ANNALES
ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE,

1825 — 1826.

I EM

P

Visit
PY }

ДЖЫ УЕ t c

ANNALES
ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE,

a. d. уп Februarii A. мосссхху, ad d. viu Februarii А. mpcccxxvi.

RECTORE MAGNIFICO

HENRICO GUILIELMO TYDEMAN,

ACADEMIAE ACTUARIO

NICOLAO SMALLENBURG,

LUGDUNI BATAVORUM,
APUD S жт 4 LUGCHTMANS,

ACADEMIAE TYPOGRAPHOS,

MDCCCXXVII.

TN DYTE. X

EORUM, QUAE UNDECIMO ANNALIUM LEIDENSIUM
VOLUMINE CONTINENTUR.

' Nomina Professorum, Lectorum et Magistrorum Academicorum.

Series Lectionum in Academiá Lugduno- Batava.

Acta et Gesta in Senatu Academiae Lugduno-Batavae.

Series Dissertationum Inauguralium publicé defensarum.

Judicia Facultatum, —

Programma novarum Quaestionum, die vin Febr. anni wncccexxvr. pro-
positarum.

Oratio . H. G, TYDEMAN.

Commentationes J. J. L. van der Brugghen,
А. C. van Eldik Thieme.
P. O, van der Chys.

Nomina Professorum et Lectoris Athenaei Amstelaedamensis.
Series Lectionum in Athenaeo habitarum.

Series Lectionum in Seminario Evangelico Lutherano Amstelaedamensi ha-

bitarum.
Oratio С. F. SARTORII.

NOMINA PROFESSORUM:S

| QUI

inde a d. vm Februarii мосссхху; a d, vit Februarii mpocexxvi

IN ACADEMIA L.UGDUNG-BATAY?
DOCENDI MUNUS OBIERUN T,

RECTOR MAGNIFICUS,

HENRICUS GUILIELMUS TYDEMAN,

ACADEMIAE ACTUARIUS,

NICOLAUS SMALLENB URG.

JURIS PROFESSORES.,

Н. G TYDEMAN. | - А
М. SMALLENBURG.
E. HAGEMAN, propter aetatem septuagenariam | rude dina,

C. I. van ASSEN, |
: THEOLOGI.

I. van VOORST.

I. CLARISSE.

L. SURING AR. |

М. С. KIST, Historiae Ecclesiasticae, et Historiae Dogmatum Proks-
sor Pisis óc oc)

A MARAA ATAA „рга.

LN r

DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM er PHY:
SICARU M.

5. SPEYERT van, DER БҮК. i
C. EKAMA.

С. WETEWAALL,

C. G. C. REINWARDT.

I. pe GELDER.

PHILOSOPHIAE THEORETICAE zr LITERARU M.

І. H. van per PALM.

М; SIEGENBEEK; i“) | |

S. I. van ре WYNPERSSE, propter imam valetudinem rude donatus.
I. BAKE.

I. NIEUWENHUIS.

H. А. HAMAKER, Legati Warneriani s

P. HOFMAN PEERLK AMP:

G. 1. c. REUVENS, Archaeologiae Professor extraordinarius:

f 1
|

MEDICH

M. S. pv PUI.

G. SANDIFORT. T

I. C. KRAUSS, propter infirmam PODIUM "a donatus...

I. С.В. BERNARD, rei medicinalis in Regno Belgico нарко generalis.
M.L MACQUELYN.

C. PRUYS van per HOE VEN, "Medicinae, Aser extraordinarius.

ï

LECTORES.

N. G. van KAMPEN, literarum Germani MAN °
C. F. RUPPE, Musices. |
P. I. мүк» discipl. Mathemat. et Physics |

"MAGISTRI 4CÀb EMICL Ши
С. H. EYFFERT, Equitationis.

G. KNIPPENBERG, Artis Gladiatoriaes
SERIES

SERIES LECTIONUM,

IN: ACADEMIA LUGDUNO- BATAVA;
ккө à die 20 Septembris 1825;

RECTORE MAGNIFICO.:

HEN RICO GUILIELMO TYDEMAN.

FAC ULTAS JURIDICA.

HG T YDEMAN Encyclopaedia uris (sivê Introductionem ad stadium
Jürisprudentiae: universe et.singularum illius partiumi) tradet, diebus Lunae,
Martis , Mercurii et Jovis, hora XII.

Historiam politicami recentiorem , duce HEERENTO ; enárrabit; diebüs Lu-
naê j Mercurii et Veneris, hora I.

Oecoriótiiiae Politicae’ principia, auctore potissimum j‘ Be ay tradet, die-
^ bus Martis et Jovis, hora I.

Statistica Patriae describet, diebus Lunae, Mais "Mercurii cêt: Jovis,
hora- XI.

N. SMALLENBURG: Pandectas , шод WESTENBERGIUM; tracta-
i biti, diebus Lunae, Martis, Mercurii, Jovis et Veneris, hota Men
Institutiones , iisdem diebus , hora XI. |
Primas Lineas Juris Civilis Hollandici, à se etis j ары, à diebus Lu-
nae, Martis, Mercurii, et Jovis, hora XII.
E. HAGEMAN, in quantum aetas et valetudo permittent, diebus et horis
dein indicandis, studiosae Juventuti prodesse conabitur.
UC. J. van ASSEN interpretabitur Digestorum Libros, duce wESTENBER-
G10, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis, hora VIII.

A2 Tra-

a | ETRAF ers

Tradet Elementa Juris Civilis Attici, die Veneris, hora VIII.

Illustrabit Historiam _Jurisprudentiae Romanae, duce j. A» BACHIO, diebus
Lunae, Martis et Mercurii, hora ІХ, |

Tractabit separatim locum de Delictis et Poenis, interpretando Digestorum

Libros xvii et xvi; et Codicis Librum їх, die Jovis, hora IX.

Docebit JUSTINIANI appia » diebus Lunae ; Martis et Mercurii
hora X; " ^ Я t

Explanare perget ca J 1 Institutionum Commentarios, die Jovis, hora X.

FACULTAS. 'THEOLOGICA.

J. van VOORST Epistolam Jacobi-.et-selectas aliorum Novi Testamenti li-
brorum pericopas Critice et Exegetice exponet, diebus Lunae , Martis, Jovis
et Veneris, hora XI. 1

Praecepta de populari Religionis Christianae institutione cum рин, tum
publicá; tradet. die Jovis, hora X.
Theologiam: Dogmaticam:colloquendo cum: Commilitonibus: ан " diebus
Mercurii et Veneris, hora X. |
Î Orationibus:Sacris, pronuntiandis ргаёёгїс die joies Бнз І,

J. CLARISSE Theologiam Naturalem tradet, diebus Martis et nia re IX.
"Theologiam Dogmaticam, diebus Lunae, Mercurii;et Veneris, hora IX.)
"Theologiam Moralem, diebus Lunae , Martis, Mercurii: et Jovis , hora VIII.
Theologiam 5° quae- dicitür, Pastoralem., diebus Veneris et Saturni, hora VIII.
Encyclopaediam et Methodologiam Theologicam hora Auditoribus commoda.
Exercitia Oratoriae Sacrae moderabitur,: die Lunae ;) hora I, | Ei

L. SURINGAR Theologiam Christianam | 'Theoreticam . docebit , diebus ;Lu-
nae et Martis, hora X. et Mercurii, hora XII.

Historiam. Religionis et Societatis Christianae, indea Carolo М, ad nostram
usque aetatem explicabit; - diebus "Lunae , Martis., Mercurii et jovis,
hora XI, :

‚ Acta

L E'CT/I.0 NU M. 5

` Acta Apostolorum cursoria lectione pertractabit hora ipsi et Auditoribus com-
moda,
Oratoriae Sacrae exercitiis praeérit die Mercurii, hora I.

J. CLARISSE et L. SURINGAR moderari pergent exercitia de quaestio-
nibus argumenti Theologici disputandi, die Veneris , hora IV.

N. C. KIST, Professor Extraordinarius , Religionis et Ecclesiae Christianae
historiam docebit antiquam, diebus Martis et Jovis, hora I. et Veneris, ho-
ra XI. | j

Dogmatum historiae Christianorum capita selecta tractabit, diebus Lunae et
Mercurii, hora HI, $

FACULTAS DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM
EU PHYSICARUM.

S SPEYERT van për EYK Mathesin Sublimiorem doceb it, diebus Lu-
nae et Mercurii, hora I.
Physicam, experimentis illustratam , tradet, diebus Lunae, Martis , Mercu-
| rii et Jovis, hora XII.
C. EK AMA demonstrabit Mathesin, diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jovis,
hora VIIT.
Astronomiam pópularem, diebus Martis et Jovis, hora X.
-Physicam Mathematicam, diebus Lunae et Mercurii, hora X.
Astronomiam , diebus Martis et Jovis, hora XI. 3
Geometriam applicatam, diebus et horis deinceps indicandis.
G.WTTEWAALL Occonomiam Ruralem docebit, diebus. Lunae, Mercu-
rii et Veneris, hora I.
С; С. C. REINWARDT Chemiam et Artem Pharmaceuticam docebit, die-
bus Lunae, Martis, Mereurii et Jovis, hora XI.
Rei Herbariae fondamenta tradet, diebus Lunae et Mercurii, hora I. .:
Plantarum Historiam illustrabit verno et aestivo tempore matutino , hora VII,
Historiam Naturalem exponet, diebus Martis et Jovis, hora 1,
J.‘DE GELDER, demonstrabit Mathesin, diebus Lunae, Martis, Mercurii et

Jovis, hora VIIL I
: A 3 Tri-

6 i | SEH А Н ESB

Trigonometriam rectilineam et sphaericam. ejusque usum in Astronomia et
Arte navigandi provectioribus discipulis Tn ce Lunae, Mer-
curii et Venetis, hora I,

Calculum Differentialem et Integralem ter quavis hebdomade docebit iis
horis, quae Auditoribus maxime sint commodae,

Mechanicam analyticam diebus Martis et Jovis post meridiem, hora V et Vie

Theoriam probabilitatis у quam vocant, et insignem ejus usum in vita civili
tradet, quarum lectionum horas in commodum Auditorum constituet.

FACULTAS PHILOS. THEOR. ET LITERARUM.

J. H. van per PALM Jobi Carmina Philologice et Critice illustrare per-
get diebus Lunae et Mercurii, hora I.
Praecepta Oratoriae Sacrae tradet, diebus Martis et Jovis , hora I.
Coranicis lectionibus vacabit, diebus Martis, hora V et VI.
Librum I Regum cursoria lectione explicare perget, diebus Veneris, hora Ie

M. SIEGENBEEK praecipuas Historiae Patriae epochas: observationibus il»
lustrabit, diebus Lunae , Martis, Mercurii et Jovis, hora VIII.

Praecepta stili bene Belgici tradet, iisdem diebus, hora XII.

Eloquentiam Belgicam docebit, diebus Lunae, Martis et Mercurii , hora I,
Literas Belgicas tradet, diebus Jovis et Veneris, hora I.

Eloquentiae exterioris exercitia moderabitur, die Veneris, hora III.

J. BAKE interpretabitur cum PLuTARCHI Vitas Lysandri et Sullae ; tum
EURIPIDIS Iphigeniam in Tauris: diebus Lunae, Martis, Mercurii et Jos
vis, hora X. |

Antiquitatum Graecarum, maxime Atticarum, locum Civilem explicabit
diebus Lunae et Mercurii, hora I. ‚

Historiam Literarum Graecarum ۾‎ superiori anno institutam, OE. perge К
die Martis, hora I. :

J. NIEWWENHUIS Scholas: habiturus- est Maaphysicass фарц Martis,
Mercurii , Jovis. et Veneris, hora VIII. |

Logicas, conjunctas сит Encyclopaedia philosophiae. sive асодвенопе ad

studium Philosophiae univerfe, die: Jovis, hora; ХИ, et die Veneris, ho-
n X.
His-

L `ЕЪСЯТІІЛОЛМ20 M. 7

Historiam Philosophiae Antiquae explicabit, diebus Martis et -Mercurii ;
hora XII.
Н.А. HAMAKER Grammaticam Hebraeam docebit, et exercitiis analyticis
moderandis vacabit, diebus Lunae, Martis, Mercurii et. Jovis, hora VIII.

Arabicae, item Syriacae linguae et Chaldaicae elementa tradet, diebus! Lunae
et. Mercurii, hora I. et Veneris, hora IV.

Loca historicorum а Freytagio V. Cl. edita, item Lebidi ег Antarae carmi-
na explicabit diebus Martis et Jovis, hora IV.

Bar-Hebraei Chronicon Syriacum interpretabitur privatissime, diebus Jovis,
hora V et VI. :

Disputationibus sive privatis, sive publicis, ргаеёгіс hora auditoribus commoda.

Р. HOFMAN PEERLKAMP explicabit historiam universalem, a prima

- regnorum origine usque ad divisionem imperii Carolingici, diebus Lunae, Mar-
tis, Mercurii et Jovis, hora XI.

Literas Latinas docebit, interpretando loca selecta Titi Livii ex libris xxr,
xxu, XXHI, xxiv, et carmina elegantiora C. Valerii Catulli, diebus Lunae,
Martis, Mercurii et Jovis, hora IX.

C. J. C. REUVENS, Professor Extraordinarius, Zstiguitatem | Romanam
explicabit secundum баринин Je D. FU ssiri, V. Cl. , diebus Lunae et Martis,
hora XII.

Idem scholas numismaticas instaurabit, hora maxime commod4,

J. BAKE е: P. HOFMAN PEERLK AMP ^praeerunt publicis Dispue
tandi exercitationibus > die Ses hora Ш.

FACULTAS MEDICA,

M. S. pu PUI Theoriam disciplinae-Chirurgicae, ejusdemque Praxin in No-

socomio Academico exponet, diebus Lunae, Martis,,Mercurii, Jovis et Vene-
ris, hora X. et Veneris, hora XI.

Anatomiam Chirurgicam cum operationibus Б “ы. tempore, diebus Li
nae, Martis, Mercurii. et Jovis, hora Ve

nib) Ar

58 S' ER I:E.S

- Artem obstetriciam cum theoretice, tum practice, diebus Lunae , Martis ,
Mercurii, Jovis et Veneris, ho1a XII.

Medicinam Forensem explicabit, diebus Mercurii et Veneris, horis post-
modum indicandis et a lectionibus Juridicis et Medicis vacuis,

Disputationibus publicis vacabit, horê dein indicandá.

G. SANDIFOR T Anatomiam docebit , diebus Lunae , Martis, Мегсой!,
Jovis et. Veneris, hora X.
Physiologiam , Anatome comparata illustratam , iisdem diebus, hora IX.
Methodum secandi Cadavera, quotidie, hiberno tempore, ab hora III ad V.
M. J. MACQUELYN Materiem Medicam et Pharmaciam, ad Pharmaco.
paeam Belgicam accommodatam, tractabit, diebus Lunae, Martis, Mercurii et
Jovis, hosa УШ.

Selecta capita de cognoscendis et curandis morbis tam acutis, quam chro-
nicis explicabit: et in Nosocomio clinico Academico Medicinae studiosos
in morborum divisione per sua signa, cognitione per suas causas, et cu-
ratione per sua indicata exercebit singulis diebus ; hora IX.

Diaeteticem seu Hygieinen ad Praxin Medicam applicatam docebit, die Ve-
neris, hora IX et XI. |

Disputandi exercitia moderabitur horê auditoribus commoda. ,

C. PRUYS van per HOEVEN, Med. Prof. extraordinarius, Pathologiam
docebit, diebus Lunae, Mercurii et Veneris, hora I.

et die Veneris, hora VIII.

Medicinam Practicam cum exercitatione in Nosocomio Academico singulis
diebus, horis XI.

Historiam Medicinae tradet ,. diebus Lunae et Mercurii, hora IV.

N. С. vau KAMPEN, Liter; German. Lector, Poétarum Germanicorum
Specimina, inde à kroPsTockio, interpretabitur è Florilegio suo nuper
edito, ( Handboek der Hoogduitsche Letterkunde ) die Mercurii, post meri-

. diem hora IV. et die Veneris aem hora ҮШ,
Schoe

У w: GEE O N O M; 9

Scholis Grammaticas habebit, diebus et horis Auditoribus maximé ops

эе

portunis. :
C. F. RUPPE, Musices Lector, Harmoniae fundamenta et principia Coms

positionis Musicae docebit, diebus Lunae et Jovis, hora III.
P. J UYLENBROEK, Discipl. Mathem. et Physic. Lector, Arithmetices
Universalis initia tradet, diebus Lunae et Mercurii, hora X.
Ejusdem. Disciplinae capita selecta explicare perget, diebus Martis et Jovis ;
hora 1.
Optices elementa exponet horis auditoribus commodis:
С. Н. EYFFER T; Academicus Equitationis Magister, artem equitandi quo»
tidié docebit.
""Theoriam artis equitandi exponet, die Jovis, hora V. :
G. KNIPPENBERG, Academicus Artis Gladiatoriae Magister, aptum et]
elegantem gladii usum quotidie docebit,

B ACTA

20

ACTA "T GESTA tx. SENATU

ACADEMIAE. LUGD UNO- BAT AV A E.

1825, Die 12 Novembris. Ex litteris Illustr. Acad. -Curatorum 5. additoque
illis Regio Decreto intellexit Senatus Virum Clarissimum. i HENRI
сом cock , hactenus Juris Professorem. in. Illustri. Athenaeo Da-

1 ventriensi , Juris Professorem in. hac. Academia esse: couse

1826. Die 25. Januarii; Quatuor ex diversis Facultatibus: ad normam ab
Augustissimo Rege constitutam-, nominati. sunt Professores , е

quibus unus а Rege eligeretur ad Rectoris munus anno. proximo.
Academico gerendum.

Nominati quoque sunt quatuor, e quibus. unus: ex Lege Regia eli-.
gendus esset Senatus Actuarius in annum sequentem..

Nominatio. prior mox per litteras, Latino sermone scriptas, ad Re-
gem missa, utraque cum Curatoribus communicata est. In eo-
dem consessu dies a, Rectore Magnifico Orationi Inaugurali ha-
bendae dictus est Viro Clarissimo HENRICO. cock.

Die 6 Februarii. Recitatum est Regis Augustissimi Decretum, quo-
Academiae Rector Magnificus in annum sequentem designatur
. Vir Clar. LUCAS SURINGAR. Designato Rectori adjuncti sunt Ase.
Sessores.

Viri Clarissimi y. DE GELDER.
He Ac HAMAKER:
M. Se DU PUT.

Н. W. TYDEMAN.

1826,

ACTA zr GESTA in SENATU. зт

1826. Die 8 Februari, Rector ad Senatum retülit, im consessu Curato-
rum, Rectoris, et Assessorum , ex nominatis Actuarium electum
esse Virum Clar, м. з. MACQUELY N.

Dein a Viro Clar. cock in manum Praesidis Curatorum solenne
praestitum est jusjurandum. Мох munus auspicatus est, ha-
bita Oratione de Juris Publici universalis studio yad civitatis
otium pacemque fructuosissimo. — Exinde munere abiens
(Vir Magnificus in Auditorio Majori solenni habito sermone Ma-

, gistratum Academiae posuit ; ceteraque ех more antiquo et Le-
gibus Regiis hoc die praestanda feliciter peracta sunt,

В 2 SERIES

(BE ROT jun decida ad a
DISSERTATIONUM INAUGURALIUM,
UN ta Pg = UG DENISE TIU
PUBLICE DEVENS ARUN;

à die упт Februari moceexxr. ad diem vim Februarii apoocxxrz.

1825. ;

d. 12 Marti. Specimen Juridicum, quo continentur Quaestiones varii
argumenti, defensum a Guilielmo Friderico van Reede
van Oudtshoorn, Gorinchemensi, pro Doctoratu Juris
Romani. j

d. 24 Martii. Specimen Juridicum, quo continentur Quaestiones alis
quot ex capite de inofficioso testamento, defensum a Pe-
tro Pompejo Repelaer, Dordracensi, pro Doctoratu Juris
Romani. !

d. 26 Martii. Dissertatio Juridica de Novatione , defensa a Petro
Adriano van Slingelandt, Vadensi, pro Doctoratu Juris -
Romani et Нойіегрі,

4. 25 Aprilis. Dissertatio Juridica de Commodato secundum Jur is Воч
таті et Hodierni principia, defensa a Jano van Өен
berg Versluys, Medioburgo -Zelando , pro Doctoratu Juris
Romani et Hodierni. a

SERIES DISSERTATIONUM: 3

1825. .

d. 16 Aprilis. Disputatio Juridica, sistens Disquisitionem de
peritis in arte, defensa in Auditorio Majori, à Joanne
Philippo du Quesne van Beuchem en Cillershoek,
Altona-Dano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

di 25 Aprilis, Specimen Juridicum, quo continentur Quaestiones ali-
quot ex Jure Romano et Hodierno, defensum a Jano van
der Houyen van Anckeren, Roterodamensi, pro Docto- .
ratu Juris Romani et Hodierni.

4. 350 Aprilis. Disputatio Theologica de Primorum hominum
Christianorum vita privata , defensa in Auditorio
Majori,àJacobo Borsius, Amstelodamensi, po Docto-

ratu Theologiae.

4, 4. Maji: Dak Medica de Ssignis ex decubitu, positione et
J 8 » P

incéssu in nonnullis Morbis, defensa ab Aárone German,
Amstelodamensi , pro Doctoratu Medicinae. -

d. 7 Maji. Specimen Philosophicum, exhibens Monographiam Ammo-
niteorum et Goniatiteorum , defensum à Guilielmo de Haan,
Amstelodamensi, pro Matheseos Magisterio et Doctoratu Philo-

sophiae Naturalis.

а. за Maji. Specimen Juridicum de Appellationibus im caussis Civi-
libus ex Juris "Gallici principiis, defensum à Frederico
Godfriedo Houck, Daventriensi , pro Doctoratu Juris Roma-
ni et Hodierni. e

d. 18 Maji. Dissertatio Juridica de Nuptiis, quibus consensus contra-
, "entium defuit, defensa ab Emmanuele. Desiderato Ca-
rolo Ernesto Corbisier, e Fremeriés in Hannonia , pro

Doctoratu Juris Romani et Hodierni,

4.21 Maji. Dissertatio Historica et Literaria de Vita Croe-
si, quam Xenophon in Cyropaedia tradidit, ad
B5 fi-

44 SERIES

1825; {
fidem Historicam exacta, defensa in Auditorio majo:
ri, à Jacobo Klerk, P. F., Roterodamensi, pro Phil. Theor,
Magisierio et Literarum Humaniorum Docioratu.

4. 21. Maji. Dissertatio Literaria et Juridica de M. Tullii
Ciceronis Oratione pro M. Coelio, defensa in Audi-
torio Majori, ab eodem Jacobo Klerk, Р. F., Rotero-
damensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni:

4. 26 Maji: Disputatio Juridica de cura; quam Romani has
buerunt, carceris, et eorum, qui carcere contine-
rentur, defensa in Auditorio Majori, à Thoma Guiliel-
mo Schade van Westrum; Amstelodamensi, pro Docto-
ratu Juris Romani et Hodierni.

à. у Junii. Dissertatio Juridica de contractu reditus annui cum vita
| cessantis, defensa. à Johanne Jacobo Nederburgh, Arn-
hemensi, pro Docioratu Juris Romani et Hodierni.

4, за Juni. Dissertatio Juridica de Mutationibus in re Criminali Bel-
gica, ex Edicto Regis nostri diei xr Decembris anni 1813.,
defensa à Martino Gerardo Pauw, Hagano, pro Docto-
ratu Juris Romani et Hodierni.

4. 16 йшй. Dissertatio Juridica de Stipulatione Aquiliana; defensa
à Thoma Fraser, Invernesiensi-Scoto, pro Doctoratu Juris
Romani.

B

4, 20 unii; Dissertatio Juridica de scriptura privata, defensa
in Auditorio Majori, à Cosma Damiano Beels, Steen-
berga-Batavo , pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

eod die. Specimen Literarium, continens Diatriben in
Demosthenis Orationes I et II. in Stephanum, de-

fensum in Auditorio Majori, ab eodem Cosma Damia-

no Beels, Steenberga-Batavo pro Phil. Theor. Magisterio ,. et
Literarum Humaniorum Doctoratu. d

*

DISSERTATIONUM. 15

1825.

d. 25 Junii; Specimen Juridicum; exhibens M. Porcii Catonis vitam
a Corn. Nepote scriptam , annotatione instructam, Theses-
que annexas, defensum ab Agone Tjepkone Ruardo Six-
ma van Heemstra, Nobili Frisio , pro Doctoratu Juris Romani..

d. 24 Junii. Dissertatio Juridica de obligatione venditoris ex Jure
. Cod. Civ. Gall. ad rem a vitiis. immunem praestandam,.
` defensa à Wyéro Antonio van de Graaff, Daventriensi A
pro .Doctoratu Juris Romani et Hodierni..

d. 25 Junii. Specimen Juridicum ;. quo continentitr Quaestiones ali-
quot ex Jure Romano et Hodierno, defensum à Ludovico

Cornelio Slicher, Medioburgo-Zelando ,. pro Docioratu Ju-
ris Romani et Hodierni.

d. 6 Septembris. Specimen Juridicum de Procuratoribus ex Jure Rò-
"mano, defensum à Guilielmo. Smith ,. Barbadiensi , pro.
Doctoratu Juris Romani.

d. 24 Septembris. Specimen Theologicum de Parabolis Jesu
Christi, defensum in Auditorio Majori, à Gerardo

Annaeo van Limburg Brouwer, Amstelodamensi , ps
Doctoratu Theologiae:

eod. die. Specimen Theologicum in locum LEpist. Petri I;
5—12.,. defensum in Auditorio Majori, à Gerardo
Ruitenschild, Leovardia-Frisio, pro Doctoratu: Theologiae.:

d..1 Octobris Disputatio Juridica de Notariis, in primis se-
cundum Jus Hodiernum, defensa in Auditorio Ma-
jori, ab Alexandro Francisco Sifflé, Medioburgo-Ze-
lando, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

cod. die. Dissertatio Philosophica, in qua ratione Mathema-
tica, et Physica, quaeritur de mensura, constru-

ctione et munitione aggerum terreorum, ad. lacus,

flu. `

16

SERIES
1825.
fluvios, et mare ab agris humilioribus arcenda;
defensa in Auditorio Majori à Gideone Jano Verdam,
Mydrechto-Batavo , pro Matheseos Magisterio, et Doctoratu Phi»
losophiae Naturalis.
. 1 Octobris. Dissertatio Medica de quibusdam Sectis antiquioris et

recentioris aevi Medicis, defensa à Petro Abrahamo
Jeltes, Harlemensi, pro Doctoratu Medicinae.

14 Octobris. Dissertatio Juridica de Officiis Tutorum ex Juris Hoz
dierni principiis , defensa ab Adriano van Bergen, ех
Pago Wassenaer, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

51 Octobris, Specimen Juridicum , continens Quaestiones aliquot
ex Jure Romano et Hodierno , defensum ab HenricoJa no
Kronenberg, Daventriensi, pro Doctoratu Juris Romani et
Hodierni.

5 Novembris. Specimen Literarium de L: Annaei Senecae Libro
de Tranquillitate animi. explicato , defensum. ab Antonio
Hirschig, Ginneko-Brabanto, pro Phil. Theor. r NY , et
Literarum Humaniorum Doctoratu.

12 Novembris. Specimen Theologicum de Pontii Pilati in
caussa Servatoris agendi ratione, defensum in Audi-
torio Majori, a Petro Joanne Jacobo Mounier, Del-
phis-Batavo , pro Doctoratu Theologiae.

18 Novembris. Specimen Juridicum de Domicilio Civili, defensum
à Jacobo Roorda, Leovardia-Frisio , pro Doctoratu Juris Ro-
mani et Hodierni.

26 Novembris. Specimen Medicum de Principiis Vegetabi-
lium Alcaloideis, defensum. in Auditorio Majori, à
Christiano Nicolao van Enspyck Kleynhoff, Amste-
lodamensi , pro Doctoratu Medicinae.

d.

DISSERTATIONUM | ., . 17

1825.
d. 28: Noverübris. . Dissertatio Medica. de Natura. Humana ;. gravida=
rum saluti prospiciente, defensa a Jacobo Mario Alber-
to Roelants, Schiedamo-Batavo, pro: Doctoratu Medicinae.

d. Зо Novembris. Disputatio Juridica de Testamenti Hologra-
phi historia ‚еб de hodierno ejus usu, defensa in
o'&kuditorio Majoris: à Francisco de Greve, Arnhemien-
г Sis ipo Doctoratu Juris-Romani et Hodierni.

eod. die; Sennen ‘Medica varii argumenti , defensa àb Antonio
Bernardo. Jacobo Медан, Amstelodamensi , pro
- Doctoratu Medicinae» a

à. 7. "eite ucl “Specimen, Juridicum 4 continens trebes annotationes
ad Tit. Cod. Civ. de Transactionibus , : defensum, ab Erico
de Lang ’s Graeuwen, Medioburgo-Zelando, pro Doctoratu
Juris Romani et Hodierni.

d. зз Decembris. Specimen Literarium de Oratione M. Tullii Cicero-
nis pro Q. Ligario, defensum à Petro Henrico Alberto
Zillesen, Schiedamensi, pro Phil. Theor. Magisterio, et Li-
terarum Humaniorum Doctoratu.

d. 17 Decembris. Specimen Juriditüm de Canonicis Rheno-Trajecti-
nis, defensum à Josepho Gerardo van der Schaaff,
Rheno-Trajectino, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

4. 23 Decembris. Dussertatio Juridica de Successione ab intestato, se
cundum Juris Hodierni principia, defensa à Roberto Bo-
reel, Amstelodamensi, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni.

- 48296.

d. 30 Januarii. Dissertatio Juridica de Luxu et Legibus Sum-
tuariis ex Oeconomia Politica dijudicandis, defen-
sain Auditorio Majori, ab Abrahamo Elia Penning,
Hagano, pro Doctoratu Juris Romani et Hodierni,

С а;

18 SERIES DISSERTATION UM:

1826. А By a

d. г Februari. Specimen Medicum de Variolarum. Faccinarum у ii
homine et vacca, diagnosi , nec non de cautelis ex Ша con-
"ficiendis , defensum: à Samuele Hartog, Amstelodamensi ,

pro, Doctoratu Medicinae. .

d. 6 Februari. Dissertatio Jüridica de Testamento mystico: seu clau-

ү so, ex Juris Hodierni principiis, defensa à Carolo Ger
hardo Everhardo Alexandre van ‘Lamsweerde,
Zutphania.Gelro , pro Doctoratu Juris Romani. et Hodierni.

eod; die; Dissertatio Juridica de Beneficio Inventarii, nec non is;
qui inventarium conficere coguntür , ex Juris Hodierni prin»

cipiis, defensa ab Alexandro Frederico Ernesto Marti-

"no van Lamsweerde, Zutphania-Gelro, pro Doctoratu Ju

C ris Romani et Hodierni. ` АУ | GUY bg

e оу enys

an

"E one ` JUDICIA

JUDICIA FACULTATUM DE CONSCRIPTIS HOC
ANNO COMMENTATIONIBUS, AB ACTU A-
| RIO PRAELECTA DIE УШ FEBRUARII
| MDCCCXXVL =

I.
ORDINIS JURECONSULTORUM: |
TT
Аас Quidticim ab ordine Jureconsultorum аный de Jure Civili Boma-

no quatuor allatae sunt. disputationes; 1:
н PAM munita erat hac inscriptione ;

, Spes alit timentes.

Altera his Plinii verbis :

Equidem beatos puto, quibus Deorum inunere datum £st;
aut facere scribenda, aut scribere legenda.

Tertia symboli loco habebat: hoc Ciceronis dictum :
Utilis est Juris Сїрїї$ scientia:
, Quarta denique inscripta erat his Plinii verbis:

Est omnino iniquum, sed usu receptum , cei;

Primae disputationis auctor hanc instituit commentandi rationem ; ut In-
stitationum Justiniani librorum ordinem sequeretur, ad quem Plinii Episto-
larum. locos referret , et singulis fere titulis insereret; quo factum est, ut

` Institutiones Justinianeas exemplis e Plinio petitis, et ab optimo quovis in-
terprete plerumque laudatis , augeret magis, quam: aliquid animadversu

dignum , quo Jurisprudentia aetate Plinii illustraretur , proferret.
os Se:

20 JU DICT A

Secundae disputationis auctor longe diversa via ac ratione rem suam
egit. Ex universis Plinii Epistolis locos quosdam illustriores selegit, ad
quos., tamquiam quaestiones. de jure à se;positas, ipse disputaret. Atque
hic puro ‘sermone et) minime ,indocte | disputavit , progressuumque suorum
in Jurisprudentiá laudabiliter ;periculum. fecit... Sed quum identidem lon-
giores quos selegisset Plinii locos descripsisset, et breviter admodum ad il.
los respondisset , neque in'delecta locorum faciundo satis certam rationem
secutus esset, accidit, ut alios Plinii locos omitteret, alios describeret ma~
gis quam illustraret.

Tertiae disputationis, auctor, ores Plinii locos ad graviores Juris Civilis
partes , veluti ad Jus Civitatis , , ad Jus testamentorum, obligationum et
actionum universe ita retulit, ut ejus commentatio quum lucidum ordinem
cum eleganti doctrina conjünctüm habere videretur , palmam dubiam. fecis- -
set, si quidem auctor opus suum, ut instituisset, ita ай exitum perduxisset.

Quartae denique disputationis auctor singulari quadam: ratione. usus est
in hujus argumenti tractatione. Singulos Plinii Epistolarum libros in tres
potissimum partes tribuit, in quarum primam conferret locos qui adnotatu
et illustratu digni viderentur, sive ob Antiquitatis- effigiem. ; siye; ob histo-
riam Jurisprudentiae , sive ob verborum juris. significationem : in altera ve-
то cujusvis libri, parte interpretaretur locos. Plinianos ad Jus ipsum Civile
pertinentes : in tertia denique parte 'exponeret judicia, actiones et causas.
magnas a Plinio aut oratas, аш commemoraátas..... Cujusmodi. disputandi for-
ma quamvis habeat quod reprehendatur, visa tamen est docta haec et am-
pla commentatio ad eam rationem esse conscripta, ut auctorem declararet
ad Litterarum et Iuris studia, bene institutum , qui ad hoc opus non te-
mere accessisset, sed id diligenter egisset, ut in omni disputatione eximie
doceret, quantunt'et Plinii Epistolarum ‘recta interpretatio. ex juris cognitio-
-pe , et jurisprudentia ipsa ex Plinii Exemplorum copia proficere posset.

Itaque censuit Ordo propositum praemium huic esse tribuendum j’ tertiae
autem commentationis auctorem publice esse laudandum. |

Schedula. aperta nomen prodiit: xusrINUS JACOB LEONARD VAN DER

BRU GGHEN B Phil. Theor. et Litt. Hum, et Jur. Cand. in Acad. Lugd. Bat.

, Al-

FAS DUQLITCAUTTU M. 2x

Alterius vero disputationis auctor, quamvis publice invitatus; ut nomen
suum profero; tamen nondum professus est.
Іг
UORDINIS — тен UM.

Ad Quaestionem anno ‘superiori propositam : › >: Grammatice- et historice
» exponatur argumentum Epistolaram, ’ qüae continentur ‘Libro: Apocalyp-
у’ seos C. If et III, Brevis accedat disquisitio de earumdem: aüctore, scri-
^y bendi genere, atque in retm/Christianam- usu”: tres ad Facultatem dela-
tae sunt кеу срт etre his inscriptae symbolis: ' |

us Кал оўтос EN AEsouxdraroe бидай, суйу TE xa} стат È фу à xal 7d
йттйётфа, our. Book ov».
п. Quod est , eo decet uti: et quidquid ри ; агеге pro viribus.
e \ CICERO.
E Quigis potest accidere, quad. cuiquam potest... ;
; PvBLIUS SYRUS

Singulis harum Commenfationum auctoribus insignem: cum industriae ac
diligentiae, tum judicii laudem tribuendam esse judicarunt hujus Ordinis so*
di, ita tamen, ut Commentationis’ primae auctorem , _propter uberiorem“ et
accuratiorem argumenti tractationem › prae ceteris praemio dignum censue-
rint. Арема Schedulá © eodem, quo ipsa Commentatio , lemmate inscripta
prodiit nomen A. с. VAN ELDIK THIEME, Lit. Cand. et Theol Stud. in
Academia Rheno-Trajectina.
| Reliquarum Commentitionum auctores per diária‘ publica invitati sunt ad
‘nomina sua profitenda,‘ut haec publice commemorari possent ac laudari.
Huic invitationi lubens satisfecit alterius Commentationis auctor, WIBRA N-
DUS YERWEY, Theologiae Studiosus in Academiá Groninganá.

C3 III,

49 м USTUADTIOU 4

icd тїт TM Я ina. и mene A
ORDINIS DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM.
ET PHYSICARUM.

Ad propositas Quaestiones ‹е Physick je Mathesi, et ex Astronomii ne-
mo se in certamen contulit.

Ad: Quaestionem: Botanicam side; motu Fluidorum. in. plantis ejusque
caussis 5 accéptum. est responsum, signatum. his verbis iz magnis voluisse
sat est... De quo judicat Nobilissima Facultas : Multa quidem hac scriptio-
-ne' contineri doctrinae. et. diligentiae argumenta, eam tamen praemio non. esse
dignam , tum, propter structurae plantarum. neglectum „ aliosque errores;
ium vero praesertim | quoniam anctorem non satis in universo quaestionis
argumento versatum esse, e totiüs suae commentationis lectione. apparuit

Ex -Oeconomiá Rarali ad biet. quae sic se habet: ^ i

Expliceni üptisque illustr etur exemplis, quibus in regionibus Pa-
triae nostrae, modüs quo et aestate pecus semper in stabilo

7* petinetur , cisci dard dignus videatur ; deinde vero ac-
curate exponantur G. tev з rano haecce methodus illis |
ай locis premitur. irdirotona

una tantum accepta est responsio 3 ‘sequenti “tall inscripta : Qui di-
dicit Patriae quid debeat.

Quae quidem Commentatio tanta assidui laboris . exhibuit specimina , et
investigandi studio ita sese commendavit, ut Facultas eam praemio dignam
censuerit,

Apertis autem literis responsioni adjunctis apparuit Auctorem esse: ;P E-
TRUM OTTONEM YAN DER CHYS; Delphensem , Literarum Humaniorum
in Academia Lugduno-Batavà Candidatum.

Examine igitur coram Facultate instituto ita ad objectiones respondit, ut
sese auctorem illius Commentationis omnino probaverit.

