MASTER NEGATIVE

NUMBER

00-267.66

MICROFILMED 2003 THE CLASSICS LIBRARY UNIVERSITY OF ILLINOIS AT URBANA-CHAMPAIGN

URBANAJL 61801

AS PART OF THE

DITTENBERGER-VAHLEN

CIC 6 PRESERVATION GRANT

PROJECT

Funded by the

National Endowment for the

Humanitles

Reproduction may not be made without

permission from The Classics Library,

University of lllinois at Urbana-Champaign.

COPYRIGHT STATEMENT

The copyright law of the United States (Title 17, Unlted States Code) governs the making of the photocopies or other reproductions of copyrighted material including foreign works under certain conditions. In addition, the United States extends protection to foreign works by means of various international conventions, bilateral agreements, and proclamations.

Under certain conditions specified in the law, libraries and archives are authorized to furnish a photocopy or other reproduction. One of these specified conditions is that the photocopy or reproduction is not to be "used for any purpose other than private study, scholarship, or research." If a user makes a request for purposes in excess of "fair use," that use may be liable for copyright infringement.

The institution reserves the rlght to refuse to accept a copy order if, in its judgment, fulfillment of the order would involve violation of the copyright law.

AUTHOR: Vahlen, Johannes

TITLE: [Deversibus nonnuUis veterum poetarum Romanorum apud Ciceroneml

PLACE: Berolini

DATE: 1880

BIBLIOGRAPHIC RECORD TARGET

The Classics Library University of lllinois at Urbana-Champaign

CIC 6 / NEH Dittenberger-Vahlen Microfilming Project

Storage Number -.CC^^^Cr^i • L^l^

[De versibus nonnullis veterTam poetarum Romanorum apud Ciceronem]

Author(s): Vahlen, Johannes, 1830-1911 Publication: Berolini, formis academicis (G. Vogt) 1880 Description: 15 p. 25 cm. Language : Latin Series :

[Miscellanea critica. J. Vadilen] ; Variation: Vahlen, Johannes , ; 1830-1911.; Miscellanea critica.

SUBJECT(S) Descriptor: Latin language — Versif ication. Note(s): Programm - Univ. Berlin (Index lect. 1879-1880)

OCLC: 28969970

Technical Microfilm Data

Microfilmed by

Preservation Resources

Bethlehem, PA

On behalf of

The Classics Library

University of lllinois at Urbana-Champaign

Urbana, IL

Film Size: 35mm microfilm

Reduction Ratio: /^/ ;^— x

Image Placement: lA C\\A/ IB IIB

Date filming began: < ^- Q-^'o2>

Camera operator: ftC-

s^

(Jj	GO	■l^
o	CJl	CJl
3	3	3
3	3	3	>
	0)		m
cr	C7 O >> S-ro		0)0
o >>	^o		o m
			CD O
5.m			d?:n:
GHIJKLMN dmnopqrsti	— ^	1—'	3" r
IJKLMN nopqrst	hO 00 CJI CTi	KLMN ijklmn
OPQRS jvwxyz	§S	^	o O
<o
TUVW 12345	STUVW Z12345	o	RST stuv
<T>X		$ (=
OOM	a»x		X <
VO	-«sj-C		"< -^
O	OOM
	VD		X
	o		M

M

O O

3

3

,.<*

^v ^- %<^

L^

\^

■p

<0/

^.

.^^j

A^^

^ ^>^ ^^^>^

Ul

o

3

3

"v "*

O O

3 3

<!'-^

4

^p

Kp

?^

^p

&

o^

00

o

rsj fo

I

Ul

2.0 mm

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWKYZ abcdetghiihlmnopqfStuvwKy? 1234^6 7890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghljWmnopqrstuvwxyzl234 567890

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ

abcdefghijklmnopqrstuvwxyz

1234567890

m

O

O "o G! "o

o>o

OLl"0

m O

m

ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyz 2.5 mm 1234567890

CJ1

3 3

Qi

cr

1°

•< JO

o>x

00 IM

■s

Ho

h^

-"j

b

3 3

CT o >>

05.0

3i

<o |o

>< XI

o

ro

3 3

>

GD

0,0

^S o m

cri3 z ^ o o

Ooo ^

X < "< :$

M <

X

■<

M

%:

'> , ^ . :■'*

'^

INDEX

LECTIONVM

QVAE

AVSPICIIS REGIS AVGVSTISSIMI

GVILELMI

IMPERATORIS GERMANICI

IN

VNIVERSITATE LITTERARIA

FRIDERICA aVILELMA

PER SEMESTRE HIBERNVM

■; -V'

A D. XVI. M. OCTOBRIS A. MDCCCLXXIX - /^ VSQVE AD D. XX. M. MARTII A. MDCCCLXXX.

HABEBVNTVR.

1

S-.4 ■■..

■v'? ,■

BEROLINI

formis acadrmicis (g. vogt).

r

.f' - ■r>; ■'-■^«'«TE.i

■rr^Y':

":l -

V>1

H

}4i

4

^i^.yi,-fL^

■<X.JX.A^'

UBfiARY >6 % 't*

D

VNIVERSITATIS LITTERARIAE

FKIDERICAE GVILELMAE

RECTOR ET SENATVS.

e versibus noiinullis vcterum poetaruut Koinanoruiu tlisputaturi sumus qui aut sunt aut csse crediti sunt apud M. Ciceronem. Etenim Cicero, ut erat magnus amator antiquae poesis Latinae, ita saepe multa ex illis litteris petita tamquam lumina suae intexere orationi solebat; sed versus citat non ut grammaticus verborum curiosus sed ut qui scientibus scribit quos verbo admonuisse satis sit, alienaque cum suis saepe ita committit vix ut suturam agnoscas. Itaque factum est saepenumero ut iuterpretes illam rationem parum perspicientes peccarent, cum aut versus qui essent non animadverterent aut crederent esse qui uulli sunt aut plene perscribenda instarent quae ille primis vocibus indicasse sat habuit aut iu discernenda a poetae TuUiana oratione titubarent aliisque modis multis laberentur et a vero aberrarent. Haec quae significamus non frustra claborabit qui dedita opera ac studiose persequetur: interlm nos paucis defuugemur exemplis.

