POLITICO - P HTSI CO¬ ME D ICARUM FASCICULI V, Quibus continentur VARLE RELATIONES, OBSERVATIONES & Descriptiones RERUM PERSICARUM ULTERIORIS ASIiE, inultfi attentione , in peregrinationibus per univerfum Orientem , coUed nr itus hos regit artus \ CELSITUDINIS TUiE, ILLUSTRISSIME COMES, & DOMINE GRATIOSISSIME devottjjlmHi E. Kempfer, D. 1 «*? (<0 H PRAEFATIO. dodecim anni font, cum ab Indis in patriam appuli ; non lucri & mercium (poliis, ut (olent redu- . „wor> ces , fed chartis onuftus, quibus exoticas notitias, in variis regionibus, multo labore, (iimptu ac periculo conquifitas, eno¬ taveram. Has protinus exponere publico in quibus, praeter difpofitionem & connexio¬ nem, paucis menfibus abfolvendam, nihil ad perfectionem defiderabatur, quam ut Icones illis adderem, aeri prius incidendas, fine qua¬ rum lumine & adminiculo exotica difficilime intelliguntur. Verum, trecentae me excipie¬ bant & a ferventi propofito abducebant oc¬ cupationes & impedimenta: nam vix appul- fum curae rei domefticae,hoc coelo difficiles, implicabant, &praxis medica (a quainpofte- rum defiftere conftitueram) invitum obrue¬ bat laboriofii lima. Addo , q uod IllufiriJJimus (b) 2 Domi- Dominus ac Comes Regens Lippi#, Dominus meus Cleinentijjimus tenuitatem meam Illtiftriilimae Domui mae archiatrum gratiofe confldtueret : quod ipfam,etfi mihi lingulari honori ducam, nec praeter vota contigerit , otii tamen mei & vitae, ut par eft, majorem atque praecipuam fibi vendicabat partem. Hinc mea fpolia fe- mota Hint&in cillas recondita: in quibus ha- denus magno meo dolore fepulta jacuere, donec nuper aliqua fundionis parte levatus, fubfecivas quasdam horas recuperaverim, & cum his animum propofitumque , chartas meas, jam a blattis tineisque rolas, mucidas & ex falo, quo in naufragiis olim inundata fue¬ rant, magna parte exterfas, ab interitu vindi¬ candi. Quod ipfiim dum ftatuo, placet prae- fente opella earum quafi rv* quoddam & ru¬ dimentum praemittere , ex quo Benevolus Ledor notitiarum mearum varietates prae- 1 nofcat; imitaturus inftitores rioftros, qui ex emporiis redeuntes, mercium luarum ipeci- mina exponunt , quibus emptorum explo¬ rent deuderia. Urbane Ulyjfes apud Euripi¬ dem, ubi Sileno vinum venditurus : Vin tu, in¬ quit «§ (O) §0» io, feror in Mediam : in cujus metropoli it , ego .privatis peregrinationibus excurro ad loca alia. Ad Aulam Perficam evocati per Hyrcaniam Parthiamque ducimur ad Regiam degimus , dum ego interea privatis excurfio- vaco. Tandem a dimiffa Le- pediens, cogito in iEgyptum, vocor m Georgiam archiater, & variis condi¬ tionum oblationibus laceflor : Sed praevaluit fuafu Reverendi fenis , Patris du Mans , Capu- cini acRegii interpretis, invitatio architaMi Batavorum , qui clade ilia Ormufienfem Si¬ num infeltabat. Depofitis armis in Arabiam , inde in terras magni Mogoli^ regna Malahari - ca, Ceylanam, & regionem Sitim Gangetici con¬ cedo. Deinde fecundum YittomSummatr^m . „ V Ja~ «*« (o) s» Javam deportatus, & ex ejus metropoli in ul¬ teriores Provincias atque Infulas progrediis, tandem Siamenfem Aulam vifito. inde Cam- bodia,Sina audrali & adjacentibus regionibus per tranfennam inlpedis, Japoniam adequor, ultimam Orien tis Thulen. Integro ei biennio nequaquam otiofe, Ajia vero decennio immo¬ ratus, fado reditus compendio, per oceanum revertor in Belgium,* exado in mari uno anno, exceptis paucis hebdomadis, quibus Africani promontorii' folitudines permigravi. Hos in¬ quam Orbis tradus Itinerario perfequor: ex quo ipfb prodromi hujus mifcellaneas Defcri- ptiones oc Obfervationes majorem partem exprompli ac compilavi ; ita tamen , ne illud depauperaverim, nec contigerit ei, quod fo- let Hortis angudioribus,in quibus avuliis pau¬ cis flofculis , caules faltem & folia remanent n’ vero totum Hodceporicum in particula- ataue res tranfcribi volupe fit, in permultos Fafciculos tradatus hicce didendi pollet v fed praedat ipfam aliquando integram nam, quam ejus caementa. 4*. «as (o) Prodromum hunc , ob jucundam materiae varietatem, cujusque facultatis cultori legen- dam/imlo Amoenitatum infignia Nihil ex in¬ genio meo fidi in illum retuli ; nihil quod ungues lapiat & lucernam oleat ; nec cram- bem recoquo ab aliis codam, (nili id methp- dus& connexionis ratio exigat) fed illis omif fis, quae ab aliis relata fiint, ea faltem defcribe- re fatago, quae vel nova , vel haud intime & plene ab aliis tradita fiint: Peregrinanti quip¬ pe non alius fuit fcopus , quam ut rerum vel nusquam nobis, vel non fatis cognitarum no¬ titias conquirerem. Unde nunquam me tae¬ duit multorum dierum devia ingredi , etiam cum falutis meae difcrimine, dummpdo labo¬ ri merces obtingeret defideratae rei , memo¬ rabilis , vel in foro philofophico controver- fae, adinventa quaedam cognitio. Quantula¬ cunque igitur fuerint vel videantur Afiatica haec mea fpolia, multis fane mihi conftitere laboribus & impenfis. Duo autem in hoc tradam habes, L. B. quo¬ rum inconcinnitatem accufere poffis ; Sty li vi¬ delicet & Iconem quarundam. Stylus, fateor» «* (O) fc* inaequans eit, ct mitoricae reiatiora vix conveniens. Hunc ita fors itineris genuit, quae viatori, manu otiofa & animo tranquillo quic- «| • r* • X • ii ’ibere,non gnnanuum dies Farcinae convalandae, lolvendae, transve¬ hendae, a furibus & praedonibus tuendae fimt; vix ingredis, turba hominum ‘danduih hofpites Europaeos confluens ; dum mari vedfis epibatarum infani clamores, tempeflates coeli, oc ipfius navis te¬ mulenta flu&uatio, calamum impediunt ; ut in¬ gruentes taceam cafiis, qui fcriptionis feriem mbinde interrumpunt, & plus ultra cogitan¬ tium animos curis & difficultatibus implicant. Haec inquam negotiorum atque animi varie¬ tas, Ityli inaequalitatem peperit, ad quam cor¬ rigendam nec otium mihi nunc , nec, a longis ftudiorum induciis , ingenium fuppetit. Al¬ terum, culpae chalcographorum quorundam tribuo, quos nadus mi rudes &morofi inge¬ nii; imagines enim mea manu accurate & ad typum, fed diverfa magnitudine , delineatas, dum in decentem forma, ex majori vel mino¬ ri reducere debebant, ita deformarunt, ut, nifi (c) - ad . ... _ Germani per Jcb. Vocesjaponica 2/0/0, mo,rmo &c.pronuncia- ri velut una fyllaba debent, fubaudita vocali, quas inferitur, adeoque paulo lenius quam fi fcribatur Jjo &mjo. Orthotoniam genti cuivis vernaculam accentibus & duplicatis vocali¬ bus exprelli ; ex quibus produdionem & bre¬ vitatem fyUabaru aflequi in proclivi eft : hinc (c) 2 aa _ _ «»g (o) 80» _ _ m legendum ut Graecum *, ii uyKoo ut « &c. Moneo haec, ut exotica vocabula, a non Ger¬ manis & leda, genuinum praeftent Io¬ num, &, quod vulgo foiet,in alia prorliis voca¬ bula non degenerent. In vocabulis Perficis fyllaba fere perinde eft, an aan, oon v el s* pro¬ nunties, cum in eo Perlaram Dialedi difcre- pent , velut in ^j^Kirmaan Caramania, aasmoon coelum, ^DJjehuun mundus, & fex- centis aliis. De menliiris, quibus palfim in di¬ metiendo ufiis fiim , breviflime doceo : quod per pajjiis non intellig;am geometricos illos, qui duplici greflu veniunt, fed fimplices meos five communes , quibus incedit vir flaturae mediocris, vel mediocri paulo longioris,com- pledentes ad minimum pedes geometricos duos. Per parafangas quoque tantae longitu¬ dines & locorum diftantiae intelfigendae lunt, quarum 22 cum dimidia relpondent uni gra- aui coelefti , five milliaribus Germanicis rj*. Sic praemonitum Ledorem valere ac (criptis meis favere jubeo. Dabam ex muieo prx- dioli mei, Steinhoff Aidii^in Comitatu Lippia- co , Anno Chr. M DCC X1L Per- f EXOTICARUM FASCICULUS I. Compleflens RELATIONES DE AUL^E PERSICA STATU HODIERNO. • ' •• 2 • f'- ■ ' ■ ' * - I- • ' " * ' ‘I i . . ' . ■ . ' ....... \ • . ivV •• 'V- • . , • ’ . r‘ ' > r' " '■ ' J •* v } S- ,'r\ - , • . ;• i .* ’ v '«V #* ' . ' ' „'i > / -fy' \T i '* 1 4 . ♦** ■ ' * ' . ' ‘ ■ - * r • . V • ■ ' . ’ . ‘ \ 4* C O ) R>; *—-■■■ - — — - ■ ■ — — Catalogus Relationum FASCICULI I. Relatio i, Perfona Regis Perfarum , Status hodierni Re¬ gni , & regiminis ratio in genere. £. Coronatio Regis SOLYMANNI. 3. Profopographia Regis SOLY MANNI. 4. Primas Regni Perfici , Athemaad Daulet. * 5. Militia Perfica, 6. Primates Aulas togati» quibus in Regio con- feflii locus eft. 7. Orariorum Curatores ; reditus & expenfa Re» 8. Antiftites fpirituales. 9. Officinas Domus Regias, Officiales Aulas mi» . nores. 10. Provinciarum Urbiumque Praepofiti. 11. Attributa Aulas potiora. 12. Externus Aulae fplendor 5 ac primo magnifi¬ centia urbis Regias. 13. Regias Sedis palatia & horti. 14. Gynaeceum Regium, 15. Pompa equitationis Regias. 16. Admiffio hofpitum coram Sereniffimo : vul¬ go Audientia. RE- RELATIO I. ? Regni, & regiminis ratio in genera §- I. [Uguftam Perficae Majeftatis Aulam, mul¬ titudine Purpuratorum, auro, divitiis & innumeris Regalis magnificentia gene¬ ribus fulgentem, ex vivo prasfentiq; vul¬ tu defcripturus, magni aufus videor pro¬ vinciam aggredi. Si enim confignandis rebus etiam haud magni momenti, fcri- ptorem requirimus congeneris fori, ne hiftorhe exiftima- tio detrimentum ex peregrino genio orationis capiat; vix ego abfolvendus temeritatis fuero, qui extra oleas faculta¬ tis meae , opus tam infolentis argumenti fufcipio. Cu¬ jus equidem gravitate fe deterreri tenuitas mea patere¬ tur, fi fas efiet ex ftyli verecundia praefentiifimam dimit¬ tere occafionem , qua; Monarchici hujus theatri fcenas receflusque omnes, & quicquid in iis memorabile ac a vulgi notitia remotum geritur , gratiofo indultu perlu- liranda atque evolvenda exhibet. Accipe igitur Aulam, B.L.,non qua par elt facundia, fed quanta decet fide, per membra articulosque intime exponendam ; Aulam inquam nollri sevi; fed, ut ab omni feculorum memoria, fiv e fub Monarchia Orbis, five fub. temporum fequio- rum fatis illuftrem, ita non minus fub recentiori SOPHO¬ RUM regimine felicem, floridam, pacificam, in vi£he ha- denus potentia;, tremendam Orienti, ac toto orbe ind/- A 2 ' tam. Regis Per* forum ma« gnitudp. 4 . Anuenitatum exoticarum ni i ni ii — ■ - — - ----- - - - - . T.^ tam. Varietatem occurrentis materias exhaurire placet brevi ferie Relationum: quia haec methodus Viatorum commentariis propria eft, & legentibus dele Fafciculus I. _ _ f cerdotis promo, argumentum : Prifci ex laudata ftirpe fucceffores Imami didi, agrotos folo affatu curaverunt , omni pharmacorum ope pojlhabit a ; qualis vero effetius manare nifi ab innata Santiitate potuit ! Eundem igitur tumprteftet SereniJJimus,mn quidem apparatu verborum , fed, quod magis mirandum , effluvio J‘ui corporis; nihil etiam de Santiitate Principis dubitari debet. Curatio ut fuccedat, propinanda eft aqua effluviorum virtute quo- modocunque affe&a; live haec Regiis manibus abluta, five immiffis digitis vel quocunque contaCtu imprefia fue¬ rit. Opinio usque adeo mentes occupavit , ut aegro¬ tantes multi ex Regia pelvi citius, quam ex pharmaco- poliis remedia appetant, fpem, quod pollicentur, non lu- fura, fi modo virtuti fiducia refpondeat. Sanctitatem dum oftendo,rariffimam demonftro praerogativam. Sicu- ti enim jura Papalis antiftitii, quod Caliphatum vocant, in illa San&itate fundant; hinc fimul inferunt: Serenif- fimum Haeredem , velut Religionis caput , omni Mah- hammedanae Legis obfervantia eximi, ne vel anima gra¬ vari ex ceremoniarum , quas religio praecepit, omiflio- ne, nec corpus vini potu,ahisve, quas Lex prohibet, im¬ puritatibus inquinari poflif. Ita fane Clerus h|t}us fe- Ctae, quam Sjij ait icam vocant, prolixe affirmat, five per adulationem, five fic ferio perfuafus. Tertia fingularis infitem * civium fides eft, quaRex fruitur ; dum cupCti fuo tam abfoluto fanftoq; Principi in omnibus fe fubjiciunt, & in- ■ abftrufis etiam rebus pervicaciter obfequuntur. Si bona fifcus, fi lictor oculos pugione expungendos, fi ampu¬ tandum caput inopinatus a Rege nuncius pofcit (triftia nonnunquam Regii Senaculi interlttdia ! ) damnatus haud nutu refragatur, quin haereditatem, oculos, vitam ad juf- fum quisque exporrigat. Vidit aevum Regis Sepht pa¬ tres, qui filiis, & filios, qui genitoribus ferrum parrici- diale exjuffu Principis intulere, atque inferendum adeo . ' A 3 pati- 'Tituli © Honores, 6 ‘Amoenitatum exoticarum patienti & imperterrito exceperunt animo, ut Serenifii- mo damnatori mille vivat & valeat l fubr ferali ftrepitu acclamaverint. Magnitudinem teftantur Tituli : Hos pene divinos Pidncipi au&oritas fua ac fubmiflio gentis peperit. Pal¬ marium appello Waalt Naamet, qui figni- ficat Vicarium Gratia, id eft, Locumtenentejoi DEI & Mahhammedis abfolutum, pro difpenfandis ( humano generi) bonis & fortunis; eo enim in coronationis aftu infignitur ab Archimyfta, eodemqueRex fe ipfum appel¬ lando, in ferrpone& diplomatibus utitur. Stylus Curia; Aalempenaah, & Dfjehuun penaah , id eft, afylum, umbram & refu- i Regem turgide appellat gium terrarum Orbis; vel info.lentius Pa- idifjah Aalem, id eft, Imperatorem totius mundi , cujus im¬ perium alto faftu fibi arrogat ; quomodo de Domitiano juo Statius: En hic eft Deus! hunc jubet beatis # Pro fe Jupiter imperare terris ! De cujus vero tanti elogii jure, utrum Indorum Impera¬ tori, qui illud inde a Timuris(famerlani)xvo ufurpavit, an Sophorum ‘ Principi competat? gravi & ha&enus in- decifa lite, inter utramque gentem, contenditur. Si tamen dicendum j quod res eft: omnis pro Sereniffimo noftro ratio militat j velut oriundo ex fanguine Mortufa Aali . Huic enim fuo genero fucceffionemac jus h£ereditarium in terrarum orbem, minime Timurianas ftirpi, defigna- verat Mabhammedes ; ipfe , fi Diis placet, ex decreto coe- lefti orbis univerfi Dominus.. Academia? Regem falutant q ./ o / / / Eckadh, id eft, SanfiiJJimitm , vulgus TSeraderri aaftaab , id eft, Solis collegam , elogio Regis . ' u- Sjah - Fafckitlus 1. y Sjabpuur five Saporis ; alii ) “Jr^Sepehr rekaab, id eft, Principem cnjus ftapeda coelum eft, & c A'J> C^f*a - ** / ~ Saheb Kberanl, id eft, Dominatorem Conjuntftionis, live aflrorum. Modeftioris genii <5c ceteris ufitatior eft appel¬ latio tO c J*j WadTt. Iruun, quas fignificat Locumte- nentem (Dei) abfolutum univerfitatis Perfiae. Qualis etiam indigitatur proprio Regentis Perfonas & tifitatifii- mo nomine Ali Sjah. Titulis par reipondet reverentia & honor Regis praefentias habendus ; nam fedentem in throno crimen eft adire, fine libamine offerendi mune¬ ris, alloqui nefas eft , nifi quis proftrato prius corpore folum , quod calcat Rex, tribus bafiis ofculatus fit ; cul¬ tu equidem Diis ipfis debito, fed cui ab antiquis, dum Orbi imperaret , ita adfueviffe videtur prasluftre So¬ lium, ut arniffo nunc vel imminuto dominio , aMonar- chici honoris arrogantia fibi temperare nondum dedi¬ dicerit. Adorat Majeftatem,quicquid terrarum, qua Orien- 'rarb»n tem & Occidentem, Tigridi Indoque fluminibus, qua Me- ridiem & Septentrionem, Per (ico Cajpioque maribus inter¬ jacet. HoC ad normam Geographorum a gradu 86ad no in longitudine , in latitudine a gradu i6 ad 44 extenditur, & indigenis appellatur Iruun & (4^ Adfjem, videli¬ cet Regio ex omnibus Afi<£ ( Sinam cum Japonid excipio ) fracipua , maximeque prudentia politica, fcientiis atque artibus exculta. Limites tam late patentes Rujji, Tarta¬ ri , Indi , Arabes 8z Turei ambiunt; quibuscumpax far¬ ta te&aque coli, nifi prudentia fingulari poteft, bellum geri, nifi maximis licet viribus & fortitudine : remotius tamen a natura marium, montium & defertorum inter¬ vallis locati funt, quam ut fecuris civibus, & tranquillo in g Amoenitatum exoticarum in odo cere irr reiix & . Ut felicitates & praerogativae in throno Perfarum, ZTOmZ- ita virtutes & dotes animi in ipfis Regibus ne defideres : Quodfi vitas evolvimus, quotquot ex hodierna profapia Imperio profuerunt,, plurimis claruiffe invenies (fiin Sephio crudelitatem excipio) eximiis &quafi genitalibus. Palmarias tres nomino : Confcientiam Legis nature tener¬ rimam ac fcrupulofiflimam; timorem, quo pueri imbuun¬ tur, fupremi Numinis', &infignem, five gentilitiam, five a climatis bonitate ingenitam indolis manfuetudinem. Hoc fane virtutum congeries , altera eft felicitatum me¬ moranda trias, non qua Majeftatem, fedqua genium & ingenium regentis Profapio Principum provida natura fingulariter decoravit; liberrimam poteftatem & poten- tiflimam libertatem caftigavit, & frenos denique guber¬ naculi, intra Juftitio Clementioque orbitas haftenus re¬ tinuit, ut cum in fubje&iffimos cives fuos devolvere Prin¬ cipes quidvis pro arbitrio vel libidine audeant, generofe tamen caveant, ne quid damnofe & incorifulto Senatus ju¬ dicio fa&itent in Republica, vel rigidius ftatuant in eos, qui aboni civis officio non defciverunt* Origo re- / § jj Regum, Habenas Imperii d duobus feculis moderantur Prin- oriunda- cipes, ex religiofa familia nationis Turcice , quos noftra- ruexsu/- tes vulgo Sophi, vel Suffi appellant. Eas initio feculi a ^Thefh^s n?t.° Ghrifto millejimi quingentefimi primus capeffivit " °s‘s' Sjeicb Ijmqel, a populo ob religionis zelum cognomina¬ tus Suft, filius Sjeicb Haidaris Sufi , inclyti do&rina & fan&itate Principis Afbelitarum ; vox enim tJj'0 Sitj\ religiofum, jff Sjeicb fenem purum , id eft, facne Legis interpretem & do&orem fignificat. Matre natus erat i Mar- degentibus immineant, dcimprelfione fadta, no- provifi poffint. Fafclculus T, Marthdy filia t 2 HaJJenbeg, Turcice Ufum Chan , i. e. Lon¬ gus Princeps, ob corporis proceritatem cognominati, Ta- brijienjium primo, mox Perfarum quoque Regis poten- tentiflimi, Ad Solium iter liravit, integro fecula & fex generationibus prior Sjeicb quidam 0*«= Sephi, vel ple¬ niori nomine, Sephi Eddin Ifaak, nepos Mortufie Aalt, in defcendente linea vigelimus tertius, & peculiaris Sedis, quam Sjijai vocant, tum nondum vulgata?, ardentiflimus propagator. Hic Arbeli (Ar debil), loco illuftri, & a patre locuplete genitus erat ; pauperiem ta¬ men fedlari, & vivere vitam eremitanamllatuens, reli- dla urbe, in proximum conceffit defertum, occupata tedi- cula, a fe pro clauftro devotionis extrudla. Erat illi non alia intentio, quam ut a polfeflionum luxu & feculari tur¬ ba remotus, facilius fibi famam Sandlitatis, Religioni, quam docebat, fidem & applaufum pararet. Et fane in eremo res ceffit ad fententiam ! Nam uti vita? & morum, quos prajfe ferebat, integritate, ita pras flantia dodlrins fus, quam condire miraculis folebat, fic brevi inclaruit, ut aifentientis populi favorem , & qui indies dogmata ejus haurirent , auditorum atque admiratorum turbam acquireret. His ita vigentibus, fama Sandlitatis magnum invitavit Timurum , ut Arbelianos dum transiret , apud Eremitam diverterit. Is tum , debellatis Tureis, redux «x Thracia, prster Bajazethem Imperatorem cavea in- clufum, feledliffimum ducebat fyrma captivorum, quos propediem occidioni daturus erat. Quid his evenerit, quteque in eo congreffu inter Ducem <5c Theologum ge- fta fuerint, ex hiltoria Perfarum, utut forrafle fabulis nu¬ gisque fcatente, tranferibere non pigebit : eo , quod oc¬ cationem acquifiti Imperii, & regentis Familia; princi¬ pia doceat, Ttmur inclytus Tartarorum Monarcba , & B ma~ Sjeich Se* phiad fo¬ lium 'viam X par <*e a T/tmerU- r,€$* to Amoenitatum exoticarum magni Mogolum Imperii fundator erat ; qui ex vulnere in expugnatione Cifium, urbis Chorafmieniis accepti, co ¬ xa dextra claudicans, a fuis t&u leng , id eft, claudus, in¬ de a latinis Tamtirlanes nuncupatus eft. Is, ut erat cor¬ poris robore ac conflanti valetudine, ad fenilem usque vitas terminum, proditus, ita etiam infracti femper & praefentis animi bellator fuit, &,quod inter praecipuas lau¬ des numero, feverus Juftitiae & Divini Numinis cultor. Si tyrannus fuit, quod in ejus vita Arabfiades, durus Ti- murianas fortitudinis interpres , & ex eo Latini fcriptores referunt, certe Clementia erga fubje*r~ pertaefus (quanquam apud gentem ftirpi fuae addidlifli- J‘*' mamj mortuo tandem avunculo ultionem meditabatur in filios Aluantem & Muratum, tanquam heredes Paterni regni & fortunae. Favere libi noverat Tureorum ani- mofas tribus, quarum aliae decies mille referebant capita; auxilio non defuturos fperabat Medos, apud quos dege¬ bat ; nec ex Perlis fibi inimicos confidebat, quos patriae re¬ ligionis dogmata inefeaverant. Haec ille melioris fortu¬ nae aufpicia interpretatus, invitabat fubfigna tribus, con¬ tra fuperftites perfecutoris filios. Ab his poilulabat Hai- daris, delideratilfimi genitoris fui, fanguinem, erepta pa¬ terna praedia, dotem matris retentam & exantlati exilii fatisfaftionem. Non defuit Ifmaeli, uti praefens Medo¬ rum, fic implorata tribuum fortilfimarum fides, non fi¬ dei virtus, nec virtuti fUccelTus opinione aufpicatior; dum aura favens plebis Perficae vela fortunae ad fenten- tiaminfpiraret. Nam devi£tis fratribus? occupatis pro¬ vinciis, expugnatis Tabrifio, Sjirafo, Babylone , ceterisque urbibus populofiflimis, fupprelfo denique Ulu Chano, Tar¬ tarorum inclyto P r incipe y icino, cujus potentiam fibipo- B 3 fteris- 14 Amoenitatum exoticarum — » ' '■ r-.rB fi— nr~ :* - f Ti«r- ~ - - - - -- • - ■ ' -- - -■ — >■ tterisve fore quam maxime infeftam videbat, thronum ipfe confcendit IfmaCl , & ex eCi ^ Sjeich Sjah, id eft, ex Theologo Rex Perjhe fa&us eft. Ita nimirum totius Periit imperium ad Sufos, vel contorto vocabulo adSo- phos vel Sopos , id eft) ad religiofoS Sephi pofteros trans • latum eft; quorum adoptato cognomine Rex appellatus ifmduuin eft Ifmael Sophi. Eum in imperio fecutus eft filius Tah- fejjorJ‘C~ inaJP > cui fucceflit filius Ifmael IT, hunc frater Maham- med Chodabende ; ei fucceffive filii tres, videlicet Emir Hemfa, Ifmael III. uterque paucorum menfium Rex, & Abas I, cognomine Magnus ; Abaflum excepit nepos Se¬ phi ty rannus ; hunc filius Abas II. quem Solytnan hodier¬ nus imperii Reftor feliciffimus. Circa etymologiam ti¬ tuli Sophi, Regite ftirpi adhaerentis, fciendum eft, eum ex opinione Perfarum non derivari, quod vulgo putatur, / O ex voce Perfica <_jL® Saaf, quod purum, aut Arabica Tfaphi quod defx catum & in melius reformatum notat, uti putat Scalig. Hb.f. de emend. temp ; fed ex nomine Per- fico Cj fls Suf vel Snuph, quo notant pannum tenuem cy- matilem, Gallis camlot diftum, quo ante acceptos Impe ¬ rii fafces veftiri Ifmael, communi theologorum more, folebat,& quo adhuc hodie omnes pallianturPerfarum re- ligiofi,ut afecularibus dignofci hoc cultu queant; ex quo iidem etiam appellantur fp Suphi, id eft, Suf en fi pan¬ no palliati. Primus igitur regentis profapias Rexlfinald, ob religionis amorem ( quippe ex fanguine illuftrium theologorum fatus) Suphi , ve 1 depravatd vocali, Sophi, & fineafpiratione Sopi cognominatus eft; vocabulo qui¬ dem appellativo , quod cum Sephi , nomine pro¬ prio confundi non debet. Non eft autem vocabulum Fafckulus /. t f &//)!TPeriicum, fed ex ejus nominis oppidulo Syriae, una cum pradi&o cymatili , quod ibidem ex lana caprina te¬ xebatur , Perfia olim indu&um; quemadmodum & pan¬ no Londinenii Londert, ParifienfiP_ nuei Regii Regiae contiguum, muro praecelfo duodecim & amplius Jo-tfue. orgyiarum munitum , no&urnis cinftum excubiis, & ab omni hofpitum communione, inftar aeterni carceris,oc- clufum. Porta ejus militari praefidio & variis excubia¬ rum manipulis inftruitur , qui acceffus hominum prohi¬ bent, & moras difcutiunt fubinde praetereuntis turbte. Introitum longum varii ftipant fatellitum cohortes, prae- fertim eorum, quos vocant ff e famul, id eft, atrien- fes. Hi funt Jfmaelis I. ex Tureorum tribubus adfeiti corporis cuftodes, qui ut hodie idem praeftant munus quafi haereditate acceptum, ita & nomen retinent Sophi , vel Sopi, quod cumSjiaitica lege & vivendi regula adopta¬ verant, Proximum aditum tenet cuftodia caftratorum ex gente Perfica. Interiora ancillae , concubinae & con¬ juges Regite inhabitant, exPerfiana, Armena, Georgia- na & Cyrcafla gentibus fele- -L •" ■ 1 ' 'nT r '»TUJ- .f ingenii, qui prodefle exemplo & doarina poffit, intrare clauftri limites permittitur: ita eos munivit zelotypia 8c fufpicio ; quin pro motione corporis, vel excitatione ani¬ mi, nec equos loci anguftia, nec canes religio ,adeflepa- * titur. Saltem ex quadrupedibus acceftus patet afino,cui iniidendo puer crura firmet, ut , aliquando Rex fa&us» equitare poffit in publico. Habes conditionem Gynae¬ cei, id eft, otii, ignorantiae & muliebrium deliciarum de¬ lubri; in quo Haeres, Imperio deftinatus, inftar negle&ap vitis, fine pedamentis do Coconaar , fuccum vero Z/jA Afiuun appellitant, & tanti faciunt, ut eas ciborum deli¬ ciis anteponant, & vel uno die ab earum efu abftinere ne¬ queant. _ Eaautempollentqualitate, ut manducantis ce¬ rebrum jucunda repleant in fania ', Qnritus impellant, Sc C % orga- fUgni ad¬ mirata' tio. H&res Fd- ire mortuo protinus coronatur. %q Amoenitatum exoticarum Vrr- m ni i ■ rinu n, ■ i - - ' ~~ - - |fntir- iiiUtbmut^II 'organa fimul adilafciviam erigant. In foro Medicorum hoc pharmaci genus appellatur remedium magnanimi¬ tatis. Remedium vero exitidfumSc execrabile! quippe cujus virtus poft paucas horas diffipata,pediiTequam re¬ linquit timiditatem &triftitiam; longior vero ufus ener¬ vato corpori Hippocraticam inducit maciem , debilitatem fenfuum , & torpentis ad prasclara omnia ingenii ftupidi- tatem. Nihil mirumigitur , fi Sereniflimus Candidatus, juventutis flore in voluptates effufo, virili astati efFoetum &fterile corpus, animum regimini ineptum, &re£torem brevis vita; relinquat Imperio. §. IV. Parente defun&o protinus ad Solium ex gynaecei te¬ nebris educitur Eferes, filiorum natu maximus; nifi Pa¬ ter, quod infolens dt , Succeflbrem defignaverit junio¬ rem, pofthabito majore, fibi fortaflis exofo. Quisquis fit, convocatis ad Inaugurationem, non multis folennitatibus peragendam, Aulas & urbis magnatibus, in feliam Candi¬ datus elevatur auream, decoratur infignibus Regiis, vide - licet pugione, acinace, tiara;& a prasfentibus,ante thronum fucceifive fe profternentibus , iubmiflionis tefleram reci¬ pit. Quid multis? Potitur abfolutiflimo vafti Imperii do¬ minio innocentifiimus tyro, & qui folem extra clauftrum nunquam vel raro viderat, nunc alter quafi creatus Phae- ton , Solis F rater , Dire&or Olympi, Numinis fupremi Vi¬ carius, & quibusvis prasconiis Divinitatem fpirantibus falutatur. Qua; adeo inter noftrates de Regni Conftitu- tionibus & qualibuscunque fubditorum privilegiis, jure¬ jurando Regio confirmandis, agitari inter facra Corona¬ tionis folent , ea hic fub incudem nunquam veniunt ; igno ¬ ta funt civibus vocabula, monftra Purpurae in vifa , & pro¬ cul releganda ad Anticyras. Quid animi Neo-Regi fit, tantis & tam infperatis dum perfunditur honoribus? utrum Fafciculus I. n utrum juvenis clauftro, non Regio cultui, fuetus, fomnia- re, vel ab opio fe dementire, an vera libi credat accidere, meum hic dijudicare non eftj referam potius, primam Exccecdt omnium ab inauguratione curam haberi, ut hasc tam ino- pinata Principi felicitas farta te&aque firmetur : Quod^f" Rt~ ipfuro in eo potilfimum reponitur, ut omnes genuini fra- ’ N tres, & quotquot in vitis funt nepotes ftirpis Regis:, in quos cadere fufpicio defiderati Imperii, vel invidentis animi poffit, evulfis (horridum diCtu!) mucrone oculis, aht auro candente aduftis, reddantur illata cscitate in¬ nocui , & ad habenas Regni capefiendas astatem inhabi¬ les. Nunquam ar&iihmus amor & longa fraterni con¬ victus confuetudo, nunquam fupplex fratrum & ardens deprecatio Regem ab hoc truculefttiflimo facinore reti¬ nent ; Immotus ille patrium fequitur morem , avitis ex¬ emplis callum obducentibus animo , ne commiferationis fenfum percipiat, aut fidam credat fortunam fuam , riiii fratrum miferia ocyflime ftabilitam. Poftridie Coronationis, in publicum populo confpi- »«*>«»- ciendus equitat, milite prastorio, fyrmateque aulicorum & totius civitatis nobilium ftipatus. Myriades hominum per vicos diftributiNeo-Regem fuum venerabili defide- rio excipiunt, contemplantur,laudant, admirantur : Quo¬ rum ille applaufu & favore excitus , & prsgrefil tume- fcens adulantis gynscei ac fubmisfiflimi Senaculi per- fuafione , mire frontem ad Majeftatis fpeciem erigit, & quam ingenio nondum aflequitur , geftu morumque gra¬ vitate exprimit Potentias magnitudinem. Fidemfuperat, quantum hscSolii mutata facies Au- „ Ite fcenam percutiat ; quippe nondum explorato Princi- pis ingenio, quisque faluti lute, nec abs re, metuit ; per- conciliant. ditum iturus , nifi novus ille Sol afpe&u fibi propitio or¬ tus fit. Proceres Regni & magnates terrore hoc pra? ce¬ teris correpti, inqueoiverfum fpe metuque agitati, Phoe- C 3 bo / \A cura re¬ giminis de¬ tinent quod fpiritualiter, & tLy» Moba , quod libertate politica licet. Liberalitate regiminis exor- Vrinctpie dium Rex mire illuftrabat, nihil omnino petentibus re- nuens, & ultro in adulatores quoque munificus. Do- fre >£ ' minii non exiguam partem donabat, aliis tidfjaul , id eft, in pofleffionem ad vita; tempus, aliis fijuurgaal, id eft, in bonum haereditarium & aeternum: quorum reditibus annuis nunc deftituitur Regis ora¬ rium, cum retractationem non ferat auCtoritas Datoris, Pariter in convivia, ludos, pyrotechnica fpe&acula, ar¬ gentum immodice profundebat: velut prifcis regnaftef feculis, quae Perfarum immenfas divitias proverbio ja¬ ctabant. §. III. Excurriflet Magnificentia Principis in exitiofam pro¬ digalitatem Camerae, nifi opportune de exhaufto aerario monitus, didiciftet redituum annuorum imparem cum expenfis rationem. Qua Rex territus, tantum abeft, ut parce & frugaliter vivere voluerit, ut potius in contra¬ rium^ vitium fubito transgreflus, haCtenus non vereatur . plus jufto , faepe etiam cum detrimento fuo divitiis in¬ cumbere, & avaritiae infamia Imperatorum nomen inqui- - nare» Geminus in Brincipe naevus. 'AwritU, 48 _ ______ Amoenitatum 'exoticarum _ nare; alioqui Pius, Clemens & Optimus Princeps. No¬ vi matronam Regiae Stirpis, quae marito fuo, facro Anti- ftite orbata, impetraverat ab AbaiTo Rege ftipendium: Cujus audiionem cumfenexa Sereniffimo Succeffore pe¬ teret, Rex Camerae prodigentiam indignatus, adempto ei beneficio, unicum pro fuftentatione AB ASSUM, (qui circiter uncialis quartarium conftituit) dari in dies fin- gulos jufiit, cum hortatione : rem domeflicam ad modu¬ lum privat rimae. Comhdt» 5^ _ Amoenitatum exoticarum _ vallisque nudas refidenti, arcem proflat munitam, fatel- litumque turmas infuperabilesJ objicere fe pro illo mu¬ cronibus infidiantium paratiffimus,& fubfternere corpo¬ ra fua,fi per ftragem illi humanam iter ad lalutem ftruen- dum efiet, ut verbis utar Seneca l. de Clement. c. 3. Subjungo laudem Clementia in delinquentes ; ut anti- qvum Aulae proverbium : Imperium Regis ^mors fubitalex Solymannici regiminis moderatione deleam. Nonloquar fme exemplis. Majeftatis reus erat Toptfji bajji, id eft, fupremus armaturae magifter; Capitis igitur jadluram merebatur, quae ex more patrio portendebat univerfae fa¬ miliae, ubicunque degeret, inclementiam & bonorum, ut vulgo loquimur, confifcationem. Verum, abftinens bo¬ nis & fangvine Regia moderatio, fola placata eftPrasfe- <£ti cuftodii, & depolitione patris, quiCandaharnm gu¬ bernabat, fortalitium, cum ejus nominis Provincia, ma¬ gno Mogoli quondam ereptum. Deli ipfe Pafckulus ipfe manus deinde e vafit. Dignum voluptate Regia di- fpendium ! ' [uftiti£ ac aequitatis perquam amatis & ftrenuus Cui-3 ■*> for eft; nec enim putandum Clementia abuti Solymanum# ut maleficiis ignofCat. Unicum inftar omniumiiit rigoris juftifllrrti .exemplum, qiiod forum transgreflb forte for¬ tuna infpicere mihi contigit, die z6 Februarii anni 1684« Nobilis quidam Perfa, ex Sjulfa fuburbio, ferus beneque potus in urbem rediens, focium fuuih, in via, jurgiis, mox ftri&o acinace adortus, interficit* Traditur, more gen¬ tis, patrator familiae interempti, ut caedem expiet. Haec fe argento & interceffionibits placari pafla, reum crimi¬ nis abfolvit. Non multo poft, de homicida Rex : quali mortk genere peremtus Jit , quaerit* yfsre, refpondent, COnciliavit offenfos , & ab iis dimiflus eft. Quo audito# Sereniffimus , juftitis zelo, & ira fimul in dimiiforesac- cenfus, in hasc verba erupit * Giddi , id eft, 6 Cornigeri# ( id enim vocabuli apud iedatam gentem bilis excande- icentis fulmen eft, & convitiorum omnium compendium) vobis innocens veftrorum [anguis pecunia proflat ? Ex¬ piari occifi hominis innocentia nifl nocentis morte pot eft i & cataftae conclufufn vin&umque, ubi in forum adduci euraifet, (fedebatenimRexin atrio Regiae, quod foro im- minet) ad circumflantes converfus: Quisquis me amas # inquit, ad [umendum [upphcium deftendito . His dhftiS erumpens Senatorum corona ( eunuchis a latere Regio fubfiftentibus) ftri&is mucronibus miferum jacentis cor¬ pus occupant, & in mille particulas dilaniant. Ceterum# in rebus quoque civilibus facram Themidem non raro commendare judiciis dicitur. T umultus vero, quos fup- plicum faepe ingens confluxus ante Regiam excitat, vel nova onera deprecaturus, velde injuria Direftorum que¬ rulus, tantum abeft, ut inclementer ferat, ut potius depre- henfam injuftitiae culpam in Prasfe&is fovere vindicet. Pa? TAcisamor. Teedevum fidet gcu~ ftodia. 5 6 Amoenitatum istoticavum - i . . . - , - - — tm Pacem & tranquillitatem publicam religioie colit, iniquam etiam, ex Tulliana monito, bello juftiflimo prae¬ ferens^ quafi cum Regno fimul, hanc pacis fervandae re¬ gulam adoptaverit, nili gloriofam fibi, certe Reipublicae falutarem, quam fubinde pronuntiare fue vit : Malle fe le¬ viores hojlium injurias contemnere , quam , ad ulcifcen- dum, dubiam experiri belli aleam. Hinc tot ille ex Usbe- cia Tartarorum infultus fuftinet; Satius ducens unam Cborafmiam pati, quam crabrones ulcifcendo, vel irri¬ tando , plures Provincias pari periculo exponere. Nu¬ pera Orientalium Batavorum tentamina idem pacificiRe- gis ingenium experta funt: Kifmis, Sinus Perfici infulam, hoftili clafle expugnabamus ; majora molituri, fi virium tuliflet atque cceli ardentis ftatus. Gravi injuriae vix manfuetuao praepotentis Regis fuccenfuit, fedhofpitum imprudenti* generofe ignoicens,aggreffbrumdefideriis infuper gratificata eft, neutiquam in optimam nationem ulcifci volens errores, paucorum hominum culpa extra patriam commifios. Foedera cum finitimis inita religiofe tuetur ; Odit vio¬ latores candor Regius canepejus: nulla occafione jucri, nullis juftarum rationum momentis permittens, tantil¬ lum a cuftodii pati* fidei dimoveri. Turearum Impe¬ rator Babylonem inditiis armis Regi Perfarum Sephi eri¬ puerat. Pace deinde cum jatiura urbis redintegrata, plures & patri Abaffb II. & Solymanno occafiones dat* funt, quibus vel eandem Provinciam, vel aliam Talio¬ nis lege dudum recuperaffent, fi per foederis fantiionem ftetiflet.. Bajforam quoque Arabi* occupandi occafio fuit, quam ejusdem Provinciae Princeps dediturus erat ante effugium; fed fruftra violationem foederis folicitabat. Ex eodem capite Arabes, circa Tigrim flumen habitantes, oratore mifib,vafallos fe nupera anni r684 Audientia offe¬ rebant, diftratio Chriftianorum armis imperatore fuo , oppor- fl . n Fafciculns I. _ 57 opportune jugum excufiuri, fi non renuiflet foedifragi inoris & difcordiarum ofor Solymannus. Et quid pro Babylonicd expeditione, folicitatores,a facratiffimi Impe¬ ratoris Romani , Sueche , PoloniM«4JUMrilPfflU ff» ' Ipadones loquitur , nunc pr-afe&um aerarii, nunc epho¬ rum, vel ex primatibus iilosfquibus Regem adire fas eft, latentem inter pellices. In Conviviis publicarum admif- fionum (quae ex fuperioribus hic velUt loco genuino re¬ petimus) finiftr* Regiae a modico intervallo accumbit corifiliorum Princeps: explicat fchedulas fupplices, f Sjeich Ali Chaan, perfonam quoque fubjiciam. Is juvenis functio¬ nes alias prteclare geffit, & contra Usbecos quoque dux fuit militi* ; In Regni profecturam deinde fuffectus ab Abafto II; nunc (quo haec fcribo anno Chr. 1686.) vir ca¬ nus & grandis natu, octogenario proximus, aetate tamen minime fractus : Nam equitat alacriter, largiter coenat, functioni publico excubat folertiflime, atque corporis ani¬ mique actiones proftat bene fanus ; Ingenium & mores quodammodo defcripfiffe videor, fi eum natione o Kurd effe (ex Profapia Sengenech) dixero. Gen¬ tem iftam Perfo a fua indole alienam afferunt, quin imo pertinacem, ftupidam , aufteram & malitiofam. Si qui¬ bus Illum nafcendi fors ex proprietatibus hifce imbuerit, id tamen Virtutibus aliis compenfat. Nam pius,religio- fus &abftemius eft; una vivit uxore contentus, ftupro- rum ofor acerrimus. Juftitiam colit ftrenue, corruptio¬ nibus pro jure torquendo inexpugnabilis. Donorum cu¬ pidine ut nile parte vaeat, ita in ceteris plus decoro tena¬ cior & avarus eft. In civium exatione pro Regis eerario rigidus, imo fiJudafi,Multhani,f. Indi, <3c Armeni fuerint, «equo durior eft. Satraparum & Praffecftorum audit lyn- ceus, audax &ftrenuus cenfor, negotiis eorum ultra fuos circulos arbitria fua mifcens, proinde Magnatibus ut ter- 1 2 ribi- Perfbna hodierni Memaad Daulethi Patria & ingenium. Continen¬ tia ftngu- larvs & ^virtutes. / C on f angui¬ ne oru pro - mettr . iAufteritat* t . . , 68 Amoenitatum exoticarum ■ > Illi '■ ■ ■ '■■»■' ■'■■■'■ II ■■!■«» >1 . ■'■■■'■■' ' — ■■'«■■' 1 ■■■» ribilis,ita etiam odiofus eft. Confangvineos quos habet fplendidis donavit officiis : Fratrum primus c J-&. Mirachuur bafji, five fummus ftabuli magifter , alter cJ=*> ^h=p> Begler beg), feufupremus Satrapa Re¬ gni ac fortalitii Candahaar , nunc in vitis effe deflerunt. Ex duobus filiis unus Daroga Kafwim , f. Judex civitatis Cafbiin, alter Gubernator /7r,quod confuetudinibus cujusqueloci nititur» cujus Prasfules funt gemini Judices, Divanbegi & Daroga ; vel Sjerre five Jpirituale , quod adminiftrant Sedr , Caji & Scheig el iflaam ; Inde illi Urf bakim, id eft, feculares ju¬ dices, hi Sjerru bakim , i. e. fpirituales judices appellantur. Divanbegi de latrociniis & homicidiis, non modo in hac Regia metropoli, verum etiam in toto Regno difponendi facultatem habet. In foro ejus prajeipue vindicantur quatuor crimina : nimirum fra&i ab inimico dentis, abo¬ liti vifus, violata? virginitatis, & patrati homicidii. Ce- terajudicat loci cujusque, ubi commifla funt, Daroga, feu Praetor, Belgice de Schout duftus, lites tamen civiles remit¬ tens in forum judicis Kafi. Magnates vero & miniftri publici, pariter illi, quibus fas eft fe Mehma- naani Jjab, id eft, hofpites Regios appellare, quales funt Le gati,Procuratores publici , ( Refidentes) & ceteri exte¬ ri alicujus. nominis, hoc gaudent privilegio, utcompa- rere nullibi, nifiin Divaan, i. e. fupremo Judicio, tenean¬ tur, & in eo, velutinforoilluftriori,caufas fuas cum cri¬ minales, tum etiam civiles agere, five quid inter fe litium, five contra alios habeant. «sM*3 Tefjik agafi bajji, id fonat fupremum Janitorum caput, Nimiru fupremus Aulae Marefchallus eft, que vocan tEnfiferum Latini. Cui chilias paret atrien- fium, quos vocant Jefaulos, i. e. Janitores fi ve cuftodes li¬ minum Domus interioris. Parent eidem u/fe- Dfefairi , feu Fajciculus I. _ 81 feu milites prsefidiarii, Regii corporis, quando foras equi¬ tat, & exterioris Palatii cuftodes. Horum fuftentari ex Regio serario bis mille folent ; Parfimonia Solymanni tantum feptingentos alit , totidem in defe&um fubordi- natis ex militia Regni. Munus illi incumbit dirigendi ordinem Confertus Regii Medfjles , & , quse ad convivii fplendorem attinent, procurandi. Invitatis ipfe locum aflignat; Introdu&os a Mahmandaro Legatos, manu ul- nse fuppofita excipit , & ad deponendam reverentiaitft throno adducit Regio; inde, ii convivio dignentur, lo¬ cum fedendi monftrat. Stationem habet ante Regis fa¬ ciem, modico fpatio remotus ; auro cimeliisque grava¬ tum tenens fcipionem; oculis femper Regiis intentifli- mus, ut ab eorum nutu jufla excipiat, didto citius exe- quenda per fubordinatos; Hi enim,velutMarefchalli in¬ feriores, fcipionibus pariter inftru&i, fparfum ad usque fores atrii ordinem conftituunt, ut imperata velociffime, vel ipii peragant, vel, pro re nata, de manu velut in ma¬ num referant expedienda Janitoribus, qui atrii fores li¬ mitesque catervatim eum in finem ftipant, finguli cla¬ va etiam armati. Ampla habet Enfifer emolumenta ex funcrtione fu a; Maximum ert, quod fas ei tribuit , Ruf- fuum diftum, id eft, decima pars omnium munerum, tum quse Serenirtlmusab exteris Principibus per Legatos, vel ftrense loco a Regni Magnatibus recipit; tum quse aliis viciflim ipfa Majeftas largitur. Si illa arte fa Archiatri dft€. Supremi Aftrologi dUQ, gz Amoenitatum exoticarum _ ies prope Regem confiftens, ex latere pendentem gerit crumenam , ftrophiolis, horologio, annulis lignato riis, opio & mufferd, id eft, medicamentis exhilarantibus (qua¬ lia funt antidota, opiata& pilulse roborantes) inftru&am. Triclinii quoque pro perfona Regis inftruendi curator eft, ftruftoris fungens officio , & dapes Regi difpertien- das pra; libans. Idem veftimentorum, quibus Rex indui¬ tur, Infpe l**s siula. »/W,fcipionem manugerens, proximum in convivio poft Tefjik agafi bafji ftationem obtinet eicp velut Aulae Ma- refcallus inferior fubordinatur. Ei parent fupradiCti mil¬ le (hodie fep tingenti faltem) atrienfes Jefauli: quorum munus verfatur in cuftodia conclavium Regii Palatii. Equitantem Sereniflimum equites quoque praecedunt, ut ordines viamcg dirigant; fexum etiam virilem abigant, li Rex cum. gynaeceo proditurus Iit; unde a vulgo vocan¬ tur Koruchtfjiis , i. e. DireCtores Komchi. Pro falute Principis ab iisdem preces lingulis diebus Veneris haben¬ dae funt in Afyli Regii facello. Cetera Regni Palatia Re¬ gia praefeCtos quoque cuftodes ex Jefaulorum ordine jjabent. Gubernatoribus Provinciarum Jefaulis aliquot, Regii Vicariatus figno , ftipari indultum eft. Armatura iis eft clava brevis cum acinace; veftitus popularis, tegu¬ mentum capitis Taadjj, velut proprium Aulae Ifmaeliti- C££ , fimul ac Imamicae Religionis Infigne. Sunt enim il¬ li polleri Tureorum, qui Ifmaelitici Solii quondam au- Clores, in Aula; focietatem adoptabantur; ex quo etiam Sopi vel Sophi , quafi. Sufi, religiofo appellari nomine con- fueverunt. , ■ o ✓ oC& Sjah bander^ Marini telonii Dire flor, Magni PMcanm nominis publicanus eft, & Mefjles nedjin, i.ev talis, qui &mertil(}" L 3 invi- 8 <5 Amoenitatum exoticarum Princeps mercatori' invitari ad convivia Regia debet, ii in urbe prasfentem ef- fe contingit. Non perpetuo hoc munere, fed annuo fun¬ gitur, quippe quod ipfum Rex annui loco beneficii, cui volet, promifcue tribuit. Pro fundfione, non ut folet, te- lonii partem, fed ftatum accipit falarium, omnem rece¬ ptas pecunite maiTam,cum rationibus matriculae inferen¬ dis, deponens coram Praefide Camerarum Chafeh, pro ex- peniis Domus Regiae. d&U Melik Tudfjaar, id eft, mercatorum Prin- Infletior nundina¬ rum. «Arehi tetius fit remus. Infletior jumentoru» ceps ; ita didtus, quod mercatorum lites in domo fu a, ve- lut in foro competenti, dirimat. In officinis Regiis idem textorum, fartorum, tindforum , &, qui ferico occupan¬ tur, opificum, dire&orem agit, fub infpedfione tamen Na- firii. Regius infuper negotiator eft, & commerciorum Confiliarius, vel Diredtor. Muhtejib , Injpeflor nundinarum generalis. Is pretia imponit rebus venalibus, praefertim edulibus ac Omni annonae. Examinari idem curat menfuras & pon¬ dera inftitorum; fraudatores corripit ac multat, imo, pro fraudum qualitate, fuftigatione plantarum pedum, vincu¬ lis vel morte damnat. Taxam menftruam iigillo fuo fir¬ matam Regiae portae- affigit, ut ad hunc valorem necefla- ria quasque comparare poffint curatores culinas Regia:. Maamaar bafji , Arebit e Au s fupremus , qui typos fingit ftruendorum Palatiorum , & a Majeftate adprobatos aedificari curat. Generalis idem taxator eft venalium aedificiorum. Contradfus venditionum anni¬ hilare poteft, nifi fe aeftimatore fadfi fint. Najir Dawaab, vel ^04- J&U Najir tfjehaar paa, Injfiefior eft jumentorum Regiorum, puta, ca¬ melorum, mulorum & afinorum, qute per uni verfum Re¬ gnum Fafciculus L 37 gnum diftra&a aluntur, pro fervitio Regis. Conferva- tioni eorum providet, & ut parata fint deportandis oneri¬ bus, curat, ubi proficifci Principi decretum eft. DJjaartfj) bafj), Caduceator fupremus Aul» antiquis, quorum unum exhibet libras Bra- banticas novem. Acceffit & altera eaque recentior fru¬ mentis, limul ac leguminibus erogatio, qua villico pro centenis lingulis taxata portionis Regia, dua infuper ex- folvenda in nummis veniunt. Omnia hac, qua ex fun¬ dis in natura fiunt tributa, ad pecunia rationem prius re¬ digenda funt, quam in fyllabos rationum a Cameris col¬ locari poffint. Hac de fundis Dominiorum Sjah) feu Re¬ giis. Fundi Erbabi feu particularium dominorum , a ri¬ gore tributi illius eximuntur, tantum leve quoddam a lin¬ gulis jugeris penditur, fedquod per Quaftoris avaritiam infolenter aliquando aggravatur. Secundum genus redituum conftituunt veftigalia pu¬ blica, qua partim exiguntur in portibus marium, ab in¬ ferendis exportan disque mercibus ; partim in viis Regiis a jumentis, mercimoniisque pariter, quibus onerantur,, transvehendis. Telonii prioris Dire quatuordecim fine peccatis exiftentiu : Per quos intelligunt duodecim Imamos, cum Propheta Mahamme- de & filia ejus Fdtima. Nimirum legata funt ei fcopo ab E- vergetis pie eonfecrata,ut fublevent illos, quorum virtuti¬ bus obftat res angufta domi. Horum difpenfator eft Sedr, quiin prajfentia Majeftatis,vel ejusdem commiffarii, & il¬ la falaria,& haec beneficia quotannis diftribuit. Compu¬ tantur annui reditus quatuordecim mille tomani, qui ex diftri&u folum Iffahanenfi proveniunt in Scholafticorum fuftentationem. Ex alumnorum numero folent digniffimi ad fummos in fpiritualibus honores & antiftitia emerge¬ re, velut Kafi, Sjeich el IJlaam, Sedr , Piifjnamaas , alia¬ que; praefertim fi favore gaudeant eorum, qui officinas fortunae dirigunt. Collegiorum ftru&uram adjicio. Vix ea differt a di- verforiis,nifiquod ftabula deficiant, & adfit puritas. Am¬ bit illa impluvium, five potius aream quadratam fpatio- fam, laterculis affabre ftratam. Murus exterior nullibi pertufus eft; faltem latus, quod plateam refpicit, porta am- ploque veftibuli fornice pervium eft. Interior facies, in medio Angulorum laterum, fingulos oftentat fornices, quos vocant Eiwaan , amplos nimirum & verfus aream paten- . . Vafciculus h 1x9 patentes. Hos quas intercedunt fpatia, intergerinis di¬ vi fa, conftituunt mufea, live dormitoria ftuaioforum. Sunt ea ut plurimum concamerata, tantum camino & fu¬ mario inftrucla , nonnunquam &uno fuper oftium rifco, qui, claufa janua , nonnihil luminis intromittit. Nume¬ rantur mufea in univerfum viginfi circiter, vel triginta, quin duplo plura, fi asdificium geminam contignationem referat. Pavimentum in aliis fupra communem aream non attollitur, in aliis pedes aliquot elevatur, camerarum feriem tanto fpatio anticipans, ut fervire pro ambulacro poflit. Portae fuperftru&a eft aedicula Re&oris, concla¬ vibus ad commoditatem manfionis diftindla ; nonnun¬ quam in ea aflervatur bibliotheca publica, cum inftru- mentis Mathematicis. Aream fubdialem faspe rivulus perfluit, in medio lacum conftituensquadratum, incru- itatum calce, cineribus & ovinoftercore fortiter fubafto; (quale genus calcis aquam non permittit, fed.ab ea pene kpidefcit » a gelu autem diflolvitur) margo ejus caefo la¬ pide firmatus, ex modico intervallo, raris arboribus ve- nufte circumdatur. Collegio adjacere folettemplum A- cademicum, quandoqg toti sdificio ita conforme, ut clau¬ dat unam areae faciem ; quandoque extra ejus pomoeria pofitum. In ea orare flatis horis fludiofi debent, & leftio- nes habere publicas profeffores. Saspe tergum collegii excipit pomarium, interdum Kahwab cboneh,fext popina Cofe, vel balneum publicum & fimilia, pro ufu St foenore Academia. Nec enim hasc modo,fed & di ver foria, aquae . duftus, agros pagoscg interdum legavit dives fundator, ut ubere fatis reditu Academiam fuam foveret. no Amoenitatum exoticarum Conditoria Kefjk} feu oxygala coagulata; praeterea - ex Tafciculus 7. 121 exficcati fru&us, velut da&yli, uvas paffas, mifj, i. e. uvce paffas minores albas, acinorum expertes, piftacia, nuces juglandes, amygdala; ex liquoribus vero, mei cjT Dmifj aab, i. e. fyrupus ex da&ylis vel uvis coU- Sjireh choneh, feu Cella vinaria; quas non cdu^ma modo vino , ( prasfertim Georgiano & Sjirafenfi, menfas r,a- Regias ufitatoribus) fed & variis fpiritibus referta eft. Quando religiofe in Aula vivitur, defpici ac claudi con¬ tingit hoc immundi liquoris promptuarium. Pincerna 6c prasfe&== Kanaat, Perfice Sellah choneh , item tjUa» Kajfaab choneh vo¬ cant. Prasfe&us in ea eft lanionum primarius, KaJJaab hajju Gallinarium, Perfice Efa. Murch choneh, Tur- cice «jUi. Towuuk choneh , in quo aluntur, & quoti- tamen 4 (jaltinarwi Coquina, Pharmaco* paeta. Ofjicinapro decoctis medicatis. Cuftodlae fupelk&i- lium. Xjlotheca . Cuftodid facum. 1x4 Amoenitatum exoticarum die maftantur gallime & quasvis piumofa, coquinae facra- ta. Infpe&orem appellant Towuuktfj } bafj). Coquina Muttbach , vel «SCk. Afjapas cho- neh. Dire&orem hic agit primus Afjapas, live coquus, qui materiam dapum ex penariis repetit; ordinem & nu¬ merum injungente Tufjmaal fl dapifero , utpote infpedtore rei culinaria?. Pharmacopoeia fCLc Atthaar choneh, in qua me¬ dicamenta, & pradertim variae virtutis opiata, pro Maje- ftate & aulicis praeparantur a Pharmacopceo Regio, fub di- reftione Archiatri. lAIi Perrhii faneh ; Officina , in qua pro aegro¬ tis parantur Julapia & deco£ta varia, ex hordeo, oryza Kaard geraanfsxx. fa¬ bri cultrarii, Js||L Peikaan fafaanfeu poliones, qv* Baruud fafaanfsw molitores pulveris nitrati, C../W/ _ o / ij / Dfjedwel Kefj a an, delineator es, Sc <)Ui\_£=> Katibaan , librorum deferiptores, quosCopiiftas vocamus. Chafaaneh, Gazophylacium ; in quo non modo Majeftatis pecunia deponitur , verum etiam cimelia ac lacmm- pretiofa quavis obferata cullodiuntur a Chafanadaar bafji, feu thefaurario Regis. Ei adfiftit Sa- raaf bafp, i. e. fupremus aris probator, qui nummos re¬ cipi- Officinae mechanicae Textrina. Officina fullonum. Vomus far¬ torum. Offhina pro confitendis tibialibus. Sutrina. 118 _ Amoenitatum exoticarum cipiendos penfat & examinat, de bonitate fidejuffor futu¬ rus; a lingulis nummorum millenis in serarium deponen¬ dis, certam pro cautione & labore portionem retinens. $. III. Opificibus opera mechanica pro Regia domo facienti¬ bus patent Officina? plures, ex quibus potiffimas hic no¬ minabo : eiCyk*» Sjaarbaaf choneh ; T extrinse varia?, in quibus panni fericei, aurei argenteique texuntur. Pra?- ft&us eft ^=^<> Melik Tudfjaar, quod Principem mercatorum fonat. Hic typum injungit, materiam ce¬ dit, & abfolutas operas in cuftodiam recipit. Ejusdem in- Ipeftioni commiffae funt & cetera? officina?, quibus indu¬ menta corporis elaborantur: utfunt / I / Olt /* siL=>" HhaUadfji choneh; Officina, in quamal- •v leis tunduntur panni goflypini,pro fubdumentis veftium, ut fic a fordibus purgentur, & mollitiem induant. / / /. sola. LUa. Cheijaat choneh ; Domus fartorum, qui tho¬ races & talares tunicas faciunt , tum pro cultu Regii cor- } poris, tum eas, quibus honoris caufa a Majeftate donan¬ tur hofpites Regii. Dirigit officinam, artis magifter s (j ynS oWW Oftaed Kaar, pannos cedit infpe&or Melik tud¬ fjaar ; quos prius cenfet Najirius, imo ipfe feligit Prin¬ ceps, fiquidem pro Regio corpore aptandi fuerint. wlk. i==i>- Tfjaak tfuurduus choneh ; Offici¬ na eorum , qui confuunt tibialia. Ex laneo fiunt panno Europaeo, qualem elaborare nefciunt in tota Afia. ita. Kefs duus choneh ; Sutrina, calceamen¬ tis variis pro Rege & domefticis ejus confuendis dicata. i _ F&fci culus 7. 1x9 jSCk. Thalahduus choneh ; Domus acupicto¬ rum, qui Phrygio artificio venuftiffima opera faciunt. «Sik. Pitufienduus choneh ; Officina pellio¬ num, in qua elaborantur fpolia ferarum ; fed ea faltem, qui¬ bus Religio vefti^e corpus permittit. Harum inquam of¬ ficinarum omnium curator eft, quem dixi, Princeps mer¬ catorum. / / O ✓ c ✓ wLi. Serger choneh; Officina; auri & argenti- fabrorum, in quibus operas dirigit excellentior artis ma- gifter Serger bafji. Huic parent artis encaufticte magiftri J.C^=Lwo Minakaar, Gallice, esmailleurs didi. Sunt,pra:- ter indigenas, encaufta?, automatarii & gemmarii feptem Franci, quos ex Gallia allexit Regis Abaffi II. Comitas; fed qui fubalternum non ferunt Dominum, nifi Nafirum, In Sjulf a fuburbio habitant, vitam ibidem in rerum afflu- xu viventes otiofam & fplendidam ; nam & Dfjere fruun- tur, i* e. vidualibus pro familia; fuftentatione, & amplo pra;terea falario ; unus quadraginta, alii triginta toma- norum ; etfi Regiorum operum rariores fint,fui vero lu¬ cri & fortuna; fabri diligentiffimi. *AV0 Mlfger choneh; Domus aerariorum , in qua varia ducuntur vafa cuprea. Sane, callent illi artifi¬ ces hac regione omnia aurifabrorum opera exprimere; variis utentes incudibus, malleis & inftrumentis, in Euro¬ paeorum officinis nusquam vifis. Sarraah choneh; Monetariorum domus, cudendis nummis dicata. Opus dirigit fupremus mone¬ tarius Sarrabi hafjt. Ei a latere efl: oy'-* Maajaar bafj'i,{evL probator a;ris,qui metallum ingne purgat usque, donec typo aptari poffit. _ R jjiUu Vomutaetv ftttorum. Officina. ■pellionum, Officina au rtfkbroru* Officina anfabro* rum* Officina monetario * rum* Offictftd pjftorum* Idbrica\ TKeriotro- phia. &.c. Theatrum Tmtf&tum. {Jtguram 'Dtde Juo^ faco) 150 Am cettita tum exoticarum (j*\Jti Nakkaafj choneh; Officina pi&orum, cui praseft fupremus pi&or, Nakkaafj bafj). «Sfk \gf> Nedfjaar choneh ; Fabrica, cujus dire&or architedlus eft. Hic varia fabricantur ex ligno uteniilia •& opera mechanica. # Officinas pyrotechnicas, ftannarias, tornatorum, vi- triariorum, fabrorum ferrariorum & obfcuriores alias, quibus varia manu & arte traftantur metalla ignobiliora, ftudiofe omitto. i iv. Sequuntur, quas vel maxime luxus excogitavit, thea¬ trum Muficum & theriotrophia quasdam, &hk- Nagaraan choneh ; quod Tympano¬ rum domum fonat. Pergula eft prasalta & longa, ad fe- ptentrionalem fori maximi faciem, non procul a Regio Pa¬ latio fabricata; ex qua in honorem Majeftatte quotidie cum occafu folis, & duabus horis ante ortum, varia, inqj terris noftris ignota buccinarum & tympanorum genera incondito ftrepitu refonant. Praeterea in aufpiciis novi- lunii & feftisreligiolis, tum etiam in conviviis Regiis fine intermiffione inftr umentis plauditur, donec feftivitas ter¬ minaverit. Adfunt tympaniftas , tubicines , cymbaliftas, numero quadraginta, qui ftipendia fua recipiunt excenfii JSj.» Khawaal. Hoc vocabulum fignificat voluptuarium genus hominum, veluti fcorta , choraulas & quoscunque facientes qu^ftum in lupanariis ; iniquum enim reputant, fi ejus generis reditus in feria collocentur. Chorum hunc, cum in Aulis Afiaticis, tum in lingulis Perfias civi¬ tatibus primiis inftituifle dicitur Tamerlanes, hodiernas Monarchias Perfarum, ac magni Mogolis conditor. Col¬ legii infpeftionem habet Mejjeldmr bafj). Fafcimhs I. 131 J&M IJlabul, feu Tawileh, Equile, cui praeeft erilia. Mehter bafp, i. e. equorum tra&ator, fub in- fpe&ione fupremi ftabulorum Magiftri Mirachuur bajji. Non eodem ftabulo omnes equi, fed pluribus aluntur, pro coloris & pretii varietate difcreti, Equifonum tur¬ ba eis famulatur ; majori enim cura & fervitio, quam fub noftro ccelo traftantur : fcalpuntur, pe&untur Sc lavan¬ tur indies; crura foventur calida ; pabulum non nili fla¬ tis probetur horis, & dofiexaftiflima; pedes expandun¬ tur reftibus, & corporis deformatio arte corrigitur ; de¬ cor in aliis fuco augetur, ventrem, caucTam acjubam pin¬ gendo. Vernis menfibus herba Meliloti laxantis repur¬ gantur, data in paftum diebus quatuordecim vel viginti; Sc quis omnia narraverit? Pafcuntur alii paffim in conval¬ libus Regni quali fylveftres, quorum pulli magnis agmi¬ nibus huc quotannis mittuntur coercendi. Sjiir choneb; Leonum domus, in qua non cUujtram leones modo, fed&tygrides, pardi, lynces atque flmiles aluntur belluae ferocis naturae. Ftilchofieh; Domus, in qua ftabulantnr ele_ stadium phanti : quibus belluis, «que Perfica ac Indorum Aula: in folemnibus pompis fuis fuperbiunt. Ibidem Rhinocero¬ tes, afini ftriati ex Abyffina, &alia quaedam bruta mitio¬ ris ingenii aluntur, majorem partem peregrina, &ex in¬ digenis maxime rara. Curatorem vocant Tiilbaan bafp. ? «Ak. Sekbaan choneb; Domus, qua retinen- Domm tur fagaces Sc venatici, pariter moloffi & ferociores canes, »»». quorum lanienae damnari quoque folent homines male¬ fici & mortis rei, Curam gerit bafp, :,- * R 2, C±. (JoJti. Tawuus cboneb ; Pavonum domus. Or- nithotrophium eft fane Regio nomine digniffimum» non tantum fofpitandisfervienspavonibus,fed «Scmeleagridi- bus, onocrotalis, pfittacis, catfjuwariis , meinais, & va¬ riis ignota; ftirpis alitibus, quarum nomina in Latio defi¬ ciunt. Habes hic volucres pinnatas asque ac pennatas ; vides pumilas, grandes & mediocres; audis garrulas & canoras; admiraris deformes alias, alias inimitabili naturae pi£tura ad ftuporem decoratas rariflimasque, quas & fer¬ vens Zodiacus, & uterque Polus fuo ambitu produxerint. Aream ejus defuper & a lateribus claudit rete ferreum, fummas quoque arbores (Pampinos, Populos, Moros) involvens, ut aviculis liberior fit, velut in nemore, vola¬ tus, carcerem vix fentientibus in tanto fpatio. Ex qua¬ drupedibus pariter nonnulla hic certis retinaculis foven¬ tur, velut civettae, caftor, hyaena Plinii, fimiae & fciuri ra¬ riores. Kufj cboneb, Ornithotrophium fignificat. Verum falconibus tantum patet alendis & erudiendis, quos generis vocabulo ob nobilitatem appellare amant. Palatio quam vivario fimilior domus eft, in fpatio fo ac fplendidiffimo horto confita, Praefe&us idem eft, qui & rei venatica;. Praetermitto habitacula ftruthiocamelorum, cerva¬ rum & aliorum quorundam animalium , quae paffim in hortis Regiis aluntur, non tanti a;ftimata, ut peculiari ho- fpitio donarentur, vel cuftode alio,, quam locihortulano, § v. Manfionibus & officinis adnumerabimus — — ■WW— — mmmm mm mmm tur, ut fervire Majeftati poffint, in Aula vel officinis alii, alii militiae. Illorum Nafirus , horum curator eft Kuler agafh Annumeramus etiam oli *&£. ,/& Defter eho - ■W& biotaat, i. e. Cameram difpenfationum & rationum; in qua Regia fupellex & omnia in prtedidlis officinis con¬ tenta Inventariis confignat Camerarius Defterdaar bio - taat. Idem rationes menftruas ab officinarum fcribis ex¬ hibitas in codices fuos redigit, & inter expenfa aulica tranfcribit; fed illas acri prius cenforum trutina perpen- fas, deinde & figillo Superintendentis Najiri approba¬ tas. Cenfura hasc potimmum confumptiones refpicit, utrum illae concordent cum recepto efculentorum pre¬ tio, quod ftatuit lingulis menfibus, & per caduceatorem C/tonera conflem- ftionum* publicari in foro curat £=!C*i) CsJlzs* Mihtepb el me - malik . Pro colophone fciendum eft, neceffaria pro officinis mm*;* enumeratis parato asre haud omnia comparari. Nam res tro culina; ex annona fua quolibet menfe inftaurare debent Provincia, partem etiam materia; mechanica; fuppedita- re Dominia Majeftatis ; quin & munera a Satrapis ultro ci¬ troque miffa ejus conditionis funt pleraque, ut deftinari pro officinis foleant. Verum, quantus omnium ille ap¬ paratus fit, Univerfitatis tamen neceffitati adeo non fuffi- cit, ne pro firpplendo defe&u, pra;fertim in Pomonam 8c Cererem, facienda fubinde fint impendia. Ea propter lin¬ gulis fere quadrimeftribus Difpenfatores officinarum ex eerario Regio certam pecunia; fummam recipiunt, a Na- firo pro cujusque officina; neceffitate ordinatam ; Cujus deinde expenfa, fecundum taxationem a Mihtefib el me¬ nidi k promulgatam j in rationes referunt, Nafiro redden- Tenfones das. Penfiones annua;, quibus gaudent Diredtores, fe- eundum praffedtura; gravitatem & dignitatem differunt. R 3 Qui' Dlre&ores Provincia¬ rum. ^ er/e a di - 'vifio* «34 Amoenitatum exoticarum Quibus A* Tahwiil daar , feu ut aliter vocatur osa-Ca Saheb dfjemmeh , i. e. liberi dire&oris & di- fpenfatoris facultas collata eft, (quales plerique titulo de¬ corantur T urcico Bafji , i, e. Capitis velCapitanei) viginti tomani, triginta aliis, aliis quadraginta trib uti funt. Magi- giftro autem obfcurioris officince ( quales funt Vinciarum RegiOnumque Reftores, videlicet Chuni, Sui - nos } Su/-* thani thums&c* Chddftc i]6 Amoenitatum exotjcarum thani & cujus vis nominis Praepofiti : Vafiros excipio, qui quod Regiis dominiis praefint, Majeftatis etiam juffa im¬ mediate refpiciunt. Verum Archifatraparum tantus ille numerus hodie defecit, quod ex terris, quae Dominis Do¬ minorum antea parebant, plurimae in Dominia converfe fint. De fingulis nunc dicam fufius, fub propriis titulis. Chaan auguftum nomen eft, Regum Tartaris appellativum. Hoc in Usbecorum contemptum arro¬ gantia Perfarum adoptavit in titulum Satraparum fuo- rum , quo Regis fui , velut Principis multorum Princi- pum , oftentarent magnitudinem : dum iidem Scythae, obfervato talionis jure, non dubitant Gubernatores reci¬ proce fuos appellare Sjah , vocabulo Regibus Perfarum ita proprio , ut quondam Pharaonis & Ptolemaei nomen erat AEpyptia Majeftati. Aulam Chanus alit Regis fui lineamentis omnino cernulam. Paris hic officii miniftri funt ; fatellitibus domus latusque ftipatur; equitat, non niii nobilium turba fociatus ; feftiva convivia publice ma¬ gno faftu celebrat ; tympaniftarum ver6 & tubicinum matutino & vefpertino fremitu (haec Regiae magnificen¬ tiae nota eft, a Tamerlane indu&a) aulam urbemque per- fonare, audias quotidie. In fubditos quoque arbitrariam exercet abfoluti Principis Jurisdi&ionem , a qui provo¬ catio ad Aulicum tribunal ordinarie non datur. Admo¬ dum igitur Majeftatis umbra fuperbiens , Reguloque ft- milis, nullos mortalium timet, nifi fortuna fu a fontem , coelum Jovemque aulicum : Sicut enim exlevifaepe no¬ bili, fervo, fcorto vel mancipio Principis, praeter meritum eveftus ad antiftitii faftigium fuerat , ita faepe praeter opi¬ nionem contingit, ut repentino fulmine rurfus dejicia¬ tur; non tam infolentil fua & illata aliis injurii concitato, i quam calumniis aliorum, quos ei fors in perniciem dede¬ rat, Fortuna enim fua hic tanto quisque incertior vi¬ vit, _ Fafcteulus 1. «■ _ 1 37 vit, quanto vivit ab Aula remotior; nec inde quisquam difcedit magna ornatus fparta in Provinciam , nifi majori cumulatus invidia eorum , qui eosdem honores pro fe vel pro aliis ambiverant. Cui quidem malo non aliud fecu- ritatis remedium adhibere difcefluruspoteft,quamut in¬ vidos libi proceres Aulicos largis muneribus pronos re- ftituat, vel iisdem Patronos opponat pari arte qusefitos graviores , quorum au&oritate adverfus malevolorum conatus fefe tueatur. Reditibus Provinciarum Satrapa quisque tanquam propriis fruitur; eos in miniftros, mili* lites, convivia, luxum & propria commoda expendens. Onera quibus pr «flandis obligatur, ficum emolumentis conferuntur, exigua dicenda funt; & in eo confiftunt:ut (1) militemRegni vel alat in provinciae, fuaevifceribus, vel extra provinciam ftipendio fuftentet ; (2) ut ex annona fuae terrae levia quaedam culinae Regiae mittat fubfidia,|i praefectus minoris provinciae fuerit; fin vero majoris, in¬ tegro menfe eandem fuftentet, cibi materiam, (oves, legu¬ mina, fruClus) quando ad illum ordo devolvitur, fubmi- niftrando ; (}) ut ftrenam determinati pretii vertente an¬ no mittat Majeftati, partim in sere ; partim in rebus, vel ar¬ te fa&is, ut funt aulaea, ftoreae, vafa, texturae ; vel crudis, ut fericum,goflypium, lana; partim in animalibus, velut equis, camelis, mulis, falconibus, mancipiis; aut in rebus quibuscunque aliis, pro qualitate & opulentia fuse, quam regit, Provinciae. Pro his muneribus (quae barchoneh vocant, quia jumentis deferuntur) loco renumerationis a Serenilfimo remittitur, veftis honoraria Galaat ( plerum cj plus minus 12 tomanorum pretii) v eluti Regium vernan¬ tis Gratiae documentum ; quod Satrapis conftat multis ce¬ remoniarum folennibus,praefertim pompofa Nuntii intro- du&ione, convivio publico, ac muneribus pretiofis,quibus ipfe oblator magnifice cumulandus eft. Annui cujusque Provinciae reditus, rudi calculo fupputati, exhibere dicun- S tur 138 Amoenitatum exoticarum _ tur fummam| 7000 vel 8°oo tomanorum: quam vero, uti ktagnitudo & bonitas terrae, variat, ita eandem Reftorum quoq; avaritia augere & continentia moderari folet. ' Ple- rique Chani funftionis fuse vicarium habent, quijuffo- rum executiones, & minoris momenti caufas curat, tum abfentis quoque vicibus perfungitur ; a vulgo Janidftn Vocatur, quafi ejusdem loco exiftens,ab aliis Najib ; confti- tuittirab ipfo Chano, annuente Diredlore Regni. Quan¬ tuscunque iit Satrapas locum tenens , Sulthano tamen di¬ gnitate inferior eft, Pro anguftia vel amplitudine Pro¬ vinciarum, Chani alii funt minores, qui minorem regio¬ nem magnifico Satrapae, feu Chani, titulo dirigunt , ple¬ rumque fub Archifatrapae, feu majoris Chani, praefiaiO: alii magni, quales funt majoris Provinciae Re&ores, im¬ mediate parentes Sereniffimo ; alii ter maximi, quales fin- igulari gaudent titulo peglerheft i- ^ Beglerbegt, fignificat: ob amplitudinem enim Provinciae, cui praeft- dent, fubordinatos habent Chanos minores, ac Sulthanos, Velut remotiorum territoriorum urbiumque Re£tores. Tanta haec eft djgnitatis iparta, ut ea ornati, feftiimin tri¬ clinio Regio occupent inter Naftrum & Mirifjikaar bafj); vel in latere oppoiito intevTofenkfji agafi & Divaanbegh Sunt hodie ejus chara&eris inPerfia non amplius fequen- tes: in traftu Faars : Beglerbegt Luriflaan, Arabifiaan, Kurcleftaan & Siftaan ; in traftu Chorafaan: Beglerbegt 'Mefjhed, Heraat, Chorafaan & Kandahaar ; in tracftu Gi- iaan: Beglerbegt Afterabaad ; in tra£tu Adferbajedfjaan: Beglerbegt Tabrifj, Irvaan, Dagefiaan, Adferbajedfjaan, Karabach, Gurdjiftaan, Sjirwaan; in tractu Eiraak : Be¬ glerbegt Kugilaan & Hamidaan. Ex his Dominis domi¬ norum, honore & generis antiquitate praeeminent : Waxfn \\ji iFaal), feu Reguh, duntaxattres, velut IVaall - Gurd- quod Dominum dominorum \ Tafckulus 1. i Giirdjiftaan, IVaali Arabiftaan, & Waal) Luriftaan ; qui¬ bus honorisgratia adnumeratur WaaliDagejiaan * Sunt illi ex Regia ilirpe orti, ejusdem cui prsefunt regionis, ii-: biolim hsereditariae, nunc in Provinciae Perfica; formam redadsc. Redores igitur fuos didse regiones a vidore accipiunt, neutiquam tamen alios admittentes, niii ex eo fanguine,cui majores fui paruerunt; in Ceteris Regis Per- I fise dominatum neutiquam detredant. Non ita pridem Luriftanos Rex tentavit, mifib extraneo, qui illis nomine | Omni imperaret. Verum indignatus injuriam popu¬ lus, obtrufum Redorem contrimeliofe habuit, mox eo impatientia prolapfus, ut eundem, uxorem & liberos, pr«- t?r camifiam nudos, atque omni fupelledili fpoliatos fini¬ bus fuis expulerit, ■ AA J Suit mtctn , eft gubernator territorii (ac ineo, fi suttbaev, quas fitse funt,urbium)obanguftiam, majoris tituli praj- fedum non ferentis. Vox Stilthaan T urcica eft , fum- raum notaris Imperatorem ; quam Perfie, in Tureorum contemptum, minoris notas gubernatoribus tribuunt. Do¬ mum habet miniftrorum frequentia, proprioque milite inffirudam, &pro redituum modulo Aulse fpeciem refe¬ rentem. :j 'Ex 'Suhhatiii. ■ pauci ' immediate Regi , plurimi Chattis fubfunt majoribus, quibus honorem <3c obfequia prasftant; rerum gerendarum, fi quas graviores fuerint, corifilia ab his petunt, iisdem geftaram notitiam reddunt,’ eadem obfervantia? ratione , quam ipfi Chatti proflant primo Regni Diredori Athemaadauletho. Oriu p Sultbd- nis etiam incumbit mittendi Sereniffimo munus annuum, ac fuum quoque erogandi fymbolum pro fuftentandoRe- gnimilite , ’ Ajj f^ajtri (alii Vefiir, Wajiir vel Wejiir pronun- l vu/Sr, cigut ) vocantur Gubernatores Dorhiniorum & Provini ciarum earuna, quarum reditus facrati funt in Aulse mili- S x tis- t Re&o*e§ urbium* 140 Amoenitatum exoticarum tisque Regii fuftentationem. Vis vocabuli autem notat eum, cui incumbit onus negotii alicujus; unde fecunda- rios in quovis officio vel dignitate, Fajiros quoque ap¬ pellant. Dicuntur edam Afef, graviori quidem titu¬ lo, quia Vicario Regis olim Salomonis hocajunt proprium fuifte nomen. Verius tamen ab Hebraeorum f)DN i. e. collegit, dedu&avox eft, proprie collectorem lignificans, videlicet in loco, qui eft ^ Chajeh, live Regis proprius.' Munus Vafiri eft, ut regiminis politici clavum in fuaPro- vincia, diftri&u, urbe ad exemplum Chani dirigat , li¬ mulae exa&am teneat rationem adminiftrationemque an¬ nuorum redituum, Regis aerario adalTem inferendorum, retenta faltem parte, quanta pro penfioneipli determina¬ ta eft; non exigua quidem illa, quod ex ea etiam quotan¬ nis ftrenam reddere Summo Principi teneatur , non contemnendam. Domi Geres frugalior , & fatellitii exi¬ gua pompa eft, quia non libiquaeftor, fed alii metit : pro jpodulo tamen , qui ex VaJjris magnifici genii eft, Chani aemulari luxum non ceffabit. Saepe Rex Chano defun- £toVafirim fubftituit, quo egus emolumenta in proprium convertat commodum. Celebris illa ac ingens Provin¬ cia Sjiraas, (ut plures taceam minores) non ita pridem Chano, nunc etiam Regio paret oeconomo Afef. Ean¬ dem fortem plures incurrerent , nili minus Regium de¬ ceretur, aerario quam honori Principis confuluifle. S ub- ftitutionem iftam pleonexia du&us, primus introduxit, SjahSepbi. ' SII. Urbium caput idem eft, qui provinciae, li ve regionis, gubernator, Chetanj, Wqfiin, velSulthaan; li ve is in eS, feu alibi refidea/t. Eum excipit, qui in urbe maximae digni¬ tatis, defeflaper praeiens eft: . * -* ' Fafcicultts 1. 