DIE ESL ND = I INT DD I$ E ax on ed ANNALES ACADEMIAE GANDAVENSIS, - MDCCCXXI - MDCCCXXII. ANNALES ACADEMIAE GANDAVENSIS, A DIE I. OCT. M. DCCC, XXI, AD DIEM | VII. OCT. M. DCCC, XXII, FRANCISCO /EGIDIO VERBEECK , RECTORE MAGNIFICO , L. V. RAOUL, SENATUS GRAPHIARIO. GANDAVI, APUD P. F. DE GOESIN - VERHAEGHE, ACADEMIE TYPOGRAPHUM. — — 1823. f? . P SA N *. EA ET \ were s) e eS re) ! *- * 4 e +> Bos IAS U GRAI NE eM ^. 1 * ü d st £ ^ INDEX EORUM QU HOC ANNALIUM VOLUMINE CONTINENTUR. 1. Nomina Professorum et Lectorum Academicorum. 2, Programmata Lectionum in Academia Ganda- vensi habitarum. 3. Acta in Senatu. , 4. Programma Certaminis Literarii anno m. nccc. xxr. indicti. | 5. Series Dissertationum Inauguralium tam pu- blice, quam privatim , defensarum. 6. C. A. Van Corrsem, Oratio Inauguralis. 7. J. G. S. van Brena, Oratio Inauguralis. 8. F. E. Vznszzck, Rectoris Magnifici , Oratio. 9. Commentatio J. C. Van pen Bnozcxr. 10—0 ... C. LIED xs. II,--------- J. B. Gurvarp. 12. z— A. H. var DER Boon Mxscu. 139..Q MMM H. Herpen. 14. R. Covnrors. 152. J. Corn. Voorpurn. Hav Tyr ina K A h * R y [ E y e m ; vi ` D 1 = 4 vis „ a md : — enn Sere 5 > í ; XN * NOMINA PROFESSORUM, QUI, © (Inde a die x ocr. M. DCCC. XXI. ad diem vu ocr. M. DCCC. XXII.) IN ACADEMIA GANDAVENSI DOCENDI MUNERE FUNCTI SUNT. RECTOR MAGNIFICUS, FRANCISCUS ZEGIDIUS VERBEECK, ACADEMLE GRAPHIARIUS, L. V. RAOUL. Professores : Artis Medicee. F. E. VERBEECK. J. C. VAN ROTTERDAM. J. L. KESTELOOT. J. F. KLUYSKENS, Prof. Extraord. C. VAN COETSEM, Prof. Extraord. B. F. J. VAN WAMBEKE. P. DE RYCKERE. J. J. HAUS. ) Disciple, M athematicarum et Physic. J. G. GARNIER. C. F. HAUFF. J. G. S. VAN BREDA. Philosophice Theoreticee et Literarum. G. L. MAHNE. J. M. SCHRANT. L. V. RAOUL. G. W. RASSMAN, Prof. Extraord. Prosector Anatomicus. I. L. BODDAERT. SERIES LECTIONUM, QUE ; Q. D. 0. M. B. V., IN ACADEMIA GANDAVENSI HABEBUNTUR , A DIE I OCTOBRIS M. DCCC, XXI. USQUE AD FINEM MENSIS FEBRUARII M. DCCC. xxm ; Rectore Magnifico, Francisco EOGDIO VERBEECK, : CIHR. MEDIC., ET ART. OBSTETR. DOCT. —— GE C e Ordo Medicorum. J.G. VAN ROTTERDAM. Pathologiam specialem , symptomatologiam et Praxin morborum acutorum docebit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, horâ decimá. Porro, in Nosocomio Academico, Institutiones clinicas ab initio. ad finem scholarum; horâ octavé, moderabitur, exceptis diebus Saturni. Et denique Principia Therapeutica institutionibus clinicis adaptata , in eodem Nosocomio, diebus Jovis et veneris, secundum proprium con- spectum, explicabit. J. L. KESTELOOT. Therapiam generalem, Materiam medicam , 1 (3 11. secundum proprium conspectum, Gandavi impressum ; et Pharmaciam cum Methodo concinnandi formulas medicinales , juxta Pharmacopœmm Belgicam , docebit, diebus Lune, Mercurii et Veneris, hora undecimá. Therapiam specialem morbornm chronicorum et Hygienem tradet , diebus Martis, Jovis et Saturni, hora zzdecimá. Medicinam. legalem, diebus Lune et Martis, horâ undecimd, exponet. F. E. VERBEECK. Diebus Lune, Martis, Mercürii et Jovis, hora secundá, Analomiam; et iisdem diebus, hora. tertid ; Physiologiam exponet. Methodum secandi cadavera tradet singulis diebus, ante meridiem. J. F. KLUYSKENS. Prof. Extraord. Chirurgie clinice et operatio nibus, in Nosocomio Academico, vacabit, diebus Lunz, Martis, Mer- curii et Jovis, hora septimá matutiná : idem — Institutiones . docebit, iisdem. diebus, hora nond. Et denique. Artem dien j diebus veneris et Saturni, hora rond, exponet. à C. VAN COETSEM. Med. Doct. et Prof. extraord. Ord. Mathem. et Physic. Pathologiam generalem docebit, diebus Mercurii et Jovis, hora quintá pomeridianâ. Idem. Tabularum Clinicarum in Nosocomio faciendarum et servan- darum curam, sub auspiciis V. Clar. Han Rotterdam, peraget. Ordo Jurisconsultorum. B. F. J. VAN WAMBEKE. Jus civile hodiernum docebit, diebus’ Lune, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris, hora nond matutind. De procedendi ratione in causis civilibus prelectiones tum theo- reticas, tum practicas habebit, . diebus Mercurii, Jovis et Veneris, horà undecimá. Statisticam exponet, diebus Lune et Martis, "hor postea indicandd. P. DE RYCKERE. Institutiones Juris Romani tradet. : „diebus Ner- curii, Jovis, Veneris et Saturni, hora undecimá. (3) —Pandeéctas interpretabitur, ba Mercuii doin, Veneris et Sa- turni, hora decimá. J. J. HAUS. Jus Nature exponet, Mtem Jovis, lemen et Saturni, hora octavá matutind. Jus publicum et san docebit, dicbus Lune , Martis et ‚Mercuri, eádem hora. e Jus Criminale ari diebus Lune, 3 Mercuri. et Jovis, * hora tertid wenne Y NY Ordo Mathematicorum et Physicorum. J. G. GARNIER, Diebus: Martis, Jovis et Saturni, hora decimá, Dis- oiplinas Matliematicas, vulgo Transcendentes ; et diebus. Lune, Martis ,. Mercurii. Jovis, Veneris. et Saturni, hora qwuartá post. meri- diem, Mathesin elementarem docebit. nh Presterea pro Auditorum commodis, Professor J.-G. Garnier susp lectiones. de „Astronomiá Physicá et Mathematica. C. F. -HAUFF. Diebus Lune, Marcus et Veneris, hora auditi Physicam} diebus vero Martis, Jovis et Saturni, eddem hora , Che- miam. tractabit. 101 C. VAN COETSEM. Prof. Extraord. Diebus Veneris et . hora nond matutinà, et secundá pomeridianÂ, Anatomen Comparatam et Historiam: Nate. docebit. Idem, diebus Lune, horà quintá pomeridianá, per totum semestrem hiemalem, Introductioni in scientiam Botanicam et Physiologiam Plantarum vacabit. Idem, semestri estivo, Botanicen proprie dictam, quater per hebdo- madem, diebus et horis postea indicandis, docebit. Ordo Philosophorums et Eitoratorum: G. L. MAHNE. Ab hora octavd matutinà ad decimam, Scholas suas (4) de Literis Graecis , Latinis et Antiquitatibus Romanis habebit, sin- gulas guater per dierum hebdomadem. Lum J. M. SCHRANT. Preemissà historié succinctá. Scriptorum prosa orationis vernacule, ejusdem sermonis precepta Stili dabit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora octavá matutina.- Histor Patrice docebit, diebus Lune, Martis et Mercurii, horá octavá matutinâ Reliquis Commilitonum desideriis lubens satisfaciet. L. V. RAOUL. Diebus Lune, Martis, et Mercuri, Historiam "Universalem : Jovis, Veneris et Saturni, Literas . Latinas docebit, ab horà undecimá ad duodecimam. Diebus Jovis, hora guintá pomeridianâ, Scholam propedeuticam ha- bebit; et diebus Martis et Saturni, eádem horâ, Loca Selecta ex Op- timis Scriptoribus -Gallicis cum Exemplaribus Græcis et Latinis comparabit. G. W. RASSMANN. Prof. Extraord. Preemissà generali in Philo- sophiam introductione, partes ejus theoreticas , Logicen et Metaphy- cen, diebus Lune, Martis, Jovis et Veneris, hora decimd, exponet. - Historiam Philosophie , diebus Mercurii et Saturni, eddem hora tradet. J. L. BODDAERT. Med. et Chirurg. Doct. Cadaverum dissectioni- bus, ab ipsis Aanatomiæ Professoris lectiones audientibus juvenibus in amphitheatro instituendis, preerit. : * FRANCISC. AUBERTIN. Picturam linearum et diaglyphicen docebit, diebus et horis pro studiorum commodo deinde constituendis. - -SENIES LOTION O. D. O. M. B. v., IN ACADEMIA GANDAVENSI HABEBUNTUR , wi ANM : ote s MARTII u. DCCC.. xxu, USQUE AD FERIAS MENSIS AUGUSTI M. DCCC, XXII. ini . icta Rectore Magn Heco, Ach EO Venürkck : CHIR. MEDIC., ET ART. OBSTETR. DOCT. Ordo Medicorum. J. C. VAN ROTTERDAM. Pe aten et Praxin morborum acutorum docebit, diebus Jovis, Veneris et Saturni, horá decimd. Porro, in Nosocomio Academico, Institutiones clinicas ab initio ad finem scholarum, hora octavá, moderabitur, exceptis diebus Saturni. Et denique Principia Therapeutica institutionibus clinicis adaptata, in eodém Nosocomio, diebus Jovis et veneris; secundum proprium con- J. Au por. Therapiam gerade , Materiam drin ^ secundum proprium conspectum, Gandayi impressum; et Pharmaciam 2 Ky 2) cum Methodo pda de formulas medicinales , juxta Paaril Belgicam, docebit, diebus Lunæ, Martis et Mercurii, horâ undecimá. | Therapiam specialem. morborum. chronicorum et Hygienem tradet , diebus Jovis, Veneris et Saturni, hora undecimd. Medicinam legalem, diebus Lune et Martis, hor decimé, sxpanere perget, in Schola Medicee auditorio. F. E. VERBEECK. Diebus Lune, Martis, Mercurii et vie horá secundá , Analomiam; et isdem diebus, hora. tertid, e en exponet. Methodum secandi cadavera tradet singulis diebus, ante meridiem. J. F. KLUYSKENS. Prof. Extraord, Chirurgie clinice et operatio= nibus, in Nosocomio Academico, vacabit, diebus Lunz, Mercurii et Veneris, hora mediá ante septimam matutinam: idem Chirurgie In- stitutiones docebit, diebus Martis, Jovis et Saturni, eddem hora. Et denique Artem Obstetriciam » diebus Mercurii et Veneris horà meri- dianá, exponet. C. VAN COETSEM. Med. Doct. et Prof. extraord. Ord. Mathem. et Physic. Tabularum Clinicarum in Nosocomio faciendarum et ser= vandarum curam, sub auspiciis V. Clar. Van Rotterdam, peraget. | Ordo Jurisconsultorum. B. F. J. VAN WAMBEKE. Jus civile Bote docebit, diebus Lune, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris, hora mond mututinâ. De procedendi ratione in causis cipilabua prelectiones tum theo- reticas, tum practicas habebit, diebus Martis, Mercurii, et Jovis, hora quartá, pomeridianâ, P. DE RYCKERE. Yastitétiongs. poen rsen: dab: diebus Mer-. curii, Jovis, Veneris et Saturni, hora undecimá. . Pandectas interpretabitur , diebus Mercurii, Jovis, pe et t Saturni hora decimá. (5) J. J. HAUS. Jus Nature exponet, diebus Lunt ,' Mercurii et Veneris hora septimd matutinà. ' Jus publicum et gentium docebit, diebus Martis et Jovis, eádem hora; die Veneris autem hora octavé: ^ ^ > Jus Criminale explicabit; diebus Lois; Martis, ete et Jovis, hora octavd. ej > err Hj io^ í ; 4 : Ordo Mathematicorum et Physicorum. J. G. GARNIER. Diebus Lune, Martis, Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni, horå& octavá, Disciplinas Mathematicas, vulgo Transcen- dentes; et diebus Lune, Martis, Mercuri, Jovis, Veneris et Saturni; hora quartá: post. meridiem , Mathesin elementarem docebit. Preterea, pro Auditorum commodis, suscipiet lectiones de 2strono- mid Physicá et Mathematicá. i C. F. HAUFF. Diebus Lune, Mercurii et Venere, horå undecimá , Physicam; diebus vero Martis; Jovis et Saturni, eádem horâ, Che- miam, tractabit. TT T J. G. S. VAN BREDA. De Re Botanica aget, diebus Mercurii et Jovis, horâ guintd pomeridianâ, diebus Veneris et Saturni, hora secundá post oden. C. VAN COETSEM. Prof. 7 Diebus Venns et Saturni, hora noná matutinâ, et secundá pomeridianà , Anatomen p et Historiam Naturalem docebit. Diebus Martis et e, hora usi pomeridianà, Mineralogiam exponet. Ordo Philosophorum et Literatorum. G. L. MAHNE. Non modo in habendis Scholis suis, quas inchoavit. Graecis , Latinis et Antiquitatum Romanarum progredietur, verum | eliam novas gratis habebit hora andecimd, diebus Martis, Mercurii , (4) Veneris et Saturni: in quibus explicabit Thucydidem et de Antiqui- tatibus Romanis quæstiones proponit, „ ad quas Literarum studiosi res- pondeant. ; J. M. SCHRANT. Præmisså historiá succinctá Scriptorum prose orationis vernaculæ, ejusdem sermonis precepta Stili dabit, diebus | Lune, Mercurii et Veneris horà septimá matutinâ. Historiam Patric docebit, diebus Martis, Jovis et Siue; eádem horá. Amer : Reliquis Commilitonum desideriis lubens satisfaciet. L. V. RAOUL. Diebus Lune, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris, Historiam Universalem: hori septimá matutinà; Lune autem, Martis et Mercurii, Literas Latinas horà octavé docebit. Preterea, diebus Jovis, hori quintá pesos, Scholam. prope- deuticam habebit. G. W. RASSMANN. Prof. Extraord. Preemissà generali in Philo- sophiam introductione, partes ejus theoreticas , Logicen et Metaphy- cen, diebus Lune, Martis, Jovis et Veneris, hora decimá , exponet. Historiam Philosophie » diebus Mercurii et Saturni, eddem hora tradet. J. L. BODDAERT. Med. et Chirurg. Doct. Cadaverum dissectioni- bus, ab ipsis Anatomie Professoris lectiones audientibus juvenibus in amphitheatro instituendis, preeerit. ACTA IN SENATU ACADEMIA, D. VIII. OCTOBRIS M. DCCC. XXI. Postquam Rector et Assessores in conventum Curatorum yenissent, et in suffragia itum esset, Senatus Amplissimus habitus est, in quo Actua- rius, ex candidatorum numero, renuntiatus est Clar. Prof. J. J. Havs. | Deinde, post jusjurandum a Rectore designato, J. G. Garnier et ab Actuario, J. J. Havs, prestitum , lecti sunt Assessores : Ex Ordine Jurisconsultorum. P. DE RYCKERE. VM ie V S be Ph. et Lit. L. V. RAOUL. ees Medicorum J. L. KESTELOOT. Quo peracto, Rector Academicus, F. Eo. Ver- : k | a BEECK in majori Curie auditorio , orationem ha- buit, et fascium Academicorum traditione novo Rectori facta, victores juvenes premiis, Regia munificentia concessis , ornavit. Denique novus Rector, J. G. Garnier, De- cessorem allocutus „suo et. Collegarum nomine summas ei pro sedula cura qua rem Academicam pertractasset , gratias egit. „PROGRAMMA. CERTAMINIS LITERARII, RECTORE ET SENATU ACADEMIE GANDAVENSIS , MENSE OCTOBRI A. M.DCCC.XXII , INDICTI. . Ex Augustissimi Regis decreto (d. xxv Sept. MDCCCXVI, N. 65, 4 S. 140 ad F. 148), a Rectore et Senatu Academize Gandavensis proponuntur omnibus Academiarum Belgicarum civibus hee questiones : AB ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. I. Requiritur 1? enunciatio generalis Principii velocitatum vir- tualium (Principe des vitesses virtuelles). 2° Expositio histo- rica graduum per quos ad id principium perventum sit. 3° De- 029 monstratio hujus principii in vecte, sive rectilineo sive angu- lari, nec non in machina funiculari, in trochlea, in plano incli- nato, in cochlea, in cuneo et in rotis denique dentatis, tali modo absolvenda ut inde eruantur conditiones jam cognitæ eequilibrii in variis hisce machinis. II. Data duorum locorum differentia latitudinis et linea loxo- dromica, invenire differentiam longitudinis eorumdem. III. Queeritur series et concinna descriptio animalium Mollus- corum, cum terrestrium, tum aquarum dulcium, Regnum Belgicum incolentium, additis illis quæ de Historia Natu- rali horum animalium sunt cognita. AB ORDINE JURIDICO. Queritur expositio, congruis rationibus distracts, totius theorize Juris Romani et Hodierni, circa obligationes divi- duas atque individuas. AB ORDINE PHILOSOPHLE . THEORETICJE ET LITERARUM HUMANIORUM. i Exponantur Baconis de Venia in Philosophiam merita, ea non modo ex temporis, quo vixit, conditione, sed uni- verse æstimanda, et ita quidem ut in hac expositione dili- gentior scriptorum ejus lectio appareat. (5) II. Historiarum monumenta, ab anno Christi 395 quo mortuus est Theodosius, ad annum 571 quo regnare Alboinus in Lon- gobardia coepit, compendiaria narratione ita colligere et com- plecti; ut ex ipsis factis appareat, nulla alia state humanum genus, in Europa presertim et Africa, tot et tantis calami- tatibus conflictatum et oppressum jacuisse. III. Queritur commentatio Historico-Antiquaria, in qua 1? ex- ponantur, quæcunque ad Censum et Censuram Romanorum pertinuerunt, et 2 Fasti Censorii exhibeantur, e quibus ap- pareat, accurate citatis veterum locis, quid a Censoribus, muneris sola ipsorum ratione habita, dignum memoratu perac- tum sit. k AB ORDINE MEDICORUM. Quum Darwinus (1) contenderit , aliquam materiei serosæ copiam directe per vasa lymphatica ventriculi et intestino- rum, motu quodam retrogrado , et ope repetitæ anastomoseos cum lymphaticis vasis vesice urinariæ, ad conceptaculum illud musculo -membranaceum , intactis renibus, deferri; quæritur: utrum sententia hæc factis quibusdam et experimentis poste- rioribus fuerit confirmata, et num hæc, et illa a Darwino al- lata, eam admittendam statuant; vel e contra utrum aliis, et, (1) Zoonomie Ir, vol. sect. XXX. traduction du Prof. Kluyskens. Gand, de l'imprimerie de P. F. de Goesin-Verhaeghe , 1810. 4 vol. in-8. (4) i quibusnam argumentis, evinci possit omnem urine secretio- nem in renibus perfici. - Commentationes, Latino tantum sermone .conficiendz , et alia, quam ipsorum auctorum, manu describendz , ante diem xv Junii A. M. pecc. xxii. auctorum sumtibus, ad Academiæ Actuarium mittantur. Preterea singulis Commentationibus in- scribatür lemma, cui addatur schedula obsignata, Auctorum nomina continens , inque exteriore parte eodem lemmate conspi- cua. — Praemia vero, e Regia munificentia victoribus decreta, distribuentur primo die Lune mensis Octobris A.M. DCCC. XXIII. — ᷣrn—ʃ ͤ K— SERIES | DISSERTATIONUM- INAUG URALIUM : TAM. PUBLICE , QUAM PRIVATIM, “ACADEMIA GANDAVENSI DEFENSARUM , Inde a die XXVII Octobris M. DCCC, XXI ad diem X Aug. M.DCCC.XXII. D; xxvu Octobr. mpcccxxt., Dissertatio de Contractu Mandati , pu- blice defensa a Joserno A Diencxsess, Antuerpiensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. x Nov. mpeeexx1, Dissertatio de Re Judicata Pais dignes a CASIMIRO. DE Gexren, ex Galekens pro Doctoratu Juris Romani et Ho- dierni. D. vur Dec. mocccxx1, DisseRTATIO de Retractu Juris Hareditarii , publice defensa a ia Francisco’ Vanpen Bosscug, Gandensi, pro Doetoratu Juris Romani et Hodierni. D. xxvi Jan. mDCCCXXII, Disserratto de Dysenteria in genere, et precipue de Acuta simplici, publice defensa ab Avcusrino Josxyno C2) Davumerte, ex Chapelle-a-77 attines , in m Un Doctoratu Me- dicinæ. í s D. xvin Maii wbocccxxm, Dissenrario dé Hernia Inguinali, h publice defensa a JoawsE Baptista TENMERMAN , Alostano, 2 pro. Doctoratu Me- dicinæ. s Dar Junii MDCCCKXH , YE de AProbationé. per. Testes. d ivi defensa a CanoLo Josermo Bevepicro Raman , Gandensi,, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. ani D. vi Aun MDCCCXXII , Iunio de nie vera acuta, pu- | blice defensa ab Ismono Arrxanpro Bove , Aldenardensi pro Doc- toratu medicine. D. var Juni MDCCCXXII, Dissertatio de Retractu Successorio , publice Mte a Caroro JOSEPHO STEUR, Cortracensi , » pro Doctoratu Juris Ro- mani et Hodierni. y ied PCE D. xv Junii w»cccxxu, Disserrario de Erysipelate » publice. deferisa a Bexepicro pe Murper, Sottegemiensi, pro Doctoratu Medicine. D. xxu Junii mpeeexxir, Disserrario de Secundis Nuptiis, publice .. defensa: ab-Epvanrpo Broquer, Tornacensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. xx Julii w»cccxxu, Dissertatio de Tacita Reconductione , publice défensà a Flick Massez, ex Gavre, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. P. xxm Julii meccxxn, Dissenramio de Relationibus quibus organa nostra inter se, et cum corporibus circumfusis connectuntur , publice defensa ab Henrico JoskPHO Huserro Hany, Aquisgrano » pro Doctoratu Medicine. D. xxiv Julii mpceexxi, dn ng Rheumatismo Acuto; 5 publice defensa a Joanne Bartstra Vanne. Syre, ex „Herzele, pro. Doctoratu Medicine. D. xxv foli MDCCCXXII ; D de Thanteaations Baik ^ publice $ (5) defensa ab Hyaciruo Joanne Josxyno Cors Antuerpiensi, pro Docto- ratu Juris Romani et Hodierni. D. xxvu Julii w»cccxxu, DissenrATIO de Auctoritate Mariti in Per- sonam, Uxoris, publice defensa a Joanne EUdENIO Lanturene, Ganda- vensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D: xxx: Julii mpceexxu, Dissertatio sistens Argumentationes circa quasdam propositiones , publice defensa ab Epvanpo Brannv, Hanno- Montano, pro Doctoratu Medicine. D. 1 Augusti mmceexxu, Dissenrario de Figura Terre tum m. static legibus tum observationibus determinata; publice defensa a Jom. Avex. Timmermans, Bruxellensi, pro Magisterio Matheseos et Doc- toratu Philosophie Naturalis. D. m Aug. moccexxu, Dissznrario de Febre Catharrali, publice defensa a Perro Joanne JosePno Fransman, Ninoviensi, pro Doctoratu Medicine. D. v: Aug. mpeeexxu, Dissertatio de Legitima Ascendentium, pu- blice defensa a Leone Murre, ex Wynckel-S.-Eloi, prope Cortracum R pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. vn Aug. moeeexxu , Dissertatio de Usufructu Paterno seu Le- gali, publice defensa a Fence Gorrnars, Gandensi, pro Doctoratu . Juris Romani et Hodierni. D. vm Aug. wpcccxxu, Dissertatio de Diversis Testamentorum Speciebus, publice defensa ab Avcusro DAD, Brugensi, pro Doc- toratu Juris Romani et Hodierni. D. & Aug. wpcccxxir, Dissertario de Substitutionibus hodiernis Le- gibus prohibitis, publice defensa à CoxsraxrIo Hevenesarnt, Tor- nacensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. mx Aug. MDCCCXXII , Dissertatio de Calumnia et Injuriis , pu- blice defensa a genna Ferpinanpo Prospero Van Ypensere, Ni- noviensi , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. D. x Aug. wpcocxxu, Dissertatio de Regni Defensione , publice defensa a Canoro Aucusro Germano D'Hzwny, Gandensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni. CAROLI AUGUSTI: VAN COETSEM » i YRU C Uf. ORATIO INAUGURALIS, DE SUMMA UTILITATE ET DIGNITATE ANATOMES COMPARATÆ, CUM AD PHYSIOLOGIAM HUMANAM ILLUSTRANDAM, TUM AD NATURALEM ANIMALIUM CLASSIFICATIONEM RITE OR- DINANDAM ET STABILIENDAM. PUBLICE HABITA DIE XVII NOVEMBRIS A. M. DCCC. XXI. QUUM Professionem extraordinariam in Facultate Mathem. et Phys. Academie Gandavensis auspicaretur. » Omnes scientiarum partitiones ita intelligan- tur et adhibeantur, ut scientias potius signent aut distinguant, quam secent et divellant ; ut perpetuo evitetur solutio continuitatis in scientiis." Baco de Verulamio, de dignitate et aug- mento scientiarum , lib. IV. . AMPLISSIMI ET NOBILISSIMI ACADEMIE CURATORES ! RECTOR MAGNIFICE, CATERIQUE ARTIUM ET DISCIPLINARUM PROFESSORES, COLLEGE CONJUNCTISSIMI ! CARA JUVENTUS ACADEMICA, SPES PATRIZ, DEVOTA MUSIS PECTORA! OMNIUM ORDINUM, QUOTQUOT ADESTIS, AUDITORES ORNA- . TISSIMI, RERUM NOSTRARUM FAUTORES HUMANISSIMI ! Si quis uno intuitu scientias naturales in universum sumtas contem- pletur, earumque coherentiam diligenter perpendat, facile ei patebit, etiamsi paucis earum preceptis modo imbutus sit, alias summa cogna- lione inter se conjunctas esse, alias mutuam sibi prestare opem, om- nibus commune et arctissimum vinculum intercedere. Assertionis nostrae veritatem extra dubitationis aleam ponunt Physices, Chemise et Mathe- seos discipline, quarum prima proprietates corporum externas intuetur, altera eorumdem elementorum affinitatem mutuam, conjunctionem et disjunctionem indagat, tertia vero corporum dimensiones explorat atque definit. Physices doctrinam a Mathesi summopere dilucidari, non est hodie qui dubitet. Leges enim Physicee, quibus corpora inorganica re- : (4) guntur, quodammodo prædivinate, ope sublimioris analyseos ad certas formulas postea. experimentis confirmandas rediguntur et stabiliuntur : quie si doctrine calculo inventz non consentiant, neve eam confirment, et perperam capta esse, et fidem nullam mereri autumamus. Ita Mine- ralogie opem juvat Chemia, que crystallorum partes constituentes dis- jungens, crystallos forma tum primaria tum secundaria consimiles sepius etiam chemice congruere demonstrat. Ita Scientia Herbaria rebus altio- ris indaginis intenta, quippe que jam de structura corporum organi- corum agit, cheniz quoque auxilium: implorat, et cum eà amice con- jurat. Hec enim combinationem multifariam numerumque elementorum vegetabilia componentium indicans, docet, quem inter corpora vita donata ordinem plante tenere debeant: illa vero entia vita minus per- fecta tantum gaudentia considerat, et sic etiam in eundem scopum conspirat. Ita denique Anatome comparata, sicuti infra fusius comprobabitur, animalium perfectiorum structuram explorans, Zoologiam dilucidat non modo, sed et.indies, svo nostro, tanta luce physiologiam humanam collustravit, quantam Antiqui nequidem per somnium unquam viderunt. . Et primum studio Anatomes comparate neglecto, cito ac funditus ruit splendidum gedificium systematicum animantium omnium distributionem sistens, que characteribus factitiis , incertis, vagisque superstructa magnam undique pre se confusionem fert, atque, filo Ariadneo amisso, chaos fit Zoologia. Etiam atque etiam ab illo tempore, quo excoli coepit hee scientia, tenebre et errores, quibus permultis scatebat Animalium Historia, face illius præeunte, sensim evanuerunt, quandoquidem indi- viduam animalium fabricam non solum considerat, sed differentias et congruentias eorum generales pariter exponens, ex iis petit notas cha- racteristicas, classem , ordinem, genus, in quo datum animal collocan- dum sit, perbene indicare valentes. Quodsi attentionem nostram ad theo- riam medicam convertamus, nemo inficiari poterit, ex omnibus scientiis naturalibus Chemiam , Botanicen et Anatomen comparatam Medicine summopere profuisse. Hac sola omnium precepta questui habet, sibi- que comparat, que theorie stabiliende , seu stabilite ulterius diluci- dande atque explicande gratia sibi emolumento esse queant. Idcirco (5) universam rerum naturalium. doctrinam. complexa, nonnisi improbo la- _ bore. summaque constantia toto, quo hodie colitur, ambitu acquiritur. Idcirco. inter omnes artes et scientias humanas ea est, quà summo jure 'gloriari possit. homo, in eujus felicitatem inventa atque indies exculta perpolitur, At vero si sibi relicta, et scientiarum naturalium auxiliis destituta, e propriis fontibus cuncta precepta sua haurire coacta fuisset ‘Medicina; sine dubio erroribus atque tenebris implicata tam brevi tem- poris spatio tantos progressus nostra memoria non fecisset, Nam nos plurima Anatomia comparatze studio debere. utilia. detecta, doctrinam medicam et zoologiam, inprimis collustrantia, nullus sang mentis compos negare potest. . Cum igitur ad capienda novi muneris mihi impositi : auspicia, more et ritu majoribus consueto, legibusque Academie nostre prescripto, in tam illustri doctissimorum virorum congressu Oratio publica mihi jam, sit. habenda ; materiem nec a mente vestra, nec a presente rerum statu, nec a studiis, quibus per complures annos incubui, alienam, sed.omni- bus hisce, ut credo, aptam satis et accommodatam vestra fultus bene- volentia tractabo. Nam dicam De summa utilitate ‘et dignitate Anatomes comparate cum ad physiologiam humanam illustrandam , tum. ad naturalem animalium :classificationem. rite ordinandam et stabiliendam. Duas partes heec mea oratio amplectitur: priorem. nempe, que, quan- ios fructus disciplina physiologica ex illius scientie auxiliis percéperit , demonstrat; posteriorem vero, qua Zoologie methodice eamdem fun- damentum esse comprobatur. Sed antequam in argumento meo sim versaturus, utile duxi pauca verba facere de iis, qua. Anatomie comparat. nota habuerint antiqui Historie Naturalis „Scriptores , hujus doctrinæ fere prorsus ignari. Nec mirum. Legibus enim vetitum erat cadavera humana incidere, quin ea quoque attingere summum nefas habebatur: et preterea funera ad | C6) | bestias damnatorum auferre, vel alias tumulo condita hominis fabrice indagande causa effodere, facinus turpissimum aut maxime impium ab omnibus existimabatur (1). Adde quod frequenti illorum combustione res ferme. impossibilis esset. In hac tamen disciplina rudem non fuisse magnum Aristotelem ex ejus operibus constat. Nam capiti Historie ani- malium. (2) praemittit succinctam partium. corpus humanum constituen- iium descriptionem, easque cum brutorum organis comparando diffe- rentias maxime notabiles indicat e situ, forma et distributione precipue oriundas. Unde recte concludi posse censemus , illustrem: virum cadavera humana. clanculum. non sine successu explorasse. Posterioribus tempori- bus, propter rationes supra allatas, studio Anatomes comparatæ, in Zoo- tomia excolenda vehementer occupati fuerunt antiqui, sicuti, que exstant a Galeno scripta, facile testantur. Nam omnibus, que de ossibus huma- nis reliquit, cum Simiarum sceleto attente collatis, dubium nullum superest, quin eadem a simiis desumserit. Cæterum verba illius autoris id clare. probant, ubi de ratione sceleti parandi coram discipulis agens notat, quum sceleta humana ad manus non sint, Simias inter universa animantium genera , tum visceribus , tum musculis , tum arteriis, tum nervis homini simillimas esse (3). Idcirco commendat discipulis suis medicus Pergamenus, ut ossium humanorum spectatores se faciant, et in eum finem Alexandriam petentes. ibi per aliquod tempus commoren- tur. Quum porro consideremus intestini ceci appendicem vermiformem, qua Simiæ carent, ab ipso non annotari; atque juxta illius mentem , hepar i in plurimos lobos esse divisum (4) , et in corde reperiri ossicula (5), ex hisce omnibus compertum habemus, Anatomen humanam et eatenus comparatam a Galeno excultam non fuisse. Qui ceteroquin structure hominis pauciora quædam cognita habebant medici, comparatione cum brutorum fabrica prorsus neglecta , sectionibus tum. viventium tum mor- tuorum imprimis incumbebant, ea seligentes, que partium compositione (1) Vid. Wan Kampen, gesch. der lett. in de Nederl. I. p. 96. (2) Aristoteles, Historia animalium, lib. I. II. III. (3) Galenus de Anatom. administrat. tom. IV. lib. I. cap. 2. pag. 65. Venetiis, 1609. fol. (4) Idem, de usu partium, ib. VII. cap. X. pag. 159. tom. IV. ' (5) De ossibus, cap. XXV. pag. 43. tom. IV. (72 cum: homine maxime congruere putarent. Adeo ut, que ex his fuerant edocti, corpori humano vivo accommodarent, ejusque functiones con- jecturà quasi assecuti explicare conarentur, in gravissimos errores sepius illapsi. Sed his missis, ne patientia vestra abutar, ad propositum meum jam properabo. (7s 1s” | 7 Indubitanter summe stultitiae . posset is, qui studium Anatomes comparate animantium cunctorum elassificationi ordinandæ tantummodo inservire crederet. Nam si animo ab omni prejudicata' opinione alieno perpendatur, quanta detecta disciplinam physiologicam hodiernam illus- trent, cuique facile liquet, ea presertim ab assidua opera Anatomia comparatz indies magis data derivari, cujus presidio muniti nature scrutatores dupliei via ad exitum , quem sibi proposuerint, pervenére experimentis, nempe in brutis vivis captis, et attenta observatione phæ- nomenorum vitalium facta in iis, quorum structura ad humanam maxime accedit. Nam alterutram viam ineuntis observatoris finis erit unius vel alterius functionis corporis humani vivi dilucidatio. Dantur enim phæ- nomena, quorum cause neque in homine vivo indagari, neque inveniri queant: sœpe quoque nos fugiunt, cum motus naturales organorum oculis usurpare datum non sit. Idcirco ad brutorum vivorum sectiones confugiendum est, instituendas in iis, que corporis fabricatione homini persimilia sunt. Sed ut aliquid veri ex experimentis suis recte concludat periclitans, oportet ipse rationem‘ habeat convenientie et diversitatis in animalis cruciati fabrica obvice, phenomena vitalia ex alterutra nata notet, probeque distinguat actiones, que e convenienti compositione hujus vel illius apparatus orte sine ullo errore consimili hominis appa- ratui accommodari commode possunt.. Quocirca Anatomes comparato preceptis ipsum in inquisitionibus tam arduis continuo duci necesse est, ut errores vitet, in quos veteres nature scrutatores hujus scientie de- fectu crebro adducti fuerunt: dum recentiores hoc adminiculo experi- mentis accuratius institutis, theoriam: stabiliorem et nature magis con- sentaneam posuerunt. Sic doctrinam de sanguinis motu ab Harvæo (1) detectam ulterius corroboravit. Hallerus (2), solidi vivi sensibilitatem et (1) G. Harvei, exercitat. pe Raf st —— s et sang. in N (2) Vid. Physiologie, tom. I. (8) irritabilitatem (1), mechanismum respirationis invenit , phænomenaque generationis animalium melius, quam sui antecessores, exposuit (2). Secretiones tunicae mucose et serosem indicavit et comprobavit Kaau (3), praecipuum sanguificationis pabulum oxygenium esse confirmavit Bichat (4): hanc functionem absorptione ejusdem prineipii a cute peracta adjuyari (5), €i sanguinis cursum per venas „eo magis accelerari, quo major sit horum vasorum diameter, docuit. Spallanzani. (6). Motus cordis ab actione .ce- rebri et medulla spinali inprimis: sustentari. monstravit. Le Gallois (7): sanguinis. per. venas et arterias: majores: decursum magis..elucidayit Magendie (8). Silentio prætermitto complura alia . precepta a magnis viris. confirmata, que profecto firma ideo et stabilia permansura sunt, eum nempe Anatomes comparatæ subsidio suffulciantur. Jam si ad comparativam phænomenorum vitalium eee disciplinae physiologicze dilucidandee gratia attentionem nostram conver- timus, in eumdem finem etiam. conspirat. haec scientia „ quee brutorum omnium structuram cum humana comparatam exponens utilissimas ve- ritates physiologicas attulit. Sic clar. Scemmering et Edel (9) mon- strârunt, majorem inter cerebrum et medullam oblongatam proportionem homini pre reliquis, animantibus concessam esse. Unde varius gradus instinctùs eorum. satis recte explicatur. At re in se perspecta, intellec- tum humanum ab illa ratione non pendére docet. spatium. immensum , quo vis intelligentize nostrae et caecus brutorum instinctus distant; probat quoque summa facultas imitandi motus . voluntarios cum idearum. per- ceptione.combinatos homini soli data, quam ulterius perfectior artuum compositio adjuvat. Chymificationis et chylificationis phaenomenis in mam- (1) Expériences: sur la respiration. Halleri , physiologie, tom. IV. de sensibilitate. et. Linitabiliate partium. (2) Idem, phénoménes de la génération. (3) Kaau, perspiratio dicta Hippocrate Anatomice illustrata. ' (4) Bichat, recherches sur la vie et la mort. (5). Spallanzani, rapports de l'air avec les étres eraat. Genève 2 iln (6) Idem, expérience sur la circulation du sang, traduit de eg par Tourdes. (7) Expérience sur le principe de la vie. Paris, 1812. (8) Précis élémentaire de physiologie, tom. 2. Paris, 1817. (9) Vid. Cuvier; Anatomie:comparée, vol. 2. pag. 155. (9) malibus zyo nostro melius observatis, ad momentosam conclusionem perventum est, nempe cibi in chylum conversionem et humorum secre- tiones ab affinitate chemica non modo non derivandas, sed solidi vivi actioni proprie adscribendas esse. Sic quoque e sedula partium corporis humani vivi et brutorum inter se collatione facta, aliud deducitur pre- ceptum circa membrane mucosa functiones. Quz licet in toto sui tractu fabricam sibi satis similem exhibeat, eam tamen variare, et notabilem, quoad proprietates vitales, præbere differentiam ratione muneris, quod explet viscus eadem tunica intus obductum. Id plane evincunt rumi- nantium ventriculus complicatus, et inter solidungula ventriculus sim- plex generis equini; in cujus portione cardiaca fabricam ab ea multo diversam, quam in pylorica, offert mucosa. Sic quoque dum apparatus manducationis et chymificationis in homine obvios cum similibus reli- quorum mammalium comparamus, clare nobis constat, hominem, na- tura duce, carnibus crudis non vesci, sed e regno vegetabili potius ali- menta sibi seligere: alias sine previa paratione et condimentis illa ven- triculus humanus non subigeret : dum inter mammalia ordo carnivororum, quee preda viva vel mortua vitam sustentare debent, maxillam utramque refert tali modo dispositam, ut acceptos cibos discindant et dilanient, quod structura et forma dentium, condylorum forma, proportione inter eos processus coronoideos, numero et peculiari dispositione ossium arcus zygomaticos componentium horumque curvaturis variis evincitur (1): ubi in ruminantibus potius occurrit apparatus, cujus ope cibi perfectius teruntur et commoliuntur ; hisce carnes crude vel cocte in nutrimen- tum non cedunt; illa vero herbis nequeunt nutriri. Inde perspicuum est, certam in mammiferis dari convenientiam inter ventriculum et mandu- cationis apparatum. Inde compertum habemus, hominem stricto sensu animal omnivorum dici non posse, quod quidem ipsius fabrica compro- bat; sed potius educatione nec non civili communitate organorum diges- tioni presidentium actionem immutatam esse, ut in hoc, quo versantur statu, conditas carnes subigant. Denique bolum alimentarem per pha- ryngem et cesophagum in ventriculum harum partium contractione de- EN * (ti) Cuvier, anatomie comparée, tom. II. pag. 15 et sequent. 2 (io) trudi, docet earum structura in compluribus mammalibus obvia, à cum humana comparata. Nam uterque tubus tunica musculari robustiori ? quam in homine, munitus est. Situs enim fere horizontalis utriusque in eisdem observabilis cibi € descensum i in | stomachum non parum impedivisset. Préetereo hic plures alias veritates — quas nobis suppeditat Anatome comparata, adeo ut physiologia hominis hujus adminiculo dilu- cidetur indies, eique tamquam alteri basi imponatur. "Verum enim- vero ne credite, A. O., dum vobis studium. hujus doctrine commendo , me reliquas partes, qua scientiam circa naturam hominis vivi versantem suffulciunt, levioris momenti habere. Sunt profecto theorie medica studio incumbenti sua presidia, et candide fateor, sepius illius scientie auxilio abusos fuisse medicos brutorum fabricam cum humana temere - permiscentes. Quo factum est, ut experimenta in vivis capta, cum pro- positum non assequerentur, crddaldi et inutiles animalium mutilationes quibusdam vise fuerint. Ceterum si unicus hujus discipline scopus esset cunctorum animalium structuram comparativam nobis ob oculos ponere, etiam attentionem nostram mereretur. Nihil enim majorem profecto nobis admirationem movere, nec quidquam philosophi meditatione dignius ex- cogitari potest, quam illa contemplatio universa fabrice entium cuncto- rum, que vita perfectiori predita sunt. Que attente perlustrans homo, dum secum reputat se corporis fabricatione reliquis animantibus longe antecellere, sua superbit excellentia, eaque, nactus opportunitatem, in rem suam utens, in cetera dominatur, quin imo in illa, quibus natura presidia dedit, detrimentum ipsi afferre valentia. Priori parte hujus orationis ad finem perducta, A. O., transeamus ad alteram, qua evincitur, Anatomiam comparatam assumendam esse tam- quam basin, cui naturalis et methodica animalium cunctorum distributio _ superstruatur. Et revera methodus naturalis, sive Botanicen, sive Zoo- logiam spectes, postulat characteres ab interna animalium structura de- rivatos. Idcirco , quoad Zoologiam annotare oportet, ut talis partium .delectus habeatur, notas quam maxime generales, constantissimas et manifestissimas preebentium ; ezeque in systemate condito primum ordinem teneant. Idcirco primaria divisio cunctorum animalium in vertebrata et Cx) vertebris destituta, qua desumitur a presentia vel absentia canalis ossei; medullam spinalem involventis, hodie ab omnibus naturze scrutatoribus admissa est, quia conditiones modo expositas complectitur, ac forma ana- lytica procedit. Si deinde ad classes et ordines vertebratorum procedi- mus, iterum se manifestant. characteres quæsiti in forma, situ, numero et interna fabrica organorum que vite individue Miu inde destinantur. Hinc apparatus circulationis et respirationis differentias satis notabiles sa- tisque naturales supp itant, ut vertebrata in mammalia, ayes , reptilia atque pisces rite ividantur (1). : : Jam ubi ad invertebrata accedimus, exterius integumentum, quod pallium dicitur , systematis nervosi et circulatorii varia dispositio suas etiam tradit notas characteristicas , quibus. illa in animalia mollusca , articulata et zoophyta dispertiuntur (2),. deinceps etiam in classes et ordines redigenda. Inde jam perspicuum est, Anatomen comparatam zoologiae studio inservire. Sed nova neque minus gravia infra afferemus argumenta, quee. sententiam nostram ulterius confirmare valeant. : Nam si in genericis mammalium characteribus aliquantisper subsista- mus, primo intuitu videmus organa ad apparatum manducationis Perti- nentia, ut ita dicam, sua sponte preebere criteria, quibus genera, varios ks — horum vertebratorum componentia, a se mutuo distinguuntur Y. et cuique locus conveniens in ordine dato indicatur. Atque i in hoc casu dentes (3), primum ordinem certo tenent, et cujusvis systematis con- ditoris attentionem merentur. Horum quidem differentiis, e forma et structura petitis, quamplurima genera, olim tamquam species babita , vel alias confusa (4), melius hodie ordinata snnt, et naturalem 4 in generali classificatione occupant. Quin imo note characteristicæ a ' (1) Vid. Cuvier, tableau du régne animal, tom 1. (2) Vid. opus citat, tom I. ; (5) Ab. ill. Cuvier in simplices, compositos et pimai ne divisi: tum quoque ex iis molares seliguntur, utpote quia forma et structura diutius sibi constant; rursusque in conicos acutos , in pluribus ntucrones fastigiatos , et complanatos pluribus munitos tuberculis, subdi- visi. Horum: numerus eo minor est, quo magis mammalis cujusdam indoles ad carnivororum indolem accedit. V. Anat. comp. tom. III. pag. 159. (4) Sic Ursus- Meles, Gulo-, Lotor-, Canis-, Hyena a summo Linnco tamquam species existimate, hodie in totidem genera distincta, sunt redacta. Vid. Tableau du règne animal, Cuvier, tom. I. ^( tà ) dentibus mammalium derivate ad simplicissimas redactæ sunt formulas (1). Quarum ope ordo carnivororum in gemeen rite subdividitur, pees, a se invicem probe discernuntur. ‘Verum enimvero, A. O., longius quidem procedit hoc "— supra datum circa een quos mammalium dentes preebent. Nam dum formam et fabricam entium omnium vita præditorum oertas atque non variabiles posuit communis mater natura, utramque tuetur continuo et protegit, et nonnisi a causis validioribus eas destrui sinit. Quinetiam, si structura corporum organicorum omnino pereat, tamen ipsa aliam substituit sæpius chemicam, partis immutatz forma naturali integra ser- vatâ (2). At quò spectant heec verba? Quid sibi vult istud? Mox intel- ligetis A. O. Felicissime hzc doctrina supra exposita accommodatur ad inquisitiones in ossa fossilia faciendas, ut genera animalium , ad que perünent, definiri possint. Hoc auxilio munitus. plura. genera nobis omnino incognita, et diu jam deperdita, restituit Cuvierus (3). Et rursus simplicissimam regulam stabilierunt note omnes characteristice, e den- libus fossilibus petite, quà genus mammiferi cnjusyis incogniti distin- guitur (4). Ceterum , nonne observatione comprobatum. est, serpentes venenatos. ab innocuis ope dentium accurate discerni? Adde, quod com- plures emendationes, quas naturalis vertebratorum distributio, a recen- tioribus historise naturalis scriptoribus posita, offert, precipue in ordinibus et generibus avium (5), reptilium (6), pisciumque (7) obviz, sententiam (1) Nempe dum numerus dentinm complanatorum retro molarem acutum. majorem inferioris maxille situm habentium hujusque forma accurate notentur. Anat. comp. tom. III. p. 159. (2) Ita refert Neb. Grews corpora humana integra reperta fuisse in minis ferri undique substantià ferreà imprægnata. Vid, Mus. soc. Londinensis, p. 352. Item Acta Acad. Lips. anno 1682. (3) Scilicet genera Palæotherium, Anoplotherium „ Mastodon, ete. Vid. Cuvier; recherches sur les ossemens fossiles, tom. II. — Item Annales du muséum: d'histoire naturelle, tome VI, VII, VIII, IX, X et XII. t dà) Den diii numero, forma et. structura datis. (5) Vid. Temminck, manuel d'ornithologie, in-8. Amst. , 1815. — Le vaillant, Aab turelle des oiseaux d' Afrique, etc. — Wieillot, histoire naturelle des plus beaux oiseaux chanteurs de la zone torride, 1 vol. in-fol. Paris, 1805. etc. (6) Lacépéde , histoire naturelle générale et particulière des pn eat ek ovipares el des e ; 2 vol. in-4. Paris, 1788. - 1789. . (7) Idem , histoire nat. des poissons, 5 vol. in-4. Paris, 1798. + 1803. — Bronguiert., essai d'une classification naturelle des reptiles. Paris, 1805. in-4. (18) illam non parum fulcire videntur. Et miror, qui immortalis Linneus anxius. esse potuerit circa notas characteristicas, quibus hominem a vi- eino simiarum genere distingueret, cum illius fabrica tot tamque diversos characteres is cr ore —n genus cum Simiâ confundi non sinant. | His "en perspi; liquet animalis cujusvis locum in quacumque naturali classiticatione numquam certo indicari posse, nisi fabrica ejus penitus: cognita fuerit. Hujusque cognitionis defectu , quzecümque etiam tentaverint naturée scrutatores, erronea non modo, sed etiam scienti progressui esse cóntraria. Unde fit, ut hodie mammalibus annumeretur tale genus (1), quod eis recte associari non possit. Tali modo sepe vana systemata nostra evertit natura, quae condere conamur ipsa inconsulta: cujus quidem thesauros et arcana captum humanum longe superare usque fateri miseri mortales cogimur. . Interea temporis dum perpendo, quantos fructus ex Anatomie com- paratze studio perceperit zoologia, ejusque magnos progressus brevi tem~ poris lapsu factos attente perlustro, summe ignoranti vel male fidei me redargui jure meritoque posse sentio, si illa Camperi nostri in hanc scientiam merita sicco pede transirem: qui in tanta ubertate nature serutatorum gevo nostro florentium paucissimos pares habuit, preestan- torem vero neminem, sicut opera ejus omni laude majora facile tes- - Classificatio animalium vertebris carentium notabiles quoque emenda- tiones offert, que recentiorum observatis circa structuram illorum inter- nam factis debentur. Nam animalia mollusca cum aliis in una classe vermium a summo Linnzo disposita, jam, preeeunte Cuviero, charac- (1) Scilicet ornithoryrichus. Nam individua strutura animalium ad hoc genus pertinentium rite indagata, vestigia. mammarum fere nulla hactenus invenerunt nature scrutatores. Preterea singularis oris conformatio, forma rostro Anatis satis similis, ipsa. mammis carere , credere ulterius nos jubet, cum difficulter concipiatur, quomodo lac maternum sugere juniores valeant, nisi supponatur , hisce formam rostri prorsus diversam esse, quod ab omni verosimilitudine re- motum videtur. Neque contra quorumdam auctorum sententiam puto, mammas alias non visibiles, dato tempore, statim tantummodo evolvi, et lacte plenas intumescere. Id quidem repugnat nature, qua in clesse mammalium , cum quoad. fabricam, tum quoad evolutionem et functiones horum organorum = sibi satis constantem sese moustrat, C14) teribus e fabrica interna desumptis in quinque distinctas classes redacta: sunt (1). Quodsi ad animalia articulata et zoophyta descendendo. obser- : vemus eorum ordinationem omnibus numeris absolutam non esse, ratio facile liquet, quia circa eorumdem structuram multa desiderantur. . "Tandem Anatomen comparatam a studiis literarum humaniorum alie- nam non esse monstravit Camperus noster supra citatus (2). Tradita enim descriptione cranii Rhinocerotis bicornis, binos sequentes Martialis versus de Rhinocerote pugnante cum urso interpretatus est: Namque gravem gemino cornu sic extulit ursum ; Jactat ut impositas Taurus in astra pilas. i Quorum interpretatio longo jam tempore commentatores sollicitaverat. . Quum vero legibus Academicis me satisfecisse credam, A. O., filum . orationis mez jam abrumpam , ne nimis longus esse. velle videar ; et quod reliquum est temporis, illis, quee agenda restant, consecrabo. Primum igitur ad Vos se convertit oratio mea, Academie Curatores nobilissimi, amplissimi. Placuit Vobis me commendare Regio publica institutionis administro: placuit huic Excellentissimo viro me commen- . dare Augustissimo Regi nostro: placuit denique huic me extraordinarii Professoris. munere honorare. Sentio igitur me cum Vobis et Excellen- tissimo Regio Ministro, tum imprimis optimo Patria Patri, Augustis-. simo Regi, quam plurimum debere. Praeterea. probe intelligo, officii mei rationes: postulare, ut mandatam mihi provinciam. ea. cura et sollicitudine administrem , ut, quantum queam, Academiæ utilitati. inseryiam. Atque hoc: illud ipsum est, quod Vobis, Amplissimi Curatores, me facturum esse sancte Mar e In id tak incumbam , ut neque Vos umquam poeniteat me commendasse Augustissimo Regi, neque hunc. pigeat mihi dedisse munus docendi, quo nullum aliud reipublice majus.offerre pos- sumus. Faveat Deus Optimus Maximus et Augustissimo Regi hujusque Regie Familie! Faveat idem Regio Ministro et Vobis, Viri Amplissimi ! (1) In cephalopoda, pteropoda, gasteropoda, acephala et cirrhopoda. (2) Discours sur les agrémens que présente l'histoire naturelle et sur ses rapports avec l'étude de belles-lettres et l'antiquité. Vid. Guyres de P. Camper, vol. I. pag. 205. | C15) Faxitque, ut diu adhuc et Patrice et Academie commodis edi et inéo- lumes consulere queatis. ' Quibus vero verbis vos alloquar, Academiæ Professores, College Cla- rissimi ? Vestram erga’ me benevolentiam seepius jam expertus. sum. Et idcirco Vos etiam atque etiam rogo, ut me in docentium numerum re- céptum consilio -yestro ,' quotiescumque ego indigeam, adjuvare haud dedignemini, et mihi tandiu faveatis, quamdiu ego me. Vestro favore dignum prebuero. Quod si feceritis, nullum erit. dubium, quin illud necessitudinis vinculum , quo invicem constricti sumus, perpetuum sit, numquamque rumpatur.. Imprimis vero officii mei duco, Tibi, larie sime Rotterdame , gratias debitas agere pro mullis et variis beneficiis , que in me a pueritia inde mea usque in hanc diem contulisti, Teque enixe rogo, ut me inposterum quoque ex tuo lumine lumen quoddam meum accendere sinas, mihique in rebus dubiis et difficilioribus erudi- tione Tua presto esse velis. " Tandem Vos alloquor, optimi juvenes, qui tam utilis tamque gravis discipline discendee gratia ad hane Academiam vos contulistis. Numquam vos deterreant, vestrum animum dejiciant numquam difficultates; quibus artium bonarum studia premuntur. Arduus quidem labor est, at fructus duleissimi. Semper ego studiorum vestrorum ducem fidelissimum- me preebebo : semper me habebetis amicum et commilitonem una vobiscum ad finem in hoe stadio nobis propositum strenue tendentem. In. discipli- nam Anatomes comparate et Historie Naturalis mecum acriter incum- bite! Monstremus eruditorum civitati, nos majoribus nostris dignos esse posteros, et exteris nationibus scientiarum cultu atque amore cedere nolle! Atque denique ita nos geramus, ut ex indefesso doctrinarum stu- dio nostro cum in nosmetipsos, tum in alios uberrimi fructus redundent, et Academia nostra magnum Patriæ ornamentum et eniohunentam ap- pellari mereatur ! DIXI. J. G. S. VAN BREDA ————————— ORATIO DE FLORJE MUNDI PRC EN RELIQUIIS IN LITHANTRACUM FODINIS PRESERTIM CONSERVATIS, HABITA GANDZ, 16 DIE MENSIS MAI ANNI M.D. CCC. XXII. CUM IN ACADEMIA GANDAVENSI ORDINARIAM BOTANICES, HISTORIE NATURALIS ET ANATO- MIE COMPARATZ PROFESSIONEM AUSPICARETUR, * D 7 Md des FLANDRLE ORIENTALIS GUBERNATOR, VIR ILLUSTRISSIME ! ACADEMIE CURATORES, VIRI NOBILISSIMI ! QUI CURATORUM COLLEGIO AB ACTIS ES, VIR GRAVISSIME! ARTIUM DOCTRINARUMQUE PROFESSORES, COLLEGE CLARISSIMI! STUDIOS JUVENTUTIS CORONA LECTISSIMA, COMMILITONES CARISSIMI! | VOS DENIQUE OMNIUM ORDINUM AUDITORES HUMANISSIMI! E quidem nature humane innata proclivitas, quá conamur, sem- per inquirere in illa, que abstrusa, incognita et procul a nobis sunt remota. Licet plura oculis nostris quasi subjecta sint incognita, et que summo jure inquisiionem profundam mereantur, attamen dissita potius quaerimus; haud dissimiles viatorum plurimis, qui itineribus delectantur in regiones valde dissitas, lacus, montes dissitos perscru- tantur, et in illorum. compositionem, formationem inquirunt, cum suburbana sua minime cognoscant, immo de proposito negligant. Philosophis, Psychologisque relinquenda est disquisitio, an et quo- modo cum organorum structura, vel si mayelitis, cum intellectus qua- litatibus cohereat hecce humane mentis dispositio, et iis, qui in causas finales inquirunt, quomodo ad utile gesimo hec etiam dispositio cum ceteris conspiret. Nihil perversius nihil pejus censemus, quam omnino sibi hac in re indulgere; minime nobis mens est nature miracula, que nobis sub oculis sunt posita, negligendi, ut e longinquo ad nos allata unice prosequemur. Minime gentium! — Haud tamen diffitemur, esse etiam in nobis hanc propensionem , ut in omnibus; immo spero, A. O. ut humane fragilitati ignoscatis, si ipsi et ego, forsan hac ultimâ vice, indulgeam: — si autem indulgeam, non mediocriter indulgere, sed vel de remotissimis verba facere volo. Ast inculti foret, si unice propriis meis inclinationibus favere aude- rem, et hujus perversitatis excusationem quererem in communi ho- minum indole. Equidem non possum non cognitum habere, quid de- beam coronze huic Auditorum honoratissimorum ornatissimee; quin et audacter confidam, neminem Vestrûm me tam rudem et incultum salutare, qui prefecturam, ignoro sitne Horti Botanici, an ville divze Flore cultui dicate, in me suscipiens, in media hacce urbe inclytâ po- situs, in quà Flore cultus a nullo civium est alienus, non et hac ipsá orationis qualicumque specie , illis omnibus me acceptum reddere conarer. ‘Cum autem utrumque illud conjungere , nempe et de plantis sermo- nem habere et de re minime trità loqui, cupiam coram Vobis, A. O. secundum cognitum illud et quod in omnium ore est, ut navita de ventis, de tauro narrat arator, non potui non vel ultro concurrentes habere in materiem , quam Vobis sum propositurus, omnium mearum cogitationum radios. Est autem dicendi hecce materies. Flora mundi primigenii. De Florà verba faciam, A. O. non de Flora, qualem letam et splendidis- simo ornatu insignitam hodie telluris superficiem tegentem conspici- mus, sed de Flora illà incognita, mundi primigenii quam dicunt; de Flora ill sepultà, que sub soli stratis, quibus nos insistimus, obruta (5) cüm animalium hodie exstinctorum generibus plurimis luculenta indi- cia prebet status globi terraquei a hodierno quam maxime diversi. … “Prohibet autem breve ad dicendum mihi concessum temporis spa- tium, ne vela nimis tendamus, neve iter nimis longinquum suscipiá- mus in mari huc usque minus frequentato. Dicam igitur de Flore mundi pte: aaa reliquiis in lithanthracum fodinis presertim conservatis. Materiei novitas conspirat cum oratoris imperitià, quo minus sermo meus gravitati argumenti respondeat. | “Omni orationis ornatu orbatum sermonem. equis animis ut accipia- tis, vehementer A. O. vos rogatos volo. Nemo certe, qui vel mediocres tantum in scientiis naturalibus fecerit progressus, ignorat, Telluris hujus, quam incolumus, faciem non sem- per fuisse eandem; nemo, licet vel nunquam nature arcana inspexerit, versus tamen Ovidii, Lucretii, variorum non cognoscit, neque lusus illos unice poëticos judicat: | i Vidi ego quod fuerat quondam solidissima Tellus Esse fretum, vidi factas ex aequore terras Et procul a pelago conche jacuere marine. Testantur, que in summis montium altissimorum j jugis immensá co- pid sepultæ jacent conch, oceani aquas antea supra montium cacu- mina fuisse erectas; en lava, pumicum ; Cinerumque massis immensis tect regiones plurime , montium ignivomorum tractus sese longe lateque extendisse; testantur strata plurima ex oceani aquis de- posita et animalium aquaticorum exuviis repleta cum basaltarum , aliarumque volcanicarum dejectionum stratis alternantia, quomodo sub ipsis aquis marinis antea vim suam indomitam exercuere ignes sub- terranei. — Neque tantum plures hodie ad fertilissimas regiones re- ferendi terre tractus antea oceani aquis tecte fuere, sed sunt, quas primo aquis marinis, deinde aquis dulcibus, post iterum marinis, ite- (6) rumque aub involutas fuisse demonstrant plures animalium dino sorum reliquis. -Omnino Vestrâ patientià, A. O. abuterer, si que de hisce 958 ciei globi, quem incolimus, mutationibus Geologia, licet. in infantiâ ádhucdum versetur, nos jam docuit, vobis exponere vellem, aag órationis inauguralis limitibus comprehendi possent. Cogor autem, ut qualis sit Flora nostra mundi primigenii vobis pa- teat ; génerale schema proponere non mutationum minorum, quas varie regiones varias passe fuere, sed majorum illarum, quibus omnis globus noster terraqueus a primitivo suo ad hodiernum statum perduc- tus fuit. Duplex mutationum majorum genus subiit globi superficies, quam incolimus; alterum, cujus lenta actio per plura secula conti- nuata fuit, neque hodiedum cessatur; alterum turbulentum, vehemen- tissimum uno ictu omnem globi superficiem immutans, sed mox ces- saris; scalam si quam maxime augeatis, causas efficientes „si in quantum vestra imaginandi facultas sinat, potentiores, vehementiores supponatis, et effectus ültra modum majores atque supra omnem globi superficiem extensos, imaginem habebitis non quidem adequatam, sed rem tamen quodammodo illustrantem, duplicis hujus mutationum generis; si dif- ferentiam vobiscum reputetis, que est inter regionem lente fluminum limi in ipsam depositione supra horum undas elevatam et mutatam, atque inter eandem illam regionem, in quam, oceano tempestate magna commoto, arene lapidumque majorum hocce illudve genus tanta copia uno ictu dejiciatur, ut ad magnam profunditatem eo tegatur, quaqua- versum sese extendat. _ Utrumque autem illud, quod indicare volui, mutationum genus su- perficiem tantum globi nostri mutare potuit, erustam unice globi hujus affecit, neque impedivit, quominus crusta hec et illis lente aſſiceretur Causis, quibus omnis globi totius massa inde ab origine ad hodierna usque tempora mutatur; quin vel e contrario actionem suam, quá globi superficiem immutaverit, non potuerit inchoare, antequam majori illà massam omnem tangente et omnibus systematis nostri planetarii globis communi mutatione ad illam telluris superficies fuerit adaptata. . Equidem inter has causas tenere primas partes censeo continuam a (7) globo congelante ad liunc usque diem globi terraquei refrigerationem. Nullum non est phenomenon, quod non conspirat ad conclusionem «confirmandam , caloris actione antea tellurem omnem fuisse liquefac- tam. Fuit procul dubio ante tempora historica globus noster fluidus ; nolo nunc loqui de fluiditate-aëreà, quam et summus philosophus Laplacius et strenuus cœli observator Herschelius; hic. observatione plurima in stellas nebulosas, et analogià;. ille calculo probabilitatis ductus, telluris fuisse. opinati fuere ; sed insisto tantum in statum fluidum fusum, non elasticum. — Quis unquam. de globi nostri formå sub æquatore inflata, ad polos compressà cogitavit? Quis unquam planetas sub æqua- tore suo in tantum elevatos et ad polos suos in tantum complanatos ob- servavit, in quantum velocius, vel minori velocitate circa axin suam rotantur? Quis unquam uno. verbo in planetis accurate talem figuram vidit, qualem massa «fluida vi eâdem, quá planete circa axin mota, assumsissit; quin simul concluserit antea re verà globos hosce omnes et inter illos globum nostrum terrestrem fuisse fluidos? Si autem fluidus fuit globus, certe mecum consentietis omnes, illud adscribendum fuisse globi temperature: meque ullus mihi objiciet, potuisse etiam omnem globi massam fuisse menstruo quodam solutam ; nemo illud objiciet , qui «massas illas durissimas graniticas, nullo menstruo solvendas, ubi- cunque stratis secundariis subjacentes cognitas habuerit, et secum per- penderit, hasce facile solvendas esse, si comparentur cum massis pro- pius. ad centrum telluris ;positis, quas longe longeque duriores esse observationes: ope penduli institute luculenter demonstravere. Et si quis hac de re adhucdum dubitaret , hunc rogatum vellem, quid de fluid: illius enormi quantitate factum fuerit? Massam omnem: globi cum su- peraverit, in ipsius cavernis condi minime potuit, in atmospheerâ non heret; globum -deserere non potuit, ad cujus centrum attrahebatur ! Certe responsum frustra exspectaremus. Sed preterea res hec plane absoluta est; invenimus enim in ipso globi gremio reliquias calorici illius, quo ante fusum. fuisse huncce globum statuimus. Descendamus thermometro muniti in fodinas profundas, et licet non nisi perexiguum sit spatium , per quod appropinquemus ad centrum Telluris, attamen thermometrum. perplures gradus adscendens observamus, temperaturam (8) eo magis auctam invenimus, quo magis descendimus; ast omne’ corpus lente refrigerationi expositum, prius refrigeratur ad ejus superficiem; et si massa ingens, qualis est globus terrestris e massis caloricum male conducentibus compositum refrigescat, poterit per magnam. seculorum seriem hujus refrigeratio continue diminuta continuari, et erit super- ficies jam valde frigida, quando quidquid centrum circumdat, in statu candescentiz validissimee adhucdum per secula versabitur. Ille est verus globi nostri status hodiernus. Multum jam est refrigerata ejus super- ficies; Calet adhucdum quam maxime ejus centrum. Sed merito, A. O. rogabitis, quorsum hac omnia tendant. Respondeo : unice ut concludamus, figuram regularem statui fluido ana- - logam et temperature pro profunditate incrementum inprimis omnino indicare , globum terraqueum a statu fluido igneo lente per refrigerationis varios gradus ad hodiernum temperature gradum perductum fuisse. Nemo Vestrüm, A. O. vel animalium exuvias vel vegetabilium reli- quias quæret in massa illà, que, postquam, si non e statu aéreo, saltem € statu fusionis ad soliditatem pervenit, per multum temporis can- dens per spatium volvebatur. Crystallinà formå, ut:solent masse fuse, coaluere granites, calx, omnesque minere, que primitivarum titulo veniunt, et jamdudum statum solidum contraxerant, antequam regni organici vel minima particula existere potuit. Ingens proinde est hiatus inter massam telluris sic refrigeratam ipsam, atque inter strata longe post in ipsius superficiem deposita; neque ullus est geologie non plane imperitus, qui non montes primitivos nihil organici continentes inter et montes secundarios utriusque regni genen reliquiis repletos bene distinguit. Continebant autem masse primitive quicquid principiorum remoto- rum temperaturà conspirante, requirebatur ad regni organici conipositio nem. Refrigeratione enim continuatA corpora illa, que forma elasticâ tellurem densa atmosphará involvebant, calorico rarefacta dum erant, fluida in telluris superficiem ex atmospherá precipitabantur ; et oceani aquis suis roplobutitdr. In his hydrogenium et oxygenium aderat; in solidà telluris massá carbonium, calx, alia abundabant, e quibus im- primis omnem corporum organicorum compagem constructam novimus. (9) » Videtur. primis illis temporibus, quando globus noster terraqueus ad illum caloris. gradum perductus fuerit, ut in eo corpora organica exsistere possent, globus hicce oceano ab omni parte fuisse involutus et obtectus,- ita ut oceanus vel montium altissimorum cacumina supe- raret; altissimorum dico, et sunt certe altissimi, si cum mensuris nostris vulgaribus comparentur; minimi autem inveniuntur, si ad Telluris dia- metrum referantur, ita ut, licet montes longe superantes montem Album vel montem Chimborazo aquis tegerentur, superficies tamen ejus valde sequabilis. et omnino rotationis velocitati respondens dici. posset. Neque diu, si vel perfecte æquabilis fuisset globi superficies, talis. mansisse potuisse; temperature enim distributio non ita per omnem massam regularis esse potuit, quin aqua hic magis, illic minus calefZftá ,. in torrentes vehementissimos compelleretur oceanus, qui certe superfi- ciem Telluris in valles profundas excavassent. Accedit, crustam globi ignis actione fere ubique diffractam , contortam , elevatam fuisse, et ex ipso globi nucleo per plures rimas et per varia orificia torrentes varios ma- teriei igne. fuse supra ejus crustam fluxisse , atque plures cineres ejectos fuisse eâdem illà, qualiscumque sit, vi, gun et nos hodie iu nens Vulcaniis stupefacti admiramur. Sed non ita fuere ubique agitatæ oceani hujus Universi aque: j quin hic illic animalia et vegetabilia nutriri possent, neque semper iisdem in plagis montium Vulcaniorum actio sæviit; sed uti et hodierna est horum constitutio, nunc cessavit, mox denuo exarsit, atque fuere plura quietis intervalla, et inter ea nonnulla sat longa. Monstrat enim geologia; strata . plura cruste primitive mox, imposita, que inter se alternantia, nunc .regni organici producta lentà fluminum submarinorum actione, in.pro- fundis vallibus sepulta exhibent, mox combustorum massas supra priora effusas ostendunt, vehementi actione depositas. Sunt hac regni organici producta, madriporites, trilobites, ammonites, uno verbo illa animalia , quorum analoga in aquis marinis degunt, sicut vegetabilium aquaticorum, fucorum, similiumye reliquie specierum hodie incognitarum. . En igitur, A. O., Flore nostra protoge prima monumenta, ejusque antiquissimæ; sed, proh dolor! vix quidpiam ipsius reliquia nos docent, . preterquam. quod antea regni vegetabilis partem effecerint, et Flore 2 (10) submarine presertim; imo et vel illud ne vix quidem, nisi i arte che- mica adjuti detegimus. Vix igitur e pretium foret in Floram mundi primigenii inquisivisse, si nihil de ipsá preter antiquiores hasce reliquias superesset ; sed immensa est vegetabilium copia in formationibus illis, recentiores quas vocamus, que tamen antiquissimee sunt, si ad tempora historica referantur; enormis est plantarum cryptogamarum, phænerogamarum, muscorum, filicum , palmarum, cactorum, aliorumve in continente crescentium in hisce se- pultarum, et examini nostro conservatarum. Nulle sunt plage æquinoc- tiales, tam dens palmarum copiâ ornate, nulla est insula vel in ipso climate mollissimo oceani pacifici tantam cactorum, euphorbiarum in montibus suis copiam nutriens, quam est palmarum, cactorum, filicum, caricum , aliorumque varietas immensa, quz ibi sepulta jacet, Sed a vid aberro, A. O.; tegitur adhucdum ab omni parte aquis globus terrestris, et jam loquor de iis, que in sicco crevere. Subsedere autem dein aque ille marinæ, et fuere supra illas montium maxime elevatorum. cacumina elevata. Ignoramus plane, sitne illud lento, descensu factum, vel unico ictu, mutatione tremenda. Ignoramus, ubinam cavernz sint sitæ, quae aquas subsessas continent; illud autem certo certius cognitum habemus, cavernas hunc in finem non majores in tellure requiri, quam quas et montes Vulcanii ante sub tellure reconditi, nunc ad: viginti mil- lium pedum altitudinem supra tellurem eminentes, et terre motus per vastissimas regiones extensi adhucdum in ipsius sinu adesse docent. Immo cum oceanus tam exigue, etiam ubi mensurari nequit, sit altitudinis, si referatur ad telluris diametrum, nihil obstat, quin assumamus vel; omnem oceani ambitum illas non posse replere. Fingamus nobis, A. O. terre motibus plures tales cavernas agere rimas et ad telluris superficiem aperiri; ad fissuras adfluent magno impetu undique aquarum torrentes, et dum replebuntur cavernæ, elevabuntur montium juga in formam insu-. larum. Fingamus nobis dein parietes et crustam earundem cavernarum novis terre motubus dejectos et collapsos, et immensá vi videbimus ex illis prosilientes aquas, que dum ad pristinam altitudinem evehuntur, tellu- rem iterum omnem tegunt, et quidquid organici in illâ exsistit, undis suis sepeliunt. (ar) . Quicquid hac de re sit? illud constat: Nova vegetabilia luxuriasse in locis a mari desertis. Luxuriavere in illis insulis, in quibus omnia conspiravere, que late et abundanti vegetationi favere possunt; inprimis favebant solum humidum, aér humidus et, globo nondum valde refrigerato , tem- peratura vel ad latitudines majores. plusquam tropica; crescebant lete in insularum centro filicum arborearum sylva; erant. calamis , lycopodiis littora. tecta, cactis, euphorbiis, similibusque montes obsiti. Idem et ibi accidit, quod et hodie. in lacubus nostris fieri observatur; fluminum nenipe decursu vegetabilium horum reliquie ad lacuum fundum in in- sulis hisce fuere deposits, et strata vegetabilium varie profunditatis composita fuere. Lacus enim erant magni in unáquáque majori insula, dum heserint in onmi valle clauso et montibus interposito aquæ r que - ex illis eflluere non poterant. Disruptæ deinde fuere valles ille ante clause , eflluxere aque et in siccum prodiere vegetabilium reliquie in massam carbonaceam pro parte iterum verse, que deinde mari vario ite- rum iterumque fuere tectæ. Vera nos hic loqui probat et ipsa stratorum horum lithanthracum hodie frequenter effossorum forma et situs. Observamus profecto heec strata formationibus secundariis interposita , et valles, antea lacuum fundos , occupantia, minime horisontalem habere positionem ; sed ad mediam partem in ipso vallis fundo magis déprimi; ad montium declive contra margines elevatiores monstrant; siquidem eorum séctio perpendicularis ad vallis latitudinem facta lineam exhibeat curvam. Neque unica constant strata hee depositione, sed tegitur ple- rumque stratum anthracum massis arenaceis, ex aquis precipitatis, he masse arenacez secundo strato vegetabili, hoc stratum secundà massá ex aquis precipitata sepe tegitur, cui iterum incumbunt vegetabilia , imo sepe omnem fidem excedit ingens numerus diversorum sic sibimet in- vicem succedentium stratorum. Strata hec porro accuratius indagantes, invenimus sepe illa massis combustis esse obtecta; observamus et aggeres, quos vocant, recto tramite pér ipsorum massam decurrentes, et omne stratum in duas partes secantes; videmus et sepe per strata infra vegetabilium massam deposita vegeta- bilia in lithanthraces versa decurrere in formam venarum. Nonne ex onini hocce observato concludendum est, vegetabilia, que in montium 143). jugis elevatioribus crevere , he fluminum cursu ad pedem ipsorum horum montium infra aquas, valles adhucdum replentes, fuisse deposita, et alternatim vel horum montium rudere vel massis combustis ex abditis telluris penetralibus ejectis, fuisse obtecta. Minime ignoramus, plurimos fuisse, atque inter illos minime contem- nendos nature scrutatores, qui massam bituminoso-carbonaceam, quæ lithanthraces sistit, minime productum esse regni vegetabilis contendunt, sed illam aquis fuisse solutam, haud secus ac creta, similiaque ex illis procul dubio præcipitata; ast profecto obstat eorum opinioni, duriores sepe plantarum partes in ipsà massâ pultaceà integros et optime conser- vatos reperiri, quin et molliorum partium impressiones in tecto strati , uti loquuntur, id est, in strato immediate anthraces tegente plurimas observari ; neque mirum esse e plantis, sub aqua diu quz heeserunt, factam fuisse massam homogeneam, in quá non multa preter arborum cortices, pu- tredine non facile adficiendos, et nonnullas plantas in dorso strati, quod massa ceterà non tam comprimebatur, supersunt. Addit preterea mag- num 'pondus argumento contrario, analysin chemicam vegetabilium principia proxima in regno fossili czeteroquin nom reperiunda, ex ipsis lithanthracibus evolvere. i Minime præterea nos fugit, plurimos esse scientiarum naturalium cultores valde illustres, qui perhibent, plantas in anthracum fodinis depositas mi- nime vegetasse in eodem loco vel prope eundem locum, ubi sepultæ jacent; sed fuisse eas omnes, cum formå prope accedant ad plantas re- gionum calidiorum, torrentibus illis vehementissimis, quibus montes primitivi etiam solidissimi fuere disrupti; a regionibus tropicis ad nostras temperatas, imo âd polares advectas. Obstat quam maxime eorum. opi- nioni, plurimas exsistere impressiones plantarum etiam mollissimarum , que non possent non esse melius conservatz; plantarum, que vel in nostro climate, non loquor de calidissimo illo, in quo vixere , sed vel in nostro climate procul omni dubio per talis itineris decursum; quale est iter ab aquatore ad nostras regiones, plane forent corrupte et disjunctee. Videtur et pro nostra sententiâ militare illud ipsum, plantas omnes, quee non penitus formam suam amiserunt, esse climatum calidiorum generi- bus analogas. Quum enim a statu fuso lente ad temperaturam moderatam (15) pergeret globus terrestris, tempus adfuit intermedium, quando. in omni globi superficie clima fuit, quale nunc ad aquatorem novimus, imo multo calidius. Illo igitur temporis tractu certe etiam in regionibus nostris borealibus plantz unice tropice. crescere. potuere. Inter tropicos autem ingentem esse monocotyledonearum cohortem nostis omnes; Calami , filices- arborez et alice, zamise, lycopodia similesque reliquias suas apud nos deposuere. Neque impedit, quod et ipsi citavimus, massas vegetabiles sepe venarum. in modum per varia strata infra posita decurrere. Docent enim aggeres validi, e lava facti, Basaltici, perpendiculariter per omne lithanthracum stratum decurrentes, et qui ab utráque parte lithanthraces in. cineres convertere; docent regiones: vaste Basalte tectze, et ibi, ubi a Basalte teguntur, combustz; docent tandem crateres montium igni- vomorum exstinctorum plurimis in regionibus obvii, antea, quando globus adhuc valde caluit, actionem volcanicam longe fuisse vehemen- tiorem, et multo generaliorem, quam est hodie. Fuit proinde, dum massa vegetabilis, putrescens, liquida telluris superficiei incumberet, ` distorta, confracta et in fissuras scissa hzcce telluris crusta; descendit massa vegetabilis per hasce fissuras, easque venarum in formam replevit. Nullum igitur dubium, ut concludamus, mihi videtur superesse, et vos, A. O., ni vehementer fallor, mecum consentientes habeo, massas illas lithanthracum, que inter formationes secundarias reperiuntur e Flora compositas esse climatis multo calidioris, quam est clima hodier- num harum regionum, in quibus sepultse jacent; vixisse autem plantas illas omnes in iisdem illis regionibus in quibus reliquias suas deposuere ; sed harum regionum temperaturam, omni globo terrestri lente calori- cum de se per spatium radiante, quam maxime deinde fuisse imminutam. Preter has, de quibus huc usque locuti fuimus, massarum vegetabi- lium depositiones, plures prostant aliæ, ab hisce multum diverse, et inter strata montium. formationis longe recentioris occurrentes. Profecto cum. recentiores sint ille; depositiones, minime mirandum est, vegeta- bilia in. illis structure diverse et familiarum a prioribus diversarum esse conservata. Semper enim imminuta fuit globi terrestris. temperatura, eum quo temperature decremento conjungebatur aquarum in ipsius su- perficie descensus. Majores proinde regiones aqua sic liberabantur, que (14) - nunc non amplius ut insule ex oceani undis emergebant, sed supra ex- tensas tollebantur regiones et clima temperatum experiebantur. Calebant quidem calore interno multo magis, quam nostris temporibus, quibus ipsas nive et glacie nunquam fundendà tectas videmus; attamen non ita calebant, ut, quemadmodum solebant, sylvas palmarum, filicumve arborearum possent nutrire; climate potius fruebantur tali, quali regiones nostra temperate hodiedum fruuntur, dum regiones minus elevate cli- mate adhucdum zequatoriali gaudebant, et vegetatioue illà abundante et characteristic tegebantur, que regionum est calidiorum. _ Constat inter geologos plurimá observatione, omnes illas massas lapi- deas diverse indolis et diverse originis, que formationi immense huic cretacee incumbunt , sese in pluribus Galliæ vicinæ locis nudam et nullo strato heterogeneo tectam obferenti, et per fretum Angliam a Gallia dividens, in illam insulam continuatz; constat dico, omnes illas massas originem suam debere causis minus generalibus, et magis quasi fortuitis, cum constans successionis ordo , qui in formationibus infra cretam positis adsit, in hisce desideretur. Quesivere geologi hasce causas in lacuum valles replentium irruptiones in regiones circumjacentes. Supponunt con- jectura valde probabili, lacus hosce mansisse sive aqua salsá marina, sive aqua dulci pluviali vel fluminum repletos, licet aque cetere ab omni parte subsiderent; quo facto pressio in montes lacus hosce concludentes tantopere augeretur, ut vi huic resistere amplius non possent, quin et unico sepe ictu ipsi cederent. Minime nostrum est hanc in conjecturam inquirere; sufficit nobis no- visse supra cretam plures esse sed. magis, quam priores, locales, ut lo- quuntur, depositiones vegetabilium in massam. carbonaceam versorum; impressiones autem plantarum in hisce reperiundas prater monocotyle- dones , praeter palmas, regionum calidiorum vegetabilia, pro magna etiam parte ad dicotyledoneas, familiasque regionum temperatarum pertinere. Sed spectant hzc plantas observatas fossiles inter formationes antiquio- res formationum illarum, que crete incumbunt. Est et aliud plantarum depositarum genus, atque id omnium fossilium recentissimum , quod invenitur in illis stratis, que formationibus, ut loquuntur, mobilibus, i. e. que in massam lapideam nondum sunt verse, mox sunt sup- (15) pitis Plante ‘he omnes longe recentiori tempore, quam precedentes terrà fuere involutze , et quidem postquam telluris massa jam quam maxime fuit refrigerata, atque temperatura ejus superficiei jam prope accessit ad clima hodiernum. Sunt fere omnes dicotyledonearum plantarum he reliquie, et licet vix in illis inveniantur, que plane conveniant cum speciebus hodie cognitis, attamen formå et structurá quam proxime ad illas accedunt. Mult in aquá dulci deponebantur, in lacubus, aliæ in ipsis aquis marinis; illæ lente videntur in loco, quo jacent, decompositze ; hee contra tremenda clade unico ictu , torrentium vel ventorum yehemen- tissimorum impetu disjectee. Testor hic immensas illas sylvas variis in regionibus in lignita versas: massa est carbonacea, lithanthracum fere, sed magis ad lignorum indolem accedens; neque periit in illis omnis truncorum forma, imo in nonnullis perfecte conservata adest. Testor hic montem illum inter geologos famosum et ab illis frequenter visitatum et exploratum, Meisnerum, innuo, in Hessià situm. Omnibus sunt cogniti arborum maximarum trunci copiosissimi, qui montis cacumen compone- rent, nisi per ipsa montis viscera incomparabili vi sursum pulsa fuisset massa semiliquida, quse: dein per cacumen montis extensa planum for- mavit Basalticum, quod montes tegit. Testor hic scistos illos celebres cal- carios OEningenses in Helvetia, piscibus, crustaceis, insectis, sed preesertim plantis repletissimos, in quibus vel flos ad ranunculi florem: forma ac- cedens fuit repertus, sed preesertim foliis et culmis obsitos, quee folia et culmi pro magna parte videntur referenda ad plantarum genera in pe- trefactarum viciniis adhucdum crescentia, quin et tam prope ad species cognitas accedant, ut adhucdum sit dubitandum , pertineantne ad eas- dem, an sint diverse?’ Cum his autem plane videntur convenire, quæ e formationibus re- centissimis effodiuntur plante, ex illis formationibus, que terras mo- biles, et incrustationes illas calcarias sistunt, omnium recentissimas, et quae vel hodiedum hic illic sub oculis nostris formantur. Heec est, A. O. quam vobis de Flore mundi primigenii reliquiis in lithanthracum fodinis presertim. depositis. vellem proponere , adumbratio. Probe scio, illam esse incompletam et nimis generalem; minime ignoro in specialium cum generaliori theoriâ convenientià theoriee ipsius verum (16) criterium esse positum , et specialia heec hoc loco desiderari ; ast sufficient, ni quam maxime fallor, ad expositionem generalis hujus theorematis , plantas ommes fossiles eo magis a plantis hodiernis recedere strücturá ‘sud, quo antiquiores sunt, eo magis autem accedere ad formam plan- tarum in calidissimis regionibus viventium; et hanc forms variationem indicare idem, quod et pluribus aliis pheenomenis physicis et geologicis demonstratur, generale in globo nostro temperature decrementum. Preeterquam quod temporis mihi ad dicendum concessi angustis vetarent, quo minus rem hanc magis enuclearem, ipsius scientie cum botanicee tum inprimis geologicse infantia nihil nisi generalia adferre nos sineret. Desiderantur huc usque in Botanicâ, quales Zoologia habuit, Camperi, Cuvierii, qui ex unico minimo osse totius animalis structuram evolvere docuere, anatomie comparatee exquisitioris inventa ad geologiam adpli- cantes. Botanici hucusque in systemate artificiali perficiendo nimis oc- eupati, ad unicam tantum partem plante, florem attendere, cœteras ne- glexere; radices, caules, folia non nisi obiter attigere, nexum saltem horum necessarium cum cseteris non demonstravere: est autem, proh dolor! rarissimum quid, flores invenire fossiles ; caules, trunci, folia, frondes copiosissimi seepe occurrunt, vix autem possunt ad familias con- slituendas inservire; ne ad uS quidem detegenda valent. Nolo loqui de speciebus. Sperandum est, ut exoriatur quis, qui plantas examinet fossiles ad eandem normam, ad quam viri summi Camperus uterque , Cuvierius , aliique ossa fossilia ad examen vocavere (1). Novimus virorum horum inventis, qualia animalia ante mutationes varias, quas Tellus passa fuit, in variis regionibus, e quarum terris nunc effodiuntur, vixerint ; ibi enim vixere , sceleta integra effodiuntur, ossa minime undis sunt acta, sed ^ (1) Paulo post quam orationem hanc inauguralem habui, ad me pervenit de plantis fossilibus dissertatio conscripta a viro doctissimo Ad. Brogniard, patris per omnem Europam celeberrimi filio dignissimo. Promittunt, quæ vir juvenis egregius facta nova et conspectus egregios in. dissertatione illà proposuit spem nostram non fore inanem. Nolui autem ad varios hujus dissertationis conspectus novos modificare orationem hanc meam , neque ipsi accommodare facta que continet nova, minime quia ignorem, quanti momenti hec sint, sed quia credam, oratorem | debere suam. qualem habuit, non alienam in lucem edere orationem. (17) plena, apophysibus suis instructa; novimus omnia illa esse climatis eo calidioris, quo profundius sepulta jacent. Videmus has animalium reli- quias haud secus atque plantarum indicare globi terrestris refrigerationem lentam sed continuam. Ast incognita sunt plantarum fossilia, ita inco- gnita, ut vel adhucdum disputetur inter viros doctos, sintne nonnulla stipitum palmarum, foliorumve cactorum! Sed ad quos inprimis dirigen- dum est hocce monitum? Nonne ad nos met ipsos, quotquot Botanices et Historie Naturalis cultores hic adsimus? Nobis Faujasii, Schlotheimii , Sternbergii, Rhodii, viri illustres viam stravere; nostrüm est in viam progredi. Patria nostra omnium ditissima est plantarum fossilium ; per regiones nostras. decurrit ingens illa lithanthracum formatio, que inter omnes Geologos celeberrima est, quaeque. probabiliter eadem est, que per Angliam extenditur, et de quà vix quidpiam cognitum habemus, quam quod easdem plantas contineat, quas cæteræ lithanthracum for- mationes cum in Germania tum in Britannià. Nonne habemus in hacce urbe nostrâ hortum optime instructum, omnium regionum Flore ditissimum , in quo vegetabilia recentia, que cum fossilibus comparari possunt, non deërunt? Colligendæ sunt, A. O. he Flore mundi primi- genii reliqui et in Museo nostro deponendæ. Vobis, juvenes optimi, qui nature studio et cultu flagratis, vobis inprimis illud commendatum volo, qui ipsas illas regiones incolitis, in quibus fossilia illa quotidie colliguntur; et ab imperitis sepe rejiciuntur. Curate vos, ne quidquid vegetabilem formam habeat, diffringatur; curate, ut integra conserventur monumenta hzc antiquissima. Flore has mundi primigenii reliquias , quie ante plura secula solum patrium ornavere cum plantis analogis, adliucdum viventibus , comparabimus ; Floram protogæam e tenebris , quibus obrui- tur, evolvere conabimur, et procul dubio non poterimus non doctiores evadere de primitivà ut et de preesenti soli nostri constitutione. Hoc modo officio nostro fungemur optime, et commodo Patrice serviemus. Vereor, À. O. me jam nimis vestrá attentione abusum fuisse. Pro- pero ad illa, quz hujus diei solemnitas et pietatis officia a me postulant; officia, que vestra mihi amica voluntas imposuit, perillustres Academic Gandavensis Curatores , Viri nobilissimi, amplissimi ! Per quinquennium fere in Atheneo Frisiaco, antiqua illà virorum clarissimorum sede, Chemiam, Botanicam et Historiam Naturalem docui; illuc advocatus a Viro illustri, 3 (18) de historià naturali optime merito, et vario studiorum genere eminen- tissimo, Campero meo. Dubius tune temporis diu hiesi, an Provincia patria, et jucunda tot virorum doctissimorum consuetudo, an Brug- mansius meus, quo familiariter utebar, essent relinquendi; ab und parte mecum recolligebam, qualia et quam grata Leide expertus essem. Per plures annes ibi studiis philosophicis et medicis operam dederam, duce semper eodem fautore, viro clarissimo, Brugmansio ; recolligebam hee omnia in medià urbe. "Lreidenát] que me reducem ex itineribus variis, que vel ut viros eruditos in Galliâ et Germanià audirem, vel ut musea perscrutarer, vel ut in montium structuram geolopicaii inquirerem, suadente eodem Brugmansio, susceperam, tamquam in portu. receperat. Suadebat ab alterá parte urbis Franequere celebritas docta; arridebat mihi otium doctum , itineribus in varias regiones inter- mixtum; magni momenti mihi erat Brugmansii mei auctoritas; suadebat autem quam maxime, ut Franequeram peterem; stimulabat preterea vehementer oblata mihi humanissime illustris Camperi sincera amicitia, et musei instructissimi pro mineralogià et anatomià comparatâ usus be- nevole oblatus; neque aberam plane a gloriolà occupandi eandem, quam antea Petrus Camperus, vir summus, occupaverat cathedram. Tandem omne dubium tollebat Augustissimi Regis voluntas. Commodis autem meis haud parum insérviit amicorum consilio ob- temperasse; docendi methodum qualemcunque ibi addidici, hyemale tempus lucubrationibus chemicis et botanicis vel eum Campero meo historie naturalis studio vovere solebam , æstate itineri me committebam ; virós doctos, Brugmansio, Campero, mihi amicos Parisiis , Londini, alibi oe — Sed poëta jam cecinit: ` Subito casu quie valuere ruunt. Ad culinen votorüm accesseram ; mente volvebat Vir summus Brugmansius neque illud mihi celabat, 5 5 illustribus Academie Lugduno Batave | Curatoribus me suum he proponere, ut qui dignus ab eo judi- carer, ut ipsi adjungerer et ipsi succederem, inprimis quod chemicam professionis ejus partem spectaret. Leetissimus Anglorum Metropolim pétebam , ut preesertim hodierno scientie statui adaptata inspicerem laboratoria chemica , sperans, quacunque observarem, Brugmansio ad- ferre, qui de novo laboratorio construendo tunc temporis meditabatur. ( 19) Sed de quanta spe decidi! Londinum ad me pervenit obitus inopinati et in- opportuni Viri summi nuntius. Non possum dicere, in quantam tristitiam me tristissimus ille nuntius conjecerit; recens adhue erat vulnus, quod a subito Patris optimi obitu , infllictum mihi erat. Supererat attamen mihi Camperus, ab illo x BEL petebam , in illo solatium inveni : — Sed proh dolor! et huic in fatis erat, brevi inexorabilis morbi vehementia suc- cumbere. Vix Hagam Cou m attigerat, ut muneri gravissimo ipsi quam honorificentissime oblato ibi vacaret, quin ehen! multis ille flebilis bonis diem supremum obierit. Vix quidpiam remansit, quod mihi Franequeram deinde acceptam reddere posset. Grata proinde ad me accessere Virorum gravissimorum hujus celeberrime Universitatis Curatorum litere, quibus me ab Augustisimo Belgarum Rege Gandam advocari significabant, ut ibi munus.obitu Viri Clarissimi Casselii vacuum relictum explerem; grata mente novum illud Regie munificentie donum accepi; donum esse gau- deo Patris Patris. Deum omnino devotà mente veneror, ut Augustissi- mum Regem, totamque Regis domum , salvum praestet et incolumem. Non omnino hospes adcessi ad urbem et Universitatem hancce Gan- davensium inclytam; occasio mihi fuit preclara: observandi, qualis sit Gandayensium ardor in promovendo, quecunque scientiis et artibus li- beralibus favent, quum ante biennium collegio supremo objectis industrià Belgicà fabricatis et publice i in hac urbe expositis, dijudicandis, coronandis destinato i interessem. Tunc temporis vidi, quali stimulo ad omne bonum et honestum incitentur Gandavenses, dies memorabiles sepe mecum reputans illos, quando in ludis publicis, acclamante omni Greecià, coroná victoris ornarentur meritissimi. Vobis inprimis, Viri nobilissimi! Universitatis - hujus Curatores Amplissimi! novum illud Regie munificentiæ munus acceptum debeo. A Viris generis nobilitate et scientiarum vario genere emi- nentissimis me huc adyocatum esse presertim glorior. Vobis, Viri illustres, de me meisque studiis hac evocatione optime meritis, pilice hic gratum animum obfero. Provinciam a vobis mihi oblatam strenue. defendam. Horti Academici illus, qui primas partes inter hortos in Regno Belgico obvios merito tenet, et Musei zoölogico-anatomici ut et mineralogici curze mee commissi conservandi, amplificandi occasionem nullam negligam , et quantum pro viribus licet, Academie commodis semper prospiciam. ( 20) Ad vos ; accedo, Viri celeberrimi! hujus Universitatis Professores, Col- leger gestumatissimi. Quam maxime gaudeo, me viros tanta celebritate et in omni scientiarum, genere eminentissimos posse salutare collegas ; jam dudum nomina vestra et scripta docta ad me perduxerat celebritatis vestrae fama; vestrà autem presentià nunc posse frui; vobiscum ad communem scopum Universitatis hujus nempe Bakala posse tendere, perquam acceptum mihi erit. Vobis me Obfero amicum integerrimum, facilem, provinciam suam strenue defendentem, et in commune bonum semper conspirantem. Vos inprimis hic salutare jubet officium, jubet amicitia, qui in eàdem facultate ejusdem generis disciplinas mecum docebitis. Vestram amicitiam imploro celeberrime Garnier! qui postquam inter clarissimos numeratus fuisti Gallorum Mathematicos, in Belgium advectus Mathematicorum Belgarum princeps dici mereris. Neque me, ut spero, te indignum judicabis, celeberrime Hauff! cujus sagacitatem et in physicis experientiam sepius admiratus fui. Tibi tandem haud minus, celeberrime Van Coetsem! dextram in fidei signum porrigo. Amplus est scientiarum naturalium campus, ampla est, in quà excellis, medicinz materies, partem saltem tuz peritiee noster ordo vindicat. Vos tandem juvenes optimi, spes nostra, gaudium nostrum, amicissimi . commilitones! ad vos tandem pervenio, pectora Musis devota; si quid scientie in me est, illud omne vobis in commodum cedet. Conabor me vobis facilem et accuratum probare doctorem; scientias, quas vobis sum propositurus, Botanicen, Historiam naturalem et Anatomen comparatam vobis acceptas reddere; fossilium compositionem, structuram plantarum, et animalium vobis exponere, et vos ad Philosophie et Medicinz studia -adducere, inprimis mihi propositum est. Dux amicus, minime censor se- verus studiorum vestrorum esse volo. Per plures annos docendi munere functus, nullus mihi fuit discipulus, et hæc mihi videtur vera gloriandi materies, quin simul mihi fuerit amicus. Vestram etiam amicitiam com- parare mihi studium erit, ut sic unanimes in scientiarum et hujus nostrae presertim Universitatis commodum omnem nostram operam impendamus, et Patriæ nostre cives simus non plane inutiles. Q. F. D. O. M. . DIXI. F. E. VERBEECK - ORATIO DE PHYSIOLOGIA PRINCIPE ET UNICO OMNIS STUDII MEDICI FUNDAMENTO, PUBLICE HABITA G AND DIE VIL OCTOB. A. M. D. COG. XXII. CUM MAGISTRATU ACADEMICO ABIRET. TD —""Y——————— | ACADEMIE CURATORES VIRI ILLUSTRES ! QUI CURATORUM COLLEGIO AB ACTIS ES, VIR EXPERTISSIME ! ARTIUM DOCTRINARUMQUE PROFESSORES, VIRI CLARISSIMI, COLLEGE CONJUNCTISSIMI! | QUI, SEDE VACANTE, RERUM ECCLESIASTICARUM SUMMAM ` CURAM GERIS , VIR- VENERANDISSIME ! QUI IN HAC URBE REGIONEQUE MUNERIBUS GERENDIS . CONSPICUI ESTIB; VIRI AMPLISSIMI, GRANISSIMII AUDITORES CUJUSCUMQUE LOCI, ORDINIS ET DIGNITATIS | HONESTISSIMI! TU ETIAM STUDIOSA JUVENTUS PARENTUM, PATRLE, PRO- FESSORUMQUE SPES HONORATISSIMA! ! S: scientie medic annales attenta mente pervolvimus, ejusque fata animo ab omni præjudicio, ab omni preeconcepta opinione libero, con- templamur, non possumus non commoveri , dum videmus quot quantisque vicissitudinibus et mutationibus theoria ejus fuerit obnoxia; quot quan- tisque discussionibus fuerit agitata, et quantopere in praxim nobilissima artis medica disceptationes hee diyersis temporibus redundarint. Hinc — evenit, ut medicina facetis tam sepe cavillationibus, lepidisque comicorum argutiis fuerit exposita ; dum severiores philosophi, acutis satyre spiculis, probroso carmine aut mordaci epigrammate eam prosequerentur ; om- nibus in eo consentientibus, ut et inconstantie et incertitudinis accusa- retur, eique conjecturalis scientize fama inureretur. Attamen si harum vicissitudinum et continuarum disceptationum causas inquirimus , plurimas earum non medicine proprias, sed et ei cum re- liquis scientiis naturalibus communes esse comperimus; harum: nonnulle, conditionibus ab omni scientia inseparabilibus, et ad ejus essentiam non pertinentibus inhzrent; nam dum ulteriores insequentium seculorum in- vestigationes factis, observatis et experimentis novis disciplinam ejus continuo locupletarent; theoriam suam ad novas has opes componere et accommodare successive debuit: aliæ ab insatiabili omnia sciendi et ex- plicandi cupidine ortum suum habuerunt; dum aliz sunt adscribendee, - quod diverse ejus discipline partes separatim fuerint considerate, et a diversis sepe professoribus tradite ; quo factum. fuit ut m hic ille nexus, quo partes medicine omnes inter sese conjunguntur, negli- geretur. Ob ultimas precipue has causas physiologia hane, quam et pa- . thologia et materies medica et therapeia ab ejus studio omni jure ex- spectabant, utilitatem eis non feneravit; seu quod ipsa solidis nondum exstructa esset fundamentis, seu quod cæteræ illam, tamquam mere speculativam , et imaginationi potius indulgentem, quam seyerc obser- vationi innixam, aspicerent, et ejus principia parvi facerent. Objectiones illas aliquam | veritatis speciem pre se ferre aliquando po- tuisse non ibo inficias; ab eo autem tempore quo physiologia melius ex- culta, physicis, mechanicis et chemicis legibus , quas vita ipsa moderatur, valedicens, corporum organicorum actiones proprias sedulo indagavit, et leges, per quas in eorpore vivente omnia reguntur et gubernantur, qui- busque obediunt, investigare coepit, et determinare potuit, ad scientiarum positivarum ordinem sensim. sensimque ascendit; cateras omnes scientiæ medice doctrinas melioris sumꝶ impulsionis participes fecit, et ditioni suce sic subjecit; ut demonstratu non futurum sit difficile: P/ysiologiam tam quam princeps et unicum omnis studii medici fundamentum , tamquam solam genuine pathologie et vera therapeic basim. esse habendam. : (5) Dum medici omnes firmiter persuasum sibi habebunt, a neglecto aut minus habito hoc illo notionum nostrarum fonte pretiosissimo, dubita- tiones omnes et fluctuationes, in quibus theoria medica tamdiu fuit ver- sata; esse. derivandas, harumque defectuosas. investigationis methodos , aut pravam ad inquirendam veritatem adhibitam directionem. esse accu- sandas, tum solummodo. fas erit sperare, fore ut illucescat illa dies, qua severa et diligenti principiorum. physiologicorum applicatione ad summum perfectionis gradum scientia medica pertingat, et puisse: chantage naturalium certitudinem acquirat. ti dd - Hujus propositionis veritatem , coram hoc. mennen virorum conventu inquisiturus, nec thematis amplitudinem et difficultatem , nec gravissimum materiei momentum, nec ingenii mei angustias et tenuitatem mihi-diffiteri potui;,amica tamen vestra indulgentia fretus magis, quam quid humeri ferre valeant sollicitus , opus aggredi ausus sum , remque mihi opportune successisse arbitrabor, si materiei dignitas virium mearum in- firmitati riri -— illud. solita vestra benevolentia exiger dignemini. Ie War » Physiologia strictiori sensu Wee est scientia ae est notio illarum non solum actionum; quæ in corporibus viventibus ratione principii vi- talis, - proprietatum nonnullarum specialium, et partium structure. or- ganicæ peraguntur; sed et cognitio partis singularis quam organum. quod- vis ad. integritatem, incolumitatem totius facit; nexûs illius directi aut sympathetici quo omnia ligantur, consentiunt et in eumdem finem; in- -eolumem vitæ conservationem , conspirant: nectuntur sic in viventi. cor- pore res omnes et singulz, ut queevis effectus simul sit et causa, an vetur a ceteris et necessariam constituat totius partem Concentu harum “omnium actionum perpetua sic oritur virium pugna, et quamdiu vita perstat, corpora organica continuam cum rebus externis luctam agunt; hisce vitali sua reactione modos peculiares imprimunt , et eas vel in propriam. suam. necessitatem. impendunt, vel actus suos turbatos ‚ inordinatos, suspensos. vel exstinctos experiuntur. Cum idem nune in corporibus illis omnibus et æquabilis sit ordo, cum ab uno -omnia oriantur principio, et omnia in unum postea generalem desinant circuitum, casui id fortuito tribuere non possumus, sed constantem et (6) perpetuam illis inherere nature legem convincimur, que omnia mode- ratur et dirigit, a qua ne minimum quidem deflectere queunt, ni mirandus hie et harmonicus concentus mox turbetur ob æternas illas et inviolabiles nature leges eis impositas. A congenitis ergo proprietatibus, organismo inhærentibus et ab eo inseparabilibus, actiones omnes corporum viventium pendent, qua rythmo suo naturali et regulari sanitatem ponunt, et vi- liat: esse nequeunt, quin protinus recessus Plus minus notabilis a statu normali accedat. K ts Ab actionum suarum sic regularitate et nen, viventi corpora vali quando recedunt, et-actus plus minus abnormes, morbos dicendos , mani- festant: horum causa non nisi in insolito aut immoderato rerum exter- narum impulsu, et in solidi vivi reactionis modo est querenda, quum de essentia sit corporis omnis animati, ut convenienti et equa in res externas - potentia reagat. Hujus reactionis, quam naturam medicatricem vocaveris, vel alio nomine insigniveris, effectus saltem ubique nobis patent, et sollicite nec non severæ investigationis objectum physiologo offerunt.: Cum omnis medicinze scopus in avertendo statu hoc illo abnormi, vel in hunc, jam modo existentem, ad normalem conditionem reducendo consistat, liquido patet cognitionem legitimi status medici plurimum in= teresse ; similis hic enim est artifici, qui machine alicujus motus accurate describere , diligenter æstimare, ejusque effectuum calculos sine gravissimo sepe errore ponere non potest, ni et structuram ejus et causam motus et proprietates rite cognoverit. Dum nunc ergo per sedulam phenomenorum vite iFirst qe ar- cana quaedam organismi perscrutari et detegere conatur medicus, ac~ curatam vite integre cognitionem sibi proponit, ut sic inquirat jen tiones quae functionum prestabilitam harmoniam turbare valent; investiget media, quibus hzc vel conservari, vel, aliquo modo labefactata, restitui queat. Si successive ad diversas scientiz medice doctrinas theseos nostre ar- gumentum applicamus, summam in illis omnibus et singulis physiologiæ esse necessitatem mox comperimus. Si enim in explorandis et notandis mi- nimis eliam nostris actionibus in statu sano versatur; si cujusvis organi partem, in normali conditione ad totius integritatem requisitam, nobis indicat, nullus poterit dubitare, quin notiones pathologice ab ea sola sint 172 derivandæ. Morbus sine turbata aliqua actione concipi nequit, eritque semper et eo gravior et eo periculosior, quo vel plures actiones turbatée vel interrupte „ vel actus eorum organorum, ad vitæ conservationem pro- pius necessariortm y lesi fuerint: si nunc quis statum normalem ignorat, quomodo aberrationes illas percipiet? quomodo de essentia et gravitate morbi. judicabit? quomodo infinitas naturie vires; propria sua efficientia, modo non türbetur, morbos tam sepe profligantes, &stimabit ? quomodo de mediis, ut organismus ad legitimum statum reducatur idoneis, cogitabit? Hisce: omnibus accedant considerationes mutationum illarum, que et ratione satis, sextis; vite generis, temperamenti, climatis temperiei, idiosyncrasiz; imo consuetudinis locum habent, quibus natura est aptanda et accommodanda et quorum omnium supremum physiologia dominium habet. Pathologiam ergo jure merito, non nisi latius extensam physiolo- giam habendam esse, nullus est qui — N Summam esse sisidisie utilitatem in morborum causas indagandas non docet etiologia. Severa enim ejus principiorum applicatione causas morborum ab eorum effectibus dignoscimus. Sic in pseudo-membranarum productione, in empyemate non nisi pregresse inflammationis séquelam videmus : cur in angina stridula infantum pseudo-membrana fistula tra- chealis centies expulsa centies renascitur, si eadeni intensitate membrane mucose irritatio perstat? our in hydrope ascite paracenthesis repetitis vi cibus instituitur, equa tamen ratione serosa colluvies regeneratür? cur et in hisce, üti in dirissimo infantum hydrocephalo remedia omnia tam sepe incassum. tentata omnemque medicine opem eludentia lugemus? Nonne quod s&pe sepius neglecta previa organorum irritatione effectus morbi pro ejüs causa habeanttr, omnes süos conatus vel in absorptionem liquidi effusi, vel in expectorationem pseudo-menibranz promovendam pertinaciter medici dirigant, dum junetis pedibus transiliunt secrétionum auctarum catisam organieam in pregressa membránarum irritátiotie quæ- rendam? hujus enim aucta éxhalatio simplex est effectus, et sic numquam nisi objectum medicationis secündari potest evädere. Id est quod ratióné causarum et effectuuin nos docet physiologia, id est quod diligenter de- bemus perpendere, si ad medicinam symptomaticam artem miedicáfh restringere non velimus. — (8) Ne hic objiciatur irritationem vanum esse vocabulum, meram abstrac- tioriem , modestum ignorantiæ nostre velamentum ; effectus enim ejus in partibus vita gaudentibus quotidie experiri datum est, dum attendimus ad ea, que corporis alicujus insoliti, vel etiam assueti, sed quantitate aucti, contactus in eeconomiam animalem determinat. Si vitio non vertitur physicis, quod vocabulo attractionis ; chemicis, quod eo affinitatis utantur, ut causam , quoad essentiam suam quidem ignotam, sed quoad pheenomena siia summe manifestam, denotent, nonne, si bona fide ratiocinari velimus, idem est medicis physiologicis concedendum, dum hac ipsa restrictione se vocabulum illud irritationis adhibere, aperte et candide significant. Ad symptomatologiam illustrandam non minus confert. physiologia : ‘heec enim sola ad originem et fontem symptomatis cujusvis nos ducit, et que ad indolem et naturam morbi pertinent, ab hisce que ab accidentibus dependent, separare valet. Exempla non desunt, quibus heee omnia illus- tentur: nonne hydropum et acutorum et chronicorum, nonne exhala- tionum sanguinearum theorie, ad quas admiranda sua injectionis arte Ruyschius noster iter aliquatenus straverat, per notiones. nostras phy- siologicas de actione vasorum exhalantium et absorbentium, multum fuerunt illustrate? tam imperfectas e contra circa horum formationem ideas, ratione imperfectionis notionum suarum physiologicarum antiquitus habuerunt medici, ut hec sola comparatio sufficeret , ad scepticos omnes convincendos, etiam maxime saniores ideas exinde redundasse. Quis, ratione systematis affecti, de identitate coryzx, catharri pulmonalis, diar- rhææ catharralis, leucorrhæm, blennorragiee cogitaverat, antequam Bi- chatus indolem, naturam et proprietates membranarum mucosarum pa- telecerat? Quis de hydrocephalo interno recte sapiebat, antequam membranam. arachnoideam serosis esse annumerandam, eamque ventri- culares cavitates cerebri etiam vestire docuerat? `- We Consulto et cogitato prætereo, quomodo causam uring suppressionis et doloris lumbaris siepe sepius in nephritide reperit medicus physiologus : illam hæmaturiæ in inflammatione vesice urinarie detegit: causam delirii in irritatione essentiali aut sympathica vel cerebri vel membranæ arach- noidee invenit: eam difficilis respirationis non semper in essentiali aut sympathica affectione pulmonum aut cordis esse quærendam docet, sed et Ag) UL TERRI et suspiriosam respirationem a viscerum abdominaliüm . Jeesione et presertim a gastritide, dependere posse, cum diaphragmatis sub — eee ratione exinde oboriundi doloris ventriculi, irn- sic series — etiam perfecta sided non constituit nec umquam constituere valebit. Hunc indicant solum vel de- notant symptomata, ejusque causa altioris quid est indaginis, a quo ipse , tamquam a vero et-genuino fonte suo, scaturit. Quid enim symptomata , w statu physiologico organorum: mente si separantur, aliud nisi yanam re- linquunt chimeram? quam de ictero habebimus ideam , si illum a structura, proprietatibus, vitalitate organi bilem secernentis separamus? quid urine retentio secum feret, si et vesice urinariz contractilitatem et excernendi humoris per ductum urethralem liberum transitum preetermittimus ? Si nume et organum affectum et nature vires rite noverit medieus , de futuro morbi eventu, de ejus vel in felicem sanitatem exitu , vel in ine- vitabilem mortem. transitu pronuntiare et preedicere poterit; sicque arté | presagiendi , quam. divinus senex tanti fecit, et divinam meritò medicina “pattem vocavit Alpinus, medicus iphyiiologicts inelarebit, dum doctrine "hujus presidio et principiis orbatus , non nisi ceci adinstar inni» poterit. ` Non minorem materiei medice lucem fenerat physiologia; cum ejus preecepta actionem corporum omnium externorum, cum superficie in — aut externa corporis contactum aliquem patientium, harumque supérficierum, ratione vitalitatis suse, reactionem indicant, tum et exinde in tota ceconomiá redundantem effectum cognoscere docent: per morbi evolutionem mutua heee illa actio non quidem non suspenditur, sed ratione vel sensilitatis aucta vel majoris receptivitatis organorum. plurimum sepe intenditur, unde a sola medicamentorum propinatione, insolitorum stimulorum in modum agentium , actus insueti, naturalibus sepe intensiores, oboriuntur, qui si diligenter et accurate non perpenduntur, cum ipsius morbi effectubus ten et in summos errores niedicum , minus cautum , conjicere valent. - Quod. ergo medici physiologi hie interest, in prescriptione formule plus minus elegantis, varie composite non consistit, sed in justa virium vitalium, et modi tunc proprii: sensilitatis organi, ad cujus superficiem re- medium deponitur, ejusque cum partibus aut vicinis aut remotis nexüs 2 C10) sympathici æštimatione: et si rite aberrationes proprietatum vitalium cogno- verit, si sic morbi naturam sedulo indagaverit, et debitam. varie sym- pathize organorum rationem habuerit, remedium indicatum "spenines non erit solvendi problematis punctum difficile. . i " Ad lapidem hunc illum lydium quod materies, corti corpora dis mentosa probare tamdiu. neglexerit, vel ratione imperfectionis scientiæ physiologicz non potuerit , causa est, cur. immensa. horum. farragine obrutam illam. hodiedum videmus, quam abundantiam aperte deplorare potius, quam. voluptati habere. cogimur. Dum enim pauca reverà medi- camina efficacia. reperiuntur, sunt inertia, multa, . perniciosa et rei- cienda nonnulla. Nonne i ipsissima est accusanda causa, quod tot ponite: stricto sensu. vacua et inania, quibus usu et auctoritate decepti adhuc bodie utimur, in materie medica conservata fuerint? quid enim, si severe ratiocinari , . et firmis. fundamentis notiones nostras médicas superstruere velimus, est sentiendum de alterantibus, desobstruentibus, incrassantibus , in- viscantibus , aliisque ejusdem farinæ expressionibus, que ab obsoletis hypothesibus, a mechanicis aut chemicis theoriis medicis ortum. suum duxerunt, et quas quisque vel ad mentem suam explicat, vel ad præ- conceptam. aliquam opinionem torquet? an haec unquam accuratam et cum. pheenomenis vitalibus convenientem ideam potuerunt relinquere ?. „Fortasse quis hic opponet harum substantiarum plurimas et obser- vatione et auctoritate clarorum virorum esse comprobatas, et longo sio usu. et. experientia sancitas, quasque olim possederunt virtutes, orga- nismo eodem remanente, has hodiedum - amittere non potuisse. Huic objectioni respondêre difficile non erit negotium , si attendimus ad ea omnia, quz in re tam complexa, etiam specie veri, sepissime deci- pere valent, unde summi momenti esse, bonam et omnibus numeris absolutam instituere observationem, medici omnes lubentissime .conce- dunt. Hisce positis, an qui sic summis encomiis remedium quoddam extulerunt et celebrarunt, et naturam interrogare et ejus responsa in- telligere potuerunt? an sic fama et celebritas alicujus . substantie , male et perperam perceptis factis et observatis scpe sepius non inni- tuntur? an qui in morborum curatione nullam habuerit et virium na- C1) ture inſinitarum et actionum vitalium rationem, effectus quos animad- vertit , soli medicamentorum: propinatorum elficacie non adscribit, eaque magna laude ad colum usque non extollit; dum ab aliis tentata vel nullam praestant utilitatem, imo nocivos dende effectus producunt ? si en ingenuitate et simplicitate casus suos adversos referrent medici, qua ostentatione et vanitate secundos venditant; si eadem veritate praxeos errores, ac curationes obtente exponerentur , ad justum valorem facile observationes plurime circa medicaminum multorum viresreducerentur, et me hercle talis factorum series majorem sepe haberet utilitatem , quam observationes ille omnes, speciose celebrate et veritatem sepius obnu- bilantes, ut commissa errata saltem quamdam veritatis speciem præ se ferant: non desunt medicamina , sed deficiunt non raro requisite notiones ` ut ea digne tractemus, et ut quid illorum actioni, quid in morbis rr salutiferis nature moliminibus, sit adscribendnm , dignoscanius. ` : Utinam felix ille contingat eventus, ut materiei medice facem suam: physiologia "proferat, eamque luce sua collustret ; sperare tum solum: erit licitum , fore ut et nitratis argenti fusi , et phosphori preeparatis , et arseniatum — speciebus valedicant Wehe; et ab eorum usu in- terno abstineant; "proprietatum vitalium , ie specialis superficiei internes corporis sic obliti iis in casibus, quod mortifere gastritidis, imo gangrene, principis in economia animali organi, periculum faciant, ut leviori incommoditati , mitioribus remediis vel solis nature Nies ssepius tollendze , occurrant. Que cum ita sint, quid erit censendum de medico, qui credens, pro quovis morbo speetálé etiam medicamen existere, inutili sic reme- diorum plus minus compositorum supellectili caput suum instrueret, il- ludque in viventem quasi formularum pharmaceuticarum codicem com- poneret? qui neglectis vel ignoratis vere physiologic principiis , in cura morbi, cujus nec veram causam noverit, nec genuinum characterem enodaverit , nee ordinem symptomatum, et qua ratione inter se sint, in- dagaverit , et nihili habuerit vitalitatem specialem, per morbum tam sape exaltatam, organi illius ad cujus superficiem res externe deponuntur, quodque primos exinde effectus, in totam mox ceconomiam necessario re- dundantes, experitur, remedia plurima, in indigestam molem sæpe juncta, C 12 ) liberali calamo preescribit, quibus regularem nature: decursum “turbat; salutares ejus motus intervertit , affectiones novas , morbo, quem. curare: nititur, sepe. magis infestas- evolvit, et sub infausto illo: eventu. miratur id solum, morbum doctis suis formulis resistere potuisse , quasi suis viribus. naturam submittere , et æternis legibus hanc: subducere. valeret? Nonne insano huic nautz est similis, qui cum navem in tempestate scite non, agitaverit, illam, prope portum evertit, ets in sien i pneum agit. at d ii j Hygiene tam intimis cum puma vitaal Fidis bis ut it ejusdem doctrine partes, indissolubili nexu unitas, dixerim; quarum una, absque altera existere nequit. Cum enim perpetuo in organismum agunt res externe, et hisce carere minime possumus; cum, quos circumfusa et appli cata, que cum apparatu pulmonali et systemati dermordeo, quos ingesta ,. excreta et retenta que cum precedentibus et eum apparatu digestivo, quos gesta et percepta in totum organismum effectus ‘producuat, nos doceat hygiene, illorum usum in sanitatem conservandam circumscribit. physiologia, regulasque indicat, quibus morbi avertantur et humana, conditio melior. reddatur. Si in. praxi. que accidunt infelicia: sepe: impe- ritiee medici adseribuntur, dum faustorum. effectuum gloria nature viri- bus tribuitur, hygienes preecepta physiologie innixa, caute et prudenter composita , manifesti nimium effectus excipiunt; quam ut tota gloria in, medicum physiologum exinde non, redundet. Si temporis ratio et orationis limites id mihi non, FT imag 5 exhibere possem hygienis speciem , priori non minus cum physiologia con- junctam, et que de usu rerum. dictarum. non naturalium. et in morbis. ipsis et in morborum convalescentia tractat, et hie non, magis esset, dif- ficile probatu, veras diœteticqm regulas physiologie preceptis, tamquam basi. sue „ esse imponendas; eumque , qui hominem iu statu sanitatis conservare et dirigere, inter continuam actionem. tot corporum. externorum , existentie . ejus inféstorum, didicerit, a. diligenti: cognitione illius, quod in statu mor- bido et in convalescentia ratione diæteticæ sobin ST AE non multum . abesse. dep HOT en - In. nullà nobilissim artis medica doctrina principiorum. physiologico- rum utilitas. plus elucet, necessitas magis sentitur quam in. therapeia. (a5, )) Virium vitalium notiones cum phgnomenis morbidis rite collate et com- parate, naturali nos ad medendi. methodum., ad. justam. remediorum. applicationem. via ducunt:, Nonne physiologia, processum respirationis illustrans-ejusque cum corde et encephalo connexionem. indicans , veram. nobis stravit viam, qua in curá. rationali submersionis, et asphixize est progrediendum et empiricas medendi. methodos, morbo spe magis in- festas, inde ejecit, expulit, deturbavit Per: pliysiologize principia. discit medicus estimare: nature conatus, ad motus. ejus. se accommodare „ eique auxilio. esse, si. indiget: discit, abstinere ab omni molimine ut ac- tiones. organicas in suam. ditionem redigat, quum compertum habeat sic. se. periculum. facere-.ne. omne id, quod natura ad conservationem. sui ipsius moliri potest, destruat, intervertat, . morbos . longos, pertinaces, reddat, imo sepe grum preecipitem agat; discit inde naturam sibi, derelinquere eique parere, dum eventum secundum ejus motus, ftans ejusque ..molimina ad salutavemfinem, tendunt. Fateor. libenter. hune. agendi modum, in quo medicus, primas; ned . facere et inordinatis organismi. motibus imperare, illosque, ad. nutus suos. . torquere. non videtur non, magnam habere in. vulgus commendationem „ eb si quid adversi acciderit, hoc totoillum gravatum, si felix fuerit eventus; curationis, palmam. ei elusum, totumque- hujus honorem. solis. nature viribus. sepe sepius. adscriptum iri; Quod si accidit „ injuria hac illa, accepti beneficii immemoris ægri patienter. est ferenda, hocque ingrati, ejus, animi, pretium. et. vulgi. insani - clamores. medicum. physiologum. a. recto medendi tramite non avocabunt: ; dummodo officii sui conscientia. fruatur, in ea pro prestito: obsequio — suam wales, et se, reg ample. hac; certitudine compensatum sentiet. ‚Ex solis rite. cognitis- physialogicis, legibus edad, bábére poten mus. morbum. aliquando: nullam recipere curationem: «egrum, tune phar- macis ingratis, aliquando nocivis, semper inutilibus; cum: morbus opem. omnem eludat, vexandum non esse decent, quin patius. amicis: solatiis. animum ejus esse sustentandum, ut. saltem, transitus ille a vita mortali; ad vitam beatiorem, ad aiit bes ndimus, ei quen minime molestus et acerbus reddatur. " Ni vestra patientia. abuti. vererer, Fin hesse dum: deuda ex. C1) solis physiologicis notionibus discamus , corpori: nostro organico, uti et principium existentie suze continet, sic etiam inevitabilis sus destruc— tionis, in eo quod mortale habet, causam inhzrére. Sub diversis enim vite periodis aliam actionibus nostris impressam quasi directionem senti- mus: ea periodo, qua omnia adolescentie et juventutis lumine nitent, vita extus vergit; dum status maturus accedit intus existentia magis jam concentratur, accedente senio propriis suis actionibus organismus sensim sensimque et pedetentim destruitur, sic ut inde edoceamur, veram medicinam non consistere, in inevitabili hoc illo fato ab homine, dum vite sue metam senilem contigit, avertendo , sed in abarcendo immensam hanc malorum seriem vite ejus infestam, fragilemque ejus existentiam , ante terminum a supremo rerum omnium creatore humane speciei præfixum, perpetuo minitantem , eam unice versari. EPAR Mors ipsa, quamvis physiologiam vitæ scientiam dixerimus, ad illius nihilominus attributa pertinet, in quantum ei soli competit. certa mortis signa indicare , eaque a fallacibus apparentis mortis indiciis distinguere, sicqué preecavere ne vivus tamquam funus ad tumulum. deducatur, et imis terre penetralibus recondatur is, cui longiorem. diem ipsa natura prefixerat , cuique plures adhuc annos complere, primitus concessum fuerat... ' Omnes ergo artis medica partes clarissima sua luce collustrat physio- logia. Ea destitute duce, mance sunt et imperfecte, quum sola detegere’ valeat, et aditus patefacere ad cognitionem mirandarum nature virium, partibus viventibus insitarum sicque densam dispellere caliginem in quá , et materies medica et therapeia, precipue, tamdiu versatee fuerunt, dum pro magna parte in vanis opinionum commentis et argutis hypothesibus . illarum doctrina consistebat. Qus cum ita sint, A. O. nullus est qui possit ire inficias, quin vera theoria medica circa solam physiologiam versetur, quin præcepta ejus reliquis medicine partibus applicata, posi- tivos ponant inter cecum empirismum et rationalem artis medicee praxim et æternos limites. Sic medicine fundamenta omni gevo duratura ipsi physiologiæ, seternum durature, condere et superstruere datum erit; in ipsa enim rerum naturâ cum fundata sit theoria physiologica , periculum non facimus , ut ephemera duntaxat existentia gaudeat, et locum cedere cogatur theoriee nove, alia subsequente vicibus suis subyertende. 