i % % % g E i E E i E i E 8 E 0 £ E i E 1 i i i i % % % I % I I 1 E i 1 AMERICAE TERTIA PARK MeiiiorabileprovmciarBrafiliaeHißoriam coii£ines,germanicoprimumiermone feriptani ä Ioäne Stadio Hombtirgenfi Hefso,nunc airtem latinitatedonatam aTeucrioAnnxoPrluatocol | chanthe Po:& Med:Addita e£ Nar ratio profertioiw loarmis Leri] in eamdqnProvticiaiiiquä ille initiü gallice confcnp{it,po£ea Deto latmara fecit.His ac ceßit Defcriptio Morum & Ferocitatis racolar um lllins Regicmis) atqiie Colloqiiimn ipforinn ldio mate coiifcTiptitnLr Omnia recens evulgatcijö; ekonihits in DOMI NO GVILLELMÖ, COMITI PALATINO AD K H E N V M, ET VtRlVSQJE BavÄRi-Ä Duci,&c. Domino fuo GkmeßtilIimo> / d i T Ser™ V. C. VWgin 'a Htßöriam^idit & Flo* nd&> vjtramque tfßm nommi confecratänu \ prior em Cjallito > alteräm (jermanico idiomatefcriptam ; nunc tertianu adfero Brasili am , Latino fermone l/f quenfenu, quam non minmgratam Serm* V. C. fu*> a Epiftoladedicatoria. VatrLseH- altera Gala , qmaÜquotpocannos m eandemregtonemje nJDemproruaimmenrAemgmtaeetannspemulueripmt JZlmm porro mir iJl« tfiarum Regtomm cS dornen rnagnarncorponspartemtegun^pactsarnant^ r*t nrltn. "-==. ttca, „ aPaios^ "aws. laemf 4^ — tS abakp; :hacama /m^sÄ- ^ D.fodolos/afS^oT mercahun nauifjant . ~ 7 . • " ' i 10 1 1 ^Hkrepertiisjhwus -'~^Cj taquf dukis in qwßtfßmt- ~ j j.gemmmnn infüp. . J^Bs l. Comiti Cattimelibocenfi,, Ditzij, Zigenhanij Sc Nidda:, See. Domino Sc Principi fuo clementiß. LLvsTRissiMEac clementifiime Princeps , Regius ille Propheta Dauidin Pfalmo fuo c v 1 1 1. magnifice in hxc ver- ba canit : §lm deßc ender unt mare in nauibus,perßcientes ne~ \gociationem in aquis multis-, Jpß viderunt opera Domini, &mirabilia eins in profundo: \Dixit) & ßetit Spiritus procella , & exaltatißunt fluäus eim; oAßcendunt vßque adcalos, grdeßendunt vfque adabyßos : ani* ma eorum in malis tabeßcebat. ^urbatifunty & motifuntßicut ehr im , & omnis ßapientia eorum deuorata eß; Et clamauerunt adDominum, cum tribularentur 3 & de neeeßi- tat ihm eorum eduxit eos : Stflatuit procellam eimin auram, &filuerunt fiuBm eins: 6t Utatijunt}quia ßduerunt } deduxit eos in p ort um 'uoluntatis toruntj. Confiteantur T)omino mißer icordu eins, & mirabilia eins filiis ho*- minunu. Btexaltent eum in eccleßa plebis3 & in cathedra ßeniorum lau- dent eunu. Pares Sc me referre gratias Deö, Conditori omnipotenti carlefliüm Sc ter- rednumomniumj Sc eorum qua:cünc]ue mare vaftum ingenti comple&itur alueo ; pares quoqüefilioeius lefü Chrifto, Sc Spiritui Paracletö grates agere me, i'cjuumeftj pro inexhaufta illa miiericordia , qua: in me praeter omnem humani ingeniieaptüm collata fuit , dum immaniliima noüem menfium ca- ptiuitateprelTusj infummo verfarer vitaj diicrimine. Sc virtute Sacrofan&aj b Fraefatio. Trinitatis muka gräuifiimamala & pericuia fuperans , vitam inter homines traherem:ferociflimos5in regione Brafilienfium,cuius incola? funt Tuppin Im- ba^genus in homines ipfoscruddiffimumj&oj;^^*^. Nec vero nie quifquam ingratum , & huius beneficii vnquam arguet im- memörem , quod videlicet poft diuturna & varia hxc exantlata pQricula , tu£ ditioni , Princeps clementiflime, & patriae me^longa^chariffima3 tandem fim redditus fofpes & incolumis. Hos itaque itineris mei fme nauigationis labores humillime llluftriflima: V.C. cxpofitös volui-, quos in compendium redegi, vt Ii. V. C. tempore fibi maxime opportuno ex eorüm le&ione intelligat , quas- häm mariacircumue&us , in quas terras delatus , & qux di&uaudituqj miran- da}diuina gratia afpirante.expertus fim. Ne vero Illma V.C. de mtx narratio- nis fide dubitet5meas falui condu&us , vt vocant, litteras ( qua; huic narrationi multumlucisadferrepoflunt) eidemlll"1* V. C.ipfemetofferredecreui. Soli D e o gloria. Datum WolfThagij 20. die Iunii, Anno Domini 155^. III1"2 V.C. humillimus fubditus* Joannes Stadius Hombergenfis Heflus, ciuis modo Wolflhagij. GENERO SO DOMINO, DOMINO PHILIPPO* GOMITI NASSAYI^ ET SARBRVCK, DOMINO SVO CLEMENtlSSIMO S. P. D, loannes Dryander. N s t i t i t apud me honeftus & egregius vir loannes Sta- _ r.w dius,au6tor huius operis, fiue Hiftoriok fuar recens publican- igS da?,vt eam,antequam in manusLedoris veniret.cenfure. mea: jpg fubmitterem.tum reuidendo eam, tum corrigendo , & ficubi gÄ f opus foret, etiam reformando & reftituendo. Huic petitioni multis fane de caufis locum dedi. Quarum vti prima, ita pra?- cipua eft hsec,quod pater huius audoris iam circiter annos quinquaginta mihi familiariter notus fuerit: eft enim is popularis meus , fiquidem vterq; noftrüm Wettens, oppidum Haffia? , patriam & nutricem noftram agnofcimus. Illum vero ego non tantum Tettens in patria, Ted & Hombergs HefTorum (quaci- uitate nunc donatus eft) femper virum bonum,honeftum,& egregmm ciuem cognoui, qui mediocriter etiam in literishumanioribus verfatusfit. Quod itaque venuftiftime & grauiftime Poeta canit: Eli in iuuencis, efl in eejuis patrum Virtm, nec imheÜemferoces Progenerant aquiU columbam, non temere de hunc Ioannem noftrum Stadium Jaudati patris filium , virtute & pietate parentis veftigiis infiftere iudicabimus. Deinde & hunc cenfurx laborem animo alacriore & promptiore fubeo, quodpkuimümdeleaerHiftoriis, quxcum Mathematicis difciplinis aliquid commune habent , qualia quidem Cofmographica exercitia cenferi debent, qua: deiineationem & dimenfionem regionum,terrarü & vrbium, locorumq; diftantias multifariam proponunt , vt in hoc opufeulo non pauca eiufmodi le- suntur. Magis autem afficior hoc argumenti genere , fi candorem hiftona?, de fidemrelationisdeprehendoi quemadmodumde hoc noftro Stadio minime dubkare velim, quin Hiftoriam fuam , & profedionem minime aliorum rela- tu/cdfuaipfmsexperienriacomprobatam,bonafide,fincere&ingenuepro- krat.abfque omnifueo; fiquidem eam animo nec ambitiofo,nec glona? alicu- ius auido/edin gratam faltem commemorationem beneficiorum fua? redem- ptionis , & in honorem diuina: maieftatis conferibat , & in lucem edat ; vt pa- lam fiatl quam praeter omnem fpem & exfpedationem/olius Dei beneficio ac nutu liberatus , & in Haffiam patriam fuam chariffimam , incolumis redu6"tus üt, ex tyrannide crudeliffimorum hominum,inter quos nouem menfes vitam mm Praefatio. miferrime traduxerat,fingulis momentis atrociflimam mortem exfpe£lansa& fe deuoratum iri cxiftimans. Haxreputansj St vtanimum D eö gratumpro inefFabili mifericordia, beneficiorumq; memorem declararet3hiftöriam fuäm in teftimonium diuina: celebrationis publice pröftare voluit. Sed dum honeftum hoc inftitutum in ef- fe&um deducerecogitat ,ordo poftulat, vtferiem äftofüm & peregrinationis nouem annorum , quibüs a patriä abmit,eonfeqüenter öbferuet. Acceditetiamhocadrldem huius hiftoria? afTerendam, quödftilo adeo humili&fimplici, nec vllis verborum phaleris fiue ampüllis, Vel argumen- torum argutia & apparatu vllo vtatur. Quod fi vtiqüe falfa pro Veris repone- ret, quid quasio commodi illum fperare inde credas ? Incolunt federn fixam & ftabilem in his oris , tarn au&or ipfe quam ipfius parentes ; nec agyrtarum aut circulatorum more circum oppida & regiones oberrat: vnde fi vim veritati inferretmullo negocioa viris peregrinätibus , qui- bus res ea aliter perfpecta eflet,conueniri, & mendaciicönumci poflet. Nitor autem maxime fequenti argumento , quo Veritätem huiüs relatio- nis aflerere nön dubito , quod tarn accüräte circumftäntias defcribat , locum, tempns,&c. inquoingeniofiilimi & celebratiflimi Vo'ctx, Eobani Heffi filius, Heliodorus nomine ( quem iam longo tempore interperegrinos äbeiTe norüt omnes^nec fere noftri in viuis fuperefle crediderunt ) fecum conuerfatus fueric in exteris illis mundi partibus,& is prxfensfpedarit, quam mifere in manus fc- rocium iftorum inciderit, adeoque abreptus fit. Quod Ii Heliodorus hicferius ocyus^quod precamur3in patriam reuertatur , & narrationem hanc fabulofam comperiat,certemtiIemhuncvirum argUere, illuniq; infamem reddere non immerito poffet. Sedha^cbac1:enusinridemcertitudinis pro auclore noftro adducta fint. Nunccaufasbreuiterexplicabo, quifiat^ quod eiufmodi narrationibus fides adeo derogetur. Principioidfitpropterabiurda & impudentiffimavanifiimorumhomi- numerronum mendacia: nam cum illi praeter nugas nihil proferant, in caufa, funt,vt viris fidedignis, quiperegrinalocaperluftrarunt^ fimul fides abroge- tur. Hinc vulgo obiicitur : quandoquidem fidem nemo in iis tantopere expe- tat,vt eam propria experientia vel oculari obferuatione probatam velit. Hxc vero ad rem ipfarn nihil omnino faciunt 3 fiquidem iniquiffimum e- rit , Vt Veritas pro mendacio luat. Quare hocpotius confiderandum , plurima efTe vulgo quidemincredibilia,quceintelligentibus tarnen certiflima de proba- tiflima efTe demonftrantur. Eam rem vnoatque altero exemplo ex Aftronomia petito declarabo. Quihabitamus Germania? fuperrlciem, vfuedocticallemus, quoannilpacio a?ftasferueat,,quohyemsrigeat, &qusereliquorum vicesfint. Nouimusitem fblftitiorum metas & dimenfiones in noftro horizonte. Si vero auditum fue- rit efTe in orbe loca, in quibus Sol per femeftre non occidat , ita vt dies longiffi- mus apudillos orbis incolas fex menfibus continuetur ( quod fimiliter de bru- martem- ml m nro»r.OTMi«n»m-««iM«(ll»31iaiB«imniB»HBgJI Prsefatio. ma? tempore accipi debet) item aliquibus in locis quatuor anni tempora dupli- cata recurrere vno eodemq; anno, ita vt hyems illic certo bis redeat, 6c sftas.fi- militer fecundo reuoluatur,&:c. item iölem & reliquas ftellas,licet minutiilime, humanisoculisappareant, orbem tarnen tefrarummole foa longefuperare, atque alia eiufmodi complura: hxc fi vulgus audit* rifu excipit , contemnit, 8c impoilibilia cenfet. Sedhax naturaliterfe ita habere a Mathematicis adeo luculenter demon- ftratum eft , vt nemo artis vel mediocriter peritus deiis ambigat. Froinde non neceflario infertur 3 quod qua; vulgo fabulofa. creduntur 3 re Vera falfä efTe deprehendantur. Pefllme fane cum Aftronomie, ftudio ageretur, nifi demonftrationes cor- porum csleftium edocere, 8c excertis fundametis Ecclipfes eorum multis ante feculisexa&eprajdicerenoflet; qusdeinceps per ipfam experientiam liquidb comprobantur.Sedaudicaluamignoranti^excufationem. Quiscadum (in- quiunt) itadigito attigit , 8c tarn prscife ea delineauit ? His refpondetur, quo- niam experientia quotidiana demonftrationibus correfpondet, tarn hax vera efTe necefTe eft, quam quod tria & duo iunda quinqueefficerenotoriumfit. Ex iifdem etiam artis fundamentis certa iniri poteft fupputatio, quanta fit hinc ad Lunarem globumdiftätia, Sdndeadreliquos Planetas, poftremo adipfum vfque firmamentum : quanta etiam Solis 8c reliquorum cseleftium corporum fit amplitudo, tum collatione proportional fada AftronomicTCum Geome- tria,pra:cife elicimus terreni globi quantitatem, fecundum omnes fuas dimen- fiones. Qua? fane omnia vulgö abfcodita funt , 8c tanquä abfurda a:ftimantur. Harc vero licet fupina ignorantia , rudi forfan plebeculs facile condonari poffet/yt qua? nonadmodumde Philolophicis ftudiis follicitafit: fed quod viri audoritate graues, &: in liberalibus difciplinis non mediocriter verfatijiunc er- rotem tuentur, illud profedo non minus noxium 8c damnofum , quam abfur- dum eft 8c ridiculum, fiquidem vulgus imperitum illorum audoritate nititur, 8c , his ignorantia* tarn CrafTa: patrocinantibus , non veretur veritatem hifce 8c fimilibus argumentis confidenter ac palam oppugnare , ad eum modum infe- rensj quod fi harc feita habereilt, non confutata effet opinio a tanta? audorita- tis hominibus: fequitur ergo, 8cc. D. Auguftinus 8c Ladantius Firmianus, v- terqueianditate 8c dodrinainfignes , 8c in artibus liberalibus viri probe exer- citati,in dubium vocant , Sc negant pofle fieri , vt Antipodes in orbe reperian- tur,hoc eft,efle quofda homines,qui in altera orbis parte nobis aduerfa habitet, 8c ex oppofito verfis contra nos pedibus inambulent , capite & reliquo corpo- re deorfum verfus cadum vergente , nec tarnen de ftatione decidant. Auribus quidem hxc infuetafunt; nihilominus tarnen dodis ea probantur,& re vera ita fe habent , quantumuis id viri tarn fandi^tarnq; eruditi, quos modo citaui, im- pugnent. Neceflario enim &indubitato fequitur, eos qui ex diametro per cen- trum terra? habitent,efle Antipodas. Vera item eft propofitio. Omne verfus c SÜeti, h*c eft Hiftoria , qushomines eius region.s plane nu- Nunc eigo 1 i^au« „,,.;„f„. fci irinerariifiue Nauigatiomsimpul- fas,quibus auftor ad editionem vtuutq; im Itmeram ime iNau ö l fc .iiMUMWUlBMa.' nefatiö fusfuit. Multi enim finiftrehöc faccum interpretabuntur , non aliter äc Ii ina* nem nominis inde gloriam venetur. Ego vero multo fecius ex ipfo aud:öre in- tellexi,& animum eius longe diuerium effe deprehedi , quod paffim per totam Hiftoriam videre eft„ Is enim proprer tot exhaufta perkula 3 totque aduerfita- tes3& labores exantiatos.,curn maximo fepe vit^ diicrimine^vnde nec fiimum, quod dicitur, de patriis laribus , nec vllam libertatis lpem ne fomniare quidem potuilTet; diuina? tarnen Maieftatis nutu atque numine, cui foliieprecibus ar- dentiffimis {emper cörnmendabat , non folumhoftium immanitatem effugit, fedprecibus fuis tantum apud Deum valuit3vt non vno modoDeusfeinter in- fideles hofce &Barbaros patefecerit3le verum & seternum nümen omnipoten- tia & maieftate faa etiam nunc fuis pra^fto efle. Satis conftat , preces fidelium Deo nullomodo pra:(cribere: Cm Deö vifumfuit, omnipotentiamfuamper Ioannem huncStadium inter homines illos efFeros & indömitos ad eam ratio- nem exerere, quis refragabitur ? Cui no abunde animaduerfum eft^rumnas, tribulationesjrortunam aduerlamjanimiq; &: corporis a?gritudines;)quam ma- xime homines ad diuinum auxilium implorandos adducere? & longe arden- tioribus votis in ipfo dilcriminis arciculo, quam extra periculi aleam poiitos, DeVm expofcere? Itaque nehic Ioannes Stadius vlloingratitudinis vitiola- borare, nevetantorumbeneficiorum immemoreffeputetnr, Deoopt.max. perhanc hiftoria? üix commemorationem } & eiufdem publicationem gratias agere3animoq; homine Chriftiano dzgno , opera & mirabilia Dei,qua: ipfi co- tigerunt,publicaefle, & in orepopulidecanrari voluit. Etnifi adhuncfcppum tamläudabilem tamq^honeftum refpexiffer, älaboribus & impenfis, qua? non leues in editionis huius adornationem, ob iconum apparatum, &iumptus ty- pographicos fa&a? funt,a curis item moleftiilque abftinere potuüTet. Licet vero Hiftoriaha?c per auctorem ipfumhumiliter dedicatafit Illu- ftrilTimo Principi ac Domino,Domino Philippo Landgrauio Haflia? , Cömiti Cattimelibocenfi3Ditzij , Zigenhanij 6c Nidda?, &c. Principi ac Domino fuo Clementillimo, in cuius ditione viuit : multo tarnen ante tempore ab eodem Principe & Domino noftro Clementiß. tum in meaipfius., tum in aliorü mul- torum pra?(entia, Ioannes Stadius fuper ea accurateinterrogatüs 3 & de fingu- lis itineris & captiuitatis fax articulis fpecialiter, probe, &; diligenter , examma- tusfuit: quod ipfumiampridem tum G.T.Cel. tum atiis virisberoicis abunde aliquoties commemoraui: nihilominus tarnen cum dudum obferuauerim, G. T.C.lmgulari ftudio acbeneuolentiaprofequi ba?c Aftronomia3 & Coimo- graphia? exercitia, hanc meam Pra?farionem ipfius nomini coniecrare , & offi- •ciofededicarevolui. Quod Generofitas tuapro fua dementia tanti/perboni confulat , donec maius aliquod opus fob eiuiBem nominis tuicelebritate in lucem proferarn. Hifce ergo me fimul, meaque G.T.Cel. officiole orTero. Datum Marpurgi , feriis D. Thoma: Apoftoli, Anno 1 55 ARGVMENTVM totivs NARRATIO N I S. ^ i. Summatim deßribuntur duo itineraria nauaiia 3 qu# confecit Joannes Stä* diusintra nouennium. Primum ex Portugallid in Braßliaminßituitur. ir. Secundum ex Hifl?anU3 in noui orbis ^America Prouinciam ä Rio de Platä* ßufcipitur. Iii Sclopetarii vicem obit Joannes Stadius> & arci ab incurfu hoßili de f endend* praßcitur 3 in BrafilU quädam parte cuius incoU Tuppin Ikjnßißtnt , & LußtanU Regi fubeß* II II. Qapitur ab hoßibus Barbaris & mißer e abripituryvbi nouem menßum capii* uitatem fußinet }non nißin cruentäm hoßibus eßam reßruatus* *v> Liberal ur t andern miraculo potitis diuinoe MaiefiatiSyquamnjJlo vel rationk vel humanitatis benefcio3& incolumispatrU fux dileflaredditun Jpfe Dets vigili nißmuniat oppida cura; Troficiet vigilum prouida cura nihil : Et Dem in medio niji dirigat &ojuore claßem\ Vanagubemantumfoüicitudoperit. ARGV- m w. m m America Tertia pars. A R G V ME N T V M 'Prima partis Hiftor 'u Brafiliana Joannis Stadij Efeßi , in qua, Jummatim dejcnbuntur eimduo itinera , qua cofecitintra no- uenniurru. Horum primu e Lußtania in Braßliam inflituitur. C a p v t I. c2yrimumiterNauale Joannis Stadii,faäum exVlyßtbona cJ?ortugatti&in braßliam, IndUOrientalis,ßue (tdmeriu IProuinciamj. m m m m 2 A M E R 1 G A Öann e s ego cognometo Stadias.patriaHom- bergenfis 3 natione Heflus , Indiam perluftrare in animomco pröpofueram. Bremam itaque Weft- phalia? oppidum tranfiens , Hollandiam petii , eo delatus, orTendiin vrbe Campenfi naves , qua; fä- lis inuehendi caufa in Pörtugalliam nauigabant: iis ego me fbcium adiungo , & menfem integrum continuandö,ad tertium Kal.Maij Annii547.ap- pello , advrbem Setubal dictam : Hinc emenfis quinque milliaribus veni Vlyflibönam. Iftic aliquandiu commoratus 3 hofpiti meo , vircrex Germania öriundo, propofitum meumcxponö > ex quo cum in- telligo claflemregiamiam anteaduentum meüföluifle, rogo , vtadaliam me daflem promoueat,vtpotecuiidiomaeiusgentis familiäre foret. JEius ope na- uem confcendo , in qua fclopetarii vicem obirem. Capitaneus eius clailis, qui Pin tiadus erat nominemegotiationis ergo Brafiliam petebatrillipoteftas aRe- gia Maieftate naues,quas in Barbariacum infidelibus commerciainftituente% & qu.Tcunque Gallorum nauigiacumBrafilienfibuscontrahentiaotfendiflet>, hoiHJiter adoriendi, atque deprasdandi fa&a erat: adhax captiuos fecum duce- bat quoldam Regios, qui capitis damnati.ad colonias in nöuas illas prouincias deducendas deporcandi referuäbantur. Claflis noftra erat inftru&iiTima > ab omni apparatu bellico^qui in naualibus vfui efle (biet. Tres autem omni^ no erant Germani inter ceteros in naui noftra, Joannes videlicet Brachufius, Henricus Brandt Bremenfis, &: Ioannes ego Stadius, Americse Tertia pars. ARGVMENT V M Trima partis Hiftoru Braßliana Joannis Stadij LCeßi > in qua, ßummatim defcnbuntur eins duo itinera , qm cofecitintra no- uenniunu.Horum prirnu e Lufitania in Braßliam inflituitur. C a p v t I. Trimum iter Nauale Joannis Stadii, factum ex Ulyßibona Tortugaüi&in 'Braßliam, IndmOrientalü}ßue ^America "Tromnciartu. i! I IH America ö annes ego cognometo Stadius,patriaHom- bergenfis ? natione Heflus , Indiam perluftrare in animo meopropofueram. Breraam itaque Wefl- pbalia? oppidum tranfiens , Hollandiam petii 3 eb delatüs, brTendiin vrbe Campenii naves, quajfa- lisinuehendicaufa in Portugalliam naüigabant: iis egome fbcium adiungo a & menfem integrum continuando,ad tertiumKal.MaijAnni1547.ap- pello , ad vrbem Setubal didam : Hinc emeniis quinqueniiliianbusveniVlyflibonam.lfticaliquandiu cortimoratus > hofpiti meo , viro ex Germania oriundo, propofitum raeum expono , ex quo cum in- telligo claflem regiamiam ante aduentum meü foluifle , rogo , vt ad aliam me claflem promoueat,vtpote cui idioma eius gentis familiäre fbret. Eius ope na- uem confcendo , in qua (clopetärii vicem obirem. Capitaneus eius claflis, qui Pin tiadus erat nomine, negotiationis ergo Brafiliam petebat:illipoteftas aRe- gia Maieftate naues,quas in Barbariacum infidelibus commerciainitituentes, & qucecunque GallorumnauigiacümBrafilienfibus contrahentia ofFendifTet, holtiliter adoriendi, atque depradandifa&a erat: adhaxeäptiuosfecum duce- bat quo/dam Regios, qui capitis damnati^adcolonias in nouäs illas prouincias deducendas deportandi referuabantur. Claffis noftra erat inftrudimma , ab omni apparatii bellico,qui in naualibus vfui effe (biet. Tres autemomni- no erant Germani inter ceteros in naui noftra, loannes videlicet Brachufius, Henricus Brandt Bremenfis, 6c loannes ego Stadius. Cap» America Tertia pars, A R G V M E N T V M Trima fartü HifiorU Brafdian& Joannis Stadij ffeßi , in qua ßanmatim dejcribuntur eimduo itinera , qua cofecttintrano- uenniunu. Horum primü eLußtaniain Braßliaminßituitur. C a p v t I. TrimumiterNaualeJoannü Stadii,faBum ex Vtyßtbona cPortugalli& in "Braßliam , In dia Orient alü^ßue sAmericA Prouincianu. A u e n i c & Cannes egocognometö Stadius^patriaHom- bergeniis , natione Heflus , Indiam perluftrare in aniniomeo propofueram. Bremam i taqüe Veft- phalia? oppidum tranfiens , Hollandiam petii , eb delatus, onendiin vrbe Campend naves, qua: fa- lis inuehendi caufa in Portugalliam nauigabant; iis ego mefocium adiungo, & menfem integrum continuando,ad tertium Kal.Maij Anni^y.ap- pello , advrbem Setubal dictam : Hinc emenfis quinque millianbus veni Vlyflibonam. Iftic alicjuandiu commoratus , hofpiti mco , viro-ex Germania oriundo, propoficum meum expono , ex quo cum in- teliigo claflem regiamiam ante aduentum meü foluifle , rogo , vt äd aliam me claflem promoueatsvtpotecuiidiomaeiusgentis familiäre fbret. Eius opena^ uem confcendo , in qua (clopetarii vicem obirem. Capitaneus eius claflis, qui Pintiadus erat nomiiiejuegotiationis ergo Brafiliam petebat:illipoteftas aRe- gia Maieftate naues,quas in Barbariacum infidelibus commerciainftituentesj & qtecunqtie Gallorum nauigia cumBrafilienilbus contrahentia offendifleti hofliliter adoriendi, atque deprardandifa&a erat: adhajc captiuos fecum duee- bat quofdäm Regios, qui capitis damnati^ad colonias in nouas illas prouindas deducendas deportandi referuabantur. Claflis nöftra erat inftru&iflima , ab omni apparatu bellico, qui in naualibus vfui efle folet. Tres autem omni- no erant Germani inter ceteros in naui noftra, löannes videlicet Brachufius, Henricus Brandt Bremeniis, Sc Ioannes ego Stadius. Cap, HÜDHUi^ America Oluimus Vlyffibona , & naui alia minore adiunda 3 qua? fub eodemnoftro erat Capitaneo, deferimur primum ad Jnfu- lam, cui Madera cognofnen. hxc Portugallia? Regem agno- {cit,& a Lufitanis incolitur^vini & facchari fertilis : prope op- pidumhuius Infuke quod Funtfchallum dicunt, nauim no- ftram commeatu denuo inftruximus. Hinc in Barbariam ad vrbern Capo de Gel) ( qua; nüc Mauritanorum cuidamRegi Scheriff diclo pa- ret , Regi Portugalliae ab eodem vi erepta) prouedi, in fpem erigebamur, fore , vt iftic in naues cum infidelibus contrahentes incideremus : offendentes autem quandam pifcatorumCaftilienfmm multitudinemjCertiores reddimur naues quaidani apud eam vrbem efle. Dum aduehimur , vela ex portu facit qusedam probe onufta, ea nos potimur vi,fed quos vehebat homines3fcapham ingreHi3(ibifugaconfuluerant. Interea vacuamlintrem peropportun e in lit- tore confpicimus , quam naui capta: pro pra:da deportanda, qua; ex fäccharo, amygdalis, dadylis , corio caprino , & gummi Arabico conftabat t jtmgimus. Mauritaniin magna copia pro Untre defendenda equis aduolabant fedrein- feda tormentis noftris bellicis repulfi funt. Hac prada potiti repetimus Infu- , lam de Madera, celocem noftram verfus Vlyflibonam prsemittentes , nuncia- tum Regi factiim) & fimul quid de pra:da nobis fado opus iit,confultum. Va- lentinorum enim & Caftilianorum mercatorum erant earmerccs., quas in po- teftatem redegeramüs. Rex vt relida in ea Infula pra?da,iter noftrum profequamurjitiandatj do- . nec interea temporisMaieftasfua de circumftantiis penitius edoceatur. Nos j dido audientes,& iter verfus Cape de Gelremenfi, Ted aduerib vento ludätes, incailum prsedam vlterius profequimur. Node Kai. Nou .praxedente., impetuofb turbineadi Barbaria relida Brafi- liamcontendimusrcumnuncquadringerttis miliiaribus ä Barbaria in altum prouedieffemuSjpultipifcesad noftrum nauigiumadnatarunt, quorum ple- rolquehamiscepimusj nautaimäiorcseorurn Albakbj?edicunt, minores Bo- nitte, alias vtrb Darädo. Aderat & afiudpifciumgenus, Halecjs }nftar,fed v- trinque alatum more veipertilionis , hifce reliqurmaiores piicium admodum infefti erant: proinde fimul ac a tergo iibi iriftantes hoftes atiimäduertiflent, fupramaread duas orgyias eleuati3 alii fupra fummam aquam tätumacacerua- timvolabant, &intra confpedum noftrum vndasrepetebant,non raro per nodem in naues delapfos öfTendimus. Hi Portugallenimm lingua vocantur *ft'Sa- PilceBoladoivhoceft, Pifcis volans. Deinde ad altitudinem linear a^quinodialis peruenimus , qua; quia circa tempus diei meridionale nobis verticalis erat^ftum duplicabat. Venti per dies aliquot plane filuerunt , nifi quod nodu interdum tonitruaimbribus &c vento permixtafubito exoriebantur.repente etiamfedabantur : quos attente admo- dum obferuare necefle erat , ne nos fub velis latentes i m pro uifb-ebr uerent. — . Exoriens autem denuo ventus , tempeftatem nobis aduerlam per aliquot dies excitauit^quas metum nobis attulit ( fi diu perfiiteret) ne fame periclitare- mur "^ilbakore. Bonitte. III. Pars. 5 mur. Propterea Deumorareccepimus fecundum ventum nobis immitteret, Sed ecce , dum impetuofiores ventorum procella? quadam node irruerent , &: multumlaboraremus, apparuerunt nobis innaui multas flammuke, coloris canrulei , quales a me prius vifas non memineram: in ipfa autem prora , qua flu- dus maxime a^ftuabant, confpiciebantur. Portugallenfes omen hoc fauftum agnofccntes, & cadum ferenum prsedicentes (nec enim fine numine in fiimmo difcrimine ea apparere aiebant ) D e o gratias egerunt ; precibus exadis iimul Smtelm°l illaluminaria3qux Santclmo.fiue Corpora fanda vocant, difparuerunt. ßSaH Poftquam illuxiflet/erena fe cxli racies explicauit 9 ventique fecundi afpi- rarunt, ita vtmanifeftevideremus, eiumiodiluminaadmirandumDeiopus efTe. Secundo igitur vcnto delati , ad 1 8. Ianuarij in confpedum nobis venit Promos terrae quidam angulus,Capo de Sand Auguftin vocatus , vnde ad odo millia- tor'*mS. ria progrem" portum Fernanbuco intrauimus , oduaginta odo dies inter flu- Ali^' ■ dus continue verfati. Portugallenfes eo in loco oppidulum extruxerant3cui Marino nomen in- Mmnm diderant. Prea-at hifce Artus Coellius, cui captiuos aduedos cum mercib.qui, bufdam alüs tradidimus, Sdllicnosexpedientes, iam vlterius vela tendere conftituimus3ad locum videlicet3in quo naues mercibus inftruere animus erat. 6 A M E K 1 C JE C A P V T III. Stheßr&sin Ferndnbucöfeditioneorta, adquoddarru Tortugallenßum oppidum deuaflandurru accinguntur. Cciditinterea, vtfiltieftresincola? eius loci contra Lufitanos m infargcrent, cuius feditionis ijpfi Lufitani au&ores erant: nam % antehäc nihil eiumiodi in iplbs tentatum fuerat. Pra?fedus itaq-, nos precibus ilits follicitauic , vt oppidum Garafu ( quod a Marino miliiaria circiter quinqueabeft, & a Barbaris tum oppugnabatur) prsefidio noftrö defenderemus. lncoia? Ma- riniani nihil feppetiarum vicinis fuis afFerre poterant 3 ßquidem & ipfi fimiiem obfidionem metuebant. Nos itaque 'Gärafuanis cum 40.viris ex noftris homi- nibus in defenfionem concelfis , & fcaphä eo legatis fubuenirnus. Oppidum illudin (inu maris , quod ad duo miliaria incontinentem protendebatur , erat conditum. Omnein co prxfidium , ex ?o. viris Chriftianis, '& 30. Jithiopibus' acmancipiis Bräfilienfibus conftabat. Quiveronos oppugnatum veneranr, ad o&o millia barbarorum cenfebantur. Nos qui obfidebamur nullo alio propugnaculo3pra?terquamfepe ex perticis ere&is contexta circumuallabamur. ml c ml m «Ii irmaaiCTiimi^MaBl»M*B8BW>BMii««ii»^MWBMMMWII 8 America Ilua obfeflum cingebat oppidum, in ea hoftes duas muni- tiones e trüiicis arborum conftr uxerant , in quas nodu fe re- ciperent , (i forte eruptione fadä illos adöriri nobis libitum fuiftet. Oppidum ipfüm circumqüaque lätibulis erToms oc- cüpaueräntjin illis latitäbant interdiü, &c incurfionibus in nos pügnabant. Petiti telis noftris^ proni ad terram omnespro- fternebantur , il qua t'eli jadum ad eum mödum declinare välerent. Omnem autem aditum nobis intercludeiites adipfämoenia äppropinquabant, &c mi£ ils in altum jacülis relapfu eorüm nos feriendos putabant. Tela infuper bom- bace &: cera religata atque incenfain ädificiörum teda lpargebant , minis nos territantesJ& quam crudeliter nos dentibus dilaniaturi forent, fl vidoria poti- rentür> iignificantes. Dumhxcgerüntur,,vi&us in caftris noftris ferejam defecerat. nam pro cönmetudine eius regionis fingulis diebus,aut ad fummum alternis5radices re- ceilter erTodiunt, ex quibus Farinäm molunt, ac liba pinfunt } fed hoftes vias o- mries pra?clulerant, quo minus illx peti poflent. Videntes ergo viduspenu- riam,duas fcaphas ad conquirendamin vicö Tämaraka annoiläm inftruimus» Hoftes gregatim vtrinqueripas tenentes grandes arbores traniüerfäs flumini obiecerant, qua: nobis progreflis impedimentoeftent. Nosviillorummoli- mina perrumpimus. Interea xftu nos deferente in ficco hxfimus > nihil tarnen ab hoftibus detrimenti arferri poterat. Ipfi autem ligna arida confertim inter ripam & nauim noftram conijciunt , quibüs incenfis a illud genus piperis quo terra ea abündatjinrpergere, 6c fumo hinc exundänte nauibus nos exturbare tentäbänt. Sed conatus illorüm fueränt irriti. Interea xftu märmo redeunte, in vicüm Tämaraka incölumesperuenimus, a cuiüs incöliscömnieätuacce- pto, ad oppidum obfeftum reuertebamur: fed hoftes eodem, quo prius loco iterdenuo obftruxerant hoc quidem pado. Arbores vt ante trans flumen ftrauerant, ripam vtrinque occupantes, tum alias item duas fererefedasnon omnino inciderant , ad earum cacumina religatis lentis quibufdam farmentis Sippo illis didis,lupuli farmentis nonabfimilibus, nifiquödpäuloflnt craftlo- ra^ extremitates huiumiodifuniumin oppugnaculisfuis retinebant, eo videli- cet animo, vt c um obiedarurfum perrümpere tentaremus^arbores incifa? 3 tra- dis funibus in itäues noftras corruerent. Nos adremigantes obieda deturba- mus, illi arbores nutantes in ruinam attrahunt: corruitvna verfus munitio- nemipforum, altera prxcifepoftnauem noftram vix elapfamin flumen con- cidit. Priufquani verö obiedüm illud in flumineobftaculumdemoliri conare- mur, alta voce fbcios noftros obfidione cindos inclamabamus,vt fubfidio no- bisadeftent: qüantonosvocemacriusintendebamus, tantointenflus hoftes clamorem tollebant , adeo vt non exaudiremur a quoquam noftrüm. obieda enimfilua noftrum confpedum illis adimebat, alioquinvoci audienda? fatis vicini^i abfque hoftium clamoribus fuiftet. Annona in oppidulum inueda, cum hoftes viderent fe molimine fuo firuftratos 3 padis induciis 3 reinfeda do- mum I I I. Pars. 9 mum repetutit. Obfidionis tempus fere ad menfem integrum trahebatur.Ce- ciderunt quidam ex hoftibus , Ted nullus ex noftris defideratus. Pacatis ergo iam Barbaris, ad nauem noitram onerariam reuertimur , qus ante Marinum in anchoris ha:rebat,illic aqua dulci & farina radicis Mandioca? in naues aflumptis, & Prasfedo qui nobis humaniflime grates egit , falutato digrefli fumus. B 1 I I m f | I I I I I m m m m M 1 M m m i i i i 10 A m II CIi c JE C A P V T V. Ex Fernanbuco digreßipetimus regionem TZuttugaris ,ßd in flauem Gaüicam incidentes0proelio cum ea decertabamw* III. Pars. p mum repetunt. Obfidionis tempus fere ad menfem integrum trahebatur.Ce- ciderunt quidam ex hoftibus , ted nullus ex noftris'defideratus. Pacatis ergo iam Barbaris, ad nauemnoftramonerariamreuertimur,qua^ ante Marinum in anchoris ha:rebat,illic aquadulci & farinaradicis Mandiocadn naues afTumptis, &c Prafe&o qui nobis humaniflimegrates egit, falutato digreili fumus. B iiwiwm»WMiwmiimwmmii«TO'imimm« A, . M E R I. C C A P V T V. &c Fernanbuco digreßipetimw regionem "Buttugarü ,ßd in nauem Gallicam meiäentzsyprcelio cum ea, decertahamm. ml ml ml Hinc Inc fbluentes^ circiter miliaria quadraginta ernenn* , in por- / tum nomine Büttügaris intramus3vtnauemibilignoBrafili- (P co oneremus, & annonam a Barbaris redimamus.Ingrem* na- a uem Gallicanam , ligno Brafilico onuftam confpieimus, eam hoftiliter inuadimus^potiri ea fperantes ; verum niaiorem na- uis nofte malum tormenti per illos emifli iäu corruperunt, & vela confregerunt. Pars noftrorum nautarum globulis pixidariis vulnerata Fuit,pars traieda oeeubuit. His adis conftituimus curfum in Portugalliam conuertere5quia venti no- bis erant aduerfl, vt portum^in quo annonam conquirere in animo erat^ingre- deremur, Vidu ergo admodum tenui Portugallia repeticur 3 fame adeo confli- damur 3 vt pars noftrorum coria hircina,quibus. nauis onerata erat , deuoraret. Cuilibet in diem iextarius aqua: dulcis prabebatur , & modicum farinse radicis Brafilianse.Diescentum & odoin pelago verfati,adi2.. Auguftiin lnfulasAco- tyAeom. res Vulgo nuneupatas deferimur , qua: Regis Portugallia: Imperio fubfunt. Ia- da hic anchora refpirantes pifcando tempus fallimus. Interim in mari nauim confpieimus , & piraticam eile agnofeentes vi adorimur , & ftrenue fefe defen- dentefuperiores fadi capimus,piratis ipfis in cymba elapfis verfus infulas. abü- dabat ea nauis vino & pane , quibus vires reftaurantes in alias infuper quinque incidimus , qua: ad Regem Portugallia perrinebät,miiTa: vt redeuntes ex India iuxtahas Infulas oppenrentur,& eas in Portugalliam deducerent. Quibus nos adiügentesjvnam ex India reuerfam in InfulamTerceram didam deduximus, Tercera. ibique fubftitimus. Plurima: interim ex noua India reuertentes iftic congrega- ta^quarum alia: Hiipaniam^alia: Lufitaniam petebant. Naues circiter centum numerofbeio agmine ex Tercera foluentes , Vlylfibonam ad S Jdus Odobris Anni 1548. deuenimus, Menfibus (edeeim in ea nauigatione infumtis. Vlyfti- bona: me aliquantulum quieti dedi,donec animum inducerem,cum Hifpanis in nouas.quas occuparunt orbis partes, nauigationem inftituere. Confcendi ergo nauem quadam Anglicam,qua ad vrbem.cui Portus S.Mari? nomen eft, in Ba:tica fi tarn, delatus fiim,quo in loco ii qui aduenerant,nauem vino onera- re conftituerant. Hinc in vrbem Hifpalim pergo s vbi tres naues inftrudas ad iter in Regionem America^qua: ad flumen Rio de Platto didum fita eft, fufei- piendum reperio. Sunt autem Regio illa ad flumen Argenteum fita, & regnü illud Peruanum aurofertilnTimum, Sc Brafiliaipfäperpetuum continens^non Infula: mari circumfufe,vel in pelago fparfe. Ante annosiam aliquot naues in eam Regionem dimhTa: erant, vteam porrooccuparent:vnaexiisredierat,qua:auxiliarelidis mitti petebat, & mul- ta de auri fertilitate huius regionis magnirice pra:dicabat , qua? auxilia appara- bantur, indida trium nauium clafle , cuius PrsfedusDon Diego de Senabria dicebatur: illi a Rege Prasfedura in eam Regionem commifla erat. Tota eaclailis erat inftrudiffima, cui & ego me comitemadiungo. B z mmmmmmmmmmmmmmmmMmm Itf I* \un fc m !«■ m Wi IV \lf i i! A M E R I C M Secundä pars. A RGVME N T V M. Stadimfecunda Nauigatione ab Hijpali in eam oAmerica par- tem9qm Flwmine vulgo diäo Rio de Tlata irrigatur, profi- cifiens,poßlongos error es Naufragiumfatitur, C a p v t V I. Secundum iter Nauale .ßjceptum in Trouinciam-> America Rio de Tlatii, ex Hifyali IrCifyaniamnu cvrheinfiituturru. Ifpali ergo foluens ad S, Lucam portum pemenimus , vbiBa?- tis fluuius Hifpalim alluens,in marefe exonerat. Hic ventos {ecundos opperiri conftitutum erat. Anno ergo i549.feriaquarta a fefto Pafchatis ä S. Luca foluentes , aduerfo flante vento Vlyflibona? portum ingrefli fumus : fecundis deindeflantibus ventis ad Infulas Canarias curfum dirigimüs:anchoram autem prope Palmam (qua? & ipfa vna eft ex pte,- di&is) inprofundumdemittentes , aquasillic dulces pro clafle noftrahauri- mus. Naucleri quoque fcopum (ibi definiunt , ad quem nimirum fe collige- rent/i forte tempeftatibus adiinmaridilpergerentu^videlicetgradum^S. ad latus meridionalelinea?a?quino&ialis. Cd o Vef Ex Palma nauigantesHe{perioncornuaquod vulgo Capo Verde, id eft, eT~ Caput viride dicitur,vento petimus: is locus in^thiopia Titus eft,&paruni ab- fuit, quin ifticnaufragiumfaceremus : Ted & hinc.progrefli Cofiamnoftram fequebamur. Ventus aduerfus aliquoties nos terra? Guinea? allidebat, qua?fi- militer ab yEthiopibus incolitur. Tandem ad Infulam S. Thoma? deferimur, qua? Regi Portugallia? fubeft, & faccharo abundat , Ted aer in ea parum falubris habetur Eam Portugallenfeshabitant qui multafecum ex ^Ethiopum gene- re mancipia alunt: nos aqua haufta iter inftitutum profequimur. Interea duae noftra? naues focia? nodurno turbine e confpectu noftro fublata? folos nos de- ftituerant : venti autem nobis valde aduerfi erant . Ea enim eft natura illorum inhoc Inßtla S Thema. w,..»„..,»..,»^.»a.ii».«l»^«ilflBg'IM»Hl III. Pars- 13 in hoc mari, vt (öle peragrante latus feptemtrionale a^quatoris, a meridie flentj fin vero Sol ad meridiem declinet, venti a Septemtrione irruant. Et hunc quo- que morem conftanter tüentur , vt per quinque menfes continue ex vno loco proflent.ita fa&um cft vt moram quatuor rnenfium ducere , necefliim habue- rimus : nec enim aliter Coflam noftramdire&einftituere nobispoflibilefue- rat. Menfe itaque Septembre iam ingruentcventi conuerfi a Septemtrio- ne Ipirabant. Coflam itaque inter Auftrum Sc Auftro- africum dirigentes, verfiis Americam curfum tenuimus. I America C A P V T VII. nAdaltitudinem 28 graduum peruenientes, Americam contin- girrnts : 'Tortumautem eünanimiconfen(u defignatum, non agnofiimus' exoritur turba infolens \ circum Itttora. Ad ----- III. Pars. in hoc mari, vt Cole peragrante latus feptemtrionale aequatoris, ä meridie flent; fin vero Sol ad raeridiem declinet, ventiä Septemtrione irruant. Et hunc quo- que morem conftanter tuentur , vt per quinque menfes continue ex vno loco, proiknt.itafa&um eft vtmoram quatuormenfium ducere , neceflum habue- rimus : necenimalicer Coflam noftramdiredteinftituere nobispoiTibilefue-. rat. Menfe itaque Septembre iam ingruente,venti conuerfi a Septem trio- ne {pirabant. Coflam itaque inter Auftrum & Auftro-africum dirigentes, verfus Americam curfum tenuimus. «BiM'miwimMra*aii»i>»iiiwmwt»TO m 14 America C A P V t VII, sAdaltitudinem 28 .graduum peruenientes, Americam contin* gtmtis : Tortum autem vnanimiconfenfu defignatum, non agnofcimm'-exoritur turbainfolens circum littora. Ad J.:«l»i:J.>I'X'--l'l>. III. Pars. 15 D 18. Nonembris diem , Nauclerus altitudinem graduum ex- plorat^eque ad 18. perueniiTe deprehendit. Nositaqjinoc- cafum vergentes , terra m inueftiganius. Ad 14. menfis iam WS» memorati diein apparet tellus. Sex menfes mare inter grauift limapericulaenietientes, & iam continenti viciniores fa&i, necoram eam , nec portum ä Nauclero dehgnatum agnofci- mus 5 nec tutum remurignotuni portum ingredi. Secus tellurem ergoraden- tes oras curfum tenebamus:ventus interea ingrauefcebat in tantum , vt de vita nobis in iftis fcopuliscerto periclitandum videretur.Proinde dolia puluere tor- mentario implemus^eaque obturamus, & illis arma noilra alligamus , vt fi fors naufragium raciendum foret^: aliqui euafirTent ; ij arma lua in littore require- rent, fiquidem doliis aöudtibus eie&is affixa elTent. Velis obliquis nauigare cc2pimus,vt oras terrae declinaremus,& in akum eüferri pofTemus, fed nihil profecimus- ventorum enim impetuin fcopulos flu- ctibuscoopertos, & ad quatuororgyiarum altitudinem (üb tus vndis latitan- tes impellimur,ac propter scftum maris nimium intumefcentem , ad terra ten- derecogimurmihil aliud aeftimantes^quam nos fludibus bauriendos. D eo tarnen aliterprouidentejVicinilcopulisfadi, quidamex fociisno- ftris portum vicinum ex infpeiato confpicit, in quem illabimur. Ibidem con- Ipe&a Cymba qusedam f ugit, & poft infulam e confpectu noitro fe abdidit , vt quxnamillafueritnonlicuerittumcognoicere, nec eam vlterius infequeba- mur, fediacta anchora Deo pro liberatione benedicentes quieuimus , & vefti- ipenta deficcata refecimus. Circiter fecyndam pomeridianam anchoram jecimus. Vefpera ingruen- te^aduentarunt ad nauem noftram onerariam plurimi eius oxx incolce , adue- cliinfcaphafatiscapace., quicum (ermones nobifcum mücerecuperenr,ano- ftris aegre, & ex parte tantum intellecÜ accipiebant quofdamcukellos pha- mos, quibus fe domum recipiebant. Eadem no&e & alia denuo leapha ad nos nudis iftis hominibus onufta adnauigat, ac inter cxteros duoLuiitani; hi qua> runt ex nobis qui fimus, & vnde.refpondemus nos Hirpania aduenifle: hoc au- dito3dicebant,oportet vos Nauclerum admodum (agacem & peritum habere, qui portum eum ingredi auii fueritis : fe quidem portum perl pectum habere, fedtali cxlo nunquamidtentaturos. Nos factum illis exponimus, ventosöc fludais naufragium minitatos fuifle , & cum iam de nobis acium crederemus, infperato portum apparuifTe,, Devm nobis ducem adfuilTe^ Sz anaufragio feruafle. Nobis verone nunc quidem conftare, quonamlocorum ageremus. PerceptisijsJinadmirationemadclucuntur,& Deo acceptumreFerentes.por- tum eum Suprawai dici aiebant, & abefTe nos ad o&odecim circiter miliaria ab Infula S.Vincentii , quanmperium Portugallice Regis agnofceret , cuiusfe efle inquilinos affirmabant. Tum vero eos3 quosin fcaphafepoft. Infulam abdere pauloanteconfpexiflenius, credidiffe nos GallosfuifTe, & ob id fibi fuga pro- Ipexifle innuebant. Porro defitu & diftatia Infulae S. Catharinau quaefiti , quod cb nobis proficifcendum effet, refpondebant eam ad triginta miliaria abene,ad i 1 lKaMimmwnm,av,»»-,v..,».v.t,..Jnv,... . . .v.^,. ... ..^. ,.AM ...... 16 America meridiem fitammationem Barbarorum iftic efle Carios nuncupatorum, quos circumfpede admodum cauifle opörteat > Bärbaros qui circa portum präsen- tem habitent,Tuppin Ikinfios äppellarvquibüs familiariter ipii vtantur,nec ab illis quicquam nobis imminere periculi. De altitüdine item Solis in ea regio- ne ex illis fcifötantibüs, 2§.graduum eiTe nobis indicatum, quod qui- demitafe habebat. Geterum 6c alia nobis eius orasdigno- {ccndx fignaBc notas perhümaniter com- monftrarunt» Cap. ■ III. Pa rs. l7 C A P V T VIII. 'Deregreßujex portufitpraWay, & inueßigationz^ terra nobis definit&: IlcnteVulturno, quem nauta: Septemtrionalcs Oft Sud Oft appellant, tempeftasferenacooritur, ventus autem Aquilo proflabat. Nos itaque plenis velis iter remetimur, portum de- terminatum inueltigantes , verum toto biduo nullo modo eum deprehendimus , terra tarnen ipfa indicium erroris facie- bata& nos prateruedos arguebat. Sole enim fub nubibus la- titante,de altitudine eius apparebat. Ad hax ventis infeftantibus adi 3 diuerfi huc illuc errabamus. D e vs vero, quiinanguftiisconfolatur, nobis in äuxilium vocatus ad- fuit , fiquidem exadis vefpertinis precibus , quibus a Deo veniam petebamus, & antequam nox irruiflfet.nubes ex meridie, qua nos vento abadi eramus , co- denfontur; Aquilo quidem adeo contice(cere,vt vix in lenfus incurreret. A me- ridie vero Aufterprocedens, quifubid tempus rariliimefuum imperium exer- cetjtantis tonitruis &fulgetrisingrauelcere, vt horrorem mortalibus meute- ret. Mareeratarftuofiftimum, fiquidem Aufter & Boreas certatim vtrinque fludus infpirare^ Tenebra* infuper tantx oborkivt omnem oculis confpedum eriperent. Tum vero mortales quotquot aderant, Sdpfi nauta?quoquecon- fternati corufeationes tarn fotmidabiles,& horrenda illa tonitrua expauefcere, vtquid pnusquid pofteriusin conuertendis velis corriperent, dubii plane 6c incerti ambigerentmec aliter vnicuique perfuafum cra^quam omnibus ea no- de fimul pereundum eflTe. Sed tempeftas ea Dei beneficio paulo poft fedata viam velis prabebat , vt iter quod de die fadum erat, de node illa retro le^erc- mus,& de integro portum noftrum requireremus/ed nullo nobis indicio'eum dignofeereconcedebatur, quandoquidem plures Infütaproptercontinentem iftic eftent. Poft vbi 28. gradum denuo contigimus , Prafedus nofter Naucle- rum poft infulam nauem deducere , & anchoram iftic figere jubet, exploratu- rus quidnam terrarum occurriflet. Duas itaque vtrinque pofitas tellures mediotrameuntes, portum amoeniftimumintramus, & an- choram fundo affigimus,conftituentes cy mba de- mifla portum eum vlterius ex- , plorare. l AS« i.-.T*A.T* mam. mxm ir«^«!.»«.^-. 7.rM MZM Ioannes Ferdinändus erat , Cantaber ex Bilbao oppido oriundus.Natio illa Carios dida , Ferinam & piFces in copia nobis orTerebat , pro quibus nos hamos Ferreos rependimus. Cap. ml ml m\ ■ ...rr,. -iru»«imMffi«MHIH Soda nauis qua vento abaffia erat, aducntat: iüa > Nauarcbumvehebat, "^Sf^ RibusilKcfeptimanisexa&isvenit in portünauis quseNau*. 1 archum Vehebat. Sed tertia qua; tfobis focia fuerat, perierat, nee quiequarn de ea relatum füit. Nauibusergoinfexmenfes annona inftru&is, itineri, quod trecentorum miliaiium reftabar> perficiundo accingi- mur. Paratis iam rebus omnibus nauem onerariam in ipfc portu amittimus, quo cafa infperato^mora noftra? profe&ioni inieda. Hasfimus biennium in deferto illo loco/ameconflidantes. Efca erantla- certijglires,cochlea: petris affixa?^ aliainfölita. Barbari qui primo vidum fufficientem miniftrarant,poftquam fatis mer- cium fibi parauerant, indiuerias oras commigrabant , nec fatis erat tutum illis per omniafldere. Perta*fi ergo & loci & penuria? , vnanimiter decernimus vt maior pars pe- dibüsiterin Prouinciam Affumptionis nomine infignitamconficeret^ (abc- rat illa ad trecenta miliaria ) reliqui in naui refidua fubfequerentur. Capitaneus delegit quos fecum naui aucherc conftituerat. Qui pedeftre iter ingrejfl] erant , vidum pro deferti tranfitu capiebät, iundis fibi quibufdarrt ex barbaris. Pars iilorum famc in itinere perierat , reliqui ad metam de- uenerant,quod ex aliorum relatu nobis poftmodum innotuit. Sed nec nauis ferendis omnibus,,quos Capita- neus releruarat, fätis capax erat. 24 America C A P V T XII. ^eConßlioinitoJnßilamS.Vincentijpeten poßident genauem ab tpfis obtinendi ,atque inner Uta ßnem imponendi :fed orta tempeßatenaufra- giumfacirnus, c&lilociquc~> ignari. I I I. Pars. 25 Oitugallcnles tenent Infulam , no longc acöntinente fitam, quam vocantS.Vincentii, Barbari vero Vrbioneme : is locus ad 7o.miliaria aberat.-proponimus nobis curfum eodirigerc, vn nauem a Lufitanis conduceremus^quainProuinciam Rio de Plata iremüs , nec enim eaqusereftabat omnibus fufficie- bat.Dele&i ergo qui duce Salafäre eam Infulam peterentmec erat quifquäm,quihoc iter prius tentaflet3pra:ter quendam Romanum nomi- ne,is videbaturhbi, fe iter hoc rclegere poüe. VelaitaqueexPortuByaiTapefacimus3quiad iS.gradum & dimidium ab ,/Equatore poiitus eft3 intra biduum ad Infulam ferimur,qux de Alkatrafes di- citur,40.circiter miliaribus diftätem ab eo loco vndc iolucramus : venti autem aduerfi nös ad anchoram fugere compellunt. In hac Infüfä frequens eil: genus auium marinarum, Alkatrafes eas vocant , nullo labore capi poflunt, &c forte fub id tempus aduedti eramus quo pullos ex ouis excludere lolent. Ingredimur, & quarrentes fontes aquarum dulces^-eperimus cafäs defola- tas,&: ollarü teftas hinc inde (parfäs : inuenimus et venam exilem feu featurigi- nem äquale rupepromanantem. Auesquas commemoraui in magna copia captas cum ouis naui inferimus, & dapes ex iis inftruimus. Poftquam iam eibo refe&i eramus.coniurgit Außer tantacum violentia,vt vix anchoram reduxe- rimusj (blliciti ergo, ne ad fcopulos ventorü impetu allideremur,& velpera iam ingruente, portum tarnen Carinee contingere praiumimus. Nox autem nos an teuertit,proinde littus declinantes5in maximo verfabamurpericulo: fluetus nauem tanta importunitate verberabant,vt de naui a&uputaremus,iiquideni fluetus ad oras terrarmagis intumefcuntaquam in alto, Ea nocte tanto inter- uallo älittore abadtifumuSjVtorto {bleneconfpectHsquidem eius appareret. Redit tandem tellus in cöhipectum^tanta tarnen erat turbinis importuni- tas,vt vix fubfifteremus. Romanus ille credebat ie infulam S. Vincentii agno- (cere: vela eo dirigimus , fed terra nubibus ac nebulis cooperta atque inuoluta, dignofcenda non erat, nauem ergo propter procellarum impetumexonerare cogimurjfupelledilegrauiorefubmerfa. His coftitutiin angufhis vela vtcunq; facimus3qua^rentes portum PortugalleniMini; fed labor omnis incaflum abit, Difiectis vtcumque nubibus , Romanus portum illum in confpectu effe aifir-- mat,nobis modo rectain fcopulos iter inftituendum,poft quos ille lateret. Ad-^ uecti nihil praeter dira? mortis horrendam contuemur imaginem ; nam Sc por- tus omnis aberat,& in oppofitam terram rectaineurfandum erat propter ven- tos impellentes, 6c naufragium faciendum . Procelta littus tanto impetu fe- riebantjVt horrorem animis incuterent.Deo ergo iam fupplices.ac delictorum veniam atque anima?falutem rogantes prarfenti animo inpericulumineuita- bile accingimur. Littori viciniores facti 3 adeo in fl uetibus fublimes ibamus , vc cernui in profundü no aliter ac de muro prsrupto deipiceremus , Nauis primo i&u ad littus collila tota fathilcit. Pars fältu corpora in mare mittentes,tranädo euadit,pars in tabulis correptis ad littus adigitur, & omnes tande diuina (eruati omnipotentiaincolumes terram contingimus/yentis aute,& imbribus omnei diriguimus. D ... r, ....,,.>.. I I I. Pars. 27 ^ Erranncolumes redditi, D e o gratesfbluimus,(blliciti admö- dum de finibus. Romanu| eam Rcgionem non fatis agno^ feebat, vnde de fitu Infula? S. Vincentii nihil plane affirmare noratmec leuis nos metus Barbarorum terrebat , ü qui ex vi- cinia forfan nobis imminerent» Interim quidam fbeiprum te- mere per littus difcurrens, vt agitatione & motu membra ex- calefaceret feratis Claudius nomine,Gallus natione) pagum poft filuam con- fpicit,inquo a?dificiaadforrnam Chriftianorum conftru&a erant:accurrit-, vi- det efle caftellum quod Portugallenfes ineoiunt ; Nomen illi eil Itenge Ehm* & duo miliaria ab Iniula S. Vincentii diflidet. Edocet ergo incolas de naufra- gionoftro, & madidosomneshorreremecquoferefocillent, habere conque- ritur. Illi intelle&is noftrorum mneriis , obuiam nobis procurrunt, a?dibus fuis nos excipiunt , & necefiaria pro veftitu conferunt. Hic refpirantes per aliquot dies com morati fumus. PoftjS.Vincentiilniulampedeftriitinerepedmus^vbiaPortugallenfibus honorificentiflime excepti , aliquandiu publicis fumptibus vitam luftinemus, tandem vnusquifq; fe certo \kx generi applieat, vnde vita? neceflaria pararet. Deftitutiiam omnibus nauigiis , Capitaneus nofter quendam ex Portu- gallenfibus ad focios in Byafape relidos ablegat,qui illos adue- hendos curaret. Et Fadum eft quod impera- uerat Capitaneus. D % m I I i 11 m m m I 1 p m m m m m m m 2§ A M E R I C JE C A P V T XIIIT. De fitujnfitk S. Vincentij. Vm S, Vincentii nomine fertur, ealnfulaeftcontinenti fere iunda; funt inibi extructa duo Caftella , quorum altem Por- tugallenlibus quidemS. Vincentii, Barbaris vero Orbione- me^alterumcireiterfefquimiliare diffitum Barbaris Ywawa- Supedidumeil;: Sunt& tuguriaqua^dam, ^gemo vocata, faccharo prseparando deftinata. Habitatur a Portugallenfi- bus, qui amicitiae fcedus colunt, cum natione, qui Tuppin Ikinfij nomen ha- bent. Regio eins nationis , quam incolunt , patet ininteriorem continentcm, ad o&üaginta miliaria^ fedad mare extendirur in qüadraginta. Natioea vtrinqüead Meridiem videlicet & Septemtrionem vicinosfibi infeftos habet ; qui meridionales fiint Carios, qui vero Boreales Tuppin \mbx »äppellantur. Ipfi vero Tuppin Ikinfij ab vtrifque fuislioftibus Tawayar 3 quod hollem fonat, appellantur. Hoc pofterius Tuppin Imbarum genus multa ßepe & magna damnaintulit PortugallenfibusJ&; inhunc quoque diem ipfis ra etui atque x tarori exiftic Tertia Ith Pars. Tertia pars. ARGVMENTVM. Sclopetarij vicem obit Joannes St adiiis , & arci ab incurfo hoflili defendendapr&ficttur, in RegionecuiusincoU T^ip- pin 'fkinfij funt~>, &a Tortugallömm Rege gub ernatun C a p v t XV. '" «0 De Situ & Nomine loci, ex quo Tuppin J kinfiü plus damni ab hoflibus, quam ex aliis infere- batur* S T locus ad quinque miliariaa S.Vicentio fitus,BrkkiocailIi nomen eft, illicprimunicogregabanturhoites Tuppin Ikin- fiorum, Sc her medium interlnfulamS.Marci & continen- tem tenentes } illac tranfire aflueuerant J^j'Ü Hunc tranfitum hoftibus prscludere conabantur quin- que tratres germani , patre Lufitano & matre Brafiliana nati> religionem Chriftianam ampleclentes: callebant autem vtriufque gentis^am Chiiftianorum, quam Barbarorum mores , ingenia, & idiomata. Nomina eo- r um hxc funt , i. Ioannes , z. Diego, 5. Dominicus , 4. Francifcus , 5. Andreas. Patri etiam Diego , omnibus llmul cognomen erat de Praga. Hl quinque fratres iun&is aliquib us Barbaris , qui illis confcederati erant, conftituerant biennio ante meum aduentum, munitionem in cum locum co- tra hoftium incurfusconftruere, more & forma Barbaris vfitata , & quide exe- cuti illud iam fuerant. Idcum viderent aliqui Lufitani, e.o commigrarunt & ipd: eratenima- mcenus & peropportunus locus, Hoc Tuppin Imba? hoftes illorum explora- rant,& fe in fuaregione^cuius fines circiter quinque miliaria inde abfunt,omni apparatubellico, pro more gentis probe inftruxerant, acfeptuagintafcaphis no&u aduedis,mane hora vna ante diluculum.quod vfitatum illis eil , hos ad- orti fuerant. Quinque ergo illi fratres , cum Portugallenfibus domum quan- dam ex luto conf e&am occupantes 3 in hoftes fortiter pugnarunt. Reliqui qui m m m m m I I 1 m m BS m m P p P P P P m m M 30 A M E R l C JE adfuerant Barbäri contun&im in tuguriis fuis & defeliderunt , dum vires fiiffi- cerent,& dcmec plurimi hoftiurn occubuiffent. Tandem hoftes fuperiores fa- ai vicum Brickioca incendio vaftant, & Barbaras capiunt. Chrimani, Maro inßruufitj. Euaftato eo vico , Seniores & ipfe populus Portugalleniium, vnanimiconfenfu decernunt locum dirutum denuoreftau- rarc & quam poiTint munitiilimum reddere i nec enim con- fultumvidebatur, vt defertus relinqueretur, liquidem folus tanquam murus , pro tota ca regione in hoftes opponebatur. Reftauraturergo Brickioca. Hac rc abhoftibusanimaduerra, munitionem eamfirmioremvidelicet factam, quamvtexpugnariabillispoflfet, no<5tu nihilominus tranfitum illac lcaphistentant, &fimul vi fecumabripiunt, quemcunquecaperepofient, in confinio S. Vincentij. Qui in medio regioriis habitabant , fecuros fc viucre propter Brickiocam f eftauratam & munitam exiflimabant j Ted ha?c confidentia feu fccuritas ipfis dam nofa erat. Commodum ergo videbaturincolis, vt aliud quoddam propugnaculum quoque ftruerent, in vicina infulaS. Maro ( qua? eregione Brickioca» eft) ad fluminis ripam , & tormentis illud arneis , ac prarhdio firmo inftruerent, vt ho- ftibus tranfitus eo expeditiusintercluderetur. Cceperantilludmoliri,fedimpeifecl;um reliquerant:cau(aerat,vt ab ipfis mihi relatum fuit^quod nemo Sclopetariorum Portugallenfium, fe illi credere audcret. Ego fpeculatum illud eo : incola? vbi me Germanum in tellexüTent , & ali- quam rei tormentarixperitiam habere, inftant vt tuendi Propugnaculicuram mfcipiam, & 11 ita opus fa&o eflet in hoftes ftrenue depugnarem,promittentes fefocios mihiaddituros,"& honefto ftipendio donaturos. Addunthmulfauo- rem & Regis beneuolentiam promeriturum } fi id muneris obirem , liquidem Rex eflet benigniflimus in omnes,quiin regionibus iftis recens inuentis confi- Iio atque ope fua ipß adefle non vererentur. Pacifcor cum illis in menfes quatuor, dum Capitaneus ex Hifpania a Re- gia Maieflate cum claffe miflus adueheretur, &ex lapidibus illud Propugna- culum inftauraret&perficeret,quodpofteameffe6lumdedu6lumfuit. Evo, adiundisfältem duobus^afliduefere mecontmeoin propugnaculoainftrudus 32 A M E R I C £ aliquot tormcntis, non tarnen fineingenti periculo, propter irominentes Bar* baros. ^Edificium per fe non fatis erat munitum , & excubia? nodu maxime a- gend£e,nehoftes tenebris freti clam praeterirent , quod licet aliquoties tenta- rent , ab excubäntibus tarnen obferuati funt. Elapfis aliquot menfibus Capi- taneus, cuiüs fupra fada eft mentio , a Rege legatüs aduentat. Senatus enim Regem per literas monuerat , de iniolentia hoftium, ab illa parte, tum de amcenitate loci , qui non t'emere defcrendus effei. Quare vt confuleret buk malo,Capitaneus, Thomas de Süfe, cum Regia poteftate miüus,löcum Collu- ftrat, de quo muniendopopulus (cripferat. Adhxc exponunt Capitaneo pramta a me offieia, in domo illa protegen- da,quod nemo tentare aufus fuerk,ob loci 5c xdi&äi infirmitatem. Is laudabat fadum , &c fe äpud Regem negocium meum diligenter adu- rumpolhc^tabatur^vbiDeovölentePortugalliamrepeterenrtlequereipfaca« gniturumpondus aliquot fax commendationis fuifle. Padum tempus Prasfedura mea: elapfum erat , peto ergo officium refi- gnari. Sed Capkaneus & ipfi Primores populi me hortantur folliciti,vt in of- ficio perfiftam. Obtempcro precibus iliorum , 5c in biennium meamaddico operam , ea tarnen conditione , vt elapfo termino cum prima quaque naue in Portugalliam reuerti abfque tergiuerfatione permktar,& precitim meritorum accipiam. Capitancusillud nomine Regis fignatis literisratumfacit, &priui« legio mihi cauet, qualiter Sclopetariis Regks petentibusillud fieri moris & in» :- ris eft: « Inftauraturergopropugnaculum ex lapidibus, Sc maioribus tormcntis inftrukurj egoprseficior, Sc de excubiis & officio com- mifloiedulo obeundo admoneor. € AP. I 1 1. Pars. 33 c ä p v t xvn. - Statu quibußam anni temporibus, hofies ob c er las caufiti * accuraüm obfimandierantj. Vbbus pra*cipue ärmi temporibus } hoftes noftri frequentio- res imminebant , & violenta manu fuorum inimicorum fines ingrediebantur. Primum Nouembri menfeaccidebat, cum fru&us illis Auati di&i maturefcunt, ex quo illi potum Kaawy |^ coquunt>cuiinterdummHcentradicem Mandioca,qüa?apüd illosincopiaprouenit. Ispotuscaüfaturexpeditionemeam, circa tempusmeflisfcumaturitatis Auati, quem reuerfi ex prcelro in immo- latione^aptorum hoftium folenniter potent, lllud tempus per totum an- ni circulum magno defiderio expetunt. Deinde Augufto etiam menfeimpreffiones plerunque faciunt> quando videlicetgcnus quoddam pifcium fequuntur , quod ex maiicönlcendit in flu- minaaquarudulcium, Scinillis concipit: Barbaris Bratti, Hifpanis vero LylTes ^f'» dicuntur. Circaiam dictum menfem armati \ & cum vicinis depugnare parati, fines egrecüuntur/vtpenuminftf u&iorem reddan^&frugalius victitent. Capiuntur ab aluXreticuIis, ab aliis fagittis petuntur , polt tofti domum reportantur. Sunt qui ex tofhis illis pilcibus farinam molant, quse Pirakuinuncupatur. *P$rakH$. m m m m u n M P m m m m m m m m m m m -: iß l P m m m p m m m B m I I m M2 A m £ rJ i c M uartä pars. A R G V M E N T V M. , Capitur abhoßibm 'Barbaris 3 & mifereabripifur&bi notiem menßumcaptiuitatemfuflinet ,nonniß in cmentam hofli- bm efiam referuMus. C a p v t XV II I. Qup modo, & qua raüone in hoßiummmus^ inciderirru. Habe- III. Pars. Abebam Bärbarüfn mancipiüm e nationeGarios Oiiundum^ quod mihi feiras in nlehfe vium venabatur,necdübitabam 6c ipfe illö comite nemüs ingredi. Forte turn me Hifpänus ex S. Vincentij Inrula inüiferat, qua? miliaribus quinq; ä S.Maro äbeftjiimül Germanus quidam illum comitätus aduenerat,is erat Heliodorus Heflus, ingeniofiflmiiPoetaiEöbaniHeffi fan&se recordationis filius , quiin S. Vinccntio inlNGErtio, quo nomine r™ Hef feruntur tuguria,vbi faccharum cönficitürmegöcia fua curabat. Illüd vero In- genio fpe&abat adGenuenfem mercatorem lofepe Ornio^alias lofephum Or- jafefe or~ nionem vocitatum. Heliodorus autem illi a rationibus & negotiis erat, con- traxeramiam ante cum illo familiafitatem ; naurragium enimcum Hirpanis paflusaadmodum hoipitäliter ab eo habitus Tum . Is ergo aduenerat, vt de vale- tudinemeacognofceret, quame aduerfa fruiforfänrelätü acceperat, Pridie mancipiüm meum in filuas venatum ireiufTeram, poftridie cäptam praxlam ipfcpctiturus, vtmenfähoipitibusmeisinftrudiorforet&lautiori nec enim Regio ea fert alias lautitias praterquam quas filua probet. Dum igitur per filuam iter facio , vtrinque ingentem clamorem pro Bar- barorum more, exaudio, vno (lmulomnesimpetu in me feruntur; agnofco hoftiliaagmina,illimecircumrluunt,fpiculaintendüt > & eain meconijciunt. Voce igitur ad Deum miferabili fublata,in manus tuas,6 Deus, exclamo^com- mendo (piritum meum. Vix fmieranv, humi verbenbus me profternunt > telis aci&ibus in me furentes , quanquam , Deo ita prouidente, praterquam infe- more vulnus nulluni accipio. Uli veftibus mihi detra6ti$,alter pallium, alter pi- leum, tuminterulam aliusauferunt : oriuntur contentiones., & rixanturquis prior in meimpetum fecilTec- dum illi altercantur^ceteri me arcubus fuis probe contundunt. Tandem duo pracipue me fibi vendicant, terra fubleuant,& bra- chiis vtrinq; innexis.quam poterant ocyffime ad fcaphas ruas in littore abfcon- ditasaccelerantes me abripiunt,pra:curretibus aliis , aliis a tergo infequentibus. Vbiadmareventum eft, videointravnumatquealterum teliiadum fcaphas eorum in ficcum fubdu&as , Sc poft fepem ac dumeta abditas , de ingentem fi- mulcateruamüi cuftodiamiUarumreli&am. Uli me confpe&o gregatim in aduentum occurrunt , criftis omnes pro more gentis ornati, & dentibus fren- denteSj aciiilacertosmordicusimpreflis,minitabantur fimiliter de me futu- rum efle. Pracedit me Regulus3geftans clauam, quacaptiuos obtruncant , & con- ceptisverbistaiibus profatur; Captumnunc te Perot (quaappellationePor- tugallenfcs notant) Sc mancipiüm vilhlimum in poteftate noftra conftitutum habemus , nunc tumortem amicorum noftrorum,quos tui vmbrisdemifcrüt, condigno lues iüpplicio. Poftquam ad naues acceffum fuit,pugnis petor: illiinuieem feruent,& na- ues in flumen promouere contendunt,quoniam fibi metuebant a tumultuan- tibus Brickiocacenfibus, quiceruieibus, vt euentus probauit, imminebant. Priufquam fcapha: in vndas reduta eflent , manus vmculis innectunt. Qui E * JIMimillBlM»«««»«»»»».™.™»»»«^--- 36 A M E R 1 C JE aderant nön ex eodem vico progrefli omnes erant. Ergo male qüöfdam habe* bat, quöd pra?da vacui dömüm reu e'rti cogerenf ur , expoft ulantes cum frat ri- busillis duobus.qui me afleruabant , quoniam ä?cjUe vicinös fe f uiflTe in capien- do äiebant3hinc Tibi quoque pärtem prsedx deberi oontendunt, & fimülin co- lpectu me obtruncare feftinaht. Egointerfacrum faxumq3conititutus Deum inübco^ clauam anxie re- fpe&ans in mortis difcrimine verfor. Tandem Regulüs, in cuius eram potefta- te } talfbus infit: Viüum dedücamus eüm dömum, vt & coniuges noftra? hoc fpe&aculö recreentur \ deinde Kawi pepike morietur , hoc eft3adornaturiillud pötionis genus quod viclimis folenne eft/feftüm celebraturi , & publico epulo exhibitoillummanducacurifumus. Huicfententia^acquiefcunt, öcquatuor fünesacöllöreiigantjnfcapham me pröträhünt,& extremitates quatuorillo- fumfunium adöras fcaphce expanfas affiguntin littoreconftituti» tandemia flumen eas protrudunt, Sc dömum repetuiit. C A V V * XIX. SD um Aua Vwaras fpeculatum regred'mntur , noftri homines aduen* tant3 qui me recuperare certant : fed tili 3 im quommpoteflate ■eram, conuerß cumiüis congrediuntur, 0* apeno osMarte decertant->+ Iciria 1 nful^vbiln mänüs höftiles incidi;efl qüa?dam alianon perinde magna: in ea nidulantur aquaticsequa^dam aues , ru- beis velatae corpörä pennis, quas V^ära vocant. Scifcitatrtur ex me/riunquid Tuppin lkinujhoftes fui eäillo anno ingrefli, ceperint grandiores pullis incubantes: affirmo fa&um: tili ni- ' hilominus infulam adire inftituunt s quia pernio illarum ma- gno ajftimantur, & omnis eorum ornatus vt plurimum ex plumis conftat. In- fuper hoc proprium eftauibus iftis, vt pullis primum änereicoloris plurriae fuc- creicant,poft adultiscömmutenturin fufcum colorem.Hoccolore induci an- rium circiter integrum vagantui^tandem conuertuntur in elegantem rubrum colorem. Has itaque captatum ibant. Dum ad vnius acq; alterius difpiofi globi fpacium progrefli forent , conlpicantur a tergo aduenientes conferto agmine Tuppin lkinfiös , & illis mixtös Pörtugallenfes. Namque mancipio comitatus in filuam abieram: illud me capto fugafibiconfukns vicinos euocarat^qui pto me recuperando accelerareöC. 1 1 L Pars. 37 Iamq; inftantes proupcant Tuppin Imbas, vt Ci viri eflctit congrediantur* Conuertunt ergo fcaphas in hoftes, & hinc inde fagittis & tormentis acerrime certant. Ibi manus meas vinculis exfcluunt, funibus tarnen acollo ftri&e liga- tis. Tradunt mihi pixidem fclopetariam, & modicum (ulphuris, quam a Gallis proligno Brafiliano aeeeptam geftabat Regulus meus,eam in hoftes dMplode- re cogor. Dum ha?c geruntur,verentur Tuppin Imbar, ne hoftes feaphis allati fuppetias aliis ferant, & per Humen (e infequantur. Vela igitur conuertunt>tri- bus nihilominus ex ipforum numerogloboplumbeolasfis, acBrickiocacenfc propugnaculum,cui ego prsfectus fueram, intra Falconii tormeti di(plo(i fpa- cium prastcrlabuntur. In tranfitu erectum me in feapha fiftunt , vt a noftris confpiecrer. quiin propugnaculo erant, nos duobus maioribus globis petunt* fed breuius xquo ia&um collimant. Iamquc aderant Brickiocacenfes in lintri- bus, fed Tuppin Imbar acriter infiftentes remos fortiter impellebant, Sic re in- fe&aBrickiocacenfes abfiftunt» i1 3* America C AP V T XX. T>eijsqmaccUeruntin Tuppin Jmbamrru. B i Brickiocam ad 7. miliaria verfu^nesfubs Tuppin Imbx prxtergrcfli crant ; qüantum ex fblis altitudine coniici pote- rat,imminebat quarta pomeridiana. Illoipfbquomecepe- rantdie allabunturad Infulam , in quapernodare conftitue- ränt , fubducunt fcaphas , meque in folüm pertrahunt: terrae 'expofitusnec oculis cernere, ob fadem verberibus tumidam, nec pedibus infiltere obvulnus femöri inflidum, valeo: illi mein arenam pro- iedum circumfiftunt^ acerba de me deuorando minitantur. His calamitatibus expofitus,voluebam in animomeb^quarfanenüquam prius in rnentem venerant^quam serumnofa hec vita cflet,quam cadüca & flu- xa : & obortis lachrymis , exintimis animipehetralibüs melodiam infequentis Pfalmi canere incipio. Dum vitn inmediö conuertituranxia lufiu, Jmploro fuperi numinis &ger openu. Tu D e rs atquehominumReäormißrereprecantü, ■Etpatuld cjuerulas aure recoridepreccs, . 