis  (s.  depigis).  Mss. 
Venet.  483.  86.  Colon,  s.  a.  Hinc  et  edd.  vulgo.  —  pede  longo  (om. 
Bentl,  finxit:  tu  —  contenrplare  —  est).  Mss.  nostri  Gph.  1.  Drd.  a. 
spectas.  sq.  Franc.  —  Contemplans  95)  dimissa.  Mss.  ex  nostris  alq. 
Erasm.    legit.     Hinc    Val.    ed.   tu  —  et  edd.  vett.  pauci. 

contemplans  —  spectas.  sq.  Sivr,  Inde  96)  Interdicta  petes  (om.  si).  Ed. 

Cuning.  finxit:  Hoc  Uli  apte:  nae  tu,  Aid.  1. 

corporis  —   contemplans  —    spectas.  97)    tibi  nudtae  officient   res.    Ed. 

sq.    San.   Dorigh.    (sed  spectes  mss,  Mediol.  477.  —  <kw*  omissum  in  mss. 


56 


HÖR.    SERMONUM 


Custodes,  lectica,  ciniflones,  parasitae, 

Ad  talos  stola  demissa  et  circumdata  palla; 
100  Plurima,  quae  invideant  pure  apparere  tibi  rem. 

Altera,  nil  obstat :    Cots  tibi  paene  videre  est 

Ut  nudam;  ne  crure  malo,  ne  sit  pede  turpi; 

Metiri  possis  oculo  latus.     An  tibi  mavis 

Insidias  fieri,  pretiumque  avellier,  ante 
105  Quam  mercem   ostendi  ?   —   L  e  p  o  r  e  m  v  e  n  a  t  o  r  u  t  a  1 1  a 

In  nive  sectetur,  positum  sie  tangere  nolit: 

Cantat,  et adponit :  »Meus  est  amor  huic  similis;  nam 

»Transvolat  in  medio  posita  et  fugientia  captat.«  — 

Hiscine  versiculis  speras  tibi  posse  dolores 
110  Atque  aestus,  curasque  gravis  e  pectore  tolli? 

Nonne,  cupidinibus  statuat  natura  modum  quem; 

Quid  latura,  sibi  quid  sit  dolitura  negatum, 

Quaerere  plus  prodest,  et  inane  abscindere  soldo? 


nostr.  Dorv.  1.  Gtg.  2.  ap.  Lamb. 
alq.  Uli.  ap.  Pulm.  Edd.  Mediol.  477. 
86.  Venet.  478.  79.  dum  off.  Mss. 
nostri  Graev.  Bas.  1.  Gph.  2.  ap. 
Lamb.  et  Turneb.  alq.  im.  ap.  Pulm. 
Uli.  ap.  Bersm.  un.  ap.  Cruq.  Ed. 
Aid.  1.  cum  off.  Msc.  un.  ap.  Bad. 
un.  ap.  laeck.  —  officient,  Mss.  ex 
uosti'is  Bern.  a.  Graev.  Lips.  1.  2.  3. 
Mon.  1.  2.  3.  5.  Drd.  2.3.4.  Dess. 
2.  3.  Gph.  1.  Gtg.  2.  Msc.  Cruq. 
1,  a.  quatuor  ap.  Pulm.  quatuor  ap. 
Pott,  alii  ap.  Feam.  Edd.  quod  sciam, 
omnes.  officiunt.  Mss.  ex  nostris 
Dess.  1.  Drd.  1.  Bas.  1.  3.  Ment. 
Gtg.  1.  Gph.  2.  3.  mss.  ap.  Cruq.  et 
Pott.  plrq.  duo  ap.  Bersm.  tres  ap. 
Pulm.  tres  ap.  Val.  un.  ap.  Bad.  Orell. 
d.  p.  S.  et  b.  c  (corr.)  alii  ap.  Lamb. 
et  Turneb.  Adv.   11,  23. 

98)  parasiti.   Msc.  nost.  Bas.  3. 

99)  demissa  stola.  Msc.  nost.  Gph.  2. 
—  palla  Plurima.  (nuUa  dist.)  Edd. 
Ascens.  I.  Bas.  527.  Ven.  540.  44.  53. 
Bersm.  Cun.  Wakef.  Duviq.  —  quae 
invideat.  Edd.  Ven.  553.  Wakef.  — 
Hie  versus  99  post  100  positus  in 
mss.  nostris  Dess.  1.  Drd.  1.  et  duo- 
bus  ap.  Bersm. 

101)  Altera,  nil  obstat.  Sic  dist.Baxt. 
Gesn.  Heind.  (q.  v.)  Zell.  Mein.  Orell. 


Dtz.  Dlb.  Wdm.  Sine  dist.  edd.  vulgo. 

—  nil  obstat:  Cois  tibi  paene  vid. 
est.  Sic  vulgo  dist.  7iil  obstat  Cois 
tibi:  paene  vid.  est.  Sic  dist.  Aldinae, 
Glar.  R.  Steph.  Lamb.  Fabr.  Schm. 
nil  obstat  Cois:  tibi  paene  vid.  est. 
Sic  dist.  Bouhier  ap.  Prunelle  Re- 
marques p.  57.  —  C/iois.  Mss.  nostri 
haud  pauci ,  edd.  vett.  ante  Aid.  II. 
satis  multi.  —  Chlorin.  Mss.  nostri 
Ment.  Bas.  1  (vel  Chois  supsc.)  ap. 
Lamb.  alq.  un.  ap.  Turneb.  Adv.  1 1, 23. 
Ed.  Bersm.  —  tibi  pone  vid.  est.  Msc. 
nost.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol.  486.  Ve- 
net. 478. 

102)  Ut  nudum.  Msc.  un.  ap.  Cruq. 

—  nee  crure.  Msc.  nost.  Drd.  1.  nee 
ßt  pede.  Msc.  nost.  Gtg.  1  (ad  marg. 
si7it).  sint.  Edd.  Flor.  482.Venet.  483. 
86.    Loch. 

\0'i)oculis  latus.  Msc.  nost.  Dorv.  2. 

104)  evellier.    Msc.  nost.   Mon.  2. 

105)  ostendit.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 
net. 479.  83.  86.  Loch.  Crat.  osten- 
dat.  Msc.  nost.  Dess.  2.  un.  ap. 
Bersm.  ostendis'f  Ed.  Bas.  527.  Ven. 
544. 

106)  In  nive  sectetur.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  sectatur.  Mss.  ex  nostris 
Dess.  2.  Drd.  2.  Bas.  3.  ap.  Cruq. 
2.  Ed.  Aldus    (qui  indux.)  sq.  Glar. 


uki 


LIB.    r.    SAT.  II. 


57 


Wächtergefolg,  Tragbeff,  (ilulschürer,  schmarotzende  Damen, 
Nieder  zum  Knöchel  die  Stola  gesenkt  und  der  Mantel  darüber; 
Mancherlei  sonst,  was  neidisch  die  deutliche  Schau  dir  verwehret. 

Jene,  da  hindert  dich  nichts:    sehn  kannst  du   im  Coergewand  sie 
Fast  wie  nackt ,  ob  übel  das  Bein ,   nnzierlich  der  Fuss  sei ; 
Kannst  mit  dem  Aug'  ausmessen    den  Wuchs.     Wie?  Sähst  du  di'nn  lieber 
Dir  Fallstricke  gelegt  und  den  Preis  dir  eher  entrissen, 
Als  du  die  Waare  geschaut?  »Wie  dem  Hasen  der  Jäger  im  tiefen 
»Schnee  nachstreb'  und  lieg'  er  so  da,   nicht  rühren  ihn  möge,« 
Singt  er  und  setzet  hinzu  :  »dein  ist  mein  Lieben  vergleichbar ; 
»Nah'  Vorliegendes  fliegt    es    vorbei  und  Entfliehendes  hascht  es.« 
Und  durch  solcherlei  Verse ,  verhoffest  du ,  werde  der  Schmerz  dir , 
Werde  die  Glut  und  der  Sorgen  Tumult   aus  dem  Busen  verbannet? 
Ist  nicht,  welcherlei  Maass  die  Natur  den  Begierden   geonbiet. 
Was  sie  sich  leicht  und  was  nur  schmerzlich  versage,  zu  forschen 
Viel  heilsamer,  und  so  vom  Aechten  das  Eitle  zu  sondern? 


100 


103 


HO 


R.  Steph.  Bas.  527.  80.  Venet.  544. 
53.  Mur.  Lamb.  Fabr.  H.  Steph. 
Bersm.  Dacier.  Despr.  Crat.  Sandb. 
Pliil.  Val.  —  positum  si.  Msc.  nost. 
Dess.  1.  iin.  ap.  Bersm.  positum  sibi. 
Emend.  Bouhier  (Prunelle  Remarques 
p.  57). 

107)  Captat.  Ed.  Lamb.  e  coni. 
sq.  Bersm.  Crat.  —  opponit.  Mss. 
Orell.  a  1.  m.  b.  c.   Ed.   Crat. 

109)  Hiscene.  (contra  mss.)  Edd. 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  Venet.  540. 
44.  53.  Mar.  Lamb.  Fabr.  Xyl.  H. 
Steph.  Chab.  Torr.  Crat.  Despr. 
Sandb.  Bond.  Pliil.  — -  speres.  Mss. 
nostri  Drd.  2.  3.  —  posse  labores. 
Msc.  Oreü.  S.un.  ap.  Val.  Ex  coni. 
ed.   Cun.   sq.   San. 

110)  ex  pectore.  Msc.  nost.  Bas. 
3.  de  pectore.  Msc.  ap.  Val.  Orell.  d. 
Edd.  Venet.  478.  Mediol.  486.  a 
pectore.  Msc.  nost.  Lips.  2.  —  tolli. 
Msc,  nost.  Brn.  a.  ap.  Cniq.  1,  a. 
ap.  Bentl.  quatuor,  un.  ap.  Gesn. 
un.  ap.  Comb.  Edd.  Cruq.  (qui  in- 
dux.)  Bentl.  (qui  def.)  Cun.  San. 
Wakef.  Heind.  Doer.  Dtz.  Wdm. 
pelli.  Mss.  et  edd.  vulgo ,  ex  recentt. 
Fea.  Pott.  Lahn.  Bip.  Zell.  Bur.  Orell. 
Mein.  Dlb.  Scbm.  Krg.  ueW.  Msc.  ua. 
ap.  Bentl.  coni.  N.  Heins. 


111)  staiuat.  Mss.  nostri  plerique 
et  optt. ,  Brn.  a.  Graev,  Lips.  2    (a 

2.  m.)  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Ment. 
Dess.  1.  Drd.  1.  2.  4.  Gth.  2.  Gph. 
1.  3.  Gtg.  1  (ex  corr.)  alii  mss. 
ap.  Lamb.  Cruq.  sex  ap.  Pulm.  un. 
ap.  Bersm.  quatuor  ap.  Bentl.  unde- 
viginti  ap.  Val.  un.  ap.  Comb.  un. 
ap.  Bad.  ap.  Polt,  omnes,  ap.  Orell. 
plq.  ap.  Feam  alq.  Schol.  Acr. 
Porph.  Edd.  Cruq.  (qui  restit.)  Bentl. 
(qui  def.)  Cun.  San.  Sandb.  Wakef. 
Franc.  Sivr.  Azar.  \Vetz.  Heind.  Zell. 
Orell.  Mein.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  Krg.  statuil.  Mss.  e  nostris 
Lips.  1.2(al.m.)   Dess.  2.  3.  Drd. 

3.  Gtg.  1  (a  1.  m.)  2.  Gpb.2.  qua- 
tuor mss.  ap.  Val.  Orell.  d.  p.  Edd. 
ante  Cruq.,  ut  puto,  oranes,  et  Lamb. 
H.  Steph,  Bersm.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Crat.  Burm.  Baxt.  Dacer. 
Tart.  Despr.  Phil.  Gesn.  Both.  Fea. 
Bip.  statuet.  Mss.  ap.  R.  Steph.  et 
Val. 

112)  Post  laiura  dist.  Aldinae, 
Glar.  Muret.  Bentl.  et  recentt.  plrq. 
Post  sibi  dist.  Lamb.  Torr,  al.,  ex 
recentt.  Fea.  Pott.  Bip.  Bur.  Dtz. 
Post  sibi  et  dolitura  dist.  Both. 

113)  abscindere.  Mss.  et  edd.vulgo. 
abscidere.    Mss.    e   nostris   Lips.    1. 


58 


HÖR.   SERMONUM 


Kum  tibi    cum  fauces  iirit  sitis,  aiirea  quaeris 

115  Pociila?  niirn  esuriens  fastidis  omnia  praetor 

Pavonem  rhombumque  ?  tiunent  tibi  cum    inguina,  num,  si 
Ancilla  aiit  verna  est  praesto  puer,  inipetus  in  quom 
Continuo  tiat,  malis  tentigine  runipiV 
Non  ego:  namque  parabilem  amo  venerem  t'acilemque. 

r^O  Illam:   »Post  paiüo:«  —  »Sed  pluris:«  —    »Si  exierit  vir:« 
Gallis ;   hanc  Philodemus  ait  sibi,  quae  neque  magno 
Stet  pretio,  neque  cunetetur,  cum  est  iussa  venire. 
Candida    rectaque  sit;    munda  haetcnus,   ut  neque  longa 
Kec  magis  alba  velit,  quam  dat  natura,  videri. 

1-25  Haec,  ubi  supposuit  dextro  corpus  mihi  laevum, 
Ilia  et  Egeria  est;  do  nomen  quodlibet  illi; 
Nee  vereor  ne,  dum  lutuo,  vir  ruji-e  recurrat, 
lanua  frangatm*,  latret  canis,  undique  magno 
Pulsa  domus  strepitu  resonet,  vepallida  lecto 

130  Dcsiliat  mulier,  miseram  se  couscia  clamet ; 


Moll.  1.  2  («  eras.  a  2.  m.)  Drd. 
1.  duo  ap.  Pulm.  un.  ap.  Feam. 
Edd.  Fea.  Dtz. 

114)  Nam  tibi.  Msc.  uost.  Gph.  1. 
Son  tibi.  Msc.  nost.  Drd.  4.  Post  tibi 
dist.  .\ld.  Doer.  post  }ium  ceteri. 
Hiiiic  locum  cit.  Seueca  Ep.  110. 

Uli)  Pavonem  et  iianbumque.  Msc. 
nost.  Gph.  1, 

117)  verna  praesto  est  puer.  Ed. 
Mediol.  477.  Cim.  ex  ing.  praesto 
aut  puer.  Msc.  Orell.  c.  d.  p. 

119)  Verleihern  cum  edd.  vett.  saec. 
XV.  Aid.  Bentl.  Cun.  al.  scribimus 
(et  3,  109.  4,  113.  al.)  uou  Vene- 
rem, wl  muhi.  (v.  Both.  Adnott.) 

120)  post  paullum.  Mss.  alq.  ap. 
Lamb.  —  si  pluris  emeud.  Boiihier 
ap.  Prunelle  Remarques  p.   57. 

121)  Gallis;  hanc Ph.  ait  sibi,  quae. 
Sic  dist.  Bentl.  sq.  Cun.  San.  Sandb. 
Yal.  Sivr.  Wetz.  Fea.  Heiud.  Jahn. 
Both.  Zell.  Pott.  Duviq.  Orell.  Mein. 
Dtz.  \)\h.?>c\\m.GaIlishanc,  Ph.ait;sibi, 
quae.  Sic  \nilgo  dist.  —  Philodamus. 
Mss.  uostri  Meni.  Lips.  2  (e  supsc.) 
duo  mss.  ap.  Pulm.  tres  ap.  Feam, 
un.  ap.  Bad.  hanc.  philo,  demus.   ait. 


Msc.  nost.  Lips.  1.  Lamb.  ait,  sie 
quosdam  velle  legi. 

122)  neque  cunetetur.  Mss.  noslri 
longe  plurimi,  et  sine  dubio  aliorum. 
Edd.  vulgo.  nee  cunetetur.  Mss.  e 
nosiris  Mon.  1.  2.  Dorv.  1.  Drd.  3. 
ap.  Pulm.  un.  Ed.  Bentl.  sq.  Wetz. 
—  cutn  iussa  (om.  est).  Mss.  noslri 
Gph.  1.  2.  cum  iussa  venire  est.  Msc. 
nost.  Drd.  1.  cum  est  iussa  venire 
(sine  dist.).  Edd.  vett.  saec.  XV.pIrq. 
Ascenss.  Lamb.  Bentl.  Cun.  Val. Sivr. 
Heind.  Zell.  Pott,  etrecentt.  cum  estiu^- 
sa,  venire.   Sic  ceteri  dist.  post  Aldnm. 

124)  quam  dat  nat.  Mss.  ex  nostris 
plrq..    Brn.    a.  Lips.  1.  2.  3.  Dorv, 

1.  2.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Gtg.  1.  2. 
Dess.  3.  Drd.  3.  4.  Bas.  3.  Gth.  2. 
Gph.  1.  Porph.  msc.  nost.,  ap.  Pulm. 
quatuor,  ap.  Bersm.  duo,  ap.  Feam 
duodecim.  ap.  Val.  quatuor,  ap.  Grell, 
b.  S.  p.  Edd.  vett.  ante  Aldum,  ut 
puto ,  omnes,  et  Ascenss.  Chab.  Fea 
(qui  revoc.)  Both.  Jahn.  Orell.  Mein. 
Diz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  quam  det  nat. 
Mss.  ex  nostris  Dess.    1.  2.  Drd.  1. 

2.  Bos.  1.  Gph.  2.  mss.  ap.  Val. 
plrq.  Orell.  c.  d.  Ed.  Aldus  (qui  iu- 
dux.)  hinc  edd.  \nilgo  ante  Feam,  et 


ur..  F.  SAT.  ir. 


',U 


Wie ,  WMiii  brennender  Diirsl  <lir  den  (iaiirn  zehrt ,  niehsl  du    narh  tfoldiu-n 

IWhem  dich  iirn ?   Wenn  Muntrer  dirh  f|ii.iU ,   ist  All«*  dir  uidrip  ,  \\:ß 

Au.sser  der  Bull"  und  demf'fan?  Wenn  die  Sfhaarn  dir  schwillf,  und  ein  Magdlein 

Oder  ein  HaiistiUrsrhlein  tiei  der  Hand  ist ,  welches  zum  An^fT 

(ileirh  dir  stand",  ei,  \vo||t«a»t  am  Sl;irTkram|if  lieher  du  lK-r»len? 

Ich  nicht  I  denn  wohlfeilen  Gf-nuss  nur  lieh'  ich  und  leichten. 

Jene  mit :  »fJald  nachher!«  »Doch  mehr  gilt's.H  »Erst  wf;im  der  Mann  geht '"  120 

Wun.scht  Iliilodem  llrimmlingen ,  und  sich  die,  welche  zu  hwh  nicht 

Halle  den  Preis,  noch  zaudre,  sohrdd   sie  zu  kommen  heslelll  ist. 

Nett  sein  muss  sie  und  grade  :  geschmückt  so  weit ,   dass  sie  langer 

Nicht  will  scheinen  ,  noch  weiswr  an   Haut ,  als  wies  die  Naiiir  gieht. 

Hiese.  sobald  sie  den  l>'ib  mir  links  erst  untcrgfs^limi^'t  hat, 

llia  heisst  sie  mir  dann  imd  F^eria;  bcisst,  wie  ich  sonst   will. 

Nicht  stört  Furcht  den  Gcnuss,    da.ss  der  Mann  heimrenne    vom   ümd'    und 

Stürme  die  Thur:    dass  K-Ilc  der  Hund:  vom  gewalligrn  Lirrn  rings 

Hallend  wiedcrcrtiine  das  Haus :  todtblass  von  dem  Lager 

Flugs  sich  entraffe  die  Frau :  weh  ül>€r  sich  schreie  die  Zofe ; 


125 


I.V» 


I>amb.  Bentl.  Dacer,  Cnn.  Hcind. 
Zell.  Pott.  Doer.  Bip.   Bur.  cell. 

125)  dextro  corpus  mihi  lacvum. 
Sic  ro»8.  noslri  omru^s,  alionim  pic- 
riqoc.  Edd.  ante  Cniq.,  fjnod  »<iam, 
omnes ,  et  posl  viilgo.  dexlrum  ror- 
puM  rräJU  laevo.  Msc.  Cniq.  7.  in  ario 
ap.  Lamb.  ad  marg.  Orell.  p.  prob. 
Lamb.  edel,  Cniq.  Baxt.  Wakcf.  Azar. 
Fea.  [ahn.  Bip.  Mein,  dextro  corpun 
mihi  laevo.    .M»c,  nost,   Bni.   a, 

120)  Kgeria.  .Mss.  <l  edd.  vulgo. 
(Inäcr.  ap.  Griu.  p.  ^iO'i.  2.  Eycriae 
Marcellae.Vw.  1,10.  ' HyiQlu.  Dion. 
Hai.  If.  p.  122.)  Aefjeiifi.Wüü.tx  no- 
slris  Lips. 2.Glg.l.2.  Kdd.velt.  mulli, 
tl  Aid.  Lamb.  Fabr.  Chab.  Burm. 
I)t;»pr.  Baxt.  Ge»n.  Azar.  W.ikef.  Fea. 
Bip.  lahn.  —  nomen  do  r/uod  lihel  Uli. 
Ed,  Cun.  ex  i.ng. 

127)  AVc  vereoT.  .Mss.  et  edd. 
viilgo.  nee  metuo.  M»c.  no»t.  Ment. 
in  Gth.  2.  Biiperscr.  man,  ap.  Piilm. 
diio*,  ap.  Feam  quatiior,  aiii  ap.  R. 
Stepii.  Lamb.  Pott.  m.sc.  Orell.  c. 
Edd.  Aid.   I.  Cruq.  Bond.  Dorigb. 

128)  undiffue  clamor.    M,sc.  Grell.  S. 

129)  vepallida.  Mt»s.  ex  noslris 
Brn.  a.  Lips.   1.  3.   Ment.  Mon.  1.  2. 


3.  b.  Gtg.  1.  2.  Drd.  .'{.  Gib.  2.  ap. 
Pulm.  qniriqoe,  ap,  Lamb.  »piatnor, 
ap.  Bersm.  dno,  ap.  Vai.  novtrn, 
un  ap.  Talb.  '|natiior  ap.  Orell.  Sr.hol. 
Cruq.  Edd.  .Mediol.  477.  Flor.  482. 
Vcnel.  \H'.i.  W.  02.  OL  cell.  l^xU. 
.\»':cn9.  L  Torr.  D.  ficins.  Üaecr, 
Baxt,  Cnn.  San.  Dorigb.  Gesn.Wakef. 
Wetz.  Heind.  Zell.  lahn.  Dnviq.  iJoer, 
Bnr.  .Mein.  Orell.  [>tz.  DIb.  Sthm. 
Wdm.  Krg.  —  vae  pallidn.  M»a. 
plrq.  ap.  Torr,  aiii  ap.  Talb.  Val. 
Comb.  Feam.  Pott.  Oreli.  p.  Scholl. 
Acr.  Porpb.  VA<\.  Princ.  .Mediol.  470. 
Venel.  478.  70.  .\ld.  II.  A»cens.  IV. 
Fabr.  Bnrrn.  Tart.  Fea.  vel  pnllida. 
Mhs.  ex  nostri»  Lips.  2  (/  punfrto 
not.)  Des».  3.  Drd.  1.  4.  Ha».  1. 
Oreil.  d.  Edd.  Aid.  L  IM.  Glar.  Bas. 
.V27.  580.  Venet.  540.  41.  53.  .Mnr. 
Lamb.  Cmq.  Cbab.  fJespr.  Bersm. 
Crat.  Bonil.  Phil.  Bip.  ne  pnllida. 
.Mb»,  ex  nostris  Dorv-.  1.  2.  D».-»».  2. 
Drd.  2.  Gpb.  2.  Bo».  3.  aiii  paaci 
ap.  Bentl.  Taib.  Comb.  Edd.  Bentl. 
sq.  Sandb.   Franc.  .\zar.  Pott. 

LV)J  Dvntüiat.  Mss.  nostri  Lips. 
2.  3.  Dorr.  2.  Ment.  Des».  1.  T>rd.  1. 
2.Baii.  1.  dno  ap.  Beram.   VA.  Aid.  I. 


60 


HÖR.    SERMONUM 


Cniribiis  haec  metuat,  doti  deprensa,  egoraet  mi. 
Discincta  tuiiica  l'ugioiidum  est  ac  pede  niidOj 
Ne  nummi  pereant,  aut  puga,  aiit  denique  fama. 
Deprendi  miserimi  est ;  Fabio  vel  iudice  vincam. 

Satira    111. 
T  I  (i  E  L  L  I  U  S. 

Omnibus  hoc  Vitium  est  cantoribus,  inter  amicos 
Ut  numquam  iiiducant  animum  cautare  rogati ; 
Iniussi  numquam  desistant.     Sardus  habebat 
nie  Tigellius  hoc.     Caesar,  qui  cogere  posset, 

5  Si  peteret  per  amicitiam  patris  atque  suam,  non 
Quicquam  proficeret;  si  conlibuisset,   ab  ovo 
Usque  ad  mala  citaret :   »lo  Bacche !  ((  modo  summa 
Voce,  modo  hac,  resonat  quae  chordis  quattuor  ima. 
Nil  aequale  homini  fuit  illi :    saepe  velut  qui 

10  Currebat  fugiens  hostem;  persaepe  velut  qui 
lunonis  sacra  ferret:    habebat  saepe  ducentos, 
Saepe  decem  servos ;  modo  reges  atque  tetrarchas, 
Omnia  magna  loquens;  modo:    »Sit  mihi  mensa  tripes  et 
»Concha  salis  puri  et  toga,   quae  defendere  frigus, 


131)  doti  haec  deprensa.  Ed.  Bentl. 
ex  coni.  N.  Heinsii.  sq.  Val.  Sivr. 
doti  illa  prensa.  Coni.  Cun. 

132)  ac  pede.  Mss.  pauci,  ex  no- 
stris  Lips.  3.  Gtg.  2.  duo  ap.  Pott. 
Orell.  S.p.  Edd.  vulgo.  et  pede.  Mss. 
nostri  longe  pliirimi  et  optt.  aliorum 
quoque  sine  dubio  plures,  im.  ap. 
Bersm.  alii  ap.  Pott,  quatuor  ap. 
Orell.  Edd.  Pott.  Duviq.  aut  pede. 
Msc.  nost.  Bas.  1.  mi.  ap.  Pott. 

133)  piiga.  Mss.  ex  nostris  Mon. 
2.  5.  Brn.  a  (qui  leg.  fug(i)  (-'tg.  1 
{y  supsc.)  Mcntel.  {puge)  Edd.  Bentl. 
Cuu.  Orell.  Heind.  et  recentt.  pyga. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  pyge  ,  piga  ab- 
erratt. 

134.  Deprehendi.  Mss.  ex  nostris 
Lips.  1.  Dess.  2.  3.  Drd.  2.  Bas.  1. 
Gtg.  1.  2.  Gph.  2.  Edd.  vett.  saec. 
XV.  Flor.  482.  Mediol.  477.  86.  508. 
512.  Venet.  478.  83.  86.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  544.  Loch.    Crat.  Dacer. 


Deprendi  miserum  ,    Fabio  vel  iudice, 
vincam  coni.  Mariil. 

Satira  III. 
1)  Vitium  cant.  (om.  est).  Mss.  ex 
nostris    Lips.     1.    Dorv.    2.    Gph.    2. 
Drd.  2.  3.  msc.  Orell.  p. 

3)  iniusti.  Msc.   nost.  Brn.  a. 

4)  Tygclliiis  ,  Tegellius ,  TigilHus, 
Tigellus  aberratt.  in  mss.  et  edd. 
vett.  —  quae  cogere.  Edd.  Ven.  492 
(Pinc.)  c.  familia,  494.  95.  98.  Me- 
diol. 508.  12.  —  possit.  Mss.  nostri 
Gph.  2.  Gth.  2.  un.  ap.  Bersm. 
qiiod  cogere  possit.  ^sc.  nost.  Brn.  a. 

5)  amicitias.  Msc.  Orell.  p. 

7)  ileraret.  Cod.  Sorb.  ap.  Val. 
Ed.  Pott,  e  coni.  sq.  San.  Phil. 
Val.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  refut.  Fea.  — 
io  Bacche.  Mss.  et  edd.  vulgo  {Bache. 
Mss.  multi,  liic  et  alibi).  io  Bacchae 
{Bachae).  Mss.  ex  nostris  Brn.  a. 
Lips.   1.  un.   ap.  Bersm.  quaiuor  ap. 


LIB.    I.    SAT.    II.    III.  Ol 

Die  um  die  Bein',  um's  Gut  die  Betroffene  sorg',  um  mich  selbst,  ich. 
Flieh'u  gilt's  da,  baarfüssig,  enlgürteten  Untergewaiides , 
Dass  nidit  biisse  die  Habe,   der  Sleiss,   nicht  endhcii  der  Hui'  auch. 
Schlimm  ist's ,    wird    man    ertappt :    Recht  giebt   wohl  Fabins"  Spruch  uiir ! 

Dritte  Satire. 
Die    Splitterrichter. 

Eigen  ist  sämmtlichen  Sängern  die  Unart ,  dass  sie  auf  Bitten 
Ninmier  im  Kreise  der  Freund'  ein  Lied  zu  beginnen  geneigt  sind: 
Uhne  Geheiss  nie  enden  den  Sang.     So  war  es  des  Sarders  , 
Jenes  Tigellius,  Art.     Wann  Cäsar,  welcher  das  Zwangsrecht 
Könnt'  anwenden ,  ihn  bat  bei  des  Vaters  und  eigener  Freundschaft ,  5 

Gar  nichts  richtet'  er  aus:  doch  gefiel's  ihm,  sang  er  vom  Fi  an 
Bis  zu  den  Aepfeln:  »lo  Bakche!«  bald  steigend  zum  höchsten 
Ton,  bald  sinkend  zu  dem,  der  hallt  als  tiefster  im  Vierklang. 
Nichts  Glcichmässiges  hatte  der  Mann  :  oft  rannt'  er,  wie  einer. 
Der  ausreisst  vor  dem  Feind:    gar  oft,  als  trüg'  er  der  Jmio  10 

Heihges,  schritt  er  einher;  hatt'  oft  zweihundert  der  Sclaven, 
Oft  nur  zehn  ;  bald  sprach  er  von  Königen  nur  und  Tetrarchen , 
Nichts  als  Hohem;  und  bald:    »dreifiissigen  Tisch  und  ein  Mestlein 
»Lauteren  Salzes ,  ein  Kleid ,  das  gniige ,  der  Kälte  zu  wehren , 

Pulm.  Coni.  Turueb.  Adv.   13,  1.  re-  quatluor  iinae  s.  ima    coni.    Gruebel. 

fut.  Marcil.  prob.  Lachm.  ad  Lucret.  9)  Nil  aequale  animi.   Ed.  e  coni. 

Edd.  Mediül.    477.  Venet.   478.  Xy-  Chab.    —  fuit    Uli:   saepe   velui  qiä. 

land.    Praedicow.    Wdm.  io  Baccfie,  Sic  vulgo    dist.    fuit  Uli,   saepe   ve- 

el   modo.    Sic    emend.   et  ed.     Fabr.  lul   qui  (ut    sit:  ,,qui  currebat,  veiut 

(nuper  Horkel.    in   Anal.  Hör.)  fugiens    hostem").    Sic    dist.   Lamb. 

8)  resonat.    Mss.    et    edd.    vulgo.  Cruq.    Mein.    Wdm.    —   Versus    10 

resonet.  Mss.  ex  nostris  Gph.  1.  Drd.  deest   in   mss.    nostris   Brn.   a.  Mon. 

2.  Gth.  2.  aliorum  nonnulli.  Ed.  Me-  5.     Gph.     2.    Drd.    2.    3.     Gtg.    2. 

diol.   508.    512.    resonans.    .Mss.  alq.  10)      Curreret     aufugiens    hostein. 

ap.  Torr,    et  Val.    Tunieb.    Adv.  19,  Coni.  Praedicow.  — persaepe  velut  si. 

30.   Induxit  Aldus  ed.   I.  II.  HL  seq.  Sic  ed.  Lamb.    velut  quae.   Coni.  ap. 

Bas.  527.  588.  Glar.  Mur.  Fabr.  Crat.  Turneb.    Adv.    13,    1.    prob.  Cuning. 

aL  —   chordis    (mss.     midti    cordis)  11)  alehat.  Ed.  Bentl.  e  cod.  Voss. 

quae  quattuor.    Msc.    nost.    Gph.    1.  qui    leg.   halebat.   sq.    Wakef.    Hüne 

Edd.  Lamb.  H.   Steph.    Dacer.  Tart.  locum    v.     11 — 17     exliibet    Seneca 

Cun.  Sanad.  Phil.  Dorigh.  —  imae.  Epist.  120.    v.    13.   14  —  pun    cit. 

Msc.  nost.  Dess.  1.  ima  et.  Msc.  nost.  Prise.  6,  10,  57. 

Gph.    2.     ima    est.      Msc.     un.    ap.  12)  modo  —  loquens.  Haec  desunt 

Bersm.  quattuor  una.   Mss.  ex  nostris  in  msc.  nostro  Drd.   2. 

Drd.    3.    4     Gtg.   2.  Gth.  2.  al.  ap.  \A)  salis  puri:  toga  quae {om.  est). 

Val.   Edd.    Ven.    478.    79.    wta    et.  Mss.    nostri    Brn.   a.   Bas.  3.  Seneca 

Msc.    nost,    Gph.   2.   quae    e  chordis  Ep.  20.  ed.  Fickert. 


6*2  UO\i.    SKKMOXUM 

i:>  »(^uaiuvis  orrtssa,  quont  lu    Docios  contona  doditssos 
Www  pavoo  pauois  oontonto;    quinquo  Jiobus 
Nil  erat  in  looulis.     Is'ootos  viplalmt  ad  ipsuni 
Mane;  diom  totuin  stortobat.     N'il  t'uit  uiuquain 
Sio  inpar  sibi. 

Xune  aliquis  dioat  mihi:  '^Quid  tu?u 

•JO  »Nullano  habos  vitia?«    Immo  alia ;   et   lortaüs^o  miuora. 
Maoiütis  abseiitom  Novimu  ciiiu   earporot :    "Ileus  tu.« 
Quidaui  ait.  ȟgnoras  to?  au  ut  iiruotuui  davo  uobis 
lA  orba  put^^s?«  —  «Kgomot  mi  iii'uosoo.u  ^laouius  iuquit. 
Stultus  ot    iuprobus  hie  amor    est  dignusque  notari. 

2ö  Ciun  tua  pevvideas  oeulis  mala  lippus  immctis , 
Cur  in  amieonuu  vitiis  tarn  eevnis  aeutuui. 
Quam  aiit  aquila  aut  serpeus  Kpidaurius  V    At  tibi  eoutra 
Eveuit,  inquiraut  vitia  ut  tua  rursus  et  illi. 
Iraeundiov  est  paulo ;  miuus  aptus  aeutis 

^^0  Naribus  honmi  hoiuinum:  rideri  possit,  co  quod 
Kustioius  tonso  toga  defluit.  et  male  laxus 
in  pede  cnlcous  haeret :  at  est  bonus  ,   ut  melior  vir 
^»ou  alius  quisquam:  at  tibi  amicus:  at  iugeuium  iugens 

lö)  f/m«"«.*.  Mso.  nosi.  Bern.  a.  ap.  Bur.  Meiu.  aJia  mit  fort.  Msc.  ap.  Foam 

Oroll.  S.  d<:'dissct.  Msc.  uost.  Ups.  1.  (^al.  m.)  oUa.  ot  forlassc.  Ed.  B;i\i. 

u«.  ap.  Couib.  exiug.  seq.Val.  Sivr.  An\r.  Pi'atHÜoow. 

18")  e/iVjw  totam.  Msc.  nos».  Mon.  S.  (v-  20  dcost  in  mso.  Bin.  a.) 
E<ld.   Despr.  Bond.  -^  M<unins  s.  Menins  (e«  v.  23). 

,,-,.   o-    •  •  »I  -Mss.  nostri  Bm.  a.  Lins.  1.  2.   Mon. 

IUI  bic  iMiuir.  si  nunc.  .Mso.  nos«.  ■•    .^    .^     ,    -    r»         i     r\  i    i    o    « 

,^  i      1  1.  2.  3.  4.  0.  Dess.  1.  Drd.  1.  3.  4. 

^  *•     •  Gth.  2.  Saut.   ap.   Oioll.   b.  o.  S.  d. 

20)    ImüO.    Sio    m<#.    nostri    lere  (a  pr.m.)SeJ»ol,  Aor.  Porph.  Cruq.Ed. 

onuie;».  V.  Waifiier   Oithogr.  Vei-Jiil.  Fabr.    Bas.   555.    Murei.  bino  vulijo. 

Opp.  T.  V.  p.  4-1^.  CoUar.  eil.  Harl,  Menttius,  Msc.   nost.  B:\s.  1.  uu.  ap. 

p.  25(>.  Imo  "al.    —  aUa  et  fort^ssf.  Bod.  Ed.  .\Ul.   I.  Mijevius  s.  Mcvius 

Sio   u»ss.   nostri   ad   nnnm    omues  et  (^et  v.  23).  Mss.   ex  uostris  Oess.  2. 

alionim    longo  plurinü.    Schol.  Aor,  Gph.    1.   Drd.    2.    Oig.  1.  2.  aJ.  ap. 

Cruq.  Ol  Porph.  (ad  II.  Sat,  2.   lo3).  Pulm.   Bei~sm.    Comb.     Edd.    veieivs 

Edd.  ante  Aldnm  omnes  et  post  Lanib.  feiv  ante   Mnrot,  yeeius,    Mso.  nost. 

Bentl.  (qui  def.)    ovid.   rnlgo.     uUa.  Gpli.  2   (^v,  23  Meomns).  —  Xovwjm^ 

kamt  /itrtassg.     Mss.    alq.  ap.  Puhn,  Mss.  nostri  plerique,  et  alionnn.  piuo. 

et  I^unb.   Feae   5,  b   (a   2,   ni.)  In-  tres  ap.  Bei^sm.   Sohol.    Aor.   Povpb. 

duxit  Aldus  Ed.  1.  II.  III.  seq.  Glar.  (mso.  nost.)  Cruq.  Edd.  vnlgo.  .Wte- 

Bas.    527.   55.    SO.    Yen.    544.    53.  viim  s.  yrrium.  Mss.  ox   nosiris  Lips. 

Mutvt.    Xvland.   Pwlm.  Fabr.    Stepli.  1.   Dorv.  2.    Dess.  3.  Drd.   3.  Kdd. 

Crai,   Ton-.   D.    Heins.   Daoer.    T«rt.  veit.  permultae.  Mediol.  4S(>.  Aid.  I. 

Despr.  Bunu.Iuveno.Heind.  (Wüstem.  11.  lU.  Glai-.   Bas.   527.   Veuet.  540. 

IS/)  Doer.Iahu.  Camp.  Bip. Zell. Duviq.  44.    53.  5Ö.    Mmvt.    Lamb.    ed.    I. 


LIB.   I.   SAT.  ITI.  63 

»Soi's  .null  jjrob.  «lioss  \N-unsolr  iili.«     Du  gäbst  zohntnusond  der  Pluntio     lö 

Piosom  ü;eniiirs;imoii  Mann,  iloni  mit  Kloinoni  znfrioilonon :  tiichts  war 

Nach  Innf  Tagen  im  Kasten  zuriiok.     Duixliwacheml  die  Näelite 

Bis  IVuhmorgens .  vorsclinarclit'  er  den  Tag.     Nichts  gab  es  so  nngleieb 

Je  in  sich  selbst.  — 

Nun  dürfte  mich  Jemand  tragen:    »l'nd  hast  du 
Selbst  nicht  Fehler?«    »Ja.  andre,  vielleicht  nm-   kleinere,  hab'  ich.«    —      20 
.\ls  einst  Miinius  schlecht  vom  Novius  sprach  ,  dem  entfernten  : 
»Heda,  verkennst  du  dich  so"?«  rief  Jemand:    »oder  verhotVst  du 
»Uns  als  Fremder  zu  täuschen?«  • —  »Mir  selbst,«  sprach  jener  .  »vei7.eih"  ich.« 
Tluirig  ist  solcherlei  Lieb'  und  schaamlos  ,   wiirdig  der  Ahndung. 
Wenn  du  das  eigene  Schlecht   triefäugig,  die  Wimpern  bebals;unt  25 

Musterst ,  warum  dann  blickst  du  so  scharf  in  den  Mängeln  der  Fi-eunde, 
Cileich  wie  .Vdler  und  gleich  Epidaurischen  Schlangen  ?   Wofür  dann 
üich's  auch  Irifl't ,  dass  deinem  liebrest  nachspiü-en  die  .\ndern. 
Leicht  zum   Zorne  gereizt  ist  der  Freund:    nicht  ganz  tur  die  feinen 
Nasen  der  heutigen  Welt :    zum  Spott    mag  reizen  des  Ilauptliaai-s  ^Ö 

Roherer  Schnitt ;  des  llewands  abtliessendes  Hängen  :  des  Schuhpaai-s 
Lockeres  Schlappen  am  Fuss.  Doch  grundgut  ist  er,  dass  Niemand 
RtHllicher  lebt :  doch  ist  er  dir  Freund  :    doch  bii-gt  ein  gewalfeer 


Chab.  Bersm.  —  dtun  carperet.  Mso.  Ms.  nost.  SanLciwi  tua  tu  videas  coni. 

Drell.  6.  Ed.   Doer.  viiiose.  Bentl.  cum  iua  ceu  vUicas  coui.  Prae- 

2'J)  tu   ignuttim.    Mso.    uosl.    Dess.  A\\:(i\f.  cumtua praetereas  c  vom.yXt^x- 

2.   Uli.    ap.    13ersm.    Edd.   vett.  saec.  vil.  vecep.  Sau.  Francis.  Dorigh. —  ocu- 

XV.   plrq.     et    .Asoenss.    ut    iipiotus.  lis  mala.   Mss.  uostri  ot  aliorum  (^Poit. 

Mso.uu.  ap.  Comb.  v.  lect.  ap.  Feam.  Groll.)  t'ero  omnes.  Edd.  vuljjo.  oeulis 

itpwtis  coni.  Cun.  nuile.  .Mso.  nost.  ürd.  2.  al.  ap.  Cnui. 

23)  l'erba  putes.  Mss.  ex  uostris  Kdd.  .Murot.  2.  (sed  Veu.  1559  hab. 
Dess.  1.  Moii.  1.  3.  (.ipli.  2.  Drd.  3.  mala).  Bentl.  sq.  Cun.  San.  Franc, 
uu.  ap.  Bersm.  —  /ni/n  ignusco.  Mss.  luveuo.  Dorigh.  Sivr.  Heind.  (\Vü- 
ex  uostds  Dess.   1.  Mon.   1.  Lips.  2.  stein,  mala)  Doer. 

Gph.   1,  un.  ap.  Bad.  un.  ap.   laook.  2Ö)  ceniis  acute,  Msc.  nost.  Bas.  3. 

24)  estamor/iic.  Mso.  uost.Gpli.l.  27)  aquilae.    Edd.    Veu.    492.  .As- 
2ö)  Cum  tua  pervideas.  .Mss.  noslri  cens.  L  —   At  tiöi  contra.     Mss.    et 

fere    oinnes ,     et     alioiiim     pleriquo.  edd.  viilgo.    ac    tibi  contra.   Mss.  ex 

Schul.  .\or.   Cruq.    Edd.    vulgo.  Cum  uoslris  Bvu.   a.   Lips.   1.  2.  Dess.   1. 

tua  praevideas.    .Mse.   Bentl.  7.  Pott.  3.   Dorv.   1.    .Meut.    Mon.    1.    4.    ö. 

19.    duo    ap.     Vai.    ooni.     Rutgers.  Gtg.     1.    uu.    ap.    Bersm.     tres  ap. 

Leet.  Venus,   o.  14.    Exstat    in    lern-  Oberl.  iin.  ap.  Orell.  uu.  Lneok. 

mate  ap.  Porpiiyr.  ed.  Bas.  555.  580.  28)  vitia  et  tua  i-ursus  ut  Uli.    Sie 

recep.    Bentl.  sq.  Cun.   luveuc.    \al.  ed.  Xylaiul.  —  prorsus  et  Uli.   Mss. 

Sivr.   Azar.    —    provideas.    .Mss.    ex  noslri  Drd.   1.  Gtb.  2. 

nostris   Gph.    1.   2.    Drd.    2.    Bas.   3.  '29)  paidlo  et  minus.  Sic  ed.  Aseens. 

duo  ap.  Feam.  un.  ap.  Comb,    pro  vi-  519. — minus aptusaduncis coni.  ]ic\\x\. 

rfeös.  Corr.  Boih.  —  cum  tua  non  videas.  31)  lapsus.  .Msc.   Orell.   M. 


64 


llOK.    SEKMONUM 


Incultü  latet  hoc  sul)  corpore.     Deniquc  te  ipsuin 

35  Concute,  iium  qua  tibi  vitioniin  inseverit  oliin 
l^atura  aut  etiam  consuetudo  mala:  iiaui(|iie 
Meglectis  urenda  filix  innascitur  agris. 

lUuc  praevertamur :  amatorcin  quod  amicae 
Turpia  decipiunt  caecum  vitia,  aut  ctiani  ipsa  liaec 

40  Delectant,  veluti  Balbinuin  polypu.s  llagiiae: 
Vellem  in  amicitia  sie  erraremus,  et  isti 
Errori  noiuen  virtus  posuisset  lionestum. 
At  pator  ut  gnati,  sie  nos  debemus  aniiei 
Si  quod  sit  vitium  nou  fastidire:  strabonem 

45  Adpellat  Pactum  pater;  et  Pull  um,  male  parvus 
Si  cui  filius  est,  ut  abortivus  fuit  olim 
Sisyplms:   lumc  Varum,  distortis  cruribus;    illum 
Balbutit  Scaurum,  pravis  fultum  male  talis. 
Parcius  hie  vivit :  frugi  dicatur :  ineptus 

50  Et  iactantior  hie  paulo  est:    coneiunus   amicis 
Postulat  ut  videatur.     at  est  truculentior  atque 
Plus  aequo  liber :    simplex  fortisque  habeatur. 
Caldior  est:  aeris  inter  immeretur.     Opinor, 
Haec  res  et  iungit,  iunctos  et  servat  amicos. 

55  At  nos  virtutes  ipsas  invertimus,  atque 

Sincerum  cupimus  vas    incrustare.     Probus  quis 


Z\)sub  corpore.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
suh  pectore.  Mss.  ex  nostris  Bas,  1. 
Drd.  1.  4.  a.  Ment.  Dess.  3.  Gtg.  .>. 
ap.  Lamb.  alq.  uu.  ap.  Bersni.  diio 
ap.  Fulm.  aj).  Torr.  plrq.  quatuor 
ap.  Beutl.  (qui  refiit.)  duo  Comb, 
imdecini  ap.  Val.  Orell.b,  d.  c  (corr.) 
al.  ap.  Pott.  Ed.  Aid.  I.  —  deindc 
le  ipswn.     Msc.  vet.    ap.   Torr. 

"üb)  Percipe  (ad  marg.  vel  conciUe). 
Msc.  iiost.  Dess.  2.  ap.  Feam  1,  c 
(a  ].  m.)  excute  coni.  Markl.  — 
neque  tibi.  Msc.  nost.  Drd.  1.  nan- 
que  tibi.  Msc.  iiost.  Brii.  a.  —  7nim 
tibi  quid  vitiorum.  Mss.  Orell.  c.  M. 
Ed.  Ascens.  519.  ex  em.  Bonfinis. — 
inseverit.  Mss.  et  edd.  vulgo.  insiicve- 
rit.  Tresmss.ap.  Feani.  inseruit.  Mss. 
ex  nostris  (ipb.  2.  Drd.  2.  3.  insederit. 
Msc.  iiüst.  Ment.  üesn.3.un.  ap.Lamb. 
Bos.  Aiiiniadv.   p.  57.  un.  ap.  Orell. 


37)  arsura  filix.    Msc.   ap.   Comb. 

—  felix.  Mss.  nostri  Mon.  2  (i  siip- 
scr.)  Drd.  3.  Glli.  2.  Ed.  D.  Heins. 
— ■  arvis  (adscr.  vel  agris}.  Msc.  nost. 
Dess.  1.  ortis  pro  {horiis).  Msc.  nost. 
(jph.    1. 

:38)  Illic.  Msc.  nost.  Gph.  2.  — 
pervertamur.  Edd.  vett.  alq.  Ven.  483. 
8(J.  Loch.  cett.  —  amici.  Msc.  Brsm. 

—  amatoremque  ut  am.  Coni.  Markl. 

40)  Hagnae.  Mss.  ex  nostris  Brn. 
a.  Mon.  1.  Lips.  1  {h  supsc.)  diio 
ap.  Torr,  duo  ap.  Feam.  Ed.  Beutl. 
(qui  vindic.)  sq.  recentt.  Agnae. 
Mss.  nostri  et  aliorum  plerique.  Schol. 
Acr.  Porpli.  Criiq.  Edd.  ante  Bentl. 
quos  vidi ,  omues.  Hagnes.  Edd. 
Sau.  ^^al.  Phil.  Slvr.  Post  Hagnae 
puncto  dist.  omnes. 

41)  in  amicitiam.  Msc.  nost.  Mon.  1. 

42)  Errori  virtus  nomen.   Mss.    no- 


LIB.   I.   SAT.   III.  65 

Geist  sich  in  dieser  versäumten  Gestalt.     Dann  rüttle  dich  ciidlich 

Selbst,  ob  etliche  Fehler  vielleicht  auch  dir  die  Natur  einst  35 

Hab'  in  die  Seele  gepflanzt,  ob  böse  Gewohnung:    denn  häufig 

Wächst  aul"  verwildertem  Grund  durch  Feuer  zu  tilgendes  Farnkraut. 

Dorthin  lieber  gelenkt:   wie  dem  Buhler  gewöhnlich  der  Freundin 
Garstige  Fehl',  als  Blindem,  entgehn,  ja,  wie  er  Gelallen 
Selbst  dran  findet,   so  wie  am  Polypen  der  Magna  Balbinus,  40 

Möchten  wir  doch  ganz  so  in  der  Freundschaft  irren  und  solchem 
Irrthum   selbst  von  der  Tugend  ein  ehrender  Name  verliehu  sein! 
Mindestens,  wie  beim  Fehle  des  Sohns  dem  Erzeuger,  so  fern  sei 
Hochniuth  uns ,  wenn  ein  Fehl  anklebet  dem  Freunde.     Den  Schieler 
Nennt  S  c  h  m  a  c  h  t  a  u  g  e  der  Vater  ,  und  P  u  t  h  u  li  n  ,    leitet  ein  Sohn  ihm  45 
Unter  natürlichem  Maass,  wie  der  Knirps  unreifer  (icburt  einst 
Sisyphus:  Tekkelchen  den,  mit  gesäbellen  Beinen:  den  andern 
Lallet  er  Humpelchen,   der  schwer  geht  auf  verwachsenen  Knöcheln. 
Lebt  sparsamer  der  Freund:  haushälterisch  heiss'  er:  wenn  etwas 
Läppisch,  wenn  vorlauter  er  ist:  für  traulich  im  Umgang  50 

Heischt  er  gehalten  zu  sein:    doch  ist  er  ein  Polterer,  wortdreist 
Ueber  Gebühr ,  dann  müsse  für  grad'  und  kräftig  er  gelten. 
Hitzkopf  ist  er?    Wohlan,   zu  den  feurigen  zählt  ihn:  ich  meine, 
Die  Maassregel  vereint  und  bewahrt  die  vereinigte  Freundschaft. 

Wir  hingegen  verdrehn  selbst  Tugenden,  wollen  den  lautem  55 

Grund  des  Gefässes  mit  Tünche   beziehn.     Lebt  rechtlichen  Wandels 

stri  Bas.  3,  Drd.  1.  4.  duo  ap.  Feam.  D.  Heins.  Si  quod  sit  vitii.  Ed.  Cun. 

Orell.  p.  ex  ing. 

43)  At  pater.  Mss.  ex  nostris  45)  u(  pullum.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
Dess.  1.  2.  Mon.  3.  4.  Gph.  1.  2.  et  putum  coni.  D.  Heins,  in  not.  — 
Drd.  1.  Bas.  1.  Gtg.  2.  plrq.  ap.  male  pravus.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
Val.  et  alios.  Edd,  Mediol.  48(5.  48)  Balbuüit.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Aid,  L  11.  III.  et  post  vulgo.  Ac  Mon.  1.  4.  5.  duo  ap.  Torr.  —  par- 
pater.  Mss.  ex  nostris  Brn.  a.  Lips.  vis  fultum.    Msc.    nost.    Gtg.   2.   tres 

1.  2.  Mon.  1.  2.  5.  Dess.  3.  (Jtg.  1.  ap.  Feam,  quinque  ap.  Val.  Edd. 
Drd.  2.  Dorv.  1.  duo  ap.  Oberl.  un.  Princ.  Mediol.  477.  80.  Venet.  478. 
Val.  un.  Pott.  Edd.  vett.  ante  Aldum  79.  Comb.  —  talis  fultum  male  pra- 
fere  omnes  et  Ascens.  I.  Val.  aut  vis.  Edd.  Cun.  San.  Franc.  Sivr. 
pater     emend.     Both.    —     ut  gnati.  Dorigh. 

Mss.   et  edd.  vulgo    (v.  ad  I,  1,  83.        50)   concinmis  amicus.    Msc.    nost. 

2,  21).  ut  nati.  Mss.  ex  nostris  Drd.    Lips.    1. 

1.  Bas.   1.  3.  Gtg.  2.   Orell.  d.   Kdd.  51)   ut   dicalur    s.    habeatur   coni. 

Lamb.  San.  Phil.  Franc. —  gnato —  Markl. 

arnico   coni.  Markl.  amicis.   Mss.  nost.  54)  et  iuncios.  Mss.  nostri  Dess.  2. 

Brn.  a.  Drd.  2.  Bas.  3.  —  iungat  —  servet.  Ed.  T. 

44)  Si  quid  sit.    Msc.  nost.   Gph.  Faber.  Cun. 

1.  un.    ap.   Comb,   si  quod  fit.    Ed.        56)   Sincerum    fugimus   vas.     Msc. 

HURATII    SAT.  5 


66 


llOU.    SEUMONUM 


^obisouin  vivit,  multuiu  doinissus  homo,  illi 
Tardo  cognomen,   pingiii  damus.     liic  fugit  oinnis 
Insidias,  iiullique  malo  latus  obdit  apertuni ; 

()0  Cum  o-enus  hoc  inter  vitae  vcrsctur  ,  ubi  acris 
Invidia  atquo  vigent  ubi   crhniua:    pro  bene  sano 
Ac  uon  incauto  ,  fietuui  astutunique  vocanms. 
Siiiiplicior  quis  et  est  ((pialcin  nie  saepe  libentei' 
<  )btulerini  tibi ,  Älaecenas )  ut  forte  legentem 

6J  Aut  tacituui  inpellat  cpiovis  .scniione:    »INFolostus ! 
»CViunnuni  sensu  plane  caret/(  inquinuis,      Kheu, 
Quam  temere  in  nosmet  legem  sancinuis  iniquam  ! 
Nam  vitiis  nemo  sine  nascitur  :  optimus  ille  est^ 
Qui  minimis  urgetur.     Amicus  dulcis,  ut  aequum  est, 

70  Cum  mea  compenset  vitiis  bona ,  pluribus  liisee 
(Si  modo  plura  mihi  bona  sunt)  inclinct,  amari 
Si  volet:    luve  lege  in  trutina  ponetur  eadem. 


nost.  Bin.  a.  ,9.  f'iirimus  vas.  Msc. 
uosl.  Gth.  2.  —  vas  incurtarc.  Mss. 
nosti-i  Mou.  1.  5.  Lips.  2  (a  1,  m.) 
Dess.  3  (a  l.  ni.) 

57)  multum  demissiis  hoino ,  //// 
Tardo  cognomen  pingui  damus.  Sic- 
mss.  nostri  et  alionim  longe  plurimi. 
Ecld.vett.  anleLauib.  fere  omnes,  et  re- 
centt.  plrq.  (se(\/iomo.i/li  dist.  Xylaiid. 
Heins. Val.  Fea.  /io?iioY  illi  dist.  Mar. 
Both.  Zell.)  hämo  ille.  Tardo  ac  co(/)i. 
Sic  ed.  Bentl.  /lomo  ille:  Tardo  et 
cogn.  Ed.  Wdm.  Jiomo :  Uli  Tardo 
ac  cogn.  VA.  San.  I'liil.  Franc.  Val. 
Sivr.  multum  et  dem.  homo:  illi  Tardo 
cogn.  pingid  et  damus.  Ed.  Heind.  e 
coni.  pingui  et  damus  rccep.  Doer. 
multum  dem.  homo  ille.  Tardo  cogn. 
Msc.  Cruq.  l,  a.  cod.  Sorb.  ap.  Val, 
Ed.  Cruq.  sq.  Cun.  Wüstem.  Schm. 
Wdm.  multum  est  dem.  hämo:  illi  Tar- 
do cogn.  Mss.  nostri  Lips.  2.  15as.  1. 
al.  ap.  Lamb.  qnatuor  ap.  Pott.  Edd. 
Lamb.  H.  Stepli.  Dacer.  üespr.  i^axt. 
Tait.  luvenc.  Gesn.  Comb.  Azar. 
Wakef.  Camp.  Bip.  Jahn.  m.  est  dem. 
homo  ille.  Tardo  cogn.  Ed.  Wetz. 
58)  pinguis  damus.  Mss.  ex  nostris 
Bas.  1.  (ipli.  1.  (ity  2.  alii  paiici 
ap.  I'iilm.  Ciuq.  Torr.  Turneb.  Val. 
Talb.  Edd.   Mediol.   477.  Flor.  482. 


Venet.   478.  79.  83.  80.  Lamb.  Cliab. 
Bond.  Dacier.   Dcspr. 

59)  nullique  dolo  eoni.  Markl.  — 
opertum.  Msc.  nost.  Bas.  3.  Uberl. 
a.  d    (a  1 .  m.) 

60)  hie  inter.  Msc.  nost.  I)rd.  3.  — 
versetur.  Mss.  et  edd.  vulgo.  verse- 
mur.  Msc.  Cruq.  L  a.  cod.  Sorb.  ap. 
Val.  Ed.  Bentl.  (qui  def.)  sq.  Cun. 
San.  Franc.  Dorigh.  Azar.  Wakef. 
Wdm. 

(i3)  Simpl.  quis  et  est  qiialem.  Mss. 
nostri  et  aliorum  longe  plurimi  et 
oplt.  Edd.  vulgo.  S.  quis  al  est.  Ed. 
Lamb.  e  mss.  sq.  Torr.  Simpl.  si 
quis,  qualem.  Induxit  Aldus  ed.  IL 
III.  liinc  multi,  Bas.  527.  80.  Venet. 
540.  44.  53.  59.  (iiar.  Mur.  Lamb. 
ed.  I.  Xyl.  Fabr.  Steph.  Crat.  Cbab. 
Bersm.  Burm.  Heins.  Dacer.  Despr. 
Azar.  Camp.  al.  si  qids  est,  qualem. 
Edd.  Mediol.  480.  Aid.  \.  qids  .<ti 
est,  qucdem.  Msc.  nost  Dorv.  2.  si 
qui  est,  qualem.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  — 
7ne  saepe  licenter.  Coniec.  Praedi- 
cow.  et  nuper  Horkel  in  Anaicct. 
Hör. 

64)  aut  forte.  Msc.  nost.  Mentel. 
tres  mss.  ap.  Val. 

05)  impellat.  Sic  mss.  nostri  ad 
unum  omnes,  aliorum  fere  omnes.  Edd. 


LIB.   I.    SAT.  III. 


67 


Einer  mit  uns  ,  ein  Mann  voll  Demuth,  schlicht  und  bescheiden  : 

Tropf  lioisst  solcher  uns  gleich  und  Dummkopf.     Meidet  ein  Andrer 

Jegliche  Schling',  und  beut  nie  Tückischen  oirenc  Seite; 

Weil  er  in  solcherlei  Leben  verkehrt ,  wo  grimmige  Bosheit ,  60 

Wo  die  Verläumdung  regiert :  statt  sicher  berathen ,  und  gar  nicht 

Unvorsichtig,  benennen  wir  stracks  arglistig  und  falsch   ihn. 

Ist  argloser  ein  Mensch  (wie  ich  oft  wohl  dir,  o  Mäcenas, 

Gern  mich  nahte),  so  dass  er  den  Freund,  mag  lesen  er  oder 

Still  nachdenken,  verstört  durch  allerlei  Heden:   »wie  lastig!  65 

»Sinn  für's  Schickliche  mangelt  ihm  ganz!«    urlheilen  wir.     Ach,  wie 

Rathlos  festen  wir  doch  ein  Gesetz ,  naclithcilig  uns  selber ! 

Denn  der  Geborenen  lebt  ganz  fehllos  keiner :  den  Besten 

Drückt  nur  mindere  Schuld.     Wenn   der  wackere  Freund,  wie  es    recht  ist, 

Fehler  mit  Gutem  in  mir  aufwägt,  gern  wird   er  der  Mehrheit  70 

(Ist  mir  des  Guten  ein  Mehr)  sein  Herz  zuneigen,   woftTii  er 

Liebe  begehrt:    nach  gleichem  Gesetz  konunt  Kr  auf  die  Waage. 


vulgo.  impellam.  Mss.  alq.  ap.  Val. 
Ed.  Muret.  in  Venet.ofiO.  i/ppcllnt.  Msc. 
unus  ap.  Lanib.  Ed.  Doriyli.  cippel- 
let.  Ed.  Lanilj.  sq.  Fabr.  Chab.  Torr. 
Cun.  Sau.  IMiil.  luv.  Franc.  Sivr. 
appellem.  Edd.  Cruq.  Bersm.  impe- 
dint.  Ed.  Bentl.  e  coni.  q.  v. — ser- 
mone :  moleslus.  Sic  dist.  Medioi. 
477.  Jahn,  seiinone?  moleslus!  Sic 
dist.  Val.  Zeun.  Wetz.  Fea.  Pott. 
Duviq.  Hip.  Bar.  qiiovis  seiinone  mo- 
leslus. Sic  cetcri  iiingunt.  —  ser- 
mone  modesliis.  Mss.  alq.  ap.  Comb, 
et  Feam.  Edd.  Venet.  492  (Pinc.) 
cum  familia. 

6P)  saue  caret.  Msc.  un.  ap.  Val. 
—  eheu.  .VIss.  e  iiostris  longe  pluri- 
mi  et  optt.  (Brn.  a.  Lips.  1.  2. 
Dess.  1.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas. 
1.  Dorv.  1.  2.  Drd.  1.  3.  cett.)  Edd. 
Aid.  I.  II.  III.  hiiic  vulgo.  heu  heu. 
Mss.  e  noslris  Bas.  3.  Drd.  4.  uu. 
ap.  Bersm.  Edd.  Medioi.  477.  Fea, 
suo  more  (q.  v.  ad  I.  Od.  15,  9. 
Biirm.  ad  Aiithol.  T.  L  p.  579.  sed 
contra  Drakenb.  ad  Sil.  H,  212)  et 
Zell.  lahn.  he  heu.  Msc.  nost.  Gph.  2. 
he  eu.  Msc.  nost.  Dess.  2.  heu.  Mss. 
ex  nostris  Gph.  1.  Drd.  2.  Gtg.  2. 
Edd.  vett.    ante   Aldum   fere  omnes. 

67)  in  nohis.  Msc.  Orell.  p. 


68)  Nam  nemo  viliu  sine.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  Nam  vitiis  s-ine  nemo.  Msc. 
nost.  Saut.  —  ille  (om.  est).  Msc. 
nost.   Bas.  2.   Ed.   Loch. 

69)  urgetur.  hunc  modum  scribendi 
tuemur  cum  Aldo  et  mss.  nostris 
longe  plurimis  ac  vetustis  (Brn.  a. 
Lipss.  1 — 3.  Dess.  1.  Mon.  1 — 5. 
cett.  uvfjuere  modo  Graev.  et  Mor.  c. 
recentt.  alq.).  Wagn.  ad  Virg.  et 
Bentl.  tenent  urguere .  quod  damnat 
Velins  Longus  granim.  ap.  HarL 
Orlh.  p.  387.  urgerc  eodeni  iure 
scril)itur  quo  turgeve;  sed  tinguere 
et  unguere  (unde  distiiiguej-e ,  unguen- 
tuni)  tenennis  cum  mss.  nostris  ple- 
risquc   et  optt. 

70)  cumpensat.  E  coni.  ed.  Sanad. 
sq.  Francis.  —  his  se.  Sic  edd.  Co- 
lon, s.a.  Ascens.  I.III.  IV.  Glarean. 

71)  bona  sint.  Dwo  mss.  ap.  Val. — 
inclinel ,  amari  Si  volel :  hac  lege. 
Sic  dist.  Schol.  Acr.  Edd.  vett.  quos 
vidi  omnes,  et  post  Lamb.  recentio- 
res  fere.  inclinel:  amari  Si  volel  hac 
lege.  Sic  dist.  Baxt.  Gesn.  Sivr. 
Wakef.  Wetz.  Heind.  Zell.  Doer. 
lalm.    Camp.    Pott.    Duviq.  Wüstem. 

72)  Sivelit.  Msc.   nost.  Drd.  3. 

5* 


68 


HÖR.   SERMONUM 


Qui  ne  tiiberibus  propriis  offendat  amicum 
Postulat,  ignoscet  verrucis  illius;  aequum  est, 

75  Peccatis  veniam  poscentem  reddere  rursus. 

Denique,  quatenus  excidi  penitus  vitium  irae, 
Cetera  item  nequeunt  stultis  liaercntia :  cur  non 
Ponderibus  modulisque  suis  ratio  utitur,  ac  res 
Ut  quaeque  est,  ita  suppliciis  delicta  coereet? 

80  Si  quis  eum  servum ,  patinam  qui  tollere  iussus 
Semesos  piscis  tepidumque  ligurrierit  ius, 
In  cruce  suffigat,  Labeone  insanior  inter 
Sanos  dicatur.     Quanto  hoc  furiosius  atque 
Maius  peccatum  est:  paulum  deliquit  amicus, 

85  Quod  iiisi  concedas,  habeare  insuavis;  acerbus 
Odisti  et  fugis,  ut  Rusonem  debitor  aeris, 
Qui  nisi,  cum  tristes  misero  venere  Kalendae, 
Mercedem  aut  nummos  undeuude  extricat,  amaras 
Porrecto  iugulo  liistorias  captivus  ut  audit. 

90  Conminxit  lectum  potus,  mensave  catillum 


74)  Postulet.  Ed.Veiiet.  492  (Pinc.) 
cum  familia.  —  ignoscet.  Mss.  ex 
nostris  plrq.  et  optt.,  Lips.  1.  2. 
Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5. 
Dorv.  1.  2.  Saut.  Ment.  Drd.  3.  Bas. 
3.  Gth.  2.  Gtg.  1.  2.  aliorum  longe 
plurimi.  Edd.  vett.  ante  Aldum  omnes, 
et  post  Beutl.  (qui  i'evoc.)  recentio- 
res  fere.  ignoscat.  Mss.  ex  nostris 
Brn.  a.  Gph.  1.  2.  Drd.  1.  2.  Bas. 
1.  alii  pauci  ap.  Val.  Pott.  Orell. 
b  (corr.)  Edd.  Aid.  I.  II.  III.  (qui 
indux.)  sq.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I. 
III.  IV.  Bas.  527.  80.  Glar.  R.Steph. 
Lamb.  Mur.  Xyl.  Cruq.Fabr.H.  Stepli. 
D.  Heins.  Chab.  Bersm.  Torr.  ßurm. 
Dacer.  Despr.  luv.  Phil.Sivr.  Camp. 

76)  quatenus.  Mss.  nostri  et  alio- 
rum plerique.  Edd.  vett.  ante  Aid. 
plrq.  et  Fabr.  Torr.  Burm.  Bentl. 
Baxt.  indeque  recentt.  omnes.  v.  supr. 
ad  1,  64.  cf.  lani  ad  III.  Od.  24,  30. 
qnutinus.  Mss.  ex  nostris  Mon.  1.  4.  5. 
Drd.l.  2.  Gtg.2.ap.  Torr,  omnes,  un.ap. 
Bad.  Orell.  d.  Edd.  Mediol.  477.  Ve- 
uet.  479.  540.  44.  58.  Colon,  s.  a. 
Aid.  I.  II.  in.  Ascens.  I.  III.  IV. 
Bas.  527.  Glar.  Mur.  R.  Steph.  Xyl. 


Lamb.  Cruq.  H.  Steph.  Chab.  Bersm. 
Dacer. —  exscindi.  Msc.  nost.  (ipli.l. 
ap.  Lamb.  alq.  Orell.  d.  p. 

77)  nequcant.   Msc.    nost.  Dess.  2. 

78)  at  res.  Msc.  nost.  Gph.  2. 

79)  Utcunqueest.  Msc.  un.  ap.  Comb. 
—  cohercet.  Octo  mss.  ex  nostris. 

80)  Si  quis  enim.  Mss.  nostri  Gph. 
L  Mon.  4.  un.  ap.  Val. 

81)  trepidumque .  Msc.  nost.  Gtg. 
2.  duo  ap.  Feam.  Edd.  Venet.  478. 
81.  Fea.  lahn.  Mein,  liquidumque. 
Msc.  nost.  Drd.  4.  —  ligurrierit.  Sic 
mss.  nostri  et  aliorum  plerique.  Ed. 
Lamb.  inde  plerique.  ligurierit.  Mss. 
ex  nostris  Dess.  1.  Gph.  1.  2.  Drd. 
2.  4.  Bas.  3.  Gth.  2.  ap.  Lamb.  un. 
ap.  Torr.  plrq.  Edd.  vett.  ante  Lamb. 
fere  omnes  et  Mur.  H.  Steph.  Chab. 
Dacer.  San.  Phil.  Sivr.  Azar.  Camp. 
Bip.   Bur.   Orell. 

82)  Labeone.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Labione.  Mss.  ex  nostris  Lips.  1. 
Mon.  1.  Bas.  3.  Gth.  2.  un.  ap.  Feam. 
Ed.  Giarean.Za^7'o??e.  Msc.  nost.  Gph.I. 

83)  quanto  furios,  (om.  hoc.')  Mss. 
nostri  Gtg.   1.    Drd.  3.  tres  ap.  Pnlm. 


LIB.    I.     8AT.   III.  69 

Wer  durch   eigene  Beulen  dem  Freund  nicht  Aerger  zu  geben 

Wünscht ,  der  achte  der  Warzen  an  ihm  nicht.     Ganz  ist  es  billig , 

Wer  iNachsicht  für  Fehler  begehrt,  dass  er  selbst  sie  gewähre.  75 

Endlich ,  sofern  nie  ganz  zu  vertilgen   der  Fehler  des  Zorns    und 
Anderes  ist,  was  Thoren  einmal  anhaftet:    warum  nur 
Wendet  ihr  Maass  und  Gewicht  die  Vernunft   nicht  an  und  bewältigt, 
Je  nach  der  Sache  Verhalt ,  die  Vergehn  mit  geeigneten  Strafen  ? 
Wer  den  Sclaven  vielleicht,  der  Schüsseln  zu  räumen  beauftragt,  80 

Vom  halbübrigen  Fisch  und  der  lauiichen  Brühe  genaschet. 
Schlüge  dafür  an's  Kreuz:  unkluger  denn  Labeo  wtird'  er 
Unter  den  Klugen  genannt.     Doch  wie  viel  rasender,  wie  viel 
Grösser  ist  dieses  Vergehn:  Es  versah  dein  Freund  ein  Geringes, 
Was,  nicht  gern  zu  verzeih'n,  unfreundlich  ei-schiene:  mit   Ingrimm  85 

Hassest  und  meidest  ihn  du,    wie  den  Buso   der  Schuldner   des  Darlehns, 
Der,  wenn  der  Monatsei-ste  ,  der  leidige,  nahte  dem  Armen, 
Falls  er,  ob  Zins,  ob  Geld  nicht  irgendwoher  sich  erzwackt  liat, 
Herben  Geschichten  den  Hals  ,  ein  Gefangener,  bietet  und  anhiirt. 
Hab'  er  im  Rausche  das  Polster  genässt,  vom  Tisch  mir  ein  Schäichen         90 

mss.  b.  M.   ap.  Grell,  q.  hie  furiosior  (nisc.  nost.  Russonem).     Edd.  Aid.  I. 

et  quod.     Msc.   nosl.   Gph.   1.  II.    III.    (qui    indux.)   sq.    Bas.    527. 

84)  peccatum  (om.  esl.)  Msc.  nost.  Venet.  540.  44.  53.  Giar.  .Mur.  Xyl. 
Gph.  2.  —  modicum  deliquit.  Edd.  Lamb.  R.  et  H.  Steph.  Crat.  Chab. 
Colon,  s.  a.   Ascens.   I.  III.  IV.  D.  Heins.  Torr.  Bersm.  Burm.   Dacer. 

85)  Quoi  s.  cui  nisi  coni.  Bentl.  Despr.  luv.  Camp.  al.  Russonem, 
Quod  ni.  .Msc.  Oreli.  M. —  insuavis :  Rufonem ,  Ruffonem,  Risoncm,  Risso- 
acerbus  Odisti.  Sic  dist.  edd.  vett.  nein,  Rusionem,  Trusonem ,  Druso- 
saec.    XV.    band   paiui,    et   Aid.  III.  nem    aberiatt.  in    mss.  et  edd. 

Mur.  H.  Stcph.  Bentl.  Dacer.    Heind.  87)  Quod  nisi.   Msc.  nost.  Mou.   5. 

lahn.  I'ott.    et  recentt.    Quod  nisi  —  Edd.  saec.   XV.    multi,    Venet.  478. 

insuavis  parenth.   inclus.  Markl.  Fea.  79.   83.   86.    92.   94.    95.    98.   Flor. 

Wakef.      Doer.      insuavis,     acerbus :  482.    Mediol.    477.    508.    512.    Loch. 

Odisti.     Sic  dist.  .Mediol.  477.  Venet.  —   cum    misero    tristes.     Msc.    nost. 

478.    Colon,    s.    a.    Aid.     I.    Asc.    I.  Gph.   1.    Qui  cum  tristes  iam   misero. 

Lamb.   Fabr.    Cruq.  D.  Heins.  Chab.  Msc.    nost.   Dess.    3.    un.    ap.  Bersm. 

Bersm.  Torr.  Burm.  Despr.  Phil.  Vai.  —   Kalendae.   Mss.    ex    nostris   satis 

Azar.  Camp.  Quod  nisi — acerbus  ^pa.-  multi  et  autiqui,   Bni.  a.   Lips.   1.  2. 

renth.iiuius.  Asc.III.IV.Xyl.Baxi.Cun.  Mon.   1.  2.  4.  5.   Dess.   1.  3.    Bas.  I. 

San.  Franc.   Dorigh.  Gesn.  Bip.  Sivr.  3.   (Jph.  2.  Gth.   2.  Drd.   1.    tres    ap. 

Both.  insanus  acerbus.  -Msc.  Comb.  G.  Oreil.    Edd.  Bip.  Orell.  Dtz.  Dlb.   Sed 

80)  /fittönc7«.  Mss.nostri  longeplu-  vid.    Quintil.  I,  7,    10.   Sclincid.  Ele- 

rimi  et  optt.,  aliorum  plerique.  Schol.  mentarl.   p.289 — 96.  Cellar.  Urth.  Lat. 

Acr.   (msc.  nost.)  et  Cruq.  Edd.  Cruq.  et  Harles.  p.  268  sq.  Xolten.Lex.p.  91. 

(qui   restit.)   Bentl.    et   post    eum  re-  88)   nummos    habet    unde    extricat. 

centt.   fere.    Drusonem.     .Mss.    ex  no-  Ed.  Aid.    1.    7—    extricet.     Mss.  nost. 

stris  Drd.   1.  3.  Bas.    1.  tres  ap.  Btl.  Mon.  3.  Dorv.  1.  duo  ap.  Val. 

al.  ap.  Val.  et  Feam.    Stiiol.   Porpb.  90)  Commixit.  Mss.  nostri  Lips.  2. 


70  1I(»K.    SKKMONUM 

l''vnn(lii   inanibus  trituni  doic3cit :  ob  hanc  rein, 
Aut   posituin  ante  mea  quia  pulluui  in  partes  eatini 
Sustulit  esuriens,  minus  hoc  iocundus  amicns 
Sit  mihi?   Quid  faciam,  isi  furtum  fecerit,  aut  si 

95  Prodiderit  eonniissa  lide^  .sponsumve  neji^arit  V 

Quis  paria  esse  fere  placuit  peccata,  laborant, 
Cum  ventum  ad  verum  est:  sensus  moresquo  rej)U,i;nant , 
Atque  ipsa  utilitas,  iusti  prope  mater  et  acqui. 
Cum  prorepscu'unt  primis  animalia  terris, 

100  ]\Iutum  (!t  turpe  pecus,  glandem  atque  cubilia  proi)ter 
Unguibus  et  pugnis,  dein  fustibus,  atque  ita  porro 
Pugnabant  armis  ,    quae  post  fabricaverat  usus  ; 
Donec  verba,  quibus  voces  sensusquc  notarcnt , 
Nominaque  invenere :  dchinc  absistere  belle , 

105  Oppida  coeperunt  nuinirc  et  ponere  leges, 
Ne  quis  für  esset,  neu  latro,  neu  quis  adulter. 
Nam  fuit  ante  Ilelenam  eunnus  taeterrima  belli 
Causa  :  sed  ignotis  perierunt  mortibus  illi, 
Quus  venerem  incertam  rapientis  more  ferarum, 

110  Viribus  editier  caedebat,  ut  in  grege  taurus. 

Iura  inventa  motu  iniusti  fateare  necesse  est, 
Tempora  si  fastosque  velis  evolvere  mundi. 
Nee  natura  potest  iusto  secernere  iniquum, 
Dividit  ut  bona  diversis,  fugienda  petendis; 

115  Nee  vincet  ratio  hoc,  tantundem  ut  pcccet  idemquc, 

Dess.  1.  Gtg.  2.  —  mensaque.  Msc.  lar.  ed.  Harl.  p.  265.  Noiten.  Lex. 
nost.  Gph.  1.  mc/isaeve.  Ed.  Veiiet.  p.  00.  Cic.  II.  Fin.  4.  a  iuvaiido  de- 
492  (Pinc.)  tum  familia.  Lotli.  rival. 

Ol)   manUius    tortuin    coui.     I'x-iill.        Ol)  furtum  si  fec.  -Msc.  iio.sf.  Dorv. 

(tj.    V.)    rctep.     Clin,    sculptum.     Msc.     1.    Kdd.    Cun.   San.    l'liil.    Franc. 

Bentl.  15,  uii.  —  proiecit.  Msc.  nost.         ,,->    i>    jj     ■.    m  .    i»    i    .^ 

p.      .  Oo)   Pcididcnt.  Msc.  nost.  Urd.  2. 

/ida.    Ed.    ^'enet.    492    cum    familia. 

92)  catbio.  Msc.   nost.   Gph.    I.  sponsumque.  Msc.    nost.   Mon.   1.  duo 

93)  iucundus.      Sic  mss.    et    edd.    ap.  Feam. 

valgo,    et   Bciill.    («nii    alibi    seniper        ^,,,   „•  .•         ■   •.• 

"^  .'         ,     A    •  /        m  9o)   nmc  novae   satirae   initium  in 

scr.    iocundus).  lacundus.    Mss.  ex  no-  ,  .        ,.         .,  o   ^     t^ 

,  .      f  .         1    .,    ,-  msto    nostro    Lins.  2.,  quare  Sat.  5. 
stns   satis    miilli,    Lips.    1.  i.  (o  su-        ,  ,,,    •.  ■       .     ■  /^   • 

^    i\  o     o     i\i.„     I     ■}     r,  egloga   11.   ibi,  et  sie  porro.  —  0«?s 

pcrscr.)    Dess.    2.    6.    Mon.    1.    ö.    5.      ^'    r  i   c   ,    i     -k    /n   •      , 

i\   1     I     .1    •)    n        1     o   1'   1     o   /'.1  paria.  v.   nos  ad  öat.  1,    /5.  Quis  pl. 

Drd.  1.  2.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  dtli.  '      .  „  m        /»    n 

.-,  r,    ,  ,      1      i^  1 1     TT  paria  esse  fere.      !\lsc.    Oicl  .  p. 

2.  un.  ap.   Bad.  lui.  laeck.   Edd.   Ve-  '  '  ' 

net.  483.  8(3.  92  (Pinc.)  Loch.  Colon.         98)  iusti  quoque  luater.   .Msc.   nost. 

s.  a.  Asccns.    1.    Cuii.   Scd    vid.  Gel-    Drd.  3. 


LIB.  I.    SAT,  III.  71 

Niederg:c\vorfen ,  benutzt  von  Evamlcrs  llandiMi:  und  desshalb   — 

Sei's  auch,  weil  er  im  Hunger  ein  Ilühnlein,  das  auf  dem  Becken 

Mir   vorlag,  wegrafTl",  um  ein  Minderes   sollt'  er  ein  werther 

Freund  mir  sein?   Was  thät'  ich,  im  Fall  Diehstald  er  begangen. 

Ihm  auf  Treue  Vertrautes  verrathen.  Verbürgtes  geläugncl?  95 

Die,  so  behaupten,  es  sein  fast  gleich  die  Vergehungen,  ringen, 
Wann's   zum  Wirklichen   kommt.     Das  Golnhl  und  die  Sitte  vemeinen's. 
Selber  der  Nutzen  ,  beinah  des  Gerechten  und  Billigen  Urquell. 
Als  aus  der  Erd'  Urechoos  auskrochen   die  ersten  Geschöpfe, 
Stummes  und  garstiges  Vieh,   um   die  Waldmast  ward   und   die  Schlafstatt  100 
Eret  mit  den  Nägeln  und  Fäusten ,  sodann  mit  Knitteln  und  also 
Weiter  mit  Waffen  gekämpft,  die  bald  der  Bedarf  an  die  Hand  gab: 
Bis  zum  Bezeichnen  der  Lauf  und  Empfindungen  endlich  sie  Worte 
Fanden  und  Namen  der  Dinge.     Nunmehr  entsagend  der  Fehde 
Fingen  sie  sichernde  Städte  zu  bau'n  an,  ordneten  Satzung,  105 

Dass  kein  Dieb  sein  sollte,  noch  Räuber,  noch  Schänder  der  Ehen. 
Denn  vor  Helena  gab  Frau'nreiz  zum  Kriege  den  schuöd'sten 
Anlass  :  doch  sie  starben  zumal  unbeachtetes  Todes , 
Die,  da  sie,   gleich  dem  Gewild,  unstete  Genüsse  sich  raubton, 
Einer,  an  Kraft  vorragend,  erschlug,  wie  der  Stier  in  der  Heerdc.  HO 

Recht  ist  erfunden  aus  Furcht  vor  dem  Unrecht ,  wie  man  gestehn  muss. 
Wenn  man  der  Zeiten  Verlauf  und  der  Welt  Jahrbücher  betrachtet. 
Weder  vermag  die  Natur  vom  Rechte  zu  sondern  das  Unrecht , 
So ,  wie  sie  Gutem  das  Bös'  abschied ,  Fliehbares  Erwünschtem ; 
Noch  thut   dar  die  Vernunft,  dass  gleich  stark  fehl'  und  in  Gleichem,  115 

99)  pi-imum.  Msc.  nost.  Mon.  3. —  2.  Mon.  5.  Bas.  1.  Drd.  2.  quatuor 
animalia  glebis.   Ed.  Venet.  509.  ap.  Val.  msc.  S.  ap.  Orcll.  Ed.  Azara. 

100)  Mutum  ac  turpe.  Edd.  Cun.  107)  Helenam  mulier.  Sic  ed.  San. 
San.  Franc.  luv.  Franc.  Camp,  e  Marklandi  corr. 

101)  Arne  pugnis.  Ed.  Cun.  ex  ing.  —  teterrima.  Mss.  iiostri  et  aliorum 
—  deinde  fustibus.  Mss.  nostri  Gph.  fere  omnes.  Edd.  vulgo.  (taeterrima. 
1.  Has.  3.  dehinc  fustibus.  Mss.  no-  v.  ad  Sat.  2,  33).  dcterrima.  .Mss. 
stri  Bas.  1.  Mon.  3.  ^^  nostris  Dorv.  1.  Mon.  1  (a  1.  m.) 

irtON  \i        .«o.    u„o    1      5.    Bas.    3.   Gth.   2.    un.    ap.    Feam. 

103)  sensusve.      Msc.  nost.  Bas.  1.    „,,     .,,    .    ,.    »tt    /-     •   •    i      \ 

-*    ,.  ,  Edd.  Aid.  I.  IL  III.   (qni  indux.)  sq. 

un.  ap.   vai.  j^j^^^.    ^,^,^^^  ßersm.  (v.  ad  Sat.  5,  7). 

104)  desistere  leg.    Mur.   V.  Lect. 

I^  5  112)  fastusque.  Msc.  nost.  Drd.  2. 

'  10t))  Ne  qui  für.  Ed.  Cun.  ex  ing.  Ed.  Cun.                                           » 

Neu  qtiis  für.   Msc.  nost.   Drd.  2.  duo  115)    Noii   vincet.    Ed.    Bur.    ratio 

ap.  Torr.  Ed.   Xyiand.   —    seic  latro.  haec.     Msc.    nost.    Bas.    3.     un.    ap. 

Msc.  nost.  Dess.  2.  —    ne  quis  adul-  Bersm.  ratio  hanc.  Msc.  nost.  Gph.  2. 

ter.   Mbs.  ex  nostris  Lips.  2.   Gpli.  1.  A'ec  ratio  vincet.    Msc.  nost.  Mon.  5. 


72  HÖR.    SERMONUM 

Qui  tonoros  caulis  alieni  fregorit  liorti, 
Et  qui   uocturnus  s;n'r;i  divuiu  Icgcrit.     adsit 
Regula  ,  pcccatis  quao  poonas  inrogot  aequas, 
No  sc'utiea  dignuni  horribili  scctcro  fiagcllo. 

120  Nam  ut  fcrula  caedas  moritum  maiora  subirc 
V^erbera,  non  vereor ;  cum  dicas  esse  pares  res 
Furta  latrociniis,  et  magnis  parva  inineris 
Falce  recisuruin  simili  te,  si  tibi  regnum 
Pernüttant  homines.     Si  dives,  qui  sapiens  est, 

125  Et  sutor  bonus,  et  solus  formosus  et  est  rex: 

Cur  optas  quod  liabes?  —  »Non  nosti,  quid  pator,«  intpiit, 
»Chrysippus  dicat :    Sapiens  crepidas  sibi  numquani 
»Nee  soleas  fecit;    sutor  tarnen   est   sapiens.«  —  Qui  V  — 
»Ut,  quam  vis  tacet  Hermogenes ,  cantor  tarnen  atque 

130  »Optimus  est  modulator;  ut  Alfenus  vafer,  omni 
»Abiecto  instrumento  artis,  clausaque  taberna, 
»Sutor  erat :    sapiens  operis  sie  optimus  omnis 
»Est  opifex;  solus  sie  rex.«  —  Vellunt  tibi  barbam 


116)  infregcvit.  Ed.  Bentl.  e  coiii. 
N.  Heinsii.  cjui  vult  ßores.  strinxerit 
coni.  Gull. 

117)  Ut  qui.  AIsc.  nost.  Sant.  im. 
ap.Feam  (a  1.  m.) — nocturnis.^\ns. 
iiostri  Dorv.  2.  Gph.  1.  —  sacra  di- 
vuin.  Mss.  nostri  multo  phirimi  et 
optt.  aliorum  fere  omnes.  Edd.  vett. 
ante  Aldinam  III.  omnes,  et  lunt. 
Ascens.  R.  Steph.  Fabr.  Bas.  555. 
80.  tum  Bentl.  qui  revoc.  et  post  eum 
recentt.  fere.  divum  sacra.  Mss.  e 
nostris  Mon.  1.  Drd.  1.  Sant.  (iph.  1. 
(Itg.  1.  Edd.  Aid.  III.  qui  iiidux. 
post  eum  plerique  ante  Bentl.,  Mar. 
Xyl.  Lamb.  Cruq.  Torr.  H.  Steph. 
Crat.  Dacer.  Baxt.  Tart.  luvenc.  et 
Oberl.  Gesn.  Wakef.  Camp,  sacra 
dis  sublegerit.  Msc.  un.  ap.  V'al. 
Ed.  Cun.  Sacra  deum  nocturnus  lege- 
rit.     Msc.  Bentl.  9.  Ed.  Wetz. 

11%)  peccantis.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
—  ipogat.  Msc.  nost.  Lips.  2.  in'o- 
gut.  Msc.  Bas.  3. 

119)  iVec  scutica.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  Bas.  1.  3.  Drd.  2.  Neu  scutica. 
.Msc.  nost.  Drd.  3.  —   sectare.    Mss. 


nostri  Lips.  1.  Drd.  2.  Edd.  Venet. 
483.  86.  Loch.  Burm.  msectere.  V. 
lect.  ap.  Zurck. 

120)  Namferula  caedas.  Msc.  Feae 
3,  d.  Nam  ferula  ut  caedas.  Msc. 
Feae  2,  i  (a  2.  m.)  bona  lectio,  quam 
prob.  ßoth.  qui  dist.  Verbera  'i  nun 
vereor.  aut  proponit  legd.  Ne  ferula 
caedas. 

122)  Furta,  latrocinia;  et  cum 
magnis  coni.  Cun.  et  parvis  magria. 
.Msc.  Sorb.  ap.  Val. 

12-1)  et  si  dives  sap.  Msc.  nost. 
(iph.  2.  —  quis  sapiens  est.  Mss. 
nostri  Mon.  5.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol. 
477.  V'enet.  478.  quam  sap.  est.  Msc. 
nost.  .Mon.   1. 

125)  formosus  solus.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  Drd.  a.  un.  ap.  Feam. 

126)  nitm  nosti.  Edd.  Veu.  509. 
Fabr.  si  nosti.  Msc.  nost.  Gph.  2.  — 
quod  paler.  Mss.  nostri  Bas.  1.  Dess. 
2.  Gph.  2.  Edd.  Venet.  402  (Pinc.) 
94.  95.  98.  quo  pater.  Mss.  nostri 
Dorv.  1.  2.  —  inquis  coni.  Dacer. 
recep.  San.  luv.  Val.  Sivr.  Camp, 
(v.  Btl.  ad   S.  4,  78). 


LIB.    I.    SAT.    III.  73 

Wer  sifh  idi  Narhbars^arten  des  Kohls  Sprösslinge  gebrochen, 

l'nd  wor  nächtlicher  Weile  beraubt  Weihschätze  der  Götter. 

Hegeln  bedarPs ,  die  der  Schuld  anpassende  Strafe  verordnen , 

Uass  du  den  Schuld'gen   des  Riems  nicht  t  reif  st  mit  der   schrecklichen  Knute. 

Denn  dass  nur  mit  der  Gerte  du  stäupst  ,  wer  schwerere  Streiche  120 

Sollte  beslehn,  liat  keine  Gefahr,  da  für  einerlei  Dinge 

Raubanfall  du  erklärst  und  Diebstahl ,  Grosses  und  Kleines 

Drohst  mit  der  nämlichen  Sichel  zu  niäh'n  ,    würd'  einmal  die  Herrschaft 

Dir  von  den  Menschen  vertraut.  —  Wenn  der  Weis'  ein  Reicher  zugleich  ist. 

Auch  ein  vorzüglicher  Schuster;  allein  schön,  König  sogar  ist,  l^ö 

Wesshalli  wünschest  ihi,  was  du  ja  hast?  —  »Nicht  weisst  du,«  versetzt  er, 

»Wie  diess  Vater  (^hrjsippus  versteht.     Nie  macht  sich  der   Weise 

»Sohlen,  noch  Schuh  ;  gleichwohl  ist  der  Weis*  ein  Schuster,«  —  Und  wie  doch?  — 

»Gleich  wie  Hermogenes,  schweiget  er  auch,    doch  trefflicher  Sänger 

»Und  Tonsetzer  verbleibt:  wie  Alfenus ,  der  Schlaue,  nachdem  er  130 

»Von  sich  gethan  das  Geräthe   der  Kunst  und  die  Bude  geschlossen , 

»Schuster  noch  war  :    so   ist  in  den  sämmtlichen  Künsten  der  W'eise 

»Trefflichster  Meister;  allein  so  Konig.«     Es  zupfen  den  Bart  dir 

127)  Chrisippus,  Cnsippus,  Crisijp-  unum  omnes,  et  aliorum  fere.  Scholl. 
pus  atierratt.  in  niss.  et  edd.  alq.  —  Acr.  Porph.  Cruq.  (modo  Acr.  mse. 
dicat'f  Sic  dist.  edd.  Saec.  XV.  haud  nost.  legit  :  abiecta  itstrina).  Edd. 
pau»  i ,  Ascenss.  Wakef.  —  Sapiens  viilgo.  Tonsor  erat.  Msc.  Cruq.  unus 
crepidas  siöi  fecit ,  Nee  soleas  un-  (a  I.  m.)  Acron.  msc.  ap.  Bentl. 
quam.  Cod.  Galean.  teste  Cun.  qui  habet:  abiecta  tonstrina ,  etiam  Lan- 
iiide  finxit:  Sap.  crep.  neque  fecit,  dini  Comm.  Inde  Btl.  recep.  Tonsor 
Nee  sol.   unquam.  erat,  novandi  studio,  sq.  Cun.  San. 

128)  en  sapiens.  Edd.  Flor.  482.  Val.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  Oberl. 
Venet.  479.  83.  86.  Loch.  —  Qiti?  Azar.  Fea.  Wetz.  Bip.  Mein.  Bur. 
Mss.  nostri  Eni.  a.  Lips.  1.  ap.  Cruq.  Weidm. — sie  protinns  omnis.  Msc.  un. 

1.  un.  ap.  Btl.  un.  V.  lect.  ap.  Lamb.  ap.  ("un.  (?)  Id.  Cuu.  sq.  San.  Dorigh. 
Ed.  Bentl.  (qui  restit.)  sq.  recentt.  133)  Est  opifex  solus:  sie  rex. 
plrq.  —  Quo?  Mss.  nostri  reliqui  Sic  dist.  mss.  plerique,  edd.  vulgo. 
omnes  et  aliorum.  Scholl.  Acr.  Cruq.  Est  opifex :  solus  sie  rex.  Sic  dist. 
Edd.  ante  Benti.  omnes,  et  Baxt.  mss.  nostri  f!ph.  1.  2.  Mou.  3.  5. 
Phil.  Gesn.  Camp.  Pott.  Duviq.  Drd.  4.  Edd.  Xyland.   IHiviq.    Nos  et 

129)  Et  quamvis.  Msc.  nost.    Gph.  Schm.  Est  opifex:  sie  rex  solus.  Edd. 

2.  Edd.  Vediol.  .")08.  512.  At  quam-  Aid.  1.  II.  III.  qui  indux.  sq.  Ascens. 
vis.  Edd.  ^'enet.  492.  94.  9i.  98.  —  III.  IV.  Clar.  R.  Stepb.  Bas.  527. 
taceat.  Msc.   nost.  Corbiv.   Ed.   Azar.  A'en.    540.  44.  58.  Muret.  Fabr.  Bas. 

130)  Alfenus.  Mss.  nostri  fere  555.  580.  Pulm.  Crat.  Torrent.  D. 
omnes,  aliorum  plerique.  Edd.  vul-  Heins.  Burm.  Despr.  Rodeil.  Tart. 
go.  Alphenus.  Msc.  nost.  Dess.  2.  Est  opifex  solus:  e.sY  reo.-.  Msc.  Pulm. 
V.  lect.  ap.  Feam.  Alfinius.  Mss.  ap.  7.  (»rell.  .M  (supsc.) —  Vellent.  Mss. 
Cruq.  1,  a —  d.  Ed.  Cruq.  Alfenius.  nostri  (Jph.  1.  Dess.  2.  Mentel.  ap. 
Msc.  Orell.  M  (supsc.)  Ed.  Grell.  Lamb.    alq.    un.    ap.    Bersm.  un.  ap. 

132)    Sutor  erat.    Mss.     nostri    ad    Feam.  ap.  Orell.  S  (a.   1.  m.) 


74  HÖR.    SERMONUM 

Lascivi  pueri;  quos  tu  nisi  fuste  coerces, 
135  Urgeris  turba  circum  te  staute,  miserque 

Rumperis  et  latras,  magnoruin  maxime  regum  ! 

Ne  longvim  faciam:  dum  tu  quadrante  lavatura 

Rex  ibis,  ueque  te  quisquam  stipator,  incptum 

Praeter  Crispinum,  sectabitur:  et  mihi  dulces 
140  Ignoscent,  si  quid  peccaro  stultus,  amici ; 

Inque  vicem  illorum  patiar  delicta  libenter, 

Privatusque  magis  vivam  te  rege  beatus. 

Satira  IV. 
C  R  1  S  P  1  N  U  S. 

Eupolis  atque  Cratinus  Aristophanesque  poetae 
Atque  alii,  quorum  comoedia  prisea  virorum  est, 
Si  quis  erat  digmis  describi,  quod  malus  ac  für, 
Quod  moechus  foret  aut  sicarius  aut  alioqui 
5  Famosus,  multa  cum  libertate  notabant. 
Hinc  omnis  pendet  Lucilius,  hosce  secutus, 
Mutatis  tantum  pedibus  numerisque;  facetus, 
Emunctae  naris,    durus  conponere  versus. 
Nam  fuit  hoc  vitiosus :   in  hora  saepe  ducentos , 
10  Ut  magnum ,  versus  dictabat  stans  pede  in  uno. 
Cum  flueret  lutulentus,  erat  quod  tollere  volles  : 
Garrulus  atque  piger  scribendi  ferre  laborem; 

134)  nisi  fusie.  Mss.  et  edd.  vulgo.  centt.  fere  omu.  peccavero.    Mss.    ex 

7ii  fuste.  Mss.  ex  nostris  Bas.  1.  Drd.  nostris   Lips.    1.    Saiit.    Mou.  4.   (Jtg. 

1.  Dorv.  2.  Dess.  2.  3.  Mon.  3.  sex  2.  alü  ap,  Palm.  Pott.  Val.  Edd. 
ap.  Feam.  un.  ap.  Val.  un.  ap.  Bad.  ante  Bentl.  omnes  et  Camp.  Bip.  Bur. 
Edd.  Bentl.  Cun.  Heind.  Doer.  Dnviq.  peccabo.  Mss.  ex  nostris  Dess. 

,„„.,,  ,,  ,    j.        ,      1.    3.    Mon.    1.    Bas.     1.    3.    Ürd.    2. 

136)  et  clamas.  Msc.  aost.  Dess.  3.    p^^^    ^    ^^^^^    ^,^„,^,^  (.^,^  .,    ^.   . 

nn.  ap.  Bersm.  .,     ex    corr.    alü   ap.    Lamb.    Puliii. 

137)  Non   longum.  Msc.  nost.  Drd.    Crat.     Bersm.    Torrent.     Val.     Talb. 

2.  Nee  longum.  Quatuor  mss.  ap.  Oberl.  Bad.  laeck.  Pott.  Ed.  Azara. 
Feam.  —  faciam  longum.  Msc.  nost.  peccavi.  Msc.  nost.  Gph.  1.  stultus 
Drd.  3.  peecavero.  Ed.  Zar. 

139)  at  mihi.    Mss.  tres  ap.  Feam.         142)  Privatimque.  Mss.   ap.   Bentl. 

.  ',/^,  M  .  .      2.  6  Cv.  lect.) 

140)  peccaro.     Mss.     ex     nostris  ^^  ' 

Lips.  2.  Dess.  2.   Drd.  1.   3.4.  Mon.  Go*;.a   tv 

2.  3.  f).  (itg.   1.  alii  ap.  Lamb.  Pulm. 

Bersm.  Talb.  Bentl.  Val.  Comb.  Gesn.         2)   virorum   (om.  est).    Msc.    nost. 

Feam.   Edd.  Bentl.  qui  restit.  sq.  re-  Bas.  3.    Ed.  Loch. 


LIB.    I.    SAT.   III,    IV. 


75 


Neckisclic  Buben,  und  scheuch'st  du  sie  nicht  mit  dem  Prügel  von  hinnen. 

Wirst  du  bedrängt  von  der  rings  dirh  umstellenden  Schaar;   und  du  Armer  135 

Sprengst  dir  die  Kehl'  und  bellst,  0  der  mächtigen   mächtigster  Herrscher! 

Kurz  mich  zu  fassen:  so  lang'  ins  Gemeinbad  du  für  den  Dreier 

Gehst  als  König,  und  sonst  Niemand,  wie  der  Laffe  Crispinus, 

Dir  zum  Geleit  nachfolgt :  so  lang'  \\ird  gütiger  Freunde 

Nachsicht  mir  es  verzeih'n,   wenn,  ein  Thor,  ich  in  Etlichem  fehle.  140 

Gern  werd'  ich  zum  Entgelt  auch  ihre  Vergehen  ertragen. 

Und,  wenn   gleich  nicht  Herrscher,  me  du,  viel  glücklicher  leben. 


Vierte  Satire. 
Des  Dichters  Rechtfertigung. 

Eupolis  und  Kratiuus  und  nebst  Aristophanes  andre 
Mehrere  noch  der  Poeten ,  die  Männer  des  älteren  Lustspiels , 
Pflegten,  wo  einer  verdient'  .\bschilderung ,  raocht'  er  ein  Taugnichts, 
Mocht'  er  ein  Dieb,  ein  Schänder  der  Eh'n ,  ein  Meuchler  und  sonst  wie 
Ruchtbar  sein,    zu  bezeichnen  den  Mann  mit  besonderem  Freimuth. 
Ganz  schliesst  ihnen  sich  an  Lucilius,  welcher  ihr  Beispiel 
Nachahmt ,  nur  dass  Füss'  er  und  Versmaass  änderte :  geistreich , 
Fein  ausspürender  Nase;  doch  hart  in  der  Verse  Gestaltung. 
Denn  diess  führte  zum  Fehl ,  d;iss  er  oft  zweihundert  der  Verse 
Als  was  Grosses ,  auf  einem  der  Füss',  in  der  Stunde  dictirte. 
Weil  er  des  Schlamms  voll  strömte,  so  gab's,  was  tilgen  man  möchte. 
Er,  redselig  und  faul ,  die  Beschwerd'  im  Schreiben  zu  tragen ; 


10 


3)  ac  für.  Mss.  nostri  pirq.  et  oplt. 
Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Drd. 
1.  2.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3. 
.Ment.  Corb.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  Dorv. 

1.  2.  tres  ap.  Bersm.  ap.  Bentl. 
omnes  praeter  uuiim.  alii  mss.  ap. 
Feam  et  Pott,  tres  ap.  Oberl.  quin- 
que  ap.  Comb.  Orell.  b.  c.  S.  p. 
Gesn.  3.  Bad.  1.  msc.  ap.  Lamb. 
Eos.  Anim.  p.  57.  Edd.  Bentl.  (qui 
restit.)  Cun.  San.  Phil.  Val.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Azar.  Wakef.  Pott. 
Duviq.  Mein.  Bur.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  —  aut  für.  Mss. 
ex  nostris  Drd.  3.  Gtg.  2.  msc.  an. 
ap.   Beut!,  quatuor  ap.  Feam  (duo  a 

2.  m.)  Pott.  8.  16.  -22.  Edd.  ante 
Bentl.  quod  sciam,  omnes,  et  ßaxt. 
Sandb.  Gesn.    Wetz.   Fea  (qui  def.) 


Heind.  Camp.  Doer.  Both.  Bip.  Zell, 
lahn.  —  et  für.  .\lsc.  Feae  3,  d.  — 
quod  malus  actor  coni.  Praed. 

4)  Aut  moechus.  Ed.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  — alioquin.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (sed  n  eras.)  2.  (ipli.  1.  Bas.  1, 
Edd.  Mediol.  486.  508.  512.  Venet. 
492  (Piiic.)  494.  95.  98.  Colon,  s.  a. 
Ascens.   1. 

6)  Lucilliiis.  Msc.  Gph.  1.  Ed.  Mu- 
rel.    Bersm.  Chab.  (semper). 

7)  pedibus  tantuin.  Msc.  im.  ap. 
Bersm . 

11)  Dum  ßueret.  Msc.  un.  ap.  Bersm. 
—  quod  tollere  posses.  Msc.  nost 
Drd.   3. 


76  HÖR.    SERMONUM 

Scribendi  recte :  nam  ut  multum ,  nil  moror. 

Ecce, 
Crispinus  minimo  me  provocat:  —  »Accipe,  si  vis, 

15  »Accipiam  tabulas;  detur  nobis  locus,  hora , 

»Custodes  ;  videamus,  uter  plus  scribere  possit.«  — 
Di  bene  fecerunt ,  inopis  me  quodque  pusilli 
Finxerunt  animi ,  raro  et  perpauca  loquentis ; 
At  tu  conclusas  hircinis  follibus  auras 

20  Usque  laborantis ,  dum  ferrum  moUiat  ignis , 
Ut  mavis,  imitare,     Beatus  Fannius  ultro 
Delatis  capsis  et  imagine ;  cum  mea  nemo 
Scripta  legat  volgo  recitare  timentis,  ob  hanc  rem, 
Quod  sunt  qvios  genus  hoc  minime  iuvat,  utpote  pluris 

2ö  Culpari  dignos.     Quemvis  media  erue  turba; 
Aut  ob  avaritiam  aut  miser  ambitione  laborat. 

14)  minimo  me.  Mss.  et  edd.  vulgo.  94.  95.  98.  540.  44.  Loch.  Mediol. 
nummo  me.  Ed.  Bentl.  e  coiii.  sq.  508. 12.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aid.  II. 
Wakef.  numerome  co\n.WC)\\e\.  ytiimo  III.  Bas.  527.  580.  Glar.  R.  Steph. 
me  colli.  N.  Heins,  mimo  (^ni  supsc.)  Muret.  Fabr.  H.  Steph.  Torr.  Dacer. 
Msc.   Orell.  S.  Tart.  Batt.  Despr.  Boud.  luvenc.  Bentl. 

15)  ^ra/?iöm.  Mss.  ex  uostrisLips.  ( qui  def. )  San.  Ciin.  Sandb.  Phil. 
3.  Dorv.  1.  Corb.  Ment.  Dess.  1.  2.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  Azar.  Wakef. 
Drd.  1.  2.  4.  Mon.  3.  4.  Gph.  1.  2.  Camp.  —  Accipe,  si  vis  Acdpere: 
Bas.  1.  (itg.  2.  Mss.  ap.  Cruq.  omnes,  en  tabulas!  Coni.  Praedic.  • — ■  detur. 
praeter  4.  7.  duo  ap.  Bersm.  Pulm.  Mss.  ex  nostris  Drd.  2.  3.  4.  Mon. 
3.  6.  msc.  un.  ap.  G.  Canter.  Nov.  1.  2.  4.  5.  Dess.  2  (a  1.  m.)  Bas.  3. 
Lect.  4,  12.  mss.  ap.  Torr,  fere  Gth.  2.  ap.  Pulm.  sex  mss.  ap.  Talb. 
omnes,  ap.  Bentl.  Feam  et  Pott.  plrq.  quatuor,  im.  ap.  Canter.  N.  L.  4,  12. 
ap.  Talb.  omnes,  Grell,  b.  c.  p.  Schol.  octo  ap.  Pott.  Edd.  vulgo.  dentur. 
Porph.  Defend.  Turneb.  .^dv.  15,  9.  Mss.  exnostris  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1. 
Edd.  Mediol.  476.  77.  80.  Venet.  2  (a  2.  m.)  3.  Drd.  1.  et  3,  1.  Mon.  3.' 
478.  79.  81.  Aid.  I.  lunt.  503.  Lamb.  Bas.  1.  mss.  ap.  Lamb.  et  R.  Steph. 
Cruq.  Xyl.  Chab.  Bersm.  D.  Heins,  alq.  quatuor  ap.  Bersm.  Pulm.  4.  alii 
Burm.  Baxt.  Val.  Gesii.  Oberl.  Comb.  mss.  ap.  Fabr.  Talb.  Pott.  ap.  Torr. 
Wetz.  Fea.  Botli.  Heind.  Doer.  Bip.  fere  omnes.  ap.  Bentl.  plrq.  sex  ap. 
Zell. lahn. Pott. Duviq.. Mein. Orell.  Bur.  Feam.  Bad.  I.  Orell.  4.  Ed.  Fabr. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  Ac-  (Bentl.  ad  I.  Od.  24,  8).  —  hora  et. 
cipiam  iam.  Msc.  nost.  Gtg.   1.  Acci-  Msc.  Bad.  1. 

piai.  Msc.  Palm.  4.    —    Accipe  iam.         ^g)    posset.    Msc.  nost.   Dess.  2    (t 

Mss.  ex  nostris  Lips.  1.   2.  Dorv.  2.  supsc.)  Drd.  3.   laeck.   1. 

Mon.  1.  2.  5.  Dess.  3.  Drd.  3.  Bas.  3. 

Gth.  2.    Mss.  quatuor   ap.  Pulm.   al.         1")  fecere.  Msc.  nost.  Dess.  2.  ap. 

ap.    R.    Steph.    Cruq.    4.  7.    duo   ap.  Bad.   1.    —   inopis  ms.    Ed.  Cun.  ex 

l'ersm.  ap.  Bentl.  alq.  duo  ap.  Oberl.  '"?■ 

tres  ap.   Comb.   Gesn.  2.  Pott.  10.  11.         18)    rara  et.    Mss.    alq.    ap.   Torr. 

Orell.    S.  M    {accipiam  supsc.)   Edd.  —  loquentes.  Msc.  Lamb.  3.  qui  coni. 

Flor.  482.   Ven.  483.   86.  92  (Pinc.)  loquentem.,  quod  recep.  et  def.  Bentl., 


LIB.   I.    SAT.   IV. 


77 


Nämlich  im  richtigen  Schreiben :  ob  viel ,  nicht  acht'  ich  es.  — 

Schaut  doch, 

Da  beut  Wette  Crispin  um  ein   Kleines  mir.    »Nimm,  so  du  Lust  hast, 
»Täfelchen  an ;  ich  nehme  sie  auch.     Werd'  Ort  uns  imd  Zeit  und        * 
»Hüter  bestimmt :  lass  sehn ,  wer  mehr  wohl  schreibe  von  beiden !«  — 
Weise  verfuhren  die  Götter,  den  Geist  mir  dürftig  und  winzig 
Nur  zu  verleih'n,  der  .\rt,  dass  er  Weniges  redet  und  sparsam. 
Doch  du  magst  den  im  Balge  von  Bocksfell  hausenden  Windsirom , 
Der  fort  kämpfet  und  fort ,  bis  im  Feuer  das  Eisen  erweicht  ist , 
Ganz  nach  Gelüst  nachahmen.     Beglückt  ist  Fannius,  dessen 
Mappen  und  Büsf  ungebeten  man  widmete ,  während  das  Meine 
Niemand  liest:  denn   ich  scheue  das  Ohr  der  Versammlungen;  desshalb. 
Weil  gar  Manchem  ein  Stoff  der  Art  missfällt;  da  die  Mehrzahl 
Selbst  Anklage  verdient.     Zieh  jeden  hervor  aus  der  Menge: 
Elend  ist  er  am  Uebel  der  Hab^fier  oder  der  Ehrsucht. 


15 


20 


25 


vulgatam   tuente   H.  Steph.   Diatr.  2. 
p.  4t). 

20)  laborantis.  Mss.  nostri  Lips. 
2.  3.  Dess.  1.  Mon.  2.  4.  5.  Drd.  3. 
(haue  accusativi  formam  ubique  modo 
fx  mss.  dedinuis ,  rariiis  tarnen  no- 
tanies).  —  ferrum  dum.  .Msc.  Bentl. 
2.  Sic  ed.  Cun.  —  emolliat.  VA. 
Bentl.  e  coni. 

21)  Ul  malus.  Msc.  1.  ap.  Bad.  (fa- 
cili  errore).  Ed.  Loch. 

24)  minime  genus  hoc.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  mininium  iuvat.  .Msc.  nost. 
Gib.  2.  —  iitpote,  iures  coni.  Horkel. 

25)  Culpuri  digni.  Ed.  Cun.  ex 
ing.  sq.Val.  -  quem  vis  fsciunciim). 
Mss.  nostri  Dess.  l.  Mon.  l.  Ed. 
Glar.  Mur.  Xylaud.  Bas.  580.  Burm. 
—  erue.  Mss.  ex  nostris  Dess.  2. 
Drd.  l.  Bas.  1  (supsc.  exlrahe).  Gph. 
2.  msc.  Palm.  7.  al.  ap.  R.  Steph. 
Criiq.  1,  tres.  Taib.  12.  Betitl.  2.  6 
(a  2.  m.)  Oberl.  C.  Bad.  I.  Septem 
ap.  Feam.  al.  ap.  Pott.  Edd.  Aldi- 
nae,  lunt.  503.  Bas.  527.  31.  80. 
.urgent.  514.  Glar.  Venet.  544.  Mur. 
Xyl.  Lamb.  Fabr.  Cruq.  H.  Steph. 
Bersm.  Chab.  Torr.  Bond.  I).  Heins. 
Dousa.  Dacer.  Tait.  Despr.  luvenc. 
Batt.  Burm.  Cun.  Sandb.  .\zar.  Fea 
(qui  def.)  Both.  Camp.  lahn.  Mein. 
Orell.  Ütz.  Dlb.  Wdm.  —  elige.  Mss. 


ex  nostris  Lips.  1.  2.  3.   Porv.   1.2. 

Dess.   1.  3.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2. 

3.  4.  5.  Bas.   3.  Gph.   1.  Gtg.   1.  2. 

Mss.  Lamb.  1,  diio.  2.3.   5.0.  Cruq. 

1,  d.  2.  4.  6.  7.  9.  Piilm.  1 — 1.  10. 

tres  ap.  Bersm.  ap.  Torr,  feie  omnes. 

ap.    Talb.    et   BentL    pirq.    octo   ap. 

Pott,  sexdecim  ap.  Val.  Orell.  b.  S. 

p.  M  (supsc.)  Edd.  vett.  ante  Aldum, 

quos  vidi,  omnes.  Ascenss.  R.  Steph. 

Tum.  Beall.  Baxt.   Gesn.  Wetz.  Wa- 

kef.  Heind.  Doer.  Zell.  Pott.  Duviq.Bip. 

Schm.  Bur.Krg.  (H.   Steph.  Diatr.  2. 

p.  59  e  glossa  profectum   putat). — 

eripe.    .Msc.  Pulm.  b.    Cruq.   1,  tres. 

duo    ap.    Val.    Orell.    c.    —    arripe. 

Coni.  Bentl.  (q.  v.)  prob.  Cun.  re- 
cep.  San.  Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
26)  Aut  ob  avaritiam.  Mss.  nostri 
omnes.  praeter  Dess.  2.  aliorum  fere 
omnes.  Orell.  b.  c.  S.  p.  Edd.  vulgo, 
inter  recentt.  Orell.  Bip.Bur.  Wüstem. 
Dtz.  Dlb.  (q.  V.)  Schm.  ab  avaritiam. 
Msc.  nost.  Lips.  1  (a  1 .  m.  sed  o  supsc.) 
Feae  1,  d.  —  Aut  ab  avanlia.  Msc. 
nost.  Dess.  2.  duo  ap.  Bersm.  Coni. 
primus  Chabot  in  notis.  dein  I.  l'ousa 
Comm.  c.  8.  Commendat  D.  Heins, 
et  T.  Faber  (iit  suum  inventum)  et 
Dacer.  .Marcil.:  „melius  menibranae: 
ab  avaritia."  Edd.  Chab.  Bentl. 
(qui  def.)   sq.  Cun.  San.   Batt.  Phil. 


78 


HOK.   SERMONUM 


Hic  nuptarum  insauit  aiuoribus,  liic  pucrorum; 
Hunc  capit  argenti  splendor ;  stupet  Albius  aere; 
liic  mutat  merces  sui'gente  a  sole  ad  eum,  quo 

30  Veäpertina  tepet  regio;  quin  per  mala  pracceps 
Fertur,  uti  pulvis  coUectus  turbine;  ne  quid 
Summa  deperdat  metuens,  aut  ampliet  ut  rem. 
Omnes  hi  metuunt  versus ,  ödere  poetas.  — 
»Foenum  habet  in  cornu,   longo  fuge:    dunnnodo  risum 

35  »Excutiat  sibi,  non  liic  cuiquam  parcet  amico; 
»Et  quodcvimque  semel   cliartis  inleverit,  omnis 
»Gestiet  a  furno  redeuntis  scire  lacuque, 
»Et  pueros  et  anus.«  —  Agedum,  pauca  accipe  contra. 

Prinmm  ego  me  illorum,    dederim  quibus    esse  poetas, 

40  Excerpam  numero :  neque  euim  concludere  versum 
Dixeris  esse  satis;  neque,  si  quis  scribat,  uti  nos, 
Sermoni  propiora,  putes  Imnc  esse  poetam. 
Ingenium  cui  sit,  cui  mens  divinior   atque  os 
Magna  sonaturum,  des  nominis  Imius  honorem. 

45  Idcirco  quidam,  comoedia  nccne  poema 
Esset,  quaesivere,  quod  acer  spiritus  ac  vis 
Nee  verbis  nee  rebus  inest;  nisi  quod  pede  certo 
Differt  sermoni,  sermo  merus.  —  At  pater  ardens 
Saevit,  quod  meretrice  nepos  insanus  aniica 


Franc.  Sivr.  Azar.  Wakef.  Fea.  Botli. 
Dorigli.  Heind.  Doer.  Camp.  Zell.  lahn. 
Mein.  Wdm.  Krg.  —  miser  amhitio)ie . 
Mss.  uostri  Dess.  2.  Mon.  4.  mss. 
ap.  Torr,  fere  omnes.  Talb.  11.  14. 
Bentl.  2.  8.  Bad.  1.  laeck.  1.  un.  ap. 
Val.  qnatuor  ap.  Feam,  quinque  ap. 
Pott.  Edd.  Sanad.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Dorigh.  Praed.  iimera  amhilione.  Edd. 
vulgo. 

27)  insamt.  Mss.  nostri  ad  unum 
omnes.  Edd.  vulgo.  insamis.  Ed.  Baxt. 
(nihil  notans)  sq.  Gesn.  Both.  Oberl. 
(ex  mscto   L) ,  ut  videtur). 

28)  Hunc  rnpit.  Ed.  Colon,  s.  a. 
et  Ascenss.  —  aera.  Coni.  Burm.  ad 
Lacaii.  8,  16.  miro.  Msc.  un.  ap.  Val. 

30)  tepet  regio.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
tegct  leyio.  Corr.  et  ed.  Sanad.  — 
patet  regio,  Mss.  e  nostris  Ment.  Drd. 
2.  4.  Lips.  3.  1    (supsc.  tepet).  petet. 


Lips.  2  (sed  a  supsc.  et  corr.  tepet). 
msc.  un.  ap.  Bersm.  Bad.  1  {tepet 
corr.)  ,  qnatuor  mss.  ap.  Val.  Septem 
ap.   Feam,  quatuor  ap.  Pott. 

31)  ut  et  pulvis.   Msc.  un.  ap.  Val. 

32)  depereat.  Ed.  Colon,  s.  a.  et 
Ascenss.  —  amplicet.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.  Dess.  1.  Brl.  1  (c  puncto  not.) 
applicet.  Msc.   nost.  Gph.  Orell.   p. 

33)  Ollere  poetas.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  poetam.  Ed.  Bentl.  ex  ing.  sq. 
San.  Phil.  Batt.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
Camp. 

34)  Foenum.  Sic  mss.  nostri  plrq. 
et  optt.  (v.  Nolten.  p.  (37.  Harles. 
p.  233.  Fenum.  Mss.  nostri  Lips.  1 .  3. 
Mon.  5.  Brl.  L  Faenum  in  nullo  le- 
gitur). 

35)  Excutiat  tibi.  Coni.  Rutgers. 
Ven.  L.  p.  J7.  prob.  Heind.  Both. 
sed  V.  Landin.   — ■  parcit.  Ed.  Chab. 


LIB.    I.    SAT.   IV. 


79 


30 


36 


Der  schwärmt  toll  in  der  Liebe  zu  Ehfrau'n .  jener  zu  Knaben. 
Ken  reizt  blinkendes  Silber :  ein  Albius  staunt  vor  dem  Erzbild. 
Der  lauscht  Waaren  vom  Uaiide  des  Aufgangs,  bis  wo  die  Sonne 
Wärmt  im  Sinken  das  Land;  hin  rennt  durch  Uebel  er  häuptlings, 
(jleich  wie  Staub,  den  rail'et  die  Windsbraut:  voller  Besorgniss, 
bass  nichts  schwind'  an  der  Summ",   und  nicht  sich  die  Habe  vermehre. 
Diese  gesamnit  nun  fürchten  die  Vers'  und  hassen  die  Dichter. 
»Seilt,  Heu  trägt  er  am  Hörn  !    Weit  meidet  ihn!  Kann  er  Gelächter 
»Nur  sich  erpressen,  er  schont  nicht  Eines  der  Freund",   und  beeilt  sich, 
»Was  zu  Papier  einmal  er  gesudelt,   zur  Kund'  es  zu  bringen 
».\llen,  die  vom  Backofen  und  Wasserbehälter  daher  ziehn , 
»Buben  und  Vetteln  zumal. ((  —  Auf,  Einiges  höre  dagegen  ! 

Einmal ,  entheb"    ich    mich  selbst  von  der  Anzahl  derer ,  die  wirklich 
Gültige    Dichter  mir  sind.     Denn  den  Vers  nach  Füssen  zu  runden  40 

Heicht   nicht ,  wirst  du  gestehn :  wirst    den .  der  Sachen ,  wie  wir,  schreibt, 
Näher  der  .Alltagsrede,  noch  nicht  als   Dichter  erkennen. 
Wem   ein  erQndrischer  Geist ,  wem  göttlicher  Sinn  und    ein  Mund  ward, 
Der  von  Erhabenem  tönt,   dem  gönne  die  Ehre  des  Namens. 
Etliche  haben  darum  vom  Lustspiel,  ob's  ein  Gedicht  sei,  45 

Frage    geihan,  ob  nicht?  weil  Kraft  und  feuriger  Aufschwung 
Weder   in  Worten  sich  zeigt ,  noch  Gedanken :  ein  reiner  Gesprächston, 
Nur  dass  geregelten  Tact  es  voraus  hat.  —  »Aber  entflammt  doch 
»Ras't  der  Papa  ,  dass  vernarrt  in  die  Buhlerin,  seine  Geliebte, 


3(3)  quoscunque.  Mss.  ap.  Feam 
alq.  —  inleveril.  Mss.  nostri  Lips. 
I.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Mon. 
1.  3.  4.  5.  Drd.  3.  Gth.  2.  Gph.  2. 
aUeverit.  Msc.  nost.  Drd.  4. 

37 1  gestiat.  Msc.  nosl.  Drd.  2. 
r  -  3U )  esse  puetas.  Mss.  nostri  ad 
ununi  onines  {modo  in  Dorv.  1.  is 
supsc. )  et  aliorum  sine  dubio,  ap. 
Urell.  onines.  Edd.  vulgo.  esse  poe- 
tis.  Ed.  Bentl.  e  coni.  sq.  Cun.  San. 
Fhil.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  .\zar.  Both. 
Heind.  {poetas.  Wüstem.)  Zell.  Doer. 
.Mein.  Oreli.  Wdm. 

40)  nam  ner  concludere.  Msc.  Bad. 
1.  —  concludere  versus.  .Msc.  nost. 
Mon.  1. 

41)  si  quis  scnbat.  Mss.  nostri  et 
alioinni  plerique.  Edd.  vulgo.  —  si 
qui  scribat.  Mss.  ex  nostris  Lips.  2. 
Mein,    Dess.  1.    Mon.  2.    Drd.   3.  4. 


mss.  Bentl.  2.  21.  Oberl.  A.  D.  tres 
ap.  Val.  Bad.  1.  Comb.  C  Ed.  Bll. 
(qui  def.)sq.  Cun.  Both.  Heind  Zell. 
Mein.  Urell.  Dtz.  Wdm.  (refut.  lahn.) 
scribiU  si  quis.  Msc.  nost.  Dorv.  1. 
Orell.S.  —  scribit.  Msc.  nost.  Dess. 3. 

42)  propriora.  .Mss.  nostri  Lips. 
2.  3  (;■  puncto  not.)  Mon.  1.  2.  Bad.  1. 
Edd.  Flor.  4S2.  Venet.  47S.  70.  83. 
8t}.  Loch.  Bas.  327.  Bersm.  —  pu- 
tas.  -Mss.  nostri  Dorv.  1.  Mon.  2. 
Gph.  2.   Orcll.  S. 

44)  Ingenium  —  honorem.  Cit. 
Prise.   11.  8,  34. 

47)  ni  qnod.  Msc.  nost.  Dorv.  2. 
—  pede  recto.  .Msc.  nost.   Lips.   1. 

48)  Distal  sermoni.  Msc.  un.  ap. 
Bersm.  —  ac  pater.  Msc.  nost.  Mon. 
4.  el  paler.   .Msc.   nost.  Gph.  2. 

49 j  insanus.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  1.  m.)  2.  3.   Dess.  1.   Drd.   2.  3. 


80 


IIOR.   SERMONUM 


50  Filius,  uxorem  grandi  cum   dote  recuset, 

Ebrius  et  —  magnum  quod  dcdecus  —  ainbulet  ante 

Noctem  cum  facibus.  —  Numquid  Pomponius  istis 

Audiret  leviora,  pater  si  viveret  V  Ergo 

l^on  satis  est  puris  versum  perscribere  verbis; 
5j  Quem  si  dissolvas,  quivis  stomachetur  eodem 

Quo  personatus  pacto  pater.     llis,  ego  quae  nunc, 

Olim  quae  scripsit  Lucilius,  eripias  si 

Tempora  certa  modosque,  et  quod  prius  ordine  verbum  est, 

Posterius  facias ,  praeponens  ultima  primis ; 
60  Non,  ut  si  solvas  :  »Postquam  discordia  taetra 

»Belli  ferratos  postis  portasque  refregit,« 

Invenias  etiam  disiecti  membra  poetae. 

Hactenus  haec  :  alias  ,  iustum  sit  necne  poema  ; 

Nunc  illud  tantum  quaeram,  meritone  tibi  sit 
65  Suspectum  genus  hoc  seribendi.     Sulcius  acer 

Ambulat  et  Caprius   rauci  male,  cumque  libellis; 

Magnus  uterque  timor  latronibus ;  at  bene  si  quis 

Et  vivat  puris  manibus,  contemnat  utrumque. 

Ut  sis  tu  similis  Caeli  Birrique,  latronum. 


Mon.  1.  2.  Bas.  8.  Gph.  2.  Gtg.  2. 
Gth.  2.  sex  mss.  ap.  Lanib.  im.  ap. 
Bersm.  optt.  ap.  Torr,  quinque  ap. 
Val.  sex  ap.  Pott.  Edd.  ante  Alduni 
quos  vidi,  oiiines,  et  Ascenss.  Lamb. 
Cruq.  Xyl.  Dacer.  Torr.  Baxt.  Bentl. 
Clin.  San.  Phil.  Sandb.  Batt,  Val. 
Franc.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Azar. 
Wakef.Wetz.Fea.  Both.  Heind.  Doer. 
Zell.  Camp.  lahn.  Pott.  Duviq.  Mein. 
Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdni.  —  i/i- 
sanit.  Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  m.) 
Dorv.  1  (var.  lect.)  2.  Brl.  1.  Bas. 
1.  Drd.  1.4.  3,  a.  Mon.. 3  (ex  corr.) 
4.  5.  Gtg.  1.  Gph.  1.  Mss.  Pulm.3. 
4.  7.  9.  Talb.  3.  4.  10.  11.  Oberl. 
D.  laeck.  1.  alii  mss.  ap.  Val.  et 
Pott.  Orell.  d.  Ed.  Aldus  (qiii  in- 
dnx.)  Bas.  527.  80.  Lamb.  ed.  I. 
Glar.  R.  Steph.  Mm-.  Ven.  559.  Fabr. 
Bersm.  H.  Stepb.  D.  Heins.  Crat. 
Chab.  Bond.  Burm.  Tart.  Despr.  lu- 
venc. 

50)  cum  grandi.  Msc.   Orell.    p. 

50.  51)  recuset  —  ambulet.  Mss.  no- 


stri omnes.  Edd.  \n\^o.recusat  —  am- 
öulai.  Msc.  Pulm.  3.  tres  ap.  Feam. 
Edd.  Cliab.  i'ersm.  Cun.  San.  Franc. 
Sivr.  Fea. 

52)  Ntim  qui.  Mss.  nostri  Lips.  2 
(a  1.  m.)  Mon.  2.  Drd.  3.  Gtg.  1. 
—  Poinpinitts.  Mss.  nostri  Dess.  1. 
Mon.  3.  5.  Gph.  1.  tres  ap.  Feam. 
Orell.  c.  d.  M.  Pompenius.  Mss.  no- 
stri Lips.  3.  Brl.  1.  Mon.  1  (a  1.  m.) 

54)  Num  satis  est.  Msc.  nost.  Mon. 
3.  —  versum  puris.  Ed.  Cun.  ver- 
bis versum  perscr.  puris.  Msc.  nost. 
Drd.  4. — puris  versus.  Edd.  Venet. 
494.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  — 
praescrihere.  Mss.  Feae  2,  i.  3,  c. 
Lemma  in  comm.  Aci'on.  Ed.  Me- 
diol. 48(3.  transscribere.  Ed.  Chab. 
componere.  Msc.   nost.    Dorv.    2. 

55)  stomachatur.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
57)  excipias  si.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
ö9)praepoJjasque.  Msc  nost. Dorv. 2. 
60)    Non   si  dissolvas.   Msc.    nost. 

Mon.    1.   Non   et    si  s.    Mss.    nostri 


LIB.  I.    SAT.   IV. 


81 


»Eine  begüterte  Braut  aiissclihigt  das  verdorbene  Söhnlein :  50 

»Dass  es — ein  mächtiger  Scliinipf!  — vor  Nacht  weintaumehid  mit  Fackehi 

»Zieht  in  den  Strassen  umher.((  —  Ei,  würde  Pomponius  mildre 

Worte  vernehmen,  wofern  sein  Vater  ihm  lebte?     Mithin  gnügt 

Nimmer  es  schon,  schmuckloses  Gered'  in  Verse  zu  bringen , 

Die  nur  lösen  man  darf,  und  es  eifert  ein  jeglicher  Vater  55 

Ganz  auf  die  nämliche  Art,  wie  der  in  der  Maske.     Sobald  man 

Dem,  was  jetzt  ich  sdneib"  und  Lucilius  einst,  die  bestimmten 

Tacte  benimmt  und  FUiythiuen,  das  Wort,  was  vom  in  der  Reih'   ist, 

Bringt  nach  hinten,   das  letzte  dafür  vorschiebend  dem  ersten: 

Nicht  als  lös'test  du  dioss:  »Nachdem    fluchwürdige  Zwietracht 

»Eisenunigürtete  llior'  und  Pfosten  des   Krieges  entriegelt, (( 

Fändest  du  hier  auch  Glieder  verstreut  vom  zerstückelten  Dichter. 

So  weit  diess;  und  künftig,  ob  wahres  Gedicht,  ob  es  nicht  sei: 
Nur  die  Frage  für  jetzt:   ob  Grund  zum  Verdachte  du  habest 
Auf  ein  Geschreib'  in  der  Art,  wie  das  unsrige.     Sulcius  wandelt 
Grimmig  mit  Klagcbbellen  imd  Caprius,  heisere  Beller: 
Beid'  ein  gewaltiger  Schreck  für  Gauner.     Der  rechtliche  Mann  zwar. 
Der  vom  Frevel  die  Hand  rein  hält ,  mag  Beide  verachten. 
Falls  nun  dem  Cälius  du  und  Bin-ius  glichest,   den  Schelmen, 


60 


63 


Lips.  1  (ul  supsc.)  2.  i;o/t;a«(supsc.) 
Msc.  Orell.  M. 

62)  Invenies.  Mss.  nostri  Mon.  1. 
Drd.   2.  duo  ap.  Comb.  Edd.  Mediol. 

477.  508.  512.  Venet.  492  (l'inc.) 
404.  95.  98.  Colon,  s.  a.  Ascenss. 
Rodell.  —  discerpli.  Msc.  un.  ap. 
Val. 

63)  Hactemis hoc.  yisc.  nost.  Gph.  1. 

04)  merito  tibi  ne  sit.  Msc.  nost. 
Brl.  1  (signo  commutandi  addito), 
un.  ap.   I?ersm. 

05)  Sulcius.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Sulgius.  (et  v.  70.)  Mss.  nostri  Bas. 

1.  Gph.  .3.  un.  ap.  Palm.  Bad.  1. 
Orell.  p.  M.  Fulgius.(ei  v.  70.)  Mss. 
nostri  Drd.  I.  4.  3,  a.  mss.  alq.  ap. 
Torr,  et  Val.  Orell.  d.  Ed.  Aid.  I. 
Fulcius.  (et  V.  70.)   Msc.  nost.  Gph. 

2.  mss.  alq.  ap.  Torr,  et  Val.  Pulm. 
0.    Edd.     Zar.    Mediol.    477.    Venet. 

478.  79.  92  (Pinc.)  Flor.  482.  Co- 
lon, s.  a.  Ascenss.  R.  Steph.  Stul- 
tiits.  Msc.  nost.  Mon.  5.  Vulyius, 
Stulius.  Mss.  ap.  Val. 

HORATII    SAT. 


66)  raucus  male.  Ex  emend.  Bon- 
finis  (in  Ascens.  IV.)  ed.  Glar.  Xy- 
land.  —  male  rauci.  Msc.  nost.  Bas. 
3.  — cumque  labellis.  Msc.  un.  ap.Val. 

67)  uterque  tremor.  Msc.  ap.  Val. 

68)  Et  vivit.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
—  Et  vivat  puris.  Mss.  nostri  ad 
iiniim  omnes,  et  aliorum  puto.  Edd. 
Tulgo.  Et  puris  vivat.  Ed.  Lamb.sq. 
H.  Steph.  Cruq.  Bond.  Tart.  Dacer. 
Despr.  Cun.  Sandb.  l^hil.  Franc. 
Azar.  Et  vivat  manihus  propriis.  Msc. 
Feae  1,  i. 

60j  C't  si.s  tu,  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Ut  tu  sis.  Mss.  nostri  Gph.  1.  Mon. 
5.  un.  ap.  Bersm.  Orell.  S.  Lemma 
in  comm.  Acr.  et  Porph.  Ed.  Me- 
diol. 477.  Ai  .'ns  tu.  Msc.  Bad.  1. 
Ei  sis  tu.  Msc.  nost.  Lips.  1.  — 
Caeli.  Mss.  ex  nostris  Lips.  1.  2. 
Gph.  1.  Gtg.  1.  Mon.  3.  ap.  Bentl. 
plrq.  et  optt.  Porph.  msc.  nost.  Edd. 
saec.  XV.  fere  omnes,  Ascenss.  Cruq. 
Chab.  Torr.  D.  Heins.  Crat.  Burm. 
Bentl.    Cun.   San.  Batt.  Franc.  Sivr. 


82 


IIOR.    SEKMONUM 


70  Non  cp;o  siin  Capri  iicquc  Sulci :  cur  mctiias  me  ? 
JSiilla  taberna  meos  liabeat  neque  pila  libellos, 
Quis  manus  iiisutlet  volgi  Hermogenisque  Tigelli', 
Nee  recito  cuiquam,  nisi  amieis,  idque  coaetus; 
Non  ubivis,  coramve  quibuslibct.     In  mediö  qui 

75  Scripta  foro  recitent,  sunt  nmlti,  quique  lavautes ; 
Suave  locus  voci  resonat  couelusus.     Inanis 
Hoc  iuvat,  band  illud  quaerentis,  num  sine  sensu , 
Tempore  num  faciant  alieno. 

»Laedere  gaudes,« 
Inquit,  »et  hoc  studio  pravus  facis.«  ■ —   Unde  petitum 

80  Hoc  in  me  iacis  ?    est  auctor  quis  denique  eorum , 
Vixi  cum  quibus?  Absentem  qui  rodit  amicuni, 
Qui  non  defendit  alio  culpantej  solutos 
Qui  captat  risus  hominum  famamque  dicacis; 
Fingere  qui  non  visa  potest;  conmissa  tacere 

85  Qui  nequit:  hie  niger  est,   hune  tu,  Romane,   caveto. 
Saepe  tribus  lectis  videas  cenare  quaternos, 
E  quibus  unus  amet  quavis  adspergere  cunctos, 


Azar.  Heind.  Zell.  Camp.  Mein.  Orell. 
Dtz.    Wdm.    Celi.    Mss.    nostri  Moii. 

1.  2.  4.  Drd.  1.  2.  3.  Edd.  Aid.  II. 
III.  Glav.  Bas.  527.  55.  80.  Yen. 
544.  Fabr.  Cefö.  Mss.  nostri  üess.  1, 

2.  Lips.    3.  Rrl.    1.   Bas.  1.  3.  Gpli. 

3.  quinque  mss.  ap.  Pulm.  laeck.  1. 
Ed.  Aid.  I.  —  Coeli.  Schol.  Acron. 
Edd.  Loch.  Lamb.  Xyl.  H.  Steph. 
Bersm.  Bond.  Dacer.  Despr.  Baxt. 
Phil.  Sandb.  Invcnc.  Dorigh.  Gesn. 
Wakcf.  Wetz.  Fea.  Doer.  Both.  lahn. 
Pott.  Duviq.  Bip.  Dlb.  Schm. — Bir- 
rique.  Mss.  nostri  fere  omnes ,  tres 
ap.  Pulm.  quatuor  ap.  Bersm.  ap. 
Bentl.  plrq.  et  oppt.  Edd.  viilgo.  — ■ 
Bi/rrkiqiie.  Msc.  Gesn.  2.  Sehol.  Acr. 
(qui  leg.  Byrrhius),  Porpli.  (qui  leg. 
Byrrlms).  Edd.  Mediol.  477.  Venet. 
478.  79.  540.  44.  Ascens.  IV.  R. 
Steph.  Bas.  555.  80.  Mur.  Chab. 
Torr.  D.  Heins.  Burm.  Batt.  Sandb. 
Tart.  Franc.  Sivr.  Fea.  Botli.  Camp, 
lahn.  Schm.  Bynnque.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  Pulm.  4.  Edd.  Cruq.  Da- 
cer. luvenc.  Byrique.  Msc.  nost.  Gph. 
3.  Edd.  Aid.   II.  III.  Bas.  527.    Glar. 


Bersm.  Fabr.  Byrrüque.  Ed.    Aid.   I. 
Berrique.  Msc.   Pulm.   1. 

70)  l^on  ecjo  siin.  Mss.  nostri  fere 
omnes,  ap.  Orell.  omnes.  Edd.  vul- 
go.  Non  ego  stim.  Mss.  nostri  Drd. 
4.  Gph.  3.  mss.  alq.  ap.  Torr,  (qui 
prob.)  Edd.  Mediol.  477.  Aid.  II. 
Venet.  544.  Heind.  Zell.  Doer.  Orell. 
—  Capri.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Caprii. 
Mss.  nostri  Brl.  L  Bas.  1.  Dess.  2. 
tres  ap.  Bentl.  duo  ap.  Feam.  Edd. 
Venet.  478.  79.  Flor.  482.  Bentl. 
(qui  tarnen  retractavit  ad  Ter.  Andr. 
2,  1,  20.)  sq.  San.  Val.  Sivr.  Do- 
righ. Fea.  Both.  —  Capri  neque  Sulci. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  Sulci  neque  Ca- 
pri. Mss.  nostri  .\Ion.  1.  4.  Gtg.  1. 
Ed.  Chab. 

71)  habiiit  (supsc.  habeat).  Msc. 
Orell.  M.  habet  ut  neque.  Ed.  Val. 
ex  ing.  sq.  Sivr. 

73)  Nee  recito.  Mss.  nostri  omnes, 
praeter  duos,  mss.  ap.  Pulm.  Torr,  et 
Bentl.  omnes,  ap.  Lamb.  alq.,  tres 
ap.  Bersm.  tres  ap.  Oberl.  quinque 
ap.  Comb.  Bad.  1.  alii  mss.  ap.  Pott, 
ap.  Orell.  omnes.  Edd.  ante  Aldum, 


LIB.   I.    SAT.   IV.  83 

Irli  kein  Caprius  liin  noch  Snlcius  :  warum   mich  fürchten?  70 

\W^l  kein  Laden  doch  Schriften  von  tnir,  kein  mixender  Pfeiler, 

■Welche  mit  Schweiss  voll  sudlo  das  Volk  und  iIcrino;;enes'  Hiinde! 

Nie  les'  Kinem  ich  vor  als  Freunden,  und  dazu  genütliigt : 

Weder  an  jeglichem  Urt,  noch  Jeglichem.     Lesen  doch  Manche 

Mitten  auf  olVcnem   Markt  ihr  Geschriebenes,  oder  im  Bade  :  75 

lialll  doch  der  Ton  im   umschlossnen  Gewölh'  anumthiglich !   Gecken 

Macht  dicss  Lust ,  die  nicht  es  bekümmert  ,  ob  wider  ilen  \\'ohlstand 

Solches  sie   thun ,  ob  gänzlich  zur  Unzeit.   —  — 

»Kränken  ergötzt  dich,« 
Heissl's,  »und   du  übst  diess  tückiscli  mit  Absicht.«  —  Sage,  woher  dn 
Diese  Beschuldigung  ninunst?     Wer  meiner  Geführten  im  Leben  80 

Ist  dir  Bürge  dafür?   Wer  ialscli  nachredet  ilcni  Freunde, 
Wer  ihn  in  Schutz  nicht  nimmt  bei  fremder  Bes<'liuldigung :  wer  nur 
Helles  Gelächter  der  Leute  bezweckt  und  die  Ehre  des  Witzbolds : 
Wer  andichten  uns  kann,  was  nimmer  er  sah:  ihm  Vertrautes 
Hehlen  nicht  mag:  ja  der  ist  schwarz;  den,  Römer,  vermeide!  85 

Oft  wohl  siehst  du  je  vier  beim   Mahl'  auf  dreien  der  Polster: 
Einem  davon  maclit's  Lust,  wie  er  kann,   zu  beträufeln  die  Andorn, 

quos  vidi,  omues,  et  Loch.  Ascenss.  76)  resonnt  voei.  Msc.  uost.  Gpli.  2. 

Azar.  Fca.  Both.  Doer.  Zell.  Pott.  Diiviq.  77)  aiU  aliud  quaevenles.  Ed.  Crato. 

Mein.  Orell.  Dlz.    Dlb.  Schm.  Wdm.  70)  Inquis.  Mss.  nostri  et  alionmi 

Krg.  Non    recito.       Mss.    ex    nostris  plericiue.     Edd.   ante  ßcntl.  vuigo,  t-i 

Bri.   1.    Mon.    4.    civialuor   ap.  Lamb.  Baxt.    Gesn.  Wetz.  Azar.  Fea.   laim. 

quatuor  ap.  Pott.  Ed.  .\ldiis,  sq.   Bas.  Bip.  Bur.  Schm.  Inquit.  Mss.  ex  no- 

527.    55.   80.  \'enet.    540.   44.   (ilar.  stris    Lips.    2    (a    1.  m.)   Bas.    1    (/ 

Miuet.  Lamb.  Xyl.  Cniq.  Fal)r.  Stepli.  supsc.)    Ürd.    3.    Gtg-.    1.    dno    mss. 

Cliab.   Bersni.    Torr.    1).    Heins.   Crat.  vetustiss.    ap.    Torr.   Bentl.    10.  cod. 

Bond.    Blum.     Dacer.     Tart.     Despr.  Sorb.    et   Bellov.    ap.    Val.    duo    ap. 

luvenc.  Batt.  Sandb.  Phil.   \al.  Heind.  Comb,  tres  ap.  Pott.   Ed.  Bentl.  (qui 

Camp.    Xon  recitem.   Mss.  ap.  Lamb.  restit.    et    def.)    sq.    Cun.    Sau.    Pliil. 

alq.  Neu  rccilem.    Ed.  Cun.    ex  iiig.  Franc.  Sivr.  Sandb.    Dorigb.  Wakef 

sq.  San.  Franc.  Dorigli.  Nee  recitem.  Heind.  Doer.  Zell.   Both.  l'ott.  Duviq. 

Edd.  Bentl.  Baxl.  Gesn.    Oberl.  Wa-  Mein.  Ürell.  ütz.   Dlb.   Wdm.  Krg. 

kef.    Wetz.    lahn.    Bip.  Bur.  —   cui-  80)    Haec   in    me.     I.d.  Loch.    — 

quam.    iM>s.    nostri    ad   nnum  omnes,  denique   horum.    Msc.    nost.    Bas.    3. 

et  aliorum.     Edd.  vulgo.     quicquam.  82)   quuvis   culpante  {alio  supsc.) 

Msc.    un.    ap.    Bentl.    un.    ap.    (Jesn.  Msc.  Orell.   M. 

Edd.     Bentl.    Cun.    San.    Val.     Baxt.  84)  non  iussu.   .Msc.  nost.   Gib.  2. 

Gesn.     Ubeil.    Wakef.     Franc.    Sivr.  Feae  1,  d. 

Bip.    Bur.    —     Nee    cuiquam    recito.  80)    videam.    .Mss.    nostri    Gtg.    1, 

.Msc.  nost.   Drd.   1.  —  atqite  coactus.  Bas.   3  (a   2.    m. )    —  videas  leclis. 

.Msc.  nost.  Dorv.  2.  Msc.   nost.  Mon.  4. 

75)  recitant.  Mss.    nosiri  Lips.    \.  87)  E  quihus.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 

Bas.   L  Gph.  3.    un.    ap.  Comb,  duo  Ex  quibus.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Gtg. 

ap.  Feam,  Ürell.  b.  d.  2.   duo  mss.  ap.  Feam.  —  unus.  Mss. 

6* 


S4 


HÖH.    SEKMONUM 


Praeter  eum  qui  praebet  aquam;   post  liiuic  qnoqne    potus, 
Coiidita  cum  verax  aperit  praecordia  Libi  r. 

90  Hie  tibi  coinis  et  urbanus  liberque  videtur 
Infesto  nig'ris:  ego  si  risi,  quod  ineptus 
»Pastillos  Kulillus  ölet,  (Jarg'onius  hireiiiu/c 
Lividus  et  mordax  videor  tibi.     Mevitio  si  qua 
De  Capitolini  furtis  iniecta  Petilli 

9ö  Te  corani  fuerit;  det'endas,  ut  tuus  est  mos: 
»Me  Capitolinus  eonvictore  usus  amieoque 
»A  puero  est,  causaque  moa  permulta  ro,ü,atus 
»Fecit,  et  ineolumis  laetor  quod  vivit  in  urbe: 
»Sed  tamen  admiror,  quo  pacto  iudiciuin  illud 

100  »Fugerit:«  hie  nigrae  sucus  loliginis,  haec  est 
Aerugo  mera;  quod  vitium   procul  atore  cliartis, 
Atque  aiiimo  prius,  ut  siquid  proraittere  de  me 
Possum  aliud  vere ,  promitto.     Liberius  si 


et  edd.  vulgo.  imus.  Mss.  alq.  ap. 
Feam,  Pott.  I5ad.  1.  (in  vetustioribus 
mss.  wms  et  i?nus  fere  distiiigui  iioii 
possmit.  (f.  A.  poet.  v.  32.)  Edd. 
Fea.  Pott.  Üuviq.  Doer.  Both.  —  avet. 
Mss.  uostri  omnes,  et  aliorum  fere. 
Schol.  Porph.  Edd.  ante  Bentl.  omnes 
et  recentt.  alq.  Sandb.  Bip.  Mein. 
Dtz.  Dlb.  Scbm.  Bur.  ai?iei.  Msc.  Cruq. 
1,  a  (vetnstiss.)  diio  mss.  ap.  Val. 
Recep.  etdef.  Hentl.  sq.  Cnn.San.Val. 
Wakef.  Pliil.  Franc.  Sivr.  Azar.  Heind. 
Both.  Doer.  Zeil.  Orell.  Wdm.  Krg. 
aviut.  Ed.  Dorigh. —  quamvis.  Msc.  nost. 
Gph.  3.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  ap.  Crnq. 

1,  un.  Ed.  Bas.  580.  quovis.  Msc. 
nost.  Gth.  2.  (sed  quavis  tnetnr  et 
expl.  Seh.  Acr.)  —  asiievfjcrc  inul- 
tos.  Msc.  nost.  Drd.  4. 

88)  qui  praebet,  aqua.  Ed.  Muret. 
(q.  V.  ad  Ter."  Enn.  5,  8,  57).  refut. 
Fea.  Ed.  Bur.  —  et  post  hiair.  Msc. 
nost.  (iph.  3. 

89)  Candida  cum  vevaa'.  Mss.  ap. 
Lamb.  alq.  un.  ap.  Torr.  —  prae- 
coi'dia  Bacchus.  Ed.  Sanad.  ex.  ing. 
sq.  Dorigh. 

92)  Rii/i/ius.  .Msc.  nost.  Lips.  2. 
laeck.  1.  —  Gargonius.  Mss.  noslri 
Lips.    3.    Dess.    1.   Mon.   1   (a  2.   m.) 

2.  4.  (jth.  2.  Dorv.  l.mss.Bentl.    6.    9. 


Oberi.  A.  OrcU.  b.  S.  Ed.  Bentl.  (qui 
restit.)  sq.  Cun.  San.  Franc.  Sivr.  Wa- 
kef. Dorigh.  Both.  Heind.  Zell.  Mein. 
Grell.  Dlb.  Srhm.  Wdm.  Krg.  Gor- 
gonius.  Mss.  nostri  plures ,  Orell.  c. 
d.  p.   M.  Edd.  vulgo  (cf.  Sat.  2,  27). 

93)  Invidus.  Mss.  alq.  ap.  Feam 
et  Comb.  Edd.  Venet.  48L  .Mediol. 
48(3.  —  ac  mordax.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
sq.  San.  Franc.  Sivr.  —  videor  tibi 
(nulla  iuterrog.)  Edd.  vett.  quas  vidi, 
ante  Aid.  lil.,  et  Ascenss.  Azar. 
Wakef.  videor  tibi?  Sic  edd  vulgo 
post  Aid.  111.  videar  tibi?  Ed.  Sanad. 
ex  ing.  sq.  Phil.  Franc.  Sivr.  Durigh. 
—  si  qua.  Mss.  et  edd.  vulgo.  a« 
quae.  Mss.  nostri  Lips.  2  (sed  a 
supsc.)  Mon.  1.  2.  4.  Citg.  1.  duo 
mss.  ap.  Yal.  Bad.  1.  laeck.  1.  Ed. 
D.  Heins. 

94)  Capitolinis.  Mss.  nostri  Dess.  1, 
Mon.  2.  4.  Gtg.  1,  un.  ap.  Bersm. 
duo  ap.  Oberl. 

95)  defendas.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
defensas.  Mss.  nostri  Mon.  4.  5  {d 
supsc.)  Bas.  3.  Gesn.  3.  Orell.  S. 
defendis.  Duo  mss.  ap.  Feam.  dcfen- 
des.  Msc.  nost.  Dorv.  2.  defenses. 
Ed.  Cuning.  ex  ing. 

96)  a7/iico  ( om.  que).    Mss.  nostri 


LIB.   I.    SAT.   IV. 


85 


Ausser  dem  Herrn  des  Gelngs ;  doch  bald  auch  diesen   im  Trünke, 

Wann  ihm  der  Wahrlieilsfreund ,   Gott  Liber,  den  Busen  erölTncl. 

Der  nun  scheint  dir  ein  heitrer  Genoss,  freimüthig  und   witzig,  90 

Dir,  der  Schwarzes  verwünscht:  ich,  weil   ich  gelacht,  dass  der  Lafle 

»Würzmorsellen  verhaucbet,  Rufdl,  Gargonius  Bocksdufl,« 

Ilamisch  erschein'  ich   dir   gleich    und  ein  Hissiger.     Sei's,  dass  im  Beisein 

Deiner  der  diebische  Streich  des  Petillius   Capitolinus 

Käme  zur  Sprach\  und  du  nähmst  ihn  in  Schutz,   in  der  Art  wie  du  pflegest:  95 

»Mir  ist  Pelillius  Kreimd  und  Lebensgeiiosse  von  kitin  aul 

»Immer  gewesen:  er  hat  tüi'  mich  gar  Manches  auf  Bitten 

»Früher  gethan;  mich  erfreufs,  dass  sicher  er  lebt  in  der  Hauptstadt: 

»Wunder  jedoch  bleibt  mir's,  wie's  zuging,  dass  er  dem  Rcchlsspruch 

»Also  entschlüpfte:«  ja,  diess  isi  Blackfischschwärze,  ja  diess  ist  100 

Eiteler  Host.     Dass  solch    Unheil  stets  fern  vom  Papier  mir 

Sein  werd',  und  vom  Herzen  zuvor:  ja,  wie  irgend  ich  etwas 

Kann   aufrichtig  verheissen  von  mir,  so  vcrheiss'  ich  es.     Red'   ich 


Dorv.  1.  2.  \ir\.  1.  Mon.  4.  Bas.  3. 
ap.  Lamb.   alq. 

OH)  iricolomis.  Mss.  nostri  Dess. 
1.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Gth.  2.  iin. 
ap.  Pulm.  duo  ap.  I^prsm.  (et  v.  119.) 

00)  amniiror.  Mss.  nostri  Mon.  1.  2. 
Bas.   1.    Gtg.   1. 

l(J(i)  sHCus.  Mss.  nostri  plerique 
et  oplt. ,  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  3. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  Gth.  2. 
Mss.  ap.  Feam  permulti,  tres  ap. 
Oberl.  lacrk.  1.  Edd.  vett.  alq.,  Ve- 
nel.  478.  70.  Flor.  482.  Oreil.  Dtz. 
Dil).  Sclim.  Wdin.  (cf.  \Vagn.  Or- 
thogr.  Verg.  p.  47").  Harlts  ad  Cel- 
lar.  p.  365  sq.)  succus.  Edd.  vuigo. 
fucus  Fca  adscivit  ex  imo  nisc.  — 
loliginis.  Sic  edd.  vulgo  (v.  Noiten. 
Lex.  p.  107).  lolliginis.  Mss.  nostri 
pleriqne,  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.   Mon. 

1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  Bil.  1  (a  2.  m.) 
Bas.  1.  3.  Glli.  2.  mss.  ap.  Torr, 
duo  ap.  Bersm.  quinque  ap.  Feam. 
(v.  Fabr.  not.)  Edd.  A  enet.  470. 
Flor.  482.  Lamb.  Fca.  —  Post  fu- 
gerit  vulgo  puncto  distinguunt. 

101)   (ifore.    Mss.    nostri    Lips.  .1. 

2.  3.    Ment.  Dess.    1.  2.  3.    Mon.  2. 

3.  4.  5.  Gph.  3.  Gth.  2.  mss.  ap. 
Lamb.  plrq.  et  optt.  Cniq.  omucs, 
praeter  6.   Pulm.    I  —  1.    quatuor  ap. 


Bersm.  Ed.  Lamb.  (qui  restit.)  Cruq. 
Hersni.  Bentl.  Baxt.  Gesn.  Ciui.  San. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Azar.  Wakef.  Both. 
Heind.  Zell.  Mein.  Ürell.  Dtz.  DIb. 
Scbm.Wdra.  Krg.  (v.  Itprr.  ad  Valer. 
Flaccum  3,  620.)  affore.  Mss.  nostri 
Brl.  1.  Drd.  2.  4.  Bas.  1,  3.  Gtg. 
1.  2.  (ipli.  2  {h  supsc.)  msc.  Pulm. 
10.  Cniq.  6.  tres  ap.  Torr.  Edd. 
Mediol.  477.  86.  Burm.  —  abfore. 
Mss.  nostri  Mon.  1.  Drd.  1.  3.  Gph.  1. 
msc.  Pulm.  6.  Edd.  vett.  ante  Lamb. 
omncs  et  Mur.  Xyl.  Fabr.  H.  Sicpb. 
Cbab.  D.  Heins. 'Torr,  (qui  def.  ) 
Bond.  Daccr,  Tart.  Despr.  luvenc. 
Batt.  Sandb.  Dorigli.  Wetz.  Fea.  Camp. 
Pott.  Duviq.  Bip.   Bur.   lahn. 

102)  Uli  si  (supsc.  ei).  Msc.  Orell. 
S.M.  si  quid  (seiuiictim).  Vulgo.  si- 
quid.  Mss.  nostri  Lips.  3.  Brl.  1. 
Edd.  Cruq.  H.  Stepb.  Wdm.  si  qui. 
Ed.  Loch,  (qui  expl.  aliqtto  modo) 
et  Fea,  nihil  monens.  —  o  si  quid. 
Ed.  Val.  e  coiii.  —  pro  me  (supsc. 
vel  de  me).  Msc.  nost.  Bas.   1. 

103)  Possim.  Msc.  nost.  Gph.  2 
(u  supsc.)  Pulm.  4.  Ürell.  6.  Ed. 
Val.  —  aliud.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Dess.  1.  3;  Mon.  1.  2.  4.  5.  Bas. 
1.  3.  Gph.  1.  Ed.  Aldus  (qui  restit.) 
et  post  cum  vtdgo.  aliquid.  Mss.  no- 


86  HOEi.    8ERM0NUM 

Dixero  quid,  si  forte  iocosius;  hoc  mihi  iuris 
lOj  Cum  venia  dabis.     insuevit  pater  optimiis  hoc  ine, 
Ut  fiigerem ,  cxeniplis  vitioruni  quaeque  notando. 
Cum  me  hortaretur ,  parce,  i'rugaliter,  atque 
Viverem  uti  contentus  eo ,  quod  mi  ipse  parasset : 
»Nonne  vidcs,  Albi  ut  male  vivat  filius ,  utque 
110  »Barus  inops?  mag-uum  documentum,   ne  patriam   rem 
»Perdere  quis  velit.«    A  turpi  nieretricis  amore 
Cum  deterreret :  »Seetani  dissimilis  sis  I« 
Ne  sequerer  moechas,  concessa  cum  venere  uti 
Possem:  »Deprensi  non  bella  est  fama  Treboni,« 
115  Aiebat:   »sapiens,  vitatu  quidque  petitu 

»Sit  melius,  causas  reddet  tibi:  mi  satis  est,  si 
»Traditum  ab  antiquis  morem  servare  tuamque, 
»Diuu  custodis  eges,  vitam  famamque  tueri 

stri   Lips.  1.  2.    Meiit.    Drd.   1.  2.  4  ap.  Bersm.  un.  ap.  Comb.  Orell.  h.  M 

et   a.    Dess.   2.    Mon.  3.    Gph.    2.  3.  (supsc.) 

Gtg.  1.2.   Gth.  2.  mss.  ap.  R.  Stepli.  110)    ßants.    Mss.    noslri   Lips.   1. 

duo  ap.  Pulm.  dno  ap.  Comb.  Bad.l.  2  (a  2.   m.)  Dorv.  1.  2.  .Meut.  BrI.  l 

Orell.  d.  Edd.  vett.  ante  Aldum  quos  (r  supsc.)   Mon.  3.  Ürd.  1.  4.   Gtli.  2. 

vidi,   omnes,  et  Ascenss.  Fea.   lahn.  niss.    tres   ap.   Pulm.    Cruq.    2.  6.  7. 

—  illud  vere,  Msc.  nost.  Drd.  3.  — •  un.  ap.  Torr,  alii  ap.  Bentl.  plerique 
aliud  vere,  promitto.  Sic  dist.  Bentl.  mss.  ap.  Val.  Orell.  b.  c.  d.  p.  M. 
sq.  Baxt.  Gesn.  Heind.  Doer.  Both.  laeck.  1.  Edd.  Flor.  482.  Venet.  483. 
Jahn.  Pott.  Duviq.  Camp.  Mein.  Orell.  86.  92  (Piuc.J  94.  95.  98.  540.  44.  53. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  aliud:  vere  Mediol.  508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
promitto.   Sic  reliqui  distiogviunt.  Ascenss.  Aldinae,  Bas.  527.  55.  Glar. 

105)    insuevit  —  hoc  me.  Mss.  no-  Muret.    Fabr.    Crat.  D.    Heins.   Burm. 

stri   omnes    (modo    haec  me    Brl.   1).  Bentl.  Cun.  Wakef.  Wetz.  Mein.  Dtz. 

Edd.   vulgo.    (v.    Steph.   Dialr,   2.  et  Wdm.  —  Bai-rus   Mss.  noslri  Gph.  1. 

Bentl.)   insevit.   Msc.  un.  ap.  Bersm.  Dess.  2.  alii  mss.  ap.  Val.  Orell.  S. 

Bentl.  6   (a  2.  m.)    Edd.    Flor.  482.  Comm.   Land.  Turneb.   Adv.    14,  28. 

Landin.  comm.    insacvit.  Venet.  483.  Edd.   Mediol.  486.  Lamb.  Xyi.  Cruq. 

86.    Loch,    insevit    —    hoc    mi.    Ed.  H.    Steph.    Bas.    580.     Chab.    Bersm. 

Lamb.  e  coni.   sq.   Chab.  Bersm.  i?i-  Bond.  Torr.  Dacer.    Tart.  Despr.    lu- 

slituit.   Msc.   ap.   Comb.  venc.  Batt.  Baxt.  Sandb.   (Jesn.  Azar. 

107)  Cum  me  —  parasset.  Cil.  Fea.  Both.  Heind.  Doer.  Zell.  Camp. 
Prisciau.  16,  2,  16.  —  utque.  Msc.  Pott.  Duviq.  Rip.  Bur.  lahn.  Orell.  Dlb. 
nost.   Lips.  1  (a  2.  m.)  Schm.   Krg.    Bai-rhus.   Edd.    Mediol. 

108)  Vivere.  Mss.  nostri  Mou.  1.3.  477.  Venet.  478.  79.  —  Baius.  Mss. 

—  quod  mihi  ipse.  .Mss.  nostri  Lips.  nostri  Lips.  3.  Mon.  1.  2.  4.  5.  Dess. 
1.  2.  Dess.  1.  Gph.  1.  Mon.  3.  —  3.  Bas.  3.  Gtg.  1  (r  supsc.)  mss. 
pararet.  Msc.  nost.  Dess.  1.  uu.  ap.  Pulm.  2.  3.  10.  Cruq.  1,  a — d.  4. 
Bersm.  parassem.  Msc.  Bentl.  2.  un.   ap.   Bersm.  ap.  Bentl.  plrq.   alii 

109)  ut    vivat   male.    Ed.    Cuning.    mss.  ap.  Val.    Farus.  Msc.   Cruq.  9. 

—  filitis ,  atque.  Mss.  nostri  Dess.  1.  tres  optt.  ap.  Torr,  alii  mss.  ap. 
Gph.  2.  Lips.  1  (m  supsc.)  duo  mss.    Bentl.  et  Feam.  Bartus.  Mss.  duo  ap. 


LIB.    I.    SAT.    IV. 


87 


Freier  einmal   und   selierz'   ich  zu  dreist  :  so   ^cstiitto  mir  dieses 

Naeiisielitsvoli :   es  ficwöliiito  mich  sn  mein    licftliclier  Valer, 

r>ass  ieli   l'nr  je^iielien   Kelil   Ueispiele   mir   merkend  ,    ihn  miede. 

Wolle  er  micli  eiiisl   anfmunlern,  dass   sparsam,   massig;'  ^cniessend , 

Gern  mich  hegniifjend  mit  dem,   was  Er  mir  erworlien,  ieli   leide: 

»Siehst  du,  wie  Albius'  Sohn  gar  jaminerlicli   leb!   und  wie  Imlllos 

»Barus?   Ein  ernster  Beleg  zur  Warnung,  das  Erbe  des  Valers 

»Nicht   zu  vergeuden.«     Bezweckt'   er,  der  Bulilerin  seliim|illiclie  Liebschalt 

Mir  zu  verleiden:    »o  gleiche  nur  niemals  einem  Sccianns!« 

Dass  nicht  lockere  Frau'n  mich  veiieiteten,   stände  vergönnte 

Liebe  mir  frei:  »nicht  hnbsch    ist   Trebonius'   lUd",  des  erla|i|ilcn,(( 

Sprach  er,  »es  wird,  was  besser  zu  tlieh'n  sei,  was  zu  ersirehen, 

»Einst  nach  Gründen   der  Weise  dir  darthun:  mir  ist  es  gnügend, 

»Wenn  ich  der  älteren  Welt  herkömmliche  Weise  bewahrend, 

»Dir  als  Hijter,  so  lang"  es  dir  Kofh  tliut,  Leben  und  Ehre 


105 


HO 


115 


Bersm.  uu.  ap.  Bentl.  Balbits.  Mse. 
nost.  üess.  1.  nn.  ap.  ßersin.  Cla- 
rus.  Msc.  nosl.  Drd.  3, 1.  j9ö/?w,  Ba- 
nis.  Mss.  ap.  Val.  Pti/tis  inops.  Msc. 
(Jesn.  2  (a  I.  m.)  Ed.  Val.  —  ut 
qui.  Msc.  Bentl.  10.  lüde  Bentl.  coni. 
Panis  inops  s.  Fanis  inops.  Hoc  re- 
cep.  San.  Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 

111)  (/tii  velit.  Msc.  nost.  Ment. — 
al  turpi.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Mon.  5. 
Bas.  1.  3.  (itg.  1.  2.  msc.  un.  ap. 
Comb.  Orcll.  c.  S.  Edd.  Mediol. 
477.  8().  Flor.  -182.  Venet.  478.  79. 
83.  80.  Loch.  Colon,  s.  a.  Ascens.  1. 
ac  tur])i.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Drd. 
1.  (litt  turpi.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Mon. 
1.  2.   Ürd.  2. 

112)  deterrerer.  Mss.  nostri  Lips. 
l.  2  (a  1.  ni.)  —  Scetani.  .Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.3.  Dorv.  1.  2.  Ment. 
Brl.  1.  Dcss.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Drd.  1.  4.  Gph.  I.  2.  3.  Gtg.  1. 
Bas.  1  (supsc.)  mss.  ap.  R.  Steph. 
ap.  Pulm.  et  Bentl.  omnes.  Crnii.  1, 
trcs.  6.  tres  mss.  ap.  Bersm.  ap. 
Torr,  et  Pott.  plrq.  tres  ap.  Obeil. 
octodecim  ap.  Feani.  Orell.  d.  Edd. 
Bentl.  (qui  restit.)  sq.  Cun.  San.  Phil. 
Franc.  Sivr.  Dorigh. Wakef.  Fea.  Botli. 
Heind.  Zell.  lahn.  Pott.  Duviq.  Mein. 
Grell. Dtz.  Dlb.Wdni.Krg.  —  Sectani. 
Mss.  nostri  Dess.  1.   Drd,  3.   Mon.  4. 


Bas.  3.  (itg.  2.  msc.  Cruq.  1,  uu. 
Edd.  ante  Bentl.  vulgo  et  Baxt. 
Sandb.  (iesn.  Batt.  Azar.  Wetz.  Doer. 
Camp.  Bip.  Schm.  Bur.  Cetairi.  Msc. 
Cniq.  7.  Selani.  Msc.  Cruq.  2.  Orell. 
S.  M.  Scutat'i.  Msc.  un.  ap.  Torr. 
Scantini  coni.  Göttling. 

113)  Nee  sequercr.  Msc.  nost  Bas.  3. 

II  I)  (leprensi.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
deprelietisi.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Dcss.  3. 
Mon.  3.  Drd.  2.  (iph.  2.  tilg.  1.  2. 
Edd.  vctt.  Mediol.  477.  8t).  Flor.  482. 
Venet.  478.    79.   83.   80.   92  (Pinc.) 

—  Trebonis.  .Mss.  nostri  Dorv.  1.  2. 
(!pli.  1.  2.  Drd.  4.  mss  ap.  B.  Stepli.  nn. 
ap.  Bersm.   Trebini.  Msc.  nost.  Lips.  I . 

115)  vitatum  quidque  petihivi.  Mss. 
nostri  Lips.  3.  Mon.  3,  Gtg.  1.  — 
quudque  petitu.  Mss.  nostri  .Mon.  1. 
Bas.  1.  Gtg.  2.  Hpli.  3.  msc.  ap. 
ToiT.  un.  ap.  Comb.  un.  ap.  laeck. 
Edd.  Aid.  L  Cun.  San.  .\zar.  quidve 
petitu.  Msc.  nost.  Drd.  3.  coni.  Kal)r. 
et    Docr. 

110)    eausiiin.    Msc.    nost.   Mon.   3. 

—  reddat  tibi.  Mss.  a|).  Torr.  Edd. 
Cun.  San.  tibi  reddet.  Msc.  nost.  Mon.  1 . 
rcddit.  Msc.  nost.  Dorv.  1.  —  sed 
viihisat,  si.  Mss.  nostri  (Jlg.  2.  Drd.  3, 
a.  (iph.2  (a2.  m.)  diu)  mss.  ap.  Val. 

118)  Ctmi  custodis.  Msc.  Obcrl.  C. 
ftnnani  vitamque.  Msc.  Fcae  2,  i. 


'  ' 


88  HÖR.    SERMONUM 

»Ineoluinem  possuni ;  siiuul  ac  duraverit  aetas 
120  »Membra  animuinque  tuum,  nabis  sine  cortice.«     Sic  nie 
P^orniabat  puerum  dictis ;  et  sive  iubebat 
Ut  lacereai  quid:  »llabcs  auctorem^  quo  facias  hoc;« 
Unum  ex  iudicibus  selcctis  obiiciebat: 
Sive  vetabat :  »An  hoc   inhonestum  et  inutile  factu 
125  »Necne  sit,  addubites ,  flagret  rumore  malo  cum 
»Hie  atque  ille  V«  Avidos  vicinum  funus  ut  aegros 
Exanimat,  mortisque  metu  sibi  parcere  cogit: 
Sic  teueres  animos  aliena  opprobria  saepe 
Absterrent  vitiis. 