141 ■■ ’ " . . . '* ■ M ' -■ ... “ ' ' Daroga. Is regimen civium non admodum rr*m. curans, infolentias tantum cohibet, delinquentes mul&at & punit, pro arbitrio Tuo. Ifphahani haec fparta ab Abaf- "** fo M. haereditaria data eft fubjUgataj ftirpi Principum Georgianor-um > ver um ea lege, ut Mahhammedanam fi¬ dem profiteatur, quisquis eam ambiverit. Quandpque Daroga i qui hujus civitatis judex eft, folet alius quoque territorii Chaan , feu Gubernator efte, fatis eft abfentem in eo res luas curare per Puum Janidfin. Longe enim ex qi- vitate abefle ob incidentes turbas non audet. Nec raro in Kafubtjjebfm vico, ipfe Daroga politici quoque regimi¬ nis primas eft, fub eodem nomine. Daroga parentem habet cJ&iS Achdaats, excubitorum Sccuftodi^magiftrum; pr*feSm 3 ui cum apparitoribus fuis no&urno tempore per plateas ifcurrit, ut graffatores furesque irretiat, & in cuttodiam abducat. Kutuwdl, PraefeKalanter. Vox hsec fignifieat majorem, fci- sjntikm, licet civitatis. Praefe&usenimeft, civitati datus, ut pro falute Civium vigilet. Syndicum polles, vel Proconfulem, nominare. Is jura & caufas civium defendit in judiciis, & ne ultra vires & aequitatem a Gubernatore graven tur, im- puneobftat. Servitia forenfia, qua» vocant, & onera qute- vis, tum confueta, tum extra ordinem civibus impolita, pro facultate lingulorum diftribuitj curat cenfuum & re¬ dituum publicorum colleftionem, &fimilia. Quandoque S3 , non ficorum prttfc&i' /E/tiftMtcr. Fagorum trtfefiti. «4 i Amoenitatum exoticarum non uno tota civitas, fed partes ejus linguis lingulis gau¬ dent majoribus. In fuburbiis pariter & vicis paganis Ka- lentari praefe&uras habent, Iialentaro fuborainantur Kedchudabi,i.e. Vicorum prsfe£ti, Bel¬ gice qui id praeftant lingulis vicis prslidio luo, quod Kalenter univerfsci vitati : Nimirum diftri- buunt inter cives onera pro virium proportione, cenfus colligunt, & cetera jufla Majoris fui, ( quisque in platea fua) rite exequuntur. Kafi, leu judex, in civitatibus plerisqj datur, qui civitatis controverlias qx jure fpirituali dirimit; de quo Rel.VIII. prolixe dixi. In civitatibus in veneris quoque Mihtajtbyfyw. cenforem eduliorum, lancium, menfurarum. Is hebdomadibus fmgulis pretia rerum in foro proftantium determinat, aggravat, imminuit, pro annonas & temporum conditione; mutata vero, ne quem lateant, per praeconem publicari curat. Falfariorum p ce¬ na eft, ut onerofo capitis operculo ducantur per plateas, praecedentibus ty mpaniftis, qui puerorum turbam fonitu concitent. Operculum, quod Tachteh Kuld vocant, mi¬ tra efl: cuprea, ampla & profunda adeo, ut caput humeros¬ que operiat, utrinque a lidoribus in aequilibro tenenda, in ora feriem exhibens tintinabulprum , & unpm caudam vulpinam. De Praelatis Sacerdotii, templorum, collegiorum ac fepUlchralium hic nihil refero, Ex fuperioribus liquent. Pagorum dire&iones habent, ut majorum Keleniari , ita minorum Kedchudahi , qui nonnunquam honoris cau- f 1 L '*■ (a flatantur titulo Rajiis, fce, Regent Ne quis officialium recenfionem noftram effugiat,, fubjicimushic 4 ) Tajckulus /. *43 Rabdar/}Infpe£tores five cuftodes viarum. Hos rutiicani. > ' ! ' # pro fecuritate peregrinantium Rex Abas I. inftituit, ut in montanis viarum anguftiis, quas occupare prasdones a- mant, vel evitare fugitivi non poflunt, feduli excubarent? inde nodiu emiffis per devia exploratoribus infidiarum aperirem cuniculos, &nibil operas parcerent, quo intra definitbsflbi limites tutat, filent viat publicae a ficario 5; praedone. Stipendii quo gauderent fubfidio , permifit pro equite & jumentis aliquid obulorum poftulare; quod fucceffu temporis aggravefcens, ve&igalis acquifivit titu¬ lum, in gratiam locupletandi Regis aerarii. Idem vero ve- ftigai, poftquam annuatim certo pretio locari ipfis iue- vit cuftodibus, viris vulgaribus & militaris vitee, vices optimi inftituti ita verterunt, ut quod ad commercii flo¬ rem & viatoris commodum fpe&abat , in utriusque dege¬ neraverit detrimentum. Nam qui antea peregrinantium patroni erant, nunc quali ipfi preedones tadli, fupelle&i- iem mercesque, tanquam ex naufragio appulfas, inva-» dunt, perquirunt avaris manibus, ac cenfura muldant ini- quiflima, nummos ab imperito ve&ore minis, con vitiis <5c verberibus extorquentes. Ceterum adhuc primasva ftrin- guntur lege, ut tutas prasftent vias publicas, & peregri¬ nantium jumenta, merces, fupelle&ilia, five errore no¬ cturno amifia,five a praedonibus erepta, quasrant, donec reperta reddere fuo poflefibri poflint, fpcus eidem amiC- fae rei pretium reftituant; Ea interim gaudentes condi¬ tione , ut reddendi, quod reperiverant fpplii, tertiam fibi partem vindicent. Certo Infpe&ores initru&i funt vigi¬ lum numero, pro loci litu & neceflSate, quorum armata ope muneris fui partes e*fequuntur, v! 'V ' ‘f ■ ■■■ : ■ rf .1 i ■ r 144 Amoenitatum exoticarum $• I. potiora. De Aulae lingtia, moribus & religione, ut cetera ad- jumfta taceam, fcribendi iylva fuerit; fed quoniam carceres calamo Relationis lex ftatuit, de fihgulis hic pauca faltem & potiflima fubjungam. Lingua Aulae Turcica eft, nimirum ftirpi Regiae ver¬ nacula, atque alia quam nationis ; Quandoquidem//^ mael Sephi, cum fceptra capefleret, fodalitio Turcicae gentis-fuac ftipatus, loqui eam non defiit. Ex Aula moX ad praeftantiores Perfarum familias, atque omnium dein¬ de domus, qui ex augufto fonte felicitates praeftolaban- tur, ita dimanavit, ut pene nunc turpe fit in Perfia viro alicujus nominis ignorare Turcicam. Eft haec, ex orien¬ talibus, linguarum omnium facillima, quia vocabulorum flexionibus & grammaticis loquendi regulis haud mul¬ tum gravatur, & terminis rerum artificialium ac fcien- tiarum deftituta eft, & valde fterilis: Verum, quod gravi¬ tate oris, Scipfius quoque orationis Majeftate quadam fu- perbiat, Regio omnino digna palatio aeftimata fuit. Haud ita fuaviter fonat Perfica, fed difficillima effingenti plena, 6c dives vocabulorum; ea quippe gaudens felicitate, ut Ara¬ bicis fupplere, cirtn idiomatis inugni decore, poflit, fi quid in exprimendis rebus fibi deficiat: unde, in defcribendis artibus , aede re quavis eleganter & philofophice differen¬ di, aptiffima eft. Mfruit ejus dives elegantia , ut in Curia quoque magni Mogolis vigeat, Perfice quamvis infeftifli- ma. In Arabiae Inaiaeque Aulis ad Gangem usque, quin in ipfa SVamenfi inveni, cum quibus Perfice mihi loqui & res meas exponere licuit. Ita ab exteris diligitur, quae in ipfa patria fordet magnatibus. «Se Fafciculus 1. _ i^y 3b k. Chetti, vel Scriptura Perfis eadem eft, quaj Tur- ✓ ... . , cis Arabibusque,quin Hindoftana? quoque, tumjava; Sum- matrceque Infulis cum religione indu&a eft, ut eadem pa¬ trios quoque fermones exarare doceant; levis faltem dif¬ ferentia obtinet in collocatione pun^=> Kufii, five quadrata, quae ab Aali inventa, & modernorum Mahhammedanae religionis Per- farum prima & antiquiflima efle perhibetur. Eam nifi in antiquis turribus, & priorum feculorum ruderibus invenio, quod dudum ejus uius exoleverit. Scriptura Gabrorum> five gentilium Perfarum, aulae ignota, quamquam verna¬ cula, nec hujus loci eft. I II. Mores aulicorum ut compendio perftringam, noftra- tium eas perfimiles ajo, ita tamen, ut indolem fuae natio¬ nis retineant. Haec fane (indoles) modefta eft & man- fueta, longeque Tureorum genio fedatior,in quo primae- vus Tartarorum fanguis feritatis fuae fervat veftigia. Ve- ' rum,quodinPerfianis vituperes & caveas maxime, Theo¬ ninam voco invidiam , quam meile adulationis & byflini fermonis lenocinio artinciofe condunt, diffimulanai pa¬ riter & fallendi do Regno fecit familiarem, acceptam a Patre fuo Hatdare; qui eandem a majoribus luis, Sjeichis feu theologis celeberrimis, exMahhammedis fanguine ortis, fibi quali hasreditate traditam, vitae exem¬ plo & indefeila dodirina, Medorum & Perfarum animis in- T: gere- / I 148 _ Amcemtatum exoticarum _ gerere, jam pridem, nec infeliciter, laboraverat. Seda haec ***aJ.i Sjiai dicitur, quafi veftigiis Propheta; inhaerens. Ara¬ bes eam vocant Jp O5] Ifn Afjer , i. e. duodecim Imamo- rum, quod eorum v effigia fedari quam maxime ffudeant. Perfarum Manufcripta eam ex M. Abaffi inftituto appellant Df jaferi , ab ejus nominis Imamo. De indudione hujus Sedte &ablfm.aele fada Perfarum converfione, ita lepide fcribunt : Remiferat inter arma ftudium & propagatio dogmatis patrii, cum illud fubditis ingerere Rex, aa otium pacis reverfus, animum intendit. Sonti) autem (quod vo¬ cabulum derivant Perfs a Sonnet, i. e. oratione fuperflua,a Mahhammede haud imperata) in quatitor Sedasa famo- ils Interpretibus, quorum fmgulas nomen referunt, diftra- da fuerat; videlicet Hhanbal) , cujus funt Turei, Arabes, T artari Crimmenfes, plerique Usbecenfes, & di- verfi alii; Sjafiit , cujus hodie funt Javani, ac ce¬ teri nigrits Infulares Indis ; Mctlik) , cujus funt Africani, & Hhanif) , cujus eft Orengfeef, fi ve ma¬ gnus Mogol, cum parte fubditorum, & nonnullis Usbecis populis. Hhannifitas Rex inveniebat fubditos ; inau- itrali Perfide etiam Sjafaftas. Quorum ille tum diferepan- tes a filis opiniones fubditorum animis expungere propo¬ nens, Molas, five Sacerdotes totius Regni arceflivit, ut quot Dodores Sjiaita fuperefTent, inquireret. Inveniffe autem paucos admodum dicitur ; qui ab Hhannifitis multi¬ tudine convidi, opinioni fus facile renunciarunt. Tan¬ dem Mola nullius nominis, pauper & pro fanatico a ceteris habitus,atrium difputandi quoq; animo ingreditur; qui, cum calceos foris , pro nationis more, non reliquiffet , fed fub ulnis afportalfetin Concilium,ab Hhannifitarum coro¬ na, eum protinus expellendum rata , pene explofus fuit, dum: _ _ Fafciculus J. _ 749 dixxm: Vides, zfmt, Ser emjf me, flultum eum ejje? ARege ergo quantus; cur idfaceret ? refpondir : Propterea,Rex , id facio, quia Mabhammed monuit, cavendum nobis ejfeab Hannifitis; quod fures fnt, calceosque rapiant. Quibus di&is, acrius ridens turba Hannifitarum, quaerit : Amabo, ubi tmn erant Hannifitte .? ut fote, qui quingentis annis pofl Mahh amme deni orti funt ! Tum ille: Bene,dixijlis ; nam dum Mahhammede vivente adhuc pura ejjet lexnoftra , <&•. neutiquam adulter at a, qualem ego coloSjiaiticam , ubi era-' tis vos llhannifit £? Quo argumento ab i piis adverfariis‘ fuppeditato, cum argute convi&i efTent, a Rege, concilii Praefide, &in paternum dogma prono, hanc quoque Re¬ ligionem juffi funt inpofterum colere, atque publice do¬ cere. Admiratione dignum eft, reftitutionem legis Mah- hammedanse in hemifpnaerio A lix eodem tempore faftam fuifle, quo vindicavit B.Lutherus religionem Chriftia- nam a ftatutis Papalibus. Nec in extimo Oriente tum defuit Gentilifmo innovatio; quali aftra& coeli influxus ad fchifmata mortales inclinaverint. Ut eft: leve inter Sonnitas & Sjiaitas fidei difcrimen: Terfitrum ita odium praegrande eft & implacabile. Certe illos Per- fas Omeriana maledi&ione indies, etiam in precibus pu- ^/Z>7 ” blicis execrantur,conftanter credentes, tantam fideiTur- cicae perverfitatem elfe,utcum ceterae infidelium animx non ante tempus extremi judicii damnentur, interea der alem erva , i. e. in animarum mundo retentae; Sonnita- rum feu Tureorum znimx, eo quo exfpirant momen¬ to, plumbi inftar ad Tartara, velut per aquam ad centrum fuum, maledi&ae demergantur. Narrant jocofe: ficaro Perfae ac Turei in eadem olla fimul coquatur, frigefeen- tejufculo, pinguedinem ad ultimum a fe invicem difcef- furam. Maxima eorum lis verfatur in quaeftione : Ome- rone an Mortufte Aali poft Mahhammedem in Caliphatu (ita vocant Pontificatum fuum) jus fucceflionis fcorfve- T 3 nerit? r?o Amoenitatum exoticarum - .1— „ , . J. - - - - - Sii i . - -■ ■■ . «; nerit ? Stant Perfae pro Aali: qui tamen dira ab Ome- rianis palliis, ad Principatum Religionis difficulter elu- - datus eft. Pro rei illuftratione fciendum eft , Mabbam - me dem, cum ope Sergii, Monachi Graeci, al Coranum, i. e. Biblia aniliter, fed inimitabili ftyli Arabici elegantia com- pofuiffet, & ex Camelario fieret Propheta, inter alios ad¬ haerentes fibi invenifle tres viros potentiores, nimirum Abubekerum , OJ mannum & Omerum; prioris ille filiam, CadiJje appellatam, praeter odo alias, uxorem duxerat. Socer genero morienti praefens, inCaliphatumper nefas irrepfit ; mortuo jam Abdulla , filio Manhammedis , ante pubertatem; alioqui futuro fucceffore, fi fuiflet in vitis*. Abubekerum excepit Ofman admodum fenex ; quo defun¬ do pulpitum vi occupavit pelagus maledidionum Orner; cum fucceflio Mortufie Aali, velut cognato & genero pri¬ mi Pontificis , tum jure fanguinis, tum foceri voluntate debebatur. Unde Omer pro ftabiliendofibiCaliphatuex- ftirpandam Aaliticam progeniem armis adortus eft, in eos fimul omnes laeviter graflatus, qui partibus & opinio¬ nibus Aaliticis adhaerebant; donec perfecutor nefarius a molitore quodam, dum rogatu ejus, ad benedicendum mo¬ lendino, manum rotae imponeret, foluto repagulo, raptu machinae fraudulenter extindus fuit: magno Aalitarum gaudio, qui occiforis facinus anniverfario fefto celebrant; Tureorum vero atque omnium eorum ludu, qui Ome- ro nomen profelfi lunt. Ab ejus nece primus Imaam, fi ve legitimus fu cceflbr Aali, Arabum auxilio, fummas tandem in Religione obtinuit, fadus Sjiaiticae Sedae an- tefignanus, & nationis Perficae Patronus adorabilis, cu¬ jus nomen fufpirant perpetuo , five equum confcendant Perfae, five quicquam operis fufeipiant. Imamum <_*_£ Aali, in catalogo Pontificum fequitur uterque filius Haftn,& Boffei» ; hos reda linea defeendentes Ima- Tafcicuhts h _ ijx mi reliqui novem 3 ex quibus prae ceteris colitur a SjiaT- tis Imaam ordine fextus Dfjafer, cujus librum in tan¬ to habent pretio, ut eum oraculo comparare, & de rebus futuris dubiisque in eo fcifcitari non dubitent; textum pro effato habentes, quem fortuito inveniunt: Inde & nomine DJjafer)^. e. Dfjaferiani appellari folent. Alterum, quod acerbe mordet Perfianos, eft caftigata ab Omero carnalis concupifcentia. Aali enim praeter qua- tuor Nekab, feu uxores defponfatas,Mufu!manno fuo in¬ numeras, pro cujusque defiderio & facultatibus, permit¬ tebat Kanife, i. e. ancillas, ad concubitum emptas; quas infuper & Amutha, feu condu ditias ad placitum tempus alere, integrum effe atque liberum voluit. Hanc Ome- rianus rigor libertatem ita reftrinxit, ut fequiori thoro non amplius duas permitteret Kanifes , Amuthas autem penitus interdiceret. Iniquitatem Omerianae legis fic de- monftrant SjiaVtas : Titio non fuppetit facultas ducendi uxorem legitimam, nec pecunia emendi corporis ancil¬ lam, ergone paucos, quos habet, obulos carni impendere 'conduditiae audeat, vel prorfus abftineat, contra legem naturae? Plaufibile vides argumentum! Ceteras contro- verfias fuo loco dabimus. Illae autem leves funt, ut pluri¬ mae ex praedidis fluentes, vel in odio fundat» politico. Perfarum averfamagiseftaChriftianisquamTurco- p&ji & rum Religio, licet utraque maximum inter Prophetas Chriftum effe , fi Mahhammedem excipias, pariter fatea- tur ; illi dona ftyli & eloquentiae, huic mirabiliter meden¬ di divinitus data credens; ex puriflima vero natum vir¬ gine, Mol bus , item de vacca ; & Chriftianos,fi r ede agant, in diejudi- ijt _ Amsnitatujp explicarunt _ cii fal vari doceat, idem au£tor Corani Surata de vacca , & connubia proinde Mufulmannorum cum foeminis Chri- ftianis permittat, capite de mettfd. His taimen nihil atten¬ tis, illi cumChriftianis, quin cumcujusvis feftas cultori¬ bus, accumbere refugiunt, manum illico lavantes, fi forte eorum veftes contrectaverint, velut a re immunda pollu¬ ti, Cum enim fibi lex facra haberi res decem immundas * % .... . * ' - : velit (quas vocant pCXc* Nedfjafaat AJjereh, ut f ant: urina, ftercus,fi)erma,fanguis , cadaver, vinum, Jpiri- tus,fu s, canis, & infidelis ) has omnes compendio, ajunt, reperiri in Chriftiano, veluti &ipfo infideli, & a nulla im¬ puritatum abftinente. T urcis ut nefas eft ratiocinari de Religione, ita idem permiffum eftPerfianis; quidifputan- di cumChriftianis mira prurientes libidine, omnium pri¬ mo ac frequentiflime impugnant incarnationem Filii Dei¬ tatis, & Cnriftum Dei filium efle cum ceteris Mahhamme- danis negant; perfuafi, hoc in punCto Chriftianos inex¬ tricabilibus conftringi vinculis abfurditatum. Ut inno- tefcat LeCtori , quomodo illi, & quibus freti argumentis militent, inferam, quid mihi evenerit in corona nobilium Curiae Larenfis, Solverat Sjirafenfe vinum archiatri lin¬ guam, ut me provocaret in aciem difputandi de hoc ar¬ ticulo, indignante licet, & torvum vidente Principe, cui aP- fidebam. Tune, infit, Frengi, (fic omnis nos Chriftianos compellat Afia ad Gangem usque) Chriftum Dei filium ejfefiatuis? Affirmo. Tum ille: Convincam te, inquit, omnibus audientibus, & ad abfur ditat is fc opulum allidam , nullo negotio. Deum, pergit, Ens perf 'e£lum, fimplex & in- compofitum effie fateris? Affirmo. Ergo , inquit, vides fo- le meridiano clarius, Deum non pojfe generare filium, fed blajfihetnos effe Chriftianos , qui fic Deum imperfetfionis arguunt ; quia in Ens fimplex & perf e ffijfi m um mn cadit generatio , corruptio , vel uda mutatio . Silebant interea cete- • _ Fafciculus 1. rj^ ceteri, & fufpenfis expe&abant auribus nodi plusquam Gordiani folutionem; Eft enim Perfarum gravis haec in conviviis&colloquiismodeftia, ut taciti feaeant, nec in¬ terloquendo unquam verba alterius intercipiant. Sane animum eo tempore non fatis praefentem habens ad ino- pinatamderetanti momenti obje&ionem, extimui; quip¬ pe haud fatis confcius,quid,in caufa tam ardua, refponde- rem ei, qui forum revelationis & fidei Chriftianae exci¬ peret. Ex iisdem igitur, ex quibus me oppugnaverat fon¬ tibus, arma animumque defendendi , nefcio, quo vigore recolligens, de attributis Divinis quaero reciproce : Tune frater e a credis , Deum ejfie Ens infinitum ? ficis adeo que , ejfie incomprehenfibile ? credis etiam efifie omnipotens ? Affirmavit omnia. Ergotte, pergo, tu negaresfimcompre- benfibilem omnipotentem Deum , pojfie etiam fiacere res homini incomfrehenftbiles ? Auditorio ita placuit re* (ponfio, ut vix finito fermone meo Princeps, & ad ejus exemplum totus Confefius, manibus collifis, Barik aMuM { hic applaudentium vox & ritus eft,) iterato exclamave¬ rit, & duello , provocantis cum pudore, finem impofue- rit. Nihil porro fceleftius eft inter Perfas, quam quod ex Chriftianis Armenis (quibus regio abundat) NeofjiaVtae fa&i, vindicare fibi rigore Legis debeant, fuum patrimo¬ nium, (eui tamen renunciare oportet defe&ores in Tur¬ da) & omnia fimul bona familia? fute, usque ad feptuage- iimam fecundam generationem. Infinitae hinc trahuntur lites in judiciis, fea inanes fere; quoniam tenore ejusdem Legis etiam probare acftor confanguinitatis gradus debet teftibus omnino quinquaginta ; talibus vero, qui nunquam mentiti,& in mendacio deprehenfi funt. Quam vero rarif- fimarum hoc coelo avium catervam, cum accufanti diffi¬ cile fit fiftere ; Judex infuper (praefertim primo Perfarum mobili i. e. tere corruptus) iniquiffimae oppreffioni pro¬ pitias non praeftet manus, mirumnoneft, fi plerum® apo- U ftat« WeregrirtA- tiwes reti* gtofi tres : I. Mecc/tm .Arabi&ypro fefio fieri- ts4 Amoenitatum exoticarum flatae lpe irrita jubentur foro excedere, a confanguineis & judicio illud. Armenorum ditioribus confuetudo eft, haeredes fuos, ne pofthumi litigiis deplumentur, praefer- vare ingeniofa illufione iniquiliimae Legis. Nimirum le¬ vi pretio, v.g. groflis aliquot, omnes fuas facultates, fal- tem fa&a earum generali defignatione, ex compa&o ven¬ dunt, vel potius quali vendunt, alicui Perfae Mahhamme- dano ; ea defuper cedente inftrumentum Judice, illulionis bene confcio/ Paulo poft, bona eadem filiis, alioqui haere¬ dibus, vendjtreciprocemomentariuspofleiror, venditio¬ nemque novam, a Mufulmanno faftam , rurfus idem Ju¬ dex alio confirmat inftrumento. Empta igitur a Mah- hammedano cum vindicare tertius non poflit, mortuo pa¬ tre, ad praedam, fi accurrat ignarus transa&ionis defe&or, inftrumenti hujus pondere, velut baculo canis efuriens, importune abigitur. Peregrinationes Sjiaitae meritorias (SBallfcUtCU) in- ftituunt potilfimum tres; geminam ex devotione libera, tertiam ex obligatione Legis Mahhammedanae. Princeps harum poftrema eft, quae ad urbem Arabia: Meccam fu- fcipitur, ad celebrandum ter maximum facrificii anniver- farii feftum in honorem Patriarchae Abrahami; qui pro filio Ifinaele(nonIfaaco) camelum (non arietem) Deo im¬ molaverit. Locus fa£bi facrificii templum refert, quod primitus Abrahami memoriae exftru&um ; ab Ethnicis deinde facratum idolojovis Ammonis; hoc vero a Mah- hammede exturbato, memoriee facrificii Kalii Alia, i. e. col¬ locuti cum Deo, (ita patriarcham vocant) reftitutum fuit. Hanc Mahhammed peregrinationem fidelibus im¬ peravit omnibus, femel invita fufeipiendam; nullis exem¬ ptis, nili quibus curta rerum poiTeilio itineris faciendi ex- penfa, vel familiae relinquendam unius anni alimoniam non praeftat. A facrificio reduces lingularis reverentiae titulo Hadfji falutaatur ; inpoflerum alba fafeia pu- rita- ttf ritatis indice mitrati, lique resiltorum permittat, paris co¬ loris pallio veftiti. AdeiTe peregrinantes Meccse oportet die decima Menfis Sui hadfjeh ; poftridie qui comparue^ rit, forte in itinere retardatus, poft feftum venire elicitur» obligatione fua neutiquam abfolvendus, nifi pofthac re¬ deat ad facrificii fpedlaculum, irritis hac vice itineris la¬ bore & expenlis. Legi etiam putantur morem gerere, qui adMeccenfe feftum (quod faltem in folenni ambitu, & laniena cameli confiftit) mittunt fuo nomine alium. Si quis haud expleta lege diem fuum obeat, Cafi, i. e. Judex fpiritualis, ex bonis relidtis pra:cipit haeredibus & credito¬ ribus, quantum fufficit ad conducendum nuncium, qui pro defundo fatisfaciat. Veniunt in Perfiam quotannis Arabes pauperes, qui legationis munus a divitibus petunt, certa mercede conducendi. Non poflimt autem finguli, nifi pro lingulis vadere ; quibus reduces perfoluti omeii teftimoniumMecca deferunt, in animam cond udioris di- re&um. Qui pro fuomet merito femel profedtus eft, ei, fi denuo adire placeat, integrum eft, peregrinationem priorem vendere alii, cui eodem proficifci volupe non eft. Perfe proficifeentes Sjaf ditas fe falfo profitentur ; Hoc nomine tuti redeunt, alioqui a Tureis vitse luituri diferi- men,fi feSjiditas faterentur. Finito facrificio, & abfolu- ta hoc ipfo obligatione Legis, receptum ufu Tureis atque Perfis eiiyMedinam quoque pergere, ad videndum fepul- crum Mahhammedis. Iter fi camelis fiat, undecim die¬ rum eft; atque in libero cujusque arbitrio politum, live eodem velit pergere, vel lares repetere; quod fepulcro non confpedlo, nihilominus tamen Hadfji redeant. Praeterea Sjidit Rebia achir, quintus, oU». J jT Dfjemmadi awel, fex tus, ^ Dfjemmadi ach)r„ 3c feptimUSy Redfjeb, feftis diebus carent. Q&aviMenJis, oC*?- Sjaaboon, die decimo quinto cre¬ duntur in coelo. evolvi ab Angelo codices, quibus infcri- pta extant nomina viventium. Vocatur dies sJs- R&feberaat* • Nonus Menfis, toCaS^Ramefaan , totus jejunio diurno facratus eft ; quod ita obfervant religiofe,ne velaqute gut¬ tula palatum pertranfeat. Rigoris eb procedunt alii, ut ftro- _ Tafciculus 7, idr ftrophiolum ori fuo circumligent, ne cum aere intrare poffit pulvis, qui jejunium violet. Durare debebat abfti- nentia, a ftellis mane vifis, ad revifas vefperi. Verum fu- perftitiofus rigor utrumque terminum latius hodie dis¬ jungens, efuriendum imperat, a diluculo primum appe¬ tente, adcrepufculum eo adultum, ut filum nigrum ab al¬ bo (ut loqui amant) difcerni oculis non poffit. No&ibus e contra genio indulgendi pro lubitu, ot maceratum ine¬ dia corpus quovis deliciarum & voluptatis genere re¬ creandi, fumma libertas eft. Cadente igitur fole, fora & plateas Regias irruunt comoedi, mufici, coqui, caupones, cupedinarii; facum lampadumq; accenfis ordinibus aemu¬ lus diei nitor producitur ; exponuntur venales fenfibus delicias ate^ irritamenta varia, quibus diurnam poeniten¬ tiae moleftiam quisque pro genio fuo vindicet. Diebus decimo nono, vigefimo primo, & tertio fupra vigefimum Deum precantes credunt certo certius exaudiri, Quam- obrem in templa his diebus frequentes confluunt, in pre¬ cibus etiam domi fundendis affidui. Decimi Menjis , Sjawwdl, primus dies dandis eleemolynis facratur. Lege vero definita eft una tritici menfura, pro fingulis eroganda domefticis ; quam qui in natura nolit dare, pretio redimat quinque folidorum,fiye groflorum Marianorum circiter trium. Undecimus Menjis, Siilkaadeh dies religiofos non habet. Duodecimi Menjis, Sulhadfjeh, die decimo imiverfitas Mahhammedana imitatur facrificium Patriar¬ chas Abrahami, cameli in publico maftatu. Quo major civitas , eo pompofior feftivitas eft ; nec ullum ex feftis omnibus majori plaufu Sdastitia celebratur. Publica non fatis eft laniena ; domi quoque paterfamilias quisque, fi folvendo fit, ovem jugulat, ut in memoriam facrificii - X come- » /t - Amoenitatum exoticarum n—,— «w.— *- . . ■■ ~ -rtW »' -» . comedatur. Feftum vocatur Beiraam, i. e. Pafcha- tos, vel (X>2> Kurbaan , i. e. facrificii. Die decimo o Sefahum promifcue appellant; (ita ad elevationem Poli 31, ^dif¬ ferentiam temporis exhibens ab urbe Roma 34 horarum ; acus magneticae errorem, ver fus occidentem, 16 graduum. Ingens urbis moles eft, quam appellare audeas totius Afiae Minimi» citra Gangem maximam : ita a tempore Regis Abaffi I. ultra fua moenia accrevit, & pervaftos campos produ&a eft ; quin hodienum augeri non definit, quod ex aliis Pro- vinciisnumerofos recipiat transfugas, qui Gubernato¬ rum injurias pertaefi, Lares hic quaerunt clementiores, fub Regis praefentia. Dicitur una cum fuburbiorum & pa¬ gorum nexu, quibuscum coaluit, ambitum habere 16 pa- rafangarum. Certe ego illam obequitare uno die fru • ftra tentavi; fed ob varios hortorum anfra&us, devias a rivis foffisque impeditas vix omnem molem biduo quis circumiverit. Situm fortita eft in fumma laetiflim aeque foecunditatis planitie ; faltem auftralior fuburbiorum fi¬ nis ad fabulofam & fterilem Sophd montis radicem ex¬ tenditur. Aerem haurit fudo perpetuo felicem , «qualis a*. temperiei, ficcum & faluberrimum. Videbis cadavera hic { exarefeere prius, quam putrefeant; ferrum, quam vis hu- X i more . a 54 Amoenitatum exoticarum _ more afperfiutqrubiginemnon contrahere ; intentasque teftudinis chordas puritatem toni diutiffime fervare: qviod tamen de parte urbis orientali non seque affirmave¬ rim. Salubritatem induifle ajunt Abaffi I. tempore, eam- que debere PlatanOrum multitudini, qua Rex vias publi¬ cis, & coloni hortos certatim conseverint; cum antea Ifphahanenfis aura fqualido terras halitu (quem nunc ar¬ bores pro nutrimento abfumant.) inquinata fuerit. Sit fides penes philofophantes ! Certum eft,folum civibus hic fuis aquam exhibere puriflimam, & nullius expertem bo¬ nitatis notas ; ut fluentem ei ne quisquam prasferat. Ex fuburbiis, quibus in tantam molem accrevit civitas, pra; ceteris memoranda funt, ad occidentem Abasabaad , ita a conditore fuo di&um; ad auftrum, (intercedente flu¬ mine) Sulpha, iiveSjulfa, ita a patria urbe Armenias, un- de cives idem Rex eduxit, nomen fortitum; utrumque magnitudine fua & plateis amplis longiflimisque conipi* cuum. De Sulphd addo, illud faltem habitari a Chriftianis Armeniani Schifmatis,animabus (uti fupputant) ditatum 30000, templis tredecim,& Sacerdotibus plusquam cente¬ nis : quibus nuper Regni Prasfes onus impofuit 200 toma- norum,pro Religionis libertate quotannis redimenda. Ad auftrum connexum habet vicum Gaberorum, i. e. anti¬ quorum Perfarum, qui ignem colunt, verfus Solem ado¬ rant, &cum ritibus antiquiflimas Religionis. (Zoroaftris nimirum, fed quam Abrahamitanam vocant) etiam anti¬ quum corporis cultum retinent. Familias numerat pene 600, meros agricolas. Moenia antiquas urbis, flexuofe & in orbem quodammodo circumdudta, ubique confpi- cua non funt; ita noviflimaasdificiorum connexione ab- forbentur. Materia lateres funt (ex quibus civicse quo¬ que domus conftant) non in furnis co ... ' " vel Tafciculus 7, tfiy vel mortis dicitur, quam fuperftitio abolevit, eo confilio» ut pellem graffantem lilleret: pervia tamen moenia & per¬ forata foriolis nonnullibi inveni, in quibus bafin metitus, •decem pailuum deprehendi craflitiem , ex qua fenlim gra¬ ciliora, in incredibilem exfurgunt altitudinem. Nullismoe- nia ornantur fuggefiibus, propugnaculis, aut operibus mi¬ litaris artificii; tantum aliquibus in locis folia confpici- tur, aliquibus etiam vallaris agger antiquitate dirutus & inutilis. Meridionale urbis latus flumine clauditur u_v> Sendeb rmtd, i, e. flumine vita di£io , cujus rapida unda tri¬ dui intervallo inde a jugo occidentali montium exorta, ri¬ pis haud profundis quidem, fed latiflime disjundlis pro¬ fluit. Haec omne civitati ad commoditatem vitae momen¬ tum tribuit. Cataractis enim longe ante urbem interce¬ pta, varieque divifa, tum per campos fuburbanos irrigan¬ di caufa circumducitur, tum in ipfarn urbem multis diltin- dtionibus diffluens, aedificiorum impluvia atque intima ci¬ vium gynaecea penetrat, in aliis ad voluptatem tubis hy¬ draulicis faliens, in plurimis ad neceflitafem Itagnans, ci- fternis excepta; quia his pro eluenda corporis illuvie 'in Legis obfervantiam opus elt quotidie. Dicunt, hic vix an¬ num elabi, quin tantum non centeni infantes incaute iniis fuffocentur. Derivationes flumin um certis gaudent, qui¬ bus digno fcantuL nominibus. Prima namque divifionis crura, quotquot fuerint, appellativo homine Mdadi, ho¬ rum ramuli tijjedviel dicuntur : quarum demum lurcuji varie multiplicati agros domusque civium privatorum communi canalium, vel aquae duriuum, vocabulo fubeunt. Singuli ver o,cum prirn^:, tum fecunda divifionis rami, fuis infuper notantur nominibus propriis, ex locorum,, quos, perfluunt, appellatione,.vel quavis alia conditione petitis.” Ex quo Prasfeftis amnium operofutn non elt diilin&ahi X 3 . tene- Tlumen Sendeh ruudi 1 66 _ Amenitatum exoticarum _ tenere omnium aquae du tricibus. Inferior, tum pro pergula fervit deambulantibus, tum imprimis quod valde fpatiofa fit, inftitores & opifices fovet omnis generis, qui ibi varia fabricantur, & venum exponunt opera ; non confufe & pro arbitrio fedentes,fed pro cujusque profeflionis focietate ordinatim , & quali per clafies, diftin£d. Mirum foro decus haec pergularum feries tribuit, circumquaque uniformis, praealta, candida, & arcuatis cubilium frontifpiciis , nitideque cancella¬ tis, infolenter ornata. Hanc aedificia quaedam exceliiora magnifice interrumpunt : ad latus occidentale frons Pa- niMii Fafciculus L _ _ 171 latii Regii , quod vocant Aali Kapi , i. e. portum Auli; Sc non procul inde, porta ambulacri, per quod itur ad Gy¬ naeceum : Ex oppofito, elegantis ftru&ur* templum, myr- rhina nitens fuperficie; tum promicans extra feriemba- filica, cujus parietes curiofo fpe&atori exhibent piaturas bellicas, cum figuris automatis, dato aliquot obuloruiti pretio, vitam imitantibus. Lateris auftralis medium, iu- perbo cathedralis templi Regii, quod Imamo Mehhdi fa- erum eft,frontifpicio intercipitur pr*alto,fplendido,& in¬ imitabili artificis manu fornicato : cui ad feptentrionem non minus illuftre opponitur veftibulum, domus merca¬ tori* Kaiferieh , fic ch•0 Diwaan difta, admittendis dicata eft hofpitibus,con- feflibusque amicorum ; pofterior Haraam appellata amicos omnes refpuit , etiam intima?, quos vocant admif- fionis j folis facra polygami patris familias conjugibus.con- cubi- fiafci culus X * t*77 cubinis, ancillis & fpadonibus. Ad gemini igitur inAicu^ ti normam, aptatum ab Abaffo I. locum, Perfarum quoque Rex inhabitat : in quo pro Diwani habemus Palatia mino¬ ra quasdam nitidiflima, cellulis tricliniisque inftrufta plu¬ ribus, tum inprimisuno praegrandi , pro conviviis cele¬ brandis, atrio ( talaar vocant) ad formam theatri fcenici, tribus ut plurimum lateribus patente, quo ambien¬ tis horti amoenitates liberius haurire Regii confeffores poflint. Pro Haraam, feu conjugali carcere,infervit po¬ lygona «Sdatebrofa quaedam, &, commorantium fi fpedtas multitudinem, angufta loci fpecus, muro circumquaque vallata luteo, tredecim orgyiarum altitudinis, fita in am¬ plexu hortorum, quos dixi ,jucundiffimorum, in quos in¬ de per oftiola,folertiflime obfirmata, intrare Regi, quando volet, integrum eft- De utraque parte nunc figillatim di¬ cturi, pro meliori explicandorum intelligentia praemitti¬ mus Schema Planogr aphicum, ex quo appareat litus Hor¬ torum, Domiciliorum & locorum omnium, quae proxime fpe&ant ad Sedem Regiam. In eo notantur litteris A. Forum maximum, velut Regiorum Domiciliorum ve- itibulum. B. Porta & Palatium , per quod proxime ad Ali Kap), feu Afylum I. ; & ultra ad Diwani, five Regis domicilia & hortos, pergitur. C. Porta, domus & ambulacrum, per quae ad Gynaeceum Regium itur, forti militum manu cuftodita, a. Porta Gynaecei altera, extus Janitorum Sophi, intus ca- ftratorumnigritarum excubiis munita. b. b. Porta Gynaecei tertia & quarta, ab eunuchis albis cu¬ ftodita. c. c. Caftratorum domicilia & hortuli. d. Regis & Regiarum conjugum ac feminarum manlio primaria, e. e> Varii horti, domicilia &dafTes concubinarum. f. Domicilium & fubterraneae manftones prolis Regiae ex- coe catae. Z g.Do- Amoenitatum exoticarum ■% e. Domicilium Matris Regias IS* " i. Mitdbach, feu culina Regia. «vai * & horologiortim Regiorum. l. AliKapi, feu Afylum Regni. m. Tauleh , feu Hortus ftabuli. n. WMm feu Hortus magni cubicularii. P* m wm . M f.BagiChilwet, feu Hortus fecretas admiffionis. q . Bagi Engeri/fttun , feu vinea. *♦ ' . r. bl Dlv^t W W) IvU I1U1 IUO t. Bagi Bulbul,l e. Hortus alaud£e,vel/a^ beheft,i.e. ofla» vi paradifi, u. Viaclaufa, olim pomoerium paliopolitanum. " |~|i fm,* ':.rv j ; ViVy ••• '■ ' \ rum i X li3r.1fiS'r y. Stabulum & ftabulariorum manfio, \ z. Machina hydraulica pro aquis filientibus in Gynaeceo? ’ s i.Defter choneh, feu domus rationum. %. Karwanfe- r<* Regia. 5,Inir6itus :ad Kaifar) £ Caefaream, vaftam . _ _ ~ J ~ - 1 : _ ! _ /v_*i _ i _ _ piW:' lALJHy JL, mse»j #t’ e?* v ■ ■ >■ \ ; •• ■ c->^Vw> . ;/#W> mariis locus eft; in faftigio theatrum muficum ; utrin- di£li. f.Templum ex latere incruaftto. 6.Domusfpe- tiiMki . . ■— — 1 : : * - “ ., .M..-, m— . , ■ , t . rr. irrr I imt— ■■■—■ * ■ - confpicup reforbet aquam, in crateribus, ante palatium pofitis, redivivam; Ex his infignioris elegantias eft, qui ante frontem aedificii meridionalem pofitus , gynascei oftiolo proxime opponitur , ^quadratum primo olientans marginem, inde duplici gradu profundior, pulcherrimo flexu circumdudtus, qualis ftructurce & alterum habet ante faciem , explicatam in horto Enguriftuun. Parietes aureis & ultra marinis decorantur lineis flofculisque, & mappisaliquotingentibus,patrio penicillo pidtis, Utrius- que palatii frontifpicio ad elegantiam opponitur areola quadam, in horti, &, qui eum dividit, ambulacri medio po¬ lita, rotunda, peripherias triginta pafliium, quatuor a tel- lure pedibus elevata, margine cancellato. «4^» Tekjeh talia vocantur loca, eum in finem etiam in publicis viis exftruutferviant confefloribus ad otiandum, cum vo¬ luptate, dum & aura fruuntur libera, & eminus protpi- ciunt. Superficies venufte teflellata bullientem in me¬ dio craterem exhibet odfagonum; balin a modico inter¬ vallo rivulus circumfluit, ab utroque palatio addu&us ; hinc porro per ambulacri longitudinem decurrens, fub horti exordium abforbendus. v». Enguriftuun , id eft , vinetum , ita dicitur Honut&t* , - . f r ’ . . . r . guriftm*. hortulus a vite, qua pro ufu adjacentis gynaecei conteri¬ tur, longis perticis in feriem alligata. Ad utilitatem igi¬ tur magis, quam ad voluptatem adornatus, exteriorem nitorem ubique non refert; domuncularum tamen, ar¬ borum & ambulacrorum gratia, prasfertim liquoris pras- fentia & aquasdu&ibus, per interordinia decurrentibus, non deftituitur. Auftro- occidentalem gynaecei faciem moenia limi- Equile as¬ tant decu {fatim exporre£ta, & his adfociata quasdam pia- siam- tea, quondam publica, nunc in formam equilis redaifta, in quo equi ftabulantur quadraginta, parati pro Regia de- Aa z ambu- 188 Amoenitatum exoticarum Hortus Gnldifitiun ambulatione. Ceteri diverfis in locis aluntur, ratione pretii, cojoris & a?tatisdifcreti. Ultra haec moenia poli¬ ti funt hord terni, Regiae frequentationi patentes, pro¬ clivi per gynaecei pofticum^ngreffu ; quorum nomina funt Guldifieh , Gargd & Bulbid. Proximus eorum eft: Guldifimn , i. e. Rofetum , itadi&usaRo- ✓ farum copia. Area ejus, ex loci pofitu, figuram fortita o&agoni; fpatiofa quidem non eft, anguftiam vero com- penfat nitore fuo, & operum, quae exnibet, pulchritudi¬ ne. Ambulacrain eo ad figurae totius normam circumja¬ cent gemina: quorum exterior, conlitosin utroque mar¬ gine Platanorum ordines, & in medio aquam, incili lapi¬ deo manantem, belle circumducit. Medium horti pala¬ tio decoratur fedecim laterum & contignationis gemina: elegantiffimo, ex laterculo partim albicante, partim in- erullato & variegati coloris, intra ambientium Platano¬ rum umbras exftrucfto. Cujus litum prascipue commen¬ dant ambulacra o£to, undiquaque ab horti peripheria in illud, velut in horti axem, dire&a. Utriusque contigna - tionis fornices funt & triclinia, in tantillo compendio plu- rima,lepidediftin£ta& exornata, quorum ordines & ftru- fturam exteriorem vide lis in icone. Speculamin fafti- gio , velut tertia: contignationis ftru&uram , gerit 06I0- gonam,ex lapide murrhino,qua arborum ad altitudinem afpirat. Hypogea quoque habet ipfo aedificio patentio- ra, in quas alternis lateribus per gradus duodecim defcen- ditur, varie divifa, fornicata, pavimentata marmore, & parietibus elegantiflimis decorata, quorum ima fuperfi- cies encaufto cruftatis laterculis conte&a, reliqua auro ultramarinoque pifta nitet, Cifterna donantur duplici ; una, quas aquam defuper ex horti fuperficie irruentem, altera, quas exllnu proprio ad lacunar usque fcaturientem recipit, & latente gurgite abforbet. Alterum habet ad mu- Fafciculus I. i§9 murum horti Bulbul ex eodem cemento &dificium quadra¬ tum, intus murrhino latere obdu&um: cui decus prima¬ rium tribuit ex alabaftrite o&angularis medii pavimenti cifterna,ex qua ebulliens luculentus humor per quaternas aedificii partes myrrhinis dnftibus dimifla, ante limina abforbetur ; in crateribus, aliquot inde pafiibus extra aedi¬ ficium collocatis, refiliens. Latus horti orientale appen- Hortus & dicem habet aream paulo deprefliorem, quam Utfj mer- ru*™* tebeh Turcico vocabulo appellabat hortulanus, velutfin- gularis hortuli appellatione. Plura compendio exhibet opera impendiis fafla non exiguis; quorum inter prima funt ambulacra, tellure altiora, faxo polito elegantiffime tabulata, quae alveolis in medio haud profunde quidem, fed adamuffim pulcherrime exfculptis, limpham placide fluentem circumducunt, emenlisque viis omnibus, ad la¬ bra vicini balnei delegant. Media illius areola polite tef- fellata, tertium omniumque maximum fiftii adificium , praealtum, quadratum &cin&um rivulo, marmoreis cra¬ teribus ad angulos quosque & medias palatii facies fubin- de rertagnante. Ipfum tribus fuperbit contignationibus, quarum ut interiora multis tricliniis & concamerationi¬ bus, ita frontifpicia partim claufis, partim apertis deco¬ rantur fornicibus, artificiofe ftru&is, piftis, fculptis, Fa- ftigii ora clatrato faxo circumdata accumbendi fecurita- tem praeftat in fummo pavimento; latendi quoque fpe- culam praebens ad faciem lateris auftralis. Omitto utrius- que vireti Tekjeb feu recubandi loca, areolarum gratiam, ' & ceteras V eneres. Ante horti pomoeria, fuperato verti¬ bulo, machinam vides hydraulicam, in qud equi rotantis ope, aqua ex profundo terrae fubvehitur, in vicinam tur¬ rim ligneam, ut inde per tubos dilapfa in gynaecei do¬ muumque adjacentium cifternis relabatur. Limpidior enimeft(& folain urbe potabilis) qute ex finu terra: depro¬ mitur, quam qua; alveis provehitur. Aa 3 Guh 190 Amoenitatum exoticarum _ ^ T alituum Guldeftano ad occidentem junguntur horti j Bulbul&L Chargi, indicandi potius, quam defcri- T>bec£e hendi; Stru&uras quippe confpicuorum in iis operum, veluti ftagnantes, fluentes, fcaturientes aquas, cifterna- rum fpeciem & numerum, ambulacra, fpatio, longitudi¬ ne, cancellis ScPlatanorum ordinibus illuftria, equeltris ftadii magnitudinem & ornatum , areolarum diltin&io - nes, & in illis gratiofa Pomona? Floraeque certamina, omnium denique aedificiorum formam & peregrinum de¬ cus expolituro, lingulari Relatione opus elTet. Politum uterque habet ad principium viae Regiae T/jaharbaach , cujus topographiam fuperiori Relatione tradidimus. Via haecboreale horti utriusque latus claudit, palfibus fex- centis & amplius. Confcenfurus equum Rex folen- ne id habet, ut per portam horti Charga (itadidti ab ejus documuncula, in tentorii formam ftru&a) egrediatur in publicum, anteeam a militibus & corona comitum, dum prodeat, expeftandus. Uterque prelle copulatur, ita ut magnificentiam alter alteri impertiri videatur, pra?fertim arboreorum ordinum, ambulacrorum, aqua?du£tuum, & qui per utrumque dirigitur , Hippodromi . harmonia & produdione. Obiter dicam: ingreffum hujus ftadii, prte- ter geminam columnam, duas referre curules machinas, ex sere fufas, quanquam molis non admodum magna;, quarum alter fabri fui nomen Europteum, cum anno a?rae Mahhammedanse, his profitetur vfohannes Burgherus me fecit %6%. Sane hortus Bulbuly qui nomen quondam for- titus a viyario, vel lufciniis videtur, a Regibu sSefi,Abaf- fo II, & Solymanno noftro, ambulacrorum confeptorum, palatiorum, operumque topiariorum & hydraulicorum multitudine ita au &us & exornatus elt, ut par eivenufta- te nullus reperiri in toto regno dicatur; prafertim polt- quam medio ejus palatio, (cui nullum ex omnibus Regiis pre- pretio & pulchritudine comparandum) ultima denique artificum manus , atque hoc ipfo incomparabilis operis nomen Hefte heheft, i. e. p&avi faradifi, ma¬ gnifice impolita Cunt; ex quo & ipfe nunc hortus Bagi hefte bebeft nuncupari promifcue folet, Paradifium illud asdificium , ut non nihil de hoc folo dicamus, in medio exiftit areas fubdialis amplifiimae, faxis quadrangulis tef- fellata? ; a modico intervallo fedilium marmoreorum fe- rie, mox rivulo etiam fluente cindum, Situm commen¬ dant ambulacra, ab horti limitibus in omnem palatii fa¬ ciem dire&a, fpatiofa,Platanorum feriebus,& cancellis in- fuper in utroque margine decorata. Ex his, quas a Se¬ ptentrio ne vergunt in meridiem, intercapedine fua areo¬ las complectuntur flofculis pulchre confertas ; quae ab oc¬ cidente in orientem decurrunt, aquam, fubterraneisfau- cibus in horti ad Tfjarbachum exordio pullulantem, pro¬ tendunt, lacu exceptam latitudinis undecim paffuum, ex quadratis faxis fabricato, in cujus fuperficie ludentes au¬ rei coloris anates, cygnosque plurimos cum voluptate vi¬ deris. Ipliim palatium quadratam obtinet, vel ob com- preflos angulos, o&ogonam quodammodo figuram : qua¬ cunque ingrederis, atrium habes obvium, magnifice ad¬ ornatum, redu&is ad latera cellulis, ac uno ad centrum aedificii praealto conclavi , quod pro corporis refrigera¬ tione adornatum , aquam ingenti cifterna fovet bullien¬ tem, & auram foris undiquaque fpirantem ex fummo pa¬ vimento per ltruduram pnevmaticam allicit; ut lepidif- fimas taceam partitiones contignationis fecundas, fingu- las ftru&oris fui ftudium atque ingenium fingulariter te- ftantes. Habes,, quod in hoc palatio admireris peregri¬ nas marmorum, & lapidum ex Hetruria delatorum ipe- cies; cifternas varii ceroeriti & moduli , operofe fabrica¬ tas; fpecula artis Venetae majora, teftudine marginata; ima- HortLfub' tabani. „ ipi Amoenitatum exoticarum _ ^ imagines penicillo inclytorum artificum pi&as, vitroque obdu£tas Veneto ; habes fpeciofiffimos pergularum re- cefluumque ordines, pulcherrimo hiatu defuper in con¬ clavia incumbentes, habes fornices inimitabili arte, au¬ ro, varioque ornatu confpicuos. Ex ornamentis con¬ clavium , maxime placebant Regis moderni , tum aliquot Reginarum fuperioris, quod dicebant, feculi effigies, fla¬ tura integra pi&as, manu nequaquam indo&a, quamvis Perfica ; perennis aquas in augulto conclavi tumultus, per decuflatum marmor ex fuperiori lacunari magna co¬ pia delabentis , gratiffimus adeo, ut difficile fit ad ejus fpe&aculum confidenti, non obdormifcere; Januas ex li¬ gno fingularis texturae, in quibus veftigia fibrarum auro tinfta, verniceque, qua tote nitebant, obdu&a erant, ut naturae fludium artificii venuftas confervaret non modo, verum etiam commendaret; Cifterna modicas capacita¬ tis, ex purilfimo argento fufa, magni ponderis & pretii; manufcripta pi£taque infolentioris exemph, convoluta ac intra receptaculi cancellos affervata. Et quis omnia 'enotaverit? Argus fuerit centum inftru£tus luminibus, ' adeo fe ubique oculis offerunt, quas admiratione hofpi- tem perfundunt, tanto omnia rariora, quanto minori contenta compendio asdificii, non ultra triginta paffusin utramque dimenfionem extenfi. §. III. Praster vicina gynasceo , plura Regi viridaria patent extra urbem» Palatiis, pro admittendo nofpite, magnifice decorata, quasdam &. cryptis inflrudla pro foeminis, fi . quas comites adduxerit, abfcondendis. Illuftriora funt • eXa. (j>y> Bagi Kufj choneh Toktfji, id efl hortus & domus falconum (extra portam) Toktfji; Baagi Komek , i. e. hortus Jubjidii; Djijaruun,{ive angeli amico¬ rum; Kuli fadijjab, i. e, mancipiorum Regis, quali nomine Fafciculus 1, _ 19I & totus venit fuburbanus, in quo extat tra&us ; Sahadaat ab ad, i. e. habitat io beatitudinis ; Chali Arak , i, e. navus, fi ve centrum (quod credunt) Parthi*, habitatus olim a Principe Ufum Chan ; & denique contiguus Tfjaarbacbi finibus Bagi hafar djjeriib, i. e. hortus cen- normem* tum jugerum, itadi&us ab areas magnitudine. Is creber- rumHafif ritne omnium a Rege vifitatur, unde topographiam pau- cis dabo. Obtinet fitum acclivem» figuram quadratam jequilateram, magnitudinem amplius mille trecentos paf- fus in longum latumque pariter extenlam. In duas au¬ tem partes squales, quali in geminum hortum, transver- fo muro divifus eft, eum fortafie in finem, ut dum in an¬ teriori Sereniflimus cum confortio verfatur,pofteriorfe- quiori fexui manlionem praebere poflit, fi hoc comite ad¬ venerit. Sed hodiernus Rex intervalli tam longi impa¬ tiens, gynaecei caleam pofuit in receflii horti prioris» To¬ tus autem hortus, vel uterque, fi ita loqui malumus, in areolas diftinguitur quadratas,eaminremambulacrisad o&oginta palfuum diftantiasin longum latumque diftin- £tus. Solum illi ut plurimum arenofum eft & fterile; fos- cunditatem conciliat rivus Tfjuhufja, a tribus inde para- fangis ex flumine Senderuut addu&us, (cum duobus aliis Bifiupenfje & Abiniil, in Sjulfam dire&is) qui dum intra horti pomoeria receptus, juxta murum auftralem, adeocg in parte extima & altiore profluit, rivulos minores libe¬ rali unda gravidos per alterna ambulacra effundit; qui rurfum per omnes areolas diffluentes, fiepe etiam cifter- nis minoribus retenti, arboreos circa viam ordines, ac pulvillorum alumnas quascj; plantas irrigant fcecundant- que. Areolarum aliae herbis confitae funt & oleribus ; alias arbores fructiferas alunt, in quincuncem quodammodo difpofitas, veiuti Cydonias, Punicas, Apricotias, Perft» Bb cas„ 194 _ Amoenitatum exoticarum _ cas, Armeniacas, Berberes; aliae floriferis decorantur arr bufculis, quales funt, Rofae noftrates & Sinenfes, Jafmini triplicis differentiae, arbores Judae, criftaePavonis ‘Brey- nii, Bidmisk, feu Salices Perficas, julis odoratis, noftris Botanicis hadenus ignotas, Oleae Bohemicae.' Ex ara-; bulacris alia Platanorum denfa ferie funt marginata, prae fer tim , quae per mediam diriguntur horti longitu¬ dinem ; alia arboribus ac ornatu omni carent; alia Pi¬ nos ferunt, praefertim, quae hortum juxta muros am¬ biunt. Caput & fplendor totius viridarii eft ambulacrum ejus medium , TJjaarbacho in reda linea refpondens, vel, fi veftibulum tollas, continuum, utrinque Platanorum du- Elici ordine decoratum. Illius medium alveus decurrit ydraulicus latitudinis duorum paffuum,ex faxis quadra¬ tis concinne commiffus; qui ab extimo pofterioris horti palatio, ad horti prioris usque veftibulum, fuperbo fpe- daculo infignem deducit lymphae copiam, anguftas inter oras lento tradu fluentis, nunc falientis etiam ex tubulis aequali locatis ferie & intervallo, mox ftagnantis in cifter- nis variae magnitudinis & figurae lapideis; fubinde quoque per marmor eredum ad orgyiae profunditatem impor¬ tuno murmure cadentis in folum fubinde depreflius ; do¬ nec utriuscg horti emenfa longitudinem, ante veftibuli in¬ troitum abforbeatur ; mox ultra palatium rediviva,tumul- tus, quos fupra allegavi, exhibitura etiam in TJjaarbacho, Gratiam fingulariter augent lacus duo ingentes, odogo- ni, ex polito lapide operofe fadi, quorum unus in horti anterioris, alter in pofterioris medio alveum intercipit, cymba uterque inftrudus, & fiphone uno ingenti in me¬ dio, pluribus in margine; ab utroque latere ftipatus do¬ muncula lateritia, multi latera, arcubus fpatiofis ad omnem auram patula , plane peregrinas ftrudurae & venuftatis. Decus non minus tribuunt gradus lapidei, utrinque ad aquas cadentis praecipitia eleganter collocati; eo fine, ut deam- Fafciculus T. lpy deambulationes facilitent, alioqui moleftiffimas,fi perfu- perficiem perpetuo acclivem eluctandum foret. Tria in ambulacro exhibentur ■ . . . . m* I I . . ■Uiifiiii citur, in qua flatis temporibus fefta fua celebrant genti¬ les Benjani. Sed de his narrare, Relationis fcopus non permittit. Habes primam Regias manfionis partem, Hortos: fi non penfilibus Semiramidis «St Cyri, aut Alcinoi Hefperi- dumque fimiles, tantopere a Poetis, lepidifiimis morta¬ lium, collaudatis; nitiaiffimos tamen, <3c quos omnium it» Oriente Regum viridariis, ob magnificentiam poliis ante¬ ponere. Noftratium Principum hortis eos asquiparare nolo, quod operum in illis confpicuorum non fernper mo¬ lem, varietates& ingenium exprimant; affirmare tamen audeo, neminem efle toto terrarum orbe, qui hortos to¬ tidem pulcherrimos, cum circa Sedem fuam, tum in re- motiffimis Urbibus & provinciarum receffibus, fua & ma¬ jorum folertia adornatos, poffideat ; aut qui in eorundem culturam & confer vationem maximos fumptus lubentio- ri animo expendat, atque PerTarun\Principes. In eo quip¬ pe reponunt non minimam beatitudinis fuas partem, li, in¬ ter hortorum delicias, latere cum fceminis & vitas tempus exigere tranquille poffint; haud impigri, plantationes at¬ que operas hortenfes ipfi dirigere, fuo ex ingenio nova molimina defcribere, novosque hortos condere, in locis etiam falebrofis Sc defertis. Abas Magnus , qui fedem Re¬ giam poft Tbamajpum primus repofuit Isfahani, non mo¬ do condendae Domus Regite, atque extendendae etiam ur¬ bis loca ipfus definivit, fed plurimorum, qute recitavi, vi¬ ridariorum litum, magnitudinem, limites defcripfifie, lo¬ corum conditionibus aptafle,Sc in Tfjaarbachi delineatio¬ ne amuffim fua manu tenuille dicitur, Cyri non fatis lau¬ dandus imitator , qui, ut in libris Xenophontis legitur. Regale idem exiftimabat ftudium; non raro' plantas fe- rere, atque arborum demetiri fpatia, fua etiam manu fo- Utus, EELA- Fafciculus 7. 199 ~ RELATIO XIV, Gy naeceum Regium. $■ 1. Ne fuperioris capitis ledHonem nimia gravaremus mole, Gynasceum Regium hic iigillatim proponi¬ mus. XJ& Haraam, feu Gynaeceum, in foro quo¬ que maximo, 80 a porta Regia paffibus, palatii praelimina- ris frontem explicat ; flrudlura lapidea eit, modicas alti¬ tudinis, non ultra porticus, qu® forum cingit, metam prominens, fed citra limites ejus retrafta. Introitum iti- pant fclopetariorum cohortes aliquot, ex legionibus man¬ cipiorum; quibus nonnunquam una & altera auxiliaris jungitur, ex peditatu gregario, alioqui vigilias faltem agente, circa ambientes muros. A veftibulo ambulacrum protenditur fubdiale, pailiis latum duodecim, faxis poli- tiffimis tabulatum , & utrinque muro arcuati operis limi¬ tatum, in quo milites praetoriani, quos Jedf jirt vocant» excubias centuriarim conftituunt. Ambulacri fuperata longitudine (quam habet i^o paffiium) portam contingi¬ mus primariam, extus Janitoribus Sopi , intus albis mu¬ nitam fpadonibus. H®c tota caeruleo imbuta, iconem exhibet Mithra, i. e, Solis (detorta vox eit ab obfoleto Mehhiir, quod Solem notat) praegrandem, auream «Sc fpar- fo in orbem jubare radiantem, Sanftitatem loci, non alia ornamenti fpecies,myilico gentis judicio, gravius expri¬ mebat, quam Mithra, five Sol, qui ceelo decus, univerfitati lux & vitae focus praepofitus eit. Solem igitur pro fum- mo Numine (verius pro larva Numinis) antiquitas cole¬ bat, ejusque iimulacrum adoptabat abfolut® potenti® fu® inligne, quod & domi ftatuebat togat® Majeftati pr®li- dium, &in campo iignis pr® ferebat militaribus; ita ani¬ mos accenfura objedtu rei, qu® uno quali complexu Di- . j vini Topogra- phia. 1 geo Amoenitatum exoticarum _ vini Numinis imaginem , fica. 'AdmiJJio- 9*0 fccna* 21 6 Amoenitatum exoticarum RELATIO XVI. Admiilio hofpitom coram Serenifilmo, quam vulgo vocant Audientiam. §' i. rincipum Nuncios inoris eft, Regiae Majeftatis allo¬ quio non admitti, nifi publico totius Curiae in Con- feffu, quem Perfae vocant jjsjs? Medjjiles. Solennishic P aulicae Univerfitati a£tus eft, qui fumptuofo convivio & publica cum feftivitate celebrari aliquoties intra annum vertentem folet, quandocunque id vel Regi commodum, vel etiam publicae neceffitatis eft; tranfigendis enim re¬ bus Imperii potiffimum facratus eft. Locus ei certus non eft dicatus, fed propinquo a&ui defignat Rex quodcuncg placuerit horti alicujus palatium, modo atrio non defti- tuatur, coronae hofpitum ac tanti convivii apparatus ca¬ paci, Omnia illo in a pedimentis deducendis, qua; cum tot jumenta non delide- rarent, quasdam horum, oryza, pro ufu intra Regiam, Sc rebus fere alienis onerata funt. In itinere novas intran- Ee tibus Befiitium tommo-* randj. ng Amoenitatum exoticarum jjj -fl- ~ — - - - - - - - - - - jg tibusProvincias, Gubernator, vel ejusdem Vicarius, fplen- dido comitatu obviat, & humaniter falutatos comitatur ad urbis vel hofpitii limina; fa?pe convivio domi fuse ex¬ cipit; femper miflis dono eduliis, frudibus, ovibus, galli¬ nis, hofpitum praefentiam perquam fibi charam, teftatur, & perhonefte habitos, 'poftridie vel die tertio, dimittit, fuo cum du&ore & milite, qui eos ad fines usque Provin¬ cia? tutos & incolumes perducat. Eandem imitantur in excipiendo comitatem pra?fem nn^ ■ ■ i ■ ■ — ■— ■■ ■«« « ■■■ ■ ■ ■ ■ ■ 1 "mxmrnmm — — wfc<— — m— — merato quodam, & quatuorex comitatu in convivium ad¬ mittendi confidere jubemur in humo tapetibus ftrata; in qua accumbentes quoque videmus ex Polonid,RujJid, Stu¬ rno, Arabia, Usbecid & Georgid Legatos , ante adventum noftrum adduCtos , admiflionis copiam inde a diluculo praeftolantes ; nonnullos taceo Gubernatores Provincia¬ rum, qui mora? perta?fi, reliareret, obvium fibi fupremum habuit aulae Marefchal- um. Hic fultum dextra, fuperatis fcalis, in alterum edu¬ xit profcenium ; & protinus Majeftatis in confpe&u con- ftitutum monuit, falutationisfacrum abfolveret: Id quod memor fuarum partium patria inflexione corporis pra> ftitit, nequaquam ad morem fubje&ionis Perficae. Re¬ verentiis enim deponendae ritus eft,utproftrato corpore, triplex humo impingatur ofculum, nunc ore, mox fron¬ te, alternis nimirum vicibus illam premendo, idque ter¬ tium iterando, Secretarius infimul exceptus Proviforis manu; Ritus ad. miffionis. Legdti Suec.Mi- J _ Amoenitatum exoticarum _ manu; & paulo remotius uterque Nobilis ab atrienlium officialibus apprehenfi, ceremonias ad Legati exemplum exfecuti fumus. Legatus Epiftolam fui Regis ante limen a Secretario receptam (coram Majeftate, donec inclinatio¬ nem corporis abfolvi{fet,aMarefchallo retentam) fua ma- RtgiieeBo- nu fummo exhibuit Principi; Qui eam primoribus digitis qttmm. conta—'« — ■ ■'« ■*. ■ I 1 n ijntf »• iwm perJ}>eBisque omnibus rerum necefjanarum rationibus , tnijTd ocyus fabrorum copid, injlitutum fecundis fuccejfi- bus expleatur. IV, Tureorum Imperator, natus Europa & Regni Per¬ fici hoftis eft. Is publica tranquillitatis quoties , quoties iniquus <& foedifragus turbator, poftquam Germaniam, & Romano -Germanum Imperatorem nefario impetiviftet bello, nunc arma Divina benedictionis plena d tergo expe¬ ritur. Europa Principes, nemine excepto, copias mittunt auxiliares, & in feribendo novo milite indies occupantur. Ultro Rex Suecia duodecim legiones inviBijftmo Imperato¬ ri, ejusdemque Serenijftmo Commilitoni, Poloniarum Regi, fex tranferibendas nuper admodum promifit. fuftd nunc fub vinditfd gemit Tureorum intolerabilis faftus , an¬ xietate metuque confeBi frontes hoftium multis fugiunt par aj angis , nefeii amplius, ubi impunes effe & habitare jecuri pojfnt, nifi ad fines Regni Majeftatis Veftra. Arden¬ ter igitur cupit Serenijfmus Succorum Rex, imo obnixe Se¬ renitatem Veftram, fr per illa fidera rogat, quorum au- jpicato ejfluvio animiVeftri ad mutuam benevolentiam in¬ caluerunt, ne patiatur aelitefcere in vicinia hoftem fuum, de quo Babyloniam , Serenijftmo Veftro Parenti (cujus me¬ moria in pace fitj foedifraga manu ereptam, recuperandi, 'fim meritas f umendi illuftr i viBorid vindicias , nunc coeli- tus exhibetur occafio. Ere enim ac falut e Veftra Maj eft a- tis fuerit, non minus atque omnium Europa Principum,fi praei fis capitibus, hac infefta Regnis nofiris hydra dorne- tur ali quando, ne fub dolos improvifosque ejus aufus tran¬ quillitas publica inpoft erum lugeat. Ltidovtcus Fabrititis, Hoc in poftremo pun&o, ex Polonia Legati, fucceffi- ve tres unico miffi triennio, fudarunt ; nec tertius difcef- ferat, quin redux primus, Dn. Bogdanbek, Aula; anno 1687 denuo comparuerit: ad focietatem belli invitare Princi¬ pem Fafciculus 7, _ 25^ pem incaffum omnes adnifi. Litterarum, quas ferebant, omnium idem erat argumentum : quarum rnc ultimas ap¬ pono in gratiam curiofi. Le&oris. Joh annes III. D. G. Rex Po Ionice , Magnus Epiftold Dux Lithumttf, Rujfig, Prujfne, Majfovia, Samogitiolia & trium¬ phos de Tureis Serenitati Veftree enarravimus ; eidem - que opportune fufeip lendum fuaflmus bellum, pro vindi¬ candis fuis infiriis, recuperandis injufte flbi d Turea ereptis Provinciis ; (popondimus religione, non prius nos ab eo bello ce (faturos , donec fate Serenitati fatisfiat, nec Gg z prius 17(5 Amoenitatum exoticarum J - — - - . - -- • - - - •• >- prius pacis Jujcepturos conditiones , donec Serenitas Ve - jira una nobtscum ac amicis noftris foederatis eodem tra¬ di at u comple fi atur. Sed mirum eft, cur huc usque cer¬ tum non habuerimus rejponfum , Supinam ac malitiofam hac in re negligentiam Refiaentis noftri incufamus; Eft enim impoftibile, ut Serenitas Veftra in tam magnis & lau¬ dabilibus negotiis non rejpondijfet,fi ille pro debito fuo ple¬ nam adhibuijfet curam & diligentiam. Rurfus itaq; Sere¬ nitatem Veftram amice compellamus, novos ac novos noftros intimando fncceffus. Jam favore Dei T. 0. M. injufto Tureorum Dominio totum nobilijftmum ac ditijjimum Re¬ gnum Hungaria eripuerunt Germani. Jam nos Poloni Provincias pragrandesUcraniam & integram Podoliam, excepto unico fortalitio Camenecenji , recepimus. Jam Veneta celebre illud ac vetus Regnum Mor e •*< »-.»*■: ■ ■■■•> - - - - - - - . ..„1.. T -r-... ~ barbariem, tra&u tandem feculorum deficiat; pr®fertim, cum civem expe&ata pr®mia,ipfos Principes favor aula? atque promiffi honores allidant. § vir. H®c dum ita agebantur, intercalaria qu®dam fub incudem vocata, acpr®fertim lupplices fehedul® benefi¬ cia ambientium Majeftati produft® & explicat® funt : plu- rim® a Memadauletho (quo cum Regi frequentifiimum erat colloquium) ali® aMarefchallo, pauciores a primo¬ ribus aliis , prout petitorum rationes fun&ionem cujusq^ attinebant. Supplicantium juffi ftint nonnulli e longin¬ quo fe Majeftati fiftere confpicandos ; alii ad cancellos conftituti, vel eventum defiderii, vel provocationem^fru- iftra expe&are vifi liint. Contigit inter ea, gemino ipe- ftare exemplo ritum conferendi Tadjj, live Mitram So¬ phorum aulicam, quem noftrates interpretantur colloca¬ tionem Jymboli Nobilitatis Perficas, UpjOtbtllS. Duo una inducebantur juvenes in fecundum atrium, quorum unus pr®fe£turam palatii Regii urbis Kesker, alter antiftitium ambiebat non diffimile. Utrum- que officium adminiftratorem expofcebat nobilis digni¬ tatis. Explicatis igitur a Memadauletho defideriis, am¬ bo immotistalis conftitere, usque dum eos intuens Rex, ac bene a natura formatos judicans, petitis annueret. Quo fa&o, Sohbet Jefia ul bajji (is eft janitorum caput, & fecun¬ dus a Marefcliallo) egreffus palatio,fafciam fui capitis cum mitra iple commutavit Sophica, & reverfus ornatu, juffit candidatos in abdomen procumbere, extenfts ad femora brachiis manibusque : tum ille elato in altum fcipione diu gravi expe&avit fronte nutum Regis, in colloquio cum Proceribus difirafti : quo obtento, podicem utriusque tri¬ bus plagis valide percuffit, <3c hoc ipfo, muffitata infuper certa verborum, formula, in Sophorum ordinem eos ado- 'Hh pta- Res In ir fi'.’ .v ■ i4z Am cenitat ume xotic arum ... . . . * - - - - - - r - - i..— .n ,***, ,, ««> m, ptavlt ; caput inpofterum decorare foderatis fynibolo,5c ad munia qua?vis pro meritis fuis afpirare, Majeftatis no- v mine permilTos. Levatus in genua uterque infula orna¬ tus, percufToris baculum devotionis & gratiarum ofculo veneratus eft, videlicet appofitione oris & frontis tribus vicibus repetita; & mox ab eodem cin&us etiam acina¬ ce, cum impetrata Iparta ex profcenio difceflit. Interpo- fita mora ex pr^torio ordine gemini milites, interceffore Marefchallo, provocati funt, Domus Regia; inter Sophos, five Janitores, deceffotum in locum fubftituendi: Res in imo atrio gefta eft iisdem, quas recitavi, ceremoniis. Qui5- bus finitis, voti compotes ad arma depolita regrelli lunt, galeam cum nobiliore pileo fpartaque propediem muta¬ turi. Haec inter videre contigit, fi 1 m ^»ii~i ferreis, duos funibus equeftribus, duos item leguminibus, tres ligneis hauftris & cochlearibus plenos. Agmen muli claudebant gemini, onufti centonibus. Tenebat mune¬ rum catalogum Memadauleth, ut pollet, quasfitus a Rege, fmgulorum datores indicare. $• IX. Hactenus epuli fpe&atores ultra trihorium accubue¬ ramus (id fibi temporis agenda in Conlilio vindicaverant) cum tandem, finita oblatione, emptum eft ferium adornari prandium. Proinde novas in cylindri figuram convolu¬ tae mappae, vafaq; plena operculatis dapibus apportata ex coquina, & ante palatium, in humo tegminibus ftrato col¬ locata funt, inibi relinquenda, donec inferendi daretur teC- fera. Numeravi patinas amplius centenas, una cum oper¬ culis ex obryzo fabrefactas, omnes tanti ponderis & mo¬ lis, ut omnebajulatorisrcbur lingulas expofeerent. Oper¬ cula turbinatam exhibebant faftigii formam, quas ferculis commode operiendis effet idonea, pari figura accumula¬ tis. Omnes oryzam fovebant more coCtam Perfico, id eft» fpiflam, granis lentore non cohaerentibus, qualem appel¬ lant Pilau; illam vero condimentis, quibus gulam genium¬ que demulceret, diveriiifimis temperatam: Alia enim mixta & percoCta erat friCtis, affis, vel elixis carnibus» alia amygdalis decorticatis & pallulis majoribus; alia bul¬ bis & variis oleribus, illo praecipue, in quod Romanas fi¬ dicen Lyras tantopere invehitur; alias etiam cupediarum raras & conquilitas varietates in fuperficie fua refere¬ bant. Nec coloris multiplex deerat mangonium, quo fa- livam intuentibus moveret, niveo, rofeo, crocino, casru- leo, casfio, murino, purpureo, nam hos colores potifli- mum obfervavi. Scutellas patinarum numerum pene fu- perabant, pauciores aurete, plerascg pro obfoniorum con¬ ditione, porcelinas. Contenta erant nerb« crudae, profer-, tira Tafclculus L aif ■- - - - I I- ■ - ■ - ■ - * - - — - - ■ ■ r - - , " _ tim cep®; atfjaar, i. e. fructus Sc radices aceto conditi; tum liquores forbiles rni} id eft, nigram Naphtham populari ibidem linguaTurcica appellant, abundat peninfula quaedam Okefra, prope ur¬ bem j £==£ Bakm fita, in qua fa&is profundilfimis pu¬ teis, Naphtham, ex imminente jugo inpelagusper fub- Rk 3 terra- IiitroJu?» g 62 Amsmtatum_ ejcotlcarmn _ terraneos cuniculos manantem, intercipiunt, & affidua jumentorum hominumque opera in uium humanum ex¬ hauriunt. Notabilis ejusdem origo eft, ex natali peninfu- la fua, multis natura prodigiis fpectabili , & perdignis, quas fequente fingulari Relatione excutiam. RELATIO D. Okorejpt, five Okefra, peninfula Medis, naturae prodigiis conlpicua. $• I. In Mediam citeriorem , quam hodie hth.£, qua lucernas fovebant, percun&arer fontibus, illo loco, quo Olearius in Hodoeporico eos repofuit, fru- ftra a me quasfitis; fimulatque obvia mirarer artis 8c na¬ turas opera, quas ab indole rerum noftratium recedebant: monitus fui ab iisdem, omnino ad vicinam ut proficifce- rer peninfulam, quas inde, a parafangis non admodum multiSjCafpium fubiret mare ; cun&is ferio ftipulantibus : perperam me fa&urum efle, fi tantus rerum , libi familia¬ rium, asftimator excelfurus provincia fuero, non luftra- to prius loco, non modo Naphtha hujus, dequaquasre- rem, fed aliorum quoque produftrice operum plurimo¬ rum, in quibus ipli cum ftupore defixi viverent popula¬ res. Omnia autem ita exhiberi in compendio, ut unius diei obambulatione fpeclari commode poflint ; quippe alia leucas unius, alia breviori vel longiori intervallo dif- jun£ta. Non procul inde fitam elfe urbem Bakli, anti¬ quitate , fitu, ftru&ura aliisque nominibus celebrem , ad quam pariter fpe&andam, fi excurrero, operam me mi¬ nus lufurum elfe. Morabar idtemporis Sjamacbia , bo- realis Tafciculus 11 „ ■ U _ realis Mediae in metropoli, illuftri Pro -Regis fede, quae effe Rhages in facro Codice Lib. Tobiae citata perhibetur. Certe, ii excipio aurea vafa, phaleras «St Regias prasfen- ticE venerationem, hic fe Archifatrapa teque in convivio, oftentavit fplendide, atque Ipfe magnus Rex Perfarum. In hac inquam populofiflima civitate Medicinam faciens, ab aegris ita diftinebar , ne vel extra urbem prodeundi otium, tantum abeft, procul excurrendi permiffio fuerit; imminente praefertim, quem prasftolabamur, nuncio, qui ad Aulam Sereniffimi nos avocaret. Increfcente cum ob- flaculis defiderio, multa adhuc noCte difceffi, veritus, ne moram antelucana interpellatio injiceret. jr.n. Erat facra Mahhammedana dies, nobis Veneris, 8c quartus Januarii ft. vet. quo iter eques aggredior, cum ju¬ vene ex comitatu Legationis, cui Galli erat nomen, ftipatus duCtoribus duobus Armenis, & interprete Domini Legati Ludovico, puero asthiope, lingua Turcicas, quas regioni vernacula efi, utcunque gnaro. Urbe egreffos excepit vafta planities,venationibus,ab Archilatrapa inftituendis, dicata ; qua ante meridiem fuperata, devenimur per con¬ valles, quibus nomen communicabat Kifaku, mons ad¬ jacens, reliquis celfior, & intra meridiem adventavimus ad pagum, qui a fepultura SanCti cujusdam, Pyru Rejah, nomen obtinet. Infiftebat fepulchro templum, ex qua¬ drangulo lapide, non magnas molis, cui decus parabat murus, aream veftibuli cingens, praealtus, oCtonis luper- biens figuris arcuum, qui in medio lingula oftentabant fa-' xa ampla, plana, polita, &in tranfennarum fpeciemar- tificiofo flexu pertufa. Irruens, cum tempeftate, nix pro¬ gredi ultra vetuit. Pernoctavimus in ftabulo fornicato, quod loci incolae, niliueti mundioris, Karivanferd , live diverforium, vocabant. Gelida corpora igne, ibi fubinde ftru- %6 4 Amoenitatum exoticarum ftrufto , molefte refolvimus ; materia enim erat Abfin- thium Ponticum & Sementina Perfica, levidenfe cremii genus, quod accenfum flammam reddit impetuofiffimam & momentaneam, carbones nullos, fumum vero morda¬ cem & continuum. In aliis pagis nec herbae copia eft, fed ignis fomentum non aliud., quam jumentorum ftar- cora. Illo die obvias rhedas habuimus permultas, qua; ex peninfula Naphtham, faecis coriaceis concluiam, deve¬ hebant Sjamachiam. Quinto Januarii per loca deferta, primum montofa ac nive rigentia, deinde plana ac blandi a?theris ve&i, to¬ to die nec hominem vidimus, nec hominis domum, nifi unicum, poft meridiem, lapideum, amplum & ipe&abile xenodochium, inquopranfi fumus, ac jumenta pavimus, occafione ftagnantis aquae dulcis, quam ibi parcam inve¬ niebamus. Plurimae aquilae montium faltigiis infiden- tes, ac circa radicem palantes cervarum greges, fe nobis paffim contuendas praebuere. Denfa nodte alterum ho- lpitium, pariter in deferto pofitum, confecuti fumus, fed anguftum, ftru&ura; levioris, & ovili fimile, a quo, prout in priori, omnis exulabat hofpes ac fupellex. Hic altus cumulus ex equino dc camelino fimo pavimentum ope¬ riens, membra noftra a nodis frigore egregie tuebatur. SextoJanuarii,per planitiem defertam,profe LI Sc Hlftom receptionis ngftrae. V a 66 Amoenitatum exoticarum & ia deferto urbis loco, inter domuum rudera, ex luto recenter extru&a; unico patens oftiolo, & fupra illud fo¬ ramine clathrato, pro ingrelTu lucis ; nec enim alius ge¬ neris habitationibus vulgus civium in hac urbe utitur. In¬ gredi claudimus a tergo oftium, & T riphoni, tutelari fpe- cus noftri Deo, .qui ab infana turba nos exciperet, grates lasti agimus; verum feftinanter nimis; vix enim ad recli¬ nandum expanfis integumentis, audimus fummum do¬ rmis pavimentum, a fcurris occupatum, violenter effrin¬ gi ; eruunt alii clathras ; & eadem violentia tentatur oftium, intus ingenti obice a nobis firmatum. Difcrimen erat,ne a caementorum cafu & irrumpente multitudine obruere¬ mur, cum oppido Gallus: Perperam agi, monet, quod in¬ tus nos occultemus; foras redeundum ejfe vitam falva- turis; ut plebem athiopis & noftri afteflu conciliemus ; hoc Jolmn exfyefiari; nec mora obicem reducimus, & in j mediam turbam nos rurfum conjicimus. Nusquam Afri¬ cana monftra mortalibus plus admirationis peperere, quam novo confluxui dedimus, aethiopis colorem, ca¬ pillamenta noftra, & reliquum habitum ftupenti; jura¬ bat, ab hominum memoria civitati fuae tam exotica Pera¬ ra fpedtacula haud contigifte. Decedentibus tribus, de¬ cem revertebantur fpeftatores alii. Tandem civibus BaadKuuh , id eft, vento montano, qui ex faftigio accumbentis jugi prop ul- fus, hic mire fevit, «St civibus crebras parit moleftias. Fi- Sira fua exafte in quadratum (altera parte longiore) po- :a, ex montofa adjacentis jugi declivitate in mare usque extenditur, referente unoquoque latere mille «St amplius pafluum longitudinem. Duo urbis latera fluctus alluunt; unum quod portum excipit, alterum quod aperto mari objicitur: reliqua duo exigua folia ambit, in petrofa baft urbis excifa. Moenibus cingitur geminis , quindecim paflus diffidentibus, quorum interiora longe fuper emi¬ nent ; utraque infigni urbis ornamento , in femicircu- los, quos propugnacula putes, crebro funt inflexa, _/laeir uiri)eltt j~ Fontes JMapftlka. alba (T Fontes Napbltia 7 Purgatorium Naphtfut a - CuiTtuXc/xCis • b rLpi /Hu^ar/i Cotti* anpl tiuomus j Piugaforuwii JVapfilfwi fi U. Bnm&i . 1 i Fafcicttlas II. _ 1,69 fit. Sunt ea, quas mare refpiciunt , moenia lateritia, cetera ex luto indurato fat bene coagmentata. Gemina por¬ ta viatorem intromittit , adverfa urbis parte collocata, obdufta & firmata ferreis laminis. Ex portu vero tri¬ bus oftiis ingreffus patet, pro mercium commodiori trans- ve&ione. Vadum conftituunt moenia urbis gemina illa falo oppofita, in mare longius protenfa, & parallela quo¬ dammodo littori ; Clauditur idem, vel ab undis potius de¬ fenditur oppofito quodam promontorio, qui hinc a dimi¬ dia parafangas diftantia mare in transverfum fubit. Tran¬ quille hic delitefcunt naves exRuifta, Dageftana, Cyrcaf- fia, Usbecia & reliqua Perfla appellentes, non asque tuto vadum ingrediuntur, ob fcopulos tum in aditu, tum in ipfo finu difperfos, &fub undis partim latitantes incon- fpicuos. Urbs hasc in acclivi parte paffim defolata jacet, ex negligenti&& paupertate civium; in deprefla, colitur Rochanni Kamuun , i.e.butyriVernicei,infuturumufum affervatur. Sanderuus Sandaracham fignificat, fedgle- bis conflat magnis, & inconditis, quo ex India mediter¬ ranea per Gufarattam huc deferuntur; fuccinum efle, di¬ ceres, nifi effet fragilior. Vernicem hanc, cum oblinire volunt, ope bacilli cum Naphtho fufficienti quantitate di¬ ligenter agitant , probeque dilutam fuper opera quovis lignea & chartacea , coloribus prius varie & pro placito piffa, ope penicilli molliffimi extendunt fubtilimme, &in fummis domuum pavimentis (quo hoc coelo teffis carent) velut _ Fafckulus II. 177 velut locis a pulvere remotis, folari exponunt radio, cu¬ jus calore Naphtha fugax cum lini oleofo humido pau¬ cas intra horas evanefcit, relidla fuperficie fplendidiffimS ac duriffima: pari modo, atque in deauratione argenti, hydrargyro per ignem eliminato, auri nitor remanet. Inde duas horas progreffi verfus Occidentem, tertium ^hth® in peninfulae medio alTecuti fumu& memorabile, nimirum locOm,Naphtae nigra? genitorem. Dicitur haec KaraNafth , live nigra naphtha , (Turcica, ibidem nunc populari lingua) tum ad differentiam Naphtha? limpidio¬ ris praediftae, tum quod tetrum,obfcurum & atrum colo¬ rem refer at, quippe terreftris valde & ignobilioris generis. Gampus natalis ab Occidente in Orientem paffibus cen¬ tenis aliquot protrahitur; tota ejus luperficies ex pro- fufo hoc oleo atricolor exiftit, quali pice obdufta fit, nam in talem concrefcit fubftantiam, cum exliccatur. Ipfa au¬ ra gravem circumfundit odorem , delicatiorum naribus, quamvis hinc longius abeuntium, ingratum & pene into¬ lerabilem. Liquor non extra fuperficiem foli fcaturit, fed per terra? abdita profundis meatibus profluit, ex im¬ minentis Caucali, quod ajunt, vifceribuspropullus, pela¬ go proxime illapfurus, vel in ardenti agro flammae datu¬ rus fomentum, nili hoc loco intercipiatur. Putei, eum in finem, hic effofli funt vario loco & fine ordine, plurimi, rudes, angufti, in perpendiculum demiffi : quorum alii perenni ditantur olei affluentis copia, alii intermittentibus venis omni liquore v acant, alii, meatibus haud inventis, in callum fa■ 1 — -- — — - - - ■ fufpenfosque retinebat in lacus margine ; pede etiam tre¬ pidante , cui horrifonum barathrum fubtendi Tendeba¬ tur, Cum bullis non raro emergebat fpuma terreftris fubftantbe, tetra & nigricans, quam Naphtha: recremen¬ ta efle docebant ; ex his, continuo in littus propulfis & cum bullis majoribus longo annorum tra&u eliminatis, ipfe clivus efformatus videbatur, quod & figura indicat, qua: ex tali appofitione confurgit , & fubftantia teftatur, quae ex terra & bitumine mixta & coagmentata eft. Plures lacum ambiebant fonticuli exigui, recipiendis digitum i manum ve capaces. Numeravi eorum viginti quinque in fummitate, & quindecim loco inferiori, omnes lym¬ pham fundentes criftallo quovis clariorem, fapore etiam, ut inter fe,itaab aqua paludis, maxime differentem , pra?