5c reliqua qua: fcquuntur. Hax audientes Barbari: Ecce,inquiunt, iam lamentatur, & fbrtcm fuam " infelixdeplorat. Sed locus is non videbatur commbdus pernodationi : terram lgitur con- tinentem repetunt,vbi tuguria quedam deferta öccupant,ab ipfis antea extru- &a (nox aute intempetta adüentantes praoccupauerat) fcaphas in terram fub- ducunt, focümqüe inftruunt , cui & me admöüent. Deinde inpenfilcm reti- formemleaum cubitumdeducunt, hocBarbaris Inni vocatur; nec Mtiplei dos plumeos in vfu habent. Inni illud ad duos palosfupra terram , fin in filuis ^egerint , adarböres fufpenfum älligant; funesquoscollo geftäbam, adarbo- ren¥cotfegant, &tircum circa^cübant/tumilludete^Uimfoäiinguacaptum ihceiTentes , Schere Inbäu ende, quod idemfonat acfidicas : Tues beftia mea, quam vindam detinco. Antequam illucefceret iter ingrediuntur , & toto eo die remos impellunt : reftabant duo miliaria ad locum,vbi pernodädum erat, r cum ...I.....»/1M.I«»V.<1II mev ..•■u-.^4vJ>- ,.f^,„M,„M,m.,.,«^^^ I I I." Pars; 39 £um aduefperafceret. Confargit intet ea nubes dcnfiffima > & formi qui me aßeruaturns , & adfolennitatem Spularum ^quan- do opportunum videaturjpfe obtruncaturmßt. A M E R 1 C JE Ores huius gentis nön tarn perfpe&os prius habcbam , -qüäta poß edoftus didicerim : credebam ergo viros iriterca apparare ea/qUarma&ationivfüiforent. Sednon longeinterualloac- cedünt me duoilli fratres , qui me primi cepcrant , alter 1 eppi- po Wafu , alter vero Alkindar Min nomine, fignificant quöd me amicitix ergo dono dederint patruo fuo Tpperu Wafu, in cuius cuftodia pofthacfuturüs,& äquo/itempus epularum adüeniät;6btrun- candus fim : vnde nomims aliquam gloriam adipifcatur. Anno prxterito ce- perat mancipium quoddam idem ippeiWafu.quod beneuolentia? gratia Al- kindari Miro conceflerat, qui ca?de illius nomen acquifmerat , fedea tarnen le- gest primum, quemcunque Alkindar capiat, in vicem Ipperu patruo remü- neret. Huicpadoroltiendo memodo fors parum fida deftinarat. Prxterea hoc mihi commemorant: iam aderunt tibi muliercuk,& deducent te Aprafle. Eius verbifenfum nonaflequebar , Ted noftra lingua, faltare, eft.Rcftibus ergo ceruiciinnexis me in aream protrahunt, qua; ante tuguriaftrata erat. Conflu- untquotquot in feptem illis cuguriis erantmuliercuk, &nudumpro libitu contreaant. Viris alio abfcedentibus , aliac braehiis me comprehendunt • aliat funibus ceruici innexis du&itant , adeo ftringerites vtaegrcrefpirarem : dedu- cor ignarus quid de me fieri deberet. Hic fubiit miferanda imago facrofanelx pamonis Domini ac redemptoris noftri Iesv Christ i, qui fub pcrfi- düfimis Iudsris mortem ignominiofiffimam pertulit. hac confolatiöne erige- bar,&fufferebama:qüioreanimotribuktiones. Promoueorintereaadman- fionem Vratinge Wafu Reguli,id fr homen interpreteris /magna & candidam auem fonat. In veftibülo feu profcenio terrce recens fofläe cumulus aggregätus erat,cui me imponunt, & he cörruerem,erant qua: me fuftefltarent. Hic mor- tem fane in oculis efiecredebäm, & circumfpiciebam an claua Ywara Pemme, quahomines madarefolet, para^a eiTet : fcifcitör,num mihiillico moriendum fit, negant; accedit mulier fragmentumcriftallinum ligno infertUm inflexo, tanquamviminigeftitans, eoinftrumento mihi palpebras fuperciliis derade- te. Barbam autem eodem refecare tentantem repuli, cum barba, dicens, mo- r-iar ; i\\x relicta barba refpondent nondum inftare tempus caedis, ni- hiiominus paucis diebus pbft forcipe a Gallis accepta ^amdetondebant. C AK America Inc relinquentes löcum tönftrina? proceduntinveftibulum tabernaculi, inquo idolafuaTammarakarepofuerant. Ibiin circum me cmgunt , in medio cum duabus mulieribus a late- revtrmque pontis conftitutum : tum ad crurareligant qua> damcrepitacula, exfilopendentia, pofttergumad ceruices flabellum ex cauda auium quadrata forma concinnatum , & nÄrafoya. fopraceruices eminens anne&unt 3 quod illorum idiomate Arafbya nomina- tur. Dehinc mulierum turba vno ore cantiones inchoat-, ego ad vocis concen- tum pedibus, quibus crepitaculäinrfexuerant.terram ferio3vt crepkacu- iorum refonantia cum concentu illarum congrueret , quan- .quam crus ex accepto vulnere^nec dum religato, -tantopere doleret, vt aegre fub- fifterem, Cäp. .- X Toß Choreammritus deducor ad Jpperu Wafit, quimemaäaret, Initis choreis trador in manus Ippem Wafu^ille fignificat mi- hi, fuperefTeadhuctempusaliquod vita?mea?: deincle in pu- blicum producunt idola illa feu numina fua , quotquot in ta- bernaculohabebant, 6c mein medio illorum coftituto, affir- mant , horum numine & refponfb pradi&um fuifle Lufita- num fiue Portugallenfem captum iri. Ego contra arguebam, nullum effe numen idolorum iftorum, nec ea vo- cis beneficio efle praedita,mentiri etiam in hoc , quod me ex Portugallia oriun- dumprsedicent^erTe enim amicum Gallorum 6c cofcederatum,, patriam meam Alemaniam dici. His auditis , mentiri me illis dicebant 3 liquidem fi amicus Gallorum forem,vt quidinter Portugallenfes verfatus fim. bibi fatis conftare Gallos seque cum Portugaliis inimicitias exercere atque feipfos. Gallos etiam quotannis aduectos commutare cum ipfis cultros,fecures, fpecula , pecünes 6c forfices pro ligno Brafiliano^Bombace^pipere , & preciofis auium luarum pen- nis ac plumis. Ab his Portugallenfes multum diffidere, 6c longe aliter in fe äffe- ctos, vtpote qui iam ante annos aliquot 3 eas oras ingreffi, cü hoftibus fuis ami- citias contraxerint, 6c domiciliain illorü Regione extruxerint, qua? etiamnum incolant. Poft ad fe Tuppin Imbas quoque commerciorum gratia nauibus progreffos , ad quorum nauigia dum animo nihil finiftri fufpicante aduecti, 6c eaingrefli eflent ( non aliter ac nunc quoque lpfis Gallis couerfari afTueuerint) poft vbiilli naues hofpitibus complerint,tum comprehenfos vineulis conftrin- xifTe, atque in manus hoftiumtradidifTe, a quibus trucidati 6c deuorati fint. Multos infuper ex Tuppin Imbis , globulis pixidariis traiectos proeubuifle , 6c vt rem verbo expediam, Portugallenfes damnaintulifTeipfis plurima, cum furnrna infolentia Adhasc cum hofhbus f^pius pugna- tunij feque captatum venifTe. C A V V t XXV. Jlliinquommcuflodia eram animo in^^t^enii^iyo^tiiHmW de tmcidatopatre fuoa TörtugaUerißbm,quodfaäum latuerintj. in me Ommemorabant mihi fratres illi duo, qui me captiuum deti- Rl nebät , vt Portugallenfes patrem fuum brachio vno cum pixi- dario globulo truncärint , ex qua plaga vitam finierit :quem pärentis fuiinteritum,ego iam deberem luere. Refpondeo , vt . quid inmehoc vlcifci velintj menonefleexeanationej fed 9 paulo anteeum Gaftilionenfibus exnaufragio eo delatü^boc modo inter ipfos hxfifle. Aderat adolefcens quidam ex hoc ipfo hominum genere, qui Portugal- lenfium mancipiüm ante fuerat. Nam ea natio Barbarorum , inter quos Por- tugallenfes habitant,armata manu Tuppin Imbarum dominium ingrerTi inte- grum pagum ceperant. Senioresexcaptisdeüorarant iuniores quo{däm,quo- rum ex numero & hic adolefcens inconflnio Brickioca? apud herum fuum ex GalliciaoriundumaAnthoniumAgodinümnomine/eruitutemreruierat.Hic ante tres menfes ab ijfdem,ä quibüs öc ego denuocäptus Fuerat. Sed quod eilet ex eorum genere, vitam illi condonarant : ex hoc igitur, vt >cui ä facie notus eram , de ftatu hieb fcifcitabantur , is arnrmäbat-nauem in illa ora periifle , & qui euaferint Caftilionenfes appellatos; quibüs cum Portugal- lenfibus amicitiä intercederet, meqüe vnum ex illis tum fuiffe, nihil vlterius fi- bidemeconftare. Cum ergo audirem^quod & ante iam pereeperam, inter hos homines ver- fari Gallos , qui eo naüigare fdlerent , conftänter proteftäbar me ex Gallorum confeederatis efTe,ne me proinde madtaret , priufcjuam a Gallis agnitus forem. *cuftodiunt hie interim magna cum diligentia. Verfabantür autem inter ipfos aliquot Galli, qui a negotiatori- bus pipericolligehdo iftic reli&ifue- rant. Cap. III. Pars. 47 C A P V T XXVI. Üjdttus quidam a negociatoribm zfttc reliäm mt inuifit, ü de- uorandum me ejfe pronuntia^t^falfo me ^Portu- gaUenßm diffiitam. Vatuoratuguriomco miliaribus aberat Gallus 3 is accerfitus ingreditur tugurium illud , quod mihi c regione poiitum erat.Barbariigitur ad me accurrentes;Venit iam,aiebant,hQ - mo Gallus: hinc nobis coftabir, vtrum & tu Gallus fis nee ne. Ego equidem mihi de aduentu eius gratulabar,reputans vtiquehominem efle Chriftianum , nec fieri pofTe quin pro me fententiam ferat» Deducor ad eum nudus plane^ulloque vclamiile tectuswideö hominem iuuenem, Karwattuwareabillisvocitatum: eius me com pellantis Gallice ver- ba non fatis aflequebar. Barbari circumfufi aufcultabant : vbi non exaclre rc- iponfum expedire videt,Barbaris illorum lin^ua ait : occidite hunc, 8c deuora- te hominem nequam. Lufitanus eit,vtriique noftrum & hoftis & infeltus. Hcecverbalatis intelligens,per(äcrarogohominem,vtcum lllis agat,ne me dilanientälle autem, deuorabunt te , referebat. Tum alte fufpirans , recordabar verba Ieremix Prophetsc , vbi ait Cap. 17. Maledi&us qui confidit in homine. atque ita fumma animi confternatione digrediebar. Humeros forte tunc integebampannolinteo, quem ab illis aeeeperam, quamuis vnde haberent non conftabat: eum inde deripies,ad pedes iftius Galli proiicio: iivtiquemihimonendum,dico,adquidcarnem meam alteriusin- gluuiei referuauero? Reducor inde in tuguriolum meum circumfpe&c cuftodiendus , illic me in ftratum retiforme coniicio.Deum teftem facio,quibus anguftiis animus tum contriftatus fuerit, inchoo voce admodum lamentabili paragraphum hy- mni fubfequentis primum: Sandumprecemur Spiritum J^era heare nos fiele, V t nos in hac refiruet : fine nempe vita m 48 America Hinc quando commigramtis Dolor ibwfoluti, Kyrie eleißn. Ecce inquiunt, verehic PortugalleniiSjiarn horrorc mortis eiulat. Gallus /pradi&us biduum in tuguriis illis conimora tus , tertio demum die perrexit. Barbari au tem primo quoque die fim ij ac omnia in promptu habe- rent,neci me tradere decreuerant. Intereaafleruabar accu- ratiflime, fed & ab omnibus petulantifli- me profcindebar. Ca?. III. Pars. 49 C A P V T XXVII. (j rauißimisdent'mm doloritus diuexcr. Vm tot in serümnis vitäm trahö > vcrü efle quod dicitur , nul- luni malum euenire (blum , re ipla comperio. Namq; ex den- tis dolore adeo laboräbam,vt marcefcerem. Herus perconta- batur me,qmfieret quod tarn parce cibum (umerem, refpon- deo,me dentis cruciatu infeltan. ArTert inftrumentum ligne- um,quo dolentem euelleret, ego dolorem fedatum lam defi- ifle dico. Ille nihilominus extrahere inftat. Refitto ego quantum poteram ma- xime,donec incoeptum rclinquerct. Monet ergo vt comedam, nam nifi probe fagineroccumbendum anteiuftum tempus. O quotieSjfika vifum fuif- fetfuperis, inopinamorteintercidereoptabam, faltemne impiam eorum & infätiabilem exple- remingluuiemi £ R " 4 C M C a p v t XX VI I L Sifior cor am Rege KonjanBeh, qminrelibfuosdmnejeiwnit- tionis Regulos impenum obtinehat, vbivarijs madis excipior. Iebus aliquot elapfis, in vicum Arirab ad fummum eorum Regem Kony an Bebe deducor , qui reliquis omnibus impe- rabat. Spc&atumeo coftuenerant plures, tanquam adfblennfc quoddam fcftum, ipfe etiam ex Regis mandato adueneram. C um appropinquarem tugurio , ingens tubarum clah- gor & exulrantumiiubilatio exauditur. ante veftibulum. pracfixa in contis feü perticis capitacirciter qumdecimefigebanturyab hoftibus fuis deuoratis , qui- bus Markayas nomen eft3ablata:ha?cinterdeducendum mihieömonuTabänt, glorianteshas exuuias hoftibus fuis Markayas detradhs.Totus equidcm ange- bar animo;de me fimiliter agendum fufpicans. Ingredientem tabernaculi por- tan^prarcurrit quidam ex cuftodibus mihi adhibitis,alta voce exclamans: Pro^- ducimusinconfpedumveftrurnmancipiumPortugallenfe. Perfuafumenirn teabebant egregium quippiam efle,höftem fuum in poteftate habere. Ha^cergo &aliamultablaterans mecoram Rege fiftityquiiimul cum re- liquis in potandb erat ftrenuus,donec ex potioneilia firnul incalefcerent ; illi vero toruum me intuentes dicebant: venifti tandem 6 hoftis nofter. quibus re* fero, Veni quidem/ed animo minime in vos hoftili. quoaudito & mihi pocu*. lümhauriendum prxbuerunt. Priderh iarii mihi innotueratfama Regis huius Konyan Bebe,qUod & vit magnus euet,& t^f annus in vorandis humanis cärnibus crudeMimus. Vide- bam autem quem inter illos ex coie&ura Regem efle fufpicor , äccedo 5c com- pellö hominem idiomate ipfis familiari, fed verbis fatis incbnditis,&vtcunque in buccam venerant: Tuhe,inquam,es fconyanille Bebe , & aura adhuc vefce- tis? Viuo cgo equidem refert ille.tum laudes illius praedico: nömen tuum ,dico, valdecelebratur, 6c magnanimitas tua mültum laudismeretur. Hisauditis, faftu intumekens3afc Ex labiis eius pendebatpro more gentis lapis ctaflus viridis , haud exigua: imagnitudinis: ex collo fu(penderat monile globulis , e Cochlea marina: genere quodam confed:is,& ferie quadam iundlis äd orgyiarum fere fex logitudinem, quod mihi indiciumf eck, vtinde eumvel exprimonbus aliquemefle conij- cerem, vel Regem ipfüm. Rexintereadeniiofeflum iuit, deindeexmc quserebat, quid hoftes fui Tuppinlkinfij & Portugalienfes confilii contra ipfumcapiätA cur nam eum globo III. Pars. 5i globo bombardico petere in confinio Brickioae non fim veritus , refciuerat e- nim illic me (clopetarium egifle. ReiponFum fert,me per Portugallenfes in eam ftationem locatum, & mandato meo munere ac officio perFunctum Fuifle. Sed de me Portugailenfem di&itabat , adducens teftem Gallum illum , quem filii nomine dignabatür: (erat ille^qui fiipra in colloquium ad me vocatus venerat) cuius me linguam non callere dicebat , & ob id me vere Portugallenfem etiam natione efle. Affirmo3me quidem lingua; Gallica? non perinde pentum > quod diuturna abfentia eam dedicerim. Sed fe quinque iam cepifle & deuorafle Por- tugallenfes,aiebat,qui (imiliter Falfb Fe Gallos venditarint. Vnde de falute de- fperans Deo me commendo^omnes enim pariter mihi moriendum efle innue- bant, Rex plüra percontabatur,de Portugallenfibus^quidnam de ipfo fentiret, aut quem virüfti eum exiftiment > num & illis Formidini terrorive Foret. Ve- rum efle aio,quod fatis experti Fint , qui vir fiet 5 & quas ipfis clades inFerat , ve- rum Propugnaculum BrickiocacenFe iam validius efle, & munitum firmius aF (erorinFert ille, eoderrjjergo modo eos,quo & ego Fuerim, per fi'uas aueupados cfl& Adha^cpramoneoipFum : Höfles tui,dicens , Tuppin Ikinilj zj.icaphas expediunt,quibus propediem te aggredientur ( quodeuentuspaulo poftpro- bauit. lllo feifcitante reliqui aufcultant, 8c vt rem expediam, multa quxritans, multa ia&itans de variis gloriabatur^praFertim quot iam ex Portugallenilbus, & reliquis hoftibus Fudiflet. Potus intereaeius tuguriiexhauftus Fuit, quare ad aliud procedunt, vbi llmiliterquodbiberent in promptu erat: vnde Anis colloquio noflro impo- fitus efl. Tugurium ingrefll, variis me fcommatibus 8c ludibriis denuo profeindut. Regius in eo filius tnbus nexibus alternatis crura mihi religauerat: 8c ita confti- tutum piano pede per {oluminiultarecogebat: illiriiudiflolui,dicentes, Ecce Fubfultantem noftram hanc efeam. Compello herum meum , qui me adduxe- rat,& num eo in loco mihi moriendum fciFcitor: negatis quidem, fedhos ta- rnen ritus de more inftitui cum maneipiis exoticis dicebat. His actis vineula laxarunt, 8c circumFufl membra mea petulanter contre- dan^hic capitis cutem,.alter Femoris carnem libideftinando. Nec hasc fatis^cantantem quoqj me audire volebant,canto,quos Folitus,hy- mnos pro tempore facros : eos vtinterprerarerhortantur ; egome laudesDeo meo concinuifle aiö ; illi Deum meum impurum conuitiantur 3 quod illo- r um lingua Teuire Fonat. j£gerrime proFe£to hoc Ferens 3 animo meo immen- fam Dei indulgentiam in hos reputabam. Finitoeopervicurnfpedaculo^poftridie Re x Konyan Bebecu- flodibus meis iniungit, vt diligenter me obFeruent. Edudum ita ex vico , vt in pagum Wattibi reducerent , vbi me ma&an- dum volebant,färcaFmis amaris infequuntur , videlicet breui ad herum meum fe accefluros , 8c de morte mea , deque epulo ex me adornando deliberaturos. Berus autem meus ailidueFormidantemconFolatür^nondumimmineremor- .tem dicens } iubetque animo efle a?quiore. G x \ Interca ICTlgllHffTTEtlBtl III. Pars. 53 Ntereä 15. Icaphis adueeti Tuppin Ikmfij jröltes huius natio- nis & cum Portugallenfibus confcederati ( quos fupra ante- quam reducebar a dixi expeditionem in hanc oram adornare) fummo diluculo pagum, in quo detinebar, hofliliter adoriü- tur i & äd cafas noftras dinpiendas accelerant : volant iam v- trinque tela , illi in te&is trepidabaiit , ■& mulieres fe in pedes conijcere decreuerant. Tum eos Iiis vcrbis aggredior : Vos quidem me hoftem veitrum creditis, (uppeditateiam nunc arcum mihiatque fägittas,& laxate yincula,&me tugu- riorum veftrorum protectorem modo itrenuum experiemini. Illiarma expe- diunt,ego exhortando.inclamando , & teladiipergendo quibufcunque modis poteram , illorum ritus & mores imitabar egregie. Horror vt forti & prse/enti animo hoftium impetum luftineant.nihil imminere periculi.Sednihilominus paratus eram crates feu cancellos obtenlos perrumpere, & adhoitestraniire, quibus latisiam ante innotueram}& quod ibi detinerer eos non latebat,ied nir mis diligenter obleruabar. Videntes ergo Tuppin Ikinfij cönatus fuos irritos,&{e ipe fruitratos9 cymbasrepetuntj&abeunt. Pulfis &fugatishoitibus, ego priftin^ reddor cuftodia?. A M C A P V T X X X. Trimorcs pöpüli ad Luuam 'vej^eri ctintierittä agunts, Odem quo hoftes depulfi'erantdie, fub velperam Luna exor- ta,in aream intra tuguria patentem , conüeniunt^deliberant, & tempüs decernunt3quo mefolennitefmadentapfüm quo- que in medio ftatuunt,&delu(b multa minantur atrocia. Co- triftabar & lünäm fixis oculis intuens , Deum ex änimö roga- bam, vtfinem tandem beatum malorum hörum omnium lar°iatur. Interrogant illi nie , vt quid Lunam tamintentefufpiciam; refpon- deo , apparet in ea manifefte , quodadmodumiracommotafit, (figuraenim qua? in orbe Luna; cernitu^afpe&u tarn förmidabilis mihi videbätur 3 vt D E ö fimul&omnibus creaturis meinfenfumerederem ) Regulus Ieppipo Wäfu, qui comitia de capite meo inftituerat ; rogat cuinam Luna indignaretür.Tuä, inquam.habitationem refpicit,ob quod reiponfum verbis me äfperis obiurgat, Ecro vt efTata alio detorquerem: Non equidem tibi indignari exiftimo, Öfed Gary os illud feruiie genus (funt enim &'ipfi Barbarorum qua*- dam natio) toruo & concitäto vultuintuetur. Sic 'eftoainquitille,& omnino eos peiTi- me perdat* Cap. III. p ars. C A P V T XXXI. Tupfin Jkinßjfagum Mambukabenintranßtu igne deuaßantj, Oftero die nüciatur nobis de pago Mambukabe, quem Tup- pin Ikinfij in tranfitu oppugnarint, &incolis fuga elapfis3vno duntaxat reli&o puero , quem abripuerun t , a^dificia illorum incenfä d'eftrüxerint. Ieppipo Wafu penes quem omne ius }Jfß mei erat,quique me indem enthTime tra&abat , eo profieifei- * tur^vt amicis & confaederatis, in refburandis tuguriis fubue- niret, adiungit (ibi pleroique omnes,quos domi habebat confanguineos , & fi- mul proponitlucum figulinum, &farinam radicum infolennitatem ex mein- ftituendam inde aduehere. Difcedens diligenter me commendat Ipperu ' - . Wafa, cui dono me miferat (abfuturos enim fe vltra quindeeim r >; dies) & qua? fefto celebrando opus erant, conquirerec i^maiMMiiiiiiM»«««.!..««.™™-. mt. ml 5ö America C A P Y T XXXII. J^auü ex S. Vincentij infula aduentans, deflatu meofcifci* tatunfedreßonfumfrigidumrefert, III. Pars. 57 Nterea cx Brickioca Luiitanonim nauisappellit, eain vicinia anchoram iacit , atque aduentum cormento difplofo indicat, quo Barbari auditoincolloquiumaduentarent. illi animad- uerfa naue,hi{ce me alloquüntur: Adfunc amici tui Portugal- lenfes cxploratum for{an,num fuperftes adhuc fis, & precio te redempturi:Reipondeo,fratrem forfan meum adefle: facile e- nim mihi perfoadebam , fi qua Portugallendum naues ifthac praeterirent , eas quo in ftatu viuerem qusefituras, Ne vero Barbari me Portugallenfem fdpica- rentur,pr^tendebamfratrcmmeuminterPortugallenfes verfari,nationefimi- literGallum, quemaduenillefingebam. Illi autem mc nonalium nifi verc Portugallenfem femper credebant. Ad nauem ergo in colloquium adue&i, quid de me fieret interrogancur , Ted refponfum adeo fngidu m reddunt, vt vl- terius nihil ex ipfis qua^fitum fit. Nauis difcedit , perfuafum forfan habens, me iam pridem e mediofublatum. Quis mihi tunc animus talia cernentifuerit, Deum teitem habeo. Barbari autem mutuo fibi gratulantes , inuicem dicebant,hic ipfus eil quem volumus 3 quemquehabemus: naue§ in eius gratiam mifTa? exploratuni veniunt. H 1 H»[«m,vim»m.m. --~ 58 A M El R I t j£ C A P t t x xx iü. Hfl fJflt Fr<#*r Reguli Jepptpo Wafa, expago Mambukabe regier fus ,conqut- riturdefratreßiOydemätre ,&reliquüfimutöMnibMdigr&- tanttbpiSipetit rvt crim Deo meo dgäm , quo tabaradmödum , & Deüm hoc-ipfo die manifefto numine mihi preftöefle agnofeebam. Annuo ergo,& aio, omne hoc rnalum ex eo efle , quod me,cum hoftis non fim,nihilominus deuorarevelit. lUe fidem facit mc faluum pofthac & tutum fore, efficerem modo vt valetudinireddatur. Ha?rebam dubius quid priüs faceremxogitabam enim, fi conualuerit,a?que mihi pereundum erit- im rnorietur,dieefft ceteri^Occidamus hüiic, priufquam nobis plus mali ab eo im« mineat. & hi quidem fermoncs intet ipTosiäm tum fpargebätur. Quapropter Deo rem omnem committo. 1 eppipo inftat apud me preeibus , vt ipfis in hoc diferimine prarftö efle velim : circumibam , & manus in capita eorum impone- feam.quandöquidem ita neriipfi ä me flagitäbant/ed Peö vifumerat aliteriilli animas paulatim efflant. Infans primum expirat , dehinc mater eius mulier ad- modum decrepita: hxc occupata fuerat in parandis vafis fi&ilibus ad potiones coquendas neceflariis,qüando epulum ex me inftitueretur. Aliquot dierum interualio poft frater ilhüs d«?edit,& infans alius^mox frater item alius.is nimi* ium,cjui primus nunciarat Jlos «gros efle. leppipo videns liberos, & matrem cumfratribus iam mortuos,de faa& coniugis falute admodum follicitus , orac meyti Deum rogem , quoirae fux moderaretUt , nec odiis vlterius tenderet,vi- tamreliquam ipfi condonetreofolor ipfum magniflce, &jmeliusfperareiubeo; fakem ne de me trucidando pofthac vbi melius habuerit , in animum inducat. Negat fe id fadurum, & fimül omnibus per tugurium illud ferio edicit,ne mihi pölthac negotium faceflant , neve mortem minitentur. Decubuit is quidem adhucaliquanto tempore: verum valetudini integre, vnacüm coniuge tan- .dem redditus eß>Pcrierantautem circiterocto , fanguine huic Re- guloiuncl;i,pra;tcrceteros,omnes dum viuerent, mihimoleftiiTimi. K.., J: {H C AP. m m ml m Duo pr&terea Reguli exceteris tugurijs me adeuntes fomnia mpi enarrant , miüm ipfeab iüis demceps traffor, Rseerantprxtereaduo Reguli,alter Vratinge Wafu, alter ve- ro Kenrimakui nomine. Vratinge ille Wafu in fomnis vide- rat, mecoramipfocomparentem mortem ipfi prxdicere : is fummo manemeaccedic, &(bmnium recitat. Ego melius ipfum fentire iubeo , & Ci in meam internecionem non con- fentiat,nec reliquos confiho iuuet,ipfum euafurü incolumem dico : proteftatur ergo fe nec confilia fua conferre 3 nec damni mihi quiequam inferre in animum indu&urum, maxime cum videat eos , qui me cepnfent , (e continere : aut fi vtique immolcr , fc tarnen ab efu carnium mearum abftinere decreuifTe. Viderat & alter Kenrimakui (bmnium, ex quo admodum cofternebatur. aduocat me in tugurium iuum,&: conqueritur , quod Portugallenfem aliquä- do a fe captum, & occifum,tam auide manducaflet/vt ex eo etiam nunc pecto- ris anguitia Libotaret3proinde pofthac illorum carnes fe non appetiturü. Nunc vero lomnium adeo horrendum de me llli apparuhTe^vt Tibi mortem inde pra?- faenat. Hortoreo;oeum,vtiibi nihil inde metuat, modonecarnibushumanis poiHiac vefeatur. Vetula? prxterea muliercuk,qucc paffim per tuguria minis, vellicationibus Sc plagis me plurimum diuexarant,iam me Scheraeire vocant , quodide fonac ac Ii dicas,mi fili efto faluti meq propitius. Namq; quod de modis tarn indignis tra&auimus/a&um id mit a nobis perfuafis te Portugallefem muTe : illud enim genus hominum extreme odimus.Nam Sc nos Portugallenfes iam aliquot ab- iümpfimus, nec tarnen illorum Deum adeo irritauimus. Hinc vero nobis iam liquidoconftat, tenonefleLufitanum. Interillos ergo aliquandiu veribr , incertos vtrum Gallus an Lufitanus efl fem:barbam enim rubere mihiinftar Gallidicebant,vifos autem fibi Portugal- len(es3barbas plerunque nigras alere. IncufTo hoc illis terrore^öc hero meo iam conualefcente, conticebant re- liquideefcaexmefibiparanda : Interim nihilo fecius cuftodibus adhibitis obferuor,nec libere inter illos vagari etiam dum mihi concedebatur. 02 America c x * x t XXXVI. (jallM, quime ^arbarümdnducandtimprodiderM,reuerßiS rogaturjvt mefibiädmntto abiturn pareti fverum neut er h er m permißt. All us Karwattüware,pöftquam>tfupra monui, Barbaris co- mitantibus , a me difceffiflet, & colligendis mercibus in ea re- gione natis,vtpote piperi , Sc cuidam plumarum generi, ab a- uibusapudillösetiam vulgaribusvulns, variaiam locapera- £;ra(Tet , i Ii tranfeundum erat in reditu per pagum manlionis 1 mea:, ü loca maritima Mungu Wappe & 1 terro enne vocata, vbi nauesappellerefolenLpeteredeftinaretJsdigrediensprimo non alitercol- ligere poterat , quam quod me deuoraturi eflent , vt preceperat t & quia diu- tius iam abfuiüret)plane me deuöratü efle exiftimabat. Is reuerfus in tugurium meum^allöquiturme vinculisfblutislibereincedetem, lingua barbara, & quid adhucmviuisfuperfim rogitat: annuo> Sc id Deö acteptum ferre me dico. Quoniam vero a Barbaris intellexifler , vt facile colligere poteram, quid inter- ea temporis acciderit/eornm eum auoco, ne colloquium noftri Barbari obfer- uarent,& in hanc (ententiam compello. Vides o amke,inquam,quod ex diui- nagratia fuperfim, necfimexPortugalliaoriundus, Ted Germanus natione, cum Hifpanis autem naufragium paflus ad Portugallenfes euaferim : propter- caßarbarös eaderepleniusedoce, quod videlicet exconfcederatis Gallorum amicis originem traham,& ad nauium (tationem,quäpetis, meadiun&o pro- ficifcere; metuebam cnim (nißhocdiceret) mendaciimeindmulaturos, & ta- dem , cum ira corriperentur, nie necäturos. Adlige lingua ipfum Barbaris fa- miliari obteftor,vt ingenue pronüilciet, quid fenferit , num animum Chriftia- nce charitatisigniculö dehbutüm habuerit , fiue futura vitx memoriam reco- luerit, quodcccdis mearautorem fe Sc reumfieri nonfuerit veritus. lllerefipi- feens refpondit^bi non äliter perfuäfum , quam me Lufitanum efle , qui adeo crüdeles fiht , vt G qUos Gallorum in Brafiliana prouincia obferuent , illico fu- fpendio eös afficiant. & res fe non aliterquidem habet. Adhaectemporihoc in locb efle inferuiend um , ac m ulta Ferenda ac facienda in Barbarorum gratiam, quorum fententitf & confuetudini tradandis hoflibus fuis,a:quü fit aequiefee- re,quandoquidem illi forent Poriugalleniium hoftes mfenfiflimi. Tantum ergo preces mex valuerunt,vt me Barbaris excufaret,qUi princi- pio ab ipfo non agnotus fuerim 3 & Alemannum natione Gallis amica efle di ceret m i.»n«iCTiCT;CTCT.K.^iwi'raigBaj^ita III. Pars. 63 teret, cupere etiam mefibi comitem ad nauium ftationem habere, fed ab heris meis refponfum^non nie dimiflum iri, nifi pater mens autfratresipfimet adue- niantcum naueinftructaex (eeuribus^eculiSjCulcris^pedinibus & forficibus, quibus redimere me filium fuum velint : efle enim me modo feruü iplbrum &: mancipiumjfiquidem in hoftium territorio peripfoscaptus lim. His perceptis,{atisJnquit3a(Tequeris,quod te non dimittent:obfecro ita<£ hominem,vt curet me prima cla{Teauocari,& in Galliam deportaririlledatafi- de,hoc fe curaturum recipit, & Barbaris^vt mei rationem habeant, & faluti co- fulant,hortatur,afTuturos enim propediem cofanguineos meos, & magno me redempturos; quibus finitis ad iter ille accingitur. Pofl: abitum Galli iftius que.- rebat ex heris meis alter, AlkindarMiri, quidnamab Karwattuware Gallo ac- ceperimdono? Scnunquidcontcrraneusmeusille fuerit? annuofuifle. pergic animo concitato, vt quid ergo cultellum, aut quid eiufmodi tibi non tradidit, quod mihi ofFerres? Illi omnes tandem valetudini priftina? redditi,denuo (uccenfent 3 & ani- mo in me abalienato murmurant ; Gallos fim ul & Portu- gallenies eiufdem farinae eiTe dicentes. C A P V T XXXVII. (LManducant captiuum cjuoddam mancipium, & mejpetfa- tum lüu d fibi adiungu tpL>. Liquor diebus pbft3 captiuum quendam, quem habebät epu^ landum,apparant,in pago Tickquarippe,ad fex miiiaria ab eo loco,vbi capciuus de£inebar,diffito: qui ex noftro tugurio Um epulisintereile cupicbant, me fibi comitem adiunguncMan- cipium efca futurum, natione Markaya erat. Scapha ergo eo vedtifumüs. Vbitempuspotationi deftinatum aduenit (mos enim eft vt hominem deuoraturi,potionem Kawi appellatam e radicibus conficiant , qua epota,de- mum vidimamexdant) fub veiperam quce ptecedebat diem vidtima: , accedo & compello eü: Age tu,inquäjam probe neci accinctus esf Affirmat fubridens, & omnia ficTatis parata, alt, praeter Mufluranam ( ea eil retinaculum feü funis deuinciedis captiuis ex Bombace contortus , & digiti cramtudinem excedens) qua: a?qüo breuior fit/& fex orgyis eam logiorcm eflTe coueniat, qualis quidem in patria , vt aiebat,fua , m uito foret excellentior. Verbis eiufmodi fcftiuis llle taricuam facris aut ludis affuturus änimum demulcebat fuum. JHabebam forte librum in manibus , iingua Portugallicafcriptum , quem BarbariinnauiopeGallorumcaptaacceperantjmihiqueobtulerant. Rclin- quo captum illum hominem miferum , & librum lego , fed dolens viccm eius, reuertor paulo poft ad cum denuo • ( eft enim natio ea Markayas amicitia? for- dere Lufitanis iunda) &his verbis confoloreum : Oamicc, neputesmetui vorandi caufahuc aduentaflc , fum enim perinde captiuus ac tu : fedherimei hucmeperduxerunt. Tum ille> Satisjnquit* mihi conftät , Voshumanacarne nonveici. Addoetiamanimumilli.quiacamemduntaxateiüsdeuoratumiri^ ani- mamvcroalio (quonimirum & noftra: folcnt , vbi gaudia infinita regnent) commigraruräm. Qu2eritille,nüm veracommemorem? omnino affirmo : fed DeumfeoculisJait,nunquamvidifre:atinfuturävitaidcöntingererefpon4eo^ Sc flnem cölloquilfacieiis digredior. Öböritur feqüenre nöäe tan ta tempeftas , ventique tanto impetu cofur- eunt,vt teda aedificiorum partim diruerent. b 1 Barbari III. Pars. 6$ Barbari indignari3atque faalinguä dicere: Apo Meiren geuppauoy wittu WafuImmoUjhoc eft, Sceleftusillehomödiuinatorhos ventoscaufätur. Vi- dimus eum heri pelles tonitrüum reüöluere (hac periphrafi librum ä me infpe- &um defcribebant ) quoniam vi&ima fit ex amicis Lufitanorum , vt eo pa&o tempeftätibus coortis feftiuitas impediatur. Verum ego Deo fupplicans his verbis precabär: Domine/uifti ha&enüs pröte&or meus, ae fubtrahe manum tuam,c[Uoniam fremebunda Barbarorum turba in me confiirgit ferociter. Sol mane (erenö caelo procedit , illi pötiones fuas animo pacato pro more euacuarünt, Redeo ad mancipium ca?di deftinatum , & Deum in praterita ventorum pröcella animum cius ablatum venifle fignifico. Poftridie eius diei sxfus ille & deuoratus fuit. Quosvero ritusinter hxc focra obferuarimosfit , le&orbeneuo* lus in (ecundo libro^apice x$, recpi- rec. I m m m m m m m M m m m m 66 A M E R I C JE C a p v t XXXVIII. Deijs qua accidemnt in redttu pöflcomeßum iüuA mancifiwru* Perada Iii m m iM..«n.ff»i..^y..i>»ip-mroTri«rjii>y]iw.«igjnec fanguinem moredebitopotuifseelicere,ipfos quoque prafentes hocobferuaße. Ergo actum eft,vt videmus de eo,inquiunt,proinde occidamus eum , pnufqua mo- riatur. Interdico idiliis , quodförfan priftins vaietudini reftitui pöfset. Sed e^umrefiftolliorumc^ Wafu3duo nutäntem fuftentant: Vires enim adeo proftrata? erant , vt nec fub- fifteret,nec quid de fe fieret animaduerteret. Accedit cui dono oblatus erat, & claüam tanto impetu occipiti impingit.vt cerebrum difpergeretur. Hoc pera- abrelinquünteuminärea, &necdsariaadepulandumapparant:quodcum pröhibcremA cadauer verius morbofumquam hominem füifscdieerem, vn- d e & i p fi coritagio inficerentur, dubii härent quid faäö prius Fore arbitrentur. Hisfuperuenit ex rheö tugüriö^qüi mülieres cönuocat , edicit focum fecus oc- cifum inftruant , & fimul capüt a truncö aufert : fuerat enim vnoculus s & ex morbo luridus, ob idcaputabiiciens, truncum flammis vftulabat, ad cutis v/q; ^ecoftica- ■tii[ija»,«.qri«imCT/itiT/it»MiwiiiwM«i^MM III. Pars. v 72 decorticätioncm , poftin äquales pattesfe&um difttibuit pro moreinterreli- quös com edend um , txcepto capite & inteftinis > ä qüibus abhorrebant* quod morböfus fuiflet. Dum per tugüria obambulo, & hic crura,iftic brächia, alibi fegmina lum- borümfüpraprunas törrerivideoJfimulillisha?ccommemoro: Cariosille, in- quiens,düm viüeret}ftudiö rae apud vös aflidue calumniatus fuit5dicl:itans me ex amicis veftris qüofdam globis peremifle, dum inter Pottugallenfes egerim, quodmendaciumfaneimpudentillimumfuit: nam me nunquam iftic ton- Ipexit. Omnibus autem vöbis abunde conftat^ & notorium , quodiam annos aliquot vobifcumifte tran{egerit,valetudine vfus fatis commoda. Is mendacio fuo Deum meum irritaüitaqui ipfi morbüm immifit, & vt ca?fus a vobis come- deretur , animos veftros incitauit. Hoc exemplum Deusin omnes peruerfbs ftatuet,qui mihi molefti extiteruntyäutin pöfterum negocium faceiGTent. Ha?c audientes multi ex ipfis confternebantur. Ego Vero Deo omnipotenti grates immenfes agebam,qui in omnibus fe t am prafto > tamque propitium mihi ex- hiberet. Haxfcribensbeneuolum le&orem obteftor,vt attendatmea? narrationi: nec enim hxc quod animus nouis dele6terur,in lücem protuli , fed vt mirabilia Dei, &beneficiainmecollatapalam confitear , quod quicquidhuius labons eft_,fubirenongrauatus fui. Interea tempus militia? appropinquabat,cüi fefe tribus iam menfibus pra> pararant,&fperabam fbre,vtdomi mecum mulieribusrelinqüe- rent: quod fi feciflent, ego fuga in illorum abfentia ' j j elabi decr eueram. ;< I K 74 America C A V V T X LI. vippeUit nauis gallica: quiinerant,redimmtaBarbarü (jof> (ippium,®1 Ugnum 'Braßlkum. hmc ego me commit- tereoptabam,fed Dem nonper- mißt. m ....,.„„.,«,.. „.V ^ „..„»MK»**,,^ III. Pars. 7$ Ctidüo circiter ante , quam domo egredi militatum decreuif- fent,nauisqu£edam ex Galliaaduenerat , &ingreflaeratPor- tum, Portugallenfium lingua Rio de Icnero , Barbaris vero Iterönne vocitatum , admiliäriäocl:o a manfionemea düli- tum, vbi Galli plerunque lignum Brafilianum nauibus aue- hendum conquirunt. Aduentant ergo lintread vicum in quo cram,& pipers Cercopithecos Sc Pfittacos a Barbaris commutationeaccipiüt. Quidamenauiinterramdelcendit, Iacobus nomine, qui Bärbarum idioma callebar, is contrahebat cum ipfis. Ego precibus apud illum infto , vt me in na- uem fufcipiat $ fed heri mei abnuebant : nec enim me nifi magno redemptum dimittereftatuerant. Ago cumilliSjVtipfimeadnaues comitentur, vbimerci- um abunde ab amicis meis accepturi (int ; neganr fe facturos : nec enim hofce efTe , qui vere mihi amici fint; fiquidem ii qui linrre aduenerant , vel me fic nu- dum incedenrem inrerula aliqua donaflen^fed vides , inquiunc, quod re nou admodum curenr (id res ipfa docebat.) Ego id in naui oneraria futurum dico, vbi acceflerimifedillinauem non tarn cito fbluturma, fed expeditionem prius conficiendam aiunt,quibus pera&is, comitatus ad nauem accedere deberem. Cymbaabitumparante, quse vna no&e ad anchoram hxferatpropc vi- cum noftrum, ficmecum rationesinftituo : Si & ha?c nauis merelicto diiceflfe- nt,procul dubio mihi inter hos erit pereundum, qui longe funt perfidiffimi. Ha?c ita voluens llmul tuguria defero, littus fequor : at illi prcfentientes , infe- quuntur, & prscurrentem occupare contendunt : proximum ego quinque vi repello,& licet mefubfequerentur omnes cius vici incola^euudo tarnen, & tra- nando ad lintrem peruenio,quam vbi confeendere tentabam,repellor a Gallis, verentibus nc fi me inuitis Barbaris fufeepifient , contra fe illi holtili animo in- furgerent. Ergo ripam anxius renatando repeto , & Dco vifum elTe diutius mc hxc mala tolerare ftatuo: qui nifi vere fugam tentaflem, me ipfu m ineufaflem, & in culpa fuifle credidüTem. Ad terram reuerfum cum vident,gratulantur fibi. Salua, inquiunt,res eft, vitro ad nos reuertitur. Ego vero fuccenfens illis: putatis ne tarn perfide me au- fugiturum , inquam. Aecem* ad lintrem , & conterraneos prsemonui vt fe pa- rent, quomercibusvobisofFerendisinftrudifint, quando ex bell© reuerfi me illis fiftetis:probant illi facl:um,& animo in me placato , tali refponfb placide ac- quieicunc K i. 76 America C A P V t x l 1 1. Tteexpeditionea "Barbam ßfcepta, cuimefociumfacmnt, Cr de ijs qua in ttinete acciderurvL». m SB I 1 Intcr II Mm „ ^r____ „.^^^^.^^^ III. Pars, 77 Ntra proximum odiduum congregata* ad vicum noftrum fcapha? qü;edam , qua? expeditioni accinda: tränt» Adfuit & mpremüsilleJtonyanBebe, ftipatus fuorum caterua, herus meus Sc me in hoc bellum föcium fibi efle vulfcego vt me do- rm relinquat inftöyqüod quidem fadum fuiflet , nifi Konyan. Bebe fecus (cnfiffet. Volebam vtique videri inuitus quafi con- fentire , ne fi me promptum intellexiflencde fuga uifpicio illis oboriretur > vbi ad fines hoftium ventum cflet. Si Vero dömi me reliquüTent , nauem Gallicam requirere , & eam confcendere omnino mecum decrcueram. Profedus ergo cumexercitutrigintaodölcäphisinftrudo, quarüfingulajviginti odo mili- tcs plus minus vehebant , & eränt qüi refponfa ab idolis (Iiis fiiper hac expedi- tione qüa?fierant,älii fomniaüeränt/alii nefcio quid ineptiarum pro mörecon- fiiluerant , vnde änimo alacriore, & fiducia pleno expeditionem hanc fufcipie- bant. Conftituerantautem fines Brickiocacenfes, vbime ceperant, reda m- gredi , & per filuam circa oppidum latitando » obuios quofque cornpere, de fe- cum auenere» Hxc expeditiolufceptä circa 14. Augufti diem, Anno 1554. quo tempore genus quoddam pifcium,vtmpra monui,alueum maris relinquens,in flumina aquarum dulcium confeendit , vt in illis coneipiat. Vocantur autem pifces illi LufitanisDoynges, Hilpartis LyiTes, Barbaris vero Bratti & Leitpirakaen. Cir- ca illudtempus, vtrinque fines fuos Barbari egrefti, armata manu hofeeinfe- quuntur, vt captos in vidus commoditatem releruenr. In profedione remos leniter dueunt, (ed reuertentes quanta pofsunt contentione eos impellunt. Interim iperabam forc , vt nobis obuiam procederet eaquoque Barbaro- rum natio , qua: Portugallenfibus confeederata eft , qua? fimiliter in borum fi- nes impreflionem facere conftituerat , vt fupra ex Portugallenfibus intellexe- ram. Inter nauigandum frequenter ex me fci(citantur,quid mihi de hac expedi* tione videatur,num aliquos ex hoftibus capturi iimus?Ego necrabrones irrita- rem,afnrmo ita fore,&: hoftes obuiam nobis procelTuros prarnuncio.Pernoda- bamus tum forte in loco,cuiidem cum vico,in quo commorabar, nomen erat Vwattabi. Illic pifees Bratti,qui medioeris Lucii pücis magnitudinemsequant, in magna copia capiebamus. Ventus ea node fuit admodum vehemens,fuper quo illi varia ex me feifeitantur, Reipondeo eam ventorum procellam multa homiiium cadauera perflare. Namquealiaeiufdem nationiscaterua lintribus militatumnospraceflferat, aduerfbflumine Paraibe in interiora continentis progrefla. Forfan ergo^nquiunt/ocii & amici noftri iam hoftes adorti lunt, Sc pars illorum procubuerunt,quod poft euentus probauit. Itinere iam vnius diei diftantes a loco , in quem expeditionem deftinarat, caftra difponüt per (iluam prope Infulam S. Sebaftiani Luiitanis,Barbaris May enbipe didam. Vefpera ingruente , liipremus Rex Konyan Bebe percaftrain- cedit,& hanc orationem habet: Iam fines hoitium vicini funt , proinde finguli fomniumiüumper eam nodem diligenter obleruent, curentque, vteafinc c m\ m I 1 I I I e 78 America proipera. Finita cöneione,{ältaruntcumyolis fuis, in multam nocT:em;deinde cubitum fe contulerunt omnes. Herus mens cubitum iturus , iubetvt & fäu- flum aliquid fömniemrego fbmniainania & faUäeia.nec medeiis follicitum et fedico: At tu nihilominuscum Beo tuo agas , inquit, vtholtesfrequentesca- piamus. - Orto lole primores militk ad patinam co&is pifcibus plenam cönueniüt, pifces comedunt , & fomnia vifa exponunt, qua? fatis concinna Sc appoiita illis vüa. Alii interea choreas cum idolis inftituunt. Arii mus autem erat eo die fines hoftiumcontingere, &ingredieircalocumquendam, Boy Waflukangeno- minatum,eo in löco ad vefperam vfque commoraturi. Deferentesmanclocüm May-enbipe, in quo priorem noctem trarnegerant. Vbi ergö finesMay- enblpe contigimus,iam äduefperafcebat, & föl in öccafum inclinauerät. Captiuosqüifque faum indomicilium fibi deftinatum deducunt: qui vero lethaliter faüciati erant proträctos in terram obtruncant, & in partes (pro fuo more) fe&os aflant. Inter eos,qui cä nofte tofti funt, duo eränt Chriltiani; alter Portugällenfis, Georgius Ferrero Capitaneifilius, quem exfeminaBraft- lianafufceperat-, alter Hieronymus confanguineus Iacobide Praga , quem ce- perat Barbarus quidam eiuidem , in quo habitabam, domicilii , Parwaa di&us: is nodu aflabat Hierony mum inter vnius pafliis fpacium ä meo cübili. Sub eam vefperam , vbife ftratis reliqui compofuerant , ingredior tugu- rium,in qua fratres illi duo afleruabantur,vt cum iis conferrem fermones: ami- ci enim mei non vulgares ante meam captiuitatem fuerät in Brickioca. Qua?- runtilliexmejnum & ipfi efcaßarbarisfuturifint? refpondeö, idpenesDeum efle conditorem , & filium eius Dominum noftrum Iefum Chriftum , qui pro peccatisnoftriscrucifixusfit , & in cuius nomine cum ipfb fimul in mortem baptifati iimus : illi nos fidere decere , qui me hucufque inter mfideles clemen- tiflime protexerit. Quicquid ergo de nobis ipfe in pofterum pro fua benigni- tateftatuat,illi nos acquiekere^quum efle. Qusrebant infuper deHierony- mo fiioconfanguineo .eum ad prunas pofitum aflari , tum partem etiam de fi- lio Ferreriiam manducari vidiflerefero. Ha:caudientibuslachryma:oboriun- tur; fcderigebam illos viciflimconlolatione, meillisexemplumproponens, qui iam ad menfes circiter o£to inter hos diuina fauente gratia coferuatus (im, qua ßc ipfis , fi fiduciam fuam in Deum collocent , contingere non impoflibile fit. Addo etiam quod ea calamitas me propius tangat , qui ex remotiflimis Or- bis partibus aduenerim , infaetusrituum & ferodartamimmanis, ipfosverb iflic natos,ac a teneris hifce moribus affuefa&osifed illi me iam ad ea mala adeo obdurunTe dicebant,vt negligerem. Dum hxc cum ilhs communicabam,Barbari me iubentfecedere, & quid- nam tarn prolixe cum illis egerim rogitant. Müerebat meillorum, moneo ita- que, vteuentumomnemDeocommittant: anteoculos enim omnibus efle pofitum, quales &: quanta? miferice in hac lachrymarum.valle nobis fubinde deuoranda: fint. illi fe nunc demum intelligere refpondent : proinde cum fata- litermortiobnoxiifint, animo hocaxjuiore eam oppetere decreuifle, quod mefibifcciumadhucfuperftitemvideant. Talibustuguriumilluddefero, de reliqua caftrorum tentoria peragrans , vifitabam paflim omnes captiuos, fölus nullocuftodeinambulans. Et'fuifletquidemtumcommodiflimafug^occa- fio, fiquidem prope Infolam May- enbipen confederamus, qua: circiter decem miliaria a Brickioca abeft , (edpropter captiuos Chriftianos, quorum adhuc quatuor in viuis erant, nihil eiufaiodi tentant, fic colligens, fi in pedes me con- L 8i Am e r i c je iecercsirritaucroBurbaros, & Chriftianosfimulad ^^vnumomnesinrerftecioni tradent ; atqui forfanomnes diuinaclemetiaferuati , fimul liberabimur : qua- reapud illos ha:rere,& confolaado fubleuare confternatos ( quod feduloßcco- ftantcramefaaum)inanimumprQponomeum. Egocquidem Barbarösha- bebam admodum beneuolos,quod forte fortunaipfis vatidinacus eflem adücntum hoftium,qui cum pradidtioni refpondifTet^ertiore mepropbetandifpiritu praditum eüe, quam - Maraka fua prxdicabant. C-AK __ TiW 9t/fY.'If T.'J» T.'jm r.w wmw w*m r.'JT wjim III. Pars. 83 Cäh vt X 1 1 1 IL Chorea cumhoßibui inftituta in loco *vbi pernoffan- dum erat* Oftridie non longe a finibus patriis , ad praraltum montem, Occarafa vocatum,peruenimus. \ llic per nocle caftra figimc. Ego tentonum fummi Regis Konyan Bebeingredior , &in- quiro quid in Chriftianos captos ftatuat. Relpondet ille , in efcam fibi futuros , & mihi fimul colloquium cum illis inter- dicit, feque illis valdefuccenfere, quod (e hofhbusipfiusad- iunxiuent/um domi illis teere licuüTet. Moneo eum, vc vita illis condonata, amicis diuendat, fed fruftra intercedo,quippe qui illos epulis deftinarat. Rex ille Konyan Bebe ingentcmcorbemhumanis carnibus plenam fibi appofi tarn habebat, & femur mandebat, quod ados meum admouens, rogac, num liberet manducare. Refpondeo, nec bruta quidem animalia vix feie mu- tuo vorare:qu f piföibüs retia tendit. Sub vefpet tinum crepulculumpluüiä*lärgä; decidunt,cum ingen- tifrägoremec longe a nobis, fic vteasventi in hos propelleret, Inftant apud 'mefocii cum meb Deoagam deauertendis plu- uiis,vt phcatio feliciter procedat : noh enim me effe ignarum, nullam amplius in mapalibus fupereue anrionam. His motüs Deo ex animo fupplico, vt omnipotentiam fuam mahifeftet Barbäris id peteiitibüs , quo fu- um numen femper mihi propitium , & prafto efle intelligant . Vix preces fini- erarn,ventus propellit ad rios nubes & imbres magno impetu, intra tarnen fex pa{lusäloco3inquoconiti^ nücma- nifefte intelligö, quod apud Deüm tuum intercefleris pro nobis. Retibus ergo pifces aliquot,ad vita^ fubfidium includimüs. Reuerfi in habitationem , vterque quid factum "effet reliquis expo- nunt ; enumerantes fingula ordine: qüod in rhagnarn adniiratiöriem: eos rapuit. Cap. America A M E R I C M Arwaainftrudusabomnibusqua^neceflaria erant, potiones Hieronymo depotando conficit. Jllis exhaums,adducunt ad me duos illos fratres captos, & A ritönium , quem herilis filius ceperat, &cjuatuornobis Chriftianis iun&is propinant , nos priufcjuam biberemus , Deo fupplices pro animis defun&orü, &vt nobis lpfis in hora mortis propitius fit , oramus. Barbari lermones nobifcum conferunt, & animo erant hilari j at nos crudelitatem in- tuentes epularum non admodü tatabamur. Pcftridie carnes ebullitione reco- cjuunt,&: breüi fpacio,vniuerfas abfumunt. Eo ipfo die alio abducor alteri do- nandus. Difcedentem merogant fratres illi duo , vt Deum votis meis pro falu- te ipfbrum fbllicitarem : ego vero & id me fa£turum polliceor, & demonftro fi- mul viam.cjuani per möntium deuia fecjuerentur , fi fuga fortan elabi poflent, ne a Barbaris inueftigati deprehendantur : perfpeclra enim habebam omnia montium diuerticula. Illos di&orum memores, vinculis (ölutis, fuga fibi confuluiffe poftmodum intellexi, fed num falui euaferint , ne dum cjuidem comper- tumhabeo. Gap. EiTEflEJ Tiff TOI TÖI VS 13t löl KT TAY IWT T.VT T.W T/.T T/.TT/.«rr.vr t. Edücor in vicum Täckwarafutibi , vt Regulo ifti dono cede- rem. Dum fcapham aliquatenus promoueramus, conuerto me refpiciens vicum vnde excefleramus , animaduerto fupra illud formidabiles nubcs confiftere. Eas fociis commonftrö, & Deum ob Chriftianorum carnes deuoratas iratum dico. Vbi ad locum deftinatum venimus , tradunt me Regulo Ab- bati Boflange, Sc fimul illi iniungüt, ne vel ipfe mc moleftet , vel per alium mi- hi ncgocium faccflat,fiqiiidem Deus ille, quem diuino cultu afficiam, grauiter puniatomnes,quimihi viminfcrant: manifefto iudiciofibiidconftare, dum inter iplbs vixerim. Hortor & ipfe Regem , ac fratrem meum cum naui prope onufta propediem affuturum dico,agant proinde mecum humaniter , me fra- trisaduentumercibusidabundecompenfaturum. Certo autem mihiconfta- re,Deum fecundo vento fratris nauem,non longo interiecl:o tempore feliciter in portum dedu&urum. Rex dele&atus hac oratione , filii appellatione nie dignatur: & libere per filuas venatum progreflus , filiis Regiis comkatus incedo. M 92 America C a p v t LI. ^arbäritommemorant mihi deabitunauis Cjallomrru. Ignificät mihi Bärbari illi^nauem Gallorüm, qua; Maria? Bei- lete nomine ihfignitä erat,& a Diepä aduenerat>merces iufto oneri fufficientes,ab illis acccpifle, vtpote ligna Bräfiliana., per,Xylon,plumas,Cercopithecos,P(ktacos , & aliaeiufmo- di, qua* äpüdillos proueniant. AdhaxquodnauemPortü- gallenfem in porru Riodelenero vi occupärint, &cäptum quendam Lüfitanum donarinc Regulo Ita\vü,qüi eum vorarit. Tum GaU um eum,cjui Barbaris iniunxerat,vr me deuörärent, in ea nauipatriam fuäm repe- tere. Erat autcm hax ea ipfa naüis,quam fupra c6memoraüi3ad cüius lintrem profugus adnafcäueram, fed a Gallis repulfus fui. Perierat autemeä dum domum repetit : ncc enim quicquam de eius reditu inpatria conltabar^cufn Diepam perueni,vt pollcä dicctur. Quinta III. Pars. 93 Quinta pars. ARGVMENTVM. Liberatur t andern miraculo poüus diuim Maießatis , qwm vtto velrationü vel humanitntü beneßdo , tymcolumis patria fm diletfa redditur* C a p v t LH. Dealia naui,qm breuipofl ex Galliaadeas oras appulit, Catharina Vattawlla difta: tum quomodo ab ijs3 quiinnaui erantydimnaprouidentia motis re- demptusfii* OfteaquamquindecimdiebusinvicoTackawara Suttibi vi- xiflem,apud Regulum Abbati BofTangejBarbari quidam nü- ciant, cxauditum eflfe difplofum tormentum , cx lteronnenti porcu,qui alias Rio de lenero vocatur. Certus ergoquandam nauem aduenifle , peto vtme eodeducant; forfänenimfra- trem ea vchi. Aflentiuntur illi quidem/ed nihilominus id per dies aliquot difFerunt. Interea Galli qui aduenerant,certiores de ftatu meo redduntur. Capita- neus duos fociorum , & aliquot Reges Barbarorum ( quibus amice vtebantur, & in naui fimul aduenerant ) ablegat in vicum vbi commorabar. A duentan- tesingrediunturmapale,cuius Regulus Sowarafu vocatus erat.contiguum tu- gurio in quo verfabar. nunciatur mihi illorum aduentus per Barbaros : hoc au- dito gratulor mihi ex animo3accedo, Sc laluto homines Barbarorum lingua. llliintuentes miieriam meam,fbrtem miierantur,&veftes fuas mihi com- municant. Sciicitor ex illis vt quid aduenerint. Refpondent in mei gratiam adue£tos,& habere in mandatis , vt quibus pollint modis & rationibus, effici- ant, quo nauem eam comcendam. Hxc audienti, animus de ingenti miferi- cordia Dei errufe lartatur. Tum alterum illorum Perottum nomine,qui Barba- rorum linguam didicerat,talibus inftruo,vtvidelicet (e fratrem meum limulet, & attulifle mihi cülas quafdam mercibus plenas, ac petere vt nauem ingreflus, p4 A M £ R 1 C y£ eas accipiam. Tum inftruo eum vt fimulet, fore vt iffcic inter Barbaros mihi commorandum fit, ad piper &aliaid genus congerenda,donec anno f^quentfc nauesteuertantur. His itacompofitisiimpetrat mihiliberum in nauem ingre£ fiim/led & herus meus ipfemet comitabatur me. Qubtquotin ea erant, adue- Jlrenti condolent,& omniain opihumanicatis officia deferunt. Diebus circiter quinque in naui tranfa&is , quanit ex-me berus & Regö- lus meus Abbati Boflange > vbinam ciftce ifta? {int,eas mihi tradi iuberem , quo tempeftiue domum redeamus. Ego Prcefe&onauis mentem Reguli expono, is monet vt quas pofTem morandi caufas necterem 3 donec iufto onere & fuffi- cientibus mcrcibus natiis inftru&a e(fet,vt expeditis fibi , minus ab illis metue- dum titfi forfän irritati vim molirentur, aut turbas alicui mouerent, fi videant mihi in rtaui retento no reuerti licere. Eft enim genus hominuminfidum, nec vlia virtute praeditum. Herus vero meus non-aliter perfuafum habebat, quam fe domum rediturum . Ego verbis eum du&ito , & ne «antopere feftinet orö, ipfum non latere,aio}amicos fures efle temporis, qui fi inter peregrinos conue- niant non facile diuelli inuicem, caufasque movx vndiquaque conquirere. quando vero naui inftru&a iam itineri accingentur,tum & nos domum reuet- furbsaliis rationibus ipfum diftinui. -Tandem paratis iam omnibus , Galli in naui fimul ömties in vnüm cbh- gregantur, accedo Sc ego , illisque meadiungo; aderat etiam berus meus Re- gulus cum ea Barbarorum turba^quä? ipfum comitata fuerat. Capitaneus Re- gem Barbarorum talibus per Interpretern alloquitur : Se pro magno id benefi- cio ducere, quod vita? capti pepercermt, quem inter hoftes fiios ceperint : addit pr£eterea,vt me honeftius ab ipfis abduceret,ea lege me ki nauem vocatum , vt merces quafdam mihi eorrimunicaret, quibus tamfidam & liberale cuftodiam recbmpenfarem: tum quod decreuerit, alias apud me merces deponere 3 ac co- ftituerit,vt diutius^quoniam moribus & linguaillorum iam affuetusefTerm in- ter jpfbs hagrerem 3 ac piperi atque aliis ipfis neeeflariis colligendis interea occu- parer,donec ipfe anno elapfo reuertatur. Sed conuentum erat inter nos, vt de- cem plus minus nauta^qui quodammodo facie mereferrent , vno ore me fra-, trem fuiim di&itent > ac vnanimicer atque pertinaciter me repetantfecum in patriam reducendum. Proponitur ergo Barbaris hxc noftrorum fententia, vi- delicetfratres meos nullo modo concedere velle 3 vt in terram reuerterer s fed re&atriampergeren-uvrgere , cjuoniam päter confpeetum meum defide- ret antequam moriatur. Capitaneus fe Barbaris ad eum modum excufät : Se quidem Pra?fec~tum claflis efle dicens,& maluifIe,vthero comitatus reuerterer: verum fe folum/ratres autem meos numero complures , quibus omnibus refl- ftere non valeat.Sedhic pratextusin eum tantum finemnebatavt{aluohono- re, Sc amicitia a Barbaris commodiilime difeederet. Tumipfe quoqj hero meo Rcgi fic me purgo, cupere me vtique cum ipfb regredi, (ed importunafratrum nieorum flagitatione impediri. Vbi ergo hxc ordine percepifTet, lamentari Sc eiulare oeeipit , quod Ii vti- que me ducere velint3orat,vt proxima nauigatione me reducant, fe £lii melo- codi- ..«ini.ynHI-IHTFF"»"^ b,x»;±u-»- tf,-! f^" "-^ ^■«».»»■■.. r:ro™afiiwiiTOi]i3CTTO™,ii™ III. Pars. co dilexifle , & grauiter indignariin incolas Wattibicenfes , qui mortem mihi comminati faerant. Aderat vna ex vxoribus Regis , eam me lachrymis fuis pro more gentis profequiRexipfeiubet: tumego, eofdem ritus obferuans , eiulatus inuicem reddebam. Finitis ergo ploratibus s Capitaneus Regi offert nonnullas merces, qua? precium quinquefcutatorum seftimari poterant, cultros videlicet,fecures, Ipecula, & pe6tines : quibus aflumptis.ad terram in habitacula fua redeunt. Huncadmodum omnipotens de mifericors Dominus, Devs Abra- ham, Haac& Iacob, depoteftate & truculentia tyrannorum immaniffimo- mm me clementülime eripuit: cuifbli laus^honor &c gloria, per C H R i- stvm Iesvm filium eius diledtum J & redempto- rem noftrum, Amen. 94 America C A P V T tJ I I. üs , am accideruntanteqmmportumrelm^ Cr quantumtemporü in Gaütamredeundo infumptunu. Nomen III. Pars. 97 Omen Prxfeäieius Nauis erat WilhelmusdeMoner: Nau- den, Francifcus de Champs : Nauis ipfius , Catharina de Vat- tauilla,&c. Dum nauem inftruüt vt Galliam repetant,nec dum por- ' tu tarnen Rio deleneroegreffieffemus.confpectanobislum- -mo mane nauicula Portugallenfium.quar merces cum Barba- ris Iis commutarat, quos fibi deuinftos habent & Markayas voc.tantur: tont autem vidniTuppinlmbarum.quibusGailifamiliaritervtuntur.qua-ambs nationes inuicem inimicitias exercent. Erat eaipfa nauis , qus me ante quzli- tum venerat.vt fupta monui/peaans ad Pettum Roflelium curatore negocio- rum pto mercatoribus quibufdam. Videntes igitur Galli , eam e portu egredl tentare , tormenta per Untrem difponunt , nauiculam inuadunt ammo deprs- dandi.AdiunguntetiammeAtillosdededitionecompelarenr-congredimur ei-o/ed repellimur, & quidam ex GalUs traietti procumbunt quidam fauaati tm fed & ipfe multo grauius vulnus accipio.quam quifquam faucioru In hoc difcriminecoftkutus(nec enim nifi mortis anguftüscircumdatus eramj Deunv imploro.&ardatib.votisexpofco.vtvirEmihifuppeditatedignetur.donecin- ter Chriftianos beneficia in me collata pleno ore depredicare kceat.quadoqui- dem me ab immaniffima tyrämde liberant. Reftkuor ergo pnftme valetud.m, quodfane beneficium foli Deo Opt.Max.acceptum refero.cuius laus & glona lnasternum. B . v „j. : - Anno KH-vltimo Octöbris die vela in pottu Rio de Ieneto expadimuytcr verfus Galliam inftituetes. Ferebamut ventis adeo profpens, vt naunsipfisad- Mtationi effet, & pro fingulari Diuins Maieftans benehc.o.venus tarn fecun- dismetamvfquequaquecontingere agnofcerent: quodmanifefto etiammi- raculoDeusinmediomarinobiscomprobauit. Pridie enim Natalitiorum Saluatons noftri lefu Chnfti , Delphin« magno acrmineadnauesnoftrasalludebanceosmtantacopiacapimus.vt add.es ali- quot nobisfufficereflt. Similiter quinta Ianuanipifcesadfatietatemnobis le offerunt.necenimfereaUusviaus,prSterquamquiexmariobuenerat,nobiS lÜHonflorinNormandia.nec vlla per totüuer nobis tellus , totisferequatuor menfibus apparuerat. Nauem itaq; exonerantibus,& ipfe operam meam loca- bam. Hocaemumlaboreconfe£to,ommbus gratias ago pro beneficns mihi preftitis immortales,& tandem a Capitaneo veniam & literas rogo hben trah- Ws. maluifferisquidemmeiterdenuo in easoras cum ipfo lufcipere , fed vbi me induci non pofTe videt,impetrat mihi ä Gubernatore Normandis, Dom.- no Admirallio FiueThalaffiarcha^vt honefto teftimonio dimitterer.quide ad- uentu meocertior redditus.vocatme incolloquiu, &ipfe literas fignatas pra:- fenti mihi tradit. Capitaneus vero meus de viatico mihi proipiat. Venia ergo impetrata,HonfleurJHableneut ,& inde Diepamproficifcor. p8 America C A P V T L I I II, ^Diepa ingredior Ades matrona , cuitä con'mx erat Capitanens in naui *B eilet e , qua vells nos ex Braßita pr&cejjeraf, fed nec dum quidem in patriam re- uerfa erat. N vrbe Diepenfl, a qua exierat nauis Bellete, quae vehebat in* terpretem illum^qui me Barbaris deuorandum propinauerat, & fimiliter in Galliam tendebat, Ipe&äs ad eos qui me profu- gum alintrerepulerantjCuius etiam CapitaneusBarbans Lu- fitanum ad deuorandum donauerat (vt ipfimet Barbari retu- lerant) occupata naui quadam Portugallenfibus erepta,vtiii- pramonui. Ea nauis nondum,fub aduetum meum in patriam redierat,quan- quamtribus menfibus praxeflifletnauem Vattauillam, qualme redernptum vehebat. lllorum quos nauis Bellete vexerat, vxores & confanguineiacceduntme, & rogitant, num obferuafTem eos: omnino^refpondeo, funt ex iis multi homi- nes impii,quocunque demum locorum agant , tum commemoro , quendam ipforum . quiinter Barbaros vixerit, & nauim eäm confcenderit, Barbaris fua- (ifle,vt me deuorarent^fed diuina tarnen prouidentia {eruatum fuifle. Addo et- iam vtlintre ad tuguria noftra acceßerint, permutantes merces pro pipere& Cercopkhecis, ipfeveroa Barbaris profugus ad lintrem tranärim , fedabipfis nullamei miferatione commotis repulfus, terram Barbarorum repetere coa- <5tus fuerim,quodfane me extreme cruciarit. Infaper Barbaris obtuliße virum ChriftianumPortugallenfem deuoran- dum. Exquibusmeiamcolligere, id ex fingulariDei prouidentia fa&um, vt prarcederem illos incolumisJ& redux vobis nuntiarem qua? euenerint. Appellant illi quandocunquelicuerit,interea augur vobis ero, nonimpu- nitam illis fore tyrannidem illam 6C crudelitatem , quam in me exercuerint, in media illabarbarie, quocunque demum id fiat tempore: manifeftum autem efse precesmeasardetrflimas Deumipfammcadisexaucüuifse. Tumrecenfeo quam fecüdis in reditu fuifsent vfi ventis, qui me a Barbaris precio redemptum in naues aflumpferint, quodfene resipfadocuic. Deus enim cselum nobis fere- niflinium,ventösque fecundirlimos largitus eft , & in medio mari pifces abun- de in vita? fubiidium fuppeditauit. r III. Pars. P9 Hxc aüdientes animis prorfas fiicrantconfternatijfölcitantes anxie, quid tandem ergo fperareipfosiubeam , numquafpes {alutisipfömrrr& reditus ad- huc fuperefle putandum fit. Ego,ne plane defperaret,fieri pofTe aiö, vt patriam contingantreduces: pleriq; tarne noftrum firmitercredebamus, nauemipfam cum hominibus periiffe. Rnitimndemhifce omnibus,digrediorab illis,& reliquisaduentum me- um,vbi (bfpites patriae fines contigerint,annunciare iubeo. Diepam ergo de(erens,Londinum Anglia? metropolim naue aduehor,it- licdiebus aliquot tranfadis Selandiam peto, & tandem Antuerpiam. Atquehaxeftmeaperegrinatio,qua,confe£tis & exhauftisimmenfis ma- lis & Iaboribus,ex fblius numinis omnipotetia, fuperata , in dulce patriae fplum faiuus & incolumis reductus Tum, cui laus 6c honorinfecula. Trecatio quain'Barbdrommpoteftate conßitutus, grdeßi- natusepulii) Deoßtpplexfiebanu. O immemaDeiomnipotentia, per quam ca?lum ipfum & terra fundata fant > O Deus maiorum noftrorum Abrahamjfäac & Iacob , qui populum tu- um liraeliticum valida manu eduxifti depoteitatehomumperrubrimarisa- quas,qui inter leones feruafti Prophetam Daniel, te stemum mundi guberna- torem rogo > per dile&um filium tuum lefom Chriftum, qui omnes nos ab ae- terno tedemit carcere , vt me quoque ex manu horum tyrannorum eripere di- gneris, qui in tenebris ambulantes te noncognouerunt. Sin, 6 Domine, harc voluntas tuä elt, vt vitam tarn truculenta morte finiam , inter gentes has , qui- bus tui noticia abfcondita eil, quique aüdientes per me nomen tuum annun- ciari,nul!um tibi numenineffe efTutiunt , neque poteftatem ex manu illorum liberandi me, tuncipiritum meum inhora mortis vltima?corroborato , quan- do hoftis ca?de mea fe fatiabit,ne defperem 3 nec de tua mifericordia diffidam, 6 Domine: tu quietum &: placidum mihi finem , vita^que tranquillitatem poft- hac largire, meque ab a^ternis cruciatibus clementiiTime defende , quos formi- darunt omnes quotquotfueruntmaiores noftri.Sed,öD E v s,tuahsceftpo- teitas,ex manu illorum liberandi me: adefto mihi & eripe me, tu enim adiutor meus es. Si eripueris me,non Fortunat iliud neque euentui aflcribam, Ced opus brachii tui erit. Non enim elt homo, nec poteftas in terris qua? eripere me valeat. Vbi ergo eripueris me de poteitate illorum,beneficium il- lud &c mifericordiam tuarn palam faciam, & pra> dicabo eam inter omnes gen- tes. Amen. N % \ ICO M E R C JE imis J^on ego cfediderim quemqtmmpenetrd Te&orü ardentes funder e pojfeprec&s: Nimediös int er verfabitur anxiw hofl&s, 6t mifer&rumnas perferMipft * graues. J\Qam caro ß libitis gentaliter errM habenis, $&pe ereatori commouet armajuo. Ergo reluBantem quifenfem 'undiquefirt erru» tTic tibi tarn placidüm noueris ejjeÜE vm. 3\Qcdubita,tibi numen adefl, tu vincere certm9 Saluißcamplacidaxoncipe mente fiderru. 