Itaque Cicero Tusculanarum disputationum primo c. 15 haec scribit: Lo- quor de princijjiOus: quid poetaef nonne j)Ost mortem nobilitari voluntf unde ergo illud Aspicite, o cices, senis Enni itnaginV formam! Hic vestrum panxit maxima facta patrum. mercedem gloriae jiagitat ah iis quorum patres adfecerat gloria; idemque Nemo me lacrimis

Curf volito vivu per ora virum.

1*

^?y- - . '1 ■> '-* . -'V :i5';J- . 5;^

Sic, imperfecta oratione et nuinero, hoc alterum epigramma, de quo agimus, scriptum est in libris, iis quidem quorum est aliqua auctoritas; sed codem epi- gi-ammate Cicero bis praeterea usus est, iterum in disp. Tusc. 1, 49, 117 Quod si fiatj melior Ennii quam Solonis oratio. hic cniin nostcr ' Netno me lacnmiis decorct' inquit ' nec funera fletu Faxit.' at vero ille sapiens 'Mors mca ne careat lacriniis: liiiquamus amicis Maerorem ut celebrent funera cuin rjemitu'; et in Cat. mai. 20, 74 Solonis quidein sapientis elogium est quo se negat velle suam mortcm dolore amicorutn ct lamentis cacarc: vult crcdo se esse caruin suis, sed huud scio an mclitis Ennius,

Nenio me lacrimis decoret nec funera flclu Faxit, non ccnset lugendatn cssc inortcin quam iinmortalitas consequatur. Ilini- igitur quis- quis priiuus fuit illo loco Ciceroni integrum Ennii distidion reddidit; caquc ad- ditamcnta iam olim vctustas editiones occuparant ; postea unus Tregdcrus codicil)US obtempcrans dimidiatos vcrsus reliquit; contra quem postcaquam Wescnbergius (luamvis parum prudcntcr disputavit, iam multos annos nullus Tusculanarum dispu- tationum libcr cxit (et exirc multi paenc quotannis solent), quin ^ilenc perscriptos vcrsus Ennianos habeat. Quin Flcckeiscnus (ann. a. 1803 p. 192) taniquam re certa hoc exemplo nisus est, cnm ctiam in Catonis loco supra scripto pcnta- metri partem non a Cicerone non scriptam scd lilirariorum incuria abicctam essc argueret primus. Et tamcn qui simplici iudicio uti ncc invctcrato crrorc duci velit, concedat oportet Ciceronem, cum haec scriberet

Nemo me lacritnis

Curf volito vivu' per ora viruin, epigramu»atis aequalibus suis notissimi tantum posuisse quod vel nescienti ad fa- ciendam intelligentiam satis esset. Neque hoc non de more. Eunuchus Tcrentii ab his versibus orditur

Quid igitur faciam? non eam ne nunc quidein

Cum accersor ultro? an potius ita me cotnparem,

Non perpeti meretricum contumelias ?

Exclusit: revocat: redeatnf non, si me obsecret. Iloc initium fabulac ascivit Cicero de nat. dcor. 3, 29, 72. Quid lcvitatcs coinicac? paruinne saepe in ratione versantur? parumne subtiliter disputat ille in Eunucho

Quid igitur faciam ?

Exclusit revocat: redeatn? non, si me obsecret. Desideramus bonam partem huius ratiocinationis comicac, sod desidcranms sine detrimento sententiac Tullianac, nec cuiquam in mentcm venit, curtatum Ciccronis testimonium integrare ex Tcrentio. Ac nc quis ol)iiciat illum dimidiatum quidem

versum sed plenam esse sententiara, non ut Nemo me Uxcriinis imperfectam, en ha- bete utriusque rei exeujpluni, de fiu. 2, 32, lOG, Ituque beatior A/ricanus cum pa- tria illo modo loqucns

Dcsine Roma iuos hostes rcliquaque j^raeclarc;

Nam tihi munimenta mei 2>6pcrere luborcs; similiterque de oratore 3, 42, 1G7. Intelligimus sententiam, versum explere aliunde non possunms. Idemque cum ita scribat de fin. 2, 22, 71 nec vir bonus ac iustus haberi debet, qui ne malum habcat abstinet se ab iniuria; nosti credo illud

Nemo i>ius est qui ])ietatem cave 2>iit^^ (^uicquam csse verius. nec enim dtim metuit iustus est ct ccrte si metuere destiterit, non erit, non ol)scurus scnsus est versus tralaticii a nemine praeterea memorati, quem inter tragicos rettulit Kibbeckius p. 257, sed simul apparet Cice- ronem id quod summum erat eius sententiae reticuisse, ut iam hoc exemplo aesti- mari possit, quam vcre Flcckeiscnus, cum epigramma ilhid in Catone mai. totum dari iuberet, negavcrit a Cicerone potuisse eam partem versus omitti, quam ipse in sua oratione cum maxime respiciat.

