•••-•••-•-■.■JL* •••■••••*«•;• • M 1

iV?iV»V»V/-*-*-*- *-*^"*"^

rir *^-*

irj

•■iMfJÍ

1 I

i

MJ

t

V

^mwvii^.

jlV»V-r

Jir^fe.

■^J^^f^iJ^^ýi^^j^

- V^ % # #: í

i

i

w^S^^S^^SSt

.-:>-:*

i

^^'^'Uí^'VJKs.Mk, i^^ te^ M.

**■ ^^i '-',-.■■ TF.. ■ T-

m

EFTm

STEPHAN G. STEPHANSSON

' * 1 1 1 • 1 1 ■ •

OVÖK

^ í r

••••.*• •'•••'••»^^'i"v • • •!• • •••'•••''''•.'.*M'^

.V,».».*.' '».»,» t » I i^t^i 1 1 1

'!»y«'

V

.<t.t

W

r'rV.V,*,*,«.\',V,<%'I*KvK«

V ' •!*>:<«:«i'X'*'* • •••'*^«*3^.

vI*^.'X<*-«-*-«í'-'í'V«^--*''*Ví*

,*-•-* <-í« « i

[ <^1 « f« 1

f*«VAV.*

* f

•*■ %*■

.*>.:.*•.

n^. '■■Ir^ ■**r^ «u./^^''^r*'^«»!»vW».i,

LXcel 59^7 7

ANDVÖKUR

EFTIR

STEPHAN G. STEPHANSSON 1908—1923

WINNIPEG

KOSTNAÐARMENN NOKKRIR ISL. í VESTURHEIMI.

1923

HEIMSKRINGLA NEWS & PUBI^ISHING CO.

lileinkah

Kostnabarmönnum kvœÓanna minna,

einstÖkum og öllum þeim

Ef léö ei hefdir liDid og ei(/)ilr þínar, Að leiða og Idœða þenna fönrgest, í þagnar-aiiðn, með all/ir firrur sínnr, Til endaloka kyr 'ann hefði sezi, Seni. marklaust skjal um skemtistundir miirnr Ch' skrifum týnt — Og það fór tíiannske he.zl ! í ykkar þökk hann þorir úi í Jieinrinn, En þykist rýr — og sami cr han.n .'kki feimiini.

Eg hýð of sniáii ! En ekki Jnið, cg jn-rri Samt þegnliind ylckar nvína galla á ! Og sá kvað einn, og öðruni viium verri, Hér vanti yl, sem hróður-kvæðin Ijá — Því eg hauð aldrei fríðri konu hrcrri Sem kyniisi eg, og girnáar-augnni sá : Um hennar trú að tefla mímim óði, Og iapa síðan hcrði fijóði og Ijóði !

Eg áiii ei snild. En viljaini ykkiir riyi, ()g vinsemd kysi launin tvenn og þrcnn ! — ,S'/í sögn, að dmiðir Ijóði, er ekki lýgi, hvi liðnir kveða úr hauguni sinuin eiiii ! — Þó nótt og þögn á hvílur okkar hiiigi Og heiii engir framar : Veatainniini, Þá, ef til vill, sér skygn, á kyrrum kvelduiii II já knmhlum okkar hUk af rafur-eiduin.

1923

I.

VEÐURVITAR

A eKiiriiti'jiii.

I^eggur um getJ, frá logni og l)ke, IJótJ og gleíibragi ■ — ■ Strengir kveCa i mér æ Undir ve'Surlagi.

1922.

Sjóveður.

Báru-sjót er ör við öl, Öldur þjóta og leika, Ýmist hnjóta undir kjöl Kða il fótum reika.

Siimian-kylja í seglið blæs, Sem l)ví viljann eykur, Unz á þiljum l)eysi-sæs Það við ])ylji leikur.

Kaldar kveójur.

Fá eru bros, og f jarri hlý, Fjúka-losi um munnan — Það er frosið þelið í Þessum rosa á sunnan.

lan

8 Aftansöngur.

Vær og varmiir vetraraftan, búinii blástakki, Fagur-fægir fjölsilfraöa sveit, meö sólskini.

1912

Jökiill á jörð.

Sýlar daginn, sortnar land,

Því sólir þrjóta

Inn í helgreip áramóta.

Ekki vægir vetur grand

Til veður-bóta:

"Hvernig sem eg bið og blóta."

Tóms í glæ og gleypi-sand,

Sér geislar skjóta —

Varla myndu vísur fljóta!

3912

Fárveður.

Vetrar-bylur fer um hlélaust hjarn, — Hristist nótt í teygjum, veðurfloga — Skekur þiljur, sogar sérhvern arn, Sýpur bál og kælir alla loga.

Það er eins og titri um taiigar manns Trölla-mögn úr fjalla-skörðum blásnum, Þegar viðnám vort og háski lands Voga salt á bæjar nupniásnum.

i'.n-z

Fjöll að hátta.

Yddur slökkva á efsta snjó Á sig rökkri smokka, Hlíðar sökkva í hukUiskóg Húmsius dökkvu lokka.

1912

Hlývindi.

Hýrnar strind og himininn Hressast lyndis-sjúkir Við það yndi, að anda um kinn Árdags-vindar mjúkir.

1912

Lygna.

Bæra ei brek Blæs né strauma Báru á bólstrum Blárra drauma.

10

Skin og ský Skálda-smíðum Eira, í Aftan-lilíðum.

i9i:

Hærukollar.

Skörðum stölluð stólpa-girðing! Státa fjöll með kolla snjós, Sem þeim öllum virðist virðing, Vetrar-mjöllin elliljós.

Ilorfð' á víð-spert liöfuð remba Hæru-síða bokkana, Niður hlíða kinnar kemba Hvítu hríðar-Iokkana !

191Í

Vorsnjór.

Þaufaði snjó á þiljur lands Þegar átti að gróa. í allan vetur beimskan hans Hafði gleymt að snjóa.

191Í

11 Hugnun.

Veðrið gerði bragar-bót Burt er snjórinn niestur. Gott er, aö liafa frjálsan fót , Fyrst að vængi brestur.

1913

Asahláka.

Dynur í ás og dyra-skeiö Dala-snjásins hranna. Upp er að blása, þíðan þreyð, Þjófa-lásinn fanna.

1914

Norðanbakki.

Norðri af jarðar ilsku-átt Upp er harðan stiginn, Yfir fjarðar hafsbrún luUt Hefir g-HröaÖ skýin.

1914

12 Vetur á sléttunni.

Samur eins og áðiir fyr, IUra veðra hreggur, Níeöinginn um norðurdyr Náheims þessa leggur.

1914

Vor-rökkur.

Kyrð í hh'ð og klökt uni völl, Kliðar þýður straumur. Jörðin víð, og umhorf öll, Aftan-bh'ðu draumur.

1914

Vestanhryðja.

Hegnsins þéttist bleytu-bað, Bráðum skvettir mjöllum. Veðrið slettir vosi að Vestar. úr KlettafjöUum.

191 i

13 Sumarveður.

Það er glópska, að guðsskjólið sé gaumlaust þegið: Alt er sumar-sólskins fegið, Sem hefir getað lífið dregið.

1014

Skammdegis-frost.

Utan-harka af eyðimörku ísa-vetrar, heim að setrum Brunar, myrkra-morðum vönust Menn og fénað inni að brenna. Frosnum hækli á kulda-kræklu Kælir glóð í arin-hlóðum, Spyrnir inn úr hverju horni Hélu-iljum gegnum þiljur.

1916

Skafrenningur.

Stormur allar áttir fór Yrjur falla af jökul-bjór. Skefur mjaUir. skafla-stór, Skýja-hallar Öku-Þór,

1913

Stephan G. Stepliansson: Andvökur

14 Haustlestir.

Lainvinds flökkn loft-bólstrar Lestir dökkvar týgja, Hríðar-rökknrs hanst-baggar Hanga á Kiökkiiin ský.ia.

1919

Vorið á Veóramóti.

Hreggsvalnr heimsátta tveggja, Höndnm slær saman nm löndin, Strendur og langdala-lendnr Leggur í snjó-slyddu veggi, Byggir út götum og gluggum, Grámyglir námund og frálægð, Skuggum og jökU í skeggið Skirpir á bergjötna Yrpum.

1921

Sólbráð.

Á mittis-staðna mjöll Mjatlar, hlaðna um f jöll. Vind-drif hjaðna um völl — Veröld glaðnar öll.

1920

15 Hafrót.

Stillan þrýtur, stækka ský, Stormur þýtur sjáinii, Feld hans brýtur felling í Faklar hvítu bláin,

1923

II.

ÁRBÆKUR

„llfuriuu" f;leypir ekki HÓllua.

Gleypt aldrei getur

Grimmasti vetur

íslenzk IjótS, svo veríi sólar-.setur,

Þó hann dysji dali og loki hurtSum Hlés.

Sumar kemur seinnau og syngur honum belur,

Opnar öndverS nes!

1922

Haustlag.

Svo skamnidegis skugga-svört

Kr skrautleysaii öll.

Svo deyjandi dapur-björt

Lykst dagsbrún við fjöll,

Er liallgeisluð sól skríður liujúkunum á

Svo haustdægra-lág.

Á það, sem að enn er ei visnað, en vænt,

Finst vorbragðið skorta,

Á blæinn á öllu, sem enn stendur grænt,

Slær útfarar-sorta.

Og það er sem myrkrinu máttur sé að

Því miðaftans-tungli í hádegis-stað.

Flest

Gengur aflóa nú, og með uppdráttar-pest.

Alt

Er svo kirkjutíöa-kult.

Þýtur undan utanslæðing Orgels-sog með hverjum næðing, Loftið kljúfa köldu fangi Kveldriður af éljagangi. Skógur grænn og gras í haga Steypir af sér fíilsins froðuni.

20

Festist krapa-slepjan grá Visimm hnjósk og hiirgum á. Fauskar bera biskups-kraga, Klettaskriða í hvítavoftum.

Þó finst mér, að vorkveld í væiulum og libin Hér vaki nú hjá mér, sig flutt hafi inn — Sem huldur um jólin — í húskofann minn Með fangmjúku engin og angandi viðinn. Og það er sem útsýn úr auðn hafi bæzt mér, Sem yndið í fjarskanum standi hér næst mér: Sumarbh'ðan sunnanvinduð, Svelluð fjallsbrún gullinlinduð. Eg hef' brúað yfir grámann, Útí næsta sumars blámann.

Einstætt lið

Erum við

Menn —

En,

Þó að sé við þungt að gh'ma,

Það er til: oss endist skíma

í tilverunnar tíma-villu,

Að tæta okkur gott úr illu.

Við höfum lært að hfa af Langvetra og snjóa-kaf. Um oss, bak við þekju þilsins, þanið hh'far Ijóss og ylsins.

21

Bylja-kveldi um bæi stöku Breytt í glaða rímiia-vöku. Hvað er, maður, móti því: Að í framtíð forsjámanna Fimbulvetur ísálklanna Líði eins um borg og bý? I>ar til vökum ára í Iðgræn túnin spretta á ný, Þroskað ax og aldin blánar, Upp af nýrri sólöld hlánar Jörðin orðin yngd og hlý.

Um stund skal við andviðrin una Með einhuga þorsins. Til dýrðlegu daganna muna Og dreynia til vorsins.

1910

í nýjaskógi.

Nú prýða sig hæðirnar tvítugum trjám. — í tirjunum grúfðu þær sviðnar og auðar Er kynni vor hófust, frá koll' o'nað tám Með kvikuna bera, og vorgróður-snauðar - Og manni finst unaður að þeim að dást, Við uppgjafir naprar og Ijóðið sitt slitið, Sem væru þau uppbót á æskuna. er l)rást. Á auðnir og kuklann um hjörtun og vitið.

22

Og því skal ei víla, né inna því að, Sem iingt hefir farist og týnst, eður bognað. Kg einsamall veit það, en aðrir sjá það, Sem af hefir komist, og þroskast og tognað,

— Við úrkiptan vöxt þó að beisk yrði bið, Og bölvísin hældist uni, trúr fanst eg vera, Því vonirnar uku þá álnunum við

Og óskirnar föðmum — og munu það gera.

Þið stóðuð oft, trén mín, í tuttugu ár Á tæpustu þrömum hjá kuldum og eldi, Svo viðgangur ykkar varð aflíasta-smár, Og afkoman hæpin, þó tóran sér héldi,

— Við stuttleik minn bar eg, hvað þróuðust þið,

— Þó það færi stundum sem kingt væri tári, Því mér finst það eigi, sem vel er mér við, Að vaxa' yfir höfuð mitt — næstum á ári.

En nú hverfur einmaninn inn í þau skjól. Af ykkur hann lærir í kveldskuggans-hljóði, Að hfa' upp í yhnn af al-bjartri sól Og anda í kringum sig vorbh'ðu-ljóði,

— Þó niðri sé rökkur, og rekjan um alt, Þau raða um sólskinið toppunum sínum, Og eg léti engu það aftanskin falt

Né ár-roða dagsins á lundunum mínum,

1910

23 Dægradvöl.

Áður en, siirnar, að þú ferð Útí lang-gleymskuna, Uppúr þögn eg þakka verð Þér, fyrir samveruna.

í brjóst þitt er að koma kul, Og klaka og skugga niinniu. Og byrja að verða grana-gul Þín græna skógar-kinnin.

Og ofsinn hefir oft og títt Um ylli-við þinn rokið. Og mjúka lausa-háriö hvítt Af hnappa-kollum strokið.

En fyrst þú h'tur ennþá inn Og ert mér sólskins-hæh: Um háls þér legg eg hugann minn í hlýju eftirmæh.

Þó ei sé pyngjan punda-full Né purpurinn á fötum, Eg hef' týnt mér álfa-gull, Til auðs, á þínum götum.

Því blómstur-grund og geisla-sjó Mér gafst, unz rík við erum. Og af fughim fullan skóg Og fótahvötum hérum.

24

Þó oft eg dæsti dumbum munn, Svo deildi ei kalt við granna, Er lieyrði krunk í hverjum runn' í krákum illviðranna.

Er þínar sumar-sólskins brár Þér sigu, í skúra elfum, Og skýja-himin hylja blár Ha-glaði jörð, í hveljum.

En þú hefir reynst þeim borgnu bezt, Né brugðist vonum traustsins, Og undan brimi borið flest, Að bjargar-fjörum haustsins.

Og bezt eg undi ætíð við

Þá óska-sighng hverja,

Sem snjallast þræddi mjóstu mið

Á milh báru og skerja.

Svo eg fann hjá mér þörf um það, Að þána upp úr hljóði Og fyr en vetrar alveg að, Að eiga þig í Ijóði.

í mánuð eirðu enn hjá mér Og ógaðu vetri löngum — Nei, kveddu ei fyr en allur er Ómur úr þínum söngum!

1912

25 Haf og hnjúkar.

Hvenær sem eg firðist fjöll Fanst mér þrengjast skórinn. Þau eru hérna ennþá öll Og í viðbót, sjórinn!

1913

Gestrisni.

Vestur-strönd er glöð viö gest — Gegnum skýja-tjöldin, Þar hefir fegurst sólin sezt Sjálfum mér á kvöldin.

1913

Sumar viðsýni.

Úti-fegurð! ekki er sá Auðkýfingum niinni. Sjónarvætti sem að á Sín í hátign þinni.

1914

26 Álftakvak um haust.

Svaiiur. hví var liallskift því, Hátt um skýja-ranninu Vængi fría að viðra, í Vorsins hlýu þannin?

Svöl er jörð við frosinn fjörð, Fjöðrum örðugt kóf-loft þrungið — Myndu á hörðu lijarni vörð Hreiðrin gjörð — og fegurst sungið?

1014

iVlorgunvers.

Speglað alt hverfandi-hvel sitt Hefir frá gærmorgni snúna Jörðin, um skeið, fyrir skinsins Skuggsjá, til dögunar núna.

Líkbörum varfær og vöggum Víxlað í örmunum hlýju, Búið um alfarna í blessun, Brosunum gestina nýju.

1914

27

Vetrarnætur.

Víðbláins Vimur V^estur UU1 sólhvörf Ása-Þór veður að austan. Vetrarbraut veit hann, Vað þeirrar elfar — Stjörnu-meis ber hann á baki.

SkoUir á skör hans Skýjuðum hríðum Vindsvalur, hopandi á hliðum. Bitrau frá báðum Bifskautum jarðar, Æ kastar hein í það höfuö.

Veraldir vaka —

Vagn er á lofti,

Þar munt þú, Örvandill. aka

Sjálfsvifa þínum,

Suð'r yfir blánótt,

Skeiðið um heiðstirndar hæöir

Sólbeltuð sumri Sígrænu, á miðjörð Ein situr Gró uppi gU'ipin, ístýndann oröinn Ætlar hún ver sinn Örvandil. öræfafarann.

28

Heiiiið í höfði

Hlórriða losar —

Örvandli yldís hann skilar.

Glaðvær hún gleymir

(xöldrum sem hrífa,

Truflast og hlær aðeins hlákum.

1914

Sumarnætur.

Fangað hafa feginshug minn, faðmlags þýðar Sumarnætur, Drottins dætur, Drauma-bh'ðar.

1914

Leysing.

Veit sitt fall, á vígin rudd, Vetur, allur sviðinn. Sól, í fjalla-stafinn studd, Stingur upp gjall-fryst hhðin.

Leysir mjöll, svo leggja á stig Lækja-föll af tindum. O'naf fjöllum flytur sig Fönnin öll, í hndum.

1916

29 Snæfríður.

Öll er hún klædd í hvíta-lín

Svo kurteist og mjúklega, sveitin mínl

Með sólskinsins gullhlað um glaðviðris-enni.

Og hláku-bhkunnar brjóstið hátt

Sig bólstrar, við þíðunnar andardrátt.

Og fjöllin sig spenna lygnu-lágt,

l^au leggja sig nú, sem belti blátt

Með blikandi spöngum, um mittið á henni.

1917

ísabrot.

ís að leysa! I leitir rólar Lækja-veisa að ós. Berum keisum bleikir hólar Blasa úr hreysum snjós.

Flóa-lygnur víkka víddir Vatns-uppstigningar. Snjóar svigna í herðum, hýddir Hryðju rigningar.

Áin gýs, úr stífhi stillu Straumföll rísa keik. Brota-ís í flota-fylhi Fremur hnísu-leik.

Slephan G. íSlephansson: Anilvökur

30

Regn í sveit, en f júk til fjalla, Flíra og steytingar. Vors um-leitim yfir alla Átt, til breytingar.

Góu-ljóð.

Lítið, langær Góa, Listahönd þín stirðnar! Dúka mýri og móa Morgun-hannyrðirnar, Leggur borða bláa Bæði á f jöU og skóginn, Hvíta-gullsins gljáa Glerar rendan snjóinn.

1919

1920

Endurlífgun.

Horfnir eru vaxta-verkir Vorsins — krap og rosar sterkir.

Viðburðir að vara og gróa Vakna í laut, og út'um skóga.

Af sér varpar tré og taða Tötur-fh'kum sinu-blaða.

31

Á sér fætt ið fyrra árið Fella af kollum skírnarliáriö.

Grösin teygja i'ir ölluni önguni. Aspir greiða úr báðuni vönguni Skúfa hadds, sem hrynja á hárum Hrokkinsnúnum, fagurhárum.

1930

Innreið vetrar.

Völlinn ríður veturinn, Veður-bh'ðu tregur. Frosts og hríða faðirinn Fyrir-kvíðanlegur.

1921

Miðmorgunn.

Þrösturinn norður um sólskinið syngur Selflutnings-ljóðin, í runninum yzt, Þó að af söngfuglum syngi hann styzt, Sækinn að hæsast af haust-mútum fyrst! Einkvæður mansöngva munaðarseggurl Hlúandinn laufsveiga leggur Lyndum um ennið, sem hrukkurnar slétta. Seljurnar bersnauðar barnshendur rétta Sólaruppkomu, á sárkakla fingur

32

Siimargjöf hlotnast þeim: giillknappa-hringur. Himininn vaknar viö hljóm. Hlakkandi raknar við gróandi fold. Glóhvörmum gægja úr mokl Guðsangu h'fgunar: hálf-opnuð blóm.

1921

Vetrar-kveldverk.

Undan hettu úr ofnum snjá, Augu létt frá bæjum gljá, Leiðir sléttu langt út á: Ljósin þéttum gluggum hjá.

Lygnan tæra tcygir reyk, Tekur snærinn mynd af eik, Máninn skær í Ijósa-leik Lyppir glæra-svell í kveik.

Kveldfegurð. Ljóð, þú leynt mig kallar Leiðir útá þínar. Festir mér ástir allar Aftanbh'ðan sínar. Á, með óma fjölda Iðu strengleiks, seiðir. Hukla hvítra kvölda Heiðfaðm um mig brciðir.

1921

33 Skara-skæningur.

Græðist sjálegt vöku-verk Vogum áar löiigum, Illæóa bláan silki-serk Silfur-gljáum spöngum.

is^-^

Heimsókn vorsins.

Á lipurtá það læddist iiin

Um Ijórann minn,

Sem vissi ekki. að væri það

Frá vöggustokk og hingað að

Minn væni vinurinn!

Marg-velkominn.

1922

III.

HESTASKÁLAR

Kinii, tveir, Itrír!

I. f hlatJi hestaskáll Þrautin at5 þurfa aí5 flytja! Þeim er eftir sitja: Daprari dægramál!

II. Þegar á Heljar-heiSi Horskur granni leggur, Ský á hverju skeltSi SkartS i blrtu heggur. HératS hálf i eytSi. Heima-bæjar veggur Eins og uppgert leitJi!

1923

1919

III. Þú vissir þatS varla Hve vænt uni þig oss þóttl_ Þann harm er heim oss sótti, Er hlauztu atJ falla! Þá brast, um bygíina alla, 1 brosin okkar flótti.

1920

Við Björnson á grafar-bakkanum.

Hann kvað sína litlu og lágt settii þjóð

Sem lifandi von íit um heiminu.

Og stórveldin firtust við funandi glóð:

Að fámennið strjált átti ráð á þeim óð,

Að hann skyldi yrkja slík áhrifa-ljóð,

En í þeirra hlustir ei smíða sín hljóð —

Að hjáleigu-sonurinn seinláti var ekki feiminn.

Og hamingju-vonirnar hann tók að sér, Þær heimlendu, ungar og fornar. Upp komandi tímana bar þær, og ber Með bjargvættum fáum, en ótryggum hej'. í bratt-gönguhðinu fremstur hann fer, Unz fótvissa dirfskan hans þjóðvígi er — Menn undrast, hve fagurt um fjölhn hans dagur-

inn morgnar.

Við óðsnild hans glæddist hver úrkula þrá,

Alt aldrað varð nýtt í hans kvæðum.

Og sloknaðar ástir þeim hitnuðu hjá,

Og haturs-mál göfug, sem lögst voru í dá,

Og góðvænið dýrst, sem ið æskaða á,

Sem eldgígar blossuðu strengjum hans frá —

Nú fer hann sem vormagn í verðandi tíðinda

æðum.

1910

38 Við leiðin drengjanna minna.

Veri þið sælir dag eftir dag! Diiftinu háðir,

Fallnir í gröfina í fóst-bræöralag Frændiirnir báðir.

1909

"Finis Finnlandiæ".

- Þegar RússaRtjórn hafði "innlimaíi" Finnland fortSum,

hrópatSi einn af ræ'ðismönnum Rússlands: "Finis Finn-

landiæ!" Þ. e. Fari'5 er Finnland! —

Vonzkan boðar Finnland farið, Fólkið sig er hefir varið, Hrakið út á yzta tanga Örðugs Hfs, um götu langa, Hefir eitt og öndvert staðið Uppi kringum hinsta vaðið. Undir fótum flag og klaki, Feigð í dyrum, auðn að baki.

Haldið ei, að hofmenskunni Heimskri ratist satt að munni! Hún, sem aðeins hrakspár fóla Hyskin nam, í h'fsins skóla — Finnar röktu í æði og eiði Óðins dæmi á hanga-meiði, Hafa á eigin orku leyfi Eldinn sótt með Promeþeifi.

39

Hnoða má upp hálfrýrðiingiim Helzt úr skríl og hvítvoóuiigum, Aldrei féll, um þvíh'kt þvaður, I'jóðar-heild né vaxinu maður. Lengi mega heift og helja, Hefting sinn og böðul kvelja, Festu eðli um að steypa: Áskapaða vitund gleypa.

Gagnslaust er þó grunnskygn fólska Glæpavíti málið pólska, Þagorð sönglist þá skal sanna Þrár og vonir dumbra manna. Þó um Slé sé þegnum ungu Þingbann lagt við józka tungu, Þýzkri valdstjórn verður æðra: Vöggukvæðið danskra mæðra.

Finnland stenzt! þó stjórnin særi. — Strádráp eina færið væri — Heimsk er illra heilla glíma, Háð um beggja kvala-tíma — Enn mun þungu þræla-bandi Þoka af hönd, sá manndóms-andi Sem hefir unnið, eljan-sterkur, Átu-fen og vilhmerkur!

1910

40 Vestur-íslendingar.

— Minni. —

Á vökii-lúöur leikiö er, Svo loksins má þó fylkja sér Og hliitast iim, hvor viiiiii vald: Kröpp vörn í sókn og undanhald! Svo fram eða aftur, eins og fyr, Fyrst engum tekst að standa kyr.

En afturför sá særi sver, Sem segist: vernda það sem er! Og stimpast mót að stýfa ok. Alt stríðið hans er undanþok, Og sá ber illan æfi-farm Af ósigrum, á grafar-barm.

í afturför er einnig sá, Sem ekki kann við því að sjá, Að fært sé haft svo hnútur hvor Sé hábinding við næsta spor. Hver minkunn setjist samþykt á, Sem selur fót í hlekki þá.

Svo brýnist fram til bús og þings Um bygðir Vestur-íslendings, Að sækja fram og gera gagn: Hvert geymt og aukið bæjar-magn ! En sérhverþar, í sveit liann kemst, Og sigurinn þeim, sem hugar fremst.

41

Við eigum tuiigu, oigum Ijóð,

Við eigum sæmd og licima-þjóð.

Og væri ei horskum heiðurs-snjalt,

Að hafa stækkað þetta alt,

Og reisa yfir íslenzk bein,

í álfum tveim, þann bauta-stein?

En svo er að hugsa sína ]).jóð:

Að sé ei hennar tign of-góð

Hver aukin fremd, og uppgangs-ráð.

Til alls þess hafi hún næga dáð.

l*]n hindra þeirra mið og mark,

Sem nu'iginn sniækka og stela 'ans kjark.

Svo legg frani, drengur, arð og óð, Að eignast sjálfur land og þjóð, Unz sérhver fyrir brjósti ber, — í bardaga, sem háður er, Um landnám fofn og óðul ung — : Þann uppvaxandi skaut-konung.

1910

Magnús Brynjólfsson.

T.

Um stund-lengri sanidv()l var synjað af mórl Við síðasta fund okkar glaða. Hve naumur er tíminn vorl Xú kom að þér Sú nauðungin: biðinni að hraða.

42

Af mér, get eg skiluaðinu hlakkaiidi hrist, Og hollvin minn kvatt — Ef mér sýnist, Að hans sé alt óhiilt, sem mests gat við mist, Og manngöfgi er hættast, ef týnist.

Því aldrei eg síðustu kveðjuuui kveið — Né kröggum við fundina hina. Hver óra-lengd virðist mér örskota-leiö: Ef áttin er hús minna vina!

Mér ógnar það sjaldan, hvað sundið er breitt Um samtíð, og brigðult að vinnast. Finst hindrun og aldur sé alls ekki neitt Á ætlunar-götunni: að finnast.

En býst vlð, ef hnuggur í huga minn sezt, Um heitfestu þessara vona: Að það verði efalaust eg, sem að bregzt! Ef efndirnar færu ekki svona.

En, þú fyrst að. varðst til þess, vinurinn minn!

Eg vitja þín — yzt þinna bræðra!

Og ber þig á kórgólf í kvæðið mitt inn.

Og kirkjan er, tunga okkar mæðra.

II.

Hér lagðist að snemma, sú tálmunar tíð Á tápleysið — þá varstu ungur — : Sem hégiljum drepur í hlustir á lýð, Og hefta vill spálmanna tungur,

43

Við sveitungar miiiuim, hve æskan var örv

Til andmáls, af hálfunni þinni.

Hve kapp þitt var prúðmannlegt, drengshuirl l)ín

djörf, Og dygð þína í hhitanuni niinni.

Þú tókst aldrei boðum. sem beygðu þinn háls, Svo brautina hlytirðu þjála. Þinn æskustíg brauztu til frægöar, en frjáls, Með fartálmun óvænna mála.

Ef freistuðu, að skreyta sinn fróðleik á þér, In flug-lærðu háskóla-gildin: Þau fundu, hve ofvaxin einatt varð sér, Þín orðhvata, meðfædda snildin.

Á umþokun lagðirðu ei óvildar bönd, ■ — Þó æsktir hún færi sér greiðar' — En réttir því framsækna fúslega hönd, Sem fetaði spöl þinnar leiðar.

Þitt óvænta fráfalHð hverfði manns hug, Sem hrun hefði bygð þína slegið. Ið góðjarna harmar þinn hollvilja og dug, Alt hrekkvíst er skarðinu fegið.

Og þannig er greftrun þín, sigurför sú, Sem sæmdi vel ágæti þínu — Og græskan, sem lastmælti. lýtur þér nú Á Ukbörum — sneypt yfir síuu,

44

ITT. Já, þetta er stríðiö viö lieiniinii og liold: Að livarfla ei frá beinustu línuni, Os láta svo vinina verpa sig mold — En vaföan í fánanum sínum.

En minst er þeim hlúö, sem að liugsa svo djarft, Né högunum snúið í vilið. lín gott varð þér lífið, og gaf þér svo margt Af gæfu, sem þú áttir skilið.

Þú hlauzt okkar kjörfylgi, hver hclzt sem vann, Er kappsmál til þings höfðu riðið. Við vissum það alténd, þar áttuni viö þann Sem oddvita, er glæsti alt liðið.

Og svo fékstu að erfðum þá öðlinga-sál, Sem efnunum hlífði ekki sínum. Og glögt vissi einstæðings áhalla-mál Sér efndir í höndunum þínum.

Við þökkuni þér, félagi! Hann var svo hýr Og heill, okkar samverudagur. Og alt til ins hinzta skal hugur vor nýr Og heimur, og sannleikinn fagur.

Og fyrst þú varst hjá okkur, finst oss í geini' Þess framhalds, sem niðjarnir kanna: Seni þokuna rífi frá ríkari heim, Og rofi til göfugri manna.

45

Þó verði iini legstaö þinn lokin vor spor, Og Ijóðgígju-strengirnir hljóðir: Samt standa þær ástin og virðingin vor, Sem verðir iim leiöiö þitt, bróðir!

TJHJ

Tolstoj.

Hann bauð öllum meingerðum mannanna inn Að mæla sín illhrif við góðviljann sinn. Hann til sín þau alvöru og erfiði réði, En utan-dyranna setti hann gleði.

Jlann skildi hve heiminum hefndar-gjöf er ÖU hugvitsins framkvæmd, og útvegur hver, övo elskaði 'ann bróðernið, uppi sem stendur Með óyrkta veröld og mislagðar hendur.

Á friðarins götu hann breiddi hvert blað Af bóklista-ment sinni, vígði 'onuni það — Á guðsríki þokaði þröskuld í hliðið, Svo þekking og mannvit ei inn gætu riðið*).

Og hvern sem bar hönd fyrir höfuð sér, þann Sem hroðaverks aðila, Ivsti 'ann í bann.

•) Tolstoj neitaSi, aí> visindl og þekkjng gertJu manii- kyniC farsælla. — Höf.

Stephan G. Stephansson: Andvökur 4

46

Þó hámæltast vitiiið þess hann væri sjálfur, Að hatrið ál vonzkunni er kærleikinn hálfur.

Og honum var Paradís hjúkrunarstöð,

Og hóglætið forseti í dýrhnga röð,

Og guð hans það lagið, sem gjafa-von spilar,

Er góðfólk í messunni "offrinu" skilar.

Sjálf pyndingin skráði 'ann í prúðmenna-tal, En píslarvotts-tigninni af honum stal. Þó léti hans postula í prísundum skína, Með purpurakápur og þyrnana sína.

Menn flyktust í sætin við fótaskör hans, En fleygðu burt kenning sh'ks vandræðamanns. Og ódáinn leitaði 'ann einuveru grafar Frá undanlátsemi, er batt eins og klafar.

Þeir byggja upp legstaði einstaka enn, Sem áður — og honum 'ans samtíða-menn. Því spámanna grafir til hæða menn hlóðu, Sem hiHinga-mið út úr framtíðar móðu.

1910

47 Cleðileg jól!

— JóIakveSja til manns, .sem mist hafCi dreng sinn af slys- förum, og ritatJi höf. bréf um þatS. —

Eg sendi þér leikandi svein, þessi jól,

í syngjandi hending, ef mátt til l)ess ætti!

I{lg skil hvað þér h'ður — Uni holt g^gnnni hól

Sér hugur sá til þín, sem veit hvað þér mætti:

Við borðið þitt áttu nú ófyltan stól,

Og öll brenna Ijósin með daprara hætti.

En þegar á drengina, mistu, er minst,

Og meðbh'ðu jóhn, sem framar ei veitast,

Þá sjáum við einatt að vistin hér vinst

í vonir sem bregðast, og óskir sem þreytast —

En þeir koma síf elt með huglætið hinzt' !

Og hvernig sem gengur, þcir við oss ei breytast.

1910

Jólavísa, til föður dáins drengs.

Þó að jóla fró og frið Fjörs og h'fs við höfuni. Þeir munu búa betra við, Sem blunda niðr'í gröfum.

1911

48 Til ÞórÖarsonar-hjónanna í Chicago.

— Anöfnun meö "Andvökum". —

IIlJótiíN lciigi, og hnekkis áii, Heilla-byr og rramauii. Ykkar sæmd, og íslands lán, Arin flétti saman.

1911

Auðna-Bjarni.

Bjarni Jónsson, „AuÖna-Bjarni", ,,Glimu-Bjarni", baö höf. a?5 kvetJa erfiljótS um sig, atS sér lifandi. —

Ei þó sé í orð mitt lagt: Aklurs-tími stuttur, Eitt sinn verður öllum sagt: Auðna-Bjarni er fluttur!

Þegar hann svo hefir rýmt, Haft mun verða í ræðum: Hvort hann framar geti glímt Og gaman haft af kvæðum.

1911

Ferða-bæn

lil Baldurs Sveinssonar.

í horfi eygðu lönd og leið, Eins langt og vonir dreyma. Þín bíði gleði og gæfu-skeið,

49

Á götii þinni heima —

Og eins þó hlaðir hálfan skut.

Og háfarm-skarir rýrast.

Sá lendir stundum hæsta hhit,

Sem hefir keypt 'ann dýrast.

1911

Cuðbjörg Hannesdóttir.

— MóCir liöf undarins. — I.

Þér er brugðið. mamma mín I Sofin hníga að svæfhim hlýju Svona um árdag, khikkan tíu, Þegar sól úr sorta skín. Ætið var þér yndi að sjá Vöku-augum birtu-bh'ðum, Bjarmann hennar kvikna í hh'ðum. Stundar-rofum ölhim íi.

Hvort var nóttin l)ér svo þung? Var ei hyggjan héðan-fúsa Heima, á leiðum föður-húsa? Þar sem dvaldir. altaf ung. Varstu ekki í vina-hönd Þegar nefndir mæta móður. Mista löngu. og horfinn bróður? Dóstu inn í æsku-lönd?