'Iuque age tranquiüamqui ms traducercvitarru. Et bene profyeBum pro Uhus eß e cupis: ^ejponfa edoctäs diuina fideliter ilios, Unde falpis mifero tempore certa tvenit. Cum e monttbm eins Regionis eminentißimis , & de natione qua- dam Barbarorum in ijfdem verfante* quam Wa y- gannates vocawL,* Vntmontesinearegione, quiintra tria miliaria, Sc alicubi longius, ad mare pertingunt. Ij paulatim confurgunt prope yicumBoiga de Todoslos San&os, quem conftruxerunt 6c j incolunt Portugallenfes. Secüdum littus maris plus vltra du- I centa quatuor miliaria protenduntur illi montes, & fub vice- fimum nonum gradum vltra ^quatorem, verfus polum an- taraicumdefinunt. Quibufdamvero locis odo miliaria in latitudinem pa- tent. Vitra illos eft planities aperta: tum plurimi fontes ex ilüs fcaturiunt • feras inftiper educant in copia, Natio quaxiam Barbarorum habitat in ipfis montibus, Wayganna diclra, qua? nullis certis fedibus fixa ha?ret, reliquorum more qui citra & vltra montes IO4 A -M E R t lc ; incolunt, hiec triam folain czterös omnes bella mouet , ac captos nullodifcri- minedeuorat,afingulisrurfumpariaexpe&ans. Feräs per deferta veiläf ur , quas ingeniofe admodum iacuHs conhgetefto- uit,tummultaaliainvenadonehabetcoiripendia,vtpote caflibuspohtis,& ^dceipulis. r Vefcitur melle etiam apum (ilueftrium, quodillic abundat. Norunt adhax feamm voces & clamores,tum auium linguas &conccil- tusiriger^^ & *culis etiamconfequan- tut Focum inftruentes moreYeliquorum fcintillas exlignis collifis/cu fibiin» uicem attritis eliciunt . iL Carnes^ufous^eTcüntur vtplurimum ad ignem torrerö. : Libere autem per montes vria cum liberis dc vxoribus vagantur. Quando prope fines homum caftrametantur , tum Tentes ac dumos cir- Cum cafas detortos intexunt/ne de improuifo obmantür ab hoftibus , & : yt ty- gres arceant. Adha:c fpinas acutas circum tuguria figüt , Maraga eibe m di&as, perinde ac nos murices: fit autem ab Ulis hoc pr* metu hoftiüm. Tota notte viuum alunt ighem}quem illucefcerite die extinguunt, ne fumo proditi ab ho- ftibus cömprehendantur. Comam alunt,& vngues hon praecidunt,tum crepitacula llia Maraka pa- rlter cum reliquis pro numinibus colunt , &. paribus etiam potiombus & ialta- tionibusinduigent. Prartereadentibusferarumin Tecando vtuntur : lapideis etiam cuneis ad lignacedenda vicemfecuris prebentibus , quales reliquis quo- quenationibusinvfufuerant, antequam cum nauibus commercia mftitue- "■reut. -NecraToadhoftescaptandosprogrediuntur, in infidiis pöll tmncös feu arbores aridas prope hoftium tnguriarpoiitas latitätes, donec iili ligna petitum veniant, & ita cafles eorum incidant. Suiitautemlongecrudelioresin fuoshoftes, quamilli inipfos , qüippe oüi fiepe röuos ex mero odio brachiis fimul Sc eruribus detrun- cent ; cum tarnen ipfi a reliquis prius morte afFecÜ in partes demum difTecentur. Cap. I I I. Pars. C A P V T I I I I. W Mm ioy luppin Jmbamm, quorum captiupu fut> Regio aqui* bmnationibm cmftafit. - — — ^ Vppmlmba?admarehabitant,ante montesillos fupracom- memoratos , & poft eofdem eorum Regio ad 60. miliaria pa- tet. Exipfismontibus promanatfluuius, cuiusripam ex alte- ra parte tenent , eius nomen eft Paraeibe. Qua ad mare habi- tant,plaga ea ad zt. miliaria fecundum littus extenditur. Vn- dique autem ab hombus premuntur. A Septentrione immi- nentipfis, quos Weittakaappellant ad meridiem Tuppin Ikinfij, inmteriore regione Karaya?. In montibus autemipfis Waygannas,infuper & Markayates inter ipfos habitantes , & quidem infeftiflimos habent, a quibus pofterioribus maxime arfliguntun Reliquie nationes inter feiplas etiam dilliden t, & bella in- uicerri gerünt,&: quos vtrinque ceperint, eos deuorant. j£dificant plerunquepropefiluas &numina,vtferas, pifces, &lignain promptuhabeant. Vbilocurnaliquemdeualtarunt, commutant eumcum alio. 1 m m Tugurior um forma , & quo gener e vaUi, ipforunu uici muniantur. I tuguria quaxlam conftruere in animo habent, tum Regulus 'conuocat vel 40. familias: conueniunt tarn viri, quam fe- mina^quotquothaberipoflunt, quivtplurimumomnesin- j terfecognatifunt. Tum cafam coftruunt, qua?inlattim qua- ^uordecim pedes, in longum autem centumquinquagmta patet, prout plures eam inhabitauerint : in altum autem duas circiter orgyias aflurgit. Lacunar conuexum eft,in formam celta vinaria?,quod ramis palmarum fblide infternunt , vt imbres arceat. Cala ipfo nuilo interftitio diftin&a eft , nec fant in ea conclauia: quodque par 3 vir videlicet cum femina locum peculiarem oecupant , ex vno latere ad duodecim pedes latum; ex ake- ro fimiliter fit ab aliis , donec totum tugurium compleatunjfingula? autem fa- miliär fuum peculiarem focum habent. Regulus eius tugurij in medio locum occupat. Cafeipfepleraqueomnestribusduntaxat foribus feuolliis patent, ad vtramqj videlicet extremitatem ßc in medio : jfunt autem humiliores quam O S 1 ■ Ii Ii m m P m m ü 106 A M E R I C JE vt ere&i ingrcdi poflint. Raro vicum videas , qui vltra feptem eiufmodi cafas contineat,in quarum mediö arca elfymmolandis captiuis deflinata. Muniunt tuguria ad hünc modum : includurit ea circümcircapälmarum Cruncis fefqui orgyiam, fiue nouem pedes altis, per medium fiflis , & ex ordine ere&is , ac (atis ar£te coniun&is, ne qua flfTara (agitte, tranfitum prabeat. Ipfi autem foramina minuta aperiunt 3 per quse fpiculä fua difpergant. Tum vero circa hancmunitionemcratescircumftruunt , ex pra^altis Sc robuftis palisfa- $as,no tarnen adeo arcte compa&as,necetiam adeo laxas, vt cjuis perrum- perepollit fubdudo corpore. Quibufdam moris eft capita oc- ciiörum & deuoratorum illis pr£efigere in ipfi> mtrQitu tugunorum» ana III. Pars. C A P V T VI. 2)? modo ignem eliciendi. 107 Ignaillis nafcuntur , quae vocant Vrakuciba, illa exiccant,de- hinc duo cx illis digiti vnius craflitudinem sequantia inuicem terunt, ex quo attritu puluis deraditur,qui ealore attritorum lignoruminflammatur, atquchoc modo focum inftruunt. Capvt VII. D e firatis qmbrn nottu incubantL>. O&uindormiuntreti ex Goffipio contexto ( Inni vocant) & adduospalos fupra terram religato. Focus autem tota no&e collucet,nec facilein tenebris tuguria egrediuntur , vt natura? opus reddant, nifi ignem praducentemhabeant; adeoDa> monium,Ingangeip{brum lingua dictum, exhorrent, quod ius ipfis obuium confpiciunt. C A P V T VIII. Quam ßnt exercitati inferis ac pifiibm iaculis conßgendü. Iuenemorapetant,(meflumina,vbiuis arcu acfagittisinftru- Od incedunt. In filuis obuerfantes,oculos (urfum in arborum cacumina perpetuo figunt , fi quas ex maiorum auium gene- re confpiciant,vel Cercopithecos, aut alia animalcuia , qux in arboribus verfari folita. Vbi quid deprehenderint , eo vfque fe£tantur,donec prxdam nancifcantur , raro admodum vacui domum reuertentes,fi venatum exeant. Pifces non minus folerter inueftigant in ipfo littore:vifu enim acuto praditi funt. Vbi quem natantem viderint,eum iaculis figunt, vix vnquam aberrantes. Fixum autem natando quam primum confequuntur. Sunt quidam maiores pifces , qui vbi vulnus fenferint, fundum petant. Illosipfos etiam/efefub aquas mergentes,veladfex orgyias inprofun- dum fequuntur, & captos protrahunt. Sunt & illis reticula, contexta ex filö detra&o e foliis quibufdam oblongis & acutis ; ipforum lingua Tockaun vocatis : quo retifi pifcari inftituunt , con- ueniunt aliquot, quifque fuum affert , ingrediuntur mare , qua vnda alta non efl: & reticula eaincircum componunt, tum alii orbem eum ingrediuntur, de O z P i 108 A M E R 1 C ^ aqüas i&ibus verberant , quo facto, pifces profunddm petere volentes, in retiä incidunt. Qui plures ceperint3diuidunt eos cum reliquis. Sa^penumero de illi,q\ii longe ä mari abfufit, aduentantes pifces eiufmodi in magna copiacapiunt,& adignem torrefa&os cotundunt in rarinam, quam probe exicca'nt; vt artatem ferre poflit, uc prasparatam dömum auehüt, & cum faiina fadicum mixtämebniedunt: fin pifces torridos aueherent, corrumpere- tut illi ante iuftum tempus vtpbtc qui falemaceratinbn fallt. Adha?cfarina ar&iüs conuafätur^quam pifces integri, licet aridi. C a p v t IX. *Deflatum9 ^ habitu corporis eins gentis, Ens eil coneircna & iufta corporis proportione pradita , in v- troque fexu , nec difFert a noftris hominibus , nifi quoda fole adufti colore flnt aquilino , quippe qui nudi incedant , cuiu£ cunque vel gratis vel fexus demum fueririt , nec ipfä verenda aliquo modo contegant. Deformantautem feipfos colori- bus afeititiis. Barbam non alunt , fedpilos radicitus euellunt, quotiefeunque fuecrefeunt. Perforant etiam labia , & auriculas, quibus lapillös appehduht in brnatum feilicet corporis. Adhasc varie fe plumis exörnänt. C A P- V T X. De inßrumentü \ojuibm infezando &findendo tvtuntur, ys 'videlicet inloeis^n qu& cultri \fc eures &forfic es fionperfemntur. Riufquam naues in eas oras appellerent,8aiuric qüoqüeqöi- bufdam in locis,quo nulfa? vebuntur,quoddam genus lapidis colore venetoaut csruleofaturo in modum cunei formant, tum partem latiorem obtufb modo aeuunt: is fpitamse föngi- tudincm habet, palma^autemlatitudinem, & duorumdigi- torum craftkiem; variant autem magnitudine : feine lignum aliquodfumma parte infle&unt in angukim , cuilapideminferunt, öt vimine aftridum innodant., Eadem forma eft ferreis illis cuneis , quos a Chriftianis quandoque aeeipi- ünt. Sed nunc manubria aliter formant : foramen enim in fummo conficiunt, cui lapidem inferuntJ& quiduis pro libitu ita fecant. Pars dentes aprugnos in medio acuünt , quos ligno duplici includunt a Sc (ägittas ac arcus fuos illis radunt, tamque glabras de rotundas reddunt., aefi tbrno \x uigata ac perpolita efTent. Eft Sc aliud dentis genus in vjfu, animantis cuiufdam, Pacca illis Vocati: il- lum in apice aeuunt, 8c ß fanguis intercus ipfis moleftus eil: , locum feabunt eo, doneefanguinem eliciant, vt quandam facrificationisrationem referat. Cap III Pars. 109 C a p v t XI. t)epanequo vefiuntur, ^ de nominibusfrugum , itemdefa- tione & ßraparatione eorum in 'vfum & nes vllas fale condire apud eos moris eft. Hanc autem farinam cum altera ex radieibus mixtamcomedunt, nec omnino ingrati faporis eft. iio America C A P V T XII. De modo coquendicibos^ &denouo quadamfalü Ii Lcrxque cx illis iiätionesfale no vefcuntur : erant tarnen qui- dam inter eos qui me ceperant , fali aflueti , edo&i id a Gallis, quorum conimercio fruüntur.Infuper commernorabant}efle nationem fibi vicinam,Karayä nomine , qua* ex palmis falem , cohficeretin condimentum ciborum,verum quieoliberalius ' vterentur vitse eflfe breuioris. llludäutemeo modo parät, quo & ipfe parari vidi , & in parando ipfo iuui. Palmam pragrandem incidunt, quam feindunt minutimjhinc ftruem ex lignis aridis conficiunt , cui palma? fe- gmina fuperimponunt , & ontnia fimul ignibus fubie&is cremant : hinc ex ci- neribus illis lixiuium parant> quödeodtum cogitur, &falillüdproducit. Ego quidem nitrum eflearbitrabar, fedignisexplöratione fecus fe rem haberede- prehendi,fal (apiebat,& colöre erat cinereo. Quicquid coquant, fiue carnes fiue pifees f uerint/vt plürimum pipere vi- ridi con diunnvbi co&io fere confummata elt , ex iure deprömunt , & in liqui- dam pultem redigunt ( Mingau eam vocant ) quam ex cueurbitis, quibus pro vafis vtuntur3(brbent. Si vel cafnes vel pikes coquunt , quos aliquandiu durare cupiunt , eos fu- pra focumad 4. fpitamas eleuatos in cratibus ligneis deponunt, tum ignem fa- tis luculentum inftruunt , atque fiimo flammifque vftülant , donec humor o- mmsdeficiat.menfisautem eiufmodi carnes non nifi bullitionerecoftas ap- ponunt,quas: ; illi fualingua Mockaein vocant. Ca p vt XI II. DeMagiftrMu, & legibus fue iure ifforurru. Vllis legibus /nec iure Fere vllo reguntur : fingula tuguria iuos habent Prefedos,quos illi Regulos vocant ; quotquot autem prarfunt , eodem fanguine fere omnes prognäti funt , & pares magiftratus obtinent, quicquid alii fentiänt. Fieri tarnen po- teft,vt alter in bellis fit exercitatior , ac proinde maioris exifti- mationishabeatur , &reliquisin expeditionibuspraferatur, qualisruprämemoratus KonyanilleBebe.pra?teridranenulläs alias peeuliares confti tutiones inter ipfbs deptehendi; nifiquod iünioresin omnibus, qua? co- fuetudo ipforum probauit, fenioribus prompte obfequantur, & morigeri fmt. Si inter ipfoshomicidium vel extelo, vel älio modo eueniat, confangui- nei eius qui ca?fus elt,ad fupplicium de homicida fumendum parati(unt,quan- quam id raro admodum vfu veniat. Pra?terea III. p ars* in Praterea omnes Primario cuidam fiii tugurii parentas fi cui quid mandat, animo promptö id conficitur , nec minis aut vi vlla opus eft : funt enim per parati & expediti, C A P V T XI III. Qjipmodo oÜ& & njafafornac'thm excoquantw, quv~ mm apud ipfis ußts eü . Vlieres vaf^qua? in viu habent^hoc modo praparant : Lutum figulinum fubigunt , donec tractabile reddatur , hinc vafa di- uerfa pro libitu inftituunt,qu£ ad tempus in aere ficcant, & li- neis verficoloribus du&is aftabre diftinguüt, Vbi illa iam'igni- bus excoquere volunt,inuerfalapidibus imponunt,&circum- quaque ficcos arborum cortices ftruuntjignemquefupponüt: quo tandem modo excoquuntur , & tarn candentia , quam in quouis fornaee, fiunt. C A p V T X V. Ttemödo praparandi potioncs> quibm inebriantur, &de moribminter compotandum receptis. Aspotioncs hac rationc apparant mulieres. Radices Man- diocas in ollis fatis capacibus decoquuntjCo&as in aliud vas fi- ue patellam infundunt , donec deterbuerint : tepefa&is puel- las & virgines admouent,quar ore eas mafticant, mafticatas in peculiarepoculum reponunc. "', Vbi omnes ad eum modum dentibus comminuta? fue- rint,refündunt eas in priores ollas,quas aqua adfummum complent, ignemq; admpuent, donec incipiant bullire. 'Hinc peculiaria vafa in prompiuhabent, qua? admedietatem in terram defofla (ünt : ea his potionibus afleruandis parata funt , non fecus ac noftra do- lia viharia feu cereuifiaria. In ea dccocHoncs illas infundunt , & probe obtu- rant: per biduum ita reli&a? fermentantur , & inde maioris fit efficacise atq; ge~ nerofioris eapotio; & cum fitcraffioris fubftantise probe nutrit. Häcfe genia» liter reficiunt, atque etiam inebriantur. Singulamapaliafuum potum prasparant. Cum ergo eiufdemviciincolaj genio indulgere coftitutum habent,quod ferefemelin menfe accidit, primum , omnes in vnumtuguriumcongregantur,Sdllius potum omnem exhauriunt. Hincordinefimiliteradaliaprocedunt, donec potum vniuerfumper omnia tuguriaeuacuarint. m America Quando compotant,confidunt circum va(a,alii titiones pro fellis haben r, aüinudopauimentoinfternuntur, tum mulieres ex ordineillis decenterpo- turn prcbent, pars ftantesconcinuntjparsdioreas circum vafäinftituunt, Ve- ficam exoneraturi in eodem quo confedere vel conftitere loco vrinam red- dunt. Compotationesper totam noclem continuantur : nonnunquam inter titiones difie&os faltant, clamores inconditos tollunc,& buccinas inflant. lne- briatimiretumultuantur,&horrendösclamoresacvociferationesedLmt.Ra- jfo inter fe dülidentes videas, aut rixas vel iurgia fibi mouences. Optime au- tem inter ipfbs conuenit, &t fauore mutuo inuicem certant, ita vt fi cui plus efciE iuppetat, ille cum reliquis prom- pte communicet. Cap ................ «... y, r-y*" «r.. ^ry. .r>. ir. i ir« «f, i mmmmm. .rr» ir«. III. Pars. «3 Capvt XVI. De cultu feu ornatu virili, deque colortbm adfcititijs eorum, tum qualiaßbi nomina im- ponantj. Adunt vcrticem , & coronam cx capillis circumquaque relin- quunt,moremonachorum. Sa^peillosinterrogaui, vndefor- mam eam tondendi acceperint : l Iii autemreiponderunt,ob- leruafle eam maiores faos olim in viro , cui nomen fuerit Mei- re humane, quimultamiraculainteripfosediderit. Suntqui contendunt, cumvel Prophetam, vel ex Apoftolis aliquem fuifle. Interrogati quo inftrumento vfi fuerint in tondendis capillis, antequam forficesanauigantibus acceperint, retulerunc id lapideo cuneo fieri loütum fuifle,cui aliud quiddam fuppofuerint,in quo crines collilbs, confra&osque fc- riendo decurtarint : verticem autem fragmento lapilli cuiufdampellucidira* fifle,cuius adhuc in tonforia multus apud ipfos vfus eft. Porroexpennisrubeis confarcinatumhabentredimiculum, quodKan- nittare illis dicitur.-idcircum caput religant. In labiis inferioribus foramen latis amplum retinent , quod in pueritia ad- huc conformant , acuminato ofle feu apice cornu ceruinilabia terebrantes, 6c vulneri lapillum aut lignum inferentes, & vnguentis folitis inungentes. lllud foramen poftmodum non confblidatur. poft vbi adoleuerint , vc ar- misiamhabilesellecredantur, ampliantillud, & lapillum viridem mediocris magnitudinis illi inferunt^Pars conciuor in trat labia, qua? craflior eftforas ap- {>endit. Inferiora labia omnes habent pendula, exponderelapidisaffixi. Simi- iter lapillum in vtraque maxilla geftant, (ed minorem. Sunt qui ex criftallo lapillos eos conficiant,& forma quidem oblonga. Eft & aliud illisornamentigenus, ex cochlearummarinarum Matte pue vocatarum,teftis conformatunvnftar Lima: fcmiplenarcadidum^quodacollo appendunt,& Bogefly appellant. Tumipha^rulasexmariniscochleis operofe & multo labore adornant, culmi craflitudine, quas ordine iun&as, pari modo a collo fufpendunt. Brachiis etiam plumaceas criftas imponunt , tum cutem nigro colore di- ftmgunt,pennasque nigras ac rubras alternas corpori aggl utinant,cum vifcoia quadam materia^qu? ex arboribus profluit,quam corporis partibus plumis de- corandis illinunt, vnde pcnnar appoiita? tenaciter adhserefcunt. Tum brachia P 1 Iii M m m m WM 1 m m i 1 1 j ■ Ii ■ m m jl m m L i m m ii4 America Ipfa alternis coloribus variant , hoc rubro 3 illud nigro colore inficientes: idem faciunt in cruribus &; reliquo corpore. Aliud infuperhaberitgeftamen ex Struthiocameli pennis compöiitum, rotundLmi3&lumahocfupranatespofl: tcrgum religant, cum belligera- tum in höftes exeunt , aut feftiuitätem aliquam celebrant : Enduap nomen il- lieft. Nomina propria cum ferisac bei uis communia habent, nec vnoaliquo folo gaudent, fed plura fibi imponunt, ea tarne differentia. Recens natis vnum f. aliquod fingulare adclitur , illud tandiu retinent , dönec bello & hoftibus occi- dendis idonei fint: quo ergo quis plures hoftes internecioni dederit , eo nomi- na fibi numerofiora facit. C A P V t XVII, ^Lundm muliebris^ Vlieres faciei & vniuerfo corpori fucum coloribus inducUnt> eodem quo viri modo/ed ha? comam alunt , quemadmodum noftra? mulieres , quo ömatu folofere gaudent , pra^terquanl quod auriculas perforatas habeant, ex qüib.fufpendunt qüod- dam Clenodii genus/illisNambibeiadi&um, fpitama? Ion- gitudine, extnarimis ilis cochleis , Matte pue dicäis, erTorma^ jum: Nomina muliebria ab auibus, pifcibus , & ärborum fructibus defumptä (unt, &qu£quefibipeculiareaprimisincunabulis (ortitur atque retinet, (cd adulta?,pro riünierö mancipiorum quaMnariti occiderint, ea multiplicant. Pediculis fibi mutuo caput purgantcs , eos comedunt : fi caufam rogätär, refpondent,cum in capitibus ipforum vidtum quamtent , pro riofabüs haben, & proinde id fuppücium in illös ftatüi. Non habent obftetrices ordinariäs : qüando pariunt,indifcrete accürrit qUi{qüeproximus,fiue vir is fuerit,fiucfemina. Vidiipfe ante quatriduumvix cnixas expedite obambulare. Infames fuosbaiulant fupra dorfurh, mfafciisqüibufdam, exGollipio • textis inuolutosJ& ita onufta? nihilö fegnius laboribus funguntuf: infantes autem (bmnum placideinterim capiunt, & fätis fe commode h abent , quantumcunq; fane quä£ ientur, & intertürbenturr III. Pars. Capvt XVIII. De rituimponendi prima infantibus nomina. 115 Xor alterius heri mei,qui me cepcrat > enixa eft filium. paucis diebus poft partum recens editum , couocat eos, qui proximi illi a latcreerantincodem tabernaculo, confultantquidno- minis nato recens puerulo imponendum videatur, quod&: virile fit,& tremendum. Enumerant äduocati variayquorum nullum patri arridebat. Tandem ipfe coftituit, ä quatuor ma- ioribus fuis nomen mutuari, & id boni ominis efle affirmabat.quippe qui ab il- lis denominentur , feliciter & profpere fuccrefcere , 6c fagaces fieri in capiendis hoftium mancipiis.Tunc recenfet ex ordinc nomina illorum. Krimen erat pri- mus- fecundus Hermittan,- tertiusKoem; quartus memoria mihi excidit. Cum audkcm nomen Koem/ufpicabarfunTe Cham : verum Koem illorum lingua idem eft\quod noftris, aurora. Ego qui prcfens aderam3hortabar herum,vt re- tineret nomen Koem , vt qui vtique ex maioribus illis fuerit. Puer ergo natus vnum ex illis nominibus retinuit. Atque hxc eft infantibus nomina indendi ratio, nulloBaptifmo}nullacircumcifione adhibita. Capvt XIX. choreis, diuinationibus , variifque & miris ceremöniisindulgentes. Dehme vatesde- cernunt diem^ tugurium defignant , in quod conueniant: illud expurgant, impedimentaTemouent 3 mulieres puerosque arcent. Edicunt vates, vt quif- que (uumTamaraka rubris pennis condecoratum fecum in illud tugurium ap- portctjVbi vocis facultatem aeeipiat. Conucniunt in loco conftituto, vätes fa- premum locum occupant>& fua Tamaraka infigunt terra? , prope illa reliquo- rum quoquedefiguntur,&: quhque pro fe vatibus dona ofFerunt, figittas,pen- ttas, & inaures , ne forte incauti vates ea negligant. Vbi iam omnes in vnum congregati funt ; vates quodlibet Tamaraka aflumptum fuffitu quodam ex herba, Petun illis di&ajuftrat. Indeori illud fao admouet, concutit,ac talibus affatur , Nee Köra. Loquere ergo & vocem ede , fi intus habitas. Hxc efFatus gracili voce verba profert , qua? a?gre aunbus pereipiantur , vt dubites vtrum ä Mago,an ab idolo edita fint: vulgus idoli retur , (cd reuera Magi ipfius vox eft, atqueitaordinecumfingulisagitur. Perfaafi itaquemagnum fuis idolisiam ineffe numen, a Magis admonentur/vt bellum fufcipiant , &hoftes capiant, fi» quidem (piritus eos qui Tamaraka inhabitent , geftirecarnibus maneipiorum cxfaturari: quibus auctoribus expeditionem fofeipiunt* Poftquam vates Paygi numcnärrlauit omnibus illis crepitaculis , quifque fuumfufeipit, &dile<5tifilii nomine ipfi adblandiens repofitoriumcomponit vbi conferuetur , turn dapes illi apponit , & omnia vitse necefläria, non fecus ac 118 America nosävero^eoab illis expofeit. Haxergöfunt illis numina, necfollicitifunt deDeoconditoreea^^ itaacceptum/öcvfuinu^^^ remhabentaliamnotitiam. i i_ Commernoraturtamen ab illis quoddam diluuium, quodomnesolim niaioresillorumperd^ arboribusfaluticonruluerint. Sufpicorautem quzdam vc&giafittlisilliusdi. luuü/modinGencfid^^^ Cumprimümintercosvcri^ his Tamarakis peterent.diabolicas quafdam pr*ftigias credebam : verum cum & ipfe interefTem M agorum ceremomis , qui nume his communicare promit- tebant, intelligens dolum 6c impofturam/ubducens me , mirabar tantam ge- tis caecitatem. C Ä P V T X X 1 1 1 1. Demulier'tbm Manticis, & quibmceremonijstales effiaantur. Onueniunt primum in quoddam tugurium , deinde Magi o- mnesmuliereseiustugurijordinefuffituluftrant: mulier au- temitaluftrata,vocemquantum poteftintendere, öcfubful- tare cogitur^tum in orbem curfitat , donec in terram cocidat, exanimatse fimilis. Hinc Vates infit, ecce iam expirauit, paulo poft in Vitara ego reducam eam.vbi ergo ad fe rediit, pronun- ciateam fagacemefleAfuturispra:dicendisidoneam. Quare preelium initu- rL&hasmulieresdeeuentueiusconfulunt. < ... Vxor heri mei,cui madandus eram oblatus, quadam nofte vaticinari cce- pit & fibi fpiritum peregre oblatum adfuiiTe aiebat viro fuo, qui certior eile ve- [itdemorte mea, &qua:rebatdeclaua3vbiillalateret3 cumquamancipiaob- truncant. . r \ Vir eius refpondebat in promptu eile eam^etera etiam parata , mh quod videaturfibimenoneiTePortugallenfem/ed Gallum potms. Vbi defierat illa vaticinari, quarro ex ea , vt quid Vit* me ine« untqueconfilia, deinftituenda & perficieda expeditione, co~ fulta de hinc per tuguria paffim edicunt,vt fe bello parent, de* finiuntque tempus nominato cuiuldam arboris fru&u, qui cummaturueritj belli tempus adefife feiant; necenirnvllam I20 America anni aut dierum diftinaionem norunt. Praterea profe&ionem determinant pifcis cuiufdam, quiillis Pratti dicitur , partus tempore , partus vero tempus ab illisPirakaenvöcatur: adilludergo tempus feaphas intenm & fagittas ador- nant & ficcatarum radicum farina,quam V.Y.than vocant,in annonam. Ta- dcmetiamPa^yosracerdotesfuosinconfiliumadhibent,&rerp riapetunt Fiunterimvt ad illorum nutum fententiam ferant, nihilominus mandant vt fomnia obferuent accurate , qua: de hoftibus aliquid przfigurent. Vbimaiorparsfomnianthofto feiprosadign,emtorrerividerint,m ditionemdifferunt. Quando fomnia profpera apparuerint3pcr fingula tuguria potiones con- ficiunt in copia,quibus fc largiter ingurgitant,& cum idolis fuis Tamaraka fal- tationesktabundicelebrant : quifquefuofupplicat, vtipfiusauxiliohofjium aliquem in fuam poteftatem redigere poflSt. Hoc peraäo,profe<äionem infti- ~ tuunt, TT i frft^„^^^^. — - - ■• -J..~.^w.«»fr'i»a>«fi'iwirfi'ii^^ III Pars, i2i ü tuunt, vbi vero hoftibus iam viciniores facti (unt , Düces fingulis mandant fub eamno&em, qua^praxeditimpreffionem) vc fbmnia eiusnodhsfldeliterrc- cordentur. Iplemet aliquando cum illis militatum profe&usjobferuaui, quod vbi ho- ftium finibus appropinquaflTemus , dux belli per caftra incedens , fub vefperam pröximepracedentemconfli&um, monueritnefomniaeano&e vifäobliui- {cerentür,& adolefce ntibus iniunxerit , vt orto fble feras venarentur, pncefque caperent. Pöftquamillamandataexequutifunt, Dux pradam ignibusdeco- qui curauit : & reliquis Regulis adcfle imperauit. Uli parati ad Ducis caftra ve- nerum:^ humi in orbem cofederunt,Dux dapcs apponi illis imperauit; pranfi {bmnia ordine expofuerunt , qua? fatis commoda videri poterant , pra gaudio itaque choreas cum idolis du&itarunt. Hoftium habitacula no&u (peculantur , & priufquam illucefcat , ipfä au- rora boftes vi adoriuntur. Si letbaliter fauciatum ceperint , eueftigio illum ob- truncant,&carnes toftasdomumauehunt: incolumesviuosabducunt, ödn domiciliis fuis ma&ant. Horrendo clamore fublato hoftes adoriuntur,terram- queacriterpedibusferiunt, actubas ex cucurbitis conftantes horribiiicer in- flant: funiculis omnes iuccin£ti funt, quibus hoftes captos vincire dellinanr, tum rubris pennis diftinguuntu^vta reliquis differant: in iaculando funt agiles, & ignita tela in te&ahoftilia difpergunt,vt incenfa exuran- tur. Si qui eorum fauciantur > in promptu herb« funt vulneraria? , quibus IxCis medentur. 122 America c a p v t xxviii. *Dearmis&1 felis 'Barbar 'orurru. Tuntur arcübus k fagittis3quamm tufpides oflfeo probe acu- to mucrone adalligato pramuniunt. Similia fpicula ex denti- buspifcium marinorum^Tiberaun nomine, fiunt. Pmerea Bombacem cera illitam ad cufpides fagittamm religant , 6c igne addito fpargunt: hxc illis ignita tela funt. Scuta adhsec in vfu habent ex arborum corticibus , & fe- rarumtero-oribus: turnfpinasdefoflasinfiguntpauimento, cpemadmodum nosferreisniuricibusvümur. Audiiu v am jy/y ■H»««llMB»»niimmilll. I I L Pars. 123 Audiuiquidem,fedpra:fenti cernere non contigi^quodhoftcsexcaftris profugare poffint pipere, quod apud illos prouenit , & tali quidem pado: Lu- culentum ignem excitare, fl ante vento ,cui magnam copiam piperis infperge- rent, vtifumushoftium caftra oppleat, ficqueillosinfugamvertinecefTeric Quodfanevtcredam/acileadducor. FuienimipfeinterPortugallenres,apud Fernanbuco, vt fupra expofitum eft, & cum nauis noftra alieubi in ficco hxtiC- fetob flu&uum rcciprocationem , Barbari in nosirruerarit, fperantes Tefupe- riores fore; verum fpc fua fruftrati , coniedis farmentis aridis inter littus & na- uem, atque infperfo pipere, fumo nos ex naui deturbare conati funt: Ted & fpe* cos in hac re fefellit, quia ligna ignem non coneeperunt. C a p v t XXIX. De ceremonijsin hoflium c&de & epulatione rftatis, de inßrumentO) quo captos obtruncant, ^ de reli- quü circumflantijs. pftem primo dorn um deductum^mulieres atque pueri mile- p re verberibus excipiunt. Hinc pennis cinericei coloris illum "~ pingunt,ruperciiiaderadunt,raltantingyrumi funiculisva- fide aftringunt, ne aufugiat, mulierem illi adiungunt , qua? & eiuseuftodiam habeat, &cumipfoetiamconfuetudmem:ii vero ex illius confuetudine grauida fiat , puerum natum edu- cant,donec adolefcat.adultum vbi commodum illis videtur obtruncant & de- uorant. Captum ad tempus alunt , & probe faginant : interim neceflaria pa- rant, vafa afleruandis potionibus multa effingunt,peculiaria etiam ignibus ex- coquunt, ad excipiendum & conferuandumcolores pingendis miferis para- tos. Nodos ex plumis componunt clause fatali alligandos. Contorquenc fu- nem prclongum,MuiTuranavocitant,quo conftnngitur iam morti deftina- tus. Vbi omnia expedita funt,tempus maclationi definiunt. Inuitant reliquos etiam vicinos^qui pagos proximos incolunt, vt folennitati ifti interfint. Hinc vafa omnia potu implent. Vno vero aut altero die, antequam mulieres potio- nem illam coquant , captum in aream femel atque iterum protrahunt , eoq; in medio conftituto,choreas circum eundem inftituunt. Vbi inuitati omnes iam comparuerunt,PrafecT:us tugurii aduentum ipfb- rum gratatur, bis verbis : Adefteoamici, & conuiuiumhoede hofte veftro comedentes nobifeum kti celebrate. Pridie quam compotationes inftituant, 124 A M E 1 C iE Munuranamaptiuo ad collucreligant , & eodedieclaüaillam ligneam, Iwera Pemme vocatäjColorib.fuis diftinguunt: fex pedes logitudine fuperat^illi vilcc^- fam quanda matcriam illinünt , hinc ouorü putamina cinericei coloris ab aue> cuiMackukawa nomen eft pofaorum, iniubtiiiflimumpulueremredigunti cjiLEclaua? vifcida? infpergunt , quo facto , mulier in pulüerem illum ouorum afperfum notas defcribitjme incondite verius fcalpit, & dum pi&ura? eiufmo- di intenta eft , reliquce cantantes eam gregatim circumiiftunt. Clauam ergo IvaräPemme,iamvtdecet, exornatam plumarum fafciculis & aliis eo perti- ncntibüs,de pertica fufpendunt in vacuo tugurio : mulieres autem totam eam no&cm cantionibus circum appenfam decantatis infumunt. Similiter & faciem capto pingunt, ac dumfemina ea picturam abfbluit, rcliqua? cantiones continuant. Quando compotationes iam inchoant,captum illis quoquc adhibent,& eidem po tum mmiftrantesjfermones cum eo mifcent. Exhaufto III. Pars. 12$ Exhaufto potu poftridie refpirant s & capto tnguriolum in area csedi de- flinata extruunt, in quo ad fequentem yfque dieni pernoftet cuftodibus accu- rate tarnen adhibitisrfummo mane, antequam illucefeat , denuo clauam fata- lem cantionibus& (altationibus uns circumcirca luftrant, donec dies proce- dat. No&e pulfa captum ex fuo ergaftulo protrahunt , & illud rurfum demo- liuntur, areamque patentem & planam fternunt. Hinc Mufluranä a collo ca- pti foluunt,& eam lumbis eius circumdant , finde eam vtrinque extendentes; ftatmedius ipfe & impeditus. Extremität es Mufliiranä comprehenfas aftrin- gunt complures. Hoc habitu ille aliquandiu confiftit mifer } cui ferupulos ap- (>onüt,quibus mulieres circumcurfitantesJ& deglutitionem minitantes, fi ve- it jimpetat. lila? autem ipfe coloribus pic1:a:3 & in hoc ordinatse funt, vt & mi- {eronegociumfaceflant, & cum primum in partes difledusfueritjprimarias quatuorpromptccorripiant,& manu tenentesärcumtuguriacurfitent. Quo ipe&aculoiUiafFatim dele&antur. II 116 America Confe&is ergo ceremoniis illis , ignem inftruunt,ad duos palTus a manci- pio diftantem, vt mifer fuum rogum intueri poffit.Poft accurrit mulier geftans ckuam Iwara Pemme, nodulos plumeos furfum vergentes quatiens^exultans, & pra: gaudio vocem attollens , vin&um pratercurfitat, vtfatale lignum con- {picere nolens volens cogatur. Dehinc ex viris quifpiam clauani accipit > & coram capto conhftens, prae- tendit eam, vt fixis oculis ad faftidium contueatur. Dum ha-c fiunt ^proceditis qui nomen ex caede reportaturus eft, comitatus quatuordecim, aur quindecim viris, & cinereafperfo totum corpus fufcati , perguntin eam aream, in quaca- ptiuus eft. Is veroquianteillum cum clauaconftiterat, venientieamorTert. «Acccdit autc Regulus tabernaculi^clauam corripit , & nouo ca^dis auftori eam intra cruta tranlmittit. Qui rit us honoris caufa inter eos obferuätur. Poll: exc- cutor cardis clauam corripiens infit: En adfum tibi vitam iam erepturus; quo- niam & tui mukös ex amicis meis obtruncarunt , deuoraruntq;. Huic refpon- detis III. Pars. 127 det is qui morti deftinatus eft : Facilis iaftura vitae , quam fi eripucris, vlcifcen- turcaxlem eam amici mei,qui mihi funt adhuc numerofi. His di&is, fimul clauam occipiti impingit tanto impctu , vt cerebru m du fpergatur. Adfunt quamprimum mulieres,Cadauer abripiunt, flammis vftulät, foinc cutem eircumquaque deradunt , vt truncus totus niteat a tum ligno infe- riorem gutturem obtumnt,ne quid inter tradbandum amittat forte. Vbi cutis denudata fuerit , vir lanio opus vlterius aggreditur , & crura fu- pra genua , brachia autem praxife ad humeros dctruncat. Accedunt quatuor niulieres in hoc ordinäre , qua? quatuor eas dnTectas partes , crura videlicetSc brachia abripiunt, & fublatis illis circum tuguria in gyrum curfitant^Iamores- queprsekticiatollunt. Hinc truncum diuidunt in duas partes äquales, itavt femora feu coxas & inferiorem ventrem a fupcriore, feu pe&ore & thorace per medium feparent , quas inter fe partiuntur. La£bes & reliquas internas partes mulieribus relinquut, que. eas coquunt.iufculum aute deco&um ex illis in pul- f T.'a ™ in i.i» j r.:i » f.'.ifi'.i r.'.T m «w Mim «■■■■« «1» ».'im , w.i» «u iw» MBU! 128 America tem fubigunt3Mingau vocatam, quam illae adhibitis liberis abfbrbent. La&es comedunt, tum carncs circa caputderodunt. Cerebrunijlingua^quicquid cfui cft in capite, pueris cedit. Finitis hüceritibüS, finguli domum repetunt,a£ fumptaportiönefua. Au&or carclis aliud adhuc nomen Tibi imponit. Regulus tuguriibrachiorummufculosfüpernos fcal'pit rdente cuiufdam animantis oc- ciforiivbi vülnus confolidatum elfyelinquitur Veitigiunvquodhonori magno ducitur. Quo die äedes perpetrata eft, auctof eius fe quieti dare necefle habet, &inled:ofuoretiförmidecumbere totum eunl dietm ptarbeturilli arcusnon jta magnus,cum fägitta,quibus tempus fallit,&{copum ex ceraadornatum pe- tit. Quod fit3ne brachia ex terrore cxdis obtufa , feu exterrita fiant tremula in iagittando. Hi{ceomhibus egorpedator,&teftisoculatusintetfui. Numeros non Vitra qüinarium norunt : fi res numerandas quinarium ex- cedant^indicät eas digitis pedum Sc manuumjpro numero demoftratis. Quod Ii nu- III. Pars. 129 ! is & horum multiplicätionem excedat, coiungunt aliquot perfonas, 5c pro multitudine digitorumiaülis res notant ßc numerant. Capvt XX X. e quibußam animalibus, qmfert ea Regio . Vnt in ea regione Capreoli,quales noftri. Aprorum duo ge- nera : alii emm noftris fimiles ; alii cum porcellis vel nefrendi- bus conferri poflunt. Nomen illorum eft Teygafu Tattu : a> gre admodum cäpiuntür decipulis , quibus Barbari in venatu vtuntut. Cercopithecorumfuntillic tria illorum genera.Pnmum Key vocatur,quod ad nos perfertur. Alterum eft Ackakey s quod cateruatim in arboribus fiJit .magnosq; per fy luas clamores edit.Tertium genus Pncki rur- fum eft, barbatum more capri, mediocris canis magnitudinem nabens. Capvt XXXI. Figur a animalcuh Dattu. S t quoddam illic genus animalculi Dattu vocatum > palmas expanfa? altitudine, logitudine pedali: toto corpore armatum or?tcrquaminvcntrc:armaturacorncacft,&iuna:unscom- plicatur, inftar noftrorum thoracum ferreorum. Roftru pra> fongum habet &acuminatum,caudam etiam trahitfatis pro- lixam. Circa rupes verfatur,nutritur formicis. Carnem habet prapinguem,quam non raro appofitam comedi. Capvt XXXII. DeferaSar^oy. S T Sc fera qusdam Sarwoy , felis magnitudine, colore cineri- ceo,interdum fufcoacaudam etiam inftar felis habet. Cum fce- tum edit,enititur circiter fex proles. In aluo nfluram habet, ad dimidia? fpitama? longitudinem , intra eam alia cutis fubeft. Nec enim aluus hiat aut fathifcit : in eo finu funt vbera : quo- cunqueobambulat proles fecum geftat intrafmumeumlati- tantes, 8c vtraque cuteinuolutas. Aliquoties eafdem ipfe venatus fum,8c catu- losexfinuipfemetdeprompfi. Suntprseterea&multxTigrides, exitiofa: hominibus & magna damna inferentes. Sunt etiam Leopardi , Sc aliadiucrfa 6c infolita animalia , inter qua: R P w 130 America Cattiuarc dtäum^mphibium^vefccns iuncco quodam gcncrc , in ripis aqua- rum dulcium nafcente: mctus ipfum inuadit , fugit in aquas vfque ad imum: ouem magnitudine fuperat-caput Ieporino conforme eft,craflius tarnen & mi- nus auritum: caudam obtufam & breuem habet, crurafatis alta. Veloci etiam perterram curfu ex flumine alio in aliud fugit, Pilosfubnigros fcinpedibus tres digitos habet. Suillam fapit, fi comedas. Sunt & lacerta; illic, amphibi*, qua? palato non ingrataj funp. e a p v t xxxiii. T>e quodam Vermiculi gener e9 Barbaris Attm vocato, quod cum pultcibus noßris conferri foteß% ; Ermiculi pulieibus noftris minores apudillos nafeuntur, At- tunillisnomen eft, exfbrdibushumanispertuguriaproue- niunt: illifeineutempedumhumanorum abdunt, pruritu intracarnem excitatodumintro repunt, hinc paulatim car- nes erodentes/ubfidunt in imo antequam fentias malum. Si feriusanimaduerteris fubrepentes, nee matureexemeris, fe- rnen numerofum capitis lentibusfimilecumulatim in carneprogenerant, pifi magnitudine & forma aceruos ponentes. Vbi prafenferis demum, & hofee fy- rones expurgaueris3relinquitur forame in carne tarn amplum,vt pifum reeipe- re poflit. Vidi ego cum primum cum Hifpanis in eas oras deferrer,quod multis exfodis meispedes plane corrofiperirentex hocmalo , dum negligerentpri- mo,& prineipiis non obftarent. C A P V T X XXII I I. DeVeJpemlionibm ejuibufdam pedes Crfacies homin&m noäuperfomnum arrodentibus. Enus Vefpertilionummaius noflratc illic vagatur no&u, & tuguria inuolat , le&ifternia illa retiformia , in quibus eubarc fblitum eil 3 infefhus ; fi non abiguntur , & homines fbpitos fenferint^ad pedes aut facies aduolant, & buccellacarnis mor- dicus euulfa abfeedunt. Dum verfarerinter illos , fepius mihi pedum digitos arrodebant , cx- perrectus cruentos afpedabam. Barbarorum autem plerunque Hontem appetebant* Gap. III Pars. m C A P V T XX XV. De ^Apibtis eim or&. Ria genera apum illic proueniunt. Primum fere cum noftris 1 conferri poteft : alterum nigrum eft, de mufcarum magnitu- dine: tertium minus eft , nec culices luperat. Ha? omnes in ar- boribus exefis mellificant.Ipfe cum Barbaris fepius mel de tri- plicis huius generis alueariis exemtum collegi : quod minima veroearum genus confeecrat, vtplurimum prailabat.. Sed nec aculeos habent tarn acres atque noftra?. Vidi enim cum mella depro- merent Barbari, apes cönfertim in iüps irruentes, quasmanibusvixdenuda cute remouere lufficerent. Adhsec ipfe interruieidemoperi, fedprimoadeo compungebär,vtferre non poüem, fedflumen petens, infidentes fubmergen- do abigere cogerer ; nec enim aliter ä cute fugare eas vllo modo poteram. Capvt XXXV L ÜZV auihus eins Regionis* Iras aues illic eil viderc : äli£ Vwara Pirange , fecundum mare efeam qusretes, & in fcopulis nidulantes , qui no longe ä terra abfunt ; gallinarum noftrarum magnitudine , roftro pra?16go> pedibus Ardesefere sequalibus, paulo tarnen preflioribus. Sunt aucs ex tali natura pr£editse,vt pluma?,qua; pullis pri- mo fuccrelcüt,(int plumbei coloris , qua? adultis in fufcas m u- tantur,& talihabitu integrum annum obuerfantur, tandem elapfb anno vno, penna? per totam auem mutantur in taiitam rubedinem , vt quemuis rubrum colorem vincat,atque ha;c in illis perdurat, nec mutatur deineeps. Penna? au- tein eiufmodi funt in magno precio apud ßarbaros. Capvt XXXVIL Defcriptio arbotum quarundam eim Regionis. Afbari vocant quafdam arbores Iuni Pappeeywa , illar rru* dum ferunt ä pomis noftrisno multum dikrepantem.quem Barbari dentibus comminuere folent, &: fuccum in vafculum exprimuntjhinc corporafua eo varie pingunt. Cum primum cutiillinitur, nil niü aqueum quiddamapparet, paulo poft cutis tarn atraeuadit,quam fi atramentoferiptorio eam infe- eifles. Hiccolorinnonumdiem permanet, neceuanefeiteitius, quantumuis corpora lymphis abluant. R 2. k America c A P v T xxxviii. De Bombaceßue Xylo* quomödopröUeniat. *De pipereitem 'Braßltano, ^quibufdam radicibitsalijs, qua* Barbari magna curaplantare in r^ßmviäusquotU dianiconfaeueruntj. Yloninärbufcufis nafcitur tres feecubitos altls, mukös cir- cumquaque ramufcülos fpargentibus. Quandö in fiore eft, nodulös feu capita multa erTormat, qua; pöftquäm maturue- rit,aperta fatifcunt : lanaipfa confpicitür,tegens grana minu- ta nigricantia,c quibüs (atis ärbufcutaproueniunt: abundant autem eiufmodi arbufta capitibus illis. Duo genera piperis iftic funt3alterüm flaütlceris > alterum vero rubefcens, codemfcremodoäcformafe tudinemfrutexper fe humilis eft , fefquicubitüm altus/olils exiguis, Ted abun- dans pipere,quod achter in ore mördicat : maturum decerpunt , & foli expofi- tumficcant. . Eft & tertium genus piperis , fed minoribus granulis,a pra?dictis non mul- tum diftidens, quod fimiliter fub fole torretur . Sunt illi radices Iettiki dic"te,(a- tis boni faporis , quas fi plantare inftituunt , cönfcindunt eas in minuu frufta, qua? terra obruta radices ägunt, &farmentäinlupuli modum late (upra'terra? ruperficiern fpargunt, & radices abundeproducunt. F i n i 133 JOANNES STAD1VS TRE CATVR Lectori salftem p lv ri ma m. M 1 c £ Lercaufäitinerarii meifuit,vtintelligeres,quaoc- cafione ad terras & populosho(ceferoces,&in eorudem po- teftatem deuenerim , vc & patefieret, quam potenter ex ho- rum tyrannide folius Dei nutuac ope ereptusfim:acvto- mnibusinnotefceret, Devm omnipotentem etiam noftro fä?culo fibi fideles interEthnicos & Barbarosmiraculofede- fendere ac tutari,non minus, quam quauis abtäte preterita. Tum vt pro bene- ficio hoc, D e o quuque gratias mecum agat, Sc in periculis firmiter in eü con- fidat. Dicit enim Dominus : Inuoca me in die tribulationis , & eripiam te, 6c pra?dicabis nomen meum. Dicet quis, Ci omnia in acta referre & publicare velim qua? per omnem x- tatem expertus, & quorum pra?(ens lpe&ator fuerim,ingens volumen prodeac necefle (i t. Huic ego quidcm non refragabor , Sc ü hic fcopus mihi foret pro- pofitus,muita(ane & aliahaberem, qua? litens mandare non erubefcerem. Sedhocnonmeieftinftituti, &abundepaflimanimummeum declara- ui, quo hunc libellum publice proftare velim. Tametfi ab(q; hoc eflet,omnes tarnen Deo grati efle tenemur,pro patcrna prote&ione,qua nos ab ineunte a?- tatein hunc vfquediem clementuTime conieruat. Nec me fugit argumentum huius libelli quibufHam abfurdum videri , (ed quisillorum ftupori medebitur? Ego vero minime primus omnium in hafce oras delatusmec poftremus ex ijfdem reuerfiis Tum : funt enim alii m ulti,qui eas nauigationes emenfi fint, terrasque illas atque populos probe perfpexerint,qui (anenonludendotantoslaboresexantlarunt, aui. poftmodum eofdem fubi- bunt. \ Quis vero nefcitlongealiterefTeafFe^tameum, qui morti iam vicinus prefens intuetur periculum, quam qui fpe&atori aftat, aut ab alio fa&um nar- rari audit ? Ad ha?c Ci omnibus in hoftium manus deueniendum lit,qui Ameri- cam petunt , quis quaefo tandem id oncris fabire audeatf Hoc certo equidem affirmare aufim, mukös probos & honeftos viros in Caftilia^Lufitania^Gallia^um Antuerpia?, qui A mericam perluftrarunt , mihi teftimonium perhibere , de fide & finceritate narrationis ac hiftoria? mea?. M qui funt quos ha?c incognita latent , illos ego productis teftibus couincere non grauabor. Prima mea nauigatio in Americam fa£ta eftin nauc Lufitanica,cuius Ca- pitaneus Pintiadus erat. Comites tü habebam duos praterea Germanos,Hen- ricum Brandt ßremeniem, & Ioannem a Bruckhaufen. rra T.J ej Mia EJ t3 IÜI EJ ULI LJ LJbiXIlU Uli i 134 A M E R i U £ Secunda inftitue'batur ex Hifpali Hifpaniae in Prouinciam Rio de Platta, qua: in America eft: Capitaneus eius Claffis erat Don Diego de Senabrie , nec praeter me quifquam alius erat in co innere natione Germanus. Tradudo ta- dembienniointerväriapericula&laböres mari terräque exantlatos, naufra- eiura pafiifumus prope Infulam S. Vincentii, qua: non proeul acotinentiBra- Bix Regionis abeft,8c a Portugallenfibus occupatur. lllic offendi egregii Poe- tx Eöbani Hefli filium , qüi perhümartiter equidem me excepit. Praeter hflne Mercatorum quorundam Antuerpianorüm , quordm eognomen @$4t$W Curatoremnegociorum, Petrum Roflelium : vterqu« horum teftari poffimt aduentum meum,& captiuitatem in quam incideram. Nauca? Uli prajeerea, qui me captum a Barbaris redemerunt > ex Normati* dia Gallia; Prouincia aduenerant,cuius nauis, Wattavilia didae, Capitaneus rat Wilhelmus de Möner; Nauclerus vero Francifcus des Ghamps,ex Horfleur oriundus , eius popularis erat Perottus , quiinterpretis vices obibat. His mihi {ubuenientibus3in Galliam reduftus Tum, ( qui vtinam aeternam a Deomerce- demprohoebeneficioomnesreferant.) Adhxc illi ipfi auxiliati funt mihi in impetrandisfaluicondudusliteris; veftitum etiam & viaticum benigniter en- gend fuppeditantes. Himinimefane inficias ibunt, vbinam gentium me ex- eeperint. Pott Diepam linquens, naue Löndinum Anglia? adueftus fum jllic merca- torum miniftri per nautam, qui me aduexerant, de ftatu meo certiores redditi, & eonüiuiis me exeipientes honorarium ac viaticum mihi dederunt. Hinc fol- uens in Germaniam ventis tande delatus fum: Antuerpia: ingredior asdes, quas Aquigranenfes cognominant.conuenio mercatorem Cafparum Schetum,cu- ius ex parte erat curator ille negociorum in S. Vincentio Petrus Roflelius5nun- ciöillidenaueCuratorisfui a Gallishöftiliteradorta in portuRio delenero, & de Gallis ab eadepulfis : donauit meilleduobus aureis ducatis in viaticum, pro quo honorärio Deus retributor bonorum ipfi gratiarn referat. * Si cui ergo adolefcentum ha^c mea feripta & teftimonia non fatisfacien t,is vthuncfcrupulum animo eximat, diuinoimplorato auxilio.iter hoc bonisa- uibus ingrediatur : fiquidem indicia ipfi fatis manifefta in hoc feript^ ;pr^bui,qucetutoinueftigarepoirit. CuienimD e v« prafto erit, vel totus orbis non erit inuius. Sollt) eo fit Maxmö, Honpr,Decus,Laus, (^loria^ Terfeculorumfecula. Amen. 1 im.*™»—— _ \ \ I vi/ *37 'EIS A E P AI O N. Kol Acugfvy>vmv, itejAv^g r ciii^Mg' Tloogw itäogtQvgCptAiMiÄmytvrig.i ls. CaC AD IOANNEM LERiVM AMERICAN^ Hiftorix Scriptorem. Jgnotos quondam & nofiro procul orbe remotas (jentes, monßrofa eBarbariequeferas; StridentesquefinoslmgHA9ventresquenefando$9 Humanüfaturos carnibm,ecce,refert. [redo eqmdem, Lew. T>occs nam vifi>S edeuge, Te dignurn nodum vndicefolueprecor. Talia^ dic,portenta hominumjam rara benigni Temperies cdi num generare queat? Et quos inculm mit&s creM arborefruttus, aMiteJolum indomitafertihtate nitens? Horrida Monflra hominis, qmris, num gignat amcena, Temperier calt,fertilitasquefili? Gignit. Sed caufas doceant qmfemtna rerurru, Quiquearcana tenentintenora *uiri. J\(um maiora videshominumportenta crearh Qua cdum multo mitius atquefolumZ S m Teßis culta nouemßudm Europa fororum, Qua toto, princeps, erigit orbe caput. Hic quam horrenda vigent pudeat memorare, Itbeüis Vt poßit nofirü maior adeßeßdes* L I B. IN H IS TO RIA M AMERICAN AM AB Ioanne Lerio confcriptam. Jmmanes mores tu quiaudis effera monßra, Qu&fert terra orbis nomine dilia noui: o^ld iraris peBus plufquam geflawferinuTru Humanos vultus , oraquefuetapolo, \Primorumfunt h&cnox ^erreat vndafurens, "Barbariesque tyirurru. ositqui tolle m oras , ewpidum petque omniadedüci !h(obis 0 ceano fat s. M. R TOTIVS I3P TOTIVS KISTOKIjE S V M- M A C A P I T A* Cap. L Auctoris fcopus» Cap. II, Afcenrusinnauesluliobontx:itemqueoccürfus£iauium & expugnatio: tempeftatesjittoraque & InfuLr primum obuitf. Cap. III. Bonita?, Albakor£,AuratarqueA fues marin^pifeesque volatiles : aliique ^uos tum vidimus,tum cepimus fub Zona torrida. Cap. IUI. De jEquinodiali circulo, tempeftatibus, ventorum inconftantia , pluuiis corruptis,caioribus, fiti^aliifque ineommoditatibus , quas circa illam müdi pla- gam fumnuim us. Cap. V. De primo Indi£ Occidentalis cofpedu , Sc incolentium Barbarorum: de- que iis^qua? nobis in mari acciderun t ad tropicum vfque Capricorni Cap. VI. Defcriptiofinus Gan abare, qui & Geneurenfisappellatur; InfuLccaitel- lique Coliignii,atque Infularum adiacentium. Cap. VII. De ingenio,roböre,(latura,nuditate 3 ornamentis corporis virorum Sc fe- minarum Brafilienfiurr^apud quos annum Fere fum cornmoratus. Cap. VIII. De craffis r adieibus, Sc craflb milio.ex quibüs Barbari farinam conficiunt, «juainpanis vtunturlocum: deq; eorumpotionequam Qaou-in appeilanc Cap. IX. De Feris^prcgrandibus lacertis/erpentibus 3 aliiique America: monftrofis animantibus. Cap. X. De variis Americanis äuibus a noftris dilTidentibus^de magnis vefpertilio- nibuSjapibuSjmufcis.culicibuSjaiiifque regionis illius infe&is. Cap. XI. De nonnuilis pilcibus apud Americanos maxime vulgaribus, deq; eorum pifeatu. Cap. XII, Dearboribus^erbiSjradicibuSjexquin^ cano proueniunt fölo. Cap. XIII. De bello, prceliis, fortitudine, 6c armis Barbarorum. S * m H 1 i P m m m m m m w m M m m 140 Cap. XIIII: Captiuos fuos quo traftet modo Barbari, quibufquc ceremoniis in iifdem madandis & deuorandis vtantur : quibus per occafionem immaniffima? cru- delitatis alia exempla adie&a lunt. Cap. XV. Quid nomine rcligionis apud Barbaros Ameficanos veniät; de erroribus in quos ab impoftoribus, quos Caraiks vbcänt,inducuntur ; deque crafliffima Deiignoratione, quas apud eos obtinet. Cap. XVI. -De coniugio, polygamia,&: confanguinitatis gradibus , quos Barbari ob- leruantj deque liberorum apud eos educatione. CAp. XVII. * Quo referridebet cultus iüe quem Caraibibus fuisexhibent,aquibus ßa- tis temponbus bonu malum*ve omen fibi adßerricredu?vL>. Summum aut ern bonum in hoßium vltionefortiterperfequenda [quod 0 Um Rq- 141 s Praefatio. manis, hoHeetiam ^furcis vfauenit)ponut. Cidtm vero iueyqmapui uliospopulos Religionis nomen obtinet, apud eos locum nullum habere diäpotefl'. Qmn&tlludaddi, (ßqmgensintotoorbeterramm)ßne Deo uitam hanctranßtgere. nec remediovtuntur ob lato) ßuamquem entern non dißimulantj, oAd reliqua quod attinet ,ßumma capitum , quas ad libri mit tum appofiuimus,quid in toto hißork progreßu traBeturßattiindicantj. Ceterum non me latetquodvulgo dictßolet : Senej,eö(que qui& 4o nginquis peregrinationibus fiunt reduces , quod rie'm 0 ßt qui 0 bßßat, nmraroinentiendilicentidmßbiarrogare. Ego veroteßorme, qui& mendacia &mendaces odißquißnt, quifidemadhiberenolintmultis ftneante hu t empor ainaudttis , qu& anobü commemorantur, non eo eJJeanimo3quo inrem pr&fentem veniarit, tft-adea loca deducam.Nec magis commoueborißuiquamadhuccommotus[um > poßquammihi renuntiatum eHnon deeffe } quifidem qs non haberent, qua a nobis de^j horrenda iüafame Santerrana funtßripta } quam außm ajßnnare mi- nus aßer am 0 quamuisdmturniorerru, eafuiße quaminmedus vndis remigrantes perpeßißumus. Enimuerofiißi^de qutbusßt fermo, fidein iis deropare non everentur,qumn ipfimGaltu euelutimedituttio,plus joo. teßwusßuperflitibus contigerunt \quidni de ijs dubitent, qua in remotiß- ßmis regionibus 'vißa ßrnt, maionbtis vero noßris inaudita , ita vtnon miß experientia ipja hominurru animis inßderepoßwt., l *Me autenu hoclocofaterinon pudebit , ex quo in Americanu tranßortatus fum> qm&mcolarum uiuendiratione, & animantium forma , ipßqucj adeo terra fcetura a noßris Europas, Aßiaticis, & Aßicanis prorßts a- lienisreßefiu noßrinouus Orbis merito dicipoteß, opinionem abieciße, quam de Tlinio nonnuüißjue aliis indueram. Vidi en'm permulta non minus pro digiofatfuam qm in eorumfcriptisfideindigna cenJentur.S i- quidem eaqua oculiscernunturpenitiusanimumpenetrant. Adgenus orationis quod attinet , iam ante ,tenuitatem meam probe mihi perße* Bam effe teßatus ßim. J^on dubitoautem,quin mukorü iudiciophra- ßbus nonßtm vfustum ad rem nauticam , tum alias ßatis actimodatis* Jttis itaquefatisfaäum non efe certo fcio:pr&ßertim vero Gattis noßrisy quorumaures delicatißimA^nilnißt terßum ßrmonibußjue nouis orna- tum admittunt. t,quod Theuetum £f alias reprehendens , in eandem tarnen tncurram reprehenfionem: Siquis efvjnquam > quitmprobet{quaß arrogant im diäa ) quodvbidevita £f moribm barbarorum verba facio.frequenterhas evßurpemßormuias3 i ~ i - antequa ti pujeriwtj, fore vt ea qu& a mejunt m hac hißoria traäata verißima ir^ncrc4i" effe comperiantj, qu'metiam nonnulla effe,qu&, quod maioribus noftm fuerunt ignota, admiratione digna fint iudicanda . T> eum orbü & tot pmßantißimarum rerum conditorem & conferua- torem oro, efiates)littoraque& infidaprimumobuia. : Vm BoiriusVillagagnonisnepos, qui ante luliobonärh ad- uenerat^ apecunia regia tribus inftru&is nauibus, prouifaq; rc frümerttaria,pro imperio iuberet: ^.Cal.Decembr. anni 155 innaues conkendimus. Ipfe BöifTus,ex nauibus vna,qua? Ro- f^J^ w berga minor appellabatur, o&oginta nautis mihtibusqueoc- citur. cupata, legati nomenimperiumquehabuic. Alteram, duce Mario, Robergaj u T W m m m m m i i m - ^ ht sa sa taia ta iaga sa ta ggm sa ej ej m ej uta *j m ej hs tsvs ej kj kjej mm mm m iia m mta aa ta ta tu ai ta sa au uam< tag Hiftoria Näüigationis maiüfls titufomprajferentem, gubernatore autemloanne Humbcrto Hare- florien(i,vt res ip(a docuit,experientia in nauigando fingulari, centu & viginti mörtalibusaquoin numerö cenfcbar.attribuit. Tertia qua? Rofeä, centurionis nomine vocabatur } annumeratis fex puerulis^äd lingua Aniericanorü addifce- dam,tran{portandis:qUinq, autem,vnacum moderatrice,virginibus (qu? pri- müe Galliamulieres, magna Barbarorüadmiratione, quitantumnudas ante vidiflenyn Brafiliam delatas funt) nanaginta ckcker hominibus completa eft. Epartu Eo die ipfb,cum e portu fblueremus, tormentomm ftrepitus atqj tympa- nauesfoU nbrum/buccihaTumqj fbni, ceteraq, ekifinodi y qua: naüibusinexpeditionem euntibus,iblemnia eflec6{ueuere3circa meridiem auditafunt. Primumin mari 'Cauxio^duobusa portu fälutari milibüs, anchorae ia&a?. quo n loco,vt aflbler, nautismilitibusq,recognitis , &profe6tioneimperata: eius nauis quam con- fcenderamfunis anchorarius abrumpitur, anchoraq;laborcmaximorecupe- xata^profedio in craftinum indidta elt. Itaquc In Brafilkm. 147 Itaque iz. Cal.Decemb.e terra pröue&is , & Britanniam fub dextrarelin- quentibus , duödecim dierum tempeftate coorta : plerique metü Sc naufea ve- hementer conflidatijprscipüe qui mare nunquä viderant,iingülis fe mömetis abforbendos efTe cpgitabant. Resqüe profecto eft ädmiratiöne digniffimä/na- uem e lignö quantumuis magnam atqüe firmam Oceani vim päti pofle. Nam vt e crafliflimis träbibus naues fiant, arcteque fibulis vinciäntur: quemadmo- dum qua eram delatus,circiter centüm pedes in longitudinem^in latitudinem veroviginti patebat: quarnameft cumaltiflimo latnlimoqüe Occideiitali O- ^on^Tcm ceano , magnitüdinis tantula? eollatio ? Qua de cäulä cum nauigäiidi arrern -q*e adeo vniuerfam , tum figillatim acüm nauticam , ad moderandos curfus märitimos J^ß™* excogitatam,nemoratis vnquam laudauerit:quam tämen ante annis ducentis & quinquaginta efle in vfu,quidam memoria; prodidere. Igitur,cum dies tre- decim magnis difficultatibus, nobis eflfet nauigatum, Deö fäuentc, träquillitas redditaeft. Confequenti poft die Dominico, duabus onerariis nauibus Britannicis ex Hifpaniaredeuntibus occurrimus; parumq; abfuit, quin nauta; noftri , cum eile qua; eripere pofTentjintellexiiTent^eas penitus expilaret. Quemadmodum enim demonftraui, tormentis ceteroqüe omni apparatu belhco initrüc~ti,con- fidebant.neque fi infirmionbus occurrnTent, ab iniuria facile temperabant. Et quoniam in hunc (ermonem incidimus , qua; nautärum fit rapacitas> ivaxta- hoc primo nauium occurfu,declarare vifum eft.Qui enim robore & armis pr£- ™t™*a** flant, quod etiam in continente nimium fepe äccidit, reliquös pra;da; habent. ArTerunttamen.cum velaobuioscontrahereiubent, feiamdiu tempeftateaut malacia terram non attigifle, rebus egere Omnibus 3 orantque vt pecuniaredi- mere liceät : qua in colloquutione nauibus occupatis , ne fcilicet onere peflüm eant, pra^ftantiflimaquxqueextorquent. Obiicientibus (quod fepe nobis erat vfkatum ) iniquiffimum efle hoftes iuxtä (bciosque pra;dari : folennia ter- reftribus etiäm copiis vefbä reponunt, More belli accidere, fibi vt quifque pro- uideat. Addanvquod exemplis poflea comprobabitür,cüm Hifpani Lufitaniq; fe Brafiliam adiifle primos,omnemque adeo continentem, qua; afreto Magella- nico,qui meridiem verfus quinquaginta gradibus extenditur.ad Peruhum,ci- traqüe^qüinodialemlineam glorientur; eaque decaufäpöiTidere affirmant, Gallös vero fe in iure fuo interpellare:fi mari viiicant,crudelifiime interficiunt, ineamqueferitatem aliquando deuenere, eutem vt viuentibusdeträherent, teterrimovegenere mortis afficerent. Galli contra, fe America; parncipes eile demonftraiit; neque ab Hifpanis Lufitänisque vinci facile patiuntur/ec^ acer- rime tuentes par pari hoflibus referunt , qui eadem certe clalTe manum confe- rere non aüdent. Vt ad nos redeam,iterum tempeftate coorta, fexfeptemve dies mare adeo M*> De- intumüit/plerique vt flu&üs non tantum foros fuperarent; verum etiam, cum eius rei periculum faceremus, de qua Plalmus 107. meminit, fenfibus pene or- thoimpe- bati,ebriorümore vacillabamüs: nauis autemitaflücluabat3nemo vt ex nautis rau T z w m m m m m i i i m m m m m M ■ I 148 Hiftoria Nauigationis Juttenalis Satjr.i 1. Sacrum Protnon ftare poflet. Vt eödemq; Pfalmocontinetur, cum fupra fttörites aquarum akifl iimös } maximeque timendos eredi, e veftigiö infra profundiifimos hiatus de- merfi, tarnen inter tot fkaconferuamur:fentimusprofedo admirandam Dei optimi mäximi potentiam. Itaqy cum pcriculo tarn fint affines, qui nauigahts Poeta qui latitudine lignorum , quibus nauigia fada funt, eos a morte {eparat/ videtur, quam par fitlongiusfeiungere. cüiüs, quodfint elegannJOTimi verfus ^dlcriberevifumeit. Inunc, £r 'ventis animäm committe, aolofi iüonßßs lignoidigith a morte remottis Quattuor, aut feptem,fifit Utißima tadä. Tempeitate fedatä ; cum Deus qui mari pro ärMtriö iniperat , vcntüm fe- cundum excitaflet.ad mare Hifpanum perüenimus , Nonisq; Decembr.obie- torium. dum habuimus promontonum Sacrum.quo in ioco, Hibernica naui obuiam fada>arte,de qua paulo ante diximus , noftri epibata? fex feptemve Hifpaniefis vinitlölia,ficus,malaq; Aurantia exportarunt. Fortunata Septimo poft die ad tres infulas delati famüs exFortunatis : has qui e Neü- infuh. nauigantjGratiofamA Lancilotam, & Fortauehturam nominant, anti- quis autem appelkbantur, Aprofitus & lunonia, Ombriosque i (eptemq- nia- mero funt,quas nunc.vtopinor.omnes^Hifpani occupant.Et quamuis in orbe äefcribendo quidam Fortunatas infulas fub vndecmio citra yEquatore gradu collocent: cum me praefente, Aitrolabuslitem diiudicaret.inuenimus, ad vice- fimum odauum Ardicum verfus Titas efle= idcirco fatendum eft3fuö aliorumcß ~periculo,decem & feptegradibus,iiliufmodi Cofmographös aberrare, quibus "eas infulas a nobis remouent longius. Hic fcaphis edudis,viginti ex noftris belle armati, ad pbpulandümqfpro- * gredientes,confpic'äti ab Hifpahis, 6c repulfi/ugä naues petiere. A ttamen cum fe in omnes partes conuerterent, nauigiolo pifcatorio metu ab fuis derelido fadiobuiam.cum maximamvim marinorum canum ,circinorumqj nautico- rum abftulere, nibilq; omnino , ne velis quidem exceptis,reliquere ; tum quod 'de Hifpauis peius mereri non poiTen^quos vlcifci percüpiebant , fcapham vna cum lintre fecuribüs depieflerunt. Dum tres dies ob malariam prope Fortunatas infulas eomoramur, hamis retibülq; ingentempifcmm copiam cepimus ; ideoque veriti, quod aqua dulcis non fuppetebat, rie fiti premeremur , plus dimidiaparte, in märeconiecimus. Genera^canes marini, Aurata^pifcesque alii^quorum igiiorabamüs nomina,e- 'T/ichides rant etiam TrichideSjCorporetatn paruo5 vt caput cum cauda ( qua? nihilo mi- prodigioß. nuslata eft) cohartere videatur; cäpite aütem galea? criftats perfimili , fatis pro- digiofa?. Decimo feptimo Cal.Ian.mari tertio intumelcente/capham qua? vni. ex nauibus adhxrebat , fluclus tarn cito compleuit ; vt peflum iret: vixque duo nauta!,qui afferuabant, demiffis c nauifunibus periculum erFugerent. Ulud et- umreapro iam commemorandum videtur qüodäccidit- tempeftatedies quatuor defa?- uiente , coquus quidam laridum iii cado iigneo temperans , fludu fupra foros elatö , cum cibum iii mare longe proiedum ämififlet ; fludus alter oppofitus, eundem m m m m TC It^'Hll'IMIBlBTOIiMillHW In Brafiliam. 149 eundem in locum vi magna retulit, neq- cadum fiibuertit,vereq; prandium re- ftituit,quod vt aiunt,pra:ter cafam fugerat. Ad 15 Calend. lan. die Veneris Canariam in confpe&uhabuimus.confe- cknarti, quentiauteniDominicopropiusfadi, eratconftitutumibi comeatum expe- dited aduerfb tarnen vento innilam non tenuira us. Hec amcena eft admodum5 quam 6c incolunt Hifpani, gignitque faccharum in arundinibus , & vina pra> ftantiffima. Ceterum tanta eil: altitudine, vtLX. pafliium milibus interie&is cönfpici poffit, AquibufdamTaneriffedicitur, opinantibus antiquorum A- tlantem eflfe, a quo mare vocatur A tlanticum . Alii contra, autumant duas efle infulas , Canariam & Taneriffen. qua: Iis , quod ad me attinet3manebit fub iu- dice. Eo die ipfb fumus confpicati myoparonem Lufltanum ; qui cum neq; fu- Myopen- gere poffet,quod vento ferebatur aduerfo, neque armis confideret -y contra&is ""^ki*. de more velis,Boifiofe tradit in manus.Nec morati centuriones^vt qui lamdi* decreuifTent, (ux claffi nauem adiungere , quam Hifpanis Lufitanisve fperabät fe erepturos- in myoparonem3ne aufugere pofTet , quoidam ex fuis imponunt. Veruntamen,cum nefcio quibus de cäufiSjLufitano gratificari vellent , fi con- feftim myoparonem alterum inuenifTet adduxifletq,, quem eripuifTent, reddi- tum iri promifere. llle,vt qui fibi melius efse vellet, quam alteri, accepta, yt pö- ftularatjVnacum armis fcapha,viginti autem ex noftris,cum quibufdam ex mi- litibus fuisj prardonis more,pyraticam enim,vt opinor factitabat; vt de impro- uifo fortunam experireturjonge claflem contendit anteuertere. Tum legebamus oram Africa:, a Mauritanis occupatam,ab ea fere difiun- J?a*M t~ti quacuor miliapaffuum; eftque^vt a multis tunc fuit obferuatum,terra valde ma° plana3humilisque adeo, vt quantum oculi valebant , montibus nullis officien- tibus3eanobis videremuraltiores, itavtbreuifubmergendacrederetur, naui- busque fuperanda. Et quamuis,oculo iudice, fe ad hunc modum res habeat a in omnibus Fere littoribus,tamen cum illuftrius appareret hoc in littorexum tan- tarn ego planiciem , qua: vallis habere poterat: contra, mare tranquilliflimum» quod altillimi montis effigiem pra:ferebat , intuerer: memoria repetens , qua:» hacdere,facra: docent litera:: illud excellentimmum Dei opusamagnacum ad-* miratione,contemplabar. Vtadpiratamixdeam^quivtdiximuSjfcaphaeratantegrerTus, ad S.Cal. h Ian,quo die natus eft Chnftus3in Liburnicam incidit ,quam tormentis petere, J * vique retinere contendit , & ad nos adducere. Qua: res valde noftris centurio- nibus placuit. nauis erat enim eximia,& plena fale candido: quam, vt decreue- Myoparo- rant,in Brafiliam ad Villagagnonem deduxere. Atin fide Lufitanis ptaMtanda, derefrituendo myoparone,crudelesadeo extitere * vt Hifpanis & Lufiranis,in^W^' vnum idemq; nauigium coniectisme frufto quidem nautici panis relicto, velis dilaceratis/capha etiam ablatä , quadefHtuti terramtenere non pofTent:mi- Nama- tiore cofilio vi i eße viderentur,mireros fi depreiTifTent , quam fi icadimififsent. Nam mfi aliunde fcaphalaborantib.opitulatafi^certum eftä aut naufragio tä- dehm' deni,autfame perifle. iimiiM'ii«iiM»ir«iM'Mi»'»wiiiaim'mtpi^^^'iaw«^^ 150 Hiftoria Nauigationis Dttarum Hoc facinore, compluribüs inuitis,perpetrato : löge fumus in altuiri pro- namum -^q^ fecüdo flaute Vulturno. Ne autem ledtori faftidium pariam , fi tot naues expugnatas , ngillatim commemorem: cräftiriö, tertioque polt die a cum reh- fteret nemö,düas in poteftatem redegimus. Cum Liburnicam , qua: priüsöc- currit, epibata: noftri, pra:cipue qui myöparonem Hnpanicum afcenderant, praxbe habere cuperent: eaqüe decaufäelTentminoribus tormentis aggrefli: ducibus tarnen vitro citroque colloquutisjab iniuria temperärimt. Ex Hifpa- nienfi altera, vinum.panis nauticus3äliaquecibaria direpta. Nullius tarnen rei iacturammagis conquerebatur Hifpänus , quam gallina:. hanc aiebat, cum procellofb mariponere nonintermitteret3 ouum iibi quotidie in naui luftl- eere. Die dominico.qui proxime fequutus eft: cum is,qui fpeculabatur lignum demoredednTet, animaduerfis quinque nauibus (de quarum magnkudine atque forma diiudicare nequiuimus) nauta: noftri (quibusfortäfleno lumpla- citurus, eorum virtutibus phedicandis) expediti 8c ante vi&oriäm pa:anacon- cinentes3(e confequi poffe ärbitrabantur. Sedcum nos aduerfb, illi fecüdo veto delati,velis,vt aiunt.remifque fugerent: quamuis,magnö ne clärlis euerteretur periculojpedern vndiquefaceremus, ad pra:dandumqüe militesineumberent: Fruftra defatigati manum conferere non potuerunt. Ne quis aüt qua: commemoraui ha<5lenus falfitatis aceufet : nos videlicet, cumBrafiliam peteremus, mare infeftum habuifle: obnoxiis aut fuga fäluti confulentibus aut vela demittentibus: affirmabo tribus omnino nauibus , quas tormentis erant inftru&illima:, adeo vt qua: me accepilTet , maiora oetodeeim %(euftri ex xre tormenta, minora e ferro plus triginta fuftineret : näutas militesque de- innanma^ creuiiTe vt qui omnes fere effent Neuftrii ( gens in naumächiis omnium aua? 'lu7t. " Occidentem verfus nauigät^bellicofiffima) (I Lufitana: clafli occurrilfent, con- in fligere^agnafpevidoria:. Animofumcerteconiilium^iiabiisquiresgeftas Hiß'.Luf memoria: prödiderunt,nominatimqueab Qforio repetamus , quantum armis Ub.%. Lufitani excellüerint^quas nationes^quarnque varias deuicerint : cum & bello contra Mauritanos in Afnca contenderent , & Orienten* verfas contra Indos dimicarent. opponi tarnen poffet Gallos Barbaris dexteritate praeftare ( ex qiüv bus cum initio peterentur, extitere qui alueäribus apum in hoftes coniö- i disfedefenderent ) nequeiinefanguine & (udore, tarn fortes viros vnquam pofle iii- 4perari, ^fiMiaiiaiifflBttMiaiauj^iiBiigifliifflmiaig In Brafiliam: Cap. III. cBonitei^AlhacoY4f ^/imataque, &ßesmdriniypißesquevQtati!efl Torrida* X illö tempore, tranquillitatc vfi vcntoque accommodatiffi- mo, adtertiurfi fere gradum citra vEquino&ialem perueni- mus. ibimaximam fuum marinorum copiam & Auratarum, eorumque pifcium cepimus^quos Albacoras & Bonitas , qui c Neuftria nauigant , appellare confueuere : ex aliisque generi- busquamplurimos.(^oinnumeroerantS^ de quibus, cü naute. mentionem faeerent , cxiftimabam nobis imponere velle: lm"' doncc ita k rem habere comprobauit experientia. Tum e mari emergere, m m i i I Hiftoxia Nauigationis &füblime vokndo giregatim petere püces vidimus,in morem alaudarum ftur- norumq;: volatus vero alÜtüdin&iiäftäm är^u^bat , lögitudine centum pafliis. fiü. milis: paulo tarnen & longior & rotu-ndior.