689 Si eo ordine semper tractata fuisset medicina sponte sua van huic et ambitiose 'arrogantiee y naturam ad arbitrium suum ordinandi, leges- que viventi ceconomia in statu morbido imponendi , valedixisset. Si enim minima de causa dum recte valemus, mirabilis hic actionum omnium concentus turbatur, quid in statu pathologico accidet, ubi actus nonnulli , morbi. causa a: recto tramite deducti , plures alios in inordinatum con- sensum. rapiunt? ubi omnia in inextricabilem quasi confusionem, ine- vitabilem organismi destructionem minitàntem, mox conjieuntur. — Sed si in reliquas artis 'médiece partes principatum affectat physiolo- gia; an ad illud; perfectionis punctum ipsa pervenit, ut jure sibi su- premum hun honorem vindicet? Huic questioni respondebimus varias ejus epochas ‘paucis verbis examinando, fontesque generales ex quibus hodiedum haurit; et methodum, quam sibi in veritatis. dahin preeseripsit, indicando. Antiquorum nulla erat physiologia; ni idearum sted omni verisimilitudine carentium, et nulla observatione suffultarum collectio~ nem, ex astrologicis potius sommiationibus, quam ex rerum natura desumptarum , hoc nomine insignire volueritis. Et quid mirum, quod ad notiones de usu partium non perventum sit, quum corporis structuram perlustrare concessum non esset, et anatomia sic penitus esset. ignota. Hic enim, qui tumulum sean ausus esset, impius et horrendus habebatur sacrilegus, imo qui ratione oſſicii mortuos sepelire, et cada- verum conservationi invigilare debebat, publico sepe furore et execra- tione impetebatur. Idee. quas de animarum transmigratione sibi finxe- rant Indi, mos mortuorum cadavera condendi apud JEgyptios, usus aliorum motte mórtuos suos comburendi ut cineres asservarentur, tot offerebant obstacula, quominus idzas quasdam rationales de structura et usu partium sibi veteres compararent, cum ex solis victimarum extis- piciis incertas admodum: notiones obtinerent. - Apud JEgyptios nate et in Grecos translate artes et discipline ala- ` criter ab hisce fuerunt exculte; eedem tamen cause, eadem preestigia et de rebus preeconceptee opiniones impedierunt, quominus physiolo- gia eumdem perfectionis gradum attingeret, quem attigisse morborum observationem. hodiedum. adhuc miramur: non quod phenomena vitæ (16 ) illorum attentionem et mentem non commovissent, sed quod admira- tione summa perculsi et quasi attoniti, leviter admodum horum observa~ tiones delibarent, et mox adi interpretationem sese accingerent , perinde ae si jam modo naturam integram novissent, vel varios ejus admodum motus ad mentem explicationum suarum torquere potuissent; unde observatio- nem, alium hunc cum experimentis cognitionum nostrarum. fontem, spernentes, ratiocinabantur, nature legibus phantasie sue ludibria sub- stituebant, et theoriam suam de uu et nümeris in scientiam cor- poris screech bes MEL ESS HA, RSE : Exinde nata sunt vana hee illa omnia opinionum commenta; iniri theticze hee investigationes, incomponende lites, in quibus tota physio- logia tamdiü fuit versata, et ex quibus nugis plus detrimenti: quam emolumenti cepit, cum a vero philosophandi tramite Let ab- duxerit. De physiologia optime meritus est Galenus, qui functiones ia omnes perscrutatus est, et experimenta innumera. in vivis animantibus instituit; tanti erat et acumine et perspicuitate ingenii vir ut. veritates aufe, insequentium seculorum: investigationibus demonstratas, quasi preesenserit: quos in tractatu suo de usu partium et in reliquis: suis operibus, proposuit errores, hi penitus ei vitio verti non. possunt, quum ad mentem sui temporis et vi doctrinam suam composuerit. Heee ipsa Galeni auctoritas per seecula plurima principatum in re medica tenuit, ila ut in ejus verba medici omnes jurarent, extra illum sapere non aüderent; sicque scientie pone I tamen ipse praeparaverat , multum’ obstitit. Quum temporis angustiis pressus divers physiologic fata pervolvere nequeam, ad melioris sortis auroram me converto, que physiologiam illustravit ab eo tempore, quo illustr. Harvzeus sanguinis cireulationem primus demonstravit, et experimenta plurium clarorum virorum. Harvœi inventum extra omnem dubitationis aleam posuerunt. : Circulationis san- guinez functio sic rite cognita et perspecta, viam ad indagationem modi, secundum quem plurimæę alice functiones peraguntur, expedi- tiorem fecit; veterum errationes plurimee innotuerunt et detectæ sunt, quae Annes dubitationi locum preebuerunt, unde opinionibus luis eC 17)) in disceptationem questionemque vocatis, nec non severiori analysi sub- missis, nove, exinde. redundantes | veritates, plurimos, alios errores, quamvis magni viri auctoritate suffultos, radicitus exegerunt. . . Ab immortalis Halleri tempore, cujus in scientiam merita omnia recen- sere difficile foret. negotium , physiologia presertim inclaruit. Eruditione et doctrina preclarus, undique incomposite dispersa Hallerus collegit ; vera aperte. declaravit; falsa. et fallacia rejecit; reliqua in codicem regularem redegit et adscientiæ positiva formam composuit: vires vitales, quz organicis nostris actionibus præsunt, que illas moderantur, regunt et gubernant, primus. indagavit et rite perspexit, primaque sic hodiernz physiologia: fundamenta posuit. Quod de illa opus majus nobis reliquit uberrimus est campus, ubi copiosam messem facere, qui de hominis scientia erunt - solliciti, semper. et ubique- poterunt. Quam, impulsore Hallero, a medicis sui evi, et proximis ejus succès- soribus directionem novam acceperat physiologia , id effecit, ut eam non amplius tamquam meram scientie naturalis hominis partem haberent, sed tamquam scientie medica nobilissimam et a reliquis minime separan- dam portionem excolerent; ut de theoreticis explicationibus minus sol- liciti, sterilibus illis et nugivendulis suppositionibus, que in eterna, sic infantia scientiam retinuerant, valedicerent medici. Tunc enim non am- plius inquirebant, num acusticus nervus ad oculum translatus, visus eliam sensui posset præësse, sed similes nugivagas quaestiones et doctas quisquilias missas facientes, natura ipsius phenomena interrogabant, me- odo analytica a simplicissimis ad magis composita, a cognitis ad inco- gnita procedebant, sicque observatione et experientia duce hanc ei nobi- litatem et certitudinem , ad quas nostra «late perventum est, præparabant. . Humana nature serutatoribus omnibus, qui studio suo indefesso et labore suum: sic lapidem ad scientie physiologicee ædiſicium attulerunt , debitam et justam. partis- sus gloriam facere cum nequeam, illorum solum meminisse juvabit, qui reliquis doctrina sua. antecelluerunt, vel ideis nonnullis, consequentia sua fæcundis, eminuerunt. Primam. hic lineam in schola. Monspeliaca occupárunt viri clarissimi Lacaze, Grimaud Fouquet, Barthez, Dumas, sed. precipue Bordeu, qui tractatu suo. de textu mucoso Bichati anatomiam generalem. quasi preparnvits hic in (18) schola Paisa viros. doctos. Vieq-d'Azyr, Chaussier, Hallé, Cuvier, Le- gallois, Richerand, Magendie; apud anglos Hunterum utrumque, Moro; Goodwin, Girtanner, Darwin et Gregory; in Italia Spallanzani, Fontana, Caldani, Troja, Moscati, Scarpa; apud Germanos Stalh, Ludwig, Blu- menbach, Soemmering, Sprengel, Autenrieth, Meckel et plures alios, quorum mentionem facere rei nostre brevitas vetat, offendimus. Illustrium. tamen horum virorum ceetui non possumus non annumerare et nostros: Albinum et Sandifort, et de immortali nostro Petro Camper non gloriari, quum. anatomie comparate, tam intimo cum physiologia, ratione suze theorie, nexu conjuncte , verus creator exstiterit, et problemata plurima: vel ipse elucidaverit, aut aliorum investigationibus indicaverit. Inter tot tantosque maxime virtutis viros, de re physiologica optime meritos, seu quod. veram philosophandi methodum a Bacone jam olim ad indagandam veritatem indicatam, sed longo tempore neglectam, studio ejus applicaverint; seu quod factis novis, a reliquis scientiis na- turalibus mutuatis, doctrinam ejus locupletaverint; seu quod ejus theoriam sub novo et meliore aspectu obtulerint, ejusque sic limites proroga~ verint, sub fine preteriti seculi vir apparuit præstantissimi ingenii, in quem, non parca manu, natura dona omnia sua contulisse videbatur. Omnia hic immortalis Bichati merita in rem physiologicam referre velle, majus esset opus instituere quam effici possit; diligens et sapiens rerum contemplator, in periclitando peritus et indefessus, nulla præ- concepta opinione. obcecatus, doctis suis laboribus, innumeris suis et in omnem sensum variatis experimentis novam physiologie impulsionem dedit, novos ei aditus reclusit, novas ei vias patefecit: varios textus erganicos, in quos medicorum attentionem primus professor Pinel pro- vocaverat, et quorum momentum in re medica indicaverat, in oeco- nomia animali distinxit; illorum proprietates et notas speciales in statu sano non solum adfabre depixit, sed et alterationes in statu morbido ape- ruit; sicque physiologie ad pathologiam , et organorum morbosorum con- templationis, ad functiones sanas illustrandas, momentum summum indicavit : functionum nostrarum, sed precipue cireulationis , respirationis et systematis encephalici nexum intimum disquisivit; phenomena sym- pathica et consuetudinis potestatem sedulo Suus et ab actubus ceteris. ( 19) apprime distinxit, sicque. annis adhuc juvenis, sed doctrina senex, artis medici „ad quam nostro tempore pervenit, præparavit dignitatem , et prima theorie ejus hodierna fundamenta jecit. Per egregias quas de membranis , de vita et morte nec non de anatomia generali conscripsit paginas , sibi ipsi monumentum ære perennius exegit, nomenque suum et gloriam ad sempi- ternam temporis memoriam propagavit. Hic est ille vir de quo Gallia | semper superbiat; quem elato animo ceteris omnibus gentibus ostendat; cujus præ- maturum fatum eternum lugeat, cum ea omnia virili peritia praestiterit , hac vite sue tate, qua plerique homines primos suos gressus formare eL vires suas experiri in scientiarum disciplinis vix incipiunt. Doctrina ejus physiologica per acclamationem ut ita dicam recepta, non solum conterraneorum sed et exterorum etiam physiologorum sacer codex habetur, in quo’ uberrimam veritatum messem, qui rem physiologicam scriptis aggrediuntur, etiam apud dissitas nationes hodiedum faciunt. Non minus quam doctorum et clarorum illorum virorum labores , physio- logie profuit severa illa in indaganda veritate methodus, ad normam esterarum disciplinarum naturalium in ejus studio introducta, et qua non nisi observatione et experientia duce procedit, vel corollariis exinde mathematica, ut ita dicam, severitate deductis, utitur. Ingenii sui delira- mentis antiquitus indulgentes, imaginationi frena laxantes physiologi explicabant omnia; Summo duxissent dedecori concedere se phænomeni alicujus causam ignorare: hodie observatione effectuum contenti; pe- netrare in abditas et primarias rerum causas, omni investigationi necessario sese subducentes, non ambiunt, sed pluris faciunt modeste: ignorantiam suam profiteri, quam hypotheticis investigationibus vanisque: conjecturis illas prosequi; cum minima sepe facta observatio totius hy- pothetici tabulati exstructionem dejicere, et penitus evertere valeat. Sistere hodiedum didicimus, ubi observatio et experientia nos de- relinquunt ; nec nos pudet amplius palam proloqui, problemata quaedam. existere, quorum: nodum expedire non possumus, illorumque solutio- nem, si quam damus, sub dubitationis forma offerre: et dum phi= losophicam sic dubitationem de incertis problematibus proponimus, multo satius scientie honori et, utilitati consulimus, melius opinionem. pu- blicam ad ca que detegenda sunt disponimus, meliusque | novis sic ( 20 ) veritatibus viam aperimus, quam si falso ad summum claritatis, evi- dentiee et perfectionis gradum dogmatice in ea perventum esse con- terideremus. Si enim puncta quedam sunt incerta, dubia vel minus perspécta, an intellectui humano sui non sunt — quibus cireum~ scribitur? an ulla existit disciplina, qua non difficultates aliquas eluci- dandas, problemata quedam solvenda preebet ? » Bichati gressus secutus, multiplici et sedula cadaverum autopsia diets; nec non anatomic pathologicee observationibus innixus, theoriam me- dicam, quam physiologicam dixit, quum hujüs scientise principiis super- - struatur, apud Parisinos ieden professor Broussais abhinc paucis solum annis proposuit. Morborum causas organis ipsis inheerére, ab horum vel directa vel sympathetica irritatione , et non aliunde petendas esse cum de- monstraret , febrium essentialium existentiam negavit; omnem morborum, tam acutorum quam quidem chronicorum, therapeiam circa organicos illos turbatos motus versari contendit, sicque ad rationi et legibus phy- siologicis magis consetitaneam medendi methodum iter aperuit. Theoria heee éujus fama totum jam modo medicorum ordinem occupat, novitatum omnium sortem experitur, et dum hi summis encomiis illam celebrant, et ad cœlum usque laudibus extollunt; alii, attentionem nullam mereri, nihil novi pra sé ferre, ét ne minimam utilitatem niediec apen illam pribiti esse, clamant. Si hujus tam givers et e regione sibi opposite sententias causam inqui- rimus, háne non tam in doctrina ipsa, quam in aliis nonnullis circum- stántiis , a fragili (proh dolor!) humana nostra eonditione non semovendis, sitam esse posse sentimus, qutim omnis novitatis fortuna, theoriam etiam novam principio exceperit. Hie novitatis omnis amans, principiorum simplicitate, facilique eorum applicatione seductus, neglectis in scripta veterum assiduis meditationibus, nulla previa experientia illustratus , ómnia quse ei proponuntur avide et inconsiderate arripit, quum litem componere, objéctiones et dubitationes in contentionem vocatas judicare nequeat. Ille novitatis omnis osor; nulla adhibita pervestigatione, vel ut labori suo paréat, hanc pertinaciter negat; vel ceca veterum: veneratione duc- tus, ultra illos sapere non audet, ab usu numquam deflectit, antiqua rote vestigia reptabundus sequitur, perinde ac si ad summam perfec- ANE Car) - tionis metam. perventum. et ne lapidem quidem scientie medicæ edi ficio addere datum. esset. Alius ad recognitionem rei nove aperte sese accingit, animo, si convietus fuerit, illam cordate admittendi, sed quum preeoccupata non raro mente opus aggrediatur , quam quærere candide veritatem. videtur non assequitur, et veteres sic suos errores, ut. filios sue preedilectionis firmiori osculo et totis suis ulnis amplectitur. Nonne et hic. etiam humane ,nostre. fragilitatis aliquando. exempla lugemus, dum quis invidià. ductus „quam. ipse non invenit Sii eiut ut vera sie gloria verum inventorem. defraudet.. His de causis sanguinis. circulatio eo tempore quo Hetmens novam es veritatem proclamaret, suos etiam habuit strenuos, avidos et invi- dos detrectatores: experimentis tamen suis ad silentium et acceptionem facti adversarios | suos compulit, Sed quid tam remota memorem ? an memoria alicui potuerunt. excidere , ea que de virus vaccino, dum primo de ejus. contra pestem variolosam eflicacia agebatur, dicta fuerunt, et que tamen omnia non impedierunt, quominus abhinc viginti annis vix cognita ,. in primario sacratissimarum, et quasi plurimorum seculorum experientia probatarum veritatum numero jam modo habeatur. . Candidum in eo casu et cordatum decet virum. contrarias opiniones inter se comparare, meliores praeferre, et circa minus probatas in sapienti. dubitatione assensum continêre: decet hominem liberum et ingenuum, mne veri specie decipiatur, severa indagatione perlustrare et inquirere, non num ea quz proponuntur nova sint, sed num vera: antiquitas: propositionis alicujus , non magis ejus veritatem, quam novitas, falsitatem denotat; et si vera fuerit, quamvis nova appareat, æterna baberi poterit, quum ipsa veritas omnis) sit aternitatis. Nec adversan- tium tum. declamationes , nec omnes praoccupatorum virorum. objec- tiones et colluctationes impedire poterunt, quominus caligo, qua obnu- bilatur veritas, disturbetur, non magis quam sancte inquisitionis tribunal , coram quo suam. de motu terrz theoriam publice olim reprehendere cogebatur Galileus, impediit, quominus in æternum suum orbem. globus terraqueus circumduceretur, ; Utinam sic semper res medicæ fuissent tractatee : ntinam semper accessum liberum novis veritatibus. in mentem nostram linqueremus : Caa) utinam de propria opinione non semper tam clare et tam magnifice sen- tiremus, tam leviter et inconsiderate de aliorum sententia non judica- remus: prudenti dubitationi assuefacti, cum obstinata pervicacia ideas nostras non defenderemus, et contradictione minus commoveremur; A Plempii sic honorandum exemplum secuti , qui cum olim experimenta institueret animo refutandi Harvæum, propriis suis experimentis seipsum refutatum sensit, victas veritati manus dedit, et ex nove tum veritatis oppugnatore, strenuus ejus propugnator fasti fuit. Sed aliquem hic objicientem audire mihi videor, hec omnia, quac neoterici tanti faciunt et ut nova venditant, etiam veteribus nota fuisse et perspecta, nullamque primis laudem, si qua laus est, competere, quam quod mutatis vocabulis eamdem rem, ut novitatis speciem habe- ret, alio modo proponere et inquirere consultum duxerint. Absit ut veteribus debitam suam gloriam recusare, justamque pro prestitis be- neficiis laudem denegare velimus, quin potius cum Seneca, Deorum ritu illos esse colendos et omni veneratione circumdandos esse, palam profi- teamur. Multum sane egerunt, sed et multum ignorárunt, et qui omnia illos peregisse contendunt, deleant quod viginti seculorum labores et investigationes nos de anatomia et physiologia docuerunt: dilacerent immortales paginas, quas de chemia , physica, botanica, historia natu- rali, anatomé comparata nature scrutatores recentiores nobis relique- runt, et quarum scientiarum progressus tantopere in disciplinam medi- cam redundarunt. Si ad sola medicine a fine seculi præcedentis respi- ciunt incrementa, vel inviti etiam detrectatores illi fateri coguntur, anatomiam et physiologiam , chemicas et zoólogicas cognitiones tantum precipue et in Gallia et in Germania splendorem sumpsisse ut vix preter conservatas denominationes aliquid commune habeant. Non ignoro quod nonnullarum obliquarum explicationum, contórtorum commentariorum ope, recentiorum veritatum indicia, ad mentem virorum aliquorum, apud veteres etiam reperiuntur: quid de sanguinis circula - tione; ab ipso Hippocrate, si illis credere fas esset, indicata, cum illa amplius negari non poterat, dictum non fuit, ut hujus inventi gloria Harvæo detraheretur? clamores hi tamen non impedierunt , quo minus justiores erga virum hunc immortalem nepotes; hujus inventi totam lau- (25) „dem ei adscriberent. Hi enim veri sunt rei alicujus inventores habendi , non qui. obiter et dubie illam indicant, sed qui ejus veritatem mathematica severitate demonstrant, et in ejus confessionem omnes compellunt, Sic in- ficias ire non ‚volo yeteres nonnullos ingenii sui profunditate. aliquando presentire potuisse veritates aliquas, quarum enodatio et mathematica demonstratio posteriori sæculo erat reservata : sed quod tunc paucis electis mentis sue acumine presentire datum fuit , id hodiedum. tamquam tri- tissima veritas multis. vocatis innotescit. Pius ergo veterum | cultor sed admirator temperatus, firmiter mihi persuasum. habeo, hanc. principem eorum esse laudem et gloriam, quod campum. nobis aperuerint, metam siepe indicayerint, sed quod omnia scire et cognoscere non potuerint ; sic mti credo, vitio eis verti non posse , quod ea, quæ subsequentium sæculorum laboribus et investigationibus nobis innotuerunt, ignoraverint. ‚ Injustitia erga veteres accusandi non sumus , sustinendo, non illorum, sed neotericorum precipue laboribus, hunc eec gradum, ad quem nostris temporibus theoria medica, notionibus nostris physiologicis i inpri- mis innixa, pervenerit, esse adscribendum ; imo inyidie nota nobis jure merito inureretur, si debita sua laude rif: defraudare vellemus. i Qu cum ita sint, A. O. neminem vestrûm inficias iturum. confido summam esse physiologie i in diversis doctrinze medicz partibus dignitatem et utilitatem ; solique ejus discipline, si unquam theoria medica a mendis quam maxime libera poterit exhiberi reliquam medicinamesse superstruen- dam. Dies diem docebit, tenebrz sensim. discutientur et quamvis ipsa ho- dierna theoria medica , physiologica dicta, ultimum perfectionis punctum attigisse nondum dg quum ere hic campus, adeo nuper patefactus, nondum ita exploratus sit, ut plenam ejus jamjam. noti- tiam habeamus, reliquas tamen omnes theorias plus minus hypothe- ticas longe post se relinquit; et cum denique sola sit cui scientia medica inniti potest, sola in ipsa rerum natura fundata, e certationibus illis, in quibus futilibus objectionibus, aut praeoccupate mentis opinionibus, imo conviciis et probris seepius, quam bonis rationibus et solidis argumentis oppugnatur, non poterit non victrix emergere. : Finem hic dicendi facere possem et vestrâ patientià non diutius abuti, (34) ni aliud mihi officium incumberet, ni lex Academica de rebus Acade- micis dicere juberet, et, quee prospera acciderint, que adversa; enarraré, Regie munificentice effectus non minus quam preteritis annis experti sumus : solita stipendia Academie facta fuerunt „et preterea sexcentorum florenorum summa ad materiei medice supellectilem faciendam, ea septingentorum florenorum pro bibliotheca Academica, ea ducentorum florenorum pro physicis et chemicis collectionibus fuerunt concessse. «© Nova annuorum stipendiorum largitione in oives Abademicos, fortuna minus donatos, de rébus — ew reren —— meriti sunt. E Magniſicentia scopo suo digna reset ee publicis exstrui alaeriter pergit aula Academica, et debita: Leni e u Renee pien portio, est ornata. iaado Jo Ab anni Academici principio preelectiones pei in ea babitie: sunt. Academic collectiones de zoölogia, anatome comparata et historia naturali hue translate, cura et diligentia clarissimi college nostri Van Coetsem; in methodicum ordinem in muszis suis sunt dispositæ. Quod. faciendum superest , id brevi ad felicem finem perductum iri, spes affulget, sic ut auditorium majus, solemnibus actubus Academicis destinatum ; huic fini popa consecrandum sit. ed Bibliotheca Academica multum locupletata in een ae m libros suos dispositos videt; qui desiderabatur librorum index generalis, ad illum numerum est absolutus, ut paucas tantammodo m ginas adhuc expoliendas habeat. eidon Museum anatomicum plurimis , prüfe in anatomia sitbilogiuary maximi momenti objectis, ex nosocomio clinico provenientibus, et pro- fessorum cura diligenter conservatis, fuit ditatum. Inter ea meminisse juvabit, sceleton fere integrum foetus extra-uterini, post annos duos solis nature viribus, et salva matre per anum ejus expulsi; et casum que mirum quindecim annis nati juvenis, in quo phalanges omnes di- gitorum utriusque manus, illis pollicis et digiti indicis manus sinistre solis exceptis, in stupendum osteo-sarcoma excreverant. - FI Armamentarium chirurgicum summum cepit ecco sic ut, tam ratione usus hodierni instrumentorum, quam ea antiquitus inventorum (55) et ‘successive ad illam , quam nunc cernimus , perfectionem perductorum, chronologicam «collectionem suis numeris absolutam exhibeat. Hortus botanicus jamjam tolius regni ditissimus multas species novas, e seminibus, a dissitis undique regionibus, hac, qua inter bonarum ar- iium. cultores decet, familiaritate et benevolentia; acceplis, et cura so- lertis nostri et eeste hortulani plenarie jam modo germinantibus , obtinuit. Museum e insignia quoque cepit incrementa, quum nec Academia Guratores amplissimi, nec collega noster, cui collectionum historie naturalis, et anatomie comparate specialis cura est demandata, ulli defuerint occasioni -ullis pepercerint sumptibus, ut divitiis jam existentibus divitias novas adderent. Quo factum est ut insigniter aucta et locupletata musza hac offendamus. imet nonnullorum virorum, Academic nostra Seemann. dona ad hanc locupletationem conduxerunt: non possum publicas hic et solemnes viris optimis Nicolao de Cock et Seraphino Van Caneghem non persolvere grates. Utinam quam plures habeat imitatores munificum quod dederunt exemplum, eosque impellat, qui nayes suas onerarias in longinquas mit- lunt regiones, ut, dum proprio commodo invigilant, etiam aliquid de scientiarum supellectile cogitent. "Civium nostrorum Academicorum numerum insigniter auctum, illum noviter inscriptorum hoc anno Academico fere duplicatum , aliquo animi tumore proclamamus. Suz discendi cupiditatis quam maxime egregia nobis prebuerunt exempla, et morum praesertim probitaté sic eminue- runt, ut horum. quidem nullus, non solum non plectendus, sed ne quidem assessorum collegio fuerit animadvertendus. | Vir clarissimus Ghysbertus Samuel van Breda, in Academia Lugduno- Batava artium liberalium magister, philosophie et medicine doctor, abhinc 1816 in Athenæo regio Franekerano chemise, botanices et his- torie naturalis professor, Augustissimi Regis decreto, professor ordinarius in facultate disciplinarum mathematicarum et physicarum in Academia nostra est dictus, et professorium suum munus publica oratione: de Flore mundi primigenii reliquiis in anthracum fodinis presertim conservatis, auspicatus est. Quem abhinc duobus pts dum collegio ( 26 ) supremo, dé objectis industrie publicae Gande tune expositis, judicaturo, regia fide erat adscriptus, probum , doctum, et recti pectoris virum co- gnoveramus, hunc professorum nostrorum ceetui annumerandum nunc esse lætati sumus, eique hoc novum benevolentiee 1 TE pignus ex corde toto gratulamur. Qui initio hujus anni munus suum, habita oratione: de stimma ‘wit. litate et dignitate anatomes comparata , cum ad physiologiam hu~- manam illustrandam , tum ad naturalem animalium classificationem rite ordinandam et stabiliendam , in facultate scientiarum mathema- ticarum et physicarum susceperat vir clarissimus Car. van Coetsem, ex ea nunc in facultatem medicam regio decreto transiit. Quz in priori facultate pr&stitit obsequia; quas tam regulari ordine disposuit collectiones zoó- logicas; quod creavit museum anatomes comparatæ, ea nobis spopondisse dico, illum non minori utilitati et — novis suis in facultate me- dica "ied futurum. Leetor ves amplissimos viros Curatores, letor Collegas meos omnes salvos videre et incolumes. Faxit Deus optimus maximus ut incolumitatem hanc illam longo adhuc temporis spatio conservelis: pro vestra in me benevolentia, grati mei animi nen hic significationem, ut accipere dignemini, precor. Letor me in hoc illo solemmi conventu conspicere , quondam Col- legii Curatorum a secretis, nobilissimum virum Ignatium Van Toers. Sanctiori regni consilio adscriptus sua tamen gráta recordatione et res Academicas et tiiumquemque nostrüm semper adhue complectitur: ac- ceptorum beneficiorum , amicissim:z ejus humanitatis memores cum simus, liceat mihi, collegarum omnium meorum nomine, debitam ei gratalationem | facere. Munus a secretis in Curatorum collis viro eximio Norberto Corne- lissen ab eo tempore incumbit, qui in hoc officio nobilem virum Fran- discum Douchez adjunctum habet. € Quum fausta. semper et prospera acerbis misceantur et infaustis , lianc etiam humane conditionis sortem experti sumus. In Academic (27) N NSA oculos dum conjicio, frustra inter illos et Carolum Contreras, et Joannem Pozoly, et Petrum De Hoon, et Franciscum Van Callen- berghe, et Joannem Udeman quero , optimee spei et bonae indolis juvenes, quos invida mors, nulli eati, nulli conditioni parcens, prematuro fato nobis eripuit , pepe! cum eee maerore. inden palin hac die — Aliud denique et ultimo agendum superest et ad vos tandem me conyerto juvenes prastantissimos , debitam solertia vestrae et diligentiæ mercedem accepturos, et Academica laurea. mox cingendos. Coronam. capiti tam nobilis palestra: victoribus imponere, non minimum esse rectoris magni- fici muneris favorem duco. Que nunc gaudia corda vestra perfundunt , hzc etiam ima Professorum vestrorum pectora penetrant; ex eo enim die, qua, qua nunc occupamus subsellia, vos ipsi aliquando occupaturi estis „et laurea triumphali capita discipulorum vestrorum eincturi, experiemini in. publicis illis solemnitatibus , horum etiam trophæis professores semper - esse beatos. Victoriam vestram. non diutius morabor, et ut palam sit el apertum , qua ralione triumphales has laureas meriti, sitis, clarissi- mum collegam Raoul, senatüs Academici actuarium , rogo, ut publica judicii diversarum facultatum proclamatione, vestra in eas obtinendas solemnia jura tbili, (4). Kaaka A: O! Septem præstantissimos juvenes esse in nobili hae palestra victores; octavum non minus commendabilem ad competitorem suum victorem quem. proxime adstetisse. i Accede vir priestantinaime Jacobe Corneli Vanden Broecke ; accipe ARN mercedis tua solatium, non ratione metalli quod tibi offero, ved justissime laudis et honoris ex simili victoria obtenti: hanc novam palmam, re- portate? preterito anno palme in Academia Lugduno-Batava apud ord. disc. math. et phys., junge: sit tibi, quam primum medicine doctoris titulo decorando, una et altera, in publicam meriti tui fidem , dignissimus titulus. di de A à (1) Hoc loco lecta sunt ab actuario judicia facultatum. ( 28 ) En juvenis erudite, Carole Augustine Liedts, nummum aureum , quo regia munificentia donaris , in jurisprudentiæ principiis peritia tue tes- tem. Ab initiis sensim ad majora , ea qua incepisti diligentia, tendas te hortor; sie enim propediem juris patronorum ordini adscriptus, in foro ut in Academia florére, datum tibi erit; — honorem et publicam eestimationem tibi ee Competitorum tuorum eommentationes „ ornatissime Guinard, dubiam tibi fecerunt victoriam, quum in suo juen anceps hæserit fictas sed victor es proclamatus, palmam quam meritus es sub unanimi com- militonum tuorum applausu lubens tibi trado; accipe nummum aureum, illumque bene serves et in futuro certamine augeas. Qua tibi; optime Courtois, rectoris manu porrigitur, coronam Academi- cam accipias; si pulchrum sit e certamine sic literario victorem egredi; quanto pulchrius si illud hac tua ætate accidit ; gratulor tibi has laboris et diligentiz tue primitias, et res botanicas diligenter cura. Tus nunc venerunt vices, sagacissime Herden; solertiz et diligentiæ tua testis oculatus, hanc tibi palmam a longo jam tempore sum pre- catus, pro votis tandem res successit: justam sedule tue applicationis et laboris mercedem tibi offero; addat tibi calcar ad altiora tentandæ; ad victoriam enim in palestra litteraria obtinendam , et labor de et firmum velle sufficiunt. Ordo scient. math. et phys. dignum te judicavit, præstantissime Van der Boon Mesch , quo chemiz laurea condecoreris: gratulor tibi hunc eventum ; en virtutis tue premium, quod tibi lubentissimo animo trado. Patri et parentibus optimis, illud, non cum vanitate, sed cum gloria ostende, palma a filio reportata dulcis pro in eum impensis beneficiis est merces. Nunc tandem et tu venisti, egregie juvenis Juste Corneli Voorduin: memoria nostra non excidit, qua anno preterito hic condecoratus fuisti laureà; tritum tibi fiet iter ad honores, et vereor ne adversarios, ad (29) ‚tecum in arenam. descendendum, absterreas. Gratulor tibi duplicatum hunc. honorem, en alteram quod meritus es premium, quo te condecorare coram optimo patre, filii sui alteram victoriam lætabundo aspiciente, cui et nos etiam hunc. honorem gratulamur, juvat. Perge, juvenis egregie; hac via itur. ad honores, hac itur ad profes aun hac sola bonam spem, qua jam omnes complevisti, sustinebis. Auri non plus habeo, mi chare Van Caneghem: in | certamine iin litterario . victus ;commilitoni tefeliviori , palmam cessisti, sed. non. dedisti: publicum hoc tibi testimonium literarum facultas pro laudatione Simonis tui - Brugensis in signum honoris tibi offert. Quam. meritis es laudem suam etiam habet diguitatem, neee ne hen vio- toriam facere potueris. Sint vobis, juvenes ensem s omnia 3 eint prospera, sint feli cia: heee. vos bona diligenti studio comparare pergite, qua sub omni vite conditione vos concomitantur, et vobiscum peni si quid acci- dit, quod Deus avertat, e naufragio enatant. Vosque omnes, commilitones suavissimi , si talem captatis e vos illis similes, qui diligentia, pios qe sibi hodie bane laudem Mun comparaverunt. : ^ Nune magistratus Academici munus lubens depono, et ad te te, Clusssibie collega Garnier, me converto, teque a Rege nostro augustissimo in hunc annum Academicum dictum Rectorem Magnificum renuntio et proclarno ; fasces Academicos tibi trado: cedant tibi res benigne et in Academic nostre emolumentum : splendorem ejus , utilitatem et prestantiant ‘ante omnia cordi semper habeamus, ut sic juste Regis nostri augustissimi , quem Deus longo tempore cum familia tota incolumen conservet, sic . juste: patrie, et publica expectationi satisfaciamus. DIXI. or ( 30) JUDICIUM ORDINIS MEDICORUM. iut proposita heee fait: j ; » Quæritur accurata inalis Arachnoideæ descriptio, ut- exinde j » nec non ex pheenomenis-ejus physiologicis-et pathologicis — ad » quem membranarum ordinem Arachnoidea sit «referenda: - Ad hane questionem facultas medicorum duas commentationes det quarum altera lemmate Gallico erat inscripta: On ne ferait. jamais tout ce que Pon peut, sans l'espoir de faire plus gwon ne pourra. Altera vero hoc latino epigrammate : in cognitione veri notandum est ne in- cognita pro cognitis habeamus , hisque temere assentiamur : quod vitium aufugere qui volet, (omnes autem velle» debent) adhibebit ad considerandas res et tempus et diligentiam. Cicero: j Cum autem hæc posterior commentatio priori non. parum: eruditione et labore prestet, premio eam omnino dignam facultas censuit, ejus : que autorem esse, apertis literis et examine habito , deor ornatissimum juvenem : x Van ven Broecke in Academia Lugduno Batava medicinz studiosum. Mentione honorifica digna etiam visa est altera commentatio. Quam- vis enim minus accurate Arachnoidez descriptionem. dederit autor; et partem. pathologicam , que ad illius membrane phlegmasiam aliasque morbidas affectiones spectat, minus bene tractaverit, parum que ad the- seos dispositionem et idioma latinum attendisse visus sit, laudem tamen meritus est, quoniam non exigue eruditionis specimen edidit.. JUDICIUM ORDINIS JURISCONSULTORUM. Ad quæstionem ab ordine jurisconsultorum propositam : » Exponatur Juris Naturalis doctrina de pactis universe spectatis ; in » quà quidem materie dilucidandâ ille servetur modus et ordo, ut, (5r) » singulis Juris Nature preceptis expositis , leges civiles romane pariter „ atque hodiernz examini subjiciantur brevi et succincto , atque doceatur, » quatenus earum sancita. principiis naturalibus vel consentiant, vel dis- » sentiant: simulque rationes, quz legum illarum conditores impulerint, » ut a juris naturalis plis: vel rigore recederent ; W dr et » illustrentur. Una tantum oblata est responsio: hoc ne inscripta: Spero fore ut sagaciores- non sine voluptate. perspiciant ,, quam pulchre omnia in Jure Nature cohereant,. (Wourr. J. N. part. 3. § 357.) - Que quidem responsio. tam judicii maturi , quam assidui laboris egre- gia exhibuit specimina, atque argumenti expositione , disserendi ordine, dicendi ratione, investigandi studio ita sese commendavit, ut eam praemio condecorare jurisconsultorum ordo unanimi-consensu decerneret. - Apertis autem literis, commentationi adjunctis, apparuit, auctorem esse-Canorum Liors, Aldenardensem , juris utriusque in Academia Gan- davensi candidatum, qui preestantissimus-juvenis in examine coram fa- eultate instituto; ita ad professorum objectiones respondit, ut nullum e ae, quin verus esset commentationis auctor. t | JUDICIUM. ORDINIS PHYSICORUM ET MATHEMATICORUM. enin primam dani » Invenire formulas-quarum ope, dato cuilibet eme ee rim » tarum in spatio; aliud. quoddam systema substituitur : qnod quiim » problema ad tria sequentia reducitur : » 1° Transire a coordinatis rectangulis ad alias quoque BS ay » 2° Transire a coordinatis rectangulis ad coordinatas obliquas. » 3° Transire a coordinatis obliquis ad alias quoque obliquas. Præte- ^» rea, ope-formularum primi. casus, æquationem generalem secundi » gradus inter tres indeterminatas, vel superficierum secundi ordinis, » ad simpliciores reducere. ) Quatuor responsiones accepte sunt quarum heec erant lemmata : 10 Labore et constantia : TY €5) 2e L’ application. de Zalgàbre. & la géométrie. est devenue la clef des plus grandes découvertes dans toutes les branches des — tigues. LA GRANGE (leçons des écoles normales.) : dall 30 Neglectis urenda filix innascitur agris. 4° Qui studet optatam, cursu. contingere metam, „etc. Primam e quatuor hisce responsionibus premio dignam : it facultas, cujus, apertis literis et habito examine, autorem esse comperit J. B. Gomarp Gandavensem, medicine in Academia nostra Candidatum. Duæ posteriores non longo intervallo ad primam accedentes, cum premio non possent, mentione saltem honorificentissima digna habite sunt, earumque autores hic summa laude proclamamus Edwardum Lannoy Tornacensem , disciplinarum physico-mathematicarum candida tum, et Henricum nete Novoportunum medicine studiosum; Ad secundam questionem : » Veram fermentationis vinose naturant investire: et aren fer- » menti huic fermentationi producendae idonei determinare, nec non. e » sufficienti experimentorum serie eruere usui sint aéris carbonici » in hac fermentatione partes. éu Unica responsio pervenit, hoc lemmate en Scientia a rebus occultis et ab ipsá naturá absconditis ad usum communem est tra- ducenda : Que responsio in solvendá quæstione propositâ omne punctum ita tu- lisse judicata fuit, ut major commentationum æmularum numerus ipsius victoriam vix in discrimen aliquod adducere potuisset. ^. t Aperta schedula autorem prodidit Axrosruw Henricum: VAN DER Boon’ Mesen, Delphensem, in Academia Lugdüno-Batavh medicine studiosum. Ad tertiam quæstionem : : » Cum in distributione systematica rm chase majoris » momenti dentes præbeant, petitur eorumdem ampla et comparativa » descriptio, eo scopo facta, ut illorum differentiis. e forma et structura: ^» presertim oriundis , simul cum reliquis notis characteristicis classis or » dines stabiliantur ad quos dicta animalia vertebrata pertinent. Allata est unica dissertatio symboli loco haec verba habens: Cuvier ne cite jamais Camper, notre illustre compatriote ,- sans (C58) lui donner Pépithète dimmortel; la verden ne citera jamais Wee sans lui donner le même nom. Dissertatio illa premio omnino digna visa fuit, et illius autorem, examine habito , se probavit Hennricus HERDEN , Machiintensis; in Academia nostra disciplinarum menen candidatus. Ad quartam queestionem : » Queritur concinna expositio eorum que de organorum propagationi » insetvéntiüm paas weren ortu; — ror ei et func- M reddita sunt responsa : Iq —— a Giciroris verba : serre ad lib. 2. cap. 2. | Opinionum enim commenta delet dies , nature jidieia: Tomen Secundo inscriptum erat : Amor urit plantas. Tertio pro symbolo. addita sunt verba Plauti: - : Nueleum qui vult esse e nuce , frangat nucem. Trium harum commentationum dus priores diligenter. sunt scripti utraque. ita nobilissime facultati placuit, ut dubia hesisset utra premio esset condecoranda, si utriusque. autor omnem questionis ambitum ab- solvisset; sed alter, cujus symbolum est amor urit plantas, per organa propagationis, illa tantum intellexit quz in flore ad fructificationem faciunt, eztera non attigit. Quamobrem prior dissertatio, cujus symbolum est, opinionum enim commenta ete., quie in quecumque ad —— faciunt; organa inquisivit, preemio digna judicata est. Hujus dissertationis autor est Ricnanbus CounTois Vaer ls in Hey demia Leodiensi medicine studiosus. , Commentationis secunde inscripti : Amor urit plantas : huic que palmam preripuit, proxime, autor est J. B. Guisanp, Matheseos, phi- losophiee naturalis et medicinæ candidatus, in Academia Gandavensi, et ille qui quaestioni mathematice optime respondit. Tertia. tandem. commentatio, quandoquidem unice excerpta qmedium e Linnei MAMMA botanica tenets nullam attentionem mereri visa fuit. N « M ) JUDICIUM FACULTATIS. PHILOSOPHUE THEORETIC ATQUE LITERARUM. T. Prima ab Ordinis Philosophie Theoreticte et ae Reefers proposita quæstio hac fuit + » Exponantur Baconis a Verulamio in Philosophiam merita, ea non » modo ex temporis, quo vixit, conditione, sed universe æstimanda, et » ita quidem, ut in hac expositione diligentior scriptorum ejus lectio » appareat." Ad hanc igitur questionem nd tantum reddita est responsio , nullo ea, quamvis id diserte postulatum. fuerit, lemmate inscripta. Commen- datur illa quidem laudabili studiorum. amore ac diligenti „ egregia quadam ingenii facilitate, et eà simul confidentià animi, que res etiam difficiliores gnaviter suscipere, et cum ingenuâ ac solerti curà pro vi- ribus «tractare constituit. "Verum tamen hee vires auctoris tractanda quæstioni non omnino pares fuisse vise sunt. Desiderantur enim in illà scriptione, preter Latinitatis niken cognitio et usus præstantio- rum fontium, lucidus rerum ordo, et, qua tali in re maxime opus erat, illa judicii maturitas, sine quà tanti viri merita cum spe felicioris suc- cessiis vix cuiquam expendere licet. Quocirca, etsi auctoris studium et industria omnino laudanda sunt, tamen ipsi premium dari non potuit. II. Secunda quæstio proposita erat : „ Historiarum monumenta , ab anno Christ. 395, quo mortuus est Theo- » dosius, ad annum 571, quo regnare Alboinus in Longobardia ccepit , » compendiaria narratione ita colligere et complecti, ut ex ipsis factis » appareat, nulla alia «tate humanum genus, in Europa presertim - » Africa, tot et tantis calamitatibus conflictatum et oppressum jacuisse.” (55) Ad quam questionem tres omg aN RN deere sunt sequentibus lem- matibus inseriptee: ^ ^^^ j - 1°... Forsan et hac olim meminisse velie 2e Non mihi si linguæ centum sint oraque centum, etc. 3» Non. bene junctarum discordia semina rerum. Quanquam ‘nulla premio digna visa sit, nulla tamen non. aliquam pre se ferebat historie, peritiam et ingenii sagacitatem , ac secunda præ- sertim, nisi plura omisisset autor, tertia, nisi rerum ordinem distinc- tionemque neglexisset, universe facultatis suffragia obtinuissent. Ita- que, cum du posteriores ad propositam scopum proxime: accesserint , iisque hoe unum ‘desit, ut extrema operi manus imponatur, eamdem in proximum annum questionem proponendam facultas décrevit. ^ III. Tertia questio fuit Laudatio Simonis Stevini, Brugensis. In hac tractanda materiâ suum studium tres viri juvenes posuerunt, nobisque . Suas scriptiones reddi curarunt. Prima, que hoc lemmate inscripta est, Belge celebrentur honores ! non quidem sua laude suisque meritis omnino caret, verum neque doc- trine copia, neque orationis bonitate cum duabus reliquis ullo modo comparari potuit. Secunda scriptióni addita est hec epigraphe: Les Hollandais de- vinrent, ce que peuvent devenir des peuples libres. Vuxxns. Tertia loco tessere habuit hec verba Terenti: Quidquid preter spem eveniat, omne id deputabo esse in lucro. He igitur bine scriptiones Professoribus Ordinis nostri adeo satisfe- cerunt, ut, sì nobis licuisset utrumque scriptorem præmio ornare, id lubentes ac merito facturi fuissemus, Quod vero quum per Legem Aca- demicam fieri non posse sciremus, accuratå utriusque Laudationis com- paratione institutà, secunde scriptionis auctori’ premium assignandum esse statuimus, et id quidem, quod ille auctor argumentum propositum aliquanto plenius et copiosius explicuerat, et rationis elegantiá aemulum suum superaverat. — Aperto autem epistolio Éaudationi adjuncto, ( 56 ) constitit, illam ad Nos missam fuisse a Justino Corneto. Voonsuw , Academize Rheno-Trajectin cive, eodem illo, qui superiori item anno in hac Ácademià nostrâ premium reportaverit. Examine igitur habito, sese Auctorem egregiz illius responsionis omnino probavit. Porro autem, quod ¢ertie scriptionis auctor victori dubiam reddidisset victoriam, seque item omni laude dignum prerstitisset, Professores illum - scriptorem invitarunt, ut nomen suum profiteretur, promittentes, se honorificam ejus mentionem facturos, ipsumque publico testimonio pro meritis laudaturos esse. Cui invitationi quum optimus adolescens Jacosus van Canecuem non modo satisfecerit, verum etiam item in examine cum. eo instituto, fide digna ratione ostenderit, se illam Laudationem scripsisse; Professores Ordinis nostri judicii sui testimonium ipsi exhi- bendum censuerunt. JACOBI CORNELII VAN DEN BROECKE, AARDENBURGO - ZELANDI , MEDICIN/E IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA CANDIDATI , COMMENTATIO — DE MEMBRANA ARACHNOIDEA, IN CERTAMINE LITERARIO CIVIUM ACADEMIARUM BELGICARUM, pie I. ocrosu a. M. DCCC. XXII., EX SENTENTIA ORDINIS MEDICORUM ACADEMIE GANDAVENSIS, PRJEMIO ORNATA. EALO JACOBI CORNELII VAN DEN BROECKE, | AARDENBURGO -ZELANDI , MEDICINJE IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA CANDIDATI, RESPONSIO AD QUJESTIONEM 4» ORDINE MEDICORUM IN ACADEMIA GANDAVENSI anno M. DCCC. XXI. proposrram. „ Queritur accurata membrane arachnoidee descriptio, ut exinde » nec non ex phanomenis ejus physiologicis et pathologicis pro- » betur, ad quem membranarum ordinem arachnoidea sit refe- » renda ? ^ QU PR/EMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC. XXII. -. INTRODUCTIO. N Ulla omnino corporis humani pars a veteribus studiosius inda- gata est et diligentius exposita, quam mentis domicilium , cerebrum. De eo multa memorabilia docuerunt Aristoteles, Galenus et alii na- ture studio et cognitione excellentes viri. Hos secutus ést post longum temporis intervallum Vesalius, qui alienis et cognitis multa pro- pria et nova addens , ut de omni anatome , ita de cerebri doctrina eximie meritus est. Nec tamen industriá cerebri membrane inda- gata sunt. Nam ab iis, tanquam a matribus , aliarum corporis mem- branarum nervorumque originem derivarunt veteres. (1) Que fallax opinio corruit quidem Vesalii tempore; accurata vero illarum des- criptio non data est. Nempe Warolius subtilissimam membranarum arachnoideam robustam | vocat , que anteriorem medulle partem cerebro nectat , posteriorem cerebello. Sed Laurentius, qui etiam duplicem pie matris laminam | cognovit , arachnoideam accuratius investigasse videtur. Tunc quoque delineata est arachnoidea, ut re- periri potest in tabulis posthumis Casserii. (2) At vero collegium anatomicum Amstelodami, quod valde florebat et aliis viris, et in- defesso Swammerdammio , longe felicius reperit arachnoidec formam. (1) Lenhossekii Physiologia medicinalis. Vol. I. pag. 81. (2) Halleri Element. Physiol. Tom. IV. p. 17. (65 VISTA tS PNT Distincta a pia matre, propter similitudinem cum tela aranearum dicta est &pzxyyotidy. (1) Hee reperta Horneus, Hoffimannus , alii amplectebantur , aliosque docebant. (2) Tunc Ruischii solertia , que in omni re anatomica jam apparebat, hac in parte valde eluxit. Nam cum pie matris vascula minima admirabili suo artificio im- plevisset coloratá materiá, arachnoidee diversam | indolem facile et perspicue ostendit. (3) Anno 1736 Bergenius probabilem dispu- tationem edidit de pic matris structura. Auctor ex ipso membrane usu conjecit hac non obduci parietes ventriculorum , verum arach- noideá. » Wentriculos laterales". inquit » cerebri membraná investiri » contra Molinetum solide defendit Ridleus , sed tantum abest, ut » sic vocate pie matris lamelle inferioris existentiam comprobet , » ut rectius et longe-verius, ut mihi videtur, sit continuatio arach- » noidee callosum corpus obtegentis , que circa originem septi lu- » cidi, ubi medulla in corpora striata abit, versus hos ventriculos » introrsum. reflectitur" (4) Que igitur Bergenii verba si conside- remus, sane miramur , quod recentiorum nemo de hac felici con- jectura mentionem fecerit. Etenim satis ex his constat, arachnoidee indolem et usum non adeo latuisse Bergenii seculum , sicuti postea perhibitum est. Verum de modo, quo arachnoidea vasa, nervos et alias, que cum cerebro coherent, partes cingat, primum acute dis- putavit Bonnius in sua dissertatione de continuationibus membra- narum , (5) a principibus viris Wrisbergio (6), Sémmeringio (7), aliisque (8) maxime laudata. Hunc novissimum secutus est Bicha- (1) Ruischii respons. ad G. Bidloi libellum , pag. 17. (2) Halleri, I. I. (3) Epist. IX. p. 5. (4) Halleri disputat. anatom. Vol, II. p. 858. (5) Hee dissertatio anno 1765 in Academia Lugduno-Batava defensa est. (6) Commentat. Vol. I. p. 350. Góttinge 1800. (7) Vom baue des menschlichen kórpers. Th. V. p. 10. in not. edit. secund. (8) Richerandus in singulari libello ( Reflexions critiques sur un ouvrage ayant pour titre: Traité des membranes , etc. , par le C. Bichat. ) debitas laudes dedit Bonnio, et Bichatum - valde reprehendit , quod hic plurima, que sibi arrogavit, ex hac dissertatione hauserit. Quamvis certe in tantis rebus judicium ferre difficile sit, tamen constare nobis videtur , Bonnii scrip- tionem satis fundamenti habere, cui suam de membranis laudabilem doctrinam superstrueret Bichatus. vn — DAS — — C 3^ tus, qui, qua erat ingenii capacitate , investigatas morbosas mem- branc affectiones enarravit; in describenda arachnoidea vasorum, nervorum , aliarumque partium universe cum Bonnio facit. (1) In nostra itaque descriptione horum. virorum testimoniis utemur. Ad arachnoideam ventriculorum Bonnius quidem parum attendit; Bi- chatus autem cum Bergenio eo lubentius consentit, cum viderat arachnoideam duci per canalem , qui in ventriculum tertium termi- natur. Hec conjectura a Wenzeliis egregie confirmata est in opere de penitiori cerebri structura. (2) Atque hee sunt, que, quantum sciam, ad hoc usque tempus de arachnoidea sana scripta sunt, quaque mihi totidem fontes erunt , e quibus , quæ ad arachnoidee anatomiam et physiologiam perti- nent, petam. In exponendis phaenomenis pathologicis adii inprimis Morgagnium , Voigtelium, Meckelium, Cruvelhierum , Duchateletum et Martinetum. „Nobis vero visum est rem ita tractare, ut primo capite arach- noideam describamus et. phenomena physiologica exponamus ; altero phenomena pathologica explicemus , tertio ostendamus arachnoideam ad membranarum serosarum ordinem pertinere. - (1) Traité des membranes. > (2) Tubinge a. 1812. in-fol, CAPUT I. Arachnoidece descriptio. — i | | § L Poeti ab anatomicis distinguitur in internam ; externam et ven- triculorum. Prior cerebrum, cerebellum et medullam spinalem tegit, altera est dure matris interna lamina, que vero cerebrum internum investit membrana, arachnoidea ventriculorum dicitur. S I In describenda arachnoidea interna secuti sumus Duchateletum et Martinetum ; ideoque primum de arachnoidea convexitatis cerebri ; deinde de illa, quae hujus basin tegit; tandemque de medulle spinalis arachnoidea sermo erit. (1) Qua vero hypophysin, infundibulum, vasa ac nervos velat, arachnoideam seorsum describemus. S m. Arachnoidea convexitatis cerebri (2) ambit utrumque hemispherium superius, et filis cellularibus cum pia matre multis in locis coheret. (1) Parent-Duchatelet et L. Martinet, recherches sur l'inflammation de l'arachnoide. Paris 1821. (2) Gonvexitatem cerebri hic intelligo utrumque hemispherium, lobos scilicet anteriores, posteriores et medios, corpus callosum, spatium inter interna utriusque hemispherii latera, partem superiorem et inferiorem cerebelli. FFF lik € ) Neque tamen ut pia mater cerebri strias internas vestit, verum easdem ponticulorum adinstar tegit. Ad latera utriusque beiniphimi, inter que processus falciformis haeret, arachnoidea ad corpus callosum descendit, quo tecto ad cerebellum producitur. Prope hoc reperitur foramen, quod, arachnoidea cum. venis Galeni intrat. Bichatus hanc viam detésit; eam- que cum ventriculo tertio communicare intelligens ,. eandem, quam cl. Bergenius ceperat; conjecturam renovavit, scil. arachnoideam cerebri ventriculorum parietes sepire. Horum autem virorum sententiam amplexi sunt multi anatomici, atque recentissimo etiam tempore rem quoque perscrutatus est Savary, qui eundem canalem agnovit. (1) Arachnoidea ab utriusque hemispherii parte superiore ad lobos pos- teriores, quos ambit, decurrit et sulcum , quo sinus laterales a cerebello distincti sunt, supergreditur. Ibi vero facile cernitur, quoniam nec interior nec superior superficies arachnoide cum aib’ cerebri loco coherent. Porro cerebelli partem po ie: et inferiorem ambit, et striam, qui inter lobos est, intrat, dum ante SR i in inferiore cere- belli parte etiam nuda reperitur. Anterior vero arachnoideæ pars de supremis hemispheriis ad lobos anteriores, quos velat, progreditur. Hos inter incisura est, (2) cujus an- teriorem partem arachnoidea intrat, dum posteriorem et inferiorem tan- tum supergreditur. Denique arachnoidea tendit ad lobos medios, quos tegit, et per fossam sylvii wienen eodem modo, quo per ceteras strias, transit. : (1) Il existe en effet (scribit Savary) A la partie postérieure du cerveau au-dessous du corps calleux et de la voute à trois piliers, une large fente transversale, qui conduit au ven- tricule moyen ; c'est par cette fente, que s'introduit la pie-mére pour venir former à l'inté- rieur du ventricule moyen et des deux latéraux la toile choroidiéne ; au centre de cette ouver- ture se voit l'orifice d'un conduit situé dans l'épaisseur de ce prolongement de la pie-mére et le parcourant d'arriére en avant jusque vers le milieu et à la face inférieure de la toile cho- roidiéne, où il vient s'ouvrir; les veines de Galien traversent ce conduit enveloppées par une gaine; que leur fournit l'arachnoide. Dictionnaire des sciences médicales. Tom. II. p. 364. (2) Sommering de basi encephali Tab, I. litt, J. S. ( 170 ) j S IV. Arachnoidea baseos cerebri (1) preter hypophysin cum suo infundi- bulo, praeter vasa et nervos alias etiam obducit partes; qua, quomodo ab hac investiantur, nunc exponendum. est. Atque si a fine loborum anteriorum ordiamur , observamus tuber illud - cinereum , cum corporibus , quibus terminatur , candicantibus. Hzc ob- tegit arachnoidea , atque fissuram , quæ inter illa corpora cum ventri- culo tertio communicat, duplicaturà claudit. Ab his corporibus: descen- dit membrana ad spatium triangulare, quod crura cerebri ante pontem varolianum formant, illudque leviter obducit, ita ut remota. potius ab hoc spatio videatur. Dein sulcum, quo terminatur spatium. triangulare, ad pontem varoli transit. (2) Quo tecto alium sulcum transsilit ad medullam oblongatam. Hoc vero corpus etiam ambit arachnoidea, et ad cavi spinalis oram descendit. Suleum tamen, qui inter duos illos fasci- culos corpora pyramidalia dictos invenitur, ingreditur, atque hic me- diastini speciem format. Denique alios, qui ad latera horum omnium observantur, sulcos eodem modo, quo strias cerebri, investit. 8 V. “Arachnoidea vero medullæ spinalis cohzret cum ea, que cerebri basin tegit, atque per totum specus vertebrale hanc medullam ambit. In eo differre videtur a convexitatis et baseos arachnoidea , quod illa vix ac ne vix quidem cum ipsa medulle spinalis propria membrana cohzret. Hoc manifestum redditur, si aér flatu immittatur, quo simul evincitur saccum esse undique clausum. Id quod magis etiam apparet, si attendamus (1) Basin cerebri formant partes, que in centro sulci medii baseos eren jacent; ab ori- gine nervorum olfactoriorum usque ad medullam spinalem. | (2) Cl. Jankius de harum partium arachuoidea hzc scribit : » Qui omnem tenuioris ce- » rebri membrane naturam, et quid in hac re verum sit, perspicere vult, is, queso, eam » ibi primum inspiciat, ubi nervos opticos, carotides et pontem varolii vestit et contingit." J. G. Jankii disputat, de foraminibus calvariæ, etc., $ 5. Lipsie 1762. CH) modum, quo ultimi fasciculi medule spinalis terminantur. Ibi enim loci arachnoidea luculenter cum interna dure matris lamina, seu arach- noidea externa imer ‚ quo fasto Alli fessional ab ien arachnoi- dem sacco excluduntur. | Bonnius contendit kl denticulata partes esse hoanshonidess » Est » ipsa arachnoidea” scribit » qua totidem principiis ex dura matre » oritur, et ex levi illius superficie, specie fili crassioris protracti, » sensim latescit, unde figura denticulata , donec explicata per ambitum, » integrum medulle involucrum. constituat." (1) Hane Bonnii sententiam refutavit Bichatus, et quidem jure, ut mihi videtur. Si enim hac liga- menta, a Lodero iu suis tabulis eleganter delineata , rite investigetnus , apparet ea ex arachnoidea non. constitui. e 8 v. . Expositis iis, quz. valent ad arachnoideæ interne decursum in cere- bri, cerebelli et medulla spinalis partibus externis cognoscendum ; dein- ceps de hypophysi cum suo infundibulo, deque vasis et nervis cum illis organis coherentibus dicendum est. (3) Cujus quidem expositionis est scopus duplex, Nam et modum, quo ha partes arachnoideà interna investiuntur , indicabit, et bujus cum arachnoidea externa eopulatior nem. Ordiamur itaque ab hypophysi et infundibulo. Illud corpus , quod a veteribus glandula pituitaria etiam fuit dictum, haeret in sella. turcica sinu. circulari. cinctum; Inseritur huic organo in- fundibulum , quod altero suo extremo in ventriculo tertio hiat. Arach- noidea interna, a basi cerebri recedens, supra infundibulum descendit , mox vero reflexa, et duplicaturâ factà in arachnoideam externam seu laminam dure matris internam transit. Hacc vero vaginulam dat inferiori (1) Bonn. 1. I. N IE ONG hal. CLIX. fig. 2. n. n. 5. : (3) Hoc loco de glandulis Pachonianis dicendum foret, si, quemadmodum nonüulli ana- tomici opinantur, ad statum sanum pertinerent. Verum ex iis, que de his corporibus a Wen- zelüs observata sunt, et acute disputata, intelligimus has ita dictas glandulas, non semper in cerebro detegi, neque cuidam usui inservire, immo potius ad concretiones morbosas esse referendas. C. et J. Wenzel I. J. p. 1. etc. (12) infundibuli parti, ac descendit ad hypophysin , eujus superficiem externam tegit; sicque tandem cum dure matris lamina externa conjungitur, a qua recesserat. (1) Infundibulum itaque non perforat arachnoideam, uti olim opinatus est Hallerus, (2) verum extra hujus membrane saccum cum cerebro cohæret, acceptà tantum ab arachnoidea vaginulâ. S VI Vasa, que arachnoideâ cinguntur, arteriosa sunt et venosa. Duplex est arteriosi systematis vasorum genus, que ad cerebrum tendunt; arterie carotides interne et vertebrales. Carotis utraque juxta sellam equinam ab utroque hypophyseos latere cranium intrant. Arachnoidea interna hee vasa, cum jam altius e suis canalibus egressa sint, cingit, iisque duplicaturam dat. (3) Hoc vero loco reflectitur , et cum arachnoidea externa continuatur, que utrique arteriæ vaginulas largitur , tandemque ad canalis carotici oram cum dura matre proprie jungitur. (4) Atque eadem omnino res est cum arteriis vertebralibus. Etenim hee vasa per foramina vertebrarum colli reptatibus producuntur, circa sul- cum processus transversi vertebre colli prime volvuntur, et prope foramen magnum thecam vertebralem intrant. Eo cum pervenerint arteriee, non mox arachnoidea interna seu medullari teguntur, sed vaginulam accipiunt ab arachnoidea externa. Arachnoidea vero interna brevi supra hzc vasa reflexa cum vaginula hac confluit, factà dupli- caturá. Ex his igitur manifestum est, arterias extra arachnoideee saccum decurrere. (5) f S Vil. Quid autem de venis doceat anatome, nunc dicendum est. Neque sane aliam natura hic quoque ingressa est viam. Etenim si rem accu- ratius inquisiverimus, luce clarius constabit, arachnoideam venis similem (1) Vid. fig. I. litt. d. et e. (2) Elem. Physic. Tom. IV. p. 57 - 59. (5) Vid. fig. I. litt. a. b. (4) Vid. fig. I. litt. c. (5) Conf. Bonn. I. I. $ 5o. (13) duplicaturam dedisse ac arteriis, Verum tediosum et ab omni ques- tionis sensu alienum esse arbitror, si hic singulas, qua e cerebro egre- diuntur, venas ita pertractarem , quemadmodum. exposui arterias. Sic enim caderem in crebras repetitiones, quas effugere tentavi, neque semper potui; Quare animum. subiit cogitatio aliquam cerebri venam. describen- dam eligere, ut exinde constare posset, venas non alia ratione , quam arterias , arachnoideà cingi. Itaque ex venis superioribus , que ad sinum longitudinalem sanguinem vehunt, unam sumsi, cujus cum arachnoidea nexum exponemus. Nimirum cum cerebrum, dura matre sublatà, aque immisissem , revera mihi constare coepit de pelliculis, quarum margines versus sinum longitudinalem libere fluctuabant , quasque Bonnius cum valvulis vasorum ingeniose comparavit. Cum vero extra aquam accurate inves- tigarem , he colliculorum similitudinem referebant. Dein ad Bonnii exemplum partem sinus longitudinalis , cui inserta erat venula , dissecui et frustulum cerebri, e quo vena egrediebatur, separavi ab ejus massa. Quæ cum peregeram , tunicam , que venulam cingebat , sollicite indagavi , versante tamen semper ante oculos Bonniani præparati delineatione. Qui inveni, Bonnio debeo, et hec sunt. Arachnoidea versus venulam, + ad sinum longitudinalem vergentem, dissectà ad colliculum, vidi similem ac in arteriis duplicaturam , que eodem modo cum arachnoidea externa seu dure matris confluxerat. Nam vena post hanc duplicaturam vaginam accipit ab hac arachnoidea externa, que tandem a vena decedens in sinüs superficie expanditur. (1) Ex quibus igitur patet, venam arach- noideam non perforare. Conveniunt enim cum iis, que Bonnius tradidit. Quare non dubito, quin hec nostra descriptio vera sit. Habeo insuper assentientes alios anatomicos, e quibus Bichatum nominasse sufficiat. Restat tandem, ut de ceteris cerebri, cerebelli et medulle spinalis venis verbum adjiciamus. Cum vero supra vidimus cerebrum aque im- mersum ad venarum ex arachnoidea egressum, multas easque vene descriptze similes pellicula monstrare, scilicet inter sinum longitudina- (1) Vid. fig. II. litt. a. et b., et fig. III. litt, a. (14) lem et cerebrum; nemo certe negabit, has pelliculas etiam esse arach- noidese duplicaturas. Verum nascitur questio, num arachnoidea omnes venas, que e cerebro, cerebello et medulla spinali egrediuntur, eadem ratione cingat? Ad hanc questionem facile nos respondere posse arbi- tramur. Etenim, quoniam constat arterias carotides , vertebrales et venu- las sinus longitudinales simili modo arachnoideá vestiri, certo certius concludimus, ceteras venas, utpote ad idem vasorum genus pertinentes , easdem sequi nature leges. j S IX. Tandem de nervis videamus. An etiam hæc stamina, cum cranium egrediuntur, eodem modo ac vasa velantur arachnoidea ? Bonnius alii- que contenderunt, nervos plurimos ita cingi arachnoidea, non vero omnes. Celeb. anatomicus de nervorum olfactoriorum arachnoidea heec scribit: » In primo pari foraminum, ambe: laminz (dure matris) per » eadem foraminula ossis cribrosi exeunt; externa in periosteum cavi » nasi explicatur; interna (arachnoidea) cum ipsis nervulis olfactoriis » Schneiderianam ingreditur (1).” Verum Bichatus omnino probavit, assentientibus nostri temporis anatomicis, arachnoideam in ipso cranio his nervulis vaginulas dare et reflecti. Docuit insuper sepius evanescere horum nervorum vaginulas, si parum caute cerebrum e cranio tolla- tur. (2) Quare ex hoc Bichati testimonio potius statuerem , arachnoideam nervulos per foramina cribrosa haud concomitari, et Bonnium horum nervorum neurilema pro arachnoidez involucro habuissé. Bichatus enim, qui primum accuratius in, hoc nervorum velamentum inquisivit , scribit, nervum hunc mollem. esse et pulposum in cranio, eundemque durio- rem fieri et neurilemate vestiri in narium. organo. Sic quoque hi anatomici de nervis opticis dissentiunt. Nam Bonnius contendit membranam choroideam ab interna durz matris lamina seu arachnoidea externa oriri. Simul vero non .negat arachnoideam nervos (1) Bonn. I. I. $ 4o. (2) Traité d'anatomie descriptive. Tom. III. p. 44. (15) hos eodem modo ac vasa cingere. Verum Bichatus Bonnii errorem emendasse videtur ,. cum probayerit arachnoideam non continuari cum choroidea , sed solummodo paulo altius foramina optica ingredi, ibique super hee stamina reſlecti, ita ut saccus clausus oriretur , uti. in multis aliis nervis. (1) | Bonnius dein opinatus est arachnoideam singulin nervis — va- ginulas dare, dum Bichatus, de his nervis agens, eandem, quam in olfactoriis , ipei fabricam. Tandem vero constans illa, quam arachnoidea habet, cingendi ratio mihi videtur omnino confirmare ea, que de nervis olfactoriis, opticis et auditoriis docuit Bichatus. S X. Quod autem ceteros cerebri et cerebelli nervos attinet, de his Bon- nius et Bichatus plane conveniunt. Cum vero omnes simili ratione arachnoideà cinguntur, omnino supervacaneum fore existimavi, ut de iis seorsim agerem. Que igitur in genere de his nervis constant, hac sunt: si nervi ad ipsa foramina cranii non oriantur, mox se dura iuri immergunt, et hac quasi fulciuntur. Egregiam harum partium delinea- tionem a Rosenmullero accepimus in tabulis suis chirurgico-anatomi- cis. @) Tabula nimirum refert basin cranii, in qua nervi unius partis cranii nudi conspiciuntur, alterius vero dura matre tecti, Hos autem dure matris canales ingrediuntur nervi arachnoidea cincti. Hzc mem- brana in pluribus ad oram jam reflectitur in arachnoideam dure ma- tris, dum in nonnullis arachnoidea nervum per aliquod spatium con- comitetur. Par quoque ratio est in medulle spinalis nervis. Etenim arachnoidea omnibus nervis foramina vertebralia egredientibus tunicas quasi conicas largitur. Quievis tunica reflectitur et continuatur in arach- noideam externam , si nervi ad oram canalis fibrosi, quem dura mater (1) Traité d'anat. descript. Tom. III. p. 154. (2) Icones chirurgico-anatomice, etc. Pars I. fasc. 5. tab. 9. ( 16) proprie dicta ad foramina vertebralia format, progressi sunt. Quod lu- culenter apparet, si docente Bichato canalis initium perscindatur: tum enim ejus orificium arachnoideà clausum detegitur. Ex his itaque satis constat, nervos e cranio et theca vertebrali exeuntes cingi arachnoi- dea, neque hujus cavo contineri. : § XI. Nunc vero ad arachnoideam -externam accedimus, de qua tamen sepius egimus, cum vasorum et nervorum arachnoideam exposuimus. Nam his partibus vaginulas largitur, et cum arachnoidea interna ubique conjungitur. Nectitur cum dura meninge arctius in adultis, quam in junioribus , excepto hypophyseos loco, quo a se invicem separate sunt membrane. Tandem vero ipsa arachnoidea externa dura matre adju- vatur ad cingendum cerebrum, et formandos sinus atque processus. S XII `~ Itaque ex hac arachnoideæ externe et interne expositione facile liquet, arachnoideam membranam esse clausam, æque ac pleuram et peritongum. Constat quoque vasa, nervos, et que cum cerebro, cere- bello et medulla spinali coherent, partes eadem ratione arachnoideá cingi, qua partes, que cum pulmonibus et visceribus conjuncte sunt, pleura et peritonæo velantur. | § XII Arachnoidea ventriculorum dicitur membrana, quz cerebri interni cavitates investit. In his hiant canales, quibus ventriculi inter se com- municant. Postulat vero argumentum, ut accurate harum partium integumenta exponamus , quare primum de ventriculis , dein de canalibus dicemus. (17) S XIV. Septum lucidum, quod infra corpus callosum situm est, ex laminis duabus sibi invicem paralelis constat, quarum originem exposuere Gal- lius et Spurzheimius. (1) Hunc vero ventriculum (2) investit arachnoidea atque claudit fissuram triangularem, que in posteriore hujus cavi angulo: invenitur. Obducit etiam sulcum in inferiore ventriculi parte obvium, et vero eâdem ratione ac strias in externo cerebro. Haec. membrana plerumque pulchre conspici, immo facillime a subjacente substantia potest separari. (3) Ad utrumque septi lucidi latus duo cava inveniuntur, ventriculi laterales dicta, quae magnitudine sua alios superant ventriculos. Habent hi decursum tricornem, et quidem cornu anteriore, posteriore et infe- riore distinguuntur. Horum cornuum parietes arachnoidea non solum . velat, verum etiam corpora in iis sita curiose obducit. Nam inter corpora striata et nervorum opticorum colliculos invenitur stria (4), que cornea fuit dicta a Sómmeringio ob ejus indolem opacam duriorem. At Wen- zeli luculenter probarunt. striam illam (quam terminalem vocant ) arachnoidez esse duplicaturam , eamque non habere in infantibus et mammalibus corneam indolem. In adultioribus enim et in iis imprimis, qui arachnoidee affectionem passi sunt hujus striæ natura degeneratur (5). Altera arachnoidee duplicatura est stria medullaris, que juxta inte- riorem et superiorem colliculorum opticorum marginem invenitur. Retro cum teniola conarii conjungitur, anterius vero crura fornicis versus evanescit. Ab utroque latere ejusmodi tenia medullaris detegitur, ita ut orbis nascatur, quo colliculi nervorum opticorum inter se conjungun- tur (6). Wenzelii hanc striam ét colliculorum arachnoideam a partibus, (1) Anatomie et physiologie du systeme nerveux en général et du cerveau en particulier. Vol. I. p. 513. in-4. (2) Septum lucidum ventriculum primum vocant Wenzelii. (5) Wenzel. I. I. p. 72 et 82. (4) Vid. fig. IV. litt. b. (5) Wenzel. I. I. p, 87. (6) Vid. fig. IV. litt. d. ( 18 ) quas tegebant, separarunt, atque sic egregie apparuit arachnoideam dol liculorum constituere duplicaturam , antequam descenderit ad inferio- rem colliculorum superficiem (1), In cornu vero posteriore et inferiore occurrunt hippocampus, unguis seu pes hippocampi minor et eminentia collateralis Meckelii, quae arach- noideà obducuntur. Atque im cornu posteriore tertia duplicatura dete- gitur, quam fimbriam medullarem seu tæniam vocant. Hee cum stria terminali ad marginem hippocampi concavum jungitur et acie sua libere fluctuat. (2). Aliquando bifida aut duplex occurrit. In hac parte arach- noidea etiam impressiones illas, quas digitatas vocant, constituit (3). Tandem vero a Wenzeliis quarta duplicatura in ventriculis lateralibus fuit observata, qua tamen rara est. Hee in superiore colliculorum parte invenitur, eademque ratione ac tenia medullaris formatur. Divisi tunc. videntur colliculi et eorum externa pars altior est et albidior , interna magis, cinerea, u $ XY. Ventrieulis lateralibus proxima sunt conarium seu -glandula pinealis et corpora quadrigemina, que arachnoideà teguntur. Illud eorpus, ut supra diximus, adheeret duplicature arachnoides seu tæniæ medullari. Eadem ratione ac ventrieuli laterales arachnoide& obducuntur, sic quo- que ventriculus tertius et quartus. In hoe vero exigue pliee animad- vertuntur, quas testantibus. Wenzeliis arachnoidea format. Denique ventriculus Arantii, qui proprie quarti ventriculi angulus est, arach- noideà clauditur (5). $ XVL Restat nunc, ut quaedam de canalibus dicamus, quibus ventriculi inter se communicant. (1) Wenzel. I. I. p. 87. (2) Lenhossek. I. I. Vol. IV. p. 155, et Treviranus vermischte schrikte, auat. und phys. inhalts. Bd. III. p. 133. (5) Carus versuch einer Darstellung des nerven systems und ins besondere des gehirns. pag. 295. (4) Wenzel. I. I. (5) Lenhossek, vol. IV. p. 157. ( 19) Arachnoidea cerebri externi conjungitur cum. ea ventriculorum ope canalis a Bichato aliisque descripti, de quo jam antea egimus (1). Hic canalis hiat in ventriculo tertio, qui a parte superiore rimam habet, cum yentriculis lateralibus communicantem. Cohæret hec rima cum eo canali, qui retro fornicis crura jacet, et utrasque cavitates laterales inter se conjungit. . Ad posteriorem dein ventriculi tertii partem etiam hiat canalis, aqute ductus Sylvii dictus, qui sub corporibüs quadrige- minis in ventriculum. quartum extenditur, Preter hos canales nonnulli anatomici duos alios commemofarünt , alterum scilicet ín medulla spi- nali, in septo. lucido alterum. |. Atque si ea, que de medulle spinalis ‘canali: monuerunt anatomii j colligamus, rèvéra constat, eum in cadaveribus aliquando repertum - fuisse. Portallius observavit canalem in media medulla spinali infantis spina bifida correpti. Hic canalis rubro humore plenus communicabat cum ventriculo quarto, qui, uti alii ventriculi, simili liquore erat im- butus (2). Verum tamen in homine adulto eoque sano hanc viam in medulla spinali non observarunt anatomici. In embryonibus tamen, quorum cerebrum minus evolutüm est, et cujus fabrica ad eam imper- fectiorum animalium accedit, canalis detectus est (3). Ex Cari enim sen- tentia maturescenté ætate evanescit ét quasi cicatricem relinquit (4). Tandem hic canalis, qui piscibus inprimis proprius est, constituit ma- gnam embryonem inter et neonatum differentiam. 8 XVI. Nunc vero videamus, quid de septi lucidi cum ventriculo tertio com- municandi via statui possit. Etenim hac questio a Wenzeliis agitata est singulari capite, qui tamen eam in medio reliquerunt, quoniam hanc viam in ventriculo tertio hiantem distincte non observatunt. Scribunt nimirum » locum autem illud (foramen) usque huc nondum deteximus, (2) $ 5. (2) Cours d'anatomie médicale, par Portal, tom, IV. p. 66. (3) Carus 1. I. p. 264. et Gal et Spurzheim 1. I. p. 52. prefat. (4) Carus J. I. tab. VI. fig. 5. litt. 6. ( 20 ) » quamquam enim seta semper ex canali in proxime adjacentem quar- » tum (tertium) ventriculum penetraverit, locus tamen transitüs sive » R per quam seta processerat, ejusmodi non erat, ut eam na- » turali jam in conditione reipsa adfuisse, neque setam aliqua forte » vi sibi aditum aperuisse existumes.” (1). Hec Wenzelii; Carus vero et Treviranus hac de re nulla tradiderunt obseryata, immo rem vix tangunt. Verum ex Wenzeliorum observatis constare mihi videtur, 1e quod membrana arachnoidez similis septi lucidi parietes tegat; 2° quod in anteriore ejus parte canalis initium sit versus ventriculum tertium tendentis, eàdem- que membraná tecti; 39 quod septum lucidum non ita ab aliis ventri- culis: distinguendum sit, ut Sómmeringius aliique posuerunt; 4° quod forsan hzc via nimis subtilis sit, quam ut rite possit indagari. $ XVIII. Qui igitur omnia cum ex castis anatomicorum observatis petita sint, queritur num arachnoidea etiam canalium parietes tegat? Ita omnino mihi videtur. Quamvis enim in nonnullis membrana subtilissima oculos etiam armatos fugerit , tamen eam adesse ipse naturz leges suadent, que vel in minimis operibus sibi constant. Preterea si cum Sante e gio statuamus ventriculos et canales cerebri non nisi amplitudine a se invicem differre, tum omni dubio etiam ab hac parte caret nostra de arachnoidea sententia. Quod denique ventriculorum arachnoideam atti- net in cingendis vasis; ex dissectionibus Bichati satis evictum est, simili modo fieri ac in cerebro externo (2). Si porro ea, que de arachnoidea ventriculorum disputavimus, com- plectamur, abunde constat hanc membranam in cerebro interno similes constituere duplicaturas ac peritoneum in abdomine, adeoque has mem- branas nonnisi magnitudine et crassitie a se invicem esse distinctas. (1) Wenzel. I. I. p. 79. (2) Traité des membranes, p. 219. Car) p Phenomena arachnordece physiologica. 8’ XIX. Peracta araehnoidez descriptione accedimus ad phenomena hujus membranz physiologica. Qué ut rite exponamus primo nobis agendum erit de fabrica arachnoidee, dein de proprietatibus jih nén et vi- m. — de 1 een | g XX. Arachnoidee fabricam sollicite indagare difficillimum est; membrana enim est tenuis, pellucida, tunicae amnios simillima (1). Si ea pars, quee cerebri convexitatem tegit, aére distendatur, omnino comparari posse nobis videtur cum membrana abdominis epiploica in junioribus. Est porro arachnoidea simplex lamina, que ex textu celluloso conflata est (2) ; quodque egregie apparet, si macerationi exponatur. Caret vero nervis et yasis rubrum humorem vehentibus, licet contrarium ab aliquot ana- tomicis perhibitum sit. Nam Bidlous arachnoidez tabulam dedit, in qua multa yasa rubentia erant delineata (3). Verum Ruischius in epistola responsoria ad Bidloi vindicias hunc errorem jure notasse mihi videtur. Etenim, re accuratius perspecta, aut vasa per piam matrem diffusa et ad arachnoidez superficiem inferiorem serpentia, aut affectiones mor- bose hujus membrane, fabricam mentiri possunt, quam Bidlous descripsit. — S XXI. Sed in hac membrana sunt vasa exhalantia, quie quamvis nudo oculo non perspicua sint, tamen seroso, quem exhalant, humore apparent. (i) Curt. Sprengel institut. medic. tom. I. p.36. et Lenhossek I. I. vol. IV. p. 104. Gale: nus de pia matre scribit: „, dome yap iufpóov zopie, wai peraipaiw Tou.” Conf. Oribasii ana- tomiea ex libris Galeni, p. 7. (2) Wenzel. I. I. p. 67. i (3) Ruisch: I. I. p. 16. C 22.) Bichatus hanc rem experimento probavit. Cum nimirum in vivo animali humorem, quem in denudate vrachncidem superficie observabat, abster- sisset, humiditas tamen rediit. Sic igitur ex vasis exhalantibus etiam intelligitur , arachnoideam vasa absorbentia habere. Quod etiam a Bichato ulterius probatum est. Nam in arachnoidea canis trepanationis ope denudata .aliquam liquoris colorati copiam absorptam vidit. Denique eandem absorpiionem probant effusio- nes multifariee, que post capitis vulnera cerebrum occupant. Omnis. enim sanguis effusus trepanatione e cerebro non elicitur, verum aliqua. semper remanet hujus liquoris copia, qua non absorpta sepius inflam- mationem excitare potest. At vero questio oboritur, num vasa absorbentia sint vasa lymphatica, an vero venarum ramuli? Hee res explanatu difficilis mihi videtur. Si vero cogitemus III. Fontanam lentibus suis vasa lymphatica non inve- nisse, neque recentissimos Magendium , Mayerum, Tiedemannum, alios- que hee vasa in cerebro agnovisse, a vero alienum nobis haud. videtur statuere venas hanc functionem implere. Accedit quod Dupuytrenius solas venas in peritonæo absorbentes viderit. Tandem omnis animalium invertebratorum familia, testante Cuviero, systemate caret lymphatico, in quibus tamen absorbtio viget (1). Hewsonus jam collegit humorem, qui inter arachnoidese laminas ex-. halatur, eundemque ad examen vocavit. Cum vero aéri et calori hoc, liquidum exposuisset, invenit albumen ei sanguinis analogum (2), ejus- demque indolis ac serum thoracis et abdominis. Atque hic humor cere- bri mollitiem servat, concretiones impedit et ejus motui, licet minori, succurrit. S XXII. Proprietates arachnoidez physice et vitales sunt varie. Putredo mem- branam non ita facile invadit quam cerebrum; hinc Wenzelii melius (1) Contra eos, qui contendunt absorbtionem in cerebro fieri vasorum Iymphaticorum ope, objici posse mihi videtur, quod hec vasa, si revera in cerebrum tenderent, facile nostro in- primis tempore detegi possent in ipsis cranii foraminibus. (2) Pinel, nosographie philosophique, t. II. p. 586. et Treviranus, biologie, t. IV. p. 550. (25) ventriculorum integumenta indagarunt, cerebro ipso putredine aliqua- tenus correpto. Atque in eo differt arachnoidea a membranis mucosis , que uti sepius vidi mox putrescunt et a subjacente textu celluloso dis- cedunt.: Eædem hee membrane si in putredinem vergunt monstrant pul- tem rubellam, dum e contrario arachnoidea colorem acquirit cinereum. Extensibilitas, qua gaudet arachnoidea magna videtur si varios hydro- cephalos attemdamus. Verum non tanta hujus membrane capacitas ab extensibilitate sola proficiscitur ; nam si spectemus peritonei mutationem in hydrope, evincimur duplicaturas hujus membrana evanescere progrediente hydrope. Itaque idem in arachmoidea obtinere arbitramur , quoniam utraque membrana fabricam habet similem. Atque ex eo quoque intelligimus Wenzelios in hydrope cerebri interni aliquando quasdam duplicaturas non invenisse. Quod autem hujus membrane contractilitatem attinet , de ea vix constare eredimus nisi ex ejus extensibilitate. | Arachnoidea sana sensibilitate et contractilitate animali caret. Nam ex Bichati experimentis abunde eonstare nobis videtur hane membranam nec mechanicis nec chemacis stimulis dolere; facile vero inflammari , atque inflammatam acutes aliquando dolores afferre. Heeret ergo in arachnoidea uti in multis aliis corporis partibus sensus, qui in statu sano sopire videtur, sed acrius insurgit morbose affectâ, ita ut aliquando majores turbas afferre possit, quam sensilissimum corporis organum. Contractilitas porro organica sensibilitati respondens etiam obscura est; sed preeest nutritioni et exhalationi, atque in affectione arachnoideze morbosas suas quoque patitur mutationes. Eadem hec vis est, qua, alius partis secretione imminuta, in arachnoidea majorem exhalationem creat. Quod phanomenon post affectiones scarlatinas aliquando observatur, si aqua aut in scroto, aut in thorace fuerit collecta et metastatice ad ce- rebrum quasi translata. 8 XXII. Si tamen ad arachnoidex evolutionem attendamus, apparet eam jam a primo cerebri incremento adesse. » Arachnoidea (dum evolvatur) hya- » lina ferme est" scribit Lenhossekkjus » habet extensionem majorem et (54) » viget major in ea reproductiva activitas, quam «tate adulta, quod » encephali evolutio deposcit, unde hydrocephalus prima vite periodo » tam frequenter oboritur" (1). | Arachnoidez fabricam in embryonibus cum ea piscium convenire. auctor. est Meckelius. Cujus sententiæ eo magis apparebit pondus, si qua. de his Cuvierus scripsit, consideremus. Ill. vir in animalibus qui sanguinem frigidum habent et quorum cerebrum omne cranium non implet, arach- noideam non observavit, sed telam cellularem mollem, quz omne spa- tium duram matrem inter et piam occupat; atque vidit banc telam fere semper imbutam esse liquore quodam gelatinoso, ut in piscibus carti- lagineis, aliquando autem sanguineo (2). Sic igitur. intelligeremus cur. in embryonibus canalis occupet medullam spinalem, et cur Portallius in spina bifida laborantis arachnoidea humorem sanguinolentum invenerit (3). At in senili ætate eadem hæc membrana firmior est et crassior. In hac uti in omnibus partibus tonus minuitur, vasa absorbentia debilitantur inprimis in temperamentis laxis, indeque multiplex apoplexiæ fons. Tandem arachnoidez inest vis reproductiva magna., quam testantur concretiones et pseudomembranse, de quibus postea videbimus. . S XXIV. Hec de phanomenis arachnoidez physiologicis dicta sufficere mihi videntur. Etenim ab hac quoque parte luculenter apparet arachnoideæ usum in cranio eundem esse ac pleuræ et peritonæi in suis cavis. (1) L. I. vol. II. p. 86. (2) Lecons d'anatomie comparée, tom. II. p. 179. (3) Cours d' anat. médic., etc. tom. IV. p. 66. (25) Phenomena arachnoidece pathologica. § XXV. , Multa, sunt apud practicos « de arachnoidea observata pathologica , que valent. ad. ejus naturam cognoscendam, Ut autem ea omnia ordine per- dractarentur , dicemus primo, de inflammatione arachnoidez et vario illius exitu, dein de hydrope, qui in cerebro aliquando observatur, tandemque de rds (4). 8 XXVI. Arachnoides inflammatio jam veteribus non incognita fuisse videtur, si attendamus ad Hippocratis effatum: br) srepsmvevjuovin Qpevíric Rai. Galenus enim hune aphorismum interpretatus non dubitavit quin voce Dpeviris meningum inflammationem hic intellexerit Hippocrates. Morga- 'gnius vero in hanc phrenitidis speciem inquirens, cum in omnibus tali phrenitide exstinctis cadaveribus signa preegressee inflammationis (ut sibi videbatur) non invenisset, Galeni interpretationem reliquit. Atque ob eadem argumenta etiam a Galeni sententia recessit Curtius Sprengelius (2). Verum si de tantorum virorum dissensu judicium ferre liceat, nobis constare videtur Morgagnii Observationes minime suflicere ad Um Galeni infringendam ; immo eas polius ex recentioribus Duchateleti et Martineti observatis Galeni opinionem firmare. Nimirum materies illa ge- (1) Supervacaneum düximus arachnoideam cerebri ab ea medulle spinalis distinguere, cum ex supra dictis satis intelligatur eandem esse membranam. In expositione igitur phenomenorum pathologicorüm inprimis de arachnoidea cerebri sermo erit, cum hac exposita, illam etiam explicatam esse opinali sumus. (2) Apologie des Hippocrates. Sect. VII. aph. 12. ( 26 ) latinosa, concretiones polyposae et humoris collectio, que pro inflamma- tionis pregresse signis a Morgagnio non habite sunt (1), ex recentioribus observatis revera indicant pregressam arachnoide inflammationem. Præ- terea licet aliquando in arachnoidea nihil inventum foret , quod phlogoseos notam referret, tamen nondum certi essemus, num arachnitis antecesserit nec ne. Locus enim, qui inflammationem passus est, prætervideri potest ob ipsius partis tenuitatem aut minorem inflammationis gradum. § XXVII. Recentiores vero plures distinctionem inflammationis cerebri et mem- branarum rejecerunt; immo membranarum inflammationem ex causa interna raram esse multi contenderunt. Sic a Petro Frankio scriptum le- gimus: » Hoc viscus (cerebrum) et quibus involutum heeret velamenta » ob causas quidem externas frequentem ; sed ob internas, quod mira- », mur, inflammationem aliis fere rariorem subeunt (2).” At recentissimo tempore Duchateletus et Martinetus de arachnitidis expositione optime meriti sunt. Nam probarunt hunc morbum ex multifariis causis oriri posse internis, iisdemque sepe, que pleuritidem generare solent (3). Exhibuerunt hi medici uberrimam observationum copiam, que ad arach- noidete indolem cognoscendam multum faciunt. Ut igitur arachnoidez natura ex pathologicis optime appareat , non incongruum duximus de vario arachnitidis exitu seorsim dicere. Huc spectant arachnoidez rubor, suppuratio, materies gelatinosa, pseudo- ‘membranz, concretio, arachnoidea crassa et ossea, denique aqua inter lamellas ejusdem membrane collectio (4). (1) Morgagnius de sedibus et causis morborum. Epist. VII. 2, 4, 11, etc. (2) De curandis hominum "morbis épìtótme tóm. II. p. 43. (3) L. L. p. 10. Memorarunt lidem 'àuotótes duos casis, in quibus onines membrane serose erant inflammate, arachnoideà non exceptà (p. 25). -Similis -observatio de omnium membranarum ‘mucosarum ‘inflammatione ‘extat apud Rodererum et Waglerum. ‘Archiv. von ‘Horn (Julius,, Augustus) 1821 p. 33. (4) In arachnitide, uti in inflammatione membranarum serosarum, spe dolor acutus ob- servatur, quo a cerebri inflammatione distinguitur. Van Swieten I. I. tom. II. p. 605. Pinel I. I. tom. II. p. 408. Parent, Duchatelet et Martinet, I. I. p. 8, 41. (27) $ XXVII. Arachnoidea semper rubere videtur, inprimis si congestio sanguinis cerebrum occupaverit; quee forte, (ut supra jam diximus) ratio est cur Bidlous arachnoidez vasculose pe EE dederit. Sed si ex conges- tione in pia matre rubeat, vasa ad arachnoidee superficiem serpunt, non vero in ipsa membrane tela. Fodereus et Meckelius vasa rubro colore tincta in ipso arachnoidez textu invenerunt (1). Duchateletus et Marti- netus scribunt, se omnem arachnoideam vasis plenam invenisse idque raro fieri, cum fere semper pars tantum rubeat. Voigtelius narrat va- rios casus de arachnoidea dure matris rubra. Sómmeringius hec vasa injectà coloratà materià implere potuit, ita ut oculo armato pulchrum prebuerint spectaculum (2). Arachnoidea ventriculorum etiam sepius a medicis Parisiensibus rubra fuit inventa (3). pgs Saepe arachnitis in suppurationem transit. Cujus affectis multa exem- pla dederunt Bonetus, Morgagnius, et e recentissimis Voigtelius, Mec kelius aliique. Sic Cl. Van Rotterdam arachnoideam magna suppuratione correptam vidit in cadavere viri, qui febre putrida fuerat. detentus. Ex symptomatibus, que morbi initio aderant confici posse mihi videtur, arachnitidem et pleuritidem (pleura etiam in cadavere phlogosi invenie- batur affecta) complicatas fuisse. Quod überius apparet ex egregia V. C. admonitione, qua docet: morbos putridos, in quorum initio observan- tur magnus capitis dolor et anxietas, viribus vitalibus tamen vigentibus, inflammatorium habere characterem; eosdemque fieri cito lethales, si (1) Fodéré physiologie positive, tom. II. p. 6 et Meckel Handbuch. der pathologischen anatomie. B. III. p. 205. (2) Morgagnius etiam observationem Slevogtii tradit, qui maculas coccineas in dura matre viderat Voigtel Handb. der Path. Anat. B. II. p. 13. (5) Duchatelet et Martinet I. I. p. 203, 284, 288, etc. r € 28 y in eorum principio malignitatis symptomata aut apparentis debilitatis signa medicum a venae-sectione abhorruerint (1). Sómmeringius dein casus memorat, in quibus pus inter laminas dure matris fuit inventum (2), quod rursus indicat laminam internam. et externam bujus membrane diversas esse, tam in adulto quam in foetu. Im arachnoidea suppurata pus ad superficiem hujus membrane format stratum , idque admodum tenue, quod laxe arachnoidez adheret, et facile ab hac separatur. Atque pars, quz pure tegitur, rubra est, aut crassa, villosaye. Ipsum vero pus albi coloris est, eique , quod in pleura sepius detegitur, haud dissimile. qns "rue e d Accidit aliquando ut in arachnoidea reperiatur materies quzdam. ge- latinosa. Continetur haec membrana inequali ex qua gelatina exprimi potest, et in qua etiam serum et pus sepe inveniuntur. Sómmeringius habuit hanc materiem pro initio membranarum spuriarum (3). Ducha- teletus vero et Martinetus perhibent hanc affectionem eandem esse, ac tumores cysticos ovariorum (4). Sepius hee materies post inflamma- tiones convexitatis et baseos cerebri observatur. Occupat parvum: arach- noidez spatium et duarum triumve linearum densitatem habet. An membrana gelatinam continens arachnoidese similis est? An.eodem modo, quo vomica, formatur? Subtilitas vetat accuratissimum examen, sed analogia suadere videtur. § XXXI. Pseudomembrane post arachnoidez inflammationem etiam observantur, que , testantibus Duchateleto et Martineto, iis membranarum serosarum similes sunt. Sic Morgagnius speudomembranam in arachnoidea dure ma- (1) Mémoire couronné sur la saignée dans les fièvres, etc. 1816. p. 281. (2) Voigtel Handbuch der Path. Anat. B. II. p. 16. 1 (5) Voigtel. I. I. (4) Duchatelet et Martinet. I. I. p. 71. (29) Aris invenit ; iis pleure (ut ipse scribit) analogam (1), Gardienus reperit cóncretiones albuminosas in ea arachnoidee parte, que inter gyros ce- rebri est (2). Sic quoque polypi de quibus scripsit F. Hoffmannus ad membranas spurias referendi mihi videntur (3). Sómmeringius, speudo- membranas, quas curiose investigavit, aliquando crassiores , flavas , dia- phanas invenit, immo etiam vasculosas, ita ut ipsa vasa impleri possent (4)- Non tamen hee membrane cum arachnoidea arcte coherent, earumque pars crassior duram matrem spectat, tenuior vero arachnoideam proprie dictam. Cruveilhierus in duobus cadaveribus speudomembranas vidit arachnoideam inter et piam matrem. In genere tamen rare sunt speu- domembranz arachnoidez externe, et rariores in ventriculorum arach- noidea (5). S XXI. Scepius vero laminæ inter se coherent (6). Morgagnius duos casus memorat in quibus membranas inter se concretas invenit; alterum ob- servaverat in cadavere viri cujusdam epileptici, alterum viri jam per multos annos capitis dolore vehementi laborantis (7). Böhmerus omnes omnino cerebri membranas inter se coalitas vidit (8). Esquirolius obser- yationem communicat, qui indolem arachnoidee ventriculorum rursus explicat. Nam ventriculorum lateralium parietem cum corporibus striatis concretum invenit (9). Denique in trepanitii operatione illa pars arach- noidew, quz aperture dure matris adjacet, cum hac conglutinatur. Sic tunica vaginalis in seroto eodem modo concrescit cum proxima sua, si in hydroceles operatione ad inflammationem incitetur. Bichatus idem (1) Morgagnii Epistol. VII, art. 2 et 5. (2) Diction. des Scienc. medic. in voce membrane. (3) Medicine rationalis systema. Tom. II, p. 280. (4) Voigtel 1. I. p. 14. Duchatelatus et Martinetus hzc vasa mercurio implerunt. I. I. p. 12. (5) Conferantur ea que a Cruveilhiero dicta sunt de membranarum serosarum speudomem- branis, (Essai sur l'anatomie pathologique , etc. Tom. I, p. 149 et seqq.) (6) Voigtel. I. I. p. 14. (7) Epist. IX, art. 25 et LXII, art. 25. (8) Observat. anatom. rarior. fascicul. I. observ. 29. (9) Meckel Deutsches Archiv. für die Physiologie B. V. N. II. p- 504. ( 50 ) experiri ingeniose tentayit in animali, in cujus arachnoideam vinum erat injectum; sed brevi animal expiravit, ita ut concretio fieri non potuerit (1), § XXXI. Si arachnoidea crassior est quam in statu sano, pro effectu inflamma- tionis haberi debet. » Immo et quandoque contingit”, scribit Swietenius » cerebri membranas, inprimis sepius phrenitidem passis, crassas, duras » et quasi subscirrhosas fuisse. Sic in homine, qui biennii spatio vali- » dissimam phrenitidem aliquoties passus fuerat et deinde vomica hepatis » perierat, inventa fuit dura mater cranio fortissime adherens, longe » crassior et firmior solito, ejusque processus falciformis i in tota longi- » tudine osseus apparebat." (2). Hee vitia, que tradit Swietenius, revera arachnoideam spectant. Similes quoque casus observarunt Duchateletus et Martinetus aliique. Arachnoidea ventriculorum eadem ratione lesa fuit. Willanus hanc duram et crassam et Marshalius peritonzi similem invenerunt (3). Wrisbergius eandem observavit ei, qus medullam spi- nalem tegit, analogam (4). Arachnoidez duplicatura inter colliculos ner- vorum opticorum et corpora striata a Wenseliis crassa ssepius inventa est (5). Rosenthalius Wenzeliorum observationes suis locupletavit. Etenim asserit se semper hanc duplicaturam ventriculorum arachnoidee similem invenisse (6). In genere vero arachnoidea, cum majorem habeat crassi- tiem, sepe etiam opaca est et lactescens reperitur, dum tamen et opaca esse potest et lactescens, quamvis crassa non sit (7). Hujus mutationis nonnulla apud Duchateletum et Martinetum exstant exempla. (1) Traité des membranes. p. 201. (2) Van Swieten commentar. in Boerhaavii aphor. etc. tom. II. p. 604. edit. 5 : (5) Archiv von Horn. I. I. (July, Augustus 1821) p. 8. (4) Meckel Handb. der Pathol. Anatom. B. I. p. 275. (5) Wenzel. I. I. p. 82, seqq. (6) Rosenthalius scribit: » Auch gantsch richtig hat Wenzel bemerkt , dass die felthe des » Epitheliums zwischen den gestreiften körper, und dem Sehhugel nur ein kranken zustanden » des gehirns, eine hornartige beschaffenheit , die Sómmering fur naturlich uud eigenthumlich » hült, ännehme.” Archiv von Horn (May, Junius 1818) p. 408. (7) Hic color membranis serosis induratis proprius est. conf. Gruvelhier I. I. tom. I. p. 114. (5) 8 XXXIV. Miis vitum, idque gradu diversum a priori habetur, si arachnoidea ossea fit. De hoc morbo varia ab auctoribus traduntur observata. Mor- gagnius etiam partem arachnoidee, que medullam spinalem investit , osseam vidit (1); quod in adultis ex Meckelii sententia sepius observa- tur (2). Bichatus scribit se durze matris arachnoideam osseam invenisse (3). Cruyelhierus contendit arachnoideam dure matris sepe hoc vitio infes- tari, suamque opinionem ex multis veterum observatis stabilitat. Voig- telius in variis ejusmodi casibus enarrandis multus fuit (4) Si igitur hujus vitii naturam accurate investigemus , apparet, illud ex inflammatione chronica derivandum esse (5). Hinc etiam explicatur cur hoc vitium rarius observarunt Duchateletus et Martinetus > qui inprimis. arachniti- dem acutam memorarunt. $ XXXV. du lympha, quze in arachnoidea colligitur, aliquando concrementa car- tilaginea vel ossea inventa sunt. Laneccius scribit se in superficie arachmoidem ventriculorum externa invenisse corpusculum cartilagi- neum. Kerkringius et Merklinus eadem observarunt fluctuantia in arach- noidem cavo (6). Rombergius quoque contendit et observatis probavit, parva heee semiglobosa concrementa , que Gredingius corpora spongiosa , Meckelius senior glandulas Pachonii internas vocavit, non esse pie ma- tris producta, verum ea | omnino ab arachnoidea esse derivanda (7). Sic (1) Epist. XXV. art. 9. (2) Handb. der Pathol. Anat. B. II Abth. II. p. 204. (3) Anatom. general. Tom. IV. p. 436. (4) Voigtel. I. I. p. 20, seqq. (5) In inflammatione membranarum serosarum chronica, inprimis vero in ea, que hydrocelen comitatur, ossea hac degeneratio observatur. Conf. Meckel Handb. der:Pathol. Anat. I. I. p. 202. (6) Diction. des Scienc. Med. Tom. IV. p. 126. (7) ‘Marshal’s‘untersuchingen des gehirns in wahnsinn, und in der wasserchen. Z. 152-154. Swpissime in articulationibus hzc corpuscula observantur, aliqnando etiam in tunica vaginali. Littreus in peritonzi cavo ejusmodi corpusculum se invenisse scripsit. Conf, Dict. des Sciences Med. " I. et Cruvelhier I. I. tom. II. p. 99. (32) etiam Cruvelhierus casum refert singularem; invenit nimirum dure matri quasi petiolo adhærentia multa corpuscula milii granis similia, quarum superficies erant inzequales. Duchateletus et Martinetus post hy- dropem ventriculorum cerebri lateralium aliquando puncta observarunt, que pulveris speciem referebant (1). § XXXVI. Ex inflammatione arachnoidez sepe oritur collectio aquosa in cere- bro; ita ut hodiernorum practicorum multi ex ista observatione hydro- cephalum infantum acutum explicuerint. Et vero egregiis Duchateleti et Martineti observatis hc sententia haud leve pondus accepit (2). At- tamen de hoc morbo hodiedum varie sunt sententie, quarum. illa Aber- crombii minus probabilis videtur, cum hanc affectionem ex venæ magna Galeni compressione derivare conatus est (3). Pinellius opinatus est serum effundi in membranis serosis, si inflammatio chronica acute su- perveniat (4). Stollius narrat casum viri 37 annorum, qui, cum ex gravi contusione in phrenitidem inciderat, die morbi nono obiit et cujus ce- rebrum magná aque copià impletum erat. Similes casus tradiderunt medici Parisienses , quibus certe apparet arachnitidem revera ansam dare posse hydrocephalo. — Tandem ejusmodi vitia ex iisdem causis sepius observari in pleura et peritonæo multi docuere (5). Heee sunt que de arachnoidez inflammatione ejusque vario exitu dicere vellem in inves- tigando hujus membrane naturam et indolem. $ XXXVII. Inter phenomena arachnoidez pathologica recenseri etiam meretur (1) Ita de his scribunt. » Nous ignorons. entièrement leur mode de développement; nous ne » pouvons en donner une meilleure idée, qu'en les comparant aux granulations , qu'offrent la » plévre et le peritoine , aprés certaines inflammations.” Duchatelet et Martinet. I. I. p. 73. (2) Plures de hoc morbo exstant dissertationes in Academia Parisiensi defense, que ean- dem fovent sententiam , et quarum passim mentionem fecere Duchateletus et Martinetus. I. I. (5) "Abercrombie über die krankheiten des gehirns und Rükenmürks, aus dem Engl. übers. von de Blois. $. 45. (4) Pinel. I. I. p. 594. (5) Pinel. I. I. p. 595. (55) hydrocephalus chronicus. Hie cerebri hydrops duplex est, alter embryo- nes, adultiores alter infestat. De illo acute disputavit Meckelius » Der » chronische wasserkopf (scribit) scheint mir in den meisten, so nicht » in allen fallen ein stehenbleiben auf einer früher normalen bildungs- » stufe des schüdels und des gehirns zu seyn." (1). Celeb. anatomicus ad hanc rem probandam pulchra et speciosa dedit argumenta. Quasnam vero partes in hoc morbo habeat arachnoidea accurate dici vix potest ; lamen scimus tantam seri copiam in hydrocephalis oriri ab exhalatione arachnoidese. Hoc autem vitium non soli arachnoidee proprium videtur cum pleura aliquando mala hydrocephalo chronico similia passa sit. Meckelius quoque de pulmonum vitiis agens similes casus tradidit. Ete- nim sepius in fetibus vestigia pulmonum non aderant, thorace tamen evoluto, et aquá inter pleure laminas collectâ. In adultioribus ali- quando unus pulmo tantum inventus est, reliquà thoracis parte sero -imbuta. Haberleinus in homine viginti annorum sinistri pulmonis defec- tum miratus est. Bellius in juniore, qui difficulter respirabat, dextrum pulmonem solum observavit. Similes casus Sómmeringius quoque me- morie prodidit. Ex quibus itaque manifestum est, arachnoideam solam in hydrocephalo chronico embryonum non peculiarem et sui generis morbum pati, ve- rum etiam pleuram ratione haud dissimili affici, si pulmone deficiente ape ejus locum occupaverit. § XXXVII. Altera hydrocephali chronici species est, quæ neque ab inflamma- tione (uti saltem videtur), neque a cerebri structura imperfectiori ori- ginem habet. Huc nimirum pertinent hydropes, qui aliquando eveniunt ex retropulsis exanthematibus, suppressisve evacuationibus, atque laxi- tate et atonia vasorum absorbentium, etc, (2). Ekmarkius retulit memo- rabilem casum hydropis cerebri ex retropulsa scabie orti. Scilicet puella: (1) Handb. der Pathol. Anat. Band. I. p. 260. (2) Uti in pleura et peritonzo, sic etiam in arachnoidea hydropes saccati et hydatides inventi sunt. Richter specielle Therapie. Band. III. Abth. I. P 186. Zweite Auflage. ( 54) non diu post nativitatem scabie fuerat affecta, quam ut sanaret mater farinam ligni putridi vermibus erosi adsperserat. Non multo post scabies evanuit, sed tumere cœpit caput et natus est fatalis cerebri hydrops. Heec misera quadraginta quinque annorum etatem assecuta est; ejus sensus externi erant intacti, interni multum læsi. Cadaveris autopsia docuit cerebri membranas non fuisse affectas, cerebro interno et externo humore plenis (1). Itaque ex hoc casu et ex e üb quos tradidere auctores, rursus elucet arachnoideam et pleuram ejusdem generis esse membranas. Etenim sepius scabiei aliusve exanthematis retropulsio hydrothoracem produxit. Atque hoc etiam apparet in iis, qui scarlatinam passi sunt. Hi enim ali- quando post duas aut tres septimanas , fugato jam exanthemate , leuco- phlegmatia áfficiuntur, que si remediis non cedat, aut negligatur, morbi fomes sepe nobiliores partes petit; hinc tales ægroti non raro comatosi j convulsivi, apoplectici aut suffocati pereunt (2). § XXXIX. Paucis nunc inquirendum est quid ratio et analogia doceant de hy- drope cerebri ex debilitatis vasis absorbentibus. An recentissimorum prac- ticorum vera est sententia apoplexias ita dictas serosas a sero in arach- noidez laminis collecto numquam oriri, verum a systemate nerveo? An igitur serum in apoplecticorum craniis inventum potius ipsius mali effec- tus, quam causa haberi debet? Hanc rem breviter tangere pet. insti- tuti ratio. S XL. Apoplexia serosa homines infestat debiles, laxos, leucophlegmaticos , et ad alios hydropes dispositos. Serum inter arachnoidez lamellas sepis- sime inventa est in iis, qui apoplexiæ serose symptomata passi fuerant. Atque huc spectant Swietenii verba: »In literatis viris", inquit, » se- (1) €. D. Ekmarkii, dissertatio medica de hydrocephalo interno. $ 2. Upsali#, 1763. (2) Quarini, animadyers. practic. quas curavit Cl. Kesteloot. tom. I. p. 102. (85) » dentariam vitam degentibus, dum libris impallescunt, frequenter a » lali causa (colluvie serosa) oritur apoplexia; sed lente et per gradus » increscere solet morbus. Primo enim languor et amor quietis ac otii; » dein incipit ingenium hebescere, memoria vacillare, somnolenti fiunt, » stupidi et sepe diu in hoc statu manent, antequam moriantur. Vidi » non sine magna commiseratione eruditissimos viros et de re litteraria „ quam optime meritos , sibi ipsis quasi supervixisse per annum et » ultra, omnium rerum immemores." (1). Sunt tamen qui nostre sententie non assentiuntur, quoniam obser- vate sunt apoplexie que serosis similes erant, absque ut aqua in ce- rebro reperta sit. Verum hoc argumentum non satis valere mihi videtur ad convellendam thesin. Quis enim est qui cum post symptomata hy- drothoracem. mentita serum non invenerit in pectoris cayo, contenderet hunc humorem in hydrothorace vera causam non esse molestiorum symptomatum, at effectum? Itaque in his apoplexiis, que difficillime dignoscuntur, sepius symptomata occurrere possunt aliis apoplexiis similia licet ex diversis causis oriantur. Alii objiciunt seri copiam aliquando haud ita magnam esse, ut ledat. Verum non ab aque copia sola derivanda apoplexia est, nam ipsius humoris indoles et majus minusve cerebri robur sua haud parum con- ferunt ad excitandas apoplexias. Sic alii, ut exemplo utar, ex minimo arachnoidez vitio epilepticis affectionibus torquentur, dum alii menin- ges.crassas et osseas innocue ferunt (2). Denique ipsa analogia rem confirmat; etenim in omnibus cavis ato- nia vasorum absorbentium aliave ejusmodi causa multiplicem hydropem creat, immo, teste Culleno, hydrops universalis sepius terminatur in apoplexiam serosam. Metastasis quoque collectionis aquose sepius apo- plexiam produxit, quam vero lethiferam semper post ischuriam renalem observavit Cullenus (3). Itaque ex his patet, hydropem cerebri ex atonia vasorum fieri, uti (1) L. I. tom. III. p. 263. (2) Van Swieten. I. I. tom. II. p. 604. (3) Cullen, anfangsgrunde der praktische Arzueykunst, aus dem Pe übersetzt von Dr. Rotheram, B. III. p. 36. : (36) in aliis cavis, et serum post apoplexias serosas in cranio inventum sepius causam mali sistere. Innotescit simul, quanta fides Bichato sit habenda, cum contenderit hydropes arachnoidese minori numero in adultis obser- vari, quam illos pleure, peritonæi, tunicae vaginalis et pericardii (1). § XII. Tandem pauca de cranii cystidibus (2) sunt dicenda, quarum conside- ratio egregie ducit ad arachnoidez naturam cognoscendam. Rombergius primum observavit cystides illas saccos esse, quos arachnoidea largitur. Invenit nimirum apud feminam, que ante annum apoplexià, et dein paralysi lateris dextri affecta fuerat, in sinistro cerebri hemisphærio cavum magnitudinis nucis juglandis. Ex aperto cayo stillabat ichor rubro-fuscus, et interna cystidis superficies tum habitu externo, tum structura, arachnoidee erat similis (3). Itaque ex hoc casu rursus do- cemur arachnoidee indolem; nam probatur convenientia inter hanc et pleuram, et confirmantur ulterius exhalatio et absorbtio. (1) Traité des membranes, p. 225. (2) Cruvelhier, 1. l. tom. I. p. 202 seqq. í; (3) Archiv von Horn. (Julius, Augustus 1821.) pag. 10.. (5) CAPUT III. Arachnoidea ad membranaruntreerdsardan ordinem pertinet. § XLI. Si consideremus ea, que antea disseruimus, tum dictu non erit dif- ficile ad quodnam membranarum genus arachnoidea referenda sit. Ete- nim comparatio, qua optime rei cujusdam natura perspicua redditur , probavit arachnoideam omnes in statu sano habere dotes, omnesque pati in statu morboso mutationes, quz in pleura et peritonæo detegi- mus. Cum vero membranarum serosarum characteres ab iis pleurae et peritonei sint petiti, dubium non est, quin arachnoidea membrana se- rosa sit dicenda. : Sic igitur nostrum argumentum absolutum arbitraremur, nisi praeter ea, quae a nobis jam dicta sunt, pauca qusedam adjungere in animo esset, ut magis appareret theseos veritas. Conabimur nimirum brevi- ter ostendere arachnoideam structurâ suâ et usu magis convenire cum pleura et peritonæo, quam has membranas inter se. § XLII. In cranio invenitur processus falciformis, qui constat ex arachnoideá , lamina dure matris adjutâ Hic processus cum thoracis mediastino com- parari posse mihi videtur. Mediastinum enim conflatur ex binis pleuræ laminis ; jacet inter pulmones, quos in situ retinet, et; quominus alter (58) alterum premat, impedit. Dein ad sternum et vertebras dorsi media- stinum spatia habet triangularia, quae eum in finem data sunt, ut vasa, quae his continentur, a pressione libera forent, neque circu- lationis turbae orirentur. Eadem vero in processu falciformi observantur. Hic nimirum ex duplici arachnoidez lamina etiam nascitur , quibus accedit ipsius dure matris lamina, ut falx firmior foret et usui accom- modatior. Nam mollem hemispheriorum, quibus interjacet, substantiam, concussionibus facile ledendam, munit, et pressioni, quae in cerebro valde timenda est, obstat. Habet etiam falx spatia triangularia, sinus dicta, eidem usui ac illa mediastini inservientia. Non quidem ipsa vasa accipiunt cerebralia, verum solum sanguinem ; et sic quoque circula- tionis aberrationes impediunt, sanguinisque tarde redeuntis motui pro- spiciunt. Haec igitur arachnoidee et pleurz analogia valde manifesta est, ita ut simile quid in peritonæo non observemus. Verum peritoneum etiam habet partes, quibus destituta est pleura, non vero arachnoidea. In pleura enim frustra quaerimus duplicaturas omento. aut mesenterio similes , dum in cerebri ventriculis inter arachnoidee duplicaturas stria terminalis cum omento pulchre comparari potest, immo non nisi magnitudine ab ea differre videtur. Denique ipsa ventriculorum arach- noidea cum suis duplicaturis ita constituta est, ut peritonsi ad instar partes conservet et defendat. Ex quibus vero omnibus rite perpensis concludere ausi sumus, mem- branam arachnoideam primum inter membranas serosas occupare locum. TANTUM. TABULE EXPLICATIO. Figure tres priores desumte sunt ex Bonnii de continuationibus membranarum dissertatione ; quarta vero ex opere J. et C. Wenzel de penitiori structura cerebri. Tab. IX. fig. 4. FIG. I. Arachnoidee externe et interne in sella equina decursus et copulatio. a. Arachnoidea interna. b. Duplicatura seu arachnoides utriusque copulationis locus. . €. Vaginula, quam arteria carotis ab arachnoidea externa accipit. d. Hypophysis seu glandula pituitaria inter arachnoideam externam et duram matrem. sita. j > . e. Arachnoidea externa cum dura matre conjuncta sellam equinam tegens. FIG. II. Una ex venis superioribus cerebri cum ejus adnexo frustulo, exigua dure matris lamina. a. Arachnoidea externa tegens durae matris laminam. b. Vaginula, quam ab arachnoidea externa vena accipit. c. Duplicatura seu locus, quo arachnoidea externa cum interna jungitur. d. Arachnoidea interna investiens cerebri partem. FIG. III. Eadem ac secunda, arachnoidee vero externe cum interna conjunctionem ostendens. a. Duplicatura arachnoidez interne et ejus continuatio in arachnoideam ex- ternam, (40) FIG. IV. Duplicature dum arachnoidee ventriculorum. 4. Corporis striati pars. 5. Duplicatura a Wenzeliis stria terminalis dicta. c. Colliculus nervi optici. d. Altera duplicatura tæniola dicta, cum conario sive glandula pineali coherens. f e. Conarium morbose affectum, cujus pars inferior, major, tenuis, vesicam aqua repletam exhibet. f. Corpora quadrigemina, panics ç L2 "anie: Bec — CAROLI LIEDTS, ALDENARDENSIS, JURIS UTRIUSQUE CANDIDATI IN ACADEMIA GANDAVENSI, RESPONSIO - AD QUJESTIONEM as ORDINE JURIDICO IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC, XXI. » Exponatur Juris Naturalis doctrina de pactis universe spectatis. » In qua quidem materie dilucidanda ille servetur modus et ordo, » ut singulis Juris Nature preceptis expositis, leges civiles Ro- » mance pariter atque hodierne examini subjiciantur brevi et » succincto , atque doceatur , quatenus earum sancita principiis » naturalibus vel consentiant, vel dissentiant : simulque rationes , » que legum illarum conditores impulerint, ut a Juris Naturalis » simplicitate vel rigore recederent, inquirantur et illustrentur.” QU PREMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC. XXII. "d EN Y. rue D eun TH: i * i > r i Pia nw. aput, s EREN SC P H y "activar V "tmp a Qa i ‘ va ef 2071 eH ? M ie aa $3 «^ 00 5100 JERX DONG M PUIROTDO HIV AQ. TIVA _PR/EFATIO. L. S. Hos commenturiolos legentem de objecto quœstionis proposita atque de nostro scopo premonendum paucissimis existimavi. In primis innotescat velim, Jus Nature eádem significatione a nobis assumi , quá in Academiis nostris Belgicis vulgo accipi solet, hoc est, pro parte philosophicà juris, sive pro complexu atque systemate princi- piorum juris ab ipod ratione prœscriptorum, hinc recte rationis usu cognoscendorum. Cavendum itaque est, ne Jus Naturale cum aliá doctriná ei cognatá vel affini, cum Ethicá presertim, sive complexu normarum virtutis et conscientie , confundatur. . In hác commentatione conscribendá non potui, quin prœcognita supponerem generaliora saltem Juris tam Naturalis, quam Romani — — is CE S erde dens — ome ca ol 77... ̃ an SBAEATRS RT TE gaans teg et hodierni principia; alioquin hec opella in immensum opus ex- crevisset. Eadem me ratio impulit, ut singulas vel patrias vel Romanas leges Juri Nature consentaneas non semper exscriberem , sed sepe me iis afferendis sive citandis continerem. Tandem non est quod quis miretur, si causas que legum posi- tivarum conditores a Juris Naturalis vel simplicitate vel rigore avocárunt, non omnes genuinas. invenire potüerim ; namque legum- latorum arcana consilia semper cognoscere hominis est in arte po- litica peritissimi. COMMENTATIO DE PACTIS UNIVERSE SPECTATIS, SECUNDUM PRINCIPIA. JURIS NATURALIS. — INTRODUCTIO. SUMMARIA : ($ 1.) Mutui inter homines commercii necessitas, atque inde: (§ 2 — $5.) Origo et notio Pactorum. ($ 4.) Nomina technica, quibus insigniuntur contrahentes et pacti materia. ($ 5.) Questio proponitur, an pacta sint servanda; malaque nonnullorum auctorum probandi ratio paucis refellitur. ($ 6.) Aliud ejus questionis affirmande argumentum directum. (S 7.) Refutatio adversariorum, et conclusio. ($ 8.) Differentia pactum inter et contractum a Romanis admissa dui Na- turali adversatur, ejusque ratio affertur. ($ 9.) Tria in omni pacto distinguenda esse momenta: 1° de essentialibus. (§ 10.) 2° Naturalium definitio. > ($ 11.) 5° Accidentalium natura. ($ 12.) Divisio dissertationis. (6) § 1. Constitutis rerum dominiis, atque hinc adauctâ quorumdam opulentiâ, inventz sunt varie vitæ jucunditates, enatum earum studium, inde rerum atque opum cupiditas : tum quoque homines hominum ope indigere ceperunt. Hic nempe, loco rei sibi moleste aut minus neces- sariee, rem utiliorem comparare, ille indigentià pressus operas suas in aliorum. utilitatem conferre, ut inde quastum faceret; ille rem quam- dam, quà caret, non semper sibi necessariam fore existimans, usum illius temporarium habére, alii denique ad finem quemdam communem sibi propositum conjunctis viribus tendere cupiunt; verbo, inhabiles ad fe- licitatem suam. promovendam et nonnunquam ad vite onera perferenda, alii ad alios confugere atque perpetuo inter se commercio uti, coacti sunt. 2. Verum quidem est, homines ad mutuum sibi auxilium prestan- dum ex legibus virtutis et humanitatis obligari. Sed non raro liberalitati aut conferendæ aut accipiende obstant vel fortuna nostra, vel ingenii natura, aliave causa, nec ullum latet, quam sepe officiis virtutis detrec- tetur. Porro, quum par paris inviti libertatem absque summa injurià restringere non possit, cogendo eum ut sibi praestet id, ad quod præstan- dum. non jam ipso jure tenetur, nec unquam homines hominum ope carêre queant; necessitas eos impulit ad suam alteri aliquid preestandi voluntatem. voluntati aliorum Zibere subjiciendam. Verum, quia per rerum naturam nemo aliena pectora introspicere valet, et preterea le- gibus juris non nisi externa hominum actiones submittuntur, perspicuum est, voluntatem illam, alteri aliquid cad actibus externis suffi- . cienter declaratam esse debere. Quemadmodum vero, ut alteri quid prestet, nemo sine facto suo per leges juris perfecte obligatur, ita quoque nec alter id quod sibi ab altero oilertur, inyitus accipere tenetur, seu; ut ferunt Leges Romane, non potest liberalitas nolenti acquiri (1). Quapropter manifestum est, decla- rationem, de quà diximus, efficacem non esse, nec vim juris aore posse, nisi is, in cujus favorem facta sit, significet, se idem velle, quod velit alter, sive consensum suum eatenus exprimat; verbo, necesse est , ut utriusque partis, quarum una alteram sibi obligatam habere cupiat, voluntas conveniat, quam conventionem mutuum consensum appellant. (1) L. 19. $ 2. ff. de. Donat. C7) 3. Declaratio alicujus, se partem. quamdam libertatis sum externe eodem modo potestati alienze subjicere, quo originarie ipse de ed sta- tuebat, seu declaratio cujusdam se ad prestationem alteri obligatum esse. velle, nominatur: Promissio, sensu juris. Quod si is, cui tale quid promittitur, declaret se partem illam libertatis externa sibi oblatam tamquam arbitrio suo subjectam considerare, sive ad actionem ab altero promissam jus habére velle; tum promissum acceptari dicitur. Promissio autem ejusque acceptatio una Pactum constituunt. Pactum itaque seu conventio est promissio acceptata (1), hoc est, mutui con- sensûs duorum pluriumye expressio, quà jus in præstationem ab uno ad alterum transfertur. Cum Jure Naturali igitur eatenus consonant leges civiles hodiernæ, que pactorum definitioni, in legibus Romanis, latius, uli postea dicemus, concept , necessariam restrictionem adhibuérunt (2). 4. Qui promittit Promittens, cui promittitur, et qui simul Promis- sum acceptat, Promissarius, et Promissionis materia eien vo- catur. 5. His notionibus præmissis, videtur hoc loco posse commodissime tractari questio, cujus ea est natura, ut, pro varià qua solvatur ratione , ea qui subsequuntur aut nonnihil utilitatis habeant, aut omni penitus usu destituantur. Quaeritur itaque, num pacto debitis conditionibus or- nato, ex Juris Nature principiis, vis insit efficiendi, ut promittens ad prestationem ejus quod promiserit ita obligetur, ut injuste agat, si non prestet; et vicissim, an ex pacto valido jus competat promissario rem promissam , Msi debitam , Loose si ea ultro non ann; verbo, an pacta sint e } Hanc autem celebris philosophi Kantii j ipiius esse opinionem accepimus, ut putent, de questione illà affirmandà non magis dubitari (1) Sunt qui putent, definitionem hancce suo definito esse angustiorem; eam enim iis pactis non convenire, in quibus aliquid statim, nulla promissione precedente, prestetur. Sed ` hujusmodi negotio necessario tacita inest promissio; me velle ut id de quo agitur alterius sit: alioquin tali negotio contineretur, non pactum sed nuda possessionis translatio, alteri " nullum jus tribuens, Perinde autem est, quoad juris effectus, utrum tacite quis an expresse voluntatem suam significet; (.Achenwall, J. N. Jib. 1. sect. 2. $ 171. ¥ (2) Art. 1101. Cod. Civ. — L. 1. $ 2. ff. de Pact. (8) posse, quam de matheseos axiomatibus, ut dicunt, que probationem ulteriorem non suscipiunt (1). Quibus quidem auctoribus facile assentimur, pactis patrandis omnem et vim et perfectionem hominum, eorumque inter se nexum socialem, atque commodam vivendi rationem necessario contineri et includi; verbo, quidquid ad vitam beatam spectet, id totum, si pacta infirman- tur et convellantur, exsulare, et fatemur et concedimus. Sed vite beate necessitas nobis tanta non videtur, ut ei jus quoddain superstrui possit. Que cum ita sint, pacta servanda probare alia vid conabimur. 6. Ut de reliquis bonis suis, ita et de parte quávis libertatis sue ex- ternee, salvis tamen juribus reliquorum, cuique liberum est, in gratiam alterius consentientis, pro arbitrio suo statuere. Re autem vera, liber- latem pro parte alienamus, si alteri consentienti satis declaramus volun- tatem, partem eam ejus arbitrio subjectam, nec nostro amplius submis- sam considerandi; etenim, ut quis jus quoddam in alium consentientem transferat, non video quid aliud requiratur, quam ut is illud transferre et velit et possit. Adeoque promissarius, qui promittentem ad promis- sum prestandum impellit, atque reluctantem vi cogit, jure suo utitur. Quumque nemini invito sine injurià jus auferatur, frustra postea pro- mittentem promissionis pæniteret. i 7. Dicat forsan quis, neminem jure quodam originario gaudere ab aliis postulandi, ut mentem suam declarent, atque vera dicant; jure itaque eve- nire ut paciscentes a promissione factà semper recedere possint, dicendo sibi animum non fuisse, obligationem ad id quod promiserint suscipiendi; si autem promittens a pacto recesserit, eum promissario ad damni repara- tionem dumtaxat teneri, quod hic ex fide promissioni habita perceperit. Sed, quamvis in foro externo jus originarium nullum existat , vi cujus ab alio.postules, ut vere ac sincere loquatur, attamen leges juris, ut diximus, non nisi externas actiones regunt, nec eorum que interiori mente adhuc latent, ullam rationem habent aut habére possunt. Quod si igitur pro- missio serio interposita fuerit, id est, eum in modum ut nec ex verbis (1) Kant. Princ. Metaphys. Jur. Doctr. p. I. c. 2. sect. 2. — Puffend, J. N. et G. lib. 5. c. 5. $ 2. — Id. de Off. Hom. et Civ. lib. 1. c. 9. $ 5. (9) nec ex factis appareat, promittentem jocose egisse, etiamsi promissor aliud mente condiderit, aliud linguá aut factis professus sit, promissarius jus habet, voluntatem ejus serio declaratam pro voluntate ejus interná ac verà habendi, nec admittenda esset exceptio promissoris ex post-facto allegantis, priorem consensüs declarationem non fuisse seriam aut deli- beratam, licet signa externa contrarium suaserint. Nulla enim est causa, cur prior affirmatio cedere debeat posteriori: utraque ab eodem homine que signis interponitur, et si una fide digna non sit, quis certam faciet altern? : Preterea, quod si jus in quolibet homine agnoscatur dicta sua aut facta retractandi, sub specie quod veram animi cogitationem non refe- rant, animadvertas velim, quantum he sententia secum pugnet: quod quis dixerit verum erit aut falsum, prout ipse dicta tacite comproba- verit, aut revocaverit; eadem signa diversam habebunt significationem, verborum veritas non amplius a modo, sed a tempore quo prolata fue- - rint, pendebit, et mendacia que serius proferentur, majori fide digna erunt, quam quie ocius. Denique nulla jam tunc usurpatio erit illegitima ; nullo limite fas et nefas distinguentur. Nam quamvis quisque damnum a se illatum in se recipere debeat, per delinquentem tamen stabit, quominus ab omni poenâ et damni resarcitione liberetur, excipiendo, nihil esse quod sibi a con- scientià exprobretur, suique unius denegatione ommes contrarias proba- liones destrui. dog Ex alia parte ist’ doctrinà videretur vel injustissima inyasio legitimari, cum nuda allegatio vim habeat probationis et tituli locum teneat; sed quoniam adyersario idem jus, possessionem suam simplici affirmatione adstruendi, competeret, conflictus ille ineptiam hujus theoriæ demon- straret, et tandem agnosceretur, in foro juris de factis tantum externis quaestionem moyeri posse. Principiis itaque Juris Naturalis sive rationalis satis evincitur, pactis inesse yim. quamdam obligatoriam. Sed hujus veritatis novum argumen- tum in populorum unanimi consensu occurrit. Apud omnes populos contractuum sanctitas atque observantia in honore fuit, eorumque vio- 2 (io) latio perfidiæ nomine ad ignominiam sempiternam notata. Olim etiam nationes, minus corruptæ et nature propiores, Deorum iram in eos in- vocabant, qui pacta publice inita convulsissent, quasi tantum crimen mortalium vindictâ satis plecti non posset. Hinc fides jurijurando addita, hinc apud veteres et Boii maxime réligio sacramenti militaris ejusque prodigia, hinc tandem historia et fidem Punicam et nomen Reguli celebravit atque posteris tradidit. Jam vero idez ille, tam constantes, tam universe diffuse non videntur, ex institutionibus hd profectz fuisse, sed potius ab immutabili natura cordibus hominum insite atque insculptæ. Ex omnibus hisce argumentis abunde liquet, pacta Jure Nature esse servanda, nec solà, ut quidam exisümant, populorum sponsione, verum et lege nature inniti. » Quod ab initio scriptum aut in stipula- » tionem. deductum est, hoc ab invitis. postea compleatur." — Les » conventions légalement formées, tiennent lieu de loi à ceux qui » les ont faites.” (1). 8. Jure Romano, differebat pactum a contractu in eo, quod illud a solà partium fide in regulà penderet (2). Verum heee distinctio subtilior (1) L. 25. Cod. ad SC. Vell. — Art. 1134. Cod. civ. (2) Jure Rom. contractus est conventio nomen vel causam habens; pactum vero est con- ventio nec nomen nec causam. habens. (Quid sit causa, quid nomen, quomodo. contractus pac- taque dividantur, vid. in recit. Heinecc. $ 774 et seq. edit. antec. De Ryckere. ) Ratio autem , cur Romani solis contractibus vim obligatoriam tribuerent, ex pactis vero nudis actionem nullam darent, adeoque a Juris Nat. preceptis recederent, hic inquirenda est. In hac quaestione illustrandà JCti in varias partes abiérunt. — Alii causam. quærendam esse putant im egregià, qua prisci Quirites usi fuérunt, sapientià in arte civili. Nimirum, ut aiunt, Romani non negabant pacta esse servanda, imo potius improbum eum existimabant qui fidem datam servare nollet, grave est fidem fallere. (L. 1. ff. de constit. pecun.) Sed, quia saluti civium adversari putabant, si omnes conventiones, quarum haud pauce festinanter , nec serio aut deliberato animo ineuntur, civiliter valide haberentur, sancitum est, ut nemo verbis ad- stringeretur, nisi hac conceptione solenni constarent. Quam ad causam illas etiam conventio- nes Jure Civili obligatorias declarabant, qua vel litteris, yel ipsà re inite fuerant, propterea quod formule ille litterales, a partibus observate, vel prestatio jam facta satis denotant , contrahentes deliberato animo egisse; et quoniam utilitas publica jubebat, ne contractus con- sensuales, utpote quotidie fere inter homines occurrentes, iisdem solennitatibus subjicerentur, quibus alii contractus, constitutum est, eas solà paciscentium voluntate perfectos esse. (Noodt lib. singul. ad edict. pret. de pact. et trausact. c. 10. — Pulfend. de J. N. et G. lib. 5. cap. 2. Car) quam justior, juri nature incognita, est, quippe quo yoluntas quocum- que modo manifestata. contrahentes . adstringit. Quapropter vocabulis pacti , conventionis. et contractus indistincte utemur. | 9. Priusquam hujus commentationis divisionem ineamus, necesse est, ut de tribus in. omni pacto distinguendis momentis quadam premittamus. Tria autem hzc momenta vulgato nomine vel essentialia, siye sub- stantialia, vel naturalia, vel denique: accidentalia dicuntur. _ Essentialia pactorum vocantur, que, ex ipsà pacti ideà, ad ejus es- sentiam ita requiruntur , ut illis sublatis pactum quoque corruat. Ex 95. — lbid. lib. a. cap. 5. $11. — Heineec. recit. ad inst. § 774. seq. — Bigot-Préameneu , exposé des motifs de la loi des contrats, — Malleville et alii. * Ratio tamen ab illis JCtis de hàc re allata, neque sola neque genuina esse videtur. Quenam enim sapientia in arte civili potuit adesse apud Quirites, apud populum tam rudem, tam in- cultum, ut vix dum, historia teste, scripture artem noverit? Sed concedamus quoque Quirites summà sapientià hac in re fuisse usos; cur igitur Romani, serioris ævi, identidem pactis nudis aliquam vim civilem tribuérunt, uti videmus ex pactis pretoriis, legitimis aliisque? Hac ‘certo probant, JCtos qui postea venérunt, a mírificà illà primorum Quiritium sapientia, quan- tum fieri poterat, deflexisse. (Conf. Modderman „comment. jur. ad quest. a nobil, fac; jurid. Groning. proposit. an. 1816. = 1817, cap, 5.) — Preterea, non omnino yerum est, Romanos ideo tantum contractus obligatorios declaravisse, quod presumi possit, eos serio et deliberato animo esse initos, cum sancitum sit, ut in pactis innoniinatis , obligatione ab utrâque parte nondum adimpletà, ille e n recedere possit a contractu, qui promissum zei tra- dende prestiterat, adeoque. ipso facto probayerat, se serio atque deliberato animo egissse;. Probabiliorem causam invenit Thomasius , acri judicio JCtus. Existimat nempe Patricios, ut potentiam suam sive augerent sive stabilirent, plebemque sive subjicerent, statini dc, latis XII tabb., legis actiones: actusque. legitimos compósuissent; quibus populus tum jus suum persequeretur, litemye intenderet, tum negotia privata contraheret vel perageret , excogitasse - quoque certas verborum conceptiones sive formulas, quibus non servatis irritæ essent conven- tiones; pancis: tantummodo' exceptis; idque! satis aperte dicit Pomponius (in L. 2. ff. § 6. de orig jur. ): » Deinde; ait, ex his legibus: (XII tabb.), eodem: tempore fere actiones composite » sunt, quibus inter se homines disceptarunt, quas actiones ne populus prout vellet institue- » ret, certas solennesque esse voluêrumt, et. Eodemque loco, $ 55. hec subjiciuntür : » Ex omnibus, inquit, qui scientiam Juris Civilis nacti sunt, ante Tiberium Córuneáhium » (qui primus fuit. Pontifex) publice professum: neminem traditur, ceteri autem ad hunc wel » in nti Jus Civile retinére cogitabant , ¡solumque consultatoribus vacare , potius quam » discere volentibus se prestabant." C Vid. Rev. Jur. Rom. act. Thomas, lib. 1. p. 12 et seq. — Merlin, ‘réperti- v. Contrat.) Quidqüid sit, omnis hzc opinio non nisi magne 1 conjectura, minime vero indu- bitata- veritas habenda est, quum fieri possit, ut vera ejus rei ratio antiquitatis tenebris ob- ducta lateat. : (12) elementis istis essentialibus alia: omnibus pactorum speciebus communia sunt, alia certis pactis propria: sine illis itaque nullum omnino pactum intelligi potest, absque his vero pactum in aliam speciem degenerat, non tollitur; sic, quum omne pactum e contrahentium consensu oriatur, de- ficiente consensu pactum nullum existet. Ex adverso, emtionis-venditio- nis essentia postulat, ut adsit pretium in pecuniâ numerata consistens ; jam vero, si tecum pactus sim de equo meo pro vaccá tuà tibi ven- dendo, conventio quidem ipsa subsistit, adeoque mutua tenebimur obli- gatione alterum pro altero preestandi; sed in pacto nominando erravimus, nam permutatio adest, non emtio-venditio. 10. Pactorum naturalia ea dicimus, qua iis per rerum naturam in- sunt, nec a paciscentibus includi oportet, quibus tamen expressâ partium voluntate remotis,.nec pacli species mutetur, nec pactum tollatur. — Hinc liquet naturalia in eo ab essentialibus discrepare, quod hec ad pacti existentiam necessaria sint, non vero illa. Sic, ut rem exem- plis illustremus, nihil obstat quominus conveniant partes, ut si res, v. g. ante traditionem pereat, alia quzdam prestanda sit, quum , ut infra dicetur, tantummodo de naturâ sit pactorum, debitorem , re sine facto suo extinctâ, liberari. Ita etiam de natura est contractüs, emtionis-ven- ditionis, ut venditor teneatur ad resarciendum damnum per evictionem rei ab emtore perceptum; si tamen contrahentes de evictione non pres- tanda convenerint, non idcirco emtionem-venditionem sustulerint. Ea omnia, que de natura sunt pactorum, singula pertractare illius est, qui vellet de omnibus pactorum speciebus agere, quod cum limites nobis prefixos excedat, non erit mirandum, quod ea silentio prætermittamus. 11. Differentia vero naturalia pactorum inter et accidentalia ex verbis ipsis cernitur. Hæc enim dicuntur, qua neque ex essentià neque ex na- turà pactorum proficiscuntur, que itaque nunquam adesse censentur, nisi clausulà quádam | expressá adjecta fuerint. Contrahentium scilicet arcana consilia, prudentia, rerumque circumstantiæ conditionibus et tem- peramentis innumeris occasionem prebent: sic accidentalia habenda sunt terminus solutionis, facultas solvendi per partes, et solvendi rem aliam pro alia, vel solvendi alii persone quam creditori, et similia, quum non nisi in consequentiam expresse clausule locum obtineant. C15) Quoniam igitur accidentalia a mero paciscentium arbitrio pendent, per- spicuum est, de iis non posse in abstracto tractari, sed ea esse preter- mittenda. Utique tamen inveniuntur nonnulla, que, etsi non semper, persepe tamen pactis adjiciantur, qualia sunt conditiones, terminus modusque solutionis, et alia quædam, de quibus agendum putamus. 12. Hisce rite precognitis, commentationem nostram in sex titulos dividemus, eumque ordinem : servabimus , ut titulo primo illustremus requisita essentialia, omnibus pactorum speciebus communia, ut titulo secundo de accidentalibus illis, que in pactis persepe occurrunt, aga- mus. — Porro, quum nonnunquam accidat, ut obscura sint verba, quibus in declarandà voluntate usi sint contrahentes, titulus tertius versabitur circa interpretationem pactorum. — Proximum tunc erit, ut videamus de effectibus pactorum, quod objectum erit tituli quarti, — Et quoniam necesse est cognoscere, quibus modis effectus pactorum finem capiant, in titulo quinto dicemus de modis quibus obligationes pactitiæ tolluntur. Sic, ni fallor, principia omnia de pactis universe spectatis exponere non admodum arduum erit; quam ob causam, his omnibus peractis, finem operi imponere possemus; quum vero preter principia illa, omnibus pactorum speciebus communia, quidam etiam paucissima pactis onerosis propria sint, ea titulo ultimo attingemus.. — 0 «D» O C14) TITULUS PRIMUS, De requisitis essentialibus, omnibus pactorum speciebus communibus. 