Sed in his quidcm quae adhuc tetigimus nihil nocuit studium illud manca supplendi (nam potuisse illa integra poni quis dubitat?), nisi quod interpretis est morem scriptoris sui nossc neque temere uUa memoria attemptanda est; et vide- mus ctiam in his lcvioribus errorem ex errore nasci. Verum alibi eadem sedu- litas plenos pro dimidiatis versus exhibendi non levi detrimento fuit Ciceroni aut eis quae attuht carminibus. In Bruto 15, 57 haec leguntur: est enim perscribenda quamvis prohxa oratio. Quem vero extet et de quo sit memoriae proditum eloquen- tem fuisse et ita esse habitum, primus est M. Cornclius Cethegus, cuius eloquentiae est auctor et idoneus quidem mea sententia Q. Ennius; ... est igitur sic apud illum in nono ut opinor annali

Additur orator Corneliu' suaviloquenti

Ore Ccthegus Marcu' Tuditano collega

Marci filius. et oratorem a^q^ellat et suaviloquentiam tribuit . . . sed est ea laus eloqucntiae jnaxima

is dictus popularibus olim

Qui tum vivebant homines atque aevum agebant

Flos delibatus populi 2)robe vero: ut enim hominis decus ingenium, sic ingenii ipsiiis lumen est eloquentia, qua virinn ccccellentem pracclare tum illi homines fiorem ^^oimli esse dixerunt

suadacque medulla.

'W,

TTEtB^ti) quatti cocant Gfaeci, cuius cjOector c^st orulot; hanc suadam appellacit Ennius, eiua autem Cetheijuni medullani fuissc vult. ILiec Cicero ; et apparet vcrba Marci jilius: 18 dictus popularibus oliin copulata unum integrum efficere hexametrum. Ac si haec unica esset mcmoria, obtineremus eam, neque cuiquam liceret cum fide vitiatam demonstrare. Sed tres versus postcriores Gellius auctore Annaco Seneca tradidit in hunc modum scriptos 12, 2 In libro cnini vicesimo secundo epi- stularum moralium quas ad Liccilium composuit (Seneca) deridiculos versus Q. En- nium de Cethego antiquo viro fecisse hos dicit

is diciust ollis pojmlarihus olim

Qui tum vicebant homincs atque aecum ayitabanl

Flos delibatus populi, mada medulla. ac deinde scripsit (Seneca) de iisdeni versibus verba hacc ' admiror eloquentissimos ciros et deditos Ennio pro optimis ridicula laudasae. Cicero certe inter bonos eius cersus et hos refert.' atque id etiani de Cicerone dicit ' non miror' inquit 'fuisac qui hos versus scriberet cum fuerit qui laudaret: nisi fortc Cicero summus orator agcbat cau- sam suam et volebat hos versus videri bonoa.' Non moramur Senccae cakmniias, cui deliciae illae argutulae priscac sanitatis ct siuceritatis saporem perdiderant, sed agnoscitur quid haec memoria versuum Ennianorum discrepet a Tulliana ; cumquc Senecam vcrsus illos non ex annalibus sed cx Ciceronis Bruto mutuatum appa- reat, Gellium autem cxcerpcre Scnccam res ipsa docct, non spcrnemus has a Gellio relatas scripturas nec Ciceroncm negligentiae sed eius librarios arguemus; reddemus igitur et Ciceroni et Ennio tani is dictust ollis poptdaribus olim quam aevum agitabant, quemadmodum a Ciceronc rursus Gellius suadacque medulla ac- cipiet. Quo facto cum iam non possis haec Marci filius: is dictust ollis popula- ribus olim unius versiculi anibitu complecti, Cicero more suo post illa Marci Jilius nonnulla, quae non facerent ad hanc rem quaui agebat, praetermisisse cxistimandus est. Hanc rationem satis ut opinamur expeditam miris modis impeditam reddidc- ruut critici Bergkio principe, ea maximc causa ducti quod non mutilos vcrsus duos sed unum integrum a Ciccronc allatum sibi persuaderent. Quod ut asscquc- rentur, nou illi Tulliana fide steterunt sed ex Gellii tcstimonlo profecti olim par- ticula deleta in eiusque loco ollis pronomine reposito novam versus formam pro- cuderunt hanc

Marcifilius: is dictust popularibus ollis; multaque et incredibiha fingunt, ut quibus viis ex hac primitiva forma tam Cice- ronis quam Gellii sivc Senocae scripturao deriventur declaront. Et haec nanciscun- tur sponsores propaganturque pro veris. Sed, ne recognoscamus singula, quod abiecta olim particula, quae iu.\ta pronomen ollis seilicet supervacanea esset, con- suluisse orationi poetae sibi visi simt, fugit eos ratio: nihil onim aptius aut sei*-

moni Latino convenientius est hoc dicendi modo is dictus est olim illis popularibua qui tum vivehant homines. Velut Cicero ipse, ut mittamus vorba quae hoc ipso loco habentur tum illi homines, de legibus 2, 15, 39 graviter inquit olim ista vindicabat vetus illa Graecia; et Catullus c. ^^.^ 153 quae Themis olim Antiquis solita est mu- nera ferre piis; et Terentius in Eunucho 2, 2, 15 olim isti fuit generi quondam quaesius apud saeclum prius; aliique simiHter, et omnino ubertas quaedam dicendi in significanda antiqui temporis aetate utriusque linguae scriptoribus eximie pla- cxiit : ne mircre post illa ollis popularihus olim addi ctiam qui tum vivebant liomi- nes: vel Tacitus ita apud illos homines qui tum agehant ann. 3, 19; et quod praemisso nomine popularihus rursus homines adiicitur ad pronomen, ne id quidem uon certa quadam Latini scrmonis propriotate vindicatur. Ita cum satis firmare liceat Eu- niani versus formam a Gellio perhibitam, tenemus hoc, Ciceronem cum illa af- ferret, omissis ahis tantum posuisse quantum cum suo esset consilio coniunctum: cum praesertim cui hariolari libeat non ita difficile excogitet quo apud Ennium interstitium illud expletum fiierit.