- fertim intenfiori vel remiflxori falfedine ; quod ipfum in¬ ter rariora nobis exhibebant accola;. Lacus, quamvis protrufis ex fundo bullis perpetim coqueret, rarius ta¬ men aquam fuam demittebat; quod de multis aliis fon¬ ticulis pariter obTerva vi, in quibus non tam fcaturire aqua, quam ex flatu emergente faltem agitari videbatur. Ex orali philofophia rufticorum,qui operibus praeerant, fub- jicio : Omnem Naphtham, ex intimis montium propin¬ quorum vifceribus, per fubterraneos meatus promana- re; quas dum hujus paludis laboratorium perfluit, fco- rias fuas exuere ac depurari, alioqui fpifliorem ac inuti¬ lem prodituram in vicinis, quibus ea hauritur, puteis: hos puteos, quacunque haud intercepta praxerlabitur, longiori tra&u magis percolari in transparentis & purif- fimi liquoris fpeciem , qua: Naphtha: alba: nomine fefe ex¬ hibeat, remotiori, quem heri fpe£tavimus in loco; dum ejusdem pars alia atque maxima Vulcani agro, velut ellychnio ardenti illapfa, fumum flammas^ nutriat peren¬ nes, cito ibi exarfuras, ii intercipi invia omne fomen¬ tum poflet. Na §.XI, 1 382 Amoenitatum exoticarum Mons Naphtham, fundens. Monticu- lus Jugto-* ^argillam cru&ans. $• XI. Hinc, confceniis equis, poft mediam horam, ad quin¬ tum devenimus admirandum, videlicet Montem, ex rore, quem fundebat, atro, fpiffo, bituminofo,fpeftabilem. Si¬ tum obtinebat in plaga terrae uda & depreila, faciem, quae exhibebat fpatio ii lacus, fed abque aqua ftagnante: Hunc rivulus palmaris profunditatis, quinque paflitum latitu¬ dinis, criftallo quovispurior, fed intenfiflime falfus rapi¬ de perfluebat, ipfam montis bafim mediocri gyro lam¬ bens. Mons figuram anteriori facie obtinebat rotundam, altitudinem (quantam afpeftu conjeci) viginti vel am¬ plius orgyiarum. Pars ima limum offerebat rubrum, are¬ na fabulove mixtum; media, conchyliorum varii gene¬ ris cum terra coagulum; fuprema limum puriorem vi¬ renti cefpite veftitum; Faftigium beabat ager foecundus, per anguftam declinantis dorfi fuperficiem in adfitos cam¬ pos editiores protenfus. Liquor, quem crudiorem ap¬ pellabant Naphtham, tantum non ex ipfo faftigio pluri¬ bus locis promanans, non omnem inundabat montisfa- ciem , fed eam laltem, quae auftrum & occidentem refpi- cit, ad bafln neutiquam pertingens : quod in decurfu par¬ tem terra reforbeat, pars etiam a folari radio concrefcat, montemque incruftet. Hanc materiam r uftici effodiunt, &ad pagos longe diflitos birotisdevehunt,utinferviatin-. cenfa calcefaciendis balneis. Eft ea fubftantiae flammife¬ ra, ignem diutine fovens, atra lentaque, infiar picis, in¬ tus, fi frangis, atro rufa & terreftris. §. XII. Nihil fpe&ato monte cun&ati , ad aliud , in boreali peninfulas principio, vifendum contendimus phaenome¬ non, quod a lenta trium horarum equitatione obtinui¬ mus; primo per defertos & intequales campos, mox per rura clivofa, tandem per depreflam planitiem, gemino in¬ genti © Fafci culus II. a§5 gend lacu confpicuatn, devedli. Id, quod animum im¬ plebat admiratione, erat monticulus, (ii apicem habuiflet) 'conoidis figura;, in perpendiculum ad o£to orgyias fur- re&us, ab omni gramine cefpiteque nudus, afper <3c inae¬ qualis: ex cujus faftigio argilla humida, & velut manu figuli elaborata prodibat, perenni, fed tardiflimo & vix feniibili motu protrufa; quas dum, ad modicam altitu¬ dinem aliquot ipithamarum, emerfiflet, fui impos fufti- nendi, in quodlibet latus defluebat, ut plurimum quidem in auftrale , velut natura; Audio in illud dirigeretur. Soli enim hic prasrupta declivitas, & figura; pulvinata; ingens terra; lacuna erat, qua; & faburram prolabentem recipe¬ ret, & ingruentibus, qua; eam eluerent, imbribus, in vici¬ nos campos dimitteret. Monticulus , quem Jugtopa ap¬ pellabant, eminus minoris turris figuram referens, fitum obtinebat in afcenfu foli editioris, quod hoc loco limum exhibebat dilute rubicantem, in progreflu glebam quo¬ dammodo nigram, agrosque aratri non impatientes. Ex hoc inquam fundo emanans argilla, dum in ambitu a fole arefa&a multis annis fubfediflet , in molem hanc turri¬ tam, tra&u temporis,accre viife videbatur : cujus per me¬ diam cavitatem, flve fubterranea ignium. flatuumque vis, flve etiam ferra; & montium in tenuem maflam incum¬ bentium moles gravior, hanc faburram continuo prolicie¬ bat. Narrabant incola; vicini pagi Sijjaan: non femper eodem tenore argillam prolici; Aepe.cum impetu erum¬ pere ac in altum projici ; a parentibus fe auaivifle, ali¬ quando terra; mixta faxa ingentia prodiifle, ac longe la- teque projefta, pago fuo, quanquam iride intervallo qua¬ drantis horae diflito, minitata fuifle exitum, ita ut fecu- ris in eo habitare priiis non licuerit, quam, dato a magis confilio, iram fubterranei propellentis iEoli placaverint fanguine ovis, ante monticuli fauces maciari. Nos rem penitius fcrutaturi, praeeunte duilore ac veftigia fecuri N n 2 in- SSiina. 284 Amoenitatum exoticarum _ iniculpente, ad faftigium uscjj rimati fumus, non fine peri¬ culo fa^moleftia; ut enim prajceps erat afcenfus &paffim lubricus, ita fragilis 8c friabilis materia, qua; talos recipe¬ ret. Invenimus, circa faftigium, hominum, qui ante nos adfuerant, veftigia ; tum excifam humana manu lacu¬ nam, qua tuto unicus fpe£fator confifteret; excrementa etiam caprina, quo fato delata, nefeio. Argilla; emergen¬ tis non major erat moles, quam ut eam tribus fpithamis complefterer. Bafim etiam circumequitandi faciebam periculum, verum non fine periculo : Nam ad latus au- ftrale, quod in lacunam declinabat, cum equus calcari¬ bus a me concitatus eflet, parum defuit, quin in abyflb tenuioris argilla; , hk longo tempore accumulata;, liib- merfus cum equo fuerim i frafta videlicet crufta, quat hanc paludem fubdole contegebat, jf. XIII, Reflabat defiderio ft?e£fanda fcena ultima, nimirum Salina, hinc dimidiam diftans parafangam, nonprocula via Regia, in peninful® aditu. Ad hanc, prtemims ad pa¬ bulandum jumentis, pedites viam occipimus. Erat illa, lacus rotundo oblongior, ambitu fere unius parafanga;, exigua; profunditatis, quatuor minufculis pagis ftipatus, a plebecula paftorum & qui falina; operabantur, habita¬ tis. Fundus vix fenfibili declivitate centenis & amplius a littore paffibuS protendebatur, omnis, priusquam falum lubiret, liquoris exfors, planus, durus, argillofus& lubri¬ cus. Hoc falum (cujus maxima dicebatur profunditas tripedalis) copiam producit Salis nitidiffimi, non huma¬ na: artis beneficio, fed folo ardore foUs elaborati: ejus quippe radii, dum humorem dulcem, tanquam leviorem & fuperfluum,'in anras evocant, remanet fuccusfale gra¬ vidus, qui in lamellas quali niveas fucceflive concrefcen- do, fundum petit & in eo fubfidet. Ex fundo igitur ope Fafcieulus 11. igy i. .. . ■ ■■ !.i ■ .i ■» ■-r^-rl--r -- ■■ ■■-■ ■ 1 ■ ■ '*■ ■ «t'i uk • ■ ■■■mt». »,<>r , lignei rutabuli corraditur, barilloque fubinde hauftum, rhedis, quibus evehatur, imponitur. Hinc littori orien¬ tali inveCtus, in cubos definit* magnitudinis digeritur; in coacervando fiitucis affiduo tundendus, ut humor ex¬ pellatur refiduus, & fufficiens cumulis concilietur firmi¬ tas, qua fubfiftant a cafu&^theris injuria immunes. Ab opere jamjam deftiterant mercenarii , nobis appellenti¬ bus; ut defiderio tamen noftro gratificarentur, rftedarium unum cum equo nondum dejugato, in locum, quo colli¬ gere delierant, remilerunt ; qui in confpeCtu noftro vehi¬ culum, cui infiftebat, brevi mora, nulloque negotio re¬ plebat fale Candidiffimo : quem in lictore advectum, quia pars abundantis humidi ex hauftro, pars ex rheda deflu¬ xerat, vix infigniter amplius madere deprehendimus. Forma cumulandi illis placet cubica, quia ex hac cogno- fci exaCtius poteft colleCti quantitas, ex qua de mercatu¬ ra & transvectione ratio ineunda eft. Cumuli numero erant quadraginta, eminus, ni color obftaret, pagummen- tituri, quia hujusmodi asdicularum figuram & magnitu¬ dinem obtinent. Cubum fingulis diebus colligi ajebant, aeftate unum, hyeme vix dimidium, quod tunc, ob hu¬ moris copiam, fal parcius eoncrefcat. Transfertur hinc birotis & camelinis dor fis, tum ad Bakuenfem portum, ad exteros mari dimittendum, tum huc illuc per Pro¬ vincias. i X1IL Ita re noftraad votum expedita, equos ingruente cre- pufculo confcendimuSjViam r eleCturi Sjamacniam. Au¬ ra enim, quse inde a triduo perfeverabat, tranquilla, in- terdiu etiam delicata, in requiem abuti, nort erat con¬ gruum. Laxavimus frama, & fuperato deferto, xenodo¬ chium lapideum, id quod in acceflli laudavi, inedia no- Cte alleCuti fumus. Molefte hic degimus , cum gelido aere infomnes luCtati, usque ad diluculum! quo expe- Nn 3 Ctat.o a86 Amoenitatum exoticarum _ £tato nobis illucente (die videlict nono Januarii) viam ingredimur montofam & nive coopertam ad pagum “py¬ ra Refd , inde poft leve prandium, per planiora Sjama- chiam. Symbola urbis Ifpha- .Uaiii. relatio m. Turris cornuta in Regia Perfaram urbe Ifphahano. §. I- Vulgus noftras,ineo locari peregrinationis ufum pu¬ tat, ii apud exteros fpe&averit, ac redux inpatriam noverit recitare inclyti cujusque loci fymbola, Germanis : i»te 28a^t'jetcf)Cn jefcett Ita qui Argen- tinam appellunt, ex interiori templo cathedrali nodum fummae turris; qui Lunaeburgum, pendentem in Curia pernam fcrofae, quae falinam detexerat; cum Lubecam, murum orphanotrophii ex fumma planitie celebrem, aut ex alabaftro faftam S. Mari® ftatuam in baiilica; ut cetera hujus & aliarum urbium memorabilia taceam, contemplari geftiunt : Quibus vero per imprudentiam omiflis, omnes fe perdidiffe dolent peregrinationis fum- ptus & operam, velut quiRoma redierit, non falutato nec vifo fummo Pontifice. Id ne cui accidat, qui Per Tarum Hecatompolim fpeftatum iverit, inftruam eum numero- fo catalogo memorabilium; quorum poiFeffione illa civi¬ tas mire fuperbit, ac ceteras regni urbes ad celebritatis certamen provocat. Hiftoriae adhaerere videntur incer¬ ta quaedam & ridicula ; quibus vero, tanquam rebus fa¬ cetis & ad veri lancem haud examinandis, locus in prae- fenti Relatione invidendus non eft, ut taedium itineris, cujus narratione Ledorem fatigavimus, jucundiori miffu temperemus. Pri- Fafciculus II. PrimumRegias urbis memorabile eft Thagi febs, id eft, Porticus virens. Hoc nomine falutatur via Tfjahaar baach, quas a Regia ad hortum Hafar Dfjerib 4 jio paffuum meorum longitudine defcribitur. Dicitur ita per aenigma ab ordinibus Platanorum altiffimarum, quae luxuriantibus ramis viam obumbrando viridantem quali porticum utrinque conftituunt. a. (Jt&w <£U= Thagi Moalek,i.e. fornix fujpenfus. Ita appellatur cathedrale templum e boreali regione fori pa- laeopolitani, nomen fortitum a pluribus arcubus in am¬ plum fpatiumcircumdu&is; quosarfte fulciunt columnae cylindraceae, craffas, breves, quatuor pafliium intervallo disjun&a? ; infolito archite&Urte exemplo, prasfertim hac regione. Columnarum num erum , ob informem templi aream & fitum angularem, non fum allecatus. 3* Sengi jwaJiladaar,i.Q.lapis Jine com- mijjiird. Murus eft templi Haruun , in prsedi&i fori an * gulo auftrali, cujus fuperficies quadratis lapidibus mur- r hin is (non in Sina, fed in urbe Mafjhed co&is) cceruleis, pi 61 uratis, ita affabre extus & intus teffellata confpici- tur, ut planiffimam unius lapidis faciem referat. Saxa fepulchralia in ifthoc templo confpiciuntur tria ; quo¬ rum ultimum creditur exuvias conder eAaronis, fummi Ifraelitarum Pontificis : Tumulum iftum pari devotione reverentur Mahhammedani <3t Chriftiani Armeni. To¬ tus urbis ille diftri&us ab hoc Aarone appellatur Wil/ajei Haruun. 4. *£= Minari Sirkeh , i. e. turris ex aceto. Cylindraceas figura eft, prout omnes hac regione, & ex laterculis in eximiam altitudinem eduffa; hoc memora¬ bile indicans, quod illic loci oxyporopola quidam plebe¬ jus 2.gg' Amoenitatum exoticarum jus & pauper liquorem fuum vendiderit , fucceftu adeo quaeftuofo,ut brevi ditatus,hoc felicis profeiljonis fitae mo- nimentum condiderit. 5. Minari Cbaiabdaar, i. e. turris cum te- fticulis. Specatur in lateritio maufoleo, prope fluminis Senderuut frutetum ln{h\arQ,Byjjeb Mahmed Aali diftum, in tra&u fuburbano TfjeherriJluun, quod eft extra por- tam Hajjen abaad. Stru&ura, quod folitaria fit, & inal- tiorifolo polita, longe praetervertentibus fui praebet con- fpe&um. Acciderat in ejus extru&ione, ut, dum educta turri, aedificium utrinque clauderetur altiori fornice, le¬ pida, praeter conditoris intentionem, exfurgeret figura priapi cum tefticulis; quam Ipeciem vulgo placuit inter fymbola adoptare. 6. iJ^-CbaliAraak^qixod CigniRc&tntevumPar- thi#. Pinus eft vafta, fpe£tabilis altitudinis & valde an¬ tiqua, quas centrum effe totius Parthiae creditur. Extat in area horti Kuli padijjab, ex oppofito horti Sabadet abaad , qui eft in fuburbio prope pontem Hajjen abaad. Sjah Hajsen Europaeis corrupte Ujum Kafaan didtus, ( a Venetis illuftri Legatione falutatus) in eo horto habuifte dicitur fedem luam, in Pinu vero aeftuarium, cujus adhuc rudera quaedam lignea arborem circumdant. 7. tJT ^ jii Meiuni do fjiri aab chur * den. Id fonat : inter duos leones aquam bibere. In pla¬ tea mediae circiter palaeopolis, menfa extat rudis lapidea, ante ingr ellum maufolei cujusdam, duobus utrinque leo¬ nibus ex faxo fculptis ftipata. In ea praetereuntibus (velut paffim in aliis partibus urbis & plateis) bibenda exponi¬ tur aqua; quae hoc loco perquam gelida hauritur ex pu¬ teo, prope vetuftiffimam Platanum effoflb. Arbor haec, tametfi frondes plerasque & decorem dudum amiferit, Fafciculits II. 289 fine obfervatu dimittenda non eft ; bb vaftum caudicem, qui amplius quatuor orgyias explet fuo ambitu, & parem craflitie non agnofcit: ut mirer, cives non potius arbo¬ rem, quam menfam inter memorabilia retulifle. Verum, asnigma magis placuit. 8. fCI* fji Khalim menaar, i. e. Pinnata turris ; pu¬ ta cornutam: quam hoc loco perluftrabimus. Turris (potius colofium velftatuam vocayerim, nifi cum Perfis. loquerer) ex folida mada luti elaborati fi¬ ne artificio & fplendore fabrefadta eft. Figuram obtinet cono fere limitem , utpote a craffiore bafi fenfim graci¬ lior exfurgens in altitudinem circiter viginti quinque, vel amplius, orgyiarum , antequam apicem confequatur, ab¬ rupta. Pro ornatu ferviunt cornuum denla, fub faftigio, congeries, coronam exprimens; tum protuberantes cir¬ culi, quibus, per intervalla quatuor vel quinque pedum, intercipitur. Superficies omnis, exceptis locis protube¬ rantibus, undique circumfidetur cornutis cervarum & rupicaprarum craniis, in circulares ordines difpoiitis 8c arcle impreffis, lepidiffimo fane & infolenti oculis fpefta- culo > quamvis non pauca craniorum, luto per tempefta- tem emollito, dilapfa fint, reliftis fcedis fuis veftigiis &. la¬ cunis. Haec inquam turris ex duplici hiftoria memorabi¬ lis eft : extru&ionis videlicet, & fepulchri adjacentis. Ex- truftio fub Rege Thamas hac occafione fadtaeft. Coepe¬ rat Rex unica venatione ingentem ferarum multitudinem; quarum capita in proximam fuse domui aream Karivan- Jera congeri a fe confpicienda juflerat. Miratus cumu¬ lum: Velle fe, jocofe dixit, hac in memoriam ajfervari pojfe. Cui aditans architeftus : 'Si jubes, Rex, monumen¬ tum extruam turritum, quod omnia, nullo excepto , ita re¬ cipiat, ut ptblice conficiantur. Architedtus V ir erat elo- Oo quens, Extm&Io- mslutten*. 2.90 Amoenitatum exoticarum _ _ quens, facetus, confilio facilis , & novitatum inventor promptiffimus; verbo talis , cujus ingenium & prasfen- tiam amaret Rex, odiffet vero PrasfeS Regni, 5c cui novi¬ tates fuggerenti nunquam non contradiceret. Hic igi¬ tur captiofe : quanto aris & temporis impendio inutile opus pojjit expediri, quasrit. Imminebaf hora prandii; ad quod capiendum Rex in procin&u flabat, ut in Regiam pergeret, quam habebat a fe conditam in vicinia, hodie- num Sereniffimi Conditoris nomine infignitam. Refpon- ; debat igitur archite&us : Citra aris profufionem fe opus ; abfolu turum, citius quam Serenijfimus d prandio rever¬ teret. Rex novitatis cupidus: Fac, inquit, quod promit¬ tis, & laudabo pr affata ; Quo dido, ad prandium equitat. Habebat architectus luti fpiffi, pro ducendis lateribus elaborati, cumulos in propinquo; habebat ibidem cae¬ mentariorum & bajulorum turbam, jamjam ab opere abi¬ turam meridiatum. Hanc ad novum molimen provo¬ cat , ac fe ipfo formam Kaleh Enajet, contraite Ka- lenajet diftus, morio erat Sereniffimi, vir ut fine exem¬ plo feftivus, ita vero mire fagax, confilio facilis, & vultu, quando volebat, gravis; cujus leporibus Rex adeo con- fue verat, ut prasfentia asgre careret. Hic beftiam fine pretio flaturum fpondet, fi fibi per femeftre cum pace Re¬ gis abefle liceat. Impetrata venia, Conflantinopolim pro- flcifcitur, & ingreflus circulos Aulas, expeditam invenit occafionem colloquendi cum equifone quodam ejusdem ftabuli, quod retinebat equum praslaudati nominis. Poft multa; cum eodem equifone, Arabem fe mentitus, paci- fcitur: purgaturum fe indies equos ei commiflos, fi par¬ tem cibi fuperfluam fibi pro alimento concederet, quo¬ niam non haberet exui, unde fuftentaret vitam, nec in patria aliud didicerit prasterquam curare equos. Scien¬ dum Tafci culus II, 292 ^ . TtT --- -- ^ “ -trm — i' 1~~ - - - 1, r^r* ■— • ■ H fl T i a-"T — ' ■'— » fTT^rrr - ^ dum eft, in, equilibus Principum obtinere, ut binis quibus¬ que equis unus praefit cuftos, atque is, fi haberi poffit, Arabs. Ut brevis fim : Neo-ftabularius commilfa ita cu¬ rat , ut Praefe&us ftabuli, quoties intrabat, Bigdamlri (hoc erat equifoni nomen) prae ceteris obfervaret equos, tem- peftive & elegantius purgatos ; Et mox idem faaus gene-^ ralis omnium equilium infpeftor, praefe&uram cedit Big- damiro, Viro, quod putabat, indultrio & equorum aman- tiffimo: qui ipfe. vero novi muneris vicariatum credit Ka- lenajeto fuo, cujus vigilantiam, in parvis fibi exploratam, hac (parta cenfebat digniffimam. Kalenajetus, nunquam alias, fane nunc in funftione & fide iimulanda fedulus, uti ceterorum, ita praecipue equi, quem furto deltinave- rat, curam egit peraffiduam , velut tantopere ab invi&ifi* fimo Imperatore aeftimati. Et quali cauturus, ne ex otio rigefcerent crura, eundem indies lentis paffibus circum¬ duxit; haud palliis alios tam mollis equi tergum con- fcendere, ipfe equeftrem artem apprime edo&us. Tan¬ dem ubi Aula peregre abfens fubdu&ioni aperuilTet fo¬ res, tanquam equum pro more educfiurus, contendit ad traje&um Bofphori, eo tempore, quo navis ordinarim folvebat in Anatoliam, & feliciter transve&us, viam con¬ tinuo cur fu perfequitur Ifphahanum; ubi -AbaJJo , intra definitum tempus, folvit promiflum. Mire Rex exhila¬ ratus fuit oblatione tam prasftantis equi, cujus tergo ni¬ hil commodius, ungulis nihil velocius natura ulli unquam jumento dederat ; ex quo & nomen Gajel , live cervae, proprium a Sereniflimo polFelTore impolitum meruit. Equum deinde, ab annorum aliquot decurfu mortuum. Rex tumulari ad pedem cornutae turris curavit, luper- ftrufto, quod turrim circumdat, aedificio duplicis con¬ tignationis, in forma aelluarii, nunc propemodum defola- tb, prout Figura indicat a rae ad vivum exprelTa. 'Od‘3 §. IV. 'K^ilenajeti facetia. z94 Amcenitatum exoticarum . §, IV. ” De Kalenajeto multa extant gefta diCtaque lepidiffi- ma, quibus praefertim & deleCtare Principem fuum,& be¬ ne de aliis mereri ftuduerat : quo ipfo fui deiiderium & pofthumam fagaciflimi ingenii gloriam, apud plurimos, reliquit. Non piget fpecimina narrare, ex quibus viri genius patefcat, velut ex ungue leo. AbaJJits I, ut folers in regionibus excolendis oeconomus, ita in expoliendis fubditorum moribus cenfor perftrenuus,cum Opium, fi ve fuccum capitum papaveris, tam vehementer expetitum a civibus videret, re penfitata, hoc pharmaci genus Reip. judicavit damnofum, quippe quoa manducantes redde¬ ret focordes, itupidos & ad munia fua ineptos; quod plebs paupercula opii guftu effafcinata nummos profunderet inutiliter & in fui detrimentum, a cibo quippe malens, quam ab ejus e fu abftinere » tum quod agri, frugibus fe¬ rendis apti nati, dum papavere conferuntur, a veroufu diftraherentur in hominum perniciem. Sub poena igi¬ tur capitis, praeconibus emiflis, Opii interdixit culturam, commercium, efum, in toto regno i dira & illi minatus , qui fanCtioni intervenerit. Abftinentia a pharmaco na¬ tura? familiari, multa regno contagio Scitrages hominum incidit, ipfa pefte atrocior. Caufarn Sereniffimo indica¬ re, vel ftfpplicare pro lege revocanda, cum nemo aude¬ ret, Kalenajetusy a Senatu rogatus, confilium fuppedi- tat: Cras, inquit, Principem, cum ad hortum equitave¬ rit, non per pontem, fea fecus eundem per alveum du¬ cite ; ibi in foro fcrutario itabo, caufarn veftram aCturus. Quibus promiflis, transportari in locum curat cumulos panni goffypini, quo ex Lege Religionis funera obvolvi & o6to ejus ulnae pro adultis fingulis adhiberi debent. Mercibus vendibili pretio expofitis , turba accurrit em¬ ptorum; quibus dum cinftus venditor, auCtionando, vol¬ vendo, emetiendo ftrenue occupatur, praetervectus Rex, con- Fafciculus II. 29? concurfus caufam fcitatur. Refert nuntius: Kalenaje- tum adeffe, qui turba emptorum cintius, lintea venunda¬ ret pro amiculis funebribus. Adequitans Rex, fruftra al¬ loquitur, quali interpellari renuentem ; & initans, hoc demum relponfi. accipit : Serenijjime ! a quo Opium in¬ ter dixifti, ad hanc mercaturam me applicui ditefcenli animo. Et projpere fuccedit ! Unico die lucrari pojfum , quantum in aula adulando, nugando lj Sjiraas nomeb , five hiftoria nova? Perfepolis. (Quis autem fuerit Fares , an unus ex Arpbaxadi in SS. in¬ nominatis filiis, aut nepotibus ? quis Fahlu, an Phaleg ? non dixerim.) Non enim abfurdum eft exiftimare,ab eo condi¬ tam efte, a quo gens. & regio, velut a capite ac primo Prin¬ cipe fuo, appellationem naftse fint ; cum prima procul du¬ bio cura fuerit Principi, ut Regiam fibi,& regno emporium conderet. Verum, qui tot gentium meminere, Mofes Ebrasorum, A«v appel¬ labant, poftquam Mahhammedanam Legem fufceperat, livore ( temporis ita defecit atque annihilata eft, ut nihil amplius domiciliorum astas noftra conlpiciat, praeter¬ quam unum, circa centrum campi, vicum Myrgafcuun, i. e. principum familiarium, fcilicet Regis ; ita didum : quod in illa urbis parte primarii, a latere Regis, manliones ha¬ buerint; iplis nunc eorum palatiis etiam in domunculas luteas & rufticorum habitacula converfis. Prifci fplen- doris teftes faltem duo fiiperfunt monimenta, adeo fa- ne magnifica, ut quicquid fuperbae antiquitatis often- tant Graecia, Latium &iEgyptus, hisnoftris neutiquam comparanda mihi perhibuerint Reverendi viatores Mif- fiona- Fajcicultis II. %of fionarii, qui hasc Scilla fe vidiffe teilati funt. Primum mo¬ numentum eft rupes excelfa montis Achtopeh didi, mul¬ tis confpicua fculpturis, quas indigenae vocant Nakfji Ru - ftaaniy feu Rufiemyi. e. imagines Ruftamicas. Alterum, ru- dera funt Palatii Ifiachr, i. e. operis marmorei didi, in ra¬ dice montis Rahhmed, quod vulgo appellant Tfjihtl me- naary i. e. quadraginta turres, eo quod totidem rotundo numero columnas exhibeat. $. II Ad (pedandum monumenta, defleximus (die i De¬ cembris artni 1686) a via publica, quae IsfahanoSjirafum ducit, ad laevam j excepti planitie intermontana, mille & amplius palliis lata, valde Iapidofa, raris Piftaceis,& Amyg¬ dalis fponte nafcentibus confita, Non procul a femita noftra confidebant 4 6 nigra tentoria , fub radice montis in unam feriem explicata; Ad quae digrefius, habitatores inveni ex tribu Turcica , qui pro tempore hic fuos cole¬ bant Lares, maritis plerisque abfentibus cum pecore, aliis cum prole intus defidiofe fedentibus, fceminis fub dio, flaminibus in folo expanfis, telas laneas nedentibus,pro mapaliis ftruendis. In quo negotio mireris adeo validum & praeftans opus, tain rudium, vel nulla pene inftrumen- torumope confici. Recufaverat dudorante lucis ortum vallem ingredi, infeftam, auod dicebat, ex fublefto hoc paftorum genere, dum ad praedam tenebrae invitarent. Parafangam unicam verfus auftro-eurum (@.©.) pro- vedi, offendimus murorum bafes geminas, interltirio dif¬ fidentes triginta paffuum, inde a monte, qui dextram fpe- dabat, oblique protenfae verfus mOntem finiftri lateris, cujus radicem longo tradu comitabantur. UrbisPerfe- politanae hic initium, & haec moenia fuiffe conjicio ; nifi ipfa arx fuerit, quam triplici muro circumdatam ex fiun- ptuofo opere laudat Dml.Sic, l.c . Progredientibus plu¬ ra decurrerunt quali' palatiorum veitigia, folo aquata & * & 1 Q.q 2o 6 Amoenitatum exoticarum y rrn*jL_j_i_jrvr* nrn — — — 1 - - . . . ( ... ut plurimum cooperta ; & ad ultimum, muri bafis utrinc| longiffime extenta, fortaffe ad radices montium, quouscg eas non fum profecutus. Montes ad dextram gemini, in faftigiis petrofis & praecipitibus bajulabant fortalitiorum rudera, e longinquo confpicua, qua; ruftici appellabant, priora quidem Kaleh faleh, pofteriora Kaleh Sjikarj t. Poftpofitis murorum veftigiis, quxe per dimidiam para- fangam calcaveramus, campus in anguftiam quadragin¬ ta paffuum contrarius, recedente a dextra jugo, proti¬ nus fe expandebat in vaftam planitiem: dum montes fi- niftri lateris continuo tenore verfiis auftrum (paulo in eurum) procurrerent. His ducibus per fabulofam at¬ que clivofam tellurem, multa Gly cyrrhiza conii tam, per¬ gentibus, fpatiofusucemeterii locus , mox aqua; duhus fubterranei , & paulo ultra , quatuor occurrebant memo¬ rabiles tumuli, in quadratum ad mutuam a y paffuum di- ftantiam locati, finguli longitudinis jo paffuum; quo fi¬ ne fahi, quidve condant, incertum. Mox pago excipi¬ mur Berehet , ab adfito monte etiam Jermoa ai&o, qui dicebatur a ruderum ingreffu unica , a monumentis Ru- flamicis fefquiparafangis diffitus. Hic nobis eminuslpe- handus monftrabatur vicus Myrgafcuun, (quamvis pri- dem a me vifus) accurate verius auftrum litus. Praeter¬ vehi deinde pagos Hakieh & Filabaad , fub eodem mon¬ tium jugo politos, devenimus tandem ad defideraturn monimenti Ruftamici locum. Montium contigua & confufa ad Isevam feries fuerat, & in auftrum hahenus protenfa, ( cujus faciem annexae 1 Tabulae pars fuperior exhibet) nunc ea protinus in eu¬ rum convertitur, adlcitoque nomine montis Achtopeh, frontem induit ad prodigium magnifice a natura & arte elaboratum. Bafis petram refert perpendiculariter fur- re&am, & ad centenos aliquot paffus, fculpturis, quas Monimenta Ruftamica appellavimus, infignitam ;~fub- ftan- i- ( /a Vk*i '^mX .«ires? K£paHS r Dl a I 1 0 g |c ' fl 0 B » • 1^ " g P|gf n D fi |RS| 5? |fV B JfnYfl D P ic C P 0 II i- p a q /Itt DDD ; ■ ... Fafctculus IL 307 ftanti# primum arenof# , fubalbicantis & quodammodo alabaftrinse, mox fufc# filice#, tandem variegat* marmo¬ reae. ( Vide praedi&ae Tabui# partem inferiorem, quae fi¬ guras omnes, fuo quasque loco exhibet, uno intuitu fpe- Sandas) Figurae pleraque Equos & Homines referunt» multum excedentes naturalem, quam noftra aetas fert» magnitudinem; non illos integre fi&os,fed media craffi- tie protuberantes; quale fculptur# genus archite&i vo¬ canti^;» relevatam » Figurarum ali#, tempeftati ma¬ gis expofit#, qua parte petra mollior fuerat, femef# Sc fmdatae funt; pleraque nullam ab imbribus noxam paf- f#, inoffenfum exhibent fplendorem prim# nativitatis Iu#. Vocantur autem Ruftamic#, quali dicamus Her¬ cule# vel Simfonic#, eo quod Ruftami res geftas expo¬ nant. Ruftam enim traditur Gabrorum, live Geberorum» (quo nomine hodie appellant cives veteris Perii#, qui ignem inftar Numinis colunt) fortiffimus Heros & Prin¬ ceps fuifle; cui vero omnium, qu# extant, facinorum commenta, quibus veri au&ores deficiunt ; tum qu#cun- que gigantei Principes Sjah Buur & Sjah Bahruum pracla- raac portentofa gelTerant, promifcue imputantur. Suffi¬ cit inter Perfas, lifcifcitantibus de prodigii alicujus au&o- re, vel de conditore monimentorum, qu® paffim inaccef- f# crepidines exhibent, Ruftamica e ite, & reliquias Ga- berorum, refpondeatur; de alio veroque au&ore minus fohcitis. A me igitur, pr#ter vulgi Ruftamum, Figu¬ rarum verum auSorem,vel earundem hiftoricam expli¬ cationem, nemo defideret. Videntur autem non unius #vi, fed di verforum Imperiorum, feculorum & religio¬ num elfe: quarum ali# regionis, vel Regni Principum, res geftas, v iftorias, connubia, & pacis fceaerumque cum finitimis fanftiones indigitent; ali#, pr#fertim qu# in crucis forma extant, Abrahami theologiam exprimant, & Judailinum lapiant. Nonnull# fculptur# recentioribus Qq 2 ‘fecii- 3©8 Amoenitatum exoticarum Fafciculus II. feculis addita;, & quafi mariu Gothica fabrefa&as, vixvP dentur habere in recefiu quicquam indagatione dignum. Poftremi generis eft Figura I. ■ ■■ ■ ■ - > ; < , , ; . ■ P y . Hasc Sengi Sahmiun, i. e. Petra (fapientimmi Regis) Salo¬ monis difta, ante finem jugi, qua in eurum vertitur, con- fpicua, duos juxta invicem exhibet quafi pharos, fub monte in petra excifos, fefqui orgyias fupra folum alti¬ tudine. Fortafle biceps cautes dederat fculpendi occa- fionem otiofo latomo. Non enim fatis ad normam fcul- pti funt, fed pro faxi conditione formam imparem, in**-' qualem & impolitam obtinent, tetrapedali fubfellio fimi- lem, fummitate utcunque rotunda & in pinnas, fefqui fpi- thamam altas, unus quindecim, alter plures crenati, in forma corona;. Pharos autem fuiffe conjicio, cum ex li¬ tu loci, toti campo ex jugi angulo confpicui, tum vero ex infigni cavitate, quas in utriusque bafi excifaeft,irt qua flammas materia commode foveri potuit. Diias locum ftipant columnas : una in fummo monte pofita; altera non procul hinc in plano campo; breves, fefquiorgyiam longas, amplexu humano craffiores&cylindraceas; qua¬ rum effigies in T abula ob anguftiam omiff® funt. Hinc 150 paflibus vertenti in eurum petras infculptaeft Figura II. Quas tribus pene orgyjis a communi iolo incipiens, non auftrum, velut proxime fequentes, fed auttro occiden¬ tem refpicit. Longitudo paflus habet o tan¬ tum abeft, ut conditoria maximorum Orbis Principum atque facram Bafilicam deteftabili fimulacro venuftari voluerit; velfchematis inventio natales ingenio ejus de¬ beat. Meruit figura, quam do&orum contemplationi fubjicerem, a me, attentis etiam minutiflimis, fideliter de- lineatarn; quamvis morofus & infelicis ingenii fculptor non «que attente minutias omnes exprefierit. Effigies, quam dvrfifaf prodit Tbevenotus , Gallus, Itinerarii Lib. 3» c.7. minus accurata & hiulca eft, nec vel magnitudinem vel ambitum re&e exprimit. C1 .Tbomas Hyde} Anglus, . Rr 3 Vir 3*8 Amoenitatum exoticarum Vir in linguis & rebus exoticis praeclare do&us, in Hifti Relig. v et. Peri*. & Med. cap, 13. partem hujus Figuree fiftit pulchre pifiam fculptamque, fed non ad typum ; puto fal- tem ad ideam , quam ex narratione viatoris inde reverli affecutus eft: quomodo pleraque ftru&urarum limulacra in hodoeporicis effi&a funt. I Figura VIII. fub defcripto fchemate quarto, vix pedes aliquot fupra initum, ut negle&is haftis, quibus armantur, praelon¬ gis, ipfi invicem, iq corpus ruituri videantur. Verum, quod faxi partem molliorem fortita fuerit, a vetuftate pe¬ ne abolita eft, ne quid praeter capita integrum appareat. Signum $ quod cervicibus infiftit, fortaflis otiofa manus addidit. Triginta hinc paffibus per lapidum fragmenta & fabula pergentibus objicitur ' Figura IX, humili adeo loco polita , ut pene humum attingat. In ea ■ fPe' t Fafciculus II. 3i9 fpe&atur redimitus corona heros eques, dextra elevata frenum , finiftra ingentem gladii fpeciem tenens. Pepla a tergo flu&uant ; toga prtelonga eft, vetuftate exefa. Ter¬ gum premit tabula rupi infculpta, pofteriorem equi par- _ ^ ir ^jHimwdjiu fliiiiivniiuwn h/iii ^■/iil/i/iiHiiniinillil Ulinmiiiunm 1 r\/ Ull; :0 Yr m> ?)lllll umjmrr^ £/hN uw - n iniimlr nin 111111V iM' 0 :iini 1 »11111 n »1111! liinillMltr Yi 1111)1' "Tm 'ili.’".,,,, ni iijjii v iimminii ^uji iiimi 1 MI! XI liilll" limi Ull UL 1111111111.1 .illlll|i*3 ililll imum MIII1IUL lliilil illi ^Diiiiii 371111111, i iimiJ.i nilif- '4T 'IlUUii 3!M'M tem tegens, quam obiter afpedtam, facile quis pro lyrma- te paludamenti habeat. Ante Regem comparent viri duo, unus genu dextro innixus, alter ere&us, forma corporis & habitu pene per v etuftatem abolitis. Tabula compref- fam viginti linearum Infcriptionem continet, non eam profecto, quam Dn. Sani. Floiverus Anglite intulit, a Cla- r illimo Hydeo in Appendice laudati Operis citatam, fed prorfus aliam; necp enim ullibi in hac figurarum Ruftami- ca univerfitate aliud Infcriptionis veftigium confpicitur. Charafteres articulum pollicis longitudine non exc^^t » compreffi fiunt, alte exfculpti 5c atro colore H adeoque fatis confpicUi, modo non eroli. Ipfi* ttneae arftae funt & ad finem tabula? (cujus inferior pars longior eft) ubic^pro- duda?, I '■ Amoenitatum exoticarum ductae, ut horis aliquot opus habeat, qui defcripturusfit. Vefpera,eum meo magno dolore ingruens, non permilit, quin defcriberem; faltem obvias primo adfpe&u & facile imitabiles litteras hinc inde excerpfi, & quali praedatus lum , quas hic fifto in Fchetnate, partim Syriacis & Hebrai¬ cis fimiles,partim etiam ignotas; quandoquidem in fcri- pturis hodierni Orientis (Sinica, Japonica, Siamenfi, Pa- lica,Javanica, Malabarica, Tamulica, Samscretica, Geqr- giana, Armena, fed quae no viter effidta eft) nullas invenio, quae illarum ductus exprimant, nifi forte unaravelalte- ram in fcriptisBenjanorum» Figura X. priorem fine intervallo excipiens Hieroglyphicae fextae aequaliter lupponitur, ejusque imo limini longitudine re- fpondet. Valae wc®fas fiftit icones duorum equitum, qui lanceis in fe invicem direttis acerrime dimicant, ex quo equi Fafci culus 11. 511 equi in clunes agi praecipites videntur. Alter dimican¬ tium ex callide in orbem faftigiata, ac pedifequo comite (quamvis vetuftate pene abolito ) Ruftamus elTe cogno- fcitur. Chara «fler V eneris ( grandior) hic quoque infcul- ptus eft. Paucis hinc paflibus progredienti occurrit prope humum confpicua Figura XI. infculpta rupi , contigua magis quam continuas, planae tamen, <3tfurredas pariter. In ejus medio cataphra&us ftat Ruftam, finiftra fcipionem tenens, ad latus demillum, exertoque indice Reginae colloquens. Hasc ad Regem converfa , levata dextra, indici indicem jupgit. In Ru- ftami pedifequo idem fpedatur geftus qui in domino. In¬ ter Reginam & Ruftamum pedore tenus prominet pyg- mea puella, fi ve filia, fingulari capitis & pedoris ornatu. S s In 222 Amoenitatum exoticarum Fafaculus II. Iri hac figura habitum nonnihil temeravit vetuftas; re¬ dimicula tamen in lingulis diverfa & notabilis formas, ca¬ pilli in Ruftamo foluti, in ceteris plicati; tum monilia ex globulis confe&a, illaefa funt defiatis exprelfia. Crura te¬ gunt in tumulos coacervata pulvis de fabulum. Hanc ex¬ cipit altiori loco confpicua Figura XII. fpatium exhibens quadratum , glabrum dc omnis fculptu- ra s vacuum, praeter trium rifeorum , quibus olim infixa fuit Tabula ex pretiofo, quod dicunt, aere; quae vero du- dum ablata elfie potuit. Hanc fiequitur Figura XIII. iri pariete rupis transverfae, prope folum, 'exfculpta fub Hieroglyphica quarta, Duellum exhibens duorum equi¬ tum heroum, fiimile ei, quod ftitimus Fig. VIII. de X. Pro Figura XIV. exhibemus iEdificium ex candidiffiino de polito marmo¬ re, quod extat fexagintaa rupe paffibus, e regione Figu¬ rae quartae, live Hieroglyphicce primae. Forma ejus cu¬ bica eft , cujus lingula latera palliis habent in latitudine duodecim, plures in altitudine. Struftura eft quali in duas diftin&a contignationes, quarum inferior vel caemento farta eft, vel muro reclufa, ne acceflus pateat ; fuperior, cameram refert unicam de obficUram , ad quam penetrare diurna lux nili per oftium poteft. Saxa, ex quibus con- ftruitur, tantae molis funt, ut in lingulis parietibus duo juxta fe locata, palatii latitudinem, altitudinem quindena fiupra invicem polita abfolvant; uno praeter h sec incum¬ bente, pro operis coronide , cujus longitudo totam fter- liit parietis latitudinem. Tria domiis exteriora latera i fex loculos lingula exhibent, triplici fierie locatos , qua¬ dratos, in forma feneftrarum, ambientibus limbis grada- tim { ji4 Amoenitatum exoticarum tim depreffioribus ; tum multos praeterea rifcos fu perfi¬ de tenus excifos, quorum numerum & fitumlvide in Ico¬ ne. Dicebantur loculi aureas tabulas, rifci, ejusdem me¬ talli bradeas tenuifie, infertas pro fplendore aedificii : quas vero rapax fequioris aevi conditio expunxerit. Frons feptentrionem, fi ve rupem, refpiciens’, tribus circiter a terra orgyjis patulum praebet oftium; a cujus limine in¬ gens decurrit hiatus, parietem usque ad fundum divi¬ dens: Dicerem terrae motu fa£tum elfe, qui etiam fupre- mum faxum, ex fuo loco (ut in icone vides) exculferit, nili probabilius fuerit, gradus pro afcenfu ei olim in hae - fiife, arte infixos, qui vero effra&i diftra&ique lacunam reliquerint. Difficile erat, nec fine periculo, afcenfum tentar e absque fcalis : his ego deftitutus,cum & lux & tem¬ pus deficerent, penetrare non potui, lnfcriptionem qua- I druplicis charaderis inde depromptam mihi cqmmuni- cavit Cl. Dn. Jagerus; Verum, quod nonexipfoloco,fed ab Anglo, oculato tefte, communicatam defcrip ferit, pro vera ejus praefentia fidem meam non interponam. Chal- cographus meus illamfiftit in Tabula ante montem defu- per pendente : clarius eam ex communicatione Floweri propofuit Cl. Dn. Hyde, in laudato opere; fed quam per- j peram refert in Equi lyrmate inveniri. Domum hanc accola? vocabant Nagara choneh , i; e. tympanorum do¬ mum , ex qua fiatis horis mufica folita fit intonari ; Verum hoc genus mufices & theatrorum muficoruin ferioribus feculis Perlue indudum eftaTameflane: Satius credide- I j rim, domum fuiflefacram, in qua Magi ignem colue¬ rint in honorem Mithrae, quod in fpeteo & obfcuris pera¬ gi debebat. Similis domus, .diftra&is faxis, pene diruta extabat hinc, ab aliquot teli jaftibus verfus eurum, xn ea¬ dem, quae ad palatium collimat, linea; quo vero, quod in¬ ter duo fluminis brachia polita elfet, viam dirigere non licebat. Ad laevam igitur digreffi fumus, & prope pa- ; gum c fafciculus II, gum Sjuul tranfitum adepti, perreximus unam parafan- gam in crepufculo, & pra;tervearietes,five Statuae, fubftantia, magnitudine, forma, po¬ litu prioribus limiles & ab iis triginta paffus remotae. Sta¬ tuarum gigantea prorfus ftru&ura eft; cum enim craffi- tiem obtineant duorum, latitudinem o£fco, altitudinem cir¬ citer quatuordecim vel amplius paiTuum, ex pluribus ta¬ men quam duobus faxis eonftruftae non funt; ita vero affabre, ne eorum appareat commiilura. Interiora la¬ tera lingulas exhibent monftrofae formae & magnitudinis belluas, corpore quali, dimidio prominentes, eo litu, ut bafi parietum infiftendo totam ftatuarum latitudinem im¬ pleant, & in priori ordine fcalas, five occidentem, in po- Iteriori montem, live auftrum, refpiciant. Priores belfuae invicem figura limiles funt; verum quod capite mutilatae lint,agnofci non fatis poliunt, an Camelo-leonem,vel aliud bruti monftr um referant : ornatus utrique idem eft, & plu¬ rimus ex rofis & coralliorum globulis. Pofteriores duae alatis dbrfis gryphi aemulantur figuram; facies tamen barbata & humanae limilis eft, malitiofam populatoris ma¬ num paifa. Ulteriorem defcriptionem fupplebit appoli- ta effigies, quanquam ruditer feulpta,in qua effigiem fal¬ tem unicam tum ex columnis, ' tum ex duplici beluarum genere ftitilfe, fufficere nobis vifum eft, . Belluis triplex immi- 338 Amoenitatum exoticarum imminet areola five tabula, quaelibet duabus fiipra viginti lineis characterum cuneatorum (quales fupra dedimus) infculpta. Lacunae quaedam in iis aureo micant colore, quali hoc metallo olim oblitae vel repletae fuerint. Statua utriusque paris dextra, facie auftro obverfa, lacunam re¬ fert ex faftigio demittam, luculentum teftem effraCti olim muri contigui ; qui inde verfus proximam, eamque pal¬ mariam univerli operis, ftruCturam protenfus, Regii illius atrii conftituifle videtur propylaeum, velut idem apparet ex murorum intervallo, marmoribus lirato. Columnis forma cylindracea &craflities aequalis eii,orgyjas in am¬ bitu referens duas & dimidiam; longitudo altitudinem ftatuarum duplo & amplius fuperat; bafes, fabulo teCias, vix conlpicuas funt ; fcapus ex quatuor faxis componitur denlis canaliculis ftriatus; capitellum fculpturis & coro¬ namentis varie exornatum refert calathum. Altera co¬ lumnarum quadruplici nido ciconiarum , fuper invicem aggefto, premitur, neq; alius praeterea nidus ibidem fpe- ftatur. Ab hac StruCtura triginta paflus progredienti, verfus montem, cumulus occurrit ingentium faxorum, fabulo pene fepultorum : quorum pars a magiftris jam tra&ata, ultimas expeftat caelatorum manus. Ex his ob magnitudinem memorari meretur pars columnas non¬ dum politae, quae diametrum obtinet unius orgyiae; tum hydria, feu linter, cujus profunditas pene orgyiam, lon¬ gitudo feptem, latitudo fex pattus exhibet, orte craflities tres fpithamas : videbatur autem petrofo folo continuus, i. e. ex caute prominente efformatus ; quia ipfum folum hoc loco petram refert. A columnis circiter quadraginta palfus verfus meridiem progredientes, fiftimurante | Structuram II. Primaria haec & onomaftica eft univerli operis, columna' rum magnificam filtens congeriem , vulgo a Perfis Tjje- hil Tafciculus 11, 339 iMmenaar didam; quam nos ob loquendi commodita¬ tem Stylo-mefaulium .appellabimus. Hsec Struftura fu- pra communem bafim muris atris marmoreis ad fefqui orgyiae altitudinem elevata, fpeciem praebet novi acfubli- mioris theatri: cujus quadrata forma eft, circiter 140 paf- fiis protenfa ab oriente in occidentem, live ad finem Pa¬ latii, qua campo imminet, longius a feptentrione in au- ftrum, & ad novi aedificii ftru&uram usque. Frontifpi- cium (quod boreale latus conftituit,) quatuor exhibet afcenfus, five fcalas: quarum priores duae ad ver fa occu¬ pant latera projefturse, five podii, in medio frontifpicio pofiti, ita ut una fcala ab occidente ad orientem, altera ab oriente in occidentem vergant ; a quibus utrinque qua¬ draginta pafius recedenti duae fe offerunt fcalas pofterio- res, pari fitu locatas: muro frontifpicii in tantum retra¬ ho , quantum illae requirebant fpatii. Afcenfus leviter acclivis elbper gradus ( fex pallus longos) omnino trigin¬ ta, unico marmori incifos ; fedquiinfcalis pofierioribus funt diruti & vix numerabiles. Ipfe frontifpicii paries, ubique latiflxmo marmore conveftitus, duplici ferie va¬ riarum fculpturarum . exornatur : quarum plurima rui¬ nis ac casmento te&as, haud integre agnofci poliunt, nifi impedimentis remotis, nec omnes depingi accurate, nifi longioris otii impendio; non paucas etiam vitiavit vetu- ftas, communis rerum humanarum corruptrix. Sculptu¬ rae in duas difponuntur feries, intergerino limbo in fupe- riorem & inferiorem difcretas. Utraque folennem exni- bet five facrificalem,five triumphalem ambitum, qui pro¬ tenditur a fcalis campo propinquis ad fcalas monti oppo- fitas, id eft, ab occidente in orientem. Ambitum orditur in ordine fuperiori Eques, quem birota excipit, a viris duobus quali fubjugibus protra&a; inferiori ordine ala¬ tus leo collucans cum tauro monocerote : cui jungitur longa tabula, carminibus infcripta viginti quatuor, ex cha- Uu i ra folida quoque rupe efformatis. Areola h®c quinquaginta circiter paffus In longum, pauciores in la¬ tum extenfa, faltem rudera exhibet rariora, fed ex qui¬ bus mihi in proclivi fuit, conclavium diftintftiones, five numerum, & remotis alicubi impedimentis, veftigia co- gnofcere colum narum triginta fex, quibus innixa lacu¬ naria fuerant ; adeoque prifci ® dificii Ichnographiam fin¬ gere; quam hic pro defcriptionis compendio in Sciagra- phia univerfali appono. In ea orbiculi columellarum lo¬ cum, pun&at® line® per medium conclave & fecus pa¬ rietem du£t® incilium veftigia, cetera portas & ftatuas de¬ notant. OrriathSfaxis plerisque haftati viri funt: in uno obfervavi epifcopum cum duobus pedifequis, primo qui umbraculum, altero qui lituum epifcopalem gerit; qui- bus defuper imminent Infcriptiones tres, fingul® conflan¬ tes tribus lineis. Port® trium excedunt orgyiarum alti¬ tudinem; poftium latitudinem tribus meritus fum paffi- bus , latitudinem unico ; ex his alii tantum ex uno faxo jeqhftani:. Strudura VII. Exigu® molis eft, ad Stru&ur® prioris angulu , verius bo- rea-orientem confita ; non aliud referens quam folidam ba- fin operis alicujus, ex atris marmoreis quadris coagmen¬ tatam; Fttfcicttlus //. 35-s tatam ; in cujus areolam quaternis fcalis afcenfus olim ab omni parte patuit. Structura longitudo a boreali ad au- ftralem terminum triginta exhibet paflus. Scalae lingu¬ lae duodecim conflant gradibus, tres palliis longis, fed modo, praeter veftigia, dirutis. Stipant occidentale latus quatuor marmora fortaffe poftium, &a fine auftrali alia extendunt muri alicujus veftigia fabulis obruta, docu¬ menta majoris quondam Stru 357 tem area excipit ejusdem amplitudinis quadrata, uno gra¬ du depreffior, fed,ob efibflos lapides, non fatis diftinfta. Terminum monti oppofitum excepifle videtur conclave fubterraneum quadratum, fed cujus fornix collapfus ca¬ vitatem repleverat, faxis longo feculorum traflu ad pere¬ grina opera aveftis. Centenis hinc pafiibus antiquifli- mi Caftelli bafin exprimunt rudera duplicis propugna¬ culi , ex rudi faxo. Appellatur locus ex fonticulo illic fa- liente Abi murguun , Hasc de templo. Prophct* ■$. II. ^ve>’ Mille pafius inde progreffiscomparult ad dextram cli* “ ! vus faxeus ; in cujus finu falit fonticulus, fepto circumda¬ tus, criitallo clarior, in parvum ftagnum fe effundens, la- lice, fraxino «St fylveitri ficu con venitum. Vocatur fons Chedr findeh , i. e. caftrati viventis y puta Pro¬ phetas Elia, qui hoc loco commoratus, eum prolexifle juffu <3c virtute fua creditur. Eliam appellant caftratum , quod uxorem non agnoverit; viventem , quod non fit mortuus. Teftantur infita rupi veftigia, hic quondam extitifle domicilium, fortafle cuftodis tam facri fontis: cujus modo infpe&orem fe gloriabatur opilio gregis, non procul inde palantis. Memorandum fane munimentum} fi traditio vera fit! Ait, fufpeftam reddit pluralitas Joco¬ rum paffim occurrentium, in quibus Propheta diverfa- tus, vel poft aflumptionem apparuiife traditur, V ocatur ejusmodi locus, fjii Khadem gah, i. e. locus ve fligio- rmn, quos crebra interci- / Piunt ipatia,iin'e graduum adminidulo rimanda. Statio ■ hic datur paucorum hominum capax, terribilis, nec tu¬ ta fatis, nili in diviiionis crena; per quam,fuperatis gra- Mtmraii- dibus, ad Elise fedem pergimus. Memorabilia hic fpe- Ha menti >. ftantur (i) crypta f.fpelunca rupem pervadens, obicura; angufta, vix orgyiam alta, Prophetas, quod perhibent, ho4 fpitium. (z) duo rupis articuli; hinc major ante fpelun- cam; areolam, inftar meniani , fuilinens quadratam, ex ctefo lapide , in qua fandus aliquis anonymus fub Elia: protectione ofla fua condi curaverat ; fepulchro unica lampade, & multis impendentibus cervorum cornibus,ar- cuumque militarium icunculis ornato : lUinc ex adverfa parte, minor & inacceifus; Granatum alens pulcherri¬ mam, fitu prodigiofo, & fine horrore vel admiratione vix intuendo. (}) Stillicidia quasdam ex folido faxo proma- nantis lympha gelidas & limpidiflimas : primum in apice rupis cylindraceae inacceifae, qua afeendentis dextram re- fpicit. Scatet ea ex transverfo foramine fpkhamali, v velut haftas impreffas veftigio, guttulis fubinde rarioribus, quas ex alto cafu difperguntur, (oportuit infligendo vul¬ neri adhibita fuifle lancea infolitas magnitudinis & de¬ cempeda duplo longior, cum brevior non pertingat.) Alterum ad lasvam in rupecula, cujus crenam pervadi¬ mus ad cryptam & fepulcnrum : cujus vero liquoris, ex- liMlH v ' fudan? Pafckuhs It. _ _ _ 3 fuper quatuor defun¬ ctos, unat opera verba recitat : quem petrfo defunctum excipit alter atq$ tertius, in fubdiali requietorio (Y), vel in conclavi vicino vices fuas expe&antes. Sepulchra in unam locata funt feriem, parvo admodum fpatio disjun- Tariich Chodfjeh Hafes. Tfjiraach ehbeli madni Chodfjeh Hafes , Keh fjemmai buud es nuri tedfali Tfje der chaaki Mufetti faacht menfil BtdJju taricbfj es chaaki Mufell), I1I0- Fajciculus IL _ Elogium &: aera Chodfja Hafes. Lampas fidentia fiolida Chodfjeh Hafes efli Cujus candela lucet ex jplendore divino. Quoniam in terra Muselli iter finivit ; Quare aram ejus ex terra Muselli. §. III, . Poetarum alter eft Sjeich Saadi , Sjiraji , id eft, Doetor Saadi, natione Sjirafenfis, cujus hiftorias , plenx apoph- thegmatis, ftyloque facili & eleganti confcriptae, manibus hic teruntur omnium, qui literas norunt; pars etiam Gu~ liftaan, feu Rofetum , innoftras linguas translata, a Ger¬ manis & Gallis legitur. Floruit feculo sere Mahhamme- danx fexcentefimo, Chriftianx duodecimo ; educatus in aula Abubekr Regis Damajco, & in aulis Turcicis diu ver- fatuseft; vidit JEgyptum ■ ■■» ■■■ ■*— i J«l— » — w ex eoimpofitum, quod in illo falcones (quanquam etiam in vicinis non de- flnt) nota; primaria; capiantur, pro ornithotrophio Regis. Ejus ex nemorofis tesquis tuguriola promicabant patto- rum, inferne confpicua, ad qua; milfi famuli, lac, buty¬ rum & capellas retulere, levi pretio comparata. Aura Fafciculus II. 38f W— »■ ■ m,— ■— *■ ■■ IPTLM ■■■ T--— -■■ ■ .—■ ■ n ■■ - , _ vallis erat gratiofa, nulloque ardore fubumbrofo fcopu- lo demoranti molefta, Sol quamvis fummum hodie ver¬ ticem attingeret, quem folftitialem appellant. Brevi igi¬ tur poft meridiem , camelo (quem viginti abajjis condu¬ xeram) Gamronum dimiiTo, aiini terga confcendimus, & ad lasvam defle&entes, nimirum in occidentem (cum ce- teroqui omnis via vergeret in feptentrionem , utcunque etiam in Orientem) viam perfequimur petrofam& ar¬ duam, adverfo amne; Hic amnis per montis hiatum (quem faaki paiin, i. e. faaki inferiorem vocabant) in fa- xofo & impedito alveo cum ingenti ftrepitu defluebat : ripis quidem, (quamvis ob lacunas faxofi fundi & varia impedimenta paflim inacceffis) multas referentibus arbu- fculas, iponte cultuque prognatas, prasfertim Vites, Gra¬ natos, Tamarifcos, Fraxinos, Sabinos, Piftaceas iylve- ftres; paucos etiam hortos Vite Granatocp confitos ; quo¬ rum abfentes domini, alii vitam rufticam in pagis longe hinc diflitis, alii paftoralem in proximis montibus duce- cere dicebantur. Tribus horis feftinanter vefti, nec ta,- men ultra parafangam provedli, vergente die confedimus ad vias terminum, fcopulofispneruptisquemontibuscir- cumvallatum, Pro dormitorio ripam occupamus amnis fepe di£h, hic inter fylvofos fcopulos magno aeftu fcatu- rientis atque turgidi : prout in Perfide ea eft conditio fluminum, ut turgeant in principio, longiori tra&u de¬ ficiant. Die vigefimo fecundo, cum primo diluculo, ceteri pe-r dites, ego tamen afino ob infirmitatem veftus, magno nifu & pavore rimati fumus arduum objecti montis altif- fimi dorftim ( faak i bala, feu faaki fuperiorem nuncupa¬ tum) ad quem nec aditus, nec femitae veftigia, infra con- ftitutis, apparuerant. Et tandem poft fex horas ad fiun- mam planitiem montis Bonna feliciter penetravimus, cum a ftatione vix parafangam in recfta linea profeciiiemus, Ccc juro *8aro Antonio componitur, d,M‘ iht ex fpeciebus eordialibus & alexitericis,quas & bezoar Iapis de ingreditur. Figura ejus ovata vel rotunda eft, color in¬ tus cinereus, extus nigricans, fplendens, aureisque ma¬ culis diftindtus ; nonnunquam totus deauratus. Ufus fre¬ quens eft & probatiffimus inter Europsos Orientis. V en- ditur ad libellam ; inde pro varia magnitudine pretium variat. Eundem hodie componit R.P. Nicolaus Momi- tius, quem a priori dignofcimus literis N. M. in fuperficie impreffis, & in oppoiito latere, figno caprsvel alius qua¬ drupedis. Sed de faiftltiis non eft hie dicendi locus. (7) Coagulum rejinojum bezoarticum ex laminis fe cautum invicem complectentibus tenuibus, albidis & pallidulis, difcoloribus, fubnitentibus coagmentatum ; quale noftra- (e^r"' tibus appellatur Lapis bezoar occidentalis ; ex fimilitudi- ne Lapidis eodem infigniti nomine, quem ex Occiden¬ te , id eft, America in Europam deferunt; exemptum ca- prs fylveftri in regno Peruano; ut refert Nicol. Monard. in opere Cluf. In tabernis gemmariorum quorundam Perfis, Arabis, ac citerioris Indis, venales inveni lapides, qui ovi gallinacei excedebant magnitudinem, pro quibus unius, duorum vel amplius tomanorum indicabant pre¬ tium, prout fcifcitantis defiderium sftimarent. Sed hos reperiri dicebant Medici, in vaccis Indicis, fortaffe&in aliis in condits molis quadrupedibus, tam domefticis, quam fylveftribus; adeoque nequaquam bezoarticos, fed bulithos, urolithos, hippolithos vel camelolithos dicendos Ddd 3 effe. HeSLe/tr Orientalis legitimus. / 398 _ Amoenitatum exoticarum _ _ elfe. Legatus Sueci*, Isfahano difceifurus, plures coe¬ mebat; quorum cum vulnerat* eflent exteriores lami¬ ri*, pro exploranda indole particulas prunis injecimus, quas in iis femper comperimus diffolvi, ac fumum fuffi- tumque fpirare, quafi ex olibano & colophonia ; La¬ mina: interiores & centro proximas an, quod fufpicari li¬ ceat, ex mora longiori magis indurat* fuerint, non ex¬ ploravi. (8) Lapis Bezoar Orientalis verus & pretio fus ,/^1* Pafahr, ex quo nobis vox Bezoar enata eft. Sceptici no- ftri philofophi nomen petunt ab Hebraso VjD bahal, quod dominum, & Perfico Sabr, quod venenum fignificat, & lapidem veneni domitorem vocant. Sed h*c ex fimi- jitudine vocabulorum effi Viri ob infignes in linguis & rebus Afiaticis notitias nun¬ quam fine veneratione nominandi. Is mihi teftatus eft, fe dum in regno Gblkonda degeret, gazellas vivas recen¬ ter captas manu fua perquifivifle, & contreftato abdomi¬ ne, lapillos palpafle in una geminos, in altera quinos, vel fenos. Has ille beftias pro contemplatione fua alere de¬ creverat , camera hofpitii fui inclufas. Verum , quod ab omni pabulo abftinerent, quali perire quam faginari ca¬ ptivae mallent, maftari eas juffit inedia aliquot dierum macentes. T ura vero, lapillos ubi 'exerciturus erat, eo¬ rum ne veftigium amplius invenit ; ex quo illos a jeju¬ no Fafcicuhs II. _ 401 no vifcere,vel alio quocunque modo, diflolutos credebat, cum nec excrementa diligenter perquifita eos redderent. Diflolutionem nullo pofie negotio fieri perfuadeor: fiqui- dem certum eft, lapides in loco natali viventis bruti dum latent, nondum gaudere petrofa, quam nobis exhibent, duritie, fed molliores efle & quodammodo friabiles, fere inftar vitelli ovi , fervente aqua ad duritiem longius exco- dti. Hoc propter, recenter exfe&us ne improvide fran¬ gatur, vel atta&us nitorem perdat, ab inventoribus con¬ tue vit ore recipi & in eo foveri aliquandiu,dum indurue¬ rit, mox goflypio involvi & aflervari ; Aflervationi pri¬ mis diebus caute fiat, periculum eft, ne, adhuc dum infir¬ mior, importuna contre&atione rumpatur, aut labem re¬ cipiat. Generationem fieri conjiciunt, cum refinofa quas - dam ex herbis depaftis conco&isque fubftantia ventricu¬ lorum latera occupat; quas, egeftis cibis jejunoque vifce- re, in pylorum confluens, circa arreptum calculum , la¬ nam paleamve confiftat & coaguletur; Exprimo circa materiam contentam flamine , efformandi lapidis figura pendet; cujus anguli blanda compreflione, quam a cavi¬ tate hofpirii patitur, in pulvinatam cogitur lasvitatem : nifi etiam rotunditatem obtineat ex motu, tum fermentantis alimenti, tum vifcerisperiftaltico,quieum continuo agi¬ tabat ; dum interim, acceflione novi glutinis, lamellis aliis atque aliis per intervalla temporum augetur, &inaliqua- iem molem accrefcit. Raro hic plures uno uni innafci beftias dicebant ; fi contingat, parvos efle : quales mihi a ductore datos dixi geminos, repertos a fe in uno ventri¬ culo. Bezoarticum tunicatum Cl. Domini P ornet, hlfl. de drogues L.i. rarioris exempli efle judico, qualia etiam de calculis extant, repertis in vefica humana. De virtuti¬ bus lapidum quid tenendum fit, ex didtis quodammodo patefcit : nimirum, eximiasPerfarum judicio poffident illi, qui originem debent plantis alexipharmacis montium; ‘ ' , Eee exi- 4«2 Amoenitatum exoticarum — ■_ II II Hi.lii -i<-«* ii 1 1 ^ ii. L. j ; - - - - ■ . r**-- - - ,r ... ^ ... exiguas, qui herbis inodoris & campeftribus. Signum ex colore ducunt, & viridantes, coeruleos, vel in alterutrum colorem nigricantes, ex praeftantifiimis herbis genitos Sc virtute emcaciffimos praedicant; pretiofiffimos etiam, fi forma accefferit squalis & rarior: qualis eft rotunda, polleam, ovata; denique cylindracea. Qui lutei, rufi & difcolores funt, aut qui tuberculis lanam produnt inclu- fam, eos natura ex viliori luto finxit, haud magnam prae- ftituros efficaciam. Ceflat proinde Ambrojii Parcel ob- fervatio,qua, ad explorandam virtutem lapidis alexiphar- macam, reo mortis arfenicum primo, mox pro antidoto lapidis pulverem propinabat, deteriori, quam quiscgex- pe&averat, eventu: Non enim omnes bezoartici lapides aeque funt virtuofi &alexipharmaci, & qui funt, faculta¬ tem non tam adverfus venenum minerale, quam animale & vegetabile exferunt, quale miferonon fuerat propina¬ tum. • Notam legitimi lapidis profitentur, fi volae manus cinere afperfae, vel creta oblitae affricftus, lineam inducat luteam, vel ex luteo viridantem: Haec illis Lydius eft, 3uo veritatem fimul ac bonitatem explorant. Acus can¬ entis admiffio, quae Cl. Joh. Schrodero placet, fallax bo¬ nitatis teftis eft : quia, fi adulterini ex refinofa conftruun- tur mafia, acum utique admittent; legitimi vero plericg ita indurati funt, ut acum candentem relpuant. Mei certe, quos in natali monte comparavi & genuinos fcio, vix can¬ dentis acus veftigium recipiunt, fed atta&u ignis dilfi- liunt. Non eft nota faftitii lapidis, fi interiores laminae deterioris fubftantiae & coloris fuerint ; ea enim ex diver* fitate alimenti difparitas provenit, dum genitrix beftia locum paftus mutat. Pro genuinis ego habeo eos, qui inter refinae & lapidis fubftantiam ita ambigunt, ut con¬ tuli, in acido nitri vel falis lpiritu diffidi vantur, ac men- ftruum colore fatis rubente fimul ac virtute fuaimbuant; qua ratione ex iis paro liquorem bezoarticum ; cujus pau¬ cas / cas guttulas cum aqua Cinamomi Julapio, aliove vehicu¬ lo commodiffime exhibeo. Virtutes lapidi easdem Per- fae, quas noftri tribuunt ; quin facultatem etiam declinan¬ di morbos, & prolongandi vitam, fi a bene fanis fub au- fpicio faventis aftri afliimatur. Multis hinc folenne eft, ut fub ipfoanni ingreflu (quo ccelum creditur proniffimo vultu mortales afpicere) modicam pulveris dofin confi¬ denter allumant; perfuafi, hoc remedio radicale vitae hu- midurn, quod dicunt, foveri in annum pofle. Ceterum ufusin curationibus apud hujates medicos non aeque cre¬ ber eft, a uam apud noltrates ; margaritas fubftituunt,ubi nos lapiaem praefcribimus. Nec enim in Pharmacopoeia Mufajfr ibn Mahhammed el Hojjein , quae illis, prout Ger¬ manis Auguftana, in ufum recepta eft, ullam invenio com- pofitio nem, quam bezoarticus lapis nobilitet. Interim ta¬ men digniori in loco eft apud ipfos, quam apud Euro¬ paeos. Vix incidi in hominem alicujus nominis, qui ra¬ riorem lapidem inter cariora fua non afiervaver it. Pre¬ tio lapides hic conftant admodum caro, fiquidem fele&io- ri forma & colore gaudeant. Ex his, qui unius Mefcaaly feu drachmae, pondus obtinent, i gemmariis t-Co tumanOy five quindecim uncialibus veneunt: quod vero pretium, exemplo unionum, difpari affurgit propor¬ tione ponderis, ita ut omnem aliquando aeftimationem exfuperet. Ex lapidis raritate & pretio facile colligi¬ mus, bezoarticos, quibus in pharmacopoejis Europaei uti¬ mur, non efte Perficos, vel ex eorum numero, qui a ca¬ pris bezoartici sPaJen nomen fortiuntur, fed vel ex aliis animalibus, vel fub alio ccelo degentibus, depromtos & fuppofitos. Ad hanc claffem refero illos, qui in capris Ahu, quanquam rarius, inveniuntur ; plerumque lutei, rufi & aifcolores, faepe tubere uno vel gemino bullati, inaequa- Eee i les Ldpio z^oar illegi* timus : ex capris 5 404 Amoenitatum exoticarum les & informes, minoris adeoque virtutis & pretii. Ipfiim animal ( W, in Fig. §. IV. num. 2, ) a cervis nihil habet diffi- mile, praster barbam & cornua non ramofa, quibus fe ca¬ prino generi adfociat. Cornua funt fimplicia, atra, ro¬ tundis annulis ultra mediam usqj longitudinem diftiri&a, Ite via & quali ad modulum tornata ; in mari quidem fur- re vulgari dicitur multo effe robuftior, & capite praegrandi donata; fortafle re 61 e eam vocaveris Babianum cynocephalum. Lapis ex ceteris folus a magnatibus nigritis in pretio habetur 3c curiofe affer vatur. Affervandi modum adjiciam: Mate¬ riam habent omni fubere leviorem ac fubtiliffimam , fir¬ mam tamen, & pro fcopo fatis idoneam : lignum, medulla an cortex fit, explorare non potui. Ex illa cylindros for¬ ma? doliolorum ad requifitam fculpunt magnitudinem, quos per mediam longitudinem divifos, utraque facie ex¬ cavant, ut pro arculis, feu conditoriis, rerum minutarum fervire valeant. Claufuram annulus conftituit, unus vel geminus, ex viminibus plantae Rotang contextus, qui do¬ liolo indu61us partes fibi jun6las retinet, ne dilabantur. His capfulis nigrita? inclufos cuftodiunthos lapides, gof- fypio prius obvolutos, tum ferpentinos quoque, «St quic- quid pretiofi a kefione munire volunt. Unum fic recon¬ ditum pofiideo, coloris atro ipadicei, figura ovata?, altera facie comprefia; pendentem in lance drachmas duas cum granis paucis : quem, praeter rariora alia, dono mihi in Re¬ gia Siamenji dedit Nob. Dn. Wagenfeld , Adjun6tus inibi refidentis Belgici negotiorum Pra?fe6ti. (Fig.vid.p.jse.') Hic poftr emo nominatus (nomen illi erat van Horne ) fan- « rmhs 6le mihi retulit, nonnunquam bezoarticos repeririin ven¬ triculis porcorum ; idem domi iute eveniife,dum in inlula Bandd habitaret; recenter exemptos fe deprehendifle mol • liores «Sc friabiles : nam priorem lapidem, cum depofitus effet in molli fubfellio, imprudentia infefioris pueri pro¬ tinus diffraftum & quodammodo conquaflatum fuifie. Hos i gitur int er fuppofititios Orientis collocabimus. Por¬ cinorum meminit quoque ‘Boet d Boot 1. 3. c. 180. Hircos huc cito domefticos, quos pafcit Batavorum ex cdpru) Infula prope Ceylanam , fub ditione Jafnapatam , apri- Eee 3 mis i Balfamura nativum montis Beans, 406 Amcenitatim vitearum Fa/cicuhts IL mis occupatoribus appellata nomine liba de Vacas : in quibus Lapidem non raro inveniri teftis eft Qarzias ab Horta arorn. Hift. & Baldceus in defcriptione Malabariae. Narravit mihi Dominus Clavius, Jafhapatami quondam nunc Bata vise facerdos, omnium quidem, quos ego in lu¬ diis novi, religiofiflimus pariter & curiofe dodlus, fe, dum Infulam frequentaffet, didicifie, ex trifti ingrefiudc macilento habitu corporis, protinus dignofcere & indica¬ re ferentes lapidem; ac fadta aliquando fponfione cum Qubernatore loci, ex tribus indicatis faltem in uno rem cecidifie fecus. U nde credebat lapidis bezoar generatio¬ nem evenire in ventriculo, ex vitio eonco&ionis; prout etiam in renibus humanis, partibusque aliis, nili vitiato yifceris fermento, calculus non concrefceret. Adulteratos huc referG, quales Prinierojius Lutetiis tam affabre fa$os vidit, ut eos ab aliis, qui ipfe fecerat, dignofcere, nifi figno appofito, non polfet. Hos Chrijlo- phorus a Cofta refert, tanto artificio componi in Ormus , Ut a legitimis, nifi frangantur, yix difcerni poffint, Ego hic tam curiofos operum artifices in tota Provincia non inveni. Audio, otiofos fpadones,in gynseceis magnatum, hujus fcelerisfufpe£los haberi; & memini ab iisdem mi¬ hi in itineribus venales oblatos fuifie aliquoties, ied ad¬ modum caros, quos ego ob exaftifiimam rotunditatem & fuperficiem fplendidiflimam , quam nulla notabat labe¬ cula, manufaftos fuifie , faltem fufpicatus fum. Illi lapi¬ des, quosTulpius tkBeverovicius humano cadaveri exe¬ merunt, bezoarticis fimilimos ; aut quos ab equo quotan¬ nis excreto s Mindererus vidit, rarioris exempli funt, nec jnter Afiaticos nominandi. 5. IV. do» Kodreti Bennd , feu Balfamvm nativum montis Benndy f. Bonna t anticolicam Bochonenfium medi¬ cinam, / 4o8 _ Amcemtatiim exoticarum _ cinam , paucis quoque examinatum us. Id pharmaci ge¬ nus, cum venum aliquoties obtuliiTet venator, deprom¬ ptum, quod dicebat, ex arcano deferti montis loco,fociis cognito faltem duobus ; qui, ne concivibus indicarent, fa- cramento fe obftrinxerant. Egb non tam poffidendce rei, quam videndi natalis loci cupidus, virum pecunia (qua omnia hoc coelo funt venalia) facile conciliavi, ut reve¬ laret, & mercede etiam conduxi, ut nos eo perduceret. Primo igitur diluculo afinos confcendimus, &per faxo- rum impedimenta, via quidem toties calcata, luctamur in planitiem praedi&i montis Bonna. Planitiem hanc qua¬ lemcunque, editiores utrinque limitabant rupes abrupta;; inde a pago noftro continua ferie produ&ae, intervallo diffidentes quadrantis leucae. Harum quae finiftramre- fpicit, ab antro balfamino vocabatur Kuhi arak , id eft, mons fudoris, fc. balfaminei, quae dextram, <-V* Kuhi berf, vel ut per metathefin hic loquun¬ tur, Kuhi befr,i. e. mons nivis, videlicet a conglaciata ni- ve , quae ibi in fcrobibus, fub praefidio eminentis petrae, perennis jacet, coelo a rigido polo quidem remotiffimo. Aeris hic ea temperies eft, quae dormienti umbram arbo¬ ris ingratam reddiderit ipfo meridie ; cum in aprico ta¬ men radii folares moleftiam parerent. Montium totus hic in hofpi talis tra&us eft, qui leopardis, urfls, hyaenis, lu¬ pis aureis, hyftricibus (capricervas & feras vulgatiores ta¬ ceo) ubiqj indulget luftra& luculentum vivendi pabulum: de quibus infra dicemus prolixius. Plantis folum dota¬ tur paffim fragrantibus, faporis aromatici & eximiae vir¬ tutis ; in quas vero, ne Relatio nimium protrahatur, cala¬ mum hoc loco non ftringemus : Sufficiat monuifle, praeter Cedro-Sabinam utriusque fexus, quae hiccopiofiffima& ad Cerafi altitudinem latiffime frondefcit, nullam magis luxu- luxuriare quam arborem vel, ut ruftici pronun¬ tiant*, Kafuden ditiam, quae a priori fru&uum rubedine differat Ego, menfe Decembri transvectus, differen¬ tiam non obfervavi, quod praeter folia alata (hoc coelo vix perennia) faltem in paueiflimis fructus invenerim, eosque marcentes 6c rariflimos, pericarpio donatos vi- nofi. faporis, nucibus vero caffis, Obfervavi in quibus¬ dam arboribus notabilem extuberationem, extremis fere furculis fine pediculo adhaerentem, magnitudine quae pu* gnum implebat figura rotundam, ex pluribus tuberculo* rum (piris , ad anftar eriftas galli gallinacei concretam, carmefino colore gratiofe nitentem, & afpectu elegantifli- mam. Subftantia erat duriufcula, quodammodo fungo - fa & fragilis, intus albicans, fucco dotata lento fragran- tiffimi odoris, plane qualis eft Qpobalfami veri, quod ex Mecca obtinui. Utrum haec pila faltem habenda fit pro um mire1 1 uni in exc utiend is palmetis aflidu um ; Ggg in .1 Sergii. 418 Amcenitatum exoticarum in quo culicum fonora & mordax turba nobis multas fa ceffivit moleftias, & feffis totam infomnem no&em pra:- ftitit. gaa didta:, ad quas progredi conftitueram; led negabant palmicolce, tanti eas haberi, Ut invifantur, cum longe flnt faniores & celebriores, quas vifurus iim in devio, ultra pagum Churchb ( Gurgu ). Die decimo nono, longe ante diluculum, viam ingrefli fumus flexuofam,& aliam, quam in aeceflu. Heec diu de¬ lirabat fecundum amnem fupra nominatum Rudchoneh Sjuur , quem fecpe vadavimus; nam per terra; fuper- ficiem vago raptu fluebat, nullo littOre reftri&us. Pagos minores prastergrefli fumus Takgiftuun, Bewadekuun 3c Rttdifjiir, & palmeta pauca in deferto obvia; exaCtaque dimidia fupra geminam parafanga, obtinuimus ttationem Pejper didam, in loco falfo & valde fterili. Hanc confti- tuebat aqua pluvialis, ftagnans inter rupes fu fcas,falebro- fas & fqualidi afpedus; iplaaqua, Iole tofta, faporem re¬ ferebat fubamarum, colorem fuliginolum & ingratum : quale tamen aftninum nedar avide etiam bibebant homi¬ nes. Hinc, via & comitatu relidis, cum duobus ductori¬ bus ad Thermas la:vamverfus defleCto, fed quod femitam frequens petra interciperet , modo ex auftro in orientem, modo ex eodem cardine in occidentem divagatus; donec abfolutismilliariisduobuscum dimidio, vel quod eodem recidit, parafangis tribus, multa me nox Alteret inlittore cujusdam aqu x Seminu didas, cujus conditionem in tene¬ bris non obfervavi. Die vigeflmo primo ante diluculum excitatus,per pla¬ nitiem Herilem & faxofam duas circiter parafangas vehor ad famofum palmetum, cui praeterlabens flumen nomen tribuebat Killemu. Dextramhodieperpetuoclaufitmons pra:- Fafcicuhs II. 4x9 praealtus Niuun, pene ad ipfas thermas comes nobis adfu- turus. Vigor folis, faltem ante horam orti, juflit nos in horto fubfiitere. Et fane merebatur moram gratiofuslo- cifitus, inter duos hic confluentes rivos dulces, limpidif- fimos, unum majorem modo nominatum, qui palmetum a monte dividebat, alterum, qui idem claudebat in trans- verfum. Montis incumbentis & rupium circumlitarum facies eratubique candidiflima&afpe&u perquam venu- fta, quorum radix abrupta paflim umbro fas exhibebat la¬ tebras, praeterfluentis unda; allapfu mire algentes & gra- tiofas. Hortus ipfe curiofum laudabat poiTefTorem , qui eum ante annosviginti fele&iffimis palmarum fpeciebus, hinc inde laboriofe conquifitis, confeverat, eundem non- nifi teftivis menfibus inhabitans. Brevi poft meridiem, exantlata unius hora; procella ardentiflima, fecusprasdi- baad inlinuat. Hae, unda !