EN

тА € 10:10 .Т. A,T.U M 25
EP MR S A m nA i

ORDINIS PHILOSOPHIAE THEORETICAE ET
Y. ше LITERARUM HUMANIORUM: ч

© Ordo sequentes proposuerat Qitaestiones :
J E Exponantur singula argumenta de scientia et de opinione; ex PLATO-

8 Theactétó et Phaedone; éaque cum ipsa: sllustréntur ex aequalium
` philosophoruli dissensionibus tumad dialecticam rationem exigantur:
Ug. Pirie hil, Burgundiae Ducis, vita, res gestae et mores: expo-

nantur А йа. ut ешки y que ratione Boni pogromer tueri: possit.

«Аа priorem: iQuésstionem nemo. respondit. Ad alicram quinque responsio-
ask Racoltetzifectunt cbletee s -his symbolis notatae :..

I. Vir bonis est quis? `
Qui consulta patrum ; qui leges, juraque servat. HORATIUS.
It. Pars magna bonitatis. est, velle. fieri bonum. SENECA,
et 11 Od "wey роћдахеёв 6 xaxigroc AXA o
"Бриги. ФАА? @риттосу ёте) жтАй tonac HOMERUS:

НІ. Der Burgundische Zeitraum: schimmert wolthatig hervor aus jenen
finsteren Jahrhunderten, wie ein lieblicher Frühlingstag aus den
Schauern des Hornungs. SCHILLER.

1V. Frugi hominem dici non multum habet laudis in Rege „fortem ,
justum, severum, gravem, жешип, liberalem , hae sunt
regiae laudes.

V. Hic, post laudatissimam rerum administrationem, magna cum
gloria, a suis multum desideratus , obiit.
Haverxamp, in Introductione im historiam patriae.

Censuit Ordo tres priores Commentationes laudabilem quidem: auctorum
industriam probare, caeterum neque accurata rerum expositione , neque ora-
tionis Latinae dotibus satis se commendare, ut vel praemio, vel honorifico
etiam laudis testimonio possint ornari. Longe magis placuerunt Commenta-

„tio, quarta et quinta ; adeo ut vehementer doluerit Facultas, in utraque non-
nuls

ok JUDICLIA FACUL P A TU M:

nulla desiderari , quae ad obtinériddm praemium necessaria habebantur.
Perdigni tamen *existimati sunt ambarum ,Commentationum . auctores, qui
propter eximiam in. peryolvendis. historiae monumentis industriam atque in
exponendis et dijudicandis rebus diligentiam: publice laudarentur, Invitati
igitur ut nomen Facultati significarent, . quartae .Dissertationis , primo loco
«memorandae , auctorem se;professus est Ae; м. -С. VAN HALL, Philos. Theor,
et Litt, Hum. in Illustri Athenaeo Amstelodamensi Studiosus ; quintae vero
pine swanve, Theol. in hac Academia Studiosus 5. quam, nominum profes-
sionem apertae dein. quae .Commentationibus, adjectae erant , schedulae

Itaque hos juvenes praestantissimos missis responsionibus optimam sui
spem praebuisse, ét; cum ob modestiam‘, nominum significatione probatam ;
tum ob insignes in bonis literis profectis , dignos ‘esse,’ qui aliis in exemplum
proponantur , publice declarat Facultas. 1

à ` PE 1 دوا‎ Vas 1
oe | Prat Noy Lom эт хс ps ое 1T
(SH, DUST e AD 253303509 5319998 215 Y HH

ORDINIS MEDIC ORV М.

an

SA 49935

“Аа propositam ab hoc Ordine Quiaestionem: nemo ‘respondita: й 15

4
Жү i931
$a i х ismod \ 71
ST $3323
L3 ; 1
si x xs iî t tK
YS ) T
Wnts
Ju IOI i obit tra)
q j {
{ Li j
I $ 0 TAG
101113093 IDI FABL]

pROGRAMMA

ү
PROGRAMM A
CERTAMINIS LITERARII n
RECTORE er SENATU ACADEMIAE LUGDUNO-BATAVAE ;.
D. үш, MENSIS FEBRUARII

A; стәїоессеххүт} мї, onoilieog

ANDATI

Ak

or

Edicto d, 2 {кем Angusti гер ci019ccoxv. N°. Ж, omnes ‘Academiarum
Belgicarum Cives, et Athenaeorum. alumnos. in annum sequentem ad certa-
men Literarium invitant et evocant, et propositas a singula залидан Аса-

demicis quaestiones promulgari jubent, :
es QRDIAS; THEOL OGICO ee THO

Quis sensus sit moniti ва 1 Epist V: 165; "Esto åpapria Teds бауу;
e) тері éxedms Угу Ua ёт: eb, quomodo, cum, aliis de diligendis omnibus ho-
Ph Doctrinae Christianae praeceptis in concordiam — patois

. : ' : " g
2 9mm 1 í ; T err ү 9111 › 27
CHUM е0 BII RE « и Hj iiS <

ri Ab

26 PROGRAMMA;

we Me C ge ou. (X vA А er PE
Ab ORDINE DISCÍPLUNARUM PHYSICARUM кт MA-
THEMATICARUM propositae sunt sequentes Quaestiones :

I
і

AITTI @l4iIw ATIS
E PHYSICA.

Quaeritur Theoria Physico-Mathematica cum Aniliae Suctoriae, tum
Antliae compressoriae generalis ; atque utriusque effectus ad aquas ele-
vandas ihvicein! Gornparentire | 00 70 004500 Pee ш OO

E AMA ERES

І At iv T

Datá quatuor Sphaerarum inter se invicem ИРАН magnitudine et

mutuá positione , inveniantur ; “cum: loca cehtrorum, tum radii omnium
. Sphaerarum , quae datas illas tangunt.

Ex ASTRONÓMIA.

Planetarum Jovis , Martis, et Veneris determinentur distantiae proxi4
mae, minimae et geocentricae "Arno "superiori observatae.

Ex HISTORIA NATURALI.

Exponatür ‘Historia Natarális Animalium. Mollascorum Rega. Bagi ia
genorum. ET —
b С HEMIA.

- аы: a б нА EY » лїїгє rrei ¥ tty "ү
v ii 0 ri ok f 11 І 1 itt

Оше expositio concinna et perspicua: m—— —

ORDO PHILOSOPHIAE THEORETICAE вт ITERA-
RUM drum: HR sequentes lions hagas

4360 «

OE PHILOSOPHIA THEORETICA:
Mm Жы |
Quaenam fait veterum Scepticorum sententia de veri judicio? Quibus ar»
gumentis eam tueri conati sunt adyersus Dogmaticos, imprimis Socraticos,
4
et

P.R/O/G/R A МЕМ АЯ | 27

el Stoicos? Quomodo, denique Sceptica, philosophandi. ratio , obseryatá. homi-
alts Nit atque , ingenii . progressione , f Rist, ,gt,,,cogrcenda,

ste : OI XUZOOAI Mi | 411 A

Tub. дирт > cg TITERS, ORTÉNTALIBUS,

- ilo 2 inue onbaogonjbs eupeil ‚эв
" Expótiantár ерун quibus: nm èst jut тиреш, Turcarum Cosmin:
norum а parvis initis ad. aiid! magnitudinem - et potentiam ` pervenerit ,
quam iSo/imdiio тревни гене consecutum í опо invia

Сте Ct

OR DO MEDICORUM sna proponit бшка: {

Quum ab omni tempore Anatomicorum , Physiologorum, atque Obste-
tricatorum practicorum attentionem meruerit Uterus , tam ante conceptio-
nem , quam durante graviditate, in partu, et in puerperio; quacritur ut ex-

ponantur :
I. Ex penitiore hodie сорпа fabrica uteri animalium , et praesertim

foeminae, tota evolutio hujus organi a minimo foetu ad aetatem foeminae
adultae; nec non sententiae auctorum de ipsius fabricá in statu non gravi-

do, quae legi naturae satisfacit. |
П. Evolutio ipsius, et inde mutata textura durante graviditate ‚ recen-

sitis diversorum auctorum laboribus, quà functioni hoc tempore non tantum

satisfacere, sed ipsum partum adjuvare valet.

Ш. Quid denuo in puerperio locum habeat, quod attinet ad ipsius uteri
fabricam, ut redeat ad statum, in quo fuit ante graviditatem,

IV. An Anatomia Pathologica aliquid etiam conferat ad explicationenr

fabricae in diverso statu organi?

ORDO JURISCONSULTORUM quaerit:

Quid vectigalia et Tributa, pro diverso genere suo modoque, faciunt} ad
industriam civium vel incitandam, vel frangendam , et ita divitias Nationis
augendas , vel exhauriendas ? ) . |
D 2 А Com-

8 PROG'/RAMM'A

- Commentatiónes, Latina байат’: oratione: cónficiendae; "et alia, quam’
actos mii aes e beh da été" diém 'i-Novemibris hüjus “anni? mittun-
tor ad Virum Clarissimum MICHAELEM JACOBUM MACQUELYN, Acade~

miae Actuarium , ita. ut,nnllis ab A cade ees сла expensis detur

locus. Lemmate autem omnes inscri bendae , lisque adjungendae sunt Sche-

dulae obsignataey Anctorum nomina jet pronomina: integris Literis continen
tes, eodemque exteriore parte lemmate insignitae. pi г. iii бу б гуйч

Universa vero concertationis ., ineundae . et . dijndicandae RAR \cognosci,,
polest ex Edicto Regio, supra dicto, Art. 205—215.

: гөна Hi e 1 одо шю} conor мояоотаязм OG EC

О. ompte pi gps: EIDION TA элө гэ. шю, di нито
OSLO LE Б йй. 6. 29. чәнчә mionodoslis OTHE MOTO
5 ш üben: too di 39 .Dftbq ni Lat эраи (пир q cot
ило

mq 19 ,inwilertias iri sortie) Alingos aibo этойшод дй Л

піша. sasien bs nol ошин p inte апей oltvloys SOF onim!

iveig non disi ni БИЧ emeqi эб “SALTON enütb3iuse aon oon ;ontlubs
„Жобаев элип igol osup «ob

п . iibri slucwh ртр}хоў stolom Чин 35 ‚ёле onov T

mnie nom Stora cod шоола Sup, endinods) emoties drentoatovib ei

"Эіу otvojibs 0002169 medi bos pte
ats anieqi bp Joris bonp. „вой awool ойтон пі osmsb ШО АП
motstibivets tas Ж opp sf mpesa be tTesbor tp, ricoisdgl
өйөө bs 3227000 min opile njigelota d: sine nA. VI
Tiape pisie om vib gi эво

dress MUOTEVEAOO@TATE OCHO

Le tanio? ,ompabonr ove sn»9 oepvib 014 .ahidmT 3o silegiioay bind
nove: esitivily att 39 , eneboogasth len ,mbostiopi lov йн? nsinsanibai
S osbusiaeeda 19у. „верпорив

HENRICI GUILIELMI TYDEMAN,

JCTI ET ANTECESSORIS,
SERMO HABITUS

DIE VII. FEBRUARII MDCCCXXVIj

QUUM MUNERE ACADEMICO ABIRET,

PERILLUSTRES ACADEMIAE LEIDENSIS CURATORES; IN
QUIBUS ET URBIS CONSUL!

QUARUMVIS ARTIUM AC DOCTRINARUM PROFESSORES,
COLLEGAE HONORATISSIMI, CONJUNCTISSIMI!

IN TRIBUNALI TRACTUS LEIDENSIS PRAESES, LEGATE
REGIS, JUDICES, GRAPHIARI! VIRI GRAVISSIMI!

CIVITATIS LUGDUNO-BATAVAE NOMOPHYLACES ATQUE
DECURIONES, QUIQUE HIS AB ACTIS ESTIS, VIRI SPEC-
TABILES!

Ag LEC-

( 4)

LECTORES DOCTISSIMI! — VERBI DIVINI MINIS TRI! QUA-
"RUMVIS ARTIUM VEL SCIENTIARUM DOCTORES, ALII-
QUE HONORIBUS CONSPICUI DOCTRINAVE VIRI, AUDI-

TORES EXOPTATISSIMI!

TUQUE, GENEROSA JUVENTUS ACADEMICA, SPES PA-
TRIAE, AMOR CURAQUE NOSTRA!

ЕУ

Mi :еляотАЛОЭ @heAAdi Я) AAIMEGADA 23A4T?U.J.IA331
!JU28WO0D 21430 TA 074100

. 3 2S ty с DA { A TAS Y i
ACCZATOAT MUAAULATIOOG ЭА MUITAA. QIVMUAAUO
!iMIe£2ITOMU[MOO MI2@2zITAAOUOH JADA

ADB SE ca NAAT egi2zvAgadiawd 9UT SAST LIAMUB!AT M
LIMI@21VAHD 1Я1У !IESAIHTASO ,2321dU1] 21223

97 } 113330. € MA > Xi HIPS ёо

Жан: igitar hic meus annus, primi iral iini ed millenarii, alterius qua-
"drantis primus , in ipsis.suis — novaeque adeo periodi — auspiciis , augusto
‘loco, celebri corona, ‘ votis Tite .conceptis , Supremi.Numinis favori, curae,
tütelae consecratus. i 2111:

Annuit votis Deus Opt. Мах placidizioqae et prosperum Aenima (con-
-cessit annum. Beatiora namque censere tempora, quorum breyissima.. sit
historia, dudum : didicimus : пес}! tamen. segniter. еі otiose praetermissum
.censernidum esse ‘tempus, ex quo vix, quidquam posteritati referendum, esse
"videatür j proximo suo sacro Sermone sapienter et acute monentem. audivis-
“tis PALMIUM. (00 ims HHD vti V

Est igitur quod harc nen, et actorum annui thei regui brevitatem mi-
“hi et Academiae gratuler. — Vobis inprimis , Clarissimi et) exoptatissimi Colle-
Бае! nam nostrae mortes primam: ét necessariam sermonis a fasces ponente
"Rectore habendi efficiunt. Sed: vivitis omnes: vet hanc - mihi. dieendi- mate-
Tiam, faustissimo novi hujus aevi, quod aperueram , omine; bona Acade-
miáé fortuna negavit. ^ | tae -oluáni $
Quod, credo; praesagiens Clarissirhus im thágiatrptu: ресмий gà ; inposuit
"mihi ргоуіпеіапъ, elogii debiti meo parenti, optimo, doctissimo , sanctissi-
moque viro, Vobis: omnibus, A. A., cognito dilectoque,, et et: mihi semper ,
sed privatim; lugendo , certe жаашы venerandoque. £ we

Quamquam. autem. Clarissimo Decessori vitio minime sit tdi an-
no jamjam exeunte, confecta jam Oratione rerum) copiosissima,.— et in
mediis Ши > non tantum. quotannuis Recturae transferendae negotiis; sed.

.

А 5 Ж 5 nr

6 HENRICI GUILIELMI TYDEMAN,

in semisaecularibus istis, adornandae festorum pompae, templique ornandi ;
sediliumque numerandorum, destinandorum, nocturnis diurnisque curis —
fato fungentem Collegam non plene laudavisse nec longo verborum elogio
mactavisse: — non ideo magis tamen animo inducor ipse, ut destinatam
mihi spartam suscipiam. Hoc enim tentando viderer agnoscere titulos ho-
noris dicam an amicitiae, quibus Vir Clarissimus aptum dignumque huic
operi me benigné quidem praedicavit, ast quos ne mihi videar arrogasse,
vel hac sola de causa cum iisdem conjunctum quodcunque munus depre-
candum fuisset.

Regis autem Edictum illud de studiis et Academiis ordinandis; requirit
"üt vita ‘simul et merita Professorum fato functoram describantur, Ego vero
neque possem , neque vellem , patris mei vitam jejuné referre ‚а laudis prae-
-coniis abstinere: пёс magis tamen meum esse videtur, celebrare laudes mei
parentis. — Quae, quaeso! gratia foret, quae dignitas istiusmodi laudationis ?

Quin Regis Edicto, quod non nisi brevem: rélationem: га decedente, Rec-
tore requirit, ipse sic satis- videtur fecisse Clarissimus Decessor ; comme-
morans, ^» tani docendo: quam re publica tractanda ; et docendo quidem
» in tribas Academiis, Harderovicena , Rheno- Trajectina; Lugduno -Batava ,
» de patria deque doctrinis egregie meruisse? patrem meum ; еі » ;praecla-
» ram Viri eruditionem, indefessam diligentiam, animi candorem, pieta-
у temque in Deum” honorifice testatus. «Deinde, quum (de parente;meo,
‘dam in vivis esset, Latino Gallicoque sermone -et in libris peryulgatis j La-
tine quidem a сивлѕторн. saxro, Viro Celeb., fuerit expositum 5. defunctique
-Jaüdes graviter mox et disertd praedicaverint sacri Oratores i PALmUS €t: CLA
"wrssrus : tandem, pro honore et amore quo Virum optimum. semper est pro-
secutus, vitam meritaque viri vernaculo sermone peramanter ret; copiosé nar-
raverit siscensextus' (quod elogium,) typis: descriptum , et vestrum plerisque
cognitum , sed non in vulgus editum , his ipsis diebus, me non.id agente, vul-
gandum sibi sumsit in eoque desudat adhuc, Mercurius Harlemensis); et quum ,
denique, gratissima spes supersit, Latino sermone de «vita deque praestantia
- dóctrinae;miei parentis: expositum iri a Viro Clarissimo , quem. plurimi faciebat
ipse, quo.gratiorem aut acceptiorem nallum ipsi, si statuendum: hac.de re ha-
"beret vel rogari. possèt; quemqnam futurum existimo: —— Nibil igitur ; profecío!

<vel beatitudini, quafruitur, coelesti ,.vel gloriae praesentis aevi vel apud po-
Ste-

ОКА T I O. 7

Steritatem , Patri meo decedet, nec indecorum fuerit habendum, si non
majorem іп Academiae nostrae Annalibus locum invenerit, quam contigit
suppari suo wyrrENBACHIO; Scilicet itidem paucis diebus ante habendam, et a
Réctore diversae studiorum classis, orationem defuncto.

Vivunt et omnes: Academiae Curatores, Viri lllustres, et vivant floreant-
que diu, et eadem humanitate, benignitate, zelo, tam patriae, doctrinisque
et literis in universum , quam Academiae speciatim nostrae prospicere per-
gant! Quorum Quinque-Virorum quamvis nunc terni simul habeant filios
in hac Academia studiis strenuam operam navantes, non ideo majore tamen
aliqua- cura res Academicas promovent et impellunt: — nam neque locus foret
ulli ‘accessioni; nec sibi suisque, sed liberali et integro patriae, literarum ,
Palladisque Leidensis amore tutandam hanc ornandamque receperunt. —
Multum tamen debemus p'rscunm nostri filiis, quorum praecipue causa, re»
lictáà gratissimá sede Haganá, domum suam tantisper buc transtulit: quo
teste, judice, fautore studiorum laborumque nostrorum nobis placemus atque
gratulamur, qui vanam spernentes jactationem cum aliorum detrectatione
conjunctam, penitius inspici gaudemus et boni esse malumus quam videri.
In praesentis autem Nobilissimi simul doctissimique Viri laudes excurrere , nec
me sinit vera humanitas Viri et dedignatio fastis, pulcerrimum virtutum illius
ornamentum; et in omnium manibus et ore versatur victurum illud opus,
quo casto cultoque sermone mirificam eruditionis copiam opportune promens
et ornans, dum dilectam tantum patriam, literasque et artes cogitat, ast
eadem opera simul ipse sibi laudis gloriaeque statuit monumentum.

Proximis autem hisce diebus vivere desiit vir optimus, senex venerandus, .
JACOBUS DE FREMERY, qui Collegio Curatorum hujus Academiae quondam. per
complures annos fuit ab Actis; donec ingravescentibus simul annis nego-
tisque suis, honestam flagitavit obtinuitque missionem. Non potui tamen,
quin: verbo. saltem memorarem Virum, quem annis quidem gravem, sed
vegetum adhuc et industrium et indefessum, defunctum luget non tantum
digna. doctaque quam. reliquit soboles, sed lugent omnes boni. Habet au-
tem digna soboles optimi. parentis eadem quibus ego me, ipso hoc praece.
dentis anni die, consolari debui, sed et potui: non suae tantum familiae ,
sed civibus gratum et honoratim omnibus, ad senectutem usque vixisse;
nunc autem humana sorte superiorea nostris non indigere neque frui lacry-

mis,

8" HENRICI GUILIELME TYDEMAN;
mis у fruentem : Deo, $ qaem ‘sincera pietaté vivus coluerat. ^7 , so жы

Proxima‘ quidem vice sANprFÓRTIO nobisque omnibus rimis satis erat ji uni
párentasse x&mPrRo; Cujus ut nulla nos unquam capiet oblivio у locum: in. do- ;
cendo — dum de successore tanti Viri ambigitur = vacuum manere: dólebamus. :
Haec vero mihi contingit felicitas út quum nullum hoc’ anno -Doctorem: Aca-
démia , Collegam ordo noster amisit, novus Collega; et in ipsa'classe sive. Fas,
caltate mea , sit gratulandus.’ Quod “et ех animi mei raz? Clar.:cocx!-— ‘et
eX omnitim híc congregatorum , qui "praeclarum hunc tuum! sermonem auri-)
bûs hausimus , animi séntentia facio. Non novus ad hanc’Academiam; non:
incognitus nobis advenis, in ipsa hac Academiá уа -Facultate nostra; —— jam
nostra communi , — quemadmodum in Academiis Rheno-Trajectiná:etGronin;
сапа praemio commentationum docté et'eleganter scriptarum, decorátus::
quin docendo quo jue. nobis‘ cognitus ‘et’ probatus ; quum- in optimis Acade»!
rhiae , nostraeque Classis discipulis censere soleremus illos qui. ex - disciplina
Tua ad nostram accesserant. — In quam Tuae laudis partem' ut etiam suc-:
cedat muneris successor Tibi ‘dats; carissimi amici mei, Professoris. claris»:
simi, huic Academiae debiti tandemque promissi j sed fato rapti ,. filius patre:
digüus, ipse mecum optabis. Tu vero, Kemperi nostri digne: successor; 1
iisdem quibus ile floreas laudibus et gratia: hoc tno + felicior) non dicam ; :
sed Academiám et amicos reddas beatiores, — ut quos illius aevi spatio fatum
decerpsit annos, addantur tuo. "Quanti ego "Te. faciam ostendere: volui: hoc)
ipso, quod in Tui gratulatione кёмрект nomen non magis: reformidaverim
aut absconderim, quam Tu in aditiali tuo sermone. Nimirum.nom est ut
exemplum memoriaque xrwerzar'demant animum Tibi " apio sed.
ut erigant atque sustentent. ; ;

-Porro his ipsis diebus accepimus nuncium, Facultati Dootrinarum Ma-
thematicarum et Physicarum Professorem Exirsotdiibrient additum, Virum
Doctissimum зАмом VAN DER torven, Medicum Roterodamensem, сокме
Professoris Medicinae Extraordinarii fratrem , ipso tertioque ipsorum fratre;
Viro docto pioque pariter et facundo dignissimum. . Huic igitur novo Colle-
сае, doctaeque genti gratulamur; — et simul ngmNwanDr:o nostro, cujus mul-
tiplici occupationi sublevandae disertis verbis destinatur novus Professor;
cai post omnigenas intensi studii, raraeque doctrinae’ palmas. academicas, ·
eximiam hanc vitae in Museorum nostrorum thesauris degendae retributio-

nem

1 ТИТЛ О. IOIUJMWUT
waa о | 9

hem ‘contingere gaudemus ; èl ab ipso magna quaevis exspectamus ; : ii REIN
winno autem nostro, laboran” aliorum parte leyando; provati nunc ct
certis itineris illius sui Indici descriptionem, ,

Eidem autem Facultati hoc anno nova facta fuit, vel certà constitutum
ab Rege ut ficret nova docendi accessio, fructus ad universi bonum populi
latura ubérrimos; nimirum ‘ut novos et ingentes Chemiae atque Mechanices
nostris temporibus factos progressus, ad ipsas. artes ,et opificia facilius jme-
lius et fraétüosius tractanda adhi bere doceantur i ipsi illi qui, has artes exer-
cent, et sic in usum vitae coinmunis reique publicae nova. mox. convertan-
tur doctrinae et artis inventa, i

napa ex ordine nostro scripta loc anno typis edita, si id agendam
pütarém , haberem celebranda. Pararo quidem nostro ingens illud: Sacrorum
Bibliorum “шоуае versionis Belgicae et adnotationis opus absolutum ;. cujus. rei
Simmo "Deo pro concione publicá Christiana grates piè reddentem. audivi-
mids ‘ef adsensimus ; addendaeque partis quam diversa, sed major pars Chri-
sc ga ч sacram agnoscit , novos exinde conceptos . animos laeti comperi-
mus,” Porro, SMALLENBURCII nostri indefessam industriam ardoremque plané
ndi x quo magni emm Adnotationes in Pandectas , suis ,. non
minoris sanë" momenti ', locupletatas edere pergit. _Hamaxerr. et sum-
mani laboris. patientiam et inexhaustam eruditionem , in opere historico
Arabico, tde Memphidis et Alexandriae. per Islamitas expugnatione, nuper —
publico 'sumtu; ex liberalitate Regis nondum satis cognitá celebratáque —
in lucem edito, quinquaginta ex illis, quas possidet Academia nostra Ara-
bicos €odiees ineditos, ай unum hunc laborem adhibitis.

Reverà tamen ab hujusmodi recensione, nisi talia sint ut illa quae nomi-
navi; Professorum opera, praestiterit abstinere — qüod et apud nos fieri sọ-
` Jet “et aliis illam curam relinquere, quam invidiosé referre, quae et qua-
lia quantave hic vel ille Professorum anno proximé elapso scripta in vulgus
ediderit. Absit enim, ut a numero vel pondere chartarum , quas typis qui-
libet fedt maculari , m eruditionem, vel. stadium , vel docendi successum
vel. justam. famam Doctoris Academici vel ipsi nos censeamus к юге; vel.
alios istam ineptiam. doceamus! ' | pi^

Py

post ; phe ald м =?
B Stu-

10 HENRICI GUILIELMI TYDEMAN,

Studiosae juventutis gesta fataque quod attinet, ex horum quidem, nume-
ro complüres habemus lugendos, quos gnaviter studiis incumbentes , mori-
bus ornatissimos, Parentibus, Praeceptoribus, Commilitonibus suis dilectos ,
turbato mortalitatis ordine mors praecidit. Cujusmodi casus, juvenum. in
ipso flore juventae vitaeque civilis ingressu raptorum, quam aflligant. et diu
crucient Parentes, cognatos , amicos , nemo plenius aut acerbius sentit
quam еро. . . .

Sed commemorem potius mihi vobisque gratiora : Studiosorum numerum 4
hoc Rectoratus mei anno, insigniter auctum; et quod ipso magnio Studioso-
rum numero majus est et optabilius, animos moresque ( unius , alteriusve
exceptis; sed qui pauciores sunt, quam ut numerum faciant) mores igitur
animosque ad honestatem, virtutem, ad studiorum industriam. compositos.

Cujus rei cum constans hujus Academiae tenor laetus et tranquillus., ta-
citum , sed vel sic.disertius praebet argumentum; sunt veró propria quoque
documenta: humanitatis quidem , in pecuniá deliciis ludisque detractá, in
pauperes Leidenses , in cives exaestuante mari oppressos. fortunisque еүег-
sos, in Graecos pro vilê sacrisque suis fortiter dimicantes , certatim colla—
tá: studiorum documenta, in Dissertationibus inauguralibus ‘caries ela-
boratissimis , et in Commentationibus illis, quibus ad Quaestiones, vel a no-
stra vel ab aliis Academiis propositas laudabiliter responderunt. Quamvis
enim hoc anno meo in Quaestionibus hujus Academiae vel.omnino. adorien-
dis vel digné tractandis, nostrorum non adeo spectata videri possit industria ,
si tamen compulemus , ut facere par est, diversis in Academiis patriis.
coronatos honoratosve nostros, facile invenientur Quaestionum numerum, etsi
largiorem Academiae nostrae concessum , „et ita pensum, velut nostris atin
situm absolyisse. `

Sed audiamus ipsa de Quaestionibas г nostris hujus . anni Facultatum judi: n
Vos autem , Juvenes optimi , quibus contigit, aurea praemia, reportare , nomi-
nibus vestris auditis deinceps ad me accedite, —

———

Silentio Vos excepi, Juvenes , veré jam ornatissimi! tam breyitati hujus
actus quam pudori vestro, partim quoque meo consulens: nullo modo. quod
non gauderem honore vestro vestrorumque et laetitiá, in laudesque vestras
cffundi non gestiret animus, et, studium favoremque significare, tum Vobis,

о

ORA TIO, i

0 pracclari ambo hujus Achdemiae dilectiqüe mei discipuli! tum, et erga
Theoldgath Rhend“Prajéctiniim , patre viro aestumatissimo , avo autem ma-
terno, viró in paucis doctissimo, genitum: quin et lubens HAR one laudo Stu-
diosun: ‘Anistelaedamensem , heroám, doctorum j jam efflorescente gente progna-
шт; ; ‘Theologumque Leidensem „in eadem quaestione. historiae patriae,
tam gravi et ampla, vires non infeliciter periclitatum ; et absentem quo-
que Gron nganum , cujus patrem , fratresque natu majores, doctos acutosque
viros, dudum cognovi atque dilexi. — Vos igitur et ipsi fruimini praemiis
laboris vestri, et alios, sed quibus sint vires atque vigor,.ad honestam
laudis aemulationem. accendite !

Superest quod laetus: referam, ad studiosos hujus Academiae pertinens ,
non qui nunc sunt, sed qui. decennio ante fuerunt ; tunc autem plerique et
mihi et aliis Praeceptoribus. suis accent probatique quorum р ores nunc
praesens Майа juventus , quid virtus et industria possit generoso ا‎
amore alta et incensa. Nimirum, conjunctis omnis Europae viribus vix
everso, mox reditum minitante, nostraeque inprimis Belgicae inhiante wa-
POLEONTE Tyra; trepidis in'rebus patriae nostrae sibi vix redditae nec
satis cónfirmátde , ‘complures praestantesque cives Academiae nostrae sponte
ad атта convolarunt , ad quae jam vocare patriae salus quaeque iis velut
porrigere videbatur ipsa Minerva. Honestis igitur stipendiis in Gallia factis
redierunt ovatites у honestaque™ accepta missione integros animos ad pacatae
ja Minervae cultam retulerunt. ‘Sed erat vexillum cohorti, quod splendi-
dum et pulcrum 'confecerant lectissimae virgines Leidenses , hoc ipso testan-
tes quara probarent virgineos' choros cum ipsis Palladis atriis deseri ab his,
qui pro patria tutandá vitam objicere nulli dubitarent. Hoc igitur vexillum ,
multis nominibus charim sanctumque, redux ét jam militiae numeris vo-
. toque solvenda juventus, me Collegisque aliis praesentibus obtulerat et con-
secraverat ipsi Minervae Lugduno-Batavae. Cujus quidem nomine, optimus
Divae aedituus receperat кемрекоѕ ,' Academiae Rector, et juvenum illorum
et expeditionis fautor, et ipse hactenus custodierat in aedibus suis, Mu-
sarum Charitumque gratissima sede: unde quis promendum ursisset у сеп-
suisset , ut in’ vasta pótius aede aliquá Academica collocaretur? — Sed mor-
tuo Clar. KEMPERO, me Rectorem Academiae inauguratum adierunt aliqui e

B з со-

12 HENRICI GUILIELMI TYDEMAN,

cohortis qui füerant antesignanis, et locum jam publicum, signo memoriae-.

quae expeditionis suae. dudum promissum , flagitarunt. Rem ad Senatum et...

ad Illustres Academiae Curatores. retuli ; ; prolixam omnium voluntatem. i inveni, ,

praestantem inprimis operam D'EseURYI nostri, cùm in apto loco, in novos
Bibliothecae atrio , , dispiciendo quaeque alia huc facerent jubendis, deinde: ,

omnem quae de signi titulo fieri potuisset dubitationem eximendo , quin. ос.
cupando, quá pollet floretque genuinas poeseos Latinae. facultate :

Leidanae vexilla: vides pictura juventae :
Doctae signa vides armísonaeque Deae.
Firgineae fecere manus quae conspicis ; ista:

Munera, Gradivo fert Cytheraea МО; tieu
Invictas dubites aquilas, si Patria Honorque:
. Palladios iterum poscit ad arma. choros?
Werviadae manes , Dousae testantur et umbram,

Facta, secuturos se generosa patrum.

ere
і

Absolvi, A. A. Н. H., priorem relationis meae partem., vivam, sive quae:
est de hominibus: sequitur altera , de Museis, et. aliis stadiorum adminicu~ .
lis, sive ut barbaré dicunt, ».de materialibus altioris. institutionis subsidiis,"
Qualia. quidem ,, ex. dignitate et fama hujus Academiae nostrae, et multa hic;
habemus, et multiplicia, atque. praeclara. , Vastum. illud et praediyes. Historiae: ..
Naturalis , Zoólogiae scilicet et Mineralogiae Museum; Hortum. Botanieum. :
itidem cum, paucis comparandum ;. Bibliothecam. dudum meritoque. celebra-.
tissimam; Museum. reliquiarum , ex; antiquitate, divitiis. suis , angustiore loco. .
pressis. abundans, . pené dixerim regurgitans; Museum, etiam, siye horreum,
instrumentorum agriculturae ,,— cui hactenus. inservit Auditorium nostrum Fi-
terarium et, Philosophieum ;, Nosacomium, quod. dicunt Clinicum,; exercendis: .
ad artis praxin. Medicinae Studiosis j, Armamentarium jam. AAR ine: ,
strumentorum, Phisargieatnps — et. alia, multa.,

Sed. an. ego nune cai gra Vobis: referam, quae vel majora, vel fortasse mis-

nora ,insectae „conchae , lapides Museo Historiae Naturalis , — vel Horto plantae ,,
; — vel.

Or CRA Bi Er Op | ] 13,

— vel Bibliothecae libri.,.— quae claves aut fibulae; МИНИ fictiles- vel ollae .
tegulaeve Museo Antiquario ;:— vel forcipes aut cultri accesserint Chirurgicali ?

Credo etiam, cum donatorum , quibus debeantur singula , nominibus , titulis ,,
elogiis ? Non faeiam, Auditores! Namet » pauperis, est numerare. pecus 5"?
et collectionum hujusmodi. fere.omnium haec paulo onerosior conditio est, ut
nisi subinde quid accedat, decedere de dignitate et celebritate. quin et ab.,

utilitate illarum videatur. — Nec magis Clarissimos Collegas ,, quotquot alicui . |

harum ‘coliectionum. vel; institatorum sunt praepositi ,..propterea quod curam
iisdem debitam lubentes et репе gerant, subsidiisque stadiorum et institutio-
nis, liberaliter praestitis. recte utentes. gratissimis. fungantur. officiis , singula-
tim palpabo atque mulcebo. .. Mea facere liceat, quae in simili causa. graviter
et. opportune» dixit. Collega- Clarissimus » Rector superioris anni: » Quid
» singuli. Vestrum „ Collegae. conjunctissimi!” (sed. idem Пе TEMMINCKIO. ;;
GEELIO , HUMBERTO dictum. volo): » quid singuli Vestrum in sud. quisque pro-
» vincia , aut simul omnes, in communem. utilitatem atque commodum Aca-
» demiae nostrae, jamjam contuleritis. et, conferre quotidie pergatis , enarra--
». re, vestrasque laudes, ambitiose praedicare ;, nisi praesentia. vestra... moe
» destiaque mihi dissuaderent, meas etiam vires longe superaret."

Aliqua tamen ex hoc anno sunt exstantiora ,, mihique. benigne relata , quae

silentio , quamquam festinantem | praetermittere. nefas. fuerit.:. breviter hic im-

dicanda ; paulo. plenius; fortasse in, ipsis Academiae Annalibus explicanda...

Non. in Museo tantum. Historiae Naturalis, ,sed et in. Horto Botanico: .

multam hoc: anno aedificatum :. tum: ealidaria. plantis Australis Africae simi--
lisve naturae ,. tum ut. proprius: et; spatiosus. fieret. locus magnis. et pretiosis:
Herbariis vivis ,.— quos dicunt ; sed,mortuarum. siccatarumque plantarum; —:

Sed. veré viventes exoticae plantae-multis etiam. accessionibus auctae; quam: |

in: Fem eminuit liberalis: cujusque | doctrinae. promovendae.. cura. Socictatis. .
doctrinarum et. artium quae Batayiae „ metropoli. Indiae ; Orientalis. Belgicae ,. .
dudüm composita- sed; intermortua , nArsrgsu primum. Angli, mox. iterum. .
REINWARDTII nostri eperá curáque fuit instaurata ,. nunc. autem Praeside; дай:

det maurissio, Viro. Spectatissimo,,.doectrinarum omnium. et: patriae et: hujus: |

urbis amantissimo. — In. coenacula, Museo. Historiae. Naturalis. contigua: mi: ,

grante Theatro et Museo Physico ,, spatium illud. vacuum exoptatum accessit
Laharatorio Chemico,. commodiori sic et aptiori reddito. Museum autem: по»
В, & vum.