50

II.

Eiin skal glaðna glugginn þinn! Tjaldið enn frá útsýn dregið Eins og fyr, og morgun-degið, Skin og birta boðin inn. Myrkrið á hér ekkert sitt, Það sem byrgja þurfi að reyna. Það er engu hér að leyna, Líkið skírt seni h'fið þitt.

Hafa að vísu um vangann þinn, í»rautir sem þér vóru í verki Vilt, um fáein rauna-merki, Þó er samur svipurinn: Öllum hörmum hærri ró — Oft var mínum ástum hljóðum Orðsins varnað — Nema í Ijóðum Helzt er örðugt auð-sagt þó,

Nokkur silfur-héluð hár Þræða Ijósra-lita skrúða Lokkana, enn svo þokka-prúða, Tákn um átta-tíu ár. Bjarmar yfir ennið slétt Ennþá sama móður-mildin, Mannvits-þroskinn, hagleiks-snildin. Þar var ekkert æst né grett.

III.

Veðrið syrtir aftur að, Úti er komin hríðar-móða,

51

Sem að hefði sólin góða Flogið með þig strax af stað. Seinna þraut hún þá, en nú, Þegar grasa-göngu rinda Gengum heima, í fjallatinda, Áður saman, eg og þú,

Pyrirgefðu, ef þyngra en þá Drúpir nú í dögun kaldri Drengurinn þinn, á sextugs-aldri. Löng er brekkan, liðið á. Þá var h'ka, þér við hlið, Ungur fótur fær og léttur. Fjalla-auðnin gaman-sprettur, Tilhlakk, hvað sem tæki við.

Leit eg af hnjúki himin-bönd Losna um heim — sem hugði tóman Heiða-blámann, dala-ljómann, Ljóss og fanna furðu-lönd, Forvívð hafsins, fjörðum seymt Upp á land, við ós og flæði — Alla mína landafræði Nam eg þá, sem gat ei gleymt.

Yfir landauön Ijómi stóð, Eins og bygð — • sem æfin síðan Ástin þín og veðurblíðan Gerði hraun að sléttri skíð,

52

Breiddi yndi á auön og sand. Lærðist mér að unna. una, Á að tri'ia, vona, muna Fegurð ykkar, líf og land!

IV.

Lið þitt alt mér léztu í té, Híind l>ín stýrði hendi minni Flnepíri uni ixMinan, fyrsta sinni, Er eg þreytti um á og b. Svo hef' eg, á sama hátt, Flestu í, sem fæstir lá mér, Fremsta stafinn dregið hjá þér — Hitt er mitt, hve margt varð smátt.

Þó að væri oft, við alt, Ófimlega og illa lokiö, Ástar-hendi gaztu strokið Listanna minna höfuð halt, Þrátt mitt eina, er eitthvað dró — Myndir klappa á kolhnn líka Kveðjunni döpru, er aðrir fh'ka Kvæðanna minna kulda-ró.

Kitalt I kranN.

Víð þakkir, með kærleika-kransinn sinn bjarta, Hér hvíhr þitt útblædda móður-hjarta.

1911

53 Undir íslenzkum fána.

— Sá var lagíSur niður .siSar. —

Fleyttii þér, fáninn vor góði,

Og faðmartii storniiiin og lýstn yfir olckur.

Þjóðblettnr þerðnr af blóði

í þig, verði ei nokkur.

Minn oss nieð Ijóði, sem lýðir ei gleyma,

Er litirnir titra í heiðsvalann raktir:

Að hjarta og heima.

Sé hvar sem þú blaktir.

Veifaðu hugþrám, sem hrærast

í húsunum niðri, frá gnæfandi stöfnum.

Ilækka, er hróðmegir stærast,

(3g hneigðu þeim gröfnum.

Mjallhvítur l)jarma, þar brimdýpi streyma,

Og blána við hnjúka, scm snæ ern þaktir,

ITnz hjarta og heima

Kr, hvar sem þú lílaktir.

Ypstu á ólgandi sænum

Sem orðsending hvatleg frá bróður lil l)róður.

Skautið þitt beini að bænum

Sem bending frá móður.

Svo skaltu, fáninn vor, fremd vora geyma.

Við fylgjum þér sigrandi. megnandi og liraktir

Vort hjarta og heima

Er. hvar sem þú blaktir.

l')U

54 Baldvin Einarsson.

Stýrir að fjörum fyrirboðinn, Formaðurinn, heimastoðin. Framtíð hafnar sækóng sinn, Yztu bygða unglinginn! Utan íir sorta sindrar gnoðin, Sigldur við Ijós var nætur-hroðinn —

Rennur þar sól fyrir eyjar inn? Ó, nei, það er yngsti goðinn Aftur til þingsins niður týnda!

Heilla-vætti, hafin-brýnda Kveður fólgin fortíðin — Vaxna því sem verða má — Sérhvern hnjúk og höfða á, Nótt og þoku að lyfta og létta Leið hans frá.

íslands dísir úr sér rétta, Honum opna heiði og sjá, Innsigling og öræfin Þvert yfir land, á Þingvöllinn —

Götuna hans í gegnum kletta-

Garða, sér þú stafa á!

Þjóðólf bónda og Sighvat sér

Reisa tjökl, á vígðum velli,

Og Varðbergs-Ármann — Honum er

55

Orðin böl — á borð við elli — Búðarseta í lágu felli, Skundar til Lögbergs létt úr helli, Litast um sveitir. Þangað fer Islands vona-vættur hver.

Ögmundur á baki ber

Þangað allar erfða-föggur

Af því sem að gegnir ver.

Álög þess við íslands vöggur

Eiga að losna liér,

Steypt í foss eða stjökuð í hver!

Hugurinn Baldvins, hár og glöggur

Hefir svo öllu stefnt að sér.

Slegið hefir lýsing lands Glóð um Baldvin — Blys á vegi Bar hann um myrkrið, fyrir degi. Logar iða uni ársal hans. Skininn leiftri skelfur boðinn, Skikkjan hans er eldi roðin. Lyftir undir lágnótt tíðar, Leggur upp allar dala-hlíðar Geisla af Ijóma Ijósberana, Inn yfir þingvöll þjóðhugans —

Hvar sem örva og opinskára p]fhr og ver um hópinn sinn. Æskan — hún, sem á að mannast

56

íslenzkimni! — við hann kannast:

Átján ára,

Fljóta formanninn !

Stefán Valberg.

— Var lostinn eldingu. Höf. —

Rutt er og eyða ettir,

Eika-vali úr hæli.

Stuttort falla fréttir,

Förlar eftirmæli.

LjóÖin bera keim af sínum sögum,

Sum eru blik af fáium, hvössum slögum.

Rúður er runni hrjáður,

Rýmra um auðn og snjóa —

Leiðir átti eg áður

Yfir lostna skóga!

Viðurinn hæsti, um víðáttur og bæi,

Verður oftast fyrir reiðar-slagi.

Farið með fhitning ærinn

Fæ eg ei, veg svo langan.

Ber eg, eins og blærinn

Rjarkans hrunda angan,

Út um land, úr brotum, sem ei bætast,

Breiðir ilm — og kurhð angar sætast.

57

Ferða-sveinum sýnist

Sveit hans orðin rýrri,

Seni ef sólskin týiiist

Snögt úr vorstund hýrri.

Sunira hugir sólareðli hafa,

Svo uni hrjóstur-bletti geislum stafa.

Granna-fólk þó finni Fleiri næma skaða: Svara-mann, í sinni Sveit, ið frjálsa og glaða. Sjálfstæðasta, sannfúsasta, snjalla, Séö hafa öll með Valberg heitnum falla.

— Heima-söknuö saniun

Sveita-bernsku áttum.

Tímans gagn og gaman

Ganga í fjarlægð máttum.

Um þig bv^ í augnabhksins kynning:

Einnar nætur hlýrri gesta-minning.

1911

Flís úr VörÖu Jóns Sigurðssonar.

Okkar gæfu-mesta niann Metum við nú hann, sem vann Þjóð, sem átti ekkert vakl, Ádrátt launa, tign né gjakl.

68

Sögu hennar, lög og lönd, Leitaði upp' í trölla-hönd. Tók frá borði æðstan auð: Ástir hennar, fyrir brauð.

Honum juku þrautir þrek, Þrekiö sem að aldrei vék. Hans það var, að voga bratt, Vita rétt og kenna satt. Miklar Jón vorn Sigurðsson Sérhver fulhiægð þjóðar-von. Hann, svo stakur sterkur hár, Stækkar við hver hundrað ár.

Dýran hjör og hreinan skjöki Hér er að vinna á hverri öld, Hans, sem aldrei undan vék, Eða tveimur skjöldum lék. Bjóðist einhver okkur hjá Ástsæld hans og tign að ná, Holla vild og mátt þess manns Mæluni nú á varðan hans.

Sá skal hljóta, í metum manns, Mildings-nafn síns föðurlands, Sem því keypti frelsið, féð, Fátækt sinni og stríði með. ísland lætur svanna og svein Segja við hans bautastein:

59

Þessi styttan okkar er Eini konungs-varðinn hér.

Mælt til Sveinbjarnar söngskálds.

Uni haustið, fyrir fyrsta söngsins vor, Var ferð þín, Sveinbjörn, gerð til okkar vestur, Svo ant var þér uni heiman-hljóðin vor, Og hljóminn gleymda, er erlendis var seztur. Hér verður sérhver sumarmála-gestur Við sönginn þinn, og nú ber lægri skjöld Það hálfrar aldar hreimlaust vetrar-kvöld, Sem á oss lá, og var oss greiði verstur.

Og heill sé yöur, íþrótt seni var mist Og inni grafin hjá oss, bezt seni dugið. Og nú er gleði-efni, að íslenzk list Er út um heim, að lengja vængjaflugiö. Og þökk sé ykkur, sem að hæst því hugið, Sem heimalandið vænst og frjálsast ál Með íslenzkt gull þið sighð yfir sjá, Við út færð merkin mókið yfirbugið.

Við heilhimst hsta-leiðslu af þeim hljóm, Með lotnum höfðum, beygðir söngsins flóði, Sem ómar tign og rausnar-vald frá Róm. Þar reykelBið ber ilm af hver.iu "hljóði,

60

Þó himiiar kliði og hel við fætur sjóði. En lyftiim þeim eiiis hátt og hæst þaii iiá, Og hjörtun okkar gleöi-leika ski, Ef suikliu fiuuur kig á okkar Ijóói,

Víst Ijóuuir sama sóHu, fjær og uær,

MeÖ síuu skiui víöar heimsius álfur.

En sér-tiltekna fegurð á sig fær

Af fjölkim íslaucls, morguuroðiuu sjálfur.

Með sveita-lög fer hud og voga-gjálfur.

Og högust eru heimatökiu mauns

Á hörpustreng, í lagi söugvaraus,

Sem kveður við í hugum fólksius hálfur.

Við köunumst enn við, hver þann róniiun á, — í hvellum soll það ísleuzk vitund heyrir - Sem sýuir óplaust, ef meun vilja sjá, Hvar undir brjósti nakin kvikau dreyrir. Með kvein í brosi kjörum síuum eirir. Sem vorblær leiki vísu síua í hh'ð, Um viku-sól en stutta sumartíð, Og frjálsa yndið, áður en frostið reyrir.

Við rönkum við, ef asa-hláka hlær

í hnjúka-ám, í fjalla-ómum þíuum.

í sköruuglyudi h'k og kouur þær

Á hðuum öldum, seni úr hug ei týuum,

Með frægð manus eða feigð í ástuui síuum.

í foss hún getur bláan jökul beygt,

Er bani þess, sem hvorki er sterkt né fleygt,

Og manna-tjón á tæpra vaða h'uuni.

61

Vor íslands-drápa er ort um bræður tvo, Sem örlög skilja, en söng þeim bezt og lengur, Sem elskar hlíðar heimalandsins, svo Hann hættir h'fi og frekt á sættir gengur. En varð af hrösun hugljúfari drengur — Úr framgirninni og frelsisþránum manns, Og fegurðinni á bernskustöðvum hans, Býr undir kufh klökkur hjartastrengur,

Við eigum dreifðan mátt, en mikla von,

Um menning heimsins okkar skatt að gjalda.

Og kom þú snjall og ungur, Sveinbjörnsson,

Og syngdu okkar hstadís til valda,

Og grafðu upp söngva-guhið okkar falda.

í lögum þínum hggi þjóðlegt fé,

Sem land vort á, og virt að dýru sé,

í baugatah ókominna alda.

1911

Síra Lárus Thorarensen.

Eg man, að "Brim" hét htla Ijóðið þilt, Sem leit eg fyrst, í blaða-shtrum mínum, Af ýmsum kvæðum, undir merkjum þínum, Sem fóru á eftir, til að sýna sitt, Og lágu oftast undir sama slagið, Á óð og hljóm var tíðast þannin hitt: Sem söngmaðurinn Ijóði undir lagið.

Stephan G. Stephansson: Andvökur 5

62

Þú áttir víst svo víðan unaðs-heim Sem veldi sæs, frá hásýnustu björgum. Varst Ijúflingur hjá hstadísum mörgum, Og vonin þeirra og velkominn hjá þeim. Æ, eg veit svo vel, að í því skyni, Á víxl þér buðu sömu-tímum heim Þau söngur, Ijóð og saga, ungum vini.

Og vel eg skil, hve happ það hh'fði þér,

Svo hugur þinn ei stóð sem vængur klemdur,

Að ýmsum minna varstu skóla-skemdur

Af skóþrengslum, sem fræðslan okkar lér.

Þú lagðir víst á h'fið rúman kvarða

Og lóð, svo að þau jafnvel náðu mér!

Með barns-vitið mitt geymt — en utan-garða.

Þú keptir heini, í legreit eða h'f.

Þér h'fsvon hélztu móðurjarðar strendur

Og bræðramundir mýkstar læknis-hendur.

Svo barstu af þér banalögin ríf.

Þau kaust að hníga á þinna feðra foldum,

Ef fengist engin meinabót né hh'f.

Því greftrun þar, er gröf í vígðum moldum.

En þér varð óskin óvinnandi sú,

Ei entust þangað flugmóðs söngfugls lungu.

Svo nú á brimið þína þýðu tungu,

Og því er raust þess stundum klökkva-ljúf —

Og loks finst manni létt til allra kynna.

63

Og líkast því, sem heilsi manni nú Á hverju rúmi raddir vina sinna.

1912

Landnáms-minni.

— Aldar-afmæli Selkirks jarls. —

Ef landnáms-menn, við hundrað ára hvörf, Af hrósi sínu mættu óminn heyra, Þeim findist eflaust gylla gjaldlaus störf : Hvað graf nar dygðir láta vel í eyra ! Að setja, um þau fyrirmenni, fund Hver fær um væri, skjötlist íslendingum? Sem vita glegst, að það er landnáms-lund, Sem lávarðs nafnið prýðir góð-minningum.

Og tilhald er um tóftir Selkirks jarls í túni grónu, þar sem noröur falla Þær Nið og Móða, um miðja breiðu dals í mörk og sléttu Vínlands, austan fjalla — Hann manna fyrstur fararhugann gaf Því fólki, er landið unnið hefir þannin. Og frumbýlingnum frægðin stafar af, Svo fellur Ijómi á daufan aðalsmanninn.

Og frumherjanna uppihald í eymd

Til æfintýra manndáð vora lokkar.

Og störfin þeirra, bæói geynul og gleymd,

Vort gengi urðu og landvættirnir okkar.

64

Svo stundum finst oss hér, að hjá sé sett Vor happlaus öld, og jörðin tekin vera, Og hvergi að nema nýjan, auðan blett, Svo nú sé framar ekkert stórt að gera.

En næg er auðn fyrir æðri landnáms-menn. Þá alt er bygt og hvergi land að finna, Þá verður eftir lengsta leitín enn: Úr h'f i og jörðu farsældina vinna ! Þó Fjörgyn verði merkt og mæld sem blað, Frá marmara-grunn' að efstu jökul-brúnum, Er frægðin stækkuð, við að þýða það, Sem þar er skráð, í allra hluta rúnum.

Svo minnumst ei á biturt strit og stríð

Né stutta æfi, löngu týndar grafir,

Og alt það fjör, sem fórst í miðri hh'ð,

Né förlað þol og beztu vona tafir.

Því hvern skal segja sælh en landnáms-mann ?

Með sigur-hug í Ijóði og handar-taki,

Með nýja og víða veröld framundan,

Og vegleg óðul feðra sinna að baki.

1912

Huldufólkið.

— Kafli úr minni Vestur-íslendinga, 2. ágúst 1912. I.

Óboðin og aðvífandi, ísland, til þín f erð við gerum !

65

Áður samt við setjumst niður, Segjum til þess, hver við erum: Við erum börn, sem földust frá þér Fyrir björg, við hafið breiða, Sem við framtal fyrir drotni Fékstu ei tóm, að þvo og greiða.

— Sökum okkar útileitu, Annarlega keims við liljóminn: Kannske þú ei kennir svipinn, Kannist ekki glögt við róminn, Þó svo fari, það mun hverfa. Þú munt bráðum aðeins heyra Þektar raddir þinna barna — Þykt er sjaldan móður-eyra. Víttu ei, móðir, bognu beinin Barnanna þinna göngu-höltu, Því við ætlum enn að verða Æsku-spræk í þinni kjöltu!

II. Þarna sérðu sveina og meyjar, Sem þig hafa ei áður fundið. Það eru barna-börn þín, móðir, Borin fyrir vestan sundið.

Stygstu ei við óra þeirra — Eða það í skap þér renni: Játi þau ei jafnvægt djásni, Jökul-lilað um gárað enni.

66

Það er hlökkiin þeirra yfir Því, hjá síniim frjáls aö vera. Frændsemin, með húfu á höfði, Heimakomna sig að gera. Þeim mun enn í kynið kippa Kyngin þín og árafjöldin — Út til þeirra fjalla-fóstran Flytur bergmál, undir kvöldin.

III.

Og við förum fyrst að leita, Fram við strönd og upp' í skarði, Hvað af guUum okkar enn sé Óbrotið í föðurgarði — Stundum inn í garðinn göngum, Grafar-steinninn þó sé máður, Störum eftir visnum vöngum, Við sem höfðum klappað áður.

Ver ei, móðir, hörð þó hyggjum: Háttum oklíar miður farinn Heimstrokning, með hálfan mjalla, Heitin góðu fyrirsvarin, Sem fyrir bónbjörg offrar erfðum, Og ei neins það lætur fá sér: Þó að utan-sveitar svoli Settist upp í búið hjá þér —

Veiztu, að ekkert auðnuleysi Er af völdum hans, sem spáði,

67

Þó við höfum óbreytt yfir • Álög sköpuð slæmu ráði. Fengjum Sigurð sóknar-rækan, Svíðing þinn, er traðkar lögum, Og til þess við Mókoll myndum, Móðir, skifta okkar högum.

IV. Þegar við erum aftur fahn Okkar vega fjærðar-hulu, Huglægustu óskir okkar Oft þín, móðir, vitja skulu. Vildum gjarnan, að þá eygðist Eftir skip vor, fyrri róin Út til hafs, úr höfnum þínum, Huldu-rák, í afla-sjóinn. Yrði á hökum hart í ári, Heyrðist Ijóð, sem að því stafi, Vildum kveða áhríns-orðum, Upp að skögum björg úr hafi. Eins, er vætu-veðra horfuí Vofa yfir dala-brúnum, Öll í Ijá er óhirt taðan Alflekkjuð, á slegnum túnum, Lyfta henni heim í tóftir Hjálpa vildum, fyrir kvöldin, Orðin vættir verka-léttis — Vikin burt um töðugjöldin!

Og við skyldum skiprúm bjóða Skjökta-dreng, á leið sem finnuri,

68

Móðir, orðinn íit' í veri

Einn af þínum fyrirvinnum.

Yfir vetrar-vertíðina

Vildum hann af skipi, og fleiru,

Bæri hærri hlut frá boröi,

Heldur en þó hann væri í Leiru.

V.

Og þó minning okkar verði, Eftir því sem h'ður tími, Uppi bara í æfintýri, Eða nafni á gömlu rími: Kannske yrði annað-slagið Út' um bæi í sveit og hvömmum, Þjóðsagan, og Ijúfhngs-lagið, Lengi til hjá fróðum ömmum.

Kveldúlfs-minni.

(Flutt félagi Isl. í Vancouver, er nefndi sig „Kveldúlfur".)

L

Keifði kargan mar Kveldúlfs landnáms-far. Eygði endir sinn Útlaginn.

Fann, þar lágt hann lá, Lífs ei komast má Eyðimörku af — : Sem var Islands-haf.

69

Drúptii óðul öll Aust'r um boðaíöll, Dysið dáðamanns Drengsins hans, — Um hann erfiljóð Orkt, við sekt og blóð - Fræknin, förul-gáð Um síns föðurs ráð.

Fyrirheitna Frón Faldist Kveldúlfs sjúu, Huldi hranna fall Hafnarfjall. Feigum sárast sveið, Sjá ei, lengi þreyð, Námlönd niðja hans, Fram í nýtíð lands.

Vék að vin, með orð: "Vörpuð fyrir borð Komi úr kafi í sýn Kistan mín

Upp' við íslands strönd, Eignist næstu lönd! Kyni kosta-gjöf Verði Kveldúlfs gröf.

Lán og Lofstafir, Ljóða stór-gjafir Stóðu um Kveklúlfs kistu, Hjá kynslóðum fyrstu.

70

II.

Óx þar á eyði íslandi greiði, Á ættar-meiði, Út frá því leiði. Varð því að vinning Völin hans ráða — Menningar-minning Manaði börnin til dáða.

Skrapp þar úr skorðum Skáld, sem kvað forðum, Móðtrega og morð um Meitluðum orðum. Stórhuga stærstur, Stoltastur Ijóða, Fleiprana fæstur — Pólið með hjartanu góða.

Athöfn og æði, Ættbogans fræði Kringum hans kvæði Knýttust — sem þræði Funandi — falda Frásögum glöggum — Uppljómun alda Enn yfir gröfum og vöggum.

Árin í iðu Aldanna hðu. Knúðu, kynviðu

71

Kveldúlfs, fram-skriðu:

Veg-vísun fyrsta

Vestur-átt kanna.

Leið lögð, á yzta

Landsenda hjálmbjartra manna.

Lán og lofstafir, Ljóða stór-gjafir Stóðu af Kveldúlfs kistu, Þar kynmegir gistu.

IIL Kátari körin

Kveldúlfi myndi, og útlegðarförin, XJrslitum unað,

Ef að hans framsýni þá hefði grunað: Noreg norðan af Nafn og ættar-staf Vaxa, er veður gaf, Vest'r um Kyrrahaf.

Vítt yfir voga

Vesturheims útstrandar, minnin hans loga.

Fjendur hans færri,

Flóttinn hans orðinn að landnámum stærri.

Ungan hittum hér

Hann, og frjáls hann er,

Trúr og tryggur sér —

Til hans drekkum vér.

72

Hefir í liuga,

Hamiiigju sinna og mannvænleik duga,

Henni í haginn

Húsa í borgar-auðn íslenzka bæinn.

Nú á nýrri strönd

Nema og gefa lönd,

Orku og andans hönd

Efla frænda-bönd.

Hann, sem bezt heldur

Hollræði feðranna, þjóðgæfu veldur.

Erfa þeir ungu

íturmanns-lundina, hug þeirra og tungu

Enn skal vizka og vild

Vera hvöss og mild.

Lengst er góð og gild

Gömul ættarsnild.

Stjórnsemi í stafni, Strang-frjáls, sig hafni, Sniliingum safni, Sæmd fylgi nafni! Lán og lofstafir, Ljóða stór-gjafir Standi af Kveldúlfs kistu, Til kynslóða yztu.

1913

73 Kveðið til Eggerts Jóhannssonar,

fyrrum ritstjóra „Heimskringlu". I.

Til þess er stefnt, er fólk sig um þig flokkar

A fögru kveldi svona, Eggert minn!

Að lesa upp með þér æfintýrin okkar,

Sem enginn skráði, en læstust fastast inn —

Þú vita skalt, að Vestur-íslendingur

Varð var við fleira, en strokkliljóð búri frá,

Að ennþá honum Huld í bergi syngur —

Þó hafi stundum h'tið borið á.

II.

Úr óska-steinum eyði-fjölhn hrjúfu

Var okkur sagt, að drottinn steypti hér,

Og dalakútum dreifði á hverja þúfu,

Að dekstra mann að "róta fyrir sér".

En námi því þú sazt af þér að sinna,

Þú sagðir: "Stærra en marka gull á skjöld,

Við íslendingar eigum hér að vinna:

Þau æfintýr, sem gylla fræga öld."

í þrjózkri deiki, um drottinvald ins eldra,

Þú dugðir okkar fyrstu blaða-raun,

Er alt, sem þóttist uppgangs-meira og heldra,

Skreið undir borðum, kleip og gróf á laun —

Það hvflir svo á samvizkunum flestra:

Ef satt sé greint, þá hggi efst á baug.

Þú hafir fleytt því fyrsta og skásta, vestra.

Sem forðað gat, við yrðum helzt að draug.

74

Hver íslenzk list fór huldu höfði og hrakin, Sem hélt ei markað, né var kirkju-tæk — Þó laun þín yrðu, uppsögnin og klakinn, Varð aldrei síðan snildin blaða-ræk. Eg veit, það stundum hæpilega horfði, Að hvarfsins þíns við guldum fyr og nú — Ef skerða virðing einhver bar frá borði Með bognum sigri, aldrei var það þú!

Þér tekst, að alténd sumt það sitji í skugga, Til sigurs upp er starf þitt hefir flutt. Þú hengdir ekki í allra búða glugga Hvert ómak þitt, né hvar þú hefir stutt. Því sá kann einn með ábötun að selja: — Og yfir taxta vogar-lóðs og máls — Sem eignast sjóð, sem enginn fær að telja, Af ómyntuðum greiða-verkum sjálfs.

III. Þér óskar heilla æskan fagurlokkuð, Og elli-reynslan, vösk en kahn-hærð, Þær kannast við, þú varst þeim báðum nokkuð, Alt vinhollara, en þökkin sem þú færð — En trú því samt, að Ijóðin okkar langa Að láta að þeim, sem unnu oss fyrir gýg, Og vita engan þann til grafar ganga Með gæfu sinnar leynt og óbætt víg.

Þú væntir þér, í haustsins skugga hljóðu, Að hverfa inn, svo h'tið beri á.

75

Þú varpar um þig vorsins Ijósa-móðu, Er vestan-þíðan stafar fjöllin blá — Er um vor höfuð hálfar aldir kvelda, Þá hallar nótt, af stigum Ijóss og sanns, Og þá fer senn að byrja að aftur-elda Um efstu sporin hógláts snildar-manns.

1913

Árum á eftir.

Minning Stephans Péturs Jónssonar, frá Gardar i Dakota. —

Nú vorar yfir vetrar-harðindin — Svo veðurnæmur enn er hugurinn, Það grær þar h'ka um gleði og söknuðinn Hjá gröfinni, sem felur drenginn minn.

Eg lýt að þínu leiði, kyrt og hljótt,

Með Ijóð í geði um bjarta daggar-nótt,

Er bh'ðan hlustar raunalega rótt,

Með rakan hvarm og brjóstið þreytu-mótt,

Við missi þinn, varð gleðin meira um geð,

Og gæfan sjálf við ömurleik ei réð,

Því þegar mér er sól og sumar léð,

Eg sakna, að þú færð ekki að vera með.

En þegar öll er unihverf gæfan mín,

Og alt snýst rangt og bjargar-vonin dvín,

76

Úr hverri rauii mér hugguii þessi skín: Að hvað sem sker, svo nær hún ei til þín.

Til einkis fór ei skammlífi, eg skil, Sem skildi eftir svona djúpan yl. Og sú er huggun, hálf-þreyttum í vil, Eg hætti líka að muna og finna til.

Eg gæti ekki sagt þér söknuð minn, Né sært þig með að æpa í himininn. Eg heilsa, kveð, og klökkur til eg finn, Með koss í hug, á bleika vangann þinn.

1913

Framvegis.

Ó, vittu til! Það verður þá Mörg "Þúsund og ein nótt" á hvörfum, En "Laugadal" langt fram á kveld Oss lysta með Steingrími að ríða. Og aflinn hans "Marteins" mun uppi, Þá "Axel" við Sótasker felst.

Og fleyg verður "Lóan in létta", Er lötrar um "Bandingi í ChiIIon" — Og Steingrímur foringi í för, Ei ferðamanns útlenzku-túlkur.

1913

77

Til Brynjólfssonar-hjónanna í Victoria, B. C.

— Dóttir þeirra var þá nýlátin. —

Eg hef' staðið hjartasorg viö hhð Hljóðri og einni, nýgert leiði við, Klökk var þögn í djúpi muna míns. Hversu feginn fanst mér þá eg vilja: Föður harminn ekki þurfa að skilja. Yfir leiði óskabarnsins síns.

— Eg á greind, sem grunar hvað hann er — Góða barnið hansl er hvílir hér,

Þú, sem færðir foreldrunum yl Með að láta — eitt sem ölhi er mætasí — Á þér þeirra hæstu vonir rætast, Meðan æska og æfi vanst þér til.

Hve þeim líka varð nú, alt sem er Örðugt, við að hljóta að sjá af þérl Leysa þrekraun þó, er á ei sézt: Geta heima, í hljóðum ranni sínum,

— HúsfylHr af minningunum þínum — Tekið hlýtt og hýrt mót hverjum gest'

Ungmey, seni í höfga hverfleiksins Hnést, á mótum æsku og fullorðins, Minnin um þig legg eg ekki í Ijóð,

— Því þau öll til foreldranna flýja Frá mér — þessum aðvífanda nýja — Eins og börn, við ókunnuga hljóð.

1913 Stephan G. Stephans.son : Andvökur 6

78 Móður-muni.

Eftir dreng, sem druknatSi í læk. I.

Þegar léttur lækur Leikur niður lilíðar, Syngur áfram eins og Ungrómaður sveinn, Ver'ður flestum vorkætt. — Vakna mér þá raunir, Síðan fossa-fallinn Feldi 'ann vin minn einn.

Átti eg von og ótta, Æfiþrá í lífi, Þá var mögur, móður Munardraumurinn : Kvað hann mér í kjöltu, Kembdi eg honum lokka. Uxum hvort um annað — Einka sveinninn minn!

Áttum bæði yfir Okkur, tigna móðir, Sú var: íslenzk ættjörð, Unaðsfríð, en hörð. Breytir hún læk í líkmann, Lognbh'ðunni í helstríð. Börn vor ber til grafar Bára um ár og fjörð.

79

II.

Þar sem sonum sviftar Sitja íslands mæður, Yfir döprum auðnum Útkulnaðra vona, Upp skal augum lyfta Og úr flokknum mæla: Fróun er, sé fagurt Falllð okkar sona!

Við að vernda og bjarga Vinur minn féll ungur. Þannig er til unnar Ágætast að hníga. Vörn, af heima-hólmi, Hetjan mín var borin. Sú skal bata böh Bótin ættar-víga.

1914

Um Magnús Eiríksson.

Stundarmenni hvert þér hlóð. Heimskt var um störf þín getið. Þetta breyttist, þín urðu góð — Á þeirra er lækkaó metið.

1914

so

Einar Jónsson.

I. Lengi við, í herrans-Höfn, Höfðingjanna milli Leppuðnm vor lista-söfn, Lund og nöfn og snilli.

Mesta prýðin þótti í l)ví, Þeim sem framgjarn mundi, Orð og gerðir gaufa í Gutli á Eyrarsundi.

Öll var von, að innist þar Orðstír minni en hálfur — Meistarinn oklíar orðinn var Eftirherma sjálfur.

Danskan, vora dánumenn Dæmdi í hst og verki — Þekkjum varla allir enn Annara vörumerki.

IL

Einar! Það í þoku sér Þinna hsta bani: Að sé trauðla til í þér Thorvaldsen né Dani.

81

Smáiim augiim allar sjá Efnin þín og vandann, Glirnur þeirra, er glápa á Gljáann, meira en andann.

Guðs frá hendi hafa þeir Holdsins sjónir einar — Hugsun blésu í heimskan leir Hendur þínar, Einar.

Þegar gæða hugsun hann Hagvirknina léztu, Þá hófst "önnur upprisan" Andanna vorra mestu.

Aftur við oss öðlast mál Ösku-fúin beinin. Fram í tímann sjálfs manns sál Sést, í gegnum steininn.

III.

Skugga-vættum væri synd, Að vefja þig örmum sínum. Nóttin situr sólskinsblind Sjálf af höndum þínum.

In'i, fanst ekki á kjúkum kalt Komu dags að boða, Meðan brástu yfir alt íslands morgunroða.

Þorsteinn Erlingsson.

Hann kom í söngdísa sal, Samferða kauphyggjumönnum, Öllum í heimsfrægðar önnuml Verkfærið velja sér skal — Hljóðfærin lágu þar hrönnum.

Strenghvell og stormrödduð, ÖU Stórveldi af blundandi hljómum Stóðu þar, glúpin og gjöll: Hlekkjaðir andar í höll — Drengurinn drap við þau gómum.

Losnuðu hðugt og snjalt Leiftrandi raddir að bragði, Hverskonar hljóð var þar falt — Höfuðið hristi 'ann og þagði, Jafnnær, en ósæll, við alt.

Prægðin hans biðjandi beið. Bara 'ann þau f jölræmdu noti ! Honum af sérhverju sveið — - Hljóðpípu heiman úr koti Greip hann, og gekk sína leið.

Hann fór svo hirðlofsins van — Hristandi af vængjunum böndin, Raddmýkri syngjandi svan.

83

Vilt út um vordrauma-löndin, Leikandi á pípuna Pan.

1911

Heimhugi.

Vort helga land, vort heimaland, Vort hjartans land, vort feðra-land, Vort vænsta land, vort vona-land Og vorra niðja land! Með einum hug við hötum þann, Sem hatar þig, og smáum hann. Með einum hug viö elskum þann, Sem elskar þig, og dáum hann!

1915

Skafti B. Brynjólfsson.

Þó vel eg skilji skarö, sem höggvið er:

Að, Skafti, þú ei fyUir lengri árin,

Mér gegndi sízt, að æpa yfir þér,

Sem ætíð U'^zt þér bregða minst við súrin.

Og þeir, sem eiga skörungs-skap og yl. Og skila æfi, frjálsri dáð til gróða. Þeir leggja oss seinast kvæða kjarkinn til. Að kasfa á sig moldum vorra Ijóða.

84

Og þú stóðst ungiir upp úr frjálsum her, Af æskulýð frá "klakahöggi og plógi". Sem lægri runnum risin dögun er, Þá roðar sóHn hæsta tréð í skógi.

En fólki virtist flokkur sá ei dæll, Sem fyrirleit að skreiðast undir þokum, Og skeytti minna, að vera sigur-sæll En sanni halda, að efstu málalokum.

En skapraun sú oss slíifti í hornin tvö Úr slírópa-værð, og hvatti geðin þreyttu, Svo jafnvel bældu sofendurnir sjö í Síons-hhðum, varðlúðrana þeyttu.

Þó yrði á leiðum uppihald og töf, Og aldrei hvöt að státa af neinum feiknum: Þeir yngri keppa, og karlar fram að gröf, Með kurhn flest úr gamla æskuleiknum.

Við áttum löngum hðsemd þína að: Með landnáms-eld að voga út frá ströndum, Og dygð þá vísa, að vernda eins um það, Sem var þó smátt, að hvíla í sh'kum höndum!

