2c Tg 
suo 


foo 


Sao 
v 


AMPHIBIORVM 
PHYSIOLOGIAE 


SPECIMEN PRIMVM 


AD 
VIRVM DOCTISSIMVM 
ADOLPH. WILHELM. GERRESHEIM 


MEDICVM DRESDENSEM 


SCRIPSIT 
NOS GOTTLOB SCHNELDER; saxo, 


ELOQVENT, ET PHILOL, PROFESSOR. 


TRAIECTI AD VIADRVM, 


TYPIS CHRISTIANI LVDOV. FRID. APITZIL 1790. 
COMMISSVM IOH. ANDR. KVNZRB, 


Digitized by the Internet Archive 
in 2010 with funding from 
University of Illinois Urbana-Champaign 


http//www.archive.org/details/amphibiorvmphysiO0schn 


01 


Abiiiasm animalium claffem, quam ouiparorum quadru« 
pedum et ferpentium nomine complexa eft do&rina Arifítoteli- 
ca, quamquam colorum varietate et pulcritudine placentem 
interdum oculi:, praeterea multis etiam naturae miraculis curio» 
fitati hominum fatis blandientem, vt plerique tamen omnes ho- 
mines faftidiant adeoque auerfentur, effeciffe videtur non folum 
horridus quorundam huius claffis animalium afpe&us oculisque 
noftris ec naribus ingratus color atque odor, fed multo magis 
faftidium iftud adeoque horrorem quendam excitaffe videntur 
fabulae vulgo infantibus narratae atque inter plebem traditioni- 
bus anilibus frequentatae de acerrimo fere totius claffis veneno 
et timendo inde vitae noftrae periculo, quod tamen in perpaucis 
noftratibus ferpentibus verum reliqua etiam plane innoxia gene- 
ra in eiusdam fufpicionis timoris horrorisque communionem te- 
mere adfociata credulitati noftrae tradidit, atque ita admiratio- 
nem noftram, et laudabilem virorum etiam do&iffimorum curio- 
fitatem a cognofcenda penitius amphibiorum natura magno cum 
hiftoriae naturalis damno plane abalienauit, Magna enim natu- 
rae miracula in eorum ftru&ura vitaque abdita latent; multum 
ex eorum accuratiore cognitione phyfiologia vniuerfa fru&um 
percipere poteft; multam denique laudis materiem ex hoc na- 
turae velut inculto hucusque agro petere licet, fi quis nouitatis 
ftudiofus fcientiae naturalis incrementa ambitiofa curiofitate pro- 
mouere fatagit. Me quidem gor een) nouae laudis cupido pun. 


2 —— 

xit, quam ordo feriesque (tudiorum meorum eo tandem perdu- 
xit, vttraditam a veteribus fcriptoribus, inprimis ab Ariftotele, 
amphibiorum animalium hiítoriam accuratius exquirendam mihi 
fumerem , quo re&ius deinde aliis tradere eandem atque inter- 
pretari. poffem, . Quod quidem confilium exfequi non potui, 
quin naturam ipfam infpicerem, et cum notitiis in multis variisque 
libris perfcriptis diligenter compararem. n quo quidem ftudio 
fi quid mihi fe obtulit obferuationis a do&Grina veterum alienae, 
id omne fepofitum alii fcriptionis generi premere malui; nunc 
vero ea tantum expromere conítitui, quae ad vniuerfam amphi- 
biorum animalium phyfiologiam, qualis ab Ariftotele inprimis 
fuit tradita, explicandam atque iliufirandam facere mihi videntur. 
Singulorum deinde animalium exempla aliquot ponam, in quo- 
rum natura et forma enarranda praecipua veterum fcriptorum 
diligentia fpe&atur. Reliqua alio cempore fubiungam, Interim 
virorum do&orum iudicia expe&abo, qui ex his fpeciminibus 
facile ftatuent, num operae pretium fa&turus fim, (i telam hic 
exorfam deinceps pertexuero. 

Primum ea referam loca, quae formam corporis cum vni- 
uerfam tum membrorum fingulorum in primis artuum in quadru- 
pedibus ouiparis confpicuorum peculiarem, corporisque inde 
pendentem motum atque inceffum docent. Igitur ftatim ab ini- 
tio monendum effe puto repentium animalium vocabulo fignifi- 
«ari quadrupedia ouipara ex ea claffe, quam amphibiorum voca. 
bulo diítinxit recentior aetas, ranas dico, teítudines et lacertas. 
De his ergo ita tradit Ariftoteles de inceffu animslium cap. 15. 
Quaecunque, inquit, ex quadrupedibus ouiparis cauernas fub- 
eunt et colunt, veluti crocodili, lacertae, ftelliones teftudines- 
que palaftres et terreftres, omnia habent haec crura ex tranfuer- 
fo in lateribus vtrinqne appofita, et humi extenfa tota, eaque 
in obliquum fle&unt, quoniam ita demum accommodata funt ad 
facilitatem latebras fubeundi, atque oua incubandi cuftodiendi- 
que. Cum vero corpus ipforum extra pofitum fit, (nec artubus 
ad perpendiculum pofitis incumbat,) neceffario fit, vt attra&tis 
et fub fe pofitis femoribus totum corpus attollant. Atque hoc 
fatto nulla quidem alia ratione pedes fle&tere licet nifi extror- 

fum. 


3 


fum, Quo quidem in loco Gazae verfio quaedam praue inter- 
pretatur , alia omittit, quae ego ex verfione vetuíta Thomae, 
vt dicitur, Cantimpratenfis, Seculo XIII. ex graeco fa&a addi- 
di. Videamus fingula. Crocodilorum vocabulo ionico non fo- 
jum crocodilus fluuiatilis fed et terreflris, nobis hodie ftellio. 
appellatus, au&tore Linnaeo, comprehenditur. Quem ftellio- 
nem dixi in verfione, eum graece Ariftoteles afcalaboten vocat. 
Linnaeus vocabulo arabico Gecko. — Teftudines paluftres nomi- 
nat Philofophus proprio vocabulo emydes, de quo alibi dixi, 
Deinde vbi crura per humum extenfa tota effe dicuntur, ex ver- 
fione manufcripta Thomae vocabulum tota (vA«) addidi, quod 
et Codex ab Accorambono infpe&us praeferebat, qui cum ea- 
dem verfione confentit etiam in eo, vt, vbi vfus pofitionis huius 
traditur, did v5» v4c Uzcdureue Pacuv etc, i.e, ob facilitatem 
fubeundi latibula et ad ouorum incubitum et cuftodiam: fenfum 
commodiorem efficiat interfertis verbis aliquot : dic 70 Z7« 
Xpnciua, «voy &g etc. quae interpretatione mea complexus fum, 
Poftea vbi legitur graece: e£« à" 2vrav aura» , quafi de cruribus 
extra pofitis, re&ius verfio 'l'homae habuit et reddidit fcriptum: 
£z d' óvreg aUv&y $9 cupro ; quam equidem le&ionem ipfe 
fecutus explicatione breui addita adítruxi. Denique vbi femora 
adtrahi et fupponi corpori dicuutur, vt corpus totum tollant, 
male Gaza verbum zpezséorza interpretatus eft protenfis. 


Eandem fententiam repetiit Philofophus in libro de ani- 
malibus perfe&is minusque perfe&is eorumque notis, quem a 
plerisque hodie negle&um atque omiflum, ex arabica verfione 
latine redditum feruauit Albertus Magnus, et in librum fuum de 
animalibus vicefimum et primum retulit, Ibi igitur caput fepti. 
mum ita.tradit: Repentia autem vocamus ea quae licet pedes 
habeant, his tamen potius repunt quam ambulant, eo quod tam 
pedes eorum quam crura et coxae iacent fuper terram, quum 
ambulant; ficut patet in lacerta et (tellione et tortuca et falaman- 
dra et crocodilorum generibus et huiusmodi animalibus quadru- 
pedibus, Serpentia autem dicimus, quae nullos omnino pedes 
habentia ferpunt motu corporis per inflexuras aut per motum 

2 caíta- 


4 


coftarum, ficut faciunt ferpentum genera per omnes fuas diuer- 
fitates, quae multae funt valde, ^ Quaecunque tamen horum 
aquatica funt propter frigidum congelans fpiritum et humidum 
minus funt aftuta, — Ea autem quae repunt ficut quadrupedia; 
quamuis omnes habeant fenfus, minus tamen ferpentibus vigent 
eftimatione et memoriis, propter ipforum maiorem terreftreita- 
tem et minus fubtile humidum. Omnia tamen haec et huius- 
modi animalia imperfe&ioriem hanc habere videntur, quod non 
habent perfe&a mots proceffiui organa,  Mobilitas enim cofta- 
rum eít ex hoc, quod immediate in ferpentibus coftae nuchae 
fpondilium ínfiguntur; a nucha autem eft vis proceffiui motus 
a corpore ad neruos inde exortos directa; quae fi adeo perfe&ta 
effet in his ficut in greffilibus vel volatilibus, non confortaretur 
tamen immediate coniunctis, fed formaret etiam organa pedum 
et influeret his motum, ficut facit in aliis. Huius rei autem et 
alia caufa eft, quae eft propter melius. Longa enim valde huius- 
modi animalia corpora habentia paucis pedibus ad portandum 
corpus iuuari non poffunt3 propter quod etiam quaecunque ex 
his breuiora funt, vt lacerta, et cocodilli et ftellio quatuor re- 
punt pedibus, et vt maior pars corporis fulciatur, totam cruris 
longitudinem trahunt fuper terram; quoniam (i tantum extremi- 
tatem pedis terrae infigerent haec animalia longa, inter anterio- 
res et pofteriores pedes protenfa pars corporis ad impedimen- 
tum.corporis dependeret, Natura autem femper meliori modo 
procedit. Differunt autem ferpentia ab huiusmodi repentibus 
in hoc, quod ferpentia fui corporis quum volunt erigunt par- 
tem anteriorem, quod non faciunt repentia. Sed in hoc con- 
ueniunt, quod rotato et circumdu&o corpore tam hàec quam 
illa longum fuum corpus retro refpiciunt ; quod tamen non 
conuenit breuibus horum, ficut ranae et bufoni et huiusmodi 
generibus repentium. — Adhuc autem quaecunque longa funt, 
diu viuuut abfciífa propter fui corporis fimilem fere per omnia 
compofitionem et complexionem: propter quod etiam caudae 
abfciffae recrefcunt aliquantulum. — Haec autem et huiusmodi 
fquamofa propter duriciem fquamarum quum antiquantur fre- 
quenter mutant pelles et deponunt eas; ficut gammari Fs 

teitas 


5 


teftas et aues plumas et tunc maioris efficiuntur fenfibilitatis. Et 
hoc contingit propter fimilitudinem humidi nutrimentalis cum 
humido eorum radicali vel feminali 7. ficut eciam in arboribus 
contingit; et ideo ficut in plantis redit ad talia animalia iuuentus 
ipforum fecundnm di&um modum: 
Hoc in egregio loco non attingam ea quae perfe&Gionis 
et prudentiae rationem in amphibiorum generibus diuerfis di« 
gerfam fpe&tant, iudicatu difficillima; immorabor tantum verbis; 
quae motum repentium et ferpentium animalium eiusque diuer- 
Statem docent. De reptilibus igitur partim repetiit ea quae alibi 
tradiderat de pofitione pedum 5; praeterea tamen nouam eius 
pofitionis rationem ex corporis longitudine repetitam addidit, 
quam equidem poft ponendam putauerim alteri, quam priore 
n loco ex vfu vitae animalium iftorum repetierat. Ad fubeuns 
las enim latebras egregie compofita funt crura corpori quae tota 
tetrorfum attra&ta applicari poffunt, Ratio tamen incubitus ouo« 
'um nulla poteft haberi; is enim in plurimis generibus aut nul« 
us eft plane aut dubius, "Tenendum igitur, quod Philofophus 
le Inceffu cap, 16. monet plurima ouiparorum quadrupedum 
renera cauernas fibi facere easque fubire aut per omnem vitam 
iut propter partum ; atque hanc effe caufam pofitionis obliquae 
»edum , qualis etiam in auimalibus multipedibus confpicitur 
»mnibus, Atque hunc inceffum Philofophus obliquum Aa» 
ippellare folet; re&e igitur et graphice au&or Hymni Homerici 
in Mercurium verfu 27. teftudinem montanam vbi nominat; ait: 
X£Auc e cavAd mori (Gozrsoa i. e. obliquis pedibus incedens. 
; Motum ferpentum a coftis earumque mobilitate repetit 
Philofophus; ipfius vero huius mobilitatis eam edit rationem; 
quae ni(i plane fal(a faltem obfcura eft, fortaffe interpretis erro- 
re. Nucham autem fcriptores Alberti aetate medoHam fpinalem 
dicebant, a qua neruos omnes motum progreffiuum adiuuantes 
repetebant, Ceterum in reliquis Philofophi libris nihil fimile 
huic de medullae fpinalis officio ad regendum artuum motum 
fententiae occurrit; quin adeo nerui nomen ipfum officiumque 
Ariftoteles ignorauit, eo nempe fenfu, quo hodie neruos ex 


cerebro et medulla ortos ad fenfum motumque regendum referi- 
A3 mus 


6 


mus. ReGe tamen is ferpentum motum a coftarum mobilitate 
repetiit. Scilicet is eft fquamarum latarum vfus, quibus abdo- 
men plurimorum fere ferpentum te&tum effe videmus; Linnaeus 
fcuta abdomioalia appellauit, vt a reliquarum fquamarum forma 
diftingueret. Haec igitur per feriem in ventre pofita, de hifcen- 
tia, inlorrefcentia. atque explicata pedum vices gerere vfum- 
que praeftare beftiae repenti, ideoque fingularum coítarum fines 
in alterum fcutorum abdominalium marginem finemque infertos 
effe atque implantatos, ita vt numerus coftarum et vertebrarum 
dorfaliur perfe&e. cum numero fcutorum conueniat, in anato:- 
mia viperae Gallicae docuit Cbharras, et poft eum in viperae 
caudifonae fe&ione Edw. Tyfon. Nec haec recentioribus de- 
mum temporibus atque ingeniis excogitata fuit opinio, fed ve- 
tu(atem praeter locum Ariftotelis teftatur alius anonymi fcri- 
ptoris pofitus a Vincentio Speculi naturalis XX. cap. 6. Verba 
fatis elegantia eius funt haec: Serpentum corpora valde funt hu. 
mida, et quocunque vadunt viam humore defignant; cumque 
pedibus careant, coftis tamen et fquamarum nifibus repunt, qua: 
afummo gutture vfque ad ima alui parili modo difpofitas habent. 
Squamis enim innituntur, quafi vnguibus, et coftis quafi cruri- 
bus; vnde; quacunque parte corporis ab aluo vfque ad caput 
i&u aliquo collifa fuerit, debilis reddita curfum habere non pot 
erit, Nam vbicunque i&us ille inciderit, fpinam per quam co: 
ftarum pedes ac motus corporis agebantur, foluit. Hoc, velut 
lfidori, loco vfus deinde eft Cardanus de Variet. VII. cap. 29, 
et Seuerini in Epiítol, medicinal. Centuria I. Thomae Bartho- 
lini p. 185. Ex eodem repetiit fua Albertus, vbi initio libri XXIV. 
ferpentes, inquit, in ventre fquamas habent, quibus loco vn- 
giuum et coftis loco crurum in ambulando fiue rependo vtuntur. 
Deinde alio in loco: Serpens, inquit, coftis ferpit et iuuatur 
fquamis loco vnguium, et ideo coftas mobiles a natura fortitus 
eít. Proprio adeo vocabulo veteres fcriptores theriaci fquamas 
ventrales latas diftinxerant a reliquis, quas communi generi pi- 
fcium vocabulo Aezídas vocabant, cum illas QeAí/dac nominarent, 
Ceraftem colubrum vbi Aetius medicus cap. 28. defcribit, cau- 
dae partem inferiorem ait efle fquamis tectam fimilibus reliquo 

corpo- 


RAE RI 7 


corpori; contra ventrem aliis per feriem difpofitis, Verba eius 
de cauda funt graeca haec: AeAezicuévec xoa T5» Spav, quae 
Cornarius peffime interpretatus eit: iuxta caudam defquamma- 
tus: De ventre vero ait: 7Z xarà zv xev uepn mreQQoAiduag 
coxydtv , quae Cornarius reddidit: ex ordine fquamis obfitae 
funt partes circa ventrem : Quae verfio tollit omne fquamarum 
difcrimen, diligenter notatum verbis graecis, quae ex Codice 
manufcripto addidi. 

In vniuerfo ferpentum genere pedum vfu carente fcuta 
fquamafue ventrales pedum vices gerere opinio fuit etiam Lifteri 
Exercit. Anatom. I. c. 1. 9. 1. et 37. quam variis fed ineptis ar- 
'gumentis impugnauit Van Lier Traité des Serpens p. 254. qui 
praeterea fcutorum ventralium naturam plane diuerfam efe vulc 
a fquamis dorfi et caudae, (p. 45. et 256.) has enim a cute cor- 
poris propria aptas et connexas inuicem cohaerere, illas vero 
ex cute corporis propria plicata stque in extremo fine indurata 
et craffiore componi ait, ideoque nomen fcutorum permutare 
iubet aptiore plicarum abdominalium appellatione. Sed non 
eft huius loci ea difputatio, vt demonftrem virum a fcientia ana- 
tomica alienum plane a vero aberraffe. | Cum Liftero facit etiam 
Perraltus in libro egregio: Mécanique des Animaux p. 570. 
qui ferpentibus quibufdam fquamas in celeritate motus horren- 
tes pedum locum tenere annotavit, vt pilos anulis lumbricorurm 
vtrinque appofitos, Motum fquamarum ventralium fonitumque 
et (Iridorem terrae attritarum in cerafte Aetius, in haemorrhoo 
Nicander aliique commemorarunt. 

Mobilitatem coftarum vfumque explicauit Albertus in 
verfione loci Ariftotelici H. A, 11.17. | Haec enim ibi de fuo ad- 
didit Albertus. A capite, inquit, defcendunt fpondiles vfque 
ad caudae extremitatem, et quafi continuae deminuuntur, et 
funt auriculae (i. e. proce(Tus) fpondilium eius valde modicze. 
In his autem per longitudinem corporis fupt coftae infertae vzl- 
'de multae, pares numero , et laxa iunctura funt ligatae cum 
fpondilibus :: et funt mufculi apud quamlibet et nerui a nucha 
eius exeuntes: propter quod mobiles funt huiusmodi coftae 
omnes, et vtitur eis ferpens tam in fpiritualium fuorum et nu- 

triti- 


[1] Eid 


tririuorum armatura, quam etiam in vfu pedum: rapit enim to- 
£um corpus motu illarum coftarum. 

Squaimas vero ferpentum vniuerfe Ariftoteles H, A, I. 6. 
pifcinis fimiles ait effe loco, quem occupant in cute, et pofi- 
tione, ]n libro de Partibus Anim. 1V, cap. 11. addit naturam 

orum in ferpentibus effe duriorem. Qui naturam ortumque 
fquammarum colubrinarum accurate infpexit, facile Philofopho 
affentietur; nifi quod pifces num fquammas fuas vllo tempore 
renouent, dubitatur adhuc. Contra ferpentes cuticulam fquam- 
sarum fuccrefcentem plerique vere et autumno exuunt; quam 
fene&dutem fcriptores graeci et latini appellare folent. Sunt 
praeterea aliae quaedam diuerfitates in vtroque fquamarum gee 
nere, quas copiofius explicare nunc non licet, Explicatis iam 
inotus inftrumentis in ferpentum genere redeamus ad locum 
Ariftocelis et reliquas differentias generis ferpentini lacertarum- 
que videamus. Serpentes igitur ait partem anteriorem corporis 
erigere poffe, lacertas vero non item.  Vtrumque tamen genus. 
in eo conuenire, vt capite circumduGto et rotato retro corpus 
fuum refpicere poflit, excepto tamen ab hac communione rana- 
rum bufonumque genere propter corporis breuitatem.  Ratio- 
nem motus ferpentium anteriorem corporis partem pro lubitu 
erigentium in diuerfa coftarum fabrica vfuque vario reperire li- 
cebit, Hae enim in ferpentibus liberae, nullique fterao alliga- 
tae, fed fquammis potius ventralibus aptatae pedum vices ge- 
runt; in lacertis contra magna cofterum pars fterno alligata eft, 
reliqua etiam multitudo gradibus longitudinis decrefcens latera 
tantum firmat et vifcera inclufa cuftodit, vt in reliquo quadrupe- 
dum genere, Magna ceterum varietas fpe&atur in ferpentum 
genere facilitatis eius, qua multi parte anteriore ere£&a incedere 
acque eiaculari fe in hoftem aut praedam folent, quam explicare 
nunc nonlicet. Alterius vero motus, quo caput circumducunt 
rotantque, vt refpiciant corpus fuum, caufa fita eft in iun&ura 
capitis, quam condylus vnicus fuftinet et firmat occipitalis in 
lacertis et ferpentibus, quemadmodum in auibus; ideo ex aui- 
bus etiam multae, veluti noQuae et torquilla, caput ifto modo 
circumretare poffunt, Flexionem vero iftam capitis adiuuat, 
quod 


9 


quod primores vertebrae in vtroque genere, velut ad collum 
pertinentes, longis procefíibus lateralibus et coftis carent. Con- 
tra in breuioribus ex quadrupedum ouiparorum genere, veluti 
ranis et bufonibus, geminus condylus occipitalis, quemadmo- 
dum in reliquo quadrupedum genere, et breuis atque vna colli 
vertebra cum fequentibus et ipfo cranio firmiter connexa, cir. 
cumdu&icnem capitis impediunt. Idem obferuatur in falaman- 
drarum genere, quarum et interior fabrica et cranii inprimis re- 
liquaeqne offeae compagis ftru&ura proxime ad raninum genus 
accedit. 

Sequitur obferuatio de cauda lacertis ferpentibusque ab- 
fciffa atque iterum renafcente; vbi prudenter addit verbum ali- 
quantulum ; atque ita propiusa veritate abeft, quam vbi in Hi- 
ftor. animal. XI. 17. (impliciter caudas amputatas renafíci afferit. 
Veram enim caudam, ideít, vertebras mufculis neruis et cute 
fua te&as et firmatas renafci nunquam expertus eft primus Per- 
raltus et poft eum alii, Eiusmodi cauda regenerata absque villis 
vertebris impofuit tamen ingeniofo Valisnerio, qui (in Hiftor. 
Chamaeleontis p. 108.) lacertarum caudam vertebris carere in 
vniuerfum affirmabat. 

Aliam non minus mirabilem vim ferpentum oculorum 
expun&orum regenerandorum commemorat ibidem Philofo- 
phus, atque ex eo multi alii fcriptores; fed Stagirita alienam fi- 
dem anteftztur. ldem miraculum de lacerta viridi tradidit Ae- 
lianus V. 47. Plinius libro 20. fe&, 38. Marcellus Empiricus 
c. 8, denique au&or Kyranidum ex verfione barbara p. 77. Re- 
centiorum teftimonia colle&a dedit Cl. Blumenbach Specimen I, 
Phyfiolog. comparatae p. 3r. " 

In vniuerfum miram amphibiorum diffe&orum viuacita- 
tem veteres etiam fcriptores annotarunt, Caput teftudinis ma« 
rinae abfciffum adhuc mordere manum admotam teftatur Aelia- 
nus IV.28. Ex Afclepiade medico Tertullianus de anima cap. 
15. vt caprae, inquit, et teftudines et anguillae, fi corda detra- 
xeris, viuere tamen, Sed in hocloco manifeftum haefit men- 
dum. Quis enim vnquam in capris tale experimentum fecit, 
aut fieri vidit quod in nullo slio quadrupede viuiparo calidi 

b fangui- 


fanguinis fieri poteft? Non dubito igitur viperae nomen caprae 
fubítituendum effe. Viperae gallicae caput feparatum a corpore 
poft quatuor et viginti horas maxillas adhuc mouere et morfu 
appetere corpora oblata teítatur Grignon Mémoires fur l'art de. 
forger le fer p. 425. 

Poítrema philofophi annotatio de vernatione ferpentum: 
multum obícuritatis habec in rationibus, quae afferuntur ex du- 
ritie fqduammarum et humoribus iis, ex quibus fit permixta tota 
ferpentum natura, Vere tamen traditur mutari tantum pellem; 
feu cenuem cuticulam fquammis totique adeo corpori indu&tam,. 
Hac vero vernationis lege et conditione non fclum lacertas et 
ferpentes omnes ranasque et bufones, fed et ipfas cam dura tefta 
inclufas ceftudines. conclufit natura, hac tamen cum exceptione; 
vt teftudines, quibus caput pedesque liberi nec eadem tefta du- 
ra inclufi funt, alia ratione nec fortaffe tam frequenter corium; 
quod in quibusdam fpeciebus ad corneam naturam propius acce- 
dit, compagi offeae indu&um mutent. Verum de hac vernatio- 
nis conditione paulo poft diligentius videbimus tradi in alio 
Philofophiloco, Abfoluamus igitur nunc doGrinam de inceffu. 
repentium et ferpentium animalium. 

Igitur Philofophus de Parcib. IV. r r. ita de collo ferpen- 
tum tradit: Collum, inquit, appellamus, quod inter caput et 
armos humerosque interiacet, Serpens inter haec animalia col- 
lum minime habere videri poteft; fed partem ?»nalogam, fi quidem 
extremis ,, quae modo dixi, pars defcribenda haeceít,  Pro- 
prium ferpentibus prae caeteris eiusdem generis animalibus eft, 
vt caput vertere in auerfum reliquo quiefcente corpore valeant, 
Cuius rei caufa eft,, quod infe&orum inftar voluunt fe,. ideoque 
vertebras: cartilagineas: et flexibiles habent. — Neceffario igitur 
hoc ferpentibus:ex caufa di&a accidit: vfum vero eum habet, vt 
ita vitare poffint ,. quae a tergo nocere poffent. Cum. enim 
praelongo fint corpore et pedibus careant, inepti funt ad fe 
conuertendum. tuendumque contra ea, quae a tergo incurrunt, 
Nullum enim vfüm haberet capitis:ere&io, nifi fimul et conuerti 
poffet. Habent liaec animalia praeterea eam etiam partem; quae 
pe&ori refpondeat,. In hoc loco quae alibi iam EUN rM 

ilo- 


—— il 


Philofophus, explicatione non egent. Difficilis autem quae- 
ftio ex eo exiftic, quamne corporis partem in ferpentibus, collo 
reliquorum animalium et pe&ori refpondere analogia voluerit? 
Collum igicur ferpentum licebit appellare eam columnae verte- 
brarum partem, quae coftas appofitas nullas habet, et capiti li- 
beram conuerfionem permittit, praetereaque maxillarum vltra 
occiput fuper priores vercebras eminentium iun&uram motum- 
qne facilem reddit, Sunt praeterea quaedam ferpentum fpecies 
ad genus anguium relatae a Linnaeo, ex quibus nominabo fragi- 
lem, Erycem et ventralem, quae contra morem ferpentum fter- 
ni rudimentum fatis expreffum gerunt, fimile illi, quale ex la- 
certa apode defcriptum pinxit Cl, Pallas, Praeter fternum qua- 
tuor hae ferpentium animalium fpecies peluis etiam rudimentum 
aliquod habent, quale ex lacerta apode pinxit Pallas, cui fimilli- 
musanguis ventralis manifeftum etiam auditusforamen habet. De 
his igitur fterni feu pectoris etiam appellatio re&e vfurpari pot- 
eft; in reliquis, vbi fterni peluisque quemadmodum artuum iis 
appofitorum, nullum veftigium reperitur, praeter membranam 
eam, qua vel cor ipfum includitur, vel a reliquis vifceribus fe- 
paratur, nihil eft, quod pe&oris fimilitudinem aliquam referat. 