>raediviti gratoque tumultu, faliebant in folo plano, fabu- ofo, ubique Herili, juxta viam quandam Gamronenfem, fatis tritam. Situm commendabat vicinus a quadragin¬ ta paffibus mons brevis, abruptus, Herilis, & hoc ipfo in- lolens, quod folitarius ex fpatiofa & inoffenfa planitie con- lurgeret. Cilternae figura rotunda.efl, diametro patens decempedali, profunditate ad umbilicum & axillas usque; littus purum eflac fabulofum; fundus faxofus. Aqua apparet nigra, quamvis revera fit limpidiifima; lapor ejus falfilfimus efi, nequaquam fulphureus; odor fceto- ris expers, vel nullus; caliditas corpori pergrata, tepidi- tatem non multum excedens; ad quam explorandam dia immoratus fui cum voluptate. Effluxus uber efi,pofl vi- gintipaffus induo divulfus crura, lingula quinque palfus lata, quae per fabulofam tellurem purilfima protendebant ad praenominatas paludes Aabi Char, i. e. fontes afininos ab agafonibus nuncupatas; ad quas hinc Thermo haad» T/thideS ajimm* 424 Anmmtatum exoticarum — »»— ■ ■■ ■ — — ****sa*^>l*"***^l**,*S»W>^W»M‘i— — »»^i '■ i i . ii— . m ■■ -■ ■*«*»—- -«—-^-«■-■■i ■ 1 •“••• 11 •— 1 * — — — -*1 hinc horuhe intervallo diffitas, via ad dextram reli&a, contendimus. Campus ejus eft ampliffimus, felopeti i£tu latior, in longitudinem , quam vix vifu affequebar, pro- dudtus, Tamarifco frutice, mirh hic luxuriante, nemoro- fus, aquis partim ebullientibus, partim aliunde affluenti* bus uliginofus & pene inacceffus,, Tegit plerumque uli¬ ginem cefpitum fallax iiiperficies, & fruticibus innafcen- tibus foliditatem mentiens, incautos feducit in exitium. Hoc ego, duriores tardigrados prsegreffbs, tantum non ex¬ pertus fui: cum enim ad liquoris explorandam conditio¬ nem cito curfu inveherem, rumpente fuperficie, partim &fubfidente, afinus in lutofam uliginem tergotenus de¬ mergebatur, multamque faceflbbat difficultatem opitula¬ toribus, antequam extraheretur; nam nec his firma erat ftatio , nec jumento alia, quam in farmentorum fafcibus, qui folutis fucceffive cruribus fupponebantur. Aqua ejus ex terne genio rubicunda eft ac lutulenta, faie fulphure- que infe&a, odorem exhalans fulphureum fcetid/ffimum. Ubi folido margini adflueret,infervire dicebatur abluen¬ dis afinis & camelis fcabiofis, qui inde perfanarentur; un¬ de aqua; nomen tributum fit. Omnis biduo nobis fuppeditata potabilis faporem ex¬ hibuit fulphureum &' putentem, ex cujus tamen largo potu nulla nobis ventris difienfio vel difficultas alia fuborta eft, Feftinantes domum, per defertum montofum & fterile vario flexu vagamur circiter in auftro-occidentem,dum emenfis duo milliaria objiceretur rupes in folentis figur*, excelfa, ardfa, praerupta , longa, utraque facie muri fpe- ciem gerens, mollioris fubftantis, & innumeris excavata cuniculis, in quibus nidificabant turtures. Hiatum ejus transgreiTos excepit vafta planities, ad Sinum maris usq; extenfa,a dextra vero procurrens ad montem Ginau> vel praevios ejusdem colles hinc parafangam diffjtos. Magis nunc in auftrum fiedentibus, a medio milliari, vadandum , , ’ ■' ' v' ' " ' ' occur- i _ Tafciculus IL occurrit memoratum flumen Rudchoneh Sjuur, & ulterius eodem tra&u milliarium prove&is, patuit Sergk pagus, palmetis agrisque dives, quem intravimus, cuticulam cu¬ raturi liticulofam & fqualidam, ex innubi dcaeftuofo ludo. Incola? hic genio fuo vacabant largiter, quod excuffis jam arboribus, faltem ultimam & otiofam tradlandis da&ylis commodarent manum. His cum laute convivari pro¬ ponentibus, rufticus ex thermis Ginaueniibus redux nar¬ rat, adefle cum brevi comitatuProthalafium meum. Quo audito, morse impatiens eodem me confero, femitam dua¬ rum parafangarum vel amplihs in fabuleto plano atcgfte- rili emenfus ante mediam nodem. Verum, adve&us non fine perturbatione video, peitsefum loci dominum eodem vefpere difceflifle; relidla,ad oftium diverforii,nota fuse prsefentise, hoc loci elogio; Jnfernum qui negas, hic ade- fio ante ejus praefurnium , <&* expertus , fine dubio rejipi - fies. Wibrand Lycochthon. Ne adfuifle fruftra videar, brevem hic dabo fontis typographiam ; jCfi==> oT Aabigerm Ginau, fi ve Ginauenfes therma, in valle angufta,fabulofa acfterili ebulliunt; nomen fortitse a vicino monte, qui inde mille quingentis exfurgit pafiibus, vafto, omnium cir.ca Sinum Perficum excelfiffimo, ac a multis milliaribus fpeftabili, pafiim etiam circa fonticulos (quos plures fundit in afcen- fu & unum in ipfo faftigio) arboretis tuguriisque confi- to. Multa; in media circiter valle nafcuntur fcaturigines j inter eas unus fons praegrandis, qui vim ferventis aquae erudiat impetuofo tumultu, & ipfum balneum, five prse- didtas thermas, conftituit. Effluxus, ceteros abforbens fonticulos, verfus radicem praedi dii montis rapitur; tan¬ ta liquoris mole, quanta a mille paffuum decurfu molen¬ dina; agitanda redundat. Hoc loco pars aquae, in depref- fiorem vallem delabentis, in fundo lapidefcit : Credo la- Hhh mi- ThermtGt'* nAHenfes* 4lff' Amwnitatitfn txotharum _ minas inferiores (nam hac forma concrefcitj paulatim rurfiis dilTolvi, dum in fuperfieie fuperiori novae coagu¬ lantur, alioqui tra£tu temporis valde protuberaturae. Ne iis, qui lotum accedunt, hofpitandi oceafio deficeret, pie¬ tas Gamronenfium Benjanorum duplici aream xenodo¬ chio, uno fornicato, quod imbrem reciperet, aquill- gio decoravit, Xenodochiorum primum & balneo pro¬ ximum pro liberiori fpiritu parietibus undique vacat, fo- lis fultum ligneis columellis. Alterum inde remotius, muris elauditur,machina inftru&um in camini fpeciem, per quam ventus defuper impellatur. Verum hsec au¬ rae induSio meliori eonfilio quam fucceftu inftituta eft; pam venti hic per a?ftatem alii non fpirant, quam a?ftuofi, quales vero dii¥ufi& in aperto, magis funt tolerabiles, qnam fi coardfati in unum conclave irruant. Aquilegi! aedificium auguftum eft, ex laterculis longe a fontibus (ne falfugine inficeretur) exftru derain Eu»» 'eftigiis Diluvii univerfalis,ab antiquiffimo Scripto- re nobis relati, adeo abundat Orbis nofter, ut vix Regio fit, quas hjftdrias,quam brevis, tam perplexas St infidelium obtre&ationibus obnoxia, veritatem vindi¬ care non valeat, & tacente etiam Moyfe, decumanam de- monftraf e ab infindatione calamitatem. Quid enim mon¬ tium triftis ilia ac defolata facies aliud, quam mundi me- tamorphofin exprimit? atqui ut hasc in aprico; itaexab- ditis terrarum, diluvii teftes toto die prodeunt: putares peregrinas, procul a genitali patria inventae, locis quo illas deferri, vel iniis abfcondi non poterant, nifi per univer- falis Sc cum fummis inia vertentis catadlyfmi violentiam. Hhh 2 Si 4?8 _ Amcenkatum exoticarum _ Si Fabium Columnam, (cap. 21. Obf) Alex, ab Alex, (Gen. Dier. L, 5. c. 9.) Ludovicum Mofcardo (L. i. Afo/iv r, m.) llluftrem & incomparabilis eruditionis Batavum , Meo/. Witfium , (in Opere de navibus fabricandis c. r.) atque in¬ numeros Mu (eorum & fubterranea? hiftoriae Scriptores evol vimus, naves, navium fragmenta, anchoras, elephan¬ torum dentes, (reftius cornua dicimus) beluarum, quas nufpiam Europa genuit, capita, offa ac fceleta,tum oftreas & varias marini generis teftas, ex terne latebris, procul a mari «Sc natali folo in Europae regionibus paffim inven¬ ta & effoffa effe difeimus. In patria mea Lippid pifcator non ita pridem e Vifurgi extrahebat dentem elephanti- * num ftupendae magnitudinis; quem ille tripodem fuum Unicornu nominans, in partes divifit &in aulis ac phar- macopoliis magno pretio vendidit. Lipjladia, memini, in effoflione arenarum ad propugnaculi bafim locandam, inventum fuifie roftrum ferratum praegrande pifeis ma¬ rini. Sed pergo in Orientem, ut Relationis fcopum affe- quar, Biluvii derainPcr- 1 j) • !*• C^trca nm Perfil, fi Armeniam & confinia ejus complebor , pri- rca m. ma & praecipua cataclyfmi fedes eft, & patria illa prifeo- rum mortalium, quos Divina providentia communi toti Orbi inundatione fuffocare decreverat. In illa igitur, fi ufpiarn terrarum, adefie veftigia diluvii hujus, non inju¬ ria conjicimus. Ex quibus, quae peregrinanti ultro fe ob¬ jecerunt, pauca & curfim hic attingam. Gratus Leftori fim, fi inter illa enumeravero fanftiffimum praefidium humante conCervatioms,ArcamNo ■ " ' Di W Fafciciths II, o _ 431 r?£*> Dinfl Tehbm Rabbah, quali infinitas molis aquam non confpicuam, fubter terram. (2) Ad tantam aquarum co¬ piam, quae in diluvio quindecim ulnarum altitudine cul¬ mina montium fuperaverat, non fuffeciffe aquam in re¬ gione aeris holpitantem, (fupra cceleltem fana ratio igno¬ rat) nili rupta Orbis tefta, folati clauftro liquores ablor- pferint cruftofas moles & fragmenta terrae. Quo ipfo ima lummis mixta ac converfa funt, partes aliae ad barathrum demiffae, aliae in litum planum collocata ac redudae funt, aliae denique in vaftam fummorum montium altitudinem protufie; exqUo fceda & alia hac Orbi iriduda clt facies, de qua loquitur Apoftolus 2 Petr. 3, 6. ( 3 ) Conchylio¬ rum plerasque fpecies non vivere, vel efcam quaerere in mari, fluduando, more pifcium, fed fixum amare locum, cui agglutinatae immorantur, & genus fuum multiplicant : quemadmodum apparet in navibus, quarum fuper fidem mari incumbentem cruftata haec colluvies tam copiofa oc¬ cupat, ut fcabritie induda velificationem retardet,nifi fer^ reis fcalpris abradatur. Vidi in infula Onruft (quae efl: prope Bataviam) in fubverfis ad reparandum navibus, cruftas pollicaris craffitiei adnatas faltem intra triennium. Terrae igitur fornici, dum ante diluvium abyffo incum¬ beret, omnem adhaefifle conchyliorum multitudinem Sc ineafedegenus liram multiplicalTe,unde faburra concha¬ rum, continua accelfione auda, in immenfam tandem ex¬ creverit molem, quae cum limo, vel quicquid cavitates & interftitia replebat, a falino fpiritu indurata & in petrae fubftantiam converfa fit. Ex quibus fuppofitis refultat : In vaftatione Orbisper diluvium , fragmenta terrae quaedam imum fummum vel quocunque fitu converfa ac locata efle, quae paffim nunc confpicuam referunt faciem, qualem ex conchis eoncre- tismadalimt, dum abylfiim involverent. §.iv. Conilru- dio montis Guliftaane 43 2 Amoenitatum exoticarum §. IV. Alterum fpe&avi prope urbem Sjamachiam , in bafi montis, qui ab antiqua? arcis ruderibus , in fui faftigio Hu IIS; HfrfhttJ confpicuis, appellatur Kaleh Guliflaan,i,e. arx rofarum. Mons folitarius, pra?ceps & tornatilis fi¬ gura? eft,amonte vicino ( fepulturis SanCtorum, quos ja- «itant, confpicuo) anguftis faucibus& praelabente rivulo divifus. AUapfu hujus rivi, ab imbribus fa?pe exundan- tis, fufFofla bafis, cefpites fuos dimiferat, ut nudum ad ali¬ quot orgyiarum altitudinem appareret latus, & in eo to¬ tius montis conftruftio, ex cruftis diverfa? materia; in for¬ mam hemifphseriorum invicem complectentibus. Ex quo fecure licet concludere: montem totum, fi ve ad mini¬ mum» Tafciculus II, _ inum, hanc ejus partem pedetentim & per accumulatio¬ nem fa&am ene; non a ventis, qui faltem tumulos con¬ fiant ex levi pulvere & arenis, feci a flu&ibus violentiffi- mis, qui pro ratione ventorum, quibus modo ab hac, mo¬ do ab iM parte propelluntur, diverfi generis, ponderis & coloris materiem ex fundo erutam aggregare potis fue¬ rint; ut ad levem remordm tumulus, ex tumulo collis, ex colle monsexcelfus enatus fit, ad cujus faftigium vix fpa- tio dimidiae hora; enitimur. Quales vero undas, neque tam altas, neque tam violentas unquam mundus fubluna- ris expertus fuit, quam in diluvio Mofaico. Adjefla figu¬ ra refert cum fitu urbis SjamachU,ipG.us montis partem abruptam, circulis confpicuam, quorum imus fiftit limum fufcum, alter terram atram, tertius argillam, quartus are¬ nam albidam, quintus limum, fextus maflam coagmen¬ tatam ex conchis marinis, feptimus terram limofam, o&a- vus congeriem ealculofam , quam fequitur terra cefpite obdu&a, ne congeftus ultra appareat. K S™ v' Cum in provincia Fars iter ad urbem Laar profecu- tus,ex pago Bema^h (ex. ruderibus accumbentis jugi cla¬ ro) ad pagum Sjerafi, pro mulis inde petendis, paulo a via deflefterem , mire me cepit campi, & in eo montium pofitus perquam rarus, & vere a vaftatore diluvio pro- du&us; fiquidem campus, undique jugo montium cin- ftus, folum exhibebat in aqua planitiem expanfum, li- mofum, fale fcatens, herbis pra:ter carduos nudum, ex quo fparfim prominebant montes folitarii, non furgen- tes in acclive, fedillico in praceps elati, quemadmodum rupes & montes infulares ex.fuperficie maris : qualem non poterant, nifiin cataclyfmi tumultu fitum acquiiivifle, dum limofa; feces hic inter aggeres retenta; & arefa&a;, infecunda falfugine vallem repleverant, ut merfis radici- Iii bus» Mofttci vulfi, Oftreae margariti- feras. Amoenitatum exottbarum bus , fola nunc promineant faftigia. Inter illos montes unus maxime memorabilis me ftitit equitantem & longa fui contemplatione diu retinuit. Referebat enim latus unum, iniignitum notis &veftigiis clarifiimis, ex quibus judicarem, partem ei continuam abruptam effe, quas ta¬ men nullibi comparebat; cumi fi lapfuavulfa fuifiet,ne- ceflar io proftrata jaceret ad radicem. Erat lateris facies plana & in perpendiculum furre&a, materia ejus durior, congeneris & medi* inter petram & argillam lub flanti*, color, pr*ter ftrias, ex fufeo pallens in cinereum. Ego admiratione diu fufpenfus, tandem partem defideratarrij longius hinc remotam, videre me videor; & advectus, ex figura, magnitudine, ftriarum duitibus, lacunis, litu in diametrum oppofito, atque notis omnibus ad afiem re- fpondentibus edoceor , opinione me minime deceptum.' Hujus autem partis abruptum latus haud erat ereftum iti perpendiculum, fed fitu nonnihil acclive; ex quo liquido conflabat, molem hanc, fubfidente ejus fundo, eftraitam ac declinatam eife, cum altera immota fubttiterit. Inter¬ vallum, equo ve£tus, non meritus fum ; mille circiter paf- fuum efle conjicio; conjicio etiam abruptae partis decli¬ vitatem a perpendiculo decem graduum: fecundum re¬ gulas igitur Trigonometricas habebimus profunditatem a fuperficie terr* ad usque decellionis angulum , circiter ffoo pafiiium, quam totam cataclyfmus luto repleverat. §. VI. : • Girca Sinum Perficum, in edito quatuOf vel quinque orgyiarum campo , mille aliquot paflibus alittore, quod Infui* Ormus proxime opponitur, conchas inveni oftrea- rum margaritiferarum ingenti copia per arenam difper- fas, fed diifolutas in bra&eas & pulverem. Nifi enim li¬ mo involut* &cum eO afalino fpiritu (Gorgonicum vo¬ cat Paracelfus') induratae ac petrof* faifl* fint, antiqui- Tafcicuhs II. . - _ 4%$. tati ac foli non refiftun t, quiri difiblvantur. H® conchae, fi ab undis delata; funt, nonnifi in Diluvio eo deferri po¬ tuerunt ; Sed quas ego tamen pro diluvii reliquiis vendi¬ tare non audeo , eum fortaflis olim in captura unionum, circa Ormufium inftituta, transferri illuc potuerint. A ft, fic rurfus non concipio, cur tam longe alittore? Plura nunc tranfeo. „ . ■ y- ^ . frsefatio. Religionis Chriftiante per univerfum Orbem, juxta Paul, ad Rom. 10 , 19. difperfa univjgriitas , clafiibus (quas theologi Ib&as vocant) pluribus in Oriente dif¬ fidet: qu^ipfe, vel ab auflorefuo, vel ab affeclarum pa¬ tria appellationem fortita; funt. Earum hodie praecipuae funt (1) Religio Graea, fic a regione difta, in quamaxi- mbviget; divifa etiam per reliquas ditiones Turcicas, Patriarchas colit quatuor : videlicet Conftantinopolita- num, Alexandrinum, ( fed qui hodie Alkairi, in Aigvpto, relidet ) Hierofolymitanum & Antiochenum. Cui aefun- guem concordat Ruthenica,qux olim paruit Patriarchae Conftantinopolitano ; anno vero 1588 proprium confti- tuit in metropoli Mofcoa: turpe ducens fubeffe ei, quia Tureo juffa capefferet. (2) Georgiana kGo.ox Siitisinge- siere. Meme*. 4H& Amoenitatum exotibarum a regione fiatali: ex qua, coloniis ab AbdJJb 1 Rege Perfa- rurn edudis, per diverfas Periit Provincias difperfa eft» Patriarchae paret relidenti in illuftri coenobio Mtsmiafinj prope urbem Erivaan, (4) Jacobitica, qute natales duxit feculo Texto, a Jadobo quodam Syro , Severi Antiocheni & Diofcoti difeipulo.. Cui irelpondet Alexandrina , five Coptarum &Habeilinorum. (5O Thomijlica, fiveS.Tho- riix h^o^oMinMalabarid. Cujus affecla; nonaThoma quodam Syro, homine Nettoriano & Patriarcha? Babylo- mci apoftolp,, uti emiflarii Romanae Sedis illis objiciunt, fed ab ipfo Chrifti diTcipulp fefe converfOs efle, inde 4 multis feculis, & ante emiiTariorum adventum, conftanter profeffi funt. Saltem Patriarcham vel ex Syria advoca¬ re libi, vel relidentem in Mefopotamia urbe Mojul , caput fuum venerari folent. Paucos excipio, qui ab Emiflariis perfuafi,Majeftatem Sedis Romanas venerantur, alii reten¬ tis Ecclefia? Tua? ritibus, alii relidis: quod idem de cete¬ ris Sedis obferva vimus. (6) Sabiitica, five Religio S,Jo- hannis Baptift i. e. creaturas viventis, fcil. Dei, e fle, gloriantur. Quae fi ita funt, Sabiitce non gentilium Arabum vel Chaldaeorum, fed Judaeorum progenies credendi funt. Judaeos enim, non paganos, a Johanne baptizatos efie, teftis eft Evan* gelium. Patriam prim teri non poliunt; cum baptifini adminiftratio , velut pal¬ marium religionis pundtum,ex fandioris inftituto, in flu¬ mine celebranda fit. Familiarum, quae ad Indos concef- fere, flatum ac numerum ignorari ajunt; familias pofte- rioris coloniae, quanquam latedifperfas, numerari fupra vicies mille, pene dmnes ex plebejo cenfu «Scut plurimum traftantes fabrilia. Civitates frequenti numero inhabi¬ tant Bafram, non procul ab oftio Tigridis in Arabia, Sju- Jler metropolim Chufiftani, five Sufaniae ad flumen Ka- ron , & Hawijeh urbem ejusdem provinciae ad flumen Karrhd litam : cujus poftremo didfae civitati sjohannita, qui a Rege Solymanno rem monetariam graviflimo pre¬ tio condu&am exercebant, cum folvendo non eflent, «Sc nummos adulteraflent, circumcidi ac Mufulmanni efle, nuper admodum coadti funt. Habitus, quo Sabaitae veftiuntur, conformis eft na- Hdbhtif. tioni, cum qua vivunt, nimirum Perficus, vel Arabicus; faltem barbam tota vita, Graecorum more, gerunt inton- fam ; Presbyteris vero nec fas eft caefariem abfeindere : qui tamen, clum facra peragunt, indumento amiciuntur • religio fo, quod mox deferibemus. Libros lingua fing'ulari, ac genti fuae propria, exara- U»£ua. tos Alphabetum jSabaitigum V -V 5 M JCd Jk lit/lmt* * iJ C-S> W/<£. piW*. / cf/ja I O i -J-fV2 ik 0} j j A j 6 V -H x9 / (_\ Vtv y64& Jtt k& /Vz y ../ # juo ~uo ^ f - #X TZii m a, ds ;^%j|roa>,d xl . c4 jr 3nc^dc) : 'h<4>bri ffj\ ; I50.C1I5 L- 1 x # .4 u m 1 W- ym _ w ^r«^~ tQ17\ §;^ifcrj A*OX>-> «y^Tj 'aOi ^Jc=t:XaD^2LJ- 6“~t X3i rarum prteftantiflima, quoniam fcecundiffima, & fola ido¬ nea, quae genus humanum aleret, T erream fphceram uti complebitur aerea, ita hanc, tradunt, feptem involvi fphte- ris aqueis coelorum, in quibus Sol & Luna, navibus im¬ politi, velificent, curfum dirigente archinauta Angelo Baran : cujus a juflu fient innumeri epibata:, in dirigen¬ do indefefiam praeftantes operam ; mali vicem praeftare crucem ingentem & politam , fine cujus praefentia lumi- nofi radii in fublunaria reflebi nonpoflent. Nugantur praeterea, fuperficiem telluris recens condite adeo fce- cundam fuille, ut infperla mane grana velperi fegetem reddiderint; Adamum agriculturam ab ipfo Gabriele edobum fuifle, a quo ad pofteros propagata iit, Ada- mos narrant duos fuiffe : primum ex nihilo creatum, qui vitam alioqui inculpatam dum ageret, hoc ipfo delique¬ rit, quod exabo vitae, quem Deus ipfi deftinaverat, ter¬ mino, videlicet anno aetatis millefimo, evocatus ad vitam aeternam, Angelo mortis non paruerit; alterum exEva & primo Adamo genitum, quem Adam berAdam, ideft, Adamum filium Adami, vocant, qui comedendo frubum vetite arboris; viventium conditionem deteriorem red¬ diderit, & pluribus cumulaverit miferiis. Numerant a primo Adamo & Orbe condito ad annum hunc Chrifti 1687, elapfos annos 277644; a tempore vero, quo Deus Angelis tradidit librum prophetice Diva», annos 407644. Abfoluto creationis opere, Gabriel Deum 0. M. affatus le- Tafcicttlus II. 443 gitur fermone, quem Sabii non fine confolatione & affe- ftu recitant : En machinam , Sande DEUS ! quam ex man¬ data Majeftatis Tua fabricavimus. Multo iUa mihi ac meis /ociis labore conftitit. Ecquis enim ad tanta per- duxijfet faftigia tot moles montium ? quis inter illos edu- xijfet alveos & vias, quibus laber entur flumina ? quis re¬ bus omnibus ordinem <£r loca quaque fua attribui]fet,fine decumanis laboribus? Tua, inquam, omnipotens Deus,gra- tid (fi’ auxilio fulti, ad tantam perfedionem hunc Orbem perduximus , ut nihil pro hominibus ad commoditatem vi¬ vendi excogitari amplius pejfit. Ego vero, cum de abfolu- to penfo gaudere debeam, contriflandi potius caufam ha¬ beo, De qua fcifcitanti Deo, refpondet Gabriel ; Video enim , mi Deus & Pater at ernei quod mundum hunc ha¬ bitaturi funt infideles & inimici Tui, videlicet fudai. Turei, Gabri,fPerfes & pagani, qui frudum laboris no- flri capient. Cui DEUS: Non contriflare, fili! nam& fohannita habitabunt , diledi mei, omnes deflinati ad vitam aternam. Gabriel id cum fiupore audiens : er- gone , quaerit, inter hos nulli reperientnr improbi damnabiles? Refpondet DEUS ; In die judicii pii inter¬ cedent pro impiis, & fic obtinebunt pro illis remijfionem peccatorum. Deum O.MJohannitae,ex natur# potius quam reve- t>e vm. lationis lumine, cognofcunt, & attributa Ejus cum debita veneratione praedicant. Trinitatis myfterium ignorant; cum Mahhammedanis ftatuentes : Chriftum efle ipiritum & verbum Aterni Patris; negantes generationem Ejus ab aeterno, qua Deus eft; natum docent ex intaminata Vir¬ gine Maria, virtute fontis, cujus illa aquam biberat, gravia data; crucifigendum Judaeis fe fubduxiiTe, fuppofita cor¬ poris fui idea, five umbra, in quam crudelitates fuas exer¬ cuerint. Alii, a Mahhammedanis quodammodo digreffi, confitentur, fide quanquam fatis frigida Si confufa: Chri? Kkk 2 ~ itum 444 Amcenitatum exoticarum ffcum fa&um e(Te hominem , ut nos liberaret a poena pec¬ catorum; crucifixum quoque a Judaeis; mortuum , ac tertio die refufcitatum; refufcitati animam afcendifle in coelum, corpus remanfilTe in terris, ubicg praefens, Vej&ngeii*, . Angelos ac Diabolos ftatuunt innumeros, eosqj fexi- bus etiam diftingui ac generare. Archangelum Gabrie- lem prodicant Dei filium, unica dotatum illuftri inter An¬ gelos filia, Suret di<9:a,'& ex ea nepotibus duobus; plu¬ rimarum legionum caput efle,femper ftipatum numero- fo fatellitio daemonum, velut liftorum & militum fuorum, quibus hinc inde per habitata mundi loca delegatis, deli- &a hominum obfervet ac puniat. Ex Spiritibus primores numerant 360, quos moribundis adftare inquiunt, ut ex- fpirantem animam deducant ad vitam aeternam. Quod, priusquam expediatur, adefle duos Angelos alios, qui me¬ rita & conditionem animae bilance penlitent,ut,quam gra¬ tia dignam cenfent, ante thronum vifibilis praefentiae Dei omnipotentis deducant, quam indignam, ferpentibus, ti- gribus, diabolis, invia demor antibus, dilaniandam pro¬ jiciant. De vtu Pro vita aeterna autem mundum con Aituunt peculia- utma. rem, urbibus domibusque confitum & a Spiritibus habi¬ tatum; in urbibus templa credunt adefle, ab ipfis daemo¬ nibus frequentata, in quibus Deum collaudent precibus, cantu, mufica. D* StmOit. San&os Johannitae nullos invocant ; preces ad folum Deum dirigunt; nec imagines colunt; crucem tamen ve iterantur, & acu pidtam presbyteri in ftola gerunt. In templis crucem nullam praebent confpiciendam,nificum facra celebrant: quibus pera&is, eandem in duas partes divifam reponunt. Id fe confue vifle dicunt, ne hoc figno Mahhammedanos offenderent. Inter Sanftos primo il¬ lis loco eft Joh annes Baptifta, maximus, quod ajunt, to¬ tius Orbis Propheta, ipfique Ghrifto dignitate prior: cui nemo Tafciciihts JL 44? nemo ex mortalibus do&rina & fan&itate comparari pof- fit. Inter multa alia fabulantur : quod ex folo patris Za- eharhe ofculo ab Elifabetha matre conceptus fit; quod fucceflu temporis filios, fine concubitu, obtinuerit tres in¬ dultu Dei, exjordano hauftos,quos uxori, quam eam in rem duxerat, enutriendos dederit. Decollatum nefciunt ac negant; credunt vero mortuum in Chufiftanias oppido Sjufter; exuvias ejus condi farcophago cryftallino, non fine miraculo fabricato & illuc delato. Narrant : morien- tem juffifie difcipulos fuos, ut crucifigerent corpus fuum, quo confanguineo fuo ChriftoJefu,hae in parte, fieret fi- milis. Johannem in dignitate excipiunt parentes Zacha- riasSc Elifabetha , His tamen beatam Mariam Virginem minime poftpofituri, docent: eam in vita adhuc demorari &cum mortalibus verfari ; Chriftum quocj juffifle Apo- ftolos, ut fiii polleris de vita nunquam moritura matris tefiareiitur, ' §. IV. Sacrorum adminiftratio, ut faseft, ab Ecclefise mini- ftris peragitur. Illi confiant ex triplici ordine: primum conftituuntEpifcopi,quos Ghanfefreh; fecundum Sacerdotes, quos Sjeich ; tertium adminifiri «Sc vica¬ rii, quos o-fJa Telmiid appellant. Horum omnium offi¬ cia, quamvis fint hereditaria, per modum ele&ionis ta¬ men conferuntur, adeoque,in locum demortui parentis, eligitur ac furrogatur filius primogenitus ; qui fi deficiat, primogenitus ex proximis confanguineis eligendus ve¬ nit is, qui maxime eft idoneus. Ut vero fit idoneus, re¬ quiritur non modo, in cerimoniis Ecclefie verfatus fit, fed Scnafcendo, uti loquuntur, clauftrum matricis frege¬ rit, id eft, ut natus fit ex matre, quam pater virginem au¬ xerat ; fecus ad ipirituale officium non admittendus. Hinc integrum non eft ulli miniftro uxorem, nifi virgi- Kkk3 nem, Ritus Ec- clcflsc. Sdcerdetu ordines. D/ef fejiio TuvitAs Le« grfis. 44 6 _ Amwnhatufn exoticarum _ nem, ducere, etiam ad fecunda vota transgrefluro. Epi- fcoporum ele&io fit a presbyteris, five facerdotibus; fa- cerdotum vero a loci cujusque Epifcopo, Confecratio in eo polita eft, ut Eleftores, cum ele&is, feptem diebus cibo abftineant, interea in precibus dicendis, eam in rem fa&is, continuo occupati. Diem feriantur Solis, dicatum baptizandis infantibus, quos die profefto baptizare religio non permittit, etiamfi moribundos. In facris illa die nihil aliud peragitur, nec templa patere audio; obfervafle fufficit intermilfionem laborum, quam feculis ferioribus videntur didicifie a Ne- ftorianis. Fefta majora celebrant tria annua. Primum triduanum eft, quod menfe Novembri fub anni Sabaitici principium inciait,facratum memorias Creationis Mundi, limulae honori primi humani generis conditoris Adami; alterum menfe Junio ingruens, durat dies quinque, qui¬ bus unusquisque Johannita folenni ritu rebaptizandus eft : tertium, triduanum pariter, celebratur menfe Augu- fto in honorem S.JohannisBaptiftcC. Ex his omnium fo- lenniffimum eft feftum baptizationis; Baptifmus enim & corporis puritas, legalis inquam & pene Judaica, totius Religionis, ille proram, hasc puppim conftituunt, atque adeo duo funt prasfidia, in quibus Johannitas omnem repo¬ nunt fpem & fiduciam falutis asterne. Puritas illa fervanda eft in cibo, liquore & colore. Ex Cibis caro immunda & neutiquam a Johannitis comeden¬ da eft omnis illa, quam homo profanus, prasfertim vero Mahhammedanus, occiderit ; proinde nulla caro efui per- mifia eft, nili beftiam ipli Ecclefias miniftri jugulaverint; quibus propterea incumbit, ut lanionum prasftent officia, & beftias,facerdotali habitu induti, interimant. Credun¬ tur prasterea impuritatem contraxifle efculenta omnia, quas vel paraverint, vel quoquo modo tractaverint Mah- liammedani. Eodem cenfu veniunt liquores , cum po- tulen- ■ i—* *■ *■» '»■ i «■ ■ in* vero copulari dedecus eft, & indicium non deprehenfa; virginitatis. Copulatio deflorata; ftri&a religionis lege pronibita dicitur; permittenda tamen ex ratione fui fla¬ tus, qui modo fub Mufulmannis gemit: ne repudiata ad eorum religionem transfugiat; Viduis copulandis certi deftinati furit presbyteri, nec decorum eft Epifcopo ea¬ rum vel nuptiis intereffe. Immolationis fpeciem referunt cerimonia;, quibus utuntur Sacerdotes in Gallinis Ovibusque flato tempore jnaftandis. Sub dio maCt 3ulrtCU3teil L. II. c. 3, Nec fufficiebat Chriftians Socie¬ tati barbaras has fovere confuetudines majorum fuorum, nifi & novas adoptaret fcrutiniorum fuperftitiones, cum ipla Religione nafcentes, & ex Salvatoris cruce, exfacra- mento corporis & fanguinis Chrifti, ex myilerio confe- crationis , ut plura taceam, impie detorfas ; qus velut optimi tritici zizania, in vita & regimine politico, nimium quantum luxuriare diutiffimepermiflsfunt; donec Con¬ cilium Tridentinum, & pius Pontificum diverforum ze¬ lus, atque his parum proficientibus, fecularis potentis decreta facrilegas, tum has, tum illas probandi rationes exterminarent; ut eas nunc ex Rebuspublicis & foris Chriftianorum, unicum fi excipio aqus judicium, peni¬ tus exulare videas. Aqus dico judicium : cujus ufum in fagis explorandis dicafteria quarundam civitatum & no¬ bilium, contra ftatuta Imperii, retinent, nulla non modo divina, fed nec naturs lege fundatum. Quis enim fans mentis non intelligit, corpus humanum aliud folidius 8c ex offibus majoribus compadum effe, adeoque aqueo corpore gravius; aliud vero pinguius , magis porofum, & ex offibus tenuioribus contextum , adeoq; aqua levius ? Quemadmodum illud aqus immiflum demergitur, ita hoc neceflum eft natet & ex fuperficie ad tantam magni¬ tudinem promineat, quanta aquam levitate fuperat. Ad¬ do, quod fcientes qui profluenti injiciuntur, aerem, velut vits vehiculum (quod naturale eft metuentibus) etiam inviti & nefcientes abforbeant: ex qUo corpus, expaniis pulmonibus, allevatur «ScTupernatat, donec thoracem & ceteras cavitates liquor impleat. Et qusfo, fi mortalium focietates tantam fovent veneficorum multitudinem , ut Mmm pro- 1 Scrutinia Innocentia apud hodW «mos genti¬ les Oiicntis3 Ver Crocor dtlot : edpui Mar Idam? 458 Amnitatum exotiemm Pafcicuhs II, proceflus criminales, quo longius producuntur, eo plue¬ res deprehendant reos ; nec horum defedus unquam, fed multiplicatio & inextirpabilis numerus inquifitionibus 8c lanienis finem imponere jubeant; prout jurati perhibent - - j v — r - - - * — ~ x — j - dicam avari, crudeles & impii ! ) qui igitur fit, ut tot inter myriades hominum, qui naufragiis pereunt, nulli enatent venefici, & undas levitate corporis eludant? Nam non eft probabile nullos adeffe; quin credibile potius, quaeftuo-* fam in mari profeffionem amplexuros effe pras ceteris, qui norunt, nullum fe a fubmerfione pati periculum. Sed ne extra oleas! Scrutiniis veterum dimiflis , quasnam inter paganos Orientis hodie vigere didici, breviter comme¬ morabo : Non enim dignius eft fcire, quas infolenter apud prifeos ada funt, quam quas noftris etiam geruntur tem- . A. m Malabarl Indorum atra gens eft, paganifmi teiiebris pertinaciter involuta. Patria eorum, hinc montium ju¬ go, illinc oceano conclufa, folum habet udum& depreC- mm, amnibus numerofis, tum mediterraneis, in quos illi excurrunt lacubus, interruptum. In his, quod mireris, loca funt, quibus frequens immorari confuevit Crocodi¬ lus, ne ea pervadere vel pernatare quisquam fuftinuerit, nifi malignus fe faucibus rapaciffimarum beluarum ex- pofiturus fit. Crocodili autem a Gentilibus creduntur vindices Divinae Juftitias, five quod idem eft, lidores t s Jemma, i. e. Rhadamanthi ; vel fi placet, Charontes illi, qui defundorum animas, pro cujusque meritis, five ad campos Ely fios , five ad Tartata exportant. Siamenfium navicula, quibus defundos ad bufta efferunt (quod fo- lent magno luxu!) ita fabrefadae funt, ut Crocodili figu- t$m ram ^ ,r^ (fSWO .■g>g 4<>o Amoenitatum exoticarum ~j4pttd St A** menfes* ram exprimant, prora caput, puppi caudam exhibenti¬ bus, artificiofe fculpta & fplendide deaurata. Sinenlium templa non raro exornata vexillis videas, quae Crocodilo¬ rum fpeciem referunt; nam hoc ligno facerdotes trium¬ phos & gaudia coeleftis vitae annunciant. Funera etiam Japonenlium monachorum Seftae Sjodofju, eodem prae- eunte ligno , ad pyras educuntur. His inquam Crocodi¬ lis vindicibus , accufatos criminis objiciunt ambigui prae¬ tores : ur jufto & extemporali judicio luat reus, abfolva- tur innocens. Quin faepe vel ipli captivi ad hoc tribunal provocant, live confcienfiae fiducia , live compedum & longioris cullodiae pertaeli. Rata fententia, accufatum pridie invifuntBrahmanni facerdotes; decreti explicant gravitatem ; horrendas judicii fubeundi poenas expo¬ nunt, omnemque ad confeflionem eliciendam movent la¬ pidem. Quo fruftra voluto, poftridie turba populari fti- patum educunt ad littus Rhadamantini judicii, & de poe¬ nitentia denuo multis, fed fruftra admonitum, fubire tan¬ dem fequeftre jubent judicium, & ad fluminis oppolitum littus natare atque inde renatare continuo. Si Crocodi¬ lis elapfus id preeftiterit, mox uno totius comitatus ap- plaufu <5c gratulatione redux excipitur, omnibus fufpi- cionum fcopulis, praetoris foro, ac duris ergaftuli vin¬ culis, quibus expediri non poterat, feliciter defundtus. Credo autem, quemadmodum infons deglutitus caufa& vita fimul cadit, innocentiam nunquam vindicaturus, ita reum, qui evadit, haud adeo dementem fore, ut culpam in capitis fui detrimentum dc illufionem judicii unquam fallurus fit, Confentanea Malabaris & concolor gens Siamenlis, potens, pia ac fimplex, Crocodili quoque judicio infalli- bilitatem tribuit; unde accufatos ad trutinam hujus fori examinant, faltem ut ab infontibus difcernant reos, pro deli&i gravitate puniendos in dicafterio. Cum vero flu - mina Tafiicuhs 11. 461 mina hic raro invifat Rhadamantinus ille judex, fua ta¬ men in iis, velut in genuino territorio, potentiam &judi- cia exercet, & nili fontes ipfos rapiat, horrore tamen ita percutit, ut pronum iit arbitris, eos ab infontibus digno- fcere. Procedendi hic modus eft : Captivi cum viris pro¬ bata; fidei, velut agendorum teitibus, ex pr^torio mit¬ tuntur ad littus. Tum ex accufatis gemini, fluvio ad umbilicum usque indudti, fiftuntur ad palos, ex modico intervallo infixos; quos illi, pro ftatione firmanda, am¬ plexi, expediant Diredtoris jufia. Mox aquarn fubeunt lidtores duo, pertica inftrudti longa arundinacea ; quam delatorum capitibus imponentes , fignum praeftolantur pulfandae pelvis; quo dato, accufatos Fortiter fupprimunt illico, perinde five cervicem, five verticem petant, dum¬ modo fubito ac penitus fubmergantur. Ex merlis ille, qui fadti eft confcius, pavori a fluminis , quod ajunt, Genio offufus, phalangam evadet, ac tumultuofe profiliet, ut aerem hauriat; infons vero nihil territus, remifla preflu- ra, placide una cum pertica prodibit in confpedtum,vul- tu nihil mutato, nili a profluentis rapiditate, vel frigore. Si plures adfunt infimulati, iidem jubentur exploratrici phalangas cervices fucceflive fubmittere: abfoluto adtu, reducendi ad praetorium, ut a Judice, informato dimittan¬ tur liberi, vel poenas accipiant meritas. f III. Jnveftiga» tio Inno- Altera Innocentiae inveftigatio fit per Ignem innocen- ignem/'1 ter calcandum. Valet haec in dicafteriis regni Siamen- ^dsu- fis, ac frequens celebrari folet in area Wat nappa Kaan , »*”/*'• i. e. templi teftium , quod eft in urbe Livo. Aliquoties eam, una cum Europaeis aliis fpedtaverat Nobil, Dn. van Horne, ibidem negotii Belgici diredtor : ex cujus ore re* centiora hic referam exempla, quae videre ipfi mihi non contigit. Accufatus furti, ex carcere immediate duce- Mmm 3 batur a6z _ Ammiitatum exoticarum batur ad locum Judicii, duobus teftibus,totidemque Pram thai comitatus. Pram thai fignificat Brahmenes Sia- menfes,quiAftrologi® Judiciari® &fecretis artibus ope¬ ram navant. Foffa prunis , poftquam ligna deflagrave¬ rant, referta, longitudinem obtinebat fex orgyiarum, la¬ titudinem cubitorum duorum, profunditatem unius. La¬ tus utrinq; muniebat funis, ex adverfo palo in longitudi¬ nem du&us: quo, adiubitum apprehenfo, caveri poffet la- pfus in faciem. Add mffus, femoralia fua, quibus laxis at¬ que magnis, pro more gentis, induebatur, deponebat; re¬ cepto linteolo, quod clunes ar&e operiret. Depolitio re¬ quiritur ob fufpicionem abfconditi antidoti, quo ardorem forte declinaverit; eandem que ob caufam perquiruntur capilli, fi qua illufionis remedia in illis abfeondiderit. Tum ille, templo ere&is manibus prius falutato, ftadium ignitum obftinate fubibat, illud, tiinil morabundus, quin¬ que gradibus emenfus atque remenfus continue , prunis copiolis utrique plantae inh®rentibus, Sunt quibus pro deli&i conditione, fecunda, quin tertia vice recurfus in¬ jungitur. Abfoluto ftadio, Brahmenes magi, libris aba- qisque inftru&i, una cum teftibus, fibi a Dicafterio adjun- £Hs, accurrebant, & ablutis pedibus, plantisque perfun- &orie infpeftis, ubi luculentas culp® notas non adver¬ terent, computationes & judicium differebant in crafti- num, fi qua interim clariores fe manifeftarent. Alia for¬ ma probatorii ignis eft, ad eandem longitudinem con- itruendi, ex cremio plerum^ arundinaceo: cujus accenfi lucida flamma aliquoties percurrenda accufato injungi¬ tur. Viderant relatores mei capillos, ulnas & feminale curforis uftulata, quia torri allifus in medio igne cecide¬ rat; Quibus vero nihil attentis, piant® duntaxat in exa¬ men venerant, fi qu® patrati criminis indicia oftenderent : H®c efle dicuntur puftul® pellucid®,aqua turgentes, aliis¬ que fignis arcanis notat®, ex quibus culpam magi cumu- r .7 BHvf •• •**?'«•■ . *■ v, 1 - -M-' v-. /.v N v «% • ' Tafckttlus II. 463 fate intelligere prifurnuntur. Nam ambuftio nulla cri- men arguit, nifi. puftulis dijudicationum fociata. Hor¬ rendum Igne judicium anno Chrifti 1649 die 28 Februarii eodem coelo celebratum novimus, (ex Diario Batavorum illo tempore a (lui praefentium) in quo amplius trecenti utriusque fexus, de filia Regia veneno extindla infimu- lati, flammam innoxii (fine acceptis puftulis probatoriis) fubiverant; fola ambufta, qua: crimen patraverat. 5. IV. Scrutinia apud J;t- Non minus apud Japones, gentem quamvis doflam, fones' prudentem & noftri coloris, fuperftitiofas invenio deli¬ ctorum inveftigationes : non quidem receptas in Judiciis publicis, fed ufitatas in focietatibus domelticis, ad oeco¬ nomice furem aliusve deliCti auCtorem prodendum. A- flum dirigit magus aliquis eremita, quem appellant Jam- mabos, i. e. monachum vel militem montanum; qui ex fylva, monte vel fuburbano tuguriolo evocatus, audita faCti hiftoria , tribus inftrumentis infimulatos adoritur, videlicet Adjuratione cerimoniali, Medicamento confe- crato, &Igne, Priora duo facultatem habent excutiendi confeffionem; pofterius, faCti authorem indigitat: quem vero jam exploraverat artifex in praevio examine , quod cum fingulis fecreto inftituebat : extorfa confeflione tum minis, tum data fide filentii. Hoc genus religio forum or¬ tum duxit in Japonia feculo poft Chriftum quinto, prae- eunte Jen no gjofa,\. e. Jen eremitano viro ; qui ad meren¬ dam falutem aeternam corpus caftigaverat frequenti lo¬ tione in aqua frigida, vi&fl ex herbis fylveftribus, & con¬ tinuis per tefqua& juga montium peregrinationibus; ex quibus etiam primus in imperio viarum & callium inven¬ tor, & Hermes Japoniee falutari meruit. Succeflores, qui armati & feculari fedperegrino habitu incedunt, afun- datoris moribus & vivendi inftituto plurimum recefle;- runt; 464 Amoenitatum exoticarum ruat; prolapfi etiam ad ftudium & profelfionem Nigro- mantia? : cujus illi ope ( en catalogum omnium prseftan- dorum ! ) polfe fe gloriantur arcana hominum indagare, criminis confcios nofTe , extorquere delifti confelfionem, genios hominem oblidentes, live vulpinos illos Kitz, live daemoniacos Uma , videre & expellere, morbos magicos & defperatos curare, pramunciare rerum eventus, res de¬ perditas ~ Civium in Infula frequentiam, omnem dixeris fupe- ptiofiena. rare fidem, & regionis capacitatem : Pagorum fae pe con¬ tinuus nexus eft; ex uno ne fueris egrefTus, quin alium intraveris: fic mutato faltem nomine in plura milliaria domuum feries extenditur. 'Urbium in ea, copia eft: quarum primaria; ftupendam exhibent, aedificiisque den- fiffimam magnitudinem. Unam , quae a maximi Pontifi¬ cis fede ‘*3r Kjo,CeuMedco, i. e. Urbs, feu metropolis, vo¬ catur, & reftiffimis ad normam teflellatae figuras plateis diftinguitur, vix trium horarum in longitudinem, dua¬ rum fpatio in latitudinem permeaveris. Imperatoriae ve¬ ro fedis, urbis Jedo tanta eft amplitudo, ut jure maxima totius Orbis vocanda fit : certe uni plateae, quae mediam, curvato du£tu dividit, integrum impendimus diem, cum a capite ejus, fuburbio Simgdwa , ad calcem usque modico greflii equitavimus. civistjtts Civibus non deeft, audacia dicam an fortitudo? fi Mitefi, yifgo propriae contemtum ita vocare liceat ; dum nil dubi¬ tant, vel ab hofte devi&i, vel cuicunque ignominia vin¬ dicandae impares, Stoico prorfus animo violentas manus j propriis vifceribus injicere, Silegeris civilium bellorum hiftorias , ftupendos aufus mirabere, quibus mutuam vir¬ tutem fuperioribus feculis exercuerunt, Mutios Sca; vo¬ las & Horatios Coclites inveneris, fi Jojitzne, li Kijomori> fiKusnoki) fi Mino Ndkimar, & innumerorum Heroum Japq- Taficiculus II. 48| Japonenfium gelta evolveris, Unum non poflum, quin producam facinoris exemplum , quia foris, fpe&antibus Belgis, & paucis retro annis (annoChrifti 1630) id patra¬ bant juvenes feptem , ex provincia Satzuma. Ex hac mercatum venerat navicula in Inlulam Formofiam, ( nam haec a profugis Sihenfibus nondum occupata, nec claula adhuc erat Japonia) cujus veriores a PraefeCto Petro Nuits , Batavo, fortafiis jure talionis, duriter habebantur. Ignominiam in fuum Principem redundantem non filuit revertentium religio; nec auditam nili immoderate tulit ipfe territorii Princeps , qui injurias vindicandas impar, prasfertim a nan banj illatas, i, e, aultrali plebe (hoc levi nomine Japonias venimus!) tantum non dehifcere vilus «It. Quid fit? Tui vero, aditantes inquiunt, ne corporis cuftodes erimus , nifi & dignitatis viridices ejfie penniferis : eluemus maculam ojfienfiatoris eruor e , five prima aggrefi fitone [celeratum caput avelli , five vivum adduci juJJ'eris> <£r dilaniandum tibi Jifiere hic. Septem e tuis fiufficimus; non obftabit ardori noftro eluctandum aquor ; non caftelli prro cervicali uti, vigiles perferre & rigidas no&es ; cetera icet veftitu, corpore, moribus, aedificiis puriflima nitidif* fimaque exiftat. Longe enim a meo judicio abeft, ut Japones mollium Sineniium progeniem duxerim; nec diffenferit, qui pri¬ mi relatoris non praeoccupatus auftoritate, interiores Re¬ gni in ipfo Regno notitias perfcrutabitur : Tartarica ha¬ bet, fed cicurata, fed expolita ingenia ; Tartaricum habet, fed Serum venis foecundatum fanguinem; utpropediem oftendemus in Defcriptione J aponiae. $. III, Ceterum, fruftra conftituerit tam munita & inviflifli- onckSi ga. ma natio hofpitem aeque atque hoftem arcere , nili fini¬ bus fuis & contenta poffit & beatior vivere. Polle au¬ tem, a quo Imperii fores obferavit,ab optima rerum ma- giftra fefe edo&am ipfa fatetur, & credet, quisquis no- Gduiens ftrum ceteras regni conditiones infpexerit. Nam, quod taio tem- inter primas felicitates numerandum eft, eo gaudet coeli ffratt. politu, cujus nec aeftivo fole aduritur , nec riget hyberno frigore: mitior enim nufpiam eft, nec foecundior terrae facies, quam quae Polum afpicit gradibus triginta inter & quadraginta elevatum. Sed difficilem, /«yair,faxofam, praeruptis montibus afperam, &, li libi relifta, fterilem regionem! Nimirum nae ipfo naturae gratias debebit, li, quod telluri vitii inelfe ais, id poftelTori in virtutem ce¬ dat: Non tam duras rupes, non tam exceifa videbis mon¬ tium cacumina, a quibus fcecundo hoc climate laborio- fus ruricola annua induftriae fuae & fudoris tributa non exigat ; vel li culturam omnino refpuant, cuj iis lylveftres plantas, & neglefta nationibus aliis lolia, in menfae delicias convertere, agrorum inops & nunquam otiofa multitudo nefei- Japoni* nullius regionis Tafciculus II. 487 nefciat: quin paludum, fylvarum, tefquorum radiculas atq? omne maris animale & vegetabile, quod vocant, genus, holothuria, conchylia, algam, pifces etiam venenatos, non ad viflum modo, fed ad fecundas menfse & conviviorum pompam transferre edo&a. DeefTe fcilicet natura noluit, quin daret virtutis materiam illis, quibus adverfus foli dif¬ ficultatem duriora corpora, adverfus fterilitatem folertia ingenia concelTerat, & cavere, ne inertia; turpitudine ge- nerofa indoles torpefceret; inftar nigritarum, inter Tro- {licos degentium, qui fpontanea arborum annona obruti, anguidam ducunt vitam otiofi pecoris. Regeris: infe¬ licem tamen patriam effe, quae cives fuos perpetuo difti- neat, & communionis difficultate impediat, quippe ficdi- ftra feu fupremo mundi fui Jove, per primogenitorum defcendentem lineam ducere ajebant. Dedecebat enim fan&itatem illam, fui adorato¬ res fubditos nifi molliter regere; dedecebat res humanas nifi aliena Sc feculari opera dirigere, atque nutu omnia. Divum more, agere. Invalefcente igitur temporum li¬ vore, effrena nobiliorum potentia, non modo traditas li¬ bi a Majeftate Provincias retinere aula eft , fed quotidie etiam in majoris fortuna; deliderium accenfa,diflenfiones movere, &introdu&o armorum ufu, de pofleffione ex¬ turbare coepit finitimos. Hinc radicata in animis odia funt; hinc reclufe civium lanienae, & iracundiam nififuc- cumbentis fanguine temperavit pofteritatis ambitiofa li¬ centia. Ad quam vero, quantum polfibile, reftringendam, cum Seogun, id eft,fummus Dux, Imperatorio exercitu ar¬ matus mitteretur, e Regiis filiis natu major, utpote futu¬ rus Dignitatis- paternae fuccelTor : coepit in hoc oriri Ma- jeftatis quidam fulgor fecularis, tantus quidem, ut 7°ri- tomo, quinque ab hinc feculis Dux, cum Pontificalis Ma- jeftatis fucceffione fruftraretur, Imperatoris titulo deco¬ rari & in horum ordine primus recenferi coeperit. Atta¬ men Duces illi, cum non fua, fed mutuata faltem potentia, Sc Majeftatis paterna: tantum refraffis radiis clarerent, noftri tandem feculi (fexti fupra millefimum) principio fa&umeft, ut propriam poteftatem & ab aula Pontificali neutiquam dependentem, in feculari regimine libi vindi¬ caret Dux,milius e filiis natu minor : qui divortium Ma¬ jeftatis, rem majoris momenti, quam negotii, aggreflus, fanftam genitoris fui Purpuram, cujus ipfe hereditatem injuria nativitatis defperabat, retento ad arbitrium exer- Tafct culus II. 495 -'■JCqyv . '. ' y ■■ ■■"-■'■■■ ■■ ■■ ■ — n r imH— I >flw*hu>ii»ni« . - citu, privavit omni feculari potentia : intaminata ejus au¬ ctoritate facrofanfta , qua gaudere creditur in fpirituali- bus,velut genuinus in Diviim folio fucceffor, & proximo a Diis cultu a populo fufpiciendus. Temeritatis fucceflus non adeo fuit facinorofo filio, %aa f* quam ipfi Patriae falutaris, in qua Dux fundamentum je- **•**$*- cerat aa novam Reip, & meliorem perquam feditiofae na- ™to?jZ tionis frugem. Quippe detraCtum Pontificali Celfitudi- tore, in virum illuftrem , curioium & hujus peregrinas anuginis admiratorem incidens, vegetabili vultu fuo fi¬ dem prodigii, ut folent mirabilia omnia, nullo negotio fe¬ cerit. Sic audloritate illuftratus error, mox fcriptis quo¬ que firmatus , fapientiffimorum ingenia & vulgi opinio¬ nem ita occupavit, ut hodie pro ZoOphyti fpeaie inter ra¬ riora mufeorum oftentari foleat, qu« veriffima caefarei foetus pellicula eft. Scite ‘Barclajus : Prodigia cum nar¬ rantur , excipi folent favore mirantium , & qu an quam non ad verum ex ad a fint , pojlquam femel fcriptorem in¬ venerunt, pluribus placent, veneratione crefeunt, ‘vetu- fiaie commendantur* ■ *■ OBSER- Fafciculus III . ii, ' . " ' \ 1 x " \ • Fafciculus 111 . _ s 5-15 beraliter & pleno pulmone aerem fine exfpiratione prse- fenti animo retine; quam diu id feceris, nullam a pifce ‘noxam fenties. Feci periculum cum fucceflu, & quibus recentis fecreti copiam dedi, pariter fine horrore fuccef- fit retentio. Autumo ego, in ea aeris retentione halitus undique e corpore noftro copiofius fpirantes, occurfanti- bus ex pifce inquinamentis reniti; nam a longiori reten¬ tionis perfeverantia, remiffis nonnihil pulmonibus, ite¬ rum fubfenfiile venenatas exhalationes nobis vili fumus. Tenera vitas eft Torpedo, adeo ut amplo etiam vafe, aquas marinas pleno, retenta, nunquam in diem polterum vixerit: fed matutinis horis modice tra&ata , poft meri¬ diem mortua fit. Mortua fine ulla noxa tra&abilis eft : quin 8c edulem ajunt; capta tamen, torporis formidine, dimittitur. Credunt pifcatores, facultatem ftupefacien- di torpedini pro tutela datam a natura efle, qua pifces pi¬ raticos & vicinos quosque enervare poffit ac torpentes reddere. Affirmat idem Stagirites, probat Plinius, 8c te- ftantur veloces illae apuae, quas intorpedinum ventriculis inter ceteros pifciculos aliquoties inveni. In cupam aquae plenam cum aliis pifcibus depolita, id non prasftitit; for- tafte, quod capta hoftem negligeret. Ufum nullum ha¬ bent torpedines, fed captae dimittuntur: quo ipfoapifca- toribus praemio induatis facile eas obtinui. HabeJJinos impolita torpedine (in lacubys Si fluminibus capta ) febres curare relator eft Cl. Ludolfi, Hift, /Eth. L. I. c. 11. Fruftra eft Sennertus, fruftra ceteri, qui de memorati torporis cu- ratione agunt; quippe qui fponte&illico delinens, nullum relinquit corpori aut humoribus detrimentum. Figu¬ ram Italicas torpedinis fceminas exhibet Matthiolus, noftrae perfimilis, fi macularum ordinem, pinnamque caudae ex- . tiniam excipio, quas noftras furre£ta & deculfatas extremi¬ tatis eft, illi ad cor poris planitiem expanfa ac rotunda. Ttt2 OBSBR- Mu m Li na¬ tiva in ge¬ nere. Nomen* Amoenitatum exoticarum OBSERVATIO III. MuminaB , fen Mumia nativa Perfica. ^ £ 1- Vernaculis Margaritarum & Turchefiarum opibus, queisPerfarum fuperbiunt Gaza?, multis regio haec parafangis anteponit nativum quendam mirandae virtutis liquorem, quem proprio nomine Mumi- nahi , i. e. Mumiam appellant ; vel in eminenti lignificatu, vocabulo generali cBeleJJoonii. e. Balfamum; vel ap¬ pellatione laudativa defi** Kodret } , quod ultroneum a DEO & natura munus, id eft, Mumiam naturalem inft- nuat. Hiftoriam ejus dignam judico, quae Latio hoftro,me relatore, innotefeat, cum a viatorum paucis cognita, a ne¬ mine deferipta fit, tantum abeft, ut ipfum nobiliffimum Medicamentum ad officinas noftras unquam penetrave¬ rit : quippe quod ex dura rupe parciffimum emanans, foli facratur pofTeffioni Regiae, & intra fereniffimae familiae orbitam confumitur, raro faltem particulae ex Regis cle¬ mentia dimanant ad magnates, fi quem refeiat praecipi¬ tem cum equo adum (prout contingit in venationibus) cum vite diferimine decumbere. Haec eft illa, ex opi¬ nione popularium, vera & genuina Mumia antiquorum, qua apud prifeos iEgyptios corpora Principum condita, atque inde apud noftratesMumiarum appellationem for- tita fuerunt. Quod ipfum deinde nomen in balfamo ar¬ tificiali ex aromatibus fapere conficiens; Dum interim deputati, id tempus epulando daturi, repetunt tentorium, quod eum in finem e regione caverna magnifice expandebatur. E puteo redux, &Munpam deponit Infpe&oribus,& re¬ tentam ore aquam in patellam argenteam egerit, ab omni¬ bus cenfendam, an pro accepta lotium fuum fubftituerit: quin papilione eductus, in ano ipfo immiffis digitis vifita- tur, ii vel inter fterquilinia gemmeum rorem condiderit. Tum vero Mumia igni illico liquatur, ut lapidofa excre¬ menta una: cum bitumine abrafa fubfideant, limpida ejus fubftantia in pyxidem argenteam,eam in rem noviter fa¬ bricatam, inclinatione effunditur , quantitatem plerumcj; referens viginti quinque Mefcalium,i. e. unciarum paulo plus quatuor ; nam Mefcaal drachmam unam cum granis paucis continet. Obfignata pyxis, a prafentis co¬ rona? primoribus quinque, hemerodromo porrigitur, fi-, ne mora in Regiam Ifphahanenfem exportanda. Quas impura remanet portio , eam inter fe, connivente Rege, curatores dividunt. Dehinc, claufo rurfus fignatoque aditu, concio dimittitur. "itt Mumia V' 1U# cundaria. Secundaria Mumia fparfim ex rupibus defertorum in eodem montium tra&u, Laram inter Darabumqae ur¬ bes, exfudat. Haec, ut pari natura; ftudio non eft elabo¬ rata, fic multis paffibus ignobilior & virtute inferior eft, adeoque haec, fi inveniatur, cuivis promi permifia eft, mo¬ do ob praecipitii difficultatem poffit. Celeberrima ex jhis eft, & pro pretiofa fupponi frequentius folita, quam loci fui nomine colligentes agricolae Sehebbenaad vo¬ cant: Adhaeret praerupto cacuminis dorfo, quo fune, qui abradat, horrendo fpe&aculo demittitur; fagittarii etiam telis inferne miffis particulas disjungunt. Redo- j > m " let 520 ' Amoenitatum exoticarum let fuffitu fulphur crudum ex Naphtha, gravius quam pretiofa; venum nobis oblata a pofleflore fuo, tanto ar¬ genti pondere , quantum ipfa in lance librabat. Alia ab ignobili loco, nomine agrefti Tfjenpeh, aliis dice¬ batur, qua; quadruplo argenti pojadere conflabat; expers cruda; illius graveolentia;; fumigata Ambram nigram ex Afphalto referebat, proxima fuavitate , vel majori pene, ac fpirat Mumia nobiliffima Atgyptiaca veterum, cujus quoque exhibebat friabilem confidentiam. Per Mu- raiam veterum, non intelligo dubiam illam foedamque hu¬ jus nominis mifturam, quam officina -exhibent; aut a vulgo ita appellata humana cadavera, in arenis deferto- rum exficcata, fed veterum illud Balfamum, quo nobi¬ liorum corpora replebant Arabes atque .ffigyptii. Hu¬ jus duplex genus reperio : Unum pretiofiffimum & mul¬ to rariilimum , e Principum cadaveribus depromptum; cujus particulas in citeriore Alia inter rariora Magnatum invenire nonnunquam licuit : hoc, <5c fiibftantia; limilitu- dine, & pretio, & vel fola nominis parilitate fe genuinam Mumiam Darabenfem teftabatur; fuffitu vero (quo Mu¬ miam Tfjampenfem magis redolet) cum Benzoino, Sty¬ race, vel Opobalfamo fe permixtam prodit: ai quo & illud fortafle obtinet, (nifi id debeat antiquitati) quod commi¬ nutum in colorem rufum nonnihil inclinet. Alterum, quod pro vera veterum mumia paffim & copiofe in Eu¬ ropa affiervamus, ut exuvias ignobiliorum corporum in- farcivit, lic & viliorem, ex qua conflata fuit, materiam exhibet. Afphaltum e (Te 'crederem , nam ejus fuffitum fpirat fatis genuinum. Nativa; mumia; perfimlem liquorem fundi vidimus in Naphthifer* Cafpii maris peninfula; monte quodam, lito tribus milliaribus ab urbe Medi* Backuu. Emanat ex fummitate, liquidiori primum fubftantia, fenfimque defluendo congelaicit, ignaris rufticis folum pro igne bal- _ Tafciculus J1L _ p.i balneario ferviens. Sed qua; inde ab uno circiter mil- liari puteis extrahitur Naphtha nigra, ea negligenti tra- ftatione perpetim in terram profufa, in coniimilem re- finam indurefcit. Haec ab illa fecundaria Mumia , per graviorem fulphuris fui & Naphtham nigram fpirantis fetorem dignofcitur, quem recens redolet, etiam non accenfa, fed fafta antiquior deponit. Ejusdem nota; ac farinse eft Bitumen congelafcens aridum Strabonis Lib. XVI. de Sit. Orb. cujus fontem efle in agro Babylonio pro¬ pe bitumen liquidum, feu Naphtham, ex Eratofthene ad¬ ducit. Ego locum non vidi ; fiifpicor ibidem & nunc re- periri, quia liquidum inde petitur. Prasdi&arum Mu- miarum cum Naphtha arida, Afphalto, Ambra & Mumia Veterum tanta eft in fubftantia, colore & confiftentia pa¬ rilitas, tanta in odore & virtute affinitas , ut vix non audeam prsedi&a omnia ejusdem generis bitumina affir¬ mare: quarum, qua; intercedit, major vel minor odoris fuavitas & virtutis pra;ftantia , partim ex loci natalis di¬ verto colo, partim ex tobterranei ignis diverfo gradu ' ■■ ■■ »■ ■ ■*— * ^ praeftat vulnerarium eximia» virtutis, in vifcerum apofte- matibus & ulceribus fanandis, refolvendo fanguine coa¬ gulato, rupturis & ceteris malis, quibus a cafu ab alto praecipitantium vifcera violantur, fi ejus particula, cum modico butyri liquata, propinetur; cavendo, ne dentes medicamento, imbuantur, quos offendere ac vacillantes reddere perhibent: crediturque haec nobiliori Mumiae non admiffi adulterii nota efle. Externe valet in lu¬ xatis articulis, qui poft redudionem, artis lege inditu? tam, loco emplaftri, praedido liquamine femel tantum inunguntur: quae vero inundio, fi ante reftitutionem fiat, tendines, interpofita unius noftis mora, fic ardari ajunt, ne reduci poftea transmota pars ulla arte valeat. Utrovis vero interno & externo ufu potiffimum, quod dixi, in fraduris oflium graviflimis locum obtinet, fi Mu- miae portiuncula liquetur in fufficiente quantitate buty¬ ri, pars liquata plus minus granis Mumiae quinque im¬ praegnata, aeglutienda detur, reliquum linteo illitum fra- j durae probe redudae applicetur ; fic fada femel deliga- tione,non folvuntur fafciae ante ufum membri. In pul¬ lis gallinaceis , fi crus frangitur , duo vel tria grana pro •utroque ufu fufficiunt. Hanc ftupendam in fraduris efficaciam non dubitavi ego (ut foleo miracula naturae) inter ea referre , quorum veritas conflare debet ex tribu¬ nali dvioilas & experientiae. Experimentum igitur in Gal¬ linis inftituo, non femel, fed quoties Mu miae particulam pretio vel dono obtinere contigit, & in applicatione omnia ad praefcriptum exequor. De Mumia autem primaria i confequenda,cum fruftra laboraflem; Secundariam fub- ftituo, vel eam, quae pro primaria falfo venditabatur. Pollere enim eadem virtute dicitur, fed fegniori faltem. Quid tum? fucceffit aliquis femper effedus non illauda¬ bilis, verum longe infra defiderium noftrum & fponfo- | rum jadantiam, ut vel fine bitumine obligata pullorum • . cru- Tafcicultts III. _ ^ ^2} crura folidari non multo tardius, comperiverimus. Ac¬ cidit poftea, ut cum forte fortuna in nobilium corona ex¬ probrarem ultra vires ja&atam Mumiam ; diffidentia ex¬ templo vindex me adoriretur quidam domefticus Guber¬ natoris Larenfis : virtutem Regiae Mumiae , cujus parti¬ cula gaudebat, in confolidando ofte probaturus, antequam me, ut ajebat, dimifturusfit. Rem magna fiducia aggre¬ ditur, turba hominum fpe&ante, cujus hic integram rem fiftam Le£toris cenfurae. Recipiebat Darabenfis Mumiae pretiofe quantitatem cicerculae, id eft, grana duo vel tria; cui de fecundaria pro majori corpore addebat quantita¬ tem triplam; jun&as liquari jubet cum butyri modico (circiter drachma una) in cochleariargenteo,quod illi ne¬ gotio exhibui utenfile meum. Hoc dum fieret, produ¬ citur in fcenam pullus gallinaceus femeftris, cui frangi crus alterum mihi committitur; i Fregi penitus, ita ut fe- ftucae cute pertufa promineret ; reduxi, & ligulam balfa*- mo noftro inun-» ■■ -«— ■ . . . «■<»■ ■■ ipii, 1 Ti.^'»i' > ■ «*«■■■>■■ ii». ■■ * — -i - — lent; & quis omnia recenfeatf Unum ex aerumnis gravio¬ ribus induco : nimirum Lumbricorum fingulare genus, quod non in inteftinis, fed in mufculis per corporis am¬ bitum natales invenit. Latini medici vermem illum no¬ mine donant ri Ala, f. Dracunculi, vel propter aliquem cum figura colubra fimilitudinem; vel quod ferpentis more convolutus in mufculo hofpitetur, vel quod ferpen¬ tis inftar fub cute progredi, credatur Rhaji (medico cen¬ tenario) relatori. Sennertns, Germanorum ille Galenus, ' & ex gregariis fcriptoribus non pauci alii Dracunculum confundunt cum Crinonibus puerorum, i. e. cum pororum excrementis illis, quas,ob lentorem, figuram vermiculoru referunt, Germanice appellatis SDltfrtffer. Avicenna eum / (j vocat ^-Vc Jrk Me di ni, id eft, Nervum Medinen- 'V / fem feu,ut Carmonenils ille vel fupinus vel indodius ejus interpres, ex vocabuli c-*/: ambiguitate perperam reddit. Venam Me deni, Lib. Can. 4. Fen. 3. Tr. %. c. 1 1 . Per Medi- nam autem intelligit Arabis oppidum, quod Arabes ob ex¬ cellentiam id eft, civitatem abfolute, vel i. e. civitatem propheta vocant, quoniam Mecca fugiens Mahhammed, fedem hanc fuam conftituit, Gvineenfes nigrits lingua fuaMeinenfi vermes illos vocant Ickon, ut produnt reduces ex aurifero illo Africas littore. Perfa, Sinus accolas boreales, alumnos fuos Pejuuk & Varu nuncupant. Sed quid moramur nomina ? de qui¬ bus abunde fatis difleruit Velfchius , multijugas ledtionis & eruditionis Medicus, Exercitat, d. Ven, Med. Ego de Dracunculo & ejus attributis pquca tantum, atque ea tra¬ dam, quae autopfia& experientia mea haufi. $• II. Defcriptia Confidenter autem vermem voco, contra «vitri# quo- T>rdcunctt~ Uuu 3 que u v,tA‘ 5 ?<6 Amoenitatum exoticarum _ que Avicennam , qui de Dracunculi vita animali dubitans, nervi eundem, vel vense maluit, quam animalis vocabu¬ lo infignire. Obiter enim infpe&us, prout plerumq; fuc- ceflu temporis extrahitur, autfruftillatim cum pure ege¬ ritur, nervi figuram quandam non obfcure exhibet; V e- rum, felicior ego huic partui obftetricatus mihi videor, cui bis contigit vivum, quod raro evenit, uno nixu ex¬ trahere excavo fcroti: imum Afro, alterum l?erfae; uter¬ que in lucem editus fpontalem motum vitamque prode¬ bat, atque oftendebat clariflime fpe&atoribus, a me in rei fidem advocatis', quibus duo intererant juvenes chirur¬ gi. Notabile erat, quod in aquam calidam injeftus acu¬ tum marcidus & immobilis flacceret; extra&us inde, ri¬ gebat illico & movebatur, fatis obfcure tamen; in aquam frigidam vero immiflus, valde fe huc illuc curvabat, & fubmerfus, algidi humoris impatiens, caput ultra aquae fuperficiem fubinde exerebat, metu, profe&o, percepti doloris indice, <§c alio plane, ac cernitur in chorda aut nlo duplicato, quae admiflb humore gyrantur, ex mechanici partium difpofitione & neceflitate. Qui igitur a?grotis noftris nunquam credideramus, de fubcutanei lumbrici vita& motu, atque inde enafcente repentino dolore que¬ rulis, nunc ultro pedibus ab Ebn Sina difceflimus fen- tentia, impofterum credituri, verum animal efle & lum¬ brici fpeciem, quam Venam perperam appellaverat cenna, ille Arabum maximus ut Zacutus Lu fit anus, Sc oculatifiimus ut Mercurialis eum vocat. iormA. Lumbricus ille coloris eft ex pallido albicantis, longitu¬ dinis incertae, pedalis; cubitalis & amplius; tener & teres, chordae in cithara (craflioris) tenuitatem referens. Ro- ftello inftruitur, quodPerfae cAv> RUfj, fi ve barbam, vo¬ cant: nam per microfcopium confpedla, pilos referre di¬ citur; album eft, pellucidum, digitum longa, pili inftar tenu- ' _ Fafciculus III. 52 f tenuiflima, & tenerrima adeo, ut fponte fatifcens, dum in lucem editur, aut cum epithemate divulfa, fegnes chi¬ rurgi oculos haud fubeat. Ad radicem barbas pun&um atricolor, & inermi etiam oculo ibidem oris veftigium quoddam, in caud« extremitate verd foraminis quoque pundhim, velut ani nota, confpicitur. Duplici conflat tunica, utraque albida, interiori paulo teneriori, cujus ca¬ vum liquore albo, pingui, nonnunquam & ferofo referta eft, nulla omnino fanguinis comparente guttula.] ttt Generatio y* iiA# & nativitas, Non eft beftiola ha?c foli Perfidi vernacula, fed&Gvi- ram*. ne^ein Africa, & Rhafs ac Avicennd teftibus, Chorafmias & ./Egypto quoque. Medfnenfem Arabias traftum ea¬ rum feracem teitatur faspe laudatus Arabs, & morbum fub hujus Patriae titulo,ex infti tutor pertraftat gemino ca¬ pite 21 &• 22. Lib. Can. 4. Fen. 3. Tr. 2. Dracunculorum genitrices quoque offendi pagos mediterraneos quosdam terras Gangeticae ultra Paliacattam. Veftigia inveni quoque in Tartaria deferta, prope flumen Jaicum, qua Cafpium fubit. Omnem autem Dracunculi patriam com- perivi asftuofam, torrentem & intemperati coeli; folum vero in ea falfum, fterile & arenofum, quod aquam nec in fuperficiem effundit, nec in intimo finu fovet aliam, nifi fallugine inquinatam <5c flti reftinguendas ineptam. Imber igitur brumalis ( qui coelo Ormuftenfi praefertim . • parciflimus eft) per terrae fuperficiem confluens, cifter- nis amplis, eam in rem operofe fabricatis, excipitur, <3c refervatur ftudiofe, velut potabilis annona, parci Jovis in¬ dulgentia fibiad demorandum eo coelo concefla: idquod infeftorum noftrorum generationem inquifituris probe notandum eft. Lucem fortitur ea aeftatis parte, quam Temfus ardens infeftat canicula ; quafi infelix monftrum non nifi ™trvtt+ inaufpicato nafei oporteat. Prout vero una aeftas fer- m' ven- Lucus ge¬ nerationis i » corpsre. Situs 'va- rttis. ' \ QXtUSl 5*28 _ Amoenitatum exoticarum _ ventior eft altera , ita prasfertim foecundiflimam lum¬ bricorum eam fuiffe expertus fum , quas maxime erat asftuofa. Gaudet pras ceteris partibus crurum hofpi- tio, prasfertim a genibus ad imum uscj pedem: in femo¬ ris vero proceffu, a lumbis ad usq; genua, non aeque fre¬ quenter gignitur. Malleolum externum & internum fas- pillime omnium occupat. Ex pede imo, & brachiis, ali¬ quoties eduxi. Sub patella, in genuum junftura, fcrotocg latitantes., tum ex manu, coxa, Tumbis, latere, omnino fe- mel & bis extraxi ; ex aliis partibus , quod memini , nun¬ quam. Ut plurimum fub carnofo delitefcit panniculo, fitu fane promifcuo; nunc fupra mufculum rotatus in multosgyros; nunc in re&umextenfus; nuncmufculo- rum interftitiis impa&us, faspe ligamentis artuum mire implicatis, faspiflime omnium vago flexu per mufculos diftra&us: hoc enim ex' dolore, motu & exulceratione diverfarum partium, & ex his fa&a divulfi unius dra¬ cunculi excretione, luculenter conflat. Extraxi feribas vermem triplici hebdomade, cujus extremitatem fub ge¬ nu prorumpentem dum ducerem, major pedis digitus, velut continua chorda tra&us, ingenti dolore moveba¬ tur, & fub eo tandem extrema portio, multa fanie excre¬ ta eft. Eduxi fabro lignario , cujus altera extremitas in fummitate furas locata primum lucem vidit, media por¬ tio fub malleolo , extrema demum in plantam pedis pro- tenfa moleftiffime prodiit. Hasc de fitu. Paucis nunc ipfum ortum & huic annexa» $. iv. In lucem prodituri nuncia plerumque eft febricula, ut plurimum ephemera , nonnunquam in tertium diem protra&a, cum fcetas partis levi rubedine & tumore ; in quo poftridie exfurgit puftula pifi magnitudine, tenera, aquofa, pellucida, non raro atricolor: quapoft unum aut alte- ¥afclcalus_ III. _ _ &9 alterum diem fponte rupta, vel acu aperta, profilit lum¬ brici fummus apex, live roftellum , ibidem haCtenus ab- fconditum , quod pedetentim & reliquum corpus unde¬ cunque fubfequitur, blanda attraCtione quotidie felicita¬ tum. Sa?pe etiam non nifi praevio partis dolore, & duri¬ tie vix fenfibili nafcitur ; rupto ibidem, quo perpetuo fibi viam parat, ulcufculo, fine epidermidis pullula. Excre- tio, pro lumbrici magnitudine & maturitate citiori, tum (>ro fitu & loco generationis vario, facilior eft aut diffici- ior, longior aut brevior: raro autem pariter & vivus» frequentiffime fucceffivo tempore, diebus circiter decem, extrahitur. Omnium feliciffime egreditur, qui in fcroti cavoabfconditur, nam hunc, barba exerta, vivum illico «ducimus, fine dolore & purulenti ulceris incommodo. Supra mufculum aliquem in crure aut brachio non admo¬ dum difperfus jacens, vel in gyrum volutus, qualis oculo & ta&u deprehenditur, intra paucos dies, a quo matu¬ rare incipit, fine notabili pure &moMlia, quin vel uno in¬ terdum nifu extrahitur. Ex femore & ulnis plerumque facili partu exit, diebus admodum paucis. Situ vago li¬ gamenta pedis involvens admodum difficulter, mora vi¬ delicet viginti vel amplius dierum, excluditur, cum tabo quotidie eopioliffimo magnoque aegroti cum dolore & incommodo, Id evenit, fi importuna manu attra&us rumpatur: Rumpi autem & recedere contingit, fi liga¬ mentis valde implicetur, vel agglutinetur, praefertim di- ftantiori, ab exitu , loco : haud enim pariter dracunculus, fed per partes, maturatur, ita ut nafcente extremitate una, videlicet capitis, reliquum corpus generari adhuc» & vehit per appofitionem (ut in fcholis loquimur) pro¬ duci videatur. Impar hinc in extractione fucceffus eft; ita ut aliis diebus facile & magna portione excedat, aliis plane renitatur, quicquid attraxeris, aut cum acerrimo pa¬ tientis dolore tentayeris; donec, quod videtur, fucce- Xxx dens i Amoenitatum- exoticarum 5Sf> _ , _ ^ _ dens portio elaborata fuerit, & fecretaa parte illa, cui ad¬ haerebat: Durat hoc paffco partus ille, cum ulceris fana- tione, menftruum pene vel amplius fpatium; pragfertim in corpore cacochymico. Tria igitur, implicatio, ma¬ turatio tarda, Fafciculus III. 535 in principio morbi oportet, ac temperare in progrelfu , ne ab affluentium copia & acredine ulcus aggravefcat. Pinguium applicatione, ferventi climate facile gangrae¬ na tibiis inducitur : proinde tutiffimum eft, pinguium lo¬ co primum tumenti parti imponere cataplafma, in pro- greiTu vero locum operiri emplaftro, eo faltem fine, ut ligula, cui vermis extremitas involuta eft, retineatur: nulla omnino inferta turunda. Hujus, quod obiter dico, merus apud noftrates chirurgos abuius eft, vix ea aliud agentibus, quam ut partem offendant, dolores concitent, humores improbos afficiant, effluentiam puris impediant, inflammationem caufent, fanationem protrahant: magi- ftrorum imprudentium ferviles & ignavi imitatores ! OBSERVATIO V. Hiftoria Afe foetidae Disgunenfis. §. 