Því samtíð manns, við fithð sitt, það felst: Að færar herðar þroskar örðug byrði. Hún sínum stærstu sákim reynir helzt, Að sóa burt, á tímans h'tilsvirði. •

85

En þó er eins og fram í fjarsýnið, Að fánar blakti á siimra manna gröfum, En eru sjaldnast eins og þeir sem við, Á okkar stangir, kring þá dregið höfum.

Æ, vertu sæll. Þú sefur vel og rótt — Hér sit eg einn og minningunni fagna, Og eg skal brosa, og bjóða góða nótt, Unz brosin dvína, og mínar kveðjur þagna.

Af liði þegar lögð er fremsta röð, Um leikvöll breytt, og orðinn hvílustofa: Mér stundum finst — þó vakan væri glöö Og vorið bjart — sé gott að fá að sofa !

1914

Til Hjartar Þóröarsonar í Chicago.

ísland leit, um ára-mótin,

Yfir htla barnaflokkinn,

Vistaðan heima, og vestur stokkinn

Vonaraugu og ræktarhótin

Nú um allan heiminn hyggja,

Hvar sem barna-aporin hggja.

"Þið eruð," sagði 'ún, "fremur fá. Farið og verið tveggja maki Allfa hinna í hverju taki.

86

Hvar sem nokkurt barn eg á — Hjörtur minn hefir vel að veriö Vest'r í álfu. Sama gerið."

1915

Útúrdúrar.

— Upp úr ^.FerSalýsingum" séra Rögnvaldar Péturssonar. —

I.

Eg hvata minni fótaferð

Með fyrstu bæjasmölum,

Og bregzt við "hó", að hjörðum gerð,

Og hófaslátt í dölum,

Og þeysi í flokk þinn, hól af hól —

En húm er alt á flótta,

Er uppá Máhney sumarsól

í söðul lyftir ótta.

í farir, um in fornu vé, Til fylgdar við þig stokkinn — En engin hætta ætla, að sé Þó yrki svona á flokkinn: Að nokkur leggi hönd í hné, I hljóminn niðursokkinn — Hann afi kvað við kvíafé, Og konan hans við — rokkinn !

II.

Eg dylst ei þess, hvað dregur mig Að dásemd þessa fjarðar:

87

Mér fræðin kendi 'ann fyrst á sig:

Um fegurð vorrar jarðar.

Og hafi eg nokkuð síðan séð,

Er sjónar kallist virði,

Eg veit, það eygði andi, geð,

Og augu úr Skagafirði.

í móður-sveit, við möl og stein, Sé mela-svörður grunnur, Og finnist okkur bert uni bein, Og brjóstadúkur þunnur, í þúsund ár hún óf og sneið Upp alt í spjarir lýða, Og allan tímann biðlynd beið Sín brúðarklæði að sníða.

III.

Nú hef' eg einlægt á þig hlýtt, Og altaf farið lötur I þinni fylgd, um fornt og nýtt, Og fundist skammar götur! Já, víst er hýrlegt heimkynnið. Frá heiðum út til stranda, Sem héðan blasir, Vatnsskarð við En við þarf eg að standa.

Eg geng ei vina götu hjú, Þó gróin sé í velli. í Hrafnagih Hukl eg á Og Hyndlu í Móðarsfelli,

88

í Gýgjafossi gýg, sem slær Svo glatt viö koinu mína, Að hverjum lit og hljóm 'ún nær í hörpustrengi sína.

Svo hérna skil eg þá við þig.

Haf þökk ! og sæll, á meðan —

í tröllahöndum tel ei mig,

Þó tefjist för mín héðan,

Því kannske mór sé berja-blár,

Og brúðberg angi á melum,

Á fornum tóftum Baldurs-brár —

Eg bíð, og mig fer vel um.

En fáðu leiði, um grund og grjót, Til góðra heimsighnga, Og vertu íslands vegabót Til Vestur-íslendinga. Og eigðu seinna ferð um fjöll, Um fjörð og sveitir breiðar, Þá vitar blossa um annes öll Og arinskíði um heiðar.

1915

Þorgils gjallandi.

Því er þögn

Um Þorgils leiði?

Voru fuglar flognir,

89

Söngmenn sömu

Sumardaga?

Og honum heimagangar.

Settist svell

Að silfrinboga

Fossins uppi á fjalli?

Ilugöu hanu

í Heljar greipum

Glaumar Gjallarbrúar?

Hann úr Ilelju Hafa numiö Auðnur Islands bænda Önn og íþrótt — Orf í hendi, Sögu-bók í barmi.

íslenzk Iðunn

Endurborin,

Þreyr að Þorgils haugi.

Leyfir landást,

Langminnugri,

Unnusta sinn Eih'fð.

— Átti eg í austri

Erfiljóða

Vísa átt. í vestri

90

Beið, en biðin Brást mér. Farðu Sæll af þingi Þorgils!

1916

Ort til Únítara.

Við bygðum guðum, í svo mörgum myndum, Vorn mannaheim, og sæg af þeirra ætt. Og þó þá að oss þrengja nokkuð fyndum, Við þeirra tölu sífelt gátum bætt. — Að hugsa og anda, alt varð loks að syndum, Og okkur sjálfum varla á jörðu stætt. En samt var í oss ekkert góður hreimur, í»ví allir sungu: "Versnandi fer heimur!"

Þið kváðuð frjálst, að fækka þessum stéttum Af f jöl-gyðingum, þeim er treystu sér, Þó markaskráin rýrni í þeim réttum Og rughst — Annars hefði farið ver, Og mörgum orðið þröngt á þessum sléttum. Og það varð gæfa fleirum held'r en mér. Og því kem eg nú — þó mér illa fari — Með þökk í hönd, og galsann minn í svari.

Við hrósum þeim, sem fylgja fornu sniði Og fyrirmælum dauðum véum frá, Þeim foringjum, sem fylkja vilja að miði, Sem fagurt er, og góðir drengir þrá,

91

En missa samt af meira en hálfu liði Til manntaksins — þó heildin sé of fá — Með skyldu-kvöð: að beygja bakið á þér, Við bogrið nið'rað altarinu hjá sér.

Þið metið h'fið, h'king næsta sanni,

Og löngun hvers, að reynast skár en fyr.

Þið synjið um, að sveia nokkrum manni,

Þó setji ei krossmark yfir hverjar dyr.

Sé hönd hans traust, er trú hans ei í banni.

Um tjóðurböndin engin sála spyr.

Þið gleðjist við hvern vilja frelsis-þorinn,

En vítið minna útafskeifu sporin.

Þið gerðuð frjálsan guð í veröld sinni,

Og grynt þið hafið yztu-myrkra völd.

Svo verður ýmsra félags-frægðin minni

Á framleið okkar, þegar hallar kvöld —

— Manns hólpnust bæn er: bros við framtíðinni,

Á batavegi. Sh'kt sé þetta kvöld!

Þó heimskan endist elztu mönnum betur,

Hún yfirhfað saiinleikann ei getur.

1916

Lestrarfélags-ljóð á sumar-samkomu.

Við ýttum Vestur-álfu til Frá íslands köldu ströndum. Og margur flutti minni yl Frá mikhi hlvrri löndum.

92

Við fiindum, að í hörkum, hag Var hlýjuna að geyma Frá Ijósa-aukum við lágan dag, Og langeldunum heima.

Um sjálfsdáð þar var sér um vert,

Og sáhn heima fengin.

En hér er alt með handiðn gert,

Öll hugsun skólagengin,

Og ekkert hér með lagi lært

Sé los á kenslu-böndum.

— En ekki í horf það okkur f ært I

Og á því skeri ströndum.

Við lógum okkar hsta-gjöf Af lifandi manna orðum — Svo með oss varpað verði í gröf , Sem vopnunum góðu forðum. Og öldin hrópar, hljóðafull: "Þeir hærra spenna bogann, Sem ætla, fyrir erfða-gull, Að eignast vafur-logann!"

Þó okkar fari að fækka spor

Um fyrstu sumardaga,

Og spyrjast Ijóða-lolvin vor,

Og lesin út vor saga :

Skal alt til þess, að að er sezt

Við íslenzkt sumar fagna.

93

— Ef "feigur svanur syngur bezt", Með sæmdum gefst að þagna.

1916

Gert til Guðmundar Finnbogasonar.

Þér, Guðmundur. við góða heimför kjósum

Og gæfu-lengd, að skilnaði í kveld.

Þú Fjölsvinnur, sem átt þann hugar-eld,

Að gagnsæ orðin okkar verða að Ijósum.

Og tak sem vorkunn, að þú ferð oss frá

En færð oss smátt af auðlegð þinni að mæla —

Að fá að tæma alt sem maður á

Af andans gjöf, er helzta h'fsins sæla.

Að tekjulaust er guUið vits og vona.

Að vita það, en leita og grafa þó,

Og þykjast aldrei nema af því nóg,

Oss finst það heimskt — En samt er það nú svona:

Þá eignin manna öll er reidd til þings,

Og erfða-minning skiftir sanngjarn dauðinn,

Við kysum sögu-sæti Þveræings

Oss sjálfum, fyr en Möðruvalla auðinn.

Við stöndum hátt á hálsi þeirra goða, Sem hátignasta vona kunni sér Vor feðra-sveit — það setur grun að mér: Að gengin forlög framtíðina boða.

Stephan G. Stephansson-. Andvökur 7

94

Slík tákniii eru, viljinn vor og þor, Um vöxtinn þann og aflið, sem við fáum. Og goðin, skapa-skuggi sjálfra vor í skinið fram — í sporin þeirra náum.

Að okkar guðir, sjálfir mannast mega,

í myrka framtíð er að vera skygn.

Og Ásheim þann, um okkar vald og tign,

Eg kjósa mun í ímyndun að eiga.

— Og, Guðmundur, hvað undir ýmsu býr,

Þú ert að grenslast — haltu þínu skeiði!

Og spurðu allan heim, sem Hangatýr,

Og hreptu svar að hverju völvu-leiði.

1916

Sextug-sessa.

Til Kristinns skálds Stefánssonar, á sextugasta afmæli hans, 9. júlí, 1916. —

Yfir áraflóðið,

Út með Furðuströndum,

Langseildara er Ijóðið

Lengstu vinahöndum,

Það berst fram á Ægi eih'fðanna,

Eins og byr, til frægstu siglinganna.

— Þér þarf ekki að segja það né sanna,

Sextugum í flokki yngri manna!

95

Yfir aldasjóum,

Óma hörpur Braga

Enn frá eyðiskógum

Elztu landnámsdaga.

Hver sem orti, ungur þó að félli,

Uppi er hann. Því kvæði heldur vellil

— Aftan-skin þér skín frá hverju felh.

— Skáldin bera fegurst hæstu elh.

Helga-erfi.

,,Bií5 þik Svafa Brút5r grálattu, Kf vill mínu Máli hlýía At þú He«ni Hvílu gervir, Ok jöfr ungan Ástum lei'ðir." (Helga kvitSa Hjörvaríssonar. Sæm. Edda.)

Meðan uppi er eikin há Ilt er vöxt að greina. Nið'rí holti, heyghi-strá Hæðarmörkum leyna.

Verða uni stórleik merkis-manns Misgár ýmiskonar — Svo fór það um haginn hans Helga Stefánssonar.

96

Sönnu næst, að sjálfir við Sæum hvað hann gilti, Þegar autt var öndvegið Okkar, sem hann fylti.

Hvar sem Helgi heitinn fór, Hyggjum við að finnum: Eftir situr svipur stór Samt í flestra minnum.

Héraðs-flokk til fremdar var - Flestum ahnenningi Fremra og hærra höfuð bar Hann, á hverju þingi.

Engan hóf á efstu skör Yfirborðið glæsta. Varpar tign á kotungs-kjör Konungslundin stærsta,

Ættu betri breiður lands, Bændur akra-stóru, Ræktar-frjóvust hugtún hans Héraðsprýði vóru.

Varla hefir vantað hanii Vitið hagnaðsfróða — Það var síður samvizkan Sem honum varð til gróða.

97

Þó að okkar sveit hann sé Sæmdarauki og gróði, Aldrei bar af annars fé Arð, í léttum sjóði.

Liindin hrein og hugur frjáls, Hann af spekiforða Lagði til hvers merkis-máls Magnið hvatra orða.

Þegar leyndan lygastaf Leysti úr villirúnum, Þá stóð heimótt uggur af Augum hans og brúnum.

Sé í hverju horni hælt Hyggjuviti og nænii, Varð þó ýmsuni öfundsælt Andlegt ríkidæmi.

Fær af nýlund næman geig Nærsýnn inni-grillir. Glöggvar, hyggja úti-eyg, Hvar undir sannleik hiUir.

Helgi bjóst með hug og ráð, — Hélzt ei inni í skála — Þegar hvöttu að drýgja dáð Dísir réttra mála.

Hreifur fram á hinztu stund Hann um mein sitt þagði. Faldi sína opnu und Undir glöðu bragði.

Ef þú hug og hjarta átt, Hlærðu, að varna tárum! Dregur, að vilja og vona hátt, Verk úr eigin sárum.

Svo tók einn í eldri sveit Áður banameini, Þegar geir við hjarta hneit Helga, að Prekasteini.

Sváfu, yfir fjöll og fjörð Flogna, boðað hefur. Feigur, ætt og óðalsjörð, Ástina sína gefur.

Vitum Ijóst um látinn mann, Þó langt sé milhbiHð — Að með sh'kum hefir hann Hug, við okkur skihð

Sveitin okkar, ógleymin,

Eins vill kvaddan hafa,

— Hnigna í vahnn vininn sinn —

Vestur-íslenzk Svafa.

1916

99 Jón Hrafndal.

Eg hitti þig, í flýti ferðalagsins.

— Með fálund minni tók eg eftir þér —

Þú ranst mér upp, sem hvíta hversdags-dagsins, Sem hvað býr hjá ei lætur merkja á sér.

Þar er sú hægð og hvergi skýjabakki, Að hugboð manns það óvissunni fól: Hvort undir loftsins lygnuslétta stakki, Að leynast muni skuggar eða sól.

En það er, sem sú hula í unað hjaðni, Og hærra vonuni Ijómi dagur sá, Og sérhver stund á götu okkar glaðni Við góðan dag, því meir sem h'ður á.

Og hvernig vafði 'ann vorblæ svona í róminn, Og víðsýn gaf, þar maður þoku kveið? Og hvaðan fékk hann fræ í öll þau blómin, Við fætur hans sem sprungu út á leið?

Og þú varst, Jón, á götu minni gleði.

— Að grafreit l)ínum eg með hugann iiæ — Og það var skáld og skyn í þínu geði,

Svo skírt og rótt, með Islands heiða blæ.

Og einn á bát þú hittir hinzta miðið Og háðir stríöiö út með glaðri ró, Er dauðinn þér, nieð bh'ðu, benti á hhðið, Að banasæng, í værum kyrra-sjó.

100

Eg minnist þín, með hug til lieilla-dagsins, Sem hjá mér gekk, með vorsins frjálsa yl, Frá morguns-ári, út til sólarlagsins, Sem enga hrollstund bjó, að muna til.

1910

Jón B. Jónsson.

frá HéíinshöftSa á Tjörnesi. Dáinn í Smithers á Kyrra- hafsströnd.

Til greiðvikni búinn og boðinn í borgara þvögu hann stóð. Sem hver, undir túnfæti troðinn, Með torkendan yl sinn og glóð. — Hjá fólki við frerann og byhnn í frosthýsum rökkvaðra kota — Með velkomna orkuna og ylinn, Sem aldirnar vissu ekki að nota.

En aðkoman vænkar, að vita :

— Og viðstaðan gerist svo hýr — Að kaldblásin hlíð, yfir hita

Og hlýindum útsvæðið býr, Svo öll verður hh'ðin og heiðiii Þér heimkynnislegri á Próni.

— Og útlegð manns gladdi eins greiöinn Og greindin og alúð hjá Jóni,

101

En nú, ef að koma þú kant þar, Sem kunningi, bygð hans sem var: Þér bregður, að vonum, það vantar Hans viðmót í fögnuðinn þar, Því móður-málið vort kunni 'ann.

— Þó málvinir fáir því sinni — Og Ijóðunum okkar unni ' ann.

— Þó enginn þau með honum kynni -

Við fjallanna fegurð hann þíddi Alt fálæti borganna af sér, Er alvoruð ársóhn prýddi Hvert öræfi jöklanna hér.

— Og mér verður mannheimalegri Hver minningin vestrænnar áttar. Og ÖU eru f jallahvörf fegri

í förin hans — eins þegar náttar!

1918

Jóhann Einarsson.

frá Krossanesl í Skagafiríii. Dáinu í Duluth i iMinnesota.

I.

Kotið hans í eyði er!

Áður þarna bjó hann.

— Raula eg, meðan fram hjá fer,

Ferhendu um Jóliann.

102

Nú er ei kveikt, þar kró hans var, Kveldljós glugga-fögiir. Framar enginn opnar þar Islendinga sögur.

Þar er hljótt, sem hátt um borð Hávamáhn sungu. Nú hafa fyndni og frjálsleg orð Fjötrum bundna tungu.

Skelfdi hann brott af skrópadraum Skrök úr hispurs-sálum, Hans er lék við lausan taum List að gletnismálum.

Engin sæmd þó varð þess vör, Þar væri hætt að glatast, Sem við heimskra hlægi-svör, Hugans grómi atast.

Mér fanst þrátt, í kveldsins kyrð, Er kátt við um oss gjörðum: Að kominn væri í Harðráðs hirð — Hans Haralds — út'í Görðum,

Kendum við — ef kaupið var Kvabblaust gott að hafa — : Að við vórum Væringjar, Verðir lendra Slafa.

103

Ef að okkar hefði ei höiul Haldið þeirra veiði, Ríki þeirra, lög og lönd Lægju sum í eyði,

Sagan vottar, sannleiksgjörn : Við sigrum ýmsra tála Þeir buðu löngum bezta vörn, Sem bara gengu á mála.

Jóhann, hvorki af dygð né dug Dró, að fylgja mönnum. Fáir áttu heilli hug, Hollari sínum grönnum.

II. Þeir, sem gafstu glöggva sjón Á glysinu útlands tála: Gleyma þér ei, gamla Frón, En ganga bara á mála!

1918

Söknuður.

— Sent A. E. vi'5 frétt um lát konu hans. —

Eg vildi gjarnan hugga. En hlýt að þegja! Svo hönd eg rétti. Mannraun þína skil — - Þinn dýpri harni en hægt er mér að segj.i Og huggun stærri en eg á orðin til:

104

Því allir þeir, sem unt var henni að kynnast, — Þeir ekki sízt, sem snerist lán á hæl — Um hana eiga einhvers góðs að minnast. Að efstu lokiim — Það er: að vera sæl.

191S

Síra Friðrik Bergmann.

I.

Við vildum trúa: að efinn yrði vissa, Sem ósatt vænti, að þér var dæmt að falla! Því hvergi eygðist hætta á þínum vegi, Alt heiðríkara og eftir langt af degi — Hver framstíg hugsjón má við því, að missa Sinn mann í gröf, en hjörtun okkar varla.

II. Menn gleyma, að reka guðserindi brýnni En græðgi og munuð. — Skyldur kaustu þyngri, Þú vanst þá raun, sem rausn er allra mesta , Að rata það, sem vísar gæfan bezta: Að verða um frelsi og sannleik ávalt sýnni, Og safna árum góðvitrari og yngri.

Það mezt til klæks, að koma ei vanans leiðar í kór og bekk, þar landsdómurinn þingar. Þú kendir þess. — Og mér er enn í minni.

105

Seiu misræð spá, að það var einu sinni: Við gengiim þreyttir vestur-bygðir breiðar Og beiddumst skjóls, en gistum úthýsingar.

En þó er kannske þyngsta raunin eina

Og þrekvandasta : að standa öðrum hærra

Sem fremstur skotspónn fyrri vina sinna

Og flugumanna. þessara og hinna!

Og mest á dáð og drenglund manns að reyna,

Að draga úr höggi, en geta slegið stærra.

Og víst þarf hreysti, aö hrökkva ei til baka,

Og hógvær hmd er djörf, þó við því ógi,

Og von að beig-hug blöskri. og af sér víki:

Að bera út Ijós um þetta myrkraríki!

Og vita hverja uglu í augun taka

Og æpa að manni, úr svörtum feyskju-skógi.

IIT. í fastri minning framsækinna og snjahra, í formanns-heiðri starf og nafn þitt vari! Á alt sem áttum, sundurleitt og saman, Er sæzt og þakkað — alvöruna og gamanl Eg finn til skarðs, við auðu ræðin allra, Sem áttu rúm á sama aldar-fari.

Eg vinuni mínuni einnar auðnu beiði: Góðs eftirmæhs! nem það gleði-feginn — Að kyndlar brynnu á gæfumanna gröfum.

106

Sem góðvirkt unnu, trúað satt við höfum.

Og það mun blika Ijós yfir þínu leiði

Og lýsa, að hnést' á slóð um sannleiks-veginn.

1918

Jakob Líndal

Höfum margir lengur hfað, Lúkum þó við smærri daga. Eins, þó verði aldrei skrifað Alt, sem var þín reynslu-saga. Víða stóð þér brend að baki Brú, og h'ka margur jaki.

Gott af þínu heima lilauztu, Happadrýgri sveina-fjökla, Ungur h'krar æsku nauztu Eins og synir gildra hölda — Bezt er hún af erfða-arði, Aðbúðin í föðurgarði.

Kosti fékst' í föruneyti, Færir sýndust ótal vegir. Von er út í lífið leiti Liprir kraftar, orðnir fleygir - Vísar íslenzk vængja-þráin Vesturleiðir, fram í bláinn.

107

Er sem nornir hverful-happa Höggstað kjósi á gerfileika, Og í flokknum fremstu kappa Fýsi að leika sízt til reika — Því er einatt, vaska vörnin Vegsemdin um unninn björninn.

Hvað er þó að því að finna, Þrasa um snildir heilla-ringar? Ef með rúnum rauna sinna Ritu sögur íslendingar — Helzt við þær við af því unum, Oftast lesum, gleggvast munum.

Feldir þú ei hug við hreggin. Hafðir lag í tæpri sennu, Eins og Kári, á vona-vegginn Varpa þér, úr hverri brennu — Enn, á meðan ásinn brennur, Upp kemst hann sem léttast rennur.

Verið hefir ölhim öldum Æfintýri slyss og nauða, Gulls að leita í gæfuköklum Greipum ísaðs vetrardauöa — Sumir frá því náðu naumast Níu sigur-fet að laumast.

Þrotinn Vestmanns-þátt að saka Þarflaust er, með neinu voU —

108

Fleira en ösku tóma að taka Tóftirnar að Bergþórshvoli — Það er lífsins goldni gróði: Grafir verða að sögu og Ijóði.

191S

Dáðamaðurinn.

— W. Liaurier. —

Vel, á fremstu vega nöf, Ver 'ann sínar hendur, Hálfur kominn hætt í gröf — Hugurinn upp úr stendur.

1918

Þing-kvöð.

— ÞjóíræknisfélagiíS 1919. —

Gamla landið góðra erfða!

Gengið oss úr sýn:

Lengur skal ei sitja og syngja

Sólarljóð til þín !

Nú skal rísa. Hef ja hug og

Hönd, með Ijóð á vör,

Þar sem yzt á vestur-vegum

Verða barna-för —

Verða okkar barna-för!

KI'J

Ef við sýndum feimni í fasi, Fyrirgefðu það — Kot-börn líta undra-augum Álfhól, fyrst í stað. Oft í bláskóg' fram í fjarlægð Fanst ei vaxin björk. Lindar-hola. í hiUing veröur Haf, í eyðimörk — Haf í víðri eyðimörk.

Nú skal bera á borð með okkur

Bót við numinn auð,

Margar aldir ósáð sprottið

íslenzkt h'fsins brauð:

Alt, sem lyfti lengst á götu,

Lýsti út um heim,

Nú skal sæma sveitir nýjar

Sumargjöfum þeim —

Sumargjöfum öllum þeiml

Fyr var rausn. að leggja í læðing

Lýði, storð og höf.

Nú á sigrum senn að ráða

Sátt og vinagjöf !

Áður þótti frægð, að falla

Fyrir völd og trú.

Mest er sæmd sem lengst að lifa

Landi sínu nú —

Landi sínu gjöfull nú'.

Stephan G. Stephansson: Andvökur

110

Megir þeir, sem mæðra sinna

Menning bera hæst,

Það eru niðjar þeirra garpa

Þá sem hjuggu stærst.

Æska! Þú, sem alls-ráð telíur

Eftir h'tið skeið,

Orðstír þinn og æfintýri

Átt á þeirri leið —

Átt á þeirri f rægðar-leið !

Sér í fangi fagra sögu

Framtíð lengi ber,

Þó að grasið grói yfir

Götur okkar hér.

Stígðu á þingvöll stórra feðra,

Styrkur vex og þor,

Undir fótum vorum vita

Vera þeirra spor —

Vera hróðug þeirra spor!

Tíðuni átti í harða-liöggi

Hugur íslendings,

Æ var honum, sæmdin sinna:

Sóknar-leið til þings —

ísland sveipi, í sögulokin,

Sínum fána þó

— Prýddan eigin aðals-merki -

Yfir vora ró —

Yfir vora hinztu ró!

111

Ólafur frá Espihóli.

"Hníginn er í hadd jarðar

Hrólfur stórláti":

Víðsýn vaxnast

Vitrings höfiið,

Hljótt er að erfi, útlaga

Orðmælgilofs.

En autt er í öndvegi

Alsvinnsmála.

Óslyngt var Ólafi

Almennings-fjas,

En svanur var hann í sveit

Sinna h'ka.

Hverfull úr háreysti

Hrópendanna,

En spakur á spámannsbekk

Spekinganna.

Aldrei var hann einmani, Hann átti að félögum Aðalsmenn andans Á öllum tímuni — Vera mun vorkunn Þó verða kunni, Fágengt til fjöldans Úr frændhóp þeim.

Makalaust mannvit Fer munaðarlaust.

112

Öfundar enginn íþrótt kauplausa.- Firrist múgur mök Við mikilhæfi — Ólafs æfi lá Um andhverfi þau.

Öll vóru Ólafi Ógeðfeld,

Geðlaus gjögt-spor Um gamal-tízku. Alhr hann áttu, Að óskaföður Eih'frar æsku Afreksdraumar,

Hann gekk ei héðan Hinum h'kur, Með ónumið alt Til efri-bekkja — Hugur hans hljóðlega Hafði kh'fað Stigann frá stafrófi Til stjörnukerfa.

Mannvit er miklu Megnugra en frægð, Kóng sér kærstan Kýs til langh'fis — Vel sé þér, vinur!

113

Vakan Ijóða Létt er og Ijúf er, Yfir líki slíkra.

1919

Torfhildur Holm.

Hún hélt því fram viS höf., aS „slriSi'ð mikla" myndi reynast guíSs-ætlun, mönnunum til gótSs. Hún dó úr drep.sóttinni, afleiíSingu striíSsins. Höf. —

Hatur og heimsstríð

Hélztu, að væri

Sóknir fram til sælu.

Þau hafa kvatt

Þig til hvíldar.

— Trú þín varð ei táhr.

1919

"Rænka litla".

I. Halhr við hlóöum Hvort öðru, en sér. Þín handa mér mænd, Mín æthiö þér.

Borgin, sem bygði Barnshöndin þín,

114

Haggast ei hefir — Hrunin er mín.

II. Blásalur barns-muna Bygging þín var, Lýsigull Ijóðheima Loguðu þar.

Efnuð úr eih'fri Æsku var þín — Hlaðin úr hverfulleiks Hrofi var mín.

Bjó eg þér lengra lífs Lánsælda gnægð, Torfkofa tímanna: Tignina og frægð.

III. Yfir aldra og eilífðir, Álfunnar f jær, Yfir brim, og yfir bláinn, Barnshöndin nær.

í harmi og í hamingju Hjá mér er þín — Við h'ksöng og legstein þinn Lömuð er mín.

115

IV. Óhult um andstætt Æ verður þú: Æfinlegt. óbreytt Yndis-barn nú.

Sæl vertu — svanhvít Sofandi á beö, Innsiglað ennið Ástkossum meö.

1919

Tungu-tak.

— Ort til Jakobinu Sigurbjörnsdóttur (Johnson). — Hún

hefir þýtt vel nokkur islenzk kvæ'ði á ensku. —

Þeim er ei næmt, sem búa að fuglabjargi, Að bregða upp hlust þó svans rödd líði hjá I Með eyrun full, og fest á múgsins gargi, Þeim finst það dýrst, að langt það muni ná Og þæfa gegnum þokur út um sjá — En þín er kyngi, að koma stefi í róm þann, Sem kvolar ekki af hendingunum Ijómann.

Og við, sem höfum átt við það að una, Að eiga völ, en reynast skiftin trauð. Og fundist synd, "að sarga á hárgreiðuna" Er sína hörpu tungan okkar bauð.

— Þó treystumst við, og þyrftum beina og brauð —

llfi

Við iiniium þér, að hepnast hreim' að fylla Meir' hefta tungu, og Ijóðagefna illa.

Um innreið hennar ómabönd þú losar,

Svo ýl og brestir varla merkist þar.

Þér tekst, að hengja hörpu Eólosar

Á hlyninn digra, er flestu rættur var

En lauf og kvist af limi sínu skar,

Og láta blæ, í birkihlíða runnum,

Og báru og fossa, syngja Ijóðsins munnum.

1918

Heimfarar-leyfi.

— Til séra Rögnv. Péturssonar. — I.

Rögnvaldur! Á Fróni fús Fjarvist þinni eg eiri — Nú þó verði í vinahús Vegalengdin meiri — Hefðir þinni liéðanför Heitið nokkuð annað, Áttir handviss önnur svör: Aftekið og bannað!

Þoku og hafís heiði af sér Hafsins breiðu slóðir, Allar vastir vaggi þér Væran, eins og móðir.

117

Vakur-skeiður vegleið á Veri þér sérhver hestur — Eg þarf ekki að etja þá, Af því þú ert prestur!

II. ísland, sæztu á sona-rán, Sjá hvað dýpra liggur, Að við betra barna lán Býr þú vestra, en hyggur. Neinn sem barn var borinn frá Brjóstum sáruni þínum, Hefir meiri mætur á Móðurarfi sínum.

Hvar sem norræn hugsjón sté,

Heima og út'í löndum,

Þar eru honum heilög vé —

Hvörfin út að ströndum

Yzt við dimmu dánar-hvels,

— Deilin sögu-brota —

Þar sem leiftra úr húmblá Hels

Hauga-eldar Gota.

Vestan-fóstra á veg hans ber Vitni, að efstu fnndum: "Töku-börn í basli mér Bezt hafa reynst á stundum." Fann hún þaö, sú umfeðm önd Ylinn mesta gefur,

11S

Sem að lengstri hugar-hönd Heim og tíma vefur.

III. Leizt l)ú hvarfa-kveðjurnar Ilvítra vinahóta : Dúfu-vængir velfarar Vilja á eftir þjóta? Blaðið er tákn, sem traf í hönd: Trygga ferð og góða ! Blaktir á veg af vestur strönd Veifan smárra IjóÖa.

1919

Kveðið eftir kunningja.

Hann hefir hinn veg Hörfað í sjónhvörf , En verður af jörð Ókvæmt, né brottflæmt. Porveri um framspor Fullvaxtaðs manngulls, Farsælli fólks heill, Fríðari h'fstíð.

Alt sitt — en ókvatt Aðlærðri trúmærð — Guðsríki í geðs bók Gekk með og fékk séð.

119

Var honum heims hver Hugverðug góðgerð, Sólbrautin sæl-ljúf Snildar og mildi.

Ileldur en hagsæld, Huglétti um sann-rétt Æ kaus hann ógnlaus, Einstæði og vinfæð. Þraut-reynshi þrekbót Þroskaði horskan, Björgun og borgun — Bjart var í hjarta.

Hvar sem að hann var Honum var Ijóss von, Auðn fríð og yrkt hh'ð Óður og söngljóð. Dag lét sér duga, Dorgaði ei morguns Bhndhyl. að botnleynd Bh'ðu né kvíða.

Lánsbyr hans h'f var Lundgefnrar stefnu, Öll vörust ehi, Andar og handar. "Heiðinginn" héðan, Ileh'ór, hann vel fór,

120

Stigin öll stígin Staflaust til grafar.

1919

Fimtugs-afmæli

Jónasar la^knis Kristjánssonar á Sau?5árkrók.

1 stuttu máli heilsar hér, Með hjörtuni lands og tungum, Ið fyrst ár um fimtugt, þér 1 fullum þroska og ungum! Og glaðra vona vættur rís, Og viljug hönd þér gefur, Því sérhver vegleg vöggu-dís Eins vaxið með þér hefur.

Hér verður ekki talan teygð

Um tugu-ára brautir

í þinni list: að forða feigð

Og friða sjúkra þrautir,

Því sh'kt er frægt — En findu, að

Samt flokkur okkar þekkir,

Hvar Dauða er ver um voða, en það,

Og veit sér þyngri hnekkir.

En það er æsku-hugur heill Og heilbrigðs þroska auður, Því tannfé Hels er vilji veill Og vílmóðs-andinn snauður.

121

En þú varðst okkur höfuð-h€r Að hverju glöðu miði, Svo æsku þinni unnum vér, Þú ungra fyrirliði.

Þó ekkert gangi gneista-flug Af glysmálssnauðum Ijóðum, Er stuðull hver úr heihim hug Og hjartans óskum góóum. Og þótt svo farið söngnum sé, Þær saman verði ei taldar, Þá seiði hann að þér fremd og fé Og fjör til heillar aldar.

Ein beinagrind með brýnda sigð, Sem bh'ndi úr skugga á þig, Sér stakk í gröf, í garðinn stygð, Og gusar moldum á sig. Og sízt er feikn, hún fyndi það, Að fátt um þig sig varðar, Sem morgunsól nú átt hér að, Og æsku Skagafjarðar.

1919

Barnasöngur til síra Kjartans Helgasonar.

Fyrst hljómarnir lengra en höndurnar ná, Og hugvildir leiða þig götuna á

122

Og fylgja þér, Kjartan, á hvörfin þín löng: Við kveðjum þig, bróðir, með íslenzkum söng.

Þú ættgöfga trygð hefir teygt út í lönd Frá tungurót mæðra og barnsræktar hönd, Og glætt okkar vonir, um vorgróðans þrótt, Að vaka með okkur um Jónsmessu-nótt.

Við sitjum hér eftir, en ætlum að ná Til átthagans með þér, á vonum og þrá. Og andvörp og brosin frá börnunum þeim, Við bindum þau öll undir vænginn þinn heim.

1920

Björn Halldórsson.

Veturinn hafði vænst, að fá hann,

Vakinn beið að ráðast á hann

Elhhrumann, uppgefinn —

Vorið réði, og rúmstokkinn

Móti heh og honum varði.

"Vík þú!" kvað hún, "enn eg á hann.

Aldrei, Vetur, skaltu fá hann!

Bý um mög í mínum garði.

Hann var þér ei handgenginn

Heimamaður þinn.

Hann skal falla í faðminn minn."

123

Þetta varð, og vorið hlaut hann, Vöggubarn sitt h'fs og dáinn. Hennar fyrstu laufum laut hann, Lyndis-sköpum hennar náinn.

Hugumstór við bót og baga, Björn var alla sína daga Ein af sálum sunnan-storma, Sem að ís frá landi vaka, Þegar fjarða-djúpin dorma Dauða-svæfð í Grænlands klaka. Fardaganna fyrirmaður, Frjáls í hug og landnáms-glaður.