Denique motum ipfum ferpentium fequi legem commu- 
nem quadrupedum et polypedum animalium , quae pofitis in 
terra per diametrum pedibus ambulant, praeclare docuit Philo- 
fophus de Inceífu cap. 7. vbi flexum anterioris corporis arcua- 
tum et conuexum dextrorfum praecedere, deinde pofteríoris 
flexum finitrorfum conuexum, tunc anterioris finiftrorfum ca- 
vum flexum, eum denique pofterioris cauum arcum fequi 
monet. intelligere autem oportet, flexi corporis arcus non 
ia altum furgere, fed terrae planae vtrinque imprimi. 

Legem hanc inceffus communem quadrupedibus ouiparis 
non femper obferuant ranae; quae pedibus pofterioribus longio- 
ribus magnos faltus faciunt, Verum huic ipá exceptioni partis 
fecundae pedum fabricam accommodauit natura. In lacertis 
enim offa tibiae et fibulae plane feparatae et iuxta fe pofita funt, 
plane vt in anterioribus pedibus cubitus cum radio. "l'aríi etiam 
offa formam fimilem carpo habent, quo facilius ima pars pedum 

B 2 expla- 


i2. 


explanari. 'et retra&a ad' corpus applicari atque extendi polfit;. 
Contra in ranis et bufonibus tibiae os connatum eft plane cum 
fibula, fulco externo diuifionem offis in extremo fine vtroque 
fignante, Praeterea tarfus plane diuerfus a carpo offe magno 
plano feneftra pertufo componitur ;. quam quidem fabricam pen- 
dere ex faltandi more ranino generi peculiari, et ofía a violene 
tia inde timenda defendere, co lubentius affentior Italo 'Troia 
(De ftra&ura fingulari offium tibiae et cubiti in ranis et bufoni- 
bus. Neapoli 1779 p. 250. Tab. VII, et VIII, et in Mémoires 
préfentés à l'Academ, de Paris T, IX. p. 768.) poftquam in rana 
Pipa tarfi cum offe plano tibiae, cum fibula connatae, iun&uram 
duobus offibus, calcanei vices gerentibus, poftice appofitis at- 
que inuicem connexis firmari vidi, In pedibus autem anteriori» 
bus os cubiti cum radio connatum, formae plane fingularis, ma 
nifeftius tamen diuifionis veítigium in fine inferno monftrabat,. 
Reliqua artuum fabrica, plane fingularis in lacertis ranisque et 
teftudinibus, fine accuratiore totius ofTeae compagis inueftiga- 
tione pi&urisque variis fatis dilucide exponi vix poteft; quae 
re eam difputationis partem tempori commodiori feruandam: 
omitto.. 

De vernatione animalium repentium et ferpentium au- 
diamus nunc tradentem Ariftotelem H, A. VIII. 17, Nonnulla; 
inquit, animalium, quae latitant certo aliquo tempore et con» 
duntur, fene&utem di&am exuunt.. Hoc vero nomine appella. 
tur extrema cutis, et primi ortus velamentum,  Exuunt autem 
feneQutem hanc quorumcunque cutis mollis nec teftae inftar 
dura eft, veluti teftudinis, igitur ftellio lacertae atque omnium 
maxime ferpentes,. vere fcilicet cum latebris prodeunt,. atque 
iterum autumno.  Faciunt hoc idem echies, contra atque aliqui 
putant.. Cum ferpens exuere incipit fene&utem, ab oculis pri« 
mam abfícedere aiunt, ita vt coecari vifus fit illis, qui naturam 
eius non accurate nouerant 5. deinde a capite exuitur fene&us, 
ita vt tunc album confípiciatur caput ferpentum omnium ; atque 
vna fere die et. no&e tota exuitur feneQus a capite vfque ad 
caudam hoc fere modo, vt interior pars conuertatur foras; 
ficuti fit in foetibus ,, dum inuolucris fecundinarum feu cho- 

rio 


fRuEUECIDesrUn eee - : 
15 


rio exfoluuntur. Eadem etiam ratione infe&a: deponunt fe- 
ne&utem. 
ie&e Philofophus extimam cuticulam ait exui; quod addit 
primi ortus velamentum, 70 epi vg yevéceg xéAvQec , male 
Gaza operculum dixit, eumque fecutus Gallicus interpres Ca- 
mus, In verfione Scoti, et qui eam fecuti funt, Alberti et Vin- 
centii XX, 45. totum hoc membrum deeft; idem taxauit Ves- 
lingius; fed ftatim fidem Philofophi afferam. Quae fequuntur 
de capite albo verba, aliter fcripta legit et vertit Gaza.  Pofuit 
enim: glabrum enim hoc omnium ante quam reliquum corpus 
apparet. Legit igitur fcriptum Ae pro Aeux;. In Mediceo co- 
dice legitur xe^v7, quod. vocabulum fine dubio librarii errore 
corruptum ineptiffime interpretatus eft Camus. A verfione Scoti; 
Alberti et Vincentii haec orationes particula abeft, De cuticula 
oculorum Vincentius corium quod eft inter oculos dixit, Albers 
tus vero coecitatis fufpicionem exponit his verbis additis in ver- 
fione: propter dependentiam veteris corii fuper oculos, De- 
nique modum, quo cuticula vetus exuitur, plane peruertit Gaza, 
Pofuit enim - et cute altera intus fubnafcente ipfa renouetur. 
Scilicet is fecutus eft le&ionem in Codice regio Parifino adícri- 
ptam: yírero, dà Quouévg 73. évvée déppaoros 9 v3 éuvég amo[0A8. 
Verbum Qveopévs praeferunt etiam Codex Vaticanus et Ambro- 
fianus, contra Mediceus cum Canifiani libro é&zcg omittunt, In 
verfione vetufla Scoti , Thomae, Alberti et Vincentii etiam hoc 
membrum omiffum eft. Sed errores librariorum facile conuincit 
feries orationis et fententiarum... Exuuiarum naturam accuratius 
inueftigauit loci Ariftotelici interpretationem perfecutus Ves- 
lingius Obferu. Anatomic. p. 223. — Obtegitur, inquit, cutis 
fquamea poit mentium aliquot decurfum cuticula alia, madorem 
corporis vaporesque arbiente aere externo denfante, Pellucida 
tota eit, fquamaremque fubditarum ordines eleganti quafi typo 
repraefentat, Hanc cum perfpirationi deinde liberiori oficiat, 
tam verno tempore cum e latibulis prorepunt, quam autumnali; 
dum fe recondunt, inftin&u naturae inter lapidum. vepriumue 
anguftias, a capite eam paulatim inuertentes exuunt. Denique 
p.237. in exuuiis, inquit, pen luculenter eam non a 
3 reli- 


reliquo corpore quam oculis obduci, non leui tunc vifionis im- 
pedimento, Cur Veslingio facit Perraltus Mécanique p. 39r. 
Mucum etiam fitu induratum intelligi voluiffe videtur Plinius, 
vbi locum Ariftotelis reddidit VIII, fe&t. 11. Anguis, inquit, 
hiberno fitu membrana corporis obdu&a foeniculi fucco impe- 
dimentum illud exuit niidusque vernat. Exuit autem a capite 
primum, nec celerius quam vno die ac no&e replicans vt extra 
fiat membranae quod fuerat intus. Idem hiberna latebra vifu 
obfcurato marathro herbae fefe affricans oculos inungit ac refo- 
uet; fi vero fquamae obtorpuere, fpinis iuniperi fe fcabit.  Ap- 
paret pofteriorem orationis huius partem aliunde quam ex Ari- 
ftotele traduCtam, reliquam etiam narrationem ordine peruerfam 
et rationibus male explicatam effe, Alii exuuias non mucorem 
in membranae fpeciem induratum, fed veram membranam effe 
cenfent, quorum fententiae accedit Cl. Blumenbach. Leuiífima 
mihi harum opinionum diuerfitas effe videtur. Originem enim 
et muci.et membranae eandem confiteri oportet, 1n vniuerfum 
autem tenendum eít in nudo amphibiorum genere veluti ranis 
et lacertis aquaticis, maiorem muci male olentis copiam afflue- 
re et fecerni, quam in duriore et fquamata ferpentum et lacerta» 
rum cute; eaque ipfa diuerfitzs caufam in fe habere videtur fae- 
pius repetitae vernationis reptilium nudorum, quam in fquama- 
tis fieri folet, 

Cuticulam oculorum cum exuuiis deponi docuerunt prae- 
terea Fabricius ab Aquap. Oper. anatom. p. 440. Klein Herpe- 
tolog. p. 54. atque alii. Sed eam non effe corneae extimam la- 
mellam, fed a cornea interie&ta aqua pauca limpida diítin&tam 
epidermidem re&e a3fferit Cl. Blumenbach in Specim. I. quam 
obferuationem repetit in Lichtenbergii Magazin für dar Neueffe 
aur der Phyfi&, Vol, V, P. L.p. 10. Scilicet in reptilibus omni« 
bus vt in pifcium genere epidermis feu cuticula corporis commu- 
nis obdu&a oculis lucem tamen transmittit tenuis et pellucida, 
hinc facile in pifcibus fpiritui vini immerfis cuticula haec ab ocu- 
Jis et toto corpore feparatur, 

Supereft in loco Ariftotelis fupra allato; quod immerito 
offendit Veslingium. Sene&utem enim Philofophus primi or- 
tus 


—À rs 


tus velamentum effe dicit, poftquam pelliculam extimam appel- 
lauerat. Sed animaduertendum elt haec generatim dici de fe- 
ne&ute, et pertinere ad omnia animalium genera, quaecunque 
fene&utem exuere dicuntur. In exemplis igitur lacertarum et 
ferpentum a philofopho pofitis proprie fene&us dicitur extima 
corporis pellicula, quae faepius per annum renouatur. Contra 
in infe&is, de quibus deinceps tradit philofophus, fene&us ea 
dicitur pellicula, qua faruae rupta prodeunt apum, locuitarum; 
cicadarum,. blattarum, culicum et coleopterorum; veluti cantba- 
ri; haec vero omnia fene&utem femel tantum recens geniti ex 
larua exuunt; vt diferte Ariftoteles paulo poft addit, Ad haec 
igitur infe&a pertinet altera orationis pars in definitione fene&tu- 
tis, quam primi ortus infe&orum velamentum , ferpentum et 
reptilium extimam cuticulam appellat. 

Exftat in verfione Alberti libri feptimi tra&atui ILL. infer- 
tum caput IV.. de caufa renouationis animalium diuerforum;: 
quod vnde translatum fit expifcari nondum potui, Alberti com- 
menta non funt; quae ibi traduntur; nec magis Ariftotelis ; forte 
veteris alicuius interpretis commentarios ante oculos habuit 
Auicenna;. cuius verfionem et commentarios exfcripfit Albertus,. 
Sed. locum omitto, quia. vernatio ipfa ferpentum partim non 
fatis accurate traditur; partim rationibus falfis explicatur aut: 
obfcuris: 

Non eadem ratione animalia repentia fene&utem replica- 
tam exuere, licet etiam ex diuerfa corporis forma fufpicari, Im 
Jacertarum: genere obferuationes accuratas defidero ; verum in 
bufonibus, faepius per annum cuticulam mutantibus, epidermis: 
per dorfum ventremque a mento vfque ad anum finditur, quam 
bufo. finiftro pede apprelienfam detrahit ,; detra&amque pedi 
dextro tradit, fimulque ori ingerit deuorandam; abfoluto latere: 
finiftro dextrum aggreditur fimilique ratione fed. pedum vicibus: 
permutatis detra&am deglutit. Quo fa&to cuticula noua fudore 
quodam oblita apparet, coloresque multo floridiores monfirat;: 
ipfum vero animal interim languore torpet. lta docuit teftis: 
ocularis Grignon 1. c. p; 236. feq... Eodem modo lacertas fenee 
&utem exuere fufpicari licet ;; exutam deuorar: a ftellione: tefta- 

tur- 


'tur antiquitas, quae animal hoc veluti domefticum diligentiffi- 
1ne obferuaffe moresque eius optime nouiffe et tradidiíIe vide- 
tur. Hss enim exuuias follicite beftiae velut ex inuidia deglu- 
tienti eripere et in medicinae vfum adhibere folebant, De hac 
re audiamus Plinium libro 30. fe&. 27. de comitiali morbo tra- 
dentem: Operae, inquit, pretium fcire, quomodo praeripia- 
tur fleliioni transmarino cum exuitur membrana hiberna, alias 
4euoranti eam.  Obferuant cubile eius aeftatibus. Eft autem 
in loricis oftiorum feneftrarumque, aut cameris fepulcrisue; ibi 
vere incipiente fiffis arundinibus textas opponunt cafas, qua- 
rum anguüiis etiam gaudet, ceo facilius exuens circumdatum 
torporem, fed eo reli&o non poteft remeare. Hoc in loco 
vulgo legebatur: locis oftiorum, quam le&ionem ex Codicibus 
mutauit Harduinus. Vulgatam tamen le&ionem praefert, fed 
praeterea addit: vel cardinibus feneflrarum : Vincentius cap. 65. 
Avtorem fi vetuftiorem defideras, dabo ''heophraftum, cuius 
verba laudauit Aelianus I1I, 7. Is ftellionern ait fene&utem poft- 
quam exuerit, conuerfum ex inuidia eam deuorare ftatim. Ex 
narratione Plinii argui poffe videtur ftellionem eadem qua fer- 
pentes ratione rimas anguftiasque locorum quaerere, vt fene&u- 
tem exuat; necaliter cafam arundinaceam poteft ingredi, dum 
exuit, nifi a capite primum exuit. Mirum eft corpus fpoliatum 
tantum intumefcere dici, vt remeare non poffit ftellio fed in- 
clufus capiatur. Hanc poftremam quidem obferuationem nullo 
alio teftimonio aut fimili exemplo confirmare poffum. In cha- 
maeleonte cutis primum per dorfum et ventrem rupta deponi- 
tur, dehinc, caudajpedesque fpoliantur, poftremum fequitur 
caput, tefte Valisnerio in Hiftoria chamaeleontis p. 59. 
Formam quod externam corporis fpe&at, in ftellione 
foeminam mare maiorem effe affirmat Ariftoteles H. A. IV, 11. 
quae quidem obferuatio re&e transferri poteft ad reliqua etiam 
ouipara animalia tum repentia tum ferpentia. Numerus enim 
ouorum incredibilis gemino ouidu&u inclufus foeminarum cor- 
pus tumidum et grandius efficit. 
In externa oculorum fabrica palpebrarum :quaedam di- 
uerfitas genera haec animalium diflinguit, de qua me. Ari- 
ote- 


17 


ftoteles H. A. 1T. 12. grauiores, inquit, auium inferiore palpe- 
bra conniuent et membrana ex angulo obdu&a niGantur omnes, 
contra aues ex noGuarum genere fuperiore palpebra conniuent. 
Idem faciunt et animalia fquamata , veluti lacertae et reliqua 
huius generis animalia. Omnia enim ifta inferiore palpebra con-- 
niuent, neque tamen item omnia nictantur veluti aues. Vbi 
Codex Vaticanus, Mediceus et verfio Thomae vocabulum omnes 
omittunt, Sed alterum de eadem re locum videamus, de Par- 
tibus II. 13. Ex auibus, inquit, cum aliae tum grauiores, et 
animalia quadrupedia ouipara inferiore palpebra conniuent; et 
paulo poft addit: animalia quadrupedia ouipara fquamas duras 
(QoAídas) gerunt, pilo duriores omnino; igitur etiam cutis eo- 
rum durior eft cute auium. Quae quidem caput circumdat eo- 
rum, dura eft, quam ob rem ea in parte palpebram non habent; 
(fuperiorem) contra inferior pars carnofa eft, ita vt palpebra 
inferior in tenuitate tenfionem habeat, Denique poftea de ni&i- 
tatione auium ita pergit: quadrupedia animalia ouipara non ni- 
&antur fimiliter, vcpote terrzeílria et humi repentia, quam ob 
rem mobili feu volubili pupilla et accurata vifione non tam 
opus babent, quam aues. Vbi in verbis poftremis verfio 'Tho- 
mae re&e vocem pupillam (x2pzy») omittere videtur De pupilla 
enim non voluit docere Ariftoteles; nifi oculi globam omnem 
fignificare ita voluerit; quo fenfu auibusibidem tenuem et mobi- 
lem cutem circa pupillam id eit oculi globum, inprimis circa capi- 
tis partem fuperiorem tribuit, Ex vtroque vero loco conflare pot- 
eft philofophum ni&ationem omnem quadrupedibus ouiparis 
negare; etfi in priore fquamata modo intelligi velle videtur, 
excepüs ranis.. Nouimus tamen in teftudinibus aeque bene at- 
que in ranis ni&ationem fieri; in lacertis autem et ferpentibus 
nemo hucusque eam vidit. Locum Ariftotelis tranftulit Plinius 
Xi. cap. 56. qui more antiquo genas; quas alii palpebras, et 
palpebras, quae alii cilia, appellat, Quadrupedibus, inquit, 
in fuperiore tantum gena, volucribus in inferiore; et quibus 
molle tergus vt ferpentibus, et quadrupedum quae oua pariunt, 
vtlacertae. At quadrupedes quae oua pariunt, vt teftudines, 
crocodili , inferiore tantum gena cionnigent fine vlla ni&atione, 

pro- 


18 


propter praeduros oculos. Qui locus ne in errorem le&ores 
inducat ab initio, legendum eft ex Vincentio XXI. cap. r6. in 
fuperioribus tantum genae. Vel fic tamen Plinius a fententia. 
philofophi aberrauit, eamque falfis rationibus editis peruertit. 
Re&e vero Ariftoteles palpebrae fuperioris motum lacertis et 
reliquis quadrupedibus ouiparis, inprimis fquamatis, negauit; 
et nefcio quo iure plures viri do&i eosque fecutus Cl. Pallas in 
fe&ione lacertae apodis lacertas a ferpendibus palpebrarum et- 
jam nota diftinguant. Oculos enim lacertarum palpebra vtraque 
claudi afferunt, ferpentum negant. Diffe&io vero plurimarum 
lacertarum me docuit in permultis orbitae dimidiam et fuperio- 
rem quidem partem fquamarum offearum ferie gemina ita teflel« 
latam oppleri, vt modum palpebrae fuperioris omnem plane 
excludant, In aliis quibusdam cutis ibi tenuior adeft nec fqua- 
mis offeis indurata;. quare diuerfitas ifta meretur in numerum 
notarum earum referri, quibus fpecierum numerus tam ingens 
recte poffit ditingui. 

Mucum , quo amphibiorum praecipue nudorum corpora 
obducuntur , faepe teterrime olentem, de quo docuit CI. Blu- 
menbach Specim. I. p. 26. in ferpentium genere minus copiofum 
generatim, in Dryina tamen aliisque veteres fcriptores annota- 
tunt. Exfítat locus apud Vincentium, iam fupra pofitus, cuius 
au&or: Serpentium, inquit, corpora valde funt humida , et 
quocunque vadunt, viam humore defignant. In Dryina feu 
chelydro Nicander cum Aetio odorem teterrimum commemo- 
rauit, et Lucanus tra&os via fumante chelydros nominat. Macer 
poeta de eodem ita: feu tergalexfpirant fumantia virus, feu terra 
infümat(forte legendum terram infucat,) qua teter labitur anguis, 
De eodem, vt hoc obiter annotem, Solinus eumque fecutus 
Albertus tradunt, quod de nullo alio ferpente relatum legi, eum 
femper dire&um ambulare ; quod fi fe dum ambulat, torferit feu 
flexerit, ftatim crepare, Sed puto ab ingenio fcriptorum addi- 
tam fabulam de morte inflexi, In aliis etiam ferpentibus in- 
ceffum re&um fcriptores veteres, in aliis contra obliquum an«- 
notarunt. Paream in cauda ere£&a anteriore parte corporis ni- 


xum incedere au&ore Lucano X. 721. credere oportet. : 
er- 


I9 


Serpentes coeuntes teterrimum fpirare odorem obferuat 
fcriptor anonymus apud Aelianum X. 44, eoque refpexit Mar- 
tialis poeta dum ait: Quod vulpis fuga, quod viperae cubile, 
malim quam quod oles olere Dafla: ^Caufam foetoris iflius ab 
expreffo genitalibus geminatis liquore repetit Redi Esperienze 
intorno alle vipere p. 47 a glandulis duabus iuxta anum in cau- 
da pofitis et liquorem foetidum fundentibus odorem tetrum in 
vipera caudifona repetit Tyfon. Verum a vernatione potius et 
redundante in fuccrefcentem cuticulam muco repetendus effe vi- 
detur ifte foetor , quoniam in colubro natrice et verno et au- 
tumnali cempore eundem fentiri teftatur Grignon p.420. T'oties 
enim coluber ifte fene&utem exuit; de gemino vero coitu 
nondum conftat. 

Dryinae fquamis innafci genus infe&i, quod exagitatum 
ferpentem tandem occidat, refert Aetius cap. 29.  Verfio Cor- 
narii nominat mufcas pennis aereis; Codex graecus uiae xaA- 
xerTépgs. Nicander in eodem dryina verfu Theriacorum 417. 
afilum (ive) nominat. Naturam infe&i ignoramus; nec qui 
noftra aetate fimile ferpentibus infeftum infe&um defcripferit, 
noui equidem praeter Sebam, qui pediculum nominauit, defcri- 
pfit et pinxit inter fquamass ferpentis mexicani nidulantem. Thef, 
|I. tab. o2. De ferpente Pela idem annotauit ad pi&uram Tab. 
$4.no. 3. Verum et ipfa notitia et pi&ura tam obfcurae funt, 
vt naturam genusque infc&i agnofcere non liceat. 

Ex iis quae Ariftoteles H, A. LI, 17. et de Partibus IV. 1r. 
de interiore repentium et ferpentium animalium fabrica tradit, 
excerptam tantum eam partem explicabo, quae caput, cranium, 
atque apparatum inftrumentorum fenfibus et vi&ui feruientium 
in capite fpe&ant. — Deinde hiftoriam crocodili vtriusque, et 
aquatici, et terreftris feu ftellionis Linnaei, chamaeleontis et 
fcinci fübiungam ex au&oritate veterum fcriptorum, vt exemplis 
ratio et diligentia eorum in defcribendis animalibus repentibus 
pateat, atque inde iudicari poffit, qualem ex le&ione eorum 
diligenti fru&um ad illuftrandam horum animalium et hiftoriam 
et phyfiologiam percipere liceat. Venenatorum autem generum 
aut veneni crimine apud vulgus antiquis etiam temporibus infa- 

C 2 mium 


20 CONMECHOmSUE e mE MS 


mium hiftoriam ampliori commentario cum fingulatum fpécie- 
rum notitia tradendam repono. 

Igitur de lingua et dentibus breuiter tradit H. A. II. r7. 
arteriae afperae initium ad os ipfum pofitum eft, vt lingua illi 
fuppofita effe videatur. Arteria autem prae lingua eminere vi- 
detur, quoniam lingua contra&ilis non in eadem fede locata 
manet vt in ceteris. Eít autem tenuis, procera, et nigra, et 
longius porrigi poteft. Peculiare autem praeter caeterorum lin- 
guas ferpentibus et lacertis eft, vt fumma eorum lingua bifida 
fit, fed praecipue ferpentum ; fummitates enim eorum pilorum 
inftar exiles funt, Simili modo vitulus marinus linguam fiffam 
babet. Dentes ferpentibus omnibus ferrati et acuti feu peGinae 
tim inuicem coeuntes funt. In hoc loco vertendo aberrauit a 
vero Gaza; pofuit enim arteriae originem iuxta os ipfum pofi- 
tam effe, vt effe fub lingua videatur; atque ita philofophum cri- 
minationi virorum doctorum obnoxium fecit. Ita Volch. Coiter 
in anatomia viperae p. 126. monuit linguam afperae arteriae mi- 
nime effe inftratam, vt Philofophus voluerit, fed potius ei fub- 
ieCtam, arteriae originem et caput collocatum effe ad menti ex- 
tremitatem, Ita etiam Veslingius p. 235. animdduertit linguae 
parti potleriori arteriam late incumbere. Confentit etiam Char- 
ras et alii, Errorem Gazae vitauit Gallicus interpres Camus. 
Verba de eminentia arteriae ita vertit Thomas: coniungi autem 
videtur linguae arteria: vt adeo zperéxe $7 tyA«TT7 non vt 
editur zrpo£xer yAuiT776 legiffe in Codice fuo videatur; fed male. 
Re&ius vero ille omifit verba illa graeca 72 dixpóav vfque ad ver- 
bum ése , quae plane fuperflua funt. Melius etiam conne&itur 
oratio, fi fententiam vertendo ita continues omiffis illis verbis; 
Peculiare praeter caeterorum linguas ferpentes habent et lacer- 
tae ; lummitates enim earum pilorum in morem exiles funt, 

Eadem fed copiotius atque accuratius tradit Ariftoteles 
de Partibus IV. 1t. vbi poftquam crocodilum aquaticum linguae 
tantum locum habere dixerat, ita pergit: Quadrupedum oui- 
parorum lacertae quemadmoduui ferpentes linguam habent lon- 
gam et bifidam, et in fummitate plane pilofam. Similiter vituli 
marini; quam ob rem haec animalia tenuia feu une - funt. 

erra- 


€— 2E 


Serratis etiam dentibus funt quadrupedia ouipara, quemadmo- 
dum pifces. Senfuum initrumenta omnia aeque ac reliqua ani- 
malia habent, velut oculos, nares etaures, has tamen non ex- 
ftantes, fed meatum modo. — Pifces aues et quadrupedia ouipara 
maxillas furfum deorfumque tantum mouent, non item in latera; 
vtiifaciunt, quae molaribus dentibus cibum comminuunt. Cum 
vero reliqua omnia maxillam inferiorem tantum moueant, cro- 
codilus aquaticus folus fuperiorem mouet. 