* naoetq; Füb gutture paleolam, alis äd modüm velpertilionis totö corpore contextis porre&isqüe; lapore autem fuauiflimo & proBa'tiflimo. Ceterum, qüoniam huius generis nullü citra Tro- picum Cancri videram^primo exiilimabäm quodealoregaüderent,fub Torri- * Seddin da Zona degere,in neutramq^ partem Polos verfus excedere. Sedcum cjuidam Tetßplca ^P^ritmärinas^undines,prope Magellanicumfretumvideri: quasopinor ftunttsr: eafdem efle , rem in mediö relinquere vifura eil. * Obleruaui etiam iftiufmodi 'ddeüi M P^es nü%uam tuto agere pofle. Nam cum in mari degunt, Albacoras prado- be Pifctb. nesqj aiios e pilcibus habenc inimiciflimos : fi fubuölando periculum efTugerc iüM ™^ tenmtlt>aues font.marinse,ä quibus capti Vorantür. Dicendum quoq; aliquid videtur de his auibüs , qua? pradam e mari pro victuhabent. Ha?funtadeö cicures/vtfupraforosfunesq; näüium fidetes, capi manu pätiantur.quarum certiilima.vcquideiis guftauerim, penitusq; cogno- iierim^harc eft defcriptiop:lümafunt,vt accipitres , leucophxata; magnitudine cornicum efle videntur,nüdati paulo plus carnis habent pariere : vt mirum fit corpore tarn paruö capere pofle , atq; in vmniverterepilcesmultölemaiores, acq; crafliores. Peniq; vnolunt intemno^pedibusq; planis/vt anates. ~omt* Quod ad ceteros pifces attinet.de quibus paulo ante diximus: Bönita nulli fäpore cedit , Cyprinis communibus aflimilis, cum fquamistämencareat: illas maximo vidi numero , circiterquadraginta dies, quibus fcre nöftris nauibus adhafcuntjidq; accidere veriiimile efl^quod pice naues vnclcefint. AlbAwrt* Albacora* autem a Bonitis forma non admodum aliena: , tarnen cum & Viderim3& comederini Albacoras , quinque pedum longitudine , craffitudine corporis humani,quod ad earum magnitudinemjrtulla efle poteft cumBonitis collatio. Deinde cum nullo modo (int Albäcora? vifcofe, (ed carne vtlalar fria- bilimullis aculeis,paucis vifceribus,inter pifces öptimos funt annumeraiidar. Et quamuis qua? adcondiendam Albacoräm , neceflaria videbantur , prarfto non cflent (vt accidit peregre nauigantibus) ideoq; fale contenti3latis orbibus, igne toftam ederemus : tantillo tarne apparatu erat nobis gratiflima. Quamobrem ü Cupidiariorum natio,qug mare tentare non audet, nihilöqj feciüs (vt de Feie vulgo dicitur) ficcis pedibus,abligürire pi{cespercupit;Albäcoraminc6tinenti„ tarn faciie mercaretur , quam relicjna genera ; ecquid dubitatis quin vnacum pifce digitos j&pe circumlamberet? vt entedixi de hlründinibus märinisj cum Albacör? degantinter Tropicös,in altoq^marl Wrfehtür,nön itälittoribus ap- propinquant,vt a pifcatoribus integrx ad nos peruenire poflint.Qjjod Vero ad Africanösattinetjqui mare ad OrieUtem accolüffi, Perüftösq; quiOccidetem - verfetUm & Albacoras facile pifcari: tüincorrupte füis apponerecredibile eil. tAuratä. Aurätaiqüa? meo iüdicio itä vöcäturjquod in aqua lüteo efle colorevidea- 1 turx& auro quam fimillima, figura Sülmöni proxima eft ■> difFert tarnen dorlb depreF- In Brafiliam. 153 deprcfllorc. cxpertus itä pf onuntio ; Auratam non tantum cetcris a de quibus mentionem fecimus,bonitate praftare: verum etiä nego,in mari fluminibufq; quicquam inueniri pofie fuauius. Suum autem marinorum duo funt genera,vnum roftro acuto,vt anferes, alterum tarn obtufb, vt cum e mari attollic, (phsra efle videatur. Idcirco ab ea fimilitudine,que, eft illicum cucullatis,capita monachorum appellabamus.Ex iis animaduertilogos circiter {enüm pedü,cauda lata,biffidaqj, in capite Omni- bus erat foramen,quo {piritum ducere, & vndam vibrare fblebant. Cü incipic marecommoueriiüper aquam eminentes, praxipue nocte tempeftate confli- dati, virides apparent, viridemq; redduntmaris effigiem. prsetereain morem fuum terreftrium, alte anhelant ftertuntq;. Quämobrem nautse illos vagari &c refpirareconfpicati,tempeftatcm certiflimepra?fagiunt , quod & fa?pefum ex- lngim^ pertus. Et quamuis,cum träquillitas eflct^pelago modo cri{pante,vndiq;luum manmr* marinorum circumie&amultitudine, quoad profpici poflet , totum mare illis C0Pia- conftratum videretur: tarnen cum non tarn faciles captu efTent,quam pifces re- ^edm liqui eiTe confueuiflent, prout collibuiflet in promptu no erant. I taq; vt le&ori fifcan$ fitisfaciam cumulatius,qua tandem arte capianturjexplicabo.Qui probe m&ßt"m4m eos pifcandi modum callet,con{picatus e prora, harpagonemq; ferreum manu rmo*m tenens longurio reuindtum longo crafloque vt hafta dimidiata: qui etiam funi alligatur viginti circiter pedum: gregatim accedentibus, quem feiire poflit eli- gens,tanta vi harpagonem iaculatur , vt fi rede percutiat , ferro fus adunco te- neatur: tum relaxato fune , quoad fieri poteft, dum fe dolore (aucius in omnes partes conuertitjferroq; magis induit , languis eum paulatim viresq; deficiunt. Nec morati nauta; ceteri,manu ferrea,quse & ipfa longurio adhsret captum in nauem pertrahunt. Hacratione viginti quinq; in innere cepimus. Quoad inteftina, fi vtporco, ita&fuimarino quatuor tanquamperna: ^^f*" demanturdiuidaturque &vilceribus,fpina etiam dorh, coftisqueablariseun- mefima. dem in modum pendeat,bic illi valde fimilis erit. I ecur eodem fapore. Caro ta- rnen recens dulcior & deterior. Pinguedo in omnibus quos vidi,pollicis crafti- tudinem non excedebat , nullamque puto inueniri , qua^duos fuperet digitos, Itaquc,ne nobis amplius imponat id , quod Lutetia: alibiq; laridum quadrage- fima^pifcatorcs appellarit 3 fuisque marinipinguedinem efle arbitrantur: nam ea cum plus quatuor digitum craflitudine pateat^Balama: cenfenda eft. Cete- rum quoniam in quarüdam aluo, quas venati fumus,paruuli funt reperti,quos vt latentes aflos apponebamus^nulla contraria; opinionis habita ratione , ma- gis exiftimo fues marinas vt fcrophas, viuos quam oua parere. Qua de re Ci ac- cufer,ad arbitrium eorum qui expertifunt potius, quam quiferipta tantum le- gere,prouocans: vt rem diiudicare,mei non eft inftituti,ita nemo, quin eaqua? viderim certa efle crcdam,iure interdi&urus eft. Pcrmultos etiam Requienes,vt a Neuftriis appellantur,cepimus. Ii quoq; mare fedato virides apparent: quibufdam longitudine quatuor pedes fuperan- tibus, craftis pro magnitudine corporis. Tarnen quod eorum caro minus pro- beturmeceftitate compulfi & meliorum inopia,naut^ Requiencm attingunt. V ff Hiftoria Naüigakionis s II i Requiems damnoß. -tüftudmes. Pliniushb. p.cap. io. Modus pi ■fiandima- rinatteflu dines. Pelle fuiita^efäfoatäcjü^capicepkrio atqüelato, orepatulö tamquam lupi Möloflive Britännici. Cum nac de caüfa monftron* funt , tum dentibus acu- tiflimis damnofi: quemque (emel corripuerint, aut dilacerant, aut in mare dc- primünt: quilauänt in Oceäno fibi aRequienibus valde timere coguntur, Neccum eflent edudifupraforos nauiumjquodfepe accidit, hamise ferro di- gital! crafiitüdine,minus ab iis cauendum erat quam i feris canibus. Quapro- pter cum neqüe capti^neque liberi ab iniuria temperarent , parümq; ad vefcen- düm accommodati cenferentur : quös eramus piicati lancinaTites . atque cru- cianteSjVt damnofis animantibus dignumerat3claua ferrea maclabamus. De- cifis aliquando brachiis3doliique circulopercaudam traiecto^in mareproijde- bamus: tum fe ipfi ia&antes quod diu hon mergebantur, ingenti nos volupta- te perfundebant. Ceterum,et(i fub Zona Torrida , non fint ea magnitudine teitudines,quain Rubro indicove mari Plinius efle dicit,vt fingularum fuper- ficies contegendis habitabilibus cafis , parandisque cymbis accommodentur; ranTencum tänts ibi exiftant , vt parum fit credibile., breuiter attingere viiußi eft. Proponam igitur fpecimen , quo de magnitudine lector iudicare potent, vnam videlicet in naui Boifiana captam, adeo grandem extithTe , vt ocloginta hominibus3quos nauis acceperat,more nautico prandentibus, largefurTecerit: fuperiorteftaoualiemgie, lata duospedes cum dimidio, &iufta craffitudine centurioni Mario ad clypeum data eft. carne tarnen proxime ad vitulinam ac- ceduntjVtlardo traie&a:, tofta?que , eodern fäpore videantur. Hic quoquevt 'animaduertijearum eftpücatus. Tranquillo mari, alias enimraro apparent, in (umma pelagi euecüsjSol teftam accendityvt pari non poffint : itaquefeinuer- tunt'ädtemperandum calorem3diuque in gyrum verlant: hoc conipicati^ma- nu ferrea comniiflura? teftarum impacla , vi magna nauta: quatuor au t quinq; connitentes,inphafelnmpertrahunt. Hxc habuide teftudinibus breuiter explicanda & aliis pifcibusrpofteami- ~tio fict de Delphinis.atque etiam Balxnis, pluribusque Cetaceis. m Ventorum incofifian- tia circa, *y£quato- tem. cap, iiii. T)e y£quinQÜidi circulojtmpeßat&uj^entorum mcönßantia^luuits corm- ^tkiCdoribus ,fiti, aliis que incommoditatibus , qu'ds circa iÜäm mundi pla^dtnßißmuimus. T dc nauigationeabfbluam, tribus aut quatuor -citra-yEqui- nodialem lineam gradibus , ventodertituti, tempeftate ad- üeriä non modo vfiiumusypluuia malaciaqueinuicem fucce- dentibus^verum etiam ( vt nauigatio difEcilis atque periculo- fa eft circa ^quatorem ) obferuaui ventorüinconftantiafepe accidiffe , vt tribus noftris coniunclim haarentibus nauigiis, vnumquodque fubito peculiari flatu raperetur, figuramqj trianguli Onentem Occidenremque verfus & Septentrionem delata, efEcerent : nulla nautarü in- duftria 1 m itMiiMtiaaiMiiMiflniMiffliiiMiMiM^ In Brafiliam. ift duftria prohibcnte. Illa vcntoru conflictatio erat momentanea, erumpebant- que vortices,qui &c fubito curfum remorabantur, & c veftigio vela tarn impo- tenter inflabant,vt mir um fit nauem non inuertifle millies. ^ Prsterea qua? fub Äquinoctiali circulö decidit pluuia, fceda contagi ofaq; ^ &-co. , eft,vt fi cölläpfa corpus attigerit^enafcantur püiWle^veitesqüe maculentur.Sol autem mire teruet , qua de caufa calorib us preffi maximis , ingenti quoque fiti ^Zm, laborabamus : quod aqua dulcis , poculentave alia ( fi prandioli tempusde- mas & ccenula?) nos omnino deflceret. Vndeaccidebat, quodmihi yfuvenifle memini,halitü eonfüpto , vthora plus obmutefcerem. Hac neceflitäte com- pulfi nauta^nihil magis habent in votis,quam vt aqua falfa cum dulci commu- j^j^ tetur. Si qüis oppönat ( repudiato in vndis pereunte fiti Tantalo ) fieri poflfe vt Hna mim« aqua marina bibätur,aut humeaando (altem palato inferuiat: reipondeo.nul ™?otalfi- lisomninoremediisäqua?fal(a? per ceram colanda? , aliterve dimllanda? (pra?- terea quum fl u&uationes nauium inmtuendis fornacibus , lagenisque confer- uandis minime conueniant) erTeftum efle , nifi quis vellet , fi m ulatque ori ad- mouhTet , ipfa etiam euomere vifcera, vt eä deguftationi accommodaretur , & potui multo minus. Attamen vitro infufa Iplendore & puritate nulli cedit, poftremo aqua marina (quod & fum admiratus & Philofophisexaminandum relinquo) fi lardufn,halecem , aliavecarnium & pikiügeneravaldeialitä Am- peres, & magisdulciafient.&citiusquämfifontana. Vt vndefum digrefliis eö redeäm3Faftigium noItra?,fub Zona Törrida,!™ Jj?££ feria?Fuit, quodmaximis S^continuisimbribus adcarinäm vfqüe permeanti- mpms. bus nauticö panecorrupto & mucidö,quö tarne vtebamur admodumexigue, vermes vna cum paiie (totinerantenim , quotmioej nihil abominati/neuci conficeremur, edebamüs: vitiataquoq-aquadulcioppletaque vermibüs cum e vafis erTunderetur^ftomacho nullus erat tarn firmo quin expueret. Qui au- tem bibebant,vna manu teuere poculum.altera ob fcetorem nares eomprime- recogebantur. Intereä quid vobis in meutern venit,hominum delicati(ilmi?calorem exi- guüm ferrenön poteftis^tunicacjue interiori commutata ,bene terfi,opaco m mu^Mn concläüi &fplendido , cathedra le&uloveimpofui , otium agitisf vobiscordi non eft äd menläm äccümbere 9 fi lances nitidiflima? , vitra bene lota3cadidiora niueipfa mantiliajdapes conquifitifTimä? apparati{fima?que,vinum deeft Sma- ragdoclarius? Vultis nauigare vt adhunc modum vitam traducatis f vt audor vobis nequaquam fum futurusjeaque de re minus cogitabitis , cum quid m re- ditu acciderit audietis : itacum de mari mentio iucidit > & nauigationibus tam longis.vos Vellern oratos qui ex libns tantum fapitis , quodque multo eft dete- rius,ex eorum fabulis, qui mare nunquam viderint , vtelatolupercilio Miner- uam no doceretis: hoc eil vt interptetör,iis paululum cederetis,qüi totincom- moda perferendo ea funt experti , qua; nullo certe modo in animum irrepunt, nifipericulumiprefecerit, GukrM- Addam cum adea qua? ante commemorauide varietateventorum atq;^J^. tcmpeftatum, lmbribus fcctidis &c caloribus s tum qua? in Oceano generaliter neittem, r V 2. m di 156 Hiffcoria Nauigationis fiunt,pra>fertim fub jEquatore: vidifTe me Ioannem Meunium Harefloriefem^ ex noftris gubernatoribus,quicüliteras nefciret.cognofcendo Aftrölaböjcbar- ciscj; naucicis,& Baculi Iäcob aflecutus eft tantam nauigandiperitiam, vt&pc-- numero, mäximeqüe cum eflet tempeftas , filentium imponeret viro bene doclo.qücm nominaf e non häbeo necefTe : cum ifte tarnen pacatö mari expli- candis Theoremätis excelleret. Nec interea propofitum eitqtiicqüam detra- here de iis ärtibus , quaun fcholis docentur , 6c titerarum monumcntis confer- iiata? funt. Sed mägnopere vellem,nulla vt hominum audoritas , & ratio cum experieritiacöritenderet. Veniam igituraledoribus efflägitö,fiin memoriam rcuocans nös aqua putri, & mucido pane vixine,permultasq; rerum incommo clitates perpeflos enesmifera illa conditione , cum lautis cenfbrum iftorum da- pibus comparanda/um ab incoepto fermone paululu digrefFus , 6dn eosinue- dus. Accidit fa?peob eas de quibus ante diximus difficultates, qu^pöftea de- monftrabütur fufius,äbfumpto omni commeatu,citra Zonam torridarn retro haues abiifle, qüöd ^quatorem fuperare non poffent. Cum häc miferiaconflidaticircumeundoJ&: paulatim appropinquando, trigintaqüinq; diebus träfmittere tentalTemus,pridie Nouemb. Febr. Deo pro- lAquator pitio^quatorem attigimus. Äquator autem dicitur, non tantum quod fub Bm! *~ häclinea dies nodibus perpetuo funt äquales; verüm etiam quod cum Sol ad eam redit,quodin anno bis accidi^nimirumad/.Calen. April& Id. Septemb. eadem toto in orbe dierum & nodium exiftit asqüalitas , ita vt quifub Ardica & Antärdico degunt , duobusillis demum in anno diebus lucem nodemque ileuati» participeht, eveftigio Sole ab eorumconl^edualternatimrecedenteadfex to> omnino menies. Quo igitur die mündi Zonam fümüs prseteruedi nautx folemnia vfurpa^ ucre: etenim ad memoriam eius rei conferuandam , qui nunquam fub ^£qua- torefuerunt, cos funibusalligatosinmaredemittunt: autpanniculiscacabo äffricatis atro vultüinficiunt, vedoribus tarne fepecuniaredimere licet, quod &mihicontigit. Hiß. vni- Itaque Iapyge fecundö delati fümüs ad quartum gradum vltra Jiquino- *U Ind'% ^a^en1, Po^us Anta'rdicus primum ä nobis eft vifus { quem Neuftrii Stel- * 3 ''^'lam Su äppellabät) qüibufdam ftellis/vt ab illo tempore animaduerti, in modü crucisdepidum : ideoq; fydus integrum ftellam Su nominal. Retulere,vtqui- dam fcribit,qui hoc primum iter font aggreffi , albidamcirca Polum Antardi- cum nubeculam perpetuo videriquatuorq; ftellas,crucis forma,cum trib. aliis, quse Sep'tentriones valde referuht. lamdiu Polus Ardicus ä confpedu noftro aberat: öbiterq; dicam , non modo fub >£quinodiali Polum Vtrumq; non ap- parere.qüemadmodum pleriquearbitrantur/edneutrum , nifi duobus emefis vltra citrave gradibüs. SolproZe- Id.Feb.cüm fudum efTet, Nautarque Solis altitudinem Aftrolabo depre- »itb. hendiflent.affirmant ad perpendiculum radiäre. Idcirco , quam uis periculi fa- ciendi gratia, pugiones^ciiltellos.aliaque id genusfupraforos deflgeremus, no- ftris in celocibüs eo die,meridiaho prefertim tempore, vmbra nufquam eft vifa. Duode- I m i r,ta.iM,TO,RWT«r.»T,»T^t:w'T.wfi'jTf.viT,wt/jrT/JtT-:'ji^ ■ In Brafiliam, 157 Duodecim fere gradus prouecl:is,tempeftas tres quatuorve dies aduerfä extitit: paulo poft e contrario täta malacia fa&a eft,vt interea celocibus immotis , per- petuo hic man{iflemus,nifi ventus flauiflet. Toto itinere noftro nondum Balamse obuiam erant fa&a^ tum vero pro- Bakn^ pe vidimus. Quo in numero vna , qu demergentemq; tantum excitaf feflu£tumadenuo vtverererne ingurgitemnos adfepertraherct. Eftquepro- io4* fe&o res horrenda,vt in Pfalmisjoboque legimus, eiußnodi moftra tarn facilc in Oceano ludere. Vidimus etiam Delphinas compluribus pifcium gencribus comitatos , &c DelPhii mag militari ordine incedentes: in mari fubrubido efle colore putantur,ex iftis vnus ^Jomiülur. (exies {epties ve, tanquam gratulari vellet , celocem qua eram vectus circunde- die: nos inuicem nibil non tentauimus^is vteaperetur/edcaute cum refugeret capi nunquam potuit. 11 Cap. V. 5De primo Jndiae Occidentalis conßeflu, & Incolentium Barbarorum dcque pjs quä regione afperaH««^« Barbaris appellatactum edueta e naui (capba Hvuafot* ßctormentisaduentufignifkato, vtaflblent, quiillasregionesadeunt: viro- bcutafrcK rum mulierumque ftatim manus ingens vifä eft ftare in littore. Hi omnes (vt a quibuldam ex noftris > qui loca illa iam ante cognouerant,eft animaduer- (um ) erant natione Margaiatium Lufitanis confeederata , Gallis autem inimi- eiflima: vt captis nulla liberationis merces (bluenda eflet alia 3 quam vt mactati immklßi* coneißq; Barbaros fäginarent. Tum quoque vidimus menfe Februario { qui J^^l fere tota in Europa eft frigidiftimuSjgeluque impedit , ne quid e terra prodeat) herb^e nemora & lucos^herbascn tarn efse virides,quam funt in. Gallia, Maio Sc lunio/^17" vi~ r. r t> 7*1- r ^mtmA" mcniibuSjquovereperpetuoiruunturBralilienies» ^ - m m I M H 11 m M m m m m m m m m m US Hiftoria Nauigätion is P Höre v iß y fü. Hoftilis Ouetacdtium atqüe Gallorum inter fe animüs , quem vtriq; vehe- menter diirimulabant^impedimeto nonfuit , quo minus e naucleris vnus, qui eorum linguäm mediocriter rtouerät,cüm nautis aliquot fcapha cbnfcenfijit- tus peteret^vbi magna multitüdinc Barbari cönftiterant. Nec tarnen intrateli ia&um accedere, Ted vereri ne äferis hbminibus capti,interfediqüe torreretur; Ita eminus oftendere coeperuntcultellos , fpecula, pe&ines , aliaqueid genus, cumquibusadvidumpertinentia^ommutarerivellent^petebant, Quäreä quibufdäm qüipropiüs accefrerant^ntelleda.nec rogati pluribus ;miraceleri- raTceJit tate qu^fitum excurrerc. Mox redeünte Nauciero.farinä qüapiam ex rädice, tjtu Barbct qua panis loco vtuntur Brafilienfes,perna?,carhesque ex äprorum geneire, alia- 7™u?"~ Sue ac* vi^um necefTaria/rü&üsetiam magna copia,quales gignk regio , alla- ' • tai Prseterea vt & dona orTerrent,& aduetum gratularenturjex, vna comitante Primi Bar femina,Barbari fcapham ingreffi.fpönte fua nos inuifere. Quos cum primum. s^/T vidiflemjecloribüs cogitändüm relinquo , quam eos fim attente contempla- tus,de quibus etfi commodius '& fufiüs agendum eft fuo locojhic tarnen attin- gerebbiter nonnullädecreuimus. Principio tum viri , tum femincenudi a?que agunt$atque quum ex vtero prodiere, ad ornatum toto corpore aträti. Cete- rum viris eft familiäre finäput attöhdere m^ pitis vero crines dimittere,qüos tarnen vt hi folent 3 qui apud mos alüt comam, circa Collum refecant. Ad ha?c pertufo inferior i labro , viridi colore politulum lapidem,capitati argenteilatitudine ätque craffitudine infertum geftant /quo dextre foramen illud aperiunt claüduntqj.Hunc ad venuftatem vfurpant: quo tarnen auulfo,~& in labro inferiori • timquam ore altero biänte äppärent turpif- iimi: feminx labrum minime perforant,ied vt noftrates crinem valde fummit- tunt,auriculas autem adeo träijciunt,vt digitum aeeipiant : vnde Candida ofla "pendei^&fuprahumerosfluduare folent. A lio reijeienda videtur eorum co- futatio^qui Americanos effe villofbs falfb funt opinati. Antequam autem Bar- ruldZ'ci.hin a nobis difeederent^duö fenes qui au&oritate pra?ftabant,dembnftiät, lila fiendos • in fegiöne maximam efle vim Brafilii optimi , cui & fecando , & exportando Tuam operam pollicentur ■, refq; adviclum neceflarias : nihilq; pra?termittunt, quo perfuadeant, vt manere vellemus. Pra*tereä quum alio tendebamuSjma- nendiratio nonerat: quodeuminimicieflent , &multitudine vincerent, hoc • confilio inuitabant, vt fi terram tenuifremusamore fuo , vulneribus confedos deuorarent. At cum MargäitestöfthctiisL , & quiequid adeo naues noftree äd- uexerät, valde efrentadmitäti:neqv(n^ periculo fieret, fi forte illuc appellcrct) in änimo haberemus vim facere.ad fuos qui expectabant in littore 3 veniam redeündi poftulant. Itaqj, quohiam nullus eft apud eos pecunia? locus,cum rebus quas kttulerant, hamos^ndufia/cultel- los/pecula^idq; genüs quamplurima commütauimus^ux quidem fünt äd ne- venBar* g0^an^um äpüd Brafiließs accommodätiiTima, Ad extremüm Vt quum nos bJa. : ' adiereBarbarijpudendaliberaliterbftehderänt^ dercvelleht^ihclüßä qua? a hobis äeeepiueht^ad Vmbilicüm v% colligentes.at- quenemacularentveriti, innatibus demonftrandis nequaquamparcifu^ mira BarbarO' Gallos. *TecuniA Berbari carent. tmmmm In Brafiliam. min ccr te vrbanitas & digna quse legatione fungatur. Nam etii proucrbio fe- raturapudnos,pellcmindufio eile chariorem:illi contra, excellenti erga nos magnificentiafortaiTe,nates aperiendo, pelle arbitranturindufiumeileprafe- rendum. Hoc in loco paululum immorati,quamuis noua illa cibaria primüm alie- na viderentur,neceflitate coa&ijtamen auide comedebamus. A t poftridie eius diei^uiDominicuserat/ublatisanchoris,velafecimus. Terram legentes vi- „ . . ginti fere millibus pafTuum interpofitis , obiectum habuimus Caftellum Lufi- UnaZ tanorum,quodilliSpiritumSancl:um,Barbari A/o^^appellant. Hicelocesno- CafieUttn» ftras,myoparonemque adeo conipicati,quem fuis ereptum efle facile coniece- f^""" runt ,tormentis vtrimque ter aut quater di/plofis , quod extra iadtum eflemus, pil^e abierunt innoxix. Igitur littoribus appropinquante curfu continuato , plagam pmeruedH Turnus quam Tapemiry appellant: hic quain condnentem mare influit , parua? Ta^emirj: funtin(ula^qiüq;hasincolunt Barbari, vtmeaquidemfertopinio, Gallorum ' fbcii foederatiqueflint. Vlterius paulo circitcr gradus viginti,habitant Taraiba, o^xomm in regio- Ttrtiifa ne,quemadmodum prcTtemauigandoanimaduerti, tumuli eminent in cami- norum figuram abeuntes. Cal.Mart.Breuia&Syrteslegimus,icopulis&lingulisintermixtas, qua: loca,nc illife naues pereant,maximopere nauta^iolent effugerc Syrtu' ExaduerfoBreuiumplaniciem fumusconfpicati, amplitudine triginta miliarium: hancincolunt Ouetacates homines adeo feri, vt neque pacem inter °Httae** fecolant, & cum finitimis omnibus aduenifque bellum gerant. Cumvero ab hoftibus premuntur ( a quibus tarnen nunquam iugum accepere ) mira perniätatemortifeeripiunt, qua Sdntervenandum feras exceruorumgene- requodamaiTequuntur. Omnium Brafilienfiummore, nudipenitusagunt, nihilo tarnen fecius ad nates vfque comam demittunc , contra quam reliquo- rumfertconfuetudo, qui, vt paulo ante diximus, dicemusquepoiteafuiius, cum finciput attondent, tum circa Collum crinem refecant. Denique cfferati 0«ff4C4/«illi,regiunculaminuidti habitantes cruda carnc vefcuntur inmo- rem canum , luporumque, linguaetiamdiflidenta finitimis , vt inter Occi- dentalis Indix populos immanitate ac feuitia infignes merito cenfendi eflc videantur. Cxterum quod nulluni cum Gallis, Hifpanis , Lufitanisque com- mercium habeantj aliisque tranimarinis , carent noftris omnino mercibus* Attamen,vt poftea audiui a quodaminterprete Neuftrio , fi easfinitimicum Ouetacatibus communicare defiderant , hac vtuntur permutatione : Marga- ias y Caraias , aut TououpinambaultiHS { q ux gcntes (um vicina; ) aliive Barbari, ieipfi Ouetacati noncredentes, oftentant eminus falcem , cultellum , pe&i- nemve,aut fpeculum,aut alia eiulmodi, nutuque conquirunt an permutatio- nem velit facere. Tum Ci confentiat , vicillim plumas depromit , aut virides lapides , qui 3 vt demonftrauimus , labris includuntur , aut qua:dam non ab- fimilia. Deindelocum defignantabhinctrecentisquadringentisvepaffibus: M»«WilWMII|jWBiWWB^^ E 1MM \6ö m m % H m m m m i n m m m m If Hiftoria Nauigationis hic alter in lapidem ftipitemve , qua: putat efle commutanda^reponens^longe abit.Nec moratus Quetacas ad tollendum accedit qua: ille depofuerat,eodem- que in loco relinquendum, qua: ipfe oftenderat. Fidem ha&enus fauant 3 per- mutatione vero facta^cum älter eo rediit,vnde primo vifus eft, violatis induciis magna contentione certatur, quis euique permutatum eripiat Nec dubium eft quin Ouetacas, venatici eanis leuitate , pnmas ferat. Itaque noftris homini- bus, qui arthritide laborant,claudis, tardisq; funt pedibus, nequaquam cenfeo, fi de conferuandis mercibus cogitant, cum Ouetacatibus negotiationem infti- tuendam effe. Cantabri tarnen, quorum etiam lingua difFert aceteris, vtqj no- tum eft,agilitate praftant, optimeque ambulare videntur: cum duobus his ra- tionibus cum Ouetacatibiis comparandi funt, tum eos quis merito digniflimos exiftimet^qui vna difcurrerent. Quin & annumerari poflent , qui Palmarum flumen accoluntaquadam in regione Florida:. Hi ( vt memoria: proditum eft) üf>. iffiA Ge* uum afTequi, totumque diem irrequicti fblent c urrere. Pra:terea Gigantes 46. e> 84. ad flumen Platam (eodem auctore) tanta velocitate , vt fugientes capreas fepe tnanu retineant. Sed age dum relaxatis habenis , veredos bipedes illos dimitte- tes. Sed vt 11 übet , Euro citius euolentjnterdum etiam vt eft verifimile no fine graui lapfu^tribüs in plagis America: ( diftantibusinterfe tarnen Platenil pra> lertim & Florida plus tricies centenispafluummilibus) &inquarta Europa:, niue ftipatius concidant, ad inftitutum fermonem reuertamur. Ouetacatium tranfmifla regione^liäin con{ped:u ftatim habuimus,quam M<*i-he. J^4aq he appellabantjncoliturque a Barbaris , quos tantum dicam 3 ob eas ra- tiones,qua: modo explicata: funt,minime in vtramquejVt aiunt,aurem dormi- re: cum adincurfionem faciendam 3 paratiflimos habeant finitimos. Hoc in littore,magna rupes in turris modum fe attollit: qu^ (ble tacta lucet adeo & ra- diat,vt quibufdam Smaragdi genus efle credatur. Idcirco a Gallis & Lufitanis rSL cw ^ac pr^tern^uigantibus Mag-henfis Smaragdi nomen habuit. Ferunt hanc ru- vm dtta, pem nauibus adiri non pofle , quöd ad libellam fumma: aqua: fcopuli eminen- tes, plus quatuor millibus pafluum excurrant in pelagus • terra etiam negant vllam inüeniri femitam^ua rupes afcendatur. Parua: ibi funt tres Infüla:, Mag- henfes appellata:, quarum ex aduerfb cum ia&is anchoris no&em quieuuTemus , poftridiefublatis dolonibus Frienfe Pro- montorium tenerc contendebamus. Vento tarnen reiecti, eo vnde mane pro- fe&i effemus , reuertimur: quo in loco ad louis diem in anchoris ftetimus 3 pa- proxim» rumq;,vt audietis^abfuimus a naufragio. Etenim poftridie eius diei ad vi.Non. mfuoe? Mar.quoBachanaliacelebranturab hominibus male feriatis, ante ieiunium uaßmtts. Quadragefima:, hora vndecima pomeridiana 3 cum primum acquiefceremus, adeo repente procella extitit3vt cum tempeftatem ferre 116 pofTet funis ancho- rarius abrumperetur,nauis autem fluduans, & vi vndarum littus petens eo de- lap(a-iit,vt cum aqua duabus vlnis Sc dimidia non efTet altior ( qua breuiorc nc parua qüidem nauis fuftineri poterat) nihil propius fuerit, quam vtin vado ad- hajrefceret. Tum gubernatoriacla bolide , cum eo rem deuenifle intelligeret, quänquam illi munas incumbebat, vt bono efTemus animo iubere , bis aut ter excla- m m In Brafiliam. IÖI exclamauit, A&um eft, A&um eft. Nautse vero cum diligentiiTimealteram ieciflentanchoram > qua? > Deö fauente > fubftitit, ne infcopulosvnius ex Maghenfibus infulis (profligata {alute,ii id quidem accidiflecquod mare com- motius illifam nauem conrregiflet ) dcferrcmur impedimento friere. Hoc periculo trium fere horarum fpatio fumus defun&i , necinterea proderant nauticakeleufmata , qua: commodiüsin alro vfurpantur , quam prope lit- tora, vbitempeftatesmaximefunt timendav Cum autem/edato mari , dies illuxnfet, proptereaquod, vtdiximus, aquadulcivtebamurvitiata, quidam ^ exnoftrisaquatumprofecTiiinderertas Maghcnfis infuhs y nonmodo terramw^w, ouisauibusquemultigenis ( & tarnen ab iis, qua? funt apud nos valde for- rna diflfidentibus ) conftratam inuenere , fed quod non efTent bominibus af Jllism mJ"~ fueti, tarn erant cicures,vt manu capi , fuitibusque interfici fuftinerent , ita vt a noftris aquatoribus in fcapham conftipata: magna copia exportarentur. Ea de cau(a,cüm fuperiori no&e laboribus extrahenda, nauta* famem excitaflenc, aues illas promhcue comedere. Die louis , quo Maghenfes infulas reliquimus, j vento vfi fecundo, poftridie quarta pomendiana Frienfe Promontorium atti- Promonto- gimus,quiportus eft ora: totius.ob Gallorum nauigationcsmobilnTimus. Hic rinm. anchoraiacta,tormentisque aduentufignificato , centurio & nauis magifter, cum aliquot militibus in terram egrefli J obuios habuere magna multitudinc, Barbaros.ii vocabantur Tououpinambaulttj , Gallorum focii atque fcedcrati. A quibus cum accepti fumus comiter a tum quid ageret Paycoias ( fic enim Villa- tii m Gd- gagnonem appellabant) didicimus,qua: res nobis quidem longe accidit gratif- ^fadcra' fima.Eodeminlocohamisretibusquepifces mukös cepimus,complurium ge- nerum,&abiis,quiinnoitromaridegunt, valde forma dillimiles. Inquibus maximevariumatqueprodigiofumgenuserat , quod ea decaufadeicribam. prodigio- Hörnum magnitudine vitulum fere a?quabat,roftro quinque pedes longo, la- fapl™- to fe{quipede,vtrinque dentes acuti, tanquam fetra* prominebant. Quum ve- ro edudus in terram, roftrum adeoingens , huc & illud vibraret, mutuo alter akerum appellanSjadmonebat^tibias vt remoueret. Ceterum carne eft duri£ fima: vtenimeflcmusfamelicijCatamen^uatuor&vigintihorascoda, vefci nunquam potuimus, Hicetiam primum vidimus, non tantum fublime vo- ^men lantes Pfittacos,& gregatim,vt in Galliacornices^columbseque: verum etiam Pßltaccrft vt ex illo tempore obferuaui.binos in aere fibi coharrentes , quemadmodum a- voUtmm- pudnosturturesfblent. Cumigiturfexagintaferemillia pafTuum itinerisfu- pereiTehtjquamqscitifrimcfieripofret^ontenderemus; ad Frienfe Promonto- rium,breuior quam erat in votis,mora fada elt. Itaque eo die iplb fublatis ve- fperidolonibus , tamproiperenauigatum,vt fec]uentiDominico,Non.Mart.. anno 155 y.Oceanum fub dextrarelinquentes,in finum ingrederemur,a Barba- ^ ris G^^Mnuncupatum^aLufitanisvero Rio de lenerojioceft^luuium la- OUarii,quod Cal.Ian.eum primo finum adierant. Pofteaquam honoris Villa- gagnonis caufa, quingentüm fere pafluum internal! o , tormenta difplofimus, & nobis ille reipondit ( Caftra enimfecerat in parua quadam huiulce finus Hiftoria Nauigatiojn is \6% infula) anchör^funt in propinquo ia&a?. Hxc igitur fummaeft comm , qua* inter näuigandum in Brafiliam,tum pafti fumus, tum vidimus. IQ m Cap. VI. m m m m % m T)efiriptio jinus Ganaharae, ejui & (jeneWenfisappeUatunJnfiiU; CaftetiiqueCollignij, atque inJuldruMadia- -centmtih V m nnüs ifte a Barbaris Ganäbara diduSjCötcmporCjCjuo il- iic agebamus^interceteros eius regionis portus , nauibus Gal- ileis notillknus fuerit: abs re non exiftimaui alienum , fi pecu- liarem eius deferiptionem hoc loco proponerem. Ille a Luii*- tanis Generenfis appellatur,qiiod Cal.Ian. primoeum intrak le credatur, tribusq; viginti gradibus iacentem vltra ^quino- £fcialem lineam,fub Capricorni tropico. Cuius rei nieminifle Lectorem cupio, vtTheueti agnofeatimpudentiam. Is in libro vir. \\\ük.Quoniambeeumhü- dans,ait,me3aiit aliunVimpoftorem^unc ilnum ad tres &: viginti gradüs,pro- pepolum Antarcticum collocafie,quum tarne nunquam aliter ,quäm hic feri- pferim. Qua: alii de finu ifto fcripferunt,pra?rermitto3eumq; quatuor & vigin- tt-pafluum millibus pätere affirmö. J n quibufda vero locis in latitudinem cre- Gompara- fceredonec i4.aut 16. cönficiat. £t quamuisii montes , quibus iungitur,nofi tto kem adeo fint exceiii3ätq;ii funt, quos Geneuenfis lacUs all Uit y recle tarnen cunreo Geneueßs cömparari poteft propter vicinitatem vndique terrarum. cumjiumo 11 rr 1 , • m Genahara, Oftiüm eius periculofuni eft, quia relic-to man tri um Infularum ineuka- inBraßha. rum ora, legendsefunt : vnde magnü nauibus periculum imminet, ne (copulis alli& penitus frähgitntur. Deinde prxternauigandum eft fretum , quod cum trecentos in latitudinem pallüs non babeat3eilafcitur imiftrorfum e monte, ac rupe pyramidis formam imitanterqua? non modo eft immenfa? magnitudinis; verum etiam eminus arfiricio quodam elaborata videtur. Propter eius autem rotunditatem,,& qüod ingenti turripermnilis effet, hyperbolicea Gallis leVot Mftfis vo- ^e ye^rY€ appellatafuerat.Paulo vlterius intraiinum ipfum rupes extat (atis plä- eata vas Ii . ■ Iii btttyracev. na3qö£in cireuitu patet circiter centum & Viginti paüus. Ha*c a nobis Le Ra- iMufit- ^>rdicebatur, quam Villagagno cum priniüm appulifTct, impofita primum (upellecl:ile3ac impedimentis3muniri poffe fperabat: vi tarnen vndaru inde pul- fus eft. EapoiTö,quam incolebamus inlula,duobus eft paftuum millibus vlre- fnßL^S" rior:n^c (vtcomemoraui) erat inculta ante Villagagnonis aduentum. In cir- frofugnu- cuitu circiter paftus mille coplecütur } latitudine fexies iuperänte longitudine:1 CVdUgT° ^°pa^% ac^ libellam fummee aqua? extantibus cingitur, qua decaufa nauesciü gnohabi- tra cormenti iacT:uiTi accedere non pöflunt : eftque ideo natura muniufti- tabtt,. m2 . vt ac|^i n c nauigiolis quidem poflic-, nifi e portus latere ex adu^db ingre- dienti$ In Brafili^m. 163 dientis Oceani. Haec fi diligenter cuftodita FuifTet, nec expugnari,nec intercipi potuiflet.quemadmodum ä reditu noftro fuit a Lufitanis occupata,eorum qui relidi efTent culpa : ab vtraq; parte eminebat cölliculus , cuius in Faftigio tugu- , riolum Villagagnö extruxerat: rupi vero quinquaginta > aut fexaginta pedes m altitudinem porreto,& ad infulae cetrum fitae,fuum impofuit praetorium. Re- liqua in planiciem redada,domiciliis continebantur , quae, annumerata omni Villagacrnonis familia , odoginta circiter homines incolebant. Illa omnia fi praetorium excipias,aliquo t fabrilibus lignis aedificatum ,&propugnacula qua- ficunque caemento fuperinduda , parua erant tuguriola , prout Americam fo- lent,lignis extruda rotundis 5 herbaq; conteda. Atq; haec quidem pauca de ar- tificiomunitionisillius,quam Villagagnö nuncupauit Collignium in Gallia eredum Antardica* Id autem ab eo fadum eft , vt Gafpari Collignio Gallig Thalaftiarchae gratularetur : neque immerito. Nunquam enim fine Alias fa- uore,ac ope (vt antea commemoraui) cum iter illud agere,tum vllam in Braß- liamunitionemexaedificarepotuilTet. v ; Vt bitur quae reftarit de Ganabara finu perfequamur , fciendum eft vltra propugnaculum decem Fere millibus ,pulcherrimam , Fertiliffimamq; infulam iacere: ea cum in circuitu duodecim pafluum millibus pateret , Magnat infulae J>*gP* nomen a nobis fortita eft. Quinetiam quod a Touoüpinambaulfiis Foederatis incoleretur,eam Frequenter petebamus,ad exportandam farinam, aliaque ne- ceffaria. Sunt praeterea in illo finu maris multae infulae incultae , in quibus praeftan- tiftimaoftreareperiuntur. Barbari quidem in littoribusfefubmergentes, ma- ^ nibus adfer unt lapides ing£tes exiguis oftreis (Uli Leripes vocant) circumdatos, o££ quae fic petris adhaerent/vt vix (int auellenda. Horum plenos lebetes coqueba- nius,&inquibufdamexiguasgemmasreperiebamus. ^ Hicfluuiusmultorampifcium genereabundat, in primis mulis quam optimis/uibusmarinis, &mediocribusaliis,quorumnonnullosJincapiteDe Pifcibus^defcribam. Hic vero ingetes.ac monftrofas Balaenas filentio praeterire ***** nolo,quae pinnis aquam fuperantibus, nobis ita fiebant obuiae , vt tormentülis facile'peterentur. Veruntamen iftiufmodiglobiseasvaldelaedinon exiftimo, tantum abeft,vt interfici poffint : eaque de caufa recedebant a nobis innoxiae, cmod pelle fint duriffima,craflaq3 pinguedine. Harum vna.quatuor , Sc viginti ^ a Caftello miliaribus Frienfe promotorium verfus in vadis adhaerefcens, Oceä- num repetere, quod eam aqua profundior defecerat , non potuit: ad quam ta- rnen accedere aufus eft nemo, anteqüam expiraret, quippe cum fuis conatibus vicinam terram concuteret, & a quatuor millibus palfuum exaudiretur. Poft- quam vero vitam exhalauit.multi ex Barbaris, & noftris Frufta quaedä carnium decifarum abftulerunt: reliquum autem eo inloco remanfit. Eas vero, carnes paruifaciebamus5propterinfipidumguftum: pinguedinemverocolliquajba- mus, vt oleo exprelfo ad lucernas vteremur, Lingua vero,quae pars exiftimatur praeftantiilimaiale condita/uitThalafliarchae in Galliam tranfmifTa. F '-. ■• X z ' j.a x-,x m m m m m m FIhhü 4h i ca. 164 Hiftorgi Nairigationis Duofuntetiamfluinina, qu#ad extremitatemiinas terra vn^qaecir-- eundata, cum eo coniunguntur. In iis ego aliquoties cum Gallis nauigaui, & mukös Barbarorum vioos in vtroqj littore fitos inuifi. H*ec funt qu# in hoc fl- nu praxipua cognoui^atque etiamarcis poneilionem Gallisereptam effe,*an- to magis doleo , quanto hxc re&e cuftodita , vt erat facillimum /tutum nobis peffugiu m3& Gallis eommodifiimam nauigandi occafionempraberepotuif. fem. Vitra quadragiiita.aucfexagintaparruummillia Piacam verfusy&fretum Magellanicum, alter eftingens maris linus, a Gallis Vafarum di£tus,adquem appellunt illuc qui nauigant, ficut & ad Frienfe Promontorium,quod Scpn- müm tenuimuSjCiim Braiiliam peteremus. m m m m m 1 m m S 1 m m Cap. VII. -De ingemoi roböreyßatura, nud'uate3 örnamentkcorpofkvirorum^* feminamm ^Braplienßum3apud quos annum fere fum Ä&enus ea qua? in mari vidimus,dü Bräfiliefiüm regiönespfc- tiimusjdelcripfi: qualis denique fitGanabara finus demofträ- ui: Nuncantequamnaui conlcenfa reditumin Galliampa- rem,vita? gehus, & aliahie ä-noltris ineogüita^paucis defcribe- re volb. Vt airtem ordine Clinda exequärjBarbari Äm€ricarii,qui Stamraac terram Brafiliiincolunt, To^o^/w^w^^mominanturjquibufcum egocirci- Barbara- ter annum fämiliariter fum verfatus. Ii corpus nec prodigioium , nec mönftro- rum. Jfiim habent,fed noitro^qui in Europa viuimus , perfimile, quod ad ftaturäfpe- £tat. SuritqüidemfortioreSjrobuftioreSjfo^ ^wum Pauci aPu<^ eos ^unt claudi^pauci altero priuati oculo: deformes ferenulli:4icet etiam centefimum ac vigenmum setatis annumfa?pe attingant ( perlunas e- him annos numerare norünt) pauci tarnen canefcunt. Id vero regionis illius temperiem indicatiqua? cum nullis frigoribusiaut pruinis torreatur, viridis her B^rbarire basjagrös,^; ärböreslemper habet; ipfi quoquemoleftiis , äc cutis omftino va- rnm mun~ cui iuuentutrs in fori te labrä rigalTe videntur. Et quoniam fontes ltf cofcs % & danarune r . . n 1 \ -i 1 • • gieäores. lcaturigines peitilentes non adeunt,equibusmalaomnisgenerisonüntur,qu9 hos ante tempüs attenuant,macerant corpus, animum excruciantideniqj peri- münt: vtrumque nihil eorum adillos pertinet3diffidentia, auaricia, litibus, in- üidia,ämbitione denique non labörant. Cölore prorfusnigrö nön lunt^fed ta- rnen ad nigredinem accedente^ propter felis vehementiäm , quemadmodum Hilpanis^ac Prbuincialibus vfauenire videmus. Cetetum viri^femin^infantes riudi prorlus incedünt, nec vllas corporis mie~ partes vnqtiam tegunt/nullo eiusnuditatispudore. Attamen villofinöniunt, Vtqui- Nudittu Barbaro- rum nere. \ InBrafiliam. xfy Vtquibufdam vifümeft, imo fimulatque pili in corpore apparent, autvngui- ***** bus, autforcipibusparuulis, quasaChriftianis accipiunt, euellunt: barbam ip/am,pälpebras5ruperciliaeradicant,vndelufci, toruoqueafpe&ufiunt Idem^ legimusininrulaCumanavfurpariäPeruenribus. Caput quidem Uli capillis ff/T* vefhtum haben t , qui maribus ab ineunte abtäte a vertice ad fineiput raduntur, c^t vt monachorum coronam dicas : ad oeeiput vero comam nutriunt noftro rum more maiorum ,quam , vbiadcollum vfquefluauat,refecant. Hic, ne (fi n ^^1^ ail4uid^ me pr^termittatur^uod ad hanc traarationem pertineatc illudaddam, efTe mmirum in illis terris herbas quafdam duorumdigitorum latitudine: h* paululum ineuru^ in orbem & longitudinem exerefeunt , vei- Uticalamus.quicontegitfpicammilijilliuspr^grandis.quodapud ticumSarracenumnuncupatur, Vidialiquando fenes ( non tarnen omnes 4!™fi- nunquamadolefcentes, multo minuspueros) quiduobus illiusherbzfoliis £w fceptis,nIoquexylinovmliacon^ anobishabebant, obuoluerent. Qua in reprimoafpedueJucerevideretur^^* fcintiila quxdam naturalis verecundise.fi modo id ea de caufa facerent. Etil e- nim id penitius nunquam Tum ferutatus : nihilominus tarnen arbitror id ab jji lisfieritegendialicuiusmorbigratia, quo in feneclute partes äse conflidan tur. Hoc mfuper de more habent, vt ab infantia puerulis omnibus iabium in- Lab - terms pertundant, eoque in foramine os quoddam perpolitum , ac inftar ebo- fo^fS ns candidum inferatur,minimarum figura pyramidum = qnx fupra menfam in etm^ quineuncem oidinatar, verticillo petuntur. Pars faftigiata pollice vno, duo IST busve digitis extrmfecus porrefta , inter gingiuas , & Iabium retinaeuio adhas retndqueproarbitnoauferunt, reponuntque. Os veroilludfanViatum ac candidum , in adolefcentia tantum geftant. Cum vero ad grandiorem Ka- tern peruenere , cumquelinguafuaCoW ^/^vocariincipiunt, (quod grandem,autcraflum adolefcentemfonat) foramini labiorü inferunt lapillum ^///^ Vmde^ex genere pfeudofmaragdi , qui fimiliter obice quodä intrinfecus reten ndesM tu^extrinfecus apparet /capitati argentei romditate,ac latitudine, craffitudine ^ autduphci. Atq; etiänonullireperiuntur.quidigitilongitudinegeftent eum- que teretem. Cuius poftremi generis vnus a me in Galliam allatus cft. His Ja- pidibusinterdumfublatis, Tououpinambaultii, linguamforas perrimamil- lamlabiorum, animigratiaegerunt, ita vtgemini oriseffigiemfpectantibus prcbeant. Vtrum vero fpedaculum iftiufmodi placeat , an deformes admodu hac ratione hant/acile elhudicatu. Alios infuper vidi, qui lapillos eiufmodi vi MakP^ ridesinlabiisgeftarenoncontenti,vtrifquemaliseundemadv/umperforat^ lficludebant. f frendo*. Quod adillofum nafos attinet , cum apud nbs öbftetrices foleant ab ipfo puerorum ortu, vt formofiores ac produftiores efficiant,digitis extendere: co- tranum prorfus inftitutum apud Ameiicanos noltros obtinuit. Puerorum e- nim pulchritudinem nafi depreffione metiuntur. Itaque fimulac ex vtero / \66 HiftoriaNauigationis Hijl.vni- matrisprodiere , pollicenafus eis deprimitur, perinde atque catellis in Gallia »er. Ind. uibufiam fieri fölet. A qüibüs loilge illi diffident 3 qui quodam in Pcruani re- *pi gni tradu,feruntur tanto efle nafo przditi,vtcx eö fmaragdi,cyanu,alii^ lapil- lu^cumcandidi^tumrubri^loaureorufpendantur. NöftripmereaBrafflienfescompluribus pigmenris&coloribusiibicor- Barbarini pus variegäntiinprimis verocrura,ac tibias adeoinficiunt atröcolore,ex lucco n tZ Fruflus cuiüfdam ab illis Genipat didi, vt eminus animad üerfa> femorahbus la, cerdotälitüs induti efle videantur. Eaporro nigredo exprefla ex illo Gempa t rßmfim. fruaü ita illorum cuti adha?rercit,vt decem aut qumdecim dieb. elui nequeat, quamüisfefrequenterabluant. Menifd Adlige menifcos etiam habent ofto digitis longiores ■> ex oflibus appnme exojßbHs kuatis inftar alabaftri candidis ( qua: Yaci appellant ) mütüäto a Lima no- mine,quamitavocant : lTosfunieuloxylinoadpedüsecollö^ tUntSimiliter fruftula complura tefta: prargrandis lapide quodam diu multum- que attrita perpoliunt. Rotunda deinde , ac inftar denarii tenuia efficiunt, vmbilicöpertufa, filoque xylino traieda, pro torquibus collo inferunt ( nax 'Boti- r ac fplendorem aasatisaccedir. Maximampra3tereavulgätarum gallinarum copiam habent Americani: quarum progeniem a Lufitanis acceperunt. Albis fzpenumero plumas detrahunt,ac ferramentis qua: nunc habent : antea vero cum i Iis care- rent ,lapidibus peracutis molliores plumulas minütatim cocidebant, Ulis aqua: ferukk , ac bullientiimpofms , ac rubro colöris brafilico tinäis : poftquam 1c gum mi quodam ad id accommödato.illeüerunt/contegunt /atqyörnant cor- pus^rachia^ibias, variisque depingünt coloribus : itavt inftar pipionis, aha- rumve aumm recens exclufarum^lanuginem quandäm habere Videantur. Vn- Barbari de verifimile eft3vt,cümquidam noftrates in eas terras perueniflent,eosque ita ^W-fparferin^Barbarosfcilicetprorfuseflevillofos. Res tarnen longelecus tele ha- lofu bet, vt qui tales natura non exiftant . Proinde rumor ille ex rei ignorätione ma- m r nauit,cui deinde nimium leuiter fides adhibita eft. Quidam etiam memoria: /Ulk %, prodidit Cumanos fefe vngere folitos gümmi quodam , vnguentove glutino- cf-7s>> f0jac deinde feplumis variörumcolörumconueftire. Ornatus vero cäpitisTo«o^/»^wfooTO noftrorüm ha:c eft ratio : praeter fmcipitis abrafionem in Corona: monaftica: formam,crinesque occipitis , quos fronuu* ad conum fummitti diximus;fölent infuper äuium plumas , rofei, rubel, cuiul- uis denique coloris aptiffime compoficas col^^ T-.JT-JT-TTJTIXTTT In Brafiliam« \&f adhibere. Ha:c non male galericula refemnt non i ta pridcm a nobilioribus fe- minis noftratibus vfurpata : qua? proinde a Barbaris noftris accepifTe non im- merito dicantur. Frontale autem iftud vernacula lingua dl Yempenambi. Inaurium quoque ex oflibus albiflimis apud cos magnus eft vfus offi- tnmm* bus illis non abfimilium , qua? perforatis föis labiis adolefcentes imponere dixi- mus. A pud eos auis eft Toucan nomine s atra toto corpore , ccu coruus , circa ingluuiem plumis tenuiflimis, fuluo colore , torque miniato ab imo circunda- tis. Partis illius pellem detrahuntjdetra&am ficcant, (auis nomen retinet) fic- catam vtrique gena? applicant cera agglutinatam , quam Trayetic nuncu- pant. Quibus ita aptatis , dicas vmboneslupatarios ex arre, inauratos ab illis geftari. Pmerea fi ad bellum fefe accingant, aut pro morc(dc q uo alibi) & folenni pompacaptiuumdeuorandum (intmadaturi, vtadornatum & elegantiam nihil defit, veftes induunt,piIeos aptant , armillas brachiis imponunt ex plumis viridis^rubei^rulei, & cuiufcunque alius coloris compaftas , eximia? pulchri- tudinis. Quibus artificiofiiTime aptatis &interfertis atqueadeocalamotenui arundineohloquexylinoadmodum concinne compaftis&connexis, vtvix vllum credam in Gallia efle phrygionem3qui maiori induftria plumas illas tra- cliare & aptare poflTit. Dicas veftes hac ratione contextas e villofo ferico confe- das eiTe. Eundem ornatum ligneis fuis clauis adhibent, quibus ad huc modum omatiselegantiusdici nihil poteft. o. Ornamentorum poftremÜ genus eft, quod Struthiocamelorum pennis leucopha:i coloris, quas ab accolis accipiunt (ex quo licet colligere grandifli- mas illas aues in regionibus illis verfari.quas tarnen i(üe mc non vidifle ingenue fateor) hoc modo conficiunt: caules ordine ab vna parte diiponunt, plumar ab altera eminent p atque in orbem circumfleduntur, in modum conopei vel ro- fx. Itaque fit pennarum fafciculu^quem fua lingua oAraroye appellant. Hunt V**»* tergo imponunt, filoque xylino alligant , caulibus cutem eorum contine cmi-faßtc"^ bus. Qno cum funtornat^caueampullisincludendis tergo impofitamgeftV revidentur. Fufius alibi anobisdicetur, eos qui bellicofiflimi volunthaberi, quo fortitudinem fuam palam faciant , multosq; a fe interfe&os hoftes efle de' monftrent,captiuos denique vorandos mukös madafle ia£tent,pecT:us , iacer- » h tos Scfemoraincidere, ineifuras vero illas atro quodampuluereinficere,quo rtmZl admortem vfque earum veftigia conferuantur : itaque afpicientibus thoraccs7^ & : femoralia Heluetico more incifa reprafentant. Compotationibus autem feu Caomnationibm ^ faltationibus illis fi fitin^ dulgcndum, in quibus certe vt plurimum occupatio, quo magis animum ex- citentJpra3terhoiTendosclamores&ciulatus)quosemitterec6{ueuere/ru colhgunt.cörticis duri fatis , echinum forma & magnitudine referentes , cuius 1 w t exficcati nucleum auellunt^atque in eius locum lapillos im mittunt : huius ge- neris mukös filö attexunt,tibiisque apponunt: non minorem concitati ftrepi- 'Crepkac* tumedunt,ac teftadimacum fix eoaptarcnturmodo > quin a fakatoriis crepi- i68 HiftoriaNauigationis täcutis non longc abfunt. Qux quideni cupidiflime exoptant Barbari cum ad coscomportantur. Fert liifuper ea regio arborerri , ciüus fru&us Struthiocameli ouum crafli- tk ada?quat/ormaq,refert. Hunc perforatum (eo quo ä puerulis nuces apud MärMM nosperforäturmodo) lapillisq^aut miliicralTioris (de quo (uo loco ) granisinv inflrumen rnim\baculoq; fefquipedali traie&o, initrumentum Maraca nomine fabricät, Strepitum edit ingentem,adeo vt fülllas veficas pifis plenas fuperet: quo fit vt a Barbaris nufquam non manu geftetur. Qux th Barbarorum de ilto Maraca atque eius ftrepitu opinio^prefertim cum piumis egregie ornatum3certoq; de- ftinatum vfuifuerit.tum a nobis dicetur,cüm de eorum religione agemus.Ha- ftenus de natura, veftitu , Sc örnatu quo Tououpinambaulfij noflri vti confueue- re,paucis di&um efto. Veruntamen äppendicis vice addam, crifpatü pannum, rubri, viridis , flauiq; coloris a nobis magna cqpia aduecTum fuifle ' ex eo vefles omnisgenerisconficiebämus: quas deindepermutatione fa£ta cumcibariis, eercopithecis^pfittacis.brafilio, gonypio^pipere Indico \ aliisq; id genus, qua? a Zarbariex mercatoribus afportarifolent,Barbaris dabämus. At pleriq; nuda corporis par- taTZf* te reliqua , laxa & vndantia femoraliafolüm iiiduebant: alii contra , femorali- roindmn bus contemptis3tunicam nates pertingenteminduebant. Mox autem emeniis aliquot patlibus , & in feipfos oculis identidem conuerfis, non fine noftrorum rifu 8c cachinnis^exutas illas veftes domireponebant, quoad rurfus eas induere inanimum inducerent. Deindufiis quoq; & pileis idem iudicium. Sfihfr u Qux de externo corporis habitu cum virorum tum puerorum dicenda fuerunt, fatisfufeperfecuti nobis videmur. Itaqjfi ex'hacnöftradefcriptione Barbarum animo fibi reprarfentare quis cupiat: in primis nudum virum imagi- netur , cuius membraapte & concinnefuerint compofita, pili euuKi,capilJiad finciput abrafi3labia>gena?q; perforatae , quibus oifa preacuta aut virides lapilli fuerint inferti,auricuLx in auribus traieda.-,corpus variis fucatum coloribus, fe- mora & tibia? atro lllo fuco c Gempat infefta*, cöllü torque ex minutis Cochleae ^«o/friütulisornatum: taiem certe habebis , qualeminearegioneconfpexi- mus. Iam vero fi alia forma Barbarum animo informare placet , ridiculo illo a- "mi&u detrafto , gummi vifcofo vniuerfum corpus erit perlinendum , deinde pluma? minutim concife fuperinijcienda?. Hac vero artificiali lanugine indu- tus vbifuerit, quam lepidüs fit futurus,non necefle eft dicere. ®tfcr& Deinde fiuc naturalem retineat colorem/eü variis coloribus aut piumis ftla J • fucatus fuerit.veftes illas^pileos^armillas plumaceas quas defcripfimus adhibe- to. Tum maxime ornatum eflfe conftabit. Vefcri* At fi veltes illas crifpati panni admouere vifum fuerit eisqj ( qüemadmo- ^4* dum jfacere eos demonftrauimus) alia ex parte nudis tunicam im pofueris,cuius Barfor* ^ttlk manica ^ luteo^altera viridi colore3ad certiflimas morionis notas perpa- tZn ZTer rum deerit. Deniq^ inftrumentum Maraca his adiungere fi lubet 5 pennarumq; jaitandum f^fciculum Araroye tergo aptatum 4 crepitäcula quoq; ex fructibus tibiis alliga- %nM. * ta,eam referet formam quam faltaturus aut compotaturus obtinet. r Rcliquarn ponaruna UTLflfiirca mm mrnwiamwmnuatansi lie InBrafiliam. 169 Reliquam Barbarorum in ornandis corporibus induftriä, iuxta integram quam ante edidimus defcriptionem, vix multi exprimerent typi,qui etiam niix adhibiciscoloribusrem totam commode haud reprefentärenr : veruntamen praeter ea qua? iam ante commemorauimus , cum ad arma & prcelia eoru ven- tum fuerit,toto corpore incifos,clauis ligneis inftructos truculento afpectu ho- mines dabo. Attamen hos in praefenria omittamus , ornatuq; fuö & voluptati- bus (quibus non imperite indulgent ) frui fmamus. Gultus vero feminarum, quas illi Quoniam, & quibufdam in locis , ex quo commercium cum Lüfitanis habent^M^nominantiquantoritpr^ftantiordifpiciamus. Amtrica- Nuditas in primis/icut initio huius capitis monuimus > cum viris illis eft m femin& communis, pilosquoqiconfimiliteromneseuellunt, ne palpebris quidem & ™%*uee' fuperciliis exceptis. Ad comam quod accinec3ab illis differunt: viri enim,vti di- ctum eft,ad finciput abradunt,ad occiput vero demittunt : femina? contra non modo alunt , Ted etiam more noftratium frequenter pe£tere & abluere fblent. Quinetiamxylinavittarubrocoloreinfeda coftringere &complicare illis eil familiäre. Paffis tarnen & oberrantibus capillis vt plurimum incedünt > quippe iiscircahumeroscircumfluentibus&volitantibusdeledantur. inakres'> Alterum quoque difcrimen in eo poiitum eft , quod perinde vt viri > labia non perforant ; ac proinde gemmis fme lapillis faciem non exornant. Auricu- las tarnen adeo traiiciunt i vt detra&is inauribus digitum capiant : inaures ifta? ex pra?grandiilla Cochlea o;ig»o/,candore & longicudinecandelam mediocrem adaxpant: quo fit vthumeros , atqj adeo pe&us ipfum pertingentes,fi eminus confpiciantui^veftigatoris canis pendulas aures referant. Faciei vero hunc adhibent cultum. Accerfita ad hoc miniiterium fbcia vel vicina,circulumpenicilloin media genadelineat, in Cochlea? vero formam Mira*A- fucum cse ruleum,flauü,riibrum tantifper circumducic,dum vniuerfam faciem jj? coloribus illis diftinxerit ac variarit : quinetiam palpebrarum acfuperciliorum candamm locum (quodfeminasparumpudicas in Galliafaditare audio) penicilloob- rmo- Unit. pra(r; ■Ttdes ex complu Armillas etiam ex compluribus candidiffimis offium fruftulis in fquama? modumincifiscontexunt: ea tarnen adeo apte&concinne cera ^ummi per- mixta iungunt,vt nihil fupra. Hselongitudinem palmi obtinent : ac non male 'jTjffir brachiale illud referunt, quofoliiculo pellendo vtunturapud nos. Torques c^0ßti quoque candidiftimos, quos Bou-re nuncupant^geftare illis eil familiäre: collo tarnen non appendunt , qui moseftvirorum , fediisinarmiliarum modum brachia inuoluunt Hunc in vfum vitreos globulos flaui,C3erulei,viridifq; colo- jis,quos filo traie&os habebamus,fumme exoptabat, Mauroubi appellat. Hos, fiueadearumpagosaccederemus, fiue ipfa? caftellum noftrum adirent, vtä nobis extorquerent,oblatis fructibus aut aliis quibufdam , crebro blandiffimis his verbis vrgebmt,MairJedgatorem3amal?eMaurotibi,hoc eft,Galle,bonus es, da mihi armillas ex vitreis globulis.Eadem prorfus ratione pectines5quos Guaf> aut IQtap vocant3{pecula quoque ^ro^reliquafque merces , quibus deledtä- tuijflagitabant. Y \jö HiftoriaNauigationis Mirum verörnihi pra? ceteris hoc videbatur,quod licet Corpus^hräthia/e* ^mnantm friöra^tibiasque variiscoloribus nonitafrequenter diitinguant^nec pluniarum Amer.de örnamentis vtantur , veftes tarnen ex crifpato panno , a nobis fepius vnacum vefltt. re- igj^gjj oblatas: vtindüerent nünquam impetrauim as. Etenim in ea pertina- confiüum. cia permanebaiit, a qua nondum demotas eile exiftimo. Excufatiönem ex re- Barbara- cepta ab Omnibus accolis confuetudine captabant. Solere omnesad obuia rnmfem. tjua?üis flumina Sc fontes fiibfidere , vt haufta manihus aqua, caput aipergan t: a^bZlwne 'töfitingere nonnunquam , vt ( anatum more ) vno die decies immergantur: cqfattido. veftes Ii toties fint exuenda: jmoieftiiiimum fore. Praxi aram certe Sc fpecioiam caufam.' Atqui quam necefle erat admittere,quippecum illis difceptando nihil promouebamu*. Adeoautem nuditaseft illis cordi, vt non modo Tououpi- nambaultiorum femina?libera?, qua? in continente veriabantur, veftes omnes pertinaciter reiicerent, fed etiam captiuatpretio a nobis empta?, quibuspro fr^-^Tiiancipiisadcaftellum noftrum muniendum vtebamur, cohiberi nonpote- ntmamt~ i . • . . r. . . • 'i r • rumin /»e'ränt ,quin animi gratia noctu,induliis > reliquisque panniculamentis depolins ^TTi^ antC ^1111111111 per infulam nuda? oberrarent. Denique fi penes eas accipienda- äatur. ~ mm aut reijciendarum veftium fuiflet poteftas , a nobis vero ad eas induendas flagris ada£fca? non fuiflent,a?ftum fblis perferrejacertosque Sc humerosjapidi- bus Sc humo comporcandis lardere maluiuent. Harcdeornamentis3armillis,reliquo6-, Americanarum feminarum mun- do paucis fuere dicenda. Itaqj nullo addito epilogo^prout cuique vifum fuerit, Ühimo concipiendas relinquo. Quis litinfantium ab vtero matris ornatus,tum a me dicetur,cüm de Bar- barorum coniugiis agemus. Hic locus poftulat, vt aliquid de maiufculis , hoc 'Cdnomi- eft,tertium aut quartum annum excedentibus, quos vulgo Canomi miri nun- yuü ^e~ cupantjdicamus. His certe non partim deleclabamur: liquidem., pra? noftrati- bus ptierulis.corpore pra^pingui^ofle candido labio infertOjCircumtoniis capil- lisjCorporenonrtunquamdepido, nobis adpagum accedentibus, gregatim choreasagitantesobuiamveniebant. Vtautem aliquid prarmiia nobis refer- Teilt, fepius blanda iftaverbarepetebant, Coutonaffat , ^w^f ^jW^ hoc eft, Söeie da mihi hamos. hos G quandoä nobis impetrabant (quod non raro con- tingebat ) hamosq; decem vel duodecim minores arena? aut pülueri impone- bamus,tum illi confeftim exultare, Sc humi fuii terram initareuniculorum ra- debant. Qua? res non minima? erat voluptatis. Denique q uamuis Bärbaros cuiuiuis artatis per annum integrum , quo a- pud eos vixi,ibllicrte admodum (im cötempiatus,adeo vt idea quaxlam etiam- num änimo meoinha?reat: fateor tarnen ob varios geftus ä: noftrisprorfus alie- Barbari nosjiteris eos pi&urave exadte referre difficillimum efte. Si quis igitur plenani cur exaüe voluptatem ex illis caperecupit, vt ipfam Americam adeat aucl;or fuerim. At eXZtM verojdicesjnon vniüs eftiterdiei. ldquidem egoconfirmo^c proinde nonni- fi'Cäüte furcipiendum efle fuadeo . De ilforum caris,iupelle6tile,cubandi ratio- ne , aliisque nonpaucis , protitres tulerit , poflhäc diäuri fumus. Priulquam autem huic capiti finis imponatur,in eos aliquid dicedum videtUr^ qui aut opi- nantur In Brafiliam. nän'tür tacke \ aut etiam {criptis mandarunt commercium illudadeo frequens cum Barbaris nudis 3 ac prxfcrtim cum feminis y ad lafciuiam & libidinem pro- iföCäre: dico igitur,quamuis inipeciem nuditas illa cocupiicentie; cfcanon im- ^mericA merito cenfeatur^tame, vtres iplacornprobauit ^ncultailla nuditate certü eft, narü nudi muko minus opinione viros ad libidinem pelliä Itä&q} aufim aflTeuerare fplen- ^ß^mm didümillücultum/ucoSjluppofititias comas,capilloscalamiifratos,amplailla 62-tanto artificio complicata,amidoria pretiofajmammillariajaciniatas &vn- ™™mno~ etäntes veitesxeteraq; eiuimodi , quibus femina? noftrates tarn feduio formam mentiuntur,plura incommoda & mala parerexquam faciat Barbararum nudi- tas, tametfi forma ab Ulis non vincantur. Ita vt fi pluribus feruato decoro hxc perfequi liceretjefjicaciiiimas huic'fententia: .meae lubiicerem rationes 3 refuta- tis omnibus argumentis.qua.' in contraria m partemarTerripoilint. Acnediu- tius immorer, eorum teftimonium hie appeilo , qui mecum in Brafiliam naui- De Barba garanqquiq; vtrafq; confpexerunt. Hxc tarnen ita accipi nolim ac fi nuditas illa mihi vilo modo contra Scriptura: auctoritatem probaretur.Teftatur enim,y/^?X- Adam & Euam.pofl: peccatum^agniüi niiüitate,pudorefurTufos fuifle. Eorum äor- etiam deteftor ha^refim qui violata mtÜM lege, non (atis bacin parte a miferis noflris Americanis feruata, morem illum turpiflimurn inuehere mpliri funt. Sed qua: de Barbaris iftis a me dicla funt , co certe tendunt vt conftet s nos . nibiilo minus culpandos eße, qui illis damnatis,quod abiecto pudore nudi m- cedäntjin aliud extremum peccamus, cultu nimirum noftro nimio. A tq; vti- iiamnoftrümquiiq^modeiiocultn 3 babita neceflitatis 5c honeiti rationepo- tius quam faflus &c vanitatis,vtatur. Cap. VIII. cDecrajlU radicibus, & craffo milio, ex quibus Barharifarinam confi- cwntyqua in panis vtunturlocum : deque eorum potione quam Caou-in appeüant. Vandoquidem externum ornatumbabitumq^ Barbarorum fuperioiicapiteaccepimus, are&oordinealienum nonvide- tur,fi de eorum cibariis hoc loco difleramus. Hocautemin primis efl: notandü,licet frumentum nee habeant, nec ferant, ^wT/L vitesque minime colantmihilominus tarnen (quod experien- te vmunt tia non lemellüm edo&us ) laute admodum eos viuere quan- ar *n' tumuis pane & vino carentes. Duorum generum radices babent, quibus ^Aypi Sc Maniot nominaindi- dere: b inter tres quatuorve menfes adeo crefcunt,vt fint longitudine feiqui- radices. pedali/emoris craffitudine. Erutas femina: (neque enim circa iithax occupan- tur viri ) igne exficca.ta.s}Boucano nimirum impolitas , nonnunquam etiam re- centes , acutis filieibus pofti infixis atterunt , prout caleum Sc odoratas nuces corradere (olemus, farinamqj candidillimam ex iis conficiunt. Tum vero cru- Y 2 PH Ktt M\T* l'«tV« *!^m » fc-a mi» »a> i» m »äTEHgj M reaf MUKa M-SUt r««i KP 172 Hiftoria Nauigationis daillafariiiayatqueadeo fuccus albus,de quo mox,qui ab ea exprimitur.irecen- tis & liquidi amyli triticei ,äqua diu maderadi/aporem prorfus refert. Adeo tf$ cumpoftmeumin Galliamreditum alicubi mepraTreate fieret , odorille nie- moriam refricarit eiuscjuo Barbarorum cafa: , tantilperdumexradicibusfari- nä conficitur, perfundi fbleiit. Ad ktihx iftius apparatum femin^Brafilienfes* vafa fidilia praegrandia, vtpote qüa5 fingula capiantmodia.rads comode effingunt/ Quibus ad igneogi pofitis farinam immittuntjContinuoq^dum coquitur,diflc£te Cucurbita alte, ra parte,qua pultarii loco vtuntur,permouent. Coda tragcmatis minoris for- mam habet. O^-enta Dupkxiftiusfarina?genusäbiIlise'onficitur laliaenimpercodaeft &du- ^ZZ^ tz,Ouy-entah appellant, quam in militiam profeduri fecum ferunt rquod diu- Ony^o» tius conferuetur: alia vero minus eft coda & mollior, Ouy fou nominant ; hec pnote eft eo pra:ftantior,quod dum recens ori adinouetur ac manditur , panis candidimedulWaporemrefert. Prior veroiliefäpor,de quo egiyintercoquen- dunyn gratiorem & fuauiofem mutatür. Farinaex Quamuis autem harfarina^prarfertim recentes fäporisiint optimi, Fum- radicibm mam a[encü habeant facultatem^c facilis earum fit concodio,nMominus ta- "onfiZn- men parii conhaendö(vt ipfe fum expertus) nullo modo funt apta:. Mafla qui- dum mi- ^em conficitur, qua: nondiflimili a triticea modo mtumefeit , lpecieque eft o- wuapta. jma , ac lnßar fimilacea> Candida inter coquend um tarnen adeo exficcatur -de aduriturcrufta/vt panefciflb fradoveinterior pars (kca,&c adpriftinamfari- na? formam redadareperiatur. Quibus addueor vt credam eum qui primus mfl.gen. retulit ('cümnonfatisdiligcnterquod amedidum eft perpendüTet ) eosqui indJib.i. viginti duobus aut tribus gradibus vltra ^quatörem porredifunt ( qüos Tou- cap'91' oubinambaultioszfe plane conftät) pare ex lignis attritis confedo vefei fblitos, quodderadieibus iftis, de quibus agimus, eft intelligendum , hallucinatum fuifle. _ \ 'Mmgant, Vtraque vero farina pülmentö coficiendo,quod a Barbäris Mingant nun- cupatur^eft aecommodata, prafertim fi pingui quodam iure diluatur : tunc e- fanna. nim orizam refert}atq; eo condita modo optimi eft faporis. Ceterumro//ö«/7iw4w^W^noftricumviri tummulieres, nec non ipfi pueruliäbineunte artate huiufmodi farinam ficcam panis vice edere confue- uerunt. Cuirei adeo aptifrequenti vfu funt fadi , Vt fummis digitis e figu- BMaripe fafö vafiS defumptam certä manu , ne minima quidem excepta mica , eminüs TriifmtIos inos conijciant. Hunc morem imitari aliqüoties tentauimus, at farinailla conücmnt. vultum infpergebamus , in hoc nimirum negotio minus exercitati , ac G#fo«Wa proinde , nifi mimicos moriones refefrevöiebamus, cochlearibus vti necefle rinamtnos i 3 inikknda erat. inepti. Vötto t ädices illar ^Ayfi & Maniot irtterdum recentes fr ü ftati m concidü- TnmTdaTa tur.ex quarum farina 3 humida quidem iilä , piiar ampk a mulieribus compin- dice exprefguntm£ qüibusinträ manus compreftis (uccum, ladis inftar , candidum ac li- fkJm. H~ quidum exprimunt. Eum vafis figülinis exceptum foli exponunt, cuius calore ad In Brafiliam. &dmodumlac1:iscoaguIatur.Edendusvero in patellisteftaceisinfunditur, ac deinde,prout folemus oua frigere^xcoquitur. Praterea radix^y/?/* non modo ex fmnx vfu probatur, fed etiam fub ci- nere cocla vtiliter comeditur: quippe & tenerafcit, & diffinditur, caftaneseque in prunis coto3cuiusraporemrefert,eftperfimilis : ac proindeita parata edulis eftmaxime. Atradicis,qu2eiW4»/ordicitur,longealiaeft ratio : nifi eniminfa- rinamreda&aerit atqueperco&ajperiCulofiflimeeditur. • Vtriufqjcaulis,quifo^^ tudinem a^quat: foliisq; Pceonia: fimilitudine. Quod vero in hifce Brafilicisra- dicibus, ^ypi & Maniot maxime eft admiräduiTf/totum in copia pofitum eitj earum rami qui calamps cannabinos fragilitate ada^quant , quanta copia per- fringi,acinterram quaaltiffimedefigipofTunt , nullaadhibitaaliacultura, bi- meitri aut trimeftri {patio radicum copiam gignunt. Mülieres quoque amplum illud milium,de quo dictum eft,quodque vul- go a nobis triticum Sarracenum3a Barbaris oAuati dicitur;pra*acuto baculo in terram defixo ferunt: ex eo item farina ab illis conficitur, quam eodem prorfus modo coquunt, & comedunt quo fuperiorem diximus. At vero crediderim (contraquam a medi&umfueratprimahuiufce hiftoria; editione. duoenim diftinguebam,qu$vbipenitiusper{pexi,vnumidemq;efreiamcomperio)hoc e^^finoftrQrumBranlienfiumidemefFe cum eo quodlndorum Hiltorio- graphus Mais nomina^quodjVtiipfe teftaturjndis frumenti vfum prarbet. Il- lud his vcrbis defcnbk: Harundo A/4»,inquicain hominis altitudinem,äcnonnunquam ampliüs adolefcitiätis craflfa eft,foliis paluftrium arundinum perfimilis,fpica nuci pina- ftrifimili,grano amplö,necrotundo,nec quadrato^neclogitudinecum noftro tritico comparanda^alemcnte mefibus tribus metitur : inloirriguis locis xlv. diebus. Exvno grano 100.200.300. 400.500. nonnunquam etiam 600. gignü- tur. His aburide doeetur qua? fit illius regio nis fertilitas ,' quam nunc Hifpani occupant: tjuidamfcriptis mandauitadeofertileeflein Orietali Indiafblum, vtfrumentumjhordeum^miliumdeniqjadcubitos quindecimadolefcat.Hax: funt^qua? panis vicem apud Americos mpplere animaduerti. Hifpani ac Lufitani.quifedes in Ulis terris fixerunt, magna frumenti ac vi- lli copia abundant, ex quo apparet Brafilienfiumoram horum efTe maxime feracem. Quod autem iis rebus Barbari carent , ipforum infcitia? tribuendum efTe. Nos vero frumentum & vinearum palmites eo comportauimus^expertu que Turnus vtrumque illic optime prouenire pofle, 11 modo agri eo labore quo apud nos colerentur. Vitis enim a nobis plantata? rami fluxerunt,maximo fe- raciflimi ibli argumeto.Quod ad fru&us attinet, primo anno racemi nati funt acidi, qui non modo non maturefcerent, fedetiamindiesindurefcerent At Veroquantum aperitis vinitoribus non itapridemedoclusfum, conftatno- uelleta primo & fecundo anno labrufcas nullius pretii plerumqueproducere. At verifimile eft Gallos , ü vitem illam colereperrexerunt, optimas ex ea vuas collegüTe. %^dixfub cmereco- Qua ßt ra di cum ifiu rumcaulis &foliartt forma. Mira, ra- tio radices illaspropa- gandi. Auatiiini Uum am- Tertiana triticum, Hifl.gen* Ind.lib.