14 HENRICI GUILIELMI TYDEMAN,

vum Physicum inaugtrantem ‘cum’ "volüptate audivimnus, “C'al. Collegam
SPEYERTUM EYkrUw, Oratione prósá (sed cujtis-titalus est longior), posté-
ro mox die recitantem carmen, doctum Hercule! et laboriosum; 7 Tau-
dem Geometriae, et de Mentis humanae facultatibus ejusque immor-
tálitate. Та hoc igitur Theatro Vir Doctus sedulusque, crure quamquam
vexatus morboso, (quod et ab his eum removet — lectiones tamen '
suas physicas non intermisit. `

‘Laudandam accepimus: in exercitiis Nosocomii Clinici single Disp
lorum diligentiam (cui non dubito quin curarum ’ responderit successus)<
Ibidem quoque armarium sive armamentarium Medicamentorum simplicium ad
praesentem doctrinae artisque methodum: fuit adaptatumi. 'Antiquario Museo
praéter minora multa et partim minuta (si quid in ullo doctrinae genere
minutum est —) cómplura quoque accesserunt pretiosas agalmata, candela-
brum, Jlissi Parthenonis Athenárüm, ex Phidiae aetáte, nun 'Londinensis ji
ectypum gypseum. Imo quum huic Museo deessent adhuc monumentorum
classes quaedam , hae nunc primum constitutae videri possunt: prima scili-
cet architecturae; altera, quáé continet gemmarum ectypa; tertiay quae
habet monumenta Gentium Septentrionalium. "iis

Plürima missa facio: sed postremo loco paulo plenius est EB oii
subsidium studiorum novum et insigne: pretiosissima collectio tabularum et
imaginum aere expressarum , legatum pleraque Royerianum, nunc a Bibliothe-
ca publica, suis opibus satis divite, segregata, propriae Doctissimi HUMBER-
ri Curae commissa, hujus autem humanitate studioque, id agentibus etiara
Illustribus Асайайбйе Curatoribus, in publicos mox usas statis temporibus
aperienda: Cujus contemplationis non tantum. insignes fructus fuerint vo-
luptatis illius generosioris quae est in praeclaris artis operibus admirandis ,
sed et ad historiam artis diversasque scholas et aetates pernoscendas, et ad
. sensum studiumque pulcri et venusti formandum: propria veró utilitas ex
iconibus virorum, dignitate, consiliis‘, armis literisque illustrium. His enim
contemplandis et majorem cum ipsis veluti familiaritatem contrahimus, il-
lorum indolem et ipsa gesta facilius et rectius animo concipimus; et “ad
virtutum gloriaeque ipsorum incendimur aemulationem. - ;

O R ArT IU O: 35

Hic igitur dicendi finem facere, breviterque salutato. Reverendo et ami-
cissimo collega. successore mei muneris , dimittere Vos possem , Auditores!
— et fortasse deberem; defunctus i lis, quorum necessitatem decedenti Rectori
Regis inponit Edictum. Orationis super alio quolibet argumento habendae
facultas dicentis arbitrio disertis Edicti verbis relinquitur. | Et hic quidem in
ancipiti collocatum me sentio. Nam facultate legis uti praeter necessitatem ,
ambitiosius ct jactantius possit videri; пес, dubito quin plerique Vestrum,
Auditores Exoptt.! tertium ab integro. jam ordientem sermonem. toto pectore
reformident. — Plerique tamen Rectores vetustum retinere solent laudabilem-
que orationis addendae morem, neque verentur ne sic minus verecundi vi-
deantur. .Nec vestrum, nullos. esse. puto, queis nondum satisfecerim; qui
politicum aliquem sermonem ab ingenio personaque mea postulent; qui iiie А
tali coram corona, dicendi opportunitatem, fortasse numquam , vel post quin-
decim aut. viginti annos seni tandem redituram, me non ita de manu dimis-
surum existiment; vel si fecerim , timidiuscule egisse, . et in iis, quae haut
ita multa magnaque yeferenda mihi contigisse. dixeram , veluti praevarican-
tem diutius haesisse, donec dicendi tempus exemerim REID.

Initio quidem hujus anni, munerisque mei, temporis itidem brevitate pres-
sus, dicendorum mihi partem in aliud, nimirum in hocce tempus seposue-
гаш; ut institutê comparatione rationis omnis habitusque Imperii Russici
Patriaeque nostrae docerem , diversa circa doctrinas politicas publice propo-
nendas et in ipsum rerum actum deducendas, consilia et instituta, diversis;
tam Principibus. › quam nationibus utrisque convenire ;, nee ideo tamen despe-
randum esse de. humanitate liberalique. erga. populos. sibi, subditos amore
Imperatoris. ALEXANDRI, ut industriam et artes, literas et doctrinas, ve-

ramque animorum culturam juvando promorendoque;, sic aliquá tandem li~
bertate politica dignos. aptosque | subditos suos, et ita cipium pliguando.
nomine dignos redderet. hdd

ó Miseras hominum mentes, о pectora caeca!
Qualibus in tenebris vitae , quantisque periclis.
Degimus hoc aeti, ate a estt c

6 HENRICI. GUILIELMI TYDEMAN,

Jovis istud imperium, potentissimis.quoque regibus semper et ubique im-
minens, mediis in exercitibus suis interim sensit ALEXANDER. — ре quo
quamquám ex animi sententia füeram dictarüs , "de consiliis tamen quae
fuerint viventis et imperantis non magis est ut! nunc ican, quam, de iis
quae fuerint successoris > vix RA ingentis.

Sed ‘thud ‘quoddam est, саји! ‘hoc ipso | die locoque vehementius admo-
neor; — quamvis ómninó sentiam quam param gratiae hac i ipsa recordatione
accedere possit qualicunque orationi meae. d ih m

Decimus! hoc ipso die completur annus , quum ex hoc ipso loco , eadem
Rectoratüs ponendi solennitate, EwPrnvus ille noster, Vir elogio meo major,
gravissimam” illum funderet sermonen , plerisque "Vestrum аай; omni-
bus certe cognitu: de' aetatis: nostrae ‘fatis, exemplo RB ас
praesertim Belgis, numquam: negligendo : quam orationem, per Doctis-
simum ‘et. jam. Clarissimum 4ssEwrow nostrum curaté mox et eleganter in
vernaculam linguam conversam editamque , causam fuisse autumo , '(cam
aliis quibusdam fortasse causis, quas nunc exquirere non vacat,) ut beati
jam KENÞER1 monitis apad nos sii obsecundari — vix aliquá fortasse inter-
strepente Cassandrá — uno ore plurimi consentiant.

Sed reliqui Principes et nationes Europeae non eadem fuisse videntur fe
licitate. (Scilicet in aulis Principum exterisque gentibus hodie minus fre-
quentatur Latina lingua). — Certe Vir Amplissimus, Praesidis Collegii Cu-
ratorum nostri, in diverso munere, in dimidiatae Provinciae Hollandiae
Praefecturá Collega; quum sexto post KEMPERT sermonem anno, quarto
abhine, 'annüüm “solennem ` totius Hollandiae Provinciae * Ordinum соп-
ventum splendida 'cómpositaque oratione Praeses aperiret, ipso hoc exordio
usus est: » Excepta Раша nostra nullam esse Europae partem. paulo ma-
» jore; externis périculis türbisye internis vacuam. Populorum vitia vel
» Rectorumi insidiari publicae securitati; neglectisque luculentis illis exem-
» plis, gentibus Principibusque per aetatis nostrae fita propositis, diffiden~
» tiam, simultatem , suspiciones. et iras. cuncta REVA! horribilesque
» minitari calamitates." —.

De cujus mali, quod, brevitati, stüdens. hic. non latius pied nec ex-
«юр, odiosis fortasse futuris, confirmo; (quum neque putem auctoritati

Gra-

j ORE MELONO : 17

Gravissimi« Viri. quemquam. facile. esse , repugnaturum; de cujus igitur mali
causis disquirere, сегіё mihi Vobisque dignum foret, Andes! modo ne
leviter. nunc et desultorié tanta res foret tractanda; ^7. чоо гоп
` 9: Ad; Patriam quidem nostram, bono fato! nihil pertineret istorum, quae
dicenda haberem. Neque ideo tamen a Vobis alienum putaretis, quum Vos
quidem sani Vobis videamini, respicere, quales ét ubi et unde pravi hu-
mores politici in corporibus . aliarum Europae nationum existant. Profecto,
neque humanitatis foret iste sensus , Auditores! ast neque prudentiae. : No’
` vistis enim duo vulgaria , sed aurea monita : magnum esse bonum, sed. sa-
moe proprium, alienis. potius quam suis doceri damnis; et illad:

Jam tua res биг ^ paries quum proximus. ardet.

Ne hoc, etiam addam , quod » guibus ipse malis careas, tibi cernere
» suave esi” ` | | seda)

Causas igitur illias parum tutae conditionis Europae, externá specie, —
quantum scilicet et quamdiu manu teneri potest et armis , — quietae composi-
taeque; ast ubi per ignes suppositós cineri doloso incedant Principes populi-
que, mecum multim’ cogitatas animoque perpensas, pro libertate mea sen-
tiendi atque dicendi

Nullius addictus in verba jurare magistri

promere Vobis, vestro nimirum judicio perpendendas, et constitueram et
conscribere coeperam.

Sed in iisdem retractandis et elaborandis, tum quidem plerasque tales in-
veni, ex quarum explicatione non sequeretur illud, quod in corporis hu-
mani Medicinà plerumque solet obtineri, ut ex indagatis perspectisque morbi
causis remedia malorum indicentur methodusque curandi. Parum igitur vel
jucunditatis vel utilitatis habitura videbatur oratio, quae quò melior verior-
que visa fuisset, eb majores et graviores doloris atque -curarum aculeos cor-
dibus infixisset. Quod si quidem umquam alias opportunum, certé laeto.
hoc festoque Academiae vestroque die nefas duxcrim.

Praeterea vero causas generatim inveneram plures atque graviores, quam
subsecivis his et residuis — imo jam exsuperantibus — horae particulis ,

C auri-

Sm HENRICI GUILIELMI TYDEMAN ORATIO.

auribus | mentibusque vestris jm фм» Miei mmo pestraétati —
viderentur. |. at

Immolanda igitur , ا ا‎ а dolens: Lond Labeo est ambitio, un
mendaque cuncta quae dicenda , et Principes; scilicet; Pepulosque Europae
docenda habueram: Hoc асс magistratui meo finem impone, ‘fascess
que trado, Clarissimo Collegae; “successori mei muneris: ab. Rege: nominatos
Quod. dum laetus Jubensque: facio; Clarissime et amicissime 'suniNcAn! hoc
unum opto Tibi voveoque, ue Tibi gravior: aut molestior’ sit Rectoratus у
quam mihi fuit Pacatam — et, non “alla mea virtute vel opera, sed ‘sponte
sua — tranquillam accipis Асайнтіяни тес Pu Шат turbabis;^ ; взш

Ipsa igitur perpetud et moribus suis commendetur , et studiis laeté floreat,
et favore Regis et bonoram omnium digna, favorem Nationis ‘et Regis per-
petud sentiat, et amore Patriae Regisque ct virtutis atque doctrinarum sin-
cero studio Жерен simul sibique confirmett -— МА velit,’ ita faxit Deus
Stunde ings iem ri

hea 9t * gerry * €

А N-

1
303. e

ce es qa. Ru Чы SM vint i ө

Pag. 5 — Editus at ille: Serat їп уру PALM’ Learned IVde Tiental,

ne OOO Peidy i826. Docus ibidém exstat pag. 263.

—

nam nostrae mortes] Conf, omn. Edicti- p dr 2 dep d isis: 1 N.: 14. ( Or-
© ganisatié van: het hooger Onderwijs J ait. o.’

“fora! émpostiit mihi provinciam ] conf, GER. SANDIFORT ` ‘Oran Babità di vm Febr,

т

i
e

0

гайні MDGCERXV.) eum Magistratu Academicd’ abiret y Academia Lugduno-
i Bataya seculare festum celebrante, pag. ^9. (prout exstat : ‘iad Annal. Acad.
a Bat ай, 1824—1825; sed. pag. 34. si legatur in. propria collectione
"ilorüm quae spectant сга Ша! Seculária , quam ak rg P T. BERGMANNI]
praefatione instrüctam edere maturàraht Luchimanshi Ja RY

mit б. "Gallico trione T Tn Lexico Biographico' Hominum "1НЧ&{10їшїп. nostrae vel

Tid:

"paulo" ‘stipetiotis aetatis , Bruxeliis edito, ` Galerie! des” MIA» ід v.
" pi VIIE р. 395, 59. Wis г] iIe ibe эп HIN 1231 m
‘a CHRISTOPH. 'SAxtà , Олот. Liter. p. vint. 'pre4a in f.-— 544. СУ. infr. )

auia /*"PÁLMÍUS ]" Leerrede tof Godsdiénstige Voorbereiding der vering Van het Aka-

od Д ab Bi er inal hen?” [KEMPrR, BORGER, BRUGMANS ] üiet in ons Eo de

C Beinisch аваг, uitgesproken d. 6 Febr. 1825: pag. 29, 30. ك‎ + Waarom

s kroon der: grijsheid dragen? gelijk zoovele andere’ onzer:Akademische Leere

оў ‘aren’, “уйй wier ouderdoui wif nog kostelijke vrüchten 01091 inoogsten ,

i » en die niet' vat ons werden We&genomen , "dan tocn” zij els tijpe garven

» in’ "dé voorraadschuur dér‘ éd wigheid werden Opgevoerd H Dat lot viel in
^,» deze zelfde dagén' onzén waardigen MEINARDUS T¥DEMAN te ешт; wiens

; эи: tegetiwoordigheid ons éeuwftest zulk een? schoonen en aandoenlijken luis-
"oU. ter zou hebben bijgezet, maat wien zijn THemelsche vader ‘tot betere feest-

зом viering heeft 'opgeroépen. Het is hier mijn шак niet аай zijne uitgebreide

? en bijkans onbegrensde geleerheid de hulde, die ‘haar tockomt ; te betalen,
> en" “eldérs zal dit naar waarde - geschieden, ' "Hier roemen wij de vereeniging
» dier zeldzame geleerdheid met ongeveinsde en standvastige godsvrucht, die

сэ n zijn. openbaar, leven: niet. alleen,;maar ook in, zijnen leerzamen omgang
оа 200. Yelen tot nut en stichting. verstrekte; hier danken wij God, dat Hij

C2 » hem

20 АММО ЕТИ Тоө; 4

» hem den schoonen avond zijns levens onder ons deed doorbrengen; en ge-
» lijk de ondergaande zon nog zachte en koesterende stralen verspreidt, dat
» alzoo ook Leydens Hoogeschool den roem van zijnen naam heeft mogen:
» dragen, en de vruchten van zijn voortreffelijk onderwijs, en'van zijne nooit
» vermoeide werkzaamheid, nog 200 vele jaren lang heeft mogen genieten!
» Mogt onze Vaderlandsche Kweekschool veel zulke uitmuntende Leeraars in
» haar midden ontvangen, en hen, in wier bezit zij zich verblijden mag, tot
` p Zulk: een’ hoogen -en--gezegenden -ouderdom. behouden ; ‘ook daaruit zou, het
» blijken, dat bij voortduring Gods oogen nacht en dag over haar open was
` hip fetis" [2 Chron, VI. 204, ] s
Ibid. craxissius] Leerrede na de viering van het osojarig HE enbij de opening
yan het zesde halve eeuwperk der Hoogeschool te Leyden, naar Nehem, lI. 205 ,
d. 13 Febr. 1825, pag. 33—35- . » Dit was nog onlangs uw zalig voorregt ;
» voortreffelijke Grijsaard ( *), — thans reeds verheerlijkte Onsterfelijke , die
» aan onze feestvreugd , waaraan gij anders nog met een jeugdig hart zoudt heb-
‚э ben deel genomen, ontrukt werd om in te gaan in de oneindig heerlijker
» vreugde uwes Heeren! — Ja, Gij һай: het reeds. vroeg geleerd, Gij hadt
» het in stille nederigheid, zonder ophef of praalvertooning , uw leven lang
» betoond, wat het zij, zich op te maken en te bouwen in het geloof, dat
» de Heer zelf het zal doen gelukken, Uw wandel predikte ор het welspre-
» kendste, dat niemand van ons zich zelven leven, niemand zich, zelven sterven
... mag, Uw leven. was Christus: zou uw sterven u geen gewin. geweest zijn?
© „ Ja, duizendvoudig gewin; op den versten afstand uwe hoop en verwachting
» overtreffende., Gij, goede en getrouwe dienstknecht! weet nu reeds bij be-
» vinding, wat ons nog raadselachtig en duister, maar toch het voorwerp
» onzes. geloofs is. Тоеп het aardsche huis uwes tabernakels verbroken werd ,
» vondt gij het gebouw bij God, niet met handen gemaakt, maar eeuwig in den
» hemel. Wij, nu nog achtergebleven , staren op uw voorbeeld, o Gij, die
» als mensch en Christen, als vader en leeraar, als ambtenaar en huisgenoot ,
» als letteroefenaar en lid der gezellige zamenleving, altijd even achtenswaar-
» dig als beminnelijk waart! wij staren op uw voorbeeld met weemoedigen
» wellust: och! dat wij het konden navolgen! Zoo zou ook ons einde zijn ,
» gelijk het uwe! e e eis
» Gij vergeeft mijner vriendschap , mijner hartelijke dankbaarheid voor de
| n ge

(*) »xEINARDUS TYDEMAN, Overleden den I Febr. d. j. in den gezegenden ouderdom van 84
» jaren, bij het volle gebruik zijner vermogens, еп in de ongeschokte hoop der eeuwige zaligheid,”

jONWNOTNATIO . зї

p genegenheid, waarmede hij mij wel onverdiend veteeren wilde, — gij vèr-
w geeft mij deze spraakwending, vertrouw ik, M. T., gereed en gaarne.
„ Gij inzonderheid, die met mij, of welligt nog langer en beter dan ik, den

om waardigen, rijk gezegenden, door lijden еп vreugd beproefden en gelouter-

„ den vader TYDEMAN gekend, geéerbiedigd en bemind hebt. En wel boven

4, allen Gij, mijne veel geëerde Ambtgenooten, die juister dan anderen 's mans

i » wonderbaarlijk wijdstrekkende en altijd bij de hand zijnde, grondige geleerd-

» heid, zijne nimmer zich verloochenende genegenheid om oud en jong, om
» meer- en minkundigen te dienen en te helpen, de wijsheid zijner raadge-
» vingen, zijne eenvoudigheid in onze gezellige kringen , die nederigheid zone
andei gemaaktheid en zonder aanmatiging, die effenbare gemoedsgesteltenis ,
» altijd wel te vreden , altijd bescheiden en vredelievend , die levendige be-
„ langstelling in al wat godsdienst, wetenschap , zedelijkheid en menschenge-
» luk betrof, die onvermoeide werkzaamheid tot onderwijs en dienst van an-
„ deren, zonder verwaarloozing van zich zelven еп de zijnen, en die onver-
» niste godsvrucht Zonder eenigen aanstreek van dweeperij, kondt waardee-

^, ren, waardoor hij aller achting won, aller harten innam, en allen toonde,

“Ibid,

lbid.

„hoe men, ook nu nog, Nehemia’s taal gaaf en opregt kan en moet overne- -
„ men. Dat gemis zult Gij met mij nog lang gevoelen, nog lang betreuren.”
SIEGENBEEKIUS ] Handelingen уап de Jaarl. Vergadering yan de Maatschappij
der Vaderlandsche Letterkunde te Leyden, gehouden d, gosten Juny 1825,
pag. 3 — 32,

Mercurius. Harlemensis] Vulgo Algem. Konst- en Letter-bode , 1826. Num.

© 4, 5, 6. (Apud Clar. HERINGA, libr. mox cit. p. 244, errore, sive calami ,

page 7°

sive typorum, pro 1826 legitur 1825: nec Tabellario praebuisse credo: SIEGE Ne
nEEKIUM typis repetenda, si activà hoc intelligatur).
si non majorem locum inyenerit] Sentio tamen, et pleniorem aliquanto de vi-
ta Parentis relationem , еї ех ipso quidem, ad historiam literarum in Delgio
juvandam conservandamque egregie comparato Regis Edicto supr. cit. ca-
talogum eorum quae scripsit, nostris in Annalibus non esse desideranda. Sed
quidquid fiat de Narratione vel Elogio, cujus consilium ceperat Clarissimus
in hac Academia Collega, vitam laudesque parentis affatim literis exposuisse
videntur, et illi quos jam dixi, quosque infra dicam, et otium mihi fecit vie
cinae Rheno-Trajectensis Academiae praeclarus Theologus JOD. HERINGA, in
Oratione , dicta publice, d. 95 Mart. a. сілосссхху, quum Academiae reguri-
dae munus terium poneret, noyumque auditorium inauguraret , page 32 — 36.
et іп. Annotatorum (quae veré dicitur) copia,’ typis descriptae Oration
Vg" au ade

AN NOTA FT FH O;

adjecta , pag. I5I et pag. 243 — 245. Qui liber, quum partem faciat Ass
nalium Acad. Rheno-Traj, An. 1824 — 1825, et separatim. vendibilis exstet,
neminem esse credo qui a me requirat ut quae Vir Celeberrimus , mihi Pa-
rentique meo aestumatissimus , ibidem concinne, sed docte , suaviter, dilucie
de, humaniter et honorifice scripsit, vel transscribam hic, vel alio nec certe
meliori sermone traducam. Quod enim, pro hujusmodi ratione instituti , dictis
а V. Clar, addendum censeam, vix habeo; nec magis quod arguam , nisi mie
nutula duo, alterum. quod supra notavi , de Mercurio. s.. Tabulario Harlemen.
Si, alterum quod [ Orat. p. 34] non ¢redecim, sed per "e tres integros
amabilis vitae annos Leidae habitaverit Pater.

Elogium quod Optimo Parenti scripsit Praeceptor primum, deinde Collega
conjunctissimus CHRISTOPH. SAXIUS 1, supr. cit. totum hic inseram , ut simul
addere possim quae Parens ipse, in suo libro ad hunc locum notaverat, et
quia pleraque scripta Parentis ibidem justo temporis ordine referuntur. Ош»
bus quae desint, et alios qui praeter memoratos, de MEIN. TYDEMANNO Scri»
pserint auctores, facile tandem addemus, »

з» Meinardus TYDEMANZUS ; Zwolla-Transisalanus , meus olim discipulus , anie
mo meo carissimus , [Pater Hénrict Gulielmi et Bernardi Friderici — ( Additio
Ms, M, T.)] JCtus, Philosophus et Philologus; sive primum Gymnasii
Leovardictisiz in Frisia, sive Academiae: Harderoyicenae 5 sive nostrae Tra-

jectinae ab. А. 17665 sive, rursus. mutata sede Hardérovicenae et vicissim de=

nuo Trajectinac restitutus , tandem civitatis Transisa/anicae-proceribus ab Aca
tis et Epistolis, nunc sapienti Curatorum, Academiae Lugdunensis auctoritate

‚ай thesauros , Bibliothecae: publicae digerendos ,, idoneumque :eorumdem indi-
‚сет conficiendum Leidam. vocatus з vir multae. et accuratae lectionis , elegan-

tisque in literis. graecis etsi latinis. judicii ,, .cujus scripta: servatis. annorum

.. causis duntaxat commemorabo., Sunt autem. haec 1: de Lucii Ulpii Marcelli Jus

reconsulté Vita et Scriptis. Trajecti. Rhen. ; 4762; щъ == Oratio. de copulane
da. literarum et. morum elegantia y: -"Leovardiae. 1763 54o — Oratio | aditialis
de necessario Historiarum, Eleqguentiae, Graecique. sermonis in, Belgica studie
ad egregium ejus ciyem formandum, Harderovici- 1765 4 4« =" Theses: PAilologi-

cae dMicellae y ibidem 1765. 4. sex Particulis.. — Oratio de. Jurisprudentiae

naturalis finibus regundis. Traj, Rhen. 1766. д» Bj us: et Hieronymi, Yan ED
phena Diatribe Academica , Ze eo, quod justum est circa tori.et'tmensae separa-
tionem, ibidem. 1767 , 4...— Similis. Diatribe et. Jo. Kweppedouz y; de violentd
defensione alterius, ibidem. 1769, 44 —. Oratio. d: Luau, civibus. et civitati noe
Kids: ibidem. 17715) 4« == Thomas Shaw Reizen en Aanmerkingen у ete Utrecht

3 1773-

ANNOTATIO, з

1773,4. [2voll. v. Biblioth. des Science Т. ХШ, p. 188 — 194. — M. T.]
— Ipsius et Simon Brand уап Someren, Diatribe Academica de Legibus positiyis
diyinis universalibus, Traje Rhen. 1774. 4. — J. J. Bjornstáhls Reizen door
Europa, en het Oosten etc, Utrecht 1778 — 1784. sex Partibus, — Syntagma
Dissertationum ad Philosophiam Moralem pertinentium, Traje Rhen. 1777.4. —
Ferdediging van het Berigt aangaande Abauzit. Utrecht 1779, 8. quae de-
fensio Opposita est epistolae cuidam (Brief aan de Schriyyers van de Ne
derlandsche Bibliotheek , dienende ter aanwijzing der begane Misslagen уап
Hoogleeraar Tydeman. ) Harlingen 1779. З. — Quaestiones ёр Aphorismi ex
Jurisprudentia naturali, Traje Rhen. 1781. 4, [1mo, 8vo. maj.] — Hugo
Grotius de Jure Belli et Pacis, cum Not. Variorum et J. Barbeyracii, Ul
‘trajecti 1783, 8 maj. — Oratio de caussis quibusdam corruptae Jurispruden-
diae. Harderovici 1782, 4. — Enchiridion: studiosi Jutisprudentiae, Traj.
Ren, 1789. 8. — Diatribe Academica una cum Constantino van der Vel:
den defensa de origine Dominii, ejusque extensione. ibidem 1789, 4. ut si-
lentio praeteream ejus et €l. Bondam pronunciatam in causa quadam publica
sententiam, — [ Nat. 1741. 20 Mart. СМ, Т.) — ©. 1825, d. 1 Febr.]

» Vid. Vir Clarissimus Sed. Rayius, in Oratione Panegyrica in Natalem CL.
Academiae Trajectinae, Serie Professorum xeu. et Rectorum CXXVII, сі CSLI.
Item Cel. Jon. Guil, te Water j in. Narratione de rebus Academiae. Lugduno-
Batayae, p. 52. ( y

"Scriptorum suorum titülos addiderat Pater: |, Adyýs in de 2aak van 9. Н.
» Yan der Wijck: tot Stoeyelaar?* ` (quod est consilium illud , quod in fine
recensionis suae ,, silentio commemorat SAXIUS $ cuique addenda Defensio —
Ferdediging van het Adyijs — adversus. Refutationem s, potius adversae partis:
Obtrectationem ). — ,, M. T. corsilium in causa criminali ( Belgice scriptum )
s in de Gerichishandelingen in de Crimin. Proced, yan den Ady. Fiscaal der
w Lloogheid yan de Provincie! Overijssel sem Mr. Ai Posting v. Beferyorde,
» 1789” [insertum etiam inde Verzameling Уай Placaaien , Resolutien en ans
dere authentike stukken enz. Campen, Ыр Je A. de Chslàot, IX Deel,
71769. pag. 68 —94. — Consilium illius temporis odiis egregie accommodatum:
saevum et horrendum specie; sed ut loco sic iris dato, viain stérneret ac-
tioni satis innoxiae et mansuetae. Quod et adstipulantem hàbnit 'f[Ctum et
Practicum tune temporis celeberrimum Rheno-Trsj; Jo; рктр CONUM. J] —

» Epistola ad A. І. Millin ( Wig. Gall; ) Mag. Encycl, 1811 Juin , p. 340 — 3452”
Addenda est dissertatio habita in publico-Sociétatis Literas Belgie. Leidensis
consessu, an. 1811. Verhandeling over den oorsprong:der spraak en den Cratylus
yan Plato, inserta collectioni Operum Societatis illius, quae titulum gerit Were:
handelingen. Т. П. P. IL. Addenda forent alia complura, partim quoque sux»

т СЕ Ne

24

ANNOTA TIO,

BEEKIO memorata, Handel. l c. pe 7, 125 15, 185 sed quae, quum vel mi-
noris momenti sint, vel ab ipso Parente concessa ut penda койге! ‚
htc quidem non adeo sedulé recensenda duxi,

Sed praeter illa, quae jam indicavi, ad saxi locum complures adios Parens
meus adnotavit auctores sui mentionem facientes: inprimis ipsum saxium,
Олот. Liter. P. YI. р, 53, 477. Р. У. р. 275, 5465 5485 5535 554» 5835
626. Pe VI. 292, 356, 378. P. VII. 128, 231. P. VIII. goo. Porto ,, SIE-
39 GENBEEK. Histore Tafercel van den ramp der: Stad Leyden, p. 78. м. c.
» VAN KAMPEN, Gesch. d, Nederl, "Letterk, 11 De, ble 504» SCHWARTZEN-
» BERG, Praef. yan het Groot Placaat - en Charterb. у. Vriesl. Vol. I. pag.
„ Сс. TE WATER, Verbond der Edelen, YD. p. 146, айп» р. PAULUS ,Verk/ar,
» der Unie у, Uir, Voorb. р. 3. Inleide р» 95. VAN VAASSEN, Zfzimady. ad `
jy Fastos. p. 371 Sq. 390» KANTELAAR, Lofr« op Schultens , p. 76. LENNEP , ad

» Anthol. Graec. T. V. p. 20t, J. V. GEUNS g Уоогг» Ye Guth:muth’s Leerst. v.

м kunsim. Lich, Ocfen. IL De p. 97. МАРБАРЦЕ» Najaarsbl. I, 77. Win-
» terbl. 1I. 88. Krekelz. IL, 171 , 1754"

His autem, а Clar. saxio, vel ab ipso aig vel etiam a Clar, HERINGA ,
in Adnot. p. 245 citatis, addi merentur, Clar. Collega Ss $. VAN DER EYK,
in poémate de DEO, Harl. 1826. vers. 1769 — 1780, pag. 88, Sq. SIEGENBEEK ,
Bekn. Geschied: de Nederl. Letterk, 1826. р. 397. Je Ve GEUNS , Drie gelegen-
heids-Leerred. 1826. Praef: P. VI, — BILDERDIJKII , Carmen , Zfscheidsgroet —
supremum Zale, jam prope morienti dictum, et nunc insertum poematibus ,
dictis Nzvonkelingl, p. 149 59. — Lexica quoque, Biographicum unum, quod
Parisiis editur, eub titulo: Biographie Universelle ( ubi Vir Doctus et amicus ,
quem satis indicant literae M — ом, quod in scriptis Parentis, num, 8. ponat
Enchiridion Studiosi Jurisprudentiae Naturalis, condonandum est secure secuto
ducem a meipsi commendatum, SIEGENBERKIUM = cujus errorem calami , Handel.
p. 11, ipse, dum haec scribo, demum animadverti, — Quod autem laudet ,, fi-
»» lium, successorem. parentis ,"^ non est ut mihi arrogem y quirunico fortasse

~ in Academiarum fastis, et turbatarum aevo nostro [rerum specimine sive effectu ,

pag. Te

Ibid.

antiquior Parente meo in Professoribus Acad. Lugd. Bat. existo ) — alterum va.
riegatum istud Thiemano — Zutphaniense, Woordenboek van Kunsten en Weten.
schappen in Ve quem locum curavit Vir quidam Doctus , Parentis olim auditor,
viciurum illud opus] Hollands Reem in. Kunsten en Wetenschappen; Tom. I, Hag.
Com, 1824. Tom. Ш. 1825. Toms ПІ. 1826. -

per complures.atinos ] ab an. 1795 — 18185 nisi quod intermediis aliquot annis ,
mutat Academiae formå , sopitum vel exstinctum fuit ipsnm Amph Curatorum
Coliegium,

pag.

ANN OT Аа Q 25

pag. B. filins patre. dignus]: JANUS DUYMAER VAN? TWIST$:JAC./ALZERTI, mei in
Athenaeo Daventriensi- decessoris у Professoris exinde Groningani :elarissimi ,
35 huic Academiae debiti ;: tandemqüe promissi у sed. fato rapti" filius,
Ibid. tertiogue ipsorum fraire] Vix opus est ut. nominem: ABR» DES AMORIE VAN
| DER ‘HorVEN, Theologum et Oratorem ipt acd int coetu: Remonstrantium
"qe d. Rotérodamensi) eximium, -~
page 9. ° Chimie atque Mechanices — progressus ] EASE Reg: est.d.' r3 3 Maji 1825,
de qua fe 14108 hie hon dico, quum sequente: demum sub: Rectoratu-hae Scho»
^ae potuerint aperiri, Lectionemque introductoriam 1:17 Decembr;:2, 1826 ha~
жат publiċi juris faeturus sit ( ішо jam fecerit) Clar; Collega Jé DE GELDER,
тиа. ` "grates ‘pie reddentem dd phis) VAN DER PALM, | Liber any Derde. Tiental ,
"Léid. 1825. Ы: 302, 84. sch пі qus. pwei
Ibid)’ tn opere histarico yore » De Expugnatione’ Menighidisre et. Айбавдгае lin
ber , yulgo adscriptus A. A.M, 0, FS WAKibEO; ROR = Lugd. Baty
поп ар. Luclhtmansio$, 1945. 109191 org enol) [— см j
pag. 1 10. mors praectdit\] E Studiosa’ juventute obierit ‘how mino probati moribus
Э gtudiisqueé juvenes, D. JJ Levering’ et C F.'BACkER Medicinae et n, DE
GOEIJEN, Theologie Studiosi; quorum. elógia amice’ бей vete atque decore
composita habentur in Fastis, dictis iode етар eet pag. 785 sq.
"1827, р: (63, sqq. aa}, Муз .
Ibid. Cujusmodi — Quam ego. Y "Aihiss ‘hoe mei Vbi anno, d. 20 Jul. 1826.
(qui dies optimi mei dilectique KEMPERI mortis ipse primus erat anniversa-
Fus) filid natu Majore, SOPHIA. "THEÓDORA 5 ‘vigesimum tertium annum ае»
~ tatis geme, faustis sed brevibus nuptiis pigs iie peta? Viro jus
* Veni, gea BODEL NYENHUIS. " M, 33, „ 1803:
Ibid. -Y ramen “computemus® —7] Anno'1825 in: Nd: S nb ipia nóstrorum
pris tres; in Academiis: Lovaniensi ,- :Gandàvensi y Léodiensi'singuli j^vel palmas
"U^ “tileruht® certaminis” literarii j vel’ad victores! ka ged accessisse Hein sunt.
conf. Stud.- Alm. 18266 p. 91, 92. HETIL Margao?
page 11. о pracclari ambo —] : : Horum dlior digue p quós iiim jir satis ape
"^ parent | e Faculiatum: ‘Judiciis ,- "quae modo" fuerant pronunciat junc autem
^ dem cui Sermó noster Aitialiam Acadi Lugd; Bat; vólurnint inserta.
rit, “йун Sponte ad arma’ coyolar unt $ cett, 222 Sed erat vexillum eoborié +] Cun-
°°" eta hue pettiientiz еши pulvisculo éxliausit dllius temporis: Academiae (Rector
9 CKEMPERUS; in propria huic rei" destifiata ‘Appendice "Orationis in Acaádethiae in-
stauratione habitae, in Annal. Ácád; Lugd: Ва d d, 6 NOve 1814 add; :8 Febr.

1816. pag. 40—62 (ubi vexilli quoque descriptio habetur р. 46, sq.) add. ipsa
D Ога»

мух уҹ YA
١ ^ - А

26 ANNO TA TIO Ni

Oratio, p.40 et Clar. SIEGENBEEKII Carmen Belg, d} 6 Nov. 1815. in iisdem
Annal. p. 71, et Annalium Introductio, p. 10.
pag. 13+ 55 Quid singuli vestrum cett.] Verba sunt SANDIFORTII , Orat. saccular, p.
39 (s. alterius formae p. 35 ):
pag. 14. sed cujus longior est titulus] s, In ipsá inanguratione Musei Physici proprié
dictà" d. 22 Septembr. 1825. — Vir Cl. s,- demonstrare conatus fuit sume
mam utilitatem exornandi et amplificandi ,. noyissime inventis plurimis instru-
mentis, Theatra Physica; inprimis si ad universam hanc doctrinam demons
strandam et praesertim recentissima inventa ostendenda , atque ipsis experimen»
tis illustranda et confirmanda accommodata esse possent et deberent. — Dein
nonnulla praefatus fuit: cum de Disciplinae Physicae praestantia et doti-
. bus in universum, tum in primis de nonnullis excellentioribus i profecti-
›› bus, quos Physicis et Chemicis in sua singulis disciplina , his superiori.
». bus quinque vel sex annis, facere contigerit."
Ibid. Antigquario Museo —] Quae pro temporis angustid institutique mei ratione
indicare magis quam enarrare potui, plenius hic referre liceat ex ipsius Viri
Clar, relatione, pro laudabili more. suo, singularique humanitate, diligenter -
facta et. mecum communicata, psa autem sic sese habet: (

92
99
„э
29
33

ээ

` Notitia incrementorum Musei Antiquarii Lugduno-Batavi, Ve Cel,

Lu He: б, TYDEMANNO Rectoree

Quae hoc anno accesserunt, pleraque auctoritate publica advenerunt : sive
deno Regis; sive ab aliis. Museis , scilicet Numario. Regio, Museo Picturae
Publico Amstelodamensi, et Museo Publico. Historiae Naturalis L. B. , cons
cessione Praefectorum : praeter unum gypseum ectypum simulacri Zs, quema
vocant, e Parthenone, emium Londini , et supellectilis partem quae emia est
in auctione Singendonckiana., quaeque ab hoc possessore in auctione Zer
steeghiana comparata fuerat.

Quae quidem sic, ordine, sunt describenda:

Aegyptia accesserunt Mumia minuta et signuncula item minuscula paucula.

— Inter artis. opera memorandum est haud magnum candelabrum aeneum ,
quod, a juvene, testudini insistente, sustentatum, et propter animal, et proe
pter operis rigorem, egincticum esse videtur, et simillimum est alteri, Musei
Regis Gallorum Bibliothecae adjuncti, a RAOUL ROCHETTIO, V. Cele, pro-

pediem describendo (Singendonckianum).
E

Ta.

AN NO TA TIO. 27

E Phidiaca aetate accessit 111858 Parthenonis, gypseus ( Londino).

Ex aetate Graeco Romana, Veneris et Bacchi simulacra duo! marmorea
minora, ét alia quaedam; tum signuncula aenea minuta quaedam (e Musco
Picturae, Amstelodamensi ).

— Vasculum Graecum pictum, (vulgo Etruscum ==) indidem.

— Ad supellectiiem , aeneae fibulae clavesque elegantiores multae, circeni ,
et alia quaedam vulgatiora ut sigilla caet. item lucernae aeneae fictilesque ac-
cesserunt. Quibus compendii caussa accensemus urnas ollasque quasdam Ro-
manae operae e patria nostra. (ndidem et ex auctione Singendonckiana ).