Non dissimiHter erratum est in iis quae ex Pacuvii tragoedia excerpta Ci- cero scripsit in Tusc. disp. 1, 44, 106 Ecce alius exoritur e terra qui matrem d/)r- viire non sinat.

1 Mater, fe appello, tu quae curam somiio suspetiso leras Neque te mei miseret, surge et sepeli natum. hacc cum pressis et flehilihus modis, qui totis theatris maestitiam inferant, concinun- tur., difficiU cst non cos qui inhumati sint miseros iudicaj^e.

3 prius quam ferae volucresque

metuit ne laceraiis memhris minus henc ntatur, nc comhustis, non e.rtimescit.

4 Neu reliquias femiaffi reif denudatis ossihus Pcr terram safiie dclihutas focdc divexarier.

non intelligo quid metuat, cum tam houos septenarios ftindat ad tihiam. IHonam Pacuvii esse et DeiphiH (sive Polydori) umbram haec canere aHunde constat. Versum primum etiam Porphyrio ad Iloratii sat. 2, 3, 60 adscribit, ita ut non sus- penso quod est in Ciceronis libris bonis sed suspensam tradat; et hoc esse verum putamus, non quod non somnus suspensus h. e. incertus et anxius recte appelletur, sed quia hoc ab huius loci sententia alienum videtur; contra curam somno suspen- sam levas perapte dicitur et plane ad eum modum, quo et Cicero locutus est Tusc. disp. 2, 8, 20, oxmi versus SophocHs de Trachiniis 1046 sq. w TroXka di^ y.al S^spjj.a. xat Xoyu) xaxa Kal x^p''^' '^"' vourcicrt juoxS^^fcas e/w verteret 0 multa dictu gravia, per- jiessu aspera, Qitae corpore cxantlata atque animo pertidi, et Terentius in prologo Adelphorum 10 eum hic locum sumpsit sihi In AdeJphos, vcrhum de verho eapressum extulit; quae neque Donatus iuteUexit cum haec aduotaret mire non dixit transtu-

8

lit scd extulit, ut ornasse Graeca videatur Latino stilo, ncque qui Donati adnota- tionem repetiit G. Wagnerus. Sed extulit quid esset, si tanti erat, Cieero docere poterat^ qui de rep. 1, 14, 22 sphaerae descnptioneni ait versihus Aratuin extulissc, ut perspicuum sit haec verbuin de verho expressum extulit vix distare ab eis quae ideni Cicero Tusc. disp. 3, 19, 44 seribit quae modo expressa ad verhum dixi. Sed haec iu transcursu: illud ad rem pertinet, quod cditoros pleri(jue omnes de Rentleii opinione post natuin addiderunt tuum, his ut proxima priusquam ferae volvcresqve tam nu- mero quam sententia eontinuarentur:

Neque te met miscret, stirge et scpeli naium tuum, pritts quain ferac

Volucresque. Sic haec Ribbeckius quoque in tragicorum rcliquiis exhibet p. 101, quibus inter- vallo nullo versus proximos duos adnectit. Cuius ab rationibus nos longius disce- dimus ac putamus eum, ut ecteros qui simili modo versus eoniugant et coagmen- tant, hoc non satis curasse quod Cicero ut solet pauca frusta ex longiore carminc selecta ponat quibus tenorem sententiarum gnaris in memoriam revocet. Nam nec tuum requiritur et poterant eo loco plura a Ciccrone praeterita csse: velut non in^te suspicere, Deiphihim statim post illa sepeli natum narravisse, se caesum esse et corpus abicctum ; quae ct narranda crant ncc pacne aptiore loco narrari poterant. Sed ut nihil dc re inccrta affirmomus, ilhid certum putamus, versum secundum imperfectum, ut est, rehnqucndum esse, ab eo vero scgreganda hacc prius quani ferae volucresque, quae et ipsa sunt imperfocta sed minime obscura sen- tentia, quae tamen ex qua parte versus, primone an medio, desumpta sint, definiri non potest; ab his autem rursus ahquo intervallo dirempti fuerunt versxis duo postremi. Quae enim Cicero interponit metuit ne laceratis viemhris mijius hene uta- tur, ne comhustis, non extimescit (qiuie mirere neminem interpretum attondisse), ex iis perspicuum fit, Deiphili umbram apud Pacuvium rogi iusta flagitasse , sed ea in his quae nunc loguntur non habent quo commode referas; ncque enim huic sententiae illa sepeli 7iatuiii satisfaciunt : non quasi nos ncgomus scpelire posse etiam de combureudo dici, id quotl ccrtis quibusdam cxeniplis constat, et omnino liacc ad funus pertinentia vocabula, sua origine diversa, multis modis niisccri ac con- fundi nemini ignotum est: sed illo loco, initio carminis, hoc parum apte inteUigotur, nec ea vi Cicero videtur acccpisse cum statim de inhumatis loquatur, de cremando postea demum interiectis illis prius quain fcrae volucresque. Itaque sic statuimus, primo universe sepulturae honorem posci, dcin progrodiente oratione hoc ipsum, ut mater combureret fihi corpus, expresse clatum fuisse in versibus quos Cicoro non apposuerit; ut ad ea respiciat cum illa scribit 7ie comhustis, non extiiiiescit. Quodsi ita recte iudicamus, novo exoniplo discimus, quam caute in hoc gcuero agendum sit, ne dum supplore mauca instituimus, pro librariis castigomus scripto-