13. Definivimus pactum: » Mutui consensüs declarationem" duorum pluriumve, quà jus in prestationem ab uno in alterum transfertur." In omni pacto itaque necessario concurrunt, 1° du pluresve persone ad paciscendum habiles, 2» mutui consensüs declaratio paciscentium , 3» objectum, de cujus prestatione conveniant contrahentes. Ut hujusce tituli materiam dilucide pertractemus , videndum est 1° quanam persone pacisci queant, 29 quænam prestatio pacti objec- tum constituere, et denique 3° quandonam mutuus consensus adesse censeri possit. CAPUT PRIMUM. De personis que pacisci possunt. SUMMARIA : (S 14) Numerus contrahentium necessarius; contrahentes consentiendi fa- cultate et physica’ et juridicà gaudeant. (§ 15) Physica consentiendi facultate orbantur infantes. (S 16) De mente captis. (§ 17) De ebriis. (§ 18) De mutis et surdis. (S 19) De iis qui juridicà consentiendi facultate destituuntur, et 1° de li- beris, 2° de pupillis, 3° de interdictis , 4° de uxoribus. (S 20) Pacta, ob defectum consentiendi facultatis nulla, posse rata haberi , simul ac consensus valide interponi possit. «18: ) 14. Pactum necessario initur inter duas pluresve personas, sive sin- gulares (personnes individuelles) sive morales, quas dicunt ( personnes morales), quales sunt universitates, societates. Cum ad essentiam pacti etiam pertineat, ut contrahentes consensum suum declarent, consequens est, personas illas ad consentiendum habiles esse debére. Verum enim vero conseusus duobus quasi partibus constat, voluntate et optione; homo velle sive cupere non potest, nisi id quod sibi utile putat, neque optare nisi id quod cognoscit. Binz illæ animi dotes, optio et voluntas non omnibus obtigérunt, aut obtigisse præsumuntur; aliis ipsa natura eas denegavit, aliis lex, vel stati, vel animi imbecillitati caute providens, illis non gaudére praesumit. Ex dictis profluit, neminem pacisci posse, nisi potestate consentiendi physicé simul et juridicá instructus sit. 15. Videamus jam, quinam potestate consentiendi physicà destituti sint, nam si illos cognoverimus, simul intelligemus quinam eå gaudeant. Et primo quidem loco eA orbantur infantes, ut pote qui, rationis luce adhuc destituti, ignorant quid sibi utile, quid non; consequenter nec valide consentire, nec pacisci possunt. Imo, Jure Naturali definiri nequit ætas, quà quis paciscendi capax evadat; corporis constitutio, animi indo- les, clima, circumstantie innumere et inprimis educatio tot et tantas differentias eatenus afferunt, ut regulas generales de hoc puncto tradere impossibile sit, sed potius singulorum: et agendi et cogitandi rationem caute scrutari necesse sit. Quoniam tamen mutui commercii usus postu- lat, ut homines societatis civilis vinculo conjuncti cognoscant, quo etatis auno valida inter se pacta inire possint, ne difficillima inquisitio neces- saria sit, legislatores ab omni svo indicárunt statis annum, quo cives. paciscendi capaces censeantur. Jure Rom., infantibus, septimo etatis anno minoribus, absque interventu tutorum, contrahere omnino non licebat, ne tum quidem, eum conditionem suam meliorem redderent; ab anno vero etatis septimo usque ad duodecimum pupille et decimum- ` quartum pupilli, alios quidem sibi, non se aliis, sine tutoribus, obligare poterant; post hanc statem valide sese aliis obstringebant. Apud nos autem, ubi climate magis temperato rationis lumen tardius accenditur, nemo, nisi fuerit emancipatus, ante statis annum vigesimum-primum ( 16) obligationem, citra tutoris auctoritatem, suscipere potest. Persone tamen que cum minoribus contraxérunt, valide iis tenentur: » non debet enim » adversus pupillos observari, quod pro ipsis excogitatum est" (1). 16. Physicâ quoque consentiendi adeoque et contrahendi facultate non gaudent mente capti, quippe qui perpendere nequeunt quid agant, quid sibi aliisve conducat, quidve noceat. Quapropter si dementia et furor insanabilis sit, cogi nequeunt ut pacta ante dementiam vel furo- rem inita ad effectum perducant, nam qui voluntatem non habet, obli- gationem solvere non potest. Experientia. tamen teste, furor non in omnibus est perpetuus, sed subinde per intervalla remittitur quod non ex uno alterove momentaneo facto, sanum hominem referente , verum ex recto presertim judicio colligitur; adeo ut illis temporum spatiis , que dilucida dicuntur, sani mente utantur, et perinde ac alii homines, quid faciant, quid sibi utile, quid damnosum, perpendant. Quamobrem intervallis illis dilucidis non est, quod contrahere non possint. Jus quoque Romanum nec non Belgicum mente captorum et furio- sorum invalidos declarat contractus; sed, quoniam in eorum. odium non debet retorqueri, quod pro iis introductum est, Codex civilis hodiernus, (art. 1125) statuit, mente captos et furiosos se quidem non aliis, sed sibi alios adstringere posse. Cum autem dementia et furor in foro civili ` existere non censeatur, nisi a momento interdictionis, omnia pacta, in- terdictioni anteriora, ab homine usu rationis pollente, contracta præsu- muntur, nisi contrarium evidenter probetur (art. 503.) Jus Rom. etiam sancivit, pacta a furiosis, tempore dilucidi intervalli inita, valida esse, et idcirco judicis erat vidére an is qui nonnunquam furoris habet laxamenta, presumi debeat ea, tempore dilucidi intervalli, an magis in ipso furore gessisse; quam ob causam ponderabat anteceden- les, consequentes et concomitantes initi negotii circumstantias: verum, quandoquidem talis investigatio persepe fieri non potuit, conditores Juris. Belgici contractus interdictioni posteriores ipso jure nullos declaravére (2). (1) Vid. L. 15. $ 29. ff. deact. emt. — L. 1. $ 2. ff. de adm. tut. — L. 9. ff. de acquir. hered. — L. 5. $ 5. ff. de carbon. edict. ad finem. — Inst. de auct. tut. in pr. — Et de inutil stipul. $ 10. — Art. 588, 1125 Cod. civ. (2) Inst. de inutil. stip. $ 8. — L. 4o ff. de ‘reg. jur. — Voet, ad ff. tit. de curat. furios., etc. — Art. 502 God. civ. (17 ) 17. Denique physicà consentiendi facultate non fruuntur homines adeo ebrii, ut per potum ratio nino sit obruta. Nam dici nequit pro- missiones ebriorum in genere esse nullas, siquidem non desint, quorum mentis acies largiori potu non statim obtundatur, sed potius aliquando acuatur. Tempore autem quo ratio sopita est, pro vero et deliberato consensu haberi nequit, si quis momentaneo tantum et inconsulto im- petu in aliquid inclinet aut signa quaedam edat, consensum alias expri- mentia. Idem dicendum de casu quo temulentia voluntaria sit, nam pactum. prorsus intelligi nequit, sine deliberato paciscentium consensu(1). 18. Jure Romano, ad verbales tantum obligationes suscipiendas inha- biles habebantur muti et surdi, propterea quod, eo jure, verborum obligatio solenni contineretur stipulatione, quam illi vel exaudire vel profari non possunt, quod tamen necessarium erat. Eoque sensu dicta- bat regula: »ubi non voce, sed præsenti opus est, mutus, si intellec- » tum habet, potest videri respondére; idem in surdo, hic quidem et » respondére potest." Sed, cum Jure Naturali nihil intersit, quo modo significetur consensus, pacisci possunt muti et surdi, qui voluntatem suam gestibus, scriptis, aliisve signis indicare didicérunt; nec dubio ulli subest, quin idem Jure Belgico custodiri debeat (2). 19. Enumeravimus personas, que ob defectum physice eee facultatis pacisci nequeunt. Progrediamur ad illas, que defectu quodam juridico. impediuntur quominus pacta ineant; hi nullo negotio cognos- cuntur. Sunt omnes »quorum voluntas voluntati alterius jure subnoxia » est, qui itaque consensum dare noh possunt sine auctoritate illius, sub » eujus potestate sunt constituti." Ex naturâ rei quisque statim per- Spiciet, numerum hujusmodi personarum) non ita magnum esse in statu libertatis naturalis, quam in statu civili, in quo tranquillitas publica interdictionem et maritalem potestatem, fortunarum fixitas et civium educatio tutorum atque curatorum potestatem justas reddunt atque . (1) Voet, ad lib. ff. 18. tit. 1. n» 4, — Hopfner, J. N. $ 65. — Thomas. Jur. Div. cap. 7. $ 55. — Puffend. de J. N. et G. lib. cap. 6. $ 4. — Delvincourt, not. 5. ad pag. 119. tom. 2. — Toullier, tom. 6. n» 112. et Huber, tit. ff. de sponsal. $ 16. (2) $ 7. Inst. de inutil. stipul. — L. 124. ff. de Reg. Jur. — Art. 1125 Cod. civ. 5 (18) legitimas; in quo denique ad obedientiam legibus et magistratibus debi- tam prestandam, per diuturniorem parentibus submissionem quasi fin- gimur atque informamur. 1e Dispiciamus igitur, quanam ea sit auctoritas, que Jure Naturali parentibus in liberos a se procreatos competat. Vita celebs officio hominis a natura insito repugnat, non stricto juri. Simul ac autem quis, procreatione liberorum, officio functus est, nature lex tamquam altera tutrix, pro liberis cum parentibus stipulatur, atque lisce obligationem imponit, ut, quos libero facto suo vita donavere, ne eos injuste vita spolient, ut itaque eos sustentent, alant et educent, donec suam eis opem inutilem posthac futuram esse senserint. Atque hee obligatio utrique conjugi communis est, nec altero detrectante, ab altero pro parte adimpleri potest. Ratio igitur, que liberos inter et parentes intercedit, hisce necessario tribuit potestatem paternam , que cum obligatione sustentandi , ex quà oritur, interit, quæque non in vitam et necem, ut apud veteres Romanos, sed in solum in- fantis commodum exerceri potest. Ex ejusdem obligationis natura etiam deducitur, jus illud parentum aliis nec cedi nec donari posse, cum pa- rentes ipsi obligationem contraxerint, nec jure liceat debitori soli, alte- rum debitorem in sui locum delegare. Hisce argumentis videtur mihi opinio celeberrimi Rousseau non tantum probabilis, verum et juri consen- tanea, omnem scilicet, Jure Nature, relationem evanescere liberos inter ac parentes, ex quo illi et ratione frui, et vitam ipsi ducere valeant. Ut autem ad propositum nostrum redeamus, paucis verbis conclüdimus, liberos qui ratione fruantur, qui tamen, ob defectum quemdam, paren- tum ope indigeant, atque idcirco auctoritati illorum submittantur, ad paciscendum inhabiles esse, nisi a parentibus auctoritatem impetrave- rint (1). N 2° Ex dictis prono alveo fluit, liberos, defünctis parentibus, ita sui juris fieri, ut alienz potestati non submittantur; auctoritas enim paterna, morte parentum extincta. in tutorem aut curatorem jure haereditario non potest transferri, tum quod jus ipsum sublatum est, tum quia Jure (1) Rousseau , contrat social, liv. 1. (39) Natuwee mon existit successio hereditaria. Neque proximi parentes ad pu- ` pillum sustentandum juridice aut licite coguntur, neque alii homines hane obligationem suscipere tenentur , quia in statu naturali homines non -aliam inter se juris rationem habent, nisi eam quam) vel pacto ex- presso, vel facto alio libero contraxêrunt; que si parentes inter et libe- ros intellectum jam adeptos nulla est, multo magis ne inter cognatos . quidem .existet. Hine patet neminem, Jure Naturali, cogi posse ut alte- rius tutelam suscipiat aut curatelam, nec consequenter de pupillis tu- torum aut curatorum potestati submissis nos hic loqui debére. Caeterum ` animadyertisse juvabit, quantum utilitatis secum ferat secietas civilis quie, salutis publica causa, invitos cives ad curam aut tutelam impu- benum vocat (1). 3e Extra civiles societates, quisque equalitate jurium. gaudet, nemo alieno imperio subjectus est, neque quisquam alterius inviti libertatem legitime vestringit, quapropter solo jure positivo, ob causas omnibus notas, interdictio constitui potuit, interdictisque vetitum est, ne pacis- cerentur (2). 4° Quod ,uxores attinet, persuasum nobis habemus, maritis in eas nullam potestatem a naturà competere. Matrimonium enim non est nisi pactio socialis, sequalitate jurium nixa; nec vi intellectuali aut physicâ jus continetur; deinde, si virium imbecillitas fœmineo sexui obtigerit , id certe eo nature consilio factum est, ut inter conjuges arctius inter- cedat vinculum, quum fæmina auxilio et presidio viri sibi ut plurimum opus esse viderit. Manifestum igitur est, huic nature consilio marem adversari, qui invitas charites marità potestate coerceret sibique submit- teret, quum id mutuas discordias, non amorem aleret. Accedit, omnem viri protectionem in favorem uxoris adhibendam esse, ab eáque posse abdicari. Denique apud omnes constare existimo hanc summi juris re- gulam : necessitatem , ex quà jus quoddam proficiscatur, physicam esse oportére; protectio autem mariti non ita uxori necessaria est, ut hac suis viribus nixa vitam agere nequeat; historià enim teste satis con- "T (1) Argto princ. art. 427 et seq. Cod. civ. — Inst. de excusat, tutor. vel curat. (2) Art. 489 et seq. et art. 1124 Cod. civ. — L. 4o. ff. de Reg. Jur. — $ 5. Inst. de Curat. ( 20 ) trarium adstruitur. Neque quisquam auctoritatem mariti contractu con- jugali cum uxore interposito, tamquam fundamento, superstruat ; nam libertatis sue alienatio, quà se uxor in perpetuum nihil sine mariti auctoritate facturam esse spondet, penitus nulla est. Imo si se per ali- quod tempus mariti imperio submissam iri promiserit, non tenetur: pro- misso stare, cum sit obligatio faciendi, que si rumpatur, in damnum et interesse preestandum resolvitur, ut postea dicetur. Quibus argumentis in unum contractis, satis approbatur, uxorem mariti potestati non esse subjectam.et consequenter de bonis in commune non collatis pro arbitrio suo pacisci posse. | Stet itaque pro firmo ac certo, Juris Nature regulam esse hanc, ut nemo rationis usu instructus alterius auctoritati' submittatur, sed, pro suo arbitrio libertate naturali plenissimá frui, atque vitam instituere possit; adeoque persone, que consentiendi et paciscendi facultate juri- dick non gaudent, minimum numerum referant, et exceptionem a regulâ constituant. $ 20. Vidimus, quænam persone , defectu et physice et juridicæ con- sentiendi facultatis, pacisci nequeant. Sed probe notandum, incapacitatem earum, modo excipias non nullos- mente captos et furiosos, quorum morbus insanabilis sit, non esse absolutam , sed referri ad tempus quo pacta ineant: nihil igitur obstat, quominus infantes, furiosi, delirantes, ceeterique, pacta in infantià, furore, delirio, etc. inita, rata habeant, quum rectá ratione uti ceperint; sed tunc ex capite ratihabitionis, que ipsà pactum continet, non ex pactis primariis obligatur. Namque id quod jure nunquam extitit, reviviscere non potest; et pactum tacitum rati- habitione inclusum non obligat ratihabentem , nisi ex quo die interpo- situm est. Retroactio igitur ratihabitionis a Romanis atque hodiedum . etiam saltem contra ratihabentem admissa, Juri Naturali obversatur (1). (1) L. 60. ff. de Reg. Jur. a2 K - o cii (31) CAPUT SECUNDUM. Quaenam prestatio pacti objectum esse possit. SUMMARIA : ($ 21.) Divisio hujus capitis. (S 22.) Qui arbitrio nostro exemta sint, de iis nos statuere non posse. Con- sequentie ejus principii. (S 235.) 1° De rebus que nec sunt nec esse possunt. . (S 24.) 2° De re que jam interiit tempore quo promittitur. (§ 25.) 5° De rei aliene promissione. . ($ 26.) Res aliene quandoque in promissionem valide Belnem: (S 27.) 4* De rerum usùs aut detentionis promissione. ($ 28.) 5° Quomodo de rebus futuris contrahatur. (S 29.) Res determinate et certe esse debent; parum refert quomodo deter- minentur. (§ 50.) Hinc, 1° de promissione speciei aut generis, 2° de quantitate incertà promissa. ; (§ 51.) 5° Satis esse ut res per relationem ad aliud certa fiat. (§ 52.) Pacta de contrahendo a reliquis non differunt. (5 55.) Pacta de re a promissario jam possessà nulla sunt. ($ 54.) Irrita est promissio juris quod a promissario non potest exerceri. ($ 55.) Promissio facti impossibilis non obligat. Divisio factorum impossibilium. ($ 56.) Debitor promissione facti sibi soli physice impossibilis non adstringitur. (§ 57.) Impossibilitate physica non semper prorsus tolluntur jura promissarii ; sed videndum quis e contrahentibus illam noverit. .($ 38.) De factis jure impossibilibus. ( 59 et 4o.) Factum alienum promitti nequit, sed hujusmodi Bp quan- doque aliam admittit interpretationem quam jure positivo. (§ 41.) Promissio facti, sub conditione si tertius hoc illudve non fecerit , non est confundenda cum promissione facti alieni. (S 42.) Facta bonis moribus legibusque virtutis contraria promitti nequeunt. ($45.) Quiestio, num ei qui factum turpe exsecutus est, promissam mer- cedem postulare liceat : negatur. (22 ) (S 44.) Merces pro turpi vel illicitâ actione promissa atque prestita non po- test condici. (S 45.) Factum, alioquin possibile, si non determinetur, exitum non habet, adeoque non obligat. (§ 46.) Facta, in quæ alteri jam fuit jus quæsitum, valide non promittuntur. ($ 47.) Tandem, de factis quorum abstinentia promitti ipotest. 21. Objectum cujuslibet pacti, ut ex deſinitione hujus patet, consistit in prestatione. Prestare autem est efficere ut quis habeat quod habére cupit; hoc vero non ‚nisi :tribus modis fieri potest. Si quis enim sese alteri ad aliquid obligare ivelit, promittere «debet, vel se saliquid daturum esse, vel facturum, vel non facturum. Nimirum vel indiges aut re men, sive corporali sive incorporali , vel opera med, aut desideras, ut abstineam a facto, ad quod vel omittendum vel ponendum non obligor. Patet itaque homines sese sibi invicem non posse nisi ad dandum, faciendum , vel non faciendum obligare; sive ut Codex hodiernus ait: » Tout contrat « pour objet une chose qu'une partie s'oblige à donner , ou qu'une partie s'oblige à faire ou à ne pas faire.’ Sive, ut Romani dicunt: » Stipulationum quedam in dando, quedam in faciendo consistunt.” Ubi tamen admonendum, sub ,aflirmatione etiam negationem. contineri (1). Tria igitur hic widenda sunt: °.quasnam res homines sibimet invi-- cem promittere, 2° ad .queenam :faeta sese obligare, et denique, 3° a quibusnam ‘faetis abstinentiam Promittere Possint. 22. Vi libertatis naturalis, quisque jure gaudet de omnibus illis, que arbitrio suo subjecta sunt, quocumque velit modo, salvis aliorum juri- bus, statuendi: adeoque quse arbitrio nostro exemta sunt, veluti aér, mare, et alia similia, Jure Naturali conventionis objectum constituere nequeunt. Ob eamdem rationem, Jure Romano et Belgico inutiliter in stipulationem deducuntur res sacræ, religiose, vel usibus publicis in perpetuum des- tinatæ, utpote qua, commercio exemtæ, privatorum arbitrio non subsunt. Nam privatorum conventiones pn publico non derogant @). mM — (i Art. 1126, Cod. civ. a vl 2. pr. f. “as Y. 0. (2) Lex 85. $ 5. ff. de V. O. et art. 1128 et 6 Cod. civ. ( 25) 23. Hinc [quoque sequitur, 1^ promissionem ejus rei quie in rerum natura nec sit, nec esse possit, invalidam esse, v. g. hippocentauri (1). 24. 2» Rem, que jam interiit tempore initi negotii, objectum conven- tionis constituere non posse, et pactum irritum reddere, salvo recursu promissarii, si promissor, sciens rem periisse, promissarium defrauda- verit (2). 25. 3» Nec solam promissionem rei, que dominio alterius subsit, quod per se liquet, sed etiam rei alteri jam promisse, Jure Naturali esse nullam. Etenim qui rem quamdam tibi promittit, in te jus transfert eam exigendi, et eum non nisi uni hoc jus competere possit, jus quoque in te translatum. promissor in alium transferre nequit. Quapropter, si quis unam: eamdemque rem pluribus successive ven- diderit, ille rei dominium non acquisierit, cui traditio facta fuerit, sed is cui prius fuerit vendita, quum, perfectà priori venditione, priori emtori jus acquisitum sit rem venditam exigendi, ideoque res sine læ- _ sione prioris emtoris, tertio vendi non potuerit. Ex vulgatà tamen lege Quoties , 15 Cod. de rei vindic., Jure Rom. dominus fit, cui prius tra- dita est. res, non is cui prius vendita, salvà huic actione contra vendi- torem. ad damnum et interesse. Hoc inde proficiscitur, quod apud Ro- manos dominia non mudis pactis, sed traditione facta tantum transfe- runtur. At, licet principium verum sit, consequentiam tamen, rei jam promisse sed nondum traditæ dominium in alium a debitore transferri posse, inde falso deductam esse ex dictis intelligitur, cum memo plus juris in aliwm transferre possit, quam ipse habeat. Non immerito igitur ad Juris Natura precepta: reversus est Legislator hodiernus (3). 26. Quamvis autem res: alienæ promitti nequeant, attamen nihil ob- stat, quominus de hujusmodi rebus: pactio fiat, sub conditione s in de- bitoris dominio advenerint. Sie etiam res jam promissa alteri valide promittitur, si utrumque pactum, salvo jure utriusque creditoris , adimipleri possit; ut, si Titio rem quamdam: per hune annum, Seio vero (1) $ 1. Inst. de inutil. stipul. — Toullier, tom. 6. n» 122. (2) Art. 1601 Cod. civ. — L. 57. princ. ff; dè: Coutr. Emt. (3) Toullier, tom. 6. n° 204. ( 24 ) eamdem rem per annum insequentem me locaturum eodem tempore spoponderim. Interim debitor, qui sciens rem ad alium pertinere, hanc nihilominus promittit, ad creditorem. fraudis ignarum indemnem præs- tandum tenetur ; imo promissarius, qui ex justis rationibus putat, rem translatam esse promittentis, fit bone fidei possessor. et hujus jura ac- quirit (1). 27. Ex regula, supra posita, consequitur 4° non modo res ipsas kin objectum esse posse, sed quoque. earum usum. et. possessionem ; veluti , in locatione-conductione, in quà de usu rei potius, quam de ipsâ re contrahitur. Itidem, si quis sese obliget ad aliquid mihi pignori dandum, rei possessio magis quam res ipsa in pactum deducitur (2). 28. 5» Res, que hic et nunc incerte sunt, sed quarum existentia speratur, verbo, res future cum eo duntaxat effectu contractibus insunt, ut liberetur promissor , si ex post-facto appareat eas- non extitisse, nisi stipulatum fuerit, ut si res promissa non existat, debitori incumbat so- lutio damni et interesse. Tale pactum igitur necessario initur sub con- ditione, si res future extiterint. Sic valet pactum de prestandis fruc- tibus, quos proximo anno ex agris meis percepturus sum; sed, si ex post-facto appareat, agrum nullos produxisse fructus, evanescet obligatio mea, nisi in culpà sim. Etenim, per se patet, id quod in meâ potestate non sit, a me prestari non posse; consequenter nec in alterum jus Riso possum, a me statim rem futuram exigendi, sed tantum spem fore ut, cum res promissa existet, hoc jus ei postea competat. Qua- propter, si tractu temporis probetur, spem illam irritam fuisse, nihil quoque promisero; tuncque damnum, de quo forte conventum est, non ex pacto principali, quo spem rei future percipiende alienavi, sed ex pacto accessorio, seu ex clausulà penali, debebitur (3). 29. Quolibet pacto jus in promissarium transfertur, præstationem promissam exigendi, ($ 2 et 3. ). Promittens autem prestare non po- test, nec consequenter cogi, ut præstet id quod per rerum naturam non (1) Conf. art. 1599 Cod. civ. (2) Conf. art. 1127 Cod. cty. — Pr. Inst. de inutil. stip. (5) Art. 1130. — L. 1. $ ult. ff. de Cond. et Demonst. en —— —— (25) engniscit. Hinc dua hee regule fluunt: 1° solas res certas et determi- natas in pactum deduci posse, 2° parum referre, quomodo res determi- netur, dummodo non sit locus eludenda obligationi (1). 30. Bine preedictie. regulee aliis jam consequentis occasionem prebent. Ex iis nempe sequitur: 1° non tantum valere pactum de equo, vacch, domo in specie, sed eliam in genere spectatis, quum per promissarium non stet, quominus obligationi detur exitus (2). 2» Nullum esse pactum de prestatione argenti, frumenti, vini et si- milium, non determinata quantitate , siquidem promittens tantulam illa- rum rerum quantitatem dare possit, ut ipsum pactum irritum fiat (3). 31. 39 Non requiri ut res qua talis in se certa sit, dummodo, relata ad aliam rem vel circumstantiam , determinari queat; idcirco, quamvis promissio fani, quantitate non determinata , nulla sit, valida tamen est promissio fni, quo, anno currente, equum tuum nutrias: fænum enim hic determinatur, respectu habito equi tui. Sic quoque valide quis pro- miserit resarcitionem damni quod ex incendio quodam passus sim; quamvis enim pecunie summa contrahentibus incognita sit atque incerta, tamen certa fiet, æstimatione damni (4). 32. 4° Pacta de contrahendo, que dicuntur, Jure Naturali a reli- quis pactis non differre. Nam, vel objectum de quo in posterum nos contracturos promittimus, certum est, tuncque non pactum nudum de contrahendo, sed potius contractum ipsum habemus; vel objectum pacti incertum est, tum vero nullum adest pactum. Jus tamen Romanum pacta de contrahendo agnoscit in contractibus realibus, qui nempe ad perfectionem suam, preter objectum determinatum, etiam promissi pras- tationem requirunt. Exempla. praebent pacta de certà pecunie summa mutuo danda, de re commodanda, etc. quæ ipsos contractus mutui, commodati sepius præcedebant, quamvis actionem. nullam producerent. Leges Belgica autem, que maximam vim tribuunt bone fidei, que- (1) L. 74. $ 1. ff. de V. O. — Art. 1129. (2) L. cit. — Art. 1246 et 1129 Cod. civ. (5) Leg. et art. citati. — L. 94. ff. de V. O. (4) Art. 1129 Cod. civ. — L. 94. cit. (26 ) que in id potissimum tendunt, ut actionum ambages et circuitus viten- tur, statuérunt, pactum de vendendo, si de venditionis future materiâ atque prelio partes convenerint, pro Wien tieke valére; nee dubium est quin eadem regula ad alios contractus per analogiam extendenda sit (1). 33. Conventionibus irritis jam enumeratis adjiciendum quoque est pactum de prestatione rei, quam promissarius jam inde possidet. Nam nullum pactum sine jure translato intelligitur; debitor autem non potest in promissarium jus transferre postulandi id quod jam inde habet (2). Neque excipies, eestimationem rei dari posse: nam, uti supponimus ; debitor creditori rem, non vero pretium rei piornittit; velle autem rem dare, et velle pretium rei dare, non sunt unum idemque, ys ex priori necessario sequitur posterius. Si tamen imperfectum rei cujusdam dominium habeam, valide id quod dominio deest, mihi promitti potest; vicissim , si rei cujusdam de- bitor essem adversus Titium, valide posset is mihi promittere hane rem; nam censeretur mihi promittere jus quod in hae re habebat. 34. Vana denique et irrita foret promissio rei quam novimus a pro- missario non posse possideri, v. c. promissio juris servitutis in fundum ei facta, qui fundum vicinum non habet: interim tamen manifestum est, non requiri, ut ipse promittens hanc rem possidere queat, modo promis- sarius possit (3). 35. Hactenus vidimus de rebus: nunc dicendum quænam facta pac- torum objectum esse possint. In memoriam revocandum, homines de iis tantum valide contrahere, que arbitrio suo sint subjecta. Undé sequi- tur, nullam esse promissionem facti impossibilis : impossibilium nulla obligatio, ait lex 185 ff. de reg. jur. (4). ‘Triplici autem modo contingit, ut factum sit impossibile, vel pics, si per leges natura fieri nequeat, vel juridicó, si juribus aliorum repu- gnet, vel denique moraliter, si legibus virtutis bonisque moribus ad- versetur. De singulis speciatim agemus. (1) Art. 1589 Cod. civ. — L. 68. ff. de V. O. et Heinecc. recit, § 790 edit. De Ryckere. (2) L. 1.'$ 10. ff. de Obl. et Act. (3) L. 54. ff. de V. O. — Merlin, répert. voce Convention. (4) Conf. Thomas. Jur. Div. c. 7. $ 79. (27) 36. Factorum primi generis queedam omni homini impossibilia sunt, ut celum digito tangere, terram loco movere, quedam certis homini- bus, ut surdis auditus, visus cecis, Eunuchis generatio, ægrotis sedula negotiorum gestio. Pactum itaque de facto soli debitori impossibili nul- lum jus transfert in promissarium; nam cui bono jus quod exerceri | nequit? Pactum igitur. corruet, nisi conventum sit, ut teneatur debitor sub conditione suspensivà, si facti impossibilitas tollatur. Quod si factum debitori partim possibile sit, partim impossibile, pro parte etiam nulla est promissio. Objiciat forte quis, non esse, cur de his omnibus disseratur, neminem adeo stolidum intelligi, ut quod legibus nature contrarium est, id se facturum serio promittat. Sed, uti notum est, sæpe de facultatibus suis amplius, quam in his est, sperant homines; nec raro advenit, ut, quod tempore initi negotii possibile vi- debatur, tempore adimplende promissionis fieri nequeat, adeoque pac- tum statim. validum ex post-facto corruat. Hine etiam ratio habenda est virium. promittentis, quales erunt tum quum pactum executioni mandari debet. Ejus rei exempla sepe occurrunt; sic, qui amici absentis futuri negotia se gesturum esse promisit, si absente mandante in morbum gra- viorem. inciderit, ob eamque causam amici negotiis non invigilaverit, non tenebitur mandati actione, sed exstinguetur obligatio. Verum qui- . dem est, hic agi de casu fortuito, atque ideo hoc exemplum pertinére ad modos extinguendi obligationem; sed et hic commode tamen refertur. Hee ita stricto Jure Naturali. Sed perspicuum est, hisce principiis aliquantum derogandum esse jure positivo; alioquin, quum nemini da- tum sit vires physicas alterius inquirere , resolverentur omnia. pacta, quorum obligationem faciendi promissor. assereret a se adimpleri non posse: quapropter caute sancitum est Jure Romano simul et Belgico , promissionem facti soli promittenti impossibilis validum esse; sibi igitur debitor imputet, si temere factum promittat, quod vires suas exsupe- ret (1). 37. Minime tamen asserendum, ex eo quod factum adimpléri nequeat, semper prorsus tolli jura promissarii. Sequentes potius adhibende sunt (1) L. 157. $ 5. ff. de V. O. — Delvincourt, tom. 2. p. 681. nota g. — Toullier, tom. 6. n° 482. C38 ) distinctiones. Vel enim impossibilitas executionis wtrigue ——M neutri, vel uni alterive tempore promissionis cognita erat. Si uterque paciscens impossibilitatem tempore promissionis interposite cognoverit, dolus dolo compensatur: adeo ut promissarius nec dammi resarcitionem, nec ejus quod jam dederit restitutionem postulare possit; et si se id nosse invicem sciant, lusisse tantum et nihil egisse videntur (1). Si neuter paciscentium promissionis executionem. impossibilem nove- rit, videndum est 4% num utraque pars in ignorantià invincibili versata sit, h. e. impossibilitatem nec cognoverit, nec cognoscere potuerit; tunc sana ratio dictat, pactum ex omni parte ita nullum esse, ut locus non sit petendo damno et interesse, et promittens dumtaxat teneatur ad res- ütuendum id quod forte jam acceperit a promissario; 2° an contra utra- que pars in ignorantia cz/posá versata sit; tunc idem obtinet, nam quum uterque in eàdem culpa sit, neuter damno alterius locupletari potest; 39 an potius ignorantia culposa sit ex parte solius promissarii ; perinde tunc res se habet; nam ridiculum foret, damni, cujus ipse pro- missarius causa sit, reparationem ab hoc posse expostulari; nec ratio reperitur cur promittens retineat quod promissarius forte preestiterit ; 4° num denique culposa sit ex parte solius promittentis: in hoc casu non solum ad restituendum acceptum, sed et ad restitutionem ejus quod promissarii interest non esse deceptum, obstrictus est (2). Tandem, si alteruter tantum paciscentium promissum fieri non posse sciverit, alterum indemnem praestare tenetur, nec ipse damni — reparationem postulare potest. 38. Juridice, ut diximus, factum impossibile est, quod iuribis alio- rum repugnat; adeoque istiusmodi factum legibus juris prohibitum est, nec licite in promissionem deducitur. Ratio enim praecipere nequit, ut quis juste promittat, quod injuste exsequatur. Hinc itaque penitus nulla sunt pacta, quibus quis se alterum vulneraturum, interfecturum , ad aliquid praestandum coacturum et similia promittit (3). (1) Toullier, tom. 6. n» 125. — L. 57. $ 5. ff. de contr. empt. (2) Toullier, tom. 6. n° 124. (8) Art. 1181 - 1133, — § 24. Inst. de inutil, stipul. 6 nr — —7À i ( 29 ) 39. Quamvis autem tibi promittere nequeam, fore ut alterum ad aliquid prestandum cogam, legibus juris minime repugnat promissio, qua me ad omnem diligentiam. adhibendam Minen: ut alter ad. aliquid prestandum commoveatur (1). . *ipiinmen . Imo qui factum alienum serio ie litas ut manifestum sit eum . obligationem. quamdam suscipere voluisse, promittere. tantum censetur , se omnia effecturum , ut tertius ad preestationem impellatur; nam, si fac- tum alienum promiserim; per me non stat ut alter prestet quod pro- misi, quum libertas ejus naturalis minime ab arbitrio. meo pendeat, sed permittendum potius sit ut suum ipse in determinanda voluntate sequa- tur judicium. Quod si itaque serviliter verbis, quibus usus sum, inser- vire velis, consequens erit, me nihil egisse; sed, quemadmodum. postea probabitur, nemo serio nihil promisisse censendus est: adeoque. proba- bile est, promisso facto alieno includi promissionem nihil omittendi, ut _ prestationem ab altero obtineam. Jus tamen Romanum et hodiernum promissionem: quamlibet facti alieni inutilem pronunciant, quamvis valide . promiserit quis, sese effecturum ut tertius det, et licet statuatur, pacta . ita interpretanda esse ut potius effectu gaudeant, quam destituantur (2). Si vero de mente contrahentium non constaret, certo promissarius po- tius lusisse, quam contraxisse preesumendus esset. Nam in dubio semper quod minimum. est sequimur, nec libertas naturalis unquam per sus- ceptam obligationem restricta. censetur. Eo casu non dubito, quin eadem decisio et in omni bene ordinato jure positivo valeat. — . , 40. Qui itaque factum alienum serio promitüt, sive qui se obligat ad omnia efficiendum, ut tertius det vel faciat, si in facto alieno obtinendo nullam adhibuerit diligentiam, aut non eam quam poterat, in promisso adimplendo negligentem se preebet; et quum: quelibet negligentia major minorye culpa sit, damnum negligentià datum resarciendum est. 41. Quod. si me creditori quid. prestiturum promittam, si tertius non fecerit quod promisi, tum duplex oritur promissum; prius versatur (1) § 5. Inst. de inutil. stip. (2) $ 5. Inst. de inut. stip. — L. 8o ff. de V. O. — L. 65. ff. de fidej. et mand. — Art. 2157 Cod. civ. ( 5o) circa factum alienum; vi posterioris autem non alienum sed proprium factum polliceor, sub conditione negativà: si tertius non fecerit quod eum facturum esse spopondi. Patet igitur, posteriori huic obligationi naturam inesse poene conventionalis sive clausule poenalis , nec ex eà pend me teneri, si tertius factum a mie promissum exsecutus fuerit; sed, quum promissis. standum sit, statim ac tertius id non fecerit, sol- vendum est, quod me præstiturum promisi (1). i V. c. promitto, Titium decem solidos tibi daturum; si non dederit , ipse quinque dabo. Prior promissio inutilis quidem est; quum nemo sine facto obligetur; sed posterior obligatio non idcirco nullitate laborat , quum que principaliter ac altera interponatur, idi ambe promissio- nes a se invicem alienz sint. Sed probe notandum, prestitis quinque solidis omnem meam obliga- tionem evanescere, nulla habità ratione diligentiæ vel negligentie in facto alieno obtinendo. Namque evidens est, eo ipso, quod clausulam penalem adjecerim, me noluisse ad strictam diligentiam teneri; sed hec erat mens mea, ut omnis adhibende diligentiæ mensura in meo pone- retur arbitrio, atque obligatione defungerer , prestando id quod sub con- ditione promissi (2). 42. Moraliter denique quid fieri non posse diximus, si bonis moribus, legibusque virtutis repugnet. Non mirum igitur optimos quosque Juris Nature doctores pacta de facto moribus impossibili, licet jura nullius leedente , penitus nulla proclamare. Absurdum quippe foret dicere, Jus Naturale, quod sana ratione tamquam fundamento nititur, comprobare facta turpia, dum tamen ipsa sana ratio, per leges scilicet virtutis, mor- talium cordibus innatas, facta ista reprobat; namque ratio semper una et ab immutabili auctore profecta, principia tam opposita non precipit. Quapropter ex promissione turpi sive contra bonos mores factà, nulla oritur obligatio; exemplum habemus in promissione meretricià. Ad officia virtutis autem adimplenda nemo vi cogi potest, unde promittentem, qui ultro istiusmodi promisso steterit, turpissime quidem egisse intelligitur, (1) Art. 1226 Cod. civ. — $ 19. Inst. ubi supra. (2) Art. 1229 Cod. civ. 9 (5 non vero injuste; si quidem actione suá inhonestà jura nullius leserit ; atque ideo in foro externo culpà vacat, nequaquam vero in foro con- scientie. Contra, promisso nondum adimpleto, nullum promissario jus competit promittentem cogendi ad preestationem turpem exsequendam. Principia heeece digna visa sunt que in leges transirent. » Nam (ait lex 15. ff. de cond. inst.) »facta que ledunt pietatem, existimationem , » verecundiam nostram, et ut generaliter dixerim, contra bonos mores » fiunt, nec facere nos posse credendum est." Et ut fert articulus 6% Co- dicis hodierni » On ne peut déroger par des conventions particuliè- res, aux lois qui intéressent l'ordre public et les bonnes moeurs." (1). 43. Sed alia hie oritur questio, Juris Nature interpretum controver- siis notabilior; nempe an, qui promissum, vel legibus juris, vel solis virtutis preceptis contrarium, impleverit, mercedem sibi ab altero pro- missam, tamquam debitam , postulare possit? - Grotius et Heepfner sustinent, tales promissiones obligatorias quidem non esse, quamdiu erimen admissum non sit, sed facto perpetrato obli- gationis vim exserere. Namque, ait Grotius, vitium promissi in eo est quod contineat illicium facinoris, et cum vitium istud cessare incipiat pe- racto crimine , nihil impedit quominus pactum obligatorium fiat, seu, quod idem est, quominus promittenti promissam mercedem exposcere liceat. Mirandum sane, tanti ingenii viro, H. Grotio, opinionem sanz rationi tam repugnantem excidisse; nam vel ipso sensu communi jam docetur, talia paeta que radicitus nulla esse probavimus , nullos quoque effectus producere posse, Preterea, ut verbis Puffendorfii utar: » tantum abest » ut pactum tale turpe esse desinat peracto flagitio, ut potius ad plenum » turpitudinis gradum pervenerit, obtento suo fine; nisi vero minus turpe » sit furari, quam furari velle, aut accipere mercedem sceleris, quam » sperare, solvere quam promittere. Imo, si promissio est turpis, quia » est illex mali, etiam impletio promissionis erit turpis, quia est pen- » satio sceleris et ad plura suscipienda invitatio.” Accedit quod omnis obligatio præsupponat jus in persona illius ad- versus quem suscepta est. Itaque is qui factum illicitum sibi stipulatus (1) Art. 1133 Cod. civ. — L. 26. ff. de V. O. (52) est non tenetur factum illud jam perpetratum remunerare, nisi ad illam obligationem implendam jure cogi possit ab eo qui factum promissum exsecutus est; sed facti illiciti promissor tale jus remunerationem postu- landi neque ante factum admissum exercere potest, quod certum est, neque facto jam perpetrato, quum ex facto illicito jus nullum oriatur. Quod exemplum attinet a Grotio de more adductum, in Juda, Jacobi filio, qui Thamari promissam mercedem quasi debitam solvit, illo nihil evincitur; nam si de historia agatur, tenenda est regula: non iis que fiant jus constitui, sed in jure, quid fieri liceat et oporteat, quaerendum esse. Verum, hoc principium a Grotio non semper observatum fuisse nemo est qui ignoret; et eatenus ausim dicere cum Rousseau: » La ma- niére constante de raisonner de Grotius est d'établir le droit par le fait.” (1). Attamen, ait Hoepfner: v qui pro facto turpi vel illicito mercedem » promisit ipse causa fuit, quare alter illicite egerit, ideoque mercedis » promisse preestationem denegando sibi ipse contradiceret.” Sed prestat sane, ut secum discordet, quam ut turpitudini jam con- tractæ majorem turpitudinem addat. Quapropter, ut dicta breviter colligamus, quemadmodum promissario jus nullum competit preestationem dedecoram vel illicitam postulandi , ita promittens, si, istiusmodi preestatione ultro adimpletà , mercedem exposcat, non est audiendus, utpote suum ipsius dedecus allegans (2). : 44. Libenter. quoque. accedo ad eorum sententiam qui putant, merce- dem pro turpi vel illicità actione ultro præstitam repeti non posse. Namque ut condictio indebiti locum sortiatur, necesse est rei solute dominium non esse translatum, quum id quod alteri legitime acquisitum est, non possit ei invito auferri. Hinc tunc tantum conceditur condictio indebiti, quum nihil a solvente debetur, atque is nihilominus erroneà et probabili opinione ductus existimavit solutionis objectum a se debêri; nam si sciret se ab omni debito liberum esse, et tamen solveret, donásse (1) Rousseau, contrat social. (2) Grot. J. B. a P. lib. 2. cap. 11. $ 9. — Hepfner Jur. Nat. $ 75. — Puffend. lib. 5. Cap. 7. $ 8 et 9. Jur. Nat. et Gent. — Thomas. Jur. Div. cap. 7. $ 86. — Wolff, Jus Nat., etc. N (55) et consequenter dominium transtulisse censeretur, nec posset condicere. » Cujus per errorem dati repetitio est, ejus consulto dati donatio est.“ (1). In hypothesi autem nostra is, qui mercedem pro turpi vel illicità ac- tione ultro. prestat, scivit, vel saltem scire debuit, sese ad hoc non teneri; adeoque, si promissa merces praestetur, solutione transfertur do- minium et alter rem traditam suam facit, non ex facto suo illicito , nec in consequentiam pacti, quod jure non existit, sed ex traditione a [s donandi animo factá. Turpissimum certe est, aliquem. ob crimen remu- nerari, atque is, qui talem mercedem accepit, in foro interno obstrictus est ad eam reddendam , sed id obligationem imperfectam tantum con- stituit, in foro externo nemini jus tribuentem (2). Juri Nature igitur consentanea sunt hzc effata juris civilis: »In pari » turpitudine possessor potior haberi debet"; sive: » Ubi dantis et acci- » pientis turpitudo versatur, repetitio cessat (3). 45. Ex hactenus dictis sequitur, promissionem facti, quod vel per rei naturam, wel per jus , vel per bonos mores fieri non possit, nullam esse. Sed, ut pactum valeat, non sufficit factum esse possibile; insuper re- quiritur, ut factum sit determinatum. Nemo enim tenetur ad prestan- dum id quod cognoscere non potest. Quam ob causam L. 2. $ 5. ff. de eo quod certo loco, principium nostrum latius forsitan, quam JCtos Romanos decet, interpretans, decidit, eum qui se creditori, domum ex- structurum esse promiserit , nullà loci mentione factá, nullam obliga- lionem suscipere, quia. ignoratur quo loco ædìficanda sit domus. 46. Denique ‚ uli res jam promissæ pacti objectum constituere non possunt, sic facta, in quæ alteri jus jam fuit acquisitum, rursus valide non promittuntur, nisi forte sub conditione suspensivà, si prioris pro- missarii jus exspiraverit. Mercenarius itaque alteri jam obstrictus valide operarum suarum locationem conductionem contrahit, sub conditione, si tempus , ad quod se alteri conductori addixerat, finitum fuerit (4). (1) L. 53. ff. de Reg. Jur. (2) Conf. auctores laud. (5) L. 128. ff. de Reg. Jur. — L. 3. ff. et 5. Cod. o dct vel inj. caus. — Delvincqurt p. 687. tom. 2. nota 4. — Toullier, tom. 6. n» 126. (4) Thomas. Jur. Div. cap. 7. $ 94 - 95. 5 (54) 47. Egimus jamjam de rebus atque factis, que in promissionem de- duci possunt. Superest, ut videamus quaenam sint facta, a quibus ab- stinentia promitti possit. Hoc facile perspicitur. Sunt ea omnia, que non constituunt officia juris, et quorum renunciatio nemini nocet. Alio- quin, si nos obligaremus ad abstinendum a facto, ad quod efficiendum jam perfecte tenemur, statueremus de eo, quod arbitrio nostro non sub- jacet, adeoque plus juris in alium transferremus, quam ipsi habemus. Sic nullum juris officium mihi incumbit edificandi in fundo meo, sed in arbitrio meo positum est, utrum hoc facere velim néc ne: propterea , valide tibi promiserim abstinentiam ab ædibus in fundo meo exstruendis (1). CAPUT TERTIUM. De Consensu Paciscentium. SUMMARIA : (§ 48.) Expositio hujus capitis. (S 4g.) 1° Consensus exteriori actu manifestari debet. (§ 50.) Expressus est vel tacitus. (§ 51, 52 et 55.) Tribus presertim modis declarari solet consensus, sed non semper obligat. (S 54.) Quandonam silentio contineatur consensus. (§ 55.) Conventio expressa conventionem quamdam tacitam sape continet. (§ 56.) Consensus presumtus non sufficit ad obligationem perfectam produ- cendam. — Aliter jure positivo. Quam ob causam Jure Naturali negotiorum ges- tori non tribuitur actio ad restitutionem expensarum. (§ 57.) Licet tamen expensas factas auferre, si id nemini noceat. ($ 58.) 2» Consensus, in thesi, errore niti non potest. ($ 59.) Si error in rei substantiam cadat, corruit pactum. (S 60.) Si error qualitatem rei accidentalem afficiat, subsistit pactum. (S 61.) Nisi existentia illarum qualitatum expresse vel tacite fuerit requisita. (§ 62.) Sedulo tamen rei adjuncta. perpendenda sunt. (1) Conf. Merlin, répert. voce Convention. (55) ( s 65.) Error in persona, cujus intuitu. potissimum contraxi , consensum tollit. (§ 64.) Talis error pactum non vitiat, si hoc tale sit, ut cum quálibet alia AS initum fuisset, (§ 65.) Consensus non tollitur, licet erretur in eis persone qualitatibus que nec jure adesse presumuntur, nec expresse a contrahentibus requisite sunt. (§ 66.) A o ob errorem nullo non usque impune recedit errans. (§ 67.) Num errore impellente tollatur consensus. (§ 68.) In dubio, an error sufficiat ad rescindendam conventionem, error soli erranti nocet. (S 69.) Erranti incumbit probatio erroris. (§ 70.) Pactum errore nullum ratihaberi potest vel expresse vel tacite. (§ 71.) 5° de dolo; quid sit et quotuplex. (§ 72.) Dolus tunc tantum conventionem irritam reddit, si causam dederit contractui. (§ 73.) Si dolus tantum incidens fuerit, subsistit pactum, sed resarciendum est damnum dolo datum. (S 74.) Quomodo deceptus indemnis prestari debeat. (S 75.) Dolus a tertio adhibitus, licet causam dans contractui, non semper pactum vitiat. (§ 76.) Si ex pluribus contrahentibus unus tantum doli auctor vel particeps fuerit, ille solus actione doli tenetur. (§ 77.) Quid si omnes in dolo versentur? - (§ 78.) Dolus non presumitur, sed a decepto probandus. (§ 79.) Pacta ex capite doli invalida ratihaberi possunt. (§ 80.) Pactum, ne dolus prestetur, Jure Nature valet. (§ 81.) 4° De vi adhibità, — Quotuplex sit. (§ 82.) Vis mentem solam afficiens conventionem non tollit, modo fuerit justa. — Quando sit justa. (§ 85.) Si vis fuerit injusta, pactum corruit. ($ 84.) Vis non tollit pactum , nisi a promissario illata sit. — Aliud jure positivo. (S 85.) Attamen auctor metüs damnum resarcire tenetur. (§ 86.) Vis illata esse debet vel ipsi paciscenti , vel saltem i iis, quos tanti fa- cere , quanti se ipsum, presumitur. (§ 87.) Non corruit pactum, si metus vanus fuerit; attamen non requiritur metus mali majoris. — Aliud jure positivo. (§ 88.) Periculo remoto nec presente, pactum subsistere. (S 89.) Qui metum allegat, probare tenetur, eum revera sibi incussum fuisse. (56 ) o.) Ea, qui metu gesta sint, posse ratihaberi. . 9 eq 8 P (S 91.) Consensus debet esse mutuus: hinc non obligat pollicitatio. 2.) Quatenus promissio sit revocabilis, 1° inter absentes. ($ 92.) Q p , 5.) Tempore ad acceptandam promissionem utili elapso exstinguitur pro- 9 p P P P 8 P missio, nisi circumstantiæ contrarium suadeant. (§ 94.) 2° De promissionis revocatione inter presentes. 5.) Quid juris, si promissio expresse nec acceptetur nec repudietur ? 9 juris, 81 p P P P (S 96.) Quid? si promissio pluribus simul facta ab aliis acceptetur , ab aliis non. (§ 97.) An pactum gek si una pars plus offerat, quam ab alterà postula- tum est. ($ 98.) Vota quoque non obligant. 1 48. Tertia et ultima conditio cuilibet pacto necessaria est mutuus paciscentium consensus. „Perspiciendum igitur est: 19 quanam con- currere debeant, ut 'consensus revera adsit, 2» quinam sint Sonne: ti: principi, mutuum debere esse corisensum. 49. 1» Quum leges juris actiones tantum externas regant et in mente retenta nihil operentur; consequens est, consensum revera non intel- ligi, nisi in primis actu exteriori declaratus sit ( $ 2); videamus ergo quandonam talis conditio occurrat. 50. Hominum voluntas verbis tantum et factis adim potest Hinc consensus vel expresse vel tacite declaratur. Consensus expressus verbis constat inter presentes, scriptis: aut nuncio inter absentes (1). De tacito autem distinctius agendum ; nej utia’ nonnullis auctoribus factum est, cum præsumto confundatur. Tacitus nimirum: consensus colligitur vel ex signis, communi quasi consensu hümani generis ad declarandam voluntatem nostram ita receptis, ut si quis sanâ ratione utens ea videat, statim; inferat „ quid iis indicetur; ;. vel ex factis, que, nisi ex illis consensus tacitus colligeretur , vel juribus aliorum, vel saltem sanz rationi. repugnarent. Sic. nutus ubivis . terrarum, sic apud omnes ferme. populos porrectio dextrae. assensum tacitum ostendit; ita quoque . (1) L. 2. pr. ff. Ao pact. (57) apud antiquos Germanos, majores nostros, framearum concussio, in con- cilio populi, genus erat assensüs (1); sic postulatio cibi et potüs ab hos- pite diversorio, denotat tacitam voluntatem solvendi cibum et potum, cum alias tali facto jura hospitis lederentur; denique, qui debitori suo reddit unicum quod habeat chirographum, debito nondum soluto, in remissionem debiti tacite consensisse videtur, nisi velis hanc actionem cum saná ratione pugnare. | Ceterum, quoniam cuilibet facta quoque stolida atque male sana committere licet, dummodo jura nullius violet, consequens est, tacitum consensum ex talibus factis tamdiu tantum colligi posse, quamdiu is, qui ea suscepit, voluntatem contrariam non probaverit, eum itaque ad hanc probandam admitti debere. Jure quoque Romano et hodierno conventio- nes tacite ineuntur, uti patet ex L. 2. pr. et § 1. ff. de pact. — L. 13. 6 2. in fin. ff. commodat. — Art. 1282 Cod. civ. (2). i 51. Hisce preemissis, potest quis tribus praesertim modis animum ali- quid prestandi sive expresse sive tacite declarare, vel enim 1° ita ut palam faciat, se aliquid prestandi consilium certum nondum cepisse , v. g. si dixerim: v hoc illudve tibi prestiturus sum, verum ante dona- » tionem conferendam mecum reputare volo." Ex tali assertione, quod per se patet, nulla obligatio perfecta mihi incumbit, siquidem jus vo- luntatem meam mutandi mihi reservaverim; et hoc sensu dicunt JCti: » dictum differt a promissó." Absit tamen, ut tales mutationes volun- tatis in foro externo nunquam reprehendamus, tunc potissimum, cum per priorem illam sententiam alii’ immerito ludibrio afficiuntur (3). Nudis hisce assertionibus annumeranda sunt pacta contractuum pra- paratoria , tractatus ineundarum conventionum ( pourparlers); quibus nihil aliud intenditur, quam’ ut mutuo consensu pactum efficiatur: adeoque si domum meam. emere velis, de e emendá tractatur; tu animum emendi signifiéas, ego pretium indico, tu offers minus, ege mecum delibero; utrüm pro eo domum emtam esse velim, nec ne; eventus ita- (1) Corn. Tacit. de morib. Germ. XI. ; (2) Conf. Thomas. Jur. Div. cap. 7. $ 20. — Grot. de J. B. et P. lib. 3. cap. 25. $ n — ldem lib. 2. cap. 4. $ 4. (3) Lex 30. ff. de reb. credit. ( 58 ) 2 que totus pendet a consensu in conditiones ab unà parte offerendas, ab alterá accipiendas; quamdiu igitur de omnibus non fuerit Mimi, pactum quoque perfectum non est. 52. Vel 2» ita voluntas declaratur, ut licet eie sit aliquid præs- tandi consilium, nemimi tamen jus perfectum conferamus, eam rem tam- quam. debitam exigendi. Talis promissionis imperfecte aptissimum exem-. - plum preebet is, qui mentem suam, librum de hac illâve materia seri- bendi, eumque edendi enunciat. Huc etiam. referuntur promissiones virorum polentüm aut gratiosorum , qui serio quidem suam commenda- lionem, promotionem, suumve suffragium spondent, que tamen haud- quaquam, velut jure aliquo, exigi volunt (1). 53.. Vel denique 3^ ita significatur consensus, ut alteri jus confera- mus rem promissam plene exposcendi; et ad hunc finem voluntas satis declarata erit, si nulla causa externa dubium moveat, quin voluntas paciscentium declarata, vera sit et interna eorum voluntas; namque legibus juris, ut non semel jam annotatum , actiones tantum externa submittuntur , non ea que intus adhuc in pectore latent. Quapropter iunc tantum imperfecte obligabitur promittens, quando ex modo, quo promittitur, evidenter patet, eum jocari. Sic nemo sane obligatoria dicet verba ista honoraria, labris tantum non pectore prolata, quibus viri ampli, inani verborum compagine se ipsi suaque omnia alteri offerunt: talia jocularia pro seriis accipere ridiculum foret. Ex legibus quoque Romanis et Belgicis » ea sola dicta sive promissa » admittenda sunt, quacumque sic dicuntur ut præstentur, non ut jac- » tentur." (2). Quibus omnibus efficitur, ut ed sold voluntatis nostre declaratione promissio, jure sic dicta, contineatur, qua eo animo facta sit, ut alteri exinde jus in prestationem perfectum sit quesitum. Claudicat itaque definitio conventionis in L. 1. § 2. ff. de pact. obvia : » Conventio est » duorum pluriumve in idem placitum consensus" : Fieri enim potest, ut duo pluresve in unum idemque consentiant, quin tamen obligatio- nem quamdam perfectam suscipere i in animo ät v. g. duo mercatores, (1) Toullier, tom. 6. n° 8. (2) L. 19. $ 5. ff. de edit. edict. — Toullier, tom. 6. n° 159. — Achenwall. $ 165. „7 en ᷣͤ “er renden dae Oe c U - | : (59) | nundinis Amstelodamensibus adesse cupientes conveniunt, sese simul iter facturos esse, nec ideirco tamen pactum, sensu juris, ineunt: quam ob causam definitionem illam sic explicant interpretes, ut conventionem dicant actum, quo duo pluresve de aligud re prestandá conveniunt. Ceeterum cuique notum est, in hâc definitione Romanos verbis tantum a Jure Nature recedere, sed in re ips nature preceptis consensisse ; idque ex principiis eorum de obligationibus aliisque satis apparet. 54. Quamvis consensum suum verbis, scriptis, factis, similibusque signis; ad voluntatem exprimendam receptis, declarare plerumque so- leant homines, interdum tamen absentia illorum signorum, seu silen- fium, cum certis circumstantiis consideratum , consensui æquipollet. Quum vero in cujuslibet potestate sit vel loqui, vel tacere, nisi ad unum alterumve legibus juris obstrictus sit, consequens est, eum qui taceat, nec loqui debeat, neque fateri, neque negare. Dispositio Legis 142. ff. de Reg. Jur. eidem principio superstructa est. Si igitur interrogatus, -velimne domum meam vendere, nihil responderim, silentium meum neque consensum neque dissensum indicat, si quidem legibus juris non repugnat. Hinc intelligitur, non semper locum obtinere dictum illud Grotii: » Si quis sciens et presens tacet, videtur consentire, nisi, quo- » minus loquatur, metu vel alio casu impediatur." Sed id tunc tantum verum est, quando silentium legibus juris vel saltem sance rationi repu- gnaret, nisi ex eo consensus erueretur: adeoque, qui sciens patitur, ut pictor mercenarius parietes suos pingat, silentio denotat se, negotio pe- racto, ad debitam mercedem præstandam consentire; siquidem alias si- lentium ejus jura pictoris lederat. Hinc si, donatione quâdam mihi oblata, tacuerim, eam acceptasse censendus sum, nemo enim tam insul- sus concipitur, ut quod ipsi gratis datur respuat, nisi adsint rationes peculiares, cur id sibi gratis prestari nolit donatarius, veluti si ditissi- mus sit. Quamdiu itaque hujusmodi rationes ignorantur, probabiliter omnino colligitur donationem acceptatum iri. Ommia hec principia ex sand ratione deducta jure quoque Romano et patrio vigent (1) (1)-Grot. de J. B. et P. lib. 2. cap. 4. 5 5. n? 1. — Cap. 43. de reg. jur. in 6. — D'An- toine ad reg. jur. civ. I. 142. fT. — Art. 1758, 1756, 1776 Cod. civ. — Toullier, tom. 6. n° 32 et seq. — L. 12. ff. de SCto Maced. ( 40 ) 55. Sepe etiam contingit, ut contrahentes conventionem expressam ineundo, tacite consentiant in conventionem accessoriam ex priori ne- cessario profluentem: sic, qui mihi cubiculum in æbibus suis locat, concessisse etiam censetur usum earum partium, quibus carere non pos- sum, puta januz exterioris, viarum que ad illud ducunt, saltem. hac- lenus, ut commode foras prodire et redire queam ; idque in axiomate illo rationis naturalis fundatur, qui vult finem, vult media. Absurdum foret mihi usum cubiculi concedi, denegari autem media ad hunc usum necessaria. Simile quid deciditur in L. ult. princ. ff. de serv. pred. urb. (1). 56. Vidimus, consensum tacitum suflicere ad obligationem perfectam producendam : consensus autem taciti cum présumto vitanda est confu- sio. Presumtum consensum dare recte dicitur, qui neque verbis neque factis consentit, utpote totius negotii ignarus; attamen qui, si cogno- visset negotium, consensurus fuisse presumitur, vel ex solità plerorum- que hominum cogitandi cernendique ratione, veluti ex regulâ, qui vult finem vult media, vel ex eo quod negotium ei sit utile, nec quisquam commodum suum negligere censendus sit. Sed quum Jure Naturali omne pactum | voluntate partium nitatur, que non nisi ex actibus externis cognoscitur, consensus præsumtus non sufficit ad obligationem perfectam producendam, siquidem is, qui consensisse presumitur, semper præsum- tionem illam contrarià voluntate declaratà destruere possit. Hinc intel- ligitur, stricto Jure Naturali actionem ad expensas repetendas non dari negotiorum gestori jure sic dicto, h. e. ei qui alterius negotia extraju- diciaria, sibi non demandata, gratis gerit, animo alterum obligandi. . Neminem fugit, ab omnibus ferme Juris Nature doctoribus contrariam opinionem defendi; sed principia æquitatis cum principiis stricti juris permiscent: verum enim quidem est, negotiorum gestorem de altero bene meritum esse; sed beneficia nemini invito obtruduntur, neque ad gra- tum animum ji ER exhibendum perfecte obligamur. Quapropter si te absente et ignorante ruinosas tuas des reficiendas curaverim, equum erit, ut post reditum tuum accepti beneficii memor sis, haudquaquam vero in foro externo actionem habeo , ut mihi impensas roan restituas ; (1) Conf. art. 1155 Cod. civ. (4) etenim impensas contuli, nixus presumtione te, si ruinosum edium tuarum statum. cognovisses, ratihabiturum fuisse negotiorum gestionem. Sed hancce presumtionem destruere potes, declarando tibi in animo fuisse, ut ruinà collaberentur ædes. Non mirum tamen, quod Jus Roma- num et Belgicum contrarium ac Jus Nature statuerint; facile enim per- spicitur, neminem civium absentium et ignorantium negotiis prospectu- rum, si tanti rigoris principia jure etiam positivo valerent; unde seque- retur, multorum privatorum negotia male gestum iri; dum tamen reip. expediat, ut quisque rebus suis recte utatur (1). 57. Ex eo, quod negotiorum gestori actio ad repetitionem impensarum . denegetur, inferre non licet, eum, cujus negotia gesta sint, impensas erogatas sibi retinere posse, sicque eum damno alterius locupletari; ne- gotiorum gestori potius permittendum est, ut res gestas in prisünum statum restituat et sumtus factos auferat, nisi dominus rerum gestarum eas refundere velit, et nisi hujusmodi ablatione injustum possessori . damnum inferatur. Caveas quoque, ne negotiorum gestorem cum eo con- fundas, qui res scientis nec contradicentis gerit. In hoc postremo casu ea que § 58. diximus applicanda sunt, hoc est, silentio ejus contineretur tacita gestionis approbatio. 58. 2» Consensus, ut jam diximus, duabus quasi partibus constat, voluntate et optione. Velle autem non possumus nisi id quod notum nobis est; hinc revera non consentit, qui rem de quà agitur, aliter sibi representat quam revera est; aliis verbis, non videtur qui errat consen- tire (2). Regula tamen illa, si ad omnem omnino errorem extenderetur , periculosissima foret; oper itaque pretium est, ut eam hoc loco dilucidemus. 59. In primis quidem, si error in ipsam rem pacti substantialem in- cidat, corruit conventio, deficiente consensu. Si quis mihi fundum ven- dere velit, ego vero putem fundum mihi donari, vel si vendere putet 1000 solidis, ego putem emere 1000 ducatis, vel si agatur de vendendo fundo Corneliano, ego emere putem Sempronianum, in his et similibus .casibus consensum deficere omnibus liquet (3). — (1) $ ult. Inst. de his qui sui vel alien. , etc. (2) L. 116. $ 2. ff. de R. J. (3) Lex 57. ff. de obl. et act. — L. 9. $ 2. fT. de contr. emt.-vend. — Art. 1110. Cod. civ. — Voet. tit. ff. de contr. emt. 6 * C42 ) 60. Si error incidat in qualitates rei accidentales, non vitiat consen- sum, nec proinde pactum. Si quis tabulam emat, quam a Rubensio pic tam esse existimat, quamvis postea comperiat, eam a rudi et imperito pictore esse delineatam, venditio subsistet: nam id quod emere voluit et quod venditor ei obtulit, est ipsissima hzc tabula picta. Fieri quidem potest, ut, si ejus auctorem cognovisset, emtionem non inivisset, sed error incidit tantum in causam, sive, ut aiunt, in motivum quod eum ad emtionem impulit; verum mox videbimus errorem impellentem non vitiare pactum , nisi causa, cur contrahitur expresse adjiciatur, vel saltem certo certius de eà constet (1). 61. Interdum tamen contingit, ut error, licet in qualitatem tantum accidentalem incidens, irritam reddat conventionem; quoties nempe qua- litas, in quà erratum est, expresse fuerit requisita, vel tamen ejusmodi sit, ut adesse a quolibet jure presumatur. Namque talis qualitatis exis- lentia tacite conditionis habet naturam, ita ut eA deficiente, deficiat etiam consensus. Sic, ut rem exemplis illustremus, venditio in exemplo statim allato nulla esset, si emtor expresse requisivisset , ut tabula picta auctor esset Rubensius. Quicumque librum a bibliopola emit, jure praesu- mit, librum hune mancum non esse: non nisi sub tacità hacce condi- tone in emtionem consentit; nisi de contrarià emtoris mente constet. Quapropter, si folia quadam lacerata in illo desiderari postea explora- tum habeat, nulla ad pactum servandum ei imponitur obligatio (2). 62. Cæterum fieri nequit, ut circa hoc punctum regule tradantur , qua omnibus casibus applicentur: ad circumstantias potius sedulo atten- dendum est. Si aurifex, verbi causâ, vasa aurea emere volens, ut inde candelabra conficiat, vasa argentea auro obducta ignorans emit, venditio nulla est, etiam si venditor in bonâ fide fuerit; emtor enim materiam, ex qua vasa conflata putabat, unice respexit; emere voluit aurum , obla- tum est ei argentum auro obductum, non itaque emit, quod emere voluit (3). (i) Delvincourt, tom. 2. p. 118. not. 1. — Toullier, tom, 6. n° 55. - 57. (2) Hepfner. Jus Nat. $ 73. — Merlin, rép- voce erreur. — § ult. Inst. de emt.-vend. (3) L. 41. $ 1. ff. de contr. emt. — L. 14. ff. eod. -- Art. 1110 Cod, civ. 9 ee C45) 63. Non modo in re, de quà agitur ; ejusve qualitatibus errare possunt contrahentes, sed quoque in personis ,. quibuscum pacisci volunt. Viden- dum itaque, quaenam tunc principia valeant. |. . Si persona, quâcum contrahere existimo, causa sit, cur contraham, et conventio talis sit, qualem non cum. quolibet homine inire vellem, cor- ruit pactum, quando ex post-facto apparet, personam paciscentem di- versam esse ab eâ, quacum me pacisci existimabam. Hinc, si loco Titie ignorans Maeviam duxerim uxorem, irritæ sunt nuptie. Nam perspicuum est, multum. mea interesse, quanam. sit mea uxor , illoque errore con- - sensum meum destrui. Ita quoque, si falso putans, me cum inclyto quo- dam architecto colloqui, cum uno ex discipulis ejus conveniam, ut ædi- ficii mei ichnographie et. constructioni invigilet, nulla est conventio defectu consensüs. Nam hec erat mens mea, ut ædificium ab eo, cujus celebritatem noveram, minime vero, ut ab uno ex ejus discipulis extrue- retur (1). 64. Si persona, quacum me contrahere autumabam, causa non fuerit, cur contraherem, et conyentio talis sit qualem cum quolibet homine inire voluissem, valebit pactum , etiamsi postea perspectum. habeam, perso- nam, quàcum pactus sim, non eam esse, quacum pacisci autumarem. Adeoque, si bibliopola, faciei lineamentis aliove modo deceptus, librum 100 francis.vendat Caio, quem putat esse Titium, etiamsi ante traditio- nem errorem deponat, a pacto recedere non poterit, sub specie sese cum Titio pacisci existimasse. Etenim certum est, bibliopolam voluisse, ut liber suus non tam ab ipsissimo Titio emtus esset, quam a quolibet petitum „pretium offerente, et si bonis conditionibus fiat venditio, non est cur bi- bliopola ab errore excipiat (2). 65. Si error non in ipsam personam, sed in persone qualitates cadat, non tollitur consensus, nisi qualitates ille expresse fuerint requisite, vel a quocumque adesse jure presumantur, propter initi negotii naturam. Quam ob causam, si quis uxorem ducat Pamphilam, quam formosam , () Art. 1110 Cod. civ. — Delvincourt, not. 4. p. 118. t. 2. — Toullier, tom. 6. ne 48. - 54. — Arg. L. 55. ff. de acq. rer. dom. (2) Barbeyrac. in Puffend. de J. N. et G. lib, 3. cap. 6. $ 6. - 7. not. 2. — Pothier, des oblig., part. 1. cap. 1. art. 3. $ 1. n? 19. : ( 44) genere claram et optime moratam putabat; quamvis postea eam experia- tur deformem, ignobili loco natam et moribus perditam esse, propterea nuptiæ irritæ non erunt: nam, quam uxorem sibi eligere voluit, quam- que revera duxit, est Pamphila, non alia puella; consensus itaque mariti non deficit. ie Sed si Pamphila, quam innuptam creddbas,; ‘matrimonii vinculis jam colligata sit, ita ut exoriatur bigamia , nupti: invalide sunt, quia erra- tum in qualitate, quam, respectu habito nature matrimonii, Pámphilze inesse jure presumere poteram. Quapropter, quum in nuptias sub factá conditione consensum fuerit, si Pamphila sit innupta, deficienté con- ditione, deficit consensus. Eàdem de causâ in L. 2. § 16. ff. pro emt., invenimus, emtionem cum furioso, qui sanz mentis putabatur, initam esse nullam (1). 66. Etiamsi vero error circa res vel personas pactum interdum vitiet , ille tamen paciscentium, cujus consensus errore destruitur, non usque impune recedit a contractu; sed potius respiciendum, an error ejus potuerit superari, nec ne: priori casu, culpose vel saltem impru- denter egit, adeoque ad damnum et interesse, alteri culpà suá illatum, prestandum tenetur. Si, putans me cum illustri quodam architecto con- trahere, cum uno ex discipulis ejus pactus sim, et nullis mediis adhibi- tis, ut comperiam, an non in persona erraverim, patiar, ut discipulus ille ichnographie et exstructioni edificii mei invigilet , perspecto postea er- rore, a contractu recedere mihi non licet, nisi discipulum illum idem- nem præstem. i Sed si error meus vinci.non potuerit, impune a pacto recedam. Jure enim Naturali non teneor ad resarciendum damnum, quod alter ex facto mihi non imputando patitur. : Quod si uterque paciscens in errore culposo versatus sit, culpa per culpam compensatur, et neuter damni sua culpà percepti resarcitionem expostulare potest (2). (1) Conf. Can. un. caus. 29. quest. prima. — Deuteron. 22. N. 21. — Huber. tit. ff. de sponsal. $ 17. — Merlin, rép. voce erreur. i (2) Pothier, l. c. part 1. cap. 1. art. 3. § 1. n? 19. r r (45) 67. Solet et hoc disceptari, an error impellens, quem vocant, seu is, qui unum alterumve e paciscentibus ad pactum. ineundum commovit , consensum tollat, adeoque conventionem. In primis, si causa impellens talis fuerit, que ab altero cognosceretur, vel saltem cognosci deberet , nulla erit conyentio, si deficiat causa. Sic donatio propter nuptias cor- ruit, si huptia non sequantur. Si vero causa impellens a contrahente nec cognosceretur, nec cognosci deberet, distinctione respondendum est: quod si enim illum, quocum pactus sum, motivi sive cause me ad contrahendum impellentis conscium reddiderim, sicque voluerim, ut conventionis effectus a veritate motivi, tamquam a conditione penderet, nulla erit conventio, si deficiat conditio. Contra, si pure et simpliciter pactum iniverim, nullà hujus motivi men- tione fact, conventio effectus suos exseret, licet postea elucescat, falsam fuisse causam. Exemplo hec clariora fient: Si falso nuncio didicerim, equos meos mortuos esse, et hac sola ratione impulsus alios equos emerim ab eo, qui neque a me, neque ab alio cau- sam, cur emerem, audiverat, valebit emtio et, preestatione nondum facta, ad implendum contractum adigi potero, licet ante consummatam vendi- tionem falsitatem nuncii cognoverim. Namque qui contrahunt, de ob- jeeto tantum pacti convenire debent, haudquaquam vero inquirere, cur alter pacisci velit. Preterea, si aliud obtineret, semper paciscentes a pacto resilire possent, sub specie, causam hanc illamve, cur contraxerint, defecisse, adeoque pactum nullum esse. Quod si tamen in exemplo mox allato emtor dixerit, se alios emere equos, sub conditione, si verum sit, proprios equos periisse, tunc deficiente conditione , collabetur pactum. Distinctionem illam admittunt plurimi Juris Nature doctores, inter quos etiam Puffendorfius. Hujus tamen auc- toris sententiæ minime accedimus, ubi adjicit, emtorem, qui in postremo exemplo venditorem cause impellentis participem fecerit, et postea causam illam falsam cognoverit, teneri ad venditorem indemnem præs- tandum, casu quo hic damnum quoddam ex non impletà venditione pa- tiatur. Nam defectu conditionis, conventio prorsus evanescit et perinde est, ac si nihil actum fuisset, Consequenter defectus implende venditionis ( 46 ) emtorem adstringere nequit ad damnum et interesse prestandum. Quod nullum est, nullos effectus producit (1). j 68. In dubio, an error talis sit, qui ad conventionem rescindendam sufficiat, vim et effectus suos exserit conventio et soli erranti nocet error. Etenim, qui pactum init, rerum statu non satis perspecto , nec sufficienti notitià vel data vel comparata, is negligenter agit; sibi itaque imputet, quod damnum negligentiâ contraxerit (2). 69. Notatu quoque dignum, pacti validitatem ex capite erroris inipug- naturum teneri ad probandum, sese revera errasse. Quicumque enim contrahit, necessarias sibi ad pactum ineundum comparare debet cogni- tiones; si id neglexerit, sibi imputet; inquirere non teneor, num alter id omiserit, sed jure potius suppono, contrahenti rerum statum perspec- tum esse, verbo, eum non errare. Si igitur hanc legitimam presumtio- nem destruere velit, sese revera errasse probare debet (3). 70. Animadvertendum denique, pactum errore nullum ratum haberi posse, non tantum expresse, sed etiam tacite; puta, is qui in contra- hendo erravit, si errore perspecto silentium teneat, tacite pactum appro- bat. V. g. si loco Titiæ Caiam ignarus duxerim, nuptie, uti vidimus , nulle sunt. Si tamen errorem exuerim, Caiamque pro uxore custodire, quam a pacto recedere maluerim, silentio meo tacitam prioris conven- tionis ratihabitionem denotarem , quum. alioquin silentium meum Caiz nocivum foret. Temporis autem spatium, intra quod errans silere debeat, ut pristinum pactum tacite approbare videatur, solo jure positivo definiri potest. Sic art. 181. Cod. civ. statutum est, matrimonium, ex errore in personà nullum, tacite ab errante approbari videri cohabitatione sex men- sium, a tempore excussi erroris computandorum (4). 71. 3° Sermone habito de errore proximum est, ut de dolo inquira- mus. Dolum Labeo aptissime definit » omnem calliditatém „ fallaciam , * (1) Conf. Puffend. de J. N. et G. lib. 5. cap. 6. n» 7. — Wolff. part. 5. J. N. $ 806. — Del- vincourt ad art. 1151. — Idem. not. 5. pag. 118. tom. 2. — Toullier, tom. 6. no 39 et 40. (2) L. 205. ff. de Reg. Jur. — Toullier, dr. civ. tom. 6. n» 57. — Burlamaqui, édit. de Fe- lice, tom. 1. part. 2. p. 8. E (8) Huber. tit. ff. de probation. , etc. (4) Conf Puffend, de J. N. et G. lib. 3. cap. 6. $ 14. — Grot. de J. B. et P. lib. 2. cap. 11. $ 21. " br. 4 . Ld ce ae r . ( 47 ) » machinationem ad cireumyeniendum , fállendum , decipiendum alte~ »rum, adhibitam.” Quapropter non ille solus dolose agit, qui, fallendi causi, alias rei dotes tribuit, quam quas reverà ei inesse novit ( dolus positivus ); sed et is, qui vitia rei oculis non subjecta sive intrinseca insidiose dissimulat ( dolus negativus). Adjeci intrinseca; nam non intel- ligo, cur vitia exterius patentia, quz quisque sensibus instructus primo intuitu cernat, declarari atque indicari velit Hoepfner (1). 72. Questio autem, an dolus interdum validitati pactorum officiat , aflirmanda videtur, si quidem consensus non intelligitur, quando optio, ad ejus existentiam necessaria, ex proprio judicio non proficiscatur , sed captationibus et fallaciis extorqueatur. Huic principio tam arcte adhxrent auctores nonnulli, ut quamlibet doli speciem obstare existiment, quo- minus valeat conventio (2). Quorum tamen sententie non suffragamur, sed potius sequenti modo distinguendum putamus: dolus, ut dici solet, est vel incidens, vel cau- sam dans contractui. Doli incidentis ea est natura, ut deceptus, cognito dolo, pactum quidem initurus fuisset, sed obligationem suam fuisset res- tricturus. Dolus causam dare contractui dicitur, si alteruter calliditate , fallacià, machinatione alterius ita deceptus fuit, ut, si dolum perspexisset , prorsus non fuisset pacturus. Quibus definitionibus efficitur, eo tantum dolo consensum excludi, sive conventionis validitati semper obesse, qui causam contractui dederit. Hinc, si mihi vas aureum emere cupienti, vas eneum vel argenteum auro leviter coopertum via auro puro sciens vendas, nihil actum est; patet enim, si dolum perspexissem, me emtioni assensurum non fuisse. Omnia hee principia juri patrio consentanea sunt, uti vidére est in art. 1116 Cod. civ. — Jure autem Romano, si dolus causam contractui strieti juris dedisset, contractus idcirco nullitate non laborabat, sed res- cindendus erat. Ratio in eo est quod in hisce negotiis unice spectaretur, „quid a contrahentibus dictum esset, secundum verborum formulam atque conceptionem , nec judici liceret inspicere, quid ex quo et bono con- (1) L. 1. $ 2. de dolo. — L. 45. $ 2. ff. de contr. emt. (2) Thomas. Jur. Div. $ 5o. — Mascoy, ad Puffend. de J. N. et G. lib. 3. cap. 6. $ 8. u^ x. (48) ventum fuisset, si dolus exsulasset, nam ubi unus tantum contráhentiuni obligationem. susceperat, durum fuisset, si interpretatione adhibità judex libertatem ejus multo etiam magis restrinxisset. Verum, an idem obti- neat in contractibus bone fidei, inter juris interpretes maxime contro- vertitur. Maurissen tamen optime defendit, contractus quoque bone fidei subsistere, licet dolus eis causam dederit. Legis quidem 7e ff. de dol. verba: »aut nullam esse venditionem , etc." huic opinioni obstant, et ideo probare conatur Maurissen, ea ex textu eliminanda esse; sed ad remedium tam violentum recurrere opus non est, quoniam Legi 74 citate, derogatum est per Legem 5. Cod. de resc. vend. (1). 73. Quamvis autem dolus incidens pactum infirmare nequeat, utpote consensum non excludens, nihilominus tamen pars lesa potest restitutio- nem petere ejus, quod interest, dolum non incidisse conventioni. Insigne exemplum hujus doli generis apud Ciceronem obvium est: » Canius, eques Romanus dictitabat, se hortulos aliquos velle emere. Hoc audito Pythius quidam equitem ad cenam in posterum diem invitavit in hortulos, quos forte habebat, simulque a piscatoribus nonnullis petivit, ut ante suos hortulos postridie piscarentur. Ad cenam venit Canius, qui doli non conscius, cum vidisset cymbarum et piscatorum multitudinem, causam hujus rei a Pythio petivit, et ille, quid mirum, inquit, hoc loco est, Syracusis quidquid est piscium: hac aqua, hac villà ist carere non possunt: his dictis incensus Canius villam tanti, quanti Pythius voluit, emit." Incidentem hoc loco esse dolum ex eo apparet, quod Canius , si dolum novisset, emisset quidem villam, non vero tanti, quanti deceptus. Pythii igitur erat, damnum facto suo Canio illatum resarcire (2). 74. Quomodo vero is, qui dolo incidente captus fuit, indemnis præstari debet ? Puffendorfius et Thomasius existimant, in arbitrio decepti esse, utrum pactum velit pro nullo declarari, an potius, salvo manente pacto, lesionis pensationem exigere malit. Contraria tamen magis se commendat (1) Maurissen tit. ff. de dol. — Contrarium defendunt Voet. eod. tit., Vinnius, select. quest. lib. 1. eap. 12., Huber. tit. ff. de dolo h an imt J. N. § 76. et Puffend. de O. H. et C. lib. 1. cap. 9. $ 7. (2) Burlamaqui edit. de Felíce, part. 1. p. 11. — Toullier, ad art. 1116. — Voet et Huber, l. c. — Art. 1582 Cod. civ. — Cicero de off. lib. 5. n° 14. C dd Se OM m e dn. es ea a an AGS ( 49) opinio , adeo ut, in exemplo adducto, in arbitrio Pythii sit, utrum res- tituendo accepta atque prestando Canium indemnem, velit a contractu recedere, an vero pactum servare restituendo ea, quz Canius ultra id solvit, quod dedisset, si doli conscius fuisset. Etenim neminem ultra consensum obligari posse omnes agnoscunt: jam vero ex eo; quod Pythius consensit ad. villam yendendam tanti, quantum petiit, non sequitur , eum consensurum. fuisse ad tanti vendendam, quanti emisset Canius, per- specto dolo. Consequens itaque est, Canium postulare non posse, ut, servato pacto, sibi a Pythio restituatur, quidquid plus dedit, quam si venditoris astutiam noyisset. Preterea consensus Canii eatenus. tantum vitiosus est, quatenus dolo nititur; quapropter si Pythius reddat, quod sine dolo adhibito non accepisset, res in integrum statum redit et pe- rinde est ac si nullus dolus adhibitus fuisset; quod si contra a pacto re- cedere malit, restitutis iis qua jam accepit, rursus de injustitià queri nequit Canius, si quidem indemnis fiat (1). 75. Quando diximus dolo, qui contractui causam dederit, semper vi- tiari contractum, supposuimus contrahentem dolo usum, vel saltem doli participem nec ignarum fuisse. Quod si enim a tertio absque collusione contrahentis adhibitus fuerit, non semper pactum invalidum est; quam- vis decepto damni percepti resarcitionem a tertio semper jure liceat pos- tulare. Ex. gr. equos cursores emendi animum: disertis verbis expressi, tu dolo malo equos minime ad cursum idoneos pro equis cursoribus ven- didisti, nulla est emtio-venditio. Quod si contra equos cursores qui- dem emere voluerim, sed nec id expressis verbis requisierim, nec tu pro talibus vendideris, tertius autem dolose mihi persuaserit, equos tuos ad cursum idoneos esse, venditio non indistincte nulla est; sed cum errore contraxerim, res ex principiis supra de errore positis, dijudicanda est, et videndum an error meus talis fuerit, ut rescindende venditioni locum dare possit. Si vero contrahens doli particeps fuerit, perinde est ac si dolum ipse admisisset, videndum , utrum dolus contractui inci- derit, an causam. dederit (2). l Theres. ubi. esl 11 (2) Huber ad tit. F. de dol. mal. $ 4, — Toullier, tom. 6. n° 94. — Delvincourt, not. 5. ad art. 1116. : 7 679. tom. 2. not. 6. — Puffend. de J. N. et G. lib. 5. cap. 6. $ 7. — ( 5o ) 76. Si plures contraxerint, unus vero doli auctor vel conscius fuerit ; reliqui non: ille solus actione doli tenebitur, ita ut partem lesam in- demnem prestare debeat, si dolus fuerit incidens, nec pacti impletionem exigere queat, si dolüs causam contractui dederit; ceteri autem contra- hentes nihilominus jure petent, ut pars lesa pactum servet (1), nisi haec in talem errorem conjecta sit, qui sufficiat ad pactum rescindendum. 77. Quod si denique omnes paciscentes in dolo versati sint, tunc, sive dolus fuerit incidens, sive causam dederit contractui, neuter alterum cogere potest ut stet promisso; sed dolus potius dolo compensatur. Hinc; si tu mihi equum. morbo laborantem sciens vendas, ego tibi conventum pretium non legitimis nummis solvam, neuter alterum actione doli con- vincere potest. Omnia hee principia tam evidentia sunt, ut ulteriori ex- plicatione non nisi obscurarentur (2). 78. Quandoquidem Jure Nature quisque censetur vir probus et ho- neste agens, donec probetur contrarium , dolus ex indiciis perspicuis probandus est. Ex eodem quoque principio fluit, probationem doli adhi- biti ei incumbere, qui se dolo captum fuisse sustinet. Ut itaque a pacto recedere liceat, non sufficit ut contrahens hominum , vel copaciscentis in specie, pravitate nitens doli adhibiti suspicionem moveat (3). 79. Pacta ex capite doli invalida non modo expresse sed etiam tacite, perspecto dolo, ratahaberi posse, vix est, quod moneatur. Si metallum auro coopertum pro auro puro sciens mihi vendideris, et detecto dolo, me- tallum retinere malim, quam a pacto recedere, silentio emtionem tacite approbo, secundum ea que supra de silentio tradita sunt. 80. Tandem nec hoc scivisse pigebit, pactum ne dolus prestetur Juris Nature principis nunquam repugnare; volenti enim et consen- tienti non fit injuria. Jure positivo tamen statutum est, istiusmodi pac- tum non valere, si de dolo nondum commisso sed committendo agatur; nam reip. sane interest, neminem ad fallendum, decipiendum, vel de- linquendum pactis invitari. Ratio autem, cur legibus positivis tale pac- tum prohibeatur, locum non amplius obtinet, ubi dolus jam commissus (1) » Meam enim culpam oportet esse, ut mea pena sit." (Sénec. controy. 27.) (2).L. 36. ff. de dol. — L. 5. $ 3. ff. de eo per quem factum erit, etc. (3) Art. 1116 Cod. civ. — L. 6. Cod. de dol. — L. 18. $ 1. ff. de probat. (5) est, adeoque tunc applicandum est Jus Nature, hoc est, pacisci licet, ne is qui dolose egit, dolum prestare teneatur, quum tali pacto nihil insit, quod legibus bonisve moribus repugnet, sed e contra deceptus non nisi juri suo, damni reparationem postulandi, renunciet (1). 81. 4* Consensus non solum errore vel dolo elici, sed etiam v; et metu extorqueri. potest. Requirit itaque lucidus ordo ut principia de consensu vi aut metu extorto hoc loco explicentur. Coactio est vel physica » vel psychologica. Physicam coactionem ad- hibere dicitur, qui in membra ipsa hominis seevit aut vindictam exercet. Quomodo promissa ore proferenda vi physica extorqueri possint vix con- cipitur; non enim ita, ut membra exteriora ad aliquid perpetrandum invita trahi, voces invito extorqueri possunt. Sed si quis, verbi causâ, vi me cogat, ut scriptis ei quid promittam, aut si nutüs instar caput meum violenter inclinet, nullum jus tali promissione acquiret. Libertatem enim mihi invito auferendo injuste egit, et ex vi vel facto injusto jas nullum pro- ficiscitur (2). ^. 82. Vis psychologica est, que sensuum animique potestatem unice afficit, et malorum quorumdam comminatione, promissionis extorquendæ causa adhibetur, Consensisse eum, qui vi psychologicà seu metu conterritus quid promiserit, sana ratio docet: nimirum qui vi coactus promittit, inter duo mala, id quod minimum putat, eligit: promittere nempe mavult, quam mala imminentia pati: si quis autem inter duas agendi rationes, quam optimam putat, eligit, libero arbitrio suo utitur; ubi enim electio, ibi libertas; alioquin, quum nulli fere ineuntur con- tractus in vità communi, qui non aliquá necessitate nitantur, dicendum foret, eos omnes rescindi posse. Vis itaque psychologica, quam vocant, sive metus, consensum. non tollit, nec consequenter promissionis va- liditati obest. » Quamvis si liber esset noluisset, tamen coactus voluit." (3). ‚ Quod tamen de coactione tantum. justa intelligendum est. Justa autem (1) L. 27. $ 5. ff. de pact. — L. 17. ff. pr. commod. v. contra. — Art. 6 Cod. civ. C2) gs 5. X. de iis qua vi metüsve causâ. Voet ad tit. . quod met. caus. n? 1. — Thomas. I. c. $ 52. (3) L. 21. $ 5. ff. quod met. caus. (52) | ea. vis dicitur, que ad tuendum j jus lesum vel lesioni expositum infer- tur: hinc, si debitorem. meum, qui in mora est, in carcerem detrudam ut solutionem. ab. eo extorqueam , quidquid propter hanc causam pro- miserit debitor, validum erit. : Etiam justa est.coactio, quz a domino, patre, alive iber „ quousque scilicet eorum se extendit imperium: Hinc, si filius- familias, ne patris offensionem incurrat, Meeviam duxerit, que alias non duxisset, irrite non sunt nuptiæ (4). 83. Quod si autem injusta fuerit coactio, a pacto impune receditur : non quia tum magis excluditur consensus, sed quia auctor coactionis ex facto suo illicito jus nullum consequi potest. Hinc si, quum in manus latronum incidissem, coactus fuerim, nisi occidi mallem, ut eis promit- lerem, me postridie 1000 francos eis esse daturum, promissio radicitus nulla erit (2). "a 84. Ut tamen ex promissione violenter extortà non obliger , non sufficit metum injustum fuisse, sed 19 necesse est, ut ab eo ipso, cui: promittitur $ inferatur. Quod si itaque metus injustus illatus fuerit a tertio, pactum inter. paciscentes plene est obligatorium , nisi promissarius sciens usus fuerit animi statu, in quem promittens a tertio conjectus erat, et isto modo hujus actionis injuste particeps fuerit. Exemplo sint heee: si quis mihi mortem minetur, nisi amico suo inopi summam quamdam pecunie promittam, ex promissione huic facta certo tenebor, nisi amicus coac- tionis mihi illatæ conscius fuerit. Puffendorfius tàmen et Barbeyracius contendunt, nihil interesse, quis metum injustum incusserit, quia non minus vitiosus est consensus, si metum injecerit tertius absque collusione promissarii, quam si is parti- ceps fuisset: verum sufficienter jam probatum existimo, metu licet in- justo verum consensum non excludi; ex quibus apparet, non quia defi- (1) Arg. L. 22. ff. quod met. caus., que lex de incarceratione injustd loquitur, secundum optimos interpretes. L. 22. ff. de rit. nupt. — Art. 1114 Cod. civ. — Thomas. I. c. $ 54 et 79. — Voet ad tit. ff. quod met. caus. ; (2) Puffend. de J. N. et G. lib. 3. cap. 6. $ 10 et seqq. — Thomas. Jur. Div. $ 66. — Paulo aliter Grot. lib. 2. cap. 11. $ 7. ne a. de J. B. et P.; sed res eodem redit. Hepfner. $ 77. — Voet. I. cit. ( 55) ciat consensus, corruere conventionem ; sed tum promittens propterea non. obligatur, quod nulla obligatio sine jure, cui respondeat intelligatur, promissario autem ex facto suo illicito nullum jus acquiratur. Id vero non obtinet, si metüs auctor alius fuerit, quam is cui promissum sit. Negandum tamen non est, metüs probationem persepe diflicillimam esse, quum fieri possit ut quis metüs auctorem non cognoscat, et ut lex 14. 5. 6 3. ff. guod. met. caus. ait: » Metus habet in se ignorantiam." Unde fit, ut metum passus, prestatione factà, sepissime damni reparationem a metüs auctore petere nequeat. Ob has, ut verisimile est, rationes, Jus Romanum et Belgicum æquitati indulgentia, et Juris Naturalis rigo- rem temperantia, statuerunt, pactum metu injusto extortum rescindi posse, etiamsi metüs auctor non promissarius , sed tertius fuerit; adeo ut promit- tens non adstringatur ut probet, quis ei metum vel vim intulerit (1). 85. Quamvis autem stricto jure valeat promissio metu injusto tertii extorta, illud tamen verissimum est, debitorem jure a metûs auctore re- . sarcitionem damni percepti expostulare (2). 86. 2» Ex promissione propter metum injustum inita tenebor, si metus non mihi sed tertio illatus fuerit; ut si, amico a latronibus capto, miserationis gratià iis quid promiserim, valebit promissio; nam nihil obstat, quominus jus quoddam illis adversus me acquiratur; injustitia , quà- usi sunt adversus amicum meum, ad me non refertur. Cæterum idcirco non requiritur, ut metus mihimet ipsi illatus sit; suflicit ad nullitatem pacti, ut iis personis incussus fuerit, quas quisque tanti facere quanti semet ipsum praesumitur: sic promissio, quam edidissem, ut liberos patrem, matrem, uxorem e manibus predonum eripereni „ non minus insalida erit, quam si, memetipsum tali periculo eximendi causà, facta fuisset. Enim yero nemo non videt, eum, qui adversus tam charas nobis personas injuste agat, et adversus. nos quoque injuste agere, recte dici (3). 87. 3° Pactum subsistet, si vano metu conterritus quid promiserim : » vani enim timoris nulla excusatio est.” (4). Q1) L. 14. cit. — Art. 1111 Cod. civ. — Delvincourt, pag. 678. tom. 2. not. 5. — Toullier, tom. 6. n° 77. — Puffend. de J. N. et G. lib. 3. cap. 6. $ 11. et Barbeyrac ad hunc loc. (2) Grotius de J. B. et P. lib. 2. cap. 11. $ 7. (5) Thomas. I. c. $ 58. — Art. 1115 Cod. civ. — L. 8. $ 5. ff. quod met. caus. (4) L. 184. ff. de Reg. Jur. C54 ) Notandum vero, legibus civilibus ideo ob solam vim majorem contrac- tus rescindi, ut noxiæ litium multitudini obviam eatur; stricto enim Jure Naturali sufficit, metum esse injustum , quamvis sit mali levioris , modo hujusmodi mali metu commotus sit is, a quo aliquid extorquebatur: neque enim minor injustitia plus juris tribuit nefario creditori quam major; nam injuria est quidquid juri opponitur. Ceterum, ut inquiratur, an promissioni vanus metus ortum dederit, ætatis, sexüs, conditionisque promittentis, aut ejus, qui metum infert, ratio est habenda. Nam non eorumdem malorum comminatio, juvenis et senis, fœminæ et viri, in- fantis et militis animum equali modo afficit. Ratio differentia, eatenus inter Romanas atque hodiernas leges occurrentis, hoc est, causa cur apud Romanos pactum non rescinderetur nisi ex capite metûs in virum con- stantem cadentis, ideo forte inveniri potest, quod Romanorum animi graviores atque ad virilem agendi rationem magis quam hodiedum com- positi atque accommodati essent (1). u 88. 4° Valet conventio, si promissio facta fuerit, citra metum periculi presentis : quod si enim quis cum praedonibus, nullo metu instante, nullis minis coactus, contrahat, preedones injustitiam non committunt et ipse libere agit, nec ulli dubio subest quin obligatio exoriatur (2). 89. 5» Idem dicendum est, si sufficienter non probem , metum injustum mihi revera incussum fuisse: neque enim metum, allegasse suffecerit , quum promissarius perinde ac quilibet alius, vir probus et honeste agens censendus sit, donec contrarium fuerit probatum (3). 90. 6» Si metu injusto gesta ex intervallo liberáque voluntate, sine ulla goactione, ratahabeam, valebit pactum, non quia reviviscit , sed propter ratihabitionem, que novam conventionem continet nullo vitio laborantem; id vero, uti de omnibus pactis valet, vel expresse fieri po- test, vel tacite. Tacita est ratihabitio, si liber et vacuus ab omni timore sponte fidejussores aut pignora dederim in securitatem obligationis vi extorte; item, si filius-familias Meeviam ideo duxerit, ut mortem aliave mala a patre sibi imminentia averteret, et postea extra metum positus (1) Art. 1112 Cod. civ. — L. 6. ff. quod met. caus. — Voet, dict. rit. $4 (2) Art. 1112 Cod. civ. — Thomas. ibid. 6 68. (5) Art. 2268 Cod. civ. — L. ult. pr. ff. quod met. caus, ( . 5 5 , ) „ Meeviam uxorem retinuerit, nec nuptias irritas declaraverit, silentio suo contractum metu initum approbat. Est hic enim locus dicendi: gui ne dit mot, consent, qui tacet consentire videtur; alioquin silentio ejus Mæviæ jura lederentur (1). 91. Hucusque recensuimus ea, que concurrere debent , ut consensus re- vera concipiatur: sed insuper requiritur ut consensus sit reciprocus , sive mutuus (2). Recte itaque dicitur, ex pollicitatione , seposita etiam lege civili, jus nullum proficisci: pollicitatio enim est promissum pas acceptatum, sive ut Romani JCti dicunt: » soZius offerentis promissum." Verum enim vero homo libertate naturali gaudet, voluntatem tamdiu | immutandi , quamdiu illa immutatione jura nullius violantur. Promissarius autem jus nullum. ante acquisivit, quam promissum acceptaverit. Eadem principia jure positivo omni et valent et valere debent. Jure tamen Romano, contra strictum jus, receptum erat, in utilitatem reip. ut pollicitationes duobus in casibus obligarent (3). 92. Opportuné autem hic queritur , quandonam promittenti , poeni- tentiâ' ducto, promissionem revocare liceat, ut jura promissarii ledere non videatar? Sequenti distinctione omnia erunt expeditissima. Promissum interpositum fuit, vel inter presentes sive vivd , ut aiunt, voce, vel inter absentes , h. e. nunciis, epistolà, similibusque modis. Qui alteri absenti quid promittit, censetur tacite simul pollicitus, promissum revocatum nou iri intra tempus, quod necessario requiritur, ut promis- sarius promissum sibi factum cognoscere, sicque respondere et responsum promittenti significare possit; alias enim promissum malesanum et inter- dum promissario noxium foret; nisi tamen promittens promissionem ante revocet, quam eam cognoscere potuerit promissarius. Exemplo sit, quod quotidie locum habet inter mercatores, qui mercatoribus absentibus pro- mittunt de hác illâve re pro statuto pretio sese venditionem esse inituros. Tale igitur promissum revocare nequeunt, nisi elapso tempore, quod ne- (1) Art. 1115 Cod. civ. — L. 2. Cod. de his quz vi met. — Voet, dict, tit. ff. $ 16. (2) $ 2. vid. sup. (3) L. 55. ff. de obl. et act. — Wolff. J. N. part. 3. $ 565. L. 1. $ 1. et 2, ff. de Pollicitat. — Toullier, tom. 6. n° 24, et seq. — Grot. de J. B. et P. lib. 2 cap. 11. $ 5. ( 56 cessarium sit, ut mercatores absentes promissum sibi factum nosse , res- ponsum dare et promittenti transmittere possint. Fingamus me Kalendis Maiis mercatori cuidam Parisiis habitanti scribere, num velit hanc illamve rem, pretio definito, emere; fac preterea, sex dies necessarios esse, intra quos ille epistolam accipiat, responsumque ad me mittat; certo certius prómissum ante diem septimam mensis Maii revocare mihi hon licebit , nisi revocatio prius mercatori cognita fuerit, quam ipsa promissio ab eo acceptata sit. Quod si ei longius tempus datum fuerit, intra hoc tem- pus, promisso standum , nisi rursus promissario mentis mem mutationem prius significem, quamvis promissionem acceptaverit. 93. Tempore vero illo, quod vel per rei naturam necessarium, vel a promittente prorogatum .est, elapso, nullâque alterius declaratione inse- cuta, promissio extincta censenda est, nisi circumstantiz peculiares con- irarium suadeant; et quidem ita, ut is cui promissio facta fuit, illam denuo acceptare nequeat , nisi consentiente. promittente. Ratio in promtu est. Ex promissione factà non nisi jus oritur eam debito tempore ac- ceptandi , quum libertas, quam minimum fieri possit, restringenda sit, nec tam supina extinctio ullum damnum inferat promissario, et tamen utilis sit promittenti, adeoque locus sit applicande huic regule: »quod tibi non nocet et mihi prodest facile concedendum est." Quod si itaque promissarius tempi illud elabi passus sit, extinguitur promissio ipso jure, quin expressâ revocatione opus sit. Interdum tamen, uti diximus, ex rei adjunctis colligitur, promissionem tum demum exstinctam Sandee: esse, quum expresse fuerit revocata. V. g. qui nunciis publicis, ephe- meridibus, similibusque modis premium quoddam promittit ei, qui rem suam amissam reperiret atque restitueret, tenetur ad solvendum premium ei qui rem revera restituit, donee; promissionem iisdem viis et tempore utili revocaverit. 94. Si contra inter præsentes promissio intervenerit, rursus videndum, utrum pure et simpliciter facta fuerit, an potius promissario certum deli- berandi spatium. datum. Posteriori casu promisisse recte dicitur debitor, se intra hoc spatium non mutaturum sententiam; consequenter non nisi spatio illo elapso locus est poenitentiae; quod si simpliciter quid ei pro- miserim, qui præsens est, statim me. poenitere licet, atque promissio (7) continuo est reyocabilis, nisi statim acceptetur; cogi enim nequit pro- mittens, ut exspectet, donec alteri oblatam promissionem vel acceptare vel recusare placuerit. 500 95. Quod si promissarius prowtiseionam neque spons repudiet, neque acceptet, principia supra de silentio explicita applicanda sunt. Videndum nempe, utrum promissum tale sit, ut silentium. bun acceptationi æqui- pollere presumi possit, nec ne. 96. Roget quis, num promissionem pluribus il, sive absentibus , sive presentibus factam revocare liceat, si ab aliis acceptata, ab aliis repudiata fuerit? Hujus quæstionis solutionem in circumstantiis queren- dam esse certum est. Tune tantum revocabilis est promissio , si ex initi negotii naturá pateat, promittentem eo animo pluribus simul promisisse, ut nulla ex sua parte oriretur obligatio, nisi omnes simul promissum acceptassent. 97. Sed alia hic quæstio est, eaque majoris momenti, puta: an pac- tum adsit, si una pars plus offerat quam ab altera parte expostulatum sit? v. g. a te peto mille solidos, mihi offers bis mille, an valet con- ventio? Rursus dicendum est, solutionem pro variis rerum circumstantiis variam esse: investigandum scilicet, an eum, qui plus offerat, multo po- tius etiam minorem quantitatem oblaturum fuisse presumi possit. Ad te epistolam mitto, quà tibi domum meam bis mille solidis vendendam offero; epistolà men nondum tibi cognitâ, litteris tuis ad me missis rogas, num domum meam quater mille solidis venditam esse velim; conventio va- lebit, saltem ad bis mille solidos usque. Quoniam enim domum meam quater mille solidis emere voluisti, mülto magis emtionem pro pretio semisse minori contrahere voluisse censendus es; voluntas itaque nostra ad 2000 solidos usque convenit, domus itaque tanti venibit. Eadem regula servanda in locatione-conductione aliisque contractibus, in quibus qui plus dat, etiam et minus dare velle censetur. Quod si autem expostulem , ut mihi 1000 francos mutuos des, tu vero ter mille offeras, conventio nondum adest. Ex eo enim quod ma- jorem pecunie summam mutuo dare velis, necessario non consequitur fore, ut, si petitionem meam cognovisses, Yves mutuos dedisses. . ( 58 ) Adeoque non est cur hic dicatur: qui plus offert, etiam minus offerre voluisse censetur. - -Quod si vicissim ter mille francos mutuos petiverim, cha vero tan- tum sint mille; mutuum non existit. Interest enim mea ut majorem summam simul et semel accipiam , ne forte pluribus creditoribus obstringar. Omnia heecce principia sano intellectu niti videntur, nec ulla, quam sciam, ratio adest, cur Jure Rom. et Belgico non admittantur. Silente enim Lege Civili, imperat Lex Nature (1). 98. Ex iis, que supra de pollicitationibus dicta sunt, intelligere licet, vota etiam sive promissa quid prestandi, Deo placendi studio, facta, in foro externo sive juris obligatoria non esse, quum homini nunquam con- stare possit, utrum Deus velit promissa ista servari, nec ne.. TITULUS SECUNDUS. De Acoidentalibus illis, que perscœpe in pactis occurrunt. SUMMARIUM : ($ 99.) Expositio hujus tituli. 99. Pactorum momentis accidentalibus, sive iis, que plerumque in conventionibus occurrunt, in primis adnumerari debent conditiones, terminus solutionis , locus solutionis et modus. De singulis specia- üm tractabimus. (1) Toullier, tom. 6. no 24 et seqq. ( 59) CAPUT PRIMUM. De Conditionibus. SUMMARIA : (S 100.) Quid sit conditio sensu latiori accepta. (§ 101. )Eventuscertoexstiturusterminum solutionis constituit, non conditionem. ($ 102.) Conditiones sunt 1* vel affirmantes, vel negantes. (S 105.) 2° Vel potestative, vel casuales, vel mixte. ($ 104.) 3° Vel possibiles , vel impossibiles. ( 105.) 4* Vel suspensive, vel resolutorie. (§ 106.) Denique 5° vel expresse, vel tacite. (§ 107.) Si non-existentia eventüs natura impossibilis qua conditio suspen- siva pacto adjiciatur , pactum purum est. (§ 108.) Si existentia eventüs natura impossibilis qua conditio suspensiva - pacto adjiciatur, pactum nullum est. ($ 109.) Si existentia eventüs naturá impossibilis qu conditio resolutoria , pacto addatur, pactum purum est. (S 110.) Si non-existentia eventüs naturà impossibilis qua conditio resoluto- ria pacto adjiciatur, pactum nullum est. (S 111.) Pactum nullum est, cujus vis ab omissione facti jure impossibilis tamquam a conditione resolutorià pendet. (S 112.) Idem est, si commissio talis facti pacto adjecta sit, tamquam con- ditio suspensiva. 3 (§ 115.) Si omissio facti jure impossibilis tamquam conditio suspensiva, vel commissio talis facti quasi conditio resolutoria pacto adjiciatur, valet pactum. (S 114.) Idem de omissione aut commissione faeti moribus impossibilis valet, quod $ precedenti dictum est de facto jure impossibili. (§ 115.) Commissio facti moribus impossibilis qua conditio suspensiva eng adjecta, illud nullum reddit. (§ 116.) Contra subsistit conventio, si abstinentia a uli actione 8 conditio resolutoria pacto adjiciatur. (S 117.) Quandonam conditiones possibiles implete censeantur, 1? quidem conditiones positive. (S 118.) 2° De conditionibus negativis. Pere | ( 60) (S 119.) Effectus conditionis possibilis suspensive, 1° si conditio jam adim- pleta sit. ($ 120.) Conditio existens Jure-Nature non retrotrahitur. ($. 121.) 2* Effectus conditionis possibilis suspensive, que adhuc pendet. , (§ 122.) Promittens spem, debitum iri, promissario invito auferre non potest. - ($ 123.) Si quid antea solutum fuerit, quam conditio existat, repeti potest condictione indebiti. (§ 124.) 3° Quid operetur conditio possibilis suspensiva „si plane deficiat. (§ 125.) De effectu conditionis possibilis resolutoriz » 1° pendente. conditione. (§ 126.) 2° Existente conditione. (§ 127.) Pactum Jure Nature retro non. dissolvitur. (§ 128.) Promittentis est probare conditionem resolutoriam impletam esse sive existere. (§ 129.) 3° Quis sit effectus conditionis possibilis Sedi Ait an si ia deficiat. ($ 130.) Conditio quælibet eo modo impide est, qui 8 cum mente paciscentium convenit. (§ 131.) Conditio quelibet non pro parte "i in totum Mile det. nisi aliud convenerit. ($.152.) Plures conditiones Sil ali iso junctæ omnes ee e unt. (§ 155.) Ex pluribus conditionibus particulà aliqua guinis sufficit unam alteramve adimpleri. (§ 154.) In dubio, utrum conditiones sint copulative, an disjunctive, co- pulative censentur, vel disjunctive, prout debitoris interest. A 100. Conditio sensu logico, eoque latiori, est quilibet eventus incer- tus a quo, ex contrahentium voluntate, pacti initi vis atque efficacia suspenditur. Adeoque talis conditio jam. adest, modo eventus, respectu habito paciscentium, incertus sit, iisque incognitus (subjective), licet per se atque per rerum naturam (objective) jam certum sit, eventum illum vel existere vel deficere. Hinc Jure Naturali non tantum conditio- nes habende sunt ex, que in tempus futurum relate nondum exstitere, aut existere potuernnt, sed etiam ille, quz in tempus præsens vel præ- teritum referuntur, quarumque impletio, si que forte contigerit, con- trahentibus incognita sit; quod tamen, quum nonnulli negent, sic pro- bari potest: nimirum ex ipsâ rei natura certum est, num eventus — Rm ae RR nn ee DUET Ln ( 6: ) quidam presens sit an praeteritus , num existat, an jam exstiterit, de quo nemo dubitat: sed, nisi divinam prescientiam negare velis, non minus in se certum est, mum res future exstiture sint, nec ne; in- certitudo itaque eventüs presentis, preteriti, aut futuri non, nisi ra- tione coritrahentium hahità, existit: quam ob causam eadem batio, cur promissio ab eventu futuro peridens statim effectum sortiri non debeat, sese tunc etiam offert, quando eventus ad tempus præsens vel præte- ritum refertur. Hoc solum discrimen intercedit, quod eventüs præ- sentis aut preteriti existentia vel non-existentia statim plerumque co- gnosci possit, secus de eventu futuro: sed perinde est, sive efficaciam promissionis statim, sive post aliquod tempus explorare possis; sufficit eam tempore initi negotii a paciscentibus ignotam fuisse. Preterea etiam in casibus, quibus eventus ad tempus presens vel preteritum refertur , subinde diutissime exspectandum est, priusquam de eventu constet, ut dum promitto tibi quid, si Titius absens vivat, nec constat, ubinam ter- rarum is sit vel fuerit, quippe qui multis jam abhinc annis absens fuit. Ut hee in unum breviter contrahamus, tenendum est, ab omnis ge- neris eventu, de quo dubii hereant contrahentes, posse pacti em, tamquam a conditione suspendi. Legum Romanarum conditores falso ratiocinio a præceptis Juris Natu- ralis recesserunt: conditionem scilicet, perinde ac nos, dicebant even- tum incertum a quo dispositio aliqua suspenditur, unde inferebant, solos eventus futuros conditionem efformare; quia, uti colligimus ex § 6 Inst. de verb. obl., soli eventus futuri per se atque per rerum naturam incerti sunt; quod minime verum esse ex supra dictis satis patet. Nemo tradidit, cur eventus futuri possint soli constituere conditiones jure positivo. Forsan hoc ideo factum est, quod, si conditioni eventüs presentis aut preteriti iidem effectus tribuerentur, qui conditioni. eventüs futuri , fraudi nimis indulgeretur; fieri enim potest, ut quis, celatà existentiæ eventüs preteriti aut presentis notitiâ , magna sibi commoda stipuletur , quee debitor non promisisset, si fraudis conscius fuisset. Talis vero fraus adhiberi nequit, ubi conditionem efformat solus eventus futurus () () Wolff. J. N. pars 5. $ 462. — Art. 1181. Cod. civ. — Hac ultima lex Codicis hodierni ( 62) 101. Ex deſinitione cónditionis sponte fluit, pactum proprie non esse conditibnale, si eontrahentes circumstantiam quamdam ei adjiciant, quae certo éxstitüra est, sive que non est incerta; ut si dicam: dabo tibi hot illidvé; si orbis terrarum ante primum anni proximi diem non illa- batur; talis enim Giféütüstantia, utpote contrahentibus minime. incerta , conditioném proprie dictam non — sed terminum solutionis de quo posteá. ' 102. Antequam ritalin affectus aliens, necesse est ut varias conditionüt divisiones preemittamus; effectus enim diversi sunt pro variis conditionum getieribus. Distinguuntur itaque conditiones, 1° in affir- mativas seu positivas, et iti negativas. Affirmativà est conditio, si pacti efficacia ab éxisténtià eventüs, qui existere vel deficere potest, pendeat, qualis est: si navis ex India redeat, si uxor fauste pariat. Negativa con- ditio est, si pacti effectus à non-existentid eventüs qui existere vel defi- cere potest, suspendatar. V. c. si navis ex Asiâ non redeat, si uxor fauste non pariat. 103. 9» Distinguuntur Génditiónós in potestativas, casuales et mixtas. Potestativa est conditio, eujus adimpletio in mero alterutrius contra- hentium arbitrio posita est, ut dum quid tibi promitto, si Bruxellas iveris. Casualis est, cujus adimpletio arbitrio omnium, vel creditoris in specie subtrahitut; v. g. do tibi solidos, si vités meas non contundat grando. Mixia denique est, cujus adimpletio partim ab arbitrio, illius cui imposita est, partim a casu fortuito pendet, sive que partim potesta- tiva est, partim casualis; veluti, dabo tibi hand domum, si consobrinam meam uxorem ducas; nam id non in tuo solo est arbitrio. Ex definitio- nibus illis liquet, etiamsi conditiones quoque potestative a. casibus for- tuitis pendeant, eas tamen magis arbitrio contrahentis contineri, quam — casuales 1. | Y pu PRT ETT TS " ETT bestanddeelen : " — numero conditionum admittere videtur, primo intuitu, eventum licet. preteritum , qui tamen partibus incognitus sit; adeoque exceptionem a regula arts 1368 statuere; verum re melius in- spectâ; verba art. 1181: un événement actuellement arrivé, mais encore inconnu des parties , de termino solutionis intelligenda sunt, quemadmodum testantur $ ultimus ejusdem art., nec non probatissimi scriptores. " ; (1) L. un. God. de dadne: toll, — Art. 1169, 1171. Cod. dr. ( 65 ) - 404. 3» Conditiones etiam dispescuntur in possibiles et impossibiles. Conditiones impossibiles vel per rei naturam, vel jure vel moribus impleri nequeunt. Primi generis conditiones ille sunt , que secundum leges nature in genere et a nullo homine adimpleri possunt, veluti, si coclum digito tangas; vel saltem vires ejus cui imposite sunt in specie supe- rant: ut dum cæco quid promitto, si mihi opus quoddam. ei incognitum prelegat. — Jure impossibiles sunt, que legibus juris adversantur, veluti si Titium oecìdas: Moribus denique impossibiles habentur, quz legibus virtutis atque officiis repugnant, ut ecce, si lenocinio vel adulterio ope- ram des. 11 re i 5 105. 4° Conditiones sunt vel suspensive, vel resolutoria. Suspensiva est conditio, si conveniant partes, ut pacti effectus in even- tum quemdam incertum differatur ; veluti: dabo tibi hunc fundum, quum primum vitulum ediderit vacca. Resolutoria contra est conditio, cum «onyeniunt partes, ut adimpleta conditione, obligationis vinculum solvatur. Ex. gr. do tibi hoc predium, ita ut eum mihi reddas, si navis ex Asià redeat. 106. Sunt denique conditiones 5e vel expressa vel tacite. IIlæ clau- sulà speciali in pactis adsunt, hee vero conventionibus insunt, licet spe- ciatim aut expresse non adjiciantur. Exempla tacit? conditionis passim jam vidimus, presertim ubi de silentio egimus, atque infra adhuc occurrent. 107. Hisce prexcognitis inquiramus, qui sint effectus conditionum, et primo quidem conditionum natura impossibilium. Si mon-existentia eventüs per leges nature impossibilis, &amquam con- ditio suspensiva, pacto adjecta sit, pactum non conditionale, sed purum est. Ex. gr. dabo tibi aocam meam, si coelum digito non Aetigeris, si non volaveris, eto. Nam, quum lli tantum eventus conditionem invol- vant, -cujus existentia vel non-existentia tempore initi paci a partibus ignorantur (sup. :$ 401); «quumque hæ statim sibi persuasum habeant eventum -numquam -exstiturum .esse, nulla adest .conditio, seu, quod idem est, pure et simpliciter promissum est (1). m nu TCI (1) L. 7. ff. de verb. obl. — Art. 1175 Cod. civ. (64) 108. Si existentia eventüs naturá impossibilis, tamquam conditio sus- pensiva, conventioni adjecta sit, conventio: nulla est; veluti dum tibi promitto aliquid, si ccelum digito attigeris , si sid qui enim de- clarat, se tunc tantum obligatum iri, si quid eveniat quod nunquam evenire potest, idem evidenter declarat; sese nunquam obligationem sus- cipere velle (1). i 109. Si existentia eventüs natura impossibilis , qua vias Ses resolutoria, pacto. adjecta sit, conditio revera non adest, et conventio pure inita cen- senda est. Veluti dum dico: hunc tibi fundum dono, quem mihi reddas, si maria omnia congelentur : perinde enim est ac si dixissem: do tibi hunc fundum, quem mihi nunquam reddas : conventio igitar 4 non conditionalis sed pura est. 110. Si non-existentia eventüs natura impossibilis , qua conditio reso- lutoria, pacto addatur, conventio nullum effectum producit. Ex. gr. do tibi hunc equum quem mihi reddideris, si circulum quadratum non descripseris. Aperte namque significo, confestim mihi restituendum esse equum, seu quod eodem redit, equum mibi fend esse, et nihil actum esse. Principia hujus et præcedentis $. Jure“ quoque Romano et Belgico locum sortiri, ex ipsà conditionis resolutorie definitione, vel a legibus, vel ab interpretibus subministratâ colligitur. Ex quibus quisque facile perspicit, perperam generatim. asserere Puf- fendorfium , conditionibus natura impossibilibus nullas ‚reddi promis- siones (2). 111. Neque majori difficultate premitur expositio effectuum, quos pro- ducunt conditiones jure impossibiles. Quod si enim facti cujusdam jure prohibiti omissio , tamquam conditio resolutoria, pacto adjiciatur, pactum nullum est: irrita igitur est conventio, quá tibi do fundum; ita ut eum mihi reddas, nisi Caium occidas, verberes, etc. Nam quum eo tantum casu me obligare velim, quo te adstringas ad occidendum verberandumve (1) L. 7. cit. ff. eod. — L. 1. $ 11. ff. de obl. et act. — L. 51. ff. eod. — L. 55. pr. ff. de verb. obl. — Art. 1172. Cod. civ. — Toullier, tom. 6. n° 48. (2) Vide Puffend. J. N. et G. lib. 5. cap. 7. $ 5. (65 ) Caium, quumque preterea ad talem rem te obligare nequeas (sup. § 38), consequens est, nullam a me susceptam obligationem. Quod si re vera in Caium manus. intuleris, ideo jus non habes me ad prastationem co- gendi, si quidem ex actione illicità jus nullum acquirere potueris. 142. Ob easdem rationes ab initio nullum est pactum, cujus vis a commissione: facti jure impossibilis tamquam a conditione suspensiva pendet.- V. g. promitto tibi hunc fundum, si domum Caii incenderis (1). JCti Romani hoc principium latius forsitan, quam Jure Nature decet, extenderunt : lex scilicet 35. § 1. ff. de verb. obl. statuit, adjectà còn- -ditione aliquid faciendi, quod jure prohibeatur, pactum nullum reddi, 'etiamsi causa prohibitionis perpetua non sit, guia non secundum futuri temporis jus, sed secundum praesentis estimari debeat stipulatio (2). Secus tamen Jure Naturali decidendum puto; namque, ut infra proba- bitur, ita interpretande sunt dubiæ conventiones, ut potius effectum quemdam producant, quam ut pereant. Quapropter tali pacto tacitum inesse censeo terminum: quando res licita fiet. V. c. Titius villam Sem- pronianam emit, ita ut post novem tantum menses preestari debeat; hoc cognito, Titio fundum Cornelianum promitto, si villam Sempronianam incendere aut alio modo destruere velit; quamvis id tempore initi ne- gotii jure prohibeatur, cum tamen post novem menses licituu erit, con- ventio tacitum. terminum. continebit: quando prastatio tibi faeta erit. Nec quidquam, quantum noverim, obstat quominus eadem decisio Jure Belgico valeat (3). ; 113. Si omissio actionis jure impossibilis, tamquam conditio suspen- siva, vel commissio talis; facti tamquam conditio resolutoria, pacto ad- jiciatur, valet pactum. V. g. promitto tibi 100, si Caium hoc anno non verberaveris, vel do tibi hunc fundum, quem reddas, si furatus fueris. Dubitari enim non potest, quin, virtutis quoque preceptis, nobis liceat, quantum in nobis est, alios ab actionibus malis avocare. Non immerito igitur: conditores Legum Belgicarum naturalia hec principia (1) L. a. $ an, ff. de obl. et act: — L. 21. fl. eod. — Art. 1772 Cod. civ. (2) L. 137. $ 6. ff. de V. O. (5) Art 1153. Cod. civ. 9 (66) amplexi sunt, rejectis eatenus Legislatorum Romanorum sancitis ; qui falso putabant, talia pacta esse turpia, et ideo reprobanda (1). 144. Quod attinet ad conditiones moribus impossibiles, rursus aal adhibende sunt distinctiones, ut effectus earum inquirantur. Trüprimis \ vero quod paragrapho precedenti de commissione et omissione facti jure im- possibilis dictum est, ob eamdem rationem valet etiam de conditione committendi vel omittendi factum moribus et officiis impossibile. 115. Si commissio: facti legibus virtutis reprobati, qu conditio 3us- pensiva, pacto adjiciatur, nihil actum est: puta, quando tibi centum promitto, si inexorandus fueris in egenos, nulla obligatio mihi incum- bit. Fingamus enim me, actione tua turpi perpetratà, cogi posse ad prestationem faciendam, absurdum quid inde exsurgeret; sana scilicet. ratio ex un parte, lege juris nimirum , mihi obligationem imponeret actionem. türpem remunerandi, ex alterà parte, precepto virtutis, mihi istius. modi remunerationem prohiberet; et tamen recta ratio nihil simul et prohibet et imperat (2). A 116. Quod si denique abstinentia facti bonis moribus repugnantis, qua conditio resolutoria, pacto insit, valet pactum stricto Jure Naturali. Ex. gr. Do tibi hec predia, que restituas, nisi lupanarium omnium flagitiis paratum. habeas. Tali pacto idem ratiocinium applicari non po- test, quod mox supra deduximus. Licet enim virtutis praecepta tibi imperent, ut a facto isto turpi abstineas, leges tamen juris tibi contra- rium non jubent, sed mero tuo arb S relinquunt, utrum tale quid agere velis, nec ne; quod si itaque flagitiose vivas, turpissime quidem, non vero injuste agis, cum tali actione jura nullius violes, adeoque con- ditione adimpletà, predia servabis. Si contra domum libidini destinatam non habeas, jüs omne tuum cessat, neque de injurià queri potes; vita enim honesta omnibus oblatis commodis pretiosior habenda est. Non sine sonticá tamen causa legibus civilibus Romanis pariter atque nostratibus aliud sancitum fuit. Reip. enim quam plurimum interest , (1) Conf. art. 1273 Cod. civ. — L.. 7. $ 5. ff. de pact. — Pothier des obl, part. 2. cap. 3. art. È. $ 2. (2) L. 15. ff. de condit. inst. — Art. 1172 Cod. civ. * (67) honos. civium mores conservari, nec Kan verie — promissis ad vir- tutis precepta violanda invitari (4). j 117, Conditionum inipossibilium effectibus jam expositis, proximum est, ut de effectibus conditionum possibilium agamus. Verum ante omnia sciendum est, quandonam impletæ censeantur. "y Conditioni possibili positive vel certum tempus, intra quod existere debeat, adjectum est, vel non: priori casu, impleta erit conditio, si tempore illo nondum. eflluxo. existat. eventus conditionem constituens , sive, quod eodem redit, deficiat conditio si, temporestatuto penitus effluxo „ non exstiterit eventus, aut, si, nondum penitus eflluxo, constet eventum: nunquam esse extiturum. Hinc si tibi quid promiserim , casu quo navis ex Indiis feliciter ante kalendas Januarias redierit, adimpleta erit condi- lio, si ante primum kalendarum Januarii momentum) redierit navis. Deficiet vero, conditio, si primo ejusdem diei momento jam eflluxo: navis nondum redierit, aut si hoc momento non eer jam constet nun- quam redituram. esse navem. Si contra nullum tempus, intra quod eventus existere debeat, dinditioni adjectum sit, adimpleta erit conditio, quandocumque existet eventus, seu quod idem est, tunc tantum deficiet conditio, quando certum erit, talem eventum nunquam extiturum esse. V. c. promitto tibi 100, si vacca mea vitulum enixa fuerit. Impleta erit conditio, quandocumque. partus contingat, tuneque tantum deficiet, quum morte vacca aliove casu cer- tiores fiemus eam nunquam amplius parituram esse (2). 118. Conditio possibilis negativa vel intra certum tempus existere debet, vel sine ullo tempore definito. Posteriori casu impleta erit con- ditio, quando . certum erit circumstantiam, quà conditio contineatur , nunquam esse adventuram; quamdiu vero talis certitudo. non existit, non impletur conditio; ut in hoc exemplo: do tibi hunc equum, si vacca tua vitulum nullum pariat, non adimplebitur conditio, nisi morte vacca aliove casu certo constet, talem eventum nunquam esse adventurum. Quod si temporis spatium adjectum sit, intra quod existere debeat. con- ditio, hzc adimpleta erit, si eventus, tempore illo plane elapso, non (1) L. 15. ff. de condit. inst. — Art. 1172 Cod. civ. — Voet ad ff. lib. a8. tit. 7. no 14, (2) Art. 1176 Cod, civ. — L. 25. ff. de stat. lib. — L. 41. § 12. ff. de fideicorum, lib. ( 68) exstiterit » vel si ante spatium præterlapsum | constet eventum amplius. existere non posse. Ut puta: hanc domum dabo, si hoe anno Titius Braxel= las non eat, adimpleta erit conditio si, anno elapso, Titius Brusellas non iverit, aut si ante annum — certiores pe sinis" ene nun- quam Bruxellas iturum IL law sasha 119. Effectus. gamen ates sub: odia e postibil svspensivà — huc redeunt y tidie 2 ear ien pao i 1o pores conditione, pactum effectus: suos exserit; pitini jus in prestationem acquirit, et promittenti obligatio incumbit , rem promissam ‚ut se habet tempore adimpletæ conditionis, nee culpa sua deterioratam, preestandi. Hoc fit sequenti exemplo manifestum: dabo tibi fundum hunc, si navis in portum Amstelodamensem redeat : obligatio mea prestandi fundum incipit a momento quo redierit navis; adeo ut tempore reditûs navis tantum promisisse intelligar, et sic nulla fundi; qualis erat tempore initi negotii; ratio habenda sit. 120. Commodissima sese hic prebet occasio de retroactione conditionum jure civili generatim admissà agendi, quidque de en jure nature 'censen- dum sit, dicendi. Manifestum existimo, conditionem ad initi negotii Pri- mordium, ut aiunt, non retrotrahi. Fac enim me tibi 200 promisisse, si patruus tuus, qui gravi morbo laborat, moriatur; hie autem diem supre- mum obit; perinde jam est, ac si pure et simpliciter promittam, me tibi statim et confestim ducenta: daturum ; conditionis enim; qué antea sus- penderat obligationem: meam et jus tuum, nullus amplius est effectus. Porro contra naturam est ut id quod nune demum existere incipiat , idem antea jam extiterit; pactum enim a conditione suspensum nondum est perfectum , nec consequenter jure existere censetur. Quapropter fruc- tus rei, qualescumque sint, ante See conditionein, irrevocabiliter suos facit debitor. lan DO MO Totum itaque civile est, ren Leges Romane et belgien conditio- nem existentem ad initium contracti negotii retrotrahunt. Ratio, quam allegant JCti, est quod in stipulationibus ad tempus spectetur, quo con- trahitur; verendum tamen ne heec ratio subtilior quam justior sit (1). 9951 D (1) L. 117 $ 1. ff. qui potior. in pign. — L. 16. ff. de solut. — L. 19. L. 144. $ 1. ff. de J. R. — Art. 1179 God. civ. C 6g: y 121. Jamjam 2» qui sint pactoram effectus, pendente conditione, di- cemus : conditio autem pendere dieitur; quamdiu incertum est eam adim- pletum iri. Quamdiu autem contrahentes in hoc spatio versantur, dubium quoque est utrum promissarius jus quoddam in prestationem sit oiia. nec neg spem habet fore ut aliquando jus illud sibi competat; hinc re- centiores auctores vulgo jus promissarii eventuale vocant, quasi illud in suspenso hæreut, donec eventus quidam existat,; nec ne (1). eb ess di ip 122. Hine facile colligitur, promittenti scienti nullam "actionem sus“ cipere licere, quà spent illam irritam: reddat atque frustraneam „ sive pendentis: conditionis existentiam impediendo , sive futuram prestatió- nem impossibilem reddendo, sive valorem rei ininuendo, püía servitutem aliudve- onus} rei promisse imponendo, vel simili rl PP raties enim spem juris adipiscendi non minus bonorum numero habet, quam reliqua’ éómmoda y quibus nemo licite per alium spolietur. Porro fieri potest; ut heee spes, 'existente'conditione, aliquatido in jus convertatur qui itaque liane spem aufert; periculo sese 'exponit Re quoque 'aufe- — consequenter animum: injuste agendi mänifestat, eoque ipso injuste agit; Promittens ergo spem debitum iri, ex pacto alteri” aequisitam , vel destruens vel minuens, damnum illatum tenetur resarcire. Qüoviódió hee . principia jure positivo, proper. utilitatem - publicaii leviter immutata sint, videre est apud Toullier, tom. 6. 1 526. (2). e 123. Quum, pendente conditione ; incertum sit an e quid de- biturus sit, sponte fluit; j solutionem ante. existentem eventum factam j indebitam esse, respectu. “hago temporis; quo solutum sit, adeoque re- petitioni locum esse, et m "ld ad Tent inf fractus. ex re indebite solatà perceptos (3). pudou) onpenariiaestr 124. 8» Quod’ si deficiat: Ae ddp e » pactum corruit, et perinde est ac si nihil acturi fuisset. Etenim, pendente conditione, pro- missario non nisi spes erat, fore ut, conditione adimpletà , jus in pres- stationem acquireret; quapropter , statim ac constat , deficere conditionem, — ene votisiti ab initia’ spem suscepisse (4). (2) § 4 In i, de V. 0. — Touillier, xL 6. n° 5236. . ff. de act. emt. — L. 8. $ 1. eod. L. 1 d de condict. ind. — L. 8. pr. ff. de peric. et comm. rei vend. — Toullier, I. cit. LS . H. cit. cit. — Toullier, tom. Pa. n? 472. ( 79.) 125. Effectus vero pactorum sub conditione possibili resolutoria inito- rum ad hos reduci possunt. Effectus ili varii sunt pae mal a pacta. considerantur, tempore. _ 1°. Itaque pendente conditione, e.a ahd of initee, conventionis , quidquid conyentum atque contractum. est, effectus suos omnino. sortitur: res promissa statim peti potest; factum,- contractiis, objectum , . statim. executioni mandandum est. Conditionis enim resolutoriz finis non in. „eo, cernitur, ut suspendatur. effectus, donec adimpleta sit conditio, sed ex adverso, ut effectus.a pacto jam productus, impletà conditione , cesset.. (§ 105.) Quam ob causam promissarius statim post pactum initum. præs- tationem exigere potest, et; rei, tradite fit. „dominus, saltem. revocabilis, fructusque percipit. Queinadmodu. vero, cum. de conditione; suspensiva agitur, promissario spes est debitum: iri, ita, adject conditione. resolu- torid, promissarius , creditor factus est atque spem adeptus, fore ut jus, quod jam revocabili tantam modo exercet, aliquando. fiat. irrevocabile; adeoque nec illam spem. citra injustitiam auferre. potest promittens. nisi damnum illatum reparet; Sed vicissim, promisserio rem. promissam. in. perpetuum alienare non licet, quum: plus juris in alium transferre, quam ipse habet, nemo possit; valebit autem alienatio sic facta, ut resoluto jure dantis, resolvatur quoque jus accipientis (1). rae. o io 196. Quod si 2» nos referamus ad illud pet quo. existit conditio resolutoria, facile ex ejus definitione perspicimus, tunc omnem ‘pacti effectum penitus cessare. Res igitur, qualis eo tempore est, nec culpa promissarii in deteriorem statum reducta, promittenti restituenda est (2). 127. Nullo tamen negotio intelligitur, pactum Jure Nature retro non dissolvi, promissariumque fructus, pendente conditione: perceptos; suos facere. Absurdum enim, foret, pactum sub conditione : resolutorià initum ita interpretari, ut statim. valeat, donec eventus quidam existit, et tamen adimpletà conditione ita dissolvatur, quasi nunquam. contractum fuisset. Hujusmodi scilicet interpretatio neque nature conformis est, quæ eventus non retrotrahit, neque contrahentium. voluntati ,. quæ potius , contrarium innuit. Quod si enim tibi fundum commodem, quem we» reddas, si filius "m Art. 1185, 1° alinea. (2) Toull., tom. 6. n° 548. - o (m) meus qui peregre abest, redierit, promittens non censendus est voluisse, ut et fundus et fructus interim percepti simul restituantur. Idonea me fugit causa que juris positivi conditores impulit, ut a sana ratione recederent. Hiec forsitan causa eos a Jure Naturali revocavit, quod verendum esset, ne promissarius pendente conditione omne rei commodum ad se traheret, — ut existente conditione res parum dumtaxat utilitatis in rerum domi- num posthae collatura esset: que rei diminutio non raro fieret, eum omnis hujus generis culpas aut delicti probatio difficillima sit. Tale autem periculum evanescit, simul ac promissarius rem, qualem ab initio habuit, cum omni accessorio restituere tenetur (I). ' 128. Sed tunc täntum res sub conditione resolutoriâ data pen potest, quando certum est existere conditionem ; quam existentiam probare tenetur . promitteus, quum promissario semper competat exceptio ignorantie, nec factum negantis ulla sit probatio. Deinde, actoris est sere actionis sue fundamentum. : 129. 3° Deficiente conditione resolutorid, promissarius ex domino reto fit irrevocabilis, et perinde est ac si nunquam conditio con- ventioni adjecta fuisset. Ex. gr. fundus mihi concessus est, eà lege ut eum reddam, si navis ex Indiis non redeat; navis autem fauste rediit, ` perinde est ac si fundus mihi pure absque ullà conditione datus fuisset. Ex eo tempore liberantur quoque cautiones, fidejussores, pignora , aliave, que forte in securitatem restitutionis à me faciende constituta fuerant ; neque enim sine obligatione principali intelliguntur ea pacta accessoria ; obligatio autem restituendi , quee tn incumbebat, deficiente conditione resolutorià evanuit. — . 