Sífelt mun hans íslands andi Undan fara suniri í landi, Þeymikill og þrekvaxinn — Þegar af vorhug þrútnar hlynur, Þýtur foss og hlákan dynur, Kenni eg rausn og róminn þinn Úti í glaumnum, gamli vinur.

Til S. G. Thorarensens.

Dísin h'fs og Ijóða, Lyfti töfra-sprota Vorsins gróður-góða, Gæði þig söng til þrota. Laufgi þér aldið enni.

1920

124

Yngi þér barkann ráman, Skerpi þér sjón til svara — Útí yzta blómann Ungan láti þig fara.

1921

Erindisleysa.

— Til Einars Grandy. — I.

Eg kem til þín, Einar, inn, Ekkert til að gera. Bara gestur þarflaus þinn Þessa stund að vera.

Hér skal ekki í liúsi spurt: Hvað sé margur gestur. Veit eg, sú er svifin burt, Sem þér reyndist beztur.

Þeim sem gesta-gleði hér Gerðust, hvar í álfum Sem þeir ganga, gott það er, Gestur að vera sjálfum.

Hún fær trega og tjón sitt létt Trygðinni eftir stöddu Vissan sú: Þeir rati rétt, Rökkrinu í sem kvöddu.

125

II. Bjartast hjá þér inni er Enn af gengnum vini — Tek mér svo í sal hjá þér Sess, í aftanskini.

Þegar kveldsól hnígur hlý, Heið að sævar-ósum Dagsins sorta — sérhvert ský Signir hún undraljósum.

Og ef dagsbrún utar þar Undir kveldsól leynist: Fram til aftur-eldingar Aftanroðinn treinist.

Coðorðsmaðurinn.

I.

Vala að veizhi, Vilja hans gagnstætt, Noreg úr til íslands Ingimundi spáði. Hlutur og hugur Hurfu 'onum þangað — Upp úr auðn, að byggja, Aftur hann þeim náði.

Stephan G. Stephansson: Andvökur

19?1

126

II.

Úr óbygð reis heimili að Hofi, Og hafin var Vatiisdælasaga, Á endurfund Ingimunds bygð örlaga-gullsins, sem hvarf.

í hornsteinsins hólfs fyrirrofi Lá heillaspá komandi daga, Öðhngnum alda-frægð trygö Orðstírs, um nafn sitt og starf,

Og vinfengi vorgróður-Freys, Sem vakir með sólþrá um nætur, Gerðar er glóbjarta hönd Geislar frá Jötunheim nyrzt,

Dýrleg unz dögunin reis, Svo döggin af fögnuði grætur. Laufþrungln, gróandi lönd Lifandi sól hefir kyst.

III. Mánabjört miðsvetrar kvöld Úr myrkviði framskygnra drauma Gekk þér ei Vala í veg,

Spáandi fyrir þér f jöld Um forlaga órunna strauma, Kollgátna kvíðvænileg?

127

Hefir ei, holtunum í,

Þó hoppað á leið þinni frammi

Hlutur sá kær, sem þér hvarf,

Beðið og bent þér á ný

Á bólstað í skjólsælu-hvammi:

Tungan með æskunnar arf ?

Leið þín varð léttfær og góð Og landnámu fegursta saga, Óðalsmanns unaðar-för:

Þegar hver lækur varð Ijóð. Leikvöllur, áning í haga, Broskveðja, bergmálsins svör.

1921

Á kápublað.

Þegar bleik er æfin öll, Elli-smeyk og fámenn, Skjóztu á kreik um vísna völl, Víktu í leik, með K— N— .

1921

128 Til Hjartar Þórðarsonar raf-fræðings.

Hann sendi höf. oft bækur a?5 gjöf, dýrar og fáséðar.

Frá þér ótal "aiidleg brauð" Á eg nú milli haiida — Ryði og möl, þeim eiiia auð, Ávinst sízt að granda.

1921

Jóns Sigurðssonar varðinn vestra.

— Tíu árum sítSar. • —

Flyt velkominn hingað! Sé hróðugt um sUka! Hér hittir þú svipi þér minningar-h'ka: Þá Lincoln og Washington — Fólkið á Fróni Úr flokkunum þekkir þá báða, af Jóni!

Því á við þá kunnirðu að fylkja og fórna, Þó færrum og ragari hefðir að stjórna. Við metum, sá foringi framkepnast stígi, Sem fámenstur tekur hin harðsóttu vígi.

Vort íslenzka mann-gull er eins dýrt og hinna Og ósvikið h'ka! Þar kostar sízt minna, Frá almennings réttindum "aldrei að víkja", Gegn andstæði þeirra, sem sníkja og ríkja.

Og kominn, þú nemur oss nýlendur fríðar, Því nú seilast íslenzku hugirnir víðar'.

129

Og langt út um verökl — með vonirnar þínar, Um vaxandi dáðir, uni minningar sínar.

Ver hvöt vor: í athöfn og orði að festa, Að íslendingsréttur sé jafnhár J)ess bezta, Að honum sé vanzi, að lúta þeim lögum, Sem Ijóður er talinn á sjálfráðra högum.

Og íslenzkur metnaðar-vættur oss vertu, Og vörður og Ijós okkar þjóðerni sértu, Og gervöllum heiminum dugur og dæmi, Um drenghmd og mannskap, sem stórmennum

sæmi.

Og auk þú við leið okkar, landnám' þeim ungu.

í hstum, í göfgi, í íslenzkri tungu !

Og skært mihi styttanna streymi sá logi,

Og stafi yfir hafið sem þjóð-sigurbogi.

1921

Þagnarmerki.

— Flutt sem hlé í hljómleik Sv. Sveinbjörnssonar. -

Fyrlrvnkl :

Haustar aC, og æskuhlJótJ á förum! Aldnir svanir hverfa brátt aH fjörum.

Þá lyftist brún, er lóan kom á bala Úr langri dvöl. í erindunum þeim, Að syngja vorið upp til íslands dala —

130

Því útí fjarri veðursælda, heim

Á tungu sína, 'ún liaföi tínt upp hljóma,

Sem heilla fegurð allra sumarblóma.

Og volki gleymdi vængjafættur smalinn, Um villihraun og fjalladrögin löng, Er myrkgrænt húmið hulu-slæddi dahnn, En heiðin glóði í morgunroða og söng — Þó setti hroll að söngva-veðurvörum, Af vetrarkuh, er lóan sást á förum.

Og upp úr mónum hrukku hálfnuð kvökin, Sem heimankveðja, sögð við gestadyr, Og síðan snöggva-viðbragðs vængjatökin í víðan blá, en nokkru lægra en fyr, Sem stefndu í útlegð ómar sumar-léttir. En alt í kring lá heiða-þögnin ettir.

Að huga settist fáleikurinn forni, Sem fylgir því, að bh'ðustundin þver, Sem glúpin drúpir harpa út í horni 1 húsi auðu, er söngmaðurinn fer. Unz hugrenning sú heiðir ský af anda: Að hvarfið brott sé flug til hlýrri landa.

. Matthías Jochumsson.

Síðasti söngfugl, Sumars ins fyrra, Horfinn er úr högum.

131

Þjóð haiis muii þykja Þögn hans vera Stærst af stórtíðindum

Til Poestion's.

Sýnt frá Suami Suð'rum Hellas Hefir þú h'fsins lönd, Vígt í verðskuld — Valdi orðsins — Ljóðfræg bróður-bönd.

Hróður-huga, Huldu íslands Lagðir mál í munn, Óð og afrek Einstæðingsins Gerðir göfug-kunn!

Þér og þeim sé Þökk! — sem yfir Kolbrand elds og eims: ^Yrkja á alda- Iðavelh : Helga Ritning heims!

1921

1921

132 Vigfús Halldórsson.

Huga til hafsins svo heitt feldir þú — Víðir samt varð þér ei varanlegt bú — Ósklausri æfi er ágætar' þó, Þurlendis þreyja við þrá út á sjó.

Ást þín til Ægis var alls eigi kyn, Sorg ykkar sveipaði samskonar skin. Hlýlega hjúpar 'ann harmadjúp sitt Bh'ðviðris brosi, eins björtu og var þitt.

Oft gerðust aðrir, af ofurkapps trú, Hraps út í háskann til hvatari en þú — Fæstir þeir finnast, ef fleyi berst á, Strengdir við stýrið í strand-reki af sjá !

Hnígið í hrannir svo hefðir með ró, Hinzta stríð hefðir þú háð út'á sjó — Sama með sinnið, á síðustu höf Lagðirðu, á landi, til lægis í gröf !

Útfarinn óskar, og á festir trú: Hugarins húfi að halda sem þú — Ver þú sæll, vinur! Eg veifa að þér hönd Sam-mæla söngs míns, frá sólarlags-strönd.

1922

133 "Nýall".

Ráðinna raka rimiim studdan, reistir þú stigann til stjarna. Viti, er sér vonar veg-gengt Þangað, beinir þú styrkustu stöfum.

Voldugar, viðsjálar véfréttir gamlar, drotna í musterum manna. Örlög sín inna, aðspyrj- endum, tvíræðum æfintýrum.

Hlægir mig, Helgi: himinbrú þín, er lögð yfir sterkari stólpa. Vit sem vogar sér, vandför þangað, þinnar leiðar mun leita.

Hugsýnir háar heilla af tungu, fegurri orð en áð- ur — Hlægir mig, Helgi, að Hávamál ið stærra, er orkt af íslendingi !

— Veit eg, að vettugi virða myndir, fávíss fagur- gala — En þigðu þakkir, þess er vel naut! Þó vant sé þinnar vissu.

Bergmál.

I.

Þann er "Svít Hóm" sendi

Sínu landi, að gjöf,

Lét það Tyrkjann í Tunis

134

Tyrfa í gröf —

Iðrun bar heim uppgrafning,

Utan fyrir höf.

Eftirsjá yngri

Upp tók það ráð

Að hlaða upp hans beð

Er hafði svo spáð.

II.

"Þó alt gengi að óskum í erlendum bæ, Er hreysið manns heima Samt hjartfólgnast æ. Þó þrætt sé af þjóðleið Til þaks undir snæ."

Það söngálfar sungu, Er Sveinbjörn tók land, I bergmáli er búa Og brimhreim við sand — Sem höfn fagnar hafjó, Er hleypt þótti í strand.

III.

"Og sæll kom þú, Sveinbjörn, Á söngradda bekki! Við léð gætum leiðið þitt En lögin þín ekki."

135

"Og sæll kom þú, Sveinbjörn, Að Sæmornar-stein! Með listahljóms leiftrin Um lifandi bein."

"Þó alt gangi að óskum í erlendum bæ, Er hreysið manns heima Samt hjartfólgnast æ — Þó þrætt sé af þjóðleið Til þaks undir snæ."

1922

IV. GRAFGÖTUR

HvatamAI.

HertJ þig-, sveinn, og hræCst ei neinn Hrjóti fleinn og Itastist steinn, Stríddu einn og stattu beinn, Sterkur og hreinn — þó verSir seinn.

1913

1 flniut?.

SamleiSis fórum vi?5 ur'ðir og engin, En átSum i hóp yfir nætur — Margur er drengur úr göngunni genginn, Og getur ei komist á fætur.

Þögulan dag átti lei'ðfarinn lúti, Og litiíS var sungifi og talaS. En þegar viS setlumst vits eldana úti i aftanrökkri, var hjalatS.

Hver fór meC efniS silt upphátt, og kvaíS sér

l^ó áhlýtSinn sæti og þegtSi,

Komin var rötiin á endanum at5 mér,

Og eitthvatS skylt at5 eg segí51.

Sit eg hér enn, fram á sítSasta slaginn, Unz svefninn þaggar mig nitSur. Kvet5 um þati, sem at5 drífur á daginn, Og draumana mina, vit5 yíur.

1911

Beint af augum.

Þó að Kára þyki eg Þróttar-smár að ferja: Míniim ánim mæli ei veg Millum báru og skerja.

1908

Líf og dauði.

Alt líf verður gengt, meðan hugur og hönd

Og hjarta er fært til að vinna.

Og gröfin er Ijúf fyrir geiglausa önd,

Og gott er að deyja til sinna.

1909

Líkmaður.

Fullorðnum er æthið ein Ömurleika vinna: Að bera í kumbhð kulnuð bein Kunningjanna sinna.

1910

140 Heimsfriðar-félagið.

Þó það taki ei stóran stökk, Að stöðva víga-þorstann: Hafið mína hjartans þökk, Að hjálpið að lægja rostann.

1910

Fossa-föll.

I.

Eg flý til þín, er sumar-söngvar falla Af sólskinsleysi, iðjiivarmi foss. Er upp' um daprar dauða-göngur fjalla Alt drauma-líf er hnigið með sinn kross Þú hvessir raust, er inni-sætur æja Með önnungs vol, og dægrin norpa hljóð. Af hlíðar-brúnum, heim í fylgsnin bæja, Um heiða-þagnir titrar þú í óð.

Eg veit þig einan allan verða að Ijóðum,

Þá alt er frost og dimmu-lengst er nótt,

Þá snýstu í söng, og ei með hálfum hljóðum

Og hásri trumbu — en veðrið í þig sótt!

Við hengiflugin hlærðu milh landa,

Og hljómar leika í vökum sérhvers spors.

Og undir hindrun ætlar þó að standa

Og ísinn kljúfa fram til næsta vors.

141

Þó hamra-skuggar höndiim um þig spenni,

Úr hrika-bergi stuðla-föll þú slær,

Með mánagullið gustað fram á enni

Og geiminn stjarna á floti þér við tær.

En hvíh'kt veldi! vöku uppi að halda

í varmaleysu og allra-hhða þröng.

í myrkra-djúp, og undir ísinn kalda

Og endalausa, að hrynja í sterkum söng.

II. Úr ölhim þínum söng er glötuð sáhn, Þó segi eg, foss minn, kvæðið eftir þig. Já, þó að inn að hjarta huhðs-máhn í hljómum þínum titri gegnum mig.

III. "Er dráps-hríð mönnum ægði, jafnvel inni, Hún æpti að þeim um veður-grimma nótt: Þið skylduð breyta bylja-ilsku minni í bata-leið, sem hverjum stórum þrótt'. Og hvatur hugur vegu ætti að vita Að veður-gerð, í bæ við f jall og ós, Sem sneri minni helju upp í hita Og hríða-myrkurs nauð í glaða Ijós!"

"Við alda-söng þann æsti 'ún höf og sundin Og æddi um sveit og vann þar skaða sinn. — En eg er foss, við f jalla-stallinn bundinn, Og fel í straum-Iegg hita-neistann minn. Eg missa þarf ei mína fornu prýði

Stephan G. Stephansson: Andvökur 10

142

í megingerð, né röst mín verða lygn,

Því listin kann að draga upp dverga-smíði

Sem dyratré að minni frjálsu tign."

"Eg lief' ei neitt á höndum, þó eg geysi, Og hindrun engin verði mér að bið — En dauði og eyðing eru kraftaleysi, En afl er það, sem heldur h'fi við. Og eg er inni í hömrum, hjarta f jallsins. Við hjarnið dautt, sem eitt um h'fið slóst, Og leitt eg gæti lieilsu í hvamma dalsins, Og hita-gróður um þess kalda brjóst."

"En magnið mitt, en iðjuleysið ekki,

Til illra lieilla gæti sljófa leitt.

Eg kann að smíða harða þræla-hlekki

Á heilan lýð, ef mér er til þess beitt.

Eg orðið gæti löstur mesti í landi

Og lækkun þjóðar — öðrum þannig fer —

Sé gamla Þóris gulli tryltur andi,

Sem gekk í fossinn, vakinn upp í mér."

"Mig langar hins, eins lengi og f jallið stendur,

Að lyfta byrði, er þúsund gætu ei reist,

Og hvíla allar oftaks lúnar hendur

Á örmum mér, er fá ei særst né þreyzt.

Og veltu mína vefa láta og spinna,

Minn vatna-aga lýja skíran málm,

Og sveita-HuIdum silki-möttul vinna

Og Sindrum hafsins gulli roðinn hjálm."

143

"Með silfur-úðans sólskins-augna fjölda Eg sá, úr dalshlíð, margra alda ferð, Um héröð morgna, og kynslóðunum kvölda, Og komu-tíða sjáandinn eg verðl Hér býð eg öllum íslands heilla-vættum Mín öfl og fegurð, mannheims-aldra löng. Og verða skyldi eg auðna fram í ættum Og inna af höndum bjargir, við minn söng."

IV.

Úr öllum þínum söng er glötuð sáhn, Þó segi eg, foss minn, kvæðið eftir þig. Já, þó að inn að hjarta huhðsmáhn 1 hljómum þínum titri gegnum mig.

1910

Markvörðurinn.

I. Hann gekk með lund svo hðstyrks-gjarna, Á leikvöll sinna héraðs-barna, Og hafði með sinn mæhkvarða, Sem markið átti að sýna og varða. Hann bar í muna miðið hæsta, En meinaðist við því lægra, en næsta. Hann sá til bragð, með sigri að gh'ma, En synjaði um allan vaxtar-tíma.

144

II.

Og æskan var af honum hreykin,

í hönd hans greip: Æ, skakka leikinn!

Að vísu bagar unga-aldur

Oss æskulýð — og hark og skvaldur

Mun einatt verða í viðleitninni,

Svo vafsturs-meira íþróttinni.

En hvektu ei þann, sem kröftum safnar,

Þó kvaðir 'ans sé ei þínum jafnar.

Þeir gleggstu af þinni leikni læra

Og lága markið ofar færa —

Og hvað sem þér er vettug-virði,

Ei verða lát að fyrirgirði

Á meðkend þess: að þetta skemsta,

Sem þér finst, sé vort getu-f remsta !

III.

Hann gegndi svo: "Eg gengi af viti Við gabbið það, að deila um hti! Þið stafið kross á stöng og serki Og stingið upp sem leiksviðs merki, Og stæhð um við stolta kauða, Að staf a þá bláa eða rauða ! Á fíflaleika fanta og glópa Eg fyrirhtning mína hrópa!"

IV.

Þér skjátlar! niæltu mannaefni. Það merki, er drögum við í stefni, Að vísu er brella barnavitsins — Við berjumst ei um vegna htsins!

145

En til að ganta gassa-snáða, Sem gullum okkar vilja ráða. Þá drembnl, sem í lagi og liti Vill lækka oss sinni tign og viti — Svo nema vaxnir hnoss að lireppa: Um hégómann í æsku að keppa! Sízt þarftu veilu að hásemd hæla, Né hrokann upp í gorti mæla. En láðu ei svo, það sem er verra í svip, þig fari að nefna herra! Þó sjáir hámarks-hitni skeika, Þá hlífðu þeim, sem framar leika! Og okkar rýrð ei ryddu í hina, Sem réttlæting, um hrak-leiknina!

V.

Hann kræktl að sér kápu sinni Og kvaddi í fússi, Leik-gleðinni Við hvarf hans fanst sem auönar-ama Ilann eftir skildi. En hélt við sunia.

VI. Hann ríkti — allra víta vörður — Á veldis-stól, sem hár var gjörður. Hann vissi, að sálda, sýja, vega Svo sannleiks-rétt — en ómaklega. Unz rangúð beisk með brjósti svölu, Hann bókað nærri vina-töUi. Hann virti hh'ð af vorgræðingi, Á vaxtar-smæð á einstakhngi.

146

Öll framgangs-vitund huldist honum Af hæð á stóium ofætlonum.

VII. Og einn og sér hann sat að kveldi Hjá sögum þuldum eigin feldi, Með hjarta-kalsins eymsH, inni í umbúðum af hátign sinni — Hann stundi þungt: "Mér varð til víta, Þá viðburði að fyrirh'ta, Sem miðuðu átt á mínum vegi, Þó markinu hæsta næðu eigi — Því hitt var sér, á heimsku-þingum, Að "húrra" fyrir tæp-vinningum. En fólska var að fyrirmuna Þeim f ákeypingi guðskistuna !

1910

Hátta-lyklar.

FróíSa-lög'.

"Vers þín eiga öll að hanga á átta rótum, Eða standa á fjórum fótum!"

NáttAru-lö;?.

Þegar söngsins andar allir íslenzkunnar beita rómum — Hvellra orða undra-halhr Óma og titra, leiknar hljómum —

147

Lát að vild, í undir-öklum Orða-sjógang máls þíns hljóma, — Bólginn utan-vinda völdum — Voga-braml og djúpsins róma.

1910

Vorharðindi.

Hér léttir til — En skyldi vera að vora Um vist og óðul, kulsælust og nyrzt? Og kvikna í dölum dílar grænna spora Um döggvuð tún, þar geislinn stöðvast fyrst? Og skyldu unglauf upplitsdjarfleg þora Að yfirgnæfa tyrfinn feyskju-kvist?

Hvort helzt hún ennþá, þessi beggja-blenzka:

Hvort beinar leiðir stytti ei sömu færð?

Og rénar hún ei, þessi þoku-lenzka:

Að þekkja ei sundur verðungu og mærð,

Ef spókast fagur-fituð h'tihnenska,

Með frauð í sinna glæsi-leggja stærð?

Hvort réttist eigi söngvíst sumar-ljóðið

Úr sultar-keng ins vetrarlanga húnis?

Já, manni sveið oft vergangs hlökku-hljóðið,

Með hleif í knjám á seti yzta rúms,

Hver spá: að nú sé þykkra þrælablóðið,

En Þveræinga á stöðvum Víga-Glúms!

1910

148 Danaveldi.

I. Reið eg yfir Danaveldi, eina ögurstund — Eg ól í lund:

Drypi þar smjör af stráum og siglur glæstu sund, Svo dátt var mér um Danaveldi kveðið.

Reið eg þar um niðurníðslu, rokusand og barð, Um rýrð og skarð,

Fallnar undan bæjastoðir, færðan inn hvern garð, Og reittar voru rústir Danaveldis.

Reið eg út í Danaveldi, fram um garð og grund, Á góðra fund.

Sagt var mér því boði réði hollfús lagsmanns Umd, Þar væru allar veizlur flærðarlausar.

Leit eg yfir bæjarbraginn, götu, hallargólf,

Um gætt og hólf.

Vilhjálmur, inn danski snápur, hljóp þar um með

Hrólf, Og státaði í stohium æfintýrum.

II.

"Eg er orðinn utangötu, áttin mér ei skilst, Alt ávænt dylst —

Heimurinn er mesta gímald, eg hefi vega-vilst!" Eg setti í stef, og söng það fyrir munni.

149

Nefndi til þess næstu votta, Norðiirlöndin hálf Og norn og álf :

"Víst er þetta ei konungsdóttir Knytlinganna sjálf ! Því dýrðlegra mun Danaveldi en þetta."

Steinhljóð vóru áltholt öll. í jökul-jaka sal í éljadal,

Stílaði kona, göfug-spakleg, gulli skrifað skjal Við kerta-ljós í krónum eldfjallanna.

Vættur sú var Saga gamla. Sneri eg þangað reið, Um sólhvarfs leið —

Stjörnublómguð skýjalaufin héngu á Mímismeið Þó dag-setji, er dyrabjart til Sögu.

Horfs úr skut, á hlaupnum tíðum, hefir Saga Hér stóð skráð, gáð —

Þéttritað um þvera síðu, þetta Urðar ráð: Að holtum urðu hækjur Danaveldis.

Eydönsk stjórn var ódugnaður. Eitt það sem hún Var: útsugan. kann,

Hún hefir aldrei fitað fyrst, en fleytt af hvað sem

rann. Úr seljum ölhim sumar-nytjui- kroppaö.

Aðrir hafa oft, í sínu umsjár skjóh stætt, Margt útland bætt —

Þannig sverja þegnar sig í þjóðmenningar ætt, Að hðsmenn gátu léð í annars önnum.

150

Úr þeim toga undii ríkiii útheldnustu bönd

Um auka-lönd.

Góð-þjóð hittir mæta-manns síns minni, á hverri

strönd. En rúmt er hér um Rasmus danska — og Jörgen !

Alla tíð varð útlimunum eydanskt fatasnið Of aðskorið.

Rýrnuðu þeir í roðinu, það ríkið toldu ei við, Sem merkti öfundsmönnum höggstað á sig.

Er af saumum sorfið gull og svift af Strút-Harald' í svíra-gjald.

Farið er nú forgörðum hans fingra-langa vald, Og fæstir harma félags-rofin við hann.

Situr í skefjum skjaldmey dönsk, við skurðar- Tveim skessum hjá. ' gálga slá,

Réttir hún gegnum grindurnar þeim gómana sína

smá', Að bíta í, hvort batni slátureldið.

Kysi þó ei kímnismanna kaldrif juðust lund

Þann kvæða fund:

Nöguð bein að lægju dreifð um sand við Eyrar-

sund, Og Danaveldi Danmörk sjálfa eyddi.

1910

151 Handritað á "Andvökur".

I. A elntuk koHtnaliarmanna.

Eg játa beint, aö þér í þínu sæti Eg þrengra gerði en Arinbjarnar rausn: Því konungsreiði ort eg að mér gæti, En aldrei kvæði eg Blóðöx: Höfuðlausn.

Og hefðir þú ei hrakið svölu úr vígi, Sem hávær glapti kvæðin seinvirkings: Eg hefði sjálfur sökt þeim — kannske í dýi Ei sótt um styrk að reiða sh'kt til þings.

II. 'I'II JúnM CtlafMNonar.

Gömul Ijóð og gamlar þakkir sendi Gömlum vin, með minnu fornu hendi — "Vín"-föng þessi vóru aldrei dj'r, Vanhölduð, þó "belgurinn" sé nýr.

III. Tll Þorst. Krllne.sNonHr.

Aldrei föhiar þokki á þinni "Þyrni"'-rós af "ótíð" minni. Yndi vorsins á 'enni blánar Alténd, hvað sem frýs og hlánar.

IV. Tll (iu'Sniundar FrlSjönnfionar.

Þannig farast þakkir mér, Þunghendum og lötum. Syndirnar mínar sendi eg þér! Sæmdar nýjum fötum.

152

Veit eg, að þú ekki spyr, Á þeim hvernig standi — Þær hafa, ver til fara, fyr Fengið rúm á Sandi.

V. Tll iirlstliinM StefánfHHonar og .1. M. Bjarnasonar.

Við höfum vestan-hafs Veizlu-bekkinn Lengi saman setið — Senn mun nú sungið Síðasta minnið, Ljósin slökt og lokað.

VI. Tll Þorst. Þ. Þorstelnssonar og Gutt. J. Guttormssonar.

Eg sendi þér skjóðu af vítum til að varast; Með velvild og ósk um, þér megi betur farast!

VII. TII Slgr. Jfll. JðhanneHsoiiar læknl.s.

Með kvillana mína kem eg nú, Knýttur og farinn hálfur. Andvökurnar þekkir þú, Þú ert læknir sjálfur!

VIII. Tll "ÞorgllH gjallanda" So. .lönn Stefðnssonar.

(J. S. ritaCi einna fyrstur manna um höf. í blaCiS Bjarka.)

Þó nú sé orðin löng til lands Leið, til "Bjarka" að hyggja, Viltu samt ei, vegna hans, Vökur mínar þiggja?

153

IX. Tll "K. N." Sc. Krlntjfinn Melsar Jönaiionar.

Viltu, K. N., veita mér Vinargisting inni? Seztum að, að sýna þér Sjóstakk minn úr skinni.

1911

Kulda-kveðjan.

"Það verður landslán, sá liðléttingur fari," Þeir lögðu það til, er héldu engin bönd Af feðrastorð hann flytti í önnur lönd — Hann heyrði, hann brosti, fanst beiskja tóm í

svari Eg býst ekki við hann grunað hafi þá, Að harmur var það, sem í hrópinu lá, Og vonbrigða-ást, sem vildi hann kyrran, Og vita hann þó hjá sér og útlegðum fyrr' 'ann.

1911

Hafin yfir goð og ginnunga-göp.

Upphaf sér og enda mun Engan hafa tilveran. Hún er eih'f umsköpun Og al-sjálfstæða lög-gæzlan.

1911

154 Flótta-sigurinn.

Aldrei skulu svona málslok mæld

Miklu hrósi, eða stórum ótta.

Það er ugg-væn sigursæld,

Frá sínu máli að sleppa heill — á flótta.

1911

Ort við yngri mann.

Vittu, eg enga öfund ber, En æski, eg reynist minni þér. í kistuna mína þá kominn er, Kveddu þeini, svo þeir gleymi mér!

1911

Undanhallið.

"Allar falla ár til sjár," Eins við karlar gjörum. Tímans hjalla, um efri ár, Ofan hallann förum.

Ökum af fjöllum æskunnar, — Eftir mjöll og grjótum — Yfir að völlum útfarar Elli-höllum fótum.

1911

155 Lotið að litlu.

"Hér kemur alt fyrir eittl

Svo ekki verður neitt

Úr viðleitni og vilja manns,

Og vonum hans."

Það segir sárbeygð þrá,

Er síðast má

Við býtin hlotin bera það: sem ætlast hafði á.

— En undirniðri er eins og blandist inn í hug-rödd

"Æ, já — ó, já! (lág:

En hæ og hó! Því þó

Að það sé smátt og fátt,

Þú flöktir stundum, fyrir það

Þú fálmaðir svo hátt."

Í911

Fornar ástir.

Þú æsku-ást til Ijóða.

— Mín auðnu-dísin góða,

Og ætíð söni við sig —

Mér hálfur hugur félli,

Ef hefði ekki þig,

í einangraðri elli

Að annast mig.

1911

156 Út í loftið.

Láttu — veður og vind Við þér taka og henda í bygð eða á bjarglausan tind — Kvíddu ei hvar munir lenda. Hristu af þér, hjartað mitt, Allan harm þinn í ókunna geima ! Alt ólánið þitt Hangir á þér heima.

1911

Gamall mansöngur við rímnalok.

Hvorki var eg kreima sönn Né kempu maki. Féll þó létt, að eiga önn Með alt í taki.

Fyr var kátt, er kvæðið beið Að kljást í hætti, Ef að tún og engi um leið Rak eftir slætti.

Dagur festi ei svefn í sveit, Né söngva-gnóttin. Döggvuð leitin, Ijárinn beit, Og Ijóðbjört nóttin.

157

Lék við hreim og Ijóðföll ný Minn Ijárinn skammur. Opnaðist heimum hugans í Hver huldu-hvammur.

Oss varð Ijóðið mannsöngs margt, Og mækja-glymur, Ásamegin, þreki þarft — Sem Þórs í Vimur.

Stoltur lagði eg, hringa-Hh'n, Minn hug að sýna: Kaupið mitt og kvæðin mín í kjöltu þína.

Eins og skip minn óður fer. Sem enginn stýrir. Hugur fljóðs er horfinn mér, Sem hættir dýrir.

Mér finst sjái eg mína önd

Við molduð hrófin.

Sem hruman farmann hökta að strönd,

Og horfa á sjóinn.

Kveð eg þig, Ijóðglöð hljukinn, Úr leiknum strokinn — Dansaðu síðsta sönginn minn Við sögu-lokin.

1911

Stephan G. Stephansson: Andvökur 11

158 Á eldadaginn.

I.

Þú hefir fyrstur mínum svörtu sjónum

Sýnt, hve dýrlegt morgunljósið er!

Er mig h'fið lagði í kjöltu þér.

Og þú barst mig undan fyrsta snjónum

Október.

Eg hef' stundum ætlað þeim að segja, Er til h'fs og kvæða glöddu mig, Orð sem inn til hjartans syngju sig — Sé þar ógert sumt, ei má eg þegja Samt um þig.

Margra góðra gæða naut eg frá þér. Getið þess að sé, er minst í vil Þinni vild, né veldur þínum yl — Gjafa-skjöld ei skildir eftir hjá mér, Skrum-ljóðs til.

II.

Maí svelti söng-gestina fleygu — Sitja þeir við eftirlaun hjá þér, Ferðbúinn og þögull þó sé hver. Þeim er sjálfsögð alls-nægð þinnar eigu, Október.

Veit eg, rós er rjóðari í kinnum Regnsæls júnís, heldur en á þér.

159

Ársins gimsteinn, allan blæ þú ber! Svip af prúðri elli og æsku-minnum, Október.

Júlí, oft þó alls-loforður sértu

Um það, sem að giftu-vænlegt er,

Þú í geði veður-voða ber —

Góðum vonum ekki eins brigðull ertu,

Október.

Ágústs dæsu-hitar heitar funa Held'ren sólskins rósemdin á þér, Svíða það, sem örmagnaðast cr — Hátún grænka og aðbúð þinni una, Október.

September er sólu-fyrirdrægur, Svalnættur og gráhmdaður cr, Kalsa undir köklum rifjum ber — Þú ert oftast öllum stráuni vægur, Október.

III. Sú er reynd. þú sért ci aUur iHur, Ekki þegar hggur vcrst á þcr — Sh'kan orðstír einnig kysi cg mcr! Oft hafa bjargað ölhi þínar stilhir, Október.

160

Sé á þína sólu runnin bleikja, Sí-heiðskír er brún þíns lofts og sjós, Tungl og stjörnur stafa fjall og ós. Vetrar-nóttin nam af þér, að kveikja Norðurljós.

Það er títt, að haust-blómkrónur hrumar Hafa lifað æsku sína á þér, ElHfrjór, sem umhugsun þín hver Ofist hafi inn í næsta sumar, Október.

Fengi eg síðast sumar-langt að vinna. Sérhvert dagsverk þegar framselt er: Hinztu örlög mættu mér, á þér — Stíla eindag æfi-skulda minna, Október.

1911

Staddur við kosninga-fagnað.

Þröng er króin, kálfur minn, Knosið lengd þín hæpast, Fremur stirður fótur þinn, Fær til leika tæpast.

Hoppar við, sem væri það Viðfelt húsakynni — Mér er næstum yndi að áliægjunni þinni.

161

Ætli' að mikið geri gagn Grinda-verkin neinna, Ef í búknum bola-magn Blæs út, dál'tið seinna?

Kannske stjórnin styðji að því, Styttist þessi leikur — Lífið þitt er ætlað í Æðri-dýra steikur.

Bónda og verkmann þekki eg — því Þetta gat hann sjálfur. Saga lýðsins sögð er í Sögunni þinni, kálfur.

— Þyki vísan vera klúr, Vigtuð þinni reizlu: Hún er rykið í mér, úr íhalds sigur-veizlu.

1911

Nýársnótt.

Vík ei frá mér, andi liðins árs! Ennþá lát mig hjá þér skilja og finna, Tengd við örlög alh-a bræðra minna: Raunabót og eymsh sérhvers sárs.

162

Gleyminn alls, sem illar vættir spá, Er í svipinn dygö af heinii Ijúga. Frelsi og sannleik fyrir öllu trúa, Sem eg kærast ann og á.

Eigi eg leið, þar styr og stormur gaus Stétta-muns, á veikra mætti að lafa: Send mér fyrir fjandmenn, þá sem hafa Vetrar-hug og hjörtu gróðurlaus. Mæti eg flokk, sem hræsi og hati mig, Hann þeir einir kjósi sér að fylla, Sem að fyrir fögru máh spilla, Til að stæra sjálfa sig.

Dirfðu mig, þó vörn mín væri deig, Viljann sjá — og rór við hitt að lynda: Aðrar höndur hreppi það, að binda Réttlætinu okkar sigur-sveig. Pagna hverju sólarlagi, sem Sigur-frétt mér ber — þó kvökl sé runnið Að í heimi hafi gott mál unnið. Rétta hug, þar hönd ei kem.