— Sed, quod praecipue notari meretur, cum deessent adhuc totae monu-
mentorum classes quaedam , hae, liberalitate praecipue Praefecti Musei Am-
stelodamensis, nunc primum constitutae videri possunt,

Ex his prima Classis est ARCHITECTURAE. Accesserunt nempe suberes
exempla zemplorum trium Paestanorum , item Sibyllae Zzéurtinae , et Minervae
Medicae Romanae, :

“Cui classi accensendae sunt tegulae Romanae, .Neomagenses , ut conjicitur,
partim cum nominibus legionum , partim cum inscriptionibus Consulum et ofii.
cinae doliariae , quales nostra in regione valde sunt rarae: tum et pavimenti tes-
sellati specimen integrum , etsi parvum, ex insula Capreis, |

— Altera classis, quae addita est, continet GEMMARUM ECTYPA, et eorum
quidem duas series: Dactyliothecam nempe Lippertianam, tribus millibus сопе
stantem, et delectum e Dactyliotheca Regie Hagana, fere quadringentorum
ectyporum, Quorum haec quidem Regis munificentiae debemus: quibus simi-
lia cum aliis regni nostri Museis deinceps communicabuntur,

— Tertia tandem nova classis habet MONUMENTA GENTIUM SEPTENTRIO*
NALIUM, Scilicet urnas fictiles peculiaris formae et tela lapidea, ut malleos
cuneosque bellicos Ç perperam ceraunios) caet. quae in Drenthiae tumulis qui -
vulgo Hunici dicuntur, aliisque locis, reperta fuerant a Viro nobilissimo,
P. HOFSTEDE , Provinciae Praefecto, Regique quondam Hollandiae oblata. —

Harum classium primae et tertiae monumenta et fragmenta quaedam ejusdem
generis, quae jam dudum aderant, sed quae, per alias classes permistae lo»
cum peculiarem tueri nondum potuerant , in posterum adnumerabuntur.

Caeterum cum jam toties recensum incrementorum Musei nostri dederimus,
ut monumenta ejus magis ad publicam celebrari notitiam incipiant, semel mo-
nendum est, hisce brevioribus Catalogis a nobis non inseri neque monu-
menta minoris momenti, neque quorum fides aliquo modo suspecta videatur ,.

D s Be-

28 ANNOTATA 0.

neque de quibus dubitari possit an natura. sud ad aliud Museum publicum

pertineant.
с. Je Ce REUVENS,

Scribebam Lugduni Batayorum
d, pen. Me Januarii a, CI2IOCCC XXVI

pag. 15. facultate legis uti] Art.o5t. Ed, Reg. d. & Aug. 1815 supr. cit,
pag. 16, splendidd compositdque Oratione] Typis repetendà mox ín collectione mea
‚ Bydragen tot Staatskunde en Staatshuishoudkunde, Locus autem ille, verbis et
sententid gravis, hic erat: s» Slaan wij het oog op den toestand der meeste
», Volkeren van Europa, dan Zullen wij bevinden, dat terwijl ginds derzelver
» geluk en bloei door onderlinge wrevel en tegen elkander opbruischende
, driften belaagd of vernield worden; en elders weder ontevredenheid en
,, overdrevene theorien alle gezag ondermijnen, de goede orde en betamelijke
© », ondergeschiktheid verwoesten, en het eene volk tegen het andére te wapen
»› roepen; ons Koningrijk daarentegen, ор behoud van maatschappelijk geluk
o> Eù van eene vrij groote mate van inwendige tevredenheid bogen mag."

JUST. JAC. LEON. vay к BRUGGHEN,

NEOMAGENSIS,

JURIS, ET LITT. HUM, IN ACAD. LUGD. BAT. CANDIDATI

COMMENTATIO

AD

QUAESTIONEM AB AMPLISSIMA FACULTATE JURIDICA
IN ACADEMIA LUGDUNO - BATAVA PROPOSITAM
A. MDCCCXXY :

Quandoquidem apud veteres scriptores Romanos, in primis apud Ci-
ceronem , Plinium, Gellium, complures iractantur quaestiones de
Jure Civili, quae cum Fragmentis Veterum JCtorum, et Imperato-
rum Constitutionibus comparatae, Juris scientiae amplificandae in-
servire possint; rogat Facultas, ut hae quaestiones , quantum ad

scripta Plinii Junioris attinet, accurate colligantur , ordine dispo-
nantur, et succincte illustrentur.

QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D, vu MENSIS FEBRUARII
A. MDCCCXXVYI.

Cres | se Чень ча
ИННИ ;

ELE OD U ALE, AGC, way j ۴
C OMM E-N-T-A T-I-.0-
Is am: 322 -SRi I IDS Jis. 9Up34 „ШӘЛЕ slees £230
uio1dil о Јо, .inoz20c йИЙПЕПр fe. ive
1 У i

QUAESTIONEM JURIDICA M.

i2 «d Wb == ‚ 352190317135

Rok FE OE N: UE D UM

i | T ij ( dum «n ийи '
мен тео peracto’, ad Judicis: {las Tribunal; n non sine formidine айди, accedo ,
ipsius p consiliorumqüe tieorum rátiónés^ redditurus, Quod gravissimum: esse sentio : nam
multum in rerum justa aestimatione p saepe ab ê6 pendet, üt.quarej et quà mente ita fa-
ctum Sit, sciatur. Optime Toc mé officio functurum existimo; sii quam brevissime dixe-
‘roy quae ad scriptionis" méae expositionem dicenda videbuntur. Neque committam, ut
longiori rationum mearum comniendatione у” — эуел ERIE — рей.
cium facere hene етке {у BY iwl aiiugrie

stituissem , et айр! mihi’ arrideret; ut. omnibus: iecit nidi »hoc: anno ab
Amplissima Facultate Juridies Lugduno-Batavé proposita :“ primas in eo curds posui, ut,
' quinam proprius sensus, quaenani ejüs'mens esset, recte‘intelligerem, ne ab initio forte ,
inutilem operani navasse viderér. Atque re. accurate perpens4, Plinii etiam scriptis per-
lectis credidi, non tam disputationem. requiri ;' ad loca? graviora e jure сіуйі; "апае in
Plinio “tractentur, ° quandoquidem vix talia in ejus scriptis occurrunt, айаш eorüiti- exposi-
tionem, quae in illis ad intelligendas ; et lecciones varias ame койш Рини varig
momenti esse posse viderentur. ^ "' 34 itehrodrats ni гіз 95 зой г:

In ipsa Plinii lectione ita versatus sum, ut! (€— in| quavis dplitón ad боры insti»
tuti rationem pertinere viderétur, sedulo adnotarem? atque ita itérdti& vicibus repetità
hac lectione , magis veritus sum ,"ut' aliena etiatn. ‘collegissem, quam ut ‘notabilia® qiádedam
loca omisissem, Usus sum editione Schaeferi, ex récensione Gesneri; notis etiam Heu-
singeri et Ernestii instructa , Lipsiae 1805 : neque alias" adhibui, pe saepe multorum tex.
tuum collationibus in errorem magis indücerer , quam adjuvarer, { ; 11

Perlecto Plinio, et abundanti rerum adnotandárum* copia ise “ тїш ориз ше

X" qose ^ tone

4 Je J} L. van DER BRUGGHEN

contuli, ut harc |inconditam niolemÍdigererem , et ad certam normain, Sihgulis rebus trae
ctandis, sua loca assignarem. Atque aliquamdiu me haesitasse non negabo, quisnam htc
ordo potissimum esset servandus. Equidem post aliquam dubitationem, ita optime hoc
cessurum putavi, si quantum possem, ab'ipso librorum et epistolarum se insequentium , .
naturali ordine, non discederem : sed quum in iis, quae notaveram locis, alia magis an-
tiquitatis cognitionem et historlam juris respicerent: a alia ad personarum , alia ad rerum
jura commodius referri posse ^ viderentur : multa etiam ad cognoscendam judiciorum publi-
corum et privatorum rationem pertinerent: — pro quatuor diversis his argumentis, toti-
dem Partes in quovis Libro tractando discernendas esse putavi, quarum singulae loca sie
bi propria continerent: ltaque^in'primá cujusque-libri parte ea tractavi, quae ad cogno.
scendos Romanorum usus, quátenus illud studium JCto utile est, et juris historiam per-
tinerent: additis etiam de significatione verborum, si quae magis insolito in Juris disciplina
sensu occurrere viderentur," animadversionibus: In alteram partem contuli, quidquid
hominum liberorum , servorumque jura, manumissionum, nuptiarum , adoptionum, eman-
cipationum у. tutelatum:et quae sint hujus generis.plura:;| In tertiam vero, quidquid ree
rum: jura spectaret In quartá. denique partes; causas nobiles exposui, quales frequenter
in Plinii scriptis occurrunt, et si quae ad actionum , judiciorumque tam publicorum , quam
privatorum. rationem; illustrandam , usu venire possent, ea tractavie ; Ita factum , ut intra
certos: cancellos;.quasi , et- terminos opus meum conclusum esset, quod in quovis labore
haud.exigui.est:momenti: ut maxime uniformem et.aequalem haberem scribendi modum:
utque plus semel ad eadem loca, in singulis librorum partibus redeundo, horum libro-
-yum majorem contraherem: familiaritatem, :; Difficillimum hac in re fuit, scire, ad quam
;partem referenda: essént loca), :quaeiminus: directe , in ћ Асі vel illà, commemorationem poss

cebant: = Atque igitur, «hic me:saepius fortasse lapsum esse: posse; praesentio, ji 1
21а ipsá.locorum interpretatione; sem pere quam bene possem у, Juris. disciplinam respexi ,
гес locis те. Pandectis obscuriora.. illustrare ,: aut. vicissim ,, nonnunquam. „ебат JCtorum.
fragmentis gig Plinio lucempaliquam affundere , conatus; sum, Itaque unico fere adminiculo
usus: sum. Corpore Juris. inutile; ratus et. fastidiosum, si pagellas meas , frequenter et un-
dique. excitatis anctorum.et librorum ,Jocis,,,distinguerem:;,quod inprimis. in, hâc scriptio-
ne „in 904 res notissimae magis in memoriam erant revocandae, quam novae quaedam, do-
ctorum. Virorum, testimoniis, probandae , minus opportunum fore putabam. Neque tamen
Пос ita dictum velim; quasinon ex.bonis Interpretibus, quae dicerem, perpetuo. haurire
‚ conatus. fuerim : su Cujacio,,,.quem, semper Viros.doctos egregie. laudantes audivi:, Nood-
tio, Bynkershockio, , Heineccio,, aliisque semper cinctus opus perfeci. Quod si recen-
„y tiores interpretes. fortasse non satis; excitdsse. videar; excusationem non immerito quaeram

in difficultate, quae juveni inprimis obstat, horum librorum cognoscendorum. minis
At satis late јат disputayi pj ut Vobis, Viri. Clarissimi } hujus scriptionis modum. atque
rationem explicarem; non satis, ut quantis curis de hujus incepti eventu distringar , per-
spi-

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 5

spicere possitis, Nam humanis affectibus me destitutum praedicarem, si aut dolorem,
aut summum gaudium ex hoc labore me percepturum, diffiterer. Verum. quidquid aequum
vestrum judicium de hisce laboris mei primitiis statuerit: amaritudinem certe repulsae
aequabunt mihi temporis non segniter consumti grata recordatio, et laboris non inutilis
uberrimi fructus,

EPISTOLARUM LIBER PRIMUS.

: PARS PRIM A
ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS, VERBORUM SIGNIFICATIO.

Еа Ш. $ 1. Intentione rei familiaris obeundae. Frequenter, et vario admodum
sensu vox intentio, a Plinio usurpatur: in Epist. II. $ 19. h. 1. dicitur v. ce zntenío
auditorum i. e, animi excitati vis, sive ardor audiendi, In Paneg. cap. 71. dicitur zzez-
tio humanitatis obeundae i, e. cura, cupido, voluntas, humanum se praestandi. Hic vero
usurpatur pro mente, consilio , alicujus rei perficiendae: Simili sensu vox occurrit in
leg. 10. princ. ff. de aliment et cibar. i;

Verum suspectae latinitatis exemplis hanc locutionem annumerat Schwartz. ad Paneg.
page 353. cf. Epist. 1, 8. 13. — П. 5. 2. — IV. 13. о. 1

Ep. V. $ 11. Paucos post dies ipse me Regulus conyenit in Praetoris oficio, Practo-
ris officium intelligendum est, vel locus ubi Praetor officio fungitur, vel verba ita sunt
explicanda, ut Plinius dicat, se novo Praetori adfuisse, officij i. e, honoris caus, ut
eum in publicum. deduceret: quo sensu dicitur apud Suet, in Vit, Caese, с. 15. Novorum
Consulum oficium relinquunt, Nimirum moris erat, ut. Viri honoribus jam ornati, noe
vos magistratus munus auspicantes comitarentur, et honoris caus, cum illis ad capessen-
dam magistratus sedem procederent : is honor, quo eos prosequebantur , dicebatur oficiu: um,
° Eodem fere sensu in Ёр... 9. 2. dicitur. zogae virilis oficio interfui; sed шайт oficium
hic intelligere de ipso Tribunali Praetoris , inprimis propter sequens illuc, quod fere de
loco dicitur: Eodem sensu vox apud JCtos usurpatur de Zoco, ubi Magistratus jus dicit.
Sic in д. 17, Ў. de in jus voc, dicitur eum pro quo quis apud oficium сауй , et in Ig. 7.
fs q« satis dare cog. apud oficium deponi debebit. -

Ep. УШ. $ 16. Sed арий Decuriones habui. — Decuriones in municipiis idibus

A3 ef-

6 Bo Le van per BRUGGHEN

efliciebant in Decurias distributum, unde iis nomen, quod Senatum Romanum referebat.
Habebant curiam, ut vel ex hoc Plinii loco apparet, in quam contrahebantur ( vid.
L. V. 8. 4.) quemadmodum Romae Senatus cogebatur. Praeérant iis Duumviri, qui
Consulum vice fungebantur, quorum nomen etiam interdum usurpabant. Habebant cen-
sum proprium , aeque ac Senatores, qui erat centum millium aeris (vid, L. I. 19. 2.),
saltem in civitate Comensium,
Ep. IX. $ 2. Ј/Е in adyocationem , ille in consilium rogavit, In advocationem rogaban-
tur causarum patroni, qui publice illud munus professi, amicorum in Tribunalibus cau-
sas orabant. In consilium vero vario modo vocabantur homines. Мат. vel simpliciter
in quibuscunque negotiis gerendis, amicis aderant, -et prudentia. 504 eos adjuvabant,
(vid. v. c. III. 2. 3.) vel Judex a Praetore datus, advocabat sibi in consilium viros
rerum forensium peritos, quorum opera in judicando uteretur. Vid, Gell Noct. it.
XIV. о. Quin imo ita receptus erat hic mos, ut quum Plinius privatim , de causa Assudii
Curiani, а matre exhaeredati, cognosceret, in consilium duos spectatis:imos JCtos adhi-
buerit, et ex hujus consilii sententid, contra eum pronunciaverit. vid. Zp. Vit. 4 — 7, (*)*
Vel cives juris periti vocabantur in consilium Praetoris, quod ipsi in Tribunali a tergo
assidebat, in quo erant Equites quinque et totidem Senatores, Ulpe fragm. 1. 13. Di-
cuntur iidem Decemyiri libus judicandis, de quibus noster Ls V, от. 2, Hoc autem
extremo sensu vox consilium usurpatur L .J, 20. 19.
Ep. X. §8. Inter. aliissimas conditiones, Est haec latinitas JCtorum de matrimonio ,
unde formula solennis renunciationis in sponsalibus, ita erat concepta: conditione tud
non utor: le 9. S 2. jf. de div. et терий, |
$ 9. Sedeo pro Tribunali, subnoto libellos, conficio tabulas. Cum hanc epistolam
Atrio Clementi scriberet Plinius, Praefecturà fungebatur aerarii (quam gessit. a?. "aet,
34°. vid. Massonus in Vir. Plinii et Plin. V. I50 5e X. со. — Paneg. с. 91, ) Insignia
sunt haec verba, quia illis quodammodo describuntur variae partes officii Praefecti aerarii
Saturni, Docemur itaque hoc loco, eum, quemadmodum Praefectum Urbi et Praetores ,
habuisse Tribunal, in quo sedens, cognoscebat de causis ad curam Fisci et tabularum
` publicarum pertinentibus. Erant enim Praefecti aerario judices in causis fiscalibus , Ze 11.
Ў. de his quae ut indignis: 1. 1з. S 1. ff. de Jur. fisci le 42. ff. eodem, > Exemplum
est, in L.IP. 12. 4. — Subnotabat libellos i. е. subscribebat nomina , tabulas, apochas ,
' chirographa , aliave instrumenta, quae in -hujusmodi curd usu veniunt: denique. conficie-
bat tabulas i. e. in tabulas publicas referebat accepta et expensa aerarii publici, aliosque
calculos faciébat, :
, Ер.
(®) De consilio а Practore aut Judice adhibendo , insignis est locus in Ciceronis Verrin. Acte Il,

L, Ik. с. 29. $. 80: Qui etsi ad jurisdictionem in jprovincia magis proprie pertineat, tamen ad cogno»
scendam horum consiliorum rationem est alicujus momenti.

COMMENTATIO ль QUAESTIONEM JURIDICAM. ?

Ep. XIV. $ 5. Adlectus a Divo Vespasiano inter Practorios. Quum decessorum Im-
peratorum crudelitate , et saevitia , exhaustus esset amplissimus ordo integerrimi et ho»
nestissimi cujusque caede, Vespasianus , teste Swets in ejus Vit. c. о. damnum hoc repa-
rare conatus est, legendis optimis quibusvis Italicis et provincialibus, quibus consulares
vel praetorios honores tribuit, ut, quamvis consulatu vel praeturá nunquam functi, iis-
dem privilegiis uterentur, ac si reverd functi fuissent, Plura passim sunt exempla, insig-
nium magistratüs alicujus , honoris causá, ab Imperatoribus tributorum: sic Claudius
Caesar Junio Ciloni, Procuratori Ponti, consularia insignia, Aquilae praetoria decrevit.
Tacit 4nnal. XII, от.

Ep. XV. $ 1. Dicitur jus: ad assem impendium reddes; nec id modicum. Queritur
hic Plinius, Septicium Clarum, ad coenam a se invitatum, non venisse; quare jocose
eum actione ad id quod interest comminatur. Verba ad assem impendium HP depromta
videntur ex Jure civili, et formulam continere, quá Judex reum ad solvendum id quod
interest condemnabat. Jmpendium dicitur eo sensu de usurá, sive mulctá, quae pro
damno illato solvitur, Sic Сіс, ad Ait, VI. 1. foenus et impéndium recusare,

Ep. XVI. $ 1. Nunc vero totum me tenet, habet, possidet, Sunt extrema haec verba
depromta e formula stipulationis, ab Aquilio Gallo invent. Habere autem dicitur, in ge-
nere, omnis dominus , detentor, possessor: sic ipse depositarius dieitur habere depositum,
dex 38. ff. de verb. oblig. Tenere vero in specie refertur ad eum, qui facto naturaliter
aliquam rem possidet; Possidere ad eum, qui jus possessionis ad interdicta habet.

Ep. ХХИ. Perturbat me longa et pertinax yaletudo Titi Aristonis. : Tribus, locis apud
Plinium mentio fit Aristonis: primus est in hác Epist, Ubi de eo dicitur „ guam peritus
Hle et privati juris et publicis alter in Lib, Ш, $, quae Aristoni ipsi inscripta est: tere
tius denique Le VIII. 14. itidem ad Aristonem conscript&, et im qua de Senatorio jure
quaedam quaestiones ipsius judicio. submittuntur, quippe qui sit peritissimus yet privati ju-
ris, et publici: ut dicitur in init. ej. Epistolae. Videtur autem tribus his locis significari
idem Aristo JCtus, qui sub Trajano vixit. Dicitur scripsisse libros ad Cassium (Zex 7.
53. f. de usufr.) item libros ad Sabinum (з 6. f. de usu et habit.) „ porro: notas ad
libros posteriorum Labeonis, ut colligere licet ex leg. 17« $ ult. ў. de heredib. instit, —
In lege autem 99. f. de adquir. у. omitt. Бегей. , dicitur Aristo: in decretis Frontianis vcl
Frontinianis, aut Frontonianis, ita referre... De his decretis multum quaesitum est. inter
Viros doctos, quaenam fuerint. vid. Bachius Hista Jur. III. cap. 1. 28. Sed verosimilis
est eorum opinio, qui dicunt , decreta illa Frontiniana collectionem fuisse decretorum. Caesa-
rum, à Frontone vel Frontino quodam compositam, et ab Aristone, ut videtur, notis ine
structam, Heineccius denique, inter scripta Aristonis nostri, etiam recenset librum de
Furtis ( Hist. Jur. 1. pag. 202.) , ductus loco. Gellii. Noct. Att. XI. 18. Sed merito
hanc ob rem a Bachio notatus, Gellius enim loco laud, dicit, se de Furtis nonnulla
legisse in Aristonis libro :: non tamen. exinde conficiendum , Aristonem librum scripsisse de

Еш»

8 Jj. J) Le van per BRUGGHEN:

tis: Potuit Gellius, ea quae dicit legisse in, Aristonis libro ad. Sabinum vel Cassium,
aliove ejus libro, Haec de Aristones

Ep. XXIII. $ 3. Erat hic quoque — те facerem. Solemnia sunt haec. verba appellass
set — intercederem — auxilium ferrem , et Tribunorum plebis muneri propria, conf. Brise
зоп. de. Form. II. р. 221.

Р ARS SECUN D A.
CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA,

Е XVIII. Omnis haec Epistola lectu est dignissima, et locos graviores continet,
Jam statim in $ т. his verbis obviam fiemus ,, Rogas ut dilationem petam et pauculos
dies, certe proximum , excusem." Causam Julii Pastoris Plinius coram judicé pedaneo, ut
videtur, agendam suscepit, Is vero quum somnio malo exterritus fuisset, patronum suum
oravit, ut dilationem diei actioni constituti impetrare conaretur. Triplex nimirum,
erat dilationum genûs; vel enim ipsae partes litigantes convenire poterant, ut causa pro-
rogaretur, vel Æx quibusdam casibus dilationem concedebat, vel etiam a Judice dabatur.
Quum vero dilationes, vel locum haberent ante litem; contestatam, vel lite pendente,
vel post dictam sententiam ; quae fiebant conventione partium , aut a lege concedebantur ,
passim usu veniebant per tres species memoratas. Illae vero, quae a Judice considente
(lex 4. Cod, de feriis et dilat.) dabantur , vix locum habebant, nisi post litem contestas
tam, edque pendente. Hujusmodi autem dilationem , ut videtur, J. Pastor impetrari vo-
luit, quandoquidem res eo perducta fuit, ut jamjam Plinius coram Judice causam dictu.
rus esset, Propterea autem difficilem fore, hoc casu, dilationis petitionem , subjungit Pli-
nius, quod repetit in fine huj. Epist. quia vix Judex dilationem concedere solebat, nisi
ob gravem causam , defectum probationum , vel similem , qualis htc non aderat.

Judex pedaneus dilationem igitur concedere poterat. Verum eadem in judicio Centum-
virali, lite jam pendente, dari non solebat. Docemur illud extremis hujus Epistolae
verbis $ б. , est enim sane alia ratio tua, alia mea fuit; nam judicium centumyirale
differri nullo modo: istud aegre quidem, sed tamen potest.” At vero, quare ita juris
‘fuisse dicamus, ut judicium centumvirale nullo modo differri posset? Equidem, si con-
jecturam qualemcunque meam proponere liceat, cum in causis ipsis centumviralibus ,
quas у, с. recenset Cic. de Orat. І, 38. Joc. notiss. nihil peculiare inesse. videatur , quare
prae aliis dilationem non admitterent: causam hujus vetiti quaerendam puto in ipsa

та-

COMMENTATIO ap QUAESTiONEM JURIDICAM. 519

ratione et naturd: hujus judicii: nimirum, quum non nisi іп: causis gravioribus, quatuor
Consilia, in quae totum.centumvirorum Tribunal erat distributum , convocarentur , et mag-
nus numerus 180 Judicum esset eligendus ;» quum porro inprimis solenne, et grave esset
hoc judicii genus, ‘cui ipse Praetor сит Decemviris hastá posita praesidebat, incongruum
fortasse visum est з 51: ligitantes non satis instrumentis et probationibus instructi, ad illud
accedere auderent et peterent, ut res multis ambagibus impedita, temere, differretur, et
pro suo lubitu repeteretur; itaque non tam lege aliqui, aut causarum natura, dilationes
in judicio centumvirali prohibitas fuisse credam , quam usu et decori studio, ne multi
cives saepe quorumdam litigantium inertid, aut lubitu detinerentur. Eadem etiam digni-
tatis: habita ratio apparet ѕегіоге, tempore in causis, quae in consistorio principis age-
»bapntür. Hae enim, ut centumvirale judicium , nullam dilationem patiebantur, ne Impe-
Tatoris majestas minui videretur. Vid. /ex 5. Cod. de feriis et dilate — Caeterum usus est
hoc loco Siccama, de. centumyir. Jud. cap. 5, uti probaret , haec. judicia diversum genus
constituisse a privatis. Sed minus recte ut videtur, quandoquidem ratio vetiti, ut; dixi-
mus, non in causarum natura; sed judicii dignitate et. existimatione posita erat; tum
etiam apud Centumviros unice tractabantur: causae privatae...

Ер. ХУШ. § 3. Eram in; quadruplici judicio. Significatur centumvirale judicium ,
quod in 4 consilia erat distributum. Haec singula, in. Basilica, seorsim suum: habebarit
Tribunal, et, vel separatim. judicabant, vel in unum contracta, centum octoginta judi-
cum numerum efficiebant , et simul praesidente. Praetore cognoscebant. Cf. Pänii Ep. FI.
33e°3- Caeterum in. plura incidemus Péinii loca, quae de centumvirali judicio sunt
gravissima, et quorum singula suo loco tractabimus ( *). id

Ер. ХХ. $-2. Alioqui: pracvaricatio est transire dicenda. De. origine. hujus vocis
nani as eam proprie notare, deffexum . ab itinere recto... Sic orator apud Plinium Hist;
Nat. XVII. Yo. dicitur |praevaricari , i, e. sulci, non rectum ducere tramitem. : Inde
haec vox іп: foro: dici coepta, significavit omnem calliditatem, malamque fidem, a par-
tibus litigantibus, inter.se, vel ab advocatis, circa clientes, adliibitam,... Eo ,sensu .non
hic significatur. еа: fraus. accusatorum у. qui ab, accusatione desistunt ,. quae punitur; et
de.qua Tit. est in f. 4b. XLVII, sed negligentia у: vel: etiam dolus, quo. quis,. in
orandáà clientis causd , non omnia dicit, quae ad. causam probandam pertineant. .- 3

Ep. XX. $.7« Testes sunt — indicatur. Plinius htc, ut defendat ;opinionem suam,
causarum patronum oportere, non nimis esse brevem: in dicendo ,. exemplo utitur Cis
ceronis: dicit; enim , quasdam ejus orationes non omnia continere, quae in refutandis sins
gulis. accusationis capitibus, usu venire debuissent; . nonnulla..etiam. crimina ab. accusae

nt to-

се 2.ре judicio. centumyirali, praeter Siccamam et Zepernick , novissimus „auctor est Clariss,

Вета Hollweg, qui in Horreo jurisprudentiae Historicae , edito в. _ Savignyo , Eichhorn » 6t

Gischen , tom. Vy. part. Ш. P. 358. egit de competentia Tribunalis Centumvirorum. :
В {

>

1o OOP NL. WONT DER BOR UGG HEN

toré objecta, verbo tantum esse indicata, et. in ipsd edità defensione non peculiariter
tractata, non- magis quam. subscriptiones criminum , i, e. libelli accusatorii, quibus sume
marie causa exponebatur, et quos plures saepe accusatoris amici, honoris et consen.
505 causa subsignabant. Ernestus subscriptionem hic intelligit. de subscriptione censorid y
i. e. summarið descriptione delictorum ; 'aliarumve causarum , propter quas Censores in
«ensu agendo, civem aliquem notabant et ordine: movebant... Vid.) Gesner. ad. Ernest.
Epist. in Schacfori edit, pag. XXXIII. © Caeterum res eodem redit; nam et sic signifi-
` eatur compendiaria ila criminum indicatio ; hne Plinius , om se defendat, in oratio-
nibus citatis deprehendi contendit. ; evi
Ep. XX, $' i. Adsunt huic opinioni’ meae his; quae longissima tempora: с.
tur, Persequitur hie Plinius sententiae suae defensionem, atque pro ea quasi in ‘testis
monium vocat leges judiciarias, апае: causarum patronis latum: dicendi campum ape-
тїшї, neque igitur actiones tam arctis finibus circumscribi volunt. 04
` Аа leges autem а Plinio significatas referri debet lex Pompeja, lata а Cn. Воен,
tertium Cos, A9. U 702. de ambitü, qua accusatori binae, reo vero ternae ad di-
cendum horae praestitutae sunt." Vid. Cie. in Bruto cap. 94. Sed quandoquidem híc a
Plinio plores leges significantur, nihil vetat conjicere, tum ‘lege Julia publicorum judis
ciorum, tum fortasse singulis legibus criminum publicorum , tempus “definitum “fuisse,
per quod tum reo, tum’ accusatori dicere liceret. Sic lege ‘Julia repetundarum accusa-
tor accipiebat: sex horas, reus vero novem, quod conficere licet ex loco Plin, IP. 9.
9« "Ubi dieuntur, in causa repetündarüm, е Zege, accusator reusque tantum temporis ac«
cepisse. — Non tamen stricte: servabatur illud tempus,’ lege definitum: in simili enim
repeturidarum" judieio- Plinius narrat ( IL 11, 14.) se accusatoris partes sustinentem ,
horis pene quinqua" dixisse , ‘quod ‘tempts tamen “ordinario © etiam "longius fuisse dicas ,
quandoquidem adjicit eo loco; decem clepsydris, quas ab initio’ spatiosissimas С * ) ac-
céperat , dein quatuor "fuisse additas;^ Igitur ab initio, minus etiam" quinque:horis acces
perat, quum proprie ad minimum- horas novem accipere debuisset. .ldeo autem leges
publicorum judiciorum hie solas а Plinio significari dixi, quía in his solis.certum dicendi
tempus erat! definitum, ' In judiciis vero privatis, «nòn certüs. numerus: clepsydrarum ,
a judice dandus, érat determinatus. Hoe éx ips rei natura apparet, et ex Wd. УТ, 9.
vbi: Plinius у М; Regulum desiderari dicit in jüdiciis, (is ёл privazs: nam haec signifi-
cari ex toto contextu: apparet); illud enim gratum erat cum o dicentibus ; ио: рела
tempora petebat, i, е. tot elepsydras : a judice petebat er impetrabat , quot ipse vellet. -

til in § 7. ejusdem Epist, Plinius: suum moreni' tradit 5 cum jüdicaret y tantum: aquae
dane

GYI Spatiosissimae itla clepsydráe ^ profectó î non ita intelligendae ‘stint’, quasi’ aliae clepsydrae
aliis longius tempus continiuissent , ét indicássent, ` Sed decem priores ‘clepsydrae non дый сош-
putatae fuerant, ita ut magis eas excessisset "Plinius, quam ‘intra eas conclusus fnisset, + "^

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 11

dandi , quantum quis plurimum | postularet, Ex his igitur conficias , liberum hdc in re
fuisse judicis arbitrium : non tamen clepsydrarum usum a Graecis desumtum , in judiciis
privatis prorsus ignotum fuisse, ex iisdem his Plinii locis apparet4. quod nonnulli per-
peram confecerunt ex loco dialogi de causis corruptae. eloquentiae cap. 38. Vid. y. д.
Consult, Rau in diss. inaug. ad Or. pro Pub. Quintio pag. 96. — Lugd. Bat, as 1825.

Ep.XX. $ 12. Frequenter. egi frequenter: judicavi, frequenter: in consilio ful. Tris
plex forense negotium hic .significat Plinius. .£giz i. e. ipse, sive in Tribunali Praetoris,
coram Judice Pedaneo, «sive in Centumvirali judicio, sive: coram Decemviris, aut Recupera.
toribus, sive in senatu clientium causas oravit. ^ Frequenter judicavit: hoc unum. genus
plures species comprehendit, Nam vel judicat Judes pedaneus: in: causis legitimis s.
Stficti juris, vel ardizer in causis bonae fidei, vel recuperator. in causis, quae, imperio
continentur, omnes a Praetore dati; vel Decemvyiri stilibus judicandis yı qui propriam alin
quam jurisdictionem ‘habuisse videntur, ‘vel Centumviri, vel denique Senatus in causis
ad rempublicam pertinentibus, Quum autem Plinius dicit, se im consilio: saepe fuisse, .
quid his. verbis significetur, supra vidimus , cum ageremus de variis. vocis consilium usis
bus. Eodem pertinent sequentia in san huj. FM nam si hos in consilio habeas,
et caet. i

Ep. ХХШІ. Consulis, an existimem te in Tribunatu causas agere ity ота,
lege .aliqua vetitum fuisse videtur Tribunis: plebis, causas agere. Verum. liberà. repus,
blicá; major adhuc eorum erat dignitas et auctoritas, quam ut facile 115; incommodis se
exposuissent, quibus causarum Patronus erat obnoxius, et quae enumerat. Plinius in hac .
Epist. v. g. Ur silentium indici posset elepsydrd illi , qui jubere possit, quemcunque ta=
cere. Inde profecta erat Pompeji Falconis dubitatio , cui hic rescribit Plinius,

EPISTOLARUM LIBER SECUNDUS. |.
OPUAU SO | PROM ADU
(o ANTIQUITAS, HISTORIA JuRis „VERBORUM SIGNIFICATIO

Ек. І. $. Je Quin ctiam in hdc novissimâ valetudine yeritus y ne forte inter quin-

que viros crearetur , qui minuendis publicis suratibus judicio senatus constituebantar. Ex:

plicandus est hic locus ex Panegyr, c. бз. $ 26 Ubi Plinius de iis dicéns, quos Tra--
Ba ja-

janus Consules 'fecerat, 3, nempe enim, inquit, hi sunt, quos Senatus, quum: publicis
sümtibus minuendis, optimum quemque praeficeret, elegit et quidem primos." — Res
etiam ulterius explicatur loco Xiphilini е Dione ZL. АХУ: 9,770; ani
auctore: Nerv sumtos publicos, quantum fieri posset, deminutos fuisse,

‘Ep. IX. $ 2. Meo judicio pervenit. ad jus Tribunatus. petendi , quem nisi brit in
Senatu з vereor ne decepisse Caesarem. yidear — 'Fenendae. sunt ad h. 1. mutationes in
magistratuum €reatione, ab Imperatoribus sensim introductae.» Quum enim J. Caesar,
exceptis Coss. , jus creationis reliquorum. magistratuum cum populo. partitus esset, Au-
gustus quidem antiquum jus quodammodo .revocavit, sed Tiberius -ulterius processit, et
vincula a Caesare primum plebi injici coepta, arctius etiam constrinxit. Comitiorum
enim vim prorsus ipsi ademit, et e campo ad Senatum transtulit. (Tacit. Annale Ie
15). taque, ab eo inde tempore, in creandis magistratibus hic ritus observabatur, ut
qui ad’ honorem “aliquem و‎ cuperent, prius a Principe раке candidati de-
signarentur (* »

Tum in Senatu de iis suffragia ferebantur., ышана autem creandi, quos Зейаніе
vellet, pro vario Principum ingenio, aut major aut minor fuit; eádem ratione etiam.
ambitus usus, et abusus, vel viguit, vel non necessarius fuit. Quum igitur post. Ti-
berii tempora, de comitiis magistratuum sermo est, semper illud intelligendum: de «ca
mitiis in Senatu habitis- nisi quod propter solam formam , et ad decipiendam plebem A ea
etiam comitia habebat, in quibus tamen non nisi sOlennitates ı quaedam et ritus anti.
qui celebrabantur.
Ep»

(*) Heusingerus, qui in adnotatione ad h. I legendum censet, meo suffragio praevenit ad ‘jus
Tribunatus petendi, dicit illud jus non quidem impetrandum fuisse ab Imperatore, sed veniam
fuisse obtinendam Principis, ante alios petendi, atque sic lectionem praevenit tuetur, Verum du.
bito, an recte haec dicta sint; nullum enim erat jus, quo inter multos, qui Tribunatui petendo
pares erant, alius alimm Principis favore praevenirer, Verum, retentà lectione meo judicio et pere
yenit ita locus explicandus videtur, A tempore inde Augusti observatum fuisse videtur, ne quis
Tribunus pleb. crearetur, nisi qui esset Vir Senatorius, Quod apparet e loco Suet. in Augusto
1o, Ubi narrat, eum in locum Tribuni pleb, demortui candidatum se ostendisse , quamvis patricius
пес dum Senator essét, ldem tradit," Augustum, si deéssent candidati Senatores, ex Equitibus
etiam Romanis Tribunos pleb: creasse, с. 40. ibid. Nulli igitur Tribunatum pleb. petere potuisse
videntur, nisi qui essent Senatorii Ordinis; quod prudenter observatum ab Imperatoribus, ut scil,
homines ex ordine omnia sibi concedere consueto, instaurare vix cogitarent antiquam potesta-
tem Tribuniciam, quae nomine fere tantum adhuc in Tribunis plebis subsistebat, Atque eo sensu
Plinius dicit, suo judicio, Sextum Erucium ad.jus Tribunatus petendi pervenisse, quia ipsi latum |
clavum і, e, dignitatem Senatoriam, et quaesturam , quae aditum дабы, їп соиши а Caesare im.
petravit, $. 2. 4, Epist, Vid, Lipsius Elect, & 23.

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 13

Ep. XI. $ 9. taque Tuccius Cerealis jure Senatorio postulayit, Nimirum illo jure,
quo cuivis Senatori, antequam sententiam rogaretur, surgere licebat, et de re quae tracta-
"batur disserere, + quamdiu vellet. Imo saepe hac licentid utebantur, ut disceptando de
rebus a quaestione prorsus alienis, rei propositae exitum differre conarentur, atque ita
dicebantur diem terere. dicendo. i

Ep. XI. § 19. Injunctá. adyocatione, Quidam interpretes adyocationem hic dici pu-
tárunt pro accusatione, Verum quidem est Plinium et Tacitum aceusésse. Sed haec ipsa
accusatio magis adyocatio dici poterat, quia jussi erant hdc in caus provincialibus
adesse. . Caeterum, in causa, repetundarum semper, etiam liberà republic," quum socii
aliquem repetundarum reum postulassent, SCto iis permittebatur patronum sibi elige-
‘te, aut eodem , causarum patrono uni, vel pluribus, accusationem suscipere injungeba-
tur. - Videtur interdum haec advocatorum designatio, sortibus fuisse in Senatu peracta , ut
momina causidicorum complurium in urnam conjicerentur, et qui priores extraherentur,
accusationem suscipere deberent, Sic in ips’ һас Marii Prisci caus, Plinius, quum а pro-
,vincialibus ad eum accusandum esset rogatus, et propter muneris gravitatem (erat enim
Praefectus aerarii) se excusdsset, censente postea Consule designato , desiderio. Senatus
mon resistendum putavit, et cum aliis nomen suum in urnam conjici passus est, Hujus
obsequii- rationes exponit Trajano X. Soe

n PARS SECUND A

3 pU S: RJRAJD M or

Bois: IV. § 2. Quum yero ego — creditor solus extiterim. Poterat enim creditor
aliquis hereditarius, reliquis creditoribus debita hereditaria solvere, etiam invito debi-
tore. J, 53. ff. de solut, ct Jiberat, ; atque ita, quum hi creditores actiones suas ipsi
cessissent , solus creditor existebat. Sic Plinius, quum hereditatis paternae Calvinae
devolutae creditor cum multis aliis esset, his, ut eo facilius hereditatem aere aliéno
gravem adiret, solvit, atque ita solus creditor factus, creditum Calvinae acceptum

шй. Йу t
Ep. XL os. Stipulatusque de Martiano, et caet. Cursim híc adnotetur insolitus usus
vocis stipulari cum , praepositione de: itaque Gesnerus ad hunc locum opportune citavit

7. 37. ff. de usufr. Ubi eodem modo dicitur, de ze dari stipulatus essem.
Ep. XVI. Tu quidem — confirmati testamento. Plinii igitur tempore jam usi recep-
tum erat, quod Papinianus docuit, teste Justiniano $ 1. Instit. de Codicilli. Codicil-
B 3 los .