1. Hingifeh U'mbellifera Levi ft ico affinis , foliis inftarPceoni j'j&, Europaeis Afa foe¬ tida appellatur. Folia fero autumno ex vertice proger¬ minant, fex, feptem, & pro radicis magnitudine plura vel pauciora; quae per brumam luxuriofe vigent, adultoque vere exarefcunt. Folium autem eft ramofum, planum, longitudinis cubitalis, folii Paeonia? ut plurimum figuram, Leviftici fubftantiam, colorem & laevitatem exhibens; odorem obtinet fucci odore remiffiorem , faporem cum amaritie & aromatica acredine hircofum. ' Stru&ura conftat ex fcapo Sc ramo : Scapus fpithamalis & amplius longitudinis eft , humano digito tenuior, quadantenus ftriatus, nervofus, coloris herbacei, circa bafim ex mu¬ tuo complexu canaliculatus, cetera teres; ramus alas re¬ fert impariter adverfas quinque, rarius feptem, palmaris & amplius longitudinis, oblique fur redas, imas fuperio- ribus longiores; Alse utrineg in lobos dividuntur incer¬ to numero plures, inaequalis magnitudinis, oblongos Sc quadantenus ovatos; in aliis plantis peranguftos, longio¬ res, ad coftam usq & largiori intervallo dtllindos, adeo- que pauciores Sc folitarios, quafi fingula folia referant; in aliis vero latiores, breviores* & ob parciorem divifio- nem continuos ; finibus ftve incifuris, plerumque ovatis vel orbiculatis, pro vario naturae ludentis genio : quifae- pe in foliis numero differentis plantae adeo difcrepat , ut ejusdem fpeciei folia efle vix appareat. Lobi autem obli¬ que furredi funt, fubtusangufto dudu per collae latera demiffi, coloris ex glauco virentis, laeves exfucci , rigi- Yyy di, 538 Amoenit&tum exoticarum di, fragiles, prona facie fubconcavi » nervo donati unico tenui, qui a colla per longitudinem inaequaliter decurrit, raro lateralibus aliis fociatus; Magnitudo incerta eft, quam reducere ad longitudinem triuncialem , latitudi¬ nem plus minus pollicarem liceat. Ante radicis interi¬ tum, qui ut plurimum fera astate evenit, una cum folio¬ rum fafciculo emergit Cw//r ixmplex, reftus, teres, quo¬ dammodo ftriatus, glaber, herbaceus, in orgyjas , fefqui- orgyjae vel majorem longitudiuem luxuriofe ex (urgens, craflitie in imo quanta manus complexum fuperat; ex qua paulatim faftus tenuior, in ramos, paucos, hi vero in umbellas, Ferulacearum lege, divelluntur; Foliorum ve¬ llitur rudimentis per intervalla palmaria altefnatim con- fitis, quorum bafes latas, membranofe , turgida, caulem inasqualiter & utcunque decuflatim amplexantur, dila- pfasque impreflis fignant veltigiis, genicula mentieneti- bus. Medulla farcitur geniculis haud intercepta, copio- fiffima,candidiflima,fungofa, paucis permixta fibris bre¬ vibus, vagis, in longum exporredlis. UmbelLe, pedali, aliae fpithamali vel breviori ftylo nixi, in radios explican¬ tur plufculos (io, ij, 2o)in orbem difperfos : qui finguli, quafi fubalternas umbellas reddituri, in radiolos paucos alios (f, 6) biuncialis longitudinis terminant, axillis bre¬ vibus tenuiffimistp fullentantes femina nuda ac furre&a. Semen eft planum, foliaceum, ex fufco rufum, figura; ova¬ tae, Sphondylii, vel Paftinacas hortenfis, femini non abli- mile, hoc tamen paulo majus & nigrius, quadantenus pi- lofum five afperum, tribus notatum ilriis, una per me¬ diam longitudinem, reliquis per fimbriam arcuato duftu ad apices utrinque produdlis ; odore maritatur exiguo porraceo, fapore gravi, acute amare fcente; medullam, ceu verum femen, in medio fovet atram, compreflam, figuras ex ovato mucronatae. Flores non vidi ; praepar¬ vos dicunt & in albidutfl pallentes» pentapetalos eflib non dubitaverim. $,II. /f T| Hiftona* lu # w uberior. Planta Afse foetidae, ab Avicenm vocatur An- Efjmo*, (tfjudaan 8c quod vocabulum Diofeorides c-Iaqm, Matthiolus Laferpitium interpretatur. In patria ejus, cum ipfa ftirps, tum ex ea colle&um gummi Hwgijeh, & per Indiam Hiing falutatur : ufitatius tamen eft, vocabulo Hmgijeh Plantam, Hiing ipfam ex¬ primere lacrymam ; quod& mihi in prsefenti defcriptio- ne receptum eft. Unde Af ftercus diaboli. Hujus piante, conjecturis botanicorum ad varias fpecies diftra&ae, a clariffimis vero lit enator ibus Scaligero ac Salmajio notis ac nominibus illuftrate, genuinam hic trado hiltoriam, diligenti inlpeftione a me obfervatam,inftituta eum in fi¬ nem ex Gamrono urbe ad folumejus natale, laboriofa Erofe&ione. Patria ejus fola eft Periia, non Media, Ly- ia, Syria aut Cyreniaca regio ; unde ex hoc capite fafta fucci apud au&ores diftinftio, eft inanis. In Sina prope muros plantam crefcere, lacrymamque impertiri colle- ftoribus, accepi ex duobus ejus terra; aromatariis; fed, quod plantam in Herbario Sinenfl non inveniam, incer¬ tus de veritate hxreo; quia per muri viam indudtum gummi,apud ignaros genuifie errorem potuit. In Per¬ fla plantam hodie aiunt faltem duo locorum traftus, vi-* delicet (i) campi montesque circa ofjA. Heraat, empo¬ rium provincias Chorafaan; & (2) jugum montium in provincia Laar , quod a flumine Cuur ad usque urbem Congok eundum Perfici Sinus traftum extenditur, duo¬ bus , alibi tribus pluribus ve parafangis a littore. Utro- bique autem fucci ferax quocunque loco planta non eft ; Yyy 2 fed Solum nfa tale* Species, ^40 Amcenitatum exoticarum fed circa Heraatum ea faltem, qua; campefire defer tum occupat; in tra&u vero Larenfi tantum illa, qu-ae crefcit in . montibus, vicinis territorio J* Du/guun, vel, ut vulgo pronuntiant, Difguun; qua; in his ultra ci- traquc gernimat, vel lucti inops eft, non redditura colli» genti operte pretium, vel ii redditura fuerit, legulum non habet. Quandoquidem citra Difgunum, accola; Arabes (ex transmarino littore coloni) collectionem nunquam tentarunt, fu pini ad novum opus, nec alii quam vita; pa- itoritia; fueti, quam ducunt fub tentoriis inertem atque tenuem. Ultra vero, herba dulcefcere dicitur & foeto- rem pene in tantum exuiffe, ut caprarum greges foliis vefcantur avide & eorum efu mire pinguefcant : Quod ut fuccedat, pridie ante admiflionem fale montano (nec aliud hic fuppetit) femel cibandi, admiffi vero, primis qua - tuordecim diebus ab omni potu arcendi funt. Grefcit promifcue in tefquis & crepidinibus, ubicunque avulfa femina ventus protulerit; uberius vero & faspe ex pedali intervallo in locis, qui quodammodo premuntur in pla¬ nitiem , quippe femini retinendo & ob meliorem fundi conditionem fovendo, aptioribus. Solum habet raro udum aut puriori terra fecundum, frequentius interfper- fo limo fabulofum, faxofum & aridum, &, quem in fuper- ficie non invenit, altius a£ta radice, ex profundo humo¬ rem allicit. - Planta; duplicem Heratenfes conftituunt fpeciem,unam Hmgifeh di&am,quam affirmant elTe mon¬ tanam,#. fylveftrem Difgunenfium; alteram Hufjeh, five campeftrem fuam. Illam ajunt lacrymam ftillare par¬ cam, macriorem & virtutis debilioris; hanc vero Hera- tenfem larga manu profundere pinguiorem & fetidio¬ rem, adeoque prseftantioretm Ad rei veritatem & dif¬ ferentiae- notas evolvendas, plantam Heratenfem (quam effetam, Gamroni degens, ex Chorafmia obtinueram) cum Fafctmlm TIL ' 54$ cum Difgunenfi diligenter contuli; fed mentiar, li ullum infigura difcrimen viderim. Tum etiam ve&oribusHe- ratenfis Afa (quam Gamronum fere annuatim deferunt) plantam Difgunenfem quam primum monftrarem, ne- fciis unde acceperim : fuam elle, illic& affirmarunt, plan¬ tam Hufjeh, veram & legitimae Afte genitricem. Ex quo infero: non differre Heratenfium plantam a Difgunenfi, nifi ratione foli natalis ; quod in campis Chorafanenfibus fortaffe pinguius effiadeoque radicem majorifucci appa¬ ratu inftruit; id quod fterile jugum Larenfe tanta uber¬ tate non poteft. Ut riihii hic dicam de ipfis utriusque Provinciae lacrymis, qua, inter fe collata, nulla praebent veftigia diverfa fpeciei, nec differentias, nifi quas ex adul¬ terio, vel diver litate temporis & ordinis, quo colle&a funt, obtinent ; prout latius patebit in fequentibus. Du- plicem fexum Difgunenfe vulgus conftituit : mares appel¬ lans plantas fucci expertes, qua caulem & in eo femen gi¬ gnant, a cujus productione radicitus moriantur; foemi- nas vero fucco dotatas, fed fine caule. Verum, erronea eft diftinftio & fine attentione indufta. Nulla enim non radix invenitur, qua ante ferula; produ£Honemlafa,fuc- cum non fundat; aut quse fuo relidta fato, in caulem fe¬ rius ocyus non exfurgat: quo produ£to, exhaufto vitali liquore, arefcit atque interit; quod ei cum umbelliferis plerisque aliis commune eft. Longaevitatem, ajunt, & radici miram effe, & amulam vita humana : ex quo ”*g****&- monftrofam aliquando magnitudinem confequi , non eft peregrinum. Si loci conditio ferat, nec in ferulam (quod aliquando evenit) prima atate efferatur, longituainem orgyja, ac pera humana craffitiem affequi affirmant; cum media atatis eft* fura vel brachii* annuam vero pollicis craffitiem exhibere ; cui longitudo proportione femper refpondeat. Hirfutum fibris caput, atatis quan¬ doque index eft; credo eas effe reliquias ex fcapis folio* Yyy 3 rum Afse attri¬ buta. Qrig»o Faior & f42 _ Amcenhattmi exoticarum _ rum diffolutis , quas nefcit edax tempus ob nervofam firmitatem deftruere, §. IH. \ Omnis Afa foetida ex radice manat fauciata, nulla ex caulibus vel fponte fluit, vel arte exprimitur : unde fa- ceflit Afa: in fcapariam & radicariam diftin&io, quam induxit Cl. Wormius. Radix quadriennio minor, parum la&efcit , & nunquam fecatur ; quo autem vetuftior dum rugofa cortex de amplitudine fua parum amittit. Succus ex utriculis fuis recens emanans, can- didifiimus, liquidus 8c pinguis eft, flori laftis dulcis exafte fimilimus,adeoq; omnis exfors lentoris; ad aeris vero fo- lisve co nta&um, color em fubfufcum induit, &coalefcens, lentorem quoque. Faetor, virtutis index, quo major eft, eo meliorem Afam teftatur. At ille in recenti lacryma ve- hementiifimus eft, cum eo, quem concreta & antiquior re¬ dolet, qualem Europa recipit, nullo modo comparandus. Affirmare aufim, unam drachmam recens effufam, ma¬ jorem Fafci culus III. 545 jorem fpargere foetorem, quam centum libras vetuitio- ris, quem ficcum venundant aromatarii noftrates. Ex monte redux, cum radicum copiam afportarem domum, (in, amplum palatium impluvio diftentum) adeo cubilia fcetore repleta funt, ut eas adlutum eliminare debuerim. Ex Chorafano cum Afa appellens Cafila ( ita vocatur ar¬ mentorum onufta multitudo, du&oribus comitata) in campum longe extra portam hoc mercium genus exone¬ rat: quod ipfum vento illinc fpirante, omnem civitatis auram halitu fuo inquinat. Devehenda eft in Indiam lin¬ gulari navigio, mercibus corruptioni obnoxiis vacuo: cum eas inficere, &liquores, pr^fertim potulentos, cor- rumperg experientia docuerit. Navis mea, qua trans¬ fretavi in Arabiam, unicum ex puppi pendentem ferebat faecum Heratenfis Afse, qua: per corium transmeans, naribus noftris magnam facelfebat moleftiam 5 metuente nauta, ne aqua rofarum, Sjirafenfe vinum, mercesqj edu¬ les, etiam tam brevi via noxam caperent. Virtutem Afse medicam, longo catalogo recenfetD/o- mufate*. fcorides L. 3. r.78, nec minus in laudanda effufus eft Gar- zias , Arom.HiJl. L. 1. c. 5. Perfici medici ob delicatum nationis genium ab ufu fere abftinent; rufticis faltem La- renlibus in colicis torminibus & hydrope, prasfertim in tympanitide curanda ufus innotuit ex confilio Benjano- rum. Retulit mihi civis Difgunenfis, fe hoc morbo tumi¬ dum, omni mane per fex hebdomades devoralfe afse bo¬ lum feu pilulam majufculam, donec convaluerit : exeo fubinde fibi flatus furfum & deorfum fecefiiffe, adeo foe¬ tentes, ut ab hominum confortib toto tempore julfus fit exulare. Semen, idem, fed minus valide prseftat '■> proin¬ de ab Indis in ufum medicum hinc avehitur. Vulnera, ex impolito recenti fu cco coalefcere dicuntur ad miracu¬ lum. Planta impolita fulcis, per quos aqua ad hortos & palmeta defluit, vermiculos ftirpium quarumcunqj ene- ' cat. Amoenitatum exoticarum cat. Indis, praffertim Benjanis, creber a f® ufus eft, etiam in cibis pro condimento. Hoc referenti Garzia ®gre credidit Cl. Renodans; nam: fi hoc ,ait, fabula non eft, ex duabus alterum conjefto : aut afam foetidam in Indid non foetere , aut ludos rmnc\xpant‘, quia in eodem plantas internecioni damnantur , inpofte- ruin, donec pereant, vitali fucco emulgendae. A __ • . Poftquam radicibus mora decem dierum (fufficiebat oAiduum) pro recuperando fucco indulta eflet, ad red- Z.2Z 3 aufpi- 550 - Affimitatum exoticarum aufpicandam meffem cum luce diei 10 Junii accedebatur in locum A. remotisque umbraculis & impedimentis ter¬ ra;, nova colligebatur lacryma, abfciffoque fummo orbi- culOj vulnus operiebatur. Die ii idem agitabatur circa radices in loco B. Nota : hunc fuccum,qui ex mora plu¬ rium dierum copioiior effluxerat, &ad debitam Ipiflita- tem exaruerat, proprio gaudere nomine ¥i$saast cum alter commune nomen Sjiir, i. e. la&is, ex can¬ dore '/*■ Rottanj Dfjerendng, Palma-pinus eft, tri¬ um ad fummum orgyjarum altitudinis , undiquaque J}>i‘ nis horrida atro lpadiceis,re„ ■».» — - ■ t mtr ^ ■ <»' , - - cus vulneri illatum , five intrinfecus aftumptum fuerit. Maxima autem celebritas radiculae enata eft, ab eximia illa virtute, quam adverfus toxicum Macaflarienfe pr®- ftat, exitiale illud, & vix alio remedio vincibile. Eli ve ¬ nenum hoc fuccus lafteus & pinguis, qui colligitur ex recens fauciata arbore quadam, indigenis Ipu , Malajis Ja- vanisquel^ din— pwre—»«>ir«»niiw* i.imii i» «*■ n ■ *m - ■ <■— ■ "*" 1 " ■ ■ " ‘ wblu^ . — venenatis admotus tenaciffime adhaeret, donec (ex ore in¬ digenarum loquor) veneno ex vulnere attradlo faturatus fponte decidat. Is quanquam omni venenofo vulneri* five toxicum iftu & morfu inferorum , live telo mortife¬ ro infii&umfit, infigne prasftet auxilium, fpecificum ta¬ men & infallibile habetur antidotum in folo homine ad- verfus morfum veneniferi ferpentis Cobras de Cabelo , Ut rite expediatur curatio, gemini Lapides in promptu eiTe debent, quo, delabente uno,illico admoveri poflit al¬ ter, qui veneni reliquias imbibat. Si vero unicus faltem adfuerit, qui fpontaneo lapfu venenum fuperefle indicet, oportet Iafti recenti confeftim immittatur ; lac enim vi¬ rus e poris extemplo eluit, ita ut in fuperficie fpe&abile fupernatet, colore ex flavo coeruleoque variegatum: Sic veneno liberatus, & diligenter abfterfus lapis, vulneri de- nuo admovendus eft. Signum exhaufti veneni ftatuunt, fi Lapis non amplius decidat , fed manu detrahendus fit ; fuperefle enim poros, veneno vacuos, qui faturari am¬ plius non poflint. De efficacia hujus lapidis , & , qua: in- dies cum ipfo inftituuntur in India experimentis, multa dicenda, inquirenda, dubitanda venirent. Quicquid fit, fpondent efficacia: veritatem, quotquot ex Hindoftanis de Lapide quaefivip & innumeros inveni, tum qui expe¬ rimenta ipfos fe fecifle, tum qui fa£ta fuis oculos vidifle mihi perjovem Lapidem jurarunt; adeo, ut inter Indos de Viperini Lapidis virtute contra ferpentis Cabelo mor¬ fum dubitare, execrabilis incredulitatis crimen fit. Ex multis unum placet inferere cafum oppido rarum, quem inihi de experimentis Viperinis, incidente difcurfu, dubi¬ tanti narravit, & tota teftata eft fpe&atrix familia Gene- rofi Dominii Pavillon, qui domi fuas acciderat, cum in Choromandelo Gubernatoris provinciam gereret. -Una ex fervis domefticis a Cobr a Cabelo pede morfa, ardentif- fimos plorabat dolores. Productus jllico & impofitus Dd dd % Lapis / Amoenitatum exoticarum Lapis eit ; quo decidente , cum nec Lapis praeterea alius, nec lac dulce in promptu effiet, quod poros elueret, nu¬ trix, in tam pernici malo anxia, Lapidi immulfit ex fuis uberibus. Ex quo vero illi papilla confeftim dolere,mox uber ejusdem lateris tumefcere & inflammari, non fine vitas difcrimine, in quo triduum ver fabatur, ab uberis duritie vix decem diebus liberata. Papillam autem ha¬ buerat aliquantillum ab alumni gingiva excoriatam, adeo- que recluiis venulis aptam , qua? veneni inquinamenta reciperet , calenti la&e elicita. Qui autem conciliabi¬ mus cum Indorum experimentis tot fafta in contrarium a celeberrimo Redo, citata m opufc. tom. z? Negabunt, opinor, Patroni lapidis, Rediana experimenta locum ha¬ bere ad valorem fui antidoti deftruendum, utpote quae in brutis, non in homine, cum oleo tabaci, vel veneno heterogenei ferpentis, non vipero Cabelo, tum fub coe¬ lo magis algido, non fub asftuante Indico inftituta fint. Relator ego nihil dijudico , faltem fateor ingenue, penes me valorem lapidis femper manfifTe in fufpenfo, dum quid erroris & fallacia? fublatere pollet, propriis experi¬ mentis non exploraverim. Et licet tot lapidis prasdica- toribus & experimentorum jadlatoribus quid contradi¬ cerem non haberem, aufus tamen nunquam fui in fonti- cis cafibus, plerumque inopinato & cum pernici pericu¬ lo incidentibus, beneficium Lapidis experiri; cum non caperem , fi tam velox efl: viperinum virus, ut efTe omnes ajunt, quomodo illud retrahi ex mafla humorum poffit per adhasfionem lapidis? fi vero adeo pernix non efl (ut ad minimum in plerisqs morfibus expertus mihi videor) fed mora quadam opus habet, antequam diffufum & re- folutum in vulnere , abforberi omne a venulis capillari¬ bus, &ad cerebrum ac vitalia vifcera transferri poffit; colligere licebit, terram figillatam, fpodium & cornu cer¬ vi ufta ac fimilis generis alkalia, qui pariter adha?rent, idem *• Fafci culus III. 58 r idem quod ille Lapis praeftare , & vulneri admota liquo¬ res contaffos & cum iis venenum , in poros fuos seque poffe recipere & imbibere. Ea propter femper conful- tius duxi ad facram meam anchoram, Tberiacam,refu~ gere, quam fcarificato vulneri (prius ligato fupra vulnus membro) poft faffam fanguinis expremonem affricui 8c impofui, propinata infimul ejusdem eleffuarii portione pro fudorifero. Et fic fine lapide, fat cito femper (in recens laefis) fucceffit curatio. Eli autem viperinus Ia¬ pis figura; quodammodo ovata;, compreflus, uncia lon¬ gior, latior dimidia, interdum alterutra facie magis gibbe- rofa, cralfitie penna; anferinae in medio, ambitu tenuiori, fuperficie lsvi ac fplendente, coloris ingrati, nigricantis & aliqua fui parte albidi. Subftantiam obtinet firmam & duram, levem tamen, hic ibi porofam & quodammodo corneam , ita ut appareat formatus ex cornu cervi in va¬ pore vel liquore aliquo macerato tin£toque; nili forte fragmentum fit Lapidis Cananoor variegati, ( Ita hic la¬ pis dicitur a patria Cananoor Malabariae provincia, Lufi- tanis ibidem ‘ Pedrafrigue difta, a qualitate refrigerante; eltque triplicis differentiae five coloris, nimirum albus, citrinus & obfcure coeruleus, qui poliremus Nephritico lapidi in omnibus, praeter levitatem, iimilimus eft.). Quot¬ quot videre mihi obtigit per Indiam firmam & Infularem, praedi&ae conditionis & figurae fuerunt; plane alius ab il¬ lis, quos fupra citato loco in aere exhibetCl. JlM^, I RR. Patribus acceptos. Qualiscunque figurse fuerint, prima fronte apparebunt haud quaquam naturales & in cerebro vipera, quod vulgo creditur, genitos elle, adeo ut fru- ftra fuerit, qui illos in anguium capitibus quaereret. Bi¬ ni, unica capfula tereti & levi fubere excifa, intra lanam repoliri, refervari plerumque folent, ut fecum citra fra¬ ctionis periculum polfelfor commode gellare poffif. Haud proflant ultibi, fed contingit offerri venales, haben- Dddd 3 tur- ygt Jlmmitaiam exoticarum Fafctculus III. turque rari & in pretio. Non cooftat, quinam eorum fa- ftores fint: quos tamen efle Gentilium religiofos, quos Sjoges, aut Sacerdotes, quo sBrahmenes, vocant, multi conjiciunt. Fig.vid.F4fi.i1. Rei. IX. §.3. Morbi de* OBSERVATIO XI. Curatio Colica; per Acupunduram , Ja- ponibus ufitata. c [olica,quam Senki appellant Japones, infulis populo- fiflimi imperiijaponici endemia & adeo familiaris eft, ut e decem adultis raro unus iit, qui eadem ali¬ quando non laboraverit: ficaer alioqui faluberrimus,iic natalis aqua, fic cibus, potus & vernacula vivendi ratio in hujus morbi generationem confpirant. Audet importu¬ nus civis ipfos advenas, poft falutatam loci Cererem, in¬ vadere, Noftro id experti fumus dolore , ubi fub clima¬ tis ingrefliim, (quod in vado folenne eft navigantibus) malorum, quibus nos irati Dii maris flagellaverant, me¬ moriam elueremus cerevifia hujus terras frigida, Sakki vocata. Coda hascex oryza ad vini Hifpanici vigorem &confiftentiam, ea gaudet indole, ut neutiquam frigida bibi, fed ad indigenarum morem forbillari ex orbiculis debeat, modice prius calefada, Nonautem quivis ven¬ tris dolor dido venit nomine, fed ille demum, qui dum inteftina lancinat, in inguine fimul motus excitat con- vuKionis, Nimirum, is eft hujus Colica? velgradus, vel genius, ut abdominis quoque mufculos & membranas vellicet. Si doloris caufam vel materiam quasrimus, ea ex fententia horum antipodum, cum in prasfenti morbo, tum in omni cruciatu ventris neutiquam intra inteftini cavum hofpitatur, nili forte in affeftu leviori, fed in ipfa } ■ • *| • • /? 1 n • A 1 lorum J Acuum d^ Jcriftfr* S84 Amoenitatum exoticarum ~ ■ - - ■ ■ ■ » ■ . — ■— - ... - . - — — - - - •* iorum abdominis, peritonei, omenti , mefenterii , intefti- norum : in quibus illa per moram faceflens in vaporem, vel, ut loquuntur, in fpiritum fepe acerrimum, membra¬ nulas diilendit, rodit & lancinat. Hujus igitur fpiritus rodentis effrado carcere, ipfoque anguftiis, quas dilten- debat, exfoluto, ceflabit momento citius acerbiflijnus ex- tenlionis fenfus, quem ut perperam Latini ab inteftino, faepius innocenti, Colicam, fic Gymnofophiltae eum ad Japonum Sineniiumque mentem faniori judicio amant fua lingua vocare Spafmum abdominis & inteftinorum. Habet hoc lingulare patrius morbus Japoniae, ut ad Hy- llericae paflionis exemplum perfaepe fufFocationem fio- Ipiti fuo machinetur, convellendo totam regionem ab in¬ guine adusque collas fpurias, vel mucronem; deficiat vero, ubi diu faeviit, in tumores hic illic in corpore pro- mifcue nafcentes ; nonnunquam epilogum ludat teterri- mum; in viris quidem grandi alterutrius tefticuli tumo¬ re, non raro in fillulam fuppurante ; in foeminis vero foe¬ da caterva tuberculorum, in ani vulvaeque labiis nafcen- tium, quam capillorum plerumque comitari amat deflu¬ vium. Sed & illa farcocele (quam fpeciali nomine Sobi vocant, & laborantem Sobimotz ) & hi ficus, extra colicam pariter frequentes funt & endemii injaponia. In hunc extimae gentis ho liem, prius, quam acum no- llram ltringamus,fcire oportet : duos efle in adverfo Or¬ be facros fontes chirurgicos, ex quibus jugiter, cum re¬ cuperandae fanitati, tum confervandae petunt remedia, fani & aegri, medici & empyrici, nobiles & plebeji. Illos i vero & ante artis medicae ufum inventionemque, ab omni antiquitate per Coraeam, Sinam, Japoniam claruifle, triga illa gentis fande profitetur, pertinaciflima antiquitatis fe&atrix. Quinam fontes? Equidem duri nominis! nam primus ignem fundit ; cedit alter metalli aciem : aciem vero, non ferocis chalybis fanguinantis,nec ignem quocg can- Fafciculus III. 585 candentis ferri ; quo utroque trux fupra humanitatem chirurgia Occidentis in mortalium fevire membra jubet, opera deteftabili iis, quorum humana mollities & man- fuetudo praecordia occupat; fed ignem gratiofum,&non verendum magis, quam quo fibi litari hoc coelo Dii ipii amant, nimirum remifle glifcentem turundam, volutam ex herbaRegii nominis Artemijid. Sicmetallum pariter omnium pradlantiflimum , illud Regiarum decus, rerum omnium nervum, Solis & Luna? fobolem, & horum pia- netarum virtute praegnans, ut volunt per ignem philo- fophi. Quid moror? Aurum & argentum indigito ! Ex hoc enim Acus perpolitas ducunt illius regionis artifi¬ ces; quae ad celebrandam in humano corpore pun&u- ram, apprime funt idoneae, & tanto in pretio habitae, ut eas inter manuales gazas, amans thecarum gens, in finu (utfolet rariora quaevis utenfilia) reconditas circumge- ftet. Hujus utriusque remedii tam momentofa eft admi- niftratio, ut pungendorum & urendorum locorum gnari¬ tas fingularem artem chirurgicam conftituat, cujus magi- ftri appellantur Tenfafj , i. e. t angent e s,\>\xtz exploratores locorum ; nam in locorum deledtu cardo totius negotii repofitus eft. Qui ipfam rem manu exercent, Faritatte audiunt, fie.acupungentes,fiveex fuamet notitia, fivead tangentis julTum id faciant. Acus autem, quae pundturam praeftat,quia non fine periculo intra corpus adigitur, nifi & tenuiflima lit, & ex praedidlo metallo fadta, eoque pu- riffimo, omnis cupri experte & du i — ...» — i ■ *'**rtii TTi t n »> m i ,. profunditatem ingerunt, plerum q; femiuncialem, rarius Eollicarem vel majorem ; verbo, ad uscp doloris laticem: unc affecuti, ad refpirationem unam & alteram, acum infixam tenent, mox acuextrada locum digito premunt, quafi fpiritum hac via exprefiuri. Polterioris acus im- miflio fit fola ejusdem rotatione, intra pollicis mediique digiti apices. Quibus fatis verfata manus eft,pulfu indi¬ cis, fupra medium digitum pofiti, &in acum excufli, cu¬ tem prius pertundunt, quam acum torqueant; alii in ex- cuffione illa utuntur, quod dixi, adminiculo tubuli, ob- ftantis, ne fortiori pulfu acus debito profundius impri¬ matur. Leges pundtoria? artis v aria? funt, flatus laticem, in quantum cum ratione hic agitur, prtecipue fpe&antes: unae, in operatione inftituenaa, & locus & profunditas punitionis a Tangentibus medicis cum ratione funt de¬ terminandi. Punitio iisdem morbis, quibus uftio, mede¬ tur ; &ut plurimum iisdem in locis inititui permilla eft, in quibus ultio celebratur. Loca illa Relatione de Mo- xiburio exhibebimus. Sola fretus experientia acum quo¬ que vulgus audet verfare, citra prasfcriptum magiftri TenfaJj, hoc unicum cavere gnarus, ne nervos, tendi¬ nes, arteriasque infigriiores pertundat. Quibus prcemif- fis, themati meo brevibus fatisfaciam. Anticolicam punituram fuam celebrant Japdnes in epigaftrio : in quo novem omnino pun&iones ternaria ferie & ad quadrati parallelogrammi normam inftituunt, intercedente inter fingulas punitiones ( in homine adul¬ to) gemini pollicis transverti fpatio. Hi ordines in ar¬ tis punitoriae fchola diltinitionis gratia propriis donan¬ tur utpra;ceptis,fic nominibus. Primus, Sjoquan diitus, proxime fub coitis inftituitur; alter, Tfjuquan nuncu¬ patus, medium fibi locum vendicat inter umbilicum 8c cartilaginem mucronatam; tertius, Gecquan di£tus, fe- miuncia fupra umbilicum abfolvitur. Ad hanc triplicis E e e e 2 ordi- 588 Amoenitatum exoticarum ordinis punitionem, ex praefcripto Magiftri, profunditate legitima celebratam, plerumque fubito, velut incantata, ceffant Senki nominis tormina ; id quod ex frequenti dvlo^t* noftra Ledtori hoc capite exhibere inftitutum fuit. Ex altero quoque fonte Colicam fuam oppugnant, non asque feliciter expugnant : Cauteriis nimirum utrin- que ad umbilici latera, a duorum pollicum intervallo in uftis. Locus geminus Tenju dicitur, a frequenti uftione celebris, & vel iplis notus, qui chirurgice hujus facra nunquam attigerunt : De quo fuo loco pluribus. Sed & anticolicum praspotentis virtutis medicamentum no- viter edodli funt populares, cujus hodie celeberrimus ufus eft, uti in prasfenti affedtu, itaprasfertim in Cholera, admodum in hac regione frequenti & funefta, tum in ab¬ dominis chronico dolore S^^endemio pariter & Colica; affini, nec minus in ceteris doloribus abdominis, qui in inteftinis ultra acus conta&um radicati funt, nec igni fa¬ cile, nec metallo cedentes ; ut taceam affedtus alios. Pul¬ vis e&DJjofei lingua vulgari, doctorum charadtere IVad- fufan nuncupatus. Venaitur is fub figillo audlorisin uni¬ co pago Men'oki,^rox\nd.xOomi, cum monopolii privile¬ gio, quod inventor religionis fraude obtinuit. Dixerat enim: Herbas contra popularem ventris afflidHonem,fibi infomno monftrataseffe ab Apolline fuo, Deo ^akufj,pzC- fxm crefcentes in vicino & fabulis praeluftri monticulo. Succeffus medicamento celebritatem, audtori fidem, toti familias divitias conciliavit, ut, quae Iri lueret fortunam, brevi ditata, e regione trium officinarum, quibus pulvis ope molendinorum conficitur, totidem revelatoris idolo, fofpitatori fuo,facella condiderit. Copiam pulveris inde mecum retuli, bile amariorem, fed ex quo Germanorum inteftina nil majoris folatii capiunt, quam ex medicamen¬ to noftrate. Defcriptio in fecreto habetur apud fami¬ liam, Bafin confert, prout adverti in officina, Cofti fpe- cies Fafcicuhs ITT. 589 cies amara ,Putfjuk didta,qu£e ex Gufarata a Belgis in Ja- poniam copiofa invehitur; varia? enim virtutis eft,& fre- quentiflimiibidem ufus,utpnEter radicem montanam Si- fari Corasenfis, (Ninjin Cley eri ) nullum vegetabile exoti¬ cum vehementius expetat. OBSERVATIO XII. Mox a, prajftanriffima Cauteriorum ma- teria, Sinenfibus Japonibusq; multum ufitata. §. I. A fla, quousque ad noftros antipodes extimumve Or¬ bis terminum extenditur, tribus dotata eftHelico- nibus. Arabum, Brahmenum & Sinentium: ex quibus fcientiarum artiumque promanavit, quicquid eft intervalli Orientis populos. Hi v ero,. coelo, linguis, mo¬ ribus, religione diftindli populi, licet pro diverfo, ex quo erudiuntur, Helicone, alia atque diverfa foveant artis me¬ dica; (ceteras non attingo) principia, prtecepta, materiam & medendi methodos, nihilominus tamen, cum in mor¬ borum caufas inquiritur, uno ore finguli ad tribunal fubinde Flatus & Vapores provocant, ut tantum non vi¬ deantur cum Coo noftro Lib. d.flat. dolores & affedlus quoscunque flatibus acceptos referre, quos afferunt nun¬ quam tolli pofle felicius, quam Cauteriis, Igne adluali,ut loquimur , inurendis. Igne vero , an ferri candentis ? Equidem junftam Vulcani Martiscj vim experiri in hu¬ mana machina, flevitiam reputant, uti fupervacaneam & inutilem, ita vero indignam rationali medico, cui uren¬ do non alia debeat efle intentio, quam ut impa£tam do¬ loris materiam refolvat , vel inflatus jam refolutam ex¬ cludat & in auras evocet, Malunt igitur tarde glifcen- Ee ee 3 tem, Introdu¬ ctio. 59Q _ Ammiitatum exoticarum _ tem, remiffe uftulantem, atque, ut verbo dicam, ejus in¬ dolis ignem adhibere, qui inclufam morbi caufam, me¬ diante falis aperientis virtute, lente tucoqj evOcet, quam qui ftringente ac rodente armatus vitriolo, cutem car¬ nemque crudeli impetu exedat. Iisdem nixi rationibus prifci Arabum, /Egyptiorum & Graecorum Medici , a qui¬ bus medendi artem Europaei accepimus, ferro rubenti, fungos accenfos & ignitas praeferre Struthii & Ariftolo- gi* radices vifumeft; aliis eorum fulphure candente pla¬ cuit, fuiisque buxeis oleo fervente tinftis, corporis vitia domari. Mercatum videant, Pr. L.4. c. 1. p. 1 6z, & ex recentioribusAf. A. Severinum , qui varietatem materi* caufticae & modos urendi apud antiquos fcire defiderant. Ego hic Afiaticorum tantum Cauteria referam, noftro tempore ufitata. Aflaticotu varia uren¬ di materia. It Arabnm, $. II. Arabes, &,qui horum fcientiis imbuti funt, PerfasSc Mogoles Indos Mahhammedanos, ignis fomitem in uren¬ do non alium expetiiffe vidi, quam pannum goflipinum Ifatide feu glafto tinftum, Gallice Cotton bleu : hunc in cylindri figuram, ad fefqui pollicaris diametri crafiitiem, & longitudinem geminae unciae quam ar&iflime obvolu¬ tum, in locum amburendum dirigunt, &, incenfa fum- mitate, glifcere fenfimque depafci linunt, donec in favil¬ lam totus cylindrus deflagraverit. Uftio haec , longa & pene intolerabili mora abfolvitur ; durat enim horae qua¬ drantem, interdum longius, antequam deflagret intenfi ardoris fomes ; qui alte adeo fubje&am carnem depafcit, ut aliquando infanabile ulcus inde remaneat; quale mihi fanandum iis regionibus oblatum eft aliquoties, fordidum & mali moris. Ultione fa&a, amplius nihil negotii incum¬ bit chirurgo, quam ut ftigma inungat quotidie, & fepa- rataefcharaad fuppurgtionem promoveat. Credo uftjo- num i Fafcicuhs llt. fgi nmn cruciatus & longa incommoda obftare, quo minus populares re ipfa eas aeque inftituant frequenter, atque ea¬ rum ufum infcholis fcriptisq;fuispraedidant&inculcant. Glaftum nominavi ; Ejus liquore Arabs materiam Cauterii inurendi imbutam poftulat, hunc ignis virtuti momentu conferre perfuafus , opinione non ex vano haufta, fed ex populari, ut fibi videtur, & longa feculorum experientia. Si credimus, quod vulgus Europaeum fpondet, fuman¬ te & naribus admoto linteo illo, quod fucco glafti tingi¬ tur , Epilepticorum, quos Daemoniacos vocamus, felicius difcutiuntur paroxyfmi,quam lintei albi vel cujusvis alius rei fuffitu. Certe in Indiis chirurgi neutiquam perdidif- fe operam experti fumus, quando tin&a Ifatide linteami¬ na in fotu ( fxc in chirurgia loquimur) & obligatione par¬ tis inflammatas, ceteris pannis antepofuimus. Brahmenes, quos Graecia Gvmnofophiftas vocat, In- 2. Indorum dorum gentilium Sapientes, Theologi & Medici, tum qui ex eorum inftit utis fapiunt, gentiles ceteri, non unius, fed varii generis cauteria pro morborum diverfitate parant. Latitantes enim caufas,ajunt,& morbi cujusque indolem non unius efle generis; proinde unam eandemque ignis materiam affeftlbuspromifeueomnibusnequaquam con¬ gruere; eligendam efle, quam genio morbi cujuscp aptam natam experientia docuerit. Varietatem vero illam ex- plorafle , peregrino mihi datum non fuit. Clavum quis Herculi prius excufierit, quam a zelotypis iftis dolori¬ bus fecreta artium exploraverit. Vulgatiflimum illo¬ rum Cauterium eft (cetera rarioris ufus funt) medulla ‘Juncis ibidem in paludibus germinantis; cujuscuna va¬ rietatis fit, perinde efl:, modo fcirpo crefcat crafiiore : Hac, oleo Sefami,quo agri abundant, leviter imbuta, uftionem cutis humanae vulgari modo inftituunt. Vidi Malajos, Javanos, Siamenfes, ni fallor & alias his vicinas nationes, eandem hanc medullam in cremando adhibuifle. Trans Amoenitatum exoticarum J. Sinenfiu, T rans Gangem progrediens, nobiliflimum fane omni¬ um, & ufitatifli-mum ignis fomitem invenio apud Sinenfes &Japonios. Hoc fomite, referunt, ante ipfius medicinas inventionem & omnem aliam Chirurgis notitiam, tem¬ poribus admodum prifcis celebratam cauterifationem fuiffe , atcp inde ufum ejus perlongam feculorum feriem ad fe demum dimanaffe. Stupam nane virtute ac vetufta- te prasftantifiimam fub communi appellatione Mox. III. Plantas defcriptionem dedi bre viorem,quo ej us ideam Le&or facilius conciperet: Addam nunc, quae ad plenio¬ rem hiftoriam defiderari videntur. Caudex ab imofaepe magis ramofus apparet, quam revera eft; nam cum uni fcrobi plura committantur femina, plures fiepe frutices eodem loco fuccrefcunt, quos ignari unam reputant ar¬ bufculam; addo, quod annofi frutices, ad imum ftipitem, quod folet,abfcifli, plurimis furculis ramofi ac denfiores refurgant, velut unius radicis proles. Primi ex femine furculi annotini, tum qui prascifa ftirpe progerminant, (qualem in tabula fub numero 2 exhibeo) rariores fem- per, ac pofterioribus multo pinguiores ac liberalius ex- tenfi funt; ramofi. fiunt fucceflii temporis. Cortex fir¬ mus & arfte adnatus eft; cuticula ei tenuis , per ficcita- tem aliquando abfcedens ; liber viridans, odore foliorum Coryli, fed graviufculo 8c ingrato, fapore aliquantum naufeofo, amaro , fylveftri & adftringente. Lignum eft durum, fibris craflis donatum, nonnihil ex herbeo can¬ dicans, Fafciculus 111. _____ t>n dicans, odoris, dum viret, ingrati. Surculi denfi funt, nullo ordine confiti, tenues, breves, inaequales, nullis in¬ crementi annulis fignati; foliis fingulis denfe ac inordi¬ nate ftipati,ex quorum axillis gemma parva angufta pro¬ minet. Pediculo pingui , perbrevi, herbaceo (cujus dor- fum teres, antica facies comprelfa & quodammodo cari¬ nata eft) infiftit Folium ex membranaceo carnofum, lon¬ gitudine maxima geminae unciae, latitudine pollicari vel minori ; figuram obtinens ex anguftiori principio lan¬ guide arcuatam , mucrone obtufo ; faepe etiam ovatam, in longitudinem repandam & inordinate undulatam, medio depreflo , ambitu aliquantillum reflexo ; facies utraque laevis eft, & ex depreflis nervulis Jacunofa , fa¬ turo & ingrato virore micans, in dorfo magis diluto; ora denticulis nonnihil repandis,' duriufculis, obtufis denfe & inaequaliter eft crenata. Nervus medius per anticam faciem ingenti lacuna deprimitur, in dorfo in- figniter prominens; ab eo utrinque quinque, fex, fe- ptemve tenuiores inaequaliter deviant, ante ambitum in fe invicem recurvati : quos aliquando venulae breviores vagae intercurrunt. Odorem recens habet nullum, fapo- rem, quam in cortice, remifliorem, id eft, ex fylveftri fubamarum adftringentem, fine tetricitate. Folium ra¬ tione foli natalis, fitus, aetatis, haud parum in fubftantia, magnitudine & figura variat; unde ex novellis foliis, qualia in Europam tofta perferuntur, perfedtoruimfbr- ma perperam judicatur. Foliis maligna quadam vis <3e inimica cerebro qualitas ineft, qua, fpiritus animales tur¬ bando, mentem inebriat, & tremulum inducit nervorum motum : qua vero affidue frigendo, egregie corrigitur, ita ut, eliminata narcofl, blanda remaneat animales fpiri¬ tus refocillandi efficacia. Flores copiofi furculos exor¬ nant, per menfes autumnales in prove&am hyemem con¬ tinua fucc^flxone nafcentes, fex dotati petalis; quorum Hh hh 2 fap e Cultura. 6it _ Amoenitatum exoticarum faepe exterius unum vel duo, quali fphacelo tafta, magni¬ tudinem ceterorum non aflequuntur. Sapor eis ingra¬ tus & aliquantulum amarus eft, linguas balin protinus oc¬ cupans. Floris cavum implet dentum agmen flaminum alborum, velutin rofa minutiflimorum, apiculis cordatis luteis. Numeravi flamina in unico flore 230. Frufluum nuclei valde funt oleoli , & raucedinem cito contrahunt, unde plantati ex decem vix duo progerminant. Nullus vel florum, vel nucleorum indigenis ufus eft; eximiam ta- ‘men nucleis inefle virtutem, nullum mihi eft dubium, IV. Culturam inchoamus a plantatione Seminum; Qui¬ bus conferendis Japonia non Angulares hortos aut agros concedit, fed agrorum faltem margines, cujuscunque gleba? fuerint. Semina autem non plantantur in feriem continuam, qualiter in fepem excreicerent, fed per mo¬ dica intervalla; ne fuccrefcentes arbufcula? umbra fua agris noceant, aut remoras «e&ant folia carpentibus. Immittuntur femina ( vafculis adhuc inclufa) uni fefqui- palmaris profunditatis fcrobiculo, ad minimum fex, ad maximum duodecim. Pluralitas requiritur, quia vix quartum vel quintum progerminaverit; quod pleraque vel cafla flnt, vel corrupta rancore, quem citiifime con¬ cipiunt. HcCC feminum tam facilis corruptio, in cauia efty quod in Europam delata, fl plantentur, nunquam pro¬ germinent. Si falva transportare animus At, plantanda in Sicilia, Hiipania vel Italia, moneo, ut fub coelo natali con¬ dantur in cupam terra plenam; ita ex iis prognata ger¬ mina divelli & plantari pofluntpro lubitu. Eadem cum plantis translatis propagatio non fuccedit ; quandoqui¬ dem per aeftuofam Indiam ve£he, tabem concipiunt, vi¬ tam a&ura? reliquam Ane vigore, ne expe&ari ex iis pro¬ les & propagatio poffit, Prognatus frutex, fl iuduftrium domi- Fafcicutus 111. 613 dominum na&us eil, circum po fit 0 & cum terra fuba&o fimo equino fovebitur ; quod curiofiores quotannis faci¬ unt, alii negligunt. Triennis fa£tus, haud junior, ledlionem patitur foliorum, quas tum &pneftantiffima & fatis co- piofa exhibet. Septennis, qualis humanam refert altitu¬ dinem, quod parcius germinet, adeocg folia pauciora ferat, poft abfolutam le&ionem ad imum usque caudicem am¬ putandus eil: ficilolonese radice confurguntnovi&co- piofi, qui majorem foliorum fuppeditando copiam, prio¬ ris arbufculas locum cum fosnore fupplent, Alii excillo- nem illam ad decennium differunt, §t T Collegio * * foliorum» Colle&ionem aufpicaturi patres familias, fi vim fru- ftuum poffideant, in auxilium vocant mercenarios , illi operas adfuetos. Folia enim cum iigillatim capienda, non carptim rapienda fint, domefticus per diem continuum vix tria Gz/ri congeret, dum in labore a teneris verfatus, novem vel decem legerit. Colledlio autem, non eodem tempore peragitur, nec una abfolvitur vice, fed ut pluri¬ mum diverfis. Qui tertium colligunt, illi aufpicium ten- tant circa finem mentis Songuctts, qui Japonum primus eil, exordiens cum novilunio illo, quod asquinodtio verno eil propius, fiveid in Februarii exitum, fi ve Martii initium inciderit. At hic menfis folia pauca tantum fuppeditat , eaque perquam tenella & nondum integre explicata duo¬ rum & trium dierum; quas vero nobiliihma funt omnium, & ob pretiofam raritatem palatiis Prineipum ac divitibus dicanda, unde Thea CTfarea, nec non fles thea appellari fuevit, ( Florum.petala nemo colligit, aut loco foliorum ufurpat,quod falfo perfuafi funt noilrates; errorem, cre¬ do, genuilfe floris nomen plaufibile, vel induxifie ignoran¬ tiam viatorum.) Ex hoc cenfu tit thea Buu Sinentium , vera illa atque optima j qtfe & fub ipfo ccelo patrio bene Hh hh 3 cara r 614 Amoenitatum exoticarum cara eft. Secunda colledtio (quae prima eft aliis) menfe fe¬ cundo inftituitur, i. e. circa Martii finem, vel Aprilis initi¬ um; hac, folia jam integre ex plicata, una, fi placet, cum fe- mi explicatis decerpuntur , ante praeparationem , fecun¬ dum bonitatem & magnitudinem, in claffes feligenda, Ex his, quae nondum explicata funt, bonitatem praedi diorum quodammodo f Sequuntur, unde eodem nomine veniunt, a ceteris ob prseftantiam feparanda. Poftrema atq; omni¬ um uberrima colledtio (aliis altera) fit menfe Japonum tertio; quo explicata folia multitudine luxuriant- Sunt, qui negledtis prioribus, unica hujus menfis colle&ione omnem theae claudunt abfolvuntque melfem, cumfedula disjundiione foliorum in diverfas Itziban , niban & fan- ban, feu prima;, fecunda & tertiae bonitatis claffes: qua¬ rum ultima exhibet folia bimeftria <3c rigidiora, pro ufu plebejorum. 25** . . §• vi. Ex his in genere triplex foliorum diftin&io oritur: Prima eft foliorum tenerrimas aetatis, quas praeparata vul- rickj tfyu. go vocantur Ficki tfjaa, i. e. molenda thea; quia molen¬ do in pollinem redigitur, cum aqua fervente forbillanda. Vocatur etiam Udji tjjaa 8cTacke facki tfjaa, ex locis, in quibus potiffimum colligitur, ceteris ob fundi bonita¬ tem nobilior, praefertim carpta ex trienni frutice, velut omnium aetatum prseftantiflimo : Plurimum enim fun¬ dus & aetas ad bonitatem aeque ac foliorum incrementum vel magnitudinem tribuunt ; Magnitudo tamen non per¬ petuo bonitatis, nifi fumma cum teneritate jun£ta,fed ali¬ quando antiquitatis nota eft. Huic theae refpondet Si- nenfium, quod dixi, Teh Buu, Secunda eft adultio- T«» tj]44. rum, quae praeparata appellatur Too tjjaa, id eft, Thea Si¬ nentis, itaaidta, quod Sinenfium more praeparari foleat. Haec in Japonia dividitur a tradlatoribus & theae vendi- ; tori- Fafciculus III, 6tf toribus, ut plurimum in quatuor clalTes, bonitate&pre- tio differentes. Prima eft foliorum recens natorum, quo¬ rum collectio faltem ineunte vere celebrabatur, dum Un¬ guli novelli furculi non amplius duo vel tria folia, live in¬ tegre , live minus explicata ferebant. Horum praepara¬ torum unum Kin (extranei Catti v ocant) i. e. libra Belgi¬ ca una cum quadrante, in Japonia conftat (modo peregri¬ nus reCte informatus fui) fju momefk amplius; vel ut ex¬ tranei loquuntur, uno vel amplius theil, live decem ad duodecim maas argenti, id eft, Styfris Belgicis 70 ad 84. quia uni maas refpondent Styfri feptem. Secunda eft paulo aduftiorum, quolibet menfe collectorum; quorum Catti imum, proflat mafis argenti fex aut feptem. T er- tia claffis folia nonnihil crafliora exhibet, quorum Catti unum venditur mafis quatuor, aut quinque. Hujus ordi¬ nis eft thea,quae majori copia ex Sina ad Europaeos dimit¬ titur, & in Belgio hodie venit pretio quinque, fex & fe¬ ptem flor enor um. Quarta eft foliorum, qua? promifcue &line discretione colleCta funt, dum linguli novelli fur¬ culi, conjeCturali computu, folia decem, & ad maximum quindecim legulis fuis exhiberent. Conftat horum Catti Unum tribus argenti mafis ; quo pretio per plateas, a cir¬ cumforaneis indies venundatur. Nam hujus familiaris & quotidianus civium multitudini ufus eft. Poliunt au¬ tem folia in ftirpe hos magnitudinis & bonitatis fu» gra¬ dus citiffime mutare, ut, negleCta coile&ione, a praeltan- 1 tiori in fequiorem vel una node transeant. Tertia Ban tfjaa. Haec, foliorum ultimae colleCtionis farraginem bm exhibet; nimirum rigidiorum ad praeparationem Sini- cam (id eft, ad crifpandum) ineptorum; unde utcunque faltem praeparata ufui villicorum &numerofae plebis di- . cata funt. Vires haec obtinere dicuntur maxime fixas, quae nec longiori aeris conta&u, nec coCtione pereant; fecus ac thea priorum ordinum, cujus admodum volati¬ lis 616 Ammntatim exoticarum _ • lis, quanquam fubtilior nobihorque, virtus, nec foliorum in aere expolitionem, neq co&ionem patitur, fine infigni difpendio. mfitfjM. Udji tfjaanommmv, de qua, ne quid in hiftori&pmit- tatur, pauca addimus, Udji oppidulum eft ad limites maris fitum, non procul a metropoli & Pontificali fede Meaco, in provincia ejusdem nominis. Ejus clima mira benignitate favet cultura; fruticis; ex quo inde transve • £ta thea ceteris habetur prasftantior. In hoc fitus eft ce¬ lebris ejusdem nominis mons, dicatus cultura; thea;, qua; pro Domo Csefarea annonam prtebeat. Curam ejus ge¬ rit fupremus in aula Prasfe&us thea;, qui tum fruticum cultura; , tum colleftionis ac praeparationis negotio per fuppofitos profpicit. Montis jucunda facies eft » fofla ambiente arcens quadrupedes & hofpites; ftirpes ordine difpofit* ambulacrorum fpeciem exhibent; via; ac fruti¬ ces quotidie verruntur ac repurgantur, & ne-confpur- centur folia, cuftodes fedulb cavere debent ; pro majori tutamine multi frutices etiam fepimentis cin&i funt. Colligendi cum appropinquat tempus , leguli praeviis duabus vel tribus hebdomadibus a pifeium & immundi ci¬ bi efu abftinent, ne qua impuro halitu folia contaminen¬ tur; ipfo colleftionis tempore, indies bis vel ter corpus lavant, perinde in balneo, vel flumine; nec tamen decer¬ penda folia nudis contreftare digitis audent, fed chiro - theca munitis. Pneparata lege artis folia, & crumenis chartaceis indita, urnis feu ollis myrrhinis immittuntur, ac vulgari thea, circum circa ar. Machina portabilis, una cum aeneis fuis anfis, cardi¬ nibus, fibulis & bullis angularibus, ab utraque par¬ te fpedlabilisj tota praeter valvas lignea, vernice ob- dufta. A. frbntem, B, dorfum exhibet. (C. Valva? gemina; cupreae, in faftigio coeuntes, elati fe duobus longis capreolis. > - 21 d. Fo- 6jo _ Amoenitatum exoticarum d. Foramen, machina? faftigium pervadens, cui, in de¬ pendente anfa, furfum vertenda, utrinque refpon- det appendix ee., ut immiffa palanga portari machi¬ na poilit ex humero. fg-fg. Machinas contignatio fuperior, continens duo vafa cuprea P.&T. intus ftanno obdu&a, aquae tum af- fervandae,tum coquendae dicata. Eximuntur infer¬ ne, apertis valvis cupreis cc, quibus defuper teguntur. ^.^.Contignatio inferior, continens triplicem ordinem capfarum lignearum V.W.X. vernice intus & foris elegantiflxme obdu&arum , pro affervandis ad iym- pofium rebus neceffariis. i. Foramen, excipiens peffulum valva: penfilis L. K. Uncus aeneus longus, ex ocello pendens, valvae pen¬ filis aperiendae retinaculum. JL. Valva penfilis lignea, fuis cardinibus exempta, quae lateris^, inferiorem contignationem claudit, neca- pfae excidant. In hac fpeftatur fera, fi ve peffulus m. praedi&o foramini adaequatus; & ocellus n., re- fpondens prtedi&o unco k. quo aperta valva attine¬ tur, dum eximantur capfae. o. Foramen in adverfo latere B. confpicuum; per quod, immiffo digito, protruduntur capfae, ita. commodius eximendae. P. Vas cupreum majus, in quo aqua coquitur. Tria in fummitate exhibet orificia, operculis fingulis dona¬ ta : unum ( i ) pro frigida recipienda ; alterum (z) parvum , pro fervefada effundenda; tertium ( 3) aa inclufum furnum ventofum fpe&ans, per quod in¬ geruntur carbones. Operculum propendere volui inverfum,ut ejus duplex margo, pro ardiore clau- fura fadus, videri pomt. q. Fumus ventofus cylin- draceae figurae, cupreus, aquae coquendae immerfus; vafi continenti agglutinatus orificio & praefuram _ _ FafcictdusUh _ 631 fuo. r. Prafurnii dudus, per quem aura carbones fufflaminat. s.s.s. operculi fpiracula, adpermitten- da fumum & fuligines. r. Vas cupreum minus; five receptaculum aquas frigi' das, dotatum operculo, fimilis, quam dixi, ftruduras. V. Capfa lignea, continens ad prasparationem theas for- billandte inftrumenta & vafciila varia, fignata nume¬ ris 1.2. 3.4.5. & 6. W. Capfa majufcula altera, duobus loculamentis diftin- da, quorum exterior prunas ac materiam ignis; in¬ terior apparatum patellarum pro pitiftanda thea, at¬ que alia pro lubitu imponenda recipit. X. Capfulas minufculas uno exemplo tres, invicem clau¬ dentes, cum adjacente fuperiori operculo inverfo. Continent edulia diverfa, in pitiiTantium conviviis apponi folita. (1) Hauftrum pervadente tubulo inftrudum; (2) ejusdem ftylus feu manubrium; eximendum cum reponitur. ( 3) Cap fella theas plena, aut integras, aut in pollinem re- dadas. (4) Spathula, feu cochlear, pro polline excipiendo. (/) Rutabulum, quo Ficki tfja agitanda eft, antequam for- billetur. (6) yas cupreum ad theam infundendam ferviens: cu¬ jus pars inferior, qute Sc ftanno obduda eft, orificio vafisP.immergitur,ut attadu vaporis vel aquas fer¬ ventis foveatur, ne infufa frigefcat. Operculo arde clauditur, ejusdem, quam indigitavi , claufuras. Z. Bacillum Geometricum, iconibus adasquandum,quo partium & vaforum lxngulorum.magnitudo & pro¬ portio indagari poteft, fi cui volupe fit ad hunc ty¬ pum fimilem machinam conftruere. Refert autem unum Sakf, five 10 Sun, quas conjundim reipondent circiter uni pedi Geometrico noftrati. OBSER- Ambras materia. 6? % Amoenitatum exoticarum OBSERVATIO XIV Ambra vindicata. §. i. Ob fer vatio nis cancellos transgreflam fuperioris ma¬ teria prolixitatem, breviori nunc exhibitione pre- tiofi & deiideratiflimi bituminis compenfabimus. Quid enim Ambra fuavius? Eam humano generi parca manu ex abdito fuo finu largitur Oceanus : nam folenne eft naturae, ut quae maxime nobilia funt, ea valde recon¬ dat & parcius impertiatur. Eft vero de nativitate & ma¬ teria -ambra? non levis autorum inter fe diffenfio : quo¬ rum alii eam genus bituminis; alii terrae credunt; alii Ipongiam marinam, excrementum balaenae, ftercus avium, vel quid non aliud efte, perfuafi funt. Ex omnibus fen- tentiis, experientia noftra , nulla minus fundata eft, quam quae nuper ex fola materiae vel odoris fimilitudine con- clufit: Ambram ejfe mixturam mellis Umbras at tributa. * • ' 634 Amoenitatum exoticarum generis fragmenta in ambra deprehendimus, nonnun- quam & earum rerum particulas, quas mollior, in littus proje&a, involviffe potuit; apes vero mei & favos nun¬ quam. Falfus eft Cl. Denijius, qui favos cum cera & mei¬ le (eccur non cum apibus etiam ? ) illatuiffe relatori fuo credidit; fallunturque fcriptores Galli recentiores, qui idem credunt Denijio. 7. Magnas molis ambra nonnunquam invenitur, lon¬ ge ultra alvearis capacitatem. Taceo fragmenta mon- ftrcffas magnitudinis, quas citavit Garzias ab Orta A. H. L.i. c. r. Pro mea fententia, maffas fufficient minores & proprias obfervationis: Dum apud Indos verfarer, inve¬ niebatur in littore Japonico provinciae Kinokuni maifa ambras gryfeas, Catti amplius centum, vel libras Belgicas circiter centum & triginta pendens; quas cum tota em¬ ptorem non inveniret, in partes quatuor, forma crucis, divila & diftra&a eft: mihi quoque advenas venum reli¬ qua ejus quarta pars oblata fuit , ex qua integram ejus magnitudinem facile conjiciebam. Superabat hanc ma¬ gnitudinem, quas anno 1693. 111. Societati Belgicas a Re¬ ge Tidori vendebatur Joachimicis 11000, milia anno fe- quente ad Amftelodamenfem Cameram ; moles inquam 185 librarum Belgicarum accurate penficulata, modice gryfea, non poftremas dignitatis, figuram referens teftu- dinis, truncatas cauda & capite; eo pa Keif, vel, ut alii fcribunt , c_**i Kheif , inclyto Sc toti cis Gangem Indice non ignoto vocabulo. Inebriantia - tt Perfarum* S* ' T*bacum, Nicotiana ante fefqui circiter fecula toti antiquo Or¬ bi, adeoque & Perfiae, coepit a Lufitanis transve&oribus innotefcere. Nomen ubique habet Tabaci, Sc pro diver- fo gentium idiomate Tobak, Tabacco, Tombak Sc Tembakuf ab infula Hujus nominis Americana, quae Herbae copiam inventoribus dederat. Plantae vix nomen innotuerat, quin iimul cultura celebrari ubique coeperit, & fumandi ufus omne humanum genus ftupenda velocitate incanta¬ verit. Plantam, Hyofciami fpeciem li negamus, ex claffe tamen venenatarum nequaquam eximenda fuerit; cum vertigines, anxietates & vomitus, quos fumigata in non adiuetis concitat, malignitatis teftesjint luculenti. Ex¬ perimentis Redianis conftat, olei ejus guttulam recenti immiffam vulneri , pullos volucrium enecare, hominibus vero inferre periculofa fymptomata. Vidi bajulos circa Cafanam Tartaris, qui perforatum cornu bubulum foliis plenum, fuperpo (itis carbonibus, paucis hauftibus evacua¬ bant; ex quo inftar epilepticorum profternebantur, pitui¬ ta fpUmoq; diffluentes. Quam vero venenata fint folia, eo¬ rum tamen fumus confuetudine homini fit familiaris, ut, non modo non noceat malignitate fua, fed benigniori fale ferum ex capitis receffibus eliciat, ac cerebrum hilaritate impleat. Quod ut prceftet felicius, Perfae fumum trahunt per machinam, aqua ultra dimidium plenam, qua? fceti- dum Sc cerebro inimicum fulphur imbibens, fumum transmittit ab omni malignitatis acrimonia defaecatum, frigefa&um Sc fincerum. Machina illa, quam tXdS' Kha- liaan vel Khaliuun vocant, ampulla eft fefquipedalis al- 4 ritudinis, vitrea, oblongo donata collo; cujus orificium ' clau- Fafciculus 11 1. 64. 1 claudit orbiculus seneus, in fefquipalmarem diametrum expanfus, duos in medio permittens tubulos invicem ad- folidatos, seneos; Unum , cujus inferior pars in ampullam demifla, aqua immergitur; fuperior recipit nicotiana cum impolitis carbonibus retinaculum , infundibulo feu buccina orificio fimile: Alterum breviorem, cujus de- miffa extremitas aquam non. attingit: fuperior incurva¬ ta arundinem excipit longam , qua fumus attrahitur. Tubulorum propago, proxime fub orbiculo,, tela xylina ar&e circumvoluta eft, in eam craflitiem, qua vitri orifi¬ cium cum modica colli parte expleat atque claudat ar&if- ' lime : Ita evenit, ut ad fu&um non poffit nili ex infundi» bulo fumus fuccedere ; qui jucundo ftrepitu aquam pene¬ trans, primo inane vitri fpatiiim occupat, inde per arun- Mm mm dinem 64i Amoenitatum exoticarum - ■ - **»-»-*-■- - - »■" «— ■ — — . .■ — ■ *■..»!> — . ,‘.t, dinemad os fugentis atque ipfos pulmones pertingit; at* tracflio enim, non bucca aut labiis, ut vulgo folet, fed toto pedore peragitur, quo ipfo fumus per pulmones fe dif¬ fundit* Si acrior herba fit, concifam prius aquas immer¬ gunt exprimuntque, ut a crudiori acrimonia liberetur: quod idem a Sinenfibus & Japonibus faditatum vidi. Modum fumandi per machinam aPerfis edodi funt Ara¬ bes Hindoftani, feu Indi magni Mogolis, &, qui cum reli¬ gione mores Arabum adoptarunt, nigritas quidam Tnfu- lares ; fed his, quod vitra deficiant, pro ampulla fervit ex¬ cavatus cortex cucurbitarum. Turei, Sinenfes, Japo- nes,Europasorum more fumum trahunt per fiftulam, re¬ ceptaculo tabaci accenfi infertam. Nigritas gentiles fu¬ mum fine inftrumento hauriunt, rotatis foliis in turbi¬ nem, cujus bafin accendunt, apice labris retento 8c fudo. Nullas gentes fumo magis indulgent, quam Perfae, cum mares, tum fceminas; quin equitantes Khajianum aegre dimittunt, & cum arundo obfit, tubulum ejus loco infe¬ runt coriaceum, flexilem, praelongum, chordis aeneis af¬ fabre circumdudis munitum; ipfam machinam, cum fo¬ culo, geftante fervo, five pedifequo, fi ve equite. Atque hoc KJbeif externum eft , nonPerfis modo, fed toti Orbi commune, unde fatis eft, ejus hic meminiflefaltem. Alterum atque interni ufus Kheif ex Papavere fumi- tur: quo Indi Perfasque hortos&agros conferunt, utla- defeentem fuccum ex lasfis capitibus proliciant. Hunc fiuccum Europa Opium; AfihCum-flSgypto Afiuun&Ofi- uun vocat. Perfia idem prajiaratum, ex reverentia, ap¬ pellat Z&m^Hj i. e. Theriacam;. nam haec illis eft Poeta¬ rum illa Galene, Hilare &Eudios, id eft, medicina animo ferenitatem, hilaritatem & tranquillitatem conferens: quo olim tergemino elogio theriacale antidotum Andromachi appellatum legimus. Ih Perfide colledio ejus celebratur per ineuntem asftatem. propinqua maturitati capita decuf- ■ * ‘ fatim 'Fafckulus 1TL _ _ 643 fatim fauciando per fuperficiem. Culter negotio fervit opUcode* quintuplici acie inftruClus, qui una feCtione quinque in- a,a> fligit vulnera longa parallela. Ex vulnufculis proma-, nans fuccus poftridie fcalpro abftergitur, &in vafculum, abdomini praeligatum, colligitur. Tum altera capitum facies eodem modo vulneratur, ad liquorem pariter pro¬ liciendum. At, haec colleCtio, ob capitum impar incre¬ mentum & magnitudinem, aliquoties in eodem arvo infti- tuenda eft. Solent in plantis nimium ramoiis fuperflua capita prius amputari: 'fic reliqua magis grandefcunt,& fucco implentur majoris efficaciae. Primae colleCtionis lacryma, Gobaar diCta , praeftantior eft, & graviori pollet cerebrum demulcendi virtute, colorem exhibens albi¬ dum, vel ex luteo pallentem; fed qui color ex longiori infolatione & ariditate infufcari foiet. Altera colleCtio fuccum promit, priori, ut virtute, ita pretio inferiorem, coloris plerumque obfcuri,vel ex rufo nigricantis. Sunt, qui & tertiam inftituunt, qua obtinetur lacryma nigerri¬ ma & exigute virtutis. Praeparatio Opii potiffimum in eo coniiftit, ut, aquae opupnpa- pauxillo humeCtatum, fpatha crafla lignea continuo & rM“‘: fortitfer ducatur & reducatur in patina lignea & plana, do- *»*&#* t nec elaboratiflimae picis confiftentiam, tenacitatem & ni¬ torem induat. Ita diu multumque fiubaCtum, ad ultimum manu non nihil pertractatur nuda, & demum, in cylin¬ dros breves rotatum,venale exponitur; forcipe dividen¬ dum, cum particulas emptores petunt. Hac ferie pertra¬ ctatum opium appellatur Theriaak malideh, i.e.theria- ca molendo praeparata, vel etiam Theriaak afiuun, id eft, theriaca opiata, ad differentiam theriaeae Andromachi, quam illi vocant Theriaak Faruuk. Praeparandi hic la-r bor perpetuus eft propolarum, quos vocant Kheifruus, quali Germanice diceresXtUnflttt fficMUU/ quo illi, in fo¬ ris & quadriviis fedentes,. brachia fua ftrenue exercent* Mm mm z Mada t in liquore } ( Meconii* Gr&corum) in Llett na¬ tio* 6 44 Amoenitatum exoticarum Malia haec faepe numero, non aqua, fed meile fubigitur, ea copia admilTo, quae non ficcitatem modo, fed & ama¬ ritiem temperet: & haec fpecialiter appellatur B • Fafciculus III. _ _ 647 liquor virefcebat. Ex liquore, is qui praeparaverat, fcy- phum, capacitatis dimidias libr^, lingulis admetiebatur fociis, affatim evacuandum, rotato fubindevafe, ne fari¬ na lubfideret. Hoc liquore, velut mero, delibuti Sc ad lae¬ titiam conformati fe reddebant itineri. Sunt, qui pulve¬ rem cum fyrnpo fubigunt, pro efformandis placentis 8c bolis, in eundem ufum deglutiendis. A foliis Cannabi¬ nis, velut a potiori inebriantium fpecie, homines medica¬ mentis inebriantibus dediti, in Perfia Indiaque vulgo ap¬ pellantur Bengi. Theombrotion magicum, quod, a Re¬ gibus Perfarum comedi Sc bibifolitum, prodit Plinius L.XXIV. c. 17; Herbamque, cujus fumo Scytha: ablte- mii; & Semen, cujus in ignem injeffi nidore Thraces fe olim inebriaverant, referente Alex, ab Alex. D.G. L.III. cap. 9. TJjers, Bmg & Sjadoneb fuiife, non alienum eft fulpicari. §. III. Ulteriori Afias, qua; India dicitur & ad Sinam usque extenditur, varia ferviunt ad exhilarandum, inebrian¬ dum, vel efferandum animos, remedia. Ex numero ex¬ ternorum , prajter Tabacum , communiflimum efl: & in ore omnium verfatur apophlegmatifmi qtioddam genus, Indis Pirimg Sc Betel ab admiffis fpeciebuS di&um. Com¬ ponitur ex folio, fruftu & calce. Folium, quod nomineto- tius planta; Malabaris Betel, Malajis Siri vocatur, faporem habet ex Mentha aromaticum, odorem Malabathri, live folii Canellas fylveftris, figuram vero folii Piperis Sc Cu- bebas: quarum plantarum ipfa ftirps fcandendi genium faciemcj exhibet; fruffu excepto, quem fert rarum, pipe¬ ri longo fimilem,faporis perquam aromatici ,& ad iplam compolitionem , ii haberi poteft, expetitum. Frtt&us Nux eil, vel potius nucleus, Indis AreekSc Pinang, Perlis Arabibusque Fufii Sc Faitfel di&ts, nuci myriftica? ma¬ gnitudine & colore variegato fimilis, fubftantiam obti¬ nens Inebriantia Indorum, Vindhgt 648 Amcenitatum exoticarum _ nens ligneam, facultatem cerebrum turbantem & fum- me adftringentem. Grefcit in quadam Palma, cujus de- fcriptio extat apud Botanicos. Calx non ex lapide mine¬ rali coquitur, fed ex aduftis oftrearum & concharum te- ftis, ab Oceano in littus depolitis. Ex his tribus buccel¬ la, quam Medici Mafticatorium vocant, hoc modo confi¬ citur: Folio Betel in trochi formam convoluto ( prius enervato) inditur nucis areca, in lamellas vel fruftula dif- feftae, pars circiter tertia; tum momento calcis, fere dimi¬ dium fcrupulum pendente, interior fuperficies inungitur: quofa£to,ne contenta excidant, trochus clauditur, ut fiat bolus tantae magnitudinis, qui buccam quodammodo im¬ pleat, Hic dentibus volutus ac confe&us falivam copio- fam proficit, prole&amque rubore tingit fanguineo; dum & gingivis robur, labiis colorem purpureum, & gratifli- mumori halitum conciliat, &,quod palmarium eft, cere¬ brum leviter inebriando fpiritus demulcet & exhilarat. Ufui ejus omnes Indi, praefertim nigritae intra Tropicos, non exceptis extraneis ibi demorantibus, mire funt ad- fueti atque dediti. Sunt, qui domo haud exeunt, nili ve¬ lo ^ventris, vel yeftimenti marfupio, trochis probe inftru- £16 , nec a mandendo cefiant, nifi quando comedunt, vel dormiunt. In componendis igitur Betelis muliercula:, in otio &mollitie educata:, toto die, plebeja omni mane oc¬ cupantur, ut in promptu habeam, quos tum ipfa: manfi- tent, tum hofpitibus& familiaribus pro more gentis offe¬ rant. Magnates mafticationibus (fit verbo venia) pra: ce¬ teris luxuriofe yacant: unde ora continuo rubore difflu¬ unt ; fcediffimum afpeftu ! dum & difficile eft, lingua alieno motu occupata, fermones eorum intelligere. In aulis Ma- labaricis vidi non procul a Principe ftare, qui fubinde no¬ vam Betelen porrigeret; non digitis, fed furca tenui, ar¬ gento obdufta, & trochorum apparatu in longam feriem adornata; exhibendi hic ritus ad aula: magnificentiam fpefta- Fafciculus 111. iat. In Siamenfi curia obtinet, ut illis, qui Regi a confilio (\mt(Opra eos vocant) Betelumreceptaculu pro¬ feratur, quo a Majeftate donari folent,artificiofe ex auro, argento, vel metallo fequiori, pro cujusque dignitate, fa¬ bricato. Sine hoc adepto nobilitatis inngni comparere in Regia vel illuftrium convivio, non audent. Theca illa adornatur cap fella plena calcis, ad unguenti confidentiam praeparatas; ipathula,ad traftandam calcem faffa ; forfi¬ ce fingularis ftru£turas, qua areca durior fine difficultate findi poteft; & loculis, ad recipiendum folia, nuces, & ex hiscompofita volumina five trochulos. Folia regio hasc aliunde repetit, flaccida quidem cum appellunt, virtute tamen integra, & diu fer vari apta. His ex penuria alii fo¬ lia Menthas fubftituunt, quas illorum faporem quam pro¬ xime referunt. Ex tribus his fimplicibus, folium com- pofito gratiam faporis& odoris tribuit; fru dius cerebrum cum voluptate turbat vel inebriat; calx addita vires ex i tricat, vehementiamque caftigat; ipfiusvero calcis acri¬ monia obtunditur adftricftoria nucis virtute , fine hac lin¬ guam palatumque mifere corroiura. ^ Nux parcius ad¬ dita impedire non poteft, quin continuo mandentium lin¬ guae tandem occallefcant, & guftus reddantur impotes; tum & ipfi dentes, quos alioqui firmare folet, erodan- dantur. Aree# plures dantur varietates, & inter has mi¬ tioris genii, quas teneriores ac recens additas cerebrum minus turbare perhibentur. Ego, quamcunque ipeciem reciperem, mandere betelem nunquam potui, quin con¬ tinuo mihi anxietates, fudorem frigidum & vertigines, asque ac tabaci fumus, commoveret. De Opio, ejusque Perfis & Indis communi ufu, dixi- mus. Addo abufum exeerabilem , qui viget inter Indos nigritas,ad efferandum animos ad homicidiorum patran¬ dorum audaciam; dum vel vitas fuas, vel injuriarum per- tasfi, fe devovent morti, per ultionem & mortes aliorum oppetendas. Eo fine Opii deglutiunt bolum: exquoin- Nnnn tenti- 65'd Amoenitatum exoticarum Mentionis idea exafperatur, turbatur ratio, Sc infraenus red¬ ditur animus, adeo, ut ftridlo pugione, initar tigridum ra¬ bidarum, excurrant in publicum, obvios quosvis, five amicos, live inimicos, trucidaturi, donec ipfi,ab alio per¬ forati, profternantur, Adlus hic vocatur Haniuk , apud incolasjavae & ulterioris Orientis crebro fpedtabilis. Vo¬ cabuli fonumibi horret, quicunque audit; nam qui vident homicidam, illi vocem Hamuk fummopere exclamant % monituri inermes, ut fugiant, & vitas fuaeprofpiciant : dum ad extinguendam beluam accurrere debet, quisquis ar- m atus & cordatus eft. Opii etiam externus u Ius eft apud nigritas : nam eodem aqua diluto Nicotianam inficiunt, iit acCenfa caput vehementius turbet. Vidi in Java ta¬ bernas levidenfes ex arundine, in quibus id genus tabaci hauriendum exponebatur praetereuntibus. Nulla per Indiam merx majori lucro divenditur a Batavis , quam Afiuun , quo carere adfueti non poliunt, nec potiri, nili na¬ vibus Batavorum ex Bengala & Choromandela adve&o. luihtariz Ex inebriantibus, apud Indos ditiores, utram <$ replent magicum* paginam, quasdam pror fus magicas operationis Eledtuaria, quorum defcriptiones recipiunt femen Dutr feu Datu¬ rae, luccum papaverinum five afiuun , pollinem Cannabi¬ num Tfjers, aliaque ex phytologia venenata, pro vario af- fedhi, quem concitare pharmacopceus defiderat, feledia ; additis aromatibus, quae ferociam corrigant, & vitales manducantis Ipiritus roborent. De diredlione pharma¬ ci ad diverfa pro lubitu inducendum phantafmata, mul¬ ta referuntur admiranda, fed partim incredibilia «Scfabu- lofa, quorum ex numero eft : quod propinato pharma¬ co excascare adulter maritum poffit, utprsefentis torum inultus confcendat; referente Nobiliffimo Mandelsloo & Linfchoto. Mihi in variis Indiasregnis verfanti , veri¬ tatem ejusdem effedlus explorare non contigit; faltem hoc edodlus fum, quod ftupenda in manducantis cerebro excitari poffint phamomena & phantafmata , qua; ignari homi- _ Tafchulus III. 6f i homines magice Sc genii ope fieri facile crediderint; Sc credunt revera, de dato pharmaco ejusque effe&u haud eruditi. Cujus rei hic anne&ere placet exempla, quae propria experientia didici. Feftum celebratur in Mala- baria mediterranea, in quo tempeftatum & annonae cari¬ tatis auftori, Idolo fuo, ejusque Geniis obfidendae offe¬ runtur virgines Veftales ( Deo fViJlhnu facrae) ut hac vo¬ luptate conciliatus parcat frugibus & armentis, Obfeffio in campo publico fpe&anda exhibetur hoc annuo ritu ac ferie : Virgines, ex templo Brahmenum comitatu edu¬ ctae, primum populo fiftuntur contuendae, pulchrae, be¬ ne comptae, vultibus ad modeftiam cqmpofitis & nihil prae fe ferentibus infaniae. Nec mora , dum ex Weddm (Bibliis gentilibus) verborum formulam facerdos praele¬ git, puellae leviter moveri, mox tripudiare, demum fub- iilientibus crebris Sc inconditis motibus fatigare corpus, torquere artus Sc oculos, fpumare, & horrendas a&iones edere : opinante populo, ita illas agitari ab indu&is dae¬ monibus. Haec aum aguntur, cymbala tympanaque lae¬ tum refonant, populo etiam voce & fu fpiriis applaudente. Laffatas Brahmanae reducunt in templum & cubare ju¬ bent ; elapfaque horula menti reftitutas denuo educunt in publicum, ut turba gentilis liberatas a geniis videat, Sc idolum credat conciliatum. Sed 6 lepidam fraudem ! Illi Sacerdotes ante primum procelfum propinaverant opia- tum quoddam furiofum, cujus virtute ad hos praeconce- ptae intentionis aftus efferabantur ; eo quidem citius, quo fortiori motu fermentatio & facultas medicamenti exagi¬ tabatur. Alterum pharmacum redu&is propinabant, prioris antidotum , quod fermentationem compefceret: neutrum fufpicante turba, quia haec myfteria peraguntur in adyto tenebricofo, unica lampade illuminato, quod tem¬ plorum tertiam ac poftremam partem conftituit; ut eft tri¬ partita eorum ftrudtura. Haec propinafle.mihi referebat probatae fidei Indo-Batavus, idiomatis bene gnarus, qui Nnnn 2 * oftio- 6fi Amoenitatum exoticarum oftiolo propior caput adyto ingefferat, fraudis intro a&se attentiflimus fpeaatpr. Aliud fub eodem coelo vidi : In praealta machina curuli, ex duabus ferreis uncis, per dorfi mufculos adadtis, fufpendebantur alterne feptem nobiles athletae, una manu inftru&i gladio, alter a ingenti clypeo,ut in honorem Deae Rbauni armis luderent : quia haec viftrix heroina maxime cruore & ludis palaeftricis dele&ari cre¬ ditur. Sic illi a bajulis fpedlatoribus Des illius templum tribus continuis vicibus circum vedii, arma fualaniftarum more fortiter vibrabant; tum etiam caput, axillas, crura hiftrico lepore, velut per aerem natantes, motabant, ne mi¬ nimum, ex a&ionibus & cruenta fulpenfione, praebentes doloris indicium. In Circum, qui fufpendendos ftringe- bat, me continuo intrudens, video a Brahmene propinari ex nucis Cocos putamine hauftum aliquem, procul dubio narcoticum, qui dolores fopiret, quos a Deo, templi prs fi¬ de, aboleri, credebat populus. Interroganti mihi, refpon- debat facerdos: fuccum effeLanJjes, quem adverfus iitim & deliquium propinarent. Lanjjes eit nux Cocos imma¬ tura, liquorem dulcem continens, qui fucceffu temporis coagulatur in nucleum. Aliud in me ipfo & fociis exper¬ tus fiim. Sex Europaei, cum Diredlore Domino Lycoch- thone , a Benjanis convivio excepti fuimus, in viridario, una extra Gamronum leuca. Inter epulandum, fingulo- rum dum bibimus in fanitatem, Benjani abftemii, in com- penfationem, capiunt bolum inebriantis ele&uarii, recens fibi mifli ex patria, Gu itandi avidus obtineo buccellam non contemnendae magnitudinis; & laudante meambro- fiam, ipfe capit quocg Dominus Lycochthon , ceteris exem¬ plum Diredtoris noftri imitantibus, praeter Dominum Ver- dunkimn, qui olim virtutem expertus, folus repudiavit. Quid fit? Perfufi & repleti lumus, quotquot Nepenthe la¬ bati, gaudio quodam inexplicabili, quali me nunquam in vita affe&um memini. Nec aliud toxico illo delibutis li¬ cuit, quam amplexus mifcere, loqui parciflime, arridere al- loquen- _ _ Tafeiculus III ; _ 655 loquentibus,& cachinnis fe invicem laceflere. Soluto fub no flem convivio, ubi equos confcenderamus, virtus phar¬ maci, quafi mutata fcena, alia cerebris noftris creavit phan- J tafmata. Haud enim aliter nobis vifi fuimus, quam, cum Pegafo, volatu per nubes & irides ferri, lucida elegantiffi- morum colorum fpecie undiqua<| obverfante oculis no¬ ftris. Appulfi domum, & c cenas, qua; nos expe flaverat, ac¬ cumbere juffi, quicquid quisq; ante fe invenit, capimus ap¬ petitu lupino, & ciborum qualiumcuncp fapore ita oblefla- mur, ut cum Diis ipfis ccenare nobis videremur. • Poftri- die, gravedo, qualiter folet poft crapulam, (Ruffi vocant Pochmeli ) nulla cerebrum infeftavit: fed difcuffis fomno vaporibus, in ftatum fuum reftituta eft ratio, & optime ha- buimus. Obliterata pridie geftorum memoria, (quam re¬ fricabat Verdunckius) minime gaudiorum & incompara¬ bilis, quae nos foverat, laetitiae immemores fuimus; recor¬ dati etiam (quod fingulare noto ! ) metus ruendi verfus la¬ tus dextrum, quo equitantes & euntes continuo angeba¬ mur, cujus idea tam fortiter imprefla, non poterat etiam mente excidifle. Habes, Leflor, crapulam magicam, a pharmaco induftam : quale fub noftem fi propinaveris Melancholico, credet expergefaflus, & tortus fatebitur, per aerem fe volitafle inBruflrum, feralem JCtorum vix elapfurus fententiam. OBSERVATIO XVI. Ligaturae Magica; Macailarorum, five incolarum Infulae Celebes. L:g;itura! jp j variarum P* *• gentiumfli- x Indorum magia naturali alteram, fi haud pudicis p«ffitiofe auribus, contemplatione tamen non indignam de- &in«nes. promo obfervationem, de Macailarorum deprasdi- cata inter Indos ligatura : qua illi yirilitatem aliorum ener- Nn nn 3 vant. Amoenitatum exoticarum 654 vant& enervatam reftituunt, Magiam hanc non nuper natam effe, patet exVirgilii Eccloga 8, qua; elumbem hanc artem fic docet : Nefle tribus nodis ternos , Amarylli, colores , Nefte Amarylli modo , Veneris, dic, vincula nedo. Fidem efficacia fubfcribunt prifci omnium gentium do- ftores, & in cauiis allegandis nil dubitant, naturam in operatione fuffulcire ope daemonis. Quin,illuftrata pu¬ riori religione aetas poflerior non adeoobfequio creduli¬ tatis & vaniflimis fuperftitionibus renunciavit , ne viros in omni facultate enutriret, qui, cum in ceteris rebus de¬ faecati judicii & praeftantiffimae eruditionis documenta or¬ bi exponant, de hoc tamen argumenti genere ubi diffe¬ runt, non erubefcant veftigia credulae antiquitatis legere, & ex illis multas caufas citare. Ex quibus prae ceteris no¬ minare mihi fas fit Del Rionem,Arnij , * . .. 1?* .0!' . . ' ld Le angoribus depradicata Avis: Pficenix; ■***""* qutecum arbore noiiriuti Graecae appellationis^ «pw»»©*? ob $ Pheenix Si- nenftam* \ 662 _ Amwnitatum ex oticarum _ Ita quodammodo patrite & fortunas particeps eft : ex quo, ut paucis eam contemplemur, argumenti ratio poftulat. Patria illius Arabia eft, deferta illa & perpetuis ardoribus geftuans; in qua unica dicitur & fine pari exiftere, infolen- tia quam natura ftupet, & quam demirata antiquitas Avem ipfi Soli facrare dignata eft. Forma illi eximia eft, ma¬ gnitudine aquilas, cujus caput & collum aureo nitore ful¬ gent, vertice longis plumis criftato: vaftumpe£fcus& cau¬ dam laxiorem coeruleus, rofeo interpunftus, color, reli¬ quam fuperficiem purpura, variis coloribus diftin&a, in- iigniter commendant. Omnium autem viventium ma¬ xime longa va eft: cujus vigorem nec vernaculus ardor coeli, nec ulla infirma agritudo corporis; vitam vero nec fati neceftitas terminat : quippe qua pluribus defunfta fe¬ culis, ( quorum de numero auftores difcrepant) quafi an¬ norum, quos vixerat, folum numerum pertafa, ex ferali bufto, quod fibi ex aromatibus ftruxerat, repuefafceret, felicem fubitura prioris vita periodum. Sic inquam Grfe- ca fides, fic Latina a G racis adoptata Phoenicem defcribit Arabum, Si permiflum eft procul excurrere , audeam in fce- nam huc ducere, ac Phoenici amulam affirmare Sinenfium Jjjjj^FoOyVe 1, ut plenius fcribitur, Foo woo , avem apud antipodes aque celebratam, atque in noftro hemi- fphario Phoenix eit. Foo woo enim defcripferit, paucis ex- ceptis,quiipfumPhcenicem: quo cumSinenfis illa de ori¬ ginis $ felicitatis primatu non injuria fortafle contende¬ rit. Scribitur enim unicus & perfedtiffimus efte natura partus in Volucrium genere, (?tn SDldftetfiucf t>tt SftatUt; partus equidem inipfoathere exclufus,&eo ipfo demif- fustempore, qu6ex foequndiore coeli, ut loquuntur , cum terra coitu nafcebantur in quadrupedum genere animal exqUifitiflima pulchritudinis Si virtuti s,Kirm diftum ; ip ordine vero humano Sedjin aliquis, id eft, perfe&iffimus inge- Fafciculus IV. • 663 ■ . . . . . . ■ ■ ■ 1 - -- ■y ■ «■ "'!