Brott frá vitum vel um-merktri leið, Volks að baki — með sitt h'iða og styrka Út í hrolhnn alda-djúpsins myrka Fleytir vonsæll vöku-maður skeið. Haf til morguns hálfa leið er sótt. Heiðir upp, þótt éhð skýjum safni.

163

Legg því út, með eigið Ijós í stafni, Fram á dimma nýársnótt.

1911

Stungið í stokk með brúðargjöf.

'T is the Years, that only must grow old Youth and Hope and Happiness can stay These faint Rays of Silver and of Gold Are the signs of this returning day.

1912

Jólakveðjur.

— Til Jónasar Hallgrimssonar Hall. —

In'i fékst ekki, undir sól, Æfina minstu og styztu! Sittu hress og sæll þín jól Sextugustu og fyrstu.

Sértu frá — sem fleirum má — Að fara á stjá í sollinn: Rósemd strái unað á Allan gráa kollinn!

lOl-J

164 Desember-hjónaböndin.

Yrði nýja árið kalt, Eitt er þó að lofa: Fækkað er þeim ótalfalt, Sem einir þurftu að sofa.

1912

Ættarfylgjan.

Þann við höfum arfinn átt: — í hann þó menn hnjóði — Að við höfum bh'tt og bágt Borið af með — Ijóði.

1912

íslenzkur kveðskapur.

Undarleg er íslenzk þjóð ! Alt sem hefir lifað, Hugsun sína og hag í Ijóð Hefir 'ún sett og skrifað.

Hlustir þú, og sé þér sögð Samankveðna bagan, Þér er upp í lófa lögð: Landið, þjóðin, sagan.

1912

165 Lífs-eígan.

Þú átt líf, sem lifir dauðan þig,

Líf þitt ef að geklí í stefnu þessa:

Sælla lífi, er lifði eftir sig,

Leggja hönd á koll, og vöxt þess blessa.

1912

Tíundir.

I.

Studdur staf mínum Staldrað hefi Opnum and-dyrum Úti fyrir,

Grísks og Gyðings, Guðs og manna, Spámanns spak-vitrings. Spurt til vegar. Gátur á götu Gáfu allir.

Gekk úr garði. Göngu-sorfnum Veli, á vandkvæðum Vafa-svara, Steytti við steindyr Stuðlabjarga,

166

Hljóðu Hoddmímis Holti út' í, Lokkaði Ijóð um Læsta hurð.

IL

"Alt var til frá eilífð. Upphafslaust er sérhvað. Verðandi var æ að. Auðn hefir hvergi verið. Tilveran er alt ein Umskapandi og staðföst. Efni og krafta alheims Utan-við er rúmlaust — Lok og upphaf eru Okkar lestrar-merki."

"Stærri viti og vilja

Var hún æ ið rétta,

Ein og allsnægjandi,

Eyðslulaus og sívirk.

Sjálf er hún lög og lögsögn,

Löghald alls, sem skeður.

Regla um alla eilífð,

Eins og á næstu grösum —

Það er óþekt orsök,

Alt sem kallast hending."

"Veröld allri er viðhald Viðviks-þjálni hluta,

167

Eftir víðum vegum Visnunar og þroska, Þar sem afl og efni Eyðist livergi, en breytist. Kveiking hnatta og hnignun Hjartaslög þar eru. — Okkar stundar útsýn Alhr guðir vóru.

"Alt er h'fs og h'frænt. Líf er aðeins hreyfing Endalausra afla, Uppleysing og sambönd - Mæhsnúrur manna MiUi þess, sem kahast Lífs og dautt, þó Ijósar Liggja viröist ölhim Fyrir opnum augum — Eru á bárur merktar."

"Sál er svipuH logi Saman-kveiktra afla, Ljós, sem stufar upp af Efna-magni á hreyfing. Ekkert er, um veröld, Andar þeirrar vana. Getur á eih'f-gerðri Göngu í öUu kviknað — Bjarmann af og að oss Anda vorn við köUum."

168

"Bæði grimd og gæzka,

Greina-mörk á sannleik,

Mál eru, um mannkyns eigið

Meinlegast og hollast.

Alla sína sælu

Sín á milli á það.

Eden sína og eilífð,

Allar Paradísir

Upp úr eigin högum

Eitt um sig það reisti."

"Ókomins og orðins Ýmislega frétta — Allra vega veröld — Víðsýn-leitnir hugir. Aldrei spyrst til enda — Úrlausn þessa færðu: Meðan uppi ertu, Eigum við vitorð saman! Það, sem skeði og skeður, Skeyttu við sem beinast!"

III. Þá varð þögn — Þaðan leit eg Út að ós Yztu hvarfla. Léku logar Lengra en eygðist, Fæddir, feldir,

169

Fram og aftur Yfir eib'fð: Andar lífsins.

1912

Skilningsmunur.

Þið fleiprið uni það, fyrir heimskra ofsa, Að eg telji líf og heiminn hending — Hending, flón! Hvort haldið þið sé hending Sú vini-rún — í einu orði — er notið Til að skýla skilningsleysi ykkar? Hending hver er vitrum manni vissa Einfalds lögmáls, lesið sem að verði: Upphafsorð í þætti á okkar þekking — Fundinn heimur nýr, til þess að nema — Óskasteinn í fórur okkar fenginn.

1912

Deiglan.

I.

Þegar harðast þrengir að, Þá er frægast einn að bjarga — Sig fyrir neðan, samt við það, Sjálfan hafa ekkert vað, Eða hirða hót um, hvað Heigul-skapur lúpar marga.

170

Engin fylgd er ofgóð þeim Áfram-stjóra um krappa sjóa, — Þegar hripsi-höndum tveim Hinir krafsa völd og seim — Sem þá snýr í horn sitt heim Herfangslaus,* með tóma lófa.

II.

Pólitík og banki ber Blendinn dönsku-svip á grönuni Kenshi-markið auðþekt er Á því mörgu. er svona fer. Holhistuna hver einn sér — Háskóhnn var út' hjá Dönum!

Og hvað fær það fáráðs-brall, Sem friðast upp að rangindunum? Því skal viUa, um veg og pall, Veika dygð, með kærleiks-spjall? Óheil sætt er fóta-fall Félags-heill og góðs-til-vonum.

III.

Það er sér að grafa gröf, Góðra manna vild að lóga: Málstað sinn að vefja í vöf, Vefa á framtíð nýja töf, Launræðið, sem lá í döf, Lag við gera, og hömlu róa.

171

Hlutvönd þjóð og hópa-smá, Hreinkað getur þú og stækkað! Þegar danskan ekki á Yfirvöld þín til né frá. Strax um eina það er þá Þínum illu hvötuni fækkað.

IV. Þegar harðast þrengir að, Þá er frægast einn að bjarga! Sig fyrir neðan, samt við það, Sjálfan hafa ekkert vað, Eða hirða hót um, hvað Heigulskapur h'ipar marga.

Svona er æfi sigrarans Sí-ung fram til daga-loka! Stærri vilji og vonir hans Vaxa í skarði hðhlaupans, Hvar sem hrynja úr háveg lands Hinir, sem að undan þoka.

i9i:

Umbúnaðurinn.

Hröpin o'num hásætiii Hauka vora ei saka, Undan-laumuð embættin Af þeim falhð taka.

172

Reittan brjósti fólksins frá — Fyrir að verpa í tíinin — Stjórnin breiðir ofan á Eftirlauna dúninn.

Svo hefir þjóðarsæmdin bæzt, Hjá siða-læknum yngstu: Að eftirlæti 'ún hefir hæst Á hreppalimum þyngstu.

1912

Við óminnis-elfuna.

Þegar hljóma, hetjum geymdir, Hæstu strengir lofi hreimdir: Undanfarar, öldum gleymdir, Þá eru mínir menn — Reisið bautann björgum hærri! Bakvið gnæfa svipir stærri: Skuggarnir horfnu, en uppi enn.

Þeirra, er fyrst að frægum störfum Fóru í tímans Ijósahvörfum, Áður en mönnum morgun-djörfum Vaknaði ræna og ras — Saga og guðsspjöll þó að þegi — Þá í ómegð — var samt eigi Skírarinn meiri en Messías?

173

Yfir húmsins hamra-bogann Hleyptu einir vafur-logann. Engra sjón að sjá þá vogan, Vit og samúð svaf — Ristu, deigðum brand í báli, Brynju guðs úr dvala-stáli, Mannanna beztu ástum af.

Dóu sælt, þó sæjust eigi — Sólskins-von er fegri degi, Birtan, sem að sé á vegi Yfir uni hvol og hvamm — Gleði í hægðum hjarta-taugum, Hetju-ljómi í brostnum augum, Deyjandi upp í dagsbrún fram.

191Í

Spámaður án föðurlands.

Hann fór milli landa og lýða, Listir sýndi oft og víða. Allir dáðu lagleg-leikinn — Leikmaðurinn þóttist hreykinn.

Hann sér átti — ei má gleyma - Engin börn né konu heima. Von, að honum huhð yrði, Hvað 'ans snild var h'tilsvirði.

i9i:

Stephan G. Stephans.son: Andvökur 12

174 Kveðja, send "Kveldúlfi".

— Félagi Islendinga í Vancouver, B. C. —

Ykkur sendir ávörp kær "Úlfiirinn" strokni og Ijóti! Meðan hann er fundar-fær, Fram að hinsta "móti".

1913

Tylliboðin.

Þú skáld getur orðið — Og aldregi standa Á okkur mun lengi þér hugnun að sýnal Því við skulum breiða o'ná beinin, Og skildinga saman í hnöllung þér handa Og hlunka 'onum niður á gröfina þína, Og höggva þér hörpu í steininn.

1913

Almenn velti-ár.

Ekki er guð á góðu sár! Gangirðu á hlunna fremstu, Minnir þig kannske eitt gott ár, Ef um sextugt kemstu.

1913

175 Klakaklár.

Áður var skár, þó yrði ei frár, Orku-smár í taki Sextíu ára ábands-klár, Orðinn sár í baki.

Lífi sóað, lokið starf, Lengd þess nóg mun vera! Eyddu hrói ekki þarf Aðra skó að gera.

1914

Ókurteisi.

— Stúlku kól á kinn. —

Kuldinn siðlaus svoli er: Svona vanga að strjúka, Klaka-fingrum klípa á þér Kinnina fagra og mjúka.

1913

Loforð efnt, að "láta vita um sig".

Eigi vildi Ægir mig, Ekkert væri að græða! Og 'ann héldi ennþá sig Einfæran, til kvæða.

1912

176 Eftirdrögu-dilkar.

Koma nú, að meiða mig, Mínar lúa-stundir. Eru að búa, stig við stig, Strand og fúann undir.

1915

Þröstur í skóginum.

Æ, þar hóf hann, þrösturinn fyrsti Sitt þjóðlag um vorkvöldin löng. Hann lyfti sér létt nið'raf kvisti, Á leið minni hoppaði og söng. Og söngur einn varð mér á vörum, Þó vor-rómur minn sé á förum.

Þú syngur ei hér þér til hróðurs, Né hugsar um arð fyrir bú. Af ástum til góðviðra og gróðurs Er gaman að syngja, eins og þú. Og syngja sig velkominn víðast, En vita ekki af, fyr en síðast.

1912

177 Ferða-föggur.

Úr skyndiför vestur á Kyrrahafs-strönd. —

FJallH iiillli. I.

Mér var löngum gæfan svona gerð: Gæti eg skotist, varð eg einn á ferð! Þó hef' eg nú flogið furðu víða, Flökt í Ijóði, þeyst á skemti-reið. Veit nú hverja vagnstöð, er manns beið, Milli torga á tilhlökkun og kvíða.

Samt er öllu yndi dreift á bug, Eigi maður sér ei fleygan hug, Færan út af lötur-brautum lesta — Leiður slóði væri "Sípíar"! Ætti maður sér ei frárra far Þessum flanna, og ferðalangi mesta.

Fót manns kveða fastan 'oní hlað Finst sem vilji, er leggja skal af stað, Sveitin manns, og eitthvað innan gætta. Er sem togi í farar-huga manns Penna-skrifhn, skotið lága hans, íhaldssemi aHra heima-vætta.

Útþráin og faðmandi og fríð Fjarlægðin, og andrúms-loftin víð, Grípur hönd manns hlýtt og til sín leiðir.

178

Hvirflar, iiæstiim óvart, burt í geim — ■ Hvar sem lendir, alt er orðið heim! Eins og Ijóð og Ijósið út sig breiðir.

II.

Af sér hlaupin heima-glöpin öll Hefir maður, þegar regin-fjöll Opna langar leynidyr í vegginn — Lækur þarna hefir björgin flutt, Áin hérna allan dahnn rutt, Þar sem slútti ófær jökul-eggin.

Hafið þið og beizt um brúðar-laun, Berserkir, sem rudduð þetta hraun? Þótti ykkur gnípan fagur-falda Fanna-hjálm, er sóhn skein við brá? Grenihh'ðar, grænum möttU á: Valkyrjan, í vígi kletta-skjalda,

Pyrir skuld þá, skáldsins ómaks-laun Skáruð svo upp, fyrir ykkar raun: Fegins-unað fegurðinni að vinna — Fúsum þrældóm sumir hafa í Þannig brotið — bæði forn og ný — Skörð í fjöll og hraun á vegum hinna.

Þú hefir, á, um gljúfur-gihn breið Grópað okkar brautar-viti leið. Nið'rum undirdjúp þú heyrist hlakka,

170

Hrist og vafin fram iim kletta-göng,

Úða-fext og iðu-liðalöng —

Páfnir, sem að brýzt iim milli bakka.

III. Stautið um þann veg, sem vísar lægst, Væri okkur "Sípíar" ei þægst, Upp' á hnjúknum efsta vildi eg þrauga. — Ekki til að gá um himna-veg, Heldur hversu hýr og tiguleg Jörð sé furðu- og fagur-skygnu auga —

Þeim, sem upp í eyði-loftin há Efsta dregur þoku-tjaldið frá Hvítum ársal upprennandi sólar, ískrystallar breiða skógar-hh'ð, Undir hamra hengi-flugin víð. Mæni-fjölin fannbólstraðir hólar.

Aldrei mældi hind, hvað sé 'ann hár, Hugur manns er einn svo brekku-frár — Hér er jökul-garðsins efsti endi Yfirgnæfur, þektur vítt og breitt — Helzt við getum eygt og nefnt það eitt, Sem að tyllist ofar undirlendi.

Þarna sofa, svifnir ofan ský,

Sólargeislar, fangi dauðans í.

Væri ei dramb, á dags- og jökul-mótum

180

Djarfur standa og hafa nokkra bið? Út um þetta bjarta heljar-lilið Sjá alt h'fið hita sér að fótum.

IV.

Satt er bezt, og þau eru ekki öll Yrkis-virði. Sum eru þessi fjöll Loðnar pælur, pottlokaðar sköflum: Skapraun manns, að skreiðast kringum börð, Skriðu-hh'ð — og stundum undir jörð — Lífið hefir kviksett mann, með köflum!

Niður stara kletta-stangh köld Kumluð andht gegnum rifin tjöld Indíána. Lendin lágrar hæðar Leirfahs-gáruð, skógar-feyskjum reft. Frostið hefir fjalla-læki tept, Flaka þeir sem opnar, storknar æðar.

Ríkis-þjóðir horfa heiminn á Hreppa-konungs smæstu augum frá — Eg veit land — þó lægri þyki staður, Leiðin verri, og hægðin miður trygð. Það á f jöll, sem eru betur bygð. Drottinn varð þar meiri listamaður.

V.

Mihi f jaha opnast breiða blá, Brot af himni falhð jörðu á, Djúpið tæra: dala-vatn í skörðum.

181

Dökk-skógað við hlíðabratta strönd, Bugað inn um dæld og dalalönd. Fjalla skuggsjá skorin út með fjörðum.

Skröltir þorp. En eitthvert dauða-dá Dúrir vatnsins legsteins-fleti á, Sem þar liggi hðinn fjallsins andi. Litverpt, eins og skini um það í dag Verðgangs-þjóðar vetrar sólarlag, Seztrar áður sumar komst að landi.

Einu menjar bera bygð og haf,

Bjöguð nöfn, sem liðin tunga gaf

Stöðvum hennar, stöfuð röngum munnum —

Stef mér heyrist kveðið valnum í:

Okkar menning hóf sig hæst á því,

Að við deyja karlmannlega kunnum."

Týnt og fahð fortíð gleymdri er

Fólkið það, sem veiddi og stríddi hér —

Út úr rökkur-drögum dánar-heima

Djúpt um barrskóg, lá'gt sem hringing veik,

Titra ómun: "Te-ka-hæ-on-weik!"*

Meðan furan grær, og dal má dreyma.

• Enskur framburíSur á Indiána-nafnl skáldkonunnar Pauline Johnson. Ef til vill rangt fyrir: Te-ka-hi-on--vo-ki.

Höf.

1S2

Flnn f uslnnl. I.

Efra dagsett. Gegnum gráloft hljótt Glóir sjóar-borgin út í nótt. Sem á höföi stjörnu-kerfi stæöi.

— Stundum hópað eða fest á þræði — Depla neistum huldir ásar, og Undirdjúpin tendra vafurlog.

Fjölbýli, með þjapp og þrengstan veg. Þykir stór-borg. Út í hennar eg Dimmu hverf, unz dagar yfir sjóinn,

— Dropi af skugga inn í Ijósa-skóginn Birta dagsins býr hér ein um sig. Borgar-erjan vakir kringum mig.

n.

Skuggar grennast, grána strætin öll. Gægjast fram úr móðu næstu fjöll, Sem þau hræðist, hvort að þetta smíði, Krófið okkar, borgin, sé við h'ði, Muni hafa ennþá enzt í nótt — Aftur láta þoku-bakkans tóft.

Státið eigi, nýju bæja brot, Blygðast fjöll, að ala upp þessi kot — Undir sínum endalausu hh'ðum Eiga í vændum, lengra fram í tíðum, Vaxi rúm sem Eden- aldin-glöð, Óshtin og strand-löng borgar-röð.

183

Bergs á skrokk þó skorin sé og rykt Skautin gróðurs — margra dúka þykt Togni löf og sígi fram að sjónum, Sitja þau með rúst í kjöltum grónum, Þar sem reist, meö stærsta bæjar-brag, Borgin okkar stóð inn fyrra dag.

List þín, maður, mætti skarta hér — Mökkurkálfi skoplegastur er Þetta bis við tvítug-lyfta turna! Tefla að f jöllum hreykni sh'kra skurna. Nágrend þarf ei þröskuld fyrir sól — Þokuvættur svona vansköp ól.

— Þá mun hugum hingað-komu vert; Hærri stefna, ef orkað fær og gert, Þessa stríðu háitign, heima-bh'ða: Hh'ða-rjóðrið, flæðarmáhð víða — Óska-leiðin ögn þá hefir styzt Inn til lands, sem vonin bygði fyrst.

III. Gulnar sól við sót og reykjarský. Suðar löngum veggja-röðum í Knúðra véla kaldur hjarta-sláttur, Kringum titrar einhver leyni-máttur. Menn og hlutir ganga sem á glóð Gegnum brölt og skræki-Iúðra hljóð.

184

Svona ganar borgar-erill ær Um, til þess að vera framtaks bær — Hvenær skulu velgerðin og verkin Vinnu-hvötin? Ekki dollars-merkin. Hvílík sóun, bæði á hjarta og hug: Hégóminn og þetta óða-flug!

Hve þau álög afar-löng og hörð Eru, að svona góðri og fríðri jörð Bölva skuH auðnuleysið okkar — Erum bara stigamanna-flokkar! Hugsun okkar eintóm mála-mynd: Meinloka um boðorð eða synd.

IV. Þarna loksins brosir bali mót, Björk og rósir, h'f, en ekki grjót: Horn af Eden, engum manni vörðum. — Annars væri skárst í kirkjugörðum Við höfum frelsað teig af sól og söng Svona inní miðri borgar-þröng.

Hérna leifði af himni og jörðu reit Hleðslu-græðgin: brot af "út' í sveit". Mér finst eins og huga hingað bendi Heilsa og frelsi í h'fsins verndar-hendi. Eins og vonin okkur hafi rétt Inn í skuggann þenna sólskins-blett.

185

Eyðimörk, með hús og hellu-stig, Héðan færðu gróður-lit á þig — Þú ert sterkust! Þegar kallið kemur, Kraftinn áttu, strjálbygðinni fremur, Hér er byr og byljum voldugt haf Búið, þínum dropa-fjölda af.

Þegar verður svona örðug erfð Óbornum í hægða-létti hverfð: — Daginn þann, sem vitið kemst til valda! Verkfærin — sem mest þarf á að halda Mannleg iðja, vistuð sjálfri sér — Söfnuð fyrir verða mörg hjá þér.

Þegar fólkið framtíð betri sér, Forustan er þess, sem sterkast er. Vænlegt er því útveginn að skilja Ungri þjóð með hugumstæltan vilja Út í vestri flökta báluð blys, Bjarminn undir nýrrar aldar ris.

3Ic5 fjiirum frani. I.

Hnatta-flokksins himin-vangi á Húsmóðir, þér jörðin okkar smá! Nú hefir sólin dælt úr sævar djúpi Gufu-tröf í þoku-kyrtil þinn, Þönd á blæ um sund og dalinn inn: Kollhæð fjalla af kviksilfruðum hjúpi.

186

Bakkar stækka gegnum móðu gler, Gnæfa skógar, augað bara sér Næstu grös og niðblindaða geima. Verður jafnvel úthögunum í Óþekt jörð og villugjörn og ný. Sérhver gata göng um undirheima.

Lýsist upp, er h'ður undir kvöld, Lygnu-bólgan. Samt er ennþá föld Fjalla-lengdin, skola-gráum garði Þoku-bakkans. Efst er fjaðra-fok, Fyrir neðan stöllótt hvíta-rok, Hnykla-brúnir, blámi fyrir skarði.

Manni er eins og inn í þessum straum Óri í mynd af hálfu-gleymdum draum - Sjór í vestur, víddir lengri en eygjum! Gljá-slétt þiljan. Þvíh'k undursjón! Þarna firðir, víkur, sund og lón. Hafið deplað alt með bláum eyjum.

Það var æsku-unun mín, að sjá Út á víði, sveitar-bænum frá — Ægir, eg varð fundi þínum feginn! Hún er ættgeng þörfin mín á þér. Það er h'ka eins og hugsun hver Stígi upp úr hafi hrein og þvegin.

Nærðu, haf, til himins, eða hvað? Hinzt í fjarlægð varla þekkist að

187

Grænblátt, lagt við Ijósblátt hinum-megin. — Himni betril bæði leyfð því er Burtu-för og afturkoma á þér, Kviki sær, með allra vega veginn.

Opin heimleið, hverju í sína átt, Heiða djúp, þú fiytur stórt og smátt, Hábyrðing og einsætingsins eikju, Siglu-hvítt og kipt í ára-tog, Kolareykjum svertuhnyklað, og Reimað slitur-röndum gufu-bleikju.

Jafnvel borgar-beðjan sýnist fríð, Brosir húsa-röðuð vík og hU'ð, Elns og huldu-heimur upp sér lyki. Er sem hafi í bezta svipinn sinn Sveitin klæðst, og bjóði manni inn, Séð af væng frá hafsins breiðabhki.

Aldrei nógu ægilega stór, Eyjum kyrði vesturstrandar sjór, Stillan þín er skop við skipin mannal Seni að þrengstu umtroðningum í Innsiglingar — bara að hafnar kví — Ruggar skut, í skurðum kjalsoganna.

Þó er rödd þín, síkveðandi sær, Svaka-rokul, dimm og hjúfur-vær: Rómar þeir, sem rími hverju duga!

188

Sérhvert eyra heyrir h'ka hér Hljóminn sinn, úr barkanum á þér, Sem þú ættir allra skálda huga.

II. Víðlend auðn, en engum manni frjáls Ertu, strönd, og meira til en hálfs Ertu gefin ómakslausum gróða. Ruddan af í févænlega f jöl Furðu-skóginn, illa rætna möl Enn á ránsverð — iðjusemi að bjóða.

— Hér er altaf einhversstaðar nær íslendingur. Því er mörk og sær, Borg og sveitir, kostulegri og kærri. Mér finst víkka vináttan um það Við þig, heimur, hvert sem stefnir, að Vlta sína næstu svona nærri.

Þegar skógur íslenzkunnar er

Okkar daga líka felldur hér,

Upp' í fjallshlíð, fram á strönd, í dalnum:

Mun í rústum runna verða að sjá,

Rótum sviðnum gróðursprota frá?

Eins og líf, sem leynist enn með valnum.

Átti fyrir efnilegra að spá

Æska sjálfs manns? Var hún ekki smá?

Sinni þjóð og ætterni menn eldast,

1S3

Feðra-tuiigan meðaii inni á Auð í hug, og þarf ei lán að fá, Djarfmæltust, og segir fagurfeldast.

III. Athygð mín er ekki tahia-fróð, Aldrei man eg hver sé helzta þjóð —

Sé eg þjóðar-þótta ónáðaður, Hnit-jafnt eykst mitt íslenzkt dramb við það Á við fordóm hans, sem blæs því að, Vegna lands míns sé eg minni maður.

Ekki dái eg stórþjóðanna strit Stærst að braska, né þá skömm og slit Fjáðra landa, að hfa á undirgefnum. Ómissandi er sú þjóð og bezt — Að mér finst — sem göfugast og mest Gerir heimi gott, af smæstum efnum.

Valt er að eiga undir þræhim brauð — Auðvalds-þjóð er hörmulegast snauð. Vandsæt hæsta hefðar-stiga rimin — Fanst þér aldrei, að þú búa bezt Bersnauður! er eigan þín var mest Gróðrar-blær og bláminn yfir himinn?

IV.

Eg er svona íslendingur, að

Eflaust myndi — skuld mín verður það —

Kjósa 'ann mestan mann í hverju röggi.

Stephan G. Stephansson: Andvökur lo

190

Hefði 'ann líf að leysa og — því ver - Lent í stríði! — takið vægt á mér! — Ósk mín væri: 'ann hefði tólf í liöggi.

Særinn þvær ei ættarmótið af — ^ Eitt er grunsamt þó við Kyrrahaf, Mér fanst eins og af mér gengin vera Austan-vérskan okkar, lengst um það Ónáðuð, og sí-gizkandi: hvað Drottinn hafi gert og æth að gera!

Þó þarf engan steypi-storm í bæ Stefndan til að glæða, fiman æ, Eldneistann frá arnstæðinu heima, Fluttan með þér hirðulaust um haf Hvert á land, svo missir naumast af — Kveðin staka upp hann lætur eima.

Eins og flæðir undir lygnu-sjó

Útsog, mitt í bh'ðukjara ró

Til sín dregur drauma ættarjörðin —

Kannske hnípir þráin inst í þér,

Þessi, sem frá kynfylgjunum er,

Rík en einstæð útvið bjartan fjörðinn.

Heimsborgari er ógeðs yfir-klór — Alþjóðrækni er hverjum m'^nni of stór, Út úr seihng okkar stuttu höndum — Hann, sem mennir mannafæstu þjóð,

191

Menning heimsins þokar fram á slóð, Sparar hræ og hrösun stærri löndum.

NinurlaKr-

Þessar föggur hef' eg borið heim — Hafa aðrir nokkra gleði af þeim? íþrótt mín af lithim skamt' er skorin! Hvað sem verða vill um Hst og brag, Varla gleymist svona ferðalag! Fyr en moldin fýkur o'n í sporin.

1013

Samsöngur.

Þú, smáfugl, sem loks hefir loft-takið hitt Frá leyninu í vetur, þar snjórinn var sængin: Eg skil, hversu örðugt var upp-fhigið þitt, Með innkulsa sönginn og hélaða vænginnl Eg kannast við, tilraunir fýlunni frá Að fljúga út í geiminn, af löngun að reyna 'ann, Og freista að sigla um sumar-höf blá, Og sjá hvort að vængirnir beri sig einan.

1913

192 Skallar í höfðum.

Honum, sem telur hárin manns, Hægra verður stórum Að reikna þennan þráða-krans, En þegar við yngri vórum.

Skipa-minni.

— KvetSiC i átt til hlutaboðs Eimakipafélagsins, vestan hafs. —

I.

Byrðing hleyptu að hverjum firði Heftum jökum, skerja-krökum. Flökin skipa í fjöru-þökum Fyrðum stirð, þó hafn-sögn yrði. Ef þeir steyttu, oftast fleyttu Upp úr sjónum kjalar-spónum — Rónir djarft að tekju og tjónum — Tálma neitt og vosi skeyttu.

Sú var ferjun fyrstu búum Frumbýlanna, landnámsmanna : Glanna-sigling sækónganna — Snúa frá var hægra drjúgum. Mönnuðu inn í óbygðinni Afslarks-dreif af týndum leifum — Þreifar, nið'r í þessum reifum, Þjóðstofninn á vöggu sinni.

193

IT. Aldir létu í liendur haldast Höld til sjár og gæzku í ári. Bára um hjálp var kiuið og Kári, Kaldast þegar skortur valdast — Ei var sh'ka á að sníkja Eymdar-sóni í þingmanns-bónum! Tjón skal bætt með sigri á sjónum Svo má h'ka á hafi ríkja.

Hönd vor, þegar höfuðböndum Hafskips réði, og stýrði að geði: Meðan lýstu ei lognu veði Löndin ytri, í höfn og ströndum. Né var æ, að aka að lagi Undan garði héhigbarða. Varð oft siglt, í faðminn fjarða, Fleyti-blæ um slétta sæi.

Sunnan yfir sollnar unnir Sólskins-rjóðu möstrin óðu. Glóðu, fram úr græðis-móðu, Grunni móti stafnar runnir. Sjóför knúðust seglum prúðum Silki-tjölduð, beltuð skjöldum. Öldu-kambar fleyki-földum Fægðu skrúð á dreka súðum.

III.

Fer í hönd í víðu veri

Vor, og eigin skip fram dregin.

194

Eigi lengur af sér legin Eru leiði í búðar-hreri. Frónskum svein við Ægi einan Orkuhald, að deila um valdið, — Gjalda-ríft, en báru-baldið — Beina leið að sigur-reyna 'ann.

Rán mun aftur ríkið lána. Rist skal dröfnin hafskips-stöfnum Jöfnum byr. Með borg og höfnum Blána strönd, við hvítan fána. Opnuð greið-fær úti-leið um Alla jörð, við hundrað f jörðu. Skörðin, fjalla-skjóh vörðu, Skeiða-reið að efstu heiðum.

Sér vill orka að arði gera Aflans þunga, en vera ei gunga. Tungu fræga og íþrótt unga Er ei leitt um torg að bera. Launráð skerja, Ægis-erju Enginn kvíðir við að stríða. Tíð sé næg og nám, að smíða Nýja ferju úr strandi hverju.

IV. Skyndi-færi fágætt myndi: Frávikinn á sig að minni, Innra svo hann einnig finni Yndi af þjóðar rausnarlyndi —

195

Vestan-drift um vastir typtar — Vottur nýr, að sértu lilýri Hlýr til Fróns — á hafið stýrði! Horfi úr lyfting íslands gifta.

1913

Afmælis-gjöfin.

Er skamt lifði nætur þeim haustdægrum hjá,

í hvílunni minni eg vakandi lá.

í skuggann eg starði, með hikandi hug,

Sem hreyfði því: verður hann fagur

Minn samveru-tími við sjöunda tug,

Og sunnu- og hvíldar-dagur?

Eg fóta-tök heyrði um hús-palHnn minn, Seni haust-blær um espi-lauf kænii þar inn. Eg kendi það fljótt, hver á ferh var þar, Svo fótlétt. Svo dimt verður ekki Né skarkalasamt, eða skift um mig var, Að skóhljóðið 'ennar ei þekki.

Og æ fyrir henni, að óskunda næst,

Sig opnaði hurð mín, en stóð aldrei læst —

Eg reis upp við koddan minn, kátur á brún,

Varð komunni hennar svo feginn.

í strenginn minn greip eg, því hjá mér var hún,

Með hörpu og víðir-sveiginn.

19fi

En nú var hann stríður og stirður um svar, Sem stamandi tunga hver ómur hans var. Og hún varð mér önugleg, afgreiddi fljótt Sitt ávarpið — sízt til að gleðja: "Eg kem með það erindi á afmæhs-nótt, Nú alfarin þig að kveðja."

Svo viðkvæmt mér fanst að hún studdi á þann stað,

Að stunan frá brjóstinu komst ekki að.

Mér þótti sem Hel væri að rista mér rún

í rekkju, á úrkula megin.

Svo döpur varð æfin, ef hyrfi mér hún,

Með hörpu og víðir-sveiginn.

"Eg skil, að þú firtist við uppkreistan óm,

í útsviknum tin-dölum þekkirðu hljóm!

En veit — þó að fæst yrði verðdrjúgt hjá mér —

Það var þó í smá-gildi sínu.

Og htaðan blending eg bauð aldrei þér,

í brota-silfrinu mínu."

Hún svaraði: "Eftir þér er eg mig dró, Svo oft þauztu frá mér, í heygarð og skóg! Og mér er ei alvara, að leggja mitt lag Við lausgeðja hug eða kveitu — Þú helgaðir stritinu hraustleik og dag, Mér hríðar og nótt og þreytu."

"En hvar sem að fór eg, um firnindi og stig, í fanginu, þegjandi, bar eg þó þig —

197

Og væri sú stundin, að gegnt þér ei gat, Eg gerði það sízt til að smá þig. Því skortur og áníðsla um skakkafall sat, Og skyldur hrópuðu á mig."

Hún greiddi mér svarið með samskonar raust Sem; svalkar í drápsbyl, um grandalaust haust: "Á dygðinni sveikstu þig, sök átt við neinn, Þá synd eru fortök að milda. Því guð þinnar hstar á alhug þinn einn — í afguða-trú snýst skylda."

Og mér sýndust gína við myrkari göng

í myrkrið, sem glötunin örvænis-löng —

Þá gekk hún hún út snúðugt. Sig fyrir niér fól.

Sem framkvæmd á hótunum sínum.

— En eftir lá gullband, úr geislum frá sól,

Sem glóði á rúmstokk mínum,

Því heið-morgunn þandist um himnanna vídd,

Og hélu-hvít jörðin var sólskini prýdd.

Sem gjöf til mín vissi eg. Það glæddi því meir

Þá geisla, í sæng mína runna:

Að það voru hlýinda-hugirnir, þeir

Sem hendingum mínum unna.

1913

198 Auðar sjóbúðir.

Nú er færra liö til lands, Ládautt haf til sjónar. Æsku-vonir allar manns Eru á' geiminn rónar.

Nei, víst ekki! Heldurðu eg hræðist um þær? Þó hafs-brún sé miðið og torveldur sær, Og alt móti andviðri róið. Mín spá hefir aldregi þokast, um það: Að þær muni hlaða og koma svo að — En — lenda viö leiðið mitt gróið !

1913

Skipatjón.

KvetSií þegar samskot vóru hafin vestra, fyrir fjölskyld- ur druknatSra sjómanna. —

I.

Eg yrki kvæði um "kaup og gjald", Og kveð mér Ijóð um "gullsins vald". Með brimi og storm í flokkinn fer, Sem fylgi-raddir syngja mér. Og sogið, þegar sekkur skip, Er söngsins dýpsta nótna-grip.