T J. jo Le vaw per BR UG CHEN

los non valere anteriores testamento , nisi eo expresse essent Confirmati, quod jus Divi
Severus et Antoninus ita immutárunt, ut fideicommissum , codicillis testamento non
confirmatis relictum , praestari. oporteret, nisi e testamento . appareret, testatoris volun-
tatem esse mutatam; neque igitur mirum accidere debet, a Papiniani sententia Impe-
ratores discessisse. Is enim magis jus quod jam diu réceptum erat, tradidit , quam
difficilem aliquam quaestionem explicuit: neque. etiam liperatorés rescripto suo inter-
pretationem dederunt, sed novum quodammodo jus constituerunt,

$ 3. Praesertim. quum delatori locus non sit, Significantur ii delatores, qui prae-
miis allecti, quod introduxerat Augustus (Tacit, Ann. IH. 28), deferebant hereditates
vacantes , aut ex lege Papid Рорраей caducas. Causas autem, propter quas bona here-
ditaria fisco vindicabantur , commemorantur in leg. 1. f. de jar. fisci. Nom vero inter has
recenseri debere etiam hanc, si testementum irritum, aut nullum reperiretur ‚ aut si Co-
dicilli quibus legata aut fideicommissa erant relicta, pro поп scriptis habendi essent,
res ipsa docet, Ratio in promtu est: poterat enim tamquam caducum deferri, quod
reverá a testatore erat relictum ; sed non accipiebatur propter defectum aut vitium ejus,
cui relictum erate Non vero illud, quod ne relictum quidem erat, quum testamentum
aut Codicilli effeetu carerent, atque igitur pro nunquam scriptis essent habendi, Prop-
terea igitur Plinius, non locum hic esse delatori, inquit, quia legatum Acilianus codi»
cillis reliquerat, qui pro non scriptis erant habendi; nemo vero eum, defunctorum vo-
luntatum pium cultorem impedire potuit, quo minus, tamquam donationem legatario fac-
tam , praestaret legatum , quod testator inutiliter reliquerat.

$4. Quum yero liceat heredi donare, quod in hereditate subsedit, Subsidere dicitur
de pecunid, quae rationibus: factis superest, quae apüd aliquem ex causa improvisà,
cum expendi debuisset, remansit. Vid. IV. 12. о. Optime vis hujus vocis percipitur ,
ex leg. 76. $ 1. f. ad leg, Falcid. "Ubi dicitur ,, Quá ratione placuit legata, quae le-
gatarii non capiunt, cum apud heredes subsederint, hereditarii jure apud eos remanere
intelligi." | Solennis itaque haec vox fuisse videtur eo casu, quo legatum exstinctum
heredi acquirebatur. -

Ep. XX. $ 14. Et habebit, si is ut coepit , aliena testamentd , quod est improlissia
mum genus falsi, ipsis quorum sunt illa, dictayerit, , Poend legis Corneliae de, falsis
coercitos fuisse, qui, cum, vel dictante testatore » testamentum literis mandarent , ipsi
sibi aliquid adscriberent, memorare inutile sit: Verum Plinius , hoc crimine illud. etiam
atrocius esse dicit, si quis, uti Regulus fecerat, malis artibus testatorem , sibi testamen-
tum dictantem , aliquid adscribere соёріѕвег, — Scil. moris fuit, ut ad confectionem testa-
menti, inprimis ab hominibus juris ignaris, adhiberentur Viri legum. periti, qui audita
testatoris voluntate , testamentum scribae dictarent , ut esset rite conceptum , neque externo
quodam vitio laboraret. Exemplum est in Suet. in Nerone Cap. 32, ubi narrat, JCtis
tunc temporis periculosum fuisses si testamenta aut scriberent, aut dictarent , in quibus

prin-

COMMENTATIO лр QUAESTIONEM JURIDICAM. 15

principis nulla fiebat mentio, — Non tamen fuisse videtur, ut Plinius in eos tam acers
be inveheret, qui in dictando ejusmodi testamento, sibi legatum quoddam addicebant ,
ut recte dicere potuerit , illud esse improbissimum genus falsi; erat sane dolus malus, si,
uti Regulus , pervers calliditate, testatorem dictantes circumvenirent. Sed quum nihil
dictari posset, nisi quod testator audiret, et comprobaret, non hác ratione falsum
committi poterat, eo sensu, quo is hujus criminis reus fiebat, qui inter scribendum in-
tersereret ea, quae testator nesciret. Verumtamen ex h. 1. apparet, tempore Plinii pror-
sus incongruum et malae fidei fuisse habitum, si quis in testamento, volente et consen-
tiente testatore, sibi quoque relinqui aliquid, dictaret. Summum declarat haec opinio
honestatis studium , et. decori habitam rationem ; postea demum Zeno Imp. rescripto,
quod est in A оо. Cod. de test. ct quemadm. sanxit, ut dictantibus testamenta, lega-
tum, vel fideicommissum, vel quodcunque alind, a testatore posset relinqui. Caete-
rum, a/iena testamenta dicuntur h. l., ea testamenta, quae a mente testatoris sunt
aliena, quae magis alienum commodum, quam testatoris spectant,

"PARS TB ew TI A

CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA,

E. XL. Continet haec Epistola complura, quae ad illustrandam judicii repetundarum
rationem , alicujus sunt momenti, Conabimur primum totam causam breviter exporte ,
quo facto, ad singula loca notatu digna morabimur.

-ı Marius Priscus, vir Consularis, et qui Septemviratu Epulonum functus erat, Afris
cae Procos, praefuit. Hune provinciales repetundarum apud Senatum reum postularunt,
et Plinium sibi advocatum elegerunt. Is primum se excusavit: verum postea, Senatus
sententidmotus , eique obsequium praestare volens , advocationem cum Tacito suscepit,
Marius. vero; quum culpae ita sibi conscius esset, ut defensionem inutilem putaret ,.
emissi ей judices -petiit (§ 2 ), Non tamen accusatores hac fugd contenti, senatum
admonuerünt „i eas fuisse Marii eoncussiones et criminum immanitatem , ut simplici ‘li-

tissper judices aestimatione res componi non posset, Nimirum eo nequitiae progrese
sus гене! Ld a duobus provincialibus , Vitellio Honorato , et Flavio Martiano p: maguá-pe-
cuniae vi corruptus , hujus in gratiam Equitem Romanum crudelissimis. suppliciis: Dee:
casset 5. illi "vero exsilium. alius Equitis Romani, amicorumque. ejus complurium , necem:
vendidisset, Gravissima haec erant crimina, quae a-magistratu Romano committi pos-
sent

16 Je Je Le van der BDROUGGHEN)

sent, Vid. 7.7. $ 3. f. ad lege Ful. repetund, — Cum igitur. haec Senatui: exposuis-
sent Tacitus et Plinius,.Fronto Catius, Marii patronus, oratione ad misericordiam imo-
vendam quam maxime composità, senatum rogavit, ut Mario, quos petiverat judices,
concederentur, neque ultra legis poenam in eum saeviretur ($ :3 Htc: maxime -divér-
sae erant senatorum sententiae ; erant qui contenderent , Senatum effectu ordinariae cogs
nitionis de crimine, quo sc. Marius judices ad aestimandam litem .petiverat, conten-
tum esse oportere, neque ulterius extra ordinem in crimen esse inquirendum , quum legi
ita satisfactum esset. Alii Vero, a Mario eas poenas repetendas ésse censebant „ quas juste
meruerat, neque simplici aestimatione rem posse absolvi, ut poena delicti. gravitati es-
set accommodata, — In hac opinionum discrepantià , Julius Ferox, Cos. designatus у me“
diam quandam sententiam protulit. Censuit enim, rem eo loco esse habendam, quo
pervenisset, ut nimirum ad aestimandam litem Marius. judices acciperet, | Interea vero
ex Africa acciri. oportere Vitellium Honoratum , et Flavium Martianum, quibus auditis;
quid ulterius agendum foret, tum circumspicerent ($ 4 — 6). Quam sententiam. quum
omnis Senatus amplexus esset, interim socii criminum Marii ex Africá Romam vene-
runt, tumque extraordinaria cognitio Senatus de eo ceterisque decreta est: paucos
post dies Martianus solus, (nam Honoratus interea mortuus erat), in senatum intro-
ductus este Quum vero Tuccio Cereali, Viro consulari, iniquum videretur, si absente
reo principali (Mario), is qui commune crimen cum ipso perpetraverat, audiretur et
recte se defendendi copiam non haberet, in proximum senatum haec cognitio delata est.
Januario vero mense senatus habitus est, praeside ipso Principe (*) et maxima sena-
torum fréquentid, Tum Plinius accusare Marium Priscum et Martianum instituit; au-
diti fuere deinceps, Marcellinus pro Martiano ; postero autem die, Salvius Liberalis pro
Mario, cui respondit Tacitus: denique pro Mario ,. Fronto Catius verba fecit; ita ta-
meu, ut magis judicum misericordiam deprecaretur, ut in causá desperatà, quam reum
defenderet, Et quum tertio demum die. causa, perorata esset, sententiam rogatus. Cor.
nutus Tertullus, Cos. designatus, censuit, ut, quae septingenta millia Marius a Mar-
tiano acceperat, ea mulctae nomine in aerarium deferret, atque insuper ipsi. Italia -et
Urbe, Martiano etiam Africa, interdiceretur. . Sic enim poenae inter Marium et Martia»
num, ejusdem criminis participes , aequaliter. distributae. videbantur utrique. Italià intere
dicebatur, sed Marius insuper mulctam pendebat: Martiano aditus. Africae: praeclude-
batur: neque tamen his poena Marii absolvebatur ; nam antea jam censente Julio Feroce,
lis, judicibus datis, aestimata fuerat , eamque provincialibus solvere coactus. : Hanc: igitür
siirt тоер

"(SY In hac $ suspecta videntur verba, erat enim i Cabs! nam , ut acute beer rave Heusinge-
rus, absurdumi quid fecisset Plinius, si Arrianum. docere voluisset , quis tune consulatu fungeba.

tur, quod sane neminem Romanum latere' poterat: non sane ex hoc loco conficere licet, Prin-
cipem, non nisi quando Consulatum gerebat, in: senatum venisse, eique praesedisse, '- —

COMMENTATIO А5! GUAESTIONEM JURIDICAM. 17

&ententiám ‘omnes secuti sunt’ praeter" Pompejum, Consulem cum Tertullo designatum ,
qui Martianum quinquennji’ relegatione puniendum , Marium vero relinquendum putavit
inülctae 'septingentotüm той, et repétürdárum "poenae; quam jam «passus erat. C$
'19—21). Mario et Martiano vero condemnatis, alia causa supervenit: ( $ 23 ). C * )*
Nam ex tabulis Martiani aliisque indiciis apparebat, Hostilium Firminum , - Marci. in A-
frica legatum, similiter turpi ‘concussionis crimine esse pollutum.: Marii enim, in. vexans
dis Equitibus Romanis adjutor exstitérat: a Martiano pecuniam. ob turpem causam. асе
ceperat, et unguentarii nomine , magnam pecuniae summam 'a-provincialibus . exegerate
Scil. magistratibus provincialibus \xeniola* quaedam accipere non- erat vetitum : vid, e-
gantissima Epist. Severi et Antonini in 1. 16. $ 3. f. de off. Proc, et leg. — Verum Fira
minus munuseulorum modum excesserat, et ex quo unguentum. quasi, sibi compararet ,
decem millia sestertiim acceperat. — De ео quoque quum.in senatu relatum. esset,
exitus illius rei narratur різ, 12. A. li yi

In senatum igitur introductus, еі de accusatione interrogatus , respondit, atque statim
sententias Consules protulerünt; ¢ quibus Nervae opinio vicit; ut in sortitione provin-
ciarum ejus ratio non haberetur contra Cornutum Tertullum ,:.qui. simpliciter eum
ordine moveri voluerat. — His causa illa nobilis Marii Prisci absoluta. est,

~ Jam singula accuratius spectare conabimur.

“Ep. RI: § 37 Marius Priscus — omissa: defensione уай petiit, Scil. ad aestiman-
dum damnum, quod provincialibus intulerat. Нос enim erat proprium legum repetun-
darum consilium, ut provinciales ab. exactionibus. magistratuum Romanorum indemnes
$ervari possent (Т); quod Marius sponte facere voluit judicibna petitiss ne. in. graviora
$ua crimina ulterius inquireretur. ! ir

Excessisse Priscum immanitate et saeyitia. crimina , quibus idi dari remp Nimi-
rum judices illi ad damnum’ aestimandum tantummodo dabantur, | Sin vero graviora crie
mina admisisse reum appareret, extraordinaria de eo-in senatu: cognitio ,habebatur.
($4. liis cognitionem senatus. lege conclusam, aliis liberam solutamque dicentibus.
Laborant hic interpretes, quaenam significetur Senatus les. Imo credit Catanaeus, ins
telligendam esse legem quandam, quá cautum esset, ne bis de eàdem re. ageretur- At,
. ut recte animadvertit Schaeferus , nodüm in scirpo quaerit, - Res enim non est adeo diffi.
cilis : alii Senatores censebant Frontoni concédendum esse , quod petiverat, ut ne ultra
repetundarum legem ‘quaeréretur, cui jam Marius petendis judicibus ,satisfecerat ; + ita-
RN : AN ; D hs» АЙЕ

(*) Dicit Plinins superesse adhuc Агитоѓругоу won ley: eàdem voce utitur in Epist, sequenti
inite, de eidem те, Art frustra eam in Lexicis quaero: vera fortasse est Gesneri conjectura j3 Pli
nianum hoc esse deminutivum neutrius generis voc. Аитобрув, ‘quae notat magistratum 5 жар
que in republica munere quodam fungitur, l

Ct) Cf Cic. in Divinatione contra Caecilium c, 15.

| [e

18 joy Di iwano ver BRUGGHEN

que cógnitió Senatus: intra legem: concluderetur $c; aliis vero aequum videbatur ,. ut. minis
тё ‘tam árctis;finibus haec cognitio circumscriberetur ,. sed. libere. de aliis. quoque crie
mihibws; quomm "Marius: accusabatur у EN haberetur „ш si vera. egmpetiresus acs
casado) üieritas' poenas lueret.) siis , | ©

$ 13. Brat байи perquam- onerosum: accusare йөз, vtile рава mon
dici pdterat’ Marius; ^ nam semet. ipsum. magis legis poenae subjecerat, Quare „addit. in.
Sequentibis Plinius, , quem ut premebat atrocitas criminis, ita quasi peractae damna»
tionis miseratio tuebatur.” sui T | EDT

US Marium repetundarum Ure quam: jam „passus esst 4- censuit байшин
Gravissimus est hie locus, quia probabiliter ex eo conjici potest, .quaenam: proprie le-
gis [оше repetundarum poena. fuits. de quá. re inter juris interpretes non certo cone
stare "videtür. Cujacius! v.c. in Paratitlissad Tit. Сой, ad leg. Jul. repetund. docet ,
in poend variatum fuisse, et modo crimen répetundarum. sola condemnatione in litis.
aestinjationem cum infamis, modo» exsilio iesse-punitum, _ Lipsius. vero, ad Taciti Annal..
XIV. 48, putat, praeter litis aestimationem, poenam etiam fuisse ordinis. amissionem..
Heineccius in Syntagm. Antigs ad Instit. IV. 18...75. graviorem fuisse. statutam poenam.
existimat, — Verumi ex hoc Plinii loco commode’ probari. posse videtur, поп aliam huş
jus legis fuisse poenam, quam nudam litis-aestimationem, Priscus- enim in $ 2. dici-
tür judices petiisse , scil ad litem aestimandam, == Fronto Catius dein rogavit, ne ultra
legem ‘repetundarum quaereretur; unde jam. apparet, ultra legem puniri debuisse Ma-
riui, si, praeter litis áéstimationem , aliae poenae de eo exactae fuissent. Tum Sena-
tores а parte Frontonis stantes voluerunt. ut cognitio. Senatus Zege. concluderetur: et Je
Ferox interim Mario dandos judices censuit, eique dati sunt; nam haec sententià prac-
valuit: atqui fulla alia Marii poena; antequam extra. ordinem іп exsilium. et mulctam.
condemmatus füit; apud Plinium memoratur, Quum igitur sententiae loco, diceret Pom-
pejus., Marium repétundarum poende, quam jam passus esset, esse relinquendum: quate
nam ‘alia’ poena praeter litis aestimationem, ad quam judices dati erant, intelligi pos-
sit, non video.

Quod vero Lipsius: statuit , ordinis amissionem etiam huic poenae accessisse, quod
ex hic Plinii Epistoli probat, non video Marium Senatu motum fuisse, Verum qui-
dem ‘est, obstare videri ea, quae dicit in §,12. sed observandum est, eum: non Marii
ёо loco miserum $0 дер1огаге, quod qui modo Senator fuerat, non. amplius jam
éssét, sed quoniam is, qui modo consularis, modo Septemyir Epulonum stabat, nune
neutrum erate Scil, quia infamià quae condemnationem sequebatur, (Vid. 1. то. Cod.
de dignite} 15 dignitatibus exutus censebatur. ‘Non etiam adferri debet locus ejusdem.
Plinii in „різ, 12. he Le. Ubi dicit Cornutum Tertullum censuisse , ut Firminus ore
dine moveretur;, nam hoc ipsum probat, non propriam. illam legis fuisse poenam.

M

COMMENTATIO a»; QUAESTIONEM, JURIDICAM. ap

-. Neque etiam Firminus repetundarum. 'accusabatur i verum. utpote. socius. Marii, in. ex-
traordinaria cognitione de ejus criminibus .comprehensus. erat, Non magis obstant alii
loci: scriptorum. a Lipsio l.l.allati, veluti -Sgeti in Ju 43. Tacit. Annal, XIV. 49»
Histor. 1,, ‚71+. Siete Othon..2..— Negari non quidem. potest, repetundarum. dampatos
etiam Senatu. motos. interdum fuisse; non vero haec erat legis poena sed effectus infa-
miae , quá condemmati notabantur: poterant vi hujus infamiae a Censoribus Senatu. mo-
veri., Sic Jul. Caesar apud Suet. in ejus vita 43» dicitur repetundarum condemnatos
etiam ordine. Senatorio. moyisse , scil. potestate censorià'; quam sibi adsumserat; sic. in
` reliquis exemplis memorantur quidem condemnati repetundarum , iidemque ordine moti,
Sed usquam dicitur id factum. esse Jegis poende -Infamid autem illà non solum. con-
demnati poterant. ordine moveri, sed etiam. prohibebantur testimonium. diceres. judicare,
postulare, 4, 6..$ te ff. ad. lege Jule repetund. «>

, Poena igitur ordimaria legis Juliae repetundarum simplex fuisse videtur litis aestimatio;
erat enim. propterea solum introducta,: ut petegrini pecunias a magistratibus. Romanis
injuste , captas recuperare possent , quemadmodum cives Romani civili actione; idem
petebant, ideoque ad solos provinciales y non vero cives pertinebat. vid, Cujac. сіг. —
Ttaque si in. priori repetundarum judicio. comperiebatur.reus pecunias illegitimo.: modo
exegisse, judices dabantur; sin, vero. graviora etiam, delicta. commisisse arguebatur, i ex»
traordinaria Senatus cognitio haberi poterat, Atque ex hdc, vel exsilio vel aquae et
ignis,; vel urbis, vel Italiae interdictione з: pro-.criminis. atrocitate. puniri -poterant con-
demnati; non vero hae poenae. lege. Julia. pronunciabantur, sed ab arbitrio pendebant
: Senatus, Нас igitur pertinent omnia exempla eorum , qui repetundarum теі facti gravis»
simis poenis affecti sunt, Plura etiam argumenta. protrahere possimus. at jam nimis
excrevit haec adnotatio, .. Incidemus deinceps in alia quaedam Plinii loca , quae hipio sen»
tentiae non repugnare probabimus.

„Ер. XIV. Insignis est haec Epistola de ине judicio: cujus ratio et ordina-
tio. tam obscura est, ut de eo gravissimae inter Viros doctos controversiae. agitatae fue-
rint,. Incidemus primum. in-haec verba ($ 1)5 sunt enim pleraeque parvae. et exiles,
C(Centumvir. causae ), Non nimis premendum, videtur hoc Plinii de causis centumvira-
libus judicium „siquidem, quas enumerant,Cicero (*), aliive scriptores, eaé> omnes ad
gravissimas juris privati partes pertinuerunt., Paryas et exiles fortasse eas dicit Plinius ,
$1 comparentur cum publicis judiciis, et accusationibus criminum, in quibus oratorum
eloquentiae , et dicendi contentioni latior campus patebat: tum etiam, ut ex segentibus .

aW i ü i | і à; dps
ECH) De Orat. I. об, Observandum etiam’ est, omnem disputationem Crassi hoc i, eo specta-

fe, ut probetur causas Centumvirales esse revera сн et quas arrogantiae ridiculae sit velle
contemnere, i |
C

20 UM] Lo van DER BRUGGHEN

apparet, multum antiquae" dignitatis et reverentiae amiserant Centumviri , unde fortasse
fiebat, ut quamvis de lisdem causis judicarent , ipsae hae causae, non ed, quá par erat,
gravitate. tractarentur, - Praeterea. Plinium non tam ipsum Centumvirorum judicium,
quam advocatorum, qui їй ео vetsabantur, levitatem reprehendere voluisse , Î ‘apparet ex
dis, quae dicit in: Sari in ‘fe. » Nam hte “абан; ut illic, primum MUN esse, quod
maximum est'* (* у, ' i ê ! ;

Lectu et notatu dy sunt omnia’, quae sequuntur de hujus temporis advocatorum
impudentià, deque gentiinae illius eloquentiae , qua majores floruerant ,' oblivione; in
quibus, cum ómnia diligénti meditatione" dignissima sint, inprimis tamen. ad. haec ver-
ba attendamus in $ 4. ,, Sequüntür auditores actoribus. similes, conducti et redemti:
аө convenitur їй media Basilic&, ubi tat palam sportülae, quam in: triclinio: dan-
tur," Eo immodestiae pervenerant Oratores corám Centumviris: dicentes, ut quia‘ alio-
quin periculum erat, пе‘ а nemine approbarentur’,’ conducerent e plebe'infim4 et servis ,
qui magno clamore et ülülatu eos laudarent.'" Hi igitur auditores erant actoribus” simi»
les, qui certo pretio fem» domini familiarem curant, et mercenariam operam praestante
‘Imo tam: immoedicae saepé érant hae 'adclámationes, ut in proximis ejusdem. Basilicaé Сеп»
tumvirorum tribunalibus dicentes advocatos impedirent. ‘Quod quum etiam Domitio Afro
accidisset; memofabile ejus. dictum refert Plinius. іп $ 11— 12. hy Ep. (+).

Quae. dicuntur de mancipe, qui convenitur in media’ Basilica,” ita intelligenda sunt,
Oratores: ad iconducendos -laudatores “opera utebantur servorum , qui in “medit Basilica
quasi ex tripode: jussa sua. plausorum variis cohortibus distribuebant , eorumque cursus
ex.uno' Tribunali. ad -alterum et adclamátionum tempora atque: modos moderabantur,
Dicitur ejusmodi: “servis in-$ 7144890; s; praecentor, ай: сијиѕ signum conductitia
cohors , quae de iisj quae dicebantur, niliil admodum: percipiebat ,' voce atque- manu plate
dere debebat. Illos servos conducti laudatores conveniebant in ipsá Basilica, ut meri
cedém: praestitarum operarum acciperents^ quam i sportulas’ vocat? Plinius ; dabantur. hae
inverecunde , publice: omnibusque adspicientibüs., aeque âc in triclinio. ^ Nimirum apud
divites Romanos moris erat ut clientibus pauperibus" interdum» corbes” cibis "repletae
distribuerentur; Бае proprie sporzuide dicebantur, et vélin atrio aedium deponebatitur ,
unde eam. clientes -promebant’, vel etiam їп ipso triclinio, i.e. eo cubicülo у in quo cons
vivia; celebrantur., a: domino ipso €— adm шш km publice quodammodo

ft^

"| фен

Се) Ad, 1.. Cf opusculum- clar, Bethmann, supra laudátum , , in Heres Jpruds Histor. 3 dom. Pa.
parte IIL pag. 387. in notá 58.
CT) Mentio, hujus.Ds Affi, etiam: fit apud- nostrum- VIII, 18, зе Fuit inter’ JCtos, eosdémque .
causarum patronos, quorum. mynera eo tempore magis. quam. antea coujungebantur, sub Nerone
celeberrimus, Libros scripsit duo, de confirmandis et refellendis testimoniis, quos egregie, ab antiquis
шге landatos periisse etiam atque etiam,dolendum est, Vid, Quinctil, Instite Or. Ve Ze Vh 3s.

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 21

-dabatur, idem servi oratorum in Basilici faciebant, palam munuscula laudatoribus por-
rigentes,

~ Quae sequuntur , latum disputandi materiem praebent criticis Plinii interpretibus; sed
quum minus ad hujus instituti rationem pertineant, verbo monuisse sufficiat, verissimam
mihi videri Hevsingeri hujus loci interpretationem., qui, ne de voce Zodoxarcs dicam,
quae a nemine satis bene explicata videtur (* ), Laudicoenos non, ut alii interpretes, a
Laodicenis derivat, verum vocem hanc compositam esse contendit, ut aliae, £ibicines ,
ж. Ce» Jidicities , ad. significandos. laudum decantatores,

í EPISTOLARUM LIBER TERTIUS.

PARS PRIM A;

ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS, VERBORUM SIGNIFICATIO.

Yu I. $.12. её jam nunc apud. te subsigno. . Est haec lecutioje ex jure desume
ta, quae, ut tot loca passim. occurrentia , argumento sit, quantum, omnis Romanorum fa»
miliaris vita et loquendi ratio, ex jure depromtis dictionibus , aucta et intermixta, fuerit,
Plinius dicit, se quasi per literarum obligationem et chirographum . spondere , Esivisia
eundem sibi vitae cursum, atque ita hanc metaphoram persequitur, ut ipsum jubeat, se,
si promisso minus stet, ad hanc Epistolam in jus vocare, Simili; sensu haec. locutio
occurrit in Epist* X. $ 4. „поп sine magná fiducia addis apud te fidem pro: moribus

» Romani. mei," . , i
, Epist. 1V..§.2. PEL ut Praefectus "erarii , commeatu. Rogaverat., hunc соттед»
tum Plinius Epistola ad Trajanum scriptà X. 24, et impetraverat, sequenti Trajani, Com-
meatus dicitur, tum de literis, quibus alicui abeundi potestas conceditur з ( vid. Ernesti clays
Cic. in yoce) tum de ipsá bác abeundi venid. . Libera. republicd, omnibus. magistratibus y
exceptis quibusdam Pontificibus. et Flaminibus.,, licebat ex Urbe exire, et in . provincias:
proficisci: tantummodo honoris. causá interdum libera. legatio petebatur... Нос jus Jul.
т ‚ Сае=+

с y) Quamvis ia non 1 spernenda sit, eorum conjectura, qui. dicunt. vocem esse . composi
tam ex acclamationibus , quae. vulgo usurpabantur , єў, vel det, софёс ; posterior vocis pars. ess
aet , vel naturalis verbi compositi terminatio, vel a халы. dérivanda,.

22 NAPOL. van BER BRUGGHEN'

Caesar et Augustus restrinxerunt, ut nemini Senatorii ordinis liceret extra Ttaliam iter
facere, nisi a Principe commeatum impetrásset, Videtur deinceps hoc jus a Senatoribus
ad magistratus etiam majores sub Caesaribus extensum faisse , ne, quamdiu munere fünge-
bantur, ех Urbe quidem abesse liceret, Et erat sane tam grave Praefectorum aerarii offi-
cium, ut vix, salvis rebus, a négotiis suis discedere possent, Ita vidimus Plinium ab
accusatione Marii Prisci se excusiisse , quod НН tum аегагїї ыал, —
diebature (X. 20).

Ep. XIX. $ 2. Sub eodem procuratore ac расте iisdem actoribus habere, Actores fi. 1,
dici videntur ipsi villici s, rustici, qui colendis agris adhibentur, quamvis plerumque alio
sensu vox occurrat, de eo, .qui operi.alicui, aut villae gy. agrisve praepositus est, ut labores
inspiciat atque moderetur, rationes conficiat, caeteraque peragat, quae ad hujusmodi mu-
nus pertinent, Eo sensu actor, in leg, 20. $ 3. ff, de instructo vel instrumento leg. ех-
presse distinguitur a colonis, villicis, et mancipiis. Significatur ibi servus etiam, sed
reliquis praepositus et in villà administrandà domini vicarius. Verum admodum varia est
apud scriptores hujus vocis significatio, prouti variis in тебиз. et negotiis adhibebantur
ejusmodi actores,

Inprimis tamen ii erant, qui pecunias et tabulas domini curabant: quales actores
etiam Caesares habebant in provinciis ‚ teste Р/т. Paneg. c. 36. qui cum Procuratoribus
fisco Principis erant praepositi, Alio rursus sensu apud Р/т. VII. 18, 2e occurrit теп“
tio actoris publici, cui ager mancipátur, ad quem locum dein adnotabimus, Denique no-
tetur, actorem etiam inl. 1. $ 1. f, quod cujuscunque Univers. nomine. eundem esse ac
syndicum, et eodem sensu 1. 3. $ 4. ff, de bon. posses, actorem eum significari , qui mue -
nicipiorum, sociétaturi , decuriarum , et corporum commoda tuetut. À

Est etiam Titulus in Cod. de actore e£ tut. $. curat, dando, in quo distinguitur inter
procuratorem et actorem, a tutore constituendum , ut ipso absente pupilli qiiem in
foro referat.

Epist, XX. Meministine te saepe legisse — postulayerunt e$ I juo y De quatuor le«
gibus tabellariis, vatiis temporibus latis , exponere inutile sit. Notissimus est locus Cic.
de legib. ПІ. 15—17. Ubi eas etumetat, et de earum ratione, atque meritis et vitiis sa-
tis late disputat. Semper Principum factio omnibus viribus, liberà republicà , hujus*
modi legibus restitit, quia plebi licentid data clam suffragia ferendi, minuebatur optima-
tiam et pátrónorum in clientes auctoritas, a quorum partibus discedere plebs, palam emis-
sis votis , vit audebat: maximis itaque contentionibus hae leges saepe ansam praebuerunt.
Locus autem hic propterea satis notabilis est, quia ex eo apparet, non tantum potesta-
tem plebis in Comitiis a Tiberio ad Senatum fuisse translatam , sed etiam comitiorum
потеп atque rationem, in iis rébus, quae olim ad comitia pertinebant, certe in magistra»
tuum cfeatione. Confirmatur hoc praeterea iis, quae dicuntur in $ 5. » supersunt senes ,
ex quibus audire soleo, hunc ordinem Comitiorum;” e quibus apparet, etiam illos See

nas

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM, 2$:

patus, in quibus magistratus creabantur, Comitia dictos fuisse: describit enim Plinius anti.
quam comitiórüm gravitatem, narrantibus quibusdam senibus: ex ей descriptione prima
frónte credas j> mentionem бегі propriorum populi comitiorum, sed verba quae subjun-
guntur'$ 6, , aüdiebat Senatus gravitate censoria," ostendunt reverá significari Sena-
tus deliberationes de novis magistratibus, Caeterum obscura est omnis haec comitiorum
sub Caesaribus, et Senats auctoritatis ratio. Multum disputatum est inter Viros doctos.
de celebri ‘loco Tacit; па]. 1. 15. ad quem late commentatus est Lipsius, aliique ine
térpretes; in quibus etiam fuerunt, qui contenderent, hane mutationem spectásse solam
magistratuum creationem , ut de iis arbitrium , non amplius penes populum, sed partim
penes Principem , partim penes Patres fuerit.