Ex  hoc  ego  sanus  ab  illis, 
130  Perniciem  quaecumque  ferunt;  mediocribus,  et  quis 
Ignoscas,  vitiis  teneor.     fortassis  et  istinc 
Largiter  abstulerit  longa  aetas,  über  amicus, 
Consilium  proprium,  neque  enim,  cum  lectulus  aut  me 
Porticus  excepit ,  desum  mihi :   »Rectius  hoc  est : 
135  »Hoc  faciens  vivam  melius  :    sie  dulcis  amicis 

»Occurram :  hoc  quidam  non  belle  ;   numquid  ego  illi 

119)  Incolomem.  Mss.  nostri  Dess.  voc.  abicit,  conicit,  eicit,  inicit,  obi- 
1.  3.  i\lon.  1.  2.  Gth.  2.  v.  sap.  cit,  proicit,  reicit,  suhicit.  Sic  in 
V.  98.  —  possum.  Mss.  nostri  et  alio-  mss.  nostris  1.  Sat.  6,  32.  iiiiciut. 
mm  fere  omnes.  Diomed.  cit.  ap.  39.  deicere.  G9.  ohiciet.  II.  Sat.  3,  lüO. 
Cruq.  Edd.  Ascens.  IV.  Cruq.  Bentl.  proicere  cett.  Has  formas  coiitractas 
(qui  def.)  Baxt.  Cun.  San.  Franc.  Wagner,  ap.  Virgilium  ubique  re- 
Sivr.  Uorigh.  Gesn.  Oberl.  Comb,  stituit,  q.  v.  Orthogr.  Vergil.  p.  445. 
Wakef.  Azar.  Fea.  Wetz.  Heind.  ßotli.  et  Kortte  de  iisu  peimutatarum  vo- 
Doer.  Zell.  Pott.  lahn.  Mein.  Orell.  calium  ap.  Harles  Ortiiogr.  II.  p.  39 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  —  possim.  sqq.  Sed  Gellius  IV,  17  in  bis  com- 
Mss.  nostri  .Mon.  2.  Gph.  1.  Gtg.  2.  positis  post  breves  praepositiones  dn- 
un.  ap.  Oberl.  alii  mss.  ap.  Comb,  plex  t  retineri  iubet:  „secunda  enim 
et  Val.    Edd.  reliqni  fere  omnes.  littera  in  bis  verbis  per  duo  ii,  non 

120)  Me  sie.   Ed.  Dorigh.  per  unum  scrlbenda  est."'  qua  de  re 

122)  cuj'  facias.  Msc.  ap.  Oberl.  pluribns  disputat  Spald.  ad  Quintil. 
qiiod  facias.  Msc.   nost.  Bas.  3.  I,  4,    II.    qui    recte  vidit,    simplex  i 

123)  electis.  Mss.  nostri  Lips.  2  in  bis  compositis  modo  locum  babere, 
(s  erasum)  3.  Dess.  1.  2.  3.  Mon.  cum  prior  syllaba  brevis  maneat,  in 
1.  2.  3.  5.  Gph.  3.  mss.  ap.  Lamb.  prosa  oratione  et  in  nonnullis  poeta- 
alq.  tres  ap.  Bersm.  duo  ap.  Oberl.  rum  locis.  Nos  cum  Bentleio,  subtili 
Septem  ap.  Pott.  Orell.  p.  M.  —  obi-  harum  rerum  arbitro,  duplicatum  i 
ciebat.   Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.   Mon.  in    eiusmodi    compositis    ex    vulgari 

1.  2.  2,  b.  3.  4.  5.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.    usu,    vel   contra    codicum    multorum 

2.  3.  4.  Pas.  1.  3.  Gtg.  1.  2.  Gtli.  2.  scripturam,  retinemus,  simplex  f,  ubi 
msc.  Orell.  6.  (Composita  verbi  iacio  Codices  conspirant ,  modo  post  lon- 
in  mslis  permultis  etiam  vetustis-  gam  praepositionem  ( ut  II.  Sat.  3, 
simis    alterum    i  fere   elidunt,    ut    in  100.  proicere)   admittimus). 


LIB.   I.    SAT.    IV.  89 

»Schütze  vor  jeder  Gefahr.     Hat  erst  ein  reiferes  Alter 

»GHederund  Sinn  dir  gestärkt :  dann  brauchst  du  zum  Schwimmen  den  Kork  nichi."   120 

Also  bildet'  ei'  früh  durch  Sprüche  den  Knaben;  und   hiess  er 

Dieses  mich  thun ;  »da  hast  du  ein  Vorbild ,   also  zu  handeln  !<( 

Sprach  er,  und  naunt'  aus  der  Zahl    der  erlesenen  Iliihlcr  mir  einen. 

Jenes  verbot  er :  »ob  Solches  zu    thun  unrühmlich  und  schadlicli 

»Sei,  ob  nicht,  kann  Zweifel  dir  sein,  da  ein  übeler  Huf  doch  125 

»Den  und  jenen  verfolgt?« —  Wie  gierige  Kranke  des  Nachbars 

Grabzug  schreckt,  und  Enthaltung  gebeut  aus  Angst  vor  dem  Tode: 

So  schreckt  zarte  Gemüther  die  Schmach  aus  fremder  Verschuldung 

Oft  von  Vergehungen  ab. 

So  blieb  ich  genesen  von  solchen 
Lastern,  aus  denen  Verderben  envächst.     Von  geringeren  Fehlern,  130 

Denen  verzeihen  man  darf,  bin  ich  frei  nicht.     Möglich  dass  hievon 
Reichlich  hinweg  noch  nimmt  ein  längeres  Leben,  der  Freunde 
Freimuth,  eigener  Rath.     Denn  sei's  nun,  dass  mich  das  Ruhbett 
Oder  die  Hall'  aufnimmt ,  nie  fehl'  ich  mir.     »Dieses  ist  edler.«  — 
»Mach'  ich  es  so,  dann  leb'  ich  zufriedener. ((   —  Also  begegn'  ich  135 

»Holder  dem  Freund.«  —  »Nicht  hübsch  macht  der's.  Könnt'  Aehnliches  ich  wohl 

124)   facln.    Mss.    noslri   Lips.    3.  128)  ohprohTia.    Mss-    nostri  Lips. 

Dess.  1.  Mon.  2,  b.  5.   Gtg.  2.  Bas.  3  1.    2.    BrI.   1.    Dess.    1.    3.    Mon.    1. 

(a    1.  m.)    quatuor    mss.    ap.    I'ulm.  3.  4.   Gtg.  1. 

duo    ap.    Bersm.    Orell.   S.    p.    Edd.  131)  Ignoscat.  Mss.  nostri  Lips.  1 

vulgo.  factum.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  2.  (.s-  siipsc.)  Dess.  1  (.«  supsc.)  Gph.  3. 

Lips.   1.  2.  Brl.  1.  Dess.   2.   3.  Mon.  Slsc.    Bad.    1.    —  vitiis  tenlor   coni. 

1.2.3.4.  Drd.  1.  2.  3.4.   Gph.  1.3.  Despr.   et  Wakef.    ad  Lucr.    3,  313. 

Bas.  1.  3  (a  2.  m.)  Gtg.   1.  rjth.  2.  —   fortasse    sed   istinr.     Msc.    nost. 

mss.    quinque   ap.  Pulm.    ap.  Lamb.  Mon.  2,  b.    —   istinc.    Mss.    et   edd. 

plrq.    ap.    Cruq.    omnes    (qui    prob.)  vulgo.    isihinc.    Edd.    Bas.    5-05.    80. 

ap.  Torr,  omnes,  Orell.  .b.  c.  d.  Edd.  Dorigh.  Azar.  Wetz.  Fea.  Both.  lahn. 

Aid.   1.  Lamb.  Ed.  I.  Bersm.  Heind.  132)  ahstulerint.  Mss.  nostri  Lips. 

Lünem.  Zell.  ]     o.    Dorv.   1.  2.    Dess.   1.    Drd.  2. 

12.5)  adduhilas.  Duo  mss.  ap.  Feam.  3.  4.    Mon.    2.    3  (n  eras.)    Bas.    3. 

««rfM/yj/e.v.  Mss.  nostri  Mon.  2.  6.  Orell.  Gph.  3.  Gtg.  2.  duo  mss.  ap.  Pulm. 

d.Edd.  Venet.483.  80.  Loch,  ö«  rfw«-  "n.    ap.  Bersm.    Oberl.  A.    Orell.  c. 

/OS.  Msc.  nost.  Dess.  3.  Uli.  ap.  Bersm.  d  (a  1.   ra.) 

—  fragrel  rumore.    Msc.  nost.  Gph.  3.  1^3)  nee  enirn.  Edd.  Bas.  527.  55. 

msc.  ap.  Lamb.  Bos.  .\nimadv.  p.  .58.  ^^-  ^^"-   '^^^-  ^3. 

Edd.   Clin.  San.  doleal  rumore.   Msc.  134)  excipiet.   Msc.  nost.  Gph.    1. 

nost.  Drd.  1.  malorum.  Msc.  Orell.  b.  Orell.  S  (excepit  supsc.) 

126)  vides  vinnum.  Mss.  alq.  ap.  135)  Hoc  faciam.  .Msc.  nost.  Gph. 
Lamb.  et  R.  Steph.  un.  ap.  Pulm.  1-  —  melius  vivam.  Msc.  nost.  Mon.  3. 
un.    ap.    Taib.    quatuor     ap.     Bentl.  'res  mss.  ap.  Feam. 

octo  ap.  Val.  sex  ap.  Pott.  Orell.  p.         136)  numquld.    Mss.  et  edd.  vulgo. 

127)  Exanimet.  Msc.  nost.  Gph.  1.    mim  quid  (seiunctim).  mss.  ap.  Torr. 


90 


HOK.    .SERMONUM 


»Tnpnxdons    oliin  faciani  «iinileV«   Haec  ego  niecAim 
Conprossis    agito  labris  ;  ubi  quid  datur  oti, 
Inludo  chartis.     Hoc  est  mediocribtis  illis 
I40  lOx  vitiis  unum :  cui  si  concedcre  nolis, 
INTulta  poetarum  veniat  maniis,  auxilio  quao 
Sit  mihi :    nam  multo  plures  siimus  ;  ae  vcluti  te 
ludaei  cogemus  in  hanc  concedcre  turbani. 

Satira  V. 
ITER  BRUNDISINUM. 

Egressum  magna  nie  excepit  Aricia  Roma 
Hospitio  modico;  rhetor  comes  Heliodorus, 
Graecorum  longo  doctissiraus.     inde  Forum  Appi, 
Dijft'ertum  nautis  cauponibus  atquc  malignis. 


plrq.  Pnlm.  4.  msc.  ap.  Cauter.  Edd. 
Cruq.  H.  Steph.  Baxt.  Gesn.  Roth. 
Wakef.  nwnquam  ego  ne  Uli.  Msc. 
FVae  2,  i  fa  1.  m.) 

137)  Inprudetts.    Mss.  nostri  Lips. 

1.  2.  3.  BrI.  1.  Mon.  1.  2.  2,  b. 
Dess.  2.  3.  Drd.  1.  —  hoc  ego.  Ms.s. 
nostri  Drd.   2.  3. 

138)  Conpressis.  M.ss.  nostri  Drd.  l, 
Mon.  2.  Dess.  3.  compreiisis.  Msc. 
Feae  2,  i.  composilis.  Msc.  FeaeO,  a. 
cum  pre.ssis.  Msc.  nost.  Gpli.  3.  — 
lahiis.  Msc.   nost    Mon.  5. 

139)  llludo.  Mss.  nostri  alq.  Edd. 
vulgo.     Inludo.    Mss.    nostri    Mon.  2. 

2,  b.  4.  (Uli.  2.  Includo.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  msc.  ap.  Fabr.  Incumho. 
Mss.  nostri  Lips.  1  {incombo ,  scd  u 
supsc.)  2.  3.  Dorv.  2.  Mcnt.  Dess.  2. 
Drd.  I.  (iph.  3.  Bas.  1  (a  1.  m.) 
Bri.  1  (ud  niarg.)  msc.  Orcll.  p.  — 
cartis.  Mss.  nostri  Drd.  1.  Dess.  2. 
Bas.  3.  Mon.  1.  3.  5.  Gph.  3.  kar- 
tis.  Msc.  nost.  Dess.  1.  noHs.  Mss. 
et  edd.  viilgo.  iioles.  Ed.  Bcntl.  ex 
coni.  non  vis  (>iolis  supsc).  Msc. 
Grell.  M. 

141)  veniat.  Mss.  nostri  plrq.  et 
optt.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Mon. 
I.  2.  3.  4.  5.  Drd.  1.  3.  4.  Brl.  1. 
Bas.  3.  Gtg.  1.  2.  Gph.  3.  Gtli,  2. 
Mss.  ap.  Pott,  omnes,  Grell,  b.  c. 
Edd.    vulgo.    —   veriiet.   Mss.    nostri 


Dess.  3.  Bas.  1.  Dorv.  2.  (iph.  i. 
un.  ap.  Ber.5ni.  Bentl.3.  Grell,  d.  VA. 
|).  Heins,  (qiii  indnx.)  sq.  Tart.  Despr. 
Invene.  Benll.  (qni  def.)  8ivr.  Azar. 
Fea.  Hcind.  Zell.  lahn.  Dnviq.  Mein. 
Grell.  Bur.  Dtz.  Dib.  Sehm.  Wdm. 
Krg.  —  auxilio  quac.  Mss.  nostri 
Lips.  3.  Brl.  1.  Dess.  3.  Mon.  2,  b. 
Ras.  1.  Gth.  2.  Gig.  1.  Gph.  3.  duo 
mss.  ap.  Bersm.  Turneb.  Adv.  2,  2. 
Edd.  Mediol.  486.  Aid.  L  II.  IIL 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  Mur.  Xyl. 
Fabr.  H.  Steph.  Cruq.  Torr.  Bond. 
D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr.  Bentl. 
et  post  cum  vulgo.  —  auxilioque. 
Mss.  nostri  Lips.  i.  2.  Dess.  1.  2. 
Drd.  l.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5. 
Gph.  1.  Bas.  3.  Gt^.  2.  mss.  qua- 
tuor  ap.  Pnlm.  ap.  Torr,  et  Lamb. 
alq.  mss.  ap.  Turneb.  et  Ganter,  duo 
ap.  Bersm.  tres  ap.  Taib.  laeck.  1. 
Edd.  Mediol.  477.  508.  512.  Venet. 
478.  79.  94.  95.  98.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  Lamb.  Cliab.  Bersm.  Burni. 
iiuxiliumque.  Edd.  Flor.  482.  ^'cnct. 
4S:5    8().  92  (Pinc.)  Loch. 

142)  Sint  7nihi.  Cnn.  coni.  — ■  iam 
na/llo.  .Msc.  nost.  Mon.  2.  —  el  ve- 
luli  te.   Msc.   nost.  Bas.  3. 

143)  cogamu.s.  Ed.  Mediol.  512. 
K  Bcntl.  coni.  recep.  Cun.  San.  Franc. 
Dorigli.  —  concederc  sectam.  Msc. 
ap.    \'al. 


LIR.    I.    SAT.    IV.    V. 


91 


»ürivursichtig  vielleicht  einst  limn?«     Dergleichen  erwäg'  ich, 
Lipp"   ;inf  Lippe  gepresst ,  Cur  mich,     (üobt's   einige  Müsse, 
[{ring'   i(ii  es,  mir  zum  Scherz,   zu  Papier.      Gleich  dieses  ist    einer 
Jener  gelinderen  Fehler :  und  schenkst  nicht  dem  du  Gewährung , 
Kommt  alsbald  von  IVteten  ein  m;i(liliger  Schwärm  mir  zu  Hülle. 
Denn  viel  mehrere  sind  wir  an  Zahl :  und  gleich   wie  die  Juden 
Ziehen  mit  Zwant;-  dich   bekehrend  wir  her  aid'  unsere  Seile. 


140 


Fünfte   Satire. 
Die  Bnindisische  Beise. 

Rückwärts  lag  mir  Rom,  das  gewaltige:  kna[)[>  in  Rewirlhinig 
Nahm  mich  Aricia  auf;  auch  Heliodorus  der  Rhetor 
Reiste  mit  mir,  der  Hellenen  Gelehrtester.     Weiter  empting  uns 
Appius'  Platz,   durch  Schiller  belebt  und  schelmische  Wirthe. 


Satira  V. 
1)  Egressitm  nie  magna.  Mss.  no- 
stri  Lips.  3.  Dess.  1.  un.  ap.  Bersm. 
—  me  exccpit.  Mss.  nostri  Dess. 
1.  2.  BrI.  1.  Mon.  4.  mss.  Pulm.  1. 
tres  ap.  Crnq.  tres  ap.  Bersm.  alii 
ap.  \'al.  et  Pott.  mss.  imdevigiiiti 
ap.  Feam.  Orell.  c.  S.  Schol.  Acr. 
Edd.  Mediol  470.  Colon,  s.  a.  Aldd. 
Aseenss.  Venel.  500.  552.  53.  Bas. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Mur. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Crat.  Torr. 
Rod.  Dater.  Bond.  Baxl.  San.  Tart. 
IMiil.  Gcsn.  Dorigh.  Oberl.  Comb. 
Azar.  Wakcf.  Wetz.  Fea.  Ileind. 
Doer.  Botli.  Jahn.  Pott.  Diiviq.  Bip. 
Mein.  ßur.  Orell.  Dtz.  DIb.  Sehm. 
Wdm.  Krg.  —  7ne  accepit.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  Dorv.  1.  Dess.  3. 
Drd.3.  Mon.  1.  2.  2,  b.  3.  5.  Bas.  3. 
Gtg.  l.  Gtb.  2.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
dno  ap.  Pulm.  Cruq.  1 ,  unus.  ap. 
Torr,  omnes,  tres  ap.  Val.  Ucs  ap. 
Comb.  Septem  ap.  Feam,  quiuqiie  ap. 
Pott.  Orell.  b.  Porphyr,  msc.  nost. 
Edd.  Princ.  Mediol.  477.  86.  Venet. 
478.  79.  8L  Lamb.  Cruq.  Chab. 
Bersm.  D.  Heins.  Dcspr.  Burm.  Benll. 
Cun.  luvenc.  Sandb.  \n\.  Franc.  Sivr.- 
Camp.  —  me  cepit  (cocpit).  Mss.  no- 
stri (iph.  l.  2.  Drd.  4.  Gtg.  2.  mss. 
ap.  Pulm.  tres,  ap.  Cruq.  quatuor, 
ap.  Comb,  duo,  Grell,  d.    Edd.  Flor. 


482.  Venet.  483.  86.  90.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  Loch.  Mediol.  508.  12.  — 
Aricia.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Arilia. 
Mss.  nostri  Drd.  1.  :\1oii.2,  b.  4.  Edd. 
vett.  alq.  Aldd.  Glur.  R.  Steph.  Fabr. 
Schol.  Acr. 

2)  Hciiodovus.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Eliodorits.  Mss.  nostri  Dess.  3.  Mon. 
2,  b.    Has.  3.   Gig.  2.   Gib.  2. 

3)  (onge  doctissimiis .  Mss.  nostri 
Mon.  2.  2,  b.  4  (a  1.  m.)  5.  Gtg.  1. 
Drd.  3.  ap.  Pulm.  quinque,  alii  ap. 
Lamb.  et  Feam,  sex  ap.  Polt.  Orell. 

c.  S.  d  (a  1.  m.)  Schol.  Acr.  Edd. 
Princ.  Mediol.  477.  Venet.  478.  79. 
Flor.  482.  Aldinae  II.  III.  hinc  edd. 
vulgo.  linguae  doctissimus.  Mss.  no- 
stri plerique,  Lips.  1.  2.  3.  BrI.  1, 
Corb.Dess.  1.  2.  3.  Drd.  \.  2.  4.  3, 
a.  Mon.  \.  3.  4  (ex  corr.)  Bas.l.  3. 
Gph.  1.  2.  Gtb.  2.  mss.  ap.  Lamb. 
alq.  Pulm.  3.  Cruq.  1  ,  tres.  2.  6. 
quatuor  ap.  Bersm.  quinque  ap.  Torr, 
duodecim  ap.  Val.  sex  ap.  Talb. 
alii   ap.   Pott.    Gesn.   3.    Orell.  b.  p. 

d.  M  (supsc.)  Turneb.  Adv.  I, 
29.  Edd.  Zar.  Mediol.  486.  508.  512. 
Venet.  483.  86.  94.  95.  98.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Aid.  I.  Ascenss.  Baxt. 
Gesn.  Oberl.  Comb.  Wetz.  Bip.  — 
lortgc  dilissiinüs.  Ed.  Dorigb.  niliil 
moneus.  —  Unde  Forum  Appi.  Msc. 
nost.  Mon.  2.  Ed.  Aid.  I. 


92  HÖR.    SERMON  UM 

5  IIoc  iter  ignavi  divisimus ,  altius  <ac  nos 
rraecinctis  unum:    minus  est  gravis  Appia  tardis. 
Hie  ego  propter  aquam,  qiiod  erat  detcrriina,  ventri 
Indieo  bellum,  cenautis  haud  animo  aequo 
Exspectans  comites.     lam  nox  inducere  terris 
10  Umbras  et  caelo  diffundere  signa  parabat : 
Tum  pueri  nautis,  pueris  convicia  nautae 
Ingerere.  —  »Huc  adpelle.«  —  »Trecentos   inscris;  ohe  ! 
»lara  satis  est.«  —   Dum  aes   exigitur,    dum   mula  ligatur, 
Tota  abit  hora.     Mali  culices  ranaeque  palustres 

15  Avertunt  somnos.     Absentem  ut  cantat  amicam 
Multa  prolutus  vappa  nauta  atque  viator 
Certatim,  tandem  fessus  dormire  viator 
Incipit,  ac  missae  pastum  retinacula  mulae 
Nauta  piger  saxo  religat,  stertitque  supiiuis. 

20  lamque  dies  aderat,  nil  cum  procedere  untrem 
Sentimus;  donec  cerebrosus  prosilit  unus, 
Ac  mulae  nautaeque  caput  lumbosque  saligno 
Fuste  dolat.     quarta  vix  denmm  exponimur  hora: 
Ora  manusque  tua  lavimus,  Feronia,  lymplia. 

5)   Hinc    iter    coni.  Both.     (refiit.  P"ea(qin  def.)  Both.  lalin.  Pott.  Duviq. 

lahn).  Mein.  Grell.  Wüstem.  Dtz.  Dlb.  Schm. 

(3)    minus   est  gravis.    Mss.  et  edd.  Wdm.  Krg.    —    teterrima.    Mss.    no- 

vnlgo.    nimis    est  gravis.    Msc.   nost.  stri   Mon.   1.    Dorv.  2.  Drd.  2.    mss. 

Drd.  3.  msc.  Cniq.  7.  ap.  Feam  alq.  ap.  R.  Steph.   Pulm.  I.   Gesn.  1.  duo 

al.  ap.  Land.  Orell.   S.  p.  Recep.  et  ap.  Feam,  Schol.    Poiph.    Edd.  pri- 

ed.   Fea  (q.   v.)   sq.  Doer.  magis  est  mae  (?)  ap.   Gesn.    Aid.   I.  II.    lunt. 

gravis.  Lemma  ap.   Acron.  r)03.    514.    Argent.   514.    Glar.    Xyl. 

7)   gwi«  er«^  .Mss.  Palm.  2.  3.   quae  Bas.    531.    555.    Venet.    553.    Bentl. 

erat.  Msc.  nost.  Dorv.  2.   Ed. -Mediol.  (qui   redux. )    sq.    Baxt.     Cun.    San. 

486.   —  deterrima.   Mss.    nostri  plc-  Batt.  Val.  Franc.   Sivr.  Gesn.  Oberl. 

rique,  Lips.   1.  2.  3.  Dorv.  1.  Brl.  1.  Comb.    Azar.   Wetz.    Wakef.    Heind. 

Dess.    \.   2.    3.   Drd.    1.  3.   4.    Mon.  Camp.  Doer.  Bip.  Bur.  (v.  ad  L  Sat. 

2.   2,  b.  3.  4.  5.    Bas.   1.  3.   Gph.  I.  3,   107). 

2.  3.   Gtg.   1.  2.  Gtli.  2.    mss.  quin-  8)  /laitl.   Mss.  nostri  Dess.  3.  Mon. 

qiie  ap.  Pulm.  duo  ap.  Oberl.  Bad.  1.  2.  2,  b.   5.  Bas.   3. 

mss.  ap.  Pott,  omnes,  ap.  Feam  fcre  10)   Unihram.    Mse.   nost.    Lips.    I. 

omnes.    Edd.  vett.   Mediol.  477.  80.  11)    Tum  pueri.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 

5ü8.    512.    Venet.    478.   79.    83.86.  r«/;c/j«c?7.  Mss.  nostri  Drd.4.  Gph.  2. 

04.  V»5.  98.  Loch.  Colon,  s.  a.  .Md.  III.  un.  ap.  Feam,  al.  ap.  Val.  Orell.  M 

Ascenss.    Bas.    527.    580.    R.  Steph.  {cum  supsc.)    Cum  pueri.    Msc.    nost. 

Lamb.    Pulm.    Mur.    Cruq.    Fabr.   H.  Drd.  2.    un.    ap.   Val.    qui   sie    edid. 

Steph.  Chab.    Bersm.    Crat.  Torr.  D.  Dum  pueri.  Duo  mss.   ap.  Val. 

Heins.    Bond.     Dacer.    Tart.     Dcspr.  12)  trecenos.    Ed.   Colon,  s.  a.  — 

Rod.  Burm.  Phil.  luv.  Sandb.  Dorigh.  ingeris.   Duo  mss.  ap.  Lamb.   un.  ap. 


LIB.  I.    SAT.   V. 


93 


Wegfaul  theilten  in  zwei  die  Strecke  wir,  höher  Geschürzlea  5 

Eine  ;  denn  minder  beschwert  Langs:imc  die  Appische  Strasse. 

Dort  nun  fand  ich  das  Wasser  so  grundsclileciit,  dass  ich  dem  Magen 

Kehd'  ansagt'  und  nicht  ohn'  Unniuth  meiner  (lelalirten 

Schmaus  absah.     Und  es  eilte  die  Nadit  schon ,  üljer  den  Erdkreis 

Schatten  zu  ziehn  und  der  Sterne  Gebild'  am  Himmel   zu  breiten;  10 

Als  mit  den  Schiffern    der  Knappen   Gezänk,   mit  den  knappen  der  SchilTer 

Anhub.     »Hier  leg'  anj« —  »Schock  Menschen  ja  plVoplst  du  hinein!  Hall! 

»Alles  genug ! «  —  Mit  dem  Sammeln  des  Falirlohns,  Scliirren  des  Manithiers, 

Hin  geht  stündige  Frist.     Weg  scheuchen  den  Schlaf  uns  die  bösen 

Mücken  und  Frösche  des  Sumpfs.   Wie  ein  Reiscgcsell  mit    dem  Fährmann,    15 

Beide  mit  kahmigem  Weine  beschweninit ,  wetteifernd  ihr  fernes 

Liebchen  besingen ,  versinkt  der  Gesell  allmählig  ermüdet 

Sanft  in  den  Schlaf,  und  den  Strang  des   zur  Weid'  entlassenen  Manithiers 

Knüpft  an  den  Stein  gleichgültig  der  Fährmann,  streckt  sich  und  schnarchet. 


Und  schon  nahte  der  Tag ;  da  merken  wir  erst ,   wie  um  gar  nichts 
Vorwärts  komme  das  Boot:  bis  ein  Hitzkopf  zornig  emporspringt. 
Der  so  Thier  wie  Schiffer  um  Haupt  und  Lenden  mit  weidnem 
Prügel  zenvalkt.     Kaum  steigen  wir  aus  um  die  vierte  der  Stunden; 
Baden  in  deinem  Geström',  o  Feronia,  Hand'  und  Gesicht  uns; 


20 


Feam,  Schol.  I'orpli.  (sed  inseris 
l'orph.  nosl.   msc.) 

13)   aes  dum.    -Slsc.  nost.  Gph.   1. 

15)  Kdd.  alq.  vctt. ,  et  Fea.  Dtz. 
Dlb.  Schill,  post  soinnos  commate, 
posl  certaliin  puiulo  distinguiiiit.  — 
ubsentem  itt  cantat.  Mss.  nostri  Lips. 
I.  2.3  (canteC)  Dorv.  2.  Ment.  Brl.  1 
(a  2.  m.)  Dess.  1  {ut  erasuni)  Mon. 
1.  3  (lU  erasum)  Drd.  2.  3,  a.    Bas. 

1.  3.  mss.  ap.  R.  Steph.  quinque 
ap.  Pulm.  alii  ap.  Torr,  quinque  ap. 
Bentl.  tres  ap.  Ge^n.  alii  ap.  Comb, 
decem  ap.  Feam,  ap.  Pott,  omnes, 
praeter  14.  ap.  Orell.  quinque.  Edd. 
Princ.  Zar.  Bentl.  (qui  restit. )  sq. 
Baxt.  Cun.  San.  Gesn.  Phil.  Saudb. 
Franc.  Sivr.  Dorigh.  Ubeil.  Comb. 
Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea.  Both. 
Heind.  Doer.  lalni.  Pott.  Duviq.  Bip. 
Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Sehm.  Wdm. 
Krg.  —  ahsentem  cantat.  Mss.  nostri 
Dorv.  1.  Drd.  1.  4.   Gph.  1.  3.   Dess. 

2.  3.  Mon.  2,  b.  msc.  Pulm.  3.  Bad.  1. 
Pott.  14.   Orell.  M.   Edd.  ante  Bentl. 


fere  omnes,  et  Bunn.  luv.  Camp. 
Bur.  ahsentem  et  cantat.  Msc.  nost. 
Gph.  2.    Ed.  Val.  nihil  monens. 

18)  ac  pastum  missae.  Ed.  Cun. 
ex  iug.  et  missae  pastum.  Msc.  ap. 
Feam. 

19)  religat  saxo.  Msc.  nost.  Drd.  1 . 
saxo  redigit.  Msc.  nost.   Drd.  3. 

20)  nil  cum.  .Mss.  nostri  et  alio- 
rum  fere  omnes.  Edd.  ante  Aldi- 
nam  III.  ut  puto,  omnes,  et  post 
Bentl.  (qui  redux.)  recentiores  fere 
omnes.  cum  iiil  procedere.  Ed.  Aid. 
III.  (qui  iudux. )  quem  secuti  fere 
omnes  ante  Bentl.,  et  Baxt.  Gesn. 
Saudb.  luv.  Phil.  Wakef.  Doer.  Camp. 
Bip.  —  nil  tum  procedere.  Mss.  no- 
stri Dorv.  1.  Dess.  3.  Ed.  Loch. 
praecedere.  Msc.  Pulm.  3.  produ- 
cere.  Msc.  nost.  Lips.  3.  Pulm.  1. 
Feae  2,  h. 

22)  Et  mulae.   .Mss.  nostri  Dorv.  1. 
Mon.  2.  Drd.  3.   un.  ap.  Comb. 
24)   lavimus.    Mss.   et  edd.   vulgo. 


94 


IU)R.    SEUMONUM 


25  Milia  tum  pransi  tria  repiinus  ,  at(j[uo  subiiims 
Inposituni   saxis  late  eandontibus  Anxur, 

Huc  venturus  erat  Maecenas  optiinus  atque 
Cocceius,  missi  luagnis  de  rebus  uterque 
Legati,  aversos  soliti  conponere  auiieos. 

30  Hie  oculis  eg-o  nigra  nieis  collyria  lippus 
Inlinere.     Interea  IMaeconas  adveuit  atque 
Cocceius,  Capitoque  simul  Fonteius ,  ad  unguem 
Factus  liomo,  Antoni,  non  ut  magis  alter,  amicus. 
Fundos  Aufidio  Lusco  praetore  libenter 

35  Linquimus,  insani  ridentes  praemia  scribae, 
Praetextam  et  latum  clavum  prunaeque  batillum. 
In  Mamurrarum  lassi  deinde  urbe  manemus, 
Murena  praebente  domura,  Capitone  culinam. 

Postera  lux  oritur  multo  gratissima:  nanique 

40  Plotius  et  Varius  Sinuessae  Virgiliusque 
Oceurrunt;  animae,  qualis  neque  candidiores 
Terra  tulit,  neque  quis  me  sit  devinetior  alter. 


Porpli.  msc.  nost.  lavimur.  Ex  coni. 
N.  Heinsii  recep.  Bentl.  (refiit.  Ürell.) 
25)  Milia.  Mss.  nostri  fere  omnes, 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  Moii.  I.  2.  2,  b.  3.  4.  5. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2. 
Gth.  2.  Edd.  velt.  ante  Aldum  fere 
omnes,  et  recentt.  pleriqiie  post  Grell. 
Millia  post  Aldum  plerique  edd.  — 
tunc  prenisi  Msc.  ap.  Comb.  —  re- 
jnmiis.  Mss.  nostri  Lips.  1  (s  siipsc.) 
2.  3.  Ment.  Dess.  1.  Bas.  1.  Drd. 
l.  2.  Mon.  1.  2.  2,  b.  3.  5.  Gtg.  1. 
Gth.  2.  mss.  ap.  Lamb.  fere  omnes, 
qiialuor  ap.Pulm.  Cruq.  1,  a— d.  4.  Ö. 
(iuo  ap.  Oberl.  Bad.  1.  alii  ap.  Pott. 
Tm-neb.  Adv.  1,  29.  Edd.  Mediol.  477. 
Lamb.  (qui  rcstit.)  et  post  eum  edd. 
vulgo.  —  repsimus.  Mss.  nostri  Dorv. 
1.  2.  Dess.  2.  3.  Drd.  3.  4.  Brl.  1. 
Mon.  4.  Bas.  3.  Gph.  l.  2.  3.  Gtg,  2. 
mss.  ap.  Cruq.  alq.  duo  ap.  Bersm. 
quinque  ap.  Comb,  un,  ap.  Oberl. 
tres  ap.  Pott.  Scliol.  Acr.  et  Porph. 
msc.  nost.  Edd.  ante  Lamb.  fere 
omnes,  et  Fabr.  Bas.  555.  580.  Mu- 
ret.   Crat.  Zurck. 

26)  Inpositiim.  Mss.  nostri  Lips.  1. 


Dess.  2.  3.  Drd.  i.  2.  3.  Mon.  1. 
2.  2,  b.  3.  —  laie  saxis.  Mss.  nostri 
Gtg.  1.  Gph.  2.  Gth.  2.  Mon.  4. 
mss.  Cruq.  1,  un.  4.  tres  ap.  FeJini. 
—  saxis  lange  coni.   Markl. 

28)  viissi  de  magnis.  Msc.  nost. 
(fph.  2.  Feae  1 ,  i.  — •  magnis  missi. 
Msc.  ürell.  p. 

29)  adversos.  Mss.  nostri  Brl.  I. 
Drd.  2.  Gph.  2.  Mon.  2.  3.  Bas.  3. 
mss.  tres  ap.  Torr,  (qui  prob.) 
Grell,  d.  Edd.  Venet.  483.  86.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  —  conponere. 
Mss.  nostri  Dess.  \.  Drd.  1.  Mon.  1. 
conpellere.  Msc.  nost.  Dess.  2.  un. 
ap.   Bersm. 

30)  IJic  ego  nigra^neis  oculis,  Msc. 
Orell.  S.  collyria.  Mss.  nostri  alq. 
Edd.  vulgo.  colliria.  Mss.  nostri  plrq., 
Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Mon. 
1.    2.   3.   4.    5.    Drd.   L  2.   3.    Bas 

1.  3.  Gth.  2.  —  lippis.  Mss.  nostri 
Dess.  3.  Mon.  3  (u  supsc.)  Dess.  1 
(i  erasum). 

31)  Inlinere.   Mss.  nostri   Lips.    1. 

2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Mon.  2.  2,  b.  4. 
Drd.  3.   Gth.   2 


LIB.   I.    SAT.  V.  95 

Kriechen,  vom  Mahle  gelabt,  bergan  drei  Meilen  und  treten  •>5 

Ein  nach  Anxnr,  erbaut  auf  weithin  schinnnernden    Kelshöh'n. 

Hieher  wollte  Mäcenas,  der  Trctlliche,  kommen;  Cloccejus 
Mit  ihm;  beide  gesandt  in  Geschäften  von  grosser  Bedeutung, 
Als  Botschafler,  gewohnt,  entfremdete  Freunde  zu  einen. 
Ich  Trielliugiger  salbe  die  Augen  mit  schwärzlichem  Balsam  30 

Hier  mir  ein.     Dcrweile  gelangt  Mäcenas  im  Ort  an. 
Nebst  Coccejus  ;  mit  ihnen  Fontejus  Capito,  feinsten 
Konies  ein  Mann  und  Freund  des  Anton,  wie  keiner  es  mehr  ist. 
Fundi,  den  Prätorssitz  des  Aufidius  Luscus,  verliess  man 
Gern  und  lachte  von  Herzen  des  Prunks  beim  albernen  Schreiber,  35 

Seiner  Prätexta,  des  Purpurgebräms  und  der  Planne  mit  Kohlen. 
Wegmalt  rasten  wir  dann  in  der  Hauptstadt  unsrer  Mamuiren , 
Wo  Muräna  das  Haus ,  wo  die  Küch'  uns  Capito  darleiht. 

Auf  geht  höchlich  zur  Lust  mir  der  folgende  Tag;  denn  es  treten 
Piotiiis  nebst  Virgil  und  Varius  zu  Sinuessa  40 

Unter  uns  ein :  traun ,  Herzen ,  wie  niemals  rein're  die  Erde 
Schuf,  und  an  die  kein  Andrer,  wie  ich,  sich   verbundener  anschliesst. 


35")  Linquimus.  Mss.  et  edd.  viilgo.  31.  55.  80.    R.  SttpU.   Fabr.  Muret. 

Liqtiimus.    Msc.    nost.    Dess.    1.    im.  Gryph. 

ap.  Bersm.    un.    ap.   Oberl.  {Linqui-  37)  f/e2«fZe  «»/^e.  Mss.  et  edd.  vtilgo. 

7««Ä  —  sc/-fA«e.  Cit.  Alcuin.  ap.Puiscli.  dein  iirhe.  Ed.  Boih.  ex  ing.  (ut  sua- 

p.  2085.  PiLscian.  II,  2.  p.  05.  Kr.)  viusj.  demumurbe.  Msc.  ncst.  (iph    J. 

30)  bntillum.    Mss.  nostri  Lips.   3.  40)  Plochis.   Mss.  nostri  Lips.  1.  3, 

Drd.  1.2.  4.  Mou.  3.  Gpb.  2.  (itg.  2.  Dess.    1.    2.    3.    Drd.    l.  3.    Bas.    1. 

mss.    ap.    R.    Stepli.    et   Lamb.    alq.  Edd.    Aldd.    Glar.    Bas.  555.    al>   — 

Pulm.  Ö.    Cruq.  2.  6.    Talb.    1.    trcs  Varius.  Mss.   et  edd.  vulgo.    Vants. 

ap.  Comb,  sex  ap.  Pott.  Grell,  cd.  Mss.  nostri  Dess.  2.  3.  Brl.l.Drd.l. 

S  (corr.)  Porphyr,   msc.  nost.     Edd.  Bas.   1.    Ment.   Gpb.   1.  3.    tres  mss. 

vett.  et  reccntt.  longe  plurimi.  vatil-  ap.  Bersni.  ap.  Pott,  omiies  praeter?. 

htni.    Mss.    nostri  plrq. ,    Lips.   1.   2.  Grell,  b.  c.  d.  —  Vergiliusque.   .Mss. 

BrI.  1.  Dorv.  1.  Dess.  1.  2.  3.   I>rd.  3.  nostii    pauci,    Mon.     2    (sed    v.    48 

Mon.  1.2.  2,  b.  4(i;e/ /;ß<//to«  siipsc.)  Virg.)   2,  b  (et  v.  48).  Edd.   Aid.  I. 

5.    Bas.   1.   3.    Gtg.  1.    Gth.  2.    mss.  II.  Wdm.  (et  v.  48).    Firgilii  iiomeii 

alq.  ap.  R.  Steph.  quiiique  ap.  Palm,  apud  Horatium  certe  et  msstonini  fere 

ap.  Cruq.    omnes    praeter  2.  0.   qua-  omniuni  et  Scholiaslanim  auctoritate 

tuor   ap.  Bersm.    sex    ap.    Torr,    alü  omnibus  locis    (I.  Od.  3.  0.  24.  10. 

ap.  Talb.  et  Pott,  duodecim  ap.  Feam,  IV.  Od.   12,   13.  I.  Sat.  0,  55)    con- 

Bad.    1  (a  1.  m.)    Grell,  b.  p.  S  (a  firmatur.     Wagiierus    quidem    in  ed. 

l.m.)M.   Comni.  Landin.  Edd.  Baxt.  Virgilii  ex  codd.  Medicco  et  Romano 

Gesu.   Oberl.    Comb.    Fea  (qui    def.)  (v.  eins  Orthogr.  Verg.  p.  479)  for- 

Both.    lahn.    Pott.    —   bacillum.    Ed.  mam  Fergilius  induxit,  quam  tarnen 

lunt.  503.   Inde  BarnfPald.  teste  (iesu.  apud  Horatium  libri  veteres  non  agnu- 

coni.  pruniqiie  bacillum.    prob.  Both.  sctint. 

refut.  Orell.  catillum.  .Mss.  nostri  Ment.  42)    neque  ine  quis  sit.    Msc.   nost. 

Dorv.  2.     Edd.    Aid.  III.    Bas.   527.  Lips.   1  (sit  supsc.) 


96  IIOK.    SKIJMOM'AI 

()  (lui   cH»ii[>lcxius  et   ^audia  ([uaiita   lucruiit! 
Nil   (\i;'()  coiituKTiui   iocuiulo  sauus  aiulco. 

4,-,  l'roxiuia  ('aiiipaiio   ])(>iiti   (|ua('   villuhi,  t(H'tnm 

l'rarbult,   et   paiHR'lii   ([uac   (Iclx'ul^   li^'ua  salcnKjUc. 
lliiK-   muli  Capuac!  clitcllas  tempore  ponunt. 
Lusum   it   Maeeeuas,   dorinitum  (\i;()   Virij,"ilius([ue ; 
l!sanu|ue  pila  üppis   ininiicuiii   et  ludere  crudi.s. 

:,()  Hiiu'   lies   Cuceei  recipit  pleiiissiiiia  villa, 

Quae  super  est  ('aiuli  eaupoiia.s.     Nunc  mihi  pauei.s 
Sariueuti  scurrac  pugnam  INIessicpio  Cicirri, 
Miisa,  velini  niemores,  et  quo  patre  uatus  uterque 
Contulerit   litis.     Messi  claruiu   genus  Osci; 

55  iSanneuti  domina  exstat.     Ab  bis  maioribus  orti 
Ad  pugnaui  venere.     Prior  Sarmentus :    »Equi  te 
»Esse  feri  similein  dico.«     Rideums ;  et  ipse 
IMessius,  »Accipio;«  caput  et  movct.     »O  tua  cornu 
»Ni  forct  exsecto  frons,«  iiiquit,  »(piid  faceres ,  cum 

60  »Sic  mutilus  minitcrisV«     At  illi  l'oeda  cicatrix 


43)  conpUwus.  Ms«,  iiostri  Lips. 'i.  (l'iiu'. )  4'J4.  95.  08.  .Mediol.  50«.  512. 
Mcm.  1.  Hess.  2.  I)i(l.  1.  Bas.  1.  —  Uns.  555.  —  Coccci.  Mss.  iiostii  Lips. 
/iure.   Ed.   (-UU.   r\  iiii;.  1.  'i.   3.  Dess.   1.  3.   Drd.   1.  3.   15as. 

44)  coiUnlcrim.  Mss.  el  edd.  viilgo.  1.  3.  .Mou.  l.  2.  2,  1>.  3.  4.  5.  ('i{)\\. 
;;;7/e/K/e7V>«.  Mss.  iiostii  Dcss.  3.  Moll.  1.   2.   3.   «Jly.    1.   2.   (illi.    2.   (hell.  b. 

2.  h.uu.  ap.  Hcism.  qiiatuor  ap.  Feam.  c.  p.  S.  Schol.  Acr.  Conim.  Land. 
—  iocimdu.  Mss.  iioslii  Lips.  L  2.  3.  Kdd.  VL-iiel.  478.  7'.).  Mediol.  485. 
Brl.  1.  .Mou.  1.  3.  4.  5.  Dess.  2.  3.  Asrciis.  IV.  San.  luv.  Sandb.  Franc. 
Dni.  1.  2.  3.  Uas.  L  3.  (ipli.  2.  3.  Walud'.  Fi-a  (v.  (init.  Insciipt.  p.  331. 
(iig.  \.  Porpli.  nise.  uost.  üdd.  V'e-  Sclincidcr  Fornu-nl.  p.  50).  Cocei. 
nct.  483  80  Locli.  Colon,  s.  a.  AI-  Mss.  nostri  Hrl.  L  DnL  2.  Edd.  Flor, 
dinae.  Ascens.  1.  li.  Stepli.  UlmiiI.  482.  Venc-t.  483.  80.02  (Pinc.)  04. 
Cum.  (V.   nos  ad    \.   Sal.   3,  03).  05.  08.  Mediol.  508.  512.  Lorli.   Coc- 

45)  qnac  est  oiihila.   Msc.  ap    Val.  ceii.    Edd.   Mediol.   477.   Colon,    s.   a. 
40)   r/;/«tv/t'/;t'«^  .Mss.ct  edd.  vnlgo.  Asiens.   I.    Aidinae.   (ilar.    iline   edd. 

(jid  (hhent.    Mss.    nostri    Lips.    1    (ex  vnign. 

eoir.)   Drd.   2.    3,  a.    Has.    3.    (iph     3.  51)    Ciiiart.    Mss.    pau.i,    e    iiosiris 

(iiii.   2.    dno   mss.   ap.    Bersm.  l'orpli.  l.ii)s.  1  (al.ni.)   2  (a   l.ni.)   .M(ni.  1. 

nisi-.   uost.  ''Ol-   2.    iM'd.  2   (Cluiiidi)  msv.    I'nlni. 

AI) //ic /iiii/i   Msc.  Feae  l,k(a2.  III.)  2.   ap.  4'orr.    pauci ,  a  2.  ni.   aüi   mss. 

4^))  pila  c.sl  lippis.  Msc.  uost.  Drd.  ap.  Coml).  diio   ap.  Feam  .  Sciiol.  Acr. 

3.  —  vümician  est.  ludere  er.  l'or[)]i.  ]'ori)li.  Edd.  Venet.  400.  02  (Pinc.) 
msc.  nost.  in.  est  ludere  el  er.  .Msc.  Ol.  05.  08.  500.  553.  Medio!  486. 
nost.  (ipli.  2.  inimieutn:  ludere  (om.  5(18.  512.  Loch.  C(doii.  s.  a.  Aldi- 
et).  Mss.  nostri  Dess.  1.  Drd.  1.  2.  nae,  Innt  .5(i3.  .Ascenss.  I'as.  527. 
nn.   ap.    Bersm.  55.  SO.    Xyi.    Mur.    Fabr.    Bml.    ialb. 

50)    Hie  nos.    .Mss.    nostri    Lips.    1  luv.    Bcnll.    Ba\t.   Cuii.    San.   Sandb. 

(«  snpse.)  Cpli.    3.    Edd.   Venel.   402  Uesn.   IMiil.    Franc.   Sivr.  Val.    Oberl. 


K — :=— j^— «ra^r-s- 


LIB.   I.   SAT.   V. 


97 


0 ,  wie  zärtlich  Umfassen  es  gab ,  wie  freudigen  Jubel ! 

Gar  nichts  möcht'  ich,  vernünftig,  dem  Herzensfreunde  vergleichen. 

Nächst  der  Campanischen  Brücke  gewährt"  ein  kleines  Gehöft  uns  45 

Obdach;  Salz  und  Feu'rung  die  Lieferer,   nach  der  Verpflichtung. 
Hienäclist  legen  die  Maule  zu  Capua  zeitig  die  Bürd'  ab. 
Spielen  nun  geht  Mäcenas,  ich  selbst  mit  Virgilius  schlummern. 
Denn  Triefäugigen  schadet ,  wie  Däuungsschwachen,   das  Ballspiel. 

Drauf  nimmt  wirthlich  uns  ein  Coccejus'  gesegneter  Landsitz ,  50 

Aufwärts ,  hinter  den  Schenken  von  Gaudium.     Jetzo  in  Kurzern , 
Muse,  den  Kampf  Sarmentus'  des  Schalksnarrn    gegen  Cicirrus 
Messias ,  bitt'  ich ,  erzähl* :  und  welcherlei  Stammes  sie  beide 
Kamen  zum  Streit.     Sein  preislich  Geschlecht  nennt  Messius  Osker ; 
Annoch  lebt  Sarmentus'  Gebieterin.     Solcherlei  Stammbaums  55 

Traten  sie  ein  in  den  Kampf.     Es  beginnt  Sarmentus:  »du  hast  mir 
»Völlig  des  kolleraden  Gauls  Ansehn!«  —    Wir  lachen;  er  selbst  drauf, 
Messius,  schüttelt  den  Kopf:  »nun,  es  gilt!«   —  »0,  wäre  das  Hörn  nicht 
»Weg  von  der  Stirn  dir  gemäht,«  spricht  Ersterer,  »was  doch  begönnst  du, 
»Der  so  gestutzt  mich  bedroht  ?«    Es  entstellt"  ihm  nämlich  das  Antlitz  60 


Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea.  Heind.Doer. 
Botli.  lahn.  Camp.  Pott.  Duviq.  Bip. 
Mein.  Bur.  Orell.  Dtz.  Wdm.  Krg. 
Chiudi.  Mss.  nostri  plerique,  Lips.  1 
(/  siipsc.)  2  (Z  supsc.)  3.  Brl.  1. 
Dess.  1  2.  3.  Drd.  1.  3.  4.  Bas. 
1.    3.    Mon.    2.    2,  b.   3.  4.    5.    Gtg. 

1.  2.  Gph.  2.  mss.  ap.  Lamb.  et 
Torr,  omnes,  quinque  ap.  Pulm.  qua- 
tuor  ap.  Comb.  Orell.  b.  c.  S.  p.  M. 
Edd.  Princ.  Mediol.  477.  Venet.  478. 
79.  Lamb.  Pulm.  Cruq.  Steph.  Crat. 
Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Dacer. 
Despr.  Tart.  Bond.  Burm.  Dorigh. 
(contra  Scholl,  notas).  Caudis.  Edd. 
Flor.  482.  Venet.  483.'  86. 

52)  Cicirri.   Mss.  nostri  Lips.  1.2. 
3.  Dess.   1.  3.    Drd.    2.    3.    Mon.   1. 

2.  b.  4.  5.  r.tg.  1.  Gph.  1.  2.  3.  duo 
mss.  ap.  Palm.  un.  ap.  Bersm.  ap. 
Torr.  alq.  Bentl.  14.  quatuor  ap. 
Feam,  quinque  ap.  Pott.  Orell.  c.  S. 
M.  Edd.  Bentl.  (qui  restit.)  Baxt. 
Gesn.  Cun.  San.  Phil.  Sandb.  Franc. 
Sivr.  Val.  Dorigh.  Oberl.  Comb. 
Wakef.  Fea.  Heind.  Doer.  Pott.  Du- 
viq. Bip.  Mein.  Dtz.  Wdm.  Krg.  (et 
V.   65).  Cicirrhi.    Msc.  nost.   Gtg.   2. 

HORATII    SAT. 


Edd.  Mediol.  477.  508.  512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon,  s. 
a.  Ascenss.  et  Azar.  Bo'tb.  lahn. 
Orell.  Dlb.  Scbm.  Cicerri.  Mss.  no- 
stri Berol.  1.  Drd.  1.4.  Dess.  2.  Bas. 
1.  3.  Mon.  3  (a  1.  m.)  tith.  2.  qua- 
tuor mss.  ap.  Pulm.  Bad.  1.  Orell. 
d.  p.  b  (corr.)  alii  mss.  ap.  Pott. 
Porph.  msc.  nost.  Edd.  Mediol.  486. 
Aldinae,  Bas.  527.  Glar.  R.  Steph. 
Mur.  Xyl.  Lamb.  Pulm.  Crat.  Cruq. 
H.  Steph.  Bersm.  Torr.  I).  Heins. 
Dacer.  Tart.  Despr.  Rod.  Bond.  Burm. 
luv.  Camp.  Bur.  Cicenhi.  Edd.  Bas. 
555.  80.   Chab. 

54)  Contuleril.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Co7itulerint.  Msc.  nost.  Dess.  1.  Gesn. 
3.  Edd.  Zar.  Mediol.  477.  Cun.  Both. 
—  darum   est  genus.    Msc.  ap.   Val. 

57)  similem  duco.  Ed.  Fabr.  — 
at  ipse.  Var.   lect.  ap.   Zurck. 

60)  mbnieris.   Mss.  nostri  Lips.  2. 

3.  Dorv.  1.  Drd.  2.  3.  Mon.  2.  3. 
5.  Gph.   1,  Gtg.   1.  mss.  Pulm.  1.2. 

4.  10.  un.  ap.  Bersm.  ap.  Bentl. 
plrq.  duo  ap.  Comb,  quinque  ap. 
Val.  ap.  Feam  plrq.  Oberl.  A.   Pott. 

7 


98 


IKtK.    SKKMONUM 


Sctüsam  laovi  l'rontciu  tur));iv('rat  oris. 

Campanum  in  morbuui,  in  racicm  ponnulta  iocatus, 

rastoreni  saltaret  uti  Cyclopa  ro^abat ; 

Kil  illi  larva  aut  tragicis  opus  esse  cothurniy. 
65  Älulta  Cicirrus  ad  liaec:  Donasset  iamne  catcuani  ,  i.i 

Ex  voto  Laribus,  quacrebat;  scriba  quocl  ossct, 

IS'ihilo  deterius  domiiiac  ius  esse,     rogabat 

Denique,  cur  umquani  fugisset,  cui  satis  una  i 

Farris  libra  foret,  gracili  sie  tainque  pusillo. 
70  Prorsus  iocunde  cenaiu  producimus  illani. 

Tendinius   hinc  recta  Benevciitum,  ubi  sedulus  hospes 

Paene  macros  arsit  dum  turdos  versat  in  igni.  ,    . 


7.  10.  18.  22.  Grell,  d  (a  1.  m.) 
luld.  Priuc.  Mediol.  476.  77.  86. 
508.  512.  Flor.  482.  Vcuet.  478.  79. 
83.  85.  90.  92  (Piuc.)  94.  95.  98. 
Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Beiitl. 
(qui  rostit.)  sq.  Cun.  San.  Phil. 
Val.  Franc.  Dorigh.  Wakef.  Wetz. 
Heind.  Doer.  Both.  Bur.  Dtz.  Dlh. 
Krg.  —  minitaris.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Dorv.  2.  Brl.  1.  Dess.  1.  3.  Drd.  1. 
4.  Mon.  1.  2,  b.  4.  Bas.l.  3.Gph.3. 
Gth.  2.  Mss.  Pulm.  3.  6.  quinquc 
ap.  Feam,  alii  ap.  Pott.  Edd.  Aldi- 
nae.  Bas.  527.  31.  55.  80.  Glar.  R. 
Steph.  Lamb.  Xyl.  Mur.  Cruq.  Fabr. 
H.  Steph.  Grat.  Chab.  Bersm.  Torr. 
D.  Heins.  Uacer.  Despr.  Bond.  Tart. 
Rod.  luv.  Sandb.  Burm.  Baxt.  Gesn. 
Obcrl.  Comb.  Azar.  Fea.  lahn.  Camp. 
Pott.  Duviq.  Bip.  Mein.  Orell.  Schm. 
Wdm.  —  ut  ipsi.  Msc.   Pulm.    1. 

61)  frontem  laevi.  Mss.  tres  ap. 
Feam.  levi  frontem  turp.  orbe  coni. 
Horkel. 

62)  in  moi'bum  et  fadem.  Mss.  ap. 
Fabr.  —  ob  morbum.  Sic  Bonfinis 
emend.  not.  85.  Sed  dudimi  sie  ed. 
Aid.  I,  II.  III.  sq.  Glar.  R.  Steph. 
—  permulla  locutiis.  Msc.  nost. 
Bas.  3. 

66)  E  voto.   Msc.  nost.   Brl.  1. 

67)  NHiilo  deterius.  Mss.  nostri 
Lips.  2  (sed  corr.  per  a  b.)  Corb. 
ürd.  1.  2.  4.  Mon.  1.  2.  2,  b.  Gpii. 
1.  2.  3.  mss.  ap.  Lamb.  fere  omiies, 
Pulm  2.  4.  Cruq  1.  a— d.  4.  7. 
sex    mss.    ap.   Torr.    mss.   ap.   Bentl. 


plrq.  et  optt.  duo  ap.  Canter  Nov. 
Lectt.  4,  12.  ap.  Pott,  fere  omnes, 
Bad.  1.  Grell,  b.  d  (corr.  7i27o)Porph. 
msc.  nost.  Edd.  Bentl.  (qni  def.) 
Clin.  San.  Phil.  Val.  Fraue.  Sivr. 
Wakef.  Wetz.  Heind.  Pott.  Duviq. 
Mein.  Grell.  Dtz.  —  Nilo  deterius. 
Mss.  nostri  Dess.  1.  Mon.  4.  Lips.  3. 
duo  mss.  ap.  Bersm.  alii  ap.  Feam, 
Grell,  d  (corr.jPorph.  msc. ap.  Feam. 
Edd.  Baxt.  Gesn.  Gberl.  Comb.  Bip. 
Wdm.  Krg.  Nidlo  deterius.  Mss.  no- 
stri Dorv.    1.    Dess.    2.    Mss.    Palm. 

1.  3.  6.  10.  un.  ap.  Bersm.  alii  ap. 
Talb.  Gesn.  2.  tres  mss.  ap.  Feam, 
Grell,  c.  S.  Nidlum  deterius.  Msc. 
Cruq.  6.  Comb.  B.  —  Deterius  ni- 
hilo.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Brl.  1. 
Dess.  3.  Drd.  3.  Mon.  3.  5.  Bas.  1. 
3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  msc.  Cruq.  2. 
quatuor  ap.  Comb,  duodecim  ap. 
Feam.  Pott.  9.  17.  Grell,  p.  Schol. 
Acr.  Edd.  ante  Bentl.  et  Baxt.  omnes. 
etSandb.  Dorigh.  Azar.  Fea  (quidef.) 
Camp.  Both.  lahu.  Doer.  Bur.  Dil). 
Schm.  Deterius  dominae  nihilo.  Ed. 
Mediol.  477.  —  domiiii.  Mss.  nostri 
Lips.  2.  Mon.   2  b. 

68)    cur     umquam.     Mss.     et    edd. 
vulgo.    cur  numquam.  Msu.  nost.  (ith. 

2.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  Edd.  velt. 
Flor.  482.  Venet.  483.  86.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  544.  553.  Mediol.  508. 
512.  Loch.  Aldinae,  Bas.  527.  .55. 
SO.  (ilar.  (qui  def.)  R.  Steph.  Chai). 
j^ersm.    Mutet.  Crat.   D.   Heins. 

6'.l)  (jrandi  sie.  Msc.   nost.  Gph.  1. 


LIB.   I.   SAT.  V. 


99 


Eine  die  borstige  Slirn  links  deckende  schmüldichc  Narbe. 

Als  die  Canipauisclie  Seuch'  und  das  Antlitz  viel  er  bespülloll, 

Ilici"  er  ihn  auf,   den  Cyclopen  im  Tanz  als  Hirten  zu  geben ; 

Weder  der  Lar\'e  bedürf  es  bei  ihm ,  noch  des  tragischen  Hochschuh's. 

Reichlich  vergilt  ihm  CiciiTus:  er  fragt,  ob  jener  den  Laren 

Schon  die  gelobete  Kette  verehrt?  WeW  Schreiher  er  heisse. 

Darum  verliere  noch  nichts  am  Rechte  die  Eignerin.     Endlich 

Forscht'  er,  warum  jemals  er  entfloh'n  sei,  dem  doch  ein  einzig 

Pfund  schon  gniige  des  Spelts  auf  den  Tag,  so  schmächtigem  Wichtlein! 

Gar  in  ergötzlichem  Scherz  ziehn  bis  späthin  wir  das  Nachtmahl. 

Auf  Benevent  grad'  aus  geht's  jetzt,  wo  der  rührige  Gastherr 
Fast  aufbrannf,  umdrehend  am  Feuer  die  mageren  Drosseln. 


65 


70 


70)  Prorsus  iucutide.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  iocunde.  Mss.  nostri  Bd.  1. 
Dess.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1. 
3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  üph.  2.  Edd. 
Loch.  Aldinae,  Glar.  R.  Steph.  Bentl. 
Clin.  (v.  supra  ad  v.  44.)  iocundi. 
MsC.  liest.  Lips.  1.  iocundam.  Msc. 
liest,  (tth.  2.  Oberl.  A.  —  prodnci- 
mus.  Mss.  nostri  et  alioruni  longe 
pliirimi,  Lips.  1.2.  3.  Dorv.  2.  Dess. 

1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2. 

2,  b.  3.  4.  Bas.  1.  3.  Gpli.  2.  3. 
Gtg.  1.  Gib.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  6. 
tres  ap.  Bersm.  un.  ap.  Fabr.  (qui 
prob.)  alii  ap.  Torr.  Bentl.  2.  6.  et 
alii ,  tres  ap.  Oberl.  duo  ap.  Comb, 
(lesn.  3.  ap.  Fcam  fere  omnes,  ap. 
Pott,  omiies  praeter  12.  Orell.  b.  c. 
d.  S  (corr.)  M.  Edd.  Beut!,  (qui  re- 
slit.)  sq.  Cim.  Wakef.  Wetz.  Heiiul. 
Pott.  Duviq.  Dtz.  DIb.  Scbm.  Wdm. 
Krg.  produanmus.  Mss.  nostri  (ipli.  1. 
Mon.  5.  BrI.  1.  tres  mss.  ap.  Pulm. 
Feae  9,  a.  Pott.  12.  Orell.  S.  Edd. 
anleBentl.  omnes,  et  Baxt.  San.  Phil. 
Sandb.  Val.  Franc.  Sivr.  Dorigb. 
Gesn.  Azar.  Fca  (qui  def. )  Camp. 
Hoth.  labn.Docr.  Blp.Zell.  Bnr.  Mein. 
Orell.  ((|ui  def.  )  perdiixinms.  Msc. 
Feae  2,  g.  perdncvim/i.  Msc.  nost. 
Dorv.  1.  un.  ap.  Torr,  deduximus. 
Msc.  Feae  2,  g.  deducinius.  Mss.alq. 
ap.  Torr. 

71)  hinc  rccla.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
hie  recta.  Ed.  Loch,  hinc  rede.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Mentel. 
Dess.  1  (a  2.  m.)  Drd.  1.  2,  a.  Mon.  3. 


Gpli.  2  (a  supsc.)  3.  mss.  Oberl.  a. 
c.  d.  Bad.  1.  Comb.  c.  g.  Orell.  b. 
c.  d.  Edd.  Aid.  I.  II.  reclo.  Msc. 
Comb.  6. 

72)  Paene  macros  arsit.  Mss.  no- 
stri ad  unum  omnes ,  aliorum ,  duo- 
bus  exceplis ,  omnes.  Schol.  Acr. 
Porpb.  et  Schol.  ad  Persii  Sat.  0,  24. 
Edd.  ante  Lamb.  omnes,  et  Cruq.  Bentl. 
(qui  vindic.)  sq.  Baxt.  Gesn.  Cuii. 
Val,  Oberl.  Comb. Wakef.  Heind.Both. 
labn.  Doer.  Pott.  Duviq.  Bip.  Zell. 
Mein.  Orell.  Diz.  Dlb.  Scbm.  Wdm. 
Krg.  Paene  arsit,  maci'os.  Msc.  unus 
ap.  Lamb.  unus  ap.  Bentl.  Ed.  Lamb. 
sq.  Xyl.  Pulm.  Fabr.  R.  Stepb.  (qui 
def.  Diatr.  2.)  Crat.  Chab.  Bersm. 
Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Bond.  Burm.  San.  Phil.  luv  Sandb. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigb.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Camp.  Bur.  —  dum  turdus. 
Mss.  ut  videtur,  ad  unum  omnes. 
Edd.  ante  Bentl.  omnes,  et  post  cum 
recentt.  plerique.  lurdos  dum.  Inve- 
niinus  in  ed.  Mediol.  477.  Sic  ed. 
Bentl.  (nihil  monens)  sq.  Baxl.  Gesn. 
Cun.  W^akef.  Botb.  —  in  igni.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  Meiit.  Dorv.  1. 
Dess.  1.3.  Mon.  2.  2,  b.  4.  .ö.  .Msc. 
un.  ap.  Bersm.  Bentl.  Ö  (a  1.  m.) 
14.  Septem  mss.  ap.  Feam,  Bad.  1. 
Orell.  b.  c.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss. 
Bentl.  (qui  revoc. )  sq.  Cnn.  San. 
Sivr.  Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea.  Heind. 
labn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Scbm. 
Wdm.  Krg.  in  igne.  Mss.  nostri  Lips. 
3.     Dess.  2.    Drd.   1.  2.  3.  4.    Mon. 


100 


IIOK.    SEKMONUM 


Nain  vaga  per  veterem  dilapso  üaniina  culinam 
Volcano,  summum  properabat  lambere  tectum. 

75  Convivas  ilvidos  cenain  servosque  timentis 

Tum  rapere,  atque  omnis  restinguere  velle  videres. 

Incipit  ex  illo  moiitis  Apulia  notos 
Üstentare  mihi,  quos  torret  Atabulus,  et  quos 
Nmiiquam  erepsemus ,  nisi  nos  vicina  Trivici 

80  Villa  recepisset,  lacrimoso  non  sine  fiimo, 
Udos  cum  foliis  ramos  urente  eamino. 
Hie  ego  mendacem  stultissimus  usque  puellam 
Ad  mediam  noctera  exspecto:    somnus  tauien  aufert 
Intentum  veneri:    tum  immmdo  somnia  visu 

85  Nocturnam  vestem  maculant  ventremque  supinum. 
Quattuor  hinc  rapimur  viginti  et  milia  rhedis, 
Mansuri  oppidulo,  quod  versu  dicere  non  est, 
Signis  perfacile  est.     venit  vilissima  rerum 
Hie  aqua ;  sed  panis  longe  pulclierrimus ,  ultra 

90  Oallidus  ut  soleat  humeris  portare  viator: 
.  Nam  Canusi  lapidosus ;  aquae  non  ditior  urna 
Qui  locus  a  forti  Diomede  est  conditus  olim. 


1.  3.  Gph.  1.  2.  Bas.  3.  Orell.  S.  d. 
Edd.  ante  Bentl.  vulgo  et  post  eum 
plures.  in  ignem.  Mss.  nostii  Dorv.2. 
Brl.   1.  Bas.  1.  Msc.  un.  ap.  Bersm. 

73)  dilapso.  Mss.  plerLque,  edd. 
post  Aid.  III.  et  Ascens.  vulgo.  de- 
lapso.  .Mss.  uostii  Dess.  3.  Drd.  1. 
Mon.  2,  b.  Bas.  3.  Gth.  2.  Orell.  d.  p. 
V.  lect.  ap.  Feam.  dilapsa.  Mss.  iio- 
stri  (iph.  1.  Gtg.  2.  dilapsa  est.  Edd. 
Flor.  482.  Venet.  483.  86.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  Mediol.  .508.  512.  de- 
lapsa  est.  Ed.  Loch.  —  flamma  ca- 
minum  coni.  Mark!. 

74)  lambere  culmuni.  Msc.  uost. 
Dorv.  2. 

76)  Twn  rapere.  Mss.  et  edd,  vulgo. 
Tunc  rapere.  Mss.  nostri  Llps.  3. 
Dess.  1.  3.  duo  mss.  ap.  Bersm. 
Oberl.  c.  cwn  rapere.  Msc.  nost. 
Drd.  2.  —  atque  undis  coui.  Markl. 
sed  post  abiecit. —  restringere.  .Mss. 
nostri  Lips.   1  (sed  r  eras.)  Dess.  2. 


Drd.  3,  a.    Mon.  2,  b.  Gph.   2.  Edd. 
Colon,  s.  a.  Ascens.  1. 

77)  Apulia.  Mss.  nostri  fere  omnes. 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  \.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  Mon.  L  2.  2,  b.  3.  4.  5. 
Gph.  2.  Bas.  1.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2. 
Scholl.  Acr.  Porph.  Cruq.  Edd.  vett. 
saec.  XV.  et  Aldinae,  Glar.  R.  Steph. 
Lamb.  Cruq.  Fabr.  Muret.  Torr. 
Despr.  Sivr.  Val.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
al.  Appulia.  Edd.  Ascenss.  H.  Steph. 
Chab.  Bersm.  D.  Heins.  Burm.  Dacer. 
Bentl.  Baxt.  Phil.  Wakef.  Fea..  Pott. 
Duviq.  Botli.  Heind.  Zell.  lahn.  Schm. 
Wdm.  ( V.  Schneid.  Elementarl.  p.  399. 
425.  Nos  msstorum  et  Seholl.  aucto- 
ritatem  sequimur). 

78)  terret.  Msc.  nost.  Brl.  1.  uii. 
ap.  Torr. 

79)  ni  nos.  Duo  mss.  ap.  Bersm. 
Ed.  Cun.  —  Triveci.  Msc.  nost. 
Hess.   2.    Trevici.   Ed.  Zui-ck. 

83)  exspecto  noctem.  Ed.  Cun.  sq. 
Doriarh. 


LIB.    I.    RAT.    V.  101 

Denn  weil  lodernd  Vulcan  ia  der  ältlichen  Küche  daherfriob, 

Eilte  die  schweifende   Glut  hoch  oben  zu  lecken  am  Dachstnhl. 

Hei,  wie  die  hungrigen  Gast'  und  hangende  Sciaven   die  Speisen  75 

Raffen  man  sah ,  und  alle  gesammt  sich  des  Löschcns  bceifcrn  I 

Weiter  von  dort   taugt  an  uns  Apulien   die  mir  bekannten 
Berge  zu  zeigen,  die  schwad  der  'Atabulus  dörret  imd  denen 
Nie  wir  wären  entkrocheu,  wenn  nicht   ohnferu    von  Trivicum 
Uns  ein  Gehöft  aufnahm ,  voll  Thräneu  erweckenden  Hauches ,  80 

Weil  noch  feuchtes  Gezweige  mit  Laub  im  Kamine  man  brannte. 
Hier,  ich  blödester  Thor!  rastlos  auf  ein  trügrisches  Mägdlein 
Harr'  ich ,  bis  tief  in  die  Nacht ;  doch  endlich  bemeistert  der  Schlaf  sich 
Mein  im  Ersehnen   der  Lust:  da  netzt  unsauberen  Traumes 
Nächtlich  Gebilde  das  Kleid  und  den  rilcklings  liegenden  Leib  mir.  85 

Rasch  geht's  dann  in  Kaiescheu   dahin  zwei  Dutzend  der  Meilen, 
Nachts  in  dem  Städtchen  zu  ruhn  ,  das,  nicht  im  Verse  zu  nennen. 
Unschwer  wird  aus  Zeichen  erkannt.     Das  gemeinste  der  Dinge, 
Wasser,  bezahlt  man    daselbst;   doch  Brod  giebt's ,  köstlich  vor  allem; 
So,  dass  der  kundige  Wandrer  es  fernhin  trägt  auf  der  Schulter,  90 

Denn  zu  Canusium  knirscht's  von  Gestein;  nicht  reicher  um  Ein  Maass 
Wasser,  ist  einst  der  Ort  vom  Held  Diomedes  gegründet. 

84)  inmundo.  Mss.  noslri  Lips.  3.  2.3.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.2.  Mon. 
Dess.   I.  3.   Mon.   1.   2.  1.  2.  2,  b.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gth.  2. 

85)  veiHretnquesuperhiim.Y.AA.\Q-  87)  opUMo.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
net.  492(l'iiic.)sq.  Ven.494.  95.  98.  ^ess.  2.  Drd.  3.  Bas.  1.  3.  Mon. 
Mediol.  508.  512.  supini.  Msc.  ap.  2,  b.  —  quod  noti  est  dicere  versu. 
Yal.  Msc.    nost.    Drd.  2.    Orell.  M.   versu 

quod  dicere.  Ed.   Cun.   ex  ing. 

8(5)  Quattuor.  Sic  mss.  nostri  Lips.  „„.   ,                 •     ai       i^       o   • 

3    Dess     1     2     Mon    '>     2  b     3.4.  89)  /o«(/e  pa«is.  Msc.  teae  2,  1. — 

D  1    1     n     '  1     /'.       1    .->    ö   1,    1    Q  ^iltra.    Mss.    nostri   ad  unum    omnes, 

Brl.  1.   bas.  1.   utpr.   i.  l.   dpn.  l.  0.  ,.               ,     .          »^ ,  ,         ,           ,,     ' 

t-ij         1            .         .       f       c  1      -j  aliorum  plenque.  hidU.  vula^o.    nitro. 

Lad.   vulffo,    et  rede.    (v.    Scliueid.  „,,       .  ,^,      ,^  ,,     m     ^     ^    .    ,       s 

u,          .1          \Af    \\r           n  ,1  Edd.     Aid.    1.    II.    111.    (qui   indux.) 

Elementarl.  p.  44b.  ^^  agner  Orlhogr.  •                ..     „             y               ^ 

Vergil.  P.44G).  Quatuor.  Mss.  nostri  |*1-     ""'■    ^""*-    '^^f'   f~^-     ^"^  •    '^• 

Lips.   1     2.  Dess.   3.  Drd.  1.2.  3.4.  S'eph.    Mar.    H.   Steph.    Crat.    Chab. 

Mon.   1.  5.  Bas.  3.   Gph.  2.  Gth.  2.  Bond.  Dacer.  Despr.  I  arl.  luv.  Franc. 

Edd.  velt.  alq.   et  Both.  —  rapimus.  ^^'"P- 

Comm.  Landin.    (qui  expl.    celeriter        ^1)  "O"  dulcior.  Msc.  Cruq.  4.  tres 

conftciinus).  —  viginti  milia  {et  cm.)  m^s.  ap.  Torr.  ap.  Bentl.  alq.  Orell.  b 

Mss.  nostri  Lips.  1  (<??  supsc.)  Drd.  1.  (corr.)  Ed.   Cruq. 
Mon.  5.   Gtg.  l.  mss.  Orell.  c.  p.  —        92)    Hie  locus.    Msc.   Orell.    c.  — 

milia.   Mss.  nostri  fere  omnes  (v.    ad  Qui  locus  —  olim.  Hunc  versum  Bentl. 

V.   25).    —   rhedis.    Mss.    ex   nostris  ut   spurium   uncis  inclusit,    sq.    Val. 

pauci.  Edd.  vidgo  (v.  Schneid.  Elem.  W^clz.  Eiecerunt  eundem  Franc.  Sivr. 

p.  212).   redis.    Mss.    nostri  Lips.  1.  Azar. 


102 


IIOR.    SERMONUM 


Flcntibiis  hie  Varius  discedit  macstus  amicis. 

Indc  Kubos  fessi  pervcnimus ,  iitpote  longuin 
95  Carpentes  iter  et  factum  corruptius  imbri. 

Postera  tempestas  melior,  via  peior,  ad  nsque 

Bari  mocnja  piscosi.     Dein  Gnatia,  Lymplüs 

Iratis  exstructa,  dedit  risusque  iocosque; 

Dum  flamma  sine  tura  liquescere  limine  sacro 
100  Persuadcre  cupit.     credat  ludaeus  Apella , 

Non  ego :  namque  Deos  didici  securum  agere  aevuni  •, 

Nee  si  quid  miri  faciat  natura,  deos  id 

Tristis  ex  alto  caeli  demittcrc  tecto. 

Brundisium  longae  finis  cliartaequc  viacque  est. 


93)  Flentibiis  hie.  Mss.  nostri  Lips. 
3.  BrI.  1.  Dess.  1.2.  Drd.  4.  Mon.  5. 
Gth.  2.  duo  mss.  ap.  Bersm.  sex  ap. 
Torr,  (qiii  prob.)  Bentl.  6.  et  alii 
duo,  Septem  mss.  ap.  Val.  dno  ap. 
Feam.  Edd.  vett.  saec.  XV.  f'ere 
omiies  et  Asceiiss.  D.  Heins.  Bentl. 
Baxt.  Clin.  San.  Val.  Oberl.  Comb. 
Azar.  Wakef.  Wetz.  Heind.  Doer. 
Both.  Zell.  Pott.  Duviq.  Bip.  Bur.  Mein. 
Flentibus  hinc.  Mss.  nostri  Lips.  1.2. 
Dess.  3.  Drd.  1.  2.  3.  Mon,  1.  2. 
2,  b.  3.  4.  Bas.  l.  3.  Gph.  2.  Gtg.  1. 
alii  mss.  ap.  Bentl.  et  Feam,  Comb, 
c.  ap.  Orell.  omnes.  Edd.  Mediol. 
486.  Aldinac,  (ilar.  R.  Steph.  Bas. 
527.  55.  80.  Lamb.  Mur.  Xyl.  Crnq. 
Fabr.  H.  Steph.  Crat.  Cliab.  Bersm. 
Bond.  Torr.  Dacer.  Tart.  Dcspr.  Rod. 
Burni.  Sandb.  Fea  (qiii  def.)  lahii. 
Camp.  Oreil.  Dtz.  Dlb.  Sehm.  Wdni. 
Krg.  —  Varius.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Varus.  Mss.  nostri  Lips.  3  (a  2.  m.) 
Brl.  1.  Corb.  Ment.  Dess.  2.  Drd.  1. 
Gph,  1.  2.  3.  Bas.  1.  Orell.  d  (corr.)  M. 
Ed.  Mediol.  48(3.  Farius  tristis  di- 
scedit. Ed.  Mediol.  477.  —  discessü. 
Msc.  nost.  Drd.  3.  Feae  9,  a.  Orell.  S. 
descendit.  Msc.  nost.   Corbei. 

95)  imhri.  Mss.  et  edd.  vnigo.  im- 
hre.  Mss.  nostri  Mon.  2,  b.  Brl.  1 
(e  snpsc.) 

9ß)  ad  usqiie  (seiunclim).  Mss.  no- 
stri complures,  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1. 
Brl.  1.  al.   Edd.   Mediol.  477.  Venet. 


483.86.  Rod.  Bentl.  Phil.  Fea.  Heind. 
Camp.  lahn.  Doer.  Pott.  Duviq.  Orell. 
Dtz.   Dlb.  adusque.   Ceteri. 

97)  Bari.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Barri.  Mss.  nostri  Lips.  I.  2.  Dess.  3. 
Drd.  2.  3.  Mon.  2.  Gph.  2.  Bas.  3. 
un.  ap.  Bersm.  ap.  Torr.  alq.  Ed. 
Mediol.  486.  menia piscosi Barii.  Msc. 
nost.  Brl.  1.  —  dein.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  Dorv.  1.  Dess.  1.3.  Drd, 
2,  3.  4.  Bas.  3.  Mon.  1.  2.  2,  b. 
4.5.  Gtg.  1.  Gph.  1.  Pulm.  1.4.  10. 
Bentl.  21.  Comb.  f.  ap,  Orell.  omnes 
(ut  videtur).  Ed.  Bentl.  (qui  restit.) 
sq.  San.  Val.  Sivr.  Zeun.  Wakef. 
Heind.  Both.  lahn.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Sclim.  Wdm.  Krg.  dehinc.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  Brl.  1.  Dess.  2.  Drd. 
1.3,  a.  Gph.  2.  3.  Bas.  1.  Mon.  3. 
Gtg.  2.  (Jth.  2.  Edd.  ante  Bentl. 
vulgo,  et  pust  plures.  —  Gratia.  Mss. 
nostri  Brl.  1.  Dess.  I.  Gph.  1.  2. 
Orell.  p.  Egnatia.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  Loch.  —  Lijmphis. 
Sic  scrib.  Xyl.  Crat,  Zurck.  Heind. 
Orell.   Dlb. 

99)  ßammis  sine.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
sq.  Franc,  Sivr.  Dorigh.  —  limine 
sacro.  Mss.  et  edd.  vulgo.  himine 
sacro.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Brl.  J. 
Mon.  2  (a  1.  m.)  sex  mss.  ap.  Feam, 
Orell.    d.    Edd.    vett.   Princ.    Mediol. 

477.  86.  508.  512.  Flor.  482.  Venet. 

478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.)  91.  95. 
98.  Loch. 


LIB.    I.    SAT.   V. 


103 


Hier  schied  Varius  traurig  hinweg  von  den  weinenden  Freunden. 

Drauf  nach  Ruhi  gelangten  wir  müd',  insofern  wir  ein  mächtig 
Ende  des  Wegs  gemacht ,   das  noch  durch  Regen  verderht  war. 
Folgenden  Tags  war  hesser  die  Witfrung ,  schlimmer  der  Weg  ,  his 
Bariums  Stadt,  die  mit  Fischen  gesegnete.     Guatia  gah  dann, 
Einst  im  Zorne  der  Nymphen  erbaut,  uns  Scherz  und  Gelächter. 
Denn  iinentzündet  verschmelz"  auf  heiliger  Schwelle   der  Weihrauch  , 
Will  einreden  man  uns.     Diess  glaub'  Apella  der  Jude, 
Nicht  ich,  der  ich  gelernt,  dass  sorglos  leben  die  Götter; 
Und   %vo  ein  Wunder  erschafft  die  Natur,  dass  nicht  es  die  Gottheit 
GrämUch  herab  uns  send'  aus  den  Höhen  der  himmlischen  Wohnung. 
Langer  Beschreibung  und  Fahrt  ist  Ziel  Brundisium  endlich. 


95 


100 


100)  credet.  Mss.  nostri  Moii.  2,  b. 
Gth.  2.  —  ludaeiis  apella  (iit  ap- 
pellativum)  scrib.  msc.  ßrl.  1.  nost. 
( cum  glossa :  sine  pelle),  item 
Schol.  Acr.  Porph.  Comm.  Land, 
(refut.  Rodell.  )  Edd.  Mediol.  477. 
508.  512.  Venet.  483.  80.  94.  95. 
98.  Loch,  (qiii  expl.  circumcisus) 
Colon,  s.  a.  Aid.  II.  Ascenss.  Bas. 
527.  55.  80.  Mur.  Xyl.  Criiq.  Fabr. 
H.  Steph.  Chab.  Torr.  D.  Heins. 
Boiid.  Burm.  Fea.  Appella.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  Gpli.  2.  Edd.  Mediol. 
480.  Aid.  l.  III.  Glav.  Apella.  Ce- 
teri. 

102)  Nesiquid.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
Edd.  Venet.  492  (Pine.)  0  I.  95.  98. 
Mediol.  ,508.  512.  —  facint  miri. 
Schoi.  Porph.  Ed.  Cun.  ex  ing. 

103)  Ex  alto  coeli  tristes  coni. 
Cun.  —  demittcre.  Mss.  nostri  BrI.  1. 
üess.  3.  Drd.  1.  Gph.  1.  Mon.  2,  b. 
4.  Gtg.  1.  Porph.  msc.  nost.  Edd. 
Mediol.  477  et  post  Aldum  (qui  re- 
stit.)  Tiilgo.  dimittere.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  3.  Gph.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Mss.  ap.  Pulm.  omnes,  tres  ap.  Bersm. 
Bad.  1.  3.  Orell.  d.  Edd.  vett.  saec. 
XV.  fere  omnes,  et  Ascens.  I.  Bas. 
527.  55.  80.  Fabr.  Muret.  Tart.  Rod. 
—  templo  coni.  Wakef.  prob.  Eich- 
stad.  ad  v.  Ommeren  p.   196. 

104)  Brundisium.  Mss.  nostri  ple- 
rique,  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  Üess. 
1.  2.   Drd.  4.    Mon.   1  (ex  corr.)  2. 


2,  b.  3.  4.  5.  Gtg.  2.  Gth.  2.  Mss. 
Pulm.  1.  2.  4.  10.  Oberl.  a.  c.  d. 
undecim  mss.  ap.  Feam,  Bad.l.  Edd. 
Venet.  481.  Lamb.  Muret.  Cruq.  Fiihv. 
H.  Steph.  Crat.  Bas.  555.  80.  Xyl. 
Chab.  Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Talb. 
Burm.  Beutl.  Cun.  .\zar.  Wetz,  Fea 
(q.  v.)Heind.  lahii.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Schm.  Wdm.  Krg.  Brundusium.  Mss. 
nostri  Dorv.  2.  BrI.   1.  Dess.  3.  Drd. 

1.  2.  3.  Bas.  3.  Pulm.  3.  6.  alü 
mss.  ap.  Feam,  laeck.  1.  Edd.  vett. 
saec.  XV.  fere  omnes,  et  Aldiiiae, 
Ascenss.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
Bond.  Dacer.  Tart.  Despr.  Rod.  Baxt. 
San.  Phil.  Val.  luv.  Sandb.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl.  Wakef. 
Camp.  Pott.  Duviq.  Bip.  Doer.  Both. 
Zell.  DIb.  —  finis  longae.  Mss.  no- 
stri Bas.  3.  Gph.  2.  —  cartaeque. 
Mss.  nostri  Lips.  1.  Drd.  1.  Bas.  1. 
Mon.  5.  —  viaeque  est.  .Mss.  nostri 
Lips.   1.  2.  3.   BrI.   1.  Dess.  1.  Drd. 

2.  4.  3,  a.  Bas.  1.  3.  Mon.  1.  2.  2,  b. 

3.  4.  5.  Gph.  3.  Gtg.  1.  duo  mss. 
ap.  Bersm.  quindecim  ap.  Val.  vi- 
ginti  tres  ap.  Feam,  laeck.  1.  ap. 
Orell.  omnes.  Schol.  Porph.  Edd. 
Aid.  I.  IL  lunt.  503.  Venet.  509. 
R.  Steph.  Bersm.  Burm.  Rntgers. 
Sandb.  Val.  Fea  (qui  vindic.)  lahn. 
Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  viaeque  (ömisso  est).  Mss.  no- 
stri Dess.  2.  Drd.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
(;ih.  2.  Edd..  ceteri  vnlgo.  (v.  Sat. 
2,  82). 


104 


HÖR.   SERMONUM 


Satira  vi. 
T    l    L    L    I    U    S. 

Non  quia,  Maecenas^    Lydorum  quidquid  Etruscos 
Incoluit  Ullis,  nemo  generosior  est  te  ; 
Nee  quod  avus  tibi  maternus  fuit  atqiie  paternus, 
Olim  qui  magnis  legionibus  imperitarint, 

5  Ut  plerique  solent,  naso  sixspendis  adunco 
Ignotos,  ut  me  libertino  patre  natum. 
Cum  referre  negas,  quali  sit  quisque  parente 
Natus,  dum  ingenuus,  persuades  hoc  tibi  vere, 
Ante  potestatem  Tulli  atque  ignobile  regnum 

10  Multos  saepe  viros  nullis  maioribus  ortos 

Et  vixisse  probos,  amplis  et  lionoribus  auetos: 
Contra  Laevinum,  Valeri  genus,  unde   Superbus 
Tarquinius  regno  pulsus  fugit,  unius  assis 
Non  umquam  pretio  pluris  licuisse,  notante 

15  ludice  ,  quo  nosti,  populo  ;  qui  stultus  lionores 


Satira    VI. 

1)  quisquis.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
qiiicquid,  quidquid.  v.  ad  I.  Sat.  2,  60. 
—  Eti-uscos.  Mss.  nostri  plerique. 
Ed.  Aid.  I.  liinc  vulgo.  Hclruscos. 
Edd.  Aid.  II.  III.  Asceiis.  IV.  Glar. 
R.  Steph.  Bas.  527.  55.  80.  Ethruscos. 
Edd.  vett.  ante  Aldum. 

2)  generosius.   Msc.  nost.   Mon.  2. 

3)  Etquodavus.  Msc.  nost.  Gph.  2. 
Non  quod  avus.  Msc.  Feae  2,  b  (al.  m.) 

4)  regionihus.  Msc.  Feae  5, b.  msc. 
Orell.  M  (r  supsc.)  Edd.  Wakef.  e 
coni.  Fea  (qui  propos.  iu  Miscell. 
philol.  p.  4).  sq.  Doer.  prob.  Heind. 
Both.  —  impei-itarint.  Mss.  nostri 
Lips.  2.  3  (a2.  m.)  Dorv.  1.  Dess.2. 
Drd.  2.  3.  Mon.  2.  2,b.  3.  5.  Bas.  3. 
Gph.  2.  Gtg.  1.  mss.  alq.  ap.  Lamb. 
Torr.  Pott.  Pulm.  1.  4.  10.  duo  ap. 
Bersm.  Bentl.  9.  13.  Oberl.  a.  Comb, 
c.  d.  g.  Orell.  c.  d.  M  (unt  supsc.) 
Edd.  Mediol.  477.  86.  508.  512. 
Flor  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon, 
s.  a.  Aldinae,  Ascenss.  Glar.  R.  Steph. 
Bas  527.  55.  80.  Lamb.  Fabr.  Cruq. 
Mar.   Xyl.  H.  Steph.  Torr.  D.  Heins. 


Rod.  Dacer.  Tart.Despr.  Bond.  Burm. 
luv.  Sandb.  Franc.  Val.  Dorigh.  Du- 
viq.  Camp.  Mein.  —  imperitarent. 
Mss.  nostri  Lips.  1.3  (i  supsc.)  Brl.  1. 
Corb.  Dorv.  2.   Dess.  l.   Drd.  1.   Mon. 

1.  4.    Gph.    3.    mss.    Lamb.    1,    uu. 

2.  6.  Pulm.  2.  3.  un.  ap.  Bersm. 
Bentl.  2.  6.  et  al.  ap.  Torr.  plrq. 
tredecim  ap.  Val.  Septem  ap.  Pott. 
Orell.  b.  S.  Edd.  Bentl.  (qui  indux.) 
sq.  Baxt.  Cun.  San  Phil.  Sivr.  Gesn. 
Wakef.  Wetz.  Heind.  lahn.  Both. 
Doer.  Pott.  Bip.  Zell.  Orell.  ßur.  Dtz. 
Dlb.  Schm.Wdm.  Krg.  — - imperitarunU 
Mss.  nostri  Bas.  L  Gph.  1.  Dess.  3. 
Drd.  4.  msc,  Pulm.  6.  un.  ap.  Bersm. 
Comb.  f.  quatuor  ap.  Feam  ,  Pott.  13. 
un.  ap.Val.  al.  ap.  Comb.  Orell.  p.  Edd. 
Princ.  Zar.  Bersm.  Chab.  Azar.  Fea. 
Wüstem,   (qui  def.) 

5)  ut  plerurnque.  Msc.  nost.  Gph.  I. 
—  suspendis  acuta.  Edd.  Colon,  s.a. 
Ascens.  I. 

6)  aut  nie.  Mss.  nostri  Lips.  l  (a 
1.  m.)  3.  Dorv.  1.  Ment.  Brl.  1  {ut 
snpsc.)  Drd.  I.  3.  4.  Mon.  l.  5. 
(iph.  l.  Bas.  I.  3  (itt  supsc.)  Gtg.  2. 
Orell.  c.  S.  M    (jtt  supsc.)  b  (corr.) 


LIB.    I.    SAT.    VI. 


105 


Sechste  Satire. 
Die  edle  Abkunft. 
Nicht  weil  dir,  Mäcenas,  so  viel  vom  Volke  der  Lydcr 
Tuskische  Gauen  bezog,  an  Geburtsrang  Keiner  voran  stellt; 
Nicht,  weil  Ahnen  du  zählst  im  Stamme  von  Vater  und  Mutter, 
Die  vordem  Legionen  geführt  als  mächtige  Feldherrn; 
Rümpfst  du,  gleich  wie  die  Meisten  es  thun,  die  gebogene  Nase 
Ueber  die  niedrig  Gebomen ,  wie  mich,  mich  Sohn  des  Gefreiten. 
Wann  du  erklärst,  gleich  gelt'  es,  von  welcherlei  V;iter  man  stamme. 
Sei  freibürlig  man  nur :  so  vertrau'st  du  der  richtigen  Ansicht , 
Dass  vor  Tullius'  Herrschergewalt   und  plebejischem  Scepter 
Oft  schon  Männer  gelebt,   die,  ohne  von  Ahnen  zu  stammen. 
Brav  sich  im  Wandel  gezeigt  und  hoch  durch  Ehren  belohnt  sein. 
Dass  Lävinus  dagegen,  vom  Hause  Valerius",  dessen. 
Der  Tarquin  den  T)TaDnen  vom  Reich  austrieb,  um  ein  einzig 
As,  nie  höher  am  Werthe  geschätzt  sei,  selbst  in  des  Volkes 
l'rtheil,  das,  wie  du  weisst,  Unwürdigen  thörichtes  Muthes 


10 


15 


aut  tne  ut.  Msc.  nost.  Lips.  2.  aut  ut 
me.  Mss.  nostri  Mon.  2.  2,  b.  Gth.  2. 
—  naliim.  Cum  referre  —  ingenuus: 
persuades.  Sic  vulgo  dist.  natum. 
Cum  referre  —  ingenuus.  Persuades. 
Sic  dist.  Aid.  I.  II.  ill.  Glar.  R.  Steph. 
Fabr.  Xyl.  Chab.  Bersm.  Dacer.  Tart. 
Rod.  Baxl.  Sandb.  Franc.  Sivr.  Gesn. 
Phil.  Val.  Wakef.  Wetz.  Pott.  Duviq. 
Bur. 

7)  Dum  referre.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
Quin  referre  coni.  Praedicow,  — 
neges.  Msc.  nost.  Üorv.  1.  coni.  Bon- 
finis  ap.  Ascens.  IV.  referre  leges 
coni.  Markl. 

8)  et  tibi  vere.  Ed.  Crat.  —  hoc 
tibi  rede.  Msc.  nost.  Dorv.  1.  Msc. 
Orell.  S  {rede  supsc.   item  M.) 

11)  multis  et  honoribu.<i.  Mss.  no- 
stri Lips.  3.  Dcss.  1.  2.  Gph.  2.  Mss. 
ap.  Lanib.  alq.  duo  ap.  Bersm. 
Comb.  d.  Ober!,  c.  Bad.    i. 

12)  Levinum.  Mss.  nostri  satis 
multi  et  edd.  vett.  saec.  XV.  etiam 
Aldinae,  Ascenss.  Basil.  527.  55. 
Fabr.   Bersm.  .Muret.  (et  v.   19). 

IZ)  pulsus  fugil.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.   Dess.  \.  Bas.  1.  mss.  ap.  Lamb. 


alq.  Cniq.  1,  a — d.  duo  mss.  ap. 
Bersm.  quatuor  ap.  Talb.  Bentl.  2.  9 
(v.  lect.)  et  duo  alii,  duodecim  ap. 
Val.  quatuor  ap.  Feam,  novem  ap. 
Pott.  Oberl.  a.  c.  alii  ap.  Comb. 
Orell.  d.  p.  b  _(a  l.m.)  S  (a  1.  m.)  6. 
Edd.  Vascos.  551.  Bentl.  (qui  revoc.) 
sq.  Cun.  San.  Phil.  Sandb.  Franc. 
Val.  Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Fea.  Pott, 
lahn.  Orell.  Wüstem.  Zell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg. — pulsus  regno  fu- 
yit.  Mss.  nostri  Mon.  2,  b.  4.  Gth. 
2.  —  pulsus  fuit.  Mss.  nostri  pleri- 
que.  Lips.  2.  Brl.  1.  Dess.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas.  3. 
mss.  ap.  Pulra.  omnes,  ap.  Lamb. 
plrq.  alii  mss.  ap.  Val.  et  Pott.  Grell, 
c  (corr.)  b.  S  (corr.)  M.  Edd.  ante 
Bentl.  quos  vidi,  omnes,  et  Baxt. 
(Jesn.  .\zar.  Wetz.  Heind.  Doer.  Both. 
Camp.  Duviq.  Bip.  Bur.  Mein,  pul- 
sus regno  fuit.    .Msc.  nost.  Gph.  2. 

14)  Sonnunquam.  Msc.  nost.  Mon. 
2,  b.  Edd.  Venet.  494.  95.98.  Mediol. 
5U8.  512.  —  pretii.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
msc.  Orell.  b  (in  rasura).  —  no- 
tante  id.   Msc.  nost.  Dess.  3. 

15)  quo  nosti.    .Mss.    et  nostri    et 


106  nOR.    SERMONUM 

Sacpc  dat  indi^nis  et  famac  scrvit  incptus, 

Qui  stupet  in  tiüilis  et  imaginibus.     Quid  oportet 

Nos  facere,  a  volgo  longa  longeque  remotos? 

Namqne  esto,  populus  Laevino  mallet  honorem 
20  Quam  Decio  mandare  novo,  censorque  moveret 

Appius,  ingenuo  si  non  essem  patre  natus: 

Vel  merito,  qiioniam  in  propria  non  pelle  quiessem. 
Sed  fulgente  trahit  eonstrictos  Gloria  curru 

Non  minus  ignotos  generosis.     Quo  tibi,  Tilli, 
25  Sumere  depositum  clavum,  fierique  tribunoV 

Invidia  adcrevit,  private  quae  minor  esset. 

Kam  ut  quisque  insanus  nigris  medium  inpediit  crus 

Pellibus  et  latum  demisit  pectore   clavum, 

Audit   continuo :   »Quis    homo   hie   est,  quo  patre  natus  V« 

alionim,  ut  videtur,  ad  unum  omiies.  Saiidb.    Val.    Franc.     Sivr.    Dorigb. 

Edd.  vett.  ante  Aldiimll.  (50U)  omiies,  Oberl.    Comb.   Azar.   Wakef.    Wetz, 

et  Cruq.  Beiitl.  (qui  vindic.)  et  post  Fea.   Both.    Heind.   Pott.    Zell.    lahu. 

eum  plerique,  Cuu.   Baxt.  San.  Phil.  Mein.  Grell.  Dlz.  DU).  Sthm.  Wdm. — • 

Franc.    Sivr.    Dorigh.     Gesu.    Oberl.  longeque  lunycque    Mse.  nost.  Lips.  1. 

Comb.     \Vakef.     Azar.     Fea.    Wetz.  —  longe  lateque.  M>s.   nostri  Drd.  2. 

Heind.  Doer.  Both.  Pott.  lahn.  Mein.  3,  a.  Gph.  2.  (ilh.  2.  mss.  ap.  Torr. 

Orell.    Dtz.    Dlb.     Schm.    Wdm.    —  alq.  Talb.  1.  Comb,  f.  Pott.  11.  12.  17. 

quem  nosd.  Ed.   Aid.  II.  III.  (qui  in-  Edd.  ante  Cruq.  etBentl.  fere  omn'cs, 

dux.)    sq.    edd.     ante   Bentl.    omnes  et  Camp.    Doer.    Duviq.    Bnr.    longe 

praeter    Cruq.    et    post   eum   Sandb.  longe  esse   remotos   coni.  Praedicow. 

luv.    Val.    Camp.  Duviq.   Bnr.    quod  19)    esto ,   populus   ut.    Ed.    Loch. 

nosti.  Msc.  Orell.  M.  (fortasse:  esto ,  ut  populus.  v.  Bentl. 

17)  Et  stupet.  Msc.  nost.   Mon.  h.  ad  III.  Od.   1.  9). 

Qui  studet  (stupet  suTpsc.)  Msc.  Orell.         20)  eensorne  coni.  Markl.  —    vm- 

M.  —  9?<orf  oporVei.  Msc.  nost.  Lips.  1.  neret.  Mss.  nostri  Mon.  3.  Gph.  2. 
Ed.  Loch.  21) quodnon essem. ^\sc.\\os\ ^\\^\\.  \. 

18)  Nos  facere.  Mss.  nostri  et  alio-  22)  quuniam  propria  {am.  in).  Ed. 
rum,  ut  puto ,  omnes.  Schol.  Acr.  Loch.  Crat.  Hunc  v.  Wüstem,  pa- 
Porph.  Edd.  vulgo.    Vos  facere.  Ed.  renth,  inchisit. 

Bentl.  e  coni.  (iam  ante  eum  Aid.  I.)        23)  trahnt  (i  supsc.)  Msc.  Orell.  S. 

sq.  San.   Phil.   Sivr.    Dorigh.   (refut.  —  constructos.  Mss.   nostri  Dorv.   1% 

Baxt.  Gesn.  Heind.)  —   longe  longe-  Gph.  1. 

que.   Mss.  nostri  longe  plurimi,  Lips.         24)   No7i   minus    ignotis   generosos 

2.  3.  Dorv.  1.2.  Ment.  Corb.  Brl.  I.  coni.   Praedicow.  —    Tilli.  Mss.   no- 

Dess.   1.  2.  3.  Drd.  1.  3.  4.  Mon.  1.  stri  Lips.  2.  Dess.  2.  3.  Mon.  1.  2. 

2.  2,  b.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2,  b.  4.  5.   Bas.   1.  3.   Gth.  2.   mss. 

mss.    ap.   Cruq.     et    Bersm.    omnes,  Pulm.    1.   2.  4.  10.   tres  ap.  Bersm. 

ap.  Lamb.  Bentl.  et  Pott.  plrq.  ,  ap.  ap.  Torr,  omnes,  Bentl.  8.  14.  Comb. 

Torr,    fere    omnes,    viginti    sex    ap.  b.  c.    quindecim  ap.  Fcam,  Orell.  b. 

Val.  totidem  ap.  Feam,  alii  ap.  Talb.  c.  p.  S  (a   1.  m.)  d  (corr.)  M  {tulli 

Comb.  ap.  Orell.  quatuor  omnes.   Edd.  supsc.)   Porph.  msc  nost.  (a  1.  m.) 

Princ.    tum  Cruq.  Burm.  Bentl.   (qui  Inscriptt.  ap.  Gruter.  Edd.  Bentl.  (qui 

vindic.)   sq.    Baxt.    Cun.    Sau.    Phil,  restit.)    sq.    Cun.     San.    Phil.     Val. 


LIB.    I.    SAT.    VI. 


107 


Oft  Stnntschrcii  crthcilt  und  albern  fröhnet  dem  Erhnihm, 
Slaiiiiend  bei  Titeln  und  Bildern  der  Ahnherrn.     Was  nun  m'llütirol 
Uns  doch  zu  thun,  die  weit  wir  und  weit  vom  Pöbel  entfernt  sind? 
Denn  sei's,  dass  dem  Lävinus  das  Volk  vielmehr  wie   dem  neuen 
Decius  wollt"  Amtsehren  vertrau'n,  und  mich  stiesse  der  Censor 
Appius  aus ,  als  nicht  freibiirtigem  Vater  Entstammten : 
Ganz  recht  wär's,  weil  nicht  in  der  eigenen  Haut  ich  geruhet. 

Aber  dem  schimmeniden  Wagen  der  Ruhmsucht  folgen  gefesselt 
Niedriggebome  wie  Edle.     Wozu  doch  nahmst  du  den  Purpur, 
TiUius,  dem  du  entsagt,  auf's  Neu'   und  wurdest  Tribunus? 
Dadurch  wuchs  dir  der  Hass,    ein  minderer  für  den  Privatmann. 
Denn  hat  einer  einmal  kopflos  sein  Bein  mit  den  schwarzen 
Riemen  umschnürt ,  und  Pui  purgebram  wallt  breit  von  der  Brust  ihm ; 
Hört  er   sofort:  Wer  ist  doch  der  Mann?  Wen   hat  er  zum  Vater? 


20 


25 


Franc.  Sivr.  Dorigh.  Waliof.  Azar. 
Wetz.  Fea.  Heind.  Bolh.  Camp.  Zell, 
lahn.  Pott.  Duviq.  Meiii.Oreli.  Biir.  Dtz. 
Dlb.  Schm.  Wdm.  Kr-.  —  TiiUi. 
Mss.  nostri  Lips.  1.  '■\.  BrI.  1.  Dess.  1. 
Drd.  1.  2.  .3.  4.  Gph.  1.  2.  3.  msc. 
Pulm.  6.  alii  ap.  Heiitl.  Bad.l.  Schol. 
Acren.  Edd.  autc  Bentl.  qiiod  sciam, 
omnes,  et  Sandb.  luv.  Baxt.  Gesn. 
Doer.  Bip. 

2.5)  tribuno.  Mss.  iiosiri  Lips.  1. 
2.  3.  Dorv.  1.  2.  Corb.  Ment.  Dess. 
1.  2.  3.  Drd.  3.4.  Mon.  1.  2.  2,  b. 
4.  5.  Gph.  1.  3.  Bas.  3.  (itg.  1 
(um  supsc.)  mss.  ap.  R.  Steph.  ap. 
Lamb.  alq.  qninquc  ap.  Pulm.  tres 
ap.  Bersm.  omnes  ap.  Talb.  sexde- 
rim  ap.  Feam,  alii  ap.  Comb,  et 
Polt.  ap.  Oreil.  pb(j.  Sdiol.  Acr. 
Porpb.  Edd.  Prlnc.  Mediol.  477.  86. 
Iiuit.  503.  Lamb.  (qui  vindic.)  Cruq. 
Xyl.  Bas.  555.  80.  Torr.  D.  Heins. 
Tart.  Burm.  Talb.  Bentl.  Baxt.  Cun. 
San.  Sandb.Val.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
Gesn.  Oberl.  Comb.  Wakcf.  Azar. 
Welz.  Fea.  Heind.  Both.  Jahn.  Doer. 
Pott.  Duviq.  Zell.  Mein.  Grell.  Bur.  Dtz. 
Dlb.  Wdm.  Schm.  —  Iribumtm.  Mss. 
uostri  BrI.  1.  Drd.  1.  2.  Mon.  3. 
Bas.  1.  Gph.  2.  mss.  Oberl.  a  (a 
1.  m.)  c.  Bad.  1.  sexap.  Pott.  Orell. 
d  (corr.  um).  Edd.  vett.  saec.  XV. 
plrq.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83. 
86.  92   (Pinc.)  94.   95.   98.    Mediol. 


508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aldi- 
nae,  Ascenss.  Bas.  527.  Glar.  R. 
Steph.  Mur.  Fabr.  H.  Stepb.  Cbab. 
Bersm.  Bond.  Rodeil.  Dacer.  Despr. 
luv.  Phil.  Camp.  —  adcrevit.  Sic 
mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1. 
3.  Drd.  1.  2.  Brl.  1.  Mon.  2.  2,  b. 
3.  Bas.  1.  —  minus  esset.  Msc.  nost. 
Dorv.   1.   Orell.  S  (supsc.) 

27)  impediil.  Msc.  et  edd.  vulgo. 
impediet.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Dorv.  1.  2.  Ment.  Dess.  1.  2.  3. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Drd.  3.  Bas.  3. 
Gtg.  1.  2.  tres  mss.  ap.  Bersm. 
Oberl.  a.  c.  d.  Bad.  1.  Orell.  S.  c. 
p.  d  (a  1.  m.)  M  (a  1.  m.)  Edd. 
Mediol.  477.  80.  508.  512.  Venet. 
478.  94.    95.  98. 

28)  ut  latum.  Edd.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  ac  laium.  Edd.  Cun.  San. 
—  demisil.  .Mss.  et  edd.  vulgo.  dimi- 
sit.  Mss.  nostri  Mon.  2.  Bas.  3.  Gtg. 
2.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  2.  6.  Oberl. 
a.  c.  Edd.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
Flor.  482.  Aldtnae,  Bas.  5.55.  Tart. 
demiltil.  Msc.  nost.  Dorv.  2.  —  pe- 
ctora.  .Msc.  nost.  Dess.  2.  Edd.  Ve- 
net. 492  (Piiic.)  494.  95.  98.  Me- 
diol. 508.  512.  —  clavom.  Msc.  nost. 
Mon.  2,  b. 

29)  hie,  et  quo  patre.  Msc.  nostri 
Bas.  1.  Mon;  4.  Gtg.  2.  (itb.2.  mss. 
ap.  Torr,  omnes,  alii  ap.  Bentl.  duo 
ap.  Talb.  decera  ap.  Feam,  octo  ap. 


108  HÖR.    SERMONUM 

30  Ut  si  qui  aegrotet,  quo  morbo  Barrus,  haberi 
Ut  cupiat  formosus;  cat  quacumque,  piiellis 
Iniiciat  curam  quaerendi  singula ;  quali 
Sit  facic,  sura,  quali  pede,    dente,  capillo : 
Sic  qui  promittit,  civis,  Urbem  sibi  curac, 

35  Imperium  fore  et  Italiam  et  delubra  deorura; 
Quo  patre  sit  natus,  num  ignota  matre  inhonestus, 
Ömnis  mortalis  curare  et  quaerere  cogit.  • — 
Tune  Syri,  Damae,  aut  Dionysi  filius,  audes 
Deicere  e  saxo  civis ,    aut  tradere  Cadmo  V 

40  »At  Novius  collega  gradu  post  me  sedet  uno  ; 

Pott.     Orell.     p.     Edd.    Baxt.     Gesii.  478.  79.   Bas,  555.  80.   Fabr.    Cliab. 

Oberl.     Wetz.     Comb.    Fea    (q.    v.)  Varus.    Mss.   nostri  Bas.    1.   Mon.   3. 

lahn.  Pott.    Duviq.    Bip.  Bur.  Schm.  msc.     Cruq.     2.    Oberl.    c.     Varrus. 

Krg.  hie,  ex  quo  p.^i^c.  wosi.  Brl.  1.  Mss.    nostri    Lips.   1.    Meut.    Drd.   3. 

hie,  aut  quo  p.  Mss.    nostri   Lips.   1.  Orell.  p. 

Mon.   3.    Drd.    a.    Gph.  2.    mss.  ap.  31)  Ut  cupiat.    Mss.  nostri   Brl.  1. 

Benll.  6.14.  Talb.  12.  Bad.  1.  Comb.  Corb.   Drd.  1.   2.   Gph.  1.  3.  Mon.  4. 

d.  Schol.  Acr.  Edd.   vett.  saec.  XV.  Bas.   1.  Gth.  2.  mss.  ap.  Lamb.  fere 

nt    puto,    omnes,     .Aldinae,    Ascenss.  omnes,  Cruq.    2.    Palm.  4.    Bentl.   2 

Bas.    527.    55.    80.    Glar.    R.  Steph.  et  tres    alii,    sex    ap.   Feam,  quatuor 

Mnr.    Xyl.    Fabr.    Rod.    tum    Bentl.  ap.    Pott,    septem    ap.    Val.    alii    ap. 

Cun.  San.  Val.   Franc.  Sivr.   Dorigh.  Talb.  Orell.  p.   Edd.  Princ.  Zar.  Me- 

Azar.  Wakef.  Doer.   .Mein.  Wdm.  —  diol.   476.  77.   86.   Flor.    482.  Venet. 

hie  est?  quo  p.  Mss.    nostri  Lips.  2.  478.   79.  83.  86.  90.  92  (Pinc.)  509. 

3.  Dess.   1.  2.  3.    Drd.  2.  3.  4.  Mon.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aid.  l.  lunta  503. 

1.  2.    Gph.    1.   Gtg.    1.    mss.   Lamb.  Ascenss.  Lamb.    (qui   vindic.)   Bond. 

1,  un.  2.  3.  5.  6.  7.  8.  9,    duo,    10.  Dacer.  Despr.  Bentl.  Cun.   San.  Phil, 

ap.    Bentl.    alq.    Oberl.    a.    Comb.  b.  Yal.   Sivr.  Dorigh.  Val.  Wakef.  Azar. 

c.  f.   laeck.    1.    alii    mss.    ap.    Pott.  Zeun.  Wetz.    Fea.  Heind.   Both.  lahn. 

Orell.  b.  c.  d,  S  (natictit).  Edd.  Lamb.  Pott.  Duviq.  Zell.  Mein.  Orell.  Bur.  Dtz. 

Cruq.    H.    Steph.    Bersm.    Chab.    D.  Dlb.   Schm.   Wdm.    Krg.    —   Et   cu- 

Heins.     Torr.     Bond.     Dacer.     Tart.  piat.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  Dess. 

Despr.    Burm.  Talb.    luv.    San.  Phil.  1.  2.  3.   Drd.  3.  4.   Mon.  1.  2.  2,  b. 

Sandb.     Heind.     Both.    Zell.     Camp.  3.  Bas.  3.    Gph,  2.    (itg.   1.  2.    mss. 

Orell.  Dtz.  Dlb.  fiic  est,  quo.  Sic  recte  ap.  Torr,   omnes,   quinque    ap.   Pulm. 

Wüstem,  est  hie?   quo   p.   Msc.   nost,  quatuor  ap.  Talb.  Oberl,  a.   alii  mss. 

Mon.  5.  mss.  ap.  Cruq.   omnes,  Feae  ap.  Pott.  ap.  Orell.  b.  S.  c.  d.  Edd. 

1,    b.   hie    Sit?    quo  p.    Msc.    Palm.  Venet,   494.    95.    98.     Mediol.     508. 

\Q.  {j&sx\.2.hic?  hie  quo  p.  coa\.  Qwn.  512.    Aldinae,    Glar.    R.   Steph.  Bas. 

30)  Et  si  qui.   Msc.  nost.  Lips.  2.  527.    55.  80.   Fabr.  Mur.  Xyl.  Cruq. 

At  si   qui.    Ed.    Venet.    492     (Pinc.)  H.  Steph.  Crat.    Chab.  Bersm.  Torr. 

[/t  si  quis.  Mss.  nostri  Dess.  2.  Drd.  D.    Heins.    Rod.    Tart.    luv.     Burm. 

3.  4.  Gph.  2.  Mon.  5.  Gtg.  2.  Edd.  Baxt.    Sandb.    Franc.    Doer,   Camp. 

Mediol.     486    et    Despr,    Si    quis    ut  Bip.    —    Si  cupiat  coni.    Bonfinis  in 

aegrotet.  Msc.  nost.   Bas.   1,  —  Bar-  Ascens.  IV,  —  Et  eupiet.   Msc.  nost. 

riis.    Mss.     et    edd.     vulgo.      Barns  Mon.     5.    —    famosus.    Mss.    nostri 

Msc.  nost,  Drd.  4.  Edd.  Muret.  Wetz.  Lips.   1.  .Mon.  3.   —    quocumque.   Msc. 

Barrhus.  Schol.   Acr.  Porph.  Comm.  nost.  Bas.  1.   mss.  meliores  ap.  Torr. 

Landin.    Edd.     Mediol.    477.    Venet.  32)    hiiciat.     Mss.    nostri  l>ips.   1. 


SAT.    I.    LIB.    VI.  109 

Wie  wenn  einer,   erkrankt  am    Uebel  des  Barrus,  für  bildschön  30 

Gelten  zu  wollen  :  wie  der ,  wo  immer  er  wandle ,  den  Magdlein 

Sorg'  einflösset,  zu  foi-sclicn  nach  Einzelnem  :  wie  er  von  Antlitz 

Sei ,  wie  beschaffen  die  Wade,  der  Fuss.  wie  die  Zahn'  und  das  Haupthaar : 

So,  wenn   ein  Mann  aussagt,  dass  Bürger  und  Stadt  ihm  in  Obhut 

Werd',  und  Italien  sein,  und  das  Reich,  und  die  Tempel  der  Gotter;  35 

Welcherlei  Vater   er  hab',  ob  von  dunkeler  Mutter  verunehrt. 

Zwingt  er  die  sämnitliche  Welt  voll  Neugier  sorglich  zu  foi-schen.  — 

Du  Dionysius'  Sohn,  du  des  S)tus,  des  Üama,  du  wagst  es 

Bürger  zu  stürzen  vom  Fels  und  dem  Beile  des  Cadmus  zu  liefern? 

»Sitzt  doch  Novius  nach  mir ,  der  Amtsfreund ,  eine  der  Stufen ;  40 

2.  3.  Dess.   1.  2.  3.  Drd.   1.  2.  3.4.  Dess.    1.  3.    Drd.  1    (a  1.  ni.)    Mou. 

Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.   1.3.   Gph.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3.  Gtg.  1.  Gth.  2. 

2.  msc.  Orell.  d.  (v.  nos  ad   I.  Sat.  quinque  mss.  ap.  Pulm.  duo  ap.Bersm. 

4.   123).     Inlicial.    Msc.     nost.    Mon.  Gesn.  2.    mss.    ap.    Pott.    alq.    Orell. 

2.  b.  iliicial.   Msc.  nost.   Glh.   2.  c.  S  (corr.)  Edd.  Pott.  Duviq. 

33)  sin'a,  quali  pede.  Sic  vulgo  38)  Tune  —  audes.  Cit.  Priscian. 
dist.  sura  quali,  pede.  Sic  dist.  AI-  18,  1  (Kr.  T.  II.  p.  109). —  Syrida- 
dinae.  Bas.  527.  580.  Glar.  R.  Steph.  ;«ae(una  voce).  Mss.  nostri  Lips.  1.3. 
Lamb.  Miir.  Xyl.  L'ruq.  D.  Heius.  H.  Dess.  3.  Brl.  1.  Mon.  1.  2.  Gtg.  1.2. 
Steph.  Cbab.  Bersm.  Torr.  Bond.  Gth.  2.  mss.  duo  ap.  Pnlm.  quatuor 
Rod.  Tart.  Despr.  luv.  1  urm.-  Baxt.  ap.  Bersm.  F.dd.  vett.  saec.  XV.  plrq. 
Val.  Gesn.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Bolh.  (praeter  Mediol.  486)  Aldinae,  R. 
Camp.  Bur.  Steph.  Bas.  527.   Fabr. 

34)  Si  qui.  Mss.  nostri  Mon.  2.  b.  3'.l)  Deiicere  e  saxo.  Mss.  et  edd. 
(itg.  2.  —  urbes.  V.  lect.   ap.   Feam.  vulgo.  Schol.    Acr.    Porph.    Deicere. 

—  curae  et.  .Msc.  uu.  ap.  Val.  qui  v.  ad  I.  Sat.  4,  123.  —  Deicere 
recep.  sq.  Sivr.  cuvet.  Mss.  nostri  de  saxo.  Mss.  nostri  Lips.  2  (rf  eras.) 
Drd.  a.  Gth.  2.  3.  Dorv.  1.    Ment.  Dess.   1.   Drd.  1. 

35)  fore ,   Ituliam  et   d.   Ed.  Bip.  3.    4.    Mon.   2.   2,  b.    Gph.    1.   mss. 

—  Italiam  et  deluhra.  Mss.  nostri  Oberl.  a.  c.  Orell.  c.  p.  d  (e  corr.) 
Bas.  1.  Gph.  2.  niss.  ap.  Comb.  b.  Porph.  msc.  nost.  (prob.  Schneidewin). 
c.  d.  f.  g.  Orell.  p.  Edd.  vulgo.  —  Deicere  asaxo.  Mss.  nostri  Mon. 
lialiam ,  delubra  (omis.so  <?/)■  Mss.  3.  5.  Orell.  M.  Deicere  ex  saxo. 
nostri  plrq.,  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  Msc.  nost.  Drd.  2.  Deiicere  saxo  (^om. 
2.  Ment.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  e).  Msc.  nost.  Dess.  2.  Edd.  Venet. 
1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2.  2,  b.  3.  4.5.  492  (Piric.)  94.  95.  98.  Mediol.  508. 
Gph.  1.  Gtg.  1.  2.  Bas.  3.  Gth.  2.  512.  Loch.  —  Eicere  de  saxo.  Msc. 
quatuor  mss.  ap.  Bersm.  novem  ap.  nost.  Lips.  1.  —  Deicere  cives  de 
Torr,  tres  ap.  Uberl.  undeviginti  ap.  saxo.  Msc.  nost.  Mon.  1.  —  aut  tra- 
Feafn,  mss.  ap.  Pott,  omnes,  Bad.  1.  dere.  Mss.  et  edd.  vulgo.  et  tradere. 
Orell.  b.  S.  c.  d.  Edd.  Grat.  Fea.  Msc.  nost.  Gph.  1.  ac  tradere.  Msc. 
Pott.     Orell.    Dtz.    (improbat    Both.)  Comb.  b.    —    Cadmo.    Mss.    et    edd. 

37)    Onmis    mortalis.     Mss.    nostri  vulgo.     Schol.     Acr.    Porph.     Camo. 

Lips.  2.   Mon.  2.  2,  b.   Omnis  morta-  Mss.    Cruq.    4.    6.     Edd.    Flor.    482. 

/e*.  Mss.nostriMon.  4.  Drd.3.  0«i7?es  Venet.   483.    86.    92    (Piuc.)    Loch. 

mortalis.  Mss.  nostri  Mon.  5.   Gth.  2.  Chamo.   Msc.  Cruq.  2.  Ed.  Ascens.  IV. 

—  ac  quaerere.  Msc.  Feae  2,  i.  cu-  Cathmo.  Msc.  nost.  Bas.  3.  duo  mss. 
rare,  requirere  coni.  Cun.  —  cogat.  ap.  Pulm.  Gesn. 2.  batfimoconi.  Cruq. 
Mss.  nostri  Lips.  2.  3  (a  1.  m.)  Ment.  40)  Aitt  Sovius.  Msc.  nost.  Dess.  2. 


110  IIOR.    SERMONUM 

»Namquc  est  illc,  pater  quod  erat  meus.«  —  JIoc  tibi  Paulus 

Et  Messala  videris?   At  hie,  si  plostra  ducenta 

Concurrantque  foro  tria  funera,  magna  sonabit 

Conma  quod  vincatque  tubas :  saltom  tenet  hoc  nos. 
45  Nunc  ad  ine  redco  libertino  patre  natuni, 

Quem  rodunt  omnes  libertino  patre  natum  ; 

Nunc  quia  sum  tibi,  Maecenas,  convictor;  at  olim, 

Quod  mihi  pareret  legio  Romana  tribuno. 

Dissimile  hoc  illi  est:  quia  non,  ut  forsit  honorem 
50  Iure  mihi  invideat  quivis,  ita  te  quoque  amicum ; 

Praesertim  cautum  dignos  adsumere,  prava 

Ambitione  procul.     Felicem  dicere  non  hoc 

Me  possim,  casu  quod  te  sortitus  amicum: 

41)  Namque  illi  pater  est  quod.  Dorigh.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Msc,  nost.  Lips.  2.  im.  ap.  Bersm.  Heiiul.  Doer.  Bolh.  Zell.  lahn.  Fott. 
—  7neus  quod  erat  pater.  Msc.  nost.  Duviq.  Bip.  Mein.  Bnr.  Massala.  Ed. 
Dess,  1.  duo  mss.  ap.  Bersm.  —  Loch.  Massalla.  Ed.  Flor.  482.  Ve- 
Namque  ille  est,  pater.  Msc.  nost.  uet.  479.  83.  86.  Messulla.  Edd. 
Lips.  1.  Ed.  Ascens.  1.  —  qui  erat.  Venet.  404.  95.  98.  Mediol.  508.  512. 
Msc.  nost.  Gph.  1.  quid  erat.  Ed.  Lamb.  Mur.  Cruq-.  Bersm.  Torr.  D. 
Loch.  —  Paulus.  Sic  mss.  nostri  ad  Heins.  Bond.  Btl.  Camp.  Ürell.  Dtz. 
nimm  omnes,  et  sine  dnbio  aliorum  Wdm.  Krg.  (Messala,  Messalla,  ntra- 
quoque,  Schol.  Acr.  Edd.  vett.  saec.  que  forma  in  niimmis  et  inscriptt. 
XV.  Aldinae,  Ascenss.  Bas.  527.55.  exstat.  v.  Drakenb.  ad  Liv.  27,  5. 
Glar.  R.  Steph.  Fabr.  Mur.  Xyl.  H.  Hades  Orthogr.  p.  287.  Schneid.  Ele- 
Steph.  Bersm.  Bond.  Rodell.  Dacer.  mentarl.  p.  411.  Noiten.  Lex.  p.  114. 
Tart.  Despr.  luv.  Phil.  Sandb.  Franc.  Messalla  praeferunt  Mannt,  ürthogr. 
Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Wetz.  Bip.  p.  511  et  Comm.  ad  Cic.  Epist.  Farn. 
Both.  Pott.  Duviq.  Paullus.  Ceteri.  VIII,  4.  Spanhem.  de  praest.  nu- 
(Nom.  propr.  Paulus,  (ir.  IJavXog,  mism.  I.  p.  129  e  Fastis  Capitolin. 
uno  l  recte  scribitur,  quamquam  etiam  aliisque  inscriptt.  et  nummis.  Sed 
Paullus,  Panlta  in  lapidibus  et  nnm-  Messala  constauter  in  nummis  ap. 
mis  inveiiiuiitur.  v.  Aid.  Mannlii  Or-  Goltz,  etiam  Augustei  aevi,  aliisque 
tho'^r.  p.  569  sq.  Cellar.  Orthogr.  inscriptt.  ap.  Gruter.  et  alios.  Mes- 
ed.  Harles  p.  307.  et  Schneid.  Ele-  sala  apud  Tibullum  constanter  ser- 
mentarl.  p.  413.  Item  paulo,  paidum.,  vant  edd.  Broiikhns.  Heyn.  Bach, 
paulatim  nostri  codd.  fere  omnes  et  Lachm.  Dissen.)  —  videris?  Sic  mss. 
optt.  ubiqne,  quod  Wagner  vindicat  nostri  Lips.  1.  2.  al.  Schol.  Acr. 
ap.   Virgil.    Orthogr.  Verg.   p.  464).  Edd.  Ascenss.  Burm.  Bentl.  et  hunc 

42)  Messala.  Sic  mss.  nostri  ple-  secuti  recenlt.  fere  omnes.  Videris 
rique,  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  (sine  interrog. )  Ceteri.  —  plo.ttra. 
Brl.  1.  Drd.  1.  2.  3.4.  Mon.  1.2.3.  Mss.  nostri  plrq.  Porph.  msc.  nost. 
Gph.  1.  al.  Seh.  Acr.  Edd.  Mediol.  Edd.  vulgo  post  Aldum,  qui  redu- 
477.  86.  Venet.  478.  92  (Pinc.)  Co-  xit.  plaustra.  Mss.  nostri  Dorv.  2. 
Ion.  s.  a.  Aldinae,  Ascenss.  Glar.  Brl.  1.  Dess.  2.  3.  Drd.  2.  4,  a.  Mon. 
R.  Steph.  Bas.  527.  55.  80.  Fabr.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2. 
Xyl.  H.  Steph.  Crat.  Chab.  Rod.  mss.  Orell.  d.  p.  Edd.  ante  Aldum 
Dacer.  Tart.  Despr.  Baxl.  Bnrm.  Cun.  vulgo,  et  Asceuss.  Tart.  Despr.  luv. 
San.    luv.    Phil.    Val.    Sandb.     Sivr.  Phil,   Franc.  Bip.  Bnr. 


LIB.    I.   SAT.    VI. 


111 


»Was  mein  Vater  j^cwesen ,  ist  Er  noch ! «  —  Meinst  du  ein  Panhis 
Drum  und  Messala  zu  sein?  Doch,   oh   zweihundert  der  Karren, 
Drei  der  Bestattungsziig"  auf  den  Markt  herdränglen,  er  tont  euch 
lieber  Trompeten  und  Homer  hinweg  ;  die^s  mindestens  fesselt ! 

Nunmehr  komm'  ich  zurück  auf  mich  seiher,  den  Sohn  des  (lel'reilen,  45 
Den  man  mit  hämischer  Rede  verschwärzt,  als  Sohii  des  Gefreiten ; 
Jetzt,  weil  dir,  Mäcenas,  ich  Hausfreund  hhi,  so  wie  vormals, 
Weil  als  Oberster  eine  von  Roms  Legionen  ich  führte. 
Ungleich  jenem  ist  diess  ;  denn  möcht'  auch  Jeder  die  W'ürde 
Mir  missgönnen  mit  Recht,  nicht  darf  er's,  dass  du  mir  Freund  bist,  50 

Der  du  zumal  Acht  hast,  nur  Würd'ge  zu  wählen  ,  die  schnodei 
Ehi-sucht  Ränke  verschmähn.     Nicht  desshalb  dürft"  ich  ein  Glückskind 
Baissen,  dass  Zufallsgunst  dich  mir  zum  Freunde  geworben. 


43)  duü  fimera.  Msc.  ap.  Val. 

44)  Curnua  conviiicaUjue .  Msc.  nost. 
üess.  2.  —  saltejn  iuvai.  Msc.  nost. 
(ipli.  1.  saltem  hoc  iuvat  et  nos.  Msc. 
Oiell.  S  (supei'ser.) 

4(5)  lib.  patre  nutus  Nunc.  Msc. 
liost.  Dess.  1.  mss.  Pulm.  2.  nn.  ap. 
Hersm.  an.   ap.  Torr,   (qui  prob.) 

47)  Nam  (juia  sini.  Mss.  aiq.  ap. 
Toir.  —  quia  sum  tibi  Maec.  Mss. 
nostri  Dorv.  2.  Drd.  3.  Gph.  2.  msc. 
Ftilm.  10.  ap.  Bentl.  plrq.  Oberl.  a. 
(iesn.  2.  Comb.  c.  d.  f.  Pott.  16. 
(»lell.b.  d.  Edd.  Medioi.  477.  8ß.  Ve- 
uft.  478.  79.  Bcntl.  (qui  revoc.)  sq. 
Call.  San. Val.  Franc.  Sivr.  Dorigii.Wa- 
kef.Wotz.  Doer.  Orfll.  Wüstem.  Bur. 
DIb.  Schni.  Wdni.  Krg.  —  quia  sim 
tibi  Maec.  Mss.  nostri  plerique,  Lips. 
1.  2.  3.  Dorv.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd. 
1.  2.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas. 
1.  3.  Gph.  1.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2. 
mss.  Pulm.  1  —  4.  6.  duo  ap.  Bersm. 
ap.  Btl.  aiq.  Oberl.  c.  d.  Comb.  g. 
liad.  1.  deccm  ap.  Val.  septemdecim 
ap.  Foam,  ap.  Pott,  fere  omnes,  Orell. 
S.  c.  p.  M.  Scbol.  Porpli.  Edd.  Zar. 
Flor.  482.  Venet.  483  86.  90.  92 
(Piuc.)  94.  95.  98.  Medioi.  508.  512. 
Lotii.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  R.  Steph. 
Despr.  Burni.  Fca  (qui  redux.)  sq. 
Heind.  Boili.  Zell.  laliii.  Pott.  Diiviq. 
Mein.  Dtz.  —  (juia,  Maecenas,tilii  .sum. 
Edd.  Bas.  527.  55.  Glar.  Mar.  H. 
Steph.  Chab.  Bersm.  Bond.  Baxt. 
Rüd.  Dauer.  Tart.  Phil.   Gesii.   .^zar. 


Camp.  Bip.  —  quia,  Maecenas,  tibi 
sim.  Msc.  nost.  Brl.  1.  Edd.  Aldinae, 
Glar.  Lamb.  Xyl.  Fabr.  Cruq.  Bas. 
580.  Torr.  D.  Heins.  luv.  Sandb.  — 
ut  olim.  Msc.  ap.  Bersm.  Edd.  Colon, 
s.  a.   Ascenss.  Chab.  Rod. 

49)  quod  non.  Msc.  Gcsn.  2.  — 
forsit(forssit).  Mss.  nostri  plerique, 
Lips.  1.  2.  3  (a  1.  m.)  Dorv.  1.. 
Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3. 
4.  b.  Bas.  3.  Gph.  1.  Gth.  2.  mss. 
ap.Lamb.  Cruq.  Bersm.  omnes,  Pulm. 
1 — 4.  10.  uu.  ap.  Fabr.  quinque  ap. 
Torr.  OrcU.  b.  d.  M  (Jorsan  supsc.) 
Schol.  Acr.  Porph.  (Priscian.  L.  15, 
4,  24.  6,  35.)  Edd.  Aid.  I.  Lamb. 
(qui  vindic.)  sq.  Fabr.  Cruq.  Xyl. 
H.  Steph.  Bas.  555.  80.  Torr.  D. 
Heins.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Bond. 
Bentl.  et  post  hanc  recentt.  omnes. 
—  forsan.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Drd. 
1  (ad  marg.  vel  fors  sit)  2.  3.  Gph. 
2.  Bas.  1  (ex  rasura).  Gtg.  2.  msc. 
Pulm.  6.  Orell.  S.  c.  p.  Porph.  msc. 
nost.  Edd.  vulgo  ante  Lamb.  et  Mar. 
Chab.  Ber.sm.  Rod.  forsitan.  .Msc. 
nost.  Lips.  3  (a  2.  in.) 

50)  invideat  quisquam.  Lemma  ad 
Schol.  Acr. 

52)  feliceni  ducere.  Edd.  Veu.  492 
(Pinc.)  Colon,  s.  a.  Ascenss.  —  non 
hie   colli.  D.  Heins. 

53)  Me  pos.iim.  Mss.  nostri  plrq. 
Lips.  1.  2  (a  1.  m.)  3.  Brl.  1.  Dess. 
l.  3.   Mon.   1.  2.  3.  4.   Drd.  1.  2.  3. 


112 


HÖR.   SERMONUM 


NuUa  etenim  mihi  te  fors  obtulit:    optimus  olim 
55  Virgilius,  post  Imnc  Varius ,  dixere  quid  essem. 
Ut  veni  coram ,  singultim  pauca  locutus ;  — 
Infans  namque  pudor   proliibebat  plura  profari : 
Non  ego  ine  claro  natuin  patre,  iion  ego  circüm 
Me  Satureiano  vectari  nira  caballo, 
60  Sed  quod  eram ,  narro :    —  respondes ,  ut  tuus  est  mos , 
Pauca:  abeo,  et  revocas  nono  post  mense,  iubesque 
Esse   in  amicorum  iiumero.     Magiium  hoc  ego  duco, 
Quod  placui  tibi,  qui  turpi  secernis  honestum 
Non  patre  praeclaro,  sed  vita  et  pectore  puro. 
65  Atqui  si  vitiis  mediocribus  ac  mea  paucis 

Mendosa  est  natura,  alioquin  recta;  —  velut  si 
Egregio  inspersos  reprehendas  corpore  naevos  — 


Gph.  1.  Bas.  1.  Gtg.  1.  Gtli.  2. 
mss.  Palm.  1 — 4.  ap.  Cruq.  omiies, 
praeter  7.  duo  ap.  Bersm.  Gesn.  3. 
Überl.  a.  c.  d.  Comb.  b.  duodecim 
ap.  Feam,  ap.  Val.  omnes,  ap.  Pott, 
plerique,  alii  ap.  Comb.  Orell.  b  (a 
1.  m.)  c.  d.  S  (a  1.  m.)  Edd.  lahn. 
Pott.  Duviq.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  —  me  possum. 
Mss.  nostri  Dess.  2.  Gph.  2.  3.  Bas. 
3.  Mou.  5.  Gtg.  2.  Lips.  2  (a  2.  m.) 
rass.  Pulm.  6.  10.  Cruq.  7.  ducy  ap. 
Bersm.  Comb.  c.  d.f.  g.  Pott.  12.  16. 
Orell. p.b  (corr.)  S(corr.)  Edd.  viilgo. 
me  possunt,  casu.  Schol.  Cruq.  Edd. 
Zar.  Crat.  Zurck.  Bentl.  (qui  def.) 
Wakef.  Doer.  (v.  Cuning.  Auimadv. 
p.  113).  me  possit ,  casu.  Ed.  Cuii. 
ex  ing.  sq.  San.  Phil.  Val.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  —  Post  possum  com- 
mate  dist.  Cruq.  sq.  H.  Steph.  Burm. 
Baxt.  Saudb.  .\zar.  Wetz.  Fea.  Heind. 
Botli.  et  recentt.  Post  casu  commate 
dist.  ceteri.  —  casu  quo  te.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  casu  qui  te.  Msc. 
nost.   Gph.   1. 

54)  mihi  te.  Mss.  nostri  ad  unum 
omnes,  mss.  ap.  Pott,  omnes,  et  sine 
dubio  aliorum.  Edd.  vulgo.  tibi  me. 
Msc.  UM.  ap.  Bentl.  duo  ap.  Val. 
Schol.  Cruq.  Ed.  Bentl.  (qui  indux.) 
sq.  Cuu.  San.  Phil.  Val.  Franc.  Do- 
righ. Wakef.  Azar.  Wetz.  Doer.  — 
fors.    Mss.    nostri    fere    omnes,    ap. 


Lamb.  omnes,  quinque  ap.  Pulm. 
mss.  vetustiores  ap.  Bentl.  Edd.  Me- 
diol.  477.  86.  Venet.  478.  79.  Al- 
dinae,  Ascenss.  post  vulgo.  sors.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  Gph.  1.  msc.  Pulm. 
10.  im.  ap.  Bersm.  ap.  Torr.  plrq. 
Talb.  4.  Comb.  b'.  g.  Ed.  Flor.  482. 
cum  famil.  Venet.  492  (Pinc.)  c.  fa- 
mil.  Bas.  527.  55.  80.  Fabr.  Dacer. 
Franc. 

55)  Virgilius.  Mss.  nostri  ad  unum 
omnes,  et  aliorum,  puto.  Vergilius. 
Edd.  Aid.  I.  II  (non  III.)  Wdm.  (v. 
nos  ad  Sat.  5,40.)  —  Varius.  Mss. 
et  edd.  vulgo.  Favus.  Mss.  nostri 
Lips,  2  (a  1.  m.)  3  (i  puncto  not.) 
Brl.  1.  Ment.  Corb.  Dess.  2.  Drd.  3. 
Mon.  3.  4.  Bas.  1.  Gph.  1.  Gtg.  1. 
mss.  Pulm.  3.  4.  6.  10.  duo  ap. 
Bersm.  tres  ap.  Torr.  Gesn.  2.  Orell. 
b.  d.  Edd.  Flor.  482.  Ven.  483.  86. 
94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  Loch, 
vulgari  nominum  commutatione.  Far- 
rus.  Ed.  Ven.  492  (Pinc.)  —  Varius 
post  hunc.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2  (a 
2.  m.)  3.  Drd.  2.  4.  msc.  Bad.  1. 
Varus  post  hunc.  Mss.  nostri  Drd. 
1,  a.  Mon.  3.  —  quis  essem.  Mss. 
undecim  ap.  Val.? 

56)  Ut  veni  —  locutus.  Cit.  Pri- 
scian.   15,  2  et  4.  (p.  615.   624  Kr.) 

57)  Infans  —  profari.  Haec  verba 
vulgo  parenthesi  includunt,  praeter 
edd.  saec.  XV.  et  Bas.  527.  55.  80. 


LIB.    I.    SAT.    VI. 


113 


Kein  Ungelahr  hat  dich  mir  gi'scheuiit ;  dir  sagte  der  wackre 

Freund  Virgiiius  einst,  d;nin  V:irius  auch,  wie   ich   wäre.  55 

Als  ich  erschien  vor  dir  und  Weniges  spärUch  geredel;  — 

Denn  es  verbot  wortarme  Versciiämlheit  dreistes  Geschwätz  mii': 

Nicht,  dass  ich  edelem  Vater  t'ntstammt,  dass   ich  eigene  Fluren 

Auf  Salurejischem  Gaul  einher  stolzierend  bereite; 

Sondern  ich  sprach,  wie  es  war;  —  da  erwiederst  du,  deinem  Gebrauch  nach,  60 

Wenig;  ich  geh";  du  berufst  neun  Monden  darauf  mich  und  heissest 

Einen  im  Kreise  der  Freunde  mich  sein.     Diess  half  ich  für  Grosses, 

Dass  dem  Mann'  ich  gefiel,  der  Schlechte  von  Edelen  sondert 

Nicht  nach  hoher  Geburt,  nein,  lauterer  Sitf  und  Gesinnung. 

Wenn  nun  in  massigen  Fehlem  und  wenigen  meine  Natur  auch  65 

Schadhaft  ist ,  doch  im  Ganzen  gesund :  gleichwie  man  auf  manchem 
Sonst  ausbündigen  Körper  verstreut  wohl  Mähler  bekrittelt; 

.Mur.  Rod.  Torr.  Wetz.   Heind.  Poll.  res.     Edd.    vett.    saec.    XV.    Mediol. 

Diiviq.  Mein.  Grell,  DIb.  Nosverba:  477.80.  508.512.  Flor.  482.  Venet. 

Infans  —  narro  lineolis  separa\  imus.  478.  79.  83.  85.  92   (Pinc.)  94.  95. 

pudos.    Ed.   Cun. !  —    multa  profari.  98.  Loch.  Colon,  s.   a.  Ascens.  501. 

.Msc.   Talb.  10.  51fi.    Bas.  555.  580.    Vulgata   lectio 

58)  clanim.  .Msc.  nost.  Lips.  2  (a  a/jo^rj/f  ab  Aldo  inducta.  —  ^ec^a.  Ed. 
1.  m.)  Loch.  vera.  Porph.  msc.  nost. 

59)  i'«/^7m/no.  Mss.  nostrlDess.  1.  67)  insparsos.  Mss.  nostri  Lips. 
Mon.  3.  msc.  un.  ap.  ßersm.  Saiu-  1.  2  (esiipsc.)  3.  Brl.  I.  Dess.  2.  3. 
riano.  .Msc.  nost.  Bas.  i.  Ed.  Ven.  Drd.  2.3.  4.  Mon.  1.  2.  3  4.5.  Bas. 
486.  Saturicino.  Ed.  Loch.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.   1.  2.    Gth.  2. 

60)  quid  eram.  Msc.  nost.  Drd.  3.  Mss.  novem  ap.  Val.  Bad.  1.  laeck.  1. 
Ed.  Loch.  —  narro  et  respondes.  Oreii.  b.  d.  M  (corr.)  Edd.  Mediol. 
Msc.  nost.  Gph.  1.  476.  77.  86.  Flor.  482.  Venet.  478. 

61)  abeo:  vevocas  (om.  et).  Ed.  79.  83.  86.  Loch,  et  Cun.  inspersos. 
Bersm.  ex  ing.  sq.  Chab.  —  post  Vuigo.  —  reprehendas.  Mss.  nostri 
nono.  Msc.   nost.  Gph.  1.  plerique,  Lips.   1.2.3.  Brl.  1.  Dess. 

62)  hoc  mihi    Msc.  Orell.  p.  2.  3.    Drd.   1.  2.  3.  4.    Mon.    1.  2. 

63)  Quod  placeam.   Msc.  Oberl.  d.  3.  4.  5.  Bas.   1.  3.   Gph.   1.  2.  Gtg. 

64)  praeclarus — pur us  com.  Cun.  1.  2.   mss.  quatnor   ap.  Bersm.    octo 

65)  Atr/uin.  Msc.  nost.  Bas.  1.  —  ap.  Feam ,  Obcrl.  a.  c.  d.  Bad.  1. 
si  in  vitiis.  Msc.  nost.  Dess.  2.  —  Edd.  Princ.  Mediol.  476.  77.  86. 
aut  mea.  Mss.  nostri  Ment.  Drd.  1.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  81.  90. 
Feae  2.  g  (a  2.  m.)  Pott.  2.  3.  6.  Aid.  I.  lunt.  ,503.  Ascens  516.  519. 
Orell.  p.  et  mea.  Msc.  nost.  Mon.  5.  Chab.  Dacer.  San.  Phil.  Franc.  Sivr. 
at  mea.  Msc.  nost.  Mon.  3.  ut  mea.  Fea  fq.  v.)  Roth.  lahn.  Mein.  Orell. 
Ed.   Aid.  1.  Dtz.  Dlb.  Schm.  reprehendes.    Edd. 

66)  a/iO(7«in.  Mss.  nostri  fere  omnes,  Venet.  483.  86.  92  (Pinc.)  Loch. 
Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  2.  Brl.  1.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  reprendas. 
Dess.  1.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Gph.  3.  msc. 
1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  laeck.  1.  Edd.  Venet.  494.  95.  98. 
(itg.  1.  2.  mss.  tres  ap.  Bersm.  se-  Mediol.  508.  512.  Aid.  IL  III.  Bas. 
ptem  ap.  Val.  Comb.  c.  f.  Orell.  b.  527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Mur. 
S.  d.  M.  et  alionim  sine  dubio  plu-  Lamb.    Xyl.    Fabr.    Cniq.    H.  Steph. 

HURATII   s.\T.  ,  8 


114 


IIOR.    SERMONUM 


Si  iioqnc  avaritiam  ikmjuo  sordis  aut  mala  lustra 
Obiiciet  vcrc  quisquaiu  mihi;  purus  et  iiisons 

70  (Ut  mo  conlaudcm)  si  et  vivo  carus  amicis : 
Clausa  fiiit  pater  his :  qui  macro  paupor  agello 
I^oluit  in  Flavi  ludum  mc  mitterc,  magui 
Quo  pueri  magnis  e  centurionibus  orti, 
Laevo  suspensi  loculos  tabulamque  laccrto, 

75  Ibaut  octonis  referentes  Idibus  aera  •, 

Sed  piierum  est  ausus  Romam  portarc,  docendum 
Artis,  quas  doceat  quivis  eques  atque  Senator 
Semet  prognatos.     vestom  servosque  sequentis, 
In  magno  ut  populo,  si  quis  vidissct,  avita 

80  Ex  re  praeberi  sumptus  mihi  crederet  illos. 
Ipse  mihi  custos  incorruptissimus  omnis 
Cii'cum  doctores  aderat.     Quid  multa?    pudicum  - 
Qui  primus  virtutis  bonos  ■ —  servavit  ab  omni 
Non  solum  facto ,  verum  opprobrio  quoque  turpi : 


Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod. 
Tart.  Despr.  luv.  Burm.  Bentl.  Ciin. 
Sandb.  Val.  Dorigh.  Azar.  Wakef. 
Wetz.  Heind.  Camp.  Doer.  Zell.  Pott. 
Duviq.  Bip.  Bur.Wdm.  Krg.  (cf.  Sal. 
10,  52).  deprehendas  conl.  Markl. 
indocte. 

68)  Sed  neque.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
—  aut  mala.  Acrou  msc.  ap.  Bentl. 
Honfinis  not.  89.  ap.  Ascens.  Ed. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  501.  516.  519. 
Bentl.  (qui  revoc. )  sq.  San.  Batt. 
Franc.  Sivr.  Val.  Dorigli.  Zeun.  Wa- 
kef. Wetz.  Fea.  Heind.  Both.  Camp. 
Tahn.  Doer.  Zell.  Mein.  Orell.  Bur. 
Dlb.  Schm.  ac  mala.  Mss.  nostri  plrq. 
Lips.  3.  Dorv.   1.  2.  Brl.  1.  Dess.l. 

2.  3.   Drd.    1.  2.  3.  4.    Mon.    1.   2. 

3.  5.  Bas.  1.  3.  Gpli.  1.  2.  Gtg.  1.  2. 
Gtli.  2.  niss.  omnes  ap.  Bentl.  et 
Pott.  Bad.  1.  Comb.  b.  c.  d.  f.  g. 
Orell.  b.  S.  c.  d.  p.  M.  Schol.  Acr. 
Porph.  (uterque  msc.  nost.)  Edd. 
vett.  saec.  XV.  quod  sciani ,  omnes 
et  Aldinae,  Bas.  527.  55.  80.  Glar. 
R.  Stepli.  Mur.  Xyl.  Lamb.  Pulm. 
Fabr.  Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Rod.  Tart.  Despr.  Burm.  luv. 
Sandb.  Pott.   Duviq.   Dtz.   nee  mala. 


Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  Mon.  4.  msc. 
Cruq.  1,  a.  Coni.  Lamb.  Kdd.  Cruq. 
H.  Sleph.  Dacer.  Baxt.  Cun.  Gesn. 
Phil.  Comb.  Azar.  Bip.  Wdm.  Krg. 
—  lucra.  Mss.  ap.  Lamb.  alq.  un. 
ap.  Torr.  un.  ap.  Feani  a  2.  m. 

69)  Obiciet.  Mss.  nostri  fere  omnes, 
Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Drd. 
1.  2.  3,  4.  Mon.  L  2.  3.  4.  5.  Brl. 
1.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2 
(v.  ad  Sat.  4, 123).  —  quisquam  vere 
mihi.  Mss.  nostri  Mon.  4.  Gtg.  1. 
Gth.  2.  Porph.  msc.  nost. 

70)  conlaudem.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Dess.  1.  Mon.  1.  4.  —  si  et 
vivo.  Mss.  nostri  (praeter  Drd.  3.) 
ad  uuum  omnes,  ap.  Cruq.  et  Orell. 
omnes,  trcs  ap.  Bersm.  decem  ap. 
Val.  et  ceterorum,  qui  reticent,  sine 
dubio  plurimi.  Edd.  vulgo.  si  vivo 
et.  Ex  Mureti  corr.  recep.  Venet. 
559.  Xyl.  Lamb.  Cruq.  H.  Stepli. 
Chab.  Bersm.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart. 
Despr.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Dorigh.  —  et  si  vivo.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  Edd.  Ascenss.  516.  519.  Crat. 

71)  pater  hie  coni.  Cun.  —  ma- 
cro  qui.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  Camp. 


LIB.   I.    SAT.   VI. 


115 


Wenn  nicht  selbstische  Gier,  nicht  Geiz  noch  garstige  Winkel 

Einer  mit  Fug  vorwerfen  mir  darf;  wenn  rein  icli  und  schuldlos 

(Ist  Selbsilob  mir  erl;iui)t),  wenn  geschätzt  bei  den  Frcimdcii  ich  leite:         70 

Sei  es  dem  Vater  gedankt;  der  arm  beim  mageren  Gütlein 

Nicht  in  des  Flavius  Schule  mich  wollt'   einführen,    wohin  doch 

Mächtige  Knaben  ,  die  Söhn'  hochniächtiger  Centurionen , 

Links  an  den  Arm  ihr  Kästchen  gehängt  und  die  Tafel  zum  Uodinon, 

Gingen,  an   achten  der  Iden  des  Schulgelds  Dreier  cntriclilend.  75 

Nein,  er  entschloss  sich,  nach  Rom  mich  Knaben  zu  bringen,  um   durl  mir 

Ganz  die  Bildung  zu  geben,  die  jeder  Senator  und  Ritter 

Seinen  Erzeugten  gewälu-t.     Wer  Tracht  und  Sclavengefolge 

Hätte  gesehn  in  der  Masse  des  Volks,  wohl  hält'  er  vermuthet. 

Aus  altahnlichcm  Gut  entspriesse  mir  solcherlei  Aufwand.  80 

Selbst  war  mir  er  zur  Seit'  als  nimmer  bestechlicher  Hüter 

llings  l)ei  säinmlliclicn  Lohrein  umher.     Kurz  meld'  ich :   in  Keuschheit 

(Welche  die  früheste  Zier  in  der  Tugend  ist)  hielt  er  vor  allem 

Schimpflichen  Thun  nicht  bloss,  auch  schimpflichem  Ruf  mich  bewahret: 


72)  mittcrc  magni:  Quo  p.  Sic  disl. 
mss.  Piilm.  1.  4.  (1.  10.  Kd.  Venet. 
48:j.  8ö.  04.  U5.  <tS.  M,-diol.  .'lOS.  .öl2. 
.Mdinae,  |{:is.527.  55.  80.  Mur.  Fabr. 
Cliub. 

73)  maynis  et  Cent.  Mss.  nostri 
Lips.  .3.  Mon.  3.  nisc.  \ui.  ap.  Bcrsm. 
Orell.  p. 

75)  oclenvi.  Kdd.  Flor.  482.  Ve- 
net. 483.  8(5.  92  (Fiiu.)  94.  95.  98. 
Mediol.  508.  512.  Locli.  Colon,  s.  a. 
Ascens.  I.  octobris.  Msc.  Orcll.  d 
(corr.)  —  octonos  —  aens,  Msc. 
nost.  Mon.  2  (notabllis  lectiol)  ocle- 
nos.  Msc.  nost.  Gib.  2.  oclona  — 
aera  (octonos  asses)  coni.  IJonfinis 
ap.  Ascens.  not.  90.  Idibus  assem. 
Msc.  Feac  2,  a  (a  2.  m.) 

77)  (loceanl.   Msc.  nost.  Gpii.  2. 

78)  A  se  prognatüs.  Edd.  Colon, 
s.  a.  Ascens.  501.  510.  519.  —  ve- 
stes.  Msc.  Grell,  p.  —  servos  vestem- 
que.  Msc.   ap.  Uersm. 

79)  In  popiilo  ut  magjto.  Mss.  no- 
stri Mou.  3.  (iph.  3.  —  si  i/tiis  vi- 
disset.  Mss.  noslri  Drd.  1.  2.  4. 
Bas.  1.  Gph.  1.  2.  tilg.  1.  Bil.  1. 
Ürell.     S.    p  (corr.)    M.    L.    vulgata, 


quam  nos  teuemus.  si  qui  vidisset. 
Mss.  nostri  pirq.  Lips.  1.  2.  3. 
Dorv.  1.  Ment.  Dess.  1.  3.  Drd.  3. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3.  mss. 
Pulm.  1.  10.  Cruq.  1.  7.  uu.  ap. 
Bersm.  Bentl.  2.  6.  Comb.  c.  diio 
ap.  Feani,  scptem  ap.  Val.  Orell.  b. 
c.  d  (a  1.  m.)  Edd.  Bentl.  (qui  in- 
dux.)  sq.  Cun.  Wakef.  Heind.  ßoth. 
Doer.  Zell.  .Mein.  Grell.  Hur.  Dtz. 
Dlb.  Wdm. 

80)  sumpltis.  Sie  mss.  nostri  fere 
omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.   Mon.  1.  2.3.5.   Bas.  1. 

83)  honus.  Mss.  fere  omnes.  Edd. 
Mediol.  486.  et  post  Aldum  vulgo. 
honor.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Edd.  velt. 
satis  mullae,  Mediol.  477.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  05.  98.  Loch.  Colon. 
s.  a.  Ascens.  1.  Cun.  —  sei-vabat. 
Mss.  ap.  Lanib.  alq.  octo  ap.  Pott. 
Grell,  p.  c  (corr.)  Ed.  Francis,  scr- 
vabit.  Msc.  ap.  Bersm.   Ed.   .WA.   1. 

84)  obprobrio.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Mon.  1.  5.  mss.  ap.  Torr. 
Schol.  Acr.  Edd.  Venet.  478.  79. 
Mediol.  486.  Aldinae.  Bas.  527.  Glar. 
R.  Stepli.   Baxt.  Gesn.  Wakef. 

8* 


116  IIOR.    SERMONUM 

85  Kec  timuit,  sibi  ne  vitio  quis  vertoret^  olim 

Si  praeco  parvas  aut,  ut  fuit  ipse,  coactor 

Mercedes  sequerer;  neque  ego  essem  questus.    at  Iuk-  nunc 

I.aus  illi  debetur  et  a  ine  gratia  niaior. 

Nil  me  poeniteat  sauum  patris  huius:  eoque 
QoNon,  ut  magna  dolo  factum  negat  esse  suo  pars, 

Quod  non  ingenuos  lialjeat  clarosque  parcntes  , 

Sic  me  defendam.     Longe  mea  discrepat  istis 

Et  vox  et  ratio.     Nam  si  natura  iuberet 

A  certis  annis  aevum  remeare  peractum, 
95  Atque  alios  legere ,  ad  fastuni  quoscumque  parentes 

Optaret  sibi  quisque ;  meis  contentus ,  lionostos 

Fascibus  et  sellis  nollem  mihi  sumere;  demens 

ludicio  volgi ;  sanus  fortasse  tuo ,  quod 

Nollem  onus,  haud  umquani  solitus,  portare   molestuni. 
800  Nam  mihi  continuo  maior  quaerenda  foret  res 

Atque  salutandi  plures;  ducendus  et  unus 

Et  coraes  alter ,  uti  ne  solus  rusve  peregreve 

85)  Nee  vietuit.  Mss.  iiostri  Dorv.  mss.  ap.  Cniq.  Torr.  I'ott.  pliq.  ve- 
2.  Gtg.  1.  Non  timuit.  Ed.  Dlb.  ni-  tustiores  alq.  ap.  Beutl.  Oberl.  c.  d. 
hil  monens.  —  verteret  olim,  Si  Comb.  c.  f.  g.  Bad.  1.  Orell.  b.  c. 
praeco.  Sic  dist.  msc.  iiost.  Bd.  1.  d.  p.  M.  Schol.  Acr.  qui  addit:  ,,Alü 
Edd.  Mediol.  477.  86.  Veiiet.  478.  ad  haec  legiint."  Edd.  Mediol.  486. 
79.86.  Bcntl.  Heind.  Zell.  Doer.  i)er-  Azar.  Pott.  Duviq.  Bur.  ad  haec  nunc, 
terei,  olim  Si  pr.  Ceteri.  Mss.    Cruq.    ]  ,     unus.    2.     mss.    ap. 

86)  ut  fuit  nie.  Msc.  nost.  Dess.  3.  Fabr.  mss.  vett.  alq.  ap.  Bentl.  Edd. 
msc.  ap.  Bersm.  —  viator.  Mss.  no-  Bentl.  Cun.  San.  Val.  Franc.  Sivr. 
stri  Lips.  2  (corr.  coactor)  Mon.  4.  Dorigh.  Wakef.  —  ob  hoc  nunc.  Mss. 
(supsc.  vel  coactor).  nostri  Drd.  2.   Bas.  3.    (itg.  2.    msc. 

87)  neque  ego  sum  questus.  Ed.  Pulm.  6.  mss.  ap.  Fabr.  ap.  Bentl. 
Dorigh.  ex  ing.  nee  ego.  V.  lect.  ap.  recentt.  alq.  Oberl.  a  (a  2.  m.)  Comb. 
Feam.  —  essem  ocquestus.  Ed.  Ven.  b,  d.  tres  ap.  Pott.  Edd.  Mediol.  477. 
479.  essem  hoc  questus.  Msc.  nost.  502.  508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478. 
Gtg.  2.  Edd.  Ven.  478.  Mediol.  477.  79.  83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
86.  602.  —  at  hoc  nunc.  Msc.  Feae  Loch.  Aid.  II.  III.  Glar.  R.  Steph.  Mur. 
l,e.  Orell.  S.  Edd.  Aid.  I.  defend.  Lamb.  Fabr.  Xjl.  Cruq.  Bas.  555.  580. 
Rutgers.  Venus.  Lect.  c.  17.  recep.  H.  Steph.  Crat.  Chab.  Bersm.  Torr.  I). 
Baxt.  Gesn.  Wetz.  Fea.  Heind.  Both.  Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr. 
lahn.Doer.  Bip.Zell.  Mein.  Orell.  Dtz.  luv.  Burni.  Sandb.  Phil,  t'amp. —  oh 
Dlb.  Schni.  Wdm.  Krg.  at  hie  7iunc.  hoc.  nunc  Laus.  Sic  dist.  ed.  Bas.  527. 
Msc.  nost.  Gth.  2.  ad  hoc  nunc.  Mss.  oh  hocque.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss. 
nostri  plrq.,  Lips.  1.  2.   3.  Dess.   1.         88)    at  a  me.    Msc.  Feae  2,  g. 

2.    3    (in   marg.   vel  ob  hoc)    Drd.   1  89)  eo  quod.   .Mss.  nostri  Dorv.   2. 

(yel  ob  hoc  in  marg.)  3.  4.  Mon.   1.  Gph.  1. 

2.    3.    4.    5.    Gph.   1.    2.    3.    Brl.  1.  91)  Quod  non  exiguos.   Msc.  nost. 

Bas.  1.  Gtg.  1.  mss.  Pulm.  1—4.  10.  Mon.   2. 


LIR.    I.    SAT.  VI.  117 

Gar  nicht  fürchtend  ,  es  wcnl'  ihm  zum  Vorwurf  dienen ,    wenn  einst  icli       85 
Als  Ausrufer  vielleicht,  wohl  auch  Einnehmer,  wie  er  wnr, 
Kleinem  Verdienst  nachginge;  noch  hätf  ich  geklagt.     Um  so  mehr  nun 
Bin  ich  zum  Loh'  ihm  drum,   zu  so  grösserem  Danke  verpflichtet. 
Nie  Nvird  mir's,  hei  Vernunft,  leid  sein  oh  solches  Erzeugers. 
Nie  drum  werd'  ich,  wie  Mancher  beschönt:  ohn'  eignes  Verschulden  90 

Sei's ,  dass  die  Eltern  ihm  nicht   freihürtig  entsprossen  und  vornehm , 
So  Rechtfertigung  suchen.     Es  bleibt  sehr  fern  mir  von  Solchen 
Red'  und  Gesinnung  getrennt.     Denn  hiesse  Natur  von  gewissen 
Jahren  zurück  auf*s  Neu"  uns  die  Bahn  durchwandeln  des  Daseins, 
Andre  zugleich  sich  zu  Eltern  ei-sehn:  fiir  den  eigenen  Hochmuth  95 

Möchte  sich  Jeglicher  wählen  nach  Wunsch:    mit  den  meinen  zufrieden 
Nahm'  ich  mir  keine  mit  Fasces  und  Amtsstuhl  prangende:  sinnlos 
Zwar  in  den  Augen  des  Volks:  doch  vielleicht  in  den  deinen  verständig, 
Weil,  nie  deren  gewohnt,  ich  verschmäht  schwerlasteude  Bürde. 
Denn  da  müsst'  ich  sofort  auf  grössere  Habe  Ledacht  sein;  jOO 

Müsste  vermehren  die  Zahl  der  Begriissungen :  Einen  und  Andern 
Mit  mir  ziehn  im  Geleit,  dass  nicht  aufs  Land,  in  die  Fremd'   ich 

«.)2)  discrepet.    Msc.  nost.  Mon.  4.    Bersm.    D.    Heins.     Rutgers.     Bunn. 

94)  remanere.    Msc.  no*l.  Mon.  2.    Tart.  Despr.  Maitt.  Camp. 

—  aevo  — peraeio  (supsc.  um —  uni).  97)  Fascihus  aut  sellis.  Schol.  Acr. 

Msc.  nost.  Lips.  2.  ac  sellis.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.   San. 

95)  legeie ,  ad  fnslum  r/u.  paren-  Sivr.  Franc.  —  noUem.  Mss.  nostri 
les  Optaret.  Sic  dist.  Venet.  494.  95.  fere  omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1. 
98.  Mediol.  508.  512.  ("oloa.  s.  a.  Ment.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2  (no- 
.\sceuss.  Xyl.  Bersm.Dacer.  Cuu.  San.  lern)  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  Gph.  1.3. 
\al.  Franc.  .\zar.  Fea.  Wüstem.  Mein.  Bas.  1.  Gtg.  1.  2  (noiem)  Gth.  2. 
Wdm.  legere  ad  faslum,  quosc.  par.  mss.  ap.  Pulm.  omnes,  ap.  Torr. 
Optaret.  Sic  dist.  Mur.  Rod.  Riirm.  plrq.  tres  ap.  Oberl.  quiuque  ap. 
Rtilgers  L.Ven.  c.  17. /e^cre  <7r//V/«<M7/j  Comb,  duo  ap.  Canter  (Nov.  Lectt. 
quosc.  parentes :  Optaret.  Sic  vulgo  4,  12),  novem  ap.  Val.  Edd.  ante 
dist.  et  Heind.  Zell.  Botb.  Oiell.  Bur.  .\lduni  omnes,  et  Ascenss.  Lamb. 
Dlz.  Schm.  —  Nulla  dislinctione  Ve-  Cruq.  Bersm.  Ciiab.  Burm.  luv.  Bentl. 
net.  478.79.  83.  86.  02  (l'inc.)  Med.  Cun.  San.  Sandb.  Val.  Sivr.  Dorigh. 
486.  Loch.  Aldinae,  Glar.  R.  Steph.  Azar.  Fea.  Heind.  ZeU.  Both.  lahn. 
Bas.  555.  80.  Torr.  Bond.  Tart.  Mein. Orell. Dlz. [»Ib.Scbm. Wdm. Krg. 
Despr.  luv.  Bentl.  Phil.  Sandb.  Do-  —  noiim.  Mss.  nostri  Drd.  4.  Bas.  3. 
righ.   Camp.  DIb.  Mon.    5.    mss.    ap.    Val.    Edd.    Aid. 

96)  honestoü.  Mss.  nostri  fere  (qui  indux.)  Glar.  R.  Steph.  .Mur. 
omnes.  Talb.  1.  3  (a  2.  m.)  et  alio-  Xyl.  Fabr.  Bas.  527.  55.  80.  H.  Steph. 
rum.  F.dd.  vnlgo.  honustos.  Slsc  nost.  Torr.  Bond.  D.  Heins.  Crat.  Rod. 
Gtg.  I.  mss.  ap.  Torr.  alq.  Grell.  S.  Dacer.  Despr.  Tart.  Baxt.  Phil.  Gesn. 
et  ap.  Rutgers  L.  Ven.  c.  17.  onu-  Wakef.  Welz.  Camp.  Pott.  Duviq. 
stos.  Msc.  nost.  Dorv.  1.  mss.  Lamb.  Bip.  Bur. 

1,  tres.   5  et  al.   (qui  prob.)  Talb.  3        99)  haud  usqiuim.  >'sc.  nost.  Gph.  1. 
(a   1.  m.)  4.  quinque  ap.  Val.   Edd.         lOi)  uti  solus  ne.  Ed.  Cun.  ex  ing. 


IIb  HOlt.  SERMONUM 

Exircni ;  plurcs  caloncs  atque  caballi 
Pasccndi;  (luccnda  pctorrita.     Nunc  mihi  ciirto 

lOj  Ire  licet  mulo  vel,  si  libct,  usque  Tarentum , 

Mantica  cui  limibos  oncrc  ulceret  atqiic  cques  annos. 
Obiiciet  nemo  sordis  mihi,  quas  tibi,  Tilli, 
Cum  Tibuite  via  praetorcm  quinque  sequuntur 
Te  pucri,  hasanum  portantcs  oenoplionimque. 

110  Hoc  ego  commodius  quam  tu,  pracckirc   Senator, 

Milibus  atque  aliis  vivo.     Quacumque  libido  est, 
Incedo  sohis;  percontor  quanti  okis  ac  far; 
Fallacem  Circum  vcspcrtinumquc  pcrerro 
Saepe  forum;  adsisto  divinis;  inde  doinum  nie 

115  Ad  porri  et  ciceris  refero  higanique  catinum. 
Cena  ministratur  pueris  tribus ,  et  hipis  albus 
Pocula  cum  cyatho  duo  sustinet;  adstat  echinus 
Vilis ,  cum  patera  g-uttus ,  Campana  supcllex. 
Deinde  eo  dormitum,  non  sollicitus,  mihi  qviod  cras 

sq.    San.   Franc.    —  peregreve.  Mss.  Bas.    1.    3.   mss.    ap.    Palm,    omnes, 

nostri  Mon.  2.   Gph.   3.     Edd.   Aldns  trcs    ap.  Bersm.  Bentl.  2.    3.  9.   13. 

(qui  restit.)  Ascenss.  Bus.  527.  Glar.  Comb.    b.    c.   g.    Bad.    1.    Orell.    M 

11.  Sleph.    post  vulgo.    peregre  Exi-  {iulli  supseT)  Edd.  Bentl.  (qui  reslit. 

rem    (om.    ve).    Mss.    Piilm.    4.    6.  v.  24).    Cun.    San.    Sivr.    Phil.    Val. 

Bad.   1.    Orell.  d.    Porph.  msc.   nost.  Uoiigh.    Wakef.    Azar.     Wetz.    Fca. 

peregre  aut.  Mss.  nostri  fere  omnes,  Both.  Camp.  lahn.  Pott.  Duviq.  Mein. 

Lips.    1.    2.    3.    Dorv.    1.    2.    Corb.  Orell.    Bur.     Dtz.    Dlb.    Wdm.    Krg. 

Menl.   Brl.  1.  Dess.  1.   2.  3.  Drd.  1.  Tidli.  Mss.  nostri  Lips.  1.2(a2.m.) 

2.  3.  3,  a.  4.  Mon.  1.3.  4.  5.  Bas.  1.3.  3.   Brl.    1.    Dess.    1.    Drd.    1.    2.  4. 

Gph.   1.  2.    Gtg.   1.  2.   Gth.  2.    mss.  Gph.  1.  2.  3.  Gth.  2.  msc.  Orell.  d. 

ap.  R.  Steph.  Pulm.  1.  2.  3.  10.   qua-  Schol.   Acr.  Porph.  Edd.  ante  Bentl. 

tuor    ap.    Bersm.     novem    ap.    Torr,  omnes,    et  Baxt.   luv.    Sandb.    Gesn. 

Oberl.  a.   c.  d.  Comb.  b.  c.  d.   f.  g.  Hcind.  Zell.  Doer.  Bip.  Schm. 

ap.  Pott,  omnes,  Orell.  b.  c.  S.p.  M.  108)  sccuntur.  Sic  mss.  nostri  Lips. 

Schol.  Porph.  Edd.  vett.  ante  Aldum  1.  2.  Dess.  1.  3.  Drd.  2.  3.  4.   Mon. 

q.  sc.  omnes.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3.  Gph.  3.  mss. 

104)  petorrüa.  Sic  mss.  nostri  ple-  Orell.  b.   c.  d.   M. 

rique.     Edd.   Aldus  (qui  reslit.)  hinc  109)  laganum  (supsc.  cd.  lasaiiwn). 

vulgo.   petoriia.    Mss.  nostri  Drd.  2.  Msc.    nost.   Gtg.   1.    Edd.   Flor.  482. 

Gph.  2.  Gtg.  2.    Edd.  vett.  ante  AI-  Venet.  483.  86.  Loch, 

dum    q.    sc.    omnes,    et  Ascenss.   R.  111)  Milibus.  Mss.   nostri  Lips.   1. 

Steph.    Bas.    527.    Mur.    —    mulo—  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3. 

ciirlo.  Msc.  Feae  1,  i.  Orell.  d.  Mon.  1.  3.  4.5.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Gtg. 

107)    Obiciet.    Sic  mss.  nostri  fere  1.  2.   Gth.  2.  mss.  ap.  Cruq,    omnes 

omnes,  Orell.  d.M  (vid.  ad  S.  4,  123).  (praeter    1,    un.   qui  leg.    mililibus). 