130. Ceterum , Füller conditio, ut titulo de e contrac- tuum videbimus, tum demum efficax est, quando eo modo adimpletur , qui verosimilius animo contrahentium respondet; contractus enim nihil est nisi mens contrahentium verbis. aut factis declarata. Hine, si tesseris ludenti 50 francos promittam, casu quo primo jactu omnes simul tesseræ numerum. quemdam statutum referant; quisque videt, hunc meum esse animum , ut conventionis effectus a conditione mere casuali pendeat: (1) L. 4. $ 5. et L. 6. pr. ff. de in diem add. — Art. 1179 Ced. civ. (727) quapropter, si constet, tesseras primo jactu propositum numerum referre, arte ludentis, non vero casu fortuito; — consensus ie et nulla erit promissio (1). fi 3 Se nete 131. Ex eodem quoque preiei. mentem Promises esse équeti- dam, sequitur 19 quod pactum tune demum. vim quamdam exserat, quando conditio in totum, non solum. pro parte, adimpletur. Debitor enim, quam parum fieri possit, libertatem. suam restrinxisse censetur. V. g. promitto tibi hune fundum, si Titio 1000 dederis. Quamdiu inte- era summa Titio prestita non est, nulla adhuc mihi obligatio ineumbit ; nam pacti ita sumus, ut tibi non obliger, nisi integram summam persol- vas. Neque igitur, si v. g. quingenta preestiteris,, medietatem furidi petere potes. Atque hac ita se habent, tam in conditionibus resolutoriis , quam in suspensivis : hunc tibi do fundum , quem restitueris, si ante kalendas Januarias mille solidos fratri tuo non solveris; cessabit conventionis effec- tus, si primo kalendarum Januarii momento elapso, integra summa prestita non fuerit; nihil tamen obstat memes contrahentes aliud in stipulatum deducant (2). 132. Sequitur 2° quod si dux pluresve odds copulative addan- tur conyentioni, conditionum effectus tum demum incipiant , quando omnes omnino adimpletz sint. Debitoris enim interest, se prius non obligari, quam omnes impletæ sint conditiones. Hinc si dicam: dabo tibi 100 aureos, si studio jurisprudentiz operam navaveris et Mæviam uxorem _ duxeris, quamvis certum fuerit, te jurisprudentiz studere , centum tamen nondum debeo, nisi et pro certo habeam te Mæviam uxorem duxisse (3). 133. 3° Quod si due pluresve conditiones disjunctive adjiciantur con- -ventioni, præstatio facienda est, quaecumque illarum exstiterit, etiamsi cæteræ deficiant. Exemplo sit hec conventio: dabo tibi centum, si aut navis ex Asia venerit, aut conjux inea fauste pepererit; statim debeo promissum , ac alterutrum contigerit. Patet enim, voluntatem meam fuisse, ut exstante unà conditione, altera pro non adjectà habeatur, atque im- pletionem unius conditionis mihi perfectum æquivalens haberi . ad rt. 1175 Cod. civ. — L. 219 ff. de verb. sign. Q) A (2) L. 3 et 56. ff. de cond. et demonst. — 4 10. ff, de rescind. E — Art. 1175 Cod. civ. (5) L. 5. ff. de cond. inst. — L. 129. ff. de V. O. (£75) quod dandum me obligavi. Hinc etiam, si fundum dederim , quem mihi reddas, si aut domus mea comburatur, aut navis in fluctibus perierit ; statim ac alterutra conditio implebitur, cessabit vis conventionis (1). 134. Quod si duz conditiones pluresve nec disjungantur nec copulen- tur, puta si dictum sit: promitto mille, si navis hoc anno redeat, si uxor mea morbo: laborans non moriatur; decidendum foret, eas conjunctim adimplendas esse, si „omnes sint suspensive; quod si vero sint resolu- torize , interest tum. debitoris conventionem quam, primum dissolvi , adeo- que suſſiciet alterutram. adimpleri. Nam, uti postea. probabitur, ita interpretande sunt conventiones dubiæ, ut faveant debitori potius quam creditoris- Bonos Mik ' TEXT AI e CAP UT ‘SECUNDUM: : à; "s De termino, et loco solutionis. a , SUMMARIA : (8 156. ) Quid sit. pactum. in diem, quid ex die c contractum. (§ 136.) Terminus tacite p non nunquam inest. if 157.) Pactum sub die Jure Natura conditionatum est; aliud Jure Positivo. .($. 138. ) Quenam principia 3 valeant Jure Nature pm quando pacto locus solu- tionis adjicitur. * NEA ‚Non rs Taro dit, oh, 3 sub die ineatur ; nimirum promit po- test vel in diem, ita ut Prestatio non nisi ad certum usque terminum fierì debeat, aut ex die, ita ut prestatio statim quidem debeatur, atta- men, prius quam terminus statutus elapsus sit, peti nequeat. Sic, dum promitto, me tibi quid daturum intra hanc hebdomadem , promitto ex die; nec in te ullum jus transfero promissum exigendi, nisi quando ultimâ hebdomadis. die integre elapsà, prestationem ultro non fecerim; nam, donec integra hebdomas praterfluxerit, versor in tempore ad promissum implendum opportuno. » Tota enini hebdomas arbitrio solventis tribui debet. (1) L. 129. ff. cit. — Toullier, tom. $.1 ne e; et ved: it 10 (74) » Neque enim certum est eà hebdomade, in quam: psit et, dew » non esse, priusquam ea preterierit.” (1). 136. Quemadmodum conditio, ita quoque terminus tacite wists conyentionibus inest: sic, ex. gr. promissioni quid dandi fratri tuo, qui Lutetiz habitat, tacite inest temporis spatium, quo indigeo, ut rem pro- missam ad fratrem tuum mittere queam. v Et ideo si quis Rome ita sti- » puletur, kodie Parisiis dare spondes ? Inutilis erit stipulatio, cum » impossibilis sit repromissio." Hoc principium rursus in naturali ratione fundamentum habet, nam qui vult finem, media non velle non potest (2). 137. Ex definitione conditionis supra datá, facile perspicitur, pactum sub die J. N. revera conditionatum esse, quod ipsi juris positivi inter- pretes quidem confitentur (3). Etenim quamvis per se atque per rerum naturam constet, terminum, a quo incipiat, vel ad quem remittatur obli- gatio, certo exstiturum esse, incertum tamen est, an paciscentes vel saltem alteruter exstituri adhuc sint, cum terminus advenerit. In omni autem contractu paciscentium tantummodo rationem habere debemus. Sic v. g. dabo tibi hunc equum, cum «etatis annum vigesimum attigeris ; perinde est ac si ab ætate promissarii, tamquam a conditione, obligatio pendeat. Quod si promissarius, tempore contractüs, decimum octavam - annum agat, contractus huc redit: dabo tibi equum, post duos annos; neque quisquam hoc ita interpretetur, quasi promissarius jus jam acqui- sierit; petitio enim tantum post secundum annum institui potest; atque nisi, illo tempore duorum annorum elapso, adhuc vivat promissarius , nullo ante terminum jure gavisus est, sed tantum spe debitum iri, que spes morte promissarii evanescit. Principia ergo capite superiori de con- ditionibus illustrata fere omnia hic applicanda sunt. Quisque jam conse- quentias cernit, ex differentia ila Jus Naturi inter et Jus positivum , oriundas. Jure autem positivo ; terminus ideo conditionem non efformat , quod quisque civis in personâ ed edis sui reviviscit, seu potius, ut J Cü aiunt, (1) L. 38. $ 46. princ. ff. de V. O. — $ 2. Inst. de 2 ww obl. 2 1185. Cod. civ. (2) L. 73. pr. v. sic qui, etc. — L. 137. $3. ff, et $ 5. Imst. de verb, obl. (3) Vid. Toullier, tom. 6. n° 657. : (75) continuatur, quasi ipse cum herede suo unam eamdemque. personam referret. Sic licet in exemplo allato incertum sit, an promissarius ad annum vigesimum. perventurus sit, censeor. tamen, ex lege civili, etiam hæredi- bus ejus promisisse. Jure autem naturali, nulla sunt testamenta , nulla hereditarie successiones; sed omne jus nostrum morte exstinguitur. Adeoque jure civili recte dicitur, tempore contractüs certum jam esse, termini existentiam. aliquando partibus cognitam fore. Lex vero naturalis talem. consequentiam respuit, si. — et: — for n non ad- mittat. . why eller non Bibos ol 138. Garri hoc loco dead potest, Mesum principia Jure Nitara valeant, quando pacto adjectus est locus, quo prestandum sit promissum, sive locus solutionis ? de eo infra ned cum de solutione tractabitur. CAPUT. TERTIUM. Med An SUMMARIA : (S 159.) Quid sit modus. _(§ 140.) Quid, si modus non impleatur. — : ($ 141.) Quid juris? si modus prestationem impossibilem contineat. ($ 142.) Quomodo differat modus a conditione. (S 143.) Quomodo discrepet a termino. "i (§ 144.) Pactum simul sub conditione, in diem et sub modo iniri ‘potest, (§ 145.) Modus adimpletus censendus est, si promittens ene quominus impleatur. . 139. Conventionibus nonnumquam adduntur modi, quos vocant, qui sunt formule quadam sive clausule, quibus promittens usum et scopum rei promissa. designat. .V. g. do tibi vel promitto tibi 1000, vita ut fra- trem meum inopem bác hieme alas, vel eo fine, ut Romam eas, etc. Tales adjectiones plerumque in contractibus titulo gratuito initis repe- riuntur, in quibus modi illi speciem, quamdam. obligationis ab alterâ parte implenda referunt, veluti in commodato, in deposito; licet quan- € 7€ ) doque pactis onerosis, puta emiioni-venditioni ,'. locationi -eonductioni: similibusque addantur : sie, nibil vetat, quominus: tibi fundum: pro mille: solidis vendam, ita wd. quartam partem: fructuum: anno proximo: perci- piendorum fratri tuo. preestes. — sane, Paton unde ju modo pactis. addito. nihil. cavisse (4) ye eue 13 140. Matern autem med non slinpiei sequenti i disinetione coguos- cuntur.. pi TE ii Quod. si enim aide iei — been esse ee conditionem resolutoriam (modus mixtus), principia de conditionibus resolutoriis applicanda. sunt, et consequenter modo non impleto resti- tuendum. est acceptum; hine. donationis eo fine facta , ut donatarius summos. in jure honores consequatur, is videtur naturalis esse sensus, ut donatarius reddat, nisi revera summos in jure honores adipiscatur. Quod si ex adverso appareat, modum. promissario tamquam preestatio- nem reciprocam esse adjunctum (modus purus), pactum vere onerosum adest. Exempli gratiâ, do tibi mille, ut fratrem meum inopem hác hieme alas. Quapropter principia de pactis onerosis hic applicationem sortiuntur. Hinc, non nisi priiis a me factâ, exigere potero ut fratrem meum alas: pacto autem ex mea parte impleto, rem prestitàm mihi repetere non licet, etiamsi tu modum exequi nolis, sed tantummodo damni re- parationem expostulare possum, quettiidbiodiiá deinde: probabitur (2). 141. Si vero modus implendus prestationem vel natura, vel jure vel bonis moribus impossibilem contineat, principia de promissionibus im- possibilibus supra enodata valent. Adeoque nulle sunt conventiones eo fine factæ ut creditrix vitam agat meretriciam, ut promissarius aliquem occidat, ut centaurum det, vel similia. . 142. Ex dictis intelligitur, quomodo modus differat a conditione : ni- mirum conditio eventum dumtaxat incertum adjicit pacto; neque ullam obligationem imponit, sed' arbitrium liberum relinquit; adeo ut, si potes- tativa sit conditio, a libero promissarii arbitrio: pendeat; utrum impleatur nec ne, quin ad eam implendam cogi possit: contra modus necessitatem. (1) L. 17. ff. $ ult. de cond: et demonst. (2) L. 92. ff. de cond. et demonstr. (97) aliquid faciendi. vel non faciendi continet, ita ut si non faciat, ad alte- rum indemmem prestandum teneatur. Interim tamen non sine summa difficultate interdum modus a conditione distinguitur; ideoque verba con- tractûs sedulo pervestiganda sunt (1). 143. Pactum, cui modus adjicitur, a pacto sub die inito. etiam differt. Dies enim petitionem. debiti. diſfert, donec dies venerit, imo jus ante diem non intelligitur. Ex adverso modus non impedit, quominus preestatio statim postuletur, quasi pure contractum. esset (2). ? 144. Non tamen repugnat, ut pactum et conditionatum sit et in diem initum et modale; cum. enim in potestate. mea sit, quomodo promittere velim, modum adjicere licet. non minus promissioni sub conditione et in diem inite, quam pure. Ex. gr. valide quis promiserit hocce modo: » Si navis mea feliciter in portum redeat , dabo. tibi decem millia, ut » hasce edes emas.“ 145. Quod si, priusquam. tempus, intra: quod modus ea de- beat, effluxerit, promittens sciens impediverit, quominus adimpleatur , modum. adimpletum censendum esse arbitror. Nam promittens saltem ad damnum facto suo creditori illatum reparandum tenetur. Danmum autem: illatam rei promise equivalet; adeoque nulla æquabilior resarcitio fieri potest, quam: si promissarius rem irrevocabiliter retineat, vel utilitatem ex facto jam perceptam sibi servet, quasi pactum pure initum. esset. Scilicet pactum sub modo initum statim executioni mandatur, 4 promissarius ſit possessor sive rei, sive utilitatis ex facto perceptæ; sed ex ali parte promissarius, quum: modum implere nequeat, tenetur ad debitorem indemnem præstandum, et vicissim promittens, qui facto suo illicito damnum creditori intulit, ad creditorem indemnem prestandum etiam tenetur; versantur itaque bini contrahentes in pari causa; nature autem conforme est, ut in pari conditione possessor potior habeatur; quo jure enim eer pacti. objectum repeteret? (3). (1) Toullier, tom. 6. n° 505. (2) L. 4o. $ ult. ff. de cond. et demonst. (5) L. 1. Cod. de his que sub modo. (78) fiy DO EA . SUMMARIA : ARAS RA) ae * ^ ^ 146.) Interpretationis pactorum quis sit finis. (§ 147.) Necesse est regulas interpretandi stabiliri. «<; ($ 148.) Quumin verbis nulla ambiguitas , non. debet aliti volunt queso (§ 149.) Verba dubia hanc postulant re eee quâ cum mente pa- ciscentium verosimilius conveniant. j ' (§ 150.) In interpretandis pactis omnes conventionis particule inter se con- ferende sunt. ($ 151.) Si que verba occurrant menti paciscentium manifeste 1 pro non scriptis habentur. (S 152.) Error in transcribendà conventione, conventioni non nocet. (§ 155.) In pactis interpretandis respiciendum est ad normam Wee tempore contractüs obtinentem. i i (§ 154.) Oratio dubia eo sensu urn qui magis in naturam initi negotii quadrat. | int (8 155.) Orationis ` interpretatio nihil eg. secum ferrin slash: (§ 156.) Mores regionis, in qua pactum est, constituunt quoque regulam interpretationis. . | ($ 157.) Quinam sit interpretatio promissionis rerum, quarum | valor varius ro varià earum qualitate. (S 158.) Oratio dubia interpretationem debitori favorabilem admittit. (S 159.) In dubio non presumitur promissarium creditum remittere voluisse. (§ 160.) Omnes tamen ille regule nihil aliud sunt quam presumptiones, et in dubio tantum adhibendz. (S 161.) Eædem regule hodie quoque in pactis interpretandis applicantur. — | (79) 146. Interpretari JCtis idem est, ac certo modo stabilire quid quis verbis suis aliisve signis indicare voluerit. Interpretationis itaque finis non in eo est, ut indagetur propria significatio aut analogia grammatica verborum, sed quanam: fuerit paciscentium mens expressa , vel factis indicata. Quam ob causam in. pactis interpretandis potius id quod actum, quam quod dictum, indagandum est (1). 147. Promissorem vero verborum a se editorum interpretem esse non posse, nemo non videt: talem enim verbis suis sensum aſſingeret, ut ipsa promissio vana et irrita evaderet, et hoc modo a promissis impune re- cederet; sed nec magis promissario licitum est, ut. verba debitoris pro lubitu interpretetur; namque in contrarii periculi metum incideremus, et verendum foret ne interpretatio debitori majorem obligationem impo- situra esset, quam quz ab eo revera contracta sit; adeoque tum inviti cujusdam libertas injuste restringeretur. Manifestum igitur est, pacta omnia prorsus incerta fore, nisi ad ea interpretanda certe et constantes reguli stabiliantur, quas tum promissor tum promissarius admittere teneantur: certas autem regulas vocamus, quas recta ratio, fallere nescia, cuique dictat. | | 148. Privato cuidam verba a significatione sua avertere non licet, sed soli populo atque usui, quos penes arbitrium est et jus et norma lo- quendi ; alias enim lingua, quae omnis conventione nititur, foret nulla. Inde colligitur, si verba, quibus usi sunt paciscentes, unico tantum eoque determinato sensu gaudeant, eidem eos adhæsisse censendos esse, seu interpretationem exsulare, adeoque principiis Juris Naturalis. con- sentaneam esse Juris Romani regulam: » eum in verbis nulla ambi- » guitas sit, non debere admitti voluntatis questionem. (2). - 149. Interpretationi igitur locus non est, nisi quum verba incertudi- nem involvunt, sive, quum pari jure diversas inter se notiones referunt. Quapropter, si hujusmodi vocabula in contractu occurrant, eo tantum significatu, qui in mentem. contrahentium verosimilius quadrant, assu- menda sunt; nam mentis verbis expresse disquisitio interpretationem constituit (3). (1) L. 6. $ 1. ff. de contr. emt. — L. 219. ff. de v. sign. — Art. 1156 Cod. civ. (a) L. 25. $ 1. ff. de legat. 5e, (8) L. 114. de reg. jur. i (80 ) . Ob eamdem rationem conditiones, ut effectus quosdam. producant , ita implendæ sunt, ut verosimiliter cum intentione contrahentium. con- veniant. ( Vid. sup. § 130.) In pace, quà bellum Punicum secundum Gap babe, hec erat clausula: » ze Carthaginenses in perit, neve extra. Africam , injussu » populi Romani, bellum gererent Quamvis duo genera sint bellorum, quorum altero gentis defensio continetur, altero finium dilatatio; cum tamen paciscentium hic scopus esset, ne per bella fines suos dilatare viresque augere possent Carthaginenses, pacto illo Carthaginiensibus non nisi bello offensivo, quod vocant, interdictum est. Quisque enim na- turali jure gaudet, a se lesiones avertendi, nec facile credam de hujus- modi jure posse transigi, quum libertatis plena alienatio nulla sit (1). Ex dictis etiam indicatur factum Mahometis, Turcarum Imperatoris , qui, quum Eubea captà, cuidam promisisset caput ipsi fore incolume, medium corpus dissecari jussit. Pejus agit, qui legem eludit, quam qui aperte eam violat; hic enim injustitiæ suc perfidiam non addit. 150. Verum, ut cognoscatur, quaenam ex variis verborum significatio- nibus ea sit, que verosimilius cum mente paciscentium conveniat, omnes initi negotii particule inter se conferenda sunt. Ita enim loqui solent homines, ut verba eorum, extra contectum spectata , sensum a mente ip- sorum alienum aut saltem obscurum afferant; que tamen ad anteceden- tia vel consequentia relata in mentem eorum aptissime quadrant, et satis perspicua fiunt. Ex. gr. ponamus me tibi debere viginti modios tritici; postea conveniri, ut loco tritici solvatur avena, nullà expressâ quantitate: quamvis heee ultima conventio, per se spectata, adeo ambigua sit, ut prorsus inutilis fiat, cum non constet quid solvendum sit, facile tamen perspicitur quænam fuerit in eA contrahendá mens et voluntas nostra, si rationem habeamus prioris conventionis, quam simul cum altera eidem instrumento insertam esse libet supponere. Ex quantitate scilicet tritici sine ullà difficultate determinatur avenæ quantitas loco illius solvenda ; cum semper constet de ratione pretii avenæ ad pretium tritici; hoc est, quanto triticum avenâ charius est, tanto plus avenæ a erit (2). 0) Liv. lib. 5o. cap. 52. (2) Art. 1161. Cod. civ. — L. 154. $1. ff. de 25 obl. — L. 126. ff. de verb. sign. — Puffend. J. N. et G. lib. 5. cap. 12. $.8. — Wolff, pars VL. 488. J. N. (81 ) 151. Quod si menti paci iscentium manifeste verba quidam ‘ita obstare wideantur, ut cum eå conciliari nequeant, perinde est ac si non scripta essent. „Herba enim b in sunt » non qua impedirent » sed que de- olararent voluntatem." (0. 152. Ob eamdeni rationem, si in transeribendis conventionis verbis erratum sit, nihil obligation’ nocetur (2). T 153. Varia autem est, pro vario tempore, verborum significatio, atque eam nunc minii, nue” augeri , , imo penitus aliquando abrogari vel ipso usu experimur. Yi vero, ubi de pacto jamdudum inito interpretando agitur, idque verbis constat in quibus tale quid offendatur, non dubi- tandum est , pristinam loquendi normam , tempore initi. contractüs , usu admissam , respicere ; si quidem futuram ebr immutationem provi- dére, ad eamque sese referre non potuerint contrahentes (3). 154. Ex principio, orationem paciscentium ambiguam ex mente eorum esse explican candam , sequitur ; 1e quoties oratio duobus pluribusve sensibus assumi" possit, eo accipiendam esse, quo plerumque assumatur ratione habità initi negotii. mature; si dictum sit, Titium locare Mevio domum suam per tres annos, ratione trecentorum. solidorum ; quamyis hee ultima clausula Primo intuitu indicare videatur, Meevium domo uti posse per tres annos, modo simul et semel trecentos solidos solvat; quum . tamen , respectu habito pacti locationis-conductionis, pretium fere semper ‘consistat in pensione annua, yerosimile etiam est, pacis- ` centium eam fuisse mentem , ut Mevius annuatim. trecentos solidos persolvat, nisi rerum adjuncta contrarium suadeant (4). 155. Ex cüdem regulà sequitur 2° orationem , que duobus iber sensibus ansam præbeat, quorum alius beed: quid involvat, alius planus sit nec quidquam | absurdi secum. ferat, eo sensu accipiendam esse, quo vitetur absurditas. Absurdum hic dicimus , quod nemo sanus voluisse presumitur, utpote quod vel legibus juris, vel ofliciis vel nature repugnat; imo, illa quoque significatio tamquam absurda reji- (1) Cicero, pro Cæcin. — Argto L. 75. $ 5. ff. de reg. jur. — Toullier, tom. 6. n° 532. (2) L. ga. ff. de reg. jur. (3) Wolff, J. N. pars 6. $ 471. (4) L. 67. ff. rdt jur. — Art. 1158. Cod. civ. II ( $2) cienda est, quz essentiam initi negotii destruit: inventa enim ideo sunt pacta, ut publica utilitas promoveatur , ut quo alter indiget , ab altero acquirat. Quoties igitur apparet pactum qnoddam inter duas pluresve personas intercessisse, verisimilius est eas sibi invicem commodum quoddam conferre, quam jocari voluisse. Hoc sensu Romani dicunt: » Quoties ambigua oratio sit, commodissimum esse id accipi , quo res de quá agatur , magis valeat quam pereat." Fac, exempli causa , in pacto inter Titium et Mævium inito heee verba occurrere: Mævium posse per biennium equo suo uti; vérisimile prorsus est clausulam illam ita intelligendam esse, ut Meevio liceat equo Titii per biennium uti; alias enim nihil actum esset (1). i 156. 3° Exinde sequitur, verba prò more et consuetudine regionis in quà pactum sit, accipienda esse, Si cum vinitore conveniam, ut agrum meum vitibus ordinet, easque hoc anno colat, non adjecto quo modo colendz sint, censemur convenisse üt eas eâdem ratione disponat, colat, etc., quà in hae regione id plerumque fieri solet. Etenim, in dubio, verisimilius est nos usum solitum sequi voluisse , quam alienum. Standum autem esse menti contrahentium jam diximus. Ex eâdem — ralione, in actibus tacite veniunt clausule que iis plerumque addi solent: verosimile enim est paciscentes ideo eas in actu repetere inutile duxisse, quod fere semper in iis adsint. Cæterum, monendum , binas hasce regulas maximá cum cautione applicandas esse, et ad illas tantum clausulas extendi debére, quas paciscentes cognovisse recte presumi possint (2). 157. Si quis tales res promittat, quarum valor pro varià eorum qua- litate varius sit, v. g. frumentum, vinum, etc., censetur promisisse rem medie qualitatis, nimirum probabilis animus promissoris est, ut, quam minimum fieri possit, obligetur, et promissarii contra ut quam maximum ex pacto lucrum captet: inter duas tam oppositas voluntates, mediam amplecti tutius est; atque hinc qui vinwm promittit, liberatur prestando vinum intermedic qualitatis. Idem tenendum est, licet bonum (1) L. 12. ff. de reb. dub. — L. 80. ff. de V. O. — Art. 1157. Cod. civ. : (2) Art. 1159. 1160. Cod, civ. — L. 34 ll. de R. J. — L. 114. ff. eod. ` S (85) vinum promiserit; nam, ut concinne ait lex 75. § 2, ff. de V. O. » boni appellatio non est eerte rei significativa, cum id quod bono » melius est, ipsum quoque bonum sit; at, quum optimum quis sti- » pulatur, id stipulari intelligitur, eujus bonitas principalem gradum » bonitatis habet." Qui equam in genere promittit , equum nec optimze nec pessimæ qua- litatis promississe censetur (1). 158. Quod si res promissa determinetur, V. G. vinum quod in hâc cellà habeo, et oratio paciscentium duabus interpretationibus ansam præ- beat, quarum altera promittenti sit favorabilis, altera promissario; ita intelligi debet pactum , ut faveamus promittenti potius quam promissario. Promissione enim, ut sepe diximus, alienamus partem quamdam li- bertatis , quà pretiosius nihil. Verosimile itaque omnino est, hanc fuisse mentem debitoris, ut, quam minime fieri possit, obligetur. Si itaque promissarius crediderit pactum majori sibi commodo esse quam revera fu- turum sit, eatenus mentem suam exponere debuisset: si id neglexerit , sibi imputet ; in mente retenta nihil operantur; neque sua €i negligentia prodesse debet (2). Hinc, in dubio ea praeferenda est interpretatio que moram aliquam debi largiatur ; hinc, in obligationibus alternativis optio promittenti competit. V. C. si promiserim me tibi daturum hanc domum vel hunc fundum, neque appareat tibi concessam esse eligendi facultatem, mihi electio competit (3). | 159. Quemadmodum in dubio obligatio contracta non presumitur ; ita et si obligatio constans sit, præsumi nequit, remissionem ejus a pro- missario factam esse; nam remittendo debitum promissarius sese obligat ad debitum non amplius petendum. Hinc, si socio meo, rationibus so- cietatis discussis, apocham generalem dederim, quantumvis generalia (1) Art. 1246. Cod. civ. — L. 19. $ 4. ff. de edil. edict. (2) Hapfner. § 75. ne 5. — Grot, J. B. et P. lib. 5. cap. 20. $ 26. — Puffend. lib. 5. cap 12. $ 5. — L. 58. § 18. L. 99. init. L. 109. ff. de V. O. — L. 47. ff de obl. et act. — L. 26. ff. de reb. dub. — art. 1162. Cod. civ. (3) L. 72. $ 4. ff. de solut. — L. 4o. § ult. ff. de Jur. Dat. — L. 21. $6. ff. de act. emt. et vendit. — art. 1189. L. et seq. Cod. civ. (84) sint verba quibus concipiatur, non tolluntur obligationes, quas socius ille extra societatem. erga me inivit, nisi etiam harum obligationum ex- pressam remissionem in apochà inseruerim (1). 160. Absolvimus expositionem regularum, quz in interpretandis pactis servandæ sunt; mirum videri non debet quód distinctiones a Wolfio, Puf- fendorfio , Grotio aliisque inter pacta favorabilia, odiosa et mixta anne, silentio preetermiserimus; utilitate scilicet omni destituuntur. Quisque jam perspicere potuit, ex ipso modo quo regulas illas enun- ciayimus , eas non nisi in dubio applicandas esse, cum de certà mente contrahentium non. constat, adeoque eas 8 ‚preesumtionibus æquipollere „et contrarie veritati demonstrate , imo circumstantiis ali- quando , cedere debere. Sic V. C. in exemplo, §° 158 allato, aliter de- cidendum foret si valor annuus locativus domüs centenis solidis æqui- valeret. » 161. Notatu etiam diguum est, licet omnes hee regule i in codice civili Belgico expresse sancite non reperiantur, omnes tamen in interpretandis contractibus hodiedum a judice adhiberi posse et debere, uti cernitur ex arresto curie supreme , lato die 18 Martii 1807 (2). (1) L. 9. in fin. et $ ff. de transact. L. 47. ff. in de pact. — art. 1162. Cod. civ. (2) Vid. Toullier, tom. 6. n» 555. — Merl. nouy. Rép. V° convention. TITULUS QUARTUS. ; De Pactorum Effectibus. ` SUMMARIUM : (§ 162.) Expositio et divisio tituli. 162. Quodlibet pactum, uti ex definitione ejus sequitur, ad hunc finem tendit, ut obligationem ex parte promittentis producat, atque promissarió jus concedat preestationem promissam postulandi. Obligatio et jus sunt duo corredativa, quorum alterum sine altero existere nequit; nullaque mihi incumbit obligatio, si nemo me ad quid præstandum co- gere possit. , uas Duo igitur hoc loco momenta sunt inquirenda, 1° in quo consistat obligatio promittenti incumbens, 2° quinam jura ex pacto promissarius acquirat, explorabimus, 3° quosnam effectus pacta adversus tertios non paciscentes producant. > CAPUT PRIMUM.. De obligationibus promissoris. SUMMARIA: (§ 163.) Promittens rem promissam conservare et modo convento prestare . debet. ($ 164.) In re conservandà ommem diligentiam adhibere tenetur, et tunc tantum liberatur, quando interitus vel deterioratio rei ipsi imputari nequit. ($ 165.) Quandonam facti promissor liberetur, quis sit effectus facti promissi ? ($ 166.) Quid juris, si factum soli promittenti impossibile evadat ? (86) (§ 167.) Quis sit effectus impedimenti a promissario allati , leben debitor factum promissum exequatur. ($ 168.) Quid.si tertius non paciscens in causà fuerit, cur promissor faetum promissum non executus sit. (§ 169.) Effectus pacti de non faciendo. (S 170.) Quid sit lucrum cessans.. (§ 171.) Qui in causa est cur lucrum cesset , damnum illatum resarcire debet. (§ 172.) Quid sit mora; quandonam incipiat (m Nature, quando jure positivo. (§ 175.) Qui in mora est, damnum mox datum reparare debet. (§ 174.) Quid praestare debeat promissor, quando promissarium indemnem prestare tenetur. Res exemplis illustratur. * 163. Onmem hanc materiam ita dividemus, ut primò agamus de obli- gationibus quz ex pacto ipso oriuntur, deinde ENT lis qua ex facto quodam a conventione non alieno ortum ducunt. 1° De obligatione dandi. Quum pacta valide inita servanda sint , is qui rem quamdam se daturum promisit, eam tempore et loco determi- natis prestare debet creditori, vel illi qui eum repræsentat. Ex quo se- quitur, rem promissam, si certa sit et determinata, a debitore ad tempus usque przstationis faciende esse servandam; nam qui prestiturum se promisit, pollicitus quoque est se omnia media esse adhibiturum ut præ- statio executioni mandaretur. Quod si igitur promissor rem diligenter non servet, jus promissarii lædit, eumque indemnem prestare debet (1). 164. Quæritur autem ad quamnam diligentiam adhibendam adstrictus sit promissor in re conseryandà? Quæstio illa apud Romanos ortum dedit doctrine, omnibus note, de varia culparum in latam, levem et levissi- mam distinctione, deque varià earum pro natura contractüs preestatione. Hecque principia ab Ulpiano, in lege 5. §. 2. ff. commod. , stabilita , apud plerasque cultores gentes usu invaluere, multisque jurisconsultis perdiu admirationi fuerunt. Verum, uti optime demonstravit sagacissimus Thomasius, obscura, in usu pracüco inutilis et Juri Nature contraria est hec doctrina. Jure (1) Art. 1156. Cod. civ. — L. 11. §. 2. ff. de act. enit. — Vend. (87) scilicet. naturali regula constans est, damni reparationem deberi, non solum dolo illati, sed etiam negligentià licet minimá: quam ob causam, promissor omnem quam potest adhibere debet diligentiam, et, si res promissa facto promissori imputando pereat vel deterior fiat, ad dam- num datum resarciendum obligatur (1). Ex dictis patet, promissorem Jure Nature atque Belgico tunc tantum liberari, quando rei deterioratio vel interitus ei imputari non possit, puta si id accidat facto tertii insuperabili, vel casu fortuito sive hujus- modi quem humana imbecillitas vitare non potest: »ad impossibile enim » nemo tenetur, et id circo, animalium mortes que casu inopinato ob- » tingunt, rapine, tumultus, inceridia, aquarum magnitudines, impe- » tus predonum a nullo præstantur.“ (2). 165. 2° De obligatione faciendi. — Qui factum quoddam promisit, illud loco et tempore statutis exequi debet; alias, pactum violat et promissarium indemnem prestare tenetur, nisi quominus factum exe- quatur, casu fortuito impeditus fuerit. 166. Quod si factum promissori quidem impossibile evadat, sed non . reliquis hominibus, V. G. si vinitor qui agrum meum vitibus se implanta- turum promiserat, in morbum incidat, tum ex post facto elucescit, pro- mittentem se ad factum sibi jam impossibile adstrinxisse, licet id aliis sit possibile ; adeoque applicanda sunt que supra § 40. diximus. In contractu enim non nisi contrahentium ratio habenda est. 167. Liberatur quoque promissor, si quominus pacto steterit, impeditus fuerit a creditore; nam tum hic damnam suá culpa sentit, nec est cur indemnis præstetur. 168. Si tertius non paciscens causa fuit cur factum executioni man- datum non sit, videndam est an tertium inter et promissarium collusio intercesserit nec ne; priori casu, justum est, ut sua culpa noceat pro- missario, qui adeo damni percepti restitutionem postulare nequit. Quod si fraus tertii paciscentibus ignota fuerit, vel saltem creditori; tum si quidem impedimentum vinci non potuerit, liberatur promissor; nam (1) L. 5. $ 2. ff. commodat. — Thomas. diss de usu pract. dd de e prest. in contract. — Art. 1382, 1385 et 1147. Cod. civ. (2) L. 25 ff. de Reg. jur. Jur. — Art. 1148. — L. 5. $ 4. ff. commod. (88). damnum vi majori illatum nemo reparare tenetur; si autem impedimen- . tum fuerit superabile, non est causa cur damni negligentiâ suà dati reparationem recuset promissor. AR AORE EA 169.-3° De obligatione non faciendi. — Effectus obligationis faciendi modo memoratos, sensu inverso ad obligationem non faciendi applicari _ posse nemo non videt. ae e foret easdem regulas : repetere. Sate 170. Sepius jam disini promissorem jure cogi Posse, ut creditorem indemnem præstet, si facto suo causam dederit cur promissum. loco et tempore statutis adimpleri non potuerit. Quomodo autem promissarius indemnis prestari debeat, statim postea dicemus, quum de 200 ces- santi et de mora locuti erimus. : Lucrum cessare dicitur, si cum illud obtineri poterat , impediantur quominus obtineamus: de lucro futuro certe constare debet, ut cessare dici queat. Ceterum omne. fere lucrum futurum non nisi verosimiliter certum esse per se patet: ut, si equa mea, ante partum -editum facto alieno pereat, lucrum futuri partüs, quod cessat, physice certum non erat, quum pro solio rerum ordine ac naturà Wan constaret equam fuisse parituram. 5 171. Exinde facile intelligitur, quod si quis causa. sit, cur lucrum - cesset, damnum ille inferat: etenim rem que mea. futura erat, cujus- que habende justam spem conceperam, ita potestati mez subducendo ut mea jam fieri minime possit, certo certius promissor facto suo causam dedit, cur jacturam faciam; adeoque ejus resarciendz obligationem con- tahit (1). 172. Mora, sensu logico, est dilatio ejus quod fari debet ac biedt; ultra tempus quo fieri debebat porrecta. Unde: si obligatio sit pura, si terminus elapsus sit, si conditio impleta fuerit, nec præstatio, citra impedimentum insuperabile, statim subsequatur, in mora est promissor et yi cogi potest ad promissum exequendum. (6-4. 5.) Vis enim, ad jus persequendum adhibita, licita est. Quoniam tamen humanitati congruit ut debitorem antea interpellemus, quam eum vi ad prestationem coga- (1) L. un Cod. de sent. de pro eo quod inte. — . ⁰ td rn Doe a < Wo ( 89) mus, Ses positivum a Juris Nature rigore paululum recessit. Scilicet , Jure tam Romano quam Belgico, si nullus solutionis terminus conven- tioni adjectus fuerit, ea presumitur mens fuisse contrahentium, ut prestatio exigi posset ad libitum creditoris; quod enim sine die debetur, statim. peti potest. Cum vero debitor prævidere nequeat, quandonam creditor solutionem fieri velit, statutum est, moram ejus post interpel- lationem tantum incipere. Si vero dies pacto additus fuerit, cum jam excipere non possit debitor, sese ignorare quandonam solvendum sit, Jure Romano ipso die elapso mora initium capiebat, et dies interpel- labat. pro homine. Jure autem Belgico, quod minus accuratum putat Toullier, termini lapsus moram non constituit, nisi id expresse conven- tum sit (1). 173. Promissorem, qui moram facit, ad damnum morâ illatum resar- ciendum teneri, non est quod pluribus persequamur : damnum enim quod quis facto suo alteri infert, Jure Nature semper resarciri debet. 174. Hisce preecognitis, promissarius tunc indemnis erit, seu, quod idem est, tunc conditio ejus eadem erit, que fuisset, cum debitor præ- stabit estimationem ejus rei quá facto suo illicito alterum privavit. Fingamus te mihi vaccam promisisse, cujus utilitas annua ad qua- dringentos solidos ascendat; ponamus preterea , præstationem, me invito, per sex menses ultra statutum tempus differri; non modo ipsam vac- cam prestare debebis, sed etiam ducentos solidos, sive sstimationem utilitatis , qua facto tuo per sex menses orbatus fui (2). Si vacca facto tuo ante tempus, quo prestanda erat, pereat, re pri- vatus fui que mihi quadringentos solidos annuos retulisset; talis itaque mihi prestanda est res, sive in pecunià numeratà sive in alio quodam consistens, que mihi eamdem utilitatem annuam afferre possit. Si vacca ad quartam prope anni partem, post promissi implendi tempus, pereat, tunc æstimationi quadringintos solidos annuos referenti, quarta pars utilitatis annu: hoc est, centum solidi addendi sunt. Utilitas enim, quà per tres anni menses privatus fui, centum solidis æquivalet. (1) Art. 1139. Cod. civ. — Toullier. Tom. 6. n° 223 et seq. — Huber, ad Tit. ff. de Caus, Usurar, — Voet ad Tit. ff. de usur. et fruct. : (2) Art. 1147, Cod. civ. 12 (96) Quod si denique, in éodem supposito, vacea mortua praegnans 'esset , lucri cessantis æstimationem, hoc est vituli pariundi pretium, addi opor- teret ; nisi forte nomine "utilitatis annue etiam intelligas partum annuum ; quod nos in hac hypothesi non. fecimus (1). Ceterum, promissor in eodem exemplo liberatur prestando centum solidos, si probare queat vaccam, tempore opportuno traditam , eque ac apud se, etiam apud promissarium post tres menses perituram fuisse ; tali enim prestatione creditor in eumdem statüm redit, in quo consti- tutus fuisset, si vaccam tempore utili in potestate sua habuisset, adeo- que indi est habendus; deinde illà probatione a promissore data constat, conditionem creditoris facto debitoris deteriorem factam non esse; promissor igitur vim majorem prestare non tenetur (2). CAPUT SECUNDUM. De Juribus creditori e pacto competentibus. SUMMARIA : ($ 175.) An ex nudo pacto creditori goo jus personale an reale, disquiritur. (§ 176.) Ex eo quod pactis jus personale tantum transfertur , quid sequatur. ($ 177.) An creditori debitorem cogere liceat, ad factum promissum exe- quendum. (S 178.) Jus ex obligatione non-faciendi oriundum in quo consistat. 175. Jura creditoris ex triplici obligatione debitoris oriri possunt, vel ex obligatione dandi , vel ex obligatione faciendi, vel denique ex obligatione non-faciendi. Singula ordine inquirenda sunt. : 1° Ex obligatione dandi. Aggredimur vexatissimam inter Juris Nature (1) Art. 1149. Cod. civ. — L. 13. ff, princ. rem ratam haberi. (2) Art. 1502. Cod. civ. — L. 14. $ 1. de deposit. " (9) doctores quaestionem ; num scilicet ex nudis pactis promissario acquiratur jus reale , an tantum personale. -Principiis hucusque explicatis magis consentaneum videtur, jus illud tantum personale esse. Ex iis scilicet quæ §° 1° et 2° hujus dissertationis diximus, evidenter liquet, jus in præstationem promissi, proximum at- que immediatum conyentionis objectum esse; promissario itaque dun- taxat jus acquiri, promittentem ad prestationem implendam vi cogendi, si ultro non impleat. Cui quidem juri cum se solus debitor subjecerit , patet inesse naturam juris personalis , ita ut adversus tertios rei. posses~ sores exerceri nequeat. Jus reale itaque et in specie dominium nudis pactis non transferun- iur, sed traditio rei promisse pactis accedere debet. Quod argumenta, ab adversariis et a Grotio presertim allata , attinet , fere omnia ex jure civili desumta sunt et apud Henricum Coccejum optime refelluntur, ad quem, ne longior sim , eos remitto qui plura opinionis nostre fulmenta desiderant (1). Ex legibus Romanis dominia rerum traditionibus , non nudis pactis in regulà transferuntur. An verum sit, quod Toullier ait, hujusmodi dispositionem principiis juris positivi adds, adversari nostrum non est discutere. Hoc tantum addimus, jus: patrium, quo dominia rerum solis pactionibus , citra traditionem, transferuntur, mutuo commercii usui magis favere. Atque hec est maxima immutatio quam principia Juris Romani et Naturalis, quoad contractus , subierint (2). 176. Ex eo quod ex pactis jus tantum personale oritur, consequens est, si quis rem mihi promissam, licet injustà ante traditionem posses- sione , occupet , nullum mihi esse remedium contra tertium illum pos- sessorem , sed rei vindicationem sive jus reale soli debitori meo contra illum competere. : J N * (1) H. Cocceji dissert, am tradit. nescess. ad trausf. dom. Exercit. curios. vol. 1. p. 123. $ 15 et sep. — Hottomann. quest. illust. n° 11 et 12, — Vinnius ad $ 4o. Inst. de rer. div. — Sam. Cocceji. diss. proemial. ad Grot., diss. 12 A $ 268. — Idem. jur. contro. tit, de acq. rer. Dom. quest.-9. (2) Toullier. Tom. 6, n° 54 et seq. mL. 20 Cod. de pact. — Art. 711. 958. 1158. 1585. 2108, Cod. civ. (92) 177. 2» Ex obligatione faciendi. Si quis factum promiserit „an pro- missario jus est eum cogendi ad factum promissum exequendum? . Si quis vi externà ad agendum compelli posset , vis promitepti; detrectanti illata justissima foret, cum in eo consenserit ipsá su promissione, nec ulla detur ratio cur E aliter decidatur, quam ubi.obligatio in dando consistit; sed, pex ipsam: naturam fieri nequit, ut actionibus hominum ab externá causá certo imperetur, aut ut quisquam, si animum ad per- tinaciam obduret , ad faciendum quid adigi possit: veluti ad effodiendum, ad tabulam pingendam ete. Nec objiciatur idem obtinere i in dationibus , neminemque ad dandum compelli posse, dare enim non minus actum est voluntatis quam facere; nam dationi suppleri potest per ablationem rei, vis autem faetum extorquere nequit. Minime vero inde concludi- mus promissorem, qui factum promissum non exequatur, juste agere, adeoque damnum et interesse evitare posse. Promissum enim. debito tempore non explendo, damnum creditori intulit (1). 178. 3° Ex obligatione non faciendi. Si quis abstinentiam a facto promiserit, jure agit promissarius, eum a facto illo amoyens, atque cogens ad damnum sibi illatum resarciendum, si obligationi contrayeniat. . CAPUT. TERTIUM. De effectibus pactorum adversus tertios non paciscentes.. SUMMARIA : ($ 179.) Pactum inter alios initum; aliis nec nocet, nec prodest. (§ 180.) Non semper tamen promissio, ab alio. quam a promissario ejusve mandatario accepta , revocari potest a promittente. ($ 181.) Si quis mihi promittat se tertio quid daturum, Jure Nature inutilis non est promissio ; aliud legibus positivis. — 179. Conventiones autem inter alios initæ, in thesi, tertiis a con- (1) L. 13. H. 1. ff. de re jud. — $ 7. Inst. de verb. obl. — Art. 1142. Cod. civ. (2) Art. 1145. Cod civ. — Toullier, Tom. 6. n° 218. f C95) yentione alienis neque nocent neque prosunt. Nemo enim aut jus adi- piscitur aut obligationem contrahit sine consensu. In contractu non nisi partium ratio habetur. Valide quidem obligamur ex pactis a man- datario, mandati fines non excedente, initis, sed hoc ideo quod ipsi judicemur fecisse et voluisse, quod — nostri interpres atque internuncius fecit et voluit. Quod si ergo, te presente, Mævio absenti promittam me hoe illudve ipsi prestiturum, tu vero ab ipso non fueris electus minister ut acceptes , promissum revocare possum citra injuriam, quum acceptatio tua pro acceptatione Mevii haberi nequeat (I). 180. Non semper tamen revocari potest promissio ab alio quam a promissario ejusve mandatario acceptata. Nimirum, si declarem me velle ut tu; absentis nomine cui quid promitto , promissionem acceptes , hoc ipso doch me acceptationem tuam pro acceptatione ejus ad quem. pro- missio spectet, habiturum; adeoque tibi j jus competit me ad preestationem cogendi sub conditione, si absens promissionem ratam habeat; eam itaque ante revocare mihi non licet, quam constet an absens acceptaturus sit necne (2). | 181. Quod si quis mihi promittat, se Mævio absenti quid prestiturum, acceptà a me promissione, rursus jus acquiro promissorem ad præsta- tionem compellendi , si Meevius eam accipere velit; ego tamen cui im- mediate promissum est, promissionem eam remittere possum antequam Mevius eam acceptayerit , consequenter antequam jus quoddam ex pacto acquisierit. Leges quidem Romane et Belgice stipulationes, citra adjec- tam penam conceptas, si solius tertii utilitatis causâ intervenerint, inu- tiles declarant, sed hoc ideo factum, ut vexationes et litium multitudines impediantur; posset preterea judex non injurià queri de molestià liti- gatoris , qui alteri ai: eer facessit, quum suá nihil intersit (3). 05 Art. 1165. Cod. civ. — L. 27. § 4. infin, ff. de pact. (2) Toullier. Tom. 6. n° 30. not. Grotius J. B. et P. lib. 2. cap. XI. T 18. n° 2. (5) Puffend. J. N. et G. Lib. 5. cap. 9. $ 5. — Grot. J. B. et P. lib. 2. cap. XI. $ 18. — $ 4 et 19. Inst, de inutil. stipul. (942) TITULUS QUINTUS. De modis quibus obligationes pactitie tolluntur. (§ 182.) Divisio tituli, 182. Titulo precedenti descripsimus pactorum effectus, obligationes nimirum et jura que inde proficiscuntur. Hoc titulo superest ut videa- mus quibus modis pacta extinguantur, sive effectus suos'exserant, sive executioni mandari non debeant. Tolluntur autem contractus 19 vel so- lutione vera et vicariâ, vel 2° voluntate paciscentium, denique 3° cir- cumstantiis quibusdam , quarum eventus a voluntate partium alienus est. Omnem itaque hanc disceptationem in tria capita dividemus. - CAPUT PRIMUM. De solutione verá et vicarid. SUMMARIA : (§ 185.) Solutio quid sit. (§ 184.) Solutio duplex — Ie De verá solutione. (§ 185.) Solutio per promissorem alienandi capacem, ejusve mandatarium fieri debet. (§ 186.) Solutio a tertio non-paciscente nomine debitoris facta debitorem non liberat : quare dissentiat jus positivum. : : ($ 187.) Cuinam solvendum sit. (§ 188.) Creditor cui solvitur, juris acquirendi capax esse debet. (S 189.) Si creditor habilis sit, parum refert an mandatarius hanc habeat ca- pacitatem, modo huic ante mandati revocationem solutum fuerit. ( 95) ($ 190.) Quandonam solutione cuilibet tertio facta liberetur debitor. (S 191.) Ipsissimum illud quod promissum est, solvi debet. ^ ($ 192.) Ex pacto tamen sape datur facultas , aliam rem pro alia solvendi. (§ 193.) Quid solvendum, si res in genere promissa sit. (S 194.) An rem debitam per partes solvere liceat. ($ 195.) Quando solutio peragenda sit. ($ 196.) Ubinam solvendum sit. ($ 197.) Solutionis effectus. (§ 198.) An solâ rei debite oblatione liberetur promittens. (S 199.) Quandonam rei debite derelictione liberetur debitor. (§ 200.) II? De solutionibus vicariis. 1° De datione in solutum. ( 201.) 2° De prastità rei promisse aestimatione. (S 202.) 3 De compensatione; an stricto jure nitatur. (§ 203.) Quaenam concurrere debeant , ut compensationi locus sit. (5 204.) An compensatio ipso jure operetur. 183. Ex pacto valido promissori non nisi obligatio incumbit prestandi promissum; deinde éxecutio ejus obligationis solus est scopus contractüs; statim igitur ac prestatio facta est, extinguitur omnis obligatio et pac- tum evanescit. Prestalio vero ejus quod promissum est, dicitur solutio. Emtor rem emtam solvit, si numeret venditori pecuniam quam pro merce debet; locator operarum solvit, si operas conductori præstet; mutuatarius solvit debitum, si rem mutuo acceptam , in eodem genere, eâdemque qualitate restituat, et sic porro (1) 184. Solutio est duplex. Hera dicitur, quando idipsum prestatur , quod promissum, et vicaria, si quid aliud Ane quod promisso quivaleat. Quod ad veram solutionem spectat, inquiremus 1° per quem, 2° cui fieri debeat, 3° quid, 4° quando, 5° quo loco solvendum sit, et denique 6° quis sit vere solutionis effectus. 185. Si obligatio dandi contracta sit, non tantum ipse promissor, quod in dubium vocari nequit, sed etiam mandatarius ejus solvere potest; vo- G) L. 176. ff. de verb. signif. ( 96 ) | luntatis enim nostræ interpres est et in negotiis: peragendis ad nos ita se habet uti instrumentum. Ob hanc etiam rationem , unice inquirendum an promissor jura sua alienandi, et proinde sven capax sit, nec ne; adeo ut, si revera ad hoc habilis sit, parum referat an mandatarius eodem jure gaudeat; etc., vice versâ, si debitor solvere non possit jure, non magis per mandatarium solutionem peragere queat. Nemo enim plus juris in alium transferre potest quam ipse habet (1). 186. Clariss. Wolffius existimat debitoris obligationem Jure Naturali exstingui solutione a quolibet tertio, nomine debitoris facta. Cujus tamen opinioni minime accedimus , adeo ut, si ex. gr. tu, mandato destitutus, mihi solvas, nomine Titii, quod hie mihi debet, non modo nihil a Titio repetere possis, cum solutio consensu ejus tantum presumto nitatur, (vid. sup. § 56.), sed etiam, solutione mihi a te jam facta, preestatio~ nem rei promisse summo jure a Titio adhuc éxigam. Absurdum enim puto in arbitrio cujuslibet tertii esse positum, effectibus pactorum inter alios initorum, invito utroque paciscente, finem imponi; nec idcirco bis idem consequar; num, tertius pro debitore solvendo , validitatem solutio- nis tamquam a conditione resolutorià , sz creditum a Titio non exigam ; suspendit. Si promissum itaque a Titio exigam, res mihi data a tertio ei restituenda est, nec consequenter bis idem obtinuisse videbor. Alioquin , si tertius tacitam illam conditionem solutioni suse non apposuisset, donasse censendus foret; in dubio autem donatio non presumitur. Non mirum tamen si Jure Romano et patrio solutio nomine debitoris a quolibet tertio facta , debitorem liberet; nam, ut ait orator Jaubert, Za législation civile doit toujours tendre à favoriser l'expansion des sen- timens généreux (2). 187. Perspicuum est, promissorem non liberari nisi solutio fiat pro- missario, vel ejus mandatario, vel ei qui pacto designatus fuit, qui so- lutionem acciperet, hicque adjectus solutionis causá a Juris Ctis vocari solet. Qui enim alteri solvit quam cui se soluturum promisit, promisso (1) Art. 1238. Cod. civ. — L. 54. ff. de R. J. — § ult. inst. quib. alien. lic. etc. (2) Wolff. J. N. pars 5 a $ 716. — Jaubert, rapport sur le chap. 4, du projet de loi re- latif aux contrats, ad art. 1256. Cod. civ. — L. 23. ff. de solat, — L. 40. 53. ff. eod. — L. 59. ff. de neg. gest. \ (97) non stat, nec itaque solvisse videtur. Si vero plures sint correi credendi, obligatio uni alterive ex correis solvi potest: nam id paciscentes in con- trahendà obligatione correali egerunt (4). 188. Ut autem solutio creditori facta valeat, necesse est ut hic jura acquirendi capacitatem physicam et juridicam habeat. Solutio enim in accipientem jus reale in re promissa transfert. Hinc si rem, quam furioso in intervallis dilucidis versanti promiseram , ei jam tradam, dum rationis luce orbatus est, non videor solvisse, cum is qui mente captus est jus reale acquirere non possit; nec jus personale ex pacto sibi acquisitum tol- lere et exstinguere. Consequenter etiamsi rem solutam consumsisset , aliove modo destruxisset, ad sanam mentem reversus, rem promissam denuo jure expostulabit; nisi tamen prior solutio tantum ei profuerit, quantum profuisset, si tempore dilucidi intervalli facta fuisset; nemo enim damno alterius loeupletari potest (2). 189. Quoniam. mandatarius mandantis personam et voluntatem refert, ut solutio priori faeta valeat, unice respicienda est qualitas ipsius cre- ditoris. Quod si enim solutionem ipsemet accipere nequeat, nec idem poterit mandatarius , quum nemo plus juris habere possit ab auctore suo, quam. ipse auctor habebat (3). Verum, ad plenam liberationem non solum requiritur, ut mandans. ipsemet. solutionem jure accipere possit, sed quoque ut solutio manda- tario ante facta fuerit, quam. revocationem suam cognoscere potuerit. Post revocationem ei significatam , nulla juris ratio inter eum et debito- rem mandantis intercedit, neque inter eum et mandantem ipsum: re- vocato mandato, mandatarii qualitatem exuit, nec magis ei quam cuilibet tertio solvi potest (4). 190. Quecumque tamen fuerit persona, cui solutio facta sit, liberatur debitor, duobus hisce casibus, 10 si creditor solutionem ratam habeat, adeoque declaret se consentire ut solutionis facte idem effectus sit, ac si mandatario suo solutum: fuisset; hicque legem 60. ff. de reg. jur. ap- (1) Art. 1139 et 1197. Cod. civ. — § 1. Inst. de duob. reis stip. — L. 49. ff. de solut. (2) Art. 1241. Cod. civ. — L. 15. ff. de solut. — L. 66. ff. eod. (3) Art. 1990. Cod. civ. — L. 54. L. 180. ff. de R. J. — L. 4. Cod. de solut, (4) Toullier. Tom. 7. n° 18. — L. 12. $ 2. L. 34. $ 5. L. 51. ff. de solut. 15 ( 98 ) plicare licet: »..., Si quis ratum habuerit quod. gestum est, obstrin- » gitur mandati actione." 2° Si creditor ex solutione tertio facth idem commodum. consecutus sit, quod percepisset, si sibi vel mandatario suo solutum fuisset. Injustum enim foret bis idem obtinentem cum damno alterius locupletari (1) 191. In memoria revocandum est principium , initio commentationis stabilitum, jus esse creditori debitorem cogendi ad praestandum ipsissimum illud quod promissum est. Jus autem illud vanum fieret atque irritum, si promissarius rem aliam. pro alià in solatum invitus accipere tene- retur. Ipsa itaque res in pactum deducta solyenda est. Hinc si domum tuam mihi promiseris, loco ejus fundum, licet multo pretiosiorem , in solutionem invitus accipere non debeo; si quid facturum: promiseris , aliud factum licet mihi utilius exequendo non liberaris. At, vicissim promissor vi adigi nequit, ut rem aliam pro aliâ solvat, aut factum aliud pro alio exequatur; nemo enim ultra id quod voluit obligatur (2). 192. Nonnunquam contingit, ut debitori facultas ex pacto concedatur rem aliam quam que in obligationem deducta est præstandi: veluti, si fundi mei conductori pacto concedam , ut loco pensionis annue , centum tritici modios, si velit, exsolvat ; quo casu ei liberum est unum alterumye solvere. Licet autem pactum illud, quo ea facultas conceditur, posterius sit pacto. principali, tamen cum ane non nisi unam eamdemque con- ventionem constituit. 193. Quod si res in genere promissa sit, debitori sine dubio quamnam dare velit, eligere licet, nisi optio ex conventione creditori servata sit; modo res intermediæ saltem qualitatis eligatur, uti S 157. supra dictum est. Si vaccam promiserim , liberor preestatione vacca cujuslibet, modo non sit pessimae. conditionis. Si obligatio alternativa sit, ex ipso contractu res solvenda non inno- tescit, sed debitum ex postfacto demum , optione scilicet debitoris de- terminatur. In obligatione autem alternativà optionem debitori competere ex eo patet, quod contractus interpretationem debitori favorabilem ad- mittunt. (1) Art. 1259. Cod. civ. — L. 12, $ 4. L. 28. L. 34. $ 9. ff. de solit, — L. 12. Cod. civ. (2) Art. 1245. Cod. civ. — r C99 ) 494. Quum ipsissimum illud quod in obligationem deductum est, "debito tempore solvi debeat, consequens est promissori non licere rem debitam pluribus vicibus et per partes invito promissario solvere, nisi aliter pactum fuerit. Quam ob causam, si poena adjecta sit, casu quo de- bitor obligationi sue non satisfecerit, poenam non eludet debitor, nisi integram rem debitam offerat (1). Hinc quoque ; in obligatione alternativà partem unius et partem al- terius rei debite solvere nequit debitor, sed unam alteramve rem, to- tam (2). 195. cen died jam est, quandonam fieri debeat "— tempus autem solutionis peragende pro variis pactis varium est. 1» Si obligatio pure et simpliciter fuerit inita, statim "—— est, alioquin in mora versatur debitor. » In omnibus obligationibus in » quibus dies non ponitur, presenti die debetur (3).” Supra, S° 172. vidimus , quo aio hoc principium Jure Romano et Belgico mitigatum fuerit. 2» Si obligatio a conditione vulipenidatur, nihil adhuc debetur et tan- tummodo existente conditione solvendum est, nisi sit conditio resolutoria. 3» Si dies adjectus sit, solutio statuto die fieri debet, sed ita tamen ut totus is dies arbitrio promittentis relinquatur. Quoniam tamen dies vel ipsi obligationi vel solutioni adjici potest, si quidem solutio in diem dilata fuerit, id quod ante hunc diem solutum est, non indebitum est, quum jam ante diem effluxum obligatio adsit , adeoque non dabitur "condictio indebiti (4). 4° Si conventum fuerit, ut solvatur quando creditori libuerit, juni extemplo solvendum, pacta enim legem dicunt contrahentibus. 196. Distinctionibus rursus utendum est, ut locus solutionis innotescat. 1° Si de loco, in quo solvatur, conventum sit, uterque conventioni stare tenetur ita, ut nec debitor alibi solvendo liberetur, nec invitus cogi possit ut alibi solvat (5). (1) L. 41. $ 1. ff. de usur. — Art. 1244. Cod. civ. — Poth. des oblig. part. 2. ch. V. art, 5. (2) L. 26. ff. de condict. ind. — Art. 219% Cod. civ. — (5) L. 14. ff. de Reg. Jur. (4) L. 1. $ 1. ff. de cond. et demonst. Spi inst. de V. O. — (5) L. 9. ff. de eo quod cert. loc. — Art. 1247. Cod. civ. ( 100.) ^ Strictis itaque juris principiis repugnat decisio Juris Romani qua cre- ditor exigere potest, ut in alio loco solvatur, modo resarciat damnum a debitore ideo perceptum , quod in loco convento solutum non fuerit; et vero simile est talem dispositionem multis in usu, practico. locum dare incommodis , si quidem pluribus jam ab hinc seculis usu excesserit (1). 2» Si nullus locus determinatus fuerit, quo solutio facienda sit, quo- niam in dubio pactum eo modo interpretari debemus quo faveamus de- bitori, convenisse censentur, ut hic eo loco solvat, quo. cum maximo ejus commodo id fieri potest. V. G. si agatur de pecunià numeratà , vel de mobilibus quibus utatur debitor, creditor ipse tenetur edibus debitoris accedere , ibique solutionem. petere (2). 30 Si duo plurave loca disjunctive sive alternative fuerint adjecta, nec appareat electionem creditori relictam esse, in arbitrio debitoris ponitur in quonam loco solvere velit. V. G. Si promiserim me tibi Gandz, vel Bruxellis 100 daturum, perinde est utrum illic an hic solvam. Sed; si expresse in arbitrium creditoris collata sit optio , tempestive ab eo signi- ficandum est, quo loco solutio fieri debeat; alias enim debitori non con- staret ubinam solvendum sit, eique liceret in alterutrâ solvere, quum sua intersit debito tempore liberari. . 4° Si duo plurave loca copulative fuerint -expressa , solutio dividitur pro.ratà, nisi aliud conventum sit. Itaque, si solutio et Bruxellis et Gand simul peragenda sit, altera debiti medietas in illà urbe, altera in hac solvi debet. Cum enim necessario in utrüque.solvendum sit, nulla est ralio cur major debiti pars in uno loco quam in altero solvatur; sed contrahentes voluisse censentur, ut in utroque pars aqualis solvatur (3). 5° Si solutio in loco convento fieri nequeat neque id facto debitoris imputandum sit, solvi potest eo loco quo cum maximo debitoris commodo fieri potest. Etenim ad impossibile nemo tenetur, et perinde est ac si de loco solutionis omnino non conventum fuisset. 197. Effectus solutionis sive prestiti promissi in eo cernitur, quod (1) Vid. tit. ff. de eo quod cert. loc. (2) L. 47. H 1. ff. de legat. 19 art. 1247. Cod. civ. (5) Wolff. J. N. part. 5. a. § 69 8. — L.. 2. $ 4. ff. de eo quod cert. loc. =- Art. 1247. Cod. civ. -- iir nm. ( 101 ) obligatio promissoris et jus creditoris tollantur. Hine si me tibi domum exstructurum — — domo , cessat obligatio mea et jus tuum (1). quoque necessario tolluntur igit accessori; sic, in exemplo adducto, extinguetur cautio, si que forte accesserit. Quod si convenerint contrahentes ut res débita per partes nin possit; solutione partis debiti, obligatio pro ratà exstinguitur (9y. * 198. Non pese queestio est, an Jure Nature oblatione debiti tem- pore et loco statutis factà , debitor liberetur? Et verius est, eum soli oblatione non liberari : —! enim solutionis oblate pomis differat ereditor, non ideo dicendum est solutionem ab eo nunquam ac- ceptum iri; sed recusando denotat se hic et nunc jure suo uti nolle. Preterea, jura per non-usum amitti posse, solo jure civili , ut postea dicetur, sancitum est. Ex altera tamen parte, cum negligentia creditoris in re promiss’ ac- eipiendá debitori nocere non debeat, rem promissam in. potestate est debitoris ita derelinquere ut creditor eam apprehendere possit, et tum demum oblatio promissorem liberat. Si res derelicta pereat, sibi imputet creditor; alterius factum vel negligentia alteri nocere non debet. Dere- lictioni , Jure "Nature admisse , respondet consignatio debiti, que ex legibus Romanis atque hodiernis in «ede publica fieri debet; nec dere- lictionem in ‘statu civili admit posse, ex eo patet, quod Reip. intersit am res in incerto maneant. ` Quiestio autem an Jure Romano aut Belgico sola debiti oblatio libera- tionem ‘secum "ferat , maxime, presertim inter Juris Romani interpretes; agitatur, nec nostrum est, tantas componere lites (3). 199. Verum tamen ut rei debitz derelictio, Jure "Nature facta, de- bitorem liberet, sequentia concurrere debent, 1° ut oblatio facta sit creditori, eo tempore quo acquirendi juris potestate gaudet, vel ejus mandatario , 2° ut debitor jura alienare potuerit, 3° ut res integra oblata fuerit, nisi aliud conventum , 4° ut res oblata sit, postquam debitum (1) L. 45. ff. de solut. ; (2) L. 9. $ 1. ff. de solut. . (5) Voet. tit. ff. de usur. — Toullier. Tom. 7. n° 225 et seq. ( 102 ) jam existere coepit ; alias enim oblationem vel ante conditionem vel ante diem repudiando, se negligentem non prebet creditor, 5e denique, ut loco convento facta sit (1). .. 900. Sermone habito de solutione verá, agendum est de solutionibus vicariis ,. quarum varia sunt genera, et quidem. 1° Datio in solutum, hoc est, prestatio alius cujusdam rei, quam que promissa est. Dationem in solutum. invito creditore obtinere non posse ex eo patet, quod res in obligationem deducta ipsa solvenda sit; contra consentiente promissario res quecumque, pecuniâ estimabilis , ejusve usus in solutum dari potest. Talis autem aliud pro alio solvendi facultas sepe posteriori conventione conceditur; atque tunc obligatio fit alternativa , ut supra observatum est. ) . 201. 2» Prestatio aestimationis rei promissc , sive ejus, quod cre- ditoris interest, si debitor ex facto suo prestare nequeat promissi objectum. Si enim res culpa debitoris præstari nequit damnum creditori illatum resarciendum est, sive eadem ei utilitas praestanda est, quam que ex ipsà re promissà ei obtigisset, adeoque rei promisse eestimatio solvenda est. 202. 3». Compensatio , sive liberatio utriusque paciscentis a debito mutuo ad idem genus spectante, et eodem tempore prestando, sive ut Romani aiunt, debiti et crediti inter se contributio (2). Compensatio igitur quoad effectus, mutuæ solutioni æquipollet; qui quidem effectus non sola equitate sed et stricto jure nituntur. Ponamus enim me quin- gentos- solidos Kalendis Januariis preestandos promisisse Titio , qui mihi mille solidos debiturus est itidem Kalendis Januariis, ex capite v. g. pensionis locative, quisque videt perinde esse ac si ab hoc momento quingentos solidos remittam ex mille solidis, quos debiturus est Kalendis Januariis , sicque compensationi tacitum pactum remissorium semper inesse. 203. Ut tamen compensatio locum sortiatur, requiritur, 4e Ut certum sit an et quantum debeatur, h. e. ut debitum sit li- (1) L. 9. Cod. de solut. — Art. 1258. Cod. civ. (2) L. 1. ff. de Compens. T am mn 2 > ( 105 ) quidum. Solvi enim non potest nisi id quod «cognoscitur, cum solutio tacitum pactum contineat , et omnis pacti objectum certum esse debeat (1). 2» Ut mutua debita ad idem genus pertineant. Hinc, si Titio mille francos mihi debenti, duos tritici modios promittam , compensationi locus non est. Nam datio in solutum invito creditori non obtruditur, nec ei triticum eamdem utilitatem quam pecunia forte afferret; adeoque com- pensationem diversi debiti opponendo, debitor alterius jura lederet. Hinc etiam, si Titio equum indeterminatum mihi debenti, equum meum pro- mittam, compensatio non obtinet, nam "T meus fortasse non est intermedi qualitatis (2). 3» Ut mutua debita eodem tempore piedini sint. Ga prepter si Titio pure et simpliciter centum mihi debenti, centum ego promittam, ‚sub conditione, si navis ex Asià venerit, Abita: cen Wen existentem non possum opponere compensationem; deficiunt enim, quod aiunt, termini habiles ad compensationem opponendam, quum utrimque non sit debitum (3). i 204. Utrum Jure Romano novissimo compensatio locum habeat ipso jure, an potius per judicem, tamquam exceptio, pronuncianda sit, ` vexata questio est. Probabilius esse videtur, quod obtineat ipso jure; quam debeat a judice pronunciari (4). CAPUT SECUNDUM. Quomodo voluntate contrahentium tollantur obligationes pactitice. SUMMARIA : (S 205.) Mutuus dissensus. Quid sit mutuus dissensus, ejusque effectus.. (§-206.) An fieri possit ut merå unius contrahentis voluntate pactum dissolvatur. (§ 207.) De obligatione si voluero , cum voluero. (1) Art. 1591. Cod. civ. — L. fin. $ 1. Cod. civ. de compens. (2) Hepfner. $ 117. « (5) Art. 1291 Cod. civ. — L. 7. ff. de compens. — Toullier. Tom. 7. ne 563 et seq. (4) Huic sententie accedunt, Pothier. Ubi sup. part. 5. Ch. 4. $ 5. -~ Vinn. partit. Jur. Lib. 2. Cap. 71. -= Voet. tit. ff. de compens. ne 2. -- Aliique. C 194 ) -(§ 208.) Non omnis conditio potestativa ex "e neun conventionem irritam reddit. (S 209.) Pactum remissorium. An pacto remissorio pd oui R (§ 210.) A quo momento creditor jus suum amiserit. ( 211.) Remissio debiti vel tacite vel expresse fleri potest. (S 212.) Remittitur quandoque sub conditione aut per procuratorem ; quod Jure Nature valet, aliud Jure Rom. ($ 215.) Queneido remissio debiti differat a transactione. (S 214.) Confusio. Confusio quid sit, eur tollantur eå obligationes. - (§ 215.) Nopatio. Quid sit novatio , sensu latiori accepta. (§ 216.) Novatio, strictiori sensu assumpta an obtineat Jur. Nat. (S 217.) Quotuplici modo fieri possit. ($ 218.) Novatio non præsumitur. (§ 219.) Quinam obligationem novare possint. | (§ 220.) Quomodo perficiatur novatio. (S 221.) Delegatio. Delegatio quid sit, quot personas requirat. (S 222.) Delegatio duplici pacto niti debet. (§ 225.) Si delegatus insolvendo sit, delegatario adversus delegantem nullus est regressus, nisi duobus casibus. (S 224.) Jure Nat. delegatio fieri potest tam inter absentes quam inter disegni (S 225.) De assignatione. (S 226.) Expromissio. Definitio expromissionis ; an pristinus debitor eà libére- tur, nolente creditore. (§ 227.) Creditor sibi retinere non potest quod a tertio solutum est, si credi- tum suum a pristino debitore consequatur. (§: 228.). Cessio. Natura cessionis , et an novationem contineat cessio. (S 229.) Cessio tribus personis sir ag (S 230.) Cessio Jure Naturali duplici pacto niti debet, cur aliter j jure positivo. (S 251.) Quandonam cedens teneatur erga cessionarium $i debitor insolvendo sit. 205. Tolluntur quoque obligationes pactitie mutuo dissensu, h. e. pacto, quo sibi invicem promittunt neutrum ab altero exigere velle id quod ex pacto ante inito et nondum impleto sibi debeatur. Si vero al- teruter promissum jam praestiterit, aliudque placeat contrahentibus, non prius tollitur pactum , sed prorsus novum conditur. ( 105 ) Jure quoque hodierno - omnia pacta mutuo dissensu divin, quia omnia perfecta sunt ipso consensu. Jure Romano, ubi alii con- tractus sunt reales, alii litterales , alii verbales, eee alli, mirum non est contractus consensu initos solos posse mutuo dissensu extingui. » Consentaneum est queque eodem modo dissolvi, quo colligata sint. » Ideo verborum obligatio verbis tollitur: nudi consensüs obligatio con- » trario consensu dissolvitur (1).” . 206. Quantum vero Juri Naturae consentaneum est, ut mutuo pe- ciscentium dissensu pacta dissolvantur, tantum ei repugnat, ut merá promittentis voluntate dissolvi possint; pactum enim excogitari nequit nisi promissarius jus promissorem ad prestandum. cogendi habeat; qua- propter si promittam me tibi domum daturum. si id mihi placuerit, nihil actum est; omnino enim volo ut in arbitrio meo positum sit, utrum tibi aliquando domum dare velim nec ne, utrum a pacto recedere velim nec ne, pactum ergo nullum est (2). - 207. Juris Cti Romani distinguebant obligationem debitos implendam si voluerit, et obligationem implendam a debitore cum voluerit. Prior nulla erat. Posterior valebat, et heeredes debitoris obstringebat, si mo- reretur antequam obligatio ad effectum perducta. esset. (3). Hac distinctio que hodiedum. adhuc valere videtur, Jure Nature nulla est, quippe quo omnes eee morte contrabentium finiun- tur (4). | dn Licet autem — eth si voluerim, si mihi ener - que similes conditionem pro debitoris arbitrio aut implendam aut non implendam efforment ; quum tamen non omnis conditio potestativa huic formule zquivaleat, ex dictis minime inferre licet, omnem conditionem potestativam ex parte debitoris, conventionem irritam reddere. Nam si illa promissoris libertas ex sua tantum parte a pacto recedendi, vel in (2) L. 55. ff. de R. J. — $ 1 et 4. Inst. quib. mod. toll. obl. — Huber. ad ff. de Tit. citat. quib. mod. toll. obl. n» 10. (2) L. 17. L. 108. $ 1. L. 46. $ 5. ff. de V. O. — L. 8. ff. de obl. et act. — L. 7. ff. de contr. obl. — Art. 1175. Cod. civ. — Delvincourt, Tom. 2. p. 112. (5) Legg. Cit. — L. 46. $ 2 et 5. ff. de V. O. i (4) Maleville ad art. 1174. Cod, civ, — Toullier, Tom. 6. n° 498. 4 1 ( 106 ) certum tempus, vel ad certam circumstantiam, licet in arbitrio debitoris positam, restringatur, valet pactum perinde ac quodlibet aliud, sub con- ditione resolutorià initum. Huc refertur in primis pactum legis com- missorie , qua alteruter contrahentium regressum sibi reservat, eum in casum quo alter obligationi suæ statuto tempore non satisfecerit; sic solide promitto me quid daturum si Bruxellas eam. Non immerito itaque animadvertit Toullier, art. 1174. Codicis hodierni verba latius patere (1). 209. Pactum remissorium sive liberatorium illud est, quo creditor debitori erga se contractam obligationem viles sive in toto, sive pro parte. Quoniam in arbitrio positum est cujuslibet persone, que vel natura vel jure non impeditur quominus voluntatem declaret, jura sibi compe- tentia repudiare; quilibet etiam creditor paciscendi capax, jura ex pacto quesita remittere potest, et, quia obligatio citra jus eidem respondens existere nequit, remissione factà tollitur obligatio debitoris. Jure Romano, obligationes ex contractibus consensualibus orte nudo pacto remissorio dissolvuntur, obligationes vero ex contractibus realibus vel ex verborum stipulationibus enata non nisi per contrariam verborum stipulationem tolluntur, sive per acceptationem simplicem vel aquilianam ; Romani volebant ut eodem modo quidque dissolveretur, quo colligatum esset. Sed legibus naturalibus atque Belgicis, que varia illa stipulationum contractuumque genera ignorant , omnis obligatio solà remissione tollitur (2). 210. Barbeyracius existimat creditorem omne jus amittere a momento quo remissio facta sit, etiamsi nondum acceptata fuerit. Attamen extra omne dubium positum est jus creditoris non nisi acceptatá remissione ex- tingui, eamque perinde ac pollicitationem revocari posse, donec a de- bitore acceptata sit, vel saltem cognita; nam ante hoc tempus illi cui remittitur, nullum jus acquisitum est; adeoque revocando remissionem non injuste agit creditor. Applicanda hic sunt principia de pollicitatione supra exposita (3). (1) Toullier. Tom. 6. n» 495. (2) L. 55. ff. de Reg. Jur. — Tit. ff. de aceept. — § 1 et 4. Inst. quib. mod. toll. obl. — Toullier, Tom. 7. no 320. (5) Toullier. Tom. 7. n° 321 et 522. — Barbeyr. ad Puff. de J. N. et G. lib. 5. cap. 11. $ 7- den aaan al nr ee vend ci ( 107 ) 211. Remissio ejusque acceptatio expresse vel tacite fieri possunt. Tacitæ remissionis exemplum. supra in compensatione vidimus. Tacite quoque remittitur debitum, si quis V. C. unicum quod habet chirographum de- bitori reddat; alioquin factum illud creditoris malesanum foret; quisque autem sana mente præditus præsumitur. Ita quoque debitor accipiendo chirographum, debiti remissionem tacite approbare censetur (1). 212. Quoniam Jure Romano acceptilatio erat actus legitimus, duæ exinde consequentiz, fluebant, Juri Nature et patrio incognitæ: 1° quod nec sub conditione , 2° nec per procuratorem valide fieret remissio. Jure autem Naturali, remissio sub conditione facta, novationem, de quà mox agetur, continet, quum debitum purum fiat conditionale (29. 213. Transactio a pacto remissorio differt in eo quod remissione debitor gratuito ab obligatione certà nec dubia liberetur, quum non transigatur nisi de jure et obligatione dubiis ac incertis, dato scilicet aliquo, vel retento, vel promisso, adeoque transactio semper sit conventio onerosa (3). - Quum transactio, revera sit pactum , consequens est, eå peractâ, non dari ad rem litigiosam regressus, etiamsi petitor posthac probare possit rem suam esse vel sibi deberi: a pacto enim recedere non licet. Sed re- missio non acceptata remittenti non nocet. 214. Confusio hic assumitur pro eventu quo jus creditoris aque oblin; gatio debitoris in endem person’ coalescunt. Manifestum est, confusione. _ tolli obligationes pactitias earumque accessiones. Fieri enim nequit, ut quis sibi ipse debeat; jura enim atque obligationes nostre sine alià persona non. concipiuntur. Confusio aderit, si creditor debitorem suum omnibus juribus acquisitis donet. Caeterum Jure Nature confusionem raro accidere , oportet, cum hic non, sed in jure civili tantum, existant successiones. . hereditarie (4). 215. Novatio in sensu latiori est conventio qua pristine obligationi nova substituitur. Quoniam itaque pacto novo pristina obligatio perit, non immerito hic de novatione agitur. (1) Art. 1282. Cod. civ. — L. 2. $ 1. ff. de pact. (2) L. 4. ff. de accept, — L. 77. ff. de R. J. A Mollier; Tom. 7. ne 558. (5) Hepfner. $ 119. : (4) Art. 1300. 1301. God. civ. — Voet, ad ff. Tit. de solut, no 18. etc. ( 108 ) 216. Novatio, sensu strictiori accepta, adest quoties manente eodem debitore atque creditore, pristinæ obligationi nova substituitur. Novatio igitur duas continet conventiones, alteram, qua tollitur prior "obligatio ejusque accessiones, alteram, quà nova suscipitur obligatio. Sustinet Puffendorffius novationem a jure tantum civili positivo: inventam esse, quod tamen minime verum videtur; quid enim prohibet, quominus ii quoque qui in libertate naturali vivunt , formas conventionum varient (1)? 217. Novatio stricte dicta variis modis contingit, et 1° quidem si mu- tetur obligationis. fundamentum, seu debendi causa. Ex. Gr. debes mihi ducentos ex emto-vendito; convenit inter nos ut ea ex mutuo debeas, ego maneo creditor, tu debitor, at causa debendi saltem mutatur. 20 Si modus vel tempus debendi mutetur, utputa, si quod sub con- ditione: debebatur, jam pure promittatur; vel vicissim; vel si quod Pa- risiis solvendum erat, Londini solvendum sit; item, si quod determinate debitum. erat, jam in alternativam obligationem translatum fuerit. 3° Si ipsum prsestationis objectum immutetur, puta, si loco domus emt conveniat inter partes ut tradatur fundus, eodem pretio, iisdem— que conditionibus. esc 218. Quandoquidem novatione juribus ex pristinâ conventione enatis renuntiatur, in dubio novatio nunquam præsumitur. Quapropter, si obligationem. antea contractam magis firmandi causá, fidejussiones vel poena ei adjiciantur, nulla novatio adest; sed requiritur ut evidens sit, contrahentes a priori obligatione recedere et illam in novam transferre voluisse, veluti si posterior conventio cum priori simul constare non possit. Nullatenus autem necesse est ut contrahentes verbis expressis , quemadmodum Jure Romano novissimo requirebatur, declaraverint sese novationeni inire velle; sufficit, ut de voluntate eorum mone interest, undenam hee certitudo procedat (2). . 219. is solis. qui de bonis suis libere statuendi facultatem babe; seu illis qui et naturâ et jure consentire possunt, novationem inire licet; (1) $ 5. Inst. quib. mod. toll. oblig. Puffend. J. N. et G. lib. 5. cap. 11. $ 15 et ibi Her- tius. — L. 4. Cod. de fidej. — Art. 1254. Cod. civ. -- (2) $ 5. Inst. quib. mod. toll. obl. — L. ult. Cod. de novat. — Art. 1275. God. civ. — Wolf J. N. part. V. $ 837. ( 109 ) novatione enim pristina jura amittit creditor. Deinde novatio ipsa pactio est, eique principia de pactis universe spectatis applicanda sunt (1). 220. Jure Naturali et patrio quoque qualibet novatio perinde ac aliud pactum. solo partium consensu initur; Jure autem Romano, obligationes, solennibus verborum. stipulationibus contracte , nova tantum stipulatione novari poterant. Ejus rei ratio supra jam fuit allata. 221. Alia species novationis est delegatio, Sive pactum, quo vétus debitor, ut obligatione sua. vice sud alium debitorem dat cre- ditori suo (2). Li In delegatione igitur tres necessario adesse Jot persone: baiia sive debitor qui alium debitorem in sui locum subtituit, delegatarius, sive creditor novum debitorem accipiens, et delegatus , sive novus debitor. 222, Pactum quodlibet non nisi mutuo paciscentium consensu rumpi potest; debitor itaque pristinus, ut sese liberet, non potest debitorem novum invito creditori obtrudere; porro interest forte creditoris ne alium habeat debitorem. Delegatio itaque non valet nisi duplici conventione nitatur, 10 pacto debitorem veterem inter et creditorem, quo hic illi debitum remittit, 2° pacto, creditorem inter et debitorem novum inito, . quo hic debitoris veteris obligationem in se suscipit. Si bina pacta con- currant, debitor vetus et fidejussores ejus plene liberantur ; nam extincto debito principali per delegationem, ne accessoria quidem consistunt (3). - 223. Quoniam delegatarius invitus debitorem novum accipere non te- netur, et, si accipiat in locum prioris, delegantem obligatione solvit, hinc, si delegatus, a lubente et volente creditore acceptus , insolvendo sit, creditor sibi imputet, quod imprudenter egerit, nec regressus huic conceditur adversus delegantem. Si tamen pristinus debitor: delegatario, callide persuaserit , delegatum esse idoneum debitorem, quem tamen noverat solvendo non esse, nec probabiliter fore tempore solutionis, de- legatio non valet, quia sine dolo delegantis creditor non recepisset novum debitorem , adeoque dolus debitoris contractui causam dedit; nemo enim ex facto suo illicito debet. consequi emolumentum. (1) Art. 1272. — L. 10. ff. de noyat. — L. 20. ff. eod. — (2) L. 11. ff. pr. de novat. (3) Art. 1275. Cod. civ, — Wolff. pars, Sa § 839 st cog, 4 ( 110 ) Delegatario tunc etiam adversus delegantem ‘patet recursus, si hic promiserit , se soluturum casu quo delegatus tempore solutionis non fuerit solvendo. Sed cum id ante constare non possit, quam facultates atque bona delegati fuerint inquisita atque discussa, delegatario, non propter ipsum solutionis defectum , adversus delegantem recurrere licet, quum ex eo quod quid non fiat, non sequatur id fieri non posse. » Du défaut. » de faire à l'impossibilité la conséquence n'est pas juste (I).“ 224. Jure Romano, quo delegatio perfici non poterat, nisi stipulatione inita esset, atque quum omnis stipulatio solenni verborum interrogatione atque responsione contineretur, necessario fiebat , ut soli presentes inter se delegare possent; imo et ne a mutis quidem aut surdis fieri poterat delegatio. Jure autem Nature, quo nihil interest; utrum consensus pa- ciscentium verbis exprimatur an factis, aliisve signis; modo de eo con- stet, non mirum est, delegationem tam inter absentes quam inter præ- sentes, tam a muto aut surdo quam ab alio quovis posse fieri. Imo effectus delegationis iidem sunt, sive eodem sive diverso tempore paciscentes con- sensum ediderint. Que principia sane Juri patrio consonant. 225. Noli confundere delegationem cum assignatione, sive eo pacto, qu^ creditori meo mando ut ab hoc illove debitore meo creditum suum: postulet, atque debitori meo, ut creditori meo solvat: tale enim pactum nullam novationem sed banden continet, neque me ab obligatione liberat nisi assignatus sive debitor meus in assignationem consenserit (2). 226. Novationem etiam constituit expromissio , sive pactum quo creditor et tertius quidam conveniunt, ut hic debitoris pristini obligationem in se suscipiat; hoc nomine insignitur, quia quasi extra prius pactum fit. nova promissio. l Hoepfner et Wolff. asserunt Jure Nature debitorem veterem expro- missione liberari, etiamsi in illam mon consenserit. Ex praecedentibus tamen manifesto contrarium sequitur. In primis enim pactum inter cre- ditorem et tertium initum pristino debitori non consentienti prodesse | nequit; nam hic posteriori pacto non intervenit; preterea pactio inter (1) L. 26. $. 2. ff. mandat. — L. 45. $ 7. ff. eod. — Art. 1276. Cod. civ. (2) Art. 1277. Cod. civ. — L. ult. Cod. de novat. dum uas — im iam ˙ ww el ill d (iu +). creditorem et debitorem pristinum inita non nisi mutuo eorum consensu, h. e. novo pacto tolli potest. Accedit, quod unica ratio, cur jure positivo receptum, sit, ut liberet me is, qui creditori meo quod debeo promittit, in eo consistat, quod Jure positivo debitor ignorans imo invitus per ter- _tium a debito. liberari possit. Supra autem probatum est haue rationem cessare. Jure. Naturali. Quibus omnibus argumentis facile movemur, ut sententiam Heepfneri et Wolfii erroneam habeamus (1). 227. Quod. si tertius. creditori meo ex capite expromissionis revera solverit, hic quidem non injuste aget me ad prestandam rem debitam adigendo, cum res inter alios acta aliis non prosit, sed tertius hoc casu rem solutam jure expostulabit; namque is non nisi sub tacitâ illa con- . ditione resolutorià solvit: modo creditor nihil a debitore suo exposcat. 228. Cessio quam Puffendorflius perperam cum delegatione confundit, est pactum. quo creditori pristino novus creditor substituitur. Nullam igitur, novationem revera continet cessio, si quidem pristine obligation nova obligatio non substituatur, sed una eademque obligatio idem jus in diversum creditorem transferat (2). 229, Ad cessionem tres necessario person concurrere debent, scilicet cedens, sive pristinus creditor, cessionarius, sive novus: creditor; de~ bitor cessus, sive debitor in quem jus ceditur. 230. Quum pacta mutuo tantum consensu mutari vel tolli possint, neutri e paciscentibus, Jure Naturali stricto, Jura ex pacto quæsita, invito altero, in alium transferre licet; hinc cessio duplici pacto fundari debet, 1° pacto tertium inter et debitorem, quo hic illi promittit se de- bitum. prestare velle, 29 pacto creditorem inter et cessionarium , vi cujus ille jus suum contra debitorem tertio cedit. Juris itaque positivi princi- pium: omnia jura ex pactis quesita, inscio imo invito debitore alteri cedi posse, modo in obligatione debitoris nihil immutetur, Juri Naturali derogat, licet multi de eå re dissentiant; atque arte politicà dictatum est, ut mutuum inter cives commercium atque industria nimiis, quibus alioquin obnoxia foret, difficultatibus et ambagibus liberentur, atque ita (1) Hepfner. $ 121. et Wolff. J. N. part. V. $ 859. — Art. 1274. Cod. civ. — L^ 8. $ 5. ff. de nov. (2) Puff, lib. 5. cap. 11. $ 153. — Lu 2. Cod, de novat, (112) promoveantur. Sic ut uno tantum exemplo res illustretur, quis est qui litterarum cambialium (lettres de change) similiumque actuum utilitatem non noverit, et tamen nisi cessio jure civili invito debitore ſieri possit, omnis illa evanesceret utilitas, que celerrimâ de manu in manum trans- latione, per acceptilationem in aversà pagina relatam (endossement) perficienda , absolvitur. Namque. actus ille cha endossement vocatur, nihil est nisi cessio (1). 231. Quod supra de delegatione dictum est, in cessione ob eamdem rationem valet: puta, cedens non tenetur erga cessionarium si debitor cessus insolvendo sit, nisi aut dolose egerit cedens, aut aliud sario comprehensum sit. CAPUT TERTIUM. Quomodo pacta citra contrahentium voluntatem extinguantur. SUMMARIA : (§ 252.) Debitor interitu rei promisse , sine culpa suá facto liberatur. ($ 235.) Quid juris si prestatio soli promissori impossibilis evadat ? (§ 254.) Quid si præstatio pro parte tantum fieri nequeat. (S 255.) Quandonam interitu rei non liberetur debitor. (S 256.) An debitor probare debeat rem casu fortuito interiisse. - (S 237.) Quænam obligationes interitu rei tollantur. (§ 258.) Quid juris si obligationis objectum partim determinatum , partim inde- finitum sit. (S 259.) Quandonam obligatio alternativa interitu rei tollatur. ($ 240.) Quid jure valeat si res debita a commercio exeat, vel si ejus existentia omnino ignoretur. _ ($ 241.) Conditio resolutoria. Cessat obligatio , adveniente -conditione resolu- toriâ, sive hzc tacita sit sive expressa. (S 242.) De clausulà rebus sic stantibus. (§ 243.) Tempus. Elapso tempore in conventione statuto, tolluntur obligationes: an idem Jure Romano. (1) Hepfner. I. cit. — Hert. ad Puff. de J. N. et G. Lib. 5, cap. 11, . 25. ( 1:5 ) (S 244.) Mors creditoris vel debitoris. Obligationes omnes morte vel creditoris vel debitoris Jure Nat, tolluntur ; aliud jure positivo. ($ 245.) Obligatio « ex pacto Bin RAB e Jure Naturali n non tollitur : aliud jure civili statuitur. 232. Absolvimus modos, quibus obligationes pactitiee volentibus pacis- centibus tolluntur: dispiciamus jam illos, quibus citra eorum voluntatem, sive necessario extinguuntur. Et in primis id contingit interitu rei pro- misse , qui debitori imputari nequeat. Ad impossibile enim nemo tenetur; nec excipias æstimationem rei dari posse: nam promissor non promittit nisi rem , non vero rei pretium; quique illam promittit, de hoc pacisci non videtur, cum ea duo maxime inter se diversa sint. Eâdem de causâ liberatur promissor, si factum promissum per ipsam rei naturam ad exe- cutionem deduci nequeat. Nihil tamen vetat, quin conveniant partes ut, rei interitu licet vi majori facto, promissor teneatur ad resarcitionem damni et interesse; ejusque rei exemplum obvium est i in L. 43. S 5. ff. locat. (1). 233. Questio autem an etiam liberetur promissor, si prestatio ab aliis amn non ab eo fieri possit, supra soluta fuit (2). 234. Si preestatio pro parte tantum fieri nequeat, nulla ratio est, cur reliquum , quod superest, non praestetur. Singulas enim rei particulas "promittit, qui totam rem promittit. Hine grege promisso , si omnes oves preter unam pereant, ovis superstes adhuc prestanda est; nam grege promisso nulla ovis excipitur. df etiam bove, qui promissus sit, mortuo, cormm debetur (3). 235. Regula vero, delitti interitu rei debite liberari, exceptionem patitur, si ita conventum sit inter partes, vel si interitus rei eveniat post moram debitoris, vel ante moram quidem, sed facto promissori im- putando, vel facto tertii cum debitore colludentis. De quibus omnibus supra in titulo de effectibus pactorum egimus. ~ 236. Quieri autem hoc loco potest, an etiam Jure Natura debitoris sit (1) L. 55. 57. 51. fl. de V. O. — Toullier. Tom. 6. n° 228. (2) Vid. $ 170. (5) Poth. des obl, part. 3. ch. 6, art, 4. — Toullier. Tom. 7. n? 475. i 1 Caig ) probare, interitum rei facto sibi non imputando evenisse; et verisimile est hanc ei incumbere probationem. Simul ac enim creditor probavit sibi jus competere in præstationem, debitor justam creditoris persecutionem vitare nequit, nisi excipiendo jus illud non amplius existere, id est, in specie proposità , prestationem facto sibi non imputabili impossibilem esse redditam. Reus vero excipiendo fit actor, et allegata probare tenetur (1). 237. Jam videamus, quanam obligationes extinctà re tollantur: si res debita certa sit et. determinata, ed extinctà tollitur obligatio, veluti si domus tua quam mihi promiseras, vi hostium, incendio, ruinà , inunda- tione pereat, obligatio: tua certo certius evanescit, Ad impossibile enim nemo tenetur. Quod principium applicari nequit, si obligationis objec- tum sit quantitas quædam rerum fungibilium, v. g. amphora vini, modium tritici, etc. ; vel res.quaedam indeterminata , v. g. equus in genere promissus. Hujusmodi rerum prestatio impossibilis non est habenda , quamdiu omne triticum aut vinum non periit, aut quamdiu equi ex- stabunt (2). 238. Si obligationis objectum partim determinatum , partim indetermina- tum atque genericum sit, obligatio interitu rei tolli potest. Hine si promi- seris mihi unum ex equis quos in stabulis habes; tunc tantum obligatio tua cessabit, quando omnes equi, quos tempore promissionis m stabulis tenebas, sine facto tuo mortui erunt; tunc tantum preestatio rei impossibilis erit (3). 239. In obligatione alternativà, interitus alterutrius rei promissee obli- gationem non extinguit, sed in unà re eam deſinitam reddit, nec libe- ratur debitor, nisi ambe res promisse casu fortuito pereant. Res enim in obligatione alternativa debita optione tantum debitoris definitur; adeo- que si una vel altera res ante solutionem pereat, non interiat res debita, cum ea non nisi post solutionem cognoscatur. Consequenter ea que su- perest, praestari debet, quia ipsa, a momento quo altera periit; deberi ccepit. (4). (1) L. 19. ff. de probat. — Art. 3562. Cod. civ. (2) L. 11. Cod, si cert. petatur. (5) Toullier. Tom. 7. no 445 et L. 37. ff. de V. O. (4) Art. 1193. Cod. civ. — L. a. $ 5. ff. de eo quod cert. loc. Y si stichum. — L. 95. $ 1. ff. de solut. ^ ( 115 ) 240. Principia, hoc. casu. exposita, applicari possunt, si res debita commercio exeat, vel si existentia rei debite» omnino ignoretur; rursus quia res promissa praestari non potest. 241. Tollitur, vel potius. cessat obligatio e 8 enata, adveniente conditione resolutorià. V. G. permitto tibi ut per fundum meum transeas , donec navis. ex India venerit: statim ac navis advenerit, cessat et obli- gatio mea et jus, tuum. Conditio resolutoria, non tantum expresse adjecta , operatur, sed quoque interdum, ex, ipsà initi negotii. natura, pacto tacite inest. Ita, amico pe- cuniâ indigenti. promito. eentum. francos: annuos;. sed irruens hostis domum. meam diripit et. vastat, ut ipsemet. pecunia: sim indigus; nemo non. videt, illam circumstantiarum immutationem, tamquam conditionem resolutoriam, tacite pacto adjectam fuisse , atque contrahentes illam: fuisse expressuros, si eam. preevidissent, Quod. si hujusmodi: conditio expressa non fuerit, quod sepius impossibile: esset, quoniam. nemo casus. futuros providere potest, dicendum est promissorem ad statum rerum presentem. unice animum vertisse; recte igitur ponitur principium illud :: „ Omne » pactum. initum intelligitur. sub: clausulâ : rebus. sic: stantibus." 242. Graviter tamen erraret , qui. regulam illam communem ad quam- libet rerum mutationem. extenderet, licet immutatio illa sine facto de- bitoris aliquando acciderit; quum vix unquam , propter rerum humanarum inconstantiam , deficiat causa cur quis pacto stare nolit, et semper aliquam juris speciem. fraudi imponere haud difficile sit, regula illa generatim in- tellecta, periculosissima foret. Hinc si equum indeterminatum a te eme- rim, et quis, ante traditionem. a te factam, quemdam. mihi equum do- naverit, nihilominus. pacto stare debeo; licet, si equum. illum tempore pacti habuissem, pactus non fuissem. Sed principium illud. ita intelli- gendum est, ut pactum corruat, si rerum immutatione fortuità a contra- hentibus non pravisà: adeo. deterior fiat conditio promittentis, ut si im- mutationem illam. potuisset cognoscere ,. non. fuisset contracturus (1). 243. Quemadmodum obligatio nonnunquam. ita contrahitur ut cesset, simul ac eventus quidam exstiterit, sic quoque non raro initur pactum, (1) L. 38. L. 82. ff. de solut. — L.. 5. Cod. de locat. conduct. (1160 ita ut effectus ejus exspirent elapso tempore quodam statuto: v. g. dum mihi conceditur servitus aquze-haustüs usque ad 1™ diem iiim: rien end illa die elapsâ, omne jus meum exstinguitur. b dx Ex subtilitate Juris Romani, nee tempus’ nec: existentia, lécnditibitgs modum tollendi’ obligationes constituebant; et quoniam obligationes semel init non nisi per modos naturales vel legitimos tolli poterant, tempus: vel existentia conditionis non ipso Jure sed ope exceptionis pacti con- venti exstinguebat obligationes (1). sia 244. Universa hominis cum ellende isi atque ratio physica morte tolluntur. Hac ergo homo omne jus suum amittit, et omnis obli- gatio ejus cessat; quo efficitur, ut bona cujusque defuncti fiant nullius, adeoque jure cedant primo occupanti. Creditor cujus voluntas cum morte expirat, nemini jus conferre potest post mortem suam a debitore præsta- tionem exigendi; neque debitor, ob eamdem rationem , quemdam adigere potest, ut post mortem hanc illamve preestationem faciat. Preterea cre- ditor debitori superstes nullo jure gaudet bona debitoris, exclusis aliis , occupandi; ex pacto enim non nisi jus personale acquisivit , quod contra debitorem mortuum exercere nequit. Quibus omnibus argumentis con- sentaneum est, obligationes et jura ex pactis enata; dein Nature tolli. morte vel creditoris vel debitoris. —' i , Res autem aliter se habet lege positivà, quæ jus hereditariam sive jus succedendi in bona defunctorum ideo sancivit, ut infinite lites atque . bella inter cives impediantur, que certe bd haberent, si bona de- functorum primo occupanti cedérent; et ne vita civium quotidie insidiis malevolorum exponatur. Que quum ita sint, quisque civis in persona heredis reviviscere; aut, ut Jeti aiunt; continuari videtur, eoque modo jura et obligationes pactitia, nisi peisonalissima sint, in mina credi— toris atque debitoris jure positivo transeunt. i 245. Denique discutienda est’ celebris illa quaestio, an editor non- utendo per.certum temporis spatium jure suo in debitorem, illud. jus amittat; aliis verbis, an præseriptio exstinctiva sit Juris Naturalis? Hanc quaestionem „ contra plurimorum auctorum sententiam , negandam esse existimo. Nam jus, sensu subjectivo, est facultas vande: lege juris con- (1) L. 44. $ 1 et 2. ff. de obl. et act. — L. 56. ff. de verb. obl. ol TS ( 11 ) cessa; quum itaque jus quodcumque in facultate legali, non vero in necessitate positum sit, actionem quamdam instituendi , sequitur, ab ar- bitrio ejus, cui jus quoddam competat , pendere utrum velit illud exercere nec ne; adeoque jus nullum, propter non-usum ejus, intra tempus idit: licet longissimum , amitti posse. Objicitur quidem, dominia re- rum, si praescriptio non admittatur, in perpetuum incerta fore: namque. media probandi, quomodo res in dominium nostrum advenerit, atque debitorem creditori solvisse, tempore destrui; unde fiat, ut in perpetuum debitor in possessione turbari possit, adeoque nemo dominium certum acquirere, quod tamen recta ratio postulet. His autem probatur nibil nisi utilissimam esse prescriptionem atque dignam que in legislatione civili comprehendatur. Ab utilitate. autem ad. justitiam irie, nulla conclusio datur. Deinde. si ipsi. adversarii necessitatem preescriptionis, ex eo: jp tides quod media probandi, debitorem exsolvisse, tempore dispereant, adeoque turbari possit quisque in legitimà possessione, eadem media quibus cre- ditor actionem suam fulcire debet, eodem tempore destrui possunt, nec „consequenter turbatio illa possessionis locum facile sortiretur , quum: omnis actor petitionem suam probare debeat. Accedit, Jure Naturali nullum esse supremum judicem ‚ nisi rationem humanam, qui tempus nullum statuit, definitum, quo jus extingnatur; quod definiri necesse est, si prascriptionem admittas. At, inquiunt, qui jure suo, magno temporis interyallo, non utitur, eidem. renunciare videtur; adeoque prescriptio consensu domini tacito nititur.- si hau os tee 02: dd s : ax. nien . T . Quamyis hoc argumentum vel sie jam refelli possit, quod intervallum illud temporis. definiri nequeat, tamen. in. eo etiam peccat, quod non nisi presumtio demonstrate veritati- cedere debet. Nonne is qui petitionem ` instituit, suſſicienter demonstrat, se nunquam. animum juri suo renun- ciandi habuisse? Concludere . licet, ee Ren Inris Nature, sed dem legibus positivis introductam; esse ut eeternze in statu civili lites di- rimantur, eàque ratione civium. felicitas augeatur, quod est præcipuum totius jurisprudentie positive propositum. : ( 118 ) TITULUS. ULTIMUS. De principiis quibusdam, pactis onerosis propriis. SUMMARIA : (§ 246.) Quomodo rerum valor atque pretium, inventé nondum pecunia, de- terminari debuerit. - (§ 247.) Pacta onerosa inveniendæ pecuniq occasionem prebuerunt. (§ 248.) Pactum onerosum non intelligitur , nisi promissioni unius: partis acce- dat repromissio alterius. (S 249.) In pactis onerosis neuter alterum cogere potest ut præstationem im- pleat, nisi ipse prior prestiterit, (§ 250.) An obligatio unius non-prestatione alterius , tamquam conditione re- solutoriâ dissolvatur. (§ 251.) In pactis onerosis æqualitas Jure Naturali servanda non est: aliter Jure positivo , quoad venditionem. (§ 252.) Quandonam pactum onerosum in gratuitum degeneret. 246. Quo melius principia pactis onerosis propria intelligantur, notiones quasdam de rerum valore et pretio et de pecuniá premittere utile duximus. Solus homo valore absoluto gaudet: valor rerum et operarum, que rebus sensu latiori sumtis adnumerantur, non nisi ad hominem relatus intelligitur. Namque res non qua tales æstimare possumus, sed quatenus nobis utiles sint vel oblectamento. Quod si valor rei cujusdam. cum valore alius rei comparetur, atque ita definiatur et determinetur, tanto una res alterá pretiosior erit, quanto plus utilitatis homini afferet; homo itaque est quoddam. quasi intermedium. ad quod necessario, recurrendum in determinando rerum pretio, ita ut rei pretium nihil aliud sit quam NU if (119 ) utilitas atque oblectatio ex re illà ab homine percipienda. Cui conse- quens est, pro vario rerum statu, locorum atque regionis situ, agendi ratione, pro variis denique, hominum wel voluptatibus vel necessitatibus, etiam rerum pretium variare et mutari. Pretium autem rei definire, rem estimare dicitur; adeoque ut duas res inter se cestimemus, non nisi pretium unius eum pretio alterius conferendum est. Sic, ut exemplo res illustretur, valor fundi in se spectatus, nulla hominis habità ratione, concipi non potest; idem de domo quâdam dicendum. Quod si autem consideremus hominem ex fundo fructus ommis generis percipere, ex iisque alimenta, primam utilitatem, petere; si ex alterà parte perpen- damus hominem, nisi contra coeli injurias habitatione sartus et tectus sit, commode vivere non posse; facile intelligimus fundum et domum maxime utiles esse. Unde, si quis fundum mihi pro domo offerat et per- - mutare velit, fundi utilitatem cum utilitate domus mex comparabo, eå- que ratione, quantum pretium unius a pretio alterius discrepet, inveniam. 247. Gratis prestat, qui pro eo quod alteri dat, ab eodem nihil re- cipit. Mutuo autem sibi prastant, quorum "uterque pro eo quod alteri prestat, aliquid ab eo recipit. Pactum, in quo gratuita est preestatio , dicitur gratuitum seu beneficum.; cujus prestatio mutua est, dicitur one- rosum , quia quasi onus quoddam utrique imponit. Patet inde, pactum onerosum quodlibet nihil aliud esse quam permu- tationem , latissime acteptam; ita ut aut rebus res harumve usus, aut opere rebus harumve usibus, aut res vel usus operis permutentur, Quis- que igitur paciscentium duplicem sustinet qualitatem, alteram debitoris , per promissionem suam contractam , creditoris alteram, quam ex pro- missione alterius paciscentis acquirit. Hinc etiam patet, in pactis one- rosis neutrum paciscentem aliquid gratis prestare velle; sed utrumque intendere, ut quod in altertm transfert, nec minoris nec majoris sit utilitatis quam id quod vicissim accipit, seu ut tantum recipiat, quantum transfert, ideoque ut pactum nitatur æqualitate, ratione utilitatis mutuo translate. Hunc in finem comparanda inter se invicem sunt objecta per- mutanda, et videndum quinam cujusque sit utilitas; quod si ambo objecta que utilia sint, pactum perfectà gaudet æqualitate; sed quum utriusque objecti pretium sive valor, presertim in diverso genere, dif- (1 ficulter comparetur, nisi per signum quoddam constans atque bitte exprimatur, et cum omnium rerum pretium. pro majori earum copia minuatur, et pro minori quantitate augeatur, necessitas homines impulit ad excogitandam mensuram quamdam communem et constantem , quà omhium rerum: valor. relativus exprimeretur , et permutationum difficul- tatibus subveniretur. Talis materia est pecunia , que in statu civili forma publica percussa moneta dicitur. Pecunia ergo est rerum, jurium, ope- rarum omnium. nienstira constans ae perpetua , et æquivalens universale; sive, ut Adam Smith ait: » Ea materia cujus alienatione industria et excitatur et estimatur, cujus 98 negotia Vorünes inter se et dia agunt , commercioque junguntur." 248. Principia, pactis onerosis omnibus propria, ad sequentia 128. re- duci possunt : 4° Quum utrique paciscenti "à acquiratur et obligatio incumbat, se- Mem pactum onerosum perfectum non esse nisi promissioni unius ac- cedat Feprontissio alterius: Repromittere nempe dicitur, si sibi proi “alteri, vicissim ex sua parte aliquid promittat. 249. 2° Neuter alterum cogere potest, ut presstationem adimpleat nisi ipse prior id quod debebat. preestiterit. Obligatio enim unius obliga- tione alterius strictior non est, quum. pacta onerosa. æqualitate, si non vera, attamen. pro tali a. partibus habit’, nitantur; et ideo, si simpli- citer dictum fuerit, vendo tibi hunc fundum bis mille solidis, tuque re- promiseris, neuter: prioritatem obligationem implendi in se suscepit; sed potius uterque promisit. se præstiturum, si alter præstiterit. Præstatio itaque unius a prestatione alterius tamquam a conditione suspensiya , pendet ; nihil tamen impedit, quominus vel tacità vel expressá stipu- latione; alteruter ad prius obligationem suam implendam cogatur..V. G. si dicam : » Dabo centum, ut fratrem meum hac: hieme alas, me obstringo ad prestandum promissum , antequam: tu: promissionem tuam impleveris. 250.. Propterea quod alteruter ben enen suam executus non fuerit, alteri jus non competit. ab obligatione sua recedendi, neque id quod jam dedit, repetendi:-adeoque obligatio unius, prestatione. ab altero non facta, non tamquam. conditione resolutorià extinguitur. Pactum enim mutuo consensu initum. non nisi novo pacto tolli posse diximus. Neuter itaque ( 121 ) in pacto oneroso, ut in quolibet alio, invito altero a contractu recedere potest, etiamsi alter obligationi non satisfaciat; sed si ipse prior promisso steterit, tunc jus habet cogendi alterum vel ut prestet promissum, vel, si id fieri amplius nequeat, ut damnum datum resarciat. Aliter prorsus dicendum foret, si convenissent partes, ut alteri, altero intra certum tempus pactum non adimplente, a pacto recedere liceat, adeoque ut defectus prestationis ab uno faciende, tamquam conditio resolutoria , tollat obligationem alterius; talis pass Na pactum commis- sorium nuncupari solet. Hisce Naturalis Juris preceptis adherent leges Romane. In contrac- libus duntaxat innominatis id singulare est, quod si alteruter obligationi contractæ satis non fecerit, alter quod dedit, condictione causa, data, caus non secutà, repetere possit; vel, si pactum servare malit, alterum ad satis obligationi faciendum actione praescriptis verbis cogere queat. De principis hisce, contractibus innominatis propriis, queque a legislatore Belgico ad omnes contractuum onerosorum species extensa fuerunt, videri potest Modderman Comment. jurid. ad quest. a facult, Groning. pro- posit. an 1816 - 1817 (1). 251. 4° Solet et hzc quæstio inter Juris Nature. doctores a an in pactis onerosis equalitas servanda sit, sive an is qui ultra verum rei pretium acceperit, tantumdem læso restituere debeat, quantum plus habeat. | Grotius, Puffendorff, Wolff alique affirmant, quia in rea negotiis paciscentes non: donandi animum babeant, sed ideo contrahant, ut tan- tum recipiant, quantum fuerit datum. Quorum tamen sententie minime suffragamur; etenim, nemo jure perfecto impediri potest, quominus rerum suarum pretium et valorem pro lubitu definiat; cuique rem suam tanti, quanti lubet, æstimare licet ; quod si jam uterque in pretium ab altero rei sua statutum libere consenserit, de injustitià conqueri non potest is qui minoris pretii rem pro suá recepit; volenti non fit injuria; et, si una res alterà pretiosior vel sit, vel saltem ab aliis habeatur, ea (1) L. 8. Cod. de contr, vend. — L. 14. Cod. de resc. vend. — L. 5. Cod. de obl. et act. — Art. 1184, Cod. civ. 6 | : 1 (122) pro tali a paciscente habita non est. In ne autem padiscentium tantum ratio est habenda. Denique sciri nequit, in quo consistat illa inzequalitas. Ut enim lesio determinetur. mutui rerum permutatarum ‘valores inter se comparandi sunt. Res autem permutate nisi semper, certe plerumque diverse sunt nature; si autem quandoque eadem genera et exdem qualitates in contractum deducantur, hujusmodi permutatio potius voluntariam de- notat insaniam, que jus non constituit. Jam vero qui fieri potest, ut res diverse nature inter se comparentur? Num ad mensuram com- munem recurretur? Num que inter duarum rerum mensuras communes existit ratio, eadem est quz inter vera earum rerum pretia intercedat? Talis proportio rarissime occurrit, quoniam prior ratio populorum con- ventione, commercio et libidine, quz continuo immutantur, statuta est, posterior vero incognita latet, licet revera immutabiliter existat. . Ex quo principio sequitur, 19 verum pretium rerum relativum. non magis innotescere , si ad mensuram communem , quam si ad æstimationem in contractu expressam habeatur recursus. 2° Eum qui se lesum dicat semper hic exceptione repelli, lesionem non posse determinari (1). Nulla igitur lesio, quantumvis enormis, jus tribuit paciscenti læso, aut pacti rescindendi, aut id quod libere plus dedit, quam ratio posta- lasset, ejusve aestimationem repetendi. Quisque tell pactis hy ane the libere possidet. Hanc. autem libertatem. leges tam Romange quam hodiernæ in emtione- venditione rei immobilis non immerito restrinxerunt, statuendo vendi- torem qui ultra difinitam veri rei vendite pretii partem lesus sit, posse aut venditionis rescissionem aut certe pretii partis supplementum petere. Sunt tamen pervulgati Jcti, inter quos Thomasius, qui hujusmodi leges cerebriná quadam æquitate superstructas dicere non dubitaverint. Quorum auctorum. argumenta scrutari et discutere, res esset plane inu- tilis laboris,- postquam. Portalis, magni -nominis orator, de hic materia tanta facundia disseruit, totque argumentis, tam ex scientià juris et mo- (1) Grot. Lib. 2. De J. B. et P. cap. 12. $ 8 et 12. — Puff. J. N. et G. Lib. 5. cap. 3. — Wolff. Pars. 4. J. N. $ 926. -- * — a ees (125 ) rum, quam ex «economia politiek dedwetis, legtim illarum justitiám éusti- nuit, — cibi open ancor eeen remittamus (1). Attamen unam observations « exsoribam, — ue irc 4 Mon- lesquieu mutuatus cst : s » Quemadmodum pecunia een est rerum easque representat; ita et » quilibet res signum est pecunie, eamque refert. Respublica autem v fortuna prospere fungitur, prout wna ex parte res pecuniá et ex alter » pecunia rebus probe representantur; quod tunc tantum agnoscitur, » cum quis pro dato valore vel mercium vel immobilium , statim ut » lubet, sibi comparare potest, valorem pecuniæ proportionatum vel » men Hoe non nisi in civitate temperati regiminis evenit, » licet in eo statu non semper contingat. Exempli gratia, si leges faveant » debitori vel emtori avido et injusto, res ad eum pertinentes male pe- » cuniam representat, neque ejus signa sunt, cum venditor plane spo- » lietur, vilissimo tantum pretió pro rebus permutatis comparato." Facile concipitur regulas Juris Naturalis ab ceconomia politicá non pendere, et equilibrium illud in leges civiles solas influere posse (2). 252. Quamvis vero, Jure Nature, æqualitas physica in pactis one- rosis servari non debet; contractus in gratuitum degenerat, si alteruter paciscentium ad talem rem sese obligaverit, que manifeste pro nihilo habenda sit, respectu obligationis copaciscentis; veluti si domum meam uno franco vel floreno permutem: ratio est, quod in contractibus mens contrahentium inspicienda sit; jam vero licet ab utraque parte aliquid preestetur, tamen nihil recipio m habito dert á me date, adeo- que donatio contracta est eS) | ^ En, qua huic nobis proposite questioni respondenda habebam, quæ- (1) L. 2. Cod. de rescind. vend. — Art. 1674 et seq. — "Thomas, dissert. de æquit. cere- brin. legis ae. Cod. de rescind. vend. — Portalis, exposé des motifs du titre du contrat de vente, (2) Portalis, ubi sup. et Montesq. espr. des lois. Lib. aa. cap. 3. (5) L. 37. ff. de contr. emt. — Art, 1591. Cod. civ. -- n (o1) que ex. variis Juris Naturalis doctorum scri tis, et in primis ex prelec- tionibus publicis, in Academia Gandavensi habitis, me selegisse fateor. Si que forte in hac commentatione inveniantur principia, que morum praeceptis legibusque virtutis non consonent, spero fore ut facile ea mihi condonentur ab eo qui jus a virtute sejunxerit. ` TANTUM. JOANNIS-BAPTIST/E GUINARD, GANDENSIS , RESPONSIO AD QUJESTIONEM as ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM, IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXI. » Invenire formulas quarum ope , dato cuilibet systemati coordinata- » rum in spatio, aliud quoddam systema substituitur." QUA PREMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC. XXII. Q vu gueestio Mathematica hocce anno a nobilissima Facul- tate Mathematico-Physicé proposita, non solum per se, sed et suarum applicationibus formularum sit preclara , illam, etsi meis diffidens viribus et scribendo inassuetus , solvere aggredior. Di- visa est questio in quatuor partes quarum tres priores mere sunt theoreticte , quarta autem practica requirit ut @quatio generalis secundi gradús inter tres indeterminatas vel superficierum secundi ordinis ad simpliciorem formam reducatur. Solutionem itaque ut questionem divisi et insuper alias quas- dam applicationes ex optimis Matheseos scriptoribus recentioribus desumptas, adjunxi ; illarum prima ex theorid osculationum de- ducta , pulcherrimas nobis offert formulas et proprietates radiorum maxime et minime curvature; in seoundá agitur de radio curva- ture sectionis facte in ellipsoide revolutionis per planum modo quocumque ductum. secundum normalem. In tertiá determinantur linee horares in horologio solari verticali declinante , cognitá longitudine axis, meridie horologü et decli- natione nec non latitudine loci. Quarta Astronomica inquirit in formulas parallaxium methodo analyticá. His itaque expositis, vestra me committo benevolentie , illustris- simi Professores, et si faustus mihi non sit eventus, saltem ten- tasse. juvabit. — CIE URS ee T nd DE COORDINATARUM IMMUTATIONE. PA RS PRIMA O usl PROBLEMA PRIMUM, wi 4b uno ad aliud initium coordinatarum , novos axes respective parallelos prioribus servando , . transire. Si priores coordinate v; y, z quantitatibus constantibus augeantur vel minuantur, ponendo e= tasy=y. kb; ker orietur æquatio inter tres variabiles x, os 4 3 , pro eàdem superficie ; atque adeo ez nove coordinate x’, V, z' prioribus erunt parallela. Esedem formule inserviunt permutationi initi. axium orthogonalium et obliquarum. i PROBLEMA SECUNDUM, Ab uno ad aliud systema coordinatarum rectangularum, servando initium, transire. Sint AX, AY, AZ; X, y, z axes et coordinate prioris, RA AT, AZ’; x’, y', z' axes et coordinate novi systematis; a, a’, a” ' anguli inter axes AX’, AY’, AZ’ et AX; f, , R” anguli inter eosdem axes et AY; y, , y” anguli inter illos axes et AZ: ita ut: a = (25x); a = (y’, 2); a" =(2', x). B= (4^); g — (yy) S =(, 7). y (52) V, a); =, a). (6) Si per extremitatem abscisse x ducatur planum normale axi AX, hujus plani equatio ope coordinatarum x’, 5^, z" expressa, erit x = a'cosa + y cosa + z'cosa” . . . (1) eodem modo invenientur y = cos TY + Rone. T; « (a) z = x' cosy + y! cosy! 5 ua i) quod si i isni novas coordinatas x', y', z' esse e normales prioribus x, y, Z, sex orientur relationes. cos*z + cos*(2 + cos*y = 1 cos* a + cos? + cosy = 1 cos° a + cos° g + costy = 1 cosa cosa’ + cos(2 cos’ + cosy cosy’ %o (4) cosa cosa" + cos (9 cos (2" + cosy cosy” = o. cos 2’ cosa!’ + cos! cos" + cosy’ cosy” — o Si multiplicetur (1) per cosa, (2) per cos, (5) per cosy, respectu habito ad æquationes (4), orientur vicissim hee relationes 4 = xcosa + ycosB + zcosy y! = seose" + ycosQ" F zcosy- 5 2. (5) 2 = xcosz" -- ycos(9" + zcosy” ex quibus emergunt sequentes precedentibus similes cos°a ＋ cosa + cosa" = 1 >j cos°(2 + cost’ + cosp” = 1 cos*y + cos*y’ ＋ cosy" = 1 (6) cosa cos(2 + cosa! cosp’ + cosa" cos" — o | ^ ^ "- cosa cosy + cosa! cosy’ + cosa" cosy” = o cosĝ cosy + cos! cosy! + cos" cosy” = o Transeamus ad aliam investigationem valorum coordinatarum x , Ys z ope coordinatarum 2’, , z', ideoque ponamus relationes generalissimas vmma + nly! + pz | y= ma! Jany! pal Sn. 7) zz m'a” + n'y / ＋ D 7 Cum duo systemata x, y, z; et 2’, y's z' sint orthogonalia, quadra- tum linee ducte a puncto quocumque ad initium commune, erit, in (7) priori casu, = a^ 4 y^ 42; et, in posteriore, — a^^ Hy" + z^: et ponendo loco x, y, z valores (7), hane habebimus æquationem, ( n'y! + p'z . 4- n"y D (mlx! nly “)- mah , e eus ern et conferendo (7) et (70%, prodibunt equationes m/* + m’ + m!” = = 1 Í en AA MM doe == p^ +p” + p™ il T EE m''n " EE mn nt =o p + m"p " + m n — 52 2 I neh. = o Si multiplicentar respective LÀ (7) TO , , 2, 10 per m', m", m"; 29 per , n", n"; 30 per p', p", p", et addantur tria iile producta, dein tria posteriora, tandem tria ultima, habebimus, : en habito ad eee (8), * m + m. ne z 1 „ ny den ha meus (9) p p * ply ly + pe substituendo illos valores in relatione (7’), et quando productum inde natum expressioni x* + dh + z^, invenientur sex sequentes æquationes „n +p? . "i +n Is Tp = I m”? + n"? TPA = I | m'm" +n Li n" + pp mm" + nn!" pp" = o m'm" + nln nt + p"p m 0 Eliciamus jam ex formulis (7) valores a^, 7 7 , 2 brevitatis causa , mn p — m D d min p“, mid mn p" -+ m "n" p! —m n"p' = l; " o — ve rt (p. m npe E 23 — rp + (n'p" — n" 'p') z ya (np npe 3 (mp! — mp!) y + ( — m'p") z (u) i (8) P etus er or paie tend . (i) r Si Suter a ‘coefficientes w, y, z qui occurrunt in adere (9) et (11), novem goce prodibunt, scilicet: nlp! — —p'm em Im; D = = Im"; € np! = — im" mp" — mn p! = “i mp mi p- = In"; ag dcm m'p eee Tn!" (1 2) m" n" — m = min 2 —m t= Ip"; m' n" dt HDE ip! si addantur fic equationum quae primam seriem constituunt , in- venietur, ope equationum (8), (n"p "nr — p" n" P4 (np LL f pn ye - nl’) ih PP alt mbm! pa? Porro sinistrum membrum. hanc. potest induere formam... isi (n on 5n? + n») ( +p +p"?)— ( T n fg” + ap! y qua, quationum (8) causd, unitati fit æqualis: prodit ergo 7 i, unde Z= + 15; attamen facile probatur quantitatem J necessario esse affir- mativam; nam si concipiamus coordinatas novas x’, y', z gap in poeni Ad id est, si x” De, y^ yon = z) fiunt m'— 1, n" -— 1, p's oet du coeflicientes annihilantur; unde concluditur epe perd / fieri =o T * itaque æquationes (8) et Voies à; " pt g'e + . = 1 (ap — pn! )* + (⁰ mor PON RP n" %) ey (mp m“ pj 4e .. m" p)? bh mp") = : i (m"n n! — m'n!) + . mln! y» Je (ml! m'n 1 = 1 ° (1 ) min“ p” — m" n! p!" + min p"—m in ip) + m may = ua N | simul locum habent, . Quo similitudo formularum (4): et (8); (6) et ( io melius perspiciatur , determinandi veniunt coefficientes indeterminati . n’, p', m" etc. ope cosinuum. angulorum inter novos.et primitivos axes: porro contemplando eequationes (7) et ponendo in his vicissim y” = o et z' = o, prodeunt x z ' P " 1 : j mi = "L m! =e mes = (9) si jam e puncto quocumque novi axis X’, v. c., demittatur perpendicu- lum in unumquemque axem primitivum , consideratis trigonis rectangu- lis AX'X, AX'Y, AX'Z, prodeunt proportiones sequentes r = cos ( x): 1j y sa! = cos (V a"): 15 za! = cos(z, a): n, undé ponendo m’, m", m m" loco 5; Ss ET m! = cos (x , 4) = cose, m" = iare )= cos, vitu NS ue EN his substitutis valoribus, formule (8) et (10) cum formulis @) et (6) congruunt. 4nnotatio. In formulis (1), (a) et (5) vel in formulis „ an- gulis tres solummodo substitui possunt, scilicet 1° angulus inter axem æ“ et ejus projectionem in plano xy: 2? angulus inter illam projectionem et axem x: 5» inclinatio planorum & et xy, qui anguli sufficiunt, dum tres nova coordinate sunt orthogonales, et qui solum eo in casu sufficiunt. Sint ( Fig. 1.) AX', AY', AZ' tres noyi axes orthogonales et AR in- tersectio planorum ay’ et xy; concipiamus spheram cujus centrum sit A et cujus radix AT — 1 et describamus arcus magnorum circulorum TQ, QRS, TR, TS, seu cum globo radium eommunem habentes ; sint ROS, TQ —(s', x), TR = Q; tria latera trigoni spherici TRQ et 4 angulus in R oppositus lateri TQ, qui metitur inclinationem planorum TAR et QAR, aut planorum et xy; ita trigonum sphæricum TRQ dabit relationem inter angulos (x, x’), O, et 6. Trigonum sphæricum STR eujus areus ST =(«’,y), TR, SR — — QR = - — U et angulus TRS = m — 9, dabit relationem inter (3, y), O, W et 6. Si in plano ZAX" describatur arcus magni cireuli ZTP — = occur- rens arcui SRQ in P, trigonum sphæricum PRT rectangulum in P dabit relationem inter PT = 5 — (z^, z), TRP = 6 et TR = Q; his positis formula cosa = cosh cose + sind sine 44. (M) ( 10) in quà a, b, c sunt latera et A angulus oppositus lateri a, relata ad trigonum TRQ, abit in sequentem cos ( a) = cos cosi + sin sing cos. (14). observando i um a= TQ —(2', x), b= TR—$, = ROS, A = TRQ = 4. Eadem formula ad trigonum STR translata, dat cos (x^, ,) = sind cos — cos sing cos. (15) annotando a = ST — (2, y), b= SR — =—y,c=TR TRG A TRS = r —6. In triangulo PRT rectangulo in P, ex proportionnalitate sinuum an- gulorum ad sinus laterum oppositorum concludimus sin TRP : sin TPR — sin TP : sin TR sed TRP — 0, TPR— =~ , TR— 9, TP = = (a z) ergó . cos (a^, a) e sini sin). (16) pergamus ad investigationem valorum cos (%, x), cos (%, y), cos ( z): sit AY’ (Fig. 2.) normalis ad axem AX’: in duobus trigonis sphericis URQ, URS, habemus UQ = (Oer), UR = UT + TR = Z T QR = ib; UhQ =s; US = (yy), a ee T — , URS = Ef. Porro referendo (M) ad trigonum URS, et ponendo a —(y', x), b= — + O, , A= b, hanc reperimus 5 cos ( ^, x ) = sinꝙ cos) + cosi sind cosh. . . . . (17): et pro trigono URS, ponendo a= (), b= — , e = T 2, A = mc — , habemus ; cos (J^, y) = sind sind — cos) cos cosh . . . . (18). In plano ZAY' ducatur arcus magni circuli ZUL — — qui productus plano xy in L occurrit: e trigono spherico rectangulo URL eruitur : — ee (n) sin UL: sin URL — sin UR : 1 sed UL = = —ZU= + —(y', z), UR = — +9, URL = (;his ergò substitutis, proportio praecedens fit: cos ( z) = sin οjẽB = (19). Queramus tandem valores cos (z', x), cos (2 ), cos ( z) (Fig. 5. ). Si describantur arcus ‘magnorum circulorum VNQ in plano Z'AX, TRK in plano X'AY' et VSK in Z Ax; duo trigona spherica NRO et KSR erunt rectangula. Nam 1° arcus TRK situs in plano ( y^), normaliter occurrit arcui VNQ descripto in plano ( c), ope radi AV plano (x', y^) verticalis; itaque (2 &) = = +NQ, undé NQ =(<’, 4) — E 4 QR = ij, NRQ = 6, et prodit proportio.. sin NQ: sin QR — sin NRQ : I rgò EL jx») ex sin mf. S LE, (20) 2° In trigono KRS, arcus TRK descriptus in plano ( x'7 5^), occurrit nor- maliter in K, infra planum xy, arcui SK descripto in plano (z', y) cum radio AV plano 1% verticali; ergo ( ) = VK — SK = — —SK, undé SK = = —(7,y); SR = = — , KRS = NRQ = 6: ita ut roportio : iii sin KS: sin SR = KRS: 1, det cos ( y) = cos sind. ...... (21) tandem accedit relatio cos ( 2^; a %.... (22) ubi angulus (z', z) inclinationem planorum % et xy jam per § nota- tam, metitur. . : Substitutis valoribus (18), (14). . ... (21) in formulis (1), (2), (8), prodeunt sequentes 2 = a ( cos sing sing 4 cos cos) Hy’ (cosh sin cosh - cos sind)? . (23) — z' sind simp C12) y = x’ (sind cos — cosh cosi, sing) _— y” ( cosh cos) cosh + siny sing) t + z' sing cos sain EO) z= x’ (sing i Mah (sin cos ꝙ) + z' cosh. undé deducuntur - - * = æ ( cosh sind sind + cosy) cost) + y (sini) cos — cos cos sin) + z sing sin y! = x (cosh sin sind — cos sing) "ib uova o i — y (cosh cos cos) + sini sind) + z sing cos L sinf sind + y sind cos + boe Ut formule (24) accomodentur curvæ intersectionis solidi per planum cujus positio determinatur ope anguli ejus intersectionis in plano (x,y) cum axe x et inclinationis ejusdem plani ad planum xy, in his poni debet z’ = o, undé x = x! cosi, + y’ cosó sin IA y -—uxsnmp4d cocos 5... ...... (25) z = - sino 3 í in quibus 6 est angulus inter plana z'y' et xy, et C angulus inter axes x’ et x. 1 aS qM. 274 , ld ax ^ QUT" cur Pal. qa vae (15) PARS SECUNDA. A Systemate coordinatarum rectangularium ad systema coordinata- rum obliguarum, servando initium, transire, (Fig. 4.) Sit M punctum relatum ad axes rectangulos AX, AY, AZ ope coor- dinatarum rectangularium x, y, z et ad axes obliquos AX', AY', AZ', ope coordinatarum x’, y", z': linea AM erit eodem tempore diagonalis duorum parallelepipedum, quorum unum rectangulum constructum in x, y, Z, et alterum obliquum constructum in 2’, y’, z'; observando planum x'y' a plano x/y esse diversum. Sint Am’, m'm”, mM tres coordinate oblique x', y', z' que ab eodem initio A, eque ac coordinate x, y, z computantur: si a punctis M, mi, m” demittantur in axem AX normales MP, p, m"p" summa trium projectionum Ap’, p'p", p"P quas notabimus per & , v ; erit equa- lis abscisse AP = x et prodibit. aequatio amste, tege (1) > Si projectiones trium earumdem coordinatarum in duobus aliis axibus AY, AZ notentur per JJ, Ym et 2, En Zm? prodibunt nt dt La e (2) „ (3) Jam hæ projectiones determinandæ veniunt; si per m’ et m“ ducan- tur parallele m'n’, m''n!’ axi AX, orientur *, = x cos (x^, ©), x, =y cos (V), x, = z' cos (*) eodem modo J = & cos (a^, y), y, — y, 008 (^, y), Yum = 7 eos (z^, y) z, = & cos (, z), 2 — y,cos(y’,z), 2 = z' cos (2 z) | C14) | i ita formule (1), (2) et (3) fiunt æ = x'cos(x',x) +’ cos N x) + z' cos ( x) y = x'cos (Y) cos () + z' cos ( z', 7) | z = x! cos (a., z) 4-y' cos(', z) +2! muss) simul sex sequentes eequationes habemus cos? (*) + cos? ( x’, ) ＋ cos* (x, z) — 1 cost (^, ar) + cos (yy J cost (^ z) = 1 | cos? ( x) + cost (2, y) + cos* (, z) — 1 cos) co V) co) EC OSN) co Y) co) cos(z’ (2) cos(x" , z^) = c) cos(z' a) -cos(x" ) cos(z' y) + cos(« z) cos(z’,z)(5') cos(a! y" ) — cos(a! c) Dr) 4- cos", ) cos (y y) + co, ) CoS A æquationes (4) et (5) conveniunt cum æquationibus (1), (2), (3) et (4) inventis ( probl. II.) Annotatio. Ut formule (4) facilius ad usum accomodentur , sint eequationes axium 4“, , . relatorum ad axes x, , z, sequenti modo: uaz „ E m2 axis x’ axis y 1 z y= b'z * == bz axis 2 | rs porró cos (2, )— VEE ; e 2) ss VEEP A eoe m arn een cos (* 4) = VEE cos(y’, ym VELDE cos(y',z) VIER b" cos(z' s) cp co amp co VVT ergò ponendo : | Mox rimo UM Tm SVA: formule (4) fiunt x = ahs! Hd + a" hz y = bhx! EE b'h'y' 4d b" A" z! à z = hax ＋ Ay ＋ hz a ng (15) PARS TERTIA. Li PROBLEMA PRIMUM, 4 systemate axium obliguarum, ad aliud systema ejusdem deno- minationis, servando initium , transire. Sint X, y, z coordinate oblique puncti alicujus M: recta ducta ab initio A ad punctum M, est latus quadrilateris non in eodem plano con- stituti, cujus tria alia latera sunt, x, y, z; si concipiantur tres nove coordinate oblique æ’, y', z' ducte ab initio A ad idem punctum M, recta AM erit quartum latus novi quadrilateris, cujus tria alia latera . erunt tres novæ coordinate: jam sponte patet projectionem rectæ AM in quemcumque axem , æqualem esse summæ projectionum trium alio- rum laterum x, y, z vel x', , z', projectione factâ ope planorum parallelorum duobus aliis axibus. Ita projectio rectæ AM in axim æ, æqui- valet x, et equalis est summæ projectionum trium | coordinatarum x’, „% z' in eumdem axem x, his projectionibus, ut supra, peractis. Sint AB, AC (Fig. 5.) axes y et z; x tertius axis ejusdem syste- matis et x' novus axis: his positis, axis x motu rotatorio circa axem æ“ agatur, sub eodem angulo cum plano zy: in diversis positionibus axis x circa axim x’, (*) projectio AE longitudinis AF, ope plani ducti per F et paralleli plano yz, manebit eadem. Ponamus jam x’ et x in plano normali ad planum yz, quod sit EAF secans planum yz secundum AD. Ducendo EF parallelum intersectioni T (*) Annotandum est angulum inter x/ et x esse variabilem. ( 16 ) AD, erit AE projectio longitudinis AF ut supra dictum est, et vicissim AF erit projectio longitudinis AE. Porro trigonum EFA dat En ERA : AE = sin AEF : AF vel sin (x', yz) sin (x, yz) ergo ponendo summam illarum projectionum æqualem æ, prodit: xsin (x, yz) — sin (x',yz) sin (y SE) TIE) | eodem modo sin (y, xz) = x'sin (a“, 25) 4- y'sin( ) FE ez), () zsin ( z, xy ) sin (x’, y) + y'sin(4^, xy) + z'(z', y): | sin (x, yz): as En gee AF = x ALTERA EJUSDEM QUESTIONIS SOLUTIO. Sint denuo x, y, z et x’, y^, z' priores et nove coordinate oblique ad commune initium relate: ponamus. singulum novum axem determi- nari ope trium angulorum cum planis prioribus, id est sy, xz, yz, observando tamen duos ex illis angulis sufficere. Si per initium coordinatarum, tres axes X, Y, Z auxiliares et nor- males ad plana primitiva zy, xz, yz ducamus, per se patet angulos axium auxiliarium X, Y, Z et axium novorum 2’, , z', esse com- plementa illorum quos ultimi illi axes faciunt. cum planis prioribus. Antequam questionem illam aggrediamur, observandum est 1° pro- jectionem puncti in rectam, jam fieri per planum ductum e puncto nor- maliter ad rectam; 2° intersectionem ejusdem rectee per planum, esse communem projectionem cujuscumque lineze in plano site; 3° projec- tionem cujuscumque recte, æqualem esse longitudini hujus rectæ mul- üplicate per cosinum anguli projectionis cum recta. His positis, recta ab initio A coordinatarum ad punctum aliquod M spatii ducta, et rectæ zequales et parallele coordinatis x, Y z5 x, y^, z^, duo formant quadrilatera non plana quorum latus commune est recta AM. Porro projectiones duorum quadrilaterorum in quemcumque axem X, Y, Z, sunt equales. — em mn cm n ee * (17) Projectio enim coordinatarum x, y, z in axim v, v. c. reducitur ad projectionem coordinate x, qua exprimetur per xcos («’,X), ut supra annotavimus: ergó hec quantitas notat projectionem trium laterum unius quadrilaterum non planorum; verum projectiones coordinatarum a“, y^, z' in eadem linen X, exprimentur respective per x'cos (x, X), ... y'cos (, X), z'cos (, X): undé xcos (x, X) cos (, X) + y'cos (y, X) + z'cos(2', X) ) et simili modo EA cos (, Y)= eos (, Y ) +y'eos(y', Y) + z'cos(z', Y) | zcos (z, Z) = x'cos(x', Z) + y'cos (y, Z) + z'cos( z', Z) Equationes (2) evidenter conveniunt cum æquationibus (1). PROBLEMA SECUNDUM, Exprimere coordinatas rectangulares puncti cujusvis , ope 1° radii vec- toris hujus puncti, 2° anguli illum inter et projectionem ejus hori- zontalem , 5» anguli inter illam projectionem et axim abscissarum. Si concipiatur recta R ducta per initium coordinatarum, prodeunt * Roos (R, *), y = Reos(R‚y), z = Roos (R, a): horum trium anguloruis unus solum modo indeterminatus remanet, ob relationem cos* (R, x) + cos* (R, y) + cos*(R,z)= 1. Radii vectoris in planum. (x,y) projecti valor determinatur ope an- guli 9 quem facit cum sud projectione et anguli $ hujus projectionis cum axe x: sint itaque R et z radius vector et ejus projectio : prodibit z = Reos§ ; si jam ab extremitate projectionis 1 dimittantur normales in tres axes, habebimus ^ -— x —rcosQ, y = in, z= Rsinf: undé um x = Reosfeosp, y = Reosfsinp, z = Rsinó et {18 ) QUARTA PARS, SEU APPLICATIO THEORIE SUPRA EX POST. — S in equatione maxime generali superfieierum , quie hanc formam induit ax? + by? Hea 4- day +eyz + fxz ＋ gx thy i 4-1 2— 0 . (1) substituantur loco x, y, z valores (24, part. 1*), prodibit transformata semper secundi gradüs inter x', V, 2', in quà coeflicientes erunt func- tiones angulorum et à et quantitatum a, b, c, etc. Porrò indeterminate & et h ita assumi poterunt ut rectanguli «^z', y'z' evanescant et emerget sequens transformata ads A bly! dea + y'a! gla! y'a... (2). Ut MER AS. ^ 4% annihiletur, sufficit mutare directionem axium rec- tangularium 4", y’ in eodem plano, quod fit ope formmlarum notarum: undè qa + b"y Ma EE cz"? + gx" + A" "y" 4- Pel a mg. uq (3) 1 tandem mutando diim: initium, juvantibus formulis x" zm ete”, ye gy", aey", ultima prodibit transformata Pa? Mpp Nem 12 oOo (4) Jam calculos peragamus: si prioribus substitutionibus factis, coeſſicientes rectangülorum a'z' et y's’ equales cyphre ponantur, orientur æquationes 2 (4 — b) sinfsinpeosd + cos (feos) — esin ) — dsm (Sin Y —vosi) 2e ..:...... | . (5) 2 sinfcosó ( asin’) . OL + din cos — e) — (sin*ü — cos*$) (fsimb +ecosp) =O ....