"Hoc certum apparet e Paneg. с. 63., tempore "Trajani comitia adhuc populi habita
füisse, in quibus Consulescreabantur. Sed ne diutius moremur in ‘hac quaestione, quam
jam semel tetigimus., et ad quam saepius revertendum erit: post illam Tiberii mutatio-
nem, quum in Senatu res comitiorum agerentur, sensim invaluisse videtur, ut in iis re
bus, aeque ac in omnibus reliquis , quae ad Senatus cognitionem semper pertinuerunt,
séntentiae rogarentur, et viva voce dicerentur ($ 7). Nunc vero scribit Plinius, Sena»
tum uno consensu antiquam suffragiorum ferendorum rationem рег tabellas : revocásee „
ut moderetur incommodis, quae ex licentid palam emissarum sententiarum. orta. erante

PARS SECUN. DA

JUS RERUM,

\
„і i

р

Е. ХІХ. $ 6. Nam possessor prior saepius vendidit pignora, etcact. Locus:hic satis
difficilis variis interpretum explicationibus vexatus est. — Plinius queritur agros, quos
emere cupiebat, negligenter esse habitos , quia colebantur ab: émbccillis cultoribus ( $ 6.)
i.e. ut videtur , quia diminutà colonorum re familiari, non poterant eas impensas in agros:
facere, quae requirebantur, ut rite essent culti. Deinceps causam tradit, quà factum erat,
ut a nimis paucis rusticis praedia exercerentur, ^ Nimirum coloni, qui'a priore domino:
conduxerant agros, -Saepe fuerant in ‘mora solvendi mercedem locationis, Dominus autem »
ne detrimentum. inde'caperet, saepe distraxit pignora, quo nomine intelliguntür fructus ,.
qui tacite-pro mercede fundi tenentur 1. 7. ff. ex quib; cause pignus tac. cont. Ita factum!
erat, ut debita quidem colonorum decrescerent (sic vocem 7e//quum usurpari de debitis,.
apparet ех leg. 8т„ prince ff. de cond, et demonsir. legs 34. S OF. de stat; Jib. ubi vox:
"89 è pius:

24 ruje J. Le van DER BRUGGHEN

plus semel:eo sensu occurrit), atque ita ad tempus meliori conditione uterentur: verum
venditis fructibus , ipsi nihil inde commodi percipiebant, et sic in posterum rursus non
babebant, unde agros curare et fatigare possent, ut bonum colonum- decet.: naturali au-
tem rerum vice, inde iterum fiebat , ut quum non idoneos fructus ex agris colligerent ,
domino fundi mercedem locationis solvere non possent, atque ita debita accrescerent.
Huic vitio ut prospiciatur, Plinius. instruendos esse. dicit complures fungi mancipes: obe
scurus sane est horum verborum sensus, imprimis propter sequentia, , nam nec ipse
usquam.vinctos habeo nec ibi quisquam " ($ 7). Quae manifesto de servis dicuntur, -
Mancipes, quos prioribns verbis dicit, «omnino intelligendi eunt .conductores, coloni lis
beri, ipsi agros exercentes , et mercedem locationis dominis solventes : et tamen illa vinctos
habeo ad mancipes referri debere videntur, nullo alio subjecto masculini. generis praece-
dente. Quare prius credidi , yerbum éastruere hic usurpari pro emere ,.comparare , et mate
cipes esse servos, quos emendos. dicit Plinius , ut colonorum paucitati subveniret, quia
nullos servos rusticos ipse habebat, neque etiam vicini habebant, quorum operas condu-
cere posset. . Sed neque instruere, neque mancipes eo sensu explicari possunt... Est alia:
lectio, quam tuetur Heusingerus, sunt ergo instruendi eo plures quod frugi maticipiis, Vee.
rum dubito, an meliorem aliquém sensum haec praebeant. Itaque retentá vulgari lectione,
Gesneri explicationem seqnamur, ut Plinius dicat ,.novos quosdam colonos agris exercendis
esse conquirendos, eosque necessariis instrumentis rusticis instruendos. Non enim se-
met ipsum per servos agros illos posse colere, quod neque vinctos in ludo habebat, nee
que in yicinid aderant conducendi,

PARS T E.R T.I À

CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA;

Es. ІУ, Una adnotatione comprehendemus ea, quae tractantur in hie Epistola et
попі hujus Libri, ad causam Baeticorum et Classici;pertinentia, Primum, ut fecimus in
causa Marci Prisci, totam rem breviter exponemus, tum singula persequemur, ni
Caecilium Classicum igitur , hominem foedum et aperte malum (Ap. LX. $ 2.) Procos.,
Baeticae, provinciales „- quamvis mortuum, repetundarum reum postularunt, atque Plis:
nium, qui iisdem jam contra Baebium Massam , cum Herennio Senecione adfuerat, (vide;
Ep. VII. $ 3,4), hanc accusationem iterum suscipere precati sunt, In quam senten-
tiam cum SCtum Plinio honorificum factum esset, excusatjonum causas, quas justas has
be-

COMMENTATIQ; am QUAESTIGNEM JURIPIOAM. 25

"bebat, missas fecit et Bacticis patrocinium suum et. opem promisit, 65, 3-78 el: Erat baec
jam tertia publica accusatio, quam . Plinius suscipiebat » et. praeter ipsius:rei gravitatem , „ale
gebatur hoc.casu ejus. difficultas yi, quia contra, heredes. Classici. proprie. moyebatur actio :
et multi socii., | ministrique Classici in hac. causa erant impliciti, in quos nominatim. Bae-
tici inquisitionem postulaverant.. CEp. 1X. .$.7- )., Cum. Luccejo. igitur Albino, qui ipsi
advocatus, additus fuerat y. Plinius primum. Classicum nocentem .ostendere,coepit, tum .so-
cios ministrosque ejus. singulos aggressus este . De, Classico res satis erat expedita: nam
literis ,. .proprid:manu ad, amicam. >) quam Romae. habebat у scriptis., cononssiones proba-
bantur C Ep, IX..$ 135. ц), ¿Sociorum yero -crimina probare difficilius fuit. C$.15): at
As. tamen fuit accusationis exitus › ut Baeticis , . judicio. Senatus у, pecuniae, a Classico ille-
gitimo modo extortae , ab. heredibus. restituerentur ,. utque, Hispanus: £t, Probus, quos
primos cum Classico Plinius et Luccejus, accusaverant ,. in. quinguennium relegarenturs
Accusati deinceps fuerunt ejusdem. ministerii criminis,,:Clayius Fuscus „Classici gener., et
Siillonius. Priscus, | Huic in, biennium Пана interdictum est, alter vero absolutus... Quum
autem terti actione, plures simul socios Classici comprehendisset ,. omissá | ejus. uxore
Cast, quae. suspicionibus. gravabatur ,. non tamen. convinci poterat js, Ep. IX; оо, unus
ex testibus legatum. Baeticorum , Norbanum Licinianum, . praevaricationis. reum. postula-
Wit)” quod. nimirum Castam etiam accusare misisset. . Quà. de. re cum ante principalem
„causam, esset despiciendum ,. Norbanus quidem dilationem. petiit, . verum statim. de illo cri-
mine respondere coactus ,..dampatus est et in, ipsylant relegatus. ($29 — 34)... Plinins -
wero ita Castam quoque accusare coactus est; at quamvis, qui eam ream.postulare dolo
malo neglexerat , propter praevaricationem damnatus. esset, tamen ipsa, sententià Sena-
tus, crimine missa. est, C$ 35.) De ceteris minoribus reis quosdam . „absolutos , alios
relegatos fuisse, sive in tempus, sive in perpetuum, tradit Plinius $ 22..
„~: Jam breviter. ad. singula loca quaedam adnotemus.. i
Epist, IV. § 7. Ducebar etiam quod decesserat Classicus., amotumque. erat ‚ Quod in
ejusmodi. «causis [solet esse tristissimum s periculum Senatoris. Possit videri. híc locus eorum
sententiam, confirmare, qui dicunt, ordinis amissionem etiam fuisse poenam legis repetun»
darum, quá de re, supra vidimus: verum frustra: таш periculum, Senatoris i in eo verteba-
Aur, quod damnatus e. Senatu posset moveri a Censoribus 5 non vero ipsa poend moye-
batur, TU f :
‚Ер, IX. $ 6. Nihilominus, Baetica in а daunei £ accusatione perstabat: provisum hoc lea
gibus. » intermissnm tamen , et post longam intercapedinem tum reductum, Dabatur enim ex
lege Julia repetundarum. actio contra heredes reorum demortuorum, quamvis nihil.cum
his actum, fuisset ,. cum in ceteris judiciis publicorum criminum, excepto etiam Majesta-
tis crimine ۾‎ actio, adversus heredes non daretur , nisi lite jam. contestatá, l..o0. Т, de
„accus, et inscripte . | Dabatur vero haec actio in quadruplum , intra annum a morte rei, cum
eteroquin esset perpetua 1. 9. ff. ad leg, Jul. repetund, ldem juris erat in publicis ju-
D dia

б “OP PL AN BER BRUGGHENM

diciis ‘peculattis et residui T, 14, fF: eleg, ui. pecil "Merüm ех. "Plinii 1. discimus,
‘non éontinuo jus illud óbsérvátüni fuisse, sedia Baéticis hac. opportunitate instauratum. =
‘Addiderunt Baetici j quos simul socias ministrosque Classici detulerunt > tiominatimque in eos
inquisitionem postulaverunty “Hoe etia novum erdt, ) quia. ‘si’ vixisset Classicus, àb еб.
‘solo Baetici' omne damnum repetivissent, fiedue' miriistros: ejus sociosque nominatim ‘accu.
“sissent, quia praestabat is, qui proviticiae’ prae&rat ; ‘non tantum: suum, sed suorum etiam.
"v. g. ministrorum, apparitorum aliorumque*factum 1, 1. Cod. ad leg’ Ful. repetund. ibi-
"que Cujaeius, £4. § fl. e off. procos. ér ‘Jeg. Nüncvetó, quum Classieus decessisset ,.
‘Baetici etiam in ministros ejus inquisitionem postulaverunt, neque tamen eos repetundas
‘rum reos fecerünt, quod lege'nóm'expresse permissum fuisse videtur, quandoquidem Pli-
"ius dicit, se socios illos non probare potuisse nocentes , nisi’ delicta ipsius Classici antea.
ostendisset ( $ 12), et necéssarium ibi visum füisse elaborare ə in ministerio crimen
esse: nam excusabant se minores isti rei eo, quod “necessitate et metu coacti mandatis.
Proconsulis paruissent ($15). Legem Juliam tamen ex JCtorum sententia „ etiam ad mi-
nistros magistratuum provincialium pertinuisse, apparet ex verbis Marciani 1. 1. princ, ff
de keg. Jul. tepet. ubi dicit, "legem spéctare ad repetendás ‘eas pecunias, quas quis cepit -
in magistratu , potestate , curatione , etc. yel cum ex cohorte cujus eorum. este

$ 17. Consilii nostri exitus fuit : bona Classici , quae habuisset ante provinciam , placuit:
Senatui a reliquis separari: illa filiae у hate’ spiliatis relinquis ‘Ita Baeticis, quae amises
‘rant, restituta füerunt : animadvertendum tamen est, heredes: Classici non fuisse “Cons
'demnatos in quadruplum , ‘quam. repetitionem etiam "contra heredes intra annum datam
"fuisse, docet Cujacius in Paratit. ad Tit. Cog ad leg. Jul. repet. ductus lege prima ét
ult, hs Tit. Hic vero. "simpliciter Daeticis ea’ restituta. — quae. —Má provin-
cia lucratus erat. r

$ тт. Additum est , ut pecuniae, quas eréditoribus: ‘ier revocarentur. Јат: lege Ser
vilia repetundarum, latá а! C. "Servilio Glaucia А, U. 663, et lege Cornelia, lata a Sulla
Dietatóre , cautum est, út si bona condemnati non sufficerent, ad restituendam litis aesti-
mationem-, tenerentur ii, ай. quós pecunia pervenisset. Cic. pro Rabirio: Posthumo с. 4. dem
"eaput etiam: in lege Julia receptum. fuisse ex lioc loco apparet. Imo postea Imperatores
‘Séverus et Antoninus rescripserunt , üt ex quo quis repetundarum ‘aut’ majestatis reus
factus esset, non amplius ei bona sua alienare, aut manumittere liceret, /. оо. f, de ace.
et inicript, Hoc vero casu , quum filia. Classici cogeretur ‘ea reddere Baeticis , ‘quae ‘pater
iis extorserat , et creditores etiam ejus deberent restituere , quae ex pecuniis i inique cone
‘gestis. ceperant; ita Baetici plenam litis aestimationem acceperunt,

$17. Hispanus еі Probus in quinquennium relegati, ‘Non etiam haec obstant iis, quae
‘supta diximus de poena 'Tépétundarüm: non énim, üt jam observavimus, hujus criminis
Baetici Hispanum et'Próbum' reos: postulaverünt , sed' inquisitionem. tantum , ut extraor-
"dinari4 cógnitione in ‘eos ‘animadverteretur. ' Quae igitür séqübritur inde a $ 17 , de reliquis

| MS

‘COMMENTATIO; ap QUAESTIONEM, JURIDICAM. 27

sociorum acéusationibus у. proprie non. amplius. ad judicium repetundarunr pertinent, sed
ejus occasione: extraordinariae.cognitiones de illorum. criminibus habitae sunt...

«S 29. Ex testibus.quidam; e .Norbanum:Licinianum legatum et, inguisitorem з. reum
gustulavit etc, Legati. illi erant liomines , qui :a provincialibus: Romam mittebantur ad, Se:
matum, ut de Proconsule jı finito:ejus tempore , quererentut: eumque reum deferrente. laguis
sitores Vero: erant, qui: у) inprimis in. causá: repetundarum sır provincialibus legebantur, ut
testes eti probationes criminum: per provinciam. colligerent, quibus Patronus contra, reum
uteretur, Cic. in Verte 1..2% Alio: sensu; haec vox. occurrit apad nostrum X. 39, ubi ins
quisition dicitur. is. qui; кашый novos; „жй minimis num: Acum рн» staturauk
habeant. i | 131% T

Segoe Est lege amd uh reus ante sib MNA фис! id i merane: quaeratur y
quia: optimeen accusatione: Ipsi accusatorum fides. aestimatur, г Brisson. in Antiga Sel. IF,
@ pe putat. he: 1, significari caput: unum leg. Julie: publicorum: judiciórum;, cujus alio cas
pite econtrario: sancitum 5: ut si quis ex lege quádam:; publici; criminis accusatus , hanc
exceptionem proponeret ,. quod: eodem: crimine ab alio.antea accusatus et absolutus. fuerat
tune, antequam. rei ‹сапза› pérageretur , — má de aper) illius agcumtori
praeyaricatione > з $ ts fio de pracyaricat. : (201 YEO

„Нос vero Мограпі casu; primum accusatio. erat: ad finem dug atque. tum. НЕҢ
ptaevaricatione inquirendum. Nihil tamen vetat conjicere. :ірѕӣ: lege Julia repetundarum
ita cautum. fuisse 5 quoniam: Plinius. absolute: ает dicens 4. eam: significásse videtur, de
quà. per totam: hanc epistolam unice sermo-est: alioquin addere debuisset y: quànam lega
ia cautum; esset. Verum- quaequae: ‘lex :significetur „г ejus: RPM im caus INotbani
minime: servatum. fuisse docet P/iz..im segqu§ 9105 5e ov іо 11

Caeterum plures erant praevaricationis. species; eg, cujus: али Жасау et
quam Salvius Liberalis reliquis etiam Baeticorum legatis inurere voluit (§ 36), in eo
cernebatur, quod quis plures reos postulans, alios ejusdem criminis participes gratia aut
favore corruptus praeteriret, равуо: гох Lus М.

$33. Damnatus et in insulam relegatus est. Nam in criminibus quae extra ordi-
nem objiciebantur, si quis praevgricatqg Begrehegdelptar у, efidem) poend adficiebatur ,
qua teneretur ex lege reus, nisi per praevaricationem omissus , aut absolutus fuisset
4. 6. ff. de praevaricat,

$ 35. dudicayimus Senatu > мил: Narrati híc Plinius, quid ipse fecerit,
dum Norbanus praevaricationis reus postulabatur. Dicit ergo (sic enim mihi diffici-
lior hic locus, explicandus, videtur) ве et. collegam, suum Senatum ,admonuisse, , Nore
banum, qui inquisitoris munere functus erat, sibi copiam testimoniorum et probationum
fecisse , ено accusatio niteretur, Itaque si probabatur Norbanus repetundarum reis
mala fide gratificatus , деб causam fore instruendai , E sexs aliquam veritatem perve-
úire cupeten, 0 dd is rofl аш.

D2 Epist.

a8 FAJL АЛ БЕЗЛ А. UGG HUE NC MOIO

Epist. ХХ. § д. Iam ut n^ retuperatiriis! judiciis "sic" tos in his comitiis 5 quase
терете approhensi sinceri! judices fuimus; | Recuperatores semper. judicásse: videntur ex-
peditius aliis judicibus, in eausis quae moram»non ‘patiebantur: Сус, pro Tullio Cap. i6.
Kaque sübito, sine cunctatione legebantur: hujusmodi-igitur judices- inprimis ‘bona fide:
et incorrupte munere : fungi! poterant; ' quia tempus, ‘se atterutri partium veridendi, rion:
vacabat. © Eo ‘sensu Plinius comitia: in: Senatu’ habita! cum recuperatoriis judiciis com»
parat, quia nova ratione. per tabellas suffragia ferendi Senatores subito: perculsi; ex fiè
de et sine fraude “eos magistratus! creabant ;^qui; creari debebant..| Non nimis.autem prés
mendus “est! hic locus y neque: ita; 'explicandus, quasi Praetor de 'causá cognoscens ex. cir--
cumstantium coroná subito designaret, et quasi apprehenderet, qui in recuperatorio: jue
dició-judicarent. ^ At: illud fait: discrimem inter recuperatofes .aliosque judices privatos
vel pedaneos,. ut illi iis causis sederent, апае: prae: aliis, saepe: celeritatem: requires
bant. ‘Dabantur ‘enim praecipue» іп: iis: judiciis , quae "imperio: continebantur, diversis а
judiciis legitimis ==: Illa» pendebant: а> 5014 * Praetoris auctoritate ў: aut ejus qui cum ims
perio erat: in Provincia у unde recuperatores etiam: -fnaxime: dabantur in: Provinciis ^et
Кошае йт causis v. c, possessoriis,.in quibus Praetoris: interdicto | opus ''erat;; , Vid.
Cajus Comment, IV. $ 103, 105. Judicia . vero /egitima^ erant: ей , «quae a JCtis: dicta:
sunt stricté juris in quibus mon dé gaamtitate , sed ‘de jane controversia: agebatur ,; dpa
posita arbitriis з inl quibus tfactabantur-causae (bonae fidei; Caeterum quodammodo: hic
locus: mihi’ obstare videtur eorum- interpretum: Sententiae у qui:statuunt recuperatores ex
Decemvirorum. ‘numero: fuisse lectos;; :Decemviri enim magis. consilium : effecerunt y
gtiod per ‘certum! atque."deterininatum- tempus Practorinassidebat:- neque: igitur" proprie
poterant dici a Praetore repente esse apprehensi;: quamvis tamen ex: ыст: his» Decemvi«

xis bieten subito: — potuerit- m oinwriq Innis iq 100152982
ti: eC dg 2) шом setai 41180001 AUTONET, diha. арәт. айл гара. meup
isti imn itsbeHi$ HONE 304103290 2091 estule 2100 boup e 101503 122
2011925870 aain ros 510V41

uJ$O 8 p Lash tt ran Vi «125 атру єзї ЗА ey i» Btig wins ah «£F ф
"EPISTOLARUM LIBER QUARTUS.) "=
322% ;.2H$ V eliáeltao í 13 e 297 19195 BHD
SIEGE sh. х, " Xk

iP Ai "Kus Pn Re ike M A ЕИ:

E.
#021010) i 19 016-1 419 : 131 i 10d -2031 ONNIN S VoRTQ ciis VA

“ANTIQUITAS, тта FORA punts; VERBORUM sreNIPICATIO! 101!
PO) TUI: ¿3 4 wn we { » CHGS

^ йен OT le ср г}
E L. $4 Qppidum., et praediis nosiris. vicky nomen Tifernum Tiberinum s
quod: та pene adhuc puerum Patronum. cooptayit, Latissime. apud. Romanos patuit jus.
(opas

|

COMMENTATIO Av/QUAESTIONEM JURIDIC/M. 29

Patronatts : non tantum omnes fere e plebe homines suos habebant patronos inter ра»
tricios, quibuscum mutua officia iis intereedebant, ut quasi pacto quodam , Patroni clien-
tium'commoda -ubicunque id foro, in judiciis, in Senatu tuerentur, pauperes etiam
alimentis sustinerent; clientes. vicissim in comitiis et honoribus petendis a Patroni pare
tibus-starent: - verum. etiam! singulae coloniae; oppida, municipia, Patronos sibi elige-
bant e Principibus Romanis, quorum jura et officia a patre saepe ad filium transis
bant: iqui coloniam. deduxerat. plerumque ejus Patronus remanebat j etiam hujus
praecipua officia in-.eo.cernebantur, ut in urbe et apud Senatum. municipum сош-
modas tueretur : tum. donariis , statuis, templis etiam, theatris aut balneis exstruens
dis. iis gratificaretur.5.. vicissim. summo honore ab his clientibus habebatur; utilitatem
etiam-et fructum aliquem. ex eo patronatu percipiebat,. quod tum aliis in cansis, tum
etiam usu veniebat, . quando. publici alicujus: criminis reus fiebat; tum undique ex civi-
tatibus zo quarum Patroni erant, Romam confluebant legationes, testimonia et decreta
Decurionum et municipalium exhibentes, in favorem rei, ejes moris тачи
in- Cicéronis ,orationibus, fit mentio, : : '

s Epist. УШ. § 6»: Ut:circulator.. Occurrit eadem. vox in a ult. ffs de extre erim. з ubi
bins quisquis-assiduo.cursu urbium vicos lustrat, ut vel merces exhibeat ,. vel aun
ctiones. aut. similia. quacdam: адаб et. ejusmodi .circumforaneo artificio „унат Sus»
tenteteonissdés euziorg esdiup.! - \ 5l ; |

Ep. IX. $6. Bate. panei danda ac ^ rapinas » ipse munera yocabat: sed lex munera.
quoque accipi vetat, у Frustra. quidam interpretes hic de lege. Сіпсій ; aut. Acilid: etiam aut
Calpurnià cogitárunt: significatur enim Julia repetundarum : hac cautum erat, ne Procons
sul,ant Praetor.a. provincialibus munera, acciperet..lex 8, f. de deg. Jul. repeta. — Operae
antem pretium) sit ,. cum hoc Plinii loco conferre lg. 6.. 8 3- f- de off. Procos. et begat д
ibi. docetur., .Proconsuli.xenia quaedam accipere licere , si modum in iis servet , quod pers
missum est, Epistolà: Divi Severi, quae lectu est. dignissima 3 praeterea mandatis i, e, pee
culiari regula, et lege agendi, quam a principe datam , in provincia regend4. servare debea
bant Magistratus; permissum. esse magistratibus provincialibus еа. accipere, quae: ad. vice
tum, quotidianum ; pertinent ;,. quae. tamen, non ejusmodi. esse debent, ut munera et. dona
potius existimanda sint ;-пе in vetitum legis Juliae. incidant: Distinguendum igitur est. inter,
Xenia’, dona munera. et. minora. quaedam. munuscula з. venia.: proprie erant exigua. quae»
dam dona, quae abeuntibus. hospitibus. et. amicis dabantur.

Prisca haec erat. apud . omnes.antiquitatis populos consuetudo., cujus passim apud si Scris
ptores . vestigia. occurrunt, „Sic; €...» hic. laudare. liceat; Telemachum,, . quem abeuntem:,,

apud. Homerum, Menelauta hospitalibus , donis зловіш » equis et curru. ppiendigo.
€Odyss. А. үз, 587)» ish humon s

opm baia VOX apud; potum patient: Vi. 6. 145 inde, par ر‎ dicitur de:

rbi Sieg п eu ails: ogre эшэ яр: Be 9 jaqi ngor , Omnis

go J. 7. L van Stn BRU GC GC HEIN

omnibus parvis munusculis, quae поп tam pretii ipsius: amt) quam ad amicum ch gu
tam. testificandum animum dabantur,

Sic noster V. r4- 8. se ipsum beatum: dicit, ку зүнө поп modo ани
dono, munere, verum etiam Xeniis abstinuerit. | Ex eo verborum ordine optime: perspi+
citur paucitas eorum omn Фер Xenia dicebantur: ea igitur le Proconsuli: lis
cebat.

Discrimen autem inter donum et munus notat UMisistrs 4. тод е? оч. ff. de verb. signif.

Fbi docetur donum esse generis appellationem omnis rëi quae datur- munus vero specialem
denominationem rei quae ob certam causam, propter diem natalitium', vel Saturnalia ,. vel
similem opportunitatem datur. Haec etiam s/renae dicuntur , et teste Suez, im Augi 370
Сайд. 42, Principi Calendis Januariis dari solebant, «et saepe ad immensas pecuniae
summas crescebant. Bassus autem repetundarum reus factus, in ёо excusationem quae»
febst, quod munuscula tantum natali suo анн aut — —— hoc —
lege vetitum erat,

Denique quartam speciem enumeravimus eorum днини dose ad. vitam нир
pertinent, dueti verbis Ulpiani in dict. 7.6. § 3/in Jin. ubi diserte inter haec et. Xeniola
discrimen notatur. Offerebantur scil. a provincialibus | etiam’ varia esculenta ес poculenta
magistratibus , ut poma , rari fructus, delicati cibi, condimienta , aroniata', vina eximias
haec peculiarem quandam donationum атн рей а — prorsus abstinere mae
gistratibus non injunctum erat. ^ < ^ ^

Epist, XL $3. Carent enim togae jure, qaibus. pt et igni айагы aS. peon
hoc unum e privilegiis civium Romanorum , sive potius: insignibus ,; quibus a peregtinis
distinguebantur , quod haberent. Fus‘togae, ‘ Genus: hoc’ vestimenti, amplum" et luxum;
magnam habebat dignitatis atque majestatis speciem, et “proprium esse debebat- Romanos
fum ingenio gravi et severo. Itaque dicuntur etiam gens togata , ‘et opponuntur palliatis ,
quibus inprimis Graeci significabantur, leviore quidam vesté usi. Hüjus togae vero usus
peregrinis erat interdictus, et summos honores Séhatus externis- Regibus -cumulare - puti-
batnr, si cum aliis magistratuum insignibus, ораш” étiam" praetextani! doo iis mittere,
Verum hi nullum jus inde consequebantur: peregrinis vero! in: urbe degentibus jus togae
concessum , tribuebat quoque jura civilia Romanorum. Vid. Brisson. Antig. Sel; T, 19.
ibig. notas Trekell. Quemadmodum autem toga erat Romanorum insigne ^ quo’ glosiabari-
tur, sic qui civium jure privabantur, etiam illüd togae privilegium amittebant, itaque Vas

. terius Licinianus, quum ei aqua et igne interdictum! essét;, ‘quacum poerid etiam maxima

capitis diminutió conjuncta erat, jus togae-amisit , et-pálliatus inéédere'eoaetus est. 22705

Ep. XII. Parva, üt ipse ait Pliníus, quaestio, sed' tamen quaestío exponitur in: hae
Epistolá. -Marcellino , quaesturam in provincia agenti , nummi dati erant, quibus sctibae
cuidam praestitarum operarum mercedem! solveret. ! Decessit vero” scriba j-antéquam- dies
venisset , quo merces ipsi debebatus, "Retinuit ergo Marcellinus illam pecuniam; sed no-

lens

COMMENTATIO ad QUAESTIONEM JURIDICAM. _ 31

Jens Suam facere, Koniam reversus primum Caesarem, tumque ejus jussu Senatum rogavit,
quid ‘hic juris esset, utrum scribae -heredibus solvi deberet, an aeratio restitui, Haec
eatisa, cum coram Senatu, ut videtur, actaesset, pronunciatum est , pecuniam aerario esse
inferendam. ‘Sa/erium proprie erat munus , quod :magistratibus a. provincialibus -dabatur
ut quasi гей ipecunia -sål sibi emerent: quemadmodum vidimus :Firmiano pecuniam datam
esse,'ex:qud vnguenta sibi compararete H. r1. 23. «Sed latiori sensu szJarium erat mer-
*es, quae ut inde wictum quaererent, tempore: Caesarum maxime dabatur medicis, et iis
‘qui «artes: liberales exercebant Т, 4. § о. ff. e decret..ab.ordine fac. Sic etiam submini-
stris: magistratuum provincialium:annua quaedam merces , nomine salarii , constituta fuisse
videtur : apparet vero ex eventu hujus causae, salaria non ita data fuisse, ut tamquam
ппетсеѕ locati operis pro certo tempore peti possent, et si v. c. quotannis 4co- dabantur,
mon tamen 200 :competerent , si per sex tantum; menses. operae praestitae fuissent, sed ma-
sgis doni instar illa habita fuisse, quod semper quidem dabatur, non tamen ante diem prace
tstitutum:peti poterat. Nam si reverá:.operas locassent scribae, profecto heredibus merces
@enegati:non potuisset illius temporis, quod. defunctus in officio suo consumserat.

Ep. XV. $ 3. Nam in hoc .quoque functus est. == faciunt... Mirum profecto- videri
-possit praemiorum orbitatis: hic. mentionem fieri , cum lege Јана et. Papid Poppaed poene
«statuti esset contra :orbos , ul: Vs с. ;Semissem tantum ‘relictorum capere possent, Bachius
Hist, jur. IL. HE. c. ite (secto 9%

Verum explicanda ‘sunt haec'verba ex. n piel ikiii ‘ejus.temporis avatitid. Erant
senim > homines foedi, «qui omnibus: blanditiis. et adulationibus captare: 'studebant conjuges:
-yel coelibes 'orbos, ut deficientibus legitimis: heredibus, ipsi in eorum loeum intrarent.
-Quorsum etiam pertinet locus PZizij K. 1.33 ex quo apparet , foedam ѓатеп еї inhonestam
hanc orborum captationem apud bonos habitam з fuisse. {Praemia ‘igitur . orbitatis , in. eo-
consistunt, quod homines liberis orbati semper cincti erant officiosorum adulatorum co»
ronà, et munuscula etiam accipiebant ab istis heredipetis , quo majorem sibi favorem cons
ciliarent, Passim apud Horatium et Juvenalem perstringuntur avari illi orborum captas
tores.

Ep. XXIII. $ 3. Léges — quaeimájorein annis бо otio reddunt. Est locus apud Se
necam de brevitate Vitae c. зо. a Gesnero citatus, ex quo apparet, maxime hic signifi
сагі Senatorum excusationem, Dicitur: enim. ibi, legem а, бо anno Senatorem non citare,
Praeterea ad Senatores tantum hanc 60 anni excusationem pertinere , planum est ex 1. I.
$ 3. ff. de vacatione mun. Ubi docetur eum, qui 65 annos natus est et tres. liberos habet ,.

"Bon timen a muneribus ‘civilibus 'excusari 5: tutor antem : "post ^ annum quis fieri non
«Cogitur' § 136 Znstit. de excus. tit y. eur. 0 | |
1 Disputatio fium numerus ‘66 annorum rectus’ sit, ‘quia obstat locus Senecae Patris” Con-
*£roy. I. 8. ubi docetur eandem vacationem anno demüm 165 concedi ,- ad hujus i instituti ra-
"tionem minus pertinet, “Magis igitur “est , -ut/videámus }-quaeham Zeges sint a Plinio hte
‚ elit signi-

$2 SUE. J. L.^váw per BRUGGHEWN:

significatae.: Nusquam equidem invenire potui legem , quá ejusmodi: quid sancitum fuerit.
Pluribus’ locis apud nostrum mentio: fit legis, 904 de Senatus ordine. aliquid statutum sit,
Sic L. УШ. 14. $ 9. memoratur Jew, quà definita erat ratio suffragiorum ferendorum:’ Eo
vero loco magis significari videtur peculiaris: quaedam ordinatio ; sive Senatüs lex privata,
in qua describebantur јига zin: Curia observanda y et officia privilegiaque Senatorum, Sae-
pius etiam apud nostrum privata ejusmodi constitutio significari videtur, ubi: Zegis: mentio
fit.:.Sic L. V.14. 1. Flavius Aper in senatu Dextrum jurare coégit prolatd lege de Senatu
habendo, e republica esse quod censuisset.. Multa enim ad interiorem: habendi Senatus ' ra-
tionem pertinentia, niagis usu et consuetudine , quam certá aliqua lege constituta fuisse;
apparet ex 1. supra cit. Le УШ. 14. 9. Ubi postquam variae partes juris: Senatorii enuie-
atae sunt, haec subjunguntur, ,omniailla exemplis tradita fuisses: quod est fidelissimum
-praecipiendi genus." Erat tamen etiam: praeter illam consuetudinem, lex- quaedam: scri»
—pta, quae Senatorii juris partes quasdam spectabat: іп, $219.) enim ejusdem Epi, verba
ipsius legis citantur, sive Ша privata quaedam fuerit; ordinatio, sive Augustus de ‘his
rebus etiam constituerit, qui teste Svet. in Aug» c« 35. nova quaedam in Senatu habendo
ántroduxit , eumque lege Senid “supplevit. (Lacit Annals XT: 05%). f j
Ep. XXV. $. 1. Sufragatorum nomina inventa: sunt. Suffrágatores-erant. Viri: hono-
ribus jam perfuncti , qui candidatum aliquem:fovebant ,> Principi amicisque commendabant,
et variis artibus magistratum ipsi obtinere studebant, verbo: omnia. faciebant ;- quae 'ih-
telliguntur locutione necessitas ambiendi , L.. 1. 1.7. Sic in-Zp. тулай $ 7. .Corellius di-
citur fuisse Plinii in petendis honoribus sufragator et testis. | Pars hujus. officii cernitur
ex L. III. 20.5. Ubi describitur antiqua ratio comitiorüm in Senatu ad cteandos magistra-
‘tus habitorum, , In iis quidam ex suffragatoribus pro candidatis graviter er : pauca ч dice-
Фапі, quod plus etiam quam preces poterat.

“PAA ROS S B.C UN Dub иу HEEE ця.

ҮҮ!

jus PERSONARUM

E II. $ 24. Hunc Regulus emancipayit y. ui. gie matris. шш, Hie his ita ех-
plicandus videtur, Regulus, cujus pravos mores, јат. saepius a Plinio. notatos. vidimus,
„unicum suum filium. puerum adhuc emancipavit, i. e. per triplicem. mancipationem et. re-
mancipationem , intercedente pacto fiduciae, qui ritus describitur apud Gajum Comment.
L 132, € potestate dimisit, | Idcirco autem ita fecit, ut filius matris heres existeret, Nie

mie

COMMENTATIO^AU QUAESTIONEM: JURIDICAM, 53:

mirum iater .filium: heredem scribere'videtur noluisse; quarhdiü in patria potestatènyersa-i;
batuf ne’ pater ‘hereditatem acquiteret ; quia fortasse у ob turpes:ejus mores ;: Regulo in-
fensa erat; Filius^vero 'sui' juris factus: Ipoterat.de. hereditate maternas sive peculio; adven-
titio 5 libere testare: quare!etrm:, ut: heredipetae:facere. solebant, : turpi indulgentia pater
captare coriabatur';*ne ip (testamento praeteriretur; : Interpretes prolixe dispútant ad) verba.
sequentia j-quibus chaec: Règulb captatio! siguificatur j7 mancipatum "^; ( ita; vulgo ex mori-
bus-.hominis- loquebantur?) v s foedà- et: insolitá: parentibus : indulgentiae 'simulatione captae
bat, ?* + Sedeexplicanidum «imihi^illud videtur:ex ipsà mancipationis , ritus natura. Filiusfas
milias a; patre itersextraneo.macipabatur ætòab, lèo patri :remancipabatur. Tertid.demum
vicevemancipabatun evi fiebat/ sui juris; > Itaque, :qüamvis saepe hae voces confundantur, .
mancipatus proprie is, est} quictantummodo €X patris potestate exiit,,ut іп; alterius; manci-
ріш veniat уза eogüe rursus; ex fiduciae pacto: patriae potestati committatur,, Jam filius.
Reguli ' erat. emancipatus y: sed; quia homines: Réguli; mores) noverant.-et;turpe consilium ,
quo illud feceraty:vuigo dicebant, filium: magis mantipatum. esse a.patre, tertio, quo. рег
eum) теүетга in potestate retentum y::ita\acquirerety quam ex jus: potestate ,dimissum, :Si-.

t

milis causa exponitur L, VIII. 18, Ai SON vd $ ou

mr sema

‘PAD RSA UTOE Ве Ti TAs

ЛАЧ IAS. тало ла PAR QSlOR Reh! TIA 2230 2

Ех. ‘Satis jucunda quaestió exponitur lioc loco. ^ Sabina Plinium: et Sabinum here,
des scripserat. “Servo suo in testamento legatum adscripsit, additis verbis; quem Jiberum:
esie-jussi-:-nüsquam vero in testamento ejüsmodi jussum reperiebatur. : Јат quaerebatur ,-
mum ex voluntate manifest testatoris legatum "ratum: haberi posset, inutiliter servo pro-
prio relictum, "Responderunt JCti a Plinio interrogati „î legatum Modesto non competere ,
quis libertás'ei testamento non' expresse data erat? servo autem proprio legari non pote-:
rat nisi sub conditione, $:32. Just. de едай. ^ Fortasse tamen nonnulla contra hanc: sen-
tentiam ‘dubia moveri possint: Veluti verba „ „quem "libetatr'esse:jussi "^ eodem fere
redeunt ‘ac’ si testator in praesenti dixisset , quem "Jiberum esse jubeo; tiam: ex voluntate do-
mini-servus libertateu nanciscitur.. * Voluit autem: Sabina’ liberum ‘esse Modéstumy nam
credidit se libertatem ipsi dedisse:: Ex voluntate autem testatoris multa ambigue dicta ех.
plicanda ez:scmger. in dubiis benigniord praeferenda sunt, ut inquit Gajus 4.56. ff. de rege-
„Jur. y eui addatur eximia sententia Pauli 7. 179 f. 200.5, in obscura voluntate manumitten--
„Тоз Е 115

34^ jj. Lo van ptr DRUGGHEN

tis favendum ‘esse libertati. °? Idem probus et -honestus Plinii animus) sensit, et ubi mee:
nifestain testatricis voluntatem perspiciebat, ibi e defectu scripturae lucrum facere noluit,
Operae: pretium sit adscribere bic loca quaedam Plinii, € quibus appareat eximius ejus.
hónéstatis sefisus, inprimis in pie observandis defunctorum voluntatibus. 4, Confido g77
inquit in hdc Ep. $3, ,, accessurum te sententias meae, cum religiosissime soleas custos
» difé defunctorum voluntatem , quam bonis heredibus intellexisse pro jure est: neque.
, éüim miinus apud nos honestas, quam apud alios necessitas valet," Aurea sane sene
tefitia, et in qua nescias, utrum. magis admireris insigne virtutis studium , an dicti cone
cisam elegantiàm, Similis sententia est Ls П. 16. 2. ad quem locum jam. semel substitimus 5:
ubi dicit, ,,8ed ego propriam quamdam legem mihi dixi у ut defunctorum voluntates, etiamsi:
„ jure deficerent, quasi perfectas tuerers” Et in Le V. 7.2. 3, Нос, si jus adspicias irris:
, tum si defuncti voluntatem ratum et firmum est, Mihi autem defuncti voluntas (ves
, reor quain in pattem JCti, quod sum dicturus , accipiant) antiquior Jure est," ^ Cf.
1, 38. f. de fidi commiss, liberti, — Verae igitur sunt laudes, quas elegantissimd oratione
Plinii ingenio , moribusque tribuit Cl. уал Hall in dissert, tt conseriptá de С. С. Plinio
Secundo in praefatione p. и.

PA'RS QUART Al

CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA

E. IX. |Continetur Һас Epistola causa Julii Bassi, qui, cum jam semel sub Vespasia-
no acéusatus et absolutus fuisset, nunc a Dithynià provincid, cui Proconsul praefue-
rat, et in qué antea etiani quaesturá functus erat ($ 6.) repetundarum reus factus este,
Defensionem: ejus Plinius contra Pomponium Rufum et Theophanem suscepit , ‘satis diffi-
cilem:-nam cum in aliis criminibus magis laudem, quam poenam mereretur, illud negari.
non poterat j eum contra legem a provincialibus dona et munera accepisse, quod ipse reus
confessus erat ($ 8).: Eo tamen successu Plinius cum Lucio Albino, deinde etiam Tir
tius Honiullus et Fronto pro Basso egerunt, ut quarto die causá ad finem perductá, Сае- —
pione Hispone censente, Judices ad litis aestimationem. reo dati fuerint, salvá tamen ejus.
dignitate; Baebitis Macer contra, Consul designatus, eum plene lege repetundarum tee
neri voluerat (§ 16— 17 ).: Tertia etiam fuerat sententia Valerii Paullini, qui, cetero-
quim cum Caepione faciens , referendum censuit de Theophane , quem in ipsá accusatione
contra legis repetundarum vetitum egisse contendebat; verum. haec sententia effectum лой

sore

COMMENTATIO :an QUAESTIONEM JURIDIGAM. 25

sortita est, adem, vero. hic opportunitate | SCtum factum, videtur, . quo omnia Bassi in
provincia acta rescindebantur , et iis, de quibus aliquid statuisset, spatium biennii conces
debatur ad agendum de novo, et petendam restitutionem, . Vid, L, X. 646 х

Ер, IX. $ 5... Dicerem Ge conspiratione delatorum , . quam in quaestu habebant. Signi-
| ficantur pactiones illae improbornm quorumdam civium , qui ad movendam alicui litem ,
aut accusationem , coibant et ex spoliis damnatorum turpe lucrum faciebant, quorum
machipationes coërcitae fuerunt SCto Volusiano, De iisdem, sermo est 1, V. 4. nbi que»
ritur Nigrinus > in lites coiri et t gloriae Joco poni ex spoliis, ciyium magnos et e statos reditus ;
non vero cogitandum hic de quadruplatoribus , sive. illis delatoribus , qui bona vacantia
fisco deferebant, . et ut praemium delationis ,. quartam. bonorum partem accipiebant. , Hoc
nomen enim proprium tantum fuisse videtur huic generi delatorum , non vero aliis publi-
«corum. criminum accusatoribus, vid. Gesner, in Not. ad h.l (*).

‚$-15› Censuit Bacbius Macer Cos designatus y lege repetundarum Bassum teneri: ‘Cats
pio Hispo, salyd dignitate » judices dandos, Ad hunc locnm , juncto illo in $ 20: negant
enim congruens esse retinere in Senatu cui judices dederis , = redeundum iterum est ad
quaestionem , jam plus semel tractatam, de poenå legis Juliae repetundarum, Videtur enim
vehementer repugnare sententiae, quam nobis vero similem esse diximus, ordinis amis-
sionem non ipså legis poenå comprehensam fuisse; Nam quum Baebius Macer censuisse
dicitur, ut lege repetundarum teneretur Bassus, Caepio-vero mitioris sententiae patronus ,
ut salva dignitate judices darentur, exinde dicas Caepionem eo benigniorem sententiam
protulisse, quod Bassum non dignitate privari vellet, quam adimebat Macer, eo ipso
quod lege repetundarum eum teneri censebat: Itaque poenam legis Juliae etiam fuisse ore
dinis amissionem, Verum animadvertendus est peculiaris Bassi casus; non negabat se
munera accepisse, sed boná fide, non vero culpae conscius ita fecerat. Quare Caepioni
aequum videbatur, ut quae cepisset quidem contra legem, ea secundum legem Judicibus
datis restitueret: verum propter bonam fidem , infamiae notam ipsi inuri nolebat, qua
бераг, ut Senatu moveri posset. Macer vero legem plenam suam vim etiam in Bassi
caus obtinere volebat, et cum eo faciebant ii, qui dicebant incongruum fore, si retinere-
tur in Senatu, cui Judices dati erant; nimirum tam penitus conjuncta erat cogitatio infa-
miae cum litis aestimatione ex judicio repetundarum , ut cui semel Judices.dati erant, is
non amplius dignus haberetur qui Senatui adsideret, quia. plerumque ordine movebatur.
Itaque apparet, in nostram sententiam hunc locum commode explicationem pati. Caeterum
hoc etiam dictum. velim , non proprie referre, utrum legis poená, an censorio judicio
Senatu moti. fuerint repetundarum damnati, quoniam effectus erat idem 5 at tamen discri-
ё kA i 4 { { dig jé g i men

DT °) Neque temen legibus Caducariis demum , nomén et originem debere videntur Quadruplatores :

quippe qui plus semel memorantur v Ciceronem, Vid: 5. Divinat, c. 7. in fin, Acts Il, in
Verrem 2. 67. in fn.