Obiceret.  Msc.  nost.  Drd.  2.  —   sor-  Edd.    Mediol.    477.     80.    508.    512. 

des  nemo  ndhi.  Msc.  nost.  Bas.  1,  —  Vcnot.  478.   79.    92  (Pinc.)  94.    95. 

Tilli.  Mss,    nostri  Lips.  2   (a  1.  m.)  98.  Colon,  s.a.  Ascens.  1.  Bas.  527. 

Dess.  2.  3.  Drd.  3.  Mon.   1.  2.  4.  5.  —  millibus.   Mss.   nostri  Mon.  2.  Drd. 


Llli.   I.    SAT.   VI. 


119 


|{oiset'  allf'iti:   auch  miissf  ich  noch  mehr  Trossbuheii    und  Klcftper 

Kuttcni,  zum  IViink  in  Knloschcn  datierzichn.     .[ctzt  auf  gcstntzlcin 

Mauithier  trab'  ich  nach  Lust,  und  beliebt  niir's.  bis  nadi  Tarcntuni,  lOä 

[)oin  das  (iepack  wund  drücke  das  Kreuz  und  der  Reuter  den  Vorbug. 

Mir  wirft  niedrigen  Schmutz  Niemand,  so  wie  Tillins.  dir  vor. 

Wenn  als  Priitor  du  ziehst  auf  Tii)urs  Strasse,    der  Knappen 

Fünf  im  Gefolge,  bepackt  mit  dem  Leüjstuhl   neben  dem  Weiukorb. 

So  viel  trösllicher  leb"  ich,  wie  du,  liochedler  Senator,  110 

Wie  noch  Tausende  sonst.     Wo  mir  es  gelüstet,  da  wandr'  ich 

Einzeln  umher;  frag'  an  nach  den  Preisen  des  Spelts  und  (iemüses; 

On  im  gaun'rischen  Cirkus  und  spat  auf  dämmeniib.Mn  .Mai-kte 

Treib'  ich  mich  um :  tref  an  bei    den  Glückswahrsageru ;  und  heimwärts 

Wend'  ich  mich  dann  zur  Schüssel  des  Lauchs  und  der  Kichern  und  Plinsen.  115 

Drei  Ilausbursche  bedienen  den  Schmaus:  ein  weisslicher  Marmor 

Trägt  mir  der  Becher  ein  Paar  mit  dem  Mässlein  ;  ärmlictiem  Spuhiapf 

Steht  Weihschaale  zur  Seif  und  Guss,  Campaner  Gerälh  nur. 

Hienächst  geh'  ich  zur  Ruh' ;  ohn'  .\ngst ,  dass  früh  ich  am  Morgen 


4.  Gpli.  1.  3.  Schul.  Acr.  Edd.  vulj^rQ, 
et  WiisU'iu.  Molihus  coni.  Praedic. 
muUi.s.  VA.  Laiiib.  e  coni.  sq.  Cniq. 
Chal).  Bersni.  I).  Ui-ins.  Despr.  Burm. 
Heind.  Zell.  Camp.  Doer.  mille.  Conim. 
Landin.  I"dd.  Flor.  182.  Vciiet.  -183. 
86.  Loch.  —  f/naeciimfiue.  Edd.  Has. 
527.  55.  80.  Fabr.  Chal).  Doiigb.  — 
libido  {am.  est).  .Msc.  nost.  Dcss.  1. 
Uli,   ap.   Bersni. 

112)  Intendo  (supsc.  vei  i/iceda). 
Msc.  nost.  Brl.  1.  — •  percontor  (per- 
conctor).  Mss.  nostri  fere  onines, 
Lips.  L  2.  3.  Dess.  1.  2.  3,  Drd. 
1.  2.  3.  4,  a.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Glh.  2.  qua- 
tiior  niss.  ap.  Bersm.  Edd.  Vcuet. 
402  (Finc.)  94.95.  98.  Aid.  U.  .Mur. 
Fabr.  H.  Stcph.  Chab.  Bond.  Bod. 
Daecr.  Beiill.  Baxt.  Saiiad.  Fliil.  Val. 
Saudi),  (iesu.  Wakef.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Belli.  Heind.  lahn.  Docr.  Camp. 
Polt.  Uuviq.  Bip.  Mein.  Urell.  Bur. 
Ülz.  DU).  Schm.  W^din.  percunctor. 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Gpli.  3.  (Jtg.  1.  2. 
Edd.  ccteri.  —  holus.  Mss.  nostri 
Bil.  1.  Dess.  3.  Drd.  3.  Mon.  1.  2. 
3.  5.  (ipli.  3.  Bas.  1.  Gig.  1.  Glh.  2. 
qiiinqiie  mss.  ap.  Torr.  Oiell.  d.  p. 
Edd.  Flor.  482.  Mcdiol.  477.  508.  512. 


Venet.  478.  79,  83.  80.  92  (Piiic.) 
94.05.  98.  Loch.  Colon,  s.  a,  Asceuss. 
Crat.   —  aut  far.   .Vlss.  Feae  2,  g.  k. 

113)  vespertimimque.  .Mss.  et  edd. 
vulgo.  Scliol.  Acr.  Porph.  veapertinus- 
que.  Mss.  ap.  R.  Slcpli.  Coni.  LamI). 
recep.  Chab.  Bersm.  Fallax  et  CircuiiL 
veapertiimsfjue  coni.  Fraedic.  —  uii- 
dc  domum.  .Mss.  nostri  Brl.  1.  Gpb.    1. 

115)  luyunupie.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
laclianique.  Msc.  Laitib.  5  (a  2.  m.) 
Edd.  Lamb.  Chab.  Bersm.  —  catil- 
luvi.   Ed.   Dorigh.  ex  ing. 

117)  mild  üustinet.  Mss.  Cruq.  1, 
tres.  —  echinus.  Mss.  nostri  omiies, 
aliorum  plerique.  Edd.  vulgo.  echi- 
nus Vüis,  cum  p.  Sic  vulgo  dist. 
echinus,  Vi'.is  cump.  Sic  dist.  Schol. 
Acr.  Edd.  Chab.  .Xzar.  Fea.  echid- 
nus.  Edd.  Flor.  182.  Venet.  483.  86. 
Land,  echino  Vilis  cum  p.  Mss.  ap. 
Lamb.  aUj.  Schol.  l'orph.  Edd.  Ve- 
net. 492  (Pinc.)  94.  95.  98.  Mediol. 
508.  512.  Colon,  s.  a.  .\scenss.  Baxt. 
Val.  Gcsn.  Comb.  Wakef.  Wetz, 
Bolh.  Potl.    Dnviq.  Bip.  Bur. 

118)  gutus.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3  (a  1.  m.)  Brl.  1.  Dess.  1, 
Drd.    1.  2.  Mon.   1,  3.  4.  5.   Bas.  1. 

119)  Dein  eo.  Msc.  nost.  Dess.  3. 


120  HÖR.    SERMONUM 

120  Sur^oncluiu  sit  mane,  obeundus  Marsya,  qui  se 
Voltum  ferre  negat  Noviorum  posse  minoris. 
Ad  quartam  iaceo:  post  lianc  vagor,  aut  cgo ,  lecto 
Aut  scripto  quod  mc  tacitum  luvet;   unguor  olivo, 
Non  quo  fraudatis  inmundus  Natta  lucernis. 

125  Ast  ubi  me  fessum  sol  acrior  iro  lavatuni 
Admonuit,  fugio  Qampum  lusumquc  trigonein. 
Pransus  non  avide,  quantum  interpellct  inani 
Ventre  diem  durare,  doraesticus  otior.     Haec  est 
Vita  solutoruni  misera  ambitionc  gravique. 

130  His  nie  consolor  victurum  suavius,  ac  si 

Quaestor  avus  pater  atque  meus  patruusque  tuisset. 

Satira   VII. 
R  U   P   1   L  1   U    S. 

Proscripti  Regis  Rupili  pus  atque  vcnenum 

un.    ap.    Bersm.    Deinde    ego.   Msc.  Mss.  nostri  Brl.  1  (a  1.  m.)  Mon.  2.  3. 

Orell.  d.  Dess.  2.  Bas.  1.  Gtg.  1.  Ed.  Venet. 

120)   Marsia.    Mss.  nostri  et  alio-  492  (Pinc.)  Nacla.   Mss.  nostri  Drd. 

nun  satis  multi.  Edd.  vett.  saec.  XV.  1.  2.  3.  4.  Mon.  5.  Gph.   1.  2.  Gtg. 

Aldinae,    Ascenss.    Bas.   527.    Glar.  2.   Gth.  2.  mss.  Comb.  d.  f.  Bad.  1. 

Mur.    Bersm.  msc.  ap.  Turneb.  Adv.  23,  22.  Edd. 

122)  scripto  aut  lecto.  Mss.  nostri  Zar.  Mediol.  486.  508.  512.  Venet. 
Lips.   1   (a  1.  m.)  Mon.  4.  494.    95.   98.   Naca.    Edd.   Aid.   II. 

123)  Aut  scripto  aut  quod.  Ed.  Ascens.  IV.  Mmet.  Fabr.  ( q.  v. ) 
Ascens.  IV.  scribo  (corr.  scripto).  Chab.  Rod.  Bersm.  Nacca.  Edd.  Mar- 
Msc.  nost.  Brl.  1.  —  iuvat.  Mss.  no-  eil.  Baxt.  Gesn.  Comb.  Bip.  iiauta. 
stri   Brl.  1.    Corb.    Drd.   2.    Mon.    1.  Msc.   Gesn.  3. 

Bas.    1.  Gth.  2.   im.  ap.  Bersm.  tres  125)     Ast    ubi    —    admonuit.    Cit. 

ap.  Val.  Pott.  4.9.   11.  13.   Orell.  p.  Serv.   ad    Georg.   3,    443.    Eiityches 

tacitum   iuvet.     Ungor.     Sic    dist.   D.  ap.  Putscli.  p.  218H.  —  Aul  ubi  me. 

Heins.  Tart.  Despr.  luv.  Sandb.  Phil.  Msc.  nost.  Gph.  3.  Feae  2,  g. 

Camp.    Wdm.   —    unguor.    Sic   mss.  126)    Ammonuit.    Sic    mss.    nostri 

nostri   Lips.  2.   3.   Dess,  1.    Drd.  3.  Brl.  1.   Dess.  2.  3.  Mon.  1.  4.  Bas. 

Mon.  1.  2.   3.  4.   Gth.  2,  msc.  Pulm.  3.   Gth.  2.    —    fugio  Campum  hisum- 

3.  duo  ap.  Bersm.  Edd.  Bentl.  Cun.  que  trigonem.    Hanc  unice  veram  le- 

recte  (v.   notam  ad  Sat.  3,  69).    un-  ctionem,  quam  Cruquius  ex  uno  co- 

gor.  Vulgo.  diceBland.  l,a,  antiquissimo  omnium, 

124)  inmundus.  Sic  mss.  nostri  sed  eam  adscripta  viilgari  lectione, 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  punctis  notatam,  attulit,  uusquam 
Drd.  1.  Mon.  1.  2.  5.  Bas.  1.  Gph.  alibi  repertam  (nam  Valarti  suspecta 
2.  3.  Ed.  Wdm.  —  Natta.  Mss.  no-  fides,  qui  in  codice  regio  Paris,  se 
stri  Lips.  1  (a  2.  m.)  2.  3.  Brl.  1  eam  iuvenisse  testatur)  nos  e  codice 
(a  2.  m.)  Dess.  1.  3.  Mon.  1.  4.  Gothano,  etsi  recentiore,  tarnen  ex 
Bas.  3.  mss.  omnes  ap.  Lamb.  Pulm.  reverendae  vetustatis  exemplari  de- 
Torr. Bersm.  Feam,  mss.  Comb.  e.  g.  scripto,  (cui  nunquam  sibi  viso  im- 
Schol.  Acr.  Porph.  Edd.  vulgo.  Kata.  perlte    quidam    obtrectaverunt)    inte- 


LIB.    I.    SAT.    VI.    VII. 


121 


Müss'  aiifstehn  iiml  besuchen  den  Mai-syns,  dessen  Geberde  J20 

Sein  Missfallen  verräth  an  des  jüngeren  Novius   Antlitz. 

Früh  bis  zur  vierten  im  Bett:  dann  schlendr'    ich;    oder  iiachdem  icli 

Las,  auch  schrieb,  was  still   mich  erheiterte,  salb'  ich  mit  dcl   micli. 

Dem  nicht,  welches  den  Lampen  entzog  ein  scbmntziger  Nntla. 

Aber  sobald  mich  Müden   die  schärfere  Sonne  zum    Hade  125 

Mahnet  zu  gehn,   enteil'  ich  des  Ballspiels  Lust  und  dem   Marsleld. 

Dann  frühstück'  ich  mit  Maass,  was  abhält,  nüchternen  Magens 

Durch   zu  verharren  den  Tag,  und  pflege  der  bcäuslichea   Müsse. 

Diess  ist  das  Leben  des  Freien  vom  Joch  unseliger  Ehrsucht. 

Also  verhoff'  ich  getrost  viel  froher  zu  leben  hinfort,  als  130 

Wären  mir  Ahn   und  Vater  und  Ohm  Quästoren  gewesen. 

Siebente  Satire. 
Der    Rechtsslreil. 

Wie  des  Rupilius  Rex,  des  Geächteten,  Geifer  und  Zorngift 


gram  et  sine  rasura  in  textvi  exhi- 
bitam  in  Novis  Quaestionibus 
Horatianis  (Numburgi  1847)  pag. 
4  et  23  vulgavimus  et  in  ins  suum 
lestitiiimus.  Ex  Crnquii  cod.  1 ,  a. 
eam  recep.  et  def.  Bentl.  sq.  Cun. 
(qui  coni.  Irigona)  San.  Baxt,  Phil. 
Val.  Gesn.  Sivr.  Dorigb.  Ober).  Comb. 
Wakef.  Azara.Wetz.  Fea.  Heind.  Bolh. 
Zell.  lahn.  Doer.  Pott.  Mein,  Grell. 
Bur.  Schm.  Wdm.  Krg.  fitgio  rubiosi 
lempora  .«^?«".  Vulgata  ac  futilis  mssto- 
nim  et  edd.  lectio ,  et  apud  Schol. 
\cT.  Porpli.  quam  edd.  ante  Bentl. 
omnes  exhibent,  et  Saiidb.  Camp. 
Duviq.  Bip.  Dtz.  Dlb.  rabidosi.  Mss. 
nostri  Bas.  3.  Gph.  3.  Dorv.  1.  mss. 
Oberl.  a.  c.  d.  rapidosi.  Mss.  nostri 
Drd.  1.  Mon.  3.  Gtg.  1. 

Vll)  tiiier-pe/tet.  Mss.  nostri  Lips. 
3.  IM.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2. 
3  5.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Gtg.  1.  2. 
Gib.  2.  Edd.  vulgo.  inlerpellai.  Mss. 
nostri  Lips.  1,  2.  .Mon.  4.  Gph.  1.3. 
qiiinqne  mss.  ap.  Feam.  Edd.  Loch. 
Both.  intei-pellit.  Mss.   Oberl.  a.  c.  d. 

128)  hoc  est.   Mss.  Oberl.  a.  c. 

130)  Consolor  Ms  me.  Msc.  nost. 
Corb.  D(C<M7T<7«.  Mss.  nostri  fere  omnes, 
ap.  Piilm.  et  Bersm.  omnes,  ap.  Val. 
et  Pott.  plrq.  ap.  Orell.  omnes.   Edd. 


vulgo.  victuTUS.  Mss.  nostri  Mon.  1. 
Bas.  3.  Gtb.  2.  mss.  ap.  Lamb.  1, 
duo  ,  2.  et  al.  ap.  Torr.  alq.  Cruq.  4. 
duo  ap.  Val.  Pott.  9.  13.  Edd.  Lamb. 
Cruq.  Xyl.  H.  Stepb.  Cbab.  Bersm. 
Bond.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Phil. 
Camp. 

131)  l'uisset,  Mss.  nostri  Dess.  1.3. 
Drd.  2.  4.  Mon.  3.  Bas.  1.  Gtg.  2. 
mss.  Bentl.  10.  13.  14.  duo  alii, 
quinque  ap.  Feam,  ocio  ap.  Polt, 
qualuor  ap.  Val.  al.  ap.  Comb.  Orell. 
S.  Edd.  Mediol.  480.  508.  512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  80.  90.  92 
(Pinc.)  94.95.98.  Loch.  Colon,  s.  a. 
.•\scenss.  Bentl.  (qui  revoc.)  sq.  Cun. 
Baxt.  San.  Val.  Sivr.  Dorigb.  Gesn. 
Oberl.  Comb.  Wakef.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Heind.  Botb.  labn.  Doer.  Zell. 
Pott.  Duviq.  MeiiiOrell.  Bur.  Dtz.  Dlb. 
Scbm.  Wdm.  Krg.  —  fuissent.  Mss. 
nostri  Lips.  1.2.3.  Brl.  1.  Dess.  2. 
Drd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  4.  5.  Bas.  3. 
Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  mss.  Oberl.  a. 
c.  d.  Comb,  b,  laeck.  1 .  alii  mss. 
ap.  Pott.  Orell.  b.  c.  d.  p.  M.  Edd. 
Mediol.  477.  Aklinne.  (ilar.  Has.527. 
hinc  vulgo  ante  Bentl.,  et  Sandb.  Phil. 
Camp.  Bip. 

Satira  \\\. 

1)   Praescripti.  Msc.  nost.  Drd.  2. 


122 


HOK.   SERMONUM 


llybridu  quo  pacto  sit  Persius  iiltus,  opiuor 
Omnibus  et  lippis  notum  et  tonsoribus  esse. 
Persius  hie  pcrmagna  negotia  dives  habebat 
5  Clazomeuis,  etiam  litis  cum  Rege  molestas; 
Duius  homo ,  atque  odio  qui  posset  vincere  Regem 5 
Confidens,  tumidusque  ;  adeo  sermonis  amari, 
Sisennas,  Barros  ut  equis   praecurreret  albis. 

Ad  Regem  redco.     postquam  nihil  inter  utrumque 

10  Convenit:  —  hoc  etenini  sunt  omnes  iure  molesti, 
Quo  fortes,  quibus  adversis  bellum  incidit.     inter 
Hcctora  Priamiden  animosum  atque  inter  Achillem 
Ira  fuit  capitalis,  ut  ultima  divideret  mors: 
Non  aliam  ob  causam,  nisi  quod  virtus  in  utroque 

16  Summa  fuit.     duo  si  discordia  vexet  inertis, 
Aut  si  disparibus  bellum  incidat,  ut  Diomedi 
Cum  Lycio  Glauco:  discedat  pigrior,  ultro 


Edd.  Mediol.  477.  Vcnet.  478.  Flor. 

482.  Aid.  1.  —  Rupili.  Mss.  et  edd. 
vnlgo.  llupidi.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Dorv.  1.  Dess.  1.  Drd.  3.  4.  Mon.5. 
Bas.  3.  mss.  Palm.  1.  10.  duo  ap. 
Bersm.  Orell.  S.  Edd.  Aldiiiae  ,  Bas. 
555.  80.  Ihtlili.  Msf.  Porph.  nost. 
et  in  comm.  liutilium.  sed  post  v.  19 
sq.  Rupili. 

2)  Hyhrida.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2.  3.  Mon.  4.  5.  Gph.  1.  2.  3.  Gtg. 
2.  Gtii.  2.  mss.  ap.  Torr,  omnes. 
Edd.  Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79. 
Aldinae.  hinc  vulgo.  Hibrida.  Mss. 
nostri  Brl.  1.  Dess.  2.  3.  Drd.  1.3. 
Mon.  1.2.  3.  Bas.  1.  3.  ütg.  1.  mss. 
tres  ap.  Bersm.  Oberl.  a.  c.  Orell. 
b.  S.     Edd.    Zar.    Flor.  482.    Yenet. 

483.  8ü.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diol. 508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Aid.  1.  Asceiiss.  Dtz.  Ibrida.  Msc. 
nost.  Dess.  1.  un.  ap.  Bersm.  prob. 
Torr.  Edd.  Dacer.  Despr.  Baxt.  San. 
Phil.  Sivr.  Gesn.  Dorigh.  Wakcf. 
Wetz,  Bad.  Both.  Pott.  ßip. 

3)  huud  lippis  coni.  Tan.  Faber. 
refnt.  Bentl.  —  notum  tonso7'ibtes  {om. 
et).  Msc.  nost.  Gph.  3. 

4)  dives  agebat.  Sic  cit.  Serv.  ad 
Aen.  4,  348.  refnt.  Bentl. 

5)  et  iam  coni.   Both. 


6)  Diinis  homo.  Msc.  nost.  (iph.  1. 
Ed.  Venet.  481.  —  atque  adeo,  qui 
p.  V.  legem,  Co7tfidens  coni.  Prac- 
dic.  —   qui  possit.   Mss.    nostri  Mon. 

3.  Drd.  1.  Gph.  1.  msc.  Palm.  1. 
Fdd.  Crat.  Despr.  Bond.  —  posset 
qid.  Ed.  Cnn.  ex  ing.  sq.  San.  Phil. 
Sivr.  Dorigh. 

7)  tumidusque.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Brl.  1  (a  2.  m.)  Dess.  1.  Drd. 
1.  Mon.  4.  Bas.  1.  Gph.  1.  2.  Gtg. 
1.  2.  mss.  dno  ap.  Bersm.  Uberl. 
c.  d.  ap.  ürell.  omn.  Edd.  ante  Lamb. 
q.  sc.  omnes,  et  post  vulgo.  timidus- 
que.  Edd.  Venet.  478.  79.  tumidus ; 
adeo  (om.  que).  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Corb.  Dorv.  1.  Dess.  2.  3.  Drd.  2.  3. 
Mon.  1.2.5.  Gph.  3.  Bas.  3.  Gth.2. 
mss.  Lamb.  1,  dno.  2.  6.  Cruq.   1,  a. 

4.  7.  Pulm.  1.  3.  4.  6.  duo  ap. 
Bersm.  mss.  ap.  Torr.  alq.  Orell.  d. 
Edd.  Lamb.  Cruq.  Bersm.  Baxt.  Sandb. 
Wakef.  Wetz.  Both. 

8)  Barros.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Barrhos.  Schol.  Acr.  Edd.  Mediol. 
477.  86.  Venet.  478.  79.  Fabr.  Bas. 
555.  80.  Baros.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
Ed.  Wetz.  Farros.  Mss.  nostri  Bas.  1. 
Ment.  Brl.  1  (a  1.  m.).  msc.  Oberl.  c. 
Orell.  c.  Schol.  Porph.  Ed.  Venet. 
492  (Pinc.)    Faros.   Msc.    Oberl,    d. 


LIB.   I.    SAT.   VII.  123 

l'pi-siiis  liabf  geahmlot ,  der  I5astar(l,  wird,  wie  ich  };laid)C, 

Saininlliclit'ii,  so  Trieraiijjcii  wie  Sladlbarbicien ,  bi-kamit  sein. 

Fersius  trieb,  schwer  reich,  zu  Ciazorncnä  Wcchselgeschälle 

Hoch  von  r?tlang  uud  lag  mit  dem  Hex  in  verdriesslichcm   Itechtsstreil;  5 

Hart  von  Natur,  der  leicht  es  dem  Hex  im  r.rimmc  ziivorlhal. 

Keck,  voll  schwellenden  Muths;  so  herb'   und  billcr  in  Worten, 

Dass  er  mit  Schimnielges[iann  Sisennen  und  Harren  vorbeillog. 

Wieder  zurück  zum  Hex.     Seit  kein  Ausgleichen  der  Heiden 
Statt  fand  (schwierig  ja  sind  mit  dem  nämlichen  Hechte,  wie  ta|ilei\  10 

Säinmtliche,  die  zur  Fehde  der  Hass  aufregete.     Zwischen 
Hector ,  des  Priamus  Sohn ,  und  dcoi  muthigen  Helden  Achilles 
War  so  feindlicher  Groll,  dass  nur  sie  der  endliche  Tod  schied; 
Nicht  aus  anderem  tirnnd,  als  weil  in   den  Heiden  die  höchste 
Hravheit  war.     Wenn  ein  Paar  Feiglinge  gerathen  in  Zwietracht,  ^^ 

Oder  an  Kraft  Ungleiche  zum  Kampf  siehn,  wie  Piomedes 
Wider  den  Lycior  Glaucus;  es  weicht  der  Verzagtere,  spendet 

Bad.    1.    Barrosque   coni.   (Mar.    p]x  l'nlm.   10.   Coni.  Lamb.  Edd.  Beism. 

iiisc.  reiep.  Val.  —  peTcurrerct.  .Msc.  (contra  ipsiiis  mss.)    1).    Heins.   luv. 

Bad.   1.  Burni.   Val.   Sivr.  Camp. —  AchiUen. 

9)  nil   inter.    Msc    uosl.    Dess.    1.  Edd.   Cun.  San. 

IUI.  ap.  Bersin.    Grell.  .M.    Edd.  Ciin.  15)     duo  si  —  mi.isis.   Haec  verba 

Doer.  parenth.  inclus.  Bond.  Tart.  —  vexet. 

10)  hoc  eltitim  —  vdssis.  Haec  iVIss.  nosiri,  uno  excepto,  omnes.  ap, 
verba  parentliesi  inclusa  vulgo.  Nulia  Orcll.  omnes,  .Schol.  Poiph.  Edd. 
parenlhesi  (puncto  post  viissis)  edd.  ante  Bcntl.  vulgo ,  et  Baxt.  (iesn. 
vett.  saec.  XV.  Aldiiiac,  Bas.  527.  Wetz.  Heind.  lahn.  Doer.  Zell.  Both. 
55.  80.  Clar.  R.  Stcpli.  Mur.  Chab.  Camp.  Polt.  Duviq.  Bip,  Mein.  Ürell. 
Rod.  Bentl.  Heind.   Dtz.  Ulb.  Pur.    Dtz.    Scbm.    Wdm.   —    vexat. 

11)  (juibus  adversis.  Haue  leetio-  Msc.  nost.  Drd.  3.  mss.  ap.  R.  Steph. 
nem  lam  olim  a  nobis  ex  Campcnoni  E<ld.  Aldiuae,  Bas.  527.  55.  (ilar. 
ed.  receplam  pro  vulgari  adversum  Mur.  Xyl.  Fabr.  Cral.  Chab.  Zurtk. 
conürmat  leetio  cod.  nostri  Bas.  1.  versct.  Mss.  ap.  Lamb.  ak].  Ed. 
anllqua  manu  superscripta  {vel  is).  Beutl.  (qui  dcf.)  sq.  Cnn.  San.  I'hil. 
Adversi  s.  advers arii  possunt  Val.  Sivr.  Dorigb.  Azar.  Wakef. 
esse  vel  sine  belle,  et  bellum  ineidit  Fea.  Dlb.  —  inermes.  Msc.  Feae  1,1. 
modo  adversis  inter  sc;  sed  bei-  16)  ineidit.  Mse.  nost.  Mon.  1. 
tum  adversum  piuida  tautologia  Feae  2,  b  (a  2.  m.)  incidet.  .Msc. 
est;    non    potest    enim    bellum    esse  nost.  Drd.  3. 

secundum;    nee   pro    adverbio  ad-  17)  discedat.  Mss.  nostri  ad  unum 

versiim  eommode  inteiligilur,  et  cerle  omnes  ,    ap.  Pulin.   omn.    ap.   Lamb. 

redundat.  —  bellum  incidet.  Ed.  W^a-  alq.  tres  ap.  Oberl.  (|uinqne  ap.  Comb, 

kcf.  ex  ing.  Bad.  1.    ap.    Pott,    fere    omnes.   Edd. 

12)  olim  Hectora  coni.  Bentl.  —  vulgo.  dinccdct.  .Mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Pi-iamidem.  -Mss.  nostri  Lips.  3.  BrI.  Pott.  11.  Edd.  Mediol.  177.  Bas. 
1.  Bas.  1.  3.  Edd.  Mediol.  48G.  Bas.  527.  .55.  Aldinae,  Clar.  I{.  Steph. 
555.  80.  Chab.  Wakef.  lahn.  —  atii-  Xyl.  Fabr.  Crat.  Ziu'ck.  Baxt.  Gesn. 
mosumque  inter.    Msc.    nost.    Gpli.    1.  Wakef.     Fea.     Doer.     discedit     eoni. 


124 


HOK.    SERMONUM 


Muneribus  missis  :  —  Bruto  Practoro  tonente 

Ditem  Asiam,  Rupili  et  l'ersi  par  pu<2;nat,  uti  non 
20  (/onpositum  melius  cum  I^itlio  Bacchius,     in  ius 

Acres  procurrunt,  magnum  spectaculum  uterque. 

Pcrsius  exponit  causam;  ridotur  ab  omni 

Conventu;  laudat  Brutum  laudatque  cohortem  ; 

Solem  Asiae  Brutum  adpellat,  stellasque  salubris 
25  Adpellat  comites,  excepto  Rege;  (Janem  illum, 

Invisum  agricolis  sidus,  venisse:  ruebat 

Fhmien  ut  hibermim,  fertiir  quo  rara  securis. 
Tum  Praenestinus  salso  multoquc  fluenti 

Expressa  arbusto  regerit  convicia,  durus 
30  Vindemiator  et  invictus,  cui  saepe  viator 

Cessisset,  magna  conpellans  voce  cuculum. 


Fraed.  —  pigrior.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (ex  rasura)  Dess.  2.  Drd.  1.  4. 
Gph.  1.  Bas.  1.  3.  Brl.  1  (supse. 
a  2.  m.  vel  pulchrioi'.^  Gth.  2.  mss. 
Cruq.  J,  a.  2.  3.  5  —  9.  al.  ap.  PoU. 
Kdd.  vulgo.  pidchrior.  Mss.  nostri 
Lips.  2  3  Hess.  1.  3.  Drd.  2.  3. 
Meiit.  ISlon.  1.  2.  3.  4.  5.  Gtg.  1. 
(Iph.  2  {pigrior  supsc.  a  rec.  m.) 
3.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  Pnim.  10. 
Cruq.  1,  tres.  4  tres  ap.  Bersm. 
quinque  ap.  Torr,  qiiatuor  ap.  Talb. 
Gesn.  2.  3.  Oberl.  d.  laeck.  1.  octo 
ap.  I'ott.  Grell.  M  {pigrior  supsc.) 
msc  ap.  L.  Bos  Anim.  p.  59.  — 
ultra.    Ed.  Pliil. 

19)  Ruptili.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Dess.  1.  2.  Drd.  3.  Mon.  5.  Bas.  3. 
tres  mss.  ap.  Bersm.  Grell.  S.  Ed. 
Aid.  L   (v.  ad  v.   1.) 

20)  CoTiposiium.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (a  L  m)  Dess.  1.  3.  Drd.  3. 
Mon.  2.  3.  4.  5.  Porph.  msc.  nosl. 
mss.  Pulm.  1.  2.  3.  10.  ap.  Torr, 
alq.  duo  ap.  Bersm.  ap.  Bentl.  band 
pauci,  tres  ap.  Feam,  tres  ap.  Pott. 
Grell.  S.  Edd.  Baxt.  Gesn.Fea.  Heind. 
Zell.  Botb.  lahn.  Pott.  Bip.  Mein, 
(irell.  Bnr.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm. 
Krg.  Compositus.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  2.  m.)  2.  3.  Brl.  L  Dess.  2.  Drd. 

1.  2.  4.  Mon.  1.  Bas.   1.  3.   Gpb.   1. 

2.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Pulm. 
4.  6.   mss.  ap.  Bentl.  et  Feam  .  Comb. 


b.  d.  Bad.  1.  ap.  Pott.  plrq.  Grell, 
b.  c.  d.  p.  M.  Kdd.  ante  Bentl.  et 
Baxt.  q.  sc.  omnes,  et  Sandb.  Azar. 
Camp.  Doer.  Diiviq.  Compositi.  Msc. 
Bentl.  9.  Porph.  msc.  ap.  Feam.  Ed. 
Bentl.  sq.  Cun.  San.  Phil.  Val.  Do- 
righ.  Wakef.  W'etz,  —  Bitho.  Mss. 
nostri   Lips.  2.    Dess.  2.  3.    Drd.    I. 

2.  3.  4.  Gph.  1.  2.  Mon.  1.  2.  4.5. 
Gtg.  1.  2.  (ith.  2.  Schol.  Acr.  Porph. 
Kdd.  vulgo.  Bito.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.  Dess.  1.  Mon.  3.  Bas.  1.  3. 
Edd.  Mediol.  477.  86  Flor.  482. 
Venet.  478.  79,  83.  86.  Loch.  Dtz. 
Bi/tho.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Gtg.  1. 
Bico.  Mss  ap.  Bentl.  htäo  {hito  supsc.) 
Msc.  Grell.  M.  —  Bacchius.  Mss. 
et  edd.  vnlgo.  Schol.  Acr.  Porph. 
Bachius.  Mss.  nostri  satis  mnlti, 
Lip.s.  1.  3  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  3.  Mon.  1.  3.  4.  5.  Gph.  2. 
Bas.  1.  3.  Gth.  2.  mss.  ap.  Bentl. 
Ed.  Loch.  —  intics  Acres  proc.  Msc. 
Cruq.  1,  a.  Inde  recep    Cruq. 

21)  procurrunt.  Mss.  nostri  Lips. 
l.Brl.l.  Mon.  1.3.  Drd  3,  a.  Gth.  2. 
mss.  ap.  Lamb.  plrq.  Septem  ap. 
Pott.  Schol.  Acr.  Edd.  Aldus  I.  IIL 
hinc  vulgo.  praecurrunt.  Mss.  nostri 
Mcnt.  Bas.  1.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
concurriint.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3. 
Dorv.  1.  2.  Dess.  1.  2.  3.    Drd.  1.  2. 

3.  4.  (iph.  1.  2.  3.  Mon.  2.  4.  5. 
Gtff.    1.  2.    m.ss.    Pulm.    1—4.    10. 


LIB.  I.   SAT.  VII. 


125 


Gaben  noch  obendarein):    da  kämpft,  weil  Brutus  im  reichen 

Asien  herrscht'  als  Prätor,  Rupil  mit  dem  Persius:  Fechter, 

Wie  nicht  besser  man  paart  mit  dem  Bilhus  den  Bacchius:  Beide  20 

Rennen  ergrimmt  zu  Gericht,  ein  höchlich  ergötzliches  Schauspiel! 

l'ersius  rückt  mit  dem  Handel  hervor,  und  die  ganze  Versaumiluiig 

Lacht;  dann  preist  er  den  Brutus,   er  preist  das  Gefolge,  betitelt 

Asiens  Sonne  den  Brutus,  imd  nennt  heilsame  Gestirne 

Seine  Begleiter,  den  He\  nur  nicht:  der  sei  wie  der  Hundsstern,  25 

Welchen  der  Ackerer  hasse,  genaht.     So  stürmt  er,   dem  Strom  gli'ich, 

Der,  vom  Winter  geschwellt,  dort  braust,  wo  selten  die  Axt  iiaut. 

Aber  der  Pränestincr  vergilt  ihm  den  salzigen  Wortschwall 
Durch  Schimpfreden,  entlockt  aus  der  Weinbergsholzuug ;  dem  derben. 
Nimmer  bezwungenen  Winzer  vergleichbar,  welchem  der  Wandrer  30 

Oftmals  weichen  gennisst,  wenn  lauter  ihm:  Kuckuk!  gerufen. 


Ciuq.  1 ,  tres.  2.  4.  0.  quatuor  ap. 
Beism.  tres  ap.  Torr,  quatuor  ap. 
Tulb.  tres  ap.  Canter  N.  Lect.  4, 
12.  Septem  ap.  Val.  Comb.  c.  f.  a;. 
Oberl.  a.  d.  Orell.  b.  S.  c.  d.  Ü. 
alü  ap.  Fott.  Edd.  vett.  ante  Aldum 

1.  ut  puto ,  omiies ,  et  .Aid.  11. 
Asccnss.  ßersm.  occurrunt.  Msc.  Pulm. 
(■).  Cniq.  7.  —  spectainen.  Msc.  ap. 
Val.    iitrumque.   Msc.    nost.    Gph.    1. 

22)  ridetur  at  omni  Conventit,  laii- 
dans  Brutnm  laudansque  cohortem 
loni.    Praed. 

23)  Brutum ,  Brutique  cohortem. 
Cod.  1.  in  msc.  nost.  Drd.  3 

26)  sidus   vere   esse    coni.    i^raed. 

27)  hibernum  ,  infertur.  Msc.  nost. 
Mon.  4.  —  quo  fertur.  Msc.  Comb.  b. 

28)  Tunc  Pr.  Msc.  nost.  Bil.  1. 
Orell.    M.    Cum   Pr.    Msc.    nost.  Drd. 

2.  —  falso.  Mss.  noslri  BrI.  1.   Dess. 

3.  Drd.  2.  Gph.  2.  3.  Edd.  Mediol. 
486.  Burm.  —  midtoque  fltienti.  Mss. 
iioslri  Lips.  2  (a  1.  m.)  Dess.  1. 
Drd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  4.  Gib.  2. 
'ipb.  1.  3.  mss.  duo  ap.  Bersm.  (sed 
fluenle)  ap.  Torr.  alq.  Bentl.  8.  10. 
21.  tres  ap.  Feam.  alü  ap.  Talb. 
duodecim  ap.  Val.  Septem  ap.  Pott. 
Orell.  b.  S.  (corr.)  d.  Schol.  Porpli. 
Ed.  Bentl.  (qui  restit.)  sq.  Baxt. 
Sandb.  Cun.  San.  Val.  Gesn.  Oberl. 
Comb.  Wakef.    Dorigh.  Azar.  Wetz. 


Fea.  Heind.  Zell  Both.  Pott.  Jahn.  Doer. 
Bip.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schra. 
Wdm.  Krg.  muUumque  flueiUi.  Msc. 
iiostii  Lips.  1.  2  (u)ii  sapsc.)  3.  Brl. 
1.  Dess.  2.  3.  Drd.  2.  4.  Mon.  3.  5. 
Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Gtg.  2.  mss.  ap. 
Btl.  plrq.  ap.  Talb.  omnes,  Comb.  L 
g.  alü  ap.  l'ott.  Orell.  c.  S  (a  1.  m.). 
Edd.  ante  Bentl.  q.  sc.  omnes  et 
Phil.  Camp.  Duviq.  Bur.  mustoque 
fluenti  coni.  D.  Heins,  inepte.  v. 
Bentl.  ßuento.  Mss.  nostri  Dorv.  1. 
Bas.  3. 

30)  Findcmator.  Mss.  nostri  Lips. 
3  {i  supsc.)  Drd.  2.  Mon.  2.  5  (i 
eras.)  msc.  Pulm.  2.  Edd.  Mediol. 
477.  Flor.  482.  Venet.  483.  86.  U2 
(Pinc.)  94.  95.  98.  559  (Mm-.)  Loch. 
Aid.  II.  III.  Glar. — ut  invictus.  Ed. 
Mediol.  477.  —  et  invitus.  Msc. 
nost.  Dorv.   1.   et   invicto.    Msc.  Feae 

3,  a. 

31)  cuculum.    Msc.    nostri    Mon.    \r 

4.  5.  Drd.  4.  Gph.  3.  msc.  ap. 
Bersm.  Edd.  Bentl.  Baxt.  Sanad. 
Gesn.     Dorigb.     .Azar.    Wakef.    Fea. 

.Heind.  Zell.  Jahn.  .Mein.  Grell.  Dtz.  Dlb. 
Scbm.  Wdm.  Krg.  —  cucullum.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess. 
1.  2.  3.  D.d.  1.  2.  3.  Mon.  2.  3. 
<iph.  1.  2.  Bas.  1.  3.  Gtg.  \.  2. 
Gth.  2.  Orell.  b.  c  M.  S  (a  1 .  m.) 
6  (a  1.   m.)  Edd.  vulgo. 


12G 


nOR.    SERMONUM 


At  Graccus,  postquam  est  Italo  porfusus  accto, 
Persius  exclaiuat:    »Per  mag-nos,  Brüte,  deos  to 
»Oro,  qui  reges  consiieris  tollere,  cur  non 
3ö  »Ilunc  Regem  iugulas?  opcrum  hoc,  mihi  crecle,  tuorum  est!  « 


Satira  VIII. 
P    R    I    A    P    U    S. 

Olim  truncus  eram  ficiihms,  imitile  lignum; 
Cum  faber,  iiicertus  scamnum  faceretne  Priapum, 
Maluit  esse  deura.     deus  iiide  ego,  furum  aviumque 
Maxima  formido;  nam  furcs  dextra  coercet, 
5  Obscaenoque  ruber  porrectus  ab  inguine  palus: 
Ast  inportunas  volucris  in  vertice  arundo 
Terret  iixa,  vetatque  novis  considere  in  liortis. 
Huc  prius  angustis  eiecta  cadavera  cellis 
Conservus  vili  portanda  locabat  in  arca. 
10  Hoc  miserae  plebi  stabat  counuune  sepulcrum , 
Pantolabo  scurrae  Nomentanoque  nepoti. 
Mille  pedes  in  fronte,  trecentos  cippus  in  agrura 


32)  percussiis  aceto.  Msc.  Feae 
•>      ,r 

34)  consueris.  Mss.  nostri  fere 
oinucs.  praeter  duos ,  ap.  Bentl.  fere 
omnes  ,  ap.  Orell.  omnes.  Schol.  Acr. 
Edd.  Mediol.477.  86.  Aldinae,  Ba*. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Miir. 
Xyl.  Lamb.  Cruq.  Kabr.  H.  Steph. 
Chab.  Crat.  Torr.  Bersm.  Bond.  Da- 
cer.  Tart.  Despr.  Hod.  Zurck.  luv. 
ßurm.  Baxt.  Gesn.  Wetz.  Heind. 
(qui  def.)  Zell.  Doer.  Camp.  ßoth.  Fott. 
Duviq.  Mein.  Orell.  Ütz.  Schm. 
Wdm.  Krg.  consucras.  Msc.  Bentl. 
3.  cotisuesti.  Msc.  Bentl.  10.  Schol. 
Forph.  Edd.  Veuct.  490.  92  (Pinc.) 
94. 95.  98.  Mediol.  508.  512.  Ascenss. 
Bentl.  (qui  revoc.)  sq.  Cnn.  San.  Pliil. 
Franc.  Val.  Sivr.  Wakef.  Uorigh. 
Azar.  Fea.  Jahn.  Dlb.  consuevcris. 
Mss.  nostri  Mon.  3.  Gph.  2.  Forpli. 
msc.  nost, 

35)  operum  mihi  (om.  hoc^.  Msc. 
nost.  Drd.  3.  —  tuorum  (om.  est). 
Mss.  nostri  Lips.  1.  3    {est  a  2.   m. 


vulgo. 
9,    a. 


adscr.)    Dess.    2.    Gth.    2.     un.     ap. 
Bersm. 

Satira  VIII. 

1)  Olim  —  lignum.  Cit.  Akuin.  ap. 
Putsch,  p.  2085.  et  Priscian.  15,  5. 
p.  029  ed.  Krehl,  qui  e  mss.  ed. 
erat,  quod  verum  opinatur. 

2)  faceretne.   Mss.   et    edd. 
faceretvc.  Msc.   Feae  9,  a. 

3)  unde    ego.     Msc.    Feae 
ecce  ego  coni.  Cun. 

5)  Obscaenoque  —  ptilus.  Cit.  Pri- 
scian. 4,  3.  p.  151.  Kr.  —  rubel. 
Ed.  Loch,  rubro.  Msc.  nost.  Gth.  2- 
rubens.  Msc.  ap.  Val. 

G)  inportunas.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Üess.  2.  Drd.  1.  Brl.  I. 
Mon.  1.  2.  3.  Edd.  Btl.  Wdm.  — 
harundo.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Brl.  1.  Dess.  1.  3.  Drd.  1.  Mon.  1. 
4.  5.  Gth.  2.  quatuor  mss.  ap.  Bersm. 
(Haue  formam  praefert  Wagner  Or- 
thogr.  \'erg.  p.  441.  et  Schneid.  Ele- 
mentarl.  p.  180.  Nos  vulgatam  «7-?«;- 
do  tenemus  cum  Bentl.,  quam  prob. 
Nullen,    p.  20.    Schurzfl.  ap.  Harles. 


^-  J     IJM   ^  ■< . 


LIB.    I.    SAT.   VII.    VIII. 


127 


Pci"sius,  also  betraiift  mit  Ilalischein  Essi}^,    der  C rieche , 
Schreit:  »Beim  mächtigen  Zeus,  da  du  einmal  Küiiige ,   Brutus, 
»Pflegst  aus  dem  Wege  zu  schaffen ,  warum    nur  schlachtest  du  diesen 
))Ue\  nicht  ah?  Es  gehört,  das  glaul>e,  zu  deinen  Geschälten!« 


35 


Achte  Satire. 
Die  Todtenbeschwörvng. 

Vormals  war  ich  ein  Klotz  nutzlosen  Gehölzes  der  Feige, 

Als  unschlüssig,  oh  Bank,   ob  Priapus  er  schaffe,  der  Meister 

Lieber  zum  Gott  mich  erkor.     Als  Gott  nun  steh'  ich,  ein  mächf'ges 

Schreckbild  Dieben  und  Vögeln.     Zurück  weist  Diebe  die  Rechte, 

Nebst  dem  gerütheten  Pfahl ,  der  dräuend  am  Leibe  mir  vorragt ; 

Doch  zudringlich  Gevögel  erschreckt  auf  dem  Scheitel  der  Hohrkranz 

Hallend,  und  wehrt  unnützem  Genist  in  den  werdenden  Gärten. 

Hieher  liess  vordem  aus  engenden  Zellen  geworfne 

Leichen  in  ärmlicher  Lade  für  Lohn  wegscliaffen  der  Milsclav. 

Hier  war  dürftigem  Pöbel  gemeinsam  offene  Grahstatt, 

Nomentanus  dem  Prasser,  Pantolabus  auch  dem  Schmarotzer. 

Tausend  der   Fuss  im  Gesicht ,  feldein  dreihundert ,  vermacht'  ein 


10 


Onhogr.  p.  181.)  —  vertice  /ixa 
Terret  hanuido.    Msc.   Orell.  M. 

1)  fixa.  Mss.  et  edd.  vulgo.  scissa. 
Msc.  Feae  3 ,  d.  fissa.  Ed.  f'ea  ex 
coni.  —  novisque  vetat.  Msc.  nost. 
Drd.  3,  L.  —  considere.  Mss.  et  edd. 
consistere.  Mss.  uostri  Gpli.  1.  Lips. 
1  (ex  corr.)  tres  mss.  ap.  Feam, 
Oberl.  d.  —  insidere.  Msc.  Oberl.  c. 
insistere.  Msc.  Feae  3  ,  d. 

fl)  vilis.  Msc.  nost.  Mon.  4.  duo 
mss.  ap.  Feam,  Oberl.  c.  Bad.  1.  — 
in  urna.   Msc.  nost.  Drd.  2. 

10)  Hie  miserae.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
—  sepulchrum  (et  v.  36).  Mss.  no- 
slri  saiis  multi,  Lips.  1.  2.  3.  Dess. 
1.  3.  Drd.  1.  Mon.  L  2.  4.  5.  Bas. 
1.  3.  (Jlh.  2.  Edd.  velusliores.  Aldd. 
Giar.  R.  Steph.  al.  (Haue  forniam 
praefert  W'agn.  ap.  Virgil.  Ortliogr. 
\  erg.  p.  421.  Sed  sepidcrum  prae- 
fert Cicero  Brut.  c.  48.  quod  tcnc 
mus  cum  Beut!,  et  edd.  receutt.  pro- 
bat Aid.  Mannt.  Orthogr.  p.  G89. 
Schneid.  Elenitl.  p.   207.  Harl.  Orth. 


p.  253.  'Serv.  ad  Georg.  III,  223.) 
—  Pantolabo.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Panlalaho.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Dess. 
1.  3.  Drd.  2.  4.  Brl.  1.  Mon.  3.  5. 
Gph.  1.  2.  3.  Gtg.  1.  2.  Schul.  A«r. 
Porph.  (sed  Pantolabo  Acr.  msc. 
nost.)  mss.  tres  ap.  Torr,  tres  ap. 
Bersm.  Orell.  S.  c.  d.  b  (Plantnl.) 
Edd.  Mcdiol.  477.  508.  512.  Flor. 
482.  \enet.  478.  79.  83.  86.  94.  95. 
98.  Loch,  .\ldiiiae,  Ascenss.  Glar. 
Bas.  527.  55.  80.  Fabr.  Crat.  — 
Momentanoqne.  Mss.  nnslri  Dorv .  2. 
Drd.  1.  2.  4.  Mon.  3.  Gph.  1.  2. 
mss.  Orell.  S.  d.  Ed.  Aid.  I.  —  et 
Nomenianogue .  ^Msc.  nost.  Bas.  3. 

12)  Mille  pcdes  in  fronte.  Mss.  et 
edd.  vidgo.  Mille  in  fronte  pedes. 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  483.  80.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Mediol.  508.  512. 
Colon,  s.  a.  Asccns.  I.  —  in  agrum. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  Acr.  msc.  nost. 
in  ayro.  Msc.  nost.  Gph.  1.  (iesn.  3. 
un.  ap  Val.  I'ropos.  Torr.  Edd.  Cun. 
San.  Val.  Franc.  Sivr.  .\zar.  Fea  (qui 
defend.) 


128 


HÖR.   SERMONUM 


Hic  dabat;  heredes  inoiniinentuni  ne  sequeretur. 
Nunc  licet  Esquiliis  liabitarc  salubribus  atquc 

15  Aggcre  in  aprico  spatiari,  quo  modo  tristes 
Albis  inforniem  spectabant  ossibus  agrum, 
Cum  mihi  non  tantum  furesque  feraeque  suetae 
Hunc  vexare  locum,  curae  sunt  atque  labori, 
Quantum  carminibus  quae  versant  atque  venonis 

20  llvunanos  animos:   has  nullo  perdere  possum 

Nee  prohibere  modo,  simul  ac  vaga  Luna  decorum 
Protulit  OS,  quin  ossa  legant  herbasque  nocentis. 
Vidi  egoraet  nigra  succinctam  vadere  palla 
Canidiam,  pcdibus  nudis  passoque  capillo, 

25  Cum  Sagana  maiore  ululantem.     Pallor  utrasqiie 
Fecerat  horrendas  adspectu.     Scalpere  terram 
Unguibus  et  pullam  divellere  mordicus  agnam 
Coeperunt;  cruor  in  fossam  confusus,  ut  inde 
INIanes  elicerent  animas  responsa  daturas. 

30  Lanea  et  effigies  erat ,  altera  cerea :  maior 
Lanea,  quae  poenis  conpesceret  inferiorem. 
Cerea  suppliciter  stabat  servilibus,  ut  quae 


13)  monimerUum.  Mss.  iiostri  Gph. 
3.  Brl.  1  («  siipsc.)  Edd.  Aldinae, 
Bas.  527.  H.  Steph.  Crat.  Bersm. 
Rod.  inonimentum  hoc  ne.  Ed.  Glar. 
ex  iiig.  sq.  Xyl.  —  sequeretur.  Mss. 
nostri  Dess.  3.  Mon.  2.  5.  Olli.  2. 
Edd.  Lamb.  (qui  restit.)  et  post  cum 
omnes.  sequerentur.  Mss.  nostri  plrq. 
Lips.  1:  2.  3.  Brl.  1.  Ment.  l'orb. 
Dess.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1. 
3.  4.  Bas.  1.  3.  Gph.  I.  2.  3.  Gtg. 
1.  2.  mss.  ap.  Pnlm.  J  — 4.  10.  ap. 
Torr.  plrq.  Oberl.  c.  d.  Comb.  b.  d. 
f.  g.  Bad.  1.  Orell.  b  (a  1.  m.)  c. 
d.  p.  M.  Schol.  Acr.  Edd.  ante  Lamb. 
quos  vidi ,    omnes  et  Cral. 

14)  Esquiliis.  Sic  mss.  nostri  plrq. 
Orell.  b.  S.  c.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
Venet.478.  79.  R.  Steph.  Lamb.  hinc 
vnigo.  Aesquiliis.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Drd.  l.  Gtg.  1.  Venet.  483.  86.  553. 
Bas.  527.  55.  80.  Aldinae.  Glar. 
Mur.  Fabr.  —  Aexquiliis.  Ed.  Venet. 
492  (Pinc. )  Exquiliis.  Mss.  nostri 
Lips.  1  (s  supsc.)  Drd.  3.  4.  Gph.  3. 


Edd.  Venet.  494.  95.  98.  Mediol.  508. 
512.  Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss. 
Fea  (q.  v.  ad  Epod.  5,  100).  Both. 
lahn.  Doer.  Zell.  Pott.  Duviq.Biir.  {Ex- 
guiliae  antiquior  appellatio  fuisse  vi- 
detnr.  Ita  scripsit  Varro  L.  L.  5,  8. 
iit  ab  e  X  c  u  b  i  i  s  regis  dictas ,  aut 
quod  excultae  essent  a  rege  Tiil- 
lio.  derivatio  vocis  ab  aesculus, 
aes  c'ul  e  tum  autiquis  incognita  fuis- 
se videtur:  v.  Becker  Antiquit.  Rom. 
T.  I.  p.  522.  Gesner.  in  Thesauro 
s.  V.  praefert  Exquiliae.  Sed  Cice- 
ronis  actate  Esquiliarum  appellatio  in 
usu  fuisse  videtur,  ut  hodie  complu- 
ribns  apud  eum  locis  legitur.  Quare 
vulgatam  hanc  etiam  in  plerisque  mss. 
scripturam  servamus  et  hoc  loco,  et 
Epod.  5,  100.  17,  58.  II.  Sat.  6.  33.) 

15)  quo  modo.  Mss.  et  edd.  vulgo, 
et  Wüstem,  qua  modo.  VA.  Bentl.  e  coni. 
sq.  Tun.  San.  Phil.  Sivr.  Azar.  Wetz. 
Dorigh.   Heind.  Zell.   Doer.  Both. 

16)  deformem.  Msc.  Feae  3,  c. 
18)  curae  sint.   Mss.   nostri   Dorv. 


■>     *»   ^  TT-^ 


LIIJ.    I.    SAT.  VIII.  129 

Denkstein  hier,  dass  niinuu'r  ein  Krb"  ;iiis|iiäclio  die  Stiflung. 

NuiimeJir  knim  man  gesund  hier  auf  den    Ksquilieii  wolinen : 

Kann  auf  sonnigem  Wall  luslwaudeln ,  \vi»  jiiiiList  man  niil   Triiljsinii  13 

llerscliauf  auf  ein  Gefild",  entstellt  durch  weisse  Geheine. 

Mir  niui  maelien  die  Dieb'  und  das  Aaswild  ,  das  naeli  Gewohnheit 

Diesen  Bezirk  heimsucht,  nicht  ijleicli  viel  Soi-gen  und  .Mühsal, 

Als  das  Geziiciil,  das  durch  Bannlbrmelii  und  zauhrische  Ti'iiiike- 

Menschliche  Seelen  verstört.     Dinrli  gar  nichts,    weder  verderben  20 

Kann   ich  es,  noch  abhalten,  sobald  ihr  liciilicbes  Anllilz 

l.una,.  die  wandelnde,  zeigt,  sich  (jebein'  und  Güte  zu  sammeln. 

Selbst  ja  sah'   ich  noch  jüngst,  wie  geschürzt  im  schwarzen  Gewände 
lljer  die  Canidia  schritt ,  baarfuss  und  fliegendes  Haupthaars; 
Wie  sie  mit  Sagana  heulte,  der  alteren;  grausig  von  Ansehn  25 

Beid',  eotslellt  durch  Blässe.     Das  Land    mit  den  Nägeln  zu  scharren , 
Dann  mit  dem  eignen  Gebiss  zu  zerfleischen  ein  schwärzliches  Zibblamm 
Hüben  sie  an;  hin  strömt'  in  die  Grube  das  Blut,  d:iss  herauf  dort 
Seeleu  Verstorb'nersie  lockten,  die  .\ntwort  sollten  ertheilen. 
Auch  gab's  ehie  Gestalt  ans  Wolle,  die  ändere  wächsern;  ^0 

Grösser,  die  woll'ne,  bestimmt,  durch  Strafe  zu  zähmen  die  Schwäch're. 
Knieend,  in  sclavischer  .\rt,  als  nah'  die  Vernichtung  erwartend, 

1.  Drd.    3.    Feae   1,  c.   3,  c.   Oberl.    Chab.  Bersm.  Tart.  I3ond.  Baxt.   Phil. 

a.  c.   Orell.   S.  (iesn.   Cun.  Azar.  Fea.  Doer.     Nulla 

19)  Quantum  in  carm.  Msc.  nost.  parenth.  Cett.  —  ulraque.  Edd.  F'ior. 
Gpli.  2.  —  qitae  versant.  Mss.  nostri  482.  Venel.  483.  80.  02  (Plnc.) 
pleriqiie,  Lips.  1.2.  3.  t5il.  1.  Dorv.  Loch.  —  utramque.  Msc. nost.  Dess.  3. 
1.2.    Ment.  Corb.  Dess.  1.2.3.  Gph  (Sic  olimconiecerannis.  cf.  Sat..5,  28.) 

2.  Drd.  1.  2.  3.  .Mon.  1.  2.  3.  4.  20)  aspcclu.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Bas.  1.  3.  Gt-.  1.  2.  Gib.  2.  Edd.  2.  .3.  Brl.  I.Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  5. 
vulgo.  quae  vexant.  Mss.  nostri  Gph.  27)  divergere.  Msc.  Feae  1,  e.  de- 
1.  3.  Drd.  3,  1.  4.  Mon.  5.  mss.  vellere.  Msc.  Orell.  p.  —  dividere 
ap.  R.  Steph.  Fabr.  Burni.  (ad  Ovid.  viorsibua.  Msc.  nost.  Dess.  3.  un.  ap. 
Am.  II,  2,  29)  un.  ap.  Val.  Gesn.  3.  Beism.  morsibus  etiam  Gesn.  2.  \\n. 
Comb.  f.  ires  ap.   Feam.    —    quaeve  ap.  Comb. 

venenis.   Msc.  nost.  Meut.  28)  Coepere.  Ed.   Cim.  ex  ing.  — 

20)  Humanas  animas.  Msc.  Feae  in  fossa.  .Msc.  nost.  (ipli.  1.  Feae 
1,  g.  —  pellere  possum  coni.  N.  Heins.  2,  g.  —  di/jfusus.  Duo  mss.  ap.  Torr, 
ap.   Cuii.                     *  un.    ap.  Comb.  Gesn.  2.   prob.  Botb. 

24)  et  peäibus.  Msc.  nost.  Drd.  2.    —  -ut  inter  coui.  Botb. 

—    sparsoque.    Mss.    nostri    Brl.    1.  20)  Manihus  elicerent.  Porph.  msc. 

Dess.  2.  3.   Drd.  2.  3.  (iph.  2.   mss.  nost.  Bona  leclio. 

ap.   R.  Steph.  duo  ap.  Bersm.  Comb.  30)  Lnnea  effiijies  (oni.  et).    .Mss.  . 

b.  g.  un.  ap.  Val.  tres  ap.  Feahi,  nostri  .Mon.  4.  Gph.  2.  msc.  lacck.  1. 
Orell.  d.  p.  Cilat  Servius  ad  Aen.  IV,  508:   La- 

25)  pallor  —  adspectu.    Haec  vb.    nca  effigies  erat,  altera  cevea.. 
parenth.  inclus.  Lanib.  Cruq.  H.  Steph.        32)  sbnpliciter.  .Mss.  nostri  Lips.  1 

HORATII    SAT.  9 


130 


nOU,    SEUMONUM 


lani  poritiira,  modis.     Ilccatcn  vocat  altera,  sacvam 

Altera  Tisiplioncn :  sorpeutis  atquo  viclorcs 
35  Infernas  errare  canes,  Lunamque  rubcntein, 

Ne  foret  liis  tcstis,  post  magna  latere   sepulcra. 

INIentior  at  si  quid,  luerdis  caput  inquiucr  albis 

(Jorvorum,  atque  in  me  veniat  niictuni  at(j,uo  cacatum 

lulius  et  fragilis  Pcdiatia  furqiie  Voranus. 
40  Singula   quid   niemoreni?    quo   pacto    alterna  loquentes 

Umbrae  cum  Sagana  resonarent  triste  et  acutum ; 

Utque  lupi  barbam  variae  cum  dente  cohibrae 

Abdiderint  furtim  terris,  et  imagine  cerea 

Largior  arserit  ignis,  et  ut  non  testis  inultus 
45  ITorruerim  voces  Furiarum  et  facta  duarum. 

Nam  displosa  sonat  quantum  vesica,  pepedi 

Diffissa  nate  ficus.   at  illae  currere  in  Urbem. 


(ex  corr. )  Bil.  1.  msc.  Ürdl.  tl.  p. 
—  7it  qaac.  Mss.  nostri  Lips.  3.  Gpli. 
3.  Gtg.  1.  (itli.  2.  iii-s.  ap.  Piilm.  1. 
2.  3.  diio  ap.  ToiT.  Talb.  1.  4.   Hfiill. 

9.  10.  oclo  mss.  ap.  Feani,  Ordl.  I). 
S.  (1.  p.  Edd.  Bcntl.  (qiii  iiidiix.)  sq. 
Clin.  San.  Val.  Pliil.  Dorigli.  Wakef. 
Wetz.Fea.Heind.  Zell.  lalm.  Toll.  Dii- 
viq.  Mein.  Biir.  Grell.  Dtz.  Dlb.  Sclim. 
Wdm.  Krg.  utquc.  Mss.  nostri  plrq. 
Lips.  l.  2.  Ell.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Dnl. 
1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  3.  4.  5.  Bas.  1.3. 
Uph.  1.  2.  Gtg.  2.  mss.  Pulm.  4.  (). 

10.  Orell.  c.  Edd.  ante  Benll.  q.  sc. 
omnes.  et  Baxt.  Gesn.  Azar.  Camp. 
Both.  Doer.  Bip.  —  atque.  Msc.  iiost. 
Mon.   2.  atque  ut.  Msc.  Feae  1,  d. 

33)  Hecätem.  Mss.  nostri  Drd.  1. 
Bas.  1.  Edd.  Mediol.  477.  86.  Venet. 
478.  79.  83.  80.  Loch.  Cliab.  Dorigli. 
Camp.  Hecdtam.  Ed.  Cun.  —  altera, 
saevum  Altera.  Sic  viilgo  dist.  altera 
.saevam.  Altera  T.  Sic  dist.  Wetz. 
Pott.   Bip. 

34)  Tisiphonen.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Tisiplioneni.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
(itg.  1.  Gtli.  2.  Edd.  Venet.  483.80. 
94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  Loch. 
Ascens.  L  Lamb.  Cliab.  Bersm.  Phil. 
Dorigli.  Te.<iipho7iem.  Mss.  nostri  Bii. 
1.  Drd.  3.  4.  .Mon.  1.  Bas.  1.  3. 
Gph.   2.    (iig.    2.    Ed.   Mediol.   480. 


Tliesiphonen.  Mss.  nostri  Dess.  3. 
Did:   1.  Mon.   5.    Ed.  Mediol.  477. 

3">)   Infernos.  Ed.  Tart. 

30)  per  magna.  Msc.  nost.  Drd.  3. 

—  sepulchra.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3. 
Dess.    L    3.    Drd.    L    Mon.    1.    V.  3. 

4.  5.  Bas.  1.   (vid.   siipr.   ad  v.   10). 

37)  Mentior  —  cacatum.  Cit.  l'ii- 
scian.  10,  1.  p.  473.  Kr.  —  aul  si 
quid.  Msc.  nost.   Corb. 

38)  Cervorum.  Edd.  Venet.  4s3. 
80.  Loch.  —  veniat.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2. 
3.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3. 
Gpli.  1.  Gig.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  ap. 
Piilm.  omnes,  Bentl.  2.  3  et  qualnor 
alii,  inss.  Feae  fere  omnes,  Orell.  b. 

5.  d.  p.  Edd.  vett.  saec.  XV.  (prae- 
ter Flor.  48'2?)  ut  pnto,  omnes,  et 
Aldiuae,  Asccnss.  Bas.  527.  55.  80. 
Glar.  R.  Steph.  Xyl.  Fabr.  Chab. 
Bersm.  Torr.  Rod.  D.  Heins.  Crat. 
Biain.  Bentl.  (qui  vindic.)  Baxt.  Clin. 
San.  (iesn.  Val.  tJberl.  Comb.  Dorigh. 
Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea.  Heind.  Zell, 
lahn.  Doer.  Pott.  Diiviq.  Mein.  Enr. 
Grell.    Dtz.    Dlb.    Schm.    Wdm.   Krg. 

—  veniant.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Bas.  1. 
Gph.  2.  3.  mss.  ap.  Lamb.  fere 
oiniies,  quatuor  ap.  Feam,  Orell.  c. 
Ed.  Lamb.  (qui  def.)  sq.  Cruq.  H. 
Steph.    Dacer.     Tart.    Despr.    Bond. 


LIB.  I.    SAT.   VIIT. 


131 


Stand  (l.is  Gebild'  aus  Waclis.     Zur  strengen  Tisiphonc  nift  die. 

Jene  zur  Ilekate,  laut.     Uings  sali  man  (lewürm  sicli  beweisen, 

Abgrundsluind'  auch  streifen  umher;  und  der  glühende  Vollmond,  35 

Dess  nicht  Zeuge  zusein,  trat  hinter  ein   höheres  Grabmal. 

Lüg'  ich  im  Mind'sten,  so  sei  mein  Haupt  von  der  Losung  dir  IJaben 

Weiss  mir  besalbt;  und  es  komme,  mir  Trank'  und  Tünche  zu  geben, 

luüus  und  mit  dem  Wrack  Pediatia  Gauner  Voranus! 

Wozu  des  Einzelnen   mehr?    Wie    in  Wediselgespräcbon  die  Scballeu  40 
Tönend  in  trübem  Gescbrill  und  Gqiicp  mit  der  Sagana  sprachen? 
Wie  sie  vom  Wolfe  den  Bart  mit  dem  Zahn  buntfarbiger  Natter 
Heimliclierweis'  in  die  Erd'  einscharrelen ;  wie  von  dein   Wachsbild 
Mächtiger  flamnilo  die  Glut,  und  ein   nicht  iingerochener  Zeuge 
Ich  vor  des  Fiiriciiiiaars  so  Worten  wie  Thaten  geschaudorl.  45 

Denn  gleich  stark  wie  die  Blas'  aufkracht,  die  zeridal/.ende,  knallt'  ich, 
Üass  mir  der  feigene  Sleiss  aufriss.     Die  rannten  zur  Stadt  hin. 


Ziirck.  Pliil.  Saiulb.  Camp.  Rotii.  — 
venicnt.  al.  ap.  (icsii.  —  jniiwtiim. 
M&s.  noslri  bil.  1.  Dess.  3.  Dnl.  1.3. 
Bas.  1.  im.  ap.  Bensm.  Orcll.  c.  p. 
vdnctumqtte  cac.  Msc.   Ürell    d. 

30)  Iitlius  —  Foramts.  Cit.  Pii- 
sciaii.  5,  4.  (p.  181.  Kr.)  —  Pedia- 
tia. Mss.  et  edd.  vulgo.  Schot.  I'orpli. 
Pedalia  s.  Pcdacia.  Mss.  nostri  Dess. 
2.  Drd.  4.  Ciph.  1.  msc.  Palm.  G. 
Schol.  Acr.  Edd.  .\ldinae,  .\scens.  IV. 
Glar.  R.  Slepli.  Bas.  527.  55.  80. 
Venet.  553.  Mar.  Fabr.  Bersm.  Torr. 
D.  Heins.  Crat.  Bond.  Despr.  Rod. 
Zarck.  Pcdiuüca.  Mss.  nostri  Dess.  3. 
Mou.  2.  5.  an.  ap.  Bersm.  —  Vu- 
ramus.  Mss.  nostri  Mou.  2.  Drd.  4. 
Bas.  3.  Kdd.  Flor.  482.  Venet.  478. 
79.   83.  86. 

40)  cur  rnemorein?  Msc.  nosL  Brl.l. 

41)  resonarent.  Mss.  nostri  et  alio- 
runi  fcrc  omnes,  Orell.b.  S.  c.  d.  p. 
Kdd.  ante  Bentl.  omnes,  et  Azar.  Fea 
(qai  def. )  Heind.  Zell.  lahn.  Doer. 
Camp.  I'uti.  Duviq.  Oreii.  (qai  def.) 
Dtz.  Dil).  Sclini.  resonariiil.  Sisc.  ua. 
ap.  Val.(?)  Ed.  Benll.  ex  iiig.  s((. 
Baxt.  Can.  Sau.  Pbil.  Val.  Sivr.  Do- 
rigli.  (Jesu.  Oberl.  ComI).  Wakef. 
Wetz.  Belli.  Mein.  Bip.  Bar.  Wdni. 
Krg.  resonaverhit.  Msc.  aost.  Mün.3. 
hiac  leclio  nostra  firniatur. 


42)  Aiqiie  liipi.  Edd.  \'eaet.  402 
(Pinc.)  401.  0.').  08.  Mediol.508.  512. 
Coldii.   s.   a.    Asceuss. 

43)  Addidi-rint.  Msc.  nost.  Bas.  3. 
iiddidcrimt.   Msc.  aost.   Lips.  1.   Feae 

1,  d.  abdiderunl.  Msc.  nost.  Gpli.  3. 

—  ut  imugine.  Msc.  Feae  5,  a  (a2.  m.) 
colli.  Call.  prob.   Botli. 

44)  at  ut  non  coni.  Praed. 

45)  Hurruerim.  Mss.  nostri  ad  anam 
omaes ,  et  alioram ,  praeter  aa.  ap. 
Feani.  Edd.  fere  omnes.  Obruerim. 
Msc.  Feae  2,  g.  aade  recep.  Fea. 
lahn.  Both.  .Mein.  Wdm.  —  vultiis 
Für.  Msc.  nost.  Dess.  2.  un.  ap. 
Bersm.  —  et  facta.  Mss.  et  edd. 
valgo.  ac  facta.  Msc.  Feae  3,  f.  Ed. 
Can.    ex    ing.    sq.    Saa.    Sivr.  Franc. 

—  et  fata.  .Mss.  Comb.  d.  Feae  2,  a 
(a  1.  m.)  Edd.  Flor.  482.  Medlol. 
477.  508.  512.  Venet.  578.  79.  83. 
86.  92  (l'inc.)  04.  05.  08.  Colon,  s.a. 
Locli.    Asceass.    et   dicta.    Msc.  Feae 

2,  i. 

4G)  Nam  —  pepedi.  Cit.  Eatycbes 
ap.  Patsch,  p.  2 172.  et  Priscian.  10, 
4.  (p.  480.  \\\\  qai  e  mss.  recep.  et 
teiaere  defead.  pcpedit). 

47)  Biffi.Hsa.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 
diffisa.  .Nlss.  nostri  BrI.  1.  Dess.  2. 
Did.  4.  Feae  l,d.  Edd.  Medlol.  48ü. 
Ven.  492    (l'inc.)    Bas.   527.    Lamb. 

9* 


132 


T!01.'.    SEKM(1XrM 


Canidiae  dentes,  altum  Sai<aiiao  caliendrum 
Excidcrc  atquo  licrbas  atcjuo  incantata  lacertis 
50  ViiKula,  c'uiii  luagno  risiu^uc    iocoqiie  videres. 

Satika  IX. 
IMPORT  IT  N  U  S. 

ILaiii  forte  via  Sacra,  sieut  ineus  est  mos, 
Isescio  ([uid  nicditans  nugarum;  totus  in  illis. 
Accurrit  quidam  notus  mihi  nomine  tantum, 
Arreptaque  manu :  »Quid  agis  ,  dulcissime  rerum  ?  « 
j  »Suaviter,  ut  nunc  est,«  inquam,  et:  »cupio  omnia  quae  vis.« 
Cum  adsectaretur:  »Numquid  vis?«  occupo.    at  ille 
»Xoris  nos,«  inquit;  »doeti  sumus.«  Hie  ego  »Pluris 
»Hoc,«  in(|uam,  »mihi  eris.«   Misere  discedere   quaerens 
Ire  nmdo  ocius,  interdum  consistere,  in  aurem 
10  Dicere  nescio  quid  puero,  cum  sudor  ad  imos 
IManaret  talos.     O  te  ]*)olane  cerebri 
Felicem  I  aicbam  tacitus,  cum  quidlibet  ille 


(in  ti'Xtu).  Cr;it.  Cliab.  Cun.  füsciss». 
Msc.  Feae  3,  a.  di/fi/.sa.  Msc.  iiost. 
(itg.  2.  Edd.  Flor.  482.  Vcu.  478. 
83.  80.  —  Diffissa  nnte  ßcus  iil :  il- 
1(1.1  currerc  coni.  Praed. 

48)  caUandrum.  M.ss.  nostri  Dorv, 
2.  Drd.  1.  Gth.  2.  Bas.  3  (ad  marg. 
vcl  caliandmiii').  Porph.  msc.  iiosl. — 
calendrum.  F.dd.  Flor.  482.  Vciict. 
483.  86. 

Satira   I.\. 

1)  Ihum  ut  forte.  Ed.  Benil.  ex 
iui^-.  —  sie  ut  (seiunetun).  Ed.  lahii. 
Mein. 

2)  niigaruin:  /«/«.s.  Mss.  nostri  ple- 
rique.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  fi. 
Gpli.  1.  2.  Bas.  3.  (itg.  1.2.  Gib.  2. 
mss.  ap.  Pulm.  Torr.  Orell.  omiieji. 
ap.  Criiq.  omnes,  praeter  6.  Bad.  1. 
Edd.  ante  Lamb.  q.  sc.  omnes,  et 
Fabr.  Bas.  bh'b.  80.  Crat.  Bcrsm. 
Torr.  D.  Heins.  Despr.  Bond.  Tan. 
Rod.  Inv.  Ziirck.  Purm.  Bentl.  Cun. 
San.  Phil.  Dorigh.  Azar.  Wakef.  Fea. 
Heind.  Doer.  Poth.  lahn.  Camp.  Polt. 


fluvi-i.  ^'i'in-  "if"-  D'z-  r)lb.  Sclim. 
Wdm.  Krg.  —  nujjiivum  et  lotu.s.  Mss. 
nostri  BrI.  1.  Ba.v  1.  Gph.  3.  mss. 
np.  I.anib.  omnes  (?)  Crnq.  0.  mse. 
ap.  Turneb.  Adv.  l.ö,  18.  tres  mss. 
ap.  Feam.  Edd.  Lamb.  Crnq.  H.  Slepli. 
Chab.  Dacer.  Baxt.  Sandb.  Yal.  Gesn. 
Oberl.   Wetz.   Bip.  Zell.   Bur. 

3)  Aeeiirril.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3. 
Brl.  1.  Mein.  Dorv.  2.  Dess.  1.  2.  3 
Drd.  1.  2.  3.  3.  a.  4.  Mon.  1.  2.  4. 
Bas.  1.  3.  (ipli.  2.  Gtg.  1.  mss.  ap. 
Lamb.  et  Crnq.  omnes,  qidiique  ap. 
Pulm.  tres  ap.  Talb.  octodecim  ap. 
Yal.  novem  ap.  Feam,  al.  ap.  Comb. 
Orell.  b.  d.  p.  Edd.  vett.  saec.  X\'. 
(|.  se.  omnes,  et  Aid.  LH.  Ascenss. 
(ilar.  Xyl.  Lamb.  et  post  Iinne  ple- 
rique  cum  recentt.  —  Oceurrh.  Mss. 
uoslii  Lips.  1.  Dorv.  1.  Gph.  1.  3. 
Mdii.  3.  5.  (ipli.  1.  3.  Gtli.  2.  mss 
ap.  Fabr.  ap.  Tori',  plrq.  un.  ap. 
Bersm.  tres  ap.  Talb.  al.  ap.  Yal. 
Orell.  c.  S  (corr.)  Edd.  lunt.  503. 
Aid.  IIL  R.  Stepb.  Bas.  527.  55.  80. 
Yenet.  553.  Mur.  Fabr.  Rod.  Zurck. 
luv.  Camp. 


LII5.    I.    SAT.    VIII.    IX. 


133 


\\  ip  ilcr  (laiiidia  ZmIiiic,   (Iit  S;ij,Miin  lliiiriiii-iMjrr  H:i;n\viil.st 

Siiiikfii  im  Flichii,   von  dt-ii  AniiPii  vorzaiilu'ile  Nc^hln  iiinl   Krauler 

PolliTlfii,   koiiiilo  mit  S|iass  iiiitl  lautem  Gelafliter  man  aiiscliaiiii. 


50 


Neunte   Satire. 
Der    Z  )t  (I  r  i  n  (i  l  i  c  h  e. 

Cirade  (li-n   lieilifjen   Stieg  liiii  wamlolt'  icli,  ineineiii  (idiraufl)   iiadi 
Sinnend  auf  diess  und  jenes  von  l*ossen,    imd  gänzlidi  veitiel'l  drin. 
Flugs  kommt  Einer  heran,   den  bloss  nach  Namen  icli  kenne, 
(Ireifi  bei  der  Hand  mirh  undspriehl :  »mein  tiienerst  es  Freundrben,  wie  gehl  dirs?« 
»Leidlich,  wie  eben  es  ist,«  ich  drauf,  und:    »geh'  es  nach  Wunsch  dir!« 
Wie  er  sidi  mir  anschliessf,  rasch  frag'  ich:   »Beliebt  dir  noch  etwas?« 
»Solltest  doch,«  spricht  er,  »uns  kennen!  Wir  sind  vom  Faihc!«  »So  werlber 
»Wir-Jt  du,«  versetz' ich,  »mir  sein!«  Vor  ängstlicher  Ilast,  zu  entkommen, 
Geh'  ich  einmal  rasch  fort,    dann  wieder  verweil'  ioli,  und  fliistre 
Diess  und  jenes  dem  Burschen  ins  Ohr,  da  der  Schweiss  zu  den  Fersen 
Nieder  mir  rann.     0.  Bolanus.  du  Glückskind,  wegen  des  Toükopfs! 
Sprach  ich  im  Stillen  zu  mir,  weil  jener  von  Einem  ins  Andre 


10 


4)  Apprensaque  manu.  .Msc.  nost. 
(ipli.  1.  An'ipiiitrjue  manum.  Msc. 
nost.  Drd.  2.  —  quid  ais.  Msc.  nost. 
Gpli.  1.  Ed.  Bersm.  ex  ing.  —  dul- 
cissime  verum?  Sic  niss.  et  edd.  plrq. 
dnlcixsime ,  rerum?  Sic  Scliol.  Acr. 
Edd.  t'olon.  s.  a.  Ascenss.  Lamb. 
Cniq.  H.  Slcph  Chab.  Bersm.  Burm. 
Baxt.  (ifsn.  Comb.  Wakef.  Wetz. 
Bip.  Doer.  Bur.  —  quid,  ait ,  dul- 
cissima  rerum?  coni.  Praed. 

.5)  inqu'i/n:  cupio  (cm.  el^.  Msc. 
nost.    Drd.   2. 

(i)  Cum  .scct'irelur.  Msc.  nost.  Mon. 
1.  —  nunc  quid  vis.  Msc.  nost.  (itb.2. 

7)  A'ori.?  nos?  inquit.  Edd.  .Mdi- 
nae,  Glar.  Bas  527.  55.  80.  Xyl. 
al.  —   hinc  ego.  Ms&.   nost.   Gpb.   1. 

8)  cupide  discedere.  Msc.  Feae  1, 
a  (a  2.  m.)  —  decedere.  Msc.  nost. 
(Jph.  3. 

10)  pucio:  et  cum  sudor.  Msc. 
nost.  (ipb.  1.  —  post  iaios  puncto 
dist.  Mediol.  477.  80.  Venet.  478.  79. 
Aldinae,  (ilar.  R.  Slcph.  Bas.  'i27. 
.56.  80.  Mnr.  Xyl.  Fabr.  Beisni.  I-ond. 
Rod.  De^pr.  Tart.   luv.  Heind.   Boili. 


Zell.  lahi!.  Camp.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Scbm.  Wdm.  Krg.  post  talos  co\o 
vel  conimate  dist.  ceteri  fere  omnes, 
et  Wüstem. 

11)  Bolane.  Mss.  uostri  fere  omnes, 
ap.  Torr,  et  Benll.  plrq.  undecim  ap. 
Feam.  Schol.  Acr.  Porph.  msc,  nost. 
Edd.  saec.  XV.  plrq.  et  Ascenss. 
revoc.  Bentl.  sq.  Baxt.  üesn.  Cun. 
Sau.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea.  Heind. 
IVjili.  labn.  Doer.  Bip.  Pott.  Duviq. 
Biir.  Mein.  Zell.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Scbm. 
Wdni.  Krg.  BoUane.  Edd.  Mediol. 
477.  Venet.  479.  .Aldinae.  iiiac  vulyo 
ante  Bentl.,  et  post  Sandb.  Pbil.  Sivr. 
\al.  Camp.  Balane.  Msc.  Orell.  p. 
mss.  nostri  (Ipii.  1.  Gtli.  2.  Edd. 
Flor.  482.  Landin.  Venet.  483.  86. 
Loch. 

12)  tacitus,  cum  quidlibel  ille  — 
laudaret.  Ut  Uli-  Sic  ili>t.  .Mnr.  Baxt. 
(iesn.  Wetz,  ileind.  Zcü.  labn.  .Mein. 
Orell.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  Krg. 
lacilus.  Cum  quidlibet  ille  —  lauda- 
ret: ul  Uli.  Sic  cett.  fere  omnes.  — 
quodlibet.  Msc.  nost.  Lips.  2.  Ed. 
Doricrh. 


134  IIOK.    SKKMONUM 

Garrirct,  vioos,  urbciu  laudaret.     Ut  illi 

Nil  respondebam:  »Misere  cupis,«  inqiiit,  »abirc; 

Ij  »Tanulnduin  video :  sod  nil  agis;  iisquc  tenebo; 

»Proscquar.    llinc  quo  nunc  itcr  est  tibi?«  —  »IS'il  opus  est  te 
»Circumagi :    quendam  volo  viserc,  non  tibi  notum: 
»Trans  Tiberini  lon^e  cubat  is,   prope  Caesaris  hortos.«  — 
»Kil  liabeo  quod  agani,  et  non  sunipiger;  usque  sequar  te.« 

20  Dcmitto  aurieulas,  ut  iniquae  nientis  aselkis, 

Cum  gravius  dorso  subiit  onus.     Incipit  ille : 
»Si  bene  me  novi,  non  Viscuni  pluris  aniicum, 
»Non  Variuni  facies:  nam  quis  me  scribere  pluris 
»Aut  citius  possit  versus?  quis  membra  movere 

25))Mollius?  invideat  quod  et  llerniogenes,  ego  canto.« 
Interpellandi  locus  hie  erat.  —  »Est  tibi  mater? 
»Cognati;  quis  te  salvo  est  opus?«  —  »Haud  mihi  quisquam  ; 
»Omnis  conposui.«  —  Felices!  Nunc  ego  resto: 
Confice;  namque  instat  fatum  mihi  triste,  Sabella 

30  Quod  puero  cecinit  divina  raota  anus  urna : 

«Hunc  neque  dira  venena  ncc  hosticus  auferet  ensis, 
»Nee  laterum  dolor  aut  tussis,  nee  tarda  podagra; 

13)  ficus.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Moii.  Aid.  III.  hhic  vulgo  ante  Bcnll.,  et 
4.  5.   (itli.   2.   niss.   Oreli.  b.  c.  p.        Baxt.   (lesii.  Oberl.   Comb."  Wt-tz.  lüp. 

14)  Nil  rcsponderem.  Msc.  nost.  Fea.  Camp.  laliii.  Pott.  Duv'hj.  Diu'. 
Gph.   1.  Orell.    Dib.    Krg.    —    Proscquar    (s. 

15)  Natu  dttdum.  Msc.  nost.  Meut.  jyersequar).  Hinc  quo  n.  i.  est  lilii? 
—  lam  video  dudum.  ^\ic.  OvcW.^. —  Sic  vulgo  dist.  et  Sciim.  Proscquar 
sed  agis  nil.  .Mss.  nostri  Lips.  2.  Did.  (s.  perseqnar)  hinc,  quo  n.  i.  est 
2.  —  usque  ego  7iam  te  Persequar.  tibi.  Sic  dist.  Mcdiol.  477.  86.  Ve- 
Msc.  Cruq.   7.  nct.  478.  79.  83.  8(3.  Bas.  555.   Fabr. 

16)  Proscquar.  Mss.  nostri  Lips.  Bentl.  Cuu.  Sau.  Phil.  Sivr.  Dorigh. 
1.  3.  Ment.  Dess.  1.  2.  ürd.  1.  4.  Wakef.  Heind.  Wüstem.  Bötli.  Mein. 
Mou.  3.  Bas.  3.  Gtg.  1.  mss.  ap.  Orell.  Dtz.Dlb.  Wdm.  Krg.  —  Prose- 
R.  Steph.  Cruq.  1,  duo.  mss.  trcs  quarhinc.  Quo  nunc  iter  est  tibi?  Sic 
ap.  Bersni.  Septem  ap.  Bentl.  dccem  dist.  Aldinae,  Glar.  R.  Steph.  Cralo. — 
ap.  Feam ,  novcm  ap.  Val.,  sex  ap.  Persequar  hinc,  quocunque  Her  est 
Pott.  Edd.  Aid.  I.  II.   lunt.  503.  Glar.  tibi  coni.   Praei. 

Bentl.    (qni    revoc. )    sq.     Cun.   San.         17)  Circuagi.  Msc.  nost.   Mon.   1. 
Phil.  Yal.  Wakef.  Azar.  Heind.  Doer.         19)   quid  agam.  Mss.  nostri  Brl.  1. 

Zell.  Both.  .Mein.  Dtz.  Wdm.  —  Per-  Gph.  1.  2.  Oberl.  a.  c.   Orcll.  M.  Ed. 

sequar.  Mss.    nostri  Lips.   2.    Brl.   1.  Colon,  s.  a.  —  agam:  non  swn  (om. 

Dess.  3.  Drd.  2.  3.  Mon.  1.  2.  4.  5.  et).   Msc.  nost.   Gph.l.   qnatnor  mss. 

Bas.  1.   Gph.  1.  2.   Gth.  2.    mss.  sc-  ap.  Torr.  —   non  sum  impigcr.   Edd. 

ptemdecim  ap.  Feam,  al.  ap.  Val.  et  Flor.  482.   Venet.  483.86.  U2  (l'inc.) 

Pott.   Orell.  b.    S.   c.    p.    Edd.   vett.  94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  —  se- 

saec.  XV.  ut  puto,  omnes,  .Xscenss.  quor  te.  Msc.  nost.  Dorv.  1  (a  1.  m.) 


LIB.  I.    SAT.    IX. 


135 


S(li\v;ilzlc ,  die  Sladt,  du;  Itczirkc  mir  anpries.      Wie  ich  ihm  f,Mi-  iiiclils 

Uraiif  anlwortele ,  sagt'  er:  »du  quälest  dich,  mir  zu  cnlkommon; 

»Längst  schon  merk'  ich  es;  aber  umsonst:  fest  hieih"  icli  im  Anschhiss,       15 

»Dir  zum  Geleit.    Wohinaus  geiil's  jetzt?«  —  »Dich  undicr  zu  bemiihn  ist 

»Ganz  nutzlos;  ich  besuche  da  wen,  nicht. deiner  Hekannlschafl , 

»Der  fem  über  dem  Tiber  bei  Cäsars  Gärten  erkrankt  liegt. ((  — 

»I5in  grad'  ohne  Geschäft ;  auch  faul  nicht:  folg"  ich  denn  weiter!« 

Mnthlos  senk"  ich  das  Ohr,  wie  in  übeler  Stimmung  ein  Es'lein,  20 

Wenn  zu  schwer  ihm  der  Rücken  bepackt  wird.     Jener  beginnt  nun : 
»Kenn'  ich  mich  recht,  dann  wird  in  der  Freundschaft  höher  dir  Viscus 
»Nicht ,  noch  Varius  stehn.     Denn  wer  kann  mehrere  Verse 
»Schreiben,  und  rascher  wie  ich?  Wem  sind  zum  Tanze  die  Glieder 
»Schmeidigcr?  Und  den  Gesang  mag  selbst    mir  Hermogenes  neiden ! «   —     25 
Hier  gab's  Raum,  Einrede  zu  thun.     »Ist  die  Mutter  am  Leben? 
»Hast  du  Verwandte,  die  gern  dich  gesund  sehn?«  —  »Keiner  verblieb  mir; 
»Sämmtlichc  bracht'  ich  zur  Ruh!« —  0  die  Glücklichen  !   Uebrig  bin  ich  noch. 
Thu'  mich  denn  ab!  Mir  droht  ja  das  Graunloos,  welches  dem  Knaben 
Eine  Sabellische  Alt'  einst  sang,  nach  geschütteltem  Looslopf:  30 

»Den  rafft  grässliches  Gift  nicht  weg,   nicht  feindliches  Eisen; 
»Nicht  Milzstechen,  noch  auch  Schwindsucht,  noch  lähmende  Fussgiclit; 


"iO)  Dimitlu.  .Mss.  nostri  Moii.  1. 
(ipii.  'i.  Glli  2.  —  ut  iiiiquus.  .Msc. 
iiost.  Lips.  2  (ä2.  m. )  ut  mentis  us. 
inii/u/ie.   Msc.   Feite  1,  a. 

21)  Dum  yravius.  Mss.  nostri  Lips. 
'.].  Drd.  4.  Uli.  ap.  Bersm.  im.  ap. 
Feam.  —  gravidus.  Ms.  nost.  Lips.  2. 

22)  Si  bciie  nie  novi.  Cit.  Diomcd. 
(  not.  Ci  »q.  )  —  me  noris  s.  nosti 
colli.  .Markt.  —  non  quemvis  pluris. 
.Msc.  iiost.  Brl.   1. 

23)  Faviiim.  Mss.  nostri  Lips.  2. 3. 
Dcss.  1.  Drd.  2.  3.  Mon.  1.  2.  5. 
Bas.  3.  <ith.  2.  Fdd.  Ascenss.  Aid. 
11.  111.  liinc  vulgo.  Varuin.  Mss. 
nostri  Lips.  l.  Brl.  1.  Corb.  Dess. 
2.  3  Did.  1.  4.  Mon,  3.  4.  Ment. 
(iph.  1.  2.  3.  Bas.  1.  tJtg.  2.  msc. 
Oreil.  p.  Kdd  vett.  saec.  XV.  füre 
oinues,  .\ld.  I.  —  me  nam  quis.  Msc. 
liest.  1  in  I>rd.  3. 

21)  Ac  ciliiis.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Dess  1.  Did.  L  —  pos.scl.  .Msc.  nost. 
Drd.  3. 

27)    quis   eat   te   salvo  opus.    .Msc. 


liest,  (iph.  2.  quihus  est  te  salvo 
opus.  Mss.  noslii  Meiit.  Bas.  1.  ap. 
Lanib.  alq.  Criiq.   1,  mi.   Feae  2,  g. 

28)  composili.  Msc.   Feac  3,  d. 

29)  mihifatum.  Mss.  nostri  Mon.  I . 
Gtg.  1.  Jethum  mihi.  .Msc.  nost.  I  in 
Drd.  3. 

30)  cecinit  puero.  Msc.  Orell.  S. 
—  (livina  mola  onus  urtia  Mss.  no- 
slii oinnes,  et  aiionim.  Edd.  vnigo. 
motu  divina  anus  coni.  Criiq.  rcc.  et 
def.  Benll.  sq.  San.  V\\\\.  Val.  Sivr. 
Dorigh.   Wakef. 

31)  dura  venena.   .Mss.  nostri  Gpli. 

1.  3.  im.  ap.  I'eism.  Orell.  b.  — 
nee  hostirus.  .Mss.  et  edd.  viilgo.  ne- 
que  hoslicuH.  Mss.  nostri  .Mon.  1.  4. 
(ilh.  2.  Kdd.  .\scens.  W .  San.  Fran- 
cis. —  anfert.  Edd.  .MedioL  48ü. 
Flor.  482.   Nenet.  483.  80.  92  (Pinc.) 

32)  haud   tussis.    .Msc.  nost.  Gph. 

2.  un.  ap.  Val.  —  attt  tarda  p.  Mss. 
nost.  Drd.  2.  nee  dira  päd.  Msc. 
nost.   Drd.  3. 


\'^C^ 


HOK.    SEKMONUM 


»liaiTulus  liiuic  (juaiido  cousuiuot  cumqno  :  loquaces  , 
»Si  sapiat,  vitet,  simul  atquo  adolcvcrit  aolas.« 

3j  Ventuiu  erat  ad  Vcstac  ]  quarta  iaiii  parte  diei 

l'ractcrila,  et  casu  tunc  responderc  vadato 
Debebat;   quod  ni  fecisset,  perdere  litoiii. 
»Si  me  auias,«  inquit,    »paiiluni  liic  ades.«  —  »Intereani,  si 
»Aut  valco  Stare,  aut  novi  civilia  iura; 

40  »Et  propere  quo  scis.«  —  »Dubius  sum,  quid  faciam,«  inquit; 
»Teno  relinquaman  rem.«  —  »Me,  sodes.«  —  »Non  laciam,«  ille, 
Et  praeccdere  coepit:   ego ,  ut  contendere  durum  est 
Cum  Victore,  sequor.  • —    »Maecenas  quomodo  tecum?« 
Hinc  repetit  5  »paucorum  liominum,  et  mentis  bene  sanae; 

45  »Nemo  dexterius  fortuna  est  usus:  haberes 

»Magnum  adiutorem,  posset  qui  ferre  secundas, 
»Hunc  hominem  velles  si  tradere;  dispeream  ni 
»Subraosses  omnis.«  —  »Non  isto  vivimus  illic, 
»Quo  tu  rere,  modo :  domus  hac  nee  jjurior  uUa  est, 


34)  Si  sapiel.  Mss.  nostri  Dorv.  2. 
(ipli.  ].  Ed.  Loch.  —  vital.  Msc. 
Oberl.  d.  laeck.  1.  —  simul  atque. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  simul  ac.  JMss. 
nostri  Dorv.  2.  Dess.  3.  Cph.  2.  Glh. 
2.  Uli.  ap.  Bersm.  tres  ap.  Feam. 
Edd.  Aldinae,  Bas.  527.55.  80.  Glar. 
R.  Steph.  Fabr.  Mur.  Xyl,  Rod.  Zurck. 

35)  ad  Veslam.  Msc.  nost.  BrI.  1. 
duo  mss.  ap.  Feam.  ad  vestem.  .Mss. 
nostri  Drd.   3.  (iph.  2.  Gth.  2. 

3(3)  casu  tunc.  Mss.  nostri  Gph.  1. 
Drd.  3.  Gtg.  2.  Edd.  vulgo.  casu 
tum.  Mss.  nosiri  plrq  ,  Lips.  1.  2.  3. 
Brl.  1.  Ment.  Dcss.  3.  Drd.  1.  4. 
Mon.  1.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gig.  1. 
(Jph.  2.  Gtli.  2.  duo  mss.  ap.  Bersm. 
Septem  ap.  Feam,  Orell.  b.  S.  e. 
Bad.  I.  laeck.  1.  Ed.  Doer.  casu 
nunc.  Edd.  Flor.  482.  Venet.  478. 
79.  83.  86.  02  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Mediol.  508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  — •  casu  dum.  Msc.  nost. 
Mon.  2.  casu  cum.  Mss.  nostri  Dess. 

1.  2.   casu  rem  resp.  Msc.  nost.  Drd. 

2.  —  vadato.  Mss.  nostri  omnes,  ap. 
Pott,  omnes.  Schol.  Acr.  Edd.  vnlgö. 
vadatus.  Msc.  laeck.  1.  Laurenb.  An- 
tiquar, s.  v.    I"d.   Hentl.  ex  coni.  sq. 


Cun.   San.  Phil.  Sivr.  Franc.  Porigh. 
Wakef.  Camp. 

37)  Dicebal,  nisi  quod.  Msc.  nost. 
Gth.  2.  nisi  quod.   Msc.   nost.  Mon.  3. 

38)  Si  me  tu,  inquit.,  amas.  .Msc. 
iios'.  Mon.  3.  Si  tu  me,  inquit,  amas. 
Msc.  Cruq.  2.  «Si  me  adamas.  Mss. 
nostri  Dorv.  L  Drd.  L  —  huc  ades. 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Gph.  1.  dno  ap. 
Val.  Feae  2,  i.  3,  a.  Schol.  Porpli. 
(sed  Porph.  msc.  nost.  hie).  Edd. 
Ascens.  IV.   Val.  Azar.  Botli. 

39)  Aut  valeam.  Mss.  nostri  Mon. 
1.  Gth.  2.  haud  valeo  Stare,  haud 
novi.   .Msc.   nost.  Ment.   Orell.  c. 

40)  quo  ä/v.  Msc.  nost.  (itg.  2. 
Edd.  Vcnet.  578.  79.  94.  95.  98. 
Mediol.  508. 512.  Colon,  s.a.  Ascens. L 
—  ajit  rem.  Msc.  Feae  2,  i.  Orell. 
p.  M.  —  me  s'audes.  Ed.  luvcnc. 
sodes  me.  Msc.  nost.  Mon.  1.  —  ne 
f'aciam,  ille.  Edd.  Bas.  555.  80.  tion 
faciaiii ,  inquit.  Msc.  nost.  Brl.  1. 
Non!   J^aleat  lis!  coni.   Pracd. 

42)  durum  est.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Dorv.  2.  Dess.  1.  Drd.  2.  4.  Alon. 
3.  4.  Gph.  2.  mss.  Pulm.  0.  10.  Orell. 
b.  S  (corr.)  Edd.  ante  Bentl.  q.  sc. 
omnes,  ctBaxt.  Sandb.  Phil.  Val.  Gesn. 


Lin.  r.  SAT.  IX. 


137 


»Ihn  wild  oinst  mit   (^»'wiiscli  i'in  l'l:ni(|(>ror  fiidtoii;  dio  Srliwatzt'r 
»Meid'  or  mit    wcisoin   lU'duclit,   koiiiiiil   riiisl  er  /n   nMloroii  Jalnrn! « 

Jelzl  war 'Vesla's  IVinpcl  criTirlit   imd   ein  Yierlcl  des  Thj^ps  3j 

War  schon  liin:   Er  snillc  sich  grad'  auf  gcicisiclc   Hiiri^schai'l 
Sk'llon  zu  Kcclit,    und   llial   er  es  nidii,   einhiissen  den  Handel. 
»Liebst  du  mich,«  sjirach  er,  »so  leiste  mir  beistand  hier  auf  ein  WCilclien.«  — 
»Trell'o  der  Tod  mieh,  verinai;- ich   zu  siehn,    iiocli   weiss  idi   vom  Slaillicchl '. 
»Kir  auch  hab'  ich;  du  wcisst  ja,  wohin.« —  »Ich  bedenke  n;icli,((  s|Ma(li  er,  40 
»Oh   ich  den  Streit  aufgeh',  ob  dich.«  —  »Mich,  Lieber!« —  ».Mit  nichlen!« 
Uull  er  und  geht  tnrbass.     Ich,  wie's  niit  dein  Sieger  zu  ringen 
Schwer  hiilt,   folg'  in  LIeduld.  —  »Wie  liäll's  .Mäcenas  mit  dir  denn?« 
Kragt  er  von  Neuem:  »ein  Mann  für  Wenige,  bellen  Verslandes: 
»Nie  hat  Einer  das  (iliick  sinnreicher  benutzt.     Du  besässest  45 

»Einen  Gehülfen  von  Werth ,  als  Nebenfigur  in  der  Handlung, 
»Wolltest  du  hier  den  Mann   ihm  empfehlen.     Ich  stürbe,  wof<  rn  nidit 
».\lle  das  Feld  dir  räumten ! «   —  »Auf  die  Art  lebt  man  mit  nicbten 
»Dort ,  wie  du  es  vermeinst.     Kein  Haus  ist  reiner  denn  dieses ; 


Wetz.  Bip.  Heind.  Zell.  lahn.  Mein. 
Orell.  Dtz.  Dlb.  Scinii.  Wdm.  Krg. 
durum  (oni.  est).  Rkss.  iioslri  Lips. 
1  2.  Bvl.  1.  Dorv.  1.  Ment.  Dess. 
2.  3.  Urd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  5.  Bas. 

1.  3.  (Jph.  I.  tilg.  1.  Gth.  2.  mss. 
Piilm.   1 — 4.    trcs   ap.  Bersm.    Benll. 

2.  0.  al.  quatuor  ap.  Feam,  Oreil. 
4.  5  (a  1.  m.\  Edd.  Benll.  sq.  Cun. 
San.  Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Fea.  Pott. 
Dnviq.   Bur. 

43)  tecitm  est?  Duo  mss.  ap.  \n\. 
Feac  5,  a.   lacck.   1 . 

44)  Hie  repetit.  Msc.  nost.  Gtgr.  2. 
diio  mss.  ap.  Feam.  Edd.  Flor.  482. 
Mediol.  48(j.  508.  512.  Venet.  404. 
95.  98.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  .\ld.  IL 
—  paucorum — est  usus.  Haer  verha 
Horalio  trihuimt  Sthol.  Porpli.  Bersni. 
H.  Slepb.  Chab.  Tan.  Bond  Baxl. 
Gesn.  V'al.  Wakef.  Az.ir.  Wclz.  Fea. 
Polt.  —  hoininum.  mcntis  (om.  et). 
Mss.  nostri  Drd.  2.  4.  Feac  1,  c. 
Ed.  Bolh.  hominuvt ,  ut  mentis.  Msc. 
nosl.  Gig.  1.  uu.  ap.  Val.  qul  re- 
cep.  —  sanae  est   Msc.  nosl.  Dorv.  2. 

45)  (ieteriu.t  viliose  ap.  ."Xcroii. 
iegitur,  qiii  cxpl.  felicius,  et  Acron. 
msc.    nost     dexlerius,    deterius.    Ed. 


Mediol.  477.   Coniec.  Waddc-I.  et  Mor- 
genstern. 

4ti)  fjui  pos.sct.   Ed.   Mediol.   -180. 

47)  Nunc hoininem.  Edd.  Flor.  482. 
Venei.  483.  80.  Colon,  s.  a.  —  vel- 
les  si.  Mss.  noslri  ad  unnni  onines, 
ap.  Pulm.  et  Cruq.  omiies.  I!dd. 
vulgo.  si  velles.  Mss.  ap.  Torr.  alq. 
Scbol.  .\cr.  Priscian.  9,  8  (sed  Ivrehl 
e  mss.  reslit.  velles  si).  Edd.  .Mdi- 
nac,  Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R.  Stcpli. 
Fal)r.   Miir.   Xyl.   Zurck. 

48)  vivimns.  Mss.  noslri  ad  uiuiiii 
omnes,  ap.  Orell.  b.  S.  c.  p.  .M  (^mus 
supsc.)  Priscian.  10,  3.  Edd.  ante 
Bcml.  omnes,  et  Baxl.  Gc^n.  Wetz. 
Fea  (qui  def. )  Camp.  Poll.  Duviq. 
Doer.  hip.  Bur.  Orell.  (qui  def.)  Dlz. 
Dlb.  Sclim.  Krg.  —  vivitur.  Mss. 
Benll.  3.  10.  1).  Feac  f\h  (al.m.) 
Orell.  .M  (a  1.  m.)  Ed.  Benll.  .sq. 
Cun.  San.  Phil.  Sandb.  Val.  Dorigb. 
Wakef.  Azar.  Heind.  Zell.  Hoib.  labn. 
.Mein.  Wdni.  —  isio  nou  vivitur.  Edd. 
Cun.  San.  Sivr.   Franc. 

40)  «071  purior.  .Msc.  Comb.  f. 
Orell.  p.  prob.  Bolh.  pulcrior.  Mss. 
Pnim.  2.  10.  —  uUd  fom.  est).  Duo 
mss.  ap.  Bersm.  Laeek.   1. 


138  HOU.    SEKMONUM 

50  »Xf'c  mai^is  liis  aliena  malis:  nil  mi  oflicit  iiin(|uniii, 
))l)iti()r  liic  aut  est  quia  doctior;  est  locus  uni 
))rni([ii(^  suus.«- —  »Magnum  narras,  vix  crodihilcK        »Alcjni 
»Sic  habet.«  —  »Acccndis ,  quarc  cn})iani  lua^is  illi 
»Proxinuis  esse.«  —  »Velis  tantimnnodo;    (|ua('  tua  virtus, 

55  »Expiignabis;  et  est  qui  vinci  possit,  eoqiu^ 

»Difticilis  aditus  primos  habet.«  —  »llaud  mihi  dcero : 
»^rmicribTis  servos  coiTum})ani  ;  noii^  hodie  si 
»I^Kclusus  fuero,  desistaui ;  tenipora  quaerain ; 
»( )cciu'ram  in  triviis;  deducam.     Kil  sine  inag-no 

60  »Mta  hiborc  dedit  mortalibus.« 

Haec  dum  agit,  ecce 
Fuscus  Aristius  occurrit;  mihi  carus,  et  ilhim 
Qui  pulchre  nosset.     consistimus.     »Unde  venia  et 
»Quo  tendis?«  rogat  et  respondet.     Vcllere  coepi 
Et  prensare  manu  lentissima  brach ia,  nutans, 

6J  l>i:<tor([uens  ocuh^s,  ut  nie  eripcret.     ]\Iale  salsus 
Kidens  dissimuhxre :  mcum  iecur  urcre  bilis. 
»Certc  nescio  quid  secreto  velle  loqui  te 

»Aichas  mecum.«  —  »Mcmini  bene ,  sed  meliore 

• 

50)    nihil    officit    ( om    mi).     Msc.  Bas.   1.    mss.  ap.   lianih.  al(|.    atque. 

iiost.   Mou.   3.   inss.   Cniij.  1,  a— d.  7.  Msc.   nost.   (itli.  2. 

l^ad.  1.    laeck.  I.   Orcll.  b.   nil  officit  54)  w/i7.  Msc.  nost.  Glli.  2. — nmlo 

(om.  W/0-   Mss.  nostri  Brl.  1.   Dess.2.  et-//.*,  (juac  tuet  virtus, expu(jiiiil)is.   Sic 

Mon.  1.  Bas.  3.   (ipli.  2.   filli.  2.  msc.  cit.  Diomed.  p.  381.  l'ntscli.  fy«o(/ /««. 

Talb.     4.     —     Hinijuani.     .Mss.     nostri  Msc.   Orell.  p.  —  giicm  i.  v.  cxprajnii- 

Dorv.  2.  Corb.  Dcss.  2.   (iph.  1.    Drd.  bit.  Msc.  nost.  Lips.  1.  un.  ap.   Fal)r. 

1.  2.  3.  et  a.  4.  (iti^.  1.  2.  mss.  ap.  55)  expiignahil.  .Mss.  nostri  I.ips. 
Pott.  1.4.16. 18.  19.  Orell.  M  (supsc)  1.  3.  Mon.  4.  Drd.  3.  mss.  Ordl.  c. 
Schol.  .Acr.  Kdd.  ante  Bctitl.  q.  sc.  p.  b  (a  2.  m.)  S  (a  1.  m.)  —  vinci 
omnes,  et  Baxt.  (iesn.  Val.  Sivr.  Wetz,  poscit  coni.   Dousa  Comm.   c.  '.).    Kd. 

-   Fea  (q.  V.)  Heind.  Zell.   Both.  lalin.  Chab.,  nuper  Heinrich,   refut.   Bentl. 

Camp.   Mein.   Orell.   ütz.  Dlb.  Sclim.  —   vinci  qui  coni.   Cun.  —    eo  quud. 

—  inquam.   Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  Msc.    nost.    Dorv.    2.     duo    mss.    ap. 

Brl.   1.    !>ürv.  1.    Ment.    Dess.    1.    3.  Feam.   Ed.   Mediol.  477. 

Mon.    1.  2.   3.   4.  5.   Bas.  1.  3.- Gpli.  bü)  primus  /i/il/ct.  Msc.  nost.  (rtg.  2. 

2.  3.    mss.    ap.    Palm,    omnes,    ap.  Edd.    Mediol.    477.    508.    512.     Flor. 
■      Lamb,    aiq.    Crnq.    l,a  — d.    7.    un.  482.  \  enet.  478.  70.  83.  8(5.  92  (Pinc.) 

ap.    Bersm.    qiiatuor    ap.    Talb.    tres  94.  95.  98.  Loch.  —  Son  mihi  deero. 

optt.  ap.  Torr.    Bentl.  2.  (5.   et  Septem  Msc.  nost.  Drd.  4. 

alii,  tres  ap.  Comb.   Orell.   c.  p.  alii  59)  Occurram  triviis  (om.  in).  Msc. 

ap.   Pott.   Va\.  Bentl.  (qui  indux.)  sq.  nost.  Gth.  2.  —  mm  .sine.  Edd.  Flor. 

Cun.  San.  Phil.   Sandb.   Wakef.   Do-  482.     Venet.    483.    86.    94.    95.    98. 

rigli.   .\zar.  Doer.  Pott.  Dnviq.  Wdm.  .Mediol.  508.  512.   Loch.   Colon,  s.  a. 

52)    atquin.    Mss.     nostri     Brl.     1.  .\scens.   I. 


LT!?.    I.    SAT.  IX. 


139 


»Solclin-lci  Uolx'lii  ist   kciiis  im-lir  rrnnd.      Mir  sclindol  os  niemals,  üO 

»l»;iss  Dor  reicher,   iinil   Jener  «^elelnler   ist:    eip-neii  l*l;ilz  lint 

»Jeglicher.«  —  ))W:is  du  erziildsl,  ist  ^ross,  kamii  i^limlilidi.«  —  »niid  demiüeli 

»Isl's  so.«  —    »Mir  Hill    so    liolier  oiilflniiiinsl  dii  den  KiCer ,  ihm  inoj;li(list 

»Nahe  zu  sein!« —  »0  du  diiilst  inu-  wollen,  und  wirst,  wie  dn  hrav  hisl, 

))l5;ild  ihn  eroheni ;  es  ist  aiieh  Kr  zu  i;e\viiinen ,  und  dessli;ilii  55 

))ll;dl  rinlunglieli  es  sclnver,   ihm   zu  n;tlin.u  —  »Nichts  weid'  ich  versiimnen: 

»S|ioiMlen  hcslechon  die  Diener  mir  hald;  Itlciht   heule  der  Ziiliill 

»Aiiih  mir  vei-sagt,  niclit  weicli'  ich;    gelegene   Zeiten  eis|i;ili'  ich, 

»Tref   in    den  Weg  ihm;    gelcif  ihn    noch  Hans  1   Ks  gewahrt  ja  das  Lehe 

»Nichts  ühn'  eifriges  Miihn   uns  Slorhlichen.« 

Weil  er  so  rednerl , 
Siehe  da  schreitet  des  Wegs  mein    theurer  Aristius  Fuscns, 
[)er  roclil  wohl  ihn  kannte.     Wir  stehn.     »Von  woher,  und  wohin  gelil's?« 
Also  fragt  er  und  giehl  Antwort.     Ich  hegann  ihn  zu  zupren, 
(irill  mit   der  Hand  au  die  Arme,  die  schlaff  nachgehenden;  winkend. 
Augenverdrehend,  auf  dass  er  mich  rettete.     Büslichen  Spasses  65 

Stellt'  er  sich  lächelnd  wie  dumm.     Mir   hrannt'  in  der  Leher  die  Galle. 
»Unlängst  wolltest  du  doch  im  Geheim  mir  Einiges  kund  thiiii, 
»Wie  du  mir  saglest.«  —  »Ich  weiss  recht  wühl ;  doch  ich  werd'  es  zu  hess'rer 


60 


()0)  Haev  dum  (Ufil.  Mss.  nostri 
j)l(  ri(iue.  IUI.  .\ldns  (qui  leslit.)  liiiic 
edd.  viilgü.  huec  cum  agil.  Ed.  Crat. 
—  fuiec  i/uin  ail.  Mss.  ex  iiostris 
Dess.  3.  Mon.  1.  (ipli.  2.  3.  <Jtg.  1. 
mss.  ap.  I.anil).  alq.  uii.  ap.  Bersrn. 
sex  mss.  ap.  Feam.  Kdil.  .\sceii.s.  IV. 
Belli,  /luc  (tum  ail.  .Msc.  nost.  Gig.  2. 
Edd  veti.  Midiol.  477.  8(j.  50S.  412. 
Flor.  4«2.  \  enet.  47b.  70.  83.  86. 
04.  95.  08.  Loili.  Colon,  s.  a.  Ascens. 
I.  —  excors.  Msc.  nost.  BrI.  1  {ecce 
supsc.) 

61)  et  olim.  Msc.  nost.    Gph.   1. 

62)  Wide  venisset.  Mss.   iiosiri  BrI. 

1.  Bas.  3.  fitg.  2.  Gih.  2.  tics  mss. 
ap.    Feam.    unde  veniret.    Msc.   Feae 

2,  tl.  —  linde  venis  el  Quo  tendis? 
Sic  nos  cum  edd.  vclt.  alq.  et  Ascens.  I. 
Aid.  I.  D.  Heins.  Hciiul.  (cf.  H.  Sat. 
4,  1).  unde  venis?  el ,  Quo  tendis? 
Sic  vulgo  disliiiguuul. 

63)  Quo  tendil.  M.ss.  noslii  BrI.  l. 
Mcnt.    tres    mss.    ap.    F'eam.    —    re- 


spondit.  Msc.  nost.  .Mon.  4.   Oivll.  S 
{e  supsc.) 

64)  prensare.  M.ss.  iiosiri  l.ips.  1.2. 
Dorv.  1.  Dcss.  1.  2.  3.  Did.  2.  3.  4. 
Moii.  I.  2.  5.  Bas.  3.  Gph.  1.  3. 
Gig.  2.  mss.  ap.  Cruq.  et  Btrsm. 
omiics,  ap.  Torr,  plures  et  optt.  Tai!). 
4.  Septem  ap.  Pott.  Orell.  b.  S.  c.  .M. 
Edd.  ante  Lainb.  omncs  et  post  cum 
plerjiine.  pressure.  .Mss.  nostri  Lips. 
3.  Brl.  1.  Dorv.  2.  Ment.  Drd.  1. 
.Mon.  3.  4.  Bas.  1.  Gig.  1.  Gph.  2. 
(ilh.  2.  mss.  Lamb.  1 ,  dno.  2.  5.  6. 
7.  0.    al.    I'ulm.  3.    pauci    ap.    Torr. 

Obcrl.  a.   c.   Bad.    1.   vigiiili  mss.  ap. 

Feani.MJii  ap.Talb.  etl'olt.  m.sc.  Orell. 

p.    Siliül.    .\ir.    Porpli.     Edd.  Lamb. 

(qui  indux.)sq.Xj  l.  ßersin.  Mond.  Fea. 

Orell.  (qui  dcf.)  — ■  nictans.  Msc.  nost. 

Gph.  2  (ex  corr.)  Ed.  Baxl.  ex  ing. 

65)  distorr/uensf/ue  oc.  Mss.  nostri 
Drd.  1.  1  in  Drd.  3.  Orell.  M.  — 
male  falsus.  Mss.  nostri  Drd.  2.  (Jpli.  3. 

67)  scci-eti.  Msc.  nost.  Gph.    I. 

68)  meliore.    Mss.    nostri    Lips.   2 


140  HOIJ.    SEKMONUM 

»Teiiiporo  dicnin;  hodic  tricesiina  sabbata;  vin  tu 
70  )i(.'uitis  ludacis  oppcdcrc?«  —  »Nulla  mihi,«  iii(]unin, 
))K*('llij;iü  est.«  —  »At  mi;  sum  paulo  infiniiior,  iinus 
»^rultorum  :  ignosccs  5  alias  loquar.«  —  llunccino  solcin 
Tarn  nigi'uin  surrcxe  mihi!    Fugit  inprobus  ac  mc 
Sul)  cultro  linquit.     Oasu  yenit  obvius  Uli 
75  Advcrsariiis  et  »Quo  tu  turpissime  ?  «  magna 
Int'lainat  voce,  et:   »Licet  antcstari V «  Ego  vero 
Oppoiit)  auriculam.     Rapit  in  ius  :   clamor  utrimque, 
Undique  concursus.     Sic  me  scrvavit  Apollo. 

Satira    X. 
L  U  C  I  L  I  U  S. 

Lucili,  quam  sis  mendosus,  teste  Catone 
Defensore  tuo  pervincam,   qni  male  factos 
Emendare  parat  versus;  hoc  leiiius  ille, 
Est  quo  vir  melior:  longe  subtilior  illo, 
**  Qui  multuni  puer  est  loris  et  funibus  udis 

Exoratus,  ut  esset  opem  qui  ferre  poetis 
Antiquis  posset  contra  fastidia  nostra: 
Grammaticorum  «qviitum  doctissimus.     Ut   redeam  illuc, 

Kempe  inconpösito  dixi  pede  currere  versus 
Lucili.     ,Quis  tam  Lucili  fautor  inepte  est, 

(a  l.m.)   Dorv.  1.  Gph.  1.  3.   Bas.  3.  ex  coiii.  (q.  v.  ad  II.  Sat.  (i,  U'i)  yq. 

mss.    Pulm.    1  —  4.     ap.    Bentl.    alq.  Cun.  San.  Sivr.   Franc.  Üori^fli.  Wa- 

Ires    ap.  Feam,  Orell.  S.   Edd.    vett.  kef.    —    vin  tu  —  relliyio    est.    CiL 

saec.  XV.   Colon,  s.  a.  Ascenss.  tum  Priscian.   10,  4.    p.  289.  Kr.    qni    ex 

Bentl.    (qni    revoc. )    sq.    Cnii.    Val.  msc.  rec.  mihi  unquam.  Sic  msc.  nost. 

Wetz.  Fea.   Heind.  Doer.  Zell.   Orell.  Gph.    1. 

Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg.  —  meliori.  Mss.         11)  Relligio  est.  Mss.  et  edd   VMiIgo. 

nostri  reli(|ni.   Grell,  b.  c.  p.    \'A.  AI-  Religio  est.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 

dus    (qni    indnx.)    hinc   vulgo   ante  Dess.  3.  Drd.  1.2.3.  Mou.   1.  2.  3. 

Bentl.,    et    Baxt.    Gesn.    San.    Phil.  4.   5.   Bas.   1.   3.    Gph.   2.    Edd.  Me- 

Sandb.   Sivr.    Dorigh.  Wakef.    Azar.  diol.  486.  508.  512.   Flor.  482.    Ve- 

lahn.    Camp.  Bip.  Pott.  Duviq.   Bur.  net.  483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 

Both.  Mein.  Wdm.  Loch.    Giar.    Phil.    —    at  mihi.    .Mss. 

6'.t)  tricesiina.   .Mss.  et  edd.   vulgo.  nostri    Lips.    1.    2.    3.    Dorv.    1.    2. 

Irigesirna.  Msc.    nost.  Bas.    1.    Schol.  Dess.  1.  Drd.   1.   Bas    3.   Gph.  2.  — 

.\cr.   Edd.  Venet.  492  (Pinc.)  94.  95.  at  est  mi.  Msc.  nost.  Brl.  1.  —  pau- 

98.    Mediol.  508.    512.    Colon,    s.  a.  htm  infirmior.   Msc.  nost.  Gph.  1.  Feae 

Ascenss.     Fabr.      Camp,     gratissima  3,  a. 

(supsc.  tricesima)    Msc.  nost.   Brl.  1.        72)   ignosci.s.    Msc.   nost.    Dess.   1. 

—  vin  tu,  Mss.  et  edd.  vulgo.  vis  tu.  ignoscas.    Msc.    ap.    Val.    —    loquor. 

Msc.    nost.    Brl.    1    (ex    con-.)   Feae  Msc.    ap.    Bersm.    —    huncine.    Mss. 

3,  d.    Orell.  .M  (supsc).    Ed.   Bentl.  Orcll.  b.  S.  Edd. Orell.  sq.  Dlb.  Wdm. 


LII5.    I.    SAT.    IX.    X. 


141 


»Zeit  dir  verirnuii:  lieuf   ist  j^  der  S;il»lj;ile  dreissigster :  wirst  doch 
»Niclilsdeu  geslutzleii  llehrüorn  zum  Hohn  thiin?«  —  »Hierin,«  vorsct/'   idi,   70 
»Schreckt  das  Gewissen  mich  nicht.«  —  »Doch  mich ;  zu  den  Schw;icheien  ziilil'  icli .. 
»Einer  der  Vielen;  verzeih,  einst  mein-!«  —  Dass  der   iieulige  Tag  mir 
Musste  so  schwarz  aufgehn !   Fort  eilt  der  Verrather,  um!  lässt  mich 
Unter  dem  Messer  zurück.     Zutalhg  begegnet  dem  Andern 
.letzt  sein  Kläger.     »Wohin,   Nichtswürdiger?«  ruft  er  mit  lautem  75 

Schmähen  ihn  an,  und  zu  mir:    »Darf  Zeugniss  ich   uehmen'/«    Mit  Freuden 
Biet"  ich  das  Dlir.     Fr  schleppt  vor  Gericht   ihn.     Beider  Geschrei  tönt; 
Zulauf  jeglicher  Seils.     Mich  entzog  so  rettend  Apollo. 


Ja ,  dass 
Hai/  ich 


Zehnte   Satire. 
Das  Dichterverdienst. 
Wie  voll  Fehler  du  seist,  0  Lucilius,  weis'  ich  mit  Calo's 
Zeugniss,  deines  Verllieidigers,  nach,    der  deine  missrathneu 
Verse  zu  bessern  versucht,  und  diess  um  so  schoueudcr  ausführt. 
Als  er  ein  edlerer  Maiui,  und  weit  geistreicher,  denn  jener, 
Dill  der  befeuchtete  Strick  und  der  Ilium  als  Buben  mit  Nachdruck 
Haben  ermahnt,  sich  zu  bilden,  um  einst  den  l*oeten  der  Vorzeit 
Gegen  den  Ekel  des  Gaumes  der  Jetztzeit  Schutz  zu  gewähren  ; 
Er.  philologischer  Ritter  Gelehrtester.     Lenk'    ich  zurück  jetzt! 

Lucilius'  Vers  ungeordnetes  Fusses  daherrennt, 
gesagt:  wer  ist  so  blind  des  Lucilius  Gönner, 


7'^)  Tum  iiiyrum.  Edd.  Mediol.477. 
Flor.  482.  Venet.  48,3.  80  Loch.  — 
7*«»*  7nihi  surrexi.sse  nigriiiii.  Msc. 
Feae  C,  a.  lam  mihi  surremsse  ni- 
grum.  Mse.  nost.  (Jtg.  i.  suiTCxisse. 
Mss.  nostri  Dess.  2.  Drd.  2.  Gpli.  2. 
Gtg.  2.  Mon.  4  (ex  corr.;  —  at  me. 
Msc.  nost.  Bas.  3. 

74)  Uquit.  Msc.  nost.  Dess.  2.  duo 
mss.  ap.  Bersm.  Feae  9,  c.  Bad.  1 . 
Orell.   S.  Ed.  Colon,  s.  a, 

lö)quo  /Mrp.  (oni.<?<).Edd.Ald.  I.Ii. 

7())  Inclamat.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Dess.  2.  3.  Drd.   1.  2.  3.   Mon.  I.  2. 

4.  5.  Gtg.  1.  (ith.  2.  duo  mss.  ap. 
Bersm.  Benll.  6  (v.  lecl.)  7.  10.  14. 
Lt.  Oberl.  a.  septem  ap.  Pott.  Orell. 

5.  c.  p.  Edd.  Princ.  I).  Beins,  (qui 
restit.)  sc|.  Despr.  luv.  Butgers.  Bentl. 
(qui  vindic.)  Cun.  San.  Bait.  Val.  Sivr. 
Dorigli.  Wakef.  .\zar.  Fea.  Heind. 
Zell.   Camp.  lalin.  Doer.   Botb.    Pott. 


Üuviq.  Bur.  Mein.  Or.II.  Dlz.  1Mb. 
Schm.  \Vdm.  Krg.  —  Exclamat.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  n 
in  Drd.  3.  Drd.  4.  Bas.  1.  3.  Gph. 
1.  2.  3.  alii  mss.  ap.  Polt.  Orell. 
b.  M.  Edd.  ante  D.  Heins,  vnigo,  et 
Rod.  Tart.  Da.er.  Zurck.  Baxt.  Sandl). 
Ciesn.  Phil.  Bip.  Adclamat.  V.  lecl. 
ap.  Feani.  —  licet  autcslari'.  Cit. 
Eutyches  ap.  Putsch,  p.  218(3.  — 
allcslari.  M.ss.  nostri  Bas.  3.  (ilg.  1 
(supsc.)  Edd.  Venet.  480.  02  (Pi'nc.) 
94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  Aid.  I. 
.Ascenss.  ante  Stare.  Msc.  nost.  Be- 
rol.  1. 

77)  Oppono.  Mss.  nostri  omnes. 
Grell,  b.  S.  c.  Edd.  vulgo.  Appono. 
Mss.  Feae  1,  g.  2.  i.  Ed.  Fea  (q.v.) 
sq.   laiin.  Bolh.    Mein.   Wdm. 

78)  couenrrunt.  .Msc.  Bad.  I.  con- 
versus.  Edd.  Venet.  478.  79.  .Me- 
diol.  480. 


1^2 


I101{.    SERMONUM 


Satira  X. 

De  orto   vemihus  Imic   miiin/c    viilf/o 

prficmissis  : 

I )  //(  versus  in  lihris  iiisstis  exstunl 
II  tc.vtit  nun  neputuli:  in  nisstis  no- 
slris  \^Y\.  1  (saec.  Xll.)  Has.  I  (saoc. 
Xll.)  D.ss.  2  (saec.  XIII.)  Dnl.  3 
(sai'c.  XV.)  et  insc.  L.  ibi.  In  Dnl.  I 
(saec.  Xll.)  ad  margineni  scripd  sunt 
aliii  alr.uiicnto,  scd  eaiU'ni  matm,  iit 
vidrtiir.  In  ri'litniis  niss.  noslris  de- 
Minl.  I'rai'tcrca  cxstant  in  ni^s.  Lan- 
dini,  K.  Stopli.  Ol  I.anil)ini  nonnnllis, 
nud  a|).  C'anttT.  nisf.  l'nlni.  -1.  Cruq.ü. 
nun  :i|).  HiMsin.  ticdocini  ap.  Feam 
(I,  a.  -.  i.  •>,  c.  d.  f.  k.  3,  a.  d.  f 
(a  -1.  ni.)  (i,  a  (a  2.  ni.)  7,  b.  9,  a) 
nisc.  in  ed.  Prine.  Valic.  ap.  Feani, 
msc.  Comb,  c  (ad  niarg.)  niss.  Oreli. 
b  (saec.  X.)  c  (saee.X.)  ii  (saec.  XII.) 
i  (saec.  XIII.)  Hinc  constat,  versus 
antiqniores  esse  IV  saecnlis,  iit  Lam- 
binns  pulabat.  Sclioliastae  autem  velt. 
Acion.  Forph.  Crnq.  iios  versus  Igno- 
rant. 

II)  Ex  libris  edüis  hus  versus  in 
tpxtu  sat.  X.  exhibent:  Edd.  Zar.  Me- 
diol.  486.  Aldinae  1.  II.  lunt.  503. 
Ai-gent.  514.  R.  Steph.  et  lo.  H.Vos- 
sius  in  sat.   germanice  conversa. 

III)  A  texln  separatos  siilirae 
praeposucrunt:  Kdd.  Bersni  Gesn. 
Val.  Oberl.  Fea.  Heind.  Doer.  laeck. 
Both.  Zell.  Pott.  Duviq.  Bip.  lahn. 
Orell.  Bur.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Sclim. 
Wdni.  Krug. 

I\')  Seorsimin  nolis  exhihcnt:  Lan- 
dinns  in  comment.  ad  ed.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  al.  Ascens.  ed.  IV. 
1519  et  sq.  Lamb.  Crnq.  Pulm.  H. 
Steph.  (Diatr.  p.  40)  Rntgers.  (Ve- 
nus. Lectt.  c.  20)  D.  Heins,  (de  Sa- 
tira  Rom.  p.  167)  Cliab.  üacer. 
Despr.  Zurck.   Sivr.  Wetz. 

V)  Plane  omiserunl  in  edd.:  Edd. 
Venet.  478. 79. 83.  86. 02  (Piuc.)  '.14. 95. 
98.  544.  53.  Flor.  482.  Mediol.  477. 
508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a.  .\sccns. 
MI. III.  Glar.  Mur.  Xyl.  (qui  daninat) 
Bas.  527.  55.  80.  Fabr.  (qui  in  notis 
agnoscit)  Crat.  H.  Stepli.  Torr.  ü. 
Heins.  Bond.  Tart.  Batt.  Bnrm.  luv. 
Rod.  Benll.  Baxt.  Cun.  San.  Phil. 
Sandb.  Wakef.  Camp.  Azar.  Dorigh. 

VI)  flos  versus  lloratianos  esse 
putiinl:  \  alart.  (in  notis),  Heusin- 


ger (Comm.  de  versibus  Iloratianis 
etc.  Wolfeid).  1759),  Doering  (de 
octo  versuum  integiilate  etc.  Golli. 
1822),  lo.  II.  Voss  ins  (in  Sat.  ger- 
manice conversa).  Ucindorf.  (in  ar- 
gumento  huic  sat.  praemissu )  aiit 
huius  ant  ali\is  euiusdam  satirae  ex- 
ordium  inchoatimi  scd  post  reiectum 
a  poeta  pntat,  aut  in  schedis  eins 
post  mortem  repcrtum  et  huic  sat., 
additis  verbis:  ut  redeam  illtic,  te- 
nuMc  pracpositiim  esse.  Ileindorlio 
asscutiiinlnr  Both.  Zell.  etHurclt. 
in  edilis ,  Weber  in  libro :  Corpus 
poet.  Lat.  T.  I.  p.  233  et  Wei- 
chen in  Comm.  de  Titio  Seplimio 
poeta  p.  2.  et  Poetar.  Lat.  rcTKi. 
p.  300.  C.  Morgenstern  in  libro: 
Symbolar.  crit.  part.  II.  p.  6 ,  Hein- 
dorfio  assensus,  hos  versus  ab  Ho- 
ratio  primnm  qnidem  initio  huius  sat. 
positos,  sed  curis  secundis  remolos 
esse  piitat.  De  duplicirecensione  huius 
sat.  a  poeta  facta  eliam  C.  Franke 
(Fast!  Horat,  p.  107)  cogitat.  —  Tum 
lo.  Val.  Frau ek  ins  in  comm.  bis 
versibus  locum  in  ipsa  satira  post 
verba:  age  quueso  v.  51  assignavit. 
Etiam  Reisig,  in  praelectt.  acad. 
hos  versus  ab  Horatio  compositos  et 
post  v.  71  inserendos  esse  pntat,  qui 
voce  iüo  v.  4  et  v.  8  Orl)ilitim  gram- 
maticum  Horatii  magistruni  tangi  opi- 
natur,  et  v.   5  emendat:   pucrum. 

VII)  Dubitant,  niun  Horatii  sinl, 
sed  aniiquos  esse  falentur :  Aldus 
Manutius  in  ed.  1510  p.  172  et 
Aid.  15')9  p.  idt.:  ,,Horum  versuum 
etsi  slilns  videlur  Horatianus,  tarnen 
qnia  et  Acron  et  Porphyrio  incipiunt 
enarrare  ab  eo  versu:  \eiiipe  incom- 
posito,  ptito  eos  esse  adulterinos. 
(jnod  ita  sit,  necnc,  iudicent  doctio- 
res."'  Item  Bad.  Ascensius  ed.  IV. 
1519  in  comm.  ad  sat.  X.:  ,,  octo 
hos  versus  Benedictus  Philol.  non 
immerito  adulterinos  esse  censet." 
Idem  ad  verba:  longe  subtilior  illo : 
,,sunt  qui  Maecenatem  taxari  autii- 
ment,  et  propter  ipsum  ab  Horatio 
reseetum  lioc  caput."  Glarean.  in 
notis  ad  hanc  sat.:  ,,videntur  vel 
Horatii  esse,  vel  simiae  eins;  ablati 
possunt  videri  poetae consilio."  G e rh. 
lo.  Vossius  de  poetis  Lat.  p.  9 
contra  Lambinum  valde  antiquos  di- 


LIIJ.    I.    SAT.    X, 


143 


cit,  et  Gesner.  in  argumento  liuiiis 
sat. ,  si.non  siiit  lloratiaiii,  aiitiiiuos 
tarnen  et  iiigeniosi  lioininis  esse  cen- 
sct.  Fea  in  notis  cuiii  (iestieio  sentit. 
VIll)  Hos  versus  non  Horatianos 
esse,  sed  spurius  el  aliena  manu  iti- 
ductos  iudicanl:  Lambiniis  in  com- 
nient.,  qui  ab  aliquo  indocto  nebulone 
adieetos  esse  ait,  etaddit:  ,, hos  ver- 
sus si  quis  non  videt ,  non  esse  Ho- 
ratianos, in  Ins  litteris  parum  videt." 
Assentiuntur  Muret.  Passe  rat.  Xy- 
land.  Non  aliler  H.  Stephanus 
in  Dialribe  p.  40  et  Chabot  in 
coniment.  D.  Heinsius  de  salira 
Horat.  p.  16fi:  ,,  qui  versus  ul  non 
sunt  Flaeci,  ita  iiominis  non  indocti." 
Cruquius  in  comment.  hos  versus 
ascitos  esse  et  in  iis  nihil  quam  siniinm 
quendam  apparere  Horatiannin  dicit. 
Ben  tl  eins  cum  aliis  ipso  silentio 
eos  damnavit.  Eiciistaedt.  in  comm. 
de  Hör.  Sat.  I,  10  exordio  lenae  1822 
contra  Doeringii  sententiani  disputat, 
et  in  Suppicni.  Dissert.  lenao  1821 
contra  Morgenstern,  et  Franckinm. 
Tum  Fr.  lacobs  in  Leclt.  Venus, 
c.  XI.  p.  225  —  263  longiore  dispu- 
talione  demonstrat ,  hos  versus  Ho- 
ralii  non  esse,  quocum  sentit  Düntz. 
Dillenb.  et  Krüger  in  edd.  Hör. 
Post  Orellius  in  Excursu  I.  ad  iianc 
sat.  probare  studnit,  Fronlonis  cir- 
ciler  aetate  ab  liomine  oiioso  factos 
esse,  qui  initium  satirae :  Nempe  in- 
composito  abruptius  iudicans  supplere 
voluerit ;  cui  nunc  assentitur  We- 
ber in  Satiris  Hör.  germanice  red- 
dilis  p.  217.  —  Xostras  rationes, 
propter  quas  Hoi-aiii  non  esse  hos 
versus  censemus,  in  conimentario  ex- 
ponemus. 

1)  quam  sis.  Mss.  nostri  onin.  I'ulni. 
4.  Cruq.  6.  Edd.  vulgo.  fjuod  sis.  Mss. 
Lamb.  plrq.  rase.  Cauter. 

2)  Defensore  tili  com.  \.icen^  Def. 
novo  (corr.  tuo).  Msc.  nost.  Brl.  1.  — 
pervincam.  Mss.  et  edd.  vulgo.  con- 
vineam.  Ed.  Landin.  ex  mss.  devin 
cum.  Msc.  nost.  L.  in  Drd.  3.  — 
quod  male  f.  Ed.  Landin. 

3)  Commendare.  .Msc.  nosl.  Drd.  3. 
—  lenius  nie.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
leniuv.  V.  lect.  ap.  lulm.  Ed.  II.  Stepli. 
levius.  Ed.  Land,  ex  mss.  sq.  Chab. 


4)  Est  quo  vir  melior.  .Msc.  Orcll.  c. 
Ed.  Landin.  (ex  mss.?)  Mcdiol.  486. 
.Md.  I.  II.  liinc  edd.  vulgo.  Est  quo 
vix  melior.  Ed.  Chab.  quo  melior  vir 
est.  .Mss.  nostri  Drd.  1.  Has.  1.  mss. 
Orell.  b.  .M.  mss.  ap.  Lamb.  Pulm.4. 
Ed.  Lamb.  H.  Stepli.  quo  melior  vir 
et  est.  Msc.  nost.  L.  in  Drd.  3.  mss. 
Orell.  h.  i.  Sic  leg.  Canler.  prob. 
Botli.  hoc  lenius,  illo  Quo  melior  vir 
et  est ,  longe  et  subtil ior  illo.  ■  Sic 
emend.  Praed.  —  Quo  vir  est  melior. 
Msc.  Orell.  p.  Quo  melior  vir  is  est 
coni.  Lamb.  Ed.  Bürette,  quo  melior 
vir  liic  est.  Msc.  Cruq.  6.  Quo  me- 
liorque  vir  est.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Drd.  3.  msc.  Comb.  c.  Ed.  Bersm. 
quo  melior  vir  adest.  Msc.  nosl.  Brl.  1. 
Ed.  Heind.  sq.  Doer.  Both.  Zell.  — 
longe  ac  subtilior.  Ed.  Cru(i.  subtilior 
nie.  Edd.  Dacer.  Despr.  —  vir,  et  est 
longe  subtilior  isto  coni.  Botli. 

5)  Qui  mulluni  puer  et  loris.  Mss. 
et  edd.  vulgo.  puer  est  loris  emend. 
(iesn.  prob.  Botli.  Edd.  Ileind.  Sclmi. 
Krg.  Zell,  puerum  est  loris  co.ni. 
Reisig.  —  qui  paulum  puer.  Mss. 
ap.  Lamb.  alq.  msc.  Canler.  Qui 
untltum  nuper  loris  —  cxoriiatus  coni. 
Uulgers.  \  enus.  Lectl.  c.  20.  — 
Quem  mullum  fuerit  loris  —  Exhor- 
tdtus.   Sic  emend.   Praed. 

0)  E.roraius.  Sic  mss.  nostri  et  alio- 
rum  plerique,  Brl.  1.  Dess.  2.  Drd. 
1.  3.  Bas.  1.  msc.  ap.  R.  Slepli. 
Pulm.  4.  Feae  1,  g.  2.  c.  d.  k.  8,  b. 
msc.  Gesn.  2.  Orell.  b.  c.  Edd.  Lan- 
din. Lambin.  H.  Stepli.  Bersm.  Heind. 
Bur.  Zell.  Pracferl  lacobs  Leclt.  Ve- 
nus, p.  236.  Exhorlalus.  Mss.  ap. 
Lamb.  alq.  Cruq.  6.  Feae  1,  a.  i. 
3,  c.  d.  5,  a  (a  1.  m.)  9,  a.  Orell.  p. 
(exortatus.  Mss.  Orell.  h.  i.  corr.) 
Edd.  Princ.  Mediol.  486.  Aid.  I.  II. 
Ascens.  IV.  Bened.  et  recenlt.  plrq. 
Gesn.  Fea.  Botli.  Jahn.  Doer.  Bip. 
Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Weber.  Krg.  Exoniatus.  tilarean.  in 
uo'.is:  ex  coni.  Rutgers.  D.  Heins,  de 
Sat.  p.  160.  Edd.  Pulm.  Dacer.  Despr. 
Chab.  Zurck.  Wetz.  Pott.  Dnviq.  Est 
ornntus.  Ed.  Val.  ex  coni.  sq.  Sivr. 
Excoriatus  coni.  Horkel.  —  opus  qui. 
Msc.  nost.  Drd.  3.  opem  quod.  Ed. 
Laudill,   opem  quis.  Ed.   Aid.  I. 

7)    Antiquis.    Mss.    et   edd.    vulgo. 


144 


lIOi;.    SEKMONUM 


Ut  nun   liof   l'atcaturV    At    idciu,   quod  sale   multo 
Urbem  defricuit,  cliarta  laiuLatur  eadeiii. 

5  Koe  tarnen    hoc   tribuens    cbulcrim   quoque   cetera;    nam    sie 
Et  Labevi  luinios  ut  pulclira  poevnata  iiiirer,- 
Ergo  non  satis  est  risu  diducere  rictuiu 
Aiulitoris;  et  est  quaedaiu  tarnen  hie  quoqiie  virtus: 
Est  brcvitate  opus,  ut  currat  sententia,  neu  se 

10  Inpediat  verbis  lassas  onerantibus  auris : 

Et  sernione  opus  est  modo  tristi ,  saepe  iocoso, 
Defendente  vicem  modo  rhetoris  atque  poetae, 
Interdum  urbani    parcentis  viribus  atque 
Extenuantis  eas  consulto.     Kidiculum  acri 

15  Fortius  et  melius  magnas  plerumque  secat  res. 
Uli  scripta  quibus  comoedia  prisca  viris  est, 
Hoc  stabant,  hoc  sunt  imitandi;  quos  neque  pulcher 
Hermogenes  uniquam  legit,  neque  simius  iste, 
Nil  praeter  Calvum  et  doctus  cantare  Catullum. 
20  »At  magmmi  fecit,  quod  verbis  Graeca  Latinis 

»Miscuit.«  —  O  seri  studiorum  !  quine  putetis 


Ai/ihiguis.    Mss.    alq.    ap.    LamI).    — 
l'astidiu  vestra.  Ed.   Laiidin. 

8)  Grainmaticorum.  Mss.  et  edd. 
viilgo.  Roinanorum.  Mss.  ap.  Lamb. 
alq.  —  equitum  oniis.  Land'm.  —  il- 
lue.  Mss.  et  edd.  vulgo.  illic.  Msc. 
Feae   1,   a  (a  2.  m.) 


2)  Lucili.  Sic  mss.  iiostri  pircj.  et 
oplt.  Edd.  vnigo.  Lucilli  (et  v.  ö3.  64) 
Mss.  noslri  pauci ,  Ürd.  4.  (iph.  2. 
Edd.  Colon,  s  a.  Asceuss.  (ilar.  Miir. 
Fabr.  ßersin.  Rodeil.  (coiislanter). — 
iiiepti  est  Mss.  nostri  Lips.  1  (a  2. 
111.)  2  (a  1.  m.)  Mon.  1.  msc.  opt. 
ap.  Torr.  Feae  2,  e  (a  2.  m.)  laeck.  1. 
Orell.  b.  M  (siipsc.)  inepte  (um.  esl) 
supsc.  inepius.  Msc.  nost.  Brl.  1  (a 
1.  m.)  inepius  coni.  Doer.  ineptus 
est.  Msc.  liest.  Drd.  3.  Edd.  Colon. 
s.  a.  Asceus.  1. 

3)  Ul  non  haec.  Msc.  uost.  Drd.  2. 
Feae  1.  d.  —  ac  idem.  Ed.  Loch.  — 
guae  seile  multo  leg.  Coiiseiitius  ap. 
Putsch,  p.  2030. 


4)  curia.  Sic  mss.  nostri  Lips.  1. 
Dess.  2.  ürd.  L  3.  Mon.  1.  3.  4.  5. 
Bas.  1.  Gph.  2.  Gth.  2.  karta.  Msc. 
nost.   Dess.   1. 

5)  Non  tarnen.  Msc.  un.  ap.  Bersm. 
Comni.  Land.  Nee  tantum.  l)no  mss. 
ap.  Bersm.  —  haec  tribuens.  Comm. 
Landin.  —  nam  sie.  Mss.  nostri  pauci, 
Mon.  4.  Drd.  4.  Dorv.  2.  Gth.  2. 
Edd.  viilgo.  nuin  sie.  Mss.  nostri  Lips. 

1.  2.    3.    Meiit.    Dorv.   1.    Brl.   1    (a 

2.  m.)  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3. 
Mon.  L  2.  3.  5.  Bas.  1  (vel  nee  snpsc.) 

3.  Gph.  2.  3.  Gtg.  1.  2.  I'orph.  msc. 
nost.  mss.  ap.  R.  Steph.  ap.  Lamb. 
Eos  Animadv.  p.  56.  Gesn.  2.  Comb, 
c.  f.  Bad.  1.  alii  mss.  ap.  Pott.  Orell. 
c.  p.  M.  Ed.  Loch.  — •  non  sie.  Mss. 
no.stri  Gph.  1.  Brl.  1  (a  1.  m.)  msc. 
L.  in  Drd.  3.  msc.  Comb.  d.  Pott. 
12.  14.  18.  Edd.  Zar.  Flor.  482. 
Venet.  478.  70.  83.  86.  92  (Pine.) 
94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  Colon. 
s.   a.   Ascenss.  nee  sie.  Msc.   Pott.  6. 

6)  miror.  Msc.  nost.  Mon.  5. 

7)  deducere.    Mss.   nostri  Dorv.   1. 


LIB.   I.    SAT.  X.  145 

Diess  nicht  gern  zu  geslelin?    Gleichwohl,  weil  jener  mit  Salz  uns 

Reichlich   die  Stadt  einrieh,  wird  Loh  auf  dem  nämlichen  Hlaft  ihm. 

Räum'  ich  indess  diess  ein,  nidit  damit  das  Uehrige:  sonst  ja  5 

Müssf  als  schöne  Gedicht'  ich  Laherius*  Mimen  hewundern ! 

Darum  genügt's  noch  nicht,  zur  schallenden  Lache  des  llürers 

Kehle  zu  öffnen:  wiewohl  aucli  hierin  sich  einige  Kunst  zeigt. 

Bündiger  Kürze  bedarf's,    dass  rasch  hineile  der  Einfall, 

Nicht  den  ermüdeten  Ohren  zur  Last  sich   in  Worten  verwickle.  10 

Oefter  bedarf  es  des  ernsten  und  öfter  des  scherzenden  Vortrags, 

Welcher  sich  jetzt  in  der  Rolle  des  Redners  bewegt  und  des  Dichters, 

Jetzo  des  launigen  Schalks,  der  klug  haushält  mit  den  Kiäften, 

Selbst  mit  Bedacht  sie  beschränkt.     In  bedeutenden  Dingen  entscheidet 

Kräftiger  oft  und  besser  der  W^itz   als  bitterer  Eifer.  15 

Hierin  bestanden  mit  Ruhm  die  Verfasser  des  älteren  Lustspiels; 

Hierin  verdient  Nachahmung  ihr  Beispiel;  aber  gelesen 

Hat  sie  Hermogenes  nimmer,  der  reizende;    nimmer  der  AfT  auch, 

Welcher  den  Cahiis  allein  und  Catullus  zu  leiern   gelernt  hat. 

»Doch  welch"  grosses  Verdienst ,  dass  Lateinischen  Worten  er  Griechisch  20 
Untergemischt!«  —  Spätlinge  der  Einsicht,  denen  es  schwierig 


2.    Drd.    1.    2.    4.    Mon.    3.  4.    Gph.  mius.    Msc.    nost.    Gig.    1.    Ed.   Cun. 

Gtg.  2.   mss.  Feae  2,  g.  3,  a.   Oiell.  ex   ing.    sq.    San.    Franc.    Sivr.    Do- 

b.  p.  Edd.  Mediol.  477.  86.  508.  512.  righ. 

Flor.   482.    Venel.  478.  79.    83.  80.  10)   Calvum,  doctus  (om.  ^0- Mss. 

92  (Pinc.)   94.  95.  98.  Loch,    sedu-  nostri  Doiv.  1.  Mon.  3.  4  (eras.)  5. 

cere.   Msc.  uost.    Gph.   1.  msc.  Feae  2,  h    (a  1.  m.)    Orell.   d. 

8)  haec  quoque.  Mss.    uoslri  Dess.  Calvum,  edoctus.  Mss.  nostri  Dorv.2. 

2.  Gtg.    2.    Lips.    1.    3.    msc.    Feae  Brl.   1  (corr.  et  d). 

3,  a.  comm.  Landiu.  Ed.  Bersm.  hoc  20)  Et  magnum.  Mss.  nostri  Dess. 
quoque.V.A.{L\\a.\i.  est  tarnen  hie  quae-  1.  2.  Lips.  3.  duo  ap.  Bersm.  Ac 
dam.  Msc.  nost.  Brl.   1.  magnum.    Msc.    Feae  2,   a   (a  1.  m.) 

9)  Et  brevitate.  Seh.  Porpli.  (sed  Ut  magnum.  Msc.  nost.  Gth.  2.  At 
msc.  nost.  E.st).  Ed.  Loch.  viagni.  Msc.  nost.   Drd.  3.  —   verbis 

10)  Itipediat.   Mss.  nostri  Dess.  2.  quod.  Ed.  Cun. 

Drd.    1.   Mon.  2.  4.    —    laxus.    Msc.  21)     quine  putetis.    Mss.     et    edd. 

nost.   Gph.   1.    Ed.  Mediol.   477.  vulgo.    Schol.    Acr.    Porph.    quidne. 

11)  tristi  modo.  Msc.  Feae  0,  a.  Mss.  nostri  Drd.  4.   Gth.  2.  Edd.  Al- 

12)  vices.   Msc.  Orell.  S  (wsupsc.)  dinae,    Asceus.   IV.    Giar.    Bas.  527. 

13)  ?</-Äö7ie.  Msc.  Feae  2,a  (a  1.  m.)  quive.  Msc.  nost.  Gph.  1.   Ed.  Despr. 

14)  Extenuantis  opus.  .Msc.  Gesa.  sq.  Bond.  Zurck.  qiddve.  Ed.  Crato. 
2.  —  consultum.  Ed.  Zar.  cuine.  Msc.  nost.  Mon.  4.  quone  coni. 

15)  ac  melius.  Msc.  Feae  3,  f.  Ed.  Wakef.  ad  Lucr.  4,  104.  —  putatis. 
Cun.  ex  ing.  —  secet.  Msc.  nost.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Drd.  2  et  Drd. 
Dess.  2.  un.  ap.  Bersm.  3,    a.   Bas.  1.    Gph.  1.  2  {e   supsc.) 

18)    nunquam.   Ed.  Loch,    umquam  msc.    ap.  Fabr.    Pulm.  6.    mss.    alq. 

vidit.    Msc.  nost.   Gtg.    1.    —    7iec  si-  ap.  Benll.   qnatuor  ap.  Feam ,  Oreli. 

HORATH    SAT.  10 


14G 


nOU.   SERMONUM 


Dil'iieilo  et  inirum,  Khodio  quod  Pitliolconti 
Contigit?  —  »At  sermo  lingua  concinnus  utraque 
»Suavior,  ut  (Jliio  nota  si  coninixta  Falerni  est.« 

25  Cum  versus  facias,  te  ipsum  percontor,  an  et  cum 
Dura  tibi  peragenda  rei  sit  causa  PctilliV 
Scilicet  oblitus  patriaeque  patrisque  Latini, 
Cum  Pedius  causas  cxsudet  Poplicola  atque 
Corvimis,  patriis  intermiscere  petita 

30  Verba  foris  malis,  Canusini  more  bilinguis! 

Atque  ego  cum  Graecos  facerem,  uatus  mare  citra, 
Versiculos,  vetuit  me  tali  voce  Quirimis 
Post  mediam  noctem  visus,  cum  somnia  vera: 
»In  silvam  non  ligna  feras  insanius,  ac  si 

35  »Magnas  Graecorum  malis  inplere  catervas.« 

Turgidus  Alpinus  iugulat  dum  Memnona,  dumque 
Defingit  Rheni  luteum  caput:  haec  ego  ludo, 


M  (e  supsc.)  Land.  Priscian.  IC,  2. 
p.  643.  Kr.  Edd.  Mediol.  486.  Aldi- 
nae,  lunt.  503.  Bas.  527.  R.  Steph. 
Glar.  Miir.  Xyl.  Fabr.  Crat.  Bersni. 
D.  Heins.  Dorigh. 

24)  et  Ohio.  Mss.  nostri  Dess.  1. 
Bas.  3.  msc.  laeck.  1.  —  Falerni 
(om.  est).  Msc.  nost.  Corb.  —  com- 
mxxta.  Sic  mss.  nostri  fere  onines. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  q.  sc.  omnes, 
et  Aid.  I.  Ascenss.  reduxit  ßentl.  sq. 
Cnn.  Azar.  Fea.  Camp.  lahn.  Doer. 
Pott.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  commista.  Mss.  nostri  Gph. 
1.  3.  Ed.  Aid.  11.  hinc  ceteri.  com- 
missa.  Mss.  nostri  Gtg.  2.  Gth.  2. 

25)  Dum  versus.  Msc.  im.  ap. 
Bersm.  — yercontor.  Mss.  nostri  pirq. 
et  optt.  Schol.  Acr.  Porph.  Edd. 
Aid.  11.  hinc  vnlgo.  percunctor ,  per- 
conctor  alii  (v.  ad  Sat.  2,  7.  6,  112). 
—  et  an  cu7n.  Msc.  Cruq.  7.  Feae 
3,  a.   an  ut  cum.  Ed.  Dorigli. 

27)  oblitus.  Mss.  nostri  et  aliorum 
omnes.  Edd.  vulgo.  obliios  coni.  Bentl. 
recep.  Heind.  Wüstem.  Doer.  Both. 
Wdm.  — patriae  patrisque.  Mss.  nostri 
Mon.5.  Bas.  1.  mss.  Feae  2,  c.3,a.Ed. 
Camp.  —  patrumque  coni.Sanad.  — 
Latini.  Mss.  nostri  ad  iinum  omnes, 
ap.  Torr,   omnes,  ap.  Bersm.  et  Pott. 


plrq.  Orell.  b  (corr.)  S.  c.  d.  p.M. 
Edd.  ante  Lamb.  quos  vidi,  omnes, 
et  post  Mur.  Fabr.  Crat.  H.  Steph. 
Bas.  555.  80.  Chab.  Bnrm.  Bond. 
Rod.  Dacer.  Despr.  Zurck.  D.  Heins. 
Bentl.  (qui  def.)  Gesn.  (q.  v.)  Piiil. 
Oberl.  Comb.  Wakef.  Azar.  Heind. 
Both.  Bip.  Dtz.  Wdm,  —  Laune. 
Mss.  Lamb.  1,  diio.  6.  qnatnor  mss. 
ap.  Val.  ap.  Pott.  2.  3.  6.  Orell.  b 
(a  1.  m.)  Edd.  Lamb.  (qui  indux.) 
Cruq.  Torr.  Bersm.  Tart.  Talb.  Batt. 
luv.  Baxt.  Cun.  San.  Sandb.  Val. 
Sivr.  Dorigh.  Fea  (qui  def.)  lahn. 
Pott.  Duviq.  Zell.  Wüstem.  Camp. 
Orell.  Bur.  Mein.  Dlb.  Schm.  Krg. 

28)  exsudat.  Mss.  Bentl.  6.  8.  Feae 
3,  a.  Ed.  Zar.  Both.  —  Poplicola. 
Ed.  Muret.  in  Aid.  559  (qui  restit.) 
sq.  Lamb.  Puhn.  Cruq.  H.  Steph. 
Bas.  580.  Bersm.  Crat.  Bond.  Torr. 
D.  Heins.  Rod.  Tart.  Dacer.  Despr. 
Burm.  Bentl.  Cun.  San.  Phil.  Sandb. 
Dorigh,  Azar.  Fea.  Heind.  Camp, 
lahn.  Both.  Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  Poblicola.  Ed. 
Fabr.  Publicola  s.  Puplicola.  Mss. 
nostri  et  aliorum,  ut  puto,  omnes. 
Edd.  ante  Muret.  q.  sc.  omnes,  et 
Chab.  luv.  Baxt.  Gesn.  Wakef.  Polt. 
Duviq.  Bip.  Zell.   Doer.  Bur. 


LIB.    I.    SAT.   X. 


147 


Düiiket  und  gross,  was  selbst  ein  Pitlioloon  koniito  von  Rliodiis!  — 

»Aber  es  liint  docb  die  Rede,  gemenj^l  mis  beiderlei  Sitniclieii, 

»Lieblicher,  wie  wenn  Cbier  man  niiscbl  mit  der  Sorte  Faleniers! «  — 

Bloss  wenn  Verse  du  machst,  antworte  mir,  oder  vielleiclil  auch,  25 

Wenn  du  den  schwierigen  Fall  di's  Petillius  s(dllesl  verfechten V 

Möchtest  du  wohl,  dein  Land  und  den  Vater  Latinus  vergessend, 

Lieber  es  hören,  wenn  schwitzend  im  Rechtskampf,  heimischer  Rede 

Pedius  und  Corvinus  Poplicola  Worte  des  Auslands 

Buut  einmischten,  nach  Art  des  Canusiers,  doppelter  Zunge?  30 

Mir,  da  ich  Griechische  Vers'  einst  fertigte,  weil  ich  von  diesseits 

Stammte  der  See,  mir  wehrte   mit  solcherlei  Rede  Quirinus, 

Der  nach  Mitte  der  Nacht  mir  erschien,  wann  Wahres  man  Iräimiel : 

»Nicht  unsinniger  wiir's,  als  trügest  du  Holz  in  die  Wahhing. 

»Wolllest  der  Griechischen  Kunst  zahlreiche  Geschwader  du  mehren.«  35 

Weil  schwulstreich  ein  Alpinus  den  Memnon  würgt  und  des  Rhenus 
Lehmigtes  Haupt  missschall't ,  hin  scherz'  irh  Gedichte,  die  weder 


30)  Feniisini  coui.  Markl.  idem 
foras. 

31)  Atque  ego.  Mss.  nostri  fL-re 
omnes,  qualiior  ap.  Bersni.  ürell.  b. 
S.  c.  Edd.  ante  Lanib.  cj.  sc.  oniiies, 
el  Fabr.  H.  Steph.  Bas.  555.  80. 
Cliab.  ToiT.  D.  Heins.  Dacer.  Boiid. 
Baxl.  Zuick.  Gesn.  Phil.  Doiigli. 
Camp.  Botli.  lahu.  Bip.  Orell.  (qui  def.) 
Wüstem.  Sehni.  Wdui.  Krg.  —  Atqui 
ego.  Mss.  noslri  Lips.  1  (a  1.  ni.)  3. 
Ell.  1.  Gph.  1.  2  (a  1.  m.)  Bentl. 
2.  15.  Comb.  d.  f.  Feae  2,  g.  Orell. 
d.  p.  Edd.  Lamb.  {i|ui  iiulux.)  Ciiiq. 
Bersm.  Tart.  Despr.  luv.  Burm.  Bentl. 
Cun.  San.  Sandb.  Val.  Sivr.  Wakef. 
Azar.  Wetz.  Fea.  Heind.  Zell.  Doer. 
Polt.  Duviq.  Bur.  Mein.  Dtz.  Dlb.  —fa- 
cerem  Gvaecos.  Msc.  nost.  Drd.  4. 

32)  me  tali.  Mss.  nostri  omncs, 
ap.  Orell.  omnes.  Seh.  Porph.  Edd. 
ante  Bentl.  omnes,  et  Baxt.  Gesn. 
Phil.  Azar.  Fea.  Camp.  lahu.  Pott. 
Duviq.  Bip.  Orell.  Bur.  Mein.  Dtz. 
ülb.  Sehm.  Wdm.  Krg.  talime.  Msc. 
Benll.  15.  Murel.  in  nott.  Ed.  Bentl. 
(sed  vid.  eund.  ad  v.  49)  sq.  Sau. 
Val.  Si\T.  Dorigh.  Wakcf.  Wetz. 
Heind.  Zell.  Doer.  Both.  iali  veiiiii 
me.    Ed.  Cun.  ex  ing. 

33)  Poxl    mediam    visus    7wctem. 


Msc.  ap.  Bersm.  Orell.  S.  Edd.  Cun. 
Sau.   Dorigh. 

34)  In  Silvas.  Msc.  Obcrl.  a.  — 
ne  Ugna.  Msc.  nost.  Gph.  1.  msc. 
ap.  Fabr.  Edd.  Fabr.  Duviq.  —  in- 
sanior.  Ed.  Cun.  ex  ing. 

35)  Graiorwn.  Ed.  San.  ex  ing. 
sq.    Dorigh. 

30)  Albinus.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  duo 
mss.  ap.  Bersm. 

37)  Defingit.  Mss.  noslri  Lips.  3. 
Dorv.  2.  Dess.  1.  3.  Drd.  3.4.  Mon. 
4.  5.  Gph.  1.  2.  3.  Bas.  3.  Gtg.  1.  2. 
mss.  ap.  Lamb.  plrq.  tres  ap.  Bersm. 
ap.  Torr.  alq.  mss.  melLores  ap. 
Bentl.  quatuordeeim  ap.  Val.  duo- 
decim  ap.  Feam,  Septem  ap.  Pott, 
ap.  Orell.  omnes  (M.  supsc.  defin- 
dii).  Schol.  Porph.  Edd.  ante  Muret. 
praeter  Zar.  q.  sc.  omnes,  et  Lamb. 
Xyl.  Cruq.  Crat.  Bentl.  Cun.  Baxt. 
San.  Gesu.  Phil.  Val.  Oberl.  Comb. 
Wakcf.  Azar.  Fea.  Heind.  Zell.  Pott. 
Jahn.  Both.  Orell.  Bur.  Mein.  Dtz.  Dlb. 
Schill.  Wdm.  Krg.  difßnyit.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  Dorv.  1.  Brl.  1. 
Dess.  2.  Drd.  1.  Bas.  1.  Gtli.  2. 
mss.  ap.  Lamb.  alq.  un.  ap.  Bersni. 
duo  ap.  Torr.  ap.  Bentl.  alq.  Comb, 
b.  d.  Oberl.  d.  Bad.  I.  alii  ap.  Val. 
et  Polt.    Schol.    Acr.    Edd.  Zar.  Mu 

10* 


148 


HÖR.  SERMONUM 


Quae  neque  in  aede  sonent  certantia  iudice  Tarpa, 
Nee  redeant  iterum  atque  iterum  speetanda  theatris. 

40  Arguta  raeretrice  potes   Davoque  Chreniota 
Eludente  senera  comis,  garrire  libellis, 
Unus  vivorum,  Fundani:  Pollio  regum 
Facta  canit,  pede  ter  percusso :  forte  epos  acer, 
Ut  nemo,  Varius  ducit:  molle  atque  facetum 

45  Virgilio  adnuerunt  gaudentes  rure  Camenae. 
Hoc  erat,  experto  frustra  Varrone  Atacino 
Atque  qiiibusdam  aliis,  melius  quod  scribere  possem, 
Inventore  minor  ;  neque  ego  illi  detrahere  ausim 
Haerentem  capiti  cum  multa  laude  coronam. 


let.  Fabr.  Pulm.  H.  Steph.  Bas.  580. 
Chab.  Torr.  D.  Heins.  Tart.  Dacer, 
Despr.  Rod.  luv.  Zurck.  Bond.  Burin. 
Sandb.  Wetz.  Zeun.  Camp.  Duviq. 
Bip.  —  deffmgit.  Msc.  nost.  Mon.  3. 
ap.  Lamb.  6,  et  alii.  Ed.  Dorigh.  de- 
findit.  Msc.  nost.  Mon.  2.  Oberl.  c 
(a  1.  m.)  defigit.  Mss.  Pulm.  2.  3. 
mss.  ap.  Bentl.  alq.  prob.  Graev. 
diffigit.  Msc.  nost.  Drd.  2.  diffringit 
Rhoeci  lidcum  capul  coni.  D.  Heins, 
prob.  Rappolt  Comm.  p.  223!  - — 
luteum  Rheni  Caput.  Schol.  Acr.  — 
hoc  ego.  Msc.  nost.  Lips.  3  (a  2.  m.) 
(jtli.  2.  Seh.  Acr.  (sed  Acr.  msc. 
haec).  —  laudo.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
38)  Quae  neque  in  aede.  Msc.  no- 
stri  prope  omnes.  quatuor  ap.  Bersm. 
ap.  Bentl.  2.  (3.  et  alii,  Gesn.  3. 
Oberl.  a.  c.  d.  Comb.  b.  c.  d.  f. 
Bad.  1.  octo  ap.  Feam.  Porph.  mss. 
nost.  Edd.  ante  Aldum  q.  sc.  omnes, 
et  Ascenss.  revoc.  Bentl.  sq.  Cun. 
San.  Val.  Sivr.  Fea.  Heind.  Zell.  Pott, 
lahn.  Orell.  Mein.  Utz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  Krg.  —  Quae  nee  in  aede. 
Mss.  nostri  Dess.  3.  Gph.  1.  msc. 
laeck.  1.  Seh.  Acr.  Ed.  Aldns,  hinc 
vulgo  ante  Bentl. ,  et  Baxt.  Gesn. 
Phil.  Sandb.  Dorigh.  Wakef.  Azar. 
Wetz.  Doer.  Both.  Camp.  Duviq.  Bip. 
Bur.  —  sonant.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Drd.  4.  Gph.  2.  Gtg.  1.  msc.  uu. 
ap.  Bersm.  Edd.  Venet.  478.  Me- 
dio!.  486.  —  certamina.  Msc.  nost. 
Lips.  2  ( — tantia  supsc.)  —  certan- 
tia {nee  certenl  supsc.)  Msc.  Orell.  S. 


39)  Nee  recuhant.  Msc.  nost.  Drd. 
4.  —  speetanda.  Mss.  nostri  et  alio- 
rum  plrq.  Edd.  vulgo.  spectata.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  Ment.  Drd.  1. 
Mon.  1.  Bas.  L  3.  Gph.  2.  3.  mss. 
Pulm.  2.  3.  6.  duo  ap.  Torr.  Oberl. 
c.  d.  laeck.  1.  alii  mss.  ap.  Pott. 
Edd.  Chab.  Bersm. 

40)  potens.  Mss.  nostri  Mon.  1 . 
Gtg.  1.  Edd.  Flor.  482.  Venet.  483. 
86.  94.  95.  98.  Mediol.  508.  512. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  Crat.  petens. 
Ed.  Loch.  —  places,  Davoque  — 
garrire,  popello  coni.  Horkel. 

41)  Illudente.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Mon.  5.  Deludenle.  Mss.  nostri  Dess.  3. 
Dorv.  2.  —  senem  comis,  garrire. 
Sic  nos  dist.  Vulgo  nulla  dist.  aut: 
senem,  comis  garrire.  —  comes.  Msc. 
nost.  Bas.  3.  Cruq.  2.  7.  Edd.  Val. 
Wakef.  Praed.  —  libellis.  Hanc  le- 
ctionem  adscivimns  e  mscto  nostro 
Lips.  1  (a  1.  m.)  pro  vulgata  libel- 
los.  Garrire  enim  de  vivo  sermone 
dicitur,  ul  garrire  aniles  fabellas 
II.  Sat.  0,  77.  g.  migas  ap.  Plautum, 
g.  quidlibet  1.  S.  9,  13.  Libelii  au- 
tem  scribuntur;  quare  garrire  in  li- 
bellis reote  dicitur,  non  autem  scri- 
plos  Üb  eil  OS  garrire. 

42)  Fundani  vivorwn.  Msc.  nost. 
<ilg.   1. 

43)  Fata.  Mss.  nostri  Gph.  1. 
Gth.  2.  coni.  Horkel.  Fracta.  Msc. 
nost.  Lips.  2.  —  canis.  Msc.  nost. 
Gph.  1. 


SAT.   I.   hfß.   X. 


HO 


Sollen  im  Tempel  ertönen  vor  wettkampfriclitendem  Tarpa, 

Noch  sich  auf  Bülinen  erneut  darstellen  der  gaflendeii  Menge. 

Fein  in  der  listigen  Bulilin,  im  Davus,  wie  er  den  Graukopf 

Chrcmes  berückt,  vveisst  du,  Fumlanius,  einzig  vor  allen 

Lebenden  heiter  zu  schwatzen  im  Lustspiel.     PoUio  singt  uns 

Königesloos,  stolz  schreitend  im  Dreitact.     Epischen  Hochsang 

Webt  glutvoll,  gleich  keinem,  uns  Varius.     Milde  mit  Anmuth 

Haben  Virgilen  gewährt  die  der  Landlust  frohen  (^amcnen. 

Dieses,  worin  sich  umsonst  der  Atacische  Varro  versuchte, 

Sammt  noch  Einigen,  war's,  was  etwa  ich  besser  verstände. 

Nach  dem  Erfiuder   im  Rang.     Auch  wagt'  ich's  nimmer,  den  Kranz  ihm 

Ab  vom  Haupte  zu  ziehn,  der  höchst  ruhmvoll  es  umwindet. 


40 


45 


44)  Varus.  Mss.  uostri  Lips.  3. 
Brl.  1.   Meut.  Dess.  2.  Drd.  1.  Bas. 

1.  3.  mss.  Palm.  4.  6.  im.  ap.  Ikrsm. 
Orell.  b.  d.  p.  —  ducit:  moUe.  Mss. 
iiostri  plerique,  quatuor  ap.  Piilm. 
qninqne  ap.  Talb.  Schol.  Acr.  Edd. 
vulgo.    dicit.    Mss.   nostri  Lips.   1   (a 

2.  m.)  Dorv.  1.  Drd.  3.  Gib.  2.  msc. 
un.  ap.  Bersni.  Comb.  d.  Feae  3, 
a.  c.  Orell.  S.  dicet.  Msc.  nost.  Drd.  2. 
ductu  molle.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Ment. 
Drd.  1.  msc.  Cniq.  1,  tres.  4.  tres 
ap.  Torr,  tres  ap.  Val.  Comb.  6. 
Feae  2,  c.  Orell.  b.  M  {dictu  supsc.) 
Schol.  Cruq.  Edd.  Cruq.  H.  Steph. 
(q.  V.  Diatr.  IL  p.  56)  Ciiab.  Zurck. 
Dacer.  Cun.  San.  Franc.  Sivr.  Do- 
righ.  dictu  molle.  Msc.  nost.  Bas.  1. 
Pulm.  4.  ö.  Talb.  4.  14.  Gesn.  3. 
tres  ap.  Feam ,  Orell.  p.  al.  ap.  Tur- 
neb.  18,  11.  —  ductwn.  Msc.  nost. 
Gpb.  3.  Überl.  a  (al.m.)  Orell.  c.  d. 