199

II. Það tók við hula heljar-blá Um hafið, sem þau lögðu á. En höfnin eftir, auð og löng, Með ills-vitum á hverri stöng. Því kaupmanns gróða-vonin vann, Æ valda-hærri en tvísýnan,

Á rúmsæ frammi rauk hann á, Þar rakaði dauðinn allan sjá. Þau börðu löðrið ,langt og skamt, En lending engri náðu samt. Þau féllu nið'r í flóðsins göp Og fórust eins og stjörnu-hröp.

Þau vörðust, þó þau væðu kaf.

Þau veltu lengi sjónum af,

Unz biluð vél og brotin f jöl

Að botni sökk af lausum kjöl —

Nú volkast, út með ströndum, strjált

í straumum djúpsins, þúsund hálft.

III.

En stærra við þær hermdir hrökk Vor háværð, þegar "Skessan'" sökk, Því okkur fanst það fólska, haf!

.Skessan", er þýtSing höf. á Sklpsnafnlnu „Tltanic'

Höf.

200

Með forréttindi, að bjargast af: Að hefð og dramb og dýrðin þar Gat druknað eins og hásetar!

Hér fórst ei stórt né státlegt far, En stjórn þess hvergi svikin var — En þar var inn, ef enginn sá, Hver ótrygð greipt í fenju þá. Þær stóðu í og undir kjöl Og innanborðs, við hjalmunvöl.

Þá höfðu okkar hugir föng: Að hringja hverri "Líkaböng". En nú er þögn og annað að, Því ómaki ei tekur það, Að skálda sálma-söng á þá, Sem sukku hinztu vörnum á.*

IV. Og við, sem fljótum, verðum enn Að vísu lengi sömu menn: Við siglum um með sveig og krans Á sjávar-leiði hégómans, En stjökum iðju, auðs með hramm, Á ófæruna að hrinda fram,

1913

* Þat5 var ímyndun, sagan, a?5 sungitS væri ::,,Hærra minn gu6 lil þín", meCan ,,Titanic" sökk. Höf.

201 Skilagrein.

í gegnum hélaða gluggann minn Nú glápi eg út í veturinn — En, hvað er um það áður var: Alt almættið af sumri þar?

Og þröstinn? er hafði í sjálfsvald sótt, Að syngja um það hverja júní-nótt, Sem laðaði ómana heiman og heim, Af hríslunni þarna, og utan úr geim.

En skuldinni við hann að skila af sér Til skugganna löngu í desember, í hreiðrið hans auða! þá horfinn liann er, Er harðindalegast og setur að mér.

1913

Vísa eftlr Tennyson.

Hann kvaddi, trúr sem sæmdin sjálf, Þó sæi í kenning h'til skil — Því sannfús efi, trú mér til, Er trúfastari en kristnin hálf !

1914

202 Gæfuraun.

Það er enn, í öllum löndum, Auðna mest ins giftusama, Þegar fóllí hans fararlama Fangráð gefur inum rama, Landsins gæfu, frelsi, frama Fleyta einn með ráðvands höndum.

Smár þó hfir, lolís þú hverfir Lársveig lírýndur minninganna — Hvað er óvild öldunganna, Öfugspyrnan gegn því sanna, Nóbels-verðlaun ef þú erfir Yngri tíma betri manna?

1914

"Allra-afmæli".

MeS inngangseyri, einu „centi", fyrir liverl aldurs-ár.

Aldur minn, sem ekki er hár, Auð ei telja mundum — Þó hef' eg færri aura en ár Átt ]' vasa stundum.

1914

203 Ferðaföt.

Hvar þér opnar, heillin mín, Heimur sínar álfur: Gef honum bara brosin þín — Böl þitt eigðu sjálfur.

1914

Gráturinn með grátendum.

Þegar einhver óhöpp sár Aðra veiztu græta, Þá er betra að þerra tár En þínu við að bæta.

1914

"Að grípa tækifærin".

- — Vesturheimskt staglyrtSi. —

Send á hækjum, hölt og skökk, Hreppir þú "tækifærin", Kvaddur að skrækja þína þökk — En það er klækur ærinn.

1914

Málvinirnir.

Aklrei brugðust bækurnar Bóndanum upp til dala.

204

Þegar við enga aðra var Ómaksvert að tala.

1914

Beðinn um kvæði til prentunar.

Míiium penna aldrei í Aurana muntu telja. Matið alt fer eftir því Einu: hvað má selja!

1914

Hugrekki.

Eg hrósa, minna hinna von,

Hve hugprúður var Napólon,

Með sjálfsmorðs fýsn við forlög köld,

Sem frjálsrar konu skelfdist völd.

1914

Úrtölur.

Þjóðar-bata-fært í fæstu, Flátt sem hatrið vit það er: Er á hvatir ættlands hæstu Allar latir telur sér.

1<»14

205 Leiðtoginn.

Hverja braut sem lygin lagð', af Leiðum sannleiks, má þér sýna — Þó fer svo, þú sjálfur veröur Samt að rata á trúna þína.

1914

Velli haldið.

Ekki er lýti fall að fá. En frægð og sigur nógur, Þegar bítur ekki á Annað vopn en rógur!

1911

Frændsvipur.

Goðunilíki maður minn, Magnaður er skyldleikinn! Sama augna-svip og þinn Svínunum veitti skaparinn.

Metnað þinn eg crti í ilt, Ættarskömm þér gerir bylt — Hugnun mér — ef heyra vilt — Hugsunin, hvað alt sé skylt.

1914

Síephan G. Stephansson: Andvökur 14

206 Gamli ofninn minn.

Ofn minn góði, oft mitt lið Ylur og glóðir mínar, Þrátt hafa Ijóð mín vermt sig viö Vetrar-hlóðir þínar.

Þér eg skulda, að sætt eg svaf, Sem hefir duldum varist Frostsins stuldi ylnum af, Og við kuldann barist.

1914

iVIáttarstoðirnar.

Eignastu áhugamál Og óánægju í h'fi! Áhuginn veitir þér væng, Viðspyrnu ánægjuleysið — Sjálfgleyminn hugur þinn hefst Háfleygi upp í og söng.

1914

Skilningur.

Skiljir þú skuldanautsins Sköp, sem hann víst er háður, Innræti hans og aðstöð: Erfirðu ei neina mótgerð.

207

Frestar, á bónleysii að byggja Bæn þinna eigin skulda — Skilningur ills er aumkvun — Ekki að fyrirgefa.

1914

Arfurinn okkar.

— Þ. e. Islenzkan. —

Við systkina-börn erum fjarlæg og fá

Og föðurleifð okkar í gangverði lág.

Sá munur var hún, sem við máttum ei skifta,

Það metfé, sem engan kann lögtak að svifta.

Eitt hljóðfæri var það. Með hugina fleygu Og hljómana alla úr feðranna eigu, Sem grétu þar, léku þar, loguðu og sungu, Sem lögðu þar öldunum raddir á tungu.

Það hugaðist til þín, hvar helzt sem þú varst, Um höf, yfir f jöll undan Ijósinu fjarst — Þeir spá því, að handan við hnettina yztu, Það hjörtunum finni svo leiðina styztu.

Og hann varð oss auður og öreigu-vörnin, Sá arfur — því við erum systkina-börnin! Hann grær um í vestrænum vorþey og bylnum, Með vonunum, sorgunum, heljunni, yhuim.

1914

208 Málarinn.

I.

Loka-hönd á Ijúfling sinn Lagði málarinn. Bjarmaði honum yndi í augum, Afkasts-fró í spentum taugum: Nálguðust hugsjón handtökin.

IL

Unun sú var óðar' búin,

Yfir hann þyrmdi hughvarfs-lúinn

Þar voru afglöp óvarans.

Yfir beztu drætti hans

Lagðist, eins og þokan þvera,

Það sem betur átti að gera.

IIL Hann stóð upp. í horni garösins Hrúgur rusla úti brunnu. Verkið greip — til kveikju kunnu Lýtin duga — en leit til skarðsins.

IV. Honum mætti í miðjum dyrum Meistarinn,

— Verkalaunin, virðingin — Drottinn hans og dómarinn! Samkvæmt lögum settum fyrum.

209

Erindið hann ekki spyr um. Augun rak í smíðalýtin, Dró ei úr, við dómstól sinn — Það urðu honum verstu vítin, Sem hélt mætast málarinn.

"Hví skal," sagði 'ann, "sérvizkan Sínar eigin kenjar bjóða? Trássug við ið gamla, góða, Sem vor heimsfrægð á og ann ! Hví að farga fremd og hóli, Flana úr allrar dýrðar skjóh?"

V.

"Feðrum jafn ef vil eg vera Verð eg betur þeim að gera, Stærri heim eg hlaut en þeir — Hafðu þökk. Þó ei sé meir' — Finn eg, trú var tih'aunin," Mælti djarfur málarinn — Sneri við með verk sitt inn.

1914

Kvæða-Keli í musterinu.

Eg er aðeins söngs- og sögu-geyminn, Syng við h'fið, alt sem kom og fór. Eg var bara sendur svona í heiminn: Sveitaskáld, en ekki "Trúbadór". Mínir logar leika í stuðlaföUum.

210

Á silki-hnébeð hringi engum bjölhim

Né hníg þar fram, né dái þá sem kunnu,

Né ota í neinn, að sálarbót það sé:

Sem hsta-skáldin — launbörn Munks og Nunnu-

Sem hggja á bæn hjá Guðsmóður íir tré.

Þína götu, gígju með á armi,

Geng eg, vinur! út að höfn og fjöllum, Syng um, hvað mig hlægi eða harmi. Horfi fram úr vonleysunum öhum. Slæ þar ekkert nöðru-nag í barmi Nautnah'fs, frá barónanna höllum. Aðrir sínum eymdum kveði í bætur Ykkar tár, þið Jerúsalems dætur!

1914

Heimleiðis sent.

(Til brúíSguma, á myndaspjaldi af skipum á heimsiglingu.)

Frá lýsing til dagseturs leggja þau að Úr lágnætti og sjóvolki, góðhöfn að taka, Með landföstu augun af þiljunum. Það Er þverstæðast huguni, að glyggja til baka. Og þetta er flotinn, sem fleytir sér nær Á framtíðar-leiði, sem blæs fyrir sandi. í senn koma tvö! sem þau tengt hefði sær, Með trygðum við áttir, með stefnin að landi.

Og þegar um fang þeirra fjörðurinn klýfst 1 faðmlag, þar virðist þeim hlýjast til dvala,

211

Og sólskinið bjartast og blátæran dýpst, Og breiðast um miðin og fríðast til dala. Nú eiga þau heimili, og höfn fyrir sér, I heiminum úti þó langt kunni að sveima. Og fær er hver vertíð, og veður sem er, Ef von á að sækja í skjólið sitt heima!

1914

Heljarhlið. . I. Eg sendi hug í hafrót kveldskugganna I húmsins álfu, næturdjúpin við, Til lands sem snýr að dægra-mörkum manna Úr mistrageimnum, sinni dimmu hhð, Þar uppgangan er ein: um dánar-rið.

En sérhver rim þess röð á kólguskýi, Sem risi hamar yfir botnlaust djúp. Og haftið efsta, skarð að skógarstígi Um skugga-páhna og lauftjöld niöurdrúp, Þar Ijós og grænka ganga í svörtum hjúp.

En Samas björt, með blæju sólarmyrkva Sér breidda á andHt, verndar opið hhð Að aftni dags. Svo alt ið stolta og styrkva Því stilli-milda hafi ei sífelt við, Svo eilífð þess sé utandyra-bið.

212

Á reynslu-steinspjöld margra manna-aldra

í máltök styztu boðorðin hún reit,

Og lét svo á þeim aðspurningum staldra,

Og utan-grinda þessa föru-sveit,

Sem flyzt af jörðu — : sálna í landa-leit.

Um bakka Efrats, Babýlonar garða Þau boðorð gengu, og vóru þá ei ný. Og himinn lét þau Hammúrabi varða, Sem hans að boði reit þau grjótið í — Og Móses braut þau seinna, á Sinaí.

Á færri, en hærri, hæðir áfram h'ða Hún hugi lét, og styrkti munninn þann, Sem orðin fann til, tvö úr tíu að snn'ða, Sem toga-nægan lagastaf á niann: Að óttast guð og elska náungann.

II.

Minn andi flaug um óframkomnar tíðir Að óra-ströndum þessa spurnar-lands, Og kvaddi vörðinn, þann sem hhð það hlýðir, Til hlíta-svars um inngangsleyfið manns: Hver trú, hver lög sé lyklavaldið hans.

Og svarið fékk eg: "Það eru ei þessi tíu, Úr þjóðh'fs-högum sprottin langt í burt. Né skemri talan, tvö — þau seinni og njýu, Sem teljast vera — Að engu sh'ku er spurt! Því sérhver kenning sett er hér um kjurt.

213

Við þeim eg tek, í hliði nýrra heima, Sem hafa ei boðorð fyrir lífs síns vörð, En sinni önd og eih'fðinni gleyma í önniim sínum við að bæta jörð — Sem vit er trú og viljinn bænagjörð.

Því öllum heimum hæfir þeirra vera, Og hverri eih'fð þeirra nægju-lund: Sem gleðjast af því, gæfu til að bera Að gæða h'fið endanlega stund, Og ekkert mögl um morgundag sinn gera."

1914

íslendingar.

Jelja-þjóð, um jökulgarða hnýsin! Jötunheima völd sem hafa girzt: Hlutverk þitt er það, að brjóta ísinn Þjóðmenningu út að skauti nyrzt. Læra að kenna, að h'fið heldur velH, Leið að björg til næsta suniars fæst, Þegar knýr — svo fé og mannkyn felh- Fimbulveður ísaldanna næst.

Gróandinn, sem sumar-h'fi htkast Langvetraður, þroskast tíðum ört. ÞaÖ sem fljótast fegrast eða vitkast, Frelsast þar sem júnínótt er björt.

214

Oss finst nærri gæfa, að verða að gista Gadds og vetrarlönd, og sífelt því Eiga sælu sumardagsins fyrsta Sólskins-næmum tilfinningum í.

1914

Sonur spámannsins.

Okkur er sagt: úr syni spámannsins Sörguðu lífið menn hans lands og kyns — Áður en þó að gröfin hans varð græn, Gengu þeir til og lögðust þar á bæn.

Gryfjuna hans þeir gerðu að helgum stað — Göngumann nokkurn bar þar seinna að. "Hví," mælti hann, er moldum sté hann hjá, "Myrtuð þið þann, er trúðuð svona á?"

Hendina lögðu hjartað flestir á, Hrópaði svarið hver sem betur má: "Það gerðum við að stytta tíma-töf, Til þess við mættum dýrka hann í gröf."

Þó að eg rif ji upp þessi gömlu svör Þannig, og sýni kímnis-bros á vör, Hef' eg þó auga á öðrum nýjum reit, Innan við garð, í minni heimasveit.

1914

215 Eld-dýrkarinn.

Eg ligg hér í lágnættis armi Og Ijósvana, fletinu á, í tóft undir túngrónu þaki, Meðtorfvegg að liliðum og baki. Um gólfið fer blossanna bjarmi, Sem brýzt þangað hlóðinni frá.

í arin-súg eldsins eg skynja Eitt alveru-tungunnar Ijóð — Sem í hennar eih'fðar-kvæði Um umsköpun, hættinum næði: Að veraldir hefjast og hrynja, Og hugsanir, steyptar í glóð.

1914

Afsögnin.

Veljirðu þá, að verja lönd, Vinnur þú stærri þjóðir, Sem að inn í heilh hönd Hakla um vald þitt, nióðir.

Sá kom ekki svobúinn, Sem í leik við konunginn Réttinn þinn og sóma sinn Síður lét en metorðin.

216

Ofríkið ef ógnar manns Áræði, að farga: Þá er sókn, til sama lands Sigrinum að bjarga.

1914

Tvísýna.

Með haukinn yfir höfði sér

Svo hróðugt Ijóðar söngfughnn.

Hans eina veika vörnin hér

Er vængurinn.

Og kaupið, sem hans söngvum ber,

Er söngurinn —

Eg hkista kannske á slög af eftir-ómum,

En ekki er feigð í þessum morgun-hljómum.

1915

Hornrekan.

"Öldnum höld er ofaukið," Eldhúss-völd það mæla — Soðpotts-öldin amast við Egils köldu hæla.

191S

217 Skipakoman.

Sit eg úti á yzta sandi,

Er að rökkva og deprast sýn.

Komin eru ýms að landi

Ósjófær, en hin í strandi,

Morgunskipin mín.

Samt á eg úti æsku-vilja

Enn á reki milli bylja.

1915

Stúlkuvísa.

Sá tíði dans, frá klukkan sex til sex. Þig svara lætur nokkrum skyldu-tolli, Því eftir því sem fóta-fumið vex Og f jölgar hringum, lækkar vit í kolli.

1915

Vormorgnar.

í dag kom vor, og alt er yngra,

Nú ómar Harpa í hverjum þey.

í dag er Geröur gullinfingra

Að giftast Frey —

Því norræna voróttan var það,

Sem vetrarhurð lyfti úr dal, fyrir sól.

218

Og Skíruir var geislinn, seni bónoröið bar það

Til bjarthendrar dísar,

Og vorsöngva-vísrar,

Frá Árgoða sumars í Alföðurs stól.

Hann Freyr er guð svo fagur-góður,

Hann friðar-örmum Ijóssins bazt,

Og seldi fyrir sumargróður

Sitt sverðið hvast —

Og aldirnar yngjast og dreyma

Sinn æskudraum bezta í skáldanna hug,

Um frjálsráðan himinn og frelsaða heima.

Með gróandi dögum

Og glaðværðar-brögum,

Hver hfandi ímyndun fer nú á flug.

í Eden-hliði einn að lafa

Er óþarft fyrir Kerúbinn,

Því hver mun til þess heimsku hafa,

Að hlaupa inn

í fullþroskans framkvæmdarleysið?

Hitt full-þakkast seint, að hann rak mann á dyr

Að rækta sér búland og byggja sér hreysið.

Með verkinu vinna

Til vonanna sinna,

Og syngja þar vorljóð, sem sönglaust var fyr.

1915

219 Til "Th. S."

— Gegn: „Þökk fyrir visur Fjósa-Páls" —

Slysast ei hót iim slyngleikann! Sleipnis-fótum átta rann Stiiðla-grjótin stafhendan. Steina-mót í gneistuni brann.

Vísa er "löndum" lángefin, Létt en vönd. Þín dansar inn. Skiftir ei höndum hendingin, Handaböndum óshtin.

1915

Vorhret.

Upphaf bréfs til jafnaldra síns, scm mint haft5i höf. á "aö styttra myndu þeir eiga eftir". —

Alt er ein snjóbreiða, hólhnn og hh'ðin.

En hreggbarið vor nið'r í rótinni hfir.

Með frækorna arf. Þó að eyði sér tíðiii,

Á ættin og jörðin

í okkur og grasinu, sumar í skörðin —

Og senn skehur á okkur síðasta hríðin

Á Sextugsmannsdægru, því þar skefhr yfir.

1915

220 Morgunskin.

Þú kalsa og íirkomu upprofa-morgunn,

Á ótíðar viku ert fullkomin borgun!

Þín heiðsól er hlý,

Þín haustjörð er ný,

Með hvanngræna vorlitinn sólslíinið í.

Hver hnjúkur rís úr hríðarbakkans korgun,

Og horfir Ijósbrýnn yfir ský.

Og regnið hefir tandurhreina og tæra

Tjörnina mína gert, og sóHn hana morgun-skæra.

Og far-fuglar

í flokkum saman hvíla sig nii þar.

Um haustið og þokuna þeir þekkja Ijóssins veg —

Og þeir eru ferðamenn út — eins og eg.

1916

Manntjón.

Burði brast hann til að

Bera sína raun.

Yfir afrek bilað

Orpið sé eg þetta hraun!

Mér til rifja er runnið

Ráðalagið hans,

Sem fargaði, ótilunnið,

Æfi svona góðvæns manns.

1915

221 Bauta-ríma.

— EHa.: „MyndaHtytta JAnM SÍKiirnMN<inar I 'IjöKhrrgn*- kjallarannm". —

HanBÍingrur.

Það tel eg mér hærra happ en heim að vinna, Ef þú, Frónska Fagurkinna Fagnar leikjum strengja minna.

Ríki Ijóssins opnast alt með unað sínum, Ef að blika í augum þínum Ómarnir af vísum mínuni.

Þú hefir mörgu fögru fleytt um fyrsta sporið. Yfir frostin, fram á vorið, Fóstrað lán, sem út var borið.

Eins væri h'ka úti um sérhver óðar-gæði, Ef að yfir kveðið kvæði Kul af þinni óvild stæði.

Ljóð það yrði heiða-hljóð — er haust-þcyr bitur Vængjar sönginn fleyga, er flytur — : Farlamans, sem eftir situr.

Rfma.

Veiztu það, að nú í nótt er nýárs-kæti? Sérhver vætt á faralds-fæti Flakkar um með gleðilæti.

Stephan G. Stephansson: Andvökur 15

222

Þrö er autt. eii örstutt bil, scm ártöl dreyma,

Aldri sínum allir gleyma

A þeim mótum tveggja heima.

Alt liefir kastað ellibelg og upp sér léttir. Iðunn hrumum eph réttir, Aka höltum Freyju-kettir.

Einn er bjargar-vættur vor, sem verst að stendur, Hann er aleinn inni brendur, Ok um fætur, lás um hendur.

Undir palli okkar býr, og enginn man um, Kviksettur í kjallaranum, Króaður frá samtímanum.

Hlusta þú nú ! hann f ékk mál og heyrast skal það. Stundum geta steinar talað Stórt úr þögn, og hörmum svalað.

Mælir hann svo: "Mig hafa numið myrkra tröllin. Horfin eru heimafjölhn. Hömlur útá "skólavöllinn".

"Veit eg ei, hvað af mér loks þeir ætla að gera! Eigi eg vestra bein að bera, Beiddist eg þar helzt að vera."

"Sögu rétta sagði eg heimi, sagnaglöptum.

Sumt í henni, að sat í höftuni

Sá með raun, en tæmdum kröftum,"

223

"Hjá þeim sem að hlynna að ment og hugar-

Þreki, Þeim, sem vinna að vissu og speki, Verð eg helzt á h'ku reki."

"Og þar kynni myndin mín. úr málmi þungum Stara í skap hjá arfa ungum Ætterni, þó skift sé tungum."

"Get þar kannske mínum mög, að Mímisbrunni — Svo hann lýðum lýsa kunni — Lánað kraft frá minningunni."

"Aufúsan á uppreist þar, þú ei munt tjá þig: Dræmt muni til þess dalir Ijá sig. Dýrt sé fótabragðið á mig!"

"Happlaust þér eg hingað rakst, að hafa stjan

um. Þungt er mér í þjóðklefanum Þrévetrum í kjallaranum,"

"Þyngst mér félli, í þingtúninu ef þeir mig

geyma. í "innhmun" eg aklrei heima Átti. — Hvað menn sögu gleyma!"

"Ekki mér eg yndi þar, hjá uppstcypingum, Brezka kóngsins kynblendingum, Kjörfurstum á hreppaþingum."

224

"Illa myndi eg fylla flokk þanii frelsis-vina. Fátt um Roblins ráðvendnina Rabba þar við stróka hina."

"Heldur kysi, um alla eilífð, áradrjúgu,

Svona liggja hér, í hrúgu,

— Hallið mér þá samt á grúf u" !

Trúnaðarmál.

Mig hafa aldrei vinir verst Veitt, með keri höllu. Líka trúði, langtum bezt Ljóðunum fyrir öllu.

1916

Framþróun.

I.

Það get eg þér sagt með sanni — Sagan þessi út má berast — Verð eg fyrst að verða að manni Vængjaður engill til að gerast.

225

II. Þeir mig sneypa, að ei á Aðra heima sníki, Sem á jörð vil feginn fá Fyrsta himnaríki.

1916

Yfirgefin barnagull.

Raun mér stílar stefin,

Stúlkan mín!

Er eg yfirgefin

Öll sé barnagullin þín.

— Vaxirðu aldrei upp úr því, Úr eigum smáum

Hallir byggja að búa í.

— Svo breyttist þá um,

Þér væru harðir harmar vissir — Og heimurinn af skáldi missir.

Apríldagar.

í brú til sumar-batans fer,

Af boðstól, apríl-dagur hver,

Og gleymdur þegar genginn er,

í gullöld vorsins týnir sér —

Og hver einn sonur sannleikans

Fer sömu leið, í þessuni heimi manns.

22G Rifbrot.

Vínbannið komst öflugt á, Svo enginn þyriti að hrasa — En fyrsta meiðslið félík eg þá Fyrir það, að rasa.

Byltist eg, því braut var höll, Bein mín fann það saka — Rifin manns í Evu öll Áttir þú, Javi, að takal

Gamrárið hringt út.

— Nýársvísur i bréfi. —

I. Ijik-klukkan.

Sífelt sneiðist af oss ögn, Uppi er skeiðið flestra. Bráðum eyðast öll, í þögn, Okkar leiði vestra.

II.

Hátííia-klukkan.

Vestur í kletta vorið senn Vetur grettan rekur. Þá skal réttast úr oss enn Er það sprettinn tekur.

1916

227 III.

(>eN(a-klukk.un.

Ljái þér snilli, að lifa í öld, Lán seni kvilhini varnar. ÖU þín gylli ellikvöld Æskuhillingarnar.

1916

Sálir á sölutorginu.

Ekki, að mér sé útföl sálin

Af er það, sem forðum var: Fyrir gull og gersemar, Satan keypti sálirnar. Leið þó yrðu eftirmálin.

Þær eru orðnar einkisvirði, Af því að hann hefir nú Markaðinum læst og lokað, Lyklinum á eldinn fleygt.

"Mammóni" alt sitt úthald leigt, Þjóðlönd öll og þeirra trú.

Iðjulaus, í óselt bú

Upp er seztur. Leigan stærri

Veltufénu, og hluta-hærri.

228

Rengirðu mig, svo reynir þú: Sálina þína í söng og kvæði, Sagna-snild og dráttlist bæði, Ljá fyrir þóknun þessum múg. Að þér hratt hann heimta gerði: Hvað þær jarðir stigu í verði? Byrjaðir þú að ympra á anzi, Enga sæi hann þar brú.

Sál er orðin vöru-vansi, Verst er gróða-flögun sú!

191G

Ámælisefnin.

Þú vanda býðst um vantrú mína, drýginn! í vafa-bið

Jafn vissan þér, að sólin sigrar skýin, Þó svæfum við.

Þú vitnar: einu tök á sárum taugum Sé trúin þín!

— Eg hfði eins, þó loka sýndust augum Öll Ijósin mín.

Þú finnur mun á burðum okkar beggja!

— En byrgir það,

Að þreyttur hef ' eg þorað eins að leggja Á þrota-vað.

229

Þér maklegt finst, að reynslu mína rengi Þar ringull hver!

— Þó óttalaust að efstu hvílu eg gengi Á undan þér.

í9ie

Eftirsjáin.

Heiðló, sem um sumardaginn Söngst við hhistarlausan bæinn, Stiltir hljóðin há og lág. Þegar heljur haustsins blakka Hljóma þína slá í dá: Þögnin, sem að þá legst á, Kennir sönginn þinn að þakka.

191 e

Svipir í Skuggsjá haustins.

Seztu í horniö hjá mér Haust-stund þessa, góði! En eg ætla að Ijá þér Augun mín : í Ijóði. Og ef augun duga, Út um þrönga skjáinn Oft má horfa úr huga Harma sína í bláinn.

230

Ekkert áttii aö heyra Úti, af rakka gjamnii, Lát ei inn um eyra Eklhúss-skvaldrið frammi. Hugann, heima-fjærri, — Hvað sem annað varðar - Gerðu að skemti-skærri Skuggsjá lofts og jarðar.

Út í breiða-blikið Blámóðunnar fljóttu. Sé í víðsýn vikiö Veru þinni, og njóttu! Sjáðu í haustsins hljóði, Hvernig aftni miðar, Sem með Hta-ljóði Laðar alt til friðar.

Er sem haustið uni Öllu er hefir bjargast, Þó að mót-vægt muni Margt, sem hlaut að fargast. Rótt, sem þýðar þakkir Þreytu-manns í augum — Skruggu-byljir blakkir Byltast hvergi á taugum.

Gleymir flissi gjöllu Grózku ofsahlátur. Bros er yfir öllu,

231

Eins og þerður grátiir. Fjalla-hlíóir húmar, Hillir skörðiii tinda. Hvíta-roði, uni rúmar Rekkur þíðu-vinda.

Breiðar suður-sveitir Silfri og gulli stafar, Skógi í bláfell breytir. Blika Vitazgjafar, Akrar, á upsir settir Aftanhillinganna. Sólskins svitablettir Sumars landnemanna.

Skín við skógarbekki Skini fextur glampi. Lýsan af er ekki Akra stýfðum kampi. En er ei ekran tóma Erð, né þessi heiði Hverfð í blaðs og blóma Breiða moldarleiði.

Sem á haugum hljóðum Hrókar gullsins bleika: Trén að gulum glóðum Gyltra blaða leika. Þegar í stráum stynja Stopul-vinda hviður,

232

Haust-fölvingar hrynja Herðar þeirra niður.

Lægri lyngsins gróður Laufum utast þrengir, Pram um raða rjóður Rauða kyndla hengir. Eins og yzt í borgum, Undir birtu hallið, Lýð frá turn og torgum Týrur benda í svallið.

Inni er ömurlegra. Eggtíð löngu búin, Hreiðrin þrasta og hegra Hanga tóm og flúin. Glapin ró í runnum. Roggar ugla á meiðum. Úlfar átu-munnum Ýlfra, á héraveiðum.

Uppúr runna rönum — Rúst af berum krúnum Glottir bleikum grönum Grein í móum brúnum, Glæjuni laufum gægist Gegnum kræklur visnar, Sem í hrauni sæist Svarðar-tætlur gisnar.

233

Stökii víði-viður Viðrar holta-glæður, Hrynja af höfði niður Hvítar silki-slæður. — Brúðarh'n af bari Borið, undir vetur — Og í vinda vari Veizlu að hausti setur.

Grænt í vindhá vetrar Vefa engin slegin. Sinu-brekku betrar, Borið hádags megin, Blóm — sem lágt við Ijómar Litla sólskins-vöku. Sumars eftir-ómar, Elhkvæðin stöku.

Svo hefir ársins elli Ennþá fingur mjúka, Sem hún fríðast felli Friðarhti á sjúka. Mjalla-hvítu kransins Krónur þistla skrýðir. Eins og lýður landsins, Líkin bezt hún prýðir.

Létt á logni fljóta,

Lágt við grund og hæðir,

Spunnir um linjósk og hnjóta

234

Hiildii-silfurs þræðir. Hengja — hvern sem noti Hæl í niðiir-tjóður — Húsvilt fræ á floti Fyrir næsta gróður.

Áin lygn með löndum Læðist dalinn út um. Fjara á flúð og söndum. Fossarnir í mútum Raula í hálfum hljóðum Hikult gömlu lögin. Hjaðnað hafa úr Ijóðum Hamra-bassa slögin.

Skyggir nótt. En nær gljá Njósnar-augu stjarna, Bjartast blika þær frá Bládimmustu þarna! Ljós og Ijóðakliðinn Lúr og blundur slökkva — Eitt sinn út í friðinn AUir strengir hrökkva!

1916

Jafnaðarmaðurinn.

Þó aldrei njóta ætti hann síns bezta.

Hann uppi sat ei með það lægra og flárra.

235

Hann komst ei hjá a.6 vita og sjá ið vorsta, En vildi og reyndi að bjargast með því skárra.

Á reiknings-degi allra kvikra kinda Hann kemur fyrir dómstól réttskiftanna, í heilagleika sárnauðugra synda Og sakarleysi fúsu hálfverkanna.

1018

Lausn úr bönn.

Jörðin, vorsins hlýju hrifna,

Hýr er yfir þér að lifna

Geisli af gróðrar-svip.

Af þér hafinn

Hjarna klafinn

Er, og losað um þig frosið vetrar-gaddsins grip.

Hvernig leið þér annars áður? Innibyrgðri í vetrar drunga, Niður reirðri af þrengd og þunga, Meðan ekkert gróið getur, Geispa að öllum vonum setur.

Varð þér ekki alt að banni? Eins og þreyttum kvæða-manni, Sem að ellin sezt er að. Sviftur hljómum, Huga tómum

236

Tekur í hönd sér bók og blað. Orkt ei getur, Að honum setur Vetur innan-að.

1917

Heljargrimdir.

Kuldinn, kuldinn! Bölvuð bitran Banar öllu! — Og eg fékk vitran, — Mig skal aldrei æskja að dreyma Annað sinn í verri heima — : Glygði um ísinn eins og "kíki" Út í nyrzta vetrar-ríki: Þar við mörgum Mána-Ljótum Meinaðist, vegna kulda á fótum, Einhver naum og grálynd Gunna — Gryfjunnar með sér vildi ei unna.

1918

Árdegi.

Stjarneygð, dreymin, dökkbrýnd nótt Að djúpi feimin rólar. Austur-heimur opnast hljótt Upp í geiminn sólar.

1918

237 Vestmanna-megurð.

Við erum ekki vestur-frá Vistaðir til að fitua — Verst að holdiii okkar á Andanum líka bitna.

1918

Útúr aðfinslu við kvæði eftir mig.

Synd liafði eg drýgt — og sú var Ijúf I — Saknandi að því var lokið nú — Yfirsjón minni og eftirsjá Eimunalegur sat eg hjá, Eftirvæntandi að iðranin Af mér skolaði breiskleik minn. Hana var hvergi samt að sjá, Sem 'im kæmist ei himnum frá — Sokkinn svo botnlaust óráð í, Úrræði tek: að brosa að því.

1918

Kulvísi.

Fyr var yndi að etja við Illra vinda blástur, Við þá hindrun hugleikið, Hvor þar myndi frárstur.

Stephan G. Stephansson: Andvökur 16

238

Að reyna sig við hrímtröll heljar-vetra, Það hélt eg áður færan drengja-leik. En nú finst mér í baðstofunni betra, Og bærilegra að kafna þar úr reyk.

Frosti, mjöll og myrkra-her Mætti ölhi hreykinn. Út á völl nú voga ei mér í veður-trölla leikinn.

En hlakka til, við gróður-ilm úr grasi Um græna jörð að mega koma á stjá, Og fá að gleyma öllu inni-dasi, Er aftur sumrar mínum stöðvum hjá.

1918

Heima-baggar.

Klárinn, farinn krafta-taugum instu,

Klektur föggum

Sár og marinn — hérna gekk frá hinztu

Heima-böggum.

1918

Dagamunur.

Eg í skæru skini þínu Skemsta dags um æfi naut.

239

Næstan líka í lífi mínu

Lengstan man — þá livarfst' á braut.

1918

Stjörnuspár. .

Þúsund-eygt. og að oss snúið Andlit blátt á nætur vetri Starir hingað hugþrungið — Hyggið þið, sem þarna búið, Þessi jörð sé ykkar betri? Svo sem ykkar okkar — við.

Ef þið svo með stírur standið, Starið út í geiminn þarna, Okkar jörð sem augnamið, Sé ei ykkur h'fsins landið Langtum kærast: ykkar stjarna! Eruð skamt á veg, sem — við!

1918

Greina-gerð.