«■■■■ ■■ 1 "n ■ mm> j I 11 .■■»<1.1 I I — ingenio & virtute homo : cujusmodi fuiffe perhibentur doffores Roofj, Koof noftratibus Confutius diffus, Sjaka 8c alii pauciffitni. Avis haec a Sinenfibus, &, qui eorum re¬ ligione & friendis imbuti funt, finitimis nationibus, cre¬ ditur aufpicatiffima nuneia felicis feculi, hominum amans, ccelitibus dileffa. Magnitudo illi decens eft, forma exi¬ mia , cui nullus deficit articulus pulchritudinis : Hanc praefertim crifta commendat excernor , collum & crura longa, cauda longis plumis luxurians, & cum reliquo cor¬ pore, triade colorum, rubeo , coeruleo aureoque elegan¬ ter diitin&a. Longaevitatem in Phoenice miraris, in FoO woo fariftitatem ftupeas: Rigoremenim religionis Pytha¬ goricae inimitabili exemplo referens , graminis externa tantum depafcit foliola.; ne herbulam, immortalis quoq? animae habitaculum , occidione deleat ; greflus vero ea cautione dirigit, neanimalia offendat vel maxime exilia, vel eorum frangat ova : quibus tamen omne terrae ipa- tium (microfcopiis & fubtiliori philo fophia teftibus)ab- undare dicitur, ut proferre pedem, fine inferenda clade, fit difficilimum, Interitum vix habet, quod ex morta¬ lium fcena ad aethera rurfum fublata, ubi maneat, dici non poffit. Haec igitur felicitatis augurium & index habita, faepe a Sinenfibus, velut ab iEgyptiis Scarabaeus, rerum dicatur aufpiciis; initia librorum , Principum conclavia, & rarioris artificii mappae tabulaeque, imagine ejus fre¬ quenter infigniuntur; quin & orationibus votivis & gra¬ tulatoriis apud literatos argumentum praebet atque gra¬ tiam. Adeo inquam in multis Foo Phoenici videtur fubfti- tui, ut diceres ipfum effe, vel ex ejus hiftoria evolaffe ad antipodes. . Verum enim vero, figmenta funt diverfae origi¬ nis i quam (mifla Sinerifium ave) Pheei^x nofter inve- niffe videtur in hieroglyphicis cunabulis ffigyptiorum; nifi forte in igfd exelufus Arabia , poft longum Jeculonini ambi* Amoenitatum exoticarum ambitum (verba funt ita referentis Taciti Anmc.zZi) demum in Aegyptum dederit. Inde igitur ab ad venis Pb.ce- nicenfibus fufceptus, (nam per hos notitia; migrabant) ad transmarina enatavit littpraf3raecorum: a quibus nil mi¬ rum eft, fi non replufis analogia; myfteriis, in Romano¬ rum quoque fidem concefferit ,& oratores pariter ac poe¬ tas, quin & hiftoriarum monumenta, eximii leporis <5c ple - na admirationis fabula nullo negotio occupaverit. Nec enim dubitarunt omnium feculorum auctores opinioni de prodigior® volucris exiftentia fuffragari; exfeculari- bus Herodotum , Plinium, Solinum, Aelianum, Pbiloftra- tum novimus; Clementem Romanum, Cyrillum, Epipha¬ niam , 'Ambrojium , Laejt antium ex Eccleliafticis; taceo in utraque clafie recentiores. Videris ®tate quoque noftra fcholar um heroas » quos tanta pervicacia inceffit Phoenix, ut veris rationibus malint , quam opinioni de exiftentia fpeciofillimte volucris, parentare ; quafi ex interitu tot ar- gutilfimarurn, quas illa praebet, inventionum, Reipubli- Vhoentxln* C';CS literari® faluti metuant. Tacebo nunc commenta Aomm. inter Indum & Gangem politae, in prodigiis admit¬ tendis facilim®, & in retinendis tenaciflima; partis terra¬ rum ; qua; inter antiqua fuperftitionum cum jTgypto Commercia avem Phoenicem amplexa quoque videtur: nefcio, quas non prodigio fas de ea affe^fiones fomniansj illis vero , feu Patri® immemop, feu figmenti confcia, non quidem in deferto Arabiae, fed circa Imamum mon¬ tem &inaccellam Gangis originem, quali in Utopia, col¬ locat. Quid autem myfteriorum ftqdiofa gens per Phoenicem defignaverit ? an aurato capite coelum? nupe¬ riore coeruleo mare? an verlicolore cOrpore plantige¬ ram tellurem? an corpore toto univerlum mundum, qui elapfo anno magno Platonico revolutionem paliurus iit? Ita quidem Deujingio, Laurenbergio, Kirchmeyero, aliiscg perfuafum eft, minime vero iis, qui cum JEgyptis Arabi¬ bus- Fafciculus IV. busque verfati, fenfus hujus myftici ne veftigium inve¬ niunt in ipfls regionibus, qua; primam dedere lucem Phoe¬ nici. Quid moror? In TS Mogh , eorumque finitimis £b Moch appellata. Quam ipfam dum fub difquilltionis incudem vocamus, a contemplatione noftra excludimus alius terra; geniique arbores illas, quibus vel ex frondium gradata difpofitio- ne, vel ex verticis circa mediam gemmam circumfufa coma, vel ex harmonia partium foeturae, puta fpatharum fpadicumque, vel tantum ex individui caudicis fimplici- tate , vel quocunque charactere alio , Palmarum civitas indulta eft. §11 Palmarum • genera* Omnes plantas fub amplo Palmarum nomine per uni- Pp pp ver- Amoenitatum exoticarum ver fani Afiam extantes in tres ordines disjungo ; fic enim ipfa eas divellit maxime obvia & perennis differentia fo¬ liorum : Primus ordo Palmas folio Adiantino, alter fla- belliformi, tertius arundinaceo exhibet dotatas , & in hoc poftremo Phoenicem quoque dadyliferam, Palmam & fine addito fic didam ; Omnium quippe Palma¬ rum, quin arborum omnium facile Reginam, per fedifli- mumque in Regno Vegetabili fuperbae gravitatis exem¬ plum, Nifi forte principatum libi arrogaverit Palma fo¬ lio arundinaceo, Caror dida; quas noftra? vix cedit, five formae totius fimilitudine, five ufus, quem vitas humanae praeftat, varietate, five potiflimum fui copia & multitudi¬ ne: qua, ut illa in omni citra flumen Indum Alia asftuofa, ita haec in omni India Tropicis conclufa, ceterarum arbo¬ rum numerum conjundim omnium evincit, extra eos ve¬ ro limites, quod notabile eft, nulla arte fe propagari pa¬ tiens. Quam vero Cocos , velut nuciferam & a prunifera noftra di ver fam, a Phoenicis tradatione excludimus. Ini¬ tio de dadylifera , vel de omni fortalfis Palma dubitave¬ ris, cuinam ftirpium clalfi aflocianda fit ? Nam Herbis.Sc Fruticibus accenferi, velob celfitudinem non poteft; nec referri inter Arbores , quae arboris leges indolemque re- Ipuit; nulpiam cortice vellita, expers ligneae foliaitatis, &. per ramos furculosque haud divaricata. Peculiarem igitur fubire cenfum popularium judicio videtur, qui ean¬ dem j) Moch vel Nachl fpecifico, quam Arboris Dirdcht , communi vocabulo appellare malunt, 8c Palmetum proprio nomine (yOuke Nachliftaan , vel an¬ tiquiori & orse Perfica ufitato nomine Mogheftoon, 0/0 o / non Dirachtejlam , id eft, arboreti, indigitant. Enim vero, dubitationes has non adeo moramur, ut ex arborum ordine eam excludamus; haud integrum du- f _ _ Fafcicultis IV. 667 • cenres,utFungis& Mufcis, fic vel Palmis aliud inter Plan¬ tas, quam quo a Botanicis dudum donatas funt,praster ne- ceffitatem genus conftituere. Theophraftus fane : Planta , inquit, res varia ejl atque multiplex, inque univerfum de ed referre judicium, difficile. Hift. Piant. L. 1. c. 2. v RELATIO II. Palmae hiftoria generalis, §, I. Spedes. Expedit autem ante arboris noftras infrodu&ionem raim* sy- duplex indicafle,Sylveftre nimirum & Hortenfe, ge- ™ftruYer~ nus. Illud per defertas valles & circa torrentium falforum ripas crefcens, formam gerit indecoram, tor¬ tam & humilem, folia hortenfi multo longiora, firmiora & ad textilia opera magis expetita, fru&us vero ut rarif- lime, ita nonnifi aufteros & inutiles; ex quo, ceu futile, & palmeo nomine indignum, peculiari appellatur nomine Ahudjjehl , quod Arabice Patrem infcitias fignifi- cat. Creditur ex ipiis ortum efle hortenfium da&ylorum ofliculis, quorum germen in fterili folo, nulla quidem au- xiliante cultura , in agreftem profapiam degeneret, fi de¬ inde radicum traducibus propagetur. Ruricolas fic refe¬ runt, penes quos fides fit. Sylveftri clafli accenfenda ?aim*jjt~ venit parva quasdam Palma Indica , quam copiofam Cey- ' vejirisln *» lana Infula, fub nomine Hin Indi , id eft, pumilae Palmas; d,ca- rariorem Malaharia fub Katuu Indel, i. e. Sylveftris Pal¬ mas, rariffimam terra Gangetica, fub T elingicse ( mediter¬ raneum idioma eft) vocis Hi Peris appellatione viden¬ dam exhibuerunt, Da&ylos ferentem minores, rubros, quodammodo edules, carne farinulentd, exquaco&ionis ope mellis fpeciem Indi nonnunquam eliciunt j defcri- Pppp* pta Halmd Jyfoeftris TdlmaHoY- ten/is . \ -V ' * ‘ ,4 ■■ i/ - .W 668 _ Am venit at um exoticarum _ _ ptaab Horti Malab. auboribus Part. 3. Ab ea non differ¬ re nifi natali folo videtur procerior ora; GufurattenfisPal- rna,qua inebriantem liquorem uy& Tari (pariter, ac per univerfam Indiam Palma Cocos potum vinofum , Syri di- bum,) ex pracifis fpadicibus effundit; mitior vero, ve¬ raque Palmas admodum urnula eft, quoniam terrae nata¬ lis numente fabulo , modico fale nitrofo , & fervore fota (quibus mire Palmarum genera delebantur) in ejusdem proceritatem generofe enititur. Vulgus in Perfide & Arabia agrefti familia annumerat arborem fuam Bdelli- feram Dmtm , aliis jj C* Mokbl dibam, cujus Gummi Jiu Mokhl Afrak , apud myropolas utriusque re¬ gionis, proflat venale , ex frubuum decobo, quod perhi¬ bent, infpiffatum, coloris rufi, pellucidum & fmcerum. Arbor hascipfa eft, quam inParadifo quoque germinaffe, indicat Hebraeorum vocabulum fiT)5 Arabum voci j-f* Bdellium denotanti, dubio procul aqui valens; nunc ejusdem ferax tantum eft felix, qua Sinum Perficum refpicit, Arabia, & huic adverfa ora Perfidis &.*(.=>■ DJjask, noftris Capo de Jasques diba, una cum vicino deferti ejus¬ dem circuitu , quem ifrxw & velut proprio nomine Biabuun, id eft, defertum appellant. Quam ipfam vero arborem mihi haudvifam, nequaquam Dabylifera fpeciem effe, fed fylveftrem Palmam nuciferam folio fla¬ belli formi, dvilrfqt mihi retulit attentiffimus in Oriente Botanicus, Herbertus Jagerus, Vir inter Philofophos Gymnofophiftas eximia auboritatis, cui fidem fubfcri- bimus : Crediderim hanc effe Bdelliferam Cham Kirmaan appellata; &in- primis ea provincia, quam Sinus faepe dibus alluit, ab in¬ fula Dfjermm , (noftris Ormus, vulgo Perfarum Hormuus) Dfjerunaat denominatur : cujus ego nunc fqualidae ac torrentis terra in amplexu» fub umbra Palmae arboris, defcriptionem hanc meditor. Rebe di- bavit Strabo : Regio (Perfis) magna ex parte nuda, nihil habet prater frutices & Palmam, qurodu ■ - - - ■— — ■ ■ p. -■ ■ ■ m ***<.<&, mirum , in quo affluxus aquae fontana , vel,fi ea deficiat, puteana;, debite fifti,& per arborum quincunces derivari poffit. Campus igitur, quo planior, eo alendis arboribus aptior natus eft : falebraj & clivi , nifi fontibus fcateant, minus funt idonei; ineptiffimi funt, quos humoribus na¬ tura omnino deftituit.' Genius foli quis efle debeat, fupra diximus; quis aquae fuerit, nil refert; Omnis liquor Pal¬ ma; gratus eft, dummodo falibus non nimium gravatus; tantum pofteflbris intereft, fi cum altrice fylva iibi con¬ diturus eft domicilium , ut inveniat dulcem , non grava¬ tam falibus & potioni ineptam. Pleri cr enim hujus coeli tradtus vel omnino humoribus & cultura deftituti torrent, vel colono fuo non aliam impertiuntur, nifi fjuur , i. e. aquam fale nitrolb muriatico imbutam, live hanc aliunde recipiant ex montibus de v olutam,fi ve in iplb foveant terrae luae gremio ; Quales aquae ut limpidiflimae furit & fpe&antium oculis pergratae, ita fidentis labra via- steiomtm toris multoties fallunt. Dele&us campus primo otinni- Xcnd^fclm- um Pr°funde fulcandus & fubigendus eft; deinde ad le- ti* dJe™~ gitimam diftantiam (quincunces & ordines parum curan- tur) novellis palmis conferendus. Harum vero cum du¬ plex genus fit; unum, quod ex radicibus, ftolida, quod vocant fruticatione, alterum, quod ex Oflieulis prognafci- tur; optimam ducunt rationem, ufuque recentioris aevi probatam, fi pofthabita Ollium ftirpe, meris Stolonibus coloniam inftruant. Illi namque, ficut liberaliori Lucina nati, maturius adoleverunt, ita citius pofteftbri operam refundunt diviti annona frudhmm fuorum; quos etiam ferre perhibentur praeftantiores, id eft, dulciores & pin¬ guiores, quam ex altero genere expedari poffint, Acce¬ dit, quod in pofteriori genere nulla dentur in tyrocinio figna, quibus fexus dignofci poffit, adeoque dubia manu pro foeminis admiffi mares, omnem facile conditoris ope¬ ram Fafeiculus IV. 679 ram & expeftationem fraudare poflint. Praeterea , cul¬ turam hoc genus requirit diligentiorem,quia negle&u ir¬ rigationis, infylveftrem Abudfjehelorum profapiam de¬ generat ; quod idem evenit , fi, quo fata funt Oflicula, eo¬ dem loco fobolem enatam, omina transplantatione, ado- lefcere permiferis, humore quamvis neutiquam deftitu- tam. Circa Stolones cautio eft, ne ante bimatum vel tri- m&mu*. matum natali finu eximantur, quod citius evulfis,radicu- tUn*- re* larum organa deficiant, quibus nutrimentum poflint fine **vfl*' materna ope acquirere. Transferendi tempus Vernum eft, quanquam anni quacunque parte transmoveri va¬ leant, dummodo non pigeat, ab injuriis aurte eos tueri di¬ ligentius. Plantandi modus hic eft: (Fid.Fig.e.') Singuli ad caulis fummum us<$ verticem fingulis inferuntur fcro- bibus, pedaneae profunditatis & bicubitalis latitudinis; In quibus primo alteroque menfe aqua,feinelindies admiC- fa, confiftere debet, ne radiculae in exfucco folo ex ardo¬ re cceli contabefcant; a qua etiam calamitate caudex & ra- mufculi tuendi funt, circumpofitis «Sc laxe infaftigio col¬ ligatis quibusdam ramalibus, quae folares radios arceant. Suntex palmicolis, qui in pinguiori fundo, uni ferobi alumnos committunt geminos, caudicibus parumper ab invicem reflexis vel refupinatis; eo nimirum cohfilio,ut uno emortuo , alter locum fuppleat, uterque vero jfuper- ftes, fine mutuo impedimento, comis ab invicem decli¬ nantibus germinare pbffit. Ordinis in locando ratio illuc recidit, ut ad decem pedte unius intercapedinem difponan- tur,quo radices fuas valeant liberius diffundere, & alimen¬ tum acquirere fine mutua fubdu&ione&noxa, §• 11* Irrigatio, Palmeto condito , id negotii datur poffeffori , ut fuf- 7 . foflis elicibus, ex profluente, aquam ad arbores educat, quo radicum compages requifito tempore irrigari poflit. Id I ______ Amoenitatum exoticarum Tafciculus IV. 6gi Id maxime opus eft, ut paffim per aeftatem, ita prcefer- tim menfe Canicula: pra?vio : quia tunc humorem gravi¬ das & turgentes fpathae avidiffime fitiunt. Accolae ma¬ ris, penuriam rivorum arte fupplent, & nodlurno labo¬ re, aquas, machinarum ope hauriunt,ex profundis puteis. Machinarum levidenfisftru&ura eft, bobus faltem agitan¬ da fmgulis; (Fig.i 0 qui ftadium in terram declive (longi¬ tudine profunditatem putei adaequans) defcendunt,& hoc ipfo utrem ingentem aqua plenum ex puteo fubtrahunt nullo negotio; declivitate, quod a puteo incipiat, omnem terumnam fublevante : nam in defcenfu incumbens jugo bovinum pe&us, mole fua pondus aquae fatis evincit; in regreffu quoque nihil gravat, nifi. afcenfus , inani hauftro tunc fponte in puteum recedente. Puteus ipfe in editifii- mo campi loco effoifus eft, defuper trochlea inftrudtus cylindracea, fatis ampla, circa quam funiculus utris ex- tra&orius Circuit, una extremitate jugo bovino, altera hauftri orificio alligatus. Uter tantum non dolii habet capacitatem, ex cruda pelle confutus, cujus orificium craffo ligno diftenaitur, ut aquam puteo immerfum in¬ tromittat; fundus vero, in tubum patula extremitate pro- duftus, eandem aquam, ex puteo elevatam, effundit : Hoc, procedit ope alterius funiculi paulo tenuioris, qui, ex ju¬ go in pra?di■ ■■ »— *■»■■ ■»«»■ ******** appellentem, in oram fubinde dirigat & effundat. Utra¬ que machina pro locorum cultura in provinciis Quoque mediterraneis obtinet, quibus, cum coelo pluvio, ipfi rivi deficiunt; quae fane perpetua fterilitate torperent, nifi ar¬ tificium & improbus incolarum labor naturae invidiam corrigeret, fementemque requifito humore foecundaret; fane uberius & felicius, quam fi a dubio Jove, & incom¬ modo tempore humores expe&andi veniunt. In nofiris Regnis, quoties ex ficcitate coeli annona caritatem lui¬ mus ! Vindicari fegetes ab hoc genere calamitatis pof- fent, fi agricolae has irrigationes exercere impigri nof- fent, vel focordes vellent. Trituratio quocj , (Fig. fi ad hujus coeli morem inftitueretur, multis parceretur labori¬ bus. Hic enim ruri defalcatas fruges trahae fubjiciunt, ferratis rotulis armatae, quam dum infeffor auriga equo, oculis velato, in orbem agit, eadem unius diei opera 8z grana elicit, & ipfum ftramen in paleas comminuit. Bo¬ bus hoc coelo moles & robur corporis eft, humeri infigni tubere eminent, velut ad jugum omnino natis, aures pen¬ dulae funt,& pilis longioribus marginatae, cauda humum demiffa in pilofum tuberculum decore terminat, cetera nofiris ftmt fimiles. Pabulum in palmetorum angariis verfantibus porriguntur co«in rfiff»rinrii:,iiiii»ii ■ a caudice declinare incipit. Ha?c eft illa portio, quam a prima frondium recifione remanere narravimus, in altera vero, a curio fis inftituta palmicolis,fuperne amputari, ne imbres hauriat, a Plinio ‘Pollicis nomine infignita. Cu¬ bitalem refert longitudinem, craffitiem pollicarem, lati¬ tudinem in ima parte trium, in progrefTu duarum circi¬ ter unciarum. Virgam vocamus reliquum corpus lon¬ gum ac paulatim tenuius, quod ultra fcapum extenditur, & in adverfo margine fpinis primum, mox longa foliorum ferie conferkur. Spina foliorum rudimenta funt,qua? in ipfa colla utrin- que prodeunt primo rara ac brevia, mox denfiora& lon¬ giora, donec, abfoluto . cubitali fpatio, foliorum formam lenta mutatione induant. Sunt autem ex conoide infor¬ mes &angulofa?, craffa?, duras & quodammodo lignea?, fu- perficie nitida dc ex herbaceo in luteum pallente, fumma facie canaliculata, apice tereti & fufco, donec paulatim in folia expandantur, Folia funt perennia, pennata, arundinacea, denfiffima Sc indefiniti numeri, primum brevia, vix fpithamam lon¬ ga, moxin majorem longitudinem produdta, donec, mu¬ cronata extremitatum circumfcriptione, ad finem collas deficiant. Pediculis qualibuscuncj nituntur, femiunciali intervallo diffidentibus, ligneis, craffis, longitudinis fere pollicaris, incondita? & in quadratum vergentis figura?, colla? firmiter adnatis, ne ab ea nili violenta manu poffint avelli. Situm folia habent obliquum, & in illo hoc Angu¬ lare, quod, licet pediculis infillant, in a?qualem feriem loca¬ tis, ipfa tamen utrinque a fe invicem, ut plurimum alter- natim, diftendantur in duplicem ordinem, qualem folio¬ rum disjundlionem in aliis Palmarum folio pinnato gene¬ ribus non obfervavi, neque in dadlylifera Europaea quem¬ quam memini notaffe ; fortalfe, quod arbor extra coelum fuum degener & genuini decoris parum Itudiofa fit. Sed Ss ss % , vel 69 % Amoenitatum exoticarum _ • - - - . . -1 - - vel ipfa deniitas feparationem requirebat, nimirum pedi¬ culis tam ar£te confidentibus, ne tot foliis locus fufficeret, nifi alterna divaricatione disjungerentur , fimulac plica¬ rum ope in preffiorem ftringerentur anguftiam. Folium maximum longitudinem habet cubitalem, latitudinem biuncialem; figuram arundinaceam acute mucronatam & fuperiori facie per mediam longitudinem plicatam ; fuper- ficiem utramque cum exiguo nitore obrcure virentem, & quadantenus ftriatam ; Praeterea durum, tenfum, ri¬ gidum & exfuccum eft, nervis per longitudinem excur¬ rentibus craffis ac bene firmis. Rete. $. v. Reticulatum, quod dixi, involucrum ( videTab.uFig.13 .) ex filis inaequalibus, craffis, polygonis, parum comprefiis, rigidis, & velut ex ftupa velcartnabe rudiori duftiscon- ftruitur, figura nafiam, denfitate ftupam,ufu fafciam re¬ ferens; haec proinde afpera & incondita eft : in Palmis adolefcentibus, praefertim circa frondes faftigii, coloris obfcure lutei, denfa Sc fpithamam lata; in fenefcentibus, praefertim circa annofas frondes, ex rufo nigricans, detri- ta&anguftior; illis ornamento &ufui; his noxae & dede¬ cori. Non eft fafcia haec una & fimplex,fed pro frondium denfitate multiplex, adeo ut tres, quatuor aut quinque in¬ venias invicem impa&as: etenim, cum frondium ordines anguftis invicem incumbant intervallis, fieri aliter non poteft, quin telae iftae multiplicentur, & inferiores proxi¬ me fequentes plurali numero comple&antur. Id in cau¬ dicis parte fuperna maxime obvium eft fpe&are, in infer - na enim,feniim obfolefcentes, una cum pollicibus fuis de¬ fluunt, poftquam eis (apud focordes rufticos) lacer® & putridae diu inhaeferant. Longitudinem aeque ac figu¬ ram reticuli cujusque metiri licet ex interftitio bafium frondearum, quarum oras invicem conneftebat. Con¬ flat Tafciculus IV. kengy in eadem <33 Letti nacbljejuscg recifabafis cfjs Towet, folia vulgo berg,m da*.) refertas, fecundum longi¬ tudinem inordinate & iigillatim confitis; illis ufum pro imprognapdis palmis femineis ( Fig. ;g. s.) Liliis convallium funt minores, oblongi, tripetali, coloris albidi in luteum palle- fcentis & ingrati, flaminum tribus , ad petalorum nume- rum, donati vettigiis; nituntur non petiolis,fed herbei co¬ loris carnofo quodam principio, relpondente magnitudini feminis Coriandri, & in petioli modum emarcente. Hoc Theophrajlo SaPlinio impofuifle videtur, quominus utram¬ que Palmam fru&iferam appellare dubitaverint- Pttala flofculorum furre&a funt, oblonga , concava , obtufe mu¬ cro nata, fuccofa,carnofa, rigida; Staminafant lanugino- fa, rigida, breviffima, albicantia, multo referta polline in luteum pallefcente, leviflimo & fubtiliffimo, qui etiam flo¬ ris umbilicum copiofe obfidet. PollisdraclMnasunius pon¬ dere aflumptus, dicitur, ad ciendam libidinem, majorem 'praeftare efficaciam, quam ipfe embryo, qubd vcl ex femi¬ nali halitu conjicias , quem exfpirat prasgravem. Colli¬ gitur a gnaris, concuflione fpadicum recens natorum, (qui linguli lingulas circiter uncias exhibent) & pyxide recon¬ ditur probe operculata, ne ab aere virium patiatur difpen- dium. Meliori confilio poilihem ele&uariis roborantibus Tttt admi- I Spadk fbe- mineus cd fmftibtfs* 698 _ Amoenitatum exoticarum admifeent alii, quod folitarius, quanquam pyxide claufus, litum facile contrahat. Flofculorum uni fpadici nume- rofa eft congeries : nam, cum Spadix unus mediocriter magnus (magnitudo pro arborum habitu diverfa eft) vir¬ gulas ducentas Contineat , quarum brevilfim» flofculos habent quadraginta, medias fexaginta,longiflimas oftogin- ta; hic numerus flofculorum medius, cum virgarum nu¬ mero multiplicatus, computum reddit duodecim flofcu¬ lorum millium in uno Spadice: qui in lance a me librati, exhibuere libram unam civilem Belgicam, unica miniis uncia. Minor multo gemmarum numerus eft in Spadice fcemineo, ad cujus examen nunc telam protendimus. §. IV. Spadix fcemineus, {vide Tab, *, Ftg. s & u ) termes palmeus eft, fine prodromis floribus agmen plurimorum fru&uum exhibens ; cum quibus, dum uterino adhuc cortice obvol¬ vitur, gulofas plebi falivam quoque movet, ferculum ven¬ tri fimul ac Veneri expetitum: fed quod mafculo haud melius quidem, fed ed rarius habetur, quo majus nefas eft, id gravidas arbori eximere, &meflem,quod ajunt,in herbd confumere. Arboribus tamen vel nimium foetis, vel ad¬ modum adoIefcentibus,tantumabeft,utnon liceat, ut po¬ tius fuperflu as fufterre fpathas, necefle fit : ne illic defici¬ ente alimento fruStus, hic fra ' C< i i • . ;■ „ .... • .. - .> nomen gerunt S'J^-Chart:k, & in aliis locis Kong, Appetente Julio plenum adeptis, qui Daftylis compete¬ bat, habitum, (JFig- /e.) viridiffimus nitor eft, figura turbina¬ ta, ofliculum induratum, caro utcunque mollior, fed pe¬ ne exfucca,duriufcula & acerba. Hos tamen vulgus tam difficiles ventriculo & aulteros fru&us cum voluptate eft- tat, expedationis, dum maturefcant, impatiens. Crede¬ res naturam eis amea dedifle guttura , fecus ac militibus M. Alexandri, quos immaturis da&ylis (in reditu ab ex¬ peditione Indica) ftrangulatos referunt, qui vel Palmam, vel illius Principis gefta defcribunt. In hoc gradu confti- tuti nomen Chalaal tam diu gerunt , donec ad per¬ feram m aturitatem devenerint. Maturitatem vero ac¬ celerant Circii asftivi, venti fupra fidem ardentes, & fre- quentiffime fpirantes circa Caniculam. Quo illi afluo - fioresfpirant, eb citius omnes gradus decurri , fofpitari fceturam, fruAus magis dulcefcere & maturius perfici, ex¬ periuntur palmicolae ; qui hos rebus fuis fecundos, fuo licet corpori atque ceteris animantibus vegetabilibusque moleftimmoSacperniciofosfpirituSjjunris expeftantae- fideriis. Nota, appellationem Chalaal interdum latius pa ter e, & praediris omnibus imponi gradibus, quibus fa- Fdfciculus IV. 7-or cies jam oblongior, olivas fimilis & da&ylo genuina eft. Menfe Augufto, citius, tardius, da&yli maturefcunt, & hoc ipfo, depolita priori, appellationem fubeunt Dumpas. ( Fig.u ,) Maturefcunt vero non more ceterorum pruno¬ rum, qua fenlim tota fimul fubftantia mollefcunt, fed pri¬ mo acquirunt, putrefcentis irtftar pomi, maculam mol¬ lem, ut plurimum in extremitate ; quas fenlim proripiens, omnem fubftantiam crudiorem paucis diebus in dulcem pulpam convertit; Legendi tamen funt citius, ne produ- da ad umbilicum mollitie, fuo caliculo excidant, lapluque fpontaneo conquaflentur. Hos Dumpalios gula popula¬ ris maturis dadylis longe anteponit, fortafle quod mixta partis crudioris durities cum pulpa, bolum reddat com¬ mordenti gratiorem, vel quod primi expleant pruritum appetitus, quem in has annonas primitias vulgus dudum acuerat. Quin & conviviis ingeruntur virorum illu- ftrium, inter antecasnii, menfaeve fecundi tragemata, lo¬ co non poftremo proponendi. Eorum pars cruda liiper- ficiem habet, cum nitore, quadantenus flaventem, carnem ex auftero dulciculam, albam, duriufculam, quodammo-. do farinulentam, ficcam & friabilem ; pars matura, pellu¬ cida eft, mollis, dulciffima, prefpeciei diverlitate, in ru¬ beum languens vel rufa. Hac facie, qua ad maturitatem vergunt, exculfi, in cumulos (quod fuo loco docebimus) partiendi, &folaribus radiis exponendi funt. Ut, reliqui cruditate depofita,infolatione penitus emolliantur, & dul- cefcant: quomodo omni graduum numero abfoluti & excodi, Daflylorum nomen fubeunt, & a Perfis demum 'Co Churmd, ab Arabibus Tamr appellantur. UiU tamen receptum eft, eos recentes peculiari denominare vocabulo Arabico Ruteb, quo ab antiquioribus di- ftinguantur , quibus Churmd nomen commune eft. Da- Tt tt 3 dylo- Spadix nu¬ dus, fexiis 702 Amoenitatum exoticarum Stylorum differentias recenfebimus, expedita defcriptio- ne Spadicum, quibus innafcuntur.. ’ v* utri usque. Spadix fuperficiem habet glabram, nitoris expertem, coloris languide punicei, qualis eft culmi avenacei, fub- ftantiam obtinet levem, laxam, ner vofam, ligneam, al¬ bidam & frondea? coft® perfimilem; figura fcopas expri¬ mit domefticas; nam & fcapo conftat & virgularum fa- fciculo. Scapus comprelfus eft, ex pondere curvatus, pol¬ licis craflitie, latitudine gemin® unci®, in foemella trium cubitorum longitudinis, in mare brevior, fuperficie, ut exaruit, ftriata; fubftantia, cum fibris conftet tenlifiimis, ex omni arboris parte maxime idoneam cedit reftiariis, pro tomento, materiam. Pars ad palma; longitudinem coma; infixa (recentis inquam & nondum adulti) carnofa eft, nuclei fubftantiam& candorem obtinens, efculentadc vapide dulcisj qua; & cruda populo fervit pro cupediis,5c a ditioribus pro condimento ferculis incoquitur; Ultra diftam vero menfuram amaritudinem contrahit, & pau- latim indurefcit. Nomen ei efi ^ Paniiri nachl. i. e. cafeus palmeus, nulli nOn Perfarum notiffimum : Sca¬ pus, ubi definit, in virgularum five bacillorum fafciculum, non fimul, fed quodammodo gradatim, diflolvitur, ma- fculus in derifum & pedalis longitudinis, fcemineus infes- quicubitalemj rariorem & magis difperfum, illic maxima florum , Mc dadtylorum minori copia confitum. Bacilli fexus utriusque funt fimplices, redti , flexiles, longitudi¬ nis intequalis, culmi avenacei craflitie, ima parte nudi & ad aflem quadrati, in reliqua flofculis frudfibusve lingu¬ lis inordinate confiti, ad litum cujusquefcetusalternatim 8i% Jbirevi' intervallo retorti, adeoque in® quales & exculfo ftetu ab impreffis Yeftigiisfubalperi ; fibris donantur exi- x liori- Tafciculus IV. 705 lioribus, quam in fcapo, & a reftiariis repudiofis. Spadi¬ ces bacillos tenent rotundo numero computatos, ex ma- fculis maximi ducentos vel amplius, medii quinquaginta fupra centenos, minimi centenos; exfcemineis vero ma¬ ximi centum , mediocres o&oginta, minimi quinquagin¬ ta fex; horum in clafte plerumque tres quatuorve inve¬ nies, praeter naturae ordinem concretos. /f trf DeDafty- i)» VI* , lisinlpecie. Arboris frucftus fequuntur, videlicet Palmula matu¬ rae, quas Perfa 1^0. Churmci , Arabes Tamr, Diofco- rides&L Galenus QuMMfioLKmxq vocant, Graci eas amIvahuSc cum eis Romani Da&ylos appellant, a figura digitorum, quos tamen minimeTeferunt. ( Tab.z.tig.io.n.iz ,) Potiori ]ure id nomen geruntDaftyli Indici Tamr Hindi \ filiquaae e ramis propendentes vaftiffimas & a Palilia hete- rogeneae arboris, quae eminus confpe&ae articulofum di¬ gitum grandiorem, incurvum, accurate exprimunt. Sunt vero phoenicobalani noftrae, nimirum recentes, quas Ruteb vocant, Palmae mitis pruna, ut plurimum glandium quercinarum figura, fed iis fere majora; pellicula veftita tenui, pellucida, nitida, coloris in aliis fpeciebus pallentis, in aliis lutei, rufi vel rubei, pro diverfo colore carnis trans- lucentis. Caro eis multa eft, pinguis, pulpofa, faporis vi- nofi, dulciffimi, officulo fuo laxe inhaerens, intercedente membranula albicante, tenera, molli, & quali bombycina, in plures pelliculas dividua. OJjiculum ( Bg . 13. 14. >s.) fo- Vdttylom lidum eft, cornu inftar tenax & durum, fuperficie granis optui* uvarum concolori, vel ex cinereo magis minusve diluta, interiori fubftantia ad iimilitudinem nucis myrifticae va¬ riegata; figura ejus quodammodo eft turbinata, incurva, una facie gibba & aequalis, altera infigni pulyinatte figu- / rum njdri& 704 Amoenitatum exoticarum Tas fulco in longum divila. F acies gibba notabili cadatur lineola, tenui, per mediam longitudinem decurrente, cu¬ jus in medio pundtum, quali umbilici, confpicitur, albam fovens cartilaginem, qua;, ad mediam Officuli fubftantiam penetrans, futuri germinis rudimentum eft. Officuli magnitudo plerumque ea eft, ut tertiam totius fubftantias partem exhibeat; variat tamen pro fpecie arboris & ge¬ nio natalis foli. Arabias felicis day> Mordafeng), nuncupati; tum perquam molles & pulpa fcatentes yb^J* Mujal), & qui in arbore arefcunt, longi, rugofi, non decidui yy-^- DJjehrumt didi. Nec poftremi funt, quibus a provinciis & loco na» tali nomen impolitum eft e/"*/-* Faarfi , y^qy DJj ibant , s «j t - * ^ ^ <_,£=« Mekkei. Accedunt his feptern Bafrenfium proia- pice infxgniores, per Arabiam defertam decantati nomi¬ nis, quas hic, velut exoticas, omittimus. Inter da&ylos medias notasaPerfis numerantur JLj—5 Chuujj go- waar , Falakuun, Nardfjil), y*jy Miivah ), yijU Seluun), yp^* Mahbmuudi , JU». Chaarit VJjemaal, Chaarit Der)at, *j^=±j£=> Kuun~ gtrd, jJy* Chuufj cbaar, djk-y. ‘Vijaruun , yty&j Wandulal) Refjt vel Lefjt, yf^\j Sahidi , & plures alii, in diverfis provinciis diverfis infigniti no¬ minibus; quorum a recenfione abftinemus, ne Relatio in longum & inutilem exerefeat Catalogum. / j Uuuu RELA. Amoenitatum exoticarum Modus im« praegnandi Palmas fce~ mininae RELATIO VI. Palmae hiftoria naturalis & oeconomica; fiyede Palmae foemininae impraegnatione, 6c ratione tra&andi Dadylos, §. t Xaminatis Palmae, cum partibus integrantibus, tum fru&ibus, liberiori pede ad reliquam tranfimus hi- ftoriam ; cujus vel ex primis, atcjf plena res digriiiTi- maque admirationis eft modus Palmas foemininas foecun- dandi. Habet id, tot popularium, Perfidis, Arabiae, Mgy- pti, nutrix inter plantas lingulare, Ut, animalium exem¬ plo, mari, ftato tempore mifcenda, atque finguli ejus ute¬ ri, quali conjugali coitu, impraegnandi lint ; fecus omnia fua, quae in lucem recens prodiderat, frudtuum rudimen¬ ta, indeclinabili abortu, dimiflura; abortu inquam, non modo poITeiIbribus,fed ipfis provinciis calamitofa : Quan¬ doquidem ex mefle dadtylifera populi illi fuftentare vi¬ tam non minus debent, quam noftrd gens ex frugifera; qua irrita , declinari fames k multitudine nullo confilio poteft. Memini , astate noftra accidiife , ut T ureus cBaf- renfi urbi & territorio (ad oftium Tigridis) iruptionem decerneret; quam Princeps folo repreiferat confilio, ad primum hoftilis adventus nuntium delendi omnes palmas mafculas, quarum excidio frugiperdae foeminae obfidio- ni & moras noftium fubfidia negaturae finp Eruditus de confilio hoftis jam repedare coeperat, cum tardata execu- tione ( quas & ipfis incolis calamitofa foret) prtepes revo¬ catus, propolitum antevertit, excufloque Domino, pasnas negligentise petiit. Palmicolis igitur incumbit, ut imprae¬ gnandis arboribus quotannis impendant operam , Equi¬ dem Fafcic ulus TF, 707 — ' ■■■ ■ — I' n- 1 M..T Mi II I ■ ITUI— mmt ■ « . . . ■«■■, . . - n~n^.J." I.. " ' wn r 1 “f 1 1 dem in fe redundare annonam cupiunt. Modus proce¬ dendi hic eft : Spatha mafculae, inclufo tumentes flore Sc ad thalami confortium maturo, fub finem Februarii ex arboris faftigio extrahuntur: quibus in longum difte&is eximuntur fpadices,flofcuIis nondum ofcitantibus,fed in unam maflam compactis conferti. ( FideTab.z . Bgt 3,) Hos protinus in furculos, fiye bacillos, fpadicibus Fcemininis inferendos, divellunt, quantum quidem fieri poteft, in bi¬ furcos, quoniam hac forma commodius ufufferviunt. Bacillos alii amant recentes, atque illico infinuare fpadi- cibus, fi qui jam lucem na&i funt; allii eos prius exfic- cant,& in Martium usque menfem cuftodiunt, quo, hian¬ tibus uteris ad unum omnibus, infitionem uno a&u 8z opera inftituant. (Fig.i6.) Flores, an maturi connubio 8c quando eximendi fint, explorari debet compreflione fpa- tharum,qua? contre&atse, fi nullum produnt fibilum, non¬ dum perfedti nec eximendi funt» fi cum fono renituntur perexiguo, maturi funt & fine dilatione folvendi: quo¬ niam fic modice rigefeunt, & tantillum claufi firnt, ut pollinem (quodammodo exstate humentem) fovere fi- ' ne difperfione & ja&ura polfinf, dum infinuentur &are- fcant,in folo enim polline omnis fcecundandi virtus refi- det; fi vero fpathae digitis refiftuntcum ftrepitu infignio- rijtunc flores jam nimium rigent & patent, nec ad ufum amplius idonei funt, quia fola claufi aftri&ione vagina? fuse, qua foluti, five id manu anatomica, fiye fpontanea eruptione fiat, caveri nulla ratione poteft, quin pollinem in auras uno impetu explodant. Addo, quod mireris, excifis hoc ftatu fpadicibus, omnes flores una nofte omnes defluere, cum tamen in arbore reli&is ad menfem inte¬ grum remaneant, polline quamvis, adeoque omni virtute, deftituti. Ad arefaciendum requiritur, ut mafculini fpa- dices procul mora exfolvantur involucris fuis, tum in fu- fpendendas fimul divellantur particulas, quam primum Uuuu 2 ipa- 1 Amoenitatum exoticarum fpathcE ex arboribus evulfie funt ; fecus enim, fi in iis com¬ pacti latuerint ultra diem naturalem, fiofculi ambuftione foedati & macidiad unum omnes decident, polline eorum pariter ambufto & fordefcente, Parem jacturam furculi percipient avulli , fi alicubi acclinent, ne aura eos undicg ambire poffit: quod ut caveatur, ex funiculis obfcuro lo¬ co &in feriem fulpendendi funt, ita ut lingulis fpatium intercedat inane. Taliter exiiccati ad praefentes thala¬ mos apti funt, & in annum pofterum,falva virtute, affer- varipofiiint. Foecundandi efficacia in eo pofita eft, ut ru¬ dimenta fruCtuum feminali flofculorum polline vel ejus- dem fubtiliffimis & infenfibilibus particulis perfundantur | quod ut eveniat, furca una florida medio fpadicis femi¬ nei racemo per transverfum infigitur vel intexitur, {Fig.tey ita ut evelli procellis non poffit, fed aliquandiu infixa re¬ tineri, dum omni depolita virtute, embryonum rudimenta requifitum vigorem adepta fint. Hic a dius peculiari de¬ cantatur phrafi anb a ar ciaden,i.e.. implere feu conferre plenitudinem. Infitionem quandoq; iterant ci¬ ves defertorum, nihil fuarum partium omifluri,quo conci¬ liare annona; poffint augmentum, & novercalis lolii detri¬ mentum compenfare: quali fatietur Venere, cui cum Ce¬ rere & Baccho non convenit. Reliqui Per fas & omnes Ara¬ bes unica acquiefcunt infitionerite celebrata; fuperfluam ajunt alteram, & pro fofpitandis frudibus nil quicquam amplius conferre. Imprasgnatio quoque ultronea con¬ tingit fine Audio St manu cultoris, translato per aerem pol¬ line ex palma florida, non procul extante a fceminea. VidemuSjtoti palmeto cum virgas diftribuunt,eas omnes haberi infuper, qua; marem proxime circumfiftunt, ex floribus halitum ultro fufcepturte. Quid, quod orbum curatore nemus foecundari univerfum poffit ab unica Phoenice florida, fi duntaxat vario flatu feminale pollen jufte Tafciculus JV. _ 709 jufte circumferatur: nam perinde eft, quomodo pertin¬ gat, feu vento appulfum, feu manu immiflum, five etiam oreafflatum; prout Theophraftus H. Pl. L. 2. cap.9. idem affirmat, & quisque aequiore animo crediderit , quam fi cum Plinio N.H.L, 4. c. 2 , Juftino Hift.L. 44. Silejioque Poeta Lib.3. referamus, equas in Lufitania afflatu inanis venti pullos concipere. Enim vero , cum plena res aleas fit , feecunditatem exfpe&are ab aura, quod eadem, fi ad- verfa, virtutem pollinis rapere aliorfum & diffipare poffit, fi fecunda fuerit, faepe imminutam & imbecillam deferre : inde in negotio tanta; expeftationis palmicolae tutiffimam ingrediuntur foecundandi rationem, &ipfa manufpathis fingulis fingulos flofculorum furculos inferunt, quod hos teneriora frudluum rudimenta virtute fua, & fpemfelicis annona, nunquam deftituifle, longa ipfis conflet experien¬ tia. Creditur idem flos fofpitare foeturas quoque cetera¬ rum arborum, & pronas in cafum reftituere efficaci efflu¬ vio; quapropter illum multi malis aurantiis citreisq; in¬ ferunt; quo vero efle£lu, penes inferentes judicium fit. De fru&u palmeo res extra dubium eft; unde quibus ma- fculae deficiunt arbores, iis aliunde flores petendi fimt; Deficiunt non femper ex incuria cultoris, verum aliquan¬ do ex peculiari foli natalis1 indole, mafculinas non fuffe- rente, quicquid colendis operae impendatur. Teftesfunt, ut loca alia, ita prae ceteris, Farchonaad, Carama- ni ae pars, quae eam ob caufam nemora non colit alia, quam fexus foeminei. Transferendi autem funt cum virgulis legitime exficcati,ne in via fraccant, & probe obvoluti, ne ab aere virtutis patiantur detrimentum» Parvi conflant: integri fpadices, ut cariffimi funt, unico Sjahi, feu imperialis fextante; ubi vero proventus uber eft, viginti eodem pretio veneunt. Atqui hic palmas impraegnandi (fit verbo venia) modus & ratio eft, pene fimilis rationi' U u u u 3 fcecun- Modusm- £tandi Da^ Cfcylos, rum cqtfem fcecundandi pifces : quorum ejaculata ova mafculi afper- fione feminis vegetantur ; nifi latius fit dicere, exhalantes e Flora particulas, aliquod faltem prunulorum rudimentis robur tribuere, quo adverjus defluvium firmentur. §. II. A foetura? hiftorid,verfandorumfru<9:uum rationes vi¬ denda? funt : (vidXfb, 3 ) quomodo nimiru excutiantur, info- lentur, exprimantur, conferventur, & fi quid hic autumnus induftrias amplius requifiverit ? Ab excuflione ordien- tes, triplicis cenfus daftylos, qui obftetricem admittunt manum, in ftirpe noftra notamus, folo differentes gradu maturitatis ; primi funt, Chalaal di&i , qui ad ma¬ turitatem inclinare, vef extremitate fua maturefcere inci¬ piunt; fecundi Dumpas appellati , quorum mediam circiter partem maturitas occupat; poftremi, qui integre maturuerunt, ac nomine Churma, i. e. Da&ylorum **7 ibxw infigniuntur. Omnes autem triplicis ordinis da- vel ut ea re&ius fcribitur jJr==> Gumru3 vel fi nomen placet recentius Bender Abafi, i. e. Portus Regis Abaffi, a reftitutore fuo ita diflus. Haec, quae me nunc tenet, urbs, fita eft in Iittore, fub elevatione Poli t'7 . 36 . a tribus parafangis oppoftta urbi ac infui® Hormuus, vulgo Ormuus , quae olim florentiffima Regum Kirmanenfium fedes,proftrata nunc atque diruta jacet, folo militum praefidio habitata, ciim, ex occafu ejus, urbs ' Fafcicuhs IV. 71 7 urbsnoftra ortum & incrementa fua duxerit. iEdifiriis adornata eil ignobilis ilru&uras & fine ordine locatis; ho- fpitum vero frequentia, civium multitudine, mercium un¬ dique appulfu, velut ad auftralem Regni portum inclyta; emporium inquam totius provincias Ormufienfis,quas ho¬ die t >jJ*- Dfjermm & DJjerunaat appellatur, ab Afris, Arabibus, Indis, Perfis, Armenis, Europasis habita¬ tum; maximam civium partem conftituentibus Multha- nis, five Benjanis, gente Indorum omnium humaniffima ac religiofifiima. Mireris, quam hasc populofa civitas per se flatem ab hominibus inanis acdefolata jaceat; dum ne centefima pars civium in ea videre ardentem Canicu¬ lam fuftinet, imminentem veriti ceu vitas peftem, ut, qui in hoc purgatorio asftatem remaneret, ne mendicum qui¬ dem , vel quemcunque fuse fpontis hominem nullo pras- mio induxeris : Saltem ampliori domui cultos immanet verna, vel libertus aliquis fenex, vel anus ferva, quam, ne ex climate contabefcar,ante mediam caniculam redux ex¬ cipit vetula alia. Soli, quod mireris, Belgas, qui Illuftri Societati hic a commerciis funt, littus non deferunt, fed fevienti coelo vigorem se tatis ac genitale robur corporis pertinaciter opponunt; nihil territi moleitiarum iliade, cum virium difpendio quotidie abforbenda, nihil feretris fodalium, quos aeftivo ardore detritos atque enervatos, quasvis deinde febricula exanimabat; nec civium exem¬ plis cauti, qui licet injuriis coeli patrii ferendis aptiores nati fint, maturo tamen profugio fe fubducunt,ut germejiir, (fic vocant terras immodice calidas) cum ferhed, (fic manfiones astheris temperati) commutando, valetudini ac vitse fuas confutant. Quibus verb bene va¬ lere j uffis, iter ego cum civibus ad palmeta nunc profe¬ ram, fi prius formidandas fugas & profe&ionis Caufas, Xx xx 3 ' quas 7i* Amoenitatum exoticarum Caufae ur¬ gentes di- fcefluin ad palmeta. I. Fevegri~ natioms Verno tem - fore.com - moditas. 2* Febres Vernales. ?y Falmd* rum con - quasipfeolim ad faitidium exantlavi) tum popularem proficifcendi rationem atque his annexa, expofuerim, ■ J||: '■ I §. ii. Primates loci, ( Archifatrapa , officiales & principes mercatores) quos non penuria ad palmeta, fed aeftivus fqualor tranlire ad asili va monet, alii ad urbes contendunt mediterraneas, opibus & vitas deliciis inftru&as, quan- quam diilantiffimas » alii in propiores montium receffus algidos & aquofos refugiunt, non minus hic cum familia commode, quamvis fine luxu, moraturi. Circo homi¬ num maximo cura peni & fortunae modulus metam pro¬ fectionis ad palmeta conftituit; quae, etfi non aeque miti¬ gandis caloribus apta fint, quod & aquam parce, & um¬ bras rariores praebeant , quin & ventis aeftuofis obnoxia fint; hofpitem tamen fuum minimo fumptu alunt, & fine magnis viatici expenfis recipiunt; quippe o&iduo, fi lon- giffime, ab urbe remota. Ad aufpicandum iter aura commodior eftmenfis Maji: nam haec tanto calore nondum aeftuat, ut oriente ac decli¬ vi die iter capeffi non poffit fine moleftia. Melius fibi confulunt, qui iter primo Vere inftituunt, & fic Majum atq; Aprilem anticipant; quandoquidem infelix folum ma¬ lignis &, arfenicalibus,ut fic loquar, fpiritibus, quos hoc tem¬ pore excludit, aerem contaminat, illinc a boreali jugo mon¬ tium, Ginau & Geruun , quod littori a quatuor parafangis opponitur, hinc ab accumbente auftrali aufayvelut clauftro, cohibitum, ne difflari poffit. Cui eodem tempore accedit praeceps a frigore, non vehemente quidem, fed peracuto, caloris incrementum : quae pernix & perniciofa varietas, aeris vitio fociata, humores corrumpit, & febres gignit acutiffimas, paucos intra dies tragicum ludentes in fcena humani corporis. Praeterea, mancipes Ver adultum evocat, ad palmarum condu&ionem, nunc more folito *- inili- Fafciculus IV. 719 inftituendam. Fruftus enim in flatu conftituti, quem dnttio ne-* Charek vocant, difcrimen amplioris defluvii jam ce^ana' evaferunt, dum nulla adhuc de expe&ata pinguedine prae¬ bent argumenta ; quo minus in contrahendo elocantis juxta & licitatoris fufpenduntur animi, de damno fecuri, de fcenore incerti. Nec tacenda eft Laribus hoc tem- 4.0^«/ pore ingruens vi£tus inopia, praefertim aquae potabilis. “T* to> <*■ Sola haec locum habet in Oeconomia gentis, procul vino, ,Us’ cerevifla & omnibus inebriantis liquoris fpeciebus relega¬ tis. Aqua autem illa non faltem paucitate fua civem de- ftituit, fed pravitate etiam perdit bibentes, nifi aliunde, quod ditiores curant, tergis camelinis advehatur. Fal¬ lunt LcftoremGeographorum tabula? , in quibus & littus hoc, & Perfla mediterranea multis fluminibus pingitur: re ipfa perennia utrobique reperies pauciflima, inter ea vero nullam praeter Araxin, quae aquam potabilem mole aliqua in Sinum deferat; nec haec tamen usque longo tra- £tu, quo a loco antiquae Perfepolis deceflerat, (ubinoftra- tes eam <>4 Bend Emiir vocant , a catarafla condi¬ toris EmiriChani) ab adulterio admiflae falfuginis incor¬ rupta permanet. Cetera flumina, quae Perfidem , five Perfiam auftralem, irrigant, (de dulcibus loquor) brevi, quam a montibus devoluta funt, in agros derivata exta- beicunt, & ad falum neutiquam pertingunt. Hunc na¬ turae defe&um fupplere folertia hominum annifaeft,non puteis, nam & hi plerumque falem fapiunt, fed amplis & in terrae gremium demiflis cellis ampliflimis, defuper for¬ nicatis, in quibus anniverfarius imber media bruma de- E luens confluit,' & in viventium ufum aflervatur. At, aeccosleftis unda, hoc innubi & minus pluvio aethere, ra¬ ris vicibus demifla, fauces iftas vix replet; tum etiam per nitrofam terra; fuperficiem dum fluit, fale fordibusque variis Amoenitatum exoticarum f, VrAcun su lorum generati** 6, Ctbttn» *$*4> variis inquinatur: unde evenit, eam hoc tempore vel pe¬ nitus deficere, vel, fi qua; in fundo reliqua efi, muriam fapere,& ingravefcentem cum aeftatefitim neutiquamre- ftinguere, Adde, eandem in fundo abundare feminali materia, ex qua Dracunculi, feu lumbrici tenues, immanis longitudinis £ _>-4 Pejuuk didi, bibentium innafcuntur mufculis, cum virulento ulcere exterminandi. Cui qui¬ dem morbo non a;que facile obnoxii funt, qui tempefti- ve recedunt, quam qui cirCa littora remanentes, fangui- nem fuum prava illuvie magis contaminant. Tantum autem abeft ,ut effugio dracunculos evitaverit, qui ejus¬ dem femine jam imbutus eft, ut potius in alieno, & prae- fertim gelido, climate, majori & longiori ulceris & tar- diffime maturantis tabi incommodo decubiturus fit, non fine incurabili remanentis fiftulae periculo, fi ab imperi¬ to tradetur. Fateor tamen, conftitutum extra tantas ar¬ doris, qualis hic fievit, moleftias, majori patientia & vi¬ rium robore armari, ad dolores & incommoda, dum fa¬ netur, perferenda. Altera, qua; multitudinem premit, inopia cibi eft. Promptuaria quippe fua patres familias annona folent inftruere, calculo temporis, cui fufficiat, nunquam longius produdo,quam in menfis Junii decur- fum : quo inflante, annua redit difficultas cella; penuaria;, • vix interdum fufficiente ftbi pro viatico. Omnium ve¬ ro moleftiarum , quas cives fugiunt, caput eft ipfe calor aeftivus, ultra humanam tolerantiam , praeferrim fub Si¬ rio, intenfus. Nemo unquam tam fuit robufti corporis, quin ab ifto hofte noxam paffus fit, faepe etiam a meridia¬ nis radiis interitum. Id mihi Gamroni innotuit exem¬ plis plurimorum, quos gemina aeftate (una quidem me prae fente) Libitina ardens rapuit, N on piget ex utraque sellate quadam inferere. Miles Batavus ex vireto Na¬ tam, quod una hinc leucS poflidemus, circa meridiem re- j' ver- Pafciculus JV. 72 1 mim» — 'm**m — — -«i- ■*»*» ■ ■ ^-p-i — rV^ — rrt-^-rrtr — '—ftjim - - - - - _ . . verfus,ad Martbam (id oenopolae nomen eft) divertit : qua vix dum falutata, de vertigine querens, animo delinquit, antequam opifer comparerem,extin Khafileh, &univerfa iter facien¬ tium focietas Karannaan appellatur. In dedu¬ ctione lingulas- feries finguli praecedunt pedites camelarii, manu ducentes primi femper cameli retinaculum, cujus dudtui & ceteri obediunt, narium funiculo laceffiti ; Dum interim d udiores cantilenam aliquam fylveftri modulan- r . > . tur Vafcictdus IV. 725 tur gutture, qua tardipedes pecudes excitare, <3c grefliis quodammodo dirigere iatagunt. Per hos ordines pauci quoque difourrunt velites aiini fine habenis aut capiftris; quibus farcinas fuas faccosve penarios pedifequi impo¬ nunt, aut ipli, cum fatigantur, per vices infident. Dia; te incerto menfurantur horarum fpatio, quoniam ftationes definiendae funt locis ad pernoftandum idoneis, i. e. aqua dulcia natura inftrudis. Progreflus «Scientis incedit gra¬ dibus, & paucis tamen horis ipfa diaeta abfolvitur; ita, qui ante crepufculum demigrant, ftationem proximam pro¬ funda afiequuntur no&e; aut orta non pridem luce, fi fe¬ cunda, tertiave vigilia difceflerint ; ex quo dictarum bre¬ vitatem nullo negotio conjicias. In ftationem ut deven¬ tum eft,du'' aabi ruud, feu per incilia in al¬ veum addu&a, quam aabi bauf vocant: His enim vocabulorum differentiis ftationes digno feu nt, <3c ipfam aquae copiam & bonitatem in fiticulofo climate di- ftinguunt. Hofpitia hic fruftra quaefiveris : cadum tibi te in cifternas amplitudinem diffenditur; vel, fi fUr*5?* ?e“ ficiat, (quod folet in Perfide auftrali) vicin;‘n n^De_ unum alterumve Birkeh, feu aqu^ ftagnanti'i,1.onlP"^ar rium , ut plurimum gener«» quod y_> S ss o // ./, o/ Tfjehuun Karawaanferd ,wa ma Karaviaan iim. Der Karawaanferd , ne koned Karavoaan fera. Cui illud Ciceronis de SeneB. fed minore tum acumine , tum verborum nitore zequivalet : Ex ipfa vita dif cedimus, t unquam ex hojpitio , non tanquam e domo : commorandi enim natura diverforium nobis, non habitandi dedit. Ut genium intelligas, nomen hofpitio proprium eft Jek nachl, i. e. unam Palmam, has cenfu Palm# dimidi# indigitant, recepto his regionibus loquen¬ di Vafciculus IV. 757 di ac contrahendi more. Tot vero conducendis arbori¬ bus cum unus paterfamilias non fufficiat , plures de par¬ tiendo proventu inter fe padli, quadraginta vel viginti fibl eligunt , eledlasque fignant ; Luflrat lignatas pofleiTor, cenfet fpem annonae, &, per conjedluram fubdudta ponde¬ ris ratione, pretium indicat. Sed haec fubdudtio cum fiat magna cenforis moderatione &confcientia, tantifper pre¬ tium ufu receptum ad frudluum varietatem fiiutantis, nulla quoque morantur contra dium diffidia , quin reddi¬ ta manu iliico confirmetur. Pondere, quo in regno mer¬ catores, tum ficca, tum liquida, expendunt, diverfi funt generis & nominis. Hisin provinciis utuntur Sengi Kapdr didlo, pendente in flateraHolIandica feptem rnediamque libras. Tanta inquam haecdadlyiorum mo¬ les in commercio ante maturitatem fadtb plus minus t do biJU , i. e. unico circiter groffo Mariano ve¬ nit: at quia locatoris conjedlura fuevit minor efle, quam pro re nata, hinc condudtor ut plurimum experitur, ma¬ turos fibi ne dimidio eondidti pretii conflare, praefertim fi favente Cerere infolenter pinguefiant. Addo, palmas e radice materna fponte fiia natas adultasque nunquam ve¬ nire fub rationem, fed concedi matrum condudloribus in audlarium, eo quod natali loco citra transplantationis<% culturas operam adultas, opinione gentis, hero fuo gra¬ tiam haud /debeant, £ n- Contra diu fuperis aufpicantibus abfoluto, atque hoc ipfo ad antipodes relegata animorum folicitudine, quid aliud inpofterum exfolutus cura hofpes meditaretur, quid delideraret pleno ditatus cornu copiae, quam geniales jo¬ cos, confefTus, convivia? His interefle, Ledlor benevo¬ le, fi non gravaris , pandam Tibi inftrudliffimum ab ipfa Aa aaa Cere «9 7}f? Amoenitatum exoticarum Cerere triclinium, & omnis generis voluptates adducam, quibus felices ruricola? dadyliferam meflemffuam, atque hofpites advenas trium, quatuor, vel quinque menfium «ftiva, fumma cum delectatione, exigunt. Innata genti propenfio eft, ut, ii ulla re alia, maxime capiantur fontium & aquae pradentia : circa eam conven- f tus inilituunt, & fubftratis lioreis humi difcumbentes, dies in adultas nodes protrahunt. In triclinio igitur no- ftro potum ne defideres: prasfto liquor eft oculis & pala¬ to gratus: non qui inebriante fpiritu fanas menti inducit delirium, vel tartaro podagram, nephritim, hydropem, & innumeras prascocis fati caufas inftillat humano fangui- ni, fed plane innoxius, purus & limpidus. Qui vero in¬ vitis non obtruditur more Palatino ingurgitandus , fed lxtientium placito forbillandus , fidilibus exponitur, ex prasfenti fonte recens hauftus,velfifonsmineram fapiat, etiam aliunde advedus utribus, ex arborum ramis, ut fri- gefcat, fufpendendis: admiranda enim proprietate aqua fufpenfa alget ab afflatu vel ambitu aeris ficcioris, pras- fertim asftuoli, cum abhumente(uteft hoc cceIo mutabi¬ lis) protinus tepefcat. Ciborum parilem bonitate appa¬ ratum habes : Dadylos; non illos ad luxum Perficum va- fis aureis, Corinthiis, murrhinis, fed abacis ligneis Taariife feu Elogia praeclarorum viro¬ rum, aut provincias fuas chronica & prifcorum in ea Prin- cipum res geftas & bella repetit. Nunc mola aliquis^ fi ve religionis autmufarum facerdoses^*- Rofarium rS Sjeich Saadi, aut 0,/VA «4-i^ o>?<> Diwaani Chodfja Hafes Sjirafi, aliorumque acuta epi¬ grammata pr adegit, & meditabundo diftinguit filentio» Nunc graves conciones takhliidfji , feu hiftrio aliquis, aut &-*-=» hokkeh baas, feu prasftigiator oppor¬ tuna lufus & rifus viciffitudine interpellat. Hasc inquam otii diurni deliciae funt. Inclinante fole, ubi membra laxata dies algidior re¬ ficit, de agendisetiam tripudiis cogitatur. Atque, utut omnis ad numeros fe movere ruricola haud perrun&orie peritus fit, adfunt tamen, qui exadius poffunt ejusdem artis in utroque fexu profeffores circumforanei, (J^v rakkaas didi ; qui mediterraneis egrefli urbibus, horni - Aa aaa z nibus 74° AmcenitatuM exoticarum Fafciculus IV. «girw» I— ***»»*»*^**»1^*— «ii 1 '■ ^m*w ■' lauri -Jc— — B— p— — ■ ■■ -' ■ m - i — i». ■*"■■■■ »« - ■— ■■ ■ ■■!! aniii •f'|i nibus plena hoc tempore nemora frequentes invifunt, 8c ludis prasftigiisque variis inftruffi, hamis pendentibus difcurrunt. His igitur, fi adiint, fparta committitur du¬ cendi choreas; quas ipfi alioquin , fi ab fu nt, neutiquam omittunt. Mireris fpefitacula & lepidos motus, quos illi tripudiando edunt. Non enim Sarmatarum ad gravita¬ tem alterno pede terram quatiunt, utPoeta loquitur; nec ad Gallici moris levitatem vefani difcurrunt; fed teftudi- neo gradu, nudis pedum plantis, huc illuc diu fe prori¬ piunt, dum arguto corporis motu pullus chordarum & xnenfuras excipiunt , & nullo non membrorum articulo facete exprimunt. Mox refupini miris flexibus totum Corpus torquent, brachiis nunc fuper humum diftentis, nunc extenus fuper verticem, velut lamentantium dolo¬ res, non geftientium lamtiam expreffuri: Demum, tym¬ panis concitatius taftis, protinus exfultantes, in velociffi- mos motus rapiuntur, ac in gyros varios, imumque fum- rno verfi ac circumvoluti, faltatrieum officia hiftrici lepo¬ ris viciflitudine permifcent. Mu fica vero, qua; tripudiantium membra dirigit, hem, quam peregrina eft ! quam grate diflonans & inftrumen- torum varietate dele&abilis ! Primas inter inftrumenta tribuimus tibiis gingrinis cAA Sumat, (fu. /.) qua; grun¬ niente fono pra; ceteris aures affatim implent. Illis affo- nant ( 'Fig.2 .) tinnientes nola; vulgares, noltratibus fimiles; vel etiam cymbala perampla Sindfji difta (%.,?.), pa¬ tinarum, quibus in menfis utimur, figuram referentia, fed minori difco, majori margine, & gibba facie manubrio in- ftru£fa,quo teneri & ad invicem collidi valeant. Pro baii fervit tympanum, vel oblongi dolioli figura JjCio den- baal, (Fig- -f) ab Indis mutuatum, vel ex Europa translatum cjio dohul, (Fig.s.) quo militares copias abducimus, vel pra;- 33MBMB3BBE Amoenitatum exoticarum 74* _ _ praegrande ejusdem figurae aliud, ob magnitudinem haud portabile. Haec omnia non bacillis, fed digitis folum, ma¬ nibus ve utrinque leniter pulfantur, ita fonum redditura fubmifliorem, & reciproca alterni lateris diflonantia gra¬ tiorem. Utramque paginam in agrefti choro abfolvere videntur tympana donbek (Eg. 6.) levis ftru&ura?, cocta ex argilla, figura & capacitate ollarum fi&ilium, nili quod fundus in brevem appendicem producitur, qua pul- fantis axillam geftata replent, oris vero hiatu vefica vel membranula tenfa obdu&o. Hoc vel folo genere, quali ruricolis vernaculo, feftivitates fuas celebrant palmicola?, fodatis plaufibus & volarum collifionibus, quibus conci¬ nentes conviva: faltantium in fcena vigorem & metra pro¬ movent, Civili lymphoma interdum fubfonat cythara tetrachordoides Tfjaartaar,vc\ fola, vel aliis or¬ ganis polychordoidibus confpirans. Nec raro circum dulcifonum ingreditur tympanum quoddam oih def ap¬ pellatum, 7.) magnitudine, figura & levitate ad affera fimile cribello, quatuor in ambitu fpithamarum, cujus aperto altero , unum faltem tegit latus pellicula tenuiffi- ma, ex qua fonus irritatur faltem fubmilfo digitorum idu. Ora ejus, lignea & tenuis, quatuor habet vel quinque paria orbiculorum, ex palmari intervallo fuis qutecp axillis per transverfum infixa, ex fonoro tere fada, fubcava & exi- gute magnitudinis, qute concuffo tympano ftrepitum mu¬ tua collifione edunt cymbalorum pene fimilem. Inter¬ dum orbiculorum loco annulos habet, quorum fonus con- fufuseft&remiilior: hoc cafu, mutato nomine appellatur Daireh (Fig, s). Hujusmodi inftrumentum faltem uni¬ cum qutevis admittit fymphonia, quod e primis tradat, fi fuerit in profcenio, prtefultans ex levi cenfu (Jj6 Karwali) fre- ! ■ . v Fafciiulm IV. 745 frequentius autem & extra tripudium chori phonafcus, qui, eodem utraque manu comprehenfo , fauces cantu hi¬ antes & gefticulationem ab aliorum intuitu defendit : dum interea non modo diverfos fubmifTosque fonos ex pelli¬ cula pulfata elicit , fed feveriori motione interdum mix¬ tos quoque tinnitus & clangores ex infixis orbiculis excu¬ tit, Hic igitur praecentor raucifona & quam poteft altif* fima voce melos funm modulatur ; cui per choros, junddis organis, refpondent conviva circumiidentes, vel in circo tripudiantes, ii chorea ducantur. Nonnuoquam hilari¬ tate acia concinit univerfa multitudo, vocibus autem ut indo&is, itainftrumentis quoque indode traftatis,& nul¬ lis unquam harmonia regulis (etiam in Choro Aulico) re- fpondentibus,fed per tonos,quos vocant, unifonos & odia- vos omne melos abfolventibus. Qualiscunque fympho- nia fuerit, concors tamen, fubmiffa & modefta eft, gratiam pariens fingularem varietate menfura, qua per tot mo¬ dulorum genera in concitatiores femper triplas jugi puliu ac fpiritu devolvitur, non agreftes modo & indoda? au¬ res demulcens, fed & artis muiica bene gnaros, haud in¬ juria mirantium, id plebejam hanc gentem in variandis menfuris praftare, quod noftri in fcholis longa artis in- duftria edocendi funt. Sunt plura Perfis initrumento- rum genera , quibus in conviviis & privato otio demul¬ cendis auribus, vel in militia etiam, & in foris urbium ad in¬ timandas temporum fefti vitat es utuntur. Ex thabl feu tympanis aciem ducit Kuus> ( F>g . s>.) tympanum grande, ameum, noftrati fimile,fed ad moderandum ftre- pitumnerveo reticulo conftriftum, cui pulfando duo fer- viunt bacilli, extremitatibus incurvatis, Naghareh , (Fig.to.) ejusdem ftrufturas & aris tympana funt gemina, exigua; molis, valido nexu invicem copulata, & ab unico traftanda artis tympanizandi perito, J&tbeble baas. 74.4 Amrenitatum exoticarum - 'i-1 i ■ ■ i«i -- ■ — .... ■ - - - - ■. ■■■■ - 1 ' - i '« ' '■ ■■ ■>. QFig.it.) i. e. tympanum falconum, parvulum eft, teneum, in appendicem produ&um, reticuloque denfiffime muni¬ tum, ita di&um, quod falcones in aucupio emifli , ejus fono revocentur; inde lingula ephippiis (ad finiftrum la¬ tus) affixa geftantur a nobilibus atque ipfo Rege. Adeft & aliud genus tympani QFig.u .) ligneum, majufculum , fi¬ gurae ovatae oblongioris, inprimis familiare Multhanis in hoc regno habitantibus, & ut mihi videtur exoticum, utra¬ que limul nuda & inermi manu pullandum, hinc dextra, illinc finiftra. Ex Nefiir,fivQ buccinis, prima hor- rifona eft llyy* kharabna ,(Fig. 13.) duarum orgyiarum longitudinis, figura iimilis inftrumento acuftico. Altera QFig.14..) fubtilioris toni, generis nomen retinet, refta, gra- cilima, orgyjam longa. Tertia Sjach Nefiir} 0g‘'s.) i. e. buccina cornuta, grandis pariter & amea eft, in figuram eornu ingentis arcuata. Ex QJud , feu Che- lidibus, quae nervis refonant(exinteftinis ovium elabo¬ ratis) communiffitna elt QFig.is.) colli longiffimi, ventris exigui ovati, ponticulo membranaceo. Sunt, quas chordis quatuor , quinque & pluribus infirmantur; ex quarum denfu palmaris eft »0^67. TJjehesdeh, ( Fig- v.) rpagnitudinem & figuram utcunque noftratium referens, nervis dotata o&o, vel novem, geminis femper in uni- fono confpirantibus, poftremis etiam tribus, fi nervos no¬ vem habeat. Ex Violis, quas vopant, principem locum vendicat tribus & aliquando chordis quatuor inftru&a, &srJU^=» Kamaantjjeh didta, (Fig. is.) nam fcite traclata or¬ ganorum quodcunque genus foni fubmifta dulcedine an¬ tecellit; arcu ple&itur pilis armato equinis, dum ima pars humi reponitur inftar viola? di gamba, quam vocant. Ma¬ nubrium ei gracile eft & cono iimile, verticillis pro fidium nume- • _ Fa/ciculus IV, _ 745- numero inftrudum, qbefis adeo capitibus, ut manum ten¬ dentis impleant. Venter rotundus eft, fpithamalis dia¬ metri, ponticulo obdudus membranaceo; Imam faciem Itylus terminat ferreus, artificiofe fculptus, fesquifpitha- malis longitudinis. T ota cum ftylo machina quinq; lon¬ gitudine ipithamas exhibet, concha margaritifera aureis¬ que filis pretiofe vermiculata, digno fuavitate fua artifi¬ cio. Eft & alius ftrudurce Pandura, quatuor intentachor- di s,(Fig,ts>,) fortafle exotica, qua; pari fitu depolita, arcu quoque pleditur; collum ei compreifum eft «5c breve, ven¬ ter duplicat uSjfuperiori parte oblongior, amplior & aper¬ tus, ima minor, rotundus & ligneo ponticulo daufus. Cithararum, quemadmodumTeftudinum,varietatesTunt, diverfo chordarum numero difcrepantes, ex quibus uni¬ cam faltem ob figura: infolentiam hic delineavimus (Ftg.io}. Sambucarum Tfjeng communiflima eft, & ab indo- do facile tradabilis, fex chordis inftruda, (Fig.u .) figura; triangularis amblygonfie; Rarior eft altera multis pollens chordis, (Jig.22) utcunq; quadrata, utracj bacillis incurvis, v el pennis pledenda, a noftratibus figura & tradandi arte parum differentes. Omitto machinam odo tubuloru Mu- Jlcaardidiam ( Fig,sj.) ore inflandam ; omitto tibias, utricu¬ los, arundines, crepitacula, ne hiftorfte telam moremur. Tam lepidos advenas,poetas,muficos,pra;ftigiatores, qua; putas a toparcha & corona hofpitum referre munera? an pecuniam, dolofi Mercurii tefferam? Apage a manibus tam continentibus praemia hujus nominis. Caryota dan¬ tur; munera, qua; ipfa genuit aufpicata, innocens & be¬ nefica arborum Regina, Palma, §. m. Sed ne quis exiftimet agrophilos noftros, nil nifi gau¬ dia in palmetis agere , & ranarum vocali incuria totam perdere aeftatem ; quin horas etiam in verfandis dadylis ' Bb bbb im- Labores*. DlfceiTus* 746 A)?mthattm exoticarum _ impendunt; quos ex fuis arboribus ipfl poffeffores, ex conducis hofpites indies depromunt. Nam primo fta- tim diluculo fponte dilapfos colligunt, mox ex arboribus decerpunt, vel excutiunt maturos, deinde infolatos torcu¬ lari exprimunt, &ft quid aliud ad hanc operam requiri¬ tur, ea methodo, quam fupra narravimus, fedulo expe¬ diunt. Quod autem labori intercedit otium, aut quod pen- fum confequitur, id inquam animi recreationibus dari, id choreis & ludis expleri dicimus. Pauperiores pariter, quos fortuna; tenuitas a commerciis arborum fecludit, rebus fuis non indormiunt, fed matutino da&ylorum , ut lic loquar, fpicilegio indies occupati, penuria; fuae confu- lunt; fub crepufculum vero locuftas capiunt, eo tempo¬ re turmatim volantes, alii eas explicatis retibus interci¬ pientes, alii in arboribus, dum fubfident, flamma accenfa uftulantes. Quam tum recentem praedam olla; fi&ili al¬ terne immittunt, & fuper igne,fale interfperfo frigunt, ru¬ dicula fubinde agitandam; malunt eandem alii aqua prius percoquere, ut nidorem penitius eliminer. Sic pra;pa- ratam fervant placandis ventribus, alis cruribus<| abjecflis; qxfuccum & foedum , meo fenfu, obfonium. S. Johannes Baptifta> hoc cibo vitam in deferto dum fuftentavit , tetro corpus jejunio macera fle credendus eft. Qui pro cotur¬ nicibus ha;cinfe&a fubftituunt, quibus in eodem deferto (quod iisdem mire abundat) coelitus nutriti fint Ifraelitae, videant, ne in textum impingant Hebraicum facri Co¬ dicis. $. iv. A&usnunc autumnus eft. Quapropter jumentorum magiftri l/ta]v'-=7 Tfjaarwadaar undecunque in palmeta ex compa&o reduces fa&i, ( perinde nobis, ubi interim la¬ tuerint) receptui canunt, & abducendis diem difcefius in¬ dicant. Tum pro felicitanda via Deus innumeris )£&. \$ fafcicttlus IV. __ 747 .. . I -lili.-im ■■ .... . 1 ■- ' ‘■‘■«WMIWi.ll i m ifll ■ « lllm Jaa Chodaa ! tM 0 Alt / «MP &£} lnfjda AUdh l (haec enim fufpiria funtPerfarum)ex devotione in vocatur, re¬ plentur vafa, colliguntur farcinae, &ad Penates revifen- dos animus & opera dirigitur. Tandem, onerantur ju¬ menta mellifluo mercium , quas quisque comparaverat, apparatu, utribus impado modicae capacitatis, vel, eorum loco, qualis ingentibus oblongis, ex foliis fylveftris palmae contextis. Hos, fi ve qualos, five utres, utrinque ex tergis camelinis ad aequipondium fufpendunt binos vel fingu- los, peculii quicquid attulerint defuper imponentes fine ordine. Nec pauperes fuas omittunt locuftas frixas, una cum dadylis,quos fpicilegio acquifi verant, camelinis one¬ ribus infinuandas: gemino hoc alimenti genere omnes peni difficultates feliciter fuperaturi, partem etiam locu- itarum vendituri aliis j non care quidem, fed odo libras Bb bbb % pre- Ufuseee©» nomicus. 2 bterrnt* 748 Amoenitatum exoticarum pretio unius fextarii. Quid multis ? Permixtis votis & ofculis, difceditur. Atqui nunc rurfus,ut in acceflu, (fole 3uamvis remifliore) declivi die aut fubluftri no,£te ince- itur, disetis ob onera, cum aqua fuppetit, brevioribus. Demum ad Penates delati, gurguftia fuaper diuturnam abfentiam femiruta, impigre adoriuntur, novisque oftiis, te&is, vacerris refedla rurfus occupant, poftquam foris integrum pene femeftre exegerant : mora extra proprios Lares mire longa, & cum rebus oeconomia noftratis mi¬ nime congruente. RELATIO X. Palmae ufiis triplex. Hiftoriae epilogus. §• 1. Reftant utilitates & varii ufus arboris, quotquot eo¬ rum hodie da&ylifer Oriens cum Occidente novit, breviter memorandi. Audiverat Strabo d. S. O. Lib. XVI, carmine quodam Perfico decantari utilitatum gene¬ ra trecenta & fexaginta ; Plutarcbus Sympof. Lib. VIII. qu.4, refert totidem celebrari a Babyloniis. Tantum ve¬ ro numerum hodie non reperio, omnes utut partes excu¬ tiam diligentiflime. Ufus autem omnis vel eit Oecono¬ micus, vel Medicus, vel Magicus. Oeconomicum internum praftant quacunque ex ar¬ bore edulia depromi poliunt; qualia funt, turri tenella par¬ tium principia & primordia, vulgo fiachl, i. e. cafeus palmeus dicta, tum ipfi fruftus. Cibum primi generis fpurius (yid.Takt. Ftg. 13.} e frondium axillis nafcens, de quo Relat. 