45)  Vergilio.  Sfsc.  nost.  Lips.  2 
ii  supsc.)  Edd.  Aid.  I.  IL  Wdm.  — 
adnucTunl  s.  annuerunt.  Mss.  nostri 
Dess.  1.  Bas.  1.  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss. 
Cruq.  1,  tres. 4.  Pulm.  3.  Edd.vulgo. — 
annuerant.  .Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Dorv.  1.2.  Dess.  3.  Drd.  3.  4.  Mon. 
1.  3.  4.  5.  Gpb.  1.  2.  mss.  Pulm. 
1.  6.  duo  ap.  ßersm.  Ober!,  d  fa  1. 
m.)  Orell.  S.  Schol.  Acr.  Edd.  Flor. 
482.  Vcnct.  483.  80.  94.  05.  98.  Me- 
dio). 508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
.\ld.  II.  .\scenss.  Bas.  527.  55.  Giar. 
Xyl.  Fabr.  Despr.  annuej'int.  Mss. 
nostri  Lips.  3.  Ment.  Corb.  Drd.  1.  2. 


Bas.  3.  Gpb.  3.  Gtg.  2.  mss.  Pulm. 
2.  10.  un.  ap.  Bersni.  Oberl.  a.  c. 
Orell.  b.  c.  d.  p.  M.  antmmerant. 
Msc.  nost.  Mon.  2.  Edd.  R.  Steph. 
Zurck.  —  Capuo  de  iure.  Msc.  Pulm. 
2.  ap.  Torr.  alq. 

46)  expertum.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  2.  m.)  3  (a  2.  m.)  msc.  a  in 
Drd.  3.  —  Acitano.  Msc.  nost.  Lips.  2 
(a  2.  m.) 

47)  posfdm.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Ment.  Drd.  2.  Bas.  1.  novem  ap. 
Val.  Oberl.  d.  laeck.  1.  Orell.  d. 
possum.  V.  lect.  ap.  Feam. 

49)  cum  multa.  Mss.  nostri  prope 
omnes  ,  Lips.  1.  2.3.  Brl.  1.  Dorv.  1. 
Corb.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gpb. 
2.  3.  Gtg.  1.2.  mss.  Pulm.  1,  3.  4. 
quatuor  ap.  Bersm.  tres  ap.  Talb.  aiii 
ap.  Torr,  plus  decem  ap.  Bentl.  Oberl. 
a.  c.  d.  Comb.  b.  c.  d.  Bad.  1. 
uudecim  ap.  Feam,  ap.  Orell.  omnes. 
Edd.  Princ.  Zar.  Mediol.  476.  77.  86. 
Venet.  478.  79.  81.  Cbab.  Bersm. Beiitl. 
Fea.  Heind.  Zell.  lahn.  Pütt.  Duviq. 
Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  —  mtdla  cum.  Msc.  nost.  Gpb.  1 . 
mss.  Pulm.  6.  10.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95. 
98.  544.  53.  Mediol.  508.  512.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Aldinae,  Ascenss.  Bas. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Stepb.  Mur. 
Xyl.  Lamb.  Cruq.  Fabr.  Crat.  H.  Stepb. 
Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Bond.  Burm.  Baxt.  Cun.  San.  Val. 
Gesn.  Phil.  Sandb.  Sivr.  Dorigb.  Wa- 


J 


150  HÖR.  I^ERMONUM 

50  At  dixi  fluore  Ininc  lutiilcnüim,  saepe  ferentem 

Plura  quidem  tollenda  relinqucndis.  — Age,  quaeso, 
Tu  nihil  in  magno  doctns  reprehendis  Homero  V 
Nil  coniis  tragici  mutat  Lucilius  Atti? 
Non  ridet  versus  Enni  gravitate  minores, 

55  Cum  de  se  loquitur  non  ut  maiore  reprensis? 
Quid  vetat  et  nosmet  Lucili  scripta  legentis 
Quaererc,  num  illius,  num  rerum  dura  negarit 
Versiculos  natura  magis  factos  et  euntis 
Mollius  ac  si  quis,  pedibus  quid  claudere  senis, 

60  Hoc  tantum  contentus ,  amet  scripsisse  ducentos 
Ante  cibum  versus,  totidem  cenatus  V  Etrusci 
Quäle  iuit  Cassi  rapide  ferventius  amni 
Ingenium,  capsis  quem  fama  est  esse  librisque 
Ambustum  propriis.     Fuerit  Lucilius,  inquam, 

65  Comis  et  urbanus;  fuerit  limatior  idem, 

kcf.  Azar. Wetz.  Camp.  Both.  Bip.Bur.  —  deprehendis.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 

cumulala  laude.    Msc.  nosl.  Dorv.  2.  uet.  483.  86.  92  (Piiip.)  Mediol.  508. 

Pulin.2.CM/«M/ö/a?«/ffKr/e.Msc.ap.Torr.  512.    Loch,    deprendis.    Edd.    Venet. 

50j  vcrba  ferentem.  Msc.  Gesn.  3.  494.  95.  98.    Colon,   s.   a.    Ascenss. 

51)  ß^e  (^Mae.vo.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Aid.  I. 

age,    quaero.    Mss.     nostri    Lips.    2.  53)  .4^<j.  Edd.  Lainb.  Cruq.  H.  Steph. 

Dess.  3.    Di'd.   3.    Mou.    1.  2.     Meiit.  Cluib.  Torr.  Hmni.  Dacer.  Tart.  üespr. 

(v.    lect.)    Gph.   1.    Gtg.  1.    Gth.  2.  luv.  Val.  Hcliid.  Zell.  Botli.  Mein   Bur. 

quatuor  mss.  ap.  Pulm.  tres  ap.  Bersm.  Dtz.  Dlb.  Wdm.   (Sic  iiibet  scribi  ex 

Gesn.    3.    Comb.    c.    tres   ap.    Feam,  monum.  et  lapid.  Aid.  Mannt.  Orthogr. 

Grell,    c    (/■   supsc.  )    M  ( ro  supsc.)  p.  83.  cf.  Osaun.  Analectacrit.  p.  60.) 

ego  quaero   {age  supsc.)    Msc.   nost.  Acti.    Mss.    nostri   Lips.  3.   Dess.   1. 

Dess.  1.  Drd.  4.  Gph.  2.  un.  ap.  Bersm.  Ed. 

52)  Tu  non.  Msc.  Orell.  M.  tu  nü.  Baxt.  —  Acci.  Sic  mss.  nostri  plrq. 
Msc.  Orell.  b.  Tun  nihil  coni.  Both.  Lips.  1.  2.  Brl.  1.  Dorv.  1.  2.  Ment. 
—  reprehendis.  Mss.  nostri  plrq.  Dess.  2.  3.  Drd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  3. 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  Gtg.  1.  2. 
Drd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  Gth.  2.  mss.  ap.  Pulm.  omnes ,  Orell. 
1.  3.  Gph.  2.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  b.S.c.  d.  p.  Edd.  ante  Lamb.  omnes, 
tres  mss.  Bersm.  Oberl.a.  cd.  Orell.  et  Fabr.  Bas.  555.  80.  Bersm.  Bond, 
b.  c.  d.  Edd.  Mediol.  477.  86.  Ve-  Rod.  D.  Heins.  Beutl.  Cun.  San.  Gesn. 
net.  478.  79.  R.  Steph.  revoc.  ßentl.  Phil.  Sandb.  Sivr.  Dorigh.  Wakcf. 
sq.  San.  Franc,  Sivr.  Dorigh.  Fea.  Azar.  Wetz.  Fea.  Camp.  lahn.  Doer. 
Both.  Lahn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Pott.  Dnviq.  Blp.  Orell.  Schm.  Krg. 
Schm.  —  rcprendis.  Mss.  nostri  54)  Num  ridet.  Msc.  nost.  Bas.  1. 
Dess.  L  Drd.  2.  4.  Gph.  1.  msc.  Gesn.  3.  duo  ap.  Feam.  —  carcntcs 
Orell.  S.  Edd.  Aid.  n.IIL  hinc  vulgo  (supsc.  minores).  Msc.  nost.  Brl.  L  — 
ante  Bentl. ,  et  Baxt.  Cun.  Val.  Gesn.  minores?  Cumdesel.  Siedist.  Mediol. 
Phil.  Sandb.  Sivr.  Wakef.  Azar.  Wetz.  477.  Venet.  478.  79.  83.  86.  94. 95. 98. 
Heind.  Zell.  Doer.  Camp.  Pott.  Duviq.  Bentl.  Cun.  San.  Heind.  Zell.  Wüstem. 
Bip.  Bur. Wdm.  Krg.  (v.adSat.  6,  67).  minores,  Cum  de  se  l.  Sic  ceteri  dist. 


LIB.    I.    SAT.    X. 


151 


Gleichwohl  hab'  ich  gesagt,    voll  Schlamms    hin   siröni'  er,  und  rühre  50 
(»i't  des  Verwertlicheii   mehr   denn   des  Tauglichen.     Wohl,  so  gesteh  mir. 
Tadelst  du  Kritiker  nicht  selbst  Manches  am  grossen  Homerus  ? 
Aendert  der  feine  Lucil  beim  Atlius  nichts,  dem  Tragöden? 
Treibt  er  mit  Ennius"  Versen  Gespött  ni(ht,    denen  die  Kralt  relill: 
Doch  nie,  spriclit  er  von  sich,  die  Getadelfen  unter  sich  setzcmi?  55 

Prüm ,  was  wehret  denn  uns ,  wenn  Lucilius'  Schriften  wir  lesen , 
Sinnend  zu  späh'n,  ob  seine  Natur,  ob  die  Harte  des  Stoffes 
Verse  zu  bilden  versage,  die  kunstreich  mehr  und  in  \veicherm 
Tonmaass  rollen,  wie  dess,  der  Worte  zu  fassen  im  Sechstact, 
Damit  allein  sich  begnügend ,  zur  Lust  zweihundert  der  Verse  60 

Vor  Tisch  fertigt'  und  eben  so  vifl  nach  Tische;  wie  vordem 
Gassius'  Geist,  des  Etruskers,  erhitzt  gleich  reissendem   Waldstrom 
Sprudelte,  der,  wie's  heisst,  von  der  eigenen  Mappen   und  Schriften 
Glut  jüngst  wurde  versengt.     Sei  immer  Lucilius,  sag'  ich , 
Fein  und  gebildet  im  Witz;  sei  selbst  er  geglättet,  für  einen,  65 


55)  Dum  de  se.  Msc.  ap.  Beism.  — 
iit  iion  maiore.  Ed.  Rodeil.  —  rejyre- 
liensin.  Mss.  nostri  Dess.  3.  Drd.  4. 
Bas.  1.  3.  Gph.  2.  3.  Gtg.  2.  Edd. 
Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor.  482. 
Venet.  478.  79.  83.  80.  92  (Pinc.) 
Loch. 

56)  Quis  vetat.  Msc.  Gesn.  3.  Fcae 
2,  s-  (?«'  vetat.  Ed.  Mediol.  480.  — 
Lucili  furta.  Msc.  Gesn.  2.  —  vos- 
met  —  legenlis.  I\lsc.  nost.  Gph.  3. 

57)  710)1  reriim.  Msc.  Gesn.  3.  — 
negavit.  Msc.  nost.  Gph.  3.  laeck.  1. 

58)  iiKUjis  faclos  (altos  supsc.)  Msc. 
nost.  Gpli.  2.  magis  altos.  Mss.  no- 
stri Lips.  2  (a  1.  m.)  Gtg.  1.  Gth.  2. 
msc.  Comb.  f.  magis  aptos.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  Comb.c.  magis  comptos.  Msc. 
Feae  2,  f. 

59)  ac  si  quis.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dorv.  1.2.  Brl.  1.  Dess.  1. 
Mon.  1.  2.  4  (let  supsc.)  5.  Drd.  1 
(a2.  m.)  2.  3.  4.  Gph.  1.3.  Gtg.  1. 
Gth.  2.  mss.  quatuor  ap.  Palm.  ap. 
Cruq.  omnes,  duo  ap.  Bersm.  ap. 
Bentl.  plures  et  meliores ,  ap.  Torr, 
alq.  vnidecim  ap.  Val.  undecim  ap. 
Feam.  Schol.  Acr.  msc.  nost.  Edd. 
Venet.  478. 79.  Mediol.  486.  lunt.  503. 
Cruq.  H.  Steph.  Talb.  Bond.  Bentl. 
(qui  def.)  Baxt.  Cun.  San.  Batt.  Val. 


Phil.  Sandb.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl. 
Comb.  Wakcf.  Zeun.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Heind.  Camp.  lahn.  Doer.  Both. 
Pott.  Duviq.  Bip.  Zell.  Orell.  Mein. 
Dtz.  Dlb.  \Vdm.  Ivrg.  —  at  si  guis. 
Mss.  nostri  Dess.  2.  3.  Drd.  1  (a  1.  m.) 
Mon.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  2,  mss. 
Pulm.  4.  6.  Gesn.  3.  Bad.  1.  Edd. 
Zar.  Mediol.  477.  508.  512.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  90.  92  (Pinc.)  94. 
95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aldinae, 
Ascenss.  Bas.  527.  55.  80.  (iiar. 
R.  Steph.  Mur.  Xyl.  Laml).  Chab. 
Crat.  Bersm.  Torr.  Rod.  D.  Heins. 
Tart.  Dacer.  Despr.  luv.  Zurck.  Burni. 
—  at  Sit  quis  coni.  Lamb.  rccep. 
Fabr.  an  si  quis  coni.  Dacer.  et 
Doer.  —  pedibus  qui.  Mss.  Crnq.  1, 
duo.  2.4.  laeck.  1.  Ed.  Fabr. 

60)  Boc  tantum  parenth.  iuclns. 
Val.  —  amat.  Msc.  nost.  Bas.  3. 

61)  Etrusci.  Sic  mss.  nostri  omnes. 
Edd.  fere  omnes  (v.  Schneid.  Elc- 
mentarl.  p.  186.  Drakenb.  ad  Liv. 
I,  2,  3.  A.  Mannt.  Orth.  p.  301. 
Harles.  p.  111).  Hetrusei.  Edd.  Ve- 
net. 492  (Pinc.)  Ascenss. 

62)  amne.  Msc,  Feae  3,  a.  Orell. 
S.  d. 

64)  Combustum.  Mss.  ap.  Lamb. 
alq.  Coni.  Markt.  Ed.  Wakef. 


152 


HÖR.   SEEMONUM 


Quam  rudis  et  Graecis  intacti  carminis  auctor, 
Quamque  poctarum  seniorura  turba:  sed  ille, 
Si  foret  hoc  nostrum  fato  dilatus  in  aevuin, 
Dctererot  sibi  multa,  rccideret  omne  quod  ultra 

70  Perfectum  traheretur,  et  in  versu  faciendo 

'     Saepe  caput  scaberet,  vivos  et  rodcrct  unguis. 

Saepe  stilum  vertas,  iterum  quae  digna  legi  sint, 
Scripturus ;  neque  te  ut  mirctur  tui'ba  labores , 
Contcntus  paucis  lectoribus.  an  tua  demens 

75  Vilibus  in  ludis  dietari  carmina  malis  ? 

Non  ego;  nam  »satis  est  equitem  mihi  plaudere/(  ut  audax, 
Contemptis  aliis,  explosa  Arbuscula  dixit. 
Men  moveat  cimex  Pantilius;  aut  cruciet,  quod 
Vellicet  absentem  Demetrius  V  aut  quod  ineptus 

80  Fannius  Hermogenis  laedat  conviva  Tigelli? 
Plotius  et  Varius,  Maecenas  Virgiliusque, 
Valgius  et  probet  haec  Octavius  optimus  atque 


66)  rudis  a  Graecis.  Msc.  nost. 
Bas.  1.  Gesn.  3.  at  Graecis  coni. 
Rutgers  Ven.  Lectt.  p.  357.  —  Quam 
Radius,  Graecis  coni.  Casaub.  de  sa- 
tyr.   poesi  p.  2.55. 

68)  fatis.  Msc.  Oberl.  d.  facto. 
Msc.  nost.  Mon.  2.  —  dilatus.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  Dorv.  1.  Mon. 
1.  4.  Gph.  2.  Gtg.  1.  mss.  ap.  Lamb. 
quatuor,  Cniq.l,  unus.  ap.  Torr.  alq. 
Puhn.  1.  alii  ap.  Talb.  Val.  Comb, 
duo  ap.  Feam  .  Orell.  S.  Edd.  Aid.  III. 
Bas.  527.  55.  80.  Venet.  .544.  53. 
Glar.  Mur.  Lamb.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph. 
Pulm.  Chab.  Crat.  Bersm.  Torr.  D. 
Heins.  Rod.  Dacer.  Despr.  Bond.  Tart. 
luv.  Zurck.  Talb.  Bnrm.  Bentl.  Cun. 
San.  Batt.  Pbil.  Sandb.  Sivr.  Do- 
righ.  Val.  Zeun.  Azar.  Heind.  Camp. 
Duviq.  Oreli.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  —  delntus.  Msc.  nost.  a  in 
Drd.  3.  un.  ap.  Lamb.  quatuor  ap. 
Cruq.  ap.  Torr.  alq.  F'eae  1,  in.  Edd. 
Baxt.  Gesn.  Oberl.  Comb.  Wakef. 
Wetz.  Fea  (  qui  def. )  Zell.  lahn.  Doer. 
Both.  Bip.  Mein.  Bur.  —  dilapsus. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Brl.  1.  Dorv.  2. 
Ment.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3. 
Mon.  2.  5.  Bas.  L  3.  Gph.  1.   Gtg.  2. 


mss.  quatuor  ap.  Pulm.  un.  ap.Lamb. 
quatuor  ap.  Bersm.  ap.  Torr.  alq. 
msc.  ap.  L.  Bos  Anim.  p.  59.  vi- 
ginti  quatuor  (?)  ap.  Val.  Gesn.  2. 
Comb.  b.  c.  d.  f.  Bad.  1.  laeck.  1. 
Feae  5,  a.  b.  alii  mss.  ap.  Pott. 
Orell.  b  (ras.)  c.  d.  p.  M.  Edd. 
Princ.  Mediol.  476.  77.  86.  508.512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
90.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  — 
delapsus.  Mss.  nostri  Mon.  3.  Drd.  4. 
mss.  ap.  Lamb.  alq.  Cruq.  1,  tres.  6. 
Pulm.  6.  Polt.  19.  20.  Edd.  Aid.  I.Il. 
Colon,  s.  a.  lunt.  503.  Venet.  509. 
Ascenss.  R.  Steph.   Pottier. 

69)  Detraheret.  Msc.  nost.  Dorv.  2. 

70)  in  versus  faciendo.  Mss.  nostri 
Mon.  3.  Gph.  2.  Feae  1,  a.  d.  3,  a. 
Edd.  Zar.  Aid.  I.  II.  in  versuni  f. 
Msc.  nost.  Dorv.  2. 

71)  Saepe  —  ungues.  Cit.  Enty- 
ches  ap.  Putsch,  p.  2168.  Saepe  Ca- 
put foderet  vivos  et  cogeret  ungues. 
Msc.  nost.  Gth.  2.  vivos  ac  roderet. 
Schol.  Porph.  (Sed  Porph.  msc.  nost. 
et  rod.)    imos  et  rod.   Msc.  ap.  Val. 

72)  vertens.  Msc.  nost.  Gph.  1.  — 
legi  sunt.  Mss.  nostri  Mon.  \.  Drd.  3. 
Gph.  2.  mss.  alq.  ap.  Val.  Ed.  Bersm. 


■■ia 


LIB.   I.   SAT.   X. 


153 


Per  aus  dem  Rohen  ci-srlmf  ein  (iedicht ,  iingriechischer  Abkunft ; 

iMehr  denn  die  sämmtlii  he  Schnar  vorzeitlicher  Dichter;    inzwischen 

Wenn  das  Geschick  ihn  liätte  vei-sparl  fiir  unsere  Zeilen, 

Wiird'  er  sich  ^^el  abscldeifen,  hinwegmiihn  Jegliches,  was  er 

l'cber  das  Maass  der  Vollendung  hinausspann;  würd'  hi  der  Verse  70 

Bildung  sich  oft  wohl  kratzen  am  Haupt  und  die  Nägel  zerkauen. 

Oefter  den  Griffel  gekehrt,    wenn  doppeltes  Lesens  du  Wcrihes 
Fertigen  willst;  auch  nimmer  gebuhlt  um  der  Menge  Bewundrung! 
Lass  es  an   wenigen  Lesern  genug  sein!  Möchtest  du  thörigt 
Lieber  in  ärmlichen  Schulen  dictirt  sehn  deine  Gedichte?  75 

Nicht  ich;   denn  »mir  guügt's,   dass  der  Bitter  mir  klatsche,«  wiu  kecklich. 
Seines  Gepochs  nicht  achtend,  zum  Volk  Arbuscula  sagte. 
Sollt'  ich  mich  kümmern  um  Wanze  Pantilius?  grämen,  wenn  rücklings 
Meine  Person  anzwackt'  ein  Demetrius?  wenn  mich  der  Laffe 
Fanniiis,  Tafelgenoss  des  Tigell -  Hermogenes ,  lästert?  80 

Mag  nur  Plotius  diess  und  Varius,  mag  es  Mäcenas, 
Valgius  schätzen,  Virgil  und  Octavius,  nebst  dem  geliebten 


74)  Contemptus.  Msc.  nost.  Gph.  2. 
Talb.  11. 

76)  non  satis.   Msc.  Pott.  4. 

77)  Contemptis.  Sic  mss.  nostri  ferc 
omues.  —  expulsa.  Mss.  nostriMon.l. 
(itli.  2.  —  Arbuscula.  Mss.  et  edd. 
(v.  Benti.  et  Serv.  ad  Virg.  Ecl. 
10,  6).  Arbustula.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Drd.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  Bas.  3. 
msc.  Bentl.6.  Auricula.  Msc.  Beut!.  13. 

78)  Men'  moveat  cimex  Pantilius? 
aut  cruciet.  Sic  viilgo  disl.  Men'  mo- 
veat, cimex  Pantilius;  aut  cruciet. 
Sic  dist.  Bentl.'  sq.  Wetzel.  —  Me 
moveat.  Msc.  nost.  Bas.  3.  —  an 
cruciet.  Ed.  Colon,  s.  a.  —  Pantilius. 
Mss.  et  edd.  viilgo.  Pantillius.  Mss. 
ap.  Torr.  Feae  3,  a.  9,  c.  Ed.  Loch. 
Pantilius.  Ed.  Flor.  482.  Landin.  Ve- 
net.  483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Mediol.  5Ö8.  512.  Pantilius.  Msc. 
nost.  Mon.  1.  Partilius.  Msc.  ap. 
Fabr.  PatiÜius.  Msc.  Oberl.  d.  — 
cruciet.  Mss.  nostri  prope  omnes,  ap. 
Pulm.  Bersm.  Torr.  Talb.  Bentl.  PotU 
et  Orcll.  omnes,  ap.  Lamb.  alq.  ap. 
Feam  plrq.  viginti  ap.  Val.  Gesn.  3. 
Edd.  ante  Aldum  omnes,  Ascenss. 
Bentl.    (qui   revoc.)   sq.   Baxt.  Cun. 


San.  Gesn.  Phil.  Saudi).  Sivr.  Val 
Dorigh.  Azar.  Walccf.  Wetz.  Fea 
Heind.  Botb.  Zell.  Jahn.  Doer.  Pott 
Orell.  Bur.  Mein.  Dtz.  Dib.Schm.Wdm 
Krg.  —  cntcier.  Msc.  nost.  Brl.  1 
alii  ap.  Lamb.  et  Val.  Edd.  Aldi 
nae,  hinc  Aulgo  ante  Bentl.  et  Camp, 
üuviq.  Bip.  Praed.  —  cruciat.  .Mss 
nost.  Bas.  3.  Bad.  1.  quatuor  ap 
Feam.   laeck.   1. 

79)  Vellicet  —  Demetrius.  Cit.  Kn 
tycbcs  ap.  Putsch,  p.  2169. 
"  81))  Ti(jilli.  Mss.  nostii  F>rd.  2 
Bas.  1.  3.  (ipb.  2.  Gtb.  2.  uii.  ap 
Bersm.  nn.  ap.  Feam.  Edd.  Flor.  482 
Venet.  483.  86.  92  (Pinc.) 

81)  Plocius.  Mss.  nostri  Lips.  1.2 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  3.  Mon.  1.  3 
Gph.  2.  Gib.  2.  tres  mss.  ap.  Pulm.  — 
Varus.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3 
Brl.  1.  Corb.  Dess.  2.  Drd.  \.  2.  4 
Mon.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  Gtg.  2 
un.  ap.  Bersm.  Orell.  b.  d.  p.  — 
Vergiliusque .  Edd.   Aid.  I.  II.  Wdm 

82)  probet  hoc.  Mss.  nostri  Dorv.  1 
Gph.   1,  2.   Feae  3,  a.   Ed.  Loch.  — 
Octavius,    optimus    att/ue.    Sic    dist 
Bentl.     (q.    v.    ad   Sat.    5,  27)    sq 
San.  Val.    Sivr.    Wetz.  Orell.    Ante 


154 


HOK.    SERMONUM 


Fusc'us,  et  liaec  utiiiam  Yiscorum  laiulul  utcrquo! 
Anihitione  relegata  te  dicere  possum, 

8j  Pollio,  te  Messala,  tuo  cum  fratre;  siiniilque 
Vos  Bibule  et  Servi;  simul  bis  te  candide  Furni, 
Compluris  alios,  doctos  ego  quos   et  amicos 
Prudons  praetereo  ;   quibiis  haec,  sunt  qualiacuinque, 
Adridere  velim;  doliturus,  si  placcaut  spe 

90  Deterius  nostra.     Demctri,  tequc  TigelH, 
Discipularum  inter  iubeo  plorarc  cathedras, 
T  puer,  atque  meo  citus  baec  subscribe  libello! 


7nus  optimus.  Msc.  nost,  Mou.  5.  — 
optimus ,  iitque.  Edd.  Venet.  494.  95. 
98.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  Modiol. 
508.  512. 

83)  et  hoc  utuHtm.  Mss.  iiosiri 
Dorv.   1.   (iph.  2. 

84)  jiossim.  i\Isc.  Feae  l,a  (a  2.  ni.) 
Ed.  Aid.  I. 

85)  te,  0  Messaht.  Mss.  noslri  Gig.  1 . 
Gpli.  2.  —  Messala.  Sic  mss.  iin- 
stri  prope  oniiies.  Edd.  plcriciiic. 
Messalla  alii   (v.  ad  Sat.  6,  42). 

8(5)  Bihule  et  Servi.  Ed.  Muret. 
(qiürestil.)  sq.  Rodeil.  Bentl.  (q.  v.) 
Haxt.  Clin.  San.  Gcsn.  Phil.  Sivr. 
Dorigli.  Wakcf.  Azar.  Oberl.  Wetz. 
Fea.  Both.  Heind.  Camp.  Doer.  Pott. 
Duviq.  Bip.  Zell.  Orell.  Bur.Wdm.— 


BibuU  et  Servi.  Mss.  nostri  et  alio- 
rnm  q.  sc.  omncs.  Edd.  ante  Bentl. 
vnlgo,  et  Sandb.  Mein.  Dtz.  DIb. 
Schm.  Krg.  —  Bihuli,  Servi  (om. 
et).  Msc.  ap.  Bersm.  Orell.  S  (et 
snpsc.)  simul  et  te.  Msc.  nost.  tiph.l. 
cod.  Sorb.  et  duo  alii  ap.  Val.  Edd. 
Val.  Sivr.  —  Ftirne.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  Fmini.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
Fnrvi.    E<ld.  Colon,   s.  a.  Ascenss. 

87)  Complures  alias.  Mss.  et  edd. 
viilgn.  Cum  plures  tilios.  Mss.  noslri 
Lips.  1  (a  1.  m.)  Hess.  1.  3.  msc. 
laeck.  1.  Ed.  Mediol.  477.  Complii- 
resqiie  alios.  Mss.  nostri  Bas.  1.  Mcnl. 
mss.  ap.  Lanib.  alq.  Pnim.  (3.  duo 
ap,  Val.  Edd.  Val.  Sivr.  Heind.  Zell. 

88)  sunt  qualiacumqiie.    Mss.   no- 


LIB.    I.  SAT.  X.  155 

Ftisciis ,  und  sei  es  geelirl  diircli  Lob  vom  Paare  der  Visciis ! 

Dich  aiirh  nenn'  ich,  entfernt  vom   eilelen  Dünkel,  mit  Freimulh , 

INillio;  dich,  Messala,  vereint  mit  dem  Bruder;   imgleichen  85 

Hibulus,  Servius,  euch;   und  redhcher  Furnius,   dich  auch. 

Andere  melir  noch  gieht  es  der  Freund'  inid  Kenner,  die  wcishch 

Fher  idi  verschweige;  dass  diesen   gesammt,  was  etwa  ich  leiste, 

Werlh  sei,  wünsch'  ich  gewiss;  und  es  schmerzte  mich,   fand"  es  geringern 

Beifall,  als  ich  gehofft.     Du,  Tigell  und  Denietrius,  mögt  euch  90 

Zwischen  der  Lehrlinginnen  Gestühl  mit  Heulen  ergötzen! 

Geh,  Bui-sch,  schreibe  mir  rasch  den  Abschied  unter  das  Werklein! 

stri  Mon.   1.   (ith.  2.    mss.  ap.  Bentl.  90)    Tiyidi.    Mss.    ncslri    Lips.    2. 

Orell.  b.  c.  d.    Kdd.   Mediol.  477.  86.  Drd    2.  4.  Mon.  4.  Cph.  2.  (Jth.  2! 

5U8.  512.   Flor.  482.   Venet.  478.  79.  uii.  ap.  Bersm.  Edd.  Klo; .   482.  Ve- 

83.  86.  92  (Finc.)  94.  95.  98.  Loch.  net.  483.  86.  92  (t'inc.) 

Colon,  s.  a.    Ascens.  L  Aid.  II.    re-  nts    r^-    ■     ,             m.                .      . 

voc.  Bentl.  sq.  Cun.  San.  Val.Dongh.  ^^^    D,sc,pularum.    Mss     nostn   ad 

Heind.   Zell.  Doer.    Both.  Orell.  Dl..  ""!'":    7"%'    ai.on.m    fere   omnes. 
Dib.   Wdm.   Krg.  -  sint  qualiacum-  -  ^^.'"^  •  ^"-  ff'''^^-    ^•^'^•/"'p-    '^;- 

que.  Mss.  nostd  pirq.  Lips    1.  2.  3.  *^'/'«  «'««•  ,^'f  •  Pf»"^' '  l?fl\l\f- 

Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3    Drd    \.  2.  3.  4.  ff-  ^'f  '••"^^'V'A^^.T'^  •;?•  ^'^^V'• 

Mon.    2.    3.   4.    5.    Bas.    1.  3.    Gph.  '""%'^"';'- -'V  pI''',-    t''        T'   ^^' 

\.  2.  Gtg.  1.  2.  mss.  ap.  Bentl.  Orell.  "f^"  ^^'^'  '^^"   ^''^''•,  ^^''"^-   ^'•^^'-  " 

S.  p.    Edd.   Aid.   I.  III.    hinc    vulgo  P'"''"'''  "^"'^•'■'"^-   ^'^c   nost.  Dess.  3. 

ante    Bentl.,    et    Baxt.     Gesn.     Phil.  92)  citus  huec.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

Sandb.    Sivr.    Wakef.    Azar.    Wetz,  vilus  hoc.   Mss.  noslri  .Mon.  3.  Bas.  3. 

Fea.  Jahn.  Camp.    Pott.   Dnviq.   Bip.  nti.    ap.    Bersm.    Oberl.    d.    Bad.    1. 

Bur.  Mein.  Schni.  quinque    mss.    ap.    Feam.    Ed.    Val. 

89)  Adridere.  Sit- mss.  nostri  oplt.  cito  haec.    Edd.  \ü\\eX.   492   (Pinc.) 

Lips.   2.  3.   Dess.   1.  Mon.  1.  2.  3.  94.  95.  98.  Mediol.  508.   512. 


ft.  HOMTIl  FLACCI 
S   E   R   M   0   N   U   M 

LIßER  SECUNDUS. 


Satira  I. 
TREBATIUS. 

Sunt  qiiibus  in  satii'a  videor  nimis  acer  et  ultra 
Legem  tendere  opus;  sine  nervis  altera,  quidquid 
Conposui;  pars  esse  putat,  similisque  meorum 
Mille  die  versus  deduci  posse.     Trebati, 
5  Quid  faciam,  praescribe.  — Quiescas.  —  Ne  faciam,  inquis, 
ümnino  versus?  —  Aio.  —  Peream  male,  si  non 
Optimum  erat;  verum  nequeo  dormire.  —  Ter  uncti 
Transnanto  Tiberim,  somno  quibus  est  opus  alte, 
Inriguumque  mero  sub  noctem  corpus  habento. 

10  Aut,  si  tantus  amor  scribendi  te  rapit,  aude 
Caesaris  invicti  res  dicere,  multa  laborum 
Praemia  laturus.  —  Cupidum,  pater  optime,  vires 
Deficiunt:  neque  enim  quivis  horrentia  pilis 
Agmina,  nee  fracta  pereuntis  cuspide  Gallos, 

15  Aut  labentis  equo  describat  volnera  Parthi. 


Satira  I . 
1)  satira.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Dess.  I.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Mon.  2.  4.  Gph.  1.  Bas.  1.  3.  satyra. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Dess.  3.  Mon. 
1.  3.  5.  Gph.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2. 
Schol.  Acr.  Porpli.  —  videor.  Mss. 
nostri  Mon.  3.  Bas.  1.  Dorv.  2.  mss, 
ap.  R.  Stepl).  ap.  Lamb.  alq.  ap. 
Bentl.  dimidia  mss.  pars,  ap.  Comb, 
alq.  ap.  Val.  cod.  "Bellovac.  et  qnin- 
que  alii,  Septem  mss.  ap.  Pott,  no- 
vem  ap.  Feam.  Ed.  Baxt.  (qui  re- 
dux.)  sq.  Cun.  San.  Phil.  Val.  Gesn. 
Zeun.  (qui  def. )  Oberl.  Comb.  Wa- 
kef.  Franc.  Sivr.  Fea.  Heind.  Both. 
Zell.  lahn.  Doer.  Pott.  Mein.  Orell. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  vi- 
dear.  Mss.  nostri  plrq.  Lips.  1.  2.  3. 
Dess.  1.  2.  3.  Brl,  1.  Dorv.  1.  Drd. 


1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  4.  5.  Bas.  3. 
Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss. 
ap.  Bentl.  altera  pars,  Comb.  b.  c.  d. 
Gesii.  2.  Bad.  1.  laeck.  1.  alii  mss. 
ap.  Pott,  et  Val.  Orell.  b.  c.  M. 
Schol.  Acr.  Porph.  Edd.  ante  Baxt. 
q.  sc.  omnes,  et  Bentl.  (qui  vulga- 
tam  tuetur  ut  aeque  probam)  Camp. 
Sandb.  Dorigh.   Azar.  Bip.  Bur. 

2)  Legem  tendere.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Legem  intendere.  Mss.  ap. 
Lamb.  alq.  Feae  1,  n.  3,  a.  prob. 
N.  Heins,  ap.  Bentl.  Edd.  Cun.  San. 
Phil.  Sivr.  Dorigh. 

3)  putant.  Msc.  un.   ap.  Val. 

4)  versu.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2 
(corr.  versus).  —  diduci.  Mss.  no- 
stri Brl.  1.  Dess.  2.  Di-d.  1.  msc.  a. 
in  Drd.  3.  mss.  tres  ap.  Pulra.  no- 
vem  ap.  Val.  Bad.   1.  Orell.  p. 


Des  (i.  Horatiiis  Flacciis 
Satiren. 

Zweites    Buch. 


Erste  Satire. 
Der  Rechtshescheid. 

Einige  meinen ,  zu  schart'  sei  meine  Satire ,  sie  dehne 
Ihre  Befugniss  zu  weit;  kraftlos  ilüukt  Anderen  Alles 
Was  ich  verfasst ,  und  Verse   —  so  wähnen  sie  —  ähnlich  den  meinen, 
Könne  zu  tausend  des  Tages  man  leicht  ahspinneu.     Wie  mach'ich's? 
Gieb  mir,  Trcbatius,  Rath.  —  Halt  Ruh!  —  Ganz  soll  ich   dem  Dichten, 
Meinst  du,  entsagen  ?  —  So  ist's.  —  Kreuz  treffe  mich ,  war'  es  am  besten 
Nicht  so  gelhan;  doch  kann   ich  einmal  nicht  schlafen.  —  Gesalbt  muss 
Schwimmen  den  Tibcris  durch  dreimal,   wer  tieferen  Schlaf  braucht; 
Demnächst  half  er  mit  Wein  zur  Nacht  sich  den  Magen  bewässert! 
Uder  dafern  dich  so  mächtig   die  Schreiblust  drängt,  so  versuch"  es, 
Cäsars  Thaten  zu  singen,  des  unüberwundenen;  reichlich 
Wird  dir  (he  Mühe  belohnt.  —  Gern  möcht"  ich's,  würdigster  Vater, 
Nur  fehlt  leider  die  Kraft.     Es  versteht  nicht  Jeder  von  Lanzen 
Starrende  Schaaren,  vom  Bruche  des  Speers  umkommende  Galler, 
Oder  die  Wunden   des  Parthers   zu  schildern  ,   wie    er  vom  Ross  sinkt 


5)  Quid  faciam,  praescribe.  Sic 
vulgo.  Quid  l'aciam?  Praescinhe.  Sic 
disl.  Bnrm.  —  perscribe.  .Mss.  no- 
strj  Lips.  3.  Mon.  5.  ütg.  1.  Edd. 
Flor.  482.  Venet.  48-3.  86.  92  (Pinc.) 
Loch.  —  quiescam?  Mss.Fe.ie  2,  d.  k. 
(juiesce.  Msc.  iiost.  Gph.  1.  —  ?iec 
faciam.  Ed.  Colon,  s.  a.  wo«  faciam. 
Mss.   uüstri  Porv.  2.  (Jph.   1. 

0)  animo pei-eam.  Edd.  Veiiet.  478. 
92  (Pinc.  aio)  94.  95.  98.  Mediol. 
508.  512.  Culoii.  s.  a.  Ascenss.  — 
peream  modo.  Msc.  nost.  1.  in  iJrd.  .3. 
—  si  non  et.  Msc.  nost.  Brl.   1. 

8)  Trananto.  Msc.  nost.  Dess.  .3. 
Uli.  ap.  Bersm.  Edd.  Cun.  San.     . 

9)  Inrigunmque.  Sic  mss.  nostri 
optl.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  Mon. 
2.  4.  Irriguumve.  Msc.  Comb.  ü.  Coiii. 


10 


—  15 


Rutgers   L.  Ven.    p.   361.    Ed.  Val. 
(contra  ipsius  codd.) 

10)  At  si.  Msc.  Pulm.  6.  un,  ap. 
Bersm.  Orell.  d  (corr.)  —  te  rapit. 
Mss.  et  edd.  vulgo  (v,  Feam).  te 
capit.  Mss.  nost.  Bas.  1.  Benll.  20. 
Oberl.  a  (a  2.  ni.)  Ed.  et  def.  Bentl. 

11)  res  scrihere  (^vel  dicere  supsc.) 
Msc.  nost.  Dess.  3. 

12)  Cupide.  Duo  mss.  ap.  Torr. 
Orell.  p.  Cupiu.  Msc.  nost.  Bas.  3. 

13)  Destituunl.  Msc.  nost.  Bas.  3. 
—  alque  eniin.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 
net. 478.  79.  83.  80. 

14)  nc  fracla.  Msc.  nost.  Lips.  3. 
neu  fracla.  Msc.  Feae  2,  i.  Gesn.3. 
Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Franc. 

15)  desci'ihttt.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  2.  ni.)  3.  Dorv.  1.  Dess.  1.  Drd. 
2.  3.   Mon.  2.  5.  Gph.  1.  Gig.   1.  2. 


158 


HÖR.   SERMONUM 


Attanicn  et  iustuin  poteras  et  scribcre  fortcui, 
Seipiadam  iit  sapiens  Lucilius.  —  Ilaud  mihi  deero, 
('um  res  ipsa  feret:  nisi  dextro  tempore,  Flacci 
Verba  per  attentam  non  ibiint  Caesaris  aiirein, 

20  Cui  male  si  palpere,  recaleitret  undique  tutus.  — 
Quanto  rectiiis  hoc,  quam  tristi  laedere  versu 
Pantohibmii  scurram  Nomentamimque  nepotem; 
Cum  sibi   quisque   timet,    quamquam    est  intactus,    et  odit. 
Quid  faciam?  Saltat  Milouius,  ut  semel  icto 

25  Accessit  fervor  capiti  numerusque  lucernis. 
Castor  gaudet  equis;   ovo  prognatus  eodem 
Pugnis:  quot  capitum  vivunt,  totidem  studiorum 
Milia.     me  pedibus  delectat  claudere  verba, 
Lucili  ritu,  nostrum  melioris  utroque. 

30  nie  velut  fidis  arcana  sodalibus  olim 

Credebat  libris ;  neque  si  male  cesserat ,  um  quam 


Bas.  1  (ex  corr.)  mss.  Palm.  0.  10. 
Cruq.  6.  duo  ap.  Bersni.  decem  ap. 
Feam,  Orell.  b  (a.  2.  m.)  c.  S.  Edd. 
Princ.  Mediol.  476.  77.  86.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  509.  512.  544. 
53.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aid.  II.  Asceiiss. 
R.  Steph.  Lanib.  Mur.  Xyl.  Cruq. 
H.  Steph.  Beism.  Chab.  D.  Heins. 
Dacer.  Despr.  Bond.  Dacer.  Tart. 
Rod.  Clin.  Baxt.  Sau.  luveuc.  Sandb. 
Phil.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl. 
Comb.  Azai'.  Fea  (qui  def.  )  Wetz, 
lahn,  Zell.  Camp.  Pott.  Bip.  Bur. 
Urell.  Sclim.  —  describit.  Mss.  uo- 
stri  Lips.  1  (a  1.  m.)  2.  Doiv.  2. 
Corb.  Brl.  1.  Dess.  2.3.  Drd.  1  {et 
supsc.)  4.  Mou.  3.  4.  Bas.  1  {vel 
hat  supsc.)  3.  Oph.  2.  mss.  Pulm. 
2.  3.  4.  ap.  Cruq.  alq.  duo  ap. 
Bersm.  Bentl.  6.  7.  8.  9.  13.  Comb.  6. 
Oberl.  a.  c.  d.  Bad.  1.  quatuordecim 
mss.  ap.  Feam,  Orell.  p.  Edd.  Ald.T. 
lunt.  503,  Bentl.  (qui  def.)  Wakef. 
Heind.  Both.  Doer.  Dtz.  Dlb.  Wdm. 
Krg.  —  describet.  Mss.  nostriMon.l. 
Gib.  2.  msc.  Pulm.  1.  ap.  Cruq.  alq. 
duo  ap.  Feam.  Edd.  Venet.  481. 
Aid.  III.  Bas.  527.  55.  80.  Glar.  Fabr. 
Pulm.  Torr.  Zurck.  Mein.  —  scribe- 
bnl.  Msc.  Feae  1,  b. 


16)  posses  (supsc.  poteras)  Msc. 
Orell.  S.  —  poteras  describere.  Msc. 
nost.  Gph.  1.  —  et  dicere.  Msc.  ap. 
Val.   Ed.   San.  e  coni. 

17)  Seipiadam.  Msc.  et  edd.  vul- 
go,  quam  leclionem  tuetur  Priscian. 
VII,  2.  p.  291.  Kr.  ,,Scipiadam  di- 
xit ,  non  Scipiaden."  Scipiadem.  Msc. 
nost.  Drd.  3.  Schol.  Porph.  (sedScipia- 
dam  Porph.  msc.  nost.)  Edd.  Dacer. 
Tart.  Phil.  Camp.  Schm.  Krg.  — - 
—  Lueillüis  (constanter)  edd.  Glar. 
Fabr.  Muret.  Chab.  Bersm. 

18)  Dum  res.  Mss.  nostri  Dorv.  2. 
Bas.  1.  Gtg.  2.  quatuor  mss.  ap. 
Feam  ,  Orell.  b  (a  2.  m.)  p. 

19)  attentas  —  aures.  Msc.  Comb, 
d.  Feae   1  ,  n. 

20)  Qui  male.  Mss.  Pulm.  1.  2.  3. 
Talb.  1.  4.  quatuor  ap.  Val.  Bad.  1. 
Ed.  Colon,  s.  a.  Quoi  male.  Ed. 
Cun.  —  si  palpai^e.  Mss.  nostri  Lips. 
3.  Dorv.  2.  Dess.  1.  Drd.  4.  msc. 
Bentl.  8.  quinque  mss.  ap.  Feam, 
Orell.  p.  —  recalcitrat.  Mss.  nostri 
omnes  et  aüorum  fere.  Schol.  Acr. 
Edd.  ante  Bentl.  q.  sc.  omnes,  et 
post  multi,  Baxt.  Clin'.  Gesn.  Sandb. 
Oberl.  Azar.  Val.  Wakef.  Wetz.  Heind. 
Both.  Bip.  Zell.  üiir.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.     Krg.     —     recaleitret.      Mss. 


LIB.    II.   SAT.    I.  159 

Uoth  ihn  gcreclil  (larslcllen  iniil  kraftvoll   konntest  du ,  gleichwie 

Scipio's  Enkel ,  der  weise  Lucilius.  —  Nimmer  versäum'  iclrs , 

Wann  sich  die  Sache  so  fügt.     Ist's  niciit  zur  gelegenen  Stunde, 

Flaccus'  Worte,  sie  dringen  in  Cüsars  lauschendes  Ohr  nicht, 

Der,  unzeilig  gestreichelt,  hintaus  schlägt,  sicher  von  allwärts.  —  "20 

Besser  versuchtest  du  diess,   als  dass  du  in  bitteren  Versen 

Nomentanus  den  Prasser,  Pantolahus  kränkst,  den  Schmarotzer; 

Während  in  Sorge  für  sich,  oh  verschont  auch,  Jeder  dich  hasset.  — 

Was  nur  machen?  es  tanzt  ein  Milonius,  hat  ihm  die  Weinglut 
Erst  umnehelt  das  Haupt,  und  sieht  er  verdoppelt  die  Lichter.  25 

Castors  Lust  sind  Itossc;  des  Bruders,  aus  einerlei  Dotter, 
Fauslkampf.     Gleichwie  der  Häupter,    so  giebt's  der  Bestrehungen  Anzahl 
Tausende.     Mir  macht's  Lust ,  in  das  Versmaass  Worte  zu  fügen 
Nach  des  Lucilius  Art,  dem  beid'  im  Bange  wir  nachstehn. 
Gleich  als  treuen  Genossen  vertraut'  einst  dieser  den  Schriften  ^^ 

Herzensgeheimnisse  an.     Niemals,   ob  ihm  Sclüimmes  begegnet, 

Beml.  13.  Feae  2,  b  (a  1.  m.)  6,a.  Mon.    1.   3.   4.    Gib.    2.    insc.  Bciitl. 

Edd.  Benll.  (cjiii  def.)  sq.  San.  Franc.  14.  Feae  2,  b.  Edd.  San.  Pliil.  Franc. 

Sivr.  Dorigli.  Fea  (q.  v.)  Jahn.  Üoer.  Sivr.  —  ut  semel.  Mss.  et  edd.  vul- 

Meiu.  go.    ut   slmul.    Msc.  iiost.  Lips.  3  (a 

21)  Qiianio  est  rectius.  Msc.  nost.  2.  m.  corr.  simul)  Feae  1 ,  n.  Ed. 
Drd.    4.    —   tristi   quam.    Msc.    Feae  Fea  (qui  def.) 

I,  m.    Coni.    Cun.    —  ludere  versu.  25)   capiti    fervor.    Ed.    Cun.    no- 
Kd.  Boiid-  vaudi  studio. 

22)  Pantolahum.  Mss.  et  edd.  vul-  28)  Milia.  Sic  mss.  uostii  fere 
go.  Pantalahum.  .Mss.  iioslri  Dess.  2.  omnes ,  Lips.  1.  2.  3.  Bil.  1.  Sant. 
Drd.  2.  4.  Mon.  3.  Gpb.  2.  (itg.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  Mon. 
msc.  Orell.  S.  Edd.  Flor.  482.  Ve-  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gpb.  2. 
net.  483.  86.  Pantolahum.  Edd.  Aid.  Gtg.    1.  Gib.  2.  mss.  Oberi.  a.  c.  d. 

II.  Bas.   527.    Glar.    Fabr.    Puntalo-    —     claicdere    verbwn.      Msc.      Feae 
bum.    Ed.    Med.    477.     Panloluhrum.    7,  a. 

Msc.  nost.  BrI.   1  (scd  r   cias.)  Ed.  31)    st    mala.     Edd.     Venet.    492 

Venet.  478. —  Momentaniimque.  ^Us.  (Pinc.)  Mediol.  508.   512.   —    cesse- 

nostii  Dorv.   2.   Drd.   1.  3.  4.  Gpb.  rat.   Mss.    noslri    Lips.    3.    Gpb.    1. 

1.  2.  Mon.  3.  5.  msc.  Grell.  S.  Ed.  Gtg.  2.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  Pott.  4. 

Aid.    I.    Nomentanumve.    Mss.    nostri  Feae    1,    a.    2,    a.    e.    Edd.    Venet. 

Bas.    1.    3.    BrI.    1.    duo    mss.    ap.  478.    514.    544.    53.    Aid.    II.    Bas. 

Bcrsm.  Bentl.  G.  7.  8.   15.  20.  Oberl.  527.   31.  55.  Glar,  R.  Stepb.  Lamb. 

d.  lacck.   1.    novem    mss.  ap.  Feam.  Xyl.    Fabr.  H.    Stepb.   Cbab.  Bersni. 

Ed.     Bentl.    sq.     Cun.     San.     Franc.  Despr.  Dacer.  Bond.  Tarl.  luv.  Bentl. 

Wetz.    Azar.    Wdm.    Nomentanumne.  (qni    vind.)    Cun.     San.    l'bil.    Batt. 

Msc.  Feae  7,  a.  Franc.    Sivr.   Dorigb.   Wakef.   Azar, 

23)  Cum  tibi.  Edd.  Venet.  483.  Fea  (qui  def.)  Heind.  Bolb.  Zell. 
92  (Pinc.)  labn.  Camp.  Pott.  Doer.  Mein.  Grell. 

24)  Milonius.  Mss.  et  edd.  vulg.  Dlz.  DIb.  Scbm.  Wdm.  Krg.  —  ges- 
Scb.  Aer.  Porpli.  Millonius.  Mss.  .serat.  Mss.  nostri  plrq.  Lips.  1.  2. 
nostri    Lips.    1.    2    (l   puncto    not.)  Brl.    1.    Ment.    Dess.    1.    2.    3.   Drd. 


IGO  HOK.    SEKMONUM 

Decurrens  alio,  neque  si  beno:  quo  üt,  ut  omnis 

Votiv^a  pateat  veluti  descripta  tabella 

Vita  scnis.     Sequor  huiiC;  Lucanus  an  Apiilus,   anceps: 

35  Nam  Venusinus  arat  fineni  sub  utrumque  colonus, 
Missus  ad  hoc   pulsis,  vetus  est  ut  fania,  Sabellis, 
Quo  ne  per  vacuum  Romano  incurreret  hostis, 
Sive  quod  Apula  gcns,   seu  quod  I^ucania  bellum 
Incuteret  violenta.     Sed  hie  stilus  haud  petet  ultro 

40  Quemquam  aniraantem;  et  me  veluti   eustodiet  ensis 
Vagina  tectus ;  quem  cur  destringere  coner, 
Tutus  ab  infestis  latronibus?  O  pater  et  rex 
luppiter,  ut  pereat  positum  robigine  telum, 
Nee  quisquam  noceat  cupido  mihi  pacis!  at  ille, 

45  Qui  nie  coumorit,  —  melius  non  tangere!  clamo  — 
Flebit  et  insignis  tota  cantabitur  urbe. 
Cervius  iratus  leges  minitatur  et  urnam: 

1.  2.  3.  4.   Mon.  1.  2.  3.  4.  5.   Bas.  2.    (itli.   2.    mss.    Pulm.    1.    4.    10. 

1  (gesserit)  3.  Gph.  2.  Gth.  2.  Gtg.  ap.  Lamb.  et  Cruq.  plrq.  tres  ap. 
1.  mss.  ap.  Pulm.  Cruq.  Torr,  omnes,  Bersm.  quinque  ap.  Val.  Septem  ap. 
ap.  Lamb.  alq.  quatuor  ap.  Bersm.  Pott.  Orell.  c.  S  ( corr. )  M  (un 
ap.  Beiitl.  Gesn.  Val.  omnes,  ap.  supsc. )  Edd.  ante  Aldum  q.  sc. 
Pott,  omnes,  praeter  4.  ap.  Feam  omnes,  et  Aid.  II.  Ascenss.  Colon, 
plrq.  Bad.  1.  Orell.  b  (ex  corr.)  S.  s.  a.  R.  Steph.  Lamb.  Cruq.  Pulm. 
p.  M.  Schol.  Act.  Edd.  Mediol.  477.  Bas.  555.  80.  H.  Steph.  Crat.  Torr. 
86.  508.  512.  Flor.  482.  Venet.  479.  D.  Heins.  Zurck.  Dacer.  Tart.  Despr. 
83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Talb.  Bentl.  Baxt.  Comb.  Cun.  San. 
Colon,  s.  a.  Aid.  I.  III.  Ascenss.  luv.  Phil.  Sandb.  Franc.  Gesn.  Val. 
Mdret.  Pulm.  Cruq.  Bas.  580.  D.  Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  Wetz. 
Heins.  Crat.  Rod.  Zurck.  Baxt.  Torr.  Azar.  Heind.  Zell.  Camp.  Pott.  Bur. 
Talb.  Burm.  Gesn.  (qui  def.)  Sandb.  Wdm.   Krg. 

Val.  Oberl.  Wetz.  Bip.  Bur.  —  um-        34)  Apidus.    Sic  mss.  nostri  Lips. 

quam  (unquam).   Mss.   nostri  Lips.  1.  1.  2.  3.  Brl.   1.   Dess.  2.  3.    Drd.  1. 

2  (a  1.  m.)  Brl.  1.  Dorv.  2.  Dess.  2.  3  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  Bas.  1.  3. 
Drd.  2.  Mon.  3.  4.  Gph.  1.  2  {usg.  Gth.  2.  Edd.  vett.  Mediol.  477.  86. 
sups.)  mss.  Pulm.  2.3.  6.  ap.  Lamb.  Venet.  478.  79.  83.  86.  Aid.  I.  Mu- 
alq.  Cruq.  1,  un.  2.  un.  ap.  Bersm.  ,.el.  Cruq.  Torr.  Val.  Wetz.  Orell. 
Talb.  1.  4.  Comb.  d.  f.  alii  ap.  Pott.  oib.   Appulus.  Cett.  Item  v.   38. 

et    Val.     iindecim    mss.    ap.    Feam,         36)   (,h  {ob?)  hoc.  Msc.   nost.  Bas. 

Orell.  S  [s  supsc.)  Edd.  Aid.  I.  111.  3.  _  el  fama.  Msc.  nost.  Mon.  5. 
lunt.  503.  Bas.  527.    31.    Glar.    Mu-  t       ,        , 

ret.    Venet.    544.    53.     Fabr.    Bersm.         37)  Ö«a  «e     Mss.  ap.  Lamb.   alq. 

Chab.    Bond.    Rodell.   Fea  (qui  def.)  ^'^-  Ber«'"-    (^»"tra    ipsius  msc.)  re- 

Both.  lahn.    Doer.    Mein.    Orell.  Wü-  ^''^\^T^^-  —'2'^'Z"V'^    o^'^'/^''- 

Stern.  Bip.    Dtz.   Dlb.    Schm.    -   us-  482    Venet.  478.  79.83.    86.    Loch. 

quam.   Mss.  nostri  Lips.  2  (a  2.  m.)  ^  ^'«*'^-    ^'«c.   nost.  Mon.   1. 

3.  Dorv.    1.    Dess.   1.  3.    Drd.  1.  3.         38)  Sive    quid    A.  g.    scu  quid  L. 

4.  Mon.   1.   2.  5.  Bas.  1.  3.   Gig.   1.  belli  coni.  Bentl. 


LTI$.    II.    SAT.    I.  Ifil 

Wandt'   or  sicli  anders  wohin,   oh   Kilroiilirlics;  ;ilso  dass  hierin 
Vülli";  das  Leiten  des  Ciieises  enlhidlt.  wie  im   Weihei^enialdc 
Vor  uns  lic^l.      Ilmi   lolg'   ich,   t)h  Apiiuhr  0(k'r  Lncaner, 
Sleir  iih  (hdiiii;  denn  es  pflügt  der  Vennsier  heiderlci  Marken,  35 

Dazu  ver|>flanzt,  als  einst,  wie  die  Sag'  angiebt,  die  Saheller 
Waren  verjagt ,  dass  dnreh  Kinüd"  in  das  Römergebiet  nicht 
üriidie  der  Feind,  ob   der  Appnler  Volk,   ob  Luciniens  Horden 
Wild  anstürmten  mit  Krieg.     Doch  wird   mein   ("iriHcl  ans  Vorwitz 
Keinem  der  Lebenden  je  wehllinn,  nur  so  mich  beschülzen,  40 

tileichwie  ein  Schwert ,  in  der  Scheide  vei-steckt.    Was  sollt'  ich's  iieransziehn. 
Bin  ich  vor  tückischen  Strolchen  bewahrlV    0  du  Vater  und  Ileri-scher 
Juppiter,  dass  doch  die  Walle  vom  Host,  still  rnhcnd ,  verderbe, 
Und  nin-  Keim-r  mich  kränke,  den  Friede  Begehrenden.     Aber 
Wer  zum   Zorne  mich  reizt  (niclil  schädigen ,  riiP  ich,  ist  besser!)  45 

Der  wird's  büssen,  im  Liede  bekannt  durch   sämmtlichc  Gassen! 
Cervius  drohet  im  Grimm  mit  Gesetz    und  richtender  Urne ; 

40)  cwilodiat.  Edd.  Venet.  483.  a.  V.  lect.  ap.  Cun.  Ed.  San.  Sivr. 
80.  92  (Pinc.)  Loch.  Dorigh. 

41)  destringere.  Mss.  nostri  pleri-  43)  rohigine.  Ed.  Beutl.  (qui  re- 
nne, Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  2.  Bri.  »•''•)  s«!-  Cun.  Überl.  Fea  (q.  v.  ad 
1.   Dess     1.    2.    3.    Drd.  1.  3.    Mon.     'H-    Od.    23,  7).    Heind.    Bolb.  ZelL 

1.  2.  3.  4.  Bas.   3.  (jtg.   1   (/ supsc.)  Jahn.  Doer.  Mein.  DU.  Schm.  Wdm. 

2.  Glh.  2.  quinque  mss.  ap.  Pnhii.  (vindical  Wagner  Orthogr.  Verg.  p. 
ires  ap.  Bersm.  optl.  ap.  Torr,  no-  lOS.  Maries.  Orlh.  Lal.  p.  341.)  lu- 
xem  ap.    Val.    undecim    ap.    Foam,  '">«e.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

Grell,    b.    c   (i  supsc.)    S.   Edd.   Ve-        44^  j^cc   quisquam.    Mss.    et    edd. 

iiel.  481.  500.  544.  33.  Lamb.  Cniq.  vulgo.  Ne  quisquam.  Mss.  nostri  Mon. 

Xyl.    Zurck.    Ik-ntl.  Cun.  Baxt.  Sau.  1.  3.  4    ^LA.   .MeJiol.  480.   JSeu  quis- 

Pliil.  Franc.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  gua„^     Ed.    Cun.    ex    iug.    sq.    Sau. 

überl.    Comb.    Wakef.    Wetz.    Both.  yiv,-.  ,Yec  quicquam.    Ed.  Bond. 
Zell.   lahu.  Polt.    Doer.    Mein.   Grell.        45^  ^m/  rne  conumrdit.  Msc.  Benll. 

DIb.  Sehn».    Wdm.    Krg.    —    distrin-  14    conl   Rutgers,   refut.  Beutl.  com- 

gere.  Mss.  nostri   Drd.  2.  4.  Mon.  5.  „,„,.//   meim-   Acrou   et   Prisciau.    10. 

Bas.   1.  Gph.    1.  2.  msc.  Bad.   1     al.  3     p     434.    k,..    ^t    17,    1.     Kr.    II. 

ap.  "Val.  Grell,  c  (corr.)  p.  Edd.  vett.  „    5 

örkno^';,.?'r>,  "'""oo'^'v'''';   Vil        •*■)  Cen-m.  Mss.  nostri  et  aliorum 

79.  83    80.  92      Pme  )   94     95.  08.  ^^^    ^,,^^.  ^Un„uu^^  q.  sc.  omnes.  et 

Loch.   AUhuae     Ascenss.  Lolou^  s.  a.  ^^^^.^            ^^,^,.^     ^,^^     „^^^,. 

Bas.    52.     ;».,     80.    Uar^    l  .    Steph.  l^^\    f^          ^     ^^^^    j_  j^^  ,,^^3 

Pulm.    tai.r.  H.  Steph    Chab.Hcrsm.  %^,„„.  ^    Muret.    sq.    Lamb. 

Torr.    Rod.    D.    lleu.s-    Dacer.     fart.  ^^         ^^                  .,.^,.,     ^^,^^     ^^^^^ 

Despr.     Bond.    luv.     Burm.    Saudb.  ,),»,«,.  o^spr.  Fea  (qui  def.)  Com«*. 

Azar.      Hemd.      Uunp.      B.p.      Dtz.  ,^,^^.    ^;,,„|''6    _    /^^„„    ;^,,,    „„.tri 

'""■•  Moii.   1.    Bas.    1.    li.'sn.    3.    duo   ap. 

42)  0  yater  o   rex.    Msc.   Feae  3,    Feam.  —  unius.   Msc.  uost.  d'ph.  2. 

IIORATII    SAT.  1 1 


162  IIOR.    SERMONUM 

Canidia  Albuci,  quibus  est  inimica,  vencnum; 
Grande  malum  Turins,  si  quid  se  iudice  certes. 

öO  Ut  quo  quisque  valet,    suspectos  terreat  utque 
Impcret  lioc  natura  potens,  sie  colli^e  mecum: 
Dentc  lupus,  cornu  taurus  petit;  unde  nisi  intUs 
Monstratum?  Scaevae  vivacem  crede  nepoti 
Matrem:  nil  faciet  sceleris  pia  dextera;  mirum, 

55  Ut  neque  calce  lupus  quemquam,  neque  dente  petit  bi»s : 
Sed  mala  tollet  anum  vitiato  melle  cicuta. 

Ne  longum  faciam:  seu  me  tranquilla  senectus 
Exspectat,  seu  Mors  atris  circumvolat  alis; 
Dives,  inops,  Romae,  seu  Fors  ita  iusserit,  exsul, 

60  Quisquis  erit  vitae,  scribam,  color.  —  O  puer,  ut  sis 
Vitalis,  metuo  et  maiorum  ne  quis  amicus 
Frigore  te  feriat.  —  Quid?  cum  est  Lucilius  ausus 


48)  Albuci  (v.  ad  II.  Sat.  2  ,  67).  Mon.  2.  5.  Bas.  3.  mss.  Beiitl.  9 
Mss.  nostri  fere  omnes,  ap.  Torr,  (a  1.  m.)  10.  13.  Septem  mss.  ap. 
plrq.  Orell.  M.  Edd.  Mediol.  477.  Val.  Bad.  1.  Orell.  b.  S.  Edd.  Ve- 
Venet.  478.  79.  Lamb.  Criiq.  Bersm.  net.  481.  Bentl.  (qui  restit.  et  def.) 
Toir.  Tart.  Bond.  ßurm.  Bentl.  Baxt.  sq.  Cun.  Baxt.  San.  Phil.  Franc, 
(iesn.  Cun.  San.  luv.  Phil.  Franc.  Sivr.  Val.  Dorigh.  Gesu.  Oberl.  Conil). 
Val.  Sivr.  Wetz.  Azar.  Camp.  Dtz.  A.zar.  Wakef.  Fea.  Wetz.  Heind. 
Dlb.  —  Albuti.  Quatuor  mss.  ap.  Both.  Zell.  lahn.  Pott.  Doer.  Mein. 
Bersm.  ap.  Torr.  alq.  (qui  prob.)  Orell.  Bip.  Dtz.  Dlb.  Schni.  Wdm. 
Schol.   Acr.  Porph.  Cruq.  Edd.  Flor.  Krg.  —  si  quis  se  iudice  certet.  Mss. 

482.  Mediol.    486.    508.   512.  Venet.  nostri   Lips.   1.  2.    Dorv.   2.    Brl.    1. 

483.  86.  02  (Pinc.)  94.  95.  98.  544.  Dess.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon. 
53.  Loch.  Colon.  s.a.Aldinae,Ascenss.  1.  3.  4.  Bas.  1.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  (ex  corr.)  2.  Gth.  2.  mss.  Comb.  b. 
Mur.  Fabr.  Xyl.  H.  Steph.  Chab.  d.  f.  Oberl.  a.  d.  alii  mss.  ap.  Val. 
Rod.  Dacer.  Despr.  Zurek.  Sandb.  Orell.  c  (v.  1.  quid)  p.  M.  {tes  supsc.) 
Dorigh.  Oberl.  Wakef.  Fea  (q.  v.)  Edd.  Mediol.  486.  Aldiuae,  Ascens. 
Heind.  lahn.  Pott.  Doer.  Both.  Mein.  III.  IV  et  sq.  Bas.  527.  58.  80.  Glar. 
Orell.  Bip.  Bur.  Schm.  Wdm.  Krg.  R.  Steph.  Mur.  Venet.  544.  .53.  Lamb. 
Alhusei.  Msc.  nost.  Lips.  3.  Albici.  Cruq.  Fabr.  Xyl.  H.  Steph.  Chab. 
Ed.  D.   Heins.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer. 

49)  Turius.  Mss.  nostri  et  aliorum  Tart.  Rod.  Despr.  Zurck.  Burm.  luv. 
fere  omnes.  Edd.  vulgo.  T/mrius.  Sandb.  Camp.  Bur.  —  si  quid  se  iu- 
Mss.  nostri  Lips.  1.  2  (a  2.  m.)  dice  certet.  Msc.  nost.  Gtg.  1  (a  1. 
Mon.  3.  Curius.  Mss.  nostri  Dess. 3.  m.)  msc.  Bentl.  6  (var.  lect.)  Edd. 
Mon.  5.  msc.  ap.  Bersm.  Turnus,  vett.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83. 
Msc.  nost.  Gph.  l. /wr/MS.  Msc.  Bentl.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
7.  coni.  Cruq.  et  Marcil.  contra  me-  Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  si  quis  te 
trum.    Scd  edd.  Dorigh.  Camp.  Doer.  iud.  certet.  Msc.  Feae  7,  a. 

—  si  quid  se  iudice  certes.  Mss.  no-  51)  /mperet  hoc  nat.  Mss.  et  edd. 

stri  Lips.  3.  Dorv.  1.  Dess.  1   (a  1.  vulgo.    hnperal    hoc   n.    Msc.     nost. 

m.   si  quis  —  certet  a  2.  m.   corr.)  Drd.  4.  msc.  Feae  7,  a.  Orell.  c.  Con- 


LIB.   II.   SAT.   I.  103 

Dem  mit  Albucius'  Gift  die  Canidia,  welchem  sie  feind  ist. 

Turins  ist  gar  schlimm,  wo  den  Streit  als  Richter  er  schlichtet. 

Falls  nun  ein  Jeder,  womit  er  es  kann,  die  Verdachtigen  schreckt  und        50 

üiess  das  Gesetz  der  Natur  uns  vorschreibt,   schliessen  wir  also: 

AngritT  beut  mit  dem  Zahne  der  Wolf,    mit  dem  Hörne  der  Stier  euch; 

Nichts  als  innerer  Trieb !  Die  noch  rüstige  Mutter  dem  Wüstling 

Scäva  vertraut  :   nichts  frevelt  die  Hand  des  Gerechten;  ein  Wunder, 

Wie  Niemanden  der  Wolf  mit  dem  Huf,  mit  dem  Zahne  der  Stier  trilVt;       ö5 

Leidiger  Schierling  entrafft  im  vergifteten  Honig  die  Alte! 

Nicht  weitläuftig  zu  sein:  mag  mein  ein  geruhiges  Alter 
Warten ,  wo  nicht ,  mich  der  Tod  mit  den  düsteren  Schwingen  umschweben  • 
Reich,  auch  dürftig;  zu  Rom,  auch,  will's  das  Geschick,  in  Verbannung, 
Schildr'  ich  in  jeglicher  Farbe  das  Dasein.  —  Kind ,  ich  befürchte ,  öO 

Dass  nicht  lange  du  lebst,  und  ein  Freund  von  den  Mächtigen  irgend 
Schlimm  mit  Kälte  dich  Iritfll  —  Sprich,  als  es  Lucilius  kecklich 


iecerat  Bonfinis  not.  94.  Imperitet  nat.  Bas.  3.    msc.  Pulm.  1.  Feae  2,  a  (a 

Msc.  Pulm.  2.  un.  ap.  Val.   Ed.  Cun.  2.  ni.)  e.    Oreil.   I\I    {la  supsc.)    Ed. 

ex    ing.    sq.    San.    Franc.    Sivr.   Do-  Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Franc.   —  tol- 

righ.  Ut.    Msc.    Orell.   S.    —    toUat.    Msc. 

Ko\     A/i      ,     t,  j     \f         T?  „  Feae  2,  b  (al.  m.)  —  viciato.  Mss. 

53)  Monstratum    est.    Msc.    Feae  .  ■  t  •        i     o    i-»         i 
n                     j     ,        1     o    m              .  nostn  Lips.  1.  2.   Dess.   1. 
2,    a.     monstratum   hoc:    Msc.    nost.  ^ 

Mon.   3.    —   Scaevae.    Mss.    et   edd.        58)  Exspeciet.  Msc.  nostri  Drd.  3. 

vulgo.   Scevae.    .Mss.   nostri   Lips.  3.  Gtli.  2  {at  supsc.)  msc.  Feae  1,  a.  — 

Dess.   1.  3.    Drd.    1.  2.    3.  4.    Mon.  mors  densis  circ.    Ed.  Med.  477.  — 

1.   3.    (itg.   1.  Edd.  Flor.  482.    Ven.  circumvolet.      Mss.     nostri    Drd.    3. 

483.  8G.  Saevae.  Mss.  nostri  Gph.  1.  Bas.  1.  msc.  Feae  l,a.  un.  ap.  Val. 

Mon.   5.    Gtg.  2.    Edd.  Venct.  478.  Edd.   Venet.    494.    95.   98.    Mediol. 

79.  92  (Pinc.)  Med.  486.  Scaevo.  Ed.  508.  512. 

Ascens.  I.  59)  seM/'or«.  Mss.  nostri  fere  onmes, 

54)  mV  faciat.  Msc.  Feae  1.  n.  nil  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  \.  Dess.  l.  2.  3. 
faciet  —  dextera.  Haec  vb.  Trebaiio  ^>''d-  1-  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas.  1.  3. 
male  tribuuut  Dacer.  San.  Franc.  <'Pli-  L  2-  ^tg.  1.  2.  Edd.  Ven. 
Sivr.  —  värum  est.  Mss.  nostri  Drd.  1.  478.  79.  Mediol.  486.  Aldinae,  Glar. 
Bas.  \.  Feae  l,a.  7,  a.  dextern  ve-  '^'"^et-  Lamb.  liinc  vulgo.  seu  sors. 
mm.  Mss.  Feae  2,  c    d.  ^^ss.  nostri  Drd.  2.  4.  Mon.  4.   msc. 

Comb.    b.     Edd.    Mediol.    477.    ."i08. 

55)  Ut  neque.  Mss.  et  edd.  vulgo.  ^i->  pior.  482.  Venet.  483.  80.  92 
m  neque,  aut  Si  neque  coni.  Bentl.  (Pi„c.)  94.  95.  98.  544.  53.  Colon. 
Ai  neque  coni.  Praed.  Quin  neque  g.  a.  Ascens.  I.  Bas.  527.  55.  80.  — 
coni.  Goeller  ad  Plauti  Trin.  p.  137.  ,7^  iusserit.  Mss.  et  edd.  vulgo.  ita 
—  nee  dente.  Msc.  nost.  Gph.  2.  Ed.  luserit.  Tres  mss.  ap.  Feam.  Ed.  Fea 
Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Dorigb.  —  j^q,,;  egregiam  lectionem  dicit)  sq. 
petathos.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Mon.  1.  {^oth.  labu.  Mein 

Gth    2.    Bentl.    2.  7.   14.    Feae  0.  a.         (..;^  ^^  ^^^.^^^  ^j^^^  ^^^^   gp,^  j    _ 

*  P"  cum  Litciliiis  (om.  est').  Msc.  Oberl.a. 

56)  Sed  male.   Mss.   nostri  Mon.  3.  Ed.   Mediol.  477. 

11* 


164 


IIOE,    SERMONUM 


Priinus  in  lumc  operis  conponere  carinina  inorem, 
Detrahere  et  pellem,  nitidus  qua  quisque  per  ora 

65  Cederet,  introrsum  tiirpis;   num  Laelius  et  qui 
Duxit  ab  oppressa  meritum  Carthagino  nonien, 
Ingenio  oft'ensi?  aut  laeso  doluere  Metello, 
Famosisque  Lupo  cooperto  versibusV  Atqui 
Primores  populi  arripnit,  populumqiie  tributini; 

70  Seilicet  uni  aeqims  virtuti  atque  eins  aniicis. 

Quin  ubi  se  a  vulgo  et  scena  in  secreta  reinorant 
Virtus  Scipiadae  et  mitis  sapientia  Laeli ; 
Nugari  cum  illo  et  discincti  ludere,  donec 
Decoqueretur  olus,  soliti.     Quidquid  sum  ego,   quamvis 

75  Infra  Lucili  censum  ingeniumque,  tarnen  me 
(Juni  magnis  vixisse  invita  fatebitur  usque 
Invidia,  et  fragili  quaerens  inlidere  dentem, 
Offendet  solido.     nisi  quid  tu,  docte  Trebati, 
Dissentis.  —  Equidem  nihil  hinc  diffindere  possum. 


63)  inhaiic  operis  —  formam  coui. 
Maikl. 

64)  quia  quisque.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (a  1.  m.)  2.  Gtg.  2.  —  per  ora 
in  — ■  Cederet.  Msc.  Gesn.  3.  Coiii. 
X.  Heins,   lefiit.  Bentl. 

05)  intrursus.  Mss.  nostri  Mun.  1. 
(iph.  2.  Glh.  2.  Grell.  M.  —  non  Lae- 
lius. Mss.  Palm.  G.  Comb.  b.  Coni. 
Cuiacius  Observv.  12,  18.  —  et  qui. 
Mss.  nostri  Dess,  1  {aut  supsc.)  2. 
Mon.  l.  Bas.  1.  Gpli.  2.  Gth.  2.  msc. 
a  in  Drd.  3.  duo  mss.  Bersm.  optt. 
ap.  Torr.  Bentl.  6.  9.  20.  Bad.  1. 
Gberl.  d  (a  1.  m.)  quatuor  jiiss.  ap. 
Feam.  Edd.  vett.  ante  Aldum  q.  sc. 
omnes,  et  Colon,  s.  a.  Asceuss.  Bas. 
555.  80.  Fabr.  Bentl.  (qui  redux.) 
sq.  Baxt.  Clin.  San.  Val.  Gesn.  Do- 
rigli.  Uberl.  Comb.  Wakef.  P'ranc.  Sivr. 
Wetz.  Azar.  Heind.  Doer.  Botli.  lahn. 
Bip.  Zell.  Pott.  Mein.  Wdm.  Bur.  — 
aut  qui.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Brl.  1.  Dess.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Gph.  1.  Mon.  2.  3.  4.  5.  Gtg.  1.  2. 
mss.  duo  ap.  Bersm.  Comb.  c.  d.  f. 
Uberl.  a.  c.  d  (a  2.  m.)  Orell.  b.  c.  S. 
Edd.  Aldinae,  Bas.  527.  Glar.  R. 
Steph.  Muret.  Veuet.  544.  53.  Lamb. 


Cruq.  Xyl.  H.  Steph.  Chab.  Bersm. 
Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Bond.  luv.  Sandb.  Phil.  Camp.  Onll. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg. 

66)  Kartagine.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
Dess.  L  KarÜuKjine.  .Msc.  nost.  Bas.  3. 
Ed.  Orell. 

68)  Famosisve.  Ed.  Cnn.  ex  ing. 
sq.  San.  Franc.  Sivr.  (probo  ut  ve- 
rum). —  atquin.  Mss.  uostri  Bas.  \. 
Brl.  1.  atque.  Msc.  Bad.  1.  atqui  is 
coni.  Markl. 

69)  tribuium.  Mss.  ap.  Lamb.  phcj.C:') 
msc.  ap.  Turneb.  Adv.  7,  IL  Ed. 
Lamb.  (qui  de  f.)  populique  tribunum. 
Msc.  uost.   Gph.    \. 

70)  amicus.  V.  lect.  ad  oram  ed. 
Torr,  adscr. 

71)  scena.  .Mss.  nostri  omnes,  edd. 
vulgo.  scaena.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
508.  512.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Ascenss.  Sivr. 
Fea  (qui  def.)  Wdm.  (v.  Harles.  Or- 
thogr.  Lat.  p.  350.  Nolten.  p.  158.)  — 
remorat.  Mss.  nostri  Dess.  2.  Gph.  1. 
msc.  ap.  Bersm.   Ed.  Xyland. 

73)  illo ,  discincti  (et  om.)  Msc. 
nost.  Gtg.   1. 

77)  fragili  cupiens.  Msc.  Feae  l,  k 


LIB.    II.    SAT.   I. 


165 


Wri'^lf,  (lodichtc  zuerst  in  der  Art  wie  diese  zu  fcrt'gcn , 

Und  zu  entkleiden  der  llnut ,  wer  prat)gend  damit  vor  den  Augen 

Wandelte,  drinnen  ein  Sehalk:  ward  Lidius  etwa,  und  jener, 

Der  sich  den  ehrenden  Namen  erwarb  vom  Falle  Kartliago's , 

iMu'ch  sein  Spotten  gekrankt?   Und  schmerzte  Metellus'  Verletzung, 

i>der  dass  schmähende  Vers'  er  auf  Lupus  schüttete?  Gleichwohl 

(u'ilT  er  mit  Tadel  das  Volk  zunflwcis'  und  die  Ersten  des  Volks  an , 

Hold  und  gewogen  der  Tugend  allein  und  den  Freunden  der  Tugend. 

Ja,   wann  fort  von  der  Bühne  des  Volkslärms  eilt'  in  die  Stille 

Scipio's  Heldengemüth  und  des  Lälius  heitere  Weisheit, 

l'llegten  mit  ihm  sie   entgiirtet  des  Spiels  und  lustiger  Kurzweil, 

Mis  gar  kochte  der  Kohl.     Was  immer  ich  gelte,  wenn  gleichwohl 

Unter  Lucilius  stehend  an   Hang  und  Gaben,  so  wird  doch, 

Dass   ich  mit  Grossen  gelebt ,  auch  ungern  .  selber  der  Neid  mir 

Stets  einräumen,  und,  sucht  er  den  Zahn  in  Vermorschtes  zu  bohren. 

Nur  auf  Gediegenes  hau'n.     Wo,  geehrter  Trebatius,  du's  nicht 

.\ndei-s  vermeinst.  — •  Nichts  weiss  ich  für  mein  Theil  dem  zu  entheben; 


6ü 


70 


75 


(a  1.  m.)  —  inlidere.  Sic  mss.  nostri 
Lips.  2.  3.  Dess.  1.  3.  Drd.  3.  Mon. 
1.  2.  4.  Gtli.  2.  —  dente.  Msc.  Feae 
1,  a  (v.  Bonfin.  not.  95). 

78)  Offendat.  Msc.  nost.  Uess.  2. 
msc.  Fcac  l.b.  Offendil.  Msc.  Ober!,  c. 
Drei).  S.  —  ni  quid.  Mss.  nostri 
Brt.  1.  Dorv.  2.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
nisi  guod  tu.  Mss.   nostri  Lips.   1.  2. 

79)  nil  hinc.  Mss.  nostri  Lips.  1.2. 
Drd.  3.  Mon.  1.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
hinc.  Mss.  nostri  ad  unum  omnes, 
ap.  Criiq.  et  Bersm.  omnes,  mss. 
optt.  ap.  Bentl.  Oberl.  a.  c.  d.  Orell. 
b.  c.  S.  p.  Edd.  plerique,  et  recentt. 
hie.  Mss.  ap.  Lamb.  1,  uu.  6.  9,  un. 
Edd.  Lamb.  C'ruq.  Xyl.  Bersm.  Torr. 
D.  Heins.  Rod.  Bond.  Dcspr.  Sandb. 
Dnrigb.  Oberl.  Heind.  Bip.  Zeil.  huic. 
Edd.  Aid.  II.  III.  Bas.  527.  Glar. 
R.  Slepli.  Muret.  C'rat.  —  diffindere. 
Mss.  nostri  Lips.  2  (supsc.)  Dess.  1 
(supsc.)  Mon.  1.  5.  Bas.  1  (a  1.  m.) 
Gig.  1.  Dorv.  2.  mss.  Pulm.  2.  6.  10. 
Lamb.  1,  un.  6.  9,  un.  Cruq.  1,  a 
(antiquiss.)  4,  un.  6.  duo  mss.  ap. 
Bersm.  ap.  Torr.  pirq.  Talb.  1.  3.  4. 
duo  mss.  ap.  \'al.  alii  ap.  Pott.  Feae 
l,b.  2,  g  (a  2.  m.)  k.  Schol.  Cruq. 


Cuiac.  Obss.  12,  18.  Edd.  Aid.  I. 
Lamb.  ( qui  expl.  et  def. )  I'ulm. 
Cruq.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Chab. 
Crat.  Bersm.  Torr,  (qui  docte  cxpl.) 
D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Zurck.  luv.  Baxt.  (qui  def.)  Sandb. 
Gesn.  Val.  Überl.  Comb.  Fea  (qui 
niultis  def.)  Doer.  Orell.  ((jui  def.) 
Bip.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg.  —  dif- 
fingere.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2  (supsc. 
vel  diffindere)  3.  Dorv.  1.  Corb. 
Dess.  3.  Mon.  3.  4.  Gph.  1.  Gtg.  2. 
Bas.  1  (a  2.  m.)  mss.  ap.  R.  Steph. 
Pulm.  3.  4.  Crnq.  1,  tres.  duo  ap. 
Bersm.  ap.  Torr.  alq.  Comb.  d.  f. 
Oberl.  c.  d.  Gesn.  2.  alii  ap.  Val. 
ap.  Feam  plrq.  Bad.  1.  Polt.  4.  7. 
11.  20.  (hell.  I).  S.  Scbol.  Porph. 
Edd.  Zar.  Mediol.  477.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  92  (Pinc.) 
94.95.98.  Loch.  Aid.  II.  III.  .Ascenss. 
Colon,  s.  a.  Glar.  R.  Steph.  Bas. 
527.  55.  80.  Muret.  Venet.  544.  53. 
Bentl.  (qui  def.)  sq.  Cun.  San.  Batt. 
Phil.  Franc.  Dorigb.  Sivr.  Wakef. 
Gesn.  Wetz.  Azar.  Heind.  Zell.  Roth, 
lahn.  Camp.  Pott.  Mein.  Bur.  Wdm. — 
defingere.  .Mss.  nostri  Drd.  2.  Bas.  3. 
Gtb.    2.     msc.    Pulm.    I.     ap.    Torr. 


166 


HÖR.    SERMONUM 


80  Scd  tarnen  ut  inonitiis  cavcas,  iic  forte  negoti 
Incutiat  tibi  quid  sanctariim  inscitia  legum : 
Si  mala  condidcrit  in  quem  quis  carmina,  ius  est 
ludiciumquc.  —  Esto,  si  quis  mala:  sed  bona  si  quis 
ludice  condiderit  laudatus  Cäesare?  si  quis 

85  Opprobriis  dignum  laceravcrit,  integer  ipscV  — 
JSolvontur  risu  tabulae;  tu  missus  abibis. 

Satira  II. 
0   F  E  L  L  U   S. 

Quae  virtus  et  quanta,  boni,  sit  vivere  parvo,  — 
Nee  meus  hie  sermo  est,  sed  quae  praecepit  Ofellus 
Ru^sticus ,  abnormis  sapiens  crassaque  Minerva  — 
Discite,  non  inter  lances  mensasque  nitentis, 


alq.  Ed.  Mediol.  486.  —  diffidere. 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Drd.  1.  Ment. 
Dess.  1  (a  1.  m.)  msc.  1.  in  Drd.  3. 
mss.  ap.  Torr,  et  Feam  alq.  alii  ap. 
Val.  Pott.  12.  17.  Orell.  c.  M.  Var. 
lect.  ap.  Porph.  nihil  huic  diffidere 
coni.  Laiidin.  iiihil  Ms  diffidere  coui. 
Bentl.  —  diffundere.  Mss.  nostri 
Mon.2.  Gpli.  2.  v.  lect.  ap.  Torr.  — 
defindere.  Msc.  Criiq.  2,  diffigere.  v. 
lect.  ap.  Bentl.  —  defringere.  Msc. 
Cruq.  7.  prob.  Wieland.  Ed.  Zeun.  — 
possirn.   Edd.   Ascens.   III.  IV. 

80)  u(  caveas  monilus.  Ed.  Venet. 
509.  id  moiiitiis  caveas.  Msc.  Cruq.  7. 

82)  Si  male.  Msc.  nost.  Mon.4.  — 
eotididerint.  Msc.  nost.  Mon.  5.  con- 
dideris.  Msc.  nost.  Drd.  4.  Coni. 
Glar.  in  notis.  condideris  in  quem- 
quam.  Ed.  Mediol.  477.  condiderit  in 
quemquum.  Edd.  Zar.  Mediol.  486. 
508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 
83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Co- 
lon, s.  a.   Ascenss. 

84)  laudatus  Caesare.  Mss.  nostri 
Dess.  1.  Drd.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1. 
Cruq.  1,  duo.  6.  7.  un.  ap.  ßersni. 
Bentl.  9  (a  1.  m.)  quinque  mss.  ap. 
Val.  novem  ap.  Pott.  Prob.  Cruq. 
Ed.  Bentl.  (qui  vindic. )  sq.  Cun. 
San.  Sandb.  Phil.  Franc.  Sivr.  Comb. 
Gesn.  Oberl.  Wetz.  Wakef.  Azar. 
Heind.  Both.  üoer.  Mein.  Orell.  lahn. 


ed.  II.  Bip.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  Krg.  laudatur  Caesare.  Ceteri 
mss.  et  edd.  laudetur.  Msc.  Feae  1,  i. 

85)  Opprohriis  (^obpi-ubriis).  Mss. 
et  edd.  vulgo.  Opprobrio.  Msc.  nost. 
Morell.  mss.  Lamb.  7.  8,  un.  Ed. 
Mediol.  486.  opprobrii,  opprobrium. 
Mss.  ap.  Cruq.  —  dignis.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  — ■  laceraverit.  Msc.  nost. 
Brl.  1  (supsc.)  mss.  Lamb.  1,  un.  3. 
et  quidam  alii,  msc.  Feae  l,k.  Pott. 
10.  V.  lect.  ap.  Acron.  Prob.  Lamb. 
Wieland.  Edd.  D.  Heins.  Despr.  luv. 
Burm.  Bentl.  (qui  multis  def.)  Wa- 
kef. Wetz.  ( qui  tarnen  improbat ) 
Heind.  Wüstem.  Zell.  Camp,  latrave- 
rit.  Ceteri  mss.  et  edd.  (quam  lect. 
def.  Wetz.   Fea.  Orell.) 

86)  Solventur  —  abibis.  Haec  vb. 
male  tribuuut  Horatio  Dacer.  Sau. 
Franc.  Phil.  Sivr.  Camp.  —  lisw/i. 
Msc.  nost.  Drd.  3. —  timi  7nissus.  Msc. 
Feae 6, a.  tabulae:  dinnssiis.  Msc. nost. 
Drd.  4. 

Satira  II. 
1)  boni.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Brl.  1.  Saut,  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1. 
2.  4.  Mon.  1.  2.  4.  5.  Brn.  h.  Gth.  2. 
mss.  Lamb.  1,  tres.  3.  6.  sex  mss. 
ap.  Pulm.  ap.  Cruq.  omnes.  prae- 
ter 2.  quatuor  ap.  Bersm.  ap.  Torr, 
omnes,  praeter  unum,  ap.  Feam  mss, 
alq.    Orell.    b.    c.   S.    Edd.  Aid.   III. 


LIB.    II.    SAT.    I.   II. 


167 


Denuoch,  gewarnt,  iiimrii  wolil  dich  in  Acht,  dass  uhch;  Handel  HO 

Nicht  etwa  dir  erreg'  Unkniide  geheiligter  Satzung! 

Denn  wer  hose  Gedicht'  auf  Jemand  fertigte,   dem  droht 

Urlhel  und  Recht.  —  Wenn  bosc ,  ja  wolil ;  wenn  gute  jedoch  wer 

Fertigte,  selber  von  Cäsar  belobt  als  Richtendem:  wenn  wer 

Den,  der  Rüge  verdient,  durchgeisseltc,  selber  unsträflich?  —  Hj 

Nun.    dann  lässt  man  das  Stimmen  und  lacht;   frei   ziehst  du  von  daunen. 

Zweite  Sath'e. 
Ländliche   Genügsamkeit. 

Welche,  wie  gross,  ihr  Guten,  die  Kunst  sei,  leben  von  Kleinem: 
(Nicht  sind's  Worte  von  mir;  nein,  Lehren  Ofellus  des  Landmanns, 
Der  nicht  schulcngelehrt ,  so  ein  Weiser  des  gröberen  Schlags  ist) 
Dieses  veraehmt;  doch  nicht  bei  bünkenden  Tischen  und  Schüsseln, 


(qui  restit.)  Bas.  527.  31.  Lamb. 
hinc  edd.  vulgo.  —  bonis.  Mss.  no- 
slri  Lips.  3.  Ürd.  3.  Mou.  3.  Gph.  1. 
Bas.  1.  3.  Bin.  i.  Gtg.  1.  2.  msc. 
Crnq.  2.  un.  ap.  Torr,  tres  ap.  Talb. 
diiodecim  ap.  \'al.  Bad.  1.  quatuor- 
decim  ap.  Feam.  Sihol.  Acr.  Edd. 
vett.  ante  Aid.  III.  oniiies,  et  Ascenss. 
Glar.  R.  Stepb.  Muret.  Bas.  555.80. 
prob.  Marcil.  revoc.  etdef.  Fea. — bono. 
Mss.  Oberl.  a  (a  2.  m.)  c  (a  1.  m.) 
— parco.  Msc.  nost.  Gph.  2  («  supsc.) 
2)  senno ,  sed  (om.  est).  Ed.  Do- 
righ.  —  sed  qiiae.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Brl.  1.  Mon.  2.  Bru.  h.  i.  Gth.  2. 
mss.  tres  ap.  Torr,  quinque  ap.  V'al. 
mss.  ap.  Comb,  omnes  praeter  f. 
duo  ap.  Feam,  alii  ap.  Fott.  Bad.  1. 
ap.  Orell.  omnes.  Edd.  Bentl.  (quL 
iiidux.  et  def.)  sq.  Baxt.  Cun.  San. 
Sandb.  Franc.  Sivr.  Gesn.  Dorigh. 
Oberl.  Comb.  Waket.  Wetz.  Azar. 
Fea.  labn.  Doer.  Pott.  Bip.  Mein. 
Orell.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  sed 
quem.  Mss.  nostri  Lips.  1.  3.  Dorv. 
I.  2.  Corb.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2. 
3.  4.  Mon.  1.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3. 
Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2.  mss.  Pott.  9. 
17.  20.  23.  Edd.  ante  Bentl.  quos 
vidi,  omnes,  et  Plül.  Balt.  Val. 
Heind.  Both.  Camp.  Zell.  Bur.  Dtz. 
Dlb.  —  Offellus.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Mon.    1.    Grell,   M    (et   post.   v.   53. 


112.  133).  Ofella  coni.  Bentl.  prae- 
eunte  Torrent.  Ed.  Orell.  ex  msc.  S 
[a  supsc.)  sq. Weber  in  Sat.Germ.  conv. 
et  post.  V.  53.  112.  133.  Ofellus.  Mss. 
omnes.  Schol  Acr.  Porph.  Crnq.  Edd. 
rel.   omnes. 

3)  abnorniis.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  2.  m.)  2  (a  2.  m.  )  3  (a  1.  ni. 
s  supsc.)  Dess.  1  (sed  s  eras.)  2.  3. 
Drd.  2.  4.  msc.  a  in  Drd.  3.  Mon. 
1.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Brn.  b. 
Gth.  2.  mss.  Pulm.  2.  3.  lO.  quin- 
que mss.  ap.  Lamb.  ap.  Cruq.  et 
Torr.  plrq.  tres  ap.  Bersm.  al.  ap. 
Val.  Talb.  1.  Bad.  1.  Schol.  Acr. 
Edd.  Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79. 
Aid.  1.  Lamb.  hinc  vulgo.  —  ab- 
normi  (s  in  fine  sequenti  s  absumtum). 
Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  ni.)  2  (a 
1.  m.)  3  (a  2.  m.)  Brl.  1.  Dorv.  1. 
Drd.  1.  3.  Mon.  2.  3.  Brn.  i.  mss. 
Pulm.  1.  3.  6.  ap.  Lamb.  alq.  Cruq. 
1,  tres.  un.  ap.  Fabr.  un.  ap.  Bersm. 
quatuor  ap.  i'orr.  Bentl.  2.  13.  et 
tres  alii.  Talb.  4.  qnatuordecim  ap. 
Val.  Orell.  b.  c.  M.  Edd.  Fabr.  Val.  — 
anörrnis.  Edd.  vett.  Flor.  482.  Venet. 
483.  80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  553. 
Med.  508.  512.  Loch.  Aid.  II.  III. 
Ascenss.  Bas.  527.  55.  (tlar.  R.  Stepb. 
Muret.  Rodeil.  —  anormi.  Msc.  nost. 
Ment.  mss.  R.   Stepb. 

4)  non  lances  inier.    Ed.  Cun.   ex 


168 


HOK.   SERMONUM 


5  Cum  stupct  insanis  acies  fulgoribus,  et  cum 
Adc'linis  falsis  animus  meliora  recusat; 
Vci'um  hie  inpransi  meeum   disquiritc.     Cur  hocV 
Dicam,  si  potero. 

Male  verum  examinat  omnis 
Corruptus  iudex.     Leporem  sectatus ,  equove 

10  Lassus  ab  indomito,  vel  —  si  Romana  fatigat 
Militia  adsuetum  graecari  ■ —  seu  pila  velox, 
Molliter  austerum  studio  fallente  laborem, 
Seu  te  discus  agit,  pete  cedentem  aera  disco: 
Cum  labor  extuderit  fastidia,  siccus,  inanis 

15  Sporne  cibum  vilem ;  nisi  Hymettia  mella  Falcrno 
Ne  biberis  diluta;  foris  est  promus,  et  atrum 
Defendens  piscis  hiemat  mare:  cum  sale  panis 
Latrantem  stomacbum  bene  leniet.     Unde  putas  aut 
Qui  partum?   Non  in  caro  nidore  voluptas 

20  Summa,  sed  in  te  ipso  est.     Tu  pulmentaria  quaere 
Sudando ;  pinguem  vitiis  albumque  ncque  ostrea/ 
Nee  scarus  aut  poterit  peregrina  iuvare  lagois. 


ing.    —   7ion  i?i(er  incnsas  lanccsque. 
Msc.  nost.   Gph.  1. 

5)  Dum  stupet.  Msc.  un.  ap.  Bcrsm. 
Feae  2,  k. 

6)  AdcUnis  s.  accHnis.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5. 
Bas.  1.  Gph.  2.  Brn.  h.  mss.  ap. 
Piilm.  etLamb.  omnes,  un.  ap.  Fahr, 
tres  ap.  Bersm.  ap.  Torr,  omnes 
praeter  umim,  Bad.  1.  Ed.  Lamb. 
(qui  restit.)  et  posl  eum  vulgo.  — 
Adclivis  s.  acclivis.  Mss.  nostri  Gph.  1. 
Bas.  3.  Gtg.  l.  2.  Gth.  2.  msc.  un. 
ap.  Bersm.  Comb.  f.  Scliol.  Acr. 
Edd.  vctt.  ante  Lamb.  omnes,  et 
Bas.  555.  80.  Muret.  Cliab.  Bersm. 
Wetz.  Acclivus.  Ed.  Loch.  AdcUnus. 
Msc.  un.  ap.  Torr.  Ed.  Cnn.  sq.  San. 
Phil.  Franc.  VaL  Sivr.  Dorigh.  — 
recuset.  Msc.   laeck.  \. 

7)  inpransi.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2. 
3.  4.  5.  Bas.  1.  Gph.  2.  Gth.  2.  — 
Ferum  haec  inpr.  Msc.  nost.  Mon.  1. 


f^erimi  hoc  inpr.  Msc.  nost.  Dess.  l. 
un.  ap.  Bersm.  Verum  iinpransi  (om. 
kic).  Edd.  MedioL  486.  Aid.  L  — 
cur  haec'f  Ed.  Loch,  cur  non?  Msc. 
ap.  Bersm. 

9)  cquoqiie.  Msc.   Urell.  c. 

10)  Lapsus.  Ed.  Venet.  483.  Aid.  L 
Cassus.  Msc.  nost.  Dorv.  2.  —  vel 
si  — •  graecari.  Laudat  Eutvches  ap. 
Putsch,  p.  217L  (ed.  Lindem.  T.  1. 
p.    178)   qui  leg.  faligel. 

13)  agit.  Mss.  et  edd.  vulgo.  agel. 
Mss.  nostri  Dess.  1.2.  Mon.l.  (;pli.2. 
Bas.  3.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1.  2. 
duo  ap.  Bersm.  tres  ap.  Feam.  uit. 
Msc.  nost.  Dess.  3.  un.  ap.  Bersm.  — 
cedente.  Msc.  nost.  Mon.  1.  —  aera 
discum.  Msc.  nost.  Bas.   1. 

14)  extuderit.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
3.  Dorv.  1.  Corb.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.  3. 
Mon.  1.2.  3  {-pulerit  supsc.)  5.  (iph.  2. 
Bas.  3.  Brn.  h.  Gtg.  1.  msc.  Bad.  1. 
duodecim  mss.  ap.  Feam,  Orell.  b 
(a  1.  m.)  c.  S.  p.  Schol.  Acr.  Edd. 
vulgo.  —  extulerit.  Mss.  nostri  Brl.  1. 


LIB.    II.    SAT.    II. 


101» 


Wann  unsinni}?cn  ("ilanz  ou'r  Aiig'  niislauiiot ,  und  einmal  5 

Hin  zum  Falschen  jz;c\vandt  das  Geniiitli  lloilsameros  altweisl : 
Nein,    lasst  nüchternen  Magens  des  Uaths  uns  pflegen.     Waiiiin  diess? 
Lasst,   wie  ich  kann,  mich's  sagen. 

Es  prüft  ungründlich  die  Walirlieit 
Jeder  befangene  Richter.     Erschöpft  vom  Jagen  des  Hasen 
Oder  vom  störrischen  Hoss  —  und  greift  dich  die  Römische  Zucht  an,         10 
Weil  du  der  Griechischen  Spiele  gewohnt  bist ;  magst  du   am   raschen 
Rall  dich  erfreun,  wenn  das  Herbe  der  Müh  sanft  schwindet  im  EilVr, 
Oder  am  Discus  erfrenn:  wohl,  treib'  in  die  Lüfte  den  Discus! 
Hat  Mühsal  dir  den  Ekel  verscheucht,  dann  hungernd  und  dürstend 
Scheue  mir  Hausmannskost;  mit  Hymettischem  Honig  versetzt  nur  15 

Wolle  Falemer  zum  Trank;  aus  ist  dein  SchafTner,  und  dunkel 
Woget ,   die  Fische  beschirmend ,  das  Meer :  0 .  Salz  zu  dem  Rrod  wird 
Gut  dir  den  bellenden  Magen  besänftigen.     Wie  und  woher  diess. 
Meinest  du,  kommt?  Nicht  liegt  in  dem  köstlichen  Dufte  die  höchste 
Labsal,  nein,  in  dir  selbst.     Du  verdiene  mit  Schweiss  dir  die  Deikosl!        20 
Wer  vom  Schlemmen  erblasst  und  geschwellt  ist,  weder   die  Auster 
Labt  den,  weder  der  Springer,  noch  Auslandswaarc ,  das  Scluieehuhn. 


üorv.  2.  Dess.  3  (^abst.  supsc.)  Drd. 
1.  4.  Mou.  4.  Bas.  1.  Bin.  i.  Gtg.  2. 
mss.  ap.  Torr,  fere  omnes,  Bcntl. 
C.  8.  9.  10.  Comb.  b.  f.  Ücsn.  3. 
alii  mss.  ap.  Feam ,  Orcll.  b  (corr.) 
Edd.  Aid.  l.  II.  Argcnt.  514.  Bas. 
527.  31.  —  ahstulerit.  Msc.  Gph.  1. 
Dess.  3  (supsc.)  Cominoda  Icctio.  — 
exinderit.  .Nlsc.  nost.  Mon.  3  (supsc.) 
mss.  Beul!.  16,  a.  b.  VA.  Bcnll.  (qui 
def.) 

15)  vilem:  nisi.  Mss.  nostri  fere 
omnes.  Edd.  Aid.  I.  II.  III.  hinc 
vuigo.  vilem  et  nisi.  Msc.  nost.  Gtg.  2. 
msc.  Feac  2,  a.  Edd.  velt.  sacc.  XV. 
quos  vidi,  omues,  et  Ascenss.  Co-* 
Ion.  s.  a.  Mediol.  .508.  512.  —  Hy- 
metia  s.  Himelia.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.  Dess.  1.  Drd.  1.  3.  Mon.  2. 
3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Brn.  i.  Gig.  1.2. 
Edd.  vetl.  Flor.  482.  Venel.  483. 
80.  92    al.  (sed  Gr.  'T\k^xx6q). 

16)  A'ec  hiheris.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Bas.  1.  —  deluta.  Mss.  nostri  Mon.  5. 
Bas.  3.  msc.  Orell.  S.  — foras.  V.A. 
Francis. 


IS)  putas  cl.  Edil.  hivcnc.  Batt. 
Camp. 

19)  non  est  caro.  Msc.  nost.  Brn.  i. 
fion  est  in  caro.  Msc.  nost.  (jpli.  l. 
non  in  carnis  sudore.  Msc.  nost.  lirn.  h. 
caro  non  in  nidore.  Ed.  Cnu.  ex  iiig. 

20)  quaeres.  Msc.  nost.  Gph.  1. — 
neque  ostrea.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(a  2.  m.)  3.  Dorv.  1.  2.  BrI.  1. 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.4.  Mon. 
2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  (ipli.  I.  2. 
Im.  h.  i.  Gtg.  1.  2.  mss.  I'ulm. 
omnes,  (luatuor  ap.  Bcrsm.  mss.  ap. 
Bcntl.  Bad.  1.  Porpli.  msc.  nost. 
Edd.  vetl.  ante  Aldnm ,  qnos  vidi, 
omnes,  Ascenss.  et  post  Hcntl.  (qui 
revoc.)  recentt.  fere  omnes.  —  nee 
ostrea.  Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  m.) 
2.  Mon.  1.  (ith.  2.  mss.  Comb.  b.  d. 
quatuor  mss.  ap.  Feam.  Edd.  Aldi- 
nae  ,  et  post  omnes  ante  Bentl.,  tum 
I'Iiii.    Halt.  Sandb.  Camp. 

22)  scaurus  (vitiose).  Mss.  nostri 
Drd.  3.  Gpb.  2.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 
net.  483.  86.  Loch.  Colon,  s.  a. 


170 


HOK.    SERMONUM 


Vix  tarnen  cripiam,  posito  pavonc,  velis  quin 
Hoc  potius  quam  gallina  tergere  palatum, 

•2,')  Corruptus  vanis  rerum ;  quia  veneat  auro 
Kara  avis  et  picta  panclat  spectacula  cauda: 
Tamquam  ad  rem  attineat  quicquam.     niim  vesceris  ista 
Quam  laudas,  pluma?  cocto  num  adest  honor  idcmV 
Carne  tarnen  quamvis  distat  nihil,  liac  magis  illa. 

30  Inparibus  formis  deceptura  te  patet.     esto. 

Unde  datum  sentis,  lupus  hie  Tiberinus,  an  alto 

Captus  hiet?  pontisne  iuter  iactatus,  an  amnis 

Ostia  sub  Tusci?  laudas;  insane,  trilibrem 

]\[ullum,  in  singula  quem  minuas   puhnenta   necesse  est. 

35  üucit  te  species,  video:  quo  pertinet  ergo 
Proceros  odisse  lupos?  quia  scilicct  illis 
Maiorem  natura  modum  dedit,  his  breve  pondus. 
leiunus  raro  stomachus  volgaria  temnit. 


23)  yiw  tandem.  Mss.  Cruq.  1, 
duo.  Überl.  c.   prob.  Torr.  —  posito 

—  tergere  palattim.  Cit.  Priscian. 
9,  9.  p.  465.  Kr. 

24)  turgere.  Msc.  nost.  Drei.  3. 
Feae  2,  k.  7,  b. 

25)  Correptus.    Msc.    nost.    Bni.  i. 

—  variis  rerum.  Msc.  nost.  Drei.  2  — 
venerat.   Msc.  nost.  Dess.  3. 

26)  pandit.  Msc.  Feae  9,  a. 

27)  Tanqiiam  id  rem  coni.  Praed. 

—  aüingat.  Msc.  Gesn.  2,  a.  perti- 
neat.  Mss,  nostri  Lips.  1.  Mon.  3.  4. 
Gth.  2.  msc.  Bad.  1  (a  1.  m.)  — 
quicquid.  Msc.  nost.  Gph.  1.  —  7iunc 
vesceris.  Msc.  nost.  Dess.  1.  msc. 
ap.  Bersm.  non  vesceHs.  Mss.  nostri 
Drd.  4.  Gpli.  1.  Gtg.  1.  Brn.  i.  mss. 
Comb.  b.   d. 

28)  Qua  laudas.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  492  (Pinc.)  —  cocto  mim  ad- 
est honor.  Mss.  et  edd.  vulgo.  cocto 
non  adest  honor.  Msc.  nost.  Gtg.  1. 
cocto  nee  adest.  Msc.  Bentl.  lü  et 
alter.  Talb.  1.  tres  ap.  Feam.  Ed. 
Aid.  I.  cocto  num  esth.  Msc.  Bentl.  13. 
coctone  num  adest  h.  Ed.  Gryph. 
coctove  num  adest  h.  Edd.  Aid.  II. 
Bas.  527.  555.  Glar.  R.  Steph.  Venet. 
544.  53.  D.  Heins.  Bond.  Tart.  Despr. 
Zurck.    Burm.    luv.     Franc.    Dorigh. 


Camp,  cocto  vel  adest  honor.  Ed.  Mc- 
diol.  477.  cocton  et  adest  honor  coni. 
Clin,  coctone  etiam  est  honor  coni. 
Bentl.  coctoque  num  {^que  a  rec.  m. 
supsc.)  Msc.  Brn.  c.  —  color  idem. 
Mss.  nostri  Gth.  2.  msc.  1.  in  Drd.  3. 
msc.  Cruq.  1,  un.  Pulm.  1.  2.  3. 
duo  ap.  Torr.  Comb.  f.  Talb.  11. 
Ed.  Aid.  I. 

29)  Carni'  tarnen  coni.  Marcit.  quam 
vis  (seiunctim).  Msc.  nost.  Lips.  1. 
Ed,  et  expl.  Xyland.  et  Wüstem, 
quamvis  distat.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
quamvis  distet.  Msc.  nost.  Mon.  1, 
Edd.  Ascenss.  —  nihil  hac  inagis  illa. 
Mss.  nostri  Lips.  2.  3.  Dess.  3.  Drd.  2. 
3.  4.  Mon.  2.  3.  4.  Gph.  1.  2,  Gtg.  1. 
Brn.  h.  i.  Scliol.  Acr.  Edd.  plrq. 
Venet.  483.  86.  92  (Pinc.)  544.  53. 
Loch.  Aid.  III.  Bas.  527.  55.  80. 
'Glar,  R.  Steph.  Mur.  Xyl.  Fabr. 
Lamb.  (q.  v.)  Cruq.  H.  Steph.  Chab. 
Bersm.  Torr.  Rod.  Dacer.  Despr. 
Bond.  Baxt.  Burm.  Bentl.  Sandb. 
Gesn.  Wakef.  Wetz.  Azar.  Doer. 
Both.  Pott.  Heind.  Bip.  Zell.  —  inl 
hac  magis  illa.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(cum  gl.  ,,sc.  gaudes  vesci")  Brl.  1. 
Dess.  1.2.  Mon.  1.5  (cum  gl.  „quam 
gallinae  vesceris")  Gtg.  2.  Bas.  3. 
Brn.  i.    msc.   ap.  Bersm.    Edd.  Me- 


LIB.    II.    SAT.    II.  171 

Dennoch  erlan-:!'  irh  es  kaum,  dass  niclil  am  gelji-alenen  Plau  du 
Lieber  den  leckeren  (iaum  dir  kitzeltest ,  wie  an  der  Henne. 
So  hat  nichtiger  Schein  dich  bethört,  weil  Gold  fiir  den  seltnen  2J 

Vogel   man  zahlt,  und  bunt  sein  Schweif  vor  dem  Auge  sich  auts(Meizt ; 
Als  ob  dieses  zum  Wesen  gehörete!    Speisest  du  etwa. 
Was  du  dir  rühmst,  das  Gefieder,  und  bleibt  sein  Schmuck  dem  Gesottnen? 
Dennoch,   wiewohl  nichts  besser  das  Fleisch,  diess  lieber  denn  jenes! 
Nur  ungleiche  Gestalt  führt  irre  dich,  sieht  man.     Ks  sei  drum!  30 

Sage ,  woran  du  gewahrst ,  ob  im  Meer  man  den  klafl'cnden  Seewolf 
Oder  im  Tiberis  fing?  Ob  zwischen  den  Brücken  er  nmtrieb. 
Ob  an  des  Tuskischen  Stroms  Ausfluss?  Dreipfündigen  Bolhbart 
Preisest  du  Tlior,  und  musst  ihn  in  einzelne  Theile  zerstückeln! 
Hier  zieht,  seh  ich,  die  Grösse  dich  an.     Was  also  bedeutet's,  35 

Seewolfsgrösse  zu  hassen?  Je  nun,  weil  diesen,  vermutlr  ich. 
Reicheres  Maass  die  Natur,  doch  den  crsteren  kleines  Gewicht  gab. 
Altagsdinge  verschmäht  ein  selten  ernüchterter  Magen! 

diel.  477.  80.   Flor.  482.  Venet.  478.  edd.  vulgo.  pon^jwe.  Msc.nost.  Moii.  1. 

79.  94.  95.  98.  Aid.  I.   Colon,  s.  a.  pontesve.  Msc.  Feae  7,  b. 

Ascens.  I.  et  lahn.   Mein.  Grell.  Dtz.  3."^)  Hostia.  Mss.  nostri  alq.    Edd. 

Dib.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  nihil  haec  velt.    phq.     ante   Lamb.    —    laudes. 

;//fl^isi7/fl.  Land.  Chab.  Kdd.  D.Heins.  Ed.   Aid.  I. 

luv.    Batt.    nil  haec  niagis   illa.    .Msc.  34)    Mubon.    Msc    nost.    Brn.    i. 

nost.  Bas.   1.  Feae  1,  a.  c.  7,  a.    Ed.  Edd.     Mediol.    486.    Aldinae,    Giar. 

Fea  (qui  def. ,  et  Mitsch.   Rac.  Ven.  Mur.    Veu.    .553.     H.    Steph.     Chab. 

Fase.  I.)    nihil  hac  (listet  magis  illa.  Burm. 

Msc.    Feae  2,  g.    nil  hie   mafjis  illa.  35)  lyMirf/Je/iwe^.  Mss.  riostriLlps. 3. 

Ed.    Cun.    ex  coni.    nihil    hac    magis  Brl.    1.    Dorv.    2.    Ment.    Drd.    1.  2. 

illa,  et.    Ed.  San.  ex  coni.  sq.  Phil.  Bas.   1.  Sex  mss.  ap.   \al.  Grell,  b. 

Franc.   Dorigh.    nihil  haec  magis   Uli.  Kdd.   Aid.  I.  II.  R.  Steph.  quod  per- 

Ed.  Val.    ex    coni.    (qui  post    v.  24  tinet.    Mss.   Grell,  p.   M.   v.   lect.  ap. 

ponit  hunc  v.)  illam.  Mss.  Grell,  c.  S.  Feam. 

nihil  haec ,  magis  Ulain  tc  pelere ,  esto.  38)    leiunus  raru   stomachus.  .Mss. 

Msc.  nost.  Gth.  2.  pe/ere.  Mss.  Grell,  b  nostri    onines,    praeter   unum,    mss. 

(a  1.  m.)    c  (a  1.  m.)    S  (a  1.  m.)  Lamb.  1,  tres.  3.  6.  7.  9,  un.  mss. 

peteret.   Msc.  nost.  Dorv.  I.  nil,  hac  ap.   l'ulm.  Criiq.  Torr.  Talb.   ßersm. 

magis  illam  —  te  petere,  esto.  Corr.  Bad.    et    Feam    omnes.    Schol.    Acr. 

Torrent.    e    mss.    alq.    nihil  hac  avis  Porpb.  Edd.  vulgo.    leiunus  rare  st. 

illa   coni.    Heind.     \  arias    liuius    loci  V.    lect.    ap.    Acron.    qui     iniprobat 

interpretaliones  vid.  in  Conim.  (,,Alii  rare  legunt,  cum  in  »isu  ha- 

30)  Inparibus.  Sic  mss.  nosiri  Lips.  beamus  raro'-').  Ed.  Baxt.  sq.  Gberl. 
I.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  2.  Drd.  1.  3.  leiunus  rari  st.  Schol.  Acron,  ex 
Mon.    1.  2.  4.   Bas.  1.   Gph.  2.  coni.   ut  videtur  („rflrn  magis  lego") 

31)  C'nde  ratum  coni.  N.  Heins,  prob.  Heind.  Ed.  Both.  leiunus  sto- 
ap.  Bentl.  (qui  refut.)  —  in  aCto.  machus  raro.  .Msc.  nost.  Brn.  i.  Edd. 
Mss.  Grell,  b.  p.  Edd.  Crato.  Bond.  Aldiiiac,  luut.  503.  Bas.  527.  Glar. 
Wetz.  R.  Steph.  .Mur.  Ven.  5.53.   II.  Steph. 

32)  pontesne  s.  pontisne.    Mss.    et    Rod.  Dacer.  Zurck.   Phil.    Hunc  ver- 


172 


HÖR.    SERMONUM 


Porrectum  magno  magnum  spectare  catino 
40  Vcllcin,  ait  Harpyiis  gula  digna  rapacibus.     At  vos 
Pracscntcs  Austri  coquite  liorum  obsonia!  quainquam 
Putet  aper  rliombusque  recens,  mala  copia  quando 
AegTum  sollicitat  stomachum,  cum  rapula  plenus 
Atque  acidas  mavolt  inulas.     Necdum  omiiis  abacta  est 
4j  Paiiperies  epulis  regum:  nam  vilibus  ovis 

Nigrisque  est  oleis  hodie  locus.     Haud  ita  pridem 
Galloni  praeconis  erat  acipensere  mensa 
Infamis:  quid?  tunc  rhombos  mimis  aequora  alebantV 
Tutus  erat  rliombus,  tutoque  ciconia  nido, 
äO  Donec  vos  auctor  docuit  praetorius.     Ergo 
Si  quis  nunc  mergos  suavis  edixerit  assos, 
Parebit  pravi  docilis  Romana  iuventus. 
Sordidus  a  tenui  victu  distabit,  Ofello 


siim  Beiitl.  ad  Artem  poct.  v.  337  su- 
spcctum  liabet  ut  spurium,  quare  Sa- 
uad.  Ball.  Val.  Sivr.  Franc.  Camp, 
eicccrunt;  Zeun.  et  Wetz,  uncis  iu- 
clus. 

39)  Porrecto.  Ed.  Loch.  Porreclum 
in  magno.  Mss.  uostri  Brl.  1.  Dess.  2. 
mss.  ap.  R.  Stcph.  un.  ap.  Bersm. 
un.  ap.  Fcam.  Edd.  Bersm.  Chab.  — 
magno  nmUum.  Msc.  nost.  Dorv.  1. 
ap.  Orell.  msc.  S.  supsc.  vel  niuUiim. 

40)  Felle  ait.  Msc.  nostri  Mon.  3. 
Bas.  3.  Feilem  ais  coni.  N.  Heins, 
ap.   Bentl.   (qui  refut.) 

41).  ohtionia.  Sic  mss.  nostri  fere 
omnes.  Edd.  pirq.  opsonia  aiü  (v. 
ad  I.  Sat.  2,9).  —  Praesentes  Afri. 
Ed.  I">origli.  —  quamqnam.  Mss.  no- 
stri plerique,  Lips.  1.2.3.  Dorv.  2. 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  1. 
2.  3.  4.  5.  Gph.  1.  2.  Bas.  1.  3. 
Brn.  i.  h.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss. 
Pulm.  1.  2.  4.  10.  quataor  ap.  Bersm. 
decem  ap.  Val.  Oberl.  a.  c.  d.  Comb, 
c.  d.  f.  Gesn.  3.  Edd.  vett.  ante  Al- 
dum,  q.  sc.  omnes,  et  Ascenss.  Lamb. 
Cruq.  Bersm.  Bond.  Despr.  Bentl. 
Cun.  San.  Batt.  Franc.  Sandb.  Sivr. 
Val.  Dorigh.  Azar.  Fea.  Heind,  Botb. 
Zell.  lahn.  Camp.  Orell.  Mein.  Dtz. 
Dlb.  Schni.  Wdm.  Krg.  — -  quamvis. 
Mss.   nostri  Brl.   1.  Dorv.   1.  Drd.  1. 


mss.  Pulm.  3.  6.  al.  ap.  Val.  Bad.  1. 
Orell.  p.  Edd.  Aldinae,  Bas.  527. 
55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Mar.  Venet. 
553.  Pulm.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph. 
Chab.  Torr.  D.  Heins.  Bod.  Dacer. 
Tart.  Zurck.  luv.  Burm.  Baxt.  Gesn. 
Phil.  Oberl.  Comb.  Wakef.  Wetz. 
Pott.  Bip.  Bur. 

42)  rhombusqne.  Sic  mss.  et  edd. 
vulgo  recte.  rombiis,  rumbus ,  rhum- 
biis  aberratt.  in  mss.  et  edd.  vett. 
hie  et  alibi.  —  male  copia.  Mss.  no- 
stri Lips.  L  2.  3.  Dess.  1.  Mon.  1. 
2.  5.  mss.   Orell.  c.  M.    Coni.  Doer. 

43)  slomachum  et  cum.  Msc.  nost. 
(ipli.  2.  slomachum ;  quin  rapula  coni. 
Praed. 

44)  abiecta.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
abacta  est.  Msc.  Feac  2 ,  i  (proba- 
mus.    cf.   Bentl.   ad  II,  Sat.  3,   139). 

46)  nigins  est  oleis  (om.  que).  Mss. 
nostri  Mon.  1.  Drd.  4.  msc.  ap. 
Bersm. 

47)  Gallonis.  Mss.  nostri  Drd.  2. 
Brn.  i.  mss.  Pulm.  4.  f).  ap.  Lamb. 
alq.  Ed.  Crato.  Praeconis  Galloni. 
Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  —  Gal- 
loni praetoris.  Ed.  San.  ex  ing.  sq. 
Phil.   Dorigh. 

48)  qtdd  tum  rhombos.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  quid  tunc  i'hombos.  Mss.  no- 
stri   Dess.    2.    Drd.    3.    Mon.    1.    2. 


^m 


LIB.   II.    SAT.  ir. 


173 


»Gross  auf  miirlitigem  npckon,  ein  l'niclilslürk  ,  müclif  ich  iliii  anschnun !  « 
Spricht   er.    ein  S(hhiii(l,    llariiyen  an  Uaubgier   gleichend.     Herbei  l<oniinl  40 
Gütige  Süd',  und  l<ochel  die  ßeikost  Solchen !  Und  gleichwohl 
Widert,  so  iJnttc  wie  Kher,  oh  frisch  auch,  wann  der  erkrankte 
Magen  von   ühelcr  Fülle  ge(|uält,  nach   beizcndeni  Alant, 
Salt  wie  er  ist ,  und   iiadicscu  verlangt.      .Mehl  gänzlich  verbannt  ist 
Schon  von  den  für.stlidicn  Tafeln  die  Armuth.      Eiern,  so  wohlfeil,  45 

Schwarzen  Oliven   gewährt  man  noch   jetzt  Uauni.     War  es  doch  unlängst, 
Dass  Gallonius'  Tafel,  des  Herolds,  wegen  des  Störes 
Kam  in  Verruf.     Wie,   nährte  das  Meer  da  weniger  Butten? 
Sicher  noch  war  Meerlmtf,  und  der  Storch  noch  sicher  im  Neste, 
Bis  euch  regelnd  der  »Prälor  in  Hoffnung«  witzigte.     Dennoch  50 

Falls  ein  solcher  verfügt ,  wohl  schmeck'  ein  gebratener  Taucher, 
Willig  gehorcht,  für  Schlechtes  gelehrig,  die  Hämische  Jugend. 

Filzige  Kost  steht  fern  von  der  massigen  Kost,  nach  Ofellus' 


(iph.  1.  Gig.  1.  Bru.  h.  niss.  Überl. 

a.  c.  d.  Bad.!,   tres  ap.  Feani,  Üvell. 

b.  c.  S.  Edd.  Üiell.  sq.  Ütz.  Ulb. 
quid  num  rhumbos.  Msc.  nost.  Bas.  3. 
—  aequora  alehanl.  Mss.  iiostriLips. 
1  (a  1.  m.)  2.  3.  Dorv.  2.  Ment. 
Dess.  3.  Drd.  3.  4.  Mon.  2.  3.  5. 
Gtg.  1.  2.  mss.  Cruq.  1,  uii.  6.  msc. 
ap.  Bersm.  Bentl.  6.  8.  9  (a  1.  m.) 
13.  23.  Gesn.  3.  Oberl.  a  (a  2.  m.)  c. 
Comb.  c.  Pott.  9.  11.  14.  20.  lui- 
decim  mss.  ap.  Feam,  Orell.  c.  p. 
Kdd.  ante  Lanib.  ft-re  omnes,  et  Fabr. 
Miiret.  Cbab.  Hod.  Bentl.  (qui  re- 
voc.)sq.  Cum.  San.  Val.  Franc.  Sivr. 
üorigh.  Azar.  Wakef.  Zeun.  Fea. 
Heiud.  Büth.  Zell.  ialm.  Mein.  Grell. 
Doer.  Dtz.  ülb.  Sclim.  Wdm.  Krg.  — 
aequor  alehat.  Mss.  nostri  Lips.  l 
(a  2.  m.)  Dorv.  1.  Brl.  I.  Dess.  1.2. 
Drd.  1.  2.  Mon.  1.  4.  Bas.  1.  3  («/e- 
bat  om.)  Gth.  2.  Gpb.  1.  mss.  ap. 
Pulni.  et  LamI)  omnes,  ap.  Cruq.  et 
Comb.  plrq.  Jaeck.  1.  alü  ap.  i'olt. 
Bad.  1.  Edd.  Mediol.  480.  tum  Lamli. 
(qui  e  mss.  indux.)  S(|.  Palm.  Cruci. 
Xyl.  H.  Stepli.  Bersm.  Torr.  1).  Heins. 
Bond.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Zurek. 
Burm.  Baxt.  Gesn.  Phil.  Batt.  Sandb. 
überl.  Comb.  Wetz.  Pott.  Camp.  Hip. 
Bm-. 

49)  Tulus  cras.  Msc.   faeek.   J. 


50)  Donec  nos.  Msc.  nost.  Gpb.  1. 
msc.  Feae  7,  b. 

51)  elixerit  (c.  gl.  i.  coxerit).  Msc. 
nost.  Lips.  3.  edisseiit.  Msc.  Orell.  p. 

52)  prave.  Msc.  nost.  Dess.  3. 
parvi.  Edd.  Venet.  479.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  Mediol.  508.  512. 

53)  Ab  hoc  vcrsu  novae  eclogae 
initiuin  statuit  Porphyr.  Scbol.  ,,In 
sordidos  iucipit  baec  ecloga."  Item 
mss.  uostri  Lips.  1.  2  (cum  titulo: 
„Corripil  sordidos.'-)  3.  Corb.Dess.  2. 
Drd.  2.  4.  Mon.  1.  4.  Bas.  3.  Gpb.  2. 
Brn.  i.  msc.  iin.  ap.  Bersm.  plures 
mss.  ap.  Torr.  Bad.  1.  un.  ap.  Oberl. 
—  Sordihun.  Mss.  nostri  Mon.  2. 
Drd.  4.  —  a  tcnui  viclus  (s  supsc. 
a  2.  m.)  Msc.  nost.  (ipb.  2.  —  di- 
stabil.  Mss.  nostri  Lips.  3  (a  2.  m. 
i  supsc.)  Brl.  1.  Dess.  2.  Drd.  1.  2.4. 
Mon.  2.  5.  Gpb.  1.  2.  Bas.  1.  (itg.  2. 
Gth.  2.  msc.  Cruq.  2.  mss.  ap.  Feam 
(qui  def.)  Edd.  q.  sc.  omnt^s.  dlsla- 
bal.  Mss.  nostri  et  aliortnn  satis  multi, 
Lips.  1.  2.  3  (a  1.  m.)  Dorv.  1.  2. 
Ment.  Dess.  1.  3.  Mon.  1.  3.  4  (/ 
supsc.)  Brn.  i.  h.  (itg.  1.  Bas.  3. 
mss.  ap.  Pulm.  omnes,  ap.  Cruq. 
omnes,  praeter  2.  duo  ap.  Bersm. 
Bentl.  2.  0.  et  (juatuor  alü  (qui  non 
improbat),  Talb.3. 4.  überl.  d.  laeck. 
1.   üreil.  b.   e.   p. 


174 


nOR.    SERMONUM 


ludice.     nam  frustra  vitiuin  vitaveris  illud, 
55  Si  to  alio  pravum  detorseris.     Avidienus, 

Cui  Canis  ex  vero  ductum  cognomen  adhaeret, 
Quinqiiennis  oleas  est  et  silvestria  corna, 
Ac  nisi  mutatum  parcit  defundere  viniim  et 
Cuius  odorem  olei  nequeas  perferre,  licebit 
60  nie  repotia,  natalis,  aliosve  dierum 

Festos  albatus  celebret,  cornu  ipse  bilibri 
Caulibus  instillat,  veteris  non  parcus  aceti. 

Quali  igitiir  victu  sapiens  utetur  et  horum 
Utrum  imitabitiir?  Hac  urget  lupus,  hac  canis,  aiunt. 
65  Mundus  erit,  qui  non  offendat  sordibus,  atque 


55)  pravum.  Mss.  et  edd.  viilgo. 
Schol.  Acr.  pravua.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
im.  ap.  Bersm.  Ed.  Bentl.  (qui  def.) 
sq.  Clin.  San.  Franc.  Sandb.  Sivr. 
Phil.  Val.  Dorigli.  Heind.  {pravum. 
Wüstem.)  Zell.  Mein.  —  clistorseris. 
Msc.  nost.  Brn.  i.  detorserit.  Msc. 
nost.  Mon.  3.  Edd.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diol.  508.  512.  Loch.  Aid.  I.  Colon, 
s.  a.  Ascenss.  —  Avidiennus.  Edd. 
Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79. 
Aufidienus.  Msc.  Feae  1,  n, 

56)  ex  vero  ductum.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  Mon.  1.  Gtg.  1.  msc. 
Pulm.  4.  Cruq.  l,a.  antiquiss.  Talb. 
3.  4.  Feae  2,  b  (a  2.  m.)  Prob. 
Lamb.  et  Turneb.  Ed.  Cruq.  sq.  Fabr. 
H.  Steph.  Bersm.  Chab.  Despr.  Crat. 
Burm.  Taib.  Bentl.  (quivindic.)  Cun. 
Baxt.  San.  Sandb.  Franc.  Val.  Sivr. 
Dorigh.  Gesn.  Comb.  Wakef.  Oberl. 
Wetz.  lahn.  Doer.  Pott.  Mein.  Bip. 
Bur.  Wdm.  —  ex  vero  dictum.  Mss. 
nostri  Lips.  3.  Dorv.  1.  2.  ßrl.  1. 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.3.  4.  Mon. 
2.  3.  4.  5.  Gph.  1.  2.  Brn.  h.  i. 
Bas.  1.  3.  Gtli.  2.  Gtg.  2.  mss.  Pulm. 
1.  2.  3.  6.  10.  mss.  ap.  Lamb.  ap. 
Cruq.  plrq.  quatuor  ap.  Bersm.  ap. 
Bentl.  omnes ,  Gesn.  2,  a.  Oberl.  a. 
c.  d.  Bad.  1.  ap.  Feam  fere  omnes, 
Orell.  b.  c.  S.  Edd.  ante  Cruq.  q. 
sc.  omnes ,  et  Torr.  D.  Heins.  Bond. 
Rod.  üacer.  Tart,  Zurck.  luv.  Phil. 
Batt.  Azar.  Heind.  Camp.  Zell.  Orell. 
Dtz.  Dlb.  Schm,    Krg.     —    ex    verbo 


ducturn.  Ed.  Chab.  ex  ing.  —  ad- 
haesit.  Msc.  Pulm.  1.  Gesn.  3.  Comb, 
c.  d.  f.  Feae  2,  h  (v.  Bentl.  notam). 

57)  Quinquennas.  Mss.  nostri  Dorv. 
2.  GphT  1.  2.  Drd.  4.  Ment.  Brn.  i. 
mss.  ap.  Torr.  alq.  Gesn.  3.  Ed. 
Zar.  —  corna  et  (omisso  versu  seq.) 
Msc.  nost.  Gph.  1. 

58)  Aul  ?nsi.  Msc.  nost.  Drd.  3.  — 
defimdere.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Dess.  1.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas.  3. 
Gph.  1.  Brn.  h.  Gth.  2.  mss.  Pulm. 
1.  2.  3.  4.  10.  Cruq.  1,  a— d.  ap. 
Lamb.  alq.  ap.  Torr,  meliores,  no- 
vem  mss.  ap.  Val.  Bad.  1,  septem 
mss.  ap.  Feam,  Orell.  b.  S.  p.  Ed. 
Lamb.  (qui  restit.)  et  edd.  post  eum 
vulgo.  —  diff andere.  Mss.  nostri 
Brl.  1.    Dorv.    2.    Dess.   2.    3.   Drd. 

1.  2.  3.  4.  Gph.  2.  Bas.  1.  Brn.  i. 
Gtg.  1.  2.  msc.  Pulm.  6.  ap.  Lamb. 
alq.  reliqui  ap.  Cruq.  plurimi  ap. 
Torr,  alii  mss.  ap.  Val.  et  Feam, 
Orell.  b.  S.  p.  Edd.  prisci  ante  Lamb. 
q.  sc.  omnes,  et  Bas.  580.  Muret. 
Cruq.  Fabr.  — perfundere.  Mss.  Feae 

2,  c.  d.  —  vinum  (om.  et).  .Mss.  no- 
stri Brl.  1.  Drd.  1.  2.  Gph.  2.  Mon. 5. 
Brn.  i.  Gtg.  2.  Edd.  vett.  ante  Aldimi 
(qui  restit.  vinum  et)    q.  sc.    omnes. 

59)  oleum.  Mss.  nostri  Drd.  2. 
Ment.  Mon.  3.  Bas.  I.  Brn.  i.  mss. 
tres  ap.  Torr.    Bentl.    20   (v.    Bentl.) 

60)  reportia.  Mss.  nostri  Brl.  1 . 
Lips.  3.  Drd,  1.  Ras.  1.  reposcia. 
Msc.  nost.  Bas.  3.  —  aliosque.  Mss. 
nostri  Drd.  3.  Ment.  Ed.  Chab. 


LIB.  II.    SAT.  II.  175 

Urtheil;  denn  nicht  frommt  os,   das  eine  der  Laster  zu  meiden. 

Wenn  du  verkehrt  zum  andern  dich  hinneigst.     Avidienus,  iJ5 

Welchem  mit  Recht  anklebt  der  bezeichnende  Name  des  Hundes, 

Speiset  Oliven,  an  fünf  Jahr  alt,  und   wilde  Cornellen. 

Niemals  spendet  er  Wein ,  als  kahmig  gewordenen ;  ferner 

Solch  ein  Oel,   dess  Duft  unerträglich  ist,  träufelt  er  gütig. 

Wenn  er  die  Nachhochzeit,  den  Geburtstag,  oder  ein  andres  fiO 

Fest  im  Feiergewande  begeht,  selbst  auf  den  Salat  euch 

Aus  zweimaassigem  Hörn,   nicht  schonend  des  alternden  Essigs. 

Welch   ein  Lehen   denn  wählt   der  Vei-ständige  ?   Welchem  von   beiden 
Ahmet  er  nach"?  Hier  dränget  der  Wolf,  wie  man  redet,  der  Hund  dort. 
Saubor  ei-schein'  er,  so  weit,  dass  er  fem  anstössigem  Schmutz  sei,  65 

Ül)   Faslos.    Msc.    nost.    Drd.    3.  1.  "2.  Gib.  2.    duo   mss.    ap.  Bersm. 

Festorum  coni.  Cun.  ap.  Pott,   plerifjue,  Bad.   1.  Orell.  b. 

62)    Colibus.    Ed.    Cun.    (ex  mss.  c.    Schol.    Porph.    Edd.     velt.    ante 

iil  ait.)  —  non  parcus.   Mss.  et  edd.  Lamb.    qiios    vidi,    omncs,  et  Muret. 

vulgo.    Schol.    Acr.    (qui   explicat.)  Xyl.     Pulm.    Crat.    Torr.    D.    Heins. 

non  largus.  Msc.  Feae  2,  f  (a  2.  m.)  Rod.    Bond.    luv.   Baxt.    Gesn.   Sivr. 

Ed.  Zar.  Coni.  Markl.   et  abiecit.  Dorigh.    Oberl.    Comb.  Wetz.  Heind. 

64)  urget.  v.  ad  I.  Sat.  3,  69.  —  Doer.  Zell.  lahn.  Pott.  Bip.  Schni. 
hac  canis ,  ainnt.  Mss.  nosiri  Lips.  1  —  qui  non  offendet.  Mss.  nostriDess. 
(a  1.  m.)  2.  3.  Dorv.  1.  BrI.  1.  2.  Drd.  2.  Bas.  1.  Brn.  i.  msc. 
Dess.  1.  Drd.  1.2.  Mon.  1.2.  3.  5.  Pulm.  6.  ap.  Cruq.  alq.  Comb.  f. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  Gtg.  1.  2.  Gth.  Pott.  4.  13.  Orell.  p.  Edd.  Lamb. 
2.  mss.  Pulm.  3.  4.  ap.  Lamb.  et  (qui  iudux.  nihil  monens)  sq.  Cruq. 
Cruq.  plrq.  un.  ap.  Bersm.  un.  ap.  H.  Sleph.  Chab.  Bersm.  Burm.  Da- 
Canter.  (v.  lect.  4,  12)  mss.  optt.  cer.  Tart.  Despr.  Zurek.  Phil.  Ball, 
ap.  Torr.  Talb.  3.  11.  12.  octo  mss.  Camp.  —  qui  non  uffendil.  Mss.  no- 
ap.  Pott.  Bad.  1.  Orell.  b.  S.  c.  stri  Dorv.  1.  2.  Drd.  3  (a  supsc.)  4. 
Porph.  msc.  nost.  Edd.  Princ.  Lamb.  Mon.  5.  Gph.  1.  Brn.  h.  msc.  ap. 
(qui  restit.)  Cruq.  H.  Steph.  Chab.  Bersm.  Orell.  S.  —  qua  non  offen- 
Üacer.  Zurck.  Bentl.  Baxt.  Cun.  San.  dat.  Msc.  nost.  Mon.  2.  mss.  Cruq. 
Batt.  Phil.  Sandb.  Franc.  Val.  Sivr.  1,  a-d.  4,  a.  9.  Gesn.  2.  Schot. 
Gesn.  Dorigh.  Oberl.  Comb.  Wakef.  Acr.  (qui  explic.)  Porph.  msc.  nost. 
Wetz.  Azar.  Heind.  Polt.  Both.  Zell.  Edd.  Fabr.  Bas.  555.  Bentl.  (qui  def.) 
Orell.  Bip.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  sq.  Cim.  San.  Franc.  Val.  Azar. 
Wdm.  Krg.  —  hac  canis  angit.  Mss.  Wakef.  Fea.  Heind.  Both.  Mein.  Orell. 
nostri  Lips.  1  (a  2.  m.)  Dorv.  2.  Dess.  Dtz.  Dlb.  Wdm.  Krg.  —  qua  non 
2.  3.  Drd.  3.  4.  Mon.  4.  Gph.  2.  Brn.  offendet.  Ed.  Sandb.  —  qua  non  of- 
h.  i.  mss.  Cruq.  2.  6.  Gesn.  3.  Oberl.  fendit.  Msc.  nost.  Mon.  1.  —  quod 
a.  c.  d.  Comb.  cd.  f.  alii  ap.  Talb.  et  non  offendit.  Msc.  nost.  Gph.  2.  — 
Pott.  Edd.  ante  Lamb.  omnes  (praeter  sordibus.  Mss.  et  edd.  vulgo.  sordi- 
Princ.  Rom.)  et  Xyl.  Fabr.  Bas.  555.  dus.  Mss.  nostri  Lips.  3.  Dess.  1. 
80.  Pulm.  Crato.  Bersm.  Rod.  Torr.  Drd.  3.  4.  mss.  Cruq.  1,  duo.  Pulm. 2. 
D.  Heins.  Bond.  Despr.  Tart.  Burm.  un.  ap.  Bersm.  Orell.  M  (supsc.) 
luv.  Fea  (qui  def.)  Doer.  Jahn.  Camp.  Porph.    msc.    nost.    Edd.    Bas.    555. 

65)  qui  non  offendat.  Mss.  nosiri  Baxt.  Gesn.  Zeun.  Oberl.  Comb.  Wa- 
plrq.  Lips.  1  2.  3.  Dess.  1.  3.  Drd.  kef.  Wetz.  Bip.  — •  utqui.  Mss.  nostri 
1.  Brl.  1.    Mon.    3.  4.    Bas.  3.   Gig.  Lips.   1   (a  1.  m.)  2. 


^ X^S. 


176  IlOR.   SERMONUM 

In  neutram  partem  cultus  nüser.     Hie  neqiie  servis, 
Albuci  senis  oxemplo,  dum  mvmia  diclit, 
Saevus  erit;  nee  sie  ut  simplex  Naevius,  unetani 
Convivis  praebebit  aquani:  vitium  hoe  quoque  magnum. 

70  Accipc  nunc,  vietus  tenuis  q\iae  quautaque  sceum 

Atlferat.     In  priniis  valeas  bene;  nam  variae  res 
Ut  noceant  homini,  credas,  memor  illius  escae, 
Quae  simplex  olim  tibi  sederit.     at  simul  assis 
Miseueris  elixa,  simul  conchylia  turdis, 

75  Duleia  se  in  bilem  vertent  stomachoque  tumultum 
Lenta  feret  pituita.     Vides,  ut  pallidus  omnis 
Cena  desurgat  dubia?   Quin  corpus  onustum 
Hesternis  vitiis  animum  quoque  praegravat  una, 
Atque  adfigit  Immo  divinae  particulam  aurae. 

80  Alter,  ubi  dicto  citius  curata  sopori 

Membra  dcdit,  vegetus  pi-aescripta  ad  munia  surgit. 
Hie  tarnen  ad  melius  poterit  transcurrere  quondam; 

66)  cuHus  partem.  Ed.  Cuii.  ex  68)  nee  sie  ut.  Mss.  nostri  Ups.  3. 
ing.  cultu  miser.  Edd.  Aid.  I.  laut.  Dess.  3.  Drd.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
503.  —  2s?je(/MeÄeryw.  Msc.  ap.ßersm.  Gtg.  2.  ßru.  h.  mss.  Piilm.  2.3.  ap. 

67)  Albuci.  Mss,  nostri  fere  omnes,  Oberl.  omnes ,  Comb.  c.  d.  f.  Edd. 
Ups.  l.  2.  3.  Bil.  1.  Dess.  1.  2.  3.  ante  Lamb.  omiies,  et  Fabr.  Bas.  555. 
Drd.  1.  3.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  580.  Mur.  Xyl.  Crat.  Chab.  Ilod. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2.  mss.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Despr.  Zurck. 
ap.  ßeism.  Orell.  M.  Edd.  Mediol.  Burm.  luv.  Bentl.  Cun.  San.  Batt. 
477.  86.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92  Sandb.  Franc.  Durigh.  lahn.  Camp. 
(Pinc.)  Locli.  Lamb.  Cruq,  Bersm.  Orell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Torr.  D.  Heins.  Despr.  Bond.  Tart,  Krg.  7iec  sicut.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Burm.  Bentl.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Brl.  1.  Dess.  1.2.  Drd.  1.  2.  Mon.  4. 
Val.  Sivr.  Zeun.  Wetz.  Azar.  Heind.  Bas.  1.  3.  Brn.  i.  Gtg.  1.  Gth.  2. 
(sed  idem  S.  1,  48  Albuli!)  Camp,  neque  sie  ut.  Msc.  Feae  1,  n.  Ed. 
Zell.  Pott.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Albuti.  Lamb.  (nihil  monens)  sq.  Cruq.  H. 
Msc.  nost.  Drd.  2.  msc.  Bad.  1.  Steph.  Tart.  Bond.  Phil.  Heind.  Both. 
Schol.  Acr.  Porph.  Edd.  cett.  (Nos  Zell.  Bip.  neque  sieut  (contra  melri 
cum  Lamb.  Cruq.  et  Bentl.  ex  mss.  legem,  v.  Praef.  noslram  ad  Hör. 
fere  Omnibus  {ovm&m  Albuci  tenemus,  Sat.  1829.  p.  LX.)  Edd.  Dacer.  Baxt. 
quam  confirmant  Inscriptt.  ap.  Gru-  Gesn.  Zeun.  Oberl.  Wakef.  Wetz, 
terum  p.  350 ,  licet  Scholl,  alteram  Azar.  Fea.  Doer.  Pott.  Bur.  nee  ad- 
sequanlur.  cf.  II.  Sat.  1,  48.  Orell.  liuc  ut.  Ed.  Mediol.  477.  nee  sie  sim- 
parum  conslanter  ap.Hor.  yi//;2^^m  le-  plex  ut.  Edd.  Val.  Sivr. 

git,  ap.  Cictvonem  Albueius.)  —  dum  69)  pruebebat.  Msc.  nost.  Mon.  3. 

munia  didit.    Mss.    et   edd.    recte    (v.  mss.    Feae    1,  n.  2,   b.    Orell.    b.   — 

Lamb.)    dedil    (vitiose).    Mss.    nostri  macjnum  est.    Ed.  Chab.    (v.  sup.  ad 

Lips.  1.  3.  Dess.  1.  3.  Drd.  3.  Mon.  1.  v.   44.) 

Bas.  1  (<■  supsc.)  Gth.  2.  msc.  Oberl.  c.  70)  tenids  vietus.  Msc.  nost.  Drd. 4. 

d.  munia  adibit.    Mss.  Feae  2 ,  e    (a  tenuis  quae  secum   quantaque   vietus. 

2.  m.)  5,  a  (a  1.  m.)  prob.   Fea.  Msc.   Feae  2,  i. 


-"'■■■       -     '       '-"     Ji  ■"!!-" 


LIH.    II.     SAT.    II.  '  177 

Fem  nacli  boiderloi  Seilen  tlei   Unzier.      Weder  dem  nlteii 
Kauz,  Alliiitins  yieieli,  wird  wiillieii  er,   wenn  er  den  Selaven 
hiensti'  verilicill,   luicli  ancli  arj^ios,  wie  ein  Niivius,  Spidiclil 
Keitlien  den  (liislen  Itei  Tiseli.      Aneli  das  isl   grohlielier  Unseliick ! 

llüre  nun,   wolclien  Cewinn   und  bedeutenden,  niässiiic  Kost  liringl.       70 
Diesen  zuniielist :  sie  erliiill   dicli  gesund.     Kenn  welcherlei  Scliailen 
Huntes  (ienienj;sel  erzengt,   wird  klar  dir,  wenn  du   hcdenksl,   wie 
(Int  einlaeliere  Kost  dir  bekam,      üocli  sobald  du  lickoeliles 
Unter  r.ebratencs  mengst,   Kraiimilsvdgei   mit  Muscbeln  versr  limauscst , 
Wandelt  zu  tlalle  das  Süsse  sieb  um,  und  Toben  im   Magen  75 

Wecket  der  zäliere  Scblcim.     (.1  gewahrst  du,   wie  jeder  der  Gäste 
Blass  vom  verwirrenden  Mahl  aufsteht?  Ja,  der  Körper,  vom  Unmaass 
Gestrigen  Srhmauses  beschwert,  drückt  selber  den  Geist  dir  danieder, 
Abwarts  ziehend  zum  L5oden  den  Tbeil  vom  göttlichen  Anhauch. 

Jeuer,  sobald  er  die  Glieder  in  ImI  durch  Si»eisc  gestärkt  hat,  HO 

Steht  nach  en|uickendcm  Schlaf  kraftvoll    zum  bestimmten  Geschäfl  auf. 
Doch  kann  dieser  einmal  zimi  Besseren  auch  sich  versteigen, 

72)  credes.  Msc.  nost.  Mon.  1.  Daeer.  Rod.  Tarl.  Despr.  Zunk.  Bond. 
Feae  5,  b  (a  1.  m.)  Biirm.    luv.    C\m.    San.    Halt.    I'iiil. 

73)  fic  siiintl.  Mss.  iio.sUi  Lips.  1.  Franc.  Sivr.  Sandb.  Dorigli.  Azar. 
Meut.  Mon.  3.  Bas.  3.  Drd.  4.  (itg.  2.  Fca.  Hcind.  Docr.  Both.  Polt.  Camp. 
(ilh.  -2.  msc.  Fcae  2.  b.  Orcdl.  M.  Zell.  Mein,  ürell.  Bip.  Biir.  Sclim. 
Kdd.  Mcdiol.  48C.   Fabr.  Wdm.  Krg.  —  a//li(/it.  .Mss.  Lanib.  1, 

75)    verütut.    Msc.    nost.    Dess.  2.  duo.  2.  5.  7.  8.  0.   10.    Septem  mss. 

Orell.  S.   vertant.    Mss.    iiostri  Corb.  ap.    Val.    lacek.    1.    Pott.    1.   9.    17. 

Drd.  3.  —  «/o/««c/(/iyMe.  Mss.  R.  Stcpb.  Ed.  Lamb.    (qui  nuiltis  commendat) 

70)    ferat.    Mss.    nostri    Dess.    2.  sq.  Cniq.  Xyl.  Fabr.  H.  Stcpli.  Cliab. 

Corb.  msc.  Orell.  b.  Bersm.  Bentl.  (qui  dcf.)  Baxt.  (iesa. 

77)  Cena.  Sic  mss.  nostri  plrq.  et  Zcun.  Ober).  Condj.  Wakef.  Wetz. 
Lamij.  Bentl.  al.  rccte  sie  scribi  do-  (refutat  Fca,  cf.  Sat.  1,  1,  81).  «/"- 
ccl  A.  Mannt.  Ürlbogr.  p.  107  sq.  fecit  hwiio.  Sisc,  nost.  Mon.  1.  e/fi- 
Inscr.  ap.  (iruter.  p.  105.  al.  Harles  git  Immo.  Msc.  nost.  (ith.  2.  —  hwiii. 
ad  Cellar.  Ortbogr.  Lat.  p.210.  coc«ß.  Mss.  tres  ap.  Val.  Edd.  It.  Steph. 
cncna  alii.  —  desuryU.  Msc.  Gesu.  3.  Daccr.  —  humo  divinam.  Msc.  nost. 
I"d.  Cun.  ccna  ne  dubia  surgai.  Msc.  Gpb.   1. 

(Jesn.   2,  a.    cena    surgat   de   dubia.  80)  ^ibi  ut  diclo.  Msc.  nost.  Gth.  2. 

Msc.    nost.    Gpli.  2.    cena  de  surgai.  —  citius  diclo.   Msc.  Feae  2,  b  (a  1. 

Mss.  R.  Stepli.  m.)  —  sopore  membraleval.  V.  iett. 

78)  E.rlevins    viliis.     Msc.    nost.  ap.  Cbab. 

(ipli.  1.  vinis  coni.    Cnn.  —   pergi-a-  81)  vielus  prescr.  Msc.  nost.  Mon. 

vul.  Msc.  nost.   Dorv.  2.  1.   —  praedicla.  Msc.  nost.  Dess.  3. 

79)  adfigit  s.  nf/igit.  Mss.  nostri  msc.  Cruq.  un.  —  surgel.  Msc.  nost. 
et  celerorum  (Pnim.  Cruq.  Bersm.  Ment.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  Ed.  .Md. 
Torr.  Talb.  Bentl.  Gesn.  Comb.  Oberl.  I.  —  al  munia  aiire  surgil  (i.  e.  vm- 
Orell.)  prope  omnes,  ap.  Fcam  et  «/«  ;rs?<r^j7).  Kdd.  Venet.  479.  83.  80. 
Polt.  plrq.  Edd.  ante  Lamb.  omnes,  82)  discurrere.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
et  post  eum  Bas.  580.  Torr.  D.  Heins,  trajiscurrere  quando.  Msc.  nost.  (ipli  1. 

HORATII    SAT.  12 


if  W 


178 


llOK.    SEKMONUM 


Sivo  (lio  l'estuin  rodieiis  advcxorit  aiimis. 
Sou  recrcaro  volet  teiuuituiu  cor})us;  ul)i(ino 

83  Acccdent  aiini  et  tractari  inollius  actas 

lubecilla  volct.  Tibi  quiduani  aeccdct  ad  istam, 
Quam  pucr  et  validus  pracsumis  molliticm,  scu 
Dura  valetudü  inciderit,  seil  tarda  senectusV 
Kaucidum  aprum  antiqiii  laudabant,  non  quia  nasus 

90  Ulis  nuUus  erat;  scd  credo  liac  mentc,  quod  hospcs 
Tardius  adviniieus  vitiatiun  eoiuinodiiis^  quam 
lutegrum  edax  dominus   cousumerct.     Ilos  utinam  iutcr 
Heroas  natum  tellus  mo  prima  tulisset! 

Das  aliquid  famae,  quae  carminc  «jjratior  aurem 

93  Occupat  humanamV  Grandes   rhombi  patinaeque 
Grande  ferunt  una  cum  dannio  dedecus.     adde 
Iratum  patruum,  vicinos,  te   tibi  iniquum, 
Et  frustra  mortis  cupidum,  cum  deerit  egenti 
As  ,  laquci  pretium.     »Iure«  inquit  »Trausius  istis 


83)  advcxerit.  Mss.  uostri  ferc 
omncs,  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  2.  Brl.l. 
Dess.  1.  2.  3.  Moti.  1.  2.  3.  5.  Drei. 
1.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Bin. 
h.  i.  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  ap.  l'ulm. 
omnes,  ap.  Cniq.  plerirpie,  Lamb.  1, 
duo.  3.  7.  8.  9.  10.  ap.  Torr.  plrq. 
et  meliores ,  septenidecim  ap.  Val. 
Comb.  c.  d.  Oberl.  a.  d.  Gesn.  2. 
Bad.  1.  Grell,  b.  c.  p.  S  {vel  addu- 
xerit  siipsc.)  Schol.  Acr.  Kdd.  Locli. 
Lamb.  (qui  asscniit  e  mss.)  sq.  Gruq. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Palm.  Chab. 
Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Despr. 
Burm.  luv.  Beutl.  Cun.  San.  Sandb. 
Phil.  Franc.  Batt.  Val.  Sivr.  Dorii,-li. 
Azar.  Fea.  Heind.  Botli.  Zell.  Docr. 
Pott.  Grell.  Mein.  Bm\  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  —  adduxcml-  Mss- 
nostri  Ment.  Dorv.  1.  Drd.  4.  Mon.  4. 
Gtg.  2.  mss.  Criiq.  2.  7.  ap.  Torr, 
pauci  recentt.  alii  aj).  \a\.  Grell.  S 
(supsc.)  Edd.  vett.  ante  Lamb.  q. 
sc.  omnes,  praeter  Loch. ,  et  Bas. 
.580.  Grat.  Tart.  Bond.  Znrck.  Rod. 
Tart.  Baxt.  Gesn.  Zeun.  Sandb.  Oberl. 
Comb.  Wakef.  Wetz.  Bip. 

84)  velit.  Msc.  nost.  Gph.  2.  msc. 
(iesn.  3.  —  td)ique.  Mss.  nostri  et 
aliorum,    puto,    omncs.    Schol.    Acr. 


Edd.  vulgo.  idiive  coni.  Bentl.  Edtl. 
Cun.  San.  Phil.  Val.  Franc.  Sivr. 
Dorigli.  Ileind.  {ubique.  Wüstem.) 
Docr.  Zell.   Both.   Bur. 

85)  Acccdeiii.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Acceduiil.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Dess.  ] . 
Bas.  3.  mss.  ap.  Torr.  alq.  un.  ap. 
Bersm.  Feae  2,  a.  c  (a  L  m.)  Schol. 
Acr.  Ed.  Bersm.  (qui  tarnen  prob, 
vulgatam.)  Acccdani.  Msc.  nost.  Lips. 
3.  Feae  2,  b  (a  L  m.)  — •  anm. 
traclari  (om.  et).  Mss.  nostri  ad 
uniun  omnes,  np.  Puim.  et  Bersm. 
omnes,  ap.  Torr.  alq.  ap.  Bentl, 
omnes  praeter  0.  Bad.  1.  Oberl.  a. 
c.  d.  uudecim  mss.  ap.  Feam,  Grell, 
b.  c.  p.  M.  Edd.  veteres  ante  Al- 
dum  q.  sc.  omnes,  et  Fea  ed.  ac 
defcnd.  —  aivii ,  et  tractari.  Mss. 
ap.  Torr.  alq.  msc.  Bentl.  6  (q.  vid.) 
Edd.  AUlinae,  hinc  secuti  omnes. 
praeter  Feam. 

80)  Inhecilla.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.2.3.  Dess.   1.  2.  3.  Drd.  1.  Mon. 

I.  2.    4.  al.    —    ubi   qtddnam.    Mss. 

II.  Slcpli.  —  accedet.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Schol.  .Acr.  accedat.  Mss.  no- 
stri Menl.  Gtg.  2.  Edd.  Venet.  478. 
81.  Mediol.  48ß.  Ascenss.  Colon,  s.a. 
accrescet.    Ed.    Fea,    nihil   monens. 


mA 


LIB.   II.   SAT.   II. 


179 


Sei'S,  dass  ein  festlicher  Tag  ihm  im  Wechsel  des  Jahres  zurückkehrt, 

Sei's,   dass   zu  Iahen  er  wünscht  den  erschöpfteren  Leib ,   und  wenn  endlich 

Höhere  Jahr'  eintreten,  und  sanftere  Pflege  des  Alters  85 

Schwäche  verlangt.     Doch  du ,  was  willst  du  zum  weichlichen  Leben , 

Das  du  als  Knab'   und  rüstig  vorwegnimmst,  ferner  hinzulhun, 

Wann  Krankheit  dich  ergreift,  wann  trägeres  Alter  heranschleicht? 

Müflelnd  lobten  die  Alten  das  Schwarzwild:  nicht,  dass  sie  keine 

Nasen  gehabt:  eh,  glaub'  ich,  in  dem  Sinn:  schicklicher  fand  man's,  90 

Dass  der  verspätete  Gast  selbst  riechendes  lieber  genösse. 

Als  dass  der  gierige  Wirth  gleich  frisch  es  verschmausete.     »War'  ich, 

»Solchen  Heroen  gCirellt,  in  der  Urwelt  Zeiten  geboren!« 

•  iilt  dir  der  Ruf  etwas,  der  süssei'  dem  menschlichen  Ohre 
Tonet,  denn  Lied  und   Gesang'/  Nun,    mächtige  Butten  und  Schüsseln  95 

Bringen  mit  Schaden  zugleich  dir  mächtige  Schande.     Dazu  nimm, 
Wie  dir  zürnet  der  (ihm  und  die  Nachbarn,   wie  du  crbil'ert 
Wider  dich  selbst,  umsonst  auf  ilen   Tod  hoffst,  wann  dem  Bedürft'gen 
Mangelt  der  Dreier  zum  Strick.     »Wohl  recht  wird  Trausins,  sagst  du. 


nddatur  ad  islam.  Msc.  Feae  2 ,  b 
(a  1.  ni.)  —  ad  illain.  Mss.  uostri 
Lips.  3.  Dess.  2. 

87)  puer  invalidus,  Mss.  uostri 
Dess.  1.  Bas.  1  (supsc.)  —  praesu- 
init.  Mss.  Orell.  b.  c  {t  supsc.)  — 
vioUiliam.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Did.  2.  Mon.  4.  Bas.  1.  qiiatuor 
ntss.  ap.  Feani. 

88)  valeludo.  Mss.  uostri  Lips.  1. 
2.  3.  Bit.  1.  Dess.  3.  Drd.  1.  2.  Mon. 
2.  3.  5.  Bas.  1.  Gtg.  2.  al.  i:dd. 
Aid.  IL  HL  (  qui  restit.  )  iiiiic  edd. 
vulgo.  Probani  haue  scr.  Aid.  Ma- 
nnt. Onhogr.  p.  747.  Cellar.  ed. 
Hartes  p.  378.  —  valiludo.  Mss.  no- 
stri Dess.  1.  2.  Drd.  3.  4.  Bas.  3. 
Mon.  1.  4.  Gph.  l.  2.  Gtg.  1.  Bni.b. 
Edd.  vell.  ante  Aid.  H.  q.  sc.  omnes. 

90)  crede.   Msc.  nost.   Drd.  3. 

91)  vitiaret  (viciaret).  Mss.  nostri 
Dorv.  ].  Mon.  1  (gl.  reprehenderet) 
2.  4  (corr.  ad  niarg.)  mss.  Cruq.  L 
un.  7.  Pulm.  4.  Comb.  c.  Orell.  c.  S 
(supsc.  viliatum)  M  (a  1.  ra.)  Schot. 
Acr.  (sed  ap.  eundeni  viliatum).  Ed. 
Baxt. 

92)  intra.  .Msc.  nost.  Drd.  3. 

93)  natiim  et  tellus.  Msc.  nost. 
Bin.  b. 


94)  Dan  si  alifjuid.  Ed.  Mediol.477. 

95)  Occupat.  Mss.  nostri  Lips.  2 
(a  L  m.)  3.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.  3.  4. 
(iph.  2  (e  supsc.)  Gth.  2.  mss.  ap. 
Lamb,  Cruq.  Pulm.  Bersm.  alq.  ap. 
Bentl.  9.  15.  un.  alii  ap.  Torr.  Talb. 
Comb.  Oberl.  Pott.  2.  4.  9.  11.  13.  KL 
Bad.  1.  OrcII.  b.  S  (a  2.  m.)  Scliol. 
Porph.  Edd.  ante  Cruq.  omnes,  et 
post  plerique.  Occupet.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2  (a2.  m.)  Brl.  1.  Dess.  3. 
Drd.  1.  msc.  a  in  Drd.  3.  Mon.  I. 
2.  5.  Gph.  1.  Bas  1.  3.  Brn.  h.  i. 
Gtg.  1.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  4.  10. 
Cruq.  1,  a,  antiq.  ap.  Lamb.  pirq. 
(qui   prob.)    duo   ap.   Bersm.    Bentl. 

2.  6.  et  quinque  alii ,  (iesn.  2,  a.  qua- 
tuordecim  ap.  \'al.  Oberl.  a.c.  Conib.b. 
alii  ap.  Pott.  Orell.  c.  p.  S  (a  I.  m.) 
M  (a^  supsc.)  Edd.  Cruq.  (qui  in- 
dux.)  Despr.  Bentl.  (qui  tamen  im- 
probat) Heind.  Wüstem.  Doer.  Orell. 
Dtz.  Wdm.  —  romhi  tjrandes  pati- 
naeque.  Msc.  nost.  Brn.   i. 

9j<)  cupidum  mortis.  Msc.  nost. 
Brl.   1.  Ed.  Cun.  ex  ing. 

99)  As,  laquei.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Brl.  1.   Dess.   1.  3.  Mon.  1.  2. 

3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Brn.  i.  Gth.  2. 
mss.  Pulm.  1.  2.  3.  10.  un.  ap.  Bersm. 

12* 


S- 


ISO  11  OK.    SERMONUM 

100  ))Inrü:iitur  verbis  ;  ego  vectigalia  magna 

»Uivitiasque  habco  tribus  amplas  regibus.«    Ergo 
Qnocl  supcrat,  iion  est  melius  quo  insumere  possis? 
Cur  eget  indigmis  quisquain  te  divitc?  quare 
Tcinpla  ruunt  antiqua  dcum?  cur,  inprobe,  carae 

105  Non  aliquid  patriae  tanto  emetiris  acervo? 
Uni  nimirum  tibi  recte   semper  erunt  res.  — 
O  magnus  posthac  inimicis  risus!  Uterne 
Ad  casus  dubios  fidet  sibi  certius,  lue  qui 
Pluribus  adsuerit  mentem  corpusque  superbum, 

110  An  qui  contentus  parvo  metuensque  futuri, 
In  pace,  ut  sapiens,  aptarit  idonea  belle V  — 

Cruq.  1,  quatuor.  7.  msc.  Caiitcr.  Wetz,  üorigh.  Bip.  ßur.  —  Trmi- 
N.  L.  4,  12.  Talb.  11.  Bad.  1.  ap.  sius.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1. 
Beiill.  Übcrl.  Comb.  Feam  alq.  Orcll.  Bii.  1.  Dess.  2.  .Moii.  2  (corr.)  8.  5. 
b.S.  Edd.Mcdiol. -n7.Lamb.  (ed.Il.)  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1. 
Cruq.  Fabr.  H.  Slepli.  Bersm.  Daccr.  4.  10.  Cruq.  1,  qualuor.  7.  duo  ap. 
Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Bentl.  (qui  Bersm.  ap.  Beutl.  alq.  Bad.  1.  O'esu.  2. 
def.)  Cuu.  Sau.  Baxt.  Sandb.  Pliil.  undecim  mss.  ap.  Feam,  Orell.  b.  c.  S. 
Franc.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl.  Edd.  Priuc.  Zar.  Mediol.  476.  77. 
Comb.  Wakef.  Wetz.  Azar.  üoer.  Veuet.  478.  79.  81.  Flor.  482.  tum 
Heind.  Both.  Pott,  Zell.  Mein.  Orcll.  Bentl.  (qui  vindic. )  sq.  Cun.  San. 
Bip.  Bur.  Blz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Phil.  Batt.  Franc.  Val.  Gesn.  Sivr. 
Krg.  u4es,  Zö^iici.  Mss.  nostri  Lips.  3.  Öberl.  Comb.  Wakef.  Wetz.  Azar. 
Dess.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Gph.  l.  2.  Fca.  Hciud.  Doer.  Hoth.  Zell.  Jahn. 
Brn.  h.  Gtg.  1.  2.  mss.  Pulm.  4.  6.  Camp.  Pott.  Mein.  Orell.  Bip.  Dtz. 
ap.  Cruq.  alq.  tres  ap.  Bersm.  ap.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  Trasius.  Mss. 
Bentl.  plrq.  Gesn.  3.  Oberl.  a.  c.  nostri  Drd.  1.  2.  Dorv.  2.  Brn.  li.  i. 
Comb.  d.  f.  Orell.  c.  p.  Edd.  ante  msc.  Pulm.  Ü.  ap.  Bentl.  alq.  Edd. 
Lamb.  quos  vidi,  fere  omnes,  et  Xyl.  \'cnet.  483.  86.  02  (Pinc.)  94.  O.ö. 
Bas.  580.  Palm.  Crat.  Chab.  Rod.  98.  553.  Mediol.  508.  512.  Loch. 
Bond.  Torr.  D.  Heins.  Burm.  Fea  Ascenss.  Colon,  s.  a.  Aldinae  11.  III. 
(qui  def.)  Camp.  —  Aes ,  laqueo.  Bas.  527.  Glar.  R.  Steph.  Mnrel. 
Ed.  Venet.  478.  —  inquit.  Mss.  no-  Lamb.  Cruq.  Xyl.  Pulm.  Chab.  Bersm. 
stri  fere  omnes,  praeter  duo;  alio-  Torr.  D.Heins.  Crat.  Rod.  luv.  Da- 
rum plerique.  Edd.  vett.  saec.  XV.  cer.  Burm.  Sandb.  Thrasius.  lüld. 
quos  vidi,  omnes,  et  plerique  ante  H.  Steph.  Bond.  Tart.  Despr.  Zurik. 
Lamb.  tum  Muret.  Xyl.  Bersm.  Bentl.  Bur.  Thrmisius.  Ed.  Dorigh.  Trusius. 
(qui  vindic.)  sq.  Baxt.  Cun.  San.  Kd.  Aid.  I.  Traviiis.  Mss.  nostri 
Sandb.  Franc.  Balt.  Sivr.  Azar.  Fea.  Dess.  1.  Gph.  2.  Mon.  1.  4.  msc. 
Heind.  Doer.  Both.  Zell.  lahn.  Camp.  un.  ap.  Bersm.  Bentl.  2.  6.  alii  ap. 
Pott.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Torr.  Orell.  p.  Schol.  Acr.  Porph. 
Wdm.  Krg.  ?«(/m2s.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Edd.  Fabr.  Bas.  555.  580.  TraUiits. 
Bas.  1  {vel  inquü  supsc.)  mss.  Pulm.  Msc.  nost.  Ment.  mss.  ap.  Lamb.  et 
2.  3.  Edd.  Bas.  527.  55.  80.  Ve-  Torr.  alq.  Edd.  Mediol.  480.  Baxt. 
net.  553.  Lamb.  (nihil  monens)  Cruq.  Transhis ,  Tranlius,  Tralius ,  Tro- 
Fabr.  Pulm.  H.  Steph.  Crat.  Chab.  sius,  Tosius ,  Trassius ,  Tragidus, 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart.  Truxius ,  TrauUus,  Trcnisliiis,  liau- 
Despr.  luv.  Zurck.  ßurm.  Phil.   Val.  s(ks.  Variett.  in  mss.  nostris  etaliorum. 


■     jir  i     ^<-^r^ 


LIB.    II.    SAT.    II. 


ISl 


»Also  mit  Woricii  jjcslrall.      Doch  mein  sirnl  miichligc   Renten.  100 

»Ueiehlhinn  liiili'  ich,    heträchtlich  J^eniig  drei  KönijLjen!«  —  Nun  dann, 

(liebt  es  für  d;is,  was  übri^  du  hast,  nicht  bcss're  Verwendung? 

Wesshalb  leben  dir  Reichem  noch  schuldlos  Darbende?  Wcsshalb 

Sinken  noch  Tempel  der  Gotter  in  Schutt?    Herzloser,  tmd  wirnm 

Spendest  vom  stattlichen  Haufen  du  nichts  dem  geliebten  Geburlsland  ?  105 

[Hr  wahrscheinlich  allein  wird  Jegliches  immer  nach  Wunsch  gehn! 

0  wie  wirst  du  dem  Feinrl  ein  Gespött   einst !    Welclier  von  beiden 

Traut  fiir  missliche  Fälle  sich  selbst  wohl  sicherer?    Jener, 

Welcher  den  üppigen  Körper  und  Geist  an  zu  Vieles  gewöhnt  hat, 

Uder  ein  Mann ,  der  Weniges  braucht ,  und  besorgt  für  die  Zukunft  1 10 

Stets,  als  Weiser,  im  Frieden  Bedarf  zum  Kriege  bereit  hält? 


100)  magna  et  coiii.   Markl. 

101)  Divitias  habeo  {om.  que).  Msc. 
liest.  Gph.  1.  Ed.  Bentl.  (nihil  mo- 
ncns).  —  ergo  hoc.   Msc.  (Jrell.  S. 

102)  Quid  superat.  Msc.  nost.  Brn. 
h.  —  quo  swiiere  {^ih  a'2.  m.  siipsc.) 
Msc.  nost.  Lips.  2.  —  ponses.  Msc. 
Orell.  c. 

103)  quidfptam.  Ed.  Chab.  cur  eget 
—  divite.  Cit.  Scrv.  ad  Aeii.  6,  611. 

104)  iinprohe ,  clarae.  Ed.  Dorigh. 
niliil   monens. 

105)  A'o«  aliud.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (a  1.  in.)  2.  —  patriae  e  tanio 
einetirls.  .Mss.  nostri  Dorv.  1.  2.  Von. 
1.  5.  Did.  3.  Bin.  Ji.  msc.  Orell.  M. 
Edd.  I'rinc.  Cun.  Azar.  e  tanto  meli- 
ris.  Msc.  iiosi.  Gph.  1.  uii.  ap.  Bersin. 
Orell.  S.  patriae  magno  emetiris.  Msc. 
nost.  Mon.  3  (i'c/  taiito  supsc.)  msc. 
Comb.  f.  laeck.  1.  Feae  3,  a.  pa- 
triae ex  magno  metiris.  Msc.  Feae 
1,  d. 