9

rem. Sed versus paene ultimus, qui ita ut supra scripsimus, legitur in Cice- ronis libris optimis, gravius affeetus est, de quo sanando, quid nobis probabile visum sit, priusquam aperiamus, de metrorum genere dieendum est. Cum cnim Cicero septenarios appellet, ei vero numero versus ipsi refragentur, Bentleius, simul illa persuasione seductus, qua octonariorum usum a tragoedia alienum haberet, quae hodie neminem decipiet, non abstinuit a violentioribus machinis, ut in septe- nariorum mensuram versus cogeret invitos; neque felicius ea res cessit Bergkio (Philol. 31, 240 sq.) aut ci qui saepe mutata sententia denique Bergkio adstipulatus versus quidem illo tcrsiores cffinxit, Ritschelius, orationcm autem nihilo minus de- pravavit (Trin. il p. l.viii. Opp. 3, 26). Nam iit taceauuis Bergkii hcua surrif/e aut llitschelii surge age ab huius decore orationis repudiata, cuiu tu versu primo tol- lunt, versu autem quinto pro illis per terram ponuut taetra aut per huinum, suo arbitratu removent quae aptissima sunt. Quae ubi relinquuntur, ut par est, actum est de septenariis. Ac nos quidein liis moliminibus ne mutandi quidem probabiH- tate uUa commendatis haud cunctanter praeferremus Lambini iudicium septenarios quod traditum est mutantis in octonarios. Sed amplectimur opinionem eam quam oHm ipse probavit Ilitschehus quamque retinere Ribbeckium videmus, Ciceronem cum septenarios vocaret erravisse per festinationem, qua saepe peccavit; et nunc quidem nou aliquem Atticuin inveuit, qui erroris admoneret corrigendumquc in chartis curaret (nota sunt quae de hac officiosa sedulitate Attici sui narrat ipso in cpistohs ad Att. 7, 3; 12, 6). Ergo versus quos attulit, non Ciceronem testem sequemur, versus autem ut leguntur manifesti suut octonarii. Missisque istis correctionibus metri causa factis reliqua emendate scripta esse nobis persuadetur, vitiosum unum femiaffi reif (sive femiaf firetf). Cui mendo ut mederetur Bentleius duplicem coniecturam proposuit, semiesas olim, postea sic meas siris, utrumque ita ut septenario satisfaceret. Quorum siris sive quod Hauptius (Opp. 2, 353) suasit ipsumque est in librorum memoria sireis verissimum est; sic meas autein quamquam retinuerunt variisque raodis octonario aptare studueruut Flcckeisenus Buechelerus Ribbeckius, item Bergkius et Ritschelius, quoniam neque ad litteras traditas accc- dit ct nulla parte sententiam adiuvat, nobis relectancum videtur. Probabilius crat, probatumque cst uui aut alteri Ciceronis editori, alterum Bentleii inventum si'- miesas, quod cum sireis coniunctum et ipsum octonarii mensuram explet nei- j)lanc abhorret a scutentia. Sed nos dum scquimur illud quod ipso Ciceronc auctorc po- suiinus, rogi uuinus cxpetiissc Deiphilum, ad hanc rcm quod faceret a Pacuvio scriptum et a (Jiceronc cssc relatum coniicimus: ncuipc mutatiouc icui ac pacuc nulla ex femiaf efficimus ferniaf h. c. seinustas.

Neu relliquias semustas sireis denmlatis ossibus

Per terram sanie delibutas foede diceu-arier.

2

10

Cui opinatloni quodam inodo patrocinari videntur ea quae in Plauti Rudente 76G Fl. leguntur

Labeax. Jgnem magnum hic faciam. Daemones. Quine ut humanum exuras tibif

Labrax. Inwio hasce amhas hic in ara ut vivas comhuram. Daemones. Id volo.

Nam hercle ego te continuo arripiam harba et in ignem coniciam

Teque ambustulatum magnis ohicium avibus pahulum. sed niagis quae Cicero dicit pro Milone c. L3 Quidf tu me tibi iratum, Sexte, putas, euius inimicissimum multo crudelius etiam poenitus es, quam erat humanitatis meae po- stularef tu P. Clodii cruentum cadaver eiecisti domo, tu in puhlicum abiecisti, tu spoliatum imaginihus cxequiis j^ompa laudatione, infelicissimis lignis semiustulatum nocturnis canihus dilaniandum reliquisti. Niuiirum M. Tullius nunc non ut philoso- phus sentit sed exaggerat ut orator et hic et rursus eandem in sententiam c. 32. Nam rem gestam narrat Asconius in argumento orationis p. 29 Kiessl. Populus duce Sex. Clodio scriha corpus P. Clodii in cunam intulit cremavitque subselliis et trihu- nalihus et mensis et codicibus lihrariorum; quo igne et ipsa quoque curia flagravit. Sed tamen vel per exaggerationem dispicitur quid in illo fuuere maxime deside- vatum fuerit mori Romano: etenim corpus Clodii crematum erat rogo non iusto ct ad hanc rem structo sed tumultuario ac temere facto combustoque corpore propter exoriens incendium curiae nemo curae habuit ossa legere et componerc, quemadmodum de Augusto narrat Suetonius c. 100 senaiorum humeris delatus in campum crematusque; reliquias legerunt primores equestris ordinis ac viausoleo condiderunt, eosque mores studiosius persequitur Lygdami carmen secundum (cf. TibuU. 1, 3, ()). Ad hunc igitur modum opinamur apud Pacuvium Deiphili um- brani orasse primum ut mater corpus cremaret, dein ut conderet ossa et compo- neret neve reliquias semustulatas abiiceret divexandasque per terram feris rehn- queret. Et haec postrcma ubcrtate illa Pacuviana quam veteres admirabantur distincta possunt fidem facere, nc reliqua quidem poetam nimis parca oratione olaturum fuisse: quo magis cavendum est ne in angustissimum gyrum compella- mus carmen ex quo uobis quidem Cicero pauca degustanda reliquit. Quare haec disiecta membra hoc modo ordinata ac disposita veriorem, ni fallimur, Pacuviani cantici speciem informabunt.