Gustur kom og fauk upp fjalhð, Framhjá rauk með þyt og súg — Hrópaði eg til hans: Hver ert þú? Staldraði hann ei grand, en gall við, Sendi nið'r af næstu brún Bergmáls-andsvar, ofanfalhð:

240

"Eg er lýðsins leiðbeinandi Lista-skygnan, rannsakandi, Sjáandinn um teig og tún, Skynjun alls, sem skáld þið kallið — Oft mig brestur aflið samt. Upp í brekku kemst eg skamt, Murra nið'r í miðjum hlíðum. Annað veifið oftek mig, Alt mitt geifl er moldar-bikið ! Út úr fylgsni, kima, krók Sópaði upp alla rúst og rykið Ljósinu varð ei læst á bók! Fjallið verð í fleiri hviðum Fara, og á mörgum hliðum. Það snýr hvergi að áttum eins. — Einhhða er þúfan bara — Hér er um hvamm og foss að fara, Þúsund leyni lyngs og steins."

Upp að vöxnu víðsýninu Veifaði eg til hans hendi minni: Far þú vel! Og vingan mesta Eyddi jafnvel eftirsjá! Þegar ið versta varð ið bezta — Eg, sem ligg við lágan völhnn, Læt mér koma í sama stað, Hlusta, bíð og brosi að, Hvort að trú þín flytur f jölhn — Fundið geturðu á því skil, Svona varð að verða til Fjallið sjálft. Og svona gerður

241

Sérhver molinn, rakaleitt. Því er samt að þakka eitt: Útsýnið er eitthvað breytt Frá því sem að var — og verður.

Stígðu hærra og hærra. Hvestu! Hnjúkar standast fyrir þér! Rosa-blika bagi er — En þoku-lognið lýgur flestu!

1918

"Bolsheviki"..

Er til ríkis kominn kannske Karlssonur úr Garðshorninu? Konungdóm með kvonfanginu Tekinn við? Er hennar hanzki Hjáhnskúf urinn : Danabótar Heimsins? Rússlands Borgarbrjótar Barn — sem úr var svikinn þróttur — Og Kænugarða konungsdóttur?

Er hann kúgaðs fólksins frelsi Færandi — úr alda-gleymi — Svika-Smerdis höldnum heimi? Tveggja varga valda-helsi, — Vígskáum af þjóðráns hersum Liðsmun smíðað — leysti af Persum. Og úr þjófshönd sessa sinna Skilaði hann okkur frelsi Finna.

242

Er haiin heims úr böli boginn, Blóðugur aö rísa og hækka, Múginn vorn að máttkva, stækka? Sannleiksvottur, lýtum loginn! Ljós, sem fyrir hundraö árum Frakkar slöktu í sínum sárum? Lítil-magnans morgunroði? Fót-troðinna friðarboöi?

1918

Konungsgæfan..

Slagarinn milH elds og eggja, Óviljuga hræðan beggja! Ríkari þér ef ræna og deila — Ráðaleysi samt á þitt Bót í máh — En minni hitt, — Öðhngssæmdum ómaklegt — Sem er höfðings-háttar veila: Halla — ef fólk í vald þitt setti — Öllum þarflaust þjóðarrétti — Kringt er þér um klaufaspoi ! Kóngurinn í Varnarleysu — Vittu: að yfir hverja hneisu Hærra lyftlst fáninn vor!

1918

Vorönn.

Senn í náiid við norðiiiiönd Nýja vor og gróður-djarfa, Ljá mér brátt þiim liug og hönd, Heilt og sælt, til glaðra starfa! Kröftum mínum kæti að fá, Komdu beint með vænta sending: Mér á arma orf og Ijá, Og á tungu vísuhending.

Áreynslunnar unaðssæld Efldu mig í handtakinu. Leys mig, áður út sé þvæld Ánægjan, frá dags-verkinu. Iðjan verður ok um háls, Ef að þrýtur fjör og sinna — Þá er öll manns orka frjáls, Yndi og hönd ef saman vinna.

Eg ber ei um haustsins hag Hugarvíl né gróða-h'kur. Nóg að gera! og glaðan dag Gefðu mér, þá er eg ríkur. Eg er bara að biðja um það, Blettur minn að verði fegri — Þú mátt, burgeis, brosa að Bænrækt svona kotungslegri!

Þú mátt hafa í heilli sveit Hundraðsgjald af hverju setri.

244

Starfi mínu éi stika reit Stærri, en gæti skilað betri. Verði gott af þínu þér, Þú sem ræður lierragöröum ! Ekki vil eg eiga mér Áhyggjur af mörgum jörðum,

Forðum lagðist Æsi á Iðjuleysi, svo þeir hærðust, Iðunn greip upp eplin þá: Æskuhöpp — í lag þeir færðust.

— Hebra-Javi, heyrðu mér! Hygg ei eg sé við þig feiminn: Sælust, veit eg, varð hún þér Vikan sú, er skópstu heiminn.

Eg get næstum ætlast á Unað þinn af verki þínu,

— Vott þann um, að vita og fá Viðkenning á starfi sínu: Þegar ungum Eden frá Augun fyrstu, er geta sögur, Fengju morgun-sól að sjá: Sýn, að hún var dásemd fögur!

Eflaust sástu, að ei var gott Iðjuleysið skógar-hjóna, Svo þú dreifst þau bara brott Bæði! til að slá og prjóna — Þó þú létir mynda-mót

245

Manns og konu óbreytt vera,

Sú var auka-endurbót,

Er þú fanst, að varð að gera.

1918

Fylgd á fremsta hlunn.

"Ríðum og ríðum,

Rökkvar í hlíðum,"

Skugga á Ijósin í bænum ber —

Hingað, á fremsta hlunn, fylgdu þið mér

Fagnaðarsælum, og snúið við hér,

Leiksystir, fóstbróðir, þökk mína þér!

Smærri og færri því eftir eg á

Örstígin spor, yfir leiðina þá

Ætlaða einuni —

Afskeiðis neinum

Hámælum, þaðan, um sögur af sér!

Svo á að vera!

Samglöð við kveðjast

Eigum í veizhilok. Veit eg þó er

Margt við að gera!

Margt við að gleðjast!

Öldungis kvíðalaus kom eg — og fer.

1918

246 "If you can keep your head when all about you."

— Rudyaril Kipling-. —

Ef þú ert sá, sem gengur ekki af göflum í geipi múgs, sem kennir þér um slyz — Ef þér er vantreyst, veizt af þínum öflum, Og vegna hvers þau hafast fyrir gys — Ef langreynd von þín velh kann að halda — Ef varast fals, þó liggir undir róg' — Ert stórmenskari, en hatri hatur gjalda — En hygst ei snjall né alt of góður þó.

Ef gengur ei í draum' með draum þinn háan — Við djúpskygnt rýn ef sezt ei verklaus heim — Ef tekur sigri, og sviftir vona á hann, Með sömu staðlund - — Bragðarefum þeim! Átt þol, að heyra sannleik þann er sagðir, ] snöru á' flón, af níðingunum beitt — Sjá starfi hnekt, sem h'f þitt í þú lagðir — Því lyfta á ný með sérhvert tækið eytt.

Ef vogar æfi-vinningunum þínum Að varpa í hlut á góðs máls tenings-kast, Og tapa þeim — En byrja á sömu brýnum Á bili næsta, og forsmá tjón og last — Ef átt það vald á hjarta, trú og taugum, Að týna ei móð hjá óska þinna val, En stendur djarfur fyrir allra augum, Með eina hðið, viljann þinn: Eg skal!

247

Með einurð fiilla úr kjassi lýðs ef kemstu, Úr konungs-boói, sveitunginn. sem fyr — Slapst heill frá vin, sem f jendum þínum fremstu- Né fyrirleizt né sigldir allra byr — Ef út þú telur arðsæl, nota-geymin, Öll augnablik sín hverri stund er rann: Þá fær þú sigrað bæði "hold og lieiminn" — Og heill sé meö þér! Þú ert efni í mann!

Cert þegar grið vóru sett.

Ingólfs-skáh og Skjaldar-höll : Skuld* sé flæmd úr hylh, Gleymd og týnd sé erjan ÖU Ykkar beggja milli!

Ykkur leifði lönd og bý Og lýði, feðra gifta. Gengið hafa aldir í Erfðinni rétt að skifta.

Örðug gerðust eftirdrög, Ei þó syrfi að stáU. Sýknt má toga sérhver lög, Unz sanngirnd sker úr máli.

* SkuUl, sú sem hér er átt viC — hálf-systlr Hróífs Kraka. Ekki Skuld — nornin — framtiíSin. Höf.

248

Þó færu á' mis, með dáð var deilt, Með drengskap leystur vandi — "Sigruðu rétt og sættust heilt", í sögunni ykkar standi!

1918

Kerlinga-hláka.

Nætur-blindu skarðar skjöldinn, Skýin synda ört. Dregin mynd á muggu-tjöklin: Mótin tinda, svört — Hlýju-vindur hreppir völdin, Heiðin kyndir björt.

Hnjúka-garður, girður höklum,

Gulli varður hlær.

Skafhnn harður, hvergi að öklum

Hamra-barði nær.

Bhka jarðar bros frá jöklum.

Blánar skarð um tær.

ViH nú sjá hvort vængur dugi, Vetrar smá-fuglinn, Sólskins-brá á fögru fhigi Fljóta um blá-loftin — Eg er þrá, en hálfur hugi, Hoppi að ná á minn.

219

Hæfði nú í hug að yngja

Hvað sem Ijúfsemd er —

Vængur, þú! það veit eg þyngja

Vorboðs-trú á þér:

Kann að fljúga, en fátt að syngja,

Fugla múgur hér.

Aðsóknir.

Sé í vændum veðra-kast, Verkir í taugum flækja sig. Hef' svo lengi hrakviðrast, Að hreggfylgjurnar sækja á mig.

1919

Lífsþrá.

Eg elska þig, hfandi h'f !

Með lúa og starfs-gleði þinni,

í vöðvum, í sál og í sinni —

Og það varð mín einasta huggun og hh'f !

Svo bið eg: þú treystir mig til, að

Eg tefji ei lengur hjá þjóð,

En fái þér skyldunum skilað —

Og skrifað mitt síðasta Ijóð!

1919

250 Aldurshæðín.

Hvað skal stórri starfsemd hér Stuttrar æfi að sakna? Letingjanum ofstutt er Eilífð, til að vakna.

1919

Aftanskin.

Fram um eilífð alla Uppynging vex lífgjöf í, Fornir hnettir falla Flutningsefni í kerfi ný. Þroskun, sköpun, skraut og yl, Skyn og óð hún flytur til.

Líkin lifna og kólna, Líður önd og hjarta-slag Út um algeim sóhia — Einhvern glaðan nýársdag, Sóhia-kerfa kulnuð blöð Kvikna í nýrri Ijósa-röð.

Þó að hnatta-heimsins Hjaðni stjörnu-augun bhnd, Út í eih'fð geimsins Uppi er þeirra geislamynd,

251

Hvarfar yfir Ijóssins leið Lífsmerkjanna þrotlaust skeið.

Langur dagur liðinn, Ljósum hinztu kveldskin slær. Aðeins eftirbiðinl Aftanhúmið þokist nær, Þessu höfði að halla við Hvíldarvon og næturfrið.

1919

Gróðabrögð.

I.

í tvent skiftast gróðabrögð: gæzluna og aflann — En geymslan snýst þrátt upp í vandræða-kaflann, ílins flókinn um menning sem fé. Því byggja oft ættlerar frægustu feðra In fallandi vé.

Það leiðir af annara loftunga að vera, En h'tið sem ekkert úr sínum hhit gera, Það lækkar — Menn hefjast við hitt, Að horfast í augu við hátignir allar, Og hagræða um sitt.

Að skreyta sig ghngri úr erlendum álfum Er örvasans fávit — en týna sér hálfum.

Því tap er hvert góöyrði gleymt.

En ráðdeild sú hagsælir heiminn og framtíð,

Sem hnoss sín fékk geymt.

Og seint verður kynstofn sá "fær eða fermur",

Sem flaðrar við spjátrungsins eftir-hermur

Frá ómuna-tíma og enn,

Því ráfa nú apar um óræktar-skóga,

En urðu ekki menn.

II.

„ElnhvorsMtatiar sver hann slg í œttlna."'

Til fjallanna reið eg, með ökumagns-eimi, Sem ofmæhð kveður: in prúðustu í heimi. En óyndis-svefn yfir samdveljum lá — 1 rúminu andspænis brúðgumi og brúður Þar bjuggu mér hjá.

Og þeim gat enn vel lynt ein vökunótt saman! Þú vítir mig kannske um óþarfa gaman, Ef nýgiftra hjónaspor höguðu ei þér — En vinur, þú dæmir það vægara bráðum, Og veizt hvað eg fer.

En jafnskjótt og f jallsbrún í lyfting sér laumar, 1 Ijósmálsins hiHing, sem framtíðar draumar, Hann reis upp við gluggann og starandi stóð Með fránuma augum, og fögnuð á vörum, Sem flytti hann Ijóð:

253

"Þó sérhver minn eyrir og fjárhlutur færi í ferð þessa eyddur, það marg-borgað værl Og ei til að sakna, að sjá þessa dýrð" — En mygluðu svefnauga horfði að honum Hver hengi-brún ýrð.

Eg nafni hans gleymdi. En crlendis alinn Hann íslenzkur var þó, En fjallið og dahnn 1 ættjarðar vor-dýrð hann aldregi sá, Með blik-lita vitrun frá himni, á hlaupum Að hugdýpis-blá.

En barninu þorpsins og búanda á völlum

Svo brá, við þá heimkvöð frá íslenzkum fjölhim.

Hann vissi ei hvaðan. — En hvort myndi hann

Ei göfga þá tungu, þá sögu, þá söngva,

Er sólbraut þar rann?

ni.

"SegtSu þér l>a» sjálfur".

Hvort manstu það, systir, er saman við undum Við sögur og æfintýr barnanna stundum, Hve þráin var djúp og vor heiUaósk heit: Er álaga kóngsbörnin forsending fóru T fjárstulda-leit.

Svo örðuga mannraun þeim vonleysan valdi, Þau vissu ei hvar tröllahönd gripina faldi, Og bæðust þau leiðsagnar, viðkvæðið var:

Stephan G. Stephans.son: Andvökur 17

254

"Þá gátuna átt þú að gera þér sjálfum, Og gizka á svar."

"Þú annars skalt sífelt í ánauðum vera, Og álaga-haminn sem kvikindi bera". — Og svo búin lögðu þau börnin á braut, Því þau kusu, heldur en minkunn og missir, Sér manndóm og þraut.

En ætíð var hollvættur, góður en grettur, Á götuna fráviltu barnanna settur, Að vísa þeim leið. Og hún sóttist þeim senn - Og ÖU munu kóngs-börn, í kjörgripa leitum, Eins komast það enn.

1919

255 Drottins-orðið.

Þremur árum eflir að höf. kom til Ameriku, eí5a ár- IC 1876, mintust Bandarikin aldarafmælisin.s með alþjótSa- sýningu, er fór fram í Filaelfiu i Pennsylvaniu. ,,Dom" Pedro var þá konungur yfir Braziliu, og einn af sýningar- gestum. Blö5um þcirra daga varC tiíSrætt um hann. MeíJ- al annars sögtSu þau af honum söguna, sem hér er ritutS. ÞaC sem honum átti aH hafa ortSiC aC orCi, þegar farið hafíii veriíJ eftir þeirri ósk hans, aí5 sér væru sýnd heim- kynni kolanámumanna.

Ríkit$ Pennsylvania er kent viC William Penn. forráía- mann Kvekara-landnámsins i Vesturheimi. I fulla öld, fyrst 1 New Jersey 1676, svo i Pennsylvania, þanga?5 til 1779, fylgdi þat5 einsdæmi, i landnámssögu Bandarikjanna, hans stjórnarstefnu, at5 fullur friíur hélzt milli Indiána og aS- kominna: ,,Svo atS kvekarahatturinn og kvekarakápan uríu traustari hlifar en hjálmur og brynja," eins og einn sagna- ritari Bandarikjanna kemst atS oríSi um þa?5.

Dom — Dominus — drotnari.

I.

Verið hafði viljug fórn Varningsboðsins, þjóðum sýnda, Þetta höfuð, konung-krýnda — Fáséð þing, hjá þjóðmúgs-stjórn, Henni úr guða-tölu týnda!

Langt að komu kynjin nýju: Kóngurinn frá Brazilíu! Forvitin um forngrip slíkan Frelsisgyðjan lyfti brún. Öld var síðan afsór hún

256

Sérhvern herra, honum h'kan. Handa sér, í góðu gengi, GuUkálfana nýrri steypt Hafði nú — og land þeim leyft — : Stórra gróða-dáða drengi.

Svona skinu ei sælu-ljós Suð'r í löndum Dom Pedrós, Menning þeirra gróða-granna Geigaði á þrældóm stórvirkjanna Dýrkuðu konung, mestan manna Vanderbilts ei vissu hrós!

Sofið er þar síð og lengur — Sól fyrir norðan lönd þau gengur, Þó með blysin byggi að hálfu Bandaríkin sömu álfu — Fyrir afsal fríðindanna Falt er þar gullok stórvirkjanna.

II.

Undur, dýrð og dvergsmíð öll,

Dásemd nýja í hverri höU

Höfðu öðhngs augun htið:

Frelsi, og lausn við staut og stritið,

Lánsæld þá sem fólkið fær,

Hversu auðsins afh grær,

Þar sem drotnar véla-vitið.

257

Upptök þeirra efna horfð' um — í þeim skóg er Penn réð forðum Konungs augun: Afrek það Unnið af listum, hvernig að Kola-dyngju, í dýpi svarðar, Dældu úr skauti móður, jarðar, Fyrirvinnur starfa stórs — 1 megingjarðir þessa Þórs Spentar, milli fjalla og fjarðar. —

Eldri sagan öll úr skorðum — Annar leikur nú á borðum, Frá því Penn, í firnsku, hjó um Fyrsta tréð í numdum skógum — Settist þá með sáttu liði Sanngirnin að aldarfriði. Blettur ei milli, af blóði manns, Bæjarins nýja og tjaldsins hans, Vestur-heima húsbóndans : Höfðingjans á villi-viði.

Heygðu öfhn undirheima ' Upp með hverjum töfrum streyma, Inti túlkur, ýkju-sögull — Öðling hlýddi, konung-þögull, Sá í huga hinztu brotin: Hauga-rofa fjársjóð þrotinn, Ræntar aldir, af þeim fáu, Örbirgar í framtíð lágu — Stohiar erfð í stundar-notin.

258

Þannig lauk hann orði á: "Undur margt er liér að sjá! Feginn þægi eg þeirra líki: Þarfa-tæki í mínu ríki — Sýnið mér nú hagi hinna, Handanna sem þetta vinna! Fólkið á valdi véla sinna."

III.

"Drottins-orðið" enn er dýrt, Eins þar fjöldinn ræður landi — Lítil þægð varð leiður vandi Ósk sem varð ei undan stýrt: Ofan á skraut, að sýna sorpin Sín, og hljóta að gegna því Ráða-leysi: að leiða 'ann í Stóriðnaðar-þræla þorpin.

Meðan hann eygði, að enda slóðar, Úthverfin í farsæld þjóðar, Var sem hug í heimalandi Hulin framtíð opin standi, Unz á hverri braut og brú — Máluð ambátt orðin nú, Undir blóma beiskjufull — Mætti honum Mærþöll sú, Sem að auðnum grætur gull. Sveina hópur hvata-ringur, Höfuð visin, dverga-fingur. Okurs-vegir ofan-háhr.

259

Úrkynjun og týndar sálir. Bjáni í hverri barna-kró, Bernskaður auðsins vöggu-galdri. Tannlaus skoltur, skynsemd sljó Skiftinganna á þroska aldri. Fylgjur raktar fram í ætt Pákæninga, sem við stritið Höfðu mannsmót, vöxt og vitið — Alt nema kergju — úr kyni þvætt.

Lengra sá hann — sveitir falla! Soninn garðmanns, freistarinn Greip við bónda-bæinn sinn, Flaug með hann til hæstu fjalla: Sýndi honum heila sveit, Hýsta bæi, yrktan reit, Friðaða menn og frjálsa alla! Söluhundruð samantahn Sagði að stæðu í vörzlu sín — Sko! þér gull í greipum skín! Gerðu þína bæn til mín! Skalt svo eignast allan dahnn."

Utar lengst, í framtíð fjarri, Fyrirbrigði sá hann stærri: Örbirgð fangna, leiddi að leika Lysti-semdin munaðs-bleika. Hásætin að hhðum öllum Hlógu við, frá súlna-pöllum. Nauð-dansarinn bar til brunns

260

Böl og heiftir sínar. Unz Eins og bylur bæri voðir, Blindur Samson hristir stoðir, Lætur vansmíð hreysa og halla Hrynja yfir sig, og alla, Hrapaða saman rúða og ríka Ringla í kösum dauðra h'ka.

IV.

Dom Pedro úr djúpri þögn Draumasjóna vakti sögn: "Aldrei verði í voru ríki Vinnumenskan yðrar h'ki! í því hhði að engill stæði, Allra bæna lengst eg bæði, Landið mitt þeim voða verði. Væri í nauð — með brugðnu sverði!"

1919

Örvandils-tá.

Forn-ensk vísa eftir Cynewulf: „Kala Earendel", sama sem: Morgunstjarnan. Lauslega þýdd. —

Eygló Örvandils, Árdags-stjarna ! Yfir Miðgarðs múr Mönnum senda: Sáir svartnættið Sólar Ijóma

261

Tærri tunglskini — Tíð gervalla, Sveipar systur-jörð Sjálf-þín Ijósi.

1920

Stafkarls-vísa.

Mannaleiðin miðast. — Kunn Mínum fararskjótum: Eg er fram á hinzta hlunn Að hökta á þremur fótum.

1920

"Föðurland, hvar sem gott var að vera."

Bein þín lest hvort hlýtur hér Heima, eða gestur bera: Hvar sem mest var þörf á þér, Þar var bezt að vera.

1920

Lifið i glóðunum.

Þegar linnir þohð manns Þrám að sinna og vonum

262

Lifir innri eldur hans Enn í minningonum.

1920

Annarshugar.

Gagnar smátt, þó galir hér Galdra þína yfir mér, Ef eg, til að þóknast þér, Það í tahð leiði: Sloppið til þín heil um liaf Hafi þrá, sem taldir af — Eins og Gró, með Gígjar-staf, "Gleymir þú öllum seiði!"

1920

Línur úr sendibréfi.

Mér sæmdi senn að þagna, En sitja og hlusta bara Á skarann söngs og sagna.

— Og síðan hljóður fara.

Af sakið ! of margt ef sagði eg, Á meðan tómstund eg fengi.

— Eftir svo örstuttan tíma Á eg að þegja svo lengi.

1920

2G3 Útboð.

Ef að þú ert, ísleiidingur,

Utan heimalands,

Þar sem vofir aðkrepp ánauð

Yfir höfði manns,

Sú, sem sníður ahnenn efni

Öll til klafa og bands,

Og svo fer, þér æfin leiðist

Elhlyga-grá:

Þorðu í flokkinn fáhðanna

Frjálsu, — ef veizt um þrjá!

Lát ei hollvild hug þinn deigja:

Hættan sé svo bráð!

Ofhræðslunnar vara-vinsemd

Verður Lokaráð.

Svara henni og sanna, að það

Sé ei geip né háð:

"Þigg ei ráð þitt, vinur! Vit, að

Veika trúin mín

Svo er rík, hún treystist til að

Tapa meiru en þín."

1920

Hnuplað frá Heine.

Þó að alla úr dauðans drolh

Dómsins lúður kalh,

Kyr í gröf, og saman sælh.

264

Sinnum ei hans gjalli.

Annað líf á ekkert sælla að bjóða

Okkar samvist, bezta heillin góða!

1920

Fornar trygðir.

— Snúit5 úr kvæöi Burns: Auld laug jílne. —

Skal gömlum vinum gleyma, þó Að gengnir sé úr bygð? Og aldrei þykja fundar-fær Svo fornreynd æsku-trygð?

En fyrir, fyrir forna trygð,

í föstum vina-hring,

Við drekkum fornum trygðum til

í tvímenning.

Við lékum saman, ung-glöð oft, Um engin blómum skygð! Þó þaðan lægju þreytu-spor, Ei þvarr sú forna trygð.

En fyrir, fyrir forna trygð,

í föstum vina-hring,

Við drekkum fornum trygðum til

í tvímenning.

Við lögðum brú á lækinn fyr,

Með Ijúfri vina-hygð,

Á milh lögðust heimsins höf,

265

Samt hélzt vor æsku-trygð. En fyrir, fyrir forna trygð, í föstum vina-hring, Við drekkum fornum trygðum til í tvímenning.

Með aldavina hjarta-hald

Og handsöl alt um kring,

Við drekkum full þitt, forna trygð,

í föstum æsku-hring.

En fyrir, fyrir forna trygð,

í föstum vina-hring,

Við drekkum fornuni trygðum til

í tvímenning.

1920

Kör.

Hey-önn og uppskera! Af er það forðum var, Mannfæð þó mæði enn Mig vantar sjálfan þar. Settur að síðstu hjá Sæld minni: ykkur Ijá Alt mitt — en létta lið Lémagn? stara á.

Gull-ax nú er mér og Ilmgresi hugarraun,

266

Þau sem mér fundiist fyr Fagnaðar-verkalaun. Ykkur, með eftirsjá, Einmana starir á: Hey-önn og uppskera! Afmagna starfa-þrá.

1920

Tízkublað.

Tóm ótilunnin gæði

Eg áskil mér, Mig búðu um,

Þú heimur minn ! og hlúðu um,

Sem gælu-barn að brúðum!

Svo manninn, föng og fæði

Eg fái alt úr búðum,

Og krakkann htla h'ka!

Þá hfi eg sæl í friði.

Verð öll í yzta sniði:

Sú utan-sálar ríka.

Kerhngabók.

Á áttatíu árum

Eg nam æ fleira og fleira.

Mig fýsir enn að kunna meira

Eg hafði, undir árum,

Þær unnir af gleði og tárum!

267

Við norðurljós átti í órum, Er skammleikadagur á hálfskeiði hné. - Með syngjandi, vakandi vornóttum sté Eg viku-dans, þegar að sumarið fór um.

Og stökur og sögurnar stóru, Þær stafrófs-kver mín vóru. Og firðir og fjöll og brekkur Og rokkur og stöðull og stekkur: Minn skröklaus skólabeklíur — Við norðurljós átti í órum, Er skammleikadagur á hálfskeiði hné. - Með syngjandi, vakandi vornóttum sté Eg viku-dans, þegar að sumarið fór um.

Að verða stór — seni stúlkurnar, Mín stöðug þrá og tilhlakk var — En einkum sem hún mamma mín — Sú mið-sól dregur enn til sín! Við norðurljós átti í órum, Er skammleikadagur á hálfskeiði hné. — Með syngjandi, vakandi vornóttum sté Eg viku-dans, þegar að sumarið fór um.

Til æfi-náms, og ein í bekk,

Og óútskrifuð hingað gekk!

Eg námsstyrk einn frá feðrum fékk.

— í heimanmund af hæðum —

Úr höndum verndargyðju :

268

Að hvíla mig á kvæðum

Og keppa fram til iðju — Við norðurljós átti í órum, Er skammleikadagur á hálfskeiði hné. — Með syngjandi, vakandi vornóttum sté Eg viku-dans, þegar að sumarið fór um.

1920

Árs erfisaga.

Fátt að, að finna! Framrunnu daga, )Smá-muna minna Meðferð ei klaga, Viljans, að vinna, Vanmátt til baga — Árs erfisaga!

A gamlárskvöld, 1921

Myndirnar á íslenzku "Mánaðardögunum".

Þær eru hirðir hauklegar Hornið manns í kringum, Þessar gömlu gersemar: Gull af íslendingum.

1921

269 "Heyrðist kveðið upp úr leiði" erlendis.

"ísland, þér slapp aldrei hönd Öll af barni þínul Þó það fengi í fjarri lönd Fargað leiði sínu."

1921

Tíðasöngur.

Sjá, hvar grámunkur gamall Á göngur svo harðar, Að stökkva vígðu vatni Á valinn allrar jarðar, Sem féll í helreið haustsins, Svo hún varð kirkjugarðar - Sjáðu, veturinn þar vera Sig veikan út að bera.

Sjá, hvar foringi fjörsins

Á ferðum er sunnar,

Með gróður yfir grafir

Og grundir frostum brunnar,

Með sigurfána sólar

Og sumar-upprisunnar —

Boðinn gleði og gæzku,

Og gervileiks og æsku.

Stephan G. Stephansson: Andvökur 18

270

Með líksöng við leiðin,

Um lát alls ins horfna,

Um krossmörkuð grafar-göng

Ei gakk með munknimi forna.

En vígðu þig veröld,

AUs vorsins endurborna —

Á hverju kraftaverki

Og kvæði, sannleiksmerki!

1921

Dimmnætti.

Yfir heimi er hjarn — Húmnótt á vegi — Eg er birtunnar barn — Býst enn við degi!

1922

iVlartíus.

ForspA :

VítSlendast veraldar-ríki,

Voldugra en keisara-herdæmin:

Vetur og Vindsvala kyn,

Leysast mun senn upp af llmafalls-sýkl

Líkt eins og stórveldin hin.

I.

Pyrir gluggann minn gengu Glaða-sólskins dagar. Báru af ylgeislum yddum Örvamælir fullan.

271

Beint frá uppsölum árdags Undir randir þeirra Langt og gustmikið gólu Gullin-skýja lúðrar, Stefndu varðliði vors á Vetrarlönd til njósna.

Upp í brag hef' eg búið Bjarkamálin þeirra.

Lát þig alls ekki undra, Þó orustuguðsins Nafni, skálda-máls skeið í Sköfnung sínum glamri. Né þó vígroða vorsins Varpi á héröð kvæða Yfir gulnaðan gróður, Genginn undan snjónum.

Né þó launþráður Ijóða Liggi í heimátt, þangað Sem að æsku-skeið og elh Upptök veit og þrot sín — Báðar borgir sér hlaða úr Barnagulhmi smáum.

IL

Vor! Ó, vor — Vorl með fjör og for. Efnið, sem að eih'ft næði

272

Yfir löng og spáiiný kvæði, Fram um Ijóss og lífsins svæði Hvert þitt leifða og lengda spor. Þú, sem árs og alda dyr Opnar fyrir gróður-gæði, Hvar sem tímgast blóm og byr.

Vor,

Þín skuld er ei þessi for —

Hún er leif frá víkings-vetri,

Valur hans á hverju setri,

Meðan frelsi frjóva smárra

í fold og sjó,

Inn' í dróma ísa-grárra

Arma sinna, fékk þeim haldið.

Gaddi gróf

Kviksett h'f, og hríða-hárra

Hörkulögum skerpti valdið.

Smáu fræi úr freðnum kögglum

Frostið vildi ekki sleppa.

Forin er

Blökk og ber,

Blóð, sem sprakk því undan nöghmi

Að því fanga-klær að kreppa,

Þegar það læðing lyfti af sér.

Vor, vor —

Vor með fjör og for!

Morgun-köll

Kliðar snjöll

Hlákan þín, við hraun og björk.

273

Hrópandinn á eyi5imörk!

Vekur svana-söng,

Sólskins-dægur löng —

Grösin, sem þá gróa um víill,

Grundir við og liæstu fjöll,

Jafnvel mosinn

Fölur, frosinn,

Fylking drottins eru öll.

Kristsmenn, krossmenn,

Birtu og lífsins landnámsmenn.

Krossfarar,

Fylktir að vinna vöggurnar,

Vonarsælli en grafirnar.

Vor, vor —

Vor með fjör og for!

Hvessibrýn

Hretin þín,

Stundar-hamli, á hlaup þér setta,

Hik um það, hvað fyrst má spretta,

Svo á bót sé byrjun rétt:

Þau eru aðsókn öfug-drauma,

Eftirlegur vetrar-strauma,

Næsta dag af lofti létt.

III.

Viðh'kt hendir mörk og mann! Púin, svellköld sinu-læða, Sólar felhellan Tefur fyrir guói að græða

274

Gaddrunninn Sumargróður sinn, Þann sér hugsar hann — Hans er erfð ið unga, smáa,

— Ekki skrælan háa-lága — Óskabarn hans alþýðan. Hans er vor,

Vor með fjör og for, Leiðvísun til h'fsins anna, Ljóskveikjan í hugum manna, Frelsisþrá og framsýnt þor — Eitt sinn verða af alþjóð manna Alhr vetrar-hlekkir bræddir, Synir Ijóssins sumarklæddir — Lífsvon á ið sigur-sanna!

Þið!

Grösin, vaxin við Vosbúðina og harðlendið, Birkibeinar, búalið: Kona og karl!

— Áburðurinn einsamall Of-þrif skóp og ógresið — Ljáiðlið!

Hvar sem ungur uppvaxandinn Unnið hefir leir og sandinn, Glæsti teiginn gróðurríka: Allar hendur unnu það! Eignuðust landið, fyrir að Svelgja ei upp sína h'ka. Fram þú lýður!

275

Landavíður,

Liggur í hlekkjum heimur þinn,

Harðfrosinn

Á hönd og fæti, en hjarta-þíður

Leys hann meðan h'fið bíður!

Sh'kt var þinna glapa gjald — Grimd og myrkri fyrir þér Sjálfur trúðir, sár og ber Gafst þig inum vonda á vald. Hræum þínum hörku-tól Hlóðu sér í valdastól. Lát nú eigin dáðir duga, Djarfleik þlnn og vorljóss-huga, Þó að forin fljóti í tárum — Þó það hlaupi á hundrað árum Hjörnin forn að yfirbuga.

Lýður, bíð ei lausnarans, Leys þig sjálfur! Þínu eirðu — Oft voru fjötrar foringjans, Fastast sem að að þér reirðu. Sagan gjarnast eignar einum Afrekin þín, dreifði múgur! Samt mátt bera, svara-bljúgur, Sakir alls, sem hlauzt af meinum. Því hefir hlotnast herra-staða Heimskra sagna mörgu fóli — Einn gat ráðið skipa-skaða Skeikull Páll frá Staðarhóh.

276

Lengur mátt' ei, þjóðlíf, þig um Þvældum trúa sögu-lygum, Magnið þinnar orku ugga, Auðsveip dýrka kalda skugga Uppi á hjarni hásætanna, Heimsins stærstu slysamanna. Æ í starfi oddvitans Alt sem vanst, til harms og gleði, Það var fylgdin foringjans, Fyrst og síðst, er sköpum réði. Skipstjórinn er heillum háður Hásetanna, mikilráður — Leifur hefir ekki áður Aleinn bjargað flota af skipum, Hríðföstum í hranna-gripum, Vorönn sú, að veturnóttum Vínlands góða auðnu-fundi Göfugri var á Grænlandssundi, Góðfrægari landnáms-dróttum, "Hepni" við hans heiti tengdi — Hún var það, sem nafn hans lengdi.

IV.

Fyrir gluggann minn gengu Glaðar sumar-vonir! Stefndu blysförum beint til Bjarmalands í framtíð, Girtar megingjörð morguns, Mannprýði og sannleiks, Merkt var handsal á hjálma, Hjartarót á skjöldu.

277

Slógu Ijóma fram um löndin, Leiftrum út í fjarlægó, Glæstu rósir og runn, að Regnbogum í austri.

Báru hugsjóna-heimsins Heilögustu Ritning, Þar sem al-ljjóðir áttu, Eftir hvern sinn spámann, ÖU sín vorkomu vitni: Vers og kapítula. Hófu sólar-ljóðs söngva Samerfingjar jarðar, Sérhvert þjóðerni þekti Þar í sína tungu.

Mosavaxinn.

1922

Hérna vera eg vil,

— Og þess vann eg helzt til —

Fást við vangjöldin mín, eða arðinn,

Mínar skuldir og skil —

Svo er skamt héðan yfir garöinn!