^ cap.zif. Calcondi- Im de hello . i Turc.lib.^ cap.14. America- num folit tritico & vino acco- modatum. m m m m Im m m m m m. m m m m America- numfolum ob pmgue- dinem frtt- mento no- ßroferedo ineptttm. 174 Hiftoria Nauigationis Frumentum vero fecale ä nobis fata folia quidem emiferunt, inque ftipu- lam funt faitigiata,ac fpem fecerunt,in fpicis nulla grana extiter unt. Hordeuni grana permulta produxic , & ad iuftam maturitatem peruenit : vnde credibile eftillud folum nimium celeriter extrufifle frumentum, & Realem, qua? diutius in terra foueriexpetunt , quam hordeum, ita vt nec florere, nec grana proferre potuerint. Eam ob caufam^uemadmodum in Gallia agros, vt fint fertiliores, itercoramus^contraillam terram afliduo cultu 3 ac verfatione defatigandä efle arbitror,vt eo modo ferendis frugibus fit äptior. Atq;hocobiterdidumfit,vtiisfatisfiat,quicunoriusinquirunt3anapud Brafihenfes frumentum ac vinum prouenire pollint, il modo excolantur. Vt autem eo redeam vnde digreflus fam, priufqua de carnibus , frudibus, pifcibus,&: aliis Barbarorumcibis,nofl:ris prorlus abfimilibus Joquar, vt melius qua: dicenda propofai diftinguam,qua: fit ipfor um potio , quaque conficiatur ratione,edüTeram. Hic InBrafiliam, 175 Hic primo notändum eft, viros,vt in paranda farina operam non ponunr* £mß. fe. (edcuram illam mulieribus relinquunt,illud idem hoc in negotio illis vfuueni- mmA Pot** re. Quinaconficiendapotionemultoreligioliuscauet, pra^tercjuam quodra- confietmt' dices,^/?/* Sc Maniot^o modo quo diximus, parate, pra?cipuum ipfis cibum fubminiftrent, potionem quoque ex illis hac ratione conficiunt. Eas in primis poftquam minutatim conciderunt, quomodohicrapas ollanniiciendas , fo- , lent^nque vafis luteis furTeruefaciunt,quoad mollefcant, emollitas ab igne rc- mouent,ac deferuefcere finunt. His ita expcditis,earum plercque circa in^en- tia illa vafa fedentes frufta illa mollita mandendocomminuunt,deinde fingula manu ab ore excipientes in aliud vas igni impofitum deijciunt,vt ibi rurfus fer- tieant: baculo autem continuo agitant ,donec fatis ferbuifle iudicent: tum fe- cundo a flammis ablatum in alia vafafigulina, quorum fingula cadum mino- rem Burgundium a?quant,minrme colatum reponunt: vbi vero rurfus ferbue- ri^defpumatumqnefuerit, vafa illa operiunt^uoad^o quo dicemus modo,*- bibant. Vafa porro illa , de quibus vltimo loco dixi , figuram earum cuparum imitantur, quibus ad lixiuium paflim vtuntur Borbonii , Sc Auerni.ore tarnen aliquanto anguftiore. Ea?dem quoque Brafilienfes femina? feruefacientes, ac ore fimul mänden- %™ e* tes milium illud.quod ^Auati nominant, potum eadem prorfüs ratione confi- ciunt cum fuperiori. Nominatim veröfeminas eam afte exercererepeto.Nam cjuamuis diftindionem inter virgines Sc mulief es, qua: propterea non abftinet a virorum confortio (vt male Theuetus fcripfi . ) eain re n5 viderim: nihilomi- SJ%'?** nus hoc fibi firmiter perfuadent Barbari , potionem nullius faporis futuram , Ci radices aut milium ipfi mandant. Deinde tarn hoc indignum arbitratur, quam ineptum eft quod a rufticis Segufianis faclkatur , qui Sc nent , Sc colum geftat. Hanc potionem Barbari vocant Caou- in^ux fubturbida Sc fpiffa eft,ac fere Fs£ ftisfaporemimitatur: rubeametiamhabent,& albam,vt Sc nos vinum. Quoniam autem radices iftae, ac milium quolibet tempore ineorumrc- gione proueniunt, ideo quotiescunque vifum eft,potum eiufmodi conficiunt tanta copia, vt femel plufquam triginta cados fexagenum fextariorum Parifien fium in lpforum xdibus difpofitos viderim: vbi pleni , opertiq; remanet donec illi ad compotandum conueniant. Priufquam vero qua? fit compotandi ratio referam,exdamando prafariliceat: Procul cftote Germani, Flandri Heluerii Amtdeäi d- r\ i '^t y fit pot&to— v eo qui itrenue potando palmam petitis. Vos enim audito Barbaro- rum potandi modo fponte illis cefluros efle video. Ergo cum potationem aggrediuntur, prxfertim cum captiuum mactant, adhibitis folennibus ceremoniis (de quibus poftea ) femina? lentum 10-nem cir- Cao1t4n* cavafaaecendunt, vt potus ille tepefcat. tepidocnim dele&antur , Contrario ?3£ prorfüs a noftro more, qui vinum frigidiflimum expetimus. Id vbi factum eft lefAClunt' ptimümaperiunt cadum, &poculorum loco Cucurbita? ampla? altera parte^ qua? tres Parifienfes fextarios capiat,hauriunt. Tum viri filtando ad illas acce* dunt, plenosque cyathos ab ipfarum manibus accipiunt, illa?que identidem bibunt, &vnQhauftuplenapoculaabfbrbent. Hauftus vero tantiiper repc- m m m m m m Ii m m m Hiftoria Nauigationis Tououpi- nambanL tii int er e- dendü non Barbari qnoties efit rwtitedät. Ebrietatü Barbaro- rum argu- mentum. tunt,dum in cadis omnibus vel vna Caou-in gutta reftat. Ego quideipfos tres dies & nodes continue bibentcs confpexi : quin etiam cum vfque adeo cflcnt cxplcti,potuq; opprem>t oncri ferendo impares eflent,operi feie denuo appli- cabant,quia inccepticertaminis defedio ignauiam argüeret. Illud quoq; cft obferuandum , Tououpinambaultios inter bibendum ni- hil edere3atque inter comedendum omnino nö bibere : quo fiebat^vt noftrum viuendi morem valde mirarentur , cum nos älternatim bibere acedercconfpi- cerent. Ac fi quis eos hac in re cum equis comparet * Faceti cuiufdam refpoium .arTeram,qui dicere folebat difcrimcn in eo efIe,quod Barbari aquatüm minimc eflentdeducendi, quodquepericulünVnonefret riepöftilenas abrumpereco- gerentur. Et quamuis adcibum fumendum horam ftatutam non habeant , fed ad libitum vrgente famc * vel de media node comedant , neq; vllum in biben- do modum feruent.in cibo tarnen maxime funt fobrii , nonnulli os manusque "ante, ac poft partum abluunt. quod ad os fpedat,id fieri puto, quod aiioqui vi- fcofo humore impeditum Ulis effet futurum , propter eas farinas , quibus panis loco,vti diximus/vtuntur. Mirum illi filentium tempore tibi obferuant , ita vt in aliud tempus referant ea,de quibus colloquuturi funt. Nos autem cum vio- kto ipforum inftitüto, vt in Gallia vfuuemt, inter prändendü fermones mifce- remus,ab illis irridebamur. Itaque tantifper dum hxc celebratur compotatio , Americani klares ca- nunt/altantjchoreasagitant: quinetiamfemutuohörtantur , vtin beilohnt ftrenui,& quamplurimos hoftes capiant : deinde inftar gruum ordine difpofiti faltant perdomum } in quam conuenerant^urfitant i donec cados penitus ex- hauferint. . in At certe quod ebrietatis palmam referant^non infirmum hoc eil argume- tum.quod nonnulli in iftis fympofiis 4. Caouini fextarios exhauriant: fed tum maxime , quum plumisinitrudi ( vtianteadiximus) captiuumaliquemma- dant,& deuorant: tue enim Ethnicorum moreBacchanalialuacelebrät. Par- ciusquidem vicini inter fe in pendulis illis ledis e goflypio contextis fedentes compotant; fed cum finguli alieuius pagiincole. conueniant fa^pius ad compo- tationes immodicas , nüquam adcibos,hoc fit Vtraro medioeresilk & mode- ftecempotationeslocum habeant. . Nufquam vero, adeompotationesfeu medioeres, feuimmenfas accedut, quin ( vt antea diximus ) ad expellendas folicitudines ad choreas conueniant. Sed prxterea peculiarehoc eil iunioribus nondum coniugatis , vt pennarum fafeiculis tergo annexis, & Maraca manibus admoto.nec non aridis illis frudi- bustraiedisiilo.tibiisqueaptatisftrepitum edentibüs (vt antea didum eft) to- tam nodem huc & illud circumeurfent oftiatim faltantes : ita vt iis vifis & au- ditisfspiusinmentemvenuTteorLmiinfaniaj qui in quibufdam Gallia? locis vernacule Famuli dicuntur. Solentifti tempore conftitutofandis & patronis vniuscuiufque parcecia: fumma cum pompa ftultorum amidu incedere, tibiis multis tintinnabulis refonantibus , atq; adeo per a^des de plateas choreas agita- tes,acmaxim c Pvrrhicham illam faltationem3huc & illuc diuagari Hic In Brafiliam. 177 tio. Hic vero quiddam notatu dignum fuccurrit,in omnibus Barbarorum chor Mdiem reis/iue alii alios confe&entur , fiueincirculum difponantur, vt pluribus alibi^|^ di&unfumus, nuiquam tarnen mulieres aut puellas viris interferi : quinpotius r*mcho- leoriimialtareiolitas. • ß<> Priufquam vero narrationem inftitutam de compotationibus noflrorum Americ.concludamus/acetam admodum hiftoriam,tragicam tarnen recitare placet, vtanemineignoretur, quamlargeeflentvinumhaufturiri copiaillis fuppeteret. Quidam Moujjacat ,id eft,paterfamiliäs mihinarrauit. Contigit nobis non ita pridem (inquit vernacula lingua ) vt dromade Pe- ros (fie Uli Lufitanos , cum quibus inimicitias gerunt , nuncupant) opprimere- F^ßie^ mus,madatis & deuoratis, quos in ea nacti fumus hominibus, cum merces eo-> MouC mm ä nobis expilarcntur,pr?grandcs offendimus Caramemos ligneos (quo no- J^*^ mine dolia, & reliqua vafa fignificant) potione quadam oppletos: quibus ab al- , tera parte apertis ecquid rei ineflet periculum facere placuit. Ego vero (inquie- batvetulusilie) quodnam elTetgenusilludignoro,necfatislcio,anetiam apud vos tale exftet. Hoc tarnen fcio nos vbi ad fatietatem potauimus,totos tres dies adeo fopitos fuifle, vt a-gre excitati tertio die fuerimus. Plenanimirum fuifle vafa illa coniicio generofo Hiipanico vino , quo imprudentes Barbari Bacchi feftum celebrarint. Mirum proinde non efl: vini iltius vaporibus correptos, co- feftim fopitos fuifle, prout ab illo vetulo referebatur. Nos vero commanducatum illum feminarum in 1110 Caou-in conficien- do^initio abhorrebamus. quem vt vitaremus , radices aliquot ^Ay\>i & Maniot cum quadam milii copia contufasferuefecimus,gratiorem potum confedtu- ros nos efle opinantes; fed experientia edoctifumus rationem bare non iuece- dere. Quo fadtum efl:, vt paulatim Barbarico Caou-in aflueuerimus: ateamen illius vfus nobis nonfuitperpetuus. Nam laccaricannis ,quarum copia nobis fuppetebat, in aqua refrigerata , ob perpetuum regionum illarum dum, per aliquot dies madefadis, potum parabamus gratiffimi laporis. Frigidam quoquenonnunquambibebamus. Illicenim fontesfuntlimpidiflinü ,flumi-^^ na quoque aqua? dukis , ob aeris temperiem ita probate & falubris , vt nemini eptm*. quantumuis large pota periculum crearet. Hic mibi fuccurrit , aquam dulcem a Barbaris vbete , fallam vero vheen appellari. I n qua dictione efFerenda pra? ce~ teris laborabamus: ab Ulis enim imo gutture pronunriatur,quo modoiiias gut- turales Hebrad folent efferre. Deniq; quia non dubito,quin ea que. de radieibus & milio feminarum dentibus attntis ad Caou in parandumdiximusftoma- ebum multis ad nauleam vlque mouerint, quo failidium illud abftergant3peto coümm. ab illis,vt rationem qua muitum apud nos exprimitur animo repetant. Enim- uero fi vinitores^vindemiarum tempore , in lis praefertim locis qua? vina gene- rofiflima gignunt, nudis pedibus , nonnunquam calceis indutis labra vinaria ingredivuafquecalcare,inque ipiistorcularibus immundiflime tractare me- minerint, multacomperientnon mundioraillo radicum commanducatu. Si veroquisinftet/eruendo ac deipumando vinumpurgari,refpondeo Caou-in m m im i m m i s m m 1 1 ü i m 178 Hiftoria Nauigationis quoq; eadem pcnitüs ratione fordes omnes abiicere, ac proinde parcm vtriuß^ «ffehac in parte rationem. Cai>. IX. DeferiSifragrandibmUcertkßrpentihmjaliiique^iAmeric^ monßroßs dnimantihus* Ani™£l£ STr^^^I^ Rivsqvam vlterius progrediar, flatim ab initio huiufce \anafim- §f ^SiRä capitis ledtorem breuiter admonere vifam eft 3 nullas e qua- tttrano- rf| ^ A^^y drupedumgenereanimantes, figuranoftratibus omninofi- ^ndijji- |yP ^^^^^Ä milesin toto Brafilienfiorbereperiri, neque {oleveToftoupi- -milia. ^^^läy namb HT KU Vit ft'J T.'J KT CVTKJ T>«f EiJ KJ EJ EJ EJ RJ KJ BJUU ÜJ1 tacomme- mcratio, 182 HiftoriaNauigationis menoxiüselt, necnon itifyluis exiftunt beerte > praeter eas, dequibusfupra mentionetn feeimus valde perieülofa? , vt ex narratione quam fubiieiam pate- dftroZt bic. Itaq;qüum aliquaiidöduobus Gälliscomitäiltibus iter facerem vifenda: giofa keer regionis grätiä5neq> Vt mos erat , via? duces Barbaros haberemus s ideöq; ober- raremus iii fyluis,vallemq; profundam pedibus metiremur , aiidito ftrepitu ve- hientisanimalisadnoscuiurdam^mbellem efleferamopinati, non fecus iter ineeeptum perfequentes fecuro eramus animo.Statim vero ad dextram trigin- ta fere pafliium interuallo , in colle lacertum confpieimus : corpore humano crafliorern quinum aut fenum pedum. Ille in modum Oftrei fquamis albican- tibus & afperis totus3altero pede anterior* ere&o,capitefublimi, collucentibus Öculis nos intuerieeepit. Quare attoniti (nemo enim forte noftrülclopetum tum ferebat,gladiis tantum eramus accincti.arcusque nobis fuppetebant & fä- gitts, qua? telaillimonftro tarn durisarmato {quamis nocere non admodum poterä^nihilominus veriti.ne fi fuga nobis confulere vellemus.celeritate fupe- rius nos vna conficeret) alter alterum trepide quum intueretur, eodem in loco ftetim us. At poftquam ille prodigiofus & formidabilis lacertus.ore aperto, & quod a?ftus magnus eflet ( fudum enim erat meridiano fere tempore ) alte an- helans,vt facile exaudiremus, per quadrätem hora? nos eflet intuitus , derepen- te montis verticem petiuit , tanto fragore virgultorum, atq; ramorum , quan- tum ceruus fyluam curfu pererrans vix ederet. Itaq; nos, qui tum valde timue- ramus de lllo infequendo no admodum folliciti,Deo liberatori gratias egimus, & inftitutum iter denuo fumus aggrefll Mihi autem eorum opinionem reco- lenti, qui afrirmant lacertum afpectu hominis delectari , vif um efl llli monftro tantum placüifleintuitum noftrum^quantum eius angebamur prxfentia.Nec lan-ouare non apucj cos fera mgnitur e pra?da vi&um quarres , quam appeilant Ian-ouare. nibmin- Ea. &TC tibiarum altitudine 6c velocitate canem cequat venaticum , circa men- feP- tum vero pilo eil promiflo.pelle variegata^ulcraqueinftarlyncis^cinreliquis vehementer illifimilis. Barbari non immeritoferam illam valde reformidant. Nam cum preda? fit ajOfueta^üemadmodum & leo,fi quem eorum aflequitur, in frufta coneifum deuorat. llli vero vt funt vindi&a? appetentes, nec quid eo- rum,qua? mölefta funt , inultum efte patiuntur , fi quam excauatis ea de caufla foueis aliove deeipulorum genereintereipiantjagittis confixam pluribus,quo diutius langueat Jente interfieiüt; vtqj facilius pateat, quam male ferailia cum Barbaris agat,cum aiiquando in quinqj aut {exGallorü de comitatu^hac tranfi- ret, monebät Americani, vt nobis a Ian- ouare caueremus , quod iila ipla hebdo- made tres crudeliter mortaies in quodam eorum pago abfumpfifTet. Canespri- Addendum vero huiceditioniLatinseexiftimauijAmericanos anteVilla- miiab ^"gaernonis expeditionem canes nunquamvidiffe: ideoq;cüm permagn'umex conjpiffli venaticorum genere canem intuerentur, quem cum aliquot paruulis eo adue- xeramus.nobisq; ille applauderet , propterea quod vt antea commemoraui, ad Jan-ouare formam accedi^obftupefeebant, ab ilioq; refugiebant. Ea de caufa etiam Gomara in generali fua Indiarum hiftoria teftatur^anno 15 o^.cum Chri- ftophorus Columbus primum ad Infulam Boriqmn appulit, qua? & S.Ioannis nomine In Brafiliam. 183 fcomincmfignitur,huiu{ce regionis Indos , quicum HÜpanis bellum gerebät, vehementercanemfubru! idum timuifle, qui etiam duorumfere baliftario- mm ftipendium merebat : propterea quod no modo in Barbaros ferociter im- pctum faciebat , verum etiam focios ab hoftibus difcernens , quantumuispro- uocatus minimeillis erat moleftus, quin etiam Caribas recognofcens (peflima &mr.ximedeteftandaillarumomniumregionumnatio) fugientesperfeque- batur in mediam vfquehoftium aciem,qui ctiam tätum excitatus,nulla quiet« fruebatur^uoufqi arreptum hoftem dilaniaflet: pro Hifpanis tam dextrc proe- liabatur,vt illo comitati tarn alacriter aduerfus Indos pugnarent , quam fi tres in fuo numero habuiflent equites. hic tarnen canis dum ne/cio quem Caribam nando perfequitur5venenata fagitta iftus oppetiit , dominumq; trifte admodü reddiditjsetantefq; Indos. Sic & Valboa Hiipanorü centurio fortiftimus.cüm fa'6u primumAuftralempatefecitOceanum, emiflis quos habebat canibusin in- dos, quiadituillum arcebant /Barbari tantotimorefuntperculfi, vt fugafibi confuiere cogerentur, Valboa?que canes tam profuerint , quam milites omniü praftantiftimi. Infuper multi repenuntur in Brafilienfium ora Cercopitheci, paruuli atque nigri,quos illi (ay vocant,quibus defcribendis fuperfedebo, pro- O9 ***** pterea quod nobis funt notiflimi. Vnum hoc tätum dicam, quum aflidue ver- ^tltttha ientur in cacuminibus arborum fruclum in filiquis noftratium fabarum inftar c£*mm geftantium.quo aluntur, atque turmatim iftic coueniantjmbribus prarfertim t*™"1** 4 cadentibus,iucundum eft illos audire clamitantcs, & ftrepitum facientes. Ce- fri£"ndk* terum cum vno tantum partu,vnicum edatfcctum , Cercopithecus fimul atqj *«Mru* editus eft in lucem, ea naturali prarditus eft induftria, vt a collo patris matrifve firmiflimependefct: itaque fi venatores ingruant, parentibusperramosdefi- Jientibus vna etiam fuga abripitur: quod certe incredibile videri non debet , cü Matthiolus Commentariis in Diofcoridem editis,Plinio ätq; Ariftotele aucT:o- ribus affirmet, tam amantes prolis efle muftelas, vr tcneram adhucorecom- prehenfam.huc & illuc circumgeftent. Quin etiam animantibus eft omnibus illud a natuta tributum,vt non modo conleruanda? prolis ftudio teneantur,(cd etiam ad idefficiendumfagacitatcmirafintprardita?. Qua de caufänon facile Mo**-** Barbari Cercopithecos quacunquc funt artate, venari poflunt : fagittis tarnen ^tlTho vulneratosdeiiciuntdearboribus,acdeinde{änatos, & aliquantifper domi ci- clZV. curatos cum mercibus commutant. Verum initio adeofunt feri , vt attreclan- tiumdigitos dentibus conuulnerent, adeo vt morfi dolore coganturillosfe- piflimeidibus conficere. Eftquoqueapud Americanosaltcriusgeneris Cercopithecus, quemipfi s%*fa Sagouin nominant,crafIItudine Sciuri, eodemque pilo rufo : quod vero adfor- ?HkhrHm mam attmet5roftro, peetore, collo , reliquisqueferepartibusleöni perfimilis, audax etiam,nulli paruulorum animalium pulchritudine Cedit, qua! quidem illic videri m. Et fi tam facile mare tranfmitteretur quam cetera, multo ma- ioris eftet pretii. Sed cum tam infirmo fit corpufculo , Vt vacillantem nauem ferrc non poftit,ea etiam eft fuperbia,vt vel minimum orTenfus^xdio vitä curnX morte com m ucet. Hk tarnen quidam repcriuntur3 mihique fit verifimile eam 184 Hiftoria Nauigationis eflebediolam * dequaMarotus fuuminduxit loquentem feruulüm, cuidam Zoilo^cui nomen erat Sago : alludens enim Cercopitheci nomen efle,dicit Sa- goriem, Vt autem fatear ingenue quod res eft^quamuis fuerim curiofus,me o- mnibus animantibus Americanis obferuandismon ita fuifTe diligentem,quam optaf em>nihiiominus vtfemel finem faciam, duo adhuc defcribägenera, qua: figura fönt prödigiofo vt qua: maxime. Hay defoi* Viium quod Barbari Hay vocant, magnitudine canis eft , facie Cercopi- mal. theci,ventrependulo,quemadmodumScrofeparturietis,piloleucopeatoval- de diluto,breuiflimacauda,pedibus in morem Vrfi villofis 3prolixis vnguibus: vt autem dum in filuis agit valde fit ferum 3 captum nihilominus cicuratur fa- cillime. Nudi autem Tououpinambaultii non libenter cum illo colludunt, propterea quod tum longos habeat vngues , tum acutos. Ceterum (qua: res fortafle videbitur incredibilis) audiui & a Barbaris,& a quibufdam interpre- tibus, qui diu in America funtcommorati, neminem vnquam vidifletumin filuis tum domi animal illud cibo frui, vt quidam aura illud viuere opinentur. Coatjro* Alterum,de quo etiam mihi dieendum eil , a Barbaris Coaty appellatum, ^ffJC altitudinelepöris eft,breui pilo & maculofb, auriculis paruuliserectis & acutis, £o. capite cum paruo,tum ab oculis eminente roftro , plus pede vno longo,, fdpio- nis inftar tereti , fubito ad extremum decrefcente, ita vt a?qualis vbiq; fit crafli- tudinis^ore ita angufto, vt vix auricularcm digitum recipiat. nullum prodigio- fius inueniri poteft: deinde cü hxc eft capta fera, collectis quatuor pedibus, aut in alterutrum vergit latus,aut concidit, neq; vnquam erigi, neqj cogi poteft,vt vefcatur nifi prcbeantur formier, vnde etiam in filuis fibi viclu m parat. Oda- uo feredie^quo ad Villagagnonem venimus,ßarbarieius generisreram adnos attulerunt y qua? ob nouitatem omnes magna impleuit admiratione. Nam ,vt commemoraui,cüm ficum noftratibus conferatur fit valde prodigiofa, fepea quodam ex nollris familiaribus excellenti pictore fummoperecotendi, vt tum illam,tum plerafque ceteras , non tantüm admirabiles , verum etiam nobis in- cognitasjpenicilloreprafentarevelletj quod maximo dolore meo nunquam abilloimpetraui. Cap. X. Ourd 4- ttes. Arignau- eujou feit gallmA Indios. Arignatt- mingal- Umnofira De varietate oAmerkanarum auium. De 'veftertilionibus^ibuSy mußis,alnjque regionis illius injetVts. Oc etiam caput,qüö de auibus agam,ab iis ordiri placuit,qua; Jfl vi&ui humano funt aecommodatse , generalique vocabulo a Tououpinambaultiis Oura nominantur : maximamilli ha- benpearum copiam gallinarum^quibusablndiacognomcn. addimus,easq; ^yirignau- oufon appellant ; nec non ab eo tem- pore3 quo LufitaniapudBarbarosagunt, gallinas etiam no- ftrates alerc fölent^ipfis J^ng«4« miri di&as.Quamuis autenvvt ali^s cqmme- moraui, In Brafiliam. »85 T}jatj- moraui,candidas plurimi faciant,vt plumis auulfis,rubroque infe&is exornent fe. atque veftiant, ab vtroque tarnen genere plerumque abftinent, quod ad ve- ^ fcendum attinet. Adha:c quum fibi perfuadeant oua > qua: §A rignan-ropia no- ro^onM, minant,efle inftar veneni,non modo ftupelcebant,ii oua corä illis lorberemus, verum etiam nos increpantes addebant, non ferendum eflqdum pullationem anteuerteremus, nos gallinam in ouo comedere. Itaq; de fuis gallinisseque fere funt folliciti,atque de auibus, qua: vitam in liluis agunt. Ulas vbicunq; fert im- petus ponere patiuntur. At gallinse viciflim , pullos e dumis & vepribus do- rn um deducunt^itavteamoleftiacareant Americana:mulieres, quanoltrates, GalUnar* in pullis Indicis educandis, quibus etiam ouorum proben t vitellos, fatigantur. ^**J£ Ac tanta fit apud eos pullatio , vt iis in pagis , qui minus fepe ab extraneis inui- mmc* (iintur, gallina Indica cultello veneat , qui quidem apud nos vix leftertio num- moseftimaretur: alteroautem duorum obulum quinqueaut lex galiins no- ftrates conftent. VnacumgallinisBarbarialunt etiam domi anates Indicas,/^ff ipfino ^dn^ minant. Quoniam veroeaimbutifuntruperlhnone Tououpinambaultii,fo- re vt fi animali tarn tardo velcerentur , eandem tarditatem contraherent^ita vt ü hoftes imminerent , fuga tibi lalutem qusrere non poflfent , vt vel tantilium de iis deguftent , non facile quilquam perlualerit , eaq; de caufa libi temperant ab omnibus eis animaiitibus,qua: tarde incedunt,piicibus etiam,vt raiis aiiisq;, qui non celeriter nare pollunt. Quod ad lllas aues attinet , qua: degunc in liluis magna: caponum inftaracapiüturalla:que triumgenerum , quas Barbari Lcou- j^Wr* tinjacoupen & lacou- ouajjou appellant. Pluma elt omnibus nigra bc leucopea £enm, ta,guftu ad phafianos accedunt,vereque poflum affirmare , nihil hcou* illis edi vnquam fuauius. Pra:terea duo funt genera exquifitiflimarum auium , quibus nomen efl: jV/o/z/o^Pauoiium magnitudine } iifdem plumis quibus fuperiores , raroq; ad Mattt°n modum inueniuntur. Macacoua & Ynamhou- omjjou , duo funt genera perdicum , anlerum no- ftratium magnitudine non abiimili,quo Mouton guffcu. I dem eifere trium le- M>ignar£ quentiumfapor^«4w^o«r-wir/,perdicumakitudine: PegaJJou, palumbi, cPai peräicum cacu, turturis. *enut' Vt autem breuiterde auibus, qua: magna copia reperiuntur, tum in filuis, fluminibus, tum etiam in littoribus,finiam, ad eas veniam qua: non ita funt ad vi&um accommodata:. lnterceteras duo funt genera eadem magnitudine, ad corui craflitudinem accedentia : qua: vt reliqua: aues American^ roitrolunt atque vnguibus incuruis,quemadmodum & plittaci,quorum in numero cen- feri pofTent. Quod vero ad plumam attinet,vt facile eil iudicacu, vix credide- rimintototerrarumorbeaues inueniri tarn excellentipulchritudine, in qui- bus contemplandis abunde non naturam vt profani , led creatorem laudandi fuppetit materia: vtque res pateat,prima,cui nomen apud Barbaros eil: ^Arat, **rat , piumiscaud^atqjalarumlefquipede porredis, partim purpurn inftarrubeis, partim cseruieo colore } vehementer iplendenti, cui & reliqua: partes corporis Aa K ä '!; mmimmwaiiaiiiniiMiMiiiimBii^^ 186 Hiftöriä Nauigationis *6(pondent. cum in fbl'e agit ha?c auis , vbi plurimum verlätur , nemo vnquam illius afpectu {atiari poteft. CMde, Altera Canide di&a plumis inferioribus , qua?q, collum circumagunt auri püuuaed- colore micantibus,que. vero dorfumjalas.caudamque veftiunt excellenti ca?ru- leo cum texrili aureo inferne induta efle videntur , fuperne aute holoferico pal- Ho eos quiincuentur fumma perfundit admiratione. In fuis verfibus Barbari huius perfepe 'memi-nerunt adnumerum cantillantes; Ca ni de lau ue, ca ni de Iouue heuraouech. hoc eft, auis flaua , auis flaua , &c. nam Iouue ^aut louf apud eos flauum fonat. Quamuis autem domeftica? non fint ha? aues, frequentius tarnen in arborum, TluMA>e jn mediis vicis funt , cacu minibus nidificant, quam in filuis , quo fit vt ter Tel, veßü, quaterve in anno ä Barbaris deplumentur,e quibus plumis pileos,yeftes,armil- tScxomfo Jas compingunt , clauarum fiiarum capulos exornant , corpusque fuum coho- ■munwr. nefl.ant< >Huiufmödi ego pennas non.paucas mecum in Galliam afferebam,ea- Tumprsefertim quas flauo Sc ca?ruleo colore efle dixi3fed vbi Lutetiam veni,au- licusquidamcüividendasexhibui, importunus mihi efle non deßitit, donec *eas a me extorqüeret. Pfittacorum triä aütquatuor genera illic cäpiulitur- maximos Sc pulcher- rAio^r6w^ rimös, ^Aiouyous Barbari nominant. His rubeojuteo^ac violaceo colore caput £ltTeT e^ ®feclama extremis alis efl: coccineus^cauda, qua? efl; pra?longa,lutea : reli- *ukhern- quo corpore viridis. Huiufmodiperpauciadnosadferuntur. Pra?ter pluma- mk tum elegantiam eocommendantur nomine, quod edo&i, optime humanuni imitantur fermonem. Vnum ab interprete quodam accepi,ab ipfo iam per tres annoseducatum3qui Gallicas& Americanasvoces tarn genuine pronuntia- bat, vt fi no eflet in confpe&u ; eius vocem ab humana difcernere vix quifquam Jotuiflct. Longe admirabilius erat, mulierem in vico quodam» qui ab Infula noftra iv. pafluum millia diftabat,huius generis vnum educafle,qui non fecus ac fi ra- tione pra?ditus eflet,ea qua? iubebatur,caperet. lllac quoties nobis iter erat,fta- wiMßo tim ab auis illius hera audiebamus , vultifne mihi dare pedinem aut fpeculum, rifc ego iamiam coram vobis pfittacum meum iubebo canere Sc faltare ? Si forte poftulatis illius annuebamus.pfittacus confeftim,auditis quibufdam hera? ver- bis, non modo faltabatinperticacuiinfidebat , fed & garriebat^ Sc fibilabat. "Barbairös denique in bellum euntes mirabiliter referebaL In fumma, fi he- ra? vifum erat imperare vt canere^canebat/aitaret/altabat: contra^fi indonata pauloacerbiorifermoneillifuum^f^, hoceft, confifte, imperaflet, tum ille obmutefcebat,nec vllis verbis efficere pöteramus3vt vel linguam vel pedem mütitaret. Qitärereputandum Le&oribüs relinquo3annon Romani qui, Pli- nio audore,coruo a quo omnib. matutinis nominatim ad Roflra fälutabatur, funus Lihhc.c 43- InBrafiliam. 187 funus innumeris exequiis olim celebrarunt,eumq; a quo eflet interfe&us mor- tcmultarunt , fihuiufmodipfittacumhabuiflent^perquammaximi feciflent. lllum Barbara mulier Cherimbaue , hoc eft, dile&iflimum appellabat. Ei (ane adeo charus erat,vt quaerentibus nobis, quo pretio mercari poflfemus , illa Mo- caonajjou,\ioc eft,tormentum ameum maius,perirrifionemrefpondebat, itaq; nullo pretio ab ea cxtorqueri a nobis potuic. Pfictacorum alterum genus eft eorum,qui in Galliam aduehi fblent, quos Marganas Barbari appelknt,& minimi faciunt. A t vero tam funt illic frequen- ^tacTa^ tes quam apud nos columbi , quo fiebat , vt licet carnibus efTent paulo duriori- p*d nos fie bus,quod ad perdicis faporem accederent, illis non raro vefceremur. qumtts. Tertium genus pfittacorum Touis Barbari , nautse vero Neuftrii Moijjons TouU pft- vocant: fturnorum ma°;nitudine , caudam pradonsam croceis pennis diftin- tacomm guentibus^cetera viridis eit. Priulquam autem lermoni de plittacis lnftituto fi- mmum. nem imponam,{uccurrit nönihil a Connographo quodam relatum , pfittacos nimirum in arborum ramis pendulos nidos conftruere, ne aferpentibusoua ab(brbeantur,quod quidem meras efle fabulas exiftimo, fiquidem in arborum cauatarum antris nidos conftruere eos deprehendi. Inter reliquas aues Americanorum,primus locus cuidamTWvi« nomine To^^^ dabitur,cuius ante meminimus : Is coiumbi eit magnitudine , colore atro ceu yt magni. coruus , excepto pectore , quod crocei eft Colons s torque miniato ab inferiori m&m* parte circumducto , detracto Barbari ad genarum aliarurnq; corporis partium ornatum vtuntur. Tum vero maxime apud illos eft in pretio,quod faltaturi eo Vtuntur. Nomeninde eft {brtitum Toucan- tabourace, hoc eft, pluma adfaltan- dum. Nihilominus tarnen, tanta illis earumfuppetitcopia, vtcummercibus noftratibuspermutareeas non grauentur. Auisiftiusroftrumreliquum cor- fjjfjJU puslongitudinefuperat, cum quo gruis roftrum minime eftcomparandum,/^«?. itaq; pro monftröfiflimo totius orbis roftro eft habendum: ergo non immeri- to Bellonius,vnumcum nactus eflet , fub finem tertii libri defcriptionis auium depingendum curauit: nomen quidem non edit,at ea omnia , qua: ab illo nar- rantur,de ifto roftro neceflario funt inteiligenda. OH, CM Aliaeft meruta magnitudine,&colore,excepto pectore quod bubuli fan- Pa* guinis ruborem adäquat, ä Barbaris eodem quofuperius detrahiturmodo. A- £ uem vero Panou nominant. Eft & alia turdi magnitudine,plumis omnibus coccineis,hanc illi Quam- Qmm$i- p/4wvocant. Minime vero eit prxtermittendaauicula no minons admirationis quam fubtilitatis^quam Barbari Gonambuch appellät , plumis albicantibus,& fulgen- Gonam- tibus, fucum , aut (carabeum maenitudine non fuperat , miros tarnen cantan- do editconcentus. Mihoillicraflo,quem Amencani ^Auati nomihane , auta- liis altioribus herbis infidens, tam altum edit cantum , vt , nifi conlpiciatur, vix credas ab illo corpufculo tantum,tamq; fuauem edipofle. Lufcinia? noftra mi- nime cedit. Ceterum,quia figillatim Americanas aues omnes, qua! a noftris non mo- Aa z auis minima. MtmMiwmiwiwi«i,miw«MiwiwaiMiim»M«mmwi«M i88 HiftoriaNauigationis do genere,fed Sccolbris varietate,puta rubei^ofe^violaceijalbUeucopati , puf- purei^&c. ä noftris non partim dirterunt,defcribere non poflum , vnam tarnen *4meric. i r| us fam quam a(jeo öbferuant Barbari, vt eam non modo afficere da- rhtat. mno nolint/ed afficientes mukös abire non patiantur. Columbi elt magnitu- dine,colore cincricio,lugubri voce , eam Toitoupinamhaultii nodu frequentiüs quam interdiu exaudiunt , atque ab amicis & cognatis mortuis ad fe mitti cre- dunt,tum vt bonum omen renuntiet,tü prccipue vt animos addat , moneatq; VtfeadueffushoftesfortiterinbeUogerant. Exiftimantpratereafi rede iftaec auguria obferuent , futurum vt hoftes hac quidem in vita fuperent , Ted & poft mortem ad maioresfuos animas poftmontes conuolaturas, vt illic perpctuas agitentchöreas. ?Contigit mibifemeijVtin pago a Gallis Vpec denominato diuerterem/vbi de node auesilias non quidem cancntes/ed gementes audio . B arbaros atten- tilTimos video. Rei totius gnarus, ftultitiam illam increpo. Sed vbi Gallo mihi adftanti arrifi paululum , vetulus quidam feuere fatis me compefcuit his verbis: Barbar»- Tace^nenos audiedis fauftis nuntiis auorum noftrorüintentos aucrtas. Quo- ™?^ml ties enim hafce aues audimus,totics & exhilaramur ,& vires nolte augmetum itücatum capiunt. Cui nihilrefpondi ,fruftra enim cum illo contendiflem. in mentem vbfirfanu tamen miy tum veniebat eorum opinio,qui alferüt animas ad fuos officii mo- nendos deuolare, Barbarorumqj noftrorum figmentum ea tolerabilius efleiu- dicabam. Etenim,vt fuo dicetur loco3quamuis animas credant immortales,eb tamen dementia no veniunt, vt e corporibus femel egreflas ad patrios lares re~ dire dicant,aues iftäs earum effe nuntias tantummodo fingunt. Hax funt qua? de auibus Americänis dicenda mihifuere. Habent tamen prxterea terre, ilk vefpertiliones cornicularum noftrarum mao-nitudine: hi nodu no raro in cafas veniunt , Ii vero quem detedis pedibus dormientemofTendant,{ummü eius articulum adoriuntur, fangumemq; exu- gunttäntäcopia.vtduosfextarios noftratcs plerumq; antequam perfpiciantur ebibant. Experredi, manecubilexyünumcmentatum admirantur. Barbari, fiue fuis fiue noftris id contingebat, in ludibria vertebant. Mihi femel iftud ac~ tidit^pra'terquam vero quodfmnis Cum exceptus, acceflit & illudquod extre- moillo (licet noninfefcüTimus erat dolor) fummiarticuli lafo^riduum intj- bialibus induendis non parum laboraui. Cumanenfes quoq;, qui eis ^quato- rem decem gradibus iacent,grandibus iftis & infeftis vefpertilionibus infeftan- m.ixap. tur> Qener> inJic. hiftor. Scriptor de his rem & facetam & notatu dignam me- moria* prodidit. Monachi cuiufdam puer pleuritide laborabat , in Chiribichi Devefter- monafterio Sanda fides nuneupato, cuius cum vena aperienda repeiki no po- tüiorie fa- tui{Tet,mortuus vero ipfe haberetur,accedit ad eum nodu vefpertilio s talumq; ceta Ufte mom^t. tantäm^. copiam fanguinis haufit3apertaq;venafp6te emifit ?ger, quäta ad valetudinem fufficiebat. Ego vero cum hiftoria? illius Scriptore dico, opportuniffinTum&fauftinlmuma-groillifuifleiftum Chirurgum.Itaq^ prae- ter eam quam vefpertiliones iftos afferre dixi moleftiam, fatis doc et exemplum illud poftremum,non adeo noxios efle,ac fuerunt olim Gratcorum ftriges.qua: vtinquitOuid.FalU. N°Ü* In Brafiliam. 189 hfotle volänt puerosque petnnt nutrkis egentes. Et nitiant cunis Corpora rapta fitis. Carpere dkuntur laflentia vißera roftris, Et plenum poto fanguine guttur habent. quam ob cadam nomen illud veneficis eft attributum. Apes Americana: a noftris funt abiiniiles^ad minores mufcas atras,quibus ^rnmsA xftatis tempore infeftamur.accedunt , fauosque fuos in exefe arboris cauo co- dunt.Barbari mel ceramquecolligere norunt. Mixtim colle&a, Yra yetk vo- TrA me!^e \ r • r r \ rt ticcera n$* camyyra enim mellona^j/er/c veroceram. Seorlimpolitum mel,noftro more^. " comedunt, ceram vero picis nigredinem imitantem, afferuant, mailis bracbii magnitudinecompoiitis. Non tarnen quod faces velcandelas ea conficiant: lucerna? enim alius apud eos vfus no eft praterquam ligni cuiufdam flammam. jucidiflimam emittentis. Prscipue vero ea cera vtuntur ad obturandas ingen- tes illas cannas,quibus plumas (uasimponüt,ne apapilionibus exedantur,quos etiam hoc loco defcribemus. A Barbaris ^rd#m appellantur,gryllorum magnitudine, gregatim quo- queadfocum vt & grylli accedüt, Ci quidautem ofTendan^exedunt, prscfeftim m verothoracescoriaceos &calceositacorrodunt,vt fuperficiem penitus abfu- mant. Si vero gallinas aut alia id genus cibaria, negligentiüs recodebam us, ma- ne a nobis ofla carnibus nudata repenebantur. Barbaros prarcereainfeftat exiguum infectigcnus, quod Ton nuncupant. Ton* inf^ Inpuluerena(citur,pulicis magnitudine. At vbi fubpedum & manuum vngu- %ffliX Iis fefe iniinuauit,prurigo ftatiro oritur, acyri modo, nili vero confeftim euella- m*> ' tur,breui ipatio ad pifi magnitudinem accrefcit,extrahique nifi ma^no crucia- tu nonpoteft. Non folum autem Barbari, qui nudi toto corpore incedunt, Ted & nos quoque quantumuis bene imduti , hoc infe&o infeftabamur. Ego pro mea parte Jicet diligentiffime mihi ab illis cauebam,ita fui infeftatus vt vno die vltraviginti evariismei corporis partibus fint euulfi. Nonnullos etiam vidi minus libiprofpicientes, quibus non modo manus & pedes ab illis infeftabamur , Ted & axillär reliquaxjue molliores corporis par- tes puftulisiftoruminfedorum erant referta?. Hoc illud eiTeanimalculum cre- do quod Ind. Occid. hift. Scriptor Mga^appellat, quod etiam apud Infulam L'^-c*?. Hifpaniolam extat. abeohisdcfcribiturverbis: M^4pulicis fallen tisfpeciem 3°* refert, puluere delectatur, nonnifi pedes infeftat , quorum cuti fefe infinuat, moxque lendes maioricopiagignit, quam fit credibile, habitafubtilitatisra- tione,ha? alias quoque generant , ac nifi mature obuiam eatur,nonnifi igne 8c ferro eiiciimtur: fi vero tempeltiue extrahas, minimo dolore curantur. Quin &: addit?Hiipanos quofdam adeo illis fuifle infeftatos vt multi articulorü,non- nulli vero pedum minifterio caruerint. Aduerfus eaincommoda hoc remedio Barbari vtuntur: Eas partes, qua; huiclui funt obnoxia? , oleo quodam inungunt , fpiffo, rubri coloris , ex fructi- bus quosilli Cewo^ nominant expreffo. hoc etiam remedio nos Galli vteba- mur. Addo oleum illud curandis vulneribusalüsque corporis humaniincoiru ■'■7 tUT^J ftJ Sjl U fcjj fcV} Ti^I T^J t^J U I£J t-J T^J tjT EU TJT^J t'.T T^I T- -7 T, 3 T.'T T.ST Ti'-S T>M T>:i f^T VJ M Ti'J TJJ «AT T>M tiM KJ KJ Eil KJ BiJ KJ HJW Yetinculi- ces. ipo HiftoriaNauigationis modis^adeo efle accommodatum, vt apud Barbaros non minoris fit pretii atq; eft apud nos confedioilla quam Sanctum oleum nuncupant. Chirurgusno- fter in Gailiam remigraturus, iz.ingentia vafa iftius olei afportauit , totidemq; feui humani,quod dum fuos captiuos torrcbant Americani collegerat. Gignit praterea A mericanus aer fubtiliflimum culicum genus,quod Bar- bari Yetin nominant,adeo lancinat etiam leuius indutos , vt mucrones acuum referant.Ex quo facile eft colligere quam ridicule Barbari noftri conipiciantur, vbihis culicibus infeftantur, manibus enim fua crura, nates,humeros, brachia itaplaudunt,vt aurigamflagellum quatientemreferant. Americ*- ]n pUluere quoq; & fub lapidibus latent in America Scorpiones ,ijs quiin wScorpw proujnciaconfpiciuntur longe minores, non tarnen, vt experientia edoftus Tum , i&u minus venenato & mortifero. Hoc infe&um munditie dele&atur. Cubile meum mundari curabam,n1undatum denuo appenderam , more foli- to, Scorpioinrugaquadamdelituerat,quimihi quidem incauto dum cubile ingrediorfiniPaa? manus pollicem perculit: manus mirum in modum e vefti- gio intumuitjita vt venenum fuerit corpus totum inuafurum, nifi mihi prasfto HgnfdiM fuifletpharmacopola, adquemconfeftimmerecepi: Is mortuos Scorpiones stmiZu cum °^eo in P*1^ afleruaDat > quorum vnum vulneri applicuit. Illud reme- iüus. dium etfi prefentiflimum ab omnibus habetur^tantafuit tarn en vis veneni, vt per 24. horarum fpatium fummo dolore laborauerim. Barbari quoq; eodem vtüturremedio,{corpiones nimirum, fi eos aflequi poflint,vulneriattritos ap- plicant. Praterea , prout alicubi a nobis di&um eft , eos efle vindi&a? cupidifli- Barbari mos,immo pene dixerim in noxia quxq; furentes,ita vt fi imprudentes inlapi- vindiüA je impingunt,rabidorum canum more eos mordeant jin animantia qua^uis fi- ctqwiiß- j^j noxia {eclulo inquiran t , eaq; quantum pofluntpenitus extirpent. Teneflru Habet quoque Americana regio Cancros terreftres , eos Oujja nominant mmn 'j,ouoUpi„am^aultij3 türm atim locuftaru m more ad maris littus , & paluftria lo- cacönüeniünt, fi quis ad ealoca accedat , hacillacfugientes videat: In truncos arbörumradicesq; feie recipiunt, e quibus extrahi tuto non poftunt, digitos quippe & manus capientium forcipibus comprimunt; marinislongefiintma- criores,quoniamauteiuniperinas redolentradices,palato minimefuntgrati. Cap. XL De nonnuüis pifcibm apud \_Americanos maxime vulgaribtts, deque eorum pifiatu. E idem fepius repetere cogar ,a quo abftinere quoad eius ficri poteftcupio : le&orem tum adcapita j. 4. 5. & 6. hiftoria?hu- ius tum ad loca alia in quibus de Batanis, marinis monftris^pi- (cibus volantibus,aliaqj complurium generum egimus,remic- to. Eos vero hoc capite de(cribam,qui maxime apud Brafilen- fes noltros funt vulgares,de quibus nulla eft hactenus fa&a mentio. Ac ri3EIIJII3ETtsri3-T:-Tr.:.Tt In Brafiliam, 191 Acprimum quidem pifces in gen er e Barbari Pira vocant. Mullorum ge- Tirapfces* nera duo habent , fQirema, Sc Parati appellant : optimi faporis tum elixa, tum Kurema tofta. Quoniam vero mulli gregatim oberrant (quod non ita pridem in Lige- & P^ati_ rialiisquefluminibuseftobferuatum) Barbari eos vbi videnttelis petunt, ac sagltiü nonnunquam tarn certa manu, vt duos tresve vno ia&u figant , transfixos na- . tantes qua?fitum eunt Barbari , vt qui mergi nequeant. Horum pifcium caro ^Am6' eft admodum friabilis,quo fit vt fi magno capiantur numero, Boucan impofiti exficcentur^deinde friati in optimam farinam redigantur. Qamouröupouy- ouaßou pifcis eft pra?grandis [Ouaßou enim A mericana Iin- &mouroH gua srandem fonat,prout accentu difcriminatur ) Huius Tououpinambaulni in ?°uP0"i*. iuis choreis & cantibus rrequentem raciunt mentionem : na?c enim verbahoc pragradis. modulantur modo: m Pira- ouafTou a-oueh, Camou roupou y- oualTou a-oueh. edulifque eft maxime. Duo infuper funt illis pifcium genera, qua? Ouara Sz^cara- ouaßou nomi- tum & nant,a fuperiore non abfimiles, bonitate tarnen vincunt : Immo affirmare aU- fim Ouara falari noftro nullo cedere modo. Sfl'^i je es opiimf o aAcarapep pifcis eft planus, inter coquendum pinguedinem fubflauam c- Acarapyt mittit,qua? eis eft pro condimento,cftq; carne optima. pianwpt- ^carabouten vifcofus eft,colore ceruino aut fubrubro, fuperioribus boni- Acarabon täte cedit,minusch palato fapit. ten,pifiü . fnbruber, Tira jpochi logus eft inftar anguilla?, eftq; minimc edulis , quod etiam A- Pk*-yp®> mericana lingua ypochi fonat. Ahpfih 0^1 ■ . tblongus. Raia?,qua? in Ganabara? finu mariq; vicino capiuntur s non modo a Neu- Rau a m- ftriis 6c Britannicis , aliisquenoftratibusmagnitudine differunt, jfed etiam eo ßratil*w quod cornua duo oblonga gerant,pra?terea quinq; aut lex fifluras in ventre ha- taßinac^ beant , quas minime natura fed arte fa&as credas , cauda oblonga eft & tenui,/0^- atq; adeo venenata,cuius rei experimento Tum certior faftus; vnam enim cepi- ^ITtem mus,inqj {capham eduximus, qua? mox cuiufdam e noftris tibiam punxit, qua? nennt*, '. ftatim intumuit &inflammataeft. Ha?c funt qua? paucis depifeibus marinis Americanis.quorum tarnen numerus eft infinitus, habui dicenda. Ad ha?c flumina aqua? dulcis, pifeibus mediocribus & minimis abundant, quos faa lingua Barbari, Para-miri & oA caramiri nuneupant. Miri enim eo- pAm-miri rum lingua, paruulum fbnat. Huius generis duos monftrofiftimos paucis per- &-^car^ ltnngam. minom. Vnum Barbari Tkwo^/4appellant,palmilongitudine,capiteampliliimo Tamou*- atque monftrofo, habita reliqui corporis ratione , pinnulas fub branchis habet ta* Plfc" duas, dentibus lucio noftrate eft acutioribus, ariftis quoqueacutiffimis, finda,hoc eft, tubonus es, da mihi hamos. aAgatoYem e- nim eorum lingua bonum fonat, Amabe, da mihi, finda vero hamum . Si vero repuham patiantur3capite conuerfo in hcec verba llatim erumpüt , De engaipa- aiouca, hoc eft.tu es nequam,es occidendus. Itaque fi quis gratiam inire a parentibus & a liberis cupit , nihil illis eil: de - JjjjJ^' negandum. Grati quidem funt,pra:cipue vero fenes,tum cum minus de eo co- miniyt 'de_ gitaueris,muneris accepti memores,aliquid dare folent. Hoc ergo obferuatum lettanptr, eftamejhomineshilares,alacresJ&liberales/ummoapudilloseileloco : con- ™°2tefll tra vero triftes , morofos, taciturnos , auaros , eosque qui fibi fblis vi- tnr. uuntjVlque adeo deteftantur, vt au&or hm iftius farin« hominibus ,ne Barbaros noftros adeant. Bb tj!3 vs ras kti kj k j kj vs.va va taia,M kj vutva i I T.M T. I T.-.T T.'.T TAT T.M T'.T T.'.T T.'J TV.J T.'.T T.'.T tl'.Tly.T t.'.l l.'J KJ tü» KI KIM t£I KJ .EJiEJ t3 tU KI BIT IP4 Hiftoria Nauieationis - : i J , ; ■ Cap. XII. De ^ÄrboribuSy herbh^adicibiiSy exquifitißimis que fructibus > qui in ^AmericanoProueniunt ßlo. V A n D o qv i D e m in fuperioribus de quadrupedibus 3 de a- uibus^ifcibus^reptilibus, denique de omnibus Amcricanis a- nimantibus5anobis adumeft.cofentaneumvideturjVtpriu^ quam ad religionem.bellumjpoliteiarijaliosque Barbarorum mores accedam us j nonnihil de foli illius arboribus, herbis, plantis , fructibus 3 radicibus, omnibus deniqueiis qua? vege- tante anima funt prcedita, agamus. Primoaütem, quiaBraiiliaarboreflratiusfoli illius ceiebratiilima (aqua etiam nomen eil (ortita regio illa ) prarcipue ob fucum quem ex eaconficiunt ksfrabou- infe&ores noilri., eamhoc loco defcribam. Ha?c itaque arbor Barbaris ^Ara,- ™aarbor~ boutan nuncupatur^quercum nollram proceritate & ramorum copia adäquat. eixfyfor- Que_dam reperiuntur^quarum cramtudo trium hominum vlnas compledfcen- m*' „ tiumimplet. ScriptorHift. Occid. Ind. prodiditduasinillisresionibus vifes Cap.6u%s _ f r ni- i i ■ rj ■ & 204. eile arbores,quaru,priorem vix octo hominum vlna? } alteram vix ledecim am- eArbores ple£terentur: atq; in priore.,qua? tanta erat altitudine., vtlapidis iactum fupera- ßtutinüt tet) Cacicus quidam cafulam cunicoftruxiffet, Ciconia? modo , Hifpanis riium commouebat. Alteram admiratioiie dignifiimam aflerit. Idem quoq; narrat in Mc^r^g^Prouiriciaarborem prouenire, nomine Ceyba, cuiuscraffiitudo quindecim hominum comple&entium vlnas impleat. Sed vt ad Brafiliam no- ilram reuertamur5foliis eft buxeis perfimihbus. Frudrum vero non fert* Qua vero ratione materiaillain naues importarifoleatjhocloco defcribe- re vifum eil. In primis Vero fciendum eilmiii ab incolis iuuarentur mercatores> lumenm intra annum vix nauem ea materie onerare poflc3tum ob duritiem, ac proinde caret Ame fecanclo difficultatem , tum vero praecipue, quod iumentis omnibus careat illa regio , ac proinde humerishumanislitcomportanda. Barbari lgitur, velti- buSjinduiiiSjpileiSjCultellis, aliisqj mercibus condücli, non modo materiamil- Sarbari lam fecuribus & cüneis fecant & findunt,& rotundant, Ted etiam humeris nu- ftc!Z'af& ^s impofitam in näuescomportant^ nonnunquam vero locis impeditiilimis, in naues tribus aut quatuor palluum millibus alilua ad littus intercedetibus. Nomina- tmportam. t^m yero ^CQ ß^fbarbs, ex quo Galli & Lufitani ad eos acceflere, fuas Brafilias arboresfecarerearum enim exfcindendarum (quantum alenioribus accepi)an- teillud tempus • ratio alia non erat, nifi quod igne admoto eas deturbabant. boresvxd- PrsEterea quoniam nonnullos lcio exiihmare , matenam lüam qua? ad nos ad- denS mo- \x^ci\x.\xx arborum eraflitudinem obtinere^de induftria addidi Barbaras eam ro- £arbaros. tundare,quo facilius comportari ab ipfis pofiit. Adha?c obferuatum eft-ame, taiitifperdum in America vixi, caminoque Braßiim luculento lieni illius beneficio vfus (um.minime humid um hoc lis;ni o-enus ef. iÜZZnn* fequodplerifq; aliis lignorum generibus vfuuenit : immo quafi natura ficcum effe, ncana re- gio. In Brafiliam. 195 efTe,accen{um vero perparum fumi parere.Sycomorus vero contra(vt ait Mat- thiolus) praceterislignorumgeneribus hoc habet peculiare, vt etiamfi excifa Braßiid fitjhumiaitatem retineat5ac nifi in aquam demerfa,non exficcetur. Aliudinfa- per commemorabo,quidam e noftrisindufia noftra mundare cupiebat , eine- rubrocoh. res Brafilii ligni imprudens in lixiuium impofuerat , adeo tenaciter rubeo infe- re mfia^t. cla funt colore,vt quantumuis abluta illum nunquam mutarint,atq; eo colore infeda fuerunt nobis induenda. Si vero delicati illi, qui fuas rugas dealbandas inBelgiummittunt, minus fidemhisadhibeant, per me licet illisnonmodo {>ericulum facere3{ed etiam 11 volent, ingentes illas (uas rugas viridi inficere co- ore. Ceterum quia non mediocriter mirantur Tououpinatnbauhiij noftri quum vident Gallos^alios^aduenaseproculremocis terns venientes, tantumlabo- ris fumere vt Arabo-vtanofuo (id eft Brafilio feu coccineo ligno) naues onuftas sarbad reuehant. Itaque maior natu quidam ex Barbaris hunc in modum me fuper cmufdam ea re aliquando interrogauit: quid fibi vult,inquit, quod vos Mair & Peros (id eft Galli & Lufitani ) tarn procul petitum ligna veniatis ? Nullane vobis ligna quium. adfocum tellus veftrafuppeditat? Tum ego,Supp editat vercynquam, & qui- dem magna copia: (ed 116 ex eo genere arborum cjuales veftra? funt : Brafilium in primis,quod hinc noftri non ad vrendum,vt tu exiftimas, fed ad tingendum exportant: ficuti &: vos funiculos veftros bombycinos,pennas, aliaqjrerum inncitis. Hic ille protinus excipies : Verum täntane eius ligni copia vobis opus eft? Enimuero inquam: quum enim(vt hominis animum admiratione fufpen- derem) apud nos vel vnus mercator plures coccineos pannos , plures ciiltellos, &forfices (notaip(i& familiaria exempla fubijciens) plura fpeculapoflidet, quamquantahucadvos vnquaallatafunt:folus llle omne Brahlium coemet, quo plures hinc naues onufta^redeunt. Ah (inquitBarbarus) miramihinarras.' Ivlox eorum qua! audiueratmemor^percontari vltra perrexit: At, inquit, vir il- le adeo locuples,quem tu refers a non moritur ? Moritur (inquam) vt & alii ho- mines. lbi tum ille ( vtifti Barbari commentari amant , & eeeptum fermonem nullis interruptum diuerticulis ad finem vfq; haud abfürde pertexunt ) querere ex me: Ergo,inquit, eorum qua? ifte moriens bona reliquit, quis harres cft ? Li- beri eius , inquam , 11 habet : 11 non habet, fratres , fbrores , aut proximi eius agnati. Quum ha?c dixhTem3Equidem (inquit meus ille haud fane ineptus fenex) facile hinc animaduerto vos Mair (id eft Galios ) efle infigniter fatuos. Nam quid traijciendo mari tantopere vos fatigari necefle eft } in quo fuperando (fic- SmentU uti nobis quidem huc appulfi dicitis ) tantum malorum exhauritis ? Nempe vt e**mt* a hbens veltris aut luperltitibus cognatis opes qua?ratis ? Tellus qua? vos aluit, no pro/ata. illis quoque aiendis funiciet? Nos quidem, & liberos , & propinquos habemus, eosq;,vt tu vides,fummacaritate amplectimur : fedquum confidamus fore vt poft mortem noftram terra qua? nos aluit , eadem & lllos quoq; enutriat, in eo aequiefeimus. Etcertemhanefententiam, praeclare Socrates olim cuidam vehement! Bb 1 19 <5 Hiftoria Naüigationis ft udio/uadenti,vt fe liberis ctiamnum paruulis feruaret incolumerttjLiberyn- quitjOeo^qui mihi eos dedit, cura? erunt. Agefilaus vero, Laceda?moniorum rcx,amicos admonebatme tarn pecunüs quam fortitudine , ac virtute ftuderct ditefcere: quod fruftra parct opes , qui veris aninii bonis vacat. Qua? /ententix ab Ethnicis profecta? aamirationem non paruam merentur. Prior enim con- uenitcüco quodfcriptum eft: Ero Deus tuus , &ieminis tui poft te. Altera ve- hm. 6.17 ro refpondet diclo illi Chrifti,Operemini no cibo qui perk/ed ciboilli qui per- manet in vitäm a?ternam,quam Filius hominis dabit vobis. Hacbenuspaucis, (ed fideliternairationem ab Americani Barbari ore-ac- ceptam recitaui. Quam obrem >gens illa qua? adeo Barbara a nobis habetur, no modo lepide eos irridet,qui magno fuo periculo Brafilio ligno queredo,ex quo qua?ftum£aciant, mare traiieiunt ; (ed etiam quantumuis obca?cata ( quando- cjuidem natura? & folifertilitatiplus qua nos Deipotentia? & prouidentia? tri- buit) aliquando cum raptoribus in iudieiö furget 3 qui Chriftianum nomeprx ■feferunt,quorum tarn eft Europa ferax, quam Brafiliaimmunis, quoadinco- las attinet. Quare,prout a me di&um eft , immortale odium aduerfiis auaros a TououpinambaultwgenyV tinam auari omnes,qui cum fatiari nufquam pofiint, continuo pauperum medullam & fanguinem exiigunt, in illa terra efTentrele- gati , vt ab iis iam furiis aut Da^monibus exagitarentur. Necefle mihi fuit ma- gno noftro pudore in Barbaroru gratiam,qui adeores mundanas contemnüt, digredi. Addere autem non incommode,meo quidem iudicio.poflum rem ab Cap. ioS. Ind.Occid.hift.fcriptore memoria? proditam , de quadä Barbara gente Perua- na,qua? cum primüm Hifpanos veriantes in fuis locis dint cofpicati, tum quod üarZro- barbaa^eflfent, tum verb pra?cipue quodluxuiindulgerent, vereban turne ab ritmacat- illis ipfi corrumperentur,animaduertendum eft,Brafiliam (vt Collum moxdicemus) poma complurium generum optima ferentem,abüdare etiam arboribus,qu£ pulcherrimos quidem fruclus edunt, ad vefcendum tarnen in- fruäJfe. utiles. In littore prcfertim multx funt arbufculae , quarum poma mefpilis no- ftratibus valdefimilia,periculofecomeduntur. Idcirco Barbari cum GalIos,ce- terolq, aduenas ad pomailla colligcnda accedentes confpicantur/uo idiomate Ypochi crebro vfurpantes.vtab eis abftineant,admonent. Hiuattrae, cui cortex eft femidigi tali crafiitudine,fapore gratus , pra?fertim Himurak reccns ab arbore extra&us, genus eft Guaiaci, quantum accepi a duobus Phar- SuaiMi macopolis, qui mare nobhcum transmiferant ; eaque Barbari vtuntur ad mor- ^ bum, quem Pians appellant , qui, vt poftea dicam , arque apud eos perniciolus cft,atque apud nos lues Venerea. Arbor Choyne Barbaris appelIata,mediocri altitudine , foliis, forma &: vi- choyne*^ riditatelauri.pomis, magnitudine capitis infantis, adfigüram ouorumStru- ^»****- thiocameli accedentibus , qua? quidem non fußt edulia. Ex bis Tououpinam- 7JZrijh baultij obduritiemcorticisintegraqua^dam inlongitudinem,latitudmemque m Mar* perforantes, quibus Maraca conficiunt (de quo iam ante mentio fadfeeft,^^. fietqueinfequentibus; ) illa etiam ad calices, aliaquevälcülaexcauant, dimi- diantque. Inter arbores quoque Brafilienfes numerätur Sabaucak , pugnis ambobus Satauc** pomo ampliore,formamque calicis imitante : in cuius imo exigüi quidam nu- ' ™- cleiamygdalinisfimiiescomperiuntur, eundem quoque ferecumamygdalis ^/^ iaporem referunt. Ceterum cum pomi iftius putamen vafis conficiendis fit ciendü & aptiflimum,arbitror illud elTe quod Vulgö nucum 1 ndicärum nomine äppella- "ZZ™0*' m us, aut certe ex illarum genere. Matthiolus enim fuis in Diofcoiidem com- r hm vena- natos. m m ■ m m m m\ 1 9 8 Hiftoria Nauigationis mentariisaliarumnucumlndicarummeminit, qua? forma funtrotunda?, ac magnorum melonüminftarab arbore dependent ( quarum cgo in illis regio- PetrwBor nibus,prout fuiit ab illo depicl:a?,äc defcnpt^pütamina vidi ) qua? torno expo- donimtor- lita? hic folent a noftris homimbus argentö includi. Pra?terea cum in illis terris natorpen- vei{avcmür quidam Petrus Bördonius nomine,artistornandi pcritiiiimuSjVa- mercede a riä eaq; pulcherrima vafcula fäbricauit,cum ex iftis Sahaucaie fructibus , tum cx VtilagA- ajj^ verhcoloribus lignis , quorum paitem Villagagnoni dedit , a quo plurimi tftlerL fiebant. Verumtamen aliquanto poft indigniflimam reportauitmercedem. Eft pra?terea in illis terris arbor proceritatefbrbinoftra?, cuius pomü Bar- tAca-ioH \y2x\^Aca,-iou nominant, amplitudine, & figura ouigailinacei,quod vbi matu- 2^*" ruitjColore ad aürum inclinato inftar cotonei mah\non modo vtiliter comedi- tur3(ed etiäm fubacidummec minus palato gratum fuccum emittit 3 qui calore a?ftuaiites iucundiftime refrigerat. Attamen cum difficulter e proceris illis ar- boribus decutiatur pomum iilud , nonnifi a Cercopithecis , qui illis vefcuntur, excufla habebämus. ?ac*-aire, Paco-aire frutex eft decem aut duodecim pedum altitudine3caudice femo- ttera. raUnonnunquamcraffitudinejqui tarnen adeoeft tener, vtgladiivnoidlu fe- Pacojo- cetur: pomum P^covocant Barbari palmi longitudine 3 forma cucumerinon " äbfimili, eiufdem etiam coloris cum ad maturitatem peruenit. H^c aute poma nafcuntur vt plurimum viginti aut vigintiquinque fimul & confertim in fin- gulis ramis > qua? Amcricani legentes in cafäs fuas important tanto pondere, quantum altera manu ferre poflint. Ad pomi vero iftius bonitatem quod atti- net,vbi maturuit,calyce ad mödum recentis ficus auulfo 3 grumofum apparet: Tacofictu quo fit vt mandencibus ficum referat, vnde änobis ficus nominabatur: fapore faP°re' vero Vel delicatiffimas Maflilienfes ficus (uperat ; itaq; no immerito inter opti- mostotiusora?illiüsfru&usrecen(eatur. Memoria? quidem eftproditum, Ca- tonemcum CarthagineRomämrcdiifTet, mira? magnitudinis ficus attuliiTe; verum quoniam antiquidehis noftris nullam mentionem fecerunt , credibile Paco-aire, eftalius fuiffe generis^ab iftis de quibus fit (ermo. Foliorum vero Paco airefor- ^mlnflma- ma ^°^s lapathi aquatici non eft abfimilis : tanta tarnen funt magnitudine, vt gnitudi- . vulgo longitudo ad fex pedes jatitudo vkra duos protendatur: quo fit, vt nulla m:' ratione adduci poftim vt credam in Europa, Afia, & Africa tanta? longitudinis & latitudinis folia extare. Nam etil Pharmacopolam quendam audiui afteue- rantemle vidifle folium Petafitis latitudihe vlna? cum quadräte, hoc eft (liqui- dem rotunda eft ha?c planta ) cuius circumferetia tres vlnas cum quadrantibus tribusfuo ambitu caperet: nufquam tarnen accedebathecamplkudo ad noftri Paco -aire magnitudinem. Verum quidem eftfoliörum illorumcraftitudinem longitudihi non refponderejimo exilia maxime efle.aflidue tarnen ereda^adeo vt ven ti paulo vehem entioris (quo regio illä frequentiflime vexatur ) mediana tantüni coftaimpetum ferat : reliquuni VeroitadirTecatur, vt eminus confpi- cientijhi frutices plumis ftruthiocamelinis ornati efTe credantur. Matthiolus commentariis in Diofcoridem de palma & dactylis ages , fcri- bit quandam efTe plantam in ^£gypto,,Cyproq; nafcentem^quam Veneti indc redeun- In ßrafiliani. 199 redeüntes Mufam appellant , & Mufas fimiliter frudus : quamque Dptime eo loco depinxit: cuius defcriptionem , q uia nön parum ad noftrum Paco- aire ac- Aiufi,». cedit, hoc loco adferibere placet. Mufa igitur,inquit ilie , adolefcit ad quinum, ^,eif% fenümve eubitoram proceritatem, e ftolonibus alterius fata : Mio eft arundi- 4eß^oi neo,quod tarnen perquam longo3latoq; ambitufe difFundit, adeo vt in loguni triumeubitorummenfuram quando^excedat, inlatumverofefquicubitum fpatieturjata^rauaq; per medium excurrente cofta. Torrefcunt folia sftate Cm natura ; vel etiam fortafle folis ardore, adeo vt menfe Septembri eorum cofta: prorfus nuda? cernantur , decidente foliorum materia, quod admodum fit te- nuis. Caulis fquarofo foliorum cortice veftitur,palma?, vel arüdinis modo. Ra- mos habet nuIlos,fedcaudice tantum confiftit. E vertice germen emergit ma- terie mollijongitudine fere cubitali , a quo alia ab origine ad fummü prodeunt germina, ternüm quaternüm ve digitorum inuicem diftätia : e quibus circum- tieniunt frudus, parui cueumeris magnitudine , qui per maturitatem quadan- tenus flaueicunt,corrice fici,qui eode modo digitis detrahitur. Subftanria pul- p^confiftitmelopeponum modo,nullo intus olle, neqjfemine. Primum o-U- ltantibus frudus iniipiditatem quandam pra: fe ferre videntur, adeo vtpri- mo ftatim guftu non placeant,verum qui efui afluefeunt , iis indies magis dele- dantur : quippe qui quadä occulta faporis fuauitate alledi , qua: n5 nifi tradu temporiscum palatomitgratiam,nunquamfaturi videantur. Ita Mufam (in- quit Matthiolus) mihi deferipfere qui cx^gypto,& Cyproad nosreuertütur. Sedquxnam antiquis Mufa fuerit planta, quidreferam non habeo. Fufiüs hoc illeperfequitu^allato Theophrafti.&Serapionis teftimonio,vt videreeuiuis li- cet. Alibi quidem de ficu Indica (puta Occidentali) agit.cuius pidura quam eo loco exhibetjndicat arborem eile monftrofiffirai forma:: ac veritus ne Ledo- smife ri txdium afFeram ( prsefertim cum minus ad Paco- aire nomiformam accedat) intermifläm repetam hiftorisemece feriem : fi qui vero plura nofle cupiant, eos ad 14 Commentariorum illorum libri i.caput remitto. Quod igitur attinet ad xyliferos frutices , qua? in mediocrem proceritate XjUf™ äflarguntjin ßrafilia magno reperiuntur numero: flores inftar campanularum lutearum citrullinorum fere fimiles emittunt: vbi vero efformatü eft pom um, non modo ad fageam glandem proxime accedit , fed etiam maturü in quatuor diuiditurpartes,cjuas per floecos pik magnitudine xyium emittunt,quod Bar- bari zAmeni-ioununcupzm. In floecorum illorum medio reperiuntur ärana <^^m~ quandam nigra compada3atq; admodum comprefla ad renis humani formam, l0H^lon' cuius compadura? magnitudo fabam non fuperat. Porro Barbara: femina: xy- li ffiius coUigendi,& nendi ignara: non funt, eo fiquidem eubilia fua conhaunt ad eum^qui a nobis dicetur,modum. Prast-erea quamuis olim (quantum aeeepi ) in Americanulk crefeeret äü- <^Wßr rei ac citrei mali arbores,hodie tarnen cümLufitani multas maritimis oris quas farea ma" aecolunt confeuerint, non modo indies propagätur , fed etiam poma ferüt au- mAmeti, rea{c|uas a Barbaris AfrfrgoÄ-wappellaturj pra?dulcia, &amborumpugnorum ca copta merteano- rum. craflitudine^citrea quoq- & ampliora, & maiora numero. crefeunt. «^i^ tvbi nafcuntur,errantibus,ex odore facile deprehenderen- rktfik- tur: fapore adeo dulci, vt a nullis falgamis noftris fuperentur. J taque Optimum m' efle totius America? fru6tum exiftimo.lpfe vnum aliquandocomprefli,exquo cyathüm facci elicui , qui maluatico vino nihil ccdere mihi videbatur; femins vero Americana? caniftros iis pienos, quos Panacous nuncupant , vna cum Pa- cos illis, de quibus paulo ante mentionem feci,aliisq; fructibus ad nos afferebät, quos fingulos fmgulis pe&inibus,autipeculis mercabamur. Inter ea qua? in America nafcütur fimplicia , vnum eft quod Tououpinam- ' " haultij noftri Petum nominant i eodem cum lapatho maion noftro modo cre- Mtran(u feit, altitudine nonnihil fuperat , foliis ab eo non abiimilibus , qua? tarnen pro- 'tätL pius ad Confolidam maiorem accedunt. Ha?cherba ob lnhgnem, qua eft pra?- dita, vim , magno apud Barbaros eft in pretio. Hoc autem modo ea vtuntur: Colle&am manipulatim in cafis appendunt, &exficcant, dein quatuor aut quinquefolia alio ampliorifolioinuolutaaccendunt^oricjiaccenfaadmouent, f™*** fumumque attrahunt,quo, licet naribus , labiisq; perforatis exeat,adeo fuften- doaBar- tantur,vt Ci ad bellum profici{cantur,aut alia vrgeat neceflitas,eo per triduum, j^jj^ aut quatriduum alantur. Benzo quoqueNoui Orb. hift. ait Indos Peruanos ub.^.c^ peregre profecturos, herbam ( quam Cocaipfi appellant ) oreclaufam,veluti/"',1°- panchreftum quoddampharmacum, circumferre : quippe eiuspraeiidiofreti integrum diem nullius nec eibi \ nec potus egentes iter faciunt. Matthiolus quoq; poft Theophraftum fcribit,Scythas glycyrhiza contentos, abfque alio a- limentorum pra?iidio decem, duodeeimque dies degere : qua? Petum Barbaro- t*™^rv-' rum noftrorum non male refpondent. Ea quoq; in alium vtuntur vlum : nam brum pur- quod ecerebro humores fuperfluos eliciat/vix vllum ex Barbaris ofFendas,e cu- ius collo fafeiculus iftius herba* non pendeat, cuius fum um continuo abforbet, ctiamcum familiaribus colloquentes: fumus vero ( vt ante dictum eft) per na- res, labiaque pertufo exhalat,velut a turibulo: odor vero ille minime eft grauis. Benzonisitaqueinterpres magno errorecredidit,hanceam eiTeherbam,quam Mexicani Tobacco > Hiipaniola?veroinfula? incola? Co^obba nominant, cuius odorem acutum,& tetrum , atque adeo Diabolicum efte Benzo affirmat. Mu- L.y liereshacherbavtentesnüquam animaduerti: cuius quidemreicaufamigno- pitXe, ro: aflero autem fumum illum ( quem expertus (um ) famem non medioeriter depellere. Ceterum Nicotiana^feu Reeina? herba,licet apud nos Petum nominetur/ ^fr'«'**- tarnen ea non eft de quaiam ago: quinimo dua? llta? planta?,neq; in forma, ne- noneH Pe_ que in viribus vllo conuenire modo, Villa? Ruftica? leriptor Gallicus lib.2. c.7^. tum. aflerit, Nicotianam3qua? a Nicoto,qui primus eam e Lufitaniain Galliam traf- tulit, e Florida allatam eflfe , qua? icoooo. paftuum millibus ab America diftat. totaenim torridaZona inter vtramqueeftinterieda. Pra?terea diligenterin plerifque hortis,quorum domini Vera Petum gloriabantur , perquifiui , nec ta- rnen ha&enus in Gallia nollra reperi. Ne autem Theu etus ( qui non ita pri- Cc 202 HiftoriaMauigationis dem Angolifmenfem fuam herbam adeo celebrauic , vt veram efle Petum affir- met) credat a me quod {cripfit ignorari, de ea idem quod de Nicotiana iudico: liquidem emgies quam in uia Cofmographia depingendam curauit , plantam referat. Itäqueameillinonconceditur quod tibi aflumit:,{e primum omnium vera? Petum fernen in Galliamattulifle. Qnin credo obca?liinclemetiama?gre äpud nos adolefcere pofle. Cmoh-* fkaflkarum quoq; illic vidi gcnus,a Barbaris Caiou-a nominatum,quibu$ bmtfic*. nonnunquam ius condiunt; foliis efb lacicudine & forma ad Nenufar acceden- ' tibus. Quantum vero ad radices attinet, praeter Maniot & <*Ayfi , ex quibus, vt \ l ... dixi cap.8. Barbara? mulieres farinam fuam connaunt,alias etiam habent,quas dicaopC Hetich appellant: quarum non modo a?queferax eft Brafilienfe folum,atq; Le- m& & ma- mouicenfe, &Sabaudicum eft raparum,fed etiam radices ipfä? funt craflitudine gna copta. amb0mm pugn0rum, loiigitudine fefquipedales plus minus. Licet autem pri- mo afpeebu a terra auul^ vnius generis efle videantur,quia tarnen inter coque- dum alias violaceum ceu päftinaca?.,alia? aureum ceu cotonea mala, alia?deniq; Mira mul ajbum colorem induunt,trium efle generum autumo. Vt vt fit 3 vere poflum wHetteh afiirmare has radices prafertim, qua? aureo funt colore,in cineribus coctas piris radicZra- noftris,vel opümis bonitate non cedere. Earum folia,que, hederg terreftris mo- re humi ferpunt , foliis cucumerum , aut latiflimorum lpinaciorum fimillima, colore tarnen difFerunt 3 propius ad vitem albam accedente. Ceterum quia fe- mine cärent , Barbara? mulieres /quibus eft cura? radicum iftarum propagatio, minimo negotio (rem in agrieuiturainauditam ) eas (erunt minutatim : fiqui- dem concifäs inftär paftinacarum , quibus in acetariis vtimur 3 {erunt: qua? rru- ilulanonmultopofttotidem gignunt craflas radices Hmc^, quot in terram fuerunt inie&a. Tametfi quia cibarium eft terra? illius pra?cipuum J paflimque peregrinantibus occurrunt3eas etiam (ponte nalci exiftimo. flfanobi, lWbarisquoque§ucT:uumgenuseft,quodilU M^o^ivocant^quifub ter- TumlucH nafcuntur more tuberum^tenuibusq^ filamentis interfe deuinciütur , nüclc- genwfub um auellana? amplitudine & fapore habent ; colore tarnen leucopa?o , putamir mra na- ^ • ^ ß j j ua nön flrmiorc. An vero folia^femenq; proferät hic frudtus, quam- uisßepiuseoveicimihi contigerit, non tarnen adeo eit ameobferuatum,vta memoria repetere pöflim. Matthiolus quarüdam auellanarum Indicarum meminit , qua? ä Serapio- neainquit,Faufel nominanturmuci myriftice; perfiniilium, in quodam inuolu- crocrefcuntBombycis non abfimili , qua?frequenterinteraliaarömataexln- diaaduehuntuf. TiperJndi Pra?tereaillicqnoq,uemagnaeft cöpialndicipiperrs3 nonoblongi (ficut *t*tum~ magno crrore meo ä Neuftriis nautis accepto/uperioribus editionibus fcripfe- ram) fed cornuti3a quibufdam ( inquit Matthiolus s aquo etiam eft optime de- pi£bum) Siliquaftrü appellatijquöd fit guftui acerdmum:foliis3vt idem aitjior- tenfi Solano fimilibus^paulo tarnen amplioribuSjCaule cubiti magnitudine,vi- ridicolore,albicante & geniculato: fioribus albicätibus/ructulogo corniculo- rum In Brafiliam. 