Mater, te appello, tu quae curam somno suspensam levas Neque ie mei miseret, surge et sepeli natum

priu qudm ferae volucresque

Neu relliquias semustas sireis denudatis ossihus Per terram sanie delihutas foede dive.raner. Properamus ad alia aliudque genus erroris iu versu a Cicerone adhibito admissi perstriugemus paucis. Initium est epistolae libri primi ad Atticum duo-

11

devicesimae. Nihil mihi nunc scito tam decsse quain Iiominem eum, quocum omnia quae me cura aliqua afjiciunt una communicem, qui me ametj qui sapiat, quicum ego etiam loquar, ninil fingam, nihil dissimulem, nihil ohtegam: abest enim frater i^i- XsVraTog et amantissimus metellus non homo sed litus atque aer et solitudo nicra. tu autem qui saepissime curam et ango7'em animi mei sermone et consilio levasti tuo, qui mihi et in publica re socius et in privatis omnibus conscius et omnium meorum sermonum et consiliorum particeps esse soles, uhinam es ? ita sum ah omtiibu>s destitutus, ut tantum requieiis Juxbeam quantum cum uxore et fiUola et mellito Cicerone consumitur. Ita haec exarata sunt in codice Mediceo, nisi quod leviora quacdaui quae inter scribendum peccarat librarius ipse correxit; pro etiam autem, quod ferri non potest, cum et litterae in litura sint et o ante loquar dispiciatur, ex animo felici conicctura rostituit IL A. Kochius. Sed quae insequuntur cum novis- simus harum cpistolarum editor, S. AVesenbergius , praceuntc alio honiinc docto, in hunc niodum nmtata edit ahcst cnim frater d^zkiaTa.Toc, ct avianti^simus

Me tellus! non homo cst sed litus atque aer Et solitudo mera tu autem qui — , mirum quantum desideramus illud subtile iudicium (juod toties his epistohs salutarem opem attuHt. Ut enim numeros praetereamus, a quo poeta putamus illa AJe tellus! , ea vi qua AVcsenbergius ipse interpretatur, ut sint mc tellus hauriat, potuisse scribi? Nan» quod Cicero, quo illc exemplo utitur, ad Quintum fratrem 3, 9, 1 tote }xoi xavot scribit memor fJciUcet notissimi versus IIo- merici quem alibi integrum adscribit (ad Att. 9, 9, 3), uimirum hoc est de illo more, quem supra phiribus exemphs declaravimus (nemo me lacrimis; desine Roma tuos hostes;), quo notorum versuum principia ponere solet. Neque vero nos uoga- mus in ilhs inesse quid poeticae orationis, et hoc ohm perspectum ost, ot nuper cum a Ribbeckio (trag. p. 257 sq.) tum a Peerlcampo. Quorum tamen cum illo luiec attribueret Ciceroni amantissimus mei: alius non homo (sive nemo) sed litwi atque aer et solitudo mera , Peerlcampus autem TuUianam orationem hoc versiculo augeret amantissimus mei. solus sum: non homo est sed litus et aer, solitudo hic est mera', ueutcr quo consiho quave mente haec essent a Cicerono interposita probe intellexit, non magis quam Wesenbergius aut ulhis quem novimus intor- pretem. Et tamen totam comprehensionem cum attentiore animo persequimur, hoc agnoscere videmur, Ciceronem cum queratur et Quintum fratrem sibi deesse nec Atticum famiharem coram adesse, huic mentioni duorum amicissimorum sod qui nunc longe ab eius usu remoti sint mediam intorponere commemorationom tertii qui etsi praesens est, tamen ab eo humauitatis sensu abhorret quem cum maxime desiderat: ut haec pulchra sententiae concinnitas oriatur: nihil mihi nunc magis deest quam amicus verus et sincerus, frater enim abcst, ille alter non homo.