In hoc loco turpe vitium errore librariorum inhaefit fen- 
tentiae de lingua bifida. Sequi enim ait naturam eius animalium 
fimili lingaa inttru&orum tenuitatem feu macilentiam. | Quae 
qua ratione naturali cum lingua bifida connexa dici poffit, nemo 
facile excogitauerit, Sed errorem librarii docet manifefto locus 
de Part. I1. 17. vbide lingua: Ad fapores, inquit, deguftan- 
dos lacertae et ferpentes linguam longam et bifidam habent, fer- 
pentes quidem tam longam , vt ex paruo fpatio in longum pro- 
trahi poffit; deinde bifidam, et fummam partem tenuem et pi- 
lofam, propter naturae eorum gulofitatem.  Duplicem enim ex 
faporibus voluptatem percipiunt, cum geminum guftationis fen- 
fum habeant. Deinde addit crocodilum aquaticum linguam fere 
pifcibus fimilem, mutitatam et maxillae inferiori adnatam gerere. 
Atque ita fe criminationibus virorum do&orum exíoluit , qui 
ex reliquis locis linguam crocodilo plane negatam efle fufpica- 
bantur. De lingua vero bifida ferpentum habes hic veram phi- 
lofophi fententiam; gulofitatem enim ( 72 Aivv) ex bifida lin- 
gua deriuat, non macilentiam ; (v6 irx;vov) igitur altero etiam in 
loco vocabulum Aíxve i, e. gulofa fubítituendum eft vulgato 
irxyyd, i.e. tenuia, macilenta. De lingua bifida reperio obfer- 
uationem lohannis de Rupella excerptam a Vincentio XXV. 
cap. 24. vbi de fenfüum inftrumentis tradit: Quartus, inquit; 
neruus generatur ab eodem, fed vnitur in lingua in homine, di- 
uifus tamen manet in ferpente; vnde duas habet linguas, nec 
habet vnitas, ficut homo, et fic eft organum guftus, | Probabi- 
lem aut veram qui diuifae ferpentum linguae rationem attulerit, 
equidem ignoro, 


C 3 De 


22 


De lingua ranarum poftea videbimus. Prius abfoluamus 
locum Ariftotelis, dentiumque formam et maxillarum motum 
explicemus, Quod igitur dentes attinet, eorum vfu genus te- 
ftudinum fere totum caret; hae enim margine maxillarum offeo, 
acuto et pyxidatim coeunte duriffima quaeuis corpora confrin- 
guncetabícindunt. In quibusdam maxillarum margines crenati; 
aut fulezti fere vt in anferum genere dentium officium faciunt. 
Bufones etiam fere omnes edentuli funt, Proprie igitur ad ge- 
nus lacertarum ferpentumque pertinet obferuatio Ariftotelis; ia 
quibus etfi varietas dentium formae permagna reperitur, gene- 
ratim tamen natura et forma eorum vti ipfius maxillae inferioris 
iun&urae cum cranio maxima fimilitudo confpicitur cum denti- 
bus et cranio pifcium, quibus fimillimam fabricam prae fe ferunt 
crania auium, Ordo autem rerum, fi rite eas explicare velim, 
poftulare videtur, vt ante cranii fabricam maxillarumque iun&tu- 
ram explicem breuiter, quam dentium formam variam exponam. 
Maxillarum igitur motum nullum alium effe in auibus pifcibus 
et quadrupedibus ouiparis nifi eum, qui fit deorfum et furfum, 
et conftans obferuatio et dentium forma re&e ab Ariftotele tra- 
dita docet, Maxillam vero fuperiorem tantum a crocodilo aqua- 
tico moueri quo argumento Ariítotcles eumque fecuti fcriptores 
veteres omnes multique adeo recentiores afferuerint, equidem 
inueftigare non potui. Falfam narrationem infpeüio cranii facile 
conuincet, Verum accuratior totius fabricae cranii explicatio 
ab hoc loco aliena multis fingulorum offium pi&uris indiget, 
igitur ad aliam tra&ationem reiicienda ef. Breuiter igitur atque 
in vniuerfum dicam maxillam inferiorem cranio iun&tam haerere 

er os commune maxillare, quod in auibus pifcibus et reliquis 
lacertis mobile, in crocodilo vero immobile atque inter reli- 
quos occipitis procefíus quafi incuneatum, iu ferpentibus deni- 
que plerisque omnibus geminum adeft, Hoc maxillare os com- 
mune in lacertis tympani membranam fuftinet fuperintenfam; 
in ferpentibus vero os et fauces vt maximae praedae deglutien- 
dae fufficiant, mirum in modum diftendit geminum os vtrinque 
&x obliquo fitu in re&um explicatum. 


Rana- 


m—Ínq 1253 


Ranarum linguam nunc videamus, cuius fabricam fingu- 
larem dum explicamus, obiter vocis etiam inftrumenta huic ge- 
neri peculiaria tangere cogimur. Locus clafficus Ariítotelis eft 
in H. A. IV. 9. Quadrupedum; inquit, euipara, quae pulmo- 
nibus atque arteria donata funt, vocem emittunt, exilem tamen; 
liaec quidem fibilum, veluti ferpentes, alia tenuem et debilem 
vocem , quaedam paruum fibilum , veluti teftudines. Rana ve- 
ro peculiarem habet linguam, cuius pars anterior pifcium more 
adítri&a iacet, cum in reliquis animalibus libera atque abfoluta 
fit. Contra pars gutturi obuerfa, libera eft et replicata, qua vo- 
cem peculiarem edunt, quam in aquis refonare audimus, ranae 
mares cum ad coitum foeminas alliciunt ;; ololygona vocamus: 
itam vocem. Sunt autem omnibus animalibus voces fonique 
peculiares, quibus amore percita vtuntur, Ranae ololygona 
edunt, poftquam inferiorem maxillam in aquam aequo libra- 
mento dimiferint fuperioremque intenderint. Videntur autem 
oculi, dum maxillae ex conteníione perlucent, veluti lucernze 
apparere. Coitum enim vt plurimum noéte exercent. In hoc 
loco explicando interpretibus omnibus accidit id quod fieri ne- 
ceffe elt, vt nifi rem ipfam teneas, in verborum breuitate a ve- 
ra fententia aberres. Statim ab initio fonorum vocabula fuerunt 
a librariis permutata; qui enim in ferpentibus dicitur evpryy ue, 
a fiftula translatus; ad tefludines pertinet, quibus etiam Codex 
Beati Rhenani tribuit evpsypoy, vbi vulgo legitur eisyuzv, id cff 
fibilum, qualis fit; dum litteram S. pronuntiamus, Hic vero 
fibilus ferpentibus peculiaris eft, vt cmnes nouimus. Senífum 
adiuuare voluit Gaza, eumque fecutus Camus, cum prius voca- 
bulum fibilum longum , alterum fibilum abruptum et perexi- 
guum interpretaretur. ln voce ranae explicanda fimiliter aber- 
rauit Gaza eumque fecutus Camus, eum poneret: linguae psrs 
intima abfoluta ad guttur applicatur: Graece eft: 77 di pee voy 
Qapvyya. pnépee dr oAEAUTO Xoj Gréz1UXTOJ, Quod fi fieret, quod 
volunt Gaza et Camus, vt linguae pofterior pars inter claman- 
dum gutturi applicaretur, nulla tum omnino vox confequeretur; 
et rana ipfa fuffocata periret. Natura ipfa ranarum infpe&a do- 


cec verum fenfum effe eum ,. quem pofui ;. linguae enim pars 
pofte- 


24 €— 


poferior replicata inter canendum palsto applicatur, vt vox 
ex gotture prodiens ftatim in vtroque latere intercepta in veficas 
maxillarum propulfa fonum in aqua tremulum edat, quem omnes 
nouimus. Maxillae inferioris pofitionem bene expreffit Gallus 
Camus, cum poneret: elle met fa levre inferieure a fleur d'eau, 
Contra peífime Gaza: maxillae inferioris labro demiffo pari li- 
bra com aqua modice recepta in fauces, — Graece eft izeysou 
muscas T0Y x4TU Ciayéya eri TG vou. Verfio Gazae in errorem 
cum aliis induxit etiam magnum virum, Camperum. . Sequitur 
ranam tum fimul maxillam fuperiorem zepizety , quod verbum 
Gaza intendere, "Thomas circumtendere interpretatus eft.  Gal- 
ius Camus haec ita vertit: elle étend et avance la levre füpé- 
rieure. Cette tenfion des levres les rend transparentes, et les 
yeux de la grenouille paroiffent briller comme des lumieres. 
Quae interpretatio vti plane falfa eft, ita fenfum loci plane peri- 
mit, Pergit Ariftoteles maxillas ex intenfione (ézizacez«) per- 
lucere, atque ita oculos veluti lucernas feu lumina apparere 
no&u, Nimiam hic verborum breuitatem dum feGatur, vti folet; 
Ariftoteles, fere totam fententiam obfcurauit, nifi quis rem te- 
neat et verborum fingulorum vim attendat diligenter. Maxillas 
ait ex intenfione perlucere; quod fieri aliter non poteft, nifi 
cum veficae maxillarum laterales a fpiritu ex gutture exeunte 
protrufae atque inflatse, itaque pellucentes propter tenuitatem 
membranae, oculos iuxta atque ante pofitos fpe&tatori per vefi- 
cam translucentes igneos veluti lucernas monfíirant. Igitur ex 
hoc pofteriori membro orationis facile elicitur verus verbi zegi- 
qévav fenfus, quem ita fideliter atque apte reddes, íi pofue;is: 
maxillam fuperiorem extendit atque inflat. Audiamus nunc Pli- 
uium locum hunc interpretantem libro XL. $. 6s. Lingua, in- 
quit , tenui(Tima ferpentibus et trifulca, vibrans, atri coloris, et 
fi extrahas, praelonga; lacertis bifida et pilofa; vitulis quoqué - 
marinis duplex; fed fupra di&is capillamenti tenuitate: ceteris 
ad circumlambenda ora. Ranis prima cohaeret; intima abfolu- 
taa gutture, qua vocem mittunt mares, cum vocantur ololy- 
gones. Stato id tempore euenit, cientibus ad coitum feminas, 
'É'um fiquidem inferiore labro demiffo ad libramentum modicae 

aquae 


aquae receptae in fauces, palpitante ibi lingua vlulatus elicitur. 
'Tunc extenti buccarum finus perlucent, oculi flagrant labore 
propulfi, Quain interpretatione, quam ex parte fecutus Gaza 
alios in errorem induxit Ariftotelemque reprehenfioni obno- 
xium fecit, multos et graues errores Plinius, aut quem is fequi 
folet, Nigidius Figulus, vno illo re&e animaduerfo redemit, 
quod buccarum finus expreffit nimiamque philofophi breuitatem 
explicauit. Ranam marem qui attente confiderauerit clamantem, 
maxillas naribus tenus aquae immerfas et bene claufas videbit; 
ne aqua ingredi fauces nec refpirationem per nares fa&tam impe- 
dire poffit. Ouidius fatis bene, vt poeta, rem expreffit, dum 
ait: Vox quoque iam rauca e(t, inflataque colla tumefcunt, ipfa- 
que dilatant patulos conuicia ri&us: Alberti verfio ex Scoto 
du&a fic habet p. 62. rana multiplicat vocem in aquam ponendo 
mandibulam inferlorem in aquam et extendendo fuperiorem fu- 
peraquam; et per extenfionem duarum mandibularum et cona- 
tum vocis ex ventofitate interius eleuante, Lucent enim oculi 
ficut candela, Alia ratione locum explicavit Scriptor Gallicus 
eiusdem Seculi XIII. de natura rerum apud Vincentium XX, 60. 
Huius, inquit, vocis ratio fecundum Ariftotelem ex hoc per- 
pendi poteft, quod ore claufo et inflatis lateribus confonat gut- 
ture, ad fyllabam vero coax os aperit, et inflar follium latera 
reprimit, vt fortiori fpiritu vox elata promatur; multiplicat vo- 
cem, quando pofuerit aequaliter in aqua mandibulam inferiorem 
et extenderic fuperiorem. Cum autem ambas extenderit eius 
oculi ficuti candelae lucent, In Augufto menfe nunquam poteft 
os fuum pro quolibet minifterio cibi vel potus vel vocis aperi- 
re; quodíi etiam manu vel baculo tentaueris, difficulter aperire 
poteris. Huius igitur loci pars prima ex propria au&oris obfer- 
uatione nata veritatem naturae fequitur, et ingenium fcriptoris 
non ineptum arguit; nifi quod latera maxillarum non corporis 
intelligere oportet. Altera falfam habet Ariftotelis interpreta- 
tionem; poítrema ex fabula conficta eft vulgi, quam tamen re- 
petit Albertus, vbi hunc ipfum Galli locum excerpfit p. 255, 
Priorem is loci partem ita refert mutatam: Linguam habet pa- 
lato adhaerentem , et ideo vox eius eft coax de gutture ad os 

D fonans ; 


26 — 


fonans; et quia non in dire&um lingua impediente procsdit fpi- 
ritus vocalis, ideo veficas duas inflatas facit a latere oris. Saltim 
hic ratio, quae fpiritum gutture emiíffum in veficas laterales re- 
primit, veficasque inflat, re&te et naturae conuenienter explica- 
tur, Ex recentioribus linguae formam raninae mariumque vefi- 
cas laterales maxillarum vocisque originem poft Swammerdam- 
' mium egregiis etiam pi&uris additis explicauit Camperus Oputc. 
minor. Vol.l. p. 144. Nec tamen omne inftrumentorum vocis 
artificium in rana confpicuum his duumuirorum do&iffimorum 
conatibus exhauftum fuit. Superfunt chordae vocales in ipfo la- 
rynge pofitae, quas ex rana vulgari et bufone peregrino pictas 
defcripfit Cl. Vicq- dazyr Mémoires de l' Acad. 1779. p. 200, 
tab. 40 — 44. Sexum tamen mafculinum non diftiné£tum fuiffe a 
viro egregio, admodum miror, 

Vocem maris et coitum no&urnum ex Ariftotele repetiit 
au&or nefcio quis, quem Plutarchus de Solertia animal. p. 982. 
exícripfit, ex quo rurfus fua haufit Aelianus IX. 13. Addidit 
ipfum coitum non in aquis fieri poffe, fed in continente terra, vbi 
per diem hominum animaliumque acceffum timeant. Jneptiam 
additamenti huius conuincit quotidiana experientia fpeGatorum 
curioforum, Denique adiunxit praefagium pluuiae ex folito al- 
tiore ranarum voce; quod refert etiam Aratus poeta verfu 215, 
Subiungit is ftatim aliud praefagium: aut, inquit, cum matuti- 
'no tempore ftrepit folitaria ololygon. In quo verfu interpres 
tando plerique interpretes atque ipfe adeo Seslmafius au&torem 
Scholiaftem graecum fecuti auem folitariam velut vlulam red- 
dunt. Ciceronis interpretatio acredulam nominat, Vtramque 
folus Grotius p. 30. et 82. re&e de ranae genere interpretatur, 
confifus inprimis au&oritati Ifidori, qui Agredulas feu Acredu- 
las ranas paruas in ficco vel agris commorantes interpretatur; et 
nominis originem ab agris repetit. Ex quo teftimonio hoc fal. 
tim conílat, fuiffe iam olim, 'qni in Cicerone acredulam non 
auem aliquam fed ranam interpretarentur. Solitaria vero et cla» 
:3mofa nulla alia dici fimul poteft quam arborea, quae voce fua 
"noftro etiam populo praefagia pluuiae interdum fatis certa facit. 


De 


M 


De bufonum atque omnino quadrupedum ouiparorum 
iecinore humorumque totius corporis temperamento locus eft 
fingularis Ariftotelis de Part. III. 12. quadrupedum, inquit, ie- 
cinora ouiparorum et pifcium pallidiora (&vzxpa) funt plurimo- 
rum, vitiofa etiam et praua quibufdam, vti reliqui corporis tem- 
peramentum veluti bufonis (QPguvse) et teftudinis ec huius ge- 
neris fimilium. Colorem igitur iecinoris in fluuiatili et marina 
teftudine pallidiorem effe quam in terreftri annotauit etiam accu- 
ratiffimus Caldefi; verum de natura eius et guítu in cibo fumti 
aliter fenfit palatum recentiorum, | Vide Hiftor, teftudin. p. 107. 
113. Venenum ex rubetis paratum et in potu datum hominibus 
cum veteres fcriptores memorant, varias corporis partes in ve- 
neni fufpicionem vocant. Scholiaftes Nicandri ad Alexiph, verf. 
567. compungi ait cucem bufonis et mucum feu faniem transfu- 
dantem colligi admifcerique cibis et potulentis letali effe&u. 
Medicamentum ipfum multo efficacius parari tempore aeftiuali, 
atque ex rubetis in locis calidioribus degentibus. Contritae con« 
tra fanguinem vino admiítum letslem refert Aelianus XVIT. 12. 
Rubetas toto corpore feu corporis fanie venenatas facit Plinius 
XI. fe&. 53. ect VIII. fe&. 48. Alii pulmonibus venenum afli- 
gnant, veluti Iuuenalis VI. 659. at nunc res agitur tenui pul- 
mone ruberae: Idem Satir. 11I. funus promittere patris nec vo- 
lo, nec poffum; ranarum vifcera nunquam infpexi, Denique 
Satira 1, 510. nominatur matrona quae molle Calenum viro fi- 
tiente porre&ura mifcet rubetam.  Pulmone rubetze illito pilos 
detrahi ait Plinius libro 28. fe&, 29. "Timaeus, Heraclides et 
Neocles medici affirmant phrynae feu rubetae duo iecinora e(Te 
alterum letale, alterum in remedio prodeffe contra illud , apud 
Aelianum XVII. 15. Intelligunt illi duos iecinoris lobos aut fi- 
bras, vt apparet ex Plinio XI. fe&. 76. vbi de iecinore: rana- 
rum, inquit, rubetarum altera fibra a formicis non attingitur pro« 
pter venenum, vtarbitrantur. Deinde idem libro 32. fc&. 18. 
iecur ranae geminum effe dicunt, obiicique formicis oportere: 
eam partem , quam appetant, contra omnia venena effe pro 
antidoto. 


D 5 Ita 


28 


Ita igitur fcriptores veteres dum pluribus rubetarunt 
membris et partibus venenum affignant, totius corporis cempe- 
ramentum prauum agnofcunt. Ex bufone Cururu torrefa&to et 
in cineres reda&o pocula letalia mifceri a barbaris Brafilienfibus 
narrat, qui veneni fumti fymptomata fatis grauia fimul edifferit 
Guil, Pifo. Experimenta a Laurentio inftituta, vt veneni fufpi- 
€ionem bufonibus adfperfam aut dilueret aut confirmaret atque 
explicaret, nimis pauca funt nec per fingula vifcera eundo capta. 
Mucum is corporis, inprimis verrucarum, in variis animalibus 
expertus eft, totasve rubetas illis difcerptas ingeffit. Vel fic 
tamen veneni feu praui potius ctemperamenti fufpicio a veteri- 
bus tradita magis aucta quam imminuta eft, 

Ex loco Ariítotelis fupra allato de vitiofo quadrupedum 
ouiparorum hepate explicabimus nunc alium eiusdem fcriptoris 
in H. A. IV. c. $, quem partim corruptum a librariis interpretes 
magis obfcurarunt quam explicarunt, Loquitur de erinacei ma- 
rini partibus inteftinis, et poft oua vifcus hepati analogum, imn 
aliis mollufcis teftaceisque animalibus meconem feu papauer ap- 
pellatum, vario in variis colore, memorat. ln fuperiore, in- 
quit, corporis parte ex dentium crigine pendent nigra (vifcera) 
amara guítatu nec efui. 1n multis animalibus talis aut analoga 
pars (vifcus) reperitur, velut in teftudinibus, rubetis,; ranis, te- 
ftaceis turbinatis et mollufcis3 colore tamen variat, in omnibus 
vero aut plane non eít efuüi aut minus, Gaza peffime partem 
hanc nigram ad oua erinacei verfione fua traxit. Gallus Camus 
re&iorem Codicum le&ionem in verfione fecutus, prauam in 
graecis verbis reliquit. Deinde in Commentariis p.688. ex hoc 
loco refert haec: on trouve des oeufs ou du moins des corps 
qui y reffemblent et des corpufcules noirs dans l'interieur des 
grenouilles: quae quidem funt ineptiffima et philofophum rifui 
exponunt, Scilicet non viderat de vifcere iecinori analogo fer- 
monem effe; quod in teítaceis et mollufcis generico papaueris 
nomine appellare folet Ariftoteles; in quibusdam tamen gene- 
ribus vifcus iftud colore nigro, vt in neritis, contra flauo in buc- 
cinis confpici in hoc ipfo capite paulo antea annotauit, . De eri» 
&aceo marino ponit nunc fimpliciter a zara, quoniam Men 

illu 


Landi ne 29 


illad in eo colorem nigrefcentem habet. Atque ita apparet in 
iecinoris quadrupedum ouiparorum temperamento et prauitate 
iudicanda fibi confentire Ariftotelem, nec colorem nigrefcentem 
transferendum efie ad iecur reptilium iftorum , quod alibi philo- 
fophus colore pallidiore et fubflauo cffe dixerat. 

Supereft po(tremus locus ex H. A. VII, 4. de vi&u ani- 
malium repentium et ferpentium , quo explicato, fpecierum 
praecipuarum aliquot hiítoriam aggrediar. Animalia. inquit, 
fquamata, veluti lacertae et reliqua quadrupedia ( ouipara) ec 
ferpentes omniuora funt; nam et carnes edunt et herbam, | Ser- 
pentes vel maxime omnium gulofi funt, Potum vero paucum 
fumunt et haec et quaecunque pulmonem fpoergiofum habent. 
Spongiofum autem et pauco fanguine refertum habent quadru- 
pedia ouipara omnia.  Serpentes vini etiam guítum amant; 
proinde viperas aliqui vino cum fi&ilibus ad fepes difpofito ve- 
nantur; ebriae enim capiuntur. Serpentes carniuori funt, et fi 
quod animal ceperint, exfu&ium totum aluo excernunt. Ca- 
pit quodcunque fortuna obtulerit, fiue auem fiue bcftiam; oua 
etiam deglutit; quae apprehenfa vertit eo vfque donec ad fum- 
mitatem perueniens in re&um ftatuerit; deinde fic fe paulatim 
contrahit et conitringit, vt extenfo corpore defcendat in imum 
id quod deglutitum eft. Quod facit ideo quod ttomachum feu 
oefophsgum habet tenuem et longum. Diu et phalangia et fer- 
pentes durare poffunt fine cibo, quod in iis videre licet, quos 
pharmacopolae alunt, In quo loco de le&ione breuiter quae- 
damni annotabo,. Verba igitur de pulmone fpongiofo quadrupe« 
dum ouiparorum reddidi ex lectione ea, quam verfio 'Thomae 
expreffit. Graece igitur legendum eft: xoaj éAbyeuuos tva Td 
«croxa, cum vulgata lectio fic habeat: pulmonem fpongiofum 
habent omnia pauci fanguinis et ouipara animalia, Deinde Co- 
dex optimus Mediceus ferpentes generatim, vbi vulgata lectio 
echies priuatím nominat. Hos echies, quos vulgo falfo viperas 
interpretantur, circa fepes et ruderata degere et capi ait; graece 
eft euariZe; quod vocabulum non intellexit Thomas cum ver. 
teret: in vafis tefteis difponentes velut ad faginationes.  Prae- 
dam deinde exfugere et totam per aluum excernere dicuntur, 

Ds Graece 


NDENETEUELTORI DE 
39 AUT 


Graece legitur 222, Gaza potuit reliquum totam, Thomas omnia, 
Senfus idem fere manet, Poftea modum explicat, quo prae. 
dam quamcunque arripuerit, deglutit. Verba ponam ipfa grae- 
ca, in quibus reddendis varie erraruünt interpretes: Aafodrv era- 
va'yet £c àv €xi T0 axkpoy €AOay aig eU9U xaT&sroW xaTa STO 
qUvd'yc: éauTéy xo) cus Me eig puxpey, wee exraOEYTOS Xi TQ tylVE- 
m Oo, và xaTaToOéy, Gaza igitur fic: cum acceperit, reducit et 
vfque eo retra&at, quoad partem na&us poftremam e dire&o 
conítituat; tum colligit fe in breueque contrahit, vt quod indi- 
tum fupra tenetur, in imum extento corpore deducatur, Aliter 
verfio Scoti quam pofuit Albertus et Vincentius XX. cap. 45. 
et quum in os aliquid accepit, erigit caput et collum et trans- 
glutit illud ; deinde conftringit et contrahit corpus fuum com- 
primendo hoc quod transglutit in ventrem inferius, — Verfio 
'Thomae habet: furfum ducit — in re&um fítstuat. — Miraberis 
vnde acceptum fenfum a verbis graecis tam alienum pofuerit 
Scotus eumque fecutus Albertus, Vincentius ec Camus; eun- 
dem tamen iam olim ex philofophi loco retulit Aelianus VI, t8. 
vbi ferpentes ait propter gulam praelongam et anguítam erigere 
fe (dvízavro, ép9o1) et fummae caudae inniti (&' axpae vae pac 
£gdci) atque ita cibum delabi et fuccedere in reliquam corporis 
molem. Sed hi omnes interpretes verbum £zavcye, quod ad 
praedam refertur, male ad ipfum ferpentem retulerunt, furfum 
fe educit vertentes, cum Gazae exemplo reducit et retra&at de- 
berent; deinde verba ei dxpoy £A9ay, i. e, in fummam vel ex- 
tremam praedae partem perueniens, male de corpore extremo 
et cauda ferpentis acceperunt; denique eic eU9v xaraszcn, i. e. 
e directo conftituere, male erigere fe interpretati funt. Scilicet 
ferpens praedam animalem e dire&o fibi conftituit, eapite fum- 
mo obuerfo gulae et faucibus; caput igitur primum transglutit, 
atque ita artus corpori appreffi moram nullam faciunt, dum an- 
guis fe in fpiras breues conftringens paulatim a fuperiore parte 
corporis in imam propellit praedam ingeftam. — Vti pifces carni- 
uori, ita etiam ferpentes praedam capite aduerfo deglutire prae- 
ter alios teftem habeo Van Lier p. 75. 


" Ratio- 


( PUERO Ta IS BESRE EE! 


Rationem paulo diuerfam de dracone tradit Plinius X, 
fe&. 92. ferpentes, inquit, ouis pinguefcunt, fpe&tanda quidem 
draconum arte: aut enim folida hauriunt, fi iam fauces capiunt, 
quae deinde in femet conuoluti frangunt intus, atque ita puta- 
mina extuffiunt; auc fi tenerior eft catulis adhuc aetas, orbe ap- 
prehenfa fpirae ita fenfim vehementerque praeftringunt, vt am- 
putata parte ceu ferro reliquam, quae amplexu tenetur, forbeant. 
Simili modo auibus deuoratis folidis, contentione plumam ex- 
citam reuomunt. lta quidem h, 1, fcripfit Harduinus ; cum an- 
tea legeretur, etiam in Vincentio et re&ius quidem: plumas et 
offa reuomunt. Nam avium oífa non plus nutrimenti quam 
plumae habent. Facit igitur fcriptor is, quem fequitur Plinius, 
ferpentes fimiles auibus rapacibus, quae vomitu plumas ingeítas 
cum oflibus reiiciunt, cum Ariftoceles multo re&ius fucco extra» 
&o totam reliquam molem et compagem offeam cut pelle et 
pilis per aluum excerni, feruata aliquo modo paruorum anima- 
lium, praecipue infe&orum, velut integrorum imagine, affir- 
mat; cuius au&toritatem.exemplo chamaeleontis conlirmauit Per» 
raltus, aliarum lacertarum alii; in multis peregrinis lacertis ipfe 
reiveritatem agnoui. De vomitu ferpentum auctorem locuple- 
tem et teftem equidem ignoro. 