203 tum inftar, qui primo exortu virefcat, maturus vero adeo ruffefcat, acla?uore quodam ita pelluceat,vt corallum referat , & in quo concludatur pumilum fe- rnen lentium modo comprefIum,vfque adeo acre,pra?fertim antequam fit ex- liccatuniiVt fi quis manu anredet, eamque poftea ori 3 aliive corporis parti ad- moueatapufl:ula? ftatim exfargant, quod & ipfe experimento didici. Quo fit, vtmercatores noftrates ad tin&uram tantum eo vtantür. Barbari vero noftri cum fale,quem conficere optime norunt,aqua in foffis ad id^referuata, piper il- lud conterunt:compofitionem illam lonquet appellant,qua eo modo,quo nos JjJJJJ^ (älein cibis vtuntur, nön tarnen quod Ionquet buccella? , antequam in os inge- romm> rant,applicent : buccellam enim ante, poft vero hrtqutpfnrnmis digitis appre- henfum, vt cibo laporem addat,ori imponunt. Denique crefcit quoqueinillisterris faba? genus$ pollicis craflitudine, ä ^e»da- Barbaris Commenda-ouaffou appellata; pifaquoq;alba, Sdeucopa?a, qua? Com- °b*fr"pu. manda- Mir inuncupant, citrulla?quoquerotund£, nomine Mauronpausjus.- ctmanda- uißmicibi. ^tSf Ha?cfunt non quidem , qua? in vniuerfiim de arboribus , herbis 3 & flucti- Mauron- bus Americanisdicipoflunt, fedqua?ämefuntobleruataper annum, quoil f^"" ücvixi. Denique ficut eft a nobis di&urmapud Americanos^quadrupedes , nullas *-**wv» aues,pifces3 nulla denique animantia peromniaEuropa?isnoftrisre(pondere: ^„^£^1 ita nunc aflero,quantum per filuas & agros errando experiri mihi datum eft, mrmAme nullas efle arbores, autherbas, nullos denique fru6tus , quianoftrisnonlmt^^^ diflimiles,his tribus exceptis plantis,portulaca,ocymo, & filice, qua? in quibuf- ptütnbw, dam locis nafcuntur. Quapropter quotiefcunque noui lüius Orbis imago ob *'Myfw* ocuios obuerfatur , aerisque temperiem , animantium multitudinem , auium varietatem , arborum & plantarum elegantiam, frucluum denique bonita- tem animo recolo , toties Propheta? ifta Pfäl. 104. exclamatio mihi in mentem venit: Ö qm visfuitiüa, qu&poteßas, >> $£*tA prudentia multiplex , creandis Tot rebus, ßmul, ^fimulregendisi 3Xam quacunque patef globoßtellus, Vis quoque imperij tut patefeit. Ergo beatos terra? illius incolas pra?dico, fi verum iftorum omnium Conditorem agnofcerent. Atqui ad res deferibendas me accingo, qua? plus a?quo, quam fint ab eo aUenij demonftrant. £c 04 Hiftoria Naulgationis Cap. xiii. pe hello, pr(slijs,fortitucline}& armls Barbarorum. Van q^v a U Tououpinambaultij Toupinenquin noftri bellum fimmortaie gerunt adueiius varias finitimas gentes, pro more J reliquorum omnium Barbarorum, quartam illam Orbis par- r America, ^&^h^^^ tem incolentium,qua: a Magellanico freto ( quod ad 5o.grad. -kmfhm- ^^^^^» vltra Antardicum Polum iacet , vfque ad terras Nouas , qua- / ^^k^^o rum ^tus eß a j 60>gracl.citra eundem Polum ) latitudine citra quadragies centena pafluum millia occupat: proximi tarnen & infenfulimi eorum hoftes ii funt • qui Margaiates appellantur \ quiq; eorum funtfocii Lüfi- tani,quos Peros appellant. Sicut etiam Margaiates , nö modo TououpinambauU -America- tiisfid etiam Gallis eorum fociis funt capitales hoftes. Non tarnen quod Bar- nü ßttr bariiftiderinibuspropao-andisbellocertent ( plures enim agros quam opus fit occupant) aut de diuitiis ex fpolns, redemptionibus, armisq- deuittorum para- dis, cogitent. H£C3inquam,eos minime mouent.Prout enim fatentur omnes, non alio permouentur affedu, quam vt parentum , amicorumq; iam olim ca- ptorum,& ab hoftibus eo qui ä nobis dicetur modo, deuoratorü , morte quam feueriffime vlcncantur. Cui ftudio tarn pertinaciter adhserent, vt quifquis eorü in hoftium manus inciderit,eandem fpvÄm neceflario expedet 3 nimirum fo- re vt madetur,deinde deuoretur. Praterea, vbi primum inter quofdam ex iftis populis bellum eft indidum, in eo confentientibus omnibus>hoftem,cui illata fitiniuriainperpetuumdeeavlcifcendacogitaturum, ac proinde ignauia; trir- '"buendum eile, fi in fuam redadum poteftatem impune dimittant : eorum ini- micitia^ adeofuntinueterata!, vt in gratiam inter fe reducinunquampolfint. Barbäri in y[ev ltö dicemüs Machiauellü, eiufq; difcipulos ( quibus hodie magno fuo %tSi- malofcatetGallia) Barbaras iftorumadionesimitari. Cum enim ^ifticon- -cüredHci tradodrinam Chriftianam & docet , & adpraximreuocant,recentigratiave- teres iniurias non efle aboledas , hoc eft,homines Da?monum fimiles alios aliis parcere nunquam debere 3 annon fatis declarant animos fuos tygribus efle fe- rociores? Ratio autem , qua Tououpinamhauhii noftri ad bellum profeduri conue - niunt, hxc eft,quantum obferuare mihilicuit. Etfi Reges aut principes inter fe nullos habent/ed pares funt ferme dignitate, tarnen hoc illis ä natura inditum eft (quod etiam aLacedsmoniis exadiftime olim eft obferuatumj vtferiiores, quos Peoreruficheh riominant, proprer rerum experientiam fufpiciant & ob- Sraßließ fernem : in fingulis itaque pagis non afpernandum illis prämatur obfequium. femoriU Oblata hi occafione^velinambulantes^äutledisfuis penfilibus xylinisinfiden- tfTlT tes,ceteros his aut fimilibus hortantur verbis: Seniomm Ergone (inqüiunt alternatim loquetes/ermone mmime interruptoj ma- Amerk.o- jores noftri^qui tot hoftes non modo debellärunt,fed etiam deuicerunt, & ma- M darunt,& deuoranmt, exemplo nobis fuere, vtperpetuo domidelitefcamus? Gen- In Brafiliam. Gentemne nöftram,qua.' tanto olim ceteris omnibus fuit tcrrori,vt eius cofpe- dum ferre minime potuerint, magno noftro cum dedecore , tato affici probro patiemur, vt in laribus ipfis noftris ab hoftibus bello petamur ? Noftrane igna- uiacqlrimittemus,vt Margaiates 6c Peros-engaipa (hoc eftylle. gentes nequam) pnmiinnosimpetüfaciant? Tum oracorillc.manibushumeroSj&natesplau- dens,cum exclamatione hxc addit verba:, Erim^ErimayToMupinamhaults, Co- nomiouajfou Tan,Tan, 6cc. hoceftmcquaquam populäres mei,adole{centes for- tiffimijita nobis eft agendum: quin potius ad certamen nos inftruamus,morti- que 6c madationi nos deuoueamus,aut noftros vlcifcamur. His ergo (eniorum orationibus.qux aliquando in fex horas producuntur, auditores, qui attentülime audiunt , adeö vt ne fyllaba quidem illis excidat, 6c animo 6c viribus audi,in fingulis pagis fe inuicem compellantes , ad prafixum locum quam celerrime poflunt magno numero conueniant. Verü antequam Tououpinambdultios noftros ad prcelium deducamus } quibus mit armis inftru- didicendumeft. Ac primum quidem Tacapesyhoc eft,clauas,aut enfes rubro , alias nigro Ii- Tacap*,p gno fabricatos habent: longitudine vulgo funt quinque aut fex pedum , extre- ma parte orbiculata?, aut ouali figura, latitudine pedali, craftitudine digiti pol- licis in media fui parte,ora: vero commodiffime exacuatx , liquidem ex grauiC fimo ligno, quäle eft buxum 3 funt confeda?, fecuris acutiflima? aciei perparam cedunt. Adeo vt facile credam vnicum Tououpinambaultium iftiufmodi claua armatumjacfurorepercitum, multum negotii duobusgladiatoribus noftrati- bus exhiberepone, Arcus infuper habcnt,qüös Orapats nominan^ex codem lignigenef e,rü- Orap*tt bro nimirum 6c atro fabricatos: ii longitudine 6c craffitudine noftros adeo fu- 4rcHS' perant, vt eos nec Icntare , nec adducere vllus noftrüm poflit : quin potius imo totis viribus puerorum decem annorum arcubus curuandis opus efte. Pro ner- yaafc«{m uis eaeft Ulis herba,quam Tocon vocant,qua? licet admodum fit exilis,tanta ta- nemomm men eft firmitudine.vt equi vires ferat, Sagitta? funt vlnali longitudine: tribus °Sagmr£ iunduris perficiuntur : media pars ex arundine , reliquar vero dux e hgno funt hngttud«. iiigro? legmina porro illa adeo concinne quibufdam arborum corticibus colli- gantur , vt firmius agglutinäri nequeant. Plumulas duas illis applicant pedali longitudine.quas filo xy lino,quod gluten apud eos non fit in v{ü3conftringüt: ©flaprseacuta mucronibus aptant : aliquando arundinis ficcaifruftulurn palmi longitudine inmodum fcalpri dolatum : nonnunquam rais pifcis caudie ex- tremumjqua^.vtalibidixijmaxime eft venenata. Ex quo vero Galli 6c Lufitani in eas regiones commeant , recepto eorum more Barbari fägittas ferreis fpicu- lis,aut faltem clauis acutioribus firmare afTueuerunt. lam didum eft quse fit illorum in vcrfendis clauis illrs fais dextetitas :ad af- Amirit*- cus vero quod attinet, confido fore vt ii omnes, a quibus funt conrpedi Barbä- ^{^/Jß vi , conftrment eos nudis brachiis tanta celerkatc , tamqj certo idu iaculari, vt ßmi. (quod bona Anglorum pace.qui tarnen peritiiiimi{agittariihabentur,didüm fit) fagittis fois manui quaarcü tenentimpoii tis^ duodecim ab illis citius quam ab Anglis fex fuerint emiiTa?. mm m m mmiiB«BIjHiia«n«iiiiim«Hii 206 HiftöriäNäuigationis Parmaca- Poftremo parmashabentex tereo Tapi-rouffou , cuiusiam ante niemini, iatas,planäs,&rotundasadmodu runditympani Germanici. Hisinter prce- liandum nön obteguntür ad eum, quo fblent milires noftri, modum,fed iis di- micando fagittas hoftium excipiunt. Ha?c vero funt vniuerfa Americanorum arma : neque enim aliis armaturis corpus fuum obtegunt : quin contra ( exce- ptis pluniaceis pileiSjarmilliSjbreuibusq; äliis indumentis quibus corpus fuum, -VC ante di&um eft,exorhant ) fi vel indufio efrent induti ad prcelium profeclu- ri,confeftitn illud exuerent,veriti ne illo intricarentur. faBarb^i ^z atJtem fermoni de annis Barbarorum finem imponam, illi fiquando ä parmfa- nobis enfesferreos accipiebant, ficut Mou/Jacat cuidmi ex meis vnum dono dedi, itatim Vaginas procul abijciebant i iclem quoq; acceptis cultris factitabat, eorumfulgöredelc&abantur, aut ad abfcindendos arborum ramos vtiliores, quam ad pugnam cenfebant: ac (ane, vt a me di&um eft, optirne fais verfandis eos efle exercitatös,commodius illis vtuntur. Ceterum tormenta aliquot minimipretii eö deuexeramüs: ha?c Barbari terniiinguladilplodebant, vnus manibusimpöfitum ad deftinatumintenta- bat, alter collimabat , tertius ignem admouebät. Tarnen quia cannam ad os vlq; complebant, nifi carbo contufus pulueri tormentariö a nobis fuilfet admi- xtus,magno eorum periculo tormentum fuiffet difruptum. Adhax nolo prä- tcrmittcre,Barbaros,cüm primum tormentorummaiorum, & minorum ftre- pitum audirent,quodammodo territos fuifle,ptse(ertim cum nonnullos ex no- ctis auem ab arboredeijcientes videbant , feramve humi fternentes plumbea glande,quam ipfi non cernebant , tarnen arte cognita, hxc reformidare defie- Tunt: dicebant enim fecelerius fagittas fex iacularipofle,quam quis tormetum iemel aptaret. Si quis autem obijciat tormentum longe altius penetrare: Re-* fpondeo, nec thoraces bubalinos 3 nec hamis confertos fagitta: a Barbaris emi£- ix impetum ferre,quin ea a^que ac glande tormentularia traijääntur. Verun- tamen quia commodiori loco hxc a nobis dici poterunt , cum ad Barbarorum prcelia ventum erit , ne conmfe agam, iam Barbarorunicopias ad prceliandum educo. Ea qua didum eftrationecoa&is,adö£to autdecem capitum millia^u- liefibus non paucis,non ad prceliandum quidemjed ad impedimentaJ& com- dnces. meatus comportandos , in caftra conuenientibus , ex fenioribus ij , qui hoftes Sa ba ift maximonumero^nter^ecerüntAdeuoraruntJcopiispr^ a ci^m itineri ß accingunt. Quamuis autem incedant nullo ordine, tamen cum Seniom Barbari agminis incon. tfnfe iter faciunt coglobati, fortiflimis primam aciem occupantibus, mirü eft quam commodevniuerraillamultitudoJfinetiibun©&menförererecipiat^ gno dato celerrime in aciem conueniat. T2^i Ceterum nohnulli funt,qui cornibus, qua; ipfi Inuka vocant , fefquiulna; tm. longitudine, & craffitudine kafta; noftratis ab inferiori parte palmi latitudine, FifiuUcx ^uccms milites cient , tum patria excedentes, tum etiä caftra mouentes. effibwhti- NonnuiJi etiam fiftulas ex oflibus hoftium, ölim madatorü & deuoratorum, gerunt,quibusaffidueiniti^ quc Ii'1 11 InBrafiliam. 207 que hoftes cönfimiliter fna&andi,augeant. Si vero, quod frequenter cotingk, nauigio expedicione i n hoftes facere placeat Jittora Jegunc, nec alto mari fe co- mittunt. In fuis vero felintrib.difponüt, eos Ygat nominant, fingulicoftant ex fingularü arborum cortice detrado in hüc vfum deftinato , tarn« tarne ampli- «IT*'" tudinis,vt finguli quinquagena cäpiant hominü capita. Itaq; ftantes pro more fuo nauigiü aguntremovtrinqjplano,quem medium coprehendunt. Hipor- ro lintres cü plani fint,minimo negotio aguntur. Eorü tarnen in alto mari , vel oborta tempdtate vfus eft nullus. Sed in fumma malacia Barbaris noftris ad militiamproricifcentibus, dauern fexaginta huiumiodilintribusconftantem confpicias". Hi tarn celeri a?quor percurrunt motu^vt mox oculos fugiant. Atq; hilunt exercitus Toupinencjuin terra, mariq;. Hoc inftrudi modo quinquaginta nonnüquampafTuummilliainhofti- um finesprogrediuntur. Pnmoqjhoc vtunturftratagematefortiflimi quique, ceteros cum mulieribus 3 & impedimentis poft fe relinquunt itinere vnius, aut ^Tjh^ duorumdierum: fummocumfilentioaccedunt, filuafque occupant iniidias%«?f hoftibus ftruentes,quibus adeo funt intenti, vt non raro per 24. boras illic dehV tefcant. Hoftes vero, fi eximprouifb fuerint adorti, quotquot viri , femina*, ac pueri occurrunt > non modo dedueuntur , fed etiam madantur ab hoftibus in patriam redueibus/ruftatirnque^o^wimponuntur, ac tandem deuorantur. Atque eo Facilius incautos opprimunt, quod pagi ( nam vrbes nulla? funt illis) meenibus noncinguntur,cafarumque (qua? tarnen 80. aut 100. paflus inlongi- tudinem protenduntur ) fores nulhe funt , earum veroloco palmarum ramos, aut herbse Pindo caulem ad ianuas fuas apponunt. Qjuofdam tarnen pagos,qui hoftibusfuntconterminUampalisexpalmislongitudine^. pedummunire& circumuallere didicerunt , praterea ftipitibus ligneis prcacutis muricum loco aditus muniunt: itaque fi hoftes nodu aggredi pagos illos voluerint, quod illis eft familiare.pagam tum in eos tuta via irrumpunt, quo fit vt fiue pugnam, fi- ue fiigam capeftant, nufquam euadant , quin aliqui pedum vulneratorum do- lore profternantur,qui confeftim ab paganis torrentur,& eduntur. Siveraaperto Matte pugnarecontendunt, copiis vtrinque edudis, vix credibile eft quam atrox, quamq; horrendum fit preelium: cuius ipfe ipedator fui,ac proinde merito de eo referre pofliim. Ego cum Gallo altero , paulo cu- riofius, magno noftro periculo(fi enim a Margaiatibus capti aut kfi fuhfemus, deuorationi fuiflemus deuoti) Barbaras noftros in militiam eütes comitari vo- ll* Hi numero 40oo.capita cum hoftibus ad littus decertarunt,tanta ferocita- teivt vel rabidos & furiofös quofq; fuperarent. Tououpinambaultij $ cum primum hoftes confpexere, in tantos, tamque e- pm- ditos vlulatus perruperunt,vt qui lupos hic venantur,cum illis vlulatibus com- u" veni6n parandos minimc edant: clamor vero aerem adeo feriebat,vt tonitru vix exau- diritupotuiftet. Accedentesveropropiusclamoresingeminabant, comibuf vktatm. queconcrepabatjfiftulis deniq; canebant.minas aliiin alios intentabant, oftaq; mortuorum hoftium oftentabant: dentes item , quorum nonulli filo traiedos vkravlnasduascollo appeiafosgerebant;deniquegeftibushorroremlped:an- ®ß" Eldtoram [entat$8. 2o8 Hiftoria Nauigationis tibus incutiebant. Ad manus auteni vbi ventum eft r longc in peius res ruere: tanta enim fagittarum nubes eft vtrinq; emifla , vt mufcas volantes multitudi- mi. Barbarl ne imitarentur. Saudi verononpauciftrenuetelaä corpore auellebant, qua: ftroctfi" >abidorum more canum mördebänt» riec tarnen propterea proelio abftinebät. Hsecenim gens adeofera eft, & trucülentaj vt tantifper dum virium vel tantil- lumreftat, continuo dimicent, fugamcj; nun quam capeflant. Quod a natura illis inditum efle reor. Etenim a Nobili qüodä äccepi viro Gallo, qui militiam colit , bellorum ciuilium noftrorüm tempore , in legionibus Gallicis America- nos milites duos fuifTe,qui ftrenue & fortiter {e gerebant: quapropter a Centu- rionibus plurimi fiebant. Quod tarnen in eam accipi partem nolim , quaii af- firmarem nullosin illis reperiri p0fle,quiignauiam Aiianorum,mollitiem Eu- ropeorum aut Afrorum imitarentur: affidua enim exercitatio militem ftrenu- um facit. Vtut fit , vbi manus cum hoftibus Tououpinambaultij conferreccepe-* runt, clauis illis Tuis vtrinque acerrime ferierunt, adeovc obuiumquemque non In Brafiliam. 209 nönmodö humi fternerent ( nön fecus ac laniiboues) {edetiampenitüsma- darent. Vtrumgenerofisinfideantequisännon, amenönquanitur: Ledorem enimmemorem eiTecredo eorüm^qüa: fuperius amedida fünt equis aliisque iumeiitis Bärbäros penitus carere,ac proiüde pedites omnes incedere. Ego ve- ro,qui alias fepe eqüüm mihi optaranij quem Barbaris confpiciendum prsbe- rem^ tum faiie Optimum cüi infiderem j pradentique mepericulo liberarem> # ^ . votisomnibusexoptabäm k. qüippe mihi fit veriümile,Barbaros,ficataphra- dum militem noftratem equo generöfb infidentem > ignemquehinc e tor- dem ^md , .11. , r\- r ■ J j,- deillis[en~ mentülo erumpentemj lllinc vero equum relilientem conipicerent , ^Aignan, tiren^ hoc eil, cäcödamionem adeiTe creditüros. Tämetfi a quodam memoria: eft Hifi. Gen. proditummiagnum illum Attabalipam Perüenfium Regem, qüamüis equum Jj£t* ante confpexifTet nüllüm, tanta fuifle animi magnitudine,Vt Pifarro ( qüi cum vt{e{eofteutaret,tum vt Indos Attabalipam ftipantes perterrefaceret,cotinuo equum fuum glomerato grefiu folo iniultantem agitabat ) propius ad Regem accedente,{pumaq; ab equi orein regis vultum defiliente , minime tarne com- motum fuifie, quin morte pledi eos imperaffe, qüi equi hörrore ftupefadi ter- ga vertüTent. Queres (inquithiftoriographus) Barbaris fuit terrori^noftris ve- ro admirationi. Jam vero, vt narrationis feriem repetäm, fi quis qüarrät quid tu , comefq; tuus tantüper dum prceliücommittebatur , anno vna cum Barbaris dimicaba- tis? Ingenue fateor nos, qui adeo imprudenter Bärbaros eflemus comitati, im- prudentiam illam altera cumulare noluiffe ; fedpaullum a confliduremotosj lpedacüloillocontentosfuifTe. Teftorintereame, qui no femel tum equitum tum peditum copias ingentes in aciem inftrudas, hic confpexi , tanta nüquam voluptate videndis peditum legionibus armis fulgentibus, quanta tu pugnan- tibusiftis Touöupmambaultiisperfufmnfüitfe. Prxterquam enim quod fibilan- tes,{altantes,&: celeriter admodum & dextre fefe in orbem glomerantes, iucü- difiime fpedabantur^accedebat infuper telorum nubes deniiiIima,quorü pen- tiorpwu u na: rubra^can-ulea^virides^rofea: , aliorumq; id genus colorum 3 foli obieda: ra- % diabant^veftesitem^ileijärmilk.ceteraq-, ex plumis compadaornameta.qua; mirum in modum fpedantium oculos fulgore feriebant. ta. Hoc prcelio trium horarum (patio confedo , multis vtrinque cxüs & läu- cmXououpinambaultii noftri vidoriam reportarunt,captiuofq;,cüm viros tum . ' feminas plus minus triginta ad fuös deduxerunt. Nos vero qui officium aliud prfiteramus nullum, nifi quod (Iridis gladüs, tormentulifque, vt Barbaris a- nimos adderemüs/nonnuilquä difplofis prceliantes fpedaueramus( quod ma- xime gratum fit illis , fi cum ipfis ad bellum proficifcantur höfpites ) tantam de nobis concitauimus opinionem^vt ab eo tempore ieniores peculiari nosbene- Cdptim uolentia&amörefintcomplexi. Sfi*. Captiuisitaqueinmedio agminecollocatis , nonnullifque exrobüftiori- rnobmao bus funibus vindis,ad Ganabara? finum tendimus, ä quo paflus circiter xxiv. na™™p°r , r \ • i • ri 1- tataplatt- M.aberamus. Vndiqueveroexra3deratis permulti ialtantes, tnpudiantes, & fm, Dd BininBaciiBaEaEiiaMOi rijaawarMCTMB BBgamai»«« Eaüa va. na ta ia ec« tawi ra r qui veruecem celerius infrüftäfecarepoflit. Hisaccedit, captiui in- quod prout venatores hic cerui capti vifcera canibus venaticis porrigunt ,-BaE- credibihce bari cönfimilitcr bomumfuorum madatorum fanffüineliberosillinuntfuos, leritate in o fiufiafeca vt ad ferociam crudelitatemq; animos illis addant. Tadaro Porro immanis crudelitas , apud Barbaros fiequentiffima , per fe efl: mm pwri quidem abominanda. Atqui portentofius id efTe videtur^quod patratum a Iu- curhoftm cJarisfiiifle legimus ( quos tarne humanitate ceteras gentes anteccllere par erat, tümanmr. prohibito ä Deo fähguinis efu) llli enim tumultibus concitandis,vt tradunthi- ftoria?, deditiilimi , Träiahi temporibus adeo horrendas {editiones excitarunt, 'eoquecrudelitätis & immanitatis proceflerüt , Vt csefis quadraginta hominum lud&orum millibus iii;/£gyptö,Cyrene,&: Cypro, eorum carnibus velci/anguineq; vultü TmMuas. oblinirefuum lMinuerint. Quin mukös a vertice transfixere medios, eorum- que pellibus induti immaniflimam pra? fe feretesrabiern,obambulauere. Qua: Lapides hiftoria fi non abfbluafe, faltem extenuet Americanorum crüdelitatem. Cete- cuitromm r^m ex Chriftiani ad .cos acceflere.cum madatorum corpora,tum animä- vfumAme ^ ' i , r . .r ricanü o. tiaomniajreliquofqueciboscuitrislecant. Anteavero , quantüm a ienionbus wT^" accepi^aFc^DUS praacutis ad cumvfum accommodatis vtebäntur. Captiui Singiila porro cadaueris frufta , atque adeo ipfa vifcera äbluta Sc expurga- carnesBou ta^oac^oimponuntur. Hxc tantifper dum coquuntur , aiius continuo Bou- canoim- \\ * . . i 1 j- / poßta. Cdno adha^rent : mirum enim in modumcarnes humanas appetunt , adipemq; a TZoucani baculis difflüentem excipiunt.-Adeö eorum fäpit palato , vt cötinuo adolefcentes adcapiendos höiteshortentur, quicibum eiuimodifuppeditent. Barbar* Digitos quoq; fuos adipe illo coniperfos lingentes, conclamant fuum Yguatou, anusadt- — j foriat,bönus efl. Habes,Ledör,quaritum bbfeiuandö aflequi potui,qua pemdijpu ^ entem lin- ratione Barbari Americani cäptiuos fuos aflänt , more nimirum penitus nobis gunt>. ignotOjnimirum^o^w^wflföi At vero quoniam cap. 15?. de Tapiroujfou : ageris , BoucanifoYrnzm rufe de- fcripfime tautologia laborare videa^adlocumillum Ledores remitto. Interea vero eorum error a merefutabitur, qui fuis chärtis Barbaros noftrös carnehu.r_ ± manam verubus proinde ac nos armos veruecinös aflantes depinxerunt , quos ^^: etiänVpra?grandibus cultrisferreiscarnes difledäs ad (peciem fufpenfäs expo- phicamm nerefuntcommenti, prout hicbubulavenälis exponitur. Sed ifta tarn vera, quam eaquaefabulofedePanurgo Rabeleiius reFert , quod lardo transfixus Sc femiaflatus tandem euaferit , arguunt chartarum illarum audores craflifiima» ignorantia:. Ha:c vtconfirmem , äddo , Brafilienies non modo a nobis difFerre aflandi modo^fed etiam noftrum morem illis plane fuiiTeintognitum, tum et- iam cum apud illos degebamus. Etenim ego & fodalis quidäm meus in vico quodam Indicam3Gallinam cum nonnullis aliis volatilibus veru ligneo impo^ fitis. error. ) In Brafiliam. 215 litis fiöftf ö more ad ignem verfäntes afiabamus. Quod factum Barbari in lu- BarhtH dibria vertebant,nec prius addudi funt vc crederent carnes^qua; continuo agi- ]£w tarentur, percoquipofTe.quamipfipericulumfecere. Ergo ( vtvndedigreflTus l»} qaa? neq^imbribusj ne^; niuibus, neqj a?ftu aggraue- tur, In Brafiliam. 223 tur^fed quam Oceano oriens Zephyrus , & leniter afpirans amoenet : malis au- tem animabus affirmant (ceu potius fbmniant ) procellofa loca & hyberna de- ftinari plcna gemitibus exercendarum finc finc pcenarum. Ceterum miferri- mi noftri Barbari , in hac etiam vita mifere ab Cacodamione torquetur ( quem alio nomine %aagerrevocam) ipfe enim cos nonnunquam vidi, etiam no- bilcum colloquentes,protinus inftar phreneticorum exclamantes: Hei , hei, o- m pem rerte nobis3nos enim verberat ^ygnan. Immo affirmabant Uli cacodae- vfjg»*» monem ab le confoici modo belux fpecie , modo auis, modo etiam po* tentofi i r /->. ■ -i i l Barbaras aliqua forma. Quiaautem magnopercmirabantur,nos abcacodsemone non , infeftari: kaqj dicentibus nobis tormentis illis a Deo illo nos eximi,de quo fre~ quenter illis verba faciebamus , qui Aygnano longe fuperior eflet , ac ne nobis moleftiam vllam pareretobeflet, non ferne! contigit,vrpericulo vrgente,iein Deumcrediturospollicerentur, maloautem liberati promimonis erant im- iBBmiW«IB««IBWI«BBBM««W 224 HiftoriaNauigationis memores. At vero vt conftet,tormenta, qüibus infeftantur, ludiera nori effe, ipfe eos nonnunquam vidi , malumilludrecordantes adeo horrorepercullbs, vt pra? arigöre fudantes , manuquefemur plaudentes , his verbis apud nos con- quereretur: Mair ^Atourajfa^Syicecjueiey ^Aygnan „/4toupaue3hoc eft, miflul- te,mi focie,Cäcoda?monem pra? reliqüis ömnib. malis reformido. Si vero quis noftrüm contra his eum compellabat verbis: Nacequeiey ^Aygnan> hoc eft,ego vero Cacodxmonem non memo. Tumillifbrtemfuamdeplorantes, Ah, qua nos Felices effemus,fi eo,ficuti vos eftis ab illo , tuti eflemus .' Tum nos excipie- bamus,credendum igitur effet in eum,q ui osiygnan eft potentior. At illi,vt di- ctum eil, qüamuis periculo prasfente feie id faäuros pollicerentur , mox ad in- Ternenfa genium fuum redibant. Antequam prögrediar vlterius , ad ea qua? de Barbaris Earbari, animäm immörtalem effe credentibüs,addam,id quod ab Occid Jnd.hift.fcri- 'eredAtre. ptore eft relatum,Barbaros C ufco vrbis aecolas non modo animarum immor- furnttio- tälitatcm , fed etiam ( praeter Theologorum axioma Philofbphos omnes cete- njiifl,Gen. ro%ieethnicos, acBarbaroscorporumrefurrecT:ionemignorarre, immone- indJib.^. gaffe) corporum refurre£tionem credere. Qua? res hoc exemplo ab illo confir^ eahx M« niatur. Indi,inquit, cum änimäduerterent Hifpanosfepulchra,vt auro , cete- rifqtie pretiofis potirentur, aperientes ofla proiicere,ac difpergere rogabant, ne ita difpergerentur , ne illud refurre&ioni obeffet: illi enim ( inquit ) corporum refurre£honem,vt & animarimmortalitatem,credunt. Alius quoque au&or prophanus aflirmat,gentern Barbaram & ethnicam eb vfque procefliffe, vtre- VidetAp- furreci:ionera crederet.Hecfüntilliüs verba: Poftea Ca?fär Ariouiftum &c Ger- hello cd- manos deuicit,qui corporis eraht lnlohta proceritate, rortitudine non mmon: üco.cap.i. fortiter eriim pugnabant, mortemque contemnebant, fe refurre&uros opi- nantes. in dtheos. Ha?c ego ideo commemoro, Vt intelligant omnes , fi A thei,quorum plc- nahicfunt omnia^idhabentcum To^o/^iw^w^W^Vcoitimunejquodfibiper- ■ fuadent, & quidem portentofiusquam illi, nullum efleDeum , ab illis /altem difeant Cacoda?mones effe,quiin haeetiäm vita eos exerüciant , qui Deum, c- iufque potentiäm inficiantur.Si vero obiieiant (quod faciunt nonnulli) Caco- dsmones aliud nihil effe, quam prauos hominumafFe&us, ac proindeftulte Barbaros eaimaginari qua; non funt. Refpondeo : fi ea, qua; anobis veriflime di£ta funt , confiderentur , nimirum Americanos vrfibiliter & realiter a Caco- dasmone exeruciari, ex eo patere fatis qua inepte cruciatus ille humanis tribua- tur affe&ibus. Etenim quinam fieri poteft,vt quantumuis fint violenti , homi- nes vfque adeo afficiant? Eäomitto, qua? quötidiana hic edocet experietia, im- mQ^tiam,nifiillud efletcoram pbreis märgaritas proijcere.DarmoniacoSjquo- rum meminit hiftoria Euangelica ä Chrifto fanatos huc afFerre poffim. Deinde,quandoqüidem Athei ifti indigni funt penitus, quibus ea propo- nantur,qua? tarn diferte de animanmmörtalitäte facra? teftantur litera?, Barba- ros denuo illis noftros opponäm,a quibüs, licet obca?catiiIimis , difeent anima hominem pra^ditum effe, qua? non modo nunquam intereat , fed etiam a cor- pore feiuncta,vel a?terna? deffinetur bcatitati,vel damnationi fit obnoxia. Tertio, In Brafiliam. 22$ Tertio , ad carnis refurre£tionem quod attinct , quoniam canes ifti fibi quoque perfuadent, corpus (emel extin&um nunquam excitatum iri : Indos Peruenfes illis oppono, qui falfä licet fintimbuti religione, immo non alio quam natura ducanturinftin&u, cum nefariis tarnen iftis in iudicio futit furre - d:uri. VeruntamencumfintCacod^monibusipfis peiores (vtiiamdiximus) ' %m%9* qui ApoftolotefteDeum vnum efle credunt & horrefcunt, plus a?quoillisa me tribuitur, quando Barbaros Americanos illis pro doctorib.propono. Qua- propter perditorum illorum mentioncm in pofterum non faciam , led eos lam inde ad Inferos relego , vbi portentofbrum errorum luorum fructös promeri- tos percipient. Ergo vt ad inftitutum {ermonem meum reuertar , nimirum de eo, quod religionis nomine apud Barbaros nuncuparipoteft, fi diligenterid, quodiam ante attigi,perpendatur,eos nimirum, quibus alioqui maxime grata eflet ab o- mnibusperturbationibus immunitas, audito tarnen tonitru inuitos contre- mncere.potentia? cuiufdam metu, cui refiftere n ullo modo poflint : inde facile eft colligeremo (olü Ciceronis (ententiam a.me initio allatam,apud eos Iocum habere , verum etiammetumillum potenti^ Dei, quem agnofcere noiunr, oyotTToAo^sillosredditurum effe. Acfaneexeo,quod ApottolusdicitDeum, 48. 14. qui prateritis temporibus finit omnes Gentes luis lplarum viis incedere, i?' non tarnen paflum eflefe expertem teftimonii,bona tnbuendo, dandoca^litus pluuias, ac tempora fructibus edendisapta: patetfatislolamhominum mali- $om ^ tiam obftare,quo minus ad Creatonsfui nodtiamperueniant. Alibi quoq; di- io. citur Dei inuifibilia ex creatione m undi perfpici. Itaque licet Americani noftri ore Deum non confiteantur,quädoquidem apud feipfos couincuntur aliquam efle diuinitatem. I nde colligo eos nec excu- {abilesfuturos,necignorantia;pr3:textum memo captaturos efle. Verum prae- ter ea.qua? a me dicta funt de anima: immortalitate, quam ipfi credunt , de to- nitru,quemperhorrefcüt,&:de Cacodam~)onibus,aquibus excruciantur (qua: triain primis funt notada ) quartum infuper addam caput,ex quo manifeiium ent tenebras denfiflimas,quibus obruuntur,minime efticere,vt religionis il lud lernen ( Ci modo nomen tarn auguftum rei adeo obkurar cöueniat ) in illis non pullulet,aut penitus extinguatur. Igitur vt narrationem ipfam ordiar,in primis tenendum eft Prophetas,feu Ca facerdotes quofdam apud eos efle, quosipfi Caraibes , qui vicatim cpmmean- ^f^ro" tes miferis illis perfuadent, fe (quod cum fpiritibus commercium habeant) qui- bufcunque vifum fuerit fortitudinemimpertiri, quabellohofles fuperentur, led etiam fua ope fruclus omnes , craflafqueillas radices enafci , quas America- num folum producere diximus. Praterea ( quantum a Neuflriis interpreti- bus accepi , qui multos annos in illis terris vixerant ) Tououpinambaultijs id mo- ris eft,vt tertio, vel quarto quoque anno frequentillimiconueniant. Cui con- uentuiexinopinato,vtmoxdicam,ipfe interfui. Dequo,qua?fequuntur, re- ferendahabeo. Ego, cum Gallo quodam nomine lacoboRufTo, atque et- iam interprete quodam Neuftrio peregre profec-ti, in vico quodam diuerti- Ff . in 226 HiftöriaNauigationis ^rrmo mus j poftridiciliitasdieiaditer nos fummo mane accingebamus, cum vndi- de maxi- uaque cönfluentes accolas cönfpicimus. Vici vero illius incok aduementi- TmZTc- bus fefeadiunxerut , ac möx fexcenterios in area quadam aggregatos videmus. kbratiom. ^ös CQnuentus illius caufam (cifcitämur: confiftimus ; fcifcitantes turbamil- lam in tres diuidi partes videmus. Viri omnes in cäfam quandam fe recipiunt, femin* in alteram.pueri quoque in tertiam confugiunt. Ego, qui Caraibes a~ liquot viris permixtos videram , infolitum quid ab illis fadum mfufpicans, ab comitibus meisefflagito, vt mccum rem totam obferuaturi illic conliftant: quod ab illis impetraui. C^rÄ,antequamfeminas&puerosdimitterent, iummacautioneprohibuerunt, ne ecafisfuisegrederentur, feddiligenterad cäntum attenderent , nobis quoque indicunt , vt in ea j in qua erant mulieres, cafadehtefceremus. No^qüiientaculointentieramus, atq^eorum, qua: a&uri erant ignari, murmur quoddam fubmilTum e cafä , in quam viri feceflerant, e- rumpensexaudimus (cafaporroilla a noftra trigintafermepafTibusdiftabat) mulieres, qua: numero erant 200. ftantes, auresq, arngentes in vnum veluti a- ceruum feie glomerant. Viris vero vocem paulatim attollentibus , adeo vt eo- tumdiftintevoccs a nobis exaudirentur, hortantiumiltaminterieäionem identidem repetentium: laiio. tum modft Hc he he he he he he he he he. mox mulieres tremulä Vöce eandem illam interiedionem recinetes audimus, VluUm He, he> he, itc. Vocem vero tantäanimicontentioneiiiilulerunt, idque toto if^ue qUaärantis W fpatio,vt nos fpedatores in admirationem rapuerint Ac fane f&U m non modo horrendüm vlulabant , Ted etiam magno impetu profiliebant, **** -mammaß. fuas concutiebant , fpumamque ore emittebant : immo nonnuUx (non abfimili ab iis modo, qui comitiali morbo conflidantur J exanimes pro- cidebant Quo fiti,Vt credam Caoxtemonem corpus lllarum muahiie , eaique m 5 darmoniaeas repente fadas fuifle. Prcterea perfpedis iis , qua: a Bodino libro, cuiDa-monomanixnomen fecit,de veneficarum exMi, quam alTent veneh- cisomnibus, quxcumCacödsemoneexpreiTum foeduspepigerunt, ramilia- rem eiTc^usqüe nonnunquam fpiritu rapiuntur.corpore (enius omms exper- teremanente, quamuis etiam Sc corpore 5c anirno nonnunquam rapiantui. Adde (inquit ilie ) quod nufquam conueniunt quin choreas ägant ; mter quas %u qUantumexveneficarumquarundamconfeirioneelicercpotuit conclamant omnes: Harjar (quöd optime cum He , fc, Americanarum noftrarum couc- nit) DtmonMcfaltaJÜHcfalta: alixverörefpondent : Sabbath ,Sabbath hoc eft feftum Jeu quietis diem,manus,fcopa%, quas in manibus habent attollen- tes, vt certiflimum tetitia: edant fignum , % ex animo Da^ioni feruire figm- ncent atque adeo vt adorationem Deo debitam imitentur. Nam in Lege diuina IfraeHtis prxfcriptum *rat \ vt ad Dominum manus attollerent , ac •*7' 1 coram In Brafiliam. 227 cöram ipfo fefe exhilararent. His inquam perfpectis,colligo Sataham vtrarum- que Dominum cfle i eafque eodem duci fpiritu 3 nec locorum interuallum ob- America- ftare, quo minus pater ille mendaciorumhicSdllicineosagat, quifibiiufto TeTeod'a Deiiudicio traditi funt. Pueros confimiliter conclamantes cum audifTem (et ^eneficü iam fi iam per femiänum cum Barbaris egeram, ac pene eorum moribus aflue- n£cltr fa&us eram) tamenme quid diflimulem,nonnihil tum timui,prefertim quum quis rciillius exitus efTet futurus ignorarem : tandem quum clamoribus illis fi- ■ ■ nis eftimpofitus , viris aliquantulum filentibus , pueris quoq; & feminis peni- tus tacentibusmiox viri tarn fuauiter , tantaq; cum harmonia cantare eeeperüt, vt miro eos videndi tenerer defiderio. S ed cum c cafa illa exire vellem, & a mu- lieribus detinebar,& ab interprete admonebar, fe (qui feptem iam annos apud Barbaros exegiflet) ad folennia illa accedere nunquam aufum fuifle , denique fi accederem,non fatis prudenter me fa&urum. Quibus effecit , vt periculi metu paulifper h«ferim>attamen , quoniam ille probabilem nullam reiillius caufam afFerebat/eminis & interprete nonihil relu£tantibus,egrefms Tum , vetulorum quorundam vici illius incolarüm amicitia fretus. Accedensigituradeumlo- cum,in qüo concentum illüm audiebam, ego vt commodius quid intus fierce peripherem, eafx tecTium manu perforaui. Suntenim oblong« acrotund'annyi^^* morem pergufärum hortenfium noftratium, herbisq-a lummo ad im um con- «ww/^ te&«. Inde comites meos^igito innuens' aduoco,ac tandem in cafam illam in- ma' gredimur. Barbäros3vtvidimuspr«feritianom-a non.commoueri (quod futu- rum fufpicabatür Interprcs) inimo ordines optimeferuarc,ac verfus iuos perfe- quirinangulum quendam feceflimus, ac otiofö eos contemplati fum us. A tq ue Barbar» vtid exequar3quod pollicitus fum fuperiüs, defcriptürum me effe alterum cho - rum m or- rearum genus; ni funt ebruminterfalVaridum geftus. In orbem difpofuierant, bemfalt^ fibimutuoadh«rehtes : manus tarnen fic mutuonön^pprehendebantproni,^ corpore honnihil inclinato,alteram tantum e tibiis, nimirum dextram, iuecu- rientesjmanu dextera clunibus impofita,finiftra Vero pendula,atque hoebabi- tu & cantillabant5& tripudiabant. Tres iftiufmodi orbes vniuerfailla muititu- do conftituebat, in quibus mediis terni erant aut quaterni Caraibes, pileis , ve- Car*il™ ftibus , atque armillis pl umaeeis ornati. Eorum finguli vtraque manu AUraca cJfZ^ geftabant, hoc eft, crepitaculumilludefruduftrutniocameliouummaenitu- m- dinefuperante3cuius iam antcfa&a efl mentio,in eum inquiebant vfum, vt ex illis fpiritus loqueretur: atq; vt ea rite conrecrarent.continuölrocutiebant.Por- ro typo,quemfubiecimus de tripudiatorem, & Caraibem Maraca quatientem oculis confpiciendum pr«bemus. Infuper CrfrÄnllifaltantes modo progrediebantiir,modo regredieban- tur,nec continuo^vt ceteripn eodem loco fixi manebät. Pr^terea obferuaui eos frequentercannaprcelonga.cuiPe^wherbam accenfamimponebant, huc 6c illuc fefe conuertifle , ac herb« illius fumum in circumflantes exfüflafle cum his verbis: Accipiteomnesfpiritumfortitudinis, quohoftesveftrosfuperetis. id Carai^ vero ab Caraibibits i&is f«pius eft faditatum. Rituum iftorücelebratio in duas fx/»SZ, horas producta dl: viris illis continuo fältantibusJ& cantillantibus. Concentus Ff % m i ■^XMCT XKf 'nxt 1^!!^ lOTg.a'b-^KJ laa bh re* £-1 ^TT VTT.' Tr.'.TT.'.^T.'.T W,TT,',lW.^T,'.TW.»^'.»».1Tr-'.»»L »T it«.'.T>.'.lT-'.l *J.W Jl'J B\» Wl* IL'J» HJk» «J.l 11« *km Kl »ja mj H'.T Tum ego qui, quod eorum linguam nondum plane callerem , non pauca corum,qua? ab illisfuerant dida , non ceperam. Interpretern rogo , vt ea mihi explicare velit. Ille mihi iignificat, iftos primüm quidem auos vita fundos, qui fortüTimifuerant, luxifle: tandem vero confolationem ex eo cepifle , quod fperarent futurum , vt illos tandem poft montes adirent , ac cum Ulis tripudia- rent, &hilariacelebrarent: deinde guauiflime Ow^c^/fe (populifuntnon multümab eisremoti, quibufeuminimicitias perpetuas gerunt, quosetiam fuperarc nunquam potuerunt) interminatos eueaac predixifTe futurum ,vt bre- uicaperentur ac deuorarentur , prout ab Caraibibtts ominatum erat. 1 nfuper nefcioquidcantionibusfuisinterferuifTe de diluuio aquas olim adeo exundaf- fe, vt vniuerfam terram operuerint : atq; illa inundatione homines omnes fuif. fe'extindos , exceptis demum maioribus fuis , qui praaltas arbores confeende- rant. Quod poftremum proxime ad facram accedit hiftoriam , & ab illis alias non femel audiui. Verifimile eil autem illos de Diluuio , quod Noachi tem- m opini» poribus contigit, aliquid audiuüTe,ac poftea (qua? eft hominum in veritate ob - feuranda pröcliuitas,adde quod vt nuper attigi , omni carent feripturx genere, ac proindc difficile eft illis res vetuftate obfitas ab mendacio fartas tedas cofer- uarej fabulamillamconmixilTe, Proauos nimirumfuos proceris arboribus co- (ceniis faluti confuluifTe. Sed ad Caraibes noftros redeamus. Uli eo die ab Barbaris laute excepti fuerernam 6c eibis exquifitiffimis , & largo potu Caouin liberaliter fuerunt tra- dati. Eo-o quoquecum (beiis meis , qui inopinato Bacchanahbus illis inter- fueramus a oTldouflacat noftris ,hoc eft,patrib usfamiliäs^qui vidum hofpitibus prxbent JautüTime fuimus excepti. Praeter ea autem,quar a me dicta funtdie- bus illis (quibushxcfolenniatertioquoque anno celebrantur xpu&To-uoupi- nambaultios) exadis,aliquando quoque antequam aduenerint, Caraibes illi vi- catim circumeunt, plumis prxftantiiTimis in fingulis familiis iubent ornari tria quatuorve illa crepitacula , qua: zTldaraca nominant : quibus ita ornatis, longiorembaculi quo transfigunturpartemhumi defigunt, tum cibumpo- tJ*"P*' tumque eis apponi iubent. Quofit, vtmifcriillieximpoftorumillorumper- c™fefu" fuafione credant frudus illos excauatos,atque ad illum modum ornatos, eibos perJ mo% abfumere. Quare fmguli Moufacat diligenter eis apponunt , non modo fari- nameumearnibus & pifeibus : verum ctiam Caouin. Quinimmo MawcaiWis jn terram ita defixis, totosdies quindeeim fumma cum diligentia miniftrant. Denique miferi illi poft fafcinationem illam tantarn de Mar am illis ( qua;»««^. i i l I I 1 230 HifloriaNauigationis continuomanugeftant ) opmioneminduunt, vtfan&itatem illis tribuentes-, affirmcnt, dum ab leconcuriuntur/piritum quendam fecum e mediis illis col- loqui. Adeo autem erant praftigiis iliis fafcinati, vt fi nos illac iter facientes,co- fpe&is delicatioribus quibuflam cibis^quos MaracaCms appoiuiflent,edendos accipiebamus (quod fiepe factum eft a nobis ) Barbari magnum aliquod infor- tunium inde nobis euenturum rati,non minus orTendebantur, ac folent fuper- ftitiofi , ac Baalis {äcerdotum fucceflores , fi libationes idolis fuis oblatas abripi videant: quibus tarnen in Dei contumeliam tum ipfi ,tum meretrices cum fpu- riis fuis aluntur. Prxterea fi ex eo arrepta detegendi eorum errores occafione, fignificaremus fe ab Caraibibus decipi non modo in eo , quod Maraca edere ac bibere docerent/ed pra?fertim in eo,quod falfiflime iadlaret, fua opera frudus & radices craßas,quibus vefcereturmafci: quod fbli Deo, in quem crederemus, 1^18 C^et accePtum fcrendum. Quam ob caufam impoftores illi Caraibes non mi- 19. ' norenosprofequebanturodio, atqueolim Baalis pieudoprophetaeEliamfuas medlZm Pra^g*as^ctegentem- Acproinde confpedum noftrumfugiebant.Ceterum fitgaL. ^cet ToMoupinambauhij noftri , vt a me initio huius capitis eft didum , externo ritu nullo.immo ne adgeniculatione Caraibes fuos.nec Maracattiec rem vllam creatam colant,multo minus adorant, vel inuocant. Exemplum fubijciam ea- rum^quas in illis obferuaui, religionis reliquiarum. Cum forte aliquando cum aliis Gallis aliquot, in quodam pago eflem ( Ocarentim ipfi nominant) & in a- VetuliBar perto ac propatulo ccenaremus , confluentes Barbari eius viciincola%noftri co- bmodqGai- templ3.ndi non conuiuandi gratia ( nam hoc de more habent , vt cum iis , quos iosexä- maxime colunt } nufquam conuiuentur) maiores natu pra:fertim , cum multis pum. beneuolentia^fignis nos tanquam ftipatores noftri circumftabant, enaribus pifcis cuiufdam oslongitudine trium quatuorvepedum, in Terra? formam , pra: manibus habentes, pueros a nobis arcebant his verbis : Procul efte^ebulones; eftis enim indigni s qui ad viros iftos accedatis. Nos vero ne minimo quidem verbo dicentes interfati, attente & tacite intuebantur. Donec perado conui- uio maior natu quidam quum obferuaftet, nosaprecibuscibum auipicatos, precibus quoq; ccenam .claufifle, accedens ita infit : quid fibi vult hic ritus , quo vos modo vfi eftis,cum fublatis pileis omnes pr^ ter vnum qui loqueretur filen- tium tenuiftis ? ad quem pertinebatea oratio, quam ille habuit? Veftrümne prafentium ad aiiquem_,an ad abfentiumfibi ego opportune oblatam eam oc- twfzS ca^onem arripiens,vc apud eos de vero Dei cultuloquerer; cum pr^ter eius pa- annuntia- giamplitudinem&frequentiam, Barbaros etiam folito attentiores animad- ttiSarU* uerterem.-rogare Interpretern noftrum, vt fuis verbis meum illis fermonem, quoad capereipfi poftent,explicaret.Tum a queftionefenis exorfus,preces no- ftras ad Deum dirigi refpondi: eumq^etfi fub ipfius afpedum no caderet , non tantüm liquide audiuifle nos , fed etiam quidquid pedore occultü haberemus, id perfpicue cognofcere. Inde ad creationem mundi delapfus^n primis labora- ui,vtdoceremhominem nobililTimumintercreaturasa Deo efleconditum,vt eo magisceIebranda?opificisfuigloria?ftudeat. Acnos quidem, quod ipfum coleremus, eius manu infinitispericulis longilfima^nauigationisintam vafto man In Brafiliam. 231 mari cripi , eiufclemque ope fretus ab omni ^Jygnan metu, cum in hac , tum in Ventura Vita efle liberos , Quare fi Caraibum fuorum impofturas 3 & Barbarum ,deuoranda?humana?carnismoremabiicereveilent, eadem prorfusDei dona confequuturos, qua? nos habere cernerent. Multa pra?terea de humani generis labe acruma,vteorum animos ad Chriftum pra?pararemus fubiecimus, quoad eius fieri potuit accommodatis ad eorum captum rationibus & exemplis (pro- ut legimus a Paulo 6c Barnaba factum , qui Lyftrenfes ab idölolatria ad verum - 4* Dei cultum reuocaturi docebant,vt a vanis rebus, quibus dediti erat, ad Deum viuum conuerterentur , qui fecit ca?lum de terram , & omnia qua? in eis funt) qua? in prxfens fuiius perfequi fuperfedeo. Uli quum nos ingenti cum aeimira- Bariarid* tione duas ampli us Horas perattenteaufcultaflent; tum vnus exiis aucloritatej^^V & a?tate grauis,in hunc modum difleruit: niira,equidem, optima, & nobis non audienm ante audita,hic dixiftis. Ac veftra quidem oratio mihi in memoriam redigit, °ßf^e' qua? nobis (a?pe auos noftros narrantes audiuimus : nempe iam inde a prifeis mum temporibus, &tam mukisabhincLunis^quotiammeminifTenonpoflumus (quippeilli Lunarum numero aut vicibus,non menfibus atq> annis temporum nxnatio. fpatiadefiniunt) venifTeinhas terras quendam Mair '(id eft Galium, feu quali- bet alia e gente aduenam) veftro more veftitum & barbatum. A tque eum, vt ipfbsfub Dei veftriobfequiüducerct , eadem oratione apud eos eile vfum , qua nos hodie arfamini. Sed , vt nobis quoque a Patribus per manus traditum eft, eos illius verbis fidem adhibere noluifle. Itaq; mox luccerHfle alium , qui En- tern, fymbolum maledicüonis, illis traderet. Inde fequutainter nos bella, neq; ex eo mutuis ca?dibus alii in alios fa?uire deftitimus. Nunc vero, poftquam diu- turno vfu his aßueuimus,!! nunc repente auitum morem exueremus , apud vi- cinas gentes ludibrio Sc derifui eflemus. , Hic nos fumma contentione ac vehementia teftari,tantum abefle.vt fini- timorum ludibriis moueri oporteret, vt contra,(i fummum illum & ca?li & ter- ra? opificem ferio coleret>de omnibus, qui ob id vitro molefti efTent, vi&oriam referrent. Poftremo eam verbis noftris efficaciam addidit Dominus , vt non multi tantum Barbarorum, ad eam quam ex nobis didieiflent legem, deineeps vitamcompoilturos, nec ca?iorum hoftium carnes vltra efturos iepromitte- rent: fed (ecundum hoc colloquium,Doiitis humi genibus,nobtfcum Deo gra- tiasagerent. Ea oratio, qua? ab vnoe noftris clara voce in medio eorum ccetu^"^* t ad Deum coneepta fuerat,mox illis perinterpretem expofita eft : nos ab illis in adllrer7 peniiliaebombycecubilia, dormitumdedueimur; fed nondum fomnus nos pMcetttr, corripuerat,quum eeeeiftos cantantes,6c conclamantes audimus. Sumendam J^Lg^ de hoftibus vltionem, & plures , quam antea eile mandendos. En inconftan- tiam miferi huius populi, & humana? natura? trifte exemplar. Mihi tarne equi- dem perfuadeo } fi nos diutiüs in illis terris morati elTcmus, fore vt aliqui tadem. Chrifto lucrifierent. Id mihi ab illo tempore non femel in mentemvenit, cjuoddixerat illea maioribus (ibi per manus traditum fmffc.Mair quendam,hoc eft, n oftrate ho- minem (neque enim,Gallufne fucrit an Germanus, rnultum laboro ) ad & 232 HiftoriaNauigationis ueäum , verum Tibi Deum annüntiäiTe: ac querere apud nie ccepi , an non ex Apoftolisquendaminnuant. Acfane, quamuis eoslibrosmeocalculocom- probare nolo } qui praeter Dei verbum de Apoftolorum peregrinationibus mi- ra narränt, Nicephorus de Diuo Mattha?o agens , fcribit illum apud Canniba- Liki.ca- las Euangelium pradicafTe , qui & ^^^{xxnt , nec multum ab Tououpi- nambaultiis diftant. Sed multo maeis mouet meDiui Pauli, quem ex Pfalmq J\om. i ©. , r • C I ' 1 8. I?. defumpfit locus , In omnem terram eximt Jonus eorum 3 & in fines orbts terra- rum verba eorum : quod a doclis quibufdam interpretibus ad Apoftolosre- fertur. At enim quandoquidem conftat Apoftolos in remotiflimas vfque Or- bis partes penetrafle5quid incommodi ex eo confequetur , fi afTeramus vnü aut plures Apoftolos in Americam commeafle ? Faceret illud quoq; ad generalifli- mam expofitionem ,quam nonnulli afFerri yolunt dido illi Chriftiafore vt pr$- Mat.14. Jicctur Euangelium regni in vniuerfa terra, Quod tarnen pracife de Apofto- 1 4* w lorum abtäte affirmare nolim. Confirmo tarnen ( quod a me iam initio eft di- noßrfJa- &um) mc noftra memoria Euangelium apud Antipodas annuntiatum vidifle uJpudAn & audifte. Itaque & obie&io foluetur, qua? illi loco fieri folebat , & Barbari in üpodasan- extremo(]ie maaisfient1 I»I KJ.K.T KT TV.T TAT M TVJ T.VT f,'1 T.'-T TAT/jW.T TAT T,'.T TL« TAT W.T tu.»tww t.-J M TAT TAT TL'.» TAT M «AI r»LT WfM M W.» WJ.» WA» I'.T «HT IW WMg. MHIWI 234 Hifloria Nauigationis quod in Sapientia? libro (criptum extat,cap.i2.ver£ 4, y. Antiquos habitatorcs terra? {andfoe,vi(cera comedifle humanarum carnium . A ttamen quia multa ad- uerfus ifthsec affern poflunt , prout mukös in obiecüonibus afferendis laborafc fe fcio,nihil mihi hac de re ftatuendum exiftimo. Ergo fruatur vnusquifque fua fententia. vt vt fit, egö pro mea parte, certiftime fcio eos homines efle , ex A da- mi corrupto femine prognatos , ac tantum abeft , vt eorum in diuinis rebus hoc eft, obfe- quium cultumque viris debitum exhibent: quin immo has, qua; fibi hac ratio- ne laudem conciliant.tanto magis laudandas,quam reliquas vituperandas exi- ftimo. Atqui, vtadinftitutumde American or um coniugiisfermonem reuer- ^ „ tar,(ciendum eft , adulteras mulieres adeo Barbaros abominari , vt foh natura; a&reni lege ducÜjhec obferuenran viri fitam eflfe poteftate adulteram,vel mac1:are,vel tmxffi* faltemfammacumignominia & opprobriodimittere. Hoc quidem verum eft, eos deinnuptarum pudicitiaconferuandano admodum follicitos efle : im*- mo facile cuiuis eas proftituere : ita, vt (quod iam a nobis eft dictum) permul- tas in variis pagis ab Neuftriis 1 nterpretibus compreflas viderim,quibus tarnen nulla ob eam rem ignominia; nota inufta erat. Nuptse vero diligenter caueant, ne hac in parte peccet, ni madlationis aut ignominiofa; dimifiionis pcenam ve- lintincurrere. A me pra;terea eft obferuatum ( quamuis illi regionem calidam incolant, ac contra quam de Orientalem plagam incolentibus vulgo dici folet ) I uuenes cum mares tum feminas libidini non admodum deditos e(Te. Atq; vtinam no - ftratesa;que{ibihac in parte temperarent. Verum ne plura quampar fitillis tribuamj memini, eosnonnunquaminterrixandum conuitium hoc Tyuire, hoceft, mutuo fibi obijcerefolitos, ex quo conijcere eft (nequee- nim pro comperto habeo, nec afleuerare velim ) flagitiumilludapudeoslo* cum habere. Grauidse mulieres ab s;rauioribus oneribus tantüm abftinent,reliqua mu^ Grat{^ nia conlueta exequuntur. Ac laue mulieres muito labore viros antecedunt:vi- ^menc, n enim (nifi quod aliquando matutino temporemuiquam meridiano, arbores quomodo qualdam ad hortos conftruendos collucant ) tempus infumunt in militia , Ve-^^4W<"* natione^pifcatUjclauisligneisfabricandis^arcubus^agittis^liisqsidgenus. Ad mulierum partum quod attinet,non auditione accepta , fed vifu percepta.refe- remus. Ego aliufque Gallus in vicoquodamdiuerteramus, circa mediam no- 6temclamoremmuliebremingetem exaudimus,furgimus, eam ab bclualan- vxonbm o/^mnterceptamrati,accurrimus,mulierem parturientem orTendirnus,cui vir ff^' obftetricabatur: is puerulo in vlnas recepto , dentibus vmbilicum abfcidit, na- (umverodeprefiit (illienimpuerorumformaminfimitatecoilocant, contra Qmre quam faciant obftetrices noftrates • qua; infantulorum recens natorum ad ele Ba'^rts 1 1 1 . * 1 1 1 1 t. infantuln rantiam protrahunt ) quod etiam apud ceteros omneslocum habet : editus in depr fucem inrantulus ftatim lauatur.ac coloribus atro &rubro ab patre depingitur: tur Mß"* tum/alciisminimeinuolutusjxylinocubihpenfiliimponitur. Atfimalculus fuent , pater ligneum gladiolum, pufillum arcum , & paruas fagittas iam inde ^Jemndta. ab natiuitate ei dabit,lec"tuloq; cum puero imponet, ac puerulum ofculis , hifq; compellabit verbiss Mi fili/vbi adoleueris, ad vltionem de hoftibus tuis fumen- 236 Hiftoria Natiigationis 'OmlkA damfortiieftö. A^nominumimpofitionem quod attinet, meminicum, de mSSz quo modo egUb parente örapacen nominatum fuilfe. Qua? didio arcum Sc - neruumfcnat: voxenini eft compofita ex Or^r^uod eft arcus , & Ce », ner- rlZ °m uus.Eademquoque in aliisferuatur ratio. Namillifincdeiedurerurnfibico- gnitarum nominaliberis imponunt, vei nos canibus, aliisq, noftratibus brutis: verbigratia,£dn£^,quadrupesanimal: Arygmn^Wmz : ^Arahouten hraflU äYbor: P/Wöjherba pra?grandis, &'fic de aliis. Infantum Alimentum eft pra?terlac maternum/arina manfa,&tenerrimuni quod- ZTntt^ 4ue cibi genus. Puerpera biduo tantum5aut ad fummum triduo difcumbit,de- mcHtmru. puerulo mitella xylina impofi to vel hortum petit, auc ad cetera expedier da negotia proneifcitur. Qua? tarnen noitafuntaeeipienda , quafi noftratium mulierum cofuetudini detradum quiequam velim,qua? ob acris intemperiem viginti minimüm dies refupina?in ledo iacent : qua?que adeofunt delicata?, vt nulla vrgente neceifitate/imulac liberos funt enixa?, proeul ab fe eos ablegend atq, adeo velirifctis rpfis excingüuntur,vel faltem iam grandiufeuli fint.oportec vt lufibus eas obledent,antequam domum admittantur. At vero fi delicatuk qua?damqueranturiniuriamfibi a me fieri, qui eas cum Barbaris mulieribus comparen^quarum , inquient , rufticitas nihil habet cum fua teneritudine co- munfc: equidemadleniendum acerbum iftud diduni eas ad Bruta ipfa ani- mantiaremittam. Qua? quidem vnmerfa ne exceptis minimis auiculis vna Veluti voce eas docebunt, generianimantium omni a natura elTeinditum, VC de prolis educatione fit folicitum. Atq; vt tandem obiediones omnes anteuer- tam ,qua?ro ab iftius farina? mulierculis annon fint delicatioresregmaquadam Gallica ? qua: cum comperiflet puerulum fuü aliena? mulieris lacexfuxnTe3ma- terno accenfa affedu 3 adeo excanduifte fertur, vt 116 prius conquieuerit,quan> infantulus lac alienum euomuißet? Scd ad rem. apud nos ha-c obtinuit opinio , puerulos , nifi diligenter fafeiis inuoluerentur,ac conftringerentür^diftortis futuros crunbus: atqui afle- ro iftha?c minime a Barbäris cürari ( vtpote qui infantulos recens natos , nudos acniimmereligatösledis xylinis imponant) quorum tarnen liberi omnium mortalium redhTime incedunt. Fateot eqütdem aeris temperiem ad id piuri- müm valcre, ac proinde concedo, puerulos tiöftrates hyemis tempore diligen- ter efleinuoluettdosjac fafeiis ih cunis reMgandos , quod alioqui frigori ferendo fint impares. At seftate ac temperatis änni tempeftatibus , pra?fertim cum ge- lu nonriget (cum bona tarnen aliorum venia) cenfuerim, quantum experien- tia affequi pötui , infantulos Vinculis illis effe fol uendos 3 atque in libertatem vindicandos , gencre quodam cubilis ad id exeogkato , ex quo. decidere mini- tnepoffent. Acfanemhacfumfententia, nonparum incommodiarTerreca- loremfommüm, quo a?ftatis tempore pueruli apud nos fafeiis reuindi quaß bercoqüuntur. %Sm Ne tarnen pluraquam par fit fatägere me ab nonnullis obijeiatur ; pue- diflimi ^/mlos nofträtes parentibus & nutrieibus educandos relinquo. De A mericanis TumvT vero addo^matres qua? & linteiscarent , de foliorum (quorum tarnen maxima In Brafiliam. 237 illis fuppecit copia) ad hxc minifteria non vtuntur adminiculo, fruftulis ligneis tarn diligenter pofteriora infantulorum abftergere, vt ab omni forde continuo fint immunes. Adultiores quoque eandem feruant rationem a quos etiam (in fcedamiftam materiam paulilpcrdigrediens) commemorarclibet,incaiisqui- dem mingere confueuifle , nec tarnen foetoremvllumindeoriri: licet ignibus crebrisfereiugitercolluceant , itquearenafintftrata:: atquoties aluumfunt cxoneraturi,procul ab asdibus fecedere fölitos. Pra?terea,cüm Barbari de liberis fuis fingulis fint foliciti , quorum in fingulis familiis magnus eft numerus (non tantus tameiijVt occurrat pater,quifexcentos filios fufceperit, prout Gen. Ind. ^ 9& Scriptor affirmat regem confpedum efle,cui tot eflent liberi,quod merito qui- dem inter prodigia eft recenfendum ) tum vero maxime mares diligunt , quod (bli bello fint apti,ac vindida? de hoftibus fumcnda? fint cupidüTimi. lam vero ü quis qii£rat,quqnam eos imbuant a teneris eruditionis genere f R efpondeo: cxiisqua?amecapitibus 7.15.& 14. decorumingenio,bellis, ac hoftium deuo- rädi ratione dicta fiint,facile efle colligere,eos, quibus fchola? ne auditione qui- Ge»-4- »}• dem notx funt , bonas artes minime edocere. Ac proinde , eos tanquam veros ^ [^f' LamechiJNimrodi,& Efaui fucceflorcs , non modo venatores efle , 5c bellato- Qmbm m res, Ted etiam homin um madatores & dcuoratores. r€tm ^ca r 1 -r* • 1t- - T< r petarBar- Inluperde Tououpinambaultiorum coniugiodicercquantum feretpudor, bari. pergens , aflero (contra quam ab nonnullis eft cohfidum) viros naturalem ve- tyt*%?& recundiam feruantes, nufquam cum vxoribus coram congredi. Qua in re non ^lnAmwL modo funt Cynicoilli proferendi, quiWcusropapa deprehenfus impudentifli- ammm* mcrefpondit, fehominem plantare: fed etiam fcetidiflimisnoftratibushircis, 1 • r r> • 1 r Jeruatur, qui hominum conlpedum turpia quarq; admittentes minime rugiunt. Praeter ea qua? dida funt,notatu eft imprimis dignum,nos qui in tems illis per annum integrum viximus, feminam nullam menftruis laborätem vnquam confpexif fe. Ego crediderim fluxum illum ratione nobis ignota eas diuertere. Puellas c j- nim annos duodecim natas vidi , quarum latus ab axilla ad genu v/q; animalis purgatio. cuiufdam dente acutiilimo ab matribusincideretur. Pueltaveropradummo dolore frendentes3magnam cruoris copiam emittebant:hoc illas remedio me- ftruaanteuertereconijcio. Hic vero fi amedicis, atq; aliisharum rerum peritis obijciatur,haeccumeo,quodnupcrame eft dictum, mulieres Barbaras eifefcc- cundiflimas , no couenire , quandoquidcm menftruis ceflantibus mulieres nec conciperemec parere poflunt : Refpondeo, mihi in animo no efle quoftionem hanc k)luere,im mo nec plura de his adiicere. Capit. 7. üib finem eorum refellimus errorem,qui vel fcripferunt, vel ta- cke crediderunt, feminarum nuditate viros adlibidinem pellici. NonnulU etiam de puerorum Barbarorum educatione adiunximus. Itaque ea ledor inde requirat moneo, vt fufiori fuppleanc tradationh tsfmerte. Teminarit cm 1 i Homicida rum Leuit. 14. ip.zo. 238 HiftoriaNauigationis — — — ■ ■ < ' --WX^ XVII. --.icz^f^^mty Quid te&K quidque politia apud Braflienfes nuncupari poßit : quam huma* ntterexcipianthoftites: dequeUchrymis ac fifttt Jermonibus, quibus hofyites in ipfi ingreßu ab mulieribuf excipiuntur. D politiam Barbarorum quod attinet j vix credibile cft quam pulchreintereos (ola natura? lucc dudosconueniat. Necre- cZldZr ^^^Mferriiftudpbteft,nifirunimoeorüpudore, quidiuinis & hu- %mnm> ^//^^^^ manisfuntinftru&i legibus. Quod tarnen de tribulibus inter fe , aut de foederatis cft intelligendum : etenim erga inimicos quomodo fe gerant,iam eft a nobis denionftraturn. Si quai tarnen contentio inter quofdam apud eos exoriatur (quodrariftimeaccidit, nam toto anni fpatio, quo apud eos vixi,bis tantuni rixantes videre mihi conti- ■matt ^ %e&atores litem componere minime curant: Ted eos pro libidine agereao- M*&L culos licet fibi mutuo fint conforTuri,finunt. A t fi alter alteri vulnus inflixerit, comprehendiq;poflit , vulnus ei eadem in corporis parte ab vulnerati cognatis infligitur.Imo fi forte vulnus mors confequatur,ab mortui cognatis de medio tollicur homicida. Deniq; vitam pro vita,oculum pro ocuio 9 dentem pro den- te rependunt. Sed iftha?c,vt dixi.ranlTime apud illos contingunt. Tagi&fa- Res foli apud eos funt cafie, & agri longe ampliores,quam quiincolis alen- tmha *A- ^s def1(lerentun Ad cafas quod attine^fciendum eft primum,fingulospagos dTfronlw fexcentena hominum capita capere, quare complures eadem cafä habitare ne~ modo, cefleeft. Attamenilngulisfamiliisfuumoccupantibuslocum (ab%vllo in- terftitio.-nam nihil eft quodimpediat, quominüsabextremovnoadalterum axiesilk pateant,qua:in paffus 60. vt plurimum producuntur) paterqui(q;fa- milias vxores & libcros (eorfim pofitos habet. Ad ha:c obferuandum eft (quod eft fäne mirandum) Americanos vnum locum vltra quinq; aut fex menfes non aSdtA- incolcre. Sed exportata materia.atq; herba Pin do, quibus cafe eorum conftant, m er.tr an f vicosfuosfrequenter tranfportant,quibus tarnen eadem femperfcruanturno- portatio. m: na j^g pagOS nonnullos a priftino loco mille paftibus remotos confpe- ximus. Ex quibus fatis conftat , non modo apud A mericanos noftros ingentu Hiß. Gen. non ardificari palatia ( quemadmodum a quodam {eriptum eft, Indos Peruefes Jnd.uk 1. domosligneas tarn magnificas habere, vt in illis coenaculafintlongitudine pa£ eap. o. ^uumc L Jatitudine vier© l x x x.) fed etiam a nullo cafäm ardiflcari, quam Sc perficere.immo vitra vicies ftruere ac deftruere ante obitum non cogatur^fi ta- rnen iuftam hominis anatem attigerit. lam fi qua^raturab ipfis, curnam tarn fircquenterfedesmutent? Inpromptueftrefponfio: Cadi mutationem ad va- letudinem multum conferre: pratereafe, fi ab maiorum confuetudine recede- polpeat- rcnt3confeftim interituros. Ad agros quod attinet , Moufjacat quifqj aliquot fc^ttTquidem peculiareshabet,quos pro arbitrio vbicunque vifum fueri^adcompo- "iwrX.^" nen(^os hortos (eligit. Sedanxiamillamcuramdefundisdiuidendis , & limi- tibus In Brafiliam. 239 tibus hgcndis y & definiendis agris auaris Sc leguleiis noftratibus relin- quunt. De eorum fupelledile non femcl a nobis in fuperioribus eft didum. Sed ne quid eorum omittamus,qu$ ad Oeconomiam Barbarorum pertinenc , hoc locorecenfebo Americanarum mulierum ingoflypio (cuiusapud easvfuseft multiplex tarn in funiculis, quam in penfilibus fuis eubilibus texendis ) nendo artificium. Extradum ex flocculis 3 pro omni carminationc digitis aliquantulum ex- G»$piam tenduntjtum humi aceruatim difponunt (nam colis vti non norunt ) pro Mo *™J™£0 virgulamhabenrdigiticraffitudine,pedalilongitudine, qua orbiculüligneum mer.mü. transfigunt,gonypiumvirgul«rumma?alligant, tum ad femur (vtfufbsfaos Utru> fblent noftrates) inftrumentum illud torquentes , e manu emittunt. Orbicu- lus ille per domos vel plateas inftar verticuli deuoluitur. Atque eo modo filum nent, non modo craflum ad eubilia xylina texenda, Ted & fubtiliffimum . Hu- iufinodi ego in Galliam attuli , quo thoracem e Candida tela ornari curaui: cu- ius tanta erat tenuitas,vt a quibufuis pro lecliflimo Serico haberetur. Cubiliafua xylina Inis nuneupant. Femina? , ad quas pertinet iftud opifi- cubU cium,textrinas habet ab noftratibus nonnihil abfimiles : neq; enim in planum li*x)lia** funt conftruda?,neque tot machinamentis conftantjed edita? ad earum ftatu- ram, fuo more ordiuntur, tum ab imo texendiinitium raciunt. Qua?dam ex eubilibus illis ad formam retium, alia denfiora inftar tela? rariffimc. conficiunt. Barltt. Quinque autfex pedum longitudinem obtinent, iatitudinem vlna? : extremo rHm Huo- vtnque fibula? xylina? add untur , quibus funes annedunt : ac trabibus ad hunc ™Z%£er~ vfumincafis aecommodatisfufpendunt. In Caftris degentes , autin filuis ad venationem , aut in litoribus ad pifcatum ea ex arboribus fufpendunt. Ha?c eu- bilia ( nequid a nobis pra?termittatur ) vbi fordes vel ex humano fudore , vel ex fumo,obignis perennitatem contraxerunt, hoc abluuntur modo. Mulieres frudum quendam in filuis colligunt, forma ab Cucurbita? plana? non abfimil% verum longeampliorem, adeo vt a?grefingulapoma altera manu geftentur* hos frudus fruftatim concidunt , atque in pra?grande aliquod fidile vas conie- dos aqua madefaciunt. Tum baculo vehementer mouent -3 atque fpumam ex Spum* illis excitant, cuiusope ( loco fäponis ) cubiliafua itamundant, vt niuem vel m, SaP*- fullonicos pannos candore ada?quent. Ceterum expertisiudicandumrelin-^^ quoJannonfuauiüs,a'ftiuopra?fertim tempore 3 in eubilibus illis decumbatur,/"^^- quamin ledis noftris vulgaribus : anetiam temerein hiftoria noftra Sancerra- meric~ najaffirmarim longe commodiorem efle eiufmodi eubilium vfum in exeubiis, quam öereeepto more, milites in «n^ctiio^volutentur, nam & veftes confpur- can*tur,& pediculicomparantur; & quod magis eft , fi adeertamen fitconfur- gendum corpus quodammodo armis^qua? continuo militibus adhserent, cön- hoc eft venifti ne? tum,vt valesf quid qusrisf &c. quibus quo fit refpondedum modo^nferiusiiicolloquio Americ.dicetur.Qu^ritpofteanum efurias.'Sian- tiuas confeftim eibos varii generis,puta, farinam , qua: illis panis vices pneitat ferinam^olatilia^ifces^liaq, id genasjn fidilib. tibi appom lubet; veru,quod menfis feamnifq-, vfus non fit apud eos,humi omnia lila apponutur. Ad potum quod attinet/i Qmuin voiueris,domiqymerit,ftatim tibi dabitur. Deniq^ poft- quam mulieres fletibus hofpitum aduentum ftrenue celebrarunt , ad eos acce- dunt frudus autaliamunufculaferetes^tqiitatacite.pedines^pecula, vitreos dobulos^quibusbrachiainuoluun^exigunt. Porro fi in eo vico pernodare voles , Mmßcdt cubile mundiüimum tibi fufpendi iubet^uod circum igniailos accendi curabit , atque nodu crebro fu- fcitari folliculis, qu* ipfi Tatapvcoua vocant, ab orbicuhs non ablimilibus, quibus iP-nisinuafionem ab vultu arcent apud nos delicatiores femina:. Non ^uodlrmonobnöxiafitillaregio, fedpropter nodis humiditatem, maxime M ö vero In Brafiliam. 