106)  tibi  recte.  Mss.  Bentl.  2.  3. 
7.  10.  Edd.  Aid.  IIT.  hinc  pleriqne, 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  Miir.  Xyl. 
Fabr.  Venet.  .553.  H.  Stepli.  Bersni. 
Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck.  Bentl. 
Baxl.  Gesn.  Franc.  Val.  Oberl.  \Va- 
kef.  Wetz.  Azar.  Heiud.  Doer.  Bip. 
Zell.  Mein.  Orell.  Wdm.  Kig.  i'ecte 
tibi.  Mss.  nostri  paene  omiies,  mss. 
ap.  Pulm.  et  Bersm.  omnes,  Oberl.  a. 
c.  d.  Bad.  1.  Schol.  Acr.  Porph.  rase, 
nost.   Kdd.  Mediol.  477.  86.  Flor.  482. 


Venet.  478.  79.  83.  86.  92  (Piuc.) 
Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aid.  I.  IL 
R.  Steph.  Lamb.  Cruq.  Pulm.  Torr. 
D.  Heins.  luv.  Cuu.  San.  Sandb.  Do- 
righ. Bur.  Dtz.  Dlb.  tibi  rectae.  Msc. 
nost.  Dorv.  I.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Cruq.  1,  a.  antiqn.  lalb.  1.  3.  11. 
Orell.  M.  Edd.  Chab.  Fea.  Lahn. 
Schm.  rectae  tibi.  Msc.  nost.  Lips.  1. 
Orell.  b.  c.  p.  S.  Edd.  Venet.  494. 
95.  98.  Mediol.  508.  512.  —  erunt 
res.  Mss.  et  edd.  vulgo.  eunt  res. 
Mss.  Comb.  d.  f.  E  coni.  N.  Heins, 
ed.  Bentl.  sq.  Wakef.  Mein. 

107)  inagnis.  Mss.  nostri  Gph.  1. 
Lips.  1  (m  supsc.)  —  posthac.  Mss. 
et  edd.  vulgo.  post  haec.  Mss.  nostri 
Dorv.  1.  Dess.  3.  Bas.  1.  3.  msc. 
ap.  Bersm.  post  hoc.  Msc.  nost.Drd.  L 
Orell.  S  (a  supsc.)  —  uterne.  .Mss. 
nostri  et  alioniin  fere  omnes.  Schol. 
.Acr.  Edd.  vulgo.  titeimavi.  Edd.  Aid. 

1.  IL  in.  (qui  indux.)  sq.  Glar.  R. 
Steph.  Bas. 527.  55.80.  Venet.  544.  53. 
-Mnr.  Fabr.  Crat.   Rod. 

\i)%)fidit.  Mss.  nostri  Mon.  l.  Gth.2. 
fidet  tibi.  Msc.  Orell.  M.  Ed.  Do- 
righ.   —   certior.  Mss.  Feae  2,  a  (a 

2.  m.)  b  (a  2.  m.) 

110)  At  qui.  Msc.  nost.  Gig.  2. 
Edd.  Venet.  478.  Mediol.  486.  Aut 
qui.  .Msc.  nost.  Gph.  1.  —  pravo. 
Mss.  nostri  Lips.  1  {parva  corr.  a 
2.  m.) 

111)  nplavil.  Msc.   nost.   Drd.  3. 


^^ 


182 


HOK.    SERMONUM 


Quo  magis  his  credas:  piier  hunc  ego   parvus  Ofcllum 

Integris  opibus  novi  non  latius  usuin, 

Quam  nunc  accisis.     Videas  metato  in  agello 
115  Cum  pecoro  et  gnatis  fortem  merccdo  colonum ; 

»Non  ego«  narrantem  »temere  edi  luce  profcpta 

»Quicquam  praeter  olus  fumosae  cum  pede  poniae  ; 

»Ac  mihi  seu  longum  post  tempus  venerat  hospes, 

»Sive  operuni  vacuo  gratus  conviva  per  imbrem 
120  »Vicinus,  bcne  erat  non  piscibus  urbe  petitis, 

»Sed  pullo  atque  haedo :  tum  pensilis  uva  secundas 

»Et  nux  ornabat  mcnsas  cum  diiplicc  ficu. 

»Post  hoc  ludus  erat  culpa  potare  magistra; 

»Ac  venerata  Ceres,  ita  cuhno  surgerct  alto , 


112)  Jdc  credas.  Msc.  nost.  Mon. 
5.  —  piierum  hunc.  Mss.  nostri  Lips. 
"2.  3.  Dess.  1.  Drd.  3.  msc.  ap. 
Beism.  Oberl.  a.   c. 

113)  vidi  {novi  supsc.)  Msc.  nost. 
Dess.  3.  —  non  latius.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  V.  Bentl.  non  laetius  coni.  N. 
Heins,  refiit.  Bentl.  non  lauiius  coni. 
H.  Steph.  (Diatr.  II.  p.  68)  refut. 
Bentl.  msc.  Feae  2,  g  (a  2.  m.) 

114)  abscisis  (abcisis).  Mss.  nostri 
Lips.  3.  Drd.  4.  Mon.  4.  Brn.  h. 
msc.  Bad.  1.  Ed.  Aid.  I.  accissis. 
abscissis.  snccisis.  Yar.  leclt.  ap. 
Feam.  —  mercato.  Tres  mss.  ap.  ^'aI. 

115)  et  gnatis.  Mss.  et  edd.  vnlgo 
(v.  ad  I.  S.  2,  21).  et  natis.  Mss. 
nostri  Dess.  3.  Drd.  1.  2.  Mon.  3. 
Brn.  i.  Brl.  1  {g  erasnm)  mss.  Orell. 
b.  c.  Edd.  Lamb.  Cruq.  Bersm.  Chab. 
Crat.  San.  Phil.  Franc.  —  factum 
mercede.  V.  lect. 

116)  in  luce.  Edd.  Aid.  1.  II.  III. 
(ex  coni.  ut  videtur)  sq.  Bas.  527.  580. 
Glar.  Muret.  Fabr.  Xyl.  Crat.  Palm, 
(contra  ipsius  mss.)  Rod. 

117)  fumoso,  Msc.  Feae  5,  b  (a 
2.  m.)  Ed.  Aid.  I.  formosae.  Ed. 
Mediol.  486.  famosae.  Edd.  Venet. 
492  (Pinc.)  Ö4,  95.  98.  Mediol. 
508.  512. 

118)  Ac  mihi  seu  longum.  Mss.  no- 
stri longa  "plurimi,  Lips.  1.  2.  3. 
Dorv.  1.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd. 
1.  2.  4.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.   Gpli.  1. 


Bas.  1  (supsc.  j^e/ rt<,  vel  ut)  3.  Brn. 
b.  i.  (itg.  1.  2.  Gib.  2.  mss.  Pulm. 
1.  2.  3.  6.  quatuor  ap.  Bcrsm.  Bad.  1. 
Orell.  b.  c.  msc.  Cantcr  N.  L.  4,  12. 
Schol.  Acr.  Edd.  vett.  saec.  XV.  qnos 
vidi,  omnes,  et  Aid.  I.  II.  Ascenss. 
Colon,  s.  a.  R.  Steph.  Lamb.  Cruq. 
Fabr.  Bas.  555.  80.  Bond.  Bentl.  (qni 
def.)  Baxt.  Gesn.  Cun.  Val.  Oberl. 
Comb.  Wakef.  Wetz.  Azar.  Heind. 
Doer.  Zell.  Both.  Pott.  Orell.  Bip. 
Bur.  Dtz.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  At 
mihi  seu  longum.  Mss.  nostri  Dorv.  2. 
Drd.  3.  (iph.  2.  mss.  R.  Steph.  Pulm. 
4.  andecim  mss.  ap.  Feam,  Orell. 
p.  S.  Edd.  Chab.  Bcrsm.  Franc.  Fea. 
lahn.  Mein.  Dlb.  Ac  mihi  cum  lon- 
gum. Edd.  Bas.  527.  31.  Glar.  Xyl. 
Pulm.  H.  Steph.  Torr.  D.  Heins.  Da- 
cer.  Tart.  Despr.  luv.  Batt.  Sandb. 
Camp.  At  mihi  cum  longum.  Edd. 
Aid.  in.  Venet.  544.  53.  Muret.  Rod. 
Burm.  Ac  mihi  si  longum.  Msc.  Feae 
6,  b.  Acmihi  non  longum.  Edd.  Crat. 
Zurck.  Ac  mihi  post  longum  teinj)us 
seu.  Msc.  Feae  2.  g.  msc.  nost.  1. 
in  Drd.  3  (sed  Ast  mihi),  seu  tempus. 
Msc.  Pulm.  10.  Ac  mihi  seu  longo 
post  tempore.  Var.  lect.  ap.  Lamb. 
Ed.  Sanad.  (Cuningamio  falso  tri- 
buens)  sq.  Phil.  Sivr.  Dorigh.  — - 
tempus  post.  Edd.  Aid.  1.  II.  lunt. 
503.  R.  Steph.  —  venerit  hospes. 
Mss.  nostri  Dess.  2.  Brn.  i.  msc.  ap. 
Bersm.  Grell.  M. 


3is: 


^=sss^^ 


LIB.   II.    SAT,    It. 


tS3 


GlauMicIier  findest   du   diess,  wenn  du  hörst,  dass  irh  iinsern  Olellus 
Kanut*  als  Kind,  wie  im  volle»  Besitz  nicht  flotter  er  lehtr, 
Als  im  geschmälerten  jetzt.     Zur  Pacht,  auf  vermessenem  (irumisluck, 
Solllfsl  hei  Kindern  und  Vieh  du  ihn  schauu  als  rustigen  Landwirlh! 
»Allags  kam«  —  so  erzahlt'  er,  —   »so  leicht  nicht  andere  Speise 
»Mir  auf  den  Tisch  als  Kohl,    mit   dem  Bein  des  geräucherten  Schinkens. 
»Aber  ei-schien  mir  einmal  nach  längeren  Zeiten  ein  Gaslfreund, 
»Oder,  ein  werllier  Besuch  in  der  Müsse  des  Begens,  der  Nachhar: 
»Dann  ward  wohler  gelebt;  bei  Fischen  vom  Markte  der  Stadt  nicht; 
»Nein,  beim  Böckchen  und  Huhn  ;  und  es  schmückt'  uns  prangend  den  Nac|iti>cli 
»Nrben  der  wiiilcruden  Traube  die  Nuss  und  die  doppelte  Feige. 
»Demnächst  ging  es  zum  Spiel,  wo  der  Fehl  mit  dem  Becher  gebüsj^t  ward. 
»Ceres  mit  Spende  verehrt,  dass  hoch  sie  im  Halm  sich  erhübe. 


115 


1-20 


119)  per  imbres.  VA.  Ball,  (niliil 
iiioiieiis)  sq.  Camp. 

121)  tum  pensilis.  Mss.  et  edd. 
viilgo.  tunc  pensilis.  Wss.  uo-slri  Lips. 
3.  Dorv.  1.  2.  Drd.  3.  Mo».  1.2.5. 
(tph.  1.  2.  (iig.  1.  Bin.  h.  mss.  Ober!, 
a.  c.  Comb.  c.  Fcae  1,  i.  5,  b,  Orell.  c. 
Ed.  Aid.  I.  Laudat  Priscian.  A.  gr. 
7,  12,  63  liunc  locum:  tunc  jjensi- 
lig  —  fico  (tiinc  et  fico  Krehl  ed.  e 
mss.)  —  dum  pensilis.  Msc.  iiosl. 
Mon.  .3. 

122)  fico.  Mss.  iiostii  Dess.  1. 
Drd.  3.  Moii.  1.  2.  5.  Gtg.  2.  Gtb.  2. 
msc.  Grell.  M.  Laudat  hiinc  v.  So- 
sip.  Charisius  p.  75,  9  ap.  Putsch.: 
Tu/n  mix  o.  m.  c.  d.  ficu. 

123)  Post  hoc.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Posthac.  Mss.  noslri  Dorv.  1.  Dess.  1. 
msc.  ap.  Bersm.  Feae  1.  i.  Post  haec. 
Msc.  nost.  Bas.  l.  —  culpa  polare. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  cupa  polare. 
Edd.  Crato.  tum  Bentl.  (ex  ing.)  sq. 
Azar.  Polt.  Bur.  cuppa  (vel  culpa 
supsc.)  Msc.  nost.  Bas.  1.  culpa  {vel 
cuppa  supsc.  ead.  m. )  Msc.  nost. 
Drd.  1.  cuppa.  Msc.  Talb.  4  (a  2.  m.) 
12.  Ed.  Lamb.  (ex  ing.)  sq.  Chab. 
Bersm.  Dacer.  Tarl.  Despr.  Bond. 
Zurck.  luv.  Sandb.  Camp.  Bip.  nulla 
p.  magistra  coni.  Beul!,  pulso  p.  ma- 
gistro  nos  oiim  (1817)  couieceramus. 

124)  Atvenerata.  .Msc.  nost.  Drd. 2. 
msc.    Cruq.  6.    Ac  Ventura.  Ed.   .Me- 


dio!. 477.  —  ita  ciUnio  surgeret  alln. 
\'ss.  nosiri  fere  omnes,  Lips.  1.  2.  3. 
Corb.  Dorv.  2.  Dess.   1.  2.  3.    Mo». 

I.  2.  3.  4.  5.  Drd.  2.-3.4.  Gph.  1. 
Bas.  2.  Bin.  b.  Gig.  1.  2.  Gth.  2. 
mss.  ap.  Palm,  et  BeiUl.  omnes,  ap, 
Cruq.  phq.  qiiatiior  ap.  Bersm.  ap. 
Torr.  alq.  Bad.  1.  quindecim  mss. 
ap.  Feam.  Orell.  b.  c  p.  Scbol.  Acr. 
Porpb.  Edd.  Priiic.  Mediol.  476.  77. 
80.  508.  512.  Flor,  482.  Venet.  478, 
79.  81.  «3.  80.  90.  92  (Pinc.)  94. 
95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a.  Asceas.  I. 
tum  Bentl.  (qni  restit.  et  viadic.)  sq. 
Baxt.  Clin.  San.  Phil.  Franc.  Do- 
righ.  Gesn.  Oberl.  Comb.  Wakef. 
Wetz.  Azar.  Fea.  Heind.  Doer.  Zell. 
Both.  Mein.  Pott.  Orell.  Bur,  Dtz. 
DIb.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  ut  culmo 
surgeret.  Msc.  nost.  Bas.  1.  mss.  ap. 
Torr.  alq.  al.  ap.  Val.  Edd.  Aid.  1. 

II.  III.    (qui    indux.  )    sq.    Ascenss. 

III.  IV.  Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R. 
Stepb.  Muret.  Venet.  553.  Fabr.  Xyl. 
Pulm.  H.  Stepb.  Chab.  Brat.  Bersm. 
Torr.  D.  Heins.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Rod.Iuv.  Zurck.  Burm.  Batt.  Sandb. — 
ita  ailmo  ut  surgeret.  Mss.  nostri 
Brl,  1,  Drd.  1.  Brn.  i.  mss.  ap. 
R.  Stepb.  quinque  ap.  Val.  quinque 
ap.  Feam.  Edd.  Val.  Sivr.  —  ita 
culmo  uti  surgeret.  Msc.  Cruq.  7.  Ed. 
Bip.  —  tili  culmo  surgeret.  Msc.  nost. 
Dorv.  1.  msc.  Orell.  S  (ita  supsc.) 
Edd.     L,|imb.     Cruq.     Bond,     (refut. 


Ff 


184 


llOK,    SERMONUM 


120  »Explicuit  vino  contractae  scria  frontis. 

»öaeviat  atquc  novos  movcat  Fortuna  lumiiltus; 
»Quantum  liinc   inniinuct?    quanto  aut  ego  parcius  aut  vos, 
»()  pucri;  nituistis,  iit  Inic  novus  incola  vonitV 
»Nam  propriae  telluris  herum  natura  ncqiio  illum, 

130  »Ncc  me,  ncc  quemquam  statuit.     nos  cxpulit  illc; 
»lllum  aut  nequitics^  aut  vafri  inscitia  iuris, 
»Postromum  expellet  certc  vivacior  hercs. 
»Nunc  ager  Umbreni  sub  nomine,  nuper  Ofclli 
»Dictus,  erit  nulli  proprius;  scd  cedet  in  usum 

135  »Nunc  mihi,  nunc  alii.     Quocirca  vivite  tortcs, 
»Fortiaque  advcrsis  opponitc  pectora  rebus !  « 

Satira  III. 
DAMASIPPUS. 

Sic  raro  scribis,  ut  tote  non  quatcr  anno 


Eeiitl.)   —  ita  culmo  surgeret  alto  ut. 
xMsc.  nost.  Gpli.   2.  mss.  Fcae  1,  d.  f. 

127)  Quanlum  hinc.  Mss.  et  edd. 
vnlgo.  Quantum  hie.  Msc.  nost.  Gtg.  1. 
i;dd.  Loch.  Mediol.  508.  512.  Zurck. 
Quantum  aut  imm.  Mss.  nostri  Bas.  1. 
Brii.  li.  i.  mss.  Oberl.  a.  d.  quiiule- 
cim  mss.  ap.  Feam.  Quanto  hinc.  Msc. 
laetk.  1.  —  inminuet.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  Dess.  1.  Moa.  2.  5.  al. 
imminuit.  Ed.  Colon,  s.  a.  imminuat. 
Mso.  nost.  Brn.  i  (ß  supsc.)  Feae 
2,  i.  eminuet.  Msc.  nost.  Bas.  1  (supsc. 
vel  in)  mss.  ap.  Lamb.  alq.  (cjiii 
coni.  dendnuei)  msc.  ap.  Val.  Edd. 
Clin.  San.  Val.  Sivr.  Dorigli.  — 
ijuanto  aut  ego.  Mss.  et  edd.  viilgo. 
qudutum  aut  cgo.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Bil.  1.  Dorv.  2.  Mon.  1.  3. 
Drd.  4.  (itg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  ap. 
R.  Steph.  ties  ap.  Bersm.  Orell.  b. 

128)  ?iituistis.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
vixi)itis.  Mss.  nostri  Ment.  Bas.  1. 
msc.  1.  iu  Drd.  3.  msc.  Pulm.  6. 
ap.  Lamb.  et  Torr.  alq.  Pott.  4.  9. 
13.  10.  msc.  Feae  2,  i.  instituistis . 
Msc.  nost.  Lips.  2  (a  1.  m.)  Porpli. 
msc.  nost.  —  ut  hie  novus.  Msc. 
nost.  Gtg.  1.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Porph.     msc.    nost.     ut    nunc    novus. 


Edd.  Bond,  tum  Fea  (nihil  monens). 
ut  Itunc.  Edd.   Mediol.  508.  512. 

120)  propriae  telluris.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  pioprie  telluris.  Mss.  nostri 
Dess.  2.  3.  Did.  1.  Mon.  1.  5.  Gtg.  2. 
mss.  complures  ap.  Feam  (miilti  alii 
sine  dubio  :  nam  e  pro  ae  in  codd. 
a  sacc.  Xn.  nsitatum).  Edd.  vett. 
Mediol.  480.  508.  512.  Venet.  478. 
83.  80.  92  (Pinc.)  9L  95.  98.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Chab.  Fea  (qui  def. ) 
Both.  Mciu.  Bur.  propiiuiu  telluris. 
Msc.  Feae  5,  a  (a  2.  tu.)  —  nee  il- 
lum.  Mss.  nostri  Dess.  3.  Mon.  I. 
Brn.  h.   Gth.  2. 

131)  lllum  nequicies  {om.  aut).  Msc. 
nost.  Drd.  3. 

132)  Postremum.  Mss.  nostri  omues 
praeter  unum,  msc.  Pulm.  1.  ap.  Beiitl. 
pirq.  et  optt.  diio  ap.  Bersm.  unde- 
cim  ap.  Val.  Comb.  c.  f.  Oberl  cd. 
mss.  ap.  Feam  pIrq.  Edd.  ante  Lamb. 
q.  sc.  omnes,  et  Bas.  555.  80.  Torr. 
D.  Heins.  Crat.  Zurck.  Burni.  Beut!, 
(qui  revoc. )  Cun.  San.  Franc.  Do- 
righ.  Wakef.  Wetz.  Fea.  lahn.  Hcind. 
Zell.  Ürell.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  Krg.  —  Poslremo.  Mss.  paiici, 
Mon.  1.  nost.  duo  ap.  Bersm.  al.  ap. 
Val.    Oberl.  a.    Bad.    1.    Feae  2,  h. 


LIH.    II.    SAT.    II.    III. 


185 


»r.lallelc  tlann  diiirli   Wein  uns  ili'ii  Knist  dir    «ifnmzcllon  Slini  aus.  12j 

»Wiilhe  Fortuna  liiiilnrl,  luid  mv<^'  uns  neue  Vcnvirning; 
»Wie  viel  i<aun  sie  von  iloni  uns  LMitziehn?  Was  leiilt  uns  iin  Anselin. 
»Mir,  iiir  Kinder,  und  euch,    nach  des  neuen  Hewolinci-s  Erscheinen ? 
»Denn  selltsfcigencn  Bodens  Besitz  hat  ihm  (he  Natur  nicht , 
»Noch  mir,  noch  sonst  Kincm   veriiehn.     Uns  sciieuchele  jener,  I^H) 

»Ihn   wird  loses  Vcrthun,    Unkunde  verlanglichen  Bcclites, 
»Sicher  zuletzt  austreiben  ein  lebcnl)egabterer  Erbe. 
»Diess  Gnuidstück,  jetzt  nach  des  Umbrenus,  jüngst  nach  Ofelhis 
»Namen  benannt,  wird  Keinem  ein  eigenes;   bloss  in  den  Niessbraiich 
»Konunt's  bald    mir,  bald  Andern;  darum  lebt  tapferen   Muthes,  I3j 

»Und  setzt  tapfere  Herzen  den  Sciiicksalsstreichen  entgegen!« 


Dritte  Satire. 
De?^   Tliorcn  Irrwahn. 

Sparsam  schreibst  du  so  sehr,  dass  nicht  viermal  du  in  Jahrsfrist 


3,  a  (a  2.  m.)  Oreli.  S.  Edd.  Lanib. 
(qui  indux.)  Cruq.  Mnr.  II.  Stcpli. 
Palm.  Chab.  Bersm.  Bond.  Dacer. 
Tart.  Despr.  luv.  Talb.  Baxt.  Gesn. 
Bau.  Sandb.  Val.  Phil.  Sivr.  Oberl. 
Cond3.  Azar.  Doer.  Both.  Camp.  Pott. 
—  expellü.  Msc.  nost.  Mon.  2. 

134J  DictuSj  ei^it  nuUi.  Mss.  nostri 
Lips.  2  (fl  supsc.  a  2.  m.)  3.  Brl.  1. 
Dorv.  1.  Dess.  3.  Drd.  1.  2.3.  Mou. 
1.  2.  5.  Bas.  1.3.  Gth.  2.  mss.  ple- 
rique  ap.  Benll.  Polt.  Feam.  Orell. 
et  alios,  Oberl,  c.  d.  Bad.  1.  Edd. 
ante  Bentl.  fere  omnes,  et  post  Cuii. 
San.  Sandb.  Phil.  Franc.  Batt.  Val. 
Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Azar.  Heind. 
Camp.  Pott.  Orell.  Dlz.  Dlb.  Scbm. 
Wdm.  Krg.  —  Bicius  erat ,  nulli. 
Mss.  nostri  Lips.  1.  2  (a  2.  m. ) 
Dorv.  2.  Dess.  1.  2.  Drd.  4.  Gph. 
1.2.  Mon.  3.  4.  Gtg.  1.  2.  duo  mss. 
ap.  Bi-rsm.  Bentl.  7.  9.  10.  13.  15. 
(Jesu.  3.  Oberl.  a.  Pott.  10.  11.  Ifi. 
18.  trudecim  mss.  ap.  Feam.  Edd. 
Zar.  Venet.  481.  Aid.  I.  lunt.  503. 
tum  Benll.  fqui  def.)  sq.  Baxt.  Gesu. 
Oberl.  Comb.  Welz.  Zeuu.  Fea.  Zelt. 
lahn.  Doer.  Both.  Mein.  Bip.  Bur.  — 
erit  nullis  proprius.  Msc.  nost.  Brn.  i. 
pr-opritts   iiulli.    Msc.    Feae  1 ,  k.    — 


cedet.  Mss.  nostri  prope  omncs,  ap. 
Bentl.  Feam,  Pott,  et  alios  plerique. 
Edd.  ante  Bentl.  q.  sc.  omnes,  et 
post  plerique.  cedit.  Mss.  nosüi  Dess. 
1.  Brn.  i.  msc.  ap.  Bersm.  Benll.  13. 
Oberl.  a.  Feae  2,  f.  Polt.  18.  20. 
Fdd.  Benll.  sq.  Baxt.  Gesn.  Zeuu. 
Oberl.  Welz.  Comb.  Doer.  Both.  Bip. 
Bur. 

135)  Sunc  mi.  Msc.  nost.  Bas.  1.  — 
minc  aliis.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Drd  I. 
mss.  Feae  2,  f.  k.  Orell.  c  (s  supsc.) 
Kd.   Aid.   1. 

136)  Marliuque.  Ed.  San.  c  coni. 
sq.   Dorigh. 

Satira  III. 
1)  Sic  raro  scrihis.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Sciiol.  Acr.  Porpli.  Msc.  nost. 
Si  raro  scribis.  Msc.  nost.  tilg.  1. 
mss.  Cruq.  I,  tres.  6.  Gesn.  3.  msc. 
ap.  l,amb.  Bos.  Orell.  b  (c  supsc.) 
Edd.  Cruq.  Sandb.  Wdm.  Si  raio 
scribes.  Mss.  nostri  Bas.  3.  Drd.  3. 
Gth.  2.  .Mon.  1  (es  corr.)  2  (sie  —  is 
corr.  a  2.  m.)  mss.  Pulm.  1.  4.  tres 
ap.  Val.  Edd.  Beult,  (qui  def.)  Cun. 
Sau.  Phil.  Franc.  Sivr.  Mein.  Sic 
raro  scrif/es.  Mss.  nost.  Dorv.  1.  msc. 
Pulm.  2.   Ed.  Both.  Sic  raro  scribes 


186 


HÖR.    SERMONUM 


Membranam  poscas,  soriptoriiin  qiuiequc  retexens; 

Iratus  tibi,  quod  vini  somniqiie  benignus 

Nil  (lignnm  sernione  canas.     Quid  HetV  at  ipsis 
5  Saturnalibus  liuc  fugisti;  sobrius  ergo 

Die  aliquid  dignum  promissis:  incipe.    Nil  est. 

Culpantur  frustra  calami,  inmcritusque  laborat 

Iratis  natus  paries  dis  atque  poetis. 

Atqui  voltus  erat  multa  et  praeclara  minantis, 
10  Si  vacuum  tepido  cepisset  villula  tecto. 

Quorsum  pertinuit  stipare  Platona  Menandi'o ; 

Eupolin,  Archilochum,  comites  educere  tantosV 

Invidiam  placare  paras  virtute  relicta? 

Contemnere,  miser.  vitanda  est  inproba  Siren 
15  Desidia,  aut  quidquid  vita  meliore  parasti, 

Ponendura  aequo  animo.  —  Di  te,  Damasippe,  deaequc 

Verum  ob  consiliura  donent  tonsore.     sed  unde 

Tarn  bene  me  nosti?  —  Postquam  omnis  res  mea  lanuin 

Ad  medium  fraeta  est,  aliena  negotia  curo, 
20  Excussus  propriis.    olim  nam  quaerere  amabam , 

Quo  vafer  ille  pedes  lavisset  Sisyphus  aere  ; 

Quid  sculptum  infabre,  quid  fusum  durius  esset. 


si,  ut  toto  colli.  Piacd.  —  scribis  in 
toto.  Msc.  nost.  Lips.  1. 

2)  Membi'cinas.  Msc.  iiost.  Did.  4. 
—  recensens.  Msc.  nost.  Bas.  1  (supsc. 
repinsens  vel  retexens)  mss.  tres  ap. 
Val.  Feae  1,  a.  5,  b.  revolvens.  Msc. 
nost.  Gtg.  2.  recenses.  Msc.  nost. 
Ment.  retentes.  Msc.  Feae  1,  k. 

4)  canas:  quid ßet?  Sic  dist. Bentl. 
Clin.  San.  Franc.  Sivr.  canas,  gidd 
fiel?  Sic  dist.  Mein.  Wdm.  canas?  quid 
fiet?  Sic  dist.  Botli.  —  canis.  Msc. 
Feae  6,  a  (a  1.  m. )  —  quod  fiet. 
Msc.  nost.  Lips.  2.  — •  at  ipsis.  Mss. 
nostri  Lips.  3  (a  1.  m.)  Mon.  1. 
Drd.  3.  Gth.  2.  mss.  Crnq.  1,  un. 
Bentl.  2.  0  (a  1.  m.)  Comb.  c.  Pott. 
2.  6.  7.  Edd.  BentL  (qui  def.)  Baxt. 
Cnn.  San.  Sandb.  Phil.  Gesn.  Franc. 
Oberl.  Dorigh.  Comb.  Wakef.  Wetz, 
Azar.  Heind.  Doer.  Bip.  Zell.  Mein. 
Orell.  (qui  def.)  Dtz.  Dlb.  Wdm. 
ab  ipsis.  Mss.  nostri  pirq.  Lips.  1. 
2.  3  (a  2.  m.)  Brl.   1.  Dess.  1.  2.  3. 


Drd.  1.  Mon.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3. 
Gtg.  1.  2.  Gph.  1.  2.  mss.  ap.  Pott, 
plrq.  Ürell.  b.  c.  S.  p.  M.  Edd. 
vulgo  ante  Bentl. ,  et  Val.  Sivr.  Fea 
(qui  def.)  ßoth.  lahn.  Camp.  Pott. 
Schm.  Krg.  ab  istis.  Msc.  ap.  Bersm. 
ut  ipsis  coni.  Praed. 

5)  fugisti.  Sohrius  ergo.  Sic  vulgo 
dist.  fugisti  sobrius.  Ergo.  Sic  dist. 
mss.  Cruq.  1  ,  im.  3.  Edd.  Bentl. 
San.  Cun.  Phil.  Franc.  Sandb.  Val. 
Sivr.  Dorigh.  Camp.  Mein,  Wdm. 
Krg.  sobrius.  Esto.  Msc.  Cruq.  1 , 
un.  Feae  1,  a  (a  2.  m.)  prob.  Bentl. 

6)  Dignum  aliquid  die  promissis. 
Msc.  nost.  .Mon.  4.  —  nil  est.  Sic 
vulgo  dist.  7iil  est?  Sic  dist.  Cun. 
Wetz.  Voss  (ed.   Germ.)  Wieland. 

7)  Frustra  culpantur.  Msc.  Feae 
1,  d.  Culpantur  calami  frustra.  Msc. 
nost.  Dess.  3.  mss.  duo  Bersm.  Feae 
5,b.  Ed.  Both.  —  inmcritusque.  Mss. 
nostri  Lips.  L  2.  Dess.  l.  2.  Drd.  1. 
Mon.   1.  2.  3.  5.  Bas.   1. 


-'   -—   '  '"■  ^^^^ 


LI15.    II.    SAT.  III. 


IS- 


Dir  MemluMiie  bestellst ,  und  stets  dein  Fertige»  aiil'trennsl ; 

Bos"  auf   dich,    weil  Irohiiend   dem  Wein   und  dem  Sdiiare,   du    gar  nichts 

Singst,  das  Rede  verdient.     Wie  winl's?  Vom  Fest  des  Saturnus 

Flohst  du  ja  eben  liieher.      Flring'  also  eniii<liierl   dorh  etwas  5 

Deiner  Verheissungen  Wcrilies  lieiTor.     So  beginin!  doch!  —  Nichts  ist's! 

Fruchtlos  will!  auf  die   [{ohie  geschmählt,  und  ohne  Verschulden 

Leidet   die  Wand,  im  Zorn  so  der  Götter  wie  Dichter  erschaffen. 

Nahmst  du  die  Mii'iie.  doch  an,   als  droht'  uns  Vieles  imd  Grosses, 

Wann  im  warmen  Gcinarh  diih  Krlösten  empfinge  das  Landhaus ! 

Sprich,  l'ur  welcherlei  Zweck  ward  l'lalo  gepackt  zu  Menander, 

Eupolis  her  mit  geftdirl,  Archilochus,  solche  Gesellschaft? 

Willst  du  den  Neid  aussöhnen,  indem  du  der  Tugend  entsage.st V 

Schmach  folgt,  Aermster,  dafür!  Fliehn  musst  du  die  falsche  Sinne 

Trägheit,  oder  auf  das,  was  besserer  Wandel  dir  einiiug. 

Willig  verzichten!  —  Verleihn  so  (jötler  wie  Göttinnen  huldreich 

Fi.r  den  triftigen  Rafh  dir  einen  Barbier,  Damasippns! 

Aber  wie  kennst  du  mich  deim  so  genau?  —  Seit  sämmtlichc  Habe 

Mir  am  mittleren  Janus  zerschellt  ist,  sorg"  ich  um  Andrer 

Sachen,  der  eigenen  quitt.     Denn  vordem  liebt'  ich  zu  forschen. 

Welcherlei  Erz  Fussbäder  dem  listigen  Sisyphus  darbot. 

Was  unküDstlich  gemeisselt  erschien ,  was  härter  gegossen ; 


10 


15 


20 


8)  düs  partes.  Msc.  nost.  Gph.  1. 

9)  Atquin.  Mss.  alq.  ap.  Lanib. — 
multa  ac  praeclara.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
sq.  San.  Franc.  Sivr.  Atqui  —  mi- 
nantis.   Cit.  Serv.  ad  Aen.  2,  96. 

10)  villula  lecto  Bentl.  coni.  et 
abiecit. 

11)  Menandrum.  Msc.  nost.Moii.  3. 

12)  Eupolim.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
•>.  3.  Drd.  1.  3.  Brl.  1.  Gph.  1. 
Bas.  1.  Ed.  Crato.  —  Arddlocum 
(viiiose).  Mss.  ex  no5lris  mivlti ,  ap. 
Pott,  omnes.  Archilochum.  Mss.  et  edd. 
vulgo,  Schot  -Acr.  Archilocho.  Msc. 
nost.  Bas.  3.  Bentl.  0  (a  '2.  m.)  Feae 
1,  e.  2,  b  (a  1.  m.)  3.  f.  Ed.  Bentl. 
sq.  Cun.  Walief.  Franc.  Sandb.  I'ea. 
—  coniiles  educere.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
comites  adducere.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
Feae  2 ,  h.  Ed.  Fea.  comites  et  du- 
cere.  .Mss.  Feae  l,  n.  3,  a.  comites 
educere.  quid?  tu  coni.  Rutgers.  prob. 
Bentl.   Edd.  San.  Sivr.    üorigh, 

13)  pacare  paras.   Msc.  nost.  Sant. 


placare  putas.  Mss.  nostri  Gph.  1. 
Mon.  5.  pares.  Msc.  ap.  Val. 

10)  Ponendurn  est  aequo.  Msc.  nost, 
Bas.   1. 

17)  Verum  ob  consilium.  Mss.  el 
edd.  vulgo.  Verum  hoc  consilium.  Msc. 
nost.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
Venct.  478.  79.  .Md.  I.  Verum  ad 
cons.  Ed.  Bas.  580. 

19)  curae  (o  supsc.  a  2.  m.)  Msc. 
nost.  Lips.   1. 

20)  Excussis.  Mss.  Feae  2.  b. 
Oberl.  c.  Ed.  Torrent.  Exclusus.  Msc. 
nost.  Gph.  1.  —  hahebam.  Msc.  ap. 
Torr,   qui  corr.  avebam. 

21)  Quo  faber.  Msc.  nost.  Bas.  3. 
Feae  3,  f  (a  1.  m.)  .ö,  a.  Bad.  1 
(a  1.  m.)  —  Sisiplius,  Sisi/pus.  aber- 
rait.  in  mss.  Sisijphos.  Ed.  Cun.  no- 
vandi  studio. 

22)  Quid  sc,  Mss.  q.  sc.  omnes. 
Edd.  post  Aid.  I.  (qui  restit.)  ^^^lgo. 
Quod  sc.  Edd.  vett.  ante  Aldum  quos 
vidi ,  onuies  ,  et  Ascenss.  —  infahre, 


Ib8 


IIOK.    SKUMONUM 


C;illi(lu.s  liuic  signo  ponol)ain  niilia  coiituin: 
Hortos  egrcgiasque  domos  nicrcarier  unns 

25  Cum  lucro  uoram ;  undc  tVcquontia  IMcrciiriale 
Inposuere  mihi  cognomen  corapita. —  Novi, 
Et  miror  morbi  purgatum  te  illius.  —  Atqui  ' 
Emovit  veterem  mire  novus,  x\t  solet,  in  cor 
Traiecto  lateris  miscri  capitisve  dolore  : 

30  Ut  lethargicus  hie  cum  fit  pugil  et  medicum  urget.  — 

Dum  ne  quid  simile  huic,  esto  ut  libet.  • —  O  bone,  ne  te 
Frustrere  :  iiisanis  et  tu  stultique  prope  omnes , 
Si  quid  Stertinius  veri  crepat,  uiide  ego  mira 
Descripsi  docilis  praccepta  haec,  tempore  quo  me 

35  Solatus  iussit  sapientem  pascere  barbam, 
Atque  a  Fabricio  non  tristem  ponte  reverti. 
Nam  male  re  gesta  cum  vollem  mittere  operto 
Me  capite  in  flumen,  dexter  stetit  et:  Cave  faxis 
Te  quicquam  indigmim;  piidor,  inquit,  te  malus  angit, 


quod  fusum.  Msc.  nost.  Lips.  "2.  Ed. 
Colon,  s.  a.  infahre  et  quod  fusum. 
Edd.  Ascenss.  —  sculptum.  Mss.  no- 
stri  plrq.  Lips.  1.  3.  BrI.  1.  Mon. 
1.  2.  3.  5.  Dcss.  2.  3.  Drd.  2.  3.  4. 
Gph.  1.  2.  Bas.  1.  3.  Gig.  1.  2. 
mss.  ap.  Pulm.  et  Cniq.  omnes,  tres 
ap.  ßersm.  Lamb.  1,  duo.  2.  3.  6. 
8.  9.  Bad.  1.  Gesn.  2.  Comb.  b.  c. 
d.  f.  ap.  PoU.  plrq.  Edd.  ve'tt.  ante 
Aldum  H.  q.  sc.  omnes,  et  Ascenss, 
R.  Steph.  Lamb.  Cniq.  Fabr.  Pulm. 
H.  Steph.  Chab.  Crat.  Bersm.  Torr. 
Bond.  Znrck.  D.  Heins.  Burm.  Da- 
cer.  Despr.  Tart.  luv.  Bentl.  Cun. 
San.  Phil.  Sandb.  Val.  Sivr.  Franc. 
Dorigh.  Wakef.  Wetz.  Azar,  Fea. 
Heind.  Both.  Zell.  lahn.  Doer.  Camp. 
Mein.  Grell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  —  scalptum.  Mss.  nostriLips.  2. 
Dess.  1.  Gth.  2.  mss.  R.  Steph.  un. 
ap.  Bcrsni.  Pott.  2.  6.  Feae  2,  c.  e. 
Edd.  Aid.  ILIIL  Argeut.  514.  Glar. 
Bas.  527. 3  L  55.  Venet.  544.  53.  Muret., 
Xyl.  Rod.  Baxt.  Oberl.  Comb.  Gesn. 
Pott.  Bip,  Bnr.  (v.  Feam  ad  IIL  Od. 
1 1, 52.)  Quid  cullum.  Msc.  nost.  Drd.  1. 

23)  milia.    Sic  mss.    nostri  omnes, 
et  alibi  constantcr. 

24)  domiis.  Ed.   Malens.   181G.  24. 


25)  Mercuriale.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Merciiriali.  .Mss.  nostri  Lips.  2  ( a 
L  m.)  Brl.  1  (a  2.  m.)  mss.  np. 
Lamb.  alq.  Edd.  Gryph.  Crat.  Cun. 
San.  Val.  Wakef.  Phil.  Franc.  Sivr. 
Dorigh.  Mercurialem.  Msc.  Cruq.  7. 
Lemma  ap.  Porph.  Seh.  Mercurialis. 
Mss.  alq.  ap.  Torr. 

27)  Et  miror  morbi.  Mss.  nostri 
longe  plurimi,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1. 
Dess.  1.  2  (^verbi,  snpsc.  morbi)  3. 
Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  2.  3.  5.  Bas. 
I.  3.  Gtg.  1.  2.  Gph.  2.  Gth.  2. 
mss.   R.  Steph.  ap.  Lamb.  alq.  Puhn. 

I.  2.  3.  4.  6.  nn.  ap.  Bersm.  ap. 
Torr,  et  Bentl.  omnes,  septeni  ap. 
Val.  Comb.  b.  c.  d.  f.  Oberl.  c.  d. 
Bad.  1.  viginti  ap.  Feam.  Edd.  ante 
Aldum  q.  sc.  omnes,  et  Ascenss. 
restit.  Bentl.  sq.  Cun.  San.  Val.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Wetz.  Azar.  Heind. 
Pott.  Both.  Zell.  lahn.  Mein.  Grell. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  Et  morbi 
niiror.  Mss.  nostri  .Mon.  1.  Gph.  1. 
Oberl.  a.  ap.  Val.  alq.    Edd.  Aid.  L 

II.  in.  (qui  indux.)  hinc  edd.  vulgo 
ante  Bentl.,  et  Baxt.  Gesn.  l'liil. 
Oberl.  Comb.  Sandb.  Wakef.  Fea. 
Doer.  Camp.  Bip.  et  miror  purgatum 
morbi.    Msc.    Pulm.    10.     —    Atquin. 


""  ^     -^  '-" 


LIM.    II.    SAT.    III. 


ISO 


S(li:il7.l'  ;ils  Könner  ein  l'.ilil  nnf  liundoil   tausenil  Sesler/.en. 

(;;irlen   und  selionc  P;il;iste  mit   Vortlioil  schlau  zu   eiiiamlcln , 

Üiess  vor  Allen  versland  iili;  daher  den  Mercurhislilel 

Mir  die  vei-sanuneite  Menge  des  kreuzwegs  gab.  —  Ja.   idi  weiss  es. 

Und  dieli  genesen  zu  sehn  der  kranklieil,    wundert  niicii.  —  Kine 

Sellsatn  neue  jedoch  Irieh  aus  mir  die  all(>,   wie  ol'tnials 

Schmerzen  der  leidenden  Seite,  des  Hanitts,  in  den  Magen   liinahzichii; 

Wie  der  Lefhargiker  tla,  wenn  boxer  er  wird  und  den  Arzt  drang!.  — 

Nur  nichts  Aehnliches  mir;  gelrs  sonst,   wie's  wolle!  —  Du  (Jiiler, 
Tausche  dich  niclit;  toll  bist  auch  du,  wie  die  säninitlichen  Tlioren, 
Wenn  Sterlinius'  Mund  Wahrliattiges  schnattert,  aus  dem  ich 
Achtsam  mir   nachschrieb  so  tretBiche  Lehren,  zu  der  Zeit, 
Als   mich  tröstend  den  Weisheitsbarl  er  zu  jiflegen  ermahnte, 
und  nicht  traurig  zurück  von  Fabricius'  Brücke  zu  wandern, 
Demi  nach  der  Habe  Verlust,   da  verhülletes  Haupts  in  den  Strom  icli 
Sturzen  mich  wollte,  zum  Glück  stand  nah  er,  und:  hüte  dich,  s[prach  er. 
Etwas,  das  dich  entclut,  zu  begehnl    Dich  «juälet  die  falsche 


■60 


35 


xMss.  uoslri  Bas,  1.  Bil.  1.  ap.  Lamb. 
alq.  Alque.  Msc.  nost.  Gph.  1,  msc. 
Orell.  b  (supsc.) 

28)  Evomit.  Msc.  uost.  Gph.  2, 
mss.  Feae  1 ,  u  (a  2.  m.)  3 ,  a.  f. 
Evomuit.    Msc.   nost.    Mou.    3.    Feae 

0,  li.  Et  movil.  Mss.  nostri  Mon.  1.2. 
<itli.  2.  —  maior  vovus  coni.  Korket. 

29)  Transiccto.  Mss.  nostri  Drd.  4. 
fiph.  1.  2.  Feae  3,  a.  —  capitis  mi- 
seri  laterisque.  Mss.  nostri  l)ess.  2. 
Corb.  msc.  ap.  Bersm.  —  capitisve. 
Mss.    nostri  Lips.  3.    Dorv.   1.   Mon. 

1.  2.  5.  Dess.  3.  Drd.  3.  Gph.  1.2. 
Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Bcntl.  13.  14, 
qiiinque  ap.  Val,  Comb.  c.  d.  Gesn.  3. 
quinque  ap.  Feam  ,  Ürcll.  c  («y  supsc.) 
S.  Edd.  vetl.  ante  Aiduni  q.  sc. 
omnes,  et  Bentl.  (qui  restit.)  sq. 
Clin.  San.  Batt.  Val.  Franc.  Sivr. 
Wakef.  Dorigh.  Wetz,  Azar.  Fea. 
laiin.  Heind.  Both  Zell.  Camp.  Pott. 
.Mein.  Orell.  Bur.  Dtz.  01b.  Schm. 
Wdm.  Krg.  cnpitisque.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  Dorv.  2.  Brl.  1.  Hess.  1. 
Drd.  1.  2.  4.  Mon.  3.  Bas.  1.3.  mss. 
Comb,  b  f.  Orell.  b.  p.  c  (corr. ) 
Edd.  Aid.  I.  II.  in.  hinc  edd.  vulgo 
ante  Bentl.,  et  Baxt.  Gesn.  Phil. 
Sandb.  Oberl.   Comb,  üoer.   Bip. 


3U)  Est  letharg.  Ed.  Dorigh.  — 
cum  Sit.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  (iph.  1. 
a  in  Drd.  3.  —  modicitvi  urget.  .Mss. 
nostri  I^ips.2.  Gph.  1.  Bas.  3,  Gth. 2. 
mss.  Cruq.  1,  duo. 

31)  ut  luhet.  V.  lect,  ap.  Feam, 
Ed  Invenc.  —  o  hone ,  ne  te.  Mss.  no- 
stri prope  omnes.  Edd.  .Aid.  LH.  IIL 
hinc  edd.  vulgo.  o  hone,  te  ne.  Msc. 
nost.  Gtg.  2.  Edd.  ante  Aldum  q. 
sc.  omnes .  et  .^scenss.  sq.  Cun. 

33)  veri  crepat.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 
verum  crepat.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Meiit.  Corb.  Brl.  1.  Bas.  1.  Mon.  3, 
mss.  Cruq.  1,  dno.  4.  ap.  Lanib.  alq. 
dnodecim  ap.  Val.  Gesn.  3.  Oberl.  c. 
ap.   Pott.   alq.   Orell.  b.  p. 

'S  l)  /loc  tempore.  .Mss.  nostri  .Mon.  3, 
Gth.  2. 

35)  erescere  barham.  .Msc.  nost, 
Dess.  2.  un  ap.  Bersm.  Feae  3,  c 
(a  1.  m.)  Oberl.  c  (a  1.  m.) 

36)  e  Fabricio.  Ed.  H.  Steph.  sq. 
\al.  Sivr.  W'akef.  Wetz.  —  fönte. 
Msc.  nost.  Dess.  3.   un.  ap.  Bersm. 

38)  in  foniem  (flumen  snpsc.)  .Msc. 
nost.  Dess.  3.  —  dextra  stetit.  Msc. 
nost.  Brl.   L  Feae  2,  k. 

30)  Te  indignum  quin/uam.  Msc. 
nost.    Lips.    1.    a    in    Drd.  3.    —    te 


190  IIOK.   SERMONUM 

40  Insanos  qui  iiiter  vcreare  insanus  haberi. 

Primum  nani  inquiram,  quid  sit  furere;  hoc  si  erit  in  te 
Solo,  nil  verbi,  pereas  quin  fortiter,  addam. 

Quem  mala  stultitia  et  quemeumque  inscitia  veri 
Caecum  agit,  insanum  Chrysippi  porticus  et  grex 

45  Autumat.     Haec  populos,  haec  magnos  formula  reges, 
Excepto  sapiente,  tenet.     Nunc  accipe,  quare 
Desipiant  omnes  aequo  ac  tu,  qui  tibi  nomen 
Insano  posuere.     Velut  silvis,  ubi  passim 
Palantis  error  certo  de  tramite  pellit; 

50  nie  sinistrorsmn,  liic  dextrorsum  abit ;  unus  utrique 
Error,  sed  vai"iis  inludit  partibus:  lioc  te 
Crede  modo  insanum,  niliilo  ut  sapientior  ille, 
Qui  te  deridet,  caudam  traliat.     Est  genus  unum 
Stultitiae  nihilmn  metuenda  timentis;  ut  ignis, 

55  Ut  rupis  fluviosque  in  campo  obstare  queratur: 
Alterum  et  liuic  vannn  et  nihilo  sapientius,  ignis 

malus    angit.    Mss.    nostri    Dorv.    2.  nost.    Bas.    1.    mss.    ap.   Laiub.    alq. 

Lips.  2  (supsc.)  Dess.  3.  Drd.  3.  Mou.  quatuor   ap.   Feara.  —   hoc  si  et   in 

1.  2.  5.    Gpli.  1.   Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  te.  Msc.  nost.  Lips.  3.  hoc  si  et  erit 

mss.  R.  Steph.  Pulm.  1.  2.  3.  4.   10.  in  te.  Msc.  nost.  Bd.  1. 

Cniq.  1,    quatuor.    3.  6.  7.    tres   ap.  42)  nil  verhis.  Msc.  nost.  Gph.  2. 

Bersm.   Septem  ap.   Torr.  Bentl.  13.  43)  quemcunque.  Mss.  nostri  Lips. 

octo  mss.  ap.  Feam.  Oberl.  a.  d  (ad  1.  2.  3.   Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.   Drd. 

marg.)  Comb.  c.  d.  Pott.  7.  8.  17.  18.  1.  2.  4.  Mon.   1.   2.  3.  5.  Gph.  1.  2. 

Orell.   b.   c   (S  et  M    supsc.   vel  ur-  Bas.  1.  3.   Gtg.  1.  2.  mss.  Lamb.  1, 

get').  Ed.  Princ.  restit.  Bentl.  sq.  Cun.  tres.  2.  3.  6.   Cruq.  1,  quatuor.  7.  ap. 

Baxt.   San.  Phil.  Franc.  Val.  Sandb.  Pulm.    omnes,    ap.    Bersm.    quatuor, 

Sivr.    Dorigh.    Gesn.    Oberl.    Comb,  meliores  ap.  Torr.   Gesn.  2.  ap.  Polt. 

Wakef.  Wetz.  .^zar.  Fea.  Heind.  Both.  omnes  praeter  lü.    Edd.  Mediol.  477. 

Doer.   Jahn.    Mein.    Orell.    Bip.    Zell.  86.  Venet.  478.  79.  Glar.  Lamb.  Cruq. 

Bur.  Dlz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  te  Xyl.  Ras.  580.  Torr.  D.  Heins.  Bentl. 

malus  urget.    Mss.    nostri  Lips.    1.  2  Baxt.    Sandb.    Gesn.    Oberl.     Comb, 

(supsc.  vel  angit)  3.  Brl.  1.   Dorv.  1.  Wakef.  Wetz.  Azar.  Fea.  Both.  Heind. 

Dess.  1.  2.  Drd.   1.  2.    a  in  Drd.   3.  Uhn.    Doer.    Zell.  Pott.   Mein.   Orell. 

Mon.    3.    Bas.    1.   3.    Gph.    2.    mss.  Dtz.  Dlb.   Schm.  Wdm.    Krg.    quae- 

Pulm.  6.  un.  ap.  Bersm.  Oberl.  c.  d-  cunqiie.    Mss.  nostri  Drd.  3.  Gth.  2. 

Comb.  b.  f.  ap.  Pott.  plrq.  Orell.  p.  mss.  ap.  Cruq.  alq.  Pott.  16.  Orell.  M. 

S  (corr.)    Edd.   ante  Bentl.    (praeter  Edd.  Zar.  Flor.  482.  Venet.  483.  86. 

Princ.)  omnes .  et  Camp.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  544.  53.  Me- 

40)  Insanos  vereare  qui  inter.  Msc.  diol.  508.  512.  Colon,  s.  a.  Loch. 
nost.  Lips  3.  —  huberi?  Sic  dist.  Ascenss.  Aldinae,  Bas.  527.  55.  R. 
msc.  nost.  Brl.  1.  Feae  2.  c.  h.  Edd.  Steph.  Pulm.  Mur.  Fabr.  H.  Steph. 
Glar.  Xyl.   Fabr.  Chab.  Crat.  Bersm.  Rod.  Bond.  Zurck. 

41)  «07«  supsc.  in  msc.  nost.  Lips. 3.  Dacer.  (qui  def.  )  Tart.  Despr.  luv. 
deest  in  msc.  Bas.  1.  —  quod  sit  Burm.  Phil.  Franc.  Val.  Camp.  Bip. 
furere.  Ed.  Loch,  quid  sit  furor.  Msc.  Bur.  cuiusque.  Ed.   Cun.  ex  ing.   sq. 


^^K^aSi^brtlHaMM^fiBl 


LIB.    II.    .SAT.  III. 


191 


Schaam  nur,  dass  du  dich  scheust,  toll  unter  den  Tollen  zu  heissen.  40 

Ei-sl  nur  lass  mich  crspaiin,   was  toll  sein  heisst:  wenn  es  einzig 
Dir  iuwohut,  nicht  rath'  ich  dir  ab  dann,  tapfer  zu  sterhen. 

Wen  unseliger  Wahn,  und  wen  Unkundc  de,s  Wahren 
Blind  unilreibt,  den  nennt  des  Chrjsippus  Hall'  und  Geuieinde 
Unklug.     Diess  das  Gesetz,  das  Völker  und  grosse  Monarchen,  45 

Bloss  ausnehmend  den  Weisen ,  umfasst.     Jetzt  höre ,   wiefern  denn 
Hiinkrank  alle  zumal  gleich  dir  sind,  welche  das  Beiwort 
Toll  dir  haben  ertheilt.     Gleichwie  im  Walde,  wo  Irrung 
Einzeln  Schweifende  weit  vom  richligi-n  Pfade  liinwegtreibt; 
Links  weicht  jener,  und  der  weicht  rechts  ab;  einerlei  Irrthum  50 

Täuscht  zwar  beide,  jedoch  in  verschiedenen  Bichtungen;  ganz  so 
Achte  dich  seihst  unklug,  dass  um  gar  nichts  weiser  der  Andre, 
iJer  dein  lacht,  sein  Schwanzchen  hintanschleppt.  —  Eine  Gestalt  von 
Tliorhelt  giebfs,  die  nichts  zu  Besorgendes  fürchtet,  und  Feuer, 
Felsen  und  Ströme  verwünscht,  die  im  ebnen  Gefilde  sie  hemmen.  55 

Anderer  Art  ist  die,  doch  drum  nicht  weiserer,  welche 


San.  Sivr.  Dorigli.  quacunque  coni. 
Bolh.  —  stullitia,  quemcunque  ( om. 
et).  Mss.  iiostri  Gpli.    1.  Bas.  3. 

44)  Seciun  agil.  Msc.  nost.  Lips. 
3.  —  Crisippi.  Mss.  iiostri  Lips.  2.3. 
Brl.    l.    Drd.   1.  3.    -Mon.    1.  3.    Bas. 

1.  3.  Crispini.  Msc.  nost.  Dess.  3.  — 
et  portirus.   Msc.   Feac   1,   d. 

4(1)  nunc  iam  accipe.  .Msc.  Orell.M. 

47)  Decipiant.  Ed.  Colon,  s.  a.  De- 
spicianl.   Ed.  \'enet.  402  (Pinc.) 

48)  Insano.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Insani.  .Mss.  nostri  Dess.  1.  Dorv.  1. 
msc.  Cruq.  7.  Feae  7,  b.  Ed.  Lamb. 
(nihil  moiiens,  Turnebi  suasu ,  ut 
vid.  Adv.  7,  10.)  sq.  Cbab.  Insane. 
Ed.  Venet.  478.  —  veluli  sitvis.  Msc. 
nost.  (iph.  1.  velut  insilvis.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  veful  t/iviis  coni.  Markland. 

49)  Pallantes.  Mss.  nostri  Dess.  3. 
Gph.  1.  Ed.  Mediol.  ISO.  PaUentes. 
Mss.  Cruq.  3.  7.  Edd.  Mediol.  477. 
Venet.  478.  79.  Palpantes.  Msc.  nost. 
Mon.  3.   —    de   certo   tr.    Msc.  Feae 

2,  i.  reclo  de  tr.  Coni.  ap.  Lamb.  qui 
prob . 

50)  utrique.  Mss.  nostri  Lips.  2 
(a  1.  m.)  Dorv.  1.  Dess.  1.  Drd. 
1.  4.  Mon.  1.  Bas.  1.  Gtg.  1.  Cit. 
Priscian.   15,  4,19.  T.  I.  p.624.  Kr. 


Edd.  vulgo.  uirisque.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2  (a  2.  m.)  3.  Brl.  1.  Dorv.  2. 
Gph.  1.  2.  Dess.  2.  3.  Mon.  2:  3.  5. 
Meiit.  Drd.  2.  Gtg.  2.  msc.  R.  Stepli. 
Pulm.  2.  3.  4.  10.  Cruq.  3.  7.  tres 
ap.  Bersm.  tres  ap.  Torr,  novem  ap. 
Val.  Comb.  c.  Gesn.  3.  Bad.  I.  Grell, 
b  (corr.)  c  (a  1.  m.)  M.  Edd.  Me- 
diol. 477.  86.  Venet.  478.  79.  Crat. 
Val.  Heind.  Zeil,  utrimque.  Mss.  alq. 
ap.  Val.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San. 
Franc.  Sivr.  Dorigh.  utriusque.  Ed. 
Zar.  —  illudet  pesiibus.  Msc.  nost. 
Gph.  1. 

52)  Crede  modo.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 
Credo  modo.  Msc.  Comb,  b  (ut  vide- 
tur).  Edd.  Colon,  s.  a.  Beism.  Baxt. 
Zeun.  Comb.  Boili.  (contra  mss.)  — 
nihil  ut.  Msc.  Grell,  c.  nihilo  sapien- 
tior  (om.  ul).  Msc.  nost.  (iph.  1. 
Edd.  Bas.  527.  55.  80. 

53)  caudam  traldt.  Mss.  nostri  Lips. 
1  (a  supsc.)  Drd.  1.4.  Gtg.  1.  msc. 
ap.  Bersm.  octo  mss.  ap.  Feam.  — 
hoc  genus.   Msc.  ap.  Bersm. 

55)  Et  rupes.  Mss.  nostri  Dess.  3. 
Mon.  3.   mss.  duo  ap.  Bersm. 

56)  varum.  Mss.  nostri  Lips.  2  (a 
l.m.)  Mon.  2.  5.  Gib.  2.  Drd.  2.  3. 
mss.  Oberl.  a.  d.    Comb.  c.  d.  Pott. 


wm 


WW^^ß% 


1 92 


HOK.    SEUM(^NUM 


Ter  iiicdioü  iluviosquc  rueutis:  clamet  ainica 
Mater,  honesta  soror,  cum  cognatis  pater,  uxor: 
»Hie  fossa  est  iugens;  hie  rupes  maxima;  serva!« 

60  Non  inagis  audierit  quam  Fufius,  ebrius  olim 
Cum  lliomim  edormit;  Catienis  mille  duceutis 
»Mater  te  adpello!«  damantibus.     Huic  ego  volgus 
EiTori  similem  cunctum  iiisaniro  docebo. 

Insanit  veteres  statuas  Damasippus  emendo: 

65  Integer  est  mentis  Damasippi  creditor  V  esto : 

Accipe  quod  numquam  reddas  mihi,  si  tibi  dicam, 
Tune  insanus  eris,  si  acceperis,   an  inagis  excors 
Reiecta  praeda,  quam  praesens  Mercurius  fertV 
Scribe  decem  a  Nerio  —  non  est  satis?  adde  Cicutae 

70  Nodosi  tabulas  centum;  mille  adde  catenas: 
Effugiet  tamen  haec  sceleratus  vincula  Proteus. 


2.  3.  (3.  8.  19.  sex  niss.  aji.  ^^al. 
tres  ap.  Feani ,  Oiell.  S  ( b.  et  c. 
i  supsc.)  Scliol.  Act.  Porph.  Edd. 
Bas.  555.  Baxt.  Gesu.  Oberl.  Comb. 
Fea.  "Botli.  Heind.  Doer.  lahu.  Pott. 
Mein.  Grell.  Dtz.  Dlb.  Sclim.  Wdm. 
Krg.  varium.  Mss.  iiostri  Lips.  1,  2 
(a  2.  m.)  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3. 
Drd.  1.  4.  Moii.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
Bas.  1.  3.  Gtg.  1.  2.  mss.  cett.  ap. 
Pott.  Orell.  b  (corr.)  c  (corr.)  M 
(corr.)  Edd.  cett.  vulgo.  Alteriim  ad- 
hitc  varum.  Lemma  ap.  Acr.  Alterum 
huic  var.  Msc.  iiost.  Gph.  1.  uii.  ap. 
Bersm.  —  varium,  nihilo  {et  om. ) 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Dess.  2.  3.  Drd. 
3.4.  Gph.  1.  duo  mss.  ap.  Bersm. — 
nüo  sapientius.  Msc.  nost.  Bas.  3. 

57)  clamat.  Msc.  nostri  Mou.  5. 
(xth.  2.  Feae  2,  g.  —  clamet  amica 
Maler.  Sic  vulgo  dist.  quod  asserit 
Porph.  Scliol.  et  Lamb.  clamet  amica, 
Maler.  Sic  dist.  edd.  Mediol.  486. 
\'enet.  478.  79.  83.  86.553.  Aid.  111. 
Bas.  527.  Mur.  Fabr.  H.  Sfeph.  Chab. 
Bond.  Doer.  Fea  (q.  v.)  Lihn.  Mein, 
Dlb.  Schm.  Wdm. 

59)  Hinc  fossa  —  Idnc  i-upes.  Msc. 
nost.  Gph.  1.  hijic  rupes.  Mss.  no- 
stri Lips.  2.  (itg.  L  IUI.  ap.  Bersm. 
Oberl.  c.  d.  quatuur  ap.  Feaiu.  — 
ohserva.  Msc.  nost.   Lips.  3. 


60)  Fu/ius.  Mss.  nostri  Lips.  \. 
Dess.  1.  Drd.  2.  Mon.  2.  3.  mss. 
Palm.  1.  un.  ap.  Bersm.  quiiique  ap. 
Torr.  Beull.  6  (a  1.  m.)  Feae  1,  a.  b. 
2,  a.  c.  e.  h.  qualuor  mss.  ap.  Val. 
Orell.  S.  c.  Porph.  msc.  nost.  Edd. 
Princ.  Yen.  476.  Lamb.  Cruq.  Fabr. 
Bersm.  Bentl.  (qui  vindic.)  Cun.  San. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  (iesn.  Oberl. 
Wetz.  Wakef.  Azar.  Fea  ( q.  v.  ) 
Heind.  Doer.  Both.  Zell.  lahn.  Mein. 
Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg,  — 
Sufius.  Mss.  ap.  Torr.  alq.  Edd.  Me- 
diol. 477.  Venet.  478.  79.  —  Fu- 
sius.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  Brl.  1. 
Dess.  2.  3.  Drd.  L  3.  4.  Mon.  1.  5. 
Gph.  1.  2.  Bas.  1.  3.  Gig.  1.  2. 
mss.  quiuque  ap.Pulm.  tres  ap. Bersm. 
al.  ap.  Torr,  et  Val.  Orell.  b.  p. 
Schol.  Acron.  Edd.  plrq.  ante  Lamb. 
et  Bentl.,  tum  Baxl.  Sandb.  Val. 
Camp.  Bip,  Bur.  —  Fufius  ebrius 
olim.  Cum  IL  Sic  vulgo  dist.  Fufius, 
clirins  olim  Cum  IL  Sic  nos  dist, 

61)  Cum  Iliona.  Mss.  nostri  Lips. 
2  (a  \.  m.)  Gph,  L  Coni.  Leniiep. 
ad  Coluth.  2.  Cum  Ilionam  dormit. 
Mss.  nostri  Mon.  3.  Bas.  3.  Ed.  Val. 
ex  uno  msc.  Dum  Ilionam.  Edd.  Bas. 
555.  580.  Fabr. 

62)  vulijus  s.  vohfus.  Mss,  nostr, 
Lips.    3.    Drd.    2.    3.    Mon.    I.   2.   5. 


^^=S 


"  ""  '       "'^ 


IM2r 


LlB.    II.    SAT.   III. 


193 


Ouer  (lurcli  Feuer  und  Ströme  liindurcli  rennt ;  rufe  die  traute 

Müller,  die  züchtige  Schwester,  die  Sippscliatt ,  Vater  und  Gattin: 

»Sioli  den  gewaltigen  Graben ,  den  mächtigen  Felsen ;  bedachtsam ! « 

Nicht  mehr  hört  er  darauf,  als  Fulius  that,  da  er  trunken  60 

Einst  die  Uiona  schlief;  und  wenn  Catienc  zu  tausend 

»Mutter  ich  rufe  dich  an!«  ihm  zuschrie'n.     Sämmtliches  Volk  nun 

Ras'   in  der  ahnlichen  Art  der  Verriirkung ,  werd*  ich  er^veisen. 

Sinnlos  ist  Damasippus  im  Ankauf  aller  Gebilde. 
Ist  denn  gesunden  Gehirns  Damasippus'  Gläubiger?  Sei  crs!  65 

Sag"  ich  zu  dir:  nimm  an.   was  nie  du  mir  wieder  erstattest, 
Bist  du  eiu  Thor  dann,  wenn  du  es  nimmst?  Nicht  eher  verstandlos. 
Wenn  du  die  Beute  verschmähst,  die  bereit  Mercurius  darbeut? 
Fasse  nach  Nerius  zehn  —  reicht's  nicht?  nach  dem  knot'gen  Cicula 
Hundert  Verbriefungen  ab;   magst  tausend  der  Schlingen  hinzuthun;  70 

Dennoch  entschlüpft  aus  all  dem  Garn  mein  tückischer  Proteus. 


Gig.  1.  Dess.  1  (al.m.)  mss.  Pulm. 
1.  4.  Beut!.  10.  Comb.  c.  d.  f.  un. 
ap.  Val.  sex  ap.  Feam,  Oiell.  c.  M 
{vulgum  supsc.)  Edd.  Princ.  Medioi. 
474.  Venet.  509.  Bentl.  (qui  restit. 
et  viudic.)  sq.  Cun.  San.  Sandb.  Phil. 
Franc.  Sivr.  Val.  Wakef.  Dorigh. 
Azar.  Fea  (q.  v.)  Wetz.  Heind.  Doer. 
Botli.  lahn.  Mein.  Orell.  Bip.  Eur. 
Dtz.  Dil).  Schill.  Wdm.  Krg.  —  vul- 
gum s.  volgum.  Mss.  nostri  l.ips.  1.  2. 
Brl.  1.  Dfss.  I  (a  2.  m.)  2.  3.  Drd. 
I.  4.  Mon.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
(ilg.  2.  mss.  ap.  Val.  plrq.  Comb.  b. 
Orell.  b.  S.  Edd.  ante  Bentl.  fere 
omnes,  et  IJaxi.  Uesn.  Oberl.  Comb. 
Camp.  Pott. 

63)  Errorem     Msc.  nost.   Mon.   2. 

64)  Damasippus  emendo?  Sic  dist. 
msc.  Feae  2,  h.  Scli.  Acr.  ,, interro- 
gative dicitur."  Edd.  Venet.  478.  TU. 
94.  95.  98. 

65)  Integrae  est  mentis.  Edd.  Co- 
lon, s.  a.  Ascenss.  —  creditor.  Eslo, 
Sic  dist.  Orell.   Dtz.  Dlb. 

66)  reddis  mihi.  Msc.  nost.  Mon.  3. 

67)  Tune  insanus.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Tunc  insanus.  Edd.  Despr.  San. 
Pliil.  Tum  insanus.  Beutleii  ed.  vl- 
liose.  —  exsors  s.  exors.  Msc.  laeck. 
1.  Edd.  Flor.  482.  Veu.  483.  80.  02 

HORATII    SAT. 


(Pinc.)  94.  95.  98.  Medioi.  508. 
512. 

68)  Deiecla.  Mss.  nosiri  Lips.  1. 
a  in  Drd.  3.  Gph.  2  (r  supsc.)  — 
f/uod  praesens.  Msc.  nost.  Drd.  I. 
praesens  quam  coni.  Cun. 

09)  decem  a  Xerio  s.  anerio.  Mss. 
nosiri  Lips.  1.2.3  (a  supsc.)  Brl.  1. 
Dorv.  2.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2. 
3.4.  Mon.  2.  3.5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1. 
Gtg.  1.  2.  mss.Lamb.  1,  duo.  'i.  5. 
7,  8.  9.  ap.  Criiq.  Pulm.  Bersm. 
omnes,  ap.  Torr,  fere  onines,  ap. 
Feam  plrq.  Orell.  b.  c.  msc.  ap. 
Canter.  N.  Lect.  2,  16.  Schol.  Cruq. 
V.  lect.  ap.  Acr.  et  Porph.  Ed.  Lanib. 
qui  restit.  et  post  cum  edd.  fere  onines. 
decem  Nerio.  Mss.  nostri  Dorv.  1. 
Lips.  3  (a  1.  m.)  Mon.  1.  fJpli.  2. 
Gth.  2.  tres  mss.  ap.  Feam,  Orell.  S 
(ß  eras.)  Schol.  Acr.  Porph.  Schol. 
Persii  ad  Sat.  2,  14.  Serv.  ad  Aen. 
7,  422  (v.  lect.  a  Nerio).  Edd.  ante 
Lanib.  omnes,  et  Mur.  Fabr.  Xyl. 
Crat.   Rod.  Zurck. 

70)  tabulas  centum;  mille.  Siedist. 
vulgo.  tabidas ;  centum  tnille.  Sic  dist. 
Aid.  I.  Mur.  Cun.  San.  Phil.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Azar.  —  centum  tabu- 
las. Msc.  Feae  1,  i.  —  centum  et 
mille.   Msc.  nost.  Drd.  1. 

71)  tarnen  hie.  Msc.  nost.  Gph.  1, 

13 


r^B 


194  HÖR.    SEllMONUM 

Cum  rapies  in  ius  malis  ridentem  alienis, 

Fiet,  aper  modo,  avis;   modo  saxum  et,  cum  volet,  arbor, 

Si  male  rem  gerere  insani  est,  contra  bene,  sani: 
75  Putidius  nmlto  cerebrum  est,  mihi  crede,  Perilli 

Dictantis,  quod  tu  numquam  rescribere  possis. 

Audire  atque  togam  iubeo  conponere,  quisquis 

Ambitione  mala  aut  argenti  pallet  amore; 

Quisquis  luxuria  tristive  superstitione, 
80  Aut  alio  mentis  morbo  calet:  huc  propius  nie, 

Dum  doceo  insanire  omnis,  vos  ordinc  adite. 

Danda  est  ellebori  multo  pars  maxima  avaris; 

Nescio  an  Anticyram  ratio  illis  destinet  omnem. 

Heredes  Staberi  summam  incidere  sepulcro: 
85  Ni  sie  fecissent,  gladiatorum  dare  centum  ^ 

Damnati  populo  paria  atque  epulum,  arbitrio  Arri; 

Frumenti  quantum  metit  Africa.     »  Sive  ego  prave 

»Seu  recte  hoc  volui,  ne  sis  patruus  mihi.«     Credo 

Hoc  Staberi  prudentem  animum  vidisse.     Quid  ergo 
90  Sensit,  cum  summam  patrimoni  insculpere  saxo 


72)  Cum  rapias.  Msc.  Feae  1,  m.  Msc.  Comb.  d.  saxum  modo,  cum  vo- 
—  in  ius  malis.  Mss.  nostri  Mon.  let.  Msc.  ap.  Bersm.  —  arhos.  Msc. 
1.2.  Drd.  3.  Gtli.  2.  Lips.  1  (supsc.)  2  nost.  Dess.  1. 

{in  oni.)  3  (supsc.)  niss.  Cniq.  1,  qua-        74)  insani   est;   coiUra   hene   sani. 

tuor.  Pulm.  1.  4.  Obeil.  a.  Comb.  c.  Sic  mss.  et  edd.  vulgo.  insatii ,  con- 

Pott.  6.   quatuor  ap.  Feam,  Orell.  S.  ira  hene  sani  est.  Mss.  Bentl.  7.  10. 

p.  M  (zMra  supsc.)  Schol.  Acr.  Porph.  Ed.  Bentl.  sq.    Heiud.    Wakef.    Zell, 

msc.  nost.  defeiid.  Turneb.  Adv.  23, 5.  insani  est,  contra  hene  sani  est.   Mss. 

Canter  N.  L.  2,  16.    Ed.  Lamb.  qui  nostri   Lips.    2.    Gph.    2.    Ed.    Cun. 

restit.  et  post  eum  edd.  fere  onines.  contra  hene,  sani.  Sic  dist.  H.  Slcpli. 

in    iura    malis.    Mss.    nostri   Lips.    1  Fabr.   Bersm.  Baxt.  Gesn.  Aal.   Sivr. 

(a  1.  m.)  3.  Dorv.  1.  2.  Corb.   Brl.  1.  Wakef.  Wetz.  Bolh.  labn.  Polt.  Orell. 

Dess.    1.  2.    3.    Drd.    1.   2.    4.    a   in  —    mi  crede.    Ed.  Cun.    ex    ing.    — 

Drd.  3.   Mon.  3.  5.   Bas.  1.  3.  Gpli.  cerehrtim,    mihi   crede,     Perilli   est. 

1.  2.    Gtg.   1.  2.    mss.    Palm.   2.  3.  Msc.  ap.  Val.    Ed.   San.  ex  ing.  sq. 

6.   10.    ap.  Torr,    onmes,    ceteri    ap.  Pliil.    Franc.    Val.    Sivr.   Dorigh.    — 

Cruq.    quatuor   ap.    Bersm.    Gesn.  3.  Perilli.   Mss.  ut  puto,  pauci.   Ex  no- 

Oberl.  c.  d.  Comb.  b.  d.  f.   Bad.   1.  stris  modo  Drd.  2.  Gph.  2.    Gtg.   1 

ap.    Pott,    omncs    praeter   G.    Orell.  mss.  Pulm.  1.  2.  3.   4.   10.  Orell.  S 

b.  c.    Edd.    ante   Lamb.    omnes .    et  Schol.  Acr.  Porph.  Cruq.   (ap.  quos 

Xyl.  Bond.  Crat.  Rod.  Zurck.  Wetz.  Perillus   vocatur).     Edd.    vulgo   (nee 

Dorigh.  apud    Gruterum    in    Thes.    nee    ap 

73)  Fiet  aper ,  modo  avis.'&iQ.  \\x\'^o  Glandorp.  in  Oaom.  hoc  nomeu  in 
dist.  Fiet,  aper  modo,  avis.  Sic  nos  venitur).  Perelli.  Mss.  nostri  Lips 
dist.  (cf.  I.  Sat.  1,  17.  tu,  consul-  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3.  Drd 
tus  modo,  rusiicus.)  —  mox  saxum.  1.  3.   Mon.  2.  3.  5.  Bas.  3.  Gtg.  2 


LIB.    II.    SAT.    III.  195 

Solileppst  du  den  Mann  vor  Gericht,  wie  er  laclit  mit  vei-steilter  Geberde, 
Wird  er  vom  Eber  zum  Vogel,   zum  Fels,  und  will  er,  zum  Baum  auch. 
Wenn  nun  schlecht  wirihschaflen  den  Narm  macht,  gut.   den  Verständ'gen, 
Glaub',  um  Perillius'  Hini  ist's  dann  viel  übler  bestellet,  75 

Weil  er  verschreiben  dich  heisst  niemals  zu  erlösende  Wechsel. 

Horchendes  Ohr  mir  zu  leihn,  mit  gefalteter  Toga,  gebiet'  ich 
Jeglichem  den  bleich  färbte  die  Ehrsucht  oder  die  Geldgier; 
Jeglichem  der  vom  Schwelgen  erglüht,  vom  finsteren  b-nvahn, 
Oder  von  sonstigem  Fehl  des  Gemülhs.     Kommt  näher,  dieweil  ich  80 

Zeige,  wie  alle  zumal  ihr  ven-ückt  seid,  kommt  nach  der  Ordnung! 

Nieswurzgabe  gebührt  bei  weitem  die  meiste  dem  Geizhals: 
Ja,  ihm  weist  die  Vernunft  wohl  gar  Anticyra  ganz  zu. 
Einhau'n  nuissten  der  Gruft  des  Staberius  Erben  die  Summe. 
Tliaten  sie's  nicht,  so  gebührten,   in  Kraft  des  Vermächtnisses,  himdert         85 
Paare  von  Fechtern  dem  Volk,  und  ein  Schmaus,  nacii  Arriiis'  Auswahl, 
Nebst  so  vielem  Gotreid',  als  Africa  mäht.  —  » Ob  ich  unrecht 
Also  verfügt,  ob  recht:  nicht  spiele  den  Ohm  mir!«  —  Ich  glaube, 
Klug  ist  Staberius'  Plan  bei  der  Klausel  gewesen.  —  Und  was  imr 
Meint'  er  damit,  dass  die  Erben  der  Erbschaft  Summ'  in  den  Grabstein         90 


Gib.    2.    mss.     ires   ap.    Bersm.    ap.  (Ipli.   1.    Gtli.  '2.    Edd.  Lamb.    Cruq. 

Torr.    aiq.  über],    a.  c.   d.    (hell.  b.  Ikiiil.    et   receiitt.   plrq.    (v.  Wagner 

e.   M.   Kdd.  Mediol.  477.  80.    Veuet.  Orlh.   Verg.  p.  433).    hellebori.  Edd. 

478.    Colon,  s.  a.    Parelli.   Mss.  no-  vcll.    .Md.    Asceiiss.    al.    et    receiitl. 

slri  Moii.  1.    Mcnt.    Bas.   1.    Gpb.  1.  band  pauci. 

mss.    R.    Sleph.   Cruq.    3.    Puhii.   G.         84)    Scahcri.     Msc.    nost.    Drd.    3. 

ap.    ToiT.    alq.    Feae    1,    a.     PetilU.  Poiph.    msc.    nost.     Ed.    Loch,    (et 

Msc.  nost.  Drd.  4.  Edd.  Fabr.  Bond,  y,   ycn. 

D-  Heins.  86)   Ai-ri,  et.    Ed.  Bentl.    e.\   ing. 

76)  Dietantis  —  possis.  Cit.  Serv.  ^q.    San.    Franc.    Val.    Sivr.    Dorigli. 

ad  Acn.    7.  422.   —    guae    tu.    Msc.  Atri.    Msc.    nost.  Gtg.  2.    Anii.   Msc. 

nost.   Gpb.  1.  tu  quod.  Msc.  Oreii.  1».  nost    (jph.  2. 

«I/o/  tu  coni.  N.  Heins,   ap.   Bentl.  oo\    c  ,     i  i  ■    c-       j  i 

-f.N    ..     .,•  \i  ^   T  •        .1         88)   Seu  recte  hoc  volut.    bic  edd. 

i\n    tristique.    Msc.  nost.    Lips.   ö.        .      .ii  ,  r»  n„„  j     l' , 

VI    -1  II     (  ■,■  .  \  <t"tc  .\ldum,  et  Despr.   ßond.   Franc. 

K(l.    Zell.    (vitlO,   pilto).  ,.   ,      „   •    j      r  vir-    .         \     n 

or.^      1-       :■      \?a\     a-       .      ^oo  ^»1-    Heuid.    ( non   Wüstem.)    Doer. 

80)    aUo  mitis.    Ldd.    \cnet.    483.  r,  .i      i  i        > t  •       t».       nii/  w  j ., 

o«    n.-»  /n-      \  T      1  Both.    lahu.   Mein.    Utz.   DIb.    Wdm. 

8(5.  92  (Pinc.)  Loch.  „  i        i-         c  j      i  ?  •    c- 

Qi\    /v       j  \f  .  •  T\  Scbm.  krg.  Seu  recte,  hoc  volui.  bic 

öl)   Cwn  doceo.   Mss.  nostri  Dorv.  ,.  .      .,j.°  ,.  ,,         , 

I     .>      n  1     1)         -o/i     /'    ,     -r  dist.    Adinae,    nmc   edd.    vulgo.  — 
1.    2.    Edd.    Bas.    o80.    trat.   Torr.  ,     ».  ,    d        o 

r,       ,  j-         o-  crede.  Msc.  nost.  Bas.  6. 

Znrck.    —    omnes,    vos    ordine.    Sic 

vulgo  dist.  defeud.  Grell,  oinnes  vos,        89)   animum   iussisse.    Ed.    Lamb. 

or</.«e.  Sic  dist.  Heind.  (non  Wüstem.)  e   ^oni.    sq.   Fabr.    anuimm  voluisse. 

SU    I>oer.   Bolb    Zell.  Fx    Lambini    coniectura    rec.  Bersm. 

82)  ellebori.  Sic  mss.   nostri  plrq.  sq.  Cliab.  Despr. 
Lips.    l.  2.   3.    BrI.   1.    Dess.   1.   3.        90)    Sentit.    Mss.    nostri   Dess.    1. 

Drd.   1.  Mon.  1.  2.  3.   5.  Bas.  1.  3.  msc.  ap.  Bersm.  —   inscalpere.  Ed. 

13* 


190 


IIOK.    SKKMONTM 


lli'rccU's  voluitV  Quoad  vixit,   crcdidit   iui;('Hs 
l'auperieni   vitluiu  et  cavit  nihil  acrius ;  \it   si 
Forte  luiiuis  loeuplcs  iiiio  quadraiite  pcrisset, 
Ipsc  videretur  sibi  nequior.  oiiinis  eniiu  res, 
'.»:>  N'irtus,  fama,  decus,  divina  Immaiiaque  puleliris 
Divitiis  parent;  quas  qiii  construxerit,  11  le 
Clarus  erit,  fortis,  iustus  ;  —  sapieiusneV    -    ctiani,  et  rox, 
Kt  qiiidqiiid  volet.     Iloe,  veluti  virtute  paratuiu, 
Speravit  magnae  laudi  ibre.     Quid  siniile  isti 

HM)  (Jraecus  Aristippus,  qui  scrvos  proicere  auruiu 
In  media  iussit  Libya,  quia  tardius  irent 
Propter  onus  segnes  ?  utor  est  insanior  lioruni  V 
Nil  agit  exemplum,  litem  quod  lite  resolvit, 
Si  quis  cmat  citharas,  emptas  conportet  in  unum, 

lüj  Kec  studio  eitliarae,  ncc  IMusae  deditus  uUi; 


Aid.  II.  (noii  Veiiet.  483,  ut  rcfeit 
Fra).  sculpei-e.  Msc.  nost.  (itg-.   1. 

02)  viäum ,  cavit  (om.  et).  Msc. 
nost.  Müll.  'i.  —  7iiliil  acriiis.  Mss. 
ri  edd.  \uli;r).  iiU  ticrius.  Msc.  nost. 
I^ips.  1.  Fcac  1  ,  a.  n.  Oiell.  S  (ni- 
hil siipsc.)  Edd.  Flof.  482.  Venet. 
483.  m.  92  (Tinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diol.  508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Asccnss.  et  Cuning. 

93)  lociiplex.  .Mss.  uostii  .Mou.  .'5. 
(itg.  1.  2.  Drd.  4.  Lips.  I  [s  siipsc.) 
Mss.  Pulm.  2.  Ü.  Edd.  Mediol.  486. 
508.  512.  Venct.  478.  92  (Pinc.)  94. 
95.  98.  — perisset.  Mss.  nostrl  Lips.  1. 
Hrl.  1.  Dcss.  I.  3.  Drd.  1.  a  in 
Drd.  3.  Mon.  3.  (iph.  2.  mss.  Lamb, 

1,  duo.   2.   5.  G.  8.   9.    Criiq.  1,  tres. 

2.  3.  Pulm.  0.  10.  Uli.  ap.  Borsm. 
Bciitl.  2.  6.  novem  ap.  Val.  Ubcrl.d. 
Comb.  b.  c.  Gesn.  3.  septem  mss. 
ap.  Feam  ,  Septem  ap.  Pott.  t)rell.  b. 
c.  p.  (probat  Beiitl.  sed  legit  pei'i- 
ret).  Ed.  Lamb.  (qui  iudiixit)  sq. 
Cruq.  Baxt.  Cun.  Sau.  Franc.  Sivr. 
\  al.  (lesn.  Dorigli.  Obcrl.  Comb.  Wa- 
kef.  Wetz.  Azar.  Fea.  Heind.  Botli. 
/eil.  lahu.  Doer.  Pott.  Mein.  Orell. 
Bip.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  pcrirct.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3. 
De'ss.  2.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  I.  2.  5. 
Bas.  1.  3.  (itg.  1.  2.  (itli.  2.  <ipli.  I. 
mss.    Pnliu.    I.    2.    3.    4.     ap.    Cruq. 


alii.  tresap.  Bersm.  Überl.  a.  c.  Comb, 
d.  f.  alii  ap.  Val.  et  Pott.  Orell.  S.M. 
Edd.  ante  Lamb.  q.  sc,  onuies,  et 
Xvl.  Fabr.  H.  Steph.  Bersm.  Bas. 
580.  Torr.  Crat.  Rod.  D.  Heins.  Bond. 
Dacer.  Despr.  Tart,  luv.  Zurck.  Burm. 
Bentl.  Pliil.   Saudb.   Camp. 

96)  construxent.  Mss.  nostri  Lips. 

1.  2.  3.   Brl.    1.    Saut.  Dess.  3.  Drd. 

2.  3.  4.  Mou.  l.  2.  3.  5.  Bas.  3. 
Gph.  1.  2.  (Itg.  1.  Gtli.  2.  mss.  Pulm. 

1.  2.  3.  4.  Cruq.  1 ,  un.  4,  duo  ap. 
Bersm.  quatuor  (Judendorpii  ad  Suet. 
p.  969.  (^berl.  a.  d.  (ad  marg. ) 
Comb.  c.  d.  f.  novem  mss.  ap.  Feam, 
Orell.  S.c.  Edd.  fere  omues.  conira- 
xerit.  Mss.  nostri  Dess.  1.  2.  Drd.  1. 
Bas.  1.  Gtg.  2.  Meut.  mss.  Pulm. 
6.  10.  ap.  Cruq.  plrq.  ap.  Bersm. 
duo,  Bentl.  2.  6.  et  quatuor  alii.  quiu- 
que  ap.  Talb.  octo  ap.  Val.  Oberl. 
c.  d.  Comb.  b.  Orell.  b.  Scliol.  Acr. 
Edd.  Zar.  Aid.  I.  üaxt.  Comb.  Obcrl. 
(iesu.  Zeun. 

97)  Carus  ei-il.  Edd.  Mediol.  508. 
512.  —  sapiensne?  Mss.  nostri  Lips. 
2  (a  1.  m.)  3.  Dcss.  1.  Drd.  2.  3. 
mss.  ap.  Lami).  et  Torr,  omnes,  Pulm. 
2.3.10.  duo  ap.  Bersm.  Talb.  3  (ad 
marg.)  lO.  12.  14.  Comb.  b.  c.  (iesu. 

2.  3.  Polt.  2.  6.  7.  10.  20.  Cit.  Pri- 
sciaii.  16.  2.  T.  1.  p.  613.  Kr.  Ed. 
LamI).    (qui  restit.)  sq.    Cruq.    Fabr. 


=^S 


US 


m^ 


LIB.  II.    SAT.  III. 


197 


Meisspln  sollton?  —   Rr  hielt  stols,   wühtTiid  or  lcl)to,  die  Armulh 

Für  ein  gewaltiges  Laster,   und  mied  nichts  ärger;  so  dass  er, 

War'  um  den  einzigen  Dreier  er  minder  begütert  gestorben, 

Ruchlos  selbst  sich  bedünkte.     Denn  saninitliclio  (lüler  der  Erde, 

Tugend  und  Ehr'  und  Huf,  was  göttlich  und  menschlich,   dem  schönen        95 

Reichthum  steht's  zu  Gebot:   wer  den  aufstapelte,  der  ist 

Vornehm,  tapfer,  gerecht.   —   Auch  weis'?  —   Auch  dieses,  und  König; 

Jegliches,  was  er  begehrt.     Diess.  holl'te  Staberius,  werd'  ihm, 

Gleich  als  Tugendverdienst,  viel  Ruhm  einbringen.     Wie  anders 

Macht's  Aristippus  der  Griech'?  In  den  Sand  hin  hiess  er  die  Sclaven  100 

Mitten  in  Libyen  werfen  das  Gold,  bloss  weil  sie  zu  langsam 

Gingen,  beschwert  von  der  Last.     Wer  ist  sinnloser  von  beiden? 

Doch  nichts  taugt  ein  Vergleich,    der  Streit  nur  schlichtet  mit  Streite. 
Wenn  w-er  Cithern  sich  kaufte,  gekauft  zu  einander  sie  häufte. 
Weder  der  Lust  zur  Cither,  noch  einer  der  Musen  ergeben;  105 


Bersm.  Torr.  Bentl.  Cun.  San.  Franc. 
Vai.  Sivr.  Gesn.  (qui  def. )  Dorigh. 
Ober!.  Comb.  Wakef.  Wetz.  Fea. 
Heiiul.  Doer.  ßoth.  Zell.  lahn.  Pott. 
Bip.  Mein.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb. 
Sthm.  Wdm.  Krg.  sapiensque.  Mss. 
noslri  Dess.  3.  Mon.  2.  5.  Gig.  1. 
mss.  ap.  Cruq.  alq.  Palm.  4.  un.  ap. 
Bersm.  Comb.  d.  quatuor  ap.  Feam, 
Orell.  c.  M.  Ed.  Baxter,  sapiensve. 
Msc.  Comb.  f.  Feae  1,  e.  3,  f.  sa- 
piens, cn  etiam.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2  (a  2.  m.)  sapiens  (cm.  we).  Mss. 
nostri  l>orv.   1.  2.  Saut.  Brl.    1.   Dni. 

1.  4.  Mon.  1.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  I. 
Gtg.  2.  Gtii.  2.  mss.  Pulm.  1.  tj. 
un.  ap.  Bersm.  Oberl.  c.  Bad.  1.  alii 
ap.  Feam  et  Pott.  Orell.  b.  S  (we 
eras.)  Kdd.  anteLamb.  q.  sc.  omnes, 
etMur.  Xyl.  Bas.  580.  Pulm.  H.  Steph. 
Chab.  Crat.  D.  Heins.  Bond.  Dacer. 
Tart.  Despr.  Rod.  Zurck.  Bnrm.  luv. 
Piiil.  Azar.  Camp,  sapiens  iustusque. 
Msc.  Oberl.  a.  Feae  l ,  m.  sapiens, 
iustusne?  etiam  rex.  Msc.  nost.  (ipli. 

2.  —  etiam,  et  rex.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.    Dess.    1.  2.    3.    Drd.    1.    Did. 

1.  2.  Mon.  1.2.  5.  Bas.  1,  3.  Gtg.  1. 
mss.  ap.  Lamb.  omnes,  praeter  5. 
Piiim.  2.  4.  10.  ap.  Cruq.  alq.  (Jesn. 

2.  3.  Bad.  1.  alii  ap.  Feam,  ap. 
Pott.  pirq.  Prisciaii.  1.  c.  Ed.  Aid. 
I.  II.  III.  liinc  edd.  vulgo.  etiam  re.v 


Mss.  nostri  Lips.  3.  Doiv.  1.  2.  Brl.  1. 
Corb.  Sant.  Mon.  3.  Drd.  3.  4.  Gph.  1. 
Gig.  2.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1.  3.  0. 
ap,  Cruq.  alq.  undecim  mss.  ap.  Feam, 
Pott.  14.  18.  Edd.  vett.  ante  Aldiim, 
q.  sc.  omnes,  et  Ascenss.  reduxil 
Fea. 

98)  vehit  in  virlule.  Mss.  nostri 
Brl.  1.  Bas.  3.  msc.  Bad.  1.  Orell.  p. 
Kdd.  Aid.  1.  IL  Ascens.  lU.  IV. 
B.  Steph.  veluti  in  virtute.  Msc.  nost. 
Lips.  2.  —  patratum.  Msc.  nost. 
Dorv.   1. 

09)  laudis  fore.  Msc.  nost.  Gph. 
1 .  — •  simile  istis.  Msc.  Feae  2 ,  f 
(a   1.  m.) 

lüO)  servos  gui.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
Coni.  Cun.  —  proicere.  Sic  mss.  no- 
stri fere  omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1. 
Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon. 
1.  3.  .5.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Gth.  2. 
Ed.   Wdm.  (v.  nos  ad  I.  Sat.  4,  123). 

101)  Lihye ,  quod  tardius  coni. 
Cun. 

102)  Propter  opus.  Ed.  Cun.  e 
coni.  sq.  San. 

103)  NU  agat  (i  supsc.)  Msc.  nost. 
Gph.  2.  —  Ail  agis  exemplo.  V.  lect. 
ap.  Fabr.  Lemma  ap.  Acron.  —  quod 
litem  Ute.  Msc.  nost.  Sant.  Porph. 
msc.  nost.  V.   lect.   ap.   Cun. 

104)  emit.  Msc.  nost.  Mon.  I.  — 
comportat.  Msc.  nost.  Drd.  3. 


198  HÖR.    SERMONUM 

Si  scalpra  et  formas,  iion  sutor;  nautica  vela, 
Aversus  mercaturis:  dclirus  et  amens 
Undiquc  dicatur  merito.     Qui  discrepat  istis, 
Qui  nummos  aurumque  recondit,  ncscius  iiti 

110  Conpositis,  mctuensquc  vclut  contingcre  sacruin? 
Si  quis  ad  ingentem  fruincnti  semper  aÄcrviun 
Porrectus  vigilet  cum  longo  fuste,  neque  illinc 
Audeat  esuriens  dominus  contingere  granum, 
Ac  potius  foliis  parcus  vescatur  amaris ; 

115  Si  positis  intus  Chii  vcterisque  Falerni 

Mille  cadis  —  nihil  est,  tercentum  niilibus,  acre 
Potet  acetum;  age,  si  et  stramcntis  ineubet,  vmdc 
Oetoginta  annos  natus,  cui  stragula  vestis,  ^ 
Blattarum  ac  tinearum  epulae,  putrescat  in  arca: 

120  Nimirum  insanus  paucis  vidcatur,  eo  quod 
Maxima  pars  hominum  morbo  iactatur  eodem. 

Filius  aut  ctiam  haec  libertus  ut  ebibat  heres, 
Dis  inimice  senex,  custodis?  —  Ne  tibi  desit! 
Quantulum  enim  summae  curtabit  quisque  dierum, 

125  Unguere  si  caulis  oleo  meliorc  caputque 

106)  ac  fortnas.  Ed.  Ciiii.  t-x  iiig.  et  quid  discr.  Msc.  ap.  ßersm.  qui 
sq.   San.   Franc.  Sivr.  Üorigli.  discrejiet.    Msc.    nost.    Dess.  2.    nisc. 

107)  Adversus.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Pulni.  ü.  UrcU.  c.  —  islis.  Mss.  et 
Dorv.  1.  Mou.  5.  Ürd.  1.  4.  l'kUl.  edd.  vulg.  isti.  Msc.  laeck.  1.  isle. 
Ascens.   I.  Bas.  555.  580.   Bond.  Mss.  nostri  ßrl.  1.  Dess.   1.  Drd.    1. 

108)  Qui    disc7-epat.    Mss.    nostri    Mon.   1.    mss.  Criiq.   1,    duo.  6.    un. 
plrq.    Lips.    1.    2.    3.    BrI.    1.    Dess.    ap.  Bersm.  Bad.    1.  tres  ap.  Feam. 
1.  2.    Drd.   1.  4.   Mon.   1.  2.  5.  Bas.         109)    recondat.  Msc.  ap.  Bersm. 

1.  3.   Gph.  2.  Gig.  1.2.  Gth.  2.  mss.         110)    nieluens    veluti.     Msc.     nost. 
Pulm.  2.  3.4.  10.  ap.  Cruq.  etBenti.     Gph.  1. 

omnes,  ap.  Torr,  fere  omnes,  msc.  ap.         112)  Proiectus.   Msc.  Grell.  M.   Kd. 

Fabr.    un.  ap.   Bersm.    octo  ap.  Val.  Benll.  ex  ing.  (ut  111.  Od.  10,  3)  sq. 

Comb.     d.    f.    ap.    Pott.    plrq.     Scli.  Cun.  (refut.  Fca).  —  cum  longo  fuste . 

Acron.  Edd.  ante  Aldum  q.  sc.  omnes,  Mss.  nostri  omnes.  Edd.  vulgo.  longo 

tum   Bentl.    ( qui   revoc.  )    sq.    Baxt.  cum  fuste.  Ed.  Cun.   ex  ing.  sq.  San. 

Cun.    San.    Pliil.    Franc.    Val.     Sivr.  Sandb.  Phil.  Franc.  Sivr.  —   nee  il- 

Dorigh.  Gesn.  Oberl.  Comb.   Wakcf.  linc.   Msc.  nost.   Gph.  2.   Feae  2,  g. 
Wetz.  Azar.  Fea.  Heind.  Doer.  Botli.         113)  contingere  sacrum.  Msc.  nost. 

Zell.    Jahn.   Pott.    Mein.    Orell.   Bur.  .Mon.  5. 

Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.   —  quid        114)    At  polius.    Msc.    nost.    Drd. 

discrepat.  Mss.  nostri  Dess.  3.  Drd.  4.   —   parcus  pascatur.    Mss.    nostri 

2.  3.  Gph.  1.  Mon.  3.  msc.  Pulm.  1.  Mon.  5.  Gph.  1.    msc.  Orell.  S  (ves 
alii  ap.  Val.  Comb.  b.  c.  Pott.  11.  16.  supsc.) 

Orell.  M.    Edd.  Aldinae.    liinc  vulgo         115)  inter  Chii.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
ante  Bentl. ,  et  Sandb.  Camp.  Bip.  —    msc.   I3ad.  1. 


LIB.    II.    SAT.    III. 


199 


Wenn  Scliiiitzmesser   iiinl  Leisti^n,    uiid  ilorli  kein  Schuster;    zur  Schiffahrt 

Sef^tl,  dt-m  Handelsgesrhafl  nbhold :  wahnwitzig  und  hinitoll 

Hiess  er  bei  Allen  mit  Fkchi.     Wir  lern  ist  von  diesem  verschieden, 

Wer  sein  Silber  und  Gold  einschlicsst .  unfähig;  zu  brauchen 

W'as  er  erepart,  und  bang,   i^  wie  Heiliges  nur  zu  berühren? 

Wenn  fortwälirend  ein  Mensch  beim  mächtigen  Haufen  Getieides 

Lagernd  über  ihn  wachte  mit  stattlichem  Kniltel,  und  von  ihm 

Nicht  als  Eigner  ein  Korn  sich  im  lltuiger  zu  nehmen  getraute. 

Sparsam   lieber  dafür  nur  bittere  Blatter  verzehrte: 

Wenn  er,  und  lagen  daheim  ihm  des  (-hiers  und  alten  Falerners 

Tausend  der  Kruge  —  noch  nichts!  dreihunderttausend,  sich  sauern 

Essigs  erlabte ,   dabei  auf  Stroh  nur  schliefe ,  ein  neun  imd 

Siebenzigjahriger  (jreis;  weil  treffliche  Decken  und  Polster 

ihm  in  der  Lade  verfaulten,   ein  Schmaus  für  Würmer  und  Mollen; 

Siinilos  würd'  er  gewiss  nur  Wenigen  scheinen,  und  wesshalb? 

Weil  an  dem  nämlichen  üebel  die  Mehrzahl  Menschen  erkrankt  ist. 

Dass  dein  Erbe  der  Sohn,   wolil  gar  der  Gefreite,  verprasse. 
Dazu  bewahi-st  du's  Alter,    du  Gottfeind?  —    Freilich  dass  dir's  nicht 
Mangle!  —  Wie  viel  denn  kürzt  von  der  Summe  dir  jeder  der  Tage, 
Wenn  du  mit  besserem  Oel  den  Salat  und  das  Haupt  dir  zu  salben 


110 


115 


120 


125 


IIH)  nil  est.  Msc.  iiost.  Dcss.  2. 
Edd.  Md.  l.  Ascciiss.  III. IV.  tu». — 
Irecenliim.  .Mss.  noslri  Lips.  l  (corr. 
ter).  Dcss.  3.  Drd.  4.  .Von.  2.  Gph.  1. 
nisc.  Grell.  M.  —  mtibus.  Mss.  no- 
stri  omnes  (v.  sup.  v.  23). 

117)  Hilde  (milla  dist.)   Edd.  AUl. 

1.  11.  HI.  Glar.  R.  Steph.  Crat.  Do- 
righ.  Wdni.  Sic  legit  Schol.  Acr. 
Cruq.  incubel  udis  coni.  Heikel,  com- 
modc.  Sed  Prisciani  auctoritas  pro 
vulgata  est :  18,  2.  T.  II.  p.  204.  Kr. 
,,Horalius  uiideoctoginta  dixit  in  se- 
cuiido  Sermonum :  undeoctoginta  an- 
nos  natus,  cui  stragula  veslis:  hoc 
est  LXXX  annos  aetalis  haljeus,  unde 
iinum."  —  annis.  Msc.  iiost.  Dess.  1. 
msc.  ap.  Bersni. 

119)  Blattarum.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Blatarum.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Dess. 

2.  3.  Mon.  3.  Bas.  3.  Orcll.  b.  S.  .M. 
Blaptarum.  Edd.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  .Me- 
diol.  508.  512.  Loch.  Asceiiss.   Aid. 


1.  —  piUescat.  Ed.  Cruq.  —  archa. 
.Msb.  iiosui  Drd.  1.  4.  harcha.  .Msc. 
Iiost.  ßrl.   1. 

121)  morbo  iaclelur.  Msc.  uost. 
Drd.  2.  morbo  vexatuv.  .Msc.  ap.  Val. 

122)  aut  eliain  haec  Hb.  Mss.  no- 
slri  (uno  cxceplo)  oiniies.  ap.  Bersm. 
omnes.  Celeri  tacciit.  Edd.  R.  Steph. 
tum  Lanib.  et  post  cum  edd.  vulgo. 
aut  etiam  hoc  Hb.  Edd.  vett.  ante 
.Aid.  HL  q.  sc.  omnes,  et  Ascenss. 
Glar.  aul  etiam  Hb.  (om.  haec).  Msc. 
uost.  Gph.  1.  msc.  Pulni.  3.  Edd. 
Aid.  III  (qui  indux.)  sq.  Miir.  Xyl. 
Fal)r.  Bas.  .527.  55.  80.  Venet.  553. 
Ciiab.  Bersm.   Bond.   Crat.  Rod. 

123)  ne  tibi  desit  (iiulla  iuterrog.) 
Edd.  vett.  ante  Aid.  III.  oinnes,  et 
Bentl.  Cun.  San.  ne  tibi  desit?  Sic 
dist.   Aid.  III.  hinc  edd.  vulgo. 

124)  curabit.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(/  supsc.)  2.  Mon.  5.  Edd.  Flor.  482. 
Veuet.  479.  83.  8(3.  92  (Piiic.)  94. 
95.  98.   Mediol.  508.  512. 


200 


IlOK.    SERMONUM 


Cocpcris  inpcxa  Ibedum  porrigine?   Quare, 
!Si  quidvis  satis  est,  pcriuras,  subripis;  auicrs 
UndiqucV  tun  sanusV  Populuin  si  cacdcrc  saxis 
Incipias  scrvosvc,  tuo  qiios  aoro  pararis, 

X30  Insanum  te  omnes  pueri  clamentquc  pviellae: 

Cum  laqueo  uxorem  interiinis;  matreinque  veiicno, 
Incolumi  capite  es.     Quid  eniiii  ?  Neque  tu  hoc  lacis  Argis, 
Nee  ferro  ut  deniens  genitricem  occidis  Orestes. 
An  tu  reris  eum  occisa  insanisse  parente, 

135  Ac  non  ante  malis  dementem  actum  Furiis,  quam 
In  matris  iugulo  ferrum  tepefecit  acutum? 
Quin  ex  quo  est  habitus  male  tutae  nientis  Orestes, 
Nil  sane  fecit  quod  tu  reprehendere  possis : 


126)  inpexa.   Sic  mss.  nostri  Lips. 

1.  2.  3.    Dess.    1.    Drd.   1.    Mon.    1. 

2.  3.  —  prurigine.  Msc.  iiost.  Meiit. 
nisc.  R.  Steph.  uu.  ap.  Lamb.  Ürcll.b. 

127)  Si  quod  Itabes.  Msc.  Beiitl. 
16.  —  peiuras.  Mss.  multi,  Lips.  1. 
2.  3.  Dorv.  1.  2.  Drei.  3.  Mon.  2. 
Bas.  1.  3.  Gtg.  1.  msc.  ap.  Torr, 
fere  omnes,  Comb.  b.  c.  d.  Bad.  1. 
Grell,   b.  c.   S. 

128)  tun  sanus'f  Mss.  nostri  Lips. 
1.   2.    Dess.    2.    3.    Drd.  2.   3.    Mon. 

1.  2.  Bas.  1.  3.  Gth.  2.  Gph.  1.  2. 
Gtg.  1.  msc.  Grell.  M  (a  1.  m.)  Edd. 
Mediol.  477.  Aid.  I.  III.  Ascens.  IV. 
hinc  edd.  vnlgo.  (^tun  sanus  sine 
apostr.  Aid.  I.  111.  Grell.  Wdm.)  tum 
sanus?  Mss.  nostri  Drd.  1.  Gtg.  2. 
Dorv.  1.  2.  msc.  Comb.  f.  Grell,  b.  S. 
Edd.  vett.  ante  Aldum  fere  omnes, 
et  Ascens.  I.  Aid.  II.  tu  sanus?  (n 
adscr.  a  2.  m.)  Msc.  nost.  Mon.  3. 
tu  insanus.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Lips. 
3  {in  punctis  not.)  Dess.  1.  Drd.  4. 
Mon.  5.  msc.  Grell,  c.  tune  sanus. 
Msc.  Gberl.  a.  cum  saims.  Msc. 
Gberl.  c. 

129)  servosve.  Mss.  nostri  Lips.  1. 

2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  3.  Drd.  1. 
2.  4.  Mon.  2.  3.  Bas.  1.  Gtg.  1. 
Gth.  2.  diio  mss.  ap.  Bersm.  Grell.  M. 
Edd.  Aid.  (qni  restit.)  I.  II.  III.  Bas. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Mur. 
Lamb.  Cruq.  Xyl.  Veuet.  544.  53. 
H.  Steph.  Bersm.    Chab.  Torr.   Crat. 


Rod.  D.  Heins.  luv.  Burm.  Beiitl. 
Baxt.  Cun.  San.  Sandb.  Phil.  Franc. 
Val.  Sivr.  Gesn.  Gberl.  Comb.  Wa- 
kcf.  Wetz.  Azar.  Fea.  Doer.  Bolli. 
lalin.  Camp.  Pott.  Mein.  Grell.  Bur. 
Wdm.  servosque.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Drd.  3.  Mon.  1.5.  Bas.  3.  Gpb.  1.2. 
Gtg.  2.  duü  mss.  ap.  Bersm.  qna- 
tiior  ap.  Feam.  Edd.  vett.  ante  Al- 
dum q.  sc.  omnes ,  et  Ascenss.  Fabr. 
Bond.  Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck.  Do- 
righ.  Heind.  Bip.  Zell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Krg.  —  tuo.  Msc.  nost.  Glh.2. 
msc.  Gesn.  2.  Gberl.  d.  Comb.  b.  c. 
Feae  2,  b.  e.  6,  a.  7,  a  (a  1.  ni.  ) 
prob.  T.  Faber  et  Dacer.  in  uott. 
Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Zurck. 
Bentl.  ex  coni.  sq,  Baxt.  Cun.  San. 
Phil.  ßatt.  Val.  Gesn.  Franc.  Sivr. 
Gberl.  Comb.  Wakef.  Wetz.  Azar. 
Doer.  Camp.  Both.  Mein.  Bip.  Wdm. 
Krg.  tuos.  Mss.  nostri  rcliqiii,  ap. 
Pott,  et  Grell,  omnes,  Gberl.  a.  c. 
Comb.  d.  f.  Edd.  ceteri.  servosve  fu- 
ges  conieceram  in  ed.  1818.  ■ — ■  pa- 
raris.  Mss.  et  edd.  vulgo.  parasti. 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Gph.  2.  Drd.  4. 
mss.  Feae  6,  a.  9,  a.  parabis.  Msc. 
nost.  Gph.   1. 

130)  InsüTiiie  omnes.  Msc.  nost. 
Bas.  3.  —  clamantque.  Msc.  nost. 
Bas.  3. 

131)  Dum  laqueo.  Msc.  ap.  Bersm. 
—  uxorem  perimis .  Msc.  Feae  2,  g.  — 
matremve  coni.   Doer. 


LIB,    II.   SAT.    III. 


201 


Aiifinsst,  welches  dir  starrt  vom  Wustc  des  Grindes?  Wozu  dorli, 

Wenn  dir  Jegliches  gniigt,    falsch  schworen  und  rauhen  und  stehlen 

Ringsher?  Du,  und  gescheidt?  Wenn  das  Volk  du  mit  Steinen  zu  wcrlen 

Anfingst,  oder  die  Sdaven,  die  für  dein  Geld  du  crkauflr^sf ; 

Unklug  schrien  fürwahr  dich  aus  so  Kualicn  wie  Miigdlein.  130 

Doch  wenn  die  Frau  mit  dem  Strang,  imd  die  Mutter  mit  (.ifle  du  ninbriiigst. 

DIoihst  du  gesunden  Gehirns.     Denn  warum?  Nicht  hist  du  in  Arges, 

Tödtesl  die  Mutter  ja  nicht  mit  dem  Schwert,  wie  ein  toller  Orestes! 

Meinst  du  er  hahe  geras't  erst  nach  der  Geharerin  Morde, 

Sei  von  der  Furien  Wuth  nicht  fiiiher  getriehen  im  Wahnwitz,  135 

Ehe  der  spitzige  Stahl  im  Busen  der  Mutter  erwärmte? 

Just  seitdem  man  Orest  im  Gemiith  für  ühcl  hestellt  hielt, 

That  wahrhaftig  er  lüchls,  was  ernstlichen  Tadel  verdiente. 


132)  Incolomi.  Mss.  nosiri  Dcss. 
1.  ;i.  Mon.  1.  2.  5.  (iph.  2.  Gth.  2. 
dno  mss.  ap.  Bcrsm.  Orcll.  S.  c.  — 
Quid  enim'f  Mss.  nostri  omnes ,  alio- 
riiiu  plericiuc.  Edd.  vuigo.  Quidni? 
Mss.  Piilin.  2.  3.  6.  10.  Coni.\amb. 
Kdd.  Pulm.  Fabr.  Beiitl.  Wakef.  (cf. 
I.Sat.  1,7).  —  neque  tu  hoc  facis.  .Nlss. 
cl  edd.  post  Aldum  (qiii  restit.)  vulgo. 
neque  eniin  hoc  facis.  Msc.  Oreil.  b. 
Coni.  Lanib.  Edd.  Fabr.  Bcntl.  neque 
hoc  lu  l'aciü.  Edd.  velt.  ante  .\ldum 
(].  sc.  omiU's.  neque  hoc  facis  (cm.  Ui). 
Mss.  nostri  Drd.    1.  Mon.  3.  5. 

133)  Nee  demens  feii'o  tU.  Msc. 
nost.  -Mon.  .").  msc.  Orell.  S  (a  1. 
m.)  —  genitricem.  Mss.  nostri  prope 
ad  unum  omnes.  Edd.  vulgo.  ijene- 
tricem.  Msc.  nost.  .Mon.  2.  Orell.  .M. 
Edd.  Mediol.  48G.  Bas.  55.3.  580. 
Chab.  Crat.  Zurck.  Hcntl.  Cun.  Mein, 
Wdm.  Krg.  I^Genetrix  \&nm^  cogno- 
men  in  nummis  et  lapidibus,  et  ap. 
Virgil.  in  cod.  Mediceo.  genitrix  ap- 
pellativiim  —  a  genilor,  genitus  — 
praefcrlur  ab  .Mdo  Mannt,  et  Schiirzfl. 
V.  Cellar.  Orthogr.  ed.  flarles  p.241. 
et  mssli  tuentur.)  —  occidis.  .Mss. 
nostri  Lips.  3  (.9  snpsc. )  Dorv.  1. 
Mon.  2.  5.  Bas.  3.  Gth.  2.  mss.  Pulm. 
1.  10.  un.  ap.  Bersni.  Bentl.  ß  (a 
1.  m.)  0.  14.  23.  quatuor  mss.  ap. 
Feam,  quatuor  ap.  Val,  Oberl.  a. 
Comb.  b.  Pott.  6.  8.  10.  Schol.  Acr. 
Edd.    Princ.    Zar.    Mediol.    474.    77. 


restit.  Bentl.  sq.  Baxt.  Cuii.  San. 
Sandb.  Franc.  Sivr.  \a\.  Dorigli. 
Oberl.  Gesn.  Comb.  Wakef.  Wetz. 
Azar.  Fea.  Heiiul.  Potli.  Zell.  Jahn. 
Pott.  Mein.  Orcll.  ßur.  Dtz.  IJIb. 
Schm.  Wdm.  Ivig.  occidit.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  3  (a  1.  m.)  BrI.  1. 
Dorv.  2.  Dess.  1.  2.  3.  Drd.  1.  2. 
3.  4.  Mon.  1.  3.  Bas.  1.  Gph.  2. 
Gtg.  1.  2.  mss.  ap.  Val.  plrq.  Oberl. 
c.  d.  Comb.  c.  d.  f.  alii  ap.  Pott. 
Orell.  p.  S  (corr.)  M.  Edd.  ante 
Bentl.  fere  omnes,  et  Phil.  Doer. 
Camp.  Bip.  —  Horestes  (et  v.  137). 
Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  BrI.  1. 
Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  3.  Bas.  I.  3. 
Gtg.  1.  Edd.  alq.  saec.   XV. 

135)  An  non  ante.  .Mss.  nosiri 
Bas.  1.  fJpli.  2.  — ante  magis.  V.  lect. 
ap.  Acron.  —  aicctum.   Msc.  Orell.  M. 

130)  tepescit.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  483.  80.  te- 
pescat.  Msc.  nost.  Drd,  4. 

137)  ex  quo  hahitus  (om.  est). 
Msc.  nost.  Gph.  2.  Ed.  Heiiid.  ex 
ing.  sq.  Doer.  —  tutae  male.  Msc. 
Cruq.  7.  Ed.  Cun.  male  inotae  coni. 
N.   Heins,  ap.  Bentl. 

138)  quae  tu.  Msc.  Oberl.  a.  — 
reprehendere.  Mss.  nostri  prope  omnes, 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  \.  2.  3. 
Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas. 
1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2. 
mss.  quatuor  ap.  Bersm.  Orell.  S. 
Kdd.     Mediol.   477.   86.    Flor.    482. 


manoF^^ 


202 


HÖR.    SERMONUM 


Null   ryl;ul(>n  ferro  violnrc  aususve  sororcm  est 
140  l^leetraiii;  tantum  iiialedicit  iitriquo,  vocando 

Haue  Furiain,  Imiic  aliud,  iiissit  quod  splendida   bilis. 
raujx-r  ( )piiiiius  argenti  positi  intus  et  auri, 

Qui  A'eientanum  icstis  potare  diebus 

Canipana  solitus  trulla  vappamquc  prot'estis, 
145  Quondam  lethargo  grandi  est  oppressus,  ut  lieres 

lam  circum  lociilos  et  clavis  laetus  ovansquo 

Curreret.  hunc  medicus  multuin  ccler  atque  tidolis 

Excitat  hoc  pacto :  mensam  poni  iubet  atque 

Effundi  saccos  nummorum,  accedcre  pluris 
IjO  Ad  numerandum:  hominem  sie  erigit;  addit  et  illud: 

»Ni  tua  custodis,  avidus  iam  haec  auferet  heres.« 

Men  vivo?    »Ut  vivas  igitur,  vigila.    Hoc  age.«    Quid  visV 

»Deficient  inopem  venac  te,  ni  cibus  atque 

»Ingens  accedit  stomaclio  fultura  ruenti. 
155  »Tu  cessasV  agedum  sume  lioc  ptisanarium  oryzae.« 

Quanti  cmptac?  »Parvo.«  QuantiergoV  »Oetussibus.«    Eheu! 


Vciiet.  478.  79.  83.  86.  92  {l'uic.) 
544.  53.  Locli.  Colon,  s.  a.  Asceiiss. 
Aid.  I.  R.  Steph.  Fabr.  Crat.  Despr. 
Zurck.  luv.  Beutl.  San.  Franc.  Sivr. 
Dorigh.  Fea.  Both.  lahn.  Mein.  Orell. 
Dtz.  I)lb.  Selim.  —  rcprendere.  Mss. 
paiici  ex  nostris,  Drd.  4.  niss.  Orell. 
b.  c.  Edd.  Venet.  494.  95.  98.  Me- 
diol.  508.  512.  Aid.  II.  III.  Bas. 
527.  55.  80.  (ilar.  Miir,  Laiub.  Cruq. 
Xyl.  H.  Steph.  Cliab.  Torr.  Bcrsm. 
I).'  Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart. 
l).  Heins.  Bnrni.  Baxt.  Gesn.  Cnn. 
Sandb.  Phil.  Val.  Oberl.  Wakef. 
Wetz.  Azar.  Heind.  Doer.  Camp. 
Pott.  Bip.  Bur.  Wdm.  Krg.  —  pus- 
ses.  Msc.  Orell.  p. 

139)  Nam  Püaden.  Msc.  nost. 
Dess.  3.  —  aiisusque.  V.  lect.  ap. 
Feam.  aususne.  Msc.  Orell.  M.  —  so- 
rorem  est.  Msc.  Pulm.  1.  Bentl.  14. 
Feae  2,  h.  Ed.  Bentl.  (qui  vindic.) 
sq.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Val.  Do- 
righ. Heind.  Zell.  Mein.  Wdm.  Krg. 
sororem  (om.  esl).  Mss.  nostri  omnes, 
ap.  Orell.  omnes.  Edd.  ante  Bentl. 
omnes,  et  Baxt.  Sandb.  Gesn.  Oberl. 
Comb.     Wakef.     Wetz.     Azar.     Fea. 


Door.   Holh.  lahu.   Camp.  Pott.  Orell. 
Dtz.    Dlb.   Schm. 

1 10)  ?Hale  dicit  (seiunctim).  Msc. 
nost.  Lips.  2.  msc.  Orell.  c.  Ed.  Orell. 
inaledixit.   Ed.  Val.  ex  ing.  sq.  Sivr. 

—  ulrisque.  Msc.  nost.   Mon.  2. 

141)  hunc  alium.  Mss.  tres  ap. 
Val.  hunc  aliquid  (/7  et  j  punctis  not.) 
Msc.  nost.  Lips.   1. 

142)  Opiniun.  Mss.  duo  ap.  Torr. 
oplmus  et  arg.  Msc.  nost.  G'th.  2.  — 
unus  et  aiiri.   Msc.  nost.   Bas.   3. 

1^3)  Veijentanum.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.  Brl.  1.  —  portare.  Edd.  Me- 
diol.  477.  Venet.  478.  553.  Bas.  527. 

144)  vapamque.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Mou.  3.  vappamve.  Msc.  nost.  Dorv.  2. 

145)  est  yrandi.  Msc.  nost.  Corb. 
(jrandi  (om.  est).  Msc.  nost.  Bas.  3. 
gravi  est.   Msc.   nost.   Dess.  3. 

14(3)  Iam  circa.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
un.  ap.  Bersm.   Orell.  S. 

147)  celeber.  Alsc.  nost.  Mon.   2. 

148)  hoc  facto.  Msc.   nost.  Drd.  2. 

—  ponl  mensam.  Msc.  nost.  Mon.  3. 
mensam  apponi.  Msc.   Feae  2,  a. 

149)  numorum.  Msc.  nost.  Mon.  3. 

150)  aegrum  sie  erigit.    Msc.  Feae 


LIB.    II.    SAT.    III. 


203 


140 


145 


Weder  den  Pylades  greift  mit  dem  Schwert,  noch  die  Schwester  Electra 
Feindlich  er  an;   nur  schmäht  auf  beid'  er  mit  Worten,  und  nennet 
Fu>ie  die,  den  anders,  wie  schimmernde  Call"  es  ihm  eingab. 
Jenen  Opimius,  der  heim  Silber  und  Gold  in  der  Kiste 
Arm,  nur  schlechten  Vejenter  an  festlichen  Tagen  zu  trinken 
Aus  Campaniseher  Kanne  gewohnt  war.  Lauer  des  Alltags, 
Traf  ein  heftiger  Taumel  der  Schlafsucht  einst,  dass  der  Erbe 
Schon  nach  Kisten  und  Schlüsseln  erfreut   und  jubelnd  umher  lief. 
Solchen  erweckte  der  Arzt,  der  höchlich  getreu   und  behend  war. 
Durch  diess  Mittel :  er  heisst  ihm  den  Tisch  hinsetzen ,  auf  diesen 
Säcke  mit  Geld  ausschütten;  dabei  dann  stellt  er  zum  Zählen 
Mehrere  an;  so  richtet  den  Mann  er  empor,  und  beginnt  nun: 
»Hütest  das  Deine  du  nicht,  gleich  rafft  es  der  gierige  Erbe.«  — 
Mir,  da  ich  lebe?  —  »Wohlan,  dass  du  lebest,  so  wache!  Vernimm  auch  — « 
Was  denn?  —     »Dir  Krall  losen  vei-sitgen  die  Adern,    wofern  nicht 
»Speis'  und  kräftige  Sliilzen  eiliält  dein  sinkender  Magen.   — 
»Zauderst  du  noch?  Mach'  fürt,  nimm  hier  die  Latwerge  von  Reis  ein!«   —  l^ö 
Kostet  wie  viel?  —  »Ein  Geringes.« ^ —  Und  diess? —  M.\cht  Dreier.«- —  0  weh  mir! 


150 


9,  a.    —     addidil   illud.     Msc.    nost. 
Mon.   3.    —et  istud.  \lA.   Aid.   I. 

151  )  iain  haec  auferei.  Mss.  el 
edd.  viilgo.  haec  iam  auferet.  ^^sc. 
nost.  (tpli.  1.  avidiis  haec  (cm.  iavi). 
Msc.  nost.  Dorv.  2.  iam  hoc  auferet. 
Mss.  alq.  ap.  Val.  Ed.  Aid.  L  II.  III. 
(qui  indiix.)  Bas.  527.  55.  Glar.  R. 
Stepb.  Miir.  Fabr.  Xyl.  Venet.  5.'i3. 
Ciiab.  Crat.  Bersin.  (contra  ipsiiis 
mss.)  iam  iujit  auferet  coni.  N.  Heins, 
ap.  Benli.  Ed.  Cuii.  San.  Pliil.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  iam  haec  feret  coni. 
Cnn. 

152)  et  vivas.  .Msc.  nost.  Drd.  3.  — 
hoc  ago.  Ed.  Dacer.  (vitiose,  sed 
Sanad.  accipit  pro  vulgata).  —  quod 
vis.  Ed.  Aid.  I.  hoc  vis  f^uzrf  sxipsc.) 
Msi'.  nost.  Lips.   1. 

153)  Deficiant.  Mss.  nostri  Dorv.  1. 
Mon.  2.   —   te  venae.  Msc.   Orell.  c. 

154)  Ingens.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Praesens  coni.  Benil.  Instans  coui. 
Clin.  Edd.  San.  Sivr.  Dorigh.  In- 
gesta  coni.  Markland.  Id  genus  coni. 
Horkel.  —  accedit.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess,  1.  2.  3.  Drd.  2.  3. 
Mon.   1.  2.    Bas.  3.   Gtjr.   1.  Gth.   2. 


mss.  Piilni.  1.  2.  3.  4.  10.  novem 
mss.  ap.  Bentl.  tres  ap.  Bersm.  Se- 
ptem ap.  Val.  undecim  ap.  Feam, 
Comb.  c.  Bad.  1.  Orell.  b.  c.  p.  Ed. 
Bentl.  (qui  restit. )  sq.  Cun.  San. 
Pbil.  Val.  Sivr.  Wakef.  Wetz.  Do- 
righ. .\zar.  Fea.  Heind.  Doer.  Both. 
Zell.  lahn.  Pott.  Mein.  Orell.  Dtz. 
DIb.  Schni.  Wdni.  Krg.  accedat. 
Mss  nostri  BrI.  1.  .Mon.  3.  5.  Drd.  1. 
Bas.  1.  Gpb.  1.  2.  Gtg.  2.  mss.  ap. 
Val.  alq.  Comb.  b.  d.  f.  Orell.  S. 
Kdd.  ante  Bentl.  onines,  et  Baxt. 
Sandb.  Gesa.  Oberl.  Comb.  Camp. 
Bip.  Bur.  accedet.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
msc.  Polin.  6.  accessit.  Msc.  Feae 
5,  b  (a  1.  ni.)  acciderit.  Ed.  Franc, 
ex  ing. 

155)  2'u  cessa.s?  Mss.  nostri  omnes, 
ap.  Cruq.  Bersm.  Torr,  omnes,  dno 
et  viginti  ap.  Val.  Orell.  b.  c.  Edd. 
vnigo.  Quid  cessasY  Mss.  ap.  Val. 
alq.  Edd.  Mnrct.  Lamb.  H.  Steph. 
Bersm.  (contra  ipsius  mss.)  Chab. 
Bond.  Daccr.  Tart.  Rod.  Znrek.  — 
lisanarium.  Mss.  imilti  et  edd.  alq.  vett. 

150)  emptae.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 
emtum.    Ed.   Cun.    ex   ing.    sq.    San. 


204 


HÖR.  SERMONUM 


Quid  rcfcrt,  morbo  an  furtis  pcrearaquc  rapinisV 

Quisnam  igitur  samis?  Qui  iion  stultus.    Quid  avarusV 
Stultus  et  iusanus.  —  QuidV  si  quis  non  sit  avaru.s, 

160  Continuo  sanus?  Minime,     Cur,  Stoice?  Dieani. 
»Non  est  cardiacus«  ■ —  Cratcrum  dixisse  putato  — 
»Hie  aeger.«  recte  est  igitur,  surgetque?  ncgabit, 
Quod  latus  aut  renes  morbo  tententur  aeuto. 
Non  est  periurus  neque  sordidus:  immolet  acquis 

16ö  Hie  porcum  Laribus!  —  verum  ambitiosus  et  audax:  — 
Naviget  Anticyram !  Quid  enim  differt,  barathrone 
Dones  quidquid  habes,  an  numquam  utare  paratis? 
Öervius  üppidius  Canusi  duo  praedia,  dives 


Phil.  Val.  Sivr.  empli.  Msc.  iiost. 
Ment.   empta  est?  Msc.  iiost.  Mon.  1. 

—  octussibus.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3. 
Dorv.  l.  2.  Brl.  1.  Dess.  1.  2.  3. 
ürd.  1.  2.  4.  Mon.  2.  3.  Bas.  1.  3. 
Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2.  mss.  Cruq.  1, 
tres.  7.  ap.  Bersni.  Torr.  Orcll.  oiunes. 
Schol.  Acr.  octusibus.  Mss.  nostri 
Mon.  3.  Drd.  4.  Lips.  1  {octo  assi- 
biis  supsc.)  Edd.  vett.  saec.  XV.  plrq. 
octossibzes.  Msc.  nost.  Drd.  3,  Benll. 
14  (a  1.  m.)  Ed.  Bersm.  (contra 
ipsius  mss.)  oct.  a&sibus.  Msc.  Cruq. 
1,  a  ( sed  V.  Bentl.)  octo  assibus. 
Mss.  nostri  Mon.  1.  5.  Brl.  1  (ad 
marg.)  msc.  Cruq.  6.  Ed.  Lamb.  (ex 
corr.  q.  V.)  sq.  Fabr.  Cruq.  H.  Steph. 
Xyl.  Pulm,  Bas.  580.  Chab.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart.  Despr. 
luv.  Zurck.  Burm.  Sandb.  Camp.  — 
eheu.  Mss.  nostri  fere  omnes.  Edd. 
.\ldinae,  hinc  vuigo  (v.  sup.  ad  I.  S. 
3,  66).  heheu.  Msc.  nost.  Gph.  2. 
msc.  Orell.  b.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 
net.  478.  79.  83.  86.  94.  95.  98. 
Mediol.  408.  412.  Colon,  s.  a.  Loch. 
Ascenss.  I.  III.  heu  heu.  Msc.  nost. 
Gph.  1.  Edd.  Mediol.  477.  Asccns. 
IV.  redux.  Fea.  sq.  Both.  lahn.  v. 
nos  ad  I.  Sat.  3,  66).  heu.  Mss.  no- 
stri Drd.  2.  4.   Ed.  Venet.  492  (Pinc.) 

157)  Quid  referet.  Msc.  Feae  3,  c. 

—  morbo,  furtis  (om.  ati).  Msc.  nost. 
Dess.  1.  —  percamque.  Mss.  nostri 
fere  omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1. 
Brl.  1.  Dess.  2.  3.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Mon.   1.  2.  3.  5.  Bas.  1.  3.  Gig.  1.  2. 


(ith.  2.  mss.  Lamb.  1,  un.  2.  5.  6. 
ap.  Cruq.  omnes  praeter  6.  ap.  Pulm. 
omnes,  tres  ap.  Bersm.  Oberl.  a.  c. 
Bad.  1.  alii  ap.  Pott.  Orell.  b.  S. 
Edd.  vett.  ante  Aldum  q.  sc.  omnes, 
et  Lamb.  (qui  revoc.)  Cruq.  H.  Steph. 
Dacer.  Wakef.  Heind.  Zell.  Pott, 
lahn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Krg.  pereamve.  Msc.  nost.  a  in 
Drd.  3.  mss.  Bentl.  9.  10.  14.  msc. 
Oberl.  d.  Septem  mss.  ap.  Feam, 
Pott.  14.  17.  Orell.  c.  p.  Edd.  Ascenss. 
III.  IV.  Bentl.  (qui  indux.)  sq.  Baxt. 
Gesn.  Oberl.  Comb-  Wetz.  Azar.  Fea. 
Doer.  Both.  Bip.  Bur.  Wdm.  pe- 
reamne.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Gph.  1.2. 
Dorv.  2.  mss.  Cruq.  6.  un.  ap.  Bersm. 
Feae  5,  b  (a  2.  m.)  Pott.  16.  Edd. 
Aid.  I.  II.  III.  (qui  indux.)  lunt.  503. 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph. 
Venet.  544.  53.  Mur.  Pulm.  Xyl. 
Fabr.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond. 
Despr.  Tart.  Rod.  Zurck.  Burm.  luv. 
Sandb.  Val.  Camp,  peream,  annerap. 
Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Phil. 
Franc.  Sivr.  Dorigh. 

158)  Quidnam  igitur  —  (juid  non 
st.  -Msc.  nost.  Brl.  1.  —  quis  ava- 
rus'f  Mss.  nostri  Mon.  5.  Gph.  1. 
Feae  2,  g.  Orell.  M.  quid?  avarus? 
Sic  dist.  Lamb.  Cruq. 

160)  Continuo  an  sanus?  Msc.  nost. 
Dess.   3. 

162)  surgetne?  Msc.  ap.  Bersm. 
msc.   Feae  5.  a  (a  1.  m.) 

163)  Quo  latus.  Msc.  nost.  Ment.  — 
et  renes.    Mss.  nostri  Dorv.   1.    .Mon. 


LTH.    II.    SAT.    III. 


20i 


Isfs  niclit   gleich,  oh  R;iub  iiiul  l*.clrug  niith  onnonlet ,   oh  Krankheit?  — 
Wer  ist  also  gesdicidt?  —  Nun,  wer  IvoinNarr!  —  Und  der  tjeizhals ? 
Narr  ist  der  und  verrückt.  —   Wie,  wer  nicht   ehoii  ein  (Jeizhals, 
Nennst  du  sofort  den  klug?  —  Das  nicht.  —  Nun,  Stoiker?  —  Hür'  mich!   160 
».Magenbeschwert  ist  nicht «  —  nimm  diess  für  Kraterus'  .\usspruch  ■ — 
»Unser  Erkrankter.«  —  So  fühlt  er  sich  wohl?  Steht  auf?  —  Kr  verneint  es. 
Weil  in  der  Seif,  in  den  Nieren  ihn  plagt  ein  hitziges  Uehel.  — 
Nicht  meineidig  ist  der,  nicht  knauserig.  —  Bring'  er  den  güt'gcn 
Laren  ein  Ferkel  zum  Dank!  —  Jedoch  ehrsüchtig  und  tollkühn.  —  I6j 

Sihitr  er  .\nticyra  zu!   Denn  gilt's  nicht  gleich,  in  den  .\hgrund 
Schleudern,  was  man  besitzt,  und  nie  des  Erworhnen  geniessen? 
Einst  zu  Canusium  soll  Oppidius,  reich  in  der  alten 


1.  3.  Bas.  1.  (itli.  2.  sex  mss.  ap. 
Feani  (qui  iniprobat)  Orell.  S  (supsc.) 
—  tententiir  (lempleiiluf) .  Mss.  no- 
ätri  Lips.  1.2.  üess.  2.3.  Drd.  1.  4. 
Mon.  1.  2.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
Gig.  1.  2.  mss.  Pulni.  2.3.  Cruq.  1, 
(|uuluor.  7.  Comb.  d.  al.  ap.  Pott. 
Orell.  b.  c.  S.  p.  Porph.  msc.  nost. 
Edd.  Aid.  I.  II.  III  (qui  ivstit.)  Has. 
527.  55.  80.  (ilar.  R.  Stepli.  Miir. 
Xyl.  Fabr.  Fulm.  H.  Steph.  Chab. 
Bersm.  Crat.  Rodeil.  Zurck.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Burm.  Dacer.  Dcspr. 
Tan.  luv.  Ba.\t.  Gesn.  Phil.  Saudb. 
Überl.  Comb.  Azar.  Heind.  Doer. 
Both.  Zell.  Camp.  Pott.  Bip.  Bur. 
DIb.  tentantujr  (teinplantur).  Mss.  no- 
stri    Bit.   1.    Lips.  3.    Dess.    1.    Drd. 

2.  3.  Mon.  3.  Gih.  2.  mss.  Pulm.  1. 
4.  0.  10.  ap.  Cruq.  reliqui,  octo  ap. 
Bentl.  duodecim  ap.  Feam ,  Com!). 
b.  c.  f.  Pott.  11.  12.  14.  Schol. 
Porph.  Priscian.  0,  6.  T.  I.  p.  238. 
Kr.  Edd.  vetl.  ante  Aldum  q.  sc. 
omncs,  et  Ascenss.  Colon,  s  a.  Loch. 
Lamb.  Ciiiq.  Bentl.  (qui  def. )  sq. 
Cun.  San.  Val.  Dorigh.  Wakef. 
Franc.  Sivr.  Wetz.  Fea.  lalin.  Mein. 
Orell.  \Vfi.stcm.  Dtz.  Schm.  Wdm. 
Krg.  —  Quud  latus  —  aculo.  Iiunc 
versum  Wdm.  ut  ex  Episl.  1,6,  28 
adscitum  um-is  iuclusit. 

164)  Xam  non  periurus.  Msc.  nost. 
Gph.  1.  —  inmulcl.  Ex  mss.  nostr. 
modo  Mon.   3.  5. 

165)  //(■(•  porcain.  Sihol.  .^L^ou. 
Edd.    Clin.    Sau.    Franc.    Phil.     Sivr. 


Dorigh.    —    et  uudax  Naviget   (sine 
dist.)  Ed.    iaiiu.  et  def. 

160)  Navifjat.  Msc.  nost.  Drd.  3.  — 
barathrone.  -Mss.  et  edd.  vuigo.  modo 
baratrone  mss.  nostri  Lips.  3.  Bit.  1 . 
Dess.  3.  Mon.  3.  Drd.  4.  Gtg.  2. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  alq.  baralhoiic 
Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  m.)  2.  ba- 
raironi.  .Msc.  ap.  Feam.  barallioni. 
Msc.  nost.  Lips.  1  (a  2.  m.)  Mon  1. 
balatronc.  Mss  nostri  Dorv.  1.  2. 
Gph.  2.  Mon.  5  {baratr.  supsc.)  Dess. 
1  {balaihrone).  Gtg.  1  {baratr.  supsc.) 
mss.  Btl.  6.  10.  Feae  7,  a  (a  1.  m.) 
Edd.  Venet.  494.  95.  98,  Medioi. 
508.  512.  Colon,  s.  a.  Asceus.  I. 
Bentl.  qui  redux.  et  defend.  bala- 
troni.  Msc.  nost.  Drd.  3.  duo  mss. 
ap.  Bersm.  prob.  Bentl.  Kdd.  Cun. 
San.  Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  Fea. 
Antiqua  varietas  lectionis.  Ulramque 
vett.  Schol.  {balatronc,  barathrone 
Porph.  balatroni ,  barathrone  Acion.) 
exhibenl  et  explicant.  barathrone 
damnes  coni,  Bentl. 

167)  an  umquam.  Edd.  Aid.  I. 
II.  III.   Bas.  527.  Fabr. 

168)  .\b  hoc  versu  novae  satirae 
initium  fingitur  in  msc.  Orell.  .M.  in 
m.ss.  nostris  Lips.  1.  2.  Dess.  1.  2. 
Drd.  1.  3.  Gph.  1.  in  Mon.  1.  sub 
lit.:  de  sanUate  meutis.  in  BrI.  1.  et 
Mentel.  sub  lit.:  contra  avaros  et 
ambitiosos.  Item  in  edd.  .\Id.  I.  IL 
sub  lit.:  contra  prodigos  et  avaros 
continuus  sermo. 

168)   Cervius.   Ed.    Chab.  Opidius. 


206  llOK.    SERMONÜM 

Anti(|uo  censu,   "-natis  divisse  duobus 

170  Fcrtni-  et  haoc  inoriens  pucris  dixisse  vocatis 
Ad  Icttuiu:  »  l^ü.stquam  te  talos,  Aule,  nucesqiie 
»Ferre  simi  laxo,  doiiarc  et  ludere;  vidi, 
»Tc,  Tiberi,  nuinerare,  cavis  abscoudere  tristcin: 
»Extinmi,  ne  vos  agorct  vesania  discors ; 

175  »Tu  Momentanuui,  tu  ne  sequerere  Cicutani. 
»Quare  per  divos  oratus  uterque  Penatis^ 
))'ru  cave  ue  ininuas,  tu  ne  niaius  facias  id, 
»Quod  satis  esse  putat  pater  et  natm'a  cocireet. 
»Praeterea  ne  vos  titillet  gloria,  iure 

180  »lurando  obstringam  anibo :  ut(!r  aedilis  fueritvc 
»Yestrum  praetor,  is  intestabilis  et  sacer  esto. 
»In  eicere  atque  faba  bona  tu  perdasque  lupinis, 
»Latus  ut  in  Circo  spatiere  et  aeneus  ut  stcs, 
»Nudus  agris,  nudus  nummis,  insane,  paternisV 

18.')  »Scilicet  ut  j)lausus,  quos  fert  Agrippa,  feras  tu, 
»Astuta  ingenuum  volpos  imitata  leoneni?« 

Mss.  nnstii  Brl.  1.  Dril.  3.  Gtli.  2.  —  qiie.    Edd.    vett.    ante    Lamb.    q.   sc. 

Oppidins  fluo  quondam  praedia.   Msc.  onincs,    et  post   pleri<|ne.   Bentl.   de- 

iiost.  (illi.2.  msc.  Ptilm.  1.  —  dives —  fcnd.  iVustia.  —  pucris  morieiis .  Msc. 

censii.   Cit.    Senilis  ad   Aeii.   1,  537.  ap.   Heisiii. 

109)  Antiqito  sensu.   Ed.  Despr.  —  172)  laxo  el  duiun^e.  ,Müc.  Orell.b. 

gnatis.    Mss.    iioslri  lonye  pliiiimi  et  Ed.    Val.    sq.    Sivr.     donare ,   ludere 

optt.  Lips.   1.  2.  3.  Bil.   1.  Dess.  1.  (oin.  et).   Mss.   iiostri  Mon.  3.  (Uli.  2. 

2.  3.   Drd.  2.  3.  4.   Mon.    1.  2.  3.  5.  donare  el  perdere.   Ed.  Beutl.  e  coni. 

Bas.    1.  3.    Gph.  2.    (itjj.   1.  Glli.  2.  donare.,    credere.     Ed.  Cim.    ex  iiig. 

Edd.  Toneilt.    D.    Heins.  Bunii.   luv.  donare  et  credere.   VA.  San.  sq.  Sivr. 

Bellt!.  Baxt.  Ciesii.  Sivr.  Saudi).  Obeil.  Doriyli.   donare,  effundere.  Ed.  Wa- 

Conib.  Azar.  Ileind.  Bolli.  Zell.  Camp.  kef.   c  coni. 

Grell.    Dlb.    natis.    Mss.    ex    nostris  173)   Te  rtirrw/.  Msc;.  nost. Mon.  1. 

pauci ,  Drd.   1.   (!pli.  1.  (itg.  2.  Edd.  174)  insania.  Mss.  iiostri  lJps.2.  3. 

plerique.     —    divisse.    Mss.    et    edd.  Dorv.  1.  Aloii.  1.  2.  Drd.  3.  4.  Gpli.l. 

vulgo.    Schol.     Acr.     divisisse.    Mss.  Gtg.    1.   Gtli.  2.  mss.  Pulm.    I.  2.  4. 

iioslri  Mon.  3.  5.  Gtg.  2.   didisse.  Msc.  Orell.   M.  —  dissors  coni.   N.  Heins. 

R.    Sleph.    Edd.    Aid.   I.   III.    Miiret.  ap.  Bentl. 

Uodell.   (refnt.   Lamb.)  \lb)  Mo?nenianum.  Mss.  noslv'iMon. 

170)    et  Jiaec.   Mss.  panci ,    ex  iio-  3.    5.    Drd.    3.    4.    Gph.    2.     Gtli.   2. 

stris  Mon.  3.   Gpli.  2.  msc.   Comb.  d.  Edd.  Flor.  482.   Venct.  483.  8(5. 

Orell.  c.   Edd.  Lamb.  (nihil  moiieiis).  170)   ro,</«/«.v.  Msc.  iiost.  (ipli.  1 . — 

Crmj.   H.  Steph.  Chab.  Bersm.   Bond,  penatis.    Mss.    nostri    Lips.    2.   3    (c 

Dacer.  Tart.  Zuivk.  Baxl.  Gesn.  Pliil.  eoir.)   Mon.  2.   Bas.   3. 

(»berl.    Comb.    WakeL    Wetz.    Azar.  HS)  co/iercet.   .Mss.   nostri  Lips.  3. 

Fea.     Ileind.    Wüstem.     Bolh.    Zell.  Dess.  3.    Drd.  1.  3.  Mon.  1.  2.  Bas.  3. 

lahn   (ed.  I.)  Doer.    Mein.    Bip.    Dlb.  (Uli.  2. 

el  liuc.   Mss.  nostii  et  aliornni   pleii-  179)  iure  (sine  apostr.)  Edd.  Ve- 


LIB.   II.   SAT.    III. 


207 


Schatzungsweise,  den  beiden  ans  Bette  berufenen  Söhnen 

Zwei  Landgüter  erlheilt  und   Solches  im  Sterben  geredet  170 

Haben :  »Dieweil  dich ,  Aiihis ,  ich  habe  die  Würfel  und  Nüsse 

»Tragen  im  lockeren  Latz,  wegschenken  tmd  spielen  gesehen; 

»Dich,  mein  Tiberis,   zahlen,   in  Winkein  finster  verstecken: 

»Sorg*  ich,  es  treibe  dereinst  euch  um  zwiespältiger  Wahnsinn; 

»Du.  dass  dem  Nomentanus,  und  du  dem  Cicuta  es  nachlhusl.  175 

»Seid  mir  Beide  daher  hei  den  Göttern  des  Hauses  gebeten, 

»Du,  nicht  kleiner  zu  machen  und  du  nicht   grösser  das  Gut,   was 

»Gnügend  dem  Vater  bedünkt  und  Natur  als  Schranke  verordnet. 

»Ferner,  dass  nicht  euch  etwa  die  Ruhmsucht  kitzele,  nehm'  icii 

»Seid'  euch  eidlich  in  Pflicht:  wird  Einer  von  euch  zum  Aediiis,  180 

»Oder  zum  l'rälor  gemacht:  rechtlos  soll  der  und  verflucht  sein. 

»Wie?  in  Lupinen  und  Kicliern  die  Hab'  und  in  Bohnen  verschlendern, 

»Dass  du  im  Gircus  umher  breit  schreitest,  und  ragest  im  Erzbild, 

»Güterentblösst,  0  Thor,  und  entblüsst  vom  Gelde  des  Vaters? 

»Beifall,  wie  ihn  Agrippa  verdient,  meinst  du  zu  erlangen,  185 

»Wenn  du,   ein  listiger  Fuchs,  dem  erhabenen  Löwen  es  nachmachst?« 


nct.  544.  53.  Cral.  Grell.  Dlb.  Schni. 
Wdm.  Krg. 

180)  nmhüs.  Msc.  nost.  Brl.  1.  Edd. 
Aid.  III,  Bas.  .V27.  Mur.  Venet.  ö.j3. 
Rod.  —  fuerilve.  Mss.  nostri  et  alio- 
nim  fere  omncs.  Edd.  vulj^o.  fueril 
vel.  Ed.  Aid.  I.  II.  III  ((Uli  iiulux.) 
sq.  Iiiiit.  503.  Argent.  514.  Bas.  527. 
55.  Glar.  Mur.  B.  Steph.  Xyl.  Ve- 
net. 553.  Fabr.  1).  Heins.  Bond.  Rod. 
Despr.  Tart.  luv.  Bium.  Cun.  San. 
Ffane.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Azar.  Camp. 
ftterilne.  Mss.   nostri  Brl.  1.  Gph.  1. 

181)  hie  intestfibilis.  Msc.  nost. 
Brl.  1.  et  bliest.  Mse.  nost.  Dorv.  1. 
Orell.  S  (supsc.) 

182)  bona  tian.  Ed.  Zar.  bona  tun' 
colli.   Gesn. 

183)  latus.  Mss.  nostri  et  aliorum 
fere  omnes.  Schob  Acr.  et  Cruq. 
Edd.  Ascens.  IV.  ex  emend.  Bouü- 
njg  (not.  08)  tum  Lanib.  (qui  vind. 
ex  mss.)  et  posl  euni  vulgo.  laetus. 
Mss.  nostri  Gtg.  2.  Drd.  4.  Edd.  vett. 
omnes  ante  .\scens.  510.  et  (ilar.  Mur. 
R.  Steph.  Bas.  555.  Xyl.  Crat.  Rod. 
lentus  coni.  N.  Heins,  ap.  Beiiil.  — 
et  aeneits.  Mss.  nostri  Brl.  1.   Mentel. 


Corb.  Drd.  1.  mss.  ap.  Bentl.  2.  20. 
Comb.  b.  Septem  ap.  l^ott.  Grell,  b.  S. 
Ed.  Bcnll.  qui  vindic.  sq.  Cun.  San. 
Phil.  Wakef.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
Azar.  Heind.  Docr.  Botb.  Zell.  Pott, 
lahn.  Mein.  Orell.  Wdm.  Krg.  auf 
aeTieus.  Mss.  nostri  pirq.  Lips.  1.2.3. 
Dess.  1.  2.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2. 
3.  5.  Bas.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2. 
Gtb.  2.  mss.  Orell.  c.  p.  M.  Schob 
Acr.  Edd.  ante  Bentl.  omiies  et  posf 
niulti,  ctiam  Dtz.  Dlb.  Schni.  et  ut 
aeneus  astes.  Msc.  nost.  Bas.  1.  Feae 

1,  a. 

184)  Nudus  agris.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  nudus  af/ii.  Msc.  nost.  Gtg.  2. 
Edd.  vett.  alq.  Med.  477.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Colon,  s.  a. 

185)  paternis  SeiUcet'f  aul  plunsu^. 
Sic  ed.  \Vakef.  ex  cnicnd.  Markl. 
Ep.  cril.  p.  92.  —  ut  plausns  quatis 
Agrippa.  .Msc.  nost.    Gpli.   1. 

180)  ingenium.  Msc.  Feae  0,  a. 
quatuor  mss.  ap.  Torr.  Edd.  Venet. 
483.  80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diul.   508.    5I2.    ingenio.    Msc.    Feae 

2,  g.  ingemwn  —  leonum.  Msc.   Feae 


208 


HÖR.   SERMONUM 


Ne  quis  liumasse  vclit  Aiacem,  Atrida,  vetas  cur? 
»Rex  sum.«     Nil  ultra  quaero  plcLeius.     »Et  aequam 
»Kern  imperito;  ac  si  cui  videor  iion  iustus,  iimlto 

190  »Dicere,  quod  sentit,  permitto.«     Maxime  reguni; 
Di  tibi  dent  capta  classem  deducere  Troia! 
Ergo  consulere  et  inox  respondere  liccbitV 
»Consule.«     Cur  Aiax  licros  ab  Achille  secundus 
Putrescit,  totions  servatis  clarus  AcliivisV 

195  Gaudeat  ut  populus  Priami  Priamusque  inhumato, 
Per  quem  tot  iuvenes  patrio  caruere  sepulcro? 
»Mille  ovium  insamis  morti  dedit,  inclituin  Ulixen, 
»Et  Menelaum  una  mecum  se  occidere  clainans.« 
Tu  cum  pro  vitula  statuis  dulcem  Aulide  natam 


2,  b  (a  1.  ni.)  —  imilate.  Ed.  Chab. 
ex  iiig. 

187)  Atride.  Mss.  alq.  ap.  Btl. 
qui  refut.  et  Prisciani  locum  7,  2 
(T.  I.  Kr.  p.  294)  eniendat  (cf. 
I.  Ep.  7,  47).  0  Atrida.  Msc.  nost. 
Gtg.  1.  —  vetas?  cur?  Sic  dist.  mss. 
alq.  ap.  Feam.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 
net.  478.  79.  83.  86.  Loch,  vetas. 
cur?  Sic  iMediol.  486.  Val.  Sivr. 

188)  non  ultra.  Msc.  Feae  2,  g.  — 
quaero.  Mss.  et  edd.  vulg.  quaere. 
Msc.  Cniq.  1  ,  un.  Einend.  Cant.  N. 
lect.  4,  12.  Prob.  Cruq.  Ed.  BeiUi. 
qui  de f.  Iniprobat  H.  Stepb.  üiatr.  H. 
et  Fea.   quaerani.  Msc.  IJentl.    15. 

189)  ac  si  cui.  Mss.  iiostri  et  alio- 
rum  feie  omnes.  Edd.  vuigo.  at  si 
cui.    Mss.    nost.   Drd.  3.    msc.   Cruq. 

1,  un.  antiquiss.  Feae  1,  k.  duo  ap. 
Val.  Edd.  ßentl.  (etsi  iniprobat  in 
notis)  Baxt.  Val.  Sandb.  Wakef. 
Oberl.  Comb.  Wetz.  Heind.  Doer. 
Both.  Bip.  Zell,  aut  si  cui.   Msc.  Feae 

2,  g.  i.  —  inullus.   Ed.  Dorigh. 

190)  quod  sentit.  Mss.  iiostri  et 
alioruni  prope  omnes.  Edd.  vett. 
saec.  XV.  plrq.  Mediol.  477.  86.  508. 
512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  81. 
83.  86.  90.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Loch.  Ascenss.  Bentl.  (qui  restit.) 
Cun.  San.  Franc.  Sivr.  Val.  Oberl. 
Comb.  Wakef.  Azar.  Dorigh.  Fea. 
Both.  Jahn.  Heind.  Pott.  Zell.  Mein. 
Ürell.    Bip.    Bur.    Dtz.    Dlb.    Schm. 


Wdm.  Krg.  quae  sentit.  Msc.  un. 
ap.  Bersm.  Edd.  Princ.  Mediol.  476. 
Aid.  I.  II.  111.  hinc  vuIgo  ante  Bentl., 
et  Phil.  Sandb,  Camp,  qui  sentit. 
Msc,  nost.  Brl.  1.  quid  sentit.  Mss, 
nostri  Drd.  3.  Gph.  1.  mss.  ap. 
Bentl.  alq.  tres  ap.  Feani.  quod  sen- 
tis.  Mss.  plrq.  ap.  Torr.  Comb.  b.  f. 
Ed.  Baxt.  (ßentleio  falso  tribuens ) 
Gesn,  Oberl.  Comb.  Wetz,  Doer.  quid 
sentis.   Mss.  alq,  ap.  Torr. 

191)  classem  capta.  Mss.  nostri 
Mon.  2,  5.  Feael,k.  Ed.  Cuningh. — 
deducere.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Mon. 
1.  5.  Bas.  3.  msc,  Benll.  3.  al.  ap. 
Val.  Feae  2,  f.  5,  b  (a  2.  m.)  Pott. 
12.  Schol.  Porph.  Edd.  Flor.  482. 
Venet,  483.  86.  90.  92  (Pinc.)  94. 
95.  98.  544.  53.  Mediol.  508.  512. 
Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aldi- 
nae,  Bas.  527.  31.  R.  Steph.  Glar. 
Mur.  Bersm.  Chab.  Crat.  D.  Heins. 
Despr.  Rod.  Zurck.  Burni.  Bentl. 
(qui  def.)  Wakef.  Fea.  laiin.  Camp. 
Mein.  Orell.  Wdm.  Krg.  reducere. 
Mss.  nostri  plrq.  Lips.  1.2.  3.  Dorv.  1. 
Brl.  1.  Ment.  Dess.  1.  2.  Mon.  2.  3. 
Gph.  1.  2.  Drd.  2.  3.  4.  Bas.  1. 
Gth.  2.  Gtg.  1.  2.  quinque  mss.  ap. 
Pulni.  tres  ap.  Bersm.  ap.  Cruq. 
Torr,  et  Feam  plrq.  oclodeciin  ap. 
Val.  ap.  Pott,  omnes  praeter  12. 
Orell.  M.  Edd.  Mediol.  486.  Venet. 
478.  79.  Bas.  555.  80.  Pulm.  Cruq. 
Fabr.   Torr.  Dacer.   Tart.  luv,  Baxt. 


LIB.    II.    SAT.    III.  209 

Ajax  Leib  zu  bestatlen,  verbeulst  du,  Alritle?  Warum  doch?  — 
»leb  bin  Kouig.«   —  Ja  so,  da  scbwoig"  ich  Plebejer.  —  »Und  recht  isfs 
))Was  ich  befelile.     Jedocli,  scheint's  Unrecht  Einem,  er  rede 
»Slralios,  wie's  ihm  bedünkt;   ich  orlaub's  ihm.« —  Grüsster  ih'r  Herrscher,   i9o 
Schenken  dir  j^lückliclie  Fahrt,  nacli  Troja's  Falle,  die  Götter! 
Soll  mir's  also ,  zu  tragen ,  und  dann  zu  erwiedern  vergönnt  sein  ?  — 
»Frage !  ((   —   \\'arum  liegt  faulend  der  tapferste  Held  nach  Achilles, 
Aja\,  welcher  so  oft  rubnivoll  die  Achiver  gerettet? 

üass  sich  des  Priamus  Volk  und  Prianius  freue,  wenn  grablos  195 

Kr  bleibt,  welcher  so  viele  des  Heinialsgrabes  beraubte?  — 
»^Vürgle  der  Rasende  doch  uns  tausend  der  Schaafe,  sich  rühmend, 
»Dass  er  den  hohen  Ulyss,  sammt  mir  Menelaus  ermorde!« 
Stellst  du  vor  den  Altar  an  des  Kälbieins  Statt  die  geliebte 


Gesn.    Cnn.    San.    I'inl.    Franc.    \  al.  Krg.    —    totiens.   Mss.    nostri   prope 

Sivr.    Doiigh.    Azar.    Wetz.    Heiad.  omncs,    Lips.   1.  2.  3.  BrI.   1.  Dess. 

Doer.    Botli.    Zell.    Bip.    Bur.    Scbm.  1.    2.    Drd.   1.  2.  3.  4.    Mou.    1.    2. 

redducere.    Msc.    nost.  Drd.   1.    mss.  3.  5.   Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  (itg.  1.  2. 

ap.  Lanil).  fere  omnes ,  ap.  Torr,  re-  Edd.  vett.  Medio!.  477.86.  5U8.  512. 

ceutt.   Pulm.   4.     Oreli.   b.    c.   S.   p.  Flor.    482.    Venet.    478.  79.  83.  86. 

Edd.    Mediol.   477.    Lamb.   Xyi.   H.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon. 

Stepii.   Bond.  Sandb.  Pott.  Dtz.  Dlb.  s.a.  Ascenss.  tum  Bentl.   (qui  restit.) 

194)  Pulrescit.  Mss.  nostri  Lips.  1  sq.    Cun.    Wdm.    toties.    Msc.    nost. 

(r    supsc.)    2    (r    supsc. )    BrL     1.  Gtb.    2.    Edd.    Aid.    l.    IL  IIL    hinc 

Dorv.    2.    Mon.    I.   3.   Drd.  1.  2.  4.  vulgo. 

Gpli.    1.  2.   Bas.    1.    3.    Gtg.    1.   2.        190)  patriae.  Msc.  nost.  Gph.  1. 
(itli.  2.  mss.  tres  ap.  Pulm.  ap.  Torr.         197)  inclitum.    Mss.    nostri  omnes. 

pirq.  Comb.  b.  f.  al.    ap.  Pott.  Grell,  incltjtnm.  Edd.  nuilti.  inclutimi.  Edd. 

b  (corr.)    Edd.    vett.    ante  Cruq.    q.  Bentl.  Cun.  Heind.  Wdm.  —  Ulixen. 

sc.  omnes,  et  Lamb.  Falir.  H.  Steph.  Mss.  nostri  plrq.  et  optt.  Lips.  2.3. 

Bersm.  Torrent.   (qui  tamen  praefert  Dess.    1,    2.    Mon.    1.   2.   3.  5.    Drd. 

putescit)  D.  Heins.  Cbab.  Bond.   Da-  1.  3.  4.  (et  v.  204).    mss.  Orell.  b. 

cer.    Tart.  Despr.   Crat.    Rod.  Zurck.  c.    S.    p.     Edd.    Bentl.    Cun.    Heind. 

luv.  Bentl.  (qui  deL)  Cim.  San.  Batt.  Mein.    Zell.    Pott.    Orell.    Dtz.    Dlb. 

Sandb.   Phil.   Franc.   Val.   Sivr.   Do-  Krg.  Wdm.  Ulixem.  Mss.  nostri  Lips. 

rigb.  Azar.  W^etz.  Heind.  Camp.  Zell.  1.  Brl.  1.  Bas.  1.  3.  Drd.  2.  Gph.  2. 

Bip.   Bur.    (v.  Lachm.  ad  Lucr.  lU,  (itli.  2.    Gtg.   1.    msc.  Bad.  1.    Edd. 

871).    putescit.    Mss.    nostri   Lips.    1  Loch.    Both.   lalin.    Bip.  Bur.    Scbm. 

(a  1.  m.)    2   (a  1.  m.)  3.    Dorv.   1.  Uly.xen.  Edd.  Flor.  482.   Venet.  483. 

Dess.    1.    2   (ex   corr.)    Mon.    2.    5.  92  (Pinc.)   Ulyxem.  Edd.  Venet.  486. 

Drd.  3.  mss.  ap.  Cruq.  omnes,  Pulm.  Miuet.   Llyssem  s.   Ulyssen.  Mss.  no- 

1.    3.    4.   un.    ap.    Bersm.   ap.    Torr,  siri  Gpb.  1.  Gtg.  2.  Edd.  ceteri  vulgo. 
alq.  vetustiss.  Comb.  c.  d.  septemde-         198)    clamat.    Msc.  nost.  Dess.  2. 

cim  ap.  Feam ,    octo  ap.  Pott.  Orell.  msc.  Bersm. 

b  (;•  supsc.)    c.   S.  p.  .M  (»■  supsc.)         199)    natam.    Mss.     nostri     prope 

Ed.    Cruq.   (qui  indux.  et  dcL)    sq!  omnes.     Edd.    vulgo.    gnatam.    Msc. 

Burm.     Baxt.     Gesn.    Oberl.    Comb.  nost.    Mon.  1    (non   alii).    mss.   ap. 

Wakef.  Fea.  Doer.  Both,  labn    Pott.  Feam   plerique    (?).    Edd.   Bas.   580. 

Mein,  Orell.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  Torr.    D.    Heins.    luv.    Sandb.    Cun. 

HORATII    SAT.  14 


210  IIOR.   SERMONUM 

200  Anto  aras,  sparg-isque  inola  caput,  inprobe,  salsa, 

KcH^tuiu  aniini  servas?  »Quorsum «  Insanus  quid  oiiiinAiax 

Feeit?  Cum  stravit  ferro  peciis,  abstinuit  vim 
Uxoro  et  i;nato;  mala  multa  precatus  Atridis 
Non  illo  aiit  Teucrum^  aiit  ip.sum  violavit  ÜHxen. 

'20b  »Vcntm  ei^o,  ut  liaerontis  advcrso  littore  navis 
»Eriperem,  prudens  placavi  saiiguino  divos.« 
Nempe  tuo,  furiose.     »Meo,  sed  non  furiosus.« 
Qui  species  alias  veri  scelerisque  tumultu 
Permixtas  capiet,  conmotus  habebitur;  atque 

210  Stultitiane  erret,  nihilum  distabit,  an  ira. 
Aiax  cum  inmeritos  occidit;  desipit,  agnos; 
Cum  prudens  scelus  ob  titulos  admittis  inanis, 
Stas  animo,  et  purum  est  vitio  tibi  cum  tumidum  est  cor? 

Sivr.    Camp.    Fea.   Dtz.    (v.   ad  Sat.  sUiiuü.  Edd.  Venet.  492  (I'iiic.)  494. 

1,  2,  21.)  9,-).  98.  Mediol.  508.  512, 

200)  Ante  aram.  Msc.  ap.  Val.  203)  ynato.  Mss,  nostri  fcre  onines, 
(probo).  —  spargisque.  que  abest  in  niss.  Bersm.  tres,  Orell.  c.  S.  Edd. 
mss.  uostr.  Mou.   3.    Has.   3.  Gtli.  2.  \\\\^o.  nato.  Mss.  iioslriDrd.  1.  (jph.2. 

201)  Quorsum  ....  hisaniis  quid  mss,  Orell.  b.  p.  Edd.  Lamb.  Criiq. 
enim  ( rupta  iatei'rog, )  Sic  Schol,  Chab.  Bersm.  Crat.  Despr.  Bvirm, 
Ciuq.  expl,  Edd,  lalin.  Schra.  Krg.  San.  Franc.  Phil,  gnata.  Msc.  nost. 
Quorsum?  Insamts  quid  enim.  Mss.  Bas,  l.  Comb.d.  —  Uxore  et  gnato: 
ex  nostris  alq.  ap.  Torr.  plrq.  Edd.  mala  multa  precatus  Alridis ,  Non  ille. 
plerique,  Venct.  483.92.  Aid.  I.  III.  Sic  dist.  Wakef.  sq.  Voss,  in  ed. 
R.  Sleph.  Lamb.  Crnq.  al. ,  et  Mein.  (lerm.  Heind,  lahn.  Camp.  Orell. 
Orell.  Wüstem.  Dtz.  Dib,  cett.  Quoi^-  Dtz.  Dlb.  Wdm.  Uxore  et  gnato, 
sum  insamis?  Quid  enim.  Mss.  nostri  mala  m.  pr.  Atridis.  Non  ille,  Sic 
Lips.  2.  3  (a  2.  m.)   Orell.  b.  c.   S.  vulgo  dist. 

Sic    Schul.    Acr.    Porph.     Edd.    vett.  205)    averso.   Msc.    nost.    Mon.    1. 

multi,   Ascenss,  Aid.  II.   Colon,  s.  a.  diverso.   Msc.  nost.  Brl.  1. 

Bas.  527.   55.  80.  Glar.  Fabr.  Doer.  208)  alias  veii.  Mss.  nostri  prope 

Both,    Quorsum    insanus    quid    enim.  onines,  mss.  ap.  Torr,  omnes,  Orell. 

Edd.    vett.    alq.   Venet.  494.  95.  98.  b.   c.  S.  p.   Schol.  Acr.  Porph.  Edd. 

Mediol.  508.  512.  Bentl.  Heind.  Quor-  vnlgo.  alias  veris.  Msc.  nost.  Gph.l. 

suminsanis.  Mss.  nost.  Brl.l.  Mon,  5.  msc.  Cruq.    1,  un.  4  (a  1.  m.)  Talb. 

msc.  ap.  Torr,  diio  ap.  Feam.  Quor-  12.    cod.    Sorb.    ap.   Val.    Orell     M. 

sum.    insanum   quid  enim.    Msc.  nost.  Ed.    Lamb,     e    coni,    sq.    Muret.    H. 

Bas.  3.    Quorum  insanus.    Msc.  nost.  Steph.    Bersm.     Chab.    Bond.    Dacer. 

Gtli.  2.    dno  mss.  ap.  Torr.    Rectum  Despr.  Rod.  Tart.  Inv.  Znrck.  Bnrm, 

animi  sen^as  cursum'f  Coni.   ßolh.  Val.    Camp.    Orell.    (qni    def.)    Dtz, 

202)  Fecit?  Cum  stravit  ferro  pe-  Dlb.  —  alias  vero.  Msc.  Criiq,  2 
eus.  abstinuit  vim.  Sic  dist.  msc.  nost,  fcorr.)  Ed.  Cruq,  —  alias  veri  ce- 
Lips.   ].    Edd.   Hentl.  Cnn.  San.  Do-  brique  tumultu  coni.  Ilorkel. 

righ.  Heind.  nos.    Fecit,   cum  stravit  209)    Permixtas.    Sic    mss.    nostri 

ferro  pecus'f  abstinuit  vim.   Sic  vnlgo  optt.  et  vetustiss.   omnes.    Edd.   ante 

dist.  (et  Wüstem.)    Fecit?  cum  ferro  Aldum  q.  sc.    omnes,    et  post  Bentl. 

Str.    Ms9.  nostri  .Mon.   I.  2.   —   cum  (qui  reduxit)  i'ccentt.  plrq. /"erw/s^fls. 


LiB.  II.  SAT.  in.  211 

Tochter  in  AuÜs,  und  streust  auCs  Haupt,  Rurlilosor,  ihr  Wcihsrlirol,  200 

Bleibt  dir  gesunde  Vernunft?  —  »Wo  hinaus«  — ?  Was  Ihat  denn  im  Wahnsinn 

Ajax?  Als  er  das  Vieh  mit  dem  Schwert  schlug,  übt'  er  Gewalllliat 

Weder  an  Gattin  noch  Kind;  viel  wünschend  des  Wehs  den  Atriden, 

Hat  er  doch  weder  den  Teucer  verletzt,  noch  selbst  den  Ulyssos.  — 

»Doch  mit  Bedacht  sülinf  ich,  um  die  Schiffe  zu  lösen,  die  jenseits  205 

»Fest  an's  Ufer  gebannt  uns  lagen,  mit  Blute  die  Götter.«  — 

Rasender,  doch  mit  dem  deinen!  —  »Ja  wohl,  doch  rasend  mit  niditen  !«  — 

Wer  unklare  Begriffe,  die  Recht  und  Frevel  im  bunten 

Wirrwarr  miscli£n,  erfasst,  der  gilt  fiir  geislesvenvirrt ,  und 

tileichviel  ist's,  wie  er  irrt,  oh  in  Tliorheit,  oder  im  Zommnih.  210 

Aiax  faselt  indem  unschuldige  Lämmer  er  mordet: 

L>ir,  der  Frevel  verübt  mit  Bedacht,  aus  nichtigem  Vorwand, 

Bleibt  der  Vei-stand?  Klar  wäre  das  Hirn,  umnebelt  von  Krankheit? 

Mss.    nosdl    modo    (iph.    1.    Gtg.    2.  Bentl.    q.    sc.  omnes,    et    post  Phil. 

Ed.  Aldus  (qui  indiix.j  quem  seculi  Camp.  —    desipit,   agnos :   Sic    dist. 

omnes    ante  Bentl.    {inixtus  antiquior  edd.  vett. ,  tum  Bentl.  Cnn.  San.  Val. 

scriptura   in  inscriptt.  et  codd.,    mi-  Fea.    Both.    lahn.   ürell.    et    recentt. 

atus   reccntior.     v.    Aid.    Mannt.    Or-  desipit,    agnos'f   Sic    dist.  Aldus,    et 

thogr.  p.515.  Harles  Ürthogr.  p  200.)  post  cum  plrq.  ante  Bentl.;  Bas.  527. 

—  capiat.  Msc.  riost.  Bas.  3.  —  eon-  hb.  80.  Lamb.  Cruq.  Fabr.  H.  Steph. 

motus.   Mss.  nostri  Lips.  .3.  Did.  1.  Xyl.    Chab.  Bersm.   Torr.    D.  Heins. 

211)    iiimeriton.    Mss.    nostri    Lips.  Bond.     Dacer.    Tart.    Despr.    Burm. 

1.  2.  3.  Dess.  2.  Drd.  1.  Mon.  1.5.—  Baxt.  Gesn.  Phil.  Wakef.  Uberl. 
cum    immerilos.    Mss.   nostri  Lips.   3.  Wetz.  Azar.   Pott. 

Mon.  1.3.   Dess.  1.  2.  Bas.  3.  Gtg.  1.  212)   Cum  prudens.    Mss.    et   edd. 

mss.  ap.  Cniq.  omnes  praeter  6.  mss.  vulgo.    Tu  prudens  —  cum  admittis.  ■ 

Bentl.  3.  7.  9.   novem  mss.  ap.  Feam.  Ed.    Bentl.    e    coni.    (in  msc.   nost. 