-.- (6) Jam angulorum et 9 reales esse valotes probandum est: in hunc finem dividatur (5) per cos) et (6) per sinfcosó, et prodibunt ( 19 ) [ 2 ( — b) sinjycosip — d( sins) — cos) ] tangs + feos) + esing ͤo 00 (7) 2 (asin + beos) + dein d co e) — (tangi — T (fsimp—ecosp)2 0 ....... (8) eee in (8) valorem tang 6 sumptum e (7), prodit ` 2 (asin*ij + bcos) ) + dsimpcos) — e ) fing + eos " esind + feos} 204 — b) sinpcosy — d( sin" — eos CT Mem m dein", — coss) cin — feos. - Id est, (fring, +ecosy) cin — feos, [2 (2-3) sim, cosy) — d sins] — coss) I, = a (ind, — feos) [2 (ab) Sind eos — d( sin — cos) ] 4 [asin + boosh, + dimos — e] Yy ( faim ecos (sind, feos — fa(a— bjsinycosŲ — d (sinl, cosy )} § [2(a—b)sinpeosy — d (sin — eos") ] (sind, + ecoss ) È + alesiny = feos) (asin beo) + diimpeosi — c [s dividendo per cos, oritur, | GZ +) CT) maja ab) ae ESL de 40 Ht 3E batis 10 8750 ke wp) (450. Eu Cu ek: 5) («3 du a)! hee ultima: equate, reductionihus factis, fit uu A (ft eer apaa) vede a dek nef abf + (ae — ace H) u 0... . (9) ` et cum sit tertii gradüs, saltem unam radicem realem z vel diganii V prebebit (Garnier, alg. sectio 1*):' angule & determinato, æquatio (6) solummodo primi gradûs quoad 4, dabit quoque unum realem valo- ( 20 ) N rem hujus tangentis; itaque ex hae prima transformatione nascetur æquatio (2), unde facile deducuntur transformate (3) et (4). Sequens analysis in eumdem ſinem adhibetur ac præcedens. i Si x, y, = sint tres coordinate rectangulares puncti cujuscumque et x', y's z' tres alie coordinate etiam rectangulares ejusdem puncti, re- late ad initium commune, pnedenpé (pars I*.. probl. II.) hee formule «b= mist. ah AK shemale / y = nx! day! n Pm px il py hy Hz! i in quibus, notis me, 2, p loco cos (), cos(z', y); cos (, z); M, M, p’ i loco cos(y’, x), cos( y^, y), cos( y's z); m" n p" loco cos(z', x), eos(z',y), cos(z', z) utimur; et insuper prodeunt relationes sequentes m den TEN 77. (1) m/!! ＋ + Pr I mm 4- n» + pp’ =o mm. denn dup mo... sie (2) 3 m" + n'n" + PpS a 0 Si valores (A) N loco x, y, z in e generalissimá ( 1) et colligantur coefficientes rectangulorum , , a/y' et æquales ponantur cyphre, prodibunt tres æquationes aCp’p "+ 3Bz/n" + Amm "+ E(n'p " 4 pn^) — F(m'p" + p'm") JF D (m'n" 4- nm" ) = Zo aCpp" + aBn” T 2Amm" + E(np" + pn") + F(mp” + pm") bos (3) i +D(mn" + nm] = o 2Cpp' + 2Bnn' + 23Amm' + E(np' + pn) | o EF (np! . pr!) + D (nn! + um!) o quas brevitatis causa notabimus per N: MN o, Ne ioi ; Jam. determinande veniunt quantitates m, n, p, m’, etc. Si secunda - v i$ (a) sequationum (3) multiplicetur per m’ et tertia per m”, et deinde sub- strahatur posterius productum a priore, prodibit sequens (aC FEH Poo) (mp ipm") ＋ (aN ＋ Ep + Dm) (mn, —n'm") = o Multiplicando iterüm secundam equationum (3) hh n! et tertiam per n”, dein deducendo posterius productum a piant: Ien (2Cp + En + Fm) (p/n" p, +(aAm-+ Fp + Dn) (mn —n'm")20... (5) Porro si multiplicentur due priores æquationes (2) primo per m" et m'; dein per n" et n’ et subducatur posterius productum a priore, prodibit „(min“ — n'm") + p(mp"— m") =o m(m'n" — n'm") + (D uid wp") =o undé deducitur, mp'—imnp.. n plalisenip” p ES m''n’ ? > Lal! " 72 substituendo illas quantitates in eequationibus (4) et (5) et reducendo, surgunt 2(C — B) np nt ad RE Fosse ne BPO en n9) 200 -A) mp Emn + F(m* —p*) —Dnp —9....(7) si a producto æquationis (7) per n, deducatur productum eqni donde (6) per m, prodibit sequens 2065 — A) mn + Emp — Fnp + D(m*—n’?) =o. . . (8) si ponamus nm t n dà t — ml U unde m = n = pu p pM Pts, N PU; eequationes (1) preebebunt — I LI — t 2 — Fide a BR . PUMCERTIQ- A Fe Fw ART i TS (9) et equationes (6), (7), (8) mutentur in sequentes Ez + Fut + 2(C—B)u—Di—E=o..... (ro) Pe ＋ Eut+o(C—A)¢—Du—F=o0..... (11) Di — Du’ J-2(B—A)ut4-Ez4-Fu O. . (12) quarum ultima ex duabus aliis sequitur: si e prima deducatur valor quantitatis , et substituatur in secundâ, w* evanescet et remanebit ad ( 22 ) determinandum 2, squatio tertii gradûs, habens saltem unam radicem realem (Garnier, algéb.); undé sequitur quamcumque quantitatem 2, m,netp, fore realem. Si modo superficies referatur ad tres novos axes orthogonales quorum axis x respondet valoribus realibus m, z et p qui satisfaciunt æquationibus (6), (7) et (8), duobus prioribus (2) et proindé equationibus N' =o, N“ = o, transformata carebit rectangulis 20 et x'z', et induet formam sequentem. Ax’: + Bly” + C'z^ + D’x’y! 4G! + Hy +rz=L Supra vidimus hane æquationem facile posse transformari in sequentem La? + My? N — 1 = 0 quae pertinet ad superficies centro gaudentes, et relatas ad axes x, y, z principales superficiei. Quoad superficies centro carentes, notabuntur L'z* + My? + Nae ＋ P'z o -Q—o inter axes x, y et z orthogonales. Quandoquidem quantitates m, 7, p ingrediuntur symmetricé æquatio- nem (1), necessario orientur æquationes in m', n', p's m", n", p" similes precedentibus in m,n, p: undé sequitur aquationem tertii gradüs in x, prebere tres radices reales a quibus pendent m, n, p; m, n', p'“, m", n", p" et consequenter axes x, Y, = mutati. APPLICATIO SECUNDA E THEORIA OSCULATIONUM DESUMPTA. Antequam aggrediamur alias applicationes formularum quas in præce- ‘denti sectione evolvimus, necesse est ut de contactu superficierum sermo sit: in hunc finem, sit æquatio sphere u = C+ R —(t—a) —(v—byt in qua w, v, & sunt coordinate orthogonales puncti cujuscumque sphere ; c, b, a coordinate centri; uw coordinata verticalis et R radius; mu- tentur , v et £ in z, y et x que sunt tres coordinate rectangulares puncl considerati in superficie; itaque fiet z C ARS (rab) et cum x et y sint du: variabiles, habemus comet Dod cil (25) dz dés oai, we OF x—a Ee cm ereen Aa a dz i vb 25 dy. ‚ ear, 2 itd ut tres sequentes oriantur æquationes, nempè eme} kde eg G) 1— a ＋ Eee, PP PB ae Red c) e quibus tres constantes a, b, c eliciuntur, radio R sphere manente arbitrario, “i DE e Ad efliciendum contactum arctissimum superficiei et sphere , oporteret ut in seriebus quz nascuntur, ponendo x + & et y 4+ & loco x et y in æquationibus superficiei et sphere, coefficentes dz chæ ds. dat’? Gye? e ——— fierent utrinque equales, quod fit impossibile, cum sola quantitas R arbitraria remaneat; verum assignari potest sphera os- cularia (osculaire) quie gaudet contactu arctissimo , respecta habito ad curyam qualemcumque in superficie data ductam et quies projectio in mum xy, sit y zx fe: ( 24 ) in hunc finem assumamus equationem sphere | (x—a) (yb) (ey = Re ad punctum contactüs relatam; prodibit sub hypothesi Sn y = fa, rim P o (e-) (4-6) 4 +(e Lac i TM C) et deinde Bronks d d*z ke dz [= ha dx dy ` x det aye dy? (29 tg dy ` Ae. Gh mO) eequatio (5) jam est adæquata ope æquationum (2), quod evenire debet, quia curva spectata ducta est in superficie, per punctum in quo heec j superficies a sphera tangitur: remanet ergo æquatio (6) que subsidio posterioris eequationis (2), mutatur in TEL M UMS 1 45 E j [He y de vr I 0 Ita æquationes (4), (5) et (7) sunt tres conditiones quæ suſſiciunt pro contactu secundi ordinis vel arctissimo, quoad curvas ductas in utrâque superficie, quibus respondet projectio horizontalis communis y = fx , unde dy = mdx, et quum jam usi simus æquationibus (1) et (), vel (4) et (5) ad obtinendas formulas (5), nunc utendum æquatione (7): si in ea substituatur loco (z—c) ejus valor ex ultima æquationum (3) desumptus, inde deduci poterit ^ di da a dant I pos "Let 1 CS * TR dez vais i: Lon dez (GL da? dedy ` dx tdg dx valore R in formulis (3) substituto, innotescunt coordinate a, b, c dy centri curvature; sed animadvertendum est quantitatem —- que indicat dx - * . ͤ dd — ae * CH" (25) . directionem plani verslag secat superficiem et spharam , arbitra- riam remanere. Unde nascitur hac questio; inter innumerabiles valores z, illum assignare qui radium R maximum vel minimum facit: hujus questionis solutio geometram Eulerum ad sequentes proprietates maximi momenti in geometria recenti, duxit: 1° per punctum quodcum- que superficiei curve cujuscumque, transeunt due curve quarum una maximá curvaturâ, altera vero minima gaudet, Ts dum curve rectan- gulariter in se invicem incidunt; 2° designando per g et p" radios maxim et minime curvature, radius R curve intermedie ducte per M, ope p' et p“ et anguli y inter curvam intermediam et curvam maxime mi- nimæve curvature, sic exprimetur : 1 amas LANEN EE LD (9) PCIE qur, ^ und costs sin’ 5» si per M ducatur sectio normalis sectioni radii R, cujus radius os- culi sit R’, erit hec alia relatio iTi ru LON LA | QR PP. , PP p CHE) + ROT). ein-, pcos undé et consequenter R 1 TAY nw "d T p Investigando relationem inter 1 0 R „il ida sectionis normalis et radium curvature r sectionis oblique ducte per idem punctum M su- perficiei, D. Meusnier sequentem invenit ` r = Rcosf/, per 6’ denotando angulum inter duo plana secantia. Idem Meusnier ope duorum radiorum curvature p' et p” radium sec- tionis cujuscumque ducte per M, expressit: cum haec questio praecedentes amplectatur et formularum nostrarum usum ede. illam diligen- tius tractabimus. i Sint T et V coordinate ee sumptæ in ian sectionis per M: 4 ( 36 ) radius curvature hujus curve, semper exprimetur per | dU «345 [++ Car) F e A. dU da pm ar ed ponendo dU = zdT: jam hee expressio ope coefficientium differentia lium superficiei, est exprimenda: hujus questionis solutio requirit rela- tiones (25) in sectione priore evolutas: mutando x', y', in T, U, fiunt x = Tcosp — Using cosh „ = Tsing + Ucosp cosh s= Using notando per @ angulum (T, x) et per § angulum inter plana TU et (xy): undé concluditur dx = dTeosp — dUsind cosh dy = dTsinp + dUcosQ cosó dz = dUsinó à quos valores scribendo in æquatione differentiali superficiei , dz — pdx + qdy prodibit dUsin§ = p[dTcosp — dUsing cosh ] + g[dTsinp + dUcosQ cosh | undé dU . ak pcos + sino . dE — . ‘sing + psing cosh — gcosp cosh [ (sind + pcosü sind — gcosó cosp) (hoo + dgsing 4 —(peosQ + qsinQ) (peo sing — dgeosfeosp) —.J: (sind + psinꝙ cosh — geosd cosh )* jam loco dp et dg substitui deberent dp = rde + sdy, dq = sdx + tdy, scriptis in his pro dx et dy illorum valoribus supra inventis. Calculus vero brevior reddi potest, supponendo planum xy tangens in dato puncto, axem z normalem ad punctum M superficiei, planum xz per circulum maximi radii curvature et planum yz per circulum minimi radii utrumque duc- tum. His positis, et simul p=0, q-— 0, s =o (Garnier, calc. diff.); dn == MET im | : B (27 ) fiunt n oO, du sind (dpe 4 Leg) , sin* dp = rdTcos ; dq = tdTsinp, et co enter (cobi €. oig ee hag peel Poor F Fein Dum angulus 6 est rectus, incidimus in sectionem normalem que ipsa secatur a plano xy: hec intersectio et axis x formant angulum ꝙ = v: unde præcedens formula in sequentem mutatur j 1 r cos*y + tsin*y* quee formule (9) erit consentanea , modo demonstratum sit 7 = 7 et t des g , P R2— porro he relationes. in recentioribus calculi differentialis institutionibus , demonstrate reperiuntur (*) APPLICATIO TERTIA. . Jam acturi sumus de radiis curvature sectionis facte in ellipsoide reyolutionis per planum modo quocumque ductum secundum norma- lem, quandoquidem eedem formule quibus in precedente applicatione - usi sumus, hic iterum occurrunt. - t Ideo designemus per E et w coordinatas rectangulares punctorum hujus sectionis; pro axe t sumamus normalem ad punctum quoddam meridiani elliptici, cujus latitudo sit H; collocemus originem coordinatarum ¢ in puncto intersectionis radii æquatoris et normalis, i. e., in puncto N“ ( Fig. 6.); tandem designemus per x, y, z coordinatas rectangulares puncti cujuscumque ellipsoidis revolutionis, ita ut radius a vel CA, sit axis x , CB = b radius poli, sit axis y, et recta linea perpendicu- laris ad planum xy et transiens per centrum C, sit axis z: his positis, eequatio ellipsoidis, qua generatim est Som , + a*b*z? = arbre, b aerem Professor Garnier, tum in lectionibus suis , tum in institutione de calculo differen- tiali, partem constituente tractatus de universà scientià, quem decem ab hinc annis, totus in opere absolvendo persequitur, hanc theoriam accurate exposuit, suisque amplificavit disquisitionibus. ( 28 ) fiet, dum ellipsois supponetur orta ex revolutione circum axem Jy» in quo casu c = b, 49 + D (x*-- 2°) = ath: porro ad inveniendam generatim æquationem sectionis facte in hoc corpore, utendum erit formulis (25) (part. 1*), mutando ij in H; x' et in tet u; indé prodibunt sequentes relationes inter duo systemata coordinatarum, x = a + tcosH + usinHcosó y = tsinH — zcosHcosó z = using xg ae? cosH —— DD. observando æ = CN’ = (1 — C’sinH)? r, in quà e significat relationem M st Uer, daten: ni ob excentricitatis ad dimidium magni axeos, vel e = : his peractis substitutionibus , prodit æquatio mt? + nike T 4 Aas sae Bert, NEN Cea Es (2) ponendo, brevitatis causà , m = a^sin?H + b’cos*H; n = b + (a? — b’ ) cos*H cos? UU p —2x(ae—b) sinH cosHl cosp; q = 2ab° cosH esso mp) r = 2ab*sinHeosf; s = (à — a) b. Dum hzc ellipsis perpendicularis est ad planum meridiei, habemus = £m, undé cos} — o, et æquatio (a) ad sequentem formam reducitur (arsin H -p D^cos*H) t- 220?cosH.£ + bru’ — (a —2)b^ ... . (8) ex quà, ponendo z — o, elicitur — b*acosH + b? (a° — a?) (a*sin*H + 6’cos*H) 5 H ο a?sin?H + b’cos H Sint ergo £, et £ hæ due radices, ratione non habitâ signorum, et reperiemus ope reductionum , í gn a(1—e?) i ie a (1—e2) (1 4- e?cosH ) | NE —e%sin*H)? ?0* 7 (1— esin2H)$ (1 —e?cos*H) quarum prima radix notat normalem N’ et secunda partem oppositam. pu T el K* ( 38 ) Sint deindé a’ dimidium axeos majoris sectionis elliptice , 5’ dimidium minoris, axeos: prodibit ne ryt titt a 1 2 = (1— essinzH)s (1 —etcos:H ) ad inveniendum dimidium. majoris axeos; ex zequatione (3) expelletur alter terminus, ponendo t = c— bacosH i a?sin?H + b2cos?H ” ità prodibit . (a*sin*H - 5*cos*H ) 72 ＋ bru = aut, brevitatis causa, | b2 (a? — a^) (a*sin*H --D2cos2H)) + biatcos-H. a?sin?H + 62cos*H ; M. ＋. Na P: sed dum # =o, fit v= a: ergo : eal agin a(1—e)! x = (x) — (1 —e*sin?H )? (1 — e*cosH ): : loco & ejus posito valore: si contra ponatur z = o, prodibit ¢’ = &, id est, Py; à wt : / i b" == (IT) et iterum incideremus in valorem supra inventum. Desi- gnando per e' excentricitatem ejusdem ellipseos , orietur 4 — 5/2 M—N e?sin?H e/* = = = . M 1 — e?co?H 4 . Jam ad obtinendam expressionem generalem radii R’ curvature sectionis de quà sermo est, qualiscumque sit bone anguli , ad formulam cognitam -[ T Gend du^ recurremus, in qua differentialis dz constans est: ut in hanc equationem intro- ducantur valores e Xaa , æquatio (2) bis differentiari debet: sed quan- doquidem invenire volumus radium curvature in origine normalis ad ellipsim meridiei, ponemus z — 0 in producto differentiationis ; ita ut (30 e dt Gree DE dt da gromt’ dus q + amt ? et we sectio secundum hanc TR pe facta est, habemus eu Weds a(1—e?) be (—esimH): ^ z(1—esmH): unde et ex relationibus (zz) deducitur. quantitas r — pt = o = = ergò dum radius curvature superponitur normali ad ellipsim meridiei, prodit simpliciter P q + ami ; CROCHET al ponendo loco zz, n, g et f valores notos, prodit pro sectione quali- cumque perpendiculari ad planum tangens in puncto cujus latitudo equalis H, quæ sectio est verticalis in hoc puncto ellipsoidis , ab? — (1—esin*H)s [ġe + (at—bt)eostHeos4)] . . (5) Sint p' et p“ radii curvaturæ plani meridiei etarcus perpendicularis in eodem puncto: prodibit prior p’, ponendo 0 — o, et posterior p“, ponendo § = X T designante dimidium circumferentiæ. Ità a P = a(1—esinH)? ? hen (I —etsin?H): °° (6): valor p" est idem ac valor normalis N, seu MN (Fig. 6.). Ut expressio (5) formam symmetricam et pendentem a radiis p' et p" induat, primo poni debet pb? pb: REg + Cum b2) cos*H cos) — bet (a? —b*)cos*d — (a*—b?)sin*H cossó ` loco ba ponendo b*sin?4 -+ b*cos*f, emergit pb: ~~ acos?) (1 — e?sin2H ) + b%sin24 pb "m 1 4 2 b?sin?0 ea je acos? sin ears mH) Lemm) a(1 — e'sinsH)* 3 (51) et tandem ih R= e P be p’sin®@ cos, quam proprietatem etiam supra invenimus. Antequam ad duas alias nostrarum formularum applicationes transeamus, oportet paucis referre quomodo Geometra Dupin perductus fuerit ad deter- minationem darum linearum curvature que in singulis superficiei punctis, qualia cumque sint, locum habent, et quomodo obtinuerit theoremata Euleri, Meusnieri, Mongii et plura alia sibi propria. Per duo puncta arbitrario sumpta in superficie, ducantur secans aut chorda, et duo plana tangentia in hisce duobus punctis, quse plana sese mutuo secundum rectam extra superficiem positam, secabunt : ponatur jam illorum punctorum unum continuo ad aliud accedere, sequendo curvam quamcumque in superficie ductam et transeuntem per duo puncta: tandem eveniet ut secans aut chorda et communis in- tersectio planorum tangentium, bine fiant tangentes et se invicem intersecent in puncto quod immobile remansit , dum punctum mobile cum puncto fixo coiverit; duas has tangentes geometra Dupin vocat tangentes reciprocas vel conjugatas : lex analytica quà hac due tan— gentes sibi invicem junguntur, illam denominationem justam esse pro- bat: illas vero quæ sunt orthogonales tangentes conjugatas principales aut simpliciter tangentes principales nominat: curve quibus respon- dent, sunt linee maxime et minimte curvature. Hisce considerationibus fretus, Dupin facillime ad theoremata cognita Euleri et Meusnieri perductus est, et probat summam radiorum curvature variarum sec- tionum normalium superficiei cujuscumque , conjugatarum et binarie sumptarum, esse pro eodem puncto hujus superficiei, quantitatem con- stantem et dein summam radiorum curvature sectionum normalium conjugatarum, esse constantem, et equalem summe duorum radiorum curvature superficiei in puncto quod consideratur. Celeberrimus Monge jam illas tangentes reciprocas aut conjugatas perspexerat, e quarum consideratione tam pulchras Dupin deduxit consequentias: ultimo huic Geometre uberrima adhuc theoria indicatricium et explicationes propric . punctis sirigularibus a Mongio detectis et ombilica dictis, debentur. (32) | j QUARTA APPLICATIO. Determinare lineas horares in horologio solari verticali declinante, co- gnitis longitudine axeos meridie horologii et declinatione nec non latitu- dine loci. Referamus puncta spatii ad coordinatas rectangulares et ideo pro axe x sumamus intersectionem meridiani loci cum horizonte, pro axe y intersectionem primi verticalis cum eodem horizonte et consequen- ter pro axe z, verticalem loci in quo horologium formatur. Initium coordinatarum haberi potest ut centrum terre aut sphere ce- lestis: recta que hoc punctum cum polo mundi jungit, sita erit in xz et cum axe x faciet angulum quemdam A et æqualem latitudini loci aut altitudini poli: ita ut in æquatione z = Ax + By plani meridiei cujuscumque, habeamus ; A = tang A: quoad coefficientem B, pendet ab angulo quem hic meridianus facit cum plano xz, id est, ab angulo horario p reducto in gradus, habendo horam unam pro 15°; porro scimus (Geom. analyt. profess. Garnier.) —B — B? : cosp = ViTi FB: > ergo cos*p = Vaer FB IB J et consequenter _ cotp . Cosa unde concludimus hanc æquationem plani circuli horarii, cotp zm WE md my cosà ` Jam successive ponendo coordinatas z et x æquales cyphre, habebimus intersectiones horizontalem et verticalem. Si modo angulus horarius p post meridiem aflirmativus sumatur , linez omnes horariz orientem respicient et si quantitas p sit negativa, occidentem ; et tunc, in uno ut in altero casu, æ positiva ab austro. ad boream ; y positive ab occidente ad orien- tem et z positivee a superiore ad inferiorem partem, mensurantur. Jam pro quadrante sumptum sit idem planum y z, id est, planum verticale (55) non declinans, prodibit hac equatio linearum horariarum , T ^ CUP OE OE (2) co et si H notet angulum qm una ex illis cum axe z facit, habebimus insuper yas tangH m = cosà tangp : verum designando per i inclinationem axis aut styli ad planum quadrantis, erit, are i = 90 - 4, tangH = sind tag je. 6. (3) que «equatio quadranti horizontali aque ac verticali regulari competit, annotando, in priori casu, fieri necessario i = A. Jam ad solvendum problema de quo hic precipue agitur, sit 9 de- clinatio quadrantis, ab occidente et axe y ad septentrionem numerata: ut coordinate linearum horariarum. in ipso plano quadrantis jaceant, quod constructionibus magis accomodatum est, recurremus ad for- mulas x sind + x'cosh cos — sing , quarum ope ab uno ad aliud systema . orthogonalium tran- situr: tunc equatio (1) relata ad novas coordinatas, fit z'cosA = a'sinA cosh + y’sind sing Ze Veptpsinf 3-»/cotpcos $^ ^7 ^ (4): indè hæc equatio linearum horariarum in plano verticali declinante yz oritur z'cosA = (sina sind + cotp cosf) ; C A (9) si per H semper notemus angulum unius illarum linearum cum meridiano, prodibit cotH = tanga sinh -p .. (6): que formula ope logarithmorum d facile poterit, si secundum membrum in factores resolvemus, ponendo cotH = Kcos (0 — O) 5 C54) ubi coefficiens K est incognitus : evolvendo, erit cot.H = Ksinꝙ sind + Kcos cos . . . (6^) si formulas (6) et (6’) conferamus , reperiemus y cot, Ksinp = tanga, Keosp = = 1 (6) unde i tangà G) „ Kg? tango = sina tangp et tandem ^ He tanga cotH = aa cos (-/ ...... (8) Plurime alie questiones circa hanc theoriam ex principiis allatis eii possent; sed huic argumento non diutius immorabimur. QUINTA APPLICATIO EX ASTRONOMIA DESUMPTA. Jam questio parallaxium ex principis supra allatis peti potest, si per centrum C terre (Fig. 7), pro initio coordinatarum sumptum, tres axes orthogonales concipiantur; si axis X per punctum T, quod vest eequinoctium veris, ducatur; axis Y in eequatore- jaceat, et axis Z per polum borealem transeat. he syderis L, ope coordinatarum CP, PM et ML, seu x, y, z innotescet : sint d Parone LC syderis L a centro terre, æ ascensio recta TN, à ejus declinatio LN: ex triangulis CM et CML deducuntur x = dceoszcosd, y = dsina cos), z — dsind: . . (a). Sint insuper X, Y et Z coordinate orthogonales situs observatoris A, a’ et d“ ascensio recta zenithi et declinatio aut latitudo geocentrica, et radius CA == 7: habebinius X = rcose’ cosd’, Y == rsina' cos, E sind“: . (2). Tandem si situs observatoris statuatur pro initio trium novorum axium orthogonalium x’, y', z' respective parallelorum precedentibus, et no- ; 1 (55) tentur per d distantia observatoris a sidere et per a et 3” ascensio recta et declinatio apparentes ejusdem syderis, prodibit * = d'cosa!' cos”, y = d'sinz" cos)", z' = d'sind" . . (5) Porro per se patet inter hasce coordinatas, existere relationes * x—X,y-—y—Y,z—z—Z que 17 (1), e» (5), mutantur in sequentes cosg” cos” = deosa cos? — rcosa/ cos rl dle dsina cos — ina cos ^ d'sind" = dsind — sind’ Si secunda et tertia «equatio successive per primam dividatur et ponatur r j^" sin m, litterâ 7 designante maximam parallaxim altitutidinis aut parallaxim horizontalem , prodibit ‘sing cos) — siny sina’ cosg” cosa cos? — sin cosa! cosd” AGTE ge cosg” (sind — sinr sing") 1 8% = "cosa cos) — sinr cosa’ cos)’ ^ ex quibus formulis innotescit locus apparens syderis, ope loei veri et maxime parallaxeos altitudinis aut parallaxeos horizontalis. tanga” — APPLICATIO SEXTA E MECHANICA DESUMPTA. Quemadmodum in quovis corpore rigido, centrum inertie est punc- tum maxime memorabile cujus ratio per universam mechanicam latis- sime patet, ita axes principales qui simul sunt axes gyrationis, liberi, in quovis corpore non minus sunt notatu digni, cum iis universa doctrina de motu corporis, innitatur. Dubitandum est an ante Eulerum, hanc pro- prietatem corporum universalem esse, quod in quolibet corpore tres certe dentur axes gyrationis, liberi, quis unquam invenerit, si de Segner excipiam qui eamdem proprietatem omnibus corporibus competentem demonstravit in programmate sub titulo: Specimen theorie turbinum : Hale, Anno 1755 promulgato, Vid.: Theoriam motús corporum. soli- dorum seu rigidorum, auctore Leonh. Eulero. ( 56 ) . Momentum inertia /p*dm, respectu habito ad axim cujus directio est data et que per initium: coordinatarum transit, ex sequenti formulâ de- finitur Jp*dm = sina fa*dm + sing fy*dm + sin*y fzdm — 2cosz cos) fxydm — 2cosz cosy fxzdm — ac cosy fyzdm. (1) ubi valores integralium per totum corpus M extendi debent, dm denotat. elementum masse M; a, , / denotant angulos inter axes x, y, z et axem ad quem refertur momentum inertiz masse M, et p normalem ductam ab elemento dm ad axem momenti. Porro in tractatibus de mechanicâ, demonstratum est per quodlibet punctum corporis solidi transire tres axes orthogonales quorum respectu, si . habeantur ut axes coordinatarum , fiunt > Jeydm — o, fxzdm = o, dm o — (2) Axes hac proprietate gaudentes , principales dicuntur, et momenta inerti; relativa, momenta inerti principalia. Haud difficile est ex datis cujusdam corporis momentis inertie, respectu trium axium princi- palium, concludere ejus momentum inertiee respectu cujusvis axis per centrum inertiæ ducti. Itaque pergamus ad investigationem axium qui conditionibus (2) satisfaeiunt. In hunc finem, sint AX’, AY’ et AZ’ axes de quibus sermo est, ita ut ry dm = o, fx'z'dm 2o, fyzdm0;..... (5): nunc utendum formulis > x = ax 4 aly + a"z, y' = bx 4 bly + b"2', z= ex + cy + c"z (4) qua locum habent simul ac sequentes (part II.), aparta” =i ab + a'b + a" b" = o (5) « b* Hb -- 5^ — 31 ac + a'c' + a"c" o (6) ete ＋ e = 1 bc + be! + b" c" — o Substitutionibus (4) in formulis (5), peractis, si, brevitatis causa , ponamus fodm =P, m =P", fzdm z P" Jxydm =Q, fxzdm = O, frzdm = Q" habebimus tres æquationes (Pab + deer + Bet) AD bu") UHN) (prawa | + P'a"b" i \ Lo f | (9) (57 ) Pac + Que + ca!) + Q'(ac" $ ac”) + Q" (a'c" + a") (8) 4 + P'a'c' + PA“ m Pho + Qc + be’) + Q'(bo" + AEE LTN | =o = o0 + P + P” b"c Ud Ex æquationibus (5), (6), (7), (8) et (9) eliciendi sunt valores novem quantitatum a, b, c, etc. Ducendo æquationes (7) et (8) respective in c et 5, et subtrahendo posterius productum ab altero, oritur P'a' (eb — bc") + Qa(cb' — be’) + Q'a" (cb! — be’) } op PV“ bc") + Q'a' (cb - + Q"a' (e“! — b"c) ? undè l (P’a’+ Q¢+Q"a") (cb’— be’) + (P"a" + Q'a -- Q"a^) - = o (10) Ducendo easdem equationes in c' et 57 dein subtrahendo ulterius pro- ductum a priore, prodit, post reductiones, (Pa4-Qa' + Q'a a") (eb -e "E Q'a --Q"a a”) (S —c' b") . (11) Verum ex duabus primis eten (6), facile eliciuntur sequentes cb — bc" a’ a’ (cb'—bc') + a" (cb — bc") = 0 | | de 5 a (cb! —bc') +a" (b'e c" e! b^) = 0 unde bc" —c'b" he a Gente. Gg” substituendo hos valores in æquationibus (10) et (11) per (cb! — c'b) divisis, nascuntur. (PPP!) a" — Qaa" Haat + Q" (Ude % (12) (“ — —P) deu eu M GET ar =o... (13) et consequenter, (P' —P) aa! N — 1") G --Q"aa" — o... (14) que in nonnullis casibus, loco unius ex Lado: commode inser- vire potest. Equationes (12) et (15) simul cum -a a — 1 collecte , suppeditabunt valores quantitatum a, a’, a” ex quibus jam concludi poterit positio axis mutati «’. Ponendo (58) r a a r t, a u, undè aS at, d'=za’u, a a habebimus I u £ "n a NM ie = , € ^ ——————— = ———————— i quer dr guis puse relie Vitete et sic eequationes (12), (15) et (14) has induunt formas Q + Q'ut 3-(P"—P)u—Qr—Q"—0...... (127) Oe + Q'ut -E(P"—P)z—Qu—Q'—0...... (137) Qe -F(P'—P)ut— Q — Q"t — Q'u = OTN (14^) quarum ultima ex duabus precedentibus sequitur, ut jam annotavimus. Si ex duabus primis eliminetur 2, nascetur æquatio solam incognitam u exhibens, que erit cubica et unam. certe realem radicem prebebit , cui respondebit valor realis quantitaüs ¢, et ex relationibus (15) valores reales quantitatum a, a’, a” eruentur. Porro nihil impedit quominus pro axe a’ statuatur recta cujus positio ex his valoribus a, a’, a” concluditur, axibus y’ et z' in plano normali ad axem x^ jacen- tibus et quocumque modo positis. Respectu horum axium, æquationes (12^) et (15^) et proinde sequentes Jey dm= 0, fz z'dm = o locum habent , qo conclusio per se patet. His positis, n axem x’, et ab axibus y' et z’ transeamus in eodem plano ad axes y" et z" qui simul cum axe x’, conditionibus Jx'y"dm = 0, fx'z"dm=o, N em =0..... (16) satisfaciunt: in hunc finem utendum est formulis y! = y" cosa sina; z' = y! sing + z” cosg , ex quibus concluduntur y" y cona T eS z" = — y'sina + z'cosa denotando per a angulum (% „). His valoribus in formulis (16) sub- stitutis, duze priores, sine ulla determinatione anguli z, locum habebunt, et ponendo, brevitatis causa, Jv^dm =R, fz^dm-W, fy'zdm-S prodit hac unica æquatio H | | C39) (R -R) sina cosa + S( cos'a — sin?) = o undé Ya e aon NE ange . dga que suppeditat duas radices reales quarum. una positioni axis y”, altera positioni axis z" determinande inserviet. ADDITAMENTUM. " Interpretatio functionum (12), (paginâ 8), vel saltem unius ex illis , non superflua videbitur. In hunc finem, contemplabimur v. g. relationem n" p" — p'pn"'— m', ponendo / = 1: sint sas, Wests „* a, Y == ( "Iu M Hein > - (M) equationes duarum rectarum 7 et /" relatarum ad axes orthogonales, et per initium ductarum. Nituni est has rectas in me T cujus squatio est zz Av ＋ By, esse sitas, si relationes 1 Aa! + Bb’ = 1, Aa" + Bo" — 1 locum habeant, in quibus . atag 3 y—b" a” — 47 Amy pne Be ppp tase) al) Verum si per w, Pet ; a”, B” et “ notemus esum Cap (^y) et (J, z) S, x), » UJ) et (7, z), habebimus UA A Fane , y- COS uL. COS py cosh = — 534 zi cosy? cosy" cosy”? cosy” et ponendo 7’ = cosa’, n" = pad n= eon; p'— cosa", p" = cosh", In p" = cosy", valores A et B fient m Ml! Pnl oem m kan n' 2 —P n 32 n — n'p rz n" — np" 7 F. n'p" C49) | Porro cosinus ri pam planorum x et e, sic prodit n"p 4 SA p" nt cos (, yz) == 1 TETT = VU p PSU +( pn n” —n B et, nen 8 76 eqúatioris (Pag. 8.), scilicet Am (np „% p!!! y d (pn e as — n'p"y E Sp pn" = is P == 1 i oritur cos (v, Wal se T (1) Nunc si tres recte orthogonales J, J, /" quarum due posteriores ope equationum (M) jam sunt expresse, et site in plano m, pro axibus coordinatarum , , et z' habeantur, angulus (7, yz) sive (V, yz) aequalis erit angulo (a“, &) inter duas normales ad plana r et yz, quem littera æ jam indicat et cujus cosinus. est mm’: exinde æquatio (1) abit in sequentem nes m» spur lea Duopr. AE (2). Notum est conditionem sub quá recte 7. et 2” — fiunt, versari in relatione o = aa’ + bb' + x = cosa co“, + bliss cos" ＋ cosy’ cosy” quæ ad sequentem revocatur 0 n'p' + n"p "nm +7'"p m Si rect Z et 7, 1 et /" ad angulos rectos sibi invicem insistere debeant, erunt dos Lom" 'p"” + mp” o = mn! + m'n " + min n!!! Porro cum formule (12) [ pag. 8] consequuntur ex formulis (8) [pag. 7], quibus præcedentes annumerantur , necessario recte 2, J, /" jam defi- niuntur orthogonales. TANTUM. » , 20. . ad trigonum URS, C41) = 2 2 $. esin + feos ERRATA. esin — feos ma A " — TPR Soh ANTONII HENRICI VAN DER BOON MESCH, DELPHENSIS, MEDICINE STUDIOSI IN ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA COMMENTATIO IN QUJESTIONEM a NOBILISSIMO ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM er PHYSICARUM IN ACADEMIA GANDAVENSI anno M. DCCC. XXI. prorosrram. » Weram fermentationis Vinose naturam investigare et indolem fer- v menti huic fermentationi producende idonei determinare , nec non » e sufficienti experimentorum serie eruere, qucenam sint aëris car- » bonici in hac fermentatione partes. QU PREMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC, XXII. 4 n Eris OC QUII (anes 1 Wi PREFATIO. Responsurus ad hanc de fermentatione vinosá qucestionem optimum duxi ejus ordinem proxime sequi; atque adeo primum agere de na- tura hujus fermentationis , deinde de fermento huic apto ; denique de partibus, quas in hac fermentatione agere Acidum Carbonicum suf- ficiens experimentorum docuerit usus. Ita enim videbatur optime satis- fieri posse voluntati Clarissime Facultatis, cui paruisse eo magis gaudeo, quoniam ipsa rerum indagatio cuique manifestum facit, tribus his capitibus omnem de fermentatione vinosá disputationem et comprehendi et absolvi posse. Sed natura fermentationis cum non ex- poni possit, nisi et fermenti et acidi carbonici ratio. habeatur , quantum opus videbatur, et res postulabat, quae in duobus capi- tibus tractanda et probanda sumsimus , ut in primo tractata et pro- bata sumerentur, et necesse et fas erat. Erant autem ea ampliora et graviora , ut in transitu quasi et festinanter absolverentur , atque —— en € - —̃̃— eee molestum erat rumpere continuo sermonem s molis quaestionibus , > et paulo longioribus ad eas responsis a proposito aberrare. Tantum vero abest , ut absolutum quoddam et consummatum opus Tibi Lector! offerre. mihi videar, ut virium tenuitatis optime con- | scius , benignitatem tuam et benevolentiam enixe polius rogem. Hanc autem benevolentiam magis optanti quam speranti fateri mihi liceat, me studuisse non rivulos consectari sed ipsis fontibus uti, cumque probatissimorum auctorum lectione: conjunxisse proprium observationum et experimentorum usum. Nunc autem , nihil amplius premisso, rem ipsam adgrediar. : = CAPUT L DE FERMENTATIONIS VINOSA NATURA. Doi vite vinculo plantarum et animantium natura valde. mutatur : partium coherentia solvitur et tollitur, earumque nove fiunt et simpli- ciores copulationes. Hae mutationes nomine fermentationum comprehen- duntur, desumta voce ab intestino motu, qui illas concomitari solet. Genus autem fermentationum non unum est, sed varium et universe triplex : harum putridum frequentissimum est, et plantis et animalibus commune ; alterum acidum est, et acetum facit maxime e plantis; ter- tium fere plantis proprium est et vinosum dicitur: hujus natura jam in- daganda et explicanda est. Quod ut ordine faciamus, primum de materiis et conditionibus agemus , que requiruntur ut vinum fiat; deinde phe- nomena hujus fermentationis enarrabimus; tertio de fermentatorum li- .quorum vel vinorum natura disseremus, ut quarto ex his omnibus col- lectis et collatis appareat doctrina vel theoria fermentationis. Ad plantarum principia, que requiruntur, ut vinum fiat, maxime pertinet saccharum. Vinum ex aqua et melle tantum fieri , scribit Plinius. Hoc aqua et fermento admistis fermentescit. Suave uvarum mustum, et omnes fructuum dulces succi, ficorum , cerasorum , grossulariarum , mororum , ruborum, sambucorum, pirorum , malorumque omnium generum , granatorum, punicorum, armeniacorum , persicorum fervent; et austeri non ante fermentescunt, quam iis saccharum vel mel additum est. Suaviora vina fiunt e dulciori musto; cumque uve regionum cali- darum dulces sint, et ad maturitatem perveniant, frigidiorum acerbe sint et acide, ex his vina dura fiunt, tenuia, infirma, ex illis lenia, generosa, perennia. Illa tamen possunt corrigi, modo cum dulci musto (6) confervescant. Quod jam Columella docet , scribens (1): » Mustum quam » dulcissimi saporis decoquatur ad tertias, — Ejus defruti sextarius in duas » urnas musti adjicitur , si mustum ex vineis collinis est: sed si ex » campestribus, tres heminæ adjiciuntur. Patimur autem, cum de lacu » mustum sublatum est, biduo defervescere, et purgari. Tertio die de- » frutum adjicimus. Deinde interposito biduo, cum id mustum pannen » cum defruto deferbuerit, purgatur et ita as in binas urnas." Plus defruti musto ex campestribus vineis quam ex collinis recte adji- citur. Nempe ut canit poëta, apertos Bacchus amat colles (2), i. e. apricos: Cato et Varro dicunt locum ostentum soli (3): nimirum solis tepores valde prosunt vineis; exdemque solo sicco et soluto , quod radicibus facile humorem subministrat, et perflatu modico, lenique gaudent. Dulcedinem et animam inprimis sol uvis dat. Quare, ut precipit Columella (4) » Vinum suave, firmum, corpori salubre fit, si uve leguntur, in sole » per triduum expanduntur, quarto die meridiano tempore calide uve » proculcantur, mustum lixivum, hoc est, antequam. prelo pressum sit, . » quod in lacum musti finiri alm : cum deferbuerit , vinum a fe- » cibus aliquantum diffundi | Fervent etiam latices, qui de arboribus vulneratis verno inprimis pora pore stillant, bettulæ, juglandis, vitis (5). Semina plantarum culmiferarum, graminifoliorum, : spicatarum , ce- realium dictarum, frumenti turcici, hordei, secalis, tritici milii, oryze fervent, sed ante macerata ad germinationem | ducuntur. De qua maceratione et germinatione mox brevi. dicemus. Nunc animadvertimus hac ratione illorum saporem blandum et dulcem fieri, nato saccharo. Ex amylo etiam vinum fit. Clementius scribit (6) Anglos jam diu neque eum detrimento spiritum vini confecisse ex hordeo, quod. non (1) De re rustica Lib. XII. c. 21 Edit. Gesneri. (2) Virgilii Georgic. L. II. V. 115. (3) Cato de re rustica C. VI. Varro de re rustica Lib. I. c. XXV : sed quale solum et coelum postulent, et quam celi regionem spectent vinew , Columella (de re rustica Lib. III. cap. I. § 8. cap. 5. $ 12. et cap. 12. $ 5.) tam præclare docet , ut nil supra. (4) L. €. L. XII. c. 27. (5) Vid. Plinius Hist. Nat. L. XIV. c. 9. Boerhaave chemia val. II. p. 170. (6) Annal. de Chim. et de Physiq. T. V. p. 422. (7) germinaverat: additque se, rei periculo facto, ex fecali germinante non plus spiritus vini fecisse, quam ex crüdo ; idemque Proustium. assen- tiri. Preterea ex amylo fortem spiritum ce legitur in literis ad Gay Lussacium; insertis in tomo XIII annalium disciplinarum chemicarum et physicarum. Res confirmatur ab Hermbstædtio, cum recenseat viliora corpora, e quibus, cum frumentum pluris constet , spiritus vini confici possit (1): et jam dudum ex Plinio, maxime e Boerhaavio colligi po- terat: nam ex nucleis pineis, et que in hortis gignuntur, e radicibus et seminibus fieri vinum seribit Plinius (2): et Boerhaavius non tantum fervere narrat semina plantarum , quie matura. atque sicca in pollinem tenuem conteruntur, et preter frumenta recenset semina cucumerum , cucurbitarum, melonum, peponum, porro leguminum siliquarum , sed etiam que oleo pingui sunt perfusa (arte tamen hoc amittere et far fieri possunt ) nuces — bippocastaneas ,' suglandes, cocos, pista- cheasque (3). Mustum defrutum vel defervitum potest in annos servari, ut veteres solebant facere , et quidem exsiccari , non effervescere. Nempe ut ferveat, _ debet liqui, atque aqua esse temperatum, nec parcius, nec mimis. Nec mél, nec syrupus, nec musta aut tenuia et diluta, aut spissa et exsic- cata fervent et vinum fiunt. Solvit aqua illorum coherentiam, et alit fermenti vim. In terris calidis ccelo ardente, ne nimis deferveat mustum, ponitur in lecis obscuris , aut sub terras; in magis temperatis ut ferveat, aut sole calefit aut igni. Si friget mustum, non mutatur. & Mustum si » voles totum annum habere, scribit Cato, in amphoram mustum indito, » et corticem oppicato , demittito; in piscinam post XXX diem eximito; » totum annum mustum erit (4).” Et Plinius: « Quod Graci aigleuces » vocant, hoc est semper mustum. ld evenit cura, quoniam fervere » prohibetur. — Ergo mergunt e lacu protinus in aqua cados , donec bruma » Meer et consuetudo fiat "n GP Contra ex uvarum musto (a) Hermbst. Archiv. der Agrieultar-Chentie T. U. p. 281 seqq. (2) Lib. XIV c. 16. i (5) Boerhaave Chemia, Vol. II. p. 169. (4) L. Lc. CXX. (5) Hist. Nat. L. XIV. c. 9. C8) lectarum, cum sole tepeant, longe melius vinum fit (1). Experientia do- cuit, mustum cum calorem 12 graduum thermometri Reaumurii non habet, non fervere: ut ferveat ad minimum requiri 15 gradus; si multo magis incalescit, perdi; Tanitürmque prodesse caloris constantiam in aëre (2): l i Sed neque saccharum aqua dilutum et bene calefactum fermentescit, nisi additur fermentum. Quale cum Boerhaavio sensu vulgari dicimus corpus, quod fermentationem excitat, auget, promovet. A Grecis buy dicitur; et quamquam omnia fermentationis phenomena non per- spexerunt, ex analogia vocis conjici potest, quam diligenter eadem ipsa observaverint. Inest in omnibus fructuum succis qui fermentantur. In musto uvarum suo loco tenetur principium forma et indole ad fermentum cerevisie accedens , à quo depurgatum mustum non aniplius fervet. Simile principium habent pruna , mala, pira, cerasi, alii fructus. - In deliciis habebant veteres mustum. Quod ut integrum servarent , multa arte vasa et dolia obliniebant et picabant. Atque sic cum nullus aëris ad mustum esset aditus, mustumque bene etatem ferret, jam colligi potest, musto aére opus esse ut ferveat. Sed inter chemicos non convenit, num aër in fermentatione requiratur. Sunt qui ex suis experimentis con- cludéndum putent, ara nihil conferre ad mustum vinum reddendum; sed solummodo eam prestare utilitatem, ut aéra carbonicum excipiat , quem diffundat: quare dicunt. fermentationem in vasis clausis fieri, modo per tubos acidum carbonicum deferatur: (3). Sic III. Chaptalius cum comperisset, neque aéra musto absorberi, neque in vino reperiri, sed unà cum acido carbonico efferri, acido autem carbonico impediri fermentationem, concludit , aéra nihil conferre ad fermentationem, sed , cum vehiculum sit acidi carbonici, sic fervorem adjuvare: cumque ob- servasset ex fermentescentibus mustis in aére libero multum spiritus vini (1) Vid Chaptal lart de faire le vin p. 95. Ed. 1. p. 19. Aunal. de Chimie T. XXXVI. ag. 6. 7 e Annal. de Chim. T. I. p. 7. Plutarchus ipse jam observavit frigus impedimentum esse fermentationi ; atque musti calorem dependere a temperatura atmosphere. Vid. Quest. XXVII. (3) Vid. Fourcroy system. des connais. Chim. T. VIII. p. 126. Lavois. Trait. de Chim. T. I. p. 147. Thenard Trait. de Chim. T. III. p. 387. Anual. de Chim. T. XXXI. p. 502. Annal. von Crell p. 43. B. IV. S. I. a. 1789. p (9) calore dissipari ; acidumque carbonicum multum spiritus secum ferre , gene- rositatem vini in vasis clausis fermentati a retento spiritu repetivit (1). Sed experimenta a Gay Lusacio instituta probare videntur mustum sine auxilio oxygenii non fervere, quamquam sine eo in vasis clausis fermen- tum cerevisiee syrupum simplicem fermentare facile confirmant, Trans- fudit sub mercurio in campanam , in qua aliquantum oxygenii inerat, mustum : aliud in aliam campanam , omni aëre carentem. In illa brevi mustum fervit, absorpto oxygenio, ut monstrabat Voltze eudiometrum : in hae prorsus nihil, etiam, post multum tempus: cumque observasset mustum integrum , uh aére servatum z usque ad gtadum aque ferventis in vasis bene clausis calefactum , deponere facem; neque deinceps posse Ae eh ih neque hane facem fermentare; contra fecem musti in aëre fermentati omnino fermentum esse, suspicari ccepit, num mustum fervere posset ‚nisi uve in aére tuse essent : qua de re ut certior fieret, hoc experimentum instituit. In campana parvis botrionibus positis , implevit eam gas hydrogenio subtiliter, ne quid aëris admistum esset; deinde uvas contudit bacillo, campanamque calefecit a 15 usque ad 30 gradus therm. Reaum. : 25 diebus post nullum in musto fermentationis indicium cernebatur; sed admisto gas oxygenio , ecce! fermentatio nata est. Vidit tunc omne fere oxygenium absorberi: sed hoc utrum se cum carbonio, an cum hydrogenio conjungeret, cum volumen gas acidi carbonici centum et vicesies majus esset volumine oxygenii, musto additi, definire non potuit. His autem et multis aliis experimentis edoctus est, oxygenium necessarium esse ad musti fermentationem excitandam ; sed hanc semel natam inceptum opus sine eo posse absolvere (2). Quibus omnibus collatis videtur apparere, mustum in fervendo aére uti, ejusque oxygenium fermento musti arripi: qua de re mox plura. Experimentis tamen Boerhaavii , Lavoisierii , Thenardi, aliorumque constat , sine aére flores cerevisiae syrupum fermentare. Quo major est musti vis et copia, eo melius celeriusque fervet. A (1) Annal. de Chim. T. XXXVI. p. 8et 114. Sed tamen observavit Ill. Chaptalius mustum uvarum im vasis clausis diu manere integrum. Conf. l'art. de faire le vin p. 100. (3) AnnaL de Chim. T. LXXVI p. 245 seqq. conf. Chaptal I. I. p. 102 seqq. 2 (16) Chaptalio observatum est, mustum in dolo deferbuisse die undecimo ; die quarto in cupa duodecies majori dolio: calor autem dolii erat 17 graduum, cups 25 (1). Difficile est definire, quaenam musti mensura ad fermentationem omnium sit aptissima : varia est tum pro natura vini, cum pro consilio, quo vinur fit, In multo musto simul fervente omne quidem saccbarum mutatur, et fit plus vini, sed multum spiritàs vini exhalando dissi patur et nimio æstu et nimio motu intestino, quos rapidus fervor excitat. » Tempus autem, scribit Boerhaavius, ad fermentationem perfectam » absolvendam definiri vix potest PETE quia pro varietate loci, tem- » pestatis, anni, caloris, venti, materiaque ipsius, aliud aliudque ne- » cessarium est, In Africa certe palme vinifere depromtus liquor intra » paucás horas finit hanc suam actionem. In Asia quoque ocissime finit. » Procedunt in Borealibus lente. Aestuante tempore estatis cito, hye- » me tarde, procedunt. Auster eas promovet, retardat Boreas. Succus » uvarum et saccharum vehementia subitanea fervent , lentius alia (2).” Jam phenomena fermentationis contemplemur. In fervore vini cernitur aliqua et singularis phaenomenón series; alia initio, alia in. medio fer- vore, in fine alia. Hec singula enarrabimus. Fervens mustum multa - molitur: intumescere, rarescere, motu agitare , miscere omnia; tunc incalescere, æstuare, turbidum fieri, spumescere , sibilare, erustari , displodere crustam , precipitare „ impetu tollere, spirare vinum, tunc motus componere, purgari, limpidum fieri. » Fit autem ille motus, ut ait Boerhaavius , miris gyris sursum , deor- » sum, ad latera, nec debit quamvis variato impetu omni oant » alius sit, aliusque (3).” Calor iel et æstus aliquando post aliquot horas jam ad summum gradum pervenit; et potest inde a gradu 15 ad 30 therm. Reaum. augeri (4). Nec tamen per omnem liquorem idem est. Seepissime in medio maximus , inprimis cum non tantus fermentationis I— sit, ut omnem M (1) Annal. de Chim. T. XXXVI p. 15. (2) L. L. p. 181, à; Vue , (3) L. L. p. 178. H (4) Chaptal I. I. p. 132 seq. Cn) liquorem. misceat, Si mustum habet admistos cortices , ang, racemos., magis eestuat, -Mustum limpidum et clarum fit pen y et spumescente crusta xd tegitur. j cujus. alice partes delapsa. fæces, iik natantes flores vini dicuntur. | | Bulle acidi carbonici protruduntur continuo, et omnem eg id miscentes et acidum et vinum spirantes disploduntur cum sibilo. Liquor tandem purgatus limpidus et clarus factus vinum est. Et quamquam multa et varia vinorum genera sunt, communem tamen hanc habent naturam, ut primum incitent, animent, exhilarent , jocis, lusibus, facundize , carminibus, saltibus aptent; mox proprios cuique latentes affectus incendant , promant, abscondita revelent; deinde sensus externos, internosque et voluntarios motus turbent , debilitent, tollant , ut nec pes, neque manus, neque lingua, nec mens officium peragat , gum soporem, paralysin , appoplexiam , mortem tandem inferat (1). E diversis materiis vina confici diximus. Si 5 partes sacchari, 25 vel 30 aque, et 1 fermenti cerevisiae commiscentur et incalescunt a 15 usque ad 30 gradus, fervor fit; multe bulle acidi carbonici fiunt, quee se- cum trahentes aliquid esum ‚ Spumam agunt, Post aliquot horas se- datur effervescentia, liquor el, deponit fecem , que albet et di- midium fermenti est additi. In liquore autem spiritus est et acidum, et aliquid singularis. alicujus materiz , sed nihil sacchari. Ut ex hordeo vinum fiat, duos dies in aqua madefit; multum aque imbibit , expanditur , acidumque carbonicum exhalat, ipsius carbonio juncto cum oxygenio, aqua immisto (2): dein exsiccatur 26 horas in foco, et rursus exhalat acidum carbonicum ; humescit et spirat vinum ; germinat , proferens folia seminalia et ridice agens. Nunc cautelâ opus est, ne. nimis æstuans hordeum putrescere incipiat, ne diutius germi- nando nimis farine consumatur. Itaque siccatur , purgatur a fibris, eique 00 Boerh. 1 L p. alos. , (2) Vid. Thomson. System. de Chinf. Tom. VIII. pag. 656. Hec suis experimentis luculen- tissime probavit Saussurius iu eximio opere, quod iuscribitur : Recherches chimiques sur la végétation, qui observavit volumen gas acidi carbonici, quod germinatione granorum effertur, esse equale volumini oxygenii consumti. Vid. I. I. pag. 10 et seqq. Quod attinet. ad germina- (12) aqua fervida infunditur: qua post duas tresve horas defusa , alia atque alia adjicitur, dum maltum penitus maceratum est. Hee aque mustum cerevisie sunt. Quod est fuscum , dulce sapit, ingrate olet, atque mis- tura est e materia dulci , amylo, Watind principio adstringente et mu- cilagine. Jam cum humulo lupulo decoquitur, deinde frigefactum effun- ditur in cupas ut ferveat: sed cum fermentescat tardius, ne acescat , ipsi additur aliquid florum cerevisiz , i. e. spumæ ex malti musto fervente facta et collecte. Nunc tumescit, incalescit, exhalat acidum carbonicum, et quum defervescere incipiat, in cupas minores defunditur, in quibus per aliquot dies fermentatum et spumatum cerevisia factum est. Similia Phænomena cernuntur in ferventibus fructuum succis. Atque sic pope sumus ad vinorum naturam indagandam. Varia sunt vinorum | emi tum que ex fructuum succis, tum que tionem hordei, Proustius fecit praeclaras éiiniratiónor ; analysi enim subjecit farinam hordei ante et post germinationem : : Farina hordei ante germinat : Farina hordei post germinat : Constat ex 4 RSDIAHRVA. QU Ar ot eb oos eve CELL Seb uuo da TR Ea Me ze M dini. 0305 040 VU d QUIA v NAGE ey Tore dene comi Sedehazó. «evil een „„ . . Eel cs st) de FADE Glues: : ũ d Ure A E Rahn : )) , ß Herden mid v ß DANE Vid. Annal. de Chim. et de Physiq. Tom. V. pag. 357. Saussurius quidem 100 partes frumenti non germinati et 100 germinati examinavit et invenit 6 tantum hujus partes mutatas, quarum 35 in mucilaginem , 2+ in saccharum deliquescens erant mutate; forte etiam aliquantum amydini prolatum , ceterum erant farine eedem: Sed animadvertit "heiardus 1. l. pag. 486. se valde dubitare , num Saussurius fecerit frumentum eodem , quo solent , germinare modo, qui iude spiritum vini conficere veliut : hordeum enim germinatione dulce fieri , neque id a 2+ sacchari 400 partibus posse conciliari; sed saccharum germinatione nasci multis experimentis probari potest. Nam et invenit Hermbstedtius Archiv. d. Agricultur Chimie Tom. II. pag. go ét seqq. et Sage Journal de Physique Tom. II. pag. 103. Vauquelinus et Fourcroius invenerunt 6 libras hordei prebere 10 drachmas sacchari; germinantis 4 uncias et 2 drachmas. vide Museum d'His- toire Naturelle Tom. VII. pag. 16 et 17. Quaenam sit materies, quam Saussurius Aordeine vocat, vid Annal. de Chim. et de Physiq. Tom. XI. pag. 385. de necessitate germinationis granorum ante fermentationem vid Thenard. Tom. III. pag. 485. et seqq. Annal. de Chim. et de Physiq. Tom. V. pag. 422. Dictionnaire des Sciences Médicales Tom. XV. pag. 72. Annal. de Chim. Tom. XXV. pag. 37. Saussure I. I. Hermbsted. I. I. pag. 89 et seqq. Westrumb: Kleine Phys. Chem. Abhand. Tom. IV. pag. 18 et seqq. Hanov. 1795. C35.) ex uvarum musto fiunt. Hee illis suaviora, firmiora et salubriora sunt. Horum multitudo et varietas a multis caussis dependet, a ccelo et solo et cultura vinearum; a tempore lectionis uvarum. et feryoris, a fermen- tatione longa aut brevi, a copia musti, a fervoris calore aut æstu, a multis aliis (1). Habent tamen omnia similia principia, spiritum. vini, acidum, tartarum , extractum, principium colorans, oleum æthereum, aquam; sed et copia et copulationis ratione diversa. Atque ad hane na- tura vinorum e pomis, piris, aliis fructibus valde accedit. De singnlis his principiis videamus. Ex vinis spiritus vini destillatione fit. Sed disputant Chemici, utrum lotus insit in vinis, nec ne, utrum fermentatione fiat, an destillatione. Hac illum demum fieri putat Fabronius ; quoniam vinum, si ipsi additur multum. carbonatis potassé, nullum spiritüs vestigium indicat; cum contra. vinum , cui tantillum spiritûs admistum est, hunc monstrat. et reddit, addito carbonate potasse. Præterea observat spiritum e vino non comparari , nisi hoc calefiat usque ad gradus 80 therm. Reaum.: sed spi- ritum vino admistum multo minore calore reddi (2). Huic Fabronii opi- nioni favere videtur mutatio vini, e quo destillatione spiritus factus est. Nempe jam ingrate olet et sapit, neque reficitur, illo spiritu rursus ad- misto. At vero hoc potest fieri, quia calore vini natura mutatur, ut ejus partes semel solute pristinam copule conditionem et rationem res- puant. Eam credo esse vini principiorum coherentiam et conjunctionem, ut unum ab altero avelli non possit, quin omnia et singula mutentur. Preterea observat Chaptalius, acidum carbonicum e fermentato musto exhalatum secum ferre spiritum (3); odores vini Champagniæ auferre fere omnem vino et animam et generositatem ; vina maxime generosa agitata in lagenis exhalando dare spiritum; et vina, e quibus plus spiritus fit, fortius et generosius sapere (4). His speciosis observationibus expe- rimenta Gay Lusacii momentum addunt. Vino enim cum oxydum hy- (a) Vid. imprimis Annal. de Chim. Tom. XXXV. pag. 248 — 98. (2) Annal, de Chim. T. XXXL. p. 299 seqq. et T. XXX. p. 220 seqq. (5) Eam ob caussam putat Chaptalius acidum carbonicum , quod fermentatione vinosa effer- tur, admista aqua acetum fieri. Annal. de Chim. T. XXXVI p. 26 et seqq. (4) Annal. de Chim, T. XXXVII. p. 11 et seqq. (9 drargyri rubri admiscuisset, observavit hoe se jungere cum principiis colorante et extracto: quo facto carbonate potasse facile monstrari spiri- tum (1); preterea in vacuo ad gradum 15, qui est. longe inferior eo, qui in fervore est, e vino destillatione spiritum confecit. is Ttaque in vino inest spiritus, cum reliquis principiis avite conjunctus, Dependet autem a spiritu vini generosìtas: atque usus docet, vinum eo magis celeriusque acescere , quominus generosum est. In omnibus vinis est acidum : in dulcissimis charta coerulea rubescit. Sunt vina quibus acor roprius est; cujus generis sunt, que fiant ex uvis immaturis aut cælo -humido cultis. Quo generosiora vina sunt, eo magis carent acido. Aci- dum malicum est, et in omni fructuum vino et cerevisia inest ; quo et mustum immaturum et sacchari syrupus (melasse) abundat. Si vinum decoquitur, extractum fit bin acris et acidi. Huic lavando aqua aut spiritu aufertur acidum acerrimum et acerbum: quod lavatum et per- colatum multum extracti deponit; ab hoc vero destillatione melius pur- gatur. Cum calcé facile copulatur et subsidet : sic vino affusa aqua calcis acidum una cum principio colorante occupat et precipitat. Est autem. malico aliquid alius acidi, citrici, admistum. Sed memorabile. est, aci- dum malicum facile fieri acetum, ut fit in vino acescente; et ex vinis acidis non tantum parum spiritus confici, sed hunc pu et male note esse, qualis fit ex vino malorum et pirorum (2). Tartarus in omni musto est, sed multus in immaturo. Deponitur in fervore, pars feecis est, et dolia erustat. Est albus vel ruber. Agatho- poli purgatur, et fit cremor tartari. Ejus plus habent vina ex uvis quam e pomis: atque vina ex uvis rubra plus quam alba, plurimum nigra. Ex vinis valde novellis: deponitur lente simul cum animali principio : his vetusta fere carent; t. absoluta fermentatione facta sunt generosiora. 4 Mustum extracto anas Pars ejus fermentatione consumitur : alia cum principio colorante et tartaro secernitur, maxime e vinis generosis : D (1) Annal. de Chim. T. LXXXVI p. 175 et seqq. (2) Annal. de Chim. T. XXXVII. p. 4. Greci solebant vina acida más et terris corrigere conf, Athen. L. 1. C. 25. p. 35 Eustath. in Hom. Odyss. Lib. VII T. III. p. 1575. I. 25. (13) tertia in vinis retinetur: Cum colorante principio avite junctum est, et facit, ut decoctum vinum aquam , inprimis spiritum, coloret. Cum eodem et tartaro e vinis. vetustis deponitur. In vinaceis, acinis et baccis est principium oolorans. Mutat mustum. ex albo in sanguineum colorem maxime post natum spiritum, in nigrum protracta fermentatione: sine vinaceis fermentatum albet vinum. Magnam partem in cupis cum tartaro deponitur. Vina vetusta.aliquando sponte , nova, inprimis nigra, in sole colorem amittunt , coloratis pelliculis depositis. Calx vina decolorat : preceps datum principium, quod neque in aqua frigida et fervida „ ne- que in spiritu suscipitur, sed facile in acido nitrico. Rubra mercurii calx etiam vmma decolorat (1). Ceterum cum Plinio dicimus colores vinis quatuor esse album , fulvum , sanguineum , nigrum (2) À Vina multa odorata sunt et fragrant, suavibus odoribus, gustusque probi , nobilis et pretiosi. sunt. Abundant principio calido, ætliereo; Franci vocant Z'arome; le bouquet. Huic debetur vinorum nobilitas, suavitas, fragrantia, flos et anima, "Vina generosissima minus odorata sunt; sive quod acutiores spiritus odores teneriores ætheris debilitant et tollunt; sive quod longo et vehementi fervore dissipati et corrupti sunt. Vina dulcia etiam minus odorata sunt, ut scribunt veteres; sunt autem vel parum fermentata (fragrantia tamen fervore fiunt), vel generosissima. Est illud æthereum varium et multiplex; ét in aliis vinis perennat, et vetustate nobilius fit, in aliis infirmum et perditur facile. Tenue, subtile et mutabile est, nec patitur a vinis segregari et liquoribus admisceri: calore ocius perditur. Primus spiritus, qui destillatione ex nobili vino fit, videtur fregrantiam vini spirare, reliquus deinceps cérte nihil. Denique i in vinis non raro inveniuntur tartras potasse , tartras calcis, murias polasse et sulphas potasse; sed tantillum, ut de his dicere opere pretium non sit. Atque adeo accedendum est ad doctrinam vel theoriam fermentationis. Si 100 partes sacchari cum 1 et + fermenti et 25 aque efferveant in lagena, cujus tubus terminatur in lagenam mercurii , facta fermenta- tione, in hac reperietur acidum carbonicum, in illa spiritus vini cum (1) Annal. de Chim, T. XXXVL. p. 476. (2) L. I. c. g. ( 16 ) à tantillo materie alicujus albe (1), at sacchari nihil. Sponte jam fit queestio, undenam et quomodo illud acidum et spiritus fiant. Avidum est oxygenii fermentum. Fit igitur verisimile, cum versetur mediis in rebus oxygenii plenis, hoc arripere oxygenium. Jam queri potest, utrum hoc aque dematur, an saccharo. Seguinus (2) putat, aquam solvi, ejusque oxygenium ab hydrogenio avelli; atque ex oxygenio cum carbonio fer- menti fieri acidum carbonicum, ex hydrogenio cum saccharo spiritum vini. Sed hee conjectura parum fundamenti habet. Nam primum in sac- charo longe plus oxygenii inest, quam in spiritu vini; deinde longe plus acidi carbonici fit, quam ex fermento fieri potest. Probabilior adeo altera est. Et sacchari, amissa aliqua sui oxygenii parte, tota natura perditur, solvitur, quie erat, carbonii, oxygenii, hydrogenii copula: hzc autem principia, qua prædita sunt copulandi facilitate et vi, continuo rursus conjunguntur; oxygenium partim cum carbonio, partim cum hoc et hydrogenio. Porro subducto calculo quantum spiritus et' acidi carbonici ex saccharo fiat, in epistola ad Clementium monstravit Gay Lu- sacius. Nimirum si ponitur saccharum factum esse ex 40 partibus car- bonii , 60 aque , idem reductis ad volumina ponderibus, factum erit ex 3 voluminibus vaporis carbonii. 3 voluminibus hydrogenii. 15 voluminibus oxygenii- Spiritus vini autem factus est ex 4 volumine hydrogenii percarbonati 1 volumine vaporis aque: sed volum. hydrog. percarb. equat 2 volum. vaporis carbonii 2 volum. hydrogen. volum. vaporis aque sequat 1 volum. hydrogen. i volum. oxygen. Ut j jam saccharum spiritus vini fiat, debet amittere vaporis carbonii et vaporis oxygenii, utriusque 8 unum, ex quibus duobus unum (1) Thenardus putat hanc materiem non fieri (— vid. I. I. p. 475. (2) Vid. Annal. de Chim. Tom. XLVI. p. 519. Conf. Lavois. I. I. Tom. I, pag. 145. co C17) fit acidi carbonici. volumen: jam redactis ad pondera ; voluminibus, " paret ex 100 partibus sacchari fermentatis wie 515 34 in vini, et 48, 66 acidi carbonici (1). : Est hic speciose excogitatus calculus; ey Kalse babet fermenti ra- tionem, eL mensuram "eee et hydrogenii in saccharo paullo largio- rem ponit. T a Nec tamen unum — fermentatum. fit. acidum dox opis et spiritus. In musto et fructuum. succis , in malto et frumento. crudo sunt principia, que facta fermentatione magnam partem. minuta sunt, in illis extractum, acidum. malicum , in his amylum et hordeum. Vi- norum ex musto-bonitas et generositas maxime a sacchari, fermenti et lartari proportione. dependet. Ex dulcissimo musto dulcia et generosa vina fiunt: nam in eo satis fermenti est ut sacchari insigni parte de- matur-oxygenium ; citius tamen consumptum est fermentum, quam saccharum ; hine generositati adjungitur dulcedo et suavitas: sin autem abundat fermentum, vina acerba fiunt (2) : consumpto, enim saccharo , abundans fermentum, nova facta fermentatione, vinum acidum reddit. Ex uyis tamen parum dulcibus potest bonum adt fieri, sed finis fermen- tationi mature faciendus est; ut fit cum quibusdam vinis Burgundicis $ quorum fermentatio 10 ewe durat (3). Quodsi illud vinum generosius velis, fermentum addendum est; sin hoc velis corrigi , saccharum Wenden est. Sed nimis dulcia, spissa musta tarde et male fervent: iunc admistus tartarus valde adjuvat fermentationem , et e plus spiritus fit. (4). At vero fermentum fermentatione azotum amittit. Dis enim fermenti, materies post fermentationem in liquore invenitur, destillatione parum- ammoniæ dat: et si prorsus inepta facta est ad fermentandum , omne ~ azotum, amisit. De quo azoto quid fiat? Proustius ex suis experimentis . FF (1) Annal. de Chim. T. XCV: p. 316. 0 (2) Greci quamquam forte caussam non intelligebant , ad vinum generosius reddendum, musto addebant farinam corruptam et mel. Theoph. apud Athen. p. - Arist, Problem. Sect. XX. T. 3. p. 756. Spanheim in Plut. Aristoph. V. 80g. (5) Chaptal I. I. p. 118: (4) Journ. de Physiq. T. XXIX p. 6. (18) concludit, azotum cum acido carbonico efferri (1). sed neque Four- croiius , neque Bertholletus, neque alii hanc opinionem confirmarunt (2). Et certe omne acidum carbonicum, quod fermentatione effertur, cum potassa jungitur et sal fit. ) i Alii dicunt azotum in vino esse; nam illud in aceto reperiri , vinum autem cum acescat, acetum fieri. Proustius cum igni tentaret acetatem plumbi, odores ammoniee odoratus. est, et deinde acetatem potasse valde calefaciens , acidi hydro-cyanici vestigia reprehendit. Sed acidum aceti- cum si ex acetate potasse per acidum sulphuricum colligitur, et deinde satur fit soda puree , decocta aqua, sal fit, cujus acidum facta destil- latione purum est, neque ammoniz , neque acidi hydro-cyanici monstrat indicium (3). Haec Trommsdorffii experimenta firmantur a Roseio, Gay Lusacio, Thenardo, qui acidi acetici principiis azotum non adnumerant (4). Observat autem Meertenius eum acidum sulphuricum infunderet ace- táti potasse exsiccati, se vidisse vapores rubentes, spirantes odores acidi nitrosi. Cum hoc primum videret, suspicatus est aliquid nitratis potasse, ut sepe fit, potasse admistum fuisse: quare ut omnem evitaret errorem, sodam ab omnibus sordibus et salibus purgavit, eamque acido acetico saturavit. Jam facto experimento pristinum tamen eumdem ob- servavit eventum : nam ex acetate sodæ affuso acido sulphurico factus aér, admisto aére atmospheerico, in rubrum colorem mutatus est, vo- lumen autem aéris imminutum (5). Hee experimenta repetivi, et si- milem eventum comperi. Sed cum acida facile in se suscipiant principia animalia, a quibus non nisi difficillime purgari possunt, ut optime docet acidum phosphoricum ex ustis ossibus factum, potassam e tartrate potasse acidulo per combustionem factam , saturavi acido acetico, ex acetate plumbi destillatione facto; atque huie acetati acidum sulphu- ricum affudi; et vero tunc nullos rubros vapores observavi, etiamsi (1) Journ. de Physiq. T. LVI. p. 115. Klaproth. Wolf. dict. de Chim. T. LI. p. 592. (2) Annal. de Chim. T. XLVI. p. 313. Thenard. I. I. P 475. (5) Annal. de Chim. T. LVII. p. 191 seqq. (4) Vid. Klaproth. et Wolff. I. I. Tom. I. pag. 56 et Gay Lusac. et Thenard. Recherches Physico-Chimiques Tom. 1I. pag. 508. (5) Vid. L. A. van Meerten , over de broodgisung p. 48 seqq. que docta disputatio aureo nummo coronata fuit. Cig) sæpius repetito experimento. Credo igitur acidum bydro-cyanicum et ammoniam et rubros acidi nitrosi vapores non ex acido acetico fieri, sed e sordibus acido admistis. Videamus nunc an azotum forte in spiritu vini sit. Saussurius tribus modis naturam spiritiis exploravit; ope lampadis per aéra et oxygenium ; per oxygenium ope eudiometri Volte; ope tubi fictilis. Invenit vero ex quocunque modo combusto spiritu aquam fieri ; atque in hac ammoniam inesse; huic aque infuso acido muriatico sal ammoniacum nasci, ex quatuor et dimidia aque unciis, tria grana salis: porro in 100 partibus gaz hydrogenii percarbonati inesse 2, 57 gaz azoti, spiritumque concludit factum esse ex 43, 65 carbonii, 37, 85 oxygenii, 14, 94 hydrogenii, 3, 52 azoti (1). Sed póstea his experimentis diligentius repetitis, in gaz hydrogenio percarbonato facto ex spiritu in tubo fictili, nihil azoti reprehendere potuit: modo illud continuo exploraretur, neque in aqua, cui semper aliquid aéris admistum est, neque in aére versatum esset: porro observa- vit usus machina Meunierii in aqua et ex spiritu et ex «there com- bustis facta ammonic vestigia; sed simul comperit, hydrogenium purum et quodvis corpus, hydrogenio abundans, azoto carens, cum simili modo comburantur; ammoniam aut acidum nitrosum admistum habere, ipsum autem aéris azotum consumi; et concludit spiritum factum esse ex 51, 98 carbonii, 34, 32 oxygenii, 13, 70 hydrogenii (2). Itaque quid de azoto fiat, latet. Estne igitur compositum, ejusque principia fervore alia ratione junguntur? Forte tempus et usus rem illustrabunt. Nunc fermentationis doctrina imperfecta est post Fabronii, Westrumbii ; Lavoisierii, Bertholleti, Proustii, Thenardi, Saussurii, Lusaciique — Ceterum videtur primo capiti esse satisfactum, et tempus ad alterum progrediendi. (1) Journ. de Physiq. T. LXIV. p. 557 seqq. (2) Anual. de Chim. T. LXXXIX. p. 275. seqq. ( 20 ) CAPUT II. DE INDOLE FERMENTI. Lubet jam paullo accuratius indagare et ostendere fermenti indolem. Nam hac cognita clarius perspici potest omnis fermentationis actus. Et vero de illa exsistit inter chemicos controversia. Constat flores cerevisie per excellentiam dici fermentum. Merentur ita dici. Nam non tantum farina his fervet, acidumque carbonicum et Spiritum vini exhalat, iisdemque tum cocti dulcium cerealium malti, tum expressi dulcium fructuum , pomorum, cerasorum, aliorum succi singulas omnes fermentationis partes absolvunt; verum hi ipsi syrupum simplicem vinosum reddunt. Horum igitur florum indolem bene cog- noscere cum necesse sit, omnium primum hanc indagabimus. Et qui- dem valde compositos hos flores invenimus. Nimirum eorundem nature cognoscende viam, a Westrumbio apertam, secuti in iis semper inve- nimus et gluten et saccharum , spiritum vini, acida carbonicum, aceticum. Sed quoniam omnis sui experimenti a Westrumbio tota datur ratio , cum Westrumbiana experimenta et fide et dignitate mha yo valeant, ea memorabimus. , Facti erant flores, quibus Westrumbius usus est, e malto, è duo- decim hordei et trium frumenti partibus (1). Sunt albi et tenaces, vinum Spirant et acidum sapiunt, agitatique spumescunt , aliquid visci albi praeceps dantes. Diligenter factis et repetitis experimentis constitit, duas (1) Chemische Annal. V. Crell. BI. pag. 4. 1796. ubi hac prin dissertatio chemische Untersuchung der Bierhefe, nebst Beschreibung einer kunstliche Hefe. (ar) libras florum , vel 15360 partes, compositas esse 15 acidi carbonici, 10 acetici, 45 malici, 240 spiritüs vini, 120 extracti, 240 mucilaginis , 315 sacchari, 480 glutinis, 13595 aque; quarum summa est 15060; iisque porro adnumerandas esse 69 partes calcis, 13 alcali plantarum, aliquid sacchari lactis, acidi phosphorici, et terre silicie (1). Modum, quo hec omnia reperit, cum perspicue referat Westrumbius, possemus addere; sed potius cognitum ponamus, et silentio pretereamus. At jam sponte oritur queestio, sitne hec universa florum miscela necessaria ad fermentationem ; ut non hzc illave pars deesse possit, quin nulla fiat fermentatio; an in miscela sit pars, que unica et propria fermentum est, queque in sua fermentationis actione reliquis principiis quamquam egregie adjuvetur, tamen carere potest. Cognitum est siccatos cerevisiæ flores aptos esse ad fermentationem proferendam. In his autem neque spiritum vini, neque acida carbonicum et aceticum reperit Westrumbius (2). Unde adeo docemur neque spiri- tum, neque hec acida ad fermentationem esse necessaria. Usu etiam comperimus, neque hzc singula principia seorsim fermentare , neque cum mucilagine, saccharo, acido malico commista. Est autem experi- mentum quod clare indicet, a quonam tandem principio proficiscantur vires florum. Nimirum cum hi colentur per chartam aut linteum , ma- teriem deponunt, ceterum toti percolantur. Hec autem materies musto cerevisie et syrupo simplici admista utrumque fermentat. Contra bene percolati flores musto syrupoque frustra adduntur ; inertes sunt et effceti ; amissas vero vires recuperant, addita ista materie (3) cujus indolem monstrent he proprietates. Westrumbius invenit si flores cerevisiee incalescant ad gradum 180- 200 therm. Fahr., hanc, quam volumus, materiem cogi, floccos albes- centes nasci , mox cohærentes, eosque ablutos tenaces fieri et adherentes: quod si magis calefiunt, turgescere, nigrescere, atque adustum olere, tamquam adustum cornu: porro in acido acetico suscipi, atque æthere sulphurico in floccos albos converti. Ex quibus experimentis cum ratione (1) L. I. (2) L. I. p. 13. (3) L. I. p. 15. (22) poterat, quam fecit, petere conclusionem , nos ulterius hanc materiem examinavimus. Atque ea destillatione dedit aquam ammoniacalem , oleum- que adustum : eamque vidimus facile putrescere , et in acidis et alcalibus suscipi; cogi autem alcohole et chlorico sub forma floccorum alborum , gallarum infuso sub specie filorum. Horum igitur omnium experimen- torum computata ratione, patet hanc materiem ad naturam animalem accedere, et proxime ad gluten esse referendum. Dicimus ad gluten proxime esse referendum. Nempe non possumus iis assentiri chemicis , qui hoc cerevisiae fermentum albumen habeant: in quibus Seguinus. Nam quas retulimus proprietates maxime ad gluten pertinent : et musta cerevisiz , e quibus flores fiunt , multum glutinis habent, parum albuminis. Sed de glutine et albumine aliquando non convenit inter Physicos. Nam quam in quibusdam plantarum succis materiem pro glutine haberet Rou- ellus aliique, eam albumen declaravit Fourcroiius (1). Cui postea deinceps sese opposuit Proustius , Rouelli sententiam non male vindicans (2). Nunc etiam Seguini opinio hoc experimento debilitatur, quod gluten farine agat instar fermenti, albumen ovi id minime possit. Sed et diximus nostram materiem proxime ad gluten esse referendam: quoniam non- nullas habet proprietates, a glutine paullulum diversas. Etenim et ipsius color glutine albior est, et minor tenacitas, neque tam firme ad- hzret corporibus, longeque facilius in acidis suscipitur. Atque ut firmetur nostra de glutime disputatio, videamus an ratio proventüs glutinis in cerevisi: floribus, ejusdemque a farine glutine differentia reddi possit. Scimus probabilibus Hermbstaedtii (3), Einhoffii (4), Vauquelini et Four- croi (5) experimentis, in cerealibus quantum glutinis insit: scimus ejusdem Hermbstaedtii et Proustii experimentis, quantopere germinatione mutetur cerealium natura. Quod etiam Boerhaavium non fugit. Scribit enim (6). » Quum triticum crudum ore manducas, gluten facies vix ulla (1) Annal. de Chim. T. III. p. 259. System. de Chim. T. VIII p. 84. (2) Journ. de Physiq. T. LVI. p. 97 et seqq. (3) Archiv. T. I. p. 95 et seqq, (4) Neues Algemein Journ, der Chim. V. Geblen T. VI p. gt. (5) Museum d'Hist. Natur. T^ VII. p. 6 et seqq. (6) L. I. p. 175. ee eo ae e" ( 25 ) » mansionis protraete patientia attenuandum. Postquam vero triticum » in maltum redactum in ore conteris, sane molliter in saliva liquescit » penitusque solvitur." Sed Proustii experimento edocti sumus (1), ter- tiam glutinis partem in fermento germinante vel malto esse. Jam hujus principia magnam partem in aquis suscipiuntur; nec tamen integra, ut amylum, quod gummi factum est. Ad ea autem principia in aquis sus- cepta pertinet etiam gluten. Non tantum enim probarunt Vauquelinus et Fourcroiius (2) id in aqua posse suscipi: sed affirmant Thomsonus (3) et Doebereinerus (4) idem in decocto malti esse: qua de re etiam nostris experimentis certi sumus. Nam gallarum infuso et chlorico ex malti de- cocto gluten expulimus. Itaque verisimile fit principium glutinosum florum cerevisiæ suam debere originem glutini, cujus multum in frumento et hordeo inest; quodque tum germinationis, tum coctionis et fermentationis vi nonnihil mutatur, aptiusque fit ad fermentandum. Nam et decoctum | malti affir- mamus nullis floribus cerevisie indigere ut ferveat. Quod ut fiat nihil ' aliud opus est, quam ut acido carbonico imbuatur. Tunc enim non tantum fervet, et cerevisiam praebet bonam et fortem, sed idem flores profert, præstans novum fermentum. Hac experimenta capite ultimo enarrabimus, cum de acido carbonico sermo erit. Ubi ejus vires et partes in fermentatione definiemus. Nunc fatendum est, cum decoctum malti, quod omni glutine caret, quantumvis acido carbonico imbutum , minime cerevisiam przbeat, neque ullo modo fermentescat, prolatos illos flores e nullo alio fonte provenisse, aut provenire potuisse, quam ex glutine, in decocto contento et fermentationis actu expulso; adeoque malti de- coctum ex suo. ferbuisse glutine, per acidum carbonicum in actum de- ducto. Multa alia pro hac nostra de glutine sententia sunt argumenta , que omnia pretereunda non sunt. Nam cum farinam tritici cum sac- charo, gummi et tartaro admiscuisset, post quindecim dies nactus est (1) Annal. de Chim. et de Physiq. T. V. p. 337. (2) Museum d’Hist. Natur. I. 1 p. 3. (5) L. I. p. 665. (4) Annal de Chim. T. XC. p. 35 et seqq. (234) vivum Fabronius (1). Atque et hujus fermentationis gluten farine irt caussa fuisse, non tantüm apparet, quod illa miscela sine farina’ non: fermentescit, neque cetera farine principia, amylum, gummi, alia id possunt; sed maxime quia satis generosüm et gratum: vinum fit, si 864 partibus sacchari, 24 tartari, 3 acidi tartarici, 3456 aque, 36 glutinis: immisceantur; et heee mistura ad gradum 20 - 35 therm. Reaum. cales- cat. Idemque gluten vidit Fabronius mustum uvarum, quod sedimento carebat, atque adeo naturali suo fermento, ut mox videbimus, vinosum reddere. Sed monstravimus gluten florum: cerevisie differre a glutine fa- rine. Atque ut bonum fermentum fiat , videtur id necessarium. Nimirum: experimenta docuerunt Fabronium , Bullionem, Bertholletum | gluten: excellentius fermentum fieri, si cum tartaro acido est commistum. Itaque tartarus mutat gluten. Scimus usu acida aceticum ,. carbonicum, tarta- ricum gluten in se suscipere. Itaque putat Bertholletus (2) sic solvi co- heerentiam glutinis, atque adjuvari ipsius actionem. in saccharum, tar- tarumque subito prestare, quod tempus et major calor præstant lentius. Certe aliquam mutationem patitur glutinis natura. Nam idem Bertholletus observavit, gluten levi putredine corruptum aptius fermentum. fieri.: Preterea cognitum est, cum cerevisie flores pluris: constent , multa et multiplicia data esse precepta fermenti parandi artificialis (3); pluraque ejusmodi fermenta bona esse et consilio satisfacere. At vero hec fermenta: omnia in eo conveniunt, ut gluten contineant. Gluten etiam cum panis fiat, farinam fermentat , ut cum acido carbonico spiritum vini exhalet. Nam et Sage (4), et alii chemici invenerunt, corruptum quacunque caussa frumen- : tum male et fere nihil fermentescere ; istud vero frumentum maxime glutine » carere. Constat etiam, quo plus glutinis habet triticum , eo fervidius . (1) Beytrüge zu den chemischen Annalen von Grell B. IV. T. I. p. 56. Exp. 85. Habetur » hic versio operis Fabronii , inscripti , Dell’ arte di fare il vino, raggionamento di A. Fabroni | premiato della reale Academia economica di Firenze, nel mese di Sett. 1787 in Firenze A. 1788. 8». Postea cum in Francia esset Fabronius, eodem de argumento disseruit. Est hec dissertatio , inserta in opere, Bulletin des scienc. par la Société philomatique A. 1798. Ex ea desumptas theses dedit Fourcroiius in Annal, de Chim. T. XXXI, (2) Vid. Statiq. Chimiq. T. 1I. p. 518. (3) Vid Westrumb kleine Phys.-Chem. Abh. T. IV. p. 9. (4) Beytr. zu Chem. Annal. V. Crell B. IV. p. 59. — ( 25 ) fervere, et eo meliorem panem conficere; contra triticum , quod locis nimis opacis humidisque crevit, minus valere. Sol autem valde adjuvat plantas in creandis principiis ut singulis omnibus , ita maxime animalis nature participibus ; easdem impediunt opacitas et humiditas. Verum glutinis præstantia ad fermentandos liquores dulces, ex his duobus ex- perimentis clare apparet. Bullion cum mense Augusti 120 pintas aque, 120 uncias sacchari et libram unam et dimidiam crystallorum tartari commiscuisset , nullum. in miscela fermentationis indicium mense Novembri observavit. Similis autem miscela additis sex libris foliorum vitis conscissorum , post quinque dies deferbuit; exque ea destillatione factàé sunt quatuor pintæ spiritüs vini (1). Fabronius autem gratum nec leve vinum fecit ex fermentata mistura 614 partium aque, 216 sacchari, 9 crystallorum tartari, 79 florum sambuci contusorum. Usus autem docuit in his floribus multum glutinis, multumque facule viridis in folis vitis inesse. Quam feculam glutine quodam abundare docuit Proustius. His igitur omnibus inter se collectis et collatis apparet , gluten fer- mentum dici et haberi posse, atque ab eodem vires florum cerevisiæ esse repetendas. Atque horum omnium memores jam videamus, a quo- nam fermento probabiliter repeti possit fermentatio succorum tum uva- rum, tum reliquorum fructuum dulcium. . Fabronius, qui vinose fermentationis doctrinam valde illustravit, ab eodem illo, quod descripsimus, principio omnem musti uyarum fermen- lationem deducit. Nam primum in uvis loculamenta yidit ; quorum aliis succi dulces continebantur, aliis gluten: quibus integris, cum a se invicem: sejuncta tenerentur utraque principia, utraque suam naturam tueri, ruere autem in fervorem , dato commercio calcatis uvis: deinde vidit mustum uvarum turbidum fieri et sedimentum ponere; idque glutine abundare; idemque hoc e musto, parum calefacto, magnam partem praeceps dari; nec tamen omne; firmius autem reddi et totum, tamquam solidiorem spumam, secerni posse a musto, brevi quidem, sed valde calefacto , et crebrius percolato: porro hoc ejusmodi mustum non amplius (1) Journal de Physiq. T. XXIX, p. 5. 4 (26) fermentescere, id vero tum demum rursus posse, addito illo principio; idemque hoc fermentationis vi magnam partem perdi: praeterea mustum fervens ferre spumam, eamque quam excellentissimum exsistere fermen- tum; esse autem glutini simillimami. Ergo cum repetendo experimen- torum Florentinorum eventus continuo firmaretur, cum ex iis deducta conclusio facilitate et simplicitate sese multam commendet, neque nove theoriz chemicæ contraria sit, habuit Fabronii sententia eam vim et auc- toritatem , ut eam chemici amplecterentur et sequerentur. Huic autem se opposuit Proustius, proponens longe aliud DI quod an verius sit jam indagatum eamus. Proustius suis ipse experimentis docet in uvarum musto feculam esse; atque hanc diserte dicit gluten ob ejus convenientiam et similitudinem cum glutine fermenti: docet quoque in fervente musto cogi fœculam et supernatare; in colato tamen etiamnum ipsius aliquid omnino retineri. Fermentum vero ponit in principio dulci vel saccharo liquido. Nimirum , ut Deyeuxus, in uvis duo sacchara ponit, alterum solidum , semper li- quidum alterum. Nititur jam maxime hoc experimento; quod depur- gatum et limpidum mustum uvarum fermentescens viderit, ut calcatum fervere solet (1). Sed primum mirum videri potest, cum ceterum diligenter versari soleat in investiganda rerum natura, Proustium de indole illius sacchari liquidi, deque ipsius proprietatibus tam pauca dicere: deinde apud probatos auctores de hoc saccharo, tamquam fermento, parum vel nihil reperiri. Sed illud ipsum experimentum persequamur. Et quidem cum mustum illud limpidum tres, ut calcatum, fermentationis quasi periodos percurrere scribat chemicus, primam in qua acidum carbonicum efferri incipit, alteram. in qua mustum rarescit , incalescit, turbidum fit, tertiam in qua spiritus vini nascitur; in hac ultima memorat feculam | cum tartaro secerni. Cujus fecule proprietates fatetur omnes esse veri glutinis. Unde igitur quaerimus hoc gluten? Forte quis responderit, hoc e saccharo liquido ipso fermentationis actu natum esse ; sed deberet tunc simul natura illius sacchari ostendi; atque una alteraye ratio addi, qui- bus aliquomodo probabile fiat, quod in plantis vite actionibus fabricatur, (1) Annal. de Chim. T. LVII. p. 246 seqq. (27) simile animale principium in fervore fermentescentium succorum crescere. Sed praeterquam | quod Proustii auctoritati auctoritas Fabronii et Chap- talii opponi- possit, qui mustum ab omni suo sedimento igne penitus depurgatum minime fervere affirmant, posset responderi, ut ipse annotat Proustius, omne gluten nonnisi labore a musto avelli: ideoque ut in musto cereyisiæ, ita in illo Proustii musto inhzsisse gluten, sed solutum, subtiliterque universis musti principiis permistum. Atque huic conjecture egregie ipse favét, cum rationem reddat, cur in ultima demum periodo _expellatur gluten. Scribit enim: quia natus spiritus non amplius sinit gluten solutum teneri. Omnino quoque memorabile. est simul tunc de- positum esse tartarum, quod ut optimum glutinis vehiculum etiam laudat Proustius. Fabronii igitur sententia videamus an firmari possit. Et videtur quidem his argumentis id fieri posse. Primum mustum dum vinum fit, ipsaque vina deponunt feces, leviores ut spumam, concretas ut sedi- mentum. Atque. hz maxime tartarus et gluten sunt. Nam non tantum ex iis fœcibus jam Rouellus multum ammoniz fecit; sed in iis ulterius naturam glutinis agnoverunt Fabronius, Proustius, 8 Exdem i ipsae vero quam bonum fermentum sint, constat inter omnes. Quee vires a quonam alio, quam ab animali isto principio repetas! Nempe hoc ad- jutum tartaro promtius quidem fermentum evadit; attamen. etiam sine .tartaro fermentum est; merus autem tartarus ad fermentandum ineptus est. Sed sicuti in musto cerevisie videmus gluten subtiliter suspensum et solutum, exque eo natos fermentationis actu flores, i. e. gluten rur- sus, sed aliquantum mutatum; ita verisimile. fit, faces vini, nempe harum glutinis partes nasci ex sedimento musti, adeoque ex glutine, fermentatione minus tenaci, magis solido reddito. Atque hoc sensu debet accipi a pluribus chemicis vage memorata florum cerevisiz et fecum yini convenientia. Nam hee ab illis ceterum differunt , modo Westrumbiani ex- perimenti ratio habeatur. Sed in uvarum musto et suspensum et solutum principium animale fermentationis auctorem esse habendum, nunc etiam probabilius fit. Nempe indoles fecum et vini a copia hujus principii pendet. Nam si mustum uvarum saccharo abundat, non sedimento, vinum dulcescit (Franci vocant vin de liqueur) que vina scribit; Chaptalius diu integra servari posse, nec metum esse ne acescant, cum in fermentato musto (58) omne fermentum consumptum est, neque vinum aliquid ejus retinuit (1). Contra si mustum plus sedimenti quam sacchari habuit, nisi eo ipso tempore, quo saccharum consumptum est, sistatur fein) acescet vinum. Scilicet idem illud principium animale jam aliam molitur fer- mentationem , acidam, aceticam. Utriusque vero hujus musti feces non erunt eedem. Nempe hee habebunt prestantes fermenti vires, ille non item. Et sic controversia potest tolli; que de fzcibus vini apud auctores reperitur: quorum alii azotum adnumerant fecum principiis, alii non itém. Vidimus enim principium animale fermentatione azotum amittere; deinde materiem albam deponi. Qui igitur explorat feces musti, quod saccharo abundavit, non sedimento, is in illis non multum azoti reperiet, cum contra alterius musti fæces minime azoto carebunt. Sed videamus denique de ceteris fructuum dulcium succis. IIS ven Observat Thenardus, omnes succos, grossulariarum, cerasorum , per- sicorum, malorum, pyrorum fermentescentes in eo esse uvarum musto ferventi similes, ut fæces deponant; que bonum sunt fermentum; quas etiam diligenter enarratis earumdem proprietatibus , diserte cdidit esse simillimas floribus cerevisie , nempe horum glutini; succosque eo magis fervere, quo plus fecum deponatur. Preterea enarrat. expressos fruc- tuum succos turbidos esse et materiem quamdam suspensam tenere; hanc colandis succis posse comparari ; eamdemque syrupum vinosum red- dere. Mihi autem factis rei periculis constitit, igni ferventibus et coctis succis materiem quamdam concrescere et cogi; quo facto colatos succos parum fermentescere. Fit igitur probabile et verisimile, horum fructuum- feces eamdem quam feces vini, habere originem, nempe a principio quodam animali, partim in succis expressis suscepto, partim suspenso, in eo ab illo uvarum diverso, ut longe minus aëre indigeat, ut in actio- nem ducatur. Y Qua omnia si contrahamus , probatum esse videtur omnis fermenti indolem esse animalem, et proxime ad eam glutinis accedentem. Nec tamen sufficit, ut azotum fermentum contineat. Nam Fabronius aquam, saccharum , Ach bun tartaricum, neque per collum animale, neque per (1) Vid. Chaptal Chim. appliquée aux arts T. IV. p. 509. ee 8 ( 29 ) albumen ovi, neque per fibras carnis aut seorsim aut cum se invicem mistas fermentescentem vidit. Lac (1) tamen et urina (2) quam diabete laborantes reddunt, fermentescunt, et vinosa fiunt. In utroque autem et aliquid sacchari est; atque.in lacte videtur principium, ex quo caseus fit; inque urina gelatina fermentum esse. Denique ut ad tertium caput progrediamur, ipsa fermenta in suo actu impediri possunt, et adjuvari; atque impedimenta rursus et adjumenta sententiam de glutine firmant. Nam impedimenta maxime tria sunt; calor magnus, principia oxygenii avida, spiritus vini. Et calor et spiritus cogunt gluten; iidem cogunt (3) et firmius reddunt sedimentum suc- corum dulcium. De calore affirmat Bertholletus , et satis cognitum est : et Doebereinerus refert flores cerevisie cum forti spiritu. vini tractatos omnem vim amittere (4). Acidum vero sulphurosum avidum est oxygenii; adeoque: occupat id quod arriperet fermentum; rapto autem oxygenio per fermentum, mox omnis fermentatio nata est. Hinc hoc acido imbuta lagenze succos fructuum: conservant, cum sine hoc lagenis teneri non possint. Adjumenta autem sunt maxime acida. In quibus vidimus facile suscipi fermentum. Hzc acida sunt malicum, tartaricum, carbonicum et horum inprimis definita quedam copia. Sic Westrumbius edoctus est ar- tificiales flores cereyisie optimos esse eos, qui eamdem, supra indicatam haberent principiorum rationem. E Chaptalius , Bertholletus, F. erige definiunt copiam tartari. Magnum vero adjumentum est acidum carbonicum; sed hoe — seorsim tractari. BH igitur jam faciamus. i Á (1) Vid. omnino Grievii disput. insert. T. XXXV Journ. de Physiq. (2) Annal. de Chim. T. XLVI. p. 506, De saccharo urine vid. Chevreulii disputatio in Annal. de Chim. T. XCV. p. 519 seqq. t (3) Vid. Berthollet Statiq. chimiq. T. 1. p. 516. „ e eaa csl p $ &' LPS (30) CAPUT III. DE USU AÉRIS CARBONICI-IN FERMENTATIONE VIN OS A. < y Acidum carbonicum, cum e ferventibus succis in auras diffunderetur, visum est chemicis ut inutile et noxium a vino segregari: et habitum quidem est tamquam aliquis fervoris effectus, minime simul ut ejusdem incitamentum et adjumentum. Quale cum nobis constitit esse, que id probent experimenta , enarrabimus deinde rei caussam investigaturi. . EXPERIMENTUM I. © Boerhaavius cum docuisset , flores cerevisize vinive multum incitare fer- vorem , mox. addit v modo recentes sint, nedum collapsi.” Quibus vult, ne acre carbonico flores destituti sint. Nimirum aër minime diu in floribus contineri potest, sed facile pellitur et diffunditur: quo facto subsident flores et concreti fiunt (1). | ! MN ExPERIMENTUM II. : Quando liquores, » scribit Boerhaavius, fermentabiles adeo sunt diluti, » ut acrem spiritusque, fermentationis auctores atque sustentatores , ni- » mis facile eructent, dimittant de se, adeoque non diu satis retineant, » donec mutaverint fermentabilis naturam, et indolem fermentati, tum » tenacitas albuminis admisti reddit liquidum satis spissum, ut queat » motores spiritus tamdiu inviscare (2).” Illum autem aëra intelligit car- (1) L. I. T. II. p. 172. ; (2) L. I. T. I. p. 175. maia — — tbc m j (As .) bonicum. » Non autem,” ita pergit physicus, » agit instar fermenti pro- » prie, etenim putresceret modo; sed adjuvat fermentationis caussas, pro- » hibendo ne promte nimium exhalent." Flores autem abundare acido carbonico, cum experimentis facile probetur, etiam ex modo quo oriuntur, conjectari posset. Nam cum lente nascantur, et tenere tenacisque nature sint, et cruste instar liquido fermentato inhæreant, protrusas aéris bullas facile excipiunt, inque raro suo corpore continent et concludunt. Eum- dem aéra fermentandis liquoribus immisti reddunt. t EXPERIMENTUM III. Omnia, » scribit Boerhaavius, que acidum penitus absorbendo des- » truunt, idonea si copia permiscentur anne post brevem - » luctam effervescentiee , actionem hanc comprimunt.” Idem observavit Proustius, alii deinceps: - Henrius docet decoctum malti, cum imbutum sit acido carbonico, atque ad gradum 70 - 80 therm. Fahr. incalescat , sine fermento fer- mentescere post 24 horas; et flores cerevisie proferre, et tertio dié ce- revisiam esse factum: porro ex hac cerevisia post 8 dies multum florum vel fermenti fuisse collectum, idque farinam fermentasse, ex qua panis fieret tam bonus, ac si flores collecti essent e cerevisia, paratà e cocto malto et floribus cerevisie : denique illam. cerevisiam destillatione talem dedisse spiritum vini, qualis ex cerevisia colligi solet (1). Idem hoc ex- perimentum cum repeteremus , omnino verum reperimus. Nam recens decoctum malti acido carbonico imbuimus, idque invenimus calefactum post 27 horas fermentescere, acidumque carbonicum primum lentius , mox celerius et copiosius efferre; porro multo magis limpidum fieri et flores cerevisise habere, sicut cocta cerevisia; cumque ante experimen- tum ipsius sapor ingrate dulcis esset et ingratus odor, nunc bonas cere- visie delicias habere, ejusque flores et humidos et siccatos; communibus (1) Vid. Annal. de Chim. T. XIV p. 71 et seqq. — — ( 52 ) tum humidis, cum siccatis Roes colore, sapore, forma; reliquis Pro- prietatibus esse similes. ) pe EXPERIMENTUM V. Usus docuit bonam cerevisiam in vasis bene clausis tempore gratio- rem fieri et generosiorem ; nempe eam ut vina, que non penitus fer- mentata in vasa fusa sunt, inclivatum actum lentius absolvere, adeoque aéra carbonicum efferre, (daad aliquando vasa frangit); feces in vasis fundum expellere, denique spiritum vini parare. At vero quod tempore accidit cerevisie vasis clause, hoc celerius facit aér carbonicus. Nam Henrius cum cerevisiam, quam Angli vocant ale, acido carbonico im- buisset, tribus quatuorve diebus post eam tam bonam et fortem reperit , quam quie aliquot menses in vase clauso servata esset (1). Nos etiam cerevisiam quam recentisimam, aére carbonico imbutam, comperimus secundo die rursus fermentescere, grateque olere et sapere, quasi heb- domadas aliquot in vase servata fuisset. Spumam vero cum opere pretium videretur chemice explorare, eam vidimus gallarum infuso cogi, et cum acido nitrico tractatam gaz azotum expellere. Quare nobis verisimile 5 vi- detur eam habere indolem florum cerevisiz. EXPERIMENTUM VI. "Unciam florum cerevisize et duas libras sacchari immiscui octo libris aque puree. Miscela calefacta est ad gradum 74-80 therm. Fahr. 31 horis post ferbuit. Similis miscela acido carbónico imbuta est. Hee ca- lefacta jam intra 26 horas fermentata est. Tunc quoque magis vinum spirabat, elatumque ex ea acidum carbonicum plus spiritûs vini habebat. EXPERIMENTUM VII. Ad experimenta ab Henrio instituta et ad nostram rem pertinentia, id quoque referendum est: nempe si farina in aqua coquitur, ut puls fiat, deinde imbuitur acido carbonico, eam fermentum fieri. Postquam enim (1) Annal. de Chem. I. I. ee t A * (55) farina satis acido carbonico abundabat , in lagena calefacta est. Jam postero die fervit puls, et die tertio fermentum retulit (1). Nam depstum far intra 5 vel 6 horas ita fermentavit, ut ex eo bonus panis fieret. At- que hzc singularis acidi carbonici. proprietas farine ita mutandz non penitus incognita est. Nam quando fermentum panis deëst in navibus, hairs m mm meant dier al fides, narratum est. ih onmitrdg Gi Gast mbasi t * : geerd (oom ora ordt ne PERIMENTUM vin. one «o mai Apud pet pt 4 vinum, fit. Koumntss yeni rcp Seren di jiciunt sextam partem aqua et octavam lactis vaccarum; aliquid etiam illius. vini, quo fermentatio adjuvetur (2). Et hanc lactis fermentationem acidum carbonicum alere et promovere potest. Quod experimentum feli- citer instituit Henrius. Imbuit aére carbonico serum lactis, quod paraverat ad. saccharum. lactis comparandum, deinde in lagenas effudit. Post hebdo- madem spiritûs vini plenum factum erat, atque adeo efferbuerat, ut su- berem lagenæ dejecerit. In altera lagena, quam post quatuor annos ape- riebat, reperit vinum, minus quidem.generosum , nec tamen acidum (3). Ex his igitur experimentis satis constare videtur, acidum. carbonicum fermentationem vinosam adjuvare. Et he aéris carbonici proprietates e veteribus jam aliquomodo colligi possunt, qui ipsi distinguebant vina, qu in yasis apertis, aut in clausis deferbuerant. Sed praterea acidum carbonicum fermentatos. succos acriores et gratiores reddit (4). Fructuum succi cum fervere incipiant, si imbuuntur acido carbonico, longe dul- cius 2 sapiunt (5). Henrius cum aliquando generosum liquorem, quem punch vocant, cum. aqua acidi carbonici plena commiscuisset, in~ que lagenis clausis servasset , illum tribus quatuorve diebus. post fermen~ tatum jucundissime sapuisse ut vinum pomorum, scribit (6). Debetur igitur acido carbonico acrior vinorum, in doliis clausis fer- (1) Vid. Annal. de Chim. I. I. p. 70: : (2) Vid. Journ. de Physiq. T. XXXV p. 442 et seqq. ) Annal. de Chim. I. I. p. 69. (4) Annal. de Chim. T. XXXVI. p. 26 et seqq: (5) Annal. de Chim. T. EVIE p. 247. (6) Annal. de Chim, T. XIV. p. 68. (34) | mentatorum sapor: idem perditur, demto fermentescentibus per calcem , per cineres ligni, per alia, acido. Videamus j em T — ahi tionem adjuvet acidum carbonicum. ': In medio fervore cum motu profertur. aër eiie ‘totum liquidum agitat, onmia miscet, secumque trahit superne musti particulas. v Certe » vix" ut scribit Biella) major attritio excogitari potest eå; quie » hic inter omnia corpuscula agitata rapidissime exercetur," et tanta quidem est bujus aéris vis, ut tenaci et spissa crusta, mustum obtegente, non coerceatur, sed eam findat, dejiciat, strepituque sibi viam paret. Ita se insinuans in omnes liquorum particulas, ipsarum coherentiam debilitat et solvit; et vero omnia miscens suspensum etiam fermentum per omnem Waere fert refertque. In quo actu pulchre adjuvatur ca- lore, eo ipso tempore facto. At vero semel nato acido carbonico, labe= fetita est fermentescentium cohærentia; mutata est qua jungebantur copularum ratio; longeque alia omni peras sustentatur. Ita semel rupta mortuorum : sik ero et plantarum coherentia, solvuntur continuo magis ipsorum principia, simpliciora fiunt, et tandem sub vaporis et multiplicis et varii aéris specie in auras dissipantur. Sed ‘he non unice sunt aéris carbonici partes et vires. Aggrediuntur ‘hee ipsum fermenta- tionis germen et principium , idque ad agendum excitant, impellunt, pro- movent, facta cum ipso copulatione. Nempe solvit acidum carbonicum , atque in se suscipit fermentum idque facit ut in liquore fermentescente suscipiatur. Nam vidimus aquam acido carbonico imbutam ferre gluten et farine et florum cerevisiee, inque ea affuso carbonate potassæ alcalino nu- heculas et flocculos inhzrere. Atque hoc experimentum docet, quomodo Fourcroiius: aliique intelligendi sint, qui gluten in aqua suscipi scribant: nimirum in aqua, omni aëre carbonico carente, non suscipitur gluten (2). Sed ita solvitur coherentia molecularum fermenti ipsiusque agendi ratio mutatur. Est enim longe avidius oxygenii factum. Sed lubet rem ex- perimento probare. Si misture glutinis et aceti affundatur carbonas jam alcalinum , (1) L. I. p. 179. (2) Vid. Dissert. Cannegieteri de farina et pane p. 38. y (55) turbida ſit, effervescit, et spumam fert, odore et habitu referentem fer- mentum. Non statim hoe auferendum est, sed quamdiu potest, acidi car- bonici vires experiundum (1). Hoc experimentum cum repeterem , observavi glutinis elasticitatem debilitatam, corpus auetum, habitumque similiorem fermento eerevisiee. At vero istud hoe gluten longe celerius excitat fer- mentationem , et adjuvat eflicacius, quam aliud gluten. Observatione experimentum firmabimus. Observatum est aquam altorum Gelrie locorum aptiorem. esse ad fermentationem farine, quam aqua inferiorum Hol- landic. Illa autem plus aéris carbonici habet (2). Artificium etiam, quo exploratur utrum fermentum cerevisie , aptum sit fermentationi, nec ne; monstrat. acidi nostri momentum. Nimirum fermentum cerevisiee in lagena , tubo cum vase aqua calcis pleno conjuncta, calefit: nune si aqua calcis fit turbida, fermentum bonum censetur; si manet limpida, ut inutile abjicitur. Illud autem lac calcis ex acido carbonico ficri vix opus est ut dicamus. Cavendum igitur est ut moretur aér carbonicus in succis fermentes- centibus; ut istius halitus et fuga retardetur et impediatur. Atque hoc in ipso fervore curatur, ut pulchre docet Boerhaavius, scribens (3): » Quod v crassitiem habet, sursum colligitur, ibi in unam, spissam crustam » coacervatur, que suppositum liquidum accurate tegit, ejus actuosas » partes coércet, ne nimis facile exhalando ante præstandos effectus » disperderentur :” et rursus » erusta collapsa statim iterum se claudit, » coërcens denuo actuosa principia ne temere exhalent." Atque sic videor aliquomodo monstrasse modum quo agat acidum car- bonicum. Quod tamen, quamquam ejüs utilitas apparet, unica fermen- tationis caussa non habendum est, ut fecit Henrius. Certe decocta musti, quibus Henrius usus est, habebant gluten in se: atque hoc dico usu edoctus. Cum enim obseryassem ope acidi carbonici decoctum hordei fer- vere, et ex eo cerevisiam fleri; exploravi simile decoctum ante fermen- tationem. Ejus alicui parti affudi muriatis stanni guttas; tunc præceps . dabatur materies colorans, et aliquid extracti et glutinis; alteri addidi tincturam catechú, decoctum quercûs, gallarum infusum, et mox preci- (1) L. I. p. 55. (2) Van Meerten I. I. p. 105. (3) L. I. p. 178. ( 56 ) pitabatur materies tenax; que igni adusta olebat ut cornu; tertiæ addidi chlorieum , quo præcipitabatur extractum, et fiebant floceuli flave al- bescentes, tenaces; quarte iodium, quo nascebatur color pulchre coeru- leus, * ae en juncto. f Nec tamen mirum videtur adeo multos chemicos ante Lavoisierium, et tempore Lavoisierii habuisse acidum fermentum. Nempe apparebat et tartari et aéris fixi in fermentatione momentum. Qui autem optime osten- derunt acidorum vires, Bullion et Fabronius sunt. Et horum alter jam anno 1786 monuit, acidum non sufficere; alter suam omnem de acido deposuit opinionem. t Nos mirati naturæ solertiam, quæ fermentationis effectum simul reddat alias actûs incitamentum et adjumentum , omni disputationi finem fa- cimus. TANTUM, ee PET en cx m. 22 AEN an Lt HENRICI HERDEN. ; uf: MECHLINIENSIS , RESPONSIO AD QUJESTIONEM as ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM, IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC, XXI. » Cum in distributione systematicá mammalium characteres majoris » momenti dentes prabeant, petitur eorumdem ampla et compara- » tiva descriptio eo scopo facta, ut illorum differentiis, e formá » et structurá presertim oriundis, simul cum reliquis notis cha- » racteristicis stabiliantur classes ac ordines ad quos animalia » illa vertebrata (mammifera) pertinent." QUA PREMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC. XXII. V Lrium mearum infirmitatis immemor, quastionem ab ordine disci- i ylmarum Mathematicarum et Physicarum propositam tractare ausus sum, nunc qud a summis nature scrutatoribus dicta sunt, nunc meas. cogitationes mandare litteris conatus. Ut cuique patebit, Ho- ratii preceptum oblitus , rarissime stylum verti; in rebus enim technicis non elegantem dicendi modum, quem difficillime conse- querer, dictionis autem idearumgue | claritatem tantum requiri mihi persuasum habui. Idcirco, ut commentationem hancce meam indulgenter habeat, lectorem benevolum oro. Discere potius, quam vaná gloriá ductus opusculum conscribere . volui hoc tamen in votum; si meum qualecumque scriptum. doctis et clarissimis viris Academia nostree et precipue anatomes comparate Professori nostro, cujus prelectionibus publicis et demonstrationibus per duos integros annos .4cademicos assidue interfuisse letor, non displiceat, metam attigerim et erit quo reverá gaudeam. Si possem, si meum. peragere votum leges permitterent Academica , opus hoc exiguum Cl. et dilectissimo Vautier, in Athenewo Regio Bruxellensi Professori voverem ut leve grati animi et amicitie pignus. AUCTORES | CITANDI. G. CUVIER. BROUSSONET. TENON. DUVAL. KOBER. DE LA BARRE. Régne animal, tom. 1. Paris, 1817. Anatomie comparée, tom. III. Recherches sur les ossemens fossiles. Paris, 1822. Annales du muséum d'histoire naturelle, tom. VI, VH, M, N, X. EI Dictionnaire d'hist. natur. appliquée aux arts. Considérations sur les dents en général et sur les organes qui en tiennent lieu. Mémoires de l'académie des sciences pour 1787, pag. 550. Mémoire sur une méthode particuliére d'étudier l'anatomie, employée par forme d'essai à des recherches sur les dents et sur les os des mâ- choires. Mémoires de l'institut, vol. 1. in-4°. pag. 558. Paris, an VI. Mémoire sur la position relative de l'ouverture ex- terne du canal maxillaire, pour servir à la dé- monstration de l’accroissement de la mâchoire iuférieure. : Anatomie comparate specimen osteologicum de dentibus, in-4°. cum figuris. Basilee, 1770. Dissertation sur l'hist. des dents, in-4°. Paris, 1806. DEICHMANN. (Axr.-Pera.) De dentibus serotinis sive sapientie iin CORSE. dictis, in-4°. Hale, 1737. Transactions philosophiques, tom. XXVII. INTRODUCTIO. | "T l As. omni evo mammiferorum dentium studium nature scrutatorum attentionem meruit; 1° propter functionem maximi momenti, quamvis passivam, quam exercent; 2» quia mammalium classificationi quam maxime inserviunt. Attamen primos mature investigatores precipue impendisse operam dentium numero atque functionibus variis quas una- quaque dentium species exercet in ceconomiâ animali, ad characteres inveniendos ut mammiferorum ordines et genera S&kbifiretifà?, fatendum est. Hodie anatomià comparatà ad summum perfectionis gradum pro- vectà, historie naturalis scriptores brevi senserunt hunc in studium zoologicum progrediendi modum animantium classificationi minime suf- ficere, et tandem adesse tempus. quo characteres vagos et incertos opor- teret relinqui et omnino inherere in dentium structurà atque confor- matione. Antequam dentium divisionem in tres classes, in Zncisores scilicet, Caninos atque Molares adoptamus, que quidem divisio ha- rum partium ossearum usu stabilita fuit, credimus illam distinctio- nem solam esse utilem descriptioni structure atque conformationis illo- rum dentium ad unam vel aliam pertinentium classem. Plura enim occurrunt genera et integre quidem mammalium familie, quibus, nunc dentes incisores, nunc canini desunt, etc. etc.; ita ut dentium ' distributio elim proposita et hodie etiam admissa soZi Homini, Qua- drumanis , Carnivoris , Cheiropteris atque Marsupialibus summo jure tantummodo conveniat. Hoc nobis eo magis verum apparet, quo majo- (6) | rem attentionem quibusdam Pachydermorum generibus adhibemus, uti genera Sus et Elephas et alia demonstrant, in quibus mammalibus incisores, molem præbentes ingentem ac directionem omnino contrariam illi quam habere deberent ad funetionem implendam quam peracturi sunt, necessario potius uti arma, quorum ope animalia illa se tueri pos- sunt, quam uti dentes proprie dicti habendi sunt. Nonne etiam est fa- tendum dentium classificationem, quam nos etiam admittimus, non adeo esse generalem quam primo aspectu apparet, dum conspicimus os im- mensum cetaceorum, laminis corneis transversum positis munitum qua- rum conformatio atque structura sufficienter monstrant laminas illas cor- poribus terendis non posse inservire? Notiones dentium conformationis ac structure comparate summi mo- menti semper fuisse atque futuras esse in zoologi a nemine in dubium revocari potest, quando uno intuitu, et nullo partium studio emen- dationes consideramus quas successive subiit mammalium classificatio , a recentioribus stabilita, respectu habito ad differentias constantes quas illa classis vertebratorum nobis offert. Nam iuquisitionibus in ossa fossi- lia sedulo factis, e conformatione dentium, deducti fuerunt characteres naturales quorum ope complura genera et species mammalium , diu jam deperdita , restituta fuerunt, uti genera Paleotherium, Anoplotherium , Mastodon, etc. (1) facile testantur. Sedulà dentium inspectione, Ursus, Meles, Gulo, Lotor, Canis, Hyena a summo Linnæo tamquam species existimatæ, hoda in totidem genera distincta, sunt redacta (2). Qua vero deducuntur consequentie e precepto supra proposito circa characteres quos. dentium structura et conformatio suppeditant ad me- thodum. naturalem stabiliendam multo longius procedunt. In prima atque secundà parte. hujus commentationis dentium conformationem summam habere relationem cum maxille inferioris conformatione, arcu Zigomatico, Condylis, etc. videbimus; probare conabimur, e datâ den- tum forma, conformationem membrorum anticorum pedumque præ- (1) Cuvier, recherches sur les ossemens fossiles, tom. II. Item, Annales du muséum d'histoire naturelle, tom, VI, VII, VIII, IX, X et XII. (2) Tableau du réghé animal, Cuvier, tom. I. (7) sertim, uti etiam mammiferorum vivendi rationem, alimenta quibus ves- cuntur, indolem, illorumque consuetudines deduci posse; ita ut notas eas constantes et cuivis generi mammalium dato convenientes, attente perlustrando, nec non facta et observata ab iis nata inter se compa- rando, tandem nature scrutator ad cognitionem, vel potius ad integram animantis compositionem perveniat , quamvis aliquas tantummodo ejus- dem partes ob oculos positas habeat. Egregium hanc doctrinam perlus- - trans exemplum nobis suppeditat Cuvierus, dum indagatione in ossa fossilia facta animantia jam diu deperdita, ut supra diximus, dentibus eorum et alis modo quibusdam partibus cognitis, restituit. Si antiquitatis investigatores obscura historie quzdam puncta vesti- giis rerum memorabilium, ad nos per monumenta transmissis, quibus tempus, rerum edax, pepercit, feliciter tamen explicant, nature serütatores ex ossibus fossilibus vertebratorum genera et. animantium species deperditorum non minus detegunt; que quidem ossa sese ha- bent ad historiam naturalem , uti monumenta antiqua atque numismata ad populorum omnium historiam. Quin imo ossium fossilium doctrina- varia loca historie universalis , usque ad hunc diem documentorum imopià densis involuta tenebris, forsitan olim dilucidabit. Dens in mammalibus est totius compagis ossez pars durissima. In maxillis tempore magis minusve longo continetur. Et vel state vel multis aliis expellitur casibus. Inde manifesto apparet dentem cum maxillarum parte osseâ non esse junctum; sed, ut, postea videbimus, alveolis esse inclusum et ope membrane gingivarum , maxillam obte- gentis retentum. In mammiferis, reptilibus piscibusque solum reperiun- 'ur dentes, qui revera nomine dentium insigniri queant. Nil nisi de mammiferorum dentibus faciemus, «quandoquidem quistionis proposi- tos fines transgrederemur et diversa diversis e e miscere su- pervacuum et inane nobis videretur. Dens est simplex » compositus vel semi-compositus. Nomine simpli- cis insignitur, quando substantia interna ejusdem nature semper repe- ritur; id est, quando materia vel substantia externa sive adamantina substantiam internam vel osseam interne non involvit. Dens vocatur (8) compositus , si diverse substantiee dentem componentes ita inter’ sese nectuntur, ut, quecumque sit dentis sectio, semper dividantur in strata varia varie nature dentem diversimodo componentia. Est semi-compo- situs, ut vox ipsa denotat, ille dens cujus una pars simplex, basis sci- licet, altera vero composita, pars superior nempe reperitur. Dedi; seorsim perspectus, in duas distinguitur partes: prior extra . gingivas sese ostendens, coronæ nomine, posterior vero in maxillis, id est in alveolis sese occultans, nomine radicis insignitur. Radix a coronâ separatur, et facile distinguitur. epe sulci plusve minusve sensibilis qui colli nomen accepit. Homo et maxima mammalium pars in utráque maxillá, dentes, in wes classes Incisores scilicet, Caninos, et Molares divisos, habent. Incisores, quod quidem nomen illis datum fuit, quia, ut ex eorum forma suflicienter apparet, ciborum secandorum usui inserviunt, ad partem anteriorem utriusque maxille reperiuntur. Alii dentes illos Priores, quia primi apparent, alii Risores, quia in homine risu cernuntur primi, vocárunt. Sic etiam apud nos, primo vite tempore, Lacteorum nomine insigniuntur. Post dentes illos reperiuntur Laniares sive Canini. Sunt generatim aliis omnibus dentibus longiores, et ad latera incisorum exstant. Molares reperiuntur ultimi, et verse manducationi inserviunt. Hoc accepére nomen, quia molarum instar, cibos conterunt, dum iterum iterumque sese fricantes, invicem se continuo tangunt. Preterea in minores et majores dividuntur molares. Priores, qui dentes Caninos se- quuntur, sunt parvi molares, bicuspidati dicti si modo duos in corona gerunt apices; ali, vel dentes molares posteriores, latiores evadunt et in coronà plures ferunt mucrones. Aliquando dentes illi omnino plani in corona evadunt, quod quidem protractâ et longa tantummodo man- ducatione locum Pih Quenam sit dentium functio unicuique notum. Cibis incidendis, di- laniandis , commoliendis inserviunt et ita deglutionem et alimentorum digestionem faciliorem reddunt. Incisores demordent vel derodunt, cum, adactâ ‘maxilla inferiore, dentes hi inferiores. pone superiores locantur. Canini continendis, decerpendis et frangendis cibis potius quam mandu- candis inserviunt. Molares contra cibos reverà manducant. -—-———————"——-—-——————— ee ndr end W d In omnibus tamen mammalibus functiones cujusque dentium speciei ad manducationem directe non pertinent. Sic, uti in Elephante, dentes illi qui ex oris cavo egrediuntur ingentes, arma potius sunt habenda; sic etiam, uti antea diximus, cœtaceorum dentes sunt lamine transver- sim posite deglutionem animalium molluscorum , quibus animantia illa immensa vescuntur, faciliorem reddentes. Variorum dentium forme in omnibus mammalibus eædem non exstant. Illorum ergo denominatio a positione potius quam quidem a forma de- sumenda videtur. Igitur vocavimus incisores dentes in osse intermaxillari superiore insertos, et idem nomen gerunt dentes dentibus illis in maxillà inferiori verticaliter respondentes. Canini sunt dentes incisores immediate sequentes; tandem nomen molarium accepére dentes in oris cavo ad partem maxillarum posterio- _ rem inserti. Hisce: prehabitis, finem introductioni imponimus. Duas primas nostri cpanel partes, quarum prior de structurá, posterior vero de confor- matione “dentium ‘speciatim aget, nunc primo tractandas suscipimus ; sequetur pars tertia et ultima que, ut ita dicam, consequentia erit immediate deducta e duabus prioribus commentationis partibus et dis- tributionem | specierum, generum et ordinum mammalium prebebit, quæ quidem. distributio: comparatione dentium presertim innitetur. 