"Serpentes igitur folos Ariftoteles carniuoros facit , ita 
tamen vt oua etiam et vinum deguílent; lacertas contra et reli- 
qua ouipara quadrupedia omniuora facit, id eft praeter carnes et- 
iam herbas comedere, Repetiit horum partem Plinius X. fe&.93. 
fed multisadditis ineptiis, Serpentes, inquit, cum occafio eft, 
vinum praecipue appetunt, cum alioqui exiguo indigeant potu. 
Eaedem minimo et paene nullo cibo cum a(íferuantur inclufae: 
ficuti aranei quoque, alioqui fu&u viuentes. Ideoque nuilum 
interit fame aut fiti venenatum, Nam neque calor his, neque 
fanguis, neque fudor, quae auidicatem naturali fale augent, 
Annotatione tamen in hoc loco dignum eft Plinium ex philofo- 
pho non viperas vini amantes fed ferpentes omnino referre; itae 
que le&ionem alteram áQ«s non £y«c in fuo Codice fcriptum ha- 
buit. Vi&um vegetabilem non folum in ferpentibus, fed in 
ipfis adeo lacertis et ranis contra multorum teítimonia tamen ne- 

:gat 


32 


cat CI, Hermann Difput. II. De amphibiorum virtutibus me- 
dicis p. 4. Argentorati 1789. 1n ranis et bufonibus, lacertis 
etiam quibusdam, vereor ne vic doctiffimus a veritate aberraue- 
rit. Vomitum ranis etiam, fere folis, vtpote quadrupedum oui- 
parorum breuioribus, conceflerim; in ferpentibus enim et la- 
certis ventriculi, oefophagi inteftinorumque longitudo regref- 
fum impedire videtur. ' 

Lacertarum nunc praecipuarum aliquot et ferpentum hiíto- 
riam sggredior;etde crocodilo quidem aquatico, eo quidem quem 
ex Nilo et fluuiis americanis allatum hodie accuratiffime cogni- 
tum habemus, pauca funt, quae ex veterum fcriptorum narrationi- 
bus, Aegyptiacorum facerdotum miris fabulis adulteratis, ex- 
cerpta repeti mereantur. Coitum peculiarem et a reliquo lacer- 
tarum genere alienum folus ex fcriptoribus antiquis, nefcio quo 
au&ore, memorat Euftathius Antiochenus in Hexaemer. cap.22. 
Crocodilum is ait prope ripas feminam fupinam profternere, at- 
que ita coire cum ea.  Narrationis huius fidem afferuit Petrus 
Martyr et Haffelquift. Ipfa adeo coitus inítrumenta genitalia 
diuerfam fabricam et mirabilem habent, quam ex americano 
crocodilo pi&am dedit Plumier in Anatomia manufcripta, quam 
ex Codice Blochiano defcriptam habeo, 1 

Aelianus XII. 41. geminum crocodilorum genus in Gan- 
ge Indiae habitantium memorat, nefcio quo au&ore, quorum 
alterum mite atque inmocuum, alterum immane et voraciffimum 
fit, adeo vt crimine capitali damnati obiiciantur illis lacerandi, 
Hoc poftremum genus;ait habere in fummo roftro tuber feu emi- 
nentiam (£Zex;v) veluti ceraftem anguem., Qua quidem in com- 
paratione fi coluber Linnaei cera(tes, nec alia ferpentum cornu- 
terum fpecies, veluti anguem cornutum defcripfit Haffelquift, 
intelligitur, cuius ex palpebra fuperiore cornua breuia flexilia 
eminent, facile apparet ad quam capitis partem roftri fummitas 
(em axpev) pertineat, ad regionem fcilicet oculorum, non finem 
roftri, Duas hucusque nouimus crocodilorum fpecies, niloti- 
cum atque alterum Gangeticum di&um; poftremum hunc longi 
roftri nota difítin&um primus defcripfit Gronov Gazoph. Fafcic. 
1I. p. 11. no, 40, pott eum Edwards Philofoph. Tranfaét, Vol. 49. 

P. HI, 


33 


P. Il. p. 639. tab. 19. Huius deinde cranium accurate defcripfic 
et cum nilotico comparauit Cl. Merck Zeffifcie Beytráge V ol. IH, 
P.L p.73—87. Hunc Gangeticum crocodilum a fimili longi 
roftri a Cl. Adanfon in Africa reperto et breuiffime notato, nee 
fcio quo iure diftinxit nuper illuftris Comes Dela Cepede. Ve- 
rum hoc equidem certiffime fcio in neutrum geuus notam ab 
Aeliano pofitam conuenire. Igitur ad tertium aliquod genus 
confugi, [ndicum, quod fcriptores hucusque omnes cum nilo- 
tico permutarunt quanquam multis corporis externi, pluribus 
vero interioribus notis plane diftin&um, His iisdem notis facile 
etiam a Gangetico poteft feparari. "T'ertíam igitur crocodilorum 
fpeciem Iefuitae in regnum Siamenfe miffi ita depingunt, Me- 
dia in fronte inter oculos et paulum fupra eminent duae carinae 
offeae bipollicari altitudine, craffitudine nondum pollicem ae- 
quantes, quas pe&inum nomine appellant Iefuitse. In iuniore 
beftia pedem et quatuor pollices vix excedente geminae hae ca- 
rinae nondum perfeGae confpiciebantur, fed frons nuda et luci- 
da apparebat. Dentes maxilae inferioris magni duo vtrinque 
fuperiorem. perforant et cornuum inftar exftant in apice roftri, 
Hanc carinarum et dentium exftantium in fuperiore maxilla fpe- 
ciem bene pi&am exhibet tabula adiunGa. "Trachea ante bifur- 
cationem quinque pollicum longitudine finiftrorfum reflexa ad- 
fcendit, deinde bifurcata totidem pollicum longitudine afcende- 
re pergit; denique bronchiae, aliquatenus iun&ae, re&ae defcen- 
dunt reuerfae pulmonisque geminos lobos ingrediuntur, Con- 
tra in crocodilo nilotico tracheae finum dextrorfum adfcendere 
nec bronchias comple&i admonet Duverney. Colli vertebras 6, 
dorfi 11, lumborum 8 numerant, cofítas veras 11, quarum duae 
primores et poftrema vtrinque coftis reliquis non vertebris ipfis 
adhaerent; fpurias vtrinque feptem, — Coftae verae duabus parti- 
bus componuntur, Contra in nilotici fceleto Duverney colli 
vertebras 7. dorfi tr, lumborum 5, offis facri 2, coftas veras cum 
fpuriis vtrinque 12 tribus partibus compofitas numerauit, Pro- 
ceffus palatinos laterales, quibus in anteriore parte maxillae in- 
feriori iunguntur; deeffe in nilotico errore pofuit Duverney; illis 
enim in craniis; quae equidem "d et in plerisque omnibus 

lacer- 


34 Nace: 


- Jacertarum craniis adfunt.  Coftarum paria duodecim, in quibus 
quatuor fpuriarum, tribus partibus compofitarum numerat Plu- 
mier; fed is praeterea quinque paria abdomen claudentium et 
fpuriarum duabus partibus compofitarum coftarum et fecundo 
alicui veluti fterno adhaerentium annotauit et pinxit, quae con- 
uenire cum feptem fpuriis Siamenfis crocodili ita videntur, vt 
non omnes fpuriae, id eft vertebris t3ntum adhaerere dicendae 
fint, fed forte plurimae fterno veluti fecundo alicui iun&ae fint, 

Quoniam fcriptores veteres multi non folum chamae- 
leontem, fed et ipfum ftellionem cum crocodilo terreftri com- 
pararunt, omnisque adeo ftellionis chamaeleontis et crocodili 
terreftris notitia a partium externarum fimilitudine aliqua pen- 
det, operae pretium erit indagare eam fimilitudinem; quo cer- 
tius definire naturam et genus ftellionis et ipfius crocodili terre- 
ftrisliceat, In vniuerfum autem monendum eft vocabulum cro- 
codili Ionicae diale&o peculiare lacertam quamuis fignificare. 
Hinc fa&um vt maximam in aquis degentem fpeciem aquaticae 
cognomine diftinguerent. '"lerreftris cognomen diuerfae fpeciei 
adhaefit, a qua diftin&as reliquas communi lacertarum ( eavga; 
e«Upog) vocabulo defignabant, "Terreftrem igitur crocodilum 
Ariftoteles nunquam nifi cum aquatico iuxta nominat; interdum 
tamen crocodilum fimpliciter appellat, qui fluuiatilis, alibi ter« 
reftris intelligitur. Crocodilum hunc maxime celebrarunt me- 
dicamenta cofmetica ex variis eius partibus, inprimis ftercore, 
crocodilea di&o, parata in vfum feminarum, Vnde fucatus fter- 
core crocodili color apud Horatium. De quo medicamento vbi 
tradit Galenus de Medic. Simpl. Facult, X, 29. crocodilos ter- 
reftres paruos et humiles appellat. Arabici librorum Diofcoridis 
et Galeni interpretes vbique pro graeco nomine pofuerunt fuum 
chardaun; quo veluti validiffimo argumento vfus Bochartus croco- 
dilum terreftrem effe lacertam Arabibus chardaun di&tam afferuit. 
De forma breuiter Plinius libro 28. fe&. 27. Alter crocodilus 
illi (aquatico) fimilis, multum infra magnitudine, in terra tan- 
tum , odoratiffimisque floribus viuit. Ob id inteftina eius dili- 
genter exquiruntur iucundo nidore referta. Crocodileam vocant, 


vitiis oculorum vtiliffimam. — Adulterant amylo aut cimolia, fed 
maxi- 


Lo 
CPC 35 


foaxime qui captos oryza tantum pafcunt: Vides eadem olim 
cura a pharmacopolis lacertam hanc propter flercoris vfum nu- 
tritam fuiffe, qua hodie Belgae aliique felem zibethicam ob fimi- 
lis odoramenti vfum alunt. Quosdam adeo fturnorum Oryza 
nutritorum ftercus pro crocodilea vendidiffe annotauit Diofcori- 
des II. 98. et Galenus l.c. morem iftum fuo aeuo communem 
faeminarum fuiffe ait. Hinc au&or Kyranidum fturnos efos pul- 
critudinem efficere tradidit. Nomen aliunde ignotum lacertae 
huius, Cicerus, annotauit Hefychius. A timore odoratiffimo- 
rum florum nomen crocodili, terreftris fcilicet, repetierunt olim 
grammatici, inepta fatis etymologia, ta Euftathius ad Homeri 
lliad. p. 797. ed. Bafil. cerreftris, inquit, crocodilus crocum ti- 
met , igitur croci odore ab alueariis eum abigunt periti, Scili« 
cet Aelianus I. 58. apibus infidiari tradit crocodilum etiam terre- 
ftrem cum reliquis lacertis. Verum is remedium aliud docet; 
farinam enim hordeaceam iubet cum helleboro, aut tithymali 
maluaeue fucco fubattam difpergere ante aluearia, qua deguflata 
lacertas perire afferit. 

Manifeftiora formae argumenta reperire non licuit mihi; 
quaedam tamen conie&ura elici poflunt, fi diligenter vbique ter- 
reftrem ab aquatico crocodilum diftinxeris. Ita vbi Plinius libro 
28. fe&. 29. Democriti autoritatem praefatus de chamaeleonte 
tradit: Similis et magnitudine eft fupra di&o crocodilo, fpinae 
tantum curuatura acutiore, et caudae amplitudine diftans, Nul- 
Ium animal pauidius exiftimatur, et ideo verficoloris effe muta- 
tionis. Hocigitur in loco manifefto terreftris crocodilus cum 
chamaeleonte comparatur, vt poít Bochartum monuit etiam 
Harduinus. Verum Plinius ifta verba non ex Democrito , vt 
medicamentorum farraginem, fed ab Ariftotele tranftuliffe vide- 
tur. ls enim caufam mutationis in timorem et fanguinem pau- 
cum et frigidum contulit, de Part. IV. 17. Magnitudinem ta- 
men cum crocodilo nullibi comparauit, fed in H. A. II. 1r. for- 
mam corporis lacertis fimilem tradit, ex quo loco Plinius VIII, 
fe&. sr. figuram et magnitudinem lacertae effecit, Deinde phi- 
lofophus totum corpus afperum effe ait veluti crocodili ; hinc 
Plinius corpus afperum ceu crocodilo duxit, Colorem denique 

E 2 philo- 


33 — 


philofophus effe ait modo nigrum, non multum diffimiiem co- 
lori crocodili; modo pallidum lacertarum inftar, nigro. velut 
in pardaliis diftinttum. — Corpus afperum feu cutem granulis 
afperam reperit etiam Perraltus ; fed is re&e etiam admonuit 
modum excedere comparationem cutis granulatae cum duriffimis 
crocodili aquatici fquamis et tuberibus inftitutam. Qua re etiam 
haec ad terreftrem crocodilum transferenda erit comparatio, nifi 
ineptire philofophum volueris. Senfitita etiam Auicenna, ex 
cuius arabica verfione Albertus pro crocodilo vbique arabicum 
nomen hardon pofuit , crocodili fpeciem effe admonens. Atque 
ita hoc etiam argumento confirmatur opinio Bocharti arabicum 
nomen, Hardon, Hardun, Chardaun fignificare crocodilum: 
terreftrem, Ex comparatione igitur cum chamaeleonte inftituta 
apparet huius crocodili cutem effe granulatam et afperam. Au- 
&or vero: eft Haffelquift p. 352. Itiner, lacertam Hardun, Lin- 
naei (tellionem, fquamas in dorfo acuminatas, in latere vero vt 
roque tubercula aculeata gerere. Praeterea multa is narrat, quae 
corporis morumque fimilitudinem magnam cuui chamaeleonte 
monfítrant; multaque etiam egregie in eam conueniunt, quae 
ex Arabum fcriptis colle&a pofuit Bochartus Hieroz. 1. p. 1047; 
Denique füb antiquo crocodili nomine eandem lacertam in ipfu- 
lis Archipelagi repertam pinxit ''ournefort. Itiner. I, p. 119. 
tab, 120, Quare vix dubitari porro poffe videtur, quaenam 
lacerta obfcuro crocodili terreftris nomine fignificata fuerit a fcri- 
ptoribus antiquis. 

Chamaeleontis hiftoriam ex fuperiore difputatione aptam 
et connexam ftatim fubiungam.  Ponam vero locum clafficum 
Ariftotelis H, A, IL. x1. ex verfione fideliore, quam ea eft, 
quam vulgo legimus, eandemque deinde rationibus et criticis 
et phyficis editis afferam atque explicabo, lta igitur Philofo- 
phus:. Chamaeleon tota corporis figura lacertam refert; latera 
autem:;feu coftae ad imum vfque ventrem defcendunt ibique in- 
uicem iunguntur, velutin pifcibus. Spina etiam dorfi modo 
pifcium eminet ;: facies fimillima: choeropitheco feu fimiae por- 
cariae ; caudam habet valde longam , in tenuem finem definen- 
tem; valde plicatilem inftar lori, Altior terrae infiftit quam re- 

liquae 


liquae lacertae, ceterum crurum flexum fimilem habet illis, Pe- 
des finguli in duas partes funt diuifi, ita fibi oppoficas, quemad- 
modurm pollex humanus reliquae manui opponitur, "Vtraque 
pars rurfus aliquatenus in digitorum fiffa eft fpeciem , ita vt in 
anterioribus pedibus pars interior tres digitos, exterior duos 
praeferat; in pofterioribus contra interiorem partem bini, ex- 
teriorem terni feparant, quibus omnibus additi funt vngues; qua- 
les in auibus rapacibus videmus. "lotum corpus afperum ett 
velut in crocodilo. Oculi in profundo pofiti funt, magni valde 
rotundi et pelli fimili te&i, vti reliquum corpus; media tamen 
pars eius paruo foramine pertufa eft, per quod videt. Oculum 
vero nunquam cute hac operit;. oculum ipfum in orbem vertit 
et vifum quoquo verfus verfat, et ita quaecunque voluerit afpi- 
cit, Colorem mutat inflatus. Hunc vero habet et nigrum, fere 
fimilem crocodilis, et pallidum quemadmodum lacertae , nigro 
variegatum, veluti pardalia. Haec mutatio coloris totum eius 
corpus occupat, ipfi enim oculi cum cauda permutantur, vt re- 
liquum corpus, Motus ei piger admodum elt vt teftudini, Cum 
moritur fit pallidus defun&tusque eum colorem feruat. Gulam 
cum arteria afpera fitam habet vt lacertae. Carnem nufquam nifi 
in capite, maxillis et circa extremam caudae iun&uram paucam 
habet, fanguinem modo circa cor, oculos, loca fupra cor ,. ec 
venas ab his locis protenfas; verum his ipíis fanguis admodum 
exiguus ineft, Cerebrum paulo fuperius oculis pofitum eft, 
connexum tamen cum lis. Ablata oculorum externa cute, vel« 
uti circulus aeneus tenuis eos circumdat per cutem pellucens 5 
et per totum fere corpus eius pertingunt membranae multae et 
validae, quse mulrum fuperant eas, quas in reliquis lacertis con- 
fpicimus, diffe&us vero totus diu et fortiter fpirationem exer- 
cet, motu quanquam exiguo adhuc in corde confpicuo; et con- 
trahit praecipue laterales partes (latera et coítas) fed et reliquas 
corporis partes, Lienem conípicuum nuspiam habet, Latitat 
vero reliquarum lacertarum more per hiemem. : 
Haec in.compendium reda&a ita conuertit Plinius ; vt 
tamen quaedam omitteret, alia aliunde adderet VIIJ, fe&. 5 r.. 


Chamaeleonem et Africa gignit, quanquam frequentiorem Indiae. 
E. 3 Figu- 


38 


Figura et magnitudo erat lacertae, ni(i crura effent re&a et ex- 
celfiora. Latera ventri iunguntur, vt pifcibus, et fpina (fimili 
modo eminet. Roftrum, vt in paruo, haud abfimile fuillo: 
cauda praelonga in tenuitatem definens et implicans fe viperinis 
orbibus, vngues sdunci: motus tardior, vt teftudini: corpus 
afperum ceu crocodilo: oculi in recedu cauo, tenui difcrimine 
praegrandes et corpori concolores: nunquam eos operit: nec 
pupillae motu fed totius oculi verfatione circumfpicit. (Ipfe cel- 
fus hianti femper ore, folus animalium nec cibo nec potu alitur, 
nec alio quam aeris alimento: circa caprificos ferus, innoxius 
alioqui.) Et coloris natura mirabilior: mutat namque eum fub- 
inde et oculis et cauda et toto corpore, (redditque femper quem- 
cunque proxime attingit praeter rubrum candidumque.) Defun- 
&o pallor eft. Caro in capite et maxillis et ad commiffuram cau- 
dae admodum exigua, nec alibi toto corpore. Sanguis in cor- 
de et circa oculos tantum.  Vifcera fine fplene. Hibernis men- 
fibus latet, vt lacertae. In hsc interpretatione non attingam 
ea quae aliunde addita lunularum notis diftinxi, —Diligen- 
ter vero notandae funt fingulae Plinii aberrationes. Primum 
igitur latera ventri iun&a obfcure et partim falfo dixit; voluit 
Philofophus intelligi, coftas vtrinque pofitas pe&us abdomen 
atque ilia continuare et coniungere, imumque adeo abdomen 
(Um eyes pis) includi vtrinque coftarum veluti vallo, quod in pi- 
fcibus fimiliter fieri nouimus. Spinam re&e eminere dixit, fen- 
fu tamen aeque ambiguo atque in graecis. Poteft enim emine- 
re dici, quae quafi protuberat curuata, velut in camelo et mul- 
tis etiam pifcibus, Atque ita fere interpretatus effe videtur Pli- 
nius; in libro enim 28, fe&.29. fpinae curuatur»m acutiorem in 
chamaeleonte nomipat. "Talis curuatura vere confpicitur in fpi- 
na chamaeleontis. Sed praeterea acumen fpinae etiam intelligi 
poteft; atque ita dorfi fpina in pifcibus multis acuta eft, quem- 
admodum et ipfe venter in clopeis cultratus apparet. Denique 
etiam pinnae fpinofae feu radiatae in dorfo pifcium exítantes 
potuerunt cum chamaeleontis dorfo in criftam eminente compa- 
rari. Faciem (vécue) cum in roftrum mutaret Plinius et fuem 
pro fimia porcaria nominaret; turpiffime a veritate aberrauit, 

Nec 


39 


Nec enim roftri vllam fimilitudinem agnofcere potuit hucusque 
quisquam in chamaeleonte. Contra Ariftoteles zpg^cczov, fa- 
ciem dixit, partem eam fcilicet cotam , qnae fub cranio feu ce- 
rebri receptaculo pofíta in homine ad menti finem vfque pertin- 
git, frontem oculos nares atque ipfum os includens. Choero« 
pithecum ipfum hodie ignoramus, et qui nuper fimiae aliquod 
genus pro choeropitheco ifto pium nobis venditauit Cl. Bod- 
daert (Naturforfcher Part. 22.) porci fimilitudinem a roftro re- 
petiit, atque ita a vero aberrauit, Facies chamaeleontis cum 
porco nulia alia nifi frontis ad occiput adícendentis in altum fimi- 
litudine conuenire dici poteft; eamque inprimis quaerere 
oportebat in fimia porcaria. In cranio porci manifeíftior multo 
frontis atque occipitis altitudo confpicitur, eiusque fimilitudi- 
nem fecuti veteres fcriptores fuem Babyruffa Linnaei choerela- 
phum, id eft; porcarium ceruum dixerunt, Potuit tamen Cos- 
mas Indopleuftes, qui eo nomine vtitur cap. 7. aliud etiam cer- 
uini generis fimile animal fignificaffe, quod illuftris Buffon poft 
Pennantum Cerf cochon appellauit, Verum hanc ipíam fimilitu- 
dinem deinceps accuratius in chamaeleonte explicabimus. 
Oculos reliquo corpori concolores dixit Plinius , cun: 
philofophus pellem eam, quae oculos tegit palpebrarum loco, 
fimilem reliquae cuti, id eft, afperam et granulatam vere dixe- 
rit. Porro oculos in receffu cauo pofitos et tenui difcrimine 
praegrandes dixit. Quae quidem verba peífime Perraltus in 
anatomia chamaeleontis, eumque fecutus Harduinus interpre- 
tantur quafi tenui difcrimine feu fpatio inter fe difcretos intelligi 
volueritPlinius; efle enim parietem offeum interorbitalem per- 
tufum, et tenui membrana, vt in auibus, foramen obdu&um ita, 
vt oculi prope fe coritingant. Haec enim fabrica orbitae reli- 
quis lacertis et ferpentibus omnibus communis eft. Voluit igi- 
tur Plinius reddere ex philofopho paruum foramen quo mem- 
brana oculorum palpebralis et afpera eft pertufa. Verum in vul- 
gari verborum ordine fententia ifta locum non habet; igitur lo- 
cum mutilatum effe et inferta voce dete&ti redintegrandum fu- 
fpicor. In cauo pofitos cum dixit Philofophus, orbitam intel- 


ligi voluit; nec oculorum globum ipfum aliquatenus exítare ne- 
gauit; 


40 


gauit, vti cenfebat Perraltus.  Auxerunt in nimium fententiam 
philofophi verba Solini cap. 4o. fubdu&ti, inquit, oculi et re- 
ceflu concauo introrfum recepti, quos nunquam ni&atione ob- 
nubit, Vifum denique non circumlatis populis, fed obtutu ri- 
gidi orbis intentat, Receffum cauum licet tzmen aliqua ratione 
dicere, quoniam oculi non apertis palpebris patent, fed tenui 
difcrimine membranae oculis obdu&ae, vt quafi latere videan- 
turin cauo. Oculostotos in orbem quoquo verfus circumro- 
tari re&e dixit Ariftoteles; male contra Plinius, et Solinus pu- 
pillae motum commemorant, quafi aliquis pupillae motus ad 
videndum effe poffit (ine reliqui oculi motu. Plinii tamen errorem 
verfioni fuae admifcuit Gaza; itaque Philofophum criminationi- 
bus virorum doctorum obnoxium fecit. Cum oculos nunquam 
membrana illa afpera obtegi ait philofophus, voluit eam com- 
parare cum palpebrís lacertarum reliquarum, quae palpebram 
inferiorem pro lubitu oculis obducunt atque ita vifum claudunt; 
quod fieri a chamseleonte non poteft. Oculi enim globus fir- 
miter cum membrana connexus eft, ita vt membrana oculi cir- 
cumrotationem manifeito fequatur atque motu fuo exprimat. 
Margines tamen ii, quibus tenue foramen includitur, ita coire 
et iungi inuicem poffunt, vt oculi prorfus occludantur; quod 
fit, dum dormiunt, Male iterum Solinus ni&ationem intulit, 
quae in lacertis omnino nulla eft. Colorem pallidum («po») 
'l'homas fufcum interpretatur. Aelianus IL. 14. pro eo dixit 
X^cpiy, eX viridi flauefcentem ; re&e. Sed coloris omnem va. 
rietatem re&e iam ex Ariftotele explicuit et confirmauit cum 
Perralto Valisnerius. Nigras maculas cum maculis pardaliorum 
comparat; quae de panthera analio aliquo animali interpretandae 
fint, dubitari poteft. Alibi enim haec vocabuli diminutiua for- 
ma non reperitur. Verum in opere mufiuo Praeneflino lacertae 
nomen €rocodilopardalis infcriptum legitur, ad quod fortaffe 
refpexiffe Ariftotelem fufpicsri quis poffit, Vide Comment. 
Barthelemy in Mémoires de l'Academ. des Infcript. 'T'om, 3$. 
p.533. Nomen tamen iftud corrigere-tentauit Camus in Com- 
ment, ad Ariftot, p. 26r. 


Colo. 


4t 


Colorum mutationem aeri infpirato deberi, et praeter 
reliquum corpus in oculis etiam et cauda confpici pergit Arifto- 
teles; ex quo poftremam orationis partem modo reddidit Pli- 
nius; atque alibi colorum mutationem ex timiditate repetit prae- 
fatus au&toritatem Democriti. Mirum autem eft aeri infpirato 
(£u qhureévo) adícribi mutationem colorum , cum pulmones 
ipfos nullibi tamen commemoret Ariftoteles, Sed meminiffe 
hic oportet, quod in libro de Part. III. 6. docet, animalia qua- 
drupedia ouipara pulmonem habere paruum et ficcum, fed qui 
inflando (72 ép£vzrac9aj) poffit in magnam molem affurgere, 
veluti lacertas ec teftudines, et reliqua eiusdem generis. Ho- 
rum enim omnium animalium pulmonem efle fpongiofum,. par- 
uum et membranaceum. Atque ita (tatim apparet pulmones cha- 
maeleontis non omi(fos efTe ab Arittotele, fed nomine membra- 
narum multarum et validarum, quae per totum fere corpus ex- 
tenfae fint, et reliquorum quadrupedum ouiparorum fimiles 
membranas multum fuperent, fignificari. Addit diffe&um to- 
tum chamaeleontem diu et fortiter aerem infpirare pulmonesque 
membranaceos inflare. Hic enim fenfus eft verborum: ivegy& 
TÀ TW eTt ic xps quae nimis ieiune Gaza fpirare interpretatus 
eft, qui de pulmonibus in membranarum nomine latentibus non 
fufpicatus erat. Multo etiam minus Gallicus interpres Camus, 
qui ordine, quo ab externa fpecie ad interiora progreditur phi- 
lofophus, non animaduerfo, ineptiffime locum ita reddidit: Le 
corps eft revétu prefque dans fa totalité de plufieurs membranes 
fortes, qui s' élevent fenfiblement au deffus de celles qui cou- 
vrent le furplus du corps. In errorem induxit eum verbum 
vzep[Jávres , quod fupra afcendere etiam; hic vero fuperare fim- 
pliciter, et magnitudine quidem, fignificat; deinde verba Ttpi Td 
Aca de reliquis corporis partibus, quafi omiffo ups, explica» 
uit, cum de reliquis eiusdem generis animalibus deberet, Prae- 
terea in graecis legendum eft zpgcyev ie xvvpais, éri paz eag ex vere 
fione Thomae, quam fecutus fum, cum vulgo aduerbium fortiter 
ad breuem et exiguum cordis motum referatur. Ceterum Plinius 
etiam pulmonem chamaeleonti portione maximum et nihil aliud 
intus effe refert XI. fe&, 73, EE tamen ipfe Theophra- 

ftus, 


ftus, ex quo traduxiffe videtur Plinius, apud Plutarchum de 
Solertia animalium p.73. parum abeffeait, quin totum corpus pul- 
mone fit plenum. Mirandam pulmonis fabricam certatim defcri- 
ptam pinxerunt Perraltas et Valisnerius, hic quidem polterior 
in libello egregio: litoria de! Camaleonte Africano. In Venezia 
1715. p. 68. tab. 3. qui canales etiam minutos multos a pulmo- 
nibus ad cutem pertingentes reperiffe fibi vifus eft, quos mul- 
tum conferre putat ad mirandam illam colorum mutationem, 
cuius caufam inprimis ab aere in pulmonem attratto repetit cum 
Ariftotele; cum alii au&tore Seneca in humorum fuffufione aut 
in pofitione lucis et refra&ione quae(íiuiffent. Ex obferuatione 
Valisnerii explicatur etiam facile ratio mutationis colorum, qui 
fub macularum forma in granulis cutis praecipue apparent, in 
quae de(inere fiphunculos palmonis docet. Ceterum cum reli- 
quo corpore inflari etiam caudam et pedes coloremque mutare 
aeque atque oculos, hoc eft oculorum membranam, teftimonia 
virorum do&torum, quos faepe laudaui, confirmant, Quí nu- 
per vafa fanguifera flaua fanguine obfcure violaceo referta effe 
affirmauit, atque inde colorum mutationem repetiit Gallus, 
D'Obfonville, Effais philofoph. vix fidem apud peritos reperiet. 
De paucitate carnium quod annotat Ariftoteles, inde explican- 
: dum eft, quod mufculi praeter loca a philofopho nominata, tam 
funt fubtilibus fibris contexti et veluti transparentes, vt mem- 
branae potius fpeciem exhibeant, tefte Valisnerio p. 63. Ex 
hac mufículofae carnis fpecie pendet etiam altera de fanguine ob- 
feruatio, quem manifeftum, nifi in oculis, corde, fuperiore trunci 
parte et venis a corde deriuatis confpici negat. Lienem in cha- 
maeleonte Africano reperit paruum Valisnerius, in Afiatico Haf- 
felquift p. 349. in fuis contra defiderarunt Perraitus et Panaro- 
lus. In reliquo vniuerfo lacertarum genere lienem adeffe fed 
paruum iam olim admonuit Ariftoteles, cuius fidem afferuit Va- 
lisnerius p. 72. Denique poftremam obferuationem de latita- 
tione hiberna re&e reddidit Plinius; peffime Gaza eumque fe- 
cutus Camus fuübire latebras et latitare interpretati funt, Supereft 


43 


reddidit his: quidam lucens veluti anulus aeneus tenvis nulia 
pelle interceptus cingit. Hinc taxauit Perraltus Ariítotelem; 
quod dixerit circulum aeneum oculorum nifi ablata membrana 
non confpici. Sed falua eft fides philofophi, Gaza le&ionem 
eam fecutus eft. quam exhibet Codex Regius Parifinus: vepiéo;ee 
d? Adperoy v4 aU Tév , aliunde tamen addidit verba: nulla pelle 
interceptus, quae omnino nullam interpretationem admittunt. 
Verfio 'Thomae z:piéxera; expreffit verbo continetur; fed fine 
dubio legendum eft pro vulgato d/ avvav reGius: à/ aUrz , quo 
fa&to fenfus hic exiítit: ablata cute externa oculorum confpicitur 
aliqua pars quafi circulus aeneus oculum cingens, et per cutem 
translucens. Atque ita nihil fupereft in hoc loco quod repre- 
hendas. Pofítrema, quae explicatione aliqua indigent, verba 
funt haec: Cerebrum paulo fuperius pofitum eft oculis, conne- 
xum tamen cum iis. Male hicGaza pofuit: et prope iis conti- 
guum; quem fecutus eft Camus. Ex quo natum eft crimen a 
Perralto in philofophum ia&um, quafi neruos opticos breuiores 
dixerit, quam reapfe funt. Verum is fimpliciter oculos cum 
cerebro quanquam altius fito, quam folet; connexos effe dixit me- 
diis quibusdam poris feu vafis fanguineis. Neruos enim oculo» 
rum ignorauit Ariftoteles, vt demonttraui in Synonymia pifcium 
p.299. Situm cerebri ita explicat verfio Alberti; Adhuc autem 
nullum habet quafi occiput fed finciput prominet fuper oculos 
ipfius; propter quod etiam oculis eius nimis profundatis cere- 
brum eius latet quafi inter oculos eius. Veftigia aliqua, obfcura 
tamen, veritatis in his latent, Scilicet in cranio chamaeleontis 
partis pofterioris proceffus, qui in reliquis lacertis in latera de- 
flexi cum maxilla inferiore et offe maxillari communi iunguntur, 
contra morem in altum adfcendunt, omiffa communione maxil- 
lae inferioris et offis communis maxillaris, atque ita cranium fe- 
re trigonum efficiunt, cauitasque cerebri non tota poft oculos, 
vt in reliquis, fed partim fupra oculos collocata eft. Haec in- 
fpe&a cranii pi&ura a Perralto et Valisnerio pofita melius intel- 
ligentur, quanquam illi fingula! offa cum lacertarum fabrica 
comparata non explicarunt; quam ego operam alio tempore 
exfequar, 

F5 Scinci 


44 


Scinci hiftoriam alii tempori fepofitam omitto, Breuiter 
tantum admonebo eam fcinci fpeciem, quam Plinius feta fqua- 
marum a cauda ad caput verfa a crocodilo diftinguit, fed terreftri, 
mihi videri effe lacertam a Linnaeo Niloticam di&am, quam 
primus Haffelquift in patria vifam fua accurate defcripfit. 

Ex magno ferpentum numero excerptam in exemplo pri- 
mo ponam viperae hiítoriam tot tamque magnis difficultatibus et 
dubitationibus obfeptam atque obfícuram, vt qui veterum fcripta 
legit, vix fe iis expedire poffit, nifi fimul au&oritate fcriptorum 
fpreta ipfam rerum naturam legesque eius conftantes accurate 
nouerit et diligenter comparauerit. Ne vero le&orem hic per 
easdem ambages, quibus ipfe diu inerraui, perdu&tum diutius 
morer, ftatim difputationis huius caput aggredior; et ordinem 
docendi fequar non eum, que; fcriptorum adhibendorum ae- 
tas et cemporum confecutio poítulare, fed quam potius rerum 
plane et dilucide tradendarum nexus veluti naturalis fuadere vi- 
detur. Scilicet fcriptores graeci gemina eiusdem nominis forma, 
quarum alteram grammatici mafculam alteram foemineam voca- 
re folent, víi non ferpentis eiusdem fexum diuerfum fignificare 
voluerunt, quam quidem opinionem plerorumque fere omnium 
fcriptorum, medicorum etiam, induxiffe videtur falía vocabuli 
fpecies et forma grammatica, fed potius anguis colore fimilis 
formam naturamque plane diuerfam forma vocabuli eiusdem di- 
uerfa diftinxerunt. Fuere tamen inter ipfos hos veteres fcripto- 
res pauci, qui comparata rerum natura veterem ex verborum 
forma obortum errorem defererent, et echios, quem vulgo 
marem viperam, ab echidna, quam faeminam interpretabantur, 
difcrimen non in fexu fed in natura diuerfa fitum eíle docerent. 
Ita enim refert Aelianus H. A. X. 9. qui tamen nullam fcripto- 
rum auctoritatem diferte nominat. Hanc difliné&ionem fi animo 
femel conceptam tenueris atque ad fcriptorum de vipera notitias 
interpretandas attuleris , facili opera difficultates eas omnes 
vinces, quas vulgaribus interpretibus et recentioribus naturae 
antiftitibus commemorata fexus differentia in notis echios et 
echidnae explicandis obiecerat. 


Expo- 


H 


Exponam nunc, ordine tamen praepoftero, notas echios 
et echidnae a fcriptoribus vetuftis traditas. Exordiar enim a Ga- 
leno et Aetio, medicis; omiffo interim Nicandri poetae loco, 
cuius interpretationem cum fru&u fufcipi nullam poffe irfe fenfi, 
nifi prius ex oratione profaica plana et dilucida rei notitiam be- 
ne atque eleganter animo informaueris. Galenus igitur in libro 
de Theriaca ad Pifonem cap, 13. quales ad theriacam compofi- 
tionem fint eligendae viperae docet, easque ait effe debere fub- 
flauas, valde alacres, collo inprimis fublato ( ezavaretvorro, 67 
Tpa.x^ev) oculis fübrubentibus, dirum intuentibus, capite pla- 
niore, toto etiam corpore et ventre tumidiore, (vzpexoAzoTepor) 
ano iuxta fummam caudam magis pofito, cauda non inuoluta at- 
que inflexa fed contenta atque extenfa, motu denique lento et 
quieto incedentes. His enim notis feminam viperam a rare 
(echidnam ab echi) differre, praeterea etiam dentibus caninis 
pluribus; quam quidem notam re&e olim poetam Nicandrum 
tradidiffe carmine fuo addit. Galeni locum ex verfione vetufta 
refert Vincentius XX. c. sr. fub nomine Andromachi; ibique 
capita cum rotunditate plana, latorum fincipitum, ventres rugati 
fignantur in viperis faeminis ad theriacam eligendis. Easdem 
notas et verbis plane iisdem fed au&iores ex au&tore, vt videtur; 
eodem, quo Galenus vfus eft, refert Aetius cap. 21. Vipera, 
inquit, femina colore quidem eft fubflauo, multis rotundis ma- 
culis exornata , magnitudine cubitali; longiffima vero palmos 
tres aequat. Caudam habet fubito in tenuitatem defipentem, 
non paulatim imminutam,; eftque omnino carne nuda cauda et a- 
fpera, oculi vero fubrubri, caput latius, collum angufítius, ven- 
trem aucem habet cumidiorem et anum iuxta fummam caudam, 
Lente autem et quiete ambulat et quatuor habet dentes caninos. 
Vipera vero mas eiusdem eít coloris, verum caput anguftius et 
collum craffius habet et vniuerfum corpus tenuius et quodam 
modo prolixius. Anum fuperius circa ventrem habet, alacrius 
mouetur, e* dentes caninos folummodo duos habet, Paulatim 
cauda ei imminuitur, quemadmodum etiam reliquo ferpentum 
generi, non fubito velut in vipera femina dixi, et per hoc figzum 
fane a femina differt, vds d igitur in iis, quos vipera 

3 mas 


46 


mas momorderit, vulnera in plaga bina, in his vero, qui a fe- 
mina demorfi fuerint, vulnera quatuor. Haec funt Aetii verba . 
ex graeco codice, quo vtor, accuratius conuería quam a Corna- 
ris fa&um erat. Is enim ftatim ab initio notas iaftar rotarum po- 
fuit, quae graece dicuntur iy o) Tpoxatdéis, Plinius verficolo- 
rcs viperarum maculas XXV. fect. 6. contra Plutarchus de Sera 
N. Vindi&a p. 9o. ed. Wyttenb. echies jueAd'e paci ares vy évg 
ideft pun&is nigris variegatos dixit, — Denique poetria Anyta 
apud Pollucem in Onom. V. s. echin collo variegato (moniAo- 
dapov) elfe cecinit. Deinde Cornarius caudam aceruatim in te- 
nuitatem definentem dixit, cum fubito, graece aà9góue, debe: 
ret; ventrem porro finuofiorem; denique vocem sópor, quafi 
mropéay legiflet, interpretatus eft in mare et femina ita: in greffu 
ad fummum caudae nititur, in mare vero: greffumifuperne circa 
ventrem firmat. Hunc vero poítremum errorem reperies etiam 
in vulgatis Galeni verfionibus, quo mirum in modum inueftiga- 
tio formae verae et naturae viperarum duaruin hic defcriptarum 
obfcuratur et difficultatibus impeditur. Voluit vero Aetius cum 
Galeno docere echidnae, quam vterque falfo pro femina echios 
habuit, caudam breuem efle et fubito poft anum in tenuitatem 
definere, vt corpus ipfum hac in regione veluti mutilati fpeciem 
praebeat, et anus in ipfa fumma cauda pofitus effe videatur; cum 
contra in echi multo longius a caudae extremitate remotus anus 
quafi in ventre pofitus reperiatur. Longitudinem ab Aetio in- 
dicatam trium palmorum in tres fpithamas mütandam cenfuit Bo- 
daeus ad Theophraftum p. 89. nulla tamen addita ratione. Con- 
tra Nicander viperas Afiaticas vltra orgyise longitudinem ex- 
crefcere ait; nouem et fedecim cubitos longas memorat Strabo 
p. 760. Quindecim cubitorum magnitudine ex terra "Troglo- 
dytica memorat Nymphis apud Aelianum XVII. 3. 

Nunc infpiciamus et comparemus locum poetae Nican- 
dri ex Theriacis verfu 209. et feq. multis verborum ambagibus 
implicatum, multisque vocabulorum vetuftorum et difficiiium fi- 
guris atque inuolucris obfcuratum. — Orditur igitur a varia echid- 
narum per Afiam et Europam reperiendarum longitudine nus. 
piam pari, Addit in verfu 212. Europaeas minores fummis ro 

us 


47 


bus cornutas et albidas (dpyí(Aues) effe; reperiri tales in monti- 
bus Graeciae variis; contra Afíiaticas orgyiae et maiorem etiam 
longitudinem attingere in variis Afíae montibus, quos poeta 
nominat, habitantes, verfu 216—218. Quo quidem in loco 
dubitari poteft, num poeta notam narium cornutarum et colo- 
rem albidum europaeis veluti peculiarem tribuere an cum Afia- 
ticis etiam communicare voluerit? Verum quoniam poeta in de- 
fcriptione reliquae formae deinceps pergit nulla terrarum diftin- 
&ione fa&ta, nec praeterea colorem alium commemorat, iítam 
quidem notam cornutarum narium et coloris albidi echidnae eu- 
ropaeae atque Afiaticae communem facere voluiffe videtur, Mi- 
ror tamen eam a Galeno et Aetio plane omiífam fuiffe ; magis 
etiam admiror, vnde habuerit Laurenti p. 199. quod in defcriptio- 
ne viperae Redianae pofuit nares furfum retortas viperae theria- 
cae áb Andromacho in carmine tribui; nifi voluit forte Nican- 
drum nominare. À verfu inde 219. Nicander echidnae formam 
hanc enarrat. Capitis bregma, feu fuperior facies, latum eft, 
et cauda extremo corporis volumini fubiicitur et crahitur mutila 
difficilibus, (zpyeA£a4c) forte duris, affatim fquamis horrens. 
Inceffu per filuas pigro meat hinc atque illinc. His fubiicit echios 
defcriptionem a verfu inde 223. nulla tamen vel fexus vel natu- 
rae totius differentia annotata. Omnis, inquit, echis acuto eft 
capite, longitudine modo maior, modo paruus, ventre minus 
lato; (quod interpretor ex Galeno et Aetio minus tumido) cau- 
da vero corporis longi tra&tui fubiicitur aequalis craffitie (ieu 
eredavz ) fenfim gracilefcens, (j4spoe) et aequaliter ex fquammis 
attrita (zerpiu uvm) Iratus oculos rubros oftendit, linguam bifidam 
exfertam celeriter vibrat, fummam implicat feu intorquet cau- 
dam. Huius quidem duo in cute apparent caninorum dentium 
venenum fundentium veftigia, cum momorderit; plures vero 
femper echidnae. Haec enim gingiuis oris apprehendit in mor- 
fu, (Au seio £u Querej) et in carne facile diftingues. laxata 
(dentium) frena. !n hoc loco quae difficultatem aliquam habent 
etiamnum , fingillatim nunc explicare tentabo, Primum diffe- 
tentia aliqua caudae fquamarum etiam tradi videtur; quae in 


echidna difficilibus feu. duris fquamis horrefcerey in echi vero 
aequa- 


48 EOMUCHCHUK NEN 


aequaliter ex fquamis attrita dicitur. Quibus quidem verbis 
poeta exítantes acumine aliquo feu mucrone fquamas in echidna, 
contra planas et laeues in echi fignificare voluiffe videtur. Quam 
quidem interpretationem confirmat Aetius, qui echidnae caudam 
carne nudam et afperam dixit, atque ita ex oppofito echis cau- 
dam laeuem voluit intelligi; Gorraeus tamen medicus, Nican- 
dii interpres, vtramque notam plane omifit; contra vbi poeta 
echin caudam fummam implicare ait, male pofuit: caudae finem 
afperat imae, Quae interpretatio Galeni etiam auGoritati ad- 
verfatur. Verum Gorraeus diuerfam le&ionem, a Scholisíta 
etiam graeco commemoratam , fecutus effe videtur. Olim enim 
quidam exaeAvrero; in poeta fcriptum legerunt, et interpretati 
funt afperatur: a exa2«s id eft fpina deriuato verbo ifto, Re&e 
autem Scholiaftes inter multas alias notiones ponit etiam eam, 
quae fola huic loco conuenit, et le£&ionem vulgarem exeAzze- 
Te) interpretatur: exeJues xiverroj 1. e. oblique, curue mouetur, 
1n alio tamen fcriptore graeco verbum iftud hac cum notione 
non reperitur, nec eam annotarunt Lexicographi vetuíti, quos 
equidem infpexi. 

Dentium numerum et fitum vbi defcribit poeta, magna 
verborum difficultate et obfcuritate locus laborat. Pofui equi- 
dem eam interpretationem fupra, quam grammaticae et criticae 
regulae exigere videbantur. Sed video aliam rationem fequi 
Eutecnium, fatis antiquum Nicandri interpretem, cuius para- 
phrafin graecam ex Codice Mediceo editam, hoc tamen in loco 
lacunofam, deinde aliunde fuppleuit Bandini in Catal. Bibl. 
Mediceae Tom. IlL p. 331. Ille igitur fic interpretatur verba 

L . *- 29 v 
poetae poftrema: Echidnae fub gingiuis (3A«s) abfconditum 
gerunt venenum; quando vero appropinquantes corpus huma- 
pum attigerint dentibus, tum vero manifefto locus confpicitur, 
qui venenum abfcondebat, Is vero verba ZA2 scuío re&e qui- 
dem primum de gingiuis oris feu. dentium interpretatur; fed 
deinde etiam verbum £u verog non de ipfa echidna explicat eo 
fenfu, quo vulgo verbum iftud dicitur, innafcendi fcilicet, ad. 
haerendi et morfu appetendi; fed refert ad dentes ipfos vene- 
natos, eosque gingiuis oris inpatos atque abfconditos effe inter- 


preta- 


pretatur, Quam quidem eius explicationem illud folum obftacu- 
lum impedit, quod praecedens vocabulum xvvódeyre , cafu duali 
pofitum, ad fingularem cafum verbi epQvero; accommodari non 
potcft, nifi dicas poetam, fare non elegantem, fed fcabrum, glof- 
farum atque obícuritatis amantem, vim facere voluiffe gramma- 
ticis legibus; cuius audaciae exempla plura ex eo afferre poffem, 
fi res ea nunc ageretur. lraque non dubito Eutecnii au&toritati 
accedere. Deinde idem verba Z& Qi capxi ita interpretatur, vt 
appareat eum voluiffe intelligi echidnam eo ipfo in temporis 
puné&o, vbi mordendi caufa hominis corpus aggreditur, dentes- 
que expedit venenatos, manifefto oftendere locum apertum; 
in quo tela antea abfcondita latebant, Hunc vero locum feu re- 
ceptaculum poeta dentium frena relaxata appellat, Mihi qui- 
dem etiam haec Eutecnii interpretatio naturae et veritati propior 
effe videtur multo, quam vulgaris, quam Gorraeus etiam po- 
fuit in his verbis: in cute gingiuae lato fignantur hiatu. Is prae- 
terea verba priora ita interpretatus eft, quafi ZAe pro 22e pofi- 
tum fuerit a poeta, Pofuit enim: Ore etenim toto mordens 
illa haeret. Ceterum gingiuarum nomine etiam Plinius dentium 
venenatorum receptaculum appellauit XI, 37. Viperae, inquit, 
dentes gingiuis conduntur; haec eodem graegnans veneno im- 
preffo dentium repulfu virus infundit in morfus. Frena a Ni- 
candro di&ta Scholia graeca fimpliciter dentes irfterpretantur. 
Vtitur poeta iteram hoc vocsbulo in Alexipharmacis verfu 2375 
vbi Eutecnius labia et os interpretatur. Lucem hic infert locus 
Rufi Ephefii de partium corporis humani nominibus, qui in li- 
bro l, p. 17. ed. Londinenfis 1716, colligationem maxillarum 
appellat frenum ; Gja22») fed in altero loco p. 49. poft gingi- 
varum mentionem fubiicit, carnium radices dentium ambien- 
tium colligationem dici frenum, Ex quo apparet a Nicandro 
ita appellari hoc loco receptaculum dentium venenatorum a 
gingiuis profe&um, — Atque ita abfoluta loci Nicandrei interpre- 
tatione fupereít, vt breuiter paraphrafin Eutecnii comparemus 
etiam in reliquislocis. Scholia enim graeca plane nunc omitto, 
quippe quae ex variis Commentariis confarcinata atque excerpta 
yerba fingula varie V HRaspaqtóns plerumque etiam falfo, fen» 

fum 


5o ——H 


fum autem totius loci non extricant, aut naturam ipfam lerpen- 
tis explicant, Contra Eutecnius iisdem commentariis vetuftis, 
quibus hodie aegre caremus, adiutus, quaedam re£tius, omnia 
tamen nimis breuiter et minus diftin&e explicuit. Omnium 
maxime memorabile eft, Eutecnium mentionem narium cornu- 
tarum et coloris albidi plane omififfe. Quod num iudicio an 
cafu atque errore librarii fa&um fit; ignoramus. In defcriptione 
echidnae ponit caput planum, et corpus craíffum, quod poftre- 
mum vnde exfculpferit, nefcio. Deinde caudam ait trahere fi- 
mam magis. Nimis obfcure! Cutem porro ait aequaliter feu fi- 
militer fquamis veítitam efle; fequuntur inde verba haec vitiofa: 
a7» tidéav Ta Xíew , quae fine dubio ad caudam afperam pertinent. 
In maris notis ponit minorem craíficiem , cetera longitudinem 
non. differentem;, caput in acumen definens, caudam contrario 
modo faeminis trattam, fimiliter fquamas gerentem. — Verba fe- 
quentia mendofa funt,, quorum extremam partem ei d£ svaxeis 
emerido eci à" $ rgay&c, vt cauda non afpera effe dicatur. 

Vides igitur quam amice fibi inuicem confentiant Nican- 
der Galenus atque Aetius, etfi Nicander aliquot notas addidit; 
quas Aetius aliis permutauit a Nicandro omiffis, Manifefto et- 
iam illud mihi ex hoc tam conftanti confenfu confequi videtur; 
omnium horum fcriptorum vnum eundemque fontem olim flu- 
xiffe nobis Hodie ignotum. 

Superett vt medicorum Arabum notitias comparemus ex 
Graecorum libris hauftas, fi quid forte inde fru&us ad interpre- 
tandam viperae naturam redundare poífit. Primus Auicennae 
locus ex verfione antiqua excerptus legitur etiam apud Vincen- 
tium XX. c. 51. vbi viperas ad trochifcos theriacos feligere iubet 
flauas et de flauis feminas. Harum figna ponit, quod mafculi 
in omni latere dentem. vnum, feminae contra plures habent. 
Oportere autem deuitari cornutas varias et afpides ad albedi- 
nem declines; nec illas capi debere , quae fint debilis motus; 
fed quae velocis, habentes caput eleuatum et adfpectum auda- 
ciae, Eundem locum erabice pofuit Bochartus Hieroz. lI. p. 365. 
eumque paulo aliter vertit. Ita verbi gratia habet: et remoueri 
oportet cornutas ct varias feu bicolores, vergentes ad. albedi- 

nem. 


5x 


nem. lílud miror in loco Auicennae, qui fa&um fit vt, cum 
feminas eligendas docere voluiffet, figna permutaret et eiusmodi 
feras defcriberet, quas mares effe feu echies figna edita docent; 
ex quibus etiam eft nota cornuum et coloris albidi, quam aliun- 
de nifi ex Nicandro affumere vix potuit; nifi Auicenna plures 
olim fcriptores theriacos infpicere potuit graece fcriptos, quam 
hodie exílant, Alterum Auicennae locum a Vincentio c, 48, 
excerptum arabice pofuit etiam Bochart. I. c, p. 36x. Alaphai, 
inquit, funt ferpentes plani capitis, et lati maxime circa collum, 
colli valde tenuis, caudae mutilae, clari fibili, et fonori inceffus, 
Vbi cum pleraque figna verbotenus ex Nicandro vel eodem cum 
Nicandro auctore duxiffe videatur, mirum rurfus vnde fonorum 
inceffum addiderit , ni(i forte Nicander hunc intelligi voluit, 
cum caudam mutilam fed fquamis duris affatim horrentem re&ta 
extendi in inceflu vel aggreffu annotaret. Poteft enim a fquamis 
horridis et duris terrae attritis inter incedendum ftrepitus aliquis 
excitari, qualem in aliis etiam ferpentibus memorauit Nicander. 
Nicandri praeter allatum locum alius exftat in Theriacis 
verfu 115. et feq. Poflquam vnguentum theriacum ex viperis 
conficere docuerat, ftatim de femina vipera infit, eamque morfu 
magis timendo eífe, praeterea etiam corporis trattu ampliore 
quam marem echin. Verba graeca zAeor£gy zi ep 0 AXxogy 
peffime omnes interpretes hucusque de cauda craffiore explica- 
runt, cum de corpore deberent. Similiter oAxoczor ezeapys de 
corpore echidnae dixit verfu 220. et verfu 385, fcytalae corpus 
eap; vocat. Denique Strabo XVI. p. 1120. eodem vocabulo 
de corporis longitudine in rhinocerote vfus eft. Vbi viperae 
maris cum foemina coitum defcribit Nicander verfu 129. illum 
vocabulo zepxvós , hanc diuerfo, ^oAóeg diftinguit. Liuentem 
Gorraeus marem dixit; alterum vocabulum male ad mores retu- 
lit, furibundus interpretatus, cum cinereum ponere deberet. 
Ex notis iam fatis explicatis omnibus facile eft colligere 
echidnam ad genus Laurentianum $31. pertinere, quod nomine 
Viperae diftinxit, capite plano fquammís minutis, non fcutis, 
imbricato, oculis tamen fub eminente fquama latiore collocatis, 
Species huius generis Biete omnes, quas aut ipfe vidi aut 


2 pi&as 


LIBRARY 
UNIVERSITY OF !LLINO 


52 ur 


pi&as defcriptasue infpexi et legi, caudam fubito in tenuitatem 
abeuntem et breuiffimam babent. Plures praeterea ex eo gene- 
re ferae nares in tuber eminentes, veluti cornutas habent, qua- 
lem Gallicam viperam Charras et Martinicanam Plumier pinxit. 
Ex hac igitur nota fola rion licet agnofcere echidnam veterum et 
definire; interim genus certiffimis argumentis tenemus demon- 
ftratum. Qui plures olim eiusdem generis feras viuas aut more 
tuas infpicere et cum notis veterum fcriptorum comparare pot- 
erunt, facile dubitationem omnem animo noftro eximent. De 
echi vero ne probabilem quidem conie&turam edere poffum, nifi 
quod ex capitis et corporis forma diuerfa iudicare tuto licet 
eum ad aliud plane ferpentum genus pertinere. 

Haemorrhoum ita de fcribit Nicander T heriac. verfu 282; 
etfeq. Habitat in antris fixofis, quo poft paftum in cubile fo-- 
let redire, Menfuram pedis longitudine aequat, latitudo vero: 
corporis a capite inde igneo fenfim attenuatur: Color eft 
modo fuliginofes, modo rufus; collum valde eít anguftum; 
cauda ab ano vfque valde adílri&a et tenuis porrigitur. In fron- 
te cornua duo niuea iacent; oculi locuftarum oculis fimiles funt; 
et caput füperne terribile horrer. Inceffuü obliquo vt ceraftes: 
medio in dorfo meatum firmans fertur, atterens ventris fquamas;. 
ita vt incedens ftrepitum quafi motarum ftipularum excitet, 
Hunc Nicandri locum paraphra(i expreffit Aelianus XV. c. 13. 
quem primum velut interpretem audiamus. Haemorrhoum ait 
effe ex genere echium, in latebris faxofis degere, pedalem lon- 
gitudine, a capite vero lato fenfim corpore attenuato vfque ad: 
caudam, Colore effe aut nigro aut igneo; caput veluti cornibus: 
duobus horrere; lente attritis ventris fquamis terrae et obliquo 
mestu incedere ita, vt paulum fubftrepet, ex quo imbellem fe- 
rae ignauiam argui ait. Omifit igitur Aelianus plures notas, 
caute vfus iisdem verbis, quibus poeta, adeo vt fenfum raro: 
explicaret. — Vbi Nicander caput igneum ( eye») nominat; 
Aelianus epitheton omifit; quod fecit eciam Eutecnius cum: 
Scholiis graecis. Deinde colorem corporis aut nigrum aut 
igneum fecit; pofuit enim pro poetae vocabulo e496c aliud fimi- 
le QAeyed, quo vfus etiam eft Eutecnius. lllud rufum et 

igneum 


- 53: 


igneum colorem fignificat. Vetus Scholiaftes inter vzrias inter» 
pretationes pofuit etiam colorem ambufli, cinereum, fuligino- 
fum. Colli mentionem omifit Aclisnus; boc anguítum valde. 
interpretor cum Gorrhaeo ex graecis: dap» écQyixera; a2uc. 
Verbi notionem hanc olim ad(iruxi in commentario philologico 
adie&to editioni Marcelli Sidetae p. 110, feq. Reliqua Aelianus. 
in breuem orationem contraxit; ait enim caput veluti cornibus. 
quibusdam horrere, (Qpírrev) omifTo adeo cornuum numero, et 
oculorum comparatione cum locuftis neglc&ta. Primum aliquis: 
iure fufpicari poffit Aelianum in poeta fcriptum legiffe non xe- 
péaTa dud i.e, cornua duo, fed xegZara d' cia i. e. veluti cor- 
nua Deinde verfum nímia verborum copia abundantem ideo- 
que obfcurum , vbi caput terribile (cepa Acer) et magnum (Aa 
pip») dicitur horrere (zéqpgixs) fuper ipfo, (ezi c) id eft fuper- 
ne, videtur Aelianus de cornibus ipfis exftantibus interpretatus. 
effe; ait enim caput horrere veluti corniculis quibusdam... Verbi 
Aaopoy notio etiam valde incerta eft; pofui vero interpretatio- 
nem maxime probabilem. Eutecnius tamen cornua duo expref- 
fit, addens tenuia effe et obfcura, corniculis locuftarum fimilia.. 
Effe praeterea oculis etiam haemorrhoum fimilem locuftis, ad- 
fpe&u terribili, oculis igneis; inprimis eaput horridum effe ;. 
(Qpixddíe -) leuiter enim commotum atque obumbrantem 
oftendere in inceffu inferiorem maxillam feu barbam.  (réveer 
enim vtrumque fignificat) Eutecnius igitur locuftarum comparas 
tionem etiam ad cornua retulit, vocem Aejupey de oculis igneis 
interpretatus, et de maxilla inferiore aut barba addidit, quae 
nec in poetae verbis funt, nec vlla vi inde poffunt extorqueri, 
Igitut aut deeft aliquid in poetae oratione, aut aliunde qusedam. 
addidit Eutecnius. Contra deinceps verfum, vbi medio in dor- 
fo firmare breuem grefífam eumque veluti flu&uantetn. (zAccv) 
dicitur ferpens, plate omifit cum Aeliano, pigrum tantum mea- 
tum et fimilem ceraftae interpretatus, Scholia graeca vocabulum. 
vuQéeyra, i. e. niuea non ad cornua fed ad oculos referunt, miro. 
verborum nexu; Comparatio locuftarum videtur oculos magnos 
atque exítantes fignificare, Ceterum Scholia manufcripta Lor- 


riana annotant Oxylum etiam tradere Haemorrhoo effe cornua.. 
G3 Poft. 


54 — 


Poft commemorata plura veneni in corpore faeuientis fi- 
£a fubito poeta infit verfu 505. ne tibi femina haemorrhois vene- 
num morfu immittat, et deinde fymptomata inde orta memorat 
quaedam; denique fubiungit fabulam de Canobo ab haemorrhoi- 
de morío in Aegypto; cuius ob mortem ait Helenam iratam 
mediam bettiae fpinam dorfi confregiffe; atque ab eo inde tem- 
pore folos haemorrhoos, vt et ceraítas, grauiter et claudicantes 
incedere. ltaque Nicander feminam haemorrhoidem fignis ve- 
neni faltim diftinguere voluit atque obiter patriam Aegyptum 
indicare, 

Praetet Nicandrum folus Aetius cap. 23. formam haemor- 
rhoi pinxit. Tres, inquit, palmos aequant, et in tenuem ac 
anguíta forma caudam paulatim definunt. Sunt autem igneo 
oculorum fulgore, rec£taque et tarde proreptant, Colore qui- 
dem funt arenofo, per corpus vero multis albis notis et nigris 
variegata funt, et afperioribus fquamis obíita; qua propter, 
dum ferpunt, fonus auditur. Et femina quidem ventri incum- 
bens porreptat, et greffum inferne circa caudam firmat, mas ve- 
ro circa ventrem in greffu nititur et collum in ferpendo exten- 
dit, In graeco Codice, quo vcor, igneus oculorum fulgor non 
e(t, fed color rufus corpori tribuitur. Magis tamen probo le- 
&ionem Cornarii interpretis. Deinde idem Cornarius verbum 
mépov, Vt in echi, male eft interpretatus de inceffu, quafi zepetar 
legiffet; fed re&ius vertes locum Aetii ita vt mas circa ventrem 
anum habere, femina vero inferius (x&re9ev) circa caudam ha- 
bere dicatur, Vides igitur eandem plane ab Aetio differentiam 
maris et feminae in haemorrhoo ftatui, quam in echi cum Nican- 
dro ipfe annotauit iam antea a me explicatam. — Voluit igitur et- 
iam in haemorrhoo mare intelligi caudam multo longiorem, et 
anum, poft quem coftae definunt et cauda exorditur, multo fu- 
perius quam in femina, et veluti circa ventrem effe appofitum ; 
contra feminae caudam multo breuiorem effe, ita vt anus infe- 
rius circa caudam appofitus effe confpiciatur, Praeterea faemi- 
nam in ferpendo collum extendere ait. Atque ita plane echid- 
nam, quafi feminam, ab echi, quafi mare, diftinxerunt Nican- 
der, Aetius et Galenus cauda breui in ferpendo re&a et proten- 

fa, 


EM 55 


fa, ano iuxta caudam inferius po(iro, inceffu pigro et collo itter 
incedendum fublato, oculis denique fubrubris, ^ Quodíi in 
Nicandro eandem haemorrhoi maris et feminae differentiam 
quaeris, difficulter in vulgaribus interpretationibus eam repe- 
ries. Verum fi accuratius verba poetae expendas, eandem plas 
ne differentiam annotatam reperias in mare; contra in femina 
poeta voluit eam ex oppofito intelligi. Marem igitur poeta ait 
medio ex dorfo inceffum breuem et flu&uantem quafi claudican- 
tem agere, ventre terrae attrito,  Breuiter et poetice dixit: 
Beuóv z Adoy óx&0Ae«,.— Gorrhaeus: medio dorfo breue promouet 
agmen ventre folum radens, Quae quidem interpretatio fentem- 
tiam multo anguítiorem facit. Ventrem terrae atteri oportet in 
vtroque fexu; ventris enim fquamae latae viciífim apertae et 
contra&ae corpus ferpentium omnium propellunt. Cauda me- 
tum corporis fequitur ducem. Quare fi cauda longa a medio 
fere corpore, vbi anus etiam confpicitur, exoría et protenfa 
corporis motum fequitur, tum media cantum corporis pars, in- 
primis doríi, ex cuius fpina vertebrisque coftae aptae ventris 
fquamas latas regunt corpusque ipfum impellunt, moueri, reji- 
qua et pofterior pars quiefcere aut attrahi videtur.  Dimidia 
enim corporis pars et quidem anterior fimilitudinem aliquam in- 
ceffus per diametrum fa&i a quadrupedibus fecuta ad dextram, 
modo ad finiítram veluti flu&uans defle&it, quemadmodum an- 
tea ex Ariítotele expofui. Hunc ferpentium motum atque in» 
ceffum cum antiquitas rudis primum in haemorrhoo forte obfer- 
uaffet, claudicare eum dixit atque obliquo itinere incedere dixit, 
caufamque obliqui huius et veluti flu&uantis inceffus repetiit a 
fra&a dorfi fpina, Addidit etiam fibulam au&toremque vitii ex 
poena adhaerefcentis nominauit. In aliis contra ferpentibus re- 
&um femper inceffum obferuarunt veteres fcriptores, cuius ra- 
tionem!nunc inueftigare nolo. Hoc tantumivolui demon(trare,. 
Nicandrum ideo ex medio dorfo dixiffe impelli meatum hae- 
morrhoi flu&vantem, quoniam caudam longam et anum fupe- 
rius in medio fere corpore appofitum habet.  Situm ani manife- 
ftius etiam poeta indicauit in verfu 29o. vbi ait caudam humilem 
(7:0a55) «t multum ad(tri&am (Zzxpeég 92u9ara) ab vmbilico 

vfque: 


$56 — Ha 
vfque extendi. Gorrhaeus pofuit in verfione: compreffaque 
suda, fparfa folo, media multum gracilefcit ab aluo. Sed poeta 
cum vmbilicum nominauit, medium corpus intelligi voluit, vbi 
vmbilicus locum habet in quadrupedibus et in homine. Quare 
male Gorrhaeus fenfum poetae reddidit! za»; cauda quae pro- 
prie dicatur, difficile eft dicere; interim humilem cum Gorrbaeo 
interpretatus fum ex.etymologia. Dreuem non licet reddere, 
vt feries orationis plane dccet. ln echi fimiliter poeta caudam 
longsm iae zedav» dixit, quam Gorrhaeus peffime paruam in- 
terpretatus eft. Ceterum valde adftri&a dicitur poetae haemor- 
pho! cauda ; Gorrhaeus primum compreffam, deinde fimul, et 
quidem re&ius, multum gracilefcentem dixit. Superiorem cor- 
poris partem a capite inde lato ad anum vfque etiam in latitudi- 
nem attenuari et gracilefcere dixit poeta, collo tamen adílrido 
etanguítiore. Itaque poft collum anguftum reliquam corporis 
caudaeque magnae longitudinem fenfim gracilefcere poeta intel- 
ligi voluiffe videtur. Aetius contra primum vtrique fexui cor- 
pus in tenuem et anguítam caudam paulatim definens tribuit; 
deinde tamen aperte feminae caudam breuiorem efie intelligi vo- 
luit ex pofitione ani circa caudam, Itaque cauda feminae fubito 
etiam, vtin echidna, veluti mutilata et breuis gracilefcere et 
corpori craffiori fubiici videtur. Similiter collum fublatum (pef 
fime Cornarius excenfum verit vasa) inter incedendum, vt 
echidnae, tribuit Aetius, quam tamen notam omifit Nicander. 
Oculos igneos (Cornarius enim zupezz rc&ius legit, quam zug. 
gerépa , vt in Codice meo eft ) poeta videtur fignificare volui(ie, 
cum caput igneum nominaret, Collum contra anguftum Aetius 
omifit. Isetiam in menfura corporis diuerfus abire videtur a 
poeta; ponit enim tres palaeftas, Cornarius tres palmos; Ni- 
cander pedis veftigium nominat, pedem fimpliciter Gorrhaeus 
€um Eutecnio. Sed hanc menfurae varietatem alibi explicabo, 
In colore maior eft diuerfitas; quem aliunde Aetius accuratius et 
diítin&ius tradidiffe videtur. Hoc tamen ex Aetio fatis perfpi- 
citur, poetam iftam colorum varietatem in corpore haemorrhoi 
fignificare voluiffe, dum ait corporis colcrem effe modo fuligi- 
mnofum modo rufum. Forte etiam vocabulum e49cr albedinem 

feu 


57 


feu colorem lucidiorem fignificat, Afperas fquamas poeta etiam 
clare indicauit, cum dixit: in ferpendo ftrepitum paruum veluti 
ftipularum motarum excitat fquamis et tra&u corporis. Hoc 
enim in loco praefero vetuftam le&ionem a Scholiis proditam 
éAxc i.e. tra&u , vulgatae eiue i.e. via, meatu. Squamarum 
afperitatem fpe&affe etiam videcur Lucanus, cum inter Libycos 
ferpentes IX. 806. afperam hsemorrhoidem, genere foemineo, 
eommemoraret. Eandem verfu 709. ingentem appellat, quod 
epitheton in longitudinem ab Aetio et Nicandro editam non ca- 
dit. Diferte etiam Nicander verfu 294. corpus exiguum nomi« 
nat. Maximam difficultatem facit, quod Aetius haemorrhoo 
vtrique meatum rc&um et pigrum, Nicander contra pigrum et 
obliquum tribuit; quam equidem diuerfitatem explicare nulla 
ratione poffum, | Videant jgitur peritiores hac de re! 


Poftremo in loco audiamus Auicennam, medicorum grae- 

corum interpretem. Is igitur Libro IV. Fen. 6. tra&. 3. fol. 93, 
Canonis Maioris ita tradit: De ferpentibus qui egredi faciunt 
fanguinem ex poris omnibus, ficut funt Aufudius et Sabrin. fti 
ferpentes funt mali — et fapientes quidam dixerunt, quod itti 
duo ferpentes corpora habent arenofa, et fuper corpora eorum 
funt pun&ia nigra et alba, et longitudo eorum eft longitudo cor- 
nuti; (ceraftae) et dixerunt quidam, quod ipfi funt minores vi« 
eris, et capita eorum et ipforum caudae funt minuta et funt co- 
loris arenoíi, et quandoque funt nigri et rubei et albi, et funt 
fuper eorum capita fquamae albae incifae, et eorum inceffui eft 
ftrepitus propter ficcitatem corticum ventrium ipforum, ac fi 
effet flrepitus foliorum virgae. Et funt grauis motus, aequalium 
dentium, Hunc eundem locum paulo breujorem pofuit Vin- 
centius XX. 18. Albertus p. 247. verba variauit et fenfum inter- 
dum mutauit, Ita enim ille: Alfordius; eft autem quantitas huius 
ferpentis ab vno vfque ad duos cubitos, et caput et caudam ha- 
bet valde paruam et vt in pluribus arenofi coloris, fquamas albas 
quafi incifas et fifías — ficut eft (trepitus foliorum ficcorum. Ea- 
dem deinde repetit p. 249. 6. fub voce Sabrin, vbi Affodius fcri- 
bitur, Paucula Auicennae verba Pus pofuit Bochart 11, p.417. 
vbi 


s& — 


vbi difputat Arabum Sipphon albo et nigro diftin&us, ceraftes 
an haemorrhous fit. 

Manifeftum eft Auicennam praeter Nicandrum et Aetium; 
aut eum, quem vterque exfcripfit; autorem, tertium aliquem 
ante oculos habuifle, Initium quidem du&um eft ex Aetio; 
longitudo tantum difcrepat, Deinceps ex tertio aliquo auctore 
tranítulit magnitudinem viperis minorem, capita et caudas mi- 
nutas. Vbi poftea colorem iterum addit primum arenofum, dein- 
de quandoque nigrum et rubeum et album, propius ad Nican- 
drum accedit, qui colorem modo fuliginofum modo rufum di- 
xit. Strepitum inceffus cum Nicandro et Aetio habet commu- 
nem, fed addita comparatio foliorum motorum arguit auctorita- 
tem Nicandri, Afperitatem fquamarum appellat ficcitatem, eam- 
que fquamis tantum ventralibus tribuit. Grauem motum et pi- 
grum notant etiam Nicander et Actius ;. fed obliquum aut rectum 
inceffum omifit Auicenná; qui dentes aequales aliunde retulit. 
Cornua omifit Auicenna cum Aetio; eorum tamen loco capitis 
fuperni fquamas albas incifas memorat; atque ita poteit verba 
poetae, vbi caput fuperne horrere dicitur, interpretari vo- 
luiffe videri. 

Ex hac tota difputatione colligere licet notas haemorrhoi 
omnes non pofitas atque accurate explicatas efe nec ab Aetio 
nec a Nicandro ; haemorrhoum marem a femina differre eius- 
modi notis, quae non fexum fed fpeciem plane diuerfam ar- 
guant; et denique ob hanc ipfam notitiarum diuerfitatem dilffi- 
culter hoc genus ferpentis comparari poffe cum aliquo eorum; 
quos hodie cognitos habemus. 

Nunc de cenchrine. Hunc, inquit Nicander verfu 463, 
feq. reperies in infülarum Lemni et Sami montanis filuis, longi- 
tudine immanem , fquamis pi&is feu pun&atis, quem ideo leo. 
nem appellant, craífitudine et longitudine varia. Hic medio: 
die folis radiis feruente peruacatur efuriens montes et pecudes 
fpeculatur, dum paftores altis fub abietibus frigora captant pro- 
je&i. Cui tu quamuis fortis et audax occurrere noli furenti, ne 
te caudae ambagibus implexum vndique conftringat et difrupto 
thorace fanguinem hauriat. Contra fuge tu tramite femper obli- 

quo 


quo et flexuofo, quo magis infequentem eludas; ille enim diffi- 
culter doríi fpinam infle&ere valet, contra re&a via celerrime 
pergit. Haec difficultatem verborum nullam habent, nec in in- 
terpretatione Eutecnius a Scholiis graecis diffentit, De-«nominis 
ratione excerpta ex vetuftis poetae fcholiis annotatio legitur in 
Etymologico M. p. 498. vbi cenchrines dicitur appellari, aut 
quod maturo milio appareat, aut quod dorfum eius maculis vel- 
uti miliaribus pi&um iit, Formam Aetius cap. 27. de cenchrite 
fiue acontia (eundem enim facit) ita pingit, Cenchrites ferpens 
eft magnitudine duorum cubitorum, figura autem craífa in tenuem 
abeunte, colore viridi, maxime iuxta aluum, vt milium colore 
referat, vnde et cenchris fiue miliaris appellatur. Aiunt etiam 
hunc fe ipfo fortiorem fieri, quum.milium floret, Ceterum vbi 
fe ad laedendum parat, extendit fe ipfum, ac veluti iaculum vi- 
bratum corporibus inuolat atque hoc modo verberat. Ab huius 
morfu omnia quae de vipera di&a funt fequuntur, atque etiam 
grauiora, adeo vt etiam putrefa&tiones et carnium defluxus con- 
fequantur, ac grauior item mors fuccedat. 

Vides in bac notitia nihil plane effe quod Nicandri cen- 
chrinem eundem effe arguac, nifi caraium putrefa&tio et defluxio 
in fignis veneni annotata, Vbi tamen hydropis mentionem a Ni- 
candro faftam omifíit. Color contra, magnitudo, et modus no- 
cendi, plane diuerfum ferpentem fignificare videntur. Rationem 
quidem.nocendi alterum etiam eiusdem nomen arguit, acontias, 
a iaculando fa&um. At enim vero acontiam Nicander verfu 491. 
diferte inter ferpentes innocuos numerat. Cenchrinem denique 
nullibi morfu nocere dixit, fed hominem ftrangulare tra&ibus 
caudae implexum, et peGore difrupto fanguinem haurire. .De 
veneno ne verbum quidem. Itaque cenchrines Nicandri plane 
mihi diverfus effe videtur, non folum corporis colore fed ec mo- 
do nocendi, Venenum enim vix babet vllum- Lucanus etiam 
1X, 720. iaculos veloces feparatim nominat; deinde vero verfu 
712. fic de cenchrine: et femper re&o lapfurus tramite cenchris, 
pluribus ille notis variatam pingitur aluum, quam paruis tin&us 
maculis Thebanus Ophites. Vides igitur eundem effe cenchrin 
Lucani cum Nicandri cenchrine; maculas tamen ventri appofuit 

H2 Luca- 


6o 


Lucanus; igitur diuerfum a Nicandro au&orem fecutus, Acon- 
tiam verfu 822. ex robore trunci fefe immittentem et caput tem- 
poraque Pauli cum morte tranfigeritem pingit. 

Aetii locum veluti de folo acontia tradentem exfcripfit 
Glycas Annal. Ll. p. 58. Sed etiam Codex meus cenchritis feu 
cenchritae nomen additum habet. Cherfydrum etiam ab aliis acon- 
tiam appellatum fuiffe infra videbimus. A folo impetu veloci 
acontiam appellari au&or eft Aelianus VI. 18. Praeterea ammo- 
dyten ab aliis cenchriam feu miliarem ob caudae duritiem inftar 
milii appellari refert Aetius cap. 25. Cenchrin ferpentem vene- 
natum nominat Plinius XX. fe&. 90. eundem Diofcorides in'The- 
riac. cap. 22. cenchridion; fed capite r5. cenchrum, vbi fimul 
eadem veneni figna enumerat, quae Nicander pofuit, et prae- 
terea plura addit ab Erafiftrato translata, Cenchrum ex Diofco- 
ride nominat etiam A&uarius, fed Paulus Aegineta cenchrinem. 
Notitia corporis abítinuit Diofcorides, quod et in reliquis beftiis 
fecit, Eius locum cum loco Aetii fimul tranftulit Auicenna Li- 
bro IV. Fen. 6. tra&. 5. cap. 46. et 48. Altero in loco Famufus 
audit ferpens, altero Aracem dicit. Ex Auicennae verfione Al- 
bertus p. 248. Centrin et Falivifum, et p. 249. Miliarem dixit. 
Auicenna ex Aetio citrinitztem dixit, vbi.Cornarius viriditatem. 
(dxpórnc). lllud equidem probauerim,  Arachs nominatur ab 
Alberto p. 347. 

Ex hac igitur difputatione colligitur , nomen ferpentis 
idem qvidem vbique poni cum plerisque noxae indiciis, fed in 
magnitudine, colore ferpentis et modo nocendi fcriptores maxi- 
mopere inuicem diffentire, adeo vt dubia omnia atque incerta 
fint, quae tradita de eo habemus. | 

Ammodytae notitiam ftatim fubiiciam, quo ea poffit coni- 
modius cum cenchrinae defcriptione comparari, Solus Aetius 
cap. 25. ita tradit de eo: Ammodytes, inquit; magnitudine qui- 
dem cubitalis eft; maior enim non pingitur neqiie fcribitur effe ; 
colore vero arenofus, per corpus autem maculis nigris infigni- 
tür; caudam autem habet praeduram , fuperne difciffam. A qui- 
busdam autem cenchrias hoc eft miliaris ob caudae inftar milii 
duritiem appellatus eft. Latiores autem maxillas quam vipera 


habet, 


habet, quumque in multis alias ei fimilis fit; colore magis di- 
fcerni poteft; vipera enim fubflaua eft. — — Ceierius vero mors 
adeft iis, qui a femina fauciantur. Ita quidem Cornarii verfio ha- 
bet; in graeco fimpliciter eft ab initio : maior non fcribitur (ypz- 
Qeroj) effe; maculae nigrae, s;ypo;, pun&a dicuntur; cauda ve- 
ro fubdura (UzorxAecc) et fiffa fuperne , (eryieuévy) denique vi- 
pera eft echidna. Ammodyten exuftis Libyae arenis concolo- 
rem nominat Lucanus IX, 715. inter Libycas beítias etiam So- 
linus. Ex Aetio locum tranftulit Auicenna IV, Fen. 6. 'Tra&, 3. 
C. 49. et nominauit Amiuduto et Caubaro, praeterea pro macu- 
lis nominantur veftigia linearum, nullo colore edito. Auicennae 
locum tranftulit Albertus p. 247. 248. qui Atunducum et Cauha- 
rum appellauit. Notam fingularem caudae fuperne fiffae nulli 
generi ferpentum mihi notorum accommodare potui. 
: Nunc ad iaculum feu acontiam deueni, Hunc cum cher- 
fydro eundem facere videtur Aelianus, de eoque ica referc VILI, 
13. Huius, inquit, folertia in infidiis faciendis huiusmodi eft, vt 
fecundum vias publicas abditus lateat, perfaepe etiam correpens 
in arborem adfcendat, ibique fefe contorquens et caput in fpira 
occultans praetereuntes tacitus ex occulto fpeculatur, et fe fub- 
ito eiaculatur, fiue homo fuerit feu beftia quae praeterit. Saltu 
enim valet, vt viginti cubitorum fpatium traníilire valeat, pro- 
tinusque mordicus apprehendit praedam. Idem VI. 18, effe ait 
ferpentem qui fe iaculi inftar immittat in hominem, atque inde 
nomen acceperit. Similiter Galenus Theriac. ad Pifon. cap. 8. 
acontiam extenfo valde corpore iaculi inftar infilire in hominem 
etanimalia ait. Solinus arbores fubire atque ex iis vi maxima 
turbinatum penetrare animal quodcunque obuium fortuna fece- 
rit, Aegypto attribuit Ammianus acontias, Arabiae Lucanus VI. 
677. volucrem enim, qui ibi in veneficiis adhibetur, Arabiae 
ferpentem de noflro interpretatur Bochart Hieroz. H. p. 413. 
quia idem Lucanus IX. 720. iaculos volucressppellet. Denique 
idem !X. verfu 822. iaculum canit e flerilis trunci robore fe tor- 
quentem et immittentem per caput Pauli. Sabaeorum in odo- 
riferis filuis frequentem effe ex Agatharchide tradunt Diodorus 
Artemidorus et Strabo. | Libyae aífignat cum poeta Lucano Lu. 
H^ cianus 


623 —À 


cianus in loco infra de afpide afferendo. Plinius VIIL. fe&..35. 
jaculum ait ex arborum ramis vibrari, nec pedibus tantum pauen- 
das ferpentes, fed et miffili volare tormento. Ex hoc Plinii 
loco lIorath et au&or Gallicus de natura rerum apud Vincentium 
XX. cap. 37. ferpentem volatilem inepte effecerunt; alia etiam 
ineptiora addidit Albertus p. 248. 6. ,De acontia tacet Diofco- 
rides cum affeclis Paulo et A&tuario. gitur poftremum audia- 
mus Auicennam IV. 6. 3. cap. 40. De cafezati et alterarati, lfli, 
inquit, funt ferpentes parui breues minuti, qui quandoque oc- 
cultantur in arboribus infidiantes, vt proiiciant fe ipfos ad illum, 
qui tranfit per eos, et exeunt procedentes ad eum. Et ego qui- 
dem dico, quod vidi genus horum ferpentum in partibus de He- 
ften, et funt ad rubedinem decliues et funt calidi valde, Et dixe- 
runt, accidit ex morfu eorum dolor vehemens et pertranfit in 
totum corpus, fi fuerit de genere, quod vidi, et accidit ex eo 
mors. Etdixerunt, cura eorum eft cura communis et cura vi« 
perarum. Eundem Auicennae locum traní(tulic Vincentius cap. 
18. fed is Afferati ec Altariati id eft falientem et volantemjferpen- 
tem appellat. Albertus p. 247. ex eodem Auicenna Altynanyty 
et cafezati, fed p. 248. fub voce Cafezacus habet fcriptum nomen 
Altynanytus ex Semeryone et Auicenna. Arabica nomina ex 
Codice Áuicennae pofuit Bochart Hieroz. II. p. 412. Kipphaza 
j, e affultrix, ettipphara i. e. defultrix.. Vides ex iterili hac di- 
fputatione nullum aliud lucrum fieri poffe, nifi nominum, ex 
quibus fapere non licet. In Itinerario Vogelii noftratis, AI- 
tenburgi edito 1716. video narrari de ferpente Indico Malayo- 
rum fermone Diaboli iaculo appellato, qui ramis arborum inftra- 
tus praetereuntibus hominibus infidiari dicitur. laculantem fe 
ex arbore terrae caput inflixiffe viderat auctor. Color erat nigro 
et rubro variatus, pun&isque albis diftin&us, capitis caudaeque 
fanguineus , longitudo vInae vnius et dimidiae, craffitudo digiti. 
Vide p. 333. Praeterea ibidem ferpens viridis ramis arborum in- 
ftratus item praetereuntibus infidiari dicitur. 