Edd.  Cruq.   (qui  restil.)    Bentl.  (qui  Cph.    2.    tu    supsc.    in    v.    cum).   — 

vindic.)  sq.    Baxt.  Cnn.  San.   Franc,  commiltis.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Gph.  1. 

Sandb,     Sivr.     Val.     Dorigh.     Gesn.  Mon.  1.    Dess.   2    (a  1.   m.)    Gtli.  2 

Oberl.    Comb.   Wakef.    Azar.    Wetz,  (commitlit)   msc.  Pulm.  1.  ap.  Cruq. 

Fea.  Hfind.   Doer.  Jahn.  Pott.  Mein,  oinnes  praeter  1,  un.  Feae  1,  u.  6,-a. 

Bip.    Bnr.    Dtz.    DIb.     Scbm.    Wdm.  213)    et   purum   est   vitio    tibi  aim 

Krg.  immeritos  cum.  Mss.  nostri  Lips.  tumidum  est  cor!  Sic  mss.  nostri  plrq. 

1   (a  1.  m.)  2.    Dorv.   1.  2.    Brl.   I.  et   optt.    Lips.  1.  2.  3.   Dess.    1.  2. 

Drd.    1.   3.  4.    Mon.   2.   5.    Bas.    1.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas.   1.  3.  Drd.  2. 

Gph.   1.    mss.    ap.    Lamb.    alq.    (qui  Gph.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2.   Ed.  Aid.  III. 

prob.)  Pulm.    1.  4.  6.  10.    Cruq.  6.  hinc  edd.  vulgo.    —    an    purum   est. 

un.    ap.   Bersm.    ap.    Btl.   plrq.    sex  Msc.  nost.  (iph.  1.  et  purum  tibi  cum 

ap.  Feam.  Orell.  S.   c.  p.  Edd.  Both.  vitio  tumidum  cor'f  Sic  edd.  vett.  ante 

Orell.  (Fea  falso  laudat  Venet.  479.  Aldum  quos  vidi,    omnes.    et  purum 

86.    .Md.    I..    et   ceteras,   puto.)   t/n-  tibi   (om.  est).    Msc.    nost.    Gtg.   2. 

meritos  dum.    .Mss.   nostri  Lips.  1    (a  cum  tumidum  cor  (om.  est).  Msc.  nost. 

2.  ni.)  Gpli.  2.  Drd.  2.  msc.  a  in  Drd.  1.  quinque  mss.  ap.  Feam.  et 
Drd.  3.  (jlg.  2.  mss.  Pulm.  2.  3.  purum  est  vitio  vel  cum  tumid.  Msc. 
Bentl.  G.  ires  ap.  Feam,  laeck.  1.  Cruq.  2.  et  purum  est  vitio  ctan  sol- 
Orell.   b.     Edd.    veit.   ante   Cruq.    et  licitum   est  cor?    Msc.    nost.    Drd.  3. 

14* 


212 


IlOK.   SERMONUM 


Si  quis  Icctica  nitidam  gestare  amet  agnam; 

215  ITuic  vesteni,  iit  gnatae,  paret;  anoillas  parot,  aurum ; 
Kutani  aut  Fusillaiu  adpollet,  fortique  maiito 
Destinet  uxorem:  interdicto  luiic  onine  adimat  ins 
Praetor,  et  ad  sanos  abeat  tutela  propinquos. 
Quid,  si  quis  gnatam  pro  muta  devovet  agna, 

220  Integer  est  animi'?  ue  dixeris.     Ergo  ubi  prava 
Stultitia,  liic  summa  est  insania:  qui  scoleratus, 
Et  furiosus  erit;  quem  cepit  vitrea  fama, 
Hunc  circumtonuit  gaudens  Bellona  cruentis. 

Nunc  age,  luxuriam  et  Nomentanum  arripe  mecura. 

225  Vincet  enim  stultos  ratio  insanire  nepotes. 


et  vitio  timidum,  cid  soUicitum  esl  cor. 
Msc.  Comb.  f.  —  Post  piirum  est 
commate  ulist.  Despr.  Bentl.  Bium. 
Cuii.  San.  Franc.  Sandb.  Sivr.  Wa- 
kef.  post  vitio  dist.  Dacer.  Phil.  Azar. 
Fea.  post  tibi  dist.  Aid.  III.  Bas. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Mur. 
Lamb.  Cruq.  Xyl.  Fabr.  Cliab.  Bersm. 
Torr.  Tart.  luv.  Baxt.  Gesn.  Oberl. 
Comb.  Wetz.  Heind.  Doer.  Zell.  Botli. 
Camp.  lahn.  Mein.   Orell.  Dtz. 

214)  nitida.  I\lss.  nostri  Bas.  3. 
(itb.  2. 

215)  ffuic  gnatae  ut  vesiem.  Msc. 
nost.  Gth.  2.  —  ut  gnatae.  Mss.  no- 
stri fere  omnes,  tres  ap.  Bersm. 
Orell.  c.  S.  Edd.  vulgo.  ut  natae. 
Msc.  nost.  Drd.  1.  Orell.  b.  p.  Edd. 
Lamb.  Cruq.  Chab.  Bersm.  Crat. 
Burm.  San.  Phil.  Franc.  Val.  — •  ut 
gnatae,  paret,  unciUas  paret,  auiiim. 
Sic  dist.  msc.  nost.  Lips.  3.  Edd. 
Mediol,  477.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
Aid.  I.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  H. 
Steph.  Tart.  luv.  Phil.  Val.  Sivr. 
Azar.  Wetz.  Fea.  Doer.  Camp.  Both. 
lahn.  Wüstem.  Dtz.  Schm.  ut  gnatae 
paret:  ancillus :  paret  auruni.  Sic 
dist.  msc.  nost.  Brl.  1.  Edd.  Ascens. 
IV.  Bas.  580.  Torr.  Burm.  ut  gnatae, 
paret  ancillas,  paret  aurum.  Sic 
vulgo  dist.  —  ut  gnatae  pater ,  an- 
cillas paret.  Ed.  Wakef.  ex  iiig.  — 
nncillam.  Ed.  D.   Heins. 

2J())  Rufam  aut  Pusillam.  Mssto- 
rum  multo  niaxima  pars.  mss.  nostri 


fere  omnes,  plus  viginti.  ap.  Lamb. 
alq.  tres  ap.  Bersm.  ap.  Pulm.  'l'or- 
rcnt.  Bentl.  omnes,  ap.  Feam  ,  Oberl. 
Comb,  paene  omnes.  Edd.  velt.  saec. 
XV.  et  post  plerique,  Aid.  II.  III. 
Ascens.  IV.  Bas.  527.  55.  80.  Glar. 
R.  Steph.  Mur.  Azar.  Fea.  lahn. 
Mein.  Orell.  Schm.  Krg.  Rufam  aut 
Posillam.  Msc.  Cruq.  1 ,  un.  Ed. 
Bentl.  sq.  Cun.  Wakef.  Heind.  Zell. 
Wdm.  Ruffam  aut  Pusillam.  Mss.  ap. 
Feam  alq.  Edd.  Aid.  I.  Ascens.  I. 
Rufam  et  Pusillam.  Mss.  ap.  Cruq. 
et  Torr.  plrq.  ap.  Pott,  omnes,  Bad.  1. 
Edd.  Doer.  Pott.  Dtz.  Dlb.  Both. 
(^Posillam).  Rufam  aut  Pusiam.  Msc. 
nost.  Gth.  2.  Rufam  et  RufiUam. 
Lamb.  ait  circumferri  (loan.  Despau- 
terius  in  Versificatoria  fmxit  ex  iug.) 
Edd.  Baxt.  Gesn.  Oberl.  Comb.  Wetz. 
Bip.  Fabr.  [aut  Ritf.)  Rusam  et  pu- 
sillam. Msc.  Cniq.  6.  Rusam  aut  pu- 
sillam. Msc.  nost.  Gtg.  2.  Pupam  aut 
pupillayn.  Mss.  ap.  Lamb.  alq.  Edd. 
Lamb.  Xyl.  (Puppam)  Bersm.  Chab. 
(Puppam)  Crat.  San.  Val.  Phil.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Pupam  aut  pusillam. 
Ed.  Zurck.  Pupam  aut  Pusinnam  coni. 
N.  Heins.  Pusam  aut  pusillam.  Msc. 
nost.  Dorv.  1.  mss.  ap.  Marcil.  qui 
prob.  Ed.  Cruq.  sq.  H.  Steph.  Pulm. 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart. 
Despr.  luv.  Rod.  Sandb.  Camp.  Bur. 
Putam  et  putillam.  los.  Scaliger  coni. 
(^ludibrii  causa)  in  Virg.  Catal.  (prob. 
Burm.  Anthol.  Lat.  T.  I.  p.  07GJ. 
218)    haheat.    Mss.    nostri   Brl.  1. 


LIB.    IL    SAT.    III. 


213 


Trüge  zur  Lust  Jemand  in  der  Siinfl"  ein  artiges  Laiiiiulciii, 

Gab"  ihm,  gleichwie  der  Tochter,  ein  Kleid,  und  Zofen,  und  Goldschmucii,  215 

Nennet  es  ßloridclicn  und  Püppchon,  bostimrnt  es  der  rüstigen   .Männer 

Einem  zur  Braut:   Dem  nähme  gewiss  priitorischcr  Einspruch 

Jegliches  Recht,  und  es  kam'  an  gescheidte  Verwandte  die  Aufsicht. 

Wer  nun  das  eigene  Kind  an  des  Lamms  Statt  opfert,  des  stummen, 

Wäre  gesunden  (k-hirns?  Sag's  ja  nicht!  Also,  wo  schnöde  220 

Thorhcit  ist,  da  wohnet  die  Tollheit  selbst.     Der  Verbrecher 

Ist  auch  rasend  zugleich.     Wer  Freud'  am  gläsernen  Hulim  land, 

Den  umtobte  sofort  die  der  Blutthat  frohe  Bellona. 

Jetzo  wohlan ,  Nomentanus  mit  mir  und  die  Schwelger  gezüchtigt ! 
Darthun  wird  die  Vernunft ,   dass  die  thörigcn  Prassi.'r  verrückt  sind.  225 


Mon.  2.  Gtg.  -2.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  492  (Pinc.) 

219)  Quod  si.  iMss.  nostri  Drd.  2. 
ülg.  2.  (jph.  2  (i  siipsc. )  Feae  1, 
a.  c  (a  2.  m.)  Edd.  Aid.  I.  II.  III. 
Bas.  527.  55.  Glar.  R.  Stepli.  Ve- 
net. 553.  —  si  quis  gnatain.  Mss. 
nostri   Lips.  1.  2.  3.     ßrl.   l.    Dess. 

1.  2.  Drd.  3.  4.  Mon.  1.  5.  Bas.  3. 
Gph.  1.  (itg.  2.  tres  mss.  ap.  Bersm. 
Grell,  c.  S.  Edd.  vuigo.  si  qui  gna- 
tam.  Ed.  Beutl.  ex  ing.  sq.  Cun. 
Heiiid.  Both.  si  quis  natavi.  Mss.  no- 
stri Drd.  1.  2.  Gph.  2.  Mon.  3. 
Bas.  1.  (itg.  1.  Gth.  2.  mss.  Feae 
l,a.  2,  h.  Edd.  Lamb.  Cnuj.  Bersm. 
Chab.  Crat.  Despr.  Biirm.  San.  Phil. 
Franc.  Val.  (probabilis  lectio).  si  quis 
gnalas.  Msc.  nost.  Mon.  2.  —  de- 
movet.   Msc.  ap.  Bersm. 

220)  nee  dixeris.  Msc.  nosl.  Dess. 

2.  —  ithi  prava  est.  Ed.  Val.  ex 
ing.  —  uhi  j)ai-va.  Duo  mss.  ap. 
Torr.  Comb.   d.  Grell.  M.  Ed.  Cralo. 

221)  StuHitia,  hie  summa  est.  Mss. 
nostri  et  aüoriim  longe  plurimi  et 
optt.  Lips.  2.  3.  Brl.  1.  Mon.   I.  2. 

3.  5.  Dess.  l.  Drd.  1.  2.  3.  Gph.  1. 
Bas.  3.  Gig.  1.2.  Gth.  2.  mss.  alq. 
ap.  Land),  (juinqne  ap.  Pulm.  tres 
ap.  (tberl.  Ed.  Lamb.  (qui  restit.) 
et  post  eum  plerique,  Cruq.  H.Steph. 
Pulm.  Torr.  D.  Heins.  Bond,  Dacer. 
Tart.  Despr.  luv.  Zurek.  Burin.  ßentl. 
Cun.  San.  Phil.  Franc.  Sandb.  \'al. 
Sivr.  Dorigh.  Azar.  Fea.  Heind.  Both. 
lahn.   Camp.  Bip.    Mein.    Oreil.  Dtz. 


Dlb.  Schill.  Wtlin.  Ivrg.  StuHitia,  /lic 
est  summa.  Kd.  Aid.  1.  II.  III  ((jui 
indux.)  sq.  Bas.  527.  55.  80.  Glar. 
R.  Steph.  Mur.  Fabr.  Xyl.  Veiiet. 
544.  53.  Chab.  Bersm.  Crat.  Rodell. 
Baxt.  Gesn.  Oberl.  Comb.  Wakef. 
Wetz.  Doer.  Pott.  Bur.  Stidlitia  est, 
hie  summa.  Mss.  nostri  Dess.  2.  Bas. 

1.  msc.  Pulm.  6.  Feae  1,  a.  Edd. 
vett.  ante  Aldum  plerique,  Mediol. 
477.  508.  512.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  Stultitia :  est 
hie  summa.  Sic  dist.  .Mediol.  486. 
V'eiiet.  478.  79.  Stidlitia  est,  summa 
hie.  Msc.  ap.  Bersm.  —  quis  scele- 
ratus.  Msc.  nost.  Bas.  3.  Feae  2,  c. 
9,  a.  et  sceleratus.  Msc.  ap.  Pulm. 

222)  eepit  quem.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
sq.  San.  Phil.   Franc.  Dorigh. 

223)  cireumtunuit.  Msc.  et  edd. 
vulgo.  circum  tonuit.  Mss.  nostri  Lips. 

2.  3.  mss.  Pulm.  1.  10.  un.  ap. 
Fabr.  Edd.  Venet.  478.  Mediol.  486. 
San.  Val.   Sivr. 

224)  Ab  hoc  versii  novae  eclogac 
initium  statuit  msc.  nost.  Dess.  1.  — 
ffinc  age.  Msc.  nost.  Gph.  1.  —  lu- 
xuriem.  Edd.  Cun.  San.  Franc.  Sivr. 
Dorigh.  —  Momentanum.  Mss.  nostri 
Drd.  2.  3.  4.  Mon.  3.  Gph.  2.  Edd. 
Flor.  482.  Venet.  483.  86.  Loch. 
Colon,  s.  a.  (v,  supr.  v.  175).  — 
arripe  moechum.  Ed.  Mediol.  477. 
accipe  mecum.  Msc.  Comb.  f. 

225)  Vincet  enim.  Mss.  nostri  ple- 
rique,   Lips.  3.    Dorv.    1.    2.    Dess. 


214 


IIOK.    SERMONUM 


Hic  simul  acccpit  patrimoiü  iiiille  talcnta, 
Edicit,  piscator  uti,  poinarius,  aucops, 
Unguentarius  ac  Tusci  tiirba  inpia  vici, 
Cum  sciirris  fartor,   cum  VelaLro  omne  Macellum 

230  ]\Iane  domum  veniant.     Quid  tumV  Venerc  frcquentes. 
Verba  facit  leno:  »Quidquid  mihi,  quidquid  et  horum 
»Cuique  domi  est,  id  crede  tuum  et  vel  nunc  pctc,  vel  cras.« 
Accipe ,  quid  contra  iuvenis  respondei'it  aequus : 
»In  nive  Lucana  dormis  ocreatus,  ut  aprum 

235  »Cenem  cgo ;  tu  piscis  hiberno  ex  aequore  verris : 
»Segnis  ego  indignus  qui  tantum  possideam:  aufer, 
»Sume  tibi  decies;  tibi  tantundem;  tibi  triplex, 
»Unde  uxor  media  currit  de  nocte  vocata.« 


1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  niss. 
ap.  Lanib.  alq.  ap.  Pulm.  et  Cruq. 
omnes,  tres  ap.  ßersm.  optt.  ap, 
Torr.  Septem  ap.  Val.  Seh.  Acr.  Ed. 
Cruq.  (qui  iiidiix.)  sq.  H.  Steph. 
Bond.  Daeer.  Tart.  Beiitl.  Baxt.  Cun. 
San.  Gesn.  Phil.  Franc.  Sandb.  Val. 
Sivr.  Wakef.  Azar.  Fea.  Both.  Heind. 
Doer.  Camp.  Pott.  Mein.  Zell.  Orell. 
Bip.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  Vincit  enim.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  Bri.  1.  Gtg.  2.  alii  ap.  Val. 
Feae  2,  e.  Edd.  vett.  ante  Cruq.  ul 
puto,  omnes,  et  Lamb.  Mur.  Pulm. 
Fabr.  Bas.  580.  Xyl.  Chab.  Torr. 
Bersm.  D.  Heins.  Crat.  Despr.  luv. 
Zurck.  Burm.   Dorigh.  Wetz. 

228)  ac  Tusci.  Cit.  Serv.  ad  Aen. 
5,  560.  aut  Tiisci.  Ed.  Lamb.  (nihil 
monens). 

229)  Cum  scurra.  Msc.  nost.  Gph.  1. 

230)  domum  veniaf.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Mediol.  508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  —  Quid  tum?  Mss.  nostri 
prope  omnes.  Orell.  b.  c.  S,  Schol. 
Cruq.  Edd.  vulgo.  Quid  tunc?  Msc. 
ap.  Feam.  Quid  tu?  Duo  mss.  Feae. 
Quid  enim?  Duo  mss.  ap.  Torr.  un. 
ap.  Feam.  Edd.  Cun.  San.  Franc. 
Dorigh.  Qui  tum.  Msc.  nost.  Dorv.  1. 
Bentl.  13.  Qui  dum.  Msc.  nost.  Mon.  2. 
Qui  cum.  Mss.  Feae  1,  e.  k.  Ed.  Bentl.  e 
coni.  sq.  Wakef.  Fea.  Both.  Camp.  Mein. 


231)  quidquid  eorum.  Msc.  Feae 
1,  n. 

232)  tuum  et  vel  nunc.  Mss.  nostri 
prope  ad  unum  omnes,  dno  mss.  ap. 
Bersm.  Ed.  Lamb.  (qui  restit.  sed 
nihil  monens)  post  eum  plerique,  et 
receutt.  omnes.  tuum:  vel  nunc  (om. 
et).  Msc.  nost.  Gtg.  2.  duo  mss.  ap. 
Bersm.  Edd.  vett.  ante  Lamb.  q.  sc. 
omnes,  et  Fabr.  Mur.  Xyl.  Chab. 
Crat.  Rod. 

233)  contra  iuvenis.  Mss.  pauci, 
ex  nostris  Gph.  1.  Bas.  1.  msc. 
Pulm.  6.  al.  ap.  Val.  Orell.  S.  Edd. 
Mediol.  486.  Aid.  I.  IL  III.  hinc 
edd.  vulgo.  contra  haec  iuvenis.  Mss. 
nostri  longe  plurimi,  Lips.  1.  2  (con- 
tra hoc)  3.  Brl.  I.  Dorv.  1.2.  Ment. 
Dess.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1.2. 
3.  5.  Bas.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss. 
R.  Steph.  ap.  Cruq.  alq.  quinque 
ap.  Pulm.  tres  ap.  Bersm.  duo  ap. 
Torr,  viginti  quinque  ap.  Val.  (?) 
quatuor  ap.  Comb,  septemdecim  ap. 
Feam,  mss.  ap.  Pott,  omnes,  (Jrell. 
b.  c.  p.  M.  Edd.  vett.  ante  Aldum 
(praeter  Mediol.  486)  quos  vidi, 
omnes,  et  Ascenss.  tum  Val.  et  Pott. 

234)  In  nive.  Mss.  nostri  et  alio- 
rum,  ut  puto,  omnes.  Schol.  Acr. 
Cruq.  Edd.  vulgo.  Tu  iiive.  Ed.  Bentl. 
e  coni.  (ante  eum  Th.  lohnson  in 
not.  ad  Gratium  p.  20)  sq.  Baxt. 
Gesn.  Cun.  San.  Wakef.  Franc.  Do- 
riffh.  \N'etz.    —   dormis  tu  ocreatus. 


LIB.   II.    SAT.  III. 


215 


Jener,  sobald  er  empfing  sein  Erbtheil,  lausend  Talente, 

Lasst  den  Befehl  ausgelin,  dass  der  Fischer,  der  Oebsler,  der  Vogler, 

Salbenverkanfer,  der  Schwärm  von  den  (iaunorn  der  Tuskischen  Gasse, 

Wurster  zumal  und  Schmarotzer,  der  sämmlliche  Fleisch-  und  Gemusmarkt, 

Früh  sich  im  Haus"  einfinden.     Wie  wird's?  Sie  erscheinen  in  Haufen.  230 

Also  der  Kuppler  voran:   »Was  mir,  was  Jedem  von  diesen 

»Heget  das  Hans ,  dein  acht'  es ,  und  nimm  dir's ,  heute  wie  morgen ! « 

Höre,   wie  drauf  ihm  erwiedert  der  billig  denkende  Jüngling! 

»Fern  im  Lucanischen  Schnee  weilst  Nachts  du  gestiefelt ,  damit  ich 

»Schmause  den  Eber;  den  Fisch  zeri^st  du  mir  aus  winternder  Mccrflut.         235 

».Mir  Unthäl'gen  gebührt  solch  Gut  nicht.     Traget  hinweg,  nehmt! 

»Du  zehntausend  der  Pfunde;  so  viel  auch  du,  und  verdreifacht 

»Du.  dess  Gattin  auf  N\'unsch  inmitten  der  Nacht  mir  herbeieilt.« 


Ed.  Val.  ex  ing.  sq.  Sivr.   (in  nisc. 

nost.  BrI.  I.  /«  in  voce  dui-viia  supscr.) 

—  ul  aprus.  Msc.  ap.  Bersm.  Orell.S. 

235)   verris.    Mss.    iiostri    Lips.   1. 

2.  3.  Brl.  1.  Dorv.  2.  Dess.  l.  Drd. 
1.  2.  4.  Mon.  1.  Gph.2  {vellis  stipsc.) 
mss.  ap.  Lamb.  1,  an.  2.  5.6.  l'ulm. 

3.  10.  mss.  ap.  Cruq.  omnes  prae- 
ter t).  tres  ap.  Bersm.  un.  ap.  Fabr. 
relKiui  ap.  Torr.  codd.  ap.  ßentl. 
diniidia  pars,  Taib.  1.  3.  11.  Gesn.2. 
ires  ap.  Val.  Oberl.  c.  d.  Pott.  2. 
3.  0.  II.  12.  14.19.  Edd.  Bas.  Ö.55. 
(Fabriiii)  Lamb.  (qui  prob.)  Cruq. 
H.  Stepli.  Fabr.  Cbab.  Bond.  Bersm. 
Torr.  Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck. 
Burm.  Beiitl.  (qui  praefert)  Talb. 
Cun.  Sau.  Phil.  Gesn.  Butt.  Franc. 
Sandb.  Val.  bi\  r.  Dorigh.  Wakcf. 
.\7.ar.  Wetz.  Heiiid.  Doer.  Zell.  Camp. 
Mein.  Grell.  Bur.  Dlz.  Dlb.  Wdm.' 
Krg.  —  velli.s.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Drd.  3.  Mon.  2.  3.  5.  Bas.  1.  3. 
tilg.  1.  2.  Dorv.  1  (vclles).  mss. 
Palm.  1.  2.  4.  6.  Craq.  (5.-  au.  ap. 
Bersm.  tres  ap.  Torr.  ap.  Benll.  codd. 
dimidia  pars,  ap.  Val.  pleriqae,  al. 
ap.  Pott,  iiovem  ap.  Feam ,  Orell.  b 
(a  2.  m.)  c.  S.  M  (vei-ri.s  sapsc. ) 
ischol.  Aer.  Edd.  ante  Basil.  555.  et 
Lamb-,  at  pato.  omnes,  et  Maiet. 
Palm.  Xyl.  D.  Heins,  dat.  Rad. 
luv.  Baxt.  Gesn.  Oberl.  Comb.  Fea 
( qui  def. )  Boib.  lahu.  Polt.  Bip. 
Schm. 


23G)  Segtiis  ego  indignus.  Sic  \Va- 
kef.  Voss  (Germ.)  lahii.  Mein.  Orell. 
Scgnis  ego,  indignus.  Sic  edd.  vulgo. 
—  tau  tum  qui.   Ed.  Can.  ex  ing. 

237)  tu     tartiundem.     Msc.     nost 
Mon.  3. 

238)  media  currit.  Mss.  nostri  prope 
ad  anum  omnes ,  ap.  Cruq.  et  Torr, 
omnes,  Palm.  1.  4.  6.  10.  ap.  ßentl. 
fere  omnes,  ilem  ap.  Feam ,  praeter 
2,  e.  vigiuti  aii.  ap.  Val.  Talb.  11. 
Edd.  vett.  ante  Aid.  III.  quos  vidi, 
omnes,  et  Ascenss.  Craq.  Chab.  Bersm. 
Bentl.  (q.  v.)  Baxt.  Can.  San.  Val. 
Sivr.  Gesn.  Oberl.  Comb.  VVakef. 
Azar.  Dorigh.  Wetz.  Fea.  Heind. 
Doer.  Both.  Zell.  Pott.  lahn.  Mein. 
Orell.  Bip.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdni. 
Krg.  cunü  media.  Msc.  nost.  Drd.  4. 
media  cuiTat.  Mss.  Palm.  2.  3.  al. 
ap.  Val.  Feac  2,  e.  F.d.  Aid.  Hl. 
(qai  indux.)  sq.  Glar.  R.  Steph.  .Mä- 
ret. Bas.  527.  55.  80.  \'enet.  544. 
53.  Palm.  Xyl.  H.  Stepli.  Crat.  Torr. 
D.  Heins.  Torr.  Bond.  Dacer.  Tart. 
Dcspr.  Zarck.  Barm.  Phil.  Fianc. 
Sandb.  Bar.  media  decuiiHt  iiocte. 
Duo  mss.  ap.  Torr.  Talb.  10.  Feae 
2,  i.  media  accunit  de  iiocte.  V. 
d.  coni.  media  suvgit  de  n.  Msc. 
nost.  a  in  Drd.  3.  msc.  ap.  Torr. 
Heutl.  15.  —  vocata.  .Mss.  nostri 
omnes,  et  alioriim  fere  omnes.  Edd. 
valgo.  citata.  Msc.  Fcae  7,  a  (a  2. 
m.)    Sriiül.    Porph.   (qai  addit:  legi- 


216 


IIOR.    SEKMONUM 


Filius  Aesopi  detructam  ex  aurc  Metellae, 
240  Stilicet  ul  decies  solidum  obsorborct,  accto 
Diluit  insigiicm  bacam:  qui  sanior,  ac  si 
11  lud  idem  in  rapidum  flumen  iaccretve  cloacam  ? 

Quinti  progenies  Arri,  par  nobile  fratruui 
Nequitia  et  migis,  pravorum  et  amore  geincllum, 
245  Luscinias  soliti  inpenso  prandoro  cocmptas. 

Quorsum  abeant?  sanin  crcta  au  carbonc  notatiV 
Aedificarc  casas,  plostello  adiungcre  mures, 
Ludcrc  par  inpar,  cquitare  in  arundiuc  longa, 
Si  quem  dclcctct  barbatuni,  amentia  vcrsct. 
250  Si  puerilius  bis  ratio  esse  evincet  amare, 


(in-  clvocata).  Edd.  Baxt.  Cun.  Sau. 
Val.  Sivr.  Dorii^li.  Gesa.  Ubcil.  Comb. 
Wakef.  Wetz.'  Zeiin.  Pott.  Botli.  Bip. 
Bur. 

230)  Clodius  Acsopi  Beiitl.  Icgeii- 
diim  colli,  ex  Plinio  H.  N.  9,  35.  — 
obsorberet.  Mss.  Pulm.  2.  10.  (Jesu. 
2.  3.  Feae  7,  a.  mss.  ap.  Beiill.  alq. 
Ed.  Orell.  (qui  def.)  absorberct.  Mss. 
nostri  Lips.  3.  Dorv.  1.  2.  Dess.  1. 
Drd.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Gph.  1.  2, 
Gtg.  1.  2.  (ilh.  2.  mss.  Pulm.  1. 
4.  6.  duo  ap.  Bersm.  un.  ap.  Torr, 
ap.  Bentl.  meliores  alq.  duo  ap.  Val. 
Oijerl.  a.  Comb.  b.  f.  Orell.  c.  S.  b 
(corr.)  Ed.  Bentl.  (qui  def.)  sq.  Cun. 
San.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Wakcf.  Azar. 
Heind.  Doer.  Both.  Mein.  Wdm.  Krg. 
exsorberet.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Brl.  1.  Dess.  2.  Drd.  1.  2.  msc.  a 
in  Drd.  3.  Bas.  1.  msc.  Pulm.  3. 
ap.  Val.  pirq.  Comb.  c.  Oberl.  c.  d. 
Orell.  b  («6  supsc. )  p.  Seh.  Acr. 
Edd.  vulgo.  sorberet.  Msc.  Comb.  d. 
Porph.  msc.  nost. 

241)  bacam.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess.  1.  Drd.  3.  Mon.  2.  3. 
Gth.  2.  mss.  Orell.  b.  S.  Edd.  Ve- 
nel.  478.  79.  Aid.  IL  III.  Bas.  527. 
Muret.  Bod.  Heind.  Orell.  Dlb.  Wdm. 
Krg.  (v.  Drakenb.  ad  Sil.  8,  134. 
Wagner  Orthogr.  Verg.p.418.  Schneid, 
tir.  p.  401  utrumque,  baca  et  bacca, 
probat.)  baccain.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
—  qui  insanior.   Msc.  Feae   1,  n. 

242)  (Vi  ßuviwn  rapidum.  Msc.  Feae 


9,  a.  —  iaceretr/ue.  Mss.  nostri  Mon. 
5.  (ith.  2.  Ed.  Mediol.  486. 

243)  Quind.  Mss.  nostri  et  Orell. 
omnes.  Quincti.  Edd.  Lamb.  Cruc]. 
Fea.  lahn  I.  —  par  nobile  fratrum 
Nequitia.  Sic  nos  dist.  c.  Lamb. 
Bersm.  post  fratrum  commate  dist. 
cell,  nequitie.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq. 
San.   Franc.  Dorigh. 

245)  inpenso.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess.  1.  Drd.  1.  Mon.  1.  3. 
impensa.  Msc.  nost.  Brl.  1.  immenso. 
Msc.  nost.  Mon.  5.  coniec.  Cruquins. 

246)  Quorsum  habeant.  Mss.  no- 
stri LipsT  1  (a  1.  m.)  2.  3.  Brl.  1. 
Dess.  1.  tres  mss.  ap.  Bersm.  Edd. 
Mediol.  477.  Venet.  478.  79^  83.  86. 
92  (Pinc.)  Flor.  482.  Aid.  if  Znrck. 
Camp.  —  abeant?  sanin  creta.  Msc. 
nost.  Dess.  1  (a  2.  m.)  Ed.  Bentl. 
ex  corr.  Marcilii.  sq.  Cun.  Wetz. 
Fea.  Both.  lahn.  Mein.  Orell.  Biir. 
Wdm.  Krg.  {^sanine  creta.  Msc.  Pulm. 

10.  Feae  2,  k.)  abeant  f  sa/iin?  crcta. 
Edd.  San.  Phil.  Franc.  Val.  Sivr. 
Sandb.  Dorigh.  abeanCf  sunt  creta. 
Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  m.)  Drd. 
1.  4.  Bas.  1.  mss.  meliores  ap.  Torr. 
Talb.  3.  4.  14.  Comb.  b.  Edd.  Pott. 
Dtz.  abeant  satnf  creta.  Msc.  nost. 
(iph.  1.  msc.  Pulm.  6.  mss.  ap. 
Cruq.  plrq.  Talb.  12.  Edd.  Zar.  Aid. 
I.  II.  III.  Bas.  527.  55.  80.  Glar, 
R.  Sieph.  Muret.  Lamb.  Venet.  544. 
53.  Cruq.  Fabr.  Xyl.  H.  Steph.  Palm. 
Chab.  Bersm.  Crat.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.   Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Rod. 


LIB.   II.    SAT.  III. 


217 


Eine  der  kösllichsleii  Perlen,  entlehnt  vom  Ohr  der  Metella, 
Loste  der  Sohn  des  Aesopus  in  Essig;  hioss  um  mit  einmal  240 

Hundert  Tausend  zu  schlürfen  an  Werth.     That  klüger  er  wohl .  als 
Wenn  in  den  reissenden  Strom  er  das  Geld  warf,  wenn  in  Kloaken? 

Quintus  Arrius'  Sohn',  ein  hrilderlich  Pärchen,  berüchligl 
Durch  Schlampampen  und  Tand,  in  Verkehrtheit  Zwillinge  völlig, 
Speisten    um  kiistlichen  Preis  oft  Nachtigallen  zum  Frühsliirk.  243 

Wo  ist  ihr  Platz?  Soll  Kreiil'  als  klug,  soll  Kohle  sie  zeichnen? 

Häuslein  künstlich  crbau'n ,   und  Maus'  anschirren  an  Wägleiii, 
Spielen  mit  Paar,  Unpaar,   lustreilen  auf  länglichem  liohi-stab, 
Könnt'  es  der  Bärtigen  einen  crfreun,  den  plagte  der   Wahnwitz. 
Wenn  die  Vernunft  nun  zeigt ,   weit  kindischer  sei's ,  sich  verlieben,  250 


Burm.  Camp,  aheant't  sani  an  creUi, 
Msc.  nost.  (jtg.  2.  msc.  Bentl.  14. 
Edd.  velt.  Mediol.  All.  86.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (.Pinc.)  94.  95.  98.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  abeant'f  sani  ut  crela.  Mss. 
noslri  Lips.  1   (a  2.  m.)  2.  3.  Dorv. 

1.  2.    Dess.  2.    Drd.    2.  3.    Mon.   1. 

2.  3.  5.  Gph.  2.  Bas.  3.  Glh.  2.  tres 
mss.  Lamb.  Pulm.  1.  2.  3.  4.  Cruq. 

1.  duo.  4.  7.  mss.  ap.  Bcntl.  alq. 
Comb.  c.  d.  f.  Bad.  1.  Orell.  b.  S. 
M.  Edd.  Baxt.  Gesn.  Oberl.  Comb. 
Wakef.  Azar.  Heind.  Doer.  Zell.  Bip. 
Dlb.  Schm.  abeant?  Sani  attl  crela. 
Msc.  Orell.  c  (^aut  puncto  not.)  ab- 
eant'f  Samii  acta.    Mss.  Bcntl.  6  (a 

2.  m.)  20.  Pott.  9.  13.  16.  abeant? 
crela  ul  sani  coni.  Lamb.  aheanl, 
censen'?  crela  coni.  Cuning.  abeaul? 
sinl  ki  —  nolandi?  Coni.  Praed.  — 
notali.  Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1.  m.) 
2  (a  1.  m.)  Dorv.  1.  Dess.  1  (supsc.) 
Moll.  1.  2.  5.  Drd.  3.  Bas.  3.  Gth.  2. 
mss.  ap.  Lamb.  omnes,  Pulm.   1.  2. 

3.  4.  Cruq.  1,  a  —  d.  4.  7.  duo  ap. 
Bersm.  ap.  Torr.  alq.  ap.  Bentl.  pirq. 
Gesn.  3.  Oberl.  a  (a  1.  m.  )  c.  d. 
Comb.  c.  alii  ap.  Pott.  Orell.  b.  c.  S. 
Edd.  Mediol.  474.  Bentl.  (qui  re- 
voc.)  sq.  Cun.  Azar.  Pott.  Dlb.  Wdm. 
nolandi.  .Mss.  nostri  Lips.  1  (a  1. 
m.)  2  (a  1.  m.)  3.  BrI.  1.  Dorv.  2. 
Dess.  1  (a  1.  m.)  Drd.  1.  2.  4. 
Bas.  1.  Gph.  1.  Gtg.  1.  2.  mss. 
Pulm.  6.  10.  Cruq.  2.  3.  6.  dno  ap. 
Bersm.  ap.  Torr.  atq.  Comb.  b.  d.  f. 


Bad.  1.  Pott.  10.  12.  Orell.  p.  Edd. 
vulgo. 

247)  ploslello.  Mss.  nostri  et  alio- 
rum  prope  omnes.  Edd.  vulgo.  plau- 
slello.  Mss.  nostri  Drd.  2.  Mon.  3. 
Edd.  Ascens.  IV.  luvenc.  Burm.  Phil. 
Bur.  ploslello  iungere.  Msc.  nost. 
Gph.  2. 

248)  hariindine.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
"^lon.  2.  3.  5.  Bas.   1.   Gth.   2.   Gtg. 

1 . 2.  Edd.  Flor.  482.  Venet,  492  (Pinc.) 
(ap.  Virgil.  praef.  Wagner  Orth. 
Verg.  p.  441.  v.  nos  ad  I.  Sat.  8,  6.) 

249)  deleclet.  Mss.  nostri  et  alio- 
rum  plerique.  Ed.  Aid.  III  (qni  re- 
stit.)  hinc  edd.  vulgo.  deleclal.  Mss. 
nostri  Dorv.  2.  Drd,  1.  3.  Mon.  1. 
msc.  Pulm.  6.  Edd.  vett.  aute  .\ld.HL 
ut  puto ,  omnes ,  et  Ascenss.  Glar. 
Bas.  555.  80.  Xyl.  Torr.  Crat.  bar- 
baliim  delectat.  .Msc.  nost.  Bas.  3.  — 
verset.  Mss.  et  edd.  vulgo.  versat. 
Msc.  nost.  Dorv.  1.  mss.  ap.  Feam 
1 ,  b.  d.  m.  n.  vexet.  Mss.  nostri 
Gph.  1.  Bas.  1.  Drd.  1  (supsc.)  mss. 
'ap.  R.  Sleph.  duo  ap.  Lamb.  Pulm.  4. 
un.  ap.  Bersm.  tres  ap.  Val.  duo 
ap.  Feam.  Ed.  Bersm.  insania  vexet. 
Ed.  Chab. 

250)  SipnerUius.  -Mss.  nostri  Lips. 
3  (al.m.)  Drd.  2.  Mon.  3.  Gph.  2. 
Bas.  1.  3.  Gth.  2.  mss.  Lamb.  1, 
un,  2.  3.  6.  7.  9.  Cruq.  1,  a— d.  4. 
Pulm.  4.  6.  Comb.  b.  d.  Schol.  Acr. 
Porph.  msc.  nost.  Ed.  Lamb.  (qui 
restit.)  hinc  edd.  vulgo.  Sic  pueri- 
lius.  Mss.  nostri  Lips.   1.  2.  3  (a2. 


218  HÖR.    SERMONUM 

Nec  qiiicquam  difFerre,  utruranc  in  pulvere,  trimiis 
Quäle  prius,  ludas  opus,  an  merctricis  amorc 
SoUicitus  plores:  quacro,  faciasnc  quod  olini 
Älutatus  Polcmon?  ponas  insignia  niorbi, 

255  Fasciolas,  cubital,  focaliaV  potus  ut  illc 
Dicitur  ex  collo  furtiui  carpsisse  Coronas, 
Postquam  est  inpransi  correptus  voce  magistri. 

Porrigis  irato  puero  cum  poma,  recusat: 
»ISume,  Catelle!«  negat:  si  non  des,  optet.     Amator 

260  Exclusus  qui  distal,  agit  ubi  secum,  cat  an  non, 
Quo  rediturus  erat  non  arcessitus,  et  liaerct 
Invisis  foribus?  »Ne  nunc,  cum  me  vocat  ultro, 
»Accedam?  an  potius  mediter  finire  dolores? 

m.)   Bii.   1.   Dess.  1   (sed   c  puncto  fere  omnes.  Edd.  ante  Lnmb.  oniues, 

not.)  Drd.   1.  3.  4.  Gph.   1.  Mon,  1.  et  Xyl.  Crat. 

2.  5.    Gtg.    1.  2.    mss.    Pulm.    1.  2.        256)  e  collo.  Msc.  nost.  (Jph.  1.  — 

3.  10.  al.  ap.  Cruq.  Comb.  c.  f.  cm-pisse.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Orell.  c.  S.  b  (a7  corr.)  M.  Edd.  ante  Brl.  1.  Mon.  1.2.  Drd.  3.  Gtg.  1. 
Lamb.  q.  sc.  omnes,  et  H.  Stcph.  257)  w/jrans/.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
ed.  m  (non  I.  II.)  13as.  555.  Sed  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  3. 
puerilius.  Msc.  nost.  Dess.  2.  Cruq.  6.  Drd.  1.  3.  Bas.  1.  —  coi'reclus.  Mss. 
Feae  l,g.  2,  g.  — ■  esse  vmcei.  .Mss.  nostri  Mon.  3.  Bas.  1.  mss.  ap.  Lamb. 
Ober!,  c.  d.  evincit.   Msc.  nost.  Brl.  1.  alq.  Feae  1.  a.  5,  b  (a  2.  m.)    Ed. 

251)  (liffert.  Msc.  Pulm.  1.  Gesn.    Lamb.  1. 

3.  —  primus.  Msc.   Cruq.   1,  im.  258)   recuset.    Msc.    nost.   Mon.   5. 

252)  t'««rfä!Si5;j«s.  Mss.  nostri  Brl.  1.    Feae  2,  k  (a  2.   m.)  7,  b. 

(itg.   1.    Edd.    Venet.  478.  70.    Me-  259)    Catelle.     Mss.    nostri    prope 

diol.  508.  512.  Loch.  Bas.  555.    du-  omnes,    aliorum    plrq.    Edd.    vulgo. 

cas   opus.    Ed.    Wakei".    ex   ing.    —  Cilelle.  Msc.  nost.  Gph.  1.  mss.  ap. 

ac  merctricis.  Mss.  nostri  Lips.  1.2.  Bentl.     alq.    Bad.    1.     sex   mss.    ap. 

253)  SoUicitus.  Sic  mss.  et  edd.  Feam.  Edd.  Flor,  482.  Venet.  483. 
vulgo.  Solicilus.  V.6.A.  Rod.  Zurck.  86.  90.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
Sandb.  Dorigh.  Both.  al.  (v.  Aid.  diol.  508.  512.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Manut.Ortliogr.  p.710.  Harlesp.359).  Ascenss.  Fea  (qui  revoc.)  laeck.  Ca- 

254)  Polemon.  Sic  mss.  nostri  et  tille.  Msc.  nost.  Gtg.  1  (supsc.)  Bentl. 
aliorum  plrq.,  Palemon  (pro  Pole-  8.  Feae  3,  f.  Cirelle.  Msc.  Feae  1,  i. 
moii)  nonnuUi,  nuUus  Awiem  Polemo,  Batelle.  Ed.  luut.  503.  Catulle  coni. 
nee  apud  alios.  Polemon  leg.  Scholl.  N.  Heins.  —  neget.  Msc.  Feae  2,  g. 
Acr.  Porph.  Cruq.  Niliilo  secius  Po-  —  optet.  Mss.  nostri  plrq.  Lips.  1 
lemo  edd.  Lamb.  Cruq.  H.  Steph.  (a  1.  m.)  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2. 
Dacer.  Zurck.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  5.  Bas.  3. 
Dorigh.  Heind.  Both.  Zell.  lahn.  Gph.  2.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Pulm. 
Mein.  Dlb.  Wdm.  Krg.  —  ut  ponas.  1.  2.  3.  4.  duo  ap.  ßersm.  ap.  Bentl. 
Ed.   Aid.  I.  plrq.  et  optt.  Bad.   1.   Oberl.  a.  c.  d. 

255)  cubital.  Mss.  Cruq.  1,  un.  (a  Comb.  b.c.  alii  ap.  Pott.  Orell.  b.c. 
1.  m.)  Feae  5,  un.  Bersm.  un.  Ed.  Edd.  ante  Aldum  q.  sc.  omnes,  et 
Lamb.  (qui  indux.  et  vindic.)  post  Bentl.  (qui  revoc.)  Cun.  San.  Val. 
eum  edd.  fere  omnes  (v.  Feam).  cu-  Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Wetz.  Heind. 
bitale.    Mss.   nostri    omnes,    aliorum  Pott.  Mein.  Orell.  Wdm.  optat.  Mss. 


LIB.    II.    SAT.    III. 


219 


Gleichviel  sei's,  ob  im  Sande  du  Ireibsl  dein  S[iiclclien ,  wie  elimals 

Als  dreijähriges  Kind,   oh  der  Buhlerin  Liehe  dir  Thiänen 

Jetzt  auspresse  des  Harms:  so  befrag"  ich  dich,  ob  du,  wie  einstens 

Polemo,  nicht  dich  lieher  beketirst,  und  die  Zeichen  der  Krankheit 

Ablegst:  Binden  um  Schenkel  und  Hals,  Armpolster,  wie  joner  255 

Trunkne.  so  heissts,  im  Stillen  vom  Hals  abthat  die  Bekränzung. 

Als  er  hcschäml  sich  geliililt  von  der  Rede  des  nüchternen  Lciirei's? 

Reichst  du  dem  trotzenden  Knaben  ein  Obst  zur  Siihn' :  er  verschmäht  es. 
»Nimm,  mein  Lämmchen ! «  Kr  wehrt's.  Gicb's  nicht,  so  begehrt  er  es.  Gleicht  nicht 
Dem  der  verschmähte  Galan,  wenn  er  sinnt,  ob  er  geh',  ob  verweile  260 

Dort,  wo  er,  nimmer  berufen,  sich  doch  einfand',  und  inzwischen 
Stets  vor  der  leidigen  Thür  festklebt?  »Da  sie  jetzo  mich  selber 
»Ruft,  ob  ich  eintref,   oder  die  Qual  entschlossen  beende? 


nostri  Lips.  1  (a  2.  m.)  Sani.  Drd. 
4.  Gph.  1.  Mon.3.  Bas.  I.  mss.  Pulm. 
6.  10.  Comb.  d.  f.  Pott.  9.  13.  10. 
18.20.  Orell.  S.  p.  Ed.  Aid.  I.  II.  III 
(qui  indux. )  post  cum  ante  Bcntl. 
omnes,  et  Burm.  Baxt.  Gesu.  Saiulb. 
Phil.  Franc.  Oberl.  Comb.  Azar.  Fea. 
Doer.  Both.  lahn.  Camp.  Zell.  Bip. 
Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg. 

260)  quid  distal.  .Mss.  nostri  Mon. 
I.  Drd.  2.  msc.  Feae  2.  i.  Orell.  M. 
Ed.  Bur.  —  agil  iibi.  Mss.  nostri 
plerique.  Lamb.  1,  un.  5.  6.  7.  8.  9. 
mss.  ap.  Pulm.  et  Cruq.  onines.  tres 
ap.  Bersm.  duo  ap.  Fabr.  quinque 
ap.  Val.  Edd.  vett.  ante  Aldum 
omnes,  et  post  vulgo.  ait  ubi.  Mss. 
nostri  Gph.  1.  2.  Drd.  2.  al.  ap. 
Val.  Feae  1,  b.  6,  a.  9,  e.  Edd. 
Aid.  I.  II.  III  (qui  indux.)  sq.  Ras. 
527.55.  Glar.  R.  Sleph.  Venet.544. 
53.  Muret.  Bersm.  (qui  improb.)  Crat. 
Zurck. 

261)  arcessitus.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Brl.  I.  Drd.  1.  Gph.  1. 
Bas.  1.  3.  msc.  Orell.  c.  Edd.  vulgo. 
accersitns.  Mss.  nostri  Dess.  1.  2. 
Drd.  2.  3.  4.  Gph.  2.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Gtg.  1.  2.  mss.  Pulm.  2.  3.  4.  10. 
tres  ap.  Bersm.  oclodecim  ap.  Feam, 
Orell.  b.  S.  p.  Edd.  Princ.  Med.  477. 
Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Venet. 
544.  53.  Bas.  555.  80.  Bond.  Azär. 
arcepturus.  Msc.  Dorv.  2. 

262)  ne  nunc.  Mss.  nostri. Lips.  1 
(a  2.  m.  c  eras.)  Dorv.  1.  Drd.  1.2. 


Bas.  1.  Gth.  2.  mss.  Bentl.  2.  3.  6 
(a  2.  m.)  13.  15.  Feae  1,  a.  2,  e. 
Oberl.  a.  Comb.  d.  Pott.  18.  Orell.  M. 
Edd.  Aid.  II.  Bas.  527.  55.  80.  Glar. 
Xyl.  Venet.  544.  53.  Fabr.  Bentl. 
(qui  vindic.)  Baxt.  Cun.  San.  Franc. 
Val.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl.  Comb. 
Wakef.  Wetz.  kz&r.  Fea,  Heind. 
Zell.  Both.  (qui  def.)  Doer.  lahn. 
Mein.  Bip.  Wdm.  nee  nunc.  Mss. 
nostri  Lips.  1  (a  1.  m.)  2.  3.  Brl.  1. 
Dorv.  2.  Dess.  1.  2.  Drd.  3.  4.  Mon. 
1.  2.  3.  5.  Bas.  3.  Gph.  1.  Gtg. 
1.  2.  mss.  Oberl.  c.  d.  Comb.  b.  c.  f. 
ap.  Pott.  plrq.  Orell.  b.  c.  S.  p. 
Porph.  msc.  nost.  Edd.  ante  Bentl. 
vulgo,  et  Phil.  Sandb.  Camp.  Pott. 
Bur.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg.  — 
ne  sie  nunc,  cum  vocal.  Msc.  ap. 
Bersm.  nae  nunc.  Ed.  Aid.  I.  lunt. 
503.  nee  non  cum.  Msc.  Feae  9,  a. 
nee  nunc  me  cum.  Msc.  nost.  Gth.  2. 
Feae  2,  i.  — ^  voeat.  Msc.  nost.  Drd. 
4.  un.  ap.  Torr.  un.  ap.  Bersm. 
Orell.  S.  Porph.  msc.  nost.  Ed.  Bentl. 
(qui  restlt. )  sq.  Baxt.  Cun.  San. 
Franc.  Sivr.  Dorigh.  Gesn.  Oberl. 
Comb.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea.  Doer. 
Both.  lahn.  Mein.  Orell.  Bip.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  vocet.  Mss.  nostri  fere 
omnes,  ap.  Pott,  omnes,  Orell.  b. 
c.  p.  M,  Edd.  ante  Bentl.  omnes, 
et  Phil.  Sandb.  Val.  Heind.  Zell. 
Camp.  Pott.  Bur.  Dtz. 

263)  an  polius.   Mss.  et  edd.  vulgo. 
ac  potius.  Msc.  Feae  2,  h.  el  polius. 


220  HÖR.   SERMONUM 

»Exclusit,  revocat:  rodcamV  non,  si  obsccrct.«     Klcce 

265  Sorvus,  non  paulo  sapicntior:  »O  hcro,  qnae  res 

»Ncc  modum  habet  ncque  consilium,  ratione  modoque 
»Trac'tari  non  volt.  in  amore  hacc  sunt  mala:  bellum, 
»Fax  rursum.  hacc  si  quis  tempestatis  propc  ritu 
»Mobilia  et  caeca  fluitantia  sortc  laberet 

270  »Redderc  certa  sibi,  nihilo  plus  explicet,  ac  si 
»Insanire  paret  certa  ratione  modoque.« 

Quid;  cum  Picenis  excerpens  semina  pomis 
Gaudes,  si  cameram  percusti  forte,  penes  te  esV 
Quid,  cum  balba  feris  annoso  verba  palato, 

275  Aedificante  casas  qui  sanier?  Adde  cruorem 

Stuititiae  atque  ignem  gladio  scrutare  modo,  inquam. 
Hellade  percussa  Marius  cum  praecipitat  se, 
Cerritus  fuit?  an  conmotae  crimine  mentis 
Absolves  hominem  et  sceleris  damnabis  eundem, 

280  Ex  more  inponens  cognata  vocabula  rebus? 

Libertinus  erat,  qui  circum  compita  siccus 
Lautis  mane  senex  manibus  currebat  et  »Unum« 
(Quiddam  magnum  addens)  »unum  nie  surpite  morti; 

Msc.  Feae   1,  d.  m.  mit  potius.  Msc.  omnes,  tum  Dacer.  Bond.  Benll.  Cnn. 

Feae  2,  k.  —  dolores.  Mss.   et  edd.  San.  et  recentt.  omnes.  Redderc  certa, 

vulgo.    labores.    Mss.    nostri   Dess.   1  sibi   nihilo.    Mss.  ap.  Torr.    Sic  dist. 

{dolo   a   2.  m.    snpsc.)   Drd.    1    {vel  Aid.  I.  II.  III.    Bas.    527.  80.    Glar. 

dol.  supsc.)  duo  mss.  ap.  Val.    Ed.  Mur.    Lamb.    Criiq.    H.    Stcpli.    (qui 

Clin,    ex   ing.   sq.    San.    Franc.    Val.  iniprob.)  Xyl.  Bersm.  Torr.  D.  Heius. 

Sivr.  Dorigh.  Despr.    Burni.    Reddere  certa,    sviml 

264)  Excludit.  Msc.  iiosl.  Bas.  3.  nihilo.  Sic  ed.  Fabr.  et  Bas.  555.  — 
Edd.  Bas.  527.  55.  80.  Veiiet.  544.  7iihilo  inat/is.  V.  lect.  ap.  Fcam.  — 
53.  —  obsecrat.  Msc.  Orell.  p.  explicit.   Msc.  nost.  Mou.   1. 

265)  o  hcre.  Mss.  et  edd.  vulgo.  271)  Insatiire  putet.  Msc.  nost. 
o  ere.  Msc.  nost.  Dess.  1.  mss. Orell.  Drd.  4. 

S.  M.  Ed.  Wdm.  {erns,   erilis  Wag-  272)  Qui  cum  Pic.  Msc.  nost.  Dess. 

ner  Orth.  Verg.  p.  433  praefert  ap.  2.    Feae  2,  h   (a  1.  m.)    Quod  cum 

Virgil.  Bentl.    ap.  Terent.    scr.  erus,  Pic.  Scliol.   Acr. 

ap.  Horat.   seniper  hcrus.)  273)  ciimaram.  Scr.  Verr.  Flaccus, 

266)  nee  consilium.  Msc.  nost.  teste  Charlsio  L.  1.  p.  55.  Edd.  Heind. 
Sant.  —  vitioque  modoque.  Msc.  nost.  Wüstem,  (qui  tamen  vulgatam  tiie- 
Drd.  4.  tur)    Lüneni.    Both.    contra  mss.    (v. 

268)   haec   si    qui.     Ed.    Clin,    ex  Feam.)    —   peties  ie  est?    Msc.    ap. 

ing. — 5'M05'!<e  7'i7M.  Msc.  nost.  Dess.  1.  Bersm.   Kd.  Bersm.  sq.  San. 

(prope  supsc.)  '21 X)  feris.  Mss.  nostri  prope omnes. 

270)    Reddere    certa    sibi.    nihilo.  Lamb.  1,  un.  2.  6.   7.  9.   ap.  Cruq. 

Sic  mss.  nostri  Lips.   1.  2.  3.  ßrl.  I.  plrq.  Edd.  vulgo.  feres.  Msc.  Bad.  1. 

al.    Edd.    ante    Aldum,     quos    vidi,  feras.    Ed.   Murct.    seris.   Msc.    nost. 


LIB.    II.   SAT.   III. 


221 


«Sperrte  mich  aus:  ruft  wieder:  Ich  iiin?  Nein,  sollte  sie  fleli'n  auch!« 
Sieh,  da  bejjinnt  sein  Sclav,  nicht  wenig  verstündiger:  »Was,  Herr,  265 

»Maass  nicht  hat  noch  Plan,  das  will  auch  nimmer  geliandhabt 
»Sein  nacli  Regel  und  Maass.     Das  sind  in  der  Liebe  die  Uebel : 
»Krieg  bald,  Friede  sodann.     Wer  diess,  was  last  wie  die  VVitfrnng 
»Schwankt,  und  blind  auf  der  Woge  des  Zufalls  treibt,  in  bestiinnites 
»Gleichmaass  suchte  zu  bringen,   gewiss  nicht  fördert'  er  mehr,  als  270 

»Wenn  nach  sicherem  Plan  und  Method'  er  zu  rasen  versuclite.(( 

Wie,  wenn  Kerne  du  pflückst  aus  Picenischen  Aepfeln ,  und  iVeust  dich, 
Wenn  zufallig  die  Decke  du  triffst,  dann  wärst  du  bei  Sinnen? 
Wie,  wenn  stammelndes  Liebesgeschwätz  dein  alternder  Gaumen 
.Ausstüsst,  bist  du  gescheidter  wie  Hüttlein  Bauende?  Thorheit  275 

Menge  mit  Blut  nun  gar,   und  wühle  mit  Stahl  in  dem  Feuer! 
Marius,  wenn  er  die  Hellas  ersticht,  dann  seihst  sich  hinab  stürzt. 
War  er  gestörten  Gemüths?  Wie,  oder  entfernst  du  den  Vorwurf 
Einer  Zerrüttung  des  Hirns,  und  verdammst  als  Frevler  ihn  lieber, 
Namen  im  Sinne  verwandt,  wie  gewöhnlich,  den  Dingen  ertheilend?  280 

Rings  bei  den  Kreuzwegsbildern  umher  lief  jener  Gefreite 
Früh,  mit  gewaschenen  Händen,  ein  Greis  und  nüchtern:  »Mich  Einen« 
(Grosses  verhiess  er  dabei)   »o  entrcisst  mich  Einen  dem  Tode! 


Mon.  3.    mss.  ap.  Lamb.   alq.  Cruq. 

6.  7.  Pulm.  6.  msc.  ap.  Fabr.  lenima 
ap.  Acren,  prob.  Gesn.  Doer.  Ed. 
Praed.  ieiis.  Msc.   nost.   Lips.  3. 

275)  qiii  saiiior?  Mss.  noslri  omnes. 
Edd.  post  Aldiiin  (qui  resüt.)  omnes. 
quid  saJHor'f  Edd.  vett.  ante  Aldum, 
quos  vidi ,  omnes. 

27G)  sanitäre  viodo ,  inquam.  Sic 
dist.  msc.  nost.  Brl.  1.  Voss,  in 
textu  Germ.sq.  Heind.  Wüstem.  Doer. 
Bolh.  (q.  V.)  Jahn.  Zell.  Mein.  Dlb. 
Web.  (in  conim.)  scrutare:  modo, 
inquam.  Sic  dist.  mss.  nostri  Lips. 
\.  2.  3.  Edd.  vulgo.  scrutare  modo, 
in  quem  coni.  Franke  Fasti  Hör. 
p.    115.  Ed.  Wdm. 

277)  se  praecipitai  cum  coni.  Ciin. 
cum  praecipitcl  se.  Msc.  nost.  Drd.3. 

278)  Cen'ilus.  Mss.  nostri  prope 
ad  uniim  omnes,  mss.  ap.  Torr, 
omnes.    Festus  s.   v.    Serv.    ad  Aen. 

7,  377.  Edd.  Mediol.  477.  80.  Ve- 
uet.  478.  79.  Lamb.  (qui  reslit.)  edd. 
post  cum  fere  omnes.    Ceritus.  Msc. 


nost.  a  in  Drd.  3.  Schol.  Acr.  No- 
niusMarc.  s.  V.  Edd.  Flor.  482.  Venet. 
483.  8C.  94.  95.  98.  544.  53.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aid.  1.  iL  HL 
Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R.  Steph. 
Mur.  Fabr.  H.  Steph.  Bond.  Crat. 
Rod.  Cerritus  furit  co\Wi:'\  in  ed.  818. 

279)  ac  sceleris.  Msc.  Orell.  S 
{et  supsc.) 

280)  no7i  natu  coni.  Horkel. 

281)  circum  qui.  Msc.  nost.  Bas.  1. 
qui  sicciis  compita  circum  coni.  Cun. 

282)  lofis.  Msc.  Feae  1,  n  (a  2.  m.) 
Ed.  Sanad.  (ex  ing.)  sq.  IMiil.  Sivr. 
Dorigh.  Camp. 

283)  Qidddam  magnum.  Mss.  no- 
stri Lips"  1  (a  2.  m.)  2  (a  2.  m.)  3. 
Brl.  1.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.  3.  4. 
Gph.  1.  2.  Mon.  1.  3.  5.  Bas.  1. 
(Jtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1.4. 
0.  10.  Cruq.  3.  G.  7.  ap.  Torr.  pirq. 
Gesn.  3.  Comb.  c.  d.  Bad.  1.  Pott. 
II.  14.  17.  Orell.  S.  p.  M.  Edd. 
vett.  ante  Aldum  II.  q.  sc.  omnes, 
et  Ascenss.  Lamb.  Pulm.  Xyl.    Chab. 


222 


HÖR.   SERMONUM 


»Dis  etcnim  tacile  est!«  orabat;  sanus  utrisque 
285  Auribiis  atquo  oculis;  inentein,  iiisi  litigiosus, 

Exciperet  dominus,  cum  venderet.     Hoc  quoque  volgus 

Chrysippus  ponit  fecunda  in  gente  Meneni. 

»luppiter,  ingentis  qui  das  adimisque  dolores,« 

]\Iater  ait  pueri  mensis  iam  quinque  cubantis, 
290  »Frigida  si  puerum  quartana  reliquerit,  illo 

»Mane  die,  quo  tu  indicis  ieiunia,  nudus 

»In  Tiberi  stabit.«     Casus  medicusve  levarit 

Aegrum  ex  praecipiti;  mater  delira  necabit 

In  gelida  fixum  ripa  febrimque  reducet: 
295  Quone  malo  meutern  concussa?  timore  Deorum. 

Ilaec  mihi  Stertinius,  sapientum  octavus,  amico 

Arma  dedit,  posthac  ne  conpellarer  inultus. 

Dixerit  insanum  qui  nie,  totidem  audiet,  atque 

Respicere  ignoto  discot  pendentia  tergo. 
300  Stoice,  post  damnum  sie  vendas  omnia  pluris: 

Qua  me  stultitia  —  quoniam  non  est  genus  unum  — 

Insanire  putas?  ego  nam  videor  mihi  sanus.  — 


Bersni.  Torr.  H.  Stepli.  D.  Heins. 
Bond.  Tart.  Zurck.  Hurm.  Baxt.Gesn. 
Oberl.  Comb.  Heiud.  (qui  def.)  Doer. 
Both.  Zeil.  Quoddam  magnnm.  Mse. 
ap.  Bersm.  Edd.  Aid.  11.  III.  Bas. 
527.  55.  80.  Glar.  R.  Stepli.  Muret. 
Venet.  544.  53.  Fabr.  Crat.  Rod. 
Quid  tarn  magnum'f  Mss.  nostri  Lips. 
1  (a  1.  m. )  2  (a  1.  m.)  Mon.  2. 
Drd.  1.  Bas.  3.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Cruq.  1,  a— d.  2.  4.  Pulm.  2.  3. 
Bentl.  3.  6  (a  1.  m.)  20.  23.  im. 
ap.  Bersm.  meliores  ap.  Torr.  Talb. 
3.  4.  Comb.  b.  f.  decem  mss.  ap. 
Feam,  al.  ap.  Pott.  Orell.  b.c.  Edd. 
Cruq.  (q\ii  indux.)  sq.  Dacer.  Despr. 
luv.  Bentl.  (qui  def.)  Talb.  Cun. 
San.  Pbil.  Batt.  Sandb.  Franc.  Val. 
Sivr.  Dorigh.  Wakef.  Azar.  Wetz, 
lalin.  Camp.  Pott.  Mein.  Orell. 
Bur.  Dtz.  nib.  Sclim.  Wdm. 
^.  Quid?  tarn  magmmi?  Ed.  Wü- 
stem. Quidnam  maymim  coiii.  Marci- 
lius.  Idtaiii  »lagnum?  Com.  Mitsclierl. 
Cui  tarn  magnum'f  V.  d.  ap.  Heind.  — 
surripe.   Mss.  nostri  Drd.  3.    Gtg.  1. 


Fea 
Bip. 
Kl 


Lips.  2  (subripe.  supsc.  surpite). 
msc.  Gesn.  3.  Oberl.  a  (a  1.  m.)  — 
morte.  Msc.   Cruq.   7. 

284)  sanus  utrinque.   Ed.  Fabr. 

285)  ni  Htigiosus.  Msc.  Comb.  d. 
Ed.   Cun.  ex  ing. 

286)  vulgi.  Msc.  Bad.  1.  Feae  5,  a. 
vulgo.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Dorv.  1. 
Mon.  1.  Feae  3,  f  (a  1.  m.)  Grell, 
c,  S  (corr.) 

287)  Chrisippus  s.  Crisippus.  Mss. 
nostri  Lips.  1.2.3.  Brl.  1.  Dess.  2. 
Drd.  2.  3.  Mon.  I.  2.  Gpli.  2.  Gth.  2. 
Crisippi.  Msc.  nost.  Bas.  1.  —  fa- 
cunda.  Msc.  nost.  Drd.  3.  Meneni. 
Mss.  et  edd.  vulgo.  Meneti  s.  Me- 
neci.  Mss.  nostri  üph.  2.  Drd.  2. 
Gtg.  2.  mss.  Cruq.  2.  3.  7.  Comb.  f. 
Menoiii.  Ed.   Bersm. 

288)  qiii  dasque  adimisque.  Ed. 
Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Franc.  Do- 
rigl).  —  qui  das  minuisque.  Ed.  Zar. 
—  labores.  Duo  mss.  ap.  Torr.  Ed. 
Cun. 

289)  messes.  Msc.  Gesn.  2. 


LIB.  II.   SAT.   III. 


223 


»Leicht  für  Gölter  ja  ist's!«    So  betet'  er:  völlig  an  beiden 

Allgen  und  Uhren  gesnnd;  für  den  Geist,   üdis  Handel  er  scheute,  285 

Stand  sein  Herr  nicht  ein  im  Verkauf.     Auch  dieses  Gesindel 

Bringt  in  Menenius'  Kaste,   die  höchst  fruchtbare,  Ghrysipiius. 

»Juppiler.  bitteres  Leids  Anlieger  und  Sänftiger!«   Also 
Redet  die  Mutter -des  Sohns,  der  schon  fünf  Monden  eri<raiikl   liegt. 
»Falls  mir  der  Sohn  vom  Froste  des  Viertagsfiebers  erlöst  wini,  290 

«Soll  er  am  Morgen  des  Tags,  für  den  du  Fasten  uns  ansagst, 
»Nackt  im  Tiberis  siehn.«     Mag  Zufall  oder  der  Arzt  ihn 
Retten  aus  hoher  Gefahr:  ihn  tödtet  die  alberne  Mutter, 
Wie  sie  an's  eisige  Ufer  ihn  stellt  und  das  Fieber  zurückführt. 
Welches  der  Uebel  befing  ihr  Hirn?  Abgöttischer  Irrwahn!  295 

Siehe,  Sterlinius  hat,  von  den  Weisen  der  achte,  mir  freundlich 
Solcherlei  Waffen  geliehn ,  dass  straflos  Keiner  hinfort  mich 
Meisterte.     Wer  unklug  mich  schilt,  hört  Gleiches,  und  lernt  so 
Achten  auf  das,  was  nimmer  bemerkt,  im  Rücken  ihm  anhängt. 

Stoiker,  nach  dem  Verlust  um  so  glücklicher  führe  den  llaiidtl!  300 

Sprich,  da  der  Arten  es  mehr  doch  giebt,  an  welcherlei  Narrheit 
Meinest  du,   rase  denn  ich?  Mich  hielt  ich  bisher  für  vernünftig.  — 


290)  illa.   Msc.    nost.    BrL  1. 

291)  Maiie  die.  Mss.  nostii  et  alio- 
rnm  pliq.  Edd.  Mediol.  486.  Aid.  !. 
[|.  111  (qui  restit.)  hinc  edd.  oiiines. 
Macjne  die.  Mss.  nostri  Mon.  2.  5. 
Drd.  3.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  tres 
ap.  Torr.  Comb.  c.  f.  mss.  alq.  ap. 
Feani.  Lieck.  1.  Edd.  ante  Aldum 
(praeter  Mediol.  480)  quos  vidi,oiniies, 
et  Ascenss.  —  quando  indicis.  Mss. 
nostri  Bri.  1.  Drd.  1.  Ment.  mss. 
R.  Steph.  laeek.  1.  Feae  2,  g. 
9,  a. 

292)  mediciisve.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
viedicusque.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Dess. 

2.  Drd.   1.  4.  Bas.   1.  mss,  Pulm.  l. 

3.  0.  10.  Lanib.  1 ,  un.  2.  5.  Cruq. 
1.  tres.  0.  Bad.  1.  Überl.  c.  d. 
Grell,  b.  —  levarat.   Msc.  Fcae  2,  a. 

294)  febrimque.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
fehremque.  Mss.  nostri  Lips.  1  (a  2. 
m.)  2  (a  2.  m.)  3.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Did.3.Gpb.  1.  msc.  Grell,  b.  lacck.  1. 
Edd.  Colon,  s.  a.  Ascens.  \.  fehriiiwe 
coni.  Doer.  —  reducii.  Mss.  nostri 
Lips.  I  (e  supsc.)  2  (e  supsc.)  Drd. 


2.  3.  Gth.  2  (e  supsc.)  Bad.  1.  laeck. 
1.   Feae  5,  a. 

295)  vieyüe.  Mss.  nostri  Mon.  1. 
Gtg.  1.  —  percussa.  Msc.  ap.  ßersm. 
Bentl.  21.    Grell,  b.  S  {con  supsc.) 

290)  sapientium.  Msc.  nost.  Mon.  i. 
Ed.  Zell,  amicum.   Msc.  nost.  Gtg.  1. 

297)  poslhaec.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Bas.  3.  Grell,  b  (corr.)  (Hand  Tur- 
sell.  IV.  p.  507  sq.)  —  7iec  compel- 
larer.  Msc.  Grell,  b. 

298")  Qin  ine  dixerii  insmimn.  Msc. 
nost.  Drd-  3. 

29'.l)  peiidciilia  collo.fihc.  Pulni.l. 
Feae  2,  li  (a  1.  m.) 

300)  si  vendas.  Mss.  Cruq.  2.  3 
(a   1.  m.)  0.   Ed.  Cniq.  (qui  def.) 

301)  Qua  me  stidtitia.  Mss.  nostri 
et  aliorum  fere  omnes.  Edd.  vulgo. 
Quam  me  stultitiavi.  Msc.  Cruq.  0. 
Ed.-Lamb.  e  coni.  sq.  Cruq.  Cliab. 
Bersm.  Bentl.  Cun.  San.  Franc.  Sivr. 
Dorigli.  Wakef.  Camp.  Mein.  Wdm. 
Me  qua  stullitia.  Msc.  nost.  Mon.  2. 

302)  Insanire  pules?  Ed.  Fabr. 


221 


IIOR.    SERMONUM 


Quid,  Caput  abscissum  manibus  cum  portat  Agave 
ünati  infclicis,  sibi  tum  furiosa  videtur?  — 

30j  Stultum  me  fateor:  liceat  coucedere  veris, 

Atque  etiara  insanum;  tantum  hoc  edissere,  quo  me 
AcgTotarc  putes  animi  vitio.  • —  Accipe:  primum 
Aodilicas,  hoc  est,  longos  imitaris,  ab  imo 
Ad  summum  totus  moduli  bipedalis;  et  idem 

310  Corpore  maiorem  rides  Turbonis  in  armis 

Spiritum  et  incessum:  qui  ridiculus  mimis  illoV 
An  quodcumque  facit  Maecenas,  te  quoque  verum  est, 
Tantimi  dissimilem  et  tanto  certare  minorem? 
Absentis  ranae  pullis  vituli  pede  pressis, 

315  Unus  ubi  effugit,  raatri  denarrat,  ut  ingens 
Bekia  cognatos  eliserit.     lila  rogare : 
»Quantane?  num  tantum«  —  sufäans  se  —  »magna  fuisset?« 


303)  Qui  Caput.  Msc.  nost.  Gtli.  2, 
—  abscissum.  Mss.  nostri  Dess.  2. 
Doiv,  2.  Gph.  1.  Gtg.  2.  Did.  4. 
msc.  Pulm.  1.  iliio  ap.  Bersm.  Pott. 
18.  Orell.  p.  Edd.  vulgo  (v.  Feam 
qui  def.)  abscisum.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Brl.  1.  Dorv.  1.  Dess.  1. 
Drd.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Bas. 
1.  3.  Gph.  2,  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss. 
Pulm.  1.  2.  3.  4.  6.  10.  dno  ap. 
Bersm.  ap.  Hentl.  pirq.  Oberl.  a.  c.  d. 
undeviginti  ap.  Feam,  ap.  Pott,  omnes 
praeter  18.  Ürell.  b.  c.  S.  M.  Edd. 
Veiiet.  492  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diol.  508.  512.  Colon,  s.  a.  Ascens.  1. 
et  Pott.  —  mayiibus.  Mss.  nostri  Mon. 
1.  3.  (;tg.  1.  Gth.  2.  msc.  Cruq.  1, 
un.  Pulm.  1  (vetnstiss. )  Bentl.  3. 
4.  7  (v.  lect.)  tres  mss.  ap.  Feam. 
Edd.  Zar.  Mediol.  474.  Bentl.  (qui 
vind.)  sq.  Cnn.  San.  Franc.  Val. 
Sivr.  Dorigli.  Wakef.  Azar.  Fea  (q. 
V.)  Heind.  Botli.  Zell.  lalin.  Mein. 
Orell.  Dlz.  Dib.  Sclim.  Wdm.  Krg. 
demens.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Brl.  1.  Dess.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  3.  Mon.  2.  5.  Gtg.  2.  Gph.  1. 
mss.  Orell.  b.  c.  S  {^vel  vianibtis 
supsc. )  M.  Edd.  ante  Bentl.  fere 
omnes,  et  Baxt.  Sandb.  Gesn.  Phil. 
Oberl.  Comb.  Wetz.  Camp.  Polt.  Bip. 
Bur.  immanis  coni.  Cnn.  —  cum  por- 


tet.  Msc.  nost.  Gtg.  1.  Feae  3,  e. 
Ed.   Glar.  portavit.  Msc.  Cruq.  1,  un. 

304)  Gnati.  Mss.  nostri  omnes, 
praeter  Drd.  I.  Edd.  vulgo.  Nati. 
Msc.  nost.  Drd.  1.  msc.  Orell.  p. 
Edd.  Lamb,  Cruq.  Chab.  Bersm.  Crat. 
Despr.  Burm.  Cnn.  San.  Phil.  Franc. 
Val.  —  sibi  tum.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Drd.  1.  2.  4.  Dess.  1.  2.  Mon.  1. 
2.  3.  Bas.  1.  3.  Gth.  2.  Gtg.  1.  2. 
Edd.  vulgo.  sibi  tunc.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Drd.  3.  Mon.  5.  Gph.  2. 
msc.  Oberl.  a.  octo  mss.  ap.  Feam, 
Orell.  b.  S  (num  supsc.)  sibi  num. 
Mss.  nostri  Dorv.   1.   Gph.    l. 

305)  lex  est  concedere  coni.  Horkel. 
300)  tamenhoc.  Mss.  nostri  Mon.  5. 

Gph.  1.2.  Gth.  2.  —  ediscere.  Edd. 
vett.  Mediol.  477.  Flor.  482.  Venet. 
478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.)  Loch. 

307)  ■putas.  Mss.  nostri  Drd.  2. 
Gph.  1.  duo  mss.  ap,  Val.  Orell.  M. 
Edd.  Bond.  Tarteron. 

310)  Turbonis.  Cit.  Priscian.  T.I. 
p.  229.  Kr.  Serv.  ad  Aen.  7,  378. 
Trebonis.  Msc.  Btl.  3.  T üb CTonis  com. 
N.  Heins. 

311)  ijicensum.  Edd.  vett.  Flor.  482. 
Venet.  483.  80.  90  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Mediol.  508.  512.  —  </uid  ridicidus. 
Msc.  Comb.   f.  —   ininiis  ipso?   Msc. 


LI15.    II.    SAT.    III. 


22i 


Wie,  wenn  das  blutende  Haupt  des  zerstückelten  Solmes  Agave 

Trügt  in  den  Händen  umlier,  hält  da  sie  sich  etwa  für  rasend?  — 

Wohl ,  dass  ich  Thor  bin ,  erkenn'  ich ;   der  Wahrheit  werde  dit-  Kluf ! 

Käsend  noch  obendarein;  nur  sage  mir  dieses,  an  welchem 

Uebel  des  Geistes  du  glaubst,  dass  ich  krank  sei?  —   Höre  midi!  Kihtliili 

Bauest  du,  das  will  sagen,  du  niachsfs  wie  die  Langen,  ein  Männleiii 

Ganz  vom  Kopf  zu  den  Zehen   an  zwei  Schuh  messend;  und  gleichwohl 

Lachst  du,  wenn  Mulli  und  Schritt  im  bewall'neten  Turbo  sich  grosser 

Darstellt,  als  die  Person.     Ist  dein  wohl  minder  zu  lachen? 

Was  Mäcenas  beginnt,  das,  meinest  du,  kannst  du  ihm  nachtliun. 

Ungleich  wie  du  ihm  bist,  und  weit  nachstehend  zum  Wcllslreil? 

Als  vom  Kalbe  die  Jungen  des  grad'  abwesenden  Frosches 

Waren  zerquetscht  und  Eines  eniflohn ,  so  erzählt"  es  der  Mutter, 

Wie  ein  entsetzliches  Thior  ihm  die  Brüder  zertreten.     Sie  fragt  dann : 

»Wie  gross  war  es?«  und  blüht  sich  empor.     »So  war'  es  gewesen?«  — 


.HOJ 


310 


315 


Orell.  c.  minus  illo  es?  Duo  mss.  ap. 
Lamb.  un.  ap.  Val. 

312)  yll  quodcunque.  Msc.  iiost. 
üph.  1.  —  te  quoqiie  ius  est.  Msc. 
nost.  Brl.   1. 

313)  Tantum  dissimilem.  Mss.  Criuj. 
1,  a  (velustiss.)  7.  Ed.  Bentl.  (qui 
vindic.)  sq.  Clin.  San.  Phil.  Franc. 
Sivr.  Wakef.  Heind.  Both.  Jahn.  Zell. 
Mehl.  Orell.  Dtz.  DIb.  Schni.  \Vdni. 
Krg.  Tanto  dissimilem.  Mss.  nostri 
prope  ad  unum  omiies,  ap.  Pott, 
omnes.  Orell.  b.  c.  S.  p.  Edd.  ante 
Bentl.  q.  sc.  omnes,  et  Eaxt.  Gesn. 
Sandb.  Val.  Dorigb.  Oberl.  Comb. 
.\zar.  Wetz.  Fea  (qui  def.)  Doer. 
Camp.  Pott.  Bip.  Biir.  Dissimilein  tanto. 
Msc.  nost.  Gph.  1.  Feae  G,  a.  —  et 
tantu.  et  omiss  in  m?c.  nost.  Drd.4. 
supsc.  in  Gtg.  1.  —  tanto  captare 
coni.  N.  Heins,   ap.   Benll. 

315)  C'nus  ibi  effugit.  Mss.  nostri 
Lips.  1  (a  1.  in.)  2  (a  2.  m.)  — 
inatri  dum  narrat.  Msc.  Comb.  d.  — 
uti  ingens.  Msc.  Feae  I,  k. 

316)  Belua.  .Mss.  nostri  prope  omnes. 
mss.  Ober!,  a.  c.  d.  Edd.  vett.  .Me- 
diol.  477  (baelua)  508.  512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  80.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Asceüss.  tum  Benll.  (qui  re&tit )  sq. 
Baxt.  Gesn.  Cun.  Heind.    Orell.    Dtz. 

HüRAni    SAT. 


Dlb.  Wdm.  Krg.  (belua  et  Wagner 
scr.  Orlbogr.  Veig.  p.  418).  Bellua. 
In  mss.  nostris  modo  .Mon.  5.  Ed. 
Aid.  I.  II.  III.  hinc  ceteri  vulgo.  — 
illa  royabat.   Duo  mss.  ap.  Val. 

317)  Quantane?  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Tantaue?  Ed.  Flor.  482.  Venet.  483. 
80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Mediol. 
.508.  512.  Loch.  Ascens.  IV.  —  num 
iantum,  suf/lans  se .  magna  fuisset? 
Mss.  nostri  Lips.  2  (a  1.  m.)  Dorv.  I. 
Mon.  2.  Drd.  3.  mss.  Crnq.  1,  a.  7. 
Bentl.  15.  Oberl.  a.  Comb.  c.  alii 
ap.  Polt.  Orell.  M  (a  2.  m.)  Edd. 
Ciuq.  Bentl.  Baxt.  Cun.  San.  Phil. 
Franc,  ^'al.  Sivr.  Dorigb.  Oberl. 
Comb.  Wakef.  .Azar.  Wetz.  Heind. 
Doer.  Botb.  Zell.  labn.  Mein.  Orell. 
Bip.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  Krg. 
num  iantum  se  iiiflans,  sie  magna.  Msc. 
Oberl.  d  (a  2.  m.)  Ed.  Cbab.  num  tan- 
tum  sufßans  sie  m.  Mss.  t'omb.  b.  f.  d 
(.Vi  7«.)  num  tandem .  se  inßans ,  sie 
magna  fuisset?  M.sc.  nost.  Bas.  1. 
msc.  Piilm.  0.  Talb.  12.  ap.  Torr, 
alq.  Feae  2,  k.  5,  b.  7,  a.  Ed.  .Aid. 
I.  II.  III.  liinc  edd.  vulgo  (ante  Bentl.) 
Bas.  .527.  55.  80.  Glar.  R.  Stepb. 
Venet.  544.  53.  Muret.  Lamb.  Fabr. 
Pulm.  Xyl.  H.  Stepb.  Bersm.  Cral. 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart. 
Despr.  luv.  Rod.  Zurck.  ßurm.  Sandb. 

15 


I 


220  HOK.    SEKMONUM 

Maior  diniidio:  »Num  tantum?«  —  (Jum  magis  atquo 

Se  magis  intlaret:  »Non,  si  te  ruperis,«  inquit, 
3-20  »Par  eris.«     Haec  a  te  non  multuin  abludit  imago. 

Addc  poemata  nunc,  hoc  est,  oleum  addc  cainino; 

Quae  si  quis  sanus  fecit,  sanus  facis  et  tu. 

Non  dico  horrendam  rabiera.  —  lam  desine.  —  Cultuui 

Maiorem  censu.  • —  Teneas,  Damasippe,  tuis  te.  ■ — 
325  Mille  puellaium,  puerorum  niille  furores.  — 

O  maior  tandem  parcas,  insane,  minori! 

Satira  IV. 
C    A    T   I   U   S. 

Unde  et  quo  Catius?  —  Non  est  mihi  tempus  aventi 
Ponere  signa  novis  praeceptis,  qualia  vincant 
Pythagoran  Anytique  reum  doctumque  Platona.  • — 

Yeti.  C&mp. Pott.  7iuni  tatidem,  su/'fla?is  fuii?"     Tum   Maior   dimidio :     .,num 

se, ?«ö^nß.  Mss.  iiostriMon.  1.  5.  Gth.  2.  tantunii'^   Sic  ex  coni.  Haiii  Saiiatl. 

mss.    R.  Stepli.  ap.  Lamb.    alq.    ap.  ed.  II.   sq.   Franc.  Sivr.  Val.  (ut  ma- 

Cruq.    plrq.    Piilm.   1.   4.    mss.    Feac  ior    dimidio    poetae    narraiitis    verba 

plrq.  Pütt.  2.  3.  6.   10.  16.  Orell.  b.  siiit,  qnoil  Waddelius  Animadv.  crit. 

c.  S.  p.  niim  tandem  sufßems si  magna.  1738  vidit).    „Maior."  dein:  „Num 

Mss.  nostri  Lips.  3.   Dess.  2.  Mon.  3.  iantum?"  —  „Maior."  —  Cum,ma- 

Gph.  2.    Gtg.  2.    mss.  Pulm.   3.    10.  gis  atque.    Sic  ed.  Cnn.   ex  iiig.   sq. 

Edd.  vett.  Mediol.  477.  86.  508.  512.  Sanad.    ed.   I.   Phil.    Maior.  —  Di- 

Flor.  482.   Veuet.  478.  79.  83.  86.  92  midio?  —  Num  taixto'i  —  Cum  m.  a. 

(Pinc.)  94.  95.  98.  Locli.  num  tandem  Sic  ed.  Both.  sq.  lahn.  Schm.  magna 

sufßans  sie  magna.   Mss.  nostri  Lips.  fidt?  At  m.  d.  sive:  Et  in.  d.    coni. 

1.  2  (a  2.  m.)  Brl.  1.  Gtg.  1.  mss.  ap.  Morgenstern  Symb.  crit.  Spec.  II. 
ap.  Lamb.  alq.  Cruq.  2.  6.  Oberl.  c.  d.  319)  non  te  si.  Ed.  Cun.  ex  ing. 
Bad.  1.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Num        320)  Pai-s  eris.  Msc.  nost.  Mon. 5. — 

tania,  sufflans  se.  Mss.  nostri  Dess.  1.  alludit.   Mss.  nostri  (Jph.  2.   Gtg.  1. 
a    in  Drd.  3.  msc.  Pulm.  2.    im.  ap.         321   Oleum  adde  camino.  Cit.  Serv. 

Bersm.  ?!0??  ;^«wr/(??«.  C'niac.  Obs.  12,18.  ad  Aen.  IV,  54. 

318)    Maior  dimidio.   Mss.  et  edd.         322)    Quae   si   quis.    Mss.    et  edd. 

vnigo.   Maior  pernimio  coni.  Bentl.  —  vulgo.  Quam  si  quis.  Edd.   vett.   Me- 

7ium  tanüim?  Mss.  Bentl.  2.  15.  Ed.  diol.  477.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 

Crnq.    (ex   coni.)   Bentl.    (q.  v.)  sq.  83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 

San.  Franc.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Wa-  Quae  si  qui.  Msc.  Cruq.  6.  Ed.  Cun. 

kef.   Wetz.  Heind.   Mein.  Orell.  Dlb.  O««?««/ <7i«.  luld.  Mediol.  508.  512. — 

Wdm.  Krg.  num  tanto?    Mss.   nostri  fecit,   sanus  facis  et  tu.    Mss.    nostri 

omnes,    et    aliorum ,    puto,    praeter  Lips.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  Drd.  1. 

duo  ap.  Bentl.  Edd.  vulgo  ante  Bentl.,  2.    3.    4.    Mon.    I.  2.  3,    5.    Bas.    1. 

et  Baxt.    Gesn.  Sandb.   Phil.    Oberl.  (Jph.  1.  2.    Gtg.   1.  2.    Gth.  2.   mss. 

Comb.   Azar.   Fea.  Docr.  Both.    Zell.  Pulm.   1.  4.  6.  Orell.  c.  S.  M.    Edd. 

Jahn.  Camp.  Pott.  Bip.  Bnr.  Dtz.  Schm.  vulgo.  —  fecit,  sanus  fades  tu.  Msc, 

—  „Num tajitum,"  fiufflans se,  „magna  nost.  Lips.  1.  im.  ap.  Cruq.  quatuor 


LIB.    II.    SAT.    III.    IV. 


227 


Il:illiiiuil  grösser:  »Vielleicht  donn  so?«  —  Als  mehr  sie  und  mehr  sich 

Aiiibiies,  sprach  es:   »und  plalztest  du  auch,  doch  kämest  du  jenem 

»Niemals  gleich.«  —  Diess  Bild  weicht  nicht  selu*  ab  von  dem  deinen.         320 

Rechne  das  Dichten  hinzu ,    das  heissl ,  giess  Oel  zu  dem  Feuer ! 

Trieb's  ein  Verständiger  je,   nun  wohl,  dann  bist  du  verständig. 

Nichts  von  dem  rasenden  Grimm!  —  Halt  ein  jetzt!  —  Nichts  von  dem  Aufwand 

lieber  Vermögen  und  Rang!  —  Beim  F>igenen  bleib,  Damasippus!  —  - 

Tausend  der  Lielischaftsschwindel  zu   Mägdlein,  tausend  zu  Knaben!  —         325 

Grösserer  Toller,   o  schone  doch  einmal,  itill'  ich,  des  Kleinern! 

Vierte   Satire. 
Die   Tafelgelieimnisse. 

Catius,  halt!  von  woher?  und  wohin?  —  Nicht  Zeit,  es  verlangt  mich 

Weisheitslehren  zu  fassen  in  Form,  ganz  neue,  wogegen 

Sokrates  nicht  noch  Pythagoras  kommt,  noch  Plato  der  Denker.  — 


ap.  Feam.  —  facit,  et  sanus  facies 
tu.  Mss,  sex  ap.  Lanib.  Pulm.  2.  3. 
10.  Cruq.  1,  tres.  3.  uii.  ap.  Bersm. 
quatuor  ap.  Talb.  sex  ap.  Feam. 
Ober!,  a  (a  1.  m. )  c.  d.  Oreil.  b. 
Edd.  Fea.  Jahn.  Mein.  Oreli.  Dtz. 
DU).  —  fecit ,  sanus  facias  tu.  Msc. 
Cruq.  6.  Feae  7,  a  (a  1.  m.)  facit, 
et  sanus  facias  tu.  Duo  mss.  ap. 
Torr.   Feae  0,  a. 

3"i3)  So7i  flico.  Mss.  nostri  oniiies. 
Ed.. Aid.  T.  II  III  (qui  restit.)  liinc 
edd.  vuigo.  Xon  dicam.  Mss.  ap. 
Lamb.  alq.  Pulm.  1.  Gesn.  3.  qua- 
tuor  mss.  ap.  Feam.  Edd.  vett.  ante 
Aldum  ,  quos  vidi ,  omnes,  et  Ascenss. 
—  htm  desino.  Edd.  Aid.  I.  Glar. 
Xyl.  Chab. 

320)  Dum  maior.  Ed.  Aid.  II.  0 
tandem  maior.  Msc.  Oreil.  M.  —  in- 
satie,  timori  (suTpsc.  vel  tninori).  Msc. 
nost.  Brl.   1. 

Satira  IV. 
2)  vincant.  Mss.  nostri  Bas.  1 . 
Gph.  1.  mss.  ap.  Lamb.  2.  7.  9.  alii 
duo.  Cruq.  3.  ap.  Bentl.  alq.,  9.  22. 
Talb.  10.  11.  quatuor  mss.  ap.  Feäm. 
Polt.  9.  13.  16.  23.  Ed.  Lamb.  (qui 
indux.  et  def.)  sq.  H.  Stepii.  Cliab. 
Bond.     Dacer.    Tart,     Despr.    Zuick. 


Bentl.  (qui  vindic.)  Cun.  San.  Phil. 
Halt.  Sandb.  Sivr.  Dorigh.  Azar. 
Heind.  lahn.  Zell.  Camp.  Oreli.  IIL 
Bur.  Schm.  Wdm,  Krg.  —  vincunt. 
Mss.  nostri  Meut.  Lips.  2.  Dess.  2. 
Bas.  3.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  2.  3.  5. 
Gtg.  1.  mss.  Cruq.  1,  tres.  2.  6.  7. 
Pulm.  2.  3.  4.  6.  10.  mss.  ap.  Bentl. 
alq.  Comb.  b.  novcm  mss.  ap.  Feam, 
ap.  Pott.  alq.  Oreil.  b.  c  (e  supsc.) 
S.  p.  M.  Edd.  ante  Lamb.  quos  vidi, 
omnes  .  et  Bas.  555.  80.  Mnret.  Cruq. 
(qui  prob.)  Pulm.  Fabr.  Xyl.  Cral. 
Bersm.  D.  Heins.  Torr.  Rod.  luv. 
Burm.  Talb.  Baxt.  Franc.  Val.  Oberl. 
Wetz.  Fea.  Pott.  Both.  Bip.  Mein. 
Oreil.  II.  —  Vincent.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  3.  Brl.  1.  Dess.  1  (71  supsc.) 
Drd.  1.  msc.  a  in  Drd.  3.  Gph.  2. 
Gth.  2.  mss.  Lamb.  8,  a.  b.  et  tres 
al.  Cruq.  1,  a.  Pulm.  1.  Bentl.  12. 
mss.  alq.  ap.  Feam.  Pott.  2.  3.  6.  8. 
3)  Pijtfiayoran.  Mss.  et  edd.  vuIgo. 
Pythagoram.  Mss.  nostri  Drd.  1.  3. 
Gph.  1.  Gtg.  1  («  supsc.)  2.  Edd. 
vett.  alq.  Venet.  478.  79.  92  (Pinc.) 
544.  53.  Colon,  s.  a.  Loch.  Aid.  I. 
Ascenss.  R.  Steph.  Bas.  580.  Fabr. 
Despr.  luv.  Zurck.  Bip.  —  Anyti- 
que.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Anetique 
(s.  Anethique).   Mss.  nostri  Dorv.  2. 

15* 


228 


IlOR.   SERMONUM 


Peccatum  fateor,  cum  tc  sie  tempore  laevo 
5  Tnterpellarim ;  sed  des  veniam  bonus,  oro. 
Quod  si  interciderit  tibi  mmc  aliquid,  repetes  mox; 
Sive  est  naturae  hoc,  sive  artis,  mirus  utroque.  — 
Quin  id  erat  curae,  quo  pacto  cuncta  teuerem, 
Utpote  res  tenuis,  tenui  sermone  peractas.  — 
10  Ede  hominis  nomen,  simul  et  Romanus  an  hospes.  - 
Ipsa  memor  praecepta  caiiam;  celabitur  auctor. 

»Longa  quibus  facics  ovis  erit,  illa  memento, 
»Ut  suci  melioris  et  ut  magis  ahna  rotundis 
»Ponere:  namque  marem  cohibent  callosa  viteüum. 
15  »Caule  suburbano  qui  siccis  crevit  in  agris 
»Dulcior;  inriguo  nihil  est  elutius  horto. 

»Si  vespertinus  subito  te  oppresserit  hospes, 
»Ne  gallina  mal  um  responset  dura  palato, 
»Doctus  eris  vivam  musto  mersare  Falerno; 


Dess.   2.    Drd.   1.    (Jph.    1.    Mon.    3. 
Lips.    l   (corr.) 

4)  cum  sie  te.  Mss.  nostri  Mon.  1. 
Gth.  2.  msc.  Comb.  d.  cum  tc  nunc. 
Msc.  nost.  Brl.   1. 

5)  Literpellarem.  Mss.  nostri  Dess. 
1.  Bas.  .3.  Lips.  2  (i  corr.)  msc.  ap. 
Bersm.  Bad.  1.  —  reddes  veniam. 
Msc.  nost.  Dess.  1.  —  veyiiam  ut 
honus.   Msc.  nost.  Dorv.  2. 

6)  Quin  si.  Msc.  Feae  6,  b.  Quam 
si.  Edd.  Zar.  Mediol.  477.  Venet. 
478.  79.  —  tibi  quid  nunc.  Msc. 
nost.  Gph.  1. 

7)  mirus  in  utroque.  Msc.  nost. 
(itg.   1.  mirus  utraque  coni.  Praed. 

8)  id  erit.  Msc.  ap.  Bersm.  Orell. 
S.  —  pacto  quo.  Msc.   nost.  Brl.   1. 

9)  tenui  et  sermone  coni.  Praed.  — 
pnratas  (^peractas  supsc.)  Msc.  nost. 
Brl.   1. 

10)  simul  et  Romanus.  Mss.  nostri 
et  aliorum  q.  sc.  prope  omues.  Kdd. 
ante  Aldiim,  qnos  vidi,  omnes,  tum 
Lamb.  Cruq.  Bentl.  (qiii  vindic.)  et 
post  eum  omnes.  simicl  an  Rotnamis. 
Msc.  nost.  Drd.  4.  Ed.  Aid.  I.  II.  III 
(qui  indux.)  sq.  Ascenss.  Bas.  527. 
•V).  80.  Glar.  R.  Steph.  Mur.  Xyl. 
Puiin.  Fabr.  Venet.  544.  53.  Crat. 
Torr.   D.  Heins.   Bersm.  Chab.  Bond. 


Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Ziuck. 
Burm. 

11)  Ipsa  meutor.   Mss.   nostri  Lips. 

1.  2  (e  supsc.  a  2.  m.  )  3.  Brl.  1. 
Dorv.  1.  Dess.  1.  Drd.  3.  Mon.  2.  5. 
Bas.  3.  Gph.  2.  Gth.  2.  Gtg.  1  (ce- 
teri  V.  d.  tacent  de  suis  mss.)  Ed. 
Äld.  III  (qui  restit.)  sq.  Bas.  527. 
55.  80.  Glar.  Muret.  Lamb.  Cruq. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Crat.  Chab. 
Torr.  Bersm.  D.  Heins.  Rod.  Dacer. 
Despr.  luv.  Bentl.  Cun.  San.  et  re- 
centt.  omnes  praeter  Azaram.  Ipse 
memor.  Mss.  nostri  Dess.  2.  Drd.  1.2. 
Mon.  1.  3.  Bas.  1.  Gph.  J.  Gtg.  2. 
Dorv.  2.  mss.  tres  ap.  Bersm.  Oberl. 
a.  d.  Bad.  1.  Orell.  S.  b  (corr.) 
Kdd.  vctt.  ante  Aldum  III.  quos  vidi, 
omnes,  et  Aid.  I.  IL  Ascenss.  Co- 
lon, s.  a.  R.  Steph.  Venet.  ,544.  53. 
Azar.  —  Ipsa  canam  praecepta  me- 
mor. Msc.  ap.  Bersm.  Feae  1,  i.  — 
celehrahitur  auctor.  Msc.  nost.  Mentel. 

13)    Ut  suci.    Sic  (et  infra   v.  70) 
mss.    nostri    pirq.    et  optt. ,    Lips.   1. 

2.  3.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  3.  5. 
Bas.  3.  Gph.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2.  mss. 
Oberl.  a.  c.  d.  {sucus  scribi  iubet 
Wagn.  Orthogr.  Verg.  p.  474.  Harles 
Orth.  I.  p.  3t}5.  Schneid.  Gr.  p.  402. 
V.  ad  1.  Sat.  4,  100.)  Ed.  Orell.  et  re- 


LIB.    II.    SAT.    IV.  229 

Unrecht  isl's,  icli  }^eslel)'s,  dass  ich  so  dich  grade  zur  Unzeit 

Habe  gestört;  doch  bitt"  ich,  verzeih  mir,  Guter!  Ist  etwa  6 

Einiges  jetzt  dir  entscldupft,  bald  iiolst  du's  wieder;  es  sei  niui, 

Dass  die  Natur,  dass  Kunst  es  bewirkt,  da  in  beiden  du  gross  bist.  — 

Nein,  ich  bcsorgete  bloss,  wie  ich  Jegliches  sicher  behielte. 

Zarter  Natur  ist  der  Stofl',  zart  war  der  behandelnde  Vortrag.  — 

Melde  den  Namen  des  Manns,  und  zugleich,  ob  er  Römer,  ob  Fremder.  —  jo 

Was  ich  behielt  von  den  Lehren ,  vernimm  ;  den  Verfasser  verschweig'  ich. 

»Eier  von  länglicher  Form ,  die  sorg'  auf  die  Tafel  zu  bringen ; 
»Da  sie  von  besserm  Geschm.ick  und  nährender  sind,  wie  die  runden. 
»Nämlich  ein  zäherer  Stofl'  umschliesset  den  männlichen  Dotter. 
»Kohl  vorsläd lischer  Zucht  ist  weniger  lieblich,   wie  trocknen  15 

»Feldes  Gewächs;  so  venvaschen  ist  nichts,   wie  bewässerte  Gärten. 

»Wenn  zur  Nacht  unversehens  ein  Gast  zum  Besuche  dir  eintriftt, 
»Dass  durch  Zähe  das  Huhn  nicht  übel  behage  dem  Gaumen, 
»Wirst  in  Faleiiiischem  Most  du  das  lebende  klüglich  ertränken. 

ceutt.  alq.    Ut  succi.  Edd.  viilgo.  El  ap.  ßersm.    Grell,  b.   c.  S.  M.    Scb. 

•sMa.  Msc.  liest.  Dess.  1.  nn.  ap.Bersm.  Acrou.    (q.   v.)    Edd.    Mediol.    486. 

—  ;«a//i.9  fl//««.  Emeiid.  et  def.  Bentl.  508.    512.    Veuet.    492    (Pinc.)   91. 

sq.  Gesn.  (»bell.  Wakef.  Wetz.  Heiud.  95.98.  Asccnss.  Bas.  555.  80.  Lamb. 

Mein.  Bur.  Wdni.  ?«fl^j5  ff/öfl.  Mss.no-  Cruq.    Pulm.    Torr.    D.   Heins.    Baxt. 

stri   et  alionim    omnes.    Scb.   Acren.  Cun.   Gesn.    Oberl.   Wakef.   Beth.  — 

Edd.    ante   BeQtl.    omnes,    et    Baxt.  siccis  qui.  .Msc.  Oiell.  c.   Ed.  Cim. — 

Saudb.  Feafqui  def.jBotli.  labn.Camp.  in   ai-vis.    .Msc.    Feae   9,  a.    in   orlis. 

Pott.  Zell.  Bip.  Orell.  Dtz.Dlb.  Schm.  Msc.   nost.   Gph.   1. 

Wdm.  Krg.    magis   uHu.    VA.   Ciin    e  16)  inriguo.  Sic  niss.  nostri  Lips. 

ceni.  sq.  San.  Piiil.  Val.  Sivr.  Franc.  .3  (a  1.  m.)    Mon.    2.   5.   —    nil  est. 

Derigh.  Azar.  Edd.    Aid.  I.  II.    R.  Steph.  Cmi.   — 

15)    Caule.  Msstornm  pars:    e  ne-  elucius.  Mss.   nostri  Lips.  1.  2.  Pulm. 

stris  Lips.  1.    Brl.  1.    Dorv.  2.    Drd.  0.   10.  Ed.  Mediol.  477.   (def.   Ciliar. 

1.3.  Gph.  2.  Mon.  3.  Bas.  1.  Glg.2.  Observv.  12.  c.  18.)    elolius   antiqiia 

mss.  Cruq.  2.  6.  Palm.  1.  3.  6.  Edd.  manns  corr.  in  Venet.   478.  —  irri- 

Flor.   482.    Venet.    478.   79.  83.  86.  gui  nihil  est  ehitius  horli   (sc.  caule) 

544.  53.  Lech.    Aid.  1.   II.  III.  Bas.  coni.   Heins,  el  Praed.  refut.  Bentl. 

527.     Glar.    R.    Stepli.    .Mnret.    Xyl.  17)  te  presserif.  Msc  Orell.  c 

Fabr.  H.  Steph.  Crat.  Bersni.   Chab.  18)  inalo  resp.  Msc.  nest.  Gph.  1. 

Red.   Dacer.  Tarl.  Hespr.  Bond.   luv.  —    respondet.    .Mss.    nostri   Mon.    1. 

«'rat.  Znrck.  Burm.  Bentl.  San.   Phil.  2.  5.  Gtü^.   2.  (\vh.  2.  msc.  laeck.  1. 

Franc.     Sandb.    Val.    Sivr.    Dorigh.  Edd.   Venet.   478.79.  —  Ne  gallinu. 

Azar.  Wetz.  Fea.  Heind.  Camp.  Pott,  mahun,  responset.   Sic  dist.  luv.  San. 

Bip.    Zell.    lahn.    Mein.    Grell.    Bur.  \a\.   Franc.  Dorigh. 

Dtz.    Dlb.    Schm.    Wdm.   Krg.    Cole.  19)    nntsto.     Ed.    Bentl.    ex    cdni. 

Mss.    plnres ,    ex   nostris  Lips.  2.  3.  (,,sed   multo    ante  Castellaniis"    ait 

Dorv.  1.    Dess.  1.  2.    Drd.  2.    Mon.  Fea,    qui  hoc  a  Cuningamio  accepit, 

l.    2.   5.    Bas.    3.    Gpli.    1.    Gtg.   1.  Aniniadv.  p.  54.   Castellanus,   natus 

Gth.  2.    mss.    ap.   Lamb.    alq.  Cruq.  a.  1585.  scripsit  ,,De  nsu  carnium," 

1,  a— d.  4.   7.    Pulm.   2.   4.  10.  tres  et  Lib.   IV.    r.  3.    citat  hunc  locum. 


230 


HÖR.    SERMONUM 


20  »Hoc  tcneram  faciet.     Pratonsibus  optima  tungis 
»Natura  est;  aliis  male  crcditiir.     lUo  sahibris 
»Acstatcs  peraget,  qiii  nigris  prandia  moris 
»Finiet,  ante  gravem  quao  Icgerit  arbore  solem. 
»Aufidius  forti  misccbat  mella  Falerno; 

i.)  »Mcndose:  quoniam  vaciiis  conmittere  venis 
»Nil  nisi  lene  decet:  leni  praecordia  mulso 
»l^roliieris  melius.     Si  dura  morabitur  alvus, 
»Mitulus  et  viles  pellent  obstantia  conchae, 
»Et  lapathi  brevis  herba,  sed  albo  non  sine  Coo. 

30  »Lubrica  nascentes  inplent  conchylia  lunae. 

»Sed  non  omue  mare  est  generosae  fertile  testae. 
»Murice  Baiano  melior  Lucrina  peloris : 
»Ostrea  Circeis,  Miscno  oriuntur  echini: 
»Pectinibus  patulis  iactat  se  molle  Tarentum. 

35  »Nee  sibi  cenarum  quivis  temere  adroget  artem, 

»Non  prius  exacta  tenui  ratione  saporum. 


T.S  auteni  non  inveuit  lectionem  imi- 
sto ,  seil  iiccepit  ex  ed.  Cratonis  Vi- 
tcberg.  1598.  qui  primus  q.  sc.  ita 
legit)  sq.  Clin.  San.  Phil.  Franc.  Val. 
Sivr.  üorigli.  Wakef.  Wetz.  Fea  (qui 
pluribus  def.)  Heind.  Both.  Zell.  Bip. 
lahn.  Mein.  Orell.  IL  Wdm.  —  viixto. 
Mss.  nostri  omnes ,  praeter  un.  niss. 
tres  ap.  Bersm.  ap.  Pott,  omnes. 
Orell.  b.  S.  c.  Edd.  vett.  ante  Al- 
dum  II.  qiios  vidi,  omnes  ,  et  Ascenss. 
Oberl.  Azar.  Orell.  III.  Dtz.  Schm. 
Krg.  — •  misto.  Msc.  nost.  Gpli.  1. 
Ed.  Aid.  II.  III.  liinc  vulgo  ante 
Bentl.,  et  post  Baxt.  Gesn.  Sandb. 
Camp.  Pott.  Bur.'  Dlb.  miilso.  Mss. 
alq.  ap.  Lamb.  Sic  leg.  Landin.  in 
comm. 

22)  Aesiaiem.  Msc.  nost.  Gth.  2.  — 
peragct.  Mss.  et  edd.  vulgo.  peragit. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Dess.  1.  Drd. 
3.  4.  Mon.  2.  5.  Gph.  1.  mss.  tres 
ap.  Bersm.  Oberl.  a.  d.  Bad.  I.  laeck.  1. 
Feae  5,  a.  9,  c.  Orell.  b.  S.  —  in- 
gris  qui.  Msc.  laeck.  1.   Ed.  Cun. 

24)  Alfidius.  Msc.  nost.  1.  in  Drd.  3. 

25)  comm.  neims.  Msc.  nost.  1.  in 
Drd.  3. 

26)  Non  nisi  (vel  nil  supsc.)  Msc. 


nost.    Bas.    1.     —    leve    decel.   Msc. 
nost.  Mon.  3. 

27)  Perlueris.  Msc.  nost.  1.  in 
Drd.  3. 

28)  Mitulus.  Mss.  nostri  et  alio- 
rnm  pknique.  Lips.  2.  3.  Dess.  1.  2. 
Drd.  4.  Gph.  1.  2.  Mentel.  Mon.  2.  5. 
Bas.  3.  Gtg.  L  Gtji.  2.  mss.  ap. 
Lamb.  alq.  Cruq.  1,  a — d.  2.  3.  Pulm. 
1.  2.  3.  4.  10.  qninque  mss.  ap. 
Torr.  Porph.  msc.  nost.  Ed.  Lamb. 
(qui  restit.)  sq.  Cruq.  Xyl.  H.  Stepli. 
Chab.  Bond.  Bersm.  Torr.  Dacer. 
l'art.  Despr.  luv.  Zurck.  Bentl.  Cun. 
Sandb.  Franc.  Sivr.  Azar.  Fea.  Heind. 
Both.  Zell.  Pott.  lahn.  Mein.  Orell. 
Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg. 
Mitilus.  Mss.  nostri  Bas.  1.  Drd.  3. 
mss.  R.  Stopli.  Cruq.  6.  7.  Orell.  M. 
I'.dd.  Ascenss.  Colon,  s.  a.  D.  Heins. 
Burm.  Mytilus.  Edd.  Mediol.  480. 
Baxt.  Gesn.  Oberl.  Wakef.  Bip.  Mi- 
tylus.  Msc.  nost.  Lips.  1.  Edd.  Bas. 
555.  80.  Fabr.  Wetz.  Mytulus.  Msc. 
Pulm.  0.  Edd.  Rodell.  San.  Phil. 
Val.  Camp.  Myrtuhis.  Ed.  Dorigh. 
Mutilus.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Drd.  2. 
Gtg.  2.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  Edd. 
Mediol.  477.    Venet.    478.   79.    Aid. 


LIB.    II.    SAT.    IV. 


231 


»Hiedurch  machst  du  es  zart.     Auf  \N'Leseo  gewachsene  Schwämme  2<J 

»Achte  für  gut;  nicht  traue  den  übrigen.     Stets  in  Gesundheit 
»Lebet  die  Sommer  hindurch,  wers  Fruhmahl  schliesset  mit  schwarzen 
"Maulbeem,  die  er  vom  Baum  vor  drückender  Sonne  gesammelt. 

»Grundfalsch  mengte  zum  Honig  Aufidius  starken  Faleraer; 
»Denn  es  gehört  vor  Tische  fiir  noch  ganz  leere  Gedärme  2ö 

»Nichts  als  lindes  Getränk.     Weit  richtiger  spült  man  mit  mildem 
»Meth  sich  den  Magen  zuerst.     Wöin  härterer  Leib  dich  beschweret, 
»> Treibt  Miesmuschel  das  Stockende  fort,  und  gewöhnliche  Muscheln, 
»Sammt  kurzblättrigem  Ampfer;  dabei  trink  weisslichen  Coer. 

»Wachsender  Mond  macht  voller  des  Scliaalthiers  schleimise  Wohnung.  -iO 
»Doch  nicht  jegliches  Meer  ist  edeler  Arten  ergiebig. 
»Ftajä's  stachliche  Schnecke,  äe  weicht  der  Lucrinischen  Muschel. 
»»Austern  erzeugt  die  Circejische  See,  Meerigel  Misenum, 
»Mit  Kammusoheb  sich  rühmt,  randbreitea,  das  weiche  Tarentnm. 

»Mög*  in  der  Gastmahlskuust  doch  Niemand  Meister  sich  dünken,         35 
»Eh'  er  genau  ausforschte  die  ferneren  Regeb  des  Wohlschmacks ! 


F.  IlL  MutuUts.  Mss.  nostri  Mon.  1.  3. 
P.  Vict.  V.  Leci.  3,  13.  Edd.  Mutet. 
Pulm.  Mugilus.  Edd.  veit.  I.andin.  io 
comm.  Flor.  482.  Venet.  A>i^.  86.  92 
rPinc.)  94.  95.  98.  .544.  .53.  Mediol. 
.508.  512.  Loch.  Aid.  11.  Ular.  Bas. 
527.  R.  Steph.  Mugilis.  Ed.  Crato, 
Petulug.  .Msc.  Gcsn.  3.  l'Hulus.  .Msc. 
nost.  Drd.  1.  —  et  dulces.  Msc. 
Palm.  1.  Gesn.  3.  Feae  2.  h  (a  1.  m.) 
—  pellant.  Msc.  Crnq.  7.  —  obsta- 
cula.  Msc.  nost.  Drd.  1.  Ed.  Despr. 
(nihil  monens.) 

29)  Coo.  Mss.  et  edd.  vulgo.  C/tio. 
MäS.  nostri  Drd.  3.  Gph.  1,  msc. 
Orell.  b  rcorr.)  Ed.  Zar.  (Oioo,  Coho 
aberratt.  in  mss.) 

30)  inplent.  Mss.  nostri  optl.  Lips. 
1.  2.  Dess.  2.  complent.  Msc.  Oberl. 
a.  Feae  2,  a. 

33)  Circeis.  Mss.  no?tri  plerique  et 
optt.  Lips.  l.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1. 
Mon.  1.  2.  3.  5.  Drd.  2.  -3.  Bas. 
1.  3.  Gth.  2.  msc.  Orell.  M.  Sen^. 
ad  Georg.  1,  207.  Edd.  Flor.  482. 
Venet.  483.  86.  92  fPinc.)  94.  95. 
98.  544.  53.  Mediol.  .5<^l8.  512.  Co- 
lon. 5.  a.  Ascenss.  Bas.  527,55.80. 
Glar.  Fabr.  Crat.  Torr.  Zun  k.  Wetz. 


Dorigh.  (prob.  Orell.)  Circaeis.  Msc. 
nost.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
Venet.  478.  79.  Loch.  Aid.  1.  2.  3. 
R.  Steph.  Muret.  Xyl.  Lamb.  Cmq. 
Chab.  Bersm.  H.  Steph.  D.  Heins. 
Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Biirm. 
Bentl.  Sandb.  Phil.  Val.  Si\T.  Fea. 
Camp.  Pott.  Circeüs.  Mss.  nostri 
Dess.  2.  Drd.  1.  4.  Gtg.  1.  Edd.  Bast. 
Gesn.  Cun.  Sau.  Franc.  Oberl.  Wa- 
kef.  Azar.  Heind.  Both.  Bip.  Zell, 
lahn.  Mein.  Orell.  Bor.  Dtz.  DIb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  —  Miseno.  Mss. 
et  edd.  mlsro.  Mitceno,  Misseno. 
Mysgeno,  Messano  aberratt.  in  mss. 
et  edd.  vett. 

.34)  se  iactat.  V.  lect.  ap.  Ctm.  et 
Feam  (unde?)  iaetet  se.  Msc.  nost. 
Brl.   1. 

35)  See  sihi.  .Mss.  nostri  omnes. 
Edd.  vuigo.  -Ve  sihi.  .Msc.  Feae  l.m. 
Coni.  Heind.  —  qidsquam.  Ed.  Bersm. 
ex  coni.  quisrpie.  Mss.  Lamb.  1,  nn.  5. 

36»  Son  pHus.  Mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Dess.  1.  Drd.  1.  2.  Mon. 
1.  2.  5.  Bas.  1.  3.  Gpb.  2.  Gtg.  1.  2. 
Gth.  2.  mss.  R.  Steph.  mss.  ap.  Orell. 
omnes.  Edd.  ante  Aldom  q.  sc.  omnes, 
et  post  plerique.   iVi  prius.  Mss.  no- 


232 


HOU.    SERMONUM 


i 


»Nee  satis  est  cara  piscis  averrere  mensa 
»Ig^narum  quibus  est  ins  aptius,  et  qiiibiis  assis 
»Languidus  in  ciibituni  iam  se  conviva  roponet. 

40  »Uinber  et  iligna  nutritus  glande  rotundas 

»Curvat  aper  lances  carnem  vitantis  inertem: 
»Nam  Laurens  malus  est^  ulvis  et  arundino  pinguis. 
»Vinea  submittit  capreas  non  semper  edulis. 
»Fecundae  leporis  sapiens  sectabitur  armes. 

45  »Piscibus  atque  avibus  quae  natura  et  foret  aetas, 

»Ante  nieum  nulli  patuit  quaesita  palatum. 
»Sunt  quorum  ingenium  nova  tantum  crustula  promit. 
»Nequaquam  satis  in  re  una  consumere  curam : 
»Ut  si  quis  solum  hoc,  mala  ne  sint  vina,  laberet, 


stri  Brl.  1.  Did.  3.  4.  Mon.  3.  Gpli.  1. 
msc.  Pulm.  6.  Gesn.  3.  Oberl.  a.  c. 
d  (a  2.  m.)  Bad.  1.  quatiior  mss.  ap. 
Feam,  Orell.  M  (no7i  supsc. )  Edd. 
Aid.  1.  II.  111  (qiii  indux.)  Bas.  527. 
55.  80.  Glar.  R.  Steph.  Muret.  Xyl. 
Venet.  544.  53.  Fabr.  Crat.  Rod. 
Zurck.  Ne  prius.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
Ed.   Bond.    —    exausta.    Msc.    Feae 

•)        o- 

37)  Non  satis  est.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Mon.  3.  —  aveii'ere.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  Mon. 
1.  2.  Gph.  1.  mss.  ap.  Lanib.  com- 
plures,  ap.  Cruq.  omnes,  praeter  7. 
Pulm.  1.  3.  Bentl.  2.  3.  6.  13.  no- 
vem  mss.  ap.  Val.  septem  ap.  Feam. 
Pott.  2.  3.  6.  7.  8.  9.  20.  Edd.  Lamb. 
(qui  indux.)  sq.  Xyl.  Fabr.  H,  Stepli. 
I.  II.  Ohab.  Bersm,  Bond.  Dacer. 
Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Bentl.  (qui 
def.)  Baxt.  Gesn.  San.  Batl.  Phil. 
Franc.  Sandb.  Val.  Sivi.  Oberl.  Comb, 
Wakef.  Dorigh.  Azar.  Wetz.  Bip. 
Mein.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg.  Wdm. 
avertere.  Mss.  nostri  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Mon.  3.  5.  Bas.  1.  3.  Dess.  2  (/• 
supsc.)  Gph.  2.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2. 
msc.  Cruq.  7.  Pulm.  2.  4.  10.  mss. 
ap.  Torr,  plures,  ap.  Bersm.  alq. 
Comb.  b.  d.  f.  Oberl.  a.  d.  Gesn.  2. 
mss.  ap.  Pott.  alq.  Orell.  b.  S.  c.  M 
(verrere  supsc.)  Edd.  ante  Lamb. 
quos  vidi,  omnes,  et  Cruq,  H.  Steph. 
III.  Bas,  580.   Crat,  Torr.  D.  Heins. 


Rod.  Burm.  Cun.  Fea  (qui  def.)  Both. 
Heind.  laiin.  Zell.  Camp,  Polt.  Orell. 
Bur.   adveitere.   Msc.  Piilm.   (i. 

38)  Tgnaro.  Mss.  Feae  1,  d.  2,  f 
(a  2.  m.)  G,  1). 

39)  se  iam  conv.  Ed.  Cun.  —  re- 
ponet.  Mss.  et  edd.  vulgo.  reponit. 
Mss.  nostri  Lips.   1.  2.  Brl.  t.  Dorv. 

1.  2.  Dess.  1.  Mon.  1.  Gth.  2.  mss. 
R.  Steph.  msc.  ap.  Bersm.  sex  mss. 
ap.  Feam,  Bad,  1  (supsc,)  Pott.  2. 
3.  6.  8.  msc.  Orell.  c  (supsc.)  .Ed. 
Pott,  repoimt.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
D.   Heins,  in  notis. 

40)  Umher,  utU.  n.gl.,  rotundas. 
Sic  emend.  Bontinis.  Umhria  ct.  Msc. 
nost.  Gth.  2.  et  irrigua.  Msc.  nost. 
Gph.   1. 

41)  Curvat.  Mss.  plrq.,  ex  no- 
stris  Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  2. 
Dess.   1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1. 

2.  3.  5.  Bas.  I.  3.  Ment.  Gph.  I.  2. 
Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  Lamb.  1,  duo. 
2.  3.  6.  mss.  ap.  Bersm.  ap.  Pulm.  et 
Bentl.  plrq.  octo  ap. Val.  Comb. b.c.  d. 
f.  Oberl.  a.  cd.  Bad.  I.  tredecim  mss. 
ap.  Feam,  ap.  Pott,  omnes.  Orell.  b. 
c.  S.  p.  Edd.  vett.  ante  Aldum  III. 
ut  puto,  omnes.  Ascenss.  Glar.  Lamb. 
Cruq.  Pulm.  Torr.  Bersm.  D.  Heins. 
Bas.  580.  Burm.  Sandb.  Dorigh.  Fea 
(qui  def.)  Pott.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  Curvet.  Mss.  no- 
stri Brl.  1.  Gtg.  2.  mss.  ap.  Lamb. 
alq.  ap.  Torr,  plures.  Pulm,  10.  Bentl. 


LIB.    II.    SAT.    IV.  233 

»Nimmer  geiiiigt's,  (l;iss  «In  Kisclio  für  (lold  wegraffest  vom  Markttisch, 
»Ohne  zu  wissen,   für  welche  sich  Briih'  mehr  schicke,   für  welche, 
»Sind  sie  gebraten,  der  Gast,   der  ermallende,  wartend  den  Arm  stutzt. 

»Nur  ein  Umbrischer  Eber,  genährt  vom  Futter  des  Kirhwalds,  -iO 

»Last'  auf  der  Runde  des  Reckens,   wenn  kraftlos  Fleisch  dir  verhasst  ist. 
»Henn  schlecht  ist  der  Kaurenter,  von   lUihr  und  Schilfe  gemästet. 
»Weinland  liefert  dem  Tisch  nicht  stets  wohlschmeckende  Rehe. 
»Von   der  befruchteteu  Häsin  erwatdt  ein  Kenner   die  Schulleni. 

»Welches  der  Fisch'  und  der  Vögel  Natur  sei,  welches  ihr  Alter,         -tö 
»Hat  vor  dem  meinen  noch  nie  ein  forschender  (launien  erkundet. 
»Mancher  bewährt  nur  Wilz  in  Rrfindung  neuen  Gebäckes. 
»Nimmer  jedoch  reicht's  hin,  Ein  Ding  zu  betreiben  mit  Sorgfalt; 
»Wie,  wenn  einzig  der  Wirth  für  die  (iüte  der  Weine  bemüht  ist. 


15,  un.     Ed.    Ahl.   111    ( qui    indnx.)  Orell.  b.  Ed.  San.   ex   itij,^  .sq.   Phil, 

sq.    Bus.   527.  55.    R.  Steph.    Venct.  Val.  Sivr.    Dorigh.    —   palato.    Msc. 

544.  53.  Muret.   Xyl.  Fabr.  11.  Steph.  ap.  Comb.    Talb.  10.    Gesn.  i.  Feae 

Cbab.  Crat.   Rod.  Dacer.  Bond.  Tarl.  1,  d.   i.  2,  k. 

Dfspr.  luv.  Zurck.  Bentl.  Baxt.  Gesii.         47)    Sunt    quorum.    Mss.    et    edd. 

Giui.    San.    Phil.    Franc.    Sivr.    Val.  vulgo.    Hunt  quibus.  Edd.  Flor.  482. 

Oberl.    Comb.    Wakef.    Azar.    Wetz.  Venet.  483.  86.  92    (Plnc.)    94.    95. 

Heind.  Botb.  Camp.  Bip.  Zell.  labn.  98.  Loch.   Mcdiol.    508.  512.    Colon. 

Mein.    Bnr.     —     lancem.    Msc.    nost.  s.  a.   Asceiiss. 

Gph.   1.  48)  Xeqiioqi'Min.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

42)  Non  Laurens.  Msc.  nost.  Gpb.  Nee    quemquam.    Msc.    Bad.   1.    Feae 

2.  —  hulvis.  -Msc.  nost.  Mon.  1.  uMs.  5,  a  (a  2.  ni.)  adscr.  iu  ora  ed. 
Ed.  Mediol.  477.  Loch.  vuMs.  F.d.  Aid.  111.  ap.  Fcam.  Ed.  Fea  sq.  laeck. 
Venet.  492  (Pinc.)  94.  —  harundine.  Ne  quenquam  (ö  supsc.)  Msc.  nost. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Drd.  3.  Mon.  1.  Dess.  1.  —  satis  in  re  iina  cons.  cu- 

3.  5.  Bas.  1.  Gig.  1.  Gib.  2.  msc.  ram.  Sic  mss.  et  edd.  vulgo.  satis 
Oberl.   a.  (v.  nos  ad  1.  Sat.  8,  6.)  est  in  re  una  cons.  curam.    Mss.   no- 

44)  Fecundae.  Mss.  nostri  Mon.l.  stri  Lips.  1.  Dess.  2.  Gpb.  2.  Brl.  I 
(ipb.  1.  mss.  Cruq.  1,  a.  7.  Feae  {est  supsc.)  satis  in  re  una  est  cons. 
5,  a  (a  1.  m.)  Ed.  Cruq.  (qui  in-  curam.  Mss.  Cruq.  2.  3.  Ed.  Boib. 
dux.)  Bentl.  (qui  vindic.)  sq.  Baxt.  (probo).  satis  in  re  una  cons.  cu- 
Cun.  San.  Batt.  Gesa.  Franc.  Val.  ram  est.  Msc.  Bentl.  14.  est  satis  in 
Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Comb.  Wakef.  re  una  c.  c.  coni.  Bentl.  satis  est 
Wetz.  Heind.  Both.  Camp.  Zell.  Mein,  in  rem  U7iain  insumere  curam.  Item 
Orell.  Bnr.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  coni.  Bentl.  satis  est  in  re  una  ab- 
Krg.  Fecundi.  Mss.  nostri  et  aliorum  sumere  curam.  Msc.  Bentl.  23.  satis 
plerique.  Edd.  ante  Cruq.  omnes,  est  re  una  cons  curam.  Ed.  Cun. 
ante  Bentl.  vulgo.  tum  Sandb.  Phil,  ex  ing.  sq.  San.  Val.  Sivr.  Dorigh.  — 
Azar.  Fea  (qui  def.)  Bip.  lahn.  —  commiltere  (supsc.  consumerc).  iNlsc. 
harmos.   Msc.  nost.  Gtg.  2.  Kdd.  Flor.  nost.   Brl.   1. 

482.  Venet.  478.   79.  86.  49)   Ut  si  qui.  Ed.   Cun.  —  solum 

45)  natura  quae  et  fo?-et.  y\sc.  nosi.  haec.  Mss.  nostri  Lips.  I.  2  (corr. 
Gph.  1.  —  ac  foret.  Ed.  San.  ex  hoc)  mss.  Feae  2,  a.  k.  Ed.  Aid.  L  — 
ing.  sq.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  mala    ne    sint.    Mss.    et   edd.    vulgo. 

46)  patuit  nuUi.    Msc.   Feae  7,  a.  male  ne  sint.  Edd.   Flor.  482.  Venet. 


234 


HÖR.    SERMONUM 


50  »Quali  pcrfundat  piscis   securus  olivo. 

»Massica  si  caelo  suppones  vina  sereno, 
»Nocturna,  si  quid  crassi  est,  teuuabitur  aura, 
»Et  decedet  odor  nervis  inimicus;  at  illa 
»Intogruni  pcrdunt  Tino  vitiata  saporem. 

55  »Surrentina  vafer  qui  miscct  faece  Falerna 
»Vina,  columbino  limum  bene  colligit  ovo; 
»Quatcnus  ima  petit  volvens  aliena  vitellus. 

»Tostis  marcentem  squillis  recreabis  et  Afra 
»Potorem  Cochlea:  nam  lactuca  innatat  acri 

60  »Post  vinum  stomacho ;  perna  magis  ac  magis  hillis 
»Flagitat  inmorsus  refici:  quin  omnia  malit 
»Quaecumque  inmundis  fervent  adlata  popinis. 

»Est  operae  pretium  duplicis  pernoscere  iuris 
»Naturam:   simplex  e  dulci  constat  olivo. 


479.  83.  86.  92  (Piiic.)  94.  95.  98. 
I.otli.  Colon,  s.  a.  Asceiis.   I. 

50)  profundat.  Mss.  nostri  Did.  4. 
Bas.  1  (supsc.)  Edd.  Asceuss.  per- 
fundit.  Msc.  nost.  Drd.  1.  perfundet. 
Msc.  nost.  Bas.  3. 

51)  suppones.  Mss.  nostri  fere 
omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dorv. 
1.  2.  Dess.  1.  2.  Did.  1.  2.  3.  Mon. 
1.  2.  3.  5.  Bas.  ].  3.  Ment.  Gtg. 
1.  2.  Gph.  2.  Gth.  2.  mss.  ap.Lamb. 
plrq.  (qni  prob.)  dno  ap.  Bersm. 
mSs.  plus  decem  ap.  Bentl.  tredecim 
ap.  Val.  Oberl.  a.  mss.  plures  ap. 
Feam.  Orell.  c.  p.  Porph.  msc.  nost. 
Edd.  Mediol.  477.  86.  512.  Flor.  482. 
Venet.  478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  Ascenss.  Loch,  et  omnes 
puto  ante  Aldiim  (Fea  falso  citat 
edd.  saec.  XV.)  tum  Bcntl.  (qiü  re- 
voc.  et  def.)  sq.  Cun.  San.  Franc. 
Val.  Sivr.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Heind. 
ßoth.  Zell.  Pott.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Wdm.  Krg.  supponas.  Mss.  nostri 
(iph.  1.  Drd.  4.  mss.  ap.  Lamb.  alq. 
Bentl.  9.  tredecim  mss.  ap.  Feam. 
Orell.  b.  S.  Ed.  Aid.  1.  II.  III  (qui 
iudux.  ut  puto)  tum  ante  Bentl.  omnes, 
et  Baxt.  Gesn.  Sandb.  Phil.  Dorigli. 
Oberl.  Fea.  Camp.  Bip.Bur.Iahn.  ülb. 
Schm.  —  suppones  coelo  si.  Ed.  Ciui. 

52)  quidqiäd  crassi  est.   Ed.  San. 


sq.  Dorigh.  —  crassi  extemiahitur. 
Msc.  .nost.  Gph.   1. 

53)  ut  illa.   Msc.  nost.  Mon.  3. 

54)  Interdum  perdunt.  Ed.  Dorigh. 

—  perdant  (u  supsc.)  Msc.  nost. 
Lips.  3.  perdent.   Msc.  nost.  Dorv.  1. 

—  limo  vitiala.   Msc.    Cruq.  3. 

55)  iniscet  qui.  Propon.   Cun. 

56)  colUget.   Msc.   nost.   Gph.  2. 

57)  Quaienus.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
(cf.  I.  Sat.  1,  64.  lani  ad  III.  Od.  24, 
30.)  Quatinus.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Drd. 
2.  4.  Mon.  3.  Bas.  3.  Gtg.  1.  2. 
mss.  Pulm.  1.  2.  3.  ap.  Feam  alq. 
Orell.  b.  Edd.  Aid.  I.  Ascens.  I. 
Colon,  s.  a.  Lamb.  Cruq.  Xyl.  Torr. 
Bersm.  Chab.  Pulm.  Dacer.  Despr. 
Sandb.  —  ima  petat.  Msc.  nost.  Mon. 

1.  msc.  Pulm.  1.  quatnor  ap.  Feam. 
Orell.  S   (supsc.) 

58)  sci/lis.  Msc.  nost.   Mon.   1. 

59)  coclea.    Mss.    nostri    Lips.    1. 

2.  3.  Brl.  1.  Drd.  1.  2.  Dess.  1.  2. 
Bas.  1.  3.  Mon.  1.  2.  3.  5.  Edd. 
Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79,  92 
(Pinc.)  94.  .544.  53.  Aid.  I.  II.  HI. 
Ascens.  I.  R.  Steph.  Bas.  527.  55. 
80.  Fabr.  —  innatet.  Msc.  Feae 
2,   i. 

60)  rtc  ?nagis.  .Mss.  et  edd.  vulgo. 
et  magis.  Mss.  nostri  Lips.  l.  2.  3. 
Dorv.  1.  2.  Dess.  1.  2.  Drd.  1.  Mon.l. 


LIB.    II.    SAT.    IV.  235 

»Ohii'  lim  das  Oel  sirh  zu  kiimmorn,   womit  ci-  die  Fische  bctriiufe.  50 

»Stellst  du  den  Massischen  Wein  in's  Freie,  bei  heiterem  Himmel, 
»Wird  von  der  nachtlichen  Luft,  was  Trübes  verblieben,  geläutert, 
»Und  es  entweicht  der  Geruch,   nachtheilig  den  Nerven.     Doch  jener, 
»Den  durch  Leinen  du  seihst,   büsst  viel  vom  achten   Geschmack  ein. 
»Wer  Surrenter  Gewächs  klug  mengt  mit  Faleinischcr  Hefe.  55 

»Der  thut  wohl,    das  Gemisch  mit  dem   Kie  der  Taube  zu  klären, 
»Weil  zum  Grunde  sich  senkt,   einwickelnd  das  Fremde,    der  Dotter. 
»Matt  nachlassenden  Trinkern  eiiVischt  die  geröstete  Krabb'  uml 
»Afrische  Schnecke  den  Muth.     Denn  Lattich  schwimmt  in  dem  Magen 
»Nach  dem  erhitzenden  Wein;  vielmehr  durch  Schinken   und  Knackwurst       60 
»Wünscht  er,  gebeizt  wie  er  ist,  sich  zu  kräftigen.     Ja,  es  behagt  ihm 
»Jegliches  eh',  was  heiss  man  ihm  bringt  vom  sudelnden  Garkoch. 

»Wohl  auch  lohnt   sich's  der  Müh",  die  Natur  der  gedoppellen  Creme 
»Recht  zu  verstehn.     Einfache  besteht  aus  süssem  Olivöl, 


Bas.  1.  3.  Meiit.   Gth.  2.  mss.  Comb.  nost.    Ürd.   1.    in   movsu,    Msc.    nost. 

I>.  d.  f.    Olierl.  a.   d.    Orell.  b.    Seh.  Drd.  3.    immorsis  coni.  lahn.    immer- 

Acron.   —   perna   mayis   aUigil   Ulis,  sus   coni.  Praed.   et   Both.    —    omnia 

Msc.    nost.    Cph.  1.    —   Ulis,    hijllis.  inalit.    Mss.    nostri    et   aliorum    fere 

Aberratt.    in   mss.  alq.   et  edd.    vett.  omnes.  Edd.  vulgo.  omnia  mavult  (s. 

hilla.   Msc.  nost.  Gth.  2.  otöiio//)- Msc   nost.  Dess.  2.  ap.  Bersm. 

61)  imnorsus.  Sic  mss.  nostri  Lips.  im.   Bentl.    IG.  Ed.   Bentl.   (qui  def.) 

2.  3.  Dess.   l.  Brl.  1   (corr.)  Bas.  1.  sq.  Cun.   San.  Franc.  Sivr.   Val.  Wa- 

.Mon.  1.  2.  3.  5.    mss.   ap.  Bentl.  et  kef.  Dorigh.  omnia  malet.  Msc.  Feae 

Feam  multi.    Orell.  M.    immorstis   (s.  2,  b   (a  1.  m.) 

imnorsus').   Mss.  nostri  Lips.   1.   Drd.         02)  inmundis.  Sic  mss.  nostri  Lips. 

2.    4.   Gtg.    1.    Gth.   2.    mss.    Comb.  2.    3.   Dess.   1.  2.    Mon.    1.  2.  3.   5. 

t).   d.  tres  ap.  \'al.  Septem  ap.  Feam.  in    mundis.    Mss.    ap.    Crucj.    omnes. 

Edd.  Flor.  482.  Venet.  483.  86.   Co-  Ed.    Mediol.   486.   —   fervunt.    Msc. 

Ion.   s.   a.    Loch.    Ascenss.    Glar.    R.  Cruq.   0.   Ed.  Cun.    —   adlala  s.   al- 

Steph.    Bentl.    (qui    viudic.    sed    in  lata.  .Mss.  nostri  omnes,  et  aliorum, 

textu  bab.  in  morsiis)  sq.    Cun.  San.  puto.     Edd.    ante   Lamb.    qnos    vidi, 

Phil.  Franc.  Dorigh.  Azar.  Fea  (qui  omnes,    et    post    vulgo.    illata.    Ed. 

def.)    Heind.  Botb.  Lihn.  Zell.  Mein.  Baxt.   ex  nota  Lambini ,  qui  in  libris 

Drcll.  Bur.  Krg.  in  morsus.  Mss.  no-  alq.    editis  sie  ait  legi,  quibus?    non 

stri    Dess.  2.    Bas.  3.    Gph.    1.    mss.  dixit.    Baxterum   secuti    Gesn.   Oberl. 

ap.  Palm,   et  Pott,  omnes  ,  ap.  Feam  Comb,    ablata.    Msc.    Cruq.    3.    mss. 

alq.     Edd.    Princ.    Mediol.    477.    86.  ap.  Bentl.  alq. 

508.  512.  Venet.  478.  79.  92  (Pinc.)        63)  pernoscere.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

04.  95.  98.  544.  53.  Aid.  I.  II.  III.  coynoscere.    Msc.    nost.  Gph.   1.    Ed. 

Bas.  527.  55.  80.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Dorigh.  ex  ing. 

Pulm.    Fabr.    H.    Steph.     D.    Heins.         04)  N atitr am  et  simplex.  }Aic.nosi. 

Chab.  Bond.   Crat.  Torr.  Bersm.  Da-  Mon.    3.     —    ex    dulci.    Msc.    nost. 

cer.  Tart.    Despr.   luv.    Rod.    Zurck!  Dorv.  2.    ediiti.    Msc.    uosl.    Lips.  2. 

Burm.  Baxt.  Gesn.  Sandb.  Val.  Sivr.  aedili.    Msc.    a    in    Drd.  3.    et  dulci. 

Oberl.    Wakef.    Wetz.    Camp.    Pott.  Msc.   nost.  Dess.  2.    simplex  —  olivo 

Bip.  Dtz.  Dil).  Schm.   in  morswn.  Msc.  Pott,   parenthesi  incluslt. 


286  HÖR.    SERMONUM 

6j  »Quod  pingui  miscere  mero  imiriaquc  docebit, 
»Non  alia  quam  qua  Byzantia  putuit  orca, 
»Hoc  ubi  confusum  sectis  iiiferl)uit  lierbis, 
»Corycioque  croco  sparsuni  stetit,  insuper  addes 
»Pressa  Venafranae  quod  baca  rcmisit  olivae. 

70  »Picenis  cedunt  pomis  Tiburtia  suco; 

»Naui  facie  praestant.     Venueula  convenit  ollis ; 
»Roetius  Albauam  fumo  duraveris  uvam: 
»Haue  ego  cum  malis,  ego  faecem  primus  et  allec, 
»Primus  et  invenior  piper  album  cum  sale  nigro 

7ö  »Incretura  puris  circumposuisse  catillis. 

»Inmane  est  vitium,  dare  milia  terna  macello, 

d'i)  Quod  pingui.  Mss.  ei  edd.  vu\go.  omnes,  et  Aid.  II.  III.   Ascenss.  Bas. 

Al  pingui.    Msc.  ap.   Sim.   Bos.  Feac  527.  55.  80.   Glar.  R.  Stepli.   Miire(. 

5,    a   (a   2.    m.)    msc.   Bad.    1.     Ed.  Venet.    544.    53.    Lanib.    Fabr.    Xyl. 

Bend.  (qui  del".)  sq.  Clin.  San.  Saiidb.  Pulm.   H.  Stepli.    Crat.  Torr.   Bersm. 

Pbil.    Sivr.    Dorigli.     Quinquenni    mi-  D,  Heins.    Cliab.    Bond.   Rod.   Dacer. 

.teere  coni.   Bentl.  Al  mistum  miscere  Tart.  Despr.  luv.  Sandb.  Bip.  Bur. 
Loni.  Cun.  Pingui  aliud  miscere.  Ed.         67)  conferhuii.   Ed.   Loch. 
V^al.  e  coni.  Al  pingue  inmiscere  ^oni.        68J  Corycioque.  Mss.  et  edd.  vnigo. 

Sim.  Bos  ap.  Lamb.  Coricioque ,    Corricioque,    Corytioque, 

(36)  quam  qua.   Mss.  et  edd.  vidgo.  Coritioque ,   Corilhioque.    Aberratt.  in 

quam  quae.    Msc.  nost.  Gtg.  2.    msc.  mss.   et  edd.   vett. 
R.    Stepli.    ap.    Pulm.    6.     mss.    alq.         60)  r'e7;«/'7Y/«ftd'.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

ap.    Feam.    Pott.  2.   3.  6.    Edd.  Me-  Venefranae.    Mss.   nostri  üess.  1.  2. 

diol.  486.    Aid.  I.  II.  III.   Bas.  527.  Did.   1.  3.  4.   Mon.  3.  Gpli.  2.    Edd. 

55.     Venet.     544.    53.    Glar.    Muret.  Flor.  482.   Venet.  483.  86.   —    baca. 

quam  qui.  Msc.  nost.  üess.  1.  —  Bi-  Sic  mss.  nostri   Lips.   2.  3.  Dess.  1. 

zantia.  Mss.  e  nostiis  alq.  — ■  archa.  Drd.  2.  3.  Mon.  2.  3.  4.  5.  Gpli.  2. 

Msc.    nost.    Drd.  2.    —  puluit.    Mss.  mss.  Oberl.  c.  d.   Orell.  S.  Edd.  Aid. 

nostri    Lips.    1.  2.  3.    BrI.    1.    Dorv.  II.  III.  Bas.  527.   Muret.  Lamb.   Cruq. 

1.  2.    Corb.   Dess.    1.    2.    Drd.    1.  2.  Oberl.    Heind.    Orell.    al.    (v.   nos  ad 

3.  4.    Mon.    1.    2.    3.  5.    Bas.   1.  3.  II.  Sat.  3,  241).    bacca.    Mss.    nostri 

(iph.   1.  2.  Gtg.  2.  Gth.  2.  mss.  ap.  Lips.    1.    Dess.   2.   Bas.    L    Gth.   2. 

Cruq.    onines,    Pulm.   1.   2.  3.   4.   6.  msc.  Orell.  c.   Edd.  plrq.   —  remiltil. 

ap.  Torr,  et  Bentl.  fere  omnes,  msc.  Edd.   Cliab.   Dorigli. 
ap.  Fabr.  undevigiuti  ap.  Feam,  ap.         70)    suco.    Mss.   nostri  Lips.  2.  3. 

Pott.  plrq.    Edd.   Princ.   Aid.   I.   tum  Brl.    \.  Dess.  1.   2.  Drd.  3.    Mon.  1. 

Cruq.    (qui   revoc. )    sq.    Bentl.    (qui  2.  3.    Gth.    2.    inss.    Oberl.    a.    c.    d. 

vindic.)  Burm.  Baxt.  Cun.  San.  Gesn.  Orell.  b.   S.   c.  Edd.  Venet.  478.  7U. 

Batl.  Phil.  Franc.  Val.   Sivr.  Dorigli.  lahn.  II.  Orell.  Dtz.  succo.  Edd.  vulgo 

Wakef.    Oberl.    Comb.    Azar.    Wetz.  (v.   sup.  ad  v.   LS). 
Fea  (q.  V.)  Ileind.  Bolh.  Camp.  Pott.         71)   Venueula.  Mss.   nostri  Lips.  1. 

Zell.    lahn.    Mein.    Orell.     Dtz.    Dlb.  Dess.  2.  Drd.  1.  2.  3.  Bas.  1.   (Jph.  1. 

Schm.  Wdm.  Krg.  poiidl   (ad  marg.  Gtg.     1.     mss.    ap.    Torr,    meliores. 

puluit,   putruil)    Msc.    nost.    Gig.    1.  Pulm.  10.  aüi  tacent.   Edd.  Flor.  482. 

tres   mss.    ap.    Bersm.    puduil.    Mss.  Venet.    478.  79.    83.  86.    92  (l'inc.) 

Pott.  2.  6.    putruil.    Msc.  Pulm.  10.  Mediol.  486.   Aid.  I.  II.  III.   hinc  edd. 

Comb.  f.    Edd.  vett.    saec.  XV.   fere  vulgo.   Vennucida.  Mss.  nostri  Brl.  1. 


LIB.    II.    SAT.   IV.  237 

»Welches  mit  fettcrem  Wein  nnd  'niiinfis( lilake  gemisclit  wird;  65 

»Anderer  nicht,   als  die  auf  Byzantischer  Kruke  ^jesjohren. 
»Wann  nun  dies"  aufkochte,  gemengt  mit  zerschnittenen  Kräutern, 
»Sireut  man  Koi-\kischen  Safran  darauf,   hissl's  stehen,  und  fügt  d.uin 
»Dazu  ein  Uel,  das  quoll  aus  gekelterter  Beere  Venafniuis. 

»Tiburs  Obst  steht  nach  dem  Picenischen,  wegen  des  Woidsrlimai  ks;  70 
»Denn  an  Gestalt   ist's  schöner.     Es  passt  die  Venucnlatraiibe 
»(>ut  für  den  Topf;  Albaner  Gewächs  dörrt  besser  im  Bauche. 
»Kelzteres  hab'  ich  mit  Aepfeln,  und  ich  Salzrogen  mit  Weinslein, 
»Ich,  der  Erfinder,   zuerst  schwarz  Salz  sammt  weisslichem  Pfeffer 
»Fein  durchsiebt,  um  die  Tafel  in  sauberen  Näpfchen  geslellet.  75 

»Arges  Versehen  begeht,  wer  Tausende  spendet  dem  Fischmark I, 

Lips.  3  (n  piuulis  not.)    Moii.   1.   4.  Nonius  ed.   Mercer.  p.   120,  I).    Kdd. 

nisc.  Bad.   1.     Ildd.   Lainb.   Cruq.   H.  Loch.  Xyland.  Bas.  580.  Bond.  Baxl. 

Steph.    D.  Heins.    Chab.    Fenuncula.  Gesn.  Oberl.  Wetz.  Camp.  Zell.  Bip. 

Mss.  nostri  Lips.  2.  Dess,  1.  Drd.  4.  Bur.   Schm. 

Gig.  2.    mss.   Pulm.  1.  2.  3.  C.   msc.  74J  invenior.   Mss.  nostri  Dess.  2. 

ap.    Bersm.    Orell.    M.     Ed.   Dorigh.  Mon.   2.    Gth.  2.    Lips.  1    (a  1.  m.) 

renniaicula.  Mss.  nostri  Mon.  2.  Bas.  Gtg.  2.   mss.    ap.  Lamb.   omnes  (?) 

3.    msc.    Pulm.    4.    Vernumla.    Msc.  Pulm.  l,a.  2.4.  Talb.  12.  CanterNov. 

Orell.    c.    Edd.    Venet.  494.    95.  98.  Lect.  4,  12.    Ed.  Lamb.  (qiii  restit.J 

Mediol.    508.    512.     Vervacula.    Ed.  sq.   Cruq.  H.  Steph.    D.   Heins.  Torr. 

Mediül.  477.  Venicula  («supsc.)  Msc.  Bond.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Burm. 

Orell.  b.  ^e«niCK/rt.  Msc.  nost.  Mon.  5.  Bentl.   Baxt.  Cun.    San.  Sandb.  Phil. 

et  vennula   (ad  marg.  vel  vemiicula).  Val.  Slvr.  Gesn.  Dorigli.  Oberl.  Azar. 

Msc.  nost.  Mon.  3.  Wakef.    Wetz.    Fea.    Heind.    Both. 

72)  Alhinam.   Msc.    Feae   1 ,  i.  —  Camp.    Pott.    Bip.    Zell.  Jahn.    Mein. 
induraveris.  Msc.  Feae  3,  c.  Grell.    Bur,  Dtz.   Dlb.    Schm.   Wdm. 

73)  allec.    .Mss.    nostri    Lips.    1.    Krg.    inveniar.    Ed.    Chab.    invertier. 
Brl.   1.  Dess.   1.  2.  Drd.  1.   3.   -Mon.    Msc.  Grell,  c.  inveni.  Mss.  nostri  plrq. 

1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Lips.  1  (a  2.  m.)  2.  3.  Brl.  1.  Dorv. 
Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  optt.  ap.  Torr.  1.  2.  Dess.  1.  Drd.  1.  2.  3.  Bas. 
Pulm.  1.  2.  3.  4.  6.  ap.  Pott,  omnes.  1.  3.  (Jph.  1.  2.  Gtg.  1.  Moii.  1.  3. 
Grell,  b.  S.  c.  Porph.  msc.  nost.  Edd.  4.  5.  mss.  cett.  ap.  Cruq.  Pulm.  2. 
Ascenss.  Bas.  527.  55.  tum  Bentl.  3.  4.  6.  Comb.  c.  d.  f.  Oberl.  a  (a 
Cun.  San.  Phil.  Franc.  Val.  Sivr,  1.  m.)  c.  d.  laeck.  1.  Orell.  b.  S. 
Wakef.  Heind.  Both.  Pott.  Mein.  Orell.  Edd.  ante  Lamb.  q.  sc.  omnes,  et 
Dtz.  Dlb.  Wdm.  Krg.  alec.  .Mss.  no-  Muret.  Xyl.  Pulm.  trat.  Bersm.  Hod. 
stri  Drd.  2.  4.  msc.  Palm.    10.  Edd.  Zurck. 

Mediol.    486.    508.    512.    Flor.    482.  75)   circumposuisse.    Mss.    et   edd. 

Venet.  483.  80.  92  (Pinc.)   94.    95.  vulgo.    circuni  posuisse   (seiunctim). 

98.    544.    53.    Colon,    s.   a.    Aid.    I.  Msc.    nost.    Lips.    3.    Edd.     Mediol. 

11.  III.   Glar.  R.  Steph.  Muret.  Lamb.  477.  86.  Venet.   478.  79.    D.  Heins. 

Cruq.    Fabr.    Pulm.    H.  Steph.    Crat.  Chab.    Camp.    —    catinis.    Msc.    ap. 

D.  l'eins.    Chab.    Rod.    Dacer.  Tart.  Bersm. 

Despr.     luv.    Burm.     Zurck.    Sandb.  76)    Inmane.    Sic  scr.   c.  mss.  no- 

.\zar.  Dorigh.  hallec.  Mss.  nostri  Lips.  stris  Lips.   1.  2.  3.  Dess.  2.  Gph.  2. 

2.  3.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol.  477.  Ve-  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Sant.  Immane  at 
nel.478.  79.  Äö/fC.  .Mss.?  Seh.  Acron.  Vitium    coiii.    Praed.    In   mare   convi- 


238  HÖR.    SERMONUM 

»Angustoque  vagos  piscis  urgere  catino. 

»Magna  inovent  stomacliuni  fastidia,  seu  puer  iinctis 

»Tractavit  calicem  niaiiibus,  dum  furta  ligurrit; 

80  »Sive  gravis  veteri  craterae  limus  adhaesit. 
»MliLus  in  scopis,   in  mappis,  in  scobe,  quantus 
»Consistit  sumptus?  neglectis,  flagitium  ingens. 
»Ten  lapides  varios  lutulenta  rädere  palma, 
»Et  Tyrias  dare  cireum  inluta  toralia  vestis, 

85  »Ublitum,  quanto  curam  suniptvinique  minorem 
»Haec  habeant,  tanto  reprehendi  iustius  illis, 
»Quae  nisi  divitibus  nequeant  contingere  mensis?«  - 

Docte  Cati,  per  amicitiam  divosque  i"t)gatus^ 
Ducere  me  auditum,  perges  quocumque,  memento. 


dum.    Sic  leg.    et  explic.  LaiuUn.  in  1.  in  Drei.  3.  BrI.  1.  (frusira,  sed  r 

comm.  —  7mlia.  Mss.  uostri,  praeter  puncto    not.)    mss.    ap.    Lamb.    alq. 

Gth.  2,  ad  unum  omnes.  Cruq.   2.   msc.  L.  Bos.   Talb.   4.   10. 

77)  vago.  Msc.  nost.  Gph.  1.  —  Comb.  b.  d.  Gesn.  3  {frusira).  Pott. 
urgere.    Sic   mss.   nostri   optt.    Lips.  8.  9.  13.  16.  Feae  l,a.  i.  2,  h.  7,  a. 

1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.3.  4.  Ed.  Fea  ( qui  def. )  lahn  1.  Mein. 
(v.  nos  ad  1.  Sat.  3,  69).  Wdm.    —    ligurrit.    Mss.  nostri  plrq. 

78)  Magna  movent  stomachum  fa-  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.2.  Drd. 
slidia.  Msc.  nost.  Dess.  2.  stomachum  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1. 
et  tiph.  1.  Hanc  praedaram  lectio-  Gth.  2.  Gph.  1.2.  mss.  ap.  Lamb.  omnes. 
nem  fidenter  recepimns,  ut  maxime  ap.  Pulm.  plrq.  Grell.  M.  ceteri  tacent. 
convenientem.  ?«Oüe?ii.  Mss.  longe  plu-  Ed.  Bas.  555.  80.  Lamb.  (qui  restit. 
rimi;  ex  nostris  Lips.  2.  3.  Brl.  1.  q.  v.  ad  I.  S.  3,  81  et  Nonium  Marc. 
Saut.  Dess.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  p.  134)  sq.  Cruq.  Fabr.  Bersm.  Torr. 
Gph.  2.  Mon.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  Hentl.  Baxt.  Cun.  Sandb.  Val.  Oberl. 
Gtg.  1.  2.  mss.  Comb.  b.  c.  laeck.  1.  Wakef.  Wetz.  Heind.  Both.  Fea.  Pott, 
ap.  Pott.  plrq.  Orell.p.M.  ceteri  tacent.  Bip.  Zell.  lahn.  Mein.  Dtz.  Wdm. 
Edd.  ante  Bentl.  et Baxt.  fere  omnes,  et  Schm.  Krg.  ligurit.  Mss.  pauci,  e 
Camp.  ßur.  (qui  tamen  in  notis  corr.  nostris  Gtg.  1.  2.  Drd.  4.  msc.  Pulm. 
movet).  movct.  Mss.  nostri  Lips.  1.  6.  Edd.  vett.  ante  Lamb.  fere  omnes, 
Mon.  1.  Gph.  1.  msc.  a  in  Drd.  3.  et  H.  Steph.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Gth.  2.  quinque  mss.  ap.  Torrent.  luv.  San.  Phil.  Franc.  Sivr,  Dorigh. 
Bentl.   7.    8.    10.    13.    15.    17.    Pott.  Azar.  Camp.  Orell.  Dlb.  ßur. 

2.  3.  6.  19.  novem  mss.  ap.  Feam.  80)  craterae.  Mss.  et  edd,  vulgo. 
Orell.  b.  S.  c.  Ed.  Princ.  tum  Bentl.  creterae.  Msc.  nost.  Dess.  2.  msc. 
Baxt.  et  recentt.  fere  omnes.  —  sto-  ap.  Bersm.  creterrae.  Mss.  nostri 
macho.  Vulgata  lectio  in  libris  mss.  Dess.  1.  Gth.  2.  msc.  Cruq.  1,  a.  ve- 
et  edd.  praeter   duos  codd.  nostros.  tustiss.  Ed.  Cruq.  crateri.  Ed.  Mediol. 

79)  dum  furta.  Mss.  nostri  plrq.  477.  —  adhaeret.  Msc.  nost.  Mon.  4. 
Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Drd.  2.3.  inhaesit  [ad  supsc.)  msc.  Orell.  M. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3.  Gph.  1.2.  81)  in  mattis.  Ed.  Tan.  Faber  ex 
Gtg.  1.  2.  mss,  ap.  Pulm.  omnes,  ap.  coni.  (quem  refut.  Dacer.  gener)  sq. 
Pott.  plrq.  Orell.  b.  S.  c  {rus  supsc.)  San.  Phil.  Franc.  Val.  Sivr.  Dorigh. 
p.  Edd.  vulgo.  dum  frusta.  Mss.  no-  —  in  scope.  Mss.  nostri  Lips.  3. 
stri   Saut.   Bas,    1.    Drd.    1.  4.    msc.  Mon.  1.   Dess.  1   (i  supsc.)  Edd.  Me- 


LIB.   II.   SAT.    IV. 


239 


»Und  in  ein  enges  Gescliirr  einzwäns^t  weibcliweifende  Fische. 
»Heftigen  Ekel  im  Magen  erweckt's,  wenn  mit  fettigen  Händen, 
»Weil  er  Gestohlenes  schleckte,  den  Kelch  antastet  der  Diener, 
»Oder  wenn  garstiger  Schmutz  ankleht  altvütrischein  .Mischkrug. 
»Aermliche  Besen  von  Reis,   Holzschrot,   Mundtücher,   wie  wenig 
»Aufwand  fordern  sie  doch;  und  Schmach  ist's,  wer  sie  verwahrlost. 
»Estrich  von  buntem  Gestein  mit  besudeltem  Wischer  zu  kehren, 
»Und  unsaubere  Hüllen  auf  purpurne  l'olster  zu  breiten 
»Wagtest  du?  ohne  Bedacht,  dass  je  mindere  Sorgen  und  Aufwand 
»Solches  erheischt,  es  so  mehr  und  gerechtere  Rüge  dir  zuzieht, 
»Als  wenn  fehlt,    was  bloss  sich  gebührt  für  die  Tafein  der  Reichen. <( 
Catius,  weisester  Mann!  Bei  der  Freundschaft,  ja  bei  den  Göltern 
Bitt'  ich,  0  führe  mich  ein,   ihn  zu  hören,  wo  immer  du  hinwillst! 


80 


diol.  508.  512.  Bas.  555.  80.  in 
scrobe.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  Drd.  1. 
Gph.  2.  BrI.  1  (r  puncto  not.)  ap. 
Bersm.  nn.   Grell.  M. 

82)  Consislat.  Mss.  noslri  Dorv.  1. 
Mon.  1.  msc.  Feae  3,  c.  —  neglecti. 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  479.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  9.5.  98.  Loch.  Colon, 
s.  a.  Asceiis.   I.  Mediol.  512. 

83)  Tu  lapides  {Ten  supsc.)  Msc. 
nost.  Gph.  An  lapides.  Msc.  ap. 
Bersm.  lapides  Parios.  Coai.  Erasmi 
ref.  Glarean.  varios  lapides.  Msc. 
Orell.  M.  —  rädere  planla  coui.  Tli. 
Marcil. 

84)  inluta.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2.  3.  Dorv.  1.  2.  Dess.  2.  Drd.  4. 
Mon.  1.  2.  4.  5.  Bas.  3.  Gtg.  I. 
Gth.  2.  mss.  duo  ap.  Bersm.  Oberl. 
a.  c.  d  (a  2.  m. )  laeck.  1.  Feae 
9,  a.  Orell.  b.  S.  c  (o  supsc.)  Edd. 
Orell.  Dtz.  inlota.  Msc.  nost.  Bri.  1. 
msc.  Feae  2,  h  (a  1.  m.)  Edd.  Beutl. 
Cun.  Oberl.  Wdm.  illula.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  duo  mss.  ap.  Torr.  Feae 
2,  e.  Ed.  Azar.  illota.  Mss.  nostri 
Drd.  1.2.  3.  Bas.  1.  Gph.  2.  Gtg.  2. 
Edd.  vulgo. 

86)  reprehendi.  Mss.  nostri  fere 
oniiies,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.   Dess. 

1.  2.  Drd.  2.  3.  Bas.  1.  3.  Mon.   1. 

2.  3.  4.  5.  Gph.  2.  Gtg.  1.  2.  Gth.  2. 
duo  mss.  ap.  Bersm.  Oberl  a.  c.  d. 
Orell.  b.  c.  Ceteri  tacent.  Edd.  vetl. 
Mediol.    477.  86.    Flor.  482.    Venet. 


478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.)  Loch. 
Ascenss.  Aid.  I.  Despr.  Bentl.  Sau. 
Phil.  Franc.  Sivr.  Fea.  Both.  lahn. 
Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schni.  re- 
prendi.  Mss.  nostri  paiici  et  recentt., 
aliorum  fere  nulli.  Drd.  1.4.  <iph.  1. 
msc.  Orell.  S.  Edd.  Venet.  494.  95. 
98.  Mediol.  508.  512.  Aid.  IL  IIL 
hiuc  edd.  vulgo  ante  Bentl. ,  et  post 
Baxt.  Cun.  Gesn.  Sandb.  Val.  Do- 
righ.  Oberl.  Azar.  Wakef.  Wetz. 
Pott.  Heind.  Camp.  Zell.  Bip.  Bur. 
Wdm.  Krg. 

87)  Quae  nidiv.  Mss.  nostri  Mon.  2. 
Drd.  3.  msc.  Orell.  M.  —  nequeant. 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Dess.  2.  Drd.  l. 
Gtg.  2.  mss.  ap.  Lamb.  un.  ap. 
Bersm.  mss.  Bentl.  0  et  quatuor  alii. 
Pott.  9.  10.  12.  13.  20.  Orell.  b. 
Ed.  Lamb.  (qni  restit.)  sq.  Cruq. 
Bentl.  Baxt.  (iesn.  Cun.  San.  Franc. 
Val.  Sivr.  Oberl.  Comb.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Heind.  Both.  Zell.  lahn.  Mein. 
Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Wdm.  Krg. 
nequeunt.  Mss.  nostri  plrq.  Lips.  l. 
2.3.  Dess.  1.  Drd.  2.  3.  4.  Mon.  l. 
2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2. 
Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  ap.  Pulm.  omnes. 
ap.  Pott.  alq.  Orell.  c.  S.  p.  M.  Edd. 
ante  Lamb.  Craq.  Bentl.  omnes,  et 
Phil.  Sandb.  Dorigh.  Camp.  Pott. 
Bip. —  nequeunt  consistere .  Ed.  Chab. 

89)  pergas.  VA.  Dorigh.  perges 
quumcunque.  Ed.  Cun.  ex  coni.  sq. 
San.  Franc. 


240  HOIt.    SERMONUM 

90  i^am  qiiaiuvis  meinori  referas  niilii  pectore  cuncta, 
Non  tauieii  iiiterpres  tantundem  iuveris.  adde 
Voltum  habituuique  hominis;  quem  tu  vidisse  beatus 
iJ^on  magni  pendis,  quia  coiitigit:  at  mihi  eura 
Non  mediocris  inest,  fontis  ut  adire  remotos 

95  Atque  haurire  queam  vitae  praecepta  beatae. 

Satira  V. 
U    L    I    X   E    S. 

Hoc  quoque,  Tiresia,  praeter  narrata  petenti 
Responde :   quibus  araissas  reparare  queam  res 
Artibus  atque  modis.     Quid  rides?  ■ —  lamne  doloso 
Non»satis  est  Ithacam  revehi,  patriosque  penatis 
5  Aspicere?  ■ —  O  nulli  quicquam  mentite,  vides  ut 
Nudus  inopsque  domum  redeam  te  vate,  neque  illic 
Aut  apotheca  procis  intacta  est,  aut  pecus:  atqui 
Et  genus  et  virtus.  nisi  cum  re,  vilior  alg-a  est.  — 
Quando  pauperiem,  missis  ambagibus,  horres, 
10  Accipe,  qua  ratione  queas  ditescere.     Turdus 
Sive  aliud  privum  dabitur  tibi,  devolet  illuc. 
Res  ubi  magna  nitet  domino  sene ;  dulcia  poma. 
Et  quoscumque  feret  cultus  tibi  fundus  honores, 

90)  Nam  quamquam.   Msc.  Gesn.  3.  ac   mihi.    Msc.  nost.   Drd.  2.    Bri.   1. 

—    memori    referas.    Mss.    nostri   et  msc.   Feae    1,   n.    Ed.  Crato.   at  tibi. 

aliorum    longe   plurimi.    Lips.   2.    3.  Msc.  nost.  Mon.   1. 
Brl.   1.    Dess.    1.    2.    Drd.    1.   2.   3. 

Bas.  1.  3.   Gph.  1.  2.  Mon.  2.  3.  4.  Satira  V. 

5.  Gtg.  2.    mss.  ap.  Bentl.   et  Orell.  1)    Teresia.    Mss.    nostri   Lips.    3. 

omnes,  tres  ap.  Bersm.  Oberl.  a.  c.  d.  Mon.    2.    Bas.    1.    3.     Oberl.    a.    d. 

undeviginti  ap.   Feam.    Priscian.   ap.  laeck.  1.  Tyresia.  Mss.  nostri  Lips.  1. 

Putsch,  p.   772.    Ed.  Bentl.   (qui  re-  Mon.  L  5.  Drd.  1.  4.  Gph.  1.  Gth.  2. 

stit.   et  vindic.)    sq.    Cun.   San.  Phil.  3)  Pariihits.   Msc.  nost.  Gth.  2.  — 

Franc.    Val.     Sivr.    Dorigh.    Wakef.  quid?   rides?   Sic  dist.   Cruq.    qui  ri- 

Azar.  Wetz.  Fea.  Heind.  Both.  Zell,  des?  Msc.  nost.  Drd.  3.  —  tamne  do- 

Bip.    lahn.  Mein,    ürell.   Dtz.    Schm.  loso.    Msc.    nost.    Dess.   2.    msc.    ap. 

Wdm.  Krg.  referas  meinori.   Mss.  no-  Bersm.    Bad.   1.    doloso.    Mss.    nostri 

stri  Lips.  1.   Mon.  1.  Gott.  1.  Gth.  2.  et  aliorum   fere  omnes.    Edd.  vulgo. 

mss.  a  in  Drd.  3.    Edd.   ante  Bentl.  dolose.  Msc.  nost.  Drd.  4.  Feae  2,  f 

(praeter  Vascos.  ap,   Feam)  ut  puto,  (a  2.  m.)    msc.    Bentl.    8.    coni.    D. 

omnes,  et  Baxt.   Gesn.  Sandb.   Oberl.  Heins.  Edd.  Britann.  (ap,  Cun.)  Bentl. 

Camp.   Bur.  Dlb.  qui  commend.   (refut.    Fea  et  Orell.) 

i)2)  quae  tu.  Msc. Yeael,&  (a  l.m.)  sq.    Cun.    San     Franc.    Sandb.    Phil. 

93}  pendes.  Msc.  nost.  Mon.  1, —  Val.  Sivr,  Dorigh.  Wakef. 


l.Il?.   II.    SAT.    IV.    V.  241 

Denn  wie  genau  du  mir  Alles  erzahlst  aus  treuem  Gedächtniss,  ^ 

Uennoch  genügt  dein  blosser  Bericht  mir  minder.     Dazu  nimm 

Mien'  und  Gebehrde  des  Manns,  dess  Anschaun  du,   o  Begliickler, 

^Veniger  schützest,  da  dir  es  zu  Theil  ward;   aber  es  treibt  mich 

Ein  unraässig  Verlangen,  zu  nahn  dem  entlegenen  Urquell, 

Und  mir  zu  schöpfen  aus  ihm  die  Belehrungen  glücklieben  Daseins!  95 

Fünfte  Satire. 
Die   Erbschleicher. 

Vieles,  Tiresias,   thatest  du  kund  mir;  bitte,  vermelde 
Dieses  mir  noch:  wie  Mittel  und  Weg'  ich  finde,  die  Habe, 
Die  ich  verlor,  zu  ersetzen.    Du  lachst?  —  Schon  gnügt  dir  es  nicht  mehr, 
Schlauer,  dass  Ithaka  wieder  du  siehst  und  der  Väter  Penaten?  — 
Du,  der  Keinen  mit  Lug  je  täuschete,  schau,  wie  ich  nackt  und  5 

llülflos  kehre  zurück,  laut  deiner  Verkündigung;  auch  blieb 
Nicht  Weiulager  noch  Vieh  mir  verschont  von  den  Freiern;  und  gleichwohl 
Ist  so  Tugend  wie  Adel,  wo  Geld  fehlt,  schlechter  denn  Seegras.  — 

Weil  du  denn,  ohn'  Umschweife,  die  Armulh  scheuest,  so  hüre, 
^Velches  Verfahren  dir  hilft  zum  Reichthum.     Kommt  dir  ein  Ziemer,  10 

Kommt  was  Seltenes  sonst  zum  Geschenk  ein :  flieg'  es  dahin ,  wo 
(ilanzendem  Gut  voi-stehet  ein  Graukopf.     Kösthche  Baumfruchf, 
Und  was  sonst  WerthvoUes  dir  beut  das  gepflegete  Grundstück, 

4)  A'mttj  sö//*.  Msc.  Feae  2,  1.  Nunc  Brl.  1.  Mor.  Dorv.  1.  2.  Dess.  2. 
satis.  Msc.  nost.  Dess.  2.  —  Ithaca.  Drd.  1.  4.  Mou.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas. 
Ed.  Mediol.  512.  —  patriosve.  Msc.  1  (supsc.)  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  2.  Gth. 
Feae  7,  a.  —  nepotes.  Msc.  nost.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  duo  ap.  Bersm. 
Dorv.   1.  Schol.  Acr.  Porph.  Criiq.  Edd.  vulgo. 

5)  0  quicquam  nuUi.  Mss.  Feae  1,  primiim.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Has.  1 
g.  m.  n.  — mentire.  Edd.  Venet.  592  {vel  vum  supsc.)  Corb.  Dess.  1  (v 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Mediol.  508.  512.  supsc.)  Drd.  2.  3.  Gtg.  1  (ad  niaig. 
Loch.  vel  pr-ivum)   mss.  ap.  Pulni.  3.  4.  6. 

6)  redeam.  Mss.  et  edd.  vulgo.  un.  ap.  Bersm.  un.  ap.  Talb.  quin- 
redeo.  Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San.  que  ap.  Val.  Gesn.  3.  Bad,  1  (ad 
Franc.  Dorigh.  redeat.  Msc.  nost.  Mor.  marg.  privum)  sex  mss.  ap.  Feam. 
—  nee  illic.  Msc.  Feae 2,  k.  Comb.  b.  Orell.  M.  Edd.  Princ.  Flor.  482.  Ve- 

7)  aut  penxis.  V.  doct.  coni.  ap.  net.  483.  86.  92  (Pinc.)  Colon,  sj  a. 
Lamb.  —  atquin.  .Mss.  nostri  Bas.  1.  Muret.  Crat.  —  aliquid  privum.  Mss. 
Brl.  1  (n  puncto  not.)  atqui  (adscr.  nostri  .Mor.  Drd.  3,  a.  Oberl.  c.  Ed. 
vel  aut  res.)  Msc.  nost.  Mon.  4.  Chab.    aliud  privi.  Ed.  Cun.  ex  ing. 