Eo

$5 MACAU. VAR TSRRUS RUGGIERO

men illud revert extitisse" potter quod шы pi. x. 7 AA? " ereere” ‘aa
lumus, | — doen
Ep. XXIX. $: 2. "Este Раў Wisin" ‘acer’ e ‘fortis ying ‘milletam’ ‘etiam dixi Senai
zori. Monet Plinius Voconium “Romanum , ut Romam veniat. ad judicandas causas" gra.
viores , dé quibus proxime сопе Praétéré | ageretur. Atque ut eum efficacius etiam’ Hog-
tetur, nafrat Praétorem Liciniüti Nepotem Senatori, qui Judicis munus abiuerat, mulctam
dixisse. “Docent 1 dgirür h 1. 'Praetores роде, mulet4 coércere eos, qui sua vice, aut
quum a partibus ‘electi essent, judicare recusarent, quamvis hoc non cert lege cautum ‘et
tempore Plinii obsofetum , a Licinio ‘tum demum ‘reductum fuisse, conficias ex $ 3. huj.
Epist." Verum mulcta haec indici noli pi poterát , nisi ab Urbe. вй: 7 qui judicare debe-
bat: nam qui aderat et ‘excusationem justam Hon ‘hiabebat, etiam invitus pignoribus c captis
judicare cogebatur; 1713: $ 9. FA de Ушар, eb extus. hune” “Cernitur etiam" in hac’
Epistola i ingens, hoc quoque tempore, E auctoritas + ешш "enim. Praetor Sehatori
mulctam dixisset, is apud Senatum questus est et precatus , ч ‘hace sibi remitteretur..
Er Senatus non quidem. Practotls decretum. reseidit ™ “sed t amen posae quam SR

oor sniu] giysi fn5oq ob „(05

veniam concessit, Рея
Иго Set

4 12£

192 192! M anidestl пишр mavi. sagai musonadouqero kaso {hac "ЖИЫ?

тууу рери. 997 " г » ейел... ам + var
23/98 21101390 отон aa ae: VIII П { 2091 93 é1

SMA л рень

si / EESTOLAROM, XR. avi ters.

92. 1605 ne ) yn

inotqua d p i ge А R H toe R I M е) 04 e 3258192298. PIAH

disibul russi ] 4i
ITI П [üt $'* 4 ei Ad ME

Sze!

rete 4 31€ 11 steti

aü quip HISTORIA JURIS, YER ORUM. SIGNIFICATION

VOU 53541265.

A: «31 1115107 ) UID + Hdsiost 03 MOD 15 . i Ј ig 5
Eis: TG ог Curianus: gn iners ut sibi donarem portionem mean, - ше! Vpricjure
dicio seryárem с eandem: tacit ^conyentione salya mihi pollicebatur. ^ Assudius Curianus’,
‘homo dives et orbus, a matre Pómponià Gratillà- testamento exheredatus erat у! quae Pli-
‘nitim et alios! quosdam heredes scripserat, | Curianus autem ‘hereditate matris non'qui-
dem indigebat; sed. пе judicio defunctae turpiter ‘notatus videretur," et querelam tamen
"inofficiosi, propter conscientiam: male de! matre ‘meritorum,: niovere:vix- ausus ,' Plinium
‘eOivenit, eumque precatus est, ut sibi portionem suam hereditariam donaret, sperans
. fore ,. ut: si homines viderent. eum a. Plinio eo honore esse. habitum, confiderent ¿a ma-
tre inique esse exheredatum : -3 . simul; ; promittebat , se. portionem, . quam accepisset » pli-

nio esse restituturum, Is vero recte objecit, tum alia, tum haec, donationem illam. non
| ров»

COMMENTATIO aD QUAESTIONEM JURIDICAM. 3?

posse impedire j quo minus eum homines recte a matre exheredatum crederent; et ita des:
mum hanc labem dilui posse, si judicio inofficiosi testamenti heredes: instituti ipsi here-:
ditatem cedere cogerentur. "Quare suadebat Curiano, querelá inofficiosi experiri ; is vero:
ductus metu nê repulsam ferret, si publice agere institueret, iterum rogavit Plinium , ut.
privato rem cognoscere vellet: quod obtinuit, In judicii ergo modum , cui ipse praesi-:
debat, adhibitis in' consilium duobas Jus; de causá nue et audito Curiano , contra:
— pronunciavit. - ana
^ Caute distinguendum hoc -privatum Plinii mail ab: arbitris privatis ex compromisso.)
In his enim partes conveniebant pacto vel jurejurando, aut’ certå pecuniae: summa. йеро-:
sitä, ut ad componendam controversiam viri amici et juris periti arbitrio: se committe-
tent. ^Sententia hujus'arbitri dabat pacti-exceptionem , et inter interpretes disputatur ,
vtrum ab ill4 appellare licuerit, Vid. Cate in Paratit. ad. Cod. L. IH. Т.5541 Sed plane
diversus erat Curiani hic casus: is enim Plinium , qui ipse erat litis: particeps , fidei at«
que probitati ejus Sé committens, rogavit, ut inspicere vellet causas , quibus mater dutta
aim” éxheredaverat yj utrum justae essent. "Neque hujus disquisitionis, aut, sehtentiae ;
vlla erdt’ vis in jure? nam, quamvis contra’ Curianum pronunciasset: Plinius," tamen ‘is
à Movend4 quérelà inofficiosi contra ipsius coheredes non destitit, ( $.6 ). ltaque magis
significatur iNud amicorum judicium jî qui apud: Ciceronem: pro Quintio: с, 5.: discepzatos
rê domestici vocantur, a — si res — non reap tum demum votation in
pe sequebatur. i PESE n
"Epist, I. $ 3. Practerea tion esse satis honestum , ino et eos et "t алдм»
mus јат hunc locum ad Zio. IV. Part. I. Epig. Ubiegimus de heredipetis,-. Nimirum
Plinius ideirco Curiano portionem suam donare nolebat, ne videretur һас donatione Cus
riani divitis, et legitimos successores non boca animum. sibi velle conciliare,. ut ex
ejus testamento caperet, ; | 25 '
Epist. I. $ 0. Z ——À M I1). Malen Btcnexempleu монан
specialis extrajudicialis : ^Curianus metuebat eventum 'querelae inofficiosi; ipsi heredes
non ёо judicio implicari cupiebant. Igitur in aede Concordiae partes con enémint, et Plie
nius eas conciliare studens; ita Сигіапот a quereld movenda desister perpulit, ut quar.
тат” bonorum partem acciperet , aeque ac si non exheredatus,: veruni hereditas. legatis
exhausta fuisset, quo ut eum magis etiam. perduceret, "promisit se quartam illam: ex: sud
portione esse suppleturum, | Honestas igitur ег verum animi: decus Plinii in hac causa гш
905 conspicuum fuit square etiam Assudins : Curianus ipsi ¿legati -honores in: testamento
gratum animum: testificatus-est; · Caeterum plura: loda :notabilia continet. haec Egiérolai,
bon tractabimus., ubi de judicris eausisque agemus; ^^. c o LV eig?
"Epist. IV. init. “Vir praetorius solers a Senatu: pétiit pout "my instituere dn. agris suis
"hindinas: dérmitteredur.-: Non licebat civitatibus: аш! municipiis, іто пе privatis. quidem
hominibus j-ià propriis fundis'novas nundinas pro lubitu-introducere, ne. vel auct nego*
А E 3 tios

38 ‘jh. J. UL. van) DER BRUGGHEN -

tiorum in ejusmodi loco et bominum frequenti, vicina oppida damnum inde paterentur ,
neve plures homines in unum locum saepe convenirent, quam justum et tutum videretur,
Jus igitur nundinarum instituendarum impetrandum erat liberá repub. a Senatu , ut videtur,
quandoquidem , etiam sub Caesaribus , penes ipsum hujus rei arbitrium fuisse , ex hoc Plinii
loco discimus : tum in Suetonio legimus in Vitd Claudii с. 12. ,, Imperatorem jus nundina-
rum in suis praediis instituendarum a Consulibus petiisse. Consules vero sine dubio hac de `
re ad Senatum retulerunt; non credibile enim est, penes eos fuisse arbitrium decernendi in
causá , quae tam gravis existimabatur, ut ne ipse Princeps quidem proprid auctoritate
sibi agendum esse hác in re duceret, — Caeterum hancce etiam Senatus cognitionem ,. ut
plerasque alias, Imperatores deinceps cum eo partiti sunt, atque ita a Principe petendum
esse jus nundinarum introducendarum , docetur 4, 1. ff. de nundinis, Qui vero hos mers
catus publice concessos per decennium mon exercebat, eorum usum atque privilegium
amittebat. 7. 1. ff. cit. |

Epist. XI. Non. inficete Plinius hac: Epistolà Suetonium flagitat , ut Historiarum
libros edat, quos omnes cupide exspectabant. Utitur per totum hunc locum locutioe
nibus et formulis e jure desumtis; Sponsores, inquit , hendecasyllabi mei exstiterunt
amicis communibus, fore ut mox libros tuos ederes: nunc autem jamdiu es in шога sole
vendi: libera ergo: illos hoc sponsionis onere, tandem in vulgus emittendis libris. | Cer-
nitur hic discrimen, quod saepius deprehenditur- inter sponsores et fidejussores: Spondere у
magis dicitur is, qui sud fide promittit aliquem aliquid esse praestiturum: Sic hendecae
syllabi Plinii sponsores quasi erant Tranquilli; fore ut mox scripta sua editurus esset.
Fidejussores magis sunt, qui in securitatem creditoris principali obligationi accedunt,
Vid. Heinece. antiq. ad Tit, Inst. de fidejuss. § 4. — Sed ulterius jocum persequitur Plinius:
queritur hendecasyllabos suos, tamquam sponsores Suetonii, quotidie quasi ab ejus cre»
ditoribus conveniri, ut datam fidem praestent: imo impatientiorem esse coepisse creditos
rum moram et nil mirum fore, si mox ad Praetoris Tribunal vocarentur, ibique solenni
formula adigerentur exhibere rem promissam, Gratum lepos et urbani joci sales, huic
loco adspersi sunt.

Epist. XIV. $7. In fine dixit: petendum ab optimo Principe , ut quia leges , quia SCta
contemnerentur , ipse tantis vitiis mederetur. De opportunitate , qua Nigrinus hanc sentene
tiam protulit, postea commodius videbimus. · At etiam in hac Parte ad bunc locum sube
sistendum esse putavi, quia argumento esse possit, quam penitus jam tunc Romanorum
mentibus inhaeserit Caesaris cogitatio , tamquam, summi Imperantis, qui non tantum
jus facere libere posset, sed etiam efficacius, quam leges aut SCta, illud constituere, ;

Epist. XV. Secesseram in municipium , qunm: mihi nunciatum est, Cornutum Tertullum
accepisse. Aemiliae viae curam. ^ Operae. pretium est ad hune locum quaedam adnotare
de ratione curandarum viarum, tam Urbanarum quam publicarum... Liber’ republicá Ае"
ilibus Curulibus, ut aedificiorum publicorum j sic etiam viarum cura erat commissa.

Vi-

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 39

Videre debebant, ut omnia baec essent sarta tecta, ut tutus per Urbem incessus pateret,
utque impedimenta e viis amoverentur. vid. /. 42. ff. de Aedilit. edict.: cujus officii
partes describuntur in Tit. ff, de via pub. et si quid in ea factum esse dicatur. — Censo»
rum autem , quibus nonnulli hoc munus adscribunt, magis fuisse videtur novas vias stere
nendas publice locare. Habebant etiam Aediles ministros quosdam, sive Magistratus mie
nores, Quatuorviros dictos viarum curandarum intra Urbem. Pompon, de orig. Jure.
§ 30. Distinguendum porro inter vias publicas, et magnas illas militares, quae gloriae
suae monumenta posteritati reliquerunt Romani, Hisce peculiares Curatores etiam libera
republicá erant praepositi, quorum postea auctoritatem auxit Augustus, constitutis viris
Praetoriis ad muniendas vias, Non levis horum erat dignitas, si quidem binis lectoribus
utebantur, et ut ex hoc Plinii loco apparet, etiam post consulatum et summos honores
illud munus concedebatur, et honorificentissimum existimabatur. Singulae viae militares
suum videntur habuisse curatorem : sic Cornuto Tertullo. viae Aemiliae cura mandata
fuit, Vid. Lipsius ad Tacit, Annali ШІ. 34. et Everardus Otto in diss. de tut. Уйат,»

pub, Ili 5,

PARS 8585800 мрА;

jus RERUM™

Е. VII. Satis gravis іп hic Epistold exponitur quaestio de civitate herede insti-
tuendá, Scil his verbis, „ Nec heredem institui, ncc praecipere rempublicam posse con-
Stats”? docemur errare eos, qui civitatem , rempublicam , aut municipium ex testamento
heredis titulo capere potuisse affirmant, antiquo Jure Romano, Vid. v. c. Westenberg
in comp. ff. ad Tit. de hered, instit, § 12. Qui ad probandam suam sententiam affert
Ve C. 7. 26. ff. ad SCtum Trebellian. Sed ex hdc lege illud tantummodo scimus, quod
etiam aliunde satis constat, hereditates per fideicommissum civitatibus restitui potuisse ex
SCto Trebelliano, Concessum illud est SCto Aproniano, de quo disputant Viri docti
ad quodnam tempus referendum sit, Sed vero similior eorum videtur sententia, qui sub
Trajano factum esse existimant. Eo certe regnante hereditates per fideicommissum civi-
tatibus transmissae fuerunt, Exemplum habemus ex ipso Plinio depromtum Ze X. 79. Ubi
a Julio Largo fiduciarium heredem se institutum esse narrat, ut ргаесерій certa summa,
hereditatem Heracleotarum et Tianorum civitatibus restitueret. Vid. Bach. Diss. de legib
Trajani p. 137. Contrariam sententiam tuetur Heinecc, Antiq. Rom. ad Insthiy П. 14

$2.

`

fo OUR JL. vaw per’ UDRUGGHEN ^^

§ о. = Est vero haec Li c6 cit, inprimis argumentó, mon licuisse directe civitates in-
Stituere; idcirco enim fideicommissa introducta suit; ut iis etiam relinqui posset, quibus
- directe capere legibus vetitum erat.’ Afferuntur etiam a Westenbergs-]. 117 ей 129. ff, de
Leg. 1. Verum his legibus docetür , legari posse civitatibus, non vero hereditatem ‘теп
qui; atqui antiquitüs , ne legatum quidem civitati relictum "valebat. + Sed. prium Nerva
rescripsit, tum Hadrianus SCto sanxit, “ut omnibus civitatibus у quae: sub imperio Ros
mano erant, legari posset. U/piaám. fragm. XXIV. 28. Nunquam igitur antiquitüs . civi
Romano licuit universitatem aliquam heredem instituere, quia'incerta: ejus ^ censebatur
esse persona; sed excipitur ünus cásus, Poterat'enim libertus. а civitate manumissus сіз
vitatem Шат heredem instituere , quod sancitum: est SCto memorato in й unig tf. de.
liberte uniyersitat. © Animadvertenda praeterea sunt' sequéntia Plinii! verba; ubi ‘dicit ne-
que praccipere possé rempublicam. ^ Pertinent- haec! ай: modum ‘legatum relinquendi ‘per
praeceptionem , de quo multa habet Gajus Comment, 4]. 216. Региргаесеріопёт legas
batur his verbis , Да Titius “hominem Stichum: praecipito. . Unde variae-erant. intérpretiim
sententiae: quibusdam, ut ipso Gajo ejusque praeceptoribus , et Sabino censentibus,. nulli
per praeceptionem legari posse, nisi qui ex hereditate etiam caperet, quia magis ad suce
cessionis, quam ad legati naturam accedere videbatur haec praeceptio: quare iidem con-
tendebant, quod per praeceptionem legatum erat, nullo modo peti posse, quam judicio
familiae erciscundae , et proprie ita tantummodo relinqui posse quod esset testatoris. vid.
Сај. 1. cit. Sed diversae scholae auctores existimabant, légatum pêr praeceptionem exe
traneo relictum valere, et quum praepositio prae addita voci, capito, pene inutilis esset,
aeque habendum esse, ac si simpliciter per vindicationem legatum esset. Jam Plinius
his verbis docet, tale legatum civitati relictum non valere: atque ratio in promtu est : nam
legatum. praeceptionis , secundum plurimorum JCtorum sententiam , relinqui non poterat,
nisi heredibus: réspublicae autem heredes scribi non poterant; atqui ergo. Plinium igi-
tur cum hisce auctoribus fecisse dicas, si nempe jam tum, ut eatis probabile est, Im-
perator Nerva introduxerat noyum jus, ut civitatibus posset legari, "Etiamsi enim Tega
tum iis relinqui posset , non tamen per pracceptionem ita fieri posse existimabat. Quodsi
oppositae sententiae eum addictum fuisse statuamus , Plinium hanc epistolam. "oce

credere debemus , antequam Nerva novum jns introduceret. | ү
;, Hisce omnibus praemissis , videamus de ipsá. causa, quam hic exponit Piinius, — situr-
ninus ipsum et Calvisium heredes scripserat: atque ex eodem municipio Como cum iis
ortus, pro quadrante illud instituerat ¢ deinde vero, nescius rempublicam, neque ех тез»
tamento heredis titulo, neque etiam legati nomine, si рёг praeceptionem relinqueretur ,
capere posse , pro quadrante illo, sive ut minus, sive ut plus etiam relinqueret, jussit,
ut quadringenta millia civitas Comensium. ex hereditate praeciperet. Utrumqne, ut dicit
Plinius, si jus. adspicias, irritum erat: sed apparuit rursus insignis ` ejus , quam jam se:

mel notavimus in simili causa, pietas et defunctorum voluntatis observatio,
Sa-

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 41

Saturnini enim extremum judicium stricto jure antiquius sibi esse dicit: ‘et Calvisium
monet, ut in Senatu Comensium legatum iis inutiliter relictum offerat 5. ut cum simal ex-
posuisset s: quid proprie juris fuisset, non tamen- Plinii liberalitatem, verum. Saturnini
munus , suam. tantummodo. ejus voluntatis observantiam laudarent.

Р A ROSO od: Ec ROT Д.А:
Vi ) i 4 : і
'CAUSAE NOBILES, ACTIONES$, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA,

Е І. 56. in ба. Post hoc ille cum caeteris subscripsit. Centumyirale judicium :
Mecum non subscripsit. . Curianus, postquam privato Plinius cum duobus Juris peritis,
Corellio et Frontino, de jure ejus querendi inquisivisset, et justas causas eum irascendi
non habere pronuncidsset, ad hanc tamen sententiam non substitit: verum Praetorem
adiit, et questus est se injuste esse exheredatum, Et quum ad causas Centumvirales in-
primis omnes pertinerent, quae in hereditatibus earumque petitionibus versabantur, et sic
etiam inofficiosi querelae Ç vid. 1. 13 et l. 17. princ. ff. de іт]. testam. Exemplum est
apud nostrum in causà Acciae Variolae, quae describitur Z. VI. Ep. 33. ), ipse Curia-
nus, et heredes instituti , judicium Centumvirale subscripserunt, excepto Plinio, quocum
pudore fortasse motus non subscripsit, quia jam antea moderate et aeque ipsi querelam
abjudicásse videbatur. — Merito autem hic quaeratur, quaenam fuerit illa subscriptio
Centumviralis ? Res sane est difficilis, quia in nulla alia causa privata, qualis erat que-
rela inofficiosi, partes, quantum sciam, swbscripsisse memorantur, et ubi subscriptionis
mentio fit, ea plerumque intelligitur, a quá accusator in criminibus publicis incipere de-
bebat. Vid. ex. gr. 1, 7. ff. de accus. et inscript. Моп talis subscriptio hic intelligi
potest: non enim querela inofficiosi erat accusatio aliqua publica; at possit fortasse res
explicari ex ipsa ratione et naturà querelae inofficiosi: haec enim non proprie erat actio,
quae intendebatur heredibus institutis ad repetendam hereditatem , sed impugnatio judicii
defuncti , qua petebatur , ut rescinderetur testamentum tamquam non sand mente factum;
neque igitur poterat contra heredes agi solito more, ut in jus vocarentur, ut solennes
ritus observarentur. citationis , vadimonii, etc.; sed quandoquidem tamen in eo versabatur
heredum scriptorum commodum , ut filio, aliive querelam moventi, contradicerent, cum
eo conveniebant, instrumento quodam ab utraque parte subscripto, ut Centumvirorum.
judicio causa cognoscenda committeretur : ut si probaretur testator iniquis causis motus,
et quasi non sana mente exheredásse , testamentum tamquam non jure , factum Tescindere-
A F tur,

42 J J. L. van perk BRUGGHEN

tur, et hereditatem inique exheredato. heredes restituerent, ^ Haec igi tur mihi -— "as
scriptio fuisse videtur. T
Dicit praeterea Plinius , Curianum secum non subseripsisse, Vinc oritur nta Im Mk de
quà videre non abs re sit: nam quomodo fieri potuit, ut Curianus contra reliquos here-
des querelam inofficiosi moveret, non vero contra Plinium. Hius enim effectu: totum
testamentum corruebat jure antiquo, atque etiam Plinii tempore, neque tantum heredis.
institutio, sed etiam tutoris datio, legata, fideicommissa exstingnebantur, quod’ postea de-
mum mutatum а Justiniano im Noy. 115. Atqui, si Curianus victor ex judicio- discede-
bat, totum matris testamentum pro non scripto habebatur, neque igitur ratione Plinii
solius effectum sortiri poterat. — Verum explicanda rursus. haec difficultas ex interiori
querelae ratione, quae, ut jam diximus , non proprie erat actio quaedam j contra heredes
mota, neque igitur, ut ceterae actiones , quibusdam causis praescribi poterat, Interpreta-
tione enim JCtorum demum introductum est, ut quinquennio praescripta censeretur, quia
etiam de statu defunctorum, post quinquennium a. tempore mortis „ quaerere vetitum erate.
Quod primum introduxit Imperator Nerva, 1, 4. ff. nc de statu defunct. post quinguen.
quaeratur. Non tamen tempore Plinii haec quinquennalis. praescriptio in foro. recepta
fuit, sed ut tamen certis quibusdam finibus circumscriberetur querelae movendae licentia ,.
antiquitüs hoc jus invaluisse videtur, ut heres, tamquam bonae fidei possessor, anno usu»
caperet res hereditarias , adeoque, si post illud tempus querelam moveret, "repelleretur.
exceptione longi temporis, nisi lis jam contestara. fuisset, sive alio modo , Sive subscri--
ptione Centumvirali, Anno enim usucapiebantur omnes res hereditarie, etiam quae 5010:
continebantur, quamvis proprie ipsa hereditas usucapi non posset:. sed quia lex XII tabb..
rebus soli, sive immobilibus., biennium ad usucapiendüm praefiniverat .۾‎ caeteris vero апе
num: hisce etiam hereditas contineri credebatur, quae cette non erat res soli, Docet haec
Gaius Commentar. Е. II. $ 54. Jam nihil vetabat exheredatum querelam movere cum
quibuscunque: vellet heredibus, neque debebat cum omnibus subscribere 5 res enim. eodem
redibat , quiasi victor discedebat, ab omnibus heredibus , testamento rescisso, , hereditatem
recuperabat, nisi tamen interim is heres, quocum non subscripserat , ` Tes hereditarias
anno. praeterlapso usucepisset. Hic enim, si testamentum rescindebatur, ' tutus- erat з
non qnia contra eum querela non mota füerat ,. sed vi usucapionis ;. sic etiam in hae cáu-.
sû Curianus cnm reliquis matris heredibus, praeter Plinium, Centumvirale judicium | sub-
scripserat: jam. si intra annum post aditam. hereditatem testamentum rescissünr fuisset ,
etiam: Plinius portionem suam hereditariam: restituere debuisset, ‘Sed i cum Pes nondum ad
finem perducta esset, biennium jam erat praeterlapsum , tumque omnia ,usuceperat ; dta-
que ipse hanc causam affert in $ 10. Ж Epist, » е te non subscripsisse mecum et jam
» biennium transisse, omniaque me usucepisse,
Epist. I. § Ze; dppetebat judicii dies, — capitis rei exirent. "Dizer ex hoc loco, in
Centumvirali judicio etiam de püblicorum. criminum accusationibus actum fuisse, quem.
990»

COMMENTATIO Ар QUAESTIONEM JURIDICAM. gg

quorumdam interpretum. errorem confutat Siccama in Dissert. de Jud. Centumyir. Lil. 7.
Neque etiam locus hic ejusmodi interpretationi ansam praebere potest: non enim dicuntur
coheredes Plinii timuisse, пе in Centumvirali judicio publici criminis alicujus accusaten-
tur, verum ne ea protraherentur , e quibus capitis rei fieri possent, Nimirum quidam ex
illis amicitiae necessitudine conjuncti fuerant cum Junio Aruleno Rustico, qui sub Do-
qitiano ultimo supplicio affectus est, quia in laudem Paeti Thraseae, et Helvidii Prisci,
librum composuerat (vid. Suet. in Domit, 10. Tacit. in Vit. Agricol о. mentio etiam
ejus fit apud nostrum L. J. 5. 9. L. I 14. 2. L. Ш. 11.3.) ; et cum uxore ejus Pomponia
Gratillà, quae ltidem sub Domitiano relegata fuerat. Jam metu temporum , ne scil, haec
amicitia. sibi in fraudem verteretur, heredes Gratillae centumvirale judicium timebant ,
ne cogerentur fateri , familiaritatem quamdam sibi cum majestatis condemnatis intercessisse.
Caeterum alius etiam locus: e Plinio protrahi possit, ad probandum apud Centumviros
publicas causas actas fuisse: scil. ex L. VI. 33. 9. Ubi centumvirale judicium diserte a pri.
wato distinguitur. Sed commode etiam aliam explicationem hic locus patitur. Dicitur
enim in causà Acciae Variolae tantas computationes et calculos usu venisse, uz in pris
vali judicii formam centumyirale versum videretur. Alio autem sensu judicia privata hic
dicuntur, quam quo opponuntur publicis: sic enim intelliguntur ea, in quibus causae e
jure civili tractantur, quando publica contra sunt, in quibus de publicorum criminum
accusationibus agitnr. › Hoc vero loco magis videntur intelligenda arditria, quae oppo-
nuntur judiciis legitimis sive stricti juris, et in quibus causae agebantur bonae fidei.
Nam, qui in ejusmodi arbitrio dabantur a Praetore, haud semel dicuntur etiam judices, et
arbitria ipsa praetoria, judicia: certe eo sensu judicium privatum hic accipiendum esse,
apparet ex toto contextu: quamvis enim causae publicae quoque coram centumviris agi
potuissent, híc certe privata lis agebatur: absurdum autem fuisset dicere, judicium cen-
tumvirale in privatum mutatum fuisse, quum in eo ipso causa tractaretur privata: jam
nihil mirum est in arbitriis, quae hic dicuntur judicia privata, et in quibus non quaereba.
tur uerum sed quantum debebatur, multas tabulas et computationes usu venisse,- Neque
igitur ex hoc loco probari possit , Centumviros de publicis causis cognovisse,

Epist. IV. Quae ad hanc Tuscilii Nominati, et Vicentinorum causam pertinent, in
quibus multa de judiciis et advocationibus notatu digna occurrunt, una adnotatione aptius
.comprehendemus, pi j

Tuscilius Nominatus in Senatu, Vicentinorum legatis advocatus adfuit, quo impedire-
tur, quo minus Solerti, nundinarum jus roganti, illud concederetur; cum eo die: res ad
exitum perduci non potuisset, et sequenti Senatu iterum de ед agi deberet, legati sine
Tuscilio Nominato intraverunt, et causam rogantibus ab ipso se deceptos questi sunt.
Compertum tunc est, Nominatum pro prima advocatione non tantum contra legem pecu-
niam a legatis accepisse, sed etiam pro alteri; in quà, quod gravius erat; promisso non
steterate 1 insu f

Го Ніс

Hac inprimis perfidi& motus, Nepos Praetor postulavit, ut in Senatum Tuscilius ire
troduceretur; et de eo extraordinaria cognitio haberetur, ($ 9.) Crimen enim advocati ,
"qui causam deseruerat, quamvis proprie praevaricatio dict non posset, extraordinarid ta»
‘men cognitione puniebàtur. 1. 1. $ 1. fF. de pracyaricat. Quum igitur inductus esset No:
minatus, (Epist. XIV. h. 1.) Vicentinorum testimonio adjutus, accusationem perfidiae
diluere conatus est ($ 1 —3 ), quod tam probabiliter fecit, ut censente Consule desig-
nato absolyeretur, quia non tam fraude egisse videbatur, quam constantid caruisse 5
quare hoc praevaricationis crimine liberatus fuit, Erat tamen unus, qui Nominatum еї
poená afficiendum censeret, ut in quinquennium ipsi advocatione interdieeretur; unde ap.
paret, quaenam vulgaris poena fuerit extraordinariae illius de advocatorum praevaricatio-
ne cognitionis: et quam deminuta jam tum fuerit causarum patronorum antiqua libertas
et existimatio, ut peculiarem quandam advocationis artem publice profiteri censerentur 5
cujus licentia ut dabatur, sic poenae nomine adimi poterat, — Probe autem animadver-
endum est, де ей tantum Nominati accusatione actum fuisse, quod scil, causam dese-
ruisset: de accept’ vero pecunid sententia Consulis Afranii id tantum statutum est, ut
eam Vicentinis restituere deberet ($ 5.) Nimirum SCto Neroniano , facto А, U. 808,
postquam lege Cincit primum, dein SCto sub Augusto facto, causarum patronis ob
causas orandas pecuniam accipere prorsus vetitum fuerat, ‘sub Claudio vero Imperatore
SCtum, modum huic rei adhibuerat, ut ad dena usque sestertia quis ob causas orandas
capere posset, SCto igitur illo Neroniano ; auctore Tacito Annal, ЖИЙ. 5. cautum, na
quis ob.causam orandam mercede aut donis emeretur, Teste vero Suetonio in Nerone 175
novus eo modus definitus est , ad quem capere liceret, ita ut Jiigatores pro patrociniis
certam justamque mercedem solverent, — Disputant de conciliatione horum locorum Ba-
chius Hist. Fur. HI. 1. 3. $6. et Diss, de legib. Trajani p. 92. et interpretes Suetonii ad
hunc:locum. Possit fortasse haec lis ita componi. Scil. verbis SCti, quae Tacitus ше»
morat, non vetantur causaram patroni post oratam causam honorarium sive mercedem
accipere, sed tantum mercede aut donis emi: discrimen autem maximum hic esse, apparet
ех SCto, cujus quaedam verba memorantur a Plinio in Ep. ХХІ. h. 1, Hoc etiam ves
vire-et emi advocationes vetabantur; quin imo jurare debebant litigantes ante editam actio-
nem, se nihil advocato dedisse, promisisse, cavisse, Eodem vero SCto permittebatur
advocato causá peractá, pecuniae summam , decem millia nummüm non excedentem , accie
pere. Tacitus igitur illud tantum SCti Neroniani vetitum memorat, de quo Claudiano
SCto non adhuc cautum fuerat, ne emerentur advocationes. ii Suetonius vero’ fortasse
ejusdem SCti aliud caput significavit, quo modus accipiendae mercedis, quem ‘Claudius
constituerat , denuo circumscribebatur, et quo negotiis peractis certum honorarium ac-
cipere permittebatur. ^ Difficultas quaedam oriri :adhuc posset ex iis, quae dieit Plin. ia
§ 8 in fin. h. Ep., ubi felicem se praedicat, quod ab omni prorsus, non. modo pactione }
dono, munere, sed etiam xeniis, in causis egendis abstinuerit, et in sequentibus verbis

de-

COMMENTATIO А5 QUAESTIONEM JURIDICAM. as

déclafat, omnia haec illicita:et turpia esse y exinde dixeris SCto Neroniaho, omnia prorsus
doria: advocatis proliibita: fuisse; Sed: verosimile est, Plinium: hic quoque -significásse йо”
па data ad emendam patronorum advocationem ; quia haud; credibile est, eum tam, inho-
nestam et turpem declarisse rem , quae јаш antea. publicá auctoritate. ex SCto Claudiano
recepta et comprobata erat, acceptionem: Tionorarii post:advocationem,

Hoc igitur modo Tacitus: recte dicere pótuit , Neronem. SCto prohibuisse, quo minus
advocati aliquid: acciperent, 'scil. ante causam Ёпїїалї: Sueton, vero, eum>certum termi-
num posuisse, ad quem capere liceret, : шр, j

Sed ne longius , quam par esti ia Мой causa: evagemur ; is restituere coactus fuit,
quod acceperat, quia, antequam negotia peracta .essent , hanc- pecuniam 'a. Vicentinis exes
gerat: alioqui condemnari tantum potuisset ad restitutionem ejus, quod summam SCto
Neroniano definitam excedebàt „2 quae quanta fuerit ignoramus... Ex .hác vero Nominati
avariti4 causam cepit Nigrinus Trib, pleb. im advocatos invehendi, ; eorumque legum
et SCtorum oblivionem reprehendendi. ::15 enim , antequam de Nominato perrogareturs
sententiam de scripto protulit, qua y data Һас opportunitate, questus est. venire adyocas
tiones , venire quoque praevaricationes,. Ep. XIV. $ 6. Primum illud SCto sub. Nerone
facto co&rcitum fuerat, sed sensim. ejus vis aboleverat; ;venire. autem praevaricationes ›
dicitur de eå advocatorum mala fide, quá; cum: causam: alicujns primum orandam. suscee
pissent, dein adversarii pecunia corrupti, clientis partes: improbe deserebant. i; Tum
dixit Nigrinus (ibid. ), én Jes coiri , et gloriae loco poni > ex spoliis civium magnos ez sta»
tos reditus. — In lites coire dicebantur homines, qui societate quádam conjuncti, lites
movere opulentis civibus studebant , ut ex spoliis inde redactis ipsi ditescerent. » Lucrum
itaque, ex illis accusationibus perceptum , secii inter se dividebant. .Foedae hae pactiones.
repressae primum fuerunt SCto, facto sub Tiberio, Coss. M. Licinio; Crasso , et. lo
Calpurnio, ad legem Corneliam de falsis: Hujus legis poená affici poterat, quicunque ob
struendam advocationem , testimoniave , pecuniam accepisset, pactusve fuisset, societatem
€oiisset, aut aliquam: delationem ' interposuisset, . vid, Bach. Hist. Jur. ГИ, 1, 3« 9a
Tum ulterius de improbis his machinationibns. factum i est SCtum. Volusianum: go enim
Modestinus in 1. б. ff, ad leg. Sul. de vi priv. cautum. fuisse.docet п: qui in alienam
litem coiisseot , tenerentur poená legis Juliae de vi privata. Ultima igitur haec Nigrini verba
minus ad advocatorum fraudes, quam ad accusatorum flagitia. pertinuisse videntur; evene.
tum babuit ejus dicta sententia, quàm speraverat. Paucos post dies oratio Imp, Fra»
jani in Senatu lecta est, ad quam SCtum factum videtur ,: ad coércendam иб:
centiam: cujus verba quaedam memorari puto a Plinio in Ep, XXI: д. h. 1-5.