87174 PARS PRIMA, DE DENTIBUS HOMINIS EORUMQUE STRUCTURA. Cs structura hominis offerat typum ad quem reliquorum mamma- lium fabrica sit referenda, et quocum diligenter debent comparari , necesse fuit üt in commentatione nostrá a dentium humanorum des- criptione initium faceremus; quibus accurate expositis, differentie et convenientiee quas heee ossicula in reliquis mammalibus , comparatione factâ exhibeat, melius et facilius sub sensus cadant. In homine dentes maxillis infiguntur suntque, uti jam paucis verbis diximus, ossa ceteris duriora ac leviora ad cibum frangendum vocem-. que formandam potissimum inservientia. Pro dentium receptione, fossae satis profunde, maxillis insculpte sunt, alveoli dictee, quibus illi per gomphosim implantantur in iisque ulterius per adjacentes gingivas fir- mantur atque stabiliuntur. Hominem adultum triginta duos habere dentes unicuique notum, sexdecim in utráque maxillà. Attamen numerus omnibus non idem re- peritur. Raro in adultis infra viginti octo subsistit, rarius ultra triginta et duos ascendit. Aliquot individui et praecipue mulieres (1) nunquam habent dentes illos qui dentium sapientie nomine insigniuntur ; alii quinque caninos, vel unum et viginti dentes molares habent; sed nar- (1) Dictionnaire des sciences médicales (art. par Cuvier), tom. VIII. pag. 309. Cn) ratio de dentibus continuis, uti apud Val. Maximum de Pyrrhi, regis Epyri, dentibus legimus, fabula est habenda; nam id manifesto concre- tioni tartarose attribuendum esse videtur. Dentes in incisores, caninos atque molares dividuntur. Dentes inciso- res (tomici, primores, risorii, adversi, acuti), octo numero sunt; qua- tuor in utráque maxillà, quoad situm sibi mutuo correspondentes. Di- euntur incisores, quia ad frustulum ab alimento solido ori oblato abscindendum inserviunt; unde, reliquis magis complanati, in margi- nem acutum desinunt et laminarum forficis adinstar juxta se invicem moventur (1). Substantiam vitream , de quà mox verba facturi sumus , ad faciem anteriorem pleniorem ac densiorem, ad posteriorem vero te- nuiorem, atque tenuissimam in lateribus habent. Dentes canini (laniarii, cuspidati, oculares) quatuor sunt, in utraque maxillà duo et proximi dentibus incisoribus; quoad situm, -magnitudinem et usum inter incisores et molares minores medium tenent. Horum dentium extremitates, non uti praecedentium, in margi- nem acutum desinunt, sed in apicem, sepius super omnes reliquos dentes presertim maxille inferioris. eminentem, abeunt; quoniam tem- pore manducationis sæpe molares minores fricant et cibum ore accep- tum dilaniant (2). Y Dentes extremi, molares scilicet, in ptp minores, spurios et in veros ac majores subdividuntur. Priores, quia solum in coronâ duos amucrones gerunt, bicuspidati vocantur. Proxime subsequuntur caninos, - ceteris molaribus minores et aliquando illorum formam ita referunt, ut, in quibusdam hominibus non nunquam difficillime determinetur utrum unus vel alter molarium minorum ad caninos spectet necne, ei inde facile habeatur numeri variatio. Posteriores vero, quatuor muniti cuspi- ‘dibus, ratione voluminis et sitüs, majores vel postremi vocantur. Mo- "larium nomine insigniuntur, quia cibum jam satis divisum omnino com- moliunt molarum adinstar, et ut jam diximus, terunt. Nam corona eorumdem latiori superficie terminata, enke eminentiis ac scrobibus G) REE g de corporis humani fabricà, tom. I. pag. 182. (2) Substantia vitrea utrimque crassior est quam in dentibus incisoribus. (12) est exsculpta, eà ratione ut superiorum tubercula in inferiorum senohes exacte sese immittant. | Dens caninus plerisque utrimque unicus in utique maxilla , si quibusdam duo sunt in alterutro maxille latere, nonne illud "i errore observantis vel propter aliquam cum dente canino similitudinem locum ‘haberet? Dentes molares numero sunt plerumque viginti; quinque paria utra- que maxilla excipit. Nonnumquam in una plures quam in alterá; nam aliquando dens sapientie in uno tantum latere erumpit, atque ita nu- merus utriusque lateris in eâdem maxillà impar efficitur (1). Incisores maxille superioris multo robustiores, crassiores, latiores inferioribus respondentibus reperiuntur, magis proeminent. Superioris maxille canini inferioribus robustiores , omniumque. dentium longissimi sunt. Quoad molares superiores, hi inferioribus parum robustiores idem vo- lumen offerunt. Subinde tamen minores observantur. Molares minores, incisores inferiores et etiam canini (2) unica radice maxille implantantur; majores autem radicem saltem duplicem, quando- que triplicem habent. Superiores minimum triplicem , nonnumquam qua- druplicem; ita ut hi dentes cum maxilla sua semper firmius conjuncti sint. Hoc forsitan locum habet, quia maxilla inferior sola mobilis, supe- riorem mallei ad instar manducationis tempore protundit. Utriusque maxille dentes sexdecim seriem continuam formant; quod quidem, paucissimis exceptis mammiferis, in homine. solo observatur , quia, juxta; Cavierum, dentes canini reliquis dentibus non magis proe- minent. Notandum dentes humanos in utraque maxilla verticaliter sitos esse, unde fit ut incisores superiores medii, inferioribus latiores, ore clauso, faciem eorum anteriorem tegant. Extra gingivas in pluribus mammalibus citius erumpunt, licet Varro et Tenonius diversum esse profiteantur in equis, quia citius sohdiore cibó vescuntur. (1) Substantia vitrea in anticam et posticam partem magis, quam in latera Plerumque descendit. (2) Dictionnaire des sciences médicales, vol. VIII. pag. 519. r | PSS <<, ee nde T C15) Dentes qui ad annum secundum usque erumpunt, septimo vero anno decidunt, dentes decidui vocantur; sed qui eos sequuntur atque sup- plent dentes: permanentes vel fixi. Dentibus deciduis numero vi- ginti, octo incisores, quatuor canini, et octo molares annumerantur , ordine sequenti extra gingivas plerumque apparentibus: inter sextum et septimum mensem et aliquando serius, medium par dentium inciso- rum inferiorum primum apparet, quod, lapsis nonnullis hebdomadibus, medium par dentium incisorum superiorum sequitur. Post aliquot heb- domades, iterum novum par dentium incisorum erumpit , interdum inferius primum et interdum superius. Primo a nativitate anno elapso, duo dentes molares vel inferius vel superius apparent, futuris dentibus caninis spatio relicto. Qui quidem dentes canini plerumque inferius brevi succedunt, dum superius circa secundum.a nativitate annum tan- tum se manifestant; quam rarissime enim dentium molarium primi paris evolutionem preecedunt. Ad finem anni secundi, vel etiam anno a nativitate tertio, secundum par dentium molarium, ad septimum vel octavum pedetentim dens tertius molaris erumpit. _ un Quoad ordinem quo dentes cadunt atque renascuntur , pauca nunc dicenda supersunt. Dentium permanentium evolutio absolvitur eodem tempore, quo incrementum radicum dentium deciduorum ad finem perducitur. Tunc dentes decidui eodem fere cadunt ordine quo appa- rere incceperunt et dentes permanentes proxime succedunt. Deinde quartum par dentium molarium sexto et septimo ætatis anno mutatum decimo octavo apparet; quintum vero par ad decimum octavum, vice- simum , trigesimum tatis annum et aliquando serius extra gingivas proeminet. Tempus ergo, quo dentes cadunt et renascuntur, serius in homine quam in quovis alio mammali, uti dixit Dlumenbachius, appa- rere ex hisce prelatis manifesto patet. (14) DE STRUCTURA DENTIUM HOMINIS. . Dentes, uti jam diximus, dividuntur in dentes simplices, compositos atque semi-compositos ; in dente simplici duas occurrere substantias , osseam et adamantinam scilicet, et in dente composito atque semi-com- posito tertiam insuper reperiri, cuique, levioribus etiam preceptis ana- tomes comparat imbuto, notum est. Sed hec non sufficiunt; de variis hisce substantiis, dentem componentibus, verba ulterius sunt facienda. Sic igitur 1° de substantiâ ossed; 2° de eburned sive adamantiná ; 3° de cementosá, et 4° denique de pu/pd centrali speciatim tees. Et quandoquidem de dentibus hominis nunc agendum est, substantiam cementosam alio loco explicandam linquemus, ut kende de tribus reliquis sermo sit habendus. Hic de dentium evolutione quedam gene- ralia subjungemus. Quando in statu adhuc gelatinoso existit foetus, totus dens partibus mollibus continetur; sed ut recte concipere queamus quomodo in ho- mine et quibusdam mammalibus in ipsis maxillis lateat, ipsarum maxil- larum ossificatio notanda venit, que quidem primum in margine infe- riori et in illà parte, Zabuld externá vocatà, deinde in margine supe- riori seu tabula interna sese manifestat; ita ut, tempore aliquo evoluto, fossam longitudinalem inter duos maxille margines relinquat. Deinde communis ille sulcus in plura cava, sepimentis a se invicem distincta et alveolorum nomine insignita dividitur. Alveoli posteriores et illi fu- turos dentes substituendos recepturi (1) ultimi formantur. Quisque dens suam propriam habet capsulam (2), quc e duplici membrana constat de quà Blakius et Hunterus varie cogitârunt. Membrana interna externa minus robusta, quamvis mollior, dentis ipsius curvaturam sequitur va- riam, et pultis gelatinose plena, futuri dentis rudimentum continet. (1) Dents de remplacement. (2) In dentibus cómpositis mammalium, uti postea videbimus, longitudinaliter divisa re- manet illa capsula; et tandem ope substantie cementose dens totum distinctum corpus prebet. (35) Quod satis mirum, ea substantia gelatinosa vasis. nervisque ad T tantum adhaeret huie capsule, dum reliquum faciei interne hujus invo- ` lucri est contiguum. Germinis pulposi vertex primum ossificatur, ita ut corona prima sit efformata ; et ea profecto est ratio cur major vasorum numerus in illà parte reperiatur. Pro numero eminentiarum variant ossificationis puncta, uti in dentibus molaribus videre est. Fit stratis plu- ribus substantie ossez sibi mutuo impositis ossificatio a parte superiore ad partem inferiorem, ita ut dentis radix ultima efformetur (1). i ita sese habent non ditin in homiue sed etiam in carnivoris. “Itaque ex ante dietis jam patet in quovis dente notandam esse partem generatricem , internam et essentialem quce pulpa centralis dicitur, et partem productam , id est, substantiam osseam et adamantinam. Pulpa centralis vel germen velamine externo indutum, quod capsulam wocavi- mus et quod semper cum dentis ipsius volumine certam proportionem effert, in medio dentis reperitur. Hzc capsula duas aperturas, sibi mutuo oppositas, quarum una nervis et vasis, altera vero denti transi- tum offert, nobis preebet. Eamdem , uti antea, e duabus membranis, quarum interna fibrosa, externa vero vascularis, compositam esse a Blakio asseritur, dum Hunterus, quoad membranarum positionem con- trarium affirmat; quod quidem hactenus egre determinari posset, et adhuc sub judice lis est. Materiam gelatinosam, forma variabilem , membrana propria cireumeingi auctores aliquot asseruerunt; sed si con- sideramus quz in mammalium dentibus facta observatio dost; opinio- nem eam tueri non possumus. Vasa arteriosa atque venosa accipit, ita tamen ut in pulpam centralem non penetrent. Germen et capsulam bulbam dentarem vocari nobis non videretur improprium (2). Substantia ossea que, secundum Blakium et alios natura scrutatores, pulpe centrali suam originem debet, éamdem «compositionem chemicam , quam: a ossa, et precipue substantiam Fe ieee et OMe 4a) deis "— phenomeni exemplum uobis postea prebebunt ruminantia; in iis enini ' mammiferis dentis corona destructa vel potius usu quam maxime detrita apparet, antequam radix ossificationem subierit. (2) llla bulba plus minusve profunde se imniergit, et eo quidem profundius, quo majo- rem vim dens effecturus sit. ( 16 ) calcis nobis praebet. Variis stratis constat et fibras dentis superficiei externe parallelas exhibet. Ejus structura est squamosa (1) vel stratis concentricis squamosis efformata; ita ut unum in aliud ineat stratum conveniatque. A recens natis et succedentibus stratis vicina continuo extrorsum urgen- ter, adeo ut quod primum efformatum erat extimum evadat, et novis- sime obortum capsule centrali maxime sit contiguum. Substantia ossea minorem gelatine quam phosphatis calcis quantitatem continet; analysis enim chemice actioni submissa, phosphate -calcis fere tota composita ` videtur. In centro hujus substantie, coronam dentis efformantis, cavum observatur in quo unus, duo vel plures, pro vario radicum numero, angustiores tubi nascuntur, vasa et nervos intus ducentes. Quo provec- loris etatis homo est, eo magis et cavum et. canaliculi decrescunt. Ultime formantur radices quie substantià vitreà non obteguntur; ge- neratim enim interna capsule lamina, cujus. ope solum produci potet nón satis alte penetrat. Hominis dens uti et aliorum mammalium nullà gaudet sendibilimie ; sed pulpa centralis, ad quam. vario modo tendunt nervi, maximo sensi- bilitatis dotatur af Hujus. pulpæ centralis ope varios. frigoris atque caloris distinguimus gradus. llla enim pulpa atrocissimis doloribus ho- minem afficit quando substantià adamantinà, de quà nunc dicemus ; dens orbatus aéris atmospherici contactum patitur. M Substantia adamantina, eburnea. seu vitrea, osseam longe duritie su- perat;.nam ictu halt scintillas edit, licet, ut postea videbimus, in mammiferis ubique non eumdem duritiei gradum exhibeat. Illa substan- tia est evidenter fibrosa, ejusque fibre substantiæ ossez vel perpendi- culares vel fere perpendiculares evadunt. Minorem. gelatinz quantitatem quam. substantia ossea continet, et preter phosphatem calcis, fluas calca- rium ipsi inesse analysis chemica docet. Minorem gelatine proportionem offert ejus compositio. Ignis actione non nigrescit et acidis omnino sol- vitur. Dentium radices substantia adamantina non obtegit; ejus locum tenet stratum flavescens quod nomine substantie cornea migen (1) Dictionnaire d'histoire naturelle, vol. IX. pag. 257; et ms d'anatomie comparée de Cuvier, vol. III. page 110. (17) aliquot naturæ scrutatores. Illa, in collo dentis tenuior, ad coronam as- cendendo crassior gradatim evadit, dum in ipsà corona crassities ejus est maxima. Blakius hanc substantiam facie interna interne membrane pulpe centralis efformatam esse credit (1). Hujus substantie fibre fibris substantie osseæ multo magis apparentes reperiuntur. Hisce de dentibus hominis præhabitis, nunc in quibus reliqua mam- mifera quoad structuram ac dentium eyolutionem differant dicendum est. Ha substantia in simiis atque carnivoris eadem, que in homine, re- peritur; sed pachyderma substantiam osseam multo duriorem nobis præ- bent. A quà regulà inter horum. mammalium genera Elephantes excep- tionem patiuntur: substantia enim ossea tenuissima est in lineis curvis a centro communi ad circumferentiam tendentibus et primo aspectu facile distinguitur. In Hippopotamo, Sue /Ethiopicá et Scrofá, multo durior est majoremque albedinem praebet. In Scrofé domesticá, Tricheco Rosmaro atque Monodonte compacta est; sed transversim disscissa strias tenuissimas et admodum regulares in Hippopotamo obvias non ob- servandas prebet. Tricheci Dugong dentes canini sunt homogenii, in Physetero vero structura illorum ad humanam summopere accedit. Sed inter omnia mammalia nulli dentes structuram mirandam magis. nobis offerunt quam dentes Orycteropi seu Myrmecophaga Capensis. Ex ingenti tuborum rectorum ac parallelorum numero constant, quorum alterum. extremum apertum, alterum vero ciborum efficiens commoli- : lionem clausum est. Nascuntur ita duo cylindri sibi mutuo adnati cor- pus dentis ipsius efformantes. Eadem dispositio occurrit in Ornythorinco. Ex ante dictis manifesto patet diíferentias substantie osse, que inter hominem et reliqua mammalia occurrunt, imprimis circa dentes cani- nos versari. Dentis radices substantià adamantinâ non constare supra diximus ; at in Rosmaro, v. g. totus dens substantià vitreà circumdatur , in dentibus molaribus densior quidem sub radice quam in coronà deprehenditur. In Physetero, «tate proyecto, dentis radix substantià adamantina etiam sese induit; sed id solum locum habet quando tota dentis interna cavitas (1) Dictionnaire d'hist. natur., tom. IX. page 257. ( 18) substantià ossea fuerit repleta. In Pachydermis quibusdam tes canini extra os producti minorem duritiem ac albedinem monstrant, ceterum in Tricheco Rosmaro, Sue Scrofá aliisque tenuissima maximeque ma- nifesta reperitur. In Elephante dentes illi ingentes e pluribus stratis sub- stantiz osse; sibi mutuo impositis componuntur. Id presertim docent fossiles horum animalium qui dum sub terra satis diu latuére, facile separari possunt in laminas conicas et tenues se invicem involventes. Cujus phenomeni unicum exemplum in caninis elephantis obvium hac- tenus cognitum est. Consideratà jam fabrica dentium simplicium, ad descriptionem dentium compositorum et semi-compositorum accedemus. Hos dentes e tribus substantiis compositas esse, et tertià presertim, que cementosa dicitur, a simplicibus differre diximus. Ex omnibus quibus dens compositus vel semi-compositus efformatur substantiis, substantia cementosa, quà dentes hominis carent, minimum inter tres substantias duritiei gradum preebet. Difficilius substanti osseà in acidis dissolvitur, sed brevius nigrescit ignis actioni subjecta. Fere dimidiam masse > dentis partem in Elephante et Hydrochero constituit. Dentes compositi, ut in Elephante observare est, etiam ut simplices in capsulà producuntur et nascuntur. Forma eorum est Rhomboidalis, et innumera offert foraminula, quæ nervis vasisque transitum prebent. E duplici. lamina componitur quarum externa formam simplicissimam refert, dum interna complures gyros exhibet. Involvit nucleum pulpo- sum dentis, qui in singulo: individuo pertinente ad species, dentes compositos gerentes, configurationem propriam habet. Reverà mirabilis est in specie Pachydermorum de quà jam mentio est. Hic igitur nucleus ita dispositus est in Elephante ut e fundo capsule nascantür complures portiones substantie mollioris, pellucide, vasis ditissime natura sua ad gelatinam accedentis et que spiritu vini alba opaca evadit hec non ad- densatur. Eædem portiones parallele et transversim site ascendunt ver- sus illam partem capsule ex alveolo erupturam. Basis fundo involücri adhæret, dum summitas earum libera manet; adeo ut dens integer quasi e compluribus parietibus conipositus videatur. Inter eos sese insinuant (19) productiones lamine interne capsule pulpose, tali modo scilicet, ut hujus fundo non adhereant, et eatenus inter parietes eos gelatinosos vacuum quoddam fere continuum concipi possit, in quo rudimenta futuri dentis deponentur, scilicet. substantia ossen et adamantinà que etiam a decepimentis membranosis a facie interna capsule ejusque productioni- bus deponetur. Preterea inter substantiam osseam necnon adamantinam latet tenuissima membrana quz parietes gelatinosos circumeingit et sus- tentat, quà ratione ossea exsudat, e parietibus tunc collabuntur et tunica hec ab iis recedit. Quoad adamantinam, ea secernitur a productionibus lamine interne supra dictee capsule eamque tenuem membranam contra substantiam. osseam adeo urget ut brevi evanescat et in dente discisso yestigium linee minutissime griseum colorem referentis exhibeat. Sub- slantia ossea stratis superstrata positis increscit, ut de dentibus simplici- bus dietum est. At incrementum ab exterioribus in interiora locum habet unde stratum inferius ultimo nascitur et maximum est. Similis incrementi exempla complura cinghilium tecta nobis prebent; sed vitrea substantia sub forma minutissimarum fibrarum vel minimorum cristallorum aspectum villosum prebentium a membrana interna capsule secernitur et osseam substantiam involvit. Itaque dum stratum adamantinum coronam undique circumcingit, simul replet partim intervalla a laminis transyer- sis, que e substantia osseà sunt composite, relicta. Reliquum spatium replet cementosa nata ab eàdem lamina eâdemque facie que adaman- tinum produxerit, in quem finem crassior tunc spongiosa et opaca evadit rubescitque, dum antea tenuissima erat et pellucida. ` E precedentibus facile concludere licet omnia que hactenus sub diii compositi eyolutione notata fuêre phenomena non eodem tempore locum habere; nam adamanting nec non ossez depositio simul fit et ei brevi succedit cementosa formatio, adeo ut summitas singula laminz trans- verse jam tres substantias offerat din quidem, antequam in basi appa- reant, et preterea lamine vicing summitatibus jam sunt connexæ, ante- quam ad basim induruerint. Inde intelligimus quomodo dentes hi com- positi ab interioribus ad posteriora increscant, Caeterum. notandum nulla vasa nuclei pulposi in corpus dentis penetrare, neque ulla vasa periostii ( 20 ) sese insinuare in radices. Dens quidem ablatus non renascitur. Dente ita formato, erumpit ex alveolo et cum animalia dentibus talibus munita herbivora sint, sensim paulatimque deteritur; detritus ratione habità sittis obliqui dentis citius in parte anteriori quam posteriori observatur; hinc fit ut longitudo ejus et altitado simul decrescant, sed eo magis, quod laminæ anteriores jam omnino destructæ sint, posterioribus inte- gris manentibus, et anterioribus laminis destructis „ posteriores substi- tuuntur, quo fit ut iterum dens a posterioribus ad anteriora continuo moveatur. Numerus laminarum dentem compositum componentium multum va- riat; semper tamen increscit et difficulter definitur. Primi igitur constant e quatuor; secundi octo vel novem; tertii duodecim vel tredecim; et sic porro, usque ad septimum vel octavum, in quibus viginti tres nume- rantur (1). Ceeterum laminarum crassities etiam variat. In primis den- tibus semper tenuiores quam in ultimis et earumdem substitutio temporis intervallis majoribus locum habet. Notari etiam debet tempus quo dentes compositi Elephantum in utrâque maxillà apparere soleant. Ap- parent primi decimo die post nativitatem, sex hebdomadibus elapsis, absoluti sunt et tertio mense erumpunt; secundi hisce succedentes sese manifestant anno secundo quo hi elabuntur et sexto tertii jam caput efferunt qui anno nono a quartis expelluntur. Quoad radices hi gig- nuntur ubi corona jam fuerit absoluta; simili modo formantur et cum nuclei gelatinosi productiones fundo capsule undique non adhæreant, sed hinc inde spatia solutionem continui formantia relinquant, sequitur portiones ejus adnatas haberi posse tamquam totidem pediculos brevissi- mos quos inter et super substantia ossea se insinuat et deponitur. Hi pediculi sunt vera radicum rudimenta ossificationis progressu continuo increscentia. Igitur elongantur perpetuo et dentem ex alveolo expellunt. Carent vitreà et cementosà quia lamina interna capsule utramque sub- stantiam secernens ad illas non producitur. Quoad dentes semi-compositos, Ruminantibus imprimis proprios, pauca dicenda supersunt de eorum fabrica; cum ea tantum minori proportione (1) Corse, transactions philosophiques, tom, XXVII. ( 21) substantie cementose ab illis differat. Radicum evolutio eamdem sequi- tur legem quam in compositis notavimus, et cum actione reciprocâ deterantur, conformatio coronz illorum vera non nisi in dente gingivis obtecto observatur. Qua ratione detritus locum habet vel corone volu- men decrescit, eâdem fere increscit radix et in longitudinem producitur. Qua undique evoluta, tunc ossificationis mandibulorum progressu sensim sensimque expellitur ut corone vices supplere possit, donec eo perve- niat detritus ut parva modo radicis portio supersit brevi expellenda ; quo facto, nisi dens novus succedat, occalescit alveolus et evanescit. Denique notandum solos dentes compositos et semi-compositos usu de- leri, eujus phaenomeni ratio physiologica facile intelligitur, modo struc- tura eorum attente consideretur. Constant enim e duabus substantiis durioribus tertiâque minus durà, unde in detritis nascuntur sulti illi atque colliculi varias figuras exhibentes. In cetaceis dentes proprie dicti non observantur. Eorum vices gerunt lamine e substantià corned composite palato fornicato implan- tate et sibi mutuo parallele atque transversim site. Firmantur palato immenso horum mammalium substantià molliori hactenus incognita , que temporis lapsu in corneam mutatur. Singula lamina intus exhibet stratum fibrarum cornearum quas duplex lamina ejusdem substantia , sed multo tenuior atque stipatior involvit. Ex utrâque laminâ foras pro- deunt fibra marginem liberum et inferiorem singule lamine fimbriatum reddentes. Ita totum spatium enormis palati fornicati fimbriatum apparet. (22) PARS SECUNDA. E DE DENTIUM SPECIEBUS ET FORMA DIVERSA, Diss ‚ in homine, in tres species: incisores, caninos atque molares fuisse divisos diximus; adjunximus insuper incisores quatuor esse numero, in medio utriusque maxilla reperiri illorumque formam esse complana- tam, dum canini, numero etiam quatuor, sed duo tantum in utroque mandibulo ad latus incisorum positi formam conicam referunt. Molares terendis atque commoliendis cibis proprii, viginti numero, quorum octo minores jam ad formam quadrilaterem accedentes, quatuor in utráque maxillà reperiuntur et bicuspidati dicuntur. Quatuor reliqui molares in coronà ferentes mucrones varios (ordinario tres vel quatuor) majorum - molarium nomine insigniuntur et formam cubicam offerunt. Hee divisio quoad dentes mammalium etiam adhiberi potest, licet occurrant mammifera, quorum incisores cum hominis incisorum formá nullam similitudinem referant; dum mammalia alia nature scrutatoris oculo prebent Laniarios, quorum discrimen a dentibus incisoribus vel molaribus minoribus difficillime determinari potest. Tunc, utique jam diximus in hujus commentationis introductione, dentium denominatio ab illorum in maxillis situ et implantatione desumenda est. Nunc in mammalibus tres dentium species, nunc due et aliquando una modo occurrit. Reperiuntur incisores, laniares atque molares iz quadrumanis » carnivoris omnibusque Pachydermis, ( Rhinocerote-bi- corni ac Elephante exceptis); in Camelis, Solidungulis et Rumi- nantibus cornua non gerentibus. Que quidem mammalia frontem cor- ind ( 35 ) nubus armatum oe laniariis carent, excepto Cervo, horum dentium vestigia monstrant; e Inter omnia sda genus humanum et e bee nobis offe- runt dentes sibi tali modo approximatos, ut sériem continuam efficiant, dum in veliquis omnibus mammalibus quoddam intervallum ie inter et laniarios, hosve inter et molares, superest. Inde concludimus characterem, desumptum ab approximatione dentium ad genus huma- num, a reliquis mammalium generibus distinguendum, prorsus inutilem esse s licet illustris Blumenbachius ipsum admiserit ut quidem certissi- mum (1). Nune laniarii dentibus aliis longiores, nunc breviores reperiuntur in homine; canini, quoad coronam, reliquos dentes longitudine non supe- rant. In Simiis atque carnivoris longiores evadunt et in omnibus mam- malibus, in quibus hoc locum habet, occurrit spatium notabile inter Laniarios et incisores obvium , quod, ore clauso, Laniarios longiores excipit. Id jam observari licet in Simiis quorum indoles ferocior obser- vatur, et imprimis in generibus carnivororum manifestum est. Mammalia que laniarios reliquis dentibus breviores habent, vacuum etiam inter hosce dentes et proxime succedentes molares offerunt. Inter ea mammalia notandi occurrunt Lemures , Tarsii , rin Sorices, Didelphides. Non solum inter Laniarios et minores POTES sä etiam in quibus- dam mammalibus inter incisores spatium vacuum exstat, uti antea dixi- mus. Hujus phenomeni exemplum etiam praebent Lemures (excepto solo Lemure Tarsio) Wespertiliones proprie dicti, Geleopitheot atque Cameli. In omnibus hisce e Area äh species existunt. In qui- busdam tamen, ubi ad statem provectiorem pervenêre, incisores ela- buntur, ut monstrant Cheiroptera quaedam et Sus Ethiopicus. Ruminantia incisoribus in maxilla superiore, Zricheci contra in maxilla inferiore iisdem dentibus carent omnino. Pervenimus tandem ad illa mammalia, in quibus tres dentium species (1) Manuel d'histoire naturelle de Blumenbach, tom. Il. pag. 70. 1803. (24) non reperiuntur, in quibus scilicet Laniarii absunt. In illis mammiferis spatium vacuum inter incisores et molares reperitur, uti Rosores facile testantur, qui duos modo habent incisores in utraque maxilla, ( Lepo- rum genere excepto). Perinde est, quoad spatium, de Hyracibus , quatuor inferius duos vero superius incisores gerentibus; uti etiam in Macropis , duos inferiores et sex vel octo superiores incisores referen- tibus. Non omittendum genus Phaseolomus in quo numerus incisorum utriusque maxille duplex est et eatenus transitum ad Rosores efficit. Elephas incisoribus atque Laniariis inferius caret. In utraque maxilla gerit molares, superius quidem duos dentes maximos qui, etsi ad Lania- rios pertinere videantur, tamen potius tamquam arma sunt habendi, ut supra jam diximus. Obveniunt tandem mammalia in quibus incisores non reperiuntur. Adsunt molares et Laniarii. Pauca quidem sunt nu- mero illa animantia. Solum reperiuntur Zricheci Dugong atque Bra- dypi hujus phenomeni egregium præbentes exemplum. Vidimus nunc dentibus incisoribus in maxillà superiore, vel in maxillà inferiore carere mammalia, in quibus tamen dentes molares semper re- periuntur, solo Monodonte excepto, duos modo qui gerit dentes ingen- tes, maxille superiori horizontaliter implantatos. Dentes illi sermone Franco-Gallico, Cornes de Licorne, a quibusdam nature scrutatoribus appellati fuére. Dasypi, Ornithorhinci, Orycteropi, Rhinoceros bicornis, atque Trichecus Manatus solos dentes molares nobis offerunt. Idem ani- madvertendum, ut ita dicant, in Delphinis in utráque maxillà elongata dentes referentibus conicos, ossium maxillarium marginem superiorem fere omnino obtegentes. In hisce ceetaceis setate varias modificationes afferri videtur. Sed illud omnibus mammalibus commune. In eâdem classe numerandus obvenit Physeter: maxilla superior latissima fere semper dentibus orbata exstat. Quando dentes adsünt, minime obtusi, aliquando complanati et gingivis obtecti reperiuntur. Inferius contra maxilla evadit longa, angusta magnisque dentibus conicis armata. Qui landem omnino carent dentibus inter mammalia sunt: 1° Balene La- minas corneas solum in maxillis gerentes; 2» Myrmecophage Manes, atque Echidne. (35) gri q en ro alites "t toi LOGO, OS Onmin . SHI ZRU 2H) Aud mens ora ss DE DENTIUM, FORMA. 1) Incisores. T 5, LEGITOR d y" A a^ 4 ^ » 4 $ € $ uh ru. iun see m DA iiL S zw - i ( In homine dentes illi basim offerunt rotundam. atque crassam : facies eorum externa fere plana, interna vero vel posterior parumper e est con- cava. Cum illo id commune habent Simi et ‚pars maxima, Rosorum. Incisores in homine fere perpendiculares i in utráque maxillá sunt im- plantati. In Lemuribus incisores inferiores oblique antrorsum prominent; summi momenti character obvenit in conformatione dentium lateralium hujus speciei in genere Cane, Urso atque Leone, cujus ope solo intuitu ‚dentes hi et animalia ad que pertinent simul dignosci queant. In Cane et Urso incisores laterales inferiores coronam exhibent cujus margo inci- sus est, dum superiores sepius sunt tricuspidati ; perinde est de. Leone. Re eliqua tamen Digitigrada, Felibus enumeranda , eamdem non semper offerunt dispositionem. In Vespertilionibus cum Mr — hominis simi- litudinem generatim referunt. Dentati tamen aliquando evadunt, uti in Vespertilionibus proprie dictis, inferius sex dentes denticulatos exhiben- tibus. In Galeopitheco compositi videntur e pluribus laminis angustis pectinis ad instar parallele dispositis. Phoce dentes gerunt conicos qui- bus ad Delphinos et reliquae cetacez similibus dentibus armatæ transitus efficitur. Genus Balene, ut cuique notum, dentibus proprie dictis caret. Illorum loco reperiuntur lamine triangulares quarum structura fibrosa cornuum duritiem atque elasticitatem refert; inde dentes illi cornei fuére vocati. Rosorum incisores sunt arcuati satisque longi, ut superiores medium circulum subinde efficiant, et probabiliter ulteriùs producerentur, nisi inferiores detritu facto hanc productionem impedirent. In Rattis in- feriores desinunt in apicem dum in pluribus alis ad eamdem familiam spectantibus cuneiformes evadunt. Cheiromus (aye-aye) eosdem dentes compressos exhibet, adeo ut diameter antero-posterior transverso major sit. Mammalia, sic dicta Marsupialia, etiam incisoribus sunt armata in 4 ( 36) utrâque maxilla, qui numero et proportione in variis generibus potius quam conformatione inter se differunt: sic in genere Didelphium medii superiores lateralibus parum longiores; in Perameli superiores externi acuminati et distantes exstant dum in Phalangistis maxilla inferior duobus incisoribus acuminatis et. acutis antrorsum dirutis armata est; perinde est de Hypsyprymnis. Koala in maxillà inferiori duos inciso- res longiores gerit, dum superior duos medios etiam longiores et paucos laterales minores habet; PAascolomiis conformatione horum dentium ad Rosores accedunt atque ita transitum a. carnivoris ad illam familiam efficiunt. Pachyderma inter omnia mammalia incisores maxime miran- dos et a formà ejusmodi dentium humanorum maxime aberrantes nobis offerunt. Genus Sus incisores habet quorum forma est obtusa ac prisma- tica, inferiores oblique antrorsum producti sunt, superiores quidem deorsum incurvati. In Hippopotamo omnes sunt conici, sed ut præce- dentes sunt dispositi: sex inferiores numero admodum variabiles. In Hyrace superiores triangulares, arcuati vero inferiores cuneiformes et incisi reperiuntur. Cuique noti sunt dentes ingentes Elephantum , qui profecto non easdem functiones peragunt quam. eadem dentium species in homine atque in reliquis mammiferis efficit. Sunt arma et nullomodo manducationis organa, quia solitarie positi et sursum incurvati exstant, nec in mandibulo inferiori incisores respondentes observantur. Rhinoceros Asiaticus incisores superiores medios habet cuneiformes; laterales duo sunt breves et prima setatis periodo fere semper cadunt. In maxilla in- feriori duo reperiuntur cylindrici et duo medii intermedii formam coni- cam referentes. Caret dentibus his „Africanus. Pachyderma, ut recte Cuvierus, determinatà etatis periodo incisores vel partim vel omnino amittunt, dentibusque, elapsis novi non succedunt. In Rummantibus incisores inferiores laterales sunt acuti et cuneiformes; in Solidungulis incisores laterales, duplici gaudentes margine acuto reperiuntur. Tri- checus, qui pluribus characteribus ad Pachyderma accedit, in osse inter- maxillari et inter duos dentes ingentes, duos parvos dentes truncatos , molaribus formá similés, situ vero incisores habendos gerit. sibusstiedeu! tuia sis bn l enrowónt be niit liv Phorbur Strih d e + ^ TIT f HE i ihe p SHUMA OFF OIII Orit % 2s WI € | 1171 Canini sive Laniarii. MA mut wi D I KIISE i $ 9x9 £11 D bere) BOT HC if uxo] galion Hil i - Í |^ oO In omnibus haag dentes hi reperiuntur conici, sed gui. vo- lumen multum variant. Non omnino, conici, sed, ut rectius oquamur, in 5 prismatici , exstant; sunt magis. elongati , majores. et coronam actione deterunt. In, aan. Ee sunt us crassi et. incisores lon- axima er gitudine non superant 3 Sec d BE imà ie jen longissimi incur- — vati, hamorum formam we Sas 31 ibique. marginem acutum, hedde monstrant. Ore clauso, superiores semper retro inferiores sunt positi. In Lemuribus dentes illi etiam incurvati et compressi sunt. Longi - atque conici in Lemure tardigrado' de gracilis in Cheiropteris forma, situ, dispositione, carnivororum caninis sunt similes; longi ergo atque conici. In. Galeopitheco volante breyes, lati, pectinis formam. referunt et in Erinaceis’ atque Sóricibus breves etiam sed bicüspidati inveniun- tur. Pachyderma, hisce dentibus munita, cáhinós Häbent ingentes. In sd tum superiores tum inferiores Beraad inciirvati ‘sunt, dum in Sug’ Scrofa hi superioribus sunt longiores. ‘Ruminantia bebt alti ab hâc tamen regula exceptionem patiuntur species qui ad genus Ca- melorum pertinent, nec’ non genus certum. constituen „quibus dati sunt Laniarii superiores duo. Qudad Solidungula , utr grove et oblique nec non alte in substantiam osseam utriusque maxillæ pene- tant. Desunt in jumentis et in Maribus peculiati nomine Hamorum (erochets) insigniuntur , qui quidem dentes itatis progressü sehsim com- planati evadunt. Quoad genus Elephantum consulenda stint ea que de armis longioribus horum animantium paragrapho superiori diximus, cum ( 28 ) difficile indicari valeat utrum ad incisores vel ad Laniarios sint referendi. Nam nunc pro incisoribus, nunc iterum pro caninis a summo Cuviero habentur (1). icu In Tricheco Dugong atque Rosmaro superioris Le canini cylin- drici, uti in elephantibus, reperiuntur; sed directionem caninis elephan- tum omnino oppositam habent. Horum mammalium dentes inferius et postrorsum incurvati reperiuntur. 1 Quoad Marsupialium « caninos notabilem etiam in hic familia propor- tionis differentiam offerunt. In Didelphibus incisores multum longi- tudine superant, presertim idem in Phalangistis et Petauris; superiores longi sunt et acuminati; inferiores vero tam breves, ut gingivis obtecti sepius lateant. Perinde est de Hypsyprymnis qui caninis inférioribus carent. Idem valet de Halmaturis et Koalà caninis omnino destitutis, nec, non de Phascoloms ut j jam dictum est ad Rosores accedente. Familia, quse mammalia vel incisoribus vel omnibus dentibus carentia amplectitur , nobis exhibet genus Bradyporum in quibus canini mola- ribus longiores et acuminati sunt. j : , OSTIS apaga a Molares | is or Bad in minores vel bicuspidatos et in majores | ee e Hi dentes conformatione su ad formam cuboideam pertinentes , tuber- cula duo in prioribus, quatuor vero in posterioribus offerunt crassa et obtusa, quibus addere licet arcus zigomaticos fere rectos et horizontales, parum extrorsum incurvatos et maxillam inferiorem tali modo. compo- sitam ut in ‘adulto. vestigium, nullum pristinæ divisionis offerat, et præ- terea crura ejus angulum fere rectum cum arcu ejusdem efficiant; pro- cessus coronoideos breves, formam condylorum ovalem et cayum arti- culare satis bene excavatum ut motus facillimi nec non amplissimi 5 ciborum manducationis necessarii effici queant. Canalis intestinalis lon- gitudo sese habet ad illam corporis uti septem ad unum. In Simiis (1) Anatomie comparée, vol. III. pag. 155 et 197. — — nnn nnn dee ( 29 ) proprie dictis et Cercopithecis eadem dentium conformatio fere oc- currit. In Simid Inuo, Maimone, Pongoque ac Cynocephalis ultimus molaris quinque gérens tubercula aliis molaribus longior exstat. Primus. molaris inferior acuminatus et admodum obliqué scissus reperitur, quia canino superiori sensim sensimque attritu partim destruitur. Cebi, inter viginti quatuor molares, duodecim bicuspidatos habent. In hisce mammi- feris ultimus molaris est minimus. In Lemuribus proprie dictis molares anteriores maxillz superioris jam parum acuti exstant; in Stenopibus niolares anteriores caninorum ad instar sunt acuminati, posteriores vero tuberculis acutis sunt armati. Perinde est in Tarsiis et Otolicnis quod quidem in Arotopitheco Jaecho et Rosalid jam locum habet. In plerisque quadrumanorum maxilla inferior e duobus ossibus dis- tinctis componitur et arcus ejus, qui in homine rotundus est, jam an- gularis evadit, ut eatenus crura maxille inferioris acutiorem et magis elongatum efficiant. Crura longiora sunt et processus coronoideus parvus jam propior Condylo observatur. Quoad Condylos parum ab humaná conformatione recedunt, sed cavum glenoidale longo et antrorsum di- recto processu est limitatum, ceterum minus profundum existit. Pro- portio longitudinis intestinorum nimis variat. Nune de carnivororum dentibus, qui in molares conicos, acutos; in plures mucrones fastigiatos et complanatos pluribus munitos tuberculis subdividuntur. Dentes quorum corona complanata varia tubercula gerit , in oris cavi fundo semper sunt positi, et quo major est horum dentium numerus eo magis animantia, in quibus reperiuntur, vegetabilibus cibis vescuntur. In carnivoris proprie dictis molares anteriores acutissimi sunt et Spurii vocantur; hisce succedit molaris major et robustior ab utroque latere in utràque maxilla situs; hi dentes carnivori dicuntur; ordinem tandem claudunt posteriores Haseplanits et obtusi zuberculosorum nomen gerentes. Feles unum tuberculosum, complanatum superiorem atque transversim positam denti simili in maxilla inferiore non respondentem habent. Non semper reperitur molaris ille superior; nam sepe cadit et manducationis actioni in hisce mammiferis nullomodo obesse videtur. Primus molaris superior acutus et minimus unum modo gerit mucronem; secundus vero tres, quorum medius major; tertius eumdem mucronum ( 30) praebet numerum, sed mucrones inter. sese sunt wquales et insuper parvum tuberculum antrorsum et introrsum adsitum est, et ut car- nivorus habetur. In maxillà inferiore tres dentes exstant acuti, horum duo tres mucrones habent, quorum medius maximus, vore beed molaris duos mucrones. aequales. monstrat. i Mustela: omnes eddem conformatione dentium felibus proxime succe- dunt. In hisce mammiferis tuberculosus postremus. planus et transversim etiam positus reperitur; sed multo major est, et simili minimoque infe- riori respondet. Carnivorus inferior in felibus duos tantum offerens mu- crones, tres in mustelis refert. In felibus pluribus molarem unum. spu- rium, formam conicam pre se ferentem, antrorsum existere duximus; duo tales minimi in mustelis sepissime obveniunt. Ursus Gulo et Vi- verra Fasciata Linnei similes dentes prebent. Hyœn molares mucro- nibus crassioribus et magis rotundis a molaribus felium precipue diffe- runt. Preterea molarium spuriorum numerus major est; carnivori infe- rioris tuberculum complanatum magisque extensum hoc modo tuberculoso superiori respondet. In utráque maxillà molares quatuor spurios canes habent; tum superius tum inferius duos tuberculosos pluribus munitos tuberculis referunt. Tubercula superiorum maxima et transversim posita sunt. Carnivorus, ut in Hyena, tuberculo quoque munitus est quod priori tuberculosorum spuriorum respondet. Caeterum tuberculum inter- num carnivori superioris parvum est, et inde canes magis ad mustelas accedunt. Perinde est de carnivoro inferiore qui analogo horum animan- tium simillimus observatur. Contra tuberculosus inferior major est in canibus quam in viverris, dum preterea alter minor huic proxime suc- cedit: Viverræ pluribus molaribus tuberculosis in maxilla superiori sunt munitee, carnivorus maximus est et tuberculum internum ejus multum increvit. Dentes tuberculosi ejusdem maxille magni sunt quoque et si- miles illis analogis in generibus Mephite et Lutris obviis. Herpestes et Ryzene a Viverris recedunt numero molarium spuriorum qui in utro- que genere tres in utráque -maxillà reperiuntur. Putorii offerunt in fundo utriusque maxille tuberculosos tempore manducationis in se invicem agentes; superiores transversim siti sunt; carnivori differunt ab analogis felium eo quod tuberculum internum ejus C51) multum inereverit, dum posterius carniyori inferioris admodum produc- tum et complanatum observatur. Molares Spurii inferiores tres, superio- res vero duo. Quoad Zorillam, parva est differentia dentium molarium ab his Mustelarum. Observatur tantummodo a facie interna carnivori inferioris tubereulum natum esse quod in superiori majus factum est. Perinde est de Wiverrd Genettá, cujus molares tuberculosi et carnivori omnino similes sunt mustelarum analogis. Proceones quibus addere licet Naswas dentes carnivoros fere non monstrant, et contra tuberculosorum numerum majorem habent. Quin imo primus molaris spurius inferior in tuberculosum conversus est. Ceterum tamen ab utroque latere maxillarum tres molares spurii nu- merantur, et carnivorus superior quinque tubercula obtusa exhibet. Quoad inferiorem parum recedit ab analogo in generibus. Taxorum et Lutrarum obvio, atque ejus characteres satis facile innotescunt. Ursi proprie dicti retro caninum gerunt ab utroque latere mandibu- lorum quinque molares. Horum duo minores tamquam spurii haberi possunt, et inter primum et secundum satis notabile spatium vacuum reperitur. Primus molaris inferior unicum, secundus vero quinque tu- bereula obtusa gerit; tertius duobus transversim divisus est tuberculis et irregularis; extremus, precedenti minor, etiam irregularis observatur. Superior molaris primus offert tria tubercula, triangulum formantia; in secundo quinque, in tertio vero quatuor sunt obvia. In Melibus molares tuberculosi superiores maximi sunt et longitudine eam reliquorum molarium æquant; quinque gerunt tubercula, carnivori parvi sunt et tuberculum internum satis productum. Molares Spurii su- periores tres numerantur. Tuberculosi inferiores superioribus sunt mino- res; carnivororum tubercula summopere producta tuberculosis vrbes bus sunt opposita. Molares Spurii quatuor. In Phocis conici, in Tricheco Rosmaro cylindrici et in Tricheco Dugong priores etiam cylindrici, posteriores vero ad utrumque latus compressi et sulco notati reperiuntur. Mandibulum inferius horum omnium mammalium e duobus ossibus distinetis est compositum , angulum magis acutum formantibus. Angulus, quem cum corpore hujus maxille crura efficiunt, multo major est quam (32) | in homine; unde obliquitas major nascitur. Hic angulus retrorsum pro- ducitur. in processum. satis notabilem. Processus coronoïdeus oblique re- irorsum in fossam: temporalem ultra arcum: zigomaticum est: extensus; quo condylus brevior est et diameter ejus transversus longitudinalem longe superat, nec non consimilis cavo glenoidali excipitur; adeo ut preter motus angulares reliqui prorsus sint impossibiles. Arcus zigoma- lici offerunt convexitatem sive horizontalem. sive verticalem maximam. Ventriculus Vect rabos, intestinalia brevior, quam in homine et her- bivoris. ; c: tua In Plantigradis 1 minoris prins us 99 bereik acutis sunt munit, quà dispositione mammalia hee: insectivora evadunt. : In Erina- ceis molares primi.vel anteriores sunt conici, sequentes tria, quatuor vel quinque tubercula gerunt; dum extremus superior acutus, inferior contra duobus tuberculis est munitus. In Centeni Semispinoso molares inferiores bicuspidati sunt et acuti. Chrysoclorus gerit molares compressos et tribus i wie e acutis terminatos. Tulpœ vero molares antici conici sunt et acuti, caeterum reliqui tuberculis obsissi. i Inter Marsupialia pedimania generatim perspecta . gerunt. molares postremos mucronibus asperos. At si in molares generum que subdivi- sionem hanc constituunt, inquiramus, facile constat in Didelphibus man- dibulo utroque tres molares acutos et quatuor tuberculis acuminatis mu- nitos reperiri dum in Phalangistis dentes molares superiores. antici conici sunt vel acuti, inferiores vero parvi et rotundi. In Hador vero tubercula sunt transversa. Halmaturi gigantici molares omnes sunt tuberculosi, vistas tubercula eminentiis transversis sunt juncta, dum Phascolomiis offerunt dentes similes iis qui in Hydrochœris occurrunt. Mandibulum inferius in hisce mammalibus parvam offert differentiam quoad angulum quam ejus corpus efficit. Ceterum angulus formatus cruribus ejusdem maxillae peculiaris nihil ab eo, quem in Digitigradis indicavimus, offert, nisi tamen excipias Marsupialia quedam , in quibus preebet notabilem satis processum excavatum, alias planum. Quoad processus coronoideos, nulla addenda supersunt. Condyli oblongi, magis minusve transversim positi ( 55 ) vel complanati et cavis articularibus analogis respondentes observantur. Convexitas horizontalis et verticalis arcuum zigomaticorum minor est et citerum canalis intestinalis extensum proportionale multo majus quam in Digitigradis. odis Pteropi gerunt in amet maxillà dentes molares complanatos. Reliqua vero Cheiroptera habent eosdem similes illis Insectivororum, sed angulus maxillaris integer est, id est, sutura vel symphisi brevi evanescit, ut in homine videre est; processus condyloideus complanatus magis minusve et cavum glenoideum profundum non est. Longitudo proportionalis ca- nalis intestinalis major quam in Digitigradis proprie dictis. Paucze spe- cies exceptionem ab hâc regulà patiuntur. Molares Rosorum in duas deinde prodeunt classes. Divisio heec imprimis nititur detritu tuberculorum actione mutuâ horum dentium nato. Hinc ad priorem pertinent mammalia in quorum dentibus tubercula parum modo affrictu mutuo deteruntur et ita docent animalia heecce fere om- nivora esse. Ut observare in dentibus Muris Ratti et Aretomus Mar- motte. Hujus superiores a latere interno corone offerunt tuberculum crassum a quo linez prominulæ due nascuntur in duo tubercula marginis externi desinentes. Inferioribus tria data sunt, sed lineà intermedià non sunt juncta. Mures gerunt dentes tuberculosos et irregulares. Bathyergi habent dentes precedentibus similes sed qui citius detritu deteruntur. Posteriorem classem formant Rosores, quorum dentes detritu com- planati evadunt, et ceterum. colliculis transversis adamantinà substantia compositis sunt notati. Inter hec mammifera quorumdam generum molares e laminis transversis numero variis et verticalibus constant; numerus earumdem ultra undenarium non ascendit ; confirmant Mk doctrinam genera Hydrocherus, Cavia et Lepus. Notandum praeterea laminas eas nunc antrorsum, nunc extrorsum, alias introrsum bifurca- tas, alias etiam simplices reperiri. In aliis rosoribus ejusdem classis sub- statitia adamantina non laminas verticales et distinctas sed angulos in- troducentes tantum format, et preterea facies detrita corona nunc circularis, nunc rhomboidalis esse videtur. Ceterum Castor, Hystrix et Dypus id non parum manifestant. Uti in homine, rosorum molares 5 C354 ) distinctis radicibus aliquando. gaudent , quod quideni: in Hystricibus „ Castoribus , Muribus, etc. animadverti potest; formam. contra cylindri- cam. aliquando referunt, id est, eamdem dimensionem in fundo. alveoli quam in coronà habent; egregium hujus phænomeni exemplum præ- bent Lepores, Caviæ et Mures Arvales (quod quidem character. mures arvales ab omnibus aliis. muribus distinguit) quorum. ita dentes diversis laminis verticalibus sibi invicem oppositis formati videntur. Maxime va- rietates ergo in dentium coronis Rosorum obyeniunt; nunc tubercula reperiuntur uti in homine et in simiis; nunc ostia corone apparent omnino plane, dum in quibusdam hujus classis individuis, varii mu- crones, sicuti in carnivoris, inveniuntur. Rosores coronâ plana gauden- tes, uti Castores et Lepores, herbivori; si tubercula obtusa in molaribus referunt, omnivori; ultimo casu inséctivori habendi sunt. Angulus mandibuli inferioris etiam, quoad compositionem, cum car- nivoris convenit. Perinde est de angulo quem crura hujus ossis cum corpore vel arcu efficiunt; processus coronoidei brevissimi multo magis a condylis distant; adeo ut in pluribus ultra extremum molarem sit pro- ductus; forma condylorum etiam oblonga, sed tali modo processus est dispositus, ut major diametrorum ejus sit.. antero posterior, dispositio prorsus contraria illi carnivororum. Conyexitas verticalis zigomaticorum . arcuum est inferior, horizontalis autem fere nulla vel saltem. in. quibus- dam speciebus ad certum gradum tantum obvia. Longitudo proportio- nalis canalis intestinalis, unico genere murium .excepto, maxima. Elephantum molares ad dentes compositos, ut supra dictum est, spectant et maximam cum analogis quorumdam rosorum similitudinem offerunt. Recenter eruptis et eatenus integris dentata est corona, que affrictu mutuo tali modo laminas adamantinas detritas exhibet ut nunc rhombos, nuni fascias angustas et laciniatas undatas monstrent; præte- rea superiorum facies detrita convexa est, inferiorum vero concava. Hippopotami molares anteriores conici sunt, posteriores duobus pa- ribus mucronibus muniti et qui detritu formam trifoliatam prebent. lidem dentes detriti facile distinguntur quia duplex trifolium duplica- tum offerunt; quoad extremum, accessoriam eminentiam tuberculi ad instar habet. (55) ——— monstrant molares quorum corona mucronibus crois et conicis echinata est, nec non detritu in discos magis minusve latos abeunt ; preterea mueronum numerus pro state horüm animalium variat. ^^^ Quoad genus Suum , molarium forma satis variat; nunc mucrones habent obtusos et sulcatos vel subdivisos, qui duo, quatuor, quinque, sex vel septem numerantur. His «tate provectiore detritis, dentes tunc conformationem sive configurationem offerunt illi in Hippopotamis obviam licet ceeteroquin pluribus asperitatibus sint obsessi. Pretereà Suis Ati pice dentes molares constant e pluribus prismatibus cimento junctis , eorumque sectio transversa icem — M et c ternas et ternas — — lares integros e hans: colliculo ` transverso et — — ultimo excepto, in quo tres notantur. In Rhinocerote, Hyrace et Anoplotherio inferiores componuntur e dad portionibus formam semi-lunarem referentibus et sibi succeden- tibus; in postremo tres, in antico unicus reperitur. Superiores sunt quadri- lateres et in eorum latere externo linea prominula ei parallela notatur. Relique dum parum oblique sunt, perinde ut de Palcœotherico. In Lophiodente molares plurimi colliculos transversos habent qui in dentibus Tapiri jam fuere reperti; attamen em antici unicum tantummodo gerunt, posteriores vero tres. A. - In. Elasmotherio ; nuper detecto , lamine vitree — eh. sunt suleate et sectione transversá margines eorum laciniati evadunt. | In Solidungulis corona proeminentia in germine dentis inal pal tem, cujus concavitates introitum prebent angustiorém fundo et alterna vice sese monstrant, ostendit.: In juniori ætate horum mammalium den- tes, quando numero sunt minores, magis oblongi evadunt; etatis pro- gressu figuram fere quadratam referunt. Radices admodum longe, in osse maxillari profunde insertæ, usque ad marginem externum maxille inferioris progrediuntur, canalem dentarem ad unum vel aliud latus de- primentes. In statu adulto, sub radice ille canalis remanet; dente cres~ cente, profundius detruditur: tunc inter radicem dentis et marginem externum ossis repit; dente expulso, primitivum suum locum canalis (36 ) dentaris rursus occupat. Hujus phanomeni exemplum egregium præbet Equus. In Equulo res sese habent parumper diverse. In priore mammali, convexus, in posteriore vero externus margo mailke inferioris fere rectilineus apparet. In omnibus Ruminantibus ede fot duplici portione luziatá et parallelà constant; in maxilla inferiore dentis convexitas extrorsum spectat, in maxillà superiore contrarium. locum habet: introrsum enim vergit. Inferiores postici e tribus portionibus semi lunatis, duplicatis com- ponuntur molares; dum duo anteriores tantummodo præbent portiones semi-lunares simplices, sibi succedentes nec parallelas, in duobus anticis superioribus duz portiones semi-lunares simplices et parallele notantur. Dentes superiores inferioribus latiores evadunt ore clauso, molares, usu detriti, planum preebent obliquum: ita ut pars minus detrita introrsum , pars vero corona magis destructa extrorsum spectet. - j Ü His itaque datis, que circa mandibuli inferioris et arcuum zigomati- corum conformationem in precedentibus familiis dicenda sunt, nune quo- que- addemus. Et primo angulus maxillaris in elephante multo minor quam in carnivoris rosoribus, etc.; adeo ut superne fere canalis effi- ciatur. In quibusdam Suis speciebus, ratione majorum ‘dentium qui potius arma dici merentur, angulus latior evadit; perinde ut in Rhi- nocerote ubi crassi incisores eumdem effectum: præstant. Quoad Hippo- potamum, angulus sic truncatus videtur quia e margine anteriori latoque ilius, antrorsum quatuor incisores admodum obliqui prominent, dum in utroque extremo intumescentia ossea caninas recipiens prominet. Solidungula et Ruminantia offerunt angulum acutiorem quam Simiæ. Crura mandibuli longiora sunt quam in homine. Angulus in plerisque familiarum praecedentium postrorsum est rotundatus et etiam obtusus. Processus coronoidei lati et truncati in Elepbante, longi et tenues in Rhinocerote, incurvati et fere clypsoidii in Ruminantibus ubi condylis proximi ultra eos, in fossam temporalem extenduntur. et ab extremis molaribus non parum distant. Heee conformatio in — non multum diversa. Condyli Elephantis rotundi, breves et convexi, Hijpébetómit antror- sum oblique truncati; Rhinoceroti ab interioribus ad exteriora latissimi; . P JE re Sne oe nr WE cum (57) Tapiri etiam latissimi ; Sui Scrofe , Babirusse. et JEthyopica fere triangulares, Ruminantibus et Solidungulis parum obliqui et summitate quoque parum complanati. Quoad fossas glenoidales, hæ multum variant; nam in Elephante hoc cavum articulare eminentiâ osseá: media dividi- tur; in Hippopotamo autem retro basim ‘processus zigomatici situm ob- tinet, in Rhinoceroti fere complanata et postrorsum et introrsum longiori processu limitata. Quoad Tapirum, hee fossa postrorsum etiam limita- tur eminentià osseà; in Sue parum excavata est, in Ruminantibus nisi Camelum excipias, tandem in — eadem conformatio quam in Camelo; id est, magis excavata. Arcus zigomatici in omnibus inferius convexi et superne W incisi aut transversi. Curvatura eorum horizontalis parum est convexa. Quoad proportionem canalis intestinalis, heee multo major quam in homine et carnivoris. Si vero parum ab humaná recedat, tunc supplet diameter transversus multo major. Inter Edentata Dasypi muniti sunt molaribus cylindricis distantibus. Perinde est de Orycteropis, angulus maxillaris nunc truncatus, nune vero acutissimus. Crura fere nulla sunt in Tatu et in Tardigradis hic angu- lus in processum satis notabilem abit. Eminentiæ coronoidez in Tatu longissime et postrorsum arcuate, in Tardigradis mediocres. In Echydnis et Myrmecop hagis extrorsum directe satis distant ab artieulatione. Con- dyliii in — familia nune potius prebent faciem artieularem planam, cui nulla respondet fossa glenoidalis, sed fossula ad originem tuberculi zigomatici obvia ( Myrmecophagi): nune condyli plani in summitate sua quos excipiunt facies respondentes ad basim processuum zigomaticorum site ( Orycteropus et Tatu): tandem condyli sunt distincti et fosse, ante basim tuberculorum zigomaticorum exsculptæ, eos recipiunt; nulla cur- vatura horizontalis in arcubus zigomaticis Orycteroporum observatur ; dum in Tatu partim rectus, partim inferne concavus, partim superne convexus reperitur. In Bradypis incompleti sunt et retrorsum desinunt in duas eminentias , alteram superiorem et alteram inferiorem. Quod pertinet ad proportionem tubi intestinalis, minor est in Tardigradis licet vegetabilibus vescantur, ac supplet ventrieulus complicatus; tamen in Tatu eadem dispositio tubi intestinalis est et ventrieulus simplex in Myrme- A ( 88 ) cophagis maxima est. In Ornythorinco, molares, si tales dici mereantur, coronam planam offerunt et carent radicibus. Offerunt structuram den- tium Orycteropi; ut supra dictum est angulus maxillaris parvus, quia portiones ipsum efficientes cis extremitates anteriores junguntur et con- formationem exhibent fere similem. illi rostri anatis, dum preterea eedem extremitates a se mutuo recedunt. Crura ascendentia nulla oc- currunt; aut saltem que eorum vices gerunt, sursum parumper sunt incurvata. nio In amphibiis, ut mox videbimus, nunc majorem, nunc eumdem quem in homine dentium numerum reperimus ; horum mammalium dentes acu- tiores generatim. exstant; uti manifeste apparet in caninis atque molaribus phocarum et precipue, in dentibus molaribus Tricheci Manati.. In utroque horum mammalium genere sunt simplices, quamvis naturæ cultor Illiger Tricheci Manati molares compositos esse affirmaverit. Molares conici maximi et amplissimr maxillis profundius inseruntur et inde illorum. alveoli Waal, hominis majores, ee Ae bau- diores evadunt. ; NE i In prima, phocarum specie molares superiones sunt conici , parum e gingivis prominentes et ad collum unum vel duo parva offerentes. tu- bercula; inferiores dentes eamdem conformationem referunt. In Phocis Vitulinis admodum acuti reperiuntur et in ires mucrones, quorum medius longissimus, profunde divisi. In Tricheco molares. decem, satis parvi, coronam. planam atque depressam habent; primi, dentium cani- norum positionis atque compressionis causa, aliquando sunt minores, dum medii majores et ultimi tandem minores rursus reperiüntur. Idem est quoad. molares inferiores. In Tricheco Dugong molares conum: trun- catum cujus utrumque latus spleen one oant ante et. profunde divi- sum gerit, efformant. In Phocis angulus maxillaris omnino ren ill quem notavimus in carnivoris. Quoad. crura ascendentia, liec. angulum efficiunt etiam in processum notabilem retrorsum prominentem. Perinde est de processibus coronoideis atque condylis, qui tamen in summitate. magis convexi sunt et fossas glenoidales respondentes offerunt. In Manato et Halicori ro~ tundiores sunt et in summitate magis plani. Arcus zigomatici in Phocis ae a AE (59 ). et Tricheco Rosmaro curvaturâm tum” verticalem, tum horizontalem ut im earnivoris conformatam exhibent. Halicores tamen et Manati exhibent convexitatem illias inferiorem. et curvaturáà horizontali accedunt ad car- nivora. - Quoad proportionem tubi intestinalis, anomalia: hic occurrit que supra jam notata fuit; nam tubus ille multo major in Phocis quam in Tri- checo Manato australi qui —" vescitur; sed. "FARE iterum ventriculus . admodum complicatus. i Gaetacea in quatuor genera dividuntur, que ex e organi differentiis fuerunt: deducta. Sic Balænarum nomine insignita fuere illa cietacea dentibus omnino carentia, quorum vero maxilla superior lami- nis corneis est instructa. Alice species nunc in alterutro nunc in utroque mandibulo dentes. gerunt: quando in maxillâ superiori solum exstant; animantia illa Monodona vocantur; quando in maxilla inferiori solum exstant, mammalia, in quibus illud locum habet, Physeteri nominantur. Mammifera tandem quorum utraque maxilla dentibus instructa evadit, Delphinorum nomine insignita fuerunt. Molares in omnibus cetaceis reperiuntur. conici, dentis summitas solum plus minusve acuta existit. In eetaceis angulus. maxillaris eo acutior quo portiones mandibulæ in- ferioris ipsum eflicientes, longiores evadunt; in Balenis tamen obtusus rotundatus et fere ovalis. Quoad crura ascendentia, nulla observantur, adeoque. processus coronoidei nulli vel saltem breves et condylo proximi. Condyli eorum plani sunt, rotundi et simili facie articulari, planá, la- tiori et. obliquà ante basim processüs zigomatici sità, excipiuntur. Zigo- matici arcus nullam curvaturam offerunt et recti observantur. Proportio canalis intestinalis mediocris tantum, sed ventriculus complicatus. Dentium structurà et conformatione recte perpensis, docet observatio non solum reliquum apparatus masticatorii et proportionem tubi intes- tinalis illas proxime sequi, sed et etiam membrorum et imprimis antico- rum configurationem rursus arctissimo vinculo cum eisdem esse conjunc- tam. Sic in homine, cui tactus perfectissimus propter digitorum mobi- litatem et sensibilitatem , est, etiam videmus apparatum manducationis coincidere talem ut qui natura sud alimenta vegetabilia commoliat et coquat, minime vero animalia nisi previe preparata. In quem finem, ut (40) supra dictum est, manuum ejus structura reliquorum mammalium ma- nibus prestantior omnia requisita ad cibos selectos condiendum possidet. Hine indoles eje i non adeo crudelis est quam perperam a quibusdam creditur. ; Perinde est de Wee simiis qui simillimam conformationem hu- mano manducationis apparatui referunt, dum alii contra jam dentes ca- ninos longiores habentes vel molares, partim ad carnivora accedentes etiam vegetabilibus nec non insectis vescuntur et tali regimine tactum minus perfectum nec non indolem mitem pre se ferunt. Artuum anti- corum forma jam multum ab humana recedit. Inter carnivora, preter diversitatem apparatüs masticatorii, observamus ea, quibus molares acuti in plures mucrones acuminatos fastigiati, offerre pedes anticos et posticos validis unguibus munitos et praterea ipsis pronationem nec non supi- nationem. impossibiles esse: scapule eorumdem valide sunt lateque, et humeri robusti; perinde est in valida structurà artuum posticorum; hinc motus eorum velociores, hine quoque corporis robore enixa preedas vivas adoriuntur, captas dilaniant et in nutrimentum devorant. Hisce fit ut illorum indoles sit crudelissima et ut reverà plantis vesci nequeant. Quo pauciores tales note in mammifero quodam obviæ sunt, eo magis ad herbivora accedit et eo minus crudelis observatur. Sic-dantur in quibus ungues sunimopere approximati, vel densâ ungulâ obtecti tactum omnino impossibilem reddunt.. Praeterea dentium. conformatio . mandibularumque ; artus antici robusti atque densi nullos motus, preter flexionis et exten- sionis, exequi valentes, et denique ipsa corporis crassities et artuum brevitas respectiva major satis bene monstrant ea herbis vel granis. vesci et substantias animales omnino respuere; denique haud pauca observan- tur in quibus, preter diversitatem supra dicti apparatus, artus postici desunt ; illi quoque vitam, ut ita dicam, aquaticam agere solent. Vescuntur talibus. alimentis que apparatum illum nón adeo robustum postulant ét idcirco bellum aliis, victus quaerendi causà, haud solent inferre. ES ˙ FU Tn me PARS TERTIA. eee ebe i CONCLUSIO. ; P Ervenimus tandem ad ultimam Fakten commentationis nostræ, ‚que sponte sua, ut ita dicam, é precedentibus profluit. De dentium numero hactenus pauca diximus, nec multa dicemus, cum numerum horum ossiculorum tamquam characterem secundi valoris ad genera et species mammalium stabilienda considerabimus. Hunc adhibebimus tamen, ubi priesertim de subgeneribus distinguendis sermo erit. Mammalia , hactenus cognita , distingui possunt. in ea que dentibus munita sunt et en que dentibus carent. Hisce premissis, primo de illis agemus, que ratione dentium simplicium, compositorum vel semi-com- positorum ordines sequentes constituunt etiam e generibus suis compositos: Ordo Bimanorum solum hominem complectitur constatque ex unico genére. Si solos dentes, respectu conformationis et stucture considere- mus, pertinent ad herbivora; verum dum reliqui characteres à structurá desumpti, ipsi ratione élus ejus primum locum dant præ reliquis mammalibus; id circo etiam ratione conformationis sue primum ordinem mammiferorum constituit; quia solus pollet facultate binis pedibus ince- dendi, artuumque superiorum compositio talis est, ut incessui impares perfectissima tactûs organa evadant, talesque motus cum idearum per- ceptione simultaneà junctos efficiant quos frustra reliqua mammalia tentarent. Proxime succedentem ordinem formant Simie, Nam Simi proprie dicte molares offerunt hominis analogis simillimos et sub genere Pithe- 6 (C42) np Í corum comprehenduntur. Quibus se adjungunt Cercopitheci, Papiones, Cynocephali, Pungi, Cebi et Mycetes. Notandum tamen caninos in hisce jam formå ab analogis humanis multum recedere, hepar in plures lobos divisum esse et coecum adpendice vermiformi carere. Molares antici superiores in quibusdam horum animantium jam acuti observantur et eatenus constituunt genus Lemurum, vel molares sunt acuminati et posteriores presertim mucronibus muniti, quare tunc, si rostrum eorum elongatum sit, Lemures proprie dictos, Licanosos, Stenopes, Atolienos et Tarsios distinguunt, et jam transitum ad tertium ordinem vel carni- vora efficiunt. Hisce generibus tamen et Simiis proprie dictis intermedii habentur Arcetopitheci, qui similes molares offerunt quos notavimus in primis Simiarum generibus. Adde quod pollices pedum posticorum sicut et anticorum reliquis digitis opponi et vices manuum gerere possint. Quare ordinem Quadrumanorum constituunt. Molares sunt Conici, acuti in plures mucrones fastigiati vel compla- nati, pluribus muniti tuberculis. Prima conformatio imprimis communis est duabus magnis mammiferorum familiis, quarum prior a posteriori distinguitur membraná que utrimque intervallum membrorum replet et vices alarum gerit. Vocantur hec mammalia Cheiroptera; dum altera, que ex insectivoris componitur, pro varia dentium relatione et confor- matione, continet Erinaceos, Sorices, Mygales et Scalopes, genus quod imprimis manibus latis et robustis, unguibus longioribus armatis ab eisdem distinguitur, quibus jungi merentur Chzysoc/ores , Centenes et Talpa. Secunda molarium conformatio imprimis pertinet ad alteram familiam que mammalia Digitigrada amplectitur. Dictum est animal eo magis esse carnivornm quo numerus molarium complanatorum respective ad acutos minor fuerit; idcirco inter Digiti- grada Hyena et Felis certe primum ordinem tenent, cum retro dentem carnivorum inferiorem paucissimos vel fere nullos molares complanatos gerant, et ceteroquin a se mutuo distinguantur quia prius tres molares spurios superiores, quatuor inferiores, dum posterius in utroque mandi- bulo duos spurios ab utroque latere gerit. Carnivorus superior et inferior satis bene distinguit Hyænam a Feli. Hic non solum genera sed etiam PT a on, nt en eed ee n —⏑ * (45) ejusdem generis species a se mutuo distinguuntur; nam Hyena crocuta a fasciatá internoscitur eo quod in priori specie dens carnivorus parvum tuberculum gerat in posteriori analogo non obvium. Preterea Hyena, que tamquam species a Linnæo fuit habita et in genere Canum asso- ciata, hodie in proprium genus est redacta. Tres molares spurii superiores, quatuor inferiores , tuberculosi superiores duo, inferior unus et tubercula duo in latere interno carnivori inferioris obvia Z iverras a reliquis digitigradis facile distinguunt. Quod si molares . spurii superiores tres, inferiores quatuor, duo tuberculosi retro carnivoros siti et carnivorus superior in latere interno unicum. tuberculum gerat, dum summitas posterior inferioris est tuberculosa, certe cum reliquis characteribus a pedibus linguàque desumptis genus jad locum suum convenientem invenit. Genus Lutra , olim a Linnzo inter mustelas tamquam speciem locatum , cum hisce tamen confundi non sinunt tres molares spurii superiores totidemque inferiores, et tuberculum crassum in carnivoro superiori conspi- cuum et alterum in latere interno Puit nec omitti potest. magnus tuberculosus superior. Mephites proxime veniunt pin tres molares spurios inferiores duos vero superiores; at ratione tuberculosi superioris et inferioris haud parum accedunt ad Taxos. Denique mustele genus hoc in sequentia subgenera commode dividi potest: in Puterios, quorum. carnivori inferiores tuberculo interno carent et superiores satis lati sunt. Caeterum ires molares spurios superiores, totidem inferiores gerunt. Sequuntur mustele proprie dicte a precedenti differentes quatuor molaribus spuriis superioribus totidemque inferioribus et parvo tuberculo interno. quo carnivorus inferior distinguitur. Hec subgenera cum Mephitibus nec non Lutris efformant genus mustelarum. Cæterum carent cœco et vocantur vermiformia. Ita componitur sectio que digitigrada amplectitur. Si molares tuberculosi pluribus quidem muniti tuberculis majori sint nu- mero etanimantia plantà pedum incedant , nascitur altera sectio quz Planti- grada comprehendit. Genera eorum iterum derivantur a variis differentiis quas numerus molarium majorum et forma carnivororum suppeditant. Jta genus Ursorum in utroque mandibulo tres tuberculosos habet, ( 44) | penultimus superiorum vices carnivori: gerit, dum extremi tuberculosi . sunt. Inter caninos et molares majores acuminati reperiuntur quibus suc= cedunt dentes duo minores satis remoti et caninis maxime vicini. Procyon offert tres molares tuberculosos posteriores, totidem minores acuminatos anteriores; ei adjungere licet Nasuam. A precedenti enim genere non nisi longitudine nasi recedit. Taxi, quos Linneus eum Procyone in genere Ürsorum associaverat, tamen in genus proprium reduci certe merentur quia retro caninos duo dentes parvi sunt siti, quos subse- quuntur molares acuminati duo et in mandibulo superiori proximus ut carnivorus retro quem maximus tuberculosus quadratus utrinque collo- catus est, dum in inferiori penultimus in margine interno suo tubercula monstrat et ceeterum quamdam cum carnivoro similitudinem. Ita quoque genus Gulo, quod magis ratione dentium accedit ad Mus- telas, distinguitur tribus molaribus spuriis superioribus, quatuor autem inferioribus, tubereuloso retro carnivorum sito. Carnivorus superior unicum modo tuberculum sistit. Ille sectiones formant familiam n e carhivoris proprie dictis componitur. Denique carnivororum ordinem claudunt Phocæ et Tricheci, quorum priores offerunt viginti duos vel viginti quatuor conicos vel acutos mo- lares quatuor vel sex incisores superiores, quatuor vero inferiores et caninos acuminatos, dum posteriores molaribus cylindricis et oblique truncatis muniuntur: adde quod utrumque genus habeat pedes breviores atque ‘cute obtectos latioribus membranis digitos a se mutuo separanti- bus, ita ut facile natare et in solo proserpere queant; constituunt id circo amphibia. Genera sequentia transitum insensibilem a carnivoris ad rosores effi- cientia quoad dentium conformationem et numerum satis apte disponi queunt, et sex sectiones constituunt characteres a dentibus desumentes quarum: prima exhibet in utroque mandibulo molares posteriores analogis insectivorum similes, et preterea pedum posticorum pollices reliquis digitis opponi valentes, dum anteriores sunt compressi. Pro dentium numero simul sumptorum — y werde Dydelphis, — et Pe- remeles. Continet secunda sectio genera quibus in mandibulo inferiori incisores . ee M — OO ( 45 ) longi et lati acuminati et antrorsum directi quibus sex in mandibulo superiori respondent. Canini superiores minores, ut supra dictum est, et majores pollices unguibus. carentes nec non digiti succedentes duo membrana intermedia juncti in causa sunt cur Phalangista vocentur et in subgenera Balantia Petaurum distinguantur. Tertiam sectionem efformat unicum genus Hypsyprimnis vocatum , quod a praecedenti recedit caninorum inferiorum et ms in pedibus posticis defectu. | Quartam efficit etiam unicum genus Halmaturus quod caninis caret; imprimis inæquali membrarum longitudine a precedenti differt, Genus Koa/a quintam sectionem constituit, cui in mandibulo inferiori incisores duo, canini nulli; in superiori autem incisores medii, longiores duo, breviores laterales et duo canini parvi. Denique Phascolomes offerunt rosorum dentes, sed adhuc ad eundem ordinem preecedentium pertinent peculiari —— conformatione ; penis in maribus est bifurcatus. He sectiones formant familiam que imprimis composito utero duplici- que hiatu vel canali in vaginam communicat. In fzeminis cutis abdominis producta marsupii ad instar contractilis et dilatabilis binis ossibus pecti- liaribus adnati mammas includit. Partus juniorum prematurus est qui mox in hanc bursam conveniunt ut lacte materno nutriantur. Id circo, hec animalia Marsupialia vocantur. Ordinem notabilem componunt mammalia dicta Rosores a peculiari conformatione dentium incisorum et peculiari dispositione apparatus masticatorii qui duas sectiones admittunt. In priori numerantur genera sequentia: Castor molaribus in utroque mandibulo octo, corona compla- natà et formam fascise osseæ in se ipsam contortz referente, pedibus palmatis, cauda horisontaliter complanatà , genitalia in extremum rectum desinentia habet. Seeundo Mures claviculis muniti. qui subdiyiduntur , 1° seilicet in mures quorum molares prismatici vel corona complanata per quam lamine vitree verticaliter transeunt et offerunt 2rvico/as , Fi- bros, Hypudeeos , Georychos. Reliqui characteres desumuntur a con- formatione pedum nec non caude; 2° In Mures, quorum molares a basi in radices ee e sed ( 46 ) corona complanata offert adhuc lineas transversas prominulas et excava- tas. Veniunt hic Loncheres et Myoxi. 3» In Mures, quorum molares magis minusve Se sulcos trans- versos minus exacte exhibent. Pertinent ad divisionem hanc Hydromes , Mures proprie dicti, Criceti, Dypi. Reliqui characteres a conforma- tione artuum nec non caude iterum. desumuntur. Spalaus, Bathyrgi, Muribus Cricetis et Dypis quoad wiele simil- limi, attamen proportione incisorum ab eisdem differunt : inferiorum apex cuneiformis est. Pedetes ubique in utrâque maxillà molares octo, quorum singulus e duplici lamina. constat , quinque digitos in pedibus anticis, quatuor in posticis, Arctomues utrinque in maxilla superiori quinque molares, in inferiori quatuor mucronibus obsessos exhibent. j _Arctomues offerunt dentes molares forma acuminata et numero decem superiores, quatuor autem inferiores a precedenti genere recedentes. Incisores inferiores etiam sunt acuminati. Sciuri eorumque subgenera in utroque mandibulo molares tuberculosos octo gerunt et incisores summopere compressos, Characteres reliqui ab ipsa cauda, digitorum numero et cutis in utroque latere productione desumuntur. Ultimam Rosorum divisionem denotant mammalia ea quibus clavicu- larum rudimenta tantum data sunt ipsamque formant. Genus Hystrix, cui in utroque mandibulo molares octo cylindrici, quatuor vel quinque impressionibus notati, lingua squamis aculeatis artan quatuor. digiti antici, quinque sedg Lepus incisoribus superioribus duplicatis, decem molaribus in utroque mandibulo, e duplici lamina. verticali compositis , superiori extremo sexto et simplici , cæco enormi , quinque digitis anticis, quatuor posticis. Hydrocherus monstrat octo molares in utroque mandibulo., quorum postici e pluribus laminis simplicibus et parallelis constant; anticorum lamine in superioribus ad marginem externum , in inferioribus ad internum bifurcate reperiuntur, digitis anticis quatuor, posticis tribus coalitis. Cavia, cui molares ex unicâ lamina simplici constant, in superioribus extrorsum , in inferioribus introrsum ,bifurcata, cuique digiti distincti. a E C47) Dasyprocta sedecim: molares habet, corona complanatá, inequaliter sulcatê insignes. Eorumque ambitus rotundus a latere interno in superio- ribus, ab externo in inferioribus incisus. Denique ordinem claudet Calogenus dentes: similes precedentis generis ferens, a quo differt quinque T in omnibus pedibus obviis. Jam pervenimus ad mammalia , quorum. dentes partim compositi , partim simplices. observantur , et tres familias componunt, viva nec. non fossilia amplexas, quarnm prima Proboscidigera continet, ea nempe que probos- cide et armis in maxillà superiori sunt munita. Facile demonstratur , ut supra jam dictum est, dentium formam etiam speciebus distinguendis inservire. Itaque genus Elephas molares offert compositos supra descriptos quorum corona detrita in Elephante Indico fascias transversas undatas, in Africano autem rhombos exhibet. Perinde est de Mastodonte genere illi proximo , cujus molares supra etiam fuére descripti. Corona detrita in Gygante rhombum, in Angustidente trifolium monstrat. Quinque digiti in pedibus numerantur. Desunt canini et incisores. Tertiam familiam formant sequentia genera quibus quatuor vel tres vel duo digiti in pedibus reperiuntur. Primum genus Hippopotamus , cui duodecim molares in utráque maxillà tres antici conici, totidemque postici mucronibus obsessi detritu trifolii formam referentibus. Octo incisores , quorum superiores breves et conici, inferiores longi, cylindrici , quatuor canini crassiores. Genus Sus imprimis dignoscitur viginti quatuor aut viginti octo molaribus , quorum posteriores tuberculosi, anteriores vero compressi. Incisoribus in utrâque maxillà sex et canini extra os prominentibus , quatuor digitis, quorum duo ungulà tecti, duo breviores terram non attingentes. Mandibulum superius rostro Aiit est. Phacocheres a precedentibus recedit molaribus qui e portionibus cy- lindricis, cemento junctis constant. Arma enim sunt longissima et ab utroque latere faciei lobus carnosus major pendet. Duo incisores — riores, sex vero inferiores. Dyooiyles eosdem fere molares praebet quos sus: at -— postici di- gito externo carent et cauda abest. Anaplotherium, genus jam diu deperditum, distinguitur viginti octo ( 48 ) molaribus, quorum superiores quadrati, inferiores vero eminentiam semi- lunarem duplam vel triplam exhibent. Sex incisores in utroque mandi- bulo, quatuor canini incisoribus simillimi; dentes omnes approximati seriem continuam efficientes. Ossa metacarpi et metatarsi distincta repe- riuntur. i i Rhinoceros Hyrax et Palæotherium monstrant molares quatuordecim superiores quadratos hine inde lineis prominulis notatos, quatuordecim inferiores, quorum corona eminentiam præbet semi-lunarem duplicem ; solus extremus triplici est insignis. Hæc a se invicem genera incisoribus et caninis distinguuntur. Tapir offert viginti septem molares, qui, ante detritum, in duos col- liculos transversos et rectilineos fastigiantur. Sex incisores in utrâque maxillà, duoque canini, nasus in proposcidem minorem productus, quatuor digiti in pedibus anticis, tres vero in posticis. ' Huic generi proxime succedere videntur Lophiodon et Elasmoterion non longo tempore ex ossibus fossilibus detecta. Tertiam familiam Pachydermorum constituunt Solidungula, ejusque unicum genus hactenus innotuit. Scilicet eguzs, cui molares duodecim in utroque mandibulo coronam quadratam offerentes. Singula corona quatuor lineis semilunaribus notata, dum in superioribus parvus discus marginem internum tenet. Sex incisores superiores totidemque inferiores juniori state excayati, mares nunc duobus incisoribus nunc quatuor armantur, quatuor digitis incedunt quorum singulus validà et magná ungulà obtectus. Molares semi compositi duodecim in utroque mandibulo exstant, quo- rum posteriores exhibent coronam lineis semilunaribus parallelis notatam, dum anteriores easdem lineas sibi mutuo succedentes offerunt. In supe- rioribus dentibus linearum convexitas introrsum, in inferioribus extror- sum spectat. Desunt incisores superiores nisi Camelum excipias; inferiores sex fere semper numerantur. Pedes sunt bisulci, ossa metacarpi et metatarsi in unicum coalita, excepto iterum Camelo. Ventriculus com- plicatus. His characteribus dignoscuntur Ruminantia ordinem notabilem constituentia, quorum genera a se invicem tum cornuum dispositione eerd te enden ee — Cn un pe. poa ˙¹üwA en he ( 49 ) tum et compositione internoscuntur. Que quidem distinctio ultra fines quibus hecce commentatio circumscribitur nos longe duceret. Jam transibimus ad aliquot genera mammalium , quz ad ordines pror- sus diversos spectant, attamen divisionem nostram supra positam absol- vent. Inter illa veniunt Bradypus molaribus cylindricis et caninis acutis armatum, disproportione artium et ventriculo e quatuor cavis composito, conspicuum; Dasypus, cui molares cylindrici numero satis variabiles et distantes, corpus testà squamosá et durà tectum, digiti antici nunc qua- tuor nunc quinque, postici semper quinque. ‘Orycteropus atque Ornithorhynchus structura peculiari et propria dentium conspicua. - Hee genera ad quintum ordinem mammalium non ratione dentium sed potius reliquorum characterum referenda sunt, id est, spectant ad Edentata; sed locus conveniens difficile indicatur. . Manatus molaribus numero ubique octo, coronâ quadratâ, duplici colliculo transverso notatà conspicuis; et Halicore, cujus molares e du- plici cono composito; Rytina, cui utrinque in utroque mandibulo molaris unus compositus est. Delphinus cujus dentes omnes conici; Physeter cujus mandibulum inferius unà dentium conicorum vel cylin- dricorum serie est armatum. Hzc genera nunc ad Cetacea herbivora , nunc ad Cœtacea proprie dicta spectant, cum characteres huic ordini communes referant. Mammiferorum genera que spectant ad alteram partem divisionis supra propositee, scilicet quee complectitur mammalia dentibus prorsus carentia, paucissima sunt; nempe Myrmecophaga, Manes et Echidna, que cum characteres plures offerant ea cum Bradypo, Dasypo et Orycteropo conjungentes formant ordinem qui nomine Edentatorum insignitur. Balene alterum genus efficiunt dentibus orbatum, sed corporis ha- bitu, membrorum compositione et aliis notis cum Manato, Halicore, Ry- tind, Delphino, Monodonte et Physetere in ordine Cietaceorum fuerunt associate. TANTUM. VERVERIENSIS, / RESPONSIO RICHARDI COURTOIS, / Xx ned. AD QU/ESTIONEM BOTANICAM, AB ORDINE MATHESEOS ET PHILOSOPHIE NATURALIS, IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, ANNo M. DCCC. XXI. » Quaeritur concinna expositio eorum, quae de organorum pro- » pagationi inservientium Plantarum. phanerogamicarum ortu, situ, » fabricá et functione innotuerunt." QU PREMIUM REPORTAVIT DIE VIL OCTOBRIS M. DCCC. XXII. N Ulli Botanices parti hac sententia, toti scientiarum empirica- rum mundo communis, tam merito applicari potest quam Physio- logic, doctrinam presertim plantarum propagationis exhibenti. Illa vite vegetabilium et animalium periodus praestantissima, Botani- corum omnium temporum oculos et ingenium in se convertit; de paucis questionibus etiam tot explicationes , Theorie mox aliis suc- cedentes create sunt, tantaque in lucem prodiit librorum moles; que mihi, ut rei notionem completam et historiam ex voto qucestio- nis nanciscerer, pervolvenda erat. Illos omnes tum ob majorem co- piam , tum ob raritatem multorumque nimium pretium, et lingua- rum quibus conscripti sunt diversitatem , inspiciendi facultatem mihi concessam non fuisse cuique facile intelligitur; quotquot autem potui perscrutatus sum; felicique rariores plures conferre contigit; num fausti conatus evenerint, yobis, clarissimi Professores, judi- candum. est. Quomodo autem questionis verba interpretatus sim, illamque tractaverim , paucis exponere gravissimi videtur argumenti. Mulie sunt rationes secundum quas organa intueri possumus , à Clar. Can- dollio optime exposite (1). Quum autem mihi organa propagationi inservientia secundum quatuor horum inspicienda sunt, quomodo illa momenta susceperim dicere non inutile credo. Sub ortu organorum , eorum e quibus nascuntur determinationem , evolutionem , tempus intelligo; situm, fabricam et functionem sensu auctorum generali concipio et specie Cl. Candollii. (I. c. p. 468, 472.) Harum considerationum quenam majoris sit momenti pronuntiare non audeo; eádem curá de omnibus agendum est. Post existentiam (1) Théor. élém. de la Botan., ame édit. p. 147 sq. (4) aut absentiam nihil sane tam necesse est quam organi fabricam tum externam, tum internam, tum chemicam noscere; his non rite per- pensis, ulterius persequi non possumus. Nee situs negligendus est ; organi relationum claram nobis subministrat notionem; ortus, func- tionesque primum locum apud Physiologos tenent; he ortús functio- numque considerationes Botanicam tam jucundam mysteriisque tam. plenam efficiunt. Ex his expositionis ordo sequitur: organorum fa- bricam primo examinabimus, post, situm, quo ad illorum ortum du- cimur; hisce rite cognitis organi functio ex se sequitur. Quantum potero hác utar ratione, invitusque ab illa recedam. As Organa propagationi plantarum inservientia sensu duplici intelligi possunt; sensu latiori, vegetabilis sunt alice partes quam semina , quibus species propagatur et conservatur; sensu autem sirictissimo : stamina et pistilla, seu organa generationis. Quum autem de propa- gatione non de generatione solummodo, que propagationis est pars gravissima , sermo sit in quastione, primam acceptionem suscepi utpote generaliorem. Omnes itaque propagationis modos inspicere debeo; et in illá enumeratione generationem, ut partem quaestionis non ut questionem totam tractabo. Ceterum in illá acceptione abun- , dantiam non nocere, a brevitate tamen nunquam recedendum , Ju- dicavi. Quod autem ad rationem expositionis attinet, due patebant vie. Priori scilicet omnia propagationis organa secundum ortum , post, secundum situm , fabricam , functionem. distribuere et simul tractare poteram, harumque considerationum divisiones ex organis petere consilium erat. Alterd autem quam pretuli, organa omnia secun- dum hec momenta inspicienda erant. Posteriorem admisi uti clario- rem, magis nature convenientem et dicam ne faciliorem; fastidio- sum enim videtur separatim in quatuor capitulis de eodem organo agere; ut tandem omnia que de organo: innotuerunt in corpus uni- cum non redacta sint. Contra vero aliá methodo hic admissá que de organi unius situ, ortu etc. cognosco, simul exponuntur et una que de hisce momentis observata sunt conspicere possumus. r (5) “Sie questio que primá ratione in quatuor sectiones dividenda erat, nunc in tot capita quot organa diversa videre est resolvitur. In organorum expositione, apparitionis tempus in ordine naturali secutus sum , ita ut sub laboris finem ad idem vegetationis punctum ex quo progressus sum, rursus pervenerim. Propagatio enim in ordine phaenomenorum quibus species propagatur, consistere mihi videtur. In hacce expositione multa nova non exspectetis , rogo; quotquot cog- noverim quantumque potui, concinno modo facta enarravi; neque Plagiarium dicatis, dum aliorum expositionem , sententiamque se- cutus sum; illas non nisi omnibus perpensis admisi ; observationes ec dem ubique sunt, in ordinem: clarum et methodicum redigere, is est questionis finis precipuus ; quum bene ordinatas in auctore inve- nerim, quare illum sequi dubitarem ? CONTENTI SYNOPTICUS INDEX. — 2 — i € Procemium. à Vita plantarum definita et functionum distinctio $ 1. Propagatio plantarum $ 2. — 77. Propagationis modi varii eorumque distributio $ 2. — 35. PARS Is, Propagatio absque seminibus seu absque fecundatione $ 4. — 20. Carur Ian. 1. Modi naturales $ 4. — 10. $ 4. Surculus. ( Dec.) $ 5. Stolo. (Dec.) § 6. Flagellum. (Link.) $ 7. Propaculum. (Link) § 8. Bulbillus. L. $ 9. Turio. Mirb. § 10. Talea naturalis seu radicatio. Carur II, 2. Modi artificiales. $ 11. — 20. Sectio 1*. + Per ramos. § 12. — 19. Radicantes. $ 12. — 15. $ 12. Talea - adde folior. Taleam. $ 15. Malleolus. Circumpositio Insertos. S. Insertio $ 14. Ramorum fabrica et situs generalis $ 15. — 19. a. In dicotyledonibus 15. — 18. $ 16. Pars exterior. '$ 17. media. $ 18. centralis. b. In monocotyledonibus. $ 19. Sectio 22. +--+ Per gemmas proprie dictas seu inoculatio - foliatio. $ 20. PARS Il. Propagatio per semina seu cum fecundatione. $ 21. — 77. Carut Iam. I. Flos. $ 22 — 57. Sectio 1*. In genere consideratus. $ 22. — 51. Definitus. $ 22. Florum existentia aut absentia. $ 25. ‚A b (7) ' Fabrica generalis. $ 24. Situs generalis. $ 25. — 27. $ 26. Inflorescentie modi. $ 27. — — — — ex system. Turpini. Floris partium proportiones et relationes. $ 28. Floris ortus. $ 29. —— functiones. $ 5o. Florum anthesis et efflorescentia seu horologium et calendar. flor. $ 51. Sectio 2*. Floris partium examen, $ 52. — 57. Bracter. & 32. Receptaculum floris. $ 55. Tegumenta floralia proprie dicta. $ 54. — 58. + Calyx. $ 55. — 56. y Definitus et distinctus. $ 55. Calycis ortus , fabrica, situs et functiones. $ 56. + + Corolla $ 57. — 58. Definita et distincta. $ 57. Corolle ortus , situs, fabrica et functiones. $ 58. Nectaria florum. $39. ` Organa generationi inservientia. $ 4o. — 57. In genere distincta. $ 4o. De existentia aut absentia staminum et pistillo- rum et de hermaphroditismo et diclinismo. $ 41. Stamina. — $ 42. — 47. Ortus. $ 42. Situs et dispositio. $ 45. ——— Fabrica. $ 44. — 47. I. Filamentum. $ 44. II. Anthera. $ 45. III. Connectivum. $ 46. IV. Pollen. $ 47. Pistilla. — $ 48. — 52. In genere. $ 48. Ovarium. $ 49. Stylus. $ 5o. Stigma. $ 51. (8) Pistilli fabrica, ortus, situs. $ 52. Staminum, pistillorumque functiones seu disquisitio de sexu plantarum. S 55. — 57. Historia sexüs. $ 53. Argumenta quibus probanda est sexua- litas aut evertenda. $ 54. — 57. $ 55. Primumargumentum disquisitum. $ 56. Secundum argumentum. $ 57. Tertium argument. et conclusio. Caput I|, II. Fructus. $ 58. — 64. Sectio 1*. § 58. Fructis maturatio et evolutio seminum. § 59. Fructis maturi definitio, situs, ortus. § 60. Functiones. J Sectio 2°. § 61. — 64. Fabrica, partes. § 61. Appendices, induvie. _S 62. Valve, dissepimentum, loculamenta. § 63. Placenta, funiculus umbilicalis. § 64. Fructuum diverse species et classificatio. Carur Ier, III. Semina. § 65. — 74. Sectio 1%. In genere. § 65. Seminum ortus, situs, functio. $ 66. Sectio 2*. Seminum fabrica. $ 67. — 74. Spermodermis. $ 68. — 70. Arillus. $ 68. Tunice proprie. § 69. hilum, etc. $ 70. Niens, $ 71. — 74. Ortus et fabrica gener. Endospermum e 95571. Embryo in genere. 5 72. Embryonis situs et fabrica generalis. $ 75. $ 75. Fabrica - corpus cotyledoneum. § 74. — Blastema. Carur IV?», IV. Disseminatio. $ 75. Cause. $ 76. Carur Van. V. Germinatio e phenomena. $ 77. 2 ae V —————— ———M $ r. Vita Plantarum definita et functionum . distinctio. , g 1. Wird plantarum agnoverunt omnes botanici; quum autem illam definire voluerint, natura fere semper eos lusit. Nec eadem est vita ve- getabilium ac animalium. Vite plantarum conceptum veteres longius extenderant, dum vegetabilia venis, nervis prædita dicerent; in recen- tioribus vitæ plantarum notionem veram querere debemus. Vitam vege- tabilium sic probat Linneus (1) » Vegetabilia sensatione licet destituan- » tur æque tamen ac animalia vivere, probat ortus, nutritio, ætas, mo- » tus, propulsio, morbus, mors, anatomia, organismus. » Ne vite definitionibus nimis heerd: unicam tantum proferam, a qua distare non multum mihi videntur alie, et qua ad distinctionem functionum adducor. Sic Sprengelius (2): » Versatur vita in actuum » omnium consensu; quibus mixtionis integritas et speciei propagatio » efficitur, hine generari, crescere et mori dicuntur plante quod simi- » liter de lapidibus dici nequit. v Vivunt itaque modo proprio vegetabilia, ut animalia, sed quod hac voluntate sud, illorum organa vi vitali agitata faciunt, eumdemque finem assequuntur, duplicem nempe individui conservationem et spe- ciei propagationem. Hisce duabus functionibus, que in alias secunda- rias functiones: dividi possent, varia sunt organa accommodata. De organis propagationi inservientibus in hâcce dissertatione nobis agendum erit. Etenim organa plantarum secundum varias quas exercent functiones dis- tribui possunt; fatendum est tamen a natura nos sepius ludi, quum organa ad systema reproductionis pertinentia, sint etiam conservatoria. His premonitis ad distributionem rationum propagationis in plantis pha- nerogamicis transeamus. (1) Phil. Bot. $ 188. (2) Phil. Bot. edit. Sprengel. $ 5. i 2 (19). S 2— 3. Propagationis modi varii eorumque distributio. S 2. Jam Aristoteles unicum agnoseit totius vegetationis finem, fruc- tuum generationem ; omnis nutritio omneque plantarum incrementum ad fructificationem tendere ipsi videtur (1). Hunc vegetationis finem nun- quam negaverunt botanici; hypotheses autem et theorie quas de ratio- nibus a natura adhibitis protulerunt, sese invicem sepius everterunt. Linnæus ejusque discipuli in natura unicum fere propagationis modum agnoscebant, nempe per semina, aut si alios confuse admitterent, illum excellere et omnes superare proclamabant, ita ut artificiales omnes alios modos nominarent (2). Recentiores alios quam per semina propagationis modos et presertim horticultores distinxerunt. Turpin et Dupetit Thouars(3) vegetabilium propagationis modos singulariter exponunt. Vegetabile ap- pendiculare s. perfectum tres modos propagationis possidet, nempe : embryones sic dictos latentes in omnibus tele cellularis partibus jacen- tes, embryones affixos (Dupetit Thouars) locis..determinatis sitos seu gemmas; denique embryones liberos (D. P+ T.) sive semina, sem- per terminales. Turpin in vegetabilibus duo distinxit systemata. Systema scilicet aéreum seu superius et terraneum seu inferius. Tres bi modi sunt systematis aérei, tertio caret systema terraneum. Embryones la- tentes, unica vegetabilium axiferorum s. imperfectorum propagationis ratio, nunquam exterius oriuntur, contextüs in quo confuse jacent alte rationem postulant. Embryones fixi seu gemme sensu latissimo, nodos vitales (Turpin) pro conceptaculis seu pro loco insertionis habent, plante affixi haerere debent, et sic per repetitionem hunc individuorum acervum quo magni vegetabilis v. g. arboris systema superius et inferius constituitur, formant. Embryones autem liberi seu semina in parte ter- minali immediate nascuntur, segregantur et longe aliam individuorum aggregationem quà formatur vegetabile, constituunt. Hæcce divisio con- venit cum illà quam fere omnes auctores sequuntur a Cl. Candollio op- üme expositam (4) et quz ob claritatem et facilitatem omnes alias antecellit. 2 Histor. anim. 8. 1. Gener. anim. 18. ex Sprengel, hist. rei herb. vol. 1, p. 57. (2) Gessner, diss. de vegetab., pars II. thes. III. et Iv. (3) Turpin, iconograph.. p. 6o Sq. et p. 198. (4) Théor. élém., ame édit., p. 577. art. 9. p. 580. § 537 sq. ED e n Mae (n) 8. 3. Heec distinctio a Gessnero jam facta est, sed artificiales ille ra- tiones dicebat quibus revera natura utitur. Candollius propagationis ratio- nes in duas classes distinguit. Prima classis reproductionem seu propagationem absque feecundatione (1) in plantis vascularibus seu phanerogamicis comprehendit. Propagationis absque seminibus ‘rationes diverse sunt: naturales sci- licet et artificiales. . Naturales sunt : Surculus (Dec. ) Stolo (Dec. Yi Flagellum (Link.), Propaculum (Link.), Bulbillus (Lin. » Turio (Mirb.), Talea natura- lis seu Radicatio. > Preter enumeratas que artificiale etiam fieri possunt, sunt proprie artificiales : Talea, Malleolus , Circumpositio , B et Inoculatio. Hinc opusculum in duas partes dividitur: prior propagationis absque fecundatione seu, uti volunt alii, ex separatione seu divisione individui vegetabilis modos continet, altera propagationem per semina comprehendit. (1) Embryones latentes et affixos. Turpin et Dupetit Thouars. (1) PARS PRIOR. Propagatio absque seminibus seu absque feecun- „datione, per individui sepius. divisionem. S 4 —19. Embryones latentes et affixi. (Turpin et Dupetit Thouars. ) Carür primum. Modi naturales. S 4. — 10. ~, § 4. Surculus. Pleraque productorum mox enumeratorum confundebant auctores: Candollius et Link illa primi, me conscio, recte distinxerunt. Surculus ut ramus e collo radicis seu caudice inferiori ortus e terrà sese tollit, atque a plantâ matre separari potest cum parte radicis, ut novum constituat individuum (1) ex. gr. Olea Europea L., Lepidium Latifolium L. et structura eadem est ac ramorum de quibus infra. § 5. Stolo (Dec.) Gallis Jet. Decand. I. c. p. 378. Ramus seu caulis secundarius e collo radicis ortus, e terrà sese attollens, procumbens et sparsim folia et radices emittens. Ex. gr. Hieracium Pilosella. Lin. — H. Auricula. L. Repens. Persoon. Stolones semper ad radicem et imprimis ad collum producuntur, inde . radix stolonifera dicitur. (1) Dec. I. c. P m mm ne inde rr. rr mms IR (15) S 6. Flagellum (Dec. I. c.) Hiticule (Tournef.) Sarmentum (Link.) (1) "Gallis. Coulant. Flagella sunt cauliculi foliis radicibusque spatio determinato carentes, qui hine inde foliorum radicularumque fasciculos emittunt. Flagella sunt cauliculi repentes ad nodos radices agentes, qui terre commissi ut precedentes (radices) vegetant (2). Exempla petas e Fraga- rid vescá. Lin. Potentillá Anserind. L. etc. An sarmentis referri possent hee radices aëreæ, quas in pluribus ficuum speciebus observamus v. g. Ficus Rubiginosa, F. elastica, Hedera helix, Cactus Grandiflorus. L. etc.? Equidem iste raro a natura aut ab arte ad multiplicationem adhibentur; sed earum cum C/usic Rosec L. radicibus aéreis analogia, nos in suspicionem trahere posset preter absorptionis nutritionisque functiones etiam ad propagationem illas in- servire posse. In C/usid rosed L. evidenter multiplicationi inserviunt (3). He fibre longissima, radicibus affines ex plantâ parasiticà nunquam sarmentosà nascuntur, terram petunt ex altitudine octoginta pedum ad centum ; crassitudine non augentur nisi terram tetigerint ibique heeserint; tum in terrá radices, in aére ramos emittunt; tamque celeriter augentur, ut brevi inter se adhereant, protectorem occidant, illique quasi tumulum in quo longissime integer servatur, preparent. Flagellorum itaque sic consideratorum situs varius est; modo e collo, modo e caule ipso oriun- tur; Fabrica, me conscio, nondam est exposita; analogiam quamdam cum radicibus habet. Functio omn duplex nutritioni semper, multiplicationi raro inservit. S 7. e Liok; Decand. 1. c. Propaculum, species flagelli, foliis terminatum radicesque emittens, a (1) Ne sarmentum Linkii coufundatur cum sarmentis veterum, qua vitis ramos resectos significabant. Caulis sarmentosus alio sensu ab auctoribus etiam sumitur, caulem vo/ubilenr significat, attamen Linneus (Phil. bot. $ 82. fig. 151. tab. VI.) idem per caulem sarmento- sum designat ac flagellum ( Decand.) 6) Gessner. , physic. de Mane * II. Thes. IV. ) Turpin, iconogr. p. 74. pl. (14) plantâ matre separatum. Cum flagello itaque etiam maximam affinitatem habet. Cum bulbo aut gemmis etiam confundebatur. Semperviva nobis illud offerunt, ibique caracteres distinctionis specierum preebent. An Sempervivi Tectorum propacula essentialiter a bulbillis Saxifrage Gra- nulate differunt? Minime, nisi quod in hâc folia sunt colorata. S 8. Bulbillus (Lin.), Nucleus (Dodonæus), Adnascens (Tournef.), Adnatum (Richd.), Propago (Link.), Bacillus (auctorum ), / . Sautelles (Hayne.) Frequentior modus in monocotyledonibus quam in dicotyledonibus. Bulbillus etsi inter propagationis modos naturales sumatur, excluditur . bulbus; planta bulbiferze semper bulbillis multiplicantur non bulbis. Bulbus hybernaeulum potius quam propagationis modus est (1); attamen Lii Canadensis Lin. squamæ sufficiunt ut multiplicetur; quoad situm non differunt bulbi , bulbilli autem maxime cum gemmis analogiam quamdam habent, ideoque a pluribus auctoribus inter eas fuerunt repositi, v. g. Mirbel, etc. (2). In monocotyledonibus imponuntur bulbilli cauli, ex. Lilium bulbiferum L. tigrinum, etc. in axillis foliorum. (Propago Link.) ad basim umbelle in Alliis, in spathis loco florum, in capsulà plurium specierum, v. g. Amaryllis, Pancratium , Crinum asiaticum , Agave fetida, Poa Bulbosa var. vivipara (Bacillus). In Agave fetidá crescunt bulbilli in pericarpiis dum herent adhuc pedunculis, singulareque omnino est plantulas loco florum. illius plante videre. In Alliis, ete. bulbilli quamvis in ovario nascantur, ne cum seminibus confundantur, præmonere hic locus est de differentia gemmarum et seminum ; de quà nunc adhuc ambigitur. Bulbillus a planta matre se- gregatus idem est ac gemma; individuum non est, sed pars individui; ens incompletum novam vegetationem ad radicem quà caret producen- dam expectat. Embryo autem in se ipso partes essentiales quibus indi- viduum efficitur, sive conspectu faciles sive non continet. Ut bulbillis explicetur augéaturque, creatione nova opus est, embryonis autem so- (1) Bulbus est hybernaculum caudici descendenti insidens. Phil. bot. $ 85. (2) Elém. de bot., p. 137. * (15) : lummodo partium jam existentium. explicatione ( Mirbel [1]). Sed uti Mirbelius contendit rem sese non habere, observare liceat. © Bulbillus enim in se vim radicem. agendi continet; quomodo enim id cujus non habet principium produceret? Systema superius magis evolu- tum est in bulbillo, systema inferius autem minus. An pars illa que Podicalus nominatur, pro radice an pro collo habenda est? Si radix habeatur, radicem non producit, explicat tantum, si collum; an radicis elementa continet ut produci illa possit ? | De differentia bulbillorum et gemmarum postea dicemus; Mirbeliique sententiam quod bulbi, bulbillique gemmae nt a veritate recedere ostendemus. In imperfectioribus plantis per bulbillos 1 frequentior est: sic v. g. Lemne per folia bulbillorum species, viridia, carnosa, oblonga aut lenticularia (unde nomen) propagantur, que folia ex se invicem, hy- drarum more, nascuntur. Vesicule quzdam illorum radiculam terminant, quibus etiam propa- gantur. Bulbillis affines sunt, uti ceteræ cryptogamorum partes propa- gantes, et plerique botanici clarissimi huic opinioni favent, Lycapa- diaceas, Filices, Muscos per bulbillos propagari; hoc probabile de Lycopodiaceis, de Filicibus autem et Muscis non tantum; quum ibi co- tyledones detecti sint (2). Quo perfectiores evadunt plante, eo minus frequens per bulbillos fit propagatio. Sic in dicotyledonibus que omnibus propagationis fruuntur rationibus, rara sunt bulbillorum exempla; excipiuntur Dentaria bul- bifera, ubi ad axillas foliorum, Saxifraga granulata, ubi ad radicis fibrillas, Fumaria bulbosa, ubi tuberiformes sunt, Fevers vivipa- rum, ubi in floribus nascuntur, etc. S 9. Turio. (Mirbel) now Linnei. Alius est propagationis modus, bulbillum sequens, nempe Turio (3), Gallis nomine oculorum (ceils) occurrens, qui cum Turione Linnei Elém. de bot. L p. 138. In muscis, annal. des scienc, phys., vol. III. p. 347, par Drummond. ` B) Mite, dius debo. 1e 38, bee ( 16) confundendus non est; Turionem intelligit Linnæus de gemmá caulium annuarum in radicibus perennibus , ex. Helleborus, Asparagus. Tem- pore vegetationis Turiones e radicibus perennibus oriuntur aut e tuber- culis, antea vix conspicui sunt. Quum in tuberculis nascuntur, a bulbis magnitudine multo minori distinguuntur. Tuberculi modo unicum Tu- rionem v. g. Orchides; modo plures uti Solanum tuberosum , ferunt. Omnibus notum est per hosce Turiones hanc alimenti causá pretiosam plantam multiplicari; Turio pauca tela cellulari instructus: sufficit, et ex hoc unico tubere tot plante quot Turiones effici possunt. Turionis fabrica eadem ac tuberculi quod multum tele cellularis cum farinâ ami- laceà continet; est tamen potius modus artificialis. S 10. Tulea naturalis. Omnes fere vegetabilis partes terrae commisse radices agunt et vitam sustentant. Hujus modi artificialis natura exemplum dedit in Ficu In- dicá. Per foliorum apicem Ara exotica radicatur; sed cur ad exo- tica confugere? nonne in nostris regionibus plures plante idem phee- nomenon praebent? Sysimbrium nasturtium. L. Ranunculus. hede- raceus, Antirrhinum Cymbalaria, etc. exempla facilitatis qua radi- ces oriuntur prebent, que hominibus propagationem quam Taleam vo- cant, suscitaverunt, de quà infra. Hee sunt rationes quibus natura utitur ut plante absque seminibus sponte multiplicentur; homo autem ex observatione nature, analogià aut vago experimento doctus aut mente prescià futuri artificiales propaga- tionis raüones alias invenit, quas breviter exponere non inutile est, ut nil deficiat; ad opera tamen que speciatim de hac horticulture ques- tione tractant, confugere necesse est. Carur secunpum. Propagationis absque seminibus modi artificiales. . 8 14; — 20, S 11. Inter has numerantur naturales modi, et proprie dicti artificia- les, ad naturales quas in usum converterunt pertinent: primus, secun- dus, tertius et quartus modus qui apud hortulanos separationis individui C17) et radicum nomine veniunt; quintus sextusque felici successu etiam ad- hibentur, cautelas tamen quasdam requirunt. Quos autem invenerit propagationis modos hortulanus preter semina, per ramos aut gemmas ' proprſe dictas exponere lubet. Sectio prima. Per Ramos. S 12 — 19. . Radicantes § 12 — 14. 8 12. Talea, Propegationis idus pesas ime, quo Bei quarum semina raro et difficile obtinentur, celerius faciliusque multiplicantur. Fors sane preter nature — ad illum nos adduxit. Ramulus quo Talea eſſicitur nullo modo vitam amisit, solummodo servanda est, ideo- que nove radices novaque folia postulantur, quod ut effieiatur, suctio transpiratioque fieri debent; absque his enim nulla nutritio. Liber plante succis repletus , expanditur; tuberculos carnosos | sen pana; ved ad partem vero aéream folia efformat. "Varie sunt habende hortulano cautela ut t Tale feliciter excrescant ; species quadam ligno tenero gaudentes, uti Salix, Populus, etc. fa. cile Taleis multiplicantur, alie difficilius ut Abietes; attamen calore, humiditate "(tii rite € omnes fere lignose sic je multiplicari possunt. p ETNE Per Taleas enen a vide pro ‘sities ad florum semi- numque procreationem habetur. Sic v. gr. in Saccharo officinarum , etc. Id offerunt commodi arbores ex seminibus provenientes quod ra- dium centralem caulemque altiorem et robustiorem habeant. Ex omnium plantz partium radices agendi proprietate orta est Talea artificialis. Singulares partium aliarum quam ramorum Taleas referunt auctores: petalum terre commissum noyum individuum protulisse dici- tur, de quo dubius hereo tamen maxime; imo per folia propagate sunt plante, res plane seculis preteritis ignota; quam methodum invenit primus Italus Mirandola ; de quà cum eruditione. maxima egit Cl. Thum- 5 (B) migius (I); ; quas ‘experientias pari successu renovarunt Thouin aliique in aliis plantis v. g.-Justicia lutea, Ruellia ovata et cuique etiam plantas succulentas, crassulas, etc. sic propagari posse notum est. S 13. Malleolus et Circumpositio. Secundus tertiusque propagationis modus artificialis eodem. nititur principio ac Talea. Malleolus consistit in juniore ramo ad basim Nini veteris partem seu truncum ferente, qui terre commissus radices agere polest, novumque individuum. constituit. Heee tamen methodus non multum. ab hortulanis celebratur, . multo potius: Ciroumpositio, Gallis, Marcotte, Rami fit Circumpositio dum a plantà matre nondum separatus, terra aut muscis circumyallatur, aut terre per apicem inseritur, sive lignum, sive cortex integer remanserit, sive, ut succis affluentibus nodositas idonea oriatur, incisus aut ligatus fuerit, ut radices agere possit. Tres hi modi semper in caule. aut rame desumti sunt. Eadem ac cau- lis seu ramorum, de qua post insertionem dicemus, est Talearum et Circumpositorum fabrica. Paucm monocotyledones sie multiplicantur , imo fere nulla; ering autem fieatgledones quae. contextu ma gaen Wm quti yí id 14. Insertio. ve eae PN Quis modos propagationis artificiales invenerit exacte dicere me fugit; ceeterum Insertio presertim veteribus. non ignota erat. In Aristotele jam ejus. mentio. facta est. Recentiori tamen :evo ad maximum perfectionis gradum; heee operatio ducta est, hodieque plus quam sexaginta inser~ tionis modi, fere omnes ob varietatem seu ob meliores effectus. inventi , numerantur. Hancce horticulture, partem utilissimam tractaverunt summi cultores Dumont-Courset (2), Thouin (3), presertim et Cabanis (4) Treger TT TT TT TITTT (1) Meletemata varii et rari argumenti. 1727. p. 12« — 66. Bhi in. libello: de arboribus e folio educatis. Et Gessner, diss. phys. p. II. Thes. li. ES Botaniste cultivateur, aue adin; ier vol. p. 214 8. 3) Nouveau cours complet d'agriculture. — Rou dictionnaire d'hist, natur., 1816. vol. IL. p. 364 art. Arbor. Et Ann, du mus. descript. de l'école;/d'agriculture, tom. 16. p. 269 270, et ibid., tom. 17; p. 53. (4) Traité des greffes. ( 79) aliique quos enumerare longius esset. Hic autem summatim. Insertionis actum exponere licet. Sensu latissimo Jnsertio est partium unius. seu plurium vegetabilium conjunctio (1). Apud hortulanos autem Insertio in- telligitur, quum ex planta lignosa ramum seu corticis partem gemma munitum aut solummodo gemmam ad aliam lignosam speciem transfe- rimus, ita ut plante utriusque liber sibi invicem immediate adhereat. Heee conditio ut Insertio felix evadat. omnino necessaria est; utriusque enim plante liber expanditur, unde cohjunctio intima. Ramum, inser- tum; súbjectum autem, plantam alterius ramum accipientem vocant, Notandum est inter se maxime. affines plantas solummodo inseri posse; neque Mori cum Vite, Rose cum Ilice; Aristotelis Rute cum Fico, etc. felici conjunctioni , neque tot heterogeneis Insertionibus quas ve- teres nobis reliquerunt, fides adhibenda est; neque tamen ominino reji- ciamus conjunctionem temporariam; Cl, enim Link atboris ramum Bras- ` sicæ inseruit, vixitque plusquam 3 et 4 menses novum individuum. Nisi in vegetatione inserti et subjecti relatio et concentus adfuerint , supervacanea érit Insertio, aut successus non diu felix. Uti in vege- tabilia influat soli natura, sic insertam, vera Talea, substantie vege- tabili imposita, a succo quem a vegetabili novo accipit, mutari potest ; etenim per Insertionem propagantur niorbi; per semina autem minime. Insertio non ab hortulanis adhibetur ut novas inde varietates obtineant, multo potius ut varietates speciesque utiles propagentur. Pleraque arbo- res neque flores neque fructus primis Insertionis annis ferunt; exempla tamen contraria videmus in Aurantiis. Knight presertim unius vegetabilis partes inter se inseruit; Vitis fo- lium pedunculo, cirrho aut ramo juniori inseruit, crevitque insertam ; juniorem ramum cirrho, pedunculo aut petiolo; pedunculum. petiolo, cirrho aut ramulo inseruit, faustoque successu planta increyit. Trunci radicesque arborum. inter se quandoque adhérent; ibique natura homini primam Insertionis ideam subministravit. ‚Hi sunt propagationis modi per ramos. Ut finem questionis assequar , (1) An: id intellexerit Mirbeliom (Auen, de bot. Pe 182. ) aeda abortum seu. adherentiam nominant. botanici. l "3 ( 20 ) illorum sitûs, ortás, fabrics concinnam historiam exhibere debeo; func- tio enim prater nutritionem in hoc casu propagationi inservit. Ramorum fabrica et situs generalis S 15 — 19. In Dicotyledonibus S 15 — 18, § 15. Rami sunt caudicis ascendentis seu systematis superioris (Turpin) divisiones (1). Praecipue dicotyledonum truncis adsunt rami proprie dicti; preter enim Laliaceas, monocotyledones generatim paucos exhibent ra- mos; systema magis axiferum simpliciusque est. E gemmis quotannis e cortice a Medulla procedentibus oriuntur rami, novasque gemmas iterum producunt, quz novos ramos prebent; sieque in infinitum maxime — arbores efformantur. Situs ramorum ex definitione notus est; cauli sunt semper impositi; deflexio autem a caule, situsque mutuus varius est. Modo sparsi, modo brachiatim oppositi, modo verticillati oriuntur. Eadem est ramorum et trunci fabrica. Ante Cl. Desfontaines ramo- rum structura eadem in omnibus plantis eredebatur. Primus ille (2) magnam et naturalem monocotyledonum et dicotyledonum divisionem ex physiologia et anatomia probavit (3). Dicotyledones primo inspicia- mus utpote magis completas, Post ad monocotyledones transeamus. Mirbelius truncum in tres partes NEE dividit (9 que tamen jam antea cog- nite “erant. i | 1*. seu exterior; subetistiám herbaceam , strata RS une librumque. complectitur.. 2* seu media, alburnum, lignum, insertionesque seu productiones ^ medullares. 3* seu centralis, medullam et canalem, medullarem , qu: partes tamen raro in eniin; trunco inveniuntur omnes : speciatim hoe de arboribus valet. | 1 «i8 16. Pars pereo seu exterior. Tres partes ibi distincte sunt, Erie : Substantia herbacea, que partem vegetabilis superficialem constituit ; (1) Ramus pars trunci (Phil. bot. $ 82.) (2) Mém. de l'institut, t. I. p. 478 - 505. 60 Hec structura tamen a Leeuwenhoekio est divinata. (Sprengel, hist. rei "herb. II. p. 20.) (4) Elém. du bot. et de phys. I. p. 102. W Ca) telà cellulari plus minusve regulari, cellulis materia resinosá in junio- ribus fere semper viridi repletis constat. Caulis ramorumque hic epider- mis aéris siccitate et actione dessicatur superficiesque scinditur, dum interne renovatur. In herbis non semper sic reproducitur epidermis vul- neraque periculosiora sunt. Sub illo jacent strata corticalia , setti cellularum elongatarum reticülis superimpositis constantia; que maxime in Lagettd ubi reticu- lum formant, minus autem in ceteris "evi conspiciuntur; libri stratum est exterius. Liber ligni dicotyledonum superficiem induens, iib uti ramos, folia; flores et fructus producit, senescens induratur et in alburnum mutatur, - sicque corporis lignei massam auget; pars essentialiter vivens et organica plante, plagarum cicatricem, insertorum adherentiam, Talearum suc-, cessum efficit; absque libro enim nil horum produci potest. A stratis corticalibus intecis oritur, laminisque libri speciem gerentibus ; unde nomen, constat (1); contextum cellulosum elongatum cujus inter- sticia tela cellulari cumulantur in illo vidit Mirbelius. A Cambio Grewii seu sanguine vegetabili corticem intef et corpus ligneum secreto produ- citur liber; quotannis Cambium. illias nova strata, ut substantie her- bacese calamitates reparentur, strataque in lignum conversa renoventur, procreat. i TOT. l ^ : § 17. Secunda’ pars seu media. | Corpus ligneum ( Lignea portio [ Malpighi] ) tres partes complectitur : 1*. Alburnum (Alburna Malp.) quod eüdem quà liber, fabricà gaudet, contextus solummodo strictior duriorque est, strata interiora sunt libri; microscopio enim et observatione experientiis innixâ Duhamel, Mirbel, ete. (2), Alburnum nil nisi librum transformatum esse probaverunt. — *. Lignum ab alburno ad canalem medullarem extenditur ; pars illa trunci duritie omnes alias superat; eadem illi ac alburno fabrica. est , eo densior autem magisque compacta, quo propius ad centrum accedi- (0 Into veteribus tel is liber scripture inserviit. . 6 Exposit. de la théorie de l'organisation végét., p. 251. Et élémens, tom. T. p. 106. ( 2») | mus. Vasa secundum Mirbelium a telà cellulari non distincta inter se frequenti anastomosi connexa, ibi reperiuntur. Vasorum presentia lignum ab alburno distinguitur. In illo vasa porosa, lineataque (Decand.) seu Pseudo-trachez (Mirb.) modo sparsa, modo in ordine quodam disposita observantur. Quum generatim novus quotannis exoriatur liber, nova etiam ligni strata quotannis efformantur , hisque arboris ætas approxi- mate determinari potest. Cellule porose e centro ad circumferentiam producte strata lignea angulo recto intersecantes, insertiones seu productiones medullares cons- tituunt. Facillime in trunco dicotyledonum horizontaliter secto observantur , ubi veluti radii horarii corpus ligneum intersecant. In coniferis quibus- dam quilibet insertio canalis speciem format; ab illis gemmas produci notum est. S 18. Tertia pars seu centralis. Canalis est Medullaris et Medulla. Trachea, vasa lineata (Dec.) porosa, parallele longitudinaliterque in ligni centro disposita hunece Canalem Medullarem seu potius integu- mentum medullare efformant. Illud, uti primam partem lignosam, pri- mum eliam in germinatione evolvi, frequentiusque hic tracheas, quas in radicibus defectu medullz non invenimus (1), reperiri notatu dignum est. Integumentum medullare singulari modo in foliorum dispositionem agit , quod primo Mirbelius suspicatus est, optimeque ostendit; observationi- busque confirmavit Cl. Palissot de Beauvois (2). Sic v. g. Nerium Olean- der cujus sectio medullaris triangularis est, folia ternata habet et sic porro. Medulla, centrum vegetabilis, telà cellulari, laxà, regulari, diaphaneà constat, quandoque vasa longitudinalia in illa adsunt. Quum juniores adhuc sunt rami, seu caulis mollis et herbaceus est, canalis medullaris majus spatium occupat quam quum liber in lignum conversus est; szpe sepius enim in arboribus canalis medullaris omnino evanescit. À compressione quam strata lignea exercent, occidi aliqui contenderunt, . (1) Linkius et Treviranus tamen hasce tracheas in radicibus observaverunt. : (2) Essai sur la disposition de la moëlle et des feuilles. Baris, 1815. Et Mémoires de Linstitut au 1812. 1°¢ partie p. 121 - 163. : j Tut —-— end en J— e ( 25 ) immerito autem hoc fieri probaverunt. Cl. Knight et du Petit Thouars; canalem enim medullarem semper ejusdem esse diametri, medullam autem sensim a, concretionibus ligneis indurari experientiis suis illustra- verunt. Neque cum Halesio et Linnæo credendum est, vitam vegetabi- lium unice in medulla constare; quum arbores cave medullâ carentes, optime adhuc folia floresque nobis efferant. S 19. Ramorum fabrica in Monocotyledonibus. In Monocotyledonibus valde differens est ramorum seu trunci fabrica; raro cortex a reliquo contextu distinctus est, liber nullus; ideoque per insertionem aut taleas propagatio effici nequit; nullum a/burnum, neque lignum; productionibus medullaribus caret; medulla enim ad cir- cumferentiam usque producitur. Lignum filis numerosis longitudinalibus raro, ut in dicotyledonibus, inter se convenientibus constat; reticulos equidem formant, sed laxiores, quos trachee, vasa lineata seu porosa fila lignea concomitantur, succumque per vegetabilia ducunt. Contextus vetustate durior in dicotyledonibus interior, hic autem exterior est; quamobrem latitudine fere non crescunt. Exinde plantas sarmentosas , que. in dicotyledonibus tam profundas circumvallationis notas relinquunt, in hisce nullas esse sequitur. Ex hoc crescendi vario modo in dicotyle- donibus et monocotyledonibus Cl. Candollius (1) eas nomine Endogenarum et Exogenarum designavit. Rationem quá plante tum in longitudinem tum in altitudinem crescant et augeantur, bic exponere non locus est. Radices in dicotyledonibus et monocotyledonibus eo differunt quod in prioribus fabricam ramis affinem habeant; in alteris vero sepissime axi careant, multeque fibrille illius loco reperiantur. Verba tandem pauca de gemmis faciam necesse est. Seclio secunda. Per Gemmas proprie dictas S 20. | Per gemmas proprie dictas propagatio duplici modo eflicitur. Primo terre veluti bulbilli committuntur, quod felici successu expertus est (1) Théor, ame éd. p. 239. sq. $ 207. (24) Pontedera (1). Raro tamen adhibita est hec ratio; multo frequentior: est autem sequens, que nonnisi insertionis species, seu gemmarum in ar- bore satio est, inoculatioque nominatur, et que fit dum inserti gemma cum corticis parte separatá fissure inter ejusdem seu alterius . arboris corticem et librum committitur et firmatur, donec cum planta coaluerit et crescat. Methodo, inoculationis explicata, ceteras gemme proprie dictee proprietates examinemus. Gemmee arborum ( Embryonis fixi Dupetit Thouars et Turpin) primi herbe annuz seu libri proventus sunt et in productione insertionum medullarium oriuntur. Naturalis insertionis loci seu eorum conceptacula a Turpin (2) nodi vitales nominantur : illorum. ortus et situs ex nodorum vitalium ortu. et situ determinantur ; ; generatim ad partem terminalem, ramorum seu ad axillas foliorum i in arboribus illas reperimus. Ex illarum prasentià vel absentia arbores. arbusculas et herbas olim , sed immerito , . distinctas fuisse. notandum . est. Gemmz duabus constant partibus , unà centrali folia j juniora et ramum continente, alterà exteriore appendiculari squa- mis constante; quarum associationem Perulam nominant Mirbel et Link ; et quà. planta adhuc tenera contra hiemis brumas et frigora. 3 Foliorum dispositio in gemma eorumque complicatio primum a Linnæo nomine Foliationis (3) descripta est. Folia illa tenera spes vegetationis future, squamis, ut jam diximus, involvuntur, quarum € durities : a cen- tro ad peripheeriam augetur ; interiores succulente , seepius | “villosa 5 tomentoque instructee , succis resinosis etiam induuntur humiditatem arcentibus. Hee precipue in Europe septentrionalis arboribus conspi- ciuntur; quare Linnæus Loflingiusque nature harmoniam sentientes gemmarum squamas a naturà ut planta tenera servetur, constitutas esse, pronuntiaverunt; hisce enim arbores tropic; carent; observatio et phy- siologia autem alium ortum agnoscunt (4). Oriuntur e folis consulto aborlentibus, e basibus petiolorum et que vegetatione , approximante hieme, diminutà explicare sese non potuerunt: in Tropicis itaque re- 9 ubi nunquam fere yegetatio cessat, squamee ille existere non (1) Compend. Tabular. Botan., p. IX. Gessner. Dissert., pars 1I. Thes. IV. (2) Iconographie, p. 4o. (5) Phil. Bot. $ 105. VI. plan. X (4) Mirbel, élém. „ tom. I. p. 141. (25 ) possunt. Rem ita sese habere probant arbores Tropicorum perulis in loco natali carentes, que in regiones frigidas translate hisce instruun- tur. Utraque explicatio sufficit, una finalis est, est altera physiologica et efficiens. Gemmez essentialiter a bulbillis differunt neque cum illis confundi possunt; gemmæ enim ut novum individuum constituant alii individuo conjungendz sunt; bulbilli autem a plantà matre separandi terræque committendi; hee radices in novum individuum agunt ut multiplicetur planta, bulbilli autem in terram. — Simplices sunt generatim gemma , id est, unicum rami rudimentum in perulâ continent, pini excipiuntur, illarum gemmee perulà generali perulas simplices involvente gaudent. Hortulani gemmas in foliiferas, floriferas et mixtas distinguunt. Verno tempore gemmatio efficitur, id est, gemmarum explicatio que fit perulis sese aperientibus, unde aër et lumen folia juniora adeuntia illa viridia reddunt, que postea expanduntur et crescunt florumque eventum et per semina propagationem præparant. Gemmarum evolutionis tempus, earum forma, situs in variis arbori- bus differunt; qua terminis propriis designaverunt optimeque exposue- runt Linneus e», Lifling (2), Mirbel 6) aliique. 4 * (1) Phil. Bot. § 85. (2) Dissert. de gemm. ‘arbor. in Amen. Academ. ed. Gilib. I. pP. 577 sq. (5) Elem. I. p. 142. — 143. Adde Dissert. de Vernatione arbor. Amen. Acad. vol. III. et in fundam, botan, Gilib. I. p. 399 sq. ( 26°) PARS SECUNDA. 8.7. Propagatio per semina, seu Ova. (Embryones liberi D. P. Thouars. ) i S 21. ge plurime modis supra enumeratis propagari non possunt; multe. autem, et omnes phanerogame alio prestantiori modo -gaudent ; seminibus nempe seu embryonibus a plantä matre sponte secedentibus novamque progeniem longe producentibus. Phanerogamas solas semini- bus proprie sic dictis gaudere; dictumque Haryei a Linnæo (1) ejusque discipulis tam preedicatum : Omne vivum ex ovo, generaliter yerum non esse, sed de perfectioribus solummodo. organismis valere, probatum est; W enim Filicum semina a Bobartio detecta, Muscorum a Lin- neo, Fucorum a Reaumurio et aliis, Fungorum a Michelio; semina vera esse demonstratum est. Ratio illa propagationis generalior antiquis jam temporibus cognita fuit; ita ut ipsi Aristoteli omnis vegetatio ad fructificationem tendere videretur. Hecce seminum productio a Linnæo (2) fructificatio nomi- nata est. Periodum duplicem offert fructificatio, florem nempe et fruc- tum (3), quarum prior alteram præcedit; prior itaque mox exponetur. (1) Philos. Bot. $ 154, 155. (2) Philos. Bot. $ 86. (8) Libr. cit. $ 87. e. J a (9 ) Carur PRINUM, Flos. ($ 22, — 57.) lasers oet Mmm Len Mit JS EL d _‚ Sectio prima, „Forumin. genere codd. (S 232 30.) mus 8 22. Definitio Florum, Flos est pars plante generationi speciatim, seu fructüs conceptioni di- cata. Plante, ut animalia , tempore generationis peculiarem subeunt mutationem, Miel wc organa fugacia, tenera, transitoria, quae organis generationis sepe tegumento simplici aut duplici, colore, forma, odore a cetera planta di stincto,, circumvallatis, constant (1). Varia datae sunt. ab autoribus: floris. definitiones, quse tribus principiis diversis su- peradifieate sunt. Veteres, wti Jungius, Rayus, Towrnefortius, Ponte- dera, Ludwigius floris essentiam. seu ideam in singularitate partium, et eo quod fructunr antecedit reponebunt; plantas autem floribus reverá preeditas seeundum has definitiones illis earere videremus. Linneus om- nesque sexualiste , floris essentiam alio modo meliori considerant. Essen- tia floris in antherá et stigmate: consistit (2). Omnes postea date de- finitiones eum illà conveniunt; sed longe alius recentioribus temporibus de flore formatus est conceptus, eujus botanici summi partes suscepe- runt v. g. in Galliâ Turpin, Dutrochet, Cassini, Dupetit Thouars, etc., in Germania Heuschel, etc. Flos, ajunt Turpin (3) aliique: pars est ' terminalis, terminataque ramis, ramis foliosis maxime affines; et infra: Flos est ramus terminatus luxuriose sese evolvens, gemme humili evo- lute affinis. Hanc florum considerationem, dum de eorum ortu sermo erit, rursus videbimus. Hisce priemissis generalia quedam: 1° De exis- tentia florum ; 2° de fabricá generalissimá; 3° de situ; 4° de ortu; 5» de functione breviter dicam, profundiora illorum momentorum servans, (1) Cf. Linn. Phil. bot. $ 87 ubi Jemgii, Rayi,- Tournefortii, Pontélera dwigti defini- tionem invenies, Linnzumque de qua infra. Rousseau in Sprengelii Phil. | er $. 955 Mirbel, Elém. de Botan. p. I. p. 217. (2) V. Linn. Phil, Bot. $ 88. (3) Iconographie végétale, p. 52 et 112. ( 28 ) S 23. De. Florum existentia. Pauca jam de hocce momento diximus. Linnæus (I) ejusque discipuli omnem vegetabilium speciem flore et fructu instrui, etiam ubi visus eos non assequitur, credebant. Id probare studebant e floribus erypto- gamorum, quos varii clarissimique botanici observasse volebant, sed lon- gius patet campus ut his supersidere possim; liceat mihi cum fere om- nibus hujus ævi botanicis et presertim Cl. K. Sprengelio (2) animad- vertere : » de perfectioribus organismis id intelligendum esse; a filicibus enim ad byssos nullam floris, dubiam. fructis esse formationem, S 4. Fabrica Florum generalis. «s E definitione floris nobis jam notum est, antheram sit ipio; ‚seu organum masculum vel foemineum..sexualistarum florem constituere posse; atque si res ita. sese semper haberet, in flore nobis organa tantum masculina et foeminina examinanda essent, seu stamina et pistilla; raro autem flores sic efformati, essentiali tantüm parte gaudentes et nomine incompletorum cogniti, observantur; multa preter hzc organa accessoria requiruntur ut flos completus, dici possit. In flore generatim. quatuor precipue partes observantur (3) Pistillum nempe, Stamina, integu- mentum modo simplex, modo duplex nomine Perianthii seu Perigonii veniens, et denique ceeteras connectens, Receptaculum, E quatuor ha- rum si una, vel duce, vel tres deficiunt Flos incompletus nominatur (4). Notio quidem. valde mera floris est; sed infra organa in specie videbimus. De fabricâ floris anatomicá hic nil dici potest, notasse suf- ficiet, vasa spiralia sola floris essentiam constituere, uti postea. in rela- tione numeri staminum, etc. videbimus | — quod. fabricam chemicam attinet ; . olea essentialia , aromata, colores vividissimi, gestum, mate- riesque animalis in floribus abundant. (1) Philos. Bot. $ 159. (2) Phil. Bot., edit. Spreng. $ 88 - 150 iG, (5) Phil. Bot., $ 87; Mirbel, Elémens, t. J, p. 218. (4) Phil. Bot. $ 114. tentare florem illum alit, ul uo tài wo Jue tl us) Floris, in SRU aug 25 Lacs T daubaussg vilqze Wars. ee ee iMay dra Sto dir sign q nr leo aun 8 23, Situs. gener alis. be ö i Parry: “Floris situs: in genere gdid des "als plantas = Lirtheei, tractandus primuni no P bg im- msdistörunt ( Peduheuferdi Try. ne. epos um -. tiones recentioruni sunt peel. edi fan ò non Ai a tm it; er rao ics vasorun distri mes TM os ici fii duoc "st i m Du "Pedunculi: situs: — | oritur. Attamen folia si rara pune eodem nomine gaudet. Scapus intermedius es caulem. In Monocotyledonibus præsertim observatür. eer en lilia- cearum bulbis Lodiculum (Dec.) aliqui habuerunt, sed "immerito mihi videtur pro caule partém crassitudine ‘charta erpii Stepiùs' non ma- jorem, haberi, dum planta plurium pedam altitudinem assequatur. Lodi- culum pro collo majori; Scapum autem pro caule foliis denudüto, pe- dunculique vices gerente, teneo. Saepe pedunculus cauli seu ramis inse- ritur, quandoque in discum plures: flores sessiles ferentem TM ( Clinanthium. Mirb.); de quo ad Receptaculum. D odi LT caes (Ops dats alumna De «ET Mah nen 26. Inflo lorescentia. restyled b tyi y ua In} rescentia _ Inflorescentize modos duos jam enumeravimus, orcteros breviter et concinne videamus : X36, G1019899:9 de Petfles " fede dr T^ IE sd Pedunculi pars illa, plures flores in longitudine seu mediate ya- mificationibus seu en connectens, axis seu spadix a Mirbelio nominatur. Spadix Linnæi (4) ab axi non differt, nisi quod spatha in- volvatur. Nomina technica, quibüs isti modi "nemi vy "explicare ét iai des ied ie ion que aT- — msbau'd (% Def; edhe’ in Phil. Bot. gen, m. e w. $ 16859 e em duy ad 9.4 — I. pe 278. — Mém. " impu an 5808, sur l'organisation: de ia for. | L. 6$ 82. ) Bx. (ai) Phil. Bot, ed. Sprengel, § 86. ( 50) Secundum T (1) flos, omnis solitarit illaris aut terminalis est; principium, ME tam varii e modi explicentur, gravissimi ipe Secundum Mirbel (2), Poiret (3), ete: Inflorescentia. simplex. aut „com, nposita. est. In. „priori, numerantur flores. ‚solitarii ; Asa- rum, Cyclamen, etc, Gemini y: g. Lonicera, Linnea borealis, terms v. g. "Teucrium flavum; sessiles. ant peduncu vlati, gak caulina- res i terminales tji axillares, . epi lli, alterni, « distici, ete. | Altera. comprel henduntur modi terminis technicis primo a. Linneo (4) definiti, quorum je nullum | ere debent botanieum , definitionem nog, e Varii illi modi a Linngo- constituti +, hodie adhue valent, Sunt ber 4% Amaat b (5), Julus {Tournefort) v. c. Betula, pue nas, Spica, L. (6) veg Triticum. mia Stet ie iol come js pr Racemus, - 1) er. Ribes rubrum: dle eitis drof o int p San iar vdd 8) ex. sicca "o SOB: ci Label 50 Panicula (9) ex. Avena. pS Nos nt Ne ovens maie = es (10) ex. Achilla millefolium: late "od Noli ET ‚ma (14). ex. Sambucus nigra. waere Pes ed ^ riens 0 — Fasciculus (12) ex. Dianthus, dow ip olle mg u 9e Umbella (13) ex. Daucus: (has simples es aut conposita) 10 Z'erticillus. (44) ex. Monarda. jie obse m 11° Capitulum (15) ex. Gomphrena: globosa. .. DEO M 12° Glomerulus. Mirb. (16) ex. Blitum aber nisan 13° Calathis. Mirb.; compositus flos , aggregatus flos. L. (17). — Hx sunt infloreseentize modi ab. auctoribus. distincti; non multum. illis inhesi, ut Turpini philosophicum — considerandi — pm — »0uiicGeE i stolt Sinig ‚elli en j ita "olii epp epis Siri Ek ow Cho Ay NT tái lpia peel atten EET — — KK Sd: — — (1) Leonogtaph. végét p. 52. — - Meni: sur Vihflorescenoe 1 e wiped et des ei ntn in Abem, Instit. d’hist, nat, l. vv. (2) Libr. cit. p. 228. Sem e de F lore, " b P. 145. (% Fundam. Bot. et Phil. Bot. $ 82 '$ 163 et in ‘Terminis botanicis ( * ee ) (5) Phil. Bot. 9 86 et éd. Spreng. $ 116. Mirbel lic. nd L. c. $ 82. == Mirbel. ib. (7) L. c. $ 82. (8)$ 86. ee: lic) 9. 82, Mirbel. p. 281. (11) § 86. — G 118. (2) Ibid. 5 82 aans 86. — 6.216. — $r118. (14) § 82 D. (15) Ibid. son (46): Mirbel. I. c. gs 285. (17): Phil. Bot. $ 116. en le ad a A dae an ne tii ae C5) " S 27. In prescentia ex systemate Turpini. | piss (1) sic inflorescentiam considerat : Inflorescentia est pars 4 minalis florifera, sepe ramosissima vegetabilium appendicularium (Pha- nerogamicarum ). Ut rite intelligi possit- autor, -cognitum esse debet, quid sit systema appendiculare et axiferum plantarum. (2); hisce per- ceptis altera hee definitio facile intelligitur. E conjunctione systematis axiferi et appendicularis vegetabilium oritur inflorescentia , sive stylo vulgari : pedunculis (syst. axif.) floribus solitariis (syst. axif. et append. ) foliis rudimentalibus (bracteis) quandoque illorum basin concomitantibus (syst. append.) constat inflorescentia; uti jam diximus in simplicem et compositam. distincta. — Si caracteres, quibus modi inflorescentiæ distinguuntur accurate et philosophice examinemus, adparebit, - illos nullomodo validos esse, inter se sepius confundi, observationeque su- perficiaria constructos esse, sie v. g. umbela in qua pedunculi: e uno puncto prodire dicuntur, illos alternatim circa axim ee et depressam insertos habet (observat. Turpin), caracteribus itaque distinctionis non constantibus, aut levioris momenti, ( quamquam tamen in specierum descriptione illos noscere sensu conventionis maxime | ne- cesse sit) alias rationes validiores quæsivit auctor. — Principium erat, flos omnis est solitarius; ex illo vidit omnes ‘ine rescentias in outil suá repetitiones axium florumque solitario- rum prebere; itaque multo utilius esse, inflorescentias respectu axium seu vegetationis graduum. distinguere basique illà multo solidiori, quam aspectibus ; —À us P" PAPE > ee 1 no- minare. n iin Monaxiferæ "—- 48 ne ere ere aut Scitis sic modos. supra enumeratos ad memoriam si revocamus, fiunt: 1% Flos solitarius. — Monaxiferus uniflorus. i 2° mentum. — Monaxifer. unisex. multiflor. “39 Spica. — Monaxif. hermaphr. aut unisex. multiflor. O1 p) Mém sur l'inflorescence. — leonogr. p. 196. — 108. (2) V. Iconogr. p. 20. (52) 4» Racemus. — Monaxif. multifl. hermaphr. Notandus hic modum quo natura racemum format a spic non differre, nisi quod axis communis nodos vitales emittat; foliis: rudimentalibus ( bracteis ) sepe —€— ; — axes, flore solitario | — emittat. dé 5% Thyrsus multiaxif. hermaphr. my TS 6° Panicula; 7o e enen 8° Cyma , idem; mulat. hehiudghr. Quatuor hi modi reipsà non differant. "Thyrsus oritur pedunculis in- ferioribus tandem majoribus, a paniculà vere non differt; in corymbo pedunculi iuferiores secundum axim centralem sensim augentur, donec superiores æquare possint; in Cyma axis ille venne minuitur, pedun- oulorumque eadem: est disposilio. med go Fasciculus. — Monaxif. hermaphr. Axis repente ied sex aut septém -flores emittit successive et alternatim: a basi M apicem axis sese evolventes. 