8)  alga  (om.  est).  Msc.  nost.  Mor.  12)  sene,  et  dulcia.  Msc.  nost. 
mss.  Feae  2.  e.    5,  a.  Bad.  1.  Mon.  3. 

10)   A^pice.   Msc.  nost.   Gtg.    I.  13)   ferel  fvuctus   tihi.   .Msc.    nost. 


11)  privum.  Mss.  nostri  Lips.  2.  3.    Gig.  1. 


HORATIl    S.A.T. 


16 


242 


HÖR.   SEEMONUM 


Ante  Larem  gu-stet  venerabiliör  Lare  dives: 

15  Qni  quam  via  peritirtis  erit,  sine  gente,  cruentus 
^an^^uine  fratemo,  fogitivTis,  ne  tarnen  Uli 
Tu  comes  exterior,  »i  pöstnlet,  ire  recoses.  — 

UtJie  tegam  spurco  Damae  lata«?  haad  ita  Troiae 
Me  gessi,  certans  semper  melioribus.  —  Ergo 

20  Pauper  eris.  —  Fortem  hoc  animmn  tolerare  iubebo : 
Et  qnondam  maiora  tuli.     Tu  protinus,  unde 
Diritias  aerisque  mam,  die  augur,  acervos.  — 

Dixi  equideiQ,  et  dico.  captes  astutus  ubique 
Testamenta  serium :  neu,  si  vafer  unus  et  alter 

25  Insidiatorem  praeroso  fogerit  hämo, 

Aut  äpem  deponas,  aut  artem  inlusuü  omittas. 
^lagna  minorve  foro  si  res  certabitur  olirn, 
Viret  uter  locuples  sine  gnatis,  inprobus,  nitro 
Qui  meliorem  audax  vocet  in  iu-s,  illius  esto 

30  DefenÄor:  fama  civem  catLsaque  priorem 

Speme,  domi  gi  gnatus  erit  fecundave  coniunx. 


14j  venerat/üif/r  UfA  dboe*.  Mac. 
no«t,  Gph.  1. 

15j  pernanu  erat.  VA.  Heind.  ("vi- 
tiü  puto ,  %ed  repetäi  ed.  Wüßtem.)  — 
«w«  rnenU.  YJL  Vfniht.  ex  ing.  fre- 
fot.  Heiftd.) 

16j  ftertimti.  Mac,  nr^t,  Lip8.2.  — 
»<>w  tarnen.  Mic.  nost.  Gph,  1.  rnac, 
ap.  B«;Tsrri.  Feaü  1,  a.  Orell.  S  («« 
»ripic.j   Kd.  Aa<ieri«,  IV,    ««c  tarnen. 

IT)  «t  poittJM.  M.%.  «f/üt,  Dorv,  2. 

18j  ^'to«  ttfjfim.  M»ä,  noatri  prope 
ornnii»,  müs,  J^mh.  1,  dno,  2,  .3. 
^.  8.  ap,  Crn'j.  omncn,  ap,  Berarn, 
dno,  ap,  Val,  'jaaluor,  Kdd.  ante 
W't'irn  tc,Tf,  ornnes),  frt  \jstmh.  Cmq, 
Fs-y,'.  Xyl.  H,  St*rph.  Bersrri,  Torr, 
T>.  »ein«,  Bofjd.  I>a/;*r,  Tart,  htapr. 
UiV.  barm.  Bentl.  liaxt,  OeHn.  et  poj»t 
omne«.  f'Mr7^«  (egam.  Mäc.  fio»t,  De»», 
2,  rnjK;,  ap,  Hcrtm.  alii  rniw»,  ap, 
Val.  Fea>;  2,  k  Ta  1,  rn.;  Orell.  M 
(tä  «Tjpvj.j  refijl,  Larnb,  Kdd,  Me- 
dial. 477.  Aid,  /,  IJ.  /JJ,  Av;^f.»,  JV, 
OUr,  K.  Steph.  Hm.  '>Ti .  '}'}.  Venet, 
.>44.  53.  Miiret,  Chab.  Crat.  fl^^d, 
Zorek.  —  7r<»i«.  M»€.  no»t.  Mor. 


2^^)^  /"orte  /«>c.  Msä.  noätri  Gph.  1 . 
Bas.  1.  Corii.  Cun.  ff/rlem  fiunc.  YA. 
Tarter,  ff/rlem  ariinaan  hoc.  Msc.  Oberl. 
c(a  1.  rn.J  —  videbo.  Msc,  Orell.  b. 

21j  i7  f/w/ruUan.  Msc.  nost.  Drd. 
2,  —  vuiv/ra  tulit.  FA.  Crato.  Sic 
Praedic.  et  Horkel  emendare  sibi  vüsi 
gtint,  —  protimu.  .Mss.  nostri  omne», 
Edd,  fere  omnes.  protenug.  VA.  Bentl, 
»q.  Cnn,  Oberl.  (proHnus  tuetur  Wag- 
ner Orlhogr,  Vergi),  p,  400.  Seniu» 
ad  Virgil.  Kcl.  1,  1.'}  docet,  prole- 
nim  adverb.  loci  esie,  prolintu  tern- 
poria.  ftern  Klavios  Caper  ap,  Putsch, 
p.  2243,  Fliira  v.  ap,  Hand,  Tur»ell. 
iV.  p.  020  vj.j 

22j  aer-üf/tje  ruurn.  M»8,  et  edd, 
vnlgo,  aerüqun  er-uam.  .M»».  noBtri 
De»»,  2.  Drd,  3,  4.  .Mon,  2,  Corb, 
Gib,  2,  Oberl.  c,  Bad.  1.  Feae  1,  n, 
Ö,  c,  fxervir/ue  nlruam  coni,  Schrader 
Krnendatt.  p.  72.  prob,  Ruhnk,  et 
Rciftig.  ap.  Wüstem.  —  aeerrmm. 
.Vfv;.  nost,  Bfl.  1. 

23^  «^  ilii.am.  .Vf»c.  Feac  9,  a.  — 
f.aptan.   M(K;,  noht.  Gth.  2, 

24^  ra«u  *t,  .Ma».  et  edd.  vuigo, 
nee  iii.  MtK:.  DO»t,  Drd,  1,  ne  ni.  .Mh». 


i.iB.  II.  j'Ai'.  V.  343 

Koste   uoch  eh"  wie  der  Ljp,  vor  Jotn  Lar  ehrwünli^.  der  Reiche. 

Mag  meiaeidig  er  seiu  un«!  von  diitikler  Geburt,  mit  des  l^uders  1-' 

Blute  befleckt,  ein  der  Fe&jel  F.iitrotiuener :  weign»  dich  dtfunoch 

Nicht,  wenn  er  wtmjsiht,  ihm  Begleiter  tu  $eiu  au  der  äusseren  Snle.  — 

Uh.  und  decken  die  Unke  dem  schmutzigen  Oatna?  Mit  nichten 
Führt"  ich  zu  Troja  mich  so,  wotleitVnut  stets  mit  den  Besten.  — 
Bleibe  denn  anu'.  —  Wohlan,  ich  ertrug"  auch  dieses  mit  Gleichmuth.       20 
Grössertts  duldet"  ich  früher  bereits.     Ooch  melde  mir  weiter 
Seher,  woher  ich  mir  Schatze,  woher  Geldhaufeu  wrschatle"' 

Was  ich  gesagt ,  das  sag'  ich.     Vennüchtnisst'n  tuusst  dxi  \\>a  Greisen 
Rings  aufpassen  mit  List;  wenn  ein  und  der  andere  Schlaukopf 
.\uch  sich  der  Angel  entzieht,  nachdem  er  den  Köder  gekostet^  ^-* 

Nimmer  verzieht"  im  Hoflen.  noch  gieb.  ein  Getauschter,  die  Kunst  auf. 
Wird  auf  dem  Markte  getiihrt  eiu  grosser,  ein  kleinerer  Rtvhtsstn?it, 
Wer  unbeerbt  vyn  Beiden  und  reich  ist.  sei  er  ein  Schelm  auch. 
Der  muthwülig  dem  Bessern  IVocess  macht:  diesen»  zum  \nNN~all 
Biete  dich  au ;  den  au  Ruf  utid  an  Rtvht  vorgehenden  lUlrger  vW 

.Vchte  tilr  uidtts,  wenn  daheim  ihm  ein  Sohn,  ein  jugendlich  Weib  lebt. 

Feae  ;».  c.  laecis.  l.  OivU.  b  («  supsc.)  Wakef.  X«ar.  Weta.  Fea.  Door.Camp. 

iton  si.  Mss.  uostvi   Porv.    l.   *.*.   stru  l'ott.  Hip,  Zell.  Moiu.  Orell.  Bur.  Ot«. 

>•«"  (n  supsc.)  Mso.  nost.   Dess.   l.  Ptb.   Schm.  NVdm,    Kr^.    (,v.  nois  «d 

2^)  lu^-iiiitttvrum.   F.d.   .\Kl,   t.  l.   Sat.  ?.  "Jl.)    sin<t   huHo:    Mss,    uo- 

"Äi)  Citat    rvUciaii.    U.    l    {V.    t.  stri    Prd.    I.    Gph     3.    OivM.    b.  M. 

p.  57.  Kr.):    Mut  fp<rm  tUponas  uut  Kdd.  AUl.  (.  l.amb.  Cvmj  Chab.  Crat. 

purU-n  iltusus  omittus.    —    ftauti  sp.  Hoi-jstn.     Oespr.     Huriti.     Bontl.    S*»«. 

</cp.  Äa«</  ai-ean.  Msc.  uojit.  IXnv,  "i.  Thil.   Fit«iuv    \  al.    Heind,    Boih.     — 

Fcae   l.  d.   '2.  b.    Ed.  Loch.   —   ur-  inptvöus.  Sic  wss.  nostri  Liivs.  l.  ? 

cern  illusus.    Tves  mss.  ap.  Torr.  —  l>o#».  2.  Mvm.  3, 
i'tluiftis.    Mss.    noslri   Lips.    l.   'i,    3.         »^-^^  Cu»*  «c/u're««.   Kd.    \ld.  U    — 

^^ou.    *.'.    3.    —    amittus   (c»  supsc")  pt><-a<.     Msc.    nosi.    Pvd.    L   insc.  ap. 

NUc.  iiost.   Oess.   l.  Boism.  in  <«\  nurt   Kd  t'u».  e\.  ii>^. 

•27")  m<nvrt(u<f.   Wso.   uost.  Glh.  3,  '^0^  dvt-m  f'ama.   >Uc.   »ost.  Ovd,3. 

".'S")    rii-it  utifi:   Msc.  nost,   Mo»,  l.  civt^n  <■(  f'atttti    Mso.   nost.  Wo«    3. 
vUuit  ute^■.^H^:   tiost    IV-ss.  »».  Ovoll.  p  IM)     si    </>««««,     M?u«.    nostri    fo»'«' 

'.'S)  /ccMp/ea-,   Mss.  tiostri   Lips.   l.  omiu's.    lre.<     ap.    ticrsn».     Fdd.    ut 

Mou.  3.  Cph.  >».   Gig.  1.3.    F.dd.  W  V,  3S.  «'  Hatits.  Ms».  nOs^tti  P>\1   l.  ^. 

not.  47S.   Modiol.  4StV  ÖIVS.  M"2.  —  t>rcU    M.   Kdd,  ut  v,  3?»,    -  fWttHtiu- 

siH<  HKutis  (*!i  V.  31  si  ^utus).    M».<«.  <{»<ff.  Mw,  uoüil.  Glh.  3  (w/ t^  *«p»o  ) 

iio.stv-"i    pliv|     cl   oplt.    He*    <n««*.    ap.  et  Feao  3.  h.  --  i-ottikM.v.  M;«*.  uo.Hlvi 

Bcrsm.     F.dd.    voll.    saco.   W.    «luos  Lips.  3    Pcvs.   \.  lh\{    \.  3,4.   Mor. 

vidi,  on.tus.  *-lMd.  U.  lU    Asooiuv«..  Ba^     3.    Gph.    {     Mo«,    l.  3.3.   v%. 

Glav.  U.  Si.   Bas  r»37.  &,%,  SO.   Veuot  (U^i     I.  3.    tJlh.  3.    Kvld    vott.   ».ioo 

.^tL  r>3     Mucet.  Fabi-.   Xvl.  H.  Sloph.  W.    pini.  M-diol    477.  Stl.  ."sOS.  .M"? 

l'on-.    n.    Heins,    [\wd.    Rod.   IWor.  Flor.    tS3,    \  oii.l      »TS.    7\).    S3,  StV 

Vart.   /luvk.    luv.    BaM     tiosiv.   l'uu  \^'i  {Vui<:  )  \H.  y^.  \>S,    Looh    Colon 

Saudb    Ball  MUl.  Siw.  Bodgh.  Oborl.  ».  a.    \Kl.   l    II    lll.    \»ce«»».    Bv<», 


2-11  llOK.    SERMONUM 

»Quinte,«  puta,  aiit  »Publice  (gaudent  pracnomino  molles 
Auriculae)  » tibi  me  virtus  tua  fecit  aniicum ; 
»lus  anceps  uovi,  causas  defcndere  possuiu: 

3j  »Eripiet  quivis  oculos  citius  mihi,  quam  tc 

»Contemptum  cassa  nucc  pauperct:  liaec  mca  cura  est, 
»Nc  quid  tu  perdas,  neu  sis  locus.«     Ire  domum  atque 
Pelliculam  curare  iubc:  fi  cognitor  ipse: 
Pcrsta,  atque  obdura;  seu  rubra  Cauicula  findet 

40  Infantis  statuas,  seu  pingui  tentus  omaso 
Furius  hibernas  cana  nive  conspuet  Alpis. 
»Nonne  vides«  —  aliquis  cubito  stantem  prope  tangens 
Inquiet  —  »ut  patiens,  ut  amicis  aptus,  ut  acer?« 
Plures  adnabunt  thunni  et  cetaria  crcsccnt. 


555.  80.  Fabr.  revoc  ßoutl.  sq.  Überl.  Doer.   Heiud.  Botli.  Camp.  Zell.  lahn. 

Heiud.    Wdm.     coniiuv.    Mss.    nostii  Mein.    Orell.    Bur.    Dtz.    Dlb,  Schm. 

Lips.    1.    2.   Bas.    1.    Mon.   4.     Edd.  Wdm.    Krg.    quassa.    Mss.    nostri    el 

Bas.    527.     Venet.    544.    53.    Muret.  aliorum    plrq.    Lips.   1.  2   {vel  cassa 

Lamb.   Criiq.    Xyl.    H.  Stepli.    Chab.  supsc.)  3.   Mor.  Dess.  1.  2.   Drd.  1. 

Crat.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.    Bond.  2.    3.    Mon.    1.    2.    3.    5.    Dorv.    2. 

Hod.  Dacer.  Tart.  Despr.   Zurek.  luv.  Gph.    1.    Bas.    1.    3.    Ment.    BrI.    1. 

Burm.  Baxt.  üesn.  Cuii.  Phil.  Franc.  Gtg.    1.    Gth.    2.     mss.    I'ulm.    2.   3. 

Sandb.  Batt.  Val.   Sivr.  Dorigh.  \Va-  4.    6.    un.  ap.    Fabr.    (qui    improb.) 

kef.    Azar.  Wetz.    Fea.   Doer.    ßoth.  tres  ap.  Bersm.  mss.  ap.  Torr,  omnes, 

Camp.    Pott.    Bip.    Zell.    lahn.  Mein.  ap.    Val.     omnes,     undeviginti     ap. 

Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Krg.  Feam.    Orell.    b.   c.    S    (a   1.  m.)  M. 

32)  Quincte.  Ed.  Lamb.  Cruq.  Torr.  Schol.   Acron.    Edd.  Princ.  Zar.  Me- 

D.  Heins.    Tart.  Zurck.    Burm.    Cun.  diol.477.  .Aid.  I.  revoc.  Baxt.  sq.  Gesn. 

Fea.  —   piilat.  Edd.  Flor.  482.  Ve-  Val.  Oberl.  Fea  (qni  defend.)  Pott.  Bip. 
net.  483.  86.  puto  coni.  Praedio.  37)  Ne  tu  quid.  Msc.  nost.  Bas.  3. 

34)  possim  {u  supsc.)  Msc.  nost.  A'e  quod  tu.  Ed.  Loch.  —  neu  si  io- 
Lips.  2.  cics.  Edd.  Venet.  483.  86.   7ie  sis  io- 

35)  Eripuit.   Msc.  nost.  Dorv.  1. —  cus.  Msc.   Feae  5,  a.  Bad.   1. 

ocius  mihi.  Mss.  Feae  1,  m.  2,  i.  38)  fi  cognitoi\    Mss.   nostri  Lips. 

36)  cassa  nuce.  Mss.  pauciores,  e  1.  2.  Brl.  1.  Dess.  1.  Mor.  Bas.  1. 
nostris  Dorv.  1.  Mon.  4.  Gph.  2.  Mon.  2.  3.  mss.  Pulm.  2.  3.  sex  mss. 
mss.  ap.  Cruq.  omnes  (?),  Pulm.  1.  ap.  Lamb.  Cruq.  1,  a — d.  2.  4.  un. 
msc.  ap.  Talb.  Comb.  f.  Orell.  S  ap.  Bersm.  msc.  ap.  Torr.  Bad.  1. 
(corr.)  Edd.  Mediol.  486.  508.  512.  {covv.  fit)  tredecim  ap.  Feam,  Orell. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86.  c.  p.  b  (a  1.  m.)  Edd.  Mediol.  476. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  544.  53.  Loch.  Venet.  478.  79.  Lamb.  (qui  rcstit. 
Ascenss.  Colon,  s.  a.  Aid.  II.  III.  et  vindic.)  Cruq.  H.  Steph.  Chab. 
Glar.  H.  Steph.  Bas.  527.  55.  80.  Torr.  Despr.  Burm.  Bentl.  (qui  ad- 
Muret.  Lamb.  (q.  v.)  Xyl.  Fabr.  serit)  Baxt.  Gesn.  Cun.  San.  Phil. 
Cruq.  H.  Steph.  Chab.  Crat.  Bersm.  Franc.  Sandb.  Batt.  Val.  Sivr.  Do- 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  righ.  Oberl.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Tart.  Despr.  Zurck.  luv.  Burm.  Bentl.  Doer.  Heind.  Both.  Camp.  Pott.  Bip. 
Cun.  San.  Phil.  Franc.  Sandb.  Batt.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Bur.  Dtz. 
-Mill.  Sivr. Dorigh.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.     si  cogyiilor. 


LIB.    II.    SAT.   V. 


245 


Sprich  ungerahr  (denn  es  hört  Vorn.imcn  ein  zärtlirhes  Ohr  gern) : 
»Piibhus,  Qiiintus,  dich  hat  dein  hohes  Venhenst  mir  belVeundet. 
»Schwankende  Rechte  versteh'  ich ,   nnd  weiss  Piocesse  zu  führen. 
»Eh'  reisst  einer  die  Augen  mir  aus,   eh'  nur  um  (ho  fanhe 
»Nuss,  niissarhtend,  dicii  armer  er  macht.      Cianz  mein  ist  die  Sorge, 
»Itich  vor  Verlust  zu  ])ewahren   und  Ihjhn.«      Ileiss  ruhig  iiaih  Haus'  ihn 
Gehn  und  pflegen  der  Haut;  sei  seihst  ihm  Vertreter  und  Sachwalt. 
Harr'  und   hesleh'  standhaft,    ob  nun  »rofhgliihonder  Hundsstern 
»Schweigsame  Statuen  S[)altet,((  oh,   feist  von  Kaidaunen   im   Wanste, 
Furius  »graulichen  Schnee  auf  winternde  Alpen  herabspeit. « 
»Sieh  doch,«   sagt,   mit  dem  Arme  den  Nachbar  rührend,  ein  Andrer: 
»Welch'  ausharrender  Mann!  Wie  bemüht  für  Freunde!  Wie  eifrig!« 
Bald  ziehn  mehr  Tliunfische  dir  zu,   und  es  wächst  der  Behälter. 


35 


40 


Mss.  nostri  Mon.  1.  Dess.  2.  Bas.  3. 
msc.  Pulm.  1.  Edd.  Mediol.  477. 
Ascens.  I.  sis  cognitor.  Mss.  nostri 
Dorv.   1.  2.    Drd.   I.  2.   3.  4.    Gph. 

1.  2.  Mon.  4  (corr.)  5.  Gtg.  I.  2. 
mss.  ap.  Cruq.  reliqui,  Fulm.G.  Gesn. 

2.  3.  Orell.  S.  b  (corr.)  Edd.  Venet. 
494.  95.  98.  544.  53.  Mediol.  508. 
512.  Loch.  Colon,  s.  a.  Asceus.  III. 
IV.  Aid.  I.  11.  III.  Glar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  80.  Mviret.  Fabr.  Xyl. 
Crat.  Bersm.  D.  Heins.  Bond.  Rod. 
Dacer.  Tart.  luv.  Mill.  ßs  cognitor. 
Edd.  Flor.  482.  .Mediol.  4.S(3.  Venet. 
483.  86.  ^2  (V'inc. )mbe,  ei  ßt  cognitor. 
Msc.  nost.  Gph.  2.  —  fi  cognitor  ipse: 
Persla.  Sic  dist.  vulgo.  ß  cognitor: 
ipse  Persta.  Sic  dist.  Bentl. 

30)  Persta  atque  ohdura.  Mss.  et 
edd.  vulgo.  Praesta._  Msc,  uost.  Mon. 
5.  msc.  ap.  Fabr.  Feae  1,  n.  Edd. 
Frinc.  Mediol.  477.  Venet.  479.  Flor. 
482.  Crato.  Prosta.  Msc.  Feae  2,  g. 
Insta.  Msc.  Feae  1,  k.  —  Persta  ac 
perdura.  Msc.  nost.  Mou.  1.  Persta 
atque  perdura.  Msc.  nost.  Drd.  3. 
msc.  ap.  Fabr.  Persta  et  ohdura. 
Mss.  nostri  Drd.  1.  Gph.  1.  Orell. 
M  i^que  supsc.)  Perjer  et  ohdura 
coni.  Fabr.  (ex  Catullo  et  Ovidio: 
Perfer  et  ohdura :  dolor  hie  tibi  prq- 
derit  oUm.)  —  fundet.  Msc.  Orell.  b. 

40)  tensits.  Msc.  nost.  Gph.  1.  un. 
ap.  Bersm.  tectus.  Msc.  nost.  Dess. 2. 
nn.  ap.  Bersm. 


41)  Sjiurius.  Msc.  nost.  Brl.  1. 
msc.  R.  Steph.  Feae  5,  b.  9,  a.  Fur- 
vius.  Msc.  nost.  Gph.  1.  Fusius.  \. 
lect.  ap.  Cruq.  in  notis  codd.  Blaa- 
diu.  Fufßus.  Ed.  Fabr.  —  cana  nuce. 
Msc.  nost.  Dorv.  2.  —  conspuil.  Msc. 
Feae  1,  i.  Edd.  San.  Dorigh.  con- 
spiiet  undas.  Msc.   Cruq.  7. 

42)  aliqucm.  Msc.  Comb.  f.  Ed. 
San. 

43)  et  amicHS  {u  puncto  not.)  Msc. 
nost.  Brl.  1.  —  ut  ater.  Msc.  nost. 
Dorv.  2. 

44)  thunni.  Mss.  nostri  Drd.  1.  2. 
Edd.  Aid.  I.  Tl.  III.  Ascens.  IV. 
Glar.  R.  St.  Bas.  527.  55.  80.  Venet. 
544.  53.  Muret.  Fabr.  Xyl.  Bersm. 
Torr.  D.  Heins.  Rod.  luv.  Burm. 
Bentl.  Raxt.  Gesn.  Cun.  Batt.  Val. 
Sivr.  Oberl.  Wakef.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Doer.  Heind.  Bolh.  Camp.  Pott. 
Bip..  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Bur. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdni.  Krg.  tunni. 
Edd.  vett.  saec.  X\'.  plrq.  et  Ascenss. 
I.  II.  III.  thynni  s.  thinni.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  Dess.  1.  Bas.  1.  3. 
Mon.  2.  3.  4.  Gph.  1.  2.  Drd.  3. 
Dorv.  2.  Gig.  2.  msc.  Bersm.  thynni 
ed.  Lamb.  Cruq.  H.  Steph.  Bond. 
Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck.  San.  Phil. 
Franc.  Sandb.  Mill.  Dorigh.  tynni  s. 
tinni.  Mss.  nostri  Dorv.  1 .  Mor.  Lips.  3. 
Brl.  1.  Mon.  1.  5.  Dess.  2^.  Gtg.  l. 
Gth.  2.  duo  ap.  Bersm.  Oberl.  a.  d; 
thunni,    cetaria   (om.  e<)   coni.    Cun. 


246  HÖR.    SERMONUM 

45  Si  cui  praeterea  validus  male  Hlius  in  re 

Praeclara  sublatus  aletur,  ne  manifestum 

Caelibis  obsequiuni  nuclet  te,  leniter  in  spem 

Adrepe  officiosus,  ut  et  scribare  secundus 

lleres,  et  si  qiiis  casus  pucrum  egerit  Orco, 
50  In  vacuum  venias.  perraro  liaec  alea  fallit. 

Qui  testanientum  tradet  tibi  cumque  legendum, 

Abnuere  et  tabulas  a  te  removere  memento; 

Sie  tarnen,  ut  limis  rapias,  quid  prima  secundo 

Gera  velit  versu ;  solus  multisne  coheres, 
55  Yeloci  percurre  oeulo.     Plerumque  recoctus 

Scriba  ex  quinqueviro  corvum  deludet  liiantem, 

Captatorque  dabit  risus  Nasica  Corano.  • — 

Num  furis,  an  prudens  ludis  me,  obscura  canendo?  — 

O  Laertiade,  quidquid  dicam,  aut  erit,  aut  non: 
60  Divinare  etenim  magnus  mihi  donat  Apollo.  — 

Quid  tamen  isla  velit  sibi  fabula,  si  licet,  ede.  — 
Tempore  quo  iuvenis  Parthis  horrendus,  ab  alto 

cygni.    Msc.    ap.    Talb.    —    vivaria.  Bas.    1.  3.   Brl.   1.    Gph.    1.    Gtg.  1. 

>lss.  Talb.  8.  10  (corr.)  —  crescant.  quinque    mss.    ap.    Pulm.    Edd.   Aid. 

.Msc.  Feae  2,  i.  1.  II.  III  (qui  restit.)  Glar.  R.  Stepli. 

46)  alatur.  Mss.  nostri  Drd.  4.  Bas.  527.  80.  Venet.  544.  53.  Mii- 
Gtg.  2.  ret.  Lanib.  Cniq.  Fabr.  Xyl.  H.  Steph. 

47)  ludet  te.  Mss.  Feae  5,  b  (a  Bersm.  Ton-,  hiiic  edd.  vulgo.  et  ut 
1.  m.)  6,  a  (^ludat  a  2.  m.)  prodat  scribare.  Mss.  nostri  Drd.  1.2.  Gph. 
te.  Ed.  Aid.  I.  te  nudet.  Msc.  Oreli.  2.  Mon.  2.  5.  Gtg.  2.  un.  ap.  Bersm. 
M.  —  lenius.  Msc.  Feae  9,  a.  —  in  Feae  1 ,  i.  9,  a.  Edd.  veti.  Mediol. 
spe.  Msc.  nost.  Gph.  1.  msc.  Bad.  1.  477.  86.  508.  512.  Flor.  482.  Veiiet, 

48)  Adrepe  s.  arrepe  officiosus.  478.  79.  83.  86.  92  (Piiic.)  94.  05.  98. 
Mss.  nostri  Lips.  1.2.  3.  Mor.  Drd.  Asceuss.  Bas.  555.  Crat.  Zurck.  el 
1.  2.  3.  Mon.  I.  2.  4.  5.  Bas.  3.  tu  scribare.  Ed.  Loch,  ut  scribare  {et 
Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  Gth.  2.  Schol.  om.)  Mss.  nostri  Drd.  3.  Gth.  2.  uti 
Cruq.  Edd.  Muret.  Lamb.  (qui  recte  scribare  coni.  Heind. 

cxplic.)  Cruq.  Xyl.  Fabr.  Torr,  hinc  49)    ut  si  quis.    Edd.  Colon,    s.  a. 

edd.    vulgo.     arj-ipe  officiosus.    Mss,  Ascenss.  si  qui  casus.  Ed.  Cim.  ex  ing. 

nostri  Brl.  1   (i  obscuratum)  Gtg.  2.  sq.  Mill.  —  egerit  Orco.  Mss.  et  edd. 

Drd.  3,   a.    Edd.  Mediol.  486.    Flor,  vulgo.  arroget  orco.  Msc.  Feae  9,  a. 

482.    Venet.    478.    79.    83.    86.   92  erigit    orco.    Edd.    Venet.    478.    79. 

(Pinc.)   94.  95.  98.    Loch.    Glar.    R.  erigat  orco.  Msc.  nost.  Brl.   1. 

Steph.  arripe  ut  officiosus.   Edd.  Ve-  50)  ve7iies.    Msc.  nost.  Dorv.  1.  — 

net.  544.  53.  Bas.  527.  55.   80.  ar-  alea  fallet.  Mss.  Feae  2,  c  (al.m.) 

rijye  te  officiosus.   Msc.  nost.  Bas.   1.  6,  b.  alea  ludit.    Msc.  ap.  Val.  Feae 

arripere  officiosus.  Edd.  Mediol.  477.  1,  g.  m.  6,  a. 

Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  Crat.  (arripe  51)  tradet  tibi.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

re  off".)  —   ut  et  scribare.  Mss.  no-  tradit  tibi.  Edd.   Aid.  I.  Xyland. 

stri  Lips.  1.  2.3.  Mor.  Mon.  1.  3.4.  53)   Si  tamen.    Msc.   nost.    Brl.  1. 


LIB.   II.    SAT.   V. 


247 


Wo  sonst  irgend  im  reichen  Besitz  ein  kränkelndes  Söhnlein  -iö 

Wird  als  Erbe  gepflegt,  darf  nicht  beim  ledigen  Greise 
Bloss  dich  stellen  zu  oftne  Beflissenheit.     Lcis'  in  die  Hoffnung 
Schleiche  mit  Diensten  dich  ein,  dass  als  Nacherb'  in  den  letzten 
Willen  du  kommst,  und,  führet  ein  Fall  mein  Söhnchen  zum  Orcus, 
Da  in  den  Platz  einrückst.     Ein  Spiel,  das  selten  dir  fehlschlägt.  50 

Wenn  sein  letztes  Vermächtniss  dir  Jemand  bietet  zu  lesen, 
Weigre  dich  hübsch,   und  weise  die  Handschrift  von  dir,  in  der  Art, 
Dass  einschielend  du  merkst,  was  erstere  Seif  in  dem  zweiten 
Absatz  bringe  zur  Kund'.     Ob  allein ,  ob  Vielen  du  miterbst, 
Hast  du  mit  flüchtigem  Blick  zu  erspähn.      Oft  prellt  ein  geriebner  55 

Schreiber,  zuvor  Stadtfünfer,  den  halsaufsperrenden  Baben, 
Und  es  verlacht  ein  Coranus  den  Erbschaftsschleicher  Nasica.  - — 

Basest  du,  oder  verhöhnst  du  im  Ernst  mich,  Bäthsel  verkündend?  — 
Was  ich  verkünd',  es  geschieht,   o  Laertior,   oder  gescliiebt  nicht; 
Weil  weissagenden  Geist  mir  verlieh  der  erhabne  Apollo.  —  60 

Doch  was  jene  Geschichte  bedeut',  o  sag's,  wenn  es  angeht!  — 

Wann  einst,  Parthischem  Volk  furchtbar,  aus  des  hohen  Aeneas 


Ed.    Mediol.  512.   —  ut  limus.   Msc. 
Gesn.  3.  Oiell.  S. 

54)  vmltisve.  Msc.  Feae  9,  a.  — 
cohaerens.  Ed.  Fabr.  e  coni. 

55)  oculo,  et  plerumque.  Msc  nost. 
Mon.  3. 

56)  deludet.  Mss.  et  edd.  vuigo. 
Citat  Servius  ad  Aeneid.  XI,  552: 
plerumque  recocius  —  deludet  Idan- 
tem.  deludit.  Mss.  nostri  Mon.  3.  5. 
Feae  2,  i.  5,  a.  Bad.  1.  Ed.  Fea  (qui 
defend.) 

57)  Capiatosque  dahit  coni.  Prae- 
dic. 

58)  A'o«  f'uris?  Sic  legil  Cuiacius 
Observv.  L.  XII.  c.  18.  —  obscena 
(corr.  obscura).  Msc.  nost.  Mon.  4. 

59)  Hüne  v.  citat  Priscian.  VII ,  2 
(T.  I.  p.  293.  Kr.):  „0  Laertiade, 
qidcqind  dicam,  aut  erit ,  aut  no?t/' 
dicam.  Mss.  et  edd.  vulgo.  dico.  Msc. 
nost.  Gph.  1.  mss.  meliores  ap.  Torr. 
Ed.  Both.  —  eritannon.  Msc.  ürell.  S. 

60)  magnus  mihi  donat.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  mihi  magnus  donat.  Msc.  nost. 
Gth.  2.  mss.  Benti.  G.  7.  mihi  donat 
magnus.    Msc.    Comb.  d.    magmts  do- 


navit.  Msc.  Bentl.  15,  Coniec.  Haber- 
feld in  Comm.  (Doering.  Eichstadio 
tribuit  )  et  Praedicow.  prob.  Heiiid. 
Both.  aut  non  Divinare  etiam  magnus 
mihi  donat  Apollo  coni.  Bothe  in  An- 
nott. 

61)  Quid  tandem.  Sic  leg.  Schol. 
Cruq.  prob.  Both.  ■ —  si  licet.  Mss. 
nostri  Llps.  2.  3  (a  2.  m.)  Mor. 
Mon.  1.  2.  3.  5.  Drd.  3.  Bas.  3. 
Gth.  2.  mss.  plrq.  ap.  Lamb.  ap. 
Cruq.  omnes,  Pulm.  1.2.  quatuor  ap. 
Val.  Edd.  Aid.  I.  II.  III  (qui  restit.) 
Bas.  527.  55.  88.  Glar.  R.  Steph. 
Venet.  544.  53.  Muret.  Lamb.  Cruq. 
Fabr.  Xyl.  H.  Stepii.  Bersm.  Torr, 
hinc  edd.  vulgo.  scilicet.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  3  (a  1.  m.)  Mon.  4.  Drd. 
1.  2.  4.  Gph.  1.2.  Gtg.  1.2.  Brl.  1. 
Bas.  1.  niss.  Pulm.  3.  4.  6.  alii  ap. 
Val.  Orell.  M.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 
83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  —  velit  sibi, 
fabula  Sit  licet,  ede  coni.  Pracdic. 
—  edam.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Bas.  1. 
mss.  pauci  ap.  Lamb.  Cruq.  3.  Pulm. 
6.  quatuor  ap.  Feam. 


248  HÖR.    SEEMONUM 

Demissum  gcnus  Aenea,  tellurc  marique 

Magnus  erit,  forti  nvibet  procera  Corano 
65  Filia  Nasicae,  metueiitis  reddcrc  soldum. 

Tum  gener  hoc  faciet:  tabulas  socero  dabit  atque 

Ut  legat  orabit;  multum  Nasica  negatas 

Accipiet  tandem  et  tacitus  leget,  invenietque 

Nil  sibi  legatum  praeter  plorare  suisque. 
70  Illud  ad  haec  iubeo :  raulier  si  forte  dolosa 

Libertusvc  senem  delirum  temperet,  illis 

Acccdas  socius;  laudes,  lauderis  ut  absens: 

Adiuvat  hoc  quoque;  sed  vincit  longo  prius,  ipsum 

Expugnare  caput.     Scribet  mala  carmina  vecors: 
75  Laudato.  scortator  erit:  cave  te  roget;  ultro 

Penelopam  facilis  potior!  trade.  —  Putasne 

Perduci  poterit  tarn  fnigi  tamque  pudica, 

Quam  nequiere  proci  recto  depellere  cursu?  — 

Venit  enim  magnum  donandi  parca  iuventus, 
80  Nee  tantum  veneris ,  quantum  studiosa  culinae. 

Sic  tibi  Penelope  frugi  est ;  quae  si  semel  uno 

De  scne  gustarit,  tecum  partita,  lucellum, 

03)    Demissus.    Ed.  Bas.   555.    Di-    Gph.    1.    uu.    ap.    Bersm.     octo    ap. 
viissiim.  Mss.   nostri  Lips.  1.  Mou.  4.    Feam ,  Orcll.  S. 
Drd.   2.   mss.  Oberl.  a.   c.  74)    scribet.    Mss.    et    edd.    viilgo. 

64)   foriis.  Msc.  nost.   Gpli.  2.  —    «^'^'■'«^-    ^l««-    nos'^i  ßa*-  1-  ^-    "^'o''- 

Caram.  Msc.  nosl.  Brl.  1.  ^'"O  '»P-  Val.  Bad.  1.  Feae  1 ,  a.   5,  a. 

„^.    ,„                      ,,        „         ,.  Fd.  Fea.  scrihat.  Msc.  ap.  Bersm.  — 

66)  ftmc  gener.   Msc.  Feae  6  a.    ^^,.^^.^^^    j^,^^    ^^^^^    ^j^^,^_  ^^^,.,^^.„^ 

Cum  gener^   Msc.   nost    Dorv.  2.  Feae  ^^^^^^.    ,,jj    ^^^^,    ^^^^    gg 
3,  a.  -  A«ec /-«eje^.  Msc.  Feae  1    1.        „^^    j^^^^^^^^^    ^^    scortator.     Msc. 

haec  laciam^  Msc    Comb.  d.  hac  fa-  _^^^^    j^,_,,     3     _   ^^^^   ^^  ^^^ 

«e/    Msc.  l-eae   1,  d.  ^^^   ^^^    j^I^^,    ^^^^     ,.   ^^     ._,     ^^^.^  „^ 

67)  rofjatas.   feae  1 ,   e  (a  1.  ni.)  ^,^^^^    ^j^^    j,^^^  ^,  i    Orell.  M.    ca- 

68)  tandem,  tacitus  {et  om.)  Mss.  y^as  roget.  .Mss.  alq.  ap.  Lamb.  sex 
ap.  Torr.  ali].  Kd.  Ciiii.  sq.  San.  ^^  Vaf.  Feae  1,  a.  cave  non  roget. 
Durigh.  ]Vlsc.    Feae  2,  a.    caveto  roget.    Msc. 

70)  ad  hoc.    Msc.    nosl.    Gph.    1.    Peae  2    b. 

Feae  1 ,  k.    2,  k.    Orell.    M.    adhuc.  76-)   'penelopam.    Mss.   nostri    Lips. 

Msc.  nosl.  Drd.  3.  Feae  1,  e.  g,  7,  b.  o.   3.   Dorv.  Brl.    1.   Mor.   Mon.    1.2. 

71)  Lihertusque.  Ed.  Dorigh.  Li-  3.  5.  Dcss.  2.  Bas.  3.  Gth.  2.  mss. 
hertusne.  Msc.  Feae  2,  g.  istis.  Msc.  Benll.  6.  21.  Oberl.  a.  c.  d.  Feae 
Feae  1,  a  (a  1.  m.)  1,   a  (a   1.    m.)  g.  2,  b.   3,  d.  9,  c. 

72)  Accedis  («  supsc.)  Orell.  b.  —  l>olt.  2.  6.  8.  12.  14.  Orell.  b.  S.  c. 
laudaris.   FaU].   Venel.  483.  86.   Lotli.  Edd.  Lamb.   (qiiL  restit.)  Cruq.  Benll. 

73)  vincit.  Mss.  et  edd.  vulgo.  vin-  (qui  vindic.  q.  v.  ad  Epod.  17,  17). 
cet.     Mss.     nostri   Lips.    1.    Mon.    1.  Cun.    Fea.    lleinJ.    Both,    Polt.    Zell. 


LIR.    ir.    SAT.    V. 


249 


Stamm  niifstchct  ein  Hold,  gleiol»  gross  zur  See  wie  zu  Lande, 

Giebl  zur  Buhlin  Coranus,  dem  rüstigen,  selber  die  schlanke 

Tochter  Nasiea,  besorgt  vor  dem  ^Yiederbezahlen  des  Darlehns.  65 

Was  nun  beginnet  der  Eidam?  Er  reicht  sein  Willensvermachtiiiss, 

Bittend  zu  le^en,  dem  Schwiegerpapa.     Nasiea,  nacli  langem 

Zogern ,  nimmt  es  zuletzt ,   liefet  heimlich  darin ,  und  entdecke! : 

Nichts  sei  ihm  und  den  Seinen  vermacht ,  als  Heulen  und  Jammern. 

Folgendes  rnth'  ich  dir  noch:  wenn  ein  listiges  Weib,  wenn  ein  Kreikneclit  70 
Etwa  den  kindischen  Alten  beheri-schf,  so  geselle  dich  diesen 
Bei,  und  lobe  sie  brav,  dass  du  selbst  abwesend  gelobt  wirst 
Auch  diess  fordert  den  Zweck;  doch  bringt  viel  sichrer,  den  llau|'liil;il/. 
Selbst   zu  erstürmen ,    den  Sieg.     Macht  schaale  Gedichte  der  Schwachkoi«!  1 
Preise  sie !  Ist  er  verbuhlt  ?  Nicht  lass  dich  ei-suchen ,  von  selber  75 

Führe  Penelope  dreist   ihm  zu,  dem  Verehrlichen.  - —  Glaubst  du, 
Eine  so  rechtliche  Frau,   und  so  keusch,  sei  dahin  zu  liringen, 
Die  vom  Pfade  der  Pflicht  nie  wich,  trotz  Schaaren  der  Freier:'  — 
Freilich  es  kam  nur  Jugend,  zu  karg,  was  Grosses  zu  schenken, 
Mehr  auf  Freuden  der  Küche  bedacht,  als  Freuden  der  Liebe.  80 

So  ist   IVnelope  dir  sittsam;  hat  aber  von  Einem 
Greise  sie  ei-st  den  Gewinn ,  mit  dir  gleichtheilend ,   gekostet, 


Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Sclini.  Wdm. 
Krg.  Penelopan.  Msc.  nost.  Citg.  2. 
Peuelopen.  Edd.  ante  Lanib.  q,  sc. 
omnes,  el  Morel.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph. 
Chab.  Crat.  Hersm.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Rod.  Daeer.  Tart.  Pespr.  Zurek. 
Burni.  Bixxi.  (Jesu.  Sau.  Piiil.  Fraiie. 
Sandb.  Val.  Malt.  Mill.  Sivr.  Oberl. 
Wakef.  Azar.  Weiz.  Doer.  Camp.  Hip. 
lahn.  Bur.  Penelopem.  Mss.  nostri 
(iph.  1.  Prd.  2.  aiii  ap.  Pott.  Orell.  p. 
Ed.  Dorigb.  —  potiori  tolle.  .Msc. 
Comb.  d. 

78)  nequiere.  Mss.  nostri  Dorv.  I. 
Mon.  r.  2.  3.  Drd.  1.  3.  4.  Dess.  2. 
Bas.  1.  Gpli.  1.  Gig.  1.  2.  Edd. 
mlgo.  nequivere.  Mss.  nostri  Lips.  L 
2.  3.  Mor.  Meut.  Mon.  1.  2.  3.  Did.2. 
Bas.  3.  Gph.  2.  Porv.  2.  Corb.  Feae 
2,  c.  5,  a.  b.  0,  d.  Ed.  .Mediol.    I8(i. 

7*,))  l'enit  enin  iiiagnum  donandi 
parca  iuventus.  Mss.  nostri  prope 
omnes ,  ap.  Pott  onines.  magnttin 
(supsc.  multiiin).  Grell.  >L  Cenil  eniin 
ma(/no:  donandi  parca  iuventus.   Msc. 


nost.  Gph.  2.  msc.  Sorb.  ap,  Val. 
Couiec.  Sim.  Bos.  ap.  Lamb.  tum 
T.  Faber  et  Praedicow.  Edd.  Cun. 
Sau.  Val.  Sivr.  Borigh.  l'enit  cnim 
(indignum^  donandi  parca  iuventus. 
Ed.   Beull.  e  eoni.  (q.  v.) 

80)  veneri.  Msc.  Feae  5,  a  (a  2. 
ni.)  Bad.  1.  —  colinae.  Edd.  Venet. 
483.  80. 

81)  Sic  tibi.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Si  tibi.  Mse.  nost.  Mon.  2.  —  Pe- 
nelope. Mss.  et  edd.  vulgo.  Penelopa. 
Ed.  Bentl.  (q.  v.)  sq.  Cun.  Fea.  — 
Ä'i  semel.  Mss.  nosiri  onines  praeter 
uu.  Ed.  Aid.  T.  II.  III  (qui  reslit.) 
Aseens.  IV.  Glar.  R.  Sieph.  Bas. 
f>27.  55.  80.  Veuet.  544.  53.  Muret. 
Lamb.  Cruq.  hine  edd.  vulgo.  »j  si- 
inut.  Mse.  nost.  Gtg.  2.  Edd.  vetl. 
Mediol.  477.  80.  508.  512.  Flor.  482. 
Venet.  478.  7V).  83.  86.  02  (Pinc.) 
04.  05.  08.  Loch.   Ascenss.  I.   III. 

S2)  gustavit.  Msc.  nost.  (iph.  2. 
gi'stai'et.  Mss.  Feae 2,  b.  c  (a  L  m.)  7,  a. 
Post   partita  comniale   distin.ximus. 


250 


HÖR.   SERMONUM 


Ut  canis  a  corio  nuinquam  absterrebitur  uncto. 

Me  sene,  quod  dicam,  factum  est:  anus  inproba  Thebis 

85  Ex  testamento  sie  est  elata:  cadaver 

Unctum  oleo  largo  nudis  humeris  tulit  hcres; 
Scilicet  elabi  si  posset  mortua:  credo, 
Quod  nimiiun  institerat  viventi.     Cautus  adito : 
Neu  desis  operae,  neve  inmoderatus  abundes. 

90  Difticilem  et  morosum  offendet  garrulus ;  ultro 
Non  etiam  sileas:  Davus  sis  comicus,  atque 
Stes  capite  obstipo,  multum  similis  metuenti. 
Obsequio  grassare:  mone,  si  increbruit  aura, 
Cautus  uti  velet  carum  caput:  extrahe  turba 

95  Oppositis  humeris ;  aurem  substringe  loquaci. 
Inportunus  amat  laudari :  donec  »Ohe  iam !  « 


83)  exterrehilur .  Duo  mss.  ap. 
Torr. 

84)  quod  dicam ,  factum  est.  Mss. 
uoslri  plrq.  Edd.  viilgo,  quid  dicam. 
Msc.  nost.  Drd.  4.  Ed.  Colon,  s.  a, 
quod  factum  est,  dicam.  IMss.  nostri 
Mon.  1.  2.  Corb.  Gtg.  1.  Gtli.  2.  duo 
mss.  ap.  Talb.  quid  factum  est.,  di- 
cam. Msc.  Orell.  M.  quod  factum 
est  anus  dicam  improba.  Msc.  nost. 
Lips.   1. 

86)  7iudus.  Msc.  nost.  Drd.  3.  Ed. 
Loch. 

87)  ut  labi.  Msc.  nost.  Gph.  1.  un. 
ap.  Bersm.  —  sie  posset.  Mss.  no- 
stri Gph,  1.  Dorv.  2.  Gtg.  2.  mss. 
Cruq.  1,  a — d.  2.3.6.  un.  ap.  Bersm. 
Comb.  f.  Bad.  1.  Feae  1,  e.  2,  i. 
5,  a.  7,  a.  Orell.  M.  —  elabi  ut  sie 
posset.  Msc.  Cruq.  1,  a.  anliquiss. 
un.  ap.  Bersm. 

88)  institerat.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2.  3.  Dess.  2.  Drd.  1.  3.  4.  Mon. 
1.  2.  3.  5.  Bas.  1.3.  Gtg.  1.  Gph.  2. 
Edd.  Aid.  L  II.  III  (qui  restit.)  Glar. 
R.  Steph.  Bas.  527.  55.  80.  Venet. 
544.  53.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl. 
Fabr.  hinc  edd.  vulgo.  institerit.  Mss. 
nostri  Drd.  2.  Gph.  L  Gtg.  2.  Edd. 
vett.  Mediol.  477.86.  508.512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  obstiterat.  Msc.  nost.  Mon.  4. 
exstiterat.  Msc.  Orell.  S  (corr.) 


89)  lieu  desis.  Mss.  nostri  omnes 
praeter  un.  mss.  ap.  Pulm.  omnes, 
duo  ap.  Bersm.  (qui  prob.)  mss.  ap. 
Torr.  Edd.  Aid.  1.  II.  III  (qui  re- 
stit.) sq.  Glar.  R.  Steph.  Lamb.  Cruq. 
Xyl.  H.  Steph.  Bas.  555.  580.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Zurck.  lüv.  Burm.  Bentl.  hinc  vulgo. 
Ne  desis.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Edd. 
vett.  Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  544.  553.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  Bas.  527.  Mu- 
ret. Fabr.  Chab.  Crat.  Bersm.  Rod.  Non 
desis.  Msc.  Feae  6,  b.  —  operi.  Msc. 
nost.  Drd.  1.  —  inmoderatus.  Mss. 
nostri  Lips.  3.  Mon.  3.  Dess.  2. 

90)  offendet.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
offendit.  Msc.  nost.  Mon.  1.  Bentl.  2. 
Pott.  2.  6.  Orell.  p.  offendes.  Ed. 
Bentl.  ex  coni.  sq.  Cun.  San.  Phil. 
Franc.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Wakef. 
Azar.  Wetz.  Doer.  Heind.  (Wüstem. 
restit.  off  endet)  Mein.  Wdm.  Krg.  — • 
ultro.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Mon.  2. 
Dess.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Bas.  3. 
Gtg.  1.  2.  Brl.  1.  Gph.  2.  mss.  ap, 
Lamb.  plrq.  Pulm.  6.  Oberl.  c.  d. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  q.  sc.  omnes, 
et  Aldinae  ,  Ascenss.  Venetae ,  Bass. 
527.  55.  80.  Muret.  R.  Steph.  Lamb. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Chab.  Crat. 
Bersm,  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod. 
Dacer.    Tai't.    Despr.    Zurck,    Burm. 


LIB.   II.    SAT.    V. 


251 


Dann  lässt  nimmer  sie  ab,   \\'\e  der  Hund  vom  gefetteten  Leder. 

Was  ich  zu  Theben  erlebt'  als  Greis,  hör"  an.     Ein  bejahrtes 
Schelmisches  Weib  ward  nach  dem  Vermächtniss  also  bestattet:  85 

Niimlich  CS  trug  ihr  Erb'  auf  nackenden  Schultern  den  Leichnam, 
Reichlich  gesalbt:   ob  todt  sie  vielleicht  ihm  entschlüpfte:  vermuthlich 
Setzt'  er  im  Leben  zu  sehr  ihr  zu.     Drum  nahe  behutsam: 
Nicht  lass  rasten  die  Müh' ;  doch  thue  des  Guten  zu  viel  nicht. 
Dem,    der  launet  und  murrt,  ist  der  Plauderer  lästig.     Von  selber  90 

Musst  du  jedoch  nicht  bleiben  verstummt.     Sei  Daviis  im  Lustspiel; 
Steh'  mit  geducketem  Haupt,  gleich  dem,  der  ängstliche  Scheu  hegt. 
Schwärm'  in  Beflissenheit:  mahne,  wenn  irgend  strenger  die  Luft  geht, 
Dass  er  das  theuere  Haupt  wohl  einhüU';  aus  dem  Gedränge 
Rett'  ihn ,  die  Schultern  gestemmt.     Dem  Geschwätzigen  biete  das  Ohr  gern.  95 
Will  ausschweifend  gepriesen  er  sein :  gut ,  bis  er :  »genug  schon ! « 


Beiitl.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Sandb. 

Batt.  Mill.   Val.   SLvr.  Dorigh,  Azar. 

Wetz.   Doer.  Heind.  Both.  Zell.  lahn. 

Mein.  Oreil.  Wdm.  Krg.    ult7-a.  Mss. 

nostri   Lips.    1.  2.    Mon.   1.  3.  4.  5. 

Bas.    1.  Gph.   L   Gtli.  2.  mss.  Lamb. 

2.  6.    Cruq.    1,    a  —  d.    2.    3.    4.   7. 

Piilm.    1.   2.    3.   4.    mss.    plures    ap. 

Torr,    tredeeim    ap.    Feam ,    Oreli.    b 

(o  supsc.)    Edd.    Cruq.    (qui  prob.) 

Baxt.    Oberl.    Comb.   Gesii.   Fea  (qui 

dcfend.)  Pott.  Bip.   Bur.  Dtz.  Dlb. 
91)  sileas ,  nt  Davits  comicus.   Msc. 

nost.  Gph.  1.  — •  Davus  si  (fort.  /?). 

Msc.  nost.  Gtg.   2.    Ed.  Venet.  478. 

Davus  tibi  comicus.  Msc.  nost.  Mon.  1. 
93)  si  incvebi-uit  aura.  Mss.  nostri 

Mon.  4.  5.  Dess.  2.  Drd.  1.  Brl.  1. 
Bas.  3.  Gtg.  2.  Gtii.  2.  mss.  alq.  ap. 

Lamb.  Cruq.    1,  a.    antiquiss.    2.   4. 

mss.  tres  ap.  Val.  Pott.  7.  9.  20. 
Orell.  S  (corr.)  Edd.  Mediol.  477. 
Lamb.  (qui  restit.  et  vindic.  v.  Wü- 
stem.) Cruq.  Xvl.  Fabr.  H.  Stepli. 
Chab.  Crat.  Torr.  D.  Heins.  Bond. 
Dacer.  Zurck.  Bentl.  Baxt.  Gesn.  San. 
Phil.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Wa- 
kef.  Azar.  Camp.  Pott.  Orell.  Dtz. 
Schm.  st  increbuit.  Msc.  nost.  Bas.  1 
(r  supsc.)  mss.  Pulm.  4.  6.  Oberl. 
a.  c.  alii  mss.  ap.  l'ott.  Orell.  c. 
p.  M.  Edd.  vett.  Mediol.  486.  508. 
512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83. 
86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  544.  53. 


Ascenss.  Aid.  IL  lll.  Glar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  80.  Muret.  Bersm.  Rod. 
Tai-t.  Despr.  luv.  Burm.  Cun.  Franc. 
Sandb.  Batt.  Mill.  Wetz.  Doer.  Heind. 
Both.  Bip.  Zell.  lahn.  Mein.  Bur.  Dlb. 
Wdm.  Krg.  (v.  Aldi  Manntii  disput, 
Orthogr.  p.  427.  qm  increbesco ,  incre- 
bui  rectius  esse  statuit  quam  incre- 
bresco ,  increhrui.  Idem  docet  P.  Ma- 
nutius  in  Comm.  ad  Cic.  Epist.  Farn. 
VII,  20.  p.  762.  ed.  Francof.  Sed 
V.  disput.  ap.  Hartes  Orthogr.  p.  260. 
elForcellini  Lex.  s.  v.  crehresco.)  — 
si  increpuit.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Mon.  1.  2.  3.  Dess.  1.  Drd.  2.  3.  4. 
Gph.  1.  2.  Corb.  Gtg.  1.  mss.  alq. 
ap.  Lamb.  mss.  reliqui  ap.  Cruq. 
Pulm.  1.  2.  3.  Comb.  b.  f.  tredeeim 
mss.  ap.  Feam.  Pott.  10.  12.  18. 
Orell.  b.  Edd.  Aid.  1.  Loch.  Fea  (qui 
defend.)  si  crepuil.  Msc.  Feae  2,  i. 
si  increverit.  Msc.  Feae  2,  g. 

94)  Catus  Uli.  Msc.  Feae  1,  n. 

95)  subslringe.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Porph.  msc.  ap.  Feam  (q.  v.)  .9m- 
stringe.  Ed.  .Md.  l.  Sanad.  distringe. 
Schol.  Porph.  obstringe.  Porph.  msc. 
nost.  —  loquenti.  Msc.  Orell.  c  (supsc.) 

96)  Inportumis.  Sic  mss.  nostri 
Lips.  2.  3.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2. 
Gph.  2.  Opportiinus.  Msc.  nost.  Gph. 
1.  —  che  iam.  Mss.  et  edd.  vulgo.  hoc 
iam.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Edd.  Mediol. 
486.  Fea.  he  ho  iam.  Msc.  Feae  2,  i. 


252 


nOR.    SERMONUM 


Ad  caehim  manibns  sublatis  clixerit,  urge; 
Crescentem  tumiclis  infla  sermonibus  iitrera. 
Cum  te  servitio  longo  curaquo  lovarit, 

100  Et  certiim  vigilans :   »Quartae  esto  partis  Ulixcs« 
Audieris  »lieres«:  »Ergo  nunc  Dama  sodalis 
»Nusquam  est?  unde  mihi  tarn  fortem,  tamque  fidelem?« 
Sparge  subinde:  et  si  paulum  potcs,  inlacrima.     E  re  est 
Gaudia  prodentem  voltura  celare.     Sepulcrum 

105  Permissum  arbitrio   sine  sordibus  exstrue:  funus 
Egregie  factum  landet  vicinia.     Si  quis 
Forte  coberedum  senior  male  tussiet^  huic  tu 
Die,  ex  parte  tua,  seu  fundi  sive  domus  sit 


97)  manibus  sublatus.  Ed.  Wakef. 
(vitio,  puto).  urge  (oni.  et).  Mss, 
iiostri  et  alioruin  longe  pluiimi.  Lips. 
1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2. 
Drd.  1.  2.  3.  Bd.  1.  Bas.  1.  3.  Dorv. 
1.  2.  Ctg.  1.  2.  Gph.  1.  2.  Gth.  2. 
ap.  Pulm.  Bersm.  Pott,  omues,  pirq. 
et  meliores  ap.  Torr.  Comb.  b.  c. 
d.  f.  Oberl.  c.  d.  Bad.  1.  laeck.  1. 
decem  mss.  ap.  Feam,  Orell.  b.  S.  c. 
Edd.  {urge  s.  urgue)  Mediol.  477. 
508.  512.  Flor.  482.  Venet.  483.  8ö. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Ascenss. 
tum  Pott.  Orell.  urge  et.  Mss.  nostri 
Mon.  4.  5.  Drd.  4.  Ceteri  tacent. 
Edd.  Aid.  I.  II.  III.  dar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  80.  Miiret.  Lamb.  Cruq. 
Iiiiic  edd.  vulgo,  etiam  recentt. 

98")  timidis.  Ed.  Muret.  (vitio, 
puto).  —  sermonibus  aurem.  Msc. 
nost.  Gph.  1.   Sclioi.  Acron. 

99)  servitio  in  longo.   Ed.  Crato. 

100)  quantae.  Msc.  nost.  Drd.  2. — 
esto  partis.  Msc.  nost.  Bas.  1.  mss. 
alq.  ap.  Lamb.  Bentl.  9.  20.  Feae 
1,  a.  Pott.  9.  10.  Ed.  Bentl.  (qui 
vindic.)  sq.  Baxt.  Gesn.  Cun.  Sau. 
Phil.  Franc.  Sandb.  Val.  Sivr.  Oberl. 
Wakef.  Dorigh.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Doer.  Heind.  Both.  Pott.  Blp.  Zell, 
lahn.  Mein.  Bur.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  Sit  partis.  Mss.  nostri  prope 
omnes,  Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dorv. 
1.  2.  Mou.  1.  2.  3.  4.  5.  Dess.  1.2. 
Gph.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Bas.  3. 
Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Oberl.  c.  d. 


Bad.  1.  plrq.  ap.  Pott.  Orell.  b.  S. 
c.  -M.  Edd.  ante  Bentl.  omnes,  et 
Batt.  ;\Iill.Camp.  Orell.  Dtz.  est  partis. 
Mss.  Feae  2,  b.  e.  7,  b.  esto  qua- 
(Irantis  colli.  Cun.  —  Ulixes.  Mss. 
nostri  plrq.  et  optt.  Lips.  1.  2.  3. 
Brl.  1.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  3. 
4.  5.  Drd.  2.  4.  Bas.  1.  3.  Gph.  2. 
Gth.  2.  Edd.  Mediol.  477.  Loch,  re- 
stit.  Bentl.  sq.  Cun.  Oberl.  Wakef. 
Bad.  Heind.  Both.  Pott.  Bip.  Zell, 
lahn.  Mein.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  ( v.  ad  II.  S.  3, 
197).  Ulyxes.  Msc.  nost.  Gtg.  1. 
Edd.  Flor.  482.  Mediol.  486.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Ulysses.  Msc.  nost.  Drd.  1.  Edd. 
Al'd.  I.  II.  Iir.  Mediol.  508.  512. 
Ascenss.  Bas.  527.  55.  80.  Glar. 
R,  Steph.  Muret.  Lamb.  Cruq.  hinc 
edd.  omnes  ante  Bentl.  et  post  Raxt. 
Gesn.  San.  Phil.  Franc.  Sandb.  Batt. 
Mill.  Sivr.  Val.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Doer.   Camp. 

101)  heres  audieris.  Mss.  nostri 
Brl.  1.  Gph.  1.  Ed.  Ascens.  I.  — 
ergo  tunc.  .Mss.  Feae  2,  a  (a  2.  m.)  i. 
dama.  Mss.  nostri  Gph.  1.  Mon.  1. 
msc.  Orell.  b.  Edd.  Flor.  482.  Me- 
diol. 486.  508,  512.  Venet.  AIS.  79. 
83.  80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
Colon,  s.  a.  Ascenss.  I.  III  (non  IV).  — 
vlamn  nunc  ergo  sodalis.  Msc.  nost. 
Gph.  1.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascens. 
I.  III.  —  Dama,  sodales  coni.  Bon- 
finis  in  Ascens.   IV. 


LIB.    II.    SAT.    V. 


253 


Ruft,  und  die  Hände  zum  Himmel  emporstreckt,  setze  mit  Lob  ihm 
Zu,   unil  blähe  den  Schlauch,  wie  er  wächst,  durch  schwülstige  Fieden. 

Wenn  vom  ermüdenden  Dienst  und  der  Sorg'  er  dich  endlich  erlöst  h;il. 
Und  hellwachendes  Ohrs:  »Ein  Viertelcheu  soll  des  Ulysses 
»Erblheil  sein!«   du  gehört,  dann:   »Ach,   mein  herziger  Dama 
»Ist  nicht  mehr?  Wo  find'  ich  so  treuen,  so  biederen  Freund  noch?« 
Also  janimre  mitunter;  ein  Thränchen  dazu,  wenn  du  kannst.     Wohl 
Frommt  es,  der  Freud' Ausbruch  im  Gesicht  zu  beschränken.     Das  Grabmal, 
Deinem  Ermessen  vertraut,  bau'  würdig  ihm,  ohne  zu  geizen. 
Auch  beim  Leichenbegängniss  den  Prunk  lass  preisen  die  Nachbani. 
Ist  Miterbe  vielleicht  ein  bedenkUch  hustender  Greis,  dem 
Sage,  wofern  von  dem  Deinen  ein  Grundstück  oder  ein  Haus  ihm 


100 


105 


102)  üunquam  est.  Msc.  Feae  2,  a 
(al.m.)  üusquam  erit.  Ed.  Doiigh. 
ex  iiig. 

103j  at  si  paidum.  Ed.  Dorigh.  et 
sie  paiilum.  Quatuor  mss.  ap.  Comb. — 
üilacrimare.  est.  (sie  mss.  noslri  plrq. 
et  optt.  et  mss,  ap.  Toir.)  s.  illacri- 
mare.  est.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Dess,  1.  Mon.  1.  2.  5.  Drd.  1.  3.  4. 
Bas.  3.  (ith.  2.  Schol.  Acren  (qui 
expl.:  est,  iuvat).  item  Schol.  Cruq. 
Edd.  Mediol.  477.  486.  508.  512. 
Venet.  478.  79.  553.  Aid.  I.  II.  III. 
Ascenss.  Bas.  527.  55.  80.  Glar.  R. 
Stepb.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl.  Fabr. 
H.  Steph.  Chab.  Crat.  Bersni.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart. 
Despr.  Zurck.  luv.  Burm.  Bentl. 
Baxt.  Gesn.  Cun.  San.  Phil.  Franc. 
Sandb.  Batt.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Oberl. 
Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea.  Doer.  Heind. 
Roth.  Camp.  Pott.  Bip.  Zell.  lahn. 
Mein.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schni. 
ülacrimare  (om.  est).  Mss.  nostri 
Lips.  3.  Brl.  1.  Mon.  3.  4.  Drd.  2. 
undecim  mss.  ap.  Feam,  Orell.  S. 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  483.  84.  92 
(Pinc.)  Loch,  ülacrymare  est  (nuUa 
dist.)  Ed.  Both.  inlacrima.  E  re  est. 
Recepimus  ex  Praedicovi  coniectura, 
in  quam  post  iucidil  Lachmann,  ad 
Lucret.  p.  297.  Edd.  Wdm.  Krg. 
illaci-imare .  Gaudia  prodeJilem  vultuni 
est  celare  coni.  lahu.  in  Annott.  et 
sie  paulum  potes ,  illacrimare  et  coni. 
Bentl. 


104)  prodentum.  Ed.  Cruq.  (vitio, 
puto).  promenlem.  Msc.  nost.  Mon.  2. 
pi'udenlem.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Ed. 
Mediol.  -I8ü.  prudentis.  Msc.  ap.  Val. 
prudcnlum.  Msc.  Sorb.  ap.  Val.  Idcm 
Barth.  Advers.  27,  1  in  cod.  vetusto 
reperit ,  et  legit:  est  Gaudia  pruden- 
tum  vultu  celare.  Sic  edd.  Sanad. 
Phil.  Sivr.  Proponit  aulem  Bentl.:  et 
Gaudia  prudenter  vultu  celare.  deaique 
Dorigh.  finxit:  est  Gaudia  prodenlem 
vultu  celare.  —  celato.  Mss.  nostri 
Dorv.  1.  Mon.  4  (corr.)  Feae  2,  a 
(a  2.  m.)  Orell.   S  (supsc.) 

105)  Permissum.  Mss.  nostri  omues 
praeter  un.  ap.  Lamb.  et  Pulm.  omnes, 
sex  mss.  ap.  Torr,  uadeviginti  ap. 
Feam.  Edd.  vett.  ante  Aldnm  q.  sc. 
omnes,  et  Ascenss.  Lamb.  IL  Cruq. 
Fabr.  Bersm.  Torr.  Chab.  Despr. 
Burm.  Bentl.  Baxt.  Gesn.  Cun.  San. 
Franc.  Sandb.  Mill.Val.  Sivr.  Dorigh. 
Oberl.  Wakef.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Doer.  Heind.  Both.  Pott.  Bip.  Zell, 
lahn.  Mein.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Coimnissum.  Msc.  nost. 
Gph.  1.  Ed.  Aid.  I.  IL  III  (qui  in- 
dux.)  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  55. 
80.  Venet.  544.  53.  Muret.  Xyl.  H. 
Steph.  Crato.  D.  Heins.  Bond.  Rod. 
Dacer.  Tart.  Zurck.  luv.  Batt.  Phil. 
Camp. 

106)  laudat.  Mss.  Oberl.  c.  d. 
laeck.  1.  quatuor  ap.  Feam,  Orell. 
S.  p. 

107J  tussitet.  Msc.  nost.  Drd.   3. 


254 


HOli.    SERMONUM 


Eniptor,  gauclentem  nunimo  te  addicere.  —  Sed  nie 
110  Imperiosa  trahit  Proserpina:  vive  valeque. 


Satira  M. 
C   E   R   V    1   U    S. 

Hoc  erat  in  votis :  modus  agri  non  ita  magnus, 
Hortus  ubi  et  tecto  viciniis  iugis  aquae  fons, 
Et  paulum  silvac  super  his  foret:  auctius  atque 
Di  melius  fecere.  bene  est.  nil  amplius  ovo, 

5  Maia  nate,  nisi  ut  propria  haec  mihi  munera  faxis. 
Si  neque  maiorem  feci  ratione  mala  rem, 
Nee  sum  facturus  vitio  culpave  minorem; 
Si  veneror  stultus  nihil  herum :  »0  si  angulus  ille 
«Proximus  accedat,  qui  mmc  denormat  agellum!  ^ 

10  »O  si  urnam  argenti  fors  quae  mihi  monstret,  ut  illi, 


109)  nummo  te.  Mss,  et  edd.  vulgo. 
Schol.  Acr.  Porph.  minimis  te.  Msc. 
nost.  Gph.  \.  —  et  me.  Msc.  nosl. 
Dess.  1. 

Satira  IV. 

1)  magni.  Msc.  R.  Stcph. 

3)  super  haec.  V.  lect.  ap,  Fabr.  — 
*  aptius  atque.  Msc.  Feae  2,  i. 

4)  est  mihi  nil  aniplius.  Msc.  nost. 
Cp]^.  l  — .  nil  amplius.  Mss.  nostii 
Lips.  1.  2.  3.  Brl.  1.  Dess.  1.  2. 
Drd.  1.  2.  3.  4.  Bas.  1.  3.  Mon.  1. 
2.  3.  4.  Dorv.  1.  2.  Gph.  1.  2. 
Gtg.  1.  quinque  mss.  ap.  Piilm.  plus 
decem  ap.  Bentl.  novem  ap.  Feam, 
tres  ap.  Bersm.  mss.  ap.  Orell.  Ed. 
Bentl.  (qui  restit.)  sq.  Baxt.  Gesn. 
Cun.  Oberl.  Wetz.  Azar.  Fea.  Bip. 
Zell.  Orell.  Mein.  Dtz.  Schm.  Wdm. 
Krg.  nihil  amplius.  Mss.  nostri  Mon. 
5.  Gtg.  2.  msc.  Oberl.  d.  Edd.  ante 
Bentl.  omnes,  et  Phil.  San.  Franc. 
Sandb.  Batt.  Mill.  Val.  Sivr.  Doiigh. 
Wakef.  Docr.  Heind.  Both.  Camp.  Pott, 
lahn.  Bur.  Dlb.  —  oro.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  oro  (adscr.  opto).  Msc.  nost. 
Dess.  1.  opto.  Msc.  ap.  Val.  laeck.  1. 

5)  nisi  propria  {ut  om.)  Ed.  Ascenss. 

—  munera  serves.  Msc.  nost.  Mon.  2. 

7)  Neu  sum.  Msc.  Feae  3,  f  (a  1. 


n^.j    _    culpave.    Mss.    noslri   Dess. 

1.  2.  Drd.   1.  Mon.  3.  4.  Bas.   1.  3. 

Brl    i    Edd.  Flor.  482.   Venet.  483. 

86.  92.  94.  95.  98.  Mediol.  508.  512. 

Loch.    Ascenss.  Aid.  I.  II.  III.    Bas. 

527.  Glar.  hiiic  edd.  vulgo.  culpaque. 

Mss.  nostri  Lips.   1.  2.  3.  Drd.  2.  4. 

Dorv.  1.  2.  Mon.  1.  2.  5.  Gph.  1.  2. 
Gtg.  1.  2.  Gth.  2.  mss.  Pnlm.  1.  2. 
3.  4.  (3.  Feae  2,  e.  i.  3,  f.  6,  a.  b. 
7,  b.  Schol.  Cruq.  Edd.  Mediol.  477. 
86.  Venet.  478.  79. 

8)  Si  veneror.  Mss.  nostri  omnes, 
quinque  mss.  ap.  Pulm.  Edd.  vulgo. 
Si  venor.  Coniect.  ap.  Glarean.  prob. 
Erasm.  Idem  coui.  Wakef.  Sivereor. 
Msc.  nost.  Drd.  1.  —  nil  horurn  (ni- 
hil supsc.)  Msc.  nost.  Mon.  2.  Ed. 
luvenc.  —  horum,  si  (o  om.)  Mss. 
nostri  Mon.  2.  Gth.  2.  —  heu  si  an- 
gulus. Msc.  Feae  2,  e  (a  1.  m.)  — 
angulus  ille.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Drd.  1.  2.  3.  Dess.  1  (supsc.)  2. 
Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gph. 
1.  2.  Gth.  2.  Schol.  Cruq.  Edd.  Aid. 
I.  II.  III  (qui  restit.)  Glar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  80.  Lamb.  Cruq.  hinc 
edd.  vulgo.  angulus  iste.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  3.  Dess.  1  (supsc.  ille). 
Gt"-  2  msc.  ap.  Bersm.  Edd.  Me- 
dioT.    477.  86.  508.  512.    Flor.  482. 


LIB.    II.    SAT.   Y.    VI.  255 

Käuflich  beliebe,  du  lassest  es  gern  um  den  Schilling  —     Allein  mich 

Zieht  mit  gebietrisdiem  Wink  Proserpina.     Leb'  in  Gesundheil!  110 

Sechste  Satire. 
Glück   des  La)idlebe?is. 

Was  ich  gewünscht,  war  dieses:  ein  Grundstück,  massigen  Umfangs, 

Wo  an  dem  Haus"  ein  Garten,   ein  Uuell  voll  strömendes  Wassers, 

Dazu  ein  wenig  Gehölz  mein  war" :  und  die  Götter  verliehen 

Mehr  und  Besseres  mir.     Gut  so!  ^'ichts  weiter  erfleh'  ich, 

Maja's  Sohn,  als  dass  du  zu  eigen  mir  dieses  Geschenk  machst:  5 

Wenn  unredlicher  Weis*  ich  die  Habe  mir  weder  vergrössert. 

Noch  sie  verkleineren  will  durch  Leichtsinn  oder  Verschwendung; 

Wenn  nichts  thöricht  ich  flehe  von  der  Art:   »Wäre  der  Winkel 

»Dort  in  der  Nähe  doch  mein,  der  fehlt,  um  das  Gütchen  zu  runden! 

»Zeigte  das  Glück  doch  mir  ein  Geschirr  voll  Geldes,  wie  Jenem,  10 

Venet.  478.    79.  83.    86.  92  (Piiic.)    1.    2.   Dess.    1.  2.   Brl.  1.   Dorv.  2. 
94.  95.  98.  Loch.  Ascenss.  Drd.    2.   3.    4.    Mon.   1.  2.  3.  4.  5. 

9)  Protinus.  Msc.  nost.  Brl.  1.  —  Ment.  Bas.  1.  3.  Gph.  2.  Gtg.  1.  2. 
denonnat.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  3.  4.  9. 
Brl.  1.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  1  (siipsc.)  ap.  Lanil).  alq.  ap.  Bentl.  omnes, 
2.  3.  4.  5.  Gph.  1.  2.  Dorv.  2.  Bas.  duo  ap.  Bersm.  novem  ap.  Val.  octo 
1.  3.  Gig.  1.  2.  Gth.  2.  msc.  R.  Steph.  ap.  Feam,  ap.  Pott,  fere  omnes, 
Pulm.  1.  3.  4.  6.  mss.  ap.  Lamb.  Orell.  b.  S.  c.  Edd.  Mediol.  486. 
plrq.  ap.  Cruq.  omnes  praeter  2.  duo  508.  512.  Yenet.  478.  79.  92  (Pinc.) 
ap.  Bersm.  mss.  ap.  Torr,  viginti  94.  95.  98.  H.  Steph.  (qui  commend.) 
duo  ap.  Val.  ap.Feam  plrq.  ap.  Pott.  Fabr.  (in  notis)  Bentl.  (qui  vindic.) 
fere  omnes.  Schol.  Acr.  Porph.  Cruq.  Daccr.  Baxt.  Gesn.  Cun.  San.  Phil. 
Edd.  vett.  ante  Aldum  quos  vidi,  Sandb.  Batt.  Mill.  Val.  Sivr.  Dorigb. 
omnes,  et  Lamb.  (qui  vindic.)  Cruq.  Oberl.  Wakef.  Wetz.  Azar.  Doer. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Bas.  580.  Chab.  Heind.  Botb.  Camp.  Pott.  Bip.  Zeil. 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer.  Tart.  Mein.  labn.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.Scbm. 
Despr.  luv.  Zurck.  Burm.  Bentl.  Baxt.    W^dm.    Krg.    fors   qua.    Mss.    nostri 

Gesn.  Cun.  Pbil.  San.  Franc.  Sandb.    Lips.  3.   Drd.   1.   Dorv.  1.   alii  mss. 

Batt.  Val.  Sivr.  Dorigb.  Oberl.  W^a-    ap.  Val.  mss.  ap.  Feam  plrq.  Pott.  18. 

kef.    Azar.  Doer.   Fea.   Heind.   Botb.    Scbol.  Cruq.  (.,qua,  aliqua  parte"). 

Camp.    Pott.  Bip.   Zell.   Mein.  Orell.    Edd.    Mediol.    477.     Aid.    1.    IL   Hl. 

Bur.    Dtz.   Dlb.    Sebm.    Wdm.   Krg.    Glar.   R.    Steph.   Bas.    527.   55.  80. 

dcfoi^mat.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Dess.    Ascenss.  Venet.  544.  53.  Muret.  Lamb. 

2.  mss.  Pulm.  2.   Feae  1,  m.  n.  6,  b.    Cruq.  Pulm.   Xyl.  Fabr.  Chab.  Crat. 

Pott.  14.  Aid.  I.  IL  ni  (qui  iudux.)    Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod.  Tart. 

Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  55.  Venet.    Despr.  luv.  Zurck.  Burm.  Franc.  Mill. 

544.  53.    Muret.    Crat.  Bersm.    Rod.    Fea  (qui  mnltis  defend.)   sors  quae. 

Wetz,    deformet    {denormat   supsc. )    Msc.  Feae  2,  a  (a  1.  m.)  Edd.  Flor. 

Msc.   nost.    Mon.    1.    decurtai.    Msc.    482.  Venet.  483.  86.  Loch,  /brs  ^'«a?/« 

ap.  Fabr.  mihi.  Msc.  nost.  Gph.  1.  Bentl.  14.  — 

10)  fors  quae,    Mss.    nostri  Lips.    inonslrat.  Mss.  nostri  Drd.  3.  Bas.  3. 


L 


250  HOK.    SERMONUM 

»Thosauro  invento  qui  iiicrceiiarius  agrum 
»Illuui  ipsum  inercatus  aravit,  dives  amico 
»Hercule!«  —  si  quocl  adest,  gratum  iuvat;  liac  prece  te  oro, 
Pingue  pecus  domino  facias  et  cetera,  praeter 
15  Ingenium ;  utque  soles,  custos  mihi  maximus  adsis! 

Ergo  ubi  me  in  montis  et  in  arcem  ex  urbe  removi, 
3  Quid  prius  inhistrem  satiris  musaque  pedcstri '? 

1  Nee  mala  me  ambitio  perdit,  nee  plumbeus  auster, 

2  Autumnusque  gravis,  Libitinae  quaestus  acerbae: 
20  Matutine  pater,  seu  lane  libentius  audis, 

Unde  homines  operum  primos  vitaeque  labores 
Instituunt  —  sie  Dis  placitum  —  tu  carminis  esto 
Principium.     Romac  sponsorem  me  rapis.     »Eia, 
»Ne  prior  officio  quisquam  respondeat,  urge!« 
25  Sive  aquilo  radit  terras,  seu  bruma  nivalem 
Interiore  diem  gyro  trahit,  ire  necesse  est. 
Postmodo,  quod  mi  obsit,  clare  certumque  locuto 
Luctandum  in  turba  et  facienda  iniuria  tardis. 

Ed.  Loch.    —    ut  Uli.    Mss.    et  edd.  ner.  seuteiitianim  ordinem  hoc  versii 

vulgo.    Puhn.  2.   3.  6.    u(  ille.    Mss.  turbari    recte   iatelligens,    pareuthesi 

iiostri   Doiv.    1.    Dess.    1    (_£  supsc. )  eiim  inchxsit,  sq.  Wetz.  Doer.  Bolli. 

Drd.  3.  Gtg.  1.   Gth.  2.    mss.  Puhn.  Bip.  prob.  Heiiid.   \erum  sie  quoque 

1.  4.  Ciuq.    1,  a.  7.  Orell.  c.  cum  proximis  non  convenit.    Nos  ea 

11)  Thcsaurum.    Msc.    nost.    Moii..   qiiae    sequuntur:     Nee  mala    me   — 

2.  — -  mercennarius.  Sic  mss.   nostri    gitaeshis    acerbae    in    protasi    posita 
Sri.   1.   Dess.   2.    Mon.  4.  5.  Gtli.  2.    (ubi  me  —  removi,    ?iec  mala  me  — 

12)  Ipsumillum.  Msc.  nost.  Gph.2.  pcrdit,  nee  pl.  ausler  cett.)  censen- 
Feae  G,  a.  tes,    verba:    Quid  prius  illustrem  — 

13)  si  quod  adest.  Mss.  nostri  Brl.  1 .  pedestri?  apodosin  esse  ad  liauc  pro- 
Dorv.  1.  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2.  tasin  arbitrantes,  versuum  ordinem 
Drd.  2.  3,  a.  Mon.  1.  2.  3.  Bas.  1.  sie  constituendum  putamus:  Ergo  ubi 
Gtg.  1.  Glh.  2.  mss.  Pulm.  4.  (5.  me  —  removi.  Nee  mala  me  —  per- 
Edd.  Aid.  I.  II.  III  (qui  reslit.)  sq.  dit  —  Autumnusque  gravis  —  acer- 
Ascenss.  Glar.  R.  Steph.  liinc  edd.  bae :  Quid  prius  illustrem  cett.  Tum 
vulgo.  si  quid  adest.  Mss.  nostri  omnia  recto  ordine  procedunt.  — 
Dorv.    2.    Drd.    3.   4.   Bas.    3.    Gph.  Quod  prius.   Msc.   nost.    Gph.  1.   — 

1.  2.  Mon.  4.  Gtg.  2.  mss.  Pulm.  I.    inlustrem.    Sic   mss.   nostri   Lips.   1. 

2.  3.  Feae  1,  d.  2,  c  (a2.  m.)  7,  a.    2.    3.    Mon.    1.    Drd.  3.    —    musave. 
Edd.    Mediol.    477.    8ü.     508.    012.    Msc.   Oberl.  c. 

Flor.   482.    Venet.   478.  79.  83.  86.  18)  male  me.  Msc.  nost.  Drd.  3. — 

92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  —   ac  plumbeus    aufert.    Edd.    Venet.   494. 

prece.  Mss.  nostri  Lips.  2.   Dess.   1.  Mediol.   508.  512. 

Pulm.  1.  4.  Äoc  ;;?'ece.  Msc.  ap.  ßersm.  19)  Autumnusque.    Sic  mss.  nostri 

15)    7nifn   custos.    Msc.    Feae   2,  h  omnes,    et   aliorum    sine  dubio    plu- 

(a  1.  m.)  i.  6,  a.  rimi.    Edd.  vetl.  saec.  XV.  Aldinae, 

17)   Quid  prius  —  pedestri?   Ges-  Ascenss.  Basill.  et  Bentl.  cum  mullis 


LIB.    II.    SAT.    VI.  257 

»Der  mit  gefundenem  Sclialze  das  Grundstück,  das  er  um  Paditzins 

»Vordem   (inügle,   gekauft,   und  reich  ward  durcli  den  Bescliülzer 

»Hercules!«  Wenn  das  Vorhandue  mir  gnügt,  o  so  hure  die  Bitte: 

Fett  lass  werden  das  Vieh  mir  dem  Eigener,  fett  das  Gesammtgut, 

Ausser  dem  Witz;  und  sei,  wie  hisher,  ein  mächtiger  Hort  mir!  15 

Bin  ich  der  Stadt  nun  entflolin  in  die  Berg'  und  den  siclierndcn  Landsitz, 
Wo  Gunstwerben  mir  Pein  nicht  macht,  niclit  bleierner  Südwind, 
Nocli  jtestathmender  Herbst ,   Lil)itina's  Erndte ,   der  düsteni : 
Was  preist  erst  .mir  die  Muse,  die  zwanglos  dichtet  im  Zeitbild? 
Vater  des  Lichtaufgangs,   und  hörst  du  es.  lieber,  o  Janus!  20 

Du,  von  welchem  der  Mensch  sein  Werk  und  die  Mühen  des  Lebens 
Fiiili,  nach  der  Ewigen  Rathe,  beginnt:  du  sei  mir  der  Dichtung 
Anfang!  Bin  ich  zu  Rom,  du  entführst  als  Bürgen  mich.     »Hurtig! 
»Dass  nicht  früher  ein  Andrer  der  Dienstpflicht  gnüge,  gesputet!« 
Ich,  ob  der  Kord  durchfeget  die  Land',  ob  der  Winter  im.  engem  25 

Kreise  den  Tag  mit  Gestöber  daherführf,  gehe;  da  hilft  nichts. 
Hab'  ich  nun  klar  und  bestimmt  mir  schadende  Worte  gesprochen, 
Dann  giebt's  Noth  im  Gedräng',    und  die  Säumigen  treibt  man  mit  Püffen. 

aliis.  Auclummisqiie .  Ed.  LamI).  (qui  L    Sat.    1 ,    18.    Wagner    ap.    Virgil. 

indux.)  sq.  Cruq.   Chab.  Baxt.  Gesn.  heia  restituit.  Ürthogr.  Verg.  p.  442.) 

Oberl.  Doer.  Heliid.  Both.  Pott.  Zell.  24)  A'e  -pvius.  Msc.  nost.  Gtg.  2. — 

Orell.    Dlz.    Dlb.    Schm.    ( Sed    Tor-  urye.    Mss.    et    edd.  vuigo.    tres    ap. 

rent,    ad    Od.    II,   14,   15.    aulumnus  Bersm.    urges.   Mss.    alq.  ap.  Lanib. 

recte   sci-ibi   docuit,    et  Wagner   Or-  Pulm.  6.  duo  ap.  Val.  duo  ap.  Feam 

thogr.    Verg.    p.  418   ex  cod.   Medi-  (a  1.  m.)    Ürell.    M.    prob.    Turneb. 

ceo    omnium    vetustlssimo    evidenter  Adv.   13,  17.    Ed.  Lanib.  (qui  prae- 

probavit.)    Auluinnusve.    Mss.    uostri  fert)   sq.   Bersm.   Rod.    Dacer.  Tart. 

Lips.  1  (corr.J  2  (corr.)  Scliol.  Acron.  luv. 

Ed.  Despr.   —  gravis  mortis  me  quae-  25)   Seu   aquilo.    Msc.    nost.    Gph. 

stus.  Msc.  Feae  3,  a.  1.  —  ierras  radit.  Ed.  Cun.  ex  ing. 

20)  Matutine  —  audis.  Citat  huiic  2")    ^^^^  "^odo   (seiunctim).    Mss. 

V.  Servius  ad  Aen.  VII,  G07.  "O^tri  Lips.  1.  2.  3.  —  quid  mi.  Mss. 

.11N   „  .  .,  ,  ,        nostri  Bri.  1.  Gth.  2.  msc.  Orell.  M. — 

il)  piimos   operuin  vitaeque  labo-       ...    ,,  ,    -,  .        ,    ,,.      „ 

res.  Mss.  Feae  1,  i.  2,  g.    Ed.  Fea    "f'"  f  "^-  ««^-  L>ps.   1/^/.^  ^.  m. 

(ut  rectius  et  plauius).  ']?'?'-^  J"  "^'''^  ^'''-  "O^'"  Lips-2;- 

^            -^  Postmodo    quod  noceat    clure.    Mss. 

22)  Insisiunt.  Msc.  nost.  Mon.  2.  —  Feae  1,  g.  2,  f  (a  2.  m.  )  k  (ex 
si  dis.  Mss.  nostri  Dess.  1.  Gph.  I.  gloss.)  —  ceriian  clareque.  Msc. 
Feae  2,  g.  Ed.  Bond.  —  placitum  Oberl.  c.  —  lociUum.  Msc.  nost.  Mon. 
est.  Msc.   Feae  9,  a.  4     peae  2 ,  c.  f.  g.    7,  a   (a  1.  m.) 

23)  Roma  sponsorem.    V.  lect.  ap.  Orell.  b.  c  (corr.) 

Pulm.    Romam  sponsorem   coni.  Mar-  28)  turba  et  facienda.  Mss.   nostri 

eil.   —   me  rapit.    Msc.    nost.  Dorv.  Lips.   1.   2.   3.    Brl.   1.    Dorv.    1.   2. 

1.    —   heia.    Mss.  nostri  Lips.  1.  3.  Dess.   2.    Drd.    2.  3.  4.   Ment.   Mon. 

Dess.  2.  Drd.  3.  Mon.  1.  2.  5.  Bas.  1.  2.  3.   4.   5.   Bas.   1.  3.   Gph.  2. 

1.  3.  Gth.  2.  msc.  Oberl.  d.  (v.  ad  Gtg.   1.  2.    Gth.  2.   mss.    Pulm.   sex 

HORATII   SAT.  17 


258 


IIOK.   SEKMONUM 


»Quid  vis  insane,  et  qiias  res  agis?«  inprobus  iirget 
30  Iratis  precibus:  »tu  pulses  onme  quod  obstat, 
»Ad  Maecenatem  meraori  si  lucnte  recurras.«  ■ — 
TToc  iuvat  et  melli  est,  non  inentiar!  At  siinul  atras 
Vciitum  est  Esquilias,  aliena  negotia  centum 
Per  Caput  et  circa  saliunt  latus.     »Ante  secundani 
35  »Tioscius  orabat  sibi  adesses  ad  Puteal  cras.«  — 
»De  re  commuui  scribae  magna  atque  nova  te 
»Orabant  hodie  meminisses,  Quinte,  reverti.«  — 
»Inprimat  bis,  cura,  Maecenas  signa  tabellis.« 
Dixeris  »Experiar:«  • —  »Si  vis,  potes,«  addit,  et  instat. 
40  Septimus  octavo  propior  iam  fugerit  annus. 

Ex  quo  Maecenas  me  coepit  habere  suorum 


omnes,  msc.  R.  Stepli.  duo  ap.Bersni. 
ap.  Bentl.  omues.  Comb.  b.  c.  d.  f. 
Oberl.  c.  d.  Bad.  1.  ap.  Pott,  omnes. 
Edd.  vett.  saec.  XV.  quos  vidi,  omnes. 
Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor.  482. 
Venet.  478.  79.  83.  86.  92  (Piuc.) 
94.95.98.  Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss. 
Rediixit  Bentl.  sq.  Azar.  Doer.  Fea. 
Heind.  Pott.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell. 
ßiir.  Dtz.  Dlb.  Sclim.  Wdm.  Krg. 
tiirba,  facienda  (om.  ei).  Msc.  nost. 
Drd.  1.  msc.  OrcU.  M.  Ed.  Aid.  I. 
II.  III  (qui  indux.)  sq.  Glar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  80.  Venet.  544.  53. 
Muret.  Lamb.  Crnq.  Xyl.  Fabr.  H. 
Steph.  Ciiab.  Crat.  ßersm.  Torr.  D. 
Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr. 
Inv.  Zurck.  Burm.  Baxt.  Gesn.  San. 
Phil.  Franc.  Sandb.  Batt.  Val.  Sivr. 
Mill.  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  Wetz. 
Both.  Camp.  Bip.  turba,  faciunda.  Ed. 
Cun. 

29)  Quid  vis  insane  et  quas  res 
agis  improbus  tirget.  Mss.  nostriBas.  1. 
Mon.  1.  3  {agis  snpsc.)  4.  Lips.  2 
{^tibi  post  fjidd  erasum).  Edd.  Aid.  I. 
II.  III  (qui  restit.)  Glar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  8ü.  Venet.  544.  53. 
Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl.  Fabr.  H. 
Steph.  Chab.  Crat.  Bersm.  Torr.  D. 
Heins.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr. 
luv-.  Zurck.  Burni.  Baxt.  Gesn.  Sandb. 
Batt.  Val.  Mill.  Überl.  Wetz.  Fea. 
Wüstem.  Camp.  Pott.  Bip.  lahn.  Mein. 
Ürell.    Bur.   Dtz.  Dlb.  Schm.    Wdm. 


Krg.  Quid  tibi  vis  insane  ei  quas  i^es 
agis  improbus  urget.  Mss.  nostri  Lips. 

1.  3.  Brl.  1.  Dorv.  1.  Drd.  1.  2.  3. 
Gph.  2.  Mon.  5.  Bas.  3.  mss.  ap. 
Bentl.  omnes,  ap.  Comb.  plrq.  Orell. 
M.  Quid  tibi  vis  insane  et  quas  res 
improbus  urget.  Mss.  nostri  Mon.  2. 
Drd.  4.    Gth.  2.   Gtg.   1    (ad  marg.) 

2.  msc.  ap.  Talb.  Comb.  f.  Edd. 
vett.  Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor. 
482.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  Qidd  tibi  vis ,  quas  res  agis 
insane?  improbus  urget.  Tres  mss. 
ap.  Torr.  Edd.  San.  Phil.  Franc. 
Sivr.  Dorigh.  Quid  tibi  vis,  insane, 
et  quas  res  improbus  urges?  Msc. 
nost.  Gph.  1.  Qiäd  tibi  vis,  insane, 
quae  agis  rerum'f  improbus  urget.  Ed. 
Cun.  ex  ing.  Qxdd  tibi  vis,  insane, 
et  quam  rem  agisY  imjirobus  urget. 
Ed.  Bentl.  ex  ing.  sq.  Wakef.  Azar. 
Doer.  Heind.  Both.  Zeil.  —  res  agis  f 
improbus  urget.  Sic  vulgo  dist.  res 
agis  iw.probus?  urget.  Sic  dist.  Val. 
Ober!.  Zeun.  Wetz.  Heind.  Both.  Zell. 

30)  Iratus.  Msc.  Feae  9,  c  (a  2. 
m.)  Coni.  D.  Heins.  —  tu  pulses. 
Mss.  et  edd.  vnlgo.  tu  pidses  et  omne. 
Msc.  nost.  Gth.  2.  tu  pidsas.  Mss. 
nostri  Dorv.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  Mon. 
3  (corr.)  4.  Gtg.  2.  msc.  ap.  Bersm. 
mss.  Feae  2,  e.  5,  b  (a  1.  m.)  7,  b. 
Orell.  S.  —  quod  obstet.  Msc.  nost. 
Mon.  3  (rt  supsc.)  un.  ap.  Val.  Feae 


LH?.    II.    SAT.    VI. 


259 


»Was,  Unsinniger,   soll's?  Was  hast  dn  denn?«  lalirt  ein  Eii)ossler 
Unlei"  Verwünschung  micii  an.     »Üu  knuffst  wohl,  was  dir  im  Weg'  ist,     30 
»Wenn  voll  eiliger  Hast  zum  Mäcenas  wieder  du  hinrennst?«  — 
Gelt,  diess  Iaht  und  ergötzt,  nicht  laugn'  ich  es!  —  Aher  sohald  man 
Endlicii  gelangt  zu  den  düsteni  Es(|uilien:  fremde  Geschäfte 
Wirhi'lii  um  Kopf  und  Seite  zu  hunderten.     »Morgens  vor  acht  Uhr 
»Hittet  dich  Roscius,   iiim  heim  Puteal  helfend  zu  dienen.«  —  33 

»Wegen  gemeinsamer  Sache,  die  neu  sei,  Quintus,  und  wichtig, 
»Bitten  die  Schreiber,  dass  heute  der  Rückkehr  ja  du  gedenkest.«  — 
»Sorge  doch,  dass  sein  Siegel  Mäcenas  drück'  auf  die  Schrift  hier.«  — 
Sag'  ich :  »Es  gilt  den  Versuch.«  —  »Wenn  du  willst,«  so  dringt  man,  »du  kannst  es.« 
Nahe  dem  achten  bereits  geht  bald  mir  das  siebente  Jahr  hin,  40 

Seit  Mäcenas  zuerst  in  der  Seinigen  Zahl  mich  zu  hegen 


G,  a.   Oroll.  M.  Edd.  Chalj.  Cun.  San. 
Franc.   Sivr.  Durigh. 

31)  memori  st  menle  recurras.  Ci- 
tal  Priscian.  VII,  12.  (T.  I.  p.  334. 
Kr.) 

32)  Et  iuvat  et  melli  est.  Mss.  ap. 
Marcil.  et  mel  est.  Msc.  uost.  Mon. 
4.  —  non  mentiar.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
non  mentior.  Mss.  nostri  Mon.  1.  2.  3. 
Drd.  3.  Gph.  1.  un.  ap.  Bersm.  mss. 
Bentl.  20.  22.  23.  Gesn.  3.  duo  ap. 
Val.  Comb.  f.  Septem  mss.  ap.  Feam. 
ne  vientiar.  Msc.  Bentl.  8.  si  men- 
tiar. Msc.  nost.  Gtli.  2.  —  at  siinul 
atras.  Mss.  et  edd.  plrq.  Mediol. 
477.  86.  Venet.  478.  79.  544.  53. 
Aid.  1.  II.  III.  Glar.  R.  Steph.  Bas. 
527.  55.  80.  Lamb.  Ciuq.  hinc  edd. 
omnes  (modo  ad  simul  atras  Fabr.) 
ac  simiil  atras.  Msc.  nost.  Bas.  1. 
mss.  Feae  2,  li.  3,  a.  Edd.  vett.  Flor. 
482.  Venet.  483.  8G.  92  (Pinc.)  94. 
95.  98.  Loch.  Mediol.  508.  512  (non 
Fabr.  ut  pntat  Bersm.)  ut  simul  atras. 
Msc.  nost.  Drd.  3. 

33)  Esquilias.  Mss.  nostri  plrq. 
Grell,  b.  S.  c.  Schul.  Cruq.  Edd.  vulgo 
(v.  nos  ad  1.  Sat.  8,  14).  Aesquilias. 
Scbol.  Acron.  Edd.  Vcuet.  492  (Pinc.) 
94.  95.  98.  544.  53.  Mediol.  508. 
512.  Aid.  1.  II.  III.  (Jlar.  R.  Steph. 
Bas.  527.  55.  8().  Muret.  Fabr.  Ex- 
qiiilias.  Mss.  nostri  Mon.  3.  Drd. 
1.  3.  Gph.  2.  Edd.  Fea.  Both.  lahn. 
Mein.  Wdm. 


35)  Rocius.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Lips.  1  (s  supsc.)  liosins.  Mss.  Feae 
1,  b.  d.  g.  m.  3,  a.  d.  ß,  a.  b.  9,  c. 
Edd.  Venet.  483.  86. 

36)  De  re  communi  et  magna  scri- 
hae  atque  novatae.  Ed.  Ascens.  IV. 
novatae.  Msc.  Cruq.  1  ,  un.  duo  ap. 
Bersm.  mss.  ap.  Torr.  Edd.  Venet. 
492  (Pinc.)  94.  95.  98.  Mediol.  508. 
512.  Ascenss.  nova  re.  Mss.  Pulni. 
1.  6. 

37)  Orabunt.  Msc.  Feae  9,  g.  — 
hodie  ut  meminisses.  Msc.  Grell.  M.  — 
Quinte.  Sic  mss.  nostri  ad  unum 
omnes.  Edd.  vett.  omnes,  et  recentt. 
plrq.  Quincte.  Sic  Lamb.  qui  indnx. 
sq.  Cruq.  Torr.  D.  Heins.  Tart.  luv. 
Zurck.  Burm.  Cun.  Wetz.  Fea.  Heind. 
Both.  Bur.  (contra  mss.  et  usnm 
Augusteae  aetatis.  v.  Schneider  Ele- 
mentarl.  p.  451.  Quinctus ,  Quinctiiis, 
Quinctilius,  Quinctilianus  vetustior  erat 
scriptura,  quam  multi  lapides  exbi- 
bent  ap.  Aid.  Mannt,  et  Grutcrum, 
quare  Aldus  Ortli.  p.  652  hanc  prac- 
fert.   V.  Cellar.   ap.  Harles.  p.  3-32.) 

38)  hie  cura.  Msc.  nost.  Gph.   1. 

40)  proprior.  Mss.  nostri  Lips.  1.  3. 
Edd.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  92 
(Pinc.)  Colon,  s.  a.  Valart  (vilio, 
puto).  sugqerit.  Edd.  Venet.  492 
(Pinc.)  94.95.  08.  Mediol.  508.512. 
Colon,  s.  a.   Ascens.  I. 

17* 


260 


IlOR.    SERMONUM 


In  numero,  dnmtaxat  ad  hoc,  quem  tollere  rlieda 
Vellet  iter  l'aciens,  et  cui  concredere  nu<;as 
Hoc    genus:    »Hora    quota    est?«   ■ —    »Threx    est  Gallina 

Syro  par?«  — 

45  »Matutina  parum  cautos  iam  frigora  mordent :  a 
Et  quae  rimosa  bene  deponuntur  in  aure. 

Per  totiini  hoc  tempus  subiectior  in  diem  et  horani 
Invidiae  noster.     Ludos  spectaverat  una, 
Luserat  in  Campo :  »Fortunae  filius !  «  omnes. 

50  Frigidvis  a  Rostris  raanat  per  compita  rumor : 

Quicumque  obvius  est,  me  consulit:  —  »O  bone,  nam  te 
»Scire,  deos  quoniam  propius  contingis,  oportet; 
»Numquid  de  Dacis  audisti?«  —  »Nil  equidem.«  —  »Ut  tu 
»Semper  eris  derisor!«  —  »At  omnes  di  exagitent  me, 

55  »Si  quicquam.«  —  »Quid?  militibus  promissa  Triquetra 


42)  dumtaxat.  Sic  mss.  nostri 
omnes,  modo  seiuiictim  alq.  dumta- 
xat Lips.  3.  Mon.  1.  Bas.  1.  3  (ut 
Wakef.  elLaehm.  Lucret.  Lib.  II,  123). 
dumtaxat  Cruquius  i'estitiiit  (Lamb. 
in  notis  sie  leg.)  post  eum  Torr.  D. 
Heins.  Rod.Bentl.  Cun.  San.  Val.  Sivr. 
Mill.  Dorigh.  Oberl.  Azar.  Fea.  Heind. 
Orell.  Wdm.  (Sic  recte  scribi  docet 
Cellar.  ap.  Harl.  ex  inscriptt.  ap. 
Gruter,  et  Hand  Tursell.  II.  p.  330 
sq.)  duntaxat.  Ceteri.  (indocte,  etsi 
posteriore  aetate  passim  reperitur). 

43}  cui  cum  credere.  Msc.  nost. 
Brl.    1.    cui  est  credere.    Msc.   Feae 

2,  h.  cui  concedere.  Msc.  Feae  1,  i. 
44)     Threx.    Mss.    nostri   Lips.    1 

(a  1.  m.)  2.  3.  msc.  Pulm.  3.  [Threx 

aut  Trex.    Mss.   antiquiss.  ap.  Torr. 

Trcx.  Mss.  Feae  3,  f.  6,  a  (a  1.  m.) 

Orell.    b   (a   supsc. )    Thraex.    Mss. 

Cruq.   1,  duo].    Ed.  Beutl.  sq.  Baxt. 

Gesn.    Cun.  San.   Val.    Franc.   Sivr. 

Dorigh.  Oberl.  Comb.  Wakef.  .\zar. 

Wetz.  Doer.  Heind.  Both.  Pott.  Zell. 

Dtz.   Dlb.   Thrax.  Mss.  nostri  Drd.  I. 

Gtg.    1.   2.    mss.    Cruq.   2.    3.    6.  7. 

Schol.    Acren,    et    Cruq.    Edd.    vett. 

Mediol.  477.  Flor.  482.  Venett.  478. 

79.    83.  86.  02  (Pinc.)   93.    95.  98, 

Loch.  Ascenss.  III.  IV.  Aid.  I.  II.  III. 

hinc  edd.  vulgo  ante  ßentl.,  et  Phil. 


Sandb.  Batt.  Fea.  Blp.  lahn.  Mein. 
Orell.  Bur.  Schni.  Wdm.  Krg.  Trax. 
Mss.  nostri  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Üess. 
2.  Drd.  2.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.  2. 
Brl.  1.  Gth.  2.  mss.  ap.  Lamb.  plrq. 
Orell.  M.  Edd.  Mediol.  486.  508.  512. 
Colon,  s.  a.  Ascens.  I.  Lamb.  Camp. 
—  est  Gallina.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
duo  mss.  ap.  Bersm.  an  Gallina. 
Mss.  ap.  Lamb.  plrq.  (?)  msc.  Can- 
1er.  Nov.  Lect.  4,  12.  Ed.  Lamb. 
(qui  praefert)  Xyl.  Chab.  Bersm.  Tart. 
et  Gallina.  Ed.  Venet.  492  (Pinc.)  — 
Syro  par  (sine  interrog.)  Edd.  Heind. 
Dtz. 

45)  parum  male  cautos  frigora  lae- 
dunt.  Msc.  nost.  Sant.  —  parum  iii- 
cautos.  Msc.  ap.  Bersm.  —  friyora 
mordent?  Sic  ed.  Fea. 

46)  rimosam  —  aurem.  Msc.  nost. 
Bas.  1.  msc.  Feae  1,  a.  —  bene  dis- 
ponuntur.  Msc.  ap.  Bersm.  Feae  2,  i. 
bene  deponentur.  Msc.  Feae  6,  a  (a 
1.  m.) 

48)  Invidiae  noster.  ludos  spect. 
Sic  dist.  Bentl.  ( q.  v. )  sq.  Azar. 
Heind.  lahn.  Orell.  Wüstem.  Botli. 
Zell.  Mein.  Wdm.  Krg.  Invidiae.  no- 
ster ludos  spect.  Sic  mss.  nostri  fere 
omnes.  Orell.  b.  S.  c.  Edd.  ante 
Bentl.  omnes,  et  Cun.  Baxt,  Gesn. 
San.  Phil.   Franc.  Sandb.  Batt.  Val. 


LIB.    II.    SAT.   VI. 


261 


Anfing,  bloss  des  Boliufs,  zum  Gcloit  in  rlcr  Rcisckalcsche 
Einen  zu  haben,  mit  (ieni  er  Vertraubches  plaiidre,  von  der  Art: 
»Was   wohl    ist's    an    der   Zeil?«    —    »Ob    Gallina    mit    Synis    es    auf- 
nimmt?« — 
»Raub  ist's  friih;  wer  nicht  sich   verwalnl ,  kann  leicht  sich  erkälten.«  45 

Km'z ,   was  ohne  Gelahr  auch  löchrigen   Uhren  vertraut  wird. 

Während  der  sämmtlichen  Zeit  wuclis  Missgunst   täglich  mid  sliindlich 
Unserem  Mann.     Da  mit  Ihm  er  die  Spiele  geschaut,  auf  dem  Marsfeld 
Selber  mit  Ihm  sich  geübt:  gleich  hiess  es  bei  Allen:  »d;is  Glückskind!« 
Zieht  von  der  Redenerbühn'  ein  Irostig  Gerücht  durch  die  Gassen;  50 

Jeder  Begegnende  wendet  zu  mir  sich  fragend:  »0  Bester, 
»Sage,  du  weisst  es  gewiss,  denn  näher  ja  stehst  du  den  Göttern: 
»Hast  von  den  Dakein  du  etwas  gehört?«  —  Gar  nichts.  —  »Wie  du  stets  doch 
»Bist  und  bleibest  ein  Schalk !  ((    —    Nein ,  strafen  mich  sämmtliche  Götter, 
Weiss  ich  ein  Wort!  —    »(Jb  wohl  die  verheissenen  Güter  dem  Kriegsheer  ob 


Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  W'etz. 
Doer.  t'ea.  Camp.  Pott.  Bip.  Bur. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  —  lusos.  Msc.  Feac 
2,  g  (a  1.  m.)  —  spectaverat  —  In- 
serat. Mss.  nostri  fere  omnes.  spe- 
ctaverat. Mss.  ap.  Pott.  pirq.  luse- 
rat.  Mss.  ap.  Pott,  et  Orell.  omnes. 
spectaverat  —  Inserat.  Edd.  ante 
Bentl.  oniues,  et  Baxt.  Gesn.  Sandb. 
Val.  Comb.  Oberl.  Azar.  Wetz.  Fea. 
Doer.  Both.  Polt.  Bip.  Jahn.  Orell. 
Bur.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  spectaverit. 
Mss.  nostri  Drd.  1.  Mon.  4.  Bentl. 
10.  15.  23.  Pott.  14.  16.  luserit. 
Msc.  Bentl.  15.  spectaverit  —  luse- 
rit. Ed.  Bentl.  (q.  v.)  sq.  Cun.  San, 
Phil.  Wakef.  Franc.  Batt.  Sivr.  Do- 
rigb.  Heind.  Wüstem.  Camp.  Zell. 
Mein.  Wdm.  Krg.  —  unam.  Msc. 
nost.  BrI.  1.  Edd.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Me- 
diol.  508,  512. 

49)  incampos.  Msc.  nost.  Mon. 4. — 
forlimae  et  filius.  Msc.  nost.  Mon.  3. 

50)  e  rostris  manet.  Ed.  Cun. 
ex  ing.  sq.   San.  Phil.  Sivr.  Dorigh. 

51)  me  consule.  Msc.  nost.  (jtg.  2. 
Sic  consuUt.  Msc.  ap.  Bersm.  —  o 
bene  (corr.  bone).  Msc.  nost.  Lips.  1. 
Edd.  Venet.  478.  79.  Mediol.  486. 

52)  qiiando  propius.  Msc.  Feae  1,  g. 
proprius.  Msc.  nost.  Ment.  Edd.  Flor. 


482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 92  (Pinc.) 
Loch,  proprior.  Msc.  Feae  9,  c.  — 
conti)! git  (s  supsc.)  Msc.  nost.  Gpb.  1. 
Ed.  Mediol.  477.  contingens.  Msc. 
Oberl.  c  (a  1.  m.) 

53)  equidem  tu  (iit  om.)  Msc.  nost. 
Gtg.  1.  Lips.  1  (lä  supsc.)  at  tu  (ut 
snpsc.  )  Msc.  nost.  Lips.  2.  et  tu. 
Msc.   Feae  7,  b. 

54)  derisor.  at  omnes.  Mss.  nostri 
Mon.  1.2.  Drd.  3.  (itb.  2.  mss.  alq. 
ap.  Crnq.  nn.  ap.  Taib.  Feae  2,  g. 
Edd.  Lamb.  (qui  restit.)  Cruq.  Fabr. 
Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Da- 
cer.  Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Burm. 
Bentl.  Baxt.  Gesn.  Cun.  San.  Phil. 
Franc.  Sandb.  Batt.  Val.  Sivr.  Mill. 
Dorigh.  Oberl.  Wakef.  Azar.  Wetz. 
Doer.  Fea.  Heind.  Both.  Camp.  Pott. 
Bip.  Zell.  Labn.  Mein.  Orell.  Bur. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  derisor 
ad  omnes.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
Dess.  2.  Drd.  1.  2.  4.  Mon.  3.  4.  5. 
Bas.    1.    3.    Gpb.    2.    Brl.    1.    Dorv. 

1.  2,  Gtg.  1.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  3. 
4.  6.    10    (omnes).    mss.  Cruq.   1 ,  c. 

2.  6.  mss.  ap.  Bersm.  L-xeck.  1.  Orell. 
M.  Edd.  ante  Lamb.  q.  sc.  omnes, 
et  H.  Steph.    Xyl.  Cbab.  Crat.  Rod. 

55)  et  quod  inililibus  (et  supsc.) 
Msc.  nost.  Lips.  2.  quod  mil.  Msc. 
nost.  Bas.  3. 


262  HÖR.   SERMONUM 

»Pracdia  Caesar,  an  est  Itala  IcUurc  daturusV« 

lurantcm  nie  scire  nihil  niirantur,  ut  unum 

Scilicet  egregii  mortalcm  altique  silenti. 

Perditur  liaec  inter  niisero  lux,  non  sine  votis: 
60  O  rus,   quando  ego  tc  aspicianiV  qnandoquc  licebit, 

Nunc  vetcrum  libris,  nunc  sonmo  et  incrtibus  horis 

Ducere  sollicitae  iocunda  oblivia  vitae  ? 

O  quando  faba  Pythagorae  cognata  simulque 

Uncta  satis  pingui  ponentur  oluscula  lardo? 
65  O  noctes  cenaeque  deum,  quibus  ipse  meique 

Ante  Larem  proprium  vescor  vernasquc  procaces 

Pasco  libatis  dapibus!    Prout  cuique  libido  est,  ^ 

Siccat  inaequalis  calices  conviva  solutus 

Legibus  insanis,  scu  quis  capit  acria  fortis 
70  Pocula,  seu  modicis  uvescit  laetius.     Ergo 

Sermo  oritur,  non  de  villis  domibusve  alienis. 

Nee  male  necne  Lepos  saltet ;  sed  quod  magis  ad  nos 

Pertinet  et  nescire  malura  est,  agitamus:   utrumne 

56)  Caesar  ne  est.  Msc.  nost.  62)  iocunda.  Sic  niss.  nostri  Lips. 
Lips.  1.  Feael,d.  g.  m.  Orell.  p.  —  1.  2.  Mor.  Mon.  1.  3.  4.  5.  Brl.  1. 
Italia.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Drd.  3.        Dess.  2.  Drd.  2.  3.  Bas.  1.  3.  Gph.2. 

57)  fjiiranlur.  Mss.  nostri  omnes,  Gth.  2.  Etkl.  vett.  saec.  XV.  pirq. 
ap.  Grell,  omnes.  Edd.  vulgo.  mira-  Ascenss.  Aldinae,  R.Steph.  tum  Bentl. 
tur.  Msc.  Bentl.  13.  mss.  Pott.  2.  Cun.  Oberl.  iucunda.  Ceteri  (v.  inf. 
6.  18.  20.  Ed.  Bentl.  fqui  dcf.)  sq.  v.  96.  ad  I.  Sat.  3,  93.  5,  44.  70). 
Cun.  San.  Sandb.  Sivr.  Dorigh.  Mein.  64)  Uncta  focis  coni.  Bentl.  — 
—  ut  unitm.  Mss.  nostri  et  aliorum  ponentur.  Mss.  et  edd.  vulgo.  ponun- 
plrq.  Edd.  Aid.  I.  II.  III  (qui  re-  tur.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  Mon. 
stit.)  sq.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  l.o(esupsc.)  Gtg.  1.  Gth.  2.  Orell. 
55.  80.  Lamb.  hinc  edd.  vulgo.  et  p.  —  oluscula.  Mss.  nostri  haud  pauci. 
unum.  Mss.  nostri  Mon.  3.  Bas.  3.  Kdd.  Ald.  II.  III.  hinc  vulgo.  ho- 
Drd.  3,  a.  Gth.  2  (^vel  ut  supsc. )  luscula.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3. 
mss.  Feae  1,  d.  2,  h.  5.  a.  lacck.  1.  Mon.  I,  2.  3.  5.  Gig.  I.  2.  Gth.  2. 
Bad.  1.  Orell.  c.  Edd.  Mediol.  477.  Kdd.  Mediol.  486.  .508.  512.  Flor. 
86.  508.512.  Flor.  482.  Venet.  483.  482.  Venet.  483.  86.  92  (Pinc.)  94. 
86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  95.  98.  Loch.  Ascenss.  Ald.  I. 
Ascenss.      '  66)  vescor  j)roprium.  Ed.  Cnn.   ex 

58)  egregium.  Msc.  ap.   Val.  ing.     projyrmn    vescar.     Msc.     nost. 

59)  Porgitur  coni.  Lachmann.  (N.  Mon.  5.  proprium  fungor.  Msc.  Feae 
Rhein.   Mus.  845  p.615).   Kd.  Wdm.  7,  a. 

Perditur  interea.  Ed.   Mediol.  477.  67)     libatis   pasco.     Ed.    Cun.    ex 

60)  aspiciam.  Sic  mss.  nostri  Lips.  ing.  —  prout  cuique.  Mss.  et  edd. 
1.  2.  3.  Mon.  2.  3.  4.  5.  Dess.  2.  vulgo.  cum  ut  cuique.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  Bas.  1.3.  Ed.  Lamb.  Cruq.  al.  Gth.  2.  Bentl.  6  (corr.)  20.  Feae  1,  a. 

61)  Nunc  libris  veterum.  Msc.  nost.  Ed.  Bentl.  cum  ut  unicuique.  Msc. 
Brl.   1  (a  1.  m.  sed  corr.)  nost.   Mon.   1. 


LIB.    II.    SAT.   VI. 


263 


»Cäsar  im  Sikclerlami',  oli  hier  in  Italien  anweist?«   — 
Schwör'  ich,  ich  wisse  von  all'  dem  nichts,  dann  staunt  man  nnd  nennt  mich 
Einzig  vor  Allen  hewahrt  in  der  Kunst  tiefsiimiges  Schweigens. 
Also  vergeht  mir  Armen  der  Tag  nicht  ohne  den  Seufzer: 
Ländliche  Flur,  wann  wcrd'  ich  dich  schaun?   Wann  wird  mir  vergönnt  sein,  60 
Bald  in  den  Werken  der  Alten,  im  Schlaf  nnd  in  miissigen  Stunden 
Süssen  Vergesscns  zu  pflegen  von  Qual  und  Sorgen  des  Lebens? 
0,  wann  seh'  ich  zugleich  mit  Pylhagoras'  Muhme,  der  Bohne, 
Gniigend  mit  saftigem  Specke  geschmelzt,  auf  der  Tafel  den  Kohl  mir? 
Nächtlicher  Mahl'  o  Götteigennss,  wo  ich  selbst  mit  den  Meinen  65 

Schmaus'  an  des  eigenen  Heerds  Altar,  und  die  munteren  Buben 
Selbst  mit  der  Neige  der  Schüsseln  mir  füttere!  Ganz  nach  Belieben 
Leeren  die  einzelnen  Gast'  ungleiche  Poeale,  vom  Zwange 
Toller  Gesetze  befreit;  ob  stärkere  Becher  ein  tapfrer 

Zecher  vertrag',  ob  er  lieber  sich  letze  mit  massigen.     Also  70 

Hebt  sich  Gespräch,  niemals  von  der  Anderen  Villen  und  Häusern, 
Noch  ob  übel  ob  gut  ein  Lepos  tanze:  verhandelt 
Wird,  was  näher  uns  liegt,  und  zu  wissen  uns  frommet;  ob  etwa 


68)  sohltos  (u  supsc.)  Msc.  nost. 
Lips.   1. 

69)  RegUms.  Msc.  nost.  Brl.  1.  — 
(]uis  chpilcom.  I.  Dousa.  Edd. D.  Heins. 
Bitrm.  qid  capH.  Ed.  Camp. 

70)  uvescit.  Mss.  nostri  Lips.  1 
(m  snpsc. )  2.  3.  Mon.  3.  Bas.  3. 
(jph.  1.  mss.  Lamb.  1,  un.  2.  Criiq. 
1,  a  —  d.  Pulm.  2.  3.  10.  msc.  ap. 
Fabr.  diio  ap.  Bersm.  sex  ap.  Val. 
tres  ap.  Talb.  Oberl.  c  (g\.  humescit). 
Feae  2,  a.  3,  d.  9,  e.  Pott.  2.  6.  7. 
10.  12.  Grell,  b.  S.  Schol.  Cruq. 
Edd.  Lamb.  (qui  restit.)  Cruq.  Fabr. 
H.  Stcph.  Dacer.  Ihirm.  Bentl.  Baxt. 
Gesu.  Clin.  San.  Pliil.  Franc.  Saudb. 
Balt.  Val.  Sivr.  Mill.  Dorigh.  Ober!. 
Wakef.  Azar.  Doer.  Fea.  Heind.ßoth. 
Camp.  Pott.  Bip.  Zell.  lahn.  Mein. 
Oreli.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdni.  Krg. 
humcscit.  Mss.  nostri  Brl.  1.  Dess.  2. 
Mon.  1.  2.  4.  5.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  Gph.  2.  Gt-.  1.  2.  Gth.  2. 
mss.  ap.  Lamb.  et  Cruq.  alq.  Pulm. 
1.  4.  6.  mss.  cctt.  ap.  Val.  Gesii.  3. 
Comb.  b.  c.  f.  alii  ap.  Pott.  OrclI. 
c.  M.  Schol.  Acron.  Kdd.  vett.  ante 
Lamb.  omnes,  et  Muret.  Xyl.  Fabr. 


Chab.  Bond.  Crat.  Bersm.  Torr.  Rod. 
Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Wetz.  Bur. 
(timescit.  Msc.  Feae  5,  b  (a  1.  m.) 
virescit.  Msc.  Feae  1,  g.  —  lenius. 
Msc.  nost.  Brl.  ]. 

71)  villis  domibusve.  Mss.  et  edd. 
viilgo  posl  Asccnss.  Aid.  L  It.  HI. 
et  Lamb.  domibus  villisve.  Mss.  no- 
stri Gpli.  2.  Gtg.  2.  un.  ap.  Bersm. 
Edd.  vett.  Mediol.  477.  8(5.  508.  512. 
Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colon, 
s.  a.  villis  domibusque.  Ed.   Crat. 

72)  Nee  male.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Num  male.  Edd.  vett.  Flor.  482.  Ve- 
net. 483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Colon,  s.  a.  Loch.  Mediol.  .508.  512. 
An  male.  Msc.  nost.  Drd.  4.  OrclI.  S 
(supsc.)  —  Lepos.  Mss.  et  edd.  vnigo. 
Schol.  Cruq.  Nepos.  Mss.  nostri  Dorv. 
1.  Ment.  Bas.  1.  Drd.  3.  msc.  R. 
Stepli.  duo  mss.  ap.  Lamb.  Pulm.  1. 
4.  6.  mss.  alq.  ap.  Torr.  Comb.  b. 
c.  d.  Lneck.  1.  Orell.  M.  Lcpus.  Mss. 
nostri  Drd.    1.  Bas.  3. 

73)  ac  nescire.  Ed.  San.  ex  ing, 
sq.  Franc.  Sivr. 


264 


HÖR.    SERMONUM 


Divitiis  homines,  an  sint  virlutc  bcati; 

75  Quidvc  ad  amicitias,  usus  rccturane,  trahat  nos; 
Et  quae  sit  natura  boni  summiunque  quid  cius. 

Cervius  liaec  intor  vicinus  garrit  anilis 
Ex  re  fabellas.     Si  quis  nani  laudat  Arelli 
Sollicitas  ignarus  opes,  sie  incipit:  —  Olim 

80  Rustieus  urbanum  murem  nius  paupere  fertur 
Accepisse  cavo,  veterem  vctus  hospes  amicum; 
Asper  et  attentus  quaesitis,  ut  tarnen  artum 
Solveret  hospitiis  animum.     Quid  multa?  neque  ille 
Sepositi  ciceris,  nee  longac  invidit  avenae; 

83  Aridum  et  ore  ferens  acinum  semesaque  lardi 
Frusta  dedit,  cupiens  varia  fastidia  cena 
Vincere  tangentis  male  singula  dente  superbo ; 


75)  ad  amicitiatn.  Mss.  nostri  Lips. 

1.  Mon.  3.  —  rectumne.  Mss.  et  edd. 
vnlgo.  rectumve.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Gph.  1.  Drd.  4.  Feae  2,  g.  Orell.  p. 
Edd.  D.  Heins.  Bond.  Tart.  luv. 
Burm.  (et  Rutgers.  Leclt.  Venus,  c.  24. 
p.  386).  Batt.  Camp. 

76)  summuinvc.  Ideni  Rutgers,  pro- 
pos.  1.  c.  —  quod  eins.  Mss.  nostri 
Dorv.  1.  2.  Feae  2,  i.  k.  Ed.  Me- 
diol.  477. 

77)  Cervius.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Servius.  Mss.  Feae  2,  g.  3,  d.  Ed. 
Batt.  Seriius.  Ed.  Colon,  s.  a.  Ger- 
riiis.  Edd.  velt.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  544. 
53.  Loch.  Ascenss.  Mediol.  508.  512. 
Certius.  Msc.  Orell.  p.  Curvius.  Msc. 
Feae  2,  a.  —  hoc  inter.  Ed.  Chab. 
hie  inier.  Msc.  Cruq.  6.  has  inter. 
Mss.  nostri  Mon.  3.  Corb.  Gtli.  2. 
Gtg.  1.  msc.  Cruq.  3.  Orell.  M  {liec 
corr.)  —  vicinits.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
vicinos.  Mss.  nostri  Mon.  2.  3.  5. 
Corb.  Drd.  3.  Gtg.  1.  Gth.  2.  Mss. 
Cruq.  l,"a  —  d.  3.  Pulm.  10.  un.  ap. 
Bersm.  laeck.  1.  Bad.  1.  sex  mss. 
ap.  Feam. 

78)  si  quis  nam,  Mss.  nostri  Lips. 

2.  3.  Drd.  1.  3.  4.  Dess.  2.  Mon. 
2.  4.  5.  Bas.  L  3.  Gth.  2.  mss. 
Bentl.  2.  6.  7.  8.  9.  13.  14.  al.  un. 
ap.  Bersm.  novem  ap.  Feam,  Orell. 
b.  c.    Edd.    Zar.    Aid.    I.    II.   Bentl. 


(qui  revoc.)  sq.  Baxt.  Gesn.  Cun. 
San.  Val.  Oberl.  Comb.  Wakcf.  Fea 
(qui  vindic.)  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
UiJerl,  Azar.  Wetz.  Doer.  Heind, 
Both.  Pott.  Bip.  Zell.  lahn.  Mein. 
Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm. 
Krg.  7i(uii  si  quis.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
Mon.  1.  3.  Drd.  2.   Gph.   1.  2.  (Ug. 

1.  2.  msc.  Comb.  f.  Orell.  S.  p.  Edd. 
Mediol.  477.  86.  508.  512.  Floi'.  482. 
Venet.  478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  544.  53.  Loch.  Ascenss. 
Colon.  Aid.  lll.  Glar.  R.  Steph.  Bas. 
527.  55.  80.  Muret.  Lamb.  Cruq. 
Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Chab.  Bond. 
Crat.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Rod. 
Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck.  luv.  Burm. 
Phil.  Sandb.  Batt.  Camp,  si  qui  nam. 
Ed.  Cun.  ex  ing.  —  landet.  Msc. 
nost.  Gph.  2.  msc.  Bad.  1.  Edd.  Co- 
lon, s.  a.  Ascenss.  —  Arelli.  Mss. 
et  edd.  vulgo.  Schol.  Acr.  Cruq. 
Arilli.  Msc.  nost.  Gph.  2. 

80)  miis  murem.  Msc.  nost.  Gph.  1. 

81)  Accepisse  casa.  Msc.  Comb.  d. 

82)  attentus.   Mss.    nostri  Lips.  1. 

2.  3.  Mon.  2.  4.  5.  Drd.  1.  3.  4. 
Bas.  1.  3.  Brl.  1.  Gph.  1.  Schol. 
Cruq.  Edd.  Aid.  I.  l\.  III  (qui  re- 
stit.)  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  55. 
80.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl.  Fabr. 
H.  Steph.  Chab.  Crat.  Bersm.  Torr. 
D.  Heins.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr. 
luv.  Zurck.  Burm.  Bentl.  Baxt.  Gesn. 


LiB.  ir.  SAT.  VI,  265 

Reichthum   glücklicher  mache  die  Slerblichen,  oder  ob  Tugend? 
Ob  Rechtschaffenheit  locke  zur  Freundschaft,  oder  ob  Vortheil?  75 

Welches  des  Guten  Beschaffenheit  sei,  welch'  Höchstes  im  Guten? 
Nachbar  Cfnius  mengt  nach  Gelegenheit  Kindergeschichlchon 
Ein  in's  Gespräch.     Preist  Einer  vielleicht  des  Arellius  Reichthum, 
Dess  qualvolle  Beschwerd*  ihm  entgeht,  so  beginnet  er:  Einstmals, 
Wie  man  erzählt,  nahm  wirthlich  in  ärmlicher  Hohle  die  Feldmaus,  80 

Näher  befreundet  von  früher  der  Siadtmaus,  diese  zu  Gast"  auf. 
Rauh  zwar  sonst  und  besorgt  um  Envorbenes,  öffiiet  sie  dennoch 
Gern  für  Besuche  das  enge  Gemüth.     Kurzum,  sie  verschont  nicht 
Weder  gesparete  Kichern ,  noch  länglichen  Hafer  aus  Missgunst. 
Trockne  Rosin'   auch  schleppt  sie  im  Mund'   und  benageten  Speckes  85 

Stückchen  herbei,  um  mit  Wechsel  der  Kost  zu  besiegen  den  Ekel 
Jener,  die  Einzelnes  kaum  mit  spröderem  Zahne  berühret; 

Cun.    San.  Phil.   Franc.    Sandb.  Val.  Feani.    Edd.  vett.  ante  Lamb.   q.  sc. 

Sivr.    Dorigh.    Oberl.    Wakef.    Azar.  omnes ,    et  Crat.  Zurck.  Bentl.    (qiii 

W^etz.  Fea  (qui  vindic.)  Heind.  Both.  restit.)    Baxt.  Gesa.  Cun.  San.  Phil. 

Camp.    Polt.  Bip.    Zell.    lahn.  Mein.  Franc.    Sandb.    Val.    Sivr.    Dorigh. 

Orell.    Bur.    Dtz.   DIb.  Schm.    Wdm.  Oberl.    Wakef.    Azar.    Wetz.    Doer. 

intentus.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  2.  Mon.  Fea.    Heind.    Both.    Pott.    Bip.   Zell. 

1.    3.    Drd.    2.    Gph.    2.    Gtg.    1.  2.  Jahn.    >fein.    Orell.    Bur.    Dtz.    DIb. 

Gth.    2.    Cruq.    1,   un.   2.  7.    novem  Schm.    Wdm.    Krg.    neque   Uli.   Msc. 

mss.  ap.  Feam.  Schol.  Acron.  Edd.  nost.  Mon.  3.  mss.  Piilm.  2.  3.  mss, 

vett.  Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor.  ap.  Lamb.    Edd.  Lamb.   (qui  indux. 

482.     Venet.    478.    79.    83.    80.    92  sed  ante  eum  Muret.  in  Aldina  559) 

(Pinc.)  94.95.98.  Loch.  Colon,  s.a.  sq.  Cruq.  Xyl.  Fabr.  Pulm.  H.  Steph. 

Ascenss.  —  artum.  Mss.  nostri  Lips.  Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond. 

1.  2.   3.    Mor.    Dess.    2.    Drd.    2.  3.  Rod.   Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Burm. 
Brl.  1.    Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas.  3.  Batt.  Mill.  Camp. 

Gtg.  2.  Gth.  2.  mss.  ap.  Lamb.  plrq.  84)   Seposiiis.    Msc.    Cruq.   1 ,  un. 

ap.  Cruq.    omnes.    Edd.  Yenct.  478.  Venet.    494.    Mediol.   508.   512.    Co- 

79.    Med.    486.    Bentl.    (qui   restit.)  Ion.    s.    a.    Ascenss.     Depositi.    Msc. 

sq.  Cun.  Mill.  Ober!.  Fea.  Heind.  lahn.  nost.  Mon.  3.  un.  ap.  Bersm.  —  nee 

Mein.   Orell.  Dtz.  DIb.  Schm.   Wdm.  longae.  Mss.   et  edd.  vulgo,  duo  ap. 

(irctum.   Mss.   nostri  Bas.   1.    Gtg.   1.  Bersm.  neque  longae.  yiss.nosiTiDorv. 

Edd.    Flor.  4S2.  Venet.  483.  86.  92  1.  2.  Mon.  5.  Gth.  2.  msc.  Oberl.  d. 

(Pinc.)  94.  9.Ö.  98.  Mediol.  508.  512.  Ed.  Lamb.  (nihil  moncns)  sq.   Cmq. 

Ascenss.  Aldinae,  Bas.  527.   55.  80.  Chab.  Bersm.  iwwrfer  .Msc.  nost.  (Jth.  2. 

Lamb.  Cruq.  Mur.  Fabr.  Chab.  Bersm.  85)  semessaque.  Msc.  nost.  Mon.  2. 

Torr.  cett.  Edd.  vett.  Mediol.  477.  86.  508.  512. 

83)  et  qttid  multa?  Msc.  ap.  Bersm.  Flor.  482.   Venet.  478.    79.    83.  86. 

—  neque  nie.  Mss.  nostri  fere  omnes,  92 (Pinc.) 94. 95. 98.  Loch.  Colon. s.a. 

Lips.    1    2.  3     Dorv.   1.  2.   Drd.  1.  86)   Frusira.    Mss.  nostri  Mon.  2. 

2.  3.  4.    Dess.   2.   Mon.   1.  2.  4,  5,  3,    5.    Drd.    3.    Gtg.    1.   2.    Gth.    2. 
Mor.   Brl.  1.   Bas.   1.  3.  Gph.   1.  2,  Edd.  Mediol.  486.   Colon,  s.  a.  Bas. 
Glh.  2.  mss.  Pulm.  1.  4.  6.  10.  duo  5.55.  Venet.  544.  53.  Xyl.  Bond, 
mss.    ap.    Bersm.    plures   ap.    Torr.  87)  mala.  Edd.  Venet.  492  (Pinc.) 
duodecim  ap.  Bentl.  viginti  tres  ap.  94.  Colon,  s.  a. 


266 


HÖR.    SERMONUM 


Cum  patcr  ipsc  domus  palea  porrectus  in  liorna 
Esset  ador  loliuiii(]ue^   dapis  nioliora  relinquens. 
90  Tandem  urbaniis  ad  hvinc :  »Quid  te  iuvat,«  inquit,  »aniicc, 

»Pracrupti  nemoris  pationtem  viverc  dorso? 
»Vis  tu  homines  urbemque  fcris  praeponere  silvis? 
»Carpe  viam,  mihi  erede,  comes,  terrestria  quando 
»ISFortalis  animas  vivunt  sortita,  nequc  ulla  est 
95  »Aut  magno  aut  parvo  leti  fuga:    quo  bone  circa, 
»Dum  licet,  in  rebus  iocundis  vive  beatus; 
»Vive  memor,  quam  sis  aevi  brovis.«     Haec  ubi  dicta 
Agrestcm  pepulere,  domo  levis  exsilit:  inde 
Ambo  propositum  peragunt  iter,  urbis  aventes 

100  Moenia  nocturni  subrepcre.     lamque  tcnebat 
Nox  medium  caeli  spatium,  cum  ponit  uterque 
In  locuplete  domo  vestigia,  rubro  ubi  cocco 
Tincta  super  lectos  canderet  vestis  cburnos, ' 
Multaquc  de  magna  superessent  fercula  cena, 

105  Quae  procul  exstructis  inerant  hesterna  canistris. 
Ergo  ubi  purpurea  porrectum  in  vestc  locavit 
Agrestem,  veluti  succinctus  cursitat  hospes, 
Continuatque  dapcs,  ncc  non  verniliter  ipsis 


88)  orna.  Mss.  iiostri  Mor.  Lips.3. 
Mon.  2.  4.  Dill.  3.  Bas.  1.3.  Gpli.  2. 
Edd.  Flor.  482.  Veuet.  483.  8Ü.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Colon,  s.  a. 
Asceiiss.   Aid.  1.   luvenc. 

90)  Quid  te.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Olli  te.  Mss.  nostvi  Dess.  2.  Bas.  1. 
msc.  ap.  Bersm.  Feae  1,  a.  Ed. 
Lamb.  sq.  Cruq.  Quod  te.  Mss.  no- 
stri  Mor.  Lips.  2. 

92)  Fis  tu.  Mss.  nostri  omnes,  ap. 
Criiq.  et  Pulm.  omnes,  duo  ap.  Bersm. 
ap.  Bcntl.  oniiies.  Edd.  ante  Lamb. 
omnes,  et  Fabr.  H.  Stepli.  Crat. 
Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod.  Dcspr. 
luv.  Barm.  Bentl.  (qni  vindie.)  Baxt. 
Gesu.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Val. 
Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  Azar. 
Wetz.  Doer.  Fea.  Heind.  Both.  Pott. 
Bip.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Bnr. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  Fin 
tu.  Mss.  Lamb.  1 ,  duo.  2.  5.  8.  9. 
Sic   coi'rex.   Bonfinis    not.    104.    ap. 


Ascens.  IV.  Ed.  Lamb.  (qni  def.  re- 
fiit.  Bentl.)  Cruq.  (qni  tarnen  difFe- 
rentiam  rede  exponit)  Xyl.  Chab. 
Bersm.  Daccr. '  Tart.  Zurck.  Sandb. 
Batt.  Mill.  Camp,  vis  hotnines  (tu  om.) 
Msc.  nost.  Dorv.  2.  —  praeponere 
vi/lis  (gl.  sitvis).  Msc.   Oberl.  d. 

94)  animos.  Msc.  ap.  Bersm.  Ed. 
Dorigh.  —  wec  tilla  est.  Mss.  Feae 
2 ,  g.  9 ,  a.  neque  ulli  est.  Msc. 
Orell.  M. 

95)  quo  bone  circa.  Mss.  nostri 
Brl.  1.  Drd.  1.  2.  Gph.  1.  Bas.  1. 
mss.  Pulm.  2.  3.  6.  Ita  corr.  Bonfi- 
nis not.  104.  Edd.  Aid.  I.  III  (qni 
restit.)  Ascens.  IV.  Bas.  527.  55.  80. 
Mnret.  Lamb.  Cruq.  Pulm.  hinc  edd. 
vulgo.  quo  bene  circa.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  4.  Mor. 
Bas.  3.  Gph.  2.  Sant.  Gtg.  1.  2.  mss. 
Pulm.  1.  4.  10.  Bad.  1.  Grell.  M. 
Edd.  Mediol.  477.  86.  508.  512. 
Flor.  482.    Venet.    478.   79.  83.  80. 


LIB.   II.    SAT.   VI.  267 

Während  die  Herrin  des  Hauses ,  gestreckt  auf  heurige  Kornspreu, 
Spelt  und  Trespe  verspeiset,  der  besseren  Kost  sich  enthüllend. 

»Sagemir,  Gute,  wie  kann's  dich  erfreuu,«  spricht  endlich  die  Stadimaus,  90 
»Hier  an  des  waldigen  Bergs  Abhang  ausharrend  zu  leben? 
»Ziehst  du  die  Menschen,  die  Stadt,  nicht  vor  unfreundlicher  Waldung? 
»Wandre  mit  mir,  diess  rath'  ich,  da  was  nur  lebet  auf  Erden, 
»Sicrbliche  Seelen  empfing  vom  Geschick,   und  Keiner  dem  Tode 
»Irgend,  ob  hoch,  ob  niedrig,  entrinnt.     Drum,  wertheste  Freundin,  95 

»Lebe,  so  lange  du  kannst,  von  des  Wohlseins  Freuden  beseligt; 
»Leb'  und  bedenke  die  Kürze  des  Daseins!«  —  Durch  die  Ermahnung 
Ward  Fcldmäuschen  bewegt,   und  entschlüpfte  behende  der  Wohnung. 
Beide  nun  gehn ,  wie  beschlossen ,  auf  Wanderung ,  wünschend ,  zur  Nachtzeit 
Ein  in  die  Mauern   zu  schleichen  der  Stadt.     Schon  weilt   in   der  Laulltahn  100 
Mitten  am  Himmelsgewölbe  die  Nacht,  als  beide  den  Einzug 
Hielten  in  einen  Palast  voll  Reichthums.     Decken  von  Scharlach 
Glänzten  mit  schimmerndem  Roth  auf  elfenbeinernen  Lagern; 
Und  gar  manche  Gericht",  als  Reste  der  reichlichen  Mahlzeit, 
Standen,  in  Körben  gehäuft,  abseits  seit  gestrigem  Abend.  105 

Als  auf  purpurnem  Polster  die  Städterin  jetzo   die  Landmaus 
Hatte  gebettet,  da  trabt  sie  umher,    die  geschäftige  Wirthin, 
Häufet  ("icricht  auf  Gericht,   und  versieht,  gleich  wartendem  Bübchen, 


92  (Piuc.)  94.  05.  98.  Loch.  Colon.  100)    namque  tenehut.    Msc.    nost. 

s.    a.    Ascenss.    I.    11.    III.     Aid.    II.  Drd.  3.  tenebant.   Msc.   (hell.  M. 

Glar.  R.  Steph.  Torr.  Rod.  101)  Mox  medium.  Edd.  Flor.  482. 

96)  lOCKwrfi's.  Mss.  nostriLips.  1.2.  Venet.    483.    86.    —   componil.    Msc. 

Mor.     Hess.    2.    Drd.    2.   3.    ßrl.    1.  '"'St.   Mon.  1. 

Mon.  1.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.  Gth.  2.  102)  do7>m.  Ed.  Fea  (omnibus  lo- 

duo  mss.  ap.  Bersm.  Edd.  vctt.  AI-  eis  ap.   Hör.) 

dinae,  R.  Steph.  al.  tum  Bentl.  Cun.  105)    inerat.    Ed.   Bersm.    (contra 

Oberl.  mcundis.  Ceteri  (v.  ad  v.  62).  »psius  dno  mss.)    —  hesterna.    Mss. 

iocundus.    Msc.    nost.    Gph.    2.     Ed.  "ostri  pirq.  mss.  Pulm.  2.  3.  10.  Kdd. 

Can.  necundus.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  EiU.  Mediol.    477.    Venet.   478.   70.    Akt. 

Mediol.    480.    508.    512.    Flor.   482.  L  IE  III.   Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 

Venet.  479.  83.  86.  et  Chab.  —  vi-  hinc  edd.  vulgo.    externa.    Mss.  no- 

vis  beatus.  Msc.  nost.  Mor.  stri   Dorr.    1.   2.    Corb.   Mon.   2.    4. 

n-TN             •         •  »I            .  r.  1    1  fipli.  2.  mss.  Pulm.  1.  4.  6.  Orell.  c. 

97)^«a,«m.9«eiw  Msc.nost.Gpb  1.  ^\^    ^^^^               .^g 

Feael    m   '"^''                 '''"'"  ^^--  ^''^"'^^-  "^^'^'  ^^'  «2  (P""^-)  9"». 

'      ■  95.  98.  Loch.  Colon,  s.  a.  Ascens.  I. 

98)  pepulere  domo:  levis  exsilii.  extrema.  Msc.  nost.  Drd.  1.  —  ca- 
Sic  dist.  mss.  nostri  Lips.  1.  2.  3.  tinis.  Msc.  nost.  Drd.  4.  un.  ap.  Val. 
Bas.  1.  Mon.  2.  3.  mss.   Oberl.  c.  d.  Peac  6,  a  (a  1.  m.) 

Edd.  Loch.  Ascenss.  108)'  verniliter.    Mss.   nostri  Mon. 

99)  celerant  iter  coni.  Cun.  2.  5.    Gth.  2.    mss.   Cruq.  1,  a — d. 


268  HÖR.    SERMONUM 

Funf;itur  ofticiis,  praclibans  omnc  qiiod  aclfert. 
]10  IHc  cul)ans  gaudct  miitata  sortc,  bonisque 

Rebus  agit  laetum  convivam;  cum  subito  ingens 

Valvarum  strepitiis  lectis  cxcussit  utrumque. 

Currere  per  totum  pavicli  conclave,  magisque 

Exanimcs  trepidare,  simul  domus  alta  Molossis 
115  Personuit  canibus.     Tum  rusticus :  »Haud  mihi  vita 

»Est  opus  hac,«  ait,  »et  valeas:  me  silva  cavusque 

»Tutus  ab  insidiis  tenui  solabitur  ervo.« 

Satira  VII. 
D     A     V     U     S. 

lamdudum  ausculto,   et  cupiens  tibi  dicere  servus 
Pauca,  reformido.  —  Davusne?  —  Ita,  Davus,  amiciun 
Mancipium  domino,  et  frugi  quod  sit  satis;  hoc  est, 
Ut  vitale  putes.  • —  Age,  libertate  Decembri, 
5  Quando  ita  maiores  voluerunt,  utere;  narra.  — 

Pars  hominum  vitiis  gaudet  constanter  et  urget 

Pulm.    1.  2.   4.    mss.   ap.  BeiUl.   alq.  ßalt.   Mill.   Oberl.    Azar.  Doer.  Both. 

octo  ap.  Val.    Comb.  c.  Bad.  1.  quin-  Camp.  Pott.  Bip.  Zell.  lalin.  Mein.  Orell. 

qiie  mss.    ap.   Feam,  Pott.  2.  7.   10.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  — 

12.   14.    probant  Lamb.    Cruq.  Torr,  quod    adfert.     Mss.     et    edd.    vulgo. 

Edd.  Dacer.  Bentl.  (qui  praefertj  sq.  quod  auferl.   Msc.   nost.  Brl.   1.    quid 

Clin.    San.    Phil.    Batt.    Sandb.    Val.  affert.   Ed.  Mediol.  486.    quod  offert. 

Franc.    Sivr.    Doingh.    Azar.     Wetz.  Msc.   Feae  6,  a.  Ed.   Chab.  quod  ad- 

Doer.  Fea.  Heind.  Both.  Camp.  Zell.  flut.  Msc.  Feae  2,  b. 

lahn.   Mein.    Orell.   Dtz.  Dlb.    Schm.  110)     cuhat    gaudens.    Mss.     Feae 

Wdm.    Krg.    vernaliter.    Mss.    nostri  2,  i.  3,  f.  7,  a.  gaudens.   Msc.   nost. 

omnes,  praeter  tres  dictos.  mss.  ap.  Drd.  1. 

Lamb.   et  Torr,  omnes,   Pulm.  3.  6.  111)  Rebus  ait.  Msc.  nost.  Lips.  3. 

10.  alii  mss.  ap.  Val.  et  Pott.  Orell.  Ed.  Glar.  —   tum  subito.   Mss.   Feae 

p.  M.    Edd.  ante  Bentl.    fere  omnes,  1,  a.  2,  i. 

et  Baxt.  Gesn.  Mill.  Oberl.  Pott.  Bip.  U2)  leciis  exprcssit.  Msc.  Oberl.  d. 

Bur.    —    ipsis.    Mss.    et    edd.  vulgo.  lectis  exclusil.  Ed.  Phil,  ex  ing. 

ipse.  Lamb.  propos.  113)  pavide.    Ed.    Colon,  s.  a. 

109)  praelibans.  Msc.  nost.  Lips.  2.  114)  Exanimi  trepidare ,  domus  si- 

(am  supsc.)  mss.  Bentl.   14.  22.  un.  mul.  Ed.  Cun   ex  ing    trepidare  inetu 

an.    Talb.    Ed.   Bentl.    (qui  vindic.)  (.s!/m//  supsc.)  Msc.  Orell.  M.  —  Mo- 

sq      Cun.    San.    Phil.    Sandb.    Val.  /osw.  Mss.  nostri  Mor.  Brl.  1.  Bas.  3. 

Wakef    Franc.    Sivr.   Dorigh.    Wetz.  Lips.    1   (s  supsc.)  Ed.  Mediol.  48b. 

Fea.  praelamhens.  Mss.  nostri  omnes  115)    tum    rusticus.    Mss.    et   edd. 

praeter    unum,     ap.    Pott,    et    Orell.  vulgo.  <««c  r«sftc«.y.  Mss.  nostn  Drd. 

omnes.    Schol.     Acron.     Cruq.     Edd.  2.  Gph.  2.    cum  rusticus.    Msc.  nost. 

ante    Bentl.    omnes,    et   Baxt.    Gesn.  Brl.  1.  rf^^;«  nwifcws.  Msc.  nost.  Mon.  2. 


I.Il?.    II.    SAT.    VI.    MI.  209 

Dienste  bei  Tisch,  vorki^sieiui  vou  Je^ilicheni.  w.is  sie  ihr  aufträgt. 

Jen",  in  getuäclilicher  Lie",   isl  iVoh  des  verändtMrtei»  IaHV»*^  1 1  o 

Und  im  Genüsse  vergufigl  als  heilerer  Gast.     Da  mit  einmal 

KrachtHi  die  Flügel  des  Tlwrs,  dass  boid"  aurs^mugeu  von»  L»§er. 

Angstvoll  remieu  sie  rings  im  geräumigen  Sa;Ue.     Doch  mehr  niK"!» 

Beben  eolseelt  sie  umher,   als  laut  von  der  Dogge«  Gelielle 

Hallte  der  hohe  l^ilust,  —  »Ich  bcrlanke  mich.«  s;igle  die  Lainlmaus.  115 

»»Für  ein  Leben  wie  diess.     Leb"  wolU!  Mein  Hohlchen  im  Walde 

»Wird,  vor  Gefahren  gescliützt.  Ihm  der  äroüicheu  Wicke  midi  IrosJen!« 

Siebeute  Satire. 
Unfreiheit  im  Laster. 

Längst  schon  lausch"  ich  dahier.  und  mochte  dir  Einiges  sagen; 
SdkHie  jedoch,  als  KuechL  —  Wie,  Davus?  —  Er  isfs,  des  Gebieters 
Treuosler  Diener,  und  redlich  so  viel  als  giuigel,  dass  nämlich 
Nicht  vorzeitig  er  stirbt.  —  Wohl,  madw  Gebrauch  von  der  Freiheit, 
Die  der  December  gew-älu-t  nach  der  Väter  Verorduunge«.     Reilel  —  5 

Ein  TheU  iMeuscheu  behamM  mit  Lust  im  Falsche»,  und  sömligt 


110)  EstopHshaec,  ait.  Msc.  Feae  tuii.    quod   factum    iu  mss.  Cmq.   1, 

2,  c.    —    raUas  et   ait.   Msc,    nosu  a — d.    ei  4.    luss.    Beml.   7.  8:    ui 

Mon.  3.  —  eaietis.  Ms*,  uostri  prope  Dari  sermo  Uoraiii   recitaüouem  sa- 

omues.    ap.    Ciaq.    ei  Pulm.  omnes.  tii-ae   6.    excipiai    (^nullo  probaiUe). 

duo    ap.    Bei-sm.    Edd.    auie   Lauib.  Idein  oonieo,  /<7M(/n</«(M  hie  tuisto.  — 

plrq.  e«    pos«  phq.  Mur.  Xyl.  Chab.  at  enpiens   coui.  Ruigers.   Leo«.    N>- 

Crat.    Torr.    D.    Heins.    Boud.    Rod.  mis.  c.  *2ö. 

Despr.  luv.  Zuivk.  Beut!.  Baxt.  Ge^n.  •>)  amietis.  Msc.  nost.  Drd.  1.  ami- 

Cuu.  San.  Phil.   Fnvuo.  Saudb.  BaH.  (.„^  g^f    \|<c    no<t    Gt*»^    I. 

Val.  Sivr.MilL  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  3    ^^^^^  ej.  'cuu.   -  jW 

A.ar.\\eu    l^oer.  Fea^  Hemd.  Boib.  ^^^.^  ^om.lö).    Msc.    «ost.    B,I.    1. 

Laxup.    Pou.    B.p.   Zell.    lalui.  Mem.  /^,-,  ,^/^.    Umb.  ait   qu.^.dam 

Orell.    Bur.    Diz.  Dlb.   bchm.   Wdm.  *  ,,     •     • 

..            ,  _.    M                  ,>.      .»  velle  leir». 

kr?,  ealeat.  Msc  uost.  Itiii.  2.  rass.  „"-               ,.               _,             ,. 

apfLaiub.  fere  omues  t?).^Edd.  Ve-  "*)   ^*  ""'"'^-   ^•*'^-  »P-  B^l-*«'-  ^' 

«e«.  478.    Meiiiol.  486.    L,^nb.    (qui  ««    «^'    '^^^  /»*'«"*    "-«»'•    ^*^'"*,   *P- 

der.)  Cruq.  Fabr.    H.  S«eph.   Bersm.  ^«^'^"i-    ^'  «'^  ^'^  '"''^*  ^,"'"'-  ^'""t 

Dacer.  Tan.  Bunn.  I'»?  i"  l.uudUu^n.^u.^   T.   L    Vase.  4 

,,_...           -,            .   ,,.     .,    _n  ^'f  "'«'  reptUes  com.  Cauuegiet.   ad 

11.)  A«v-r«.  \  sc.  uos«.  l.«g   \  Edd.  ^-,  j^^„    p,^^,^     ^.    p^,„    _       ,^. 

\enet.    4.6.     i9.Metl.ol.    4i.     80.  ^j^»;     „ost.  l>orv.    1.   -  Deeembris. 

aervo.  Msc.  nost   Lips.  1  «^rw  (<rrro  j^j^     p^^^  3    ^     C).  ^.  Orell.   M  {bn 

a.  2.  m.  supso.)  Msc.  uost.  trpb.  2,  sun<c  1 

Satira    VII.  5)  eoreruMi.  Edd.  Veuet.  483.  Me- 
li Imadtnitait  aysewlto.  Beull.  h.^nc  diol.  5<>S.  512.  habttert,  utert.  -Msc. 
satiram    cum    superiore  uexam    sta-  uost.  Gib.  2. 


270  IIOK.    SEKMONUM 

Proposiünu;  pars  multa  natat,  modo  recta  capesscns, 

Intercluiu  pravis  obnoxia.     Saepe  notatus 

Cum  ti'ibus  anellis,  modo  laeva  Priscus  inaiii, 
JO  Vixit  inaequalis,  clavum  iit  mutaret  in  horas; 

Aedibus  ex  maguis  subito  sc  coiideret,  unde 

Mundior  exiret  vix  libertinus  honeste; 

lam  moechus  Romae,  iam  mallet  doctus  Atlienis 

Vivere,  Vertumnis,  quotquot  sunt,  natus  iniquis. 
15  Scurra  Volanerius,  postquam  illi  iusta  cheragra 

Contudit  ai'ticulos,  qui  pro  se  tolleret  atque 

Mitteret  in  pLimum  talos,  mercede  diurna 

Conductum  pavit;  quanto  constantior  isdem 

In  vitiis,  tanto  levius  miser  ac  prior  illo, 

7)  Propositis.  Ed.  Crato.   —  pars  sed  i  puncto   not.)    mss.   Lanib.    1, 

magna,   ^isc.   iiost.  Gph.   1.  im.  0.   7.  9.  13  (qui  praefert)  Cruq. 

9)  ä!?ie//2s.  Mss.  nostri  omnes.  Schol.  1,  a  —  d.    0    (qui   praefert    ia  actis, 

Acr.  Edd.  vett.  saec.  XV.  quos  vidi,  sed  ia  textu  leg.  doctus)   aiss.  Puini. 

omaes,    Aldiaae,    Bas.    527.  55.  80.  2.  3.  6.   msc.   ap.  Turaeb.  Adv.  13, 

Glar.    R.   Stepli.    Mur.     Cruq.    Fabr.  17  (qui  aon  probat),  septemdecini  ap. 

Torr.  Rod.  Baxt.  (qui  vindic.)  Oberl.  Vai.  duo  ap.  Talb.  septenideciai  ap. 

Azar,    Fea.    Pott.    Zell.    laha.    Orell.  Feani,  alii  ap.  Pott.  Orell.  b.  c.  Edd. 

Bur.    Dtz.    DIb.    Sehm.    Wdai.    Krg.  Cliab.  Bersni.  Baxt.  Gesn.  Val.  Oberl. 

annellis.   Edd.   Asceass.    Lanib,    (qui  Comb.    Fea.    Doer.    Pott.    Bip.    Dtz. 

tamea    cum   codd.    anulus   et  anellus  Dlb.   Scliai. 

recte  scrilji  testatur)   H.   Stepli.  Xyl.         14)    Veriumnis.  Hunc  v.  citat  Pri- 

Chab.  Bentl.   Cun.  cett.  '  scian.   17,  7,  45  (T.  II.  p.  32.  Kr.) 

11)  Aedibus  e  magnis.    Msc.  nost.  Vortiimnis.    Msc.  nost.  Bas.   1.    aisc. 

Moa.  4.  Aedibus  et  magnis.  Mss.  Feae  ap.  Fabr.   Ed.  Cua.    Verluiuiis.  Msc. 

1,  b.  2,  k.    Aedibus  in  magjiis.  Mss.  Orell.  M.  Sic  scrib.  Laadia.  in  Conmi. 

Feae   1,  d.  e.   g.  m.  9,  a.  etTurneb.  Edd.  Lamb.  Cruq.   ßersni. 

13)  Iam  medius  Romae.  Msc.  nost.  Xyl.     Verluinnus.     Edd.    Flor.    482. 

Moa.    4.    Orell.    M    {^chu  supsc.)   —  Veaet.   483.   86.   92   (Pinc.)    Mediol. 

doctus  Athenis.  Mss.  aostri  Lips.  2.  3.  508.    512.    —    qidcquid    sunt.    Msc. 

Dorv.  1.  Drd.  1,  2.  3.  Moa.  5.  Gph.  nost.    Moa.    3.     quot  tot   sunt.    Msc. 

1.  2.    Gtg.  1.  2.    Gth.    2.    mss.   ap.  aost.  Mor. 

Lamb.  alq.  ap.  Torr,   omaes  praeter        15)    Volenarius.   Msc.    Feae   2,    i. 

unum.  mss.  ap.Beatl.  et  Val.  Comb.  f.  Volenerius.  Msc.  Feae  6,  a.  —  post- 

Bad.   1.    Pott.  7.  8.    Orell.   S.    p.  M  qitam  sibi.   Msc.    nost.    Gph.    1.    un. 

{tor    supsc.)    Schol.   Acroa.    probat  ap.  Bersm. —  cheragra.  Mss.  aostri 

Marcil.    ia    aot.    et   Weber    in    Sat.  Alor.    Lips.    1    (i   corr. )    2  {i  corr. ) 

Gevm.    conv.    Edd.    ante   Baxt.    fere  msc.  Bentl.   6  (Fabr.    notat,    in  chi- 

omaes,     et    Bentl.    Cun.    San.    Phil,  ra^?-«  primam  produci).  Edd.  Xyiaad. 

Fraac.  Saadb.  MIU.  Pott.  Sivr.  Dorigh.  (qui   restit.)    item    Cliab.    et    Dospr. 

Wakef.    Azar.    Wetz.    Heiad.    Botli.  (propter   primam    productam)    Beatl. 

Camp.  Zell.  lahn.   Mein.  Orell.    Bur.  (qui  vindic.)   sq.    Baxt.    Gesn.    Cun. 

Wdni.  Krg.   doctor  Athenis.   Mss.  no-  Oberl.     Wakef.     Azar.     Wetz.     Fea. 

stri  Lips.  2.  Dorv.  2.  Moa.    I.  3.  4.  Doer.   Heiad.  Botli.    Pott.   Zell.  laha. 

Dess.  1  (?/s  supsc.)  2.  Mor.  (?/s  supsc.)  Meia.   Orell.  Dlb.  Schm.   Wdm.  Krg. 

Drd.   4.   Bas.   1.  3.    Brl.    1    (doctior,  chiragra.    Mss.    aostri  Lips.  1    (a  2. 


LIB.    II.    SAT.    VII.  271 

Ganz  absichtlich;  es  scliwatikt  ein  grüsscrcr,  jetzo  das  Hechle 

Wühlend,  darauf  zum  Verkehrten  gewandt.     Ein  Prisous,  zu  Zeiten 

Durch  drei  Ring'  an  der  Linken  bemerkbar,  üCler  mit  keinem, 

Lebte  so  ganz  ungleicli,  dass  er  stündlich  tauschte  den  Purpur,  10 

Plülzlich  aus  weitem  Palast  in  das  ärmlichste  Haus  sich  zurückzog. 

Aus  dem  kaum  sich  mit  Ehren  bewegt'  ein  feinerer  Freiknecht; 

Jetzt  den  Verbuhlten  in  Rom ,  in  Athen  jetzt  spielte  den  Weisen ; 

Allen  Verlumnen  geboren  im  Zorn,  den  Regenten  des  Wechsels. 

Volanerius  aber,  der  Narr,  da  ihm  selber  die  Handgicht,  15 

Wie  er  verdiente,  die  Knüchel  gelähmt,  gab  einem  Gehülfen 

Tägliche  Löhnung  und  Kost,  der  für  ihu  hübe  die  Würfel 

Und  einthät'  in  den  Becher;  je  mehr  ausdauernd  iu  Tliorheit, 

So  viel  minder  im  Leid,  und  besser  berathen,  wie  jener, 

m.)  2  (a  2.  ni.)  3.  Mon.  2.  3.  Gtg.  1.  3.  Brl.  1.  Mon.  1.  3.  4.  Bas.  1.  3. 

1.   2.    Dess.    1.    Drd.    1.  2.    Bas.  3.  Dess.  1  (corr.)  2.    Drd.   1.  3,  a.  4. 

Gph.  1.    mss.  ap.  Feam   plrq.     Edd.  Gph.    l.  2.    Gtg.  2.    mss.    Pulm.    3. 

vett.  saec.XV.  Aid.  I.  II.  III.  Ascenss.  C.  10.  duo  ap.  Bersm.  nisc.  ap.  Torr. 

Lanib.  Cruq.  hinc  vulgo  ante  Bentl.,  alii    ap.    Val.    un.    ap.  Talb.    (corr.) 

et   San.   Phil.    Franc.    Batt.    Sandb.  Gesn.  3.  Oberl.  c.  d.  alii  mss.  ap.  Polt. 

Val.  Sivr.  Dorigh.   Camp.    Bip.    Bur.  Orell.  c.p.M.  pvrgum  Schol.  Acren. 

Dlz.    ceragra.    Mss.    nostri    Mon.    1.  Porph.   Edd.    Zar.    Mediol.    477.    80. 

Dess.  2.   Drd.  4.    eyragia.   Mss.   no-  508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 

slri  Brl.    1.   Mon.   4.    5.    mss.    Feae  83.  80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  54-1. 

5,  b.  9,  a.    Orell.  M.    ciragra.   Mss.  53.  Loch.  Colon,  s.a.  Ascenss.  Aid. 

nostri  Drd.  3.  Bas.  1.  Gth.  2.  Gph.  2.  I.  II.  III.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 

IGj  Contundit.  Msc.  nost.  Mor.  Con-  55.  80.   Muret.    Lamb.    fqui  praefert 

tuUt.   -Msc.  nost.   Gtg.  2.  Edd.  Venet.  p/«m?//«)  Fabr.  Xyl.  Crat.  Bersm.  Torr. 

478.  79.  luvenc.  Contigit.  Msc.  Cruq.  D.    Heins.    Bond.    Rod.     Tart.    luv. 

1.  un.  Zurck.  Biirm. 

17)  pkirnum.  Mss.  nostri  Mor.  Mon.        18)   Conductiim   paiuit.   Msc.   nost, 

2.  5.  Gtg.  1  (ad  marg.  pyrgum)  Mor.  Ed.  Ascens.  IV.  Pavit  rondu- 
mss.  ap.  Lamb.  ( qui  rectius  esse  dum.  Msc.  nost.  Drd.  3.  Inducium 
putat)  mss.  Pulm.  1.  4.  novem  mss.  pavit.  Msc.  Feae  2,  i.  —  isdem.  Mss. 
ap.  Val.  sex  ap.  Feam,  Pott.  2.  0.  nostri  Mor.  Mon.  1.  Lips.  2  (*  puncto 
7.  8.  14.  Orell.  b.  S  (pirgum  supsc.)  not.)  Gth.  2.  mss.  Cniq.  omnes  prae- 
msc.  ap.  Canter  Nov.  Lact.  7.  c.  8.  ter  7.  Oberl.  c.  Bad.  1.  Feae  2,  a. 
Schol.  Cruq.  Edd.  H.  Steph.  Chab.  3,  c.  5,  a.  mss.  Orell.  b.  S.  c.  Ed. 
Despr.  Dacer.  Talb. Bentl.  Baxt.  Gesn.  Fea  (qui  restit.)  sq.  labn.  Orell. 
Cun.  San.  Pliil.  Franc.  Sandb.  Batt.  Mein.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  \Vdm.  Krg. 
Mill.  Val.  Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Wakef.  idem.  Mss.  nostri  Lips.  1.  3.  Dess. 
Azar.  Wetz.  Fea.  Doer.  Heind.  Both.  1.  2.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  2.  3. 
Camp.  Pott.  Bip.  Zell.  labn.  Mein.  4.5.  Gph.  1.2.  Bas.  1.  3.  Gtg.  1.2. 
Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  W'dm.  msc.  Cruq.  7.  mss.  ap.  Feam  plrq. 
Krg.  ßnum.  Mss.  nostri  Lips.  2  (j)yr-  Orell.  p.  M.  Edd.  ante  Feam  omnes, 
gum  supsc.)  Drd.  3.  mss.  ap.  Lamb.  et  Heind.  Doer.  Botli.  Camp.  Pott, 
(q.  V.)   mss.    ap.  Torr.   Porph.  msc.  Bip.  Zell.  Bur. 

nost.  phymuin.   Mss.  Cruq.  1,  a  —  d.        19)    ianto  est    levitis  miser.    Mss. 

3.  4.  Schol.  Cruq.  Ed.  Cruq.  pyr-  nostri  Lips.  1.  2.  Brl.  1.  Gig.  1. 
gum    s.    pirgum.    Mss.     nostri    Lips.    Mon.  4.  tanto  melius  miser.  .Msc.  Feae 


272  nOR.    SEUMONUM 

20  Qni  iaiu  conteiito,  iain  laxo  fune  laborat.  — 

ISon  dices  hodie,  quorsum  haec  tarn  putida  tendant, 
FurciterV —  Ad  te,  inquain.  —  Quo  pacto,  pessime?  —  Laudas 
Fortunam  et  moi'es  antiquae  plebis,  et  idem, 
Si  quis  ad  illa  deus  subito  te  agat,  usquo  repuses; 

25  Aut  quia  non  sentis,  quod  clamas,  rectius  esse, 
Aut  quia  non  finnus  rectum  defendis  et  haeres, 
ISlequiquam  caeno  cupiens  evellere  plantani. 
Roniae  rus  optas,  absentem  rusticus  urbeni 
Tollis  ad  astra  levis.     Si  nusquam  es  forte  vocatus 

30  Ad  cenam ,  laudas  securum  olus  ac  velut  usquam 
Vinctus  eas,  ita  te  felicera  dicis  amasque, 
Quod  nusquam  tibi  sit  potandum.     lusserit  ad  se 

2,  g  (a  1.  111.)  tanto  est  melius  viiser.  Moii.   3.    Edd.   Asceiiss.    acrior   illo. 

Msc.  nost.   Meiitel.    —   ac  prior  illo.  Msc.  Pulni.6.  mss.  meliores  ap.  Tori'. 

Mss.    nostri   Bas.    1.    Dorv.    1.    mss.  20)    Qiii    iam   contento ,   ium  laxo. 

ap.    Lanib.    msc.    ap.    Turneb.    Adv.  Mss.    nostri  Lips.  2  (a  1.  in.)    .Moii. 

13,  17.  Septem  mss.  ap.  Feam.  Polt.  1.2.3.4.5.   Dess.  2.  Gpli.l.  Dorv.  1. 

9.   13.   IG.  Orell.  S.  b  (com)   Schol.  Bil.  1.  Bas.  1.  Gig.  1.  2.  Edd.  vulgo, 

Cruq.  Edd.  Lamb.  (qui  restit.)  Chab.  praeter  Cruq.   et  Bersm.  Qui  tarn  con- 

(qvii    tarnen    in    notis    praefert    ille)  tento  quam  laxo.  Mss.  nostri  Lips.  1. 

Bersm.    Bond.    Dacer.    Tart.    Despr.  2    (a  2.  m.  corr.)   3.    Dess.   1.    Drd. 

luv.    Baxt.  Gesn.    Phil.    Batt.   Oberl.  2.   3.    Mor.    Bas.    3.    Gph.    2.    mss. 

Wakef.    Wetz.    Fea    (qui  recte  def.)  Cruq.   1,  tres.   3.  7.    Piilm.   10.    duo 

Doer.    Wüstem.    Both.    Camp.    Pott.  ap.   Bersm.    tredecim    ap.   Val.    duo 

Bip.  Zell.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  ap.  Talb.  Oberl.  c.  Bad.  1.   Orell.  b. 

Krg.    ac    prior   illo    est.    Msc.    nost.  Ed.  Cruq.  Qui  iam  contento  quam  laxo. 

Dorv.   2.     ac  prior   ille.    Msc.   nost.  Mss.   nostri  Dorv.    2.    Drd.    4.    mss. 

Mor.  (corr.  a  2.  m.)  mss.  ap.  Lamb.  Comb.    c.    d.    Qui   tarn   contento   iam 

duo    ap.    Talb.    alii   ap,    Pott.     Edd.  laxo.   Msc.  Orell.  M  (^tam  supsc.)  Ed. 

Aid.  I.  IIL  Glar.  R.  Stepli.  Bas.  527.  Bersm.    Qui  iam   contento    qui   laxo. 

55.  80.  Venet.  544.  53.  Muret.  Fabr.  Msc.  nost.  Drd.  1.  —  contempto.  Mss. 

H.  Steph.  Crat.  Xyl.  Torr,  (qui  prae-  nostri  Mor.  Gtg.  1  {contento  ad  marg.) 

feit  illo)  D.  Heins.  Rod.  Zurck.  Burm.  2.   Edd.  Mediol.  486.  508.  512.  Flor. 

Bentl.  Cun.  San.  Franc.  Sandb.  Val.  482.  Venet.  478.  79.  83.   86.  94.  — 

Sivr.  Mill.  Dorigli.  Azar.  Heind.  Jahn,  lahoret.  Mss.  Feae  1,  g.  ni. 

Mein.  Wdm.    acrior  ille.  Mss.  nostri  21)  Non  dices.  Mss.  et  edd.  vulgo. 

Lips.  1.  2.  3.    Dess.    1.    2.   Drd.   1.  Num  dices.  Msc.  Feae  9,  a.  Non  ho- 

2.   3.   Mon.    1.   2.   5.    Bas.   3.   Gph.  die  dices.  Msc.  Feae  2,  i.  Non  dicis. 

1.    2.    Gth.  2.    msc.   R.  Steph.  mss.  Msc.   Pulm.  1.  Feae  2,  h.   Nunc  di- 

Cruq.    omnes    praeter    1 ,    un.    Pulm.  ces.    Msc.  nost.  Drd.  4.    iam  putida. 