Ep. XX. $ 2. Jnducti in Senatum inquisitionem. postulayerunt,. Bithyni cum Rufum
Varenum Bithyniae Procos. in Senatu repetundarum reum fecissent ,. ex verbis legis tems
pus postulaverunt, quo ab inquisitoribus probationes conquiri possent, et potestatenr

testibus denunciandi , ut statuto die in judicio adessent, Idem wero tempus, atque poe
шә F3 testa»

46 Joy ROLOwawN DER DRUGGHEN:

testatem eandem Varenus sibi quoqué petiit; quae lege non accusatori, reo vero soli con-
cessa erat, ($:7 in fin. h. Ep. ) Quare ejus petitioni contradixerunt Bithyni, et quum de
ed re prius esset cognoscendum y Plinius Vareni causá susceptá. pro eo. dixit : . postero. die
autem Homullus: Bithynorum partes egerunt Fontejus Magnus et. Nigrinus, Res eum
eventum habuit, ut quod petiverat. Varenus impetraret, itaque: potestas ei decerneretur
testes evocandi, Quod quamvis won satis usitatum dicit; Plinius in § 7. exempla tamen
similis concessionis afferri possint. Sic apud Tacit. Annali XIII, 43. narratur , Suillium,
cum repetundarum accusatus esset, inquisitionem. impetrásse , quae annum duraret, —
Multis etiam postea disputationibus ansam praebuit haec Vareni ови de quibus viden-
dum erit ad L. Vi. 5. 1. et L. VI. 19. logor ret
Ep. XXI. Descenderam in Basilicam Juliam , auditunons quibus dl comperendie
natione | respondere debebam, Satis difficilis est hic locus. Comperendinatio vulgo dicitur
locum habuisse in.juüdiciis publicis; quaedam leges publicorum judiciorum duas admitte-
bant actiones: in prima actione incipiebat accusator dicere: tum reus se defendebat, Si
jam judicibus videretur, actio poterat comperendinari , i. e. in diem perendinum s. ter-
tium proprie, constitüebatur actio secunda, in qua inversus ordo servabatur, ita ut prie
mum reus verba faceret , tum*accusator, vid. Sigon. de Judiciis L, ILe 2o. Haec erat ra-
tio comperendinationum:: sed eae tantum in judiciis. publicis usu veniunt, Hoc vero 10-
co, quod omnino animadvertendum , comperenudinatio dicitur de dilatione causae privatae,
Eodem sensu Gajus Comment. IV. § 15. dicit, postquam Judex datus erat a Praetore, par-
tes statuere consuevisse comperendinum diem, quo ad judicem venirent. Arctior itaque
vocis significatio , quae proprie notabat dilationem in tertium diem, + temporis tractu .ita
amplificata videtur, ut de omni constitutione diei, etiam remotioris, diceretur , quo causa,
quaé ad finem perduci non potuerat, retractaretur. Sic etiam Centumvirale judicium. hoc
€asu, cum Plinius causam orandam in eo suscepisset, in alium diem dilatum fuisse vie
detur: neque objiciat quis , ceutumvirale judicium. nullo. modo. differri potuisse (vid,
adnotatio ad Ep. 1, 18. 6. in parte Н.) | Scil, in ео partes non convenire poterant, ut
causa differretur, neque ipsis dilatio ad probationes ulterius conquirendas concedebatur ,
sed si causa ita gravis esset, ut uno die absolvi non posse videretur, quidni in alium
diem etiam judicium centumvirale Praetor distulisset? quod etiam in hac Epistolà proe
pter aliam causam factum essé:vidimus, (vid. $ 5. h. Ep.) — Plinius igitur in causa
Centumvirali egisse videtur; et cum res comperendinata esset, interim nescius , quisnam
advocatus pro adversario ео die. dicturus «нн im Basilicam — pure ibi , —
scire cupiebat, auditurus. із sd
$ 2. Sedebant judices — ut non mora йин, "Wn dist est ме locus: veris-
sime enim omnes partes Tribunalis Centumvirorum describuntur; judices in quatuor Tri-
bunalia divisi, .in loco altiori subselliis assidentes, Decemviri medium quemdam locum
post Praetoris sellàm vacuam occupantes; advocati hic atque illic in auditorio spatiantes,
dum

COMMENTATIO ‘4p; QUAESTIONEM JURIDICAM. m

dum.ommes Praetorem exspectant; omnia -haec tam; vivido. colore-depinguntür j ut ipse
lector cum Judicibus Praetoris se adventum anxie. exspectare sibi videatur, , Caeterum
docemur h. 12 Decemviros, cum Centumviralem hastam cogerent, (.Pompoz, e Orig. Jute
$ 29.) non tamen sine. Praetore rem absolvere-potuisse, 515 .-
.$ 9. Causa dilationis Nepos Praetor 5 qui-degibus. quaerit. Quum Sidera expecta:
sent Centumviri Praetorem, nuncius ab: eo venit, quo: judicium. in alium. diem remite
tebatur. Hujus dilationis causa erat, quae traditur a Plinio his verbis.) Veruui si- lectio
haec sana est, quam libros optimos" referre adnotant interpretes ad.h. 1., difficultate
hie locus minime caret... Quid. enim est illud Jepibus-quaerere ?. — Equidem. eredo: locum
ita posse. explicari; notum est „у antiquitüs. lege: Calpurnià de repetundis , quà quaestiones
perpetuae sunt introductae, etiam sancitum fuisse, ut omnes. Praetores, qui provincias
regere debebant, annum. ante Provinciam Romae manerent , ibique.;tum.de aliis, tum ins
primis de repetundarum. crimine. quaestiones; exercerent, ( Pompon. de Orig. Jur: § 32+)
Horum.Praetorum singulis. inquisitio: peculiaris, alicujus | criminis .commissa erat Erat
Praetor, qui;de falso, alius qui de veneficiis ,, de parricidiis et sic porro quaereret, Post
oppressam a Caesaribus libertatem , quamvis mutata fuerit judiciorum. publicorum: ratio j
quae, Senatus. plerumque, et subinde ipse Princeps exercebat, mansisse tamen videntur illi
Praetores: e quorum numero, etiam fortasse hic, Licinius Nepos fuit , eoque sensu dicitur
Praetor qui. legibus quaerite, Fuit autem Nepos eo: tempore Praetor designatus уш ap}
paret.ex iis. quae: dicuntur in -§ 6. huj. Ep. rectissime. facis initurus magistratum... МАЄ:
Praeturá functus- fuisse videtur,! quum. Senatori,. qui judicare noluerat, mulctam dixit;
CL. IJ, 29.) Dicitur ibi, fuisse yir acer ex fortis et ex Ep. IV. hs Lid. apparet , eum
juri publico , legibusque. servandis valde studuisse.. — Mox: Ls, VEs 5. iterum liujus: Bi
cinii Nepotis mentio fit: narratur ibi ;.de: SCto- proxime facto, et de repetundarumdege re
tractandi, cum Jubentio Celso acriter disputásse. Ad eundem scriptae videntur Ep. 3.
І. Ш; Ep. 16. L. IIE; et E 26. ee CN uam ei scripsisse dicas Plinium „ quum
` post Praeturam designatam provinciam sortitus- esset: quod conficere licet ex $2. 4 Epe —
$ 3. Proposuerat breye Edictum: admonebat: accusatores = admonebat. reos, exsecutue
rum se, quae SCrovontinerentur. Hoc loco firmatr conjectura jj Nepotem: fuisse Praeto-
rem designatum, qui legibus publicorum judiciorum quaereret: et docemur etiam, hos:
Praetores Edicta proponere potuisse: Quod non ita intelligendum , quasi SCtum recens.
factum Edicto Nepotis. indigeret,! ut vim lin jure Obtinére Gens&retur: sed poterant etiam:
Praetores eas partes juris , quae jamdiu legibus erant сеи, > edicto commendare p
ut minus facile ex hominum memoria excidéreste ( § 4. ^ edis З,
$ 4. Suberat Edicto SCtum бос: omnes у. „quidquid negotii PANES jurare prius. guage:
agerent jubebantur у nihil se ob adyocationem. cuiquam. dedisse y promisisse, ;cavisses; Bide:
SCtum factum videtur ad librum Principis, quem post, Nigrini dictam de ей ге sen-
el tene

% J JL WANODER PRU COHEN

tentiam in Senatu recitatum fuisse, narrat Plinius Zp. XIV, $ 7. В. L. Eodem enim anno:
factum est, de iisdem quoque rebus cavit , quae libro Principis vetitae fuerant: tum
etiam ita moris fuisse notum est, ut ad Orationem Principis . plerumque SCta "fierent.
Denique in reliquis SCtis, quae sub prioribus Caesaribus ad reprimendam advocatorum
in capiendis pecuniis licentidm--faeta memorantur, nihil ejusmodi 'sancituu ‘fuit.’ Caete-
rum apparet ex ‘His locis , - quam: " oper fuerit эмен; cui tam iteratis re me-
deri conati sunt’ Caesares; l | Bb ej ngds

"$5. Hoc facta! Nepotis commotus фен; qui Centumyiralibus praesidet. Hunc i ipsum
Praetorem urbanum fuisse mihi verosimile videtur: nusquam enim peculiarem aliquem
Praetorem ‘fuisse docetur, qui Centuinviris praesideret ; quum autemi institutae sunt lege
Calpurnià quaestiones perpétuae; vigebat jam illud jüdieium , neque ante Шат, ê dios
bus Praetoribus provincialibus, primum lege Baebia creatis , “neque ex' pluribus, qui
deinceps creati sunt aliquis peculiari шйпёте '"Centümvirali judicio 'praesidere potuit;
Non enim hi Praetores desigriati ^ quaesitores eo-mufere functi sunt, quandoquidem Ne-
pos, qni hanc de légibus quaestionem exercebat jû Hoc lócó distinguitur a Praetore, qui
Centumviralibus praesidet, Vid. etiam" S/ecama de Centumvir- Jud. LoT ra. "Mirum qui-
dem videri possit, Plinium, . ut hunc Práétorem a Licinio Nepote distingueret, eum di-
xisse gui Centumviralibus praesidet у попі vero simpliciter Praetorem Urbanum: aeque il-
lud singulare videri possit, ac si dixisset v. c. Praetor qui dat bonorum possessionem con-
tra.tabulas, pro Praetore Urbano: unde colligas alium. híc ‘significari Praetorem Centum
viris praesidentem , quam "Urbanum:' sed Plinius' ideo hac Praetoris definitione üti po-
tuit, quia rationes exponit, quare Centumvirale judicium dilacum fuerit: hoc factum erat
deliberatione ejus, qui ipsi praesidere debebat. —— Ys enim dubitans , an exemplum Licinii
Nepotis imitaretur, ut hac de re accuratius dispiceret ; ЕТЕ dimisit;

EPISTOLARUM LIBER: SEXTUS.
PARS PRIMA
ANTIQUITAS 3 ا‎ р J URIS; кавовим. зто

Es. Il. $ 9— 3. Habebat studiis honorem -— venicbat. ` Continet hic locus nota-
bilia quaedam de artificis quorumdam Oratorum, quibus diligentiae et laboris prae se
ferre

^

COMMENTATIO '4n^QUAESTIONEM JURIDICAM: 49

ferte speciem , àtque ita judicum auditorumque animos. flectere conabantur, Marcus Re-
gulus,, ¢cujus jam saépius apud. Plinium mentionem factam vidimus; non erat ex illis Ora-
toribus , qui genuinum illud dicendi studium despicientes , ut advocationis artificium per-
iisse existimaretur s nom audactet omnia ex capite:coram Judicibus recitabat, sed in
Tribunali, veritus ве male diceret, proferebat.ea quae meditatione antea parata, calamo
excepisset (§ 1— 3. ) Laudabili :huic studio accedebant tamen inania quaedam artificia :
itaque quum pro actore ipsi in judicio esset dicendum , oculum sive supercilium,- dexe
iem, atro quodam coloré pingebat, ut a dextra judicis stans з. graviorem adspectum sui
praeberet: sinistrum oculum eodem modo circumlinebat у: quando. rei partes agens, a sis
mistrá judicis parte stabat, Nimirum veteres in superciliorum densitate et magnitudine
dignitatis gravitatisque. speciem quaesivisse videntur; sic Cicero pro Sextio c. 8. de Piso*
ne; „ пат quid ego de supercilio: dicam „ 9001 non supercilium , sed pignus reipublicae
» vidébatur, tanta erat gravitas in oculo," + Et passim multa loca scriptorüm htc fa-
cientia inveniuntur, Vid. Seheller im voce, Regulus: itaque. partem, superiorem oculos
rum pinxisse videtur, quo vultui majestatem dignitatemque adderet. Simul etiam, е4-
dem ratione linteum medicamento quodam. illitum, modo, super. oculum dextrum, modo
super sinistrum fronti imponebat, ut aeger videretur, et miseticotdiam moveret: tum ita
де eventu actionis erat anxius ; ut pravà superstitione saepe Augurum arte uteretur,
qui ex avium cantu et volatu. futurum praedicerent; caeterum fieri non potest, quin. mi-
rae, et a nostris moribus prorsus alienae videantur pueriles illae, et ridiculae Reguli ar-
tes," quibus judicum animos captare studebat: adeo ut quaevis alia hujus Pliniani loci
explicatio , ex antiquitate depromta, magis placeret quam haec, quam tamen omnes ha-
bent interpretes, "Verum quidquid -hâc de re statuendum sit, ёх hoc loco colligere pos-
sumus, quod ad cognoscendam antiquitatem pertinet, in judiciis petitorem a dextra ju-
dicis, defensorem vero a sinistrà parte stetisse.

Epist. У, `$ 1. Maxime Licinio Nepoti qui sequenti бам, quum de rebus aliis re,
ferretur , de proximo SCto disseruit, finitamque causam retractavit. SCtum illud signifi-
catür, quo Vareno potestas data erat testes evocandi ( L. P, вое 7.). Quod cum lege
repetundarum non comprehensum esset, Nepos Praetor nunc censuit, ut haec cautio in
futurum legi adjiceretur. Simile additamentum etiam legi Juliae ambitüs factum fuisse”
conficias e sequentibus, § 2.

Epist. V. $ 4. Jubentius Celsus Praetor, Est hic clarus ille JCtus, cujus complura
fragmenta extant in Pandectis. Patrem habuit Pub. Jubentium Celsum, itidem JCtum,
cujus mentio fit tum alibi, tum in /, 29 et Z} зо. ff. de legate 11. Quae ad libros ab eo
scriptos, et ad responsum ejus insulsae Labeonis quaestioni datum pertinent, exponit
Bach, Hist, Jur. III. 1. 5. 95.

Epist, ХІ. Adhibitus in consilium a Praefecto Urbis, Non igitur soli Praetori Ure
bano assidebant JCti quidam, sed etiam гни Urbis hujusmodi habebat consiliume

G Un

$o TA TOIL vaxw^pgR BRUGGHEN:'

Universe autem animadvertendum estrıad hunc locum , vix ulla fuisse judicia, in quibus
Judex non consilio. quodam JCtorum uteretur (Ж); sic videmus Ep. ИТ, 4. Le $9, er § 5
in fin., cum Caesar de publicá caus judicaret, Plinium et alios quosdam in consilio ejus
fuisse, Solebant interdum Саеѕагеѕ зоба sua in dijudicandis: gravioribus causis consue
mere, qua in re utebantur prudentià et doctrind virorum. Juris publici et privati peritos
rum, Sic Piin. "m — A. T tenie se ad. idea ap ix Qari Caesari ‘ads
fuisse.

Epist. XV. f 3.) Ese jus pee dubiae pau Satis: hotabilis est hic locus,
quia disputationi , quamvis nom maximi momenti, ansam praebuit. . Fuerunt scil, arden«
tes illi antiquitatis laudatores , qui notam, quam hic. injuste a: Plinio: Prisco Javoleno.
inustam dicebant, in ipsum retorquerent, eumque Javolenum turpiter calumnidsse con-
tenderent. Verum ita locus mihi explicari posse videtur, ut neque Prisci Javoleni, ne«
que Plinii fama ullum inde damnum patiatur. Quum Passienus Paullus antiquis literis.
et poési etiam studeret (+), et versus elegiacos qualescunque componeret:' (verba: illa,
scribit elegos, videntur aliquam Passieni carminum reprehensionem continere? 2 ad audien-
dos illos versus, amicorum , uti moris erat, aliquos et Javolenum etiam Priscum convo-
cavit, Recitanti autem Paulo,' et ita carmen ‘satis tumide incipienti, Prisce jubes? Javos
lenus non nescius Paulum поп optimum esse poétam, et vanitatem ejus contundere Vod
lens y Ego vero, inquity nom jubeo: i, e. nolo mihi vitio verti: quasi te ай versus сопе
бсіепӣоѕ impulerim, Ad haec verba omnes, qui aderant, cachinnos moverunt ; neque
male Prisci illud acerbum: de Passieni versibus judicium magni faciebant homines, > Nam:
quamvis non negari posset , eum interdum morbo esse affectum, qui fortasse etiam mens.
tis facultatibus , ut fieri solet., aliquantum noceret, hac tamen animi aegritudine non шї
nuebatur judicii ejus veritas et acumen; nam si recte suis officiis fungi poterat, si poterat
Praetoris consilio adsidere, et de jure publice respondere, potuit etiam de versibus: vi»
dere, num boni, an vero mali-éssent. Hunc sensum puto esse éorüm , quae dicuntur in
$ 3.. Non enim intelligendum illud, - ridiculum et notabile. fuit quasi. Plinius: dicat, >Ja-
volenum- ridiculum quidc et “nota dignum fecisses: verum quod dixerat salsum, det, risu:
dignum , judiciumque ejus notabile fuit; — Quae deinde sequuntur in 6:45 ironice- dicta:
videntur ;: Paulus quidem hác cogitatione ise consolahatur, quod interdum Javolenus dee
liraret; sed tamen haec qualiscunque mentis aberratio a versuum: componendorum are:
dore: eum» aliquantum: à AU Raskin Tero m — —À ironiam perspi-

ё ЖОГ cue.

бәп

(+) Сї, adnotatio. a L "i EI. $ 2. іл Parte I. |

Ct) Scripta etiam est Ep. XXII. Lib. IX. de valetudine hujus. Passieni Paulli, Ibi magnis e£
fertur laudibus, Verum illis non impedior, quo minus in hac Ep. Plinium Passieni versibus parum
per illudere credam, Et fuit hoe РИ ingehium, ut intmodicis interdum laudibus amicos efferret ; H
ow: studium etiam nonnulli jam tum —e: Vid; LY VIA 298. :

ў

COMMENTATIOnan QUAESTIONEM, JURIDIGA M. sz.

спе declarat. Non«enim serio illud.praecipere: poterat Plinius y: ut qui. libros recitare vel-
lent, et ipsi saná:mente essent, :eti ne insanos. convocarent. amicos з, verum. facete. Pauli
recitandi studium: reprehendit 5; et quo «melius res ipsi succedat; auditores conyocare. Suan
det, qui non, ut Javolénus; insani sint, is e. qui non acumine mentis vitia. perspicere
possint. "Ніс ratione si: locus) explicetur. et; Plinius: calumniae: culpà .vacabity et de-Javo-
leno“ non nisi id! dicetur jii quod cum optimi JCti laude facile componi: possit. i
"Epist, XIX; Plura:docemtür:hác. Epistola, quae, ad juris. historiam: pertinent, Quum.
in Senatu proximá vice comitia:haberentur ай, сгеапіоѕ, magistratus , querelae motae sünt.
de candidatorum: illicitis: аф ;obtinendos. honores. artibus,.; Quare Senatus. admonuit
magis, quam. SCto decrevit; у. ne candidati convivarentur ,. ne mitterent munera , ne pee
» Cunias.deponerent, "^ Primum illud , liberá etiam. republica, vetitis artibus adnumeraba-
tur, quibus plebís animum candidati sibi conciliare studebant. Lege Таша, а Сїсегопе
lata, , sisi ii, qui nhi petebant , шшк. passim et vulgo ad prandium invitare,
prohibitum fuit, et legibus Baebià Aemilià, A. U. 571 et Cornelia Fulvià A. U. 594 la-
tis, primum severae роейае Contra largitores statutae;sunt, — Pecuniarum depositio, in
honorum petitionibus, aliud erat crimen ad effugiendas legum poenas inventum, Nimi-
rum candidatus, ne praesenti pecunià alicujus suffragium emisse атєрететг,. pactum fa-
ciebat cum uno pluribusve e plebe, quo certa pecuniae summa iis promittebatur, si
opera sud patrono optatus honos contigisset, Haec summa deponebatur apud sequestrem.
et post! comitia , aut? a! candidatoy::six repulsam: tulisset,,.recipiebatur , aut: si res bene
successisset, suffragatoribus dividebatur; Frequens mentio hujusmodi расйопіз арий Cir
céroüem occurrit. ^ In iis'etiam énterpretes adhibebantur şii servi vel ministri dicti, per.
quos-talia: pacta inducebantur, Vids Ascons»Pedians in proüemio Act, in. Verrem. со 1a...
Sigon. de> Judiciis. II-go. Senatus igitur cum: candidatorum. nequitiam, reprehendisset з.
Homuttus rem ulterius etiam’ persequendam: duxit, et a. Principe per Consules esse peten-
dum, ut huic ambitüs licentiae mederetur. Trajanus autem (nam hunc significari credo ), ,
ambitus:-Jege, sumtus Candidatorum réstrinsit. (§.4«). i. e. sive oratione prius Пари
SCtum бегі curavit, sive propria quádam | constitutione. sanxit, ut abstinerent candidati,
_a-suffragiorum emtione.et corruptione. Additum est novum praeceptum ,.ut quicunque.
honores peterent , tertiam bonoruin: partem іп bonis immobilibus. haberent ,.sive quae. 5010;
continebantur: fortasse etiam. praeter rationes a. Plinio allatas, ne tam facile rem fami-
liarem in corrumpendis ‘suffragiis dilapidare possent.

Praeterea operae pretium est: ad hunc locum animadvertere; n minus, recte. eos. statuere »,
qui docent, post legem Juliam de ambitu , comitiis. а Tiberio e Campo in,Curiam transla»
tis, evanuisse omne ambitüs: crimen; (vid. v. ge Heinece. Intiqe Jur. AV. 18« $ 79 )
quod conjecerunt,, . dicti: verbis Modestini in 1. 1. f. de Jeg. Julid-ambitds... Verum qui-
dem est , eum diserte dicere, legem illam in Urbe hodie cessare; „ quia, " inquit, ad

G 2 » cus

E j j 1. vaw DER BRUGGHEN

» curdm Principis magistratuum creatio pertinet, non ad populi favorem ;?” sed attendee;
dum est ad tempus , quo Modestinus haec scripsit. "Vixit is A. Christi 21, aut circiter gi
sub Alexandro Severo. Neque igitur quae de suo tempore monet, retrahenda sunt ad
seculum post Tiberium; quum praesertim" ex aliis multis locis Plinianis v. c. ex Epis
stola VI. В, Le et ex hdc Ep. appareat, etiam diu post Tiberium ambitum viguisse. ı Quin:
imo, quum sensim abolevisset ultima lex de.eo lata, nova constitutione hujus rei abusus.
a Trojano eoércendus fuit: quamvis autem modus antiqui illius ambitàs post Tiberium
mutatus esse debuerit, ut non amplius plebis, verum Senatorum suffragia peterentur, a
quibus magistratus in Comitiis tum creabantur, non tamen prorsus evanuit, Cf. Päin. iz.
Paneg. ¢. бо. § о. Ubi narrat, Trajanum Candidatos monuisse ut Senatum circumirent y:
Senatui D ET. atque ita @ Principe sperarent honores, si а Senatu petissent.

A , a

PARS '"SECUIN'D-:A. ezi

CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVATA.

L j у '3ad5i9

{ и -— ; 28 і ао
Е. XXIL çi 2.7 Recepta cognitio ests»-Caesar extraordinarid. cognitione | inquisiyit
in crimen Bruttiani , quem Atticinus accusaverat, quamvis ipse Druttianus Caesari scrip».
sisset de hujus fraude, qui cum amicitiae necessitudine cum eo conjunctus esset, сот-,
mentarios ejus intercidere, et ex iis accusationem struere, non erubuerat. C$ 1 et 4.) Plura
sunt exempla hatum cognitionum Caesarum $ uti mox videbimus in, Zp. ХХХ]. A. L.
$5. Damnatus et in insulam relegatus, Haec enim erat sub Imperatoribus . vulgaris
* criminis falsi poena. Vid. Paulus Recept. Sent. V. 25. ¥ їчї
Epist, ХХХІ, $ 5. Caesar excussis probationibus у Centurionem anauctorayit s atque .
etiam relegavit. Erat ipsa haec poena lege Julia de adulteriis, contra adulteros statuta $
accedebat tamen, quod dimidia iis pars bonorum auferebatur, vid. Paulus Recepte Sent.
Il. 96. 14. Centurio autem, quum a Principe extraordinariá cognitione condemnatus ез».
set, antea militiA eum ignominia missus est, ut dein poenam subiret: haec militibus
saepe gravior infligebatur, ne molli luxuriá rudis" et austerae disciplinae obliviscerentur 5 i
et quum Sacramento eum’ dedecore semel essent soluti, non amplius in numeros recipi
poterant. 7. 4. $ 6 e£ 7. f. de re milis.
$ 5. Supererat crimini , etcaet. Lege Julia cautum erat , ne duo simul adulter et adul-
tera ab eodem accusatore rei бегі possent. 7. 39. f> $ 6. ad leg. Ful. de adulter« Sed

poterant semper duo uxoris adulteri simul accusari , Paulus / cit, § то, Poterat autem
ас.

COMMENTATIO an QUAESTIONEM JURIDICAM. 53

accusator accusationem pro lubitu instituere , sive ab adultero sive ab uxore, nisi tamen

ea ante denunciationem nupsisset; nam eo casu antea cum adultero erat agendum, isque

condemnandus, antequam ad adulterae accusationem perveniri posset. /. 2. princ. ff. de

adulter. Damnato igitur Centurione, jam marito supererat, ut Galittam uxorem accusaret.

Prudenter erat lege Julia hic constitutus ordo; ne scil. temere matrimoniorum quies et tran-

quillitas domestica turbaretur, requirebat prius manifestam adulteri criminis probatio- ;
nem, ut ita aliqua jam praesumtio contra mulierem extaret, antequam rea fieri posset,

'§ s. Sed maritum non sine aliqua reprehensione patientiae amor uxoris retardabat,
Cum hoc: loco quodammodo pugnare videntur verba 7. 2. $. б. f. de adulter. et. Paus
li: ly cit. $48. lbi enim dicitur, eum qui in adulterio deprehensam uxorem non statim
dimiserit, reum lenocinii postulare placere, et Claudius Gorgus in Jeg. ў. cites quum
uxorem adulteram deprehendisset , eamque secum retinuisset, ab Imperatore Severo ad
poenam leg. Jul. condemnatus: est, quà omne lenocinium coercebatur. Vid. 4 29. f.
1. cit, — ldem vero maritus Galittae fecerat, et contentus aemulum removisse, ultio-.
nem non ulterius in uxorem persecutus erat. Quidni igitur lenocinii reus fiebat? Sed:
caute htc. distinguendum. + Maritus, qui adulterum in domo deprehendisset, quique pre-
tio corruptus eum dimisisset, uxore etiam retentà, hic quaestum ex adulterio uxoris
fecisse existimabatur, atque hoc lenocinium lege Jul. punmiebatur; non vero in legem
incidebat, qui impotenti amore fractus ; adulterum quidem accusabat, sed uxorem noxiam
légum severitate puniri non sustinebat: diserte hoc docet \U/pian. in li 29. $ 2. ff. le
cit, et 1, о. $ 3. cod. ,, Qui patitur uxorem suam delinquere, matrimoniumque suum conn;
„ temnit, quique contaminatione non indignatur, poena adulterum non infligitur.” Sic etiam
maritus Galittae ob indecoram desidiam reprehensione non. quidem caruit, sed in lege
Juliae poenam non incidit; quum alioquin si cum adultero pactus esset, solvi sacramen-
to: et deportari debuisset, Z 11. princ. eodem. :

56. admonitus ut perageret accusationem , | peregit inyitas. Nam qui ab accusatione
temere desistebat, incidebat in poenam SCti Turpiliani, nisi pro Tribunali a Praetore
vel Praesidibus abolitionem: criminis. impetrásset. 4. 1. $:7. fo ad SCtum Turpilian. Sic
etiam maritus non poterat semel adultero damnato, non accusare uxorem , aut ab ejus
accusatione. desistere , nisi ex SCto reus. fieret. 4. 1. $ 10 Zu fin. ff. h cit. i Brisson. ad
log: Ful. de adult. ad cap, 6 ej. lege pag. mihi 201, qui late hanc quaestionem tractat.

-§ б.с Et legis Juliae poenis relicta est. Poenis, inquit Plinius; nam plures in femie
nas adulterii сопуістаѕ statutae erant: amittebant dimidiam partem dotis, tertiam pare
тетт bonorum, et insuper in insulam relegabantur.. Paulus Recept. Sent, 1, 26. 14.
Ер. ХХХІ. $ is. Dein conversus ad nos; ётЇтт®тбе , quid facere debeamus? [sti enim
queri volunt , quod sibi licuerit non accusare, Subtiliter Imperator htc pronunciavit. Quum
enim heredes Julii Tironis, Sempronium Senecionem, et Eurythmum , Caesaris procu-
ratorem , corruptorum Tironis codicillorum reos apud Caesarem epistold fecissent, isque

| Сз cogni-

54 IROL van per BRUGGHEN

cognitionem suscepisset , quidam ex heredibus, metu Caesaris, ne libertum suum accus
sari aegre ferret, ab accusatione destiterant, ^ Heredes autem reliqui postulàrunt, ut nie.
hilominus in accusatione perstare cogerentur, quod nisi concederetur, petebant, ut sibi
quoque desistere liceret, Tum Caesar dixit, eos injuste queri; quia enim ab initio non
accusare iis licuerat, videbantur queri de hoc ipso, quod licuisset, quum. jam rursus
peterent, ut non liceret. Itaque pronunciavit , ut vel omnes heredes accusationem: persequi.
cogerentur, vel reliqui justas causas adferrent , quibus motus permittere possit, ut abiaccue.
satione desisterents Nam si quis accusationi renunciare mallet, quam in ей: perseverare, ad
quam errore se motum fuisse probare poterat, is destitisse non videbatur, Z0 10 in fin. f.
de judiciis, Caeterum lectu dignissima est omnis haec Epistola, 904: cognitio. Caesaris.
describitur, cui Plinius adfuit. Egregium traditur Trajani responsum. in. $:9 5 et humanis.
tàtem ejus, comitatemque recte Plinius laudat in $: 14. 121190

Epist. XXXIII. $ о. Nam femina splendide nata , etcaet; Haec: Моди | Variblae; erat:
causa. Maritum habebat virum praetorium, patrem autem qui ad. 8o vitae annum pervenerat. |
Ніс quamvis aetate provectus, tamen uxorem duxit, eandemque filiae. novercam з quae:
ipsa filium habebat Swherinum (*), hominem foedum -etia patre exheredatum. Ante 11
diem, post contractas has nuptias, pater testamento facto, Acciam exheredavit , novercam i
vero ex sextante instituit, et Suberinum, ut videtur, in reliquam hereditatis: partem зегі.
psit, manifesto circumductus- artibus novercalibus; quare“Accia injuste se; exheredatám i
querens, Centumvirali- judicio cum patris heredibus. egit,. ut. testamentum; non sana!
mente factum, ji adeoque nullum declararetur, sibique bona. paterna restituerentur, \ Causa,
haec tam gravis visa-est, ut ad eam audiendam homines concutrerent: ed: request quam,
in sequentibus describit Plinius. “

§ 3. Scedebant judices centum et- octoginta : tot enim кпн consiliis мерий Nox |
tissimus est hic locus, qui multum facit ad declarandam judiciorum. Centumviraliuim»:tae:
tionem. — Quum antiquitus liberá republica ex unáquaque Tribu terni. judices:sorte desig-
narentur, numerus. inde constabat, 105 judicum; nam 35 erant Tribus. |. Vid. Festus im:
Voce. Postea demum factum videtur sub Imperatoribus, ut: major numerus ex singulis:
Tribubus conscriberetur, itaque , quum quatuor consilia, in quae totum illud jndicium dise-
tributum erat, in gravioribus causis simul considerent ; 180 numerum, efficerent.

Verum difficile est rationes assequi, quare ita mutatum sit, aut conjecturam. facere, .
quis ordo in conscribendo majore hoc.numero servatus fuerit, .. Nam si v. c. ex unaquá-
que Tribu pro tribus, quinque judices eligebantur, numerum habebimus 175, et de-
sunt igitur quinque :. nisi- eodem. modo. Plinius. rotundo numero: 180 scripserit pro 1755:

ac

(*) Suberinum matrem habuisse novercam a patre Acciae ipsi inductám existimo, ductus vere
bis, in $ б. „ Qui exheredatus a patre singulari impudentii, alieni patris bona mij ++ +r non au-
sus. sua petere, "- Alienus pater hic vitricus significari videtur,-

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 555

ac primå institutione Centnmyiri dicti sunt, quamvis essent 105. Mirum etiam accidere
possit, Plinium explicationem illam. -4o£ -enim quatuor consiliis conscribuntur , quod lip-
pis et tonsoribus notum esse debebat, inseruisse Epistolae scriptae ad Voconium Romae
num, illum praesertim , quem ¿n L. Ji. 13. doctissimum vocat, et qui іо L. IF. 29.
evocatur ad judicandum , ut ádeo rei judiciariae noh ita rudis esse potuerit, Quod si fore
tasse haec animadversio dubitationi, an pro glossemate haec verba habenda sint, an.
sam minus praebeat , argumento tamen sit Plinium nonnullas ex his Epistolis, ut con-
tendunt multi, animi causa Coniposuissé › nón vero reverd ad amicos scripsisse.

$ 4. Ad hoc stipatum Tribunal — imminebant, Depingitur h. 1. et oculis quasi cers
nendus proponitur judicii Cérítuniviralis. ófdo , quum in graviori catisd simul quatuor
consilia sedebant. In medio Tribunal erat Praetoris, Decemviris, Lictoribus, apparito-
.ibusque.stipatum: ab utroque. ejus latere . semicirculari ordine sedebant Centumviri in
consilia divisi: ad laevum dextrumque cornu agmen sedebat advocatorum , accusatorum ۾‎
reorum , testium, | Spatium apertum circuli, et quasi scenam hujus amphitheatri, occupae
bant auditores , compluribus seriebus et circulis constipati : neque hoc spatium spectans
tium numero sufficere poterat; quare in superiore parte. aedificii , caveae quaedam ‚ aut cus
nei adstantibus erant repleti, quibus patens totius Basilicae conspectus compensabat SO»
ni, €. longinquo percipiendi, difficultatem, .

$ 5. Secutus est varius eyentus, etcaet, Decemviri, causa PerOrath a, videntur singu-
lorum, consiliorum seorsim. sententias rogavisse. . Ita accidere poterat, ut non determina«
tum esset totius. concessüs- suffragium ,. et ab una parte condemnaretur reus, ab alterá abe
solveretur ; rara vero hujusmodi dissensüs exempla fuisse apparet ex lis, quae dicit Pli-
nius in sequentibus,. Quod si accideret in causa inofficiosi, utdivisae essent sententiae tes-
tamentum. rescindentium , et defuncti judicium servantium » vulgo. illud obseryabatur , ut
vinceret sententia, confirmantium, Ita. refert Marcellus. in Ze 10. fẹ de inoff.. test. Humanitatis
vero tantum causà Mud servabatur.. „Praetor, enim, si 'aequior ipsi videretur rescindentium
sententia, secundum eos etiam pronunciare poterat. Sequetur е enim , ut inguit Marcellus
1. laud,. -ejus partis sententiam , quae secundum testamentum pronunciayit › nisi aperte jue
dices inique. secundum scriptum heredem pronuncidsse apparebit, Sic hoc casu, quum duo-
bus consiliis vicisset Accia, duobus vero victa fuisset , contra testamentum pronunciatum
est, ipsique hereditas, quam noverca et Suberinus perceperant, restituta,

EPIS-

56 J. J. 1. vaw per BRUGGHEN

EPISTOLARUM LIBER SEPTIMUS.

PARS PRIMA,

ANTIQUITAS4 HISTORIA JURIS, VERBORUM SIGNIFICATIOZ’

E. XVI. $ 2. llle me in Tribunatu liberorum jure praecessit, Lege Julia et Papia
Poppaeà permulta privilegia concedebantur iis, qui pluribus liberis ex justo matrimonio
quaesitis, civium numerum, bellis civilibus exhaustum repararent, In iis etiam erat, ut
qui tres liberos sustulisset, in petendis honoribus reliquis Candidatis praeferri deberet;
quin imo, pro liberorum numero singuli anni petentibus remittebantur, ut maturius ad
gerendum Tribunatum, Quaesturam, Praeturam accedere quis posset, quam per leges
annales proprie licebat 4.2. ff. de minor. 25 annis. Caeterum de trium liberorum jure,
uberius videbimus ad L. X. 95. :

Epist. XXIV. $ 8 infin. Lactor etiam, quod domus C. Cassii hujus , qui Cassianae
scholae princeps et parens fuit , seryiet domino non minori. Cum jam tempore Augusti,
dissensione Capitoris et Labeonis , sectae quaedam inter JCtos exortae essent, qui Mas-
surii Sabini Capitonis discipuli partes sequebantur, ab eo dicti sunt Sabiniani; post Mas,
surium Sabinum, C. Cassius Longinus, cujus JCti magna fuit auctoritas, praeceptoris
disciplinam tuitus est, et majore ejus celebritate factum, ut qui antea Sabiniani dice-
bantur, nunc ab eo Cassiani appellarentur: quibus se opposuerunt Proculejani, Labeo-
mis partes secuti, Eo sensu igitur Plinius, C, Cassium, illius scholae principem et pa-
rentem dicit, quod ab eo primum Cassiana dicta est, non vero, quod Proculejanis opa
positae sectae, primus auctor exstitit,

PARS

COMMENTATIO AD QUAESTIONEM’ JURIDICAM. 57 -

.P ARS SECUN D Aj

JUS RERUM,

t

Es. XI. Satis gravis intellectu est hic locus, cujus explicatio calculis continetur ,
ét compütationibus, quae in obscuriore veterum re nummati sunt difficiles, Corellia cum
multis nominibus Plinio cara esset, fundum aliquem prope ejus villam. Larianam possi,
dere cupiebat, C$ 5.) Plinius autem, ipsi gratificari studens, e suis praediis venum:
unum Corélliae obtulit, ut quod ipsi placeret, eligere et quanti vellet emere 'posset.
Erant enim haec praedia circa Larium lacum sita, in-quá ipsá regione Corellia aliquid:
possidere cupiebat, Habebat Plinius alios quoque fundos > verum quos non ipse, sed
ex materni et paterná hereditate acquisiverat , et caritatis ratio a se alienari vetabat,
Sed quum ea praedia Corellia non emisset f accidit tamen , ‘ut desiderium explere posset.
Nam ‘hereditas cum pluribus Plinio obvenit, in qué etiam erant agri, qui Corelliae satisfa-
cere -possent. Hos fundos publica auctione heredes“ vendere constituerant, ut pretium
inde'/redactum inter eos dividi posset, ét computabantur, 900,000, posse venire. ($ І
27 ji. 3. Piinius autem illico hujus auctionis ^Corelliam literis certiorem fecit, ( $ 6).
fias literàs adferentem Hermen, Plinii libertum et actorem , Corellia rogavit, ut. sibi stas
tim portionem hereditariam agrorum , quae Plinio pro quincunce competebat, venderet.
Nihil vetabat Plinium ita facere, Quidni enim venderet portionem , quam jure hereditario
sibi acquisiverat (§ 7 in fin. JY Coheredes autem, detractá ejus portione, poterant, si
vellent, publicà auctione reliquam partem plus licitanti offerre, -Verum Hermes | Plinii
libertus, cum Corelliae ea praedia addiceret , domini portionem non ita. computavit, ac si
Omnia praedia, 900,000, quod verum erat pretium, verum ac si tantum 700,000 vendi
possetit , atque igitur, quinque duodecimas partes septingentorum millium j; a:-Corelliá
pro portione hereditarià venditá in solutum accepit, cum accipere debuisset easdem par-
tes 00,000 ; erat enim Plinius ex quincunce scriptus. ($ 1:227. ). Corellia vero, hic
Plinii liberalitate abuti nolens, ipsi rescripsit, üt verum tandem pretium a se praedio-
run emtorum accipere vellet. Respondet huic Epistolae Plin. Ep. ХІУ. h. Le qué
"Corélliam obtestatur, ut se > hae in re’ p erbitrio agere, ‘et tanti vendere , quanti velit,
patiatur ^^ sin ; i | > Ir
Epist. XIV. § т. Quanti a publicanis partem vicesimam emisti, Ab Augusto, ut lo-
cupletáret. aerarium militare, ШИА. est, