ANALYSIS

LOGICA IN EPI-

STOLAM AD

HEBRiOS.

AVTHORE V. ROBERTO ROt- loco Scoto,Minis~tro Iefa ChriMydr Re- ctore. Academia Edimburgenjis.

Acceflit breuis & vtilis tra&atus dc Iuftificationc eodem Authore.

GENEVvG.

Apud Iacobum Scceiu M. P Q X. *~

EXIMIO VIRO

ET AMICO SVO SVM-

ME DILIGENDO ET O B S E R-

uando Gvlielmo scoto Ab Elie>HE nricvs Charteris S. & G. per Chriftum.

V a n t i interfit iuuentu- tem cum humanioribus ftudiis ,&politiori litera- I tura , vna etiam imbiber? f eminentiam illam cogni- tionis Chrifti,tu optime nofti, Vir exi- mie, qui faepiufcule folitus es prsedicare fordete omnia ifta humana , humanam prudentiam, induftriam ^eruditionem, artes etiam ipfas &: fcientias, imo noxia efle & exitiofa , fi a cognitione Chrifti feparentur.Quo mihi videntur fodicio- res3 & non Deo tantum , fed &: Prace- ptoribus magis obligati , quiabijs.^ cijm Apoftolo lqquar,didiccrur ■ ~ " '

Epistol A ftum. ProfefTus eft iam olim Alexander magnusfe Ariftoteli, a quopuerfor- jnatus eft, no minus quam patri Philip-, po debere , cum ab hoc quidem viuen- di , ab illo vero re&e viuendi accepiflet initium. Tantam ille gratiam retulit prarceptori fuo,qui communibus natu^ tx noftrae tenebris inuolutus veram re- &e viuendi rationem , nec ipfe tenuit, nec alios docere potuit. Quanto maior referenda eft gratia ijs Praeceptoribus, qui ad genuinum re&e viuedi fontem Adolefcentesreuocant,& ex verboDei informat in vera pietate & fide in Chri- ftum. Quo fpe&affe omnes beatae me- moriae D. Rolloci labores ignoratne- mo cui ipfenotus fuit. Atquein hunc fi- nemprater alios Scripturae libros quos fubindedifcipulis fuispradegit, Epifto- las Pauli ad Rom. &: ad Galatas, in qui- bus plenius & clatius quamin alia qua- uis totius Scripturae parte myfterium ^xrifti reuelatur, accuratiffime explica Heb** P°ftrem° adiecit Epiftolam ad kX ^ quac eo tota tendit vt nos ad

per-

DEDICATOMA.

perfcuerantiam & conftatem profe/fio- nem fidei in Chriftu adhortetur) eamq; hac,quae nunc in lucem prodit. Analyfi Logica illuftrauit,qua mihi quidem vi- deturitaad viuum Scriptoris mentera vbiq; exprefTifTe,vt & a rudioribuspar- uo negotio iritelligi poffit, &; peritiori- bus fontes aperiat,ex quibus vberes ctc- leftis do&nnaeriuoscommodepoifint diducere.Non fum nefcius efle nonnul- los quihanc Scripturx interpretadz ra- tionemimprobent,quod Spiritumfen^ £tumin Scripturis loquentem ad artis Logicse pr^ceptiones alligare videatur. Atqui nos nullas facrofan&ae Scripturx ab arte vel fcientia quacunquehumana leges imponi5aut debere, aut pofte atbi- tramur , fed Logicam duntaxat hac in- terpretandi ratione Scnptura ancillam pedifequamque effe oftendimus. Cum enim Theologiam omnium difciplina- rum Dominam & moderatricem eflc omnes iure agnofcamus, Logicae famu- litium cur ei denegemus ? quamqj ea o- pem adprofanahominum fcriptaintel-

A j

EPISTGLA

Jigencta conferr, cur non eande ad Pro- phetarum & Apoftolorum fcripta'3so- 7tv4j&l miniftraret?Hac certe Analyfm Logicam in nonnullis Pauli Epiftolis iam ante a Rolloco fceliciter tentatam plus lucis attulIifTe quam plerorumque prolixas comentationes,facile iudicare poffunt omnes, qui eam penitius intro- fptxerunt 8c examinarunt : ex quibus multi fepius profeffi funt fe non medio- crem fru&um ex hoc fcriptionis ge- nere percepifle, eoqUe hortatores Rol- lbco f uerunt vt ad reliquas , quas adhuc nodum attigiflet, Epiftolas fimili Ana- lyfi illuftrandas manu admoueret:quod ab eo proculdubio pra:ftitum fuiffttfi Deus longiorisei vitae vfuram concef- {ifTet. Exhorum numero facile primum fuifTete, Vir eximie,n6runt omnes qui- busnotum eftqua ar&o amicitiae vin- culo D.Rolloco coniun&us fueris,qua- taque eum femper profequutusfis be- neuoletia.Quo folo nomine,fi alia nul- h fubeflet occafio,deberi tibi hoc opuf culum nemo ibit inficias,fed alia longe

jnaior

Dedicato ria^ maior &: grauior accedit caufa, Autho- ris ipfius fuprema volutasT^eftameto co fignata,quaquicquid fupererat operum ipfius fiib tuo nomineexire voluit,& folenniahaec dedicationis verba praefe ferre , Gvlielmo Scoto In Perpe- tvvmTestimonivm AmicitijeNo str^e Dedico Consecroqxe. Acci- peigitur hocgrati animi teftimonium qualecunq; Analyfin Logicam in Epi- ftolam ad Hebraos 5 fimulq; breue tra- jftatum de Iuftificatione , que ideo pla- cuit cum hac Analyfi coiungere , quod & propter breuitate feorfim excudi non poterat, & ad quadiioncm de Iuftifica- tionehominiscoram Deo determinan- da do&rina de Chrifti facerdotio , qux in hac ad Hebrxos Epiftola accuratiA fime tra&atur , fingulare vfum habeat, cum illaipfa oblatio &: facrificiu quod Sacerdos ChriftusPatri ad expiadapec catanoftra incruceobtulit, fit vnica illaiufticia quanobisDeusimputat>&: propter quam nos e tribunali fuo iuftos eflepronunciat. Hanc autem Analyfin

A 4

EpiSTOL A

cum D.Rollocus,immatura mortc pre- reptus,abfoluere non poffet , ne manca in lucem ederetur , eoque Ecclefias vfui ( cui fecudum Dei gloriam omnes fuos labores vnice femper cofecraucrat ) mi- nus inferuiret, hanc mihi prouincia de- lcgauit vt ei fuprcmam manum impo- nerem.Quod onus,etfi (tenuitatismeae mihi probe confcius ) agnofcebam hu- merismeisimpar effe,malui tame in me fufcipere , qua in animi ingrati fufpitio- nemapud eumincurrere,cui me omniu officiorum ratione obftri&um fentie- bam. Dediigitur opcra vtintnbuspo- ftremis capitibus ( exceptis fex primis verfibus capitis vndecimi ) adeam quae Rolloco familiaris fuit , Analyfeo* for- mamquamfieri potuit proxime acce- dercm. Quodfi hicmcus labor rerum diuinarum ftudiofis aliquam afteret vti- litatem, & tuo iudicio probabitur, fatis amplum oper^ pretium me rctuliflc pu- tabo. Vaie in Domino. Idibus Aprilis 1605,

IN

IN ROB.ROLLOCI COMMEN- t ria Hen.v^hartcrij recenfione au&a.

VEndtbilt (~\etus ejl ~\erbum)Ju$endere ~\inof Non opus efi hederaiproba mcrxprACone re- Emptore inucmet:qu£ cedro dtgna loquuttts(mota Entbeus aftduo ~\erbiltmatus tn ~\fu ~\oUocusycharitum flos,noJtr<£ & glorta gentisj Vifturis ~\'dqu£ illeutt monumenta libeUis (Perpetkum quibm ejl mihi fas Jperare~\irorem) ^/Crtefua auliorem inftgnem fatts edita Uudant, Stnt licet tndifl ajngtmo aut dctrtta minore.

Namqueparem meritis trtbuatft Gratta honer?7 Stfudiumyaut~\irtusydigna merccde beari Promcreant ,aurata foro ttbtjiarettmago, Et caput aurieomum,(fors qujctibt debitJ.)laurt46 Ctngeretyornaris quipublica commoda ~\tum ^Ante alios^quantum feilasfulgore mtnores Cynthtaprjiradiatjjumpantur ~\ttlta Codiis) Qt^afirtpttSyqua^oce^Dcumquoque redditus albo Surputtlt morsfcua orbi^cceloqae locautt, ^Alternis patrtA fdculam tranfmtttis alumnis^ Pofruma tnrxhaufai manfura gr figncra mentis.

Qu& Itcet imperfeElattbi Juni morte reuulfa $uprema?nnecpajfa??tankm>laudatur tn tila Dtmidtam tabula Venerem quaptnxtt ^/fpclles Extraomnes:& kabcnt fi qutd pr<cfacta Irr/, Vtquonda Hippol) tumfiperas reuocatnt ad auras Dtfcerptum, tncolumemque fuis Epidaurius Bcros J{cfttutt , mancts Chartcrt tta dcxtcra chartis Pa>onias potrexit opesy~)'acuaJque lacuna*} Nequa tacunaforct cera cemphiut eadem.

Sic memor ojfiaj ^eteruOieterifque mdgiftri. Ldmpddd qui extremd moriensfihi trddidit hori EJfet ^Cpollinei deinde l>t Pdrs mdximdc<*tus> Mdgnaopere in tdto ey pdrtememordtus bdheret. Nec dubtum pdrih fucnnt fi dndlefld Idhon Qu&idmftdrfdftufordent cdrieque fepultd Foelicipurgdtd mdnu^ qum ^iuet litctque zs£temum,~\t meritus^chdrtis immortuus^uum. GVLIELMO SCOTO ROLLO- ceomm friptorum djfertort*

TVisaufpicns^Amice magne, Quj mancus;mutiius,Iacer,iacebat, Orbatuscitiiis fuo parente Quatn lucem afpicerct liber mifellus, Nuncfartus,nitidus,venu*tulufque> Succo&Ne£tare3per Librariorum Proftat fcrinia^te&us, integellus: Sic vt nec (ycophantias malorum Omneisvniusxftimet vel affis. Abfcjueteforet hicliberdifertus (Certum/avw/xsVi/i/ovtui fodalis, Qui fblatioJum fuit Sophorum, Non horum modb>fed quotautfuerunt, Ant pofthac aliis erunt in annis) Depaitustineismalastenebras Indigne incoleret tenebricofus. Petge vindicias tut clientis Sicpoflliminio parareChartis, Fama» vt vindicias tibi clienti Laus pofthminio parare pergat.

lo.Rayus,

ARGVMENTVM EPi~

STOLl AD HEBRIOS.

INhac epifiola adBebrsjos^Author^qutf quis ille fuertt^Hebr stos hortatur vt ea doffrinam quam audiuerant conftanier retinett. Eptfioia igitur exhortatorta eji: Exhortationis propofitio ef^Rettnete eam doBrinam qua accepiflu , vel tenete fro- fefionem veJtram.Eius multa, afferuntur argumenta ad caputvltimum. Vnmum argumentumfartim esl aperfcna mtni- firt, parttm ab tffa docedi raticne acmc- dofedpr#tipue aferfona minisiri^ Vtiij Vet per que->non 7n>XvTcc7ru><;<>fed <una ea- dem<fe forma tradidttnobis njittmis hifce diebits falutis doBrint. Hoc ar?umentum froponttur prtmis fiatim BfifioU huins verbis-tdr concluditur initio cppitis fecun- di. Adhutm argumentt amfltficationem digrediturin wagntficam defcripttorem Vtlij Veiy qua qutdem vult a nobis cofiici quantaft illins perfont dtgntta>ha 'vcrfi z.adfinem cavitisprimi.Secundum argu-

menttt efi a certo Vei iudicio, quodfeque- tur negleftum profefiionis nofirA , vel do- ftrin& ttfalutfic^a verfi.capitis fecun- diy ad pofieriorem parte verfus oBauv.v- bi varia digrefiio ett & multiplex occu- patio^artim de Chrijii gloria>partim de ipfiuspafitone adfine capitis. Tertium ar- gumentum coniunttu eH & compofitumy partimex Prophetiafiue Apofiolatuypar- tim exfacerdotio chrifii. Hoc argumen- tum explicatur ab initio capitis tertij ad alterampartem verfusfexti-i& repetitur verfii^.&i^.cap.quarti.Jguartum argu- mentu ejl a beata nofira conditione^qubd fi teneamusprofefiiorie domus ChriHifu- musyab altera parte verf 6. ad verf 17. capitis tertij.jgujntum argumentum efl a priuatione cceleflis illiusrequietis^ de qua loquiturVauid Vfal.%. Adhoc argumen- tum travfit infine capitis tertij : habetur autem argumentum ipfum capite quarto ad alteramparte verfus tertif. guo loco egreditur ad ofiendendurequie illamy de qua loquiturVauidydiuerfum ejfe,&a re- quie Sabbathi,& ab illa requie qmpopu-

lu*

lus obtimitferlofua, cum coffocaretur in terra Canmn^d verfn.Vbi efi exhorta- tionis conclufio cum argumento quinto re- fetito & confirmato^adverfx^. Sextum argumentu etthVetgrfitia, & mifericor- dia> verfu vltimo captis quarti. Cnpte quinto digreditur in confirmationcm fontificatus Chrifti ingenere ad verfum vndecimum^quo locofrofonit de Melchi- fedeco dicendum , tdque in eumfinem vt demonjiret ChriHu effe Pontificemfecun- dum ordinem Melchifedec^hoc efi^certum quendaordtne PontificatusChrifit. Veru ifropofitah/tc de Melchifedeco doBrina, digreditur-tfrimu in refrehenfione fegni- tiei drrudttMisHebr&oru ad quosfcribit, a verfu iz.adfinem caj>itis,deinde in ex- hortatione, qua hortMur vtferantur ad ferfetfione> adiettagraui denuntiatione in Apoflatas,* verf 1. cap. fexti ad verf y.vbi correBio ejl & mitigatio illitu de- nunciationis adverfi 11. quo locojjtecwlis quddam exhortatio eji adferfeuermdum in charitate & bonis oferihus , a,d altert fartem verf.n.Atquehic redit ad exhor-

tatione principalem, eiufffc argumentum affertjeptimn ab exemplo veteru & pio- rum Yatru^quiperfidem acpatietit obti- nentpromifam hdreditatem^ adpofierio- rempartem verfii%Jn alteraparte verf iS. cfl argumentu exhortationis offauum, quod cyrfum eo corripuerimusvt Jpepro- pofitam obtineamus.Capitefeptimoperfe- quitur doBrinam de Melchifedecopropo- fitam verf n. capitis quinti > &primum quidem Melchifedechvt erat typus Chri- Jliydefcnptio efl, cuius occafione de excel- lentia etus agit ad verf n. Vbi digrefio- nefaciaprobat mutatum efife facerdotiu legalepariter & mmifierium legale , ad verfum zo./ib eo loco agitur deipfo Chri- fio^cuim tjpm erat Melchifedec , ciufque pr&flantia drexcelletia multis argumen- tis ofienditur, adfinem capitis nonuCapi- te autem decimo perfequitur fufius quod coeperat ofiendere verfuij.capttis9.de** monfirans Chrifium nonfiepius ojferendu, fed vnicam eius oblationemfufficere adf verf.19. £uo loco reuertitur ad exhorta- jionemprincipalem ( a qua digrej[usfuer

rat

YAtflbinitio cafitisfeftimi ) ^f£argu- tnent&ajfert duo^nonum & decimum.No- num eH klibertate tngrediendi facmriu ccelefteiVecimum ejl k Prtfecfo domus Vei fiuefacrarif in quod ingrediendu eB.H&c duoargumenta coniunguntur , a vrf 19* (td verf.16. Vndecimum argumetum eft h poma, apoftafu &defeBtonit kfde^ ver- fu i6.ad verfum ^z.Vuodecimu argumen- tumeji amercede fidei:Vectmumtertium k vit/t Aternti qunm confequunturperfe- uermtes tnfide. Vuohac argumenta ha- benturfubfine capitis decimi.Capite vn- decimo toto dtgrefiio efl in commendatio- nemfidei. Capite duodecimo reditad in- ftttutam exhortatione?n , cuius nrgumcn- tum decimumquartum eft verf. i.k teHi- bmftue exemplis credentium quiperfeue- ramnt infide .Vecimumquintum eft verfi z.ab exemplo ipfius Chrifti : vnde fumpta occaftone exhortntionem generalem , ad retinendtim profefiionem > & conHanter propofitum nobis ftadium decurrendumy prjfcriptis quafi fiecialibtts quibufdam currendi legibus > tlluftmt > & adpatien-

tiam in affiiBionibit6>adfr&eundum alijs bono exemflo > ad facem^adfan£timoniay cfrc. tanquam Jpeciales currcndi modos adhortatur^a verfu 3. ad verfumz^. vbi eH argumentum exhortationis decimum- fextum, a iudicio quod fequetur eos qui ChriHum loquentem auerfantur* ad ver- fum z%.J£uo verfu decimumfeptimum eji argumentum^afarticifatione regni illius quod concuti ncnfoteft. Verfu vltimo eft argumetum exhortationvs decimumoBa- uum>a natura Vei nostri qui ignis eft con- fumens eoc^ confumfturus omnes qui non ferfeuerantes in fide iffinonferuiunt iu- xta iffivu flacitum. PoH exhortationem frincifalem cafite vltimo dottrina eH farmetica , qua hortatur adofficia quA adfecundam fr&cifue legis tabulamfer- tinent , ad ^verfum 18. VbifoHquam He- brmad quos fcribit freces fro fe commen- daffet 5 EfifioUm hanc frecibm primum, ieinde hortatione^ foHremb alifs aliquot varij argumentifermonibns concludit.

ANALYSIS LOGICA IN EP IST O LAM

Ad Hebraos .

Argurnentum Capitis Primf.

Huius Capitis duae funt partes : Priroaeft propofiiioi primi argumeoti exhorrationis hac epiftola inftitut£,vs do&rinam quam acceperunt retineant verf. i. Secun- da eft digreflio in amplificationem propofitiargumen- ti.Amplificatio eft per defcripuonemFilij Dei magnt- ficam,a verfu i.ad finem.

Cap. i.

i De us multi* *\icilus multlfaue modif o- lim loquutus Pdtribus fer propbeta* , yltimis diibus hfce lofuutus efl nobisfer Filium.

| EVS multis "\icibus ) Argumentum ; exhortationis piimum verf. i. pro- j ponicur , tum reliquo cipite illuC .J^t,arur & imp]ificatur:Propofi*tio argumenti eft.Dns vltimis diebus hifce locu- tus eft nobis per fiiium fuum.Propofitio argu- menti noa eft fimpJex/ed traSata eft per com- parationem,vel diffimilem , vel minorr m,do- $rin* tradit* Patnbus.Comparatio igiiur eft,

B

. .

i ANAL 10 C. INEPIST.

Deus olim locutus eft Patribus per ProphetaSj ,\kimis diebus locutus eft nobis per Film^DiP fimilitudo(vt fic dicjm) locutionis Dei maxi- mehicconfideranda elt in Miniftrisiolim Jo- cutus eft Patribus, per Prophetas tanqua mini- ftros,vItimishifce diebuslocutus eft nobis , per Filium tanqua miniftru. In perfonis fgitur mi- niftris fermonis Dei,maxime pofita eft diilimi- litudo,vel(fi lubet)imparitas.Veruad diflimili tudine in perfonis addita cft fecudo loco difli- roilitudo in formaloquendi,ac docendi.Deus locutuseft Patribus ^oAu/xgpa$,^*AuTpoV*c, Quibus verbismihi videtur innui varietas Poli I ig Ecclefiaftiae ac Diuinae,qua: inde ab initio fuit, «tatibus Patru,ad Chrifti vfque aduentu. Na vt tacea fpecies illas Politiae diuin* varias, politiam familise Patrum,deinde Politia Eccle- i\x} quse coepit efle quum populus in i€gy pto coliocatus eft , profecJ5 in politia primum fa- mili^ , varia fuit oMovopioL & difpenfatio eo- rum quae ad cultum Dei pertinent, & fingulis aetatibus Patrum,aliquid in qikovoima vel muta- tum eft,vel au&um. Rurfus fi ad politiam Ec- clefiafticam defcendamus , in ea quoque pro- greflii temporis varia fuit o$Kovoy.U.Si lubet h,is voccs in diftin&o fenfu accipere,prima vox fi- gnificabit multitudinem , & varietatem par- tium doftrin^ Patribus tradita:. Neque enim omnes do&rinse de Deo partes, fimul ac femel tradiue funt » vna aliqiia <etate; verum di uerfis

setati-

A D H E B. C A P. X. j

gtatibus Patr um,d«.uerfae partes doctrin^ funt tradita? i & fuccelfu temporis do&nna de Oea augmecum cepit:Verbi gratia, Tempore Noa- ch. coepic au&ior elle, quam fuit tempore He- nochi : Deinde ajrate Abraharai caepit au&ioc cfle quam fuit aeute Noachi : tum lub Iiaaco ctepit au&ior elfe,quam fub Abrahamo , &c. Vox autem altera woAi/tjoWc ad do&rinae propofiue formam pertinebif.N^m e<adem do- £tnna , alia atque alia astate > fovnu alia arqne alia propofita eft. In dirofon nihil expreile ha- betur , quod refpondeai his vocibus,quas ha- bemus exprefle in ^for^tn dillimilitudinis: Contrarium autem faeile imelligipoteft ex contrario, nempe quod Deusfalutis doftri- nam,non 7roAt^xep«c,fed fimulac femel totam, non <&o\uTpc7rv$ y fed vna eademque conftanti forma, tradiderit nobis vltimishifcediebus, per Filium fuum. Atque ha&enus fic explica- taeftpropofitioargumenti primi comparata: Eftautem argumentum partim quidemaper- fonaminiftri,partim veroab ipfa docedi ratio- ne ac modo, fed pratfipae a perfona Muiiftri.

2. Quem conjiitmt htredem omnmm\fer quem ftiam u> ndumcondtdit.

3 Quf lunmfitJ}>lendorglQri<e<) gr chdrafter ferfonx iUius,f»jl'neatqite omma Ircrbo ittofiiofo- *ente fnrgmone peccatorwm noftrorum fer fetf- fnmfAtta , Jidit td dextram mMefiatis i hn$ ex- */f$faw*.

B X

£ AVAI. IOc! I N I P I S T.'

4 7*0 f o frdftantiorfattus ^fngtlis > yuant* fxcettentiuspraillisfortttus eft nomen.

$ Nam cui dtxit Im^uam \Angelorum, Ftlius tneus es tu>ego hodiegenut tei ytc rurfum. Ego er* ti Pater>0" ifftertt mthi Ftltus.

6 Fgrfum autem quum inducit frimogenitum in orlem terrarum , dictt , Etadorent eum omncs ^AngeliDei.

7 Et de .Angelii qutdem dicit^ui ^fngelosfuos facitlentos,&* Miniftros fnos,ignisflammam:

8 Adfllium autemyThronus tuus*Deus inft- €ulumftculi:l>irga re£la{\irga regni tm.

9 Dilexifli juft/tiam & odiflt miquitatem: frofterealnxitteDeus>Deus tuus,oleo exultatio- ttis l>ltra confbrtes tuos.

io Etffuin initio Domineterramfundafti& cfera manuum tuarumjunt cosli.

ii Iffiferibunt , tu autempermantsi&omnes ytlieftimentum T>eteraftent;

U sAc lelut amtftum circumuolues eos , & mutabuntur : tu autem idem es > c?* <mm *ui non deficient.

13 Ad yuem autem jtngelorum dixit ynfuZ Sede ad dextera meam , ")>fjue dumfofuero immi^ €os tuos fcabeUumfedum tuorum.

14 Nonne omnes funt miniftratores Jj>iritus> <p/ miniftertj caufa mtttuntur frofter eos qui k*- redes erunt faluttsi

Quem conflttuit) Ad amplificationjem propo- fni argumcnti primi, egredieur in magnificim

dcf.

A D H E B, C A P. i! J

defcriptionem perfonse miniftrse , Filij Dei , er quaquidem defcriptionevult anobis confpi- ci quanta fit eius , perfon^ dignitas : Deferibi- tur autem perfona miniftra3Dei Filius,ex argu metis,partim fimplicibus , p^rtim comparatis, Primum argumentum eft ab hsereditate ipfius ampliffima i Patre ipfi data, vtquifitFilius Patris vnigenitus: Nam fi Filiuseftjhasreseft neceffario. Per f^em ) Secundum argumen- tumdefcriptionisefta mundi creatione,qus fuerat perFilium.

3 (Zuiquumftt) Tertium eftargumentum defcriptioms > a gloriofa feffioncipfius ad dex- teram Patris fukhuic feffioni fundamenta fub- fternutur tria, primum eft fimilitudo Filij cuni Patre fuo : Similitudo pofita eft in duobus,pri- mumineoquodfit fplendor glorias paternar,' hoc eft, gloriote ipfius eiTcntias: hxc fimilitu- do,veI potius(vt fic dicam) identitas,cft in fub ftantia vna eademque.Deindefimilitudo in eo pofitaeft,quod fit chara<aerperfonseillius:h?c iimilitudo eftperfon#,qua Filius nontantum idem eft cum Patre , quoad naturam & eflen- tijm vnam eandemque , fed etiam quoad Per- fonam filij Patri fimilis eft, & refert quafi ima- gine Patrem fuum. Myfterium hoc fimilitudi- ne c medio fumpta aliquo modo adumbrari po teft,fic:Filiusaliquis,qui non tantum natura fua,& clTentia, idem fit quodammodocum Putre , nempepaternsecircntiajparticipationet

6 A N A t. IOG. I N EPIS T.

fed cthm Patrem fuum referat extemiscof- poris lineamentis, quantitatibuSjqualitatibus, vu!tu,voce,geftu: jjm hic filius qiod ad natu- ram dicitur lmago eflentiar ac natutae paterrq, quod \Crb nd externa corporis line mcnta, &c. dicetur imago pcforae patema^.Simihter res habet in Dei Filio,qui eft Imago Pau is,non tantum quoad naruram, & eflentiam eandesn, ac totam,fed etiam quoad perfonam , hoc eft, vt fic dicam,ilhus vniuseflentiselineamenta, vultum,vocem,geftum , hoc eft,quoad ea qua! in Deo Patre incomprehenfibilia iunt, & qua: neceffeeft mutuatitijshuiufmodi vocibusex- primere.5^/Wd/^)Secundum eft fundamen- tum,quoniritur gloriofailla feflio ad dexte- ram Patris,a conferuatione rerum omnium creatarum.Ptfrg4/7«wOTertium cft fundamcn- tum a redcmptione humani generis , quam vocat purgationem pecc^rorum noftrorum: Purgationem hanc fllzvrS perfeipfum fafii dicit,hoc cft,per iui ipfius oblationem in cruce & pcrlauacrum , non externum ahquod, ve- rum fuiipfius fanguinis:hocenimpurgatio- ncmper Chriftum£<<5hm mirifice commen- dat.Apoftolus Philip. 2.9. &deinceps , dicit Chnftum(ob hancipfam purgationem pecca- torum noftrorum qua fe exinaniuit ) eucftum eflc ad fummam fubIimitatem,hoc eft,ad dex- teram Dei Patris: ergo & fine dubio hoc quo- que fundamentum eft quoddam , gloriofc il -

lius

A D H E B. C A P. !. J

lius feffionis ad dexteram Patzis.Sedit addexte- rum.) Ex fundametis iftis ia ia&is, fequitur ter- tium illud argumentum defcriptionis FilijDei, a gloriofa ipfius feffionead dexteramPatris.

4 Tdritoj?r*(}dntior)Nancde{cxib\tutFilius Dei comparate , fa&a nimirum comparationc cum Angelis > qui creaturae funt prsftantifli- ma^& gloriofiffimce. Propofitio comparatio- nis hxc eft: pra^ftantior fadus eft Angelis : Ra- tio, excellentius ftmituseft pras Angelisno- men : fenfus enim huius verfus eft,quafi dicat, pra^ftancior facius eft Angelis,quiaexcellen- tius pr^ijs nomen eft fortitus. Verum pro- pofitionem cum argumento fuo inter fe coptr- Luit,per argumentum varium fimulquepro- pofuit. Nomen intelligo , honorifieamappel- lationem,& mentionem Filij in fcripturis, non vno in loco occurrentcm cuiufmodi eftno- menFilij Dei.

5 Nam dixit) Sequunturteftimonia,pnrtim deFilio ipfiufque honorabih nomineinScri- pturis facrisfefeofFerece,partimdeAngelis,i- pfonimq; minifterioradducutur autem omnia quae fequuntur teftimonia ad oftendendum idquod didum eft verfu 4. Filium prx An- gelisexcellentius fortitum elTenomen,ideftf honorabiliorem Filij in Scripturisfacrismen- tionem fieri,quam Angelorum.

Filius mem) Teftimonium hocpriraum eftexPfulmoz. 7. Eftautemde Filio Dei,in

B 4

i

8 A N A I. I O G. I N E V l S T.

quo fit mentio ipfius vt Filij. EtrurJUm ) Se- cundum teftimonium cx u Chron. 22. 10. Eft autem de Filio, & in eo fit honorabilis mentio ipfius,vc Filij.

6 Byrfns autem)! ertium tcftimoniuele Filio, cx Pfa.57.7Jn hoc teftimonio fit mentio Filij, yt Dei adorandijCtiam ab ipfis Angelis

7 Etde Angelis) Quartum tcftimonium,ex PfaL 104. 4. Hft autem de Angelis, & in eo fit mcntio Angelorum , vt Miniftrorum Dei ve- lociflimorum,vtqui Spiritus func,& tanquam ignisflamma.

8 ^tdFilium) Quintum teftimonium,ex Pfal 45«7.Eft autem de Filio , & in eo fit mentio Fi- lij % vt gloriofi Regis,infidentis Throno fuo , & manu tcnentis fccptrumRegni fui.

10 Et tu initio) Sextum teftimoniu ex Pfal. 102. 25. Eft uitem dc Filio: Eius mentio fit , vt Dei «terni Creatoris omnium rerum.

13 KAdjuemmtem) Septimumteftimonium, cx Pfal. 110. 1. Eft autem de Filio , & in co fic jnentio eius , vt Regis gloriofi fedentis ad dex- tcram Patris : tra&atnr per communicatione. Primum qusrit Apoftolus , cuinam Angelo- rum vnquam fit hoc di&um quod fequitur? Refponfio negata poft interrogationcm intel- ligenda eft>quafi dicat,nulli.

74 Nonne omnes)Ratio cft negata? & intelle- &3»re(ponfionis,ab Angelorum conditione& fun&ione ; omncs funt miniftratores Spiritus,

%ui

A D H E B. C A P. I. 9

Qm miniftertf) Definitio qua^dam eft miniftra- torumSpirituum,ex ijs quibus miniftrant 3 ne- pe haeredibusfalutis: Mittunturenim minifte- rij caufa propter eos qui hasvedes erunt fajutis. Vel fi lubet, Ratio eft , cur dixit mini ftratorcs Spiritus , ex fine miffionis ipforum: Mittuntur v^nimminifterij caufijidque propter h^redes

jlutis. Quare Angeh miniftratoresfiue mi- niftri dicuntur,re(pedu Dei cui mimftrant, no hominum,etfi miniftrent Deo fuo propter ho- minesipforumque falutem. Hadtenusitaque, addu&is feptem teftimonijs, oftenfa eft illa propofitio, quasfuitfupra verfu 4.Filium ex- cellentius nomen fortitum nra? Angelis. In Scripruris enim fit mentio Filij: prin um, vt Filij Dei : feeundo , vt Dei adorandi : tertio,vt Regis>cum Throno & fceptro-.quarto vt Cr ea- toris : quinto vt Regis fedemis ad dexterotn Patris. Angelorumautem mentio fit-vt Spi- rituum miniftratorum.N;m quod nomen vo- cat, verfu. 4. egoaccipio illod nondenomi- netantum FilijDei, dequoin duobusprimis teftimonijs,fed etiam de alia quacunq; Chrifti appellatione &mentione : dequain reliquis teftimonijs

lArgumtntum Capititfecundi,

HuiusCapitis tres funt partes.Prima eft.Condufi • principalis exhorutionis, verf. j. Deindeeftfecun-

I N IP IST.

n , tra&atum & explica- '.

IO A N A L. 1 0 G

dum hortationis argumcntum

tum,averf. ». adpoftrema verbaverf. 8 Vndeini

tium fumit tertia pars capitis , pofita in varia digreflio

ne ac multiplici occupatione : quarum prima? duae funt 1 K

de Chrifti gloria , ad verfum vfque 10. reliqus funt I (

de Chrifti pafiione,inde ad finem capitis.

C A P V T. II.

I Proptereaoportet nos eo magis attendere tjs qtt£ atidiuimusyneauando perfluamus.

Propterea oportet ) Conclufio exhortationis poftdigreflionem^quasfuitindeaverf.z.Ca.i. Non infert fimpliciter oportere nosattendcre ijs quq audiuimus , fed comparatcaif,e6 magis atcendere ijs quae audiuimus^quafi dicat, Quo eft Filius,per quem locutus eft Deus hifce die- bus vltimi$,perfona dignior ac gloriofior,e6 magis oportccattendere ijs , quas ex ipfo audi- uimus. Ergo conclufio hseexhortationis in- fertur ex argumento illo , aperfona Filij Dei, non nude tantum expofico , fed in digreffione (vtaudiuimus)amplificato.Porro attendere ijs qugauditafunt, nihil eftaliud quamidquod dicicur poftea ,retinere profeffionem,hoc eft, do&rinam Chrifti jam pereeptam,quod qui- dem quid aliud eft , quam perfeuerare in fide ad finem vfque? Ne^uando ) Quo pertineac & fpe&ec illa attentio docetreo autcm fpedac, ne quando effluamus,hoc eft, ne quo tempore ea<ju«eauditafuntnobis cffluant. Mecaphora

eft

AD HEB. CAP. II. U

efta vafisquaeperfluunt, acnoncontinent in- fufum liquorem.Senrentia igitur eft : Attendi- te, & m hoc incumbite fummadiligentia, vt contineatis &c retineatis ea qua: audiuiftis.

2 Etenimftfer ^yCngelos dtSlusJermo futt fir- mvta , omnifque trdnfgrejfto cr contumdctd iuftdm mercedtt retrilutionem tetuUt.

3 Quomedo noseffugiemus fttdntdm neglexe- rimusfdutem? quz quumprimitm cndrtdrt ccefertt fer tpfttm Dominum db tjs atu ij,fum dudter dnt futt nobis conftrmdtd.

4 Tefttmonium illis frdente *Deo & fign^ O* frodtgtjs y ^drijfque yirtutibus & Sprttus fdncli dtjlributtombus profud Joluntdte.

5 Non enim Angelis fubtectt mundum illumfi* turum de quo loqutmur.

6 Teftdtus eft dutem quiddm dlicubi , dtcensy Quftd eft homoi\t memorjis eius , dutftttus homt- nps^t eum refyicids}

7 Feciftt eum pdulijfier inferiorem ^/Cngelis: glortd & honore corondftieum^r^ conftttuiftt eum Jufer ofe d mdtmum tuarum.

8 Omntd Juliecift fub fedihus e us : Enimue> o per hoc quod tifubiectt omntd nthti omiftt quod non ftteifubietlum.

2 Ete<Jtmjiper) S cundum jrgumcmum ex- hortationjs,a ctrro Dei judicio quod fequuur

negle&umpiofefliomsnofiravcl docftnna? ta faluificxNun efFugiemus,inquif,fi tantam He- glexeiimus laluccm , id eft , falmarem do&u-

12 ANAL. LOG. IN EPIST.

nam. Ergo in ea perfeuerate. Anteccdens illu- firatum eft compdratione minorum.Si do&ri- na per Angelos miniftraM, hoc eft , fi do&rina Legis(nam per Angelos fuitminiftrata. Galar. 3.19.) firma fuit,hoc eft,vt fequentia verba ex- ponunt,fi nemo Legis per Angelos dat$,tranf- grelfionem impune tulit,quant6 magis non efFugiemus fi tant^m neglexerimus (alutem? Oinnifque tranJJioJHqc eft epexegcfis verbi pro xum:nam idc6fermoLegis, quidwtus eftper Angelos, firmusfuit, quiaomnis tran(gre(Tio iliius fermonis, & contumacia , juftam merce- disretributionem retulit : fermo enim firmus cft qui non impune violatur.

3 QuAquumprimum) Argumenti fecundi, quodproxime praecedentibus verbis conclu- (umeft, amplificatio inferta per parenthefin videtur , ab hoc loco , ad verfurn vfque quin- tum.ConcIufioargumentifuir, NosnonefFu- giemus judiciurPjfi tantam nrglexerimus falu- tem,hoce(i, falutis do&rinam. Amplificatio, fiue ratio eft,a minifterio Apoftolorum : quafi dicat,Salutis hsec dccSti ina , pr^terquam quod per ipum Dominum primum coepit enarrari, ecia wbApoftolis qui cumDomino verfati funt, ip(um viderunt,ipfum audiuerunt , & (vt efti. Io^n.r.i.) manibus fuis ipfum contrefhrut, ab Apoftolis , inquam , tanquam teftibus fide di- gni(fimis,nobis eft confirmata:Ergo v el hac e- tiam decaufa * & propter hoc ipfum minifte-

riutn

A D KEB. CAMI, l3

xiuffi Apoftolorum, non cfFugicmus judicium* fi tantam neglexerimus falutem. Notaigitur, quo plures lunt tcftes do&rinae ^ Chrifto pri- rnum tradirar, eo grauius futurum eft judicium noftrum , fi eam do&rinam conteropferimus. Sic ergo paucis verbis accipe fummam verf. 2, &$.quibustra&atur lecundum argumentum propofitae exhortationis. Argumentum cfti judicio Dei hoc modo.No effugiemus , fi do- ftrinam falutis,qu£ per Filium Dei tradita eft, neglexerimus.Ergo non eft negligendaaut con temnenda. Antecedentis ratio eft a minori.No efFugerunt qui doftrinam Legis > per A ngelos traditam contempferunt. Ergo quanto magis non cffigient,qui do&rinam (alutis per Dei Fi- lium traditam neglexerint.Hujusconclufionis amplificatio cft,pr#fertim etiam quum per A- poftolos Domim do£tdm}hxc falutis fic con- nimata.

4 Tefiimonium /##)Commendatio cft Mini- fterij Apoftolorum,ateftimonijsdiuinis, qui- busipforum voeatio extraordinaria confirma- ta cft& exornata.Tefiimonia diuina funt,figna, prodigia,varig virtutes, ac diftributiones Spiri tus fandti,quibus teftiraoni js & donis cxtraor- dinarijs teftari voluit mundo Dominus Apo- ftolos ita illumina tos & gubernatos f jiffe3vt m do&rina ccelefti tradenda errare nullo modo potuerint. Commendatio haec minifterij Apo- ftoloci cq quoque rcfeitur quo ipfum eorum

,4 ANAI. LOG. IN tPlST.

minifterium referebatur,nempe ad docendutn id quod dixit, eomemptores do&rins falu- tis non efFugituros judicium.

5 Nonemm) Hh<5tenus dgrefljuncula fuitin amplificationem propofiti argumenti fecundi: Nunc redire videtur ad confi mandam confe- cutionem illam qu# fuita mmon ad mjjus Contemptores dodrin^ Legis per Angelos tradita? non efFugerunt , ergo quanto magis non effugie-mus nos>fi do&rinam Filij Dei c5- tcmpfei imus. Ratio fequcla? eft a glona Chri- ftipra? Angelis^qua? in eo iita eft,quodnon Angelis,fed Chriftofubjccit Deos mundum illum futurum. De qii*) Hxc verbj docent per mundum futurum nihil ahud tntelligi , quarn tantam lllam falutem , de qua dixit fupra, verf. j.Nam regnum Dei, fiue mundus futurusjfitus eft in juituh,paee,g]udio per SpirittLfan&um3 denique falute #tei na. Rom.14.17.

6Tejidtuseft autem) Dignitatem & gloriam Chrifti prae Angelis,confii m.it teftimonio Da- uidis.Teftimonium hoc elt, cx Pialmo 8.5. In hoc teftimonio Da>idis C!tato,primum tft pro pofitiod gnitatis hominis, fiuena.urae huma- tix in Chnfto(njm de eo prsecipue accipitnda funt verba Propherae) propofitio, inquam,di- gmtatiscum idmirationequadam.Oritur ati- tem admirjtio,ex confideratione, partim vili- tatis naturse humana: , p^rtim dignitatis ilhus, in qua umc natura noftra inChcifto eft eue&a .

7 Fecifti

A D H E B. C A P. I I. IJ

7 Fecijii cum) Hoc verfu , & principio fc- qucnris verfus, eft propofit^ dignitatis naturac human^ explicatio-.Primum vcrba h#c addu- <5ta funt per occupationem: At Chriftus homo faftuseft Angelis inferior, nempequum fa- £tus eft obediensPatri,vfque ad mortem>mor temautemcrucis?Refpondet primum concef- fione,paulifper quidem fa&um Chriftum, An- gelis inferiorem rdeinde corre&ione, paulo pofttamen Chriftum gloria&honore coro- natunr.Tum illa gloria m quam eft eue&usde- claratur ex rebus creatis , fuper quas omnes Chriftus eft conftitutus Dominus , & Rex , & qu# fub pedibus Chrifti omnes funt fubiedar,

8 Enimuero) Author colligit ex proximis Dauidis verbiSjConfe&arium quoddam : nem- pe qubd nihil plane omillum fit \ Patre , quod non fit Chrifto fubje&um.Confe&arium hoc infertur ex nota vniuerfi generis qua creaturx fubje&as Chriftocircumfcriptae funt a Prophe ta : Nam (x omnia fubjecit , ergo nihil eft noa iubjectum. Confeftariumhoc continetfum- mam teftimonij adductimam ex eo hoc difci- mus , quam late pateat Chrifti dominium , ad omnesnimirumcreaturaSjnullaplaneexcepca.

At nunc nondum ~)>idcmus ci omma cjfe

Juliefla.

p Scd lefum illum cermmus gloria & honore coronatum, qutpaulijperfuitinfertor ^yCngeliifa- Qus^rofUr mortis fcrfeJZionem : ")* hemfm Dci

%6 ANAL. LOG. IN E P I S T?

Proomnibtis mortemguftaret.

10 Decebat enim 1 1 ipfe propter ejuem funt hdt omnidyCrper ejuem funt hxc omniay multos filsos ingloriam adducend; princifefalutts ipfirumpey affliftiones confecraret.

ii Nam cr <jui Janfiificat & qui Janflificar^ tur,ex lino funt omnes : quam ob caufam non eru- befcit iffis Itocarefratres.

12, Dicensy Annunciabo nomen tuum fratribus meisytn medio Eccleft* ttbt hymnos canam.

13 Et rurjum, Ego fretus ero tffi. Et itemm> Eccc ego &pueri ejuos mihi dedit Deus.

14 Quontam tgttur fueri Jarticifes funtcar- nis O* fanguiniSyiffosyijfe quo<^\ cojimtltterparti- cepsfaflus eft eomndem, lit fer mortem abole- ret eum tjut mortis tmfertum habet> hoc eft > Dia- bolum.

15 St Itberos redderet yuotyuot metu mortis,per omnem littamobnoxtj erantferuttuu.

16 Non enimludeitcet ^Zngelos ajjumpftt ', fed femen ^AbrahdL afumpjit.

1 7 Vnde debuttpcr omniafratrtbus fimtlisfierh *\t mifericors efet &fidelis Pontifex in tjsqu* a- pud Deum agendaforent, adexptandumpeccata popult.

18 Nam ex eo ejuodperpeffusfuit quumtenta- tus eftipoteji &> ijs ejui tentantur fuccurrere.

%/it nuncnondum)Rtliquo capite toto varia eft digreffio>&: multiplex occupatio>prima eft aduerius confe&arium proximum , quod col-

lccium

A D H l B . C A P. 1 1. 17

Jc&dm eft ex verbis Dauidis : Atqui, dici pq- t;uitabaliquo>rwndum videmusilli fubjeda efie omniarRefpondet Author,primumcon- ceflione, idquidsmitaefle. Intelligit autem nondum Chrifto fubjeda efte omni-a 3 refpedfcu membrorum Chrifti,quorum quidem refpe- &u nondum plane fubjecta funtChrilio^mors, peccatum,DiaboIus.

9 Scd lefum illum) Refponfionis altcra parsj, per correctionem. At,inquit , ipfe Iefus in fe confideratus, & vt caput eft membrorum fuo- rumgloria, &honore coronatuseft,hoc eft* dpminium obcini^it inomnesres,&in fejani plane vicit mortem , peccatu m , Diabolum,fi- hique ea fubjecit. Qui paHliJper) Alteravide- tur occupatio efle, cujus occafio arrepta eft ex teftimonio Dauidisrquafi dieat quis, Acqui, tc- fte Propheta > certe paulifperfuitinferior An- gelis fa<5his. Illud quidem concedit , fimulquc caufam fubje&ionis, & finem exponit, Caufa fubje&ionisillius,qua ad tempus faftus eft in- ferior Angelis,faitmortisperpeffio:Namfub- je&io , fiue (vt fic dicam)inferioritasChrifti, in mortis perpeflio ne maxime pofita eiWtle- nejicio) Hic finis cft,cur in morte fachis fit infe- rior Angelis 3 eft autem vt nos a morte libera- retrergo finis fumusnos,noil;raque fiilus.SimuI caufa cur pro nobis raortuus fic addita eft,Dei beneficium , fiue Dei gratia : nam hoc ex Dci gratia fuic , & in Dei beneficij? numeranduta

C

if ANAL* 106. IK EPlSTr

cft imprirais , quod Chriftus noftram viccm in morte fua fuppleuit , quum nobis alioqui aecefTario moriendum fuerit.

10 Decehdtenim) Ratio cur pro nobis om- fiibusChriftus mortuusfit,peroccupationem: Eftque ha?c occupatio tertn. Annonpotuit Deus alia ratione feruare humanum genus, quam mortc Chrifti Filij fui? Refpondet a de- coro,fiue ex eo quod Deum facere decuir. Deeebat Deum, vt in gloriam adduceret mjl- tosfilios, Principcm falutisipforumperaffli- ftiones confecrare. Vropter ^uem) Periphrafis quardam Dei eft , quas ( vt videiur ) rationera continet,cur Deum decebat fic facere:Eft au- tem a jure & poteftate Dei , quae innuitur ex co,quod propter ipfum, & peripfum funt hxc omnia , hoc eft , quod ipfe fic , & finis , & fons atque authorhorumomnium. Hincfequitur, cumjurequodamfuo potuifiedehis omnibu* ftatuere proarbitra^ufuo.

ii Ndm cr^uij Quarta occupatio. Atdi- ceretquis:Qulpotuit pati FiIiusDei,vel quf potuitconfecrariper affli&iones? Rcfpondetj Et qui fan&ificat, & qui fanftificantur ex vno funt omnes, hoc eft,ex vna & communi natu- ra,&(vt fic dicam) materia patibili,fiueperpcf fionibus obnoxia : Carnem & fanguinem vo- at poftea hoc capite verfu 14. Eftigiturhsec rdtio per occupationem , cur Deus confecra- Herit per afflictioncs Principera falutis noftrc

Omtm

A C H E B. C A P. 1 1. 19

$udm tl eaufam ) Ex teftimonio ipfiufm t Quifti,qui vocat tosqui fan&ificatir f atru nomine, confirm .t , & Chnftum fan&ifican- tcm , & no^ qu fin6tificamur,cx vna & corn* muni narura ac maceru efle.

12 z>iceasy TeftimoniumChrifticonfirmat cx Scr pturis,primumex Pfalmo 22.15.

13 Etmrfum) Sccunda Scripturaeft Pfal.iS. 3. vbiChiiftusloq itur vt homo & fratcmo- fter:n;m fiJucia in Deum hominis eft proprie: & c eaturse. Et iterwn) Tercia Scriptura eft Efaix8.i8.

14 Quoniamigitur* Ex proximis Ef<i« ver- bis coiigit quod mftituit ,nc.mpe Chriftura particpem efie carnis& fanguinis , fiue Chru ftumnobifctm vnius efle n^tura?. Hocautera fylogi mo infert , inftitutum. Chriftusdicit: EvC; ego & puci, h.e.aflociat te pueris-.Arqui puen participes funt carnis & fanguinis, Ergo ipfeChnftus quoque finvihter p<u ticeps fa&,}$ cftcorundem. Sententia propofuionis eftm teftimonio Efiiz: Aflumptio cum concLfione tft in pnma p<me hujus verfus. Vtfermortem) Concl ufionem Uluftrac ex fine iuo : finisau- temtriplexex hss& fequentibus verbis elici poteft :Pcimusfinis cft,vt moreretur:Scqui- turhicfims exproxima conelufiope primutn &proxi;ne : N <m fiejofdem naturse nobif- cl m f idns eft , pr#fecko mori potuit:atque o^

id pfumfa&uscft ejuidemnaturx vc nwrerc-

C %

io ANAL i o o. i n ipist] iur. Eft jgitur haec principjlis conclufio quam infticuit hoc loco oftendendam , nempe Chru fturri per jffl;<3iones & mdrtem confecratum. ^holeret ) Secundus fin;s eft , abohtio Diabo- li,fequitur priorem:Nam ideomortuus eft vtaboleret Diabolum, Primum eft Diaboli qusedjm periphr«fis,& eircumlcriptioideinde, ne forte ex circum fcriptione ignoraretur,eft i- pfijs expreflanominatio:Nam nominarerum fWpefunt notiora nobiripfarumdefcriptioni- bus.

ly Etliheros) Tertius finis , qui fequitur ex fecundo : Liberatio noftri : qui antem liberan- tur, defcripti funt ex feruitute cui obnoxij erat per omnera vit im,hoc eft,exferuili fuacodicio ne,qtum quidem oftendit,exillo mortisme- tu , tanquam cauffj quadam fua : nam qui me- tuuntmortem^illi ferui funt,acferuilifunt co- ditione,non autem ingenui,neque filij , & me- tuere iraiu Domini feruileeft acferuu arguit. 16 Nonenim^idelicet) Liberationem de qua dixit proxime , & qux per Chriftum eft , dein- eeps oftendit cx tribus fuis f jndamentis,quo-' rum primum eft natura humana,vel femen A«- braha? ifTumptum a Ghrifto : hoc fundamen-, tumiltuftrjt ex diuerfis, feuper remotionem natu e A ng lica;,v t pote qua* inepta fit ad hoc ppu hberationis noftr^.

*7 VnJie&eouit) Alterumfon^amentam exfu pStjon coliectmn, firailitudo nimiru Chrifti &

noftri,

AN HE B. C AP. II. 21

noftd, in qualitaiibus & perpeflionibus,eiufde & comunis naturas.^/ mifericors,)Tctt\\x\Xi fun- damentum ex proximo. Ex qualitaubus <& in- firmitatibuscommunibus euafit Chriftus mi- fericbrs& fidelisPontifex apud Deum. Jntjs qu.t) PontificatusChriftt qu^dam decljratio fu bje&aeft. Declaratio hxc primu eft & rebus fubje&is,in quibuscernitur Chrifti Pontifica- tus:Cernitur enim in ijs quse ^pud Deum age- da iunt : Deinde declaratio eft a Pontificatus finc, qui eft ad expiandum pe.cota populi.

18 Numexeo) Oftenditideo Chriftumfj- &um fimilem fratribus per omniu, vt eiTet mi- iericors, hoceft,oftendit tertium fundamen-] tumfequiexfecundojideomifericordem efTe & fidelem Pontificem,qu-6dfratribusfimilis fadus lit per omnia : oftendit, inquaro, hoc ex r certa quadam fpecie communium afflicfcio- num,nempe tentationibus;ex eo,inquit , quod perpeflus eft tentationes Diaboli Chriftus e- uafitmifericors erga rentatos fimiliter :Hinc fequitur fa&om eum fimilem fratribus in om- nibus afihcfcionibus, vt mifericors elTet erga quocunquemodo afflictos: illuftratioeft ge- neris a eerca quadam fui fpecie.

\Argumentum CdPitis terttj*

Hoc capite primum habemus atgumermim exhorti- tionistertium.adalteramvfque partem verfustf.quo

c i

21 ANAI. I O G. I N FPIST.

Ioco habemus argumentum ex! ortationisquartum,ac! ?erfumvfque 4. hinc fcquitur conclufio exhorta io- ni« .aciverfum vfque 14 averfui.4. repttmofitargu- mentiquart;,ad verfum 17. aquo verfu eft tranfiuoad argumtmumcxhorcationis quintura, ad miemvfque capitis,

C AP V T III.

I. VndcfratresfanEli locationis cvleflesparti- eipes,conjidtra'e ^fpoftolum cr Por.ttficemprofef fionts nofir& C hrtfium lefum,

2 Ftdelemet jui ipfum confltturt i^itO" Mofes fidelis fuit in tota demo tpftus.

3 Tanto nam^ue ampltert gloria pi<e Mofe htc dignus eft babttus 3 quanto matorem hahet loonorem h qui confiruxtt domum quam domus ipfa.

4 Omnis enim domus confiruitur ah aliyuo : qui "litocondidtt omn a hseceft Dtus.

5 £t Mefis qutdem fidelis futt in teta domoi- fftusi\ tfamulus^ad tejhficanda qu* poft ir ant di- lenda.

6 tsft Cbrijrus, ") tfilius, domuifuapra-efi. rndefratres) Nunc Apoftolus rcuerfus ad ir.ft;tutum , pnmum dflfcrt argumenrum ex- hortarioms tertium reft autem aigumentom hoc conjun«5tum , panim ex Proc hetij feu A- poftolaru,p«rcimex f ce dotio Chnfti habe- mus letum Chiiftum Apoflolum & Ponufi- cem profcffionisnoftrar.ergo tenearouspro-

fellioaem

A D HE B. CAP. III. 2J

feflionem, vt concluditpofteacap.4.verfi4. Argumentumhoc tertium inferrevidetur, ex ijsqu^ab ini:io hujusepiftola? di<5ta funt,ac priorem quidem ejus p.ircem ex his quac di<3a funiule Chrifti prophetia & minifterio , pofte- rforem ex his qu# difta funt proximc, po- ftrenunimirum pjrtecapitisfecudi> de Chri- ftfpafiione fiue fun&ione Dcerdotali-.paffus enim eft Chnftus , vt Secerdos & Pontifex. Senius ergo hujus locieft: Quum Chriftum habeatis , Sc miniftrum do&rinx quam profi- temini,& Sacerdorem,fuo faerifiao ac fangui- ne fancienrem ratamquefacientem eam ipfam do&rinam(Chriftusenim ratumfjck iuofan- guineNouumTeftamentuni)confiderateeum diligenter,& tcneteprofeffionem veftram; in verbo enim cofiderandi comprehenfa eft con clufio exhortjtionis. Vtcdtioms ) Definitio qua^dam eft S^ndorum quos dixit:Nam ij fan- <5tifunt, qui participes fa£H funt voeationis coe!eftis,hoceft>qui vocati funt ad coeleftia. Ndmquosvocauiteosjuftificauit,quosjuftifi- cauit eos glorificauit. Rom.8.50.

2 Fidclem ei) Amphficatio eft argumenti proximi, a fideliute (vt fic dicam) Chrifti inofficio fuo, tam Apoftolico fiue Prophe- tico,quam facerdotali. Qui ipfitm tQYifiituity Periphrafis eft DeiPatris, qui filium confti- tuit Apoftolum & Pontificem , hoc eft, voca- uic adilla munera obeunda. De hac vocati-1

G 4

14 AKAl. LOG. IN JE?1SL

one Fi!f j , vide poftea Cap. y. verfu 5. K- delitas Chrifti refpicit vocantem, vei eum qtri ipfum vocauit , hoc eft, Deum Patrem ; vt fi- delitascujufqueinofficio eum refpicit aquo vocatus eft ad officiumquodcunque ficob- eundum:N4m illi reddenda ratio eft prsefti- ci ofEcij. Vt er Mofes) Fideliratem Ghrifti in officio fuo illuftrat fimilitudine Mofis,ac fidelitnis ipfius : Mofes enim typus quidam fuit Chnfti ,'& magnafuitipfius authoritasin Dei populo.

3 Tdntonam^ue Occupatioeft,ergo eodem. loeohabes Chriftumqu6 Mofesfuic, &Mofi dunt^xat paremfacis? Refpondec Apoftolus, Mofe effedigniorem Chriftum , ac refponfio- nem hanc confirmat : Particula enim idsLnam j#e,pr£fupponitprimum objectionem, dein- derefponfionem ,quafi dicatobjicientipari- tatem illam Chrifti & Mofis : Chriftusprse- ftantior eft Mofe tanto > quant6 major eft is qui conftruxit domum > quam domus ipfa : eft itaquehsecratioprimacur Chriftus ampliore gloria prse Mo(e dignusfit habitus^a condi- tione vtriufque,& Chrifti, & Mofis. Chriftus eft conftru&or domus,& ipfeopifex , Mofes eft domus, vel pars domus conftru&a? a Chri- fto : Has eonditiones comparat in impari: Qui conditione fuaimpares funt 3 profe&o neccfle eft eospariter impafesefleingloria: imparibus tmm debetUr impar gloria. Si lu-

ber,

AD heb. c AP. I I I. 2f

bet,redigerationem in hanc formjm. Con- ftru&or domus & domus ipia funt impa- res honore & gloria , fiue majorem hsbet ho- norem conftru&or domus , quam domus i- pia: At Chriftus eft qui conflruxit domum: Mofes eft domus ipfa , & Chrifti quafi fabrica: ErgoChriftus «^mpliore gloria pne Mofe di- gnus efthabitis. Hi^usiyllogifrnipropofitio & conclufio, compofica funt in enunciaro quod vim habet connexi , aflumptio vt mani- fefta fubticetur.

4 Ommsenimclomus) PrioremsfTumptionis partem, nempc eamqu^eft de Chriflo,con- firmatabipiogenere. Omnisdomusconftrui- tur ab aliquo : Ac Ecclefia eft domus \ Ergo conftruitur ab aliquo. Ab alio autem quama Deo conftrui non poteft : hoc enimeft quod dicit(Porro qui condidit omnia h^c Deus eft) Ergo Deuseftejus condicor: AcCbriftus eft Deus, vt vkhmus piimo capice,£rgo Ghriftus eftejusconditor.

5 Et Mofes) Alrera ratio intelledx refpon- fionis, etium ab impari conduione Mo{isl& Chrifti. Mofes in domo Dei fuit fidelisqui- dem , fed vt fimulus. At Chriftus vt fiiius do- mui fua^pr^eft. Hinc fequirur ampliore.gloria prse Mofe Chriflum digniim efie habitumj fiueChriftum & Mofen impares effe in glo- tia.DomoipJius) hoc eft, Dei,& qu# ?A Deum fpe&atproprie > non ad Mofen :famulus, enim

l6 AKAt, LOG IK EPIST.

non eft Dominus fimili^ : Mofes autem iri Ecclefia tantum £imulusfuit:In Ecclefia enim nullum eft vllius dominium , nifi foliusDei& Chrifti,fed duntaxat,famulitium. *Ad tefli- fumdd) Vfus fimulitij Mofis in domo Dei, Conftitutus enim fuit fimulus ad teftifican- dum, & id quidem obfcure , qu^ poftea dicen- daerantaperte>de Chriftoipfiufq',dominio.

6 At Chrifim 1 t) Apodofis comparationis minorum : Chriftus domui fuaepra^eft vt filius: filiusexaduerfo refpondetfamulo: filij enim & fomuli longe alia atque alia conditio eft in fjmilia.^^jhoc quod dicit fuse,ctW2, reipon- detilli quoddifium eftde Mole ipfius% durZ: Nam Chriftus vt filius & ha*respr#eft domui, non quidem aliena?,fed fu.x.

Cuius domus fumus nosfifiducidm &>J]>em il- Um de ^Urdgloridmur^ ddfinem Iffyue firmam te- nuerimus*

Cums domu* ) Vocibulidomus interpreta- tio qu^dam eft ,&ad nosapplicatio qu.ifidi- cat; domum Filij intelligo nos omnes creden- tes. Atque hic incipit argumentum exhorta- tionis quartum , in hanc formam > Si fiduciam & ipem illam de qua gloriamur , ad finem vf- que tenuerimusjhoc eft,fi tenuerimusprofeffio- nem , domus Filij fumus. Ergo teneamus pro- feflionem. Argumentum eft a beata noftra conditione : beatitas enim noftra in eo pofita cft> vtfinmsdomus F1l1j.P0fteaVeriu14.ean-

dcm

A D H E B. C A P. I I I. 27

dcm conditionem exprimit ve bo (jl*to%w hoc ei^particjpacioms Chrifli, & comn unio- nis cfi Chiifto.fxiTo^o) tinqw.tyy iv £v6t[jL$v T«^p;- ?**Si fiduciam) TrctfatricL g^cedxirur^hoc voce (ignificaturptop.ieaudacii 3qua fitvr compa- fcamuscorJm Tribunali Dei Iud cis Vide r. L>.)nris j.21. Hoc quod fcquittir w rexru v*v- ^waccg!ojiat»o , effcfium eft ^affviffiag & (pei: Namgloiiamur iubfpe gloria? Dei.Rom.y. ve f 2, Porro his verb s fiduci^ & gloriationis iignificatur dodrina illa qua hxc mihiftran- tur : & in hfs tanquam enc£Hff iritelliguntur c u(x fua» , fides & fpes: irapfvffia enim eft fidei, x6lv%h;jcz vero fpei.

7 Quapropter ficut dicit Spiritus ille fanllusy Hodteft ~\octm eim audierttts.

8 Ne ohdurate corda 1 efraStcut in exacerha- tione,m dietentattonis iliius tn defirto.

9 vhtte<itaue*unt rne patreslejlri > prola^ uerunt mei&' ~\icUruntopera me^quadragtnta annis.

10 Quaprcpter infenfusfui nationi ifu : C7* aixiifemper errant corae^neque cepnouerunt ^ias meas.

11 Itaqueiurauitn iramea, St introihunt in reauiem meam.

12 Videtefratres^nequandofit in ^llo ^ejrrum eor malum & tnfidele deft, teodo a Deo ^iuo.

13 Sed exhortamtni altj altos anottdte 3 quoad appellaturdtes hodiernm^ ve quus ex *\elu mdurt-

it A N A L. LOG. IN EPIST-

turfraudepeccdti.

Quapropter ) Conclufio eft exhortationi principalis , ampliiicata fimili compiratiom exhorrationis illius, qua Spiritus (nii&usj olim pcr Djuidem populum I raeliticum hor tatus eft. Pfal. 9j\ 7. Protafis pr^cedit quin queverfibus. Apodofisfiue reddniofequi duobus verfibus fequentibus. Sencentia co parat^conclufionis ha?ceft,quafidicat,quam obrem quem^dmodum Spiritus fanftus p D.iuidem hortatus eft aiiquandopopuium If raelitieum, neinduraretcor fuum, itd ego ad- moneo > nequando fit in vllo veftrum cor ma-( lum&infidele.//b^/>) Propofitio hortation Spiritus fan&i.ad popuhim Ilraeliticum.

8 Sicut in) Declaratio propofitionis, per comp:uationem indurationis ac rebeliionis, qu^jamolimfuitpopuli.

9 rl?itentautfunt)T cntMonutn acrebellio- rum populi in deferco dechratio & enarrjd tio.Et^Vtderunt) Exaggeratiofjdiipforun^ex eo quod tot annos Deiopera mirifica in defer to viderint.

10 Quaproptef}Naxvat iram Dei,propter ten tationem populi. Et dixi ) hx tubiungit com minationem ex ira proft dfcam: in qua primum habemus caufam judicij, errorem popuh & i- gnorantiam .-deinde judicium ipfum:Iudiciuqa effcNon intioibunt in requiem meanr.confir- matum eft adhibito iure iurando.

12 Vtdt-

i.

JL X> H E B. C A T. II J'm 29

iz videte) Apodofis fiue redditio coparatio- iis*quafi dicattficut olim dixit Spiritus fanctu* kc.ita ego nunc dico vobis, videte fratresne- quando , &e. Dehortatur autem ab apoftafia, lortarur veroadperfeuerantiam.Cor mdum) Qujd fit cor malum fequens verbum exponit, ti\ cwm cor infidele : infidelitas amem cordis defe&ione a Deo oftenditur : Naminfidelis eft,qui deficit a Deo viuo.

1 4. Chrtjlt entm parttcipes faEtt (umus> [imodo frinciptum illud quofuftentamur>frmum tgnutri- mus adfinem ^fjue:

1 5 Interim dum dicitur> Hoiiefi locem eius nudteritis , ne obdurate corda lejtra^ >* in exacer- battone.

\6 Nam quidam quum audijfent>exacerha- runt Dominum ; non omnestamen tjqui exierant ex t/£g)ftofer Mofen.

Chrtft entm) Repetitur argumentum ex- hortationis quartum poft conciufionem.Nara participatio Chrilti> vel Chriftiparticipes fie- rinihileftaliud reipfa , quam efleeiusdomus quienimdomus eft Chrifti,Chriftus in ipfo inhabitar. Inquoautem Chriftus habitat^is coniun&us eft cum Chrifto : quare argumen- rum efta^/Foy/a,fiuecommunionecum Chri- fto.J^r/W/p/W))Quidintelligat nomineprinci- pij fubfiftehtia?,ipfe fequenci verfu edocet : eft autem obedientiafidei , in qua habemusfubfi- fteciamquafi noftram. Porrofenfuscft:Sifir-

IjO ANAL. LOG. IN !PHT.

mamfenueiimus profeflione noftum Chrifti f icti f imus parricipes.

15 Intfrimdumdiatur ) hoc cft,q< afi dicar, princip u intclligo iili d,quod oh.n dixitSpp ritus fandtus per Dauid6 , hodie fi vocem &c.

16" Nam qutddm) DecLratio eft exacerbu- tionisill us de qua proximedixit , ptr occupa- tionem : Objici enim poruic, Anomnesex- acerbaunt Dominum.3 Refpondet a qu.buf- d ;m hoc fa&um, non ab omnibus qui exierant cxiEgypto.

17 Quibus dutem infe fus fuit quddrdgintA dnni* ? nonm ijs qmfeccauerant 3 quorum corfont concide unt tn deferto?

18 Qutbus autem iurduit non ingrejfuros i» requiemfudm niftijs qut non olelierdnt.

19 Et ^idemus nonfotutjfe ingreltfroft*r in- I (redrditatem.

Qutbus dutem) Sternit fibi viam ad argume- tumexhortcitionis quintum : fumptum a-tera cft(vt videbimus) ex eo,quod deftituentur illj requie. Si non retineatisprofeilionem, metu* | endumeft ne fruftremni ilLi requie,de qua dictum eft a Dauidc : Ergo retir>ete profeffio- ncm. IiLftratum cft antecedens hoc tribus hispoftremis verfibuscapitis tcrtij. Eftattem illultrario h fimili exemplo in&delium Iirael — tart^quodrradbtur £i*.\oyU\t<h) interrogatio» Be & refponfu ne.Senius hujus s erfus eft)fi or- natum rhctQricumrcjjcirtmusjIiainfcnfus fuit

Dchs

AD HEl. C AP. IIl! Jl

Deus tot annis ijs qui peccauerant,ac proindc eorum corpora in deferto ceciderunt.

18 Quibusautem) Senfusefl:, Iurauitnonin- greffuros rn requiem fuam eos Ifmelitarutn qui non obedierant. Summa vtriufque verfus huc redit. Illi Ifraelitarum qui a Deo defece- runt non ingreffi funt in requiem ipfius. Vndc fequitur , & nos , fi defecerimus a fide & pro- feflione noftra, non ingrefluros efle in requie, Notandum duas has interrogationes, prio- rem qux eft verfu 17. pofteriorem qu£ cft verfui8. refpondere duobus verbis quorum mentio fit in teibmonio illo Dauidis fupra ci^ tato,nempe Iurauiin irame*.

19 £t "yid&nus ) Confirmatio illorum qu« dixit duobus verfibus proxim^ pr^cedenti- bus, ab ipfa experientia & eucntu rei:quafi di- cat, Rc ipfa videmus eorum <\vx di&a funt e- uentum & experientiam:videmus,inquamj n« potuiffe ingredi in requiem Ifraelitas,proptcr lncreduliutem, iuxta lllud Deiiufiurandum, quod iurauit m ira f ua.

jirgumentum Cdptisqudrti.

Hoc capite habcmus argumentum exhortarionJc quintum3ad poftremam partem verfus terrij , Inde di- greffioeft5adverfum 11. Verfu 11. redu ad principa- lemconcIufionem,cumquerepetitargumentum quin- Ibm, ipfumque Ulurtrat ac confirmat , ad verfunt 14. quo loco ad conclufionem principalem redic, i- pfamque repetit , fimulqueargumentum conclufionis ^rtium,a Chrifti pomificatu,*d verfam vl timuna. Vcr*

J}2 ANAL L OG. IN E P I S T.

fa denique vltimo repetiu eft eadem conclufto , &ex~ fiortatio , eique adje&um argumentura e*hortationi« fextum.

C A P V T IV.

I Metuamm igitur ne^uando derelicla pro- m/fionc mtroeundi in re^uiem eius , videatur ali- qups ex ~\obis fuijfe frufiratm.

2 Etenim nobis Euangeli^atum eft,Jicut &>il- lis^at nonfrofuit illis auditus fermo^t ^uifde co« Um^eratm nonfuerit ipfts qui audierant.

3 Itroimus emm tn re^uiem nos ^ui credidi- musficut dixit<> itaque iuraui in ira meafi ingref- funfunt in rc^uiem meam:

Metuamus igitur) Ex fimili illoexemplo judiciorum DeiinIfraelitas,quod tractatutm eft tribus verfibus pofttemis capitisteitij,con-r cluditfimiliternos, finonretinuerimuspro- feflionem , non ingrefturos in requiem Dor xnini. Ex quo fequitur inftituta exhortatio. Ergo retinete profeffionem. Obferuatum eft Jupra iftud efTe argumentum exhqrtationis quintum,a priuatione illius coeleftis requietis, de qua Dauid in Pfalmo fuo locutus eft. Dere~ licla) His verbisinfidelitatemcircumfcribic. Nam in£delitas fiue Apoftafia & defe&io,cer- niturin dereli&ione promiflionis Dei dc re- quie xteroa.FuiJfe Fr^r4ta*)Nempepromiffa illa requie. "Qui enimnon primum crcditin proD^Ufionem beneficij , profefto is non con-

fequi-

iD HEB. CAP, IV. 5j

fequitur beneficium,primum ergo credendura promiflioni^vt deinde re promilla fruamur.

% Etenim nohis ) Probat confecutionem pr^- cedentem > quse fuit & fimili exemplo judicij Dei in Ifraelitas contumaces^ad fimilem con- ditionefo futuram eorum qui in regno Chrifti funt , fi fimiliter atque illi defceeri rit ab eo.Eft autem probatio a fimili bencficij Euangeiij communicatione * ex qua colligitur neceflario {imilitudoinjudicijs,inhaneformam: Nobis Euangelizatum eft ficut & illis:atqui non pro- fuit illis auditus fejrmo E uangelij, vt qui incre-* duli fuerinc, hoc eft,non funt ingreffi in requi- emillam,neque confecutifuntbenefieiumin verbo promiflqm: Ergo&nosfimiliter^fiin- credulifuerimus, nuljum fru&um exaudito verbopercipiemus.^^ow^ro/i*/>)Propofitio anteceflitin proximisverbis , h«£eft affum- ptio fyllogKmi^r f ** ) Ratio affumptionis ab incKduIitatelfraelitarum. Auditusfermotum ; permifcen fidei dicitur, cum fide apprchendU tur. Mcuphora eft a potiore, quae propric admifceri folet. Conclufio fyllog;fminoneft cxprefla. C^terum h#c efl: iyllogifmi form.ij filubet eum breuius conficere: Nobis eftE- uagelizatum fimiliter atque illis.Ergo qnem- admodum illi non credentes,non funt iogrefli requiem promiflam,ita nosquoquedeficien- tes a fide> non introibimus in requiem prOmif- fam. At Authot jfcbfumpfic priorem compa-

D

54 AVXL 10C. I N I P I S T#'

rationis partem, vt pofteriorem ex ca conclu^ deret,cum vtraque pars conclufionis fimul ne- *a concludenda fucric:eft cnim probatiofc- queltf propofitionis eompofits.

3 Introimm enim ) Probat quod dixit proxi- mc , nihil profuifie illis aaditum fermonem, quod non crediderint , hoc eft , non ingreflbs foiffcin rcquiem propterincredulitatem : pro- bat,inquam,ex eo quodij demum quicre- diderunt,introeut in requicm,hoc modo. Nos (inquit)qui credimus , 6c non alij introimus in rcquicm:Ergoilliqui noa crediderunt , non poterant introire in requiem.Contrariorum c« nim contrjria funt confcquentia. Eft argu- mcntumapari confecutione in contrjrijs. Si- tutiixit) Requiemhanc dequa Joquiturcx- ponit & declarat teftimonio illo Dauidis,fu- periore capitc citato, verf. n.Signifieat enim fenonaliam requiemproximis vcrbisintclJi- gerc , quam iilam cujus mentio fa&a eft in iilo Dauidisteftimonio,quo didum eft,Itaque ju- raui in tra mea , &c. Hoc igitur loco digreflio eft adoftendendum Sabbatiimum populo Dei proprium.

Licet operilus a Uttis fmitmentie mmii

ferfeitif.

4 Ita enim iixit qnoiitm in loco iefeftimo iicp Et reqwetiit Detts iiefepimo ab omnibus operi* hnsfuis.

j Et hU rnrfHm>Siintr*ibmt in rejuiem meZ

6 £"i*

A X> H E B. C A F. I T . J

g Quia igitur relijruum ejl *>/ altj introeant m 9dmi& autbusfrtus annunciatum fuit non wtro- itrunt frofter tncredulitatem.

7 Egrfum yuendamfrdfinit diem,Hodie afui Dauidem dicens , tantofojitemfore {froutdiHum ejl ) Hodtefi ^octm etus audieritts , ne obdurau corda ^efira.

8 Namfi eos Iefus in requie coUocafet^ne^ua^ auamde aliofofihac die loauutnsfmjfct.

9 Itaque rcliquus eji aliquis fabbatijmus f$- fuUDei.

io Nam qui ingrejfus efl in rejuiem iffi»s> reauteuit &* tffi ab ofertbusjuis > ^uemadmodnm ajuis Deus.

Licet oferibt* )YLoz adje&umeft per occu- pationem , dici enim potuic , Cum requics il- la diei Sabbathini fuerit jam indeacondito mundo, populufqueeodieperpetub requie- fcerc confueueric : cur di&um eft a Domino per Dauidem , itaque juraui , &c. hoc eft , cur jurauitDominus,exeIufurum ie populum ^ re- quie,quafi non antea vnqua requicuerit? Hu ic . ©bje&ioni occurric Author, quafi dicat : Iura- uk Dominusnon ingreffurum cotumacem po~ pulu in requiem fuam, licet eciam i'n Sabbatho requicuic.His verbis habemus pcriphrafin diei fabbathini, cxipfiuscaufla. Cauffj autemeft a perfe&ione oper u Dei in inicio , quum crea- tait omnia fex diebus, feptimo aute die requic- aicabogenb. fuis.Ergo fenfuseft: Lf^ctopera

$S ^AMAL tOG. IN IPISPTr Dcifuerint perfe&a ab initio,acproindefuf< rcquiesSabbathi:Namperfe&io operum Dei lmportatrequiem Sabbathi.

4 ItA enim dixit) Probat hanc rcquiem Sab- bathiabillafuperioti diuer (am efle , exdiuer- fisdehac&illa teftimonijs. Nam dehac re- quie diei Sabbathini > hoc eft teftimoniura quod habetur. Gen. 2.2. De requieautem illa fuperiori diuerfum quoddam eft teftimonium quod habetur. Pial. <>j. n. Nempc fi introi- bunt, &c. Ex hisdiuerfis teftimonijs ,innuit diueriam efTe requiemdieiSabbathini , abea cuius meminit Dauid in Pfalmo luo.

6 QnUigitHr) Ex proxime addufio tefti- itaonio colligittanquam confe&arium quod- daiti ,oportuiiTe prsfiniri nouum quendam die quafi Sabbathi & requietis , diueriumab illo die fiue tcmporc , quooblataeftrequies vete- ri illi ac rebelli populo: hunc vocat hodicr- tiumdiem. Colligit autem confedarium hoc in hunc modum , quafi dicat » Ex hoc teftimo- nio Dauidis fequitur populum illum vetercm &rebellemnoningreffumeffeinrequiemDo- minicujus meminit Dauid, nam jurejurando funt exclufi.Hinc rarfus iequitur nouum quen- dam diem prxfiniendum fuiffe. Neceflitas hu«' jus fequela? hxc eft , Oportuk certe aliquos incroire in requiem illam promiflam, Vndc jfequitur , quum illi rebelles non introierinr,

oportuiflfc nouum diena rcquietis alijs ingrcffu- : - - - gj

A D H B B. € A ?. IV. $f

rh przRnivu&ediefi ~\ocem) Diem hunc5ex ver- bis Domini apud Dauidem , hodie vel hodier- numdiemnominat.Hodierni diei nominein- telligit totum illud tempus quantucunque, quo offertur gratia in Chrifto Iefu. Tempus hoc gratise metimur primoChrifti aduentu, tan- quam termino a quo>& fecundo Chriftiaduen- tu , tanquam cermino ad quem Pront difiitm) Repetit teftimoniumhocDauidis, inquono- minatur tcmpus koc hodierni diei.

8 Ndmfteos) Pcroeeupationem docethunc diem pnefinitum non intelligendum effe de illo tempore quo Iefusfiuelehofchua collo- cauit populum in requic , vel requiefcerc fecit interraCanaan: Objici enim potuit, Annon cft hicdies ille diesqup Iehofchua in requic collocaujtpopulum Dei.VRefpondet, demon- ftratque hodiernum hune diem non intelli- gendum effe de die illo requictis populi in ter- raCanaan : Nam poftillam populi requiem* Dominuspcr Dauidemdealiopofthac dielo- cutus fuit: Ergononefthi^ intelligendusillc dies,qqo collocatuseft populus, acrequieuic in tcrra Canaan. Nifimauis hanc effehujus Jocianalyfio. Prius docuit ,requiemillamde qua locutus eft Dominus apud Dauidem,aliam atque diucrfam efle a rcquie diei fabbathi- nis fupra verf. 4.-5. Inde digreilio fuit, qua ex teftimonio Dauidis , collegit pfsefinitum effe a Dominoquedara nouum requietis dienw

D 5

$8 AKAt. iod 1N EPIST.

*m& prsfiniri eum oportuifle. Nunc vcrf. S. reditad inftitutum, docetque illam requiem (de qua apud Dauidem)diuerfam effe & requie populijn terra Canaan. Objici potuit. Annon illarcqwies, derequie populiin terraCinaan accipienda eft ? Refponfio negata intelligenda eft y cujushic ratio eftreddita. Arg«mientum fumptum eft ab iplo tempore &die de quo locutus eft Dominus apud Dauidem. Locu- tus autem eft de alio die,quam illo quo per Ic- hofchuam populus coliocatus eft in requie terras Canaan,&de die illo>qui ilJam requiem nvulto poft tempore infecutus eft. Argumen- tatioeftin hancformam. Silehofchuaeosin requie colloeaflet , (iue , quod idem eft>Si haec quseeft apud Dauidem requies,ea effet qua» , fuit populi in terraCanaan, ducelehofchuci, profefiode alio pofthactempore nonfuiflec locucus Dominus. A t de alio pofthac tempo- re ac die locutus eft , Ergo ha?c requies qua» in- ucnitur apud Dauidetn,non intelligendacft de illa populi requiein terraCanaari./jirfffit/f) Nempeillacodefti ac vera,dequa Dominus apti d Diuidem. Hanc kolt e £«£&*/ rcquietis no« mine appellatjnam ea demum vcra cft requies. 9 Iu^eyeli^!4s)Conc\uCioqua inferttum n his qux didta (unt. verf. 4. 5. m ex proximo verfu, requiem aliquam popuio Dei reliquam cfle , & quidem illis verbis Domini apud Da- uidem imelligendam.Poftquam enim primum £

per J

AD HEH. CAP, If, 3£

per.oc<:$p<itioneni docuit aliam efleillamre- quiem cujus meminic Dauid,a requie diei fab- bathijdeinde docuit aliam efle a tcrrena illa re- quie populi in cerra Canaan:hoc verfu demutn roncludit , reliquum efle populo Dci fuum quendam fabbatifmum,hoc eft,requiem,cujus meminit Dominus apud Dauidem,Nota igituc toto hoc loco mentionem fieri triplicis requi* tis,prim6requieti$dieifabbati,iecund6requic- tis populi in terra Canaan , tertiorequietispo- puli Dei in ccelis:Cujus quidem poftrem? du« \\\x priores vmbre ac figura: fuerant. Han* poftremam fic collegitexremotione duarum prascedentium :Dominus apud Dauidem non locutus eft derequiediei fabbathi,non locutu* cft de requie in terra Canaan;Ergo oportet rc-j liquam efle aliquam requiem populo Dei , cu- jusmeminit Dominus apud Dauidem.

10 iVrfw^/)Sabbatifmumhuncpopulo Def reliquum , oftendit ex fabbatifmi quadam de- finitione,hoc modo: Sabbatifmus eft quo quis requiefcitaboperibus fuis ( illuftratur aflum- ptiofimilitudine requietis& ceffationis ipfiu* Dei ) ergo reliquus eft populo Dei aliquis fab- batifmus,fiquidem hsec fic fobbatifmi definitio ac ratio nempe ceflatio ab operibus. In requiem ij?fiH4 ) Alludic ad verba Domini apud Da- uidem ,quibusdixit; Si ingrefluri funt inre- ouiem meam. Porro requiem Domini intelli- git illam pacem & gloriam Dei immenfatn at

D 4

4® A K A L. I, O G. I K E P I S T.^

irrefEibilem , cujus Dcus fuos facit participes* Ha&cnusigiturdigrcllio fuitindeapoftrema parte ver. 3. in qua tantum videtur laborare in cxponcndoverufenfumillius requietis,cujus fit mentloapud Dauidem. Pfal.95. n.Itaque exclufisduabusacceptionibusnon veris ac ge Huinis,tertiam aeceptionem requietis,cujus 1 bi mentio fa&a eft, veram ac genuinam tandem conclufit verf. 9. Hanc autem indicauit quum dixit , fabbatifmum aliquem populo Dei reli- quum : Hisenim verbis fignificat coeleftem ac fpiritualem requiem : Ac fi dixiftet : itaq; reli- quum eft3vt nomine requietis (cujus mentio fic apud Dauidcm ) intelligamus coeleftem quan- dam ac fpiritualem requiem,qua tandem frue- turpopulusDei.

11 Studedmus igitur tngredi tn illdm requiewy %e^uis inidem inciddt contumdct£ exemplum.

12, Viuus eft enim fermo vei & efficdx crpe- netrdnttor quouis glddio dncifiti , dcfertmgitiif q»e dd dimjionem dmma fimul dcffmtusycom- fdgum^y &> medulldrum% o» dtjudicdt cogitdtio- *es cr conceftiones cordis.

13 Nec eji l>Ud res credtd yu* non mdnifejid fit in conjpeflu if/tHs:imo omnid funt nudd &>?*- tentid oculis eius quicum mbis eflnegotium.

Studedmntigitur) Conclufio eft exhortatio- nis: Porro eadem eft fententia cumill^quas fuitprimo verfuhujuscapitis.Senfus enim eft Teneamus profeffionem noftrara ; tenendo

enini

A D HSB. CAP. I vl Al

cnim profeffionem rftudemus , ingredi in te- quiem. Ne juisin) Cum conclufione repeti- turargumentum quintum, illuftratnm fimili exemplo contum^ci^ populi veteris:eft autem aDeijudicio,quofriiftrabimuracpriuabimur ilia^terai requie,ad exemplum illius popu- liconturmcis ac intreduli : idem excmplum hoclocoeft, idem judicium propter contu-

12 viuus eji enim)Vxobat pcenamcontuma- cias#ex efficicia veibi Dei contrmpu & con- tumacibus : Primum autem eft effkacia: verbi diuini propofitio:viuus eft(inquit) fermo Dci, hoceit ( vt verbum fequens exponK ) efficax ad vtrumque, fiu^feruandurn , fiue perden- dam,licct pofterius hoc per accidens fiat.Tuna propofita verbi efficaci.i declaratur ,primum comparcUc , faitacum gladio ancipiti comp*}- ratione:Deindefimpliciter,ex effe&isfuis.Efc fecta verbi partimfunt inanimohomiuis, par- tim in corpore : Iii animo autem rurfjs dupii- citer operarur verbum , veienim operaturin craflioreanimi parte,quam -Xv^ltjj vocant:vel inpuriore,quam fpivitum &mentem appel- lant.Paulus ad Ephef. 4. 23. fpiritum mentis vocat.Vepbum itaque Deidicit efficax efle ad diuidendum, non modocraffiorem anitni par- tera,in quafuntaffe#us,fedetiam puriorem il la mentemfiuefpiritum.Effedumveibidiui- mintorpore duplexeft,pnmum in «xteriori

4^ ANAL. LOG. IN SPIST.

corpore , quod intelhgit compag iro , nomine: Dcindc in incerioii corpore, quodinteliigic medulhrum nomine. His verbis igitur fignifi- cat Author^nihil eile in homine,nihiI in animo hominis,nihil in corpore hominis, fiue craflu, fiuepururr^fiue externum , fiue imetnum , ad quod non perting.it verbufn Dei, $c quod non A\\x\d:X.Et dtjuiicat) Hxc verbj adijcit , ad cx- ponendam.pi oximam allegoriam:Nam quod dixitdeJiuifions<mima?/piritus, corop^gum, medulkrura, iiludnunc proprieciFert,dumdi- cic verbum Dei dijudicarc cogicationes,acco- ceptiones cordis.

13 Necefi^Ud) Sermonem transferta verbo Dei,a<£ipfum verbi Authorem Chrillum , & iChrifto ipfiufque perfpicacia ac prouideiv tia,& Chrifti quafi oculis, quos nihil quatum- uis abditu & abfconditumpoteftefRigere,ar- gumentatur quodam modo a 1 verbi ipfius ef- ficaciam.Nam fi oculus ejus omnia penetrat acperuidet , profe&6 verbum ipfius effieax cireneceffeeft.

14 Hdbentes igitur Pontificem mdgnum *ui fenetrduit cmlosjefum Filmm 7)eiy tencdmus hac profejjionem.

15 Non enim hdbemus Pontificem qui nonpof- Jti dfficifenfu infirmitdtum no$*drum : Scd ttntd- *xm ih omnibw fimtliterydbfyuefeccdto.

Hdbentes igitur Repetita cxhortationis con- clufio, vna cum argumcnto tettio,aChriftt

ponti-

A D HE B. CA P. IV. 43

pontlficatu , non folum Pontificem vocat, kd m.;gnum addit Epithcti hujus occafio arrc- pta vidctur ex !oco proximo , in quo pra:did;a eft Chrifti fapicntij ac iumma pcrfpicadtas in omnibus rebus peruidedis.Hinc emm ron tan- rucn Pontiiicem,fed mjgnii Ponnficempraedi- cat.Quipenetrduit ) M&gnu Pontiiice cx eo dc- clarat,qucd ccdos penetrarit,h.e.ccelefte illud facrarium ^cujus typus erat illud terrenum f'a- crariu,in quod lolitus eft ingrediPotifex terre- vwxs.lefumFilium) Pontificemex nominefuo defignat , & ex peifonj Filij Dei commendat.

iy Nonenim) Amplificatio cochfionis pro- ximse,^ Pontificis Chrifti qualitate fiue condi- tioncnepe c-v^tt^Ua quod jfficiatur fenfu in- firmitatum noftrarum : hoc autem innuit qi u dicir,tentatum eum in omnibus fimihier abfq; peceato.In antecedente enim caufa ccnfcques eiFe&u intelligendii eft.llluftrata autem eft Lec Chrifti (rvfjL7ra6iia,,pcr remotione cotrafrif aVx Giia c, quafi dicat,non cft ctVaflaV, fed (ri^pafl^.

1 6 ^Acceddmus igitnr cumfiducid dd Thr onn grdtix^ t corfe^udmur miferuordidm^^rgrdtidm inuenidmus dd ofortunum duxdtum.

^sfcceddmus igitur)Pol\ amplificationem re^ petitaeft eonclufio prinapalis , alia quidern verbisafupc/rion, fedreipfaeadem. Nomen fiducia? vfurpatum eft fupra cap. 3. verf. 6. vbi conclufit Sc dixit , Si fiduciarn &c fpem illam de qua glodamur,adfinem viq> firmarp tecue-

44 A N A L. LOG. I N. H P I S T.

nmus. Eodem ("enfu coneluditnunc,accedcn- dum efre cum fiducia ad thronum grati$:Nam tenere firm.im fiduciam,& dccederecum fidu- ci.i.id thronum gratia:, idemfuntreipfa. Jrt confetjudmur ) Sj.idet accelTumhune ad thro- num gratix, ab vfu, & fruftu luo : igj enim fiet vt mifericordiam & grariam confequamur , a throno enimgr.iti^proficilci gratiam opor- ter, & ad eum peruenire , qui ad thronum gra- tiar accedir. Eftqce hoc argumentum ex- fcortationis fextum a Dei gratia & miieri- ccrdia.

^Argumentum Cdfiiis ^uinti.

Hoccapiteprimum eftdigreflio aMnftituta e*hor- tatione in confirmationem pontificatusChrifti inge- «erc,ad verfum vfque r.quo loco proponit de Melchi* fedecodicendam.Idquem eum finem5vt confpiciatur Chriftum elTe pontificcm fecundum ordinem Meichi- fedec. Q^are, vt fuperiore capitis parte probauit Chri- ftum Pontificem effe in acnere:ltaverfu n. aggreditur adaemonftrandum Chrittum Pontificcm efle fecudurn ordinem Mefchifedechoc eft, certurn quendam ordi- iiemPontificatusChrifti,verfu 11. apropofitaillade Melchiilcdeco do&rim digreditur in repreheofionem fegnitiei & ruditatis Hcbraeorum3ad quosfcribit ad n> aetn vfque capitis.

c A v v t. v.

I Ndm omnis Pontifex ex hominihus djfumi- tur, &Pro homimbus cvnfHtMturin tjs ^ua dfud

Dcum

AD HEB. CAP. V. 4y

JDeum agenda fun t > 14 offerat cto naria gr ItffiL matfrofeccatk:

2 Qui^uantumfatis eflfofft miferari~\icem igmrantmm <cr aberranttum\auod cr lff* ctrc&r* datusft infirmitate:

3 Etpropter hanc deleat ,ftcutpro pfulo 5 ita grprofipfb offene vidimam propeccatts.

4 Neque jtbupft quifjuam fumithunchono^ rem , fed qui ")>ocatur a Veoyjicut & ^/Caron.

5 Ita c° Chriflus >non fibi hunc honorem tribuit Itfieret Pontifex,fid is quidixerat ei>Etlius mem ts tu,ego hodte genm te.

6 Sicut & alibi dicit. Tues Saccrdos in ater- numficundum ordtnem MeUhifdec.

7 Quim diebm carnisfu&^umdeprecationts C^fufflicationes apud eumqui poteratiffumfir- ttarc a morte^cum clamore ~\alido <cr lacrymis ob^ tulijfet)&' exaudttus ejfet ex metu.

8 Qua^nuisfiliwejfet > tamenexjjs ^uAfdJfits efl dtdtcit obedtentiam.

9 Et conficratus >fattu>s efl ^Author falntis &- terna ommbm ^ui tffi aufcuitant:

io CognominatHs a 1)co Pontifex ficnndum trdinem Melchijedec.

Nam omnis ) Digrcditur in decbntionem PontificatusChrifti. Primum autcmpobac eum Pontificcm effein genere, inftitota com- paratione cum veceribus illis Pontificibus. Particulai\T4w, referri debetad verfum 14. capitisfuperions:Docet eaimChriftum vere

r4^ ANAti LOG. IN HPlST."

fontificem cfferquod fuit argumentum ex- horcatioms tertium, rcpetitum verf. 14. fupe- rioriscapicis. Etfenfuseft quafi dicit: Qaod dixi eumPontificem efle, id apparec verum excomparatione Chrifticum Legali Pontifi- ce. Introducitur aucem h^e rauo per occu- pacionem. Qu^ri enim potuit, An ment& Chriftum Pont ficem dixerit llio verfu atato? Nunc itaque probat per comparacionem fa- &am cum L^gali Pontifice , Chnftum Ponti- ficemefle. Eft autem comparatio intribus, quajprimum propofita func inLegali Ponti- iice , primis qu^tuor verfibus. Deinde accom- fnodanturadChnftum ,ad verfum vfque 11. Hocitaque verfu cftprima proprietas Ponti- ficisingenere. Pontifex omnis ex hominibus affumfcur>& pro hominibus conftiruitur in ijs, «jua^pud Deum funt agenda. rtoffer4t)Fims cft Pontificis aflurapti & confticuti, nempe ©blatio donariorum & vi&inurum propec- catis , hoc eft , omnis oblatio in genere rerum quarumcunque , fiue vitse expertium, vt erant donaria,fiue viuemium, vt erant vi&imar.

2 Quj, qw&ntwm fkti* ) Secunda proprietas Pontificisingenere, inquafitcomparacio:Eft autemcry/A-arafig/a qua afficitur fenfu m i feri# i- gnorantium& aberrantiumr^wo^ & //>/?) Sym- pathias ratio petitaa fimili lnfirmicute ipfius Pontificis , qua tanquam vefte circundatus cft &circumfcptus > hoeeft,omni cx partc.ob-

poxitfi

A D H E B. C A P. Y? 4^

Eoxiuseft i)(dcm natvxx incomtnodis ac \hijt (£t ipfi) Panicula (£/)nota vcl fimilitudincm, vcl p^ritatem, quafi dicat,quod pariter ipfe.

5 £/^ro/tf*r)Infirmuatem Pontificis parcia arguit, ex eo quod pariter pro peccatis populi & fuijpfius^debeat vi&imam offerre.

4 Nequefihijffi) Tcrtia proprietas Pontifi- cis,in qua fit eomparatio cum Chrifto Ponti- fice : Eft autem vocatio Dei , quod non fumac fibijpfi hunc honorem, fcd ad eum vocatus eft £Dco. Iiluftratum eftfpecialiexemploAato- nis qui a Deo vocatuscft.

5 lt* cr chriflm ) Ha#cnus fuit compara- tionis protafis , fiue propofitio , continen* trcs proprictates , in quibus fit comp^ratio : Sequi- cur nuc apodofis rcdditio fiuc accommodatie fimilitudinis. Accommodatur enim & ap- plicantur Chrifto fnperiores proprietates Pon- tificis, fed Ka6\*y*f a<r/>,Piimum enim applica- tur tertia & vltima Pontificis propriet^s.Chri- Itus vocatus cfti Deo Patre. Scdts yui) Pe- riphrafis eft Dei Patris 5 quafidicat : Scd Deus Pjter tribuic ci hunc honorem.Confirmat au- tem attributum a Patre hunc honorem, duo- busteftimonijs , priore ex Pfalmo 2. 7. pofte- xioreexPfal. 110.4.

7 QuftnAielus) Applieatad Chriftumfe- cundacr Pontificis proprietatem , nempefec- fum infirmitatum noftraru,& eruyLirtMi*.rXtm& enim vidctur innuere,dum dicit jFiiiuia ia die^

r

^8 AKAt. LOGi IK EPl$T\

buscarnisiuacexijsqirjpaflus eft didicifleo^ bedientiam. Nam e:; cauffainteiligi poteft ef- fe&um: paflio aute.Ti Chrifti caufta eft , fenfus vero infirmitatum noftrarum effe&um eft. In diebus urnis) Hoc cft ,in tempore iniirmitatis fua:.N3mChnftus crucifixus fuit exinfirmU tate.2.Cor.j. 14. Carnis ergo nomine meto- nymicos infirmitatem inteliigit. Quvm dcpre- cationes )Hic videtur inierta quasdam defini- tio dierum carnis,fiue temporis infirmitatis Chrifti. Sumpta eft autem partim ex depre- cationibus & iupplicatronibas , cum claraore valido ,&lachrymisPatrifuooblatis,partim exeflfe&odeprecationum & fupplicationum, nempedeprecationum acceptatione. Qnipo- ttrat )Periphrafis eft Dei Patiis, qua etiam defignatur fundaraentum fuper quo exitru- &z funt quafi preces Chrifti , & fides per quam precatus eftrnempe Dei Patrisomni- potentia, qua potuit ipfum a moite ferua- re. Hac Dei potentij niceb.itur fides Abra* hami,quo tempote fub fpe contra fpem credi- dit. Rom. 4. 2i. Cnm cUmort ) Modus eft ac geftus precantis , quo fignificantur preces in- tenfiffim^,& quam maxime fe.ic ac vehe- mentes. Sic dicitur Chriftus precatus eiTe quii in horto effet , cum fudore, qui erat quafi gru- mi languinis in terram defcendentes. Luc.22. 44. Et exauditus ) Hoc eft efte&um depre- cationum Chrifti , quo figmficatur Chriftum

exauditura

A D H T. B. C A f . V. 4$

cxauditum a Patre 3 & libcratum ab illo metu quem habuit ex horroribus qui magis magifq; impendebant. Neque enim tantum perturba- tusfuit dumeffet inhorto,pr^fenti fcnfudi- innasirseinnoftra peccata,fed etiamgrauiflU roo metu irx futurae. De hac liberatione Chri-. ftileges nonnihilapud Lucam 22.42. 45. v- bifpoftquam dixit Chriftus>Paterfi vis^trank fer poculum hoc a me ) habemus vifum efle i- pfi Angelum e codo corroborantem eum

8 QunmmsliiiiK) He&enus definitio fuie dierum carnis in parenthefiquadam^quain-j terpellata eft jufta fententia. Nam ha?c con- jungenda funt cum ijs , qu# di&a funt princi-* pio verfus pr£cedcntis,in hunc modum : Qui in diebuscarnis iux quamuis Filius eflet &c. Pono his verbis eft paflionis Chrifti aroplifi- catio, a perfona Filij Dei. Didicit) Hoceft: efFecUim pafiionis. Senfuseft:Reipfa cxper- tus eft quid fit obedire Deo &irato Patri propter peccata noftra : nimirum cxpertuseft non fatis fieri offenfo Deo j nifi , vt Paulus lo- quitur (Philip. 2. 8.) obedicntia qua* eft ad mortem vfque,& eam quidem ignominiofifli- mam & maxime execrabilem , vtpote crucis morte-. o.Didicit quidem hocFilius,fed non in- uitus,verum fumma voluntate:fecus obedien- tiaFilij non fuilTet pro peccatis noftris faiif- facho. Quare GaJat. 1. 4. dicitur Filius de- diile femetipfurn propeccatisnoftris.

£

JQ ANAL LOG. 1 N IPISt!

9 Et confecrattu ) Paflionem illam Chrifti

acobedientiam commendat ex effecffcu fuo:

l^incenim fadtus eft Chrittus Author falutis

^terna*, non tantum ( vt dicit Apoftolus ad

Philip. 2. .9. (obedientiam ipfius fecuta eft ex-

altacio infummam fublimitatcra,(ed etiam ia-

lus noftra a^terna. Porro confecratio h#c ( in-

terprcte ipfo Apoftolo fuptaa.io.) per affli-

£tiones,adeoque permorcemipfam fuit.Nam

Chriftus per crucem & morrem confecratus

fuitadmunus illudfacerdotale, & adhocvt

Princeps Sc Author euaderet falutis noftrar.

Omnibus qui ) Notanda eft vniuerfi generis re-

itri&io. Chriftus quidem fa£tus eft Seruator

omnibus, fedcum hacreftri&ione , credenti-

bus. Atque ha?c ipfa fidei reftridio intelli-

genda eft in generalibus illis fentencijs quas

paffim occurrunt in Euangelio : vtcumdici*

tur, omnibus promitti vitam aetema , intelligc

credentibus.

io Cognominatus a Deo ) Probatfaluris Au- thorem fa&um Chriftum , ^ cognomine illo Pontificisdiuinitusipfi attributo. Confirma- tio igitur eft a Dei ipfius tettimorixo.Secundum cr^/wew)Reftringit Potificatum Chrifti ad cer- tam fpedem,fiue certum ordinemmempe non quidem Aaronis,fedMelchifedeci:quo figmfi- cat cognominatum Chriftum Pontificem, non temporarium,fed ajternum.

1 1 D* (jhq nohis nmltajimt An$ndA>efyfc dif-

ficilii

c

AD HEB. CAP. V. 5l

ftcilia exflicatw iqwandoqmdem fegnes faUieftk

De ^ho nobzs) Hactenus comparatione Chri- fti Pontificis cum Pontifice Legali docuic Pontificem effe Chriftum. Comparatio fuit in tribus proprietatibus qu^ in Pontifice omni requiruntur. Ex his duas tantum in apodofi comparationis Chrifto applieauit : Primam e- nim propnetatem, nempe quod ex homini- bus affumitur omnisPontifex,non applica- tam Chrilto reliquit,vt qu# fatis de ipfo mtel- ligi poilit. Nim de hocnonambigitur, Chri- ftum ex hominibus affumptum , & pro homi- nibus conftitutum effe.Nunc,vt fupraoftendit Pontificem effe Chriftum , docet Pontificem effe fecundum ordinem Melchifedeci, hoc eft, oftenditPontificatus ipfiusfpeeiem. Primun* proponit de Melchifedeco dicenda multa , 8c ea quidem difficilia : E6 pcrtinent nimirum hxc qux dicuntut de Melchifedeco omnia, vtmelius confpiciatur Chriftum Pontificera efle fecundum ordinemMelchifedeci. Qu>*n- doyuidern fegnes) Ratio eft cnr proponit dc Melchifedeco dicendum. Eft autem ab He- brasorum ad quos fcribit fegnitie & rudita- te. Atque hic , etfi propofucrit de Melchi- fedecodicendum, tamen tranfitum fibi facic ad rcprehenfionem Hebr^orum, quam pro~ fequitur ab hoc loco ad caput vfque fepti- mum. Quare neceffc cft dicamns Apofto-

E r

*£ AKAt. lOG, IN IPIST?

luqjabinftituto fuo digredi, abdudtum qufc dem culp j> nempe ignauia & ruditate jpforum Hebraeorum.

iz Fosenim quos ofortuit pro temporu ratie- fte doElores effe ^rurfum ofus eft doceri yu<e Jintc- lementa inittj eloquiorum Det:faElique efti* tj *ui- hus Uiieftt opus,c?* nonfilido ctbo.

13 Enimuero cup cum USleres ejl , is rudis eft firmonis iuftiti<e: (infans enim eft)

14 Sed adultorum efi foltdus cibus 5 eorum vi- dclicctquipropterbabitum ^ftnfus habent exerci- tatos addtfcretionem boniac mali.

Vos enim ) Propofita eft fegnitics eorum in proxima rationc. His autem vcrbis eft propofitionis illius argumentum , h. genere do<5fcrin<e quoipfis eft opus, nempe ekmen- tari,& eatechetiea fiue pueriii. Quos oportuit) Exaggerat neceflitatem hanc do<9rin*e ele- mentaris, quaipfisopus eft,ex eoquod pfo temporis ratione oporcuit effe5hoc eft, ex ea i- pibrum conditione, quam tempns tam diutur- aupoftulabat, nempe vt do&oreseflent,noau* tem diicipuli erudiendi in ipfis primis elcmen- tis Religionis Chriftiana?. Fatfiqueeftis) Iilu- ftratrationem propofitionis, quam exaggera^ liitdefinitione & interpretationequadam:Nifi tnauisrationemhic reddicur fitijs opus de^ mentari do£tnna,ab ipforum conditione,ne- peinfantia. Namhjsverbis eft infamis peri- phrafis, Infans enim eft cui la&e eft opus , &

non

A* D H l B. C A P. T. 5J

aonfolidoeibo:

i} Enimuero cui)Vxobzt infjntiameorum& ruditatem definitione quadam in£mtis:Infans eft,cui res eft cum lade. Vobis opus eft la&e. Ergo voseftis infantes. Is jW/j) Dicendum fuiile videtur , 1$ infans eft. Sed infantia! effe- flum pofuit , nempe ruditatera, pro ipfa infan- tia , ac fi dixiflet , Infans eft, ac proinde rudis. Sed hanc ruditatem applicauit non ad eos qui re vera infantes funt,fed ad Hebr^os qui in re- ligtone quodam modo infantes erant,dixitque rudis eftfermonis iuftiti*.

14 SedadultorumJ Illuftratio proximsepro- pofitionis&rationis a contraria definitione adulti , quafi dicat , Adulti funt contra quibus reseftcum foljdo cibo. Eorum~\'idelicet) De- finitionis proxima? qu^fi definitio qusedam eft, ac fi dieat, dum dico adultos efle quibus o- puseftfolidocibo , nihilaliud volo, quatna- dultos efleeos qui propter habitum fenfus ha- bent exercitatos.Adulti igitqr funt, primu qui habent lubitum crcbra exercitatione compa- ratum,deinde qui beneficio habitus habet fen- fus (hoc eft,facultates animi) expeditos ad judi- candum de bono & malo,habitus enim expedi tam facukatem in agendo fignificat.

^Argumentum Cdptisfexti.

Hoc toto capite digreffio eft ab eo,de quo dic&fani iBftkuit verf.n.Cap.5.nepe de Melchifedeco. Iochoaia

^4 A N A L. L O G. I N E P I S T.

autem digreffio fuit,capitis j.verf.n.In hac digreflione qux eft hoc capite,argumenti magna eft varietas.Primu exhortatio cft tribus primis verfibus, ad hoc vc feruntur ad perfeftionem, confirmara graui dcnunciatione in A- poftatas, ad verfum vfque nonum.Tum corre&io & mi- tigatio quxdam eft lllius denunciationis , indc ad verf. 21. Hinc fequitur fpeciahs qusedam exhortatio ad per- feuerandum in charitate & bonis openbus , ad alteram vfque partem verf u.Vbipcr occafionem redic ad prin- cipalem, exhortacionero quaz eft jl6 perfeuerantiam itx fide ,eiuTque argumentumadducitfeptimum , in quo amplificando perfiftit, ad verfum vfque 18 eiufque par- tcm alteram , vbi ex nono & o&auo argumento princi- palem concludic denuo exhorcationem. Verfu deni- queio.difcedicaprincipaliexhortatione, paulauraque tranfitad idquoddicendumde Melchifedecopropo- fuit.cap.f.verf.n.

Capvt. VI.

I Quapropter omijfo ^ui in Chrijlo rudes in- thodt fermone^ad perfeBtonem feramur.non iact^ tntes rurfum fundamentum reJififentU ab oferi- lus mortuis drfidet in Deum.

1 Baptfmatum doflrin&iOt manuum imfofttto- nis &* refurreilionis mortuoru , c?" tudtctj dterni.

3 ^Atque id faciemus , fi quidem permtjirit Deus.

4 Impofjibile eft enim eos quifemelfuerint illu- firati<> gufiauerintque donum ccelejle, & farticipe} fa&ifuerint Spirttusfan£ti>

y QuflauerintquebQnum jPei*\'erbum > 4c~\ir- tuttsfutttrtfecult:

i 6 Si

A D H I B 1 C A P. V I^ <g>

6 Siproldbdntur,denuo renoudri dl refipfcen- tidm^t ^uirurfum crucifgdnt ftbimetiffts filiun* peiyO^ ai ignominidm expondnt.

7 Ndm terrd qu& imbremfepius infe lenien*- tem combiberit-) gr frogenuerit herbdm dccommo- ddm tjsfer auos excolitur , recipit benediElionem a Deo.

8 ^€t qu&yrofert ftinat fir tnbulos 3 reprobd cft^ maledifiione proxim* : cmws txitn tendit ^ exujiionem.

Qudproper omijfo) Pergit in digreflione ccepca in fine fuperioris capitis. Atque vt fuperius reprehendit ipforum rudicntem & in- fantiam : Ita hic hortatur ad hoc vt ferantur ad perfe&ionem , hoc eft , ad perfe&am dc Chrifto do&rinam. Propofitio exhortatio-' nisefthis verbis ,inprimapartehujus verfus: Cujus fenfus eft. Omiffis rudimentis Religio-. nis Chriftianae j feramini ad doiSrinam perfe- (Stiorem.A^ow /df/etfm)DecIaratio eft illius do- firin^, quam dixit rudes inChrifto inchoare, h. e. doftrinse elementaris : eft autem ex parti- bus ilttus do&rin^. Sunt autem partesdodiri- nx elementaris& fundamentalis,i.Do<9rina refipifcentia? ab operibus mortuis.i. Docftrina fideiin Deu. $. Doftrina baptifmatum.4. Do- dfcrinaimpofitionis manuu. j.Do&rinarefur-' re&ionis mortuorum tf.Do&rina judicij xter- ni.Ha? enim atqj alias ejufmodi funt partes do- Ctiinx elcmecaris ac catechetica:. Ex his colii-

E 4

5^ A NA L. t O C. I N E P I S ri

gere licet, tepor e Apoftoloru fuiffe catcchiftas J w ac xaragtyttac > denique catechetica do&rina. 1 pi

3 yAtjueicLfttciemus)Hoc eft,feremur ad per- \ fe&ionem, non jacentesrurfumfundamentu t &c.fi Deo i ta fueritvifum,finex:ujus volunta- i te ac nutu nihil poffumus. Ergo hoc verfu r propofitamexhortationem quodamodo cor- rigit,ac reftr i ngic diuina permiflione.

4 iV^jzm.)Argumetumeftexhortationis a grauiflimo Dei judicio in eos , qui poftquarn : inftru&i funt fermone illo qui in Chrifto rudes inchoat,nonferuntur ad perfe6tionem,fed pio labuntunh.e. (vtvno verbodicam)in Apofta- tas:Eftautem judiciu adueriusiftos denuncia- tum , refipifcenti^ ( vt fic dicam) impoflibili- tas.Condrtionem iftoru,qu^ antecedit «Ves-«- r/tfv his partibus explicaz.Quifemelfuerint) Pri- mapars conditionis eft mentis illuminatio.Gw- Jtduttintfue ) Secunda pars eft cordis quidam guftusac fenfus,fed fuperficiarius duntaxar. Et particifes ) Tertia pars eft participatio ipfius Spiritus fanSi , qui eft author &c effc&orpra*- cedentium partium ac beneficiorum Dei. Gu~ fidHertntqut) QaaLttapars eftparticipatio cau- f«e inftrumentalis pr^cedentium beneficio- rum, Eftautem Deiverbum, perquodSpiri- tus fan<5tus operatur, & mentis illuminatio- nem, & cordisfenfum. ^€c\trtutes) Quinta parstdeguftatio qusedam virtutum, & ( vt fic dicam)potci}tiarura, quas in futuro feculo ple-

nt

A D H E B. C A P. V I. 57

nc percipiemus. Significat autem inchoaticr- nem futura^ beatitatis per guftum quendani virtutum futurifeculi. Nam & Apoftatasde- gufbntillam vitam beatam ante apofhiiam, verum(vcficdieam ) fcperficialiter. Guftuse- niro hic atque fenfus non eft in profundo , aut in imo cordis, fed tan:um (vt fic dicam)in fum- ma cute ac fuperficie. Nam verbum Dei fiue verbi femen quod committitur cordibus Apo- ftatarum, & hypocritarumjComparatur iemini quod cadit inter feminandum in petrofa loca, qua? non habent multam terram , verum terr# quandam fuperficiem , cui fubeft petra. Semen quod caditin locapetrofa, exoritur quidem ftatim , ac emergit iupra terram,quia non agit radicesdeorfutr, : Soleauremexorto, fubita- nea illa herba exarefcit : ita femen verbi quod caditincor Apoftatx , quahpetrofum , &fu- perficiariam duntaxat terram habens, exori- tur,ac ftatim quidem exori* ur,verum illa quafi ftges & herba. ftatim exarefcet , quia non egit radices penitus in profundo cordis, & ager cordisnon eft bonus & honeftus.

6 Si prolabdntur) H#c eft altera pars defcri- ptionis Apoftat^rum, ab eorum lapfu ac dtfe- ciione , vnde Sc Apoftatas nominantur : Nam hoe loco pofita eft pro Apoftatis ipforum do fcriptio : primum a ccnditione eorum ante la- pfum,qu# quatuor vel quinque partibus expii- cata fuit.Deinde a lapfu ipfo.r* dcnm)Hoc eft

5$ AKAL. L0G IN EPISL

judicium in Apoftatas denuneiatum^finalisCvt vocant)impoenitentia:Nam Deus peccatum in Spiritum fan&um , cujufmodi eft Apoftata- rum , fpecialiter plcdit finali hac impoeniten- ti&.rt fi$irurji*m) Ratip finalisimpoenitentiar, vel impoflibititatis refipifcentitf, abipforum -. fafio:rurfum ( inquit) crucifigunt fibimetipfis FiIiumDei:Tumhocquidfibivelit, verbis fe- quentibus exponitur : ad ignominiam eum ex- ponunt.Eodem fenfu Heb. 10.29. dicit eos con eulcare Filium Dei, & fanguinem foedeirsfper quem fuerant fanftificati ) profanum ducere: quo quidem fjfto non minus ignominiseexpo- nitur Chriftus , quam expofitus eft jgnominia: quum aludaeiseftcrucifixus.

7 Nam tena ) Iudicium hoc denunciatum Hluftrat fimilitudine terr£a quae cum fepius imbrem in fe venientem combiberit , attamen nihilprofert pmcr fpinas& tribulos: quem- admodum;inquir,hujufmoditerra reproba eft & mal^didioni jflinis; Ita Apoftatarqui jam ia^pius imbfem verbi diuini in fe venientem combiberunt, &tamen nullum fru&um bo- nnm profcrunt , fed prolabuntur , reptobi funt & miledicftioni affines,-h.e.defperata eft eo» rum conuerfio & falus. Itidicium in terram reprobam illuftratur difTimili benedidione tenaebona?, qu«Tprogenerat herbam accom- Tnodjmijsaquibusexcolitur.Protafisdiffimi- litudinis eft yerf. 7. Apodofis de terra reproba

eft ver-

j

Hppr

A D H E B. C A P. V 1. $}

cft^verfufequenci.

8 ^At qutprofert) Nempe poftquam im- brem (^pius m fe vcnientem combiberit. Cuius exitus ) Declaraiio maledi&ionis,cujusproxi- me meminit. Nam in eo fita eft maledidio -tcvrx ftenlis & infru&uofa: , vt tandem com- buratur.

9 Sedperjuafmus nohis de 1 ohis 3 dileBi 3 tftis fnehora , £r cum faiute contunfla^ ettamft ttaio- quamur.

io Noneniminiufm efDeus , "\t ohiiuifiA- tur operts leftri & lahortofe cbarttatis juam ex~ hthmjiis ipftus nomim y vt aut mtnifirauerttisfan- flis cr mimjiretis.

Sedprfuafimus ) Secunda pars eapitis. Cor- re&io & mitigatio qua^dam proximi judicij aduerfus Apoftatas denunciati, per occupa- tionis quandam fpeciem, Hebrasi enim ad quos fcribit hxc quae dixitin Apoftatasin fe di&a accipcre potuerunt. Ideo Apoftolus tempeftiue cccurrit , dickque; eriamfi italo- quarour, nemp£ de Apoftatis, tamenperfua- fimus nobisdcvobis meliora&c. Notafem- peroccurrendum cfte piorum cffenfioni3quo- ties aliquid quod grauius eft dcnunciatur in impios. £t cum ftlute ) Qcx proxime dixit roeliora,ea definit quodjmmodo, voca:que cum falute eonjuncra , vel ad falutem perti- nentia , nam ea demum vere bona funt qu« &* lutera afferunt.

1

€0 ANAL. LOG. IN E P I ST\

10 Non enim iniufius) Argumentum eft per- fuafionisillius^quamdixit) Apoftoli,ab operi- feus eorum bonis. Ac fi fic argumenturetur: Opera veftra bona funf.Ergo perfuafimus no- bis de vobis meliora. Nam opera bona confir- mant , & nobifipfis , ic alijs qui opcia bona noftra intuentur,Deigratiam erga nos,ac falu- temnoftram. Philip. i. 6. Periuafum habens hoc ipfum fore, vt qui coepit in vobis opus bo- nu,perficiat vfq^ ad diem Iefu Chrifti. EtUbo- riofe ) Definitio quardam eft operis eorii cujus meminit.-definit aute illud ex charitate,tanqua fonte & principioiuo;& Dei nomine fiue glo- ria,tanqua fine iuo. Nam illud demum eft opus vere bonum , quod profe&u a charitate cordis interna,dirigituring!orianominis Dci.^tjni miniflrdueritit) Nunc adducit in medium fpe-* ciale illud opus eorura ex chariratc profe&um, & exhibitum Dei nomini. Eft autem quod miniftrauerint fandis ; atque etiamnum ijs mi- niftrant. Namquumbonumopusdicaturfieri erga omnes , tum maximeidmereturbonio- perisnomen,quod fit erga fan<3os,hoe eft,do- - meftieosfidei. Dumtempushibemus, fimus benefici erga omnes,maxime veroergado- ; mefticos fidei. Galat.6. 10. Minifteriumhoc \ corum non tautum prajteritum dicit >fed etiatn pr^fens. Perfeuerantiam itaque innuit in bene agendo. Ergo tum maximc perfuademus nobis bene fore bonis , quum yidemus cos in bono

perfc-

AD MEB. CAP. VI. 6\

perfeuerare , non tantum bene coepifle. N$n enimini»Jlus) Ratio cft cur fequatur ex ope- ribus eorum bonis , bona eorum conditioim- pofterum futura , quam ipfe fibi perfuaiara effe dixit:Eft autcm fumpta h jufta Dei natun> Deus|uftus eft. Ergo quum vosfitisbeneo- [ perari, perfuadeo mihi Deumdaturum vobis j iftis meliora,&cumfaluteconjun&a. Iuftitia f haec Dci diftnbutiua eft, vt vocant,de qua lege Rora.i. 6, &deinceps& 2.Thef.i. 6. 7. No- ta principium ae fundamentum primum om- nis boniquodad nos vfqueperuenit,e(fein ipfius Deinattirajufta, veraci,potenti,fapien- ti, miiericordi &c. Qooties ergo analyfisfiue refolutio alicujusboni fit infuas caufds, non prius conquiefcendum eft,quam veniaturad primam illam & fummam caufam , Deiipfius naturamiEt fides>ae perfuafio noftra ( vt vide- re eft hoc ipfoloco) vt fit firma & ftabilis , ne- cefle eft nitatur Dei natur^ tanquam priraa fuo fundamento. Quamobrem ad hoc vtfic fides in nobis folida ac firma>anteomniade- bemus fcrutari beneficio Spiritus ipfius Dei profunditates, vt deprehendamus aliquoufquc naturamillaminfinitam, & incomprehenfibi- lem. Obijci poteft ; videtur hoc ioco meritura operum polfe colligi : Nam,inquit , Deus eflec injuftus fi non compenfaret bona opera; quarc fequitur Deum obligatum efle ad compenfan- dum bona opera » nifi malit juftitiae fu« re-

61 anal i o g. i n e v i s rl nunciare:vbiautem obligatio fiue debitum, ibi meritum eft , qu imobi em bona opera no* ftramerentur. Relpondeo pjucis:Deijufti- tia quidem poftulut vt bona opera Spiritus Sandti (nam dehis loquitur) compententur: fed hoc fit non ratione ipforum operum , etia fan&iflimorum, cum in ijsperpetuo fic aliqua imperfe&io,fed ratione meriti Chrifti fide ap- prehenfi a perfona ea quse bene operata eft. Qnoties ergolegimusin Scripturademerce- de liue compenfatione , vel bonorum operum pcrfonas , vel perfonae ipfius qux bene opera- tur,toties in mentem nobis venue dtbet Chri- ftus,ipfiufque meritum, ad quod mercedis fiue compenfationis nomen proprie efi relatum. Nam ex omnes improprias locutiones funt , in quibus merces v\\x a^ternce, vel omnino gratia Dei refertur, vel ad opera perfonar,veI ad per- fonam ipfim operantem. In his enim omni- bus Metony mia aliqua efl, qua ex eflfedis cau- fafignificatur.

ii Cufimus Autem^t^nufmif^ue ^efirum *- iem ofendatfudiu-m ad flenamfyei ^erfudfronem ddfinem ^fque.

12 Vtnefitisfegnes\

Cufimw autcm) Tertia pars capitis : arre- pta occafione ex proximo locoj adhortaturad perfeuerantiam inbonis operibus ,fiueftudi- u ra bonorum operum : fimulque dehortatu ri fegnitie, qws contrariaeft ftudio bonorum o-

perum.

Ib heb. CAP, VI. 6j

jperum. Non tantum omnes promifcue ad- hortatur ad illud ftudium,fed figillatim fin- gulos. Durationem hujus ftudij dicit efle o- portereadfinem vfque. Nonenim coronntur nifi qui perfeuerauerit ad finem.Effeciii hujus ftudij tradit TrXvpoqopUv ipei : Certitudo enim fpei noftra: , qua fperamus affecuturos nos vi- tama^ternam , confirmatur nob;s hoc ipfo, quodfentimus in nobis ftudium bonorumo- perum. Vnde 2. Pet.i. 10. Studeteyocatio- riem &ele6tionem veftram firmam efficere, hxc enim fi feceritis nunquam impingetis.No prstereundum eft filentio quod ftudium dicar, nempe bonorum operum,non nudc bona ope- ra , quo verbo innuit non valere opus , alioqui in fe bonum,nifi cx ferio aliquo ftudio, & ani- mi propofito exift^t. Velle enimpriuseftede- bet,quamperficere5&Deus dat fuispriusvel- lequam perficere. Deus enimis eft qui efficit in vobis,& vt velitis, & vt efficiatisPhilipp.2. verf.15.

12 vtmfttis) Hicdehortarurafegnitie,qu« ftudiobonorum operum contrariaeft.

Sed imitatores eorum qui pr fidemacfd^

tientiam obtinentpromijfam htreditatem.

13 Detis enim foliiatus tsilrahdt , quum mn fojfet per qxenquam maioremmrare , iurauitper fetjfam:

14 Dicens, Certe lenedicens lenedicam tthi% #• mnltiplscans multifhcaho h*

^4 ANAli LOG. IN EMSTJ

\$ jifque ita^uum fatienter exfeBaJfet^aJfe^ auutus efl promtjfum.

16 Nam homines auidem per eum iurantaui Jit maior , ataue ufdcm omnts controuerft* finn gfi iufturandum ad confirmationem adhibi- tum.

17 Q»ainre Deus^olens ex ahundanti h*re- dtkus promijjionis ofiendcre immutabtlitatem con- Jiltj fuifidetufjit tureiurando.

18 f^tper dt+as res immutabtles in atttbusfieri nonpotejl l>t mentitusjit Det+s<>~\>altdam cofoUtio- onem habeamus nos 3 aui cu-rfum e6 corripuimus ~>t fiem propcjitam obttneamus.

Sed imitatores eorum ) H£c quarta pjrs eft capitistinquavideiurredire ad principalem conclufionem fiue exhortationem, qua horta- tur ad perfeuerantiam in fide.N ;m dum patien- thm cum fide conjungit perfeuerantum in fidefubindicat,fiue fidem quae manet durat- quefubomni tentatione 8c afflidfcione. N<im gracum verbum eft/xatxpoSy/x/^quodidem eft ouod uVojuoW Argumentum quohorUtur ad fidem &patientiam,fumptum eft ab exemplo ▼eterum,&priorum patruro. Eftautem hoc ar^umentum principaiis exhortmonis iepti- mum. Obttnent) Commendatio eft exemplt fiuefa£tiPatrnm,hoc eft,fidei & patientis corum , £ fructu illo fidei & patientia* fua?> quemtandempereeperunt. Commedatiotuee ideo addita eft,vt exemplumPatrum Hebr^os

magi$

AP HES. C AP. Vtl 4$

foagts moueac. Promiffam harreditatem vocac » quiapnus eft vcrbo promilTaquamre- ipfa daca : idque idc6 vt prius ipfi glonficarent Deum credendo in verbum promiffionis i- pfius» quam rem promiilam accipcrent, mitce~ rencurque in cjus pofleffionem.

13 Deus emmfollicittts ) Tranfi tlo efl: ad fpe- ciale exemplum Abrahse > & fidci ac patientias ipfius^quo quidem exeraplo Abrah«fpeciali illuftrat quod in genere di&um eft de fide acpatientia veterum aepiorum Patrum.Hoc itaque verfu proponk Deum pollicitumfuiflc Abrah^, adhibito jurejurando » atque eo qui- dem fadto,non per alium,fed per feipfum. Qjm nonpojfet) Ratio curDcusperfcipfumjuraue,- rit a7ro tS * JW*Ttf-,ab impoffibili,quia non po« tuit per quenquam majorem jurare. Qupties enim lurifiurandi neceifuas eft, per majorem jurandum eft> fi modofitmajor aliquis, norx autem per parem vcl inferiorem. Ac Deo* quum non fit major > necefle eft jurare per fe- ipfum. Caufla autem cur per majorem juran- dum eft,fi modo major aliquis fit,h^c eft: quia oportetmajorfitejus auchoritas>quem teftcm &vindicemappellamusdum juramus, quara eft noftra iplorum qui j uramus>hoc eft > opor- tetejus fidesac veraeitasindubitata fir, &is fic oportetquo nititur omnis vericas.

1 4. Dtcensccrtl Poftquam propofuit Deum, cum pollicitus eft Abraha?, jmaffe per fei-

F

'66 ANAL t:OC. 1N EPfST^

pfumjpromiffionemillamDeijurrjnrdndoco- firmatam in medium afFert: Verba ha^peti- tafuntex Gener.cap. iz. verf. 17. verba qui- dcm ( fateor ) non habent exprefT m aliquod Dei jufiurandjm : verum ex v :riu praxedente in quo dictum eft , Deum perfeipf^mjnr.fle, conftatfuifleipfiusaliquod jufiurandim. A- poftolus fjttafle hoc Dei jufiu^anduTi ifto loeo expreffir per pjrticulam n fxlw 'h«/c eft, juxta phrafin Hebraicam, cumuliri;firr;ebe- nedicam. His autem verbis promiffio feminis illius benedi#i,h.e.capitis Chrifti, Abrahamo eft fafta.

15 ^tyuc ita cuth)Hic habemus fpeciale ti- lud exemplum fidei & patienti^ Abrahx : Ac fidixiffet, Abrahamex fancftis Patribus vnus, patienter credidit & expeftauit promiffioriis Dci complementum. <sCjfecutM ejt) H^ceft commendatiofpei&patientia»Abrahami , ex cuentu fiueeffeftufuo , nempe proraiffionis complemento, cujulmodi commendatiofuit ifupraverf.12.

16 Nam honiines ) Redit ad Dei illam pro- miffionem jureiurando confirmaumje^rmjue a fimiliilluftraf.fimilitudo aatem fumpra eft ab agenda ratione ilIa,qua?horninibiisvfita- ta eft in finiendis controuerfijs fuis. Simili- tudinis protafis eft hoc verfu ; ac fi dixiflet: Hommes quidem jurant ad confirmandam promiffionem k fe fu&ajnt Pcr cnrn iurant)

Ampli-

1D HfiB. C AP. V l. 67

Amplificatio cft protafeos, amodo quo ju- rant horoiness Iurant per eum qui ipfisma- jor eft > nempe & cffentia fiue natura fua, & autoritate fiue dignicate: Namjurarenon oportec homines * nifi per majorem , non authoricate modo & dignitate , fed & natura & effentia. Vnde jurare per hominem non licet, neeum quidem qui inauthoritateeft, & fupra noseminet, vel hac ratione, quod natura & eftentia non fic fuperior,licet autho- tkate &dignicateemincat. Non eciam iatis eft vc is per quem jurat horao,& natura fiue ellen- tia fua , & dignitate fiue authoricate major fitj, nifi etiam is per naturam mentiiinonpoiTjt» hoc eft , immutabilis fit natura cujufmodi eft foius Deus. Quamobrem nc pcr Angelum quidemlicethomi/ii jurarcquanquam is , & iratura,&dignitatCjhdTi3ine fn fuperior. Chri- ftum homiriem cxcipio , qui caput eft omnis impcrij acpoteftatis. CololTen.^ap.a.verf.io. ^Atque ijfAcrn omms) Hic iinis eft cur homi- ncsdum prqmittunt jufiurandumfimul adhi- bent ; nempe vt omnis eontrouerfi^ finis fit» jamadhibitovid promifiionemj /lueomuino verbum, iureiurando. Notaigitur, Noniu- randumnifi in iudi,cio,& coram iudice aliquo, idque ep finc vc decidajitur contr ouerfia:. No- ta etiam ex his.verbis, legit,imam effe iudi- cijillam formam^qua iureiurando finiuntur co9trou&ifi«e9

F i

68 ANAL IO0. IN EPfSTa

17 £>«4 inre) Similitudinis apodofi$;a6 fi dixiflec , Sic & Deus fidejuflit iureiuran- do,hoeeft, iurautt vt confirroaret f.&ama fe promiflionem. ro/mx r# ahunJUnu ) His verbishabes confilium Dei , fuie finem quem refpexit in iurando,hunc nempe vt oftenderec Hmmutabilicatem confiJij fui, ac per conie- quens immutabilitatem promiflioms,qua?ex seterno illo confilio profe&a eft. In antece- dente enim confequens intelligendum eft. Na hocnotandum eft, nihil Deum promifiiTc, vel omnino Iocutum elfe , quod non pnus in aeter- no illo confilio fuo dehberatum &c conclufum fuit Rom.8. iS.dicit vocarinos ex propofi- to ipfius. Ergo verbum illud quo nos voc^t in tempore,ante tempora fecularia conclufum /uit in $terno illo Dei confilio. Eft & his ver~ bismodus, quofidejuflit Deus iureiurando* Modus autem eft ex abund mti : Abundanti* opponitur neceflitas , riimirurfi qux fimplex ^ cft, & quse Deum refpicit. NimfiDeumre* ipicias, quumipfiusnudj promiflio firmafit ac immutabilisj nulla neceflit as eft cur ad pro- miffionem addatur jufiu»andum. Neceflka* autem eft xm n & relpe&u noftri, quibus nuda promiflio noo fufticit, qua fumus per naturam ineredulitate & infirmitatc. Eadern eft ratio Sacramentorum qua: eft jurifiurandi. Nam & ijs non indiget Dei vcrbura , pet fc quidem firmum & immutabile, verum ex Dei

n)ifcri-

A D HC B. C A P. V I. <?9

jmilericordia , proptcr infirmitatem noftram, cx abundanti verbo Dei funt additn. Verbi autem ipfius 8c promiffionum Dei fimpler cft necefficas. Hdredibm) Hi funtinquorum granm ,&promittit Deus , &jurat:nempe hsrcdes vit£ #tern#. Nota igitur,promiffio- nes Dei, licec quoad prsedicationera earum ad ornnes etiara reprobos fe(e exrendant , tamen quoad effieaciam non percinere nifi ad cle&os Dei. ( Fideiufit mreiurando ) Verbum gracum cft i/xe<riTtuo-»v,quod fignificat interponere iuf- jurandum , fiue junfiurandi interpoficione vti dumpromiflioht:Namiufiurandum cft quafi ;Mediatorinter Deum promittentem , Sc ho- minescredentes >quod ideo interuenit,vtho- mines Deo promitt enti magis credant.

18 Ft per duM ) Superius finis fuit cur fide- jufferat Deus iureiurando , hoceft, iufiuran- dum promiffioni (ux adhibuerit. Nunehoc verfu finis eft cui & promiferit & iuraucrit, nempe vt validam confolarionem habeamus .perduas res immutabilcs, nempe proraiffio- neraDeiprimum , qusefuapte natura immu- tabiiiselt', Deindeperjufiurandum Dei,quod fimiliter immucabile eft. Tria funt hlc iro rau- cabilia:ConfiliumDei verfupr^cedencispro- miffio Dei , & jufiurandum Dci hoc verfu, His tribus nititur fides & confolatio noftra, licet hoc verfu meminerit tantum duarum re- mm i nemp£ promiffionis & jurifiurandi In

70 ANAL. LOG. IK I P I S T.

jmlHsfieri) Ratio eftcur pofitiris iliis duabus

rebus immutabilibus, neceffe eft vt vahdam habeamusconioljtionem. Senius hordmver- borum eft > quod poftquam Deus promific fimul &iurauit, fieri non poteft vt mentia- tur , hoc eft > non praftet quod promifit fimui & iurauit: Is enim dicitur mentiri,qui quod promifitfe fafiurum, quodetiam iurauit, id ron prseftat. Fdliddm confoUttonem) Sub va- lida confolatione qua? eflfeSum eft, intelligen- da venit hoc loco 7r\npo<pop(eL fidei, hoc eft,ccr- ta fidei perfuafio,qu# cauffaeft confolatio- nis vjlida*. Nomine enim confolationis in- telligo pacem illam quar eft erga Deum > & quse fuperatomnem intelle&um , & quam A- poftolus Rom. y. r. exfide tanquom caufla Yua deducit : Iuftificati igitur ex fidc pacera habemus erga Deum. Confolationem igitur iftam, v*lidam neceffe eft antegrediaturfides fitnvi. Hk^nicuslocus fufficit ad conuincen- dam aduerfarioruto illam dodtrinam , qua tra- dunt oportere nos dubitare de falute noftra ac vita a^terna. Nam dubitjtionis do&rinam tradere,quidqu#fo aliud eft quam docere> tam proroiflionemDei,qtiamipfiusjufiuran- dummutabileefle> adtoqueetiamipfuai Dei confilinm £ternum> ex quo ifta funt , mutabile effe. Qiod fi harc triamutabilia fint,Annon oportec ipfum Deum effe mutabileta ? quse "fummaeft in Deum blafphemia : Qu6d fiob-

jiciant>

AD HE B, CAP, VI. 71

jieiant,firmam iftam fidem &confolationena validam non nccipiendam de fingulis fideli- bus, fedindefinite deEcclefia DeijRefpon- deo exemplum hoe Ab^ahami, hoceft$certi cuiufdam & finguhris hominis, cujuspaulo anrc £&a eft meotio , 8c cui Deus promific fimul & iurauit , in eundem hunc finem >vt va- lidam haberct confolationcm : exemplum, in- quam;hoc Abrahimi latis fupetque argue- re; qt:6d,&promittatt &iuret Deus,in gra- tiam vniufcuiufque fidehs,vt is nominatim fir- j m;ira habeat fidem & validam confolatio- nem. Nos ^ui curftm ) Periphrafis quaedam eft & cieicriptio eorum, adquospertinetva- lidj ifta contolatiojdequa locutuseftproxi- me, &adquos etiam pertincnt duaeilla* res immutab;les , quibus valida ifta confolatio nititur. Suncnimirum ij quicurfum eocor- ripuerunr, vt fpem propofitam obtineant,hoc eft, qui ingreffi funt hoc ftidium Chriftiani curforis , & in currendo durant ac peneue- rant. Atquehicreuertitur Apoftolus ad prin- cipalcm exhortationem, quaad perfeueran- tiaminfideSc profeflione adhortatur. Hujus autem exhortationis argumentum eft hoc lo- coodfcauum. Exhis nota:Nonnifi ad eos qui ftudenr pcrfeuerare in fide & profeffione per- tineteconfolationem validam.

l9 Q^*rn ^elut <mim& anchora?n hahemus tutam acfirmam^ ingreiientem 1'fjtte in e*t qnt

F 4

7* AVAI,. IOG. |N IPIST.

funtintrd Trelum.

20 f^uo frdcurfor fro nohis ingr?ffus eftleftu, pcnndum ordinem Melchiftdec , JPontifex failus in dternum.

Qudm ^elut) Digreditur ab inftituta exhor- tatione in definitionem quandam f pei , cujus proxime mcminit. Genus in deiinitione me- taphoricum eft i id quod indicat particula ifta (veluc)Eftenimfpes, in qua fidem intelligo (Nam fides & fpes in Scripturis indifFerenter "folent accipU Eft,inquam fides,fiuefpes,quafi anchora anima? noftrse tanquam nauis. Eft enim ea natura fua inftabilis & flu&uans ,ac circumfertur quouis vento velleuiflimo.Eph. ^.l^.Tutdmdcfirmdm) Differentia? fidei ac fpei fcquuntur : Prima cft > quod anchora fit tuta , nempc ab omni iniuria & tentationum infultu. Secunda eft quod Anchora fit firma, hoc eft 1 firmiter fundata , & fixa , hxc prioris cauffa eft.E* ingredientem) Hxc tertia eftquafi difFerentia in definitione ipei > a loco illoin quem ingreditur , nempe ccrlis ipfis , imo fu- premo & intimocoelo, fiue locoqui cft longe fupra omnesccclos. Ephef, 4. io.Cujus qui- dem loci facrarium illud fiuefan&umfan&o- rum veteris Tabernaculi , typus quidam fuic Sacrarium enim fiue fan&utnfan&orum,ve)o diftin&um erat a fan&o <juod vocant, fiuc Tabernaculo exteriori.

10 Qwfrdcurfor) Ratio qusedara eft curfi- ^ des

rA D HEBi C A P. VI# 73

des fiue fpes noftra ingrediatur vifque in fecra- rium : fumpta eft ab Ieiu Chrifto , ejufquc tan- quam praecurforis in coelos ingreflu , eoque pro nobis , nempc vt pararetnobis incoeiis locum.Ioan.i. ^i.fecundum ordmern) Definitio que^dam Chrifti adjefia eft ab ejusPonnficatu^ & certi cujufdam generis Pontiiicatu. Ergo in hsLt definitione Chrifti, Pontifex eft quafi ge- nus.Ordo Me]chifedcc,& «ternitasPoniifica- tus ipfius, quafi differeti^ , quibusdiftinguirur Pontificatus Chrifti a Pontifieatu Aaronis.At- que hic quidem redit ad do&rinam illa de Mel chifedeco Pontifice propofitam fupracap. j. verf.n.quo loco de Melchiiedeco multa dicen da propofuit. Ab eo enim Ioco> in hunc vfque Jocum perpetua fuit digrelEo ab eo de quo ibi dicendum rn ftituit.

^rgumentum Ctfitisfeftimi*

Primum hoc capite agitur de Melchifedeco, Chrifli Pontificis typo.Acprimum quidem ejus eft defcriptio, ad verf. 4. Deinde prarftantia ejus probatur ad verf. 11- Secundohoccapiteprobat mutatumeffe facerdotium legaie , pariter & Minifterium legale, adverf. 10. Po- ftremo de Iefu agir,cujus typus erat Melchifedec,eiuf- que pra?ftantiam prx Lcuiticis facerdotibus, probat ad finem vfquc capitis»

c A p v T VII. 1 Ntm hlc Melchifedec %ex erat Snlem. Fon- tifex Detdltifjimhqui occurrit ^tbrttha reuertcn» ti * cade regum cr benedixtt tig

74 A N A t. t O G. I N EPIST.

2 C»i e?" decimas ex omnibus impdrtttm eft *Abrdbdm:yui prtmum quidem ex interpretutione dicttur rex tufittia : deinde ^ere etiam rex Salem: yuodefiBgxpMts.

5 Stne Pdtre , fine Mdtre > [ine genere : nec inttium dierum ^ne^ue ~\'tt<ejinew hdbens :fei tfftmiUtus Ftlio Det, manet Sacerdos inperpe- tuum.

4 SpeSldte Iteroqudntushtc fucrit ,cuietiam decimas ffoliorum dederit ^brabam Pdtriar- <bd.

5 Et tj qutdem qui funt ex fltjs Leui Sdcerdc- ttofungentes , pr<eceptum habent decimarum dcct- ftenddrum a populo Jecundum Legem^hoc eft afrd tribnsfuKiltcet egrefjis ex lumbis Abvdh*.

6 Is l>ero cuiu6 genm dd tllos non refertur , de- limtu dccepitdb t/tbrdhdm>£r hdbentipromtffto nesbenedixit.

7 Torroftne Mld controuerfd id fuod minus eji db eo ^uod mdius eji benedicitur.

8 sAtque htc auidem homines qui moriuntur, decimas dccipiunt : tilic dutem is de %uo tejldtum ejtquod^iudt.

9 Et(l>t itdlojudr) tn Abrdhdm decimdtus eft etidm ipfe Leui, quidecimasjolet dcctpere.

lo Ndm is ddhuc in lumbis pdtns erdt , fuum occurreret ^€brahdt Melchtfedec

Ndm hic Melchtfedec ) Redit ad id quod de Melchifedeco dicendum propofuit cap.5. yerf. n. Nam inde ^ verfu 12. illius capitis,

digreffus

AD HEB. CAP. VII. 7^

jligrcflus eft ad hune vfque loeum, Hicigl- ur propofitdm ibi de Melchiiedeco dofhi- n.am perfequi inftituit. Primum autem hoc :apite eft Meichifedeci deicriptio:defcribi- tur autem vt typus erat Chrifti , ac proinde omnes delcriptionis partes de Mcichiicdeco typice accipienda? funt ; de Chrifto autem vere ae proprie intetligenda?. l{ex erat Sa- iem) Defcriprionis pars primaab officio Re- gio,quo Chriftum lllum Regem adumbra- uit. Pontifex) Secundjdelcriptionis pars ab oftieio Siccrdotnli, quoetiam Chnftum il- lum Pontificem figurauit. ^ltifftmi ) Hoc Dei epithetum &c adjunctum commendat of- ficium. NamquoDcusexcellentior > eo di- gnior cjus Pontifex eft. Qui ocatrrit ) Ter- tia dcfcriptionispars,a certj quadam fun<5tio- ne officij & muncris Regij :Occurrit Abra- ha?reuertenti a ca?de regum , proferens pa- nem fo vinum , non offerens facrificiqm , vc voluntaduerfuij. Atque hoc fjcturaRegis fuit , non Poncificis. Vide de hoc Genei. 14. verf. 18. Et lenedtxit ci) Qu^arta defcriptio- nispars^a fundtioneofHctj facerdotdlis. Nam Pontificis eft & S.icerdotis benedicere. Si loquamurproprielolusDeus& Chriftus be- nedicit : homines aucem olim benedixeruat vt Chrifti quidam typi. Nunc autem poft ad- ucnrumChrifti ipfius3qui corpuseft,horaines benedicuntjncn vt tvpi,fed vt ferui & miniftri

7^ AKAL. IOC- !K. EPIS T.

cjus,ipfius nomine.

z Cui &* dectmts) Quinta defcriptionis p.arsj a pcrfoiutis eiab Abrahamo fpoliorum de- cimis ,quofa&o Abraham eum Dei Pontifi- cem, 8c Chrifti venturi typum agnouit. Ex *m- mbus)Ncmpe fpoliis.-nihil enim fpoliorum il- lorumfuit quod non eft decimatum > ad hoc v t eflet integra & perfe&a illa decimarum ob- latio. Ex hoc ioco videri poteft decimarum perfolutionem aliquo modo naturdiem efle: Nam tum nulla decimis lata fmt Lex cere- roonialis. Dccima? enim propri^ & primum ad Deum ipfum pertinebanr. Oblationes au- tem qu^cunque debentur Deo, vtfacrificio- rum 6c aliarum rerum^principium fuumha- bent aiiquo modo a narura ipfa, & hominum confcientia. Qui frtmum yuidetn ) Sextade- fcriptionis pars , i notatione &definitione no- minumqua»habuitMelchifedec:vocatusenim primum eft Melchifedechoc eft , Rex Iuftitiae, deinde Melehi Sjlem , hoc eft, Rex pacis. V- troque hoc nonune figurauit Chiiftum,qui proprie appellatur & Rex Iuftiti^ , nempeil- liusastern# & per fidem imputat«:& Rcx pacis , quac fidei fru&us eft , & juftitix per fi- demimputaue:luftificati enimperfidem pa- cem habemus erga Deum.Rom.^.i.

3 SinePatre) Septima defcriptionispars,ex co quod expers fuerat omnis cognationis , & eonfuiiguinitatis naturate & terrenx > ad mo-

retn

A D HB24 C A V. V 1 1. fj

em aliorum hominum > Hoc argumentum ex««

licatur tribus membris. Primum eftquod

:l ine Patre fuerat : Secundum quod fine matre:

;' rertiu quod omnino fine genere & ^tvtotAo-

jk/a extiterit* Genef. 14. vnde hsec deprompu

luntinohabenturiftatotidem verbis,fedquia

' llic nulla fit rnentio Patris , Matris,& omnina

fl generis Melchifedeci , ideo filentium illud

°" Mofis, vel potius Spiritus fan&i eo in loco ,fic

* nccrpretatur ApoftoJus hoc loco , ae fi ex*

ft 3reffefuiiTetfcriptum,Melchifedecuro,neque

:' Patrem , neque M^trem, neqr, genushabuifle.

11 Nam certum eft, Moiem ideo non meminiffe,

vel Patris, vcl Matris, vel omnini genens

Melchifcdeci*,quiais eratChrifti vcntun ty-

pus, &Deusvoluit ignorari Melchifedeci&

Patrem , & Matrem , Sc omnino genus , vt ab

homiriibuspro typo Chrifti haberetur.Quam-

obrem nimistemere mihi videntur facerequi

inuito quafi Deo,Patrcm,Matrem,& omnino

genus Melchifedeci volunt eognofcere. Vtut

teft ,h*ecpropri£in Chriftum competum#qui

«Wto^ fuit qui homo,conceptus nimirum per

Spiritu fandunv^wTtop ftaitqua Deus, vtpote

DeiFUiusabajternogenitus : Licecetiamfint

quidicant,qua homo eum afArrop« fuiffe» quia

mater ejns Virgo crat, ideoque proprie non

dieenda mater : Denique fine genere , cogna-

tione,& confanguinitate iftanaturali fuit qua

Deus , & Dei Filius. Videtur Paulus 1, Cor. <.

78 A KAl, I O G. I N E P I stC 16. profiteri fe Chriftum finc his , Pacre , Ma« tre omninoque genere , in pofterum cognitu rum, cum dicir;Quod fi etiam nouimusChri ftum fecundura carnem, nunc tamen non am plius nouimus. Nam in Chrifto ilU vctera. cciam in quibuseftcognacioiftahumana , ja prxterierunt,&nouj fjfta lunc omnia. Ne initmmdtemm ) Vltimj delcriptionis pars , eius «ternitate^qucim ex eo coiJigit Apoftol us, quodinillo Genefeosloco nulla mencio fia vel ortus , vel mortis Melchifedeci. De Mel chifedeco quidem hoc di&um eft typice , de Chrifto autem vere & proprie accipiendum. j Namisvereanernus eft,quum Deusfit^ba:- . terno in aeternum,&Pontifex etiam inseter- i num , non tantum qua Dcus eftvfed ctiam qua homo.FortaiTe non male accipienda funr,quas hocloco dicunturdeChrifto,nontam habita rationenaturarumejus,quam ofKcij, hoceft, Pontificatus ej us. Vt enim Pontifex eft, neque genus habet, neque principium, neque finem. ldeo hic dicStum eft,eum manere Sacerdotem in perpetuum. Sed ajjimiUttts) Cauflam lnnuit aeternitatis fiue perpetuicatis hujus Melchife- deci,ex eo quod typus fuerit Chnfti,ac proin- de affimilatus fuerit ei.

14 SpefltH liero ) Occafione defcriptionis proximae , de excellentia Melchifedeci, agir Apoftolus. Propofitio excellentia: eft cum pr jefatiuncula quadam , qua attcntionem con-

ciliat.

AD HEB» CAW VII. 79

ciliat.Spe&ate, inquit, Propofitionis fententia eft , ac fi dixiflet>Melchifedec ifte m jgnus fuit &excellens. Cm etiam decimAi) Argumen- ta exeellentia? ipfius omnia ex prbxima de- fcriprione funt defumpta. Quortm primum hoc efl , a decimis fpoliorum Melchifedeco perfolutis , etiam ab ipfo Abrahamo Patri- iareha. Epitheton hoc Patriurchas amplificat honorem hunc ab Abrahamo delutum Mcl- chifedeco.

5 Etjj ^/We#0 H#c quoque altera eft am- plificatiofa&i illius Abrahami; a diflimili co- paratione decimarum quas accepit Melchifc- dec, & decimarum quas accipiunt facerdotcs Leuitici.Lcuitici facei 4otes aceipiut decimas fuasapopulo,h.e.afratribusfuis,idqueex Le- gisDei praefcripto. At vero Melchiledec deci- masaccepit ab ipfo Abruhamo. Protafis eft hoc verlu : apodofis fequenti. Qmfrnt ) Peri- phrafis eft facerdotum Leukicorum. Pr£cep~ tumhahent) Ratio eft curaccipiam daeimas>£ Dei mandato. Boc efl a) Definitio qu^dara populiafraternaiila conjundione quam ha- bent Leuitaj cum populo : quafi dicat , Le- uita? accipiunt decimas ab ijs qui funt ex com- muni iecum ftirpe. Licet tgreffis ex lumbis) Amp!ific^t?o qua^dam eftfa&i hujus populi, fiue frar um , ac fi dicat : Licet egreffi fint ex lumbis Abraha^quemadmodum 8c ipfi Letii*. Uc i tamen perfgluuni ex pra?fcripio Legi*

$<y anal." log. in EsfsrJ Dei Leuicicis facerdotibus decimas , tanquam jpfis nujoribus : M^jor enim cui perfoluuntur decimae,quam is qui perfoluit eas.Nota Deum &ipfiusverbum difpareseffccerc eosquiali- oqui iunt pates.Quis te difcernit , inquit Pau- lus? quidautemhabes quod nonacceperis?i. Corinth. 4. 7. Cuim genua ) hoc eft , qui non cftexftirpe Leuitica. Et babenti) Secunduni eft cxcellentix Melchifedeci argumentum ,£ funfiione illa officij facerdotalis, inbenedi- cendo, dequa fupraindeferiptione. Fa&um nutem hoc Melchifedeciin benedicendo ex- aggerat k conditione Abrahami. Is enim erat Abrahara ad cjuera promiifionesDei pertine- bant.

7 Perroftne) Exeoqu&d Melchifedec be- nedixerit Abrahae , concludit Melchifedccum Abrahamo exeellentiorem, in hanc formam, Id quod minus cft ab eo quod mjjus eft bene- dicitur. AtaMelchifedecobenedi&useftA- braham. Ergo Melchifedec Abrahamo ma- joreft.

8 yCtqut hic quidem) Tertium argumentum excellenti» Melchifedeci facerdotis , ab i- pfius xternitate.Illuftratum autem eft ex diffi- milicomparatione ficerdotum Leuiticorum. quimoriuntur omnes. Sacerdotum Leuitico- rum hoc loco pcriphrafis qu^d^m eft , & de- fcriptio^exdccimis quas accipiunt, vt & Mek- ehifedeeiab accepiu decimis circuraferiptio '

eft.

A D HEB. CAP. yitl Zt

eft. De quo tejtatum ) Probat eutn in «ernunt v;uere,exteftimonio Scripturx, qujenulluia verbum habetde ejusmorte. Genef. 14. Cum igiturScripturafilentio pr^tereat ejusmorte* idque dedita opera,ad hoc vt cflet typusChri- ftijiequitur igitur eu viuere & nnnere ln «er- nu,Nota difcnme mtcr Pontifici Leuitici or~ dinis, & PontiHcetn hujusordinis io quo erac Melchifedec. Leuitici ordinisPontifices,qui totidem erant typi ventuuChnftij varij eranr, abjqucalijsteporefuccedebant.Atverohujus ordinis iu quo eratMelchifedec,vnicus tantum numero fuitPontifex.Vnicumautcm oportuic elfe,quia ^ternus fuit,ricc imtiunhdierumanec yit^fioerr, habens.

9 Et l>tita ) Argumentum exccllentia* Mel- chifedeci quartum, ex eo quod non tan um ab Abrahamo dccimus acceperr Mekhncdec, ifed etiam in Abrahamo ab ipfo Leuijqui pater erat Leuiticorum ommum iaeeraot«im. Ex quo fequitur , Melchifedecum excellemem quendam fu lfeviru, & facerdotibusLeuiticis oxnnibus excellenri >rem.

io Ntmuaihud) Probat in Abrahamo de-» cimatum eCe Leui, ex eo quod Leuitum non- dumgeoitus fucritinlumbis Abraha?5quum Mclchiiedec decimas ab Abrahamo accepit* quo terrtpore Melchifedec Abrahamo redcun- ti a carde Regum occurnt. Nota ex hoc , fa- &i;m parentis pariter effe faflum fcminis

G

$2 ANAt. LOG, IN EPIST^

quodeftinipfiuslumbis, tumcum ipfe fach aliquid. Hocmodo faftum Abrahamipariter fuitfa&umLeuinondumgeniti, & Leuitico- rumomniumfacerdotum ,quieum Patre fuo Leuipariterinlumbis erant Abrah^ cum de^ cimas dedit Melchifedeco , Hoc modo etiam primum illud Adami peccatum , fuil pariter noftrum omnium , qui tum in ejus lumbisfui- tnus quum ipfe peccauir. Ideo Apoftolus Rom.f. 12. in Adamo dicitnos omnes pec- cafle : peccatum autem Adami in nos deriuj- tum eft , & ratione natiuar corruptionis , & ratione reatus a&ualis ipfius peccati , & de- fe&ionis.

11 Porroji confummatiofer leuiticum Sacerdo- iium erat(namjub hocjancita Lex eflfofulo)^uid dmflius erat ofus alium exoriri Sacerdotcmfecun- dum ordinem Melchifedec 3 necfecundum ordmem ^Aaronis dici?

12 Mutato enim Sacerdotio > necejfe efl T>t Le* gis quo^ue mutatiofiat.

13 Nam is de tjuo h&c dicuntur , ad aliam tri~ lumfertinetydequa nullus attendtt altari.

14 Valam efl enime tribu lud& exortumejfe Dominum noflrumicui tribuinihilde Sacerdotio loquutus ejt Mofes.

1 j Idque etiam magisfatet ex eo quo d ad tnflar Melchifedec exorttur Sacerdos altus: \6Qui non ex Lege^cutus mandatumfit carnale, f 4&w,ejl toezdQsJidex 1'imdtjfolubtlis yiu.

A D H E B. C A P^ VI I. 8j

17 Tefifcatur emm ad hunc modum} Tu es Sacerdos m <eternum , fecundnm ordinem MeU ihifedec.

18 Nam mdndatum pr^cedens dlrogdtur prof- ter ipfiu* imbecillitatem & inutditttem.

19 Nihil entmftnflificduit Lexifedfuferintra* ducla fj>es meliur,per quam dppropinquamus Deo.

Porrofi ) Occupauo eft : obijci enim potuic ab Hebr#is fiue Iud^is > ad ea quas di<5t 1 funt proximede Melchiiedeco > ejufqueexeellen- tia ac praefbntia. Efto, fit Melchiiedecfit no- uusiacerdos, qui non effcfecundumordinetn Leui: fit quoque harc quam dicls noui facerdo- tis pr^ftantia : Atcamen per Leuiticum facer- dotium fuit perfe&io & fmSificatio. Refpon- det negatiue: Non fuit per Leuitieum facer- dotium perfe&io fiue fan£tificatio.Obje6ho fimul &re!ponfio negata ifta fuppreifa eft. Negata: autem refponfionis ratio incottex- tueft expreifi. Siperfe&io fiue fancfcificatio per Leuiticum fjccrdotium erat,quid arnplius eratopusalium exoririfacerdotem, (ecundura ordinem Melchifedech? &c. At alius exortus eft fjcerdos , qui eft fecund um ordinem Mel- chifedec (Chriftumintelligit ,cujustypuserac Melchifedec , Ergo confummatio fiue fancSi-

ficartio non eratper Leuiticum fdcerdotiurn.

Deneg.ita hac conclufione lege cap.io. verf.

i.Notafinem religionis fiueculrusDeia Deo

pr^fcripti effe, ythomefit perfectus&con-

G 1

$4 A N A L- 1 O G. I N E P I S 7.

fummatus. Huncfinem Scriptur* facra? efie tradit Apoftolus i. Timoth.3. I7.vt perfe&us fithomo Da, inquit, adomneopus bonum perfe&e inftrudfc s. Perfe&ionem iftampono in ijs benedi&ionibus Dei in Chrifto , qua: ad alteram vitam fpe&^nt , in voeatione efficaci, in jaftificationejin Cin&i&c&tione.NamJUl? bac ftncite ) Amplificatio eft qu^dam ejus , quod dixit de confummationc qu# eft per Leuici- cum facerdotium , per occupationis quand im fpecieminferta. Eft autemaropI<ficatioaLe- ge, fiue miniiterio Legali , quod fancitumeft populofubhoc facerdotio Leuitico. Ex quo videturfequi confumm»tionem effeoportere pcr Leuiticum facerdotium. Q^id en m cft ^uod fan&iftcatjfi non miniftenum hoc Lega- le? Notandumefthoc loco, neque facerdo- tium illud Leuitieuro, neque Legem fub hoc jfacerdotio fancitampopulo(ccremonialem in- telligo) ijs quid^a.m profuiffe ad perfe&io- nem fiue fan&ificationcm, qui feorftm vmbra Stcorporeaccepe.ut. Namhoc loco Apoftolus typosiltasLegales feorfim fumitarebusipfis quasfiguiabar.t > eofque etiam rebus figuratis opponit.Sic autem conftituti , nullam vim ha- bent ad hominem pe: ficiendumfiue fan&ifica- • dum. Tjpos aotem ftc accepit Apoftolus ex hypothefi & fenf 1 Iudsomm y qui typos fcor- fimarebusfigur^tis fumpferunt, &in vmbr» «}uafi rehgionem L>eique cultum pofuerunt.

A D H E b" C A *r V 1U t$

12 Mutdtoigitur ) Altera occupatio eft.Efto fooc ( inquit ludaeus aliquis ) mutatus fit facef dos,&tranfLcus e tribu vna in tribum alte-1 ramtatveronon indc /equitur legisquoqae/ hoceft, minifterij Legalis mutationem fieri. Annon enim f dixerit Jfub nouo Saeerdotet qui fic ex altera tribu , poteft manere vetus il* lud legisminifterium , & jam olim praefcripta illacoiendiDeum ratio? Refpondet Apofto- lus,tranflato facerdotio neceffariomutari quo- que Legem,fiue minifterium Legalc totum.

13 Nam ts ie-fuo) Sequelam fiue connexio- nem proximam confirmat: idque hoc argu- memo. Primum anatura &conditioneillius tribus ad quam tranilatum eft facerdotiunu Is,inquit, dequo h#cdicuntur,hoceft ,isqui fa&us eft nouus facerdos , pec ea verba Dei Patris,quaehabenturPial. 110. verf. 4.(Iura- uit Ichouach.TuesSacerdos &c.) is,inquam, ad eam tribum pertinet, de qua nullus vnquacn attendit altari,h. e. de qua nullus vnquam obift aliquam partem miniftcrij Legalis , quod pofi- tum eft in facrificijs,aliifque id genus cercmo- nijs. Sequitnrergo, tranflatofacerdotionece£ fariototiusminifterijiegalismutationemfieru 14 PaUm ejt) Probatur antecedens enthy- mematis proximi. Nouushic(acerdos,vtma- nifefto conftat , exorrus eft e tribu Iuda. Ac tcibusluda; refpe&u nihildefacerdotio locu- tos eft Mofcs,l*oc eft(vtxlixit fupri ) dc Tr&a

Q $

8£ ANAL. L 0 G. I N E P I S T.

Iudanullusattendit altari,neque a Mofecui- quamex hac tribu impofitumeft hocmunuj facerdotij.Ergo nouus hic facerdos ^d eam tri- bum pertinet de qua nullus attendjt alrari.No» tahic Mofem in Lcge fua nihil ptx cripfiffe de hoc facerdotio quod eft fecundum ordinem Mclchifedeei. Tfadiditmuka(fateor) deordi- ne ficerdotij Aarontci: at huius ordinis non meminit, neque ems leges prsfcripfit. De hoc autero ordine habes Pfalmono. Tradic Mo(es(f <teor)hiftoriam Melchiiedeci. Gcnef. 14. 18. 19. 20. Qup loco eum ex effe&isfa- cerdotem fuiffe oftendit , verum de hoc facer- dotij ordinenullaslegesprarfcripfit, id quod fecit de ordine facerdotij Aaronici.

15: ldauetti4mmitgis) Secundum argumen- tum quo probat fequelam illanv, Quod mu- tat o facerdotio neceffe fit legis quoq; m$utio nem fieri. Hocargumentum lumptum cft a na- tura & conditione ordinis illius ex quo efi hic nouus facerdos^nempe Chnftus. Hic f^eerdos eft ex ordine Melchifedeci exortus, non cx le- gefo&usficerdos, fedexvi indiffolubilis vi- tas. Ergo mutato f cerdouo neceffe eft vt Le- gisquoq-, mutstiofiat: quidenim huic focer- doti,qui non eft ex lege fa&us^cum minifterio illoIegah/NotarurfusnuIlam effelegemMo- fiic^m de hoc facerdote,qui eftfecundum or- dinera Melchifedcc. Cutta manddtum ) Legis qu^dam defcriptio eft ; qua arguit ex lege non

fj&um

:A D M E B. C A F. VI tl 87,

fi&um fuiffe eum Saeerdotem : Legis enim mandatum eft carnale , h. e. de rebus caducis & eujnidis, qu# carnis nomine in Scripturis fi- gnificantur. Sedexl>i) Legiopponitvimindif- folubilis vitae, tanquam veram caufam qua fa- ftusefthic fjcerdos: Per vimautem indiflb- lubilis vit«e, intelligit efEcaeiam illam verbi, & iurifiurandi Dei,qu#eft ad vitamquse nun- quamdifloluuurjhoceft, addurationcm fem- pitern^m. Ex hae enim vidurat Pontificatus Chriftiin^ternum.

1 7 Tejlificdtur enim *d hunc ) Probat ve- ram hanceaufam iacerdotij Chriiti>fiue Chri- ftum fadum efie facetdotem ex vi iudif- folubilis vita? , a teftimonio ipfius Dei in Scri- pturis,in quibus Pater fic Filium fuum alloqui- tur : Tu es Sacerdos in aternum fecundum ordinemMelchifedec. Atque hxc verbaPa- trisad Filium , habent vim indiffblubilis vitscj Ergo fadus eft facerdosex viindillblubilis vi- tje.V1dePfal.ji0.

18 Nam mandutum) Ha&enus primum fuit argumentum,quo probataeftLegisfiue Mi- nifterij Iegalis mutatio;Sumptum fuita tran- flatione iacerdotij : In eo immoratus eft ad hune vfque verfum. Hicigitur tubemus fe- cundumeiufdem rei argumentum, fumptum iminifterij Legalis inefficacitate,fiueimpo- tentia&inutilitate. Minifterium illudLegale millis yiribus pr^ditum eft* & inutile eft,nem-

G 4

88 ANA I. 106, 1 N IPIST?

pe ad fdn£ificationem.Ergo abrogatuf.

19 Nthilenim) Ratio cur nullis fit viribus pneditum & inutile mandutum , ab efTe&o fan&ifieationis fiuc perfe&ionis. Nihil fan- dtificauit Lcx. Ergo nulJis viribus pr^dita, 8c inutiliseft. Qupd fi enim vis & vtilitas Legis fkifTctaliquaprofcflio fuifletea ad fancfbfica- tionem. Sed ddfcitd) E diuerfoveramfan&ifi- cationis cauffam fubijcic % quam vocat intro- du&ionc ipci melioris. Hoc nomine fpei me- liorisintelligitEuangelium Chrifti,quod Lcgi fucceflit & in cius Jocum introdufium eft. Ab cffe&o autcm fuo fie vocat Euangeliura : nam Euangelium fpcm gignit meliorem. Peryudm) Defcriptioqua?dam huius fpei abeffe&ofuo, per eam enim appropinquamus Deo, diruta quafi iam raaceria Legis3& ceremoniarum, qua?noftrumadDcum aditum quaffinterclu- ftrunt , obfucruntquc quo minus ad eum ap- propinquaremus.Eph.2.i6.Col.2.i4.

ao Et MdtenH* non dbfifue iurciurdndo fupcr» indufia elt.

21 Ndmillifuidem ,citrd iufiurdndum Sd^ itrdotes fdttifunt : htc Irero cum turciurdndo fcr eumqui dixit ei% iurduit DominH4,c?* nonpcemte^ lit eum Tu cs Sdccrdos in dtemum Jccundum or- dinem Melchifedec.

22 Tdnto fotiorit fasdcru ftonfor fdilm cfi leJUs,

%l Ei illi tuidcm flures fdflifnntfdcerdotes,

Auoi

1D HEB. CAP. Vlli Sj>

quod mors prohtberet eospermanere:

1 4 <y€t tjfepropterea yuod in dternum manet* perpetuum habet Sacerdottum.

25 Vnde & feruareprorjus potejl eos qui ptr ipfum accedunt ad Deumfemper~\tuens , ")tinter- felletpro eis.

16 Talts enim nos decelat PontifexfanElus^ innocens,impollutus>>fegre?atus a peccatortbus%ey frbltmior cctlisfa&us.

27 Cni non ftt quotidte neceffe^auemadmodum iVit pontifictbus,prtus pro peccattsproprtjs ~\ttttmas offerre, dcinde pro peccatis j?opult:hoc entmfectt femel auum femettpfum obtultt*

28 Lexentm homincs conftitutt Pontificesin- firmos : acfermo iurijiurandt pojt Legem conce- pti, Ptltum conftituit ^ui tn aternum ejtfanftifi- qatus.

Etejuatenusnon) Ha&enushoccapite , dc Melchifedeco Chrifti typo, & eius deicriptio- neprimum , deindepr^ftantia , defacerdotio legali quod abolitum fit : de Lege ipl'a,totoque legali minifterio, quod fic abrogcita.Nunc agi- turde Chrifto ipfo, cuius typus er,uMeIchife- dec.eiufque praeftantia & excelkntia per com- parationem cum Leuiticis facerdoribus often- ditur.Propofitio igitur oftendenda cft iftj,Ie~ fus Chriftus pr^ftdntior Sjccrdos cft, qajam fueruntfacerdoresLeuitici.Argumentumpri- mum fumptum eft a praflantia foederis illius, guiyseft fponlbr Ieius, in hanc foimam. Icfus

50 ANAL. IOG, IN EPI5

fa<fhis eil potioris foederis fponfor. Ergo pr«- ftantior cft facerdotibus Leuiticis. Enthyme- matis hujus antecedens habetur verf.22. Con- iequcnsautem fubticctur hocIoco,&intelii- gedum relinquitur.Enthymematis autem an- tecedens ficprobat.Fa&us eftlefus Sicerdos »on abfque iurejurando. Ergo faQus eft fpon- ior potioris foederis. Enthvmercutis hujus anteeedens habetur verfu 20. Confequens au- temverfun. Scquela fic patet. Qui fjdus eft Sacerdos, non fimplici nudoque verbo,fed adhibito iurejurando^necefle eft is refpeftu potioris pr^frantiorifque foederis factus fit Sacerdos, Nam vbi Sicerdos >ibi fceduscujus foederis fponfor eft S icerdos. Sponfor foe- deris vocatur Iefus,quia fpondendo prono- bis , & fatisfaciendo fanguine fuo pro pecea- dsnoftris , efFecit vt nos in gratiam rediremus cum Deo Patie , procurauitque nobis nouum fcedus,quodgratia? vocant. Duoenimfpon- iori Chrifto fjcienda erant. Primum oportuit cum in fe transferre debitum nofttum, pro eo- que juftitia? Patris fatiifacere. Deinde opor- tuit cum procurare arque promereri nobis no- unm gratiam , hoc eft , fcedus nouum , quo fu- turum erat vt denuo Dei amici &quifi confoe- derati euaderemus.vtrumq; hoc prseftititChri- ftusfponfor per faenficium &erucem fuam. 21 Mamtlii) Oftendit quod dixit proxime, cx diflimili comparatione Chrifti Sacerdotis

'AD HEB, CAP, VII. 5>I

&facerdotum Leuiticorum:illiquidem citra juiiurandumfacerdotes f^<Sti funr, hic vero cii jur<°jurando. Protafis veraelTeconfpicitur ex librisMofis, vbi agiturde ordinatione Aaro- ms, & aliorum facerdotum Leuiticorum , in quibusnihillegiturdeiurejurondo in ijsordi- nandis rxlhibito :Qu<irenullum fuit. Pereum ym) Apodofin probat addu&o in medium Seriptur^ tcftimonio illoquodhabetur Pfal. 110.4.

23 Etilli) Secundum argumenUim pr^ftan- lix f<cerdotisCi>rifti?aperpetuit<ite facerdotii Chnfti,qua? comparate tractatur hocmodo. Leuitici fjcti 1'unc frcerdores piures,hoc eft, non perpetui,fed al;j alijsfuccedentes. Atifte perpetuum habet S>cerdotium. Ergohicillis pra:ftantior. Qnodmors) Ratio eft cur Leuiti- ci Sacerdotes plures fint facH,a morte qua im- pedita eftperpetuitjs in (acerdorio. Loquitur Apoftolus de iummis facerdotibus > (iue Pon- tificibus , non au tem de vulgo faceidotum Le-. uiticorum. In genere autcm fummorumfa- cerdotum vnus t.intum erat vno tempore, non plures , cx pra^fcripto Legis diuinse : Quam- obrempluraliras hocloco fuccclTiua intelli- gendaeft.

24 ^ZtiJtepropterea ) Ratio eft cur perpetu- um fit ficecdonum Chrifti, ab ipfius seterni- tite,fiueduratione;crern;i:Manttina*ternum, Ergo pcrpctuumhabct facerdouum, non fuc-

£! ANAL. 106, IN EPIST.

cefliuum,quale habuerunt fummi f icerdotes r Leuitici, qui morti fuerunt obnoxi j.Nota igi- tur , Chriftum nullum habere in terris fuccef- forem in facerdotio fuo^neque debere hoc T nomen viurpaii in Eeclefia Chriftiana poft Chriftum ^quificerdotalimuncti, quodpofi- | tum erat in vi&imis Sc facrificijsofferendis, finemimpofuit. Sumus quidem nos omnes quicunque in nofnineChrifti bjptizati furnus, certo quodam modo facerdotes , vc & Reges, &c Prophct£:vnde Petrus regale facerdotiurn | nos vocat. i. Epift. 2, 9. verum poft Chriftum n^llum eftiitiufmodi in Ecclefia fpeciale ali- cjuod munus & officium.

2j Vnk crfemart) Tertium eft argumen- turn prseftintix Chnfti , quod confequens eft I & effe&um £terna*illius ipfius vitse&dura- tionis^cujus meminit proximc:Sc*cerdos Chri- ftus prorlus , & ( vt fic dicam ) finaliter potcft cos feruare qui pcr ipfum accedunt ad Deum, nempeper fidem. At Leuicicifacerdotesid nonporuerunt. Ergohic ijs prsefhntior eft. \$emperl>iu,ens) Ratio cft cur prorfus feruet, )Qnia femper viuit. Vt interpellet) Ratio eft fe- <juela?,qu:a viuendo interpellat& intercedit apud Deum pro fidelibus.Sequitur ergo,quod (\ femper viuat,prorl'us & perfede feruet cre- dentes:Nonenim in coelis otiolus & inefficvix eft, veruoa munus Pontificis excrcet,inter- pellaado fiue iatereedendoodoreillo facrifi-

ciji-

7D H * B. G A P. YI I. 9$

cij ipfius perpctuo. Vnde I. loan. 2.i.poft- quam cum aduocatum noftrum vocauit , con- tinuoaddidiijipfum propitiationem effepro peccntis nofti is >hoc eft, Ccrificium propitia- torium. Sequitur crgo cum intercedcre LtLtQf incGel:s,virtuteperpetuafjcrificiji!!iu$propi- ti.uorij , quod femel eft obtatum in tcrris.

16 Tdisenim) Aigrmemum quartum prar- ftantia? Chrith , a qualitate ipfius, quam expli- cat varijs,ijfqueeximijspartioularibusqual;- tJtibi s & conditionibus lndu&is, quibus om- nibus d^fF-rt a Leuiticis Pontificbus. Pomi- fcx eft pius , innocens^impollutus &e. Ex his qu£ indu&ae funt qualitatibus > q ^dam ad peronim pcrtinent^nimirum qiae hoc verfu continwnrur, quaedam vcro ad officirjn ,niini- rum qu# h bentur veriu fequenti. Prirr.um hoe loco propofitio quced^m eft in genere qualitatis qu# requirebatur in Pontifice no- ftro. Talis,inquit,nosdecebat Pomifcx, hoc eft,h#cqualitus& conditioin Pontificcno- ftrorequirebatur. Deinde fequitur explicatio generalis propofitionis fiue qualitatis illius qux in gencre propofua eft. Pms) Prima qua- }itas,qu£erefpicit Deum. Innocens) S;cunda qu# refpicit proximum. Imfollum r) Tertia qi^refpicicipfiusperfonam.Nam quoadpcr- fonam fine macula , & labe eft. Sevegatus). Quarta qua? eadem videtur elle cum fi reria- nwifi^uodeomparat^ propofitafn ,fattastfr»

94 AUAL. L0G IN EPIST.

mirum cum peccatonbus comparatione.Nam J cum fegregatumdicit a peccacoribuSjftnfiS • eftac fi dixillet , non talem eum elTe quales funt peccatores , hoc<eft ,impollutum & im- J mundum. sMimior ccelts ) Qujnta eft qualiras, i qux&ipfa quoque relpicic perfonam, efte- nim perionzedignitas, excellencia, & fublimi- tas,qua?comparatione ccelorumipforumex- plica.ur.

27 CV*i#otf J/*)Sextaconditiofiue qualitas,- non eft eiimpofica neceflitas ofFerendi quoci- ! die : hxc qualitas ad ofhcium & munus facer- j dotij pertinet. Quemddmodum illis ) hoc eft, j quemadmodum ncceiTe fuit Pocificibus, quos j cxlegeoportuic quotideoiFerre fjcrificia.In | haeconditione fiuequalitateexprefle c5para- tuseftcumLeuicicis faterdotibus,idq', indiffi- j miliin fuperioribus non nifi intelle&e. Vrium fropeccatu) Septima eft conditio : non necefle \ habet vc prius ofFaac vidimas pro peccatis i fuis,deinde pro peccatis populi. Et m hdC quo- 1 que coparaiurcum Leuiticis Pontificibusex- prefle. Nam Leuitieos Pontifices oportuit pri- us pro peccatis fuis,deinde pro peccatis popu- lijVidimasofferre. In fummaitaqueargumen- tatio eft.Pontifex nofter pius eft,innocens &c. , At tales non fuerunt pontifices Leuitici : Ergo ' hic nofter illis prseftacior eftPontifex. Id entm) Ratio cur non necefle fit vt quotidie ofFrat £foriftus:Semelid fe«t,h. e.femelobtuht:Er-

go noQ

A D H E B. C A P. t I I. 95"

go non eft neceffe quotidie id fd.t\2X.Cumfem€t- tffium ) Ratio eft vt videtur iequel^ , Qtya fe- mel ld fccii cu femetipfti obruiit : vnde fequi- tur non ncceffe efle vt quotidie id faaat^quum femetipfumquotidieofferrenonpoflit. Chri- ftus emm uepiiis roori non poteft. Rom. 6. 10. Nam quod mortuus eft peccato , mortuus eft lemei.quod.mtem viuit,viuitDeo.

28 Lex enim) Hxcratioett, curnonfitne- ceffe Chriftumpro peceatisproprijspriusvi- ctimjs offerre , deinde pro peccatis populi. Sumpta eft a natura & conditione ipfius, Fi- lius eft in a?ternum fandtificatus , hoe eft , noa eft infirmus aut peccator. Vnde non necefle habuit , vt prius pro peccatis proprijs efferrec viftimas-.illuftratur hsec Chrifti conditio^a iif- fimili Pontificum Leuiticorum conditionc, qui infirmi & peccatores erant. Notandum quod nondicat fimpliciter PontificcsLeuiti- cosinfirmos fuifle, veriim dicat legem confti-* tuiffe homines Pontifices infirmos : ncque di- cat fimplicitcr Chriftum fuifle in 2:ternum fan&ificatum , fed dicat, Legem jurifiurandt conftituifle fitium qui in seternum eft fan&fi- catus:qua quidem re innuit 3 non tant&m diffi- miles effe Pontifices illos Leuiticos &Chri- ftum,in natura & conditione fua , fed etiam ia ratione vocationis : Nam Leuitici Pontifices vocatifuntper legem,Chriftus autcm vocatus eft£er ferraonemiurifiurandi, quae vQcationis

$6 ANAl. L O G. I N E P I S T*

ratio dignior &pr^ftantior eft.

^trgumentum Captis otlaui.

Hoc capitc comprehefa funt pra?fentis ioftituti, hoe cft , praeftanriae Chrifti Pontificis , duo argumenta. Primum i veriu i. ad verfum 6, Secundum a rerfu 5. ad finem vfque.

C A P V T. VIII.

I Cttertim eorum qu^dtcimus hxc fumm* cft 3 Talem nos habere Pontificem qui conjedttad dextram throni maiefiatis tlltus m cceli*.

2 Santluartj minifier^ac^en tllius tabernaculi auodfixit Dominus & non homo.

j Omnts tnim Pontifexad cffotnda dona gr *\i£timaf conftttuttur^ndt neceffefutt hunc quo<+ auehabtre quod offerret.

4 Namfi effet w terra,ne Sacerdos quidem ef fet , mantnttbusillit facerdotibus qutfecundum le- gem offemnt dona.

y Vt qui txtmplari & ^mbr* dtferuiunt re- rum cctle[Hum > ficut diuimtm dtttum eji Moji quumejfet abfoluturus tabernaculum , vide tntmy inquityvtfaaas omnta ad exemplar auod ofienfum eji tibi m monte.

Cdterumeorum) Principio hujus eapitis eft argumcntii pnrflantias Chrifti Pontificis quin- tum, fumptumetiamabipfiusqualirate. Ar- gumento pnemilla e(l pnrf,tiuncula , qua i- psu comendatur nobis tanqua xi?aX*ioV quod- daio>hoc 4$ , argumemum puneeps ac pnma-

rium

•X 1> HEBi CAP, Yili; $>7j

rium.f a/rw »oj JtaJere)Gcneralisquxdam pro- pofftio eft qualitatis Pontificis Chrifti , vc ca- pite (uperiori,vcrf.26.^*co»/?^/>) Explicatio eft qualitatis Chrifti in genere propofit# , per inductionem fiuecnumerationem partiuma- liquot ipfius. Prima eft, quod fedet ad dexte- ram Dei.Non dicit dextcram Dei, verum dex- %eram Throni maieftatis iliius. His omnibus vcrbisamplificatfcfsionemillam Chrifti. Vi- deHcb.1.3. Seflio quidem hzc Pontificis eft, fcd regabs, nam facerdotiura Chrifti rcgala eft,vt eorum qui in Chrifto funt.i.Pet.2.s>.

z Sanfludrfj mimjter) Sccunda ChriftiPon- tificis qualitas iiue conditio ,Miniftereft San- «duarij , hoc eft, coeli altiflimi , cuiustypus e- ■rat fandura fan&orum , quod miniftrum habe- batPontificcm Leuiticum, Hebr.sML Pec proprium fanguinem ingreffus eftfemelinfa- crarium:vt enim Pontifex typicus minifter fuic jfacranj, fiue ian&uanj terreni : ita Pontifcx -Chriftus minifter eft fanfiuarij cceleftis. Ac 1/eri iliim) Tertia qualitas Chrifti : Minifter eft non quidena typici & vmhratilis , fed veri Ta- bernaculi. Nam verumhoc locovmbratili& typico opponitur.Tabernaculi nomine intelli- git corporis fui Tabernaculum , cuius miniftec fuit Chriftus in co Patri offerendo pro pec- catis noftris. Minifterium hoc Tabernaculi, hoc efi,corporis fui,fequitur minifterium San- £uarii , & cum eo coniun&um cft neceffarios

H

>8 A K Ati L dG, IN EPI S T.

Nam nbri poteft Chriftus min Oc effe: •£.!*- fiujrij coeleftis, nifi minifter p*iiter lic-coipo- risfui tanquam faerificij. Nonenim eut yetus ac typicusPonufex miniftcr fan&u<ir j terre- ftris , ruti qua ratione fuerat fimul rmniitcrr ia- crificij.Ergo non poteft Chrirtus miniftet efle cocleftis fan&uanj, nifi idemfitminifter ali- cuius facrifiaj, hoceft , corporis/ui: £h*pi fixit rDominM) Defcriptio qua?dam eit veri Tabernaesh. Eftenim Tabernaculum fixum, non ab homme , hoe eft , non operauone ho- minis , fcd a Dotmno , hoc eft , arcana & fe- creta Spirtttf s fan&i operatione. Nam Chri- ftusconceptus eft ex Spiritu Cm&o. Eodem fcnfu dfeffur Tabernaculum non manufadt m, id eft , Tabcrnaculum non huxus ftru&urs. \ cap.^.v.ri.

3 Omnis enim Pentifex ) Explicatio quardjm cft qualitatis proximaj de minifterio Taber- naculi corporis Chnfti. Docet autem neccffe fuifle vt ipfe haberet quod offerret. Argumen- tum eft agenere iplo , &ab ofticio & munerc Pontificis in genere. Omnis Pontifex ad offe- renda dona Sc vi&iruas conftituitur , Ergo nc- cefle fuic hunc quoque habere aliquid quod offerret. Habere autem non potuit aliquid, niii corpus fuum. Etgo neceflanbfuit mini- fter Tabernaculi corporis fuiipfius. Quod autemneceflc fuit vthaberet Tabernacuium corpqris fui quod offerr ec, ex eo apparet, quod

cum

A D H E B. C A P. V I \ X $$

cumPontifex (it , non typicus,quales erant illi veteres Leuitici , fed verus > oporteateum ha- berefacrificiaqufleofferret >nontypiea,h.c. yir d:imas> verum cprpus fuum ipfius ,quodillis ©mnibus typicis eft adumbratum.

4 NdmfieJfetjExphcai quod dixit de feflio- ne lllius ad dexteraim Dci , docetque ne- cefLnoeum confidere in coelisad dexteram Dei , hoc argumento.Si elTet interra ne facer- dosquidem effetj hoceft , fi ei perroanendum eflet ac viuendum in terris his, non poffct efle facerdos,quod abfurdumeft. Ergo non absre dixi, eum conledifle ad dexteramDei. Ma- ntntihus) Prob.it connexioneproximepr^ce- dentem , nempe quod fi eflet in terra,non pof- fet facerdoseife. S: efletinterra, manerentad- huc facerdotes Leuitici, manentibus autcm fa- cerdotibus Leuiticis ne facerdos quidem ef- ietChriftus. Ergo fieffetin tcrranefacerdo$ quidcmcffet.

5 Vt qui exemplari ) Probat affumptionetti proximi iyllogiimi : nempe,quod fi manerent iacerdotes Leukici ,ne facerdos quidexn effeC Chriftus, ex eoquoi Leuitici f;cerdotesex- emplaria qua:d^m iunt & vmbtae , rergm cce- leftium , fa<9i nimirum ad imaginem & fimili- tudinero rerum coeleftium. Argumentatio eft: Leuitici facerdotes iunrexempliria& vmbr.^ rerum coeleftium. Ergo mnnentibus ijs non •fictiaeerdos.Chnftus. iequela nimurprQ-

H 2

loo TLkAT. lottlm e*ist!! pofitioni qu£ intelligitur : nempe non vn^ eo- demque in loco conliftcre res cceleftcs cum ymbra fua. Deferuke exemplari & vmbrar nihil aliud efTe videtur, quam exemplar & vm- bram eiTe. Exemplar hoc loco cft fubmdica- tio qu^da in gr#co eft vTrdf&yixa , non tutt»^ Sicut dminittu) Ratioeft,curLeuitici facerdo- tes exemplaria fint & vmbrz rcrum coeleftium* aboraculo fiue teftimonio Deiquod habetur Exod.25.40. Eftautemde Tabernaculo eiiif- que ftru£tura. Hoc autem oraculo mandat Dcus Mofi , vt faciat omnia ad typum & ex- cmplar, quod oftenfum efteiin monte. Ergo voluit Deus Tabernaculum efformari ad ty- pum qui in monte oftenfus eft : ac proinde hy- podigma effe & vmbram rei cceleftis , ac fpi- ritualis, hoeeft, typiiliius quioftenfuseftm inonte. Hoc mandatum fpeciale de Taberna- culo Apoftolus m genere intelligi vult de 1 js ommbus qui fub legeerant,& ad genusipfum accommodari. Vndehoc Dei oraculum (iue mandatum de Tabernaculo accommodat ad Leuiticos facerdotcs hoc loco , ex eoque pro~ bat cos exemplaria &vmbras effe rerumeoe* leftium. Atquehscdeargumentoquiwo prar- ftantiseChrifti. Akeraautem comparationi*

, diffimilis pars , de Leuiticis facerdotibus , f-up- preiTa eft : qua? fic fuppleri poteft. At non e- ranttalesLeuitici, nempc qualishic Pontifex

gofter.Ergo hic iis prsftamior efK

6 ^tt

A D HEB. «AP, V I I f * toi

■6 At nunt nofterillePontifex eoexteSerT tius mintftermmfirtitus eft , fuo fr^ftantiom efl fceierss mterteffor quod praftantioribtu fromi&it jkntitum eft,

7 Namfi frtus illuitaUfuiffet 1/t nibil in e* fofiitre^utri^ haudquayuam fuiffetfetundoejUA* fttus locus.

8 Nam imufans eos>inquit, EcctMts Irenienty iitit Domtnm^uumpangamtum domo lfrael(2* mmdomo Iudafcedm nouum,

6 Non fetundum fcedm quoi feti tum fa- tribusiffomm^ yuodie frebendi manumipforum 1* eduterem ees ex t/£gyfto: nam ipfi nonperfti- terunt in illo meof<xiere> c?" *£<> dejpexices , iicit JDominus.

io Quamohre m bot eft foeitt* quoifacifcdr iomui IJraclpoftiies tlios, itcit Dommus ilndam Leges meas meniteorumy &»torit torummfcri* h*,m:& ero ipjis Deus<>& iffi erunt mihipofulus*

II Nejue iocebunt fingulifroximumfuum> & finZu^ fratremfuum , iitentes^ Cognofce Do- minum, nam omnescognofcent mey ah eojuipufiU lus fUerit intereos,adeum ijfttefui magnusfue- nrittntereos.

1 1 Ero enimpropitius iniquitatihustorum 0* feccatis eorum\&* tni^uttatum iffbrum non retor* iahor amflius.

15 Dumnouum ditit antiquauit prius :f>orr>o fuoi antiquatur ac feneftit profe eftl/teuaneftat.

sAtnmt nofitr ) Argumentum prxftanti« fa*

«3

I©2 *ANAt. LOO. 1K EPIST^

eerdotis Chrifti fextum ,ldem re cum primo, qtiod fait capite fuperiori.verf.20.& deinceps. Sumptum eft a pr^ftanth foedens in h.mcfor- mam* Praeftantions eft fcederis interceflor; Ergo miniftenum eius excellentius eft , fiue prrrftantior eft Sscerdos. Primo loco cft con- fequens,fecundo antecedens. Quodpr<efldntiori- JW)Ratio prarftantise foedensa promifljoni- bus ,quibus ipfum conftat,h.e.ab ipia foederis maneria.De his promiflionibus prseftationbus videbimus poftea, in allnto(quod fequitur)Ie- remiseteftimonio.Hi; obferuamentionefieri duorSfcederum : veteris & noui. Veterisfce- derts nomme,non foedus legale tantum, quod conditionehabuit operum legalium, neq^grar tuirum t intum,quqd eum foedere leg di obfcu re propofitum fuit , verum nomine veteris fce- deristntelligovtrumq^&leg^lei&gr.ituitum; Legale cuius exprefla mentio fa&a eft:Gratui- tiicuius non nifi obfcure meminic vetusScri- prura. Quod autem vetcris foederis nomine v- tiumi]y&legale,&gr:ituitum,aceipicndurofic, vel e* eo apparet, quod hoc loco veteri fordeii tribuat interceftbres,h.e.Lcuiticos facerdotes, qui totidem Chrifti fuerunttypi. InterceiTor autem propri c eft gratuiti foederis. E(t quidem etiam foederis Iegalis: quia in repetendo fccde- rc legaliinimiciti^ erantinter Deum & popu- lum : vbiautem inimicitia? ibi interceffione o- pus eft. Atque ideo Galat. 3. 12. dicitur Jex

dau

1

AN HE S. C AP. YI II. I03

data effe per nranum /tio-jTts , Mediatoris>nem- peMofis.Hocautemioco,quoddiciturfancim efle n^uum focdus praeftamioribus promiflis, hab«<ur ratio poriffimum veteris foederis, qu£ iegale eft. Nam pr^ftantioresfuntproituflio- nes faederisgraruici,quam funtLegaies.

■7 Namftprius)Qcoapatio. At vetus faedus rfle fuit^vt nihii in eo poflet requiri. Rcipon- det,(i tale fuiflet vt nihil in eo poflet requiri, haud-quaquamfuiflct fecundoqucxfimslocus. Similis occup icio fmt cap.7.verf.n.

8 Nnmincufkns ) Aflumptionis intelled* ratio eft a teftimonio Prophet<r, vel Dei po- iiiis* Ierem. jr. 31. & deinceps : quo qijidcra probat iecundo faederi qua:fuum eile lo- •cum. Teftimonium hoc Prophetac conrinet promiflionem nouifcederisconjun&am cum accufatione populi ob violatum fcedus lllud vetus, ideo dir,incufanseos. Eccedies)T*xopo- fitio eft noui foederis pangendi: fiue pra^fatio eft, in quaproponit Dominus, fc nouum foz~ dus cum populo fjo icfhirum.

9 Nonfc c undum)llluftt3Lt quod dixit de no- uofoederepangendo^adiuerficatefiuediflimi- Jitudine veteris foederis,cuiushie defcriptio qua?dam habetur,petita ab ijs quibufcum i&u eft, apatribusnerape; deinde^temporequo i&umeft, nempcquodie prehendi &c. Lo- quitur itaque de foedere eo quod idum eft: cura populo , ex monte Sina per Mofen, inter

H 4

&®4 anai. t og. in IVist; Deum ikpopulum, Mediatorem. Fuitquidem illud fcedus legaJe , fcd non fine obfcura aliqua fignificatione foederis gratuiti. Namiffinon) Rjtio diffimilitudinis fiue diuerfitatis ptoxi- snXyk £i£fco,partimpopuli, partim Dei,FaQum populi eft violatio veteris foederis : faQu Dei eft reiedio Dei,qua populum fuum defpexit.

10 (Qttdmohremhic efi) Ha&enuspr#fatio fuit, qua prarparatus eft populusad accipien- dum & audiendum promitfionem nouifoede- ris. Priuiquamautem verbaipfa promiffio- nis fubiiciat , rurfus prxfatiuncula quadam po- pulum fudm prsparat , 8t attentionem captat-. IndamteggsmeAs ) Sequitur ipfumnouumfoe*. dus quod promittit.Eft autem his verbisprima innouo fdedere promifsio. Promifsio autem eft Regenerationis , qua: reipfanihilaliudeft quam legis Dei infcriptio > in mente primum, Jeinde in corde. Infcribitur autem Lex Dei in mente, quum mens renouatur ad imaginem Dei, quaeeftin fapientia &cognitione. Vide Coloff.5.10. Infcribiturautem LexDeicordi, quum ipfum renouatur ad imaginem Dei , fe- cundum iuftitiam & fan&imoniam vcram. Eph.4.24. Noneftquodhlccolligant Aduer- farij diferiraen & differentiaifa Legis & Euan- gelij. Quafi vero lex infcribatur t^bulis , vel lapideis ,velchartaceis: Euangelium vero ta- bulis cordis carheis:quum hlc fermo fit de ipfa Lege , fiue Decalogo , quempra^dicit Prophe-

ttin-

AD HEE, CAP. Vlir. IOJ

| ta infcribendum demum cordi, quura prius in- I fcriptus fuerit tabulis lapideis. Vide fimilem locum.2.Corinth.3.i.& deinceps. Eteroiffis Dcus ) Secunda promifsioeftin nouo foedere pangendo:prdmittit (vt fic dieam) confcedera- tionem,qua fiet,vt iple fit Deus eorum , ij vero fintpopuluseius: haecenim confoederatio eft inter Deum &hominem virtutefcederis,alter aiterius eftquafi poflTeifioqua^dam : Deus eft honiinis polTefsio qusedam , & homo rurfus Dci : veriim hoc difcrimine : homo poifidet Deum, vtaliquid fefuperius & exeellentius, Deusautem hominem, vt aliquid mferius & i- pfi fubferuiensjhocenim populi nomenfigni- ncar.Talis itaque eft confoederatio interDeum & populum fuum ,qualis eft inter Principem & fubditoSjDominum & feruos.

ii Nxque docchum)Tevtu promiffio: Erunt omnes d-toPifcuLTc* , do£H a Deo, vide Ioan.6". 45.Sietra£htur. Primumnegatdoeendosho- mines aliorum hominum opera: deinde reddit eius rationem,ab extraordinaria fcientia Sc co- gnitioneDei, quaomnes iunt imbuendi fine difcrimine , pu filli a?que atque magni, hoc eft, omneserunt -S-^cT/cfWTfti , acproindenon o- pus erit do#oribus hominibus. Quod quidem non eft accipiendum abfolutc & fimplicite, quafi in Ecdcfia Chrifti nulli futuri fint homi- nes qui funt dodtuti&addu&uri aliosad co- gnitionem Dei in Chrifto, Nam Chriftus

I06 A N A L. L O O. I N. E P I S T.

poftquam afcendit in ocelos , dedit ali os quide Apofiolos, alios ver6 Prophetas, alios autem Euangeliftas^aliosautem Paftores &Dodore$. Eph.^.ii.verumaccipiendueftcopjrate, fj&a nimirucu veteriilia Eeclefia copai\Jtionequ«e roagna ex parte hakebat homines Do&ores, quia ..nte Chrifti exh, hitionem,& in coelosaf- eenfionem , minor erat in hominibus Spiritus ftndi efiicacia:Nondum erat Spiritus fandtus, qui.j Iefusnodum erat glorificaius. Ioan.7.29. De complemento hujus promiftionis , lege. 1 . Thef.4-9.Ipfi n^mqi diuinitus dofii eftis vt di- ligatis alij ahos. & 1. Ioan. 2. 20. Atvos vn- <5fcionem habetisaSan&oilloprofe&aj&no- ihsomnia. & v.27 Sed vnclioquam vosacce- piftis k Deo,manet in vobis^ncc necefle habe- tis vt quifquam doceat vos &c.

12 ErocnimfrofitiM^Quatta promiflio^nem- pe remiflionis peccatorum.

13 Dum nouum dicit ) Hoc confectarium eft quod infert Author ex verbis Prophe- tx , nempe ijs qu# habenturverfu 8. ( & tum domo ludu fcedus nounm. ) Ex eo enim quod Propheta focdus nouum dixeiit fccdus hocpofteriusjinfertfoedus illud prius eadem operaantiquatum fuifle , acconfenuifle. Ex quo rurfus infert & alteiura confe&arium. Quod fi antiquatum fuit ac eonfenuit , fequi- tur tum propc fuifle vt euant fceret. quod enira antiquutut ac ienefcit vergij; ad intetitum.

A D H E B. C A P. I X. I07

^rgumentum Cdpttts noni.

Hoc capite habemus primum argumenturn pryflan- tia?JChrif1i Ponnficis feprimunva pluribus Chrifti pra» rogariuis fumptum, ad verfum vfque 13. Quo Joco 6i- greffio efr.adverfumvfque 24. Vbiredit ad argumen- tummftitutum , & illas Chriftiprsrogatiu.is, quas ad fiuemcapitis perfequitur.

CATVT IX.

1 Hdbuit tgiturprius fcedusetidm conjittutos rtligionts ritus^c^ fdritfudrtum munddnum.

2 Tdbemdculum enim conflruclum fuit:Pr?m quidcm tnquo erant idndeldbrum, &- merifk:gy* fropofttt pdnes^uod Sdnfld ~)ocdr/t.

5 Poft medmrn dutem ^tlum erat Tdberndcit- lumquod Ifocdnt Sdniid funaorum :

4 .yCureum hdbens thurtbulum , & ^/frcdtp fcederisvndt^ue circumteffam duro :inaud l>rn<t aured hdbens mdnndy^ lirgd ytdron qitAgcrmt- #dutty&> Tdbulxfcederis:

5 Sufrd hdncdntem Chembin glorioft obum- Irdntesproptttdtortum : de autbm non ejl nunc dt- iendum fin vuldtkm .

6 Hts ^ero ttdordmdtis , in prius quidem T<1~ lernaculum quout* tCR\potc tnrrediuntur Sacer- dotes rttus obeuntes.

7 Infecundum dutem , femel quotdnnis fclus ronttfexynonftnefdnguiney qucm offctt profetpfo Cr piopcpnlt errdtis.

SBocdecUrdnteJpiritufdnflo) nondum pate-

I03 ANAL LO^ IM E P I S T.

fdEldm furjfelidm dd Sdcrdrium , prioreTdler* tidtuU ddkuc conftflente*

9 Quod crat exemfldrfro tempore illoprafen* */s yuo dona Jjcrificidque offeTuntu>ry4u><£ nonpof funt cvrfcicntidfdnfttfizdre cultorem.

10 In cibis duntdxat gr pot!ombusy&' diiKr- fis dUutionibus dc ritibus camdlibus > ~\fque di tempus correttionis impo/itd.

ir Adueniens dutem Chriflus Pentifex fu- turorum bcnorum , fer mdim cr prfefttus Td- berndculum , non m*nufdElum , id efi, non huim pruUur*.

11 Nec^Ht per ftnguinem hircomm ejr "^itulo- rumfedferpropriumfdnruinem ingreffus eftfemel snftcrdrium><£terndm redemjftionem ndilus.

Hdbmt igitur)Tz anbx. h-oc loco ad Argume- tumprtfftannasChfifti feptimum. Agititaquc de foedere illo priore ac vetere : ac primum ip- fum defcrribitexadiundisduobus:priori, con- fticutis rcligionis ritibus,hoc eft^ coftitutionibv de ritibus & cei cmomis:poftcriori,loco vbi llli rirus pentgi folebant , nempe in Sjn&uario: quod mundanum ideo vocat , vtdiftinguata ccelefti ilJo in quod ingreffus eft Chriftus; mundjnum eft rerreftre & caducum.

z Tabemdculum)KoL&' v$-\f(*fiv duo illa fce- deris fiue T ^bernaculi adiun&a explicat. Pri- mumitdque deTabernaculo jgit2a&o»quam p c^udenti verfu Zyiw vocault. Taberaaculi ei ubfciira quedamdiftributioinprius&po-

fterius*

A D H £ B. C A P. IX. 100

jlerius. Prius defcribitur hoc verfu, primuna cxinftrumentisfacris , deindeexrebusfacris, tenio ex nomine fao.LucernajPtiixwm inftru- memum Lucerna, kvytia. fiue hv%yv%os fuit qui ad latus San<5fci Mcridionale coiiocatus eft. Menfa) Secundnm <nftrumenrum Menfa, qusr ad latusSm&iSepientrionale colloCdt.i crac. Etfrofofttiftnes ) Hxc res facra eft quaemenfae cracimpoficijvidelicet^p ncs propoiititij",qui quidem panes difpofiti fuerutx ieni duobus ordinibus. Leuir. 1 4.6". Quodfan&a) Hoc no~ men cft prioris Tabernuculi purtis.

3 Pofl medium ) Periphrafis qu#d,)m pofte- I riorisTaberndCuli , Dixifletenim, Pofterius

vero Tebcrnaculum eratquod vocant > &c veriim pro eo dixitpoft medium velum erat \ Tabernaculum quod vocdnt , &c. ponens pro Tabernaculo poftcriori Tabernaculum fnurii poftmediumvelum. Medium dicit veiumrc- fpe&u primi, quo fm&um diftinguebatur ab acriopopuli.VideExod. 2,6.53.36. Defcribitur Tabernaculum poftcrius, primuma nominc fuo>vocant enim illud Sm&a fan&orum.

4 tsfureum halens) Secunda parsdefcri- ptionis^abinftrumentisficrisduobus^quorum primum erat thuribulum,altare fufficus , quod cxtra velum coram arcapofitum fuifle vide- tur.Exod. jo.5. & dcinccps. N^m illic expref- fe dickur thymaterium ponendusn effc ante yelum; deindeprscipiturvtquotidie iufiitus

nO ANAL. LOG. 1N K P I S T.

adoleatur , id quod fieri non potuiflet fi ii£ tra velum fuiftet collocaium, quippe intia quod femel tantum in anno ingrediliceb*t. Et arcam) Hoc fecundnm eft inftrumencum facrum quod rurfus defcribicur, primum ex omatu fuo , te&oiioaureo : dnndcex rcbus frcris ,qoxin arcaerant , vma aurea babente man^,virga Aaronis q q germiniUit>& tibulis federis, equibus tabulac fcedens , propr elo- quendo , in arca feu incra arcum recondits fue- runt: Vi*ga atuem Aaronis, itemque manna in vrnarecunditumcoram arc.jjrepofirafuerunt, vt liquet ex i.Reg.8.<>. Exod. 1.6.54. )y Numeri

5 Stipra hanc autem ) Defcripta j jm eft arca abijsqua^di&afunt fijiffe inipta arca nemp& vrna &c. Nunc defcribnur ab ijs qu# dicun- tur foilfe fupra arcam , nempe Cherubinis qui operculo arcx iri duabus oris e regione infiftentcs,alisadfe inuicem conuerfis oper- culum obumbrab.nt, mter quas alas gloria lehoua?, id cft, Iehouah gloriofus refidebjt,<& confulentibus relponiadabdt. Vide Exod.2j. 18. & deinceps 1. Reg. 6. 27. clonoji) De- fcriptio eft Cherubinoium. primum ab adjun- dfca gioria , deinde ab ofticio : propitutorium eratopcrculumarcse. De^mbus.) Rcijcit ab hoc loco & tempore accuratiorem fingulo- rum iftorum explicationem. His autcrn tta) HaSenusdeSanctuariamiindano fiue Taber-

oaculo,

rA D H E B. C A P. I X. tri

raculo, h. e. de loco, in quo rirusperagi fole- banr.Nunc de ipfis ritibus, h. e.de altero prio- lisfoedcris adjundo^gicur. Hisverbis tranfi- tio qu^dam eft , quafi dicar , atque haec ha<5te- nusqu^ad Tabcmaculum pcrtinenta nob»s Sta ordinata funt & difpofira. Nunc dicendum eft fccundo loco de ritibus, qui peragi lolebat inTaberoaculo.

6 lnprim qmdem)Viimo loeo agit de ritibus, quiperagebancurin Tabernaculo priori fiue jfandto: vbi h^ctria habes. Primum iuntper- fon^ qu^ ing<ediebantur piius Tabernacu- ltim&ritusobibant:Perfonae erant Saeerdo- tes ingenere,tam princeps ficerdotum, quani fjcerdottim vulgus. Ddnde mentio fittem- poris quo ingrediebantur , Scobibantritus fi?~ cerdores. Tempus eft in genere qoodcunque &quotidianum. Terti6 habesderitibus. Ri- tus erant in gencre quicunque,h.e. oblationes omnis generis & preces. Atque ideo vtitur ge- nerali verbo rituum,eo fignificansrituscuju{- cunquegenetis.

7 Infecundum autem) Hic agit de ritibus qui peragebantur in fecundo Tabernaculo, fiue Sanfto fan£torum , vbi primum habes de per- ibna,qu£ ritus peragebat,nempe Pontifice fo- lo : deinde habesde tempore quo ingredieba- tur inSan&um fanftorum , & peragebat ri- tusttempuseft vnum tantum, & vnusd:esan«* ni cujufque : tetcio habes de ipio ritu qui per-

112 AKAL. IOG, IM £ P I S T.

ragebatur femel quotannis , a Pontiiice folo: Ricus erac fpeeialis, nempe oblatio f mguinis, fubaudi vituli & hirci,in peluim excepti. Vide Leuir. 16. 2. & deinceps. Quartb habcs rirus fiue oblationis finem ac vfum;erat autem ob- latio fanguinis,primum pro ipfo Pontifice:pro fe enimofferebat fanguinem vituli : deindc propcccatispopuli, proquibuserat oblatio fanguinis hirci.

8 BocdecUrante) Sequitur expofitioritus huiusfpecialis, quemobibat folus Pontifex, femel dumaxatquotannis, idquenon folum pro populi peecatis,fed etijm pro iuis. Expofi- tionem hanc confirmat a Spiri tus fandfci tefti- monio. NaraidemilleSpiritus quiritusinfti- tuit, idem,inquam,rituum a fe tnftitutorum,& circumftantiarum omnium qu«e cum ritibus coniun&a: funt, interpres eft & expoficor. Ex- pofitioautem &declaratio proximiricus, & circumftantiarum eiuseft>quodpriore Taber- naculoadhucconfiftente ; in quo ritusproxi- musaliiqueperagebantur ,nondum patef &a fuerit via ad Sacrarium. id quod indicabatur> partimexperfonafolius Pontificis, cui, aliis omnibus exclufis, foli permiflum fuerut vc ingrederetur San&um fan&orum , in coque obiret hunc oblatior.is ritum : partim ex tem- pore, quod vnicuro erat tantumin vno mno: partim exipfa oblatione, quasfuit fanguinis cantutn typici: partim deniqueexoblationis

jfine,

AD K£B, CAPi XX. Xlj

Ifine y qui erat , vt oblatio fieret,non tantum pro populi peccatis, verum etiam pro pecca- tis Pontificis ipfius. Haec omnia indicabant fnondum patera&amfuiiTe viam adSacrari- um,nempe verum,quod ccrlum eft.

9 Quod erat) Occupatio: dici potuif.Quis

jigitur erat vfus prioris illiusTabern^culi?Re

fpodetTabernaculum iiludprius fuifle^a-

jpctCoAZaiVimilitudinem, hoc eft,exemplarfeu

i typum,videlicet alterius Tabernaculi , quod

immirumeftipfumChrifticorpus.Atquehoc

primumeftquoextenuat Tabernaculumil-

lud vetus : akerum eit a tSpore cui inferuie-

bat.Tempus erat illud prsfens, non quod fu-

turumerar inaduentu Chriiti. Tertiumquo

extenuat illud vetus Tabernaculum,eft £ do-

nis & facrificiis qux in co offercbantur , pro

tempore illo prasfenti:eiufmodi autem erant

ea,quac non poterant confcientia fanftificare

cukorem,Ji.e.abolere malam confcientiam*

quascftpeccatorumcommiflbrum.

10 In cibis) Probat illa dona facrificiaquc, quae inTabernaculoofferebantur, non po- tuiffe fan&ificare confcientia cultore , a na- tura ipfa,& gcncre carum rerum , qua? dona- bantur Stfacrificabantur : Erant autem car- nales rcs & externae:, vtpotc cibi , potiones, diuerfe ablutiones , acomninb ritus huiuf- modi. Vfaue <td temfws ) Altcraratioeft, cur non potcrant fan&ificare confcientia cuko-

I

114 AKAI< IOG, IN E M S T.^

renv.quia vt crant carnaliatantum, ita erant temporaria tantum,impofita (fubaudi) one* risinftar , vfque ad tempus corre&ionis, hoc cft, tempus aduentus Chrifti,in quo h^c om< nia erant corrigenda,hoc eft, aboieda, mgre- diente nimirum in locum typorum &vm* brarum ipfo corpore,quod eft Chriftus. ii ^Adtteniens <t»tem)Hic reuertitur ad inftitu- tam comparationem noui Pontificis cu vete- ri illo.Propofitio fuit v-7.de veteri Pontifice, hicaflumptioeftdenouo. In hancformare- digitur argumenutio. Vetus Poiuifex feme! quotannisfbluSjidq-, non finefanguine >quc offerebat etiam profuispeecatis,in facrarm •erreftreingrcdiebatur. At.Chriftus Potifex, nimirilm futuroru bonoru,in aductu fuo,per maiusTabernaculu,5c pcrfanguinepropri- um,ingreflus eft femel in facrarium ccelcfte, coq, fadlo na&us eft nobis Redeptioncm x- terna. Sequitur ergo Chriftum praftantioi e cfle Pontificem illo veteri. Argumentum efl: excellenciae fiue prseftantia? Chrifti feptimii. SumptumelH multis prasrogatiuis, quibus Chriftusvetercmillum Pocificem exupcrat. Pontifex futuromm) Non fimpliciterPontifi- cem nominatjfed addit i>ona illa,fiue benedi ftiones fpu ituales,quarum eft Pontifex , h.e. quas Pontificatu fuonobis acquirit. Hocadr ie&um eit admaiorem PontificatusChrifti commendationcm: futura bonavocat, quia

tum

AD HfiB, CAP, IX, Ilj.

um futura crant , cum erat vetus Pobtifcx, joafi dicat, bonorum qu# non erant prasfentia :um quum erat vecus Pontifex, fed tantum fii^ ura : Coeperunt autem effe poftquam iam ad- lenit Chriftus Pontifex.TVr mams) Prima pr^ - :ogatiuaChrifti Pontificis. Ingreffus cft per naius& perfe<9iusTabernaculum ,quamfuit Uud vetus per quod ingfeffus eft Pontifex /erus. NonmannjaEium ) Rxc verba rationem :ontinent , cur maius & perfe&ius vocatum fit iioc Tabernaculum. Eft autem ab ejus ftru- Sura , fiue a modo ac ratione , qua fa&um &c sxftrc&um eft.Non cft fa&um manu, fubaudi ihominum , h.e. vllahominumopera,fcdfa* Qum eft manu& operacioneipfius Dei , per Spiritum fuum fan£tum:intelligit autem Chri- fti corpus fiue humanam naturam.

12 Neqweperptnfuinem) Ftec fecunda pr#- rogatiua eft Chrifti Pontificis, qua exeellit veterem, Cernitur autem hxc pr^rogatiua in facrificio quod Chriftusobtulit. Semd) Ter- tia eft prasrogatiua. Vctus Pontifex femel quotannis ingreffus eft San&um fandtorum. At Chriftus lemel tantum omninoingreffus cft coelum. In facrarinm) Qunnapra^rogatiua a loco in qucm ingreffus eft Chriftus , facrario coelefti, quod k*Ti '%o%Zuj hoc loeo (vt etiam lu- pra verfu 8.) fimplicitcr facrarium vocatum eft. ALternam ) ttxc quinta eft prsercgatiua Vetus Pontifex fua oblatione non potuicfan-

I 2

3t£ anAi. ibc! in ipist^ &ificare eonfcientia caltorem. At Chriftu*. fuo facrifieio afternam redemptionem eft na-;

13 Namjifanguis taurorum & h ircorum& cinis iuuenc* aftergens in^uinatos <> fanlliftcat ad tamis puritatem?

14 Quanto magis fanguts Chriflirfutperjpi* ritum Aternum fetpfum obtulit inculpatum Deo> purgabtt confctenttam Iteflram a mortuts optrtbus^ adjeruiendum Deo lituo.

15 ltayue ob id noui Fcederis Mediator cfl > "V* / morte intercedente ad redemptionem earum pr<e- uaricationum qu&fuerant fub prtore Teflamento^ tiui l/ocatierantypromijfam dternam haredttatem tcriperent.

\6 Nam "\Vt Teflamentum eji^mors interce- dat necjfe *fl teflatorts.

17 Teflamtntum enim in mortuis ratum efl: euadoyuidem nondum l>alet quum "\iutt teftator* 18 Vnde neprius ^uidem tllud abfjuefangutne dedicatumfutt.

19 Quum enim Mofes omnia mandatafecun- dum Legem recttdjfet tottpopuloyfumptojanguine *)ntulorum grhircommy cuma^ua cp^ lana cocci^ na & hyjfopo , ftmul ey* ipjum librum &* totum fopulum aj^erftt.

20 Dtcens Bic ejl Janguis Teflamenti $uod mandautt Ifobis Deus.

2i Infoper autem & Tabernaculum>& omnia ^afa facrommjanguwe ftmiltter afttrftt.

zz tt

ad heb. cap. ix* 117

12 Et omnid fere fecundum L egemfanguine furificdntur : &* tbfjnc fitnguinis ejfufione nonfit remifiio.

25 Itd^ue nccejfefuit cxemfldrid quidem eo~ am quajunt in ccelu y htfie rebus purificdrt , ipfit lera caelefkidfQtioribus quamh<e juntl^iEitmis.

Ndmftfitnguis.) Digreffio eftaprafentiin-

ftituto,in quo probat proximam Chrifti Pon-

tificis pr^rogatiuam. Argumentum fump-

tumeftaminori comparatione efficacias fan-

guinis taurorum , & hircorum &c. ad fandti-

Ificandum exterius carnem, & effieaci^ fan^

jguiflis Chrifti, ad purgandam interiuscon-

fcientiam. Argumenti forma eft. Si fanguis

taurorum &hircorum &c. fan&ificat adcar-

nispuritatem, quanto magis ianguis Chrifti

&cc. purgabit confeientiam &c. At primum,

Ergo fecundum. Sdnguis tdurorum ) Vide

Leuit. 16. Cmis luuencA ) Vide Nurner. 19*

verf. 4. &deinceps:vbileges cinerem Iuuen-

cz combuft^, aqua miftumfuiffe, eaque a-

qua inquinatos fuifte afperfos. ^/Cd cdrnem)

Hie feorfim capit vmbras a rebus ipfis ad-

umbratis.

14 Qudntomdgis) Apodofiscomparatio- nis. Qui per Sfintum ) Hic duo argumtnta inferuntur % quibus probat efficaciam fangui- nis Chrifti ad purgandas eonfcientias. Pri- mum argumentum eft a principali ofFerente illum fanguinem , nempe Spiritu sterno, hoc

I I

Il8 ANAL LOG. IN E P I S T.

cft , «terna Chrifti Deitate , qua? inofferend Chriftumprimashabuit partes. Chriftusqui dem Sacerdos fuit^ fefeque obtulic , fateor, vtDeus &homo, verum Deitatis prima? e- rant partes. lmulfdtum Deo) Hoc altcrum argumentum cft, a Cm&itate humanse natu- vx , quae a Deitate oblata eft Deo. Oblatus quidemeft totus Chriftus Deus & homo.ve xum humansenaturarpropric &c pr^cipueob- latio eft fidta. Quemadmodum natura quae obtulit diuina fi;ic prscipuc ac proprie. Pur- gdhtt) Purgarc con(cientiam,hocloco eftab- olere peccata qua? malam efficiunt confeien tiam. A mortuit) Hic eft quafi terminus &' quo procedit purgatio,operanimirum mor- tua, hoeeft,peccata: quarideomortuadicun- tur , quod mortem peccantis gignant. Nam finis&ftipendiapeccatiraors. Rom. 6.11. ij. esfd feruiendum) Hic terminus eft ad quem procedit purgatiojnempeopera viua & bona qua? poiita funt in eo vt feruiatur Deo viuo. Deus ideo viuus dicitur, non tantum quia ipfc viuit,vcrum etiam qui.i eos qui ipfi feruiunt vi- Uificat, quemadmodum peccata morte affi- ciuntferuos fucs.

25 ltd^ue cb id) Malimretinerepropriam fignificationcm particula; £ vt legatur,Et , vel, atqueobid. Habcturcnim hoc verfu alterum argumentum, quo probat Chriftum Pontifiu ccm nadum nobissternam redemptionemt

Sum-

A D H E B. C A P. IX. 11«

Sumptum eft a finc cur fif Chriftus Mediator noui foederis fiue Teftamenti. Finis eft * vt ac- cipiamuspromifljm iltam£ternamha*redita- tem , h. e. vt nos in ^ternum redimat. Media per qi x ha^reditas ifta a Mediatore foedcris ad nos peruenit , hxc funt. Primum imercedit morsMcJiarotis fiuefponforis. Deindefcqui- tur vocatio eflfioix : hanc excipit redemptio pra?uaricitionum , h.e. remiffio peccatorum. Rem ffionem peccatorum denique fequitur fetefeditas, ffue g'onficatio. Qu/fucrant) Re- miflionem peculi3nter tnbuit peccatis quse commiflieiar t fufe vetenTeft imento , ea rc fignificJns , nonfuifleeam veteris Teftamenti emcjciam ad ei abolend^ : verum toto veteris Tefbmemi tcmpore Deum ea praeterijfle & tolerafle, aduentuajtem Chrifti &nouiTe- ftamenti, quodad remiflionem peccatorum cfficc?xeft, iam ea planeremififle& aboleuif- fe.Vide Roa).$.i<).i6.Promiflionem) h.e. has- rediuitempromiffjm. Sicpromillionisnomcn accipit Apoftolus Rom.4.13.

16 Nam ~\bi Tejlamtntum) Probat non nifi morte intercedente > Chnftum Mediatorem efle noui faederis feu Teftamenti. Arguinen- cum eft a n^turaTeftamenti , qu^neceflario poftulat Teftatorismortemintercedentem, fi- ue argumentum cft a neceflVio Teftamenti adiunao,quodeftintercedens mors Teftato- t\u Scquitur ereo ad hoc vt fit Chriftus Me*

UO ANAI. IOG. IN IPIST.

dialor noui Teftamenti , fiue quod idem eft, nouum teftamentum fit ChriiliTeftamenturoj neceffe efle vt Chrifti mors intercedat.

17 Tejiamentum enim ) Probat mortem in- I < tercedcntem neeeffarium effe Teftamentiad { iundum, ab effe&o quodam mortis , quod in co cernitur , vt ratum faciat Teftamenturo, in hanc formam. Mors teftatoriseft qu^ratum facit teftamentum. Ergo vbi teftamentum,ibi xnors intercedat neceffe eft : alioqui enim fine morte teftatoris ratum effe teftamentum non poceft. Qttdndoymdtm ) Probat hoc mortis Teftatoris effecfcum, acontrario vitasteftato- xiseffe&o. Teftator dum viuitnon valetneq; ratum eft eius Tcftamentum.Ergo mortuo de- mum teftatorc valet, & ratum eft eius Tefta- jmentum.

18 Vnde nefrins) Hoc alterum argumentum cft , quo probat , non nifi intercedente morte ChriftumeffeMediatorem nouifoederis ,fiue Teftamenti Sumptum efta fimilitudine vete- ris Teftamenti , quod& ipfum Deo non eft dedicatum abfque fanguine. Quamobremno- uum efeiamTeftamentum necelfario poftulat fanguinem Mediatoris.

19 Cum enim) Probat ex effedis aliquot Mo- fis depromptis ex libro Exod. 24. vetus Te- ftamentum abfque fanguinededicatu,& Deo coni*ecratum,non fiiiffe. Primum Mofis effe- ftumfuitjquofumptofanguine yitulorum &

hirco-

IA D H B B. C A P. I X. UT

hircorum &c.fimu! & librum, & totum popu- lum afperfit. Hoc effefium Mofis circumfcri- bitur fuo tempote , nempe poftquam Mcies I omnia mandata Scc.Mandata leeundum lcgcm | inteliigic,mandata illa qusein lege Dei ennt comprehenfa. Cumaqttd) H<u*umrerum non quidem fir expreffi mentio Exo. 24. vnde hax recitantur , verumiftastanqucim ordinariead- hibitas tum quoque fuifTe,coliigiuir ex alijs lo cte^ bi ifta diferte pr^cipicntur. Librum) nem- pefoederis. Totum pepulum) Ideft, duodecim ftatuas,quas illic erexerat ad repraefentmdum duodecim Trabus Ifraelis. Quemjdmodum per altare rept ^fentabatur Deus fcedus cum il- lis contrahens.

20 Dicenshicefi) Hoc eft verbum cum figno conjun&um , quo fignum fiuc ritus externus explicatus eft a Mofe. In Sacrameto enim duo funt, fignum vifibile & verbum audibile. Hic tfifanguis) Senfus eft , hic fanguis quem habeo incrateribus, eftfmguisTeftameoti. Explicac enimMofesvfum nlwsfariguinisqijehabebaC in crateribus,populum quoque jfpcrgebat.

21 Infuper autem)\?erou \n effectisMofis.Vt librum & populumtom,ficT.ibernaculum & omniavafafacriminifterij fanguine afperfit.

22 Etomnia) Inducboniscompendium eft, Secundumlegem) id eft , legalia , fiue ^d iegem pertinentia, h.e.dd vetus teftamemum^quod hic Lex appellacur. Et tbfawf) Vt ptoxime do-

121 ANAL. LOC. IN E P T S T.

cuitipfum vetusTeftamentumnonfuiflecon- fecrtitum Deo fioe fang jine ; ita hic docet ve- tu$ Teftamentum impletum non fuifte abfque fanguiniscfFufione. Implebarur autem vetus Teftamentum , cum peceata populi remifFi fuerunt ,quorumin ipfo fcedere remilfio erac proaiida. Ergo vt foedus iplum non erat iftam fine fanguine, it? neque impletum erat fine /anguine. Sicresfehibet in nouo fcedere , in quo , & propter fmguinem Chnfti pacifcitur nobifcum Deus nouum fcedus , &c propter e- undem illum fanguinem fccdus illud l&um implet & exequicur in nobis juftificandis Sc feruandis.

23 Itaque neceffe) Concludit neceflitatem mortis Mediatoris noui fcederis,quam pro- bandam fufcepit verf. 16. Conciufio iUuftrata eft perd.flimilitudinem vmbrarum , & figura- rum, nc (i dixiffet: Quamobrem vt necefte fuit vmbrasrerum coeleftium purificari&de- dicarirebusiftiufmodiearnalibus,vt fanguine vituIorum& hircorum :ita neceffe fuit resi- pfascceleftesin nouofoederepurificarifangui- neMediatorisChrifti. ViSimas ippellac quii tamen vna fuerit Chrifti vietima, fortaffis propter vnius illius vi&ima? multiplicem v- furu ,inpurgandis multis rebus eocleftibus& fpiritualibus.

24 Non enim in mknnfaSlum ftcrarium tn- grefus efl chriftm , fuodftt exeplar^erohcrano

refj>on-

A D H E B. C A P. I X. JU

rcjjtondens >Jed in ipfum coelum 3 l>t appareat nunc m conftecluDeipro nobis.

25 Ne^uelttfepe cfferatfemetipfumftcutPon- tifex tngreditur tnfacrarmm quotanms cumfan- guine aiieno.

26 (Alio^%in oportwffet eumfpepdffumfuiffe 4 condito mundo^ fednunc femel in conjummatror.c [cculorum , ad abolendum peccatum , pcr immoU- tionemfuiipfius patefaflus cjt.

27 Etftcut illud fiatutumeft hominibuslttfe- tmcl^oriantHr^pofreale> 0 ludicium.

2S Ita cr Chriflusfemel oblatus lt multorum f'Ccatatolleret,altera~\iceab(aucpeccatoconJj>ict- eturijs qui ipfum expcciant adfalutem.

Non entm in) Haclcnus diorefiio fuic. Nunc rcuertitur adinftunt.m} compar^rioncm Pon- tificis Chrifti, & veteris Pontificis : & ad prar- rogatiuas illas Chrifti Pontificis , dequibus verfibus 11. & 12. Oceafio arrepta eft ex proximis verbis, quibusd;xit Chriftum potio- rem efte vi&im.im omnibus vi<5iimis illis Le- g-Iibus. Hmcdepi^ftjntin Chrifti Pomificis ^git. Primo autem repetit prarrogatiuam illam qua? fuit fupraver.u.eaqueeum pra?fcrr veteri Pontifici. Vetns Pontifex ingrciius cft facra- rium mmufaftum, quod exernplu* duntaxac fuit vcro facrario refpondens. At Chriftus no- uus Ponnfex, non ingreflus eft in manuf.ifium faerarium&c. fedin ipfum ccelum &c.Vt ap- pareaOIngxdtus Chrifti in ccrlum a finc iuo

224 ANAt. L O 0. IN E P I S T*

commendatur, qui eft vt apud Deum interpcl- let pronobis.Rom.S.jS.i.loan.z.i.

25 Nejue^tfape) Hoc verfu h^bes repeti- tdtn lecundam & tertiam piaerogatiuam : de quibus fupr^vcrfu n. quibus ipfis fuperatve- terem illum Pontificem. Vetus Pontifex in- grdfuseftin Sjcrariumcum fmguine alieno. Ac Chriftus femetipfum obtulit. Vetns Pon- tifex fcpe obtulir, nempe quotannis. At Chri- fbs.non fa?pe>fed femel tanrum obtulit.

z6 tAlioquioportniJfet) Probat Chdftonon

fepe fuifle ofFercndum femetipfum , ab abfur-

do,eoque dupiici.Primum eft qu<a fi oportuif-

feteuffi tspe fe offerre,opo?tuifieteumiion

ciodo ja?pe p aftum cfte,(ed etiam fepe paffum

eile a condito mundorln hanc formam. Si o-

ponuiflec Chriftum fa»pe offerre femetipfum,

oporruiflet eum fspe puflum & mortuumfu-

ifie a condico mundo; Athoc eftabfmdum.

Hrgo &c. Sequela propofitionis fie oftendi-

tur Prirnum quia offerri Ghriftum,eft pati

n ac mori. DeinJequu fi vnicaChnfti ob-

o femel ficlvi fuo tempore non fufficiat ad

liticriem omniumpecc.iroruminde acon-

•nundo3prn:teri{orr;m,pra^fentium, &fu-

rum , fed oporruilfet eum fiepe offerri,

ofe&o initium murtisipfius pevendom fii*-

ilec a condito mundo, quo nimirum tempore

crenit peccatum. Narti u tepe fien dcbeat- ob-

tetio propeccatO|CertenecciIecft incipiat ob-

latio

A 0 H E B. C A P. X. J2£

latiorfjuo tempore primum peecatum coepit<S£ commiflumeft. Sednunc) Corre&ioqucedan* cft;quapronunciacChriftum,nonf«Tpe>fedfe- melpailum effe ,nonacGoditomudopdiIum? fedin confummatione feculorum,h. epoft- quam vcnit plenum illud tempus , a Parre fci- licec conftiturum. QA. 4. 4. sld abolcndum) Hic finis cur Chriftus fcmel fit pailiis t^ntiim* idqueinconfummadone iecuiorum. Eft au- temad abolendum peec.;tum, ingenereom- nium temporum,p:£teriti,pr£ieni)s,futuri.

27 Et ftcut) Vc vidctur occurnt.fcandaio paffionis Chrifti,tx eo quod obtationem ifta lemelfi&am ingcqs Chnici giona eonfccuu fir,oftendens fecunda vice abiq; peccato con- fpiciendum effe.i.eum gloria, vtpote gloriofu nuindi Iudicem.Illuftratur ha:c fententu llmi. litudinefumptaib hominibus,quorum morte non iteraMm^fed femel fi<9am,idq; ex Dei in- ftituto, fequirur iudicium.Generale illud iudi^ cium videturinteifigere inquolefus Chrifius f jturus eft Iudex.Sic & Chriftus, poft ohlatio- nemipfius fidim ,confpicieturgIoriofusiIIe ludex , ad faluteipforum qui illum expedtant ad judicium illud vcnturum. Aiultom.^eccdtd) Innuit efficaciam vmcx oblationis Chrifti fe- mclfa&ae. Namvnicailla obiatio efficaxeft ad tollenda , non vnius tantum, fed multorum peccata. ^sfhfjue feccato) Nempe quod ipfi$> cum oblatus eft in cru ce,imputatua* eft. Nam

llG ANAI. LOG. IN EPIST!

quinonnouit peccatum* pronobispec&itum factus eft,vt nos efficeremur Iuftitia Dei in eo. i.Cor.j.ii. Pecc ito impuiato dicitur Chnftus mortuus fuiffe iemel.

^yfrgumentum Capitis decimi.

Hoccapiteprimum alijs duobusargumentisoften- dit Chriftum non fsepius offerendum, fed vnicam eius oblationemfufficere,adverf. 19. Deindereditad infti- tutam exhortationem,ad perfeuerantiam in fide : eiuf- que argumenta duo adducit, nonum & decimutn , ad verf. vfque i6.Tertio vndecimu eft exhortationis argu- mentum , in quo immoratur ad verf. 31. Poftremo de- hortaturab Apoftalia,argumerofumptoabaffli£tioni- bus, quas iam ante perpeffi funt pro fide , ad finem ca- pitis. Vbiobiteretiam inferuntur argumenta exhor- tationis principaks duo , duodecimum& decimura- tertium.

c A PVT. x.

1 Lex emm~\mbiam obtinens futurorumlono- rum> non exprejfam formam rerum, ys hofiijs quM fingulis anms eafdem contwcnter offerunt> nunqua foteft accedentes fanttificare.

x ^Alioqm defuffent ojferri> propterea ^u odfa- crificames>Jemel furgati> nullorum peccatorum AmpUus cjfentftbi confitj.

3 i/itmtjlii hc repetitamentio feccatorur» quotamis.

4 Non enim fotefl fanguis taurorum &> hir- corum auferrefeccata.

5 QuAfro-

'a d hsb. c a p. x. 127

f Quaprofter ingrediens mundum^dicit Sacri- fctum £r obiationem nolutjtt, corpw autem apta- ftimthi.

6 Holocautomata o* boftampro peccato non dpprobaflu

7 Tunc dixi , Ecce adfum (in capite Itbrifcri- jptumeji de me )^t faciam , Dcus , ~\oiuntatem tuam.

8 Qjmmfuperius dixijfet}Sacrificmm & obla- tionem , %r hoiocautomata->& hojttampopeccatv nolutfii , ne^ue approbafxi ( $U£ ty.xta Legem ojfe- runtur)

9 Turtc dixit Ecce adfum 1* faciam% jDeus,~\oluntatem tuam.Toliitprtns ^tpoflerms Jiatuat.

1 o Qua *> oluntate fantttficati fumus , per ob- lationem corporis Iefu cbrijitjemei faflam.

11 Omnts igttur Sacerdos adftat quotidie ope- rans, c^ eafdemfeptus offerens bojltas , qua nun- quampofjint auferrcpeccata.

12 Btc l>ero^na pro peccatts oilata li&imdj inperpetuum confedtt ad dextram Dei.

13 Id quodjupereji expeftans , dontc inimici ipftus fcabellum pedum etusfant.

14 Vmca emm obiatione confecrautt m perfie* tuum e$s qui fan£i:ficantiir \

1 j Tejttfcatur auum hoc nobis , gr *pfe Spiri- tusfan£lus:nam pofIe.*4uam pr<edtxit>

16 Hoc eji foedws quod pactfar cum eis pofk dies tlloS)dtcit Dominus > Indam ieges meat cordi-

\

IlS A N A L . LOGi I N E P l S tV

hm eorumy & eorum mentibusea* mfcribam.

17 Et peccutorum iityue iniqtiitutam ipfimm non recordabor amplim.

1-8 Porro 1'biejl borum remifjioy non eft ampli^ ns obUtiopropeccato.

Lex emm ^mbram) Sequitur argumentum feeundum , quo oftendit Chriftum non fepe- oftercndumfuiffe,fed vnicam ejusoblationem fufficere : in hanc formam. Peroblationem corporisIefuChrifti iemel faciam functifica- mur. Efgo non opus eft ixpc lemstipfum offe- rar. Argumentum cft ab effedto vnicse illius obiationis, nempe perfectione & fanctificati- one aoftri.Integer fyllogifmus h\c eft.Si vnica Chrifti oblatio femel fidta fan&ificet , non opuseftvtipfe £epius fe offerat. At primum, Ergo fecundum. Syllogifmi hujus propofirio non eftintextu expreffa : affumptio h^bctur poftca , ver f . 10. Conclufio intelligenda relin- quitur. Illuftratio^ffumptionis adiffimilief- fe&o facrificiorum legaliu prsecedit abinitio capitis,ad ver&o. Diffimilitudo haec eft, Sa- cnficialegiliafa?piusobIara non fan6tificant. At oblatio Chrifti femel fadafan&ificat Pro- t^fisdiffimilitudinis delegalibus facrificijso- ftenditur pluribus argumentis. Primum habe- tur verfu primo,a natura eorum qu# lege con- tinentur. Sunt tanttim vmbra #t rudisquse- dam deiineatio futurorum bonorum > non au- tcm expreffa imago viuis ftiis coloribus de-

pi&a,

AD HE6. CAP. X. !2J>

pi&a: Argumenti forma cft. Lex tantum vm- bram obtinet,&c. Lex ergo Sdegalia facrifi- cia i quae fingulis annis continenter offerun- tur k Pontifice,nunquam pofTunt accedentcs fanQificare.

2 ^lio^mnonm^Secxindum argumentum.

Si facrifitialegalia per fe fan&ificaflent, anno

defiiirento£ferri?AtquinondefieruntofFerri:

Ergonon fan<5tificarunt. Proptcre4quod)Vto-

bat connexionem.fadta femcl bona cdicien-

tia noampliuscpus eft oblatione. At fi fan6ti

ficaifent legalia facrificia feciirent bona con-

fcientia.Ergo i\ fanctificaffent defijflent offer

ri.Argumetum fumptum eft anatura fan6ti-

ficationis,qua? nihil aliud eft,quim confcicn-

tiaepiu-gatzo,abolitiomaIae confcicntia?, quae

eftipfa peccatorumconfcientia, & effedtio

bonae confcientiae. Quiftcrtficajfcnt) Cultores

vocat cap.jj.v.p.vbi dicit facnficiailla non

poflefanctificareconfcientiacultorcm.

3 ^Ct^ui *w)Argumentu tertium acoiunda fiueadiundtacuanniuerfariis illis facrifielis legalibus, omnium fuperioru peccatoru me- tionerepetita. Quotitfs enim oblatiofa<5U eft,toties mentio fa£ta eft fuperi orum pecct* torum. Sequitur ergo non habuifT© facrificia illa vim fan£tificapdi &abo!cndi peccaa;fi e- nimiam expiataerantpeGcata illa quorfum repetebantur, h.e.fiperpriora facnficia cx- piaU&abolitaerant, quorfum cumpoftc-

1$0 ANAL. IOG, INEPISL

rioribus facrificiis repetiu eorum mentio fiebat?Dehis vide Leuit.itf.

4 Nonenim poteji jArgumcntum quartum abimpotentia fanguinis uuroi u & hircoriL Oblaciones illae legaleserant fmguinistan- tiimbeftiarum.Atquifan^uisbeinarumnon poteftauferrepeccata. Eigo oblationes illac noti poffunt fandificaro.Sandificare & au- ferrepeccata, idemfunthocloco. Obferua toto hoc loco}figuras fiue typos feoriim con- fiderariarebusipfisfiguratis.

y Quapropter ) Ex proxima domonftratio- ne, qua oftenfum eft legalia facrificia no fan- &ificare,infert fublata efle ea,vt volucas Dei de Chrifti facrificio ftatueretur & ponere- tur: In hanc fententiam primiim affert verba Pfalmiftae de Chrifto loquentis. Pfalm.40.ad verfum vfque 8. Deinde ea ver ba interpreta- tur,ad verfum 10. Ingrediens mundum) ld eft, Dei FiIius,quo tempore homo fa&us eft. Di« c*V)Introducitura Pfilmifta Dei Filiuspro- nuntians fublata eile a Patre fuo facnficia le- galia. Nahic eftfenfushuiusloci,ad verfum vfquefeptimum:vt Apoftolusipfeinterprc- tatur vcrf 9. quum dicit Tollttfrtm. In hanc fententiam fuat cmnia quq dicuntur duobus his verfibus, exceptohocquodinferitur de corpore ipfi aptato,quibus verbis reccditur a vocibus iis,quce habcntur illo Pfalmo : Nam illjc habetur,(w^ww ferforafli mihi) pro quo

hjc

A D H E B. C A P. tf. Jj^

hicUgituxCorptts dptdftimihi. ) Sed fenfus cft plane idem^Njm vtrobique intelligitur Filiurn Dei formatum efle ad fummum obfequium & obedientiam Patris fui. Hoc enim fignificatur phrafiilta ,qusehabetur inPfalma^e auriutn perforatione * qu# fignum erat feruitutis per- petuse. Hoc quoque ipfum fignificatur apta- tione ifta corporis> h. e.natur^ humana? aptatse DeitatiFilij Dei,quo fxSum eft,vtformarn fefuiaceeperit^adhocvt fefc fubmitteret Pa- tri, &c obediens fieret ad mortem , mortem autem crucis. Qje alij afterunc ad Jocorum duorum conciliationem,ego hic pr^tereo.

7 Tunc dixi)His verbis hubes finem>cur fub- lata fint facrificia legalia : nempe vt locus eflet voluntati Deide Filio fuo Chrifto , ipfiufque facrificio. Hic enim profitetur Filius prom- ptitudinem fuam ad fefeofferedum & morien- dum, ex Patris fui voluntate. Incapitt) h.e. in volumine veteris Teftamentiy vel iibrorum Mofis,quorum volumedi&um eft MtpaKn me- taphorice a fpecie^eo quod couolutum & con- plicatum libri corpus ( vt libri quidem fuerunc veteres ) quafi opus opitatum eft. Porro his verbis contineri videtur argumentum obe-; dienti#Chnftiquam hoe loco ipfepradicar. Argumentum elt, quiaficdeeo inveteriTe- ftanaento fcriptum eft. Seqnitur crgonecef- larioipfi faciendum effequod vult DeusPa- uv, vc conftcc Scriptur^ facra fua veruas, &

K z

Ijl ANAL. LOC IN IPIIT*

Deusiuftificeturinfermonibusfuis.Rom.3.^ 8 QHumJhptrius ) Sermonem hunc Chrifti qui habecur Pfal. 40. Apoftolus exponitde abolitioneiacriHcioium legaJium.&conftiru- lione obedientia? & facrificij Chrifti. Nam priora Chrifti verba fignificant ( interprete A- poftolo ) fublata effe facrificialegaha: pofte- xiora vero,quibus dicit,Ecec adfum &c.figni- £cat Chrifti faciificium ftatutum.

10 Qna l/oluntate ) Hadenus fuit illuftrat Jo affumpuonis fyllogifmi* quihuiusloci eft, a diflimilitudine lcgalium facnheiorum. Nunc autcm hubetur lpfa affumptio y fiue dillimili- tudinis apodofis. N^mdiflGmihtudinis mcm- i>ra harcfunt. Lcg^lia facrificia ixpiiis oblau xion fanfiificant^Chrifti vero oblatio femcl fa- fta fan&jficat. Notandumquodfanftifieatio- iiis hoc cffe&um tnbuat pnmum voluntati Det,tanq aam cauffe, deinde obtadoni corpo- ris Chrifti, quiaoblatio corporis Cnriftifuir cx Dei voluntate. Iure igitjr effectum obla- tionisChifti adfcribiturDeiPa«is voluntati* vtipfi cumFiliofuo fitgloriafan&ificationis Doftrx.

II Omnis igitur Sdcerdos ) Hic repctit inte- gram diflimilitudinem: Protafisdiffimilitudi- xiisde hoftijs legalibus habctur hoc vcrfu iu Apodofis ver6 tribusiequentibus. Qgdtmtn- fttam) Hoc idem eftcumeo quod dixit vcrf. 1. Nunquara poiTunt fantfihcare feu perfi*

ccrc»

A D H E B. C A P. X. 1J5

cerc. Namperfe&ionis qu#cfFe<5tum eftob- lationis Chrifti, p^rs quasdam eft pcccati abo- litio, fiueremiffio. In hae itaqocp <rtetotum intelligitur.

12, Htc^erl) Apodofis diflimilituJinisquas 'fyliogifmi aflTumptio elh Sedetdd dexteram) Iufta diflimilitudo poftulabat vt diceretur, Chriftus vniea pro peccatis vi#iouoblata,ia perperuum durante,kn<l)ficat nosrverum pro fan&ificatione poiuit feflionem Chrifti ad dexrecam Patris , qu# fmfiificationis noftrt coniequens eft,& necefTirio cam antegredien- tem pnefupponit. Nam tum demum coepit Chriftusfederead dexteram Dei, & gtoriara fuam adeptus eftjquumvi&imafuafemelob- laca, fuos fan&ificaffet ac perfeciflet. Vnde po- ftea verfu 14. feffionis huius ad dextera m Dei rationem reddit ex co <juod vnica fui oblatio-' ne fuos fanfiificarit.

ij Idquod fapereft^Hzc verba innuunt non- dum efle perfe&atn & complctam Chrifti , e- tiim ledentis ad dextenm Patris , gloriam» NamChriftus ad dexteramPatrisfedens,ex- pe<5hrdonee inimiciipfius fcabellum pcdum cius fiant, Confer hunc locum cum co qui eft i.Corinth.ij. 24.2^. i6.Confecr4uitin) Senfus eft.Perfecit atque abfoluit eos,qui fan&ifican- tur : quo fignificat perfeSionem hanc poficam iti fan&ificatione.

15 71^/j?f4^4^^)Sequiturargumcntum

K ,

Ij4 ANAt, LOG. IN EPIST.

tcrtium>quo oftenditChrifti oblationem illam femel fadtam fufficere. Argumentum eft ab ef- fe&o illius oblationis , peceatorum rcmiffione &oblationc,qu£parsqu<£Jameftperfe&ionis, qua pro argumento vfus eft proxime.Namper- fe£Honisnomen(vtmini videtur^comprehen- dic in fe omnia fimul beneficia , qux Chrifttis morte fua nobis promeritus eft,in quibus cen- feturpeccatorum remiffio. Syllogifmus eft. Vbieftpeccatorumremiffio > non eftamplius oblatiopropeccato. Atqui ex vnica Chrifti obhtioneeft peccatorum remiffio. Ergonon eftamplius oblatio Chrifti , fiue fufticitvnica illa oblatio. Aflumptionem confirmat tefti- monio Spiritus fancti loquentis Ierem. 51. 33. Primumpt^fjturSpiritum fanftumhocnobis feftificari. Deinde teftimonium Spiritus in medium adducit , itl qi:o reftimonio promiflio fa&aeftremiffionispeceatoruomnium. Pec- catorum ifti remiflio promifta intelligenda eftfutura in fcmguineChrifti, quinoui fcede- risMediaror eft. Videquardehoc teftimonio diximus fupra.cap.S.verf.S.&deineeps

18 Porro^bt) Syllogifmi propofitio.

ip Qwum igitur^frdtrcs^hdbedmus Ubertdtem tngrediendi Sdcrdrium per fkngutnem lef*y

20 £d l>id audm dedicduit nobis recentem & ~\>iudmper ^elum^hoc efl}pcr cdrnemfudm:

21 Quumc[uehAbcd,m\}$ Sdcerdotcmmdgntiy prjtfeEium domui Dei.

11 Ac-

A D H E B. C A P. X. ij5

2,2 ^ccedamus cumliero corde,& certd perfa*- fionefidet,puris cordihus a confcientia mala.

2.5 Et abluto corpore aauapura , teneamus con- feftonem fyei non ^actliantem:) fidelis enim eft $ut promtfit.)

2 4 Et ohferuemus altj alios, ~)>t nos acuamus adcharitatem & hona opcra.

25 Non deferentes agertgationem ntftri mu- tuam^ftcutimos cHa%thufdamy(ed adbortantes alij alios> tdaue et magps anod ^tdetts illum diem appraptnquare.

Quum tgitHr>jratres, )Ha£tenus de Pontifi- catu Chniti , inde a principio c tpitis ad hunc vfque locum. Nurc redic ad inftuutam exhor- tationem , qua ai perfeuerantLm in fide ad- hortatur. Hie itaque habemusexhortaticnis argumcntum nonum , quod fqmptum eft a li- bertace ingrediendi facrarium ccelefte : in hanc formjm. Quam habemus libertateta ingre- diendi (acranum, aecedamuscum verocorde &c. Athabemuslibertatemingrediendifacra- rium.Ergoaccedamus. Perfangutnem) Liber- tatem hanc ingrediendi facrarium explicar, ex cauffa efficiente meritoria % fiue pretio quo re- dempta eft>nempe Ghrifti fanguine.

20 £0/4)Libertatemingrediendiexplicat deinde a via per quam ingredimur Sacrarium ccelefte. Viam hanc defcnbit,primumexeo quod dedicata fit a Chrifto & confecrata.De- ipde ex eo quod recens fit.Tcrtio ex eo cjuod

K 4

%}6 A N A L. 1 0 G. IN EPIST

viua fit. Quarto viam ipfam expreffe noml- nat, vocatque velum , h.e.vt ipfe exponit car- cem Chrifti,quamvelum voeatpcr allufionem ad velumquod pr^tendebatur Arcae Dei,qua5 collocabatur in Sjnfio fan&orum. Sicenim naturae humana* velum praetenditur Deitati Chrifti,cuius typuserat arca fcrdcris.

21 Quume^e hdbe4mus)Hoc exhortationis argumentum eft decimum 3 apraefe&o domus Dei , fiue facrarij in quod ingrediendum eft. Is autemeft idem illePomifexmagnus,dequo ha&enus.Cum igitur & aditus pateat ad fjcra- xium ccrlefte , & Pontifex nofter fu prsfefius domuiDei^fiuefacrariOjquid vetatquo minus ingrediamur & accedamus? De Chrifti pra:- fe&ura in domo Dei 3 vide fupra 6. 3. At Chri- ftus vt Filius domuifua? praeft.

21 *y€eceddmHs)Hxc altera eft parspropofi- tioniseonfcquentia?,qua»inceptaeftaverf.i<>. Continet autem plures in fe partes , fiue mem- bra plura,quorura primum habeturhoc verfu. Eftautemopus fidei, quod ccrnitur inacce- dendo ad facrarium , fiue in ingrediendo Sa- crarium ccelefte. In accedendo triarequirit. Primum cor vcrum , h. e. finceritatem cordis, quod Paulus cor purum vocat. 1. Timoth. 1. 5. Secundum eft 7rA«p o<p*p/a fidei*quam eode fen- lu illo loco Paulus fidem <* vv7ronfiTo\ appellat. Tertium eft purificatio cordium a conicientia nula, quam Paulus illo loco bonam confci en-

tiam

AD H E B. CAP. X. 137

fiamnuncupat.HisigiturtribusmodisoporteC affedum eifeejus ammum 3qui accedit ad D- crarium illnd coelefte.

25 Et alluto corpore ) Secundum membrum eftpofteriorispanispropofitionis confequerj^ ti#,de quadiximus.Eftautemperfeuerantiain operefpei. Opus [pei eftconfeflio nonvacil- ljns,h.e.conibnsccnfeflioqu£fpeitribuitur, quia fpes vit# ^terna^ facit vc confiteamur Chriftum coram mundo. Gloriamurfub fpe gloriae Dei. Rom. 5. 2. In cer.enda confeilione ipei requinc corpus abluti.m aqua pura,h.e. fan<5tific Jtionem hominis^quam adumbrar per legales& externasdblutionesfordium corpo- ris. Aquam puram intelligit Spititum Dei fan&um, cujus typus quidem erat aqua illa ; legalis , & cujus fymbolum eft aqua Sacra- ■ mentiBaptiflimi. Fidelisenim) Rationem per- feueranti^e in confeilione fpci int'erit,a na- > tura >hoceft, veritatefiue fiJelitate Deipro- mittentis. Deus qui promifit natura jfua ve- rax eft & immutabilis. Ergo perfeueremus ineonfeflione ipeig!ori# illius quampromi- iitDeus.

24 Et olferuemv* )Hoc tertium eft mem- brum propoiitionis , eft autcm charitat is opus pofituminobferuarione noftri mutua. vtnos Acudmws) Obieruationem quam dixic ,in eo ponir,vt alij alios viciflim acuamus ad chariu- tem,& charicatis opus.

I38 ANAL, LOG, I N £ P I S T.

25 Non deferentes) Qumum eft propofitionis membrum, nd quod quarto ioco adhortatur. Cotinetexercitiumpieratis , quodcerniturin celebrandis fjcris ccetibus & coicionibus San- £onim.> quas hic \7n<rvv*.ytoyis nomine intel- ligit.Primum dehortacur adcfertione Ecclcfi- afticorum coetuum : deinde adhortatur ad eo- rum celebrationem , quam inte!ligit.,cum dicit adhortanfes ahj alios, h. e.in vnum coeuntes, vcadhortationeSjinftrudtiones^confobtionef, & carter<i hujufrnodioflici yn EcdefiaDei ha beanciir.ftrfftf) Obirer reprehcnditnoamrrios, qui ccerusfacrosnon freqientibant. Idqueeo md?is ) Exhortitionis hujus argumentum,a propfnquicate vltimi iilius diei,cujus teftera appsUat ipforum confc^cntiam (videtis) inquit, h.e.hujus rei iplt cftis confci j

26 Nam Jil^ltropeccduertmus poft dcceptdm eopnttionem ^erttdtis , non ddhuc pro peccdtis reli- au,aeJ}l:oftia.

27 Sed horrendd ^udddm expetldtio iudi- ttj,<gr ignisfcmor > qut deuordturus e(l aduerfd- rtos.,

28 Qui contempferit Mofts Legem dbjque mi* fericordid ex duorum dut triu tefltmonio moritur.

19 Qudnto ( putdti* ) dcerbiore fupplicto dt- gnutcenfebitur qut Ftitum Det conculcarit, & fan- guincm fcederis.per quemfuerdtfdnttificdtus , pro- fdnum duxerit > £r Sptritum grdtite contumcitd, **ffeurit>

30 Noui-

A D H E B. C A P. X. 139

50 Nouimus enim eum^uidixit , Meumesi Mctfci , ego repcndam, dicit Dominus. Et rurfumy 2) ominus tudicabit fopulumfuum.

31 Horrendumesl jnadere in manus Dei~\wi.

Non f%~\ltr6) Argumcntum fuperiorum ex- hortationum , apcrna Apoftafn? Sc defedtio- nis : quafi dicat,fi non perftncrimus in fide, in (pe, in ctaritare &c. fed poft acceptam verit.i- tis cognitionem vltro pecc^uerimus ,nonad~ hnc &e. vltropeccautrimus ) Hs verbis habe- turdefcriptio qused^m Apoftafia^fiuedefe(5H- onis , fiue peccaci in Spiritum fanftum. Pri- nuim eft peccatum,dcindc eft peccatum in ve- ritatem ipfam , h. e. in Eudngelium Chrifti: Nam qui peccat in Spiritum fanchim , oppu- gnatipfum Euangeliuro; Tertio eft peccatum in veritatem Euangelij ngnitanr.Narn qui pec- catin Spiritum fanclum , non ex ignor* ntu, fedex fcientia , & contra confcienti.im fuam peccar. Qoartci peccatum eft quod vltro ad- roittitur>& fponte, hoc cft, ex m.ilitiofo animi propofito. Nam qui pe.ccjtin Spiritumfan- flum ncn ex infirmitate peccat, fed ex malitia Sc pertinacia animi. Fofi acceftam) hoc eft, poftquam lemel fueritilluftratus,guft<iueritque donum ccdefte. Heb. 6. ^.& deinceps. Non ddbucpdeft , nullum eft facrificium rcliquum, quo expietur ejus peccatum : quod fi enim ellet , ilJud elTer vel Chrifti ficrificium , vei aU terius cujufdam noui Mediatoris. Sed Chrifti

J^O ANAI. IOG. IN EPIST.

facrificiumnoneft:nam poftquam femelad- miffum eft hoc peccatum , quod vocatur in Spiritum fin$;iim,quo coneuicatur Dci Filius, profinatur fanguis faederis , & Spiritus gra- I tia: contumelia afficitur. IamChriftifacrifi- cium ad eom qui fic pcccauit , non amplius ,] pertinet, & qui fic peccauit, amittit prorfus jus-j oranc in Chnfli facrificium.Ergo non eftChri- j fti facrificium quo expiatur hujufmodi pec- * carum. Noneftalterius cujufquam nouiMe- ; diatorisfucrificium, quoexpiatur hoc pecca- tum:Nim nouus aliquis Mediatordari non potefljvt neque nouum foedus gratise.Sequitur ergo nullum pro peccato hoc reliquum effe facnficium. Heb. 6. 6.pro eo quod hic dicitur, nonadhuc-pro peccatis &c. habet fieri non poflevt denuorenouenturper refipifcentiam. 27 Scd borrenda) Hoealteraparspoenae eft. Namprimafuit , quodnulla fit peccati remil- fio : h#c fecunda eft , expe&atio Iudiei j futuri. H mc horrendam vocat , quia vel ipla expe- datio inferorum horrorem mcutit. Porto hor- rendaexpectatio hoeloco nihil aliud videtur ; efllj,quam metus qui fpei opponitur. Narn vt fpes eft futuri boni,ita merus eft futuri mali. Et igms) Ha?c fpecies poens eft futur^ fiue judi- cij,nempe abfumptio per ignis feruorem. Qui demraturus) Deferiptio qua^dam cft feruoris ignis quem dixit , ab effc&u fuo , qui eft in de- uo randis aduerfarij s , hoc eft > i js qui Deo tan-

quafli

AD HEB, C AP. X. I4t

quam hofli bellum indicunt , Sc elatamanu peccant.

28 Qtn contemfferit ) Poenam hanc quam dixit confirmat ex minoriexemplo ejus, qui

ontempfit Mofis Legem. Simile argumen- $um vide Heb, 2/2.3. ^fhf^ue mifericordid) Notaquum Deus jubet mcrteafficercpecca- torem , tum pra^pofteram efle mifcrieordiana «jua ei parcicuu

29 Qui Filtum Dei) His omnibus modis pec- cat apoftata, &qui a veritatedeficit. Heb. 6. 6. in eundem fenfum dicuntur apoftata: rurfum crucifigere fibimetipfis Filium Dei, & ad igndminiam exponere. Triburs modis diciturhic peccareapoftata. Primum peccat in Chriftum, qua \dyo$ eft> & Filius Dei. De- indepeccat in Chriftum 5 qua homoeftcru- cifixus. Terrio pcccat in Spiritum fanflum. Vndeapoftafiaifta vocaturpeccatum in Spi- ritumian&um.

30 Nouimus entmeum) Alterumprencfiue fupplicij apoftafias argumentum ,^ teftmonio ipfiusDei,quiprofitetur fe vltorcm omnium peecatorum.Vide Dcut.32.35.R0m.12, 19.

31 £*r#ry^j»)Hocalterumeft tcftimonium idipfum confirmans cx eodcm loco. Deut. 32, 36. Horrtndum eji) Conclufio cft hujus loci i*i$t$vniJi*TiKii Dtt Ifiui) Hoc epitheto viui, o- ftendic quod dixic , horrendiwn effe incidere in ejus nuuus. Naxncum qui manibus qua§

141 ANAL. LOG. I N. EPIST.

jftiis pcccatorem difcerpit,adeo viuus fit,&po~ tens ac robuftus,necefle eft horrendum cfle in ejus manus ineidere. Sic i. Theff. i.^.grauita- tem & ^cernitatem fupplicij impiorum arguic a potentu glori^e Domini.

yil^euocate^eroin memortam Jupertores dies,! qmbud pojifuam illuflrati fuijfit, ingcns certamen affitVttonumfuftnuifiis.

35 Partw» amdem , dum £r> cumprolris , & turn oppreffomkus^ in theatrum efisprodulliipar- tim 1 eroy dumfoi^fallt ejlis eorum aut tn eofatvu l>erfmturm

34 Nam Cr* deliinculis meis mecumdolui- Jiis > CT dtrepttonem facuitatum leflrarum cum gaudio accepiftis , Itauiftretts vos habere apud ~\os potioremfubfanttam in ccelts,0" oma perma neat.

35 Ne igitur altjctte lileram illam profejjio- nem l>eslram yau& magnamhxbetpr<£mtjretrtbu- ttonem.

3 6 Nampatientia lobis efi opu*y"\t "\oluntati Dei obfeauutt reportetts premifjionem.

37 ^Adhuc enim tanttllumjantillum^nt^p&my gr wi 1/enturus eff,l>eniet>neaue tardabit.

58 luttus autem ex fde ^tuev.at fi quisfejub* duxertt^nonprobat eum animu6meu4.

39 ^At nos non tj fumus aut nos fubducamus dd extttumfed aui credamus ad anim&falutem.

Reuocate lero ) Dehortatur a defe&ione fiuc ' apoftafia>& hortatur ad pcrfcuerantiam, ab af-

fli<5honi

AD HEB. CA P. X. 145

fli&ionibus quas fuperioribus diebusprofide Aint perpeifi. Nam non decet eos tam muita pafibs efie fruftra. Gal.3.4. Propofuio ex- hortationis hoe loco ePt,vt reuocent in mcmo- nam iuperiores dies :non enim e memoria noftraexcidere debet fupcrior noftra condi- tio,fiue profpera fiue aduerfa. Mernentote vos ' quondamGentes in came.Eph.2.11, 12. Qui- buspoftqutm) Definitio quaedam e& (iiperio- rum dierum, ab afihttionibus quibus illis die- bus exercitati funt. Illuftratifmflis) Tempus afflictionum notat , quod erat non ame fidem, fed poft fidem & illuminationem. N.im ndem &illuminationem mentis fequitui Crux, Dei confilio immiffa ad fidem explorandam. Cer- tamen vocat affli&ionum, quia cum afflictio^ nibus certamus &c confli(5tamur in htfc vita.

35 Partim qui&em ) Diftributione expiieat afflifiionesqiusdixit : partim erantaffiictio- nesquas ip£ perpeiii funt , partirn eront $-i//^~ ^AtQs/flc, quaeum afflictis aljjsdoluerunt, Cum frohris ) Afflidtionem quam ipfi perpefli func in eoponit,quod producti fint ia theatrum cum prcbris & oppreSionibus , h. e. quod pu- blice& infpecUntequafimundo,& probrofi9 &injuriofetra<9auiLr.t. Ergo productioh^c inpublicum?&quafi intheatrui^auget &ex- aggerat duo ilia affli£tionum genera , nempe probrum & opprefliones. Dmnfoaj ) In hanc IcntentialoquiYidcturPaulus.2. Timoth.i.J,

144 A 1* A L- t?G. IN EPIST.

cummonet Timothcum ne pudeat eum ipfi us,qui tum erat captiuus Chrifti, fed potius fic particepsaffli&ionum Euangelij.

34 Ndmcrde Itinculis^eL&Cs-ifcosiv explicat fuperiora afflidtionum membra : pofteriuse- nim priori loco declirat,prius autempofte- rion .De~\inculis) De (rvp7r*Miia. hae vide Rom. n.i^.FIete cum flentibus. Cum gaudio) Non dicit fimpliciter perpeffos effe eos direptio- nemfaculcatum fuarum; verum addit , cum gaudio perpeffos. Hoc eorum affli&ionem commendat. In martyrio duo requiruntur: Primum, vt fit bona cauffa : Secundum, vt ad- fitgaudium. Vtrumque complexus eft Petrus i. Epift.4.15. Sedfi (inquitj vt Chriftianus affligitur aliquis, ne pudefiit,imo glonficec Deumtanquam Patrem. Quibus verbisha- bes & martyrij cauffam optimam , nempe fidem Chrifti , &gaudium quo afficidebet a- nimus inmartyrio. Vt ^ttifciretis ) Ratiocuc cum gaudio acceperint direptionem faculta- tumfuarum , a fide & fpe quam habebant, adepturos fe coeleftem fubftantiam , quam cum terrenis facultatibus comparat Apofto- lus , & in bonitate , 8c in ftabilitare. Qupd ad bonitatem potior eft : quod ad ftabilitatern permanet in a*ternum.

35 N$ igitm) Concludit principalem exhor- tationem ; perftandura nimirum efTe in fide R^ ucfiducia. Qna) Argumentum exhortationis

duode-

iiD HEB» CAPi X^ Itf

duodecimum,i mcrcede fidei.Nota mcrccdg effe, non operum noftrorum,fedfidei,h.e- meriti Chrilti,quodfide apprehcnditur.

56 Ntmpdtientid) Occupatio. Obiicieninx pptuit : Dicis fiduciam habere magjiam pr^- mij retributionem:nosver6fiduci«e fiuendci nullu fru£tu percipimus praeter affli&iones. Refpondet.Credentibusopuseflepatientia. Vt >&* ) Quo finp ilt opus patientia oftendit « Nempe vt pofteaquam ex volutate Dei per- pefli fuerint affli&iones,reportet promiffio- nem,h.e.promiiram mercede. Nota, promif- fioncs vitas aeternae fiuntcuexccptione affli- ftionum. Quamobrem cu fidc in pronpiffio- nes,neceflanb coniungendaeft patientia,cu- ius beneficio dur^musfub affli&ionibus.

37 <y€&huc enim) Alteraoccupatio.At tardac Dominus^ac proinde,non nifi tarde repqrta- tunfumuspromiflam mcrceiem? Refpon- det,paululum admodum temporis adhue fu- perefle dum vcniat Dominus.vide i.Vet.3.9. 38 IuftHttutem ) Cui dcmum tribuenda fit vita in aduentu Dominioftendit,nempeei quiiufius eft , hqceft , fide Chrifti juftifica- tus , is exfide illa qua iuftificatus cft viuet. ^Atfi fttis) E diuerfo docet cui non fit tribuc- da vitain aducntu Domini , ei nimirum vita noneftadiudicanda quifefubduxerit , h. e. qui ^fide defeeerit. Nonfrobat) Pro eo quod dicendum cutnoii viuet^dixit^ non probaw

L

i4< akalI log. in *Viir7

eum animam ipfius.Hic verfusdefumptus eft cx Prophcta Abacuc. cap. z.verf^.vbilegi- tur.Eccc cbullatin quo no eftredtusanimus ipfius:iuftusautemexfide fua viuet. Verilm Apoftolus hoc loco ver ba Prophetar non ad- duxit exprofellb, fed talem fententiam ac- cornmoduuithominibus fui tepons3 qualem Prophetaolim accommodauitijs quipnfco illofeculo vixerunt. Atquehichabes argu- mentum principalis exhortationis decimum- tertium.

39 ^€tnosnon)Coneikio e& & mitigatio fii- perioris (entcntiae, quac fortaflis durior ac fe- ueriorvidcri potuit. Hacigiturcorre&ione Hebrqoseximit cnumero Apoftatarum, & credentibus accenfct. ^dexitium) Obfcuni deterret ab apoftafia & defedione a fide , ar- gumcto ^b exitio illo quod manet Apoftatas. Z*d 4mmdt/alutem)ObCcurc adperfcueratiam in fideHebrqoscxcitat, argumentoi falutcf illaarterna,qux manetcrcdentes.

jirgnmcntum Cdfitis Jndecimi.

Hoc capitedigreflioeftiocommeodationem fidei, ad quam ha&enus eft hortarus.Eam autcm commendae ab efFedis,primum generalibus ad verfum^.deinde /pe- cialibus,i verfu 4.ad fiucm caphis.

C A P V T X T.

I Eji 4utemfides,illud fuo exunt fU£J}er<tn~ wr,C7* jua demonftrat yut n§n ~\'id*ntur.

■

AD HEB. CAP. XI.' I47

X 6b cdm enim tefHmonioJunt ornati mAiores*

3 Per jidem inteUigimm conjfruflum faijji

mundum ~\erbo Dei , Iftfua cernimus nonftnt ex

apparentibus fafta*

Efi autem fides) Digrcditurin commcnda- tionem fidehllius, adquamha&enusefthor- tatus : commendatio eft ab effectis , primum generalibus, tribusprimis verfibus. Primum efFe&om generale eft quod fides fit (ubftantia eorum qusefperantur, hoe eft , exiftere fjciat res quse nondum funt,fed qua? fperantur.Fides exiftere fack eaqua? nondum funt >ex parte, non autecn fecundum fetota : nam dum credi- mus in promiifiones de vita fututa, praefens qusedam eft illius vitx fruitio. Eiquod demon- j?r<*f(Idem re afiis verbis repetirur:*At^«V fiuc demonftrationem vocat* quiaexparteoculis ani trii repr^fentat ea,qu£ fecudum fe tota non videntur: nam vtdam credimusinpromiffio- nesdc vita £terna,tunc eius ex partc eft fruitio & participatio : ita eiufdem afpectus eft ex parte. Qu# nonvidentur hoc loco, funtea- dcmquse iperantur:nam quod non videmus jfperamus. Rom. 8.2^. Hoc igirur locoinnuit Apoftolus adrairabilem elle fidei efficaciam, qua fitvt quarnon fubfiftunt fubfiftant, quas nonvidentur videantur. Quibus verbisnihil aliudfignificat, quam per fidem inchoari in ' fcae vita vitam i!lam a^ernam.

f ob ^w)Secundum effc&ura generale,fi-

2 *

J48 ANAL^ LOC. TN IPIST^

des maiorum,fiue Patrum effecit vt teftimonlo honorificoaliquo fint ornati. Hoc videbimus poftciinindu&ione particularium fideieffe- dorum.Nota:Commendatio piorum in veteri & noua Scriptura eft ex fide propric. Si qua: fit ex operibus exprcfla commendatio, eaeft qua per opera tanqium effe&a notiora , argui- lur &oftenditurhdes. Ergocommendatioeft cx opcribus, non tanquamcauflis , ied effe&is & teftimonijs fidei in Chriftum , qu# vera eft commcndationis omniscauftj.

5 P*r^/*/»)Tertium effe<5turn fideigenerale. Beneficio fidci non tantum videmus apprehe- dimiifque futura,vt in primo effe&u, fed vide- inusetiamquaz multis retroieculisfa&afunr. ,Vi demu s ipfam mundi creationcm, imo per fi« dem videmus qua: ante tempora fccularia in ^terno Dei confilio fuerunt j vt ele&ionem & prsdcftinationem noftram. Ferbo Det)Pcr fi- dem non tantum intelligimus mundu conftru- dum fuiffe , veriim conftru&u fuiffefolo vcr- bo & nutuDcij ncqucidmodo,fedcxnihilo fuiffc conftru&um. Vtf**) Senfus cft , ac 6 di- xifler.adeo vt mundus iltc quem cernimus,non fitexaliqua apparente ac fubfiftente materia, fed ex nihilOjConditus.Videirtur hsec verba #V/ 96>v»P*tj*4>£ iubiecta effc f uperioribus. Habet enim quandam exclamationis & admiratioms fpecicm.

4 ^AUlferjidem } mniorh pretij /kcrificium

Utm

A D H E B. C A *« XI. I49

altulit Deo quam C*in : fer qudm teftimomum ohtinuitquod ejfctiuftm^ teftimonium ferbibente Deo de donis eim : cr fcr bdnc mortuus ddbuc lo- ^uitur.

5 Perfidem Enocb fuit trdnftdtm , ne ^iierei mortem:necfuit inuentm , frofterea quodtranftu- ler4t eum Dem : fnufiiuam entm trdnsferret*r,te- ftimomu obtinuerdt quodfUcwffct Deo.

6 ^ftcjnifieri non poteft l>tjinefide quifyudm ci fUceat : ndm aui dccedit ad Deum , bunc cre- dere oportet ejfe Deum, dcfrtmiaUrginijsfui ijpfum reauirunt.

7 Perfidem diwinitus ddmonitm Notdeijs au& nondum ^idebantur^entusy dppdrduit drcdm d& ferudnddm domumfuam :ferauam arcam conde- nduitmundum, & eim autexfideeff iuftitUfd- £lm ejthares.

8 Perfidelfocdtm yCbrabdm dufcultduit Deo JtdhiretinUcuauem dccepturm eratin bdtred*- tdte: &> extuit^nefciens *uo ejfet ^enturus.

9 Perfidem commordtus eft in terrd fromif fd yt dltena 5 commordtus eft in T dherndculis cum Ifddc O* Idcoh cohxredibm eiufdem promif fionis

10 Expeflabdt enim lirbem hdlentem funda- mentd^cutus drtifex &* conditor eft Dem.

1 1 Per fidem &* igfa Sdrd ^im dd concipen- dum femen accept , ac frdtter Atdtu rdttanem feperit : auld fidelem effe duxerit eum aui pro- miferdt.

l 5

150 ANAL. LOS. IN EPIST.

1 1 Qudpropter &* ex lrno>e6fue iam emortuo9 natifmt pofteri, quanta eji afirorum ccelimul- titudo y gr quaji arenailla innnmerabilis qua cfl ddorammaris.

ij Secundum jidemmortui funt ifii omnes non adefti fromiJfa,fid eminus ea confoicati , fofl- quam \pGsfu?JfentferJuafa , £r e.i amplcxi ejfent dc profefii futjfent fe hofyites erddnenas ejfein tetra,

14 Nam aui hac dicunt s palam ofienduntfe fdtriamqudtrere.

if Quodft illius memoresfuijfent ex quaexic* rant3habere foterant tempus ad rcuertendum.

16 Atqui meliotem exfetunt >hoc cfijaslefley yuaprofter non dedtgnatur ipfe Deus>cognomtna~ ri Deus eorum:farauerat entm ex m\rbem.

17 ^ibraham ^uum tentarctur , obtulit ijaac ferfidem{)fnigenitumimc^iz.miillum ohtultt is qui fromifiioncs excepcrat.

18 .yfd quem dittnmfueratjn Jfaac ^'ocabitur tibi femen.

19 Cum ratiocinatus fiatuijfet , Dcum ^ela mortuis excitare pojfe : ~\nie ctiam tliumfimtlitu- dine quadam receftt.

20 Perfidcm de futuris benedixit ifaac filio Jacobo cr Efauo.

21 Pcrfidem^I dcob moriens ftngulis filtjs lo- pfh lcnedixit& adorauit baculo mnixus.

Zl Perfidemjofifh morijcns de egrefiiom filio- rum Ijraelmemtntt, dc^ue ofiibus fuis mandauit.

23 Pcr

A D H E B. C A P, X I. IJl

j . 23 Perfidem , Afo/ej ^aa?» ad^ <^f, o«W- I' df w £/? menfis tres ap^renttbus fuu , jao^ 'Wr- rent lenufium ejfe puerulum , gr non timuerunt zdtElum regts.

24 Perfidem>Mofcs idmgrdndit renuit "^ocd- rifiliusfilis Pbdrtonis.

V) Potius eligens ftmul mdlis ^exari cumpi- ndo Det^uam temporarUm retinere peccdtifrui- 'ionem,

16 Mdiores drbitrdtus diuitids probru Chri~ ;?#' > qucim v£?ypttorum tbefituros. Intuebdtur e- nim mpr^emtj Urgttionem.

1 7 Perfidem relt^mt ts£gyptumf nihil times ram regis : n<xm "V/ ^ut ^tderet eum %ui eft inuiji* nLisyitzfortt dntmofuit.

28 Per fidem feregitpdfchd & ejfuftonem il- amfdnguinis, ne ^uiperimebdt primogenttdy ipfis dngeret.

19 Perfidem trdnjierunt rubrum mare ^ebuti ^er ftccdm terram:o*#w mzrisfdflopcriculo v£- rypttj dbforptifunt.

30 Perfidem mxnid Iericho conciderunty quti ircunddtdfuijfent dd diesfeptem.

31 Perfidem , Rdhdb meretrix illd non pertjt \na cum tjs qui non oledierdnt, quupdctficeexce- 'ijfctbojjntio explordtores.

31 Et ^uidpriterea loquor} deficiet enim me empus commemordntem de Gedeoney de Bdruc,c?* 'dmpfonty cr'Iephthe,Cr Dduidcy& Sdmuele , ac " ophetis.

L 4

15* iNAli IOG. IN £P!ST.

35 Quiferfidemdebelldruntfegnd, excrcue- tunt iuflitidy djfe^uuttfuntfromifioncsyocclufernt traltonum.

J4 Extinxetunt Vtm ignis , effugerunt dcics gl<idif y "idlidifdflifunt ex imbccillis> effeili funt robujli in bello , exercitus exterorum tn fugdm, Hertermt.

3f Muliercs dcceperunt ex refurreElione mortuos fuos : dltj Itero diflenti funt neglefta liberdtione , *)t]>otiorem refurrcftionem ndnctfte- tentur.

$6 Ali\ rurfus ludibrid>&- fldgelldfunt exfer* thinfufer er Itincula & cdrcerem.

37 Ldfiddti funty dtffeHi funt > tentdti funt, glddio cdfi occubuerunt , oberrduerunt cum o~ uiUis gr cdfrinisfellibus , deftituti,opprefli ,mdli vcxdti.

38 Quibus indignus erdt mundus : in defertis errctntes , c^ monubus dc Jpeluncis y & cduernis terr<e,

3 9 ^Atque omnes hi teflimonium ddeptiperfi- icnhnon obtinuerunt fromijfum tUud.

40 Qupd Deus denobu melius quodddmpro- wderdt, ne dbpjue nobis confecrdrentur.

^belferfidem) Sequunturparticularia fi- dei effe&a, ex quibus eam commendat. Par- ticularia voco efl£c<5h> ea qua? funt fidei certa- rum quarundam perfonaru. Ac prirnurn quide habemus effe&a fidei particulariai quorundaoi Patrum, quivixerunt primoillo nmndi fecalo

ancc

AD H E E. CAP. XI. 1)3

ante diluuiu,nimiru Abelis>Enochi,& Nonhi. FideAbelistrnhicnumerantur effedtjrprimu eft ,quod fidesejus effecerit vt irujoris preaj facrificiuobtulerit Deo,quam Gain.Perfidem enimiprimum placuic Deo perfona,ceindc ob- latio. J>erqu<tm)$ecm\di}n\ eft effe&um fidei Abelis,obtinuit tcftimonium quod juftus ellcr. Hocpertinet adilluftrandum fecundumillud effectu genersle,de quo iupra v.2. Tcftimoniii) Oftendit proximii cffidtl fiue tcftimomu ju- ftitias, quod obtinuit Abel,ex teftimonio quod Deusperhibuitdedonisejus, h.e.de facrificio ab eo oblnto. Nihil exprefte legitur in Genei. de hoc teftimonio,verum probabile eft ex col- tatione fimilium exemplorii-.vt Aaronis Leuir. 9. 24. Elisei.Reg. 18.38. Dauidis i.P^raIip.21. zS.Solomonis 2. Para.7.i.probabile f inqujm) eft,facrificium illius ignc ccelitusdemiflb,con fumptum fuiffc. Etfer) Tertium eft effectum fidei Abelis:fides ejus facit vf, licet jampndern fitmortuus, t^menadhuc viuatqnodammodo & loquatur.Vide infra 12.24. vidc Genef.4.10. vbidicitur fanguinem Abelisvindicta a Deo pofcerc.

5 Perfidem Enecb) Sequitur particulare ef- fectura fidei Enochi, furfum affumptus efta Deo. We '\tderet)Fm\s,\t ztiperetux amorte. Nec fmt) Illuftratiotranflationis fiueaflum- ptionis ejus,ex eo quod eam fequutum eft. Sic tranflatuseft vtamplms non fuenr inuentus.

J4 ANAL. LOG. IN EPIST.

Vroptere a)Rz:io cur non fuciit inuentusrquem enim Dcus tranftulic & affumpfit,quisinue- uirc potcft ? Priufyuam) Probac per fidem fu- ifle tranflatum, hoc fyllogi fmo. Fieri non po- teft vtqibfquam fine fide Deo phceat: atqui Enoch priufquam transferretjr teftimonium obtinuerat qnod Deo placujfiet : Ergo per fi- dem placui t Deo, & ex confequenti per fidem tranfluusfuit. AtTumptiopra?cedit, Propo- fitio fequiturinitio fequentis verfus.De tranf- Jatione Enochi hjbesGenef^.n.&deinceps, vbiicribicMofescum continenter ambulalTe cum Deo;pro quoiicir hic Apoftolus eum placuifle Deo. Tetfimontum oUinucrdt ) Hoc pcrtincc ad ilhiftrandum generale fidei efFe- ftum fecundum.

6 Ndm qui accedit)Rmo propofitionis,quafi dicat , cui in animo eft placere Deo , oportec eum credere,&c.Accedere enim adDeum hoc loco eft ei placere. Duo funt hicdeDeocre- denda. Primurn eft quod fit Deus : Secundum eft quod ralis fit, h. e. juftus fit ac benignus in eosquiipfum requirunt. Quod de Deopri- mum credendum eft,ad eiusnaturimfpe&ac ^bfolure in fc con(lderatam:quod vero de Deo fecundo credendum eft,de Deo eft, non abfo- luceinfeconfideraco,fed vc fefe ad nos de- mittit.

7 Verfiicm) Hoc tertium eft pmiculare ef- fcftura fidei, nerope Noae. Objc&u fidei No£

fuit

A D H E B. C A P. XI. I$$

iiit diuina admonitio , cjuam dicit fuifle de ijs ebus,quae nondum cernebantur, nempede liluuio poft annos eentum vigmti euenturo. ifide Genef.6."Pono hxc veiba indicantef- eftum hoc (pcciale fidei No£ pertinere ad il- uftrandum eenerale illud effedtum fidcipri- -pum. Veritus ) Hoc primum eftndeiNore ffectum,internanimirum reuerentia& obe- Jientia yifparamtarcam) Secundum effedum Sdei No#,externa obedientia in drca apparan- 3a. ^/Cdfemandam) Secundum boc eftedtum itluftrar, primum fuo fine, <id feruand m fimi- liidm fuamabaquarumdiluuio, quodDei ver- |bo credens cenci futurum expeSatat. Per juam arcam) Deinde illuftrat hoc effe&um cx duobus alijs effeftis ipium confequentibus. Primum refpicit prifcum illum mudum,quem condemnauitpcrarcamillam.NamNoaedua- bus rebus inexcufabilcm fecit prifcumiHum mundumjprimum verboafepr2edic<*to, (quo hortatuseltad refipifcentiam>vt venturum ja dicium eftugerent ,fuitenimpr;Eco juftitiar. 2. Pet.2. yj proprerei quod ei non adhibira fic fides. Deinde veibo,ad ipfius veritatem eon- firmandjm , adjecit facramentum , arcam : vt tum vcvbo , tum facramenro ,pnfcum illum mundum condemnarer. EteiHtqu*) Ahernm effedum arcar appjrationem confequens, i- plum Noerefpicit ,ipfius nimirumjuftificatio &falus , prifcimundi condemnationi oppo-

I56 ANAL. LOG. IN EPIST.

(ita. Nam facftus eft hseres ejus qu# pcr fidem cftjuftitise.Iuftieiamintelligo imputatamqua^ Chriftus tanqu im harreditatem itnpertitom-f, nibus,qui per fidem ipfum apprehendunt.

8 Verfidcm locdtus ) Haiienus fuerunt eflfe- (ftafidei purticolaria Patrum quorundamqukp vixerunt ante diluuium, Sequuntur effeda fi- dei pavticularia Patrum quorundam qui vi- xerunt p. ftdiluuium , vfquead exitumpopuli exALgypio : & primum quidem Abrahami, qui Parer credentium vocacur.Rom.4.ii.EfFer &um fidei Abi shami, cft obedientia Dei voci pr^ftica , qu<Sd Deo ipfum vocanti ex Vre Chald^eorum jufculcauerit. Vt abiret) De- icriptio qua:dam obedienti^ Abrah imi > qua oftenditur in quo pofita fuentb^c obtd^entia, ineo nimirum quod abieric in eum locum, quem accepturus er;u in ha;reditatem,h.e. ter- ram C;njan,qua? typus eratccrlorum.£f m- uitnefciens) Amplifieat ill;»m obedientiam A- brahami ab ignoratione loci in quemiemuf us erat,Deusnon nominauieeilocum quo lturus eHer,(ed dixit ei5Abi in eam^crram qujm mo- flraturus (utn tibi.Genef.12. 1 . Abrahamus nihii cun&atus , in hac Dei vocatione acquieuit , &C Deum vocante quafi claulls oculis fecutus eft* paratus ire quocunque ip(um duceret.

9 Perfidem commoratus^Secundum effe&uat fideiAbr^hami. Nontantum per fidem abijt *n terrampromiflam>{ed etiam per fidem io *;

commc

A D H E B. C A F. XI. IJ7

]J;,ommoratuseft. Vtalun^ Exaggerat hoc ef-

^e&um commorationis in teirapromifla^ex

Juplici ipfius modo.Pi imum commoratus eft

n ea vt aliena.Quamuis enim ad jpfum vi pro-

niflionis Dei jure ipedbit , tamen Abraha-

dus fe inquilinum &pcregririuni m ea profcf-

us eft. Genef. 23. 4. In talemaculis ) Alcer

ommorationis modus iCommoratus eft in

Tabcrnacuiis ,vc hoc quafi facraaifnto ob-

lgnarer quod prufelTus eft , oftenderetque

fe ftabilem iibi iedem in ea regione no fixifle,

edinea peregrinari. Cum ifaac) Illuftrat

lunc alterum commorationis Abrahamimo-

dum,a fimiliexemplofilij & nepotis , Ifaaci

8c Iacobij vbi obiter vides ipeeiale hoc eftefiu

fidei Abrahami ,cumIfaaco & Iacobo com-

municari. Cohdtedibus ) Defcriprio eft liaaci

&Iacobi:quod harredes fuerint ejt fdemcum

Abraiumoprom;flionis. Namfadiacftpro-

miffio tcrr^iliius, non foli Abrabamo, fed&

femini ipfius, & eadem promiffio lfaaco&

Iacobo aliquoties repetita e ft. Gen.;>6.^& 28.

j$>& 35.12.

10 Exfettabat enim ) Ratio cur Abrahamus in terrapromifla commorarus fit in taberna- culis:afpe vrbis firmioiis. Expe&abat vrbem habenterofundamenta,propcere& nolebat fi- xamfibi fedeminterra promilfaftatuere, fcd contentus fuit commorari m tabern^cuhs. Pec vibenaiubsaceni fundamenta intelligit ccelu^

1

158 ANAI. LOG. IN EPI5T

quod eodera fenfu vocatur regnum quod con- cutinonpoteft,Heb. 12. 284 Cujus Sjcramenli 2 tum erat terra illa Canaan. Nota igitur vcl f teresiIlosPjtriarchas non aequicuifieinfigu- ris & vmbris , fed per figuras &c vmbrasintui- c toseffe res ipfas , quarum erant figuta* & vm| c brx: vtperterramCanaan Abrahamusintui- tus eft ceelum. Nam tcrreftrem ilJam Canaaii^ propter le non tanti fecerunt, (ed propter renj {igmficat *m , neque enim promiffiones Patri- busfi&^fuerunt rerum rerreftrium ,fed cae* leftium,qu js fub tefreftnbus illisintellcxit, dfc: refpexic Deus. Atque ita etiam impleuit Deu$ Patnbus promiflionem, duta ipfis refignifi- cata, & regno ccelorum, quum interea figni,hi e. tcrncCanaan poffcflionem non eilent ade- pti. Cuius artifex ) Vrbem hanc habentem fundamenta deicribit ab A uthorc fuo, & coa- citore Deo.

11 Verjidem & ?pft) Exemplo fideiAbra- hami , cum quo eoniunxit exemplum fidei Ifaaci &L*cobi, fubjungit etiam exempluna fidei Sitx , enmq; ex eflfedlis fuis commendat VtmcuL) Primum efFe&um fidei Sara?;vimai concipiendum femen jccepi^h.e.fiJesin Sar, amiiiam njtur^ faculratemad concipiendu redintegrauit.N«m fides etiam collapfam na- turam reftaurat.^c jc?r^r)Secundum effe&urii fidei Sarse, quod cum pcr a>tatem , & ad par- tum;& ai conceptionem inepta cflct , acccpit

tam«n

AD HB £. C AP, XI." I59

tamenvim etiam adpartum:& rcipfapraetcr smisjaro grandioris rationtm peperit.^woi fidelem) Caufam cxplicat horum effedorum iidci in Sara , conceprionis videlicct, & partus, qubd fidclem , h. c. veracem judicaric Dcum, qucmhocloco circumfcnbit piomiffioneilla partus Sara? , de qua Genef. 18.14. Nota ex hoc ioco y qui credit obfign itqubd Deus fit verax. loh. 3. 33. qui vero dubitat de Dei promiffione isjudic<*tDeumaon veracem.

12 QHitproper £?~)Ex prexima rationeinfcrt efFe<5fcumillud fccundum fidei Sar«,fed varie ampliftcatum:non iblum peperit Sara, verum etiam naci funt,non ex multis viris, fed ex vno ebquenonadhuc viribusad gignendum inte- gro,fed j?m emortuo proptcr a:tacem.(Genef. 17. 17.18. Rom. 4.19 ynati,inquim,funt pofteri, ijque numero infiniti. Quanta eji ) Infinitam pofterorum multitudincm oftendit duplici co- paratibne parium*, cum numero aftrorum,8c nrcnaemaris. Hoc efFeftumpartiturhocloco inter fidem Abrahami & S*ua:,per fid£,inquit, &ipfa Sara &c. vtcommunefit vcriufqucef- fe&um.At Rom. 4. i8.totum tribuit foli fidci Abrah.*mi,qui.contrn fpem fub /pe crcdidit, vt fieret Parer multarum gentium , quia m hoc efFefto pnecipuc enitutt fides Abrahami,quae tanta fuit vt Pater omnium credentium di<5tus fuerit.Ibid.verni^.

13 SecmdHmjrdem) Commune efFefium fc*

l6o A JT.A li IO G, IN E P I S T.

dci triom Patriarctarura , Abjrahami,Ifaacf, Iacobi.Pcr fidem morcui funt,hoe eft*mortem sequi boniqueconfuluerunt, & contenti fue- runt mori. Non adepti) Amplificatio hujus fi- dei qua contenti fuenant mori, ab ipforum con ditione in morte : cqjus dux furrt partes.Prima eft > quodnondiimrespromiflas adepci eflenr, fed cminuse^s confpicati. Neque enimipfi vnquam terr^m promiffam hsreditariopof- iederunt, fed eminus viderupc eam a pofte- ris fuis fuifle poflidendam. Pofyuam credi- dtjfent ) Explicac quomodo confpicati func promifla , credentes nimirum , & fide ac fpe eaarnple<5hnces,eoqueconfpjcatifunt eaocu- Io fidei. Fides lguur eft,qu<e facit vt eciam in maximarum rerum expe&atione Ijbenter ta- men moriamur , & patiamur nos ab ijs diuelli. ^cprofeJjtyAltezapzrs conditionis ipiorum in morte:profe(Ii funt fe hofpices & aduenas efle in cerra , eoqye terram illam , etfi a Deo ipfis promiflam , non tamen efle ipforum pa- triam.

14 Namquehdc) Occupatio. Anigiturali- am patriam qu#fiuerunt.?Refponfio aftirmata eft,& affirmationis ratio redduur,ex illa Patri archarum profeflione. Quidicunt (ein terra hofpiteseile & aduenas,palam oftenduntfe patriam qu^rere.Cum enim profiteor me hof- pitem efle in terra,idem eft ac fi dicere , patri- am raeam effc ahbi,ideoque eam profiteor me

alibi

A D HEB. C A P. X i! lCl

alibi quxrere. Ergo harc duo coniunguntur, hofpitem effe in tcrra, & quacrere coelum.

15 Quodfi illim) Occupatkmptius.Obiici potuic.Quaerebant forcaffe Patriarcha?, A bra- ham,Ifaac,Iacob,pacriam cx qua exierac>h.e. Vr Chaldasorum,Refpondet negando, & ne- gationis racionem afferc fy llogifmoconexo. Si memores fuiifetillius Patria? ex quacxie- rant,& eam qu^huiffent, potuiffcut in m re- uerti,habebant enim tempus ad reuertendu. At non funt reuerfi.Ergo non quxrebant pa- triam,ex qua exjerant.

16 JVunc Autem)Occupat\o tertia : Quam i- gitur patriam qunerebant?Refpondeteos mc- liorem expetere>eamque nominat coeleftem. ihtapropter non) Probat eos caeleftem Patriam expetiuiffe,a titulo quo fe vocari voluitDeus. Vocauitfe Deu Abrahami, Ifaaci, & Iacobi. Ergo expetiucrunt illi ccelcftem Patria.Nam hicipfc titulus argucbat eosciucselfercgni Dci,&cceleftispatrias. Non aitfimpliciter, Deum vocaffc fe eorum Deum : fed noa eru- buifle vocari eorum Deum: quo fignificatur Deum fe iis qitodammodo demififfe hoc ipfb quod vocari voluerit eorum Deus. Parauerat r»/w)Ratioconfecutionis.Ideb voluit vocari corumDeus,quid parauerat iisvrbem. Ergo vcl hicipfeDei titulusteftatur eos alia vrbe, iliam nimirum cceleftem,expetiuiffe. Vrbem enim intclligit habentem fundam6ta,dc qaa

M

\€i ahAl. log! in epistJ ftipra verf. xo.quam patauerarijs Deusabae» terno. Vndt-M.tth.15 34. vocaturregnumele- &is paratum ajaaisnrK,ndifundamentis.

17 jfbraham yuam)T cttiutn eflfe&um fidei Abrahami, Cuma D^o tcntaretur & explo- raretur,per fidem obrulit Ifaacum. Diatur A- brahamus iDacum obtuliffe, quia cili non re- ipfa & fa&o,tamen intentione&propofi(o cum obtulir , <& Ifaacus Abrahami propofito crat iam movtuus & occxivis.Vnigcnitum) Am- plficatio effe&i hui^s Abriharm, quod obtu- lerit eumcjuimus vnigenitum, quod maius cft quam fi filium tantum obrulifler. Isyui frtmifiiones) Seeundaamplificatio a periona offercntis : isipfe obtulit Iiaaeum,qui promif- iiones acceperat.

18 tsidfitem diStum)Ten\a amphficatio £ promiffione jpfa, qua? non fuit generalis 9 de quocunque fiho ex Abrahamo gcnito , aut gignendo, fedfpecialis deftaaconominatimr vt oftenditur recitatis promiftionis verbis. Ia Ifa:ic vocabicur tibi femen.Gener.21. 11.

19 Quumtllud) Caufim oftedit,qua:mouit Abrahamum vc offerret filium fuum Ifaacum. Caufa fuic confideratio potenti^ Dei , qua vel exmortuis excitarepotuit Ifaacum , eumque viuificare. Nifi enim perpendiffet (ecum, Dcu pofle Ifajcum rnortuum V!uific«re,vt ln eo ie- roen vocarctur > nequaquameum obtuliffet. Fundamemm igiturtante in Abrahamo fidei,

fuit,

AD HEB. CAP, Xl! 1^3

fuitpotentiaDei, dequa fuitperfuafus;Idem fundatnentum fidei Abrahami habes etiam Rom. 4.17. vbidicitur credidiffe Deoviuifi- canti mortuos,& vocanti ea qux non funt tan- quam iint : & ibidem verf.io. 21 aduerlus pro- miffionem Dei non difceptauit inficehtate, fed robuftus fafius efl fide tributa gloria Dco, ac plene perfuafum habes, <ffA»pcpcp»£^ cum quodprotniferat po(Teetiaf<cere. Hx^fo^fia hsecpotentia; diuinsehomincm \t, fuiientat, vt etiam fummas diihcuhates3 qu# promiffio- nibus Dci videntur elTe prorfus contrjris, earumque impletionem impedire, facile fu- peret. Fndeettam) Euentus fideiqus* Dci illa potentia nitebuur; recepit eum fimihtudine quadamquafi amortuisexeitatum. Nequeer- nim verafuit Iiaaci mors,fed fimilitudiqaria (mortuusenim eft rae?e & propofito Abraha- mi ) eoque etiam fimilirudinc quadam a mor- tuisrefurrexit. Haecaute fimilitudinariamors & refurre&io !fanci,typus fuit vcr# mortis &c refurre&ionis Chrifti.

20 Pe rfidem) Secundum particularcexem- plumfidei Patrum, qui fuetunt ante exiturn populi ex JfLgypto 5 efl If*aci. Ifaacus per fi7 dem benedixitduobus filijs,Iacobo & Efauo, Iacobum Efauo pneponlt _. quia ius primoge^ nitura£pertinebjtadLcoburn,q;ui propterei primam accepit benedi6honem5e<mq; nan re- rum rcmpoialiwm ttntum,fed etiam fpirituali-.

M 2

164 A N A I. I O G. IN E P I S TJ

um.Efau fecandam accepit benedi<3ionem,re* rum temporalium tantiim, non ipiritualm. Be- nedift 10 hzc vtraq-, procelfit ex fide, qua Itaac tanquam propheta Dei credidic hsec ita cfle fu- tura quemadmodum praedicebar. Ergoperti- nethoc effcchimad illuftrandugener<«le illud fidei eife&um primum , quod commune eft cuiufq; fidei , & hic ad extraordinariam fidera qualis fuu Prophetarum,extenditur.

21 Perfidem Ucob) Tertium particulare cx- cmplum ridei Patrum,anteexirum populiex iEgypta > eft Iacobi , qui per fidem ( extraor- dinarian intellige qualis fuit Prophetarum) moriens benedixit duobus filijs Iofephi > E- phraim & Manafle. Notaigitur,neipfimqui- dem mortemimminentem impedire operatio- nem Spiritus fan&i per fidem. Eb adorduh) Alterum effV&umfidei I cobi. Per fidem a- dorauit Deumpcftprolatam benedi&ionem, vt eam Deus effe&am rcdderet. bachIo in- nixfts ) Situs adorantis notatur , ex Genef. 47. 31. vbi in Hebraco dicitur ado.afle ad cer- uical ledfci : quum hie dicatur adorafle baculo innixus, prouc etiamlocum lllum Genefeos verterunt feptuagintainttrpretes , fed vtrum- <jue coniun&im erat verum. Nara fenex Ia- cob bencdi&urui filiis Iofephi , furrexit^le- fto# Abaculum manuprehenditquofefufti- neret> abfoluta autem benedidione inclinauit fe ad ceruicalle&i > vt interei aliqua cx parte

euara

I

A D H E B. C A P^ XI. l£f

. :tiambacula inniteretur. Hebr^aautem vox c ^ua» hic habetur,variatis pun&is , vel ceruical, •elbaculum fignificjt.

21 Perjidemlofeph^Quartum exemplupar-

ticulare fidei Patrum ante exitum populi ex

<£gypco,eft lofephi :pritr.uefft&um fideilo-

ephi eft,quod meminit de egreflionefiliorurn

Ifrael ex -/Egypto. Pertinec hoc ad illuftran-

dum generale illud fidei effe&um primura.1

Deyue ofihm ) Secundum effe&um fidei Iofe-

phi : mandauit de offibus fuis , vt perferrentut

in terram Canaan: oritur cx primo cfft&u,

quo certo perfuafus fuiclofephus filioslfrae-

ms terram Canaan pofTe(Turos„

23 Per fidem Mofes ) Sequitur tertia clafli* «ffe&orum fidei particularium , Patrum qui fuerunt ab exitu populi cx j£gypto vfquead introitum in terram promiffom , mitio fumpto a Mofequipopulum ex ^Egypto eduxic. Ve- riim effe&is fidei Mofis prsemittit effefta fi- dei parentum Mofis, quibus cranfit quodam- mod6 ad effe&a Mofis ipfius. Effe&a fidei parentum Mofisduo funt^ct-d-Vrsp^vptopo- fita. Primum enim effe&umin fineverfuseft internum in corde : non timuerunt iniuftum & impium Pharaonis edidum, quo mandauerat vc omnesfilij qui nafcerentur Ifraelitis inri- uum proiicerentur: Fides enim timorem expu- lerat. Secundum effe&um(dequoiaitiover- fusjcx hoc priori fcquitur,externum nimirum

H $

\66 ANAL L 6 G. I N E P I S T.

ipforum fa&um in occultando Mofepertres tncnks.Quodlridcrent) Caufa impellens paren- j tes Mofis ad eum occuitandum,venuftas pue- ruli extraordinaria ( fuit enim diuinitus venu- ftus.Adt.7.20 J qux adjuuans fuic cjuda iliiusr | fidei,qua occultarunt Mofem : fides enim ipfa, qua diuina infpiratione pramiderunt puerulum illum foreliberatorem populi, fuitcauflaprin- cipalis.

24 Perfidem) Sequuntur partieulariaefFcda fidei Mofis ipfius: Primum eft,quod j jm gr«m- dis natu renuit vocari filius filix Pharaon:s.

2f Potms eligens) Fundamentumaffert hujus cfFe&i , cur renuerit Mofes vocari fiUus-filiae Pharaonis,quodeft ele&io Mofisfadum hoc prarcedens, quaex duobus propofitis atterum eligit. Duo haec erant Mofi propofiu, vel vt malis afficeretur cum populo Dei , vel vt tem- porarijscommodis pecciti frueretur. Exhis duobus eligic Mofes potiiis vt malis afficcretur cumpopulo Dei , ele&ionem hanc fequitur f «ftum , renuit vocari filius filia? Phiraonis. 7~empordnjs commodis) Peccato tribuit com- mod 1 fua : nam miniftrat hominibus honores, dignit<ites,opeSj&:c.quibus tanquam illecebris Diabolus ad peccandum follicitar; verum hsec omnKicommodaremporariafunt:nam interea dum his commodis fruitur homo , peccatum eum prxcipitat in infcros,<Sc mortem «ternam affert:nam finis peccatimors.Rorn.6.2?.

16 Maio-

AD HEB. CAP. XI. 167

26 Maiores arbitratus) Ratio Sc fundamen- tum ele&ionis huiusmeque enim temere eiegit Mofes ied pra?cedente mentis iudicio & ar- bitrio. Propofitis enim duobus illis de quibus di<5tum , primum de propofitis mens iudicat, Sc refoiuit in alteram partem,maiores nimirum eflediuitns probrum Chnfti ,&afflxhones cum populo ipfius,quam i£gyptiorum the-au- ros.Mentis iudiciu fequitur voluntatis eleclio, eligit potius probrum Chrifti , & m^lis affligt cum Ecciefia ipfius , quam temporaria peccti comoda.-eleQionem poftremo tequuur aclio. Probrum Chrifti vocat diuitias maiores quam /Egpptiorum thefauros , quo quidem fignifi- cat, nihil inhocmundogloriofius efle,nihil m ^gis hononficum & pi uris fjciendum?quam Chrifti probru m & crucem> qua: vel omnij re- gum tertenorum diademata fucileexuperat. Vnde folet Paulus hoc titulo , tanqu.im impri- mis gloriofo feornare; quodfuciptiuuslefu Chrifti. Ephef.j.i.Philem. r. & G ti. 6. 14.0111- iiem aliam glorijndi materia abominatur prac- ter crucem Chrifti Jntuebatur enim) Fundamen tum eft refolutionishuius^quod mouit Molen vt maiores arbitratus fit diukias probru Chri- fti,quam <£gyptiorum thefauros. Non tcmerc mens in iudicando refoluit in alteram partem, Xed in deliberando intuebatur in praemij largi- tionem:Deus enim largitur pnemia ijsquii- pfumrequirut.fupravetf^.Pr^miumautchic

M 4 ~

1^4 rAKAL. IOG. IN EPIST.

tribuitur affli&ionibusMofis pro Chrifto,tari- quam totidem teftimonijs fideiex quafLxe- runt Jtaque impropria eit loquutio, quaprae- mium non afcribiturfidei, &merito Chrifti iidem apprehenfof h. c.ctufli: fed efFe&uie- ius , vt non fit quod Papifta? in huiufmodrlo- qmitionibus meritu fuorum operum qiuerant. 27 Perfidem relijuh) Alterum efFe&um fi- dei Mofis : per fidem reliquit >£gyptum , poft- quamrenuiffet vocarifilius filia: Pharaonis:ita efFe&a fidei in Mofe incrementa capiunt.Af/M titnens ) Externum hoc fidei effe&um oftendtt abinterno cordisefFe<ftopK>manafTe: nam fi- des primum refarmat cor,illiidq-, ab a/Fe£Hbiw vitiofis repurgat, vt hxc in Mofe expellit timo- rem ir£ iniuftse Regis : deinde reformat etiam cxtemas a&iones. Num 'M yui) Hanc Mofis fortitudinein nihil timedoiramRegis,rfcfoluit in aItiusfundamentum,vifionemnimirum Dei inuifibilis, Pertinet igitur hocad ijluftrandum generale fidei efFe&um primum , Demonftrat ca qua? non videntur. Nota igitur eiFe&a fidei non efle teraeraria, fed folidis niti fundamctis. Primuvidit Mofes euquieftinuifibilis. Hinc fa&u eft vt forti animo fuerit,& nihil timuerie irara Regis:contcmpta Regis ira relinquit &~ gyptura. Nota deinde, non eft verc fortis ani- mus nifi illius folum hominis qui videt Deum. Jslamfortitudiniscaufaeft vifio Dei. i8 Perfidem) EfFe3:um aliud fideiparticulare

Mofis

'A D H E B. C A P. XI. l6t)

Mofis fimul & populi , peregir pafcha 8c effu- fionefanguinis.NamMofes& populusexDei raandato obferuarunt pafcha^ante Jibcraricne ex j£gypto , & acccptum parua? pecudisper fmgulasdomos cadaManguinem impofuerunt duobus poftibus & fuperliminari porta? do- mus cujufque Ifraclitarum, quo finguine con- fpe&o tranfiuit Iehoua prseter portam illam, flec paffus eftinterfectorem,(qui primogenita j£gyptiorum oeddebaO ingredi domos 1- pforum. Vndefiniseffedihujus Mofis &po- puli hic adtjcitur, ne angelus quiptrimebat primogenita,ipios tangerer. Vide Exod.t2. Notaigiturquanta fuerit vis in typo,infan- guineAgni,ad fcruandum Ifraelitas, ne An- gelus interfeftor ipfos vel tangeret , nedum perimeret : quanto major vis ad feruandum efl: in ipfo Chrifti fanguine pro nobis in cruce effufo.

19 Perfidemtranjierum) Aliud effe<3um fi- deiMofis & popuJi. Perfidem ialui tranfie- runt marerubrum^velutiper ficcam terram. Fidesenim ipforum in Chriftum aquascohi- buit & fuftinuit , ne in ipfos irruerent. Cuius fufto) Amplificatiohujus fidei Mofis&po- puli, qua mare rubrum tranfierunt,a contrario penitus euentu in jfcgyptijs > qui fine fide eun- dem tranfitum tentantes aquis abforpti funt.

30 Per fidem mcsnid) Quarta clafliseffedo- ixm fidei particulanum? eorum Patrum quj

I70 ANAL. tOG, I N EPIST.

fucrunt ab introitu populi in tcn\impromifc fam tcmpore Iudicum & Regum, vfque ad tempus Machaba?orum. Primum hoe effe&um fidei , eft Iofuse & populi, qui crediderunt ver- bo Dci promittentis fore , vt poltquam fep- temdicbus circuiffent Ienchuntem cumfep- tem facerdotibus clangemibus buccinisarie- tinis,& die feptimo eam eircuiflent fepties, conciderent ejus mcenia. Huic promiifioni crediderunt Iofua,& populus ,& juxtaprae- /criptum Deicircuiuerunf moenia Icrichuntis feptemdies. Vnde fecuuis eft euenrusaDeo pasdi&us, conrciderunt raccnia Ciuitatis.Vidc Iofua? 6.

51 Verfidem %dbdh ) Secundum particulare cfFe&um fidei, Rahab meretncis. Objeflum fideiRahab, fuit verbumDei, quopromifit Ifraelitas poffeffuros terram Oinaan. Huic credidit Rahab> vt ipfa profitefur lofuaez.j^. Hinc faftum eft vt feruaretur & non perierit, pereuntibus reliquis incolis Ierichuntis , qui verbohuic noncrediderant&obedierant. Iis quinon ) SignificJt ciu'am perditionis Ieri- chuntinorumfuilleinfideiitntem ,qua nono- bedierunt Dei verbo. QuumfMifice) Fidcm iliam Rdhab merctricis illuftrat fuo operc ; ne- queenimfuit fidesotiofa ,fedper charitatem agens. Nam pacifice, hoc cft,pacato & benc- uolo animo , exploratores Ifraclitarum hofpi- tioexcepit, eofque dimifit incolumes,quod

verae

A D H!B, CA P. Xt. 17

v^ra? in ipfa fidei teftimonium fuit>& e am ve- ra fide coram Deo juftificatam efle hominibus tefiabatur. Vnde dicit Iacobus eam ex operi- bus juilificatam effe , hoc eft > ex operibus fuis hominibusoftendifie,fc fiJe vera,non mortua &operum experce, coram Deo effe juftifica- tam.Iacob.2.2 5.

31 Etqmdpr&tere<t) Per prsetentioneFT. in- ducitcaecera exemp!a,qu£ funt hujus eliflis alofua primo Iudice , ada^tem M.icrKibaeo- rum. Defciet emm ) Rutio prx:eritionis : qua figr.ificat fe breuitatis caufa horum oroniurn Patrum exempla pr^iermittere.-Inducit autem hic . nominatim exempla , primum quatuor Iudicum,Gcdeonis,B jrac,Sampfonis,& Ieph- the.Deinde Regis vnius,D>iuidis:tcrt:c S imu elisludicis, ac Prophetar.poftremo Prophetu- rum>vtEli£,Elifa:i, Danielis&e.

3j Quiferfidem) Vt prius accumuLiuit per- fonas, itu nuuc aea\rnuljt perfomrum effecli cxfideprom.inantia:N*smfide illa qu^credi- derunt Dei verbo, fiueordinaric^fiueextra or- dinemreuelito, hxc omnia effecla produ<5U iun\ Primfi effe&ii elf, Per fidcm debellarunc rcgna(adjacentunimiiiirn)vt Ammonitarum, Edoma»orum&c. Exercuerunt ) Secundum effe&um : exercuerunc juftitijm, vt Bar^c, Sa- muel, D iuid, & reiiqut fere omnes. <Ajfecnti Junt) Tertium cffedtum omnibus commune: Affecun funt promiffiones. Sic Dauid aflecu*

IJl AKAL. LOG. IN EPIST.

tus cft rcgnutn promiirum. Occluferunt ora) iQnartum cffe&um : Occluferunt per fidem ora leonum , vt Samfon. Iudic. 14. 7.Dauid.i: Sim.17. J5.Benajacomcs Dauidis. z.Sam. 25. zo.Daniel.Dan.6".25.vbi exprefic fidei Dani- eIistnbuitur,quodocclufa funtora leonum,

J4 Extmxerunt >/wjQ^,intum effe£lum:ex- tinxei unt vim ignis, vt focij Danielis, quorurn jnigneminje&orurn ne pilum quidem capitis ignis exufferat, quamuis viros illos qui ipfos intrudebant interfccjflcnt fcintillarejus. Dan. 5. zi. 27. Efugerunt ) Sextum effe&um: Effjgeruntaciemgl^dij , vt Eliasquemmjxi- mopere eupiebac lezabel gladio occidere. li Reg. 19. z.rdifosf<iBis) Septimumeffe&um. Va iidi eujferunt ex imbeciilis , vt Ezechias quia?grotauit vfque ad mortem , fide fanica- tem & vjjetudinem recuperauit. Ejfettifunt) Qct.iui.im tffettum : robuHi cffe&i lunt in bel- lo,vt Samfon , quimaxillaafinipercuftit milie Peiiichtaros.-fieBaracJeph he.Djuid ,& alij, Exercitus* Nonum efft&um-.Exetcitusextero- rum venerant in fu^am^vtGedeon , Icphthc, &alij pkrique.

35 Mtlieres dcceperunt) Decimum effcdrurn ,quodmulieribu*tnbuTtur.Per fidc jcceperunc mortuos fuos , ex refurredione vkaj reftitutos, vt vidua Sareptjna recepit filium fuum vitoc reftiturum precibus Euae. 1. Reg. 17. 22. 25. Sic Sdlunajnitis acccpit filium fuum vita? red-

diium

A P H B B. C A V. X 3. lj£

tlitum per Elifaeuxn.i.Reg^.jg.jy.

tSflijlrero itftcnti ) Quinta & vltima claflis

cffe&orum fidei partieularium cfteavumper-

fonarum qu# fuerunt temporibus M ch.iba^o-

rum , vfque ad Chriftum. Bieuitatis ciuffi

non diftinxit hxc excmp!a > neque nominsuit

certas perfonas,fcd fupprcflis nomiriibus con-

gcflit effcdfc.i fidei ptrfonarum. Sunt autem

haec effe&a paflionum m^gisquam a<5tiom:m:

quum prxcedentia omnia fuerint dCtionum;

vt videas fidem non minusefficacem elle Sc

potentem inpatiendojquam injgendo. Hxc

autem effedb quaefuntpaffiones, partim func

tcntationes qu^ mortem anrecedunt ,part5tn

funt mortis genera q> asque crudeliffima , par«

tim denique cernuntur in fuga perfecutio-

num miferrima. Tentationum qux monem

antecedunr, &ad defediioncm follicitant ge-

neraahquot hic inducuntur. Primumeftquo

diftendebantur corpora fan&orum tympanis.

Eft auten} Tt/a^ctvoyinftrumcntum quoitadi-

ftendebantur tontes cum erant c£*leiKli,atft

cxaminandi ftagris , vt nullam corporis fui par-

tem vel latum vnguem mouere poflent •> fed

fuftigantium & pulfantium plagis in omnes

partes eflent expofiri. Hoctormenti genere,

plerique in immani llia Antiochi perfecutione

cxcruciati funt.i. Machab. 6. Neelcfla ) Am-

plmcatio tormenti huius, qnod perpcffi funt

fideles nonnull^quddpropofuan* ipfis condi-

174 ANAt. L O G. I N E P I S T.'

tionem liberatiohis , fi fidem abnegarent , ne- glexerint , & contempferint: vt de Eliazaro quodam legitur. 2. Machab. 6. zi.Sc deinceps. Vtfotiorem ) Finispropter quem neglecta li- berationeacerbiffima tormtntanatienterfunt perpefli,vt in vltimo illo die refurgeret a mor tuis ad vitam a^ternam, quam vocat reiurredi- onem potiorcm lucqtra eft a morte pr#fente» cum abnegatione ventatis,& faluns#terna?dif pendio. Nota igirur : homini pio & fideli non elle,ne ipfam quidem corporis curam abi jcien- dam,fed fimul profpiciendum eife #tern£,tuai corporis3tum animasfaluti.

5<5^f/yr«r/w)Secundumgenustcnt5tionum. qu^ mortem antecedunt & ad defe&ionem follicitant , ludibria aquibusproceiierunt ad flagella. Infuper <&>) Tertium genusiftarum tentationum,vincula & carceres.

37 Ldpidati Junt) Secundus ordo paffionum continet mortis geilera quaeque crudeliflima. Cujufmodi hic aliqua enumerantur, 1. lapidati funt,2.ferra difle&i funt,vt de Ifaia fcnbit Hie- ronymus. 3. eremati funt & ignitraditi. Nam pro €7r^pa<r3-»Vrfvtentati funt, ltgendum vide- tur Wupit(rd-ii<roiv cremau funt,quod ciim praece dentibus & fequetibus magis videtur congrue- re. 4. gladio ca^fi occubuerunt. olerrauerunt) Tertiusordo pafIionum:fuga a perfccutionc miferrima:qute varijs adjundisincommodis amplificatur :Primum oberrauerunt induti

vilibus

A D H E B. C A P. XI. IJ*

Vllibus veftimcntis , vtpotc ouillis & caprinis pellibus : deinde bonis omnibus ad vitam per- tinentibus deftituti : tcrtio opprefli &c omni exparte ma!ehabiti.

38 Qutbus mdtgnus)Obkev inferta eft ratio," curfic obcrraoermt , & ad defertaloca con- fugerint , quia ijs mdignus erat mundts , hoc eft, mali inmundo homines,ideo mundore- li&o confugerunt ad loca defcrta.-Putaui: qui- dem mundus eos fe & fua focietate indig- nos : At contra Deus mundum ijs indignutn circcerifuitjdumeosa mundofeuocaret. Hac crgo ratione exaggeratur hominum £ quibus fugerunt, impictas. In defertu errantes) Se- cunda amphhcatio fuga? fanftorum , ^ lo- €is in quibus obcrrauerunt ,qux hicaliquoc inducuntur: vtdeferca, montes, Jpelunca: ,ca- uerna^quse ferarum,non hominum^habitatio- ni deftinantur.

39 sAtqnt hi omnes ) Amplificatio eft , 8c commendacio fidei corum , quod qtiamuis hxcomma perfidem in promiffionem fufti- nuerinc , ac teftimonium a Deo adepti finc per fidem , tamen non obtinuerunt promif- fum, hoceft, non vidcruntChriftumincarne mamfeftacum&exhibitum , led eroinus tan- tiim vcnturum contpicaii fiint. Cum dicir eos pcr fidem teft monium adepcos,figmficacha:c particularia -orum effcdta pcrtinere ad >Iiu- flrandum fidei effe&uip generale ieeundum»

Ij6 ANAL L 0 G. I N B P I S T.

40 QuodDeusdcmhis) Ratio curnonob* tinuerunt promiflum : Deus differendo pro- miffum melius quiddam denobis prouidit. Nam patefadtio Chrifti & cjus aduentus in carne , dihta eft in vltima tempora propter nos,inquos f teftePdulo) fines feculorutn inciderunr. r. Corinth. 10. n. Vnde Petrus dicic , Chriftum patefj&um vltimis tempo- ribus propter nos , qui per eum credimus Deo. 1. Epiftol. 1. 20. Ne ahftue nohts) Si ve- niffet Chriftus «tate prifcorum illorum Pa- trum ^fuiffent illiabfque nobis confecrati & glorificati-.nosautcm fuiffemus negle<5ti: quia cxhibitoChrifto nihilaliud quam finis mun- di expeclari poteft. Ergo noluit Deus eos obtinere promiffum , & Chriftum videre re- ipfa exhibitum , vt noftra? faluti confuleret ne nos a participatione gloris excludere- mar.

^rgumentum Cdpitis duodecimu

Hoccapiceprimumredicad inftitutam exhorcatio- neadperfeuerantiainfide,eiufqueduoaffert argumen ta , decimumquartum & decimuaiquintum ad verf. 3. Deinde fpeciales aliquot funt exhortationes , ad pati- entiam io affli&ionibus , ad pra?eundum ali js bono ex- cmplo , ad pacem, ad fanftimoniam &c ad verf. vfque if.Poftremo redit ad exhortationem principalcm>eiuf- que Cria adducit argumen ta, ad finem capitis.

C A P VT. XII.

1 Proinde nos qno^ue^uum tenta ms circunftet

ufitum

AD HEB. CAP. Xlll tjf;

itftium nubes0abie£to omnifondere, & feccato aJL ms circunctngendos frocliui , conjiantcr frofoft- tum nohis Jiadiumdecurramt^m

1 Intuentes in fidei ducem 4c fcrfeEtorcm Ie~ JUm , quifroftbifrofofttogaud\ofertulttcrucem% jgrtomtnia contemfta , &* ^ dexteram throni Deiconfedit.

Protnde nos quoque ) Poft digreffionem in cotnmendationcm fidei>redit ad iaftituta ex- hortationem ad conftantiam & perfeueran- tiaminfide.Eftquehocargumentum cxhor- tationis decimumquartum,i teftibus, fiue ab -cxemplis credctium, quiperfeueraruntinfi- de. Accommodat enim ad inftitutum eaquac in digrefsione di&afunt capite fuperiori. 7>- flinm nubes) Amplificatio argumenti eft,£ te- ftiumultitudine,qu«nubisvoccintelligitur, qua metaphoric£smultitudoquaii coagulata figmficatur. Conjtanter frofofttum) Exhortatio ipfaeftmetaphoricisverbis exprefla. Meta- phora tit ab iis qui in ftadio currut,Scriptur$ familiaris. vt i. Cor. £.24. & deinceps. Heb. 6.18. Nam hominis Chriftuni vira eftqua/i curfus in ftadio,& Chriftianus homo quafi ia ftadio currit ad meta, & palmam iliam fuper- nac vocationis,experiens ecquo modo perue- niat ad refurredionem mortuorum.Philip.$. 11. 14. Conjianter) Legem currendi prsefcri- bit,vt currant pcr patientiam. Neque enim fatis eft currcre,fed fcruad^ funt leges in cur-

N

17$ XwxE log. IN. EVtlrl r ndo. N6 coronatur(inquit Paulus)nifi qui legitime (hoc eft>feruatiscertandi Jegibti-s ) ccrtauerit.Harc igitur lex eft currendi praeci- pua,vt conftanter &cum patientia deeurrat, inoffenfopede, pneteritis omnibus impedi- iftefttisqunecurfum ipforu remorari poffint. PrQfofttnm) Stadium vocat propoiitum, quia vtmen,ita vtftadiuac via admetam perue- niendi nobis ^Deo proponitur.Sic fpem pro- politam dicit.iyft.5a8. ^tcfo emm) Modus decurrendiconftanterhoc ftedium obie&o omni pondere: deinde pondus illud interpre tatur peccatum. Neq-, enimprogreffiim ali- que in curfu poteft facere,qui cum pondere currit: nullumautempoduseftquo impedi- mur in hoc curfu prscter peccatum, quo qui- demabie&o facillimus nobis &expeditifli- mus eflet curfus ad metam. Duobusautem modis hoc peccati podus abjicitur : Primilm quidem du imponitur quafi humeris Chrifti, qui volens peccata noftra pertulit in corpor^ fuofuperlignum. i.P^.2.24. &faftuseftpro nobis peccatum.2.Cor/w*A.$.2i. Deinde dum per Spiritum Chrifti fan6tificamur,&pur- ganturcorda noftra ab inhaerente in nobis peccato. Atque hocquidem modo pofte- riore non prorfus in hac vita abjicitur pecca- ti podus:Manet enim aliqua? reliquia? pecca- ti quamdiu hic fumus: Vndeeftgrauiffima llia Pauli lamentatio : Mifer ego hojno^ quis

ir<*

A D H S B. C A P. XII. 179

xneeripiet ex ifto corpore mortis.' Rom. 7# 24. Sc 2. Corinth. 5-. 4. Sufpiramus onerati: fed danda nobis eft opera vtpeccacum indies magisacmagis mortificeturinnobis, vt tan- dem ahquando prorfus leuati hoc onerc ad ractam perueniomjs. ^Ad nos circumcingen- dos) Defcriptio qusedam eft huius peccati acponderis, quodlua njtura nos circumcin- gat, tanquam murus aut maceries quardam, vndique aditum nobispr#cludens ad cceios, & curfum noftrum in hoc ftadio irrpediens, vt nifi eo fuperato , & diruta quafi hac ma- cerie, propofitu nobis ftadium non poilimus decurrere.

z lntuentesinjidei)Argun)entum exhorta- tionis pra?cipu£ decimumquintum, ab ipfius Chriftiexeroplo , quod mnoriseft momenti quamreiiqua omnia fandorum cxempla. Ic- fus per mediam crucem & ignominiam decur- rit ftadium (ibi propofitucn. Ergo intuendum nobis eft in cum vt proptfirum &cc.Ftde ducem) Defcriptio eftChrifti> adcommendationero perfonae pertiaens, vt eo magjs incitemurad imitandum ipfius exemplum in decurredo hoe ftadio. Vocat eum primum docem fidei , quia pracit nobis viam, & ducit nos in hoc fidci fta- dio, imo lpfe eft via qua nobis eundum eft ad metam,vt fe appelLc loan. i^tf.Dtinde vocac cumfideiperfedorem, quiafinisift fidei no- ftr*> inquQ&def noftraconlumnmurac per-

N 1

ito AHAli 100 IK ZTlSTl

ficicur. Duo enim font quse Chnftum refpi- ciunt , fidcs & alpe&;s : fide mcedim us in hac ?ita,ait Apoft.z. Cot inth. j. 7- & eatenus qui- dem Chrift s eft dux fidci: Atin altera vita lides mmabr ur in a(p,£tum , quia vidtbimus eum ficuti eft. I. Ioann.j. 2. & tum quidera Chriftusent fidci noftrae pcfe&or. Fidese- nim,vt& fpes,imperfedum qiiMidam eft>& via tantummodo ad perfe&ionem* eoquenon cftnobisin ea acuuiefcendum. Perfc&ioau- tem & beatitasnoiin eft in u<pe<5hi. Atque ita Chriftus perficiet fidem noftram, dum eam mutabitin afpedum. Ergo in decurrendohoc ftadiuro nobis ptapolitum oportet perpe- tuo in*ue;i & ob oeulos habere Chriftum, pri- mura quidem vt praecurforem &. ducem cur- £us noftri , p x untern nobis per crucem & i- gnominia:deinde vt hnem Scperfe&ionecur- fus noftri & lahoru noftrorum omnium coro- nam,qua*pe(ita cftinafpedhiChnfti glorifi» cati, vt nunquam deboat oculus nofter, neq* in * hac vita , nequc poft hanc vium in altera illa, a Chnfto d: ftrahi. Pertulit crmcm ) Ha?c via cftqua praeiuit nobis Chriftus > perferendo ni- mirum crucem. tgmmintd) Docecquomodo hac via prajiuer c, contempta videlicetigno- minia,ncmpe crticis, qux ^rofedoomnium maxima fuit, fiueexternam illjmrefpicias in morte omnium ignommiofiffima, fiueinter- nam iilam , quam mtercain anima,iram Dei &

horro-

A D H E B. C A P? XII. l8f

fiorrores accruciatusmferorum perpetiente, fenfit : cuius externa illa mortis ignominia fuit tantiim teftimonium externum. Qjx enim poteft elTe maior ignominia quam ca quare- probi dete&is lpforum peccatis m vltimo di% afficientur, qu.jrn Scnptura vocat pudorcm, &confufijnem,eamque#ternam.'?Atqueha:c fuit ignominia , quam impofi> is ipfi peccatis noftns pertulit Chriftus > fine qua nos ab arter- na illaignominia liberare nunquampotuiflec. Vice fthi propojiti) Amplihcatio crucis quatn pertulit,a contrario gaudio fibi propofito,quo vtpote Deus coa^ternus cum Patre frui potuif- fet : vice tamen gaudij huius , fa#a quafi per- mutatione,pertulitcrucem.VidePhi!ip.2.6.7. Cum effetin formaDci,non duxit rapinana sequalem efle cum Deo:fed ipfe fe exinaniuit &c. Videigitur quantum mali fit in peccato# cui fatisfieri non potuit, nifi Chriftus depofito quafi gaudio>& gloria Deitatis,pro nobis cru- cem pertuliflet,& fe exinaniuiffet, fa&usobe- diens ad mortem, mortem autem crucis. De- bethocnos mouereaddcteftationem peccati, Contcmptd ) Interea dum pateretur ^ cruccm 8c ignominiam contempfir. At quomodo con- tempfiteam, cumlegamusin hiftoria Euan- gelica eum grauiflime tulilTe , vt quum queri- tur, Eli, Eli,iammafabachthani. Matth.27.46". imo profitetur triftem fuifle animam fuam vf- que admortem.Matth.26. j8.<}uomodoi:gitar

N 5

!§! ANAl. LOG. I W I P I S T\

ignofwniam confcmpfit ? Refpondeo con- temptum hunc pofitum effe in eo , quod vo!6$ jgnominiam crucis fubierit, quemadmodum pij mortem comemnunt , non quidem eam ir- ridendo,fed voluntaric iubeudo, fpe vitse illius gloriofx qua fruentur. Gaufa vcocur Chri- Hus mortem tam grauiter uilerir, fuit , quia mortnus eftpcccninomine. Cum autemquis moritur proptcr peccatum , nulluspoteftefle poense modus , fed necefle eft poenam elTe in- finitam, vt in reprobis qui proptcr peccara fua morientur. Martyrum nullus mortuus eft pro- pter peccata,fed eiustantumcaufd>quipropter ipforum peceata mortuus eft , eoque ceito perfuafi erant remiffa efle fibi peccata. Vnde intcrnumquod fentiebantanimi gaudiumab- forbebat externum corporis dolorem. Etad dexteram ) Commendatio crucis Chrifti, ab e- uentuqui hiseius perpeffiones infecuruseft, qui continet argumentum quo nos excitemur ad ferendam crucem pro Chrifto. Confedit addexteram throniDei ,hoc eft ,confecutus cftfummam gloriam. Dehac gloria Chrifti perpefliones lnfecuta vide Philipp. 2. 9. Qua- propter extoiit eum Dcjs in fummam fub- limitatem , & don^uit einomen quod eftiu- pra omne nomen : &c. Sic & noitras quo- que affli&iones confequitur gloria , fed latum eft difcrimen. Nira Chrifti afflidiones & perpcfliones promcriftt fuitt gloiiam, quia

Deus

A D H E B? C A P? XII. iSj

Deus paffuseft, ideo adhibetur eo loco par- ticula eaufahs <T/o\ quapropter, (hoceft,pro- pcer illam humiliationem vtpore meritoriam) cxaltauit eum Deus : Sed affli&iones noftr^ nonmerenrur gloriam: Non enim funt pa- tia qu# prsefenti tempore perpetimur , fu- turs glori^ in nobis retegendx. Rom. cap. 8. verf.18.