1.2.3.4.10.  duo  ap.  Bersm.  Comb.  Ed.    Bas.  527.    —   tendant.    Mss.    et 

c.  f.  Bad.    1.  Orell.   b.   p.   M.    Schol.  edd.  vulgo. /e«rf?<«<.  Msc.  nost.  (iph.  1. 

Acron.  Porph.    Edd.   Mediol.  477.  86.  Edd.  Bond.  D.  Heins.  Burm.  tendent. 

508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  Msc.   Feae  2,  g.    Ed.    Glar.    te7idat. 

83.  80.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Msc.    nost.    Mon.    3.     taridem.    Edd. 

Colon,    s.    a.    Aid.   II.   Cruq.    aciior  Ascenss.  III.  IV. 

ille  est.  Mss.  nostri  Mon.  4.  Gtg.  2.  22)  /««rfes.  Msc.  Feae  2,  c  (a  1.  m.) 

msc.  Feae  3.  a.  acrius  ille.  Msc.  nost.  23)  ac  mores.  Ed.  Cun.  (nihil  mo- 


LIIl.    II.    SAT.    VII. 


273 


Der  sich  auf  strafferem  bald,  bald  niiilit  auf  gelockertem  Seile.    —        .       20 

Wirst  du  mir  nicht  bald  sagen,  wohin  diess  fade  Gewäsch  zielt, 
Sclialkskneclit  ?  —  Eben  auf  dich.  —    Wie  das,  Nichtswürdiger?  —  Laut  ja 
Preisest  du  Glück  und  Sitten  des  älteren  Volkes,  und  wurdest 
Dennoch  mit  Macht  dich  sträuben,   versetzte  dich  plötzlich  ein  Gott  hin; 
Weil  entweder  du  selbst  nicht  glaubst,  was  besser  du  nennest,  25 

Oder  am  Guten  mit  Kraft  nicht  festhältst,  und  im  Morast  tief 
Watest ,  umsonst  dich  bestrebend ,  dem  Schlamm  zu  entziehen  die  Ferse. 
Sehnst  dich  in  Rom  aufs  Land,  und  erhebst  auf  dem  Lande  die  ferne 
Stadt  leichtfeitig  zum  Himmel.     Wenn  Niemand  grade  zum  Schmaus  dich 
Einlud,  lobst  du  das  sichre  Genius'   und  preisest  dich  glücklich,  30 

Gleich  als  gingst  du  in  Fesseln  wohin,  und  segnest  die  Wohlthat, 
Dass  beut'  nirgends  zu  zechen  du  brauchst.     Wenn  aber  Mäcenas 


nens)    sq.    San.    —    at   idcm.    Corr. 
Marklaiul. 

25)  (piod  clames.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
un.  ap.   Bersm. 

26)  quia  tu  infirmus.  Msc.  Feae 
2,  g.  —  tecum  defendis.  Msc.  nost. 
Mon.  5. 

27)  Nequiquam.  Sic  mss.  nostri 
Lips.  2.  3.  Mor.  Mon.  1.  Mentel. 
(Sic  nostri  codd.  plrq.  et  optt.  Omni- 
bus locis ,  et  ita  scribendum  esse  do- 
cet  Wagner  Orthogr.  Vergil.  p.  459.) 
Edd.  Tonent.  Oreü.  Wdni.  Nequa- 
quam.  Msc,  Feae  2,  h  (a  1.  m.)  — 
caeno.  Sic  scribimiis  cum  mss.  no- 
stris  Lips.  2.  3.  duob.  antiquiss.  ap. 
Torr.  (cf.  Mannt,  ap.  Hartes.  Orth. 
p.  195.  Wagner  Orlh.  Verg.  p.419). 
Ita  ed.  Chab.  —  avellere.  Mss.  no- 
stri Dorv.  2.  Gph.  L  un.  ap.  Bersm. 
Orell.  S  (e  snpsc.)  e  coeno  aipiens 
evellere.  Sic  Acron  in  Bas.  555.  80. 
Ed.  Cun.  cupiens  coeno  convellere. 
-Msc.  Feae  3,  a. 

29)  sinusquam.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
sin  usqitam.  5lsc.  R.  Sleph.  Edd.  Aid. 
I.  II.  Glar.  Bas.  527.  555.  si  niin- 
quam.  Msc.  nost.  Drd.  2.  si  nusquam 
forte  (om.  es).  Ed.  Mediol.  480.  nus- 
quam sis  forte  ( es  corr.  a  2.  m. ) 
Msc.  Oberl.  c. 

30)  severum  olus  (corr.  securum). 
Msc.  nost.  Dess.  2.  —  holus.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  2. 
Drd.    3.   Mon.    1.   3.    5.    Bas.    1.  3. 

HORATII    SAT. 


Gtg.  2.  Gth.  2.  Schol.  Acron.  Edd. 
vett.  ante  Muret.  et  Lamb.  q.  sc. 
omnes.  olus.  Mss.  nostri  Drd.  1.2.4. 
Mon.  2.  4.  Gtg.  1.  Gph.  1.  2.  Ed. 
Mur.  Lamb.  (qui  restit.)  hinc  edd. 
vulgo.  (v.  nos  ad  I.  Sat.  1,  74.)  — 
liac  velut.  Ed.  Venet.  486.  —  veluti 
tisquam.  Ed.  Xyland.  (qui  praefert 
usque).  —  usquat/i.  Mss.  nostri  fere 
omnes,  ap.  Palm,  et  Ciuq.  omnes, 
ap.  Lamb.  alq.  Edd.  Mediol.  486. 
Aid.  III.  Glar.  Bas.  527.  55.  80. 
Venet.  544.  53.  Muret.  Lamb.  in  textu 
(sed  in  notis  usque)  Cruq.  Fabr.  H. 
Steph.  Chab.  Bersm.  Torr,  hinc  edd. 
vulgo.  usque.  Msc.  nost.  Gtg.  2  (de 
aliis  uil  cognilum).   Edd.  vett.  Med. 

477.  508.    512.     Flor.   482.    Venet. 

478.  79.  83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95. 
96.  Loch.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aid. 
I.  II.  R.  Steph.  Crato.  unquam.  Msc. 
ap.  Bersm.  —  vehii  escam  J'ix  fu- 
gias  coni.  Horkel.  velut  usquam  in  — 

Vitus  eas.  Ed.  Marcil.  ex  ing. 

31)  Vinctus  eas.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  Victus  eas.  Msc.  Feae  5,  a 
(a  1.  m.)  Edd.  Flor.  482.  Venet. 
483.  86.  92  (Pinc.)  Loch.  Aid.  IL 
Unctus  eas.  Mss.  nostri  (iph.  1.  Drd. 
3.  msc.  Orell.  M  {vi  snpsc.)  Edd. 
Mediol.  477.86.  —  felicem  dueis.  Ed. 
Cun.  ex  ing.  sq.  San.  Franc.  Sivr. 
Dorigh. 

32)  iusserat.  Msc.  Feae  1,  m.  vi- 
serit.  Ed.  Loch. 

18 


274  nOU.   SERMONUM 

jVIaecenas  serum  sub  luiniHa  prima  venire 

Convivam:  »Nemon  oleum  fert  ociusV  ecquis 
35))Aiidit?((  cum  magno  blateras  clamore  fugisque. 

Älulvius  et  scurrae  tibi  non  referenda  procati 

Discedilnt.  etenini  »Fateor  ine , «  tlixerit  ille, 

»Duci  ventre  levem;  nasum  nidore  supinor, 

»Inbecilhis/iners,   si  quid  vis,  adde,  popiiio.«    •      ■ 
40  Tu  cum  sis  quod  ego  et  fortassis  nequior,  nitro 

Insectere  yelut  melior,  verbisque  decoris 

Obvolvas  Vitium?  quid,  si  me  stultior  ipSo 

33)  serum.    Mss.    et   edd.    vulgo.    80.  508.512.  Flor.  482.  Venet.  478. 
.       sero.  Msc.  nost.  Gtg.  1  (supsc.)  ser-    79.  83.  86.   92  (Piuc.)   ^4    9o.^  98. 

vwn.  Edd.  Venet.  494.  Mediol.  508.  Loch.  Colon,  s.  a.   Asceiis.  I.  Aid.  1.  ■ 

51,2.  Fabi-  solwii  coni.  Markland.  —  Bas.   527..  55:  e<   quis.    Mss.    nosln 

sub  limina.  ^\sc.  nost.  Drd.   1.  Dorv.- 2.-Lips.  2  (a  1.  m.)  DeSS;  2. 

34)  nemon  (sine  apostr.)  Mss.  no-  Mon.  2.  5. -Drd.  2.  3.  Bas.  1.  3. 
stri  Ups  1.  2,  3.  o/eu/n  /-er^.  Mss.  Gpk  2.  Gth.  2.  mss.Pnlm.  ,1.  2: 
uostri  Lips.  1.  3.    Dess.  2.    Mon.   1.  un..  ap.  Bersm.  un.    ap.  Torr.  Grell. 

•2     3.   4.   örd.  1.  2.  3.    Dorv.  1.  2.  M  {haec  supsc)   Citat  luinc   v.  Dio- 

(iph    1    2.    Brl.  l.    Gtg.  1.  2.  tnss.  »ued,  gr.  L.  I.    en  quis.    Msc.  Pulni. 

ap.  Criiq.  2.  4.  6,  Palm.  6.  10.  tres  10.    ap.  Torr.    alq.    msc.    ap.  Fcam. 

ap.   Hersm.  ap.  Torr.  alq.   ap.  Bentl.  Orell.   c. . 

2   9.  et  qaatuor.alü,  ap.  Val.   omries,  35)   cum   magno   blateras    clamore. 

tres    ap.    TaLb.    duodecim    mss.    ap.  Citat  Eulyches    ap.   Putsch,  p.  2182. 

Feam    Pott.  8.    10.    14.  19.  20.   Edd.  blateras  Sermone.    Ed.   Chab.   —   fu- 

Mediol.477.  tum  Bern I.   (qui  restit.)  gis.que:    Mss.    nostri    Lips.    1.    Dess. 

sq.  Baxt.  Gesn.  San.  Franc.   Sandb.  1..2.    Drd.  .1.   4.    Brl.    T.   .Mon     2. 

Val   Sivr.  Mill.Dorigh.Walc£f.  Wetz.  3.  4.  5.  Gph.   1.  2.' Bas.  1.  3.  Gtg. 

Fea   (qui   def.)   Doer.    Heind.    Pott.  1.  2.   Gth.  2.-  mss.  ap.  Lamb.   plrq. 

Bip.  Zell    lahn.   Mein.    Orell.  Wdm.  Palm.   3.   6..   mss..:ap.   Bentlt   Gesn. 

oZew/« /-erei.  Mss.  nojlri  Lips.  2.  Dess.  3.     Comb.,  b.    d.    f.    Bad.    1-    mss. 

■  1    (fert  supsc.)   Bas.    1.   3.   Gth.  2.  Feae   plrq.   ap.    Pott.  plrq.  Orell    b. 

mss.  Pulm    L  2:  3.  4.  alii  mss.  ap.  c.  S.  •  SchoK    Acron.    Md.   /ar.  Me- 

Pott     Orell    b.  c.    Edd.    ante   Bentl.  diol.  477.  86.  508.  ol2.    Hör.   482 

xxxWo,    et   Phil.  Batt.   Oberl.    Azar.  Venet.  478.    79.   83.  86.    92  (Pmc.) 

Bolh.    Camp.   Bur.  Dtz.  Dlb.   Schni.  94.   95.  98.   544.    53.   Loch-.   Colon. 

Krs.    nemon   —  fers?   ecquis   audis?  Ascc.nss.  Aid.  1.  II.  lll.  Glar.  R.  hleph. 

Ed     Cun.    ex   ing.    (refüt.  Fea).    —  Bas.  527.  55.  80.   Muret.  Lamb.  Fabr. 

ecqufs.  Mss.  nostri  Lips.  1.  "2  (corr.)  Crat.   Bersm.  Torr.  p--.Hems.  Bond. 

3-    Mon    1    4     Dess.  1.   mss.   Pulm.  Rod.   Tart.    Bentl,    Cun.    San.   1-hil. 

4'.  6.'  mss.    ap..Torr.    Schol.    Cruq.  Franc.  Saudb.  Batt.  Val.   Sivr.  M.ll. 

Edd.    Aid.    I.  III.    Ascenss.    III.    IV.  Dorigh.    Azar.  Fea  (q.  v.)  Wüstem. 

Muret.  Lamb.  Cruq.  Fabr.  Bas.  580.  Camp.  Pott.  Orell.  Schm.  Wdm.  krg. 

Xyl    H.  Steph.   Chab.   Crat.    Bersm.  fugitque.    Msc.     Orell     p.    f^l'^"^- 

Torr.   D    Heins.'  Bond.  Dae.er.   Rod.  Mss.  iiostri  Lips.  2.. 3  (corr;)  Mon.  1. 

Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Burm.  Bentl.  Drd.  2,    Dess.  1  (ad  maig.)    RoVph. 

Baxt    et  recentt.  haec  quis.  Mss.no-  msc.  nost.  mss.   Cruq.  1,  a.  .i.  4.  ./. 

stri  Brl    1.   Mon.  3.   Drd.  4.  Gtg.  2.  al.  Lamb.  1,  un.  2   (qui  magis  jjro- 

msc.    Pulm.    3.    mss/.  ap.'  Torr,   duo  bat)  mss.  Pulm.  1.  2.  4.  10.  un.  ap. 

ap.  Talb.  Comb.  f.  Edd.  Mediol. 477.  BeiSim.    qamque   ap.    lo.r.    duo    ap. 


LIB.    II.    SAT.    VII. 


275 


Spät  in  der  Diimmenin^^  scliickt  iiiul  zur  Abendlafol  dich  ladet: 

»Heda ,. geschwind l  lkiiii;l  Keiner  mir  (Mi   Hat  .Keiiier  deiiii  Oliren?« 

Schreist  du  mit  gTässliclieni  Liiriir  \iiid  (ie/iink,  und  rennest  von  hinnen.    .    üö 

Mulvins  und  die  Schmarotzer,  dir  nicht  zu  VermeUiemh's  wünschend, 

Ziehen  hinweg.      Denn  »Sdiwach,  icli  gesleh's,«  kann  .jtMier  ja  sagen, 

»Dien'  ich  den  Lüsten  des  Bauchs,  heim  Scinnonluri  heb'  icli  die  Nase-; 

»Bin  untüchtig,  ein  Wicht;   wenn  man.wiH,    kfieipsirciitiger  Sehh'nnner.« 

üu  nun  SciaV  wie  ick  seihst,  ja  vielleicht  •ein  ärgerer,  willst' mich  40 

Gar  als  Besserer  noch  äusschniählen ,  in  |»runkende  Worte 

Hüllend  den  eigenen  Fehl?  —  Jetzt  sieh,  dh  du  Ihorichtcr  dich  nicht 


Talb.  Feae  2,  g.  3,  a.  d.  7,  a.  Polt. 
20.  Edd.  Cruq.  Xyl.  H.  Stepii.  Chab. 
Dacer.  Despr.  Zurck.  Burm.  Baxt. 
(quem,  quod  Beulleio  fugisquc  ut  de 
suo  tribuit ,  Fea  lecte  bospitcin  iu 
mss.  etedd.vett.  appellat)  Gesn.Obeil. 
Comb.  Wakef.  Wetz.  Doer.  Heiiid. 
Both.  (qui  ^vatkii/uyisque  in  uotis) 
Bip.  Zeil;  labil.  Mein.   Bur.   Dtz.  Dlb. 

36)  M.idvius.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2.  3.  Dbrv.  1.  2.  Mon.  2.  4.  5.  Bas. 
1.  3.  Gth.  2.  niss.  Bentl.  6.  17.  octo 
mss.  ap.  Feam.  Qrell.  b..  S.  e.  Ed. 
Bentl,  (qui  restit.)  sq.  Cun.  San. 
Fbil.  Franc.  Yal.  Dorigb.-  Azar.  Wetz. 
Fea.  Doer.  Heind.  Botli.  Zell.  lahn. 
Mein,  ürell.  l)tz.  Dlb.  Scbm.  Wdm. 
Krg.  MiVviVs.  "Mss.  nostri  D.ess.  2. 
Mon.   1.  BrI.  1.  (ipb.  1.  2.   Gtg.  1.  2. 

■msc.  Orell.  p.  SchoL  Acron.  Crmj. 
Fdd.  ante  Bentl.  ijuos  vidi,  omnes, 
et  B.ax,t.,  Gesn.  Sandb.  Batt.  Sivr.  Mil'l. 
Oberl.  Wakef.  Camp.  Pott.  Bip.  Bur. 
Fulvius  {Mul  supsc.)  ms'c.  ürell.  M. 
Mtdius:  Msc.  nost.  Mon.  3.  Milinus. 
Msc.  Feae  2,  i.  — =  precantur  (call 
supsc.)  Msc:  OreU.  M.  tibi  non  re- 
ferenda  preccai.  Cit.  Prlscian.  18,  25, 
230  (II.  p.  21G.  Kr.) 

37)  Discedent.-  M^c.   Grell.'  M.  —  • 
dcxernt  iUe  com.  Praed. 

38)  supino.  Msc.  npst.  Mon.  1. 
mss.  alq.   ap.  Val.  Ed.   Muret. 

39)  Inbecillits,  Sic  mss.  nostri  Lips. 
\.  2  (eorr.)  3.  Man.  1.  2.  Dess.  1. 
ürd.  3.  Bas.  1.  Edd.  Bentl.  Wdm. 
Inibecillüs.  Edd.  vuli^o.  InheciHis: 
Mss.  nostri  Brl.  1.  J.ipS.  2  ((^  supsc.) 
Dess:  2.  Gph.  2.'  JmlieciUis,  iners, 
et  quidvis.  Mss.  Feae  1,  g.  m.  7,  b. 


—  •  si  quid  vis.  Mss.  nostri  omues, 
mss.  Lanib.  1,  duo.  2.  3.  6.  7.  8, 
duo.  9.  tres  ap.  Bersm.  ap.  'Palm, 
omnes.  Edd.  vett.  ante  Aldniu  omnes, 
et-Lamb.  (qui  restit.)  Cruq.  B.  Stt?ph. 
Crat.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Dacer. 
Bod.  Despr.Iuv.  Zurck.. Burm.  Bentl. 
Baxt.  €uu.  et  rccentt.  sim  quidvis. 
Edd.  Aid.  I.  .0.  IlI.Glar.  R.  Steph.- 
Bas.  527.  55.  Venet:.514.  53.  Xyl. 
Fabr.  Chab.  Bersm.  (propös.  Bened. 
Pbilol.)  sin  qidd  vis.  Ed.   Muret.     . 

40)  Tum  cwn  sis.  Ed.  Mediol;  486. 
Cicm  tu  sis.  Msc-  nost.  Gth.  2.  — 
tdtra  (o  supsc.  a  2'.  m.)  Msc.  nost. 
Lips.    1 . 

41)  Insectare.  Mss.  Oberl,  d.  c 
(a  L  m.)    . 

42)  Ohvolvas  Mss.  et  edd.  vul^o. 
Obvolvis.  Msc.  nost.  Dorv.  l.-mss. 
alq.  ap.  Val.  Feae  1 ,  k'  (a  2.  m.) 
Livolvas.  Msc.  nost.  Gph.  1.  Absol- 
vas.  Msc.  nost.  Drd.  l.  —  quod  si. 
Mss.  nostri  Dess.  2.  Mon.  3.  Bas. 
\.  3-  Gph.  1.  tres  mss.  ap.  Bcrsni. 
Ed.  Aid.  I.  ^-  vie'  stultior  ipso.  Mss. 
nostri  Lips.  •  1 .  2..  3.  Dorv.  I.  Mon. 
1.  Des§.  L  Gph.  1.  2.  Drd.  2.  3,  a. 
Gtg.  2.  mss.  Pulm.  2.  3.  10.  duo- 
decim  mss.  ap.  Feam.  Pott.  2.  6.  7. 
10.  12,  Edd.  Mediol.  477.  .508.  512. 
Flor.  '482.  Venet.  483.  66.  92  (Piiic.) 
94.  95.  98.  Loch.  Ascenss.  Aid.  111. 
Muret.  Fixbr.  H.  Stepb.  Chab.  Bersm. 
Bond.  Dacer.  Rod.  Despr.- luv.  Bentl. 
Baxt.  Gesn.  Phil. Batt.  Mill.  (»beil.  Wa- 
kef. Wetz.  Doer.  Heind.  Both.  Camp. 
■Pott.  Bip.  Zel|.  Mehl.  Orell.  Hur. 
Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  me  stultior 
ipse.    Mss,   nostri   Dorv.  2.   Mou.-  2. 

18* 


276  HÖR.    SERMONUM 

Quing'entis  empto  drachniis  dopronderis?  Aufer 

Mo  voltu  terrere;  manuni  stomachumque  teneto, 
4ä  Dum  quae  Crispini  docuit  me  ianitor,  edo. 

»Te  coniunx  aliena  capit,  meretricula  Davum: 

Pcccat  uter  nostrum  cruce  dignius?  Acris  ul>i  me 

Natura  incendit,  sub  clara  nuda  lucerna 

Quaecumquo  excepit  turgentis  verbera  caudae, 
50  Cluiiibus  aut  agitavit  equum  lasciva  supiiium, 

Dimittit  neque  famosum,  neque  sollicitum,  iie 

Ditior  aut  formae  melioiüs  meiat  eodem. 

Tu  cum  proiectis  insignibus,  anulo  equestri, 

Romanoque  habitu,  prodis  ex  iudice  Dama 
äö  Turpis,  odoratum  caput  obscurante  lacerna, 

Non  es  quod  simulas?  metuens  induceris,  atque 

Altercante  libidinibus  tremis  ossa  pavore. 

3.  4.  5.   Bil.  1.  Dess.  2.  Drd.  1.  3.  Lips.   1.  2.  3.  Mon.  1.  2.  3.  Dess.  2. 

Meiitel.    Bas.    1.   3.    Gth.   2.    Ütg.    1  Drd.   1.   2.    Gtg.   1    (ad  marg.  Chry- 

(o  siipsc.)    mss.   Piilm.   1.  4.  6.    duo  sippi).   Gph.   1.2.  Bas.   1.  3.   Gtli.  2. 

ap.    Bersm.    Comb.    c.    Bad.    1.     alü  Schol.    Cruq.    Edd.  vulgo.    Chrispini. 

ap.  Pott.  Orell.  S.  c.   b  (coir.)    Edd.  Mss.  nostri  Dess.  1.   Mon.  5.  (itg.  2. 

Venet.  478.  79.  544.  53.  Mediol.  486.  Crlsippi.   Mss.   nostri  Brl.   1.  Mon.  4. 

Aid.  I.  II.  Glar.   R.  Steph.  Bas.  ,527.  Urell.  M.   Chrysippi.  Msc.  nost.  Did. 

55.    80.    Lamb.    Cruq.    Xyl.    Crato.  3,1.   Kdd.   Flor.  482.  Venet.  483.  86. 

Torr.    D.  Heins.   Zurck.  Burm.   Cun.  Landin.  in  comm.  Crysippi.  Msc.  Feae 

San.    Franc.   Sandb.  Val.    Sivr.    Do-  3,  a.  Orell.  c.  Edd.  Venet.  492  (Pinc.) 

righ.   Azar.   astutior  ipso.  Mss.  Feae  94.   95.   98.     Mediol.    508.    512.    — 

2,  a.  b.  eda?n.  Msc.  Feae  2,  i. 

^3)  deprendei'is .  Mss.  nostri  Lips.        46)  coniunx.   Mss.  nostri  Lips.   1. 

r.  2.    Mon.  1.  2.  4.  5.    Dess.    1.  2.  2.   3.    Mon.    2.    Drd.  2.    3.    Bas.   3. 

Drd.   1.  3.   Bas.  3.    Gph.  1.   Brl.    1.  Ment.    Gph.    1.    Brl.    1.    Gtg.    1.    2. 

Gth.  2.    Edd.    Aid.    IL    III.    Mediol.  (Hh.  2.   Edd.  Mediol.  477.  86.  508. 

508.  512.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  512.  Flor.  482.   Venet.  478.  79.  83. 

55.  80.  Venet.  544.  53.  Miiret.  Lamb.  86.    92   (Pinc.)    94.   95.    98.    Loch. 

Cruq.    hinc  edd.    vulgo.    deprehende-  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Aldinae.   Glar. 

lis    (vitiose).     Mss.    nostri   Lips.    1.  R.    Steph.    Bas.  527.  55.  80.    Benti. 

Mon.  3.  Drd.  2.  4.   Bas.   1.  Gph.  2.  ( qui    redux. )    Oberl.    Wdm.   coniiix. 

Gtg.    1.   2.    msc.    Oberl.   c.    Orell.  b.  Mss.    nostri   Mon.    1.    3.    4.    Bas.   1. 

Edd.  Flor.  482.   Mediol.  486.  \enet.  Gph.   2.    Edd.    Maret.   Lamb.   Cruq. 

478.    79.  83.    86.  92   (Pinc.)    Loch,  post  edd.  vulgo,  et  recentt.  plrq. — 

Ascens.  I.   Batt.    Fea.  Camp,   repre-  meretricula    Damam.    Ed.    Sivr.    ex 

henderis.    Ed.    iMediol.    477.    Aid.   1.  ing.   (qui  def.) 
defenderis.  Msc.  nost.  Drd.  3,  1.  47)  cruce  nostrum.  Msc.  ap.  Bersm. 

45)  Dum  quod.   Msc.  nost.  Dess.  2.  —  dignior.   Ed.  Cun.  ex  ing. 
nasc.  Palm.  1.    un.   ap.  Bersm.   Feae        48)  2«cewrf(V.  Mss.  nostri  fere  omn es, 

2,  h.    Cum  quae.  Msc.  nost.  Mon.  3.  Lips.    1.   2.  3.    Brl.  1.   Dorv.    1.   2. 

/>^^m(7«<?  (üesupsc.)  msc.  nost.  Lips.  2.  Ment.  Dess.   1.  2.  Drd.  2.  3.  4.  Mon. 

Dum  me   Crispini  docuit  quae.    Msc.  1.   2.  3.  4.  5.  Bas.  1.  3.   (iph.   1.  2. 

Pulm.    10.    —    Crispini.    Mss.    nostri  Gtg.  2.    Gth.  2.    mss.   Pott.    10.    18. 


LIB.   II.    SAT.    VII. 


277 


Findest  wie  mich,  der  dir  fünfliunderl  Drachmen  gekostet? 

Weg  mit  dem  drohenden  Bhck!  Hall  Faust  und  Call'  in  den  Schranken, 

Wahrend  du  hurst,   was  eben  Crispinus'  Pförtner  mir  vortrug. 

»Dich  entzücket  die  Gattin  des  Anderen;  Davus  ein  Dirnchen. 
Welcher  von  uns  fehlt  wcrther  der  Kreuzigung?  Wenn  die  Natur  mich 
Heftig  zur  sinnlichen  Lust  anreizt,  leicht  find'  ich  Gewahrung, 
Freundlich  oniftfangen  und  ohne  Gefahr,  beim  Scheine  der  Leuchte. 
\Nelclie  nun  auch  willliihrig  mit  Liebesbeweis  mich  erfreut  hat, 
Weder  an  Ehre  gekränkt  entlässt  sie  mich,    noch  in  Bcsorgniss, 
Ob   ein  Reicherer  jetzt,   ob  ein  Schönerer  eben  dahin  rennt. 
Abei-  wenn  du ,  abwerfend  den   Hang  und  die  Zeichen  des  Ritters, 
Ring  und  Römergewand,  vom  Richter  zum  schmählichen  Dama 
Wirst,  und  das  duftende  Haupt  einhüllst  in  den  bergenden  Mantel, 
Bist  du  da  nicht,  für  den  du  dich  gicbst?  Ein  trittst  du  mit  Zagen, 
Und  im  Ringen  der  Angst  mit  der  Wollust  bebt  das  Gebein  dir. 


4o 


50 


Orell.  p.  Edd.  vulgo  ante  Feam,  et 
Doer.  Heind.  \Viistem.  Roth.  Camp. 
Bip.  Zell.  Biir.  intendit.  Mss.  ex  no- 
stris  modo  Drd.  1.  Gtg.  1.  mss. 
Cruq.  1,  a— d.  6.  7.  Fulm.  4.  6.  de- 
cem  mss.  ap.  Val.  octo  ap.  Feam, 
alü  ap.  Pott.  Orell.  M  (c  supsc.) 
Edd.  Frinc.  Mediol.  477.  86.  Venet. 
492  (Pinc.)  tum  Fea  (qui  revoc.  et 
def. )  sq.  Pott.  lahn.  Mein.  Orell. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  —  la- 
cerna.  Mss.  nostri  Lips.  1  (corr. ) 
Drd.  4.  mss.  Puiin.  1.  Id.  Cruq.  7. 
tres  ap.  Torr.  Orell.  S.  c.  Edd.  Loch. 
Aid.  I.  Glar.  Fabr.  Bond. 

49)  accepit.  Msc.  Cruq.  0.  Feae 
1 ,  e.  2 ,  g.  —  egentis.  .Msc.  nost. 
Mou.  5.  excipit  urgentis  se  verheru. 
Mss.  Cruq.  1,  tres.  Palm.   10. 

50)  Hie  V.  deest  in  niscto  noslro 
Mon.  5  (utinam  in  omnibus  mss., 
ut  spurcus  et  carte  supcrvacaneus! 
Sed  Scholiastis  est  antiquior,  qui  la- 
borant  in  explicando).  Clunibus,  aut 
agitavit.  Sic  dist.  Aid.  L  II.  III. 
Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  55.  80. 
Venet.  544.  53.  Fabr.  Crat.  Xyl. 
Oberl.  Wakef.  Wetz,  atque  agitavit. 
Msc.  nost.  Drd.  3. 

51)  Dimittat.  Msc.  Feae  2,  a  (a 
1.  m.)  —  ne  famosum.  .Msc.  nost. 
Gtg.  1.    neque  clamosum.   Landin.  in 


comm.  —  sollicituin  me.  Msc.  Bad.  1 . 
Feae  2,  a.  5,  a. 

52)  meiat  melioris.  Ed.  Chal).  ine- 
iet.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Dorv.  I. 
nindat.  Msc.  nost.  Drd.  3. 

53)  anulo.  Mss.  nostri  Lips.  1. 
2.  3.  Brl.  1.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5. 
Bas.  I.  Gtg.  1.  2.  mss.  Oberl.  c.  d. 
Schol.  Acron.  Edd.  Flor.  482.  Me- 
diol. 486.  \enet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  Aid.  I.  II.  III.  Glar.  R. 
Steph.  Bas.  555.  80.  Torr.  Azar. 
Orell.  Dtz.  Dlb.  Wdm.  (v.  sup.  ad 
V.  9.)  annulo.  Edd.  Ascenss.  Mediol. 
508.  512.  Bas.  527.  Venet.  553. 
Muret.  Lamb.  inde  edd.  vulgo.  — 
anulo  eodem.  Msc.  nost.  Gth.  2. 

55)  lucei-na.  Mss.  nostri  Mon.  2. 
Gtg.  1  (lac.  supsc.)  mss.  Comb.  d.  f. 

56)  Non  est  quod.  Msc.  nost. 
Drd.  3.  Ed.  Glar.  Moves  quod.  Ed. 
Loch.  —  simulas.  metuens.  Msc.  nost. 
Brl.  1.  puncto  dist.  Item  edd.  vett. 
saec.  XV.  et  Mediol.  508.  512.  Aid. 
I.  II.  III.  Ascenss.  Bas.  527.  55. 
Glar.  II.  Steph.  Muret.  Fabr.  Chab. 
Crat.  Rod.  simtdas'f  metuens  per  in- 
terrog.  recte  dist.  Lamb.  et  eum  se- 
culi  cett.  omnes.  —  induxeris  (c 
supsc.)  .Msc.  nost.  Lips.  2.  educeris. 
Msc.  Feae  2,  e. 

57)  Altercante.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Alternante.  Mss.  nostri  Bas.  1.  Gth.  2 


278 


HÖR.    SERMONrM 


Quid  rcfcrt,  iiri  virgis  ferroquc  nocari 
Auctoratus  eas,  au  turpi  clausus  in  arca, 
60  Quo  te  peecati  demisit  -conscia  herilis 

Contractum  gonibus  tang-as  caput?  Estne  marito 
I\Iatronac  pcccantis  in  ambo  iusta  potestas? 
iln  coiTuptorem  vel  iustior:  illa  tarnen  se 
xKoii  liabitu  mutatve  loco,  pcccatvc  superne, 
65+ Cum  te  formidet  mulier  neque  credat  amanti. 
Ibis  sub  furcam-  prudens ,  dominoque  furenti 
Conmittes  rem  omnem  et  vitam  et  cum  corpore  famam. 
EvastiV  credo  metucs,  doctusque  cavebis: 


(sane  notabilis  leclio).  —  tremis  per 
ussa.   Msc.  nosl.   (itli.  2. 

58)  uri  virgis  ferroque  necqri.  Sine 
dist.  ed.  Bentl.  et  recentl.  plrq^.  uri 
virgis,  feiToque.  Sic  dist.  mss.  Cruq. 

1,  a.  2.  Kdd.  Asceiiss.  Bas.  527.  55. 
Muret.  Lamb.  Fabr.  H.  Sleph.  Xyl. 
Crat.  Becsm.  Torr.  D.  Heins.  Bond. 
Dacer.  Rod.  Tart.  Despr.  Zurck. 
Burm.  Baxt.-  Gesn.  San.  Phil.  Sandb. 
Dorigh.  uri,  virgis,  ferroque.  Sic 
dist.  Aldus,  Glar.  R.  Steph. ,  alii. 
uri,  virgis  ferroque.  Sic  dist.  Heind. 
Roth.  Zell,  r—  virgis  uri.  Msc.  nost. 
Brl.   1  (al.m.)  msc.   Cruq.  7.   Feae 

2,  g.  Edd.  Cruq.  Cun.  (sed  vid. 
Feam).  —  ferroque  necari  Auctora- 
tus eas.  Turneb.  Adv.  2,  20  bene 
docuit,  ila  legendufti  esse,  quod  2iri 
et  necari  pendeant  ex  voce  auctora- 
tus eas,  et  locum  Petronii  comniode 
laudat.  Lamb.  ita  verba  inter  se  iun- 
xit,  et  eum  secuti  edd.  plerique 
omnes.  ferroque  necari?  Auctoratus 
eas.  Sic  edd.  vett.  ante  Lamb.  et 
Muret.  Cruq.  Fabr.  H.  Steph.  Chab. 
Crat.  Bersm.  D.  Heins.  Tart.  Despr. 
Burm.  —  ferroque  secari,  Mss.  alq. 
ap.   Lamb. 

b^)  Autor atus.'^lss.  nostri  Brl.  1. 
Mou.  3.  Auctoratus  eras.  Mss.  Cruq. 
4.  7.  —  ac  turpi.  Msc.  nost.  Gtg.  1. 

60)  Quo  te  peecati  demisit  conscid 
herilis.  Hunc  ordineni  verborum  ad- 
scivinius  e  msclo  nostro  Drd.  3. ,  ut 
vulgato:  Quo  te  demisit  peecati  c.  h. 
multo  concinuiorem  et  aptiorem.  (cf. 
Bothii  noia  ad  II.  Sat.  8,   l.  in  An- 


nott, p.  130).  —  demisit.  Mss.  et 
edd.  vulgo.  dimisit.  Mss.  nostri  Brl.  1. 
Dorv.  1;  Mon.  5.  Drd.  1.  3.  Bas.  3. 
mss.  Fulm.  1.  2.  3.  6.  un.  ap.  Bersm. 
Bad.  1.  mss.  plures  ap.  Feam.  Grell, 
b.  S.  de?intlat.  Msc.   Feae  9,  a. 

öl)  Coniractum  geinhus  (nulla  dist.) 
Edd.  Xyl.  Despr.  Zuruk-.-  Burm.  Bentl. 
Cun.  San.  Phil.  Sandb.  Val.  Azar. 
Wetz.  Fea..  Doer.  Heind.  Bip.  Zell, 
lahn.  Mein.  Grell.  Dtz.  Dlb.  Wdm. 
Krg.  Contractum,  genibus.  Sic  dist. 
Aldus,  Glar.  Muret.  Lamb.  (q.  v.) 
Cruq.  Fabr.  H.  Steph.  Chab!  Crat. 
Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Da- 
cer, Rod.  Tart.  Franc.  Sivr.  Dorigh. 
Oberl.  Wakef.  Bolh.  Polt.  Bnr.  — 
Contractum  ut  genibus.  Mss.  nostri 
Mon.  4.  Gtg.  2.  Gth.  2.  mss.  ap. 
Cruq.  fere  omnes.  Lamb.  2.  5.  6. 
Comb.  d.  Contractum  aul  genibus. 
Msc.  nost.   Brl.  1.  . 

62)  in  ambo  (cf.  U.  Sat.  3,  180). 
Mss.  nostri  Mon.  2.  5.  Bas.  3.  Lips. 
3  (*  supsc.  a  2.  m.)  msc.  Pulm.  10. 
duo  mss.  ap.  Val.'  tres  ap.  Feam. 
Pott.  7.-  11.  12.  14.  Sic  leg.  Cuiac. 
Observatt.  12,;18.  praefert  Torr.  Edd. 
Venet.  553.  Zurck.  Benil.  Baxt.  Gesn. 
Cun.  Oberl.  Comb.  Wakef.  Azar. 
Wetz.  Fea.  Doer.,  Heind.  Both.  Zell, 
lahn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb.  Schm. 
Wdm.  Krg,  in  ambos.  Mss.  nostri 
Lips;  1.  2.  Dess.  2.  Brl.  1.  Gph. 
1.  2.  Mon.  I.  3.  4.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  Gtg.  1.  2.  mss.  pirq.  ap. 
Val.  et  Pott.  Orell.  b.  S.  p.  c  (corr.) 
Scliol.  Acron.    Edd.   vett.  saec.  XV. 


LIB.    II.    SAT.    VII. 


279 


Isl's  nicht  gleich,  oh  g;o(iiiiij;cii  zu  Brand,    zur  Staupe,    zum  Schwerttod, 

Als  Klopffechter  du  gehst,  oh  in  schmählicher.  Lade,  worin  dich 

Barg  dci-  ycrbühlcteii  Frau  niitscliuldige  Zofe,   vei-schlosscn,  60 

Nah  an  die  Kiiiee  gekrümmt  du  das  Haupt  scltmiegst?  Steht  dem  (Jemahl  nicht 

Einer  verführten  Matron'  auf  beide  gerechte  Gewalt  zu? 

Auf  den  Verführer  sogar  noch  gerechtere:   Jene  verändert 

Doch  ihr  Aeusseres  nicht,  noch  den  Ort,   noch  frevelt  sie  thätig. 

Weil  sie  vor  dir  Scheu  hegt  als  Weib,   nicht  traut  dem  Bewerber.  ßj 

Doch  du  rennst  mit  Bedacht  zur  knechtischen  Strafe ;  des  Herrn  Wuth 

Bietest  so  Leib  und  Leben  du  preis,   als  Ehr'  und  Vermögen. 

Kamst  du  davon?  Scheu'n  wirst  du  vielleicht,  und  gewamet  dich  vürselin. 


omnes.  Aid.  1.  H.  IIL  Ascenss.  Glar. 
R.  Stepli.  Bas.  527.  55.  SO.  Muret. 
Lamb.  Cruq.  Fabr.  H.  Stepii.  Xyl. 
CJiab.  Crat.  Bersni.  Torr.  l3.  Heins. 
Bond.  Dacer.  Rod.  Tart.  Despr.  Burm. 
San.  PhiL  Franc.  Sandb.  Mi!!.  Vai. 
Sivr.  Dorigh.  Pott.  Bip.  Bur. 

03  —  65)  H-os  versus  obelis  iiotavi 
\il  snspectos.  Causas  cur  mihi  adnl- 
terini  et  spurii  esse  videaiitur,  in 
comm.   exponam. 

.  63)  In  corriiptorem  est  vel.  Msc. 
Feae  9,  a.  —  vel  iustior.  illa.  Sic 
(lisf.  edd.  vett.  sacc.  X\'.  Aid.  I. 
1!.. HI.  Ascenss.  (ilar.  R.  Stepli.  Xyl. 
Despr.  Zurck.  Bentl.  Cuu-.  San.  Franc. 
Val.  Sivr.  Dorigh.  Oberl.  Fea.  Heind. 
Pott.  Bip.  Zell.  Mein.  Orell.  Bur. 
Dtz.  Dlb.  Wdni.  Krg.  vel  iustior? 
illa.  Sic  dist.  Bas.  527.  55.  80.  Mu- 
ret.. Lamb.  Cruq.  Fabr.  H.  Stepli. 
Chab.  Crat.  Bersm.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Dacer.  Tart.  Burm.  Phil.  Sandb. 
jSzar.  Wetz.  Doer.  Both.  lalni.  Söhm. 

64)  motatve.  Msc.  nost.  Mon.  2.  — 
peccatve.  Mss.  et  edd.  viilgo.  mss; 
Palm.  1.  2.  3.  peccatque.  .Mss.  nostri 
Dorv.  2.  Mon.  3.  Drd.  4.  B<as.  1. 
Gtg.  1.  mss.  Pulm.  8.  4.  6.  Gesn.  3. 
Comb.  b.  Oberl.  c.  quinque  mss.  ap. 
Feam.  Orell.  b  (corr.)  Ed.  Sivr.  pec- 
catne.  .Msc.  nost.  ßrl.  i.  peccatque 
süperbe  coni.  Praed.  spectetque  coni. 
Horkel.  supitie  coni.  P.  Nannius  Mise, 
c.  4  (v.  Turneb.  Advers.  2,  18). 

65)  Hie  versus  ad  marg.  adscri- 
ptus  in  msto  iiostro  Lips.  2.  —  for- 
nddat.   Msc.  nost.  Gtg.  1.  —  nee  cre- 


dat.  Msc.  nost.  Lips.  2.  msc.  Oberl. 
d.  —  non  credit.  .Msc.  Feae  9,  a.  — 
Post  superne  puncto  dist.  post  amanti 
comiuate  Orell.  sq.  Dlb.   Schm. 

06)  suh  furca.  Mss.  nostri  Mon.  5. 
Gph.  1.  Edd.  Flor.  482.  Venet.  483. 
86.  Loch.  Despr.'  —  sub  furcum  nie- 
tuens.  V.   lect.  ap.  Fabr.         ■ 

67 )  Committis.  .Msc.  Feae  1 ,  b. 
7,  b.  9,  c.  CommJttas,  Msc*  Orell.  c. 
Ed.»  Tart.  —  vitam  cum  corpore  (ei 
om.)  .Msc.  Feae  7,  b.  vitam  quoque 
£orpore.  Msc.  Comb.  c. 

68)  Evasti'f  credometues.  Sic  di.-?!. 
Edd.  Aid..  I.  H.  HI.  Glar.  R.  Stepli. 
Bas.  527.  55.  80.  Lamb.  Cruq.  Fabr. 
H.  Steph.  Chab.  dat.  Torr.  Bond. 
Dacer.  Tart.  Despr.  Zurck.  Burm. 
Baxt.  Gesn.  San.  Sanäb.  Dorigh. 
.Axar.  üoer.  Pott.  Bip.  Evasti:  credo 
inetues.  Sic  dist.  edd.  vett.  säec.  X.V^ 
plrq.  et  Ascenss.  Muret.  Xyl.  Bersm. 
D.  Heins.  Rod.  lahu.  Mein.  Orell. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  Evasti'f 
metues  credo.  Msc.  nost.  Gph.  1.  nisc; 
Bentl.  7.  Edd.  H.  Steph.  (ad  marg.) 
Bentl.  (qui  def.)  Cun.  Phil.  Franc. 
Sivr.  Oberl.  Wakef.  Wetz.  Bur.  Eva- 
sti: metues  credo.  Edd.  Heind.  Both. 
Zell.  —  Credo  eva&isti.  Mss.  nostri 
Gph.  2.  Drd.  4.  evasisti  (si  puncto 
not.)  Msc.  nost.  Lips.  1.  —  credo 
metuens.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Dorv.  2. 
Gph.  2.  (Jth.  2.  Bad.  1.  novein  mss. 
ap.  Feam.  Edd.  Mediol.  486.  Venet. 
494.  Mediol.  508.  512.  Colon,  s.  a. 
Ascenss.  el  Fea  (qui  def.)  —  doctus 
metuensque.  Msc.  Orell.  S. 


280  HOK.    SERMONUM 

Quacres  quando  itci'iini  paveas,  iterumquc  perirc 
70  Possis.     O  totiens  servus !  Quac  belua  ruptis 

Cum  somel  efFugit,  recldit  se  prava  catenis? 

Non    suni    moechus,    ais:    neque   ego,    hercule,    für, 

ubi  vasa 

Praetereo  sapiens  argentea:  tolle  periclum, 

lam  vaga  prosiliet  frenis  natura  remotis. 
75  Tune  mihi  dominus,  rerum  imperiis  liominumquc 

Tot  tantisque  minor,  quem  ter  vindicta  quaterque 

Inposita  liaud  um  quam  misera  formidine  privet? 

Adde  super  dictis,  quod  non  levius  valeat:  nam 

Sive  vicarius  est,  qui  servo  paret,  uti  mos 
80  Vester  ait,  seu  conservus:  tibi  quid  sum  ego?  Nempe 

Tu  mihi  qui  imperitas,  alii  servis  miser  atque 

Duceris  ut  nervis  alienis  mobile  lignum. 

Quisnam  igitur  liber?   Sapiens,  sibi  qui  imperiosus, 

69)  Qucteres.    Mss.  et  edd.  vulgo.  Beism.  se  reddit.  Msc.  Feae  2,  g.  — 
Quaeris.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  2.  Men-  se  priva  coni.   Cruq.  se  parva.  Edd. 
tel.    Drd.  3.   Gth.  2.    msc.  Palm.  1.  Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79. 
Feae  2,  g  (a  1.   m.)  h.  6,  b.    Edd.  72)  ait.  Ed.  Bas.  555.  —  ubi  visu. 
Clin.  San.    Sivr.    Dorigli.     Die  mihi,  Msc.  Cruq.   1,  a. 

quando.  Msf.  Feae  2,  i.  73)  Praetereo  patiens.   Ed.  Wakef. 

70)  totiens.    Mss.    nostri   Lips.    1.    ex  ing. 

2.  3.   Mon.    1.  2.  3.  4.    5.    Dess.  2.        74)  In  vaga.  Edd.  Flor.  482.  Ve- 

Drd.  3.  4.   Gph.  2.  Bas.   1.  3.    Mor.  nct.  483.  86.  Loch. 

Brl.  1.  Gtg.  1.2.  Edd.  vett.  saec.  XV.         75)  iviperiisque.    Mss.  nostri  Lips. 

Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor.  482.  2.   Dess.   2. 

Veuet.  478.  79.  83.   86.    92  (Pinc.)        76)  quaterve.  Msc.  Comb.  f. 

94.    95.    98.     Loch.     Colon,    s.    a.        77)  Inposita.  Sic  mss.  nostri  Mor. 

Ascens.    1.    et  Bentl.    Oberl.    Wdm.  Lips.  3.   Mon.  2.  Dess.  2.   Drd.  1.  — 

toties.  Edd.  Aid.  1.  II.  111.  hinc  edd.  Af«<</7«?<«y««/«.  Edd.  Venet.  492  (Pinc.) 

vulgo.    —    helua.    Mss.    nostri   Lips.  94.  Mediol.  508.  512.  —  privet.  Mss. 

I.  2.  3.  Mon.  1.  2.  4.  5.  Dess.  2.  et  edd.  vulgo.  privat.  Mss.  nostri 
Brl.  1.  Bas.  1.3.  Gth.  2.  mss.  Oberl.  Brl.  1.  Drd.  2.  Bas.  1.  3.  msc.  Comb, 
c.  d.  Edd.  vett.  saec.  XV.  et  Bentl.  b.  Oberl.  d.  Feae  2,  e.  5,  a  (a  1.  m.) 
Baxt.    Gesn.     Wakef.    Heind.     Orell.  Orell.   b.  Ed.   Aid.   1. 

Dtz.  Dlb.  Wdm.  Krg.   (v.  nos  ad  II.  78)  Adde  super  dictis.  Mss.  nostri 

Sat.  3,  316).     beUua.    Edd.    Aid.   I.  Lips.    1.   2.  3.    Mor.    Dess.    1.    Mon. 

II.  III.  hinc  edd.  vulgo.  2.  3  (a  supsc.)   5.  Bas.  1.  3.  Gtg.  1. 

71)  effugerü.  Msc.  nost.  Lips.  1  (ith.  2.  mss.  Pulm.  1.  2.  3.  10.  Bentl. 
(a  1.  m.  sed  er  erasum)  msc.  Oberl.  c.  6  (a  1.  m.)  8.  10.  17.  undecim  mss. 
Feae  2,  i.  Cum  fugitque  semel.  Msc.  ap.  Feam.  Ed.  Mediol.  486.  Adde 
ap.  Bersm.  Cum  semel  erupit.  Msc.  super,  dictis.  Sic  dist.  Bentl,  (qui 
Comb.  f.  —  reddit  se.  Mss.  et  edd.  revoc.  et  def.)  sq.  Baxt.  Gesn.  Cun. 
vulgo.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  reddet  San.  Phil.  Franc.  Sivr.  Dorigh.  Oberl. 
se.  Msc.  nost.  Lips.  1.  mss.  ap.  Wakef.  Comb.  .Azar.  Wetz.  Fea. 
Lamb.  alq.  Feae  1,  g.   m.  7,  b.   Ed.  Doer.    Pott.    Bip.    Zell.    lahn.    Mein. 


LIB.    IL    SAT.    VII. 


281 


Nein,  gleich  suchst  flu,  wo  wieder  du  Angst  und  wieder  Vernichtung 
Findest.     0  du,  vielfältig  ein  Sclav!  Welch  reisscndes  Thier  ist,  70 

Einmal  ontflohn ,  so  bethört,  zur  zerrissenen  Kette  zu  kehren? 

Sprichst  du :   » ich   bin  nicht  Slörer  der  Eh'n ! «   Ich ,   traun ,    bin  ein 

Dieb  nicht, 
Wenn  ich  vor  Silbergerath  klug  hingeh".     Nimm  die  Gefahr  weg: 
Wie  die  Natur,  vom  Zügel  befreit,  gleich  stürmend  hen'or  bricht! 
Du  mir  Herr,  der  selbst  den  Gewalten  der  Menschen  und  Dinge,  75 

Vielen  und  Mächtigen,  dient?  den  kein  prälorischer  Freistab, 
Drei,  vierniale  gebraucht,  je  frei  von  der  sclavischen  Angst  macht? 
Füge  dazu,  was  nicht  dem  Besprochenen  weichet  an  Geltung: 
Sei,  wer  dienet  dem  Knecht,  nun  Hidfsknecht ,  Eurem  Gehrauch  nach. 
Sei  Mitknecht  er  genannt:  was  bin  ich  dir  selber?  0  wahrlich,  80 

Du,  mir  gebietender  Herr,  fröhnst  Andern  im  schmählichen  Dienst,  und 
Lassest  dich  ziehu,  we  an  Fäden  gewippt,   ein  bewegliches  Holzbild! 

Wer  ist  also  ein  Freier?  Der  Weis"  ist's,  der  sich  beherrschet. 


Schni.  Wdm.  Krjr.  Adde  super  dictis, 
quod  non.  Sic  dist.  Heind.  Wüstem. 
Botli.  Orell.  ßur.  Dtz.  super  addictis. 
Msc.  nost.  Gtg.  2.  supradiciis.  .Mss. 
nostri  Mou.  1.  4.  Dess.  2.  Drd.  1.  2. 
Gph.  1.  2.  Brl.  1.  mss.  Pulm.  4.6. 
Orell.  M.  Edd.  vett.  saec.  XV.  plrq. 
et  Aldinae,  Ascenss.  Basill.  .Muret. 
Lamb.  Cniq.  cctt.  ante  ßentl. ,  et 
Sandb.  Batt.  Miil.Val.  Camp.  —  quod 
non  valeat  levius.  .Msc.   Feae  3,  c. 

79)  qui  sermo  patet.  Msc.  nost. 
Gtg.  2.  Edd.  Flor.  482.  Venet.  483. 
86.  —  ut  est  mos.  Mss.  nostri  Drd.  1. 
Meat.  duo  mss.  ap.  Torr.  Feae  2,  c 
(a  2.  m.)  Ed.  Aid.  I.  uti  hie  mos. 
Msc.  R.  Stcph. 

80)  Fester  ait.  Mss.  et  edd.  vulgo. 
Vester  agil.  Mss.  nostri  Lips.  2. 
Dorv.  1.  mss.  Cruq.  3.  6.  7.  Grell. 
S  (corr.)  Ed.  Cruq.  seu  cumservus. 
Msc.  nost.  (itg.  2.  Ed.  Veiiet.  478. 
sive  eonservus.  Msc.  Orell.  M.  — 
quod  sum  ego.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Ment.  Mou.  2.  Dorv.  2.  Gtg.  1.  msc. 
Cruq.  1,  uu.  Septem  mss.  ap.  Feam. 
Ed.  Mediol.  477.  qui  sum  ego.  Msc. 
Feae  3,  d.  qui  sim  ego.  Msc.  Feae 
2,  1. 

81)  7nihi  imperitus  (qui  om.)  Edd. 


Bas.  555.  580.  —  aliis  servis.  Mss. 
nostri  plrq.  ap.  Cruq.  plures.  Orell. 
b.  c.  S.  p.  Kdd.  vnlgo.  alii  servis. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Drd.  3.  Mon.  5. 
Gph.  L  Mor.  mss.  Cruq.  1 ,  a.  duo 
alii.  Pulm.  4.  Ed.  Orell.  sq.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Krg.  alio  servis.  Msc.  nost. 
Mon.  1.    aliis  servus.  Msc.  nost.  (itg. 

2.  Pulm.  10.  Edd.  Mediol.  486.  508. 
512.  Venet.  478.  79.  83.  86.  92 
(Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 

82)  aut  nervis.  Msc.  nost.  Dess.  2. 
in  nervis.  Msc.  Feae  9,  a.  —  nobile 
lignum.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Edd.  Me- 
diol. 477.  Venet.  478.  79.  mobile 
Signum  coni.  Dousa  Succid.  7.  p.  685 
et  Marcil.  recep.  et  def.  Bentl.  sq. 
San.  Phil.  Franc.  Dorigh. 

83)  Quinam  igitur.  Ed.  Venet.  479 
Quis  über  vel  quis  sapiens.  Msc.  nost 
Sant.  —  sibi  qui  imperiosus.  Mss 
nostri  Mor.  Bas.  1.  3.  Dess.   1.  Mon 

3.  4.  5.  BrI.  1.  Gph.  2.  Gtg.  1.  2 
mss.  ap.  Lamb.  alq.  ap.  Cruq.  plu- 
res, mss.  Pulm.  2.  3.  4.  6. 10.  Gesn.3. 
mss.  ap.  Pott.  plrq.  octodecim  mss. 
ap.  Feam,  Orell.  b.  S.  p.  Edd.  vett. 
ante  Lamb.  ut  puto,  omnes,  et  Ve- 
net. 544.  53.  Bas.  555.  80.  Muret. 
Fabr.  D.  Heins.  Rod.  Despr.  luv. 
Burm.  Bentl.  (qui  vindic.)  Baxt.  Gesn. 


282  HÖR.    SERMONUM 

Quem  ncque  paupcrics  noquo  mors  nequo  vincula  terrcnt, 
85  Rcspout^arc  cupidinibuö,  coutenuiere  lioiiorcs 
Fortis  et  in  sc  ipso  totus,  teres  atquc  rötundus, 
Externi  ne  quid  väleat  per  Icve  morari, 
In  quem  manca  ruit  scmpcr  fortuna.     Potesnc 
Ex  liis  ut  proprium  quid  noscere?  Quinque  talenta 
90  Poscit  te  mulier,  vexat,  foribusquc  repulsum 
Perfundit  gelida:  rursus  vocat.     Eripe  turpi 
Colla  iugo:  »Liber,  liber  sum,«  die  age.     Non  quis; 
Urget  enim  dominus  mentem  non  lenis ,  et  acris 
Subiectat  lasse  stimulos  versatque  negantem. 
95  Vel  cum  Pausiaca  torpcs,  insane,  tabella, 

Qui  pcccas  minus  atque  ego,  cum  P^ulvi  Rutubaeque 
Aut  Pacideiani  contento  poplite  miror 
Proelia  rübrica  picta  aut  carbone,  velut  si 
Re  vera  pugnent,  feriant  vitentque  moventes 
100  Arma  viri?  Nequam   et  cessator  Davus;  at  ipse 
Subtilis  veterum  iudex  et  callidus  audis. 
Nil  •  ego ,  si  ducor  libo  fumantc ;  tibi  ingens 


t'un.  San.  Franc.    Sandb.    Sivr.    Do-  Sic   edd.-  ante  Benll.    plrq.    et    Plül. 

righ.     Oberl.    Wakef.    Azai'.    Wetz.  Batt.  Val.   Dorigh.  Azai-.  Gainp.  Mein. 

Fea.    Doer.    Heiiul.  Botli.    Poi(.    Bip.  Wdm.  totus,  teres  atque  rot.   Sic  disl. 

Zell.  lahn.    Mein.  Orcll.    Bur.   Schm.  edd.  Bas.  555.  580.  Inm   Bentl.,  (qcri 

Wdm.  Krg.    sibique  imperiosus.   Mss.  vindic.)    sq.    Baxt.   Gesn.   Cnn.  San. 

nostri    Lips.    1.    2.    3.     Mon.    1.    2.  Franc..  Sandb.   Sivr.    Ober!.    Wakef. 

Dess.  2.  Drd.  1.  2.  3.   (Jpli.  2.  ,Gth.  Wetz.  Fea.   Doer.   Heind.  Botli.Pott. 

2.  mss.  Cruq.  1 ,  a.  4.   7.    msc.    ap.  Zell.     Jahn.     Ürell.     Bur.    Dlz.    Dlb. 

Ganter   Nov.    Lect.   4,   12.    Pulm.  1.  Scbm.   Krg. 

Pott.  2.  6.7.  9.  OrelL.M..  Ed.  Lamb.  87)    ng  quid.    Mss.  et  edd.  vulgo. 

(qui  indux.)    Cruq.  H.  Steph.   Cliab.  iieqidd.    Edd.    Bas.    555.    80.    Milrel. 

Xyl.  Bersm.  Torr.  Bond.  Daccr.  Tart.  Lamb.  Fabr.  }I.  Steph.  —  per  lene. 

Zurck.    Phil.  Bali.   Mill.  Val.  Camp.  Mss.  nostri  Brl;   1.  Mon.  3.    Drd.  2. 

Dtz'.    Dlb.    .'iibi  imperiosus   (om.  qui).  quid  ne   vcdeat  per  lene.    Msc.  Feae 

Msc.  Orell.  c.  2.  i. 

84)  7iec   mors   nee    vincula.     Msc.  88)    tiuinu  caruit.    Msc.  nost.  Gth. 
Feae  H,  b  (.anti(|nis  editis  falso  tri-  2.   —  potestne.  Msc.  nost.  Ment. 
buit).   nee  vincula.  Mss.    nostri  Lips.  >^S))  proprium  cognoscere. Msc.  Y^aq 

1.  Drd.  2.  4.  (ipli.  2.  msc.  Pulm.  1.  ^^,&.  proprium  dinoscere.^\sc.Qve\\.^\. 
Feae  2,  h.  Edd.  Chab.  Bentl.  (nihil  91)  Perfundal.  Msc.  nost.  Brl.  1. 
nionens)  Cnu.  San.  Franc.  Sivr.  Do-  Perfudit.  Msc.  nost.  Corb,  —  n«-- 
righ.   Heind.  Wüstem.  sum  voeat.    Ed.    Camp]    ex    ing.    — 

85)  contenmere  lionorcm.  Mss.  Feae  gelidum.  Msc.   nost.  Bas.  3.. 

2,  k.  7,  a.  contendere  honores.  Msc.  92)  Colla. iugi.  Msc.  ap.  Bersm. 
Feae  2,  i.  Colla   iugo..    liber  sum    (öm.    liber), 

86)  totus  teres  atque  7^ot.  (sine  d'isX.)  Mss.  nostri  Mor.  Bas.  3.  msc.  Orell. 


LiB.  11.  SAT.  vn.  283 

Den   niclit  düiriiges  Lpns,  iiiolit  Tod  noch  Rnndcii  nsrhrorknn; 

Der  Trotz  beut  den  Begierden,  und  Hang  und  Klnrii  veraclitet,  -85 

Miinnlichen  Sinnes,  geschlossen  in  sich  und  gerundet  voh  ringsher, 

Dass  nichts  Aeusseres  haften  ihm  mag  an  der  Glätte  des  Seins,  und 

Jeghcher  Streich  des  Geschickes  von  ihm  abgleitet.     Erblickst  du 

Eigene  Züge  von  dir  im  Geschilderten?  Fünf  der  Talente 

Fordert  die  Buhlin  von  dir,  und  verholmet  dich,  weist  von  der  Thür,  und  90 

Giesst  kalt  Wasser  auf  dich ;  ruft  wieder  dich ;  o  so  entreiss  doch  . 

Schmählichem  Joche  den  Hals;  »frei,  frei  bin  ich,«  sage!  —  du  kannst  nicht; 

Denn  hart  knechtet  den  Geist  dir  ein  Zwingherr,  welcher  mit  scharfem 

Stachel  den  Lässigen  reizt  und  den  rilckwärts  Wollenden  antreibt. 

Oder  wenn  du .  Sinnloser ,  ein  Bild  vom  Pausias  anstarrst,  9.t 

Fehlest  du  minder  wie  ich,  wenn  des  .Fulvius  und  des  verwegnen 
Rutuba  Kämpf  und  des  knie -anstemmenden  Pacidejanus  . 
Ich  anstaune,  mit  Röthel  gemalt  und  Kohle,  so  lebhaft, 
(bleich  als  wirkliche  Männer  im  Kampf,  zum  Streich  wie  zur  Abwehr 
Schwingend  dieWatfen?  Ein  Schelm  heisot  freilich  der  Davus,  ein  .Tagdieb ,  100 
Du,  ein  Mann  von  Geschmack,  ein' bewähreter  Kenner  der  AUen! 
Taugnichts  heiss'  ich,  gelockt  vorn  dampfenden  Fladen;  bei  dir  trotzt 


M.   —  nwH  /juis.  Msc.   nost.   Cph.  1.  niss.  ap.  Feain.   Placedeinni.   WA.  Mn- 

Feae  2,  i.  ret.  f/«««/«^««!.  Msc.  Comb.  c.  Feae2,h. 

93)  menlem  dominus.  Mss.  iiostri  Plaeidiani.  .Mss;.  nostri  Mor.  Won.  3. 
Gph.  1.  -Mon.  5.  mss.  Orell.  S.  p.  M.  Drd.  3,  a.  quatiior  mss.  ap.  Feam. 
Ed.  Cun.  ex  ing.  sq.  San.  —  mentis  (hell.  S.  p.'  Edd.  Aid.  III.  I3as.  527. 
non  lenis.  Msc.  nost.  Mon.  ö.  —  nah  Venet.  553.  Fabr.  Fca  (qui  def.  nt 
levis.  Mss.  nostri  Mon.  1.3.  Gph.  1.  a  Lncilio  sumtnm).  Paeidiani.  Msr. 
Edd.  Venet.  402  (Pinc.)  04.  Cniq.   1,  nn.  (v.  Turneb.  Adv.  8,  13). 

94)  Sidmeclit.    .Msc.  Feae  6,  b(a  Ed.  Cruq. 

1.  m.)  —  necantem.   Msc.  nost.  Gth.  98)  Proelia.  Sic  mss.  nostri  plrq., 

2.  —  fasso  —  versatve  coni.  Markl.  et    ita   scribi  iubet   ex  mss.  et   lapi- 
00)  f^«' P^'^Cö.?.  Mss.  et  edd.  vulgo.  dibns    Aid.    ManiUius   Ortb.    p.  •  627. 

Qidd   pecca.s.    Mss.    nostri    Mon.    2.  Cellar.  ap.  Harlcs  p.  326.  —  rubriia 

Corb.    Ed.  Xyl.    Quod  peccas,    Msc.  aul   picta    nut    carbone.    Msc,   nost. 

nost.   Drd.  2.   Qui  pecces.   Msc.  nost.  Gig.  2.  Edd.  Mediol.  486.  508.  512. 

Mon.  4.  Fea   1,  a.  7,  a  (a  1.  m.)  —  Venet.  494.  Colon,  s.  a. 

nimis   atfjue.    Msc.    nost.    Brl.    1.    —  90)    vilent   feriantquc.    Msc.    Feae 

uhi  t'idvi.   Msc.  Pulin.    10.  —    Rotu-  2,  i.    pugnent  j'eriant(iue.    Msc.   Feae 

baeque.  Msc.   nost.   Mon.   1.  9,  a.  feriant  vibrenUjue.   Ed.   Batt. 

97)  Pacideiani.  Msc.  nost.  Gth.  2.  100)   nerjuam,  cessator.    .Mss.    no- 

Ed.  Wüstem,  (q,  V.)  Orell.  Dtz.  nib.  stri    Gph.    1.     Has.    3.     Feae    2,    c 

Placideiani.    Mss.    nostri    et    alioriitn  9,  a.  nequam  Davus  et  cessator.   Msr. 

plrq.  Edd.  vulgo.  Placide  iani.   Mss.  Oberl.   d. 

nostri  Lips.  1.   Mon.  1.  Bas.  1.   Feae  101)     calidus.     Mss.     nostri    Mor. 

1.  n.  5,  b.  Orell.  M.    Edd.    Ascenss.  Gtg.  2.  Ed.  Mediol.  48G. 

Placidi  iani.  Msc.   nost.  Hph.  1.   octo  102)  Ail  suin  ego.   Mss.  ap.  Lamb. 


284 


IT  OK.    SETJMONUM 


Virtiis  atqiio  animus  cenis  responsat  opimis. 
Obscquium  ventris  mihi  perniciosius  est.  cur? 

105  Tcrgo  plector  enim:  qui  tu  inpunitior  illa, 
Quae  parvo  sumi  neqiieunt,  obsonia  captas? 
Kcmpe  inamarescunt  epulae  sine  iine  petitae,  . 
Inlusiquc  pedes  vitiosuin  ferro  recusant 
Corpus.     An  hie  peccat,  sub  noctcm  qui  pucr  uvam 

110  Furtiva  mutat  strigili:  qui  praedia  vendit, 

Nil  servile  gulae  parens  habet?  Adde,  quod  idem 
Non  horam  tecum  esse  potes,  non  otia  recte 
Ponere;  teque  ipsum  vitas,  fugitivus  et  erro, 
lam  vino  quaerens,  iam  somno  fallere  curam: 

IIa  Frustra;  nam  comes  atra  premit  sequiturque  fugacem.« 


8.  9,  IUI.  12.  Piilni.  4.  10.  Ed.  Me- 
diol.  477.  Nil  ego  sum,  si.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  —  fii  ductor  libo.  Msc.  ap. 
Lanib.  Bos.  Edd.  San.  Pliil.  üorigli. 
si  libo  ductor.  Ed.  Cun.  diicor  fu- 
viante  (om.  W;o).  Msc.   nost.  Brl.   1. 

103)  responsat  opimis?  Sic  dist. 
Bentl.  sq.  Baxt.  Gesn.  Cun.  Saiulb. 
Oberl.  Wetz.  Doer.  Heind.  Both.  Bip. 
Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  responsat  opinds. 
Puncto  dist.  viilgo  ante  Bcntl.,  et 
San.  Pliil.  Franc.  Batt.  Val.  Sivr. 
Mill.  Dorigh.  Wakef.  Azar.  Fea. 
Camp.  Pott.  ßur.  —  responset,  Msc. 
nost.  Mon.  5.  Feae  3,  f. 

104)  est:  cur'i  Sic  dist.  edd.  Bas. 
555.  80.  Lamb.  Chab.  Bersm.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Rod.  Tart.  luv. 
Bunn.  Baxt.  Gesn.  Cun.  Phil.  Batt. 
Val.  Sivr.  Mill.  Oberl.  Azar.  Wetz. 
Doer.  Camp.  Bip.  Bur.  est  cur?  (Nulla 
dist.)  Edd.  Venet.  492  (Pinc.)  553. 
Med.  508.  512.  Aldinae,  Ascenss. 
Bas.  527.  Glar.  R.  Steph.  Muret. 
Cruq.  Fabr.  H.  Steph.  Xyl.  Crat. 
Dacer.  Despr.  Zurck.  Bentl.  San. 
Franc.  Dorigh.  Wakef.  Fea.  Heind. 
Both.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Dtz. 
Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg. 

105)  qui  tu  i?npunitior.  Mss.  et 
edd.  vulgo.  quid?  tu  impunitior.  Msc. 
nost.  Brl.  1.  mss.  ap.  Lamb.  omnes(?) 
iin.   ap.  Bersm.   Oberl.  c.   Feae  6,  a 


Pott. 
Msc. 


(a  1.  m.)  Edd.  Lamb.  Crn(|. 
Bur.  qidd  iinpunilior  (om.  Ui). 
nost.   Mor. 

106)  Quae  pro  auro  sui/d.  Msc. 
ap.  Torr.  —  nequeunt,  obsonia.  Mss. 
nostri  omncs ,  ap.  Cruq.  et  Bentl. 
onines,  duo  ap.  Torr,  tres  ap.  Bersm. 
Pulm.  1.  4.  6.  10.  ap.  Feani  omiies 
praeter  unum.  Edd.  vett.  ante  Al- 
dum  III.  omnes,  et  Ascenss.  Lamb. 
H.  Steph.  Dacer.  Zurck.  Burm.  Bentl. 
(qui  def. )  Baxt.  Cun.  Gesn.  Phil. 
Franc.  Sandb.  Sivr.  Mill.  Oberl.  Wakef. 
Azar.  Wetz.  Fea.  Doer.  Heind.  Both. 
Pott.  Bip.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell. 
Bur.  Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg. 
nequeunt,  cum  obsonia.  Mss.  Pulm. 
2.  3.  Feae  1,  i.  Edd.  Aid.  III  (qui 
indux.)  sq.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
55.  80.  Venet.  544.  53.  Muret.  Fabr. 
Chab.  Xyl.  Crat.  Bersm.  Torr.  D. 
Heins.  Bond.  Rod.  Tart.  Despr.  luv. 
Batt.  Val.  Dorigh.  Camp. 

107)  inamarescunt.  Mss.  nostri  omnes 
praeter  unum,  mss.  ap.  Feam  plrq. 
Edd.  vulgo.  immarcescunt .  Msc.  nost. 
Gtg.  1.  Septem  mss.  ap.  Feam.  Edd. 
Ascenss.  immarescunt.  Edd.  Venet. 
492  (Pinc.)  94.  Mediol.  508.  512. 
Colon,  s.  a. 

108)  Inlusique.  Sic  mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Mor.  Mon.  2.  msc. 
ap.  Bersm.  Schol.  Cruq.  Iiiclusique. 
Msc.  nost.  Dess.  1.    un.  ap.  Bersm. 


LIB.    II,    SAT.    VII. 


285 


Deine  gewaltige  Tugenrl  und  Kraft  liodilierrliclien  Schmausen! 

Scliadliclier  ist  niir's  freilich,  dem  Bauclic  zu  frühnen.     Warum  wolil? 

Weil  mein  Rücken  es  liüsst.     Dir  soll  strafloser  es  hingehn,  105 

Wenn  nach  Gerichten  du  jagst,   die  nicht  für  Weniges  feil  sind? 

Freilich,  vergällt  wird  endlich  die  Lust  an  dem  ewigen  Schmausen, 

Und  die  hetrogenen  Füsse  versagen  es,  langer  den  siechen 

Körper  zu  tragen.     Und  sprich,  wenn  der  Bursch  fehlt,  welcher  am  Abend 

Für  ein  Träubchen  verlauscht  die  entwendete  Striegel;  ist  minder  110 

Knecht,  wer  Güter  verkauft,  um  der  Gurgel  zu  fröhnen?  Dazu  kommt, 

Dass  kein  Stündchen  du  dein  sein  kannst,  noch  die  Mnsse  gehörig 

Nutzen;  du  meidest  dich  seihst,  wie  ein  Landdurchsireicher  und  Flüchtling; 

Suchst  umsonst  zu  betäuben  im  Wein  und  im  Schlafe  den  Missmuth; 

Denn  er  bedrängt  dich  im  Fliehn  auf  der  Fers'  als  schwarzer  Begleiter.«  —  1 15 


Oberl.  d.  Illisique.  .Msc.  Piilm.  0. 
msc.  ap.  Canter  Nov.  Lect.  G,  30. 
Illiusque.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  Ed. 
Mediol.  48(3.  —  recusenl.  Msc.  iiost. 
Mon.  1.   Ober!,   d. 

109)  an  hinc.  Msc.  nost.  Mon.  1. 
an  hoc.  Msc.  nost.  Bas.  3.  —  uvam 
Fiirtiva  inutat  strigili.  Mss.  nostri 
fere  onines,  ap.  Criiq.  Tuir.  Bentl. 
et  Orell.  omnes,  ap.  Feam  pircj.  l^ilni. 

1.  4.  6.  10.  Edd.  ante  Lamb.  omnes, 
et  Xyl.  Cruq.  Fabr.  Bas.  580.  Cliab. 
Crat.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Rod. 
Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Burm.  Bentl. 
(qui  vindic.)  Baxt.  Gesn.  Ciin.  San. 
Franc.  Sandb.  Batt.  Val.  Sivr.  Do- 
righ.  Oberl.  Wakef.  Azar.  Wetz. 
Fea.  Doer.  Heind.  Botb.  Camp.  Pott. 
Bip.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Bur. 
ütz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  Citat 
hunc  locum  Priscian.  7,  14  (I.  p.  339. 
Kr.):  „an  läc peccavit  sub  noctem  qui 
puer  uvam  furtiva  umtat  sttHgiii?" 
(iibi  duo  mss.  ap.  Krelil.  f'urtivam). 
jivam  furtivam.  Mss.  nostri  Gpb.  1. 
Drd.   1   {m  puncto  not.)    mss.    Pulm. 

2.  3.  Feae  ti.  a.  Ed.  Bond,  iiva  Fur- 
tivam mutat  strigilem.  Mss.  nostri  Mon. 
4.  Bas.  ].  mss.  novem  (?)  ap.  Lamb. 
Feae  1 ,  a.  i.  Ed.  Lamb.  ( qui  def. 
rel'ut.  Bentl.)  sq.  H.  Stepli.  Dacer. 
Pbil.  Mill. 

111)  NU  puerile.  Ed.  Dorigh. 

112)  esse  putes.   Msc.    ap.  Bersm. 


113)  furtiviis  et  erro.  Ed.  Dorigh. 
—  et  erro.  Mss.  nostri  Lips.  1.  2. 
Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  3.  4.  5.  Bas. 
1.  3.  Mor.  Brl.  1  (in  marg.  ut) 
Gpb.  1.  Gth.  2.  Gtg.  1.  2.  msc.  R. 
Stepli.  mss.  ap.  Lamb.  1 ,  plures. 
3.  0.  Cruq.  1,  a.  2.  3.  4.  6.  7.  ap. 
Pulm.  et  Bersm.  omnes ,  quatuorde- 
cim  ap.  Val.  Bad.  1.  viginti  quatuor 
mss.  ap.  Feam.  Edd.  Princ.  .Mediol. 
480.  Venet.  .ö44.  53.  Lamb.  (qui  re- 
stit.)  Cruq.  Fabr.  H.  Steph.  Bas.  580. 
Chab.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Da- 
cer. Tart.  Zurck.  Burm.  Bentl.  Cun. 
San.  Phil.  Franc.  Sivr.  Mill.  Batt.  Azar. 
Wetz.  Doer.  Heind.  Both.  Camp. 
Pott.  Zell.  lahn.  Mein.  Orell.  Bur. 
Dtz.  Dlb.  Schm.  Wdm.  Krg.  ut  erro. 
Mss.  nostri  Lips.  3.  Gpb.  1.  Brl.  1 
(ad  marg.)  mss.  Cruq.  1,  tres.  qua- 
tuor ap.  Feam  (qui  msto  1,0.  utrum- 
que  tribuit,  et  erro,  ut  erro).  Edd. 
Mediol.  477.  508.  512.  Flor.  482. 
Venet.  478.  79.  83.  80.  92  (Pinc.) 
94.  95.  98.  Loch.  Colon,  s.a.  Ascenss. 
Aid.  I.  IL  HI.  Glar.  R.  Steph.  Bas. 
527.  55.  Muret.  Xyl.  Bond.  Rod. 
Crat.  Despr.  Baxt.  Gesn.  Sandb.  Val. 
Oberl.  Comb.  WakeL  Bip.  et  erras. 
Mss.  Feae  2  .  b.  9,  a.  Orell.  M  (o 
supsc.)  Ed.  Fea  (qui  multis  def.) 

114)  fallere  curas.  Msc.  Pulm.  10. 
fallere  noctem.  Msc.  nost.  (ith.  2. 
Pulm.   1. 

115)  iam  comes.   Msc.   Feae  C,  a. 


2S6  HÖR.    SEHMONUM 

Uiule  mihi  lapidom?   ^-   Quorsuiu  est  opus?, —    Unde 

sagittas? 
Aut   iiisauit  hoiuo  aut  versus  iVu'it.  —  Ocius  liliic  te 
IS'i  rapis,  accedes  üpei;a  agro  nona  Sabiiio. 

Satira  VIII. 
F  U  N  I)   A  N   I   U  S. 

•  TJt  Kasidieni  iuvit  te  ceua  beati? 
^aiii  mihi  quaerenti  coiivivamdictus  herei  illic 
De  medio  potare  die.  —  Sic,  ut mihi  numquälii  • 
In  vita  fuerit  melius.  —  Da,  si  grave  liou 'est, 
•5  Quae  prima  iratura  ventrem  phicaverit  esea. 
In  primis  Lucanus  aper:  leni  fuit  austro 

11(3)  lapides.    Mss.  nostriMou.  4.  Doer.  Heiud.   Botli-.  Camp.  Polt.  Zell. 

Gph.   2.  Ed.   Azar.  lahu.  Mein.  Oroll.  Bur.Dtz.Dll>  Schm. 

117)    Aul    si    insanit.    Mse.    nost.  Wdiii.  Krg.    Ut  Sasidieni  te  iuvit  cena 

lyjQi,     2  .     •  heati'f    Msc.    Fulm.   10.    überl.    c.  d. 

,,,^s      ■      ,        ,,  ,11        1  mss.   et    edd.  ahi.  ap.   Pnsciaii.  1.  c 

■Wh)  accedes.  ^Us.  et  edd.  yulgo  .,g    ^^^    j.^,^f,       ^,^    ^^  ^^^^^_ 

accedis  (asnxiSiC.)  Msc.  nost.  (ilh.  2.  ,■■■■.  i      ,•■>    m 

,     ^  ^ ,  ,    T    \     r.  \  -1  dient    luvit    cena    beatir    Msc.    nost. 

accedas.  Ldd.  Loch.  tabr.  accedens.  ,-        o        „;    n o    <■     rj  i     r^ 

„,,    ,,  ,_,T    _„  liips.  d.  .mss.  truq.  d.  o.   Ldd.   to- 

Ldd.  Venet.  4/8.,  /9.  —  omi-o  nova.  •,■  .  i    r     •^    •  i 

,.        ,,         ,        .         .-,    -    vT,    Tr  loii,  s.  a.  Asceiis.  1  (qui  sie  emeiid. 

Mss.   r  eae  1,  n.  m.  2,  i.   Ld.  Venet.  .  .  .„ ,  n     ir     ut     i^r         .. 

A(\)  (n-      \  ■  "1    piijno    versu).    11.    111.    IV.    cetl. 

^^-  '""c.)  j.|.^jq_  p^^^    ^,gg,^_    ^^jjg^.j     ^^^    gjp 

q'      •       vriT  (contra  metrnni.  v.  Praef.  nostram  ad 

batua  VIU.       .     .  Ed.  "Sat.   182U.p.  LX.)  ^7rie  Nasi- 

1)  Li  Nasidieni  iuvit  te  cena  beati?  dieni,  ut  iuvit  cena  ieati ?-coni,  Dousa 

Mss.    nostii   Llps.   1.  2.    Dess.    1.   2.  Succid.  p.  68(5.  ed.  Cruq,.    Nasidieni' 

Drd.   1.  2.  3.-4.   Mon.  1.  2.   "^,  b.  3'.  qui   iuvit  te   cena   beati.    Msc.    nost. 

5.  Moi;.  Gph,  1.  2.   Bas.   1.  3.    Gig.  Mon.  4.  quinque  mss.  ap.  Lamb.  Tnr- 

1,2.    Gth.  2.    mss.    ap.  Pulm..' 1.  2.  neb.  Adv.  3,  3.    msc.  ap.   Val.  Feae 

3.   4.    6.    mss.    ap.   Torr.    mss.    ap.  1,  a.    Edd:   Val.    et   Fea   (qui  def.) 

Bfiutl.   meliores.    Gesn.  2.    Comb.  b.  contra  metri legem  (v.  Praef,  nostram 

c.  f.    Bad.   1.   mss..  ap.    Feam  plrq.  p.  LIII.)  Nasidieni  quid  iuvit  te  cena 

Ürell.    b.    c.    S,.    p..    Schol.    Acron.  beati?  Msc,  nost.  Brl.  1  (eadem  mann 

Porph,  Criiq.  Cilat  Pri'scian.  17j5, 38.  ad  marg. :  w/  sie:   Ut  Nasidieni  iuvil 

Edd.  vett.  saec.  XV.  nt  pnto,  onines.  te  c.  b.)   Ut  Nasidieni  quid  iuvit  cena 

Mediol.  477.  86.  508.  512.  Flor.  482.  &ea<e?.  Msc.  Feae  7,  a;   Qui  Nasidieni 

Venet.  478.  79.  83,  86.  92   (Pinc.)  iuvit   te    cena   beati?    coni.    laiin    et 

94.- -^5.  98.   544.  53.   Loch.    Aid.   I.  comnrendat.     Ut  iuvit   ie  cena    beati 

II.    III.    Glar.   R.   Steph.  "Bas.    527.  iYaszrfje»»'?  '  coni.  Both.  .in  .  Änliotalt. 

55.  .80;     Muret.    Lamb.    Xyl.    Fabr.  —  Rectc  Benll.  has  lectioiieiä  omnes 

H.  Stepli.    Chab.  Grat.  Bersm.  Torr,  ineptas  et.absoiiäs  dicit_.     ; 
l).  Heins.;   Bond.    Rod.    Dacer.    Tarl.'        2)  quaeventi  convivam.  Mss.  eLedd.. 

Despr.  luv.  Zurck.  Burm..  Bentl.  Cuu.  vulgo.  convivam  quaei'enti.   Beiitl.  ih»- 

San.  Phil.  Fraiic.  Saudb.  Batt.   Sivr.  cep.    e'x    Prisciani:    loco    15,    3,    14. 

.Mill.     üorigli.    Azar.    Wakef.    Wetz.  (^NantTniM  convivam  quaerenti  ducius 


I.IK.    II.    SAT.    VII.    Vlll.  2S7 

Pest,    kein  Stein  bei  der  Hand?   —   Was   hranclil's   den?    —  Nicht 

ein  (lesclioss  wo? 
Toll  ist,   odA  es  didilel  der  Mann.  —  Jetzt  packe  dich  eihgsl, 
Oder  zur  Frohn'  aiU's  Ijul  im  Sabinischen  kommst  du,  der  neunlt'! 

Achte  Satire. 
Der  Schmaus  des  Reichen. 

Nun,  wie  gefiel  dir  der  Schmaus  beim  Geldmann  Nasidienus? 
Denn  als  gestern  zum  Gast  ich  dich   aufsucht",  hiess  es,  du  zechlest 
Dort  seit  Mitte  des  Tages  bereits.  —  So  sehr,  dass  es  niemals 
Besser  im  Leben  mir  ward.  —  Sag'  an,  wenn's  ohne  Beschwer'  ist, 
Weiches  Gericht  dir   zuerst  den  ergrirnmelen  Magen  besänltigt?  — 
Vom  ein  Lucanischer  Eber  zunächst:  bei  gelinderem  Südwind 

hereüHc  de  media potare  die.  \.^.(j2'2.  Both.    Camp.    Pott.    Bip.    Zell.    laliu. 

Kr.)  sq.  Cun.   San.  Wakef.  Fliil.  Do-  Mein.  Oi'eli.  Bur.  die,  si  grave.   Mss. 

righ.    Heind.    (iioii    Wüstem.)     Zell,  nostri  Lips.  1.  2".  3.  Dess.    1.2.   Moii. 

Mein.    Wdm.    —    here.    Mss.    nostri  1.  2.  2>  b.  3.  -i  (a  1.  ni.)  5.   Drd.  1 

Lips.   2.  3.    Drd.    1.  2.  3.  4.    Dess.  (a  1.  m.)  2.  3.  4.  Bas.  1  (a  1.  m.) 

L   2.   Mon.    1.   2.    2,  b.   5.   Bas.   1.  3.  Brl.  1.  Gph.  1.2.  (Jtg.  1.2.  Gtb.2. 

Gpji.  2.  Brl:.l.  Gtg.  i(isupsc.)  Mor.  mss.  sex  omnes  ap.  Pulm.   ap.  Cruq. 

Dory. -1.  2.   Gth.  2.  mss.  sex  omnes  et    Torr,    omnes,     tres    ap.     Bersm. 

ap.  Pulm.  undeviginti  mss.  ap.  Feam.  quatiior   ap.    Comb.    mss.    ap.  ßentl. 

Orell.  b.  c.  S  (a  1.  m.)  Schol.  Acron.  omnes.    Oberl.    c.  d.    Orell.  b.  S.  c. 

Cruq.    Priscian.    1.    c.    (v,   Forcelliui  p.  M  (rfa  Snpsc.)  Edd.  vett.  ante  Al- 

Lex.  s.  V,)   Edd.    vulgo.    heri.   .Mss.  dum,    ut    pnto,    omnes,    et    Colon, 

nostri    Lips.   1.    Mon.    3.    4.    Bas.   3.  Ascenss.  Bentl.  (qui  redux.'sed  vid. 

Gph.   1.    mss.  ap.  Lamb.  aiq.   Orell.  Feam)    sq.    Cun.    San.    Franc.    Sivr. 

8(Ae;e  supsc.)  M  (supsr.)  Kdd.  Dacer.  Dorigh.   AzaV.  Heind.   Wüstem.  Dlz. 

Zurek.   San.  Phil.  Batt.  Mill.  Dorigh.  Dlb.  Scbm.  Wdm.  Krg. . 
Camp,  herum.  Msc.  nost.  Gtg.  2.  —        5)  Quae  primum.  Msc.  nost.  DorVi 

illuc.   Msc.    Feae  0,  b.  2.    —  -iratutn  stomachum.    Msc.  nost. 

3)  die  e*  cöni.  Doer.  —  sicut.  Msc.  Gph.  1.  —  placaverit.  Mss.  nostri 
nost.  Lips.  2.  —  ut  tibi.  Msc.  nost.  Mor.  Dess.  1.  2.  Drd.  -1.  4.  Mon.  3. 
Brl.  1.  —  nusquam.  Msc.  Feae  2,  i.  Gph.   1.    Gth.  2.    mss.    Pulm.  3.   10.- 

4)  melius  fuerit.  Msc.  nost.  Gph.  1.  Pott.  2.  6.  10.  12.  19.  Orell.  b.  Edd. 
msc.  Comb.  d.  Orell.  S.  —  da,  si  vulgo.  pacavcrit.  Mss.  nostri  Mon.  1. 
grave.  Mss.  nostri  Drd.  l  (rfic  supsc.)  2,  b.  4.  5.  Drd.  2.  3.  Bas.  1.  3. 
-Mon.  4  (^rficsupsc^.)  Bas.  I  (rffcsupsc.)  Gph.  2.  Brl.  1.  Gtg.  1.  2.  Dorv.  1. 
mss.  Feae  1,  a.  i,  2,  b.  g.  S<hol.  msc.  R.  Steph.  m»s.  Pulm.  1.  2.  4.  6. 
Cruq.  Edd.  Aid.  1.  IL  III  (qui  in-  Gesn.3.  undccim  mss.  ap.  Feam  (q.  v.) 
dux.)  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527.  55.  alii  ap.  Pott.  Orell.  c.  M.  Edd.  Me- 
80.  Venet.  544.  53.  Mur.  Lamb.  Cruq.  diol.  486.  .Md.  1.  pacaverat  (isupsc.) 
Xyl..  Fabr.  H_  Steph.  Chab.  Crat.  Msc.  Orell.  S.  paccaveril.  .Mss.  no- 
Bersn>s  Torr.  D.  Heins.  Bond.  Rod.  slri  Lips.  1.  3  (c  puncto  not.)  pec- 
Üaeer.  Tart.  Despr.  luv.  Zurck.  Burm.  caveiit.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Mon.  2 
Baxl.  Gesn!  Phil.  Batt.  Sandb.  Val.  (a  1.  m.)  placuerit.  Edd.  Venet.  492 
Oberl.     Wakef.     Wetz.  .  Fea.     Doer.  (Pinc.)  Fabr.   Crat.  D.  Heins. 


288  HÖR.    SERMONUM 

Captiis,  ut  aiebat  cenao  pater;  acria  civcum 
Kapula,  lactiicac,  radices,  qualia  lassuiu 
Pervellunt  stomaclmm,  siser,  allec,  faecula  Coa. 

10  His  ubi  sublatis  piier  alte  cinctus  acernam 
Gausape  purpureo  mensam  pertcrsit,  et  alter 
Sublegit  quodcumque  iaceret  inutile,  quodque 
Posset  cenantis  offendere:  ut  Attica  virgo 
Cum  sacris  Cereris,  procedit  fuscus  Hydaspcs 

15  Caecuba  vina  ferens,  Alcon  Chium  maris  expers. 
Hie  herus:  »Albanum,  Maecenas,  sive  Falernum 
»Te  magis  adpositis  delectat,  habemus  utrumque.«  — 

Divitias  miseras !  Sed  quis  cenantibus  una, 
Fundani,  pulchre  fuerit  tibi,  nosse  laboro.  — 

20  Summus  ego,  et  prope  me  Viscus  Thurinus,  et  infra, 

Si  memini,  Varius;  cum  Servilio  Balatroue 


7)  Captiis.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Sandb.  Batt.  Dorigh.  Azar.  Camp. 
coctus  coni.  Tilius  ap.  Feani  (cf.  II.  /;ö//ec.  Msc.  nost.  Lips.  3.  msc.Pulm  1. 
Sat.  2,  41)  qui  refut.  (iaclus  item  Orell.  c.  halec.  Edd.  Baxt.  Gesn. 
possit  conüci).  Obt;rl.    Comb.     Wakef.     Wetz.    Fea. 

8)  Rappula.  Mss.  Orell.  b.  S.  Doer.   Bip.  Zell.  lahn.  Bur.  Schm.  — 
V))  Pervellunt.  Mss.  et  edd.  viilgo,  faecula  (fecula).  Mss.  et  edd   vulgo. 

Pervelleiit.    Msc.  Feae  3,  c.    Pervel-  fevcula.    Msc.  nost.   Brl.  1.    —    Coa. 

lint.    Msc.  nost.    Gtg.  2.    Propellent.  Mss.  et  edd.   vulgo.    Choa.  Mss.  no- 

Msc.  Feae   1,  g.  propellunt  (a  2.  m.)  stri   Dess.    1.  2.    Mon.    1.   4.    Brl.   1. 

pervellunt  (ad  marg.)  —  einer.  Msc.  Gph.   1.    Drd.   1.    Coka.    Mss.    nostri 

nost.  Brl.   1.  v.  lect.  ap.  Priscian.  6,  Lips.  1.    Mon.  3. 
4,  20  (I.  p.  233.   Kr.)   —   allec  (cf.         10)  Bis  übt  sublatis.  Mss.  et  edd. 

II.  Sat.  4,  73).  Mss.  nostri  Lips.  1.2.  vulgo.    liis    ut  sublatis.    Mss.    nostri 

Mon.   1.  2.  2,  b.  3.  4.  5.  Dess.  1.  2.  Mor.   Mon.   2,  b.    Gesn.    3.    quatiior 

Mor.   Drd.  1.  3.    Brl.   1.    Bas.  1.   3.  mss.    ap.  Feam.  Priscian.  7,   11,  55 

Gtg.  1.  Gth.  2.  mss.  Pulm.  2.  3.  4.  (Horatius  in  II.  Sermonum:  „/fis  ut 

0.  10.  Orell.  b.  S.  p.  Edd.  Ascenss.  sublatis   puer  alte  cinctus  acernam,'^'' 

Bentl,  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Val.  Sivr.  ubi  Krehl  ex  msto  reposuit  tä).    Ed. 

Mill.  Heind.  Both.  Pott.  Mein.  Orell.  Cnn.  —  ptier  alter  cinctus.  Mss.  Ciu({. 

Dtz.  Dlb.  Wdm.  Krg.  alec.  Mss.  no-  3.  6.  tres  ap.  Talb.  Ed.  Criiq. 
stri   Drd.   2.    4.    Gpli.    1.    2.    Gtg.  2        11)    Gausape  purpureo.    Citat  Pri- 

(alec,  alecis  ap.  Priscian.  0,4,20:  scianus  7,   15,  74    (Horatius   in  se- 

„ Pervellunt  stornachum,   siser,    alec,  cundo  Sermonum:   „Gausape  purpu- 

f'aecula   Coa").    Edd.    Mediol.    477.  reo  mensam  pertersit  acernam").  — 

86.  508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  detersit.  Mss.  nostri  Dorv.  1.  Gth.  2. 

79.  83.  80.  92  (Pinc.)   94.   95.  98.  pertexit  coni.  Cruq. 
544.  53.   Loch.    Colon,  s.  a.    Aid.  I.         13)  offendere:  ut  Attica.  Sic  vulgo 

II.    III.    Glar.    R.    Steph.    Bas.    527.  dist.   offendere.    Ut  Attica.   Sic  dist. 

55.  80.    Muret.    Lamb.    Cruq.   Pulm.  Dacer.    Batt.  Val.  Fea.   Camp.    Bur. 
Xyl.    Fabr.    H.    Steph.    Chab.    Cral.         14)    Cum  sacris  Cereris.     Mss     et 

Bersm.  Torr.   D.  Heins.    Bond.    Hod.  edd.  vulgo.    Cum  sacfi^a  fert  Cereris. 

Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Zurck.Burm.  Msc.  nost.  Gph.  1. —  praecedit.  Msc. 


Llß.    II.    SAT.    VIII.  289 

Kam  er  zum  Fang,  wie  der  Vater  des  Gastmahls  meldete:  ringsum 

Scliaife  Radies'  und  Lattich  und  Kettiche,  was  den  crscidaft'ten 

Magen  erbeizt;  Salzrogcn,  Rapunzel  und  Cüisclies  Weinsaiz. 

Als  nach  enthobenem  Gang*  ein  höher  geschürzeter  Diener  10 

Wischte  mit  purpurner  Quehle  den  Ahorntisch  und  ein  andrer 

Auflas  was  Unnützes  umherlag,  dass  es  ein  Anstoss 

Koimte  den  Schmausenden  sein:  da  trägt,  wie  die  Attische  Jungfrau 

Ceres  geweihetes  Gut,  vorschreltend  der  braune  Hydaspes 

Cäcuberwein ,  trägt  Alcon  des  Meers  unbetheiligten  Chier.  15 

Jetzo  der  Wirth:  »Falls  etwa  Albaner  dir,  oder  Falemer, 

»Statt  des  gebrachten,  Mäcenas,  beliebt:  wir  haben  von  beiden.«  — 

Klägliche  Fülle  des  Guts!  Doch  zu  hören,  in  welcher  Gesellschaft 
Dir  es  so  trefflich  erging.  Fundanius,  bin  ich  begierig.  — 

Oben  ich  selbst;  mir  nahe  der  Thurier  Viscus,  und  unten  20 

Varius,  wie  mir  bedäucht;  Servilius  Balatro  femer. 


Feae  7,  a  (a  2.  m.)  q.  v.   processü.  Fuscus).  Msc.  nost.  Lips.   1.    Flscus. 

Msc.    nosl.   Drd.    3,    a.    —    procedit  Msc.  nost.  Drd.   3.  a.    —    Thurinus. 

Fuscus  (ut  nom.  propr. )   Hydaspes.  Mss.   nostri   Mor.   Lips.   3.    Mou.  2. 

Sic   ed.    Cruq.    Chab.    —    Hydaspis.  4.5.   Drd.   1.2.3.4.  Gph.  2.  Bas.  1. 

Msc.   nost.    Lips.  2.     J'daspes.    Mss.  Gtg.   1.  2.  Dess.  1.  2.   Gth.  2.    msc. 

nostri  Lips.  3.  ßrl.  1.   Idaspes.   Mss.  opt.  ap.  Toit.  (quiprob.)  Edd.  velt. 

nostri  Mon.   3.  5.   Bas.  1.  saec.    XV.    plrq.    et    Ascenss.    Glar. 

l.ö)    Alcon    et    Chiiim.     Msc.    nost.  Xyl.  D.  Heins.  Bas.  580.  Bond.  Tart. 

BrI.    1.    Alchon.  Mss.  nostri  Lips.  2.  Despr.  luv.  Benll.  Baxt.  Gesn.   Cun. 

Drd.  3.   Mon.  1.  4.  Gtg.  2.  mss.  Feae  San.    Fhil.    Franc.    Batt.    Val.    Sivr. 

2,  h.  5,  a.  Edd.  Venet.  478.  79.  Me-  Dorigh.    Oberl.    Azar.    Wakef.    Fea. 

diol.  48(3.  Doer.  Heind.  Botb.  Camp.  Pott.  Bip. 

16)  Hie  ertcs.  Mss.  nostri  Mor.  Zell.  Jahn.  Mein.  Grell.  Bur.  Dtz. 
Lips.  2.  3.  Mon.  2.  2  ,  b.  Bas.  3.  DIb.  Schm.  Wdni.  Krg.  Turinus.  Mss. 
(Jth.  2.  msc.  Grell.  M.  Ed.  Wdm.  —  nosiri  Lips.  1.  2.  Dorv.  2.  Mon.  2,  b. 
Albinum.  Msc.  nost.  Mon.  2,  b.  3.    Bas.  3.    Edd.    Aid.    II.  IH.   Bas. 

17)  appositum.  Msc.  Feae  Ö,  a.  —  527.  55.  R.  Steph.  Venet.  544.  53. 
delectnnl.   Msc.  Feae  7,  b.  Muret.  ('ruq.  Fabr.    H.  Steph.   Chab. 

18)  Divitias  miseras.  Hanc  vocem  Crat.  Bcrsm.  Torr.  Rod.  Dacer.  Zurck. 
Nasidieno  tribiuint  Dacer.  Zurck.  Sau.  Burm.  Sandb.  T/iurrinus.  Mss.  Pulni. 
Franc.  Batt.  Sivr.  Dorigh.  Heind.  1.  2.  4.  Feae  I ,  a.  2,  n.  Grell,  c. 
Both.  Camp.  Bip.  al.  Horalio  ceteri.  Edd.  Venet.  481.  Aid.  1.  Tuiimus. 
rede.  —  Divitias  mir as  eom.U.We'ms.  Msc.  nost.  BrI.  1.  Pulm.  3.  6.  10. 
refut.  Bentl.  —  sed  quis.  .Mss.  et  edd.  dno  ap.  Torr.  Grell.  M.  Ed.  Lamb! 
vulgo.  sed  qui.  Msc.  nost.  Brl.  1.  si  Terrinus  (supsc.  Tuj'inus).  Msc.  nost. 
quis.  Msc.  nost.  Dess.  2.  msc.  ap.  Mon.  1.  Turanus  coni.  Pulm.  (Fa- 
Bersm.  Edd.  Aid.  I.  II.  III.  Glar.  bricio  praeeunte)  coli.  Gvid.  IV-^  ex 
R.  Steph.  Bas,  527.  55.  siquis.  Ed.  Ponto  16,  29.  Luscus  Tarinus.  Msc 
^luret.  Feae   1,  i. 

19)  ient  tibi.   Mäc.  nost.  Brl.  1.  21)    Farixis.    .Mss.    et    edd.    vulgo. 

20)  pi'o  me.  Msc.  t'rnq.  1.  a  (an-  Farus.  Msc.  nost.  Mou.  4.  Edd.  Flor, 
tiq.)   prob.  Cruq,  —    Viscus  (supsc.  482.  Veuet.  479.  83.  86.  92  (Pinc.) 

HOR.MII    SAT.  19 


21M)  lioii.    SERMONUM  ' 

A'ibiclius,  quas  Maecenas  adduxprat  umbras. 
..  Nomentanus  erat  su})or  ipsum,  l'orciuö  infra,  . 

liicliculus  totas  sininl  obsorbcre  placcntas :     .       . 
2j  Nonientanus   ad  hoc,  qui  si  quid  forte  latoret, 
..Indice  inonstrarct  digito :  nam  cotora  turba/       . 
Nos  inquaiii,  ceiianms'avis,  coiicliylia,  piseis, 
Longe  dissii)iilciii  noto  celantia  sucuin; 
■    Ut  vel  contiuuo  patuit,  cum  passeris  atque 
M)  Ingustata  mihi  porrexerat  ilia  rhombi. 

Post  hoc  me  docuit  luclimela  rubere  minorem 
Ad  lunam  delecta:  quid  hoc  intersit,  ab  ipso   .  . 
Audieris  melius.     Tum  Vibidius  Balatroni:  , 

Loch.  Mediol.  508.  512.  —   cum  Fei--  scd.w/m/'livmcu  retiiuiit)  msc.ap.TijIb".. 

■  vidio.   Msc.    nost.    Brl.    1.    —■  Bala-  msc.  L.  Bos.  {^\.  siimd)   novcm  niss. 

trone,  Mss.  et  edd.  vulgo.  Balafitrone  ap.  Val.  Bad.  1.  Pott.  2,0. 12.  OrclI.  b. 

(et    iiifia   v..;33.  40.  (54.   83).    Mss.  Edd.    Cuii.    San.    Plül.    Franc.  '  ßatt. 

uostri  Lips.  3.  Dess.  1.   iMön.  1.  2,  b.  Sivr.   Dorigh.  Azar.  Oamp.   ürell.  — 

Edd.  Bas.  580.  D.  Heins.-ßatt.  Camp.  dhsorhere\ci  11.  Sat.  3, '240).   Mss. 

Balalliron  et.  Msc.  nost.   Lips;  2.  nostri    Mor.    Drd.    4.    Bas.    3.'   Mciit. 

22)  Ubidiits.  Msc.  ap.  Torr.  -—  mss.'  Lanib.  1,  iin.  6.  Cruq.  1,  duo. 
(fuaif  Maecenas:  Msc,  nost.  Dess.  1.  4.  msc.  Pulm.  10.  dno  ap..Torr.  _un. 
msc-.  ap.  Bersm.  Comb.  d.  Feae  1,  ap.  Talb.'  septeni  mss..  -ap.  Feam. 
'a.  g.  m.  5,  a.  7,a.  msc.  Orcll.  S  Polt.  10.  12.  Orell.  b.  S.  c.  p.  Schol. 
j^-qiios  süpsc.)  Ed.  Fea  (qiü  indux.  et  Cruq.  Kdd.  Pruic.- Aid.  I.  11.  Cruq. 
v.indic.)  sq.  Mein.  Orell.  Wdm.  quox  Tart.  Burm.  Baxt.  .Gesn.  Oberl.  Wa- 
j'Wa^cewas.  Mss.  et  edd.  vulgo.  Schol.  kcf.   Wetz..  Doer.    Bad.    Fea    (q.  v.) 

.  Porph.    —    adduxerit.     Mss.    nostri  Heind.  BolU.  Bip.  Zell.   lahn.    Orell. 

Brl.   1.  .Mon.  2-,   b.    adiunxerat' \e^.  absorhei-e.  Mss.  nostri  Lips.   1.2.3. 

Aid.  Mannt,  in  notis.  .  Dess.    1.   2.    Drd.-   1.   3.    Gpli.'l.  2. 

23)  Momentaiiuli  (cf.  1.  Sat.  1,  102.  Moji.  1.  2.  2,b.  3.  4,  5.  Brl.  1.  Bas:  1. 
8,  il.  II,  1,  22.  3,  175.  224).  Mss.  Gtg,  1.  '2.  Gth.  2.    quatuor  mss.  ap.. 

.  nostri  Brl.  1.  Drd.  3.  Mon.  4.  Gph.  Comb.  msc.  L.  Bos.  ()berl.  d.  mss. 
.2  (et  V.  25.  GO).  NumeiUanus.  Msc.  ap.  Pott.  pirq.  Orell.  M.  Edd.  Mßdiol. 
nost.  Mon.  1  (et  v.  25.  GO).  —  erat  477.86.  508.'  512.  Flor.  482.  Verfet. 
super  jpsum.  Mss.  et  edd;  vulgo.  erat  478.  79.  83.  86.  V')2  (Pinc.)  94.  95.. 
siipra  ipsum.  Msc.  Gesa.  3  (quam  98.  .544.  53.  Loch.  Colon.  Ascenss. 
.lectionem  Lamb.  probat,  conira  ipsius  Aid.  III.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
"mss.)  Pd..  ex  coni.  Fabr.  sq.  Cun.  55. .  80.  Muret.  L.amb.  Xyl.  Fabr.' 
San.  Äzär.  erat  post  ipsum.  Msc.  Feae  Pulm.  H.  Steph.  Chab.  Crat.  Torr. 
2,  g  (a  2.  m.)  —  Porcius.  Mss.  et  D.  Heins.  Bond.' Rod.  Dacer.  Despr. 
edd.  vulgo.  Aj?-i»M.]\Iss.  nostri Jiorv.  luv.  Zürck.  Bentl.  Cim.  San.  Phil. 
1.  2.  Mon.-.  1.  2,  h.Particus.  Msr.  Franc.  Sandb.  Batt.  Val.  Sivr.  Do- 
nost. Mon.   2.  ,                  -  .•               ■  J'igh.   Azar.   Camp.    Pott.  JVfein.  Bur. 

24)  totas  simul:  Mss!  nostri  et  alio-  Dtz.  Dlb.  .Schm.  Wdm.  Krg.  absol- 
ran»   plrq.   Edd.  .vulgo.    totas  semel.^  vere..  Msc.  nost.  Drd.  2.  • 

Mss.    nostri   Mor.   Lips.  2.    Dess.   1.        25)   ad  haec.    Msc.  nost.  Mon.  5. 

Mon.2,b.  Glh.2.  mss.Cruq.l,un.2.4.  Feae  3,  f.    5,  b  (a  2.  m.)   7,  b.  — 

msc.  Pulni.  10.  iih.   ap.  Bersm.  mss.  quo   si  quid    com.    D.  Heins,    refut. 

Bentl.  2.  3  (quod  Bentl.  magis  placet,  Bentl. 


LIB.    II.    SAT.    VIII. 


291 


Sammt  diMii  Vibidivis,  zwei  den  !\laceii;is  begleitende  Schatten. 
Nomenl;iiiiis  dem   Wiillie  zum  Haupt  und  Poixius  unten, 
Lustig  zu  selinun,  wie  er  Fladen  mit  einmal  ganzlich  hinabschlang. 
Nonipntanus  versah  das  Geschäft,  mit  dem  Finger  zu  zeigen, 
Wo  was  irgend  den  Gästen  entging;  denn  der  übrige  llaufe. 
Wir  mit  einander,  verspeisten  so  Fisch'  und  Vögel  wie  Muscheln, 
Die  ganz  eigenen  Saft,  ungleich  dem  gewöhnlichen,  bargen; 
Wie's  alsbald  sich  ergab,  da  Geweide  von  Flundern  und  Dutten 
Uns  vorsetzen  er  Hess,  die  nie  vordem  ich  gekostet. 

Demnächst  lehrt'  er  mich,  wie  Siissäpfel  sich  röthen,  gelesen 
Beim  abnehmenden  Mond.     Was  diess  ausmache,  vernimmst  du 
Besser  von  ihm.     Da  ermahnt  Vibidius  seinen  Genossen 


25 


30 


'26)  tnonstravit.  Ed.  Bersm.  contra 
ipsins  tres  mss. 

28)  voto.  Msc.  nost.  \\v\.  1.  —  sii- 
cum.  Sic  mss.  nostri  Lips.  1.  "2.  3. 
Mor.  Dess.  1.  2.  Mon.  1.  2.  2,  b.  3. 
4.  5.  Drd.  3.  üph.  2.  (Jth.  2  (v.  ad 
I.  Sat.  4,  100). 

29)  cum  passeris  atque.  Mss.  et 
fdd.  vulgo.  (tuetur  Fea.  Weber.) 
passeris  assi  et.  V.  lect.  in  msc.  nost. 
.Meut.  mss.  ap.  Lamb.  alq.  assi.  Cod. 
Sorb.  ap.  Val.  Kd.  Bentl.  (qui  def.) 
sq.  Wetz.  Doer.Heind.  Wüstem.  Hoth. 
Zell,  passeris  assi  atque.  Ed.  Cuu. 
sq.  San.  Phil.  Val.  Sivr.  Dorigb. 
Wakef. 

30)  poi^exerat.  Mss.  nostri  Dess.  1. 
Mon.  1.3.  4.  Dorv.  1.  Bas.  1.  Gph. 
1.  2.  mss.  ap.  Lamb.  1.  tres.  2.7.8. 
msc.  Cruq.  7.  Bentl.  22.  quatuor  mss. 
ap.  Fcam.  Pott.  9.  13.  10.  19.  Urell.S. 
Edd.  Lamb.  (qui  restit.)  Crnq.  Xyl. 
Fabr.  Cbab.  Bersm.  Bentl.  Baxt.  Cun. 
Sau.  Oberl.  Comb.  Wakef.  Dorlgb. 
Azar.  Wetz.  Fea.  Poer.  Heind.  Both. 
Bip.  Zell.  labn.  Mein.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  poi'rexerit.  Mss. 
nostri  Lips.  1.2.3.  Dorv.  2.  Drd.  1.  2. 
3.  4.  Brl.  1.  Mon.  2.  2,b.  5.  Bas.  3. 
Gth.  2.  Gtg.  1.  2.  ap.  Cruq.  rellqui, 
tres  ap.  Bersm.  alii  ap.  Pott.  Oreli. 
b.  c.  p.  M.  Edd.  ante  Lamb.  q.  sc. 
onmes,  et  Yen.  553.  Muret.  Pulm. 
H.  Steph.  Bas.  580.  Crat.  Torr.  D. 
Heins.  Bond.  Bod.  Dacer.  Tart.  Despr. 
luv.  Zurck.  Burni.  Phil.  Franc.  Sandb. 


Batt.  Mill.  Val.  Sivr.  Camp.  Pott.  Bur. 
porrexit.  Msc.  nost.  Dess.  2.  propos. 
.Marcil.  Edd.  .Ascens.  IN'.  Wieland. — 
Incrustata  mihi  porrexit  coni.  Horkel. 

31)  Post  hoc.  Mss.  nostri  Lips.  1.- 
2.  3.  Mor.  Drd.  1.  2.  3.  4.  Mon.  2. 
2,  b.  3.  4.  5.  Brl.  1.  Bas.  1.  3.  Gtg. 
1.  Gtb.  2.  mss.  ap.  Feam  pirq.  Edd. 
Aid.  I.  II.  in  (qui  restit.)  Glar.  B. 
Stepb.  Bas.  527.55.80.  Muret.  Lamb. 
Cruq.  Pulm.  hinc  edd.  vulgo.  Post 
haec.  Mss.  nostri  Mon.  1.  Gph.  1.2. 
Gtg.  2.  msc.  Pulm.  10.  Feae  5,  b 
(a  2.  m.)  6,  a.  9,  c.  Edd.  vetl.  ante 
Aldum.  Mediol.  477.  80.  508.  512. 
Flor.  482.  \  enet.  478.  79.  83.  86. 
92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.  Colou. 
s.  a.  Ascenss.  —  inelimela.  Mss.  no- 
stri fere  omnes.  Edd.  Ascens.  IV. 
Venet.  553.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl. 
Fabr.  H.  Stepb.  Bas.  580.  Cbab. 
Crat.  Bersm.  Torr.  D.  Heins.  Bond. 
Rod.  Dacer.  Despr.  hinc  edd.  vulgo. 
meUmella.  Edd.  vett.  Mediol.  477.  86. 
508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 
83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch. 
Colou.  s.  a.  Ascens.  I.  II.  III.  Aid. 
I.  II.  III.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
55.  melihela.  Msc.  nost.  Dorv.  1.  me- 
limena.  Msc.  nost.  Bas.  1. 

32)  dilecta.  Msc.  Feae  2,  i.  — 
quod  hoc.  Msc.  nost.  Mon.  2.  —  ab 
illo.  Msc.  Comb.  d.  Orell.  M. 

33)  Audieras.  Msc.  nost.  Gth.  2. — 
tunc  Vibidius.  Msc.  Orell.  p.  dum 
Vibidius.  Ed.  Fabr. 

19* 


202 


HOK.   SEKM.OKUM 


»Nos  iiisi  damnoso  bibimus,  moriemur  imilti: « 
35  Et  calices  poscit  maipres.  '  Vertere  pallor 

Tum  parocki  faciein,  ml  sie  metüontis  ut  acris 

Pötorös;  ycl  quod  uiajodicunt  Uberiiis,  vcl 

Fei'vida  qnod  subtile  exsurdant  vixia  palatuin. 

InVertunt  AlHfaiiis  viiiaria  tota  '  • 

iO.Vibidi.us  Balatroqiie,  sccutis  omnibus;  iiiii  - 

Convivae  lecti  niliilüm  nocuere  lagenis.  . 

Adfertur  squillas  inter  muraena  .natantis 

In  patina  porrecta,  .  Sub  hoc  lienis:  »Haec  grayida«  iiiquil, 

»Capta  egt,   dete'rior  pöst  partum  cäme  fiitura. 
4ä  »His  mixtum  ius  est:  olep,  quod  prima  Venafri       ' 
■  .  »Pressit  cella-,  g^ro.  de  sucis  piscis  Hiberi; 


31)  Tnöriemur.  Mss.  et  edd.  vuigo. 
moriatmir.  Mas.',  nostri  Dorv.  1.  Mon. 
2.  5.  Drd.  3,  Gtg.-  1.;  mss..  Comb, 
c.  f;  Feae  6,  a  (a  2.  ip.)  Orell.  p;  S 
(coiT.)  c  (corr.)  M.  • 
•  .  35)  calicejii, .p.  maiovem.  Mse.  uost. 
Gpli...  1.  -^  poscil.'  Mss.  nostpi  fere 
omues,  ap.  Lamb.  1,  uu.'  5.  6.  ap. 
Ciuq.  et  Fiilov.  omnes,  ap.  ßersm. 
qiiatuor  omues,  plures  äp.  Toi'F.qua- 
tuordecjm  ap.  Val.  Edd.  vett.  ante 
Aldum  q.  sc.  oinnes,  et  Lamb.  Cruq- 
Crat.  Torr.  Dacer.  Tart.  Despr.  Burm. 
BeiUl.  Baxt.  Gesa,  hiii.c  recentt.  omues.. 
poscunL  'Msc.  nost.  Moii.  3.  mss.  alq. 
ap."  Val'.  Edd.  Aid.  I..  II.  111  (qui 
iiidux. )  Glar.  R.  Stepli.  Bas.  527. 
55.  80.  Yenet.  553.Mm-et,  Xyl.  Fabr, 
P'ulm.  (contra  sex  codd.  sups )  H. 
Stepli.'  Chab.  Bersm.  .(cojitra  .ipsius 
msi.s. )  D.  .Heins.  Bond; '  Rod.  luv. 
.Zurck.  -^'poseit  melior-es:  Msc.  Bad.  1. 
Feae  b,di.pQscunt  in^liöres.  Ed.  Aid.  I. 

3l))  Tum  parochi.  Mss.  et  edd. 
vulgo.  tunc  parochi.  Mss.  aastri  Moii. 
4.  Has.  .1.  mss.- Fe.a'e  1,  a.  7^).  — 
nihil  sie.  Msc.  nost.  Mor.    • 

37)  male  dicunt  (seiiinctim).  Mss. 
nostri  Lips-.  1.  2.  Edd.  Xyl.  Orelt 
vintedicant.   .Msc.  Feae  2,  g; 

38)  subtilem.:  M?,c.  nusi.  Lips.  1. 
msc.  ap.  "Bersm.  (qui  tut.  Cic.  de 
Fin.  IL  Ä,  2y:.  ei  nön  sapiat  pala- 
ius.)  — exudunt  {vel  exsurdant  siipsc:) 


Msc,    nost.    Bas.     1»    exurdal-.-  Msc; 
nost..  Gph.  1.  ■        .  .  • 

39)  Invertunt  aliis.  yatns.^lsä,,  no^ 
stri  Mön.  3.  Dess.  3.' ön.  a*p.  Bersm.- 
- —  Allifunis.  \MsS.  nostri  Lips.  1 . 
2. .3.  Dorv.  l'.  2.'l)rd.  ^..3..4.  Dess.  2: 
•Mou.  1.  2. -2,  b.  5.  tJph.  1..  Bas.  1. 
Gtg.  i.  2.  Gth,  2.  Brl.  1.  mss,  ap. 
Cruq.  omnes.  Palm.  1..2.  4.  10.'  duo 
ap.  Bersm.  tres  ap.  Val.  Oberl.  e.  d. 
Feae  1,  a.  m:  5^  a.  (a  2.  m.)  b. 
'.) ,.  c.  Scböl.  Aeron.  Porph.  Cruq. 
N'indicat  ex  monnm.  (i.  Fabr.   in  üot. 

.(v..  Heins. -ad 'Sil.;  Ital.  8,  537.)  Edd. 
Bas.  555.-  Cruq.  Fabr.  ■  Bentl.  Baxt. 
Gesn.  .-Cun,  San;  Franc.  Val.'  Sivr. 
Wetz.'Fea  (qur  vLndie!)  Doer.  Heiml. 
Both.  Pott.  1%,  Zell;-.  Mein.-  0rell.  ' 
Bur.  "I>tz.  'ülb.  Schnr.  \Vdm.  Krg. 
Alifanis.  Mss.  iiöstri  Drd.  1.  Bas.  3. 
Edd;.  Xyl.  Bersm.  Alliphariis.  Mss.  ' 
nostri  Moni  4.  .Gph..  2.'  msc.Pu|m.  3. 
tre&  iuss.  ap. 'Torr.  Orell.  M.  Edd. 
Lamb.  (sed  AUifanis  in  not.)  Dacer. 
Phil.  Dorigh.  Azar.^"Wakef.  Camp. 
yiliphattis.  Edd.  vett.  ante  Lamb.  quos 
vidi,  omnes,  et.Muret.  Pulm.  H. 
Steph.  Ras.  580.'  Chab.  Crat.  Torr. 
D.  Heins.  Bond.  Rod.  Tart.  Despr. 
luv.  Zurck.  Burm.  Sandb.  Batt.  Oberl. 
AUophanis.  Msc.  Pulm.  ö.  Alii  lifa- 
ni's.   Msc.  nost.   Dess.  1.. 

40)  Vii'idi-us.  Msc.  nost.  Lips.  2. 
Uhidius.  Msc.  nost.  Gph.  i./-~  Ba- 
latroque  simul  se'cutis.  Msc.  Orell.  M. 


Lin.  IL  SAT,  viir.  2'.);j 

Balatio :  »Zechen  wir  nicht  niif  Moni ,  nngerochenes  Todes 

»Sierheri  wir:  giösserc  Becher  heibei!«  Blass  wurde  des  G^stherrn  '35 

AnUitz  jetzt:  nichts  fürchtet'  er. mehr  als  tapfere  Zecher: 

Sei's,  weil  rücksichtsloser  mit  krankendem  Wort,  sie  verletzen, 

Sei's,  weil  feuriger  Wein  ah«tiimpft  feinschnieckende  Gaunnen. 

Ganze  Gelasse  mit  Wein  in  die  -Allifanischen  Humpen 

Stürzen  nun  Balatro  ern  und  Vibidiiis;  Sämmtliche  folgen.  40 

Nur  auf  dem  Polster  des  Wirihs  that  Niemand  Schaden  den  Flaschen. 

Jetzt  trägt  eine  Muräne  man  auf,  lynscbwommen  voii  Krabljen. 
Lang  in  der  Schüssel  gestreckt;  und  der  Hausherr  meldete:  »die  wurd 
).Trächtig  erhascht;  ihr  Fleisch-  bleibt  wenigfr  gut  nach  der  Laichzeit. 
»So  ist  die  Brühe  geriiischt:  aus  Gel,  vorweg  in  Venafruhis.  45 

»Keller  gepresst,  aus  Laich  vom  Gedärm  des  Iberischen  Fisches; 


—  omnibue:  imi.  Mss.  uostri  Lips.  1  omnes,  et  edd.  vett.  ante  Aidiiin  II. 

(s  svpÄC. )   2.   3.     Dess.  1.    Mou.   1,  tum   ßeiill.    Cuu.    Obei'l.    Azar.   Jt'ea. 

Gph.  1.  Drd.  3.  Brl.  1.  Gtg.  1.   Gtli.  Heind.   Both.   Catiip.  Potl.   Bip.  Xell. 

2.  msi.  Ccuq.   1,  a  — d.  Fulm.  2.  3.  lahn.    Mein.    Orell.   "Bür.    Dtz;    ülb. 

duo   ap.   Bersm..    un.    ap.    Förr.    uii.  Sciim.    Wdm.    Krg."  (v.   nos   ad    II. 

ap.  Talb.  octo  mss.  ap.  Feam,  Orejl.  Sal.  3,  209).   flis  vastuin.   Kdd.  k\A. 

S:    Scliol.    Criiq.    (v.    lect.    imia  ap.  II.  III.  et  eiim  secuti  (Jlar.  R.  Steph. 

cund.)  Eild.  Asccnss.  Cruq.  H.  Stepl).  Bas.    527..  -'jö.  SO.    Veuet.    M4.    53, 

Chab.    Bond.    Dacer..    Despr.    Zurck.  Miiiet.   Lamb.    t'iiiq.    Xyi.    Fabr.    H. 

Burm.  Beütl.   Baxt.  (iesn.  €uu.   San.  Slepli.    Chab.  L'rat.   ßersm.  Torr.   I). 

PliU.   Franc.  Saiidb.   Balt.    MiH.  Yal.  Heins.  Bond.  Hod.  Dacer.  Tarr.  Despr. 

Sivr.  (Jljeil.  Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea  Juv.   Zmek.   Bnrni.    Baxt.  Gesn.  Sau. 

(qui  defeiid.  plnribus)    Doer.  Heind.  I'liil.  Franc.  !?andb.   Batl.  Val.  .Sivr. 

i'oth.  Camp.  Pott.  Bip.  Zell,  laiin.  Mein;  Dorigii.  Wakef.  Wetz.   Doer.  —   im 

Ofell.    Biir.    Dtz.    Dlb.  Schm;    Wdin.  est:   oleo-,    quod.    Sic    primus.rede 

Krg.  Off<7»/*M«  <«8w.  Mss.  nostri  Dess.  2.  ■  dist.  Xylaud.    tum    luv.    Beiitl.  Baxt. 

Drd.  1.  2.  4.  Mon.  2.  2,  b.  3.  4.  5.  tiesn.  Sandb.  Both.  Heind;  Zell.  Pott. 

Gph.  2.  <itg.   2.- Bas.  1.   Orell.  b.  c.  lahn.  Mein.   Grell.    Dtz.  DJkJ.  Schm. 

p.  .M.  Edd.  vett.  saec,  XV.  quos  vidi,  \ydm.  Krg.  itis  est  oleo ,' quod  (nu\[a. 

omnes,    et   Aid.   I.  11.  III.    Glar.    R.  dist.)  Celert  edd.  —  cum  oleo.  Msc- 

Si«ph.   Bas..  527.  55.  80.  Ven.  553.  nost.Dorv.  1. — -  o/e?</n.Msc.  nost.  Gth. 

Muret.  Lamb.  Xyl,  Fabr.  Pulni.  Crat.  2.  ^—  quod  Tpruna.  Msc;  uost:  Gph.  1.: 

Bersm.    Tocr.   D.  Heins,  Rod.    Tart.  46)  de  sucis.    Mss.  nostri  Lips.  1. 

luv.  Dorigh.  omnibns:  wnf.'Msc.  nosi.  2.  3.  Mon.  1.  2..  2,  b,  3.  4.  5.   Dess. 

Bas.  3.                 .  \.  2.  3.   J>rd.  .2.  3.  Bas.  3.  Gph.  2. 

41)    Convivae    lectis.     Msc.     nosi.  .  Gtg.  2.  Gtli.  2.  rass.  Oberl.  c.  d.  Feae 

Drd.  2.                  ■•  5,  a.  b.    (v,  ad  L  Sat.  4,   100.)   dd 

43)  erus.  Mss.  nostri  Lips.  2.  AJon.  fucii.  Mss.  Feae  1,  ni.  2,  h  (cf.  L 
1.  2.  2,  b.  Gth.  2.  msc.  Orell.  M.  Epis.t.lO,  27).  —  Hibeii.  Sic  rass. 
Ed.  Wdm.  nostri   ad    uniim   omnes,    quindecim 

44)  Rapta  est  (capta  supsc.)  Msc.  mss.'  ap.  Feam.  Edd.  Mediol.  486. 
nost.  Mon.  3".  —  partum  in  carne.  Flor.  482.  Venet.  478.  79.  83.  86, 
fec.  nost.  Dess.  2.  an.  äp.  Bersm.  —  tum  Beutl.  (quirevoc.)  sq.  Curi.  Fea. 
carne  soluta.-  Msc.  ap.  Torr.  Pott.  lahn.    Mein.  Orell.   Dtz     Schm. 

45)  His  mixtum.    Sic   rass.   nostri  \\dim.  {Hiberus.  L  Od.  29,  15.    Hi- 


294  HOK.    SERMONUM 

»Vlno  quinquenni,  verum  citra  inare  nato, 

»Dum  coquitur;  cocto  Chium  sie  convenit,  ut  non 

»Hoc  magis  ullum  aliud;  pipere  albo,  non  sine  aceto, 

60  »Quod  Methyranaeain  vitio  inutaverit  uvam. 
»Erucas  viridis,  inulas  ego  primus  amaras 
»Monstravi  incoquere;  inlutos  Curtillus  echinos, 
»Ut  melius  muria  quod  testa  marina  remittat.« 
Interea  suspensa  gravis  aulaea  ruinas 

55  In  patinam  fecere,  trahentia  pulveris  atri 

beria.  IV.  Od.  5,  28.  Hiber.  II.  Od.  Gtg.   1.  2.   Bas.   I,  3.    Gth.  2.    mss. 

20,    20.    ib.    Fea.    Hibericus.    Epod.  ap.   Cruq.    et  Pulm.  omiie.s,    lies  ap. 

4,  3.  Sic  mss.  nostri  coustaiiter  ubi-  Bersm.    pliires    ap.    Torr,     sexdeeim 

qua,  item  Bentl.  Wagner  ap.  Virgil.  ap.  Val.  viginii  ap.  Feam,  prob.  Mar- 

ex  cod.  Mediceo  vindic.  Hiherus.  q.  eil.  Edd.  vett.  ante  Aldnm,  ut  puto, 

vid.  ad  Georg.  III,  408.  Hiherus.  In-  onines,    et  Ascenss.    Cruq.  Rod.    Da- 

scr.    p.   690,    5.    de    voce   Iberus   v.  cer.  Tart.  Despr.  luv.  Bentl.  Cun.  San. 

Harles  Orthogr.  p.  254.)  Iberi.  Edd.  Franc.  Sandb.  Batt.  Mill.   Sivr.  Gesii. 

ceteri  omnes,   Mediol.  477.508.512.  Dorigb.  Oberl.  Azar.    Wakef.  Wetz. 

Venet.  492  (Pinc.)  494.  95.98.  .553.  Fea.  Doer.  Heind.  Botb.  Camp.  Pott. 

Aldinae.    Ascenss.    Glar.    R.   Stepb.  Bip.    Zell.    labn.    Mein.    Orell    Bur. 

Bas.  527.  55.  80.  Muret.  Lamb.  Cruq.  Dtz.    Schm.    Wdm.   Krg.    mutaverat. 

Xyl.    Fabr.    Chab.    H.   Steph.    Crat.  Msc.  nost.  Dess.  3.  Schol.  Cruq.  Edd. 

Bersm.  Torr.    ü.  Heins.    Bond.  Rod.  Aid.    I.   II.    III   ( qui  iudux.)    Glar. 

Dacer.  Tart.  Despr.  Burm.  Baxt.  Gesn.  R.   Stepb.    Bas.  527.  55.  80.    Venet. 

San.    Pbil.   Franc.   Sandb.  Batt.  Val.  544.  53.    Muret.    Lamb.    Xyl.    Pulm. 

Sivr.    Dorigb.    Oberl.    Azar.    Wakef.  Fabr.    H.    Steph.    Cnab.    Crat.    Torr. 

Wetz.  Doer.  Heind.  Both.  Camp.  Bip.  D.  Heins.  Bond.   Zurck.   Bnrm.  Baxt. 

Zell.  Bur.  Krg.  Val.  mahiraverit.   Msc.  ncst.  Gpb.  I. 

48)  cocto  Chium  —  aliud.  Haec  51)i)iWrfe*(7Me.  Msc.  nos;.Dorv.  1. — 
verba  parentbesi  inclus.  Xyl.  H.  Steph.  inulis  ego  primus  amaris  coniec.  Lamb. 
Chab.  Rersra.  Bond.  Dacer.  Zurck.  sed  post  reiecit.  Edd.  Fabr.  Chab. 
Baxt.  Gesn.  Pliil.  Batt.  Mill.  Val.  Azar.  Crat.  Bersm.  (contra  ifisius  mss.)  — 
Wakef.  Wetz.  Fea.  Doer.  Both.  Camp,  inulasque  ego.  Mss.  alq.  ap.  Lamb. 
Pott.  Bip.  lahn.  Orell.  Bur.  Dtz.  Dlb.  52)  inquoqiiere.  Msc.  L.  Bos.  Ed. 
Schm.  Wdm.  Krg.  Coo  Chium.  Msc.  Cun.  —  m/w^os.  .Mss.  nostri  Dess.  1.2. 
R.  Steph.  Edd.  Colon,  s.  a.  Ascenss.  Lips.  3.  Drd.  3.  Mon.  I.  2.  2,  b.  5. 
(ilar.  coeo  Chium.  Edd.  Venet.  492  Bas.  3.  Gth.  2.  mss.  Cruq.  1,  a— d.  et 
(Pinc.)  94.  Mediol.  508.  512.  coctae.  alii,  mss.  Pulm.  1.2.  3.  10.  tres  ap. 
Mss.  alq.  ap.  Lamb.  qui  prob,  cocto  Bersm.  msc.  L.  Bos.  Edd.  Cruq.  Baxt. 
vinum  sie.  Ed.   Chab.  e  coni.  Oberl.   Orell.  Dtz.  Dlb.   illutos.    Mss. 

49)  illum  aliud.  Msc.  nost.  Lips.  nostri  Lips.  1.  2.  Mon.  3.  Drd.  2.  4. 
2.  —  non  sine  aceto  (choo  supsc.)  Gtg. l.Gph.  1.2.  msc. Pulm.  4.  Orell.  M. 
Msc.  nost.  Lips.  2.  non  sine  choo.  Edd.  vett.  Flor.  482.  Venet.  478.  79. 
Msc.  nost.  Dess.  1.  nn.  ap.  Bersm.  83.86.  92  (Pinc.)  553.  Mediol,  508. 
Oberl.   d.  512.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aid.  II.  III. 

.50)    Methymnueam.    Edd.    vulgo.  (ilar.    R.    Stepb.    Bas.    527.    55.    80. 

Melhymneam  s.  Melhimneam.  .Mss.  no-  Muret.    Lamb.    Xyl.    Fabr.    Pulm.   H. 

»tri  plrq.  Metinenm.  Msc.  nost.  Gph.  Steph.    Chab.    Crat.    Torr.   D,   Heins. 

1_   —  mutaverit.  Mss.  nostri  Lips.  1.  Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.   luv. 

2.  3.  Dess.  1.   2.  Drd.   1.  2.  3.   Mon.  Zurck.    Burm.     Gesn.    Phil.     Sandb. 

1.  2.  2,  b  {motaverit)  3.  4.  5.  Brl.  l.  Batt.  Val.  Dorigh.  Azar.  Wetz.   Fea. 


LIB.    II.    SAT.   VIII. 


295 


»Aus  fünfjährigem  Wein,  diesseits  vom  Meere  gewarlisen, 
»Während  sie  kocht;  nachiier  ist  ('.hier  so  passend  dafiir,  wie 
»Sonst  kein  anderer  Wein;  daim  ans  Weisspfeffer  mit  Kssig, 
»Welcher  zur  Säur'  umschlagend,   gedieh  ans  der  Trauhe  Methymna's.  50 

»Grünende  Rank'  einkochen  dem  Sud,  nehst  bitterem  Alant. 
»Lehrt'  ich  zuerst;  Meerigcl,  gespült  nicht,  füget  Curtillus 
»Bei ,   mit  dem  Salz  was  rinnt  von  der  Schaal',  als  besser  denn  l,ake.(( 
Während  er  sprach,   da  stürzte  von  oben  das  schirmende  Zeltdach 
Rauschenden  Falls  auf  die  Schiissel,    und  zog  schwarzwolkigen  Staub   nach,  55 


Camp.  Pott.  Bip.  Mein.  Bur.  illotos, 
Mss.  nostri  Brl.  1.  Mon.  4.  Dess.  3. 
Drd.  1.  Bas.  1.  (it-.  2,  insc.  Pulni.  6. 
Edd.  Medioi.  477.86.  Aid.  I.  Asceiiss. 
Bersm.  San.  Franc.  Sivr.  Wakcf. 
Doer.  Heind.  Zell,  lahii.  Schm.  inlo- 
tos.  Msc.  nost.  Dorv.  2.  Edd.  Bentl. 
Tun.  Both.  Wdm.  Krg.  inlntns.  Msc. 
ap.  Bersm.  —  Curtillus.  Mss.  nostri 
Lips.2.3.  Dess.  1.3.  Mon. 2.  4.  Drd.  2. 
Bas.  3.  Gth.2.  mss.  Pulm.  1.  2.  3.4.6. 
Edd.  Mediol.  477.  86.  Venet.  478.  79. 
Muret.  Lamb.  Cruq.  Xyl.  H.  Steph. 
Chab.  Crat.  Bei'sm.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv. 
Zurek.  Burm.  Bentl.  et  recentt.  omnes. 
Curitilhis.  Msc.  L.  Bos.  Corlillus.  Mss. 
nostri  Lips.  1.  Mon.  1.  2,  I).  3.  Edd. 
Aid.  III.  R.  Steph.  Cotillus  (corl. 
supsc.)  msc.  nost.  Gtg.  1.  msc.Pnlm.  6. 
Edd.  vett.  Flor.  482.  \  enet.  483.  86. 
02  (Pinc.)  94.  95.  98.  553.  Mediol. 
.'108.  512.  Loch.  Colon,  s.  a.  Aid.  II. 
Ascenss.  Glar.  (Cotillos).  Bas.  527. 
55.  80.  Fabr.  Curcillust.  Edd.  Aid.  I. 
lunt.  503.  Caiillus.  Msc.  nost.  Drd.  1. 
Feae  2.  g.  Ed.   Argent.  514. 

53)  Ut  muria  inelius.  Msc.  nost. 
Mon.  3.  —  quod  testa.  Mss.  nostri 
Lips.  1.  2.  3.  Dorv.  1.  2.  Mon.  1. 
3.  4.  5.  Dess.  1.  Drd.  1.  2.  3.  4. 
Bas.  1.  3.  Gph.  1.  2.  Gtg.  1.  2. 
Gtb.  2.  mss.  ap.  Cruq.  omnes  praeter 
l.a.  mss.  Pulm.  2.  3.  4.  6.  10.  quatuor 
omnes  ap.  Bersm.  msc.  L.  Bos.  Bad.l. 
Orell.  b.  S.  c.  p.  Edd.  Mediol.  477. 
86.  508.  512.  Flor.  482.  Venet.  478. 
79.  83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98. 
Loch.  Colon.  Aid.  I.  Orell.  (qui  re- 
dnx.)  Wüstem.  Dtz.  Dlb.  Scbm.  Wdm. 
Krg.  quo  testa.  Msc.  Cruq.  1 ,  a. 
Pulm.l.  quam  testa.  Mss.  nostri  Dess. 


2.  3.  Gtb.  2.  Edd.  Aid.  11.  III. 
Ascenss.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
55.  80.  \  enet.  544.  ,53.  Muret.  Lamb. 
Cruq.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph.  Pulm. 
Chab.  Crat.  Bersm.'  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv. 
Zurck.  Burm.  Bentl.  Baxt.  Gesn.  ('un. 
San.  Phil.  Franc.  Sandb.  Mill.  Bati. 
Val.  Sivr.  Dorigb.  (Jberl.  Azar.  Wakef. 
Wetz.  Fea.  Doer.  Heind.  Botb.  Camp. 
Pott.  Bip.  Zell.  labn.  Mein.  Bur.  — 
remittat.  Mss.  nostii  Lips.  3  (/"supsc.) 
Dess.  1.  2.  Brl.  1.  Drd.  2.  4.  Mon. 
4.  5.  Bas.  1  (supsc.  vel  remisii)  3. 
(iph.  2.  Gtg.  1.  2.  mss.  ap.  Pulm. 
omnes,  duo  ap.  Bersm.  duo  ap.  Comb, 
msc.  ap.  L.  Bos.  Oberl.  c.  d.  Bad.  I. 
Grell,  b.  c.  Edd.  Mediol.  477.  86. 
.008.  512.  Flor.  482.  ^•enet.  478.  79. 
83.  86.  92  (Pinc.)  94.  95.  98.  553. 
Loch.  Ascenss.  Colon,  s.  a.  Aid.  I. 
11.  III.  Glar.  R.  Steph.  Bas.  527. 
.55.  80.  Mur.  Xyl.  Fabr.  H.  Steph. 
Pulm.  Chab.  Crat.  Torr.  D.  Heins. 
Bond.  Rod.  Tart.  luv.  Burm.  Sandb. 
Mill.  Dorigb.  Wüßtem.  Orell.  Dtz.  Dlb. 
Schm.  Wdm.  Krg.  remittit.  Mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  Dorv.  I.  2.  Drd.  1 
(a  supsc.)  3.  Mon.  1.3.  Gpb.  I.  (ab. 
2.  mss.  ap.  Cruq.  omnes,  Orell.  p.  S 
(«  supsc.)  Edd.  Lamb.  Cruq.  Bcrsui. 
Dacer.  Despr.  Zurek.  Bentl.  Baxt. 
Gesn.  Cun.  San.  Phil.  Franc.  Balt. 
Val.  Sivr.  Oberl.  Azar.  Wakef.  Wetz. 
Fea.  Doer.  Heind.  Botb.  Camp.  Pott. 
Bip.  Zell.  labn.  .Mein.  Bur.  remittas. 
Msc.  nost.  V.on.  2. 

54)  suspatisa  coni.Lamb.  (v.Feam). 
gravis  aulaea  ruinas.  Sic  mss.  no- 
stri Lips.  1.  2.  3.  Dess.  1.  Mon.  2. 
2,  b.  5.  Drd.  1.  Bas.  3.   (ilb.  2. 

55)  In  patinas  fecere.   Msc.  nost. 


296 


HÖR.    SEKMONUM 


Quantum  non  Aquilo  Cauipaiiis  oxcitat  agris. 
IS'os  malus  veriti,  ppstquam  .nihil  C!>se  pericli 
Scnsimus,  erigimur.     Rutus  pos'ito  capite,  ut  si 
Filius  inmaturus  obisset,  flere.     Quis  esset 

60  Finis,  ni '.sapiens  sie  Komentanus  araicum 

"   Tollcret:  »Heu,  Fortuna!  quis  est  crudelior  in  nos 
»Te  deus?  Ut  scmper  gaudes  inludere  rebus 

•    »Humanis!«  Varius  mappa  conpescere  risum 
Vix  poterat.     Balatro  suspendens  onuiia  'naso, 

65  »Haec  est  condicio  vivendi,«  aiebat,  »eoque 
»Responsura  tuo  numquam  est  par  fama  labori. 
»Tene,  ut  ego  ajccipiar  laute,  torquerier  omni 
»Sollicitudine  districtum,  ne  panis  adustus, 
»Ne  male  conditum  ins  adponatur,  ut  omnes 

70  »Praecincti  recte  pueri  comptique  ministrentV 
»Adde  lips  praeterea  .casus,  aulaea  ruant  si, 
»Ut  modo;  si  -patinam  pede  lapsus  frangat  ägaso. 
»Sed  convivatoris ,  uti  ducis,  Ingenium  res 
»A'dversae  nudare  sole^it,  celare  seeundae.«     . 

•75  ISTasidienuf^  ad  haec:  »Tibi  di,  quaecumque  proceris,. 

»Commoda  dent;  ita  vir  -bonus  es  convivaque  corais.« 
Et  soleas  poscit.     Tum  in  lecto  quoque  Videres 


Uess.  3.  Uli.  ap.  Bersm.  Feae  G,  u. 
In  niensam  feeer e.'}Asc\Peä.e  1,  m. 

57)  Non-maiiis.  Edd.  AsCenss.  Hoc 
?)iahcs.  Ed.  Dörigh.  ex  iilg.  —  veliti. 
Msc.  nost.  (Jtg.  2.  —  nil  esse.  .Nisc. 
Feae'2,.  i.  Ed.   Cmi.  Mill. 

58)'  Ruffifs.  Msc.  nost.  Gtg.  1.  Feae 

1 ,  a.  d.  Ed.  Md.  I.  Rustus.  Mss. 
Feae  1,  g.  m.  —  Rufus  eapite  liacte- 
nu'SyUt  si  ^-  ßere.  Ed.  Ciul.  ex  iiig. 
(inepte). 

51)-)  inmaturus.  Sic  mss.  nostri  I.ips. 
2.3.  Dess.   1.  2.  Mon.   1.3.  Drd.   l. 
•Bas;'l.    '■ —    quod   esset.    Msc.    iiost. 
Lips.   2. 

•  61)  quis  crudelior  (om.  est):  Edd. 
Asceliss.  in.   IV.     ■ 

62)  inludere.'  ?>ic  mss.  nostn']Lips. 

2.  3.  Mon.  2.  2,  b.  Drd.  3.  inclu- 
dere.  Msc.  ap.  Bersm.  illidere.  Msc. 
Öberl.-C; 

64)  Vix  potuit  (poterat  su'psc. ) 
Mse.  ."Grell.'  S.  Nee  poterat.  Msc. 
Comb.  d.  .--  suspendis.  Edd.  Bas. 
555.  580.  ' 

65)  condicio.  Sic  mss.  nostri  Lips. 
1.  2.  3.  Mon.  3.4.  5.  Drd.  3.  Gth.  2. 


Edd.  Liimb.  Criu|.  Mein.  Ureil.  D(z. 
Wdm.  (v.  Schneider  Element,  p.  250. 
WAgii.  Orlh.  Verg.  p.  422.)  conditio. 
Edd.  vulgo.  •    . 

6i))  mmqiuun  par  {est  öm.)  .Msc.. 
Orell.  c.    Ed.  Cliab. 

(iiy  Ten  ut  ego.  Msc.  nost.  Mon. 
2,  b.  Edd.  Bas.  555.  Cliab.  Ttine  ut 
ego.  Msc.  nost.  Brl.  1.  Tene  ego  ut. 
Msc.  nost.  (iph.  1.  un.  ap.  Bersm. 
Ten  ego  ut.  .Msc  Orell.  S.  Tene  ut 
{ego  öm.)  Msc.  nost.  Gpb.  2.  — ■  ac- 
cipiam.  .Mss.  nostri  (Jpii.  1.  Urd.  3, 
a.  —  torquentem.  .Msc.   nost,  Lips.  2. 

68)  districtum.  Mss'.  et  edd.  vulgo. 
destrictum.   Mss.  nostri  Gph.  1.   Drd. 

1.  Feae  1,.  n.  Orell.  S.'  Ed.  Cniq. 
distincturn.  Msc.  nost.  Dess.  3.  oh- 
sirictum.  Msc.  Feae  2 ,  i  (vulgatam 
tuetur  Fea). 

70)  Praecincti.  Mss.  et  edd.'  vulgo. 
Percincti.  Edd.  Flor.  482.  Veriet.483. 
86.   T—  pueri  rede.  Mss.  nostri  Lips. 

2.  Dess.  3.  Mon.  1.  2.  b.  Bas.  I. 
Gig.  1.  Gth.  2.'  msc.  Comb.  d.  — 
recte  tihi  comjiosüique  ministretit.  Msc. 
nost.  Brl.  1.  —  cwictiquc  ministrent. 
Msc;  nost.  Bas.  3. 


r.IB.    II.    SAT.   VIII. 


297 


Mehr  wie  der  stürmische  .Noi;d -aufregt;  C5impnniscliern  Bhiclifeld. 

Wir,  die  Schliminres  hesorgt,  als  keine  Gefahr  wir. vnrli;iii(icii. 

Merket en,  richten  uns  auf,     tioch  Rufüs,  geisenketen  Hauptes,. 

Weint''  als  sei  ihm  ein  Sohn  vorzeitig  gestorben.     Wie  sollt'  es 

Enden-,  weyh  aJso  den  Freund  nicht  Nomentanus  der  Weise  ".    ■ 

Tröstete  :■  »W^h ,  Fortuna,  wo  ist  grausamer  ein  Gott  ums, 

»Falsche,  denn  du?  Wie  li"cibst  du  Gespött  mit  den  nieiisrhjiclien  lHii;;cii 

»Immer  so  gern!«  Kaum  dänipfete  jetzt  mit  dem  Tuch  das  Gekicher 

Varius.  -.Balatro  aber,  ein.  Schalk  feinhöhnender  Nase, 

Meinte:  »So  ist  nun  die  Regel  den  Ding'  Im  Leben,  und  desshalli 

»Wird  auch  deiner  Bemühung 'der  Rulinr-nie  gnügend  entsprechen. 

»Sieh,  dass" hier  <hi  mich  gastlich  empfängst,  musst  du  dich- zermarleni, 

»Rastlos  sorgend  in  Angst,,  dass  nicht  ein  veii<ohletes  Brod,  noch 

»Uehel  gewürzete  Bnih'  auf  den  Tisdi  uns  komme ;'  die  Diener 

»Samuitlicli  gehörig  gcschiirzt  und  geputzt'  aufwarten  bei  Tafel! 

»Nimm , Unfälle  der  Art  noih  hinzu-  wenji  der  Teppich  herab  stiirzt,  .  ' 

»Eben"  wie' jetzt:  wenn  die  Sctuissel  zerbricht,  ein  stolpernder :Stallkfl>chtt' 

»Gastherm   aljcr  ergeht's  wie  den  Feldherm:  trübes  Gescliick  stellt 

»Ihre  Talente  zur  Schau,  die  das  Glück  einhüllet  in  Duqkel.«     . 

Nasidienus  darauf:   »Dass  jegliche  Bitte  die  Gölter 
»Dir  doch  gewahren ,  wie  wacker  du  bist,  nnd  wie  artiger  Tischgast !« 
Sprach's  und.  fordert  die  Sohlen.     Und  nun  auf  siimmtUchen  Polstern 


(.0 


(.5 


<l) 


71)  interea  cmsus.  }i\ sc.  nasl.  L\ps. 
2.  -r  ruani  si,  Mss.  hostci  omnes, 
aliorum  plrq.  F.dd,  vulgo  ante  Al- 
dum.  tum  Lamb.  ('rni|.  .H.  Steph, 
Chab..  Bersm'.  Tocr.  D.  Heijis.  Bond. 
Dacer.  Jai't.  ^urck.  Despr.  luv.  Burm. 
Beriti.  'et  •  recentt.-  omnes.  rueM  si. 
Msc.  Feae2.  g:  T:dd.  XUh  J.  ft.  III. 
Juni.  50.1  Argent.ül4.  Glai^.  11.  ^teph. 
Ha,s.  527.  5ä5.  Muret.  Fabr.  Crat. 
Rod;  nmnt-  si.yiss.  Feae  l,  m.  6,  a 
(a  1.  m.).         ■■     ■        • 

72")  lapsuspede.ßid.  Cum.  —  fran-: 
(jit.    Msc..  nos't.  r;tg.  2.    Edd.   Venet. 
478.  .Medio'l.  480.    •   • 
•    73)    coniuraloris.    Msc.   nost.  .Gtg. 
2.  —  dticis  uti,  Msc.  Comb.  f. 

.  75)  quaecumque  preceris.  Mss.  no- 
stri  Lips  1.2.  Dess.  2.  Moii.  2,  b.  H. 
Drd.  1.  2..  4.  Bas.l.  Gpb.  2.  mss. 
.plrq.  ap.  Bentl.  et.  Feani'.  Kdd.  Aid. 
I.  II.  III-  (jquL  restit.)  .(ilar.  R.  Steph. 
1^as.  .527.  .55.  80.  Venet.  544.  .53. 
Muret.  Lamb.  rruq,  Xyl.  H.  Steph. 
Ciiab.  Bt;rsm.  Torr.  D.  ITeins.  Bond. 
Rod.  Dacer.  Tart.  Despr.  luv!  Zurck, 
Burm..  Bei>tl.  (qui.  vindic. )  Baxt. 
Gesn.  Clin,  (qui  coni.  precere)  San. 


PhiL  Franc.  Saudb.  Bätt.  Vcil;  .Sivr. 
Ober!..  •  Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea. 
noer.  Heind;  et  cecentf.  omnes. -yMae- 
cumque  precaris.  Mss..  nostri  Lips.  I. 
üorv,  1.  2.  Mon.  1.  2.  -3.  5.  Dess.  3. 
Drd;  3.  Bas.  3.  Gth.  2.  duo-  mss.  ap. 
Bersin..  quinque  .  ap.  Beu'tl.  .  sed  re- 
oentiores,  sex  mss.' ap.  Feani.  Orell. 
c.  M  {preceris  supsc. )  Edd.  vett. 
ante  Aldnrii.  quos  vidi,  omnes,  et 
Ascenss.  Fabr.  Dorigb.  qua€cumq,ue 
preca,re .. Mss ,  Comb.  ö.  d.  f. 

70)  Cojitmodü  dant.  Msc.  nos't.  Bas. 
3,  —  conviva  comisque.  Msc.  Comb.  d. 

77)'  Ul  söleas.  .Mso.  nost.  Brl.  1. . — 
.tum.  lecto  quoque  (om.  in).  Msc.  Ap. 
Bersm.  —  in  lectö  quoque.  N'ss.  "et 
edd.  vnigo.  in  feclo.  quocuvqne,  Msc-. 
nost.  'itg.  2.  Kdd.  vett.  .Mediol.  {177. 
,  508.  512.  Flor.  482,  Venet.  478.  79. 
83.  86.  94.  Loch.  Ascens.  I.  in  lecto 
qnemque:  Msc.  nost.,.  Mon.  3.  msc. 
Feae  2:  k.  Fdd.  Mediol.  486.  Ve.net. 
490.  in  lecto  quem.  Ed.  Ven..  492 
(Pijic.)  in  leclQ  quosque.  Msc'  nost. 
'Gph.  1.  mss.  Feae  1,  i.  7,  a.  in  lecto 
quodque.  Msc.  Feae  5,  b  (a  1.  m.) 


208  HÖR.   SERMONUM 

Stridere  secreta  divisos  aurc  susiirros.  — 

Kullos  his  inallcni  ludos  spcctasse:  sod  illa 

80  Rcdde  age,  quao  deinceps  risisti.  — ■  Vibidius  dum 
Qnacrit  de  piicris,  nuiu  sit  qu()(|uo  iVacta  lagena, 
Quod  sibi  posccnti  non  dantur  pocula;  dumque 
Ridetur  fictis  rcruni,  Balatrone  secundo: 
Nasidiene,  rcdis  miitatae  frontis,  ut  arte 

85  Emendaturus  fortunara.  dcindo  secuti 
IMazonomo  pueri  magno  disccrpta  ferentes 
jMeinbva  gruis  sparsi  sale  inulto,  non  sine  larre, 
Pinguibus  et  ficis  pastum  iecur  anseris  albae, 
Et  leporum  avolsos,  ut  multo  suavius,  armos, 

90  Quam  si  cum  lumbis  quis  edit.  tum  pectore  adusto 
Vidimus  et  merulas  poni  et  sine  clune  palumbis ; 
Suavis  res,  si  non  causas  narraret  earum  et 
Natui'as  dominus;  quem  nos  sie  fugiraus  ulti, 
Ut  nihil  omnino  gustaremus,  velut  illis 

95  Canidia  adflasset,  peior  serpentibus  Afris. 

78)  divcTSOs   aure.     Ed.    Cliab.    e    ,,(Hscerpta    ferentes  —    faire."    di- 
coni.  screta.    Mss.  iiostri  Mon.  4.   Gph.   2. 

79)  mallent.   Msc.  nost.  Brl.  1.  — ■    tres  mss.  ap.  Feam.    discripta  s.  de- 
ludos  mallem.  Mss.  Feae  l,e(al.m.)    scripta.  Msc.  Feae  5,  b  (covr.) 

'.\.  f.  —  spectare.  Mss.  nostri  Dorv.  2.  87)  sale  mixto.  Msc.  nost.  Mon.  5. 

Mon.  3.   Drd.  2.  nn.  ap.  Bersni.  Bad.  inulto  sale.  Mss.   Feae  1,  e.  7,  a. 

1.  —  sed  illos.  Msc.  nost.  Brl.   1.  88)  pasti.    Msc.    Feae    3,  c   (a  1. 

80)  Reddere  age.  Ed.  Venet.  486.  '"■)  —  anseris  albae.  Msc.  nost.  Gth. 

CIN  -4  m  .      2'  iTiss.    Crnq.l.a.  7.  msc.  Piilm.  1. 

81)  non    Sit     quornie.     Msc.     nost.     „  ^    \    r     t         \         in       ■     ^/ 
T^^..  "^i                   ^     ^                                  Feae  2,  h  (a  1.  m.)  prob.   Bentl.   Ed. 

%T)nondantuT.    Mss.   nostri  Lips.  ^'i"-    (q"i    Burnianno    falso    tribnit) 

1.  3.    Dorv.   1.  2.   Dess.   2.  3.    Drd.  f,^".  ^'"\/^V      ^^p\^°"«V    PT'' 

2.  3.  4.  Bas.  3.  Gph.  1.  2.  Mon.  3.  """  n  n  n?"  nn  \;  f  w  '"' 
tres  mss.  ap.  Bersm.  Septem  ap.  Val.  ^^'''-  ^'""^  !''''.;  ^^^  ^^■'^'"-  ^J™ 
n  I  e  .  j  •  Ivrs.  ( V.  Schneid.  Forraenl.  p.  7.) 
Comb.  c.  f.  quatnordecim  mss.  ap.  °  •  „ .  n,  ,i  •  v-  ••) 
p  n  HU  o  /  \  i^  1  anseris  alhi.  Mss.  et  edd.  vulffo. 
Feam,  mss.  Orell.  b.  c,  b  (pr.)  Ed.  o^^  7  ,  ni  ".  jj 
u  /  ,•  •,j  \  T  1  M  •  A  II  89)  leporum  avulsos.  Mss.  et  edd. 
Fea  (qui  indux.)  sq.  lahn.  Mein.  Orell.  ,  ,  ,  ,»  ,,  ^ 
n.  nik  o  r  \T' 1  T7  vmso.  leporum  vulsos.  msc.  wo^i.mov- 
Dtz.    l)lb.    öchm.     v\  dm.    Krff.    -non         ^  n          ■,    ^        tiiit^.- 

.     ,        M  ,  •   T-         o     Vi        1  inss.  Lrnq.  1,  duo.  Bad.  1.  Feae  5,  a. 

dentur.  Mss.  nostri  Lins.  2.   Mon.  1.  „  r.  .:    ik    i.>     t^j    r,         ,         . 

o    ')    K    /1     Pi     Ro=     i     n  j     1  ^?  a.   Pott.  10.  12.    Ed.  Zar.    leporis 
l.  l,  b.  4.  o.    Bas.    1.    Drd.   1.    mss.       '  ..         ^       ^,     n      .    ■,  ^■■ 

n„  11    „    c  /  „..    \    u  1  ^  ,     t-  vidsos.     Mss.    Lamb.    6    et   duo   au. 

Urell.  p.  b  (corr.)    Edd.    ante  team  t^  t     r.        ,-.         .. 

4  T^         ij  •    1    T>  n     n  msc.  trän.  ap.  L.  Bos.   Gesn.  3.  — 

omnes,  et  Doer.  Heind.  Both.   Camp.  ,        ,^      Ä.  .    r.  1     1 

n  ..    D-       r/  II    D  j     4  £t  multo.    Msc.  nost.  Brl.   1.    ut  niul- 

l'ott.  Bip.  Zell.  Bur.   - —    non   dentur  ,         ,,  ,    r\  j  «      ^       ,^ 

„„„„„  j-    r.„\    n    ,  ^"'«-   Msc.  nost.  Drd.  2.   ut  multo  sua- 
poscenti  com.  Clin.  ■       t,,  i> 

vior.  Msc.  ap.    liersm. 

83)  victis  rerimi.  Ed.  Fabr.  —  ah        90)  guis  edit.  Mss.   nostri  Lips.  1. 

Balatrone.   Msc.  Feae  2,  h.  o.  3.  Dess.  2.   Drd.   2.  3.  Mon.  1.  2. 

86)  Manzonomo.  Msc.  nost.  Gph.  1.  2,  b.   5.  Bas.  1   (supsc.  vel  edat).  3. 

Mozonomo.    Msc.    nost.    Lips.    3.    —  (iph.  1.  Gtg.  1.2.  Gth.  2.  mss.  Lamb. 

discerpta.  Citat  Priscian.  6,  18,  84:  1,  duo.  2.  6.  8.  9.   mss.  Palm.  1.  2. 


LH?.  II.  SAT.  VIII.  299 

Sali  man  Gezischel  \m  Ohre  zu  Olir  und  leises  Geflistcr.   — 

Kein  Spass  halte  mich  mehr  als  dieser  ergötzt.     Doch  erzahle, 
Bill"  ich,  das  Fernere,  was  du  belacht  liast..  —  Wahrend  die  Diener  80 

Jetzo  Vibidius  fragt,  ob  der  Weinkrug  auch  mit  zertrümmert 
Sei,  da  die  Becher  sie  ilicht  auf  Gcheiss  ihm  füllen;  und  währoni! 
Allerlei  Spass  man  ersinnt  und  belacht,  wo  Balutro  nachlrill't : 
■Röhrest  du,  Nasidienus,  zurück  mit  crheileiter  Miene, 

Stracks  durch  Kunst  zu  verbessern  den  Unfall.     Hinter  ihm  tiagen  HJ 

Diener  im  mächtigen  Napf  ein  Gehjpketes.  (Glieder  vom  Kranich, 
Alles  mit  reichlichem  Salze  bestreut,  nicht  mangelnd  des  Mehles; 
Auch  die  \T)n  saftigen  Feigen  gemästete  Leber  der  Weissgans; 
Buge,  vom  Hasen  gelöst,  als  viel  schmackhafter,  wie  wenn  sie 
■Einer  zugleich  mit  den  Lenden  geniesst.     Dann  sahen  wir  Amseln  90 

]?ringen,  verbrannt  an  der  Brust;  Holztauben,  der  Keulen  ermangelnd; 
Leckere  Dinge,  wenn  nicht  jedwedes  Natur  und  Bewandtniss 
Breit  auskramte  der  Wirth.    -Ihn  flohen  wir,  also 'uns  rächend, 
Dass  nichts 'ward  von  dem  Allen  berührt,,  als  hätt'  es  verpestet 
Einer  Canidia  Hauch,  giftvoller  denn  Afrischer  Nattern.  9 J  ; 

3.4.  nisi-.L.  Bds.  Edd.lMediol.477.'8().  niss.    Pnlm.    1.  2.  3.  4.  6.    duo    ap. 

508.  512.   F\ov.  482.   \  eiiet.  478.  71).  Ik-rsni.  niss.   Feae  2,  i.   5,  a.  Ij.   Kdd. 

83.  80.  02(Pinc.)  94.   95.  98.  Locli.  velt.    Mediol'.    477.    508.    512.    Flor, 

tum    Lnmh.    Cnui.    H.   Steph.    Pulm..  482..   Veiiet.    478.    79.    83..    8G.    92 

Cluil).   BersjT).  Torr.  D.  Heins.  Bond.  (Pinc.)  94.  95.  98.  Loch.   Colon,  s.  a. 

Dacer.  Tart.  Despr.  luv.  Burm.  T^entl.  Ascenss.  al.    (pro"noiiiiiiat'ivo  videii- 

Baxt.   Gcsii.  Clin.    Sau.    Phil.    Fraüc.  tur  multi  mss.  et  edd.  accepisse).  — 

Saiidb.  Balt.  Val.  Sivr.  Mill.  Dorigli.  earum  (om.  et).    Mss.    nostri  Bit.  .1. 

Ober!.  Azar.  Wakef.  Wetz.  Fea.  Dücr.  Dess;  2.  3. 

Heind.  et  reccntt.  omnes.    quvsedat.        93)    rmturam.    Msc.    nost.    Drd.    1. 

Mss.  nostri  Brl.  1.  Dorv.  1.  2.  Dess.  3.  msc.  Ürell.  e.  —  quae  nos.  Msc.  nost, 

Drd.    1.    4.    Mon.    4.    Gph.    2.    mss.  Dorv.   1. 
Pnlni.  6.  10.  duo  ap.  Bersm.  Gesn.  3. 

Orell.  M.  Citat  Priscian.   17,  7.  47:        94)  vclut  illii.   Mss.  et  edd.  vulgo. 

„Et  ieporwn  ~  cdcä"    (edat   ibi    c  «e'«'«  ^'Z'""-   '^'sc-   Feae  7,  a.  veltäi  si. 

mss.  et  edd.  Ivrehl  II.   p.  33).   Edd.  Msc.  Oreü.  M  (iV/w  supsc.)  Ed.  Bentl,  ;. 

Aid.    l.   11.  III   (qui    indux.)    Colon,  e  coiii.  refut.  Fea. 
s.  a.   Ascenss.  Glar.   11.   Steph.   Bas.        95)   af.jlaret.    Msc.   Feae  2,  g.  — 

527.55.80.  Veiiet.  553.  Muiet.  Fabr.  seipentibus   Afris.    Mss.    nostri  Lips. 

Xyl.  Crat.  Rod.  Ziirck.  —  dumpectore.  1.   2.  Dess.  2.  3.  Drd.   1.  2.  4.  Mon. 

Msc.   nost.    Mor.    cum  peclore.    Mss.  1.  2.  5.   Bas.  1.  3.  .(Ipli.   !.    Gtli.  2 

nostri  Mon.  2,  b.  4.  Bas.  3.  (supsc.  vel  atris).  ■  Edd.    ante   BentL 

91) /;c//«w6e«((.v).  Mss.  etedd.  vnlgo.  omnes,    et    post    vulgo.    set^pentifms 

palumöos.    Msc.  nost.    Dess.  2.    msc.  atris.    Mss.  -nostri   Lips.    2    (siipse. 

Bad.   1.    Feae   5,  a   (a  1.  m.)    Ed.  Affris.).  Mon.  2,  b.  4  (ad  marg.  vel. 

Cun.   (sed  v.  Ilrpr.  ad  I.   Od.  2,10).  Afris).    Drd.    3.    Gph.    2.    mss.   alq.  • 

columhas.   Msc.  i\ae  2,  g  (a  1.  m.)  ap.  Lamb.  msc.  Bentl.  17.  cod.  Sorb. " 

92)    Suavis  res.   Mss.  nostri  Lips.  ap.  Val.    mss.    Comb.    b.  c.  '  i'ott.  2. 

1.  2.  3..  Dess.  2.  3.    Mor.    Mou.   1.  6.  10.   Ed.  Bentl.  (qui  def.)  sq.  Wa- 

2,  b.5.  Brl.  1.  Bas.  3.  Gph.  2.  Gth.2.    kef.  refut.  Fea. 


.^ 


A   l)   I)  E  N   I)  A 

AD    LIBllUM   I. 

Sat.  1.  V.  2ö.  Dant  crustula  blditdi  doctures.  Cit.  Ser\  ins  ail  (iccny.  Hl, 
360.  —  V.  33.  Parvola,  nuin  excviplu  est  /iti/yni  /'oriincd  lubüris. 
Cit.  Servius  ad  Aeii.  IV,  402.  —  v.  3G.  Quac  siiiiul  inversiim  con- 
tristat  Aqiiarius  annum,  Non  iisquam  prorepil.  Cit.  Servius  ad 
Aen.  IV,  4U3.  —  v.  41.  Quid  im^al  immeiisum  te  argenli  puiidus 
et  auri  Furtim  defossa  liiniduhi  deponerc  lerra'f  Cit.  Scrviii«  ad 
Aen.  X,  526.  —  v.  (iS.  Tanlulus  a  liil/ris  sitioia  fuyieitiia  captal 
Flutnina:  Quid  i^ides'f  Mutalo  nomine  de  te  Fabula.  ntirintur. 
Servius  ad^Aen.  VF,  603. 

Sat.  2.  v.  55.  Ut  quondam  Marseus,  amator  Originin  itle ,  Qui  jiatrium 
vibnae  dunat  fundinnqiie  laremque.  Cit.  Servius  ad  Eclog'.  X,  6.  — 
V.  80.  Quud  pulchrae  clunes.  Cit.  Servius  ad  Aeu.  II,  554.  Quud 
pidehrae  dunes,  hreve  quod  capul,  ai'dua  cervix.  Cit.  Nouius 
Marcellus  ed.   Mercer.  Lips.  p.   106. 

Sat.  4.  v.  85.  Hie  niger  est,  hunc  tu,  Romane,  euveto.  Cit.  Servius  ad 
Eclog.  V,  56.  item  ad  Georg.  I,  320. 

Sat.  5.  v.  32.  Ad  unguem  fuctus  homo.  Cit.  Servius  ad  Georg.  II,  277.  — 
V.  36.  Praetextam  et  latum  clavnm  prunaeqiie  batillum.  Cit.  Ser- 
vius ad  Aen.  XI,  788.  —  v.  47.  Hinc  muli  üapuae  cUlellas  tem- 
pore ponunt.  Cit.  Servius  ad  Georg.  I,  273.  —  v.  94.  Inde  Huhos 
fessi  perveninms.  Cit.  Servius  ad  Georg.   1,  266. 

Sat.  6.  V.  47.  Non  quia  si/n  tibi,  Maecenas,  eonviclor.  Cit.  Servius  ad 
Aen.  I,  214.  —  v.  59.  Me  Satureiano  veclari  rura  caballo.  Cit. 
Servius  ad  Georg.  II,  107.  —  v.  125.  Ast  ubi  me  fessum  sol 
acrior  ire  lavatum  Admomdt.   Cit.  Servius  ad   Georg.   III,  443. 

Sat.  8.  v.  1.  Olim  truncus  eram  ficultius,  inutile  lignum.  Cit.  Servius  ad 
Aen.  XI,  65.  —  v.  30.  Laneu  cffigies  erat,  altera  cerea.  Cit. 
Servius  ad  Aen.  IV,  508. 

Sat.  10.  V.  44.  Varius  ducit  molle  atque  facetum.  Cit.  Servius  ad  FA-iog. 
IX,  35.  —  v.  54.  Non  ridet  versus  Enni  gravitate  minores.  Cit. 
Servius  ad  Aen.  XI,  601.  —  v.  77.  Explosa  Arbuscula  dixit. 
Cit.  Servius  ad  Eclog.  X,  6. 

Snpplenda  ex  codice  Franekerano  vetustissimo  ( apud  Lamb.  Bos 
Animadvers.  ad  scriptores  quosdam  Graecos  et  Lalinos.  Franek.  1715.  8. 
quem  librum  desideratum  denuo  reperimus  in  bibl.   iiostra.) 

1.  Sat.  1,  37.  quaesitis  sapiens.  94.  ne  facias  quod  Umidius  quidam.  — 
6,  87.  ad  hoc  nunc.  —  9,  50.  inquam.  —  10,  75.  Milibus  in  ludis. 
II.  Sat.  1,  81.  inscitia  rerum.  —  3,1.  -SV  raro  scribes.  21.  Quo  faber. 
72.  in  ius  maus.  93.  perisset.  96.  coniraxerit.  295.  percussu. 
322.  facit,  et  sanus  faeies  tu.  —  4,  79.  furta  (corr.  frusta). 
"84.  incliita.  —  5,  61.  scilicet  ede.  —  6,  10.  fors  quae.  78.  si 
quisjiamlaudat.  83.  7ieque  ille.  —  7,  13.  doetor.  102.  si  ductor.  — 
8.    10.   His  ut  sublatis. 


>5 

o 

JO 

C\l 

lO 

■ 

■cv 

TT 

cv 

(L 

T) 

ß 

CÖ 

• 

^H 

-P 

•  ev 

c 

(U 

^ 

•H 

Ü 

-P 

Co 

CO      « 

u 

CO    r-( 

•r-' 

• 

-p 

^   rH 

c 

(j     O 

CO 

x:  > 

o 

:p 

CQ 

• 

•H     Jh 

• 

o;    Qj 

0 

^   c 

o 

NJ    Xi 

cd 

ü 

^ 

^ 

o 

•H 

a: 

t^ 

CO 

rH 

rH 

vJ  CC. 


ÜNIVERSITY  OF  TORONTO 
LIBRARY 


Acme   Library   Card   Pocket 

Under  Pat.  "  Ref.  Index  Kile." 
Made  by  LIBRARY  BUREAU 


■■^fl 


r   -  ?»#3fflP^  ijlj ' 


f-^ 


U. 


\^^-- 


3C1» 


JC 


#^.^ 


id