10° Umbella. Est RETEN (axis Umbellæ 5 p et varden her- maphrodita sepius. Si simplex sit, monaxif. | 11» Herticillus. Triaxif. hermaphr. | 12» Capitulum, 13° Glomerulus. — | Monaxif. multifl. hérnisphied. — Capitulum est spica globosa. | 14° Calathis. — Monaxif. multifl. hermaphrod. aut plyguna: aut unisexualis. ` Ex hac brevi enumeratione patet nature in nenen efflores- centiz via. — Monaxiferæ, uniflore præbent flores solitarios. — Mo- naxiferæ hermaphrodite spicam; racemum, etc. Axin in ipsa retrovertas, Capitulum, Umbellam, simplicem. Fasciculum , Calathidem hermaphrodi- tam habebis. Monaxifere , multiflore , unisexuales amentum prebent. Axin plus minusve retrovertas, tam anomala habebis ficus integumenta, si margines intus vertuntur; Dorstenia, Ambora, cujus margo pla- nus paululum reflectitur; omnino reflexo: a) steam incisa , Mori fructus habebis. Biaxiferæ et Triaxifere Umbellam deepest et sedi: dédit. Multiaxifere flores epiphyllos, in Xylophylla; Cymam, Paniculum , Thyrsum, Corymbumque offerunt. Sed natura non facit ind viáque analogie ejus mysteria panduntur. ( 33 ) § 28. Floris partium proportiones et relationes. Partium floris situs inter se, primum a Linnzo in situ naturalissimo expositus est (1). Hujus considerationis gravitatem optime. demonstrayit CL. Candollius (2); huc accedit etiam propórtionum. determinatio. seu Morphonomia tam bene a Cl. Casselio exculta (3). — ~ Quoad discum , seu receptaculum considerandum esse partium floris situm, v. c. — a pedunculi punctum, quo inseruntur , CL Can- dollius contendit; situs enim organorum semper a loco insertionis quæ- rendus est. Si omnia vegetabilia, floribus preedita, examinamus, floris organa ordine quodam generali disponi, videre est. In centro gi hran pistillum , sta- mina, petala calycisque sepala circa pistillum secundum diversas syme- trias, inseruntur: modo tria hec organa sibi invicem opponuntur, modo cum pericarpii loculis relationem habent, modo nullam, etc. Quatuor partes, seu systemata precipua in flore distinguenda sunt , quorum. lobi cum systematis inferioris lobis alternare aut illis opponi pos- sunt. In flore isometrico regulari octo solum combinationes fieri possunt(4), quarum generalissima est sexta; sepala nempe, seu calycis folia cum petalis alternantia, stamina et carpella sepalis opposita. De situ organo- rum, dum speciatim de hisce organis sermo erit, plura dicenda sunt. Notandum est in Turpini systemate, secundum quod flores terminant ramos, quia exhaustæ sunt vires, organa centro floris propiora, nodis vitalibus superioribus superimposita esse, qui maxime ob hanc causam approximati sunt, eaque magis a foliorum naturà recedere. 8 29. Floris ortus. 665 e puncto quo oritur , floris. ortum determinare. velimus, omnes e disco seu receptaculo oriri dicendum est. Videamus autem que sit par- tium ceterarum florisque simul origo. Quemadmodum in animalium generatione Maupertius, Buffon, etc. (1) Phil. Bot. $ 97. „ Tbéor, dlém., éd. II. p. 249 - 155. (5) Morphonomia botanica. Colonie, 1820. 5 (4) Vid. p. 155. C54) — partem quamlibet similem sibi in fetu producere putaverunt, sic in vegetabilibus Linnæus et alii floris partium differentia illusi, variam illis designaverunt originem (1); quum autem in animalibus hzc, ut ita di- cam, cristallisatio, sic in vegetabilibus Linnæanum systema defendi ne- quit, quod jam Linnæus de Calyce et Corolla preesagiebat (2). Evanescere ergo debuit systema "Linnzamum; florisque partes, etsi functionibus di- vise eamdem tamen originem habere probatum est. Quæcumque causa est cur diverse ille partes tam constanter efformentur, non minus ortui identico credere debemus. Oriantur flores e partibus vegetabilium ad apicem exhaustis, uti putant Turpin et Dupetit Thouars; gemma sit ex- hausta, aut partium abortu et compressione oriatur; aut, uti contendunt Linnzus et sexualistæ, nature productum sit, ut generationem plantarum ornent, minime refert; hypotheses sunt quz facta vario modo explicant, nunquam tamen flores tempore generationis oriri negari. potest. Varie sunt rationes quibus floris partium identica origo demonstratur, inter quas potissimum JMozstra nominantur, sepe nature viam in phy- siologià tam animali quam vegetabili explicantia. Stamina in petala convertuntur facillime in plerisque plantis, floresque quibus horti nostri luxuriant, staminum -detrimento multiplicati sunt, v. g. Rosa, Dian- thus, etc. Petala in calycem mutantur, v. c. in Pruno pado, vice versa Calyx corolla faciem habet in Primuld multiplicatà; quandoque Calyx in vera folia expanditur, ut in Rosis quibusdam, quod autem mirandum, stamina in pistilla, teste Cl. Aubert-Dupetit Thouars in Sempervivo montano et Papavere orientali mutantur. Rotillum quoque in folia expanditur. V. g. Prunus padus. Quid post tales mutationes credendum? Partes sane essentialiter diverse, florem non formant; sed quanam pars vegetabilis huic formationi magis idonea est? Dupetit Thouars, Turpin, etc, , florem e foliis inter se adheerentibus, abortientibus, sicque varia organa producentibus, oriri contendunt. Que sit vis, organa constanter ad abor- tum cogens, mysterio adhuc celatur; etsi res ita sese habere videatur, Secundum Dupetit Thouars, Dutrochet, etc. flos est unius aut plurium gemmarum -concentratio. — Secundum Turpin, etc. ramus est exhaus- (1) Phil. Bot. $ go, etc. (2}-Phil. Bot.-$ eodem. oka OTe ee en (635 tus, terminatus. Ex illo floris conceptu aliam sibi sexûs ideam, de qua infra dicemus, efformant. : Exdem fibre, que in folia expanderentur, in Cylindrum, infun- dibulum, etc. coalescunt, sicque calyx et corolla nascuntur. Stamina ab eodem (Dupetit Thouars) a foliis provenire creduntur; petiolus est filamentum; lamina autem anthera, sed in petiolo fibre seu pars lignosa eminent, in staminibus autem substantia parenchymatosa; quod illi sus- picionem movet, a pistillo partem embryonis ligneam, a stamine vero parenchymatosam conferri, sed minus bene sic staminum ortum et func- tiones explicant. Dupetit Thouars præterea contendit (1), 10 florem nil nisi ‘fol et gemmee transformationem esse; 2° stamina, calycem et corollam a folio produci; 3° gemmam pistillum fieri, post fructum, denique semen ; quem (fructum) Turpinus nodum lacunosum esse contendit; 4° pistillum , quum sit unius vel plurium gemmarum coacervatio, successive gemmis, vem folia sunt ovula embryonum, ortum prebere. 8 30. Floris functiones. Floris functiones breviter exponi possunt, omnesque botanici illas agnoverunt. Non solum regni vegetabilis ornamentum pulcherrimum sunt, sed etiam embryonis generatio, ejusque, dum tener est et debilis, conservatio flori committitur. Fructus nil nisi pere conservati et eyoluti embryonis est. Florem hucusque generatim inspeximus, descendamus nunc in par- tium quibus constituitur examen, illasque secundum quatuor momenta enumerata consideremus. Pauca tamen antea de Anthesi, sine qua illas ee non ra, verba faciam. 8 31, De Anthesi. et Efflorescentia , seu Horologium et Calen- darium Flore. ora generationi inservientium, ex integumenti floralis naturali dilatatione, apparitio -dnthesis , apertio — successiva aut si- " = * — — (1) Mém. de l'Acad. des Sciences. 1820. 6369 multanea florum Anthesis Efforescentiam constituit (1). Plante annua paulo post germinationem florent, aliæ solummodo post plures annos. Caloris in Efllorescentiam influxus maximus est, ejusque tempus deter- minat. Ex tempore diverso Efflorescentiæ jucundissimam Linnæus Calen- darii flora (2) idæam concepit. Calor autem non solus in florum Anthesin agit; multé aliz cause illam accelerant aut retardant v. g. Major mi- norve plante vigor, etc. Jam in Alabastro ( Dec.) flores, presertim in Palmis, uti observavit. Cl. Dupetit Thouars, formantur; hec in Ala- bastro dispositio singularis A@stivatio nominatur, Preefloratio ( Rich.) Hanc questionem primus aggressus est Rob. Brown, m e plures, unde caracteres optimi eruendi sunt, distinxit (3). : Anthesis et gemmatio inverse semper progrediuntur; i. e., gemmatio seu potius vernatio semper a superioribus ad inferiora; anthesis autem ab inferioribus incipit. Causa, teste Mirbelio (4), ab inæqualitate succionis in floribus et in gemmis pendet. In Efflorescentià notanda sunt adhuc tempora diurna aut nocturna, quibus singulariter expanduntur flores. Ex hâc consideratione Linneus, summus nature vates Horologium flore con- struxit (5). Wigilias et somnum plantarum in Anthesi distinxit. Tro- picas, meteoricas , ephemeras et aeguinoctiales inde vidit. Anthesis illa peculiaris e tribus causarum ordinibus pendere videtur: 1» agentibus exterioribus, 2» interioribus, 3° irritabilitate (6). Mysterium adhuc re- manet, cur flores omnes in eadem circumstantia collocati eadem phæ- nomena non preebeant ? Sectio secunda. Floris partium. examen. S 32 — 57. § 32. Involucra sensu latiori seu Bractee. Flores sepe integumentis a Perianthio distinctis ornantur; que maxi- mam cum folis affinitatem habent; cum illis sepe confunduntur et Bractee seu Involucra nominantur. Hee integumenta secundaria folia (1) Mirbel, élém. I. p. 285. Linn. Phil. Bot. $ 335. (2) Cf. Amen. Acad. dissert. Calend. flor. v. III., et Gilibert, I. c. I. p. 451 seq. (5) Vid. Decand. Théor. 2*. édit. p. 397. - 99. (4) Elém. ob. I. p. 291. (5) Cf. Linn. Amon. Acad. I. c.; Phil. Bot. $ 555. . (6) Mirbel, p. 295. (57) sunt rudimentalia, colorata, alterna, aut opposita, libera aut coalita, ad basim. petiolarem sepissime reducta, parte nervos seu contextu vascu- loso foliorum. constant. Varie sunt itaque bractearum forme, a Linnæo aliisque definitz, sed hi modi non essentialiter diversi aut distincti, fo- liorum modificationes sunt; e foliis abortis sibi invicem admotis orti sunt, erroresque ideo graves commissi, et confusio organorum es- er ab illis differentium nata est, sic v. g. Euphorbiarum in- volucrum tetraphyllum pro corolla, sic bractece Graminum pro coroll& et calyce sumtæ sunt. Modi. illi foliorum rudimentalium, Bractee et Bracteole (sensu strictissimo); Spatha, Involucrum et Involucellum , Cupula, Periclinium, Gluma, Caliculus nominati sunt, Folia floribus vicina, si a ceteris colore non differant, simpliciter folia floralia nominantur. Si colorata, minora, aut formá diversa sint sed libera adhuc, Bractee Lin. proprie dicuntur (1); que ad pedi- cellos site Bracteole vocantur. Observandum est Bracteas omnes pro- prie dictas, nervis longitudinalibus parallelisque instructas esse, quod folium ad basim petiolarem reductum indicat. Bractearum seu foliorum floralium ad flores conservatione oritur Involucrum (2). Involucri species nomina varia acceperunt, etsi pro involucris semper sumtæ non sint; sed cum Candollio ad Involucra referenda sunt: (a) Involucrum uniflorum , quod foliis minus mutatis constat. Ex. Anemone nemorosa, pulsatilla, etc. si folia inter se cohereant, ut apud Malvaceas, Calyculus ( Vaill.) est. (b) Involucrum L. (3) Gallis Collerette, umbelliferis proprium ; Ex. C. Daucus carotta, ete. In Involucrum universale et partiale et involucellum a Linnæo (4) distinctum. Turpini (5) sententia est bractearum involucri axillas, loco florum solita- riorum, axes multifloros emittere, hasque secundum vegeta- (1) Phil. Bot. $ 84. j (2) Cf. Candoll. I. c. p. 585. — . d Nul. a. di ale pin, iconogr. p. 100, altero sensu latiori quam apud Linnzeum. — Phil. Bot. $ 86. (3) Phil. Bot. $ 86. (4) Phil. Bot. 1. c. (5) Iconogr. vég., p. 104. ( 58 ) tionis in inflorescentià gradum , Umbellulam novam floribus partialibus et bracteolis, quorum conjunctio involucellum est preditam, constituere. Idem contra onmes auctores involucri foliola non plano unico, sed alternatim circa axim communem maxime abbreviatam disposita esse contendit. (c) Umbelliferarum involucro maxime affine synantherarum Pe- rianthium commune L. (I), seu Calyx communis composi- tarum nomine generali Involucri designandus (2). (d) Major est aberratio per bractearum intimam conjunctionem quà cupula amentaceis et coniferis propria formatur. Una vel pluribus bracteis coalitis, unam vel plures flores foemi- neos, quorum perianthium fructui adheeret , includentibus, oritur. Ejus limbus plus minusve aperitur, v. g. quum supra ovarium stringitur. Cum pistillo tanta est similitudo, ut multi fallantur. Maxima est cupule et periclinii analogia, folia enim involucri carduorum ad partem inferiorem cum vicinis magis coalescere cogitemus, cupulam Quercus obtinebimus. Foliacea est cupula in Corylo avellana ; in Castanea vesca W.) i spinescit, pericarpiumque mentitur. - Sunt et bractearum modi in Monocotyledonibus frequentissimi, Spatha nempe et Gluma. ; Spatha Linn. (1) est Involucrum foliaceum aut membranosum , una aut paucis bracteis constans, latum, floresque teneros amplectens, in- volvensque (2), Turpini est observatio singularis (3); Spathas illas semper bicarinatas, nervo medio destitutas esse, partibusque duabus unicarina- tis, margine interiori coalitis constare (Spatha monophylla autorum ). Palmis, Aroideis et Liliaceis propi sunt Spathæ. Spathella ( Rich.) sunt Spathæ partiales, flores Spathâ involutos continentes. Gluma. Graminum Involuerum sensu latiori (4); partes Involucri nomina peculiaria acceperunt. Sunt : (a) Gluma, Calyx, Linn. (5), Gluma exterior; Gluma caly- (1) Phil. Bot. $ 87. (2) Decand. p. 584. (3) Iconogr. p. 103. (4) Decand. p. 584. (5) Phil, Bot. $ 86, etc. € 59) oina. — Tegmen (Pal. de Beauy.); Lepicena (Rich,) species Involucri ad basın spicule collocata, vulgo partibus duabus „= constans, ita ut altera paulo superior sit (1). i Glumella (Dec. ). Corolla (Lin.), Gluma interior. — Gluma corollina. — Perigonium, — Stragula. (P. de Beauv.). Species j perianthii natura et fabricà Glumee affinis; sed cuique flori propria, organaque generationis involvens. Ejus partes sunt Valwula, — Spatellula. — Palee (Rich. et P. de Beauy.); Gluma (Mich. Gaudin.) (2). . ' (e) Glumellula (Dec.), Corolla ( Mich.), Sanana (Lin. ), Nec- tarium (Schreb.), Glumella (Rich,), Lodicula (P. de B.), species Involucri circa pistillum, squamis minutissimis carno- sis constans; in pluribus deficit graminibus. Ex Turpino (3), partes graminum flores involventes, et quibuscum botanici calices et corollas crearunt, culmi folia exhausta, maximeque ad partem terminalem , sepeque ramosissimam harum „plantarum ad- mota sunt, consequenter foliis rudimentalibus seu bracteis sunt assimi- landa. Memoria dignum est horum foliorum duas esse species, unam Braoteas dorsum cum nervo exterius, alteram spatellas dorsum nervo carens versus axim vertere, has bicarinatas esse, eee duabus lateraliter conjunctis formari. Poiret (4) Involucrum a calyce separare conatur ob funetionem , et ad calycem cum Linnæo periclinium , Glumas, cupulam refert. Nodum solvere nolo, ex singularibus hoc pendet aspectibus , quibus. partes considerantur ; involucri. autem extensionem , — n en, rite fundatam esse en et ith | 858 33. 3 Sedes floris (Grew. ) "Thalamus ('Tourn.), Placenta. — Hodes: lum (Pontedera Liu. iA alis Torus (Salisbury), aliis Discus 1 )a (1) Partes ille vocate sunt, Falvula ( Gaudia Agrostol. Hels, p. XII.) Spathella (Dew. Mirb.), G/uma (Pal. de Beauy.), Palea (Rich.) (2) Agrost. helv, I. p. XII. (3) Iconogr. p. 105. (4) Leg. de flore, p. 260. ( 40 ) Linneo et omnibus definitur: basis qud partes fructificationis con- nectuntur (1). Receptaculo instruuntur flores omnes, quum floris partes puncto cuidam inseri debent (2). Modi varii quibus receptaculum sese offert in duas classes distribuuntur : modo unicum sustinet florem; est Receptaculum. floris ; modo plures et tune Receptaculum florum (Dec.); Receptaculum commune (Lin.) (3) vocatur. (A) Receptaculum floris. completum aut Siena tii est. Primum obtinet, si floris partes omnes immediate sustineat, secundum si ova- rium, posteaque. fructum ferat, Cum. Cl. Candollio (4) Receptaculi simplices species sequentes distin- guuntur: 1° Discus sensu proprio, strictiorique , protuberantia plus mi- nusve carnosa, cui stamina ac petala inseruntur v. g. Rhamnis. ' 9e Gonophorum (Dec.) Receptaculi seu tori prolongatio stamina . pistillaque ferens; in Magnoliaceis et Anonaceis valde con- spicua. Gynophori Mirbel (5) species est. A Gynophoro Mir- bel, seu receptaculo elongato, cum fructu seu pistillo arti- culato, a Candollio separatur 2Znthophorum : 3°. Anthophorum, quod petala stamina pistillaque gerit. Ex. Si- lene, Dianthus ( Gynophorum staminiferum et corolliferum Mirbel (6). 4° Carpophorum (Link., Decand. 1. c.) Gynophorum Mirbel , pistillum nec stamina ferens (7). (a) Thesaphorum (Ekhr.), Basigynium (Rich.), Gy- nophorum Monogyneum (Mirbel) (8), unicum ova- rium ferens, v. g. Cleome. (b) Polyphorium (Rich. ), Gynophorum. Polygyneum , (1) Phil. Bot. $ 86, 88, 97. .) Mirbel, élém. 1. p. 220. (3) Excluduntur Umbella, Cymaque a Linnæo pro Receptaculo habite; Spadex posset as- sumi, de hisce vide inflorescentiam. (4) Théor. élém., 2* édit. p. 4o5. (5) Elém. I. p. 225. (6) Elém. II. p. 741. (7) Ne confundas cum Podogyne ( Mirbel) quod basis pistilli elongata est, nulloque arti- culo ab illo distincta v. g. Leguminosæ , Papaver. (8) Elém. I. c. Ca) ° ,. Carpophori species plura. ovaria sustinens ; Ex, ooer Rubus, Fragaria, soi. (B) ;Recepiasolum florum; seu commune flosculos plures connectit (1). Clinanthium (Mirbel) in Syngenesistis et Dipsaceis vocatur. A Linkio in Phorantium, seu Thalamum quod in compositis e et ostensum (v. g. in Ficu- ambora), etc. distinctum est. Heec est fabrica externa varia Receptaculi; interne prima fragmenta in Gessnero (2) invenio. Poiret (3) Receptaculi fabricam sic enuntiat : in plerisque plantis den- sum, carnosum, viscosumque, glandulis numerosis obtecttim et; vasis aéreis et utriculis constat. Receptaculum semper e parte peduneuli terminali oritur. Centrum floris inferius tenet, m e quatuor a Linnæo o (4) expositis calycem , corollam staminaque connectit. Hi sunt : (a) Receptaculum ad basin germinis ut in plerique - — Pistillum abit in fructum ( Tournef.) . (b) Receptaculum ad apicem germinis. — Calyx abit in fructum. _ „~ Tournef. v. g. Rosacea. (e) Receptaculum singes = seu fructum, utin "didifagio iny Variis.: s) (d) Receptaculum ambiens getihen Alaia sursum per en _ thium. Ex. Rides, Receptaculi functiones in iisdem fontibus, baut et Poiret. inqui- rend sunt. Alii illud veluti insertionis punctum solummodo considera- verunt; Gessnerus (5) Receptaculum cum calyce, petalis, staminibus et stylis, haren generationi aptos preparare contendit; succosque in Re- ceptaculo præparatos esse; probatar experimento Mae (6), quo pro- batum fuit mali pomiferæ ramis rescissis et in spiritu vini camphorato positis, spiritum hune quidem intra substantiam ramorum absorberi, (i) Phil. Bot. 5 66. j (2) Diss. Phys. de Végét. II. The 18. (5) Lec. de Flore, p. 150. (4) Phil. Bot. $ 97. (5) L. o. (6) Vegetabl. Statik's, p. 45 - 44. pl. f. 6. 6 (42) sed non mutari tamen in fructibus odorem aut saporem ; quamvis folia et caulis camphorz fragrantiam exhibuerint. Simile experimentum cum aqua Naphee et decocto sassafras ille sagacissimus observator pari cum successu instituit. Poiret eamdem fovet sententiam , haneque stylo ele- gantissimo expressit. Addit Receptaculi et calycis partes rite distinctas non esse; illique immerito sepius Receptaculi vices tributas esse, ut in Rosaceis; sed nihil novi molitur , quum Linnæus hanc Ws jam fecerit. Floris pup Wrapria.. S gp 38. § 34. A varie quibus organa generationis instruuntur et involvuntur fegumenta aut integumenta floris dicta sunt; est Perigy- nanda (Neker), Perianthium (Mirb. R. Brown), Perigonium (Ehrh. Dec.). Perianthium seu Perigonium auctorum eodem, sensu a Linnæo et Loiseleur nen sumuntur; sensu strictiori ealyeem apud Linneum audit ; ; apud Loiseleur (1) omnia floris, i. e. staminum et pistillorum integumenta nomine Perianthii veniunt. Distinguit illad in immediatum organis sexualibus immediate applicatum, seu calycem et corollam et in mediatum ut Bracteam , Spatha, In voluera. Perianthium auctorum , seu Perigonium est Perianthium immediatum Loiseleurii. Si, uti sæpius accidit, annulatim organa generationis involvit, voronale PEAN Quan- doque Bracteis seu squamis constat, ut in . Co- niferis; tune est Perianthium squamiſorme, de quo jam diximus. Perianthium coronale modo integumentis duobus distimctis constat , modo unicum videtur. Primo. casu. Perianthium seu Perigonium duplex dicitur; pars interna Corolla seu Perianthium internum ; pars externa Calyx seu Periaathium externum. vocatur; altero casu Perianthii simplicis vel Perigonii nomine venit. Modo calycis, medo corolle spe- ciem gerit, ideoque Perianthium simplex calycinale vel petaloideum (Lois.) vocatur. Hacce denominatione, distinctionis calycem inter et co- rollam difficultas eluditur. Monendum tamen est, ne Perianthii simplicis (1) Nouveau voyage dans l'Empire dé Flore, I. ph, 2. € 45) verbo fallamur, sepissime. duplici integumento coalito, cujus facies in- terna ^ coral — — ain locum habet. M 35. “Calyx. — al yim denire-. maximi est momenti, necdum rite perfectum. Hi, Linnzo duce, sensu latiori illam sumentes organa maxime ind cum calyce confundebant, alii sensum strietiorem assumebant. Quum duplex est integumentum facile definitur calyx, auctorumque v. g. Mal- pighii, Rayi, Tournefortii, Jussieui, Turpini, etc. definitiones consen- tiunt. Jussieui definitio, si duplex sit Perianthium , omnes superat. Thalamus poetice a Linnæo (1) nominatur. Jussieui definitio hec est : > Calyx integumentum floris externi, a cortice pedunculi floralis pro- » ductum, épidermide semper obtbebtht (2), — Exterius involucrum » calyx aed ‘interno stabilius, continuum cuticule pedunculi flora- » ralis, sepius ipsi coneolor, ac ideo virescens, cæteras floris partes » complectitur” (3). Sed sí floris integumentum aut defectu unius, aut sdhzrentia, simplex sit, quid calycem, quid corollam vocare debemus? Linnzus, Mzmehius et ahi illud prout calycis vel corollæ speciem offer- ret, calycem aut corollam nommaverunt. Tournefortius integumentum fructui continuum calycem proclamavit; Jussieu nodum solvit, calycem exclusive vocans omne floris integumentum , si simplex sit. Quid ex hac onum diversitate evenit? Confusio nominum, ita ut quod illi calyx erat, huic corolla foret et vice versa. Perianthii seu Perigonii denomi- matio remedio apposita est; rei notionem claram exhibet, studioque fa- cilior est. Questio doluta esset si limites calycem inter et corollam inventi essent. Naturam autem limites illos non posuisse, patet ex pluri- mis exemplis, ubi inter se coherent, vel ita mutantur v. g. in Nymphea, ut calyx a corolla separari nequeat. Hanc veritatem Linneus jam ex- pressit (4). Patet etian e caracteribus distinctionis quos e functione (5), organismo interno, formá, colore, consistentia, proprietatibus chemicis eruerunt, quos autem omnes vagos et incertos experientia invenit. Si (1) Phil Bot. $ 146. (2) Gen. Plant. Praefatio. ` (3) L. c. (4) V. Phil. Bot. § go. 5) Ut Poiret, de flore. ( 44) limites ponendi sint, ‘paulo certiores e numero et situ integumentorum eruendi sunt; itaque, si duplex sit Perianthium, üt confusio evanescat , calycem dicemus tegumentum externum , viridi- colore vulgo gaudens, corollam autem interius tegumentum forma et colore a ceteris sepis- sime distinctum ; si simplex sit Perianthium cum Loiseleur et aliis illud, si viride est caZycinale, si coloratum , petaloideum nominemus. Expe- rientià ceterum melius quam definitionibus a ‘corolla MA ag 36. Quibysis ortus , "fabrican » situs et t functo Calycem e cortice natum esse andes: Linneus (1), Juesignna alis: que permulti. Turpinus (2) aliam illi originem tribuit dicens: »calyx foliis ad nervum medium reductis, constat", que opinio mihi. veritati propior videtur. Confirmatur enim ex ips’ calycis fabricA tunc internâ, tunc chemicâ; calyx enim omnino foliaceus est (3), color ejus sepe viri- dis, contextus firmior herbaceusque, eosdem pilos, -easdem glandulas , eosdem succos fert ac folia; epidermis poris corticalibus ,. seu glandulis miliariis obtectus est; (quam differentiam a corollà enuntiaverant bota- nici, refutata est tamen a Rudolphio ) ; vasa spiralia praesertim si nervi emineant observantur; gaz acidum carbonicum. uti folia decomponit, et quod illius naturam foliaceam maxime demonstrat, quandoque in. Rosis in folia vera, composita, expanditur. Merito itaque Turpinus folia. re- ducta esse defendit, hancque abortus speciem explicat, quod: in parte vegetabilium terminali nodi vitales admodum approximantur; merithal- lique seu internodi sic minimi fiunt, et ad extremitates ,evanescunt, Sic folia alterna uti omnia organa appendicularia verticillum in calyce et corollà mentiuntur. Perianthium simplex si foliaceus et viridis est, in lucem uti calyx verus agit. Poiretius non argumentis sed ironià hane opinionem aggreditur (4); sed hac parya adminicula relinqua- mus, naturamque observemus; tunc in eadem planta a foliis perfectis et compositis ad calycis foliola transitum videbimus. E. g. Camellia Ja- (+) Phil. Bot. $ 86. i de (2) Iconogr. p. 56. (3) Decand. 1. c. p. 120 seq. : (4) Lecon: de Flore, p. 165. . (45) ponica ; Pbsonia Mioinalis; Nymphaea’ alb; etc: (1); calycis portes Sepala recentioribus ( Neker- et Decandolle presertim), Phyllum (Link.) . nominantur. Sepali nomen ex anagrammate petali efformatum est, quod l analogiam cum petalis monstrat; huic sese varii auctores, inter quos Poiretius, opposuerunt. Solebant botanici, Linnæo duce, calycem a su- perioribus ad inferiora sumere et tanquam exsculptas aut divisus fuisset, illum monophy llum divisum aut polyphyllum vocabant. Clariss. autem Candollius in aureo opere (2), primus hujus opinionis falsitatem demon- stravit. Calycis. foliola sunt, modo libera, pedunculo artieulata, ita ut absque. dilaceratione mutua separari possint; merito tunc Polyphyllus , vel “Polysepalus dicitàr; si contrarium locum haberet, Monophyllus vel Monosepalus dieebatur, quasi unico folio constaret; quum autem, "uti probavit auctor, pluribus componatur foliolis, melius ab illo Gamo- phyllus seu Gamosepalus dicitur. Quum calycis foliola inter se qualia et similia sint, Regularis vel Symetricus est, Irregularis autem si contrarium acida. In calyce irregulari sepalorum majorem numerum , majoraque respectu axis floris ad exteriora collocari attentione dignum est. Ad situm calycis quod attinet, superus vel inferus dictus est, prout supra vel infra ovarium collocaretur. Hzc autem denominatio ex conside- ratione falsà oritur; calycem enim ovarii integumentum exterius et infe- rius esse, cum "Turpino defendo; si preter calycis sepalorum inter se cohzrentiam facie sud interná plus minusve ovario adherent , facile hic - calycis situs obtinebitur et explicabitur. Natura non facit saltus: Ovarium in Tulipà, Lilio, etc. in fundo calycis omnino liberum invenitur, semi- adheerentia in saxifragis videnda est, denique completa est in früctibus carnosis Mali, Pyri, etc. cum Candollio itaque Ovarium adherens vel liberum dicemus; modus unus alterum postulat. Memorandæ adhuc emt bcn elitam leges, in methodo naturali gravissime. - Q2 ee hic pretermittere non possum de cactorum foliis et floribus. Spinarum fas- ciculi versus florem latitudine augentur, mox unicum e fasciculo folium fit, spinas molliores, que sensim sensimque in pilos mutantur, gerens; hzc folia colorari incipiunt, eorumque in calycem transitum et explicationem observare cuique facile est. (2) Théor. élém., 2* édit. p. 590, $ 546, et art, de Cohærent. organ. ( 46 ) 1* Calyx ovario adherens, aut corollam et stamina gerens, aut corollam Gamopetalam concomitans est Gamosepalus, 2e Calyx Monosepalus adhaerens, semper persistens est, Contra $i Polyphyllus est, numquam Ovario adhaeret, raroque persistit (1), De calycis functione pauca nunc dicenda sunt; calycis est, florem tueri. Poiretius (2) illius functiones bene enarravit, iisque ab involucro illum separare conatus est. Contendit: Involuerum flores teneros et in Alabastro repositos tueri, dum calyx junior, defensorisque viribus impar, ipse ab Involucro defendatur; functiones Involucri, dum flores aperiun- tur, cessare; calycem vero functiones corolla et organorum generationis defensorias incipere, illasque fructui quandoque administrare. Pulchrum sane et poeticum ; multe sunt tamen exceptiones, et in praxi quam . difficillima est hæc distinctio. Verum est tamen calycem floris integu- mentum. exterius, corolla robustiorem esse, organique maxime deir sorii vices agere. : § 37. Corolla. Vulgo nec immerito habetur pro flore proprie dicto; omnes enim nature venustates in illà conveniunt; colores vividissimi, forme ele- gantissimz , odores suaves, omnia denique sensus et animum delec- tantia ibi reperiuntur. Botanicus autem flores corolla carentes non minus pro floribus habet, et merito quidem. Corolla (Lin.), Petali nomine primum apud Columnam et Tournefortium veniens, seu Perigynanda interior (Neker). — Perianthium internum ( Mirb., R. Brown, Loi- seleur). Perigonium (Decand.) a Jussieuo optime sic definitur: » Co- rolla in calyce exterior, libro pedunculi continua, altera Involucri species non raro abortiva, sepe colorata, non virens, indivisa, aut ex plu- ribus constans foliolis seu petalis, sexualibus immediate apponitur" (3). Limites iterum inter calycem et corollam facile conspiciuntur in inte- gumento duplici; si autem simplex sit, eadem ac pro calyce difficultas remanet, eodemque modo nodus a Jussieuo solvitur. (1) Vid. Vaillant, in Linnaei Phil. Bot. $ 91. (2) Leçon de Flore, p. 160. (3) Genera. plantar. Præfat. (47) An rite calycem aut corollam solam in Liliaceis adesse varii auctores dixerint, valde dubito; multo potius cum Turpino (1) credendum est illorum Perianthium duplex esse. Etenim si attente florem Tulipæ con- sideremus, ilam sex partibus, cujus tres alternatim inferiori plano po- site, externeque virides sunt, constare videmus. Calyx a corollà variis, uti monuimus, caracteribus distinctus est: proposita sunt stamina cum corolla. alternantia, calyci vero opposita ; sed exceptiones numerosissimze existunt. Analogia fabrice corolline cum filamentis staminum etiam pro- ponitur; aliam nuperrime distinctionem exhibuit Poiretius (2) e multi- plicatione petalorum in floribus plenis, dum calyx constanter simplex remaneat, nec augeatur ejus sepalorum numerus. Ex hoc principio pro duplici Liliaceorum integumento argumentum eruitur. In Hyacintho nempe hortulanorum ( Hyacinthus orientalis) quem tot variis modis du- plicaverunt horticultores Harlemenses, tria observantur foliola alternatim inferius posita, viridiora, dum illis includuntur petala plurima florum pulchritudinem efficientia. Idem de Tulipà aliisque animadvertendum. § 38. Ortus, situs, fabrica et functiones corolle. Linnzus corollam pro libro plantz in fructificatione presentem ha- bebat (3), Jussieus et Mirbelius illam solummodo libro pedunculi conti- nuam dicunt; sed consistentiâ tamen ab. illo valde differre. Ex hisce floris partium originem variam illis auctoribus esse perspicimus; Turpinus vero illi ortum calyei analogum prebet; folia nempe statuit in eo adesse parti terminali propiora et ideo magis exhausta, contextüsque delicatioris, magisque colorati (4). Candollius aliter de corollà putat (5). Petala secundum virum clar. sunt staminum filamenta ex antheræ abortu evoluta , quam thesin in opere probare studet. Hisce duabus hypothesibus plurima facta consentiunt. Situs corolla varius est; quoad calycem semper interna est, quoad sta- mina exterior, et insuper lobi seu petala cum staminibus semper alter- nant, calycique opponuntur; exceptis Primulaceis Berberideis, etc. (1) Iconogr. p. 128; et Legon de Flore, p. 166. (3) L. e. (5) Phil. Bot. $ 86. (4) Iconogr. p. 55 et 128. (5) Théor élém. , 2* éd. p. 96. (48 ) | Quoad pistillum autem; seu ovarium, situs maximi momenti est. Hypo- gina, Perigyna vel Epigyna nominatur, prout aut sub Ovario, ut in Cruciferis, Caryophylleis, etc, aut calycis parieti interno. ovarium amplectenti, ut in Campanula Rosa; aut ad apicem Ovarii, ut in Carduo et omnibus compositis , inseritur. | Corolle contextus mollis, aquosus, coloratus, fugax we die noctuque gaz acidum carbonicum expirat; cellularis est; attamen inter cellulas elongatas reticulum quasi vascularem efformantes, vasa spiralia, con- textu leniter. dilacerato, facile observantur. Baro glandulis miliariis instruitur corolle epidermis, sepe glandulis globulosis, aut pilis tegitur; v. g. Tagetes patula, Viola tricolor, Amaryllis formosissima, etc. in hâc panni speciem refert, quia cellule in mammillas Sneton ex- panduntur; hisce mammillis colores mutantes producuntur. Succos proprios quandoque continet corolla. V. g. Convolvulus sepium. Colores sunt maxime varii, et preter nigrum omnes fere mutationes exhibet. Maxime constans est color in quibusdam familiis et. generibus; modo autem in eodem genere et eadem specie diversis temporibus varians. Hie modificationes secundum Chevreul et Mirbel ex acidorum et oxy- genii cum ‘succis vegetabilibus combinatione proveniunt. Aromata sua- vissima etiam proferunt corollz , singulariter pro calore, climate, statu hygrometrico aéris, luce, etc.. variantia. Fabrica corolle exterior formis variis, elegantissimis omnes alias par- tes antecellit. Corolle partes petala (1) vocantur ; si inter se libera sunt, polypetala dicitur; si inter se coherent monopetala; sed falsam — exprimit ista appellatio. Gamosepalam nominandam proponit Candollius (2). Corollam quam dicunt monopetalam non revera unico folio, ut nomen indicare videtur, sed pluribus, plus minusve coalitis constare, probant vasorum nutritiorum in petalis distributio. Etenim petalum quodvis libe- rum basi fibre nutrimentum. afferenti, aſſigitur, atque si basis est latis- sima, tele cellulari solummodo adheret; in corollis autem monopetalis improprie dictis, in centro cujusvis lobi fibra nutritia, petalorum liberorum fibrae affinis conspicitur. Przeterea vasorum coroll dispositio eadem est (2) Phil. Bot. § 86 90 (2) L. e. P. 593. (49) in Polypetalis et Gamopetalis. Omnes itaque corolle sunt in origine po- lypetalæ; monopetalæ ae 1 si teun seu petalorum basis coheereat. Tot petala numerant botanici, Rivino kos in 8 resolvitur ſlos deciduus (1). Illorum numerus a. duobus ad centum et ultra variat. In monopetalis numerum loborum e centro lobi petendum esse (2), ge- neraliter verum; quidam. tamen flores, ne ad. errorem. deducamur, ex- cipiendi sunt. Absentià aut priesentià petalorum, eorum numero, forma , proportione nituntur systemata Tournefortii, Rivini, Knautii, etc. Non secus ac in calyce, prout lobi seu petala inter se — vel ingequalia sunt, corolla regulares aut irregulares dicuntur (3). In petalo distinguuntur partes due, Lamina seu pare ‘superior, et Unguis cui aſſigitur (4); in Leguminosis. corollz. partes nomina pecu- liaria acceperunt: Vexillum, Alae, Carina (5). — In Monopetalis seu Gamopetalis partes tres distinguuntur: Limbus, Faux et Tubus (6). — Forme corollarum sunt fere innumere; precipui tamen illorum typi terminis definiti sunt, quibus explicandis locus hic non sufficeret. For- marum corolla classificationem dederunt Mirbel (7) et. Candollius (8), quam synoptice exponere non inutile. sad igit illam offerens in sequenti pagina invenitur. $ tf (1) Phil. Bot. § 93. (2) L. e. ) Phil. Bot. $ 6: et 280. -i (4) Phil. Bot. § 866. (5) L. c. $ 201. (6) L. c; § 86 et 280. % Elém, t. I. P. 5. (6) Théor. $ 548. p. 397 seq. te es Sarp. ZU $4 1 à; dia i ( 5o ) COROLLE. J. Polypetalae. ( (A) PEHAR Riv. Lin. Tf. . Cruciformes. Tf. — Ex. Brassica. 2. Rosaceae. Tf. — Ex. Rosa, Potentilla. 8. Caryophylleae. Tf. — Ex. Dianthus, Siléne. (B) Irregulares. Riv. Lin. "AT. (a) Papilionaceae. Tf. Lin. Ejus partes ( Yer MTM 184 — Term. Link. ,. oo, Ex. Pisum, Trifolium, etc. Carine: E T Scaphiam. Link. — vel biceps. (C) Catapetalae. Link. — Ex. Malvacez. II. Gamopetalae. Dec. — Monopetalae. Auct. — — € Jung. (A) Regulares. L. 1. ARotatae. — Solanum. 2. Tubulosae — Symphytum. 3. Infundibuliformes. — Pulmonaria. 4, Hypocrateriformes. — Phlox. 5. Urceolatae. — Andromeda, Vaccinium. . 6. Campanulatae, — Campanula. (B) Irregulares. 1. Labiatae; partes sunt Latium. — Salvia. 2. Personatae. Tf. — Ringentes L. ; partes wea — Antirrhinum. Galea. Label hylium, Rich. i $ ellum epic yliu 10 er 5. Orchideae ; partes Paik ypochylium. R. — Orchis. Perula, R III. Compositae. Tf. Riv. L. Flosculus. L. .- Flosculas Tabulosus. - Vaginula (Neker) (+). . Helianthus, Carduus; partes < Floscalus Labiatus. (Dec.) (2). ae i PP Flosculus Ligulatus, -- Semiflosculus Tf. — Ligula. Lin. (5) Inter compositas sunt : G Flosculosæ. Tf. L. — Ex. Carduus. N. B. Graminum Corollam vide ad Labiatiflora. — Centaurea. Involucra. i 3 Ligulatæ. — Semiflosculose. Tf. — Cichorium, 4) Radiate. Tf. — Bellis. - (51) | Forme tamen caracterem tam solidum, quam expectari possit, non exhibent; regulares et irregulares corolle in eádem familià in eodem genere conjunguntur. Corolle absentia aut presentia singulariter variat; alie duplicantur (Polypetale) alie multiplicantur (Monopetale ) flores- que hortulanorum delicias divitiasque constituunt; alie abortiuntur v.g. Campanula perfoliatea, Bocconia frutescens, Glaux, Viola; et calyx tunc immediate organa generationis circumcingit. Leges con- stantes sunt inter corollam et stamina, maximi momenti in methodo 1e, Si corolla Gamopetala sit, stamina gerit. A basi ad separa- tionem staminum in contextu corolle linea e staminum vas- culis orta observatur, ideoque staminum situs tunc corolle situ determinatur. | 2°. Corolle polypetale raro stamina ferunt. Corolla, ut videtur, ornamento defensionique organorum sexualium in- servit, et preesentia suá non parum banc vite vegetabilis periodum prees- tantissimam, seu generationem ornat; Alabastrum fovet; dum aperitur, aulzeum fit secundum Linneum, nuptiis celebratis evanescit, aut si pau- lulum adhuc persistit, Poiretius (1) functionem ejus declarat, ut in tubo coacerventur, aut petalis reflectantur lucis radi; ut focus in ova- rium incidat, ejusque evolutio augeatur. Ut completam floris organorum (preter genitalia ) notitiam hauria- mus, de nectariis pauca dicenda sunt, sine quorum cognitione argu- menta pro et contra fecundationem intelligi non possunt. "8-39. 3 Florum. . Nectaria primum a Linneo detecta et hoe nomine designata sunt uti ipse in philosophia sua botanica (2) predicat. Nectarii tamen ideam longius extendit, dum Perianthii appendices, stamina abortiva, etc. pro Nectariis — Sensu Linnæano Cl. Candollius Nectarium definit »omne floris organum, quod neque corolla, neque calyx, nec stamen, (1) Legon de Flore. I. c. ) Linn. Phil. Bot. $ 181. (52) nec pistillum est. Recentiores autem, Sprengelio duce, Nectarium sensu strictiori sumunt. »Nectaria sunt organa humorem Nectarinum secer- nentia” dicit Sprengel (1). Nectarii forme innumeræ sunt. Primus Län- neus methodice illas distribuere tentavit (2), obscurior tamen est di- visio; Sprengelius (3) multo melius scopum attigit, nullus autem Can dollio, qui et Synonymiam addidit, melius hanc rem pertractavit. Mir- belius Nectaria proprie dicta ab pide dinis seu formis Perianthii ano- malis, optime distinxit. Nectariorum ortus in Linnæano sensu maxime varius est: modo pro- ducuntur Perianthii appendicibus, ejus salvá tamen formá; modo sin- gulari nimioque partium quarumdam augmento qua Mirbelii ene en et formas Perianthii anomales constituunt (4). Sunt: Lamella, Corona, excavationes , sulci, plica, gibbi , sacculi, rostrum , calcar, cabel- lum, etc.; nomine Nectarilymatis, Nectarostygmatis a Sprengelio designata (5). Modo oriuntur ex ovariis in floribus masculis abortientibus , Paracarpium (Link.); modo ex staminum deficientium basi, Phycostema (Turpin); Discus (Adams); Glandula ovarii (Deraux); imo Turpinus omnia Nectaria e staminibus abortientibus prodüci autumat , quod illi probandum relinquo; memorandum enim hosce modos .anomalià qua- dam productos videri, tamen sepius organa secretoria esse, aut. floris. liquores servantia, itaque non omnino immerito Linneeum illas appendices. pro Nectariis habuisse; Nectaria vero recentiorum: sunt shadje ver, seepissime e receptaculo. orientes. Hea 4 H's Quot ortus varii, tot Nectariorum situs ent Msi in ee basi petalorum, supra stamina, inter ovarium et corollam, hanc inter et calycem, ad basin staminum, ete. collocantür; formas autem Nectarii hic enumerare nimis longum esset. EMT) | Nectarii itaque proprie dicti essentia in eo consistit , quod glandu- losum , carnosumque sit; quod e massá fluidorum Nectareum sic dictum liquorem secernant; sepe levigata et colorata sunt. Glandularum cel (1) V. ejus Phil. Bot. $ 110, p. 131. (2) Phil. Bot. et Dissert. de Nectar. Flor. in Amen. Acad. — Gilibert ed. Fundam. Bot. V. I. p. 268. ; (3) L. c. (4) Mirbel, dlém. 1. p. 266 seq. (5) L. e. (55) lularium contextum. tenuissimum habent; quandoque vasa nullum suc- . cum excernentia continent Glandulae wasculares (Decand,), Drupa- cearum glandulis petiolorum affines; que vasa precipue in Lobaea scandente observavit-Mirbelius; ibi vasa pedunculi conveniunt, plures- que circuitus, antequam pistillum adeant, agunt (1); succum unico aut pluribus poris, modo tota superficie. poris obtectâ excernunt. Quid de organorum ortu, situ, fabricà tam differentium functione dicendum ? Pontedera Nectareum liquorem. esse colliquamentum , seu liquorem, qui intrabat semina fecunda, putavit; huic autem opinioni obstant, in floribus masculis tantum , aut foemineis , aut androgynis reperta Nectaria (2). Vaillantius Nectaria corolle essentiam, sed perpe- ram credidit. Gessnerus (3) succos nutritios a receptaculo ad Nectarium transmissos, ibi denuo elaborari, et in pistillo embryonibus nutriendis et evolvendis inservire , autumat. Hall autem (4) multo prudentius de Nectariorum usu et functione locutus est; equidem dubitat, sed a vero haud alienum ipsi videtur, quod necessario adesse debeat hio blandus liquor, ad germen tempore generationis continuo humectandum, cum nulla nisi humida fiat generatio. Verum quod ita omnem, quem sibi creator ad id proposuerit finem exhauserimus, dicére non audet, cum etiam in floribus masculis, a fructu remotissimis deprehendantur heee Nectaria ; sed si quis fines secundarios querat, usus hujus humoris maxime palpabilis videtur; inservit nempe ad allicienda insecta suc- toria ut pollen rene in stigma dispergant, quod valde a Curt. Sprengel laudatum est. Poiret (5) eandem. de Nectariorum usu fovet opinionem ac Gessnerus. Caeterum frustra non sunt ab optimo rerum auc- tore creata, nec rite tamen hucusque detertiiiatus est illorum usus. t (9 Mém. ài ane de m fleur, in Mém, * l'Instit. am 1808. et op. cit. _ (2) Linn. Phil. Bot. $ 110. Tomb (5) Diss. Physic. II. th. 8. Nu Diss, de Nectar, foro A. x (5) Legon de Flore, p. 151. (54) ORGANA GENERATIONI PROPRIE INSERVIENTIA SEU STAMINA ET PISTILLA. § 40 — 57. S 40. Stamina et pistilla in genere distincta. Tandem ad illam propagationis per semina periodum qua natura se- mina producit et efformat generationique animalium. comparatam per-. venimus. Stamina et pistilla sunt organa quibus banc functionem gra- vissimam natura commisit; illorum in seminum formationem influxus - faecundationem efficit, que si adsit, uti omnia illam probare viden- tur, staminum pistillorumque functiones; ex se sequuntur: quapropter. in articulo peculiari illud momentum tractabimus. Sed antequam hee arcana nature adeamus, organorum ad illa spectantium fabricam et cum ceteris relationes. perfecte noscere debemus ;. sub hisce ideo as- pectibus illa, primum quoad existentiam generalem et simultaneam con- siderabimus, post de staminibus et pistillis speciatim agemus. Fabrica florum generalissima primo in memoriam revocanda est. ( Confer. § 24. ) si Lili; Dianthi, Rose, etc. florem observemus, in corolla et circa ai centralem filamenta plura , columnis similia, : albida , aunulatim disposita distinguuntur. Hec. apice , sacculum seu capsule speciem sepe luteam, affixam aut vacillantem ferunt, qua est Anthera; pes ejus Filamentum dicitur, et hzc organa conjuncta Sta- men seu organum masculinum plantarum constituunt. Axis centralis staminibus circumyallatus Pistillum nominatur seu organum femineum, sepe partibus tribus constat: inferior receptaculo affixa, crassior Ova- rium dicitur , quod unicum vel plura filamenta emittit, seu Stylos. apice partem tertiam seu Stigma ferentes. Notio est valde Lo iem sane, sed cum frequentius occurrat, illam ut interne fabrice altiora pene- trare possimus exponere necesse est: dux erit ubi anomale videbuntur forme et relationes, quas applicabimus. (55) er 41. De eristentid et absentia organorum sexualium et de fini Hermaphroditismo et n . Quum de flore generatim locuti sumus, a stamine seu pistillo solo florem, sed incompletum constitui posse vidimus. Ex illorum preesentià et absentia dividuntur plante in Phanerogamas (23 classes Linnei ) et Cryptogamas (Linn.) seu Agamas (Richd.); si in unico flore coexistant illa organa, flos Hermaphroditicus dicitur (1); si vero in eodem riad; Primos continent aren classes 20 Linnæanæ , alteros vero cl. 21 - 23. Si quarumdam circumstantiarum influxu stamina in Perian- tbium mutentur, inde flores pleni , multiplicati vel Luxuriantes in Preterea pidas sunt Hermaphroditismi cum ceteris floris parti- bus et cum plante totius organismo relationes, optime a Prof. Cassel (2) expositi. Frequens est Hermaphroditismus in regno vegetabili, rarior in animalibus. Quam differentiam jam Linnæus observavit, hujusque rationem in motus voluntarii absentià querit, unde plante uxorem petere non possunt. pssi autem nec minoris momenti, animadvertit Cassel. (a) Differt Diclinismus seu unisexualitas plantarum physiologice considerata a sexüs separatione in animalibus. (b) Quo perfectiora sunt animalia eo constantior est sexuum in in- dividuis diversis separatio; in invertebratis enim solummodo dan- tur Hermaphrodita ; in plantis vero: Dicotyledones corollatæ paucas familias diclinas exhibent; dum frequens Diclinismus m Dicotyledonibus apetalis et Monocotyledonibus. — (e) In animalibus hermaphrodita et diclina eodem genere catidrie cearacteribus convenientia non connectuntur, in plantis autem quandoque hoc vidimus v. g. Rumex , Lychnis, Valeriana, ete: — (1) Phil. Bot. $ 148 et 149. (2) Annales des Sciences Phys., vol. 3. p. 187 seq. (56 ) (d) Quantomagis res examinatur, eo imperfectiores : sunt plante Diclinismo affect; ideo Dicotyledones apetalæ inter quas plu- res occurrunt unisexuales Batsch incomplete nominantur. (e) Familie hermaphroditis carentes omnesque fere unisexuales , sepe etiam et calyce et corolla carent. Ex. 2mentaceae; contra in Dicotyledonibus apetalis calyce semper existente et colorato v. g. Thymeleis, etc. frequentior est hermaphroditis- mus. In Monocotyledonibus famili: ille calyce: colorato et pericarpio perfecte evoluto sepius hermaphrodite sunt, v. g. Liliaceae. Palmae autem et Gramina sepissime ob ean- dem causam Diclinismo afficiuntur. In Fraxinis major adhuc Perianthium inter et staminum pistillorumque coexistentiam relatio observatur: dum species hermaphrodite corolla tetra- petalà, Polygamæ autem nulla construantur. Ex hisce, veluti omnino probatum, Diclinismum plantarum ab ‘imperfection , organismo pendere concludere possumus. STAMINA. S 42 — 47. S 42. Staminum Ortus Definitio. Stamina sunt viscera pro pollinis præparatione (1); heec est eorum per functionem definitio que nullo modo negari potest; ideoque si pollen. sit pulvis: feecundans vegetabilium , staminum functiones ex se sequun- tur quas infra videbimus. Linnzus itaque illa pro organis plantarum mas- culinis sumebat; sed immerito e ligno oriri putavit. Alii sexum plantis denegantes , aliam staminibus originem tribuunt. Turpinus (2) stamen esse petalum ad nervum medium reductum contendit. ( Confer. Thouarsii sententiam § 29). Huic opinioni favet florum vel potius petalorum mul tiplicatio. Aliam etiam profert idem auctor omnino singularem de sta- minum ortu sententiam (3): quod scilicet stamina fructus laterales et TU (1) Phil. Bot. $ 86. (2) Iconogr. p. 53. (5) Lives p. 199. c P a (57 ) rudimentales sint, pollenque oyula sterilia, Huic autem ut præce- denti obstant sequentia : si stamina. petala sunt abortiva, quum in pe- tala, mutantur, nedum pro degenerato statu sumantur (pro quibus merito ab omnibus Botanicis et Candollio ipso de. bac. questione tam bene merito habentur), hanc. duplicationem statum. floris. perfectiorem esse cum Turpino confitendum erit; et florem et stamina ad maximum perfectionis pervenire si in folia vera mutarentur. Petalorum et stami- num analogia quidem maxima, imo manifesta. quod ad texturam ; sed si optandum foret, cum Candollio potius petala pro staminibus abortis habere, quam. pro abortis organa maxime in fructus formatio- nem. influentia. tenere mallem, Huic opinioni favet etiam transmutatio staminum in petala. _ Vi quàdam. nobis incognita stamina foliis a typo Temptis efformata esse non nego; sed ex his sequi nullum sexum in plantis dari , secundum analogie regulas judicatum non credo; quum in animalibus imperfectioribus, molluscis quibusdam , organa respirationis etiam ge- nerationi inserviant; quare non idem de plantis inferiori gradu quam animalia positis fieret? Exceptis que de ortu modo dicta sunt, botanici stamina pro organis peculiaribus, et merito quidem uti credo, sumpse- runt, Pistillorum et stamiuum ortus simultaneus in multis floribus non reperitur; alterum. vero alteri precedit: de Conradi Sprengelii Dichoga- mià dicere volo, que apud sexüs plantarum novissimos aggressores multum valuit. Modo enim stamina ante pistilli evolutionem . perfectam excreverunt, modo autem contrarium. accidit. Prima evolutionis species Dichogamia: Androgynas, altera. vero, Gynandra | dicitur... Si eodem tempore organa sexualia evolvantur, . adest Homogamia. Hec nobis. de "ortu mde, menm sane momenti in staminum functionis enimse ; Sup tk 718 to.) ; 1 me e Staminum s situs et spot. rg ~ Sal ' Staminum teh wit jam enuntiavimus, sed rare ta- men veniunt exceptiones v. g. Arum, Calla /Ethiopica ubi stamina ( 58) supra vel inter pistilla collocantur. Que autem diximus non sufficiunt - ut illorum situs seu insertio- rite et exacte determinentur. Staminum insertio, teste Mirbelio (1) e puncto floris quo libera enascuntur, intel- ligenda est. Quod tamen omnibus non convenit casibus. Nec eadem est in omnibus insertio. Quoad Ovarium considerata, tres situs habent sta- mina, a Jussieo in methodo naturali valde adhibitos. Sunt Hypogyna ( Juss.) si Receptaculo sub Ovarium vel ad ejus basin inseruntur, v. g. Gramina, Ranunculaceae, Cruciferae, etc. sunt Perigyna (Juss. ) si Calycis seu Perianthii parieti interno supra Ovarii basin inserun- tur, v. g. Thymeleae, Rosaceae, etc.; sunt Epigyna (Juss.), Gy- nandra (Linn.), Stylostemones. ( Moeneh.), si pistillo inserta sint vel ipsi ita coheereant ut superponi videantur; v. g. Umbelliferae, Or- chides, Compositae, etc. Duplicem distinxit Jussiceus insertionem : een quum sta- mina immediate sub Ovario, calyci aut supra pistillum imponuntur, et mediatam si Petalis sint imposita vel Epipetala. In Monopetalis inser- tionem mediatam occurrere jam monuimus; rarior adest in polypetalis; exempla contraria sunt tamen (2). Haemddorum (Smith), Dalea (Lin), seu Petalostemon (Michaux), Loranthus, etc. Sed vera staminis axi vegetabili insertio semper supra calycis folioli vel petali insertionem est; Hypogyna, Perigyna et Epigyna sic dicta ex diversis quas cum variis organis sub aut infra illa positis adhæren- tiis subeunt, oriuntur (3). In insertione immediatà fiunt Hypogyna si ab ovario, corollà aut calyce omnino libera sint; calyci si adhæreant fiunt Perigyna; Epigyna autem si cum pistillo omnino cohæreant, et apice solummodo ab illo separentur: Staminum quoad calycem et corollam dispositionem pro caractere distinctionis jam enumeravimus; hic primum a Pontederà observatus est caracter precipue in plantis staminibus calycis vel corolle laciniis numero æquali vel duplici gaudentibus. Staminum numerus ab unitate ad centum et plura extenditur; attamen in tantà varietate, numeri (1) Elémens I. p. 236. ; (2) Sprengel, Phil. Bot. $ 117. (3) Turpin, Icon. p. 132. yt ä TO — ai — en ern wá ZI ( 59) 3 et 5 eorumque multiplices, primus in Monocotyledonibus, alter minus constans in Dicotyledonibus reperiuntur (1); si multiplex observetur numerus, fit semper augmentum e 3 vel 5 verticillorum repetitione , in quibus minora fiunt stamina versus apicem. Sed verticillos non esse reverá, multo potius stamina alternatim et spiraliter uti cetera organa appendicularia nodis vitalibus approximatis inseri; eorumque magni- tudinem ad partem terminalem ut succis minus abundantem minui sapienter notat Turpin; quod facile in Magnoliaceis observandum. Staminum Fabrica. § 44. — 47. S 44. Filamentum (2). Filamentum pars elevans adnectensque Antheram (3). Filamentum est pes anthere quo vegetabili alligatur (4). Qus omnia de staminum ortu et situ dicta sunt filamento proprie conveniunt; ab illo enim staminum situs determinatur, de illo præcipue valet cum corolle contextu ana- logia. Nec in ommibus staminibus adest filamentum; Anthereque ses- siles quandoque evadunt. Filamentorum numero staminum numerus determinatur in praxi etsi physiologice plura filamenta ubi unicum plu- - rium cohzrentià oritur, admittere debemus. Memoratu omnino dignum ut trachearum fasciculorum cum filamentis et in genere cum plantarum organismo relationes ab Oien pao exposite , dein a Prof. Cassel renovate (5). Staminum seu filamentorum numero æquales sunt vasorum spiralium fasciculi. V. g. in Leguminosis decandris decem, in Labiatis Didynamis 4 et s. p. observantur; si duplices sint fasciculi, circulos duos circa stamina concentricos efformant. Vasa spiralia ebe ordini et in (1) Quod jam uberrime consideravit anno 1650 Th. Brownius (ex Spreng. hist. rei herb. vol. II.) (2) Variis nominibus apud auctores insignitur : Ligula (Zaluziensky), Capillamentum ( Tournefort ) , Pediculus ( Jungius et recentissime Cassini), Filamentum (Linn.) — Andro- phorium (Mirbel), Vasa Spermatica (Linn, $ 140.) (3) Phil. Bot. $ 86. (4) Ibid. $ 88. (5) Ann. des scienc. phys., vol, 7. p. 187 sq. ( 66 ) individuo et in ordine naturali conveniunt; a radice ad flores qui omnino ex illis formati videntur, augentur, et ab imperfectioribus ad superiora magnitudine augentur; atque primum in organis reproductionis in plan- tis imperfectis reperiuntur. Unicam semper Antheram fert filamentum ; quum enim plures ferre videtur, aut unius solummodo partes separa- tas gerit, aut plura inter se coalita sunt filamenta ( Androphorium Mirbel) (1), hac filamentorum libertate aut adheerentia eorumque pro- portione, plures, uti notum est, constitute sunt classes Linnæanæ — forma filamentorum maxime varia ut; capellare, v. g. Plantago, Secale, etc., latum, Ornithogalum ; torulosum Spasmannia, genicula- tum, Mahernia; bifuriatum, Prunella, etc. reperitur; in plerisque tamen cylindricum est. Androphori tot sunt quot filamenti varietates. Utriusque contextus mollis, delicatulus, facile alteratus est. In cujusvis filamenti centro vulgo vellen fasciculus observatur; eer cava sunt, v. g. Tulipa; saepius alba, raro colorata sunt. Filamenti functio pars est staminum functionis. Linnæus illa spermatis vegetabilis vasa deferentia credidit (2). Antheram preterea sustentat ut stigmati per feecundationem admoveatur quibusdam motibus propriis , illâque in dioicis ut vento pollen ad stigma deferri possit elevetur. Filamentorum motus tempore generationis irritabilitate aut alio quodem principio incognito producti observandi sunt; ut phenomenon pulcher rimum , plantamque ad animalium ordinem er (3). S 45. Anthera. § 45. — 47. (4). Ortus. Situs. Anthera est pars floris gravida polline quod matura dimittit (5). — Anthera est vas pollen producens et dimittens (6). — Antheræ sunt (1) De modis quibus inter se connectuntur stamina, novisque terminis ad illos designandos adhibitis, legi meretur Rafinesque commentatio, Nomenclature synandrique. ( Aun. des scienc. phys. vol. 7. p. 101 8.) (2) Phil. Bot. $ 140. (3) De his Cfer. Amen. Acad. I. Def. Sponsal. plantar. — Disquis. de sexu piant à autore. Linneo. Desfontaines, mém. de l'acad. des sciences, an 1782. — Mirbel. I. c. — Poiret. I. c., etc. (4) Synonyma sunt: Theca (Grew.), Capsula Staminis (Malpighi), Testis, Testiculus (Vaillant) et Linneus pollen; Apex (Zaluzianus, Tournefortius, Rayus, Rivinus), Sper- matocystidium ( Hedwig.) (5) Phil. Bot. $ 86. (6) L. c. $ 88. cu Ne — AS. . A a we OR og . testiculi qui lactibus piscium haud incommode assimilantur (1): sunt iterum. Antherae per functionem definitiones que nullo modo etiam ne- gari possunt. Floris ( masculini) essentia est Anthera, quum filamentum aliquando desit. Eadem de Antherarum ortu ac de staminibus in genere — essent (Cfr. $ 42.) Quum adest filamentum, Anthere illi sunt semper impositee , et qui- dem illius apici. Varii sunt modi quibus Anthera cum filamento con- nectitur: adnata est v. g. Asarum Soldanella, filamento articulata v. g. Salvia, Sentellaria, lateralis, Canna Indica, basifixa, dris; medifixa, Lilium Secale, ete: etc. Sessiles sunt in Aristolochia, Spa- dici insert: in Aro; pistillo in Orchideis, ete. — Anthere sunt semper in singulo filamento unica; modo inter se libere ; modo coalite v. g. Synanthereae seu Compositae. Antherae Fabrica. S 46. — 47. S 46. rico ers d (Richard.) — Loculi. Anthera tribus constat partibus, quæ sunt: 1° Connectivum 98 tens; 2° Lobos duos ( Mirbel) Loculos-Thecas (Brown); 3° pollen seu Wife Polliniferos includentes; De primis modo agamus. Connectivum (Richard) pars Anthere recentioribus designata, car- nosa plus minusve apparens, quandoque nullus, Loculos Antherse con- nectens. Ex ejus presentià Anthere Loculi maxime distincti evadunt. Forma’ diversi in diversis plantis gaudet. Filamenti speciem gerit in Salvià, reniforme est in Tradescantià; appendiculare v. g. in Synanthereis plerisque et Apocyneis, etc. A filamento per articulum distinguitur, nil autem nisi filamenti prolongatio est. Ex illo Turpinus (2) cum pericar- piis Antherarum analogiam probare studet, illudque cum fructuum Trophospermo seu Placenta comparat. Caeterum functio ejus preter Antherarum loborum connexionem huc usque non est designata. Sæpius (1) Ameen, Acad. vol. I. Diss. Sponsal, Plantarum. (2) Iconogr. p. 54. ( 63) uti fructuum placenta in appendices seu loculos dividuntur, ita nt An- there 4 — multiloculares videantur. Hee appendices pollen | gerentes Trophopollen a Turpino vocantur. Antherarum Loculi teste Mirbelio (1) 4 semper, non uti credebatur .duo semper inveniuntur. Turpinus con- tra (l c.) omnes Antheras biloculares esse contendit; Loculosque si plures adsint- Connectivi vel Trophospermi processibus efformari. Quo. modo autem secundum. has duas theorias Antheras uniloculares ex- plicare ? Anthere fabricam internam in Liliaceis quarum Anthere majoris sunt voluminis examinavit Mirbel(2) viditque filamenti tracheas con- nectivum penetrare, ibique tela cellulari parietibus horizontaliter (quoad Anthere basin) fissis junctas esse. Antheræ loculi pollen maturi dimit- tunt, et hec desciscentia, pro variis plantarum generibus varia valva- rum loculos constituentium divergentiâ efficitur. Loculorum valvulæ, eodem observante, lamina cellulari , duplici, continuâ constant. Natura sua lamine distincte sunt, una exterior parietibus integris, in mam- millos dilatatis gaudet; altera interior parietibus verticaliter fissis con- stat, hygrometrica est. Dasi interdum loculi in appendices producuntur Basilares (3). ; Antherarum in eâdem familià forma et organismus similis est. V. g. Cucurbitacez , Magnoliacee , Malvacee, Graminem, etc. ; sunt autem naturalissime familie quarum Anthere modis tam variis sese exhibent ut vix typi primarii vestigia invenire possimus. V. g. Orchidee, Apo- cynem. Juss. (Apocynez Jacq. et Asclepiadem Jacq.) Anthera in qui- busdam plantis constanter. (4) aboritur; unus loborum et. connectivum (1) Elémens I. p. 247. : (2) Mém. sur l'organ. de la fleur: in Mém, de l'Institut 1808, p. 556. sq. (3) Decand. 1. c. p. 402. : i : (4) Orchidearum organorum genitalium fabricam exposuit, technicisque nominibus illa dis- tinxit Cl. Richard in opusculo. De Orchideis Europzis annotationes. In Mém. du Mus. d'Hist. Natur. tom. IV. p. 25. -62. — Et Decand. I. c. $ 353. In Asclepiadeis autem nomine peculiaria invenit Cl. Jaquin in opere celebratissimo : Geni- talia asclepiadearum controversa. 1811. 8». — Cl. Decand. I. c. $ 555. p. 409. Qua necessario noscere debemus ut sexualitatis argumenta recentiorum intelligere possimus. ( 65 ) singulari modo excreseunt formasque anomalas producunt (1). Hie - tamen notandum Antherarum formam sepius in Alabastro aut saltém antequam pollen dimissus fuerit, observandam esse. De Antherarum functione pauca jam diximus; ante Linneum varie erant de Antherarum usu opiniones: Tournefortius (2) Antheras renum munus prestare, alimenta ex partibus aliénis purgantes, et quod minus apti continet planta alimenti in se recipere, earumqué valvulas a con- gestis diduci excrementis; hodie hzc opinio nullo modo admitti potest. Pontedera (3) statuit Antheras nil aliud esse quam utriculorum congeriem qui peculiarem succum excipiunt et dein per filamenta ad receptaculum transmittunt a quo embryoni subministratur; huic. autem obstant que resolvi non possunt objectiones. Proposita nuper sunt alia de ortu et functione que jam diximus. Anthera feecundationem non perficit sed corpus peculiare quod illa continet, pollen scilicet, de quo . nunc inquirendum. § 47. Pollen seu Utriculi Polliniferi. Pollen pulvis floris, humore rumpendus atomosque elasticos ejacu- laus (4). — Pollen ut pulvis vegetabilium appropriato liquore made- factus, rumpendus et substantiam sensibus nudis Muri eidem elas- tice explodens (5). Pars est staminis præstantissima , omnisque staminis organismi finis; a Linnæo liquori animalium seminali similis habetur. Necessario pollen in omnibus speciebus ubi organorum conventus ad seminis evolutionem perfectam necessario requiritur, adesse debet. Valvulis Antherarum apertis, exploditur pollen, corpusculis innumeris [ Utriculi Pollini- feri (6)] constans in Antheris collocatis. De Ortu Pollinis secundum (1) De formis Antherarum confer: Linn., Phil. Bot. ed. Sprengel, $ 101. — Mirbel, élém. II. p. Jog. sq. (2) Isagog. in rem. herb., p. 69. (5) Antholog. p. 67. Ex Walbom Sponsal. Plantar, Amen. Ael I. p. 355. (4) Phil. Bot. $ 86. (5) L. c. $ 88. — Confer. $ 145. et Amen. Acad. I. p. 556. (6) Turpin, I. c. c. p. 336. ( 64 ). | | Turpinum jam. diximus. Colore diversa sunt hee corpuscula pro fluidi polliniferi natura et colore. Grewius (1), Malpighi (2), Morlandus et Geoffroy primi ejus formam microscopio -perscrutati sunt, et postea formee ille maxime varie pro diversis speciebus invente sunt (3). Ut illorum fabrica rite observari possit, aque imponenda sunt hec cor- puscula; tum inflantur, dilatantur et demum explodunt liquidam ma- teriam serpentum more superficie elongatam , que dein in nubem exten- ditur oleorum instar. Plus minusve consistentid gaudet hzc liquida congeries teste Mirbelio (4), sic in Cucurbitá pepone luteá, Passiflorá serratá numero infinito granulorum approximatorum constat, que sic sat longe remanent donec soluta evanescant. Corpuscula pollinifera post- quam vacua fuerunt, corrugantur et translucida fiunt. Koelreuterus corpuscula illa duobus integumentis formari contendit; interius elasticum liquorem seminalem continet; exterius vero firmius, crassum, inæquale, vasis porisque, unde liquor seminalis naturaliter fluat, instructum. Koelreuteri enim et Gaertneri sententia est hu- - moris nimià quantitate solummodo rumpi corpuscula aquæ imposita. Hedwigius vero illa unico integumento vasculari in stigma subito erumpente gaudere existimat. Secundum autem Schubertii et Mirbelii observationes, horum corpusculorum fabrica propter tenuitatem solum- modo conjici potest. Eorum. fide tela cellularis trans corpusculorum, Passifloree serrate epidermidem observatur. Cum liquore spermatico animalium maxima elucet et chemicá compositione. analogia. Analysi primum a Cl. Fourcroy et Vauquelin (5) traditus est pollen Phænicis Dactylifere; aliorum vegetabilium pollen chemise nondum fuit exami- natus. Ex odore autem modo mirabili convenit pollen cum animalium liquore spermatico v. g. Castanea vesca, Berberis vulgaris , etc. An eadem est omnium vegetabilinm pollinis chemica compositio ? Insecta non ob nectar solum, sed ob pollinem flores colere ex obser- vatione Cl. Huber probatum est; Apes enim larvas polline alunt. Quod (1) Anatom. plant. t. 58. (2) Anatom. plant. t. 31. fig. 188. (3) Cfer. Linn. Phil. Bot. ed. Sprengel, p. 101. — Mirbel, élém. II. p. 715, etc. (4) L. c. 1, p. 248. (5) Ann. du Muséum d'Hist. Natur., tom. I. p. 417. ( 65 ) notandum est quum de pollinis functione seu sexu plantarum mox di- cemus. Anne, alia insecta etiam pollen comedunt ? PISTILLA. | $ 48. — 52. S 48. In genere considerata. — Definitio. Situs. Pistillum centrum floris, germina continet; ideoque a Linnæo orga- num plantarum femininum vocatum est. Fructus est infantia, ut ita ' dicamus; Pistilli nomine solummodo gaudet tempore quo anthera pollen dimittit, post abit in fructum. Non adest pistillum in omnibus floribus uti vidimus; illique pistillo carentes semper steriles evadunt. Pistillorum numerus in variis differt, modo unicum, modo plura ad- sunt pistilla. Linnzeus tot pistilla numerat quot stylos, aut si hi deficiant, quot stigmata (1). Mirbelius vero (2) alio momento pistillorum numerum determinat. Unicum agnoscit pistillum: 1» si stylus unicus et ovarium unicum; 2° si stylus unicus et ovaria plura; 3° si unicum ovarium et styli piares: Quin res ita sese habeat valde dubito; in primo casu unicus reverà adest stylus; in secundo autem stylus unicus videtur quum plures. coaliti adsint quandoque ad maturitatem secedentes ; stylus enim ovarii loculis vel ovariis pluribus respondet. In 3° adsunt revera plura ovaria coalita , stylis separatis; partibus tribus constare pistillum, quas speciatim tractabimus , notum est; post, ejus ortum fabricam et functiones exponemus. Pauca tamen de situ antea dicenda sunt. Centro floris semper collocatur pistillum (3); est systema floris axiferum, pars rami terniinalis (Turpin); ad ejus conservationem cautelas omnes adhibuit natura; Receptaculo im- pouitur sepius; exterius illud defendunt staminum filamenta basi ad- , mota , nodi , squamz , aliique appendices ; corolla , calyxque illud poten- tiori modo adhuc tuentur; que integumenta , quantum illi necessaria sunt, persistunt ; ovario fecundato et excrescente evanescunt; quandoque autem illa etiam fructum concomitantur (Induvie fructuum.) ( Corréa (1) Phil. Bot. $ 102. (2) Elém. I. p. 224. (5) Phil. Bot. $ 87. 9 ( 66 ) S 49. Ovarium. Ovarium est pars pistilli inferior, crassiorque germina continens, ovarioque animalium comparata (1). Eadem est Pistilli et Ovarii basis. A Mirbelio tamquam res maximi momenti ut styli et ovulorum situs rite determinetur Apeæ organicus et geometricus distincti sunt. Apex or- ganicus styli vel stigmátis insertionis loco determinatur; geometricus autem puncto altiori quod axis centralis e basi ovarii producta assequi possit. Hi apices sepissime non eodem puncto conveniunt, sed variis locis terminantur. Ovarium simplex aut multiplex dicitur si unicum aut plura in eodem flore reperiantur ovaria. Ovarii situs quoad axin idem semper invenitur; ejus differentias staminum et Perianthii ratione habita jam diximus; Gynophorio etiam insidet, vel in Podogynum producitur, vel immediate receptaculo imponitur. Ovarii fabricam. melius dum ad Fructüs statum pervenerit perspiciemus. Hic notare sufficiat, ovula seu ova illo contineri, et immediate aut per funiculum, umbilicalem dictum, parieti ejus interno (Placentæ) affixa esse. In loculos sepe dissepimentis dividitur. Modo unicum , modo plura et usque ad plura millia Ovulo- rum seu seminum continet. Ovarium in fructum abiens sepe non solum forma et volumine exteriori, naturâ chemicâ, sed loculamento- rum et seminum et dissepimentorum numero mutatur; botanici itaque maximi interest fructüs caracteres ex Ovarii anatomià jam perscrutari. Ovario servanda sunt semina usque ad maturitatem illorumque succi nutritii elaborandi sunt. S 50. Stylus. Pars est pistilli stigma et Ovarium connectens (2). E Linnæo cum tuba Fallopianâ et vagina animalium. comparatur (3). Non est pars (1) Germen a Linneo vocatur. Phil. Bot. § 86. — 88. Et Ovarium poetice $ 146, que ul tima denominatio apud recentiores praevaluit. Germengue nominatur hodie Embryo vel semen nondum evolutum; dum fructus adhue Ovarium nominatur. (2) Definit. styl. cf. Linn. Phil. Bot. $ 86. — 88. (5) L. e. $ 146. Ci) ° pistilli essentialis, sepe enim deficit; Turpinus illam merithallis seu trunci internodiis comparat. Styli cum ovario duplex connexio distingui- tur a Mirbelio (1), immediata vel mediata. Immediata est connexio si stylus germinis apici inseratur, ut in ple- risque, (2) mediata fit autem si stylus non Ovario sed Receptaculo imponatur , illoque mediante cum Ovario connectatur, y, g. Borrago, Myosotis (3), Scutillaria , etc. (4) Modo unicus e pluribus ovariis oritur stylus, modo plures styli ova- rium unicum terminant (§ 48.) Sepius liber est omnino stylus; in Amomeis autem et Orchideis stamini, in stylidio corolle adnascitur. Glaber vel pilosus est; atque compositarum notandi sunt pili ( Ba- layeurs Cassini) Antheras excitantes. Ad ovula pollen mediante stylo transferri creditur; cavus quandoque reperitur.stylus, sed ne hàc styli excayatione pollinis transmissionem fieri censeatur; semper id vasorum pistillorum (Chorda pistillaris Correa) ope efficitur. Saepius hac excavatio, ut notat Turpin, (5) Ovarii cavitatis est prolongatio. Styli ortum, fabri- porcos anatomicam brevi exponemus. . S 51. Stigma. Stigma summitas pistilli madida humore, pollen absorbens (6). Stigma vulva vegetabilium (7). Pars pistilli post ovarium essentialis; absque stigmate enim pollinis absorptio fieri nequit; quemdam itaque influxum in pollen agit stigma; et Poiret lympham seu humorem quo operitur stigma tempore generationis causam esse cur pollinis grana inflentur, et liquorem prolificum emittant, existimat (8). Contactus immediatus inter quamdam materiem (pollen) et stigma, generatim ut semina per- fecta, noyas plantas producendo apta efformentur necessario adesse debet. De quo postea dicemus. Stigma Turpino 2 foli ovariani apice habetur. Si stylo muniatur (x) Elémens I. p. 250. (2) Linn. Phil. Bot. $ 112. (3) De Asperifoliis efer. Schrader, § 9. (4) Im labiatis cf. Mirbel, Ann. du Mus. sur les labiées v. XV. (5) Iconogr. p. 5o. (6) Phil. Bot. 5 86. (7) Ibid. $ 146. (8) Leg. de Flore, p.187. (68) ovarium, illius apici semper imponitur stigma. Si vero deiiciat stylus, ovarii apici inseritur, v. g. Papaver. Stigmatis appellationem cicatricis idea sequitur; et enim primo aspectu excoriatum, lymphà madidum, inequale; papillis, pilis vel mammillis grana pollinifera retinentibus instruitur. Forma loborumque ( Cornua Jungius) numero differt stigma in variis plantis; generatim tamen placentarum vel embryonum numero respondent stigmata; si stigma sit unicum, divisum, ejus lobi ovarii multilocularis loculis respondent. S 52. Pistilli Fabrica et Ortus. Ceesalpinus, Linnzus, Halesius alique pistillum esse medullam con- tinuatam seu in flore presentem sustinuerunt (1). Si, veluti Mirbelius animadvertit, canalem medullarem ad basin pistilli simpliciter produci intellexerunt, de vegetabilibus canali medullari præditis hoc valet; si vero pistillum esse medullam productam fabricamque identicam puta- verunt, in errorem delapsi sunt: medulla enim telà cellulari regulari constat; pistillum autem tracheas, vasa lineata, porosa, telamque cellu- larem elongatam continet. Sic eodem sensu lignum in pistillum abire contendi posset, quod sensu omnino vacat. Ab iisdem auctoribus pro organo peculiari, femineo vegetabilium merito sumitur; aliam opinio- nem de hoc organo fovent recentiores, Cassini, Dupetit-Thouars, Dutro- chet, Turpin. Illis ut organum gemmis in foliorum axillis degentibus omnino affine, unico aut foliis pluribus inter se coalitis oritur pistillum. Foliorum lanuria ovarium et postea fructum constituit ; que marginibus 'involutis trophosperma centrale aut marginale efficit; nervus medius quum ultra laminam producitur, stylus est qui apice in papillam abit (stigma ). In internà folii ovariani paginâ novum folium oritur, saccum ovuli constituens fluidumque embryonis nutrimento aptum continens, illumque involvit usque ad germinationem. Opinio illa quodam modo paradoxa primo aspectu videtur; at tamen quandam verisimilitudinem (1) Pistillum centri floris, ex propria eoque medullari substantià ortum est, cum alia hoc in loco supersit nulla. (Amon. Acad.) D ee ne È rr Na — — pp — —„— „ — . EMT ( 69 ) acquirit pericarpiorum fabricà et dehiscenità, stigmatum et placente loborum relatione, bulbillis in cavitate ovarii provenientibus; sed ite- rum iterumque dico: ex illo floris et pistilli conceptu, non pos- sum cum autoribus et speciatim cum Turpino concludere sexum non dari. Sint in vegetabilibus folia omnia organa efformantia; hec folia alterata functiones diversas agere possunt. Sint in flore merithalli bre- ves exhaustu si velitis, nil sequitur contra sexum ; cur veritati repu- gnaret articulos ultimos generationi inservire; si res ita sese habeat, plantarum cum polypis analogia major adhuc evadit. Vasa plante pistillum intrantia varias sequuntur dispositionis vias. Alia quasi sceletum ovarii efformant (vasa parietalia), alia placentam adeunt (vasa nutritia) succosque ad ovula deferunt; alia Chordam pistillarem ( Corréa ) formantia seu Styliscum (Link) ad stigma usque progredientia , feecundationi inservire videntur. (asa conductoria Mirbel) vasa conductoria et nutritia in placentis conjuncta Nervulos ( Mirbel ) 'efformant, vasorum fasciculos qui funieulos seu Chordam, umbilicalem exhibent. Nervorum numerus sepe placente lobis numero sequatur , sepe autem vario modo ramificantur, et inter se conjunguntur. Prius accidit in Lilio, posterius in Tritico, Stylorum numerum placentze lobis sepius æqualem diximus et tunc. quivis stylus nervum accipit. Hee relatio major adhuc evadit, si observamus stylum et stigma Lo- bo respondentia non crescere, quum Lobus ille placentæ non evolvi- tur et vice versâ; et, si duplicantur Lobi placentarum , stylos vel süg- mata numero etiam duplicari. Contrarium asserit quasi Willdeno- vius (1) post Koelreuterum, dum stigmatum communicationem annotat. — Ne vasa tamen conductoria in superficie stigmatis aperiri credan- tur; contrarium enim probat anatomia; si hoc non exstaret, maxi- mum pro pollinis ad ovula ductu argumentum eliceretur; vasa enim versus epidermidem in telam cellularem minutissimam mutantur, duc- tusque fecundationis, si existant, oculos validissimis microscopiis arma- tos huc usque fugerunt. Unde aura seminalis inventa est. Veniamus autem ad organorum sexualium functiones. (1) Grundriss der Krauterkunde, $ 299, 5° auflage. ( 79 ) STAMINUM ET PISTILLORUM FUNCTIONES SEU DISQUISITIO DE SEXU ET EJECUNDATIONE PLANTARUM. § 53. — 57. () S 53. Historia Doctrinae. Hats- Quæstio de sexu plantarum in omnibus fere temporibus agitata est; hujus itaque brevem historiam enarrare non abs re omnino fore judicavi. Exacte dicere quis plantarum sexum inyenerit, res esset difficultatis maximæ, nullius usus. Licet Palmicole, jam ante tempora Alexandri magni in Phoenice dari et marem et feminam, hanc vero fecundari abscissis flosculis masculis sibique impositis cognoverint; licet Pistacia- rum cultores, auxilatricibus manibus fecundationem promoverint, exinde tamen physiologie ignari nullum argumentum de sexu plan- tarum elicuêre; quamvis in hisce arboribus mares a feminis op- time distinxerint. Nihilominus vetustissimos scriptores botanicos, quo- rum numero clarum sibi vindicant locum Theophrastes, Plinius, directe sexüs plantarum mentionem facere constat. (Negatur tamen jam ab Aristotele ut gradus ad minus perfecta statuat.) (2). Sed quam parum solidi illorum cognitio habuerit, quam lubrico in- nixa fuerit fundamento, inde patet quod mares et feminas sepe separatas dixerint ubi reipsà separate non erant. Sic masculum genus asperius et magis rigidum, femineum debilius et fzcundius prædicaverunt. Imo post reformatas literas pristine ignorantiz adeo inhæserunt botanici ut summi artis doctores sexum distincturi perseepe marem vocaverint plan- tam que femina erat. Sic ceteroquin clarus Casp. Bauhinus mercu- (1) Quum jam calamo alieno scriberetur commentatio, e Germanià nuperrime yenit: L. C. Treviranus, Lehre vom Geschlechte der Pflanzen in Bezug auf die neuesten Angriffen errwogen. Bremen, 1822; mihi sane maxime dolendum opus illud prestantissimum , quo Henschelii Theoria, ut mihi videtur, omnino evertitur, non citius in lucem provenisse, ac illud meditandi, ex illoque plura novissima argumenta referendi tempus non suffecisse. Quot- quot tamen potui notas locis que ipse tractayit, adjeci. 7 (2) Generat. animal. 1. 25. ex Spreng. hist. rei herb. vol. 1. CI TM DU S C71) rialem annuam feuctiferam vere feminam ob fructum testiculatum, mercurialem marem nominat, et s. p. plurimi prestantissimique bo- tanicorum seculi XVII, hanc de sexu plantarum hypothesin , | uti novam chimeram intuiti sunt, altoque despexerunt supercilio, quorum numeró eminent Bauhinus, Morison, Tournefortius, etc. Angli, testibus Grewio et Cogano (1), Thomam Millingtonum, equitem, 1676 hujus doctrine primum inventorem fuisse tradunt, si modo inven- torem appellare licet eum qui aliquid perspexerit, sed publico scripto non docuerit; et reverà paulo post illum Grewio et Rayo, utrique Anglo, pleraque aperta fuisse patet; eodem fere tempore Rudolph. Jac. : Ca- merarius professor Tubingensis perspicue sexum et generationem de- monstravit (2); ex tot experimentis mirandum sane Gl. Tournefor- tium hanc opinionem non solum non admisisse, sed omnino rejecisse, staminibusque longe aliam functionem tribuisse. Post, Morilandus (3) et Geoffroy junior (4) observationibus suis sexum plantarum probare stu- duerunt; nullus autem melius Sebastiano Vaillant qui se rem accurate nosse ostendit (5). Anno 1720 commentariis eandem rem illustravit Patricius Blayr (6). Ab illo tempore multi hoe saxum volvere aggressi sunt, inter quos emi- nent, fratres celeberrimi Antonius et Bernardus de Jussieu; Richard Bradley, etc.; princeps autem omnium apparuit Car. Linneus, cujus ardenti studio hanc certitudinem et dignitatem adepta est quà nunc fulget heee theoria; ille bolanicos fere omnes sententiæ sue adscivit, hujusque doctrine adversarios silentio oppressit, illamque tam dilucide demonstravit ut nullus fere hujus et istius avi botanicorum dubius su- peresset. Hic precipue memoranda sunt ejus opera duo de sexu bene merita: Disquisitio de sexu plantarum ab Academ. Petropolitanà premio ornata; et Walbom sponsalia plantarum (Ameen. Acad. vol. I.) | Nee uti jam e principio vidimus defuere adversarii; primus Aristo- teles, post renatas literas Bauhinus, Tournefortius , Morisonus ; Julius (1) Experimenta de plant. generat. p. 6. (2) Epistola de sexu platitar. 1695. Tabinge. (5) Act. Anglican. Ne 187. (4) Act. Parisiens. t. e. Mém. de l'Acad, des Scient. , als i711. (5) Sermo de structurà florum, 1718. Lugd.-Bat. (6) Botanik Essays. 1720. (72) ee autem Pontedera professor Patavinus illam maxime aggressus est (1); post, Heister, Siegesbeek presertim in systema sexuale invehebantur; Carl. Alston (2), Otto Frieder, Müller, Spallanzani illam sed frustra usquequo evertere conati sunt. Recentioribus autem temporibus summi iterum botanici illam aggressi sunt; in Germanià primo Schelver (3) prof. Heidelbergensis et nuperrime Aug. Henschel, prof. Breslaviensis (4) qui in suam sententiam plures Germanis botanicorum principes traxerunt ; uterque tamen omnino quasi refutatus est a Cl. Lud. Chr. Trevirano(5), physiologorum principe. Nondum autem omnino lites sunt composite, dum in Gallia eodem fine analogam professi sunt sententiam Cl. Cl. Dutrochet, Dupetit-Thouars, Cassini, Turpin, etc. Sic gravissima theo- ria validissimos defensores et oppugnatores invenit. S 54. -Argumenta quibus probanda est sexualitas aut evertenda. Argumentorum quibus nititur sexualitas plantarum, ex quà staminum et pistillorum functiones mihi inquirendæ eruuntur , distributionem me- thodicam nullibi nisi apud ejus potentissimum aggressorem Henschel invenio (6). Pro copulationis (7) cum essentià sexus convenientià sunt sequentia probanda. 1° Copulatio est vite plantarum actus generalis. “20 Copulatio plantarum uti copulatio animalium influxum absolutum et peculiarem in fructüs conceptionem habet. (1) Anthologia. 1720. (2) Tirocinium Botan. 1753. (5) Kritik der Lehre vom Geschlacht der Pflanzen. 1810. Heidelb. (4) Von der Sexualitit der Pflanzen. 1820. Breslau. (5) Lehre vom Geschlechte der Pflanzen. Bremen, 1822. — Cfer: Vermischte Schriften Anatomischen und Physiologischen inhalts. IV. 124, etc. (6) L. c. Einleit. p. 1V. (7) In vegetabilibus optime germanice Bestinbung dicitur. Cui verbo exacte respondens nullum invenio. Proprie pollinis in stigma. emissionem seu generatim pulveris dispersionem indicat. — Hunc actum Galli Fécondation nominant; sed est pars solummodo fecundationis qua in actione interiori versatur. i m Msc ds à P c — guum — — — — 2 — (95) 30 Copulatio plantarum sicuti in animalibus tam necessaria est , ut —^ que illà fructus vel seminum formatio existere nequeat. - Quæ positiones et ultima presertim, veluti animadvertit Henschelius, si probate sint, sexûs existentia demonstrata est. Si vero falsas aut impossibiles illas esse probatum fuerit, sexus evanescit. Posterius pro- bare molitus est Henschelius toto opere; quod autem feliciter nondum est nee a § 55. FP. Posrno. Copulatio est vitae Plantarum actus generalis. Ad hanc positionem probandam referri debet pheenomenorum quse nobis offert copulatio plantarum expositio. Hzc sunt apud sexualistas; v. g. sta- minum versus pistilla, pistillorumque motus versus stamina, Antherarum ' dehiscentie modi varii, partium proportiones et relationes, floris secundum organorum genitalium longitudinem inversam positio; florum motus precipue aquatilium qui ad superficiem enatant; cautele in illis a na- turà adhibitze, v. g. in Ranunculo aquatili sub aqua florente, primum observantibus Ramond et Bastard; machinule peculiares, pistillorum sta- minumque iempore generationis irritabilitas; stigmatis viscositas; pol- linis quantitas, figura; etc. etc. denique omnes circumstantie sexualium actui faventes. Hisce argumentis validissimis, animum observatoris de- lectantibus, plantam animalium ordini admoventibus, quibusque stu- dium botanices tam jucundum evadit, primum operi librum: opponit Henschel, quo ratiociniis specie solidissimis et multis exemplis sepe sæ- pius hanc copulationem fieri non posse, plurimasque inveniri plantas in quibus pollen in stigma cadere nequit, perhibet. Ejus ratiociniorum varie sunt edite analyses; quam praebuerunt K. Sprengelius (2) et Oken propo- nam; illaque quantum potero critice submittam, adjuvante Cl. Trevirano. Primo omnium quid sit fzcundatio seu Copulatio immediata seu Q) t. Treviran. L. c. (2) Neue Entdeckungen im — Amfang der Pilanzenkunde, vol. I. p. 225. - 250. 10 (74) | | Mechanica (german, Selbstbestäubung ) et mediata (germ. Hulfsbestáu-- bung) (1) rite cognoscere debemus. Mechanica est copulatio, si organorum sexualium, sic dictorum, ope sola efficitur; mediata autem si ventus, vel insecta adhibeantur. 80 feecundationem immediatam suspectam pro- bare studet; dein mediatam haud admittendam esse conatur demonstrare. den eee immediata triplici ratione effici potest (2). 1° Antherumum cum stigmate continuitate. 2° Pollinis collapsu in stigmata. 3° Anthera- rum explosione. Secundee rationi favent situs floris et partium proportio; tertie autem staminum pistillorumque motus et idonea fabrica. Fecundationis immediate conditiones, sunt (3) a. partes feecundationis eodem tempore evolute esse debent. b. Partes ille quadam proximitate gaudere debent. c. Antheræ et stigmata inter se libere communicare debent. Contra feécundationis immediate possibilitatem opponunt primo sie die- tam a Conrado Sprengel (4) Dichogamiam de quà jam pauca diximus; illam autem multo longius experientiis in Thuyam factis ; et Balanitem "Egyptiacam et in alias, in quibus plures inter florum masculorum et fe- mineorum apparitionem eflluxére menses , persecutus est auctor (5). Pro- batum est enim plantarum partes successive sese evolvere, quod etiam in flore observatur. Exinde feecundationis immediate prestantiam evanes- cere sequitur, quum organa perfecte evoluta cum aliis jam perfectis tum in animalibus, tum in vegetabilibus producere non possint. Hen- schelii autem opinioni de Dichogamià plurima obstant exempla; quorum aliquot ante illum observata referam (6); sic ait Walbom (1. c. § 22.) » Antherz et stigmata eodem omnino tempore vigent et hoc non solum quando unum eundemque florem occupant sed et cum distinctis gaudeant thalamis , adeo ut Coryli, Betulae , Alni, longissima amenta numquam pollen anherarum emittant, antequam e: sis oand infra habitantia progerminarunt. " (1) Isis 1820. 2. Z. p. 63. - 67. (2) Hensch. I. c. I. $. 4. (3) L. 6 $,5. (4) Entdekte Geheimniss der Natur im Bau und der Befruchtung der Blumen. Berlin, 1793; 4°: (5) L. c. $ 7. sq. É (6) Cfer. Amen. Acad. vol. 1. Diss. Sponsal. Plantar. $ 22 et 24, (75) * Cannabis mas minime ' gn dimittit antequam pistilla in feminis appareant." (Ibid, I. c.) „ Quo die in Zea Antheria r et in aëre sese pendulas pro- dunt, eodem cernuntur etiam fasciculi stylorumique extremitates ex spice integumentis se in aére protrudentes." (1). „Eodem loco objectionem potentissimam quam forte non animadvertit ` Henschelius, invenio (2), cum pistillo haud evoluto feecundationem effici non posse concedo; de stigmate autem non sig sa auct. sed de pis- tillo toto. . Hee objectio a Pontedera pro Umbelliferis ubi, quum appareant sta- mina, styli non exereverint, facta est; illaque ut Henschelii de Dicho- gamià objectio.sic resolvi potest cum Cl. Walbom. Stigma est pars generationi inserviens , minime vero stylus; hic enim in multis abesse potest. quippe essentiam floris non constituit. Suflieiat itaque quod stig- mata in Umbellatis, eodem tempore cum Antheris vigeant , stylus vero post conceptionem elongetur quemadmodum et in Acere cernitur (3). _ Preterea florum situs, nedum fecundationem immediatam juvare possit, eamdem impedire defenditur ab Henschelio; flores erecti pistillum longissimum sepius habent, et a brevioribus stamininibus pollen ita dis- pergitur ut ne granum. unum ad stigma venire possit (4). Contra flores mutantes pistillo brevissimo, staminibusque longissimis sepius gaudere affirmat. (5). Preterea. staminum -motus qui omnibus botanicis fæcun- dationi favere semper visi sunt, non ita ab Heuschelio sumuntur; pol- len enim supra stigma emitti. contendit, ar tamen assertio a veritate recedere . mihi. videtur (6). i _ Adversus fæcundatiopis dnimedatie péscibilitateis Plantas Monoicas , Carices spicis femineis masculis superpositis, Ricinum, etc. affert. Aliud vim ili est, duoc in quibusdam organa feminea omnino or- _ (a) Logan. experimenta, p. 8. — Am. Acad. I, $ 24. i (a) L. c. (3) Confer ad Henschelii refutationem ex exemplis ipsis citatis, el experientiis directe contrariis completam Treviranum, I. € P. 12, - 16. (4) Gf. Trevir. Lc. p. 22. - 29. ! (5) Cf. Trevir. I. c. p. 29. - 51., ex ipsis Henschel. exempl. refutationem l (6) Cf. I. c. p. 52. - 57. refutat. Hensch. cap. 4. p. 98 sq. (76) ganis aliis interpositis a. masculis separentur (1); Preterea probare stu- det, quod quum contactus immediatus organorum inveniatur, id fini proposito non inserviat; et quod in Orchideis, Apocyneisque (2), licet feecundationis immediate non omnino incapaces sint, illa tamen valde dubia sit (3). | Pro irrigatione pistilli ventum admiserunt et celebrarunt autores; ra- tionem autem infidelem, minimeque securam, imo et aliquando noxiam esse probare studuit auctor (4). Dicens, » vel pollen pul- veris naturam non habet, quod maxime est necessarium ut vento obedire posset; aut tenax, viscidum, parváque mole secretum est." Certe pollen istius nature ad stigmata deferri nequit. In pluribus etiam plantis, v. g: Coniferis, etc. stigmata tam profunde includuntur ut vento aditus esse non possit. Hisce tamen facta validissima et rite observata objici possunt. Plante in quibus vento sepius opus est ut pollen ad stigma deferatur, sunt Ámentacez et Conifere; in hisce autem feliciores quam in aliis sunt conditiones. Primo vere florent flores masculi ante.femineos, fila- mentis longis, nec corollà, aut foliis tectis; eo tempore sepius ventis agitatur aér, et quod non minime favet, aliarum arborum folia ventis actionem non impediunt, etc. Sed quod gravissimi est momenti, pollen maxima quantitate secernitur, ita ut nubis instar tollatur ventis; et quidem vulgo pluviam sulfuream cecidisse dicitur, dum Pinorum pol- line sepius producatur. Secundae objectioni autem optime. respondent Cl. Mirbeli et Schuberti observationes (5). Ferunt enim se numquam harum arborum Strobilos aperuisse, tempore generationis, quin pollinis grana aliquot ad Cupularum oras invenerint (6). Hisce addam quæs- tionem quid censendum, si licet impossibilitatis conditiones propositas . (1) Cf. Trev. I. c. p. 17. - 19. (2) Distinctionem recentiorum Jacquin, R. Brown., Apocynearum in Apocyneas et Ascle- piadeas, etsi maximi momenti non novit auctor, uti videtur. Unde error. (5) Quod primum momentum attinet, Cf. Trevir. l. c. p. 20: quod autem ad Orchideas et Asclepiadeas spectat, illorum fabricam minime nosse Henschelium ex dictis patet. Fecundationis autem immediate conditiones quam felicissimas esse ex structurà probavit "Trevir. I. c. 3a. sect. p. 56. - 98. , (4) L. c. p. 120. - 155. (5) Bulletin de la Soc. Philom. au. 1812. (6) Cf. Trevir. I. c. p. 58. - 45. (77) per rationem veras esse concedam; attamen floris hisce. "impédihiéhtis affecti stigma nihilominus” polline oleh et” irrigatum a He inve- niri? Contra experientiam et observationem falluntur omnes. "rationes in specie etsi validissime, plurimique castis in quibus, gg quas - dederat Henschelius defectu fecundati' Wiert Her terat, mihi aliisque stigma” polline irrigat "oliérvatüiii nde “Cone sideremus pollinis tenuitatem ' maximam , paucissimisque beanie “un ut fecundatio agatur opus’ esse, (1) tune non mirum erit, flores fric- tus perfectos dare quamvis pollinis grana non viderint observatores. Hic a principio illo ne aberremus: amicus. Plato, amicus Aristoteles; magis amica veritas. Quod aliud. fæcundationis auxilium ab insectis postulatum, tantum- que a Conr. Sprengel prædicatum ut totum fere regnum vegetabile absque insectis fiecundari non posset, attinet, plura quam in ceteris Henschelii observationibus concedenda sunt. Ad hoc auxilium pertinet. sic dicta Caprificatio in Oriente facta, tantum a sexualistis laudata; de qua autem cum Trevirano (2) censeo nullum neque pro, neque contra sexum plantarum argumentum erui posse. Nectareo succo florum. alliciuntur insecta (3); si feecundationis actus illis solis conimissus esset a. natura, nectaria in floribus utriusque sexûs apud Dioicas reperienda essent ; modo autem flores masculi soli nectare. gaudent, modo feminei. soli, unde patet insecta horum florum: unicam tantum speciem. frequentare. In aliis autem Nectariferus apparatus ita est dispositus, ut ab insectis salvo antherarum polline, salvis stigmatibus visitari possit. Sunt et alie rationes insectorum usum limitantes, Henscheliique sententie. faventes; attamen nullo modo negari potest quandoque et ab illis “pollen in stigma daperti (4); itaque cum Henschelio (5) et Trevirano A H FEX rt (19 vid. Koelreuteri experientias in Hibiscum ARES Mirabilem MUI et longiílo- ram. In primo, casu ex 4865 pollinis granis, 4o - 50; 2° ex 295; 3° 321; 2 vel 3 ad fecun- dationem agendam requirebantur. (Ex. Willd. rm d. Kraütkde § 299. 3* édit. ) (2) Trev. I. c. p. 95. a (5) Cl. Hubero teste, Apes * juniorum alimento, cereque conficiende etiam requirunt. (4) Hujus theorie discussionem queras apud Trevir. l. c. p. 46. - 55. (5) L. c. p. 200, (6) L. c. p. 54. ( 78 ) | merito | concludi posse existimo ab insectis sane fecundationem - sæpe effici. flores im. non tamem. ita regulars et generali modo ini credebatur. . i Í Ex dictis omnibus concludit eee polinis į in midas emissionem non esse vite vegetabilium actum generalem ; huic autem crédere dif- ficile est; multo prudentius . cum Trevirano (1) dicam. » Difficultates sane in quibusdam | „sed in minimo plantarum numero, occurrunt; longius, autem. et ultra veritatem ab Henschelio extensa sunt.“ § 56. Ik, Positio, Copulatio Plantarum, uti Copulatio Animalium influxum absolu- lum et peculiarem in fructiis conceptionem habet. Ut liquoris seminalis animalium influxus in germinum formationem explicaretur, varie sunt proposite hypotheses et theorie quas sequentes seepius : destruxerunt: secundum Leuwenhoeckianam , ovarii expugna- tone germen oriebatur; in Maupertuis , Buffon, etc. theorià „ liquorum aderat cristallisatio ; Graafius denique ovaristorum invenit sd ge- neraliter hucusque a physiologicis assumtum, Linnzanzque de sexu plantarum sententie optime accommodatum; aliam vero proposuerunt de plantis explicationem recentiores, qua NUT sexum in ills dari probare. student, sibique, ut mox videbimus, contradicunt. Florem uti gemmam ‘ease atit cujus centrum vel axis est pistillum , folia vero uti stamina , corollam et calycem ; illam in infinitum uti cœteras gem- mas augeri dedere; nisi, ut volunt "nonnulli, partibus ad apicem ex- haustis limitaretur, novisque corporibus generandis vires exhaurirentur , aut nisi, ex sententià aliorum (quorum numero adest Henschel, Schel- ver, etc.) pollinis preparatione qua est ad moleculas organicas reduc- tio, exhauriretur vegetatio; perhibent porro pollen pistillum intrare debere non ut germina efformet et procreet, sed ut limitetur sub- (1) L. c. p. 88. - go. I. c. p. 11. SS DE — «C f C79) stántia , neo frustra: evaporetür ;"et ele ex Mimitatibtte et conibinatióie quisi. chidiniot germina plantae speciéti propágantia bfi. Prima sententie (quie apud Gallos et) consentire videtür dele observatio in Pyrim ; Sechium” edule} ete (T) "sed! non tacite hteti- gere “possum verdoen — partium nova corpora ; P vis ve talis copiam "postulantia’,” oriri possint; In Nus emit certe “ek exhaustu partium non oriuntur ova. Hic autem Henschelii, Schelveri sententia paulo magis heerere debeo (2). idem in illà theoriá pol- unis influxus seu actio non 'excluditür;- afin eat solummodo — ra- Wange clidustiip non ei et ex illà sexus wiegen mh a illorum conatus varii contra illum supervacanei evadunt, sibique con- tradicentes. Dicunt, enim Linnæi . sectatores , in hypothesi. Ovaristarum seu. Graafii, germina. in ovario ante fœcundationem inertid existe re; tum liquore. seminali. polline). motum. vitamque quasi illis inseri; pollenque veluti virium organicarum stimulum agére. Henschelius autem; pollinis actionem in limitatione ponit. Quomodo. reverá differant he sententiz, me fugit: itaque si fractus absque polline semina fecunda non gerat, dicunt sexualistæ non esse betande, germina ; Henschelius vero dieit non limitatum pistillum esse. 11959121 IT iq; DD An sic sexüs existentiam. negari posse, eng Quid enim aliad sexús ide concipitur quam liquoris seminalis, (hic pollinis) in germi- num procreationem influxus? idem aliis verbis designant: Henschelii sententie. fayent aliquot experientiz quibus scilicet. Lycopodii , Magne- sie, aut viarum pulvis eosdem effectus ac pollen produxisse asseritur ; non sunt tamen de hisce sat numerose et a variis institute expe- rientie. Huic autem objici potest, et hoc mihi potentissimum contra illam explicationem argumentam videtur, hybridarum efformatio; in quibus producendis pales certe nisus nos formativus admitti de- Ci) Iconogr. p. 70. Pl. II. bis. ' (2) Cf. Treviran. I. c. p. 120. sq. et L. C. Treviran; et G. H. Trev. vermischt schrift. vol. IV. p. 124. sq. istius opinionis refutationem. ( 80 ) bet. Hoc sensit Schelyerus , qui Koelreuteri experientias in dubio ponit, illas autem directe contrariis ab ipso factis non refellit., Hujus hybridarum efformationis . claram „ ut mihi videtur ,; simplicemque præ- bent sexualiste explicationem (, que experientiis a Koelreutero in- stitutis probatur (2), dum illa quam profert. Henschelius obscura est, idemque ac sexualistarum explicatio, aliis verbis exprimit. (3). S 57. . Posimo., Copulatio plantarum , sicuti in E » lam. necessaria doses yout . absque illá fructús vel seminum formatio existere nequeat. Hocce fundamentum totis viribus defendunt et probare student sexualiste , illud negare et refellere aggressores conantur; et reverà in illo: tota quæstio versatur. Hec sane questio experientià judice solum. judicanda ; sed prosunt tam numerose observationes et expe- rientiee , tot tantisque viris illustribus, tanta curâ et diligentià in- stitute, ut dubii et quam maxime dubii heerere debeamus , quum eee ab unico viro institutæ alias excludentes referuntur. Ad illud probandum referenda sunt jam omnia stigmatis irrigationi fa- ventia; sunt autem multa validiora experimenta (4). Referunt primo sextialiste , staminum resectionem unde Pistilli sterilitas sequitur, seu in genere pistilla defectu pollinis sterilia, quorum exempla miranda sunt presertim in unisexualibus (5). e (1) Cf. Fundamentum fructíficationis. (Am. PME A — Plante hybride. (Ibid. ) — Spon- salia plantarum. (Ibid. ) (2) Kolreuteri, vorläufige nachrichten von einigen A geschlechts der Pflanzen, etc. 1761. Leipz. — Ejd. Fortsityung. 1763. - 66. (5) Cf. Trevir. Lehre p. 128. sq. : (4) Illorum defensionem vid. Trevir. Lehre p. 105 - 104. (5) V. g. Phoenix dactylifera ab ZEgyptiis fecundata. exempl. Brundusianum a Pontano celebratum. — Chamærops humilis, Gleditsch in H. Berolin. 1749. — Rhodiola, 1750. in H. Upsaliensis, — Clutia; in Hollandià. — etc. etc. — Pistacia. (8) . Hisce Jopponunt alii directe contrarias observationes. Pistilli abortum in resectione staminum ita explicant ut floris partium essentialium , v. g. corolla nectarii, staminum lesionem nocivo modo in fructüs con- ceptionem influere contendant. Hoc autem solummodo de hermaphro- - ditis valet; in unisexualibus enim nulla floris feminei fit lesio organo- rum, ideoque hzc objectio in illo casu evanescit; nisi pistilli abortum eodem modo explicare coguntur ac si cum sexualistis dicerent: nulla est feeeundatio acta. Sunt tamen exempla (qua pro veris exhibent) pol- linis absolute necessitati contradicentia, inter que eminent Cannabis Femina, Spallanzani teste, semina absque mare ferens; Mercurialis elliptica. Link, cujus semina ab ipso e Lusitania allata unicum dederunt igre femineum, quod fructus seminaque fecunda pro- tulit (1). Sed quot dubia de harum observationum exactitudine moveri possunt? An complete separata fuit planta? (2) Tales experientie valde difficiles sunt, et semper quadam observatoris oculos, gravissima tamen, fugere possunt. De hisce experientiis sepe non sunt suflicientia relata. Palmos etiam asserunt aggressores, fructum absque mare ferentes ; preter exempla opposita, optime animadvertit Gleditsch semina quidem eos ferre sed non fecunda (3). Quid de tam oppositis censendum? Novas sane adhuc c eon et observationes rite et absque errore institutas exspectare debemus, antequam pronuntiare liceat. Sed ultimum, si præcedentia non sufficerent ut sexus existentia et veritas demonstraretur, refugium hoc esset: Anne e Polline oriens sic dicta aura seminalis , si contactus stigmatis cum polline non fiat, ad germinum conceptionem sufficere possit? Hunc nodum solvere si possint sexualiste, contactus imme- diatus non est necessarius; et sic fecundationis PERIN vel imme- diate impossibilitas nullius contra sexûs existentiam momenti esse Na (1) Cum veritate non quadrat exemplum ab Henschelio allatum. Cf. Trevir. l. c. p. 108. De his et similibus exemplis Cf. Trev. I. c. p. 104 sq. (2) Mirbel Elém. I. p. 511. — Willden. Krüuterk, 3te aufl. $ 502. m (3) Ex Spreng. hist. r. herb. II. p. 552. 11 ( 82) Que cum ita sint, cum valide et omnibus logices et experientiæ ra- tionibus oppugnata sit illa doctrina , sed non eversa, ex hac lite confirmationem obtinuisse mihi videtur. Alia etiam quam hic relata argumenta contra sexum protulit auctor, sed hic solummodo est vali- diorum summa; alia in opere ipso videre et serio examinare necesse est. Quum pollinis actionis explicationes eedem fere mihi videantur cum Linnzo et plerisque botanicis, si animum delectare et plantam àd nobiliorem gradum tollere voluerim, stamina esse organa masculina; pistilla vero feminea, unde poétice et jucundissime sequuntur idee quas de sexu plantarum proposuerunt botanici et presertim Linnæi sec- tatores (1); si vero philosophice, ut aiunt, rem inspexerim: pistillum esse gemmam terminalem que frustra produceretur, nisi polline limitante vegetationem , in embryones seu semina excresceret, dicere debeo. Sed hic optandum: an functio quà nova individua creantur pro limitatione, aut exhaustu haberi potest? An eodem modo fit animalium conceptio? Ad illas responsio quæstionem de sexu solvet. Hic addenda est Cl. Trevirani et Oken moderatissima sententia: » Quum cause phanomenorum immediate non conspici possunt, multe questiones in physica et physiologià dantur, duplicem imo mul- tiplicem explicationem patientes; inter quas explicationem illam majori observationum et principiorum numero fundatam, illamque magis ve- ritati similem et nature magis conformem anteponam. — Nulla harum quamdiu experientià nititur everti potest licet alia plus minusve op- posita, etiam experientias et argumenta pro se habeat." (2) » Sexüs doctrina, experientiis et principiis plurimis innixa, in illarum questionum numero reponenda quas veras habemus et demonstratas ; et Henschelii explicatio , unico viro fere fundata, nondum est ut vera demonstrata." (3) Preterea, Animalia inferiora, Polypi, taleis propagantur; Sepiæ et Myz ova fecunda, absque maris influxu producunt; quis ideo (1) Cf. Sponsal. plantar. (2) L. c. p. 5. Einleit. (5) Cf. Trevir. I. c. p. 112 ad finem, quo sexüs possibilitas in vegetabilibus probatur. P (85) sexum in animalibus negare voluerit? (1) Idem de vegetabilibus, et eo magis id efficere possunt quod imperfectiora sunt, hoc autem rarius. Quis Aphidas ignoret pro pluribus generationibus fzcundari; quare aliquando in quibusdam plantis sie non efficeretur? An ideo sexus ne- gandus est? Sexum itaque plantarum honore habebimus, quum quasi filum Ariadneum sit naturam letiorem efficiens, plantasque ad anima- lium gradum attollens, (imo fere sola est functio quà cum animalibus conveniant) quod si rumperetur, chaos inde mox sequeretur, quod sine maximo omnium damno evenire non potest. (1) Oken Isis 1820. II. p. 666 — 67. (94) CAPUT SECUNDUM. FRUCTUS. § 58 — 64. Sectio prima. § 58. — 60. Fructis maturatio et evolutio seminum, ejusdem. definitio, ortus, situs, functiones. S 58. De fructuum maturatione et evolutione seminum. Seminum conceptionem nova periodus, eorum augmento et nutritioni dicata, gestationique animalium comparanda sequitur, que fructificatio a Mirbelio vocatur, grossificatio autem a Linnæo. Malpighi (1) analo- già sed nimiâ ductus in plantarum seminibus eadem ac in animalibus organa invenire voluit; sic seminis tegumenta, chorion et amnios pro illo fuerunt. Sed ne imaginatione a recta via abducamur cavendum est; videamus itaque ovulorum evolutionem a flore usque ad fructus perfectionem antequam flos aperiatur; quum pistillum crescere incipit, ovarium tela cellulari tenuissimá, homogeneá, cellulis liquore limpido repletis constat; nulla tunc videntur ovula: paulo post in telà cellulari que exsiccatur et evanescit, ovula apparent ab eâque separantur: corpuscula tunc rotundata, viridia, lucida, placente immediate aut per funiculum affixa. Sepius tunc plura observantur ova quam in ma- turo fructu, quædam magis et citius aliis evolvuntur, que comprimunt, ita ut aboriantur, quod facillime in Jasmineis, Quercu, -desculo , videre est: Ovula seu ova telâ cellulari continuà constant; eorum su- perficies opaca, firmior duriorque, in interiori debilior, humidaque et (1) Anatom. plantar. tab. 36. — 4o. D i à ( 85) diaphana; ante et imo post fœcundationem nihil nisi volumine mutan- tur ova (eontendunt tamen jam esse embryonem antea formatum in quibusdam, in Cannabi, v. g. Spallanzani); post, lineamenta vascu- laria Embryonem indicantia in contextu ovulorum observantur, cellule vicine materia opacá, albidà aut viridi replentur; que mutatio modo a centro ad peripheriam accidit, modo contra. Si ovuli contextus in embryonis efformatione totus absorbeatur, totum semen ille constituit et paries oyarii est ejus integumentum immediatum, v. g. in 2Zvicenniá; si vero, uti sepius accidit, ovuli contextus exterior unicum vel plura integumenta eflicit, ab ovario distincta, alia pars ovuli in Perispermum, sic dictum, abire potest, et semen ad maximum perfectionis gradum evenit. Quas bd chemicas . mutationes in maturatione aer, et semina, et quas cognoscere maximi sit momenti, nobis paucis expo- nendum est. Sed pauca sunt adhuc revelata. Semina primo muci- laginosa sunt et, sapore dulci gaudent; post contextu solidiori eyadente succi minuuntur, mucilago minus abundans, et fecula que deinceps tem- pore germinationis in saccharum mutabitur, noveeque plante alimentum erit, loco istius principii saccharini invenitur. Pericarpia, ovarii stata primum mucilaginosa sunt, brevi viridia herbaceaque fiunt, oxigenium exspirant tunc, non multum acidi carbonici producunt; dum perfectiora evadunt, pleraque lignea aut carnosa fiunt. Pulposa oxigenium absor- bent et gaz acidum carbonicum reficiunt, unde periculum in conclavi fructibus. repleto habitandi et dormiendi: liquores saccharinos prepa- rant; post, fermentum agunt, succi acidiores fiunt, alterantur, pulpa- que putredine afficitur. Ne obliviscamur mucilaginem , resinosa, olea, lignosum, amylum, saccharum, acida, denique vegetabilia omnia car- bone, oxigenio et hydrogenio constare, horumque principiorum pro- portione mutatà differre etiam e sat proprietates; sic hoc simplici nec minus stupendo artificio natura omnes metamorphoses variamque fructuum naturam chemicam eflicit. In hocce paragrapho, uti videtis, Mirbelii sententia est exposita; hec est, ex illo auctore; fructus evo- lutionis mutationumque tum seminum tum pericarpii concinna comple- (86) taque historia. Alia nunc de fructu momenta perpen dariis ; ortum, situm, functionem et fabricam. 8 59. Fructus maturi definitio, ortus, situs. Pericarpium ex ovario fzcundato certe oritur; unde autem oriatur ovarium, alio jam loco exposuimus. Fructus definitiones exhibuerunt varii auctores ut Jungius, Linnæus, aliique (1); omnibus autem ante- ponenda est a Rousseau prolata illa, » fructus est ultimum vegetationis productum semina continens" (2). Valent ille definitiones; sed nobis fructum a partibus illum simulantibus distinguendi rationem non præ- bent. Fructüs essentia in semine est secundum Linneum (3) merito, sed non est distinctio sufficiens; quomodo sic distingui possint a fructu - involucra quzdam, v. g. Capula glandis, Capula carnosa, Tasi- phycostemon utriculare Caricum, Dipsacearum involucrum, Casta- nee vesce, fagi involucrum spinosum pericarpio tam affine ut pro illo sumatur. Pericarpii veri essentialis caracter in eo consistit quod ipsi stigmatis vestigia impressa sint (4). Pericarpium quod est pistillum evo- lutum e medulla oriri crediderunt Linneus aliique, sed immerito; est ovarium post feecundationem auctum. Pericarpium e nodo lacunoso sys- tematis centralis plantarum oriri recentiores contendunt (5). De hâc sententià jam alibi diximus; alio loco sententiam nature magis convenientem promisit Turpin; pericarpium scilicet unico aut pluribus -foliis ovarianis involutis inter se marginibus coalitis constare; eorum marginibus trophosperma effici; et ex unico aut pluribus foliorum ova- rianorum verticillo pericarpia simplicia vel composita oriri. Hee peri- carpii formatio maxime verisimilis est; ex ideà floris veluti gemmee considerati sequitur. Fructüs situs idem est ac floris e quo oritur; attamen quoad ceteras. vegetabiles partes postea differre potest; sic, v. g. Pinorum flores feminei ad apicem: ramorum collocantur, sed ex eorum (1) Vide Phil, Bot. 9 86, 87, 88. (2) Sprengel, Phil. Bot. $ 87, e gallico sermone versa. (5) L. c. $ 88. (4) Turpin, Iconogr., p. 79. (5) L. c. 687 basi, gemme lignem oriuntur que ultra illos producuntur, et sic late- rales fructus floribus terminalibus succedunt. Florem unico fructu semper gaudere affirmat Mirbelius (1), an merito? Idem est fructás in flore situs ac ovarii. § 60. Fructiüs functiones. - Ovarium et FAY fructus non solum semina ab i injuriis exterioribus arcent; sed glandularum instar succos nutritios ovulis preeparant. Fructus 8 gaudere demonstravit C. T. Hales, etsi minor sit tamen quam illa foliorum. Fructus virides more partium omnium viridium respirare, id est gaz acidi carbonici decompositi oxygenium rejicere carbonemque retinere a Chemicis probatum est; refert Cl. Duhamel- Du-Monceau cum juglandis nuces ante maturitatem legisset, illasque reliquisset, amygdalas nihilominus tam perfecte evolvi ac si in arbore remansissent, et si in sicco degerent fructus, amygdalam minorem fieri, magnitudinem tamen perfectam in cellà acquirere. Partibus vicinis humidum suum cedere solent aliquando fructus; id precipue fit in calidis regionibus, ubi arbores dum fructus adhuc sus- penduntur novos ramos emittunt; et presertim in Aurantiis id videre est. Succorum receptacula, e quibus vegetabile, dum opus sit, alimen- tum jam elaboratum baurire possit, esse videntur. Thouarsio debemus observasse: fructus ramis folis carentibus adíixos multo diutius intactos servari, quam si in ramis foliis onustis degerent; quod in his transpiratio major fiat ex tota alen superficie, SÉ yum um S 61. — 64. Fructis anatomia seu fabrica. S 61. Induvie-appendices. Fructuum. analysis maximi. momenti est in botanicà; itaque paulo magis illi quam aliis fructüs considerationibus hærere debemus. Vete- (1) Elém. I. p. B. 25. ( 88.) ribus, ante Czsalpinum vix cognita erat fructuum. fabrica ; Linnæus primus hac in re aliquid prestitit, sed recentiorum gloria erat hanc doctrinam longius producere ; et laboribus immortalibus Gaertneri, Richardi, Corréa de Serra, Candollii, Mirbelii, etc. hance doctrinam ad summum evexisse servatum fuit. In fructu distinguendæ sunt: 1° Focke fructuum (Corréa de Serra) è partibus floris persistentibus , fructumque concomitantibus orte, v. g. pseudopericarpia modo enuntiata. Que induviæ appendicum exteriorum pericarpii (Mirbel) partem formant ut: involucrum Castanee , Cu- pula quercus , Corona seu limbus calycis in apice fructus persistens, v. g. Pomum , Pyrus , Pappus Linn. (1), seu Corona pennacea pilo- saque, volitans in Carduo , Scorzonerd, etc. Cauda (Decand.) stylus persistens elongatus et mollis, v. g. Clema- tis, Geum, etc. 2» Appendices autem pericarpii proprie dicti seu Al (Linn. $786) membrane quibus disseminantur semina quibus adfiguntür, v. g. Ulmus, Pinus, Abies, etc. S 62. Pericarpium, valve, dissepimentum , loculamenta. Pericarpium (conceptaculum seminum Jungius et Medicus), est se- minum integumentum generale, aut sensu latissimo omne id in fructu quod semen non est (2); partibus tribus superpositis — minusve con- spicuis constat : (A.) Epicarpium (Richard) pars epidermidis plante, in fructu dis- tincta, e telà cellulari exteriori oriens. (B) Mesocarpium (Cassini), Sarcocarpium (Richard) inter epider- midem exteriorem et interiorem positum in Persicd, Pyro carnosum, in Cocos Nuciferé fibrosum, nullum fere im Graminibus Umbel- liferis, etc. (C.) Endocarpium (Richard) epidermis interior fructus quo loculi (1) Phil. Bot. $ 86. VI. (2) Decand. I. c. p. 411. § 558. N ^ f 1 ( 89 ) formantur. | Mirbelius’ dias tantum partes in pericarpio distinguit (1), Pannexternam seu epidermidem et mesocarpium , et Panninternam seu endocarpium ; Turpinus (2) existimat epicarpium esse foliorum ovarianorum epidermidem , aéris actione induratam et coloratam; me- socarpium tele cellulari foliorum vel corticis simile esse, et endocar- pium internum foliorum epidermidem, seu ligni in caule analogum; hoc fructuarium | lignum etiam veluti lignum proprie dictum stratis a mesocarpio libri instar depositis augetur, v. g. in Persicá et Coco Nuciferá. — Pericarpium vidimus unico vel pluribus constare foliis ovarianis ( Tur- pin) que Z^alvulc auctoribus sunt. Linea secundum quam inter se conjunguntur, Sutura dicitur. Valvule pericarpii fere semper maturo fructu separantur ; hoc est Dehiscentia, qus maxime varia est, mo- disque curiosis efficitur. Tot Valvulas numerant auctores quot post De- hiscentiam libere videntur partes; non omnino vera est tamen hac conventio; Suturarum enim numerus et dispositio sepe Valvulas adna- tas constare probant duabus aliis Valvulis numquam Dehiscentibus. In fructu notanda et distinguenda sunt Dissepimenta (Linn.) (3) aliis Lignum. integerrimum (Breyne), Distinctio (ejusdem), pericarpium dividentia in Loculamenta (Linn.) S. Loculos, Thecas (Brown); vario modo oriuntur Dissepimenta et Loculi, quod facile ex forma pericarpii, ex vasorum distributione, valvarum continuatione aut interruptione, ex Dehiscentid, etc. perspicitur. Tribus modis presertim oriuntur: 19 Walvularum marginibus in | pericarpium revolutis, v. g. Rhododendrum, Umbellifere. Duplexque casus hic adest. Loculamenta uzicá aut duabus Valyulis producuntur. Unus observatur in Umbelli iferis „ alter in Euphorbiá , Lilio, etc. pericarpia illa maturata sepe in Coccas separantur que aperiuntur vel clause remanent. Cocca est Loculamentum separatum. 2» Placente Dilatatione, v. g. Plantago, Crucifere , etc. 3e Aut Telá Cellulari, v. g. Chelidonium, Glaucium, Cassia, etc. (1) Elémens I. p. 527. : X2) L. c. p. 47, (5) Phil. Bot. $ 86. v. 12 ( 90 ) | nomine Pseudodissepimentorum veniunt.: Verticalia sunt sepissime Dissepimenta, raro horizontalia; completa vel incompleta sunt; a centro ad peripheriam radiantur, etc. HHF S 63. Placenta. Funiculus Umbilicalis. Placenta est pars fructus elevans semina, aut cui inseruntur (1): quoad situm ortumque differt; 2Zxiferum est vel Parietale ; Axiferum e basi fructus oritur, v. g. Primulaceae, Silene, etc. aut ex apice, v. g. Umbellifere ; Parietale si immediate Lateribus affixum est. Parietale marginale dicitur a Turpino si Valvularum marginibus intus involutis oriatur, v. g. Asclepias, Parietale Medivalve immediate e nervo medio Valvularum oriens, v. g. Lathrea, Parnassia, etc. functiones ejus vidimus alio loco, scilicet quod seminibus alimentum et principium feecundans transferat. Preterea seminis proprium fulcrum distinguendum est; non enim semper immediate placente inseruntur; Funiculus Um- bilicalis multis. appellatur, Richardo autem Podospermum ; pars est seminis haud essentialis quum plura illà careant; a Turpino cum Me- rithallis seu Internodiis Caulium comparatur. Vasa nutritia Trophospermi ad Embryonem per Hilum transmittit in 2Zcanthaoeis ; est Retinaculum (Decand.) semina Trophospermo afligens ; mirabili longitudine gaudet Funiculus in Magnoliis, ita ut semina extus pendeant; in for- mam S romani in Mimosis flectitur, etc. Hee sunt partes quibus fruc- tus maxime complicatus instruitur, preter semina, de quibus infra. Videamus nune varias fructuum species que ex combinatione , pro- portione et situ variarum partium modo enumeratarum oriuntur. F | S 64. Fructuum Species et Classificatio. Veteribus pauce sunt species fructuum definite, nedum methodice ö (1) Placenta (Linn.) Receptaculum Seminum (Necker), Spermophorus (Link.), Colum (Salisbury), Trophospermum (Richard), -— r E Sd EE EE eN (91) distribute fuerint. Primus Linneus hue lumen attulit; octo fructuum species tantum distinxit perspectui faciles , ltinibsque primùm bene concipiendas. Recentiores autem multo majorem specierum numerum agnoscunt; itaque quum numerus augeretur, illas methodice distribuere oportuit, idque tentaverunt varii botanici in hac parte versatissimi , Richard, Dervaux, Mirbel, Decandolle, et denique a ceteris plane diversam sed optimam et anatomiæ et physiologie convenientem , in praxi vero difficilem proposuit nuper Cl. Meyer prof. Gottingensis in Flora, oder Botanische Zeitung, 1820. p. 381 sq..(1). Dividuntur se- cundum regularitatem concentricam vel irregularitatem seu excentrici- tatem, seu secundum stylisci distributionem , sit venia verbo; et dein secundum nuditatem , libertatem subdividuntur. Alio fuisikinento nitun- tur divisiones a Gallis proposi; Dervaux fructus in Zutocarpicos seu omnino liberos, „Meterocarpicos seu Induviatos et Pseudocarpicos in quibus partes alie fructum constituere videntur, divisit. Eodem fere principio distinguuntur a Mirbelio (2) in Gymnocarpicos et Autocar- picos» Candollius vero (3) aliam promit, quam sequar ut pote genera- liorem facilioremque. Harum omnium specierum definitionem prebere longius esset; vide opera citata; enumerationem hie sufficere posse arbitror. i FRUCTUS; Signa: DC. Deçandolle. D. Dervanx. L. Linneus. M. Mirbel. R. Richard. I. Simplices unico ovario provenientes, y. g. Cerasus, etc. etc. A. Carcerulares (Mirbel), Pseudospermi (Decand.), unicum semen conti- nentes aut panca, spontaneè maturi numquam fere dehiscentes. Peri- carpium cum semine ita coheret ut unicum seminis integumentum esse videatur. — Fructus Gymnospermi (Hermann.) semina nuda (Linn.) 1. Cariopsis: (Richard), Cerio et Cerium, (M.) ex. gr. Gramina. (1) Versuch einer Eintheilung der Fruchthiillen nach allgemeinen Grundsätzen. (2) Elémens I. p. 390. sq. ~ , ) Théor. élóm. de Ia Botan. II. $ 556. ( 92) | 2. Achena (Necker), Achenium (R.), Akena (DC. fl. fr.), Ace- nium (Link.), Cypsela (M.), v. g. Composite. est . Nuda. 5 Ham verser Membranacea. e Pilosa. . Plumosa. Ramosa. 3. Polachena. R. Cremocarpium. M. Carpadelium. D. ex. Umbel- lifere. ; 4. Utriculus (Gaertner), Cystidium (Link.), Carcerule. Vit, M. v. g. Amaranthus. Est confusio synonymorum. 5. Scleranthum (Mznch.), Dyclosium. D. ex. gr. Mirabilis. 6. Samara (Gaert.), Pterides. M. Pteridium. D. ex. gr. Ulmus. 7. Glans. DC. ex. gr. Quercus. 8. Nucula nux autor. DC. ex. Corylus Avellana. — Ab hác distinguit. Dervaux. Xylodium. ex. Anacardium occidentale. Adde Carcerulus. D. ex. Tilia. Amphisarca. — Adansonia. digitata. B. Gynobasici. (DC.) Cenobion. (Mirb.) — Fructus loculis ( Erémes. M.) tantum inter se distantibus ut fructus separati videantur, C ynohasi communi tamen inseruntur, basique styli unici. 1. Sarcobasis. (DC. - D.) ex. Oehnane , Simaroubee - Castela.. 2. Mierobasis. (DC. - D.) Exostylus. (M. élém. ) e (M. Bull. de la soc. phil.) Ex. Labiatae Gymnosperme. Linn. eee I ad (Boerh.) C. Succulenti - Carnosi. Sarcocarpium molle, pulposum aut Carnosum. Semina pauca. Fr. indehiscentes ad maturitatem. I. Drupa. L. ex. Prunus. Cerasus , etc. tribus Drupacearum in Rosaceis. Caro. 1 Osciculus. Nucleus L. Pyrena-Putamen. 2. Nux. DC. Juglans. Amygdalus., (vix a precedente differt. ) 5. Nuculanium. R. 4. Pomum. - Melonida. R. Pyridion. M. Melonidium. D. (a) Proprie dictum. ex. gr. Malus. Pomifera. (b) Pyrenarius. ex. gr. Mespylus Germanica. . Balausta (officin.) Punica Granatum. . Pepo. L. Peyonida. R. Peponium , (Brotoro) ex. Cucurbitaceꝶ. Calybion.M. ; D oO ( 95 ) 7. Hesperidum D. Aurantium DC. Baccacorticata, ex. Citrus. 8. Bacca. Lin. ex. Ribes. Vitis, D. Capsulares. Dehiscentes - maturate sepine, Aphiagantes, sicci, multa semina includentes. ; 1. Folliculus. L. Conceptaculum. D. vele iade. 2. Camara, DC. Ranunculacee. 5. Hemigyrus. D. Proteacea. 4. Legumen. L. ex. Leguminose aut Diadelphia. Lin. Uniloculare - plerique. Biloculare - Astragalus. Diaphragmaticum - Cassia - Cathartocarpus. i Articulatum - (Zomentum) ex. Hippocrepis, Ornithopus. 5. Siliqua Tft. L. 1 (Mench.) Siliqua. Tf. ex. Crucifere | nidi spuria (id.) Silicula. L. 6. Pyxidium. (Ehrh.) Capsula Circumcisa. L. ex. gr. Anagallis. Amphora. Partes P e e a or : 7. Dieresilis. M. Synochorion. M. Sterigmum. D. ex. gr. Malvacee. 8. Regma. M. Elaterium, R. ex. gr. Euphorbiacee. 9. Dyplotegia. D. Capsula infera. L. ex. gr. Campanulacee , Orchide«. 10. Capsula. Refugium omnium que sub precedentibus militare non possunt. II. Multiplices. Etairionnaires. M.E. Chorionaires. M. Bull. Diversarum fructuum specierum enumeratarum conjunctiones offerentes. 1. Bifolliculus. M. Follicula. D. ex. gr. Apocynee. 2. Erythrostomum. D. Baccaularium. D. Asimina. D. v. g. Rubus. 5. Eterio. Mirb. Plopocarpium. Derv. ex. gr. Crassulew-Aconitum- m. Spiree, etc. 4. Cynorrhodon-Rosa. f 5. Polychorio. M. Polysecus.'D. Ranunculus Fragaria. III. “Aggregati. Pluribus ovariis constantes, pluribus floribus prove- venientes plus minusve approximate fructus peculiares Carpidia „vocantur. 1. Syncarpa, R. Sorosis. M. ex. gr. Morus. (94) 2. Ficus. DC. Sycone. M. ex. gr. Ficus. 3. Conus -Strobilus. ex. gr. Pinus. 4. Galbulus - Cupressus. ex. gr. Thuya. 5. Bacca impropria ex. gr. Juniperi. En 4o fructuum species distincte ex 8 Linnzi. Turpinus art, Pericarpe p. 47 et 199. de modis quibus folia ovariana varias species Pericarpiorum constituunt, sat ingeniosas explicationes præbet, has con- sulere non inutile erit (1). . ‘ . CAPUT TERTIUM. SEMINA. § 65 — 74. Sectio prima. § 65. — 66. Seminis |. definitio , ortus , | situs. Functiones in genere. S 65. Semen est pars fructus essentialis yegetationem, propagatio- nemque terminans, embryonem continens (2). Productis seminibus ces- sat vegetatio annua; ex illis terra unde nuditatem operiat, ex illis campi fecunditatem postulant, Quis, nisi experientià millies demon- stratum esset, sub seminis quod persepe tenuitate oculos fugit tunica vegetabilis novi partes latere credere possit? Fructificationis partium ortum et functionem vidimus; finis est communis, propagatio scilicet speciei. In flore efformato sunt semina preeunte feecundatione; in fructu (1) Omnino legi merentur de affinitate fructuum , uniusque in alterum transitionis modo a naturà forte adhibito, Cl. Willbrand observationes in flora, oder Botan. Zeit. 1819. p. 353 sq. ` (2) Semen pars decidua novi rudimentum pollinis irrigatione vivificatum (Phil. Bot. $ 86.) Semen novum vegetabilis rudimentum humore rigatum vesicà tunicatum. ( Ibid. $ 88. ) (95) evoluta sunt, formam fabricamque functionis future necessarias obti- nuerunt. Formatus est embryo; illum servant semina, vitam suspendunt , donec a plantà matre sponte secedens in terram deponatur, (disseminatio), ibi fermentationem quamdam subit plantamque matri similem repro- ducit ( germinatio ). Nobis itaque semen considerandum superest qua ; disseminatum et germinans. g 66. De differentia gemmarum et seminum nunc enh ex- clamaverunt Sprengelius (1) aliique. Id autem merito dici posse non arbitror. Equidem in ectioribus organismis semina vera nondum iisdem notis ac perfectiorum semina distincta inventa sunt; gemmis et speciatim bulbillis potius accedunt quam seminibus; etenim. absque embryone non datur semen. Quod perfectiora attinet, in Phanerogamieis tamen neminem de semine aut gemma sibi oblatà incertum esse posse arbitror. Essentialiter gemmas a seminibus differre non. credo, quum utraque, et de bulbillis presertim hec intelligo, nove plante rudimentum contineant, et illam propagare peii: sed illas situs distinguit, modus- que formationi previus. Turpinus (I. c.) semina, embryones liberos cum Thouarsio vocavit , quod a planta matre naturaliter secedunt. Nec tamen sufficit illa dis- tinctio. Partes enim vegetabiles, quae propagationi inservire possunt, et que ordinario tamen plante matri: affixæ remanent, quandoque et quidem ultro separari possunt. Sed im illo casu dici posset: dividitur planta et separatur, dum ‘semen novum sit productum vegetationis. Sed semina ex planta divisione orta esse anne diei potest? Est quidem separatio partium novum individuum formantium. Aliam proposuerunt distinctionem : quod scilieet semen in cavitate occurrat, corpusculumque animatum includat. Hoc in genere verum sed id et de bulbillis respectu. secundi momenti- dici potest. Definitio itaque seminis generaliter vera ut illud a ceteris partibus distinguat, nulla dari potest; quamquam tamen uti modo dieten nemo in praxi dubius hzrere possit. (Cf. et art. Gemma.) Seminis functio- (1) Cesalpinus Gemmas a senibus differre tantum: arbitratur ut fetum vivum ab ovo. (Sprengel, hist. rei herbarie I. p. 423. ) ( 96 ) nes modo enumeravimus ; de functionibus partium semina constituentium deinde agemus. í i eut Quam prestantissimum in vegetatione locum teneant semina; quot et quanta ad Physiologiam evenirent commoda ex perfectiori seminis partium notitià elucet; forsan hac cognitâ, unde forme vegetabilium tam varie proveniant explicari posset; sed quam multa nobis adhuc de hisce desideranda sunt. Relictis, que homini cognoscere non datum est, nec forte unquam dabitur, observatorum qui maxima sagacitate pollue- runt detecta exponere satis erit. Preterea seminum fabricam in methodi naturalis studio noscere interest; hujus ignorantià caracteres. intelligi non possunt. Recentioribus solum temporibus seminum fabrica exculta est. Ante Linnzum , Grewius quidem et Malpighius , viri in Physiologià et Anatomià Plantarum celeberrimi, illarumque conditores, scintillas quasdam sed vagas, propter vegetabilis partium cum partibus animalium nimiam comparationem emiserant. Botanicis autem hujus ævi immor- talibus Gaertnero, Jussieuo, Richardo, Candollio, Mirbelio, etc. illius anatomiam quasi omnino perfectam debemus. Í Sectio secunda. S 67. — 74. Seminum Fabrica. 