} Keputate igitur quis illeftt qui talem fifti- nuit a peccatonlus aduerfusfefe contradiBionem^ ne animis remifi>fatifcatis.

] 4 Nondum adfangumem ^Jfuc reJhtiJHs,ad* uerfuspeccatum decertantes.

y Et obUti efiis exhortationu* qu& ~\olis tdn- ^uamfltjs loyuitur , FiU mt> ne ncgUgito caftiga~ uonem Dommi , ne^ue remijfus ejio ^uum ab ee drgueris.

6 Quem enim diligit Dominus cajiigat , £r Jlageliat auemcunauefUum recipit.

7 Si cafigationemfuflinetis , Deusfefe 1/olis ojferfltfilus (^uisenimeJifUus quemnoncajii- getpateri

8 Qubdfi efiis abfjue cajiigatione , cuiuspar- ticipesfunt omnes nempejfturtj es~fts,o* non Jilij*

9 Deinde corporumnofrorum patres habui- mus cajligatores , c^ eos reurritifumus : annon tnulto magis fubtjaemur pdtnfymtuum > (£■">*- uemus*.

10 Nam illi ad paucos dies prout ipfts "V*- debatur , nos caliigabant : hic autem ad corn*

N 4

2^4 ANAL. LOG. INBMST.

fbodum nofirum^ TftfdrticifesfimutfanflimonU iffius.

n Omnis dutem cafiigdtio inprafens^uidcm non Itidetur ejfcgaudijfed trifiiti* : atpofiea fru- (lum tranqmllum militid rcddit iis qmpcr cam fucrint cxcrcitati.

II ^udptoptcrmanus remijfas & gemafiln^ tafurrigitc.

13 Et re&as orbitasfacttepedibm ^efiris , ne quodclaudum cft abducatur k~\ia >fcd ^ttfane- turpotius.

1 4 PattmfcElamini cum omnibw> grfanfli- moniam^ftnc cjud nemo ^idebit Dominum.

ij JProJpicientcs neqtiis deficiat a grdtia Dei; nctjua radix amarafuppullulans obturbet, ey~pcr kanc inquincntur multi.

itf Nctjuis fitfcortator<> autprofanus , liclut Efau^ui linico cdulio liendtditjuum insfrimoge- niti.

1 7 ScitU cnim cnm ctiam fofiea, quum ^cUct htrediiario iurc benediflionem ajfefut : reproba- $um fuijfe:no enim reperit pceniteti* locu,quamuis cum lachrymis benedi&ionem illam exyuijijfet*

18 Non cnim dccefiifiis ad contrcBabilem montem^& incenfum ignem, ac turbmcm £r cali- ginem,& proccllam:

19 Tub&quc fonitum &* locem 1/crlorumi quam jui andierdnt>deprecdti funt nc amplinsfibi fieretfermo.

3.0 (Ntncnim fcrcbdnt %uod impcrabdtur,

ii^cl

a'd hebi cap. x t i. 1J5

Si*)>el beflid tetigerit montem,ldptddbttur>Uut id~ culo confgetur.

21 Et Mofes (ddeo terrtbtle erdt "\iftim quod dppdrebdt) dtxtt , Expduefdflu* fum dc trerne- bundtu.)

22 Sed dccefftftis dd montem Sion , &» ciuitd- tem Dei 'Mut , Bterufdlem ccelefrem > Qr mjriddd* sStngelorum.

23 Connentum cjr concionem primocenito- rumqui confcripti funi tn coelts : Cr tudtceml- ntucrforum Deum , gr- ffirttus tufiorum confum- mdtorum.

24 Et dd noui Tefdmenti medidtorem le[um% ffr finguinem djj>erfionis , pr^fldnttord loyuentem €}Udm ioqutretur fdnguis ^yCbcl.

J\eputdte tgitur) Quia Chriftus ftadium fibi propofitum per crucem & ignominiam de- currit,&per multasaffli&ionesgloriam con- i ecutus eft , ideo nos quoque exemplo Chriili horratur ad afiflh&iones fortker fuftinendas, ne animis deficientesfitifcamus, atque iti re- mouet impedimentum perfeuerantia: nofirar, affli&iones&perfecutionem, ne propter eas deficiamus. Primum nrgumentum eft ab ex- emploaffluSionum Chrifti,quodexaggera:ur varijs circumftantijs ,ad quarum feriamcon- ficterationem nos excitat, dum dicit (^eputdte) Quo verbo innuit in paflione Chrifii multa nobisefle diligenter confideranda &ponde- randa , cju# in nullius aiterius pafllone occur^

Iff8 A N A I- I O G. 1 N E P I S T\

runt: Vtigkur Chriftiexemplo excitemur ad ferendumpaticnteraffl-diones , oportetpeni- tius infpiciamus omnes circumitantias paflio- »is ipfius. Qvrs iUe) Prima circumftanua eft perfona? eius qui affli&iones has fuftiiiUit. Qt*is> id eft^quam dignus, qtam excellers, vr- pote Dommus glurise. Quam indignum fic Dominum gloria? pati , & crucihgifignificit Paulus quum dicir 3 Nequaquam Dominum glori.r crucifixiflent. i.Connch. 2. 8. vbiglo- fiam Chrifti, & crucis ignominLm ■ tanquam resinter fepugnatiifimdsoppoait. Qua* enicn poteftefleconfenfio inter fummam gloriam, & extremam ignomini?m ? Acque h^c caufa etiameft cur temporaria ipfiusmors zquiua- iens fuerit menti^tern^quaepeccatoribusde- bebatur,perfonae nimiru dtgnitas ,quod Filius Dei,DominusgIorijepaffu$ficincdrne.r4/^) Secunda circumftantia eftmagnitudinis con- tradi&ionis , & omnino perpeflionum quas fuftinuit; Namcoutradicfcionis nomine,pcr fynccdochcn fpeciei intelligunturomnesper- pefliones & affliftiones Chrifti. Vc prinu circumftantiafignificat nullam vnquam fuiflc tantam perfonam , itafeeundacircumftantia fubindicat,nullam vnquam fuifletalem<3: tan- tampoenam. Itaqueex hoc loco colligendura cft,Chriftum non exterius duntaxat pailum in corpore( Nam fi externamtantumpaflionem refpicias , latrones duoqui cum co crucifixi

ftinc

A D H E B. CAP, XII. 1$7

lunt aequalem poenam fuftinucrunt^ fec? multo magisinteriusinanima , in quapcrrulit cruci- atusinferorum ,& grauiflimum illud pondus ir# Dei,quodnecefTa:i6 ipfi incubuit propter fufeepta in fepcce.ua omnium hr>minum,quar nififumma & mfinita poeni qua? cmneseti- am reproborum cruciafus excederer, expiari non poteranr. Atque hxc alia etiam cauia eft, cur tcmporaria ipfius mors a?cernam a?quip*<- rauerit , lupphcij nimiium quod ad rempus perpefTuscftatrocitas. A fccatcrihus ) Tertia circumftantw eft perfora^perfeeutotunijeranc peccatores,hoceft.,hormnes,non viliilimi tan- fum^edetiam fccler^tifiimi. Ne <tnimis)Hoz- tationis fumma : Nc defpondeamos animos & in tiffliSionibus fatifcamus , fed fortitcr eas peiferamus,ad hocvt conftanter p<opofitum nobis ftadium decurramus.

4 Nondum ad fanguineyn ) Secundurn argu- mcntumaleuit.itearflidionum.quashaftcnus funt pepefli. Nondumad mortem vfquefu- ftinuiftis affli&iones : ergo pergire e^s pati- enter fuflinere. ^ytd [angumem ijque) id eft, ad mortem fiue ftinguinisefFufionem. Rtfti- tifiit) Significat affliftioncm pefiram eflein refiftendo , & opponendo. Chrillus qunm afflictus eft , dicitur fuftinuiflc conrradiSi- onem. Sicquum affliguntur pi) , ijsrefiftitur &ipfi refiftunt y vt non poflit affli&io efle fn\c luda & oppofuione. Ergo dicet quis,

l88 ANAL. LOG. 1N- BPIST.

Affli&i non p.itiuntur voluntarie, quia refi- ftunt? Rclpondeo cos refiftere peccato,non affli&ioni-.Nim fumma voluntate patiuntur affli(ftionem * ctfi interea dum pitiuntur,con- tmuo rcfiftunt peccato, & decerunt aduer- fus pcccatum. S\ enim peccnto cedercnt non pate»entur. Si GhriftLSceiriifet pece^to, non tuiffet crueifixns , fed cum crucifixus eft illi, luftafuit cum peccato. Interea tamenduni aduerfus peceatum decertaret , fumma vo- luntite fe cruciobtulit. Qiyaau^cm non ce- dunt pijpeccato, idcovivflorescaadunt^eti^m in ;pfa morte,

5 Ei ohltii efiis) Tertium argumentum ab authorirate & teftimonio Solomonis. Prou.j. 15. Tefnmonio huic pr^mir titur objurgatio, quareprchenditeorum obIiuione,eamqueex- aggerat ex eo quod amice ijs loquatur Sapies, cus compcllans filios.Nou igitur, ne has ipfas quidemccmpeliaciones quibus vtitur Scrip- tura*otiofas &C inutiles efie , fed vnicuique fuii ineile pondus. Filimi) S^.bijcit ipfum tefti- *nonium,in quo diiTu idet duo extrema,in qui- fcusfoient homines peccare. Primumeftne ,caftig;itionem Domini omuino negligimus & Jcuiterpi^terenmus.fioe vlla vitseemendatio- Jie, quam refpicit Deus in nobis caftigandis. A Iterum eft , ne animo deficiamus : Vult ergo teneri a nobis medium , vt caftigationern Do- .roini patiemer fercntes, vitam cmendemus.

6 Quent

rA D H E B. q A V. X I J.. 189

6 Qyem enim diUgit) Ratioexhortationisa Sapientc fubje&a , ^dile&ione Domini qua: caftigatione illaarguitur. Dominuscaftigat quem diligit , Ergo &Cc. Nota caftigationes fi- gna clle amonsdiuini :Niii enim iuos caftiga- rct Dominus,perirent cum mundo;Cum puni- mur (inquit Paulus) erudimur , pc cum mundo Condcmntmvr.i.Corinih.ii.jZ. Loquiturau- tem hic Apoftolas,de paternis cafiigationi- bus , non autem de poenis qti£ proficifcuntur a Deo Iudice : Nam punit impios tanquam Iu- dex: At veroiuosnoi* punit tanqoam ludex, fed caftigat tanquam Pater , non ad intcritum, fed ad vita: emendationem& mortifieationem. frgo fignific.it inafflidtionibps attollendos ei- fe animos ad amorera Dei , cujus afpc&u acer- bitas affli&ionis tanra fuauit^te temperatur* vtinmedijs afth&ionibus exultemus giudio inefFabili &glorioio.

7 si caftigtitionem) AppHcat ad Hebrjeos hocteftimonium,quafi dicat, Si caftigarionem fuftinetis, Deus, vthieteftaturSolomon,fefe vobisoffertvtfilijs. Nota :nondicit, ficafti- gaminifvt poftulare videbantur Sapientis ver- ba)fed ficaftigationcm fuftinetis. Nonenim fatis eft eaftigari,fed oportet fuftinere, hoc efta patienter ferre afflidioncm,& vt loqukur Pe- trusi. Epift.5.6. (ubmittere nos potenti Dei manui. Qui enim lu&atur cum manu Dei, ei fcfe Deus non oftcrt vt filio.Ergo dile^ioneiu

190 A N A t. IOG.IN EPISTi

Dci non oportet mctiri ex affli&ionibus , Tcd expaticntia in affli&ionibus , fiqe qua nihil profuntafflidtiones. i^uis enimejl) Ratocur c aft'gationem fuftinennbus oflfer «t ic Deus vt filijs, ab ipfo genere. Fi'ius qxv libet caftigatur a Pacrc.Ergo hoc ipfo quod vos caftiget Deus & fuftinecis, ofFert e vobis vt P^tcr filijs.

8 Qubdfiejlts) Illuftrcitiohujus applicario- nis acontrario.Qui non caftigatur eft fpurius, & non filius. Ergo &c. Queiuadmodum cafti- gatio cft fignum filij:ita impunitas lfta cum quis noncaftigatur,fignum eft fpurij & norhi. lo edueandis liberis videmus non tancam efle inparcntibusfpuriorumcuram , quantaeftfi- liorum Iegitimorum:quu non eft ea parentum dileckio erga fpurio v,qu£ cft erga fiiios legi ci- me procreatos. IcaDeusfpurios^quinonfunt filij, pr^eterit caftigationis expertes,cum in- tere^ filios , quos paterna dilectione proiequi- tur,caftiget. CuitufArticifes) Obiter fubindicat hanccflc communem filiorum conditionem* vt caftigationis fint participes, vt fi quis renuat caftigationem fuftinere , co ipfo arguat fe non clfenlium.

9 rDeindecorfomm) Argumentum quartura \ minori.Patrcs corporum noftrorum ciftiga- runtnos& eosfumus reuerici : Annon mult6 magis fubiicienuir Deo,Patri Spirituu? Deum voc&tPatremSp.rituum , hoccft, animirum noftrarum^quia Deus immediateanimacreat,

camque

iD H E B. C A P. XXI. I^i

nmquein corpus infundit : Nnm ctfi corpora immediate fint ab hominibus gigne- ibus pro- pagationenaturali, animxtamen nonfunt ex traduce, nequeaParentibus procreantur, kd a Deo immediate creantur. ^eueriti fumus) hoceft , ijs nos fubmifimus, caftigantibus. Quodfipatienteraliquidab hominibus tole- ramus,qui carnem tantum noftram genuerunr9 annon muho magis a Deo, & corporum, & a- nimarurn genitore;qui corpora quidem genuie perhomine$,animam autemimmediate?Deus igiturplus habet innosjuris, quamvllusho- i»o, vel hoeipfo,quod Pater fit Spirituum-.eo- que debemus Deo maiorem reuerentiara, quam cuiquam homini,etiam patri^cui in Deo duntaxatparendum eft. Hotronon aliudjus, non aliam in nos potelbtem , lubet , quam a Deo accepit , vt non fit abfoluta poteftas,nifl Deifcdius: eoque etiam reueretiam debemus., Deoprimumacproprie,homini autem pro- pter Deum. Et Itmemm) Amplificatio fub- je&ionis qua Deo iubijcimnr, ab effl-dlo con- fequente. Debcmus eo magis Deo fubjici9 quod reuerentiam & fubjectionem erga ea- ftigantem nos Deum fequatur vita.Hominum caitiguio nunquam affert vitam : at Dei cafti- gatio vitam afferr,eamque cternam.

io A^w/7//4^)Amphfieati0fuperioriscoin- parationisminorum, a diflimili ciftigationis modo & fine. Patres caftigabant iiqs proue

190 ANAL LOG. IN £ P I S T.

ipfis videbatur , fa?pc ex corrupto aliquo affe-J &u,nonaliquonoftro bono Deus auttmnos caftigat ad commodum noftrum. Ergo muito magis debemus nos Deo caftigati fubmittei e quimPatribus. ^fdpducos) Notatur tempus caftigationis,quod mihi quidecomune videtur vtriq;caftigationi> & Dei,&hominis:na vter- q;,& Deus5& homo,ad paucos dies caftigant. Vt enim oftigatio paterna breuis eft & mome tanca,ita etiam illa Dei caft^gatio mometanea dkitur.2.Corinth. 4.17. Ftfdrticifes) Finis & vfus caftigationis Dei : Non caftigjmur propter pecc uum>aut peccati nomine:id enim Chrifti paflioni , qui perfefic pro omnibus peccatis noftris fatisfecft plunmum dercga- ret:fed caftigationis finiseft,vc mortificuo innobispeccato, participes fimul fm&irno- nueDei.

11 Omnisdutem) Occupatio. Atdurumeft & infuaue caftrgari,& triftitiam^non gaudium aftert, Refpondet conceffione pr/mum,deinde correQione : In pr^fens quidem, h. e. eo tem- pore quo quis caftig^tur^non videtur elTe gau- dij,fed triltitis. Ftdetur)Hoc verbofubinnuit caftigationem non efle reipfa materiam tri- ftitiae>fedpotius gaudij , fedita videri nobis qui m rebus judie^ndis fallimur , & quibus multa videnmr efle id quod non funt. Admi- randaenimeft hominis ca*cins , vt quodjpfi bonuna eft & faiutare > fepe videatur pernicio-

fum,

A D H E B. C A P. XII» Ipi

fum,cotraque. Non igitur oportet res metiri ex pr«fenti fenfu, fed intucudu eft in exitum reicuiuique.^^e^Corredio.Et/iinpr^- fens vidctur eife triftitiae, poftea tamefru&u tranquillum reddit>&c.Affli&iones &exer- citationes coparat culturae: Ager poft cuhu- ram redditfru&unr.Sic nos aDeo exculti pcr affli&iones fruclus producimus. Sumus na- turafteriles, expertcs omnis boni&gratiap, foecundj aute mali, fimiles terrae quae profert fpinas & tribulos , cuius exitus tendit ad cxu- ftionem.Heb.6.8.0portet igitur ^ Dco exco- lamur,antequam bonosfru&us proferamus. Tranfuillum ) Hoc epithcto fignincat contra- riam conditionem afflictionum , & fruclus affli&ioncm confequetis. Nam quamdiu af- fligitur quis , nihil fentit praeter agitation e & commocionem perpetuam,cumanimi, tum corporis, fedfru&us affli&ionistranquillus eft,&omnisagitationis cxpcTS.IttftttU ) Fru- ctus hic vocatur Iuftitiae : eodem fenfu etiam coronaiuftitiae appcllatur. i.Tim.4.8. quam rependitDeusiuitis, h.e. iisqaiiuftitix exa- nimo ftudent , vel qux datur propteriufti- tiam, non illam quidem inhaerente in nobis, fediuftitiam Ghriftinobis per fidem impu- tatam.Rom.5.2i# Gratia regnat pcr iuftitiam in vitam asternam.

12 QuAprQftermdnw) Conclufio eft hor- tationis adpatientiam in affli&ionibus, quaii

O

1^4 AKAt* t O G. I N £ P -I S £

dicat,Ne defpodete animos,fed eos erigite,& vofipfbs ad affii&iones perferedas cofir matc. Habes hic imagincm quandam hominis me- ticulofi,& animum plane defpondentis. Ma- nus habet remiffas, tremulas, & pendulas. genua foluta,& fefe inuicem collidetia,vt de Belthczaro legimus,Dan. y. tf.Non oportet nos fk affli&ionibus confternari , fed animo prafenti alacriter easfuftinetc. Eftque haec prima exhortatiofpecialis,fubgenerali illa ad perfeuerantiam comprehenfa,ad affii&io- ncs fortitcr fuftinendas. '

13 Etre£t*sf<icite)Scc\inda exhortatio fpe- cialis,vtpraseant alijs bono cxemplo.Nam in ftadio decurredo non tantum dcbcmus noA ipfosrefpicerc,fed & alios qui nos imitatur. H$c exhortatiojVt & proxime fuperior,meta phoricis verbisconcepta eft. Re6tas(inquit) facite orbitas pedibus veftris3hoeeft, bono cxemplo aliis prceite,& inter ambulandu, re- ^o>iuftitixque operam date. NequodcUu- dum)Yinis fpecialis huius exhorutionis^vt confulatur faluti fratrum infirmorum,ne or- bitispedam veftrorum non re£tis,hominuoi (quialioqui totavitaclaudicaUpedesmagis luxcntur: vthominis claudi pcs , li ad itcr af- perum &non re&um oftenderit,luxatur am- plius,adipfiuseuer/ionem.Naminhancfen- tentiaaccipienduvidetur verbu gfcJpgVsc-3-ey pro co qugd eft luxan, vd diuerti a iufto a-

ccta-

A D HU. C A P. X 1 I. ij|

cetabulo , & commiflura oilium , ae fi di- xiffet: Ne forte fi quisiam clauduscftexin- firmitate pedum , amplms nouo offendiculo periclicetur, vtfjlutisia&uramfaeiat, fedpo- tius veftigiis veftris redlis infiftens, fanitatem recuperer. Vt igitur fupra verfu 1. hortatus cft ad currcndum : Ica hic modum currcndi generaliorem praefcribit, vt re&asorbitas fa- ciant : fequenttbus autem hortationibus cuna pacem , fan&imoniam &c. commendar,par- ticulares explicat currendi modos, fub hoe gc~ nerali comprehenfos.

14 Pacemfetfa?nini)Tetua fpecialis exhor- tatioad paeem,qu^ primus cft currendi moduf fpecialis. Pacisnomtneintelligononextema tamum iilam, qu^ in externa cotxjunQione po- fita eft , fed etiam internaquse pofita eft in con- iun&ioneanimoru. Eftenimpax.vinculu quo animivniuntur,doeentePagIo.Eph.4..3.Studc- tcs feruare vnitatem Spiritus pcr vinculum pa- cis. Cum omnihws ) Oitendtt cum quibtis colen- da fir pax , cum Ofnnibus nimirun^h.e.euiuf- cunque generis & conditionis hominibus,fer- uatatamen reftriciione quam adijcit Paulus. Rom.u»i6 . Si fieri poteft,quantu in vobis cft, cu omnibus hominibus in pace vmentes.Neq; cnim vera eft illa pax,qmm cum nonnullis co- Hmus,dum interea diicordia nobiseum alijs in- tercedit. Ndm vera pax vbiq-, eft , & cum om- aib. homtnibus * nullam cuna quoquam diflea-

O x

2$6 ANAt. LOG. IN E P I S T.

tioncm admittens.E* fanflimomamjQuatta ex- hortatio fpecialis , ad fandtimonia:qu« fecun- dus eft currendi modus fpeculis. Sjn&i moni^ nomine intelligenda videtur hoc loeo,tu in ge nerevitaefan&itas ,tum etiain fpecie caftitas; Naminfiraveri.16". fcortationem fimul&pro- fanitatem, tanquam fanfhmoniscontrarias, coniungit. Caftitas autem peculiariter inter- dumnomen famfHmoniasob;iner.vti. ThefT. 4. 4. vbi fan&i moniam deiinit per abftinentia a feortatione. Ha?c("inquit) eftvol&asDei, iiempe (andtificatio veftra^id eft, vt abftineatis a fcorta tione : & caftus peculiari modo purus Sc fan&us dicitur, vt contra peculiarem quan- dam impuritatem in fcortatione innuit Paulus i.Cor.tf. 18. Qui fcortatur in proprium corpus peccat. sinejM nemo) Ratio hortationis ad ian&imoniam,a fummo malo & incommodo, quod fanctimonia» defedum fequitur. Sine ca nemo videbit Dominum. Nullusenimim- puro&polluto homini ad Deum patet adi- lus.Namimpuritashabitationem Spiritus fan- &i,omnemque Dei praefentiam,cum in corpo- re, tum in anima, penitus ex term inar,v t videri Deus non poflit : Cum contra fan&imonia Dei praefentiam afFerat. Vnde Chriftus : Beati mundo corde > quontam ipfi Deum videbunr> Matt.j.8.

ij Profyicientes nefuu)Tertius currendi mo- dus fgccialis, & exhortatio fpecialis quinta,

quar

ad heb. cap. xii. 197 qua* alios refpicit, vt profpiciamus ne quis de~ ficiatagratia Dei. Sicobleruationemaliorunt commendat , vt fupra 10. 24. Obferuemus alij alios. Attendendum nobis eft ctiam ad alios, vt illi vna nobifcum currant, non autem prola- bantur & deficiant. Ne ^ud radix) Quartus currendi modus fpecialis , & exhortatio fexta, proximumetiamrefpieiens*, vt profpiciamus ne qua fuppullulet radix amara, h. e. hsrrefis, aut aliquid fimile,quod fit ofFenfioni, vt Deut. 29. iS.radix profcrens cicutam,aut abfinthium. Euellenda eft huiufmodi amara radix 3ante- quamincipiatpullulare* neoffendiculofitcur- rentibus alijs. ohturhet) Amar£ huic radici duo tribuit eflfe&a , qua^totidem funt exhor- mionis argumenta. Primum eft conturbatio0 Et per banc ) Secundum eft inquinatio muL- torum.

16 Ne ^uis ftt) Quintus fpeeialis currendi modus,& exhortatio feptima*vt profpiciamus ne quis fit fcortator aut profanus. Speciem prasmittit generi : Nam profanitatis fpeeies qu#dam eft feortatio. Eft autem profiinus qui Deum eiufque gratiam,fanc3:a denique omnia Sc religiofa contemnit& irridet. relntEfau) Diffuadet a profanitate, exemplo Efau, cuius profanitas fa&o ipfius exponitur j vnico edulio vendidit ius primogeniti. Vide Genefeos 25. jo.&deinceps. lus autem primogeniti pofi- am fuit in duabus pr#rogauuis,vna dignitatis

P i

Ip8 ANAL. LOG. IN EPIST.

qua inter fratres primatum tenebat,& eos fibi fubiedos habebat.2.Chton.2i.j. Altera robo- ris, ex dupla portione quae ipfi *x paterna hae- reditate cedebat.Deut.21. 17, Vide de hae du- plici prarogatiua.Genefeos 49.3. & 1. Chron. 5Mi.Vnde etiam primogenitus typus erat Chri fti primogeniti Dei , quiomnes fratreshonore & potemia antecedit. Vendito igitur iure pri- mogeniti,Efau, & recufauit typus effe Chrifti, eoque Chriftum conteirpiit > & haereditatem amifit terrse Canaan, qua: typus erat regni coe- lorum.

17 Scitis enim eum etiam) Oflenditur iu- dicium quo punicum eft profanum hoc fa- flum , cum vellet haereditario iure benedifiio- ncm aflequi , reprobatus eft a Deo per l- faacum , & ius primogeniturx , & in digni- tate, &indupla portione,datum eftlacobo, cui illud vendiderat. Vrde Genefeos 27. 35. & demceps. Non enim reperit) Reprobationem Efaui oftendit , cx immutabiJitate fententias benedi&ionis de Licobo pronunciatar ab Ifaa- co patre. Non reperit iocum pocnitcnti? patris Iiaaci , h. e. non potuit efticei e vt Ifaacum pa- trem pceniteret benedictionis quantumuisex errore in lacobum coII«)ta?,vt fententiam illam benedidionis retraftaret ; quamuis cum la- chtynjis benedictionemilLim exquifiilet, vt benedj&ionem recuperarer.Vide Genef.27.59. Pronomea^V?<V proxime ad ixtlavow vo-

cem

A D H E B. CAP. XII. 19S>

cem referendum videtur. Eft ergo hoc pri- mum dehortationis h. profmitateargumentfi. Eftu profanis triftem & miierabilemprofani- tJtiffatt exitumconfecutuseft.Ergoeauenda efte usexemploprofanitas.

18 Non tnim accefiijtis) Alterum argumentu dehortationis a profanitate, a praefenti eorum conditione, quam copiose hoc loco defcribit: Eft autcm conditio ha?c prasfens eidem illa quam Paulus paucis verbis expreflit. Rom. 6. 14. Peccatum vobis non dorainabitur: non enimeftisfublege, fedfubgratia. Argum«n- tum igi tur eft in hanc formam.Eftis fub Euan- gelio:Ergo non oportet vos profane viuere. In fumma lucenon debetquis ambuhreaefim tcnebris elTer. Interdiu enim compofite am- bulandum. Nox proceffit ( inquit Paulus) diesautem propimjuat: Abijciamusigitur o- pera tenebrarum , & induamur habitu qui luciconucniat, vtinrerdiu compofite ambu- lemus. Rom. 13.12. Hjbitum autemillum lu- ci conuenienjem Jnterpretatur effe Chriftum, verf. 14. Sic argumentatur etiam Apoftolus. Tit. 2.- 12. & deincep*. IUuxit gratia illa Dei falutifera omnibushominibus , erudiensnos vt abnegata impietate&c. Tra&atur hoGar- gumentum ex diuerfis,x«?a'pf w & ^W.Con- trarium vnum remouetor3alterum ponitur.Re- mouetur conditio iub lege , vt locus fit condi- lioni fub gratia & Euagelio.Neq; enim vtraq;

O 4

ioO ANAl. LOG, I N. EPIST.

coditio poteft fimul cofiftere in eode homi- ne.Coditio haec fub lege amplificatur ^ terri- bili for ma legis prom ulgatar, qu x 1 egis terr o- res indicat.Coflfr* ftabtlc m) Formapromulga- tac legis fuis quibufdapartibus exponitur: de quibus vidc Exod. 19. Primaparsformaelegis promulgatx, eft inlocoex quopromulgaia eft Lex,Monte nimiru Sinai. Extenuatur au- temhiclocusamateria, fuit mons crafli & terrenar,eoque cotre&abilis materia^qui ma nib.palpari poffet,quo diftinguitur hic locus a coelo, quod manibus cotre&ari non poteft. Et incenjum) Secuda pars formse promulgatae legis, in ternbilibus lllis fignis,qua:Deiprs- fentiam in illo monte teftabanturjCiim ex eo Lexpromulgaretur,vt fuerunt haec meteora, ignis incenfus, turbo,caligo, procella. Deus cnim ipfe nullo fenfu percipi poteft > fed per fenfibiles iftas creaturas fe praefente declarat. 19 Tubd^uefonitum) Tertia pars formsepro- mulgatae legis y in fbnitu tubar, quo pra?para- batur populus ad audiendum vocem Dei. Et ">ocm)Quarta pars eft ipfa vox legis promul- gatx, qua? tubae fbnitum eft inlecuta. Qudm <fi*i) Amplificatiovocishuius quarauditaeft cx hoc more,ab effe&o(in terrore lncutiedo audientibus ) eoque duplici. Primum cft in populo-.alteru eft ia Mofe ipfo, dtice populi. Effe&um in populo cft : Adco ad auditam il* lam voccm exhorrucrunrjVt audire eam non

fufti-

A D H E B. C A P. XII. 201

fuftinuerint fed deprecati funt ne amplius fibi fieret fermo per ipfum Deum immediate > fed loqueretur per Moien internuncium. CauiTa autem hujus terroris fuit,quod terrore hoc ex terno in lege promulgmda excitatus eftin- ternus confcientie terror,quod exadam illam Deiinlegejuftitiam (cuinullushominum fa- tiffacerepotefUfeirenonpoftent.

20 Nonemmfcrehant Alteracaufarcrroris inpopulo, a Dei jnttrdi&o, quoper Mofen vt internuncium fignificauerat Deus,morte uf ficiendum efle quicquid motem tangeret,non homo tantum,fed etiam beftia. Vide Exod 19. j^.idque propter pra^fentiam facrofan&a? il- liusNbjrftatis Dei,adquam impu;^ & pol- luta^crearura* nullus patet acceilus, nifiprius fan&ificetur. Itaque necefiefuit Moftn e- tum fan&ificari antequam hunc montem at^ tingeret.

21 Et McJes)E&£kumvocis nudiraHnpro- mulgandalege, in ipfoMofe, qui & ipfequo- queeft exterritus, vt hacvcce cdnfeflus eit: Expauefa&us fuin ac tremebundns. Ha:c qui- dem Mofis verba nonexpreffe in Scripturis habenrur,fed Exod.ip.ip.dicirur Mofes,quum populum obuiam Deo e caftns eduxiftet, to- tufque mons ille tremeret , locutus efTe , ante- quam Deus plane ad montem Sinai defcen- diflet : quid autem locutus fit,eo Ioco non ex- primitur, fed hoc loco afferuntur verba > qui-.

ZOZ ANAL. LOG, I N EPIST.

bus Moksfonoillo tubx territus de fuo ter- rore conqueftus eft,& Deus ibi dicitur ipfi ref- pondiffc voce, hoc efhplacidis verbis Mofen, de conferuatione (an agentem, confolatus efle & confirmauiire.H J&enus fuit primum mem- brum diuerforum.Condicio fub lege,quam cx preflit terribili illa legis promulgatione.

11 Seditccefjiftis) Scquitur conditio fub E- u«mgelto,qu# amplifieatur defcriptione Ecclc fix noui Teftamenti. Defcribit eam primiim exvarijs, ijfque fuauiffimis appellationibus typicis , quibuslocus innuitur : Primum vocj- turmonsSion. MontiSinai exquo promul- gata eft lex, ex aduerfo opponit montem Sion (qui cypus erat coslorum ) ex quo primum perfonauit Enangelium. Nam primum Chri- ftusipfe,deinde ejus Apoftoli, perfpicueex Sione Euangelium promulgarunt , juxta E- iaix vaticinium.Ief.2.5. Etciuitdtem ) Altera Ioci appellatio: vocaturciuicas Dei viui,hoc eft, codeflisHierufalem, quxperterreftrem illam figurabatur , vt fubje&a tertia appellati- one interpretatur: His ergo tribus nominibus, vnum cundemquelocum fignificat. Etmyi^- das) Secunda p;irs defcriptionis Ecclefi£>a perfonis varijs ijfque pr^ftantiffimis , quae lunt in hoc loco , & ad quas accedimus Perfo- n^primum funt Angeli Jjquenonpauci^fed numero infiniti.Na myriadas vocat Angeloi u, aumerum finitum pro inhnito exprimens.

23 Con-

A D H £ B. C A P. XII. 20}

25 Conuentum) Deinde ele&i omnes quos vocat pr mogenitos , nec primogenicos tan- tum j fcdconi entum & coneionem primoge- nkorum,quo fignificat immenfum eorum nu- merum/quo autem majorelectorum nrmerus eo mjjor fcclicitas & glori^. Vocantur aurem ele&i primogcniti,per allufionem adprimege- nitos in popJoDei>qui habetam3tum dignita tem &authorititem in reliqudmfiimliam , tu dupLm harrcditatis portionem : Ita ekcti om- nes obtinent primum dignitatem coHeftcm, cujus typuscrjc dignidis llia in familijs. Dein- de hajreditario poftidebunc regnum pararum ipffsajadis mundi fiindamentJS. Matth. 25. 34. Qm confcripi ) Deferiptio eft primoge- nitorum : Contcripti (unt in ccelis , id eft > a Deoele&i funt ad vitam £tern;im. Nam e- ledorum nominadicuntur fcripta cfieincoe- lis.Lue. io.20. & in Jibrovita?. Philipp. 4. 3. quibus phrafibus fignifictur eos £terno illo eiedionis decretoad viram astern^mefle ordinatos. Et indicem ~\niuerforttm) Tertio in perlbnis, quarurn pnrfentia fruimiir in coelefti illa Hierutalem,numeratur Deus,quemvocat judicem vniuerforum,qui iolus juftiflimo fuo judicio affli&ionem rcdditijs qui fidelesaffli- gunt, ipfis autem fidelibus retaxationem. 2. Thefl.1.6.7. Etjpirttus) Quarto loco recenieC fpiritusjuftorumconfecratorum, hoc eft5ani- mas fidelium dcfunctorum 5 j-m in caium re-

204 ANAL. lOGt TN E P I S T.

ceptas.Nam homines qui funt in Ecclefia, vel funt adhuc in corpore degentes in terris , quos initio verfus voeauit primogenitos : vel depo- fitohoc corporis Tabernaculo in coelis tri- umphatcumChrifto,vtfuntfpiritusjtiftorum, qui coniummati hic dicuntur,hoc eft,confum matam&perfe£tan^fen6bifieationem &glo- riam adepti , non quidcm iecundum omnes confummationis gradus, fed fecundum ali- quostantunv.cum quoad animam pra?(entes j im fint cfi Domino.Confummari igitur funt, non fimpliciter,feci KartL Ti\refpeclu noftri,qui adhucaduena? fumusincorporc,& peregrea Dominoabfumus.

24 Et adnom) Poftremo inter perfonas re- ceietur Iefus,noui foederis Mediator, per que folum^o^<yvwhabemus cum Angelu , cum primogenitis qui confcripti funt in coelo ,cum Deo vniucrforum iudice,cum fpifitibusdeniq; juftorum.Nam in eo recoiliguntur omnia,tum qu^incoelis, tum quseinterris, Ephef. 1.10. Deciturnoui Tefhmenti Mediator, quino- uum iilud Teftamentum,quo legauit nobis re» miftionempeceatorum,juftitiam & vitama?- ternam , fanciuit fuo fanguine. Etfanguinem) Cum Chrifto conjungit ejus fanguin^m ,quo purgittir confcientia nortn3eumque aChrifto feorfimhomiirat, vtdoccat videndum nobis ife vtfanguine hoc afperfi & irrig.iti fimus: um alioqui nullum cx Ghrifto beneficium

perci-

1

iD H E B. C A P. XII. 20r

percipere poflimus. Ideoque fanguis afper- fionisdicitur,quod eo per fidem aperfa fide- lium eorda fanctificentur,& a. fordibus pecca^ torum abluantur,allufione fadta ad vecerem le- geniiin qua omnia fere fanguine afperfo mun- dabantur ,fupra 9. 22. Pr<eJiantiora) Commen- dathuncChrifti fanguinem ab eflfe£to,quod illuftratcomparatione Abelis : Sanguis Chri- fti praeftantiora loquitur quam farguis A- belis. Nam fanguis Abelis loquitur Sc po- ftulat a Deo vindidam : At fanguis Chcifti po- ftulat a Deo mifericordiam & gratiam. Qiian- quam non incommode , & tum ad graecum contextum,tum ad iequentem exhortationem magis etiam appofite , locutio haec ad ipfas pcrfonas referri poffir, quod Chriftus fuo fan- guine pr#ftantiora loquatur , quam Abel , qui mortuus adhuc loquitur , fupra n. 4. & vin- di&am a Deo expofcit \ cum Chriftus fuo fanguineveniam& remiffionem peccatorum poftuler.

25 vidctc n? ajfternemini eum <p/ loyuitur: namfi illi non effugerunt am auerfabantur eum aui loquebatur Dei nomine tn terra 3 multo magis nosyji cum qut de c&lis cft aucrfemur.

z6 Cuiutlioxtuncconcuffitterram \nunc autt denunciautty dicens , ^dhucfemel ego concutiam nonfolum terramfed etiam ccelum.

27 Porro illud , ^yfdbuc femcl declarat inflabi- lium rerum^tfetefatlrtiammyamQtiweiJt m**

rZ06 ANAI. LOG. I N E P I S T.

neant qudtfimt fiabiUa.

28 Quapropter regnwm ajftimentes quodcon* tuti nonpotejl, teneamus gratiam pcr ^uam itafer mamtis Dev, ~)>t elptaceamm cnmlterccHndia o* leuerentia*

29 Etenim Deits nojler confnmens ignts cjt. Videtenc afyernemim) Occafione proximo-

rum verborum quibus fangainis Chrifti effica- ci im commendauit,redit ad p; secipuam exhor t «ioncm ad perieuerantiam : Ne Chriftum lo- quenteaipernemur , fedteneamusejusdo&ri- mm.NamJiilii) Argumentum exhortJtionis decimumfextu,ajudicio quod fequetur eos, qui Chriftum loquentem alpernantur : judiciu hocconfirmatur duobusargumentis.Primum eft k comparatione minorum. Si illi non effu- gerunt qui Moien Dei nomine in terris lo- quentem> aucrfabantur: quanto magis non cf- fugiemus nos , fi Chriftum e coelis loquentem afpernemur? Quo enim dignior eft perlona qu#loquitur,e6 magis puniendi fjntquilo- quentem auerfantur, Similcargumentum vi- de Heb.2.i.3.& 10.28.29.

26 Cmh4 Ifox) Secundum argumentum quo confirmat judicium eorum,qui Chriftumlo- quentem aucrfantur , eft a vi & efficacia vocis Chnfti loquentis, tampr#terjta in promul- ganda legcquapr^fenti inpr«edicando Euan- gelio.O*/tf.f ^ox m«r)Cum promulgaret legem concuftit terram>hoc eft, homines in terris de-

gcnrcs?

k D H E B. C A !>• XIU 10J

gentes,quilegepromulgata admiraeionema-. jeftatis ipfius affe&i iunt. At nunc ( in pr#di- cando Euangelio^non folum concutit terram, hoc eftjhomines/ed ctiam ccelum,hoc cft,An gelosqui inccelis degunt,qui etiam ipii inE- uangelijpraedicatione, in admirationem boni- tatis & gratia* Dei abripiuntur , & in myfteria Euangelij defiderant imrofpicere. i. Per. r. 1 2. Cum ergo tanta fit efficacia vocis ipfius, & nunc , & jam ohm , non effugietis judicium, fi eum loquentem afpernemini. Dicens ddhuc /£<OConcu(Iionem hanc coelorum & terrar, in Euangelij prsdicatione, conlirmat teftimonio Aggsei Propheta? cap. 2. verf. 7, vbi pisedi- citur ifta coelorum fimul & teri£ commotio in Euangelio pra^dicando , qu# iummam ar- guit effe majeftatem & dignitatem E«jangelij. Quanquam non ineommode concu/Iio ift* intelligi poffic de externa illa commotione coeli & terra: , ad vocem Chrifti exfpirantis in cruce , cum tenebris fuper toram terram indu- £tis Sol obleuratus eft, aulasum Tem£>li fidum eftmedium, terramotaeft,petrse fiffe funr Matth.27.5o.5i.&deinceps.Luc.25.44.45.

27 Porro illud ^W^Imerpretatur illud Ag- ga»iteftimonium 5 & ex illis Propherae verbis (adbucfemel) deducitcorollarium, deabroga- tione Legis,&£ternitate rerumpereeremo- niaslegis& politiam Mofaicam fignificata- rum,hoe eft>faccrdotij,& regniChrifti,vt indc

2o8 ANAL. LOG. IN EflST»

aliud inftituta» hort ationis argumetum eliclat. Cum enim dieic, <tdhu>c> fignificac non fitis efle quod jam antea concufT* effec terra in fc- renda lege,fcd adhue opottere legis hujus im- mutationem effe. Cum autem addit Semeh fignificat vnicam duntax iC fore iilam mutati- onem, vt quod ln locum legis fuccefLrum fit, maneatperpetuu&immucabile.TctVctAgy^gKfit ea quae concutiuntur, vocat Icgem Mofaicam, cmnef q; legis ceremonias:& inftrumenta quas legnlibus ceremonijs feruiebant , qua? natur# erantinftabilis,&non permanentis. Vt pnta faiiarum) Ratioinftabiluatis iftaiumieum, quia inftitute quidem & mandatae erat aDco, fed adcercum aliquod tempus,ad adoentum vfque Chrifti. Galat. 5. 19. Cujus quum typi & vmbrs eftent , debebant aduentanti corpori cedere:Ta n» <r*Aei>sVwac>ftabilia , vocat ea quas per inftabiiia fuerut figmfieata,&: in locum in- ftabilium fuccefferunr,vteftChriftus ip:'e,ejus regnum,&omniabona quas coniequion rin Chrifto,vt funt juftificatio, fan&ifiejtio & coeleftis illa h#reditas,qu£ omnia neceflario «ternamanent.

28 Quapropterregnum) Exhacconditione Regni Chrifti » ex interpretatione vehborum Prophetasfumpta , deducit argnmentum no- uum pr#cipu«e exhortationis , ad perfeueran- dum m fide, & gratiam retinendam.Si gratiam tenuerimus , parcicipes erimus regni lUius,

quod

AD HEB! CAPi XIIo 26$

qUod concuti oon poteft. Ergo &c.Eftqj hoc argumentu exhortationis decirnufep titnurh. Gratiq nomine intelligo fidem ex Dei gratia, profe&anv.metony mia efficientis. PertHdm) Defcriptio gratise iiue lidei ab effe&o:ndes e- nim non poteft elTeotiofa in nobis:fed necef farib producit hoc effe&um, vt feruiamus Deo. rteifUceamii* ) Modus feruiendiDeo prasfcribitur,primtim in gcnere,vt feruiamus eiadipfiusvolunt,*te5& placitum,facicntes ex animo quas vult Deus. Ephef.6.6". Deinde in fpecie,cum verecundia 6c rcueretia.Verc- cundia eft pudor,ex infirmitatis noftrac & in- dignitatis confcientia.Reuerentia cft rcligio- fusmetusexagnitione illius Maieftatis Dci rioftrijcui feruimus.Harum proprietatum ex- emplum nabes in Publicano. Luc.1z.13* vt &C audaci£>quse hisoppcjniturjin Phari/aeo.

19 £^w^D^)Poftrcmumcxhortarionis argumentum,a natura Dei noftri,eft ignis co fumens, eoque confumpturus eft omnes qui non perfeuerantes in fiJe, ipfinonferuiun£ iuxtaipfiusplacitum.Hocargumentumnm- tuatus eft ex Mofe.Deut.4.24.

<s€rgHmtntim CAptis decimiterttj*

Hoc capueprimum funtfpecialespararnefes quifcui hortatur ad officia,maxime quae ad fecundarti kgtsTa* bulampertinentad verfumvfque iS.Deindecommen* 4at Hefergis preces pro fc;ad ver£a*> vbi epiftola han$

P

2IO ANAL. LOC. IN BMST. precibm primura#o!einde horcatione , poftremo afc qtioc alijs varij argumenci ferraonibus concludit.

Ca pvt XIII

i Frdtemd chdtita* mdnedt. 1 Hojjfitdlitdtis ne fttis immemores : fer hdnc cntm ^uiddm infcij excefemnt ^Angelos ho-

jpitio* '

2 Memores e ftotc ^inHorum tdnyudm ^na cu illit \tnHi : eorumfui mdlx fremunturydcft iffi 5 uojue corfore affli&i ejfetis.

4 Honordhile eft intcrfuofuis coniugium er tubile imfollutum :fcortdtores dutem cr ddulte- ros ddmndhit Dem.

c sint mores dlieni dh dudritid: eftote coten- tifrtfentihmdixit emm iffe,Non te deferdmy ne% te derclinftdm.

6 %/ideo^t confidenti dnimo dicdmHS^Domi- nus mihi auxtlidtor: nec timcho juidfdctdt mihi

homo.

7 Memores efiote duftorum T/efirorum, fut lofuutifunt^ohisfirmonem Dei : fuomm imttd- minifidcmyconfidcrdntes fuifuertt extm conucr-

fdtionis ifforum.

8 lcfu* Chrtfius heri & hodie idem cft , ©- tn

Jcculd.

9 Doftrinislidrtjs &>feregrinis nc ctrcum- fcrimini : honum enim efi grditd confidhilirt cor, non cihis y quibus nonfunt ddiuti fttitn iffts Mr-

JC+tifont,

io Hd~

A D HE B. CAP. XIII. 211

10 Habcmm altare ex quo non hatent ins edcn- di qui tabernaculo defiruiunt.

1 1 Quorum enim animalium fanpuu infertur fro feccato in facrarium fer Ponttficem , horum corfora exuruntur extra cafira.

1 2, Quafrofter &r lcfus > ^tftnSlificaretfO" fulum fer frofnum fangumem , faffui eji extra fortam.

13 Exeamm igitur ad cum extra caftray of~ frobrtum eim fortantes.

14 Nonemm habemmhic fttam ciuitatcmyfid futuram inquirtmus.

1 5 Per tffum igitur afiidue ofieramm Dtofa- crificium laudis 5 id efifiruclum labtorum confiten- tium nomint eiu*.

16 Beneficentia> ^eto &* commumcationis nt obliuifiimtm : taltbus entm Itfttmis ddeclatur Dcus.

1 7 obedite duEloribus lefirity & obficundate: *\>igilant enim iffifro animabm~\cftrps>>tanquain rationem redditum^t cumgaudio bocfactant,o* nongementesyid enim efl ^obu inutile.

Fraterna charttat ) Prima ipecialis praeceptio qua charitatcm commenddt, nongeneratim quamlibct,fed ^«J^^/ay, fiue chjrkate fra- tcrnam , qua tantum profequendi (unt fratres, Adomeftici fidei, quiomncs eiufdem Patris filij funt. Hanc diftinguic Pttrusa charitate, quatn a^a67T^Jv0cat.2,Epift.i.7.

z ZoJpitalit/hjDuQhite verfibus fequ£tibu$

P 2

SU AKAt^ IOG IN EPIST?

duo prscipiuntur officia , quse ex charicate fracerna , tanquam propria ipfius eflfedta > pro- fluunt:HofpitcjIitasnimirum &<r^7ra&<(et erga vin&os Sc afHi&os , fiuc eorum recordatio : In his enim pottflimum efFedis , per illa tempora quajperfecucionibusfw-ruebanc (cum ian&orii peregrinationes & exil:a,vinculaque&jffli- Aiones frequentes eflent ) occalio exercenda: fharicati, ofFerebatur. Hoc verfu pr^cipitur hofpitalicas. Ter banc enim) Hofpitalitarem commedat argumentofumpcoab honoreiilo fingulari, qui Dei beneficfo accidit quibuf- damqui hofpitalitatis erantftudiofuquodni- jniriim Angclos hofpitio exccpennt. Infcij) Amplificatur hoc eorum f ><5tum ex particu- lari circumftantia infcientiae ipiorum , quod recepennt Angelos chitfputaientfe homines rccipere; Nemo enim tum eft inh m ^us,qui cognitos Angelos recufiret domo excipere. InteJligit autem deAbrah.imo, quitresAn- gelos hominnm fpecie lpfi apparentes hofpi- ,tio excepit. Gen. iS. 2. & deinceps, In his ex- emplisgencralisdo&rinaincluditur: Non ca- xitttros fuo p xmio quicunque hofpitalitati o* peramdederint.

3 Memores eJIote)hher\}m charitatis officiu quod prscipit ell o-u[A.7r*d-{(t 8c recordatio vin- ^korum &afflictorum propter Chriftumeiuf- queEu^ngeln m. Modushuius recordationis admngicur* quoi perindc oporteat nos vin-

agrom

AD H E B. IAF, X!!I. 21$

&orum& quomodccunq':eaffli£fcorum mc- minifle, ae fi vna cum illis eflemus vinfii & af- flidi.Nihil enim eft,quod nos fcrio mifericor- dias fenfu magis afficiat,quam fi eorum qui af- fliguntur perfonam in nos tranfferamus. Vt quiipfi) Ratio prarceptionis a communione cum vinfiis , & afflidis proChrifto: Eftis in eodcm cumipfiscorpore5membranimirume- iufdem corporis cuius Chriftus eft caput : De- bet autemintermembMeiufdem corporisea eirc <rvfjL7r*T€i(t%vt fi patitur vnum membrum fi- mul doleant omnia membn.i.Corinth.12.26» Itaque gr#ca verb^ *k KjivloiSvlisSv vd^Tt^ C\c ad verbum tranfferenda cenfuerim(vt qui i- pfietiafnficisincorporej

4 Honorabile efl) Quarta prseceptio fpecia- lis quaconiugiumcommendat, fcortationem prohibet. Commendaturconiugiumex duo- busadiun<3:is,primum eftT//x/oV,hoeeft3 pre- ti ofum^fiue hoF.orabile, non apud homines ta- tiim fed etiam apud Deum , vt quod ab ipfo inftitutum fit & celebratum in paradifo ante hominis lapfum, cum adhuc effct homo iti fhtu innocentise & inregritatis. Inter yuojnis) hoc eft , inrer cuiufcunque ordinis , & condi- tionis homines,vtin nullohominum genere culpari debeat. Et cubile imfollntwm ) Ahc- runi adiunftum quo commendatur coniu- giura, quodcubile eius fit impollutum ,hoc eft,purum&omnis culpasac pollutionis ex-

P 3

214 AMAL LOG. IK «PIST.

pers , vtpotc quod a Deo fandtificatum fit, vt quibufuis hominibus eo bona confcientia vtiliceat. Scertatores autem) Ratio dehorta- tionis a contraria fcortatione & adulterio, eft aiudicioDei, Deus fcortarores & adulteros iudicabit,hoe eft , damnjbit. Iudicium fiuc d:mnationem intellige setcrnam. Eodem ferc- fu paffimdocet P.iulus icortatores regni Dei h£red?ra*em nunquampoifefiuros. i.Cor.tf.9. 10. Gal.j.n.Ephef.y.y.