1922

278 Erfiljóðið.

Eg orti kristið kvæði. Fyrir bón! Eftir dáinn drottins þjón.

En dísin mín var ei til erfi-orlofs kvödd — Hún var þá ei heima stödd!

Einn vinur minn um söngl mitt sagði: "Svei!"

og hló — "Góðgjarnt," hélt eg, "það var þó!"

"En veiztu ei," kvað hann, "Þeim sem hfa — þið Leirskáld, bætið ógnir dauðans einni við?"

"Fram á það þeir sjá með sút, Svona að verða sungnir út!"

1922

Ákúra um elliglöp.

Hleyp frá sennu um, hvort eg nú Hjari enn til þrifa — En meðan penni er huglátt hjú, Held eg nenni að hfa.

1922

279 Iðavellir.

Flytjum ekki unaðs-löndin vor Öll á bakvið dagsetranna kælu! Hér sjást líka mótuð manna-spor, Mörg og glögg að rjóðrum inna sælu, Fram um þessa alda-eyðimörk: Okkar jörð, með gleypisand og slörk — Ennþá bjarmar yfir þeirra leið, Enn í dag er nóttin þeirra heið. Fáskeytnir um forustu og hrós, Frá sér lýstu þyrnibrautir runnar — Slokknir, eins og óvitandi Ijós Útbrunnin, á faðmi tilverunnar.

1921

Eftirlegu-lauf.

ÞrátSur: „The last L.eaf", kvæíSi eftir Oliver Wendell Holmes. —

Hangir það enn, það hrör! á þöll.

Hin eru löngu falhn öll —

Loka-laust

Lifði það yfir alt sitt kyn

Og sig sjálft. Því laufin hin

Hnigu í haust.

Saman kemur þar um þjóð, Þegar í broddi h'fsins það stóð Grózku-grænt,

280

Frost og storma þoldi það. Þá í skógiiiim ekkert blað Var svo vænt.

Skorpið upp við skúr og snæ,

Skelfur það nú í hverjum blæ,

Bleikt og blátt.

Nöldrar: "Af sem áður var!

Allir mínir félagar

Liggja lágt."

Votur mosinn vex nú að

Vörum sem að kysti það,

Pögrum fyr,

Nástrá hrunin nið'r á fold,

— Nöfnin þeirra, aska og mold

Köld og kyr.

Lang-amma mín, sem það sá, — Sannorð kona, en löngu frá - Svo hefir sagt: "Hvergi fyrir-fundið hef' Fegri höku og kónganef Laufi lagt."

Nú, ef gola hleypur hjá, Hjakkar það sínum kviststaf á, Skjögur-skekt.

281

Er sem, togniið út iim skref, Oddum spyrnist haka og nef, Nædd í nekt.

Mér finst hálfgert hneyksli í Hér að standa og kíma að því, Verst því vart, Baðkúfur þess! börðin kring Beygluð upp í þríhyrning. Skoplegt skart!

Verði eg eftir-legu lauf Liðins árs, er skógar-klauf Blöðum býst,

Svo sem eg að hnjósknum hér Hendi gaman, slíkt skal mér Verðugt víst.

1922

Galílearnir.

Gremst mér títt, hve öld mín óðamálga Óhlutsamri vinnur gleði-tjón Rósemd minni. í sögu eða sjón Keyrir hana að krossi eða gálga, Þeirra, er lét hún særa eða sálga.

Eigingirnis áframkapp og stritið Yfir slóðir ræningjanna þvert Liggur úti, blóðrisa og bert,

282

Rúð og táið, með þrek til þrota slitið. Rasað sjálft um ránfeiigsemis-vitið.

Grípa sé til alls, sem eyðir, meiðir, IUúð stælta, að kúgaranna völd Hreppi blóðug sinna synda gjöld. Vonzkan máttar-meiri á kné sýn neyðir Samkvæmt lögum hana, að höggstökk leiðir.

Vakna þá í veru minni og kýta Vitund mín og hróp um hvað til dró. Deiia þeirra raskar minni ró, Sem ei vilji samvizkan mín hh'ta Sakadómi sjálfskapaðra víta.

Funar þá upp fyrrum sagða orðið: "Frömdu engan saknæmari en Aðrir, glæp, þeir Gah'leu-menn, Þó þeir hafi þessu fyrir orðið." Sjálfir erum meðsekir um morðið.

1922

Afi og amma.

I.

Stóð eg við dauðra dal — Sveipaði húm og hljóðleikinn, Heillar aldar grafreitinn — Kveld-sól skýja-skör sig fal,

283

Skein svo milli, fjar-hnígin, Yfir varða tuga-tal Eða véin vallgróin.

Fann eg, í mykri muna

Míns, í skyndi funa

Löngu-máðar minningar.

Eins og, úti stöddum hal,

Aringlóð í skuggsjánni á veggnum

Virðist rjúka í röstum, í rökkvuðum sal,

Gægist hann gegnum

Gluggann sinn

Inn.

II. Hver er hér í hljóði að sýsla? Hefir nóttin raust, að hvísla? Hljóðmál læðast krókinn kringum, Keypta handa útlendingum.

Þeirar ættar þriðji hringur, Yfir moldum mey þar syngur! Af því liúmsins alkyrð þegir, Þögull nem eg, það hún segir.

III. "Amma mín og afinn Eru hérna grafin, Hvort við annars hlið. Barnið þeirra beggja!

284

Bljúgt við rekkju-stokkinn

Gróna, grasi sokkinn,

Ekki að sveita-sið,

Sín er upprætt blóm að leggja

Fölv, á þeirra frið,

Né að kveina — en kannast við!

Eg í æsku-stríði Oft til þeirra flýði, Þegar sorg og sorti Sveipaði götur mínar, Skyldari þegar skorti Skyn um raunir mínar, Þrek og þrárnar mínar. Þar var þá mitt "heim", Annað alt var mist!

Vissu þau, að þeim Sem veitir guð sitt goðorð, Gefur hann sín boðorð,

Að meitla í bálhert bergspjöldinn — en brjóta þau

öll fyrst?

Hvítnaði, und hárum gráum, Hýra í augum bláum, Eins og heiði hlýtt. Geisluðu andht aldin Út um blæju-faldinn, Sem við sinn guð hefðu Samtal hafið nýtt,

285

Og á tindum tefðu Tilvonaða landsins — Lúða landnámsmannsins — Sem langt er til — en frítt. Hjöluðu mjúkt af mildi Mál, sem eg ei skildi, Þjóðmál þýðra kvæða, Þeirra, er við drottinn ræða.

En, sáu þau fram úr sinna Seinni niðja, og hinna, Hörmung herleiðinga, Hlutfall útlendinga, Júða í járnin leidda, Jórsalina eydda? Sáu þau Síons hlið, Sáu þau lengra en við?

1922

Til Jóns frá Sleðbrjót.

Jóla-eldur innri þinn Út yfir kveld þitt logi! Skugga-veldin aldrei inn

Að þér heldur vogi,

19::

Stephan G. Stephansson: Andvökur 19

286 Hvílulaunin.

Ameríska afréttin, Ágirnst hef' eg vænleik þinn, Af þér vann, með exi og sigð, Útskæfur frá manna-bygð.

Grund, sem átt að geyma mig, Gjarnan vildi eg skreyta þig — Hvílulaun: mín handarvik Hljóttu, þegar verkum lyk!

1923

Djöfla-trú og guðstrú.

Djöfla-trú er: að dýrka Drottinn, sem leyfir sér ilt — Gegnir, að nefna guð sinn það Góða og bezta, sem vilt!

Þó guð sé aðeins: átt þín

í alviðru h'fsins hafs:

Sé greinalaus "siffra" — hann getur fært upp

Gildi þíns tölustafs.

1923

287 Skeljabobbinn.

— „The Chambered Nautilus" eftir O. W. Holmes. —

Sem skáldanna Dverga-skeiðin hann er,

Sem skrautleg Boðn-sæ fer,

Með stöfuð segl frá strönd,

Um stórhugans djíip, við morgunljós þönd,

Til hafmeyja-söngs um sólviðra lönd,

Við suðræn kóral-sker —

Sem að þar vaka og vinda úr hárinu á sér.

En skeiðin varð strand við skergrynnin flá,

Hvert skrautsegl tætt af rá,

Hver þilja þandar dyr,

Og þöglir salir, og fallinn er byr

Þeim sækóng, sem bjó svo frítt bát sinn fyr.

Og opin standa öll

Hans yfirgefnu rúm, í perhi geisla-höll.

Svo augljóst er hljóðlátt áranna strit,

Við innan-ljómans ght

Upp hærri hæða slóð.

Hvert herbergi niðri í eyði stóð,

Sem rið upp til fegurri heima 'ann hlóð.

Af gleði gleymdi 'ann þar

Þeim gömlu, því nýsmíðið vandaðra var.

Tak blessun frá mér, fyrir boðskap þinn, Þú barns-reif! sæfarinn, Sem af sér hefir hent.

288

Með hljóðiim vörum þii mér lézt bent — Sem lúður-gjall Heimdalls, frá hafi sent, Sem nam við hljóm-klett hér, Nú um hvöt mína instu það syngjandi fer

Svo reistu þér hásal ofar, mín önd,

Hvert ár sem fer í hönd.

Þitt afkast of-lágt var.

En upp á við, hærra! ger betur þar,

Og loka þeim himni, sem lægra þig bar —

Unz skelja-skurni því

Þú skilar loksins frjáls, of þröngu að búa í.

1923

"I Was Made of This and This".

— Gertrude Rotaison Ross. —

Sitt úr hvérri átt það er Efnið, sem að varð í mér. Sköpuð er eg öll í kross, Úr engil-hreinku og gálu-koss.

Mín góða móðir ól mig upp í ótta og kærleik drottins síns, Sem kendu: eg ætti að varast vel Vini-götur pabba míns.

289

Hann er fyrir mörgum árum frá.

— En augun, man eg, vóru blá — Hann gerði alt — jú, svo var sagt — Um sína daga, rangt og skakt.

Hallaðist að því, hór um bil, Huldafólk að væri til. Öll hans trú varð of og van. Eini guðinn hans var Pan.

Til móður guðs hún mamma bað, Meinlaust pabbi hló við það Tahiabandi og ölhi að.

(Marja, þig eg, blessuð, bið:

— Barnatrúna held eg við! Lát mig ganga, út og inn, Eins og vill hann sonur þinn!)

Hann kneifði staup við komur manns, Og "Kolbrún" hét 'ún, pytlan hans. Við sáhna lék hann lag úr dans.

Hann nefndi, ei með neinum stanz, Nöfnin flugna-höfðingjans. (Ef syni kem eg seinna á stjá, Mun sama mér um flösku l)á?)

Og þrent var það, sem mest hann mat, Á meðan hér á jörð hann beið.

290

Það vóru: fjöll og fiðlan hans, Og frjáls og opin bæjar-leiö.

Hann sagöi margt — og sem var verst, Sögur, er aldrei höfðu gerst. Þagði ekki um þekking á Því, sem enginn vita má.

Og honum mátti ei marka stað, Hann múr og girðing hæddist að. Hann unni sínu — þrent var það: Fossa hljómi, heiða frið, Hýru kveldsins tjaldeld við.

(Marja, góða! freisting frá Forða oss! Mun eg hneykslast á, Ef blótar og drekkur brennivín Blessuð sonar-vonin mín?)

Minning hennar mömmu er sár Mér, fyrir hennar gæzku-tár — En þegar vor í veðri er, Vænna um pabba þykir mér.

En, æ! að skapast öll í kross! tJr engil-hreinku og gálu-koss.

1923

Einkennis-nöfn og upphöf.

"Að igrípa tækifærin" 203

Aðsóknir 249

Afi og ainina 282

Afniæliisgjöfin 195

Afsögnin 215

Aftanskin 250

Aftansöngur 8

Aldrei Ibrugðnst ba'kurnar 203

Aldrei fölnar þokki á liinni 151

Aldrei skulu svona niálslok nuield 154

Aldur ininn sem ekki er hár 202

AldurshæðÍTi 250

"Allar falla ár til »sjár" 154

"AJIra aitniæli" 202

Almenn veltiár 174

Alt er ein snjóbreiða hóllinn og hlíðin 219

Alt líf verður gengt meðan hugur og hönd . . . . 139

Amerísika afréttin 281!

Annarshugar 262

Apríldagar 225

Arfurinn okkar 207

Asa-hláka U

Auðna-Bjarni 48

Auðar sjóbúðir 198

A áttaftí'U árum 26()

Áður en, sumar, að þú iferð 23

Aður var skár, l)ó yrði ei frár 175

Á eintök kostnaðarnuinna 151

Á eldadaginn 15S

A kápu-blað 127

Ákúra um elliglöp 278

Alftakvak um haust 26

292

Á lipurtá Imti læddLst inn 33

Á iiiitti^i-staíVnii nijöll 14

Áinmli.H-efnin 228

Árdegi 236

Ar.s-'erfisaga 268

Árum á eiftir 75

Á vökulúður leikið er 40

Baldvin Einarsson 54

Bamasöngur til .síra Kjartans Helgasonar . . . . 121

Bauitarinia 221

Báru-.sjót er ör við öl 7

Beðinn um kvæði til prentunar 204

Beint af augum 139

Bein ])in lest hvort lilýtur hér 261

Bergniál 133

Björn Halldórisson 122

Bolsheviki 241

Burði brast hann til að 220

Byrðing hleyptu að hverjum firði 192

Bæra ei brek 9

Dagamunur 238

Danaveldi 148

DáðamaðuTÍnn 108

Deiglan 169

Desember hjónaböndin 164

Dimm-nætti 270

Dísin lífs og Ijóða 123

Djöflatrú er að dýrka 286

Djöflati'ú og guðstrú 286

Drottins orðið 255

Dynur í ás og dyraskeið 11

Dægradvöl 23

Ef að ])ú ert íslendingur 263

Ef landnámsmenn við hundrað ára hvörf 63

Ef léð ei hefðir lund og eignir þínar 3

Efra dagsett. Gegnurn gráloft hljótt 182

•293

EftirdrÖKU dilkar 17G

Eftir-logu ]auf 27!)

Eftirnsjáin 229

Ef l)ú ert .sá isein gouííur ekki af göfluin 24(J

Bg elska l)ig, lifaiicli líf ^ 249

Eg 'er aðeirLs söngs og .sögu geyniinn 209

Eg flý til þín er suniar.söngvar falla 14(i

Eg lief' staðiö hjartasorg við hlið 77

Eg hittl þig í flýti ferðalagsias 99

Eg hrósa minna hinna von 204

Eg hvata niinni fótafeið 8<j

Eg í skæru skini þínu 238

Eg játa beint að þér í þínu sæti \'A

Eg kein til þín, Einar, inn 124

Eg ligg hér í lágnættis arini 215

Eg inan, að "Briin" hét litla Ijóðið þitt Gl

Eg orti kristið kvæði, fyrir bón 27S

Eg senili hug í hafrót kveldskuggajina 211

Eg s.eiuii þér leikandi í^vein l)es.si jól 47

Eg sendi þér skjóðu af vítuin að varast \')2

Eg vildi gjarna hugga, en lilýt að þegja 103

Eg yrki kvæði um "kaup og gjald" 198

Eigi vildi Ægir mig 175

Eignastu áhugamál 206

ílinar Jónsson 80

Einhversstaðar sver liann .^ig í ættina 252

Einn í ösinni 182

Einn, tveir, þrír 35

Ei þó sé í orð initt lagt 48

Ekki að niér sé útföl sáliii 227

Ekki er guð á góðu sár 174

Ekki or lýti fall að ifá . . . , 205

Eld-dýrkarinn 215

Enchirlífgun 30

Erfiljóðið 278

Krindi.'^leysa 124

Er skaint lifði nætur, þeiin haustda^gruni hjú .... 195

294

Er til ríkis kominn kaniuske 241

Eygló örvandils 260

FangatS hafa feginshug minn, faðmlags Ijýðar . . 28

Fá eru hros og f jarri hlý 7

Eárveður 8

Fátt að að finna 268

Ferðabæn 48

Ferðaföggur 177—191

Ferðaföt 203

Fimtugs-afmæli 120

"Finis Finnlandiæ !" 38

Fjalla milli 177

Fjöll að hátta 9

Fleyttu þér fáninn vor góði 53

Flís úr vörðu Jóns Sigurðssonar 57

Flótta-sigurinn 154

Flytjum ekki unaðslöndin vor 279

Flyt velkominn hingað, sé hróðugt um slíka .... 128

Fornar ástir 155

Fornar trygðir 264

Forspá 270

Fossa-föll 140

Fram um eilífð alla 250

Framvegis 76

FramlDróun 224

Frá lýsing til dagseturs leggja þau að 210

Frá þér ótal andleg brauð 128

Fróða-lög 146

Frændisvipur 205

FuUorðnum er ætluð ein 139

Fylgd á fremsta hlunn 245

Fyrii- gluggann minn gengu 270

Fyrst hljómamir lengra en höndurnar ná 121

Fyr var yndi að etja við 237

"Föðurland hvar sem gott er að vera" 261

Gagnar smátt þó galir hér 262

295

Galil-earnir 281

Gaiiiali maitóöngur við rínmalok 156

Ganíl' árið liringt út 220

fiainla landið KÓ«^ia erfða 108

Ganili ofninn niinn 2(H>

Gert til GuÖmiindar FinnboKasonar 9.'j

Gert l>egar grið voru sett 247

Gestanklukkan 227

Gestirnir 25

Gleðileg jól 47

Gleypt aldrei getur 17

Goðorðsinaðurinn 125

Goðuin líki niaður niinn 205

Góu-ljóð 30

Gráturinn nieð grátenduin 203

Greina-gerð 239

Gremst mér títt, live öld nn'n óðamálga 281

Gróðabrögð 251

Græði.st isjálegt vetrarverk 33

Guðíjjörg Hannesdóttir 49

Gustur koni, og fauk upp fjallið 239

Gæf uraiin 202

Gömulljóð og gamlar l>akkir 151

Hafin yfir goð og ginnungagöp 153

Haf og hnjúkar 25

Haf rót 15

Hallir við lilóðum 113

Handritað á "Andvökur" 151—153

Hangir t>að enn það hrör! á þöll 279

Hann bauð öllum ineingerðnni mannanna inn .. 45

Hann fór milli landa og lýða 173

Hann gekk með lund >svo liðstyrk.s-gjarna 143

Hann hefir hinn veg 118

Hann kom í söngdí,sa .sal 82

Hann kvaddi trúr sem sæmdin sjálf 201

Hann kvað sína litlu og lágt settu þjóð 37

Hatur og heirasstríð 113

290

Haust-lag 19

Haust-lestir 14

Hátíðaklukkan 226

lláttalyklar 146

HeiÖló seui uiu suinardaginn 229

ll(MmaIjagfíar 238

Heiiiifararleyfi 116

HeLnihugi 83

Heimleiðiis sent 210

Heimsfriðax-fólagið 140

Heimsókn vorsinis 33

Heljargrimdir 236

Heljarhlið ;. 211

Helga erfi 95

Herð l)ig, sveinn, «g hi'æðstu ei neinn 137

"Heyrðist kveðið ui)]) úr leiði" erlendis 269

Hey-önn og uppskera 265

"Hér kemur alt fyrir eibt" ! 155

Hér léttir til — en skyldi vera að vora 147

Hérna vera eg vil 277

Hleyj) f rá »sennu um, hvort eg nú 278

Hljótið lengi og hnekkis án 48

Hlývindi 9

Hnatta-flokksins himln-vanigi á 185

"Hníginn er í hadd jarðar" 111

Hnuplað frá Helne 263

Honum sem telur hárin mannis 192

Horfnii' eru vaxta-verkir 30

Hornrekan 216

Hi'oggsvalur, heimsátta tveggja 14.

Hröpin o'num hásætin . 171

Hnga til hafisins svo heitt feldir þú 132

Hugnun 11

Hugrekki 204

Huldufólkið 64

Hvað .skal stórri starfsemd hér 250

Hvar ])ér opnar, lifillin mín 203

Hvatamál 137

297

Hvenær sorii ng firðist fjöll 2ö

Hverja braut sein lyffin lapði af 205

Hvílulaunin 286

Hvorki var og kreima sönn né kempu maki .. .. 156

Hvort manstu það, systir, er saman við undum? . . 2-53

Hýrnar istri-nd og himininn 9

Hærukollar 10

Höfum margir lengur lifað 106

Iðavellir 279

"If you ean keep your head" 246

Innreið vetrar 31

"I ■vvas made of this and this" 288

í áning 1,37

í brú til sumarbatans fer 225

f dag kom vor og alt er yngi-a 217

í gegnuin hélaða gluggann minn 201

í hlaði, hosta^^kál 35

í horfi eygðu lönd og lcið 48

íngólfsskáli og Skjaldar'höll 247

í nýja skógi 21

Isahrot 29

ís að leysa 29

ísland leit um áramótin 85

"ísland, bér slapp aldrei hönd" 269

Islendingar 213

fslenzkur kveðskapur 164

f stuttu máli heilsar hér 120

í tvent skiftast gróðabrögð 251

Jafnaðarmaðurinn 234

Jakob Líndal 106

Jelja-])jóð, um jökulgarða hnýsin 213

Jóla-eldur innri binn 2S-")

Jóla-kveðjur til Jónasar liiall Ki.)

Jólavíí^a til föður dáins drengs 17

Jóhann Einansson 101

Jón B. Jónisson Uio

298

Jón Hrafndal 99

Jóns SigurðSvSonar varðinn vestra 128

Jökull á jörð 8

Jörðin vorsins hlýju hrifna 235

Kaldar kvoðjur 7

Koiifíii karfían niar 68

Korlingabók 266

Kerlinga-hláka 248

Klaka-klár 175

Klárinn farinn kra/ftiataugum instu 238

Koma nú að meiða mig 176

KonungS'gæfan 242

Kotið hans í eyði er 101

Kulda-kveðja 153

Kuklinn, kuldinn, bölvuð bitran! 236

Kuldinn siðlaus kSvoli er 175

Kulvísi 237

Kveðið eftir kunningja 118

Kveðið til Eggerts Jóhaimissonar 73

Kveðja send Kveldúlfi 174

Kveldfegurð 32

Kveldúlfs-minni 68

Kvæða-Keli í musterinu 209

Kyrð í hlíð og klökt um völl 12

Kör 265

Lam-vinds flökku loftbóLstrar •• •• 14

Landnáms minni 63

Láttu — veð'ur og vind 156

Lausn úr bönn 235

Leggur iim geð f rá logni og biæ 5

Leiðtoginn 205

Lengi við í herrians Höfn 80

Lestrarfélags-ljóð 91

Leysing 28

Lífið í glóðunum 261

Lííf og dauði 139

Lífs eigan 165

299

LíLsþrá 249

Líkklukkan 226

Líkmaður 139

Línur úr scndibréfi 262

Líti(5 lang ær Góa 30

Ljái l)cr snilli að lifa í öld 227

Ljóð, þú kynt niig kallar 32

Loforð efnt, "að láta vita uni sig" 175

Lokahönd á Ijúfling sinn 208

Lotið að litlu 155

Lygna 9

Magnús J?rynjóM\sson 41

Mannaloiðin niiðast. — Kunn 261

Manntjón 220

Maxkvörðiuinn 143

Martíus 270

Matthías Joc.huinsson 130

Málarinn 208

Málvinirnir 203

Máttanstoðirnar 206

Meðan ujipi er eikin há 95

Með f jörum fram 185

Með haukinn yfir höfði sér 216

Með kvillana niína kein eg nú 152

Mér var löngum gæ.fan svona gerð 177

Mér sæmdi senn að þagna 262

Mið-morgunn 31

Mig haifa aldrei vinir ver.st 224

Mínum penna aldrei í 20

Morgim.skin 220

Morgun-vers 26

MoííHvaxinn 277

Móður-muni 78

Myndirnar á íislenzku "Mánaðardögunum" 268

Mælt til Sveinbjarnar söngskálds 59

Náttúru-lög 146

Niðurlag 191

300

Norðanbakki 11

Norðri af jarðar ilsku-átt 11

Nú er fftM'ra lið til lands 198

Nú i)rýða sig hæöirnar tvítngum trjám 21

Nú vorar yfir vetrarharðindin 75

"Nýall" 133

Nýársnótt 161

Næturblindu skarðar skjöldinn 248

Ofn minn góði, oft mitt lið 206

Okkar gæfu-mesta mann 57

Okkur er sagt: úr syni spámannsins 214

Ort til únítara 90

Ort við yngri mann 154

Óboðinn og aðvífandi 64

ókurteisi 175

ólafur frá Espihóli 111

Ó, vittu til! það verður \m 76

Raun mér stílar stefin 225

Ráðinna raka 133

Regnsins þéttist bleytuibað 12

Reið eg yfir Danaveldi eina ögurstund 148

Rifbrot 226

"Ríðum og ríðum, rökkvar í hlíðum" 245

Rutt er og eyða ettir 56

"Rænka iitla" 113

Rögnvaldur! á Fróni fús 116

Samleiðis fórum við urðir og engin 137

Samsöngur 191

Samur eins og áður ifyr 12

Sálir á sölutorginu 227

Sá tíði dans fiá klukkan sex til scx 217

"Segðu liér bað sjálfur" 253

Sem skáidanna Dvorgaskeiðin hann er 287

Send á hækjum hölt og skökk 203

Senn í nánd við norðurlönd 243

301

Sextugíicssa 9 1

iSeztu í hornið hjá mér 229

Sé í vændaim veðrakast 249

Sína FriTirik Bergmann 104

Síra Lárus Tliorarense-n 61

Sit ef? úti á y/.ta sandi 217

Sitt úr hverri átt J)að er 2SS

Síðasti söngfugl 130

Sífelt sneyði.st af oss ögn 22()

8já hvar gráinunkur gamall 2fi9

Sjóveður 7

Skafrenningur 13

Skafti B. Brynjólfsson S3

Skal gömlum vinum gleyma l^ó 2(il

Skallar í höfðum 192

Skammdegi.s-frost 13

Skara-skæningur 33

Skeljahobbinn 287

Skilagrein 201

Skiljir ]m skuldanautsins 206

Skilningsmunur 169

Skilningur 206

Skipakoman 217

Skipaminni 192

Skipa-tjón 198

Skörðaim stölluð stólpa-girðing 10

Slagarinn milli elds og eggja 242

Sly.sast ei hót um sljiigleikann 219

Snæfríður 29

Sonur spámannvsin.s 214

Sólbráð 14

Spámaður án föðurlands 173

Speglað alt hvenfandi-hvel sitt 26

oStaddur við kasnfngafagnað 160

Stafkarls vísa 261

Stefán Yali)erg ö(y

Stillan l^rýtur, stækka ský 15

Stjarneygð, dreymin, dökkbrýnd nótt 236

302

Stjörnuspár 239

Stonnur allar áttir fór 13

Stóð eg við danðra dal 282

Studdur staf inínuin 165

Stundarmenni hvert þér hlóð 79

Stungið í Htokk með brúðargjöf 163

Stúlkuvfoa 217

Stýrir að f jörum fyrirboðinn 54

Sumarnætur 28

Sumarveðu]' 13

Sumar-víðsýni 25

Svanur, hví var hallskift því? 26

Svo skammdegis í^kugga-isvört 19

Svipir í Skuggisjá haustsins 229

Synd hafð' eg drýgt, og sú var Ijúf ! 237

Sýlar daginn, sortnar land 8

Sýnt frá Suami 131

Söknuður 103

Til Brynjólfs'sonar-hjónanna 77

Tileinkun 3

Til fjallanna reið eg með ökumagns eimi 252

TM greiðvikni búinn og boðinn 100

Til Guðmundar Friðjónsson 151

Til Hjartar Þórðarsonar 85

Til Hjartar Þórðarsonar rafifræðings 128

Til Jóns frá Sleðbrjót 285

Til Jóns ólafissonar 151

Til "K. N." 153

Til Kristins Stefánssonar og J. M. Bjarnasonar . . 152

Til Poestion's 131

Til S. G. Thorarens'en 123

Til Sig. Júl. Jóhann'cssonar 152

Til "Th. S." 219

Til l>ess er stefnt, er fólk sig saman flokkar .... 73

Til Þórðarsonar-hjónanna 48

Til "Þorgils gjallanda" 152

303

Til Þorsteins Erlingssonar - 151

Til Þorst. Þ. Þorsteinssonar og G. J. Guttormssonar 152

'Tis the years that only niust grow old 163

Tíðasöngur 269

Tíundir 165

Tízkublað 266

Tolstoj 45

Torfhildur Hólm 113

Tóm ótilunnin gæði 266

Trúnaðarmál 224

Tungutali 115

Tvísýna 216

Tylliboðin 174

Umbúnaðurinn 171

Um haustið fyrir fyrsta söngsins vor 59

Um Magnús Eiríksson 79

Um stund-lengri samdvöl var synjað af mér .... 41

Undanhallið 154

Undan ho-ttu úr otfnum snjá 32

Undarlcg er íslonzk lijóð 164

Undir íslenzkum fána 53

Upphaf sér og enda mun 153

Utan-harka af eyðimörku 13

"Úlfurinn" gleypir ekki sólina 17

Úrtölur 204

Útboð 263

Úti-fegurð ! ekki er sá 25

tJt í loftið 156

Út úr aðfinslu við kvæði eftir mig 237

Útiirdúrar 86

Vala að veizlu 125

Veðrið gerði bragarbót 11

Veðurnæmi 5

Veit vsitt fall á vígin rudd 2S

Vel á fremstu vega nöf 108

Veljirðu þá, að verja lönd 215

304

Velli haldið 205

Verið 'hafði viljug fóin 255

Veri þið í«ælir, dag eftir dag 38

Vers þín ciga öll að hanga á átta rótiim 146

Veíítan hryðja 12

Vestmanna inegurð 237

Ve^tur í kletta vorið .'^enn 226

Vestur-fslendingar 40

Ve.sturströnd er glöð við ge.st 25

Vetrar-bylur fer uni hlélaust hjarn 8

Vetrar kveldverk 32

Vetur á siéttunni 12

Veturinn hatfði vænst að fá hann 122

Ve.turnætur 27

Við Björnson á grafarbakkanum 37

Við bygðum guðum í svo mörgum myndum .... 90

Við erum ekki vesturfrá 237

Við höfum vestan hafs 152

Við leiðin drengjanna minna 38

Við óminnis-elfuna 172

Við systkina-börn erum fjarlæg og fá 207

Við vildum trúa: að eí'inn yrði vi.s.«a 104

Við ýttum Vestur-álfu til 91

Vigfús Halldórsson 132

Viltu, "K. N.", veita mér 153

Vittu, eg enga öfund ber 154

Víðlendast veraldar ríkl 270

Víðbláins Vimur 27

A^'ík ei frá niér, andi liðins árs 161

VÍTibannið komst öflugt á 226

Vísa eftir Tennyson 201

Vonzkan boðar, Finnland í'arið 38

Vorharðindi 147

Vorhret 219

Vorið á Veðramóti 14

Vormorgnar 217

Vor-rökkur 12

Vort helga land, vort heimaland 83

305

Vorsnjór 10

Vorönri 24:3

Vær og varimir 8

Völlinn ríftur veturinn 31

Yddur slökkva á oL'^ta snjó 9

Yfir áraflóíVirJ {14

Yfir^efin l)ai-nagull 225

Yfir heinii er hjarn 270

Y'kkur sendir ávörp kær 174

Yrði nýja árið kalt 164

Það er enn í ölluni lönduin 202

Pað er glópska að guðsskjólið sé gaumlaust þegið 13

I>að get eg þér sagt með í«anni 224

Það tel eg niér hærra happ en heini að vinna .... ?21

"Það verður landslán sá liðléttingur fari" 103

Þagnarmerki 129

Þann er "8n't Hóni" sendi 133

Þannig fara^st ])akkir mér 151

Þann við höfuni auðinn átt 164

Þaufaði snjó á l)iljur lands 10

I>á lyftii>t brún cr lóan koni á bala 129

Þegar á Heljar heiði 3o

Þegar bleik er æfin öll 127

Þegar einhver óhöpp sár 203

Þ^gar harðast þrengir að 169

l>egar hljónia hetjum geymdir 172

Þegar léttur lækur 78

Þegar linnir þolið manní< 261

Þegar söngsins andar allir 146

Þeim er ei næmt sem búa að fuglabjargi 115

Þessar í'öggur hof' eg borið heim 191

Þér er l)rugöið, mannna mín 49

Þér, (Tuðnunidur, við góða heiraferð kjósum .... 93

Þið fleii)riÖ um það, fyrir heimskra ofísa 169

Þingkvöð 108

Þjóðar-bata-fært í fæ^tu 204

"Þorgils gjallandi" S&

306

Þorsteinn Erlingsson 82

Þó að alla úr dauðans drolli 263

Þó að jóla fró og friö 47

Þó að Kára Ijyki eg 139

Þó aldrei njóta ætti liann síns bezta 234

Þó nú sé orðin löng til lands 152

Þó vel eg skilji skarð seni iiöggvið er 83

Þó það taki ei stóran stökk 140

Þröng er króin, kálfur ininn 160

Þrösturinn norður um sólskinið syngur 31

Þröstur í skóginuni 176

Þú át't líf, sem lif ir dauðan þig 165

Þú fékist ekki undir sól 163

Þú hefir fyrstur, mínum svörtu sjónum 158

I>ú kaJsa og úrkomu upprofa morg'unn 220

I>ú 'Skáld getur orðið. Og aldregi standa 174

Þú smáfugl ,sem loks hefir loft-takið hitt 191

Þúsaind-eygt og að oss snúið 239

Þú vanda býðst um vantrú mína drýginn 228

Þú vissir það varla 35

Þú æsku-ás't til Ijóða 155

Því er þögn 88

Þær eru hirðir hauklegar 268

Ættarfylgjan 164

Æ, iþar hóf hann þr'östurinn fyrsti 176

Öldnum höld er ofaukið 216

ÖII er hún klædd í hvítalín 29

örvandils-tá 260

IjeiKr^ttinear: Bls. 21, 5. 1. isáldanna les: ísaldanna; bls. 37, 6. 1. smitSa les: sniíSa; bls. 46, 13. 1. einuveru les: einveru; bls. 62, 19. 1. þau les: þú; bls. 93, 3. 1. Ijósa-aukum les: Ijós-aukum; bls. 86, 4 I. og bls. 116, 9. 1. séra les: síra: bls. 181, upptekningarmerki " falliS burt viS byrjun 14. 1.; bls. 215, 4. 1. metStorfvegg les: meíJ torfvegg; bls 231, 5. 1. Rekkur les: Rekkjur.

C o

w

n3

43

Q) ■P W

W ;0 n >

-p w

0, p

o cv

M

University of Toronto Library

DO NOT

REMOVE

THE

CARD

FROM

THIS

POCKET

i

I v.%» , '• v» V. vMvM<«J^Í«>^í«Vi

' ■ v^^^nCvN.'N V«rVfcVVVi^%«,

t*.V.V.V.vX<'^^

.'iv!s« •X«w.v^^

^•i'i'iSVKVtVt

I Br: • • j ■ it » »- gr if ' *■ cnftnr

•:»Y»Nv.Vi'

•%f.Y.Y.%V

»Y»: I A?&WAV?.V.». v.«!»!«

íy.S'.v

•.• « • i 1 1 .

t • t 3 •: 1 1:

,..:.SV«Vr.>

'••:.Y.Y.w^

Æw>ASv!»!t!

iyíOTÍ

^-**%!

JLl

f *fi

( "^í .i (í ■*