Dipfadis breuiffima defcriptione defun&tus Nicander ver- 
fu 334. Species feu forma, inquit, dipfadis femper eft fimilis 
echidnae, fed minor eft, mors tamen celerior ex vulnere, Cau- 

da 


j — 63 
da eius fubobfcura femper extremitatem habet nigram Nicandri 
locum aut eundem cum Nicandro au&torem fecutus Aelianus VI, 
$0. dipfadem ait echi breuiorem efle fed mortem celeriorem 
morfu afferre, Vbi ftatém ab initio peccauit, cum echin pro 
echidna nominabat. Deinde addit Softratum dipfadem tradere 
albam, duabus caudae lineis nigris infignem. — Eandem alio no- 
mine prefterem , caufonem, (ab effe&u veneni) melanurum (a 
cauda nigra) ammobaten (in arena degentem) et centridem ab 
aliis nominari, frequentem praecipue in Libya et Arabia. Simi- 
liter Scholia graeca Nicandri ex vetuftis commentariis contexta 
annotant dipfadem etiam centrinam appellari, qucd corpore 
breui in acutum definat, ftimuli inftar; quo boues incitantur; 
(x£vrpov) effe capite et collo plano, cauda valde nigra. Lucianus 
T. 1l. p. 236. dipfadem in Libyae arenis degentem, paruum 
ferpentem, echidnae fimilem facit. Prefterem a dipfzde veneni 
effe&u diftinxit Aelianus XV11. 4. Sic etiam Lucanus et Plinius. 
Ex graeco dipfas Situlam dixerunt Ifidorus eumque fecuti recen- 
tiores fcriptores, qui faepe Situlam cum Scytale permutarunt. 

Galenus de S. M. Facult. XI. p. 297. ed. Parif. vbi carnie 
bus viperinis in cibo fumtis interdum fitim intolerabilem induci 
ait, echidnas quasdam cognominari inde dipfadas tradit. Se du- 
bitantem igitur Marfos adiiffe, qui echidnas venati Romam afferre 
folebant, atque ab iis petiiíTe, vt fibi notas illas aperirent quibus 
ab echidna dipías diftinguatur. Illos vero omnino negafie genus 
dipfadis effe inter echidnas, verum omnium earum echidnarum; 
quae in locis marinis et falis verfentur, carnem effe falfam. Quam 
ob rem multas tales effe in Libya; inItalia vero vtpote humidio- 
re, nullas omnino reperiri. Hanc Marforum opinionem etfi 
confirmare confenfu fuo dubitabat Galenus, illud tamen proba- 
bile fibi videri ait, echidnas a locis maritimis et falfis carnem tra- 
liere falfam, atque ita fitim in cibo inducere intolerabilem, Poe- 
tae faepenumero echidnam dipfadem cognominarunt; fed haec. 
argumenta aliena funt. Artemidorus Onirocrit. Il. 15, inter fer- 
pentium nomina ponit etiam dypfas et diphas, quafi diuerforum 
ferpentum., Sed diphas et dibas Cretica fuat ferpentis alicuius, 


forte eiusdem cum dipfade ,, nomina apud Hefychium grammati- 
cum 


64 


com fub voce diae et àBay. Locus eft Solini, quem laudat 
Vincentius cap. 2t, vbi plures variaeque afpidum fpecies nomi- 
nantur, interque eas ponuntur dipfas, hypnalis, haemorrhois, 
prefter, ammobates (in Vincentio male legitur ammoda, eit) 
cenchris, elephantiae, centrina (male legitur chercitra nifi malis 
cherfydra) chamaedracontes, Deinde addit, quae de afpidum 
coniugiis Plinius habet; denique, fubtiliora, inquit, funt capi- 
ta feminis aluusque tumidior, peítis nocentior, mafculus aequa- 
liter ceres, fublimior atque mitior, Quae quidem de echi et 
echidoa (criptores veteres fed paulo diuerfa tradunt. Feminis 
enim capita maiora et planiora, maribus contra fubtiliora tribuunt. 
Vides igitur dipfadem modo ad afpides modo ad echidnarum ge- 
nus referri; ex quo arguere licet magnam eíle omnium harum 
fpecierum inter fe fimilitudinem, fi fpe&tes corporis, capitis prae- 
cipue et caudae , formam vniuerfam. Ad opinionem a Galeno 
propofitam propius accedit Aetius cap. 22.  Dipfas, inquit, a 
quibusdam caufus appellatur, eftque viperae fpecies, quae in 
maritimis magis locis reperitur, magnitudine cubitsli, ex craffa 
in tenuem definens. Notas autem habet per omne corpus fuluas 
Gugéas) et nigras, caput vero anguftius. Aetius igitur ab echidna 
dipladem diftinguit capitis anguftia, quod echidnae latum ett; 
deinde addit corporis notas fuluas et nigras ; caudam. vero ni- 
gram omifit, 

Accedit nuuc poftremus Auicenna, qui aliunde notitiam 
dipfadis duxit, notasque alias edidit. Locum eius pofuit etiam 
Vincentius XX. cap. 34. Serpentis, inquit, fitim facientis fe- 
cundum quofdam longitudo eft palmi vnius, et fuper corpus eius 
funt veftigia nigra plurima. Caput eius eft paruum et collum 
craffum, a quo incipit creatura eius vfque ad caudam fubtilem, 
inceditque caudam quatiendo fuam. Eft autem in litoribus, Ea- 
dem ex Auicenna et Semeryone laudat Albertus p. 248. vbi re- 
&ius legi videtur: et incipit curuatura eius a collo groffo víque 
ad caudam fubtilem continue diminui, et figura eius eft figura 
viperae, et color pofíteriorum eius vfque ad caudam vergit ad 
nigrédinem, et dum incedit, quatit caudam et firmar. Et eft 
generatio cius in terra Hafcem et Lokyati, et quidem huius ge- 


neris 


€————— 65 


neris ferpentes habitant in litoribus maris. Nomina regionum 
arabica de Africa et Syria dicuntur, vt teftatur Bochart Hieroz. 
I], p. 397. Ex Auicennae loco Lokiati et Aflim pofuit Conr. 
Gefnerus, et re&e de Libya etSyria interpretatus eft, Vides igi- 
tur in notis quibusdam Auicennam propius ad Aetium, alibi ad 
Nicandrum accedere; nouum eit quod de cauda addit, quae in- 
ter incedendum quatiatur, 

Dipfadem agnoui tandem in Colubro vipera Linnaei, 
quam folus defcripfit accurate Haffelqui(t Itinerarii p. 365. et in 
A&is Vpfalienf. anni 1750. Ex hoc igitur ponam notas praeci- 
puas colle&as, quo facilius le&or ipfe de fimilitudine poffit exi- 
ftimare. Caput nca eft vt in echidna planum et latum, fed fu- 
pra verticem paulum depreffum, magis autem inter oculos, la- 
tera feu maxillae valde protuberant; roftrum eft breuiffimum et 
valde obtufum, Corpus medium craffum, fere quadrangulum, 
verfus caput et caudam cylindricum atque attenuatum, Squamae 
caput et totum corpus fuperne tegentes ouatae fubimbricacae, 
carinatae. Color fupra ex ferrugineo albidus cum maculis inten- 
fius ferrugineis, infra omnino albidus. Cauda breuis, conica, 
tenuis, extremitatem anulis tribus nigrefcentibus cin&am ha« 
bet, et apicem aculeo terminatum et paulum incuruatum. Lon- 
gitudo tota e(t fpithamarum 2 et pollicis r, caudae pollicis r, 
Craffities verfus collum pollicum 2 lin. 2 colli medii pollicis IL 
latitudo capitis fupra verticem pollicis dimidii, Aculeum cau- 
dae veteres vocabulo centrines fignificarunt, vt annotauit Scho- 
liaftes Nicandri; eo greffum firmare videri poteft; hinc caudam 
ia&are incedens dicitur ab Auicenna. Hüaffelquiftii notitiam in 
breue contra&am pofuit Laurenti p, 105. fed is afpidem Cleo- 
patrae ineptiffime appellauit; et Lucani locum interpretatione falfa 
corrupit. Carinam fquamarum caudaeque aculeum omifit, et ca- 
put gibbum cum Linaeo pofuit, quod notitia princeps non habet, 

Afpidem ita defcribit Nicander Theriac. verfu 157. et feq. 
Afpis mortalis fquamis arentibus horret, peffima ferpentum. 
Semper re&o tramite fertur, corpore terribilis, fed pigro tra&u 
procedit, et femper oculis nictare videtur fomnolenta, Verum 
vbi aliquem fubito fonum aut vesem auribus accepit, experpe- 

fatta 


éó 


fa&a corpus in fpiras contorquet, medioque caput horridum fa- 
per exferit orbe. Longitudo peffim! generis vInam ( orgyiam ) 
aequat, latitudo et craffities haftam qua apros leonesque feriunt, 
Color modo fqualidus dorfi eft, modo cinereus, modo pallidus. 
(luteus) et variegatus, alibi niger et terrae Aegypti, quam ha- 
bitat, concolor. [n fronte fuper oculis exftant duo veluti tuber- 
cula, quibus fubiacent lumina fanguinea, rata valde fibilat et 
fpiritu collum fqualidum inflat. Quatuor dentes longi adunci et 
caui intus in maxillis haerent radicibus fixi, veneno pleni, tuni- 
ca membranacea te&i, vnde venenum vulneri infunditur, Mor- 
fus veítigium nullum in carne nec tumor apparet, fed fine dolo- 
re in torporem et foporem delatus aeternum moritur percuffus.. 
Deinde narrat poeta pugnam ichneumonis cum afpide, quam 
omitto, In his pauca funt, quae aliquam interpretationis diffi- 
cultatem habeant, Afpidis nomen explicat Etymol. M. ex na- 
tura ferpentis, quoniam irata, cum aggreditur hominem, cor- 
pore in circulos orbemque finuato et contorto pugnet, atque 
ita fcuti rotundi, quod afpis dicitur, fpeciem exhibear. De ni- 
&atione et fomnolentia confentit Plinius Vlil, fe&. 55. cuius 
locum ponam. Colla, inquic, afpidum intumefcere, nuilo i&us 
zemedio, praeterquam fi confeftim partes contsQae amputentur. 
Vnus huic tam pefítifero animali fenfus vel potivs 2ffeGus eft. 
Coniugia ferme vagantur, nec nifi cum pari vita eft; itaque al- 
terutra interemta incredibilis alteri vltionis cura.  Perfequitur 
jnteremtorem — non eft fateri, rerum natura largius mala an 
remedia genuerit, lam primum hebetes oculos huic malo dedit, 
eosque non in fronte ex aduerfo cernere, fed in temporibus; 
itaque excitatur pede faepius quam vifu, Ita hunc locum emen- 
dauit Harduinus. Sed in Codice Parifino erat: ne ex aduerfo 
cerneret: Vincentius ex h. l, laudat: nec ex aduerfo cernere, 
fed in temporibus fecit. excitatur itaque faepius auditu quam vifu, 
Poftrema ita legit etiam Solinus cap. 27. Raro, inqvit, in ad- 
uerfum contuentur; nec fruftra, cum oculos non in fronte ha- 
beant, fed in temporibus, adeo vt citius audiant quam adfpiciant, 
Contra Harduinus vocem auditu, quoniam in Codicibus eius 
non exftabat, omifit, alteramque , pede, quae non magis ibi 

aderat, 


67 


aderat, intulit, contra Nicandri Solinique au&oritatem, — Afpi- 
dem áegyptiacam Strabo XVII. p.641. fingularibus notis differe 
ait a reliquarum terrarum afpidibus; effe autem geminam; alte- 
ram quidem fpithamae magnitudine, omnium perniciofiffimam 
veneno; alteram fere orgyiae, quemadmodum etiam Nicander 
annotauerit. Verum Nicander contra alteram, orgyiae longitu- 
dine aequalem, perniciofiffimam praedicat; itaque vitium in le- 
&ione Strabonis eíle fufpicor. Coloris varietatem in variis terris 
annotauit etiam Paufanias p. 573, qui Libycas ab Aegyptiis co- 
lore differre ait; Aethiopicas plane, vti homines, nigras confpici, 
Vocem verfus 173. g42ucezea de colore fübflauo ( 2p» ) in- 
terpretantur Scholia graeca Nicandri ; Eutecnius poetae ver- 
bum retinuit; Gorrhaeus vitiofam le&ionem de fraxineo colore 
interpretatus eft. Situm tuberculorum poeta ait effe in fuperci- 
liis fupra frontem, et tuberculorum modo fpeciem adefle ait. 
(cia T/Aci) Scholia admonent circa fupercilia fupra frontem ex- 
ftare duo quafi ctubercula, non cornua, fed carunculas, Alius dein- 
de Scholiorum au&or ita: In capite afpidum apparent eminen- 
tiae duae tuberculis fimiles, quae efficiunt vt oculi fubie&i caui 
appareant, Eutecnius paulo aliter: Supra frontem, inquit, ha» 
bet figna, notas quasdam, fuperciliorum formam referentia tu- 
bercula. Dentes quatuor cauos poeta ait haerere radicibus fuis 
in maxillis; addit vzérep3e i, e. inferne: quod vocabulum dubi- 
tari poteft ad pofitionem in maxillis, an ad cauitatem dentium fit 
referendum. De dentibus ita Plinius XI. fe&, 62, fimiles (fer- 
rati) dentes afpidi et ferpentibus ; fed duo in fupera parte dextra 
laeuaque longiffimi, tenui fiftula perforati , vt fcorpionum acu» 
lei, venenum infundentes, Non aliud hoc effe, quam fel fer- 
pentium, et inde venis (ub fpina ad os peruenire diligentiffimi 
au&ores fcribunt, Quidam vnum effe eum, et quia fit aduncus, 
refupinari; cum momorderit, Aliqui tunc decidere eum, rur- 
fufque recrefcere, facilem decuffu, et fine eo efe, quas tra&ari 
cernamus. Scorpionis caudae ineffe eum. et plerisque ternos, 
Tum denique de viperis infit: Viperae dentes gingiuis condune« 
tur. lam ipfa orationis feries manifefto docet fcorpionis mentio- 
nem inepte infertam fuiffe a Bore Confirmat fufpicionem 

2 Vin- 


68 rr 


Vincentius XXI. cap, 20. qui totum illud membrum omittit, et 
verba multo re&tius ita continuat: facilem decuffu, et plerisque 
ternos: Vbi fi legeris: et plerique ternos: fententiam totius 
loci plane reftitutam in integrum putauerim. Apparet igitur iam 
olim fuiffe; qui ternos vtrinque dentes venenatos aípidi adfcri- 
berent. Aelianus IX, 4. dentes afpidis venenatos tunica tenui 
membranacea circumdatos effe ait, quae dentibus ad mordendum 
infixis conuerfa venenum effundat,. deinde vero in locum fuurn 
vnita reponatur. Vides igitur veteres fcriptores dentium vene- 
natorum receptaculum bene notum habuiffe; fed male ait Aelia- 
nus venenum ab ipfo receptaculo effundi , nifi in dentes efundi 
voluit intelligi, atque ex his in vulnus. - 

Qva afpidum ab ichneumone diffipari ait Nicander verfü 
192. At contra Phylarchus apud Plinium X. fe&, 96,. aegyptia- 
cam aliquam afpidem cicuratam ad: menfam hofpitis fui: catulos 
enixam effe refert. Quae (i narratio vera eft, afpis vinipara di 
cenda erit; et re&e Nicandrum taxauit Profper Alpinus in Hift. 
natur. Aegypti p. 234. 

Afpidis et ichneumonis pugnam memorauit iam olim Ari- 
ftoteles H. A. IX. 6. Praeterea ex afpide Libyca venenum fepti- 
cum immedicabile confici aic H. A, VIIJ. 29. In Curio Cypri vr- 
be effe genus ferpentis, cuius morfus fimilem afpidi aegyptiacae 
effe&um habeat; nifi quod hieme venenum eius obtundztur, tra» 
dit au&or mirabil. Aufcult, fub Ariftotelis. nomine-editarum p. 
317. ed. Beckm. Lucanus 1X. 701. et feq. afpida fomniferam 
tumida ceruice Nili arenas nusquam excedere fponte ait, fed peti 
ex Aegypto et Libya atque inter'alias merces Romam afferri. In 
feplafiariorum officinis altam fuiffe Romse afpidem teftatur etiam 
Aelianus IX. 62. Hypnalem, quod fomno enecat, ad mortem 
emi, tradit etiam Solinus ex eoque lfidorus. Male igitur ad 
theriacam conficiendam afpidem Romam allatam effe ex Lucano 
pofuit Laurenti p. 105: Lucani locum refpexit Ammianus, qui 
afpidem magnitudine et: decore reliquas Aegypti ferpentes in- 
numeras füperare et nunquam fponte Nili flàenta egredi ait; In 
Sulpicii Seueri Dialogo 1l. cap. 5. inter miracula refertur puerum 
fine. noxa afpidem tra&affe,.— Afpis ibi dicitur caerula. colla: de: 


po- 


pofuiffe. Afpidem aliquam acontiadem cognominata memorat 
Aetius Vil. p. rar, b. Arbores confcendentem afpidem habet 
Epigramma graecum Antholoziae l. cap. r3. 

Aelianus VI. 38, afpides ait nafci interdum cubitorum 
quinque magnitudine, (in libro tamen XVI. 39. cubitorum qua- 
tuor magnitudinem miratur) plurimas effe nigras aut cinereas co- 
lore, alias etiam rubeas, (7vegac) — Libycam aípidem fufflata 
coecos reddere homines tradi, Iterum Aelianus III. 33. Liby- 
cam modo zfpidem flatu (dbvewuz) oculos adfpicientium excoe- 
care, reliquas interimere veneni celeritate. Dum afflat homi- 
nem, collum fimul erigere. "Tertio in loco IX, rt. afpidem in- 
terdum tactu, atque etiam infpuentem occidere ait, vt rubetam 
etcentritem. Quarto loco afpidem iratam ere&to capite minari 
tradit Xl. 33. et XVII. 5. Denique vndecim afpidum genera 
numerari ab Aegyptiis annotat X. 31r, 

Afpidem ptyadem ab infpuendo dictam, Aegyptizcam 
perfequentium oculos. excoecare fputo tredit Porphyrius de 
Abttinentia I1I. p. 269. Ptyade afpide refperfos nominat etiam 
Plinius libro 31. fe&. 33. Idem ptyadas afpidas faliuae venenum 
in oculos hominum exfpuere ait libro 28. fe&. 18. Vides igitur 
magnam et nominum varietatem , quae in Aegypto ex facerdo- 
cum fuperftitiofis ingeniis praecipue orta effe videtur, et notitia- 
rum diucrfitatem multam interpreti afferre difficultatem, quam 
expedire equidem non poflum. lllud tamen effe mihi videtur 
manifeftum afpidem ptyadem plane efle diuerfam fpeciem ferpene 
tum, non morfu fed faliua noxiam, vt ex Plinii atque Aeliani 
locis apparet. Sed audiamus nunc medicos graecos. Horum pri- 
mus Galenus T heriac. ad Pifotrem cap. 8; tria genera afpidum no- 
minibus diftinxit vnam cherfaeam feu terreftrem, alteram che» 
lidoniam, quafi hirundinaceam, tertiam ptyadem feu fputatricem, 
omnium perniciofiffimam appellans; hanc poftremam collo fu- 
per excenfo ad rationem interualli quafi/computatam venenum 
occurrentibus infpuere dextre; chelidoniam circa fluuiorum ri- 
pas, praefertim Nili, habitare; cherfaeam omnium maximam ad 
quinque cubitorum longitudinem excrefcere interdum ;. contra 
ptyadas maximas bicubitales effe; chelidonias cubito maiores re- 

l3. periri: 


42  AECCESDmC GARD 


periri etiam, colore hirundini fimiles; ptyades cinereo viridique 
et ad auri colorem declinante; terreftres denique vt plurimum 
et ipfas cinerei effe coloris, quanquam et fubvirides reperiantur. 
Galeni locum exfícripferunt Aetius, Paulus Aegineta, ACtuarius, 
Auicenna et Glycas Annal. I. p. 59. Aetius cap. zo. vbi notas 
trium generum ex Galeno retulerat, addit veneni omnium eun- 
dem elle efe&um. In vulnere tamen maris apparere figna duo- 
rum, in feminae contra quatuor dentium. Locum Galeni fub 
nomine Andromachi ex verfione arabico - latina ita refert Vincen- 
tius XX. cap. 49. Viperarum ac ferpentium tria funt genera, Ex 
his enim eft, quae dicitur afpis, cuius habitatio eft in ficco et in 
locis aquofis. Haec quandoque cinericia eft, quandoque citrina. 
Aliud genus dicitur hirundinaceum , quia fimile eft colori hirun- 
dinum. Ex his etiam e(t, quae dicitur fpuens, et fic nominatur, 
quia venenum fuum refpuit fuper hominem, Eft iterum alia fpe- 
cies afpidi fimilis, cuius habitatio quandoque eft in aqua, et illa 
nominatur hydra; quandoque vero eft in (icco, et hic nomina- 
tur terreftris, fcilicec non aquofa; et haec fpecies minor eft afpi- 
de, fed capitis latioris. ltem ex fpeciebus viperarum eft illa; 
quae aftros dicitur, quae cum videt aliquem, collum fuum extol- 
lit, et menfurat an confequatur hominem , deinde falit fuper 
ipfum, et exfpuit venenum in ipfum et faciem eius, ftatimque in- 
terficiteum, Huius autem viperae fpecies funt tres; vna dicitur 
ferfin, alia felidofa, tertia vero bafilida: Eundem locum breuio- 
rem pofuit cap. 20. vbi re&tius legitur: afpidis habitatio eft in 
ficco et in locis,in quibus non e(t aqua — citrina. Deinde ibi ad- 
ditur: Afpis eft ferpens caerulei coloris, cuius dentes fuper mo- 
dum longi funt, ita quod extra os ficut apro apparent. Quae 
poflrema vnde du&a fint, nefcio. Pofuit eadem etiam Albertus 
P. 247. Auicenna, cuius locum Vincentius cap. 20. et Albertus 
tranftulerunt, cherfaeam appellat in verfione latina vetufta ficcam; 
propter vehementiam ficcitatis fuae cutis; eius effe magnitudi- 
nem inter 5 et 5 cubitos. Cutis ficca, forte dura et (cabra, facit 
egregie ad explicanda Nicandri verba, vbi afpidem ait horrere 
fquamis ficcis,  Ptyadem Conftantinus Africanus in verfione an- 
£iqua apud Vincentium XX. cap. 45. appellat Einum; nomen 

Ipu- 


Zn 


Ipuceps et Obtrialius de afpidum generibus pofuit etiam Iorath;. 
obfícurus au&or, apud Albertum, Con. Gefner in fuo Alberto le- 
git Hippupex, et nomen ex graeco Hypnale effi&um putat, 
quo pofteriori afpis fomnifera fignificari folet, 

Supereft locus Aetii cap. 3$. vbi cherfydrum ait fimilem 
effe afpidi terreftri, fed collum non adeo Istum habere. Hoc 
enim infigne folas afpides prae illis habere. Nicander autem non 
ipfum collum afpidis latum dixit, fed ira inflatum intumefcere 
pofuit cum Plinio. Deinde genera afpidum nulla diftin&a po- 
fuit, nifi quod coloris varietatem annotauit, quam fortaíle recen- 
tiores fcriptores in tria genera ferpentum diftribuerunt, Sed ex 
hac difficillima quaeftione quomodo me expediam non habeo; 
nec ex agmine colubrorum Linnaei quem cum afpide Nicandri 
comparem; reperio. Afpidem inter infignia facrorum lfidis Ro- 
mae olim circum]atam tumida ceruice pingunt tabula Ifiaca atque 
alia veteris artis monumenta, fed inde quis poteft veras notas 
agnofcere ? 

Ceratlen ita pingit Nicander verf, 258. et feq. Ceraftes 
dolofus fimilis eft echi forma corporis, nifi quod echis mutilus 
eft, hic vero cornibus modo duobus interdum quatuor confidit 5. 
colore fqualido arenofo ; foletin arenis aut curruum orbitis iuxta 
vias requicfcere. Echis meatu re&o celer incedit, longo ventris 
tra&tu firmans iter; cersítes contra obliquus medio corporis tra- 
&u prouoluit fe, flexuofo itinere incedens, fquamis dorfalibus 
afper, Haec in graecis nullam interpretandi difficultatem habent; 
ticas enim Scholiorum graecorum inutiles omitto, Succedat 
nunc Aetius, qui cap. 28. ita de eodem tradit. Ceraftes , inquit, 
magnitudine cubitalis eft, longiffimus cubitorum eft duorum; 
corpore vero arenofus eft, et iuxta caudam íquamas habet. (At- 
Aemimévoc) Eminentias habet in capite duas, ( éz«Qvees ) cor- 
nuum fimilitudine; partes vero circa ventrem ex ordine feu per 
feriem fquamis obfitae funt maioribus; (veQsA(cwre, ceiygdov y 
qua propter in ferpendo fonum fibilo fimilem edit; perobliquum 
autem, non re&a proreptat. lta h.l. ex graeco codice; verto, 
quem Cornarius peruertit, cum iuxta caudam de fquamatum et 
circa ventrem ex ordine fquamis obfíitum efle dixit, De fono 

fqua- 


72 


fquamarum motu excitato nihil Nicander; etfi Scholia graeca, 
vbi verba verpsxri vut 1. e. afpero dorfo, explicant pez pilo- 
fum aut afperum, addunt ideo etiam fonitum excitari incedente 
cerafte. Qvi quidem fenfus verbis graecis, qualia hodie leguntur, 
proíe&o non ineft, Sedfortaffe alia olim et diuerfa librorum 
fuit le&io, Vulgata enim admodum difficilis, paene dixerim 
inepta eft, Verba tibi fiogula vertendo annumerabo.  Ceraítes 
contra obliquus medio fuper corporis volumine volutatur ober- 
rans flexuofo itinere, dorfo afpera, Sibilum videtur dorfi fqua- 
mis tribuere Scholiaftes, ventris Aetius; ex vtroque manifeftum 
e(t, fibili mentionem adfuiffe in au&ore, quem Aetius cum Ni- 
candro fecutus eft. Sed ecce tibi locum Auicennae apud Vincen- 
tium XX. cap.27. Cornuta eft genus ferpentum furdorum,cuius 
longitudo eft ab vno cubito vfque ad duos, et fuper caput funt 
duae eminentiae quafi duo cornua. Color corporis eius eft cine- 
reus, et venter eius ficut fquamae ficcae durae, quae ftrident fu- 
per terram cum ftrepitu. Dentes eius funt aequales, non recur- 
ui; plurimum autem eius eft in locis arenofis. Haec eadem ex 
Auicenna et Semeryone refert Albertus p. 247. fed is pro cine- 
reus habet rubeus. Verfio edita hodie cum Vincentio vbique fa- 
cit. Auicenna videtur alium auctorem quam Aetium exprefliffe. 
Quid dentes aequales fibi velint, ignoro; ni(i voluit venenato- 
rum defe&um fignificare. 