243 vero quia moribus eft ab illis receptum. Sed quando in ignis mentionem inci- dimus, quem illi Tata , fumum vero Tatatin^ nuncupant , operapretium puto Semkm u prcclaramillius excitandirationem vt exponam. Ea non minorem meretur Pfadmrra admirationern, quam Scoticus lapis , qui(vtrerertiingularitatum regni lllius ignemcon- inueftigator) ftuppa aut ftramine obuolutus ignem per (e excitat. Ergo Barba- c^'Bar ri,quod eo admodum deleftenturigne^vbicunq^fint, a?grecarent , fiue domi, yar, •1 tqne fiue in filuis venantes, fiue ad littus pifcantes , prafertim noctu: vehementer e- deleBm- nim metuunt,neincautiexcipiantur ab^s^gw^w/^aquo (vtiam diximus) cre ^ e„r]„ia bro ca:duntur,& affliguntur. Itaq; pro eo,quod nos lapide atq; chalybe ad igne Mm «pkd excitandum vtimur.cuius vfus ille eft incognicus.Illi lignorum genera duo ha- e^^ü!ne bent^quorum alterum eft mollillimum , alterum vero duriftimum , quibus ad ignem excitandum hoc vtuntur modo : virgam expraduriillius lignipedali longitudine ab altera parte exacuunt ad fufi modum, huius cufpidem in frufto aliquo mollis illius ligni defigüt3tum fiue humi,fiue ftipiti impofitum, virgam illam, manuum volis maximaceleritatevoluunt, quafi fuppofitum ligni fru- ftum perforaturi : lila tarn celeri , tamq; violenta agitatione non modo fumus excitatur,fed etiam ignis,itaq; admoto goflypio,vel foliis quibufdam ficcis (fo- mitis noftratis loco ) commodiftime ignis concipitur. Cuius reiego ipfe feci periculum. Nec tarnen mihi eft animuseaconfirmare^qu^Theuetusfcripfit, Barbaros Americanos ante ignis vfiim cibos fumo exficcare confaeuüTe, prout ^1**" enim philofbphicum hoc a^V*, quod in prouerbium abiit vt veriftimum ha- beOjignem ablq; fumo non effe^fic eum indodtum phyficum iudico, qui nobis perfuadere nititur fumum abfq; igne exiftere, Fumum hic intelligo , cibis per- coquendis aptum,cuiußnodi ab Theueto innuitur. Nam fi hac Jolutione no- do illo (e expedire vellet,(eid de exhalationibus intellexifle, etiamfi concedatur calidas effe^non tarnen datur eas cibos exficcare &: percoquere pofte : quinimo & carnibus s & pifcibus potius humiditatem fint auclrura:. Quapropter, quid qusefo eft le&oribus imponere,fi hoc non eft? Quando igitur adeo grauiter, tu in Cofmographia , tum alibi de iis conqaeritur Theuetus s quos 3 quia res ab fe commemoratas profualibidinenonexponant, eo accufat nomine, quod non (atis diligenter in fuis fcriptis fint verfati : Le&orem rogo y vt locum iftum dili- genter obferuet de nouo ifto calido , ac imaginario fumo , quem ego ad ipfius ventofum remitto cerebrum. Iam igitur ad TououpinamhauhiorHm'mhof^itibusexcipiendis curam re- <^duen<£, deamus. Poftquam eo,quo diximus modo, hofpites cibum fumpferunt, atque rpen tibm decubuerütjfiliberales fint,viris cultros3forfices,atq; volfellas , ad barbam euel- dam. lendam aptas: feminis pedines,& fpecula; pueris hamos dare fblent. Si vero ci- bariis hofpes indigeat , vbi de pretio eft conuentum , ea afportare licet. Porro Ba,r^art 11 • -i ^■^ • r rr n r aduenas quia illi iumentis omnibus carent, omnes pedibus iter racere neceüe eft , Ii ad- humms uena?fuerintdefefti}atq; cultrum cuidam ex Baibaris obtulerint, ille confeftim^rÄö£" (nam ad gratificandum fant promptiffimi ) operam fuam offeret ad defeftum gerendum. Ego ipfe,cüm in terris illis verfarer,non (emel baiulis illis vectus fui, & quidem bis mille pafllium itinere , Quos fi vt paülifper requiefcerent mone- Hh z 1 g.vr t.'.t t.1.» tjj mm 244 HiftoriaNauigationis bämusjllifioshis verbisirridebant : Quid? nofne tarn efTccminätos autfradö Gradam animo eflecenfetiSjVt oneri fuccumbamus > te potius totum diem ab% vlla in- ^edeSi termiflione geftarem. Nos vero in cachinnos erumpentes gradariosillosbipe- des mirabamur.atq; illis animum addentes,dicebamus: Pergamus igitur. Bhrbari Naturalem charitatemabunde inter fe mutuo exercent : nam & pifces , & "atT ä &rinam,& frudus,aliaq;quotidie aliialiis donant, immo vehementer dolcret, ZlnZ'm. fi vicinos iis rebus , quas ipfi habent , indigere cernerent. Atque etiam eadem liberalitate erga aduenas vtuntur. Cuius rei exemplum vnum afTerre iatis ent. De periculo quodam quod euafimus , ego Gallig aliiduo , quodfcilicet, mors nobis imminebat,ingenti lacerto nobis obuiam fado , capite huius libri nono memini: nos tum ä via in mediis filuis per biduum aberrauimus , ac famem no mediocrem fumus perpeiTi,tädem ad vicum quendam,P^0 nomine^ad quem iam ante diuerteramus , peruenimus. Ibi nos liberaliffime ab Barbaris fuimus excepti. Uli enim auditis incommodis,qua? perpeffi eramus, ac prafertim fum- mum in quo verfati eramus periculum , vt ab feris deuoraremur, maxime vero Vt ab Af^i^i^communibus noftris hoitibus,madaremur,ad quorum fl- nes perimprudentiam proximeaccefleramus. Confpedis quoquefpinarura lncommodis> quorum mifere cutis noftraeratlacerata, adeo noftramalagra- uitertulerunt, vtvereaffirmarehocloco poiTim blanditiasflaas, quibus no- fträtes miferos confolari folent,longe ab fincera gentis illius 3 quam nos Barba- tfUro. räappellamusjiumanitateabefle. Uli enim limpidaaquapedesnoftros (quod antiquommorem mihiin memoriam reuocauit) abluerunt, fingulis noftrüm ßgneexe- feörfim m penfili ledulo fedentibus. Tum patresfamiliäs , qui iam cibos nobis flHm* apparari prouiderant.recentemq; farinam, qua? ( vt alias dixi) cadidi panis me- dullär bonitate non cedit,corradi iuflerant, confeftim nobis nonnihil refocilla- tis prcftantiiTimos quofq; cibos,puta ferinam,volatilia, pifces, frudufq; exqui- fitiffimosjquibuscontinuoabundantmobisapponiiubent. Pranerea node aduemente Moujjacat hofpes nofter , pueros omnes a no- bis/vt placidiüs quiefceremus^emouet. Poftero aute die fummo mane ad noS accedi^quamtque agite Atouraffap (hoc eft fcederati intimi) placidene hac no - tfe quicuiftis ? Placidiffime excipimus. Tum ille: adhuc quiefcite 3 filioli mei, heri enim vos admodum defatigatos efle animaduerti. In fumma,verbis expri- merenonqueo, quam humaniteröc blande a Barbaris illis excepti fuerimus, qui nos non minori profequuti benignitate , ac Melitenfes Barbari Paulum ce- *M.& terofquenaufragos : de quibus Lucas in Adis Apoftolicis. Ceterum nos nun- il' quam abfq; pera mercibus plena peregre profkifcebamur , qua? nobis pecunia? inftar eflent apud Barbaros ilios. Itaque lllinc abeuntes qua? vifa funt hofpiti- bus donauimus: nimirum cultros/orfices^volfellas viris : pedines s fpecula, ar- millas,& vitreos globulos feminis: pueris vero pueatorios hamos. jQmnti * £ic mjni aliquando apud eos contigerit narrare libet 3 vt quanti §cl? SÜrantmerces illiufmodi eommonftrem. Ego in quodam pago diuerteram, i enim, ah* Mouffdcat vero meo rogatus fum,vt quid in pera mea haberem /ibi lndicarem, y*mcr~ mercibus meisimponendis arTcrri iubet ; vniuerfas depro- In Brafiliam. mo,ordineque difpono: tum ille vehementer admiratus Barbaros reliquos ad- uocat,atque infit. Videte qua?fb , oboni, qualem virumapudmeexceperim.' annonliquidiflime apparet iliumpraxliuitemefle, quandoquidem tantas o- pes apud fe habet } lllx tarnen merces ( vt comiti meo Gallo fubridens fignifi- caui) quas tanti Barbarus illefaciebat , nimirum cultellifex vario capulo, toti- dem pedines,tria ipecula,aliaque minimi pretii pauca , vix Lutedce duobus ar- genteis capitatisvamiiflent. Ego tum,quiahomines liberales (vteftanobis di- ctum) amant, vt mihi audoritatem & gratiam apud illos Qonci\\Mtm3MoHffa^ cat meo cultrorum meorum prajftantiflimum coram omnibus donaui, quem non minoris iliefecit^atque apud nos quilibet torquem aureum maximi pretii donatum faceret. Iam 11 qusratur, an tuta nobis eilet apud illos habitatio f refpondeo eos Barbari prout inimicos tarn infäno profequuntur odio , vt captos madent vorentque; aJ^£ " lic vice ver/ä tanto^tamque ardo amicos (in quorum eramus numero ) amore compledi,vt potiüs quid uis fubeant ad eos tuendos , quam vt vllo eos affici in- commodo patiantur. Itaque eorum expertus fidem illis iam tum maxime fi- debam, acnuncfaciliusfiderem, quam plernque Gallisinfidiflimis, atquea proauorum fide degeneribus. Nominatim degeneres addo: nam bonis , qui- bus per Dei gratiam nodum penitus eft deftituta Gallia } vllo modo detradum nolim. Veruntamen vt nihil quod ad eorum mores attinet diflimulem, rem Mc Mfi™*. narrabo maxime mihi in fpeciem periculofam. Accidit vt fex Galli cafu in vi- f/fccitt cum illum Ocarantim (de quo ^pe fada eft mentioj conueniremus; ibi perno- wmmcte* dare ftatuimus,ternique arcu contendimus,ea conditione, vt vidi Indicis gal- linis , aÜisq; cibis in ccenam muldarentur. £go qui cum fbciis inferior in ludo fueram.gailinas venales conquiro.Puer quidem ex eorum numero,quosfupra Rofea naui aduedos fuiflead linguam Americanam edifcedam demonftraui, mihioccurrit,dicitq3: En tibiprcpinguem Indicam anatem: Eam occide ,pre- • tiü poftea numerabis. Pareo, eoqj faciliüs, quod non femel in pagis aliis itidem Gallinas occideramus, quas cü bona Barbarorum gratia cultris quibufdam re- demeramus . mortuammanu apprehendo,domumq;,inquäad caouinandum frequentes Barbari couenerant ingredior: cuiumam fit anas,preciü numeratu- rus qua^ro: prodit vetulus quidam caperata fronte,ac fuam eflefignificat. Pro ea Tibi numerari quod velitpretium peto. Cultrum,inquitille. Egohaudmo- raprsebeo: Elegantiorem vellefeait. Denuo elegantiorem offero. Neciftum placere ait: Quid ergo a me exigis ? inquam. Falcem,excipit. Ego qui pretium inauditum exigi a me videbam,quiq; apud me falcem tum non habebam, eul- tro contentus fit moneo.meque aliud nihil daturum efle. Interpres, cui mores Barbarorum innotuerant (quamuis hacin parte, vt mox dicam, deceptus fuit) vehementer Barbarum iratum efle fignificat ; falcem quouis tandem pretio inueftigandum efle, atque illi pendendam . Falcem ab puero, de quo nuperdi- xi,mutuo accipio,ac Barbaro trado. Renuit. Ego nonnihiliratus, tertio ab eo qua?ro quid igitur petatf llle audaciffime^e interficere volo.ait, pro vt anatem 246 Hiftor ia Nauigation is meam occidifti. Ea enim fratris cuiufdam mei olim fuerat, atq; idcirco pre o- mnibus meis in pretio habebam. His didis bardus ille domum abit, clauaq; in- genti lignea fex pedum longitudineinftrudus ad nie redit : dcnuo^ mortem mihiminatur. Ego tum valdefuiattonitus, metum tarnen meumdimmula- bam diligenter. Tum interpres cubili penfili , quod inter me & aduerfat iü me- um erat interiedum, quid fado opus eflet opportune monuit. Gladium tuum & arcum ac fagittas oftentando , inquit,his illum compella. Quo cum Tibi ne- gotium efleputet? tefortemacflrenuumefle, neeimpune eum mortem tibi intentaturum: deniq; quod in animo erat dimmulans , variis fermonibus vitro citroq; habitis , nullo de diflidio fedando laborante , Barbarus ille meus ebrius, quippe totum diem Caouinando tranfegerat,dormitum abiit. Ego cum inter- preteadfociosnoftros contentionismea: ignaros ccenatum meconfero. Ni- hilomiiiüs tarnen totum illud a Barbaro meo ioco fadum fuerat. Norüt enim illi fe,qui immortales cum Lufitanisinimicitias gerunt/i velGallum vnum oc- cidant,mercibus penitus prohibitos iri. Acfaneille paulo poft experredus , per Barbarum quendam mihi fignificat,me fuum efle filiun^quceq; abs fe ada fue- rant,eo tantum animo gefta fuifle , vt quam ftrenue in Lufitanos & Margaia- tes b'ellaturus eflem,periculum faceret. Ego vero, vt occafionem omnem ei i- dem vel in me, vel in alium quemuis tentandi tollerem , ?adde quodiftiufmodi lufibus deledari nemo folet: Refpondeo me facile tali parente, qui exferto gla- dio flliorum periculum faceret carere : immo etiam poftridie eius diei domum quandam,in qua erat, ingreflus, vt quam argre illud ferrem , ferio cognofeeret, eo prafehte^äftantibus cultellos,aque hamos dono , illum vero indonatumre- linquö. Ex hoc igitur exemplo, eöq^euius änte memini, de periculo quod fum imacrinatus tum.cumprimum äpud illos verfatüs fum, fatis apparet ea, qua? di- xlcäiftare.nempe amicis eos ridimmos effe. Iftud quoq; obiter eft notandum, qüöd Senes,qui fecuribus, falcibus, ac cultris olim caruerunt , quibus tarnen ad ligna fecanda, ad arcus fabricandos , fagittasq; parandas tarn commode iam v-* tuntur,non modo Gallos humanhlime excipiunt, fed & iuniores, vt ide in po- fterum preeftent^crebro hortantur. Cap. XVIII. Quam curam morbisßis adhibeant Barbar i: de eorum ßpuhura er exe- quijs : deque infa.no eorum circa mortuos luclu. A nd EM vthuic de Barbaris Americanis fermoni finem im- ponamus: hoequoque loco aliquid deeoruminmorbisfuis cura ac obitu dicendum eft. Ergo fi forte contingat, vt eorum aliquisinmorbumincidat, partem dolore affedam vbiindi- cauit,a?groti intimus quidam ore exfogit, nonunquam etiam Pag^Bar s^ä^^ä^) a^ imp0ftoribus quibufdam,quos illi Pages, hoceft,medicos bZZm autchirurgos, appellant (-funtautemaC^iÄ, de quibus anteadiuerfum genus) T InBrafiliam. 247 genüs ) minifterium illud prämatur. Dolorem quoque fe extrahere dicunt, ac Vitam producere. Febribus,aliisque vulgaribus morbis aliquando laborant : at non ita frequenter atque nos fblemus. Pra?terea cum infimabili quodam mor- bo confli&antur , quem illi Pians vocant. Is plerumque a libidineprouenit: puerulos tarnen eo infedos vidi, non abfimili ab variolis noftratibus modo. Contagiohscinpuftülastandem abit digito pollice ampliores, qua? corpus vniuerfum,atque adeo faciem ipfam inuadunt. Itaqüe iis , qui hoc morbo af- fecti fuerint, tarn infignes fux impuritatis notx inuruntur, atque apud nos ve- aereaiuelab^rantibus. Cuius rei exemplofuit Neuftrius quidaminterpres, quicrebris iefefcortationibus cum mulieribus acrpuellisJkrbaris contamina- rat. Is meritis digniflimam reportauit mercedem : nam eius corpus vniuer- ium, atque adeo vultus iple^täm eratdeturpatus, vt elephantiaco morbo labo- rantem deformitatereferret : tamque infignes inufta:iunt notse } vt deleri Hut quam potuerint : hinc fit , vt morbus ille omnium perniciofiflimus ab illis ha- ß ^ beatur. Sedadrem. ^grotanticibumnufquampra^bent, nifiab eopetatur,^^«,! inedia licet fitperiturus. Prsterea morbus quantumuis fitgrauiflimus,valen- modo tra*. tes nondefiftuntfaltando^antandojbibendojmorerecepto, miferum argrum ^vtf' ftrepitu obtundere : necconqueritur a?ger , quod fe nihil profecturum eile no- rit. A t fi diem fuüm obeat,cantus ille (fi praiertim pater quidam familiäs fue- rit) in lachrymas repente conuertitur , tantique eduntur gemitus , vt fi forte in pago quodam diuertebam üs lu£tus illius tempore :3 nobis vel alib erat commi- grandum , velinfomnis nox erat ducenda. In primis an fem non fine admira- tione mulieresexaüdiuntur, qua: fic vociferantur atq; exclamant , vt luporum aut canum vlulatus, non humanas voces edi dicas; Has autem efFundunt que- relas voce tremula,- Obiit fortiilimus ille,qui nobis tot captiuos deuorandos o- lim pra:bebat.' Tum cetera;, 6 egregium venatorem , bprsftantillnmim pifca- - torem,6(trenüULufitanörum^ lnfumma,mu- lieres illx lefe mütuoadluctum incitantes , brachiaq; inuicem am plexantes, vt in fubie£ta pictura videre eil: , ab his luctibus ac prsconiis non prius defiltünt* quam cadauer elatum fuerit. - Deniq; Barbaras ifta: rhulieres Bearnenfium ritum in viris fuis mortuis Iu- gendis imitantur,quos quantum accepi, his profequntur querelis : La mi amou* la mi amou; Cava rident , ceildefylendou ; Cama leugs, bet danßtdou > Lerne balen, lo meßurbat; mati depes;fort tardcougat , hoc eft, mi amiceami amice , vultu hila- ri, oculis rplendentibus, cruribus pemicibus, egregie (altator , fortis ac ftrenue* qui fummo mane furgebas,atque ad multam no&em vigil decumbebas. Va- -fc^e^quofyirrjQülieres^qua^rup ifthasc addunt, Yeregere, O le bet n- negadou, o le bet iougadou qü 'bere ,hoc eft,heu heu,quam ftrenuuseratdeierator, qua infignis lufor.'Porro iis quas diximus querelis Barbar^ muheres crebro epo- diü hoc adiiciunt. Obiit^obiitis que iam lugemus.' Tum viri,heu! mortuus eit^ neceumampliusvidebimus, donecpoftmontes cum ipfo, prout docent nos Caraibes noftri,choreas agamus. Alia infuper eiufdem generis multa addunc. Eiulatus vero illi ad {ex horas producuntur, neq; enim mortuos fuosinfepukos VW Sepulchra, atfy, in fe- peliedo ri- tus Arne- ricanom. Antiquit. lib.j.c. 1 2 248 Hiftoria Nauigationis diutiüs feruare folent. Tum excauata fofla non oblonga i vt folemus, fed in or- bem,dolii maioris inftar3cadauer eredtum fepelitur.Patres vero familias defun- dos cubili fuo xylino obüolutos in mediis a^dibus fepeliunt, plumis, aliisq; qui- bus dum vita manebat dele&aban tur, in fepulchro reconditis. Permulta in häc fententiam antiquorum exempla huc affcrri poflenc , a quibus idem olim erat faditatum: cuiufinodieftillud, quodlofephus commemorat de pecuniism Dauidis fepulchro conditis : idetiamquodprofanae teftantur hiftoria de viris »»Iii illuftribus, qui pofl: obitum pretiofiffimo quoq; mundo of nati fepulti fiint. Ac cumcada- nelon2ius ab Americanis noftrisrecedamus ,Indi Peruenfes Reges fuos ac Ca- tur. ctcos iepelienteSjmagnam auri, argenti , atque gemmarum vim m eorum con- Confuie ijciuntfepulchra: qusecumHifpanifcrutarentur, ingentesinde diuitiascon- fh$™Z traxerunt. Quibus rapaciflimis hominibus apprime id conuenit,quod Plutar- chus de Semiramide commemorat. Semiramis Regina, qua; Babylonem con- didiÜedicitur,monumentoquodfibipararatinlcrip(it : Quifquis rexpecuniis eguerit, In Brafiliam. HP eguerit,apertomonumentoquäntumvolueritcapiat* Darius pötitusea ciui- tate,titulo credens,faxum ingensjquo claudebatur monumentum, vix amoli- tus^nihilquideminuenitpecuniarumj fed ex alterö fäxi latere hocinlcriptum reperit: Ni vir malus cfles,& pecüniainexplebilis , haudquaquam mortuorum loculos moucres. Sed ad Tottoupinamhatiltios noftros redeamus. Ex quo Galli ad eos commeare cceperüt , ab pretioforum in fepulchris repöfitione abftinue- £ runc. Sedinauditam,acverediabolicam fuperftitionem retinuerunt. Primaa funere nodejBarbar^quibus hoc perfuafum eft/ore vt a^/ygnani tli alios cibos *»• ofTenderet paratosacadauer effoderet3ac deuoraret, vafa no pauca farina?, pifci- um,carnium,aliorumq; ciborum diligenter paratorum>nec non potionis Cao. uin plena circa fepulchrum apponunt. Quam libationem tamdiu faciunt, quo ad cadauer penitus confumptum efle credant. A quo errore eb difficilius dimo- uebantur,quodinterpretes quidam Neuftriijfacrificorum Belis exemplo , non (emel ante noftrum aduentum cibos illös clam fubripuerant. Quo facto Bar- baras in errore adeo cöfirmarant, vt quamuis cibos illos vefpere appofitos ma- ne fuperefle demonftraremus, magno tarnen labore perpaucos ab errore dimo uimus. Hoc autem Barbarorum ibmnium ab Rabbmorumcommento no eft alienum: necabeoquod Paufanias comemorat. Rabbinienimfcribunt cada- uer hominis tradim poteftatem Cacodcemonis cuiu(dam,quem Zazel, aut A- zazelnominant: quemqsprmcipemdefertiinLeuitici librodici affirmant. In cuius erroris confirmationem Scripturse locos detorquent, quibus dicitur (er- Le^l ivW^i^C jBegoeirem. Quando erit otium. T. P*U». Ne'reroupeguya-pat? Nunquid falces attuliiti G. oArrout. Attuli. T. Jgatou-pe t Sunt ne pulchra:? G. Guiapar et e. Eximiasfunti T. oAua-pomoguen} Quis easfabricauit? G. P^ge' Sjfcjpä remymognen. 1 lle qui tibi notus eft^uiufque nomen tale eft, cas fabricauit; T ^Auge- terab. Id bcnefe habet. T. ^Acepiati-mo-men. Papa;? Libenter eas viderem» G. K^ramoußee. Alio tempore id fiet. •si.-^unjv ^;r.rq6jfi"> f.mon%zr.3n& .- r-.r\,', VA • Tacepiah tauge. Hm iam videam. G. Eembereingue. Expeclaadhuc. T. Erermpe itaxe arnol Attulifti ne cultros. G. ^Arroureta. Plerofque attuli. T. Secouanrantin vae} Sunt ne cultri capulo diuifö? G. En en .1:: l;vi; !>:t\ri^il-vt^T . In Brafiliam. 2*3 En en. Non. Jwtin. Albo capulo. Taxemiri, paruoscultros. PzWrf,hamos. Moutemomon, Subulas. ^Arroua , Specula. pcdines. ;w, Moürobouje te y Armillasca?ruleas. Cepiah yponeum. Cuiumiodihicnonex--^ÄZe'#' tant. Ec-eq; pulcherrima? funt inter eas,quas hic vidimus ab eo tempore quo ad- 'mXril ferricoeperunt. fam T. ptt ,fabet mala au- rea «- trea. Eafo-iavoh de caramemo t' acepiah de mae. Aperi arcam vt tuabonaintuear G. ^Aimojjaenen. Occupatus fitm. ^cepiag- oucairen defite} Alio die aperiam ad tc vcniens, T. N arour icho p'Iremmae dejuel Nonne aliquando ad te bona adferam? G. Maelpereroupotat} Quidnam vis adferre? T. Sceh de, Nefcio.Quid tu.? Mae pereipotat?. Quid vis? G. Soo , feras. Oura , mes.Pira , pifces. Ouy , farinam. Yeticy rapas. Commenda- Beßk,*. oßaßouy magnasfabas. Commendamiri , fabas paruas. MorgouiaouaJfou^meZf^}^' & citrea mala. Mae t trotten. Omnes deniq; aut plerafq; res. T. Mara-vaefoo ereiufceh ? Cuius gcneris animal comedere aues? G. Nacepiah queuongouaire. Nolo ca comedere, qushicproueniunt. T. ^Aajjenon defioe, Ea tibi nominabo. G. Nein. Age vero. T. Tapirottjfoti. Fera quam fic vocant , quam femi aunum aut femi vaccam di- r^«f cerepoflis? finale c rr r> ' -ammal. Se-ouaflou. Genus cerui ac Damar. Taiafott. Aper. %7m^ ^Agouti. Rufum animalculum nefrcndis magnitudinc. viper.. Pague. Fera eft magnitudine nefrendis, nigro & albo colore diftin&a, Tapiti. Genus leporis. Tahiti G. Ejfe non oocaychefite. Nomina mihi aues. T. lacou , eft auis caponis magnitudine, Eius autcm trcs runt fpecies , ncmpe Ma&* a' lacoutinJacQttpem&Iacou-ouaJfott: boniguftus omnes inter ceteras aues. 'gcmrtZ. 1 >-■■■¥ mum ki.« 254 Hiftoria Nauigationis Mouton. Syluefter pauo. Sunt autcm nigri 5c leucopaa, & corpus adeo ma- gnum habent ac noftri, aüis rara. gZ7iTPer Mocacoua, eft genus perdicis,qua> corpus magnitudine caponis habet. ZI. ' Ynambou- oudjjon, eft etiam perdix fera,alteriüs magnitudinem *quans. Ynambou, Perdix eft non multum ab iis dlftans, cjuas in Gallia videmus. Pegaf Tmtum. (0H Turtur, Paicauc, aliud genus turturis minoris. J ' G> Seta-pe pira finae? Eft ne magnus bonorum pifcium numerus? Nan. Totfunt. K^urema. Mulus. Parati. Mulus altero melior. ^Jaara-pep. Pifcis planUs,delicatior aüis. oAtrara hüten. Alius luteicoloris, qui minoris eft pretii. oAtrara-mevi. Maxime parui^qui in duki aqua viuunt, boniqjguftusfunt. Quara. Magnus pifcis boni faporis. Kamouroupouy-ouaßou. Magnus pifcis. G. Mamo pe deretaml Vbi nam degis? T. ncicku fyriauh}ora-oualfiu-oneeJaueu-urafiirt rif« Ca. m af?am3Sorapo-u. Sunt nominapropria virorum , qui Ganabaram finum in- ' gredientibusadfiniftrumlatusapparent, nec mihi commodc explicari pofle videntur. ;-; na fori u Ah Am- u Kouroumoure, ha- auh, Ioira rouem.Viä in npa ciuldcm iiu- uii adlatus dextrum. Maiores vici in continenti ex vtroque latere hi funt. Sacmarr-oujfou-tuue ,Öcarcntmt Sapopem, Nouroucuue, Arafatuue, Vfu- potuue. Ac multi alii,qiii ab iis,qui cum itidigenis commercium habueru nt,co- nofci poterunt , & a patribusfamilias, quos falfo reges vocant , qui in illis vicis labitant. G. Mobouy-pe toupicha gatoii beuotil QuötmagnifuntiiiKis regionibus, hoc cftjfortesf Seugue. Multi funt. T. G. EJfenon augepequoubeychefue) Nomina mihi aliquem. Nan. Vocabulum adreddendum eum attentum cui vis aliquid dicerei ' Eapira- ui ioup. Nomen proprium hominis,quod nomen üc exponas, caput fe- micaluum,6c pilo admodum raro. G. Mama In Brafiliam. Mamo pe fe tarn? Vbi habitat? 255 femma Ca mone ebleffa. Kariauh- he, In vicö quem ita appellant , eft autem nomen fluminis cuiuf- ä*«*»^ dam,aquonomenvicusfortitur,quiaadeum domum. Componitur autem ex voce Karw, & auh^üx domü fignificat, ex- trahendo oj, & addendo auh, etit Kariauh. lautem eftarticulus ablatiu^ßc /I- gnificat locum3quem petis,aut in quem proficifceris. T. Mofenyjrerre. Quodfignificatcuftodemmcdicinarum, autadqucmme- Cufiosme. dicina? pertinent. Eo vero vocabulo vtuntur.quum mulierem veneficam defi- dkim aut gnare,aut a Cacodemone agitatam . Nä Mofjen^ft medicina^aT^proprietas.^I^ X* Quranh oujjou auh arenün. Viciillius maximapenna. T. Tau- couar-oußou tuue-gware. In quo cannae inftar magnarum arundinum le guntur. T. Ou-acan. Praxipuus locus eius vici,quod lignificat caput ipfbrum. T. Soouar-oujfou. Folium ab arbore collapfum. T. Morgoma-ouaffou. Ingens malum citreum aut aureum, üc vocatur. T. Mae du. Eftflammaignis. jDiuerßtm rerum no- tuitiH. TintinnA* fatlnm. Maraca-ouajJoH. Magnum tintinnabulum. T. Mae-uocep. Res qua? partim emerfit e terra, aut ex aliquo loco. T. Kariaupiarre.Via qua? ducit ad Carios.Sunt vero ipfi prajeipui inter eos,qui fluuium Ganabarum incolunt* T. Che- rorup-gaton,derour- ari. Maxime gaudeo tc veniffe. Nein tereicoypai N icolas iron. Mane vero cum domino Nicoiao , fic nomi- nabant Villagagnonem. lam Nereroupe deremiceco} Adduxifti ne vxorem ? £mZcÖ, G. ^Anout-iran- chereco augernie. Adducam quum expedita erunt negotia mea T. Marape derecouraril Quid tibi eftnegotij? G. Cber auc ouam. Domus ad habitandum paranda eft. T. vxor. m m Damm. 2j6 Hiftoria Nauigationis Q^fara-vac-auk Quodgenusdomus? G. Seth,Dae»ehereco-rem-couap-rengne. Nondumfdoquidfimfi&urui. T. Mein tereicouap derecorem. Cogita ergo quid fit faciendum. G. Peretam- repiah4ree> Poftquam veftram regionem videro , & aliquandro com- moratusfuero» T. Nereico-ichope deaucm a iremf Nonne cum tuis , hoc eft, cum popularibus tuis habitabis? G. Maraui-amo-pe > Cur illud petis. T, ^yiipo-que. Monfinecaufadico. tnnceps Nenpeamotareum-pe omouhicheh t Nunquid primarium noftrum fiue fe- autfemx. nemodiohabetis? T. £n/wf«.Minimevero. . Serecogatoupouyreimetemo. NifiresefTetmaxima cura digna, dicendum elfet-, G. Secomeapoau e eugat engatoureßne } yporerc cogatou. Eftmosboniparentis, vt quod amat diligenter conferuet. T. Bellum, A^a-ic/*/^ G. Qydljjo irenue. Aliquando proficifcar. Mara peperouagerre reref Quodeftnomenveftrishoftibus? T« Nomina Tomiat, fiue Margakt t gens efl^qu* cadem eft cum ÜÜslingua,apudquam hoftiüTou Lufitanihabitant. Tum Ouetacd, vere funt Barbari, Sc degunt ad fluuium Mach-he, & parat. vbZll Oueanem, hi Barbari ceteros antecedunt, in filuis & montibus habitant. tmt" . Caraia, hi nobiliores funt, atq ue etiam cibis, tum alüs rebus ad vitam necei- Cararta, ' \ v 1 inter dios fariis mx ceteris omnibus abunaant. exceüeM Kariös, eftpopulus,quidegit \\txzTottaiare , adfluuiumPlatam, cuiusim- gua eadem eil cum Tououpinambaultiis 6c Tououpinenkin. Differentia idiomatis eft inter eos a quos fopra nominauim us. Ac primum quidem Toupt- uaimgu. namyaultiis toupinenl^in, ToHmiarre^Tmnminon^ Kario. Ferme eandem ha- inter Braß, «. 1 bentJinguam. ° Karat*. In Brafiliam. 257 Kaxaia. Diuerfäm ä reliquis habent & viuendi & loquendi rationem. Ouetaca. Differunt ab vtrifque & viuendi & loquendi ratione. Omanern. Hi etiam diuerfum & vi&us & fermonis ab aliis modum habent. T. Tehoioah pceireca a paauue, iendeue. Aliusalium quamt, atqueid magno noftrobono. Nam voxhxciende-ue, Modmio- eft dualis , quo Grad vtuntur , cum de duobus fit fermo: hic tarnen refoluitur ^e"at' voce nobis. Ty ierob ah apoauari. Exultemus quod nos homines inuifunt, oApoau ae maegerre, iendefue. Gens eil noftri commodi ftudiofä , qua? nobis bona fua largitur. Tyreco-gatou iendefue. Diligenter eam conferuemus, boc eft , eam ita expia- muSjVtipfi ütisfaciamus. Jporencece-am reco iendefue. Praclara Ce nobis res ofTert. Tymaran-gatouapoau-ape. Huic populo nos dedamus. Tymomourrou.memaegerre iendefue. Neiniuriam faciamus Genti, qua*fua bona nobis affert. Ty poich apoaue iendefue. Suppeditemus eis cibos ad viuendum. Ty poeraca apoaue. Laboremus,vt pradam pro ipfis venemur. Vox yporraca, pr^cipucdepi&iumvenationeintelligitur, fed eam ad alia etiam generaex- tendunt. Tyrrout mae- tyronam ani ^adferamus illis quidquid inuenire poterimus. Tyre comremokh-meiende-mae recoußa-ue. Ne illos male excipiamus^qui no- bis adferunt bona fua. Pe-peroinh auu-mecharaire oueh. Ne mali fitis pueri mei. Taperecoihmae. Vtbonaconfequamini. Tcerecoih peraire amo. Et veftri etiam liberi. Nyrecoih ienderamoynmae pouatre. Nullabonababemus abauis noftris. Opap cheramouyn mae-pouaire aitih. Quaxunque mihi auus reliquetat pro- ieci. ^Apoau mae ry oi ierobiah. Magni seftimans ea bona3qua? nobis afferuntur. J ender amouyn r ernte piae potategue aou-mre. Qua? cü noftri videre optaiTen t, nec tarnen viderunt. The 1 oip otarhete iender amouyn recohiare ete, iendefue, Id bene cft , quanta po- tior noftra conditio patrum noftrorum conditione? Jende porrau oujjou vocare. Id nobis triftitiam omnem eximit. Lende co-ouajfou gerre. Id efncit vt magnos hortos habeamus. Snfaf.ipiramjenderememynon ape. N6 amplius dolentpueruli noftri quum tondentur. i Tyre coihapouau, ienderoua-gerre aru Hos nobiicum contra hoftes deduca- mus> Toere coih mocap, o mae-ae. Habeant catapultas , tuiodgenus armorum fibi vendicant. K k r 25 8 Hiftoria Nauigationis Mara- mo fentengdtou-euin-dmot Cur non efsent ftrenui? Tyfenencapouau,maram- ien(k-iron. Experiamuripforum vires du nobücum erunt. Menre- taemoreroar roupiare. Uli funt qui debellant alios,id eft, Lufitanos. (zAgne heoueh. Quafi diceret, qüidquid dixi verum eft. T. Nein-tya-moueta ienden cajfariri Colloquamur de iis qui nos inuifunt, Quod in bonarnpartem eft accipiendum. DifemU Nein- che atour-affauepiZgc igitur mi focie : hic veronotädum voces At aur* ToZ^ä a0*f & Cotvuafp, differre. Nam prior fignificat perfeaum foedus mter eos ac 'Sal? nos padtum efse, quo fit vt bona (int communia , cuius filiam aut fororem du* *af*t- cere in vxorem non pofsumus. Nonita vero de Coutouaflap : eaenim appel- latione nominis alicuius vtuntur^vrcibi^oculiy auricuta, & alia pleraque eius generis nomina. ? T. Mae-rejfcjendemoueta? De quibus Ioquemur? Calla de G* m°mn- Sceh macrouem rejje. De multis ac variis rebus. bin, X. Mara-fkng vvah reref Quomodo vocatur caslumt Cdlum,ßl7 "' Qt luna ,'fieU ^ um. mare, a- *T. %afaif™ Cyh - rengne tajjeuouh maetirouem defue. OsdugehiRe&e. T. . Mah, Cadum. Couaraßi, Sol. Iafce,Lu™ Jaßi tataottajfou, Stella matutina &vefpertina, qua? LuciferVocatus. laßi-tata-min. Älisomnesftelkparua?. Thouy, Terra. Poirauem, Märe. Vh-ete, Aquadulcis. Vh-een, Aquafalfa. Vh- een buhk, Aqua^quas Nautse vocant Sommaque. T. Ita,pctra, Jta nröprie lapiseft, accipituretiamproquolibetmetallo & a^difidifun- metallum , -* II I I e? iomm damento, vt ach uay domus columna. ftmd. Yapurr ita, faftigium domus. lura-ita3 trabes domus. Omnege- ^o^^^feuj^oÄ/rAomnegenuslignorum. ZmT°~ Ourapat, arcus, & quamuis nomen fitcompofitum exybouyrab , quod eft Ourapat, li^tium, & apat,vncum: tarnen pronunciant orapatpet fyiicopem. w^rre,aer. ^rr 4^, malus aer. oAmen In Bra'filiafti. 259 Tonitm. aAmen ^o/>«, tempeftas pluuiaingruente. Toup-en, tonitru: toupen Verap eftcorufcatia Yori-hu, nubes autbruma:. 2^*4*. Themre, montes. Montes' Qmm, campeftria loca/vbi nulli montes. Wamm T. Taue viri aub3 domus. Vh- ecouap , fluuius decurrens. Pia & FhpaouMnk. ^jomne genus nluarum & nemomm. sjin*. j^aa-paou, eft filua in media planitie. J^aa-ouan, quiin filuis educatus eft. Kaa gerre, Cacoda^mon eft,qui ipfbs vehementer vexat. Kaa-gent Ygaty linter ex cortice arborum, trigintaautquadragintahomines ad bellum ^ euntes capiens: accipitur etiam pro naui,quam VQcantyguerroJJou. rgat, Cym Puiffa-ouaffoUy eft rete pifcatorium. *J\ T jnguea, eft magna Cymba ad pilcandum. tonnm. jfnguei, diminutiuum, Cymba qua: vfui eft cum fluuii exundant. Nomotjuotymae taffe nomi deße, qua:fo ne quid amplius nomines. Emourbeou der et am ichefae, iam de tua patria 6c habitatione diflere. G. Zugebe derengue e poren doup, bene eft, primüm ergo interroga. T. Ja eh marape deretam-rere, hoc faciam.Quod eft patriae ac regioni tua: nomen? ** q deGallia, R.othomdgum,Vrbs quardam nominis. T. Tan oufcou- pe-oum? eftne magnus vicus?Nullam ponunt dirTerentiam inter vr • bem de vicum: quiaipfi nullashabent vrbes. G. Pa, fic eft. T. Moboij-pe-perouhichah gatouf Quothabetis Dominos? G. ^Auge-pe\ vnicum. T. Mara-pe-firel Quod illi eft nomen? G. Henry. Tempore Henrici fecundi ha:c nauigatio fuit fufcepta. Henne Jl. T, Tere-porren c. Prseclarum nomen eft. Mara pe-peroubkhan eta-euin ? Cur non habetis plures Dominos* G. Kk i i6o Hiftoria Nauigationis Defrinä- Moroere-chih-gue. Non plures habemus. Ore ramouimme. A temporibus maiorum noftrorum. T. Marapfcnh-peel Vos vero quid? G» Orokogue. Nos eo contenti fiimus. Ork mae-gerre. Etbenenobifcumagitur, T. Efenoere.coih peroupichab ^Vefterauteiti princcps bona ne habet? G. Oerecouh. Infinita habet. Ore- mae-gerre ahepe. Quidquid habemus in ipfius arbitrio pofitum cft. T» Oriuijpe ogepe? In bellum ne profieifeitur? G, Pa. Ita» T. Cottoq. de j^^ta^-fc^/W^ vrb. ae . : /£ Seta-gatoH. Plures quam pöflimdicere. T. irefl;anti~ km. Mahmo. Multum. Id vero vocabulum admirantis cft. T. Engaya- pe-pet-mcjnim'i Interiorparsacceditne ad ilmilitudinem noftra rum) G. Erymen. Non. T. Eße-non de- rete renomdau eta- ichefie. Recita mihi ca , qua; ad tuum corpus De tetm pertinent. G. Efiendoup. Audi. T. f- eh.V&atus (um. Cheacan. Caput mt\xmt De acan. Caput tnum. Ycan. Caput fuum. Orea- can. Noftrum caput, Te-acan. Veftrum caput. oAnatcan. Eorum caput. Vt autem ha?c pronomina melius intelligantur, perfcnas Angularis & pluralis nu- meri tantüm declarabo. Primum. Che. Eft prima perfbna Angularis numeri,qu£ in omni fermonis gencrc, fi- ue primitiuo fiue aeriuatiuo,poflciliuo,aut alio denicjj inferuic. Che-aue. Caput meum autcapilli: Che-voua. Meafacies. Che-nembi.lsAzx aures. Cheßhua. Mea frons. Che-rejfa. Mei oculi. Che- 1 in. Meus nafus. Chc-iourou. Meum os, Che-retonpaue. Mesegenar. Che-redmiua. Meum mentum.1 Che-redmiua-aue. Mea herba. Che-ape-cou. Maa lingua. Che -ram. Meidentes. Che-aioeue. Meum Collum, aut meagula» Che-aßeoc. Meum guttur. Che-poca. Meum pectüs. Che-rocape, Mea pars anterior. Che- atoucoupe. Mea pars pofterior. Che-pouy-afoo Meafpina. Che- roußony. Mei renes. Che-reuire. Mea? nates. C&e- *'»#^o«^. Mei h u meri. Che-inua. Mea brachia. Che- papouj. Meus pugnus. 2Ö2 Hiftoria Nauigationis Che /w.Meamanus. Che-poneu. Meidigiti. Chepuyac. Stomachus meus autiecur. Che- reguie. Ventermeus. Che-fourou- aßen. Vmbilicus mqjis. Che- eam. Mamma: mea?, Che ouf>. Coxx me#. Che-roduponam. Genua mea* Che-pora,ce. Cubiti mei. Che- retemeu. Tibia? mea:. Che-pouy. Pedes mei. Che-pußempe. Vngues pedum meorum. Che-ponampe. Vngues mearum manuum. Che-guy-encg. Cor meum & pulmo. Che-encg. Animameaautmens. Che enegouere. Anima mea poftquam e corpore exiit. Nomina partium corporis pudendarum. Che -rencouem. Che-rementien. Che-rapöupit. Qux quidem breuitatis caufa non fufius perfequar. Notandum vero eft, riominarerum aecommodari non pöflemifi pronomina prima?, fecüda? ac ter- tiär perfbnae vtriü{que numeri attribuantur» Vt autem melius capiantur, hoc fit exemplum. Primo. CfeEgö. £)Hs. Eroüt-che-Yäta-rem, adferfomitesädignemfufcitandum, Emogi-pira, Pifces coque» Effeßit.Töne. Emoui. Elixä» Fauecu-ouy-amo, Facrarinam. emogip Cdouin-amo. Compone potum. Coe'm vpe. Vade ad fontem. Erout-v-icheße. Adfer mihi aquam. Che- rennt augepe. Da mihi potum. Quere In Brafiliam, 263 Quere me che remyou- recoap. Veni vt mihi cibum pr$beas. Taie poeh. Marius meas lauem. Tae-iourou eh. Abluam os meum. Che-embeuaßi. Eiurio. JSfam cheiourou-eh. Non efiirio. Ehe- i*(feh. Sitio. Che-reaic. Caleo,Sudo. Che-rou. Frigep. Che- racoup. Febricito. Che carouc-aßi. Triftisium. Carouc tarnen veiperam fignificat. ^koteue. Meres quasdamexcruciat. Chepoura-ouffoup. Peffimeagiturmecum, Chero emp. Lantus fum. qA ico memouoch. Ludibrio expofltus ium. ^Aico-gatou. Res mihi cedunt ex lententia. Che remiac oujfou. Meum mancipium. Chere miboye. Meus leruus. Che- roiac. Qui iunt minores me,& ad mihi miniftrandum nati. Che porracaßare. Pücatores mei. Che mae. Bona mea,merces,{upellex. Denique quidquid meum eft. (he remigmonem. Eftinduftria; mea:. Che rere couarre. Meuscuftos. Che- roubkhac. Qui eft maior me,quem nos Regem noftrum,ducem, prin- cipem denique vocamus. Moujjdcat. Eft bonus paterfamiliäs,qui peregrinos viatores excipit. Chmre-muhau. Potens in bello,&in quadamre perficiendaftrenuus. Temen. Qui videtur inbello^aut in alia re fortis. Che-roup, Pater meus. Che requeyty Meus frater natu maior. Che-rebure. Minor natu. Che remdire. Mealoror. Che reue. Filius lororis mea:. Che- tipet. Filia lororis mea:. Che aiche. Amita.- ^Ai. Mater mea. Dicunt -etiam Che ßy Mater mea: & fa?pe qüidemdum lo- quuntur deipla. Che fut. Socia matris mea?, qua: patris etiam eft vxor. Che-raift. Mea filia. Cherememynou. Filii filiorum meorum Sc filiarum. i Notandum eft auunculum nomine patris vöcari , &patrem nepotes & ne- ptes iuos filios ac filias appellare. Quod Grammatici noftri verbum nominant , apud Brafilienies dfcitur 7erbü a. menzaue* quod idem eft ac loq uendi modus. Vt autem aliq uam eius rei noti- fud Gm oo 'i it i- r matte os. tiam habeamus, exemplum in medium prokrernus. Deproge- nie. WM 264 Hiftoria Nauigationis Primum. Singular.Indicat.aut demonftrat. xsAico^um. EreicOjEs. Oico,Eft. Pluralis. Oreieo, Sumiisl Peico, Eftis. ^4uraeoico. Sunt. Tertia perfona fingularis & pluralis fimiles iunt, nifiquod in texth an ae, pluralis numeri pronomen eft addedum^uod fignificat Mi, vt apparet in pra- terito im perfe&o , numeri fingularis , quod refbluitur per aduerbium^aoewe, ideft,eo tempore. ^ico-acjuoeme, Tunc eram. Ereico-aquoeme, Tunc eras. Oico aquoeme, Tunc erat* PlusimperFe&um. Oroico aquoeme, Tunc erämus. Peico aquoeme, Tunc eratis. ^Aurae- oico- aquoeme 3 Tunc erant. Pro pra^terito perfeclo. Singularis. Äecipiemus verbum Oico , vt ante 8c hoc adyetbium^4 quoe-mene, quöd eft temporis prarteriti & plufquam perfe&i. Exemplum. ^yißauoußbu-gatou-aquoemene , EumperFe&eamauieo tepore: Quo-uenen- gatou- tegne, Nunc vero nullo modojquafi dicäs3debebat amicitiam meam co- .lere,quandoipfum amabam. Pro futuro. ^Aco-iren, Ero in pofterum. Etita deinceps de fingulis perfbnjs tarn fingul.&plural. Inlmperatiuo. Oico} Sis. Tokoy Sit. Plurali. Tor oico , Simus. Tapeico, Skis. ^urae-toico, Sint. Pro futuro vero äddere oportet, 7ire»5 vt ante. Etimpe- rando pro prüfend dicendum eft, Täuge, quod eft,Statim. Prooptatiuo. oAico wo-we»/QuamlibentereiTern. Et fic deinceps. Optatiuumirefbluimus per aduerbium hon. Exemplum. Taico-de- irm, Tecum fim , & fic deinceps. Participium. Cherecorure. Ens. Quod participium rede pfer fe intelligi non poteft , nifi addatur pronomen de-ahe-et-ae. Pluralis c^\Xö(^\xtOree,pee,anae. Vox indefinita pro infinito accipi poteft. Sed ea raro vtuntur. Coniugatio verbi oAiout , Exemplum indicatiui aut demonftratiui in prü- fend tempore. Singu- InBrafiliam, 26$ Singularis numerus. ^yiiout, Venio, aut veni. Ere-iout. Venis, autvenifti. / O-iout. Venit, aut venit. Plural, numerus. Ore- iout, Venitis^aut veniitis. ^in-ae-o-out. Veniuntautvenerunt. In aliis temporib. accipere debemus aduerbia,qua» poft declarabimus. Nul- luni enimverbumconiugatur, quin per aduerbiumrefoluatur, tum inpra- terito,pr£efenti imperfe&Ojplufquam perfe&OjIndefinito & futuro. Exemplum pmeriti nondum perfecU oAiout-dgoueme. Tuncveniebam. Exemplum prateriti imperfedi & perfedi. ^Aiout-agouemene. VemCaut veneram eo tempore. oAiout dimae-ne. Longum tempus elapfum eil ä quo veni. Qua? tempora potiüs indefinita funt cenfenda. Exemplum futuri. ^iout.Iran-ne. Veniam certe die. Poüumus etiam dicere Iran* quamuis no addatur»/. Notandumeft etiam, quoddumaddunturaduerbia, perfona? repetenda? funt^vt ficin pralenti indicatiui & demonftratiui. Exemplum Imperatiui Angularis numeri. Eori. Veni: habet tantum fecundam perfonam . Eyot. Nam in hac lingua non poflumus imperare tertiasperfbna?, quam no videmus. PofTumus quidem dicere: Emo-ouu Fac vt veniat. Pluralis numeri. Pe-ori. Venite. Peiot. Venite. Soni. Eiot Sc pe-iot, Similem fenfum habent, fed prior, elot, honeftius eft inter ho- mines, quoniamvltimus Pe-iot, vfurpaturin vocandis befliis & auibus> quas domialunt. Exemplum optatiui : tarnen videtur imperare. Singula. ^Aiout- mo. Liben ter venifiem.Et Tic de ceteris per{önis,vt in Indicatiuo: ha- bet tempus futurum addito aduerbio: Exemplum coniunctiui. Ta-iout. Veniam. Sed ad implendam fignificationem äddenda eil: h#c vox Nein , qua? eft ad- uerbium exhortandi,imperandi, orandi, & incitandi. Verbum hoc indicatiuo caret: attamen ab eoformaturparticipium. Tovvme. Verdens. LI Hiftoria Nauigatioms Exemplum. Che- rourme-^ijfoua-nuin, Che-remiereco pouere. Vt veniens inueili quöd alias perdideram. Senoyt-pe. Hirundo. r Innhy-a. Cornualignea^quibus Barbari ionituscicrit, Jinis C o l t o ojr 1 1. Infuper vt faciliusiudicium de rebus ä nobis in hac hiftoria commemora- tis ferre poffint,tumü quibufcumeundo, acredeüdo nauigaui , tumiiomnesÄ quimein America vklerttnt(^uibusnonpaucosfuperftitescflcaedo)ipri^ adeo nauta?,aliique qui vel tantülum ad Sinum Ganabamfab Capncorni Tro- pico vixerunt: In eorum gratiam colloquio catalogum hunc j qui nomina pa- gorum 22. ad quos non femel oberraui^diungere vifum eft. ?agin.i, b Acprimümquidemhax funt eorumnomina, quifm funtaddexteram, S^inffredientifinumillum. Cariauc.i. Taboraei i. Quorum poftremum Galli Kranit Pepinum nominabant,de nauarchi euiufdam nomine , qui nauem aliquando adeumpagumonerarat. Euramyry. 3. A Gallis GofTet nominatur de interpretis euiufdam nomi- ne, qui aliquandiuibihabitarat, Pira-ouaßou. 4. Sapopcm. 5. Ocarentin 3 pagus amoeniüimus.^. Oura ouaj- fou-ouee. 7. Tmtlmm. 8. Qotim. 9. Pauo. 10. Sarigoy. 11. J Alium preterea Talli petram vocant , ob rupeculam a mola non ablimi- lem wx filuam ingredientibus iter adiftum pagumindicabat. 12. Alium quo- que Galli Vpe c nominant, de Indicarum gallinarÜ nomine , quas Barbari Vpec nuncupant. 2 . x , Alium prsetereafagittarum vieum appellabamus , quod cum primum ad eüiter faceremus,in filuam ingrefli , fagktas multas ad proceriüW euiufdam arboris putrefadse cacumen emiffas defixeramus , qua? in pofterum rndicis vi- ces nobis prxftarent. 14. Quiaddext-eram. Keri'U.i$.QAcara-u.i6. Morgouia-ouajjou. 17. Qui inlnfulam mägnam. -Pindo^uffou. iZ. Corouque. 19. Pirauijou. 20. Alius-pra;terea}cuiusnomen mihi excidit/itus inter Pindo-oußbu, & Ptraijou \ ad quem in quibufdam capti- uis emendis operam pofui. m Alius quoque inter Carouque Sc Pin do-oujjbu, cuius etiam appellatio non occurrit.22. - Qua? fit tumpägorum,tum aedium form^alibi demonftrauimus. Cap. InBrafiliam. 267 Cap. XX. *De nofiro ab ^yimerica dißejjh : deque naufragtjs & atysnon minimh periculis, qua primum in reditu noßro euaßmus. Oftquam menfes o&o in Infula,quam occuparatVillagagno, viximus,ab co eie&ifuimus. Itaq;in continentemieceflimus, ad finiftram Ganabara finum ingredientibus , ad eum locum Latmtia, quem nos la briqueterie nücupamus, qui ab caftello Collignio 6 mertca. paflibus M.diftat. lbi menfes duos in tuguriolis quibufdama Gallis pifcatum euntibus olim extructis degimus. Per illud chappeiu- tempus Chappellams & Boiflius, quos apud Villagagnonem reliqueramus, ad nos veniuntjeandem ob caufam eum deferentes,ob quam nos ab illo difceflio- gnone abj- nem feceramus. Duo vero illi in noftrum funt adfcripti numerum3qui naulum cedmu fexcentenarum Gallicarum libellarum , vnä cum aliquanta commeatus copia cum nauclerojcuius naui tranfportati fumus,pacT:i eramus. Verum antequam vlceriüs progrediar , id eft a nobis dicendum, quod an- tea nos di&uros recepimus , nimirum quo fe geflerit modo in nobis dimitten- dis Villagagno. Legati regii nomen pra fe ferebat, munufque obibat in illis re- gionibus: quare Gallorum^qui eb veniebant, nullus quidquam cotra illius nu- tum adgredi aufus erat, llleigitur tantifper dum nauis , quareueftifuimus^in anchoris ftabat,ad Ganabara? finum, quo in loco onerabatur, ex (cripto nobis abeundi poteftatem facit, & literas dat ad nauarchum, quibus illi fignificat, ne cunctaretur nos naui deportaread quide illi per fe Heere : nam ( inquiebat frau- dulenter) quam gratus fuit mihi olim eorum aduentus.quo me id aflequutum effe rebar quod optabam, eorum difcefTione tarn delector, quado mecum non confentiunt. Qua fpecieinfidias nobis clam ftruxerat. Arculam enimcerata tela obuolutam (qui mos eft ab nauigantibus receptus) epiftolis plenam , quas ad familiäres fcribebat^eidem nauarcho tradit : quibus dicäin nos confcriptam clam interferit , quaprimo quoqueobuio regio i udici , vt in nos manus conij - FUU ciat. Atq; ita merita noftra in fe collata Villagagno indigniflima perfidia velu Vk&m* *»- obfienauit. Q uam tarnen (Vt mox dicetur ) in contrarium Deus conuertit e dignjJfi™« & ^ — ■ n r'i 11 • • • • rr perßdta. uentum: maximo enim noftro lolatio, Villagagnonis vero ignominia? ceüit. Tandem Prid.Nonas lanuarii , Anno 1558. nauem noftram , lacoba^am nomine,Brafilio,pipere IndicOjgoflypiOjCercopithecis, Sagouinis, pfittacis, a- lii{q;idgenus,quanam pridem pleriq; noftrum fibicompararant,oneratä con- (cendimus. Sed antequam e portu foluamus praetermittere nolo , vt magis ac rniaga- magis pateat Villagagnonem vnum impedimento fuifle , quo minus Galli xz-g*°™™«~ gionem illam tenuerint,Fariba?um quendam nomine3Rothomagenfem , na- uis noftra? prarfectum nauigationem illam fufcepifle religiofi nominis procc- tueriuno rum rogatu,vt terram illam exploraret , atq; habitationi idoneum locum deli- fi°ccuPa- geret. Ac fane is nobis fignificauit,nifi Villagagnonis defe&io obftitiflet , vltra odingentahominumcapitalongis Belgicis nauibuseb nauigaturamox fuifle; L 2 2ö8 Hiftoria Nauigationis Egoverofacilecredo, fi Villägagno eonftanter in pröpofito perfeuerafTet, c Gallia vltra capitum decem milliä eö commigratura fuiße^quas 6c Infulam no- ftram ab Lufitanorum infultibus propugnaflent ( qua tarnen non multo poffc difcelfumnoftrüfontpotiti) ampliffimö^acfertiliilimos agrosfub regia au- doritatcin Americaincolerent. Quse terra Ii idcontigiflet, antarclica? Gallia? nömen,quod indkum fuerat,merito retinuiflfet. Qua di« vt ad rem , eodem ipib die,!!!!!!««!!! Prid.Non.Ian.fbluimus,, äcDeo ^L'ttfceße. duce/vafto illi Occidentali Oceano rurfuni noscommittimus. Recenfionefa- timuu cla3capitum numerus ad quadraginta quinque eft inuentus. Nauigium enim quo vehebamur oneraria eratnauis mediocris,cuius Nauarchus,nomine Bau- -douinus,de quo ante facta eft mentio^nautas viginti quinque habebat,nos ve- xo quindecim eramus. Nauigafionem porro illam nonnifi imminentisperi- eulicum formidinefuicipimus: enimuero plerique noftrüm ob infinitos, quos -intereundumexantlauerantlabores, nifiadeo iniquus nobis fuiflet Villaga- giiOjVt in Galliam remigrarent, nunquarn adduci potuißent : tu quod fmcere Deum lllic colere liceret,tü etiam foli fertilitate experta: quarum rem in Gallia tu erat5atqj : eft etiam-nüloge maior difficultas. Hinc fit vt ego^qui patriä meam (emper amaui atq; amo, America valedicturus 5 hoc locofateri cogar,me non raro Americanorü confortikeneri defiderio 3 apud quos integritate ac fynceri- täte maiorem Tum expertus , qua apud noftrates plerolq; Chriftianum nomen pra? (c ferentes. Iam enimapud nos fides nulla fupereft , resq; adeo noftra tota immutata elfynq; diftimulationibtis,atqi verbis inanibus pofita. Brema. quoniam ipfb nauigationis noftraeinitio Breuia erant nobis rranfmit- tenda (funt autem (copuli arena? permixti) qure in mare ad L x. paflf. Mill. pör- •riguntur,qua? etiam quam longiflime pofTunt fugiunt nauta?, vento nonfatis »adaltum tenendum fecundo,vt tamgrauedeclinaremus periculum , retroce- derepropemodum coa&i fuimus. Attamen poftquamtotosfeptem dies flu- ctibus agitati oberrauimus , nec muitüm promouimuSjCirca mediam noclrem acddit nobis, vtnautis pomorealternatim aquamelentina t>infeftiflimas quaiqj obturant: atque ita viribus tarn deflcientibus pauiuper leuati fuimus. Attamen vbi faber lignarius nauem vndiquaque dili- genter recognouit,afleruit eam (vtpote vetuftam & vermibus crofam)ad tan- tarn nauigationem minime efle parem, quäta erat ca, cui iam nos accin&i era- mus: au&orque fuit^vt vnde excefleramus eb rcdiremusjbiq; vel nauem aliam e Gallia venturam opperiremu^vel nouam conderemus: de qua fentetia acer- rime eftcerratum. Nihilominus tarnen vicit naucleri fententia , qui veritus vt fi Iittus repeteret,nautis deftitueretur, malle fe affirmauit , vitam fuä ad omnes cafus obiicere(quse erat illius amentia) quam mercium.atque adeo nauis ipfius iacturam facere. Se quidem Philippo,aliisq; quibus pra?erat,fi ad Americam o- ram redire animus efletjfeapham ad eos vfus daturü efle. Ad qua: propere Phi- lippus fe quidem Galliam repetere decreuiffe , atque fuis omnibus , vt idem fa- cerent } auctorem efTerefpondit. Nauclerus vero alter excepit, nauigationem periculofiffimam efle: ac preterea pr^fentirefe eam diuturniorem futurä quam vulgo crederetur : ac proinde commeatum tot hominibus alendis no fuffe&u- rum. Quibus auditis ex vniuerfb numero (ex conuenimus , qui nauigationis pericula,ac praeipue famem imminentem reformidantes Americanam oram, a qua x x. tantüm pafluum millia aberamus,repetere flatuimus* Id confilium vt exequeremur,haud moraafarcinas noftras in fcapham co- iicimus.qua: nobis datafuerat,cum farinx exiguacopia.atq; aliquantulo potu. Sed dum mutuo valedicentes bene alii aliis precaremur,quidam ex iis, qui cum Philippe remanferant,fummo quo me prolequebatur amore motus , manum mihi porrexi^atq^itainfitiobfecrote^tnobifcumremaneasj fac nos minime in Gallia efle appulfuros.attamen longe maior aflulget fpes falutis, fiue ad Pro- uinciam Peruenfem, fiue adaliquam infulam appellamus, quam G ad Villaga- gnonem reuertamur^ apud quem (vt facile efl: coniieere ) quieti nunquam eri- tis. Hispermotus cum longioriorationi locus nondaretur, ego reli&a in fea- phalärcinarum mearum bona parte in nauem rurfus confeflim confeendo, at - queitapericulumiummum (vtdicemusj abamico illo fagaciter prauifun^ef- fugi. Quinque reliqui,quorum nomina no fine cau(a hoc recenfebo loco , Pe* öaHorum trus Bordonius, Ioannes Bordellus,Matthseus Vernellius , Andreas Fontanus, JJJJJJJ^ lacobus BalLeus, argre ä nobis nec fine lachrymis abfeedentes, Americanam o - mlit». ram repetiere. Ad qua nonnifi maximo labore tädem appulerüt , atq; ad Villa- gagnonem redierunt •, quorum tres primo loco nominatos fuflbeädos curauiß. kaque rebus omnibus apparatis,vela damus, rurfumq; man nos comitri* mus, putriac vetuftaillanauive£H, in qua ceu in fepulchro mortem potius quam vitä operiebamur. Ac fane prarterquam quod maximo cü labore Breuia II Ii CXgffl'Eg.ran?3 ra ra aa gacara ca gara* gg m i M 2/o Hifloria Nauigationis illa tranfgreffi fumus,per totum Ianüarium menfem cotinuis procellis ac tenv- peftatibus agitati fuimus , naui% noftra maximam mm copiam rimulis exc> piebat,quam nifi continüo exhaufiffemus,ccnties de die (vt ita dicam) periifle- mus. Labor äutemillenön fuit vniusdiei. infuU in- Maximo igitur illo lafcyore vltra quadringenta pafluum MilLproue&i, In- £tbl Zb° ^ulam quandam incultam cqnfpicimus,in modum turris rotundam,quac quä- Z23m tum conie&ura affequi poffum,paffus mitte in ambicu habebat. Eam vero,cum Um- ad dexteram praternauigaremus , arboribus non modo virentibus eo menfe Ianuario abundare animaduertimus , Ted etiam tanta auium copia, quarü non paucsmalorudentibufqjnauisnoftrseinfidcntesprchcndi fe atqj contredari patiebantur, vceminuscolumbarium forma referret. Auesineaerantnigri, leucopan,fubalbi0atq; varii id genus coloris: omnes quidem inter volandü am- plitudinem non mediocrem prarfeferebant, verum captis quibufdam vbi plu- mis eas nudauimus a corpore 'pafferem amplitudine no fuperante eas effe com- perimus. Vitra quatuor pafluum Mill. progreffi.ad dexteram rupes acutas e- mergentesconfpicimus , quxres metumdedit, ne plures iiliufaiodi fub aquis laterent,ad quos nauis allifä frangeretur^quod fi contigiffet, ab ea exhaurienda immunes fuiffemus. Toto nauigationis iliius noftra tempore, qua? fuit quinq; menfium,terras nullas.exceptis infulis illis, confpeximus \ quas Nauiculatores noftri in fuis chartis minime notatas inuenerunt , ac forfitan etiam a nullis an- tea confpeda? fuerant. Sub finem Februarii menfis ad a?quinodialem circulum acceffimus, adeo vt tribus tantum gradibus ab eo diftaremus. Sed quia dies iam quinquaginta erantelapfi, cum nauigationis partem tertiam no ndumconfeceramus,com- tfmomo- nieatus vero pars bona erat confumpta,ambigebamus,vtrum ad S.Rochi pro- Pr?»Z°n ° montorium defleduri effemus 3 necne i qua? terra Barbaros quofdam incolas habet,a quibus comnieatum nos accipere poffe nonnulli fpem faciebant. Vicit tandem eorum fententia,quibus vifum eft vt vlterius progrederemur, vtq; cer- copithecorum & pfittacomm , quos nobifcum vehebamus , pars occideretur, atqueitacommeatui parceretur. Porrb quarto huius hiftoria? capite fummos retulimus labores, qui nobis inter eundum fuerunt exantlandi, vbi ad circulum a?quinodialem acceflimus. At vero quia ipfe expertus fum,non faciliorem apolo antardico huc tendenti- bus effeacceflum^que. mihideeareprobabilitervidentui^dicendahocloco ad- iiciam. In primis igitur illud ponendum eft, circulum aequinodialem, cuius 11- tus eft ab Euro ad Fauonium , quafi dorfum fiue fpinam mundi efle , iis qui ab Quid cm Aquilone ad Auftrü nauigationem inftituunt,&; contra ( nam alioqui fat fcio, fißt'cur in gIobo nihilfiimmum,nihilirifimum c£Te) dico igitur Sc acceffum admundi qmnoma* illam fummitatem effe ab vtraque parte ditncillimum, & in man rluctus vtnn- MMkjk 4ue ^ftuantes » quos tamen in immani illa abyffo cernere eft difficile. Ventos LmgatL quoque ab eo loco erumpentes , atque in contraria partem flantes,naues ipfas j£quinodialis circuli acceffu prohibere. Cui mea? fentetia? id fuffragatur, quod ftatim vbi vel gradum vnum ab vtrauis parte tranfgreffi fuerint nauta? , ktitia (ürnma MmmmMMmMjmMMMmMmmmm^mmmmmmwwMm In Brafiliam< 271 fümma exultantes 3 ac de f eliqua nauigatione bene ominantes fefe inuicem ad commeatum edendum horrantur: adeö vt naues in decliui globi veriantesmo kadifficulteragantur^atque adiummitatemillam tendentes agebantur.Adde quod maria omnia inter te quamuis conuexa ( qua: tarnen admiranda D e I prouidentia,neterras obruant fxe^ianturjicetin terris fundata{int,atque adeo lupra ipfam terram elata , quam in varias Infulas , & quafi particulas diuidunt, quas item inter fequodam modo concatenatas quibuldam filamentis &radi- cibus,vtitaloquar, inimisgurgitibus elTe exiftimo) cuminquamhaxtantaa- quarummolesvna cum terra lpfafofpenfa, qua:que duobusaxibus fuftentata (quos axes in quadrangulis vtrique polo oppofitos efte fingo , quorü quatuor, decufTes duas raciunt,qua: in orbem & femicirculum Iphemm totam ambiunt) perpetuoagiturmotu , quodexa'fto marino apparet* Cum igiturmotusille iub y£quinocl:iali circulo initium habeat3certifhmum eft , hemi(pha:rio meri- dionalium aquarum ad pra:(criptos Limites recedente eos , quiin medio globo verfantur, quafiina:quilibrio nonnihil hac quoq; ratione ab cur/u cohiberi. Addo infuper3quod & alibi attigi, aeris intemperiem malaciafque , qua: fub x- quatorecrebroobtinent, nonparum incommodi afferre:imo obftare, quo minus celeri curfu tranfmittatur. Hxc lunt qua? paucis ac quaii obiter de hac re mihi dicendafuere^de qua tarnen in vtramqj partem controuerti facile e(Te exi- ftimo. Acfanenemoeft^quanturnuiseruditus, qui de his rebus ftatuere quid- quam poffit^quod non refellatur. Solus enim Deus , qui ingetem hunc orbem aquaterraq^conftantemcondidit, quernq^noniineinfigni miraculo fuipen- Fum continet,arcana ifthaec omnia nouit. Acfane non eft difficile argumenta, qua:paffimin{cholisdehacreagitantur,conFutare: qua: tarnen minime funt contemnenda,eo prarfertim nomine,quodingeniaacuunt , dummodo ifthsec omnia non primam ( quod faciunt Athei) Ced fecundas eile cau(as memineri- mus . Deniq; nihil certihac in parte agnofco , nih* id quod iacia: tradunt litera:. Illa: enim fpiritum illiusaucliorem habent, aquo veritas omnis manet , ac pro- inde folas illas indubitatas habeo. Sedcurfumnoftrum perieqüämur. Cum tandem ad ./Equinoctialem cir- culum paulatim maximis cum laboribus perueniiTemus, Gubernator nauis, e- leuationemnöftramaftrolabiorimatuseft: atq; afleruit nos fub lineailla j£-, , quinoctiali eodem ipfb die, quo (öl ad eam peruenerat verfari , nimirum 4. Id. ^Hatore"' Mart. qua: res vt apprime notandä, qua:que ante illüd tempus pauciflimis con- *pß die tiguTet, ab illo eft obferuata. Pluribus ha:c perfequi non lubet^cuilibet tantum a:ftimandüm relinquö , quantos a:ftüs tum perpeili fuerimus 3 quibus Sol elTet faupmus. pro Zenith. Pra:terea quamuis aliis anni tempöribus Sol modo ad vnum , mo- do ad aiterum ex tropicis exipatietur , nullibi tarnen (lue märe liue terram fpe- ctes.,a:ftus infeftior perientituf ,quam fub illa zona. Satis id mirari non poftum, quod a quodam alioqui flde ( quantu mihi cernere datum eft ) dignilFimo 3 eft memoria: proditum : Hifpanos qüofdam per reo-ionem quandam Peruanam iter racientesmon modo miratos eile , quod iub a:quatore muem colpexiflent, cap.i 16. immo montes niue obtedos a'gre fiiperaflent , fed etiam taritum frigus ex- m m m 272 HiftoriaNauigationis perti eflfent,vt fbciorum fuorum nönnulli gelü rigore fuerint examinäti. Iam 11 vulgaris illaphyficorum afferatur fentetia, niüem in media aeris regionecrea- ri.quam faciat ad rem (quod cum bona efüditorum venia dictum fit) non fatis Video. Sol enim perperidiculäriter in illa linea radios fuos in terram emittit , ac pröinde aerem calefacit> qui niüem ferre lioii poteft , nedum vt eam congelet, concreet^j. Nec magis mouet me, quöd de montiurri altitüdine atq; de Luna; frigiditate vulgo diri fblet. Quare infblidum quid illud eflfe ftatüo, ätq; ab Philofbphorüni regülis ex- ceptum : (blutionerriverocertiorem afTerri minime putoea, quanlDeüsipfe M48.22 ]0|30 affertj cui vt öftenderet homines 3 quantumuis äcütiflimos ptöclaris fuis operibuscapiendis minime pares effe^ ait: Anmeosthefäurospenetrafti? An grandinis thefäurosoculis perlüftrafti ? Quafi fummüs ille opifex Iobö diceret, Quod horreum mihi putas eflfe, quo ifthäx conrineanturf tune iftar um rerum caufas rimari potes? Minime id quidem 3 tu imperitior es, quam qui iftha^c po£ fis aflequi. Sed ad rem. Africus tandem ventus nos ab aeftibus illis fummis eripuit,ac mox arciicum polum , cuius confpe&u annum integrum carueramus 3 intueri ccepimus, Ceterum ne lectores diutiüs detineam,ea minime repetam , qua: a nobis luntcommemoratajde permultis obferuatu digni/Timis , depifcibus vo- lantibus,aliilcj; prodigioiiffimismon vnius generis , qui a nobis inter eundüfub torridaillazona vifi fünt: verum eos ad narrationem illam remitto. Iam igitur eorum^aquibus eripuic nös Dominus.periculorum narratio eft repetenda. Iurgium fubortum erat inter Vnum exprafedisnauisnofte, &c nauiculatorem noftrum,quo riebat^vt neüter rede officio fuö fungeretur.Co- tigit,vt nauiculatore ad 7. Cal. April, vicem fuam explentevela omnia expan- di3 atque in altum erigi iufTerit : turbinem vero imminentemnon animaduer- terit3qui repente in vela noftra tanto impetu irruit (qua? vt contfäherentur iu£ fiffe debuerat) vt naui in latus inclinata , adeo vt malifummum aquäm attige- rit,quin & rudentes,aLiium caüea?, aliaeq; färcina?paulo negligentius collocatas in mare deciderint, non procul abfüimus ab exitiali fubmerfione. A ttamen ru- dentibus fummaceleritate abfcifiis^nauis paulätim ereclaeft. Nihilominus ta- Birnau* mennosni^ummum difcrimen tum deüenifle merito affirmare poteramus. mgemum, Mi tarnen , quorum culpa totum illud nobis euenerat, non illo periculo man- mßa T>eo (ueti faQd funt,atque ad concordiam ällecli. Sed contra limul atque a periculo tur.mdo- exloluti ruerunt , gratiarum actionis loco pugnam mtentarunt inter ie adeo mitHt»* obftinatam^vt periculüm efTet ne tandem ad ca^dem deuenirent. Aliquot poft diebus obtinente malicia , faber lignarius cum nautis, qui de nobis leuandis a tanto labore (dies enim ac noctes in naui exhaurienda vfyaj!>\ res nauis,qua? foris funt tegumento , confeftim in mare deiiciunt , quo facilius nemmbk educeretur {capha.Brafilü quoqj maximam vim alia(q; merces , quam precium ad Gallicarum libellarum millia decem accedebat.Illiigitur coniilium de naue &. relinquendainibant,deq;falutequcerenda in fcapha: quamrurfumnenimio onereopprimereturmetuebant. Quo factum eft,vt nauarchus ftri&amacha?- ra nos omnes ingreflu illius prohibuerit: minatus,fe brachium illi abfciiTurum, qui primus in illam ingreflum molirccur. Igiturrabido mari permiilbs nos efle autumabamus. Prius tarnen illud naufragium, ex quo fingulari Dei ope emer- feramus,in mentem nobis redibat,hortabaturque,,vt totis viribus in eo pradta- remus,nenauisobrueretur: cum tarnen alioquia?que mortem atq^vitamop- periremur. Tarnen tantü effecimus , vt nauem incolumem retinuerimus. At- quinonomnibus erat ea animi fortitudo: nautsenimplerique mortis illius, quodimminebat genus reformidantes,adeo obftupuerant,vt rerum omnium curam iam abieciuent. Ac fane , merito quidem afleuerare poflum impios il - los atheos,qui paflim inter poculaeos irrident,qui mari lefe committunt , qui- que tot pericula fubeunt,ii apud nos adfuiflent, nugas illas & ludibria fua con- feftim horrendisterroribuspenriutaturosfuiff^ dubium non eft, quin eorum,quiifth^caliaquequte iam com memorauimus, pericula lünt le- (äuri^plerique ex noftrate forma exclament; Quam tutum eft braflicas in con- tinente plantare! Quam facilius admiranda de Barbaris audiuntur quamvi- fimtur Quam fapienter olim Diogenes eos laudabat , qui nauigandi confilio inito j minime tarnen nauigabant.' Atqui nondum noftrorum hic fuit exitus malorum: tum enim cum in iftud incidimus difcrimen, ab portu ad quem ten- debamus vicies centenapaiTuum millia aberamus. Fuerunt itaque multa alia nobis fubeunda pericula : qninimo ( vtmoxdiceturj tantam perpeill fuimus famem , vt non pauci ex noftris extincti ea fuerint. Sed interim fubiicienda eft ratio, qua iftud euafimus periculum : Faber nofterlignarius humilis quidem ftatura: vir,fed animo forti, nauis fentinam vt ceteri,minime reliquerat/fed co- tra penulam fuarn nauticam vafto illi hiatui admoucrat , pedibufque , vt aqua? viribus obfifteret (quibus tarnen non femcleft a ifiio loco dimotus , atquein al- tum elatus) calcabat,tum quanta poterat vocis cotentione eos aduocabat, qui in foris erantconfternati3atq> in fummamiamdeuenerätderperationem : mo- nebatq; vt fibi veftes.xylina cubilia , aliaq; qua? vfui erant iubminiftrarent, qui- bus quam maximepoflet, aquarimpetus tanrifper cohiberetur, dum aflerem appararet , quo hiatus ille pernicioius refercifetur. Quibus dihgenter fuppedi- tatis,illius opera ab tarn prüfend periculo liberati fuimus. Ab eo tempore ventis adeo aduerfis vfi iiimus,vt nauis noftra modo ad Eu- rum,modo ad Fauoniü depelleretur, cü tarnen ad Auftrum tenderemus. Pra?- terea Gubernator nofter illius artis non admodü peritus acurfu aberrauit , atq; itaincertumeurfum,donecadTropicum Cancriperuentum fuerittenuimus, M m 274 Hiftork Naüigätionis Pr^tersaper^uintlecimdiesiiiterherbas mari innatantes verfati fiimus^ quarum tanta erat denfitas^tantaque copia,vt miß fecuribus eas fecantes, naui- H b M Si°>4uod iMis frangendis erat impar, viam feciflemus , futurum autumo fuifle, mar^ vt ibi fubftitifTemus. Quoniam autem herbarum illa copia mare quodammo- do turbidüm efficiebat y nos in paludibus ccenofis verlad credebamus : ac pro- inde Infuias quafdam in propinquo eflfe iudicabamus. Verum iacta bolide , cui funis quingentenarum vlnarum longitudine alligatus eft , nec fundum attigi- mu^neqj etiam Infuläs vllas autcontinentem animaduertimus. Adhaxidco- Hiß. Gen. memorarelibetjquod ab Ind. Hift. de hacre memoria? eft proditum : Chrifto- mp'it 1 ' Proras Columbus, inquit , ea quam primum inftituit nauigatione ad Indiam nouam cognofcendam, Anno nimirum i45>i.commeatus reparandi gratia ad vnam ex Canariis Infulis diuertit, aquapaulo poftdigreflus^cüm diespermul- tos naüigarTet,tande ad mare adeo herbidum deuenit,vt pratum referret.Qua: Herbam ^ noaparumeumcommouit,quamuisnullumfubefl'etpericulum. Sedher- HHaru ma. barum lllarum defcriptionem fubiungere placet. Colore funt fubflauo , ad fce- deftriptio. num *am exficcatum accedente , foliis aruta hortenfi non abfimilibus : baccis QmfcjHt- iuniperinasreferentibus: pr^longisquibufdamfllamentis ac fibris colligatur, marimna- n°nabfimili ab hedera terreftri modo,, atq, ita radicibus expertes , mari ipfo in- tames. natant. Ceterum non fätis tuto tra&antur , nonnunquam etiam fordes nefcio quas rubras , quarum forma ad galli gallinaceicriftam accedit mari innatantes vidi, quarum adeo pcrieulofus erat contactus 3 vt fi a nobis attre&arentur, ma- nus confeftim intumelceret, ac rubore infeft aretur. A t quia nuper in (ermonem de bolide incidimüs^de qua multa ab anilium fabularum commentis non admodum alienafepius audiui , nimirum nauiga- Bolls fmd tes ea *a<^a ^ terra SU£e inh^ret,quibus in regionibus verfentur agnofcere,quod fit^ttifie falfillimum efle de Occidentali mari aflero. Itaque quodres eft fubiiciam.Bolis tiitmvfiu. ei.g0 inftrumentum eft trunculum pyramidalem forma referens , ac acuta par- te perforatüm, quod funibus attexitur , febum vero ab altera parte applicantes inprofundumdemerguntnauta?, quoties locum ftationi idoneum naclosfe efle putant. Cui , fi arena adha^ferit , opportunam efle ftationem colligunt: fin minus 3 limum aut rupes fubefle cognofcüt, cui anchora defigi mimmepoteft, äc proinde alio efle properandum. Hxchabuidicendaaderrorisilliusrefutationem. Iienimomnes, qui in alto Oceano nauigarunt, immefam efle illius & infcrutabilem 3 quantauis ma- xima funium copia adhibita, profunditatem norunt ) quo fit,vt dies no&esq;, quam diu fecundus eft ventus,cur{us fit tenendus: obtinente vero malacia, co- fiftere necefle fit. Nauigia enim mari illi accomoda perinde ac nauesa&uaria? remis non aguntur. Ex quo patet nugas efle ea, qua? vulgo referuntur : bolide humum erui, qua in quibus terris nautarverfentur^dignofcant, cum vafti illi gurgites ( vtfupradixi) fintpenitusimpedcrutabiles : quod fi in mediterraneo marijaut in ipfa terra,vt quidam de Africa^ defertis referüt , in quibus ftellarum ^ pyxidis marine du6tu viatores iter conflciuntjocum habeatrpenes aucl:ores Tttnico. fides efto. Ego qua; de Occidentali Oceano dixi,vera efle confirmo, Igitur In Brafiliam. 