5 Stnt mores alicni) Quinta prarceptio fpe- cialts 9 quaprohiber jUc^nridm , contraautem pTXcipit vt contenti fim prarentibus. Vide 1. Timoth.tf. 6. &deinceps. Vbi <pi\ajpyvpi&v vocit malorum omnium radicem, inimum autem iua forte contetum coniungit cum pie- tate>tanqu;*meiusefFe<3:um necefTatium. A- mmi autem pracfentibus contenri illuftre ex- emplum m iua perfona exhibuit nobis Pau- lus. Philipp. 4. ii. 12. 15. Dixit emm ipfi) Ratio praseeptionis a promiflibne Dei, q>a* hic a perfona promittemis amplificatur , ipfe inquit, hoc eft, Dominus , dixit : & profcrun- tur in medium Dei verba , quibus Iofuam ad vocationem fuam alacriter obeundam con- firm3f. Iofu. cap. 1. verf. j. h*c enim pro- miflio Iofuz tanquam duci populi fui fa<9a> adtotumpopulumcommuniter fpe&abat, & ad omnes pios vocuioni fua? mcumbentes cx- tendkur. Promittit autem Deus his verbis

perpetuam

A D H E E. C A F. XIII. 2I5

perpetuam pr^fentiam fuam , qua: fola nos prxefenti conditionequacunque, &debec,& poteft, conrentos eflScere. Auari animus nc toto quidem mundo eontentuseft, fed quo plura habct plura appetit. Eft enim cupidi- Us animi humani infinita, eoque nunquam plene fatiari poteft , nifi inrjpleaturpraefemia Dei, quifolus cft lhfinitus. Argumentum i- gitdr eft : Deus iuxta ptomiffionem a fe fa- (Stam perpetuo tibi prarfens eft. Ergo con- tenriJS efto prsefentibus , & alienus fis ab aua- riria. Auarus Deum non habet prsefentem^ fed pro Deo habet diuitias , vnde Idololatra vocattir. Ephef.cap. 5. verf. 5-. & auaritia Ido- lciatria.CoIoff.j^.

7 ^fdeo l't confideti) Amplificat hac Dei pro- miffioncm ab eftedto, fide noftrapromiflione amplcctente, & inea confidenter gloriante. Gloriationis formuhm fingulis fidclibus pr^ fcnbit , exPCil. 118. 6". vbi Propheta fiducia pr^fentise & auxilij Dei fe confirmjt aduerfus quofcunquehominumconatus. Vnde inferri poteft generatim , noneffe timendum nobis i rebus aduerfarijs quibufcunque , multo minus apenufia &egeftate.

8 Memores f/?ote)Sexta prgceptio fpecialis, quacommendatijsmemoriamdudfcorumfuo- rum, &nominatimexprimit,quos du&ores inreIligat,eos nimirum qui locuti funt ipfis fer moncmDei. Memoriam hanc definit inquo

p 4

3>\W AKAt. LOG. JN E *I S *.

fit pofita,in imitatione videlicet fidei & coucr fationis ipforum :Neqj enim nudam hlc fidem intelligit , fed (vtcx ratione fubieSa perfpi- cnutneft)fidem agentempercharitatem , vt loquitur Paulus Galat. 5. 6.& in bona ac CmQz conuerfatione fefeexerentem. Cwftderantes) Argumentum hortationiS eft £ conuerfationis du&orum fcelici exitu , ad cuius confideratio- ncm ipfos excitat , vtpote cuius & ipfi quoque futari fintparticipes , fi eorum fidem imitetur. Nam fimiles in fide & conuerfdtione , necefie eft etiam fimilem exitum pbtinere. /efus Chri- fius) Probateundemforeeorumexitum, qui fuic du&orum,fi eorum fidem imitentur,ab im inutabili naturalefu Chrifti, qui femper idem cft, & fibifimilis,eoque cjuemadmodum du- fiorumfidem&conuerfationem frelici exitu compenfauit ,ita ctiam fimilem ipforum fidcro &eonuerfationemfimtli exitu compenfaturus cft. Hac autem Chrifti defcriptione, npn un- tum innuitur ipfius immutabilitas, fed&di- ftin&ione trium temporum praeteriti , prac- fentis &futuri ( vt Apocal. 1.8. )2eternitasde- notatur, qqasduas funrproprietatcs diuinaena- turar.

9 Doffrinis^drijs) Septima praceptio fpe- eialisjquadehortatur adc&rinis varijs&pe- regrinis. Pehortatioexprefla eft allegoriaa xiauibus pctita ,quzin raaricircumferunturvi vpmorum:Do& rinis varij s,inquit , ne circum-

feramim

A l> H 2 3. C A P. XIII. *#,

feraminijQui enim non fatis firmi funt in fide,

do&rinishominum tanquam rcntis contrarhjs

huc llluc agitantur. Do&rnnas vari^s & pcre-

grinas vocat quafcunqoe do&rinas , qu# vel a

Deo nunquam funt tradita^ verbo iuo , vc

funt homi num traditiones , vel quae erant qui-

dem veteri populo mandata? , fed abrogat^

funt in Chrifti aduentu, cuiufmodi fuit do-

firina cxremoniarym kegis qca* per Chrifiurn

abolit^ fint. Hx docHna* varia* dicumor &

peregrina? , quod a do&rina Chrifti varient &

aDeoproiuis non agnofcantur. Bonumenim \

<[/rVRatiopra?ceptioni3abinuti!itate,qu6d hx

dodtrina! nonconducant ad conftabiliendum

cor , &foIidam ci confjationem miniftran-

dum^fed oportecU corconftabiliri do&rina E-

uangelij, quamgratiam hic appell »t, quiatnta

eftdegratiaDeiin Chrirto lefu ,dereconeiIi-

atione noftra cum Deo^& redemptione gratu-

iraperipfiusfangumem nobisparra. Ha?cfo-

Jumdo&rina vim habet ftabiliendi corda,quaB

alioqui neceffe eft fludtuare, & quafi vacil-

Jare. Graria? autem opponit cibos,hoc eft,do-

drinamdeciborum mundorum & immundo-

rum diicrimine Iegali obfenundo , hac vna

fpecie rvvfrfofyxSc omnecuitu c^remoniale

inteJligens, Quibua nonfunt) Probat hujus do-

&rina? inutiluatem ah cxperientia ,quodqui

iti cibis illis verfati fnnt, hoc eft , ciborum drf-

^rimen /ujperftitiofe retinueiunt>& cjremonijs

2l8 anal. log. in epist. legalibus pertinacicer adhaeferunt^ea renon /untadjuti.

10 Hdlcmusdltdrc) Alterumargumentum dchortationisado£trinadborum,omninoque ceremoniarura Iegis, fumptuma pugna inter Chriftum&ceremoniaslegis. Qui taberna- culodeferuiunt,hoc eft,obftinate rctineotce- rcmonias legis , non poflunt paticipcs effb Chrifti. Nam Chriftus cum ceremonijs confi- ftere non poteft. G ai. 5. 1. quia ceremonias fi- gurabant Chriftum venturum, & nondum ve- nifteclamit^bant. Ergonon funt retinend^ ceremonkE legis. Altaris nomem per mctony- miam fubje&i pofitumeft pro viCfcima in alcui oblata:intel!ig"taui.e Ghriftjm,qui eft Pafcha noftrum pro nobisfacrificatum.i.Corinth. 5. 7. Hunchabent omnes quorum cordagratia funt confbbilita. Edereex hoc altari,eft eius elfe pjrticipcm per fidem , fornu loquendi ex lege defumpta : Qui enim facris operabjntur & aifidcbant altan ( vt loquhur Paulus. 1. Cor, cap. 9. verf.i j.) edebant ex facrificijs qdae ofFe- rebanrur.

n Qnorum enim) Antecedeivis ratio fumpta a confuetudine ex legis pr&fcripto feru ita, inofFerendis facrificijsexphtorijs, quae typi erant vniciillius expiatorij facrifieij Chrifti:in hanc form )m : Si Leuitae & S.ieerdotes qui ta- bern.jculodeferuiebant, non habebantjuse- dendi ex illisammalibus,quorum fanguisinfe

rebatut

A D H E B. C A P. XIII. 219

Tebntur pro pecoto in facrarium per Pontifice Cquiaeorucorporatota eombuiebanturextra c^rtra)prof:£to ntq^ex Chnfto jus cdendiha- bent qui tabernaculo defcruiunt. Ar primum, Ergo fecundum. Propofirio noneftquidcm exprellc pofit^fid pendet ex an^logij 3 quse eft inter rypum & rem rypo fignfie.na.Quem- admodurr» enimcorum animaliumqu^oflferc- bantur pro peccato, fanguis infereb tur in fa- cnrium per Pontifieem : Ita Chrifti Gnguis illacus eft in facrahum iliud ccclefte per i- pfummetChriftum tanqum Pontificem. De- inde q-iemidmodim eorum animaliurn cot- por.i comburcbmtur extra e;iftra;Ita Chnftus palfuseftexrra portam, vt fequenti verfuo- ftendnur.Vnde fequitur, Quemadmodum qui tabern.^culo deferuiebant , non habebant jus e- dendiexillis animiiibus,ita neque qui reti- nent cercmoni js legis jus habent edendi ex Chrifto. Affumptioeft hocverfu repetita*ex lege Mofis , de faenfirijs pro errore fummi fa- cerdotis &Ecclefia:Xeuit.4.ii.!2. & anniuer- mHjs dieiexpi «tionum. Leuit. ltf.ay.Genera- lem legcm vide Leuit 6.25.

12 Quajtrojiter o^Accommodatio rei figni- ficat^ ;d iypum,quo resin Chnfto imp!end# pr^figirabantor , de qua jam proxirne dixi- mus. Chnftus (vtquod inillorum animalium, qua? offerebantur pro peeeato, exuftione exrra caftra pra:figuratum eft impleretur ) paflTus

220 ANAL. LOQ. IU EPlST.

cft extra portam vrbis Hicrufalem. Vtfinfti-^ ficaret) Paflionem hanc Chrifti illuftrat fuo ; fine» Finiseftfiin£tificatiopopuli,hoceft,e!e- N dorumomnium per proprium ipfius fangui- »*' nem : Sandificationis nomine hic inteliigo lul non regenerationem,qu$ proprie & immedia- W tcficpcrSpiritumChnfti > fedgrjtuir<mpec- e* catorum remiflioncm &impuCr}tionemjufti- (1 X\& ipfius,qu£ propric eft per ipftus fanguinc m li quoafperfi inculpati Sc immaculati (iftimur <1 DcoPatri.

13 Excamns igitur) O&aua pneceptiofpeci- alis, cx proximis verbis ; quibus diQumeft, Iefum vt findbficaret populum extra portam paflum effe , dedufta : Hinc enim fequitur no- bisetiam extra caftra ad Deum exeunduefle, fifanftificationis per ipfius fanguinem volu- mus efle p jrticipes.Senfus eft.Renunciandum oobis effe huic mundo,vt quafi exearaus extra eum,vcChnftum fcqu.mur, ferentes ipfius ' opproprkm.Nequeenim Chnftu fequi poflu- mus , & ipfius cruce ferre , quamdiu corda no- flr. mundo huic & mundanis affe&ibusad- diSa funt,eoque tum demum eximus ad Chri- ftum cum cordi noftra & omnes affc<3u3 e- rigimus adDeum, &c a mundo fejungimus» acqje interca etiam dumin hoc mundover- famur gcnmus nos vt municipes coclorum. Philipp.3. 20. quodqui faciunt Chnftumie- quuntur , &crucem>pfius fcrunt patientiffi-

me,imo

F

AD HEB. CAP. XIII. 111

;. nc^imoglorianturinafflidionibus. Rom.5.3.

14 A on tnim hahemtu) Ratio pr^ccptionis^ Mon habcmus in hoc mundo ciuitatem fhbi- cm &permanentem 3fed eam inquirirr.usfu- uram ext a hunc mundum iti ccelis vbi eft

. 3hriftus. Ergo excundum nobis eft ad eum xtra caftra;t6 enim nobis cft eundum vbi eft

;iuitas nobis ftabi!is& firmi.Ciuitaterafutu- acn vdcat fixam illam , ftabilem , & «ternana,

juam voc^uit vrbem habcntem fundamenta: upri 11. 10. &c coeleftem patriam. Ibidem

/crf.itf.

15 Peripfumigitur) Nona pr^ceptio fpecia- is ad facrificium laudis Deo ofterendum,cx )r^cedentibus dedu<5ta. Cura enim f vt didlum ?ft)paffusfit Chriftus, vt fandificarct popu- um,peripfumaftjdue offerendum eft Deofa- rificium laudis. Per Chriftum autem docct

DfFerendumeffehoc facrificium,quianullum facrificium poteft Deo gratum & acceptum ?ffe,nifiChrifto mediante, &intercedente i- pfius facrificio , in quo , & nofipfi & ficrificia noftraomniaDeoplacent. ldeflfmftum)ln- CerpretaturhocLmdisfacrifieiumjquod^abex- :erno organo quovtitur corin coproferendo Scexpiimendo) vocat fru&umlabiorumcoa- ircntiom nomini ejus. Videtur autem refpicc- :e ad locum illum Ofese. 14. j. vbi laudes De<» Jxhibitsevocamurvituli lubiorum.

16 SenefiantU ) Decima prasceptio fpecia-

212 ANAL. LOG. IN EPIST.

lis,qua aliud ficrificij genus commcndntfa- cnficium nimirum bcnericenti^& commu- nicationisfacultnurn , qu.is ad f atrum egen- tium necefliuteni lei.ardam oportet imper- tiri : Nam hociacnficium tpe&at immediare ad proximurn , vt prms illud immediate ad Deum fpechibut. Talibm e/iim) R^tio vtri- pfqpe prarceptionis pra^cedentis, jb obltdt Jti- oneDei, qui nuncnon typicis illis factificijs in lege pr^fcriptis , fcd is demum veris fa- crificijs , tanqujm vnic£ fibi gratis,de!e&a- tur.Vocemet;ap«5-^Ta/ malereddidit vetusin- tcrpresfpromereiur) vtlocum aliquem me- ritis noftiis inueniret:neque enim his victi- misquicquam polTumus ,ipud Deum promc- reri,aut ipfi nobis acqunere , fed ivapis-etr&xi dicitur Deus,quatenus h#c ofticia Deopla- cent , eique grata funt & dccepr a. Hanc genu- inam e(fe hujus vocis fign ficat.onem faciie pnimaduertet qui hunc locum contulcnc cum Heb.n.5.6.

17 obedite ducibus ) Vndecima pr^ccptio fpecialis, vr ducibus, hoc eft ,pjftonbL»s,du- Soribus,gubernjtoribus,obed!enci^m & fub- miffionemprgftenvs. VigiUntenim) Praecep- tionishujusduas aftert rjtiones, prima cfti ducum officio, in quo lab^rant & praefunt gregi: Vigilant pro grege, & non proipfo- rum corporibus, ied pro <mimabus,vt fjlutem 1 p conicquancunatqueeo magis oblig^murad

obedi-

A» H E £• CAP* XI II. 22j

obedientiam ipfis pr^ftandam. Tanyudmra- tiontm) Ampiificatio hujus vigilantia? pro ammabus , ab obligatione qua obftringun- turDeo, vtpote obiri hujus officij rationem euedditun. Vt cum gdudio) Ratio iecunda eft a fine obedientia? ducibus pr^fbta?; vc hccquodipiis lncumbit rrunerisobeantcurn gaudio, noncum gemitu,quem neceileeft ie- qui ex gregis inobedientia. Idenim eji ) Pro- but non efiepaftori vigilandum pro aninubus cum gemitu , quod hac ratione nihil vtilicatis exipiiuslaboribus redundet ad gregem,qi:t cfimdebuerit eife paftori matena gaudij,v£ Pauli exemplo intelhgi poteft. i. Theilal. 2, ijj.io.inobedientia fua gcmendioccifiottem ei praber.

1 8 Oratefro nobis : confidimus enim nos bonam confcientiam habere , ">* ^ui m ommbtts cufiamus honefie conuerfari.

19 ^mflius autem*bfecr* 1?qs ~\tid faciatis* \\t celenus refiim*r*\obif.

Oratefronobts) Secunda pars capitis , qua commendat Hebraeis prcces profe. Confidt- mus) Cauias precum quas vult pro ie concipi duas jfFert , prima eft a teftimonio bonse con- fcienti^, cujus certurn 3c indubitatum argu- mentum affi rt,aftudio hoHeftae conueriati- onis in tota vitj,&: rebus omnibus , quod fenir per fibiadftnffeprofitetur.

1$ ^mflins mtem)$tcuxi&% canfa eft,Apot»

214 AtfAL. tOO IN EPIST.

ftoli liberatio cum ipforum comttiodo conjQ- &a,vcceleriusipfisreftituaturiideominunem nimit ufn confolationem percipiendam per mu tuam fidem,vt ioquttur Paulus.Rom.1.22. At- q^e hoc nominc eo m jgis lerio has pro fe pre- cesflagitat.

20 DeuslefG pacis authot, qui magnum dlum ouium per fanguincm fxderis <ztermfajloiem> Do- minum nosirum lefiim , a mvrtuis reduxit:

21 Perficiat 1 os in omni opere bonojddpntflan- dam ipftusl>oluniatem> efficuns in "\obts yuod ac~ ceftumftt in confttttn fuo pir lejum chnfiumicui (it gloriamjecuia feculorum. ssfmen.

22 Precor autem Ifosfratres^fufferte fermonem exhortatioms\etenim breuibusferipji *\obts.

23 Scitote fatrem noftrum Timothcumfo- lutum efie, cum yuo ( ft celerius 1 intrit ) ~\ifam 1/os.

24 Salutate omnes duSlores Itefiros , &< ^mnes ptnEtos. Salutanf\os ltali.

2 j Gratiaftt cum ommbus ~\olis. Amen.

Deus lero facis ) Precatione primum, de- inde hortatione, poftremo alijs aliquot fermo- nibus varij ac multiplicis argumeti , Epiftolam concludit. Precatur Deum vt Hebraeos perfi- ciat in omni opere bono. Deum autem quem prccatur defcnbit ex duobus effl&is. Pr;mum effe&um eftpax. Pacem intdlige iltam Dei qu# fuperat omnem intellefium, qua?que pre- fidio eft cordibus ac mentibus ncQris per Ie-

fum

A D H E B. C A P» XI IX. 22 J

fum Chriftum. Philip.4.7. Alterum cft exci- tatio Chrifti c mortuis,quae ipfiuspotentiain adidefficiendum quodprecatur fuculenti£ fime demonftrat.Na in hoc effecto Deus ad - mirabilem^fuam potentiam maximeexcruit; VndeEphefi.2o.diciturefficacitatemfortis roboris Dei exertam effe in Chrifto,cum ex- citauit eu ex morttiis. Alagnum illttm) Iefum amortuisreductum vocat, tum magnum il- lum ouium Paftorem,tum Dominum no- ftrum. Paftor ouium vocatur,quiaeues fuas pafci; falutari pabu lo ver bi , codemq; verbo veliitifceptro,&Spiritufuo,easregit ad vi- tam «ternam. Magnus ouiam Paftor dicitur addilcrimen aliorum Paftorum omniu quos ipfe conftituit miniftros, vteiinferuiant i* pafcendis ouibus,qua*foliusfunt Chrifti.Eo- dem fenfu princeps Paftorum vocatur. 1. Pet. j. 4. Perfanguinem jOftendit quo iure Chriftusfit magnus ille ouium Paftor , quia nimirumfanguinefuoeasacquifiuit.A6t.20. 28. &c animam fuam pofuitpro ouibus.Ioan. io.n.Sanguincm hunc vocat fcederisa*terni, quiahoc fangnine fancitum eft &obfign^- tum aeternum iilud fcedusgratiae , quod abf- quefanguineMediatoriscumhomine pecca torc& fcedjfragopercutinunqua potuiflet. Namabfquefanguiniseffufione non fit rc- miffioHeb.9,22. 21 PerficiatJPetixio ipfa,qua poftulatHebr?-

\l6 AKAL. IOC. IN IPIST.

u a Dto perfe&ione,non quide in vna re ali- qua, fcd in omni opere bono. Opus aute bo- mimdefinitexpracftationevolutatisDci pa- tefatta: nobis in ipiius lege , qu x n on fblum opus ipfum quoad fubftantiam , fed & ope- randi modum,&operis finem pracipit,vtni- mirum fiat ex cordis linceritatei& ad Deiglo riam refei atur: his enim conditionibus opus bonum dcfinitur. Efficiem ) Declarat hanc quam ijs precatur perfe&ione , a modo quo £t : perficit nos Deusin omniopere bono,du ipfe illud efficit in nobis:Deus eft,inquit Pau las, qui efficit in vobis , & vt velitis,& vt ef- ficiatis,progratuitafuabeneuolcntia.Philip. 1.13. Bonum autem opus hic rurfum dcfinit , quodfitacceptumin confpe&u ipfius. Per lef»m) Efficientiam hanc Patri tribuit pcr Icfum Chriftum tanquam Mediatorcm : cu- ius beneficio omnis gratia abunde in nos confcrtura Deo. Nifimalishascverba cum proxime praecedentibus coniungere , vt o- pus quod cflicit Dcus in nobis dicatur ac- ceptum coram eo per Iefum Chriftum : Ne- queenimpoifunt opera noftra,ctiam qux Dcusefficit in nobis, Deo elle grata , aut ia cius cofpe&um prodire,nifi facrificij Chrifti odoreperfufa , quo tota ipforuimperfe&io, quam \ nobis tanqua inftrumencis in quibus operatur Dcus attrahunt, integatur Cutftt glgria) Preccs fuas «id Deum pro Hebrais

coi^;

\

A P H E B. C i A P. XIII. 11?

concludit glorificatione DeiPatris& Chrifti, vtenim ilhs optat perfedionem a Deo, ita Deooprac ftr m gloium , & eam quidem ae- tetnam. Nam vtagratia Deiom u illipro- fluuntqua: pij prccantur, ita in Dei glorijm debenc redundare. Ex eo , & percum ,&ia ipfum lut omnia, ipfi ficgloria in lecul;. Rom. li.36.Atque exhac oputionisformula di ci- mus conciudendas cile preces noftrjs & pe- titiones omnes , cum glorificatione nominis Dei illtus,a quo omnia petitu us,vc vcl hoc ipfo fignificemus, nosnon tam refpicere bonutn ahquod hominum , quam Dei m Chrifto Iefu gloriam,cu;usrelpe<5tu preccspro hominibus fundnnus , ijfque bona omnia a Deo exo- ptamus.

22 Precordutem ) Hebraeos ad quos fcribit,' hortatur vt fetmonem exhortatton^s fufFeranr, hoc eft,a?qui boniqueconfulant,cique obtem- perent. Hanc Epiftolam vocat lermonemcx- hortationis ,quia tota fereoccupata eftin ex- hortatione ad retinendam dodrinam quam acceperunt.£tttf/w) Ratio hortationis a fcripti breuitate.

23 Scitote Timotheum)Nzrr AtiobreuiSi qua cerciorcs eos ficit de Timothei folutione c vinculis, cum quo feeuam ipos inuifurum fpondet,fi celer: us vcnerit.Hmc f idle confpt- citur > Sc Ttmotheum>cMu!o antt h ;r>c E.nfto- lam ad Hebraros miiram, vin&um fuiile(de

Q_*

2X2 AKALt LOG. IN E F 1 S T\

cuius tamen vinculisnihil alibi fcriptum legf- mus, vt quando in vincula inciderit difficile admodum fif diuinarc>)& Epiftolaehuiusau- thorem liberum fuille acfuae poteftatis cum h#c fcriberet.

24 sdutAttomms ) Paucis comple3itur jfalutationes , primum ( vt fic dicam ) rogatas, quibus falutan petit , tumomnesdu&ores i- pforum Sc Paftores,tum generatim omnes fan- &os: deindc fvtfic dicam)mifTas ab Italicis fratnbus.

1$ Gr4tUfit)Hebrxis valedicens compre- catur ijs gratiam, quonomineintelligo, pri- sniim gratuitum Dei f iuorem, deinde ipiritua- lesinChrifto benedictiones, qua? ex gratuito Dcifmore omnes ernanant", cuiufmodi funC remiifio peccatoruaMuftihcatio, (andificatio, vita demque seterna. Hanc gratiam exoptat omnibus, quia vt fua nacura ad omnes pertinet ( vt videre eft Rom. 5. 1 j. & dcnceps^) ita a Pa- ftorc non eft contrahenda ad c.rtos duntaxat aliquot,fed omnibus & fing< lis qaantum iqipfo cft, communicinda & exoptanda a Deo, cui inChriftofit o- pnisgloria» Amen.

TRA-

TRACTATVS DE

IVSTIFICATIONE.

' ^VsTiFicATioNis nomeduo- ius modis accipitur,phy fice(vt fic lo-

H§j .juar)&politice.Phyfice acceptu Iu- itihcauonis nome fignifieat inh^rete mutatio- ne hominis eqiulitate iuftiti^inhasrete in qua- litateinftiti^inh^rente Hocmodointelligi vi- detur Iuftificationis nomen. Apoc.22. 11. Qui iuftus eft , iuftificetur adhue: & iuftus vocatur ab inhcerente iuftiti a.i.Ioh. j.7. Qui exercetiu- flitiam iuftuseft. Sicacceptaluftificatio nihil aliud eft quam fan&ifieatio,qu£ mutatio qu^- da cft inter terminos contrarios inh^rentes:fed dehacacceptione fatis. Altera Iuftificationis acceptio eft qua fignificatpronuciatione iufti- tig de aliquo, eamq-, a iudice e tribunalitRom. 8.5$. Quis ciceufrjbit clectos Deif Deus eft qui iuftificdt. Haecacceptio comunis eft,& ijs qui habent iuftitiam fuam inhxrente , & ijs qui in- harrentem non habent & (uam proprie, verutn alienam: Nam qui infeiuftuseft,pronunciari potefta Iudice iuftus ex inharrenteillaiuftitia; Siciuftificantur beati AogeliaDeo, nimirum ex iuftitia fua & inhserente, fic iuftificatus fuif- fct homo fi ftetiflet in originali illa iuftitia.Si- militeriuftificaridiciturquis,hoceft,ptomJn- ciariiuftus,aiuftitia qua*inipfo non inh^ret, fed qusalienaeft, faftatacncn ipfius eft aliquo

r , qui clt m ie & lnhseren- ri ei iuftitia dicitur,qui non entem ioftitiam, veru alie- <W od aute Juftificationis ver-

13O THACTATVS DB

pa&o: Hoc mododebitor aliquis iuftjfieatur cxiuftitia fpoforis, qui ipfiusnominecreditori debiiuexoluit : (ic iuftificatur homo peccator cx iullitia & fatiffa<5Hone Chrifti mediatoris.

Vt vcrbum Iuftificationis , ita quoque ver- bum Imputationiscommuneeft.Nam& impu- tari ei Iuftitia dicitur , qui eft in fe & inhxren teriuftusj&imputari habet iu^m & inha:rentem i nam-.vtChrifti. Quo bum commnne fit ttiam ijs qui (uam & inha:- rentehabent inftitum facis confpicitur,vel ex hac phr^fi Apoftoli , qua dicit homine non iu- ftificari exopcribuslegis, ied perfiden» Iefu Chrifli.Rom.j.28.Ga!.2.i6 Hacenim locutio- ne,non obfcure innuit iuftificari, h. e. pronun- ciari homincm iuftum pofie ex operibus &c iu- fiitia quadum iua, fi modo reipfa eflent ea ope- ra , non fecus atque iuftificjri dicitur quis per fidem,h.e.per alienam & Chrifti iuftitiam.lm- putandi quoque verbum intelligiturcommune cfle ex verbis Apoftoli. Rom. 4. 4. cum dicir, Eiquioperatur mercesnon imputatur exgra- tia,fedexdebito. Q^ibusverbis fignificuiu- ftitiam operum,h.e.inharrentem dici pcfle im- putari, fi modo \ eipfa effet ea iuftiticj.

luftificatio hominisqna pronunciatur quis iuftus ex aliena,hoc eft, Chrifti iuftititia, vt de ea in fpecie dicnmus, hoc ordine proccdit>pri- muoi eft vocatio efficax in qua Deus ofFert

Chri-

I V S T I F I C A T I O N B. 131

Chrifturn cum iuftitia fua , peccator autem oblatum fidc apprehendir. In Vocationeenitn cfficaci applicacio duplex cft, prima eft Dei offerentis Chrifturocumiuftitia fua, fecunda cft hominis peccatoris per fidem oblaru Chri- ftum apprehendentis fibique applic^ntis. Poft vocationem efficacem fcquitur Iuftificatio, qua Deusiuftiriam illam Chrifti fide iamap- prehenfam in efficaci vocatione peccaton im- putattanquam iuacn, velpronnnciat eumiu- ftum in illa Chrifti iuftitia>peccator autcm im- putacam fibi a Deo iuftitiam fide recipit. In iuflificatione duplex fimiliter eft applicatio, prior eftimputatio Dei , pofterior eft impu- tat# a Deo iuftki^ aliena? per fidem peccatoris apprehenfio & applicatio. D.fterunt hx du* applicationes qu^in iuftificationeiunta dua- bus illis qu# fuerunt in Vocarione efficaci. Nam in Vocatione applicacio Dei appellata eft oblatio fiue omnino vocatio : In Iuftifica- tionc vero applicatio Dei appellatur imptr* tatio. Deinde in Vocationeappljcatio homi- nis iuftiti# oblata? per fidem apprehenfio, fiue fides in iuftitiam oblata , in Iuftificatione vcro applicatio hominis vocatur fidesiniuftitiam imputataro. Ex his obierua duplex effe fidet rounus, vnum quidem in Vocationeefficaci. dum Chriftum vnicum iuftitia fua oblatum recipit : Alterum in Iuftificatione, dum Chri- ftum cumfuaiuftitiaimputatamrecipit. No-

Cl 4

2JJ> AMAL IOG, IK E P I S Tl

candutn autem e(l5quod eum dicitur homincm per fidctn iuft<ficari , intelligcnda fit ea fides qua» anteceflitin Vocatione efficaci , nempe quac apprehendit Chriftum oblatum cum iu- ftitia fua. Quod ad fidem quse in luftificatione apprehenditimputatam Chrifti iuftitiam per cammagis proprie feruaridicimur. Ephef.2. 8.Gratia Dei feruati eftis per fidemSalus enim setcrna iuftificationem fequitur. Atque hsec paucis de ordine quo ad iuftificationem pec- catorum proceditur a Deo.

Quaeriturjannoncum in efficaci Vocatione apprehendatur per fidem Chrifti iuftitia ab illa iuftitia iultificatus iam quis diciturf Re- Jpondeo minime : Nam Iuftificatio eft fenten- tix pronunciatio > in vocatione autem nulla eft fententue protKinciatio,quareiuftificatusdici nequit ex fola vocatione. Atqui cum per fidem ei infit Chrifti iuftitia qui vocatuseft,annon cx eaiuftitia qu# ipfi ineft per fidem denomi- Barifaltem iuftus poteft? Illudequidemnon planc negarim reipfa quodammodo , h. e. pet fidem iuftum effe , iuftu dici & appellari pofle non dixerim, cum nondum lara & pronunciata de eo fic Iudicis fentecia/ententia videlicet illa quaeexnouaquadam gratia exiftit , namnon mfiex Deigratiaeft quod iam inefficacivo- catione per fidem iuftos , Deus iuftos efte pro- nunciet, & imputet ijs alienam iuftitiamtan* quam fuam.

Iuftifi-

AD HEB. CAP. XIII. 2#

Iuftificntioniscaufasfuntquatuor, Efficiens, materialis , formalis, & finalis. Efficiens caufi eft Deus , Deus is eft qui juftificar. Rom.8.55. Modi cfficiendi quibus dici poteft Deus jufti- ficare vanjfunt. Primum dicitur Deusiuftifi- care ex operibus,& inh^rente iuftiria:fic iufti- ficat beatos Angelos,fic iuftificaiTet hominem fi in orimama & oricnnali iuftitiu fterifTet. Huc

o

iuftjficationis modum,qui eft exoperibus !egis fedtabanturludaH.Rom. 9.31.32. Deindedici- tur Deus iuftificare ex fide , vel per fidcm: Fidei nomineinrelligoChnftumcumiuftitia, fiue fuiffa&ione 5 fiue obedientia,fiue merito fuofide npprehenium.In hocigitur mododuo funtcomprehenfa. Ptimum Chriftus iiue me- ritu Chrifti,dcinde fides noftra fine qiu Chri- fti meritumnon applicatur ad nos jd hoc vc effieax fit ad nos juftificandos. Nam de merito Chnfti vt nonnihil paulo altius repetnmus, Oufaquidemeftomnium benedichonu fp:ri tualiu quas in nos cofert Deus , vcru alio atq; aliomodo :nam Chriftus cim memo fuoeft cjufa £tern# Pr^deftinationis noftri citra fide noftram3veI pnefentem, vel futuram, vel ptx- ui(3m.Elegit nos in ipfo,fubaudi Chrifto.Eph. i.4.Rurfus Chriftus cum merito fuocaufa eft Vocotionis efficjcis qux fit in tempore,ve- r um cicra fidem noftram , cum fides in ipfa de- mumdetur3&altera voc^tionispars fit. Tcr- tioChriftus curo meritofuo caufaeftluftifi-

1£4 TRACTATVS BE

cdtionis noftri, verum non fine fide qua in ef- ficicivocationc ipfam cum meruo fuoappre- hendimus:Denique Chriftuseum merito fuo caufa eftglotificationis noft'i,fed cum fide imputatamillam Chrifti juftitiim apprehcn- dente in Iuftificatione. Exhis videmus jufti- fic<iri homincm per Chrifti meritum tanquam per modum quo Deus eum juftificat , verum non fine fide meritum illod oblatum in cfficaci vocjtione apprehedente. Vnde Apoft.ddRom. & Gal.modum hune, qui compofitum quidda rftjvnico fidei vocabolo expreifir3nonnunqua cum fidelefum Chriftum conjungit.Rom. 3. 2i.lv\(h'\tum Dei vocat per fidem Iefu Chrifti. Sic G.il. 2. 16. juftifican nos dicit per fide Iefu Chrifti,& Rorn.3.25. vocatfidem inipfiusfm- guin.e. Poftremo inter modos quibus Deus ju- ihhcu hominem cenfetur grjtia Dei fiuc mi- fericordia. Gmtiacumfideop'ime conuenit, vefurninter grati3m &opera fummaeftdif- jfenfio. Rom. 11. 6. Ephef. 2.8. 9. Confenti- unt igitur ifta > Deus juftificat ex fide , & De^s jijftificat ex gratia *, Verum quseftio eft de ordme, vtra fidefne an gratia prior fit , vtrum fidesfitcaufa grati#,an veto gratia fit caufa fideifRefpondeo fidem pr£cedere>gr;uijm autem fubfequi , & fidem , hoc elt , Chriftum cum merito fuo fide apprehenfum in effica- ci vocatione caufam effe noua* illius gratiar, qaa fit vt Deus horainem juftificet. Vt de hoc

nonnihil

IVSTlHCATIONE. 2?J

nonnihil pauloaltius repec.imus. Omnis fpi-

ricualis benedi&io,vt Pia?deftinatio,Vocarioj

Iuftificaiio, GIorific:/tio,ex Dei gr?tia eft:gra-

tia autcm Dci ex Chrifto ipfiufque mento

eft : verbi gr,uia : In P asdeftm^tione hominrs

ad vitiro primumeft Chriftuscum fuo mcrito,

hinc fequiturgr^tia Dei , tanqu>m Chrifti &

meritiipfius effe&um, ex grwtia Dei deinde fe-

quitur Prxdeftinatio. ln efficaci Vocatione

primum eft Chrifti meritum,dcinde cft gratia

Dei qujm fequitur vocuio. Similiterin Iufti-

ficatione primum cft meritum Chnfti quod in

efficici vocatione .jpprchenfum eft , deinde

eft gratia Dei , ex qua rurfus f equitur Iuft fica-

tio. SicdeniqncinGlorificMtione primumcft

meritum Chrifti , quod quidcm imputatum irt

Iuftificatione per fidcm apprehcnfum eft , de-

indeeftgmiaDei qu<m lequiturGlonficatio.

Hoc attem in his defcr men eft , quod in Prie-

deftinatione & Vocatione mentum Cfarifli

foh m finc fide noftra c. ufa fic g;aria? :lnlu-

flificritione vcio & Glorificatione meritum

Chrifti fideapprehenfumcaufa fitgratia?. Ex

hisquafdiximusapparec fidem feu Chrifturn

cum mcrito fuo fide apprehenfum ciuiam efie

grati^ illiusqua Deus hominem juftificattvn-

deRom.3. ^4. poftquam dixit , Iuftificantur

aute gratis,id eft, ejus gratia,conf inuo addidit

per redemptionem f .<5ta in iefu Chrifto , qui-

busverbiscaufamillius graciac tjua juftifican-

256 ANAL. log. in epist. tur homines defignauit,nempe redemptioncm Chnfti fide apprehenfam in efficaci vocatione & Rom. 4. 16. Proprerea ex fide eft hajrediias, vtfitpergraciam,quibus vecbisfigmficat vi- tam asternam.-ideo ex fideefle vtlocus fic gra- ti#,quae effeilum eft fidei juftriam Chrifti im- puratam apprehendcnusin luftificatione.

Hicfiquaeras quomodo ficri poteftvtme- ritum Cbrifti, & gratia Dei,fiue gracuitus Dei fauor,qui merito contrariuseft, vniconfiftac? - Reipondeo meritum Chrifti> non autem no- flrum ipforum optimecum gratia Deiconfi- llere. Nim Chrifti iatisfactio qua farisfecit iuft;tia* patris, ipfa eft qua: promeretur Dei er- ga nos gratiamifin loquaris de noftro ipforum merito ,profccco noftrum meritum &gratia Dei vna confiftere non poffunc , fed tota natu- rafiu pugnant. Deefficiente juftifieationis cauiahsechadenus.

Mate»ia Iuftificationis eft Iiomo peccator primum, vndedicitur Deus juftificareimpiu. Rom.4.5.dcindecredens:Infticia Deiper fide IcfuChnfti inomnes&iuper omnes quicre- dunt. RoRi.3.22. Mitetixnomineintelligo fubje&um de cjuo Deus e tribunalifuopro- nunciat abfolutionis iententiam : Sic accepto roateria? vocabulo , Chriftus dici nonpoteft Xuftificationis materiarluftiti^ quidem matcria fiue iubje&um vocari poteft , Iuftificationis pon item.Hxc de matena,

Forma

A D fi E fe. C A P, XI I I. 2J7

Forma fiue caufa formalis Iuftificationis eft juftitia iilaChnfti , qux de credente pro- nunciarur, & juftific^tionis motu qu ifiintro- ducitur in credentem : Foimalis en^m cauft motus cujufque dicitur ea qu^ introducitur formi.Vcrum quidem eft eandem lllam Chri- fti ij/titrmeilequoqueefHcientcm &c meri- tori.im Ijftificationis caufam, ied efficienscft qujtenusin vocatione efficaci oblatu fideap- prehenditur:Formaautemeft q.?atenus inlu* ftificationeimputatafide apprehenditur. Dc juftitiaChritfitanquam ca fa formali loqui- tur Scrif»tura cum dicit Deum impurare ju~ ftitiam abfque openbus , Rom. 4. 6. Vocacur juftitia Dei, Rom. 3. 22. & donum juftiti^. Rom.5. 17. & juftitia quae eft ex Deo,Phi- lipp. 5.9. quo loeo opponi;ur juftitia quara noftram vocat , & quamdefinit j uftstiam qu«e cft ex lege.Iuftitia faceor qu$ inh^rer,vt ea qug fuit primi hominis , &qu# eft Angelorum beatorum, juftitia quoque Dei vocari potcft, nam ex Deo eft, & Deidommeit, veruna Deus fpecinliter eam jufticijm pro fuahabec qua? non inhaeret , fed quim ipfe ex gratia im- putat pcccatori. Ha&enus de form^.Sequirur nunc v t de fine dicsmus:is geminus eft, proxU cous Sc vltimus:Proximus quidcm eft falas noftra, vltinws vercb ac pr^cipuus eft Deiglo- riainillajuftitiafuaimputata.Addeclarandam juftitiam fuatn prsfemi tempore. Rom. 3. 16.

i3» TRACTATVSDE

Qucmadmodum enim glorificaturDeus in jii- fticujCa^qUceipricfltncialiscft^itagtoiificatur in jufticia Chnfti lilij fui, qua? ipfa quoque ju- ititii Deidicitur.

Iuftificjrion s partes funt dvx pf ior eft pec- citorumrcmifiojpoftenor juftitir^mputatio, vel jufhficatio propi ie dict Sciendum eft non efTeiftosdJuertos 6c numero differemqsqiuii motus,vci um vnici meife qu ili motum reipfi &numero ,h.ibeieautemhiMic vmcum quali motum diucifis appeliationes ratione duo- rum terminoru , ratione qu* dem term.m a quo voeari pecc.<corii remillionem» feu abfolutio- nem a pecc ito,feu non lmputationem peccaf i: Rationcveotermini adqucm vocan Iuftifi- cationem ieu juftiti^ imputationem:tdem au- te reipfa eft & nume o motus qao dboletur pec catum,&introducitur juftitia: ratione tamen tcrminorum diftingui poteft:Quod jutem vni- cusfitnumeroquifimotus app.iret ex Rom* 4.6.7, vbi quod Damd in Pfalmo iuo vocauit remiilionempeceatorum, Apoftolus eodem feofu vocat imputationem juftitia?.

Vtigitur de priori luftific^tionis parte di- c lmus, RemilTio peccati non eft quidem dele- tio & expun&io peccati e fubjecto fuo,ita vtiamdefinat i lud>n iubjecto mhajrere, fed eftjqua Deus,cucn infit peccatum in fubje&o, tamen cenfet no irjefle,non imputat ipfum,fed peccatorem habet ptononipeccatore. Dum

cenfct

I VSTIf I C A TIONE 239

ccnfetnullumpcccatuinciTc fimul aufert pec- cati reatum , quod eft mcritum pcenre , 8c poe- nam ipfam fiae mortem.Ergo in remiffioue peccatorumtriafunt qu# fimul aufert Deus, prirTiiim peccatum ipium. dum cenfet il!ud non ineiTe , deincic peccati reatum , tertio pce- namj Ablatio duorum lftorum pofceriorum, h.e.reatus & poena: ex ablacione peccati neccf- fario confequitur. Pars autem ifta Iuftificatio- nis nomen accipit a peccato qui proprie termi- nus eft a quo procedit mocus>& de quo primu eft abfolutionis fententia : Nam fementia eft quoque de reatu & poena, fed fecundo loco.

Nuncdepofteriori Iuftificationis pane di+ cimus. Iuftificatio propriedi&a , feo jufticjac impuncio non eft introdu&io in fubjtdura inh*erenCisalicujusjuftitiav*crumeftquaDeus cenfet cum , qui in ie peccator cft , juftum cfle in aliena, h. e. Chrifli juftitia per fidem appre- henfa,due qua imputat pcccuoriChiifti j afti- tiam:Harc enim proportioeft intcr remiflio- ncmpeccaci & juftificationem ,quod quem- admoduminremiflione peccati non imputat Dcus peecatum, quod tamenineft,i*ainju- ftjficatione impurat Deus juftitium qu#non inharet. Iuftiiiam imputatjm fequirur meri- tum vicspjricer & vitaipfa : Nam quemad- modum fententia remifiSonispeccati eft de tri bus,de peccato ,de rearu , & pcen# mento,3c pcena ip(a,ua fememia juftihcaticnis cft dc tri-

I* j ^4° AKAL. LOG. IN E P I S T.

bus,dejuftitiafiuefatisfa(5tioneChrifti,demc ritoillius juftiris fiue fuisfa&ionis,(nam vit^ seterna: meritoria eftjdenique de ipfa vira. Li- cetdehisommb^s fit luftificationis fentcntia, tamen nomen fuum fortitur a juftitia Chrifti, quamreliquaduo necelTario confequuntur.

Execucio fententia:hujusDeiin nobisjufti ficandis tum fit cn per Spiritum fuum fandum nos regenerat, h. e. vitam illam nouam in no- biscreat^dquam jampriusnosjuftificationis fententiaadjudicauinErgo execurio fententix juftificationis proprie relpicit vitamillam fpi- ritualem & xtern jm de qua poftremo loco di- ximus juftificationis efle fententiam:Sed de hoc in dodtrina regener itionis fufius.

His itaexpofitis hanc luftificationisplena acrealem, vt vocantjdefiniuonem colligimus, vt fic Iuftificatio fententia Dei judicisi tri- bunali fuo pronunciata, cjua homini peccatori & credenti ex fide Chrifti 8c gratia fua remit- titpeccata&imputatjufttiam fuam>ad vitam ipfius hominis sternam , & ad gloriam gratia* fiuejuftiti^ (ox qaam gr.itisirnputat. Inhac : definitione habespnmum ipfa nominis defini- tione,habesdeinde quatuor Iuftifiotionis cau fas,habes denique duas Iuftificationispartes.

Qo^ritur hoc loco , an Iuftificatio perficia- turin hac vica?Refpondeohocfumptoinitio> duo funt genera beneficiorum Dei in Chrifto, vnum eoium quas non inh«rent,cujufmodi

func

iVSTlFiCAflONE. Z%%

funtPraedeftinatio abseterno. Iuftificatio,A* doptio : Altei u corum quae inhaeren t,vt Vo* catio & Glorificatio : Hoc commune habcnc duo harc bencficiorii genera, quod non ante manifcftacione Chrifti plena perfe&aque fic futura corum manifeftacio & patefactio, non Praedeftinationis,non luftificationis^no Ado- ptionis,n6Vocationis,n6Glorificationis.Coe pit quidem eoru in prima Chrifti mamfefta- tione patefactio,vnde Apoft.Rom.5.2!. Nuc aute patefa&a eft iuftitia Dei,&c:verum no- dum plena eft eoifi patefa&iojvnde i. Ioh.3. 2.Fihj Dei iafumus^fed nondu apparet quoi crimus.In hoc aute differunt duo h^c benefi- ciorfi genera,quod ea qua? diximus non inh^ rentia perficiatur &abfoluar,tur reipfa in hac vita:filij Dei,inquit,nunc fumus:(ic ia praede- ftinati fumus: lic ia mftificati fumus: Ea ver& qua?inhxrcntiaeire diximusnoperficiantur fuisomnib.gradibus,licecinhac vitainchofi tu r.Ex his confpicitur Iuftificationem quid6 in hac praeseti vita perfici atq; abfolui reipfa* non auteplenernanifeftari.Qugeftio eft annS in dieillo iudicij iuftificaturus fit Chrift* eos qui inhac vita crediderfittquod fi ita fit anno in altera demfi vita perficieda eftluftificatio? Refpondeo in die illo iudicij Chriftus non ta iuftificacurus eft credentes, qua declaraturus eft exoperib. eorfi eosin hacvita credidifle & iuftificatosfuiife: fic cjuimiuftificandi ?csf-

i4^ TRACTATVS DE

bumnonnunquam accipitur, vtficiuftificare declarare iuitificatum : fic dixit Iacobus hoc 3fcnfu hominem iuftificari ex operibus.

Quxriturrurfusannon petimus quotidie h. Deoremiflionem peccacorum,h.e. iuftificacio- uentfquod fi ita fit,an dicemus Iuftificationem fimul & femel totam perfica in hac vita? Re- fpondeo dumprecnmur remiflionempeccato- rum non precamur ipfum benefieium quafi nondum datum/ed precafa ur incrementumfi- ducise noftra: 5c appliCiCionis beneficij qu# fic per fidem & fidei incrementum.

Quasritur poftremo , annon Iuftificatio fen- tentia eft dc vita,vita autem non perfieitur nifi in Chrifti aduencu : Ergo Iuftificacio non per- ficitur nifi in Chrifti demum aduentu? Re- ifpondeo aliud eft perfici fententiam de vita, aliud perfici vitam ipfam : fententia quidem de vita perficitur in hac vita : at vita ipia non perficitur nifi in ipfo Chrifti aduentu. Quam- obrem argumentatio h#c fallax eft & ca- pxiofa.

Cum Iuftificationis do&rina coniungo do- ftrinam Adoptioms, dequa principio paulo altius repetico fic erit dicendum: Beneficia Dei qusein Chrifto conferuntur in tempore jfunt Vocatio efficax , Iuftificatio , fub qua c<S- prehcnditur adoptio, denique Regcneratio fl- ue Glorificatio. Vnumquodque ex his bene- ficijs conftat applicatioae Chrifti Cc grati^

ipfius*

I

I V S T I F I C AT I O N 1 24$

ipfius , vel in vnoquoque ex his eft Chrifti cum gratia fua qusedam applicatio : Appliea- tio Chrifti duplex eft, prima qua ipfe Deus nobiseum applicat,fecunda eft qua nosappli- catum nobis a Deo Chriftum ipfi deinde no- bis applicamus : Ergo prima applicatio cft Dei, fecunda noftra : Apphcatio noftra inge- nere vocatur fides Chrifti.Cum Dei applicatio ne fcmper coniun&us eft Spiritus fan&us, per quem ipfe operaiur in nobis applieatio- nem noftram > vel applicationis noftrae inftru- mentum,h.e.fidem.

Hxc quae in generedicimus primum de ap- plicatione Dei,deinde noftra, apertiora eua- dent fi viderimus quse fit vtraque applicatio feorfimin fingulis Deibeneficijs.Primumita- que in Vocatione efficaci eft applicatio Dei qua Chriftum cum vniuerfa gratia fua nobis cffert in verbo fuo, cuius quidem verbi comes eft Spiritus fan<5fcus. Applicatio autemnoftra eft qua fide per verbum & Spiritum fanflum • in cordibusnoftris acccnfa Chriftum cumv- niucrfagratia fuaoblatum apprchendimus.

Deindein Iuftificatione applicatio Deieft qua Chriftumilluminefficaci vocationeiam applicatum cum gratia fua vniuerfa pro- pius adnos admouet &applicat, imputando nobis ipfum ipfiufque fpecialem quandam gratiam,nempe iuftitiam:Cum hae Dei impu- catione coniuncius eft Spiritus fan&us: noftra

K % "

S>44 THATATVS DE

autem applieatio in Iuftificationc eft qua nos Chriftum cum ipfius juftitia aDeoimputatutn per fidemaccenfam in cordibusnoftrisbene- ficio Spiritus illius Dei apprehendimus.Iuftifi- eationi fuccedit Adoptio.In Adoprione (vt de ea nune dicamus) applicatio Dei eft qua adhuc ad nos propius admouet Sc applicat Chriftum tanquamfratrem^noftrum ,eenfendo nospri- mogeniti fuifratres , acproinde filios fuos in co« Vt enim in luftificatione applicauit Deus tiobis Chnftum tanquam juftum, ita in Adop- Cioneapplicat nobis Chnftum tanquam fra- trem primogenitum , qui vlterior quidam eft & ardior applicationis & con junflionis gra- dus ; Cum hac quoque applicatione Dei con- f un&us eft Spiritus fan&us. In Adoptione ap- plicatio noftra eft qua per fide beneficio Spi- ritus fanfti accenfam applica mus nobis Chri- ftum tanquam fratrem primogenitum, fiue^vt fic dicam ) fiiiationem in Chrifto , quam Deus nobis imputauit.Denique in Regeneratione (vt deeanonnihiJ etiam nunc dicamus Jprimum f ft applicatio Dei , qua etiamnum Chriftum ad nospropius admouet, eumque nobifciim conjungittanquamcaputcum corpore: Cum hac quoque applicatione Dei eonjunftus eft Spiricus fundtus. Inhacapplicatione conjun- glt Deusnobifcum Chriftum primum mortu- um ad mortificationem carnis:deinde ex mor~ tuis fufcitaturaad viuificationem fpiritus. In

Regene-

IVSTIFICATIONE 245

Rcgencratione deinde applicatio no{£ra eft> qua nos conjun&um nobifcum Ch.iftum in mone^: in viulua fideperSpintum fan&um excitataapprehendjmus:Atque in hdC applica- tione priomm Dei, deindenoftra , quafit vt Chnftus nobifcum conjungatur tanquam ca- purcum corpore,cernitur noftri Regeneratio: vna enim eademque opera , 6c conjungitur Chriftus nobiicum tanquarn caput,& nos rege- ncramur fiue renouamur:Sed deRegeneratiq- neftio loco erit dicendum. Ex hisauttmquas diximus videmus qu# (it Adoptionis natura,in qua explicanda non eft opus vt diutius immo- remur.

Hocpoftremoadfuperioraadijcimus , Spi- ritumillum quidaturaDeo dum nobisappli- cat finguIabeneficH , nomen fortiri a fioguli$> ciim tamen vnus idemque fic Dei Spiritus.Qui enim in Vocatione datur Spiritus5Spiritus vo-

cationis appelldtur: Qui in Iuftific.tione

Spiritusjuftihcationis>qui in Ado-

ptioneSpiritus adoptionis;qui

deniqucin Regcner iti-

one,Spiritus regene-

racionis.

FINIS.

*//f<Jfc*>

■\ . \

f",

y

r

^^"■^^™1

0

dt~-

p

r

_<<

Z-'

*&m