2. §, 5. in fine memoravimus, copia non contemnenda exhibet; cujus demptis impedimentis • , ex- . \ Fafcieulus IV. 749 exterioribus delicatiflima pars eft ima bafis Kuur difta, nam quas fuccedit, rapas faporem refert cum ama¬ ritudine, palato non asque gratum. Ejusdem notas & no- s minis eft medulla ipfms comas, iyfcxfiur'&. Graecis didia; quam vero ambrofiam non obtinemus, nili cuni damnofo totius arboris excidio, prout in fine §. %. Rei. 4. docuimus. Par locus inter cibaria debetur frondibus in palmae adolefcentis faftigio recens nafcentibus, & in coni figuram convolutis; quousque illae cum foliorum rudi¬ mentis in materno finu abfconduntur. His bonitate ni! cedit novelli fpadicis in utroq; fexu principium, ad unius palmas longitudinem ; quod palmicolas ignoto etymo Kuurahheng indigitant. Nec poftremas inter bellaria laudes merentur excifi illi foetus cum mafculini, tum foeminei, quos fub titulo jX» j anbaar & thalehti nachl, fupra fuis locis laudavimus. Dicftae in¬ quam partes omnes manducari & crudas poliunt, & cum carne vervecina covftae: ut taceam, ex iisdem varia bella¬ ria parari ab iis, qui coquinariam artem exercent. Omnem vero palmeas inter cupedias abfolvunt paginam ipfa Pru¬ na, live frudlus. Prasftant illi in popularium oeconomia TO Q AOV 7rSv ) five, ut Latini loquuntur, olus & panem : pa¬ nem, inquam, quem Homerius medullam hominum, facri Codices robur cordis appellant ; adeo folis Da£fylis,quic- quid lautitiarum ab homine in agris degente excogitari poteft, clauditur Sc continetur. Fercula equidem non unius formas, fed varietatem fuppeditantnon contemnen¬ dam ; cum enim mentibus asftivis da&yli fere crudi & re¬ centes, ceteris vero infolati&exprefli ventres vulgi exfa- tient, tum vero in utroque genere multiplex differentia eft in pinguedine, mollitie, colore, fapore, aliisque virtu¬ tibus, tum nativis, tum ab indu&as ficcitatis, condituras & Bb bbb 3 ex- / 750 Amcenitatum exoticarum expr effio nis gradu & modo conciliatis. Alimentum, quod prasftant, nec pondere aliquo, nec mora longiori gravat ventriculum ; nec etiam, quod noftri auftores fcri- bunt, inebriante vapore caput turbat, fed aquas bibulis per •> quam falutare eft& maxime temperatum. De exiiccatis idem non fentio, quod cum duritie compagem na£ti fint firmiorem , ftypticam & conco&u difficilem. Y idi , per deferta profedtus, afxnis oneri fuccubituris oblatos fuiffe daftylos, prius in maffam, demptis offibus, fuba&os : qui¬ bus illi deficiente pabulo promptiffime inftaurati, labores diaetas feliciter fuperabant. Offa ad aliquam exco&a mol¬ litiem, dejugatis bobus dantur pro pabulo. Syrupo e da- ftylis elicito, plebs in cruftulis butyri loco, in oryza Sc pulte pro condimento utitur, non indies, fed in conviviis Sc feftivitatibus, quibus genialiter epulandum erat. Car¬ mania feptentrionalis butyrum (quod copiofum utribus dimittit , ab aere liquens inftar olei ) hoe fyrupo perco¬ quit, qui illud a corruptione falis vice confervat, & in fun¬ do tandem inftar murias fubfidet. Vinum ex da&ylis aqua perfufis fermentabant veteres, ut teftantur Strabo Sc Diofcorides ; nec artis hodie oblita' eft Natolia , quas eam rarius Sc clanculum exercet, rigore prphibita religio¬ nis Mahhammedanx*, prasfertim interdi£to Legislatoris Dfjaafar, qui vinum inter Nedfjafaat Affireh , i. e. decem impuritates repofuit. Spiritus vero licet vetitorum decuriam fubeat, frequentius tamen de- ftillatur fub medicamenti nomine, ad ventriculi crudita¬ tes & tormina levanda ; quod ut prasftet efficaciuSjaddun- tur ante deftillationem, a ditioribus radix Chinas, ambra Sc aromata ; a plebejis radix Glycyrrhizas Sc herba Affinthiin , ideft, Abfinthium Perficum, planta a noftrate Aofinthio prorfus heterogenea, fi ve hasc, fi ve illa Abfin- thii Fafciculus IV. _ _ _ 75*8 thii nomen jure poffideat. Addi ab aliis vidi radiculas Nagiir, feu lschir, i. e. Schcenanthi veri, ter¬ rasque huic genuini; tum herbam alterutrius Sementi- nas, prasfertim Turcica, Duplex enim hic crefcit, una Dirimneh Fars, id eft, Sementina Perfica, quas in Regni defertis ubicg luxuriat, femen ferens leve, a fol¬ liculis fuis asgre feparabile, & ut plurimum inane: altera Dirimneh Turki di£ta, i. e. Turcica, qua? ra- *V ✓ ✓ rior& montium alumna in ipfo flore exarefcit, nec nifiin Turcoftana,( ^A.x*** Turkeftaan) quae ei nomen dedit, femen progenerat; quod ad Europaeos translatum, femi¬ nis Cynae &Zedoarias appellationem recipit. Externo ufui Palma omnes fuas concedit partes: in- Extern^ primis vero,in conftruendis tuguriis, caudices, in trinum fifli, palos & trabes conftituunt, quibus te&um & tota aedi¬ ficii fabrica innitatur; cetera omnia ex palmeis frondibus fine clavis & normis, fine arte & induftria clathrata funt 8c rudi manu compa&a. Sedqua?ruditasnon omnino ma¬ terias, fedagrefti defidiae debetur; nam in oppidis paflim invenies elegantis ftru&urae domus caementitias, quae ex palmeo ligno trabes, ex frondibus intergerinos exhibent non indecoros. Hinc Beilonii & Alpini de architectoni¬ co ligni ufu diffidentium, facilis erit conciliatio : fi caudi¬ ces palmeos ad architedruram (ob fibras crafias laxeque cohaerentes) nihil valere Bellonio concedas; trabes tamen domuum in Aegypto conftituere, credas Alpino. Supel- le&ilia aediculis Palma etiam fubftituit; pro cremio enim ramalia, pro fcopis racemi , pro urceis & fcutellis inanes fpathse ferviunt, in formam aefideratam fledtendas. Ex fpadicum vero fcapis bene praeparatis torquentur funes firmiflimi,ad navalem apparatum necefiarii, Falfi funt. Ufus Medi¬ cus. f$i Amoenitatum exoticarum qui eos ex Coftis frondium, aut arboris cortice, quem nul¬ lum habet, elaborari fcribunt. Modus praeparandi eft, ut crudi fcapi, decurtata prius & abjecta portione racemofa, per otiduum aquae immergantur, ac fatis macerati mal¬ leis ligneis tundantur , donec, quod facile evenit, in ftu- peam refolvantur materiam, ad reftiariorum opus ido¬ neam, Ex eadem ftupa fiunt calceamenta ^j^Sowaas dita, quibus in his provinciis utuntur ruftici; conftruun- tur ex incondito quatuor funiculorum flamine, & paris conditionis trama, ita laxe intexenda, ut manu coartari poffint, & ad cujusque pedis menfuram nulld negotio aptari; obftragulum deeft; locum fupplent ftupeae cor¬ rigia, quarum ope tibiis adftringuntur. Ex foliis, fed inprimis fylveftribus , texuntur dodrantalis latitudinis mattae famofae <. Tui et, vel Dfjulet, quibus trans¬ vehendae merces pro tutela obvolvuntur; Ex iisquoque torquentur funiculi tenues, quorum in iisdem volumini¬ bus confuendis ufuseft; In fportas quoque conftringun- tur rudes, faltem idoneas, ad recipienda fcruta& quisqui¬ lias, Quin, majori artificio ex foliis varia flabella IL Medicas virtutes Palma in fructibus recondidit. Pri¬ mariam venditamus, qua moderate adftringunt: Hac conciliare vires ventriculi, cohibere alvi fluxiones, inte- ftina, uterum 5c foetum roborare, experientia docuit. Ei¬ dem Eajciculus IV . 751 dem facultati acceptum ferendum eft, fi quid iidem fru- Ctus prasftant extrinfecus adhibiti. Alteram vocamus dul¬ cedinem , fed adftri&ione temperatam ; cujus beneficio caryota; opem ferunt egregiam tufli entibus: nam catar- rhos tenues, acres & vagos (Medice loquor) blanda coa¬ gulatione fub natura; reducunt obedientiam, ut absqj ina¬ ni concufiione thoracis excerni valeant, dum & abfter- gunt leniter & organa pneumonica demulcent, i Hinc Decodi pe flor alis, Syrupi de Hyfopo , Syrupi refumptivi, Specierum diathamaron Nicolai , Looch fani & expertiy atque his pares noftratium medicamentorum formas in¬ grediuntur. Eidem virtuti debetur, quantum fuccurrunt renibus aut vefica dolentibus. DaCtylorum focietatem nec purgantia refpuunt: Eleduarium Diaphwnicum, quod Mejue fanitatisacfalutis medicamentum vocat, fatis-ma- gna quantitate illos recipit, eo confilio, utfcammonii fe¬ rocitatem mitigent, & detergant pituitam inteftinis ad- hcerentem, in affeftu Colico. Idem ele&uarium, eodeni frudtu nobilitatum, proflat etiam in tabellis, infignitum nomine Diaphcenici in Jolido. Pariles virtute & dactylo¬ rum connubio compofitiones officina; Perfarum exhi¬ bent, quas prolixe defcribit ThefaurusCharafem-Sjaicus Sachireh Charafem - Scbahiiyingens liber Perficus a Rege ejus nominis fic diCtus , auCtoris Mufajfer ibnMabhammed elHof- fein : & in fua Appendice fimplicium & compofitorum hi- ftoria?, auCtor Ubri SeleCtorum naturalium & mirabilium cs5^ ol .Uoi-! Kitaabi Echtiaraati Badii. Ex •V / / ^ / " / / quibus Rev. T. Angelus Garmelita difc. haud infideliter Pharmacopceiam fuam Perficam latine tranftulit. Empla- Jlrttm quoque diacbalciteos ab hac arbore nomen Dia - Ccccc palma 75*4 Amoenitatum exoticarum falm£ Sc Diaphoenici fortitum eft , cujus in vulneribus & qualibuscunque ulceribus fanandis, nonnunquam etiam in leniendis doloribus arthriticorum, infignis ufus eft. Verum emplaftrum illud, cum Palma? non fruftum , fed folum admittat lignum, quo cum in praeparatione agitari folet, quicquid virtutis exerit, Lithargyrio acceptum re¬ fert; rudicula nihil ei, nifi. nomen tribuit. Ad arthriti¬ dem curandam ipfos daftylos commendat Solenander. Oleum ex eis Joelius elicit, quo procidentem anum, & ex¬ coriatas partes corporis inungit. Pulpam dactylorum imponunt populares extrahendis ex pede feftucis «Sc acu¬ leis. Pulverem contuforum offium, partum expellere For eft us author eft ; idem & calculos educere medicorum teftimonio creditur. Cinerem offium uftorum in urina? incontinentia propinat River ius. His tot virtutibus ut ut daCtylorum nomen clareat; apud alios tamen male au¬ diunt, quod crebrius manducati cephalalgiam, & quod medici Perfiani crepitant, graviffimam vifioni noxam in¬ ferant: cum vix tertius in hac gente aliqua non gravetur luminum aegritudine. Qua culpa dum reliqua dulciaria infimulat AreUus, folidioris experientia? medicus, & a do¬ dris, tefte Quercetano, Anima Hippocratis non immerito appellatus, folas tamen palmulas eximere non dubitat. Sunt fane oculorum vitia omni genti oryza vefcenti,fub dio & in rore dormienti, balneis denique crebrioribus aflueta?, familiaria Sc vernacula: Ha?c tria cum in una hac natione videas, religio fxt, tot mali caufis prtefenribus, eo nomine infamare daCtylos, g>n»s. III. Magicum arboris abufum fubjungimus, quo ex foliis de rebus abfentibus Sc futuris pronuneiant,eam vaticinan¬ di fraudem edo&i, quam fpeciali, fed barbaro fortaffis, nomine ipC» Faali mejlek appellat vulgus Ormu- , fienfe. _ Fafciculus IV. _ _ fienfe. Nam, ut ut plura fint fuperftitiofae genti per va¬ ticinia imponendi genera , quibus vel ex calculationibus / / 1 i / Dfjaaferianis, vel in religiofo fuo Codice koraan, autPoematibus &£=>« y* Chodfja Hat- /£r Sjiraji, obfcurarum rerum ex multo obfcurioribus apophthegmatibus, evolutionis forte inventis, lucem quae¬ runt ; vel ex fomnorum ingentis formae libro^^ T a ti¬ bi ir, nebulofis ipe&ris, centauris & daemoniis pi ' & J 7 60 Amoenitatum exoticarum ** -* ' ° °/ \' *-* -* <* -* os D (^U£Us*a> ^ o^y9^ ’/ Ex civibus Perfaj funt officiales publici , artifices, inftito* res, coqui & forbilium caupones; Benjani funt mercato¬ res opulenti, pauci etiam aurifabri&inftitores; multitu¬ dinem abfolvunt ceteri, ut plurimam pifcatores & baju¬ li, ex infula Madagafcar & pagis Arabicis olim profugi. Trium religionum hic viget exercitium: Mahhamme- danorum, Judaeorum & Benjanorum, five gentilium : ad¬ derem Chriftianorum, videlicet Europaeorum & Arme- norum; fed hi, locihofpites & peregrini, facerdotes non alunt. Patres emiffarii quando peragrant, facra fua in Lu- fitanorum domo peragunt, pauciffimis praefentibus loci nigritis, quorum parentes quondam aLufitanis converfi fuerant. Aer loci 5c praecipue Urbis, quamvis fit ferenif- fxmuSjinfaluberrimustamen eft; tumob excefilim in pri¬ mis, quas vocant, qualitatibus, tum ob crebras fubitasque in oppofitam qualitatem mutationes, tum etiam ob inqui¬ namenta fubtilifiima, ut fic loquar, fulphureo-arfenicalia, quae ex tellure & putredine quavis refultant. Sane, ut maxima anni pars cum perniciofa humiditate intolerabi¬ liter calet, fic bruma media corpus ante folis ortum frigo¬ re perftringit acutiflimo, Aura ab auftro fpirans mariti¬ ma, mire quidem demulcet perpetuo hic languentium fen- fum,fed adeo plerumque humet, ut momento cutem, pa¬ vimenta & prae fer tim objefta folidiora madefaciat. Afri¬ cus vero impetuofus eft Sc noxius, ardenter flagrat, & ver hementer ut plurimum, momentoque citius fuperficiem corporis exficcat cutemque exafperat. De Euro idem dixeris, quam vis calor ejus fit remiflior. Aquilonem ge¬ lidum fruftra defideramus, quod a montibus prteclufus rarifiime huc penetret, Quantum detrimenti corporibus tam Fafciculus IV. ?6t tam crebra aeris mutatio inferat, demorantes hic holpites cum dolore noftro experimur : nam raro dimidia pars va¬ lemus, nec ullus ita profpere, ne ex febrili morbo, qui ad¬ venas excipit, aliisve incommodis elu&atus, perpetuo vi¬ ribus animocg langueat. Vivendi alimentamaud defunt, quibus emendi nervus non deficit. Pifcium,fi ullibi, hic certe fapidiffimorum varietas capitur, perexiguo pretio venalium. Idem de conchis & oftreis affirmo. Gallina¬ rum quoque copia fuppetit ; Ova, fi triduo vetuftiorafint, jam intus motum & venas pulli delineatas referunt. A- gnorum ac ver vecum optima & omnium copiofiffima hic caro eft; caprina delicatorum menfas non attingit, quia teredines viventis bruti mufculos obfident. Vitulina & bubula menfis anathema eft: quandoquidem Benjani im¬ munitatem huic animantium ftirpiredimifnt, dato Archi- fatrapae annuo lytro, ne violari cujusquam vita audeat, Da&ylorum peregre ex palmetis addu&orum hic datur copia. Vim butyri, a calore liquefafti, utribus transmittit Carmania ( Kirmaan ). Pagus Bugtm, quatuor hinc dice¬ tis diffitus, farinam, uvas, nuces juglandes, apricotia, mala granata & aurantiaffed quae omnia fylvefire quid fapiunt) afininis tergis advenit. Infula Kifmis, praeter cetera, cu¬ cumeres quoque laudatiffimos, nec non melones indulget. Littus Arabicum non raro opes etiam fuae Cereris imper¬ titur, ex quibus inprimis celebranda veniunt laudatimma pruna, Arnbd vel Mangas appellata. Olera fuppeditant rura quaedam hortique pagorum vicinorum. Cifternae plures fornicatae pluvialem cuftodiunt, qua, per brumam colle&a, pro potu fruitur multitudo civium. Ditiores po¬ tulentam aquam ex rure repetunt, afininis vel camelinis dorfis afportandam : Europsei eandem admixto vino tem¬ perant, quod una cum aqua rofarum Sjirafo magnis ju¬ mentorum agminibus afportari curant, mittendum in In- dias. Tei- Dd ddd 76z Amcenit aiuw exoticarum T)ejeripfio Tellus Gatnronica per plura milliar ia iti circuitu fte- V’"' rilis, torrida, arenofa & ex monticulis , quos crebri turbi¬ nes congefleritnt, rupiumque paflim emicantium veftigiis inat qualis exiftit. Pauci fub urbe horti, continuis antliis irrigandi, olera quaedam ferunt, praefertim rapocaulem, cucumeres, malainfana, & caepas. Tria in praedi*.OSRATHICA STNUS T£R5ICI i Wiw* .Bafrora, Ta mim-A i ab viuil Desertum . i . lilii i , |wi Hi IIHillllllll II]iIJ.IJI . 1 Illi I 'V EXOTICARUM FASCICULUS V, Continens PLANTARUM JAPONICARUM, quas Regnum peragranti folum natale conipieiendas N OMINA & CHARACTERES SINICOS; intermixtis , pro fpecimine, - quarundam plenis defcriptionibus , una cum Iconibus. (O) » 766 FASCICULI V. in quinque Clajfes hftribut quarum exhibet Claffis l Plantas vulgo dite 2. Pl. Pomiferas & Nuciferas. 3. Pl. Oleraceas & Frugiferas. 4. Pl. fpeciofo flore confpicuas. 5”. Pl. -w 1 >- Pr£~ / m >c & 7<$7 Leporem prasfclre cupio (1) Catalogum, quem trado, in ipfo primo per Japoniam itinere, adeocg citra methodum hodierna: M *vom flo¬ fculis' fub coma in ramofis pediculis pendentibus,penta- petalis, magnitudinis & figuras Lilii convallii; fruriibus rubellis, pifo majoribus vertice cufpidato,bafi quodamo- do comprefla, carne fuccofa, alba, molli, dulci cum ad- 77 6 Amoenitatum ejcoticartm _ ___ ftri&ione; nucleo intus albo, duro, pellucido & albumi¬ ni oculi pifcis limilimo, / Quackitz, vuigo Fama Tadfj banna. . Chamse-Cerafo affinis fruticula bipedalis, ramofa, fur¬ culis in transverfum exporre&is; folio perenni, inor¬ dinate denfo, lanceato, longitudinis palmaris , latitudi¬ nis fefcuncialis, ora fparfim in bullas retorta, plane peregrino decore; ftylo in extremitate furculorum brevi, furre&o, pediculis coniito deniis, adveriis & in reftos angulos ramo fis; quorum flores & fru&us prio¬ ribus omnino funt fimiles. Eadem folio angufto faligneo, margine bullis crebriori¬ bus crifpato ; flofculis Dulcamaras fimilibus, petalis re¬ troflexis. yJMtp Nandfjokf, vuigb Natten vei Nandin Tjikku . Frutex cubitalis vel longior, eminus confpe&us arundinis facie ; caudice fimplici, in fpicam conoidem ramofambacciferam delinente; fronde copiofa, pedali, in triangulum ramofa, furculis adverfis & in reftos an¬ gulos extenfis, folioque falicis figura fefcunciali, aru n- dinaceo, per longa intervalla pinnatis; flofculis Solani lignofi paribus, pentapetalis, ephemeris, albicantibus; baccis rubicundis pifi magnitudinis, femine donatis ge¬ mino, hemifphaerico, oculos cancri (quos medici vo¬ cant) referentibus. 4^ Spl vuigb Njpmi mot/j , auis Tama ivattafj. Liguftrum vulgare Germanicum. Nomen na6tum eft a glirium fler core, cujus fimilitudinem bacca? refer unt. Jube- Fafciculus V. Cl. Ligultro affinis arbor Pruni magnitudinis, ra- mofa, cortice 'glauco, furculis foliolis in Ipicas race- mofas excurrentibus ; foliis deculfatim adverfis,ex ob¬ longo ovatis, ob teneritatem cito flaccentibus; flofcu- lis& baccis Liguftri, nucleo albo unico carnofo, fa- poris cum adltri£tione cauftici, B aceas habentur ve- nenofe. ' • 'V Kooki^gbKuko^isNAmi gfiflurl Liguftrum fpinofum,denfe foliofum, folio unciali ova¬ to, margine integro; flofculisin uno pediculo lingulis vel geminis, purpurafeentibus, pentapetalis, petalis in Hyacinthi floris figuram & magnitudinem coeuntibus I baccis & femine Glycopicri. Pro areolarum fepimen- tis fervit, & pro Medico ufu cedit tum frudlus vefcen- dos, tum folia more Tbea extrahenda. Dulcamara frutex fpinofus. Fekofatz Arbor mediocris, denfe ac incondite ramo* fa ; foliis circa furculorum extremitates denfis, biun- cialibus,ex acuto principio ovatis, raro dente langui¬ de crenatis, pinguibus, duris, <5c quodammodo conca¬ vis; floribus in fpicam brevem congeftis; baccis nu¬ dis rubicundis, cerafi magnitudinis, bafi quodammodo turbinata, vertice umbilicato, carne fylveftri, nucleo intus unico bifido, adftringente. kaki. Arbor mediocris , Idolis facra, Myrti Romani Matth. foliis ac floribus ; extremitate furculorum te¬ nui & redunca; baccis per ramulorum feriem in tenui pediculo lingulis, piperis magnitudine, eufpidatis, fe- Fffff mini- fj% Amtenitatum exoticarum minibus in carne pulpofa, auftera fenis, feptenis aut plu¬ ribus, femini Aquilegiae fimilibus, faporis fubamari& fumme adftringentis. Scribitur tribus characteribus, quorum vulgatiorem appofuimus, Fifakaki j arbufcula in furculos tenues ramofa, The# " facie ac foliis; fiofculis per furculorum longitudinem deniis, rubentibus, pentapetalis, intintinabuli formam ofcitantibus, pumilis ; quos baccae excipiunt Juniperi- '■ his fimiles , fuccofae , ultramarinum tingentes , femini- bus refertae plurimis (io, 20) duriufculis, fpadiceis, fub dente crepantibus. Colitur in hortis urbanis ob ele¬ gantiam. Eadem flore albo, baccis fucco purpureo faturatis. SasjebUj Fruticula Fifakaki foliis ac facie, flofculis per furculorum decurfumvelutin fpicas( intermixto folio praeparvo denfo fecundario) confitis fin gulis, albis, mo- nopetalis,ex pentagono turbinatis,grani hordeacei ma- gpitudinis,ora quinque crenis incifa; quos baccae ex¬ cipiunt Fifakaki acinis, fi. ve vacciniis nigris, non ab fimi¬ les, nudae, purpurafcentes, piperis magnitudine, pulpo- fae, edules, faporis vinacei dulcis; umbilico quinis label¬ lis patulo, totidem cellulis adornato » feminibus incerto numero pluribus. Obammij aliis Jfo Fifakaki i. e. Fifakaki litteralis. . Frutex furculis furre&is tenuibus denfe ramofus; fo¬ liis fefcuncialibus in oblongum ovatis, pinguibus, du¬ ris, margine languide dentato, interdum repando; flo¬ fculis inter foliorum axillas duobus, vel tribus, tetrape- talis, pumilis ex albido incarnatis ; baccis rotundis pur¬ pureis, pulpofis,piperis magnitudine, vertice cufpida- ; : to, Fafciculus V. 779 tb , feminibus intus plufculis ( jo, iy) rufis, angulolis, nitentibus. SjlfOggty Frijtejc Incondite ramofus & fcaber ; folio tpl-» unciali , principio & mucrone acuto , margine integro j flofculis pediculos in umbellam radiantes occupantia bus, denfiflimis, pumilis, pentapetalis ; baccis nudis, per hiemem, amiflis foliis, eleganter rubentibus, pifo minoribus, rotundis, vertice compreflb, crenisq ue, ppq feminum contentorum numero, quinis vel fenis umbi¬ licato; carne pulpoia, alba, tetre amara; femine Carvi feminis magnitudine, triangulari, angufto, Is vi, fpa- diceo, ' .. v - ' Sjiroggiy alte™ arborea, aw.s Nawome dieta*, fo* liis in longum concavis & repandis, ora raris vicibus languidiflime dentata; baccis, per extremos furculos, pediculo tum fimplici,tum in paucos radios divifb,pen-? dentibus, Clerafi fere magnitudinis, vertice quadanter- tenus turbinato & exiguo difco umbilicato, feminibus intus incerto numero paucis, magnitudinem feminis Cumini referentibus. fylveftris Skimmi, ita diria ob foliorum cum tS Skimmi foliis fimilitudinem. Arbor vafta fylveftris, foliis in verticilli modum confitis, triuncialibus vel longiori¬ bus, quodammodo undulatis, craffiufculis, bafi angu- fta, mucrone frontato brevi, nonnihil repando, margi¬ ne integro, nervis paucis parum confpicuis , fapore Sa- gapeni graviufculo , cum calore mordaci; flore in ra¬ cemis triuncialibus furre&istetrapetalo acpentapetalo, prteparvo, rubente s baccis py ri formibus Oxyacanthac ' Fffff 2 fru- Amoenitatum exoticarum fruftus magnitudine & facie, quatuor defuper carinis diftin&o ac per eas dividuo, carne alba, pulpola, cum nidore dulcicula, feminibus quatuor albis, bifidis, gra¬ na aurantiorum exprimentibus. Come gommi, it. Mantees. Liguftro affinis, fru¬ tex baccifer foetens, Buxi facie, tripedalis altitudinis, ab imo ramofus; foliis denfis, in fafcieulos confertis, pumi¬ lis, oblongis, in acutum ovatis, humanum ftercus foe¬ tentibus; flofculis foliorum fafciculis infertis paucis tubulofis Jafrnini facie, languide purpureis, in quina la¬ bia expanfis. In folo pinguiori flos magis luxuriat, in fena, feptena & plura labia margine crifpo,divifus. Jamma Co gomme. Frutex montanus denfe ra¬ mofus , furculis tenuibus, folio The , vulgo Sane Kddfura , aliis 0- renj Kadfura. Frutex vifcofus,late fcandens,folio fim- plici pingui, fru&u racemofo, acinis circa globofum corpus in orbem congeftis, rubidis, fuccofis, gemino fe¬ mine reniformi duriufculo donatis. Mucilago extra - £ta genti fervit ad glabrandos capillos. 'PJ' ^gojodoriki. Vifcum baccis ruben¬ tibus; qua pediculis femuncialibus, aliis fimplicibus, aliis in paucos radios divaricatis, ramulorum decur- fum copiofe ftipant, foliis in extremis furculis alter- natim Angulis, Portulacae paribus, Unico per medium decurrente nervo. Nomen Japonicum omnem notat plantam parafiticam>in fpecie vero & mT ifo^Vifcutn ; quod nullibi mihi in regno vifum, nifl in unico Larice- to Provincia Mikdwa , inter pagos Goju & Akafakka. Rufticorum vulgus id appellabat Gotnt Maatz , i. e. Vi¬ fcum Lariceum. SanfjOy vulgo FOO djukfa. Solanum veficarium, vulgo Alkekengi. K iro & Rirjo , vulgo Omotto . Arum acre- Ggg gg dinis 7 %6 _ Amoenitatum exoticarum _ . dinis expers, folio magno liliaceo, piftillo Dracontii mi- nor is, radice tubero fa & fibrofa, amariufcula. Sive : Herba fine caule, foliis liliaceis palmaribus ac pedalibus luxurians, radice crafla, oblonga, carnofa, multis fibris capillata, nonnihil amara; piftillo palmari pingui, in fa- ftigio flofculis brevifiimis monopetalis imperfeftis, ex luteo pallentibus , favi in fpeciem difpofitis, artfte ac fi- . ne pediculis ftipato; acinis rubentibus, Olivarum mi¬ norum magnitudinis & figuras, pulpofis,faporis tetrici, pulpa miniata; femine permixta rufo, o fleo, figuras cir¬ citer cordatas. Vigere permittitur ad macerias & in angulis hortorum, ut foeda fpatia luxuriofo folio com¬ pleat. ||§5% Konjm*. Kufako , vulgo etiam Kofl- jakit & Konjakfdama. Dracunculus Dracontio majo¬ ri vulgari affinis, caule virentibus maculis variegato, folio longo ramofo, ex magnis lobis inasqualiter alato, radice orbiculata prolifera, facultatis urentis & purga¬ tricis compote. JOfjj Nanjoo J vulgo Jamma Konjalfi item, Qfomi, Medicis Ten nan fio di fltus Dracunculus minor trifolius, folio fimplici, magno, mucronato, caule va¬ riegato, piftillo fpithamali baccifero, baccis infigniter urentibus. Foto, vulgo Jehl & Budo. Vitis vinifera, uva carnofa, adeoque ad onopceiam haud idonea. xttficbli, Vitis lanuginofa, racemis minoribus, acinis nigrisjuniperinis fimilibus, dulcibus, fucco purpureo. 'Fafcicitlus V, 78/ ~Jamma Budo. Vitis fylveftris pergulana, botris mi' : noribus, acinis pumilis apyrenis u v* Corinthiae*. Niwa toka , feu Niwa tonga. Sambucus vulga¬ ris officinarum. Sambucus frudfcu in umbella nigro, C. Bauh. P. Tadfu. Sambucus racemofa C. B. P. vulgo Sambucus cervina. JuWlWlH Toofimi, i. e. Tojimi montana. Sambucus aquatica, flore fimpliciC*Bauh. P. Nomen habet ab el- lychnio, cujus vicem prasftat medulla. Midfe 9 it.Jamma StWlira^ Sambucus aquatica alte¬ ra, baccis in acutum turbinatis compreffis & rubentibus., Nhva toka. Cornus foemina , flve Virga fanguinea Matthioli, foliis in longum anguftum ^ «c SltZ)Ve\SitZ dJjU ? i. e. Sitz planta, vulgo UfUS feu Urus no ki. Arbor vernicifera legitima, folio pin- natojuglandis, frudiu racemofo ciceris facie. Arbor paucis ramis brachiata, falicisad altitudinem luxurio fe ex furgit. Cortice donatur incano, ex ver¬ ruculis fcabro, facile ab fcedente ; ligno faligneo fragili- mo; medulla copiofa, ligno adnata; Surculis longis craf- iis in extremitate inordinate folioiis. Folium eft im¬ pariter pennatum , fpithamale vel longius Juglandis fo¬ lio $mulum, cofta tereti, leviter lanuginofa; quam a femi palmari nuditate ftipant lobi five folia limplicia, pediculo perbrevi nixa, tenuia, plana, ovata, trium vel quatuor unciarum longitudinis , bafi inaequaliter rotunda , mucrone brevi angufto, margine integro, fu- prema facie obfc ure viridi, laevi, & ex nervis lacuno- fa, dorfo incano <3c molliter lanuginofo. Nervus me¬ dius in mucronem terminans fubinde multos a latere demittit nervos minores, citra marginem deficien¬ tes. Sapor folio fylveftris ineft , cum fenfibili calo¬ re ; humor affri&us extemplo chartam ferrugineo co¬ lore imbuit. In furculis quibusdam ex foliorum axillis finguli furgunt Racemi laxe ramofi, palmares, tenues, qui, petiolis in calyculos rotundos delinentibus, Flofcu~ los continent pumilos, & citra Coriandri feminis ma¬ gnitudinem radiantes, in luteum herbaceos, pentapeta- los, petalis carnofis nonnihil oblongis & repandis; flami¬ nibus ad petalorum interftitia lingulis, apicatis, brevifli- mis, ftylo perbrevi tricipite, floris turbini infidente. Odorem Ipirant dulcem, Arantio flori affinem & per¬ gratum. Frudut flofculum excipit gibbofus, utcunqj • in Icon arbor i & tjr Herbario jf^poni^.kAKinmo^ut °oo°cg^ ■$a?<§ Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. ’ 79 5 in rhomboidis figuram compreflus, bifidus, facie ac ma¬ gnitudine ciceris, membranula tenui micante veftitus, per maturitatem duriflimus & obfoleti coloris. Cortex arfcoris cultro crenatus ladteum fundit lento¬ rem , humore criftallino (ex aliis dudfibus ftillante) per¬ mixtum, qui ad aeris contadlum nigrefcit. Eundem fur- euli divulli, foliorum pediculi, & nervi produnt, nullius guftabilis qualitatis participem, nifi calefacientis fine acre¬ dine. Venenatos tamen fpiritus hasc arbor exhalare di¬ citur, vehementes adeo, ut pueris circa eandem commo¬ rantibus exanthemata in corpore pariant: qualia etiam li¬ gnum traftantes alii ( non omnes) experiuntur. Colle¬ ctio Urujj, five Vernicis,ut inffeituatur, Caudices praeci- {me triennes, paucis crenis vulnerandi funt, ex quibus ftil- ans liquor fubinde excipitur, iterata in recenti loco fe- dtione, donec exfucci mareefcant. Em ulli atque omni fucco orbati, illico amputandi funt; fic nova e radicepro- venit foboles, quaj triennis fadta, colledtioni denuo lubji- citur. Colitur frequens in Provinciis TJi kocko & Figo, in quibus inferti agris fcaprai dices agunt, & caudices edunt, poft triennium Vernicem fuppeditantes. Optima re¬ gionis, quin totius mundi, Vernix perhibetur circa urbem 'JaJJino colligi. Vernicem Ceres Japonica largitur oppi¬ do nobilem & pretioiiffimam , fed admodum parcam, ne pro operibus, qua? regio conftruit, fufficeret, nifi prius cum Fiam Rak, i. e, Vernice ignobiliore exSiamo invedta, pro bafi illinerentur. Siamenfis Vernix promitur in pro¬ vincia Cor jam a & regno Cambodia, ex arbore Anacardo, incolis Tonj Rak, i. e. arbor Rak, diFta., cujus frudi us offi¬ cinis nofiris Anacardium didtus, Luk Rak, liquor Nam Rak appellatur. Perforatus truncus, immillb tubulo, tan¬ ta copia fundit liquorem, ut Sina , Tunquino & jfaponia pro definiendis utenfiLibusfufficiat. Quin jam Bataviam dcalia Indiae lo ca, vafis ligneis indufa, appellit; ut mirer, Bhh hh cur 794- Amoenitatum exoticarum Fafciculas V. cur non etiam invehatur Belgio ? Vernix nativa vix prasparatione indiget- Japonica per duplicatam char¬ tam fubtiliffimam, telas aranearum pene fimilem,& eam in rem fingulariter conftru foetens, adeoqj pro fundendis candelis aptius, quam quod ex baccis utriusque Lauri Taab & Tfuns excutitur. Nlji Klflgl. Frutex in hortis domefticis affervatus, furculis foliisque decUifatim adverfis, folio iimplici te¬ nero ; fru6hi racemofo rubente, cerafi magnitudinis, in quadratum rotundo , baii turbinata , membranaceo, tetracocco, fingulis cellulis illatente gemino femine mi¬ niato, grani piperis magnitudine, inaequaliter rotundo, fplendido, remota cute bifido, albiffimo, fubamaro. Nljl hlTlPl, folio alato, cujus cymis, ante fores paren¬ tum infertis, procant juvenes filiarum amores. ¥jtrOganni, i- e. lignum ferreum, ob ligni duritiem di&a arbor, foliis glabris integris Telephii vulgaris fa¬ cie; baccis cerafi minoris, five pruni fylveftris magni¬ tudine, umbilico majufculo, ofliculis intus quatuor, tri¬ gonis, fubftantiae corneae. K MVO kcikly altera ejusdem fpecies, five varietas. Tobira, frutex arborefcens,Sagapenifcetoris,floremali Aurantiee, fruftu polyfpermo, cerafi facie. Frutex grandis eft,in fylvis ubique obvius, Sagape- num omni ex parte olens. Ramis luxuriat longis, in furculos uno loco multos divaricatis. Lignum ejus molle & infirmum eft; medulla magna fungofa, cortex fcaber, ex coefio pullus, pinguis, fucculentus, hircini fcetoris, facile abfcedens,refinam bruma fundens albam, vifcidam. Folia, brevi pediculo nixa, furculos copiofe & quafi verticillata ambiunt pinguia, plana, rigida, dua¬ rum vel trium unciarum longitudinis, ex anguftoprin- 798 _ dmenitdtum exoticarum cipio in figuram extenfa circinatam vel ovatam, mar¬ gine integro, anterius iaturiori virore micantia, nervo medio in carinam depreffo , fubtus infigniter protube¬ rante, a quo propullulantes reliquos, quamvis multos &ramofos, folii fubftantia obliterat. Flores pediculis {>ene uncialibus furre&is, fingulis, vel bifurcis, ac in ca- y culos acute dentatos definentibus, menfe Majo ar¬ borem velut nive tegunt, per furculorum faftigiain fafciculos congefti, pentapetali, floribus Aurantiis figu¬ ra & magnitudine pares, odore florum Sandelmalum, five mali Gitria? fuaviffimo, flaminibus quinque flori concoloribus, apicibus longis rufis, ftylo brevi, qui fe¬ minali turbini infiftens fuccedenti fruToo, vulgo Momil. Maius Perfica. J vuig hjamma monui. Arbor, Arbuto, folio non ferrato C.Bauhini, affinis. Seu: Ma¬ lus Perfica fylveftris, fruftu rubello granulato,oflein oblongum rotundo, nucleo integro. Ri, vulgo Sfu momu. Malus Perfica fru&u aci¬ do, per maturitatem rubicundo. KjoOyVulgo JLava momu, i- e. Momu ex Cata- ja. it. Anfu. Malus Armeniaca, fru&u majori. Udi, Fafcictilus V. 799 'fli* vulgo XJwie & Ume bos. Prunus fylve- J? * ftris fpinofa, fructu magno. Fru£tus fecibus Japo- nenfis cereviffe ( Sacki ) conditi, in, Indiam Sinamque transvehuntur. Muk 710 ki. Prunus fylveftris, cortice furvo, ligno gravi, duro, medulla Iignofa, folio peracute dentato atqj afpero, & ad polienda opera fabris lignariis expetito; frudtu atro-purpureo, vapide dulci, quadantenus eduli, ofilculum ardte complexante» Ruko. Prunus horteniis vulgatis, cujus varfe funt fpe- cies fru£tu differentes. J(l Jjibo. Prunus flore rubro» logOttO. PrunUs flore pleno. Colitur ob florum ve- nutfatem& copiam, qtio vetufiior & magis diftortusac deformis, eo rarior habita. JO, 0? vulgo Sakira. CerafusflorefimpH- ci, fru£tu auftero. Jammcl Sdkivct. Cerafus fylveftris flore pleno. ItO Sdkira. Cerafifera frutefcens,ab imo ramofa. NilVd Sdkira. Cerafus pumila, flore albo pleno. Eadem, flore fimplici incarnato. Eo Jjoi Sdkira. Cerafus arbor mediocr is, flore incar¬ nato duplo, rofe mediocris magnitudine. CLAS* 8oo Amoenitatum exoticarum CLASSIS II. Plantae Pomiferae & Nuciferae. BjWa literatis & vulgo, huic etiam kube dicta. Maluscotonearacemofa. Sive : Malus fo¬ lio arboris myrifticas lanuginofo, flore Mefpili fpicato & racemofo ; fru&u lanuginofo, figura ac facie mali co- tonei, carne per maturitatem pulpofa, faporis vinofi, nucleis intus caftanearum figura ternis, quinis, inter¬ dum pluribus in orbem compa&is. Videtur Mangas Tangas, Javse majoris &c. ^Ri, vulgo ,/ViW. Py rus fativa, fruflu magno du¬ ro ; cujus in hac regione faltem triplex datur varietas. Wj vulgo LiMV $ mSy i- e, Pyrus Sinica. Ma¬ lus Cotonea, fru&u mediocri, rotundo, comprefio. Cwte^?vulgb Marmeer. Malus Cy¬ donia fru&u oblongo magno, utcunque pyriformi. A Lufitanis cum nomine regioni illata eft. \ai Kifty vulgo Ruko, Pomus fru&u pumilo auftero : fine varietatibus. D/jakurjo , ™\goSakuro. MaiusPu- nica fativa. Rara eft hoc coelo & fru&u ingrato. K Ufly vulgo K UltltM fo . Malus Aurantia, folio majufculo, frudu mediocri To mican dido. Kitz Fafciculus V. SOI 5 * “‘6« i c /vi/nt u. Malus Limonia, fru- du rotundo parvo, Mican dido, medulla yinofi faporis. , Malus Aurantia» frudu prasgrandi, fuperficie fcrobiculata in as quali. vulgo Malus Limonia, frudu pumilo aureo, medulla dulci. Sfiy “‘5«< »-»/ wrvw i/wiutwy Frutex fylveftrisfpinofus trifolius, pediculo folii mar¬ ginato , flore Mefpili , frudu mali Aurantii. Seu : Au¬ rantia trifolia fylveftris, frudu tetrico. Caudex craflitiem arboris per fenium & culturam ac¬ quirit, ab imo tortuofe ramofus, ramis furculisque in¬ aequalibus, hic ibi compreflis vel turgentibus, prasfer- tim circa fpinas ; Jpinisex. brevi intervallo armatur fin- * gulis pollicaribus redis, ex ampla bafi acutiflimis, con¬ tinuas cum ligno fubftantias,ejusquecommunicortice tedis. Lignum laxum eft, faligneo non multo durius ; Cortex ex viridi fplendens, pinguis, tenfus, per humidi- tatem facile abfcedens. Folia rara atque lingula pro- mifcuo loco, plerumque tamen fubfpinis, germinant, ex tribus pinnis, live foliis minoribus, in centrum coe¬ untibus lobata; Pediculo tenui, femiunciali, marginato. Pinna: funt fere unciales & ovatas, (media, quze pediculo opponitur, ceteris longior) tenues, membranaceas, anti¬ ca facie ex faturato virore fplendentes, poftica nonnihil herbaceas, margine rotundis denticulis ferrato, nervis utrinque confpicuis,in dorfo prominentibus, medio in mucronem, ceteris ab eo fucceffive ad latera decurren¬ tibus. Florea Mefpili floribus non valde difiimiles , in lna fpina- I ~Poirvxtmn Irantverjwn iiflcctut Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. goj ■Illi ■ — » »JV "«■* j ' ■ ■■■■ - - - ■ ■ ■ 1.1 ■■■'•■«>1. m m ■■ III fpiriarum axillis foIitarii,vel cum folio fociati, ineunte vere prodeunt ; finguli vel gemini, pediculorum ex» ortes, quinque fquamis herbaceis, ex ovato acutis, ca- lyculati, albi, exigue fragrantes, pentapetali, in fefcun- cialem fere diametrum dehifcentes, petalis femiuncia- libus, ex longiori angufto collo ovatis, rugofis& con¬ cavis; piftillo in rudimento frudus brevi, faftigioglo- bofo, flaminibus plufculis (20, xy) brevibus, furredis, apicatis, circumfepto. Frudus a malo aurantio media; magnitudinis nihil externa fpecie difcrepat; nec diver- fa eft ftrudura & conditio partium interior, nifi quod pulpa (quam diftinguit volva feptempa-rietum) gluti- nofa iit, odoris ingrati fetui, faporis fubtetrici & aa fau¬ ces delabentis ; cujus feporis nec ignara funt ipfa Semi¬ na Arantii femini in omnibus paria. Ex frudus ftc- cato cortice, (qui in fruftuladivifus venalis proflat) ad¬ mixtis fpeciebus aliis, decoquitur Medicamentum cele¬ bre Ki kbkv didum,quo nomine vulgus ipfum quoque frudum appellitat. Itabu. Sycomorus Japonica. Ficus iylveftris, frudu purpurafcente, folio fimplici plano, afperulo, longitu¬ dinis palmaris, ex fubcordatabafi, arcuatim in acutum mucronem deficiente, margine integro, Inu Itabu. Ficus fylveftris procumbens, folio fimpli¬ ci. Sycomori fpecies, frudu fatuo. Frutex eft fylveftris, ab.imo incondite ramofus, fale- brarum amans, parietes rupesque fcandens,denfe,lade- fcens. Radice gaudet in rufum nigricante, lignea, far- mentofa ac multis fibris capillata. Rami furculique funt breves, pingues, curvi, vagi, amiflorum foliorum veftigiareferentes, & multis annulis pundatim fignati Sc insequales; cortice donati rufo, vel ex viridi badio, fir¬ miter adhaerente , tenfo . duro , ligno folido firmo, me¬ lini 2, dulla Amoenitatum exoticarum Fafciculus F. 8o>“ dulla lignefcente. Folia perennia incerto loco habet lingula, vel utcunque conjugata, vultibus a murali ful¬ cro averfis, plana, rigida, aura & craffa, figura; , nifi in mucronem acuerentur, ad affem ovatae , longitudinis imparis & ut plurimum triuncialis, facie hevi herbeo fubmicante, dorfo dilutius viridi, aphano, &ex denfo nervorum protuberantium plexu, fpeciofae pulchritu¬ dinis. Nervorum medius infigniter craflits eft, a quo fucceilive tenuiores, utrinque terni quaternive, ad ara - ■ bitum decurrunt, venis intercepti fuoinde tenuioribus acdenfioribus, omnem folii aream ita explentibus, ut acupundturae vix inane relinquatur fpatium. Flores nullos exhibet externe confpicuos. Fruflus, pediculis fingulis, craifis , brevibus, lignofis, ex fupremis furculis & foliorum axillis, dependent, juglandis tunicati magni¬ tudinis & figurae, interdum pyriformes, vel ex bafi com- preffa turbinati, duriufculi, fuperficie fcrobiculata, ro¬ rulenta, interdum purpurafcente, plerumque herbea, pun&isque candidis diftin&a; carne fungofa, alba, len¬ tore la&eo imbuta; cui permixta funt copiofa femina, lingulis fibris velut petiolis adhaerentia, ovata, femine papaveris majora, inania, vel aqueo humore plena, alba, pellucida & fub dentibus crepantia. Haec curatius in- fpe&a, lingula ambientem exhibent flofculum tetrapeta- lum, petahs anguftis tenerrimis, candidis, femen ar&e Complexantibus. Gentrum fru&fis non raro caveam exhibet, ex rubentibus bre viflimis lanuginofis particu¬ lis denfe obdu&am aequali holofericam. St) vulgo j Kdkii Ficus hortenfis,fru&u officulato eduli, folio Pyri. Seu: Mefpilo affinis arbor, fru£tudul- Cillimo. Arbor paucis torttiofisque ramis brachiata, Pomi fe¬ nilis habet faciem ac magnitudinem ; cortice veftita per juventutem badio & lasvi, poftea incano atque fcabro. Ii i ii 3 Ligno I Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. §6/ Ligno conftat fibrofo,duro, fragilimo ; medulla humen- te ad nata ; furculis viridantibus, craflis, lanugine obli¬ tis : quibus, pediculo brevi, pingui, lanuginofo, alternis lateribus iingula infiftunt/o//^, Pyri foliis figura & co¬ lore paria,fedmajora,fepe palmarem longitudinem ex¬ cedentia , fubtus lanuginofa, nervis ( protuberante ve¬ nularum contextu interceptis) utrinque pilofis, intus aranearum quafi telas continentibus. Flores menfe Majojunioque ex foliorum finu emergunt finguli, pe¬ diculis brevibus, pinguibus lanuginofis confiti, calyce ex ventrofa baii, velut fru&us rudimento , in quatuor vel quinque divifo labella cordiformia, herbea, mollia, & quadantenus membranacea , unguis humani magni¬ tudine, qua? ad uncialem ambitum petalorum more dum radiant, floris quafi partem conftituunt. Flos ipfe tubo conftat nonnihil luteo, brevi, globofo, magnitudine pili, quatuor vel quinque carinis defuper fulcato, totidemqj frontato laciniis, brevibus, repandis. Stylum medium habet breviflimum i apices numerofos (12, 16) longos, interiori parieti una cumftaminibus in feriem adnatos. Fruflus florem excipit pomi figura ac magnitudine, fu- perficie ex incarnato alnida, carne pellucidula, rufa, molli & quodammodo pulpofa, eduli, faporis mellei gra- tiflimi. Semina , cucurbitinis fimilia, meditim fru&us ftellata difpofitione inftar volvas occupant, plerumque oftona, pleraque caffa, eX rufo albida, rugofa, dura ac lenta, nucleo integro compreflb, pumila, faporis vapidi. Ratione fru&uum quaedam arboris varietates funt ; quarum ex primariis mihi innotuere )tlO loeb provinciae PlJfO di vulso Nijji, NmdJjn&Djin dfoM > Sinice Soffl, Tartarice SoflJdL Sifarum montanum Corasenfe, radice nontuberofa. Ob polychr ellam Radicem , omnium Orientis (fi Tbeqm excipio ) celebratiflima planta eft ; qute eft Co- rae& japoniae illata , in hortis urbis Meaco colitur, & ma¬ gis, quam in ipfa Patria, luxuriat, fed virtutum fere exorsi unde cautum lege eft, ne exoticas a leplafiariis fupponatur. InKatajas (Provincias Sjamfai) Coras aeq; montibus rigidiori Jove nata, vitas eft longioris, radice reftibili & foliis autumno deciduis; fub Japonico citius effufa in caules femina ferentes, ut plurimum annua emoritur. Planta haec recens nata (vid, Fig. n. /.) radicu¬ lam exhibet unicam fimplicem, paftinacte limitem, tri- uncialem, auricularis digiti craffitie, fibris pauciscapil- latam, carnolam, albidam, ambientibus rimulis fubti- liflimis interceptam, inferne nonnunquam in duo cru¬ ra divifam ; ex quo charadlere ei nomen natum e&Nin dfin, i. e. homini fimilis, ac fiducia credulis, quod radi¬ cate manducantis humidum (ita loquuntur) augere, ac vitam prolongare valeat; unde hasc bifurca radix ma¬ gni conftat, &in ufum medicum pras ceteris deligitur. Odorem praebet Paftinac# luteae, faporem Sifari noftra- tis>minori tamen & gratiori cum dulcedine, quam ipfam exigua quasdam ac fere imaginaria amaritudo tempe¬ rat. Paulo pro veftior planta (i%. mm. a) & in pedalem ver- dtgwi 820 _ Amenitatum exoticarum vergens altitudinem, in folo Japonico fota, radicem fibi unam atque alteram adfociat, priori aqualem ; quas ad vi¬ gorem produ&a, (Fig, num. j.) ramoiior videlicet & florige¬ ra, majori numero auftas, pinguiores ac fere palmares in¬ ordinato fitu exhibet: multis fimul circa radicum capita luxuriantibus diverfa magnitudinis gemmis atqj tuber¬ culis, his in radiculas, illis in novos caules live plantas abituris. Caulem acquirit iefquicubitalem, auriculari di¬ gito tenuiorem, inaequaliter teretem ac ftriatum, geniculis arundinaceis protuberantibus, & in circulum pun&atis, perfefcuncialiafpatia interceptum ac ramofum ; ramulis utcuncR alternarim ex geniculorum loco nafcentibus, ima parte plenum, proceffu furculisque. cavis & magis angu- lofis. Pediculis, genicula amplexantibus, ad mediam lon¬ gitudinem profundo fulco cavatis, fefcuncialibus, tenui¬ ter ftriatis infiftunt Folia diverfae, pro Plantae flatu , figu¬ rae & magnitudinis: In nafcente enim, folia funt fingula, rotunda, languide dentata, uncialia, bafi cordata; in fuc¬ er efcen te & caule circiter pedali, majora funt, Sii & Sifari foliis fimilima, ex quinque lobis pinnata; Lobis, five pin¬ nis, ex ovato acuminatis, fefcuncialibus, denticulo acuto denfe ferratis, tenuibus, laete virentibus, praeter nervum infignem medium & ab eo decurrentes laterales, denfo ve¬ nularum complexu reticularis ; Denique in Planta per- feL Farjo, vulgo KartlfiCl. Raptmculus py¬ ramidalis laevis J. Bauh. ^^feitteratis 8c vulgb. Lychnis fylveftrjs, caule fefquifpithamali, foliis Leucoji lanuginofis decuf- fatim adverfis, in imo caule amplis & paucis dentibus ferratis; flofculis albis pentapetalis,ad grani piperis am¬ bitum expanlis, petalis cordatis. Radice Paftinacae tri- uncialivel palmari, faporis vapidi, ab impoftoribus pro radice Ninfin virtuof* fupponi folita» Kekko , vulgo Kikjo # Kirakoo. Ra¬ punculus medicamentofus, caule deeuiTatim nonnihil ramo- _ _ Fafciculus V. gxj ramofo, cubitali, foliis oblongis denticulatis. Radice palmari, pingui , laftefcente, multiplicis virtutis, & fe¬ cundum in ufu medico locum obtinente a radice Nin- dfin ; flore (in fummo caule) campanuhe , in fefcuncia- lem diametrum expanfo, quinis dentibus infigniter cre- nato, cceruleo. Klkjo, flore albo duplo, i. e. compofito ex duobus flori¬ bus, ita invicem inclufis, ut dentes exteriores, crenas tegant flofculi interioris. Kikjo ? flore fimplici, ex purpura cceruleo, flriis fature purpureis, oris dentium pilofis, apicibus lutefcentibus, piftillo cceruleo pilofo. flore duplo, ex purpura cceruleo. vulgo ge ijamafuje <3c Sogaii. Gramen flore hexape- caioide fpicato, Radice fibrofa & tuberofa, FjUJiO Figey i. e. Barba ferpentina ob aliqualem fimili- tudinem di Bauh. fimilis, folio amplb, cau¬ libus longis pinguibus carnofis y radice tortuofa infor¬ mi earnola,mufcofis recrementis obdu&a &fibrofa, una eum caulibus eduli. latifolia G Bauh. radice eduli. Sagitta aquatica minor . vulgo & literatis di bufuki: Bardana major: quas hiein terra pulla colitur, ob radicem, ante caulium eruptionem, culinis defti- nandam; 'pizi i.jjuur MMf* uigo junmm Kjcin/v. ljjw ulO Jikki. Planta fylveftris, radice rapacea eduli , caule fo¬ liolo' bicubitali ; folio Lapathi, flore fpicato pentapeta toi femine Idalv^femmisiri modum difpoiifoi 83Q _ Amoenitatum exoticarum Caulis digito craflior , parum ramofus, valde ftriatus ac lasvis, duos & amplius aflurgit cubitos ; Cute vefti- tus herbacea, ex fibris lignofis tenfa, interiori fubftan- tiafungola,faporisleguminofi,qui fauces occupat. Ra¬ dice nititur rapacea pedali fimplici, fuperficie nigrican¬ te, capillata, carne folida mucofa alba, ex pluribusorbi- bus concreta, faporedc odore radicis Bardanas; quas de- cofla, vapida dulcis & farinola eft, copiofum imper¬ tiens nutrimentum. Folia pediculis brevibus alatis, an¬ tica compreflis, caulem ab imo fiipant, inordinate lin¬ gula, Lapathi foliis amula, tenera , tenuia , cavernofa Sc inasqualia, fumma facie obfcurius virente; difcrepan- tis pro diverfo fitu magnitudinis, fpithama brevioris vel longioris, ex angufto brevi principio in ovatam quo¬ dammodo latitudinem expanfa, mucrone brevi redun¬ co, margine aquali integro undulante; nervus me¬ dium pervadit inclufo tendine firmatus, pinguis, fuc- cofus, ex herbaceo albicans, in vultu folii depreflus, in dorfo una cum ceteris, quos ad oram fucceflive demit¬ tit, infigniter protuberans. Flores pediculis lingulis femiuncialibus, ex reflo angulo extenfis,in thyrfos do¬ drantales congefli funt, albi, pentapetali, ad pili vel pi¬ peris ambitum expanfi; petalis rotundis, concavis, pe¬ diculo connnatis , non deciduis; flaminibus pro femi¬ num numero donati oflonis, pyramidalibus, apice ro¬ tundo purpureo decoratis, amifloque per maturitatem femine remanentibus. Semina a primo floris ortu in- umbilico confpiciuntur, nuda, malvas feminum ordine difpofita, fungofas involuta glumas, eaque remota, femi¬ ni Aquilegias per maturitatem asmula,fed triplo v el am¬ plius majora, ex atro fplendentia,compreffa, utcunque reniformia; cuticula membranacea, medulla albiflima, faporis vapidi. & $00, vulgo Fitomofi. Cepa vulgaris, ^ Fafciculus V. 831 JHI S (M y v ulgo FlT & Nmmku. Porrum commu¬ ne capitatum. K. tU y vulgo Adllf U mirU . Porrum fe&ivum minus, junci folio.' V, s ’ • ' 1 » - Kei, vuigo 1 Oo mra. Porrum festivum latifo¬ lium. VUlgO TJlJu. LaCtuca fativa vulgaris non ca¬ pitata. Cujus duae hic fpecies funt , fingulis characte¬ ribus, Kukio Si Rikio , infignitae. y vulgo Tfifa, LerDaCtuca Sinenfis. Braffica alba capitata Si- iienfis, caulem tricubitalem aliquot annorum aetate af- fequens, capite rarius claufo. I XJiu^iny Portulaca latifolia fativa. ' mi Uy It., (f/, vulgo & Tmippo. Dens leonis latiore folio. G. Bauh. P* Caules hic inter olera recipiuntur. . Petaiitis vulgaris. £jj£fr e? 0 ]\.OkI. Mufcus in genere. Soo y gain Herba marina li ve AI- Naba _ Amoenitatum exoticarum ■ Ncibd* i. e. Fungus *»?tt o%w,8ca Lufitanis reli&o nomine Sombrero de campo, i deft, umbraculum campi, litteratis Si di£tus. Fungus eampeftris totus efculgn- tus; pediculo candido, pingui brachiato; brachiis, pi¬ leo plano, fquammatim rugofo ac variegato, operculatis, Tci1% vulgo ThkL Fungus vulgaris, totus efcu- lentus, albidus, pediculo pingui brevi, pileo fupra gla¬ bro, fubtus plicato, ora intro reflexi, margine inaequali, fcepe laciniato 5 in clivoiis & petrofis crefcens. pumilus, pileo fuperius ^tro, totus ad cibum @X petitus. T ubera efculenta, terreftria, fui? , abietibus cre fcentia. 5»’ •/ . . ^ • i. e. auriculae arborum. Fungi pileis ex albo 8g nigro variegatis, veterurn arbqrum caudicibus vel partibus emortuis adnafcentesc' edules, '- i j. * i .. C mru it- m d jm > *tffw v j nor i. Mufcus marinus purpureus rupium ; edulis, quanquam fubftantias durioris & membranaceae. , Mufcus in petris al- m tiflimis crefcens. Seki qua,™\go Kokuro buto^Tokoro tengu- fa. Mufcus fubmarinus five Alga rupium capillaris, ra- mofa, lutefcens ; ex qua in Japonia & Sina coquitur Ge- latina, quas per cribrum in vermiculatos bacillos coadta & \ ficcata, ubique t Mnice Tfjantfjau d Cllfei, vulgo Ati flOYU Mufcus marinus Corallinae fimilis, multifidus, folio tenuiffimo. &Konbu vulgo & literatis. Fu¬ cus marinus lanceate fornice, orgyia longior, margine dentato. Rupibus adnafcens in maris niperficie flu- ftuat, totus genti pofl: praeparationem efculentus,quan- quam coriaceae fubflantiae. Maitei, W\gb Arcnne. Fucus lanceifor- mis tricubitalis & longior, ftriatus,ora integra, muco- fus, a ftrenua coctione edulis, Orisrupiumadnatus,in fuperficie maris Jlu&uat. SlJjOj vulgo Miru. Mufcus marinus ramo- fus coralloides, * ■ v v o '• f . , kah^xxigolno matta, Tori faka nor i, i. e. Cornua cervina. Mufcus rupium ramofus pinguis, Cornuum cervi figuram referens, feu Mufcus Coralloides faxatilis Cervicornu referens, C. B,P, ^ Jemva , it. Jeniku , vuig bjens. Nidus halcyonum, vulgo Nidus avium, pro obfonis ad coqui¬ nas expetitus. Non eft hujus loci; fed quod in mari verfemur, non praetermittendus. Nidos hos rupibus Oceani orientalis affixos parant hirundines marinae, do- mefticis multo majores, materiam decerpentes ex ho- iothuriis mari innatantibus, Nnn nn Come 8^4 Amoenitatum exoticarum *?$ZjC0Hi6'> vel Wafl. Oryza in genere. Nota : quinegf Grana Japoniis Go kokf fecundum excellentiam dicun¬ tur : Come, Oryza ; 0 muggi, Hordeum ; Ko muggi, Triti¬ cum : DaidfujP hafeoli facie Lupinif&S/o<^/# feu Adfuki , Phafeoli vulgaribus fimiles. Da^nigbMotJj Gomme^MotJj nojo- ne. Oryza grano macriori, fuperficie rubente. Bakuy wlgo Mllggl. Frumentum in genere, & in fpecie Hordeum. 0 mtlggi Hordeum. Ko muggi Triticum. ^Jcnbdkuys^zo Karas Frumentum parvum. Avena nigra. ? id eft, m Medicis & Uter at is Jokui & JokuinM , vulgo Dfudfuddma, it, Fatfji Kbkii. Arundo granifera. Milium arundinaceum; aliis Lachrymajobi. uigo Kibiyit. Y-jmmi KibbL Milium femine luteo. ojOfcKtt/Oy vulgo i 00 1\ WuL Milium Si- nenfednftum, quod inde antiquitus delatum: Gaule fo¬ liis f Fafciaulus V. ........ , _ l . . - ' • §3? liisque arundinaceis magnis; ipicaramofa erefta, gra¬ nis flavefcentibus. A, vulgo Awa. Panicum, juba magna pendula villofa, femine aureo. Panicum domefticunj Matth. Panicum Indicum Tabem . Fdi j vulgo Fhe. Panicum vulgare, panicula minore, femine nigricante. Kjdkufo,vu\goNan mnKim , i. e. Mi¬ lium populi feptentrionalis, quia a Lufitanis ex India primum inveaum. Frumentum Indicum, J uba fafti- giidivulfa. K/0?vulgo Sobtt. Fagopyrum fativum. Frumen¬ tum Saracenicum. ^ SjoOyVulgo IlVQ nome, Fagopyrum repens fyl~ veftre. wm Sui RoO,vu\gb Midjit S oh a. Fagopyrum aquaticum afperum, veftibus adherens. Ys.oha , vulgo Qomma. Sefamum; Cujus oleum, vernicem, cibos <& ob virtutem emollientem* medicamenta ingreditur. fMJetfofa, vulgo Kes, Papaver in genere. Wan , yulgo Nora mame. Pirum hortenfe majus, flore albo, frudtu candido. Nnnnn 2 Sandfu 8?<5 Amoenitatum exoticarum 'UyVxtigpoOVCl mame. Faba,arvenfis five minor equina, fruflui nigricante. jjjj Fm% vuigo Adfi mcime, it .Kaadfimame. Phafeolus arvenfis, longis farmentis repens, flore exili purpureo, filiquis brevibus latioribus. caudatis j femine ciceris rotundo, rubente. U^xAgoiScittfl Aliqua¬ rum machinas cernula didtus. Phafeolus folio & lobis magnis ; flore in albidum purpureo, biunciali flriato, vexillo amplo serenato ; filiqua pedali triuncialis latitu¬ dinis ,.craffa, uno latere compreffo, altero gibbo, fub- ftantias ex carne & tomento compadhe ; feminibus fa¬ ba hortenli majoribus rubentibus, hilo albo ahfcedente. Reedfei,v\\\goFaJjo mame . Phafeolus fo¬ lio nonnihil afpero % ftylis ex foliorum finu furre&is lingulis. fpithamalibus,nore unciali, pulchre purpureo verticillata difpofxtione fpicatis; filiquis uno pediculo fingulis,pifihortenfis facie ac magnitudine ; fru) impariter pinnatis; filiquis (quas non vidi) longis, multisque, quod dicunt, interftitiis intus diftin- flis. Ex Sina addu&a arbor, rara hic eft, frudi u imper- fedio vel nullo. An arbor Caflhefiftuhe? 'UJJU , vulgo _ dfja. Arbufcula foliis Lappaceis, nonnunquam auricu¬ laris, flore pentapeloide, filiquis praslongisanguftis, fe¬ mine reniformi, tenuiffimo, utrinque barbato. Arbor Granati magnitudinis, Ramos alit paucos pin¬ gues, liberaliter extenfos, Cortice glabro, ex viridi glau¬ co, leviter verrucato, membranaceo laxe veftitos. Li- gno dotatur pauco levi infirmo, medulld fungofa ficdl. Pediculis palmo longioribus, tenuibus, quodammodo carinatis , ex herbeo purpurafcentibus & ad angulum fere redlum extenfis, inh^rent Folia, z palmari fere in¬ tervallo furculos ambientia, fubinde terna, fpithamam longa, ex ampla cordata bafi paulatim in acutum mu¬ cronem , integro margine, deficientia, no nnnunquam in auriculas utrinque protuberantia, tenuia, in fubluteo hete virentia, dilutiora in dorfo; fuperficie lanuginofa molli, prsefertim fuperna; fubftantis cito arefcentis & per ficcitatem friabilis. Nervi ex pediculi pundlo plu- Ooo 00 res, Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. $43 res, aequales folium pervadunt, utrinque confpicui & vil- loll , in dorfo infigniter elati ac teretes, venularum den- fiffimarum reticulis intercepti. Folii facies, velut notam characterifticam , refert punfta obfcure purpurea & mi¬ cantia, in angulis nervorum ad pediculi ingreffum eonfpi- cua. Surculos thyrji terminant florigeri palmares vel Ipithamales, ex intervallis uncialibus verticillata difpofi- jtio.ne racemofi & in conoidem quafi fpicam excurrentps; racemis, foliorum lege, femper ternis, ad redtum angulum extenfis, & per dichotomiam ramofis, fucceflive brevio¬ ribus, facile deciduis, flore folitario uno lingulis divariea- tionibus interlito. Perianthium,bre vi nitens pediculo, te¬ nue & in duas partes hian s, Florem fuftinet monopetalum, pallentem, odoris fubdulcis, qui ex gibbofo& bullato ven¬ tre, quantus digiti auricularis apicem recipit, in quina di¬ viditur labia rotunda, margine crifpo parum laciniato, in pollicarem diametrum inaequali fitu expanfa, labiis duo¬ bus furre£tis, ceteris (quae purpureis pun&is decorantur) brevioribus ac deprems,quo ipfo flos ridfum, quali leonis, exhibet. Floris e cavitate prominet Indus Aliquae rudi¬ mento infidens, brevis, cacumine divaricato , duobus fti- patys flaminibus , longo rufo apice capitatis. Racemis inferioribus plerumque defluentibus, Siliqua flores fupe- riores excipiunt lingulae , pendulae , fpithama longiores, culmum avenaceum cra!Tae,teretes, per maturitatem rufae, dehifcentes in duas valvas, intergerino levi, rugofo, te¬ nui ,obfolete badio,divifas ; Semina -utrique valvae longa ferie infident reniformia angufla, grani avenacei longitu¬ dinis, fquamarum inftar tenuia, concava, ex cinereo Ipa- dicea,utraquoextremitate villis longiufculis barbata : quae nucleum cavitate tegunt compreflum, tenuem, oleofum, faporis fubdulcis vapidi. Sapor foliorum & corticis tetri¬ ce amaricat. Siliquarum deco&um propinatur afthmati- cis. Folia partibus dolentibus imponuntur, ac nervis per¬ hibentur amica, Ooooo % CLAS- U4- Amoenitatum exoticarum Plantae fpeciofo flore confpieuae. 5 * LXLinujJQ^C. Ar- bufcula bicubitalis» folio lanceato integro, verticillato agmine nafcente; florejalmini albi, in furculorum fafti- giis in umbellam congefto,quatuor acutis labiis radian¬ te, fragrantiffimo.. Colitur in cupis » v el hortis » quos yocant Adonidis» Jamma RffltJjO. Eadem fylveftris, foliis longioribus paulo, minoribus » caryophylli aromatici figuram ut¬ cunque referentibus» -$%^\.A4okk/6l)V ulgo Scliteratis di&a arbor horten- fis» furculis verrucofis ; Folio Caffaneae, ora raris pu- milisq, papulis confpicua ; Flofculis albidis in croceum languentibus, tetrapetalis , pumilis , in axillis foliorum confertim nafcentihus , Jafminum fpirantibus, fragran- tiffimis; undeSinenfibus in deliciis funt. Bltke. Arbufcula Acaciae Germanicae facie» flore: pentapetalo rubro» Tetto, vuigb JammiBuM, cytia facie frutex fylveftris, folio ex circinatabafi in acutum mu¬ cronem excurrente, triunciali ac longiori»multis sequa- libus nervis decorato, ambitu crenato & acutiflimis den¬ ticulis ferrato; flore fimplici luteo Ranunculi, Rofe ca¬ ninae facie ac magnitudine , ut plurimum pentapetalo, faepe hexapetalo ac heptapetalo. ' 'ammct ■ _ _ Fafciculus V. 84; Jamma Bukl alter, flore capitato Bellidis majufculo, ^ luteo, pleno, fine flaminibus. 'tM Biorujmhb anagi. Salix pu¬ mila, flore Ranunculi magno. Sive: Androfiemum Con- ftantinopolitanum flore maximo Wheleri. mi& Confuf^\goKohus^i SideKo - bufi. Arbor fylveftrisTulipifera,Cerafi magnitudinis, ramis rarioribus tortu ofis; cortice flabro Camphoram redolente; folio Mefpili; floribus primo vere ex lanu- ginofo folliculo ante folia nafcentibus lingulis, Tuli- pamLiliumve album vulgare petalorum numero & ma¬ gnitudine exprimentibus, dorfo verfus bafin erube- fcente , ftylo medio crafio turbinato vel conoide,denfo apicum longorum agmine ftipato. Dicitur vulgo etiam Mokufitzqua , Kijinquct & 'M okuranqua . . Frutex Tulipifer priori conge¬ ner, ramis raris incondite divaricatis; foliis plerumque nudus cito deciduis; furculis circa extremitatem pin¬ guioribus & crebris geniculis deformatis ; flore Lilio- narcifli rubente. tore albo, novem plerumcg petalis inor¬ dinate ac parum dehifcentibus donato , flaminibus cir¬ ca umbilicalem conum rubicunde purpureis. Tech TjtyocfcUyVvlgbTJutJ^. Frutex bicubitalis denfus, flore liliaceo, folio integro pilofo, fe¬ minali vafculo pentacocco. Sive : Ciftus Indicus Le¬ di Alpini foliis & floribus amplis P.Herm. Ooo 00 J Fru- 1 Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. 847 — * 1 11 ■*' ■ ' ‘ " • - . . . '■ ■ ~~ — — --- . .... ■ . Mi-' Frequens in regione arbufcula Ipecierum varietate & ubertate florum,, quos Vere & autumno fundit, hortos: camposque jugiter decorat. Intra femi orgyjas metam ab imoramofaefl, cortice veftita in badium glauco, aequa¬ li, ex dehifcente cuticula nonnihil fcabro; Lignum eftfo- lidius, leve, obfolete albicans; medulla duriufcula, fun- gofa , ligno adnata; Ramuli ia pl-ures- eodem loco diva¬ ricati furculos tenues re£tos,fpeciofam flofculorum quali fylvam in faftigio exhibent. Folium brevi infiftens pe¬ diculo, flmplex eft, ora integra & pilola, ex acuta baii itl parilem mucronem modico arcu producum, unciale vel- longius; pro diverfa fpecie, tenue vel pingue, villofum vel glabrum, deciduum vel perenne, inordinate folitarium velcatervatim & a longis nudis intervallis conlitum. Flos denfo fuffultus foliorum fatellitio , calyculo villolb den¬ tato exilis & pilofi petioli, nititur, ex Gemma oblonga ma- gnisque plicis lacunola, uno quali impetu luxu riofe effu- fus, Lilii Martagonis facie, monopet alus, ex tubulo lerni- unciali lacunofo in quina fatifcens labia majufcula, peta¬ lorum faciem referentia , circinata vel oblongius ovata, in biuncialem diametrum liliique fpeciem diflenta, duo quidem repanda, cetera magis furrefta; coloris pro fpe- ciei genio diverli>ftylo (in umbilici pilofo turbine extantej' tenero , tenui, longiufculo, flaminibus flori concoloribus; & labiorum numero plerumq; refpondentibus, apice de¬ coratis bifidbjduobus tubulis perforato, oblongo. Semi¬ nale vafculum florem (rar illime) excipit turbinatum , pu¬ milum, pentacoccum , femine exili rufente prsegnans. Nitida & accurata Cl. Pauli Her manni in Hort. Bat. defcriptio extat, fed planta extra natale folum a genio fuo utcunque degenerantis. Noftram conftruximus, quate¬ nus omni fpeciei ve), varietati quadraret. Varietates e-’ nim funt plurim»,a tempore quo florent, loco natalijdif- ferentia foliorum & aliis accidentibus ' pendentes,- Qu» autu*- m 848 Amoenitatum exoticarum autumno florent, foliis pleraque gaudent perennibus, & repudiato generis nomine appellantur Sdtfuki, id eft, pluviales, a pluvio tempore, tJtriusque varietates pe¬ culiaribus nonnunquam infigniuntur cum vulgi appel- lationibns, tum doctorum cnara&eribus, quos omnes recenfere non eft opera pretium. Varietates Tfutfuji oblata; mihi funt fequentes: 'Utjujl, fiveCiftus, flore liliaceo albo, maculis fan- guineis. . Tjutfif, flore albo majufculo, maculis fanguineis lon¬ gioribus, petalis amplis cordatis, apicibus rufis, albo polline variegatis. Tfitifuji, flore candide violaceo, maculis faturis purpu¬ reis, flaminibus denis, apicibus fulphureo polline con- fperfis, Tfutfif, flore parvo, murice faturato, petalis ftyloque rubentibus, apicibus ex fufco pun&atis. Rjllfeu Tjutjuf^^QV2L Infula: Luconi*, flore languide luteo, petalis furre49 Jamma Tjktjujl \ Cytilus Liliifer campeftris, flore valde incarnato,pun&is rufis afperfo. Majali valde incarnato, punSis denfis rubentibus. kmma TjtitjuJi \ flore cinnabarino, maculis fatura- tisfanguineis. Mljama TJutJljJi) Liliifer montanus, floribus ante& cum foliis luxurio fe efFufis,ex incarnato purpureis. Mljama Tfutjuji montis Sakanofia , flore purpureo ante folia nafcente. Mljama TJutJuJi montis Sakanofla , flore ante folia prodeunte purpureo, ftaminibns denis. Kirifma Tjutjitfi. Denfa arbufcula, in hortis Princi- pum culta & in pretio habita; flore pumilo coccineo, menfe Majo effufifiimo, ut arbor tota appareat fan- guinea. kCTlftxftgoSatJuhi. Cytifus Liliifer au¬ tumnalis, Tfutfufi congener, cortice obfcuriori, furculis hirfutis & multa offenfione afperis; foliis pilofis,ver- ticillata difpofitione furcul os ambientibus'; floribus ra¬ rioribus finguliSjfucceflive, non pari nixu nafcentibus. Varietates non paucas habet, ex quibus mihiinconfpe- Sum venerunt; UkI ? flore plene incarnato. llku flore coccineo dilutiore. Ppppp Sdtfuki, %fo Am cenitat nm exoticarum Fafciculus K Sdtfnkl , flore albo duplo, id eft, lilio gemino altero al¬ terum comple&ente. SatJukt j a provincia ita diftits, flore valde conccineo, domna Scttjuhifi0^ in candidtimpurpurafceni- te ; ab urbe natali nomen adeptus» n/ n v „ » >-rir 7 fruftu piriformi tricocco. Notari moretur: Fruticem hunc ftrufturaac facie iua exprimere Theam ; unde Qrientiplacet, proprio adhuc carenti, chara&erem mu¬ tuari a Tfubackh Hic alius eft Sylv eftris,qui ubiqj in du¬ metis dcfaepimentis fruticat,aliusHortenus,qui infitio- ne vel cultura manfuetior fa pofl meridiem purpurafcente. 5 vulgo 0„ Alcea, ra¬ dice Fafciculus V. g£9 dice vifcofa , folio digitato, flore ephemero pentapetalo magno puniceo. Defcriptionem vide p. 474, Too, vvL\gdKin&Nipp'on K iri, i. e. Kiri Ja¬ ponica. Althtea arbor dipyrena, flore digitalis aemulo. Arbor fatis vafta, caudice alfurgiteraifo incondito, & in paucos ramos tortuofos, brachiato. Gaudet cor¬ tice pingui, glabro, glauco,facile abfcedente, odoris ac faporis leguminoii ingrati ; ligno leviffimo, firmo ta¬ men & a fcriniariis pro fabricandis capfulis expetito ; medulla albiffima , magna, fungola, adnata. Ramulos exhibet fimplices,crafibs, infirmos & fere cavos, ex ba¬ dio virefcentes, cinereis verruculis afperfos, & ad fo¬ liorum exortum comprelfos.. Hos Folia a palmari in¬ tervallo ftipant conjugata, pediculis fpithamalibus vel longioribus, teretibus, incano pilo hirfutis infiftentia ; in Plantis tenerioribus luxuriofe magna, magis lanugi- nofa &Bardan® foliis fimilia; in provedtioribus mino¬ ra , utrinque in auriculas finuata, vel in Pampini figu¬ ram, obtuiis mucronibus, explicata ; tenuia fiunt, molli¬ cula, pauci humoris, fubtus incana, & ad ta&um holoie- rica, nervis firmata infignioribus plufculis ramofis, ex bafis centro ad ambitum excurrentibus,fummo latere depreffis, fubtus eleganter prominentibus. Stylis fpitha¬ malibus & longioribus, craflis yerrucatis adhaerent Flo¬ res alternarim ad verfi, pediculis uncialibus facile deci¬ duis, in imo ftylo racemofis,in procelfu bifurcis ac trifur¬ cis, in calycem lanuginofum quinquifidum ( labiis ova- tis)definentibus. Flos ex cteruleo obfolete purpureus eft, intus albefcens, odoris exigui dulciculi, biuncialis longi¬ tudinis, tubulofus & Antirhini vel Digitalis flori fimilis, adeoq; ab Althea? genio degener, quina exerens labia cri- fpa magna crenata, elegantis & incertas figura?, qua; an¬ te explicationem intus latent, velutftudio natur® occul- Qiiqqqr tata; Amoenitatum exoticarum Fa K Mi tata; externa ejus fuperficies (nonnunquam raro pilo confpicua) quadantenus eft ftriata, fubtus duabus lacu¬ llis infigniter fulcata, Piftillum feminali turbini infiftit femiuneiale, teres, extremitate recurva, flaminibus ili- patum quatuor , imparis longitudinis, apice pallente*, ovato, bivalvis Conceptaculum feminale, a cujus cha- raftere nomen mutuavimus, fefcuncialis eft longitudi¬ nis, figura? ex pyramidali turbinatae, lateribus adverfis, duobus fubcompreffis,duobus vero convexis & per me¬ diam longitudinem tenui fulco in fcriptis, micans 8c ta l^CltOTl^ gtflP Javanice, vulgo ScLufitanice Fouli lacra. Herba parafitica, folio arundinaceo, flo¬ re fcorpionem referente, odore mofchi. Habetur hasc planta apud Javanos in deliciis & ma¬ gno Audio colitur ; tum ob floris eximium odorem, quem fpirat, mofchi, tum oh Angularem elegantiam & figuram fcorpionis, quam exhibet: exquaaJLufitanis illuc olim advenis Fouli lacra, i. e. flos fcorpii appellata efl, nomine hodie apud vulgum & Belgas, in Infula com¬ morantes, ufitato. Planta crefcendi modo,cauleac to¬ ta figura a priori non differt : Folia faltem paulo bre¬ viora ac latiora habet. Flores maxime diverfi funt,5c fiylum ut majores, ita pauciores occupant. Obtulit mi¬ hi IU. Dn. Gen. Outhorn, ex amoeniflimo horto fubur» bacio fuo [Avium floribus decoratum omnino feptem, omnibus explicatis; fpedaculo fane jucundiffimo , ut negem quicquam elegantius & admiratione dignius in regno vegetabili me vidifie. Audivi, qui in uno Aylo fe vidifie flores duodecim tefiati funt. Efl autem fios pentapetalus, coloris citrini, maculis piirpureis magnis elegantiflimis denfe variegatus; petalis biuncialibus, pennam anferinam latis, rigidis, pinguibus, extremita¬ tibus 870 Amoenitatum exoticarum _ tibus paulo latioribus, frontatis, & quodammodo re¬ pandis. Ex petalis unum medio loco pofitum ceteris longius eft, & in re&am lineam , exemplo caudae fcor- pii, extenfum; cetera utrinque duo in lunarem figu¬ rantia cauda decurrunt, quali pedes repentis fcorpiiex- preflura. Caudas opponitur probofcis brevis & incur • va, penna anferina craflior, fuperius teres, inferius con¬ cava & purpurea, eo fitu locata , ut referre beftiolas ca¬ put videatur. Arguta huj us ftru&ura eft ; bafis tribus decorata ambientibus laciniis, brevibus furre&is, inter fe difformibus,in exortu connatis; faftigium opercu¬ lo tenUi concavo purpureo clauditur; eoque dempto comparet caruncula pyramidatae figurae, apice duobus globulis ftipato. Odorem flos mofchi exquifitiflimum atque adeo copiofum fpargit, ut unicus ftylus floridus totum conclave impleat. Qui vero odor, quod maxi¬ me mireris, in extrema parte petali, caudam referen¬ tis, refidet; qua ab fcifla, omnis ceflat odoris expiratio. Cultura hujus plantae lingulares habet cautiones, in translatione, putatione & irrigatione curiofe obfervan- das. Gaudet prae ceteris confortio arboris Pinctng; ad cujus caudicem quasdam farmentorum portio alligan¬ da eft, applicata imas partiterra vel cefpite,cujuspras- iidio acquirit radiculas. § Sekika, vulgo KtJinfO) ft. Jukmofla. sani- culae peregrinas fpecies pilofa, umbilici Veneris facie, fo¬ lio Cyclaminis eleganter variegato, caule fefquipedali, flofculis in longitudinem confito plurimis, (io, zo) pen- tapetalis, miniatis, vefpam extenfis pedibus volantem exhibentibus. Sjire, reftius Sjiroi & Ojjiroi. Lilium album, Cal¬ thae paluftris folio, caule fefquicubitah pingui, floribus in _ Fafckulus V, §7 in faftigio paucis triuncialibus, parum dehifcentibus petalis anguftis, interius pun&im miniatis. J anima OjjlTOl. Eadem planta fylveftris, pediculis foliorum longis canaliculatis caulem amplexantibus/o- lio tribus lobis fpithamalibus digitato. Bidkko^\gojuri. Lilium alb um vulgare odoratum noftras. ex tubo unciali in fena labia expanfo. y?