Aelianus I. 57. ceraíten ferpentem Libycum album ait 
effe et fupra frontem gerere duo cornua cochlearum corniculis 
fimilia, fed non mollia. Idem XII. 41. crocodilum gangeticum 
alterum iu fummo roftro protuberantiam cerafftae inftar habere 
ait. Priorem locum efle decerptum ex Calliae hiftoria Agatho- 
clis fatis manifefto arguit libri XVI. caput 28. Nicandrura fequi 
videtur Plinius VIII, fe&. 35. Ceraftis, inquit, corpore emine- 
re cornicula faepe quadrigemina, quorum motu, reliquo corpore 
occultato, follicitent ad fe aues. nfidias has ope cornuum ex- 
fertorum ftru&as cui debeat, ignoro. Idem XI. fe&. 4.5. cochleis 
ad praetentandum iter cornua , corporeahaec, (i, e. mollia et 
carnea) ficut ceraftis, Qui locus aperte repugnat au&oritati Cal- 
liae spud Aelianum, qui ceraftae cornua dura effe affirmat. Nifi 

forte 


—— TI 73 


forte Plinius intelligi voluit ceraftas ex genere infe&orum, quos 
faepiuscule nominat Theophraftus. 

Obliquum cerafae inceffum fignauit Lucanus IX, verfu 
715. fpinaque vagi torquente ceraftae, Hinc in defcriptione 
Orbis terrae Auienus: Sic virofarum prolixa volumina fefe fpon- 
te ceraftarum facili fub vifcere curuant. Caufam Nicander ex fa- 
bula feu potius ex fpina dorfi confra&ta repetiit in defcriptione 
haemorrhoi. Í(idcrus ceraften di&um effe ait, quod cornua arie- 
tinis fimilia quadrigemina habeat, et flexuofum effe plusquam 
reliquos ferpentes, ita vt fpinam non habere videatur. Cornua 
c&o illi imponit au&tor libri de rerum natura apud Vincentium ; 
Albertus cera(ítae cartilagines pro fpinis ineffe ait, atque ideo 
habere corpus flexuofius aliis ferpentibus. Reliqua ex auctore 
libri de rerum natura tranftulit. Denique Auicenna, vbi Diofco- 
ridis verba de fymptomatibus ex veneno ceraflae ortis tranftulit, 
"Trifcalin nominat; aliae editiones Criftalin etSertalin appellant, 
Ceryftalyn, quem ex Semeryone et Auicenna repetiit Albertus 
p- 248. a. elTe ceraftem graecorum iam olim admonuit Nic. Leo« 
nicenus, Ita tenes originem nominis T'rifcalis ; quo Linnaeus 
abufus eft. 

Ariftoteles H. A. II. r. memorat obiter ferpentem Ae- 
gyptiacum circa Thebas degentem, qui tuberculo exftante in ca- 
pite cornuum fpeciem praebeat. Singulari numero dixit &raré- 
sac, Paruum ferpentem tuberculo vnico exftanteveluti cornu- 
tum in Nomadibus confpici tradit Herodotus IV. 192. Verum 
idem Il. 74, facros circa Thebzs confpici ait ferpentes, magni- 
tudine paruos, duobus cornibus infignes e capite fümmo enafcen- 
tibus, qui homini nullam afferant noxam, mortui vero condan- 
tur ab Aegyptiis in templo Iouis. Hos ipfos intelligi ab Ariíto- 
tele vix poteft dubitari. De veneno etfi Herodotus taeet, atque 
adeo nullum iis ineffe arguere videtur, potuit tamen diligens 
paftio et curatio hominum iram beftiarum obtundere et naturam 
eorum mitigare, quod iítius populi foperftitiofum ingenium in 
multis aliis animalibus, veluti crocodilo, effecerat. 

Atque haec funt veterum fcriptorum teftimonia, ex qui- 
bus quidem arguere aliquid de forma et natura ceraítae licet, In- 

K ter 


74 —— 


ter recentiores Belonius Cairi cersften marem et feminam fibi vi- 
dere vifus eft, quem monet bina tubercula inftar hordei grano- 
rum fupra oculos habete, gemina minuta cornua imitantia. Hunc 
colubrum 'T'hebanum Arittetelis effe putabat ; dentes viperinis 
effe fimiles, fimiilique ordine collocatos, viuos edere foetus, vt 
viperam, lconem eius pofuit Obferu, 1l, 55. ec 1I. si, Deinde 
Profper Alpinus ceraften feminam duo cornicula in fronte habe- 
re retulit, cochlearum corniculis fimilia, dura in acutum definen- 
tia; capite effe elato plano; marem vnum corniculum habere, 
Hiftor. natur, Aegypti p. 209. Iconem pofuit in Tabula V. 'Ta- 
lem ferpentem Africanum cinereum maculis paruis nigris et albis 
notatum, duos pedes longum, capite plano, triangulari, fupra 
oculos duobus corniculis flexilibus ornatum commemorat De- 
fcription du Cabinet roial de Dresde p. $3. Hunc ipfum Dres- 
dae vidi, agnouique Colubrum ceraften Linnaei 2b Haffelquiftio 
VKtner. p. 365. defceriprum. Sed is nefcio quo pacto omiferit 
dentes venenatos annotare, quos exemplum Dreídenfe manife- 
ftos habebat. Sed hac de re alibi copiofius dicam. Interim hunc 
colubrum ceraíten folum cum veterum fcriptorum notitiis com- 
paratum notas fere omnes referre, atque adeo eundem haberi 
poffe exi(timo, à; 
Sepedonem ita pingit Nicander verfu 320. et feq. Forma 
eft haemorrhoo fimilis, fed re&ta incedit et cornibus caret. Co- 
lor eft qualis capetum hirfutarum effe folet. Caput eft graue 
(magnum. cauda breuis apperet, vtpote quam incedens intor- 
quet. Eutecnii paraphrafis verba poetae male de greffu velut im- 
pingentis interpretatur, deinde toto corpore pilofum effe et co- 
lore tapetis, capite vero maiore et graui, Scilicet vbi hodie in 
vulgatis libris de colore corporis eft: color cutis qualis tapetum 
hirfutarum: ibi plerique omnes Codices fcripti praeferunt Aacie 
pro Aacidv, vt fenfus verborum hic fit: color cutis hirfutae ett 
qualis tapetumz Scholia graeca vulgarem le&tionem interpretan- 
tur de colore ferpentis; fed dubitant camen, et ftatim fubiiciunt, 
forte coccineum intelligi, qui vulgo in tapetibus confpici foleat. 
Gorrhaeus contra varium colorem intelligi putat, de villis cor- 
poris nihil fufpicatus ex vulgari le&ione, Aelianus dap 18. 
unc 


mE —— 75 


hunc Nicandri locum ita tranftulit, vt fepedonem colore et for- 
ma cum haemorrhoo conuenire, celeriorem tamen effet afferat, 
Incedentem apparere minorem, quoniam obliquo itinere et fle- 
xuofo incedat, Vbi vides de colore tacere Aelianum, aut potius 
haemorrhoi colorem male attribuere fepedoni; deinde quod ce- 
lerior dicitur fepedon, in graeco non eft; poftea quod de cauda 
refert Nicander, Aelianus peíffime ad totum corpus tranftulit, 
Denique iter flexuofum et obliquum cum Eutecnio affignat fepe- 
doni, contra ac Nicander, qui tamen verbi alieni vfu in erro- 
rem induxit interpretes , excepto tamen Gorrhaeo, Scilicet 
poeta ait: si9oy avz£ éxcA&« i.e. iter aduerfum impingit; eodem 
enim verbo antea de obiiquo haemorrhoi inceffu vfus erat. Ve- 
rum hoc in loco additum vocsbulum arzíz i, e. in aduerfum fen- 
tentiam plane contrariam definit. Alteram le&ionem cum Eu- 
tecnio fecutus fepedonis corpori toti pilos rubros adfcribic Epi- 
phanius T. I. p. 116. qui viperae genus interpretatur fepedonem. 
Pilos in ferpente aliquo paruo, vulgo facro appellato, quoniam 
reliqui eum ferpentes fugiant, memorat Ariftoteles H. A. VIII. 
29. Excrefcere eum ait ad cubiti magnitudinem, fpecie efle hir- 
futum ; quicquid momorderit, continuo partem circa vulnus pu- 
crefcere. Forte huic ipfi ex effeGu vulneris poftea ab aliis no- 
men fepedonis inditum fuit; hoc enim putrificum fignificat. Ari- 
ftotelis locum pofuit etiam Albertus p. 250. Inter ferpentes In- 
dicos vnum ex Ariftobulo commemorant Diodorus II, p. 230. et 
Strabo XV. p. 1033. morfu letalem, ita vt fanguis ex omnibus 
corporis poris prorumpats hic dicitur habere A5» dac&ay vpe- 
x25 i. e. criftam aut iubam hirfutam pilofam. 

Pofui paulo antea Aeliani locum ex Nicandro effe ex- 
preffum; fed is praeterea in veneni effe&ibus enarrandis plura ha- 
bet quam poeta; quare re&tius fufpiceris aliunde Aeliamum fua 
duxiíffe cum Epiphanio. 

Aetius cap. 26, Sepem vbi defcribit, non folum eosdem 
veneni effe&tus fed plures etiam quam Nicander enumerat, At 
vero notae ferpeptis, quas edit, plane funt diuerfae a fepedone 
Nicandri, qui fepem a fepedone fedulo diftin&um feparatim et- 
iam defcripfit, Primum Actii locum videamus. Longitudo, in. 

K 2 à) qui£; 


— 


76 €——ÓÓ— 

quit, quidem duorum cubitorum reperitur; ex craffo autem in 
tenuem abit; re&a vero et tarde proferpit, Caput habet latum, 
os ar&um, vniuerfum autem corpus multis albis notis refper- 
fum. In graeco Codice eft caput planum, (zAe7é) et osacu- 
tum (sóua o£). 

Contra nunc ponam Nicandri locum ex verfü 145. feq. 
excerptum. Siticulofus, inquit, feps habitat in montis Othryos 
filuofis vailibns et falebris, vario corporis colore, quem femper 
a terra, quam incolit, mutuatur. llli qui lapidum aceruos ha- 
bitant, minores, afperi et ignei funt, moríu etiam noxii, Alii 
colore referunt cochleas terreftres; eliis fquamae viridefcentes 
(vel luteae) longum variant corpus etrotundum; plurimi vero 
ab arena trahunt colorem albefcentem, | Eutecnius quos Nican- 
der afperos et igneos dicit, agreftes feu faeuos et furoris ignei 
interpretatur, horumque morfum femper interficere ait, Deinde 
alteram varietatem colore imitari ait lapillos cerreftres? tertiam 
colore effe viridi feu luteo (x/Aepor) et fimili rubigini; (2) alios 
denique ab arenarum domicilio colorem trahere, Vides Eutec- 
nium xox;Aes non de cochleis fed de lapillis interpretari, Graece 
autem zo;Acs et xcx;Aa£ de lapidibus inprimis litoris marini etiam 
dicitur. Scholia graeca afperos interpretantur montanos et.ve- 
neno faeviffimos; vocabulum igneos ad igneum vulneris dolo- 
tem referunt; alteram varietatern cochlearum terreftrium colo- 
re, poítremam colore albefcentem faciunt, Nicandrí denique 
locum tranftulit Au&tor mirabil, Aufcult, p. 350. feruatis multis 
poetae verbis. Is igitur primam varietatem cochleis terreftribus 
affimilat; in reliquis cum Eutecnio conuenit. Addit morfum eo- 
rum fitim inferre; quod videtur ex epitheto ficibundus haufiffe ; 
deinde morfum non effe afperum atque igneum, fed malignum 
modo. Sed is prauam Codicis fui le&ionem et diuerfam fecutus 
fenfum loci plane peruertit, 

Aelianus XVI. 40. Sepem ferpentem ait colorem corpo- 
ris locis, quae habitet, attemperare; dentes inferiores quatuog 
habere cauos, quibus incumbant tunicae membranaceae cauitati- 
bus velandis. Hinc ferpentem in morfu in(lillare venenum; 
quod putredine corpus occupet ftatim et celerrime E. 

rae- 


77 


Praeclarus locus! fi de au&oritate con(taret. Videtur quidem cx 
eodem au&ore du&us effe, quem Nicander fecutus eft; adeoque 
Seps Aeliani idem effe cum Nicandreo, De Aetio autem iudi- 
cium etiamnum differendum cenfeo, — Dentes inferiores cauos 
quatuor nemo hucusque in vllo ferpente commemorauit; binos 
fupra infraque in duobus colubris annotauit Seba, quos genere 
Cobra appellato comprehendit Laurenti. Diofcorides V. 22. 
ex Dieuche medico viperam fepem nominat; Lucanus videtur 
eundem cum Nicandro fcriptorem expreffiffe IX, 723. dum 
ait: Offaque diffoluens cum corpore tabificus feps , ani «ute 
diuerfa nunquam vnicolore videtur, affimilis femper fedi, quam 
legit in aruis. . Sepem ex vifu ita pingie Paulanias in Arcadicis 
cap.4.p. 460. Eft, inquit, viperae minimae ftatura, cinereus 
colore, pun&is non continuis variegatus, capite lato, collo an- 
guíto, aluo etiam maiore, cauda breui, Hic cum cerafte dicto 
femper obliquus incedit cancrorum more. Idem in Boeoticis 
p. 482. narrat Aepytum in Sepia monte ab hoc ferpente di&to 
fuiffe interfe&um a fepe, Apparet hunc fepem ab Aetii fepe 
plane diuerfum effe, fi quidem inceffum obliquum fpe&es; ean- 
dem et multas alias ob caufas neque cum fepedone Nicandri pote 
eft comparari. Sepem fuum Nicander nimis breuiter notauit, 
nec vllum veneni fignum commemorauit. Quare difficile eft 
tam diuerfías inter fe au&oritates conciliare. Auget difficultatem 
locus Auicennae, quem Albertus p. 249. 6. exfcripfit hic: Sel- 
phyr, vt dicit Auicenna, nominatur ferpens quidam Egypti, 
et habet latum caput et paruum collum; et curtam caudam, et 
ventrem rotudum ; fuper cuius caput nec lineae funt, nec fqua- 
mae, fed fuper fuum corpus funt lineae diuerfi coloris: et quan- 
do incedunt non incedunt fecundum re&um, fed contrahuntur 
valde ferpentes huius fpeciei. Symptomata morfus quae ad- 
duntur funt multo breuiora, quam in Aetio ; a quo diuerfus 
abit etiam in notis corporis edendis, — Quare Auicenna alium 
au&orem fecutus effe dici debet; quem hodie defideramus, 
Hoc cum vano defiderio inanes iterum ex hac difputatione 
difcedimus. 


Lacer- 


28 —! 

Lacertam fepem et fcolopendrae genus aliquod , fepemi 
etiam di&um nunc omitto. Item cherfydrum, chelydrum, dryi- 
nam et bydram, quorum notas plane nullas aut pauciífimas po- 
fuerunt fcriptores veteres, adeo vt definire genus plane non li- 
€eat, Paífim etiam nomina ipfa permutata et confufa inter fe re: 
periuntur, vt quo referas ea, maxime dubius haereas. 

Purpureum feu rubrum aliquem ferpentent regionis Sa- 
baeorum in Arabia fpithamae longitudine, qui fubfulcans i&um 
inferat incurabilem, fi partes fupra ilia attigerit, tradit locuples 
autctuz Agatharchides cap, 5o, eumque fecutus Diodorus Siculus 
et Ártemidorac apud Strabonem. s 

Alium purpureum ferpentem Indiae Ctefizs apud Aelia- 
sum IV. 36. et in Photii Bibliotheca p. 149. defcribit, magni- 
tudine fpithamae, colore purpurae faturatiffimo, capite candi- 
diffimo, dentium expertem , qui morfu quidem non noceat, 
fed vomitu feu fputo, quod quamcunque attigerit corporis par- 
tem, eam (tatim computrefcere. Ex hoc ferpentis capite et cau- 
da fufpenfi vomitu Indos parare venenum, quod cibis et potio- 
nibus inditum hominem celeri et crudeli morte interficiat. Cte- 
fiae narrationem poteft confirmare fimilis malitia et geminum ve- 
nenum lacertae fputatricis a Sparrmanno defcriptae; multos et- 
jam lItinerariorum fcriptores poffem laudare, qui colubros vene- 
num homini atque animalibus infpuentes viderunt aut nartatos 
fibi prodiderunt, verum nullam hucusque certam atque accura- 
tam eorum notitiam habemus, 

Caeciliam et paream, paucis adhuc expedibo. De typhli- 
na feu caecilia duo ex(ítant loca Ariftotelis. H. A. 8. cap. 24. co- 
lorem lacertae chalcidis cum typhlina angue comparat; atque 
iterum 6. c. I3. de pifce acu tradens, viuos foetus excludente,: 
habet enim, inquit, hic pifcis feb ventre et vmbilico (zrpor) 
diffepimentum aliquod intra corpus, vt ferpentes caeciliae, (7v- 
Q^5aj) In vulgarem quidem noftram caeciliam , feu anguem 
fragilem Lin. nee color chalcidis lacertae , quam veteres fcripto- 
res duabus dorfi lineis aeneis diftingunt, nec diffepimentum in- 
fra aluum pofitum, quod in Syngnatho acu defcripfi in Synony- 


mia Pifcium p. 4. et 339. conuenit, Partum tamen viuum etiam 
caeci - 


79 


caecilia noftra edit. Philofophi locum Plinius o, fe&. 76. ver- 
tendo mutilauit , coecos ferpentes interpretatus. Nicander 
"Theriac. verfu 490. inter innoxios ferpentes refert typhlopes, 
quos Eutecnii paraphrafis typhlinas interpretatur. "Typhlinem 
cum parea vt innoxium nominat' etiam Artemidorus Onirocrit, 
p.233. Nicandri Scholiaftes calcatum etiam quiefcere ait, Ae- 
lianus VIII.cap. 13. typhlopem alio nomine ait appellari typhli- 
nem et cophiam, i.e. furdum; efle capite muraenae fimilem, 
oculis minutiffimis, vnde alterum nomen (typhlops, typhlines 
i, e. caecus) acceperit; ab auditu vero obtufo cophiam dici. 
Pelle. denique effe firmiffima, quae difficillime diuidatur feu di- 
fcindatur. Quae vltima orationis pers, ni(i ei vitium inhaefit, 
et $ádis a, diaxaz rapiévay j, e. facillime quae difcinditur, pro Gpa- 
dvvara i, e, tardiffime legi debet, a noftra caecilia plane aliena 
eft, quae ta&u vel Jeuiffimo interdum rumpitur, vnde anguis 
fragilis appellatur, Scriptorum antea nominatorum au&toritati 
sduerfatur Columella VI. 17. 4. eutrque fecutus Vegetius Mu- 
lomedic. lI. 4. 33. qui caeciliae ex moríu tumorem fuppuratio- 
nemque fequi in animalibus narrant; quod Ariftoteles aliique 
fcriptores graeci de lacertac chalcidis, colore typlitinae fimilis, 
moríu tradunt. Aliam igitur et a noftra caecilia diuerfam fpe« 
ciem anguis veteres fcriptores dicere videntur, 

Paream innoxium teftatur Graecorum mos, qui facris eum 
et myfteriis Bacchi, vt afpidem Aegyptii lfidis, adhibuerunt 
manibusque geftarunt. De eo vide Voffium ad Catullum p.222. 
et Valckenair ad Ammonium p. 185. Eum fic defcribit Aetius 
cap. 31. Pareas ferpens in Syriae locis reperitur, colore au- 
tem alii quidem aes referunt, alii nigricant. Morfum autem 
etiamfi inflixerint;, non enecant, verum quemadmodum amphis- 
baena et fcytale et hic plaga fua inflammationem tantum inducit, 
Vbi quem Cornarii verfio paream, Codex graecus IlagZer no« 
minat, Ex Apollodoro eum ita defignat Aelianus VIII. c. 12. 
Pareias, inquit, aut vt Apollodoro placet Paruas (tlzpetas - IIa- 
píag) colore eft rufus, pulcris feu magnis oculis, ore plano, 
morfu innoxius et mitis, Hinc Aefculapio facrum hunc ferpen- 
tem dedicarunt, Qui fcripturam D praeferebant olim, a 

buccis 


$e pETeRuc 


buccis et maxillis inflatis feu maioribus di&um effe volebant 
grammatici, vt Photius, qui ex oratore Hyperide pareas homini 
innoxios et mites echin deuorare refert. In Etymologico M. 
vulgare eius nomen aliunde mihi ignotum ponitur phugnas. Lu- 
cani locus 1X. 721. et contentus iter cauda fulcare parias (ita 
enim, non pareas, legerunt ibi Seruius, I(idorus et Vincentius) 
arguit caudae innixum , reliquo corpore ere&o incedere pa- 
ream; fed male poeta eum inter Libycos venenatos ferpentes 
pofuit; quanquam etiam Artemidorus Onirocrit. IL. 13, cum 
dryina et phyfalo inter venenatos memorauit, Phaream male 
appellauit Albertus p. 149. s. Nomen graecum habuit parias a 
colore rufo, vt equi illi, quorum color bonafi pilum refert, et 
zaeao,; dicuntur ab Ariftotele H. A. IX, 45. — Etfi ibi Codi- 
ces optimi zepía; fcriptum habent, Sed vulgarem le&ionem 
Hefychius interpretatur de equorum colore rufo; (7v?ci) plane 
vt Apollodorus ferpentem zepzay colore rufo (zvéfc«) efle ait. 
Alberti verfio habet faro fiue rubeum. | Colorem inter rufum et 
cinereum intelligi in equis parois putabat C. Gefner. H. Qua- 
drup, p. 146. et Pifcium p. 536. Cum Apollodoro facit Codex 
graecus Actii; qui fimul vulgarem Ariftotelici loci fcripturam 
confirmat. 

Lacertarum reliquarum, inprimis venenatarum , bufo- 
numque hiftoriam alio tempore explicabo. Haec tamen multo 
minora veterum diligentiae in bis animalibus defcribendis argu- 
menta habet, fi ab afcalabote difcefferis, cuius naturam omnem 
egregie enarrarunt. Effe vero eum ex genere illo lacertarum; 
quod lacertam Gecko, mauritanicam Linnaei, multasque alias 
Linnaeo indi&as fpecies comprehendit; certiffimis rerum argu- 
mentis vincam, . Huius vero afcalabotae, alio nomine etiam ga- 
leotae di&i, naturam accurate fuiffe perfpe&am antiquis fcripto- 
ribus hiftoriae naturalis, non mirabimur, fi meminerimus eum 
cum hominibus vbique fere habitaffe, exuuias eius ad medici- 
nam fuiffe conquifitas, et ex ftridore et reliquo ingenio eius au- 
guria captaífe genas aliquod vatum, quod eodem nomine galeo-- 
tas appellari folitum referunt Aelianus V. H. XIL 46, Ad Sici- 
liam genus hoc vatum referre videtur Cicero de Diuinat. I. a 

: vbi 


c—— $t 


vbi ex Philifto hiftorico Galeotas interpretes portencorum in Si- 
cilia narrat, Originem nominis multi recentiores au&tore Bo- 
chárto ex hebraico fermone repetunt, cum deberent potius fe» 
ram galeotam cogitare, a cuius obferuata natura et ad omina 
translata nomen interpretes ipfos ns&os fuiffe clariffime perfpi- 
cio ex Paufania VI. p. 455. vbi commemorat ftatuam vatis Elei 
"Thrafybuli ex celeberrimo apud Graecos lamidarum genere orti. 
Haec galeoten feu ftellionem humero dextro adreptantem ha- 
bebat; ad pedes autem fi&us erat canis dií/e&us et pulmonem 
monfítrans apertum, ex quo vaticinari fcilicet folebat, quemad- 
modum ex fteilione. Ex eodem loco fimul apparet hoc genus 
interpretum extra Siciliam etiam fuiíTe in Graecia, nec nomen 
ftellionis peculiare Siculis fuiffe galeotem. 


Hoc obiter etiam fupra omiffum annotabo. Quod de va- 
fis chamaeleontis fanguineis flauis et fanguine ipfo violaceo ex 
Gallico fcriptore admonui , apud neminem eam narrationem fi- 
dem fore reperturam, in eo falfum me fuiffe fateor, Qui enim 
abaliquo inde tempore in hiftoriae naturalis ftudio pergulam 
fibi quafi fecit piacularem, ex qua plebeculae etr vetulis fumum 
et nugas venderet, I. A. E. Goeze, hoc praeclarum fcilicet in- 
uentum, vt multa alia, ia&tauit tanquam fuum, et de chamae- 
leonte atque aliquibus amphibiorum inprimis bufonum fpecie- 
bus narrauit, quae quidem opiliones et paftores didiciffe non 
pudebit. Ego vero bufones nunc quidem plane omiíi, quoniam 
vix licet eos in veterum fcriptorum notis agnofcere; funt enim 
totius huius generis notae tam obfcurae, vt vel ex Linnaeo vix 
vnam atque alteram fpeciem liceat agnofcere et definire. Multo: 
vero magis excellvit ingenium et diligentia fcriptorum veterum 
in veneni bufonum natura et vi enarranda, quam cum reliquo- 
rum venenorum cum naturalium tum arte et fraude hominum 
compofitorum explicabo in Hiftoria animalium venenatorum, 
cuius Specimen hoc Tuo, amiciffime GE RRESHE1M tuique fi- 
millimorum virorum do&orum iudicio exponere volebam. En 
igitur Tibi partem fru&uum ad mea quidem itudia vberrimorum, 


quos in hofpitio Tuo Dresdae magna etiam cum voluptate mea 
exatto 


82 ——— 


exatto collegi, quorumque maximám partem egregiae Tuae in 
me beneuolentiae amicitiaeque debeo, Nec etiam defuit mihi 
conciliatus inprimis a Te fauor Liberi Baronir de nL ocu, 
TITII; ADELVNGII; DASDORFII, quibus vt falutem meo 
nomine impertiaris fenfusque animi mei reuerentia in eos et 
gratitudine pleni interpreteris atque eloquentia Tua exornes,; 
rogo Te atque obteftor. 


Altera phyfiologiae Amphibiorum pars, non longo hanc 
interuallo fecutura genera Linnaeana accuratius diftinguet, ex- 
plicabit, multisque nouarum fpecierum defcriptionibus augebit. 
"Tertia partium internarum et mollium et durarum feu compagis 
ofleae fabrican cum reliquorum animalium partibus analogis 
comparatam enarrabit picturisque multis illuftrabit; in qua qui- 
vem difficillima operis fufcepti parce non defuturam effe porro 
mihi fpero Tuam et beneuolentiam atque amicitiam amicorumi- 
que Tuorum fauorem, fi qua forte in re conatus meos, hone. 
ftos quidem et laboriofos, adiuuare potueris. Interim vt falute 
ea, quam tanto cum Aefculapii fauore magnae hominum multi- 
tudini reddere foles, ipfe vsque integerrima vna cum coniugii 
fortunatiffimi gaudiis et beatudine fruaris , opto , meque vt 
amare pergas Tibi animo toto plane deuotum, rogo.