12

tu nutem, Atticc, uhinam esl sic cnim quaerendo dcsiderlum absentis exprimitnr suavissime, ut Attis Catulli ubinam inquit aut quibus locis tc positam, patria, rcor? ludicium autem de illo tertio quod Cicero ita formavit non nomo sed litus atquc aer et soUtudo mera, eodem dicendi genere usus est, quo scribit in his epistolis 7, 13, 6 L. Caesarem vidi Minturnis . . . cum absurdissimis mandatis, non hominem sed scopas solutas; eodemque Catullus c. 115 non homo sed vero mentula magna viinax; nec dissimilia quae Plautus habet in Mercatore 641 non hominem mihi sed thensaurum nescio quem memoras mali, in Asinaria 494 lupus est homo homini, non homo, quom qualis sit non norit, aut Terentius in Hecyra 2, 1, 17 mulicr, quae me omnitio lapidem, non hominem, putas; ad eundemque modum simul exaggcrans Vutinius (Cic. ep. ad fam. 5, lOa, 1) simius, non semissis homo; Petronius autem cum talia frequentat phantasia, non homo; piper, non homo; discordia, non homo morc suo vulgarem dicendi modum imitatur. Ita cum Cicero sensum iUum suis exprimere verbis posset ille non homo sed lapis vel saaum vel simile, mahiit ascito poetae versiculo scribere venustissime non homo sed litus atquQ aer et solitudo mcra, hoc est cui narrare, committere nihil possis uon magis quam aeri aut Htori. Nau» liaec quod de homine dicuntur, qui nimiam nec tolerabilem transferendi audaciam habcnt (et videntur habuisse), nec qnid translato sermoni concessum fuerit rectc reputarunt nec quid Cicero ipse sibi permiserit ibi praesertim ubi poetanim vcrsus ad suimi sensum orationemquc detorquet: quod genus quale sit, intelliget qtii vel haec dc epistolis ad fam. 7, 33; 7, 30; 8, 2 contulerit. Haec igitur sola litus atque aer et solitudo mera ad poetam redeunt et cretici numeri impingimtur in aures, ncc fugerunt Ribbeckium, sivc ei desumpti sunt ex Philoctetae sive ex Promethei aHcuius querella. Ad quem vero haec pertinere velimus si quaeritur, responde- bimus Metellum, eum ipsum, cuius nomen totidem litteris in codice exaratum cxtat. Quid enim tergiversamur et in clara luce caecutire malumus? De Q. Me- teUo, huius anni, h. e. 694 a. u., consule in eadem epistola scribitur Metellus est consul egregius ct nos amat sed imminuit auctoritatcm suam quod habct dicis causa jyromuJgatum illud de Clodio, de eodem ep. 19, 4 Mctellus est consul sane bonus et nos admodum diligit; cf. ep. 20, 5 Metellus tuus est egregius consul: unum repre- hcndo quod otium e Gallia nuntiari non magno opcre gaudet; cupit, credo, trium- phare, hoc vcllem mcdiocrius: cetera egregia: ne anquiramus alia, quae nota sunt. Videmus igitur hoc certe anno Ciceroni cum Metello usum et famiharitatem interces- sisse: tamen eundem quod scribit non eum esse quocum omnia ex animi sententia loquatur, quid est quod hoc aut verum esse aut a Cicerone potuisse dici nege- mus? Itaque cum ne mei quidem quod nonnulli desiderarunt ad amantissimus addi oporteat (omisit Cicero pronomen in simillima oratione in Catil. 4, 2, 3), hanc par- tem epistolae modo recte interpretere integram esse nullamque medendi operam

13

reclpere arbitramur et cssc qiioddam insigne cxeniplnm eins consuetudinis qua Cicero eum alibi tum praecipue in cpistolis undique carptis ac dclibatis flosculis suiim variare sermouem consueverit.

Diximus de nonnullis quae Cicero a poetis sumpsit: accidit etiam ut ipsius oratio falso ad poetam et versus revocaretur. Eius rei exemplum petinuis ex disputationibus Tusculanis. Sunt verba haec (1, 4H, 117): Clarae vero mortes pro patria oppetitae non solum gloriosae rhetoribus sed etiam heatae videri solent. repe- tunt ah Erechtheo, cicius etiam Jiliae cupide mortem expctiverunt pro vita civium; [commemorant] Codrum, qui se in medios immisit hostes veste famulari, ne posset agnosci si esset ornatu rcgio, quod oracuhim erat datum, si rex inferfcctus esset, victrices Athcnas fore; Menoeceus non praetermittitur, qui iteiti oraculo edito largitm est patriae suum sanguinem. Iphigenia Aulide duci sc immolandam iuhet ut fu>stium eliciatur suo. vcniunt inde ad propiora. Harmodius in ore et Aristogiton, Lace- daemonius Leonidas, Thehanus Epaminondas viget. nostros non norunt, quos enu- merare magnum cst. In quibus commemorant antc Codrum additum coniectura pro- babili, de qua satis dictum putamus in ephem. gymn. Austriac. a. 1873 p. 243 sq., ibidemque illa quae sunt veste famulari ne posset agnosci si cssct ornatii regio simi- liter formatae orationis Tullianae exemplis, quibus facile addi possunt plura, sta- bilita et a doctorum dubitationibus sunt vindicata. Quac vero scquuntur de Iphigenia, in iis F. A. Wolfius primus, ut videtur, haec extrema verl>a ut hostitini eliciatur suo vel ut ipse edidit ut hostium sanguis cliciatur suo tamquam a poeta sumpta a Ciceronis oratione segregavit. In eandemque opinionem postea A. F. Naekius disputavit a. 1822 (Opp. 1, 86), admiratus, id quod unice ad illustrandam Ciceronis scntentiam faceret, ab omnibus esse interpretibus praetermissum: re- spexisse enim Ciceronem ad canticum Iphigeniae "AyETE jus rdv 'IXicv xal 4>pvywv kkiTTToXiv, Eurip. I. A. 1475, sive haec ipsa Euripidis, quod csset verl simillimum, sive Latina Ennii ante oculos habuisset. Tertius succcssit Th. Bergkius, qui nequc Wolfii neque Naekii memor in libello academico Marburgensi a. 1844 (p. xiri sq.) verba illa Enniana essc, ex Iphigenia petita, tam non dubitavit, ut versum ipsum, a Cicerone numeris exolutum, reciperarc conaretur eumque cum altero ciusdem tra- goediac versu certo coniungeret in hunc modum