\Jj Kentan^uigb Om Juti , i- e. LiUum diabo¬ li , aliis J amma Juri, i. e. Lilium montanum five fylve- ftre. Martagon caule cubitali pingui; gemmis in finu foliorum pili magnitudinis ; flore fpeciofo palmaris ex- panfionis, maculis tuberculisq; ex minio puniceisj ova- tis,atro-purpureis, fericeis denfe guttato; radice bul- bofa,ob copiam oleracea. Kasblako^uigb Konokkojuri ,i. e. Lilium verficolor,it. Corel Juri , i. e. Lilium ex Corea. Lilium Martagon priori fimile, caule cubitali tenui, folio Sigilli Saiamonis; flore magnifica pulchritudinis in incarna¬ tum candicante, guttis fanguineis holofericis verruca - to, petalis in orbem repandis, undulantibus, &in api¬ cem femipollicarem carnofum terminantibus , ftylo praflongo medio, ftaminibusque quinis, apice femiun- ciali rufo in transverfum incumbente, capitatis. Santan,™\gbFime Juri Lilium quafx cruore infedum ; caule pedali, foliis anguftis fpicato, JdemC Corona Imp.fl, pumilo puniceo fanguineis punftis decorato. Fi Juri 87* Amoenitatum exoticarum * - - — _ _ _ _ . - - - ■■■ ■■ ■ Fl jUVl) i. e. Lilium igneum. Idem fi, magis rubente. jH Seki fan^vnigbSihito hamatus DokuSy- . mira , i.e. venenofa Symira ob bulbum venenofum di- dus: Narcifiiis Japonicus flore rutilo Cornuti. Km Symir d) id eft, Symira edulis. Afphodelus, cau¬ le pedali ftriato, floribus hexapetalis purpurafcentibus dejafiflime fpicato. MS Jakan , vuigo K arafu oogi scFi oogi iris rlore liliaceo parvo puniceo, pundis fanguineis intus afperfo. Ejus fpecies eit 'd. Eadem montana flore pleno albo,nonhunquam ex caeruleo diluto. Dandoqua. Canria Indica latifolia maxima fl. rutilo, SftgOgufd. Iris vulgaris, cujus ratione florum diverfie funt fpecies vel varierates. Farin,vn\gbBurdn,it.Re/o KjoJd. iris hortenfis alba Germanica C. B, P. Eadem montana flore parvo albo. jHJf K en, vuigb ^ Qudnjb & Wdfrigufa. iris hor- renfis latifolia, flore pleno magno coloris ignei. Kdkl tjuhdttd. Iris hortenfis fl, pleno violaceo» Eddem anguftifolia, flore pleno caeruleo, Eddem latifoli3,flore ultramarini coloris, croceis pun¬ dis variegato. Fama _ Fafciculus V, _ JS7$ FflffliCl Sfok Iris flore in purpureum rubente. SJlhiy vulgo ItZ fatz. Iris pumila, flore magno pleno. Nomen habet a multitudine dierum, quibus floret. Fjijefl vulgo & Iiterflfe, Nareiffus monta¬ nus major polyanthos albus. Idem montanus polyanthos minor. jjU^ > vulgo GanpL Lychnis coronaria, flore in herbaceum albicante, fuperficie qst ferica, petalis dentatis, apiculis cinereis. Eadem flore albo. Literatis&vulgo SCTITIO. Lychnis coronaria, "foliis calycibusq; Ianuginofis, flore dilutiori fanguineo» petalislaciniatis,apicibus colore violaceo faturatis* Fu/ji gUVO, Lychnis coronaria, caule ge¬ niculato, geniculis obfcure purpureis, ex quibus ei no¬ men natum eft; flore minori, coloris miniati, petalis in¬ tegris. Dicitur etiam Fjugo Sentio, a provincia natali. Mokokf. Arbor folioTelephii, flore pentapetaloide fra- grantiifimo, fru&u cerafi facie, femine reniformi. Arbor eft medias magnitudinis, caudice re&o aequali & fura craffiore, ramis furculiscp denfis, brevibus, gran¬ diculis inordinate foliofis. Folia habet Telephii vul¬ garis duriufcula, margine integro, nonnunquam circa finem languide crenato ; pediculo brevi, pingui, fubru- bente. Flores menfe Julii per furculorum Tongitudi- Sss ss nem Amcenitatum exotlcatutn Fafct culus V, S7'S nem effundit, pediculis in quina labia rotunda termi¬ nantibus, copiofosjfingulos, ephemeros,ac poftero ma¬ ne deciduos, difcoides, monopetalos, quinque labellis; orbicularibus, in planum expanfis, ad unguis amplitu¬ dinem radiantes, pingues, pallicantes, odoris Leucoji lutei fragrantifllmi; aifco ex apiculatis flaminibus (40, 50) breviilimis conferto, mane luteo, mox rufefcente. Florem f rufius excipit, cerafi facie ac magnitudine, al¬ bicans, altera facie incarnata ; carne alba,ficca friabili, (a- poris nonnihil amari & fylv#>ftric* qu*, per maturitatem dehifcens, Semina exerit tria quatuorve, calyculi um¬ bilico fingulis fibris, amiflo licet pericarpio, adhaeren¬ tia, reniformia, coloris coccinei, cicerum magnitudinis, comprefla, dura, cortice valido coccineo veitita, fapo- ris fubamari & leviter adftringentis. tfljhi ? vulgo Sumire. Jacea tricolor, five flos Trinitatis. vulgo Ffigl. Cy tifus, folio Anagyridis, flore purpureo in virgulis five fpicis tenuibus ftriatis fito, filiquis pumilis anguftis. Tjoo Jjli, vulgo S fo Fagi, id eft, Herba Fagi; ^Tlerba hortenfis cubitalis, Hyflopi vulgaris facie, ino¬ dora, flore hexapetalo purpureo, Literatis & vulgo Ktk, Klkf vel Klkkll, i- e. Matri- caria, huic etiam Kwwarajambgi difta ; ( Jamogi Arte- mifiamfignifieat) Cujus cum fylveftris tum praecipue hortenfis, plurimx funt varietates, nullam non anni par¬ tem florum fpeciofiflimorum copia exornantes; unde palmarium in hortis urbanis decus conftituunt. Sss ss 2 ]Slo fjy ideft, Matricaria campeftris, vulgaris Euro¬ paea, flore toto luteo, parvo, odoris eximii. % Keitjjo^ vulgo Jomega Fagi, m fpede fic di- &a; Matricaria fylveftris per ae flatem in ferum usque autumnum florida ; folio pinguiori, longo, angufto, quadantenus afpero; flore ex caeruleo purpurafcente, nonnihil odoro ; femine majufculo oblongo compreilo villofo, pappo brevi tenaciter inhaerente. Ii0 Gtkfl kujomega Fagi altera fylveftris, procumbens, caulibus tenuibus brevibusque, flore minori. Haec fpe- cies inter olera recipitur dum tenella eft, &tum voca¬ tur Fagina. Matricaria fylv.fl. autumnali pleno,toto aureo, dia¬ metri vix pollicaris, petalis marginalibus oblongis, la¬ tis, o vatis & plicatis. Sfo /jOy vulgo K# Glkf, i- e. Matricaria parvula hor- teniis, folio fimplici majufculo; fl, nonnihil caeruleo. Matricaria hortenfis fl. duplo ex luteo rubeoque va¬ riegato, diametro unciali, difco exiguo luteo, petalis (200) oblongis frontatis, plicatis, & in planum expan- fis, ita ut breviores exterioribus fubinde longioribus prefle accumbant. Matricaria hort.ft. ex luteo rubeoque variegato ple- . no, majori, diametri triuncialis, fine umbone medio. Matricaria hort, foliis latioribus fragrantibus; flore inodoro aureo pleniflimo , rofie provinciali Centifolia? di&ae magnitudine ac figura limilis, fine difco. Matri - Tojcmdus K _ $77 Matncamnore albo varia? magnitudinis, finedifco medio. jM-UtTiCCirM flore pleno, nonnihil incarnato, biuncia- li, fine umbone, ^[utTlCUTlU fl.in purpureum rubente, cum difco me¬ diocris magnitudinis. fpecies valde ramofa, floribus fmgulisco- piofiffimis,obfcureex coccineo rubentibus, difco un¬ ciali flavo, Matricaria flore pleno albo, petalorum extremitati¬ bus purpureis, fefquiuncialis diametri, quibus tubuli breves lutei intermixti funt. GikfivMigbTengai fama . Soiisfios Peruv. Lob, Chryfanthemum Peruv.Do^. Helenium Indicum maximum C.Bauh.P. Sekhnan , vuigo Sdb Nange. Frutex perennis orgyjam altus; foliis furculos per intervalla ambientibus, anguftis, palmaris &fpithamalis longitu¬ dinis, pinguibus, dorfo argenteo, margine integro, ex pondere dependentibus ; Floribus liliaceis incarnatis, uno fafciculo pluribus (10, ij-) in furculorum extremi¬ tate ex communi fquamofo utre prodeuntibus, mono- petalis,in feptena ampla rotunda labia, fefcunciali am¬ plitudine, eleganter divaricatis. Eadem planta flore albo. Eadem flore rubro minore. §;8 Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. _ caule fefquicubitali lanuginofo ramofo*, folio Perfica- riae filiquofae proximo, ora raris papillis fimbriata; flo¬ re uncialis perimetri, barbulis iongiufculis crenatis. Obdi feu Robdl. fafminus flore pleno e x fuavi foetido , frudu turbinato, femine phafeoli. Frutex Nanquino primum addu&us in hortulis ob pulchritudinem colitur. Cortice gaudet tenfo, badio; ligno exiguo, infirmo ; medulla copiofa; furculis inor¬ dinate ramofis, tenuibus : quos Folia brevibus carinatis pediculis denfe ftipant , alternarim adverfa,ex bafi non¬ nihil acuta in longiufculum acutifiimum,ac in alteru¬ trum latus reflexum mucronem languido arcu produ- £ta, longa ternas, lata fefquiuncias , venis una media & ab ea fucceffive obliquantibus ramofis lateralibus de- fcripta, tenuia, nonnihil afpera, utrinque micantia, in dorfo languidius vir entia, margine integro. Flores exi¬ guo pediculi rudimento, menfe Februarii ante folia pro¬ deunt, fquamis petaloidibus in badio luteolis imbri¬ cati, languide flaventes, pleni, & ex duplicis ftruftu- rae petalis conflati: quorum exteriora ut plurimum funt oftona, majufcula, femipollicaria, angufta, mucro¬ ne obtufo,in orbem cerafini fru&us oblique radiantia; interiora totidem vel plura diverfa? magnitudinis, mi¬ nora, fcutiformia, punitis fanguineis afperfa. Medi¬ um ftylus occupat brevis pyramidatus, quinis in fafti- gio apicibus ex luteo albentibus capitatus; odor flori eft violaceus, & gratus fi raro olfacias, moleftus fi cre¬ bro; fapor quodammodo ex Petafitide tetricus, guttur impetens. Floremur feminale excipit, ex duplici tu¬ nica membranacea conftruitum, fesquiuncialis longi¬ tudinis, ex principio oblongo angufto turbinatum, um¬ bilico magno, patulo, crenato, fuperficie fquamatim li¬ gnata, per maturitatem rugofa & obfoleta, coloris pulli. Senti- 88o Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. _ Semina , tabefcente pulpa, laxe continet quina vel fena atro fpadicea, oblonga , umbilicata, phafeolorumBrali- lianorum facie, nonnihil compreffa, teretia vel angu- lofa, duplici tunica , exteriori dura membranacea, alte¬ ra tenui molli albefcente, veftita; fubftantia? albae fa¬ rinulentae, carnofe, oleofej faporisunguinofi, exfub- amaro dulcis. Refl literatis & vulgo, huic item FlatJlS per In¬ diam TaratS di&a : Nymphaea Indica; live Faba ffigy- ptiaca Projj). Alp. Planta paganis facra , cujus flore aras Fanorum exornant; eidem infidentes expingunt Deos, ac pias morientium animas coelum petere docent. Caules (inter olera recepti) mirae longitudinis funt: ex¬ traxi e paludibus Siamenfibus geminam orgyiam 8c amplius ob profunditatem longas; quandoquidem ra¬ dix fundo implantata jacet, praelonga, in transverfum extenfa, brachii crallitie, ex longis intervallis genicula¬ ta & fibro fa, fibris genicula verticiilato fitu occupan¬ tibus. Feifo^uigo Kaiva bone. Nymphaea iu- tea major GB.P.folio in acutum mucronem excurrente. %jLSomo , vuigo Skimmi , Fanna Skimmi & Fanna Skiba , vel Fanna , i. e. Flos dida. Ar¬ bor fylveftris, cortice aromatico, folio Laurino, flore Narciflino , femine Ricini , capfulis odonis, ut in E vo- nymo in orbem concretis. Arbor fylveftris, caudice redo ramofo ad Cerafi al¬ titudinem confurgit; cortice obvoluta obfcure cinereo vel pullo, libero viridi carnofo nonnihil mucofo, fapo- ' ris cum exigua adftri&ione aromatici. Lignum exhi¬ bet rufum, durum, fragile, medulla pauca fungofa, co¬ loris I Ttttt §8t _ Antcenitdtum exoticarum , loris herbei. Surculos fpargit ex uno loco plufculos, breves, pingues, obfcure virentes; Foliis ftipatos copiofis, in orbem confitis, triuncialibus , Laurino folio fimilibus, fed mollioribus, nervis paucis &, praeter -medium ,ob folii pinguedinem vix confpicuis. Flores pediculis teretibus femiuncialibus ex albo purpureove herbaceis inhaerent, per furculorum extremitates confiti, fere finguli, eminus quodammodo Narciflum referentes, extenfione penefes- cunciali, ex pallido albicantes, ex fedecim duplicis ftrudu- rae petalis compofiti, videlicet odonis in oblongum ova¬ tis, plerumque in cymbali figuram incurvatis , & totidem per eorum interftitia exporredis anguftis acute lanceatis; quibus ad pediculi infitionem loco perianthii quaterna fubfunt petala breviora, plerumque imperfeda. Pediculi extremitas in floris umbilico prominens in odonos ful- cos decuflatim ftriatur, quos nullis nixi flaminibus apices ambiunt circiter viceni , lutei oblongi furredi bifidi. Di- lapfis petalis pediculi crena? in filiquas five capfulas ven- triofas figura falcata extuberant, in faftigio quafi acu¬ leatas, cetera Euonymi feminalibus vafculis fimiles & in orbem pollicaris diametri difpofitas & concretas, coloris herbacei, fubftantia? fungo fa? fuccofie. Ex his fsepenu- mero capfulse alia? contabefcunt & caffa? funt , reliquae membrana valida arde involuta claudunt Semina fingu- la, grani pomi figura, & Ricini femini non difparia, in pallido fplendentia ; quae, fracta, qua teguntur, corticula duriufcula , nucleum exhibent album carnofum mollem, non dividuum, faporis vapidi. Praefentia hujus arboris deledari Deos docent Bondji five facerdotes Sina? & Japonia?, id quod de arbore Budum - ghas, Benjanis Bipel dida, affirmant Brahmenes : inde fa- da ex ramulis ferta & fafciculos ante idola exponunt; eademque fepulchris impofita piis Manibus litant. Cor¬ tex in pulverem redadus excubitoribus publicis fervit ' pro ■ _ Fafcktths K * - 8g| pro fomite, quo canaliculis cineri impreffis infperfo, & ad certum fpatium lenta fcintillatione depafto , tempus divi» dunt& publico Campanarum pulfu horas indicant. Chro- nornetrum hocce, in pedali ciila includitur, ciyfis brevita¬ tem compenfant plurimi canalicularum anfra&us. Accen- fus fomes ne impariter glifcat , aer claufa capfula arcetur ; reli&o foramine, per quod fumus tranfeat. Idem pulvis, in altaribus ex vafis asneis glifcens, pergrato fuffitu idola creditur reficere. Notabile eft, ramulum additum deco¬ ctioni pifcis venenoil De epblafet Belgis diCti (fi a veneno repurgetur pifcium delicatiffimi) venenum multis gradi¬ bus exafperare; quod citiori morte docent «vlfoigsf. CLASSIS V* Plantae Mifcellaneae. <5/0, vulgo MaatZ. Pinus in genere : cujus *a- riae funt ipecies & appellationes, ratione numeri folio¬ rum ex una theca prodeuntium ; tum eorundem fitus & figuras. Ex quo alias dicuntur Fufji maatz , Ak(t maatz , 0 maatz, Me maatz , Gojono maatz. Seofi , vulgo Kara maatz Nomi. Larix conifera, nucleis pyramidatis, foliis deciduis. Moro , ai. Sonoro maatz. juniperus arborefcens,baccis Sabinte. B moro. Juniperus Julifera, julis fquamofis, croceo polline refertis, baccis Sabinte angulofis, y&tf San , vulgo Sfun. Cuprefio-Pinolus refinifera, J 0 Ttttt2 fru- S§4 Ammltatm exoticarum \ fructu fphserali fquamofo , pruni magnitudinis; femi¬ nibus paucis oblongis compreflis,ftriatis, fpadiceis. Ndftkltl SJugl Juniperus Barmudiana H.Bat. Herm, quae ex regni Sin® provincia Nankin inve&a, ob pul¬ chritudinem colitur. S fugi bjakkuji i&teTatJj bjdkujj. Arbufcula fo¬ liis mufci terreftris acuminatis. HjO Mgl. Sabino fimilis arbor paucarum orgyja- rum; cymis in gemmas fquamofas ftrobulis fimilimas definentibus. jfell j€1?lpdkf?^gb lbukl. Juniperus arbor Cu- prefli facie, odore partium tetricoSabinae. vulgo Pl flO ki & lbukl Cupreifus, fucco imbuta pingui vifcido aromatico, odorem Juni- perinum fpirante,fru&u verrucofo parvulo, pili magni¬ tudinis. Fl nO k i altera. Cupreifus vulgaris noftras, foliorum odore batfamico; fru&u ut plurimum quina femina, tri¬ tici grano limilia, continente. Fukv^vulgo Kafiiva. Arbor mediocris, luxu- riofe foliofa, foliis Lapathi, furculis in fpicam floriferam ramolam fpithamalem terminantibus; flofculis ftami- neis albidis, in orbem ad piperis & pili magnitudinem radiantibus; frudibus echinatis. Sun Kakfo. Ariftolochia Clematis, immenfum fca fi¬ dens ac repens, flore ftriato 8c variegato» Sen~ Tafciculus V. 88* 1 UsAji? SennmJJb Vulgo & literatis, i. e. Herba eremitarum. Clematis, caulibus ad re&um angulum alterne adverfis, geniculis purpurafcentibus; folio Ari- ftolochice, faporis acerrimi ; flore racemofo tetripetalo albo, odoris Lilii convallium ad pollicarem ambitum extenfo, multis flaminibus referto j femine quaterno nu¬ do, Anifi magnitudinis, Tfio, megufa. Sedum minus, folio acuto , flore luteo. Sedum minus ha?matoides I. Tabernamont. Sempervi¬ vum III. Diofc. Gendjjino Ydlbi tjugl. Telephium vulgare, Craf- fula major fi ve Fabaria Dodon . TjitO megufa. Sedum minus repens, flore luteo. Craf- fiila fi ve Telephium minus folio compreflo Dodon. TjiJufmigbFaTDa Kingfit, Sc Fooki gufa , i. e. verriculum. Scoparia five Belvedere Italorum. Infigne Japonibus medicamentum prteftat. Fudfi bakama. Verbenas folio ac facie herba, caule te¬ reti purpureo , in flofculorum umbellas five fafciculos definente,flofculis fquamofo longo perianthio tunicatis, . grani filiginei magnitudinis, ex purpura candicantibus, pentapetalis , intus villos tubulosqg foventibus; femine angulofo, Carvi magnitudinis, furvo, infigniter amaro. caule Sc flore albo. Ui Ominamifu it. Sii - . . „ „ . „ ? i, e. flos fceminaruni ob fui decus appellata herba, Verbenae facie ac folio; caule tereti ftriato, decuflatim ramofo ; ramis in plu- Ttt tt 3 res Amoenitatum exoticarum resflofcuiorum umbellas & fafciculos delinentibus; flo- fculis Sambuci puniceis, femine anili magnitudinis o va- to,comprelTo,foliaceo. vulgo Taranoo, i. e. Cauda Draconis, llerba, denlis inordinatisque foliis, furculis^ infpicas floridas delinentibus &arfte circa caulem (cubitalem) furre&is, caudam quafi Draconis referens ; folio triun- ciali angufto paucis longis^ dentibus inaequaliter fer¬ rato ; fpica medii caulis fpithamali & longiori , pedeten- tim efllorefcente, floribus folitariis denfillimis, ex cae¬ ruleo albicantibus, tubulatis, praeparvis, in quatuor la¬ bella laciniatis ; feminali vafculo cordato, comprelfo, bivalvi, femine minutiflimo. Jfoo, vuigo S fufu KaMyi-e. Nola fufpenfa ,ita di£ta Herba ex verticillata difpofitio- ne florum; qubd feptimum & fupremum verticillum explicando, intereat. Marrubium caule cubitali furre- £to,quadantenus terete&ramofo; flofculis denliflime compa&is, & uni in lingulis foliorum axillis racemo, inftar verticilli caulem amplexante, infi dentibus; ver¬ ticillis magnis, femicircularis rotunditatis ; floribus La- venduhe florum magnitudinis ex caeruleo dilutis, circa umbilicum fiftulolis,in progrelfu dentatis & galeatis; vafculo feminali tetracocco, feminibus oblongis angu- lolis inftrudto. SUM/OO altera, odorem Anili fpirans; Folio Melilfae in longum mucronem delinente; caule quadrato, flo- fculorum denlis racemis verticillata difpolitione deline foliis intercedentibus fpicato ; verticillis plerumqj o&o- nis, umbellae formam referentibus, ultimo in jubam furre- _ Tafckulus V. _ 8S7 furre&am conoidem frontatam uncialis longitudinis terminante ; Flore parvulo ex purpura coeruleo tubu¬ lato, in quatuor vel quinque lacinias divifo,Anifum,fi confricatur Ocimum, quadantenus fpirante. Semini¬ bus in umbilico calycis (quinis dentibus crenati) incer¬ to numero (a, 3, 4) paucis nudis ovatis, compr effis, ru¬ fis, parvulis, languidum anili faporem praebentibus- Si¬ ve : Ocimum anifatum. TJtoJl^ufh. Verbena, folio in imo plantae ramofo vel quodammodo pinnato ; ftylo fpithamali, flore Salviae» verticillata difpoiitione denfe Ipicato, femine quaterno. Tjjoo-) vulgo Tfta. Hedera; item poti Tfta , id eft, Hedera legitima; radicularum vermiformium vifco, ac capreolorum tenerrimorum ope, longe lateq; fcandens; folio Pampineo deciduo; corymbis, quos ungue tegas, parvulis; baccis oblongo-rotundis, carnofis; femine Apii minoribus, in trans verfum dividuis. i. e, Simulacri feu idoli Hedera, Hedera arfior e a^ communis baccifera. Ifl 1 i. e. Hedera lapidea, ita di caulibus purpureis nitidiflimis. Adi- antum folio Coriandri ; feu, Capillus Veneris. l\ Potamo giton, fol. Lilii Convallium. Flbl Lonchitis afpera minor Diofc, Flbl altera folio Polypodii crifpo. 'CMffUli Phyllitis foliis ramo lis. 'mmm altera , radice eduli. Seckiji , vuigbjwanokaiva, F totsba , faanbami 8c jfwangaJjuwa. Hemionitis petraea, folio oblongo majufculo fimplici, ex obtufa bafi in longum mucronem, in forma venabuli, excurrente. Moku jbkku , vulgo Tokufa. Equifetum paluftre, longioribus fetis C.B.P. 7)j)) ? vulgo SjlfO 00 cfofMs, Cannabis alba, aliis Karauufi , Karao & Mao. Urtica vulgaris major, ve¬ re florens, caule filis validis ad texturas expetitis in- ftru&o ; femine acerrimo, ex quo oleum caufticum ex¬ primitur, Sji f 00 urtica vulgaris, altera, autumno florens. liOy vulgo Ffado* Perficaria vulgaris acris. Hy- ciropiper, cujus folia indigenis pro pipere fervi*int. m gpt Amcenitatum exoticarum Fafciculus V. , ficaria lanuginofa; caule quadripedali fimplici, pilofo, geniculato, geniculis fimbriatis; fummitate in fpicas floridas ramofa; folio cordato, amplo, fpithamali & pal¬ mari , in longum anguftum mucronem definente, mar¬ gine integro ; flore incarnato. 00711 vulgo Namome. Xanthium. Lap¬ pa minor Keequan Mokt, vuigo j\.aute, item, Momidfi. Arbor ob verecundiam fic appellata, ex colo¬ re foliorum rubefcente,qui verecundos fuffundit. Acer foliis pumilis, ex purpureo croceoque,dum fuccrefcunt, variegatis. Eadem foliis per autumnum ex purpureo croceoque rubefcentibus. $0 & Sanjjo. Literatis & vulgo; populariter etiam Nam f at fi kami, it. Kawafafi kami. Arbufcula fpinofa aromatica, foliis Fraxineis, femine Fagaras Avi- cennaj. Piper Japonicum. Celebris per Japoniam arbufcula eft, ex fapore pi¬ peris aromatico (fed ex pyrethro urentis & quodam¬ modo ftrangulantis) per omnes fui partes diffufo; in- tenfiflimo vero in cortice, foliis & pericarpio ; unde vul¬ go Fadfi kami, i. e. Zingiber crudum appellatur. Cor¬ tex ejus fpeciatim Sooko, fru£tus Joomakf dicitur. Prte- ftanriflima eft , quae a loco natali appellatur Afdkura Sandfjo. Caudex inordinate ramofus altitudinem dua¬ rum orgyjarum tardiori incremento aflequitur ; Corti¬ ce conflat pingui, tuberculofo, pullo, in furculis ex her¬ beo purpurafcente ; ligno levi infirmo ; medulla magna laxa; aculeis rarioribus femiuncialibus, rotundis, ob- fcure 894 _ Amoenitatum exoticarum _ fcure badiis, furreflis, & cum cortice ab (cedentibus. Fo¬ lia, habet alata, palmaris & ultra longitudinis, Fraxini fo¬ liis quadantenus fimilia; colla tenera, ad pinnarum infi- tiones geniculata, pronum tenui margine alata & cari¬ nata, dorfo tereti purpurafcente : Pinnis breviflimo pe- dicello annexis, bete virentibus, ovatis, uncialis longitu¬ dinis, mucrone brevi crenato; margine, falcatis &ad fu- periorem folii fuperficiem retortis crenis, crifpato ; ner¬ vo uno medio , fumma facie pilofo, inaequaliter folium dividente ; a quo vente ceterae fucceflive ad oram re¬ fla protenduntur. Racemi fefcunciales inordinate ra- mofi furculorum failigia terminant, vel in iis ex folio¬ rum axillis prodeunt, flofculis conferti ex herbeo livi¬ dis, petalis feptenis vel oftonis, anguflis, in fphaericam cymbali figuram, ad peripheriam feminis Coriandri, ex - panfis, totiaemque decoratis flaminibus longiufculis, api¬ ce luteo rotundo capitatis; perianthio ad petalorum nu- iherum laciniato, vel ut plurimum nullo , incerto natu¬ rae lufu vel errore. Ex defluentis flofculi umbilico ex- furgunt Vafa feminalia fingula vel gemina, fubrotunda, piperis magnitudine, tuberculis deniis minutiflimis pun- dia, 'membranea, ante maturitatem cum racemis ruben¬ tia, per maturitatem rufa, duriora ac dehifcentia; exfilien- te e fingulis capfulis femine unico, fed tenui fibra fundo adhaerente, grani Cardamomi magnitudinis , ovato , du- riufculo , atro fplendente cute obduflo, nullius faporis, nili forte exigui caloris, participe, Ufus foliorum recentium , corticis exficcati, ac prse- fertim vafculorum feminalium, eft pro condimento ci¬ borum aromatico, loco piperis vel Zingiberis addendo. Medici trita folia, cum farina oryzae in pultem redacta, partibus ex catarrho dolentibus imponenda confulunt, ut impa&am refolvant & imbibant materiam. Jam- _ Fa/ciculus V, _ fy? Jamma SdTlJjo^l e. Montana fy lveftris Sjo9 per pleo- nafmum di&a ; Priori magis fylveftris elt, in Infulanis montibus paflim inter dumeta fruticefcens; partium fapore, p ne ter piperinum,mucofo ; Flofculis ex herbeo albicantibus, & quos mihi videre contigit , pentapetalis, calyculo quinis denticulis crenato; totidem flaminibus apicatis, apicibus luteis bifidis. Capfulis feminalibus plerumque ex uno flofculo tribus in trigonum jundtis, faporis Anifi, cum acrimonia aromatica urente. Ufus foliorum eft medicus ; nam contufa & in forma empla- flriimpofita, apoftemata altenuando diflipant, vel ma¬ turando rumpunt. Baibokfi vulgo Fufj. Arbor montana, foliis Ingte Marcgravii fpithamalibus pinnatis, fpeciofis,cofta alata; furculis in ftylos excurrentibus racemofos fpi- thamales & pedales, flofculorum flipatione conoidem formam referentes ; flofculis perparvulis albidis, 8c, quod microfcopio cognofcitur , pentapetalis; femine Lenticulas gibbofo, femini Uru/j aemulo fed minori y *7rU (pvtr, foliorum informi tuberofa, multiplici, tenui, dura cava, Gallae noflratis ufum prasflante. Sj09 jR/, vulgo KttCldfl') Kdnji. Papyrus fru- £lu Mori celfas, foliis urticas mortuas, cortice papyrife¬ ro. Defcriptionem vide p. 471. feq. Kaadi Kadfura, it. K ago Kadjura. Papyrus procumbens, la£tefcens, folio lanceato, cortice charta¬ ceo, Defcriptionem vide p. 474. M Kiob j vulgo Dar d. Frutex fylveftris arbore- fcens, luxuriofe ramofus ac fpinis horridus f alis folio¬ rum 8 96 Amoenitatum exoticarum rum fefquifpithamalibus, impariter pinnatis ; pinis Pru¬ ni foliorum magnitudinis, in longiufculum acutum mu¬ cronem delinentibus, margine acute crenato; caule cu¬ bitali, racemofo florigero, multis flofculorum umbellis, parvis, promifcuo loco ( pediculis uncialibus) confotia- tis, confpicuo ; Flofculis pentapetalis albicantibus , fe¬ minis anifi magnitudinis ; vafculo feminali Coriandri magnitudinis,quinis cavernulis diftin&o, totidem con¬ tinente femina, lino femini non diflimilia. Ambo & Ajjerni Frutex orgyjas altitudinem aflur- gens, ramufculis ab imo denfis, & ad opera topiariorum flexilibus; foliis verticillatis, integris, anguftis, duris, cum adftri&ione amaricantibus , quorum decoftum mufcas & vermes interimit; racemulis femipalmaribus, flofculis caliculo quinquifido initentibus, candidiflimis, monopetalis, magnitudine pifum, figura nolam expri¬ mentibus, ora anguftiore, quinis dentibus crenata; pi- ftillo inter quina flamina brevi, cujus bafis in femen Coriandri magnitudinis extumefcit. . Ibutta, Frutex ramulis denfis tenuibus cinereis, Pruni fylveftris facie ac foliis; Flore Liguftri facie, albo, tetra- {>etaIoide, apicibus, petalorum interftitiis adnatis, luteis ongis acutis bifidis, ftylo capitato brevi tenuifiima. Takujitzuy vuigo Totdgufa . Efuia vuigaris*minor. Tithymalus arvenfis latifolius Ger¬ manicus C. Bauh. P. Fafciculus V. 897 Kakkoy vuigo Utjubogufa^ iUJrukki • Brunella major, folio non diflefto C, B. P, vulgo fCITnOPI, Artemifia vulgaris major; qua; junior vocatur Futz, ex qua fit Moxa, celebris ftu- papro Cauterio aquali. ^3^ Koo, vulgo Jamogl. Eadem folio tenuiffimo. JntJjin, vuigo Fki Jamogi & Kaivara Jamogi. Abrotanum campeftre. Cl & Ma, vulgo AJh. Cannabis fativa. £ty 'C.Banh.P. mi. Carduus pratenfis latifolius. Re), vulgo Akdftt. Atriplex fylveftris, folio iinuato. iS(?/)Vulgo Nadfema. Burfapaftoris major, folio ^iinuato. C.Bauh.P. Tejfioy vmgo Sotits & Sodetz. Palma in infula Arnbona & ulteriori Oriente prunifera & farini- fera, farina Saga di£ta,quam ex medulla conficiunt, hic Herilis &ob peregrinam formam in hortis urbanis cul¬ ta; Credo Batavis^flQCtbOOtttdi&a. CharaHer em fer¬ rum ingreditur, quia ab infixis clavis melius nutritur, & pinguefcit. Palma japon. fpinofis pediculis, Poly- podii folio.; Todda Panna H. Mal. 3. 9. Xxxxx Sjurb Amoenitatum exoticarum & MiO, vulgo & literatis. Palm» montansT Malabaricae , folio magno complicato acuto, Coddct Panna H. Mal, 3. z. 'di6fcas, affinis, folio minori * sM» hoili', hoc coelo herilis & ob ornatum culta, YTfJb So° vu%b SjUfO tfikk Prioris fpecies minor, foliis in fcaporum extremitate pinnatis arundinaceis. ikUjV ulgo l dCk6 &- tatSklL Arundo in ge¬ nere i &per excellentiam Arundo Indica Bambuus di- £fca, in India in tantam magnitudinem arborefcens, ut ex ea domicilia conftruant. Ejus germina, quae ex radice pullulant, faledc aceto macerata , additis allio & Capfici filiquis, inter condita illa, quae Atfjaar vocant , principi loco habentur. Radices circa pagum Kufatfit Provin¬ ciae Gonii, ob fundi limofi lingulare ingenium mira pul¬ chritudine luxuriant; quae effoffie& a fibrarum verti¬ cillis liberatae , pro bacillis ferviunt, quos manibus ge- ftamus, vulgo RotangAiStos. (ikkU^xAgO HMW dttcke~, i. e. Arundo Indica amara a radicum fapore di- 6ta, fruticefcens. item, 'utfikiij vuigb Futamma tacke?i e. a- rundo bifurca. Arundo fruticefcens, caudice bifurco. I | ojltJlkUj i.e. Arundo plicata, vi jdckidacke, i. e. Arundo purpurea ; it. Mandar a dacke. Arundo fruticefcens, caule atro purpureo, tenuiori, far¬ to ; foliis brevibus, latiufculis, pendulis, plicatis.^ Kaan- Fafciculus V. Kaanfia, v uigo Satto dacfte. Arundo fac. charina, qua? lue a botanophylo ex curiofitate colitur. Dfiy vulgo Sdfdy it.Sl TtOjfk. Arundo humilis* r-,”s anguftis. Sivg: ' Suffrutex foliis arundinaceis.-' Coma Safh, Arundo humilis foliis latioribus. U. Eadem arundo montis Paekona>&\ii$t margine & medio nervo pulchre candicantibus. Fuku, vulgo Tjikujitz. TJikube. Safadjitz. me guri. Gramen arundinaceum, ramofum fru- ticefeens. i Jutiy vuigo Fankufa.JenoYonkufa. In- nubie. Gramen paniceum I. Tabem. Gramen pani¬ ceum ipica fimplici C. ‘Bauh. P. 00, vulgo Obanna. Sjusjukkl Gramen pa¬ niceum fpica divifa, C, B. P. Gramen Mannas II. Matth. ^ Boo, vulgo Tfubanm. Gramen arundinaceum “caule longiori, panicula iparfa. An Gramen arundina¬ ceum majvisTabern.? : - ■_ Idem caule breviori, faftigio fpicato. r//Z, vulgo mrnas. KaKKina. /. vrat , Gra¬ men arundinaceum minus Tab. Gramen arundina¬ ceum fpicatum C, B. P. \ Xxxxx 2 * I, vulgo $00 Amoenitatum exoticarum -w*r vulgo Ajjl.jujjl. Arundo paluftris vulgaris* foliis latioribus, calamis firmis, ex quibus puto peni¬ cilla fcriptoria confici. F. , Gramen Cyperinum paluftre. jR//Z)Vulgo Sick tfo. Juncus fativuSjpraelongi^rjlaor-*; vis, tenuis, tenfus , in agris paludofis in modum ory i& colendus, ex quo, irrigationibus & infolatione dealba¬ to, texuntur nitidiffitni tapetes: quibus duplicatis & gluma fartis fternuntur pavimenta. tu 9 ▼ uigu ijyuud. Herba arundinacea foliis liliaceis, ob pulchritudinem in hortis & cifternis recepta; cujus tres habentur fpecies foliorum magni¬ tudine differentes :Soo foliis longiffimis, Ajamimed io* eribus,& Siki foba parvulis, quas in fictilibus affervattUE. S&Z) vulgo Sii^6. Herba paluftris, foliis arundi¬ naceis brevioribus tenfis, ex quibus ad albedinem reda- Ctis conftruuntur elegantiflimi- pilei, quibus teguntur deambulantes femina'. __ ’)Vv\goA]ctJa. Nymphaea MaTho- raeValdenlis. Florigeram non vidi. •, vulgo Mldfubafa. Nymphaea folio Popu- laginis, longis villis hirfuto; fruCtu furreCto magno tur¬ binato, inftar ftrobuli fquamato & villofo, ? i. e» Herba natans. Lenti- Wan- $6) vulgo cula paluftris vulgarii Eadem quadrifolia vulgaris. Qoi Fafcicttlus V. Wanhom. Plantam infero Japonibus ignotam, fed quam in horto Japonico feliciter colo, transmiflam ab amico Aulas Siamenfis, una cum planta arbori s KiJJind, five Ligni Aloes. Herba eft, Plantaginis facie, Siamenfibus nomine patrio JVarthom, Luiitanis aliisque ibidem peregrinis Kantfjoor appellata. Radice gaudet, alia ftirpis nutri¬ ce, longa, pingui, fibrofa; alia prolifera brevi, nodofa, crebris annulis articulata, multiplici, Galangae majori nondiilimili; cui,ut.inPosonia,apophyfes adnafcuntur tuberofac unciales & fefcunciales, ex collo angufto cy- lindraceo turbinatas, extremitate acuminata. Subftan- tia radicum alba tenera & vix non pellucida eft,folida tamen Sccarnofa, faporis (quemadmodum totius plan¬ tas) ex Petafitide aromatici, acuti, fauces palatumtj per¬ grato halit u imbuent is. Folia ex radicum compage ex- iurgunt uno fafciculo plura, Pediculis fefcuncialibus, pinguibus , fuccofis, canaliculatis fe invicem comple¬ xantia, Plantaginis asmula, palmaria, rotunda, mucrone breviffimOjftibftantias tenerioris, ut in Liliis l vultu ob- fcure viridi ac micante, dorfo incano Scholoferico, mar¬ gine integro undulato; nervis donata uno medio in ca¬ rinam depreffo, ceteris utrinque fenis pluribusve,velut in Plantagine arcuatis, & ad Folii faftigium protenden¬ tibus. Pr aster pugillum foliaceum, in Planta quam co¬ lo, folium e radice progerminavit unum folitarium& procumbens,pediculo canaliculato* cylindrum ample¬ xante pinguem carnofum,faftigio vix prominente ; cu¬ jus ex dehifcente rima fingulis noftibus Flos prodit Or- chidis flori fimilis, ex pediculo femiunciali, niveo, tereti tenerrimoque in petala fena difformia, pellucida, rorida expanfus, albus, tenerrimus, in vappam cito &fine pbft- . humo femine flaccefcens, & vix unicum diem durans. Xxx xx x Peta- 'S1'. * Amoenitatum exoticarum Fafciculus V. 903 Petalorum unum ceteris amplius in duoslobos corda¬ tos, circa crenam purpurea virgula fignatos, dividitur cui duo fitu adverfa refpondent ex angufto principio ovata; reliqua tria prioribus interpofita,anguftalancea- ta, uncialia & ceteris longiora funt. Radici infignis vir¬ tus ineft, ob quam Siamenfes plantam magno Audio co- lunt, fuccrefcentia tubera, veiut laboris pWmiuitiy fub- inde avellentes, quin geniculatam fimul excipientes ma¬ trem, ii foboles ardius annata & fatis magna fuerit. Ufus radicis eft ad aperiendum obftrudiones hypo¬ chondriorum , calefaciendum ventriculum , difeurien- dum flatus & ventris tormina, roborandum vifeera 8c omne nervofum genus. In metropoli Judjd ficcam vi¬ di expolitam ubique apud feplafiarios & vetulas. Sinkoo, vulgo Japonum K aiVO Tf kl , i. e. Lignum live Arbor fragrans; Siamenfibus Ktjjtna ; La¬ tinis Arbor Aquilae & Aloes dida ; cujus fragrans li¬ gnum appellatur Agallochum. Exremotiflimorum montium tesquis laboriofe de¬ latam addimus, Arboris oppido rarse plantam, priori eodem vafe jundam, fed tenellam, imperfedam & ad¬ umbratione vix dignam : qua tamen acquiefcimus, dum perfedioris defcriptionem dies aperuerit. Planta cau¬ dice conflat cubitali, redo, tenui, laet£ virenti, villolo, ab imofoliofo,induos ejusdem conditionis furculos,ad foliorum litum quodammodo inclinantes divaricato. Folia ex unciali intervallo adfunt lingula, Perficas foliis fimilia, ora integra piiofa, utraque facie vivido virore micantia, protuberante per dorfi longitudinem nervo medio, a quo venula; laterales ad oram fucceflive obli¬ quant denfifiimas , lubtililfimae % & nifi probe attendas, vix confpicuse. Sunt <>*• 904 _ Amoenitatum exoticarum _ Sunt ex noftratibus, qui arboremhanc pingunt bacci- feram <3c Oleas fimilem ; credo ex fide Serapionis & Diofco- ridis. Verum, abftrufum eft ejus natale Scbelluarum para- difus, quem do&orum nemo unquam frequentavit. Pa¬ triam au flores noftri varias regiones conftituunt; Gar- zias ab Orta fcribit fe ramum obtinuifle ex Malacca,fed fi¬ ne flore & fruftu. Mihi ficut nec fruflu licuit, ita nec alium hodie patriam explorare, quam Cambodiam & Siamenfis regni provincias Tfjampd & Bonna, prope oftium maris. Coccintjinam quom & huic conterminam Sinas provinciam Junan ex inaccems rupibus fibi Agallochum cedere af¬ firmant Sinenfes ; Ex quorum, ac Siamenfium narratu mihi certo conflat: arborem non nili per vetuttatem ac¬ quirere fragrantem odorem fuum, relidentem in fucco refinofo, qui marcente & putrefcente arbore interiores quasdam ligni partes occupet, circa nodos vero cumula¬ tius condehfetur: cujus proinde fragmenta auro contra cara funt, lingulari dotata nomine Calambd vel Calam- bdk; cum fragmenta cetera, nomine ipfius arboris, appel¬ lentur Kiffind. Atqui & haec fecundum bonitatis notas, videlicet fubftantiam relinofam, nigredinem & gravita¬ tem, velut teftes majoris fragrantiae, in valore multum differunt, Ha?c Europam noftram, illa ob grave pretium nunquam appellunt. Pro Agallocho quaerendo emifli mercenarii fylvas certo tempore fubeunt, armis & fecu- ribus inftrufti; inventas arbores vetuftiflimas & caudi¬ ces proftratos carie ac putredine foedos operofe findunt, repertaque hinc inde fragmenta refinofa eximunt; quo¬ rum primum, quod inveniunt, Idolis facrificant, fuis quod credunt fofpitatoribus. Magna eft ligni Calambd in au¬ lis Orientalibus, tum apud Magnates Sinas &Japonias,asfti- matio: ut ne convivium celebretur, quin, ad aifeftandam magnificentiam, pretiofo ejus fuffitu multum asris prodi¬ gant. Sinenfes in fuis Herbariis arbori, quamvis non fa- / fafciculus V, 9©5 fatis cogniti, chara&erem tribuunt: pro icone vaftiim & inconditum exhibentes caudicem arboris emortuse, cum fuperftite ramufculo , foliis defcriptaj a nobis plan¬ ta;, fed adLaurina prope accedentibus, &quodammo- do, ut apparet, pinnatis. Quali etiam figura, & pinnata foliorum dilpofitione, pingunt Arborem Santalinam, fed frondibus vivis; quam Japonum vulgus Tanko & Bjakdon, Iiterati, nomi¬ ne chara&eris, Sindan appellant. Non vidi hic eam; crefcere autem affirmant in editifiimis montibus pro¬ vincia Bungo. - ^ Z?^0literatis & vulgo. Arbor jMuftty Indis Pifang di&a; hic rara ac fterilis. Tobe, aliis Kdf akuts. Sumach Arabum ; feu, Rhus fo - lio Ulmi C. B. P. Taabu no kl. Laurus fylveftris ; arbor inftar Cam- phorifers vafta; Cortice fcabro & obfoleto, in furculis fpadiceo,valdemucofo; Surculis gregatim prodeunti¬ bus incondite craflis; Foliis deniiifimis, decuifatim ex femiunciali intervallo adverfis, firmis, craflis, duas un¬ cias latis, quatuor longis, facie viridi dc micante, dorfo incano; Gemmis furculorum magnis & quafi ftrobulos fqameo habitu mentientibus ; Flofculis unicofafciculo, quem ungue operias, denfifiimis,pallidulis;una cum ca¬ lyce in quinque petala, five lacinias, divifis, adeo minu¬ tas, ut flores ftaminei &imperfef° y ufitate NttTdjc & Sjctko gujb. An Ocy- mum Majus Matth. & Tabem ? DJin y vulgo Je & Fakbfo. Ocimo majori affi¬ nis; ex cujus femine Japones celebre oleum Jeno abra conficiunt. ^ ^ ^Jiteratis & vulgo di> il^ C^i £>* £>* <^* £Z^* •'^ OJu ^5l; rtrf <^x C/Tv rvx rVu rvx <^u r^. ^ <^x tx. r^T, ¥9¥$¥¥*¥?¥$¥¥¥?¥*9¥*4¥¥¥¥¥¥¥¥ INDEX RERUM ac VERBORUM. A ab anbaar apud Perfas quid? p.728 Abaji Regis Perfarum vita & generofa indoles, 27 feq. morbus ex V enere con- tra<9:us,28.mors,x7 feq. Suc- ceffor & hujus ele 671 & 720 feq. ex eo repen¬ tina mors hominum 7x0 feq. Agnus Scythicus 707 feq. Agri quomodo irrigentur in Perfla? 68 1 Abu , capra montana, lapidem bezoar ferens 405 feq, Alce* vifcof*, piant* ad char- topceiam Japonicam necefla- ri*, defcriptio 474 feq. Alikapt, feu afylum Perfarum 180. i83 Alphabetum Japonicu duplex: Firocanna & Catta canna 768 Alphabetum Sablorum 440 Ambra quid, 657. vindicata ab opinione Cl. Denifli, 63 2 feq. eius moles, 634. attributa, ib. adulterium,^)', bonitatis no- t*,ib, ex ambra medicamen¬ tum magnanimitatis ib. Amygdali marin* Sinus Perf. defcriptio 257 feq, Andrum , f. Hydrocele Malaba- rica 577 feqq. Antidota inclyta Indorum ge¬ mina 575 feq. Antiquitatis monumenta in campo Perfepolis aiitrqu*, 297 ad >73. in campo Perle- polisnov*,374ad364inPer- fidepaffim obvia 363 feq. AnuJjerwaan Adel, Rex Perii* juiius,quis di&us? 92 Apoftatarunapr*teniiories atl- furd* in Perfia, 173. pr*ten- fionum illufiones 174 Aqu* judicium in exploranda innocentia 477 feq. Aquarum diftin&io ap. Perfas 728 AquariaPerfi* 728 feq. Ardchi fidneh , 8c aracbi byd-_ misk , aquarum fragrantifli- marum ap. Perfas, compofl- tio 33 f Ards,C Araxis fluminis, defcri¬ ptio, 299. nominis explicatio, 300 Arboris Papyrifer* Kaadfj de¬ fcriptio 471 Arca No* 428 feq. Argillam eru&ans monticulus 282 feq. Af*foetid* attributa, 542 feqq. origo, 742. fcetor& bonitas, ib. feq. facultates, 543. colle¬ ctionis hiftoria 747 feqq. Piant* defcriptio, 737 feqq. uberior hiftoria, 539 feqq. etymon, 739- patria, ib. feq. folum natale, 740. fpecies, ibid. fexus, 541. *tas, ma¬ gnitudo 741 Afjuur , feftum lugubre Hoflei- nii ap. Perfas 178 Aftrologorum Perflcoru frau¬ des & errores 42,78.79.83 Atbe~ ■« (o) te «AW. M ■ XW»— ■■ ■■■ I. Atbemaad Dauleth , admini- ftrator Imperii Perfici, 23, 60 feqq. ejus officium, ib. tituli, ib. cura Reip. multiplex, <63. cura rei privata, 62. modi confervandi Regis gratiam, 63. adulatio, 63 feq. ftudium in extollendis confanguineis in nocendo aliis, 66. emo- lumenta, ibid. fuo arbitratu Remp. dirigit, 23. raroSena- tores confulit 87 Audientia coram Rege Perfa- rum. vide Admiffio. Auroris iter ad urbem ‘Backti, 263. feq. ejusdem receptio, 265. cun^Sulthano colloqui¬ um , 2 67. cuftodia , ib. fuga, 268. htofpitium in peninfula Okefra, 279 k<\. reditus zSf. Au&oris iter ad montem Ben- nd, five ad aftiva pagi Bo- chon, 381 feqq. diverforium & mora, 387- feqq. reditus & in eo memorabilia, 417 feqq. Auctoris laceffiti de Deitate ChriftieumPerfa difputatio 1 72 feq. Aula Perfica fplendor, 1 63. at¬ tributa, 144. lingua, ib. fcri- ptura,i45 feq. mores, 146 feq. religio 147 feqq. Aulas Perfica Officiales prima¬ rii armati 70 feqq. «... Aula Perfica Militia uni verfa prafefius generaliffimus Sipah falaar 73 Prafe&us militia equeftris Turcic xKurtjji bafji 70 Prafedtus equitum mancipi¬ orum Kuler agaji 7 1 Prafedtus militia pedefiris Tufenktjji agafi 71 Prafedtus armorum & na¬ vium Tubtjji bajji 72 Aula Perfica Officiales prima¬ rii togati 78 feqq. Archiater Hakim bajji 8 2 Archi-Janitor Sobbet Jefaul bafji 81 Arcnite&us fupremus Ma- mjine bafji 8 6 Aftrologus fupremus Mune - dfjim bafji 82 Cubicularius fupremusAA^- ter 81 Fluminum prafe&us Miir aab 84 JdofpitumprovirorMabman- aaar bajji 8 3 Judicii criminalis prafes,Di- vaan begi 80 Jumpntorum Reg. Infpector 'Nafir Dawaab 85 Mareichallus fupremus Ijjik agaji bajji 80 Mercatorum prafes Melik tudjjar 85 Zzz zz 2 Aula (o) fe Aulas Perficae MuficesDire&or Aulae Perticas conditorum cu- Tfjahehtjp bafji 80 Nundinarum Infpe&orA/aA thejib ■ 8<5 Primas Regni Athemaad Dauleh 60 Praetor fupremus Darogd 84 Pro vifor Aulas generalis Na- fir 78 Publicanus generalis Sjah b an der 85 Proclamator generalis Dfjar- tjji bajji 87 Quteftores, f. Mujlauji, duo : Regni & Regis ^ 83.88 Secretarius Status Wakah nawiis 79 Stabulorum fupremus magi- fter, Miir achuur bajjt 83 Venationis prasfe&us gene¬ ralis, Miir Jjikaar bafp 83 Aulae Perficae Officinae & eam pr'aepofiti,i2oleq. penfio- nes 133 Acu pi&orum domus 129 iErirabrorum officina ib. Armamentarium 126 Aurifabrorum officina 129 Candelarum cuftodia 125 Canum. domus 131 Cella vinaria 123 Ciftarum veftilium cuftodia 126 Co&ionisCofeas officina 123 ftodia 121 Confumptionum camera 133 Coquina 124 Deco&orum medicinalium officina 124 Eduliorum conditoria & of¬ ficinae i20feqq. Elephantorum ftabulum 131 Ephippiorum domus 126 Equilia 131 Fabrica 130 Facum cuftodia 124 Fru&uum cuftodia 121 Fullonum officina 1x8 Gallinarium 113 Gazophylacium 1x7 Hydrophylacium 1x3 Julapiorum officina 121 Kofeae officina 113 Laniena ib. Laftis conditorium 122 Lampadum cuftodia 129 Leonum domus 131 Mancipiorum hofpitium 131 Sarum repofttorium 12 f anicas officina i28feqq. Monetariorum officina 1x9 Olerum cuftodia Ornithotrophium Panarium Pavonum domus Penarium Pharmacoposia 122 132 I2X 132 IlO 124 Aulte I — - - - — * — — • — Aula? Perficas Pellionum offi- ' cina 129 Pi&orum officina 130 Sartorum domus 1x8 St ratorum domus nf Supelle&iliu cuftodia 124 fq. Sutrina 1:8 Textrina variae ibid. Theatrum muficum 130 Theriotrophia 130 feqq. Tibialium confuendorum officina 128 Tormentorum bellicorum domus 127 Vaforum aureorum & mu r- rhinorum cuftodia 12$ Veftimentorum cuftodia 126 Veftitus Regii cuftodia 126 Vulcani officina 126 Xylotheca 124, B. T ~)aadi famuur, i. e. venti ar- -^dentes in Perfide 6jiCeq,j2i Baku urbis defcriptio 168 feqq. Balfamum nativu montis Ben- nd, 406 feqq. ejus fpelunca natalis , 408 feq. analyfis per ignem fadta 410 Barmach, mons hofpitio Elia Propheta memorabilis 3.38 feqq. Begler hegi , feu Domini domi¬ norum in Perfia 135 137 (o) _ Beiraam feftum facrificii Abra- hamitani apudPerfas 161 feq. Belgas coeli incommoda ferendi pertinaces 717 Belua montis Bonna, 420 feqq. Leopardus, ibid. Urfus,4ii. Hyana, ib. feq. Lupus au¬ reus, 413., Hyftrix ibid. Be nderAbaJ ), vid. Gamronum. Benna montis memorabilia, 381 ad4x7- Pajen,ku Capricer- varum, in eo copia 391 Bermeh delek locus fculptura Ruftamica,in Perfidis cam¬ po Sjubafdr 361 feq. Birkeh, f. aquaria apud Perfas, 728 feq. Bochon pagi, fub monte Benna. Perfidis, defcriptio 388 feq. Bolus pilofus porcinus 395* Borometz fru&us $05. vocis derivatio 50 6, G Cafarea domus mercatorum in Perf. 171 Camelorum ufusin peregrina¬ tionibus Per ficis, 7 24. eorum cibus & alia 7x7 feq. Cameraconfumtionum in Au¬ la Perf. 133 Camerarum Ecclefiafticarum in Perf S uperintendens 99 Camphora extradtio ex Lauro Zzz zz 3 Kus •tt (°) & Kus no ki, yj%. ex herbis camphoram fpirantibus 775 Campi Perfepolitanidefcriptio Cannabis femen, pollen & folia inebriantia, 645'. pollinis tri¬ plex bonitatis gradus & dif¬ ferentia, 646, foliorum in- fuiio 646 feq. Cantores precum publicarum in Perfla 166 Capricervse ( Pajen ) lapidem bezoarticum ferentes, 391 fq. 398. earum copia in monte Bonna, 391. notae praefentis in fera lapidis 400 Cafpium mare maximorum fluminum receptaculum 255 Cafpii maris voragines, 273 feq. amaritudo, 2*3 feq. hujus caufa 20l cabulorum : Haraam,^6. Ha- amron, eu Beti er Abajt, laal,4J. Koruchyib. Mobd , ib. Sephi, 14. Solymanni Sc Salamonis, 43. Turk, Tur- keftaan , Turkimaan 1 2, 70 Exhilarantia medicamenta urbis conditio, 716 feq. 757. ejus defcriptio,759 feqq. tel¬ luris defcriptio 762 Geographorum errores circa tabulasPerfidis 719 Perfarum Expenfa annua RegisPerfite 97. F. I farfeng feu milliare Perfi- -*• cum 727 Fefta Perfarum, 157 feq. eorum cultus 178 feqq- Figura?, f imagines, inclyta; ni- 6 Georgiani apoftatte 240 Gubernatorum Perilcorum a- varitia Sc tyrannis 27 feq. Gummi Konderuun, vel Sekkis fjirin, i. e. terebinthina, mul¬ ta maftiche fcatens, infpifla- ta pro mafticatorio,4 1 5. Sek¬ kis talch , KondurSc Lubaan , i. e. Olibanum ib, Gy na;cei Regis Perfarum con- eroglyphic* rupi incife in ditio feu ^fcriptio genera- campoPerfepolitano3i2 fqq. lis, 15.177. defcriptio plenior & fpecialis, 199 feqq. incola; feminea;, 202 feq. earum or¬ dines, 204. ipadones 205 feq. H. 372 feq. Flatus fere omnium dolorum caufa habiti 789 Flumina falfa in Perfide 383 Fontium in fummis montibus origo 277 TT abitus diverfarum gentium Fra&urasoffium extemplo cu- in metropoli Perfarum 170 Aa aa aa Hadjjt (O) Hadfji apud Perfas qui ? 174 Hamuk defperata ferocium ho¬ micidarum vox apud Indos 649 Haraam quid? 17 6. /7/. Gynae¬ ceum. Hermes Japonum 4 63 Hhmbali, feda ap. Mahham- medanos 148 Hhanift, feda ap. Mahhamme- danos 148 Hingijeh, feu plantte Afe foeti¬ dae defcriptio, 555 feq. Hingi- fera mems,54j-. ejus Adus I. Kujjten didus, 547 feq. A- dus II, feu afas foetidae colle- dio prima, 546 fq. Adus III; feu afae foet. colledio fecun¬ da, fucci pijpaas didi, 749 fq. Adus IV, feu colledio afae tertia 351 feq. Hiftoria exftrudionis turris cornutae in Regia Isphahaan 189 feq. Hiftoria Inventionis Tbeih. PlateaRe- gmTfjaharbmg, 17% feq. sedi- ficia urbis 174 Ifphahani urbis fymbola, x86. Porticus virens, 287. fornix fufpenfus, z87. Lapis fine Aa aa aa z com- commiffura, ibid. T ur ris ex aceto condita, ib. turris cum tefticulis,x88. naevus feu cen¬ trum Parthiae, ib. Inter duos leones popina, ibid. Turris cornuta x86. 289 feq. Jjfjin pagus in Perfide 763 Ijlachr palatiiPerfepolitani ru¬ dera, 315 feqq. ejus conditor 'quis, ib. feq. fitus & defcri- ptio generalis , 317 feq. de- fcriptio fpecialis 334. feq. Judices fpirituales in Perf 98 feq. caufarum civilium ju¬ dex fpiritualis Kajt 101, K. Kadjjabab arcula gemina ex dorfo camelino pendens qua vehuntur fceminte & aegroti in Perf. 7x4 Kahwa plantae defcriptio 1x3 Jfialanajet , Sannio celebris A- bafi I. Regis Perf. x9x. ejus facete di£ta & gefta 193 feqq. Kalenter 141 Karadjjelde , liber propheticus Perfarum 12 Karawaanfera ,vid. Xenodo¬ chia. Kafy f judex fpiritualis in Perf. 101 Kedchudaa 141 Kheif, f. inebriantia Perfarum & Indorum 638 ad 653 Kborucb & Khoruchtjji quid? 2°5 Kifniis infula Sinus Perf, 763 Kutwwal 141, L. aanet berOmer, maledi&io- nis proverbium ap. Perfas 17 feq. Lapis bezoar orientalis verus & pretiofus,39i feq. 398 feqq. ejus nome & patria, 388. locus natalis in corpore, 400. ma¬ teria, ex qua generatur, 399. plantis alexipharmacis vir¬ tutem debet, 399. recens ex- fe&us mollis eft, 401. unde in beftia, praefertim ex inedia, rurfus difTolvitur,4oo. ex¬ perimento Cl. Jageri, ib. ejus formatura, 401. non omnes pari virtute pollent, &quare? 4ox. legitimi lapidis note, ib. rariflimi ac pretiofiffimi funt in Perfla , nec multum in pharmacopoliis uiltati 403 Lapis bezoar orient. ex capris montanis/4/W/403feq. ex va¬ riis Indite animalibus, 404 ex porcis, 405. ex capris dome- fticis,4o<5. exfimiis f.Babia- nis longe pretiohflimi 404 Lapis bez. or. fa&itius 406 Lapis bez. occidentalis 397 Lapis «§$ (o) HI Lapis Cananoorf.Pedrafrigue tiva, 229. colloquium cum 581 Rege, 232. Epiftola oblata a Lapis de Goa, f.cordialisR.P. SS.Suecorum,ibid. Articuli Cafp. Antonii & Nic. Manu- oblati 233 chii 397 Liber Perfarum propheticus Lapis, feu coagulum biliofum, Karadfjielde iz Mafang de vaca , ex infula Ligatur* magica?, 653 feqq.ap. Mofanbeek 312 feq, Ruifos, 655. apudArmenos, Lapis porcinus Pedradeforcoy ib. ap. Chriftianos occiden- feu Lapis hyftricinus verus tales, 656. ap.Macafiaros dc ac nobilis, 393, fpurius 395" Indos, 676 feq. artificium au- Lapisferpentinus,395feq. ufus ftori revelatum 658 396 Lingua Turcica 144 Lapis viperinus, 578 feqq. ex- Liquores arborum inebriantes perimenta de eo varia, 579. Tari ScSyri 66 8 defcriptio 581 Lugubre fefhim Perfarum 15-8 Lareek infula Sinus Perf. 763 TVA feq. Legatorum receptio in regno IVI. Perf 217 feq. receptio coram 71/fdats ubo , vafa myrrhina rege in Audientia, 231 feq. ' -*■ antiquiffima & pretiolif- hofpitia in Regia, 218. fuften- lima 6zt tati o gratuita, 219. cautiones Machina fumifera ap. Perfas & obfervandae, 219 feq. fera di- Indos, Kaliaan di£ta, 40 feq. miffio 220 Machina portabilis Japonu,in- Legati in Aula Perfica: Siam en- llrumenta & vafa , ad theam fis, 237 feq. Galli*, 238. Po- neceffaria, compendio te¬ loni*, ib. feq. Mofcovi*, 239. nens 6z8feqq, ex Arabia, ib. a fatrapis , ib. Machin*, quarum ope irrigan- Imperatoris Rom. ib.feqq. tur agri in Per fide 68ifeq. Legati Mofco vitici fatafmiftra Magi adjurantes apudjapones 239 453 Legati Suecorum Regis equi- Magic* fraudes Brahmenum tatio ad Audientiam, 221. in*_ 6$ 1 feq. trodu£tio,23ifeq. pr*roga- Magic* ligatur* Indoru 613 fq. Aa aa aa 3 Mali- m (o) » Malik), Se&a ap. Mahhamme- feq. arma , caftra, vidtus, 77. danos 148 feq. init r ume nta mufica,ib. clan- Margarit* Perfic* 764. gores , 76. ftrat agemata, ib, Mailicatorium commune In- militum Duces 70 feqq. dorum Betel, 647. feqq. ejus Mithra Perfarum quid? 199 compoiitio 649 Moneta; Perficae adulterium, 73 Mafang de vaca,f coagulum bi- Mons Achtopih, fculpturis Ru- liofum ex vaccis, circa Inf ftamicis& fepulturis prifco- Mofanbeek 311 feq, Mauri ga jima , infula figulo¬ rum fubmerfa, 6xr. ejushi- ftoria ib.feq. Maufolea Perfica, 108. eorum ltrudlura 592feq. feffores adtus MeJjles nedfm Moxiburium in quibus perfo- didti 87 feqq. nis& morbis inftituendum, Mihtajib, f. seftimator edulium in Per C 141 Militi* Perf. conditio, 73 feqq. militum numerus, 72, feqq. ftipendia 74, exercitia, ibid. 593 feqq. in podagra, 597. in- ilituendi locus in corpore, 79 6. urendi modus, 797 feq. ultionis pr*cepta , 798 feq. Regul* fpeciales 6oofeqq„ Mu. ■fcaOa. •8£ (°) $5» Mudfjtehid ap. Perfas 102 Naphtae alba; fontes in Media, Muminahif. Mumia nativaPer- 174. Naphtae nigrae origo in 1 • ^ _ • , Media, 277. ejus proventus, 279. ejus purgatio, 280 feq. monsNaphtham fundens 282 o: fica, $ 16 feq q. appellatio, ib. colle&ionis hiftoria,577 feqq, mumia fecundaria, 519 feq. ejus colle&io, 519. vires & ufus,j2i. experimentum au¬ ctoris 322 feq. /''vdium religiofum inter Per» Mungo radix, 773 feq. plantae '^fas,f.$/«^0j,&Turcos,feu defcriptio botanica, 577.A/#»- Sonnitas, 149. ejus caufa 140 go viverra 474 . feq. Munera Regi Perf. in Confeffu Oenopceia Sjiraienfis 372 feqq, oblata 142 feqq. Officiales Aulae Perf, vide Au- Murrhina vafa pretiofiffima ab 1« Perf. Officiales, urinatoribus circa inf. For- Officinae Domus Regiae PerTa- mofam inventa 6zx runijufi/. Aulae Perf Officina;, Mufica inftrumenta ap. Perfas Okefra peniniula Media;, natu- 740 feq, rse prodigiis confpicua, z6z Muflaufi mokufaat. Camera¬ rum Ecclefiafticarum in Per- fia Superintendens 99 Myrgafiuun, pagus ex Perfepo- ii reliquus 304 • N. ~KJaban locus ad Sinum Perf. ^ inclytus 762 Naganagudd pagus Ormufio feqq. defcriptio, 271 feqq. in illa caftelli rudera, »71. mau- foleum,z7i. Campus ardens, 273. Naphthae albae fontes, 174. Naphthae atrae fontes, 177 feq* Lacus tumultuans, 280. Mons Naphtham fun¬ dens, zSz. Mons argillam e- ru&ans, zSz feq. Salina 184 feq. propinquus 761 Ofner&Ofman i$o Nauruus , fefium novi anni ap. Opium, <542. ejus colle£Ho,643. Perfas i6z . praeparatio, 642. inPilulis,ib. Nakjji /?/ty?tftf«,r.l?rmilacra Ru- feq. in liquore, f.meconium Itamica rupi infculpta , 297 feqq. Graecorum, 644. in Ele&ua- rio, ib, ejus abufus execrabi- iis «§m&* lis apud Indos nigritas, 6 49 Palmae defcriptio botanica 606 feq. leqq, defcriptio radicis, 686 0rmujtum,ji6. unde di&um, 75 '6. illuftris olim Infula, ib. ejus defcriptio 777 feqq. P. feq. caudicis, 687 feq. coma?, 689. frondium, 689 feq. co- ftae,690. fpinarum , 691. fo¬ liorum, ibid. feq. retium, 692 feq. ■pagorum prsepofiti in Perf. 142 Palmei fcetus hiftoria & anato- Palatia Reeis Perlarum 176 miat feq. Palmarum genera, 667 feq. fyl- veftris Perfica, 667. Sylv. In¬ dica, ib. Bdellifera Mokhl f. Duum,66$. Hortenfis Da£ty- Itfera ib.feq. Palmae da&yliferae patria, 669 feq. coelum & folum, 670 a. fexus duplex, 672. E- em generatio ex ofiiculo legitima, 673. crefcendi gra- botanica, 69 3 feqq. de eo quaedam in genere, 694. fpa- theutriusque fexus, 69? feq. fpadicis mafculini hiftoria, 696 feq. flofculi, 697. fpadix femineus cum fru573-595. 2?//«.r,R.P.Car- ■ mei. 237. Fabritius (Ludovi- cus)Legat, S uec, ad Ser eniffi- mos Mofco vite ac Perfi®, jx, 221,260. Gallus, 26^266. Her~ 0»««mVProf.Botan*Lugd.Bat. 82i. Jagerus (Herbertus) 524 400. 668. Juncker , Princeps Ambonenfis,Capitaneus, 65-7. I{lingenfliert2(Ca{ieni9)Nob. Sueci®) 221,260. Lycochthon (Wibrandus) Senator 111. So¬ cietatis Ind. or. 416, 425, 427. 6$-$. Levenanker , Nobilis Suec.22x.655. duMans(Ra- fihael)Gapucinus, Aul® Perf. nterpres,Prtef. 48,238. Pa~ tuillon , Gubern. Coromandeli $59, Piquet (Francifcus) Le¬ gat. Gallice ad AulamPerf48* 238. PriJlafiis(Gothofxedus) JGtus, 22i)2CO. ten R^>»)Med, D.Batav.Ind.or.505. van der St^jGubern.promont.Bon. Spei)576. Saj^nNunciusReg. Pol.238. Zgurski (Salamon ) Comes Syr.Leg. Reg. Polon. 238 .Verdunkius 633 PhiloniumPerficum 644 Phoenix ayis, Arabum, 661. Si¬ nentium, 662 fqq. Indoru 664 exiftentiae patroni, ibid. ejus, ex hift. Palm®, nativitas 66$ Phoenix Palma da&ylifera 66$ Piftacea fylveftris f. Terebin¬ thus, 413 feq. frudtuum ufus, 4x6. Piftacea fylv. in defer¬ to TJjaask, 416. exfru&ibus oleum 416 Piant® Japonic® : .Abrafin, 78?. Adfai,854. A- dfja, 841. Adii mame, 83<5* Aafiki,8y4. Aiinori,833. A- jetats banna,8oi. Akatfudfu, 770. Akaiindfjo,788. Alea kas,8i6. Akafa, 897. Akwa, 8n. Alce® vifcof® Orenj de- feriptio, 474 feq. ; Ama nori, 832. Amaranthi fpecies va¬ ri®, 862 feq. Angurek vj arna, 8 67. Akanni, 912. Anfai, 874. Aona,822. Arai,899. Arame, 833. Afa,897- Afagawo.S^O. Afami,897. Afangp,888. A- fafa, 900. Afjebo, Afjemi, 896, Alii, 900. Atfuki,837. 4* (°) » Planta; Japonica: Aujaki, 908. Aukuba, 7 7f, Awa, 835. Awoi,8f8- Awo Uri,8u. Awu Kadlira 909. Ba, 897. Bai,799. Baibokf, 897. Bakin,83t. Baku, 834» Banfjo,8z6. Bantees,9c>9. Ba- fo,905. Beriino,9io, Bjalcdon, 905. Biakfmondo,823. Biak- ko, 871. Bidiinfoo,9io. Bio- ru, 845. Bjo Janagi, ib. Boi, 909. Bokufoku,8i6. Boku- dfij832. Bpo,899. Boofu,82?. BolTai, 827. Botan, 8 6x. Budo 78(5. Buke, 844. Buran, 871. Bufeij8iz. Bywa 800. Coma Safa, 899. Camphori- fera arbor, 770. Come, 834. Come gome,78o. Confufi,84f. Da , 834. Dai, 800. Daidfu, 837. Daikon,822,Dandoqua,. 872. ||ara, 897. Den,788- Dju- gan,8i7- Djugan niku,ibid. Doku quatz , 8x6. Doku Sy- mira,872. Dofjen, 8x6. Dfja- kurio , 800. Dfjekku, 835’. Dfjemmai,89i. Dfin, 899.911. Dfindfom, 818. Dfio Gikf, 87 7- Dfifj,85z. Dfjooka,826. Dfo,899. Dfojo 8z8« Fa,8i6. Fagi, 875. Fagujera, 896.Fal,835. FaijoSfugi,884. FakkonaKfa,8s>o, Fakkona Plantae Japonica: : Safa, 899* Fakobi, 8 96. Fako Janagi, 908. Fakkufo,9ii. Fa- kubukon,784. Fakudfitqua» 585. Faku Sinda, ib.Fakv, 884. Fankufa,899. Fanna, 880. Fanna fkiba,ib. Fanna fkim- mijib. Fanna Sfob, 873. Fan¬ na tadfj banna, 776. Fanru, 896. Farin, 872, Fario,8zz* Fafi noki, 794. Fafi bami, 816, Fafi kami, 826. Fafjo ma- me , 836. Faffo Itzingo ,787, Fatsku,898. Fawakingi,885. Fe,9oo. Feckofatz,777. Fec- k-ufo Kadfura , 784. Feifo, 880. Feitorikfa,909.Fen,836. Feo,8io. Fi,8i4- Fibi,89i. Figo, 807. Fije,83f. Fi Juri, 872. Fima, 790. Fimejuri,87i. Fime tats banna, 801. Fimeri baki , 78 1. Fimitz baki , 781. Fi oogi, 872. Fi no ki, 884. Fir,8?i.. F ira, 78 4. Firaga- ^0,876. Firaggi,78r. Firafi, 784. Firome, 833. FiruMu- firo, 891. Fifakaki, 778. Fito moli, 83o. Fitzma,8ir. Fka- mi'gufa,86x. FkiJamogi,897. Fo,9oo. Fofu^xj-. Fon Gom- mi,789. FonKuroggi, 788. FonMaki,78o. FonTfta,887* FonUtfugi,855.Foo,787.Foo dfuki ,785, F ooki gufa , 88jr. Foofen,86z,9io. Fofei,83i. - Bb bb bb z Plan- (o) m Planta Japonicae: Foto, 786. FotogiTfta,887. Ftotsba,89i. Fudfi,856. Fudli bakama, 88f. Fudfina,8ji. Fujoo,8?8. FukifabukijS^i. Fuku,899. Fundan,8f4. Fu¬ rine, 911. Furi uri, 8ii. Fu Ran,864: Fufj,895* Fufji, 876. Fufji guro, 873. Futam- matake, 878. Futilku, ibid. Futfu kufa 831* G ai, 197. Ganebu,786, Gan- pi,873. Gees, 801, feq. Gen- dfjino Kubi tfugi,88f. Gib- boofi,863. Ginan,8u.Gink- go,ib. Gobo, 8z8. Gomma, 835.Gommi,789. Goofitz,863. 911. Goquan,840. Gotoo,86i. GotooGiri,86i. Gube, 909. Hatlis, 880. Hats kangufa, v 862f« i? 900. Jaatzde,790, Jabu nin- fin, 822. Jagenari Sufagi, 837. Jakan, 872. JamaSuje, 8x3. Jamma Buki,844»feq. Jam- ma Budd, 787- J.Bofu, 823% J. Cogome, 780. Jamma Fu- dfi, 877. J* Gobo, 828. J. Gib- bofij863. J. Imo, 828. J.Kikjo, 910, J.Konjakf, 786. J.Mio- ga,827- J.momu,798. J.nin- fin,822. J.Ofjiroi,87i. J.Rint- £30,844. J.Sakira, 799. J.San- fjo, 895, Jamma Simira , 787. Plantae Japonicae: J. Suje, 896. J.Tadfj banna, 775". J.Toofimi,787. J- Tfu- backi, 850. J.Tfutfufi,849. Jamma Utfugi, 854. Jamogi, 897- Janaugi,^o8.JaQibo,799, lbara,862, Ibuki,884. Ibutta, 896. Jebi,786. Jedogaua Sa- tfuki,85o. JedogauaTfutfufi. 848. Jejoo, 799. Jei foku^- Jempak, 884. Jenbaku,834. Jeniku, 833. JenoKonkufa, 899- Jens,833,84i* Jenwa,833. Igi,862. Igino fanna,ib. Ikin- gufa,9i2. Imo, 828. Indfm -Kadfira, 8*8. Innubie, 899. Ino Kadfitz, 863. Ino Kufitz, 91 1. Ino matta , 833. Intfjin, 897. InTfta,887. Inultabu, 801. feq. Inumaki,78o. Inu Tade,89i. Jo,908. Jodoriki- 78r. Jokfan,863. Jokai,834. • Jokuinin,834. JomegaFagi, 8s6.Joobai,798. Joro,854. Jo- fja)9i2. Jotei,9ii. Ifo Fifa- kaki , 798. Ifo kuroggi , 790, Ifjuvo likki , 8x8. ItaDU, 801. Ito fakira , 799. Itfingo ,787. Itfjo, 8n. Itz fatz,873. Ju,8or. Jubeta, 777. Jukinofta,87o. Juri, 87i. Jufli, 900. Juu,898. Jufura,788.Jwagoki,9i2.Jwa- nokawa,89i. Jwarenge,9t2. Jwafiba, ibid, Jvatagi, 832- Jwonome 837* ‘ Plan. ■8? (o) ?#• ( «tf. mu i . ■■■■«— mihi ■ 'W i» ■ * nmt Plantae Japonicae : Kaadi Kadfura, 895". Kaadfi Kaufi, ibidem. Kaanlja,899. Kadfimame,836. Kago Kad¬ fura, 89 f. Kai,8i7-Kaide,89i. Kaido,888. Kai tei, 833- Ka- ja, 8i4. Kaki , 805. feq. Kaki doro, 888. Kakkima,899. Ka¬ ki T fubatta, 871. Kakko,897. Kakufju,84i- Kamma,9oo. Kamo uri, 811. Kan,8oo. Kan- tats,83i. Kara Awoi, 858. Ka- ra gafju,790. Karaji,ib. Ka- r akats , 905". Karamaatz No¬ mi, 883- Kara momu , 798, Karana,822. Kara nas, 8©o, Karas mugi, 834. Karafu 00- gi,87i. Karatats banna,8oi. Kara uri, 8 11. Karrias, 899. Kasbiako,87i. Kafjawa,8i6. Kafiwa , 884. Kas no ki, 816. Katabami,888. Katongging, 8 <58. Kats,840. Kawabone, 880. Kabafafikami,892. Ka- waJanogi,9o8. KawaSfobu, 912. Kawara fifagi, 841. Ka¬ wara fudfj, 841. Kawara Ja- mogi,897. Kaworiki, 903. Kawajunkufa,862. Keequan mokf, 891. Kei, 831. Kei, 897* Keiquan, 8<5z. Keifon kufa, 912. Kei toge,862. Keitfjo, 876. Kemankfa,9io. Keman- iTo,ib, Kembokf, 777- Ken, 808-871.900. Ken koo, 476.78;. Plantae Japonicae : Kempokonas, 808. feq. Ken- fin,78o. Kentan,87i. Kes, 837. KeTade,89i. Ketz,9ix. Ki, 878. Kibatfiffo,878. Ki- bi, 834. Kja,8io. Ki Itfingo, 787. Kikjo, 822. feq. Kimmi kibi,834- Kimpaku,9i2. Kin, 825, 878. Kindeifj',788. Kineri Gaki,8o8. Kinfoqua, 861,910, Kingo,856, KinGomrni,789, Kinkau,8oi. Kio,83i. Kjo,835 Kioh,895- Kjokufo,837. Kjoo, 798,816,900. Kik,kikf,kikku, 875, Kino mimi, 831. Kinfai, 877. Kirakoo, 8n- Kiri, 870. Kirifma T futfufi, 8 49. Kiro, 787. Kifinfo,870. Kitz,8oi. Kiu,83i. Ko, 811,834. Koba, 837. Kobus,g.f7. Kodemari- qua,854. Kofukf, 811. Ko- gannegufa,9i2. Ko Gikf, 876 Kogommi,908. Koki, 831. Kokotz,78i. Koku,8i6. Ko- kuro buto,83i. KOkwa, 8n. Ko muggi, 834. Jfona fubbi, 912. JTonbu, 83 3. iConjakf,786. jSTonjakfdamo, 786. ifonbko Juri, 87i. ^00, 836. 891. 897. 900. Xooki,777. /cooqua,9io. ifooSeki,888. Koo fjoo,907. xoquan, 840. iforei gikf, 9 1 1. jSTof 856. iTofjoi' Sakira, 799. Ko. tai,798. JCiei,787. Ku,8 10. ittidii 840,876. .Kudfu kadfura, 840. Bbbbbb 3 Plan- Plantae Japonicae : rudfune, 840. rufkube, 800. rui Symira, 87*~ -^uko, 777. rummifo,8oo. rurenaijpio. rureno fafi. kami, 826. ru- reno Ommo, 8x7. ruri,8i6. ruroganni,79<5. ruroggi,788 ruro kaki, 796. iTuromame, 840 ruro Tfons, 770, ruro noQi,9o8. rufaggi,827, ru- fago,786. rus no ki, 770, ru- tfjinas, 8 80. ruts nawa Itzi- go,787. ^'mya,788. rwaSir. Lauri diverfe fpecies» 770. feqq. Laurus Camphorifera, ibid. Juli fera, 773, iylveftris» M90?’ a, 897. Maatz>883. Magu- bii9op. Maki>78o. Mame, 907. Mamebos, ibid. Mame T fta, 88 7. Mantees^go. Marmeer, 800. Matricaria: diverfae fpe- ciesj 876 feq. Megga, 8 xtf. Midfe,787.Midfi.cki)789. Mid* fubaki > 900. Midfii foba , 835* Miiraniira,83i. Mijamafkim- mi,779, MijamaTfutfufi>849. Mjoga,82798. Momuban» 831, Mondo>823.896, M005787. Plantae Japonica: Moro, 883. Motfibutz, 911. Motfji Gomme,8?4- Motfjno Jone,ib. Motsnoki,907. Mu¬ gi, 834, Muk no ki, 799. Mu- kunge , 878. Murafacki dake» 898. Murafacki norijSjx, 784. Mufa 905. Na,Nagb773 .Naatsme>789. Naba,83x. Nadagi,8xj-. Na- daki,ib. Nadesko,9io. Nad- funa, 897, Naio dacke, 898. Namboku,77o. Namome, 779 892. Nanbanriwi,835. Nan- din>776. Nandfjokf,ib. Nan> kin mame , 83 <5. Nankfno, ib, NankinSfugi,884. Nanfoo, 78. No Gikf, 876. Nonawa, 8x8. Nonigi,9C>9, 910. Nora mame, 839. No Ran» 863,feq. Notfjo,876* Plan- (o) Planta; Japonicze : Numi guffuri , 777, Nyfimi Motfj ^ 776, Obacko,<5i2. Obammi,798. Obanna>89p, Ogiiruma,877. Okinaxpgi)907. Ominamifj, 885. Oniodaka,827. Omotto 785. Omuggi, 834. Oni Juri, 871. Onimotlj , 775. Onokaki, : 807. Oo mra,83i. Gotz,788. O Ren »447. 878. OrenjiCad- fura, 476. 785-, Ofjiroi,87o. Proh tfons 770. hiackitz,776, Quai,827.84i 884* Quai rak v»84i. Quai ko, 827. Quanfo,87i. Quanfo Itfigo>788, Quaquara 781/ Raikin, 800. RakSiamenfiu 993- R an, 8 63. Rantfjoge,844. ReedfU) 836. Rex, 197. Reiko, 800, Rei fuku,822. Reifjun>9io Reki,7i6. Ren,88o. Rengjo, 9 07. Refo xjofa)87i. Ri» 798. 800.895. Rju,9o8. Riitz,8i6. Rin>900. Rintfjo,844.Rijuu, 817. Rio,89i. Rioku,837. Rjo- tijo, 876. Rirjo,785. Rjugan, 817. RjukuT futfufi, 848. R ju- no fige, 823. Ro,83t.Rok,837. Rokv ifakv,833. Rofa,86z. Rotfikku,898. Ruko,goo. Ruu gambokf 777. Planta Japonica; : Sa,85o. Sadfin, 822, Sajujaku, 862. Sakaki, 7 77. Sakira,799, Saku Nange,877. Sakuro,8oo. Sakufetz, 888. San, 831-883. San Sandfjoka,827.5an- dfu , 836. Sane,$fadiura , 787. Santfakfo,s84. Sankira,78i. Sankits,7ij-. Sanfa,870. San- £30,785,892. Sanfoo,9i2. San- tan,87i. Sarfjo,8i6. Sarukake banna»836. Safadiitz,899. Sa- fa,ibid. Safanqua, 872. Safio, 888. Safungi,83d. Safjebu,77S. Satai Imo, 828. Satfuki, 849. Satfuma Satfuki, 8J o. Satfuri, 87i. Sattodacke, 899. Seckiji» 89i* Sei, 897. Sekika,870. Se- ki qua, 832. Sekifan>872.Sekifi 832. Sekkinan,877- Sekitfiku 9x0. Sen,9i2. Senbakv»78o. Sendan»788.Senfuku>877. Sen- ninfib,885. Senno,873. Sen- fjunra,873. Seo,892. SeoKu- fitz,827. Seofi.,883. Seri, 827, Setz,9oo. Si, 807. Siaga,87x. Sjako gufa,9ii. Siberi Figu, 831. Sibi, 857. Sibitobanna,872 Sickifo,9oo. Sicku,8os. Sidare Janagi, 908. Side /fobufi,845. Sidom,808: Sidomi notti,ib. Sijo, 878- Sjirobanna, 887. Si- ko,827. SikTOa,8ix. Simmogu- fa, 888* Sin, 78o,8i(5. Sini, 845. Plan- Plantae Japonica? : Plantae Japonica;: Sin Aradfura»787. Sinkoo, 903. Suge, 900. Sfugi»883. Sfugi Sinofa>899. Sinqua,9ia. Sin bjakkuij,884. Sfumomu,798* fan>779. Sinfioof>89i. Sinto» Sfufukaki&86. Sfusfukkii 787. Sinu AOtaii 789. Siocku- fo>834. SiokUvibid. Sifahg^i, Si fjo>83|. Si fo,7 84. Sitfuu- foo»886. Sitz»79i. Sitzdijujib. Sjaden»9i2« Sjibatta,907. Sji- gogufa,872. Sjiko ,844. Sji- ra / 8t6. Sjira itanugi» ib. Sjire»870. Sjiro,8t<5. Sjirogi» 779. Sjiroi,870. Sjiroo, 89 1* Sjiro Oo,ibid. Sjirori38i*. Sji- roSafagij83895. Sjo,883. 891. Sjogei fige» 8x3. Sjoka/a, 8 11. Sjoo»835, Sjorikn»8x8. Sjooro»832. Sju»875»900.Sju- kaido»888. Sjuki»858. Sjuku» 840, Sjun» 828)850. Sjurb)898* Sjurotfiku, ibid. Sjuijin,8i8. Skigufa,888. Skimmi,g80. So~ ba>837. Sobauri,8n. Sodetz* 897. Sodio»898. Sogaif, 896. Sogaii,8x3. Sokio»84i. Som 8t8. Sombrero de campo, 331. Somo, 880. So noki» 784. So¬ noro matZ) 883. Soo, 7 30.788. Sooni) 89a. Sora mame , 83 6. Sotits>897. Sii, 801. 808. 91 1. «Siibi, 873. Sfibu kaki»808. Sii noki,8u>. Sfio,770. Sfifen>873. Siitfiku,898- Sib»9ir. SfoFagi» 847, Sfonga,82tf, Sfofio3876« Sui» 816, SuiRo, 835. Suifin #adfira,858. Sumire,875.Sim- giku» 911.Su Ran 864* Ta ,817. Taabi,906. Taabu noki, 907. Taamo»907. Ta- cke,898. Tade*89i. Tadfu, 787. T agara Kinfo, 8x8n, To- ken,849. Tokoro,8x7. To- koro tengufa,83x, Tokunatz, 910. Tokufa»89r. Tokwa,8u. Tori faka, 833. Too, 798,837. 87^.879. Toodfu,83<5. Too- garas, 826. Tooguma, 790. Too ATibbij834. Toofei,907, Too Tfifa, 831. Totaigufa» 896» Tfjkii) 898, Tfikube,899. Plan- (o) Planta Japonicae : Tfikura fiba,773. Tfikufitz, 899. Tfj6,89r. Tfioo, 88/. Tfiofi'gufa,ib. Tfjotei,78i. Tfifa,8?r. Tfifu,885..Tfito- megufa,88f- Tfoo fju, Sy*. T fta, 8 8 7. T fta mongira , ib. Tfto megufa,885". Tfubacki, 850. feqq. Tfubo gufa, 888. Tfugumi'gufa,83r. Tfu gu¬ fa, 888. Tfkeuri, gn, Tfu- banna,899. Tfuge,78x. Tfuk- ne Imo, 8x8. Tfus no ki,769. T futfufi,845, 848. feq. T fwa, tt 8x7- Uj828. Udo^z^ Uikio,$25. Ukingufa,9oo. Uma, Uma Biju , 831. Uma bufuki , 8x8. Umbatz,8oo. Ume, 799. U- mebos,ibid. Umemadakku, 789. Unofanna,909. Uruk- ki,897. Urus,79r. Urufno ki,ibid, Urufjine, 834. Utfu bogufa,897. Ucfugi, 894. feq. Vernicifera arbor hortenfis, 791. feq. fylveflris, 194, feq. Vis 817. Wan,^, Wanhom,9bi. Waribi, 911, Wafi, 834. Wafrigufa 872, Podagrae curatio per moxibu rium 597 Poetarum Perfixe illuftriu lia- fes & SaaeTi fepulturae, 366 feqq. eorum fcripta magna apud Perfas in aeuimatione* 377 feq. Prandii folennis apud Regem Perf. apparatus 144 feqq. Praefe&us cuftodixe & excubia¬ rum in civitatibus Perf 141 Praefe&us fummus armorum ap. Perfas 7x feq. Praetores civitatum Perf. 141 Pretium paropfidum aurearu, fupelledlilium & cimeliorum Regis Perf. z49 feq. Primas regni Perfici, Vid. A- themaadDauleth, Provinciarum in Perf Dire&o- res 134 feqq. Pyru Refd Sti Mahhammedani fepulchrum 163, Ql Quaeftor Legatorum eccle- fiafticorum in Perf. Vajiri mokufaatfiy. Quaeftor lega- torum privatorum Sedrme- tnal)k, ibid. Quxeftor legato¬ rum Regiorum Sedrchafeht IQO, R. jD amefaan. Jejunii feftumap. ■‘•'■Perfas 160 feq. Reges Perfarum antiquiffimi, Cc cc cc 3»7, I 3x7. eorum {edes ac Regiae Rudera diluvii Mofaici in Eu- rudera 3x5 ropa,427 feq. inPerfia,4x8 Regis Perfla effigiempingere nefarium eft, 45. Ejusfeffio & habitus in Audientia, xx6 feq. RegniPerlici amplitudo & limi¬ tes, 7. hoftes & vicini, 76.feq, Regum Perfiae poteftas abfolu- tiflima,4. fan&itas genita¬ lis, ib. fubditi obedientes,?. feqq. Arca Noae, 2x8 feq. conchylia marina montis Caucafii, 430. conftru&io montis Guliftaan per accu¬ mulationem fa&a, 432, feq. montes maxima diftantia di- vulfi.,434. oftreae margariti¬ ferae procul a finu Perfico, ibid, feq. Tituli & honores, 6. man- Rudera Perfepolis antiquae, 297 fuetus animus, 8, origo ex ad 353. Regiae fedis monar- Suffis fi ve theologis, ib. ob- charum 3x5 feq, fcura nativitas, 15% inftitutio Rufeberaacl feftum Perfarum , indigna, 17 feq, hodierna fe- 160 des 1 76 feqq, Ruftaam apud Perfas quis 307. Regum Perfiae reditus, 90. ex ejus fimulacra in montibus dominiis, ib. feq. exve&iga- libus, 93. feq. ex ftrenis & muneribus, 95. ex minerali¬ bus, ib. ex lupanaribus , ho- fpitiis&c. 96. ex bonis con- fifcatis ibid. Religionis Perfaru fenior Sjeich ei Islam, 101. Refaan Imami celebre in Perf. maufoleum, 109. in quo ccecosvifumre campi Merdefi, 307. feqq. in monte campi Sjubafar 351. s. Cabi i f. Chriftiani S. Johannis ^Baptiilae, 435-. feqq. nominis origo, 436.feq. Gentis origo, 438. patria prima2va,ib. ho¬ dierna, 439. habitus, ib. lin¬ gua, ib, feq. fcriptura 441 cuperare jaftitant ibid. Sabiorum opinio de creatione Rhadctriy cuftodes viarum in mundi, 442 feq. de Deo, 443 Perf. # i4x feq. Rofa Sjirafenfis fragrantiflima, 39 3 feq. Oleum fundit in de- ftillatione pretiofum 374 de Angelis, 444. devita ae¬ terna , ib. de San&is , ib. feq, ritus Ecclefiae : Sacerdotum ordines, 447, dies fefti, 446. puri- •« (o) » puritas legalis, ib.feq. Bapti- fmus,447feq, Infantum, 448 feq. adultorum, 449 feq. Eu- chariftia , 4 71 feq. matrimo¬ nium, 452. Immolationes 453 Sacrificii Abrahamitani felium ap.Perfas 21 1 Salamonis petra 308 Salamonis matris templum, 354 feqq. Salaria Regi Perfi miniltran- tium 97 Salina ad peninfulam Medi® ce¬ lebris 184 feq* Sanguis Draconis ex fru&ibus Palma? conifer®, 77 feqq. Piant® defcriptio botanica, 554 feqq. Scripta Hafes & Saddi magna in ®ftimatione apud Perfas 372 feq. Scriptura Perfarum 145 Sedr, fummus Juris, religionis & bonorum Ecclefialticoru interpres in Perfia 9 8 Sepulchrum equi Gafel inRe- giaPerfarutn 199 Sepultur® illuflxiu Perfi® Poe¬ tarum 366 feqq. Sepultur® Regi® in petris an- tiqu® Perfepolis 311 feqq. Serduuft quis, vide Zoroafter. Serr u fw, felium Perfarum, 160 Simulacra Ruftamica rupi Per- fepolitan® infculpta , 307 ad 3 zf. in rupe campi Sjubafdr 361 SinusPerfici defcriptio, 763 feq. Sjdir f. vates ap. Perfas, 738 feq, Sjamachia urbs Medi®, 262 feq. Sjeich Ali chaan, Primas Regni Perf. 67 feqq. ejus patria, 67. ®tas,ibid, virtutes,ibid. ftu- dium68. aufteritas,ib. reli¬ gio, 69. inEurop®osaffe »■ lia, ib.feq. BanTfjafeuYuiti- eorum Se ultimae colleftionis Thea,6iffeq. UdfiTJja,feu Thea caefarea, ejusque colle¬ gio & grave pretium 116 feq. Theae parandae & infympofiis praelibandae ars 6zs Theriaca Perfarum 643feq. Thermae Perficae Chtircbu, 420. Thermae Salaa Kufieh, ibid, abi baad , 423, abi chaar , i. e. fontes afinini, ibid. feq. abi germ Gindu 425 Thefaurarius facrorum inPerf, Mutefaddi mokufaat 99 TorpedoSinusPeriicij509 feqq. facultates 5 13 feq. Tripudia ferpentum in India or. 56?. feqq. tripudii aftus, 566 feq. Tritura quomodo fiat in Per¬ fide 682 Turk , Turkejlaan, Turkimoon, quid? n,70 Turborum in Perfia vitapafto- ralis, 12, vires & au&oritas, ib.7° Turris cornuta in Regia Perfa¬ rum, 286 feqq. extru&ionis hiftoria V. feu nova Perfepolis deferi- ptio 3 66 feqq, Urbium praefefti in Perf. 134. feqq. Uftio corporis, fanitatis caufa, vide iWoAr«.urendorum loco¬ rum tabula & regulae, 60 feqq. Uvarum vini feracium copia & varietas in Sjirafo urbe Per¬ fidis, yj5 feq. fucci in uvis co¬ pia, 376. pretium uvarum, ib. ufus varius 380 Vajiri ap. Perf. qui ? 139 V enatio Regis Perf, poenitenda 54 Venenum Macaflarienfe, 575, feq. Venti ardentes in Perfide, 381, 671 feq. 72 r. eos declinandi remedium, 381,671. liquores ab iis refrigerantur 672 V ernicisPerficae defcriptio,276. Japonicae colle&io & praepa¬ ratio, 793, Siamenfiscolle&io 793 Vicorum praefefli in Perf, 14% Vini Sjirafenfis qualitates, 879.' confer vatio, 380. copia, ibid. transvenio, 878. feq. confe- ftio 376 Viperae Cobras de cabelo deferi- Urbis antiqua Perfepolis de- ptio , 56 5. ejus exercitatio 8c feriptio, 301, feqq. Sjirafi afluefaciendi ratio f 69 feq. Cc cc cc 3 Vi- •K' (°) m Viperae quomodo priventur ve- JVolga flumen ingens, Cafpium neno, 570 feq. veneni locus» 80 oftiis influens z?6 571. notabilia de veneno, 472 v feq, X. Vitium Sjirafenflum fpecies& Xenodochia Perfica, 729 feqq. varietates 3'mfeqq; «^eorum itru&ura, 731. in- Viverra f. mungo 574. fcriptiones & fymbola hofpi- Wtum parietibus infcripta, 735 feq. f. peregrinatio- 7 ♦148* Ul6* pro lege p»ifi? I,i? pofl: novem? adde : quos fiupra recenfiuimusRel. VIII, §*£*. p. 166? 1* 16? pro Marbuun? lege Maari - nuun, p*i69. 1* io* pro exhihibent? exhibent. p*i78? L f a fine? pro incru- aftto? incruftato * p. 182? 1*14? pro multis? multis, p.i8f? 1. jT a fin* Pro Pu" yillorum ? pulvillorum . p. 190? !♦ 16? pro documuncula * domuncula . p* 202? (O) I.4 a fin. pro impetata impetrata, p,aii) L ^ omiffse in marg4 voces : /f/* fi oria celebrati facrificii* p. 214, 1, 2, pro inter di£Uo, inter ditio* p. 220 , 1. J a fin, pro fines, fines» p.238,1.4, pro relponforis, rejponforiis * p.245^ 1,*, pro Expe&abant, Stabant , ib. fi 3, pro expeftantibus, expettabant , ib. fi 20, pro minftros, minifiros. p.xp, num,4,pro infculta, infculpta • ib4 num«8* pro Onopoia , Onepceia* p. 25*3 , 1,2, deleatur comma* ibici, fi 9 a fin. pro filium lege filum . ib, 1. 4 a fin. pro extantia , pr&fentid * p. 2^4, fi 20, pro creduii , creduli* p, 275', fi 17, pro limpidatis, limpiditatis* p, 277, 1. 18, pro pene, pene , p, 297, fi 6 a fin. pro Relatio VI, Relatio IV* p. 300, fi 3 , pro temore , tremore* p. 303, fi 8 •> a fin, pro Perfopolitanam , Perfepolitanam * p, 360, fi 14, in marg, pone : Memorabilia montis * p. 370, fi 19? pro coeme¬ terii , coemeterii . p, 37 $*, fi 3, pro tiriifica.tifignificat* p, 397, fi 15”, pro Momi- tius, Manyche , p, 414, fi 16 , pro faltem , faltem , p, 410 , fi If, poft obtinui ponatur pun&um, & incipiat nova periodus, p,4ix, 1, 4 a fin, pro Abyt finalege Uabefiina . p, 436, fi 7 a fin, pro fideliter, fideliter * p, 438, fi 7, pro Aabeffinorum, Habefiinorum . ib. fin a fin, pro firmabant, firmabant • p, 441 , in fine §♦ n* addatur : una cum fcripturis vicinarum gentium , ut di fer entia patefieret * p, 4f 7, 1, f , pro ^ClleaU JtCtl / , p* 474 ] l 8 a fin. poft eharafterem pone: Sjukj , vulgo Koofio &* p»476, ante lin,i, pone : Ken^00 5 vulg°* P* 480, Llf, pro fiugulas, fingulas. p. 48^ fi 18? pro noftrum, noftrum . p, 487, fi 7 a fine , pro abudat, abun- dat . p^oi, I.9 a fin. pro omnium, omni * p4 511, fi 10, pro acutifliimis, acuti fimis. p. 520, 1,5* a fine, pro perfimlem, perfimilem. p. 570, 1. 2, pro aliii, alii* p, fgo, 1, 1 6, pro vipero , vipera* p, 608, corrigatur nume¬ rus paginas* p. 614 , 1, II a fin, pro fundi , fundi* p. 646 , 1. 7 , a fin, pro denno, denuo. p4 649» fi 1$ a fin, pro erodandantur, erodamur* p, 67 1, fin , in marg. pone : Venti ardentes . p. 706, lin, 10 a fin, pro irnptionem, irruptionem . p, 735', 1. 3, a fin, pro dlverlorium, diverforium* p, 773, 1,6, pro petiofam , pretiofam * p. 7 80 in fine , pro lignum , cujus* p, 879, 1, 19, ante Naatsme, pone: Soo , vulgo* ibid, lin, 20 , poft voc, magni¬ tudine, adde : per maturitatem croceo * pag. 791, lin, 3, pro chara £tere fubftitue : p,827> lin. 8» pro foiio , folio,- p. 835) L 6 a fin, pro obfonis, ob fontis, p. 848. 14 a fin. pro celeblis, celebris, p. 853, I. a fin. pro ftamibus, flaminibus, p. 83-9 , 1, 4 a fin. pro Antirhinij Antir- rhini. rhini4 p, 86i> L 10 j pro in (criptis? infer iftis4 p. 87 6 ? 1. $ pro chara&ere mutilo fubftituatur integrior p.8x7i 1* l?prochara3:ere ue: im • Pag* 844>1* 8 a finf poft voc. rubro? addes Pomi noflratisj calyce quinque labiis rotundis in herbeo rubentibus > flamini* busque incarnatis plurimis (20? 30 ) decorato ? #« f rufium carnofum excre - fcente 4 pag+ 868? 1.2. pro incurva & cylindracea? incurva & cylindracea . ibid* lin. pro fcatente ? fcatens 4 pag. 886 ? lin. 16. pro quod ? ibid* poft verticiUun»i adde : In Indice poft voc. O Ren» pro 447 4> V t \