27s Igitur poftquam herbofum illud mare pratergreffi (umus , veriti ne in pi- ratas incideremus , tormenta aliquot Ferrea aptauimus > aliaq; munimenta in- ftruximus.Qua? res nouüm nobis creauit periculum. Cum enim tormentarius nofterpulueremigniadmöünTetjtandiu eum apudignem reliquit, quoadvas, cui Fuerit impofitusjcandefceretjätq; adeo ignem coeiperet: cuius flamma vni- uerfum nauigium noftrum penetrauit. Adeo vt perparum äbfuerit , quin ob picem,qua vndiquaq; oblitum erat nauigium,flammis correpti Fuerimus > qui- bufdam velis acrudentibus inFeftatis, tribus quoqjnautisgraüiflimeaduftis, quorum vnus poft aliquot dies vitam cum morte commutauit. De me quod attinet,nifi vultui meo pileum oppoFuiflem , haud dubie aduftione fuiflet tur- patus , nifi quid grauius mihi accidiflet. At illius mei pilei beneficio fammis tantüm auriculis capillifque aduftis incolumis euafi. Quod quidem ad deci- mum feptimum CalMaias nobis Contimit. Iam hoc loco aliquantulum eft re* (pirandum nobis per Dei gratiam ab naufragiis , Fubmerfione , incendioq; ha- 6tenus liberatis. Cap. XXL ^De extremafame> tempejlatihus, alikque non faucis perkulis, a qmbn$ in Gattiam redeuntes diuina ope erepti fumus. O T tanthque euitatis periculis e Scylla in Charybdim incidi- mus. Etenim eibariis noftris iam ante non quidem opiperis pars mediarepete Fuit detratta , eb quod tum temporis a Gal- lia decies centena pafluum millia aberamus., quam moram 116 tempeftates tantüm nobis attulerunt. Nam ( quod etiam ali- bidixi) Gubernatoriiofteräcurfuadeo aberrauerat, vtcum aiTereretnosadHiFpaniaeoramaccedere,, InFulas Eflbreas legerem us, qua? ab Hhpanienfi oraFexies centena pafTuum millia diftant. llle igitur error eb ino- pix nos redegit,vt Fub Apnlis menfis flnem commeatu penitus careremus. Po- ftremum igitur folatiumFuit,vtCellulam gypfätam,inquacommeatus recon- di {bleut , euerreremus: in qua vermes & muriumexerementamaiori copia quam micas reperimus, quhquiliis tarnen illis diligenter colledtis , ac figillatim diftributisJpulmentumconficiebamus.)quod & nigredine & amaritudineFuli- ginem luperabat. Idgenuseibiquam palato efletgratum^minime eft quarren- dum. Per illud tempusquicunq;cercopithecos 6c pfittacosrereruarätiis ( quod iampridem amultiseratfadum ) vefeinon dubitarunt. Infumma , iam ipfo Maij menfis initio ex nautis noftris duo fame necati fiint > atq; pro nauigantiü more in ipfo proFundo Fepulti. Pmerea tarn dira vrgente Fame totos viginti dies procellis ac tempeftatibus adeovexatiFuimus, vt non modo velaomnia complicare, clauumq; obligare^ fed nauigium amplius regere impotes permit- tere illud flatibus atq; vndis coa£ti Fuerimus. Qua? res effecit^vt per totum illud tempus,quantumuis vrgente Fame,pifcis a nobis nullus Fuerit captus. In Fu m- Mm 2 Verm&s ac murin ex- crementA vna cü mi- ete panis colligütur eduttir. Nauttt duo fame necatu ij6 Hiftoria Nauigationis ma repetite nos in diram famem incidimus extrinfecus vndis , intrinfecus Vero aqua petimur. Quare in eorum gratiam, qui mare nodum viderunt,quos me- rito mediam tantum mundi partem viduTe dixeris , hoc loco, id eft , in memo- r^24.°7' riam reuocandum.quod Pfaltes de nauigantibus afferiu t 'vos tranantes pi&ls vada falfa carink, offyfaris coloni diuitis» nTkfagna Deivere mir acuta cernitis^alti Difyerfi campisaquom. Nam fimulaciußit, rapidi tota uequora venti ^Ad ipfa toüunt fidera. ^yihripitur pariter ratis, & nuncnuhila tangiti Tumente njetfagurgite, Tartara nunc contra praceps contendit adimat Ipßjque mergitur inferis, &c. Per illud tempus cogente rerum inopia , admirandaconcipiebantvota Nauta?: at nos ad verum illum DeumvotaomniadirigebamuSjCuiusbeni- gnitätem atque fauorem toties experti eramus : cuius etiam opein media ipfa fame , non fineinfigni miraculö fuftentabamur , aquo etiam vno mare ipfum ac tempeftates fedari polfe noueramus. Interim licet inedia ac proinde macie adeo cofe&i eilemus , vt nauigatio- nis obeundis minifteriis vix ac ne vix quidem idonei eiTemus, egeftas tarne fin- gulos eb compellebat , vt quacumq, fieri poflet rätione , de famelico ventre fä- turando cositarent. Nonnullis in mentem venit, vt fmftula parmarum ex ter- Parmaex & . . , 1 -11 tergo To- go Tapiroufjou , de quo antea ,m aqua decoquerent,ederentq; : at lila inuentio firoufoH nonitafucceflit. Alii igitur eadem rruftula excipientesprunisimpofitatorret, ™ m" quod aduftum erat cultro eradunt, quod optime fuccellit : corium enim illud nobis fame iamconfedisfuillamcutemprunisaflTatamfäporereferebat. Hoc fa&o experimento,quicunq, parmas eiuünodi habebant , fruftatim eas conci- de'bant&lcibus, älüfq; inftrumentis , fruftaq, diligenter iiifacculis recondita a- DeBeil Pu<^ ^ 'continuo geftabant, im mo in tanto apud eos erant illa pretio , atque lo- fudM.j. culiauro oppieti apud auaros 6c fceneratores noftrates efle folent. lofephus de Th'^a es Hierofblymitanis obfeflis verba faciens, memoria? prodidit, eosneccingulis cw^neccalceamentisabftinuifle, Coriaque fcutis detra&a mandifle. Atnon de- caiceame- fueruntiilter nos , qüi & CoriaceosthoraceSjipfaqueadeo calceamentaede- uexedun- \mmo pUeri } qui nobis famulabantur, fame adeo preffi fuere , vt a later- Latema- narum cornibus non abmnuerint,quarum in naüigiis maximafuppetitcopia, rcandZl immo febaceis ipfis candelis/i quas ofTenderentmo pepercerunt. At nos fum- febace* me debilitatos iugiter in exhaurienda naue laborare necefTe erat J alioqui mox CthlJatl ^bmeni fuiflemus,inediamq; noftram largo potu compenfaffemus. - TBoikign'ea Porro nigentem bolidem tertio nonas Maias fub folis occafum in aere ar- inaere cö- Jentem confpeximus^cuius tanta erat velis noftris reuerberatio.vt ea igne iam ßmmr. CQrre eßpe crcJercmus: attamen nullo noilro incommodo ftatim euolauit. Iam fi quarratur , vnde bolis illa ortum habuerit. Relpondeo rei ülius caufam indagare n Brafiliam. 277 T,ur& indagare difficillimum efte,pra?fertini cum terras nouas , ex quibus ichtyocol- Ix aduehi folent^Infulamque Canada prarterlegeremus , qua? regio eft frigidif- fima, ex calidis exhalationibus ortam efte nemo dixerit. Nos igitur vt genere omniincommodorumafflictaremur, Aquilone vento adeo infeftatifuimus, vt totos dies quindecim calorem vix vllum perfenferimus. Tormentarius nofter ad 4.Cal.Maias.,cum ante tanta fuiflet fame oppref. füs,vt pfktaci vifcera me pra?fente cruda paulo ante deglutiflet diem fuü obiit, nec terra? , fed mari (epulchrali , vt & (uperiores mortuünanaatus eft. Cuius mortem eba?quioretulimusanimo, quod operaipfius facilecareremus : ete- nim fi Pirata? quidam eo tempore nos aggrem* fuiiTent, non modo non pro- pulfaremus eos, fed vitro in deditionem venire fummis votis optabam us (qua? eratnoftramiferia)dummodocibusfuppeditareturnobis. Sedprout Deo vi- fum eft, nos per totam nauigationem illam affligere, vnicum confpeximus na- uigium,quod aiTequi minime potuimus: vela enim apparare matureper imbe- cillitatem noftram non licuit. Ceterum confumptis illis, de quibus paulo ante memini,parmis , coriis, ipfifque adeo arcarum tegumentis , breuiter quicquid famem explere poterat, c*pt*»t*r nos vltimam nauigationis noftra?lineam attigifle exiftimabamus. Sed penuria X»/XT~ artiuminuentrix, quofdam ex nobis mures vt venarenturcompulit. 1 Iii enim fame oppreili (quodmicasceteraqueomnia, quxcorroderefolebant, diligen- tercollegiflemus ) turmatim per foros curfitabant. Nos vero cum diligenter, tumingeniofiflimeiiscaptandis yariis decipularum generibus adhibitis inui- gilabamus , nonnunquam etiam noctu felium more eos obferuabamus. Quo factum eft .vtquantumuis latentes perpaucimanus efTugerintnoftras. Acia- nemurem tumpluris quambouemfaceremus, in continente xftimabamus. Vidi enim qui coronata tria,nonnunquam quatuor, in fingulos mures nume- rarent. Immo quendamobferuaui, qui cum Chirurgus nofter mures duosfi- mulcepilfetj hacvoluitcumilloagereconditione, vtfimurium fuorum alte- rum commodare vellet,cum primum adportum appelleremus,galerum, tho- racem, femoralia^ tibialia ipfi penderet. Ille tarne (quod veftes vita? fua? poft- haberet) conditionem refpuit. Denique mures frequentes ac minime exente- Tati in aqua marina elixabantur,qui tarnen maiori nobis erant in pretio 3 quam fint in continente/veruecini armi: Pra?terea quo magis ac magis pateat , nihil quod edule eflet a nobis con- Mufmm temni, de quodam narrabo, quicü Pra?fectus nofter murem fatis grandem ap- Ted&sd,li- parafTet, quatuorexfectispedibus., quosinforisreliquerat, eos diiigentiftime^^ collegit , prunifque aftauit , afleruitque fe perdicum alas tarn fciti laporis mi- nime vnquam edifTe. Ac {ane 3 quid eft quod non tanta inedia opprefli man- diftemus,aut potius voraflemus^qui ad explendam famem oflaipfaolim proie- cta^aliafqueidgenusfordes fummopereoptabamus f Necdubium eft, quinii nobis virides herb^ aut foenum adfuüTet,brutorum more ea mandiftemus. At- quinon folum cum malo hocconflieliabamur , totis enim viginti diebus, qui- bus fame illa infeftati fuimus , neq; vinü neq; aqua dulcis in naui noftra vifa eft, rpttur* EB'EH'gq Elflja gftiSI'El El gtt K3 nt res Küca i-sura reg rrs rai ei f=i r«a rail Sancerra na fames. 278 Hiftoria Nauigationis reftäbat tantum exiguus ficera» cadus , quem prafedi noftri adeo parce diftri- buebant [ vt fi vel Monärchaquis tum nobifcum fuiffet , -eteris largiorem po- SmoÜl tüm non obtinuifTet: fingulis autem cyathus quotidie aflignabaturXum itaq; ZI! ' non minus fiti quam fame infeftaremur, quotiefcunq; decidebat pluuia linteis expanfis, ferreöq; globulo in medio fito , vt commödius in vafa fubieda infti - laret,aquam excipiebamus. lmmo eam.qua: per foros emuebat,diligenter col- ligebamus,nec obftabant fordes,que. eam longe turbidiorem ea,qua? per vicos in vrbibus pr£terfluit,reddunt,quominus a nobis ebiberetur. Deniqj quamuis ea fames , qua Anno 1 5 7 3. in obfidione Sancerranaper- peffi fumus^n earum numerum,quae grauiffimae habentur,recenferidebeatavt videre eft ex hiftoria,quam de ea re nos ipfi edidimus,quamuis diuturnior, non tarnen aeque grauis,atq;,de ea qua nunc agimus,fuit. Sancerra enim neq; aque, neq; vini laborauimus inopia , prarterea herbat qutfdam ac radices , vitiumque gemma? nobis fuppetebant. Ego fane fi ob caufe iufta? patrocinium,obfidione alicubi tenerer, tantifper dum Deo creatis rebus benedidionem fuam imperti- *i vifum eflet3quid pelles^membrana^bubalini thoraces , aliaque eiufmodi fuc- cum aliquantulum habentes,quibus tarnen quotidiano vfui,quamuis minime familiaribus,in illa obfidione famem tolerauimus,expertus , minime vnquam famismetuindeditionemhoitibusvenirem, dummodo earum rerum copia fuppeteret. A t in illa noftra nauigatione longe diuerfa erat ratio : eb enim reda- £tifuimus,vt nil nobis reftaret, praeter Brafiliumlignum , pra omnibus aliis li- Braßjium gnomm generibus ficcum, atq; humore expers. Nihilominus tarnen non ^de- Ugna cor* fuerunt jnter nos, qui fame ad extremum adadi,cibi alms inopia, lignum illud pmppi dentibus atterere conaretur. I n quibus erat Philippus dux nofter : qui cum fru- votum. ftulum ori admounfet,altum trahens fufpirium,me his copellauit verbis : Heu mi Leri, pecuniä in Gallia ad quater mille libellas olim credidi, cuius apocham vtinamconfcriberetenerer, &mihi pro ea panisvnuscum cyatho vinimihi Richerii prsberetur. Petrus autem Richerius Paftor, qui no ita pridem Rupelk ad Do- debiUtas. minum migrauit3in cellula fua proftratus iacebat , adeoq; erat viribus omnibus expers , vt caput ad Deum oraturus minime poflet attollere , attamen ita pro- ftratus indefinenter precibus ad eum fundendis intentus erat. Antequam fermoni huic finem imponam,id obiter obferuarelibet, quod in aliis quidem,maxime in meipfo animaduerti,qui binas fames expertus fum, easque eiufmodi,vt nullum vnquam horridiores euafifTe credam. Corporibus inedi* r*~ inedia debilitatis , & deficiente natura, fenfibus alienatis , fpiritibu% düTipatis, biemgem* non modo feroces, fed & morofi & iracundi fiunt homines. lila porro lracun- r0U dia merito rabiei genus dici poteft : Quo fit , vt appofite vernaculo noftro fer- mone is fame dicatur furere , qui fame premitur. Pmerea quoniam experien- Dcm 18 res om nes exprelfius edocet,video no fine caufa Deum , populo fuo minan- 53^* ' tem famem nififuispareatpr^ceptis,diferteexprimere futurum, vtvinillius, qui fuerat mollis, & delicatus , valde malignus üt oculus in fratrem fuum, & in vxorem fibi chariiTimam , atq; in filios fuos , adeo vt non det vlii ex eis de carne filiorum fuorum quam comedet. Nam praeter ea,qua? in Hill. Sancer.com me- morauimus f J In Brafili'am: 279 mörauimUs exempla de parentibus^qui ex liberis fois vnum comederunt , deck *^%^ militibus quibufdam, qui poftquam cadauera eorum, qui bello caefi SeÄ^^Sf guftaflent, fe decreuiffe, fi malum illud diutius perftitiffet , viuis manus afferre, re m *»**• affirmare poflüm nos dur ante illa Nautica fame vix ac ne vix quidem pacate "Z£f aliicü aliis colloqui potuiffe3licet Dei timore cohibcremur, immo quin (quod TmT" Dominus condonet nobis) malignis oculis alii in alios fuerimus. Sed vt reliquum nauigationis noftre curfum defcribere pergam: Contimit rebus noftris in peius ruetibus,vt naut* alii duo i7. Cal.Maias fame necati tue- rint. Quo tempore ex noftris nonnulli fuere, qui tarn diuturnum errorem no- ftrum in aquis fecum reputantes ; nulla obiefta terra animo fuo Angebaut nos innouoverfaridiluuio.^ Cümigiturnautasillos mortuos in mare praecipites dari animaduertimus, eüdem nobis exitum omnibus impendere credebamus. Ego in tanta rerum inopia \ qua , vt dixi \ cercopitheci ac pfi ttaci,quos veheba- mus, confe&ifuere, ad illud vfque tempus pfittacum plumis decorum , anleris magnitudine, articulate voces multas humanas imitantem,ftudiofiffime con- feruaram: eum Gafpari Collignio ofFerre (perabam , atque ea fpe quinque dies cautifllmeoccultaram, nullo eipraebitocibo. Hunc tum vrgente fame, tum quodvererer, nemihinodufurtofurriperetur, poftahos omnesoecidi' l\k mihiamicifque aliquot meis per tres quatuorve dies alimento fuit : integer au- tem ä nobis fuit efus,nullam enim particulam praeter plumas eiecimus,adeo vt non carnes tantum , fed & vifcera & pedes lpi os , atque adeo vngues , vncum- que roftrum corroferimus. Auis iftius mortem aegernme poftea^tuli /dolorem auxit,quod quinto ab eius obitu die terram confpeximus. Cum igitur illius ge- neris aues faciie careant potu, vel tribus nucibus totum illud tempus vitam illi- us fuftentare potuiffem . A t vero,dicet quifpiam , quid nobis cum tuo pfittaco ? nome perpet üo in mifemsillisveftrisfufpenfostenebisf Annontandem ahquando malorum &c quidem omnis generis fatis > Nunquid aut vita aut morte finis tandem da'bi« tur?dabitur vtique: Deus enim, qui ( non fane vulgari cibo) corpora noftra fü£ tentabat, opem nobis tulit opportuninlmam, effecitque immenfa fua bonita-^^ te, vt :8. Calend .Iuacum iam ad foros ferme languore confecti iacerem us, B ri - tZ'tZ tanniam inferiorem confpexerimus. Veruntamen quod nonlemelä Guber-^'*'""* natore noftro decepti fuiflcmus3qui terrae loco nubes nobis ac chimeras indica^ rat,quaepropereeuanuerant,fpeculatoreiterum atqueiterum pro more exda- mante,Terram,Terram, vix tarnen vere illud dici credebamus. A tqui fecun- doflanteventoprora obuerfa mox certocognouimus , continentem in pro- pmquo cffe. Iam vero vt liquido appareat, quantamin müeriam quantumq ue indifcnmenadduaifuerimus;quamqueopportuneDeusfitnobisopitulatus ^ > . . huc referrelubet , quod nauclerus nofter edita voce affirmauit ftatim , vbi gra ' ßZ!Z tiarum aftiones ob imminentem liberatione noftram egiflet: fe nimirü omni- **** no decreuiffe, fi diem vnum adhuc in illo tarn mifero ffatu permanfiflem us,no quidem forte agere (vt ab nonnullis , in tales redaclis anguffias eil aliquädo fa- au) fedaliquem ex nobisclam interncere,qui ceteris efui effet. Quae res mini- 280 Hiftoria Nauigationis me me commouit , cönfcius eiiim mihi eram ( quamuis omnes macie cffemus confeai)me ab illopericulo tu tum fatisfuilTe, nifi forte cutem & offa nuda pro carnibüs habere vofuifset. Quoniam autem nauta? noftri Rupellam appellere decreuerant^tibiBrafiliumfuumlignumvenderent/cu paiTuum millibus tantumabefsemus, Naucleruscum Phitippo & quibufdam aliis fcapha vedi ad oppidulum proximum (Hodiernam vöcant) contendunt, cibaria comparaturi. Inter quos duo ex noftris , quibus pecunias fpeciatim nu- meraueram ad cibaria quzdam mihi comparanda , vbi adcontinentem appu- lerunt nauem noftram famis domicilium efser ati, diferte teftati funtfe in eam pedem nunquam relaturos: quod äbipfis eil fadum.Reliais eniminnauefar- cinis fuis,ab illo tempore eos nunquam yidimus. Attamen eorumvnus,quilo- lus mecum e qüatuordecim illis, quom nominainitiorecenfui,hocanno 1584. quo hiftöriam hanc corrigo recenfeoque, quäntö cum laböre priftina? reftituti fuerint valetudini ad mefctipfit. Nobis quid hacin parte contigerit, mox nar- rabo Nobis in anchoris noftros operientibus äd nos acceiTere pifcatores qui- dam ä quibus cibaria petimüs , Uli fe a nobis irrideri arbitrati , im mo ne inmria aliqua afficerentur veriti , fugam capeflunt;ätnos quos vrgebat fames , eos vt confifterent cogimus 3 inque eorum Untrem irruimus. Tum M extrema qua?- uis fibi imminere credebant. Nos vero pacate omnia agere, cumq; cibanorum nihilpr^tercibariipanisfruftaaliquotcomperifsemus, vnus ex illis inuentus eft qui expofita extrema qua premebamur fame, adeo ferum fe praeftitit, vt pro panis illius fruftulo,quod vix obulo vamifset , feftertios duodecim no dubitarit a me exigere Noftri autem möx cum cibariis ad nos redeunt, quam auide a nobis fuerint exceptamecefse non eft dicere. Tum in propofito perfeuerantes, nimirum vt Rupella? littus peteremus}iam pafsuum fex milha nauigaremus, cu ab Nautis,qui nos affecuti fiint^dmonitifuimus , Piratäs quofdam ad oram il- lam vagari. Quare poft tot tantaque pericula.qu? Dei ope euaferamus,! 1 vitro in periculum nos coniiceremus^videtes lllud nihil aliud efse j quam Deum ten- tare illoipfodiey. Cal. luniasportuminträrnus Blauuetenfem, inBntanma: ad quem per illud tempus naues permult* e variis regionibus reduces appelle- bant • qui & tormenta difplodcbant , aliaque nauigantibus folemnia celebra- bant atque ob portas vidtorias triumphabät. Inter quasvna erat ex vrbe Sam- nulea,Cüiusnauta3 Hifpanicam ex terris Peruanis reducemeeperant, Eapre- tiofis quib-ufqi mercib.erat onerata,cuiüs pretiü ad fexaginta aureom nummo- rÜmilliaarftimabatur. Cuiusreifama 8 cümpervniuerfam Gallia fparfa ruiüet, mercätores non pauci Parifienfes.Lugdünenfes , aliique eo ad merces illas coe- mendas eörnmeabant. Qua? res commodilTime nobis euenit: accidit emm, vt cum e naui eg-tederemur mercatorum illorum plerique 11s auditis qua? perpelii eramus & nos pra? infirmitate minus ad greftus figendos idoneosfuftentarint, & oppo'rtuniflime admonuerint , vt ab nimio efu diligenter nobis caueremus, paulatimque vires nofträs päuculo cibo repararemus /iure ex veterum gallina- Lmdecoaione^aecaprino.aliifquead^ ranecumnsomnibus^uitamfalubriparueruntconfilio^eneeftadum.Nau- In Brafiliam. 281 t£ vero, qui repente ventrem cibo impleuere,iion tulerunt imputie: nam e vi- ginti,cot enim incolumes terram attigerunt > plures decem fibi mortem aecer- fiuifle autumo: nos vero (quindecim eramus numero) qui, vt iam dixi, nauem illam in America conicenderamus in Galliam remigraturi,ad vnü omnes terra mariq; incolumes tum feruati fumüs. Hoc quidem verum eft/nos nonnifi cu- teöcoflibustumconftitnfe, adeovt alii alios intuentes cadauerae fepulchris eruta videre videremur. Adha?c vbi cdum terreftre perfenfimus > tantum ci- borum nos cepit faftidiüm , vt ( nam de me nominatim verius referre poflum) famfMtm, indiuerlbrium tandem delatus, oblatum mihi vinum vbi olfeci > deliquium %$ZumfL nimi pafliis lim, inque arcam, qua? in propinquo erat delapfus. Qui vero ade-i^"«»- rant, futurum vt animarn mox agerem exiftimabant 3 habita prafertim debiri- tatis mese ratione. Atqui minimo affectus fui cafu illo incommodo. Itaq; in le- &um decubui, tamq; fuauiter dormiui > vt nonnifi fequenti die,& quide multa luce experre&us fuerimrquamuis antedecem menfesin lecto nödecubunTem, quod ideocomemoro.quodfaciat contra eorumopinione^quiputanteos^qui ab mollibus cubilib. defueuerüt,ea repetentes initio dormire minus poffe. Bla- uetiigitur quatuor diebus tranfi&is^Hannebonem nos conferimus, quod op- pidulum ab Blaueto quatuor paiTuum millibus diftat.In quo totos quindecim dies quieuimus/nolq; ex medicorum pra?fcripto curauimus. Quantumuis ta- rnen diligenternobis caueremus,nemonoftrum effugerepotui^quintumöre per totum corpus infeftaretur,me cum tribus ahis exceptis , qui ab vmbilico ad pedesvfq^eo morbo laborauimus. imupercum ha.fa{q. &ftomachifblutione cöfli&abamur, adeo vtintra corpus nihil confiftereteorum qua? immitteban- M . tur. Tarnen medicameti genus nobis eil indicatum > quo poftquam vfi lumus, m'JTad confeftim ab eo morbo fänati fuim us : eft autem eiufmodi : lus hedera? rerre- ftris eft accipiendum cum oryza probe coda, in ipfa olla pannis veteribusre-^t3. ftin&a.deinde ouorum vitellis permiftis , denuo igni admouenda. Confectio- dHr/l- nem illam cochlearib us ad modum pultisori admouebamus. Acfane nos o hm. Se- mnes morbo illo extincl:osfuturosfui{fe,ni{imedicamentüm i!ludädhibitum h4^&- fuiuet facilecredo. Ha?c funt deniqj , qua? de nauigatione lila noftra habui refe- l2jz>Ta ren da: qua: fa aneinter minimas non eft reponenda,fi änimaduertas nos crradus chm *^n- feptuaginta tres nauigafle ab Aquilone ad Auftrum. Verum ne palmam me- rentibus praripere videamur,quantula eft^fi cum ingentiilla loannis Sebaftia- rar»m ors ni De Cano Hifpäni, aut ( vt quidam volunt) Veneti vel etiam vt aliis placet, ^e"Zn ab vrbe Guetaria in Cantabria Prouincia oriundi > qui vniüerfb orbe circunda- Confide to j quod ni fallor , contigerat ante eum nemini ( poft eum quidem de Dracho ^fÄ* Anglo idem referunt) qui in patriam redux pro infignibüs orbem tarx depin- trm^al gi curauit,cum hac inlcriptione, Primus me circumdedißL hn.Detri- Ceterüm Iis a me ledis,qua? Hieronymus Benro de fuä in Peruenfem ter- SL^' ram,aliafque orbis illius regiones peregrinatione, qua? fuit ännorum quatuor- }°PBen\' decim3 fcripfit: commune hoc mihi cum illo efteanimaduerti) qüDd(vtif?fe.^iI^ hiftoriae fua? initio refert) annos viginti duos natus efTetjCÜm multorum exem ad iter A- plo peragrandi orbis cupidus, ac prafertim vifenda^ eius mundi partis nuper re- forf"' N n ü i m i m m mmmvam. b« tm^mTum Bs ito irora fs ca ga: Bat 261 Hiftoria Nauigationis perta?, cüi Uim Öccidentalis nömeftMum eft , explere animum fccutn Um dem conftituit? Ego vero eodem ftudio impulfus,totidemque annos natus, in Brafiliarn nauigationem füfcepi , pro vt ipfe hiftoria- huius inirio adnotaui : Ted aliud eft longe maiori dignum obferuatione , quod nimirtim Benzo ( licet lll« de nobis nihil, nec nos de ipfo vnquam audiuiflemus ) affirmat feidibus Se- ptcmbfis Anno 1 5 5 6.m Hifpaniam,peradis{uis peregrinationibus,appulifle: nos vero ad 4. Idus eiufdem menfis , codemqne anno in BÄHipöwW domo difceffimus. Iam igitur fi quis temporum feriem obferuare velit , eorüni qui in Americam nauigarunt : nos ftatim poft Benzonis reditum eflemus col- locandi. Porro cum Benzonis hiftoria Latino fermone primum,ac poftea Gal- lico Vrbani Caluetonis amicilTimi mei opera extet ex lralico conuerfa,cui titu- lus eft, Nona noui orbis hiftoria , adde quod au&or lpfeinter eos , qui multa ob- fcruar unt,atq; obferuata elegantüTime fcriptis mandarunt, poftremum no ob- tinet locum: necelTe penitusefle exiftimo iis , qui Americanorum mores probe nofie cupiunt , atque adeo quam immaniter mifera illac gentes ab Hifpanis , a quibus jfuba&ce fuut, excipiantor , vt hiftoriam illam diligenter perlegant. Wh autem eo maiori eft dignus laude , quodhiltoriamluam concludatprxftantiC nmagratiarum actione , quam ad Dettni drrigit. In quo fe minime ingratum in cum fuifte,a quo benencium hoc acceperat,vt res adeo nouas.tamque a no- bis remotas terras viferet , per totum quatuordecim aiinorum fpacium , cuius etiam ope tot pencula euanflet. illius tarnen clariftimum nomen obfcurare nititur Theuerns, veritatis ( fiquisalius noftra memoria extitit) acerrimusho- ftis , fuo virorum llluftrium libro , quem nupef edidit. Illeenim de Francifco Pizarro Hifpano , aqtio Attabalippa Peruenfiüm rexfüitdeui&us, verbafa- Theuern cienSj totam Benzonis hiftoriam ita in dubium reuocat ( ä-cuius tarnen facun- dialongiilimeabeft) vtmerasfabulas euedicat. Qua: res forte a Theueto de jnduftria eft fufcep ta , quod Galliam patriam fuam debito non profequatur af- fedtu, cuius tarne lepidüfinius Benzo fama? eft ftudiohflimus^duerfus eos, qui quod minimo negotio Indos iilos fubegerint , ceteras omnes gentes tarn facile le deuincere pofle iaclant. Sed vt ad nos redeam,finem ac requiem läbörum cofequutos nos efle for* fitan quis exiftimet: attame nifi illeidem, cuius ope a tot naufragiis, tempefta- tibus, extremaque famc aliifq^incommodis, qua:nosinternauigandumaiii- due vexarunUiberatifumüs, nosädiittüs appulfos leruaflet , extremaqua-que nobis impendebät. Iam fupra dixi Villagagnonem tradidifle dicam in nos per- icriptam,pra:fe£to nauis illius qua reuedi fumus , viia cum mandatis ad obuios quofq; magiftratus,vtin nos animaduerterent,ignique addicerent. Contigit autem , vt Philippo Duci noftro cum Magiftratibus ( ab religione quam profi- tebamurnon äbhorrentibus ) cuiarcula illaepiftolis dicar illi adiundis plena tradita fuerat, neceftitudo intercederet. Quo fadum eft vt optime ab illis ex- cepti fuerimus,contra quam cupiebat Villagagno,imo etiam fortunis fuis non Promden- pepercerunt,quinnoftris, quibus opus erat,eas largirentur : Philippus quoque SS33f ab illis pecunias mutuo accepit^atqueita Deus ilie, qui aftutos in aftutia depre- hendit,, In Brafiliam. 283 hendit, nos ab illo pcriculo liberauit , efTecitque vt fcelerati Villagagnonis per- fidia dete&a,id totum ad illius contumeliammoftrum vero fblatium redunda- ric. Tanto igitur accepto beneficio ab illius manu, qui nos toties terra mariquc (cruauit. Nautis noftris Haneböne excedentibus , vt Neuftriam patriam fuam repeterent: Nos etiam, vt ab Britaiinis illis recederemus , quörum idioma non minus nobis erat Barbarumiatqüe fuerat Americana Iingua,ad Nannetes pro- peramus, nonquodperceleresiterillüd confecerimus: tantaenim eratinfir- mitas noftra,vt equis,quib. infidebamus regedis minime pares elTemus. Quo- circa mercenarii,a quibus regerentur,iingulis fuerunt mercedeconducendi. Quoniam aütem qüödammodo reitauranda erant corpora noftra , non minus portentofis flägrabamus appetitibus , atque ii funt, quös de pra^nanti- bus mulieribusreferuntrquorum.nifi ad finem properarem,exemplaadmiran- dareferrepoflem: quinetiam plenque abvino itaabhorrebant, vt abeoper memem integrum abftinuerint. Tandem vbi ad Nannetum vrbem perueni- mus,qua(i inuerfi eflfent fenfus noftri vni uer(i,aures oculique noftri adeo hebe- tes repente facti funt , vt formido mcefleret , ne in furdos atque ca?cos euadere- mus. Hucreferripoteft,quod lonathanSaulisfiliusdicebat: illuminatosfuifle oculos fuos, poftquam aliquantukm melüsguftaflet : quibus verbis non ob- {curefignificabatoculos anteafuiflc media hebetatos. Verum tarnen abprimi nominis medicis quibufdam,aliifque claris viris , qui ad nos frequentifTime ac- cedebant,tantacüdiligentiacuratifuimus, vt nullatantorü malorum veftig;ia nobis adhaÄintrquin imo de me pofTum affirmare , exa&o ab eo tepore men- fe me Optimum aurium oculorumque vfum habuifle. Hoc quidem verum eft, me ab eo tempore ftomachi debiiitate femper laborafle: qua:etiam fameilla Sancerrana^cuius paulo ante memini,adeo eft cofirmata, vc minime d ubitem eamenunquamliberatumiri, donec me totum Deusfeliciflima refurreäio- neinftauret. Itaqueapud Nannetes, quo in loco (vt dictum eft) optimeexce- pti fuimus , recuperatis valetudine ac viribus , noftrüm finguli quo vilum fuic abiere. Denique,quandoquidem (vt exhac Hiftoriafatis apparet) & in ^enere Sc fpeciatim tot periculis, totque mortis abyftis ereptus Tum , an non merito cum fan&aillaSamuelis matre exclamare poftum,lehouam morte afficere, & in vi- tam reftituere , demittere in fepulchrum & educere f pofTum fane. Et quidem, nifalloroptimoiure, fi quisalius noftra memoria. Attamen fihuius effetloci, addere pofTem Deum immenfa (ua bonitate me ab infinitis aliis,in quibus ver- fatusfum, difcriminibus eduxifle. Quare,ii mare elementum adeo furens , me nonabforpfit, 11 Barbarianthropophagi, quibufcumfermeannum vixi, me non deuorarunt,famefque extreme ,quas toleraui,menonnecauerunt:an no patriamea Galliaitygndeimmanioreritjii violentam atque immaturam mihi afferat mortem? Vtcunque tarnen fit,ego , qui mortem filiorum Dei ( in quo- rum numerum me afcitum certofcio,coram eo pretiofam efle noui,totum me ipüus voluntati permitto. Harc tandem fimt,qua? a me tum in ipfo mari,eun- do,ac redeundo, tum in terra America, apud Barbaros obferuaui. Me autem Nn z Natura reflauratA appetttus TKtrabiles. Sttrditas ocpilornnt- cjpie hebe- tatio exfnt me orta, l.Sam.ij^ Z7.25?. 1.6. 'MiltMi&iMIIMM'llffll^^ 284 Hi£L Nauigat. In Brafiliam. non latet tarn amplum argumentum, refque adeovadasa mecommemoratas eo fiylo , eaque qua decebat grauitatc minime fuiiTe defcriptas : imo etiam lu- bens agilofco,me hac tertia cditione nonnunquam ea,qu£ paucis fuerant per- ftringenda3fufius quam par eravperfcquutum efTe,&c6rrain extremum aliud peccantem ea^qua? longiorem poftulabant orationem , plus *equo contraxifle4 At le&ores rogatos velim, vt ftudium meum sequi boniqueconfulant , quod orationis non (atis comptse damna refarciat: cogitentque quam dura mihlre- xum^vix in hac HiiToriacommemorantur.fuerit experientia. Regi autem a?terno,im mortali, inuifibili, foli/apienti Deo hpnos fit & gloria in fecula feculorum , Ajtne». F I N I s. IX IM- 285 E X EM PL AR DVARV M LITTERARVH QVIBVS BP. E VIT ER EXPLI- CANTVR, ET NAVIGATIO NICOLAI V1LLAGA- gnonisEquitis Melitenfisjnillam America Pro- uinciam , quae vltra AEquatorem ad Tropicum vfque Capricorni exten ditur : & mores cori- fuetudinefque Incolarum eius regionis. ScripU quidem ifa adflumen (ja nabara {Luptanis %j 0 de (je nero diäum) & in (jaüiam miffk a quo dam e ViL lagagnonis domeßicis : nunc 'vero recens Latio donata a C. 0» A. 3FRANCOFVRTI Tjpis Ioannis Wecheli, M D X C I I. i .86 G C: A. BENIVOLO LECTORL V m ^Th e od ours de Brt, cuius nomen tibi pro- culdubio notü ex Virginiana £f Floridenfis Hißoria- rum, quas elegantißmisfiguris ornauit, euulgatione, rBraßkanam et tarn Hißoriam a Stadio quidem & Le- rio confinptam, abipjb vero ßmilibus picluris Muflra- tarn, in publicum emittere vettet- non ingratum tibifuturum exißima- ui,ß ad eins HißorU calcem , duarum Epißolarum , a U^Qcolao Barre {cuius Floridefis hißoria meminit) Cjallico ßermone fcriptarum, exem- pla (qma eiufdernargumenti,&de V dlagagnönis in e andern 'Prouin- ciam nauigatione breuiter agwvL> ) admngerem. Eos autem oA nno M d L V Ii. hoc eft,ßequente iüum quofcripufuerunt^ eodemquefir- mone editat auide legi , pro innato mihi ad res peregrinas percipiendas deßderio, f^ha&enus diligenter apudrneferuaui: nunc . *Boni igitur confule tenuem hunc meum laborem in tuarngratiam fufceptum, & viuc^s* PRIORTS 2Ö7 P R I O R I S EPISTOLAE EXEMPLVM- V M a valle Argcntueil, ad quam, inuicem valedidhiri rio fine communi omnium noftrüm mcerore,comitati ellis , difcede- rem : vos ad felices veitras Mufas rediiftis y ego inftitutum iter profequutusfum,meam tarnen fidemobftringenSjme^mul- atque eo quo tendebamus peruenuTem , vobis fcripturum. Eam igitur liberare , ingratitudinifque Vitium fugere c upiens> necimmemor videri voleiis beneficiorüm a vobis acceptorum : quatum tem- poris anguftia permifit ~ quid nobis in lila Nauigatione acciderit, hac epiftok vobis breuiter fignificare volui. Anno Domini M d l V. VillagagnO^paratisomnibus rebus ad Timm in- Primana- fHtütum neccflanis. & attribütis illi ex Regis Henrici 1 1. madato maenis dua- u*Hmr corr" "ii ii- -'•11 Iccnß3- bus näuibus,quarum fingula? ducentoruin doliorum capaces, & tormetis bel- licis probe inftruto3ad earum tuicioncm,tüm vt aliquam eorum partem iflicj quo profeclionem inftituebat, relinqueret, öncräria prsterea naue cetum am- phorarum,qua? anhonam &c cetera neceffaria veherec, comitibus multis nobi- libus viris^artificibus, &: nautis, eas confcendit, pirseterea ventus admödum Vehemens aditum prcpediebat: (ed f z>«^L Diepenfes ( pro (blitö & läüdabili ipfor um möre ) adco frequentes affluxerunt jem per- ad rudentes traheftdos,vt ipforum auxilio porcü intraremüs xvi. Kai. Sexti- tum> les. Ex illojplcf ofque nöbiles nöftri comitatus fatias cepit maris , fidem firman> tesproüerbio, Mare vidit & Fugit ; pieriq, etiam militum & artificumjiftarum rerum pertJEfi/eceÜerunt. Seemjta Nostrium hebdömadarum fpatio iRic abfumtö , Ifecundum ventum ex- fimßo!** pectantes,& reparändis nauibusöccupati.Aquilonedenüorlante^lecundove- la fecimus,ea fpe,vt fuperatis illis maris anguftiis,in vaftum Oceanum penetra- remus: fed venti perinde nobis aduerfi violentia, Vöto pötiri non permifit, im - mo eundem portum , ex quo (blueramus , repetere coegit , in quo hsefim us ad x i x. vfq; Kai. Septembfes. Tertiaita* lnterea firigüli recehtem ännonam & reliqua necefTaria compararunt, vt fienßo°"~ tert^° mar* nos 'comlmitferemus. Pradi&o igitur die Diuinamclementiam Sc benignitatem agnofcentes ( nam quemadmodum noftris precibus illum folli- citaueramus , tempeftatem maris fedauit , & ca?lum aduerfus nos furens com- pefcuit) atque animaduertcntcs ventum inea ftationeconftantemaliquam- diu futurum,maiori, quam antea,{pe, tertio nauibus confcenfis , vela fecimus: fuitveroisventus nobis adeo fecundus , vtanguftias illas inter vtramqueBri- tanniam,vulgo Gallorum nautarum LdM?»c/tf di&as,Aquitanicum & Can- tabricum finum, Hifpaniam } Lufitaniam , Sacrum promontorium , Calpen, MomAt Maderannfulas,& Fortunatas,qua:Vulgö Canariarcognominantur/uperaue- iMvLmWimus. TenäriSie niontem , a veteribus Atlas äppellatum ( ä quo fecundum Cofmögräphös Atlanticum mare denöminatum) öbferuauimus: nam precel- fuseft,&:viginti leücarüm fpätio con(picipoteft. Illiadameitormentiia&um fadi fumus vicini Döminico die , qui Fuit viceiimus a tertia noftra in naues co- ~&Mdifta- fceniione. Diftatis ä Gratiano portu mille '& qüingentas leucas , ab ^quatore tuinepor^ vero x x v 1 1 1. gradus ad Septentriones. Nafcüntur, vt aiunt, in ea infula fac- chari abüdantia & generofa vinä, Hifpäno parerc ifätis intelleximus ; nam cum iftic anchoräs iacere vcllemüs,ad petendam recentem äqüam , & qusedam ne- celTana 3 ex'caftello ad radices cuiüfdäm montis Cito , düobus aut tribus globis fumus petiti,quorum vnus Prcctonam noftramnauem perfodit. Inftabat me- ridies,ingensc|verat «ftus nullö fpiräntc vento ; illorum itaque icl:us fuftinendi fuerunt. Sed contra tormentis explöfis itaipfis refpondimus , vt multis in arce sedificiis corruptis^feminse pueris permift^ pra^eipiti in agros fugafibiconfule- re cogerentur. Si noftros lembös Sc cymbas edu6tas habuuTemus , arbitror nos in pulcra illa infola hsfuros fuifle. Nemo noftrüm vulneratus fuit , praeter tor- mentariumquendam, qui tormenti xnci genus vulgo Cardinac äppellatum explodere volens,fibi vnlnüs inflixit, quo decimo poft die extindlus eft. Tan- dem cum animaduertcremüs 3 'nihil iftinc quam iclus reportaturos , altum pe- ttnrtfit tiimus,ad Barbarin (qua? pars Africä? eft ) maritimam oram tendentes , atq^fe- *T *~ cundo vento perfeuerante , prxtergrelli fomiis Humen Ligerim in Barbaria, Promon- Ep iftola prior. Promontorium album,quodfub Tropico Cancri eft,& v l Id. Septembres ad altitudinem Promontörii ^Ethiopici peruenimus , vbi maximum a?ftum expe- Tropica ririccepimus. A TetiärifFa ad hoc Promontorium trecenta?leuca?numerätur. Cancri- His fummis ardoribus fubortä eft in Pretoria naui peftilens febris, ex putida? &c corrupta? aqua? potu,a quo^qui illa vehebantur.abitinere nequibant. Fuit vero eafebris adeo contagiosa & perniciofa, vt ex centum capitibus fola decem fue- rint ab illa immuniaA ex nonaginta a?gris quinque morerentur : res profedo commiferatione digna & deploranda i adeo vtipfe Villagagno in noftram na- uemfereciperecogeretur, inquaomnesfani&alacreseramus, triftes tarnen p.ifthi* ob infortunium in focia naue acceptum. Abeft hoc Promontorium a Tomda ^fj^ Zona x 1 1 ii. gradibus, & ab^thiopibüshabitatur. Ifticdefnt ventusfecun- tore, dus, & fex continuis diebus fuimus afflidi malacia, fble autem ad occafum ten- dentefeuis turbinibus & imbribus tarn fcctidis,vt quibus cutis madefceret.atn- pla? excitarentur puftula?: ea de caufä vix ab acatio fiue maiore velo abfcedeba- mus. Deus tarnen nobis adfuit: nam Auftroafricum immifit,qui, licet aduer- fuSjVtilis tarnen fuit,quia nimis ad Occidentem vergebamusi & cü frigidiufcu- lus eflet, plurimum corpus & animum noftrum refecit , illoque Guinea? oram mne legimus,paulatim ad Zonam torridam accedentes , quam (pra?ter veterum o- pinionem ) adeo temperatam comperimus , vt qui veftes induiflet,ob a?ftü eas exuere non cogereturmeq; qui careret,illas ob frigus fumere. Nos v i. Id. Odobris centrumillud mundi fuperauimus apud infulasD. Thoma?,qua? direde iub >£quatore funt,vicina? Prouincia? cJldanicongo. * Et * Fi.tamc licet hoc iter nobis commodum non eflet : aduerfo tarnen vento obfequedum f^'^ fuitj&eoderledendum/icvtpro trecentisleucis,qu£redätendentibus nobis tonmeft. erant emetienda?,mille & quadringentasfereconficeremus. Immo fi ad Bona? promonu ipeiPromontorium,quod xx xiu. gradibus citra^EquatoremeftjnOrien- Som$2 tah Indianer inftituülemus \ prius eo perueniflemus,quäinBrafiliam. Quin- ^'"Le-* que citra \ & aliis quinque gradibus vltra yEquatorem , in tantam pifcium, eo- q*at. rumquevariigenerisabundantiamincidimus, vt interdum illis inha?rereno- ftras naues arbiträrem ur : ex horum numero erant Delphini vtrumque gen us, Balena?JSquatina?JAuratxJAlbacores Hifpanis didi, Pelamides, & hirundines marina?> quas gregatimvolantesconfpeximusinftar noftratium fturnorum. lilie nos defecerunt aqua? pra?tereas, qua? ex riuulis colleda?, adeo fcerida? Sc corrupta?, vt nullus putor cum iis comparari poflet: quoties autem nobis erant bibenda?,oculos claudebamus,& nares obturabamus. InhisdirTicultatibusverfäntes, & fere animum defpondentes Brafiliam ' attins;ere pofle \ ob magnam diftantiam (nam nongentis aut mille adhuc leu- eis abilia aberamus ) Deus noftri mifertus, Euroauftrum immifit , qui dirigere nos coegit proram ad Fauonium , quo nobis erat tendendum. Ceterüm adeo fecundo vfi Tum us eo vento, vt Döminico die mane,qui incidebat in x 1 1 i . KaL tsffcenfi- Nouembres^leganteminfulam , inmarinacharta Afcenfionis nomine dona- ntsIn$ tam,confpiceremus,odo gradibus cum femifle ab^£quatore diftantem: ex cu- iusconfpeduexultantes didieimus vbinam verfaremur: viciniores tarnen illi r Oo 2po De Bräfiliä non fumus Fanos calumniari &c moleftia afficere non definüt, vt videlicet harum rerum pertarfbs in Galliam redire cogant. Quia porro Barbari a noftro aduentu peftilenti & contagio' a febre cor- reptifuere,quapluresodingentisperierunt3 ipfis perfuafum abinterpretibus, Villao-agnonem idfacere. Ea decaufa tan tum odium in nos conceperunt , vt, fi in continenti habitaremus, bello fint haud dubie nos adgrefiuri. Sed loci que MfuUk incojimus äcce{fu prohibentur: exigua enim eft infula fexcentos paflus longa, gnoneha- centum lata, vndiq, maricinda, & acontinenteieiunctaad tormeiiti amena- kmä" £tum: qua? caufa eft,vt ad nos accedere nequeant,cu furor ipfos corripit. Ipfum etiäm locum fuapte natura munitum.propugnaculis ita firmauimus,vt nos in fuis cymbis äcceiTuri , pra;Formidine torpeant. lllud tamen accedit incommo- di, quod potulenta aqua careat: fed huic etiam difficultati fubuenire iam ccepi- m us ftruötura cifterna:3qu£ tantu aqua? cotineat , vt omnibus qui hic viuim us, ad (emeftre Tufficere queat. \ a&uram pr^terea fecimus vnius nauiculaf ,tüm et- iam cymba?,qua? adfcopulös allifa?3magno noftro incommodo: quia lintribus deftitUtUieq; aquam,neq; ligna,neque ännonam inferre pofliimus. Poftiremo faber lignarius & duo mercenarii ad barbaros transfugetunt, vt liberius viuere poflint. Nihilominus tantam conftantiam nobis dedit Deus , vthorum cona- tibus rehflamus^Sc de ipfms mifericordia non diffidamus. Eius autem permifiu hxc contigifle non eft dubium , vt declararet , quanta difficultate quouis loco radices agat Dei verbum , ad eius rei folidam gloriam fibi vindicandam : at vbi ifemel radices egerit.in a?ternum permanet. In caufafuerunt hi motus,quo mi- nUs re^ionern (vt conftitueram jobferuare potuerim,an vllas metallicas venas, aut alias res fingulares habeat : Ted alio tempore fiet. Imminere nobis dicuntur Lufitani : verum Deus pro fua benigmtate nos conferuabit. Vtrumque Epiftola altera. Vtrumqüe veftrüm äutem obfecro, vt ptolixa epiftola nie doecatis > quid S?crum agatis, qua? fint veftira confilia,& quonam (ecedere decreueritis , ad ftu- diorum Veftrorum fru&um pcrcipiendum , vt, cum Deo vifum erit,mc ex hac iegione in Galliam rcuocaf e,vos conuenire,& vefkaeonfuetudine vti poflim* Deum interca oro , vt omni felicitate Vos cumulet. AdflumenGanaba- ra,in Brafiliana Francis Antär&ica; Prouinda , fub Tropi- co Capricorni v 1 1 1. Kai. Iunij M D lvi. Vobis amicik R B, IN IOANNIS STADII, ET IOANNIS LERil HISTO- RIAS BRASILIENSES, RERVM ET Verborvm Index locupletiflimus» Abbati B oflange regul us. 9S Acaiou/ru&us edulis. 19% AcaraouaffoUjpifcesoptimi. jh Acetunve^annisfacchari. 200 Ackakey, Cercopithecorum genus. \Z9 Acores Inful?.n. regis Portugalia: im- periofubfunt. ibid. Acus nautica.147.eius prfantia.ibi- dem. Acutia/vicus Barbarorum. 22 Adulteri qua pcena afficiantur apud Barbaros. 235 Äquator (feu^Equino&ialis circulus) vndedi&us. W citra y£quatorem nauigatio diffi- cilis. lS4 circa^quatorem naues difficilime aguntur. ltf fub ^Equinodiali vterq; polorum latet. */* Act temperatus fub Tropicis 3 & qua- re. 2-0° ^ftusintcrTropicosperpetuus. 102, ALÜus maximus fub ^quinodia- li. *55 Agefilai eximia lententia. 196 180 186 1/2 4 perat. Alkatrafeslnfula. Ägouti, nefrendis genus. Aiourous.pfittacorum genus. Albacorce3pnces. Albakore3pifces maiores. Alimenta Barbarorum infantiü. 23 £ AlkindarMiri. 4*- Alkindar Ioan . Stadio infeftus, 6y. ex oculis laborat , 6j. vifum recu- *7 24 Alkatrafes aues, 25. nullo negotioca- piuntur. ibid. Ameni iou,xylon. *99 Americceamplitudo. 204. Americus Velpucius America: inuen- tor. «57 Americanipotatoreseximii. 175. iv. fextarios Caouiniexhauriunt. 17^ Americaninonfuncvillofi. 15S Americanum folum tritico & vi- no accommodatum , 173. ad fru- metanoftra ob pinguedinem me- ptum. *74 Amurati,Turcici Imperatoris, crude- litas. 21$ Ananas, plante defcriptio, 200. opti- mustotius America fru&us. 201 Anati Index. Anati/ructus Barbarorum. 35 Anati,miliumamplum, 175 Anatum India ferax.i^. cur iis no ve- fcantur Americani. ibid. Animalia quaenä apud Barbaros. 129 Animaiiainfolita multain Barba- rorum regione. Arma Barbarorum. 122 ArmiUasexoffiumfruftulis. 16$ Aroua,(pecula. Artus Coellius Marino prsefe&us. 5 Arundines in India Orietali mire, ma- gnitudinis & craffitudinis. 2*00 AifumtioJocusRiodePlata. 20 Animalia America? prorfus noftris Aftutiä Barbarorum in decipiendis diffimiiia. iy* exteris- Animarum immortalitatem credunt Atourafläp Barbaris, inter quos bona Barbari. 222 funtcommunia. 234 AnnidiftindionecarentBarbari. im Atramentum quäle Barbaris. 131 Antipodes noftra setate Euangeiium Attabalipx Peruenfium regis admi- audiuerunt. ^ randafortitudo. 209 Antonius Agodinus Gallicienfis. 46 Attun, vermiculi genus ex fordib. na- tum. 150. partibus humani corpo- ris infeftum. ibid. Auaritiam noftrorum rident Barbari. 195.1^. 202 Iii Anus Barbara adipem humanum a- uidiffimelingunt. *>W Aou aijlignum tetri odoris. ^ 197 Apoftolitotüorbem peragrärüt. 2$ 2 Apes culicum magnkudine. yi.mel Auellansfubterris nafcentes. optimum conficiunt. ibid. Auium miravarietas. Apumtriagenera. Aprafle Barbaris faltare eft. Aprofituslnfula. AquxBrafilienfium optima?. 131 14$ *77 Auium cantus Americani obfer- nanc. i58 Auium multitudoin Maq-henfi- businfulis. \6i AuratiE vndedicantur. 151. omnium marinorumfuauiiTimipüces. 153 Aurea mala magno numero crekunt apud Americanos. j$>? 171 196 Aquamarina potuiinutilis. 155. e- ius mirabilis natura. ibid. Arabouten, Brafilia arbor. 194 Araroye,pennarumfa{eiculus. 167 Arafoya fiabellum ex auium pennis. Aypi,radix. ^ Ayri,hebenifpeciesfpinofa. Arat3auisexcellentipluma. 18/ ArauersaPapiliones. 189 Arbores quomodo exfcindant Bar- Bacillus Iacob, inftrumentum nauti- bari. »5?4 cum- lS6 Arbores Americance multae vene- Bakna?monftrofa:. 163 natosfruchisferunt. 197 Baknainvado adharrefcens. 1^3. Arcus cuiufmodi habeantBarbari.fol. 205. Arignau mirijgallinx noftrates. Angnau oufou^gallinas Indien. Arignau ropia^ouum. AnrabjVicus. 7^4 i8f 5° eius caro infipida. 1 6 3 Balamainftarfcopuliemergit. 157 Barbari infidi, &: ab omni virtute alie- ni. 94 Barbari futurorum pradi&iones idolisfuisattribuunt. 45 pP Index. Barbari quändo expeditione fufcU piant. 33 Barbari fibi mutuo diffidunt. fok Barbari primoribüs di£to audien- tesfunt. iii Barbari quibus blaftditiis merces a Gallisextorqueant. 16 y Barbari femper fagittis & arcuin- fkuctiincedunt. ioy Barbarorum ftatura. 1^4. rerum mundänarumneglettores. 164 viliofi non funt. 1^4.165 vnde natus hic error. 166 väriis colöribus corpus inficiüt.fi£6 corpus incidunt. 167. ex parte nu- di, ex parte indutiincedunt. 168. abfqüepane &: viilo laute viuunt. iyt.quotiesefüriunt, edunt. 170. inter edendum non bibunt. ibid. immortales immicitiäs gerüt. 2.04 fägittas validiffime emittunt. zo6 fagittis pifces transfigunt. fine •ordine, inconfufe tarnen in mili- tiam proflcifcuntur.io^. ad prceliü veriientesvlulant. 207 Barbari aduenas humeris gerunt. •2-43- Barbari fuam agliöfcunt obcarca- tionem. 2.33 Barbari inexcufabiles in extremo iudicio. 2^2. Barbari Dei cultui adhajrere pro- mittunt. Barbarorum ca?citas. \\S Barbari cum lacrimis excipiunt re- uerlos. 50 Barbari vnde originem traxerint. Bogeily.colliornamentum. 113 Boiea de Todoflos fan&os . vicus a Portugällenfibus conftrucTus. 10 5 Boifi us claffi prämatur, i 4/ Bolisardensin aere confpicitür. 27^ vndeortumhabuerit. 177 Bombaxquomodoproueniat. 132. Bonita: pifces. «52. Brafilia ex parte inter Tropicos iacet* IQ2. Brafilia: amplitudo.io^.amcenitas. ibid.feris abundat. 103 Bratti pifces a Barbaris appellati. 33 Brickioca ä Lufitanis reflauratur. 3 1 Buttugaris portus. 11 Byaflape portus. 25. eius fitus. ibi- dem. Byyw, liba. t. CaCodxmonesanfint. 114 Cacoda:mones Barbaros infeftat. 2.23 . äpparent eis brutorum fpecie. ibid. Caiou abraffica:. 201 Galuariarum acerui apud Barbaros. 215. Calumnia:exitusqualis. 7^ Camomoupouy ouaflou., pifcis pra?- grandis. 15*1 Canada Infula. 277 Canaria Infula amcEna.149. pro Atlä- tideanonnullis habetur. ibid. Canariarum Infularünomina. 101 Cancri terreflres. iyo Canesnulli apud Barbaros. i$z Canide3auis caerulea. i%6 Cannibali Töuoupinambaultiis vici- ni. 232 Canomi-mirijpueruli. 170 C-antabri in quo Ouetacatibus fimi- les. 160 Cantus Barbarorum. 22^ Capita -hoftium veftibulis tugurioru Barbarorum paÄa. 5 o Capo de S. Auguftin3promontoriüt $ Capo de Gel^vrbs Barbaria:. 4 Capo Index. Capo Verde, id eft, Capitis viridis In- fulavoi.in^thiopiafitse. 12. Capreoli noftris fimiles apud Barba- ros. iip CaptiuicoloniarcaufTain Americam dedudti. 2 Captiui quomodo tra&etur äBar- baris. 8i Captiuorumverbafbllemnia. 8$ Captiuuscaxlideitinatus quomo- do tradetur. 123 Captiuos quomodo tradent Bar- bari , 210. per vieos circumducunt. 2 1 1 . C aptiuüs moriens fe vlcifcitur. ibid. Caraibes , Pfeudopropheta: Barbaro- rum» 22/ CaribaSjgenspeflima. 18^ Carineeportus. 25 Carios ad meridiem fi ta natio. 16 CarioSjgensmalitiofä, 105. regio paulorigidior,^. quibusindu- mentisvtanturincolar. ibid. Carios ferina & pücibus abundat. 20. Carnes humanas fumo indurant Bar- bari, sc Cafe Barbarorum quomodo coftru- Olx. 105.10^ CafarumAmeric.forma&ftruftu- ra. 22/ Catharinade Vattauilla, nauis Galli- ca. 97 Cattiuaro, animal amphibium. 130 Cauxiummare. Cay,Cercopitheci.i8^. eorumintue- dis paruulis induftria. 183 Cera Barbarorum nigra. 189 Cercopithecorumtriagenera. 12p Ceyba, arboringens. i fra- tremlo.Stadiiieiimulat. £9 Clypeus ex marina tcftudine. 1 ^ Coaty,longo roftro animal. 184 Collignium, caftellum. 163 Commanda-miri,pi/aminora. 205 Commenda-ouaffou/abaBraiiliana. 20j. Commutandicum Barbaris ratio. 155 Concordia Barbarorum. 1.2 Confilia quomodo ineant Barbari. 11?. Conuentus Barbarorum ad Lunam. 5*; Couentus Barbari quarto vel quin toquoqueannocelebrant,2i/. & quibusca^remoniis. 226.22/ Copau,arbornucifimi!is. i?j Coquendi ratio apud Barbaros: n Frigus nullum in America. 1 Fumüs,Tatatin Barbaris. Funtfchallum Infi Madeira: oppi- dum. 4 Ö> Gallinarum ferax America. 185 Gallus apud Barbaros degit. 47. deuo randum pronunciat Stadium. 4j Galli pipericolligendo intenti. 46 Gallica nauis a Lufitaiiis -inuadh. tur. il Gallorum cum Brafilianis comer- cium.^.cum Lufitanisinimicirias exercent, 4S Ganabarac finus. iSu eius defcriptio. Garafu oppidum a Barbaris obfide- tur.6. eiusfitus. ibid. Garafu obfidio loluitur. 9 Genipatfru&usgummofus. 166 Georgius Fenero Lufitanusa Barba- ris voratur. 8/ Gerau,Palmarum genus, \9S Gigantum ad flumen Platamceleri- tas. % 16® Gladios rerreös paruifaeiunt Barbari. zo6. Gomara, hiftoria: Indien feriptor. 233 Gonambucb,auis minima. 187 Gorgones, Index* Göl-goneSj Tnful^ nunc Capo Verde dicuntur. 101 Goßypium quomodo ncant Ameri- cana? mulieres. 239 GranGanariaJniula; 101 Guap velKuap, pectines. Guiuea^yEthiopia regio* 101 H. Hämi, quibus vtuntur Barbari. 1^5. eosmagnifaciunt. ibid. Hay,deformeanimal. 184 HeiiodorusHeflus,Eobanifilius. 55 Henricus Brand Bremenfis. 2 Hefperion cornu , Capo Verde diclü mv£thiopia. 12, Hefperides Infula?. 10 1 Hetich,radices optima?. 202 Hieronymus de Praga a Barbaris alTa- tur. Si Hiuomae, Guaiäciipecies. I57 Homicidii poena que^apud Barbaras. HO. HonfleuroppidumNormania?. 97 Hofpites comiter exripiunt Barbari. 2.^0. H u m a nitatisBarbaror.iniigne exerri- •plum. 24^ Huuaflbualocus afper. 1/7 t. Iacare}Crocodili Americani. ih Iacous,Phaiiani. 1S5 Iacobus &c Dominicus de Praga, fra- tresChriitianicapiüturaBarb. 75 lan-ouare , fera hominibus infeita. 182. Ichthiocolla? vnde aduebantür. 277 Idola Barbarorumfuturorum pra?fcia ab ipfis creduntur. leppipo Wafu. 42.duriter traclat Sta- dium. leppipo WaTu familia a?grotat. 58 ktiki, radices boni faporis. 1 jz Ignem quomodo elieiät Barbari. 10 J Igne dele&antur Barbari. 24^ IgnisTata Barbaris. 2^5 Ignem quomodo excitent Barba- ri. 2H Inaures Barbarorum. 16 y Ineonitantia Barbarorum, 23 r Inedia rabiem generat. zyg Infames quomodo geftat Barbari.114 Infantibus quo rituindentnomi- nä. Infames vorant Barbari. iif.ziG Jnfantesanfafciisinuoluendi. 25^ Ingange, Da? mon Barbaris. 107 Inimicitia? inter Gallos & Lufitanos vnde orta?. 1^7 IngeniOjtuguria in quibus faccharum, conficitur* Innijlettipenfiles. 3$ Infularum Fortunätarum fitus. i£f Inubia,cornuain£entia. 206" Ioannes Bracbulius. Germanus. z IoannesFerdinanduSjCantaber^um Barbaris degic Zo Ioannes Humbertus Nauarcba. 14^ Ioannes Meunius,nauclerus.i5 grotans mactatufa Barbaris. 74 Mandioca.radix. 9 Mandioc£e radicis defcriptio. 105» Maniotrradix. Manobi,auellana?. ZOL Macj-beregio. lSo Maraca, crepitacula ex fructibus. 168 Marean infehabeatfingulas anima- Jiumipecies» ^2 'V • Index ' ;' ■ -/ gl Marktes Gallis inimiciffimi. tft mnibus conuentibus Marganas, Pfictaci , apud nos fieque- Mokaen , caro tofta Chnfhanorum. tes. lU Margou-ia, poma aurea. Maria Bellete^nauis Galücana. 5>i. in itmere periit. ibid. Marinum oppidum. / Markayasjhoftes Barbarorum. jrö Monere nullusvlus. Monilia Barbarorum. Monyetfui Barbari pleriq;. Montium Brafiliae altitudo. Mortem contemnunt Barbari. 5° I55 105 jyiarKayas.noiiebDaiuaiuiuiii. ^ --- . ... — S Maio^rcdoncBrickiocalnfula. Mos Barbarorum in adornandisepu- t 0 Iis. ^4 Mamcheindumetisnafcitut. 200 Mouton3auisrara. >*3 Matrimonia quomodo contrahant Mulierum Barbararum nomina vn- Barbari. *34 Matrimonia Barbari cum quibus nonineant. ZH Matte pue, cochlearum marinarum genus. 113 Al4 D.MatthceusEuangelium apud Can- nibalas annunciauit. 232 Matthiolus quomodo Mufam arbo- rcm deicribat. l99 Mauritanix terra humilis 6c plana. Maurongaus^citrullarotunda?. 205 Mayenbipelnfula. 77 Medici cuiaimodi apud Barbaros.fol. 2^6. Melle quomodo vtantur Barbari, itß Memoria fubfidia an vtilia. dedefumta. 11 4 Mulieres Barbarorum quomodo captiuos aeeipiunt. 4° Mulieres Amcricana: viros labori- bus vincunt.255. grauidaa labori- busnoncedant. ibid. Mulieres Americana? daemoniacas fiunt. izG.-lz-j MulieresBarbara? fueo vniuerfum corpus ilhnüt. 114 . comam -alüt,ib. auriculas perforant. ibid. MulieresvatidicaBarbarorum.it* 'ecftafinimulant. "8 Mulieres Americanae qua in re no- ftris praftent. 254 Mulierum noftratium mores. 25/ Mullorum duo genera. Menifeiexoßibuscandidis. ,** MunguWappe, locus mantimus. 6z Mcnftruis carent Amcricana mulie- Mus tribus coronatis venditur. 277 resa57 &cur,conieaura. ibid. Afures a nautisfamelicis voratur. 275 Merces quas a Barbari negotiatores iWufa arbor eiufque defcnptio. m aeeipiunt. 75 iV^uiTurana, funis ad.vmciendos capti Merces noilrates quanti faciant uos. Barbari. 2^.245 ^yoparo piraticus capitur Metre humane quidam Barbaris di- *4 H9 dus miracula edidit apud Barba- ros. 11 3 Mingau^puls. 110 Mityiena quando expugnata. 2i£ Mockaein,carnes co€tx. - no Modulationes Barbarorum in fölle- N. Nambibeia, muliebreornamentum. 114. Natandi peritiffimi Barbari. 152 Naues quomodo conftruant Barba- ri. n? Nauiga- I 1 Index. Nauigatio in Biäfiliam qtiomodo in- ftituenda. ibiMz Nauigantibus nullä: de&Ke pto- pofitae-, i$$ Nauigantium pericula. 148 Nauisonerariainporcuperit. 25 NautarduofamenecatL 275 Nautarum rapacitas. 1^7 Nautarum crudelitas. 14p Negotiandi cum Barbaris ratio. 6 9 Neuftrii naumachia? peritiflimi. i/o Nicotiana non eft Petum. 201 . vnde primumallata> ibid. Niguaquid. 1S9 Niuecaret America. 200 IsJomina Barbari cum felis commu- niahabent.n^.ad numerum ccefo- rumhoftiumaugent, 114 Nomina cuiufmodi imponant in- fantibus Barbari. 2$<» Nuditas Americanorumanfit libidi- nisillex. 171 Nuditas [contra S.ieripturam. 171 Numerorum vfiisnullus apud Ame- ricanos. izS O. Obftetrices nulla? apud Barbaros. 11^ Ocarantimvicus. 245 Occarafu mons. 8^ Ollx cuiufmodi apud Americanos. 2^0. Ombrios Infalarum Fortunatarum vna. 1^8 Orapat,arcus Barbarorum. 205 Oftrea prasftantiflima. 165 Ouaab Americanis venenata haben - tur. iSf Ouara , pücium genus. 191 Ouetacates Gallis inimici. ijS Ouetacatiumferitas. 1/9 Oufla, cancri terreftres. 190 Ouy-entan,farinadurior. 172 Ouy-pou/arinamollior. 172 Paco,poma3ficüs fäpore, t?t Paco aire 3 frutex tenera. 198. folia ha- bet amplifiima. ibid. Pag^nimalmaculofum. 180 Pages,Medici Barbarorum. 246 Paicacu,turturcs. i8$ Palma Infula vna ex Canariis.i2i eius fitüs. loc Palmarum 1 v. aut v.gcnera. 196 Palme, eneephalumnautis lococi- fcieft. 19 Pana panajpifciscapite'deformi. 19z Pane quo vtantur Baibari. 109 Paraibefluuius. V7'lo$ Paraibse. ij9 Paratiymulli genus. ig Petum herba magnarum virium. 101. eius fumus cerebrum purgat. ibid. Petum vera in Galha nulla. 201 Phafianilndici. 18/ Phafianorum tria genera. 18 j Index. Pintiadus nauarcha.; 2 Piper Brafilianum quomodoproue- niat. 13z Piper Indicum non eft ablongum, 1.02. Piperis dua genera. 1 5 & Pipereviridi vtplurimumvtuntur Barbari. 110 Pipere adfugandps hoftes vtuntur Barbari, 12$ Pira, pifces, 191 Pirakui farina ex toftis pifcibus. jj Piraui io u, Infula. 2 1 % Pifcandi ratio apud Barbaros. 107 Pifce Bolador , id eft, pifces volatiles,. 4. Pifcis prodigiofus, 161 Plumacetis ornatus Barbararum. ii| Politia Barbarorum qualis^S. nullis legibus conftituta eftjedafola na- tura lucependet. ibid. Polygamia apud Barbaros vfitata 23^ Potus conficiendi ratio, I7$w Portulaca Americana noüxx fimilis, 205. Portus S.Maria^ vrbs Banica*. n Prandium praeter cafam fugiens 3 pro- uerb. 149 Precatio Ioan. Stadii. 99 Precum erjicacia. 17.1^ Pricki, C ercopith ecorum genus . 119 Pfittaci humane vocisperiti, 186 Pfittacimirahiftoria. iStf Pfittacorummultitudo. \6\ Pfittacorum U'ia genera apud A- mericanos, ißg Ptolemari Lathuri immane facinus. 217. Puella; impuberes defpondentur; $f Puerperal Americana; laboris patten- tiffima?, Puluis 4tormentarius incenfus nauigi- umcorripit. Quomarrii dicuntur femins Barba- ris. 169 R. Rabies ex inedia. %j $ Radices^Icttiki di&e,.i32.inlupuli ma dum crefcunt, ibid. le Ratier rupes munitiflima. 16 2 Reciprocatio flu&uum mirabilis. fol. 148. Requienes pifces.155. damnofi. 15 4 Refurredio mortuorum a Peruenfi- bus Barbaris creditur, 224 Rio de Ienero, portus. 7$ Rio de Plata regio American n Roberga minor, nauis. HS Romanus itineris ad ProuinciamRio de Plata peritus. *5 Rofca, nauis. H<* Rupes Smaragdus credita. 160 S. Sabaucaie, nucis Indien fpecies. 19 7 Saccharicannann Brafilia nafcuntur. 200. Sacrum Promontorium. Saga; noftrae cum mulieribus Amcri- canis damioniaciscoparantur. 116 Sagittarii periüfilmiin America. 205 Sagittarumcufpides ex oflibuspi- fcium. li2- Sagittis cuiufmodi vtantur Barba- ri. *o/ Sago apud Marotumquid, Scvnde, 184. Sagouin.pulcrum animakulum. 185 SaJafär, Capitaneus. *o Salis nullus vfus apud Barbaros. 205 Saltationes Barbarorum quibus riti^ busfiant. Sancerra Galii$per annum integrum obfefla. V39 Sancerranafames* 278 Santei- Ind $antelnio,id eft,corpora fäfi&äyfläm- muk nautis äp'pär eiites. j Sarigoy,fcetidumanimaL iSo Sarwoy,fera apud Barbaros. 1 2.5? Scarificatione qua vtantur Barbari. 108. Scheräeire quid Barbaris, ti Scheriff Mauritanorü rex vrbem Cä- po de Gel Portugalia: regi eripit. 4 Schirmireni,Portus S. Catharinau. 1 ? Scorpionesin America frequetes. i?o adüerfos eorum i&us remedium, ibid. Scoticus lapis admiräda rationeigne concipit. z 45 Scriptura: vfus magnum Dei benefi- cium. zu Scuta Barbarorum. 122 S.Sebaftianilnfula. 77 SenesreuerenterhabentBarbäri.204 S eouclflbujceruoru m genus. 1 8 o Serpentes vorant Barbari. ist SetubaljVrbsLufitäniaj. '2 Silueftres in Fernambuco feditionem mouent. % Sippö {armenta. $ Sirenes an fint in mari. 195 Socrates liberorum fuorüm Deö co- mittit. i>£ Socratis (entetia de memoria? lub- jfidiis reprehenditur. 2 12, Solls altitudo apud Tuppin lkinfios» 16. Somnia obferuant Barbari. 77. 120 Soo^animantes ferse. ; 178 Sorices {ciurorum magnitudine. 180 Sowarafu/regulüs. 93 Spiritus Sanäus, caftellum Lufitano- rum. 15^ Sponfalia quoritu celebrentur a Bar- baris. HcT Spuma quse faponis viccm (tipplet ä- pudAmericanos. ex. Strätegematä Barbarorü in militiam proficifcentiüm. 207 S tryges Graxorum . 1 83» S u Stella pol üsAntätcTicüs a Neuilriis dicitur. 136 Sües marini. 155. eorum duo genera. i- bid. ingenscopia.ibid.quaratione capiantur. ibid. Sues vmbilicum in dorfo habent. iSo. Supellex Barbarorum qualis fit. 239 Superftitiones Barbarorum craflifli- ma?. 21?. 230 Suprawäi,portus.z/. ab Tnfula S. Vin- eentii x v i 1 1. miliarib. abeft.ibid. T. Tacäpe,claualignea. 20 j Tackwarafutibi , vic'üs Barbarorum. Taialfou ,'äper Americänus. 280 Talionis pcena apud Barbaros. 238 Tamaraka fructus^ Barbarorum nu- minä. 40. 117 Tamaraka vicus Barbarorum. 8 Tamouata^pifcis monftroius. iyx.iyz Tapemiry, plagä maritima. 159 Tapirouflbu^era afinum rcferes. 17 £ Tapitis, leporis genus. 180 Taramiri regulus Georgium Ferre- riumaflat. -86 Tatou, lqüämis arm ata fera. 180 Tem peilatis infignis deicriptio. 17 Tempus qua ratio ne diitinguantBar- bari. 120 TenerifTeinfula. löt Terceräinlüla. It Teitüdinum märinarü fub zonator- ridaquaiititas. "I54 Teuire, conuicium Barbarorum erga Deum. 51 Teygafu Tattü, äpri. 12p Theuerns notatus. ^--*7$ Index. Theueti error in defariptione her- bat Petum. 2.0 z Theuetusreprehenditur. Thomas de Sufe Capitaneus. . 32. S.Thoma: Infula ä Portugallenfibus inhabitatur. iz Tiberäun^pilcismaririus. izz Tickquarippe pagus. €4 Tigrides in Barbaria. :\z} Tippiti, palmar genus. 105? Tockaun/olia ex quibus retiaconte- xunt Barbari. 107 Toconherba > arcubus neruoram lo- co. 2.0/ Ton yinfedti genus. i£<>. vngulas pedü & man uum infeftat. 1 89 Tonitru terrentur Barbari. ziz Tonitrua horrenda inBrafilia.koo Toucan/auisdefcriptio. 167 Toucan , auis roftro monftrofb. 187. Touis,P(rttacorum genus. 187 Toupan, tonitrua. 200 Tououpinambaultii,Barbarorum no men. 364 Touous3Iacert£ Americanse. i3i Trichidesprodigiofe. 148 Tritones «um in mari reperiantur. -fub Tropicis caduTnclementiilmium. 100. Tuba: Barbarorum. 111 Tuguria quomodo conftruant Bar- bari. 105 Tuguria quomodo muniant Bar- bari. 106 Tuppin Ikinfii.Kj. Lufitanorum con- focderäti. ibid. Tuppin Ikinfii cumTuppin Imbis decertant. 37 Tuppin Ikinfii in hoftes fuos ex- peditionem fufcipiunt. 5 3 Tuppin Imbarum regio fub 2^. vltra ^Equatorem gradtf fitä. 1 01 Tuppin. Imbarum cum Tuppin lkinliisconflic~tus. 79 Tuppin Imba? iuxtaflumina & fil- laassedificant. 10/ Tuppin Imba: quas nationes vici- nashabeant. 105 Turacanus^legatus Turcicus trophse- um ex capitibus humanis erigit. 117. Typpoy,indufia natioms Carios. 103 Tyuire,conuicium Barbarorum* 2,5 y, Valboa Hiipanus canibus Barbaros fugät. 185 Vafä quomodo tonficiant Barbari, in. Vafanurn/maris finüs. W$ Ventiin mariBrafiliano/ble in meri- die verfante^a meridie flant, ad me ridiem declinante , afeptemtrione irruunt. *j Venn perquinque menfes vno ex loco fpirant. 15 Venti inconftantes circa ^quato- rem. 1/4.155 Ventorumtempeftasexoritur. 65 Ver perpetuum apud Brafilienfes. 1/7 Verba quibus Barbari inprcelio fc mu tubinclamant. irp Vefpertilrones noftris maiores apud Barbaros. ijo. dormientes infe- ilant. ibid. Vefpertilionisfacetahiftoria. 188 Veftium luxuries ad libidinem pro- üocat. 171 Vicus Barbarorum quot cafis coftec. 106. VignoljCochlea prsegrandis. 16$ Villagagno rupem munire conatur. 16z. eius habitatio. y$$ Vindicl:a?cuDidiffimi Barbari. 2.04 Vino Index. Vinoincäute fe öbrüunt Americani. 107 l77- Viri obftetricäntur mülieribus. 25/ Vitam hilarem ducunt American^ & curisvacuam. 233 VladijMoldauisereguli, inaudita im- manitäs. u$ Vltionis diuinä? exemplum. ?8 VlyiTibona^Vtbs Lufitania?. iöi.eleua- tionem poli habec ^.grad. ibid. Volatiles pifces. 1 j i • 15 2 Vpec, Anates India?. Vrakuciba,ligna. VratingeWafiijRegulus. 42.^1. eius nominis interpretatio. ibid. Baf- baris fbmnium de Io. Stadio nar- rat. Gi Vrbanitas Barbarorum. 158 VrbionemelniulaS.Vincentii. 25 Vukurnus ventus quomodo a nautis appelletur. 17 Vwarä Pirange,aucs. $G .iji Wäracrebro colorem mutant.^ Wattibi vicus Tuppin Imbarum.40 S1* Vxores inuicem donant Barbari. 1 1/ Vythan/arina. i 10p W. Waygannasnatioin montibusbabi- tans. iqj. nullis certisvtitur fedib. 103. in hoftes crudelis. 104 Weittaka vicini Tuppin lmbarü. 10/ Wilhelm us de Moner , praifectus na- uis Gallicana?. 97 X. Xyliferae arbores. 199 Xylon quomodo proueniat. i$i Y. Yettin3culices, 1*0 Yga y wera,arbores. 119 Ygatjlintercorticeus. 207 YneppäunjVaia Barbarorum. 109 Ywara Pemme,claua Barbarorum ad madfcandoscaptiuos. 42 Ywara,tuguriorum munimenta. 40 Z. Zelotypia nulla apud Barbaros. 23^, F I N 1 s. IMPRESSVM FRANCO FVRTI AD MOENVM. APVD IOANNEM WECHELVM, IMPENSIS T H E O D O R I de B R *, M D XCII i IC I I i EI 1 IC IC IC IC i *c IC m ac m % rc m 5 1 g SS m m m HC II HC m zc m m m m m m m xc m m m . tc IQ C