Acherontem ohiho uhi mortis thensauri ohiacent, Ut hostium eliciatur sanguis sanguine. Easque opiuiones ct probavit olim Ribbeckius et retinuit tam in tragicorum reli- quiis repetitis p. 43 quam in libro de tragoedia Romana p. 103. At vero nostrum si sensum consulimus, minime conscntanea est horum versuum coniunctio, alte- rius autem numeri non minus quam oratio displicet: debebat enim necessario dici ut meo sanguine hostium sanguis eliciatur; sed quod summum est, omnes illae

14

rationt-s cii rc iina iiituntur quod (juac sfril)it Cieero tit hontium eliciatur sno pa- runi ipsius sernioni convenire et altius quiddani spirarc visa sunt. At facile per- spicitur, quam hoc tenue ac lubricum sit eius couiecturae fundamentum in fabula tam vulgarl multisque commemorata, ubi praesertim nec metri vestigium ullum ueque expressior cum Graecis similitudo agnoscatur. Quod cnlra Cicero Iphigc- niam scribit voluisse suo sanguine ellcl hostlum sanguinem, cur Id malore lure attribuemus poetae quam vel Ulud quod de rep. 1, 1 duo Sciplones dlcxmtur oriens inccndium belli Punici suo sanguine restinxisse: et nunc rhetorum sententlas refert et (luibus illl exemplis mortls pro patria oppetitac laudes extoUere consueverlnt. Sed ne ambiguitate sensus dirimere vldeamur quld poetam quld scriptorem magis deceat , certius faciet ludlclum ipsa excussa illa orationls forma qua Iphlgeniae cxemphim affertur; quac cum penpuim sit memorabills, intcrpretum curam planc cffugit. Au non hoc observationc dlgnum est, quod cum Initio aequablll (piodam modo narrationls ordo proccdat, repetunt ab Erechtheo —, coinmemorant Codruni — , Mcnoeceus non practermlttitur —, sublto in Iphigenia instltuta ratio derelinquatur, Jphifjenia duci ne immolandam iubct —, dein cadem rursus repctatur In proxlmis, vcnitint indc ad propiora — ? Quam discrepantiam si quis emendando tollere ani- mum Inducat, vehit hoc modo laudatur Iphiyenia quac —, obstrepent slngula, in (]uibus ncc iubet pracscnti tempore nec Aulidc adlcctum ad superlorum conforma- tloneni accedit. Et tamcn Idcm cxemphun tot nominibus a priorlbus dlscretum artissimo vinculo cum proximo (piod cst de Menoccco connexum est ita ut inde sanguinis nomen mente repctl scriptor vohierit: nam quod olim vulgabatur tit ho- «titim sanguis a llbroruni memoria respuitur, cruor vero quod in quodam codiee fertur pro suo, ea rudis est interpolatio commemorationc Indigna. Quid ergo est ? Fortasse faUimur, sed putamus haec Ita cxarasse Clceronem : — — Menoe- ceus non jyraetermittitur, qui itcm oraculo edito laryitus est patriae suum sanguinem: nam Iphigenia Aulide duci se immolandam iubet ut hostium eliciatur suo: Interposita nam partleula, quae eo quldem loco procHvi librarlorum errore Intercipl potult. Qua addlta voce cmergere scrlptoris consiUum vldetur. SIc enlm existlmamus, hanc de Iphlgcnia memoriam uon sublici ceteris ut comparem sed ab iis segregari \\i disparem, ratione cur secernatur adle(*ta. Quippe ea vis est elus partlculae, non ut rei positae causa afferatur, sed (piod haec posita slt, altera praeterita, id vero cxplicetur: Id quod itcrando summam superiorls sententlae patefacere possis. Ita- (|ue hunc quem reciperamus sententlarum tenorem hoc fere modo evolvere hceat: Erechtheus, Codrus laudantur qui pro patrla mortem oppetiverunt ; Menoeceus non praetcrmlttitur qul patriae suum sanguinem largitus est: patrlae, inquam, largltus cst sanguinem : nam Iphigenla non In patrla obsessa sed AuHde duci se immolan- dam iubet non ut hostes pcUantur a patria sed ut hostium sanguls hostili in torra

fST,'

15

eliciatwr suo. Ita liquido apparet quodvis unum huius enuntiati verbum egregie ad illam mentem scriptoris facerc, qui utrumque sccutus est, ut nec deesset illud nobile voluntariae mortis exemplum et idem quid distaret a reliquis patefieret. Quod cum ita institueret ut orationem proxime ad Menoecei exemplum accommo- daret, in ea conformanda non iam credibile videbitur eum Ennium aliumve quem poetam potius quam semet ipsum ducem et auctorem secutum esse.

De nam particula, quam rcstituimus vimque eius dcclarare conati sumus, si curiosius agere vellemus, ampla suppeteret disserendi materia: nam oxempla qui- dem quaerenti nusquam non obviam fiunt, nec solum apud scriptores, Ciceroncm imprimis, Sallustium, Suotonium, Potronium, verum etiam poetas, sed saepe inter- pretibus molestias crcavit, cum aut ellipsin somuiant (juae nulla ost aut divorsa miscent, nonnumquam etiam criticorum iniurias perpessa ost sive ipsam mutaut sive orationem integram defectus accusant vel iuterpolatam increpaut. Sed nolu- mus si qui tamen sunt qui haec legent in hoc arido quaestionum grammaticarum campo diutius detinere. Vos vero, iuvenes carissimi, a prolusionis tenuitate ad- vertatis animum ad fontes limpidos largae doctrinae quos vobis aporit Universitas nostra hauriendos: haurite iude sedulo quod vobis conducat.

Scr. m. Aprili MDCCCLXXIX.

ENDOF TITLE