1514400 S 67. Semina formâ maxime inter se differunt: sunt globosa, cubica, discoidea, etc. (1) superficie levigata, striata, hispida, etc. (2). Videamus partes quibus semen maxime complicatum, id est, quam pluribus par- libus constans componitur, ut ex his facile seminum, quibus partes quzdam desunt, notitia eruatur. Semen in partes duas optime distiugui- tur, tunicas nempe seminales et nucleum. Tunice seminales sunt partes ille, quibus involvitur nucleus e perispermo et embryone, aut embryone solo oriens. Tunice seminales sunt Mirbelio teste auxiliares vel pro- prie. Tunice seminis auxiliares coniferarum cupulam, drupacearum nuculum, perianthium quorumdam, etc. semina concomitantia; illas vero non semper a propriis distinguere datum est, sed ex precedenti (1) Cf. Mirbel élém. t. II. p. 589. sq. (2) L. e. pi 353. | (92. )) statu. facile separantur; etenim cupulze in flore ante semen formate erant, functionesque determinatas agebant. Tunice autem proprie cum semine sunt efformate , uli vidimus. Tunicas auxiliares et proprias conjungit. Arillus, de — pauca: aen post, tunicas proprias, dein nucleum — N ee ele eee n d Arillus. Arillus tunica propria exterior seminis sponte secedens ay definitioni etsi admodum vage, nullam aliam meliorem n ie n sum. Nullo enim certo caractere gaudet Arillus; formå, substantia, tex- turd, magnitudine, proportione variat. Quod illum adhuc melius desi- gnat est spontanea a semine separatio. Turpino enim teste (2) seminis Hilo solummodo adheeret ; illum omnino vel partim solummodo tegit. Arilli exempla petas in Evonimo, in Myristice aromatica seu nucis nioschate parte, quam macis vocant, in Coffed Arabicd, etc. “Sunt qui Arillum funieuli vel trophospermi expansionem esse dicant, et hi sunt foliacei systematis auctores: Quomodo autem hoc —Ó Si funiculus expansus esse dicatur Arillus, seminis alia integumenta ` quare sic non appellarentar? Ortus: itaque dubius est adhuc; functione non differt i a ceteris’ seminum en dn Osalide cen semina” propellit. Sij : „ S 69. Tunica (Tpi); ; Tunic propric (Mebel) rip (Richard, analyse du fruit); Epispermum (Richard postea); Spermo- dermis (Decundolle) vulgo'cuticula seminum est nuclei integumentum ; modo omnino deficit, quod raro tamen; partibus tribus constat Spermo- dermis plus minusve ia ania que amen non semper in omnibus seminibus adsunt (3). ! (A.) Prima seu exterior est Testa rogis Lorica (Mirbel) Cu- ticula sepe levigata; squamiformis, textur tamen differens in variis plantis; seminis est exterior tunica ; prima, si defuerit — secunda, (1) Phil. Bot. $ 86. * (2) Iconographie, pag. 46. (3) Decandolle, th. élém. ed. 2. II, 455 : 1 ( 98) si hic adfuerit. Sacculum absque valvis aut suturis repræsentat, humido tamen facile pervium | fructus epicarpio respondet; qua facultate in germinatione multum prodest. Neque tamen omnibus casibus a nuculo distingui potest lorica; imo etiam inter tunicam internam. et loricam distinctio sepe diflicilis vel nulla. Questio dein oritur. an unica vel duplex adsit tunica; si duplex exterior semper erit lorica. (B.) Sarcodermis (Decandolle I. c.) cum loricâ confusus ab aucto- ribus nec tamen semper existit; quandoque parenchyma est valde apparens, v. g. Iris ſœlidissima, unde fungosa vel baccata dicuntur semina; vasa sub umbilico degentia accipit, fructus mesocarpio respondet. (C.) Endopleura (Decandolle I. ); Tunica interior (Gaertner); Hiloſerus, Tegmen (Mirbel, éléments I. 49.) Pellicula Sarcodermi adhærens nec facile separanda; Spermodermidis faciem internam undique operiens; humido. non pervia, fructus endocarpio comparari potest. Ab omnibus tunicis distinguitur. ex Mirbelio quod funiculi extremitatem excipiat. Numquam deest nisi omnino tunicis priventur semina; etenim si una adsit tunica funiculum excipiens extremum, nucleumque imme- diate involvens evidenter tegmen adest. Si deficiat lorica, tegmen sape tenuitate distinguitur, modo albidum, modo coloratum est. Idem valet si lorica a tegmine. sit separata. Sepius tamen inter se confunduntur et coherent ita ut facies externa lorica, interna tegmen esse debeat. Nulla difficultas nec ambiguitas adest, si dus tunicæ era adfuerint, ut in Ricino, Nymphed, etc. § 70. In Spermodermide varie partes sunt observande : 1o Hilus , Hilum (Linnæus); Spilus (Richard pro graminibus) ; Cica- tricula , Umbilicus vel Fenestra cicatrix externa seminis ab ejusdem | adhæsione in fructu (1) magnitudine variat, aliquando punctum mini- mum, e vasorum seminis nutritiorum cicatriculà ortum simulat. In Hilo disüncta sunt duo punctula plus minusye conspicua. (A.) Omphalodium (Turpin) (2). In cicatricis centro collocatum vasorum. nutritiorum introductionem indicat, in plerisque adest semini- bus. Umbilicus nutritius ab eodem vocatur. (1) Phil. Bot. $ 86. (2) Annales du Muséum, cah. 39. P. 200. e A ( 99 ) (B.) Micropyla (Turpin J. c.) in omnibus non adest seminibus. Uti punctulum in superficie loricee quam perforat videtur. Sub hili margine collocatum embryonis radicule oppositum est ex sententià Turpini. Grewio jam foramen. erat (1). Geoffroi illud indicavit et cum Turpino pro pollinis introductione. per vasa seminalia adesse putavit ( Chordam pistillarem Corréa ). Sed præpostere id fieri patet tum ex absentià foraminuli in plurimis seminibus, tum a pollinis tenuitate, quod tam — fora- mine non eget. .. TT «oy artt 2» In quibusdam Satan neee Pet ure vel coriacea , ex contextu orta Arillo affinis. Cordiformis est in ihnen Leguminosis, cristata in Chelidoneo, etc. 3» Preterea adest etiam excrescentia gehe non longe ab Hilo distans Embryotegium (Gaertner); Operculum (Mirbel); v. g. Com- melina, Asparagus, etc. Radicule respondet, in gorminationa em- bryonem transmittit. … Funiculi vasa per Hilum ape ai quandoque inter tunicas elongan- tur Prostipumque ( Mirbelii) efformant, seu /asiductum (Richard), partibus duabus constat ille vasorum fasciculus Raphe (Gaertner ) et Chalaza (Gaertner). Raphe est pars prostypo Hilo proxima; sepe fila- menta. plura quasi picta repræsentat, Chalaza seu Umbilicus internus est Raphes extremitas tunice interne expressa funiculique umbilicalis intro- ductionis locus. Sub cicatriculà externa sepe collocatur Chalaza , quan- doque satis distat, spatiumque intermedium Raphe dictum est. Nec semper adest prostypum. in-omnibus seminibus. Dubia quaedam movet Turpinus (I. c.), an funiculus umbilicalis prolongatus sit prostypum uti eredunt plerique Botanici ? An vasiductus ultimus sit caulis articulus vel merithal- lus? Ipsi vera videtur posterior sententia et id necessario e systemate foliorum sequi debet. . Ipsi Chalaza est seminis rudimentum et prosty- pum est ultimus. vegetationis actus, quod illi demonstrandum. relinquo. Si lorica defuerit, in superficie tegminis conspicitur vasiductus, v. g. in Zabiatis. Seminum tunicas quoad situm fabricamque exposuimus. Pauca nunc de (1) Decandolle 1. c. ( 100 ) ortu et functionibus in genere. Cum de evolutione ovulorum agebatur, ' tunicarum ortum enuntiavimus. Turpini vero sententia est et aliorum qui semen pro gemma vel pro ramo terminato tenent: tunicas semi-- nales ex ultimo vegetabilis folio undique coheerente nodi vitalis ultimi, embryonis conceptaculi , marginem ` limitante et involvente oriri credit. Hee solum de tunicis propriis; alius est uti vidimus auxiliarium ortus. "Tunicarum functiones evidenter cuique ostenduntur; semina post matu- ritatem concomitantur embryonem .contra nimiam siccitatem ‘et humo- rem, duritie vel armis quandoque animalia granivora arcent, dissemi- nationi etiam . favent; dum tempore germinationis humidum ‘absorbent, transpirant, embryonemque quasi suscitant. | Nucleus. & 71 — ti % S 71. pipeta vaag et embryo in: — Sub tegmine jacet nucleus, sepe embryone solo constans et sæpitis embryone et perispermo seu endospermo. Pars est seminis essentialis post embryonem. Nulla semina absque nucleo, sed absque tunicis dantur et tunc Hilum fert nucleus tunicisque auxiliaribus involvitur. Ante fecundationem ovula liquore. pulposo nucleum constituente scatent , quem Malpighius Chorion nominavit, propter animalium analogiam ; post fæcundationem vero alter liquor preecipitatur (AHmmnios Malpighii) in quo natat embryo, ejusque alimento inservit; post in feculam illius pars concrescit Perispermumque efformat, quod in germimatione liquorum (Witellum Gaertner) præbet animalium Vitello comparatum , vie ara nemque propria substantia eo tempore alit. (A.) Perispermum :cujus functiones et ortum modo diximus variis venit nominibus, Albumen (Grew. et Gaertner); Secundine interne ( Malpighi); Medulla seminis (Jungius); Perispermum (Jussieu) ; Endospermum ( Richard) (1). (1) Melius Eudospermum dicitur quam Perispermum, sed cum: Nad denominatio maxime usitata sit, Perispermum pro Endospermo dicere mihi accidet, aut vice versa. Ne perispermum Juss. cum Perispermo Richard seu Epispermo confundatur. „0 In nucleo Perispermum seu Endospermum dicitur quiequid non est embryo, numquam illi coharens, neque cum illo communicans. Ejus con- sistentia maxime varia est nec generatim definiri potest; feculaceum , fa- rinaceum in graminibus quo hominum nutritioni inserviunt, corneum in Coffea et ceteris Rubiaceis , quasi lignosum in Padmis ; amilaceum, oleagi- nosum , carnosum, coriaceum; translucidum , etc. Nec ubique reperitur, constanter tamen in pluribus familiis adest et eâdem structurá , eodem situ quoad embryonem semper gaudet; modo centrale est et dicte tectum, v. g. Cuscuta, Lecythis, modo periphericum, uti in plerisque, modo. unilaterale, v. g. gramina, etc. natura chemica post maturitatem in germinatione mutatur; semper antea aqua insolubilis, tunc eâdem solvitur. Perispermo separato, qua examinanda supersunt, in omnibus occur- runt plantarum seminibus; exceptis tamen cryptogamicis quorum tenui- tatis causâ embryonis veri presentia non est demonstrata. (B.) Embryo, Corculum ( Cesalpin., Linnæus, etc.) ; Cor Seminis (Jungius) , cujus formationi et conservationi contribuunt omnes vegeta- bilis partes, in omnibus seminibus fecundis presertim adest , noyæ plantze primordium est, (1) partium evolutio solummodo deest. Multi crediderunt inter quos summus Linneus embryonem nonnisi fecundatione formari posse et germinare (2), Sed universaliter non veram esse hanc.senten- tiam patet tum ex cryptogamicis, tum ex Spalanzani experimentis in Cannabi ſumind, et Henschelii in sexum. plantarum observationibus , de quarum tamen certitudine dubito. Sed generatim et in omnibus fere phanerogamicis facundatione eget, non solum ut efformetur sed ut vis Vitalis dosin germinando sufficientem. obtineat. Embryonis ortûs tempus rite nondum determinatum est, ex Turpini sententià. Verisimile est psi uti embryonem fixum. seu gemmam immediate a matre oriri, per (i) Coreulum nove plante rudimentum intra semen. Phil. Bót. $ 86, 6. Seminis essentia consistit in corculo quod Cotyledoni adnectitur et ab eodem involvitur dum tunicà propria ante vestitur. Ibid. $ 88. (2) Ovum non fecundatum germinare negat omnis experientia, adeoque et ova vegetabi- dium. Phil. Bot. $ 138. et sponsalia plant. ( 102 ) illam vivere, et ab illà separari statim ac fluidum fæcundans in vasculo ovulari acceperit, (quod numquam ipse vidit, et quod magis absurdum videbitur, quum auctor infra omnem feecundationem reneget) tunc in novo illo statu, quem secundam corporum organicorum vitam nominat, in gestatione scilicet: alimentum ex fluido Endospermio circumposito haurire et sic primo statu separatam vivendi rationem in germinatione quà tertiam vitam inceperit quasi experiri, credit. Relinquamus tamen has de formatione hypotheses, ut de plantarum partibus agamus que in em- bryone corpus lignosum et parenchymatosum præbent (Dupetit-Thouars ) ac nobis absurdum Maupertuisii systema in memoriam reyocant. Seire sufficiet embryonem jam formatum ad statum perfectissimum in semine pervenisse. Sunt omnes plus minusve verosimiles nullumque scientiz commodum afferentes theorize. Functio nobis nota est passiva qua vita suspenditur ut iterum. in germinatione accendatur. Videamus igitur cum partibus circumpositis relationes fabricamque intimam | generalem et singulorum in vegetabilium dycotyledonum et monocotyledonum classe. » S 72. Embryonis situs et fabrica generalis. Embryonis situs quoad Endospermum nobis notus est; quoad Hilum ejus situs generalis, neque quoad Pericarpium, nobis inquirendus. Ra- diculam Hilo occurrere in plerisque vidimus. Distat autem in Com- meliná , Tradescantid , _Asparago, etc. Directe opposita seu inversa est in Acantho Sterculeá Balanghas , etc. Turpinus , Candolliusque , (1. c.) radiculam semper insertionem versus spectare contendunt, ideoque si contrarium locum habere videatur, duplici tunicà instrui semen inter quas prostypum subrepit, Hilo seu Ompholodio interiori terminatum, versus quod dirigitur rostellum. Unde Umbilici externi et interni distinctio. certam præstantiam obtinet. Basis seminis est Hi- lus; formå , directione situque variat embryo quoad Hilum; terminisque lechnicis designati sunt varii situs. Embryo a perispermo separatus in partes duas facile distingui potest, in Plantulam seu recentiorum "ry ( 105 ) Blastema ; verum fitum vegetabilem et corpus co£yledoneum , sive in axim et appendices quz systemata axiferum et apendiculare effor- mabunt. Blastema | partibus. duabus distinctum | radicula et plumula basi communi seu collo conjunctis systema terrestre vel inferius. et aéreum vel superius repreesentantibus constat. Nobis separatim hisce de partibus discendum et primum de cotyledo- nibus. Generatim. unico gaudent semina embryone , excipiuntur tamen Viscum, Loranthus, Rhizophora Mangle , qus pluribus qun į seminaque kan multilocularia babent. S 73. Corpus cotyledoneum. Unico vel pluribus lobis seu cotyledonibus efformatur, unde embryo- nes in bilobos et unilobos seu dicotyledones et monocotyledones di- viduntur. Paulo post de veritate et naturá hujus distinctionis dicemus. Lobi ( Grew. ) valve seminum ( Jungius), cotyledones ( Linnzus ) sunt apendices plus minusve carnosi secundum nuclei fabricam inversam e collo orientes; ; (1) sunt prima seminis folia ( Protophylla Dupetit-Thouars), a Theophrasto jam bene a ceteris distincta. E vitello ovi provenire illos credidit Linnaeus ex analogià cum animalium cotyledonibus. Functiones prasertim gerunt in germinatione ubi plante tenere succum p amen alimento prebent de quo tunc sermo erit. In cotyledonibus micros- copio armati observatores lineamenta vascularia tenuissima e nodo vitali orientia, radiculam plumulamque adeuntia conspexerunt, que Grevius Radices: seminales „ Carolus Bonnet Jasa mammalia nominabat. Preter cotyledones in semine quandoque adsunt folia alia que primor- dialia dicta sunt. Si oppositi sunt cotyledones, quod in plerisque dico- tyledonibus accidit, junctionis nodus Synzygia a Richardo nominatur. Cotyledonum numerus Casalpino primo ideam divisionis vegetabilium primarie suscitavit; apud Jussieuum, perfecta est illa divisio, omnibusque vegetationis caracteribus postea confirmata est. Ne tamen denominationes (1) Cotyledon, corpus laterale seminis, Bibulum, Caducum: Linneus, Phil. Bot. $. 86, VI. ( 104 ) stricto sensu sumamus cavendum est. Plante enim quaedam monoco- tyledones, v. g. Lolium, Triticum, Asparagus, etc. ex Mirbelio sunt dicotyledones cotyledonibus alternis, quorum unus alteri superpo- nitur, Lobulusque dictus est. Et hic ut in aliis casibus. sequentibus , "m numero cotyledonum classem: deserentes ibi aliis caracteribus ve- getationis retinentur. Sic, v. g. in dicotyledonibus reponuntur Cuscuta, Lecythis , cotyledonibus carentes; Ranunculi quidam et Cacti, Fuma- ria bulbosa, Cyclamen, Tropeolum , Rhizophora unico gaudentes ; alia vegetabilia plusquam duobus instruuntur, v. g. Conifer inter quas Cupressus Pendula 3, Pinus Inops 4, Schubertia Disticha (Mirbel) 6 Pinus Maritima 7, Pinus Strobus 8, Pinus Picea 12, sepissime habent; et in aliis familiis Peratophyllum Demersum 4, Cycadee inter monocotyledones 2 habent cotyledones. § 74. Blastema. ye. Si radicule plumulæque basis communis et continua est, in quibusdam facile apparet, formaque varia in variis speciebus gandet. Ceterum ante germinationem Colli limites rite definiri nequeunt. Radicula (Gaertner), Rostellum (Linnæus) est rudimentum mel (1); sepe simplex est, quandoque tamen in mammillas divisa, v. g. in. gra- minibus ubi tres et plures reperiuntur, modo nuda et ikate est, modo obtecta quod. primus indicavit Malpighius, a Mirbelio Coleo—Rhiza no- minata tunicata. Eodem auctore, Coleo-Rhiza cortex radicula mamilla- rum est sponte secedens, magis minusve crassa; seepe hoc in casu radicula et Coleo-Rhiza distinctee nisi in germinatione non videntur; valde con- spicua est Coleo-Rhiza in graminibus aliisque. Immerito vegetabilia phanerogamica ex defectu vel præsentia Coleo-Rhize dividi posse quidam existimaverunt, quum in affinibus et in eâdem familia naturali alia Coleo-Rhizà gaudeant, alia careant. (1) Rostellum pars ¢orculi simplex. descendens. Phil. Bot. $ 86, VI. rd — — den a = ee ee ( 105 ) Plumula est pars embryonis ‚ rudimentum trunci, elevans coty- ledones (1). Partes duæ in Plumulà cum Richardo distinguende sunt, qu tamen in omnibus haud occurrunt, Cauliculus (Richard) seu pars Plumule cotyledones adnectens, et Gemmu/a (Richard), pars Plumule N cotyledonibus superior primum gemme in plantulâ rudimentum foliis applicatis compositum. Sepe gemmula sola observatur, aliquando etiam Plumula ante germinationem non distincta conspicitur. Veluti radicula nuda est Plumula in plerisque, aut cavitate cotyledonis illi vaginam constituente tegitur, quae nomine Coleophylli primo apud Mirbelium venit, dein Coleoptila ab ipso vocata est (2). In liliaceis bene observari potest. In graminibus Plumula folio exteriori primordiali ob extinctorii formam Pileolo vocato tegitur. Plumulæ radiculeque directio opposita est, uti vidimus; quovis situ vertantur semina, semper Radicula terram, Plumula ccelum petit. Ni adesset nature hzc "aliii precautio, quot semina non evolverentur quia situm convenientem non obtinerent! Hujus directionis constantia variis probatur experientiis. Cl. Duhamel tubis terra impletis semina fere ejusdem diametri imposuit, ita ut radi- cule celum, Plumule terram spectarent; modo glandem , modo fabam adhibuit et alia. Radicula Plumuleque sese evolverunt ; quum autem neque descendere neque ascendere pro tendentià naturali possent, spi- raliter utraque sese convertit. Illam magis adhuc probant Cl. Hunteri ex- perimenta Fabá centro vasis motu continuo centrifugo agitati repositá , cujus radicula axim petiit, et Cl. Knight qui Fabas quas rote per aquam agitate alligaverat, observavit radiculas suas versus centrum rote extendentes, Plumulas vero colum seu circumferentiam diver- . gendo petentes. Sufliciant hec de semine, nobis embryonis evolutionem “examinare superest; antea. tamen modos quibus in locis opportunis col- locatur, seu disseminationem, examinemus. (1) Plumula pars corculi sqamosa ascendens. Phil. Bot. § 86.. VI. (2) Elém. I. 157. bili. 14 ( 106 ) CAPUT QUARTUM. DISSEMIN_ATIO. S 75. Frustra tot cautelas, tot varias rationes ad embryonis forma- tionem et conservationem profuderit natura, nisi formatus ille in ger- minatione officio suo fungeretur, qua tamen a disseminatione pendet. Jucundissima est sane aniniumque ad creatorem. attollens modorum quibus stirpium eternam. multiplicationem. confirmat natura , contempla- tio. Nil lectione dignius, quam docte de illà materia dissertationes, quas Linnæus , ejusque discipuli conseripserunt, Summus ille vir naturam in omnibus viis suis sequebatur. Eodem studio, eodem ardore discipulos incitabat (1). i In animalibus amor progenituræ; quo illam a periculis amovent, ejus inopiz subveniunt, quo viribus, animo , doloque illam tuentur , stirpium propagationem confirmat. Plante: autem sensibilitate haud præditæ cum. sint, an ideo sterilitate afficerentur? Minime: quotannis vegetabilia pro- pagantur. Et examinande sunt itaque nobis rationes a natura adhi- bite. Seminum numerus fere incredibilis est: in Papavere 32,000 se mina Rayus; in Nicotiana 360,000; in Ulmo Dodartius 529,000 nu- meraverunt (2); sed ne vegetabilia illa feecundissima omnium putetis ; Begonia, Vanilla aromatic, Filicum præsertim exoticarum semi- num numerus imaginationem superat; sunt semina facultate germinativâ, modo in sicco et frigido reponantur, longissime gaudentia; v. g. Pha- seolus qui ex herbario Tournefortii extractus, experiente Gerardino (1) Cf. dissertationes: economia nature (Am. Acad. v. I.) — Politia nature. Ibid. — Oratio de telluris habitabilis incremento, Gilibert I. c. v. II. — Colonie Plantarum, Gilibert l. c. II. — Ph. Bot. $ 132. (2) Mémoires pour servir à l'histoire des plantes, pag. 85. OUTRE ECC ERR ( 107 ) germinavit. Hordeum post 140 annos, teste Home et Grana tritici post longum temporis intervallum; alia autem citissime illam amit tunt, v. g. Coffea, Thea, Dictamnus, etc. et generatim oleo re- pleta semina. Alia etiam vetustiora facilius quam recentiora germinant , v. g. Cucumis, Olerum semina ,. etc. quod jam ab Aristotele anno- tatum. fuit (1). Animalia quidem granivora sunt; numerosiora autem dantur semina quam ut omnia devorari possint, Plura ab animalium dente servantur spinis aut duritie tunicarum, ideoque saepe velleribus aut pilis adherentia cum illis peregrinantur; alia sunt autem disseminationi quam maxime faventia animalia: v. g. Seiurus, Loxia recurvirostris, pini semina percussione strobulorum dispergunt; Corvi, Mures, Marmotte, Glires semina fruc- tusque in loca solitaria transferunt, ibi acervos sæpe postea amissos col- ligunt, unde verno tempore germinant semina, Alia terram arare so- lentia, v. g. Apri terre semina feliciter seepe committunt. Semina. devorant Aves, illaque facultate germinativa adhuc ape sepius cum excrementis deponunt, v. g. Visci semina, pappo destituta terre commissa non germinant, a Turdis vero adsumta, cum illorum excrementis miscentur, et propagantur. Phytolaccae decandre ad imos Pyrenæorum valles ex agro Burdigallensi translata. semina. ab avibus devorata ; Myristicarum in insulis Hollandia submissis depopulatio reparata, quum monopolio frui vellent, avium in disseminatione in- fluxam probant. Imo quis ignoret. Crategi Oxyacanthe semina Nu- mide Meleagridi afferri ut calore animali citius terra commissa germi- nent? A Mammalibus herbivoris non digesta semina in pratis germinant; ' Equis enim infectantur prata. Heec juvantibus animalibus efficiuntur; si plante tamen fabricam res- piciamus , non minores disseminationis rationes inveniemus. Sape ex ipsà suà naturà longissima itinera facere possunt; quis compositarum seminibus pappo levissimo coronatis limites avolationis tradere possit? Has plantas longissime lateque disseminari omnibus notum est, et Linnæo auctore „Erigeron canadense in muris nostris et fere per totam Europam (1) Probl. 20 n° 17. ex Spreng. his. rei herb. v. I. ( 108 ) crescens ex Americà pappo juvante maria transisse creditur. Quis Umi; Pini, Aceris, Fraxini semina alata, velis quasi predita, ventis tur- bidis: agitata sequi posset? Alia et biken cryptogamarum. semina: tenuitate extrema gaudent. Quale antrum Muscis clausum unquam fuit? Alia tunicis durissimis ligneis instructa fluvii ad maria vehunt. Sic ad Norwegiz littora Americani fructus, v. g. Cocos nucifera » Anacar- dium occidentale, Mimosa scandens , legumine 2 metris longo, etc. appulerunt. Lodoicea sechellarum (1), vulgo Cocos di Maldiva , oras Malabaricas 400 leucis a patrià distantes assequitur. Hi sepe oecurren- tes nautici ut ita dicam fructus, hominibus insulas designaverunt, et Cl. Columbus in Americam tendens hisce indicibus se non procul a terra, quam detexit, esse cognovit. Aliunde Pericarpia elastice et subito dehis- centia procul. semina ejiciunt, v. g. Impatiens noli tangere , unde nomen; J. Balsamina , Momordica elaterium, Hura crepitans, ec. Modo dicta sufficiunt ut nature rationum variarum quibus vegetationem ubique transferre conatur, ideam concipiamus. Hisce addità fecunditate, si progerminarent omnia semina, post aliquot generationes nec multos annos tota vegetabilibus operiretur terra. Pleraque autem in situ oppor- tuno non collocantur; et ab animalibus granivoris multa devorantur. Ordo nature sapientissimus quo ex aliquot individuorum morte mul- torum vita oritur. Nec silentio preterire possum nature illud insigne erga hominem beneficium quod utilissima vegetabilia, v. g. Cerealia, fecundiora sint, facilius propagentur et colantur hominemque ubique concomitentur, dum aliunde plante quzdam hospitales nec utiles ta- men, illum «usque ad cacumina montium sequantur. Nulla enim regio fere datur, ubi non sint cerealia exculta planteque in genere citato peculiares. Ex hisce distantiam, montium juga, flumina, maria, semi- num migrationi leviora esse impedimenta colligitur ; Clima solum vege- tabilium dispersioni limites, quas certis speciebus transgredi non licet , dare potest. Forsan tamen tempus veniet, quo ejusdem zone iso- thermee vegetabilia per omnem illam zonam oninia communia evenient; hoc maximum sane pulcherrimumque industriæ humane: monumentum (1) Labilard , annales du muséum, v. 9. ; Sia 199). erit; quod jam cultura melius. intellecta erigere incepit; neque tamen sub tropicis polaria vegetabilia, nec tropica sub polis crescere posse spe- randum. est. Hic natura omnes hominum conatus superat. Nec eadem species a polo uno ad alterüm propagántur; climatis enim intermedii calor nimius vel minor obstat. Huic autem migrationi favere possumus, quod testantur, Eucalyptus, Metrosideros , Casuarina, etc. nove: Hol- landiz proventus , apud nos uli, illiusque horti oleribus atboti- boone Europeis repleti. ' Vegetationem annuam terminat disseminatio; arborum cecidere folia, herbarum élementa separantur, terreque redduntur. Terra autem que in #ternum ornamentis suis privata videtur, sinu fovet copiam innume- ram germinum, verni temporis calorem lenem. et humiditatem ut evol- vantur exspectantium. Tandem felix illud et exspectatum tempus eve- nit, vita faces, haud extinguende, rürsus accenduntur et ex germi- natione oritur ` Prima nove vite periodus. "ico CAPUT QUINTUM. GERMINATIO. § 76 — 77. S 76. Germinationis cause. Embryoni nil amplius: deest, ut plantam perfectam constituat quam evolutio partium quie a germinatione incipit (1). Quibus e conditionibus pendeat, quibus acceleretur'germinatio, post phenomena tum organica tum chemica, que subeunt semina, videamus. {t} Sie definitàr a Liunwo : germinatio est tempus quo semina terre mandata eadem exclu- duntur in cotyledonum proventum. Phil. Bot. § 335. C 110 ) Conditio generalissima’ est ut semina terre, in qti continentur aqua; calor et aér len i germinationis agentia, mandata sint. Semina enim excipit, nec propria virtute alit terra sed fluidis modo enumeratis. - Aqua tunicis seminalibus absorbetur, illas tumefacit et ad rupturam disponit; Embryonis contextum penetrat , viamque substantiis: nutritiis parat. Qua substantize statu fluidi elastici non gaudentes; plantam intrare vasaque percurrere non possunt, nisi mediánte aquá. quibus solvuntur. Imo ipsa aqua preecipuum vegetationis alimentum fit, elementis separatis cum carbonio connubium ineuntibus, et plante principia immediata presertim in germinatione illa embryonis convenientia formantibus. Modice tamen administrari debet seminibus germinantibus, imprimis terrestribus et in sieco viventibus; alis maxime nocet; semina aque pure immersa putrescunt omnia nisi vegetabilia sint aquatica; in qui- bus nonnulla adsunt, superficie natantia tempore germinationis , v. g. Lemna, Salvinia (Micheli); Calor modice administratus organi- corum vires stimulat; certo quodam caloris gradu proprio eget quavis species ut cito et complete evolvatur; sie, v. g. horticultoribus notum est ex Physiologià tropica vegetabilia in caldariis nostris altiorem. gra- dum petere quam indigena, quibus solus terre calor verno tempore sufficit. Ne superent 45 — 50° caloris gradus administrali; organa enim lederentur; ne contra ad gradum O0 deducantur, principium enim vi- tale suspenderetur, ideoque leni verni temporis calore pleraque germi- nant semina. - Omnibus vite temporibus aër non minus plantis quam animalibus necessarius est: semina in antlia pneumaticà reposita non germinant etsi ab Humbergio exceptiones citentur; sed a Th. de Saussure, qui pul- cherrima de germinatione ut Chemista et Physicus docuit, multasque experientias instituit, probatum est hasce anomalias ex observationibus incompletis aut inexactis experientiis oriri. De aéris in germinatione inflaxu questiones proponi possunt plures, an aér atmosphericus qua talis ger- minum evolutioni prosit? Aut an unico solummodo. gazorum constituen- tium oxigenii, azoti, acidi carbonici, aut duobus simul vel separatim agentibus hee tribui debeat ? Quaestiones ille penitus sunt examinate , Saussuriusque demonstravit: 19 semina in azoto aut acido carbonico puro C rn ) non germinare; 2» in oxigenio puro quidem germinare et citissime sed brevi perire plantulas; 3° magis plantule oxygenium conveniens esse ab azoto aut hydrogenio temperatum. Oxygenium sic agit ut semina carbonio superabondanti liberet proportionesque in feculâ perispermi permutat, illamque in saccharum convertit, et sic solubilem efficit. Ideoque germinatio acceleratur si oxygenii ratio in aére augeatur, aut si semina liquido oxygenium continenti immittantur, v. g. Chloro, seu acido muriatico oxigenato, acido nitrico vel sulfurico aqua dilu- tis, etc. Hoc modo ad germinationem perducta sunt semina difficil- lime vulgo germinantia, v. g. Dodonea angustifolia, Mimosa scan- dens, etc. Raro tamen felices sunt illee germinationes precociores , et ideo etiam semina terre profundius commissa non germinant, quod aéris contactu priventur; imo sunt semina in muris per secula conservata qa postea germinayerunt. - Germinationi favere obscuritatem facile ‘ex luminis actione in foliorum et plante transpirationem deducitur; quod experientia satis superque probavit. Solum igitur magis germinationi conveniens est cum libere aéri et aquee aditum ad semina sinat, aut uti dicunt hortulani, sit leve. Hec de usu oxygenii in germinatione doctrina primum a John Digby anno 1616 exposita est. § 77. Germinatio. Tempus. Phenomena. Oxygenio et calore excitatus, humiditate tumens evolutionem incipit. embryo. Sed non omnia semina hisce ágentibus eodem tempore pari .sensibilitate obediunt, plus minusvé temporis terre committenda sunt, antequam germinare possint. Hac de re paucas Adansonii observationes referam, in sequenti conspectu synoptico: PLANT OBSERVATZE. catio intra 1 Diem. Miliam. Triticum. 3 Dies. Blitum. Spinacia, Faba. Phaseolus. Brassica. Napus. Ra- phanus, Sinapis. Sysimbrium tenuifolium, etc. (112) 4 Dies. Lactuca. Anethum, etc. 5 —— Lepidium sativum. Cucumis Melo. Cuc. Salas deb 6 —— Raphanus. Beta. 7 —— Hordeum. 8 —— Atriplex. 9 —— Portulaca. 10 —— Brassica oleracea. 30 —— Hyssopus. 40 - 50 —— Apium Petroselinum. Im annum. Melampyrum; Amygdalus communis et persica; Castanea vesca; Peonia, Ranuuculus falcatus, etc. 3» annum. Cornus, Rosa , Crateegus oxyacantha , Corylus avellana, etc. Germinationis "omnes optime et concinno modo expressit saga- citate propria’ Linnæus: » Germinatio fit dispersis seminibus per Hilum » absorbentibus aquam, unde rumpuntur membran a bibulis tumenti- » bus cotyledonibus lactantibus corculum usque dum foetûs rostellum » radiculos exerat,.quo erigatur Plumula accrescens in herbam anni » terminatam gemma supra decomposità." Primus germinationis effectus est quod tunice seminales rumpantur, quod magis minusve regulari modo accidit. Prima egreditur radicula, primaque fere in omnibus plantis excrescit, nova alimenta plantule quaerens, exceptis Cyperaceis ubi Plumula prima evolvitur. Modo nudam, modo coleoptilatam et coleorhi- zatam vidimus utramque in certis familiis. Si embryonis elongatio sub cotyledonibus incipit, illos supra terram tollit; viridescunt, foliacei evadunt, illorumque vices agunt (cotyledones epigei); modo etiam supra cotyledones elongatur corculum , tunc sub terra latent, forma primarià non mutatà (cotyledones hypogei). Seminis partes varie evi- denter hic multum in germinatione prosunt. Perispermum seu endos- permum absorbetur, plantuleque primo alimento inservit, postquam generatim in materiam saccharatam , lactiformem mutatum fuerit ; Zee Mais semina tamen corculi ab endospermate accurate separate germinare visa sunt, et citius quam si intra tunicas et perispermo in- structa remansissent, crescere; brevi autem vegetatio illa cessavit. ( 115 ) Radicula secata sepius regeneratur, cotyledones mutilatos plante ruina sequitur aut saltem debilitas maxima, sed quod singulare videtur, unicus si supersit cotyledon, crescere optime pergit corculum. Sunt quasi mamme alimentum plantule preparantes et præbentes, ipsi etiam perispermi succum absorbent et ad embryonem transmittunt. E dictis patet cotyledonum presentie necessitas. Sunt tamen plante imperfecte, v. g. Cryptogamice , cotyledonibus destitute et vel perfectiores, uti Cuscuta. Sed rara sunt exempla. " Integumenta si tollantur, ex observatione Cl. Duhamel, semina difli- cilius germinant, unde functiones supra dicte tunicarum confirmantur. In monocotyledonibus et dycotyledonibus non eadem est germinatio, sed generatim limites interponi non possunt; inter se exceptionibus confun- duntur. Notandum tamen generatim in monocotyledonibus, cotyledonem unicum sub terrà remanere nec collum radicis deserere et plantam unico folio seminali gaudere; dum in dycotyledonibus folia duo seminalia seu duo cotyledones observantur. Cotyledones autem post germinationem sunt folia seminalia. . Evolutio plante fermentatione spirituosà quádam incipit, sed brevi embryo cum foliis seminalibus ad lucem pervenit; cessat tunc illa fer- mentatio, nutritionis modus mutatur, Plumula radiculaque directionem primariam ostendunt. Plumula per folia in aére haurit nutrimentum , radicula vero in terrà succionem exercet. Cotyledones cadunt, gaza, acidum carbonicum et aqua decomponuntur, productaque inflammatoria , volatilia et fixa, olea, resinæ, corpus lignosum loco sacchari et muci- laginis germinant, efformantur, oxigenium rejicitur, carbonium re- tinetur, vita individuis, confirmatur, nutritur planta, crescit, folia ra- mosque pandit matris similes, foliis ramisque Planta propagata est et brevi iterum aliis vitam tradet. TANTUM. | 15 9c rp JUSTINI CORNELI VOORDUIN. RHENO-TRAJECTINI , RESPONSIO AD QUJESTIONEM a» ORDINE PHILOSOPHLE THEORETIC/E ET LITE- RARUM HUMANIORUM IN ACADEMIA GANDAVENSI PROPOSITAM, anno M. DCCC. XXI. » Laudatio Simonis Stevini, Brugensis. QUJE PRAEMIUM REPORTAVIT DIE VII OCTOBRIS M. DCCC, XXII. rr LAUDATIO SIMONIS STEVINI. Ee hoc profecto omnium rerum humanarum commune fatum, ut non continuo progrediantur gradu, sed remissiones dentur illius ardoris, qui in promovendis quibuscumque egregiis rebus cernitur. Variis sane de causis alia neglecta, alia minus culta, alia denique in contemtum de- ducta sunt, et evanuerunt adeo. Antiqui merito celebrantur ob utilissima prestantissimaque inventa. Medio ævo gens humana aliis ferebatur stu- diis, et vix hic illic exstiterunt viri, qui communi ignavia atque bar- barie non prorsus abrepti, majorum decus atque gloriam, non tamen nisi illius evi habitu. indutam, posteris servarent. Et quamvis dein vetus illa barbaries in moribus (1) non adeo cerneretur, quamvis majora pe- teret genus humanum; artes tamen atque doctrine, non nisi sero, hac felicitate fruebantur. Sed prouti ager novalis tum demum speratos fert - fructus, si justum quieverit tempus, et vires ad majora proferenda sibi comparaverit; ita humanum genus ex illo horrore splendide sese extu- lit, et nulla non protulit preclara. Itaque medii ævi tempore longe plurimi egregie sibi suisque place- bant, si, que didicissent, perciperent rite; sed ultra illos fines ullo modo progredi vel non audebant, vel non cupiebant, vel non poterant. Sed est hoc demum redeuntis cultus, est hoc illius instauratorum insigne indicium, ut ex angustiis, quibus se teneri sentiunt, fortiter erumpant, suzque sibi preestantiee conscii, non timeant esse sui. His viris artes et doctrine verum suum acceperunt incrementum, litere renate, vera humanitas, germanus cultus sunt instaurata. (4) | Istiusmodi viris et gloriantur alic regiones, et presertim patria nos- tra. Quos laudare patri& suze amanti omnium accidit dulcissimum et optatissimum. Laudationem itaque Stevini nostratis conscribere, eumque ea, quam meretur, laude condecorare, quod vehementer me alliceret , negotium fuit. Optimo enim jure et vario nomine in iis eum censendum esse videbam, qui gravissima queque vel noviter protulerunt, vel ad accuratiorem utilioremque perduxerunt rationem. Subibat tamen, magnos nisi a magnis viris rite laudari existimiiique non posse. Et pé quidem hoc me retinuit. Sed cum essem unus de illis, quibus hoc mandaretur; preclari viri merita, quæque inde orta est summa illius existimatio , me adhortata sunt, ut opus aggrederer. In quo Si non prorsus displicuerim , egregie mihi satisfecisse videbor. lllud vero me eo facilius consecuturum esse putavi, quia scribere mihi con- tingit ad viros, qui et plurimis in rebus, et in hac ipsa prescribenda questione tam splendide docuerunt, se bene sentire de patria deque illis, qui ejus gloriam auxerunt. In unaquaque doctrina aut arte consideranda vix aliter fieri potest, quin continuo nobis sese offerat perfecti cujusdam species. Qui eloquen- tie vim et efficacitatem , ut et id, quod in ea requiritur, attenderunt , sibi perfecti oratoris Y ASTON. effigiem , ad quam qui accessisset, me- rito haberetur perfectus orator. De summo igitur viro judicanti cuique aut dicenti haud melior facile ratio eligenda, quam quà ad constitutam sibi perfecti speciem virum exploret suum: sed tempora, quibus usus est, consideret, ac quatenus pre sui evi hominibus excelluerit, quidque alii, qui eum secuti sunt, illi debeant, ostendere conetur. Stevinum itaque cum primo loco in Mathematicis doctrinis excelluisse putemus, a proposito alienum non videtar eorum, quibus vixit, temporum rationem habere, ut eum pro illa etate perfectum exstitisse mathematicum doceamus. Fuit seculum XVII. inventis novis omnino celeberrimum. Prodiit (5) Newtonus, Keplerus, Galilei, alii, quorum nomina subsequentia se- cula non facile obfuscaverint (2). Ejusmodi vero rerum commutationes , quas hoe evo doctrine mathematice subierunt, non uno temporis arti- culo veluti de coelo esse lapsas, omnium omnino rerum humanarum docet consideratio. Tempora igitur quee antecesserunt, licet non adeo splen- deant, sua tamen laude cernuntur. Fovent enim studia virorum, qui sese. extollere temporumque rationem emendare cupiunt (3). In homine enim hoc inest, ut id omni ope sectetur, ad id sibi omnia comparet, ut meliorem: assequatur rerum conditionem. Quam licet perfectam reddere non possit, tamen appetit continuo (4). In omnium animis hic ardor habetur; sed sensim prodeunt, qui hoc perficiant. Et prouti in scena non statim. in. plena luce versantur, qui principem acturi sunt perso- nam; sed a variis actoribus eorum adventus preparatur: ita quoque in generis humani obtinet progressu. Quorum ergo merita, si cum tempo- ribus subsequentibus comparentur, non adeo elucescunt, hi jam auctores fuisse apparent eorum, quibus tanti dein viri exsistere potuerint. Ita- que medium ævum plurimis censetur omni omnino doctrina aut arte caruisse, putantque eruditissimos quosque bzsisse unice in antiquorum preceptis decantandis, non tamen nisi mutilatis et parum. intellectis : nihilque adeo attulisse, quo increscerent artes doctrineque. At vero pro- grediebatur vera humanitas atque cultus. Quot enim gentes excolende conciliandæque, quanta immanitas sedenda, ut ad meliora tempora pos- set perveniri (5)! Attendenda itaque vel maxime, quanam in mathema- ticis, de quibus presertim est dicendum , ab antiquis relicta sint, et quomodo his usi sint cum hic ipse Stevinus, tum alii, qui viam tam præ- clare muniverunt ad maxima queque. Philosophandi cogitandique vi mirifice excellebant antiqui. Hinc multa divinarunt egregia, que posterior ætas observationibus. demonstravit (6). Sed omnia se mente comprehendere posse opinabantur; parum observa- bant (7), et metaphysice fere procedentes, in mathesi pura quidem ali- quod. sibi acquisiverunt nomen; cum vero ratiocinationes observationum occupassent, locum, in Appia mathesi parum prasstiterunt, presertim in mechanica (8). Archimedes et Alexandrini obsérvabant magis (9): sed tempus jam aderat, quo a vigore suo deficerent Graci, et quod fere (85 cernitur in hominum rebus, ut rerum inventores fere excipiantur -ab iis, qui aliorum opera in ordinem redigant et veluti ruminentur, ita quoque his temporibus prodibant multi, qui commentariis conscribendis , colligendisque iis, que sparsim haberentur, inclaruerunt (10). Arabes interim artes mathematicas occupaverant (11), eosque magis magisque viri docti peregrinationibus adibant, ut ab iis veram rerum notitiam scriptaque antiquorum peterent; que domum reduces latine versa vel commentariis etiam instructa, suis civibus tradebant (12). Hosce viros de artibus mathematicis optime meruisse, quis est qui dubitet? Ad nova enim, que postea inventa sunt, proferenda stas illa matura nondum erat (13).. Inventa quidem nonnulla tulit (14), sed inchoata tantum illa et inepte proposita. Fuerunt vero pauci quidam futurarum commuta- tionum veluti primi nuntii, Purbachius, Regiomontanus, alii: qui licet illis vitiis non prorsus carerent, accedebant tamen ad meliorem illam in mathematicis rationem, que observando cernitur (15). Ex eodem autem illo sese extollendi ardore, e quo multa in quibusvis rebus prodierunt egregia , et ipsa adeo Reformatio (16), prodibant quoque varia in artibus ac doctrinis libertatem vindicandi conamina (17). Que ahtea, vel jurejurando interposito, secum invicem communicaverant viri docti, libere jam ubivis preedicabantur (18). Multi tamen etiamnum sibi sapere malebant solis; se scilicet spectabant, non artem suam, et ad scurrarum quoddam genus referendi potius, quam in een clas- sem. Mira quæque, et ea traduntur, quibus fidem vix habeamus (19). Hee vero interierunt fere cum ipsis inventoribus, cum illa cuiquam tradere nollent. — Quz tamen inventa in pubic proferebantur, ab omnibus non eodem studio recepta fuere. Contentio illa, quee in rebus religiosis et politicis habebatur, pervenerat ad omnes, ad mathematicos quoque nostros (20). Hinc mala quæque gravissima manarunt, parumque illa ratio conveniebat cum artium indole et doctrinarum, que cum inter se vinculum habeant commune , sibique opitulentur invicem , homines etiam conjunctos requirunt. Eruditi viri publice sibi invicem illo tempore mittebant ad certamen provocationes, die statuto partes cum magna sepe fautorum turba aderant; contendebatur acriter; ad mianus non raro res perveniebat. Erant preterea hoc svo artes doctrinæque penes P-— = C7) solos fere clericos, qui lingua latina et scholasticâ ratione sua tractantes , omnes omnino, qui lisce inde ab ineunte tate totos se non tradidissent , arcebant tamquam profanos (21). Lingue enim Europee eo tempore non satis excultæ erant, ut iis scribi quid posset: vel scribendo potius. eas non satis excoluerant (22). Accessit, quod eruditi homines. illam doctri- narum provinciam. sibi vindicare conarentur, ut eo magis præ suis qua- libus elucerent. Doctrine ergo mathematice colebantur ille quidem, sed non adeo ad publicam adducebantur utilitatem. Schole his doctri- nis non habite. In paucis admodum vera docendi yia (23). Summa. imis non raro: mixta. Non satis quesita principia illa, que unice consequi quis potest, si rite. totum rerum. ambitum. complectatur, neque, ut fiebat fere his temporibus, uni alterive doctrine parti totum se tradat, in idemque desudet semper. Ex angustiis illis. pauci hoc evo sese expedi- verunt. Sed omnia hee pedetentim. mutata. sunt, et ubique tendebant homines ad altiora. Testes sunt illi, qui variis dissitisque locis eodem fere tempore in variis rebus maximas quasque rerum mutationes induxerunt , Lutherum dico et Copernicum (24). Testes sunt ille de yero magnarum rerum auctore- contentiones (25). Qui igitur in suo. genere quidvis con- tulerunt ad hanc prosperam commutationem,, sua laude non careant : minime omnium laude sua careat Stevinus. Latius hec exposita videantur, eta Stevini. imagine aberrantia: sed dicta heee sunt, ut appareret, quis habendus esset ea etate perfectus mathematicus, quæque antea. fuerint harum. rerum tenebre, et qualis |. heee velüti aurora fuerit exorta. Et vero cum horum temporum. recen- tem. felicitatem: descripsimus; ipsum jam. descripsimus Stevinum , qui quod animis omnium latebat, id ipsum ingenio suo complexus, in lucem protraxit. Nam uti ceteri: artium. literarumque instauratores; ita et in suo genere Stevinus seculi sui exstitit. interpres: ex quo tamquam ex ore quodam omnium: cogitata: sensaque: perciperentur. Quod age singulis do- cumentis- ostendamus: et eximii viri inventis- factisque singularibus. Hoc quidem: in: primariis . hujus. ævi principum virorum dotibus cer- nitur, ut nom umi tantum. incumberent. arti. doctrineve, sed. plurimis sese: traderent. Sentiebant jam: vineulum. inter has omnes intercedere , quo arotissime conjunctæ ad melierem pervenirent: conditionem. . Fuit (8) hee ratio Baconis, fuit heec Newtoni etiam et Leibnitzii. Mathematicte vero doctrin quam late pateant , nemo hoc ‘evo melius percepit Stevino. Nemo in vasto illo doctrinarum campo aptius versatus est. Eum pro- fecto tot nominibus excellere videmus, ut vel singula ad summam lau- dem apud posteros consequendam sufficerent abunde. Inter arithmeticos enim summa viguit fama; postea vero inter algebraicos et geometras , uti et physicos, eo habebatur nomine, ut non tantum sui ævi, sed et subsequentium temporum his in artibus viri principes ejus scripta quan- tivis duxerint preti. Hec vero omnia adeo alia aliis applicuit, quodque inter ea vinculum intercederet, tam luculenter ostendit, ut egregia queque ab eo prodirent in geographia, astronomia, statica et hydrosta- tica, musica etiam atque optica (26). Cumque ille preterea cum hisce omnibus cetera studia humaniora conjungeret, ejus animus vere est phi- losophus dicendus; si quidem is habeatur genuinus philosophus, qui: non ad hanc illamve se conferat doctrinam, sed ad omnes veluti prorumpat (27). Itaque pauci fuerunt similes in hac rerum varietate complectewda, nemo Stevino superior. f Mira quadam sagacitate et contemplandi cogitandique vi * Stevinus, illaque omnia sua prorsus, non antiquorum tractabat ratione, quam ipse in scriptis rite explicuit et commendavit. Utilitatem scilicet inesse putabat et in theoria et in praxi. Has vero ab initio non miscen- das, dein conjunctas optime prodesse, suo luculenter probavit exemplo (28). Hzc quidem summa illius moderatio maxime splendet, si horum tempo- rum magnarum rerum auctores propius attendamus. Inclaruit hoc æ vo Baco Verulamius, qui theoriam forte nimis neglexit, qui omnia fere observationibus tribuit. Sed et fuit Cartesius, theoreticâ illà procedens ratione, iisque, que in natura observabat; sua preponens principia me- taphysica. Hoc itaque in eo conspicuum est, quod sentiret rite theoriam et metaphysicam ad res mathematicas non sufficere. Copernicus autem, quamvis egregie de astronomia meritus sit, et 36 annorum observationes ediderit, vel sic tamen nimis hypothetice egit. Hoc rite percepit Stevinus, eumque merito culpavit non tantum, sed et quod deficeret, apte sup- plevit (29). Hoc certe in primariis ejus ad meliorem artium doctrinarum- que conditionem promovendam conaminibus censendum. Ita demum (9) minime neglexit theoriam , sed diligentius pariter in rebus observandis non facile cernitur aliquis esse versatus. Omnia omnino attendebat. Quod magis facere et debuit, et revera fecit, quia in tanto studio- rum ambitu vix aliquid obveniret, quod non gratum haberet acceptum- que, quod non scriptis mandaret, ut accuratiore dein rei experientia vel firmaretur vel rejiceretur (30). Nec tantum nihil eorum, que ipse videbat, neglexit; sed nullam pretermisit opportunitatem, qua posset ad accuratiorem pervenire rerum notitiam. E nautis aliisque opificibus continue, quidquid animadvertissent, quidque illis obvenisset, diligen- ter explorabat (31). In peregrinationibus vero suis vel maxime omnia attendebat, que notatu digna viderentur, vel ex regionis, quam visebat, incolis apte exquirebat quiequid sue arti profuturum putaret (32). Aurea illius erat sententia, rerum usum optimam esse certissimamque viam, qua ad communia accedatur principia, quibus optime innotescant omnia (33). Hec vera fuit ratio, quam ille primus percepisse videtur , quà, quantum fieri possit, principia generaliora constituantur. Quod jam alii prestiterant et observaverant, rite tenebat Stevinus. Et prouti Baco lectores suos optime initiavit in suam doctrinam, referenda primum bistoria; ita et ille, ubi res postulabat, diligentissime refert doctrine, quam tractat, fata. Decantata enim suó evo antiquorum scripta optime noverat, et perspexerat adeo (34). Quod vel ex eo apparet, quod primus ille fuerit, qui ea ad examen diligentér revocaret, rejicere haud dubitaret qua falsa, perficere quz haud absoluta, animadverteret (35). Hac dote germanum se Belgam esse egregie ostendit, quippe qui sibi minime placeret, si leviter tantum quzdam attigisset, suasque. nullo valido fundamento innixas protulisset opiniones; sed tum demum, si diligenter omnia explorasset (36). Disputando maxime illud se consequi posse hujus evi putabant eruditi, sed summa in eo cernebatur illibera- litas, plurimique in veritatem non adeo inquirere, sed argutiis victo- riam ab adversario reportare conabantur. Verum illa sui zvi contentio- num labe minime infectus, cuique debitas non tantum laudes lubentissime tribuere, sed et scripta sua et inventa aliorum judicio candide submit- tere solebat (37). Non vana tenebatur arrogantia; non se spectabat in studiis, sed artem. Que si a quam plurimis, una conjunctis, tractaretur, 2 C10.) lete demum: florere posse ipsi videbatur (38). In nostra republica, uti in alis Europe regionibus, jam hoe evo viri habebantur, qui summo etiàmnuné nomine a quocumque célebrantur; Adrianum Romanum; Willebrordum Snellium dico, Hugonem Grotium, Josephum Scaligerum; alios. Hos non adire, horum im ipsius arte peritiam negligere, Stevini nostri non fuit (39). Imo sua ante rata et vera non censebat, quam illa cum eruditis communicasset, quidque illi hac de re sentirent, audivis- set (40). Non torvo amplius vultu, quidquid novum esset, persequebatur inquisitio ; libera inter omnes consuetüdo, ee secum invicem com- municandarum nullum impedimentum (41). Veram Stevinum iniisse viam, qua artem suam ‘promoveret , haud facile negaverit quisquam, sed magis laudaverit eum quisque , et vero amaverit, si attendat, quanta fuerit in hac ipsa re viri generositas. Nus- quam sibi arrogat, quod aliis debet, sed profitetar ingenue, quaenam ab aliis mutuaverit, vel contra elegantius elaborata receperit que iis tradi- disset. Imo ne suos quidem, quibus antea. tenebatur, errores, inſitiatur, sed ex viri scriptis patet, quam parum subinde abfuerit, quin sui ævi contagione infectus, non suus fuisset, sed aliorum acquievisset senten- tie (42). Hac eâdem modestia factum, ut tanto nomine habeantur ejus inventa; non mutato nomine inventionis laudem immerito sibi aucupatus est, sed, que vera est liberalitas, quod nescit, fatetur (43); quod ipse invenit, ingenue profert. Inde quoque ducendum, quod non superbe inventa sua ubique jactet, et omnia per ea perfici posse contendat (44); vel sua non adhibéat ad ea tantum, que maudita sunt. In quo stiper- bie genere fuit Drebbelius nostras; qui tum demum sibi placebat, cum omnes in sui admirationem rapuisset (45). Sed hine iste nostratibus pla- cere, nec gratus esse, ullo modo poterat. Hinc dubia admodum ejus fama. Stevinus vero hane scurrilitatem non sectatus laudem ex arte non que- sivit, sed sponte sua fuit nactus. Sed vitium etiam in permultis habetur, qui novarum rerum inventores, his adeo gaudent, ut nullam rem istis carere posse opinentur (46). Qué vero expolivit, ton tanquam a se in- venta jactat, quod eo tempore a plurimis fieri solebat, sed koi eorum nominat, eumque laudat (47). agus is Haec ipsa et generositas et vero eruditio atque doen in éjus cer- (n) nitur Commentariis. Seripsit enim commentarium in Diophantum, qui hoe «vo admodum. placebat eruditis (48). Aristotelis, Euclidis, aliorum- que libros et quaestiones, uti et quod recentior tulerat ætas, Copernici systema. in suum usum. tractabat: ut suo dein loco ea ederet. Optime itaque meritus est de. doctrinis; in iis pro hominum. suorum more ver- satus, qui primum, quiequid: adesset , probe perspiciebat, ut ita genus humanum ad nova etiam proferenda preepararetur : in hoa vero præ ce- teris excelluit, quod ea non memorie tantum mandaret, sed in succum ei.sanguinem redigens, nova inde ingenii vi. proferret, Etenim suus semper est in referendis etiam aliorum inventis Elaborabat scilicet omnia eà ratione, qua summi quique viri solent, adeo ut non aliorum inventa nude proferret, sed mutata. plane, et ad meliorem etiam. adducta. ra- tionem,- quam que ab ipso spectata fuerat auctore. Regiomontani ergo calenlum. decimalem. primus. fuit, qui rite adhiberet in arithme- . Vica sua. Quod de arithmetica opus, si vel solum a Stevino fuisset pro- fectum, sufficeret abunde, ut testatur. Adrianus Romanus, ad illam laudem. ipsi comparandam, qua ii soli censentur, qui toti profue- runt generi humano (49). In eo ipso opere preclaram illam computandi rationem vehementer commendat mercatura et rei monetali adhibendam. Quantopere in his sapuerit, et docet res apud Gallofrancos monetalis egregie constituta, et nostri Regis hac de re decretum. — Multum sane in eo judicii et delectus, quibus nihil intactum relinqueret, quod corrigi et ad accuratiorem rationem adduci posse animadverteret. Quid igitur sit via et ordine sua proponere ‚quid in mathematicis presertim valeat. perspicui- las, nemo forsan Stevino docuit efficacius. Nil hactenus in mathematicis prodierat tam. diligenter et. perspicue. elaboratum. Cui rei tribuendum vel maxime est, opera ejus digna esse habita, que variis linguis verte- rentur. Snellius ea Latine vertit, Girardi cura Francice edita sunt: sum- mus Grotius ejus de limenheuretica commentarium Latine reddidit: An- glice idem prodiit liber, ne alicui genti, quz hoc tempore culta habebatur, ignota forent, que protulerat summus ille nostras (50). Rite perceperat , quanta docentibus simul et discentibus molestia moveretur, summa imis si miscerentur, sique ea, que percepta jam essent habenda, retractaren- tur continue; quale vero commodum perciperet ille, qui via et ratione (12) res suas disposuisset, quantoque ille melius consequi posset, quam unice sectaretur ; veram rei notitiam (51). Singulis itaque partibus tabellas praefixit, ex quibus et ordo rerum et vinculum facillime conspiciuntur (52). Multum etiam perspicuitaü officere," ansamque logomachie , qua his temporibus continebantur fere disputationes , prebere judicabat , si quis verba et dictiones, quibus quisque in sua utitur arte, non bene teneret. Prima igitur illius fuit lex, ut quam accuratissime perciperetur, que vis atque significatio singulis inessset rerum denominationibus. » Quod » et hanc, inquit ipse, utilitatem mihi attulit, ut theoretica. non tantum » scripta rite perciperem , sed et cum illis sermones miscere possem, » qui ab ineunte tate hac in arte fuerant versati. Sepius enim fit, ut » ea exinde dilucide pateant et illustrentur, que eruditorum ratiociniis » involuta vix enucleentur: utque uno hac in re versati opificis enunciato » funditus evertantur, in que commentanda viri docti desudarant" (53). Heee in aliorum operibus pertractandis prestitit Stevinus, hac etiam in ordinis et perspicuitatis studio: quibus omnibus, ut diximus, ad nova queque proferenda informabatur genus humanum. Sed vixit idem eå temporum felicitate, qua primum ipsa illa nova inventa exsistebant. Quæ cum illius etatis sit laus maxima, hanc ipsam laudem unus in paucis suo sibi jure Stevinus vindicat. Illius enim mechanica non tantum prima fuit, que via ac ratione scripta prodiit, sed et que quam plurimis inventis pre omnibus, que in lucem eo tempore mittebantur, excelluit longe. Prouti nostrates chymice instauratores habentur (54), sic et mechanices instauratorem nostratem Stevinum fuisse, consenserunt omnes, qui de hujus doctrinz fatis scrip- serunt (55). Guido Ubaldi cum nostro de premio certare videtur, et quamvis in suo hic genere excelluerit, a Stevino tamen ejus laus est offuscata. Errores quidem sui evi ille impugnabat , hos tamen ipse vix ac ne vix quidem evitavit (56). Omisit ille permulta eaque gravissima , quibus splendet Stevini nomen. Quod quidem cernitur maxime in cla- rissimo illo placito de proportione onus inter et potestatem in plano vergente, quod Stevinus primus rite constituit: dum Ubaldi secutus fue- rat, quod communis agnosceret error. Pariter quod in vi rite declaranda, quam in se invicem exercent varii generis potestates, deérat Aristoteli, 4 (15) supplevit Stevinus (57). Quid, quod hic luculenter docuit perfici id posse, quod reliquerat Archimedes, qui eo tempore nihil non absolu- tum posteritati tradidisse ab omnibus censebatur (58). — Sed de singulis videamus laudibus , quibus ejus cernuntur inventa. Nam multa non ingenio hominum sunt accepta referenda; sed cum casu et forte exsis- tant, maximam- glorie partem sibi vindicat fortuna: contra in Stevini inventis. Quis enim sanus curruum veliferorum , quibus et apud exteros magnam famam, et Grotii carmina sibi comparavit (59) , inventionem fortune tribuerit? Quis rite exploratum pondus fluidorum in vase, quod ubique non eadem est circumferentia ? Et si que fortune debuerit, ea tamen adeo elaboravit, ut ex ipsius ingenio profluxisse videantur. Quippe non observabat tantum accurate, sed ex ipsius rei natura docebat aliter rem. fieri non posse (60). Cum vero nihil noceat magis rerum novarum inventoribus, quam si in operibus efformandis ruditas, in describendis obscuritas habeatur; Stevinus et perfecti et clarissimi inventi laudem sepissime meruit. Ex quo duplex oriebatur commodum. Ita enim fac- tum est, ut non interirent ejus opera, sed probe intellecta perspectaque posteritati traderentur. Et vero sic omnis inventorum laus ad ipsum re- dundavit Stevinum. Nam cum rudiora queque opera viros desiderant, qui elegantiam iis concilient, cumque hi sepe magis solebant. laudari ; quam primi eorum autores: Stevinus et ordine et elegantia suorum in- ventorum id effecit, ut ipse laudaretur ab omnibus, quippe qui ea et invenisset primus, et idem perfecisset. Ex his omnibus luculenter. patere mihi videtur Stevinum, tantis doti- bus insignem, pro sui temporis ratione perfectum exstitisse mathemati- cum. Non effecit ille quidem, quod posterior tulit ætas, neque tantum attigit fastigium: quod ut fieri in rebus humanis nullo: modo potest; ita tamen ille viam munivit, qua procedentes posteri eo possent pervenire. Quocirca uti ceteri ea ætate literarum doctrinarumque instauratores im- mortalem sibi gloriam acquisiverunt, quippe qui primi signum sustule- runt: ita quoque Stevinus laudandus est tanquam perfectus mathemati- carum doctrinarum instaurator. ( 14) | Sed, sentio, aliquid mea desiderat oratio, Ne laudemus unice Stevinum ab inventis suis, ab egregia, quam in. studiis secutus est, ratione ; sed cives primarie decet eivem laudare ob id, quod civitati; profuerit. Non enim adeo.elucet virtus aut quecumque prestantia, nisi adhibeatur. ad aliorum, precipue autem ad civium, salutem. Dulce enim est homineque dignum sapere, sed patrie prodesse, i patriæ libertatem. servare sapientia sua, hoc longe dulcius, longe est dignius.. Laudatur omni aevo Archime- des, quod suæ patrise defendenda. tam presto fuerit, sed nonne et nos decet Steymum proferre, qui in æquali calamitate patriam. suam. pariter servare, omni, ope studuit ?. Pari tmn laude . sien vinto et hic est condecorandus. … . | ias Rite. viderant exteri principes, 5 quam vim ee ile in regionis sue salutem stabiliendam augendamque. Eum itaque ad se allicere ve~ hementer studébant, dignitatibus muneribusque oblatis (61). At frustra. Patrie enim nostre conditionem miserrimam adhuc intuebatur (62), quippe que sibi. minus constaret, aliorum fere indigeret auxilio. Unicum afflictis rebus restituendis in Mauritio erat presidium. Summa igitur cura inde ab ineunte ætate eum attenderunt ordines, ejusque diligenter prospexerunt institutioni (63). Anno ztatis 18 eum. summis preeficiebant civitatis moderatoribus. Magna enim in eo juvene ingenii et judicii ma- turitas et prudentia politica. Sed contra fati fluctus reluctanti reipub. requirebatur summus: belli dux. Talem. fore. Mauritium exspectabant omnes, neque eventus spem fefellit (64). In certamen. hoc tempore duo belli duces: descendebant, Mauritius et Spinola, quorum hic diuturna rei bellicz tractatione summo honore et apud cives suos, et apud regem His- panorum, gaudebat: juvenis alter, qui nec rerum usu saperet, nec in re militari tanta nactus: esset í imperatorum precepta atque exempla, qualia contigerant hosti. Sed vel sic tamen adeo in patria nos- tra splendebat ars militaris, ut undique ad Mauritium mitterentur, qui ab eo erudirentur: presertim excellebat Mauritius in iis, que non adeo rei usus docet, sed studium, sine quo perfectus belli dux nullus unquam fuit (65). Quis autem in summo illo magistrorum delectu, in summa illa, qua Mauritius cultus est, cura atque diligentia, dignus fuit habitus, cui patrie spes unicumque in rebus miserrimis presidium rite ornandum , (15) et ad magna queque instituendum tuto committeretur? Stevinus. — Quis Mauritio continue suis adfuit consiliis? Quis ad ultimum usque vitæ tempus eum docuit? (66) Stevinus. — Quis: tandem illi omnibusque, qui de patria bene sentirent, fuit: probatior ? Cui graviora in patria nostra defendenda tributa: sunt munera? Quis peritia sua ‘et patric amore hisce laudibus; hoe honore merito omnium dignissimus? Idem ille nostras Ste- vinus. — Sí quæ enim est regio apta; qua rite defendatur: per aquarum vim, modo bene adhibitam; est certissime patria nostra. Quid dico, defendatur? Imo que unice consistere possit fluminum non tartum, sed et oceani marisque interni impetu represso. Tollas hoc, maximam sustu- leris eamdemque felicissimam nostr patrie. partem... Hoc nomine autem meruit egregie Stevinus. "Urbes enim rite munire. non tantüm primus docuit cives, in quo maximum fuit contra Hispanós presidium ; sed fossas etiam „quibus ille propugnantur, aptissimos reddidit. portus (67). Ad mercaturam. et agriculturam (68) promovendam egregie | profuit : molis aquariis et emissariis quibusdam inventis (69) Quam bene hee - omnia Mauritii tempore ordinata fuerint; testantur vel Hispanorum his- torici. Et quis hisce préfuit alius, nisi Stevinus ille noster? Nonne ipsum intima’ hydrostatices et hydraulices peritia adeo splendere vide- mus, ut celeberrimarum Europe urbium magistratus continuo eum adi- rent, eum consulerent (70). Is hee tempore summus fuit. prefectus. in patria nostra operibus hydraulicis, ejus: prudentiæ merito hac omnia com- iissa: — Celebratur Mauritius ob summam in castris ponendis pruden- tiam (71); at Stevinns, quid hae in re valeat theoria , quid usus, rite eum docuerat, eique continuo præsto erat in castrametatione, cui et summus electus fuit prefectus : quanivis ; quod ad ejus laudem est di- cendum } pro modestia sua hisce: muneribus ,; néque in librorum titulis, neque alibi usquam, sit gloriatus. Mauritius quoque non aliorum tantum inventis in bello apte. utebatur, sed eo auctore summas commutationes subierunt ea, que ad bellum: gerendum maxime valent. Sed egregius vir aliorum, delectissimique imprimis Stevini sui, consilium in omnibus om- nino "adhibebat: (72). Perceperat enim, novi nihil vel inexspectati per- fecto belli duci obvenire debere ; sed omnia eum. previdere antea, vel ita disponere oportere; ut hosti quam rarissima esset opportunitas damni (16) cujusdam moliendi. Prius ergo, quam urbes obsidione cingeret, ipse Mau- ritius tabulas earum depinxit, ut aptius alios consulere et mandata de- signare posset. Cum vero illud non ex voto cederet, Stevinum adiit suum, qui principem hujus rei non nisi peritissimum a se dimisit (73). Machi- narum ad hostem vel in ipsa urbe aggrediendum, vel ab obsidione de- pellendum plurimus in his bellis fuit usus. Non tantum Stevinus pluri- mas invenit novas, vel ad meliorem adduxit rationem; sed et omnia, que harum usui obstare possent, prævidit apte, et remedium attulit (74). In rebus bellicis ministrandis, in armamentariis ordinandis et justo modo, accepta expensaque ferendi, constituendo , Stevinus non vero Mauritius summe commutationis fuit auctor, et efficacissimum fraudibus, que fre- quenter ibi fieri solent, repagulum posuit (75). Aut fallor equidem , aut videtis, quantam vim Stevinus in bellum hocce exseruerit. Sed est id plerumque ministrorum fatum, ut eorum nomina vix ad posteros perveniant, dum principes ipsi, quibus tanto- pere presto fuerunt, laudibus extollantur. Mauritium laudarunt multi; sed nuper demum prodiit vir summus, qui de Stevino dixit, cujus hac- tenus decus atque nomen satis innotuisse non videbantur (76). Quod ergo si neglexerint historici; at ex ipsius viri operibus patet, tantam fuisse ejus in rebus bellicis operam, ut eximie censeatur in ilis, per quos patria nostra a tyrannide liberata sit (77). Ne tamen quis putet, me nimium tribuere Stevino, et omnia, que laudi esse possunt, Mauritio detracta velle. Imo mathematicarum rerum peritia Mauritium inclaruisse maxime, in ipsaque illa arte egregie exco- lenda, apteque adhibenda, eximium fuisse virum, (78) ipsius Stevini opera testantur; quorum titulus Mauritii magis, quam Stevini, nomen pre se ferre videtur (79). Paucis admodum hominibus contingit lauda- lorem nanscisci, qualem Mauritio Stevinum. Egregie enim facta, res splendide geste ab historicis. quidem enarrantur, eorum vero auctor exinde eâ, quà par est, dignitate non semper cernitur. Hoc per eos de- mum ft, qui ingenium retulerunt et studia dontestica; in quorum nu- mero eximie nominandus est Mauritii laudator, Stevinus (80). Summa continuo modestia refert, quid Princeps ille in artibus valuerit, qua saga- citate omnia, que ad rem suam conducerent, perspexerit, quam insatiabili ——— ee sm (17) discendi investigandique studio varias gravissimasque doctrinas tractaye- rit: quantumque ab eo ipse profecerit. Quod igitur ipse Stevinus summa liberalitate Mauritio tribuit, id nos profecto ei detractum nolumus. Id vero in Stevini honorem dicendum, quod se non spectaverit, sed primus ipse fuerit in condecorando illo, quem et nos honore suo lubenter pro- sequimur. Itaque hee fuit laus maxima Stevini, qid et studiis suis patriæ pro- desse conabatur, et vero scriptis unice laudaret patria principem Mau- ritium. Scilicet erat ille unus in paucis patrie amantissimus; cujus li- bertas cum eo tempore vindicaretur maximo ardore ab omnibus , nemo fuit hujus hbertatis studiosior Stevino. Concludimus ergo eandem in Stevino fuisse indolem eximiam, sive mathematicum eum consideres, seu civem. Nam, uti antea diximus, eum, ruptis vinculis omnibus, summa in cogitando excelluisse libertate; ita nunc eundem in agendo vidimus civem fuisse omnium maxime ibis: tatis nen Sed aliud etiam laudis genus in Stevino est memorandum, idque ita cum his prioribus conjunctum, ut eaten j in hoc etiam cernatur liber- tas, idem ille patrie amor. Homines enim praesertim eo tempore, quo libertatem suam a tyranno yindicant, nullis omnino se vinculis premi patiuntur (81). Itaque ut in rebus civilibus ac religiosis, ita in literis etiam et lingua nil non suum esse voluit, nil non patrium et cum libertate congruens. Quocirca cum in dorens suis factisque eximius fuerit Stevinus; aliud etiam cum solo patrio arctissime cohærens petiit, et splendide consecutus est. Non tantum enim cupiebat, a Belgis tractari res quasvis egregias, sed et eas patrio prodire habitu atque sermone, hoc erat quod ipsi maximopere placeret. lilius hac in re non minora sunt merita. In iis vel maxime cernitur suus (82), eumque idem petere videmus, quod sectabantur illi, qui pa- iie amore libertatisque studio flagrantes, nostre regionis laudes atque presidia habentur merito. Quo magis gens nostra cernitur sua, eo me- lior, eo purior et lingua fuit. Refert enim mining nostram indolem (38) ejusque veluti effigiem. proponit (83). Lingus nostre antiquam purita- tem (84) exceperant exterorum dominationes moresque (85). Unde misere nostra lingua contaminata, ut adeo in rhetoricorum scholis elegantissimi haberentur, qui peregrino ornamento cernerentur, et aberrassent a ger- mana illa elegantia, qua noster gaudet sermo (86). In meridionalibus vero nostris regionibus, que ad cultum promovendum spectabant, sup- pressa jacebant, atrocissima in literas prodibant edicta, lingua imprimis patria neglecta prorsus (87). Qui igitur in literis patrie ducebantur amore, in septentrionales regiones fere migrabant egregii viri, Seyeco- tius, Barleus, uterque Heinsius. In his etiam fuit Stevinus: qui una cum illis id consequebatur in alia patrie parte, quod petebat vel maxi- me; — conjunctæ ille vires mirifice valuerunt (88). Una cum illis linguæ nostre restauratoribus de corruptela sermonis querebatur (89) non tan- tum, sed. preceptis etiam (90), et vero exemplo ipse suo hujus labis tol- lendæ edidit conamina. Lingus enim nostre rationem atque stylum adeo perceperat, ut ipse Rhetoricam Belgicam conscriberet (91). Alias etiam rite tenebat linguas; Francicà scripserat aliquando, Germanica vero, Italica, Greca et Latina eum non latuisse videntur. Has inter et nos- tram linguam instituit comparationem; unde ipsi patuit, ut summi Grotii verbis, utar, que eadem et Stevini fuerunt, » Quantopere omnibus rebus » tractandis ea apta sit: res enim nulla invenitur, que non, si quis velit, » proprium inveniat nomen; nec ad querendum solertia aut industria » opus est; sæpe enim fit, ut pueris inter ludicra et jocos nec cogitanti- » bus excidant vocabula; nova quidem, sed nulla novitatis specie: queque » non intelliguntur modo, sed audiuntur haud aliter, quam usitata" (92). Magnam, qua nostra gaudet lingua, verborum inter se copulandorum proclivitatem rite Stevinus observavit , exhibuitque egregie. Quantam illi debemus vocabulorum copiam, quorum ille unicus habendus est auctor: que hactenus Greece tantum , aut Latine, audita fuerant, egregie expressit ille Belgice. Nec verborum illa copia abusus est Rhetoricorum more , qui verborum nimia affluentia obscuritatem contrahebant suis scriptis. Sed veri putabat esse oratoris, ita sua proferre, ut persuaderet; » qui autem » inquit ipse, ut hunc assequatur finem, aptissimis utitur verbis, ille » quid agat, intelligit optime" (93). Ad hanc eloquenti vim sese effor- (19) mavit legendis exteris scriptoribus poétisque (94); hane linguæ patric excellentiam ex antiquis scriptoribus Belgis petiit. Utramque vero et linguæ elegantiam et styli bonitatem cum in universis suis scriptis osten- dit, tum vero maxime in procemiis manifestavit, eloquentia eximiis. . - Nostra etate, si minus in patria nostra, at saltem in Francia, Anglia, Germania egregie docuerunt viri docti, sua cuique lingua utendum esse ad suas explicandas notiones. Id vero sua jam setate perspexit Stevinus: id suis ipse scriptis comprobavit. Cujus exemplum si posteri fuissent se- cuti, latius fortasse patuisset, cum ipsis Belgarum scriptis eximiis, egre- gue nostre linguæ cognitio. Censebant autem illo tempore plerique plu- rimas certe artes aut doctrinas belgice tractari nullo modo posse. Verum pauci quidam fuere, qui aliter sentirent; in his summus Grotius et noster Stevinus: quorum ille jurisprudentiam (95), quod vix fieri posse multi etiam nunc censent, hic autem mathematica hypomnemata ita - patrio explicuit sermone, ut ejus præstantiæ eſſicacissima etiamnunc habeantur monumenta. In rerum itaque tractatione vel antiquis linguis, Graece et Latine, longe nostra excellere ipsi videbatur: iis enim nil adjicere, nec rebus novis nomina imponere licet, nisi quae sint barbara , abhorreantque plane ab antiquo illo, quo maxime splendent, nitore atque preestantia. Gratulabatur itaque Grotius, qui tune Stevinum cogitasse videtur, »quod » artes prelegi et seribi ecepissent eo sermone , quem non in scholis, sed » in cunis discimus. Quod si procedet, inquit, sine dubio absolutissi- » mam disciplinarum omnium scientiam aut acquiremus, aut recupera- » bimus" (96). Sentiebat scilicet Grotius, que et Stevini sententia fuit, tempus jam adesse, quo quam plurimi ad artium doctrinarumque trac- tationem admitterentur non tantum , sed et allicerentur quam maxime. Hujus rei primum conamen esse in lingua quadam "universali consti- tuenda Stevinus docuit. Omnia itaque patria patrio etiam: sermone trac- landa esse non tantum judicabat ; sed majus quid vir summus petiit. Batavam linguam, quippe omnium optimam, "ubivis usurpari debere censebat, et late demum artes et doctrinas florere ef si Delgice trac- tentur, si Belgica lingua audiatur ubivis. — Atque ita quidem accessimus ad primarium illud Stevini placitum in quo omnes ejus laudes veluti conjunguntur. Nam cum et mathemati- (20) cum doctum liberalemque eum viderimus, et civem eximium, et lingue patriæ præcipuum amatorem , hzc ejus et doctrina, et linguæ cultus, et patrie amor conjunctim apparent in ejus placito de aurea doctrinarum State. f „r. i mus Scilicet hoc ævo mirifice increverat artium doctrinarumque studium, et provectiorem etatem jam adesse sentiebant eruditi, qui et ipsi hujus felicissimze commutationis exstiterant auctores. Illam precipue miraban- tur, si ad tenebras illas respicerent, e quibus sese expediverant. Quo hec omnia tenderent aliquando, intelligere vix poterant. Fingebant ita- - que, vel ex antiquorum scriptis probare studebant, auream fuisse ali- quando artium. doctrinarumque ætatem, eamque instaurare omni studio gestiebant. Summa enim, que ad id eflicassima foret, ea ætate habebatur liberalitas; ad.communionem admittebantur omnes; ne orirentur odia et simultates, contrectationesque mutuæ, sed ut nobilis quedam excitaretur æmulatio, qua nil efficacius ad magna quaque proferenda commoda illa, que ex communione redundant, in communem, precipue autem in patrie salutem atque auctoritatem , exhibenda esse judicabant. Civis enim hisce temporibus ubivis cernebatur: omnia ad patriam unice relata. Hoc primarie in aurea statis adumbratione requirebat Stevinus, et suo exemplo ipse comprobavit. Sed hzc felicissima communio externo etiam habitu cernatur, oportet: linguà imprimis, qua tractantur omnia, con- juncti esse debent omnes, tamquam fratres ex eadem domo orti. Cujus- modi linguam omnibus communem et Leibnitius effingere voluit, et noster ille Stevinus. Quorum ille novam linguam eſſingendam esse pu- tavit, hic vero patriee amore ductus, et re accurate perspecta, patrium suum sermonem esse contendebat et aptissimum, et vero ex antiqua illa aurea slate desumtum. Ea enim primariâ illâ, quà gravissima quaque rite tractentur, dote, et philosophicá suá ratione omnibus omnino excel- lere videbatur. Hoc itaque elegans fuit Stevini figmentum , quod ei eum aliis ejus temporis summis viris fuit commune (97). In quo suam ille indolem eximie expressit. Etenim, qua fuit ipse et doctrinz liberalitate et lingua sua studio, et hoc ipso patrie amore; hec omnia et olim genere humano eximie profuisse censebat aurea illa state, et, si heec reviviscerent in c (2) omnium animis, hanc ipsam statem auream putabat restitum iri. Que itaque ipsa cum Stevinus omni studio scriptis factisque propugnaverit , hune nemo non agnoscere debet ut summum patrie nostre decus, et vero admirari eumdem; et diligere tanquam instauratorem aurez doctri- narum setatis, quà post medii seculi ferreum «vum gavisum est genus humanum. ANNOTATIONES. (1) Conf. Van Wyn, Hist. avondstonden, tom. II. pag. 65 seqq. — Hicce cultus maxime promovebatur increscente mercature studio et, que inde oriun- tur, divitiis, quibus maxime gaudebant et alia nostre patria regiones, et præci- pue Flandria. Vid. de Bruga, nostri Stevini patria, Adrianus Romanus Theatrum urbium, pag. 5o; et Van Kampen, Geschiedenis der letteren en wetenschappen, pag. 7. — Académie royale de Bruxelles anni 1817, pag. 15. — Viros egregios quos Bruga tulit, vide apud Foppens, Bibliotheca Belgica, tom. II. pag. 1181. Anno 1516, Antwerpiam maxime migrabant, quicumque in Flandria culti habe- bantur. Ibid. tom. IV. pag. 129. — Universe conf. de mercatura increscente Robertson introductio ad Carolum V, pag. 150 seqq. ed. Belgico. (2) Vid. Montucla, Histoire des mathématiques. Paris, an VII. part. IV. liv. I. $ 1. tom. II. pag. 2 seqq. (3) Vid. Villers, Essai sur l'esprit et l'influence de la réformation de Luther. Metz, 1804. p. 16. (4) Conferri meretur Villers I. I. pag. 14. (5) Id. Ibid. pag. 16 seqq. (6) Uti Copernici placitum de terra non in medio fixe posita, sed in circulo voluta, jam præsagiebat Philolaus. Vid. Diogenes Laertius, lib. VIII. pag. 622. A. editionis Casauboni. 1695. (7) Encyclopédie. Yverdon, 1755. tom. 27. pag. 742. Montucla, part. I. lib. I. $ 4. tom. I. pag. 10. (8) Montucla, part. I. lib. III. $ 22. tom. I. pag. 192 seqq. Non tamen omni mechanices vel rerum mathematicarum notitià caruisse antiquos declarant et multi ex eorum scriptis loci, et presertim ingentis molis rudera, que ex antiquitate su- persunt, et sine illarum artium ope moveri non potuissent. (9) Montucla, part. I. lib. II. $ 1. tom. I. pag. 205. (10) Montucla, part. I. lib. V. $ 8. tom. I. pag. 528. Pappus et "Theon in his fuerunt viri principes, qui quod alii invenerant, sed quod sparsum habebatur , colligerent et in ordinem referrent. P c ( 35) (11) Montucla, part. II. lib. I. $ 1. pag. 552. (12) Montucla, part. III. lib. I. $ 5. tom. I. pag. 501, 504, 509 et partim 556. maxime, part. III. lib. III. - (13) Nonnulli, uti Ramus, summa ope nitebantur, ut mathematice majorem vim in, ceteros Philosophie partes exsererent, et voluerunt, ut a logomachia tandem abstinerent homines, Aristotelemque negligerent, vel melius intelligere conarentur. At frustra; tempus nondum aderat. Montucla, part. III. lib. III. $ 5. tom. I. pag. 576. (14) Ita seculo XIV inventa pyxis nautica, Montucla, part. III. lib. I. $ 9. pag. 527. tom. I. A Belgis antea jam invente fuerant mole, que ventis agi- tantur. Id. Ibid, $ |10. pag. 550. Conf. Hug. Grotii Parallelon , editio Meer- manni. cap. 23. tom. III. pag. 17, et Meerman in notis, pag. 226. Seculo VIII. vel IX. quie in sacris edibus habentur organa, horologia alia, uti et vitra, que spicillis vel tubo: optico inserviunt. (15) Purbachius quidem, ut hoc consequeretur propositum , multa excogitavit atque confecit instrumenta, vel ab antiquis relicta ad meliorem adduxit conditio- nem, Universe hypotheses antiquorum corrigere, vel ad certiorem rationem per- ducere gestiebat. Montucla, part. III. lib. II. § I. pag, 559. Regiomontanus, natus anno 1456, ejus fuit discipulus , et idem fere petiit. Hic maxime cupiebat ipsos fontes adire genuinos, ut inde vere erudiretur. Hoc adeo ei cessit, hujus- que, quam sibi acquisiverat notitie documenta, tanto sunt numero, ut fidem fere superent. Que traductiones tamen partem tantum operum constituunt. Montu- cla J. I. $ 4. pag. 541. 4 (16) Villers, Essai, pag. 525. . (17) Id. Ibid., pag. 287. (18) Montucla, part. III. lib, III. $ 5. tom, I. pag. 595. (19) Ita referente Guil. de Malmesbury ad annum ggg, fuit Rheinsi ipsius etiamnum tempore in edibus sacris horologium, in quo ventus per aquam agi- tatus, sonos ederet suavissimos. Montucla, part. III. lib. I. $ 5, p. 501, tom. I. Albertus Magnus automatum confecisse legitur, quod valvas clauderet, vel aperi- ret. Montucla, $ 4. pag. 506, Regiomontani musca et aquila celebrantur, qui sese moverent volarentque viventium instar. Montucla, part. III. lib. II. $ 4. pag. 544. (20) Montucla, part. III. lib. III. $ 5. pag. 555. Proponebantur questiones, que omnium omnino animos vehementer inflammarent. Idem. Ibid. $ 5. pag. 575. (21) Quamvis clericis maxime debeamus, quod antiquorum scripta non plane interierint, (Montucla, part, III. lib. I. $ 5. tom. I. pag. 504.) diutius tamen (24) | quam par fuit, artes atque doctrinas ab antiquis relictas, sibi retinuerunt, vel ea ratione in iis tractandis processerunt, qua quam plurimos, qui profani habe- bantur, ab earum arcerent communione. (22) Tartalea Euclidis elementa edidit Italice, sed horride estque inculte etiam- nunc lingue, qua scripsit, Montucla, (part. n. lib. III. $ 2. tom. I. pag. 565.) tribuit eum librum parum omnino profuisse. Huic cause tribuendum quoque, quod Wernerus, qui eadem Euclidis elementa Germanice scripserat, ea non edi- derit. Montucla 1. 1. $-5. pag. 581. (25) Montucla, part. III. lib. V. $ 1. tom. I. p. 689. (24) Villers, Essai, pag. 287. Montucla, part. III. lib. IV. $ 5. tom. I. p. 626. (25) Multum v. c. disputatum est, uter calculi integralis inventor fuerit, New- tonus, an vero Leibnitzius; Academia Parisiensis Newtono premium . decrevit, et, tamen etiam nunc dissentientibus. ? (26) Ger. Joann. Vossius de artium et scientiarum natura ac constitutione , lib. III. cap. 16. $ 30. — cap. 37. $ 37. — cap. 45. $ 51. — cap. 48. $ 12. — cap. 5o. $ 51. — cap. 55. $ 50. — cap. 56. $ 19. — cap. 59. $ 25. — cap. 60. $ 8. (27) lllud placitum tradit Plato Rp. V. pag. 475. C. Hoc presertim requiritur in perfecto mathematico, ut nullam omnino sue doctrine, qua late patet; par- tem contemnet. Non ignoro tamen plures omnino exstitisse, qui in mathesi ‘pura excellerent, licet aliarum mathematicarum doctrinarum tantum non essent exper- tes, sed qui omnia complectebantur longe melius proficere debuisse, ipsius rei natura docet: si autem qui in applicata mathesi laborarunt, in quibus Stevinus noster censendus est, eà carere non possunt universali rerum notitia. Ita Boylius physices experimentalis instaurator sepius querebatur , se geometric et analysi non satis dedisse. Montucla, part. I. lib. I. $ 6. tom. I. pag. 18. Encyclopédie Yver- don. tom. 27. pag 744. Conf. Gerardus Joann. Vossius J. I. lib. III. cap. 2. $ 5 et 4. Et La Croix, Essai sur l'enseignement. Paris, 1816. pag. 24. (28) Hoc de theoria cum praxi rite miscenda placitum habetur in Stevini operibus. tom. I. part. II. pag. 46. Editionis Belgice , Leide, ap. Janum Bou- wenz, anno 1608. Qua editione. usus sum in locis citandis. (29) Vid. oper. tom. III. pag. 291 et 551 in preefatione Pm astrono- mice. De ipsa re vid. La Croix, Essai sur l'enseignement, pag. 21., ubi ita de indole doctrinarum mathematicarum : Le goût de l'exactitude , l'impossibilité de se contenter de notions vagues, de s'attacher à des hypotheses, quelques sédui- santes qu'elles fussent, le.besoin d'apercevoir clairement la liaison des proposi- tions et le but où elles tendent, sont les fruits les plus précieux de l'étude des mathématiques. Ex quo loco abunde patere videtur, quam bene hac de re judi- FEUDUM a. (25) cayerit Stevinus. Cf. Stevin, tom. II. part. II. pag. 94. Encycl, tom. 27. P 745. Montucla, part. III. lib. I. $ 5. tom. I. pag. 627. (50) Exemplum sit hoc: in prefatione libri II. Geog. dicit de molestiis, que in exstruendis fortalitiis moventur ex varia vi et indole terre et aque, subjungitque : Nu alsoo mij over een tijt dergelijcke swaricheden ontmoet hadden, ick begaf mij tottet ondersoucken der oirsaken, allenx alsnu alsdan opteyckenende al t gene mij totte saeck docht te dienen, en vast te gaen. T'welck sijn Vorstelicke Ghe- nade mettet boveschreven lesen des huijsbous deursien hebbende, en daerna dadelick bevonden, dat kennis van dien tot voorcomming der . on- gevallen behulpich was, so wel om te schuwen onnutten raet tegen de ghemeene regel streijende, als om met welghegronde andiening, of met sijn eijghen vonden vrijelick voort te varen : soo hebbe ick t’selve onder sijn wisconstighe gedachte- nissen gestelt. Conf. pag. 62 et 65 ejusdem tom. I. part. II. (91) Tom. I. part. II. pag. 179. Sic tom. III. pag. 555. refert et aliorum et summi viri Barents astrologicas observationes in Nova Zembla institutas. (52) Peregrinatum eum esse patet ex lib. I. Geog. pag. 10., ubi dicit se sphaeram vidisse antiquam in aula principis Cracovie? in Polonia. Diligentia ejus in ob- servandis iis quz apud alios obtinerent cernitur et multis aliis locis et imprimis Tom. I. part. II. pag. 67. (53) Vid. argumentum lib. VI. Geog. de accessu et regressu maris, pag. 178, tom. I. part, II. (54) Vid. tom. III. pag. Ey et 249. tom. IV. pag. 171. ubi exactissimam an- notationem refert eorum , que suo evo de doctrine, quam tradit, parte, nota habebant eruditi. (55) Ita in praefatione lib. IV. Geog. tom. I. part. II. pag. 86. ea tantum se traditurum esse dicit, que omiserant alii. Tom. III. pag. 246. candide fatetur, se antea in suum usum Copernici systema tractasse, quod dein multis nominibus adauxisse dicit, re — accuratius inspecta. Cf. tom. I. part. II. pag. 155. tom. IV. part. I. pag. 171. (56) Vid. Siegenbeek museum , tom. III. imprimis pag. 97. In commentatione, que inscribitur: Over het verband tusschen de taal en het volkscharakter der Nederlanders. Conf. Mann, précis de l'histoire naturelle des Pays-Bas maritimes, pag. 154. (57) Ubicunque enim nova quedam proponit , continuo subjicit salvo aliorum judicio. Ejus rarissime eo evo modestie luculentissimum est documentum in ar- gumento, lib. VI. Geog. tom. I. part. II. pag. 178. Angaende ymant dencken mocht, dattet van mij voor 't uijtgeven van desen ren waer geweest (26) sulcke denghen eerst sekerlick ondersocht te hebben, of doen ondersoucken : hier op segh ick dat sulex niet een of weynich menschens werck wesende, soo heeft mij dit de bequaemste wecli ghedocht, om op corten tijt veel bescheyt en sekerheyt te crijgen, want veel menschen totte boveschreven gaslaginghen ver- maent sijnde, t’can ghebeuren datter hun tot verscheyden plaetsen meer toe sullen begeven, dan deur mijn besonder voordering an besonder menschen meu- ghelick soude wesen. Cf. tom. III. pag. 16. — Tom. IV. part. I. pag. 117 et 255. — Tom. IV. part. II. pag. 4. et tom. I. part. II. pag. 1 et 72. (38) Hoc ubivis in ejus operibus habetur, presertim vero eo loco, ubi de aurea illa ætate agit, quam aliquando artibus et doctrinis exstitisse opinabatur, quam- que ommi ope revocare studebat. Sed de hac infra latius. ($9) Vid. tom. I. part. II. pag. 10, 12 et 15. — Tom. IV. part. I. pag. 17. (40) Vid. Dedicatio operis sui, cui titulus: Vor'stelijke Bouchhoudingh , postquam dixerat se opinatum fuisse aliquando computandi rationem, que Lom- bardica vel Italica dicitur, qua mercatorés in tabulis expensi et accepti fere utuntur, adhiberi posse ad rerum publicarum, erarii, privatorum principis re- ‘dituum et domaniorum regimen, subjungit : Maer dit gheloof bestont een tijt langh alleenelick in gedachten sonder vruchten, ja sonder te dencken datter oyt vruchten af souden ghekommen hebben, want t'was verre van yet te doen, ge- merckt mij niemant en bejegende om daer af soo te spreken dat icker af mocht verstaen worden, uyt oirsaeck dat men se soo ick meyne selden ontmoet, die hun in d'een en d'ander handel dadelick gheoeffent hebben. Conf. pag. 105 et in addendis et corrigendis ejusdém libri 107. (41) Vid. Villers. 1. 1. 279 in nota p. 287 et 523. (42) Vid. locum supra laudatum, tom. III. pag. 246. (45) Vid. præfatio laudata, tom. I. part. II. pag. 178. et ibid. pag. 62. (44) Multi exstiterunt hoc evo Alchimiste, de iis vid. Stevinus, tom. I. part. II. pag. 62. (45) De Drebbelio vid. Cappelle, Bijdrage tot de geschiedenis der wetenschap- pen en letteren in Nederland. Amst., 1821. in illius viri notatione, maxime autem, pag. 75. (46) Ita P. Mersenne oratoribus vehementer suadet, ut orationis lumina e mathesi sumant. Vid. Montucla, part. I. lib. I. $ 10. tom. I. pag. 35. Ubi alie hujusmodi leguntur ineptiæ. (47) Sed idem, quod aliis praestabat , sibi etiam præstari voluit, et in causis, quibus adductus est, ut typis mandari curaret scripta sua, ne alii est; ad quos pervenissent, ea suo nomine in lucem ederent. ( 27) (48) Stevini commentarius in Diophantium memoratur apud Montucam, pag. 3. lib. III. $ 8. tom. I. pag. 615. Etsi minoris sit pretii, quam alia nostri viri scripta, (49) Cappelle, pag. 8. I. 1. „Quod vero attinet ad ipsam calculi decimalis inven- tionem, jpsi Stevino tribuendam, an vero Regiomontano, multa eaque doctissime collegit F. T. Verhaeghe, ut hanc laudem Stevino vindicaret. Vid. ejus Oratio die 9 Jan. 2821, in Societate Brugensi habita inde a pag. 10. . (50) Id. Ib. pag. 10, quam versionem præsagivisse videtur, tom. I. p. II. p. 16. (51) Vid. Stevin, tom. I. part, I. pag. 555. — Tom. III. pag. 119. _ (52) Id. tom. I. part. II. pag. 44. (53) Ibid. pag. 45. Hujus autem doctrine ipse exhibet praxin, tom, II. part. II. pag. 85. — Tom. III. pag. 51. — Tom. IV. part. I. p. 10, 24, 59, 125, 172 alibi. (54) Vid. Meerman ad Grotii parallelon, tom. III. pag. 154, qui ose que huc spectant eleganter congessit. (55) Vid. S. G. Busch, encyclopedie van de hist. wijsg. en wisk. wetenschap- pen. Amst., 1778. Tom. II. cap. I. sect. I. $ 15. pag. 107. Montucla, part. III. lib. V. $ 1. tom. I. pag. 691, qui dicit: C'est à Stevin le premier que nous de- vons la résolution exacte de ce probléme mécanique, (dixerat enim de plano vergente) aussi bien que de divers autres. Vid. omnino part. IV. lib. III. § 1. tom. II. pag. 179, ubi hec inveniuntur. Les premiers qui aient ajoutés quelques choses au peu que contenait la mécanique ancienne, sont Guido Ubaldi et Stevin. On a déja parlé du premier dans la partie précédente de cet ouvrage, (part. III. lib. V. $ 1. tom. I. pag. 69.) à suivre exactement l'ordre des dates, c'eüt été aussi le lieu de faire connaitre les travaux du mécanicien flamand, mais ses dé- couvertes wont paru une introduction si avantageuse moderne que j'ai cru de- voir différer jusqu'ici à en rendre compte, d'autant plus qu'il a vécu assez avant Li dans le XVII siècle pour étre réputé lui ie Si hee conjungamus cum ejusdem auctoris loco qui est part. IV. lib. I. $ 1. tom. II. pag. 2. segg., ubi hujus seculi rationem describit, nullum akan esse potest, de laude qua Ste- vinum habuit Montucla. Locus est : parmi les siècles qui ont successivement con- tribué à l'avancement des sciences, celui qui vient de s'écouler, doit sans doute tenir jusques ici le premier rang, et.cet avantage ne lui sera JT S uie ravi par aucun de ceux qui le suivront, nous sommes bien éloignés de prétendre fixer des bornes à l'esprit humain; qui sait quelle sont les derniers termes de con- naissances où il peut atteindre? Cependant, quand on fera attention à l'essor prodigieux qu'ont pris les sciences et sur-tout les mathématiques dans le XVII a. siècle, il faudra convenir que quelque perfection qu'elles recoivent des suivants , une grande partie de la gloire en doit revenir à celui qui a si heureusement ( 25 ) ouvert la carrière, Tradit porro incrementa que a variis auctoribus acceperunt mathematici et perveniens ad eam partem, quam tractavit Stevinus, dicit : Si de là nous portons nos regards sur les mathématiques mixtes, nous ne serons pas moins satisfaits de l'accroissement, que nous leur verrons prendre. Quod ita exponit, ut Stevinum respexisse in plurimis videatur. De: Stevino nostro vide porro. Valerius Andreas, Bibliotheca Belgica, p. 813, edit. in-4. Sweertius, Athene Belgice, pag. 677. Foppens, Bibliotheca Belgica, part. II. pag. 1102. Bayle, dictionnaire critique, historique, philosophique, in voce. Moreri, (editio novissima) in voce. Encyclopédie d’Yverdon, t. 59. p. 511. Kok, vaderlandsche woordenboek, in voce. Grotius, parallelon, ubi occurrit hic locus : — » Amicus et pernecessarius meus Stevinus rerum maximarum inven- tor, cujus laudibus plus adjicere non possum, quam quod a studiis est illus- trissmo principi Mauritio." Inprimis autem clarissimus V. Cappelle in opere lau- dato, qui omnia, que conferre potuit de Steviuo apte et eleganter tradidit. Cu- jus opera vel maxime usus sum in hac qualicumque tandem laudatione conscri- benda. Egregie ejus laudes in carmine suo collegit vir doctiss. R. H. van Some- ren. Ille enim ante aliquod tempus, conscripto Elogio Stevini premium a Socie- tate Litter. Brugensi reportavit. Insertum est carmen in illius carminum t. II. ‘Dolendum sane de primis Stevini nostri temporibus nihil omnino esse notum. Natus videtur Bruge A 1550; obiisse autem 1635 , uti est Encyclopédie d’Yver- don. Videbar tamen mihi aliquid, quod huc spectat, invenisse in dedicatione illa 'elegantissima supra jam laudata, qua habetur ante ejus opus, cui titulus: Vorste- lieke bouckhouding, pag. 6. Doirsaeck die mij tot dese verlijcking beweeghde, is dusdanigh gheweest: nadien ick mij dadelick gheoeffent hadde in coopman- sche bouckhouding en cassierschap ; daer na in stof van finance (teen t'Antwer- . pen, tander in Vlaender int quartier van de Vrijen) en in dese sake soo veel ghesien als mij de omstandighen toelieten. Est preterea locus in tractatu, cui titulus: Van de coopmansch bouckhouding, pag. 55. Ubi narrat se suscepisse opus in ordinanda turbata quadam mercatorum societate. Quid interim exinde eliciendum sit, alii decernant, equidem quod dicam non habeo. Jacturam hanc ideo magis doleo, quoniam plane impeditus fui, quominus in laudando Stevino referrem, » quali genere natus sit, quem in studiis — — tenue- rit cursum, quas res publice privatimque gesserit, quale vite genus sectatus sit, qualem mortem obierit, queque tandem post mortem ad illum pertinentia evenerint.“ H. de Bosch, dissertatio de eo quod in laudatione requiritur in actis societatis Leidensis, tom V. Si istiusmodi quid notum haberemus ex viri, de quo vidimus, modestia et temperantia , conjicere liceret eum non minori laude conde- corandum fore in rebus politicis, religiosis, domesticis, quam in mathematicis. ( 29 ) Est tamen locus in dedicatione Alberti Girard viri nostri operibus Francice ver- sis prefixa, quem hic non referre non potui: Voici une pauvre veuve, inquit Girardus ad ordines generales patrie nostre, avec onze enfans orphelins, aux- quels le mari et père, décédé il y un an, n'a laissé qu'une bonne réputation d'avoir fidèlement, servi et employé tout son tems à la recherche des plus beaux secrets des mathématiques. E quo loco quidvis de ejus integritate in ipis» qualia ille gessit, muneribus augurari licet. |. ; (56) Vid. Montucla 1. I. part. III. lib. V. $ 1. tom. I. pag. 691. (57) Id. part. I. lib. III. $ 20. tom. I. pag. 187. Conf. Cappelle, pag. 12, et locus quem citat ex Aristotelis quest. mechan. pag. 151. let. Conferri meretur Stevini locus, tom. IV. part. I. pag. 181 seqq. Van het tauwicht. (58) Vid. Cappelle, pag. 12 et 15. Hujus rei egregium videas documentum in operibus Stevini, tom. IV. part. I. pag. 112, ubi versatur in Archimedis Cha- ristio emendando et ad usum suum keting. (59) Vid. Grotii poëmata, editionis in-12. Lugduni-Batavorum, 1659. Farra- ginis lib. I. pag. 95. Iter currus veliferi. ae tian totus lib., TI. ubi epi- ENE nek Ck’) Pitiöolam’ rep deduxit equore navim , Juppiter in stellas ethereamque domum, an terrestre solum virtus Stevinia: nam nec "Tiphy tuum uirar ; nec Jovis istud opus. Et Guil, Orotti epigrammate 469. cr. Meerman ad Grotii parallelon, t. III. p. 215. (60) Montucla, part. IV. lib. III. $ 1. tom. II. pag. 180. (61) Vid. loci quos citat: Cappelle, pag. 8. . (62) Vid. Wagenaar, vaderl. historie, tom. 8. init. (65) Kok, vaderlandsch woordenboek, tom. 22. pag. 501. (64) Vid. Heemskerk, - vena in nota pag. 525. Ubi plurima Mauritii testimonia relata. sunt. (65) Folard, supplément & Phistoire de ism in tractatu : Nouvelles décou- vertes sur la guerre, cap. 2. cui titulus: Erreur de s'imaginer que la guerre s'ap- prend par routine, c'est une science plus spéculative qu'expérimentale, tom. VII. pag. mea 4. et idem Folard in observationibus de bello Erycino, cap. 2. quod inscribitur : que le coup-d’ceil militaire produit le grand et le beau d'une guerre; qu'il peut s'acquérir par l'étude et Pa application. Erreur de ceux qui prétendent que c'est un présent de la nature. Ubi maxime locum Plutarchi in Philopœmene, ( 3o ) pag. 558. B. (edit. Xylandri) commendat tamquam precepta perfecti belli ducis, Polybe de Folard, tom. I. pag. 219 et ipse Polybius histor. lib. II. cap. 4, ~ (66) Hoc egregie patet ex festivis illis dialogis tractatui, Vorstelicke bouck- houdingh, insertis. Ita multi novarum rerum inventores Mauritium adibant tam- quam classis summum profectum. Cum tamen sepius Mauritio non sufficerent ea, que ipse tractaverat vel legerat, et itaque quod responderet consulentibus non haberet, Stevinum adhibuit, qui apte illi succurrit. Vid, tom. I. part. II. p. 86. et tom. II. part. pag. 10. (67) Vid. Busch J. I. cap. 5. sect. II. $ 23. tom. II. pag. 281. (68) Vid. Cappelle, pag. 15. (69) Nobis dicuntur er Ae conf. Busch J. I. cap. 4. sect. I. $ 24. tom. II. pag. 121. à (yo) Vid. Cappelle, pag. 15. Puta Dantzichii, Elbingii, Braunsbergii. (71) Hoc apparet ex decretis Ordinum Generaliorum et ex numismatibus hoc evo in sempiternam victoriarum per Mauritium reportatarum memoriam. In iis enim plerumque excussa est artificiosa ratio, qua urbes cepit. Vid. Van Loon, tom. I. pag. 567. et Boizot, medalische historie van Holland, imprimis pag. 88. (72) Ita multum dederat Mauritius arti equitandi: sed nec collocutionibus cum peritissimis quibuscumque in hac arte institutis , nec legendis scriptis, que de ea exstarent, eo pervenerat, ut apte equos per frena regeret. Adiit Stevinum suum, qui ex statices principiis frena. confici curavit, que proposito suo egregie in- servirent. Hinc ille tractatus Stevini, quarta statices appendix, que inscribitur: : Van de Toomprang, tom. IV. inde a pag. 205. (75) Stevini opera, tom. II. pag. 2. part. II. lib. I. — que dicitur: Van de verschaevwing. (74) Inventa erant navigia, quibus imponerentur scale ad urbes aggrediendas, sed dubitatum erat, num transversis navibus res bene cederet. Hoc exploravit Stevinus, et computationibus eo pervenit, ut statueret qua altitudine scale esse possent, qua latitudine navigia, quibus imponerentur, quot denique homines in scalis adscendere possent. Hic tractatus occurrit, tom. IV. part. II. inde a pag. 200, et dicitur, Van de vlietende topswaerheyt. (75) Vid. tom. IV. Miscellaneorum, ubi accurate computandi „rationem, qua mercatores utuntur, Italicam vel Lombardicam ad erarii et principis redituum regimen applicat, nec non ad ea, que in textu memorantur. A parcimonia non tantum, sed et a justo modo, quo sue domus accepti et expensi tabulas habebat Mauritius, maxime laudatur, v. c. apud Hoofdium, epist. I. pag. 5. edit. 1671. ex editione Huydecoperi, epist. III. pag. 7. adeo ut commendetur tamquam (6319 exemplum, in quod intueantur cives nostri; hoc tempore luxurie admodum de- diti. Jam vero si Stevini tractatum legamus, ex his laudibus certe , que Mauritio veniunt, aliquid ad Stevinum redundat, qui principem primus docuit, quomodo hee rite perfici possent. 76) Vid. omnino prefatio clar. Van Cappelle in Stevino, qui egregio deside- rio viri clar. Schrant satisfecit, in annotationibus ad orationem inauguralem Gan- davi habitam : Over het beoefenenswaardige der nederlandsche tale, zoo om haar zelve, als om hare voortbrengselen, pag. 77. - (77) In observationibus suis tradendis, et locis, in quibus eas fecerit, occurrit Grolla et Hulst, tom. I. part. II. pag. 61 et 62. Singulari admodum Stevini mo- destie tribuendum puto, quod non plura ejusmodi occurrant; ratione tamen mu- neris sui, castrametationis enim prefectus erat, in castris continuo versatus sit et Mauritio affuerit, necesse est. Hujus tamen rei, preterquam in locis citatis nullum occurrit vestigium. (78) Vid. Van Cappelle, in eodem libro ; Bijdragen, habetur commentatio, qua ab elegantia maxime se commendat et inscribitur: Over de wiskundige verdien- sten van Prins Maurits, inde a pag. 129. Plurima longe, magno cum judicio, ex Stevino desumsit, cui in prefatione acceptum fert, quod splendeat Mauritius eo nomine, quo raro cernuntur viri Principes, pag. 154. (79) Titulus enim est: Wisconstige gedachtenissen , inhoudende t'ghene daer hem in gheoeffent heeft den doorluchtichsten hoochgheboren Voorst en de Heere Maurits Prince van Orangien, enz. , beschreven deur Simon Steven van Brugghe. Conf. prefatio totius operis descripta a Meermauno in annotationibus ad Grotii parallelon, pag. 507. tom. III. . (80) Thomasius in essai sur les éloges, tom. I. pag. 82 et go seqq. (quem locum laudat De Bosch l. l. pag. 160.) Tres Platonis dialogos laudationes esse existimat : et recte. In iis enim homines, qua par est, laude cernuntur tradita eorum confabulandi et sermonis ratione. In Stevini dialogis talis quoque occurrit Mauritius, in iis » vera, genuina Mauritii ingenii cernuntur", qui mirifice va- lent ad ejus sagacitatem percipiendam. Conf. De Bosch. Ibid. pag. 186. (81) Vid. De Vries, Proeve eener geschiedenis der nederduitsche dichtkunde, pag. 69 seqq. (92). Hic locus sit documentum: Ant voorgaende siet men merckelick hoe veel datter an goe verstaenlicke constwoorden gelegen is, en hoe sy dwalen die de vermenging der uytheemsche woorden voor de fransche talens suyvering en ver- rijcking achten, dat nochtans niet dan haer vervuylling en veraerming en is. Maer $al ymant seggen, nadien t'gemeen gevoelen deur gantsch Europa anders is, van ( 32) geleerden , ongeleerden, eel en oneel, die t’samen eendrachtelick als uyt een mont loven de suyverheyt en rijkheyt , die de fransche tael deur sulck middel geere- gen heeft: wilt ghy de saeck beter alleen verstaen als d'ander al t'samen ? Ick antwoorde dattet met my hier in gaet, gelijct misschien met u soude, “so ghy deur gantsch Turckie saeght en hoordet de menschens gemeen gevoelen van Ma- homets heylicheyt, en sijn religiens sekerheyt; want gelijck de veelheyt der hon- dert duijsenden u niet en can bewegen dat te gelooven, also en can de veelheyt der hondert duijsenden mij niet bewegen te gelooven dat de fransche tael rijck, suyver of goet is. En gelijck d'alderervarenste in Mahomets religie, die hun ver- meten t'meeste bescheet te weten van Mahomets heylicheyt, na u oirdeel minst verstaen wat heylicheyt is: also d'aldergeleerste die hun vermeten t'meeste be- scheet van de goedheyt der fransche tael te weten, die geloof ick minst te ver- staen wat goetheyt van tael is. En gelijck ghy- misschien niet geern u hooft en sout breken, met int besonder te weerlegghen de redens der ervaren Mahometis- ten, om dat ghy haer eerste stelling, et t'vervolgh d'een metten anderen voor een hoop beuselinghen houdt: Alsoo en soude ik niet geern mijn hooft breken „ noch tijt verliesen, met int besonder te weerstaen de redens der ghene die my de goetheyt der fransche tael willen wijsmaeken, immers na de manier diemen tot noch toe gebruyct heeft, om dat ick haer eerste stelling en al t'vervolgh van dien voor ongeschickt houde, en datse van dinghen spreken buyten hun ver- stant: want te segghen dat ghelijck bloemen van verscheyde verwen een cruythof vercieren, alsoo verscheijden vreemde talen het francois , tis al te hinckende ghelijcknis, gheen weerlegghing weerdigh, etc. tom. I. part. II. pag. 22. (85) Vid. Siegenbeek in commentatione , que inscribitur: Over het verband tusschen de taal en het volkscharakter der Nederlanderen , maxime pag. 92 et 121. et tom. III. et IV. pag. 227. ejus Musei. Cf. Schrant in Oratione inaugurali laud. pag. 4. ubi ita vir celeberrimus : Elk volk, dat nog eenig gevoel van eigen zelfstandigheid overgehouden heeft, zal, ofschoon het andere talen niet verwaar- loost, zijne moedertaal vooral op prijs stellen, en haar, eene zorgvuldige beoefe- ning waardig achten. Cf. etiam ejusdem Oratio rectoralis de patrii sermonis studio JCtis maxime commendando: precipue pag. 6. (84) Vid. Ypey, beknopte geschiedenis der nederduitsche taal, pag. 547. Cf. Van Wyn, hist. avondstonden I. pag. 500. — Cogitabam scil. Maerlant, Melis Stoke, van Heelu. Cf. De Vries, pag. 3 et 7. (85) Durante minorennitate Flori V. ejus amita et tutrix Aleida tenebat Comi- tatum Hanovie, ubi Francica lingua vigebat , idque jam his temporibus maximam vim in linguam nostram contaminandam exserebat. Cum vero stirps illa nostro (55) praeerat regioni inde ab anno 1299, magis adhuc illud irrepsit vitium: precipue autem cum invaleret, ut in aula audiretur tantum wallonica lingua. Quicumque igitur culti haberi vellent, hac etiam utebantur , quod latius prorepsit dein : nam Regis ad exemplum totus componitur orbis. Invalescebat etiam stilus curie, qui dicitur. Qui enim in summa illa curia le- gebant peregrini fere erant, gallo franci plurimi. Vid. Wagenarii epistola 4o. — Hi quantum fieri posset francice scribentes, illas voces rerumque denomina- tiones in linguam nostram adeo intulerunt, ut hodieque ubivis occurrant. Cf. Boey, introductio in opus cui titulus : Woordenboek of verklaring der voor- naamste onduijtsche en andere woorden in de hedendaagsche en aloude rechts- pleging voorkomende. Vid. Schrant , Oratio inauguralis , pag. 25 et nota 17. pag. 77. Sed vel sic tamen nostri majores linguæ sue tenacissimi erant. Hinc Comes in precibus non misi belgica lingua utens audiebatur. Vid. Meerman ad Grotii pa- rall. cap. 25. tom. III. pag. 494. In diplomaticis maxime servabatur lingue ni- tor. Ypey, pag. 567. Sed quamvis ipsi comites increscenti corruptele subinde . medicinam afferre tentarent, non multum procedebant. Ypey 548. Ubivis enim corruptela irrepserat et in mores et in linguam. Vid. Meerman ad Grotii parall. cap. 11. tom. II. pag. 266, et carmen Anne Beyns in quo festive admodum et vere mores sui temporis. perstringit. exstat apud De Vries, pag. 55. (86) Vid. Stevin, tom. I. part. II. pag. 20. In rhetoricis hec corruptela adeo obtinebat, ut eos tantum linguæ nitore splendere videas, qui hasce cultûs, si ita dicere licet, scholas evasissent. Ypey, pag. 597. Exempla præbet Guil. Kops, in commentatione (Schets eener geschiedenis der rederijkers) in actis societatis Lei- densis, tom. II. Apponere lubet finem carminis Casteleynii, qui suis dicebatur een excellent poëet moderne: postquam narraverat Pyrami et Thisbes fabulam ita concludit: Om te concludeeren van onzer begrijpt, 4 Dees historie moraliseerende , Is in den verstande wel accordeerende Bij der passie van Christus ghebenedijt. Pag. 255. Simile exemplum prebet Ypey, pag. 401 existe scriptis Bapt. Houwaertii : Nu ghepresupponeert, dat jemandt is eloquent, En dat hij inder rhetorijcke is æellent, En dat hij philosophelijck can argumenteren , Dat hij de harmonije der musijcken kent, Mitsgaders den loop weet van t'firmament , En dat hij alle hantwerken can 1 (54) Dat hij de republijcke weet te regeren, Dat hij kennis heeft van de Nigromeneije , Dat men hem in de Rechten heeft sien doceren, Dat hij geleert is in alle const en elergije, Soo en weet hij nochtans niet ten selven tije, Ten sij dat hij weet te doen de wille van Godt, Die buijten Godtswoort wilt wijs zijn, is sot. (87) Vid. Willems, verhandeling over de nederduijtsche tael en letterkunde opzichtelijk de zuijdelijke provincien der Nederlanden, tom. II. n° 1. inde a pag. 1 usque ad 15. Elegantissimam comparationem instituit inter septentrionalis, meridionalisque patria nostre regionis, conditionem , et quod inde secutum est, docte tradit. Cf. Wagenaar, vaderl. historie, tom. VIII. pag. 244 seqq. . (88) Grati et accepti erant præsertim Amstelodamensibus, in quorum urbe jam auno 1585 duo Brabanticorum collegia rhetorica occurrunt. Vid. Willems 1. 1. pag. 5. Excellebant scil. Amstelodamenses et plurimis omnino rebus, et maxime cernebantur studiosi in lingua patria excolenda. Cf. Wagenaar, Amsterdam, tom. III. pag. 205. edit. in-folio. — Kops, I. I. 267. Harlemense etiam collegium egregie merebatur de lingua expoliendà in certamine, quod instituebatur anno 1613. Post traditam questionem, ad quam responderent cetera rhetoricorum collegia, addebatur ; ` Nederdijtsche spraak, Met: zoet. vermaek Wilt reijn. verhaelen Bastaertwoorden vreemt Uijtlants niet neemt, Mijt ander talen 1 Soo veel doenlijck is > Haer rijckheid wis Wilt nemen. in acht. Vid. Kops J. I. pag. 209. In meridionalibus nostre patrie provinciis idem pe- tierunt viri equali patri& amore, et quod inde oritur linguæ restituendz studio flagrantes. Antwerpense collegium Principem (Prins) habebat M. Schets; cen- turionem vero (Hoofdman) A. van Stralen viri principes, qui quidvis contule- runt ad decus collegii et propositum ejus promovenda. Obitu tamen viri egregii Van Stralen opus, quod tam luculenter ille aggressus fuerat, defecit prorsus, licet (55) quodammodo eum secutus esse possit dici Marnix à St, Aldegonde, Vid. Ypey, pag. 404. et Kops, p. 254. Ubi festum, quod iis ducibus habebatur, describitur. . (89) Epistola Brederonis digna videtur, qua hie apponatur, quia exinde lucu- lenter patet, quod i in textu diximus, quia exinde cognoscuntur summi illi restau- ratores, et conamina, quz instituerunt. Conferri tamen meretur Schriverius ap. Meerman in notis ad Grotii parall. cap. 24, tom. III. pag. 570, Bim est hu- jusmodi. t De Amstelredammer oudecamer den. Egellentier, in liefd’ bloeijende; vrede, vrientschap, gheluck en eeuwigh welvaren. Nadien ick, eerweerdighe medeborghers, hebbe vermerckt, dat eenighe uwe camer-broeders , over eenige jaren, doende waren de nederlantsche spraack te verrijcken en te eijghenen, die door het inne-breken der uijtheemsche taelen, heel verarmt en verbastert scheen: so dat wij ons eijgen moeders-tael, (die doch na "t seggen van Becanes een taelmoeder is) selfs haer eijgentschap niet en wiste, noch haer rijckdom niet en kende, maer huijs-morsten en consten, het behulp der vreemder tonghen. Dese schandelijcke kancker heeft so seer inghegeten, - dat menich waenden dat dese wonden ongeneeslijek ware: over sulcx zijn eenige van u voornaemste cameristen , als voornamelijk Hynderick Spieghel, Gedeon Fallet saligher, en Roemer Visscher, beweecht met kloeksinnige ijver dese nóóde-lóóse pracherije eens af te schaffen, en de trogghel-sack met al de be- delbrocken eens na Vranckerijck (ofte elders daer sij armer van schoone woor- den als wij zijn) te senden, gelijck als sijlieden claerlijck bewesen in de neder- duijtsche redenkavelingh en neerlantsche spelling , en meer andere goede boeken, waer inne onse rijckdom ten vollen blijkt, als in de eeren-ampteren van Cicero en het stichtelich boeck van wel-levenskunst, mitsgaders in het troostelijck boekx- ken van Boéthius , bij Dierrick Volkaartsoon Kóóren-hart saligher, den gemeenen duijtschen in claer duijtelijck duijtch verduijtscht, ?t zedert dese heerlijcke gront- legghers hebben de taal-kundige Nederlanders mannelijck opgetimmert haer voor- ghenomen werck, In sulcker voegen, datse nu geen talen spraecken, noch ton- ghen hebben te wijcken. Dit mogen alle liefhebbers der vaderlandsche, u mijn lantsluijden met alle billicheijt danck weten. Doch so daar yets sou mogen aen ontbreken, sal den gheleerden en seer constighen Steven Stevyn om het ghe- meene beste gaarne volmaacken. Het waar doch te jammeren, dat een so spits- sinnige volck, dat alle andere volckeren in ’t spreken ean na bootsen , haer eijghen rijcke taal so reuckelóós souden verwaarlóósen. "T is doch een geckelicke zaeck van eenighe opgeblasen verwaende sotten, die haar rédeneering soecken te ver- cieren met latijnsche, fransche, spaensche oft italiaensche tarmen, recht oft (56 ) eenige bevallicheid inbrachte, het welcke bij de rechtsinnighe, recht anders ver- staen wert. Lust iemand sijn wetenschap te bewijsen, die toonhet in een onghe- valschte suijvere taal niet als dese nederlantsche papegaijen, die veeltijdts niet en weten wat sij rabblen, als sij haer gestolen, of met groote moeijten aenghe- wende wóórden spreken. — (Festivum admodum prebet exemplum) En duij- sent diergelijcke dingen hoort men dagelijcx onder de eerlijcke cooplieden, onder dé naem-rechtsgeleerde, doch ook insonderheijt , in sommige broetsche taal- mannen, of goeddunckende voorspraken , oock in jonghe doctoren, die haer eijgen bralwoorden in haer moeders spraek niet weten te ee Daer se nochtans so overvloedich in onse tael te vinden sijn: maer de brood-droncken luijicheijt, is vervaert voor den arbeijt, om die te soecken, daerom behelpense haar met het gereetste. O vremde hoverdij! die ons eijgen lants-ingheboren een revel-duijtsch, een krom-tong, en een koeter-waal maeckt! O ghij Nederlanders! waact op, schuur u betóóverde óógen open, aenschout u eijghen blintheijt , laet niet langher dese onwetende duijsterheijt u helder gesicht benevele : jaecht dese hoochmoedige vremdeling, die hier dus langh de meester gemaakt heeft, onweerdich, wederom naar huijs, en haalt met eerbiedicheijt u verjaachde, en schier ontmunte eijgenaer, in gelijck als onse oude cameristen met groote (doch willige) moeijten hebben gepoocht, voor het welcke ic tot erkentenis van dese weldaet, enz. Cappellius vero dicit in illa epistola memorari Simonem Stevinum J. I. pag. 29 ét 149, sed est Stephanus Stevinus. Auctoritate cl. Cappellen et summi nostri viri existimatione facile moveor, ut huic lectioni (que forsan occurrit in alia Brede- ronis editione (ego enim usus sum editione in-4. Amstelodami, ap. Cornelis Lui- dewijckz van den Plasse, A 1638.) fidem habeam. Quis enim ceteroquin fuerit ignoro. Cappellius dicit eum ad mininum duos habuisse filios, quorum alter puer etiam nunc decessit. Alter vero patris opera postuma edidit. Cappelle, pag. 7. Baylius interim in dictionnaire historique in voce Stevini, in nota B. pag. 280. dicit eum 11. reliquisse liberos. Unus fuerit ex his, an vero ipse Simon Stevinus, an vero ejus pater, peritiores decernant. (9o) Respicio ad varias, que hoc tempore prodibant, commentationes de linguæ indole et usu. Ita Koornhert dedit : Tweespraeck van de nederduitsche letter- kunde. S. vander Werve, schat der duit'scher tale. Hoffman, woordenschat. Alii. Vid. Ypey, pag. 406. (91) Cappelle, pag. 29. f (92) Grotius parall. cap. 25. pag. 67. tom. III. Stevin, t. I. part. II. p. 59. Nostram linguam variis nominibus excellere adeo contendebat noster Stevinus , S o vom (57) ut per eam aurea illa ætas restituatur, tom. L part. I. pag. 40. Hanc-prestan- tiam maxime videt in copia monosyllaborum vocabulorum, quod probat egre- gie, tradendis 742 ejusmodi verbis Belgicis, dum in Latino sermone 5. tantum habentur, in Greco autem eorum numerus 45 non excedat. Aliarum autem ora- tionis partium vocabula in nostro sermone enumerat 1428, in Latino 158 in Greco 220. Hanc dotem, uti et illam qua aptissime copulantur plurima verba, salvo tamen illo criterio, quo primaria verbi pars statim patet, probat egregie valere ad laudem linguæ nostre. His enim fit, ut melius et efficacius, quam in quacumque lingua, omnes omnino, que occurrunt notiones, rite exprimantur. Vid. Siegenbeek museum. Ill. pag. 107. In commentatione : Over de handhaving van den echte nederlandschen geest in de beoefening der fraaije letteren en kun- sten, In museo tom. III. Cf. Heere, t. I. p. II. p. 59. (95) Vid. Stevin, tom. I. part. II. pag. 45. (94) Vid. id. Ib. part. II. pag. 23. (95) Grotius parall. cap. 25. pag. 71. Stevin, tom. I. part. II. pag. 20. Cf. . Villers, p. 292. (96) Grotius in libro cui titulus: Inleijding tot de holl. rechtsgeleerdheid. (97) Hoc de aurea etate placitum et aliis placuit, et Grotio parall. cap. 25. pag. 71. Cf. Villers, pag. 285. Quod est fere hujusmodi, quod in schematis formam ex ipso Stevino excerptum redegimus : A. Aurea aliquando artibus et doctrinis extitit ctas. I. Antea magnopere excelluerunt homines in rituum colestium cognitione. Hipparchi et Ptolemzi scripta reliquie sunt habende atque umbra eorum, que aurea state exstiterant. II. Romanis atque Græcis algebra non innotuit, sed per Arabes, quorum ma- jores summa illa fructi fuerant felicitate, ad nos pervenit. III. Geometria ante Euclidem aurea ea etate floruit. Graci eam exinde traxe- runt, uti et j IV. Atmeioriam. ` V. Alchemia per Arabes quidem revixit, sed non nisi mutilata. Eam optime novit Hermes Trismegistus quidam, qui aurea illa state vixisse videtur. VI. Magia summa fuit aliquando, hodie vero nota non est. Hoc placitum illustrat et probare conatur variis antiquorum locis cum illo ab ipso Grotio communicatis. B. Ut aurea illa ætas reviviscat, hec fere requiruntur. J. Multi homines conjunctis viribus ad id tendere debent. Accuratiore cnim ( 38 ) rerum observatione hypotheses ys vane evanescent. Igitur a multis observando sunt res. a. Nam unus non sufficit omnibus dhnesyandis;; Wen iin hoc una facientibus, quod unus omisit, ab altero suppletur. b. Pluribus major est fides, quam uni vel paucis. — c. In rerum celestium observatione uno sepe in loco impediun- tur homines , quod in altero illis conceditur calo sereno. V. c. d. Inter plures idem agentes semper oritur æmulatio quedam, qua nihil ad rem rite perficiendam efficacius. . e. Refellitur eorum opinio, qui regibus et principibus tantum ea tractanda. esse autumarent. II. Vernacula lingua omnia tractari debent. a. Plurimi enim tempus suum conterunt in addiscendis iis lin- guis, quibus denuo alia addiscant, siquidem tempus illud, in ipsas, quibus se tradituri sunt discipuli, artes aut doctrinas, impendis- sent, et tempori parceretur, et multi melius proficerent homines. Illud autem maxime de mathematicis doctrinis valere contendit noster. b. Gaudent fere homines plerique eo, quod omnibus habeantur doctiores. Verbis technicis mirifice consarcinatis utentes alios per- multos a rerum tractatione arcent. Illustrat hoc Gallo-Francorum exemplo, qui vernacula lingua sua scribentes magnam hominum copiam ad artes et. doctrinas excolendas adduxerunt, Refutantur tamen, qui linguam Francicam aptam esse judicant, qua omnia tractentur Cf. nota 81. Til. Ut bona dici possit linguâ, notum habeamus necesse est, quo nomine lingue cernatur bonitas. a. Apparet hoc a. Si experiatur quis, num res mathematice apte ea describi possint. — Historie enim conscriptio huc in censum venire non potest; mimos enim sine ullo sermone historias exhibentes vide- mus; sed in rebus mathematicis ommia rite enucleari et demon- strari debent. — Lingua latina paupertate sua nostro proposito non sufficit : hinc res mathematice apud Romanos tantum non ne- glecte. Aptior videtur greca, cum gaudeat mira quadam verbo- rum inter se copulandorum proclivitate. b. Sed querit jam summus Stevinus noster: nonne alia adest ( 59 ) lingua, que cum laudata illa greca comparari possit et eodem loco haberi? Omnino, eaque quidem longe melior, Belgica scilicet , que et copulandi facultate et mira in dicendo brevitate, pre omnibus omnino reliquis est insignis. Sequitur jam comparatio illa nostram inter et alias linguas collectis monosyllabis, Vid. nota nostra 2. c. Copulatio illa quam facillime procedit et' intellectu est fa- cillima, et per eam efficacius, quam in alia lingua, notiones ex- primuntur. B. Ex philosophica, qua nostra lingua gaudet, ratione videtur concludendum, homines, qui felicissima illa vixerunt ætate, usos esse hac ipså nostra lingua. a. Explorandum itaque, qua in mie patrie nostre puris- sima sit nostra lingua. b. Est in septentrionali Hollandie parte. IV. Aurea illa etas omni ope est restituenda. Ordo itaque, liberalitas, lingua universa restituenda sunt, que inde redundant commoda in commu- nem, maxime autem in patrie salutem, sunt adhibenda, tom. I. part. II. Sunt et alia loca, in quibus varie Stevini dotes egregie cernuntur. In iis autem illud primarium obtinet locum, tom. I. parte I. pag. 169. .Mij gedenckende van t'mishaghen dat ick somwijlen gehadt heb in de strijt- redens ettelicker schrijvers, welcke gedreven van haer ghemoet, ander persoo- nens dwalingen in consten soo verachtelick berispten, dat sij daer mede een ghetuich gaven, van haer veel slimmer dwalingen in de seden, ende dat mij daer benevens overvloedige stof ontmoet was, om te connen weerlegghen veel dolinghen van de wichtighe gedaenten door sommighe beschreven: heb ghe- vreest in 't verclaren derselver, den leser van mij een vermoeden te meughen gheven, van sulex als mij in anderen misviel. Nochtans achtende hier bene- ven, dattet gantschelijck verswijghen (want wij met voorset daar af in de voorgaende boucken niet en hebben willeu roeren om de leering met gheen strijding te verduijsteren) den sommighen eenich misverstant ende achterdeel mocht beoirsaken, heb mij gepoocht naer t' middel te trachten, en in de plaets van veel besonder dwalinghen, alleen haer gemeene oorspronck door de twee eerstvolgende hoofdsticken te verclaren niet tot vermindering des naems van so weerdigen schrijvers, maer veel eer om die met danckbaerheyt te hel- pen vermeerderen, als van beweghende oirsaken haerder nacommers, sonder welcke veel besonderheden dickmael ongheroert souden gebleven hebben. MESE 1 as rdf linke). T ih Y ah F „ ie e HEE alas 3 i " ^ CS die. "EU fax ML y j > p e j Aai ' CORRIGENDA. Pag 7 Linea 5 excoluerant , el excoluerant viri docti, D genres e IELTEEÉEEEREFTT1 TL tE 26 quod animis, lege: quod in animis. 29 Copernicus autem, lege: Copernicus etiam, 6, perspiciebat, lege : perspiciebant. 20 solebant laudari; lege: laudari: solent. . 23 voluit, lege: volunt. . 12 eſſicassima, lege: efficacissima. - ^ 15 proferenda commoda, lege: pseterendas commoda, 17 exhibenda, lege : adhibenda. . 53 genere, lege: generi. . 2 Sog et partim 536, lege: 50g, 536 et passim. 4 estque, lege: atque 22 Si autem qui — laborunt , lege : qui autem — laborant. . ` 1 denghen, lege: dinghen. 56 scripta sua, ne alii est; ad quos, lege: scripta sua, ha- betur; ne alii ad quos. à 7 presagivisse videtur, lege : presagivisse videtur ipse Stevinus, 24 Une introduction si avantageuse, lege: Une introduction si aventageuse à la mécaniqne moderne. 29 Guil. Orotti, lege: Guil. Grotii. 8 part. pag. 10., lege: part. I. pag. 10. 15 memoriam. In iis, lege: memoriam confectis. In iis, 21 Voorst, lege: Vorst. 22 Steven, lege: Stevin. 26 Tres, lege: tres. 27 tradita eorum, lege: tradita simul eorum. 26 et tom. III., lege: tom. III. 1 pre erat, lege: pre esset. 6 legebant, lege: legebantur. 51 existe scriptis Bapt., lege: ex scriptis Baptiste, 2 nigromeneye, lege: nigromènceye. 29 talen sprecken, lege: talen, sprecken. 14 schuur, lege: scheurt. 55 duit’scher, lege: duitscher. 12 Cf. Heere, lege: Cf. Stevin. N Pag. 57 Que habentur in nota nostra 96 ea referenda sunt in notam 95: que vero in nota 95 in notam 96. — — linea 22 rituum, lege: verum. — 38 — 15 Gf nota Bi, lege: Cf. nota nostra 82. — 39 — 6 Nota nostra 2, lege: “nota nostra 92. — — — 10 10 B. Ern B. Ex. Has correctiones, Nobis ab fnétose. Pic i iie subjecimus ; ut ipsi gratum faceremus. Reliqua vitia typographica’; B. L. ipse emen- des. — Caeterum , quod Auctor Commetitationis wfüeditate- Ph. Th. et Lit. Hum; hujus Acadeémis'impetraverat; quum ipsi! premium adjudi- catum esset, ut nimirum e viris doctis quieréret; num quid suis studiis de Stevino notum haberent, idque ipsorum nominibus , tamquam corol- larium su scriptioni adderet; hoc ipsi non ex voto cessit cum aliis de causis tum ob mortem V. cel. van Swinden. Quare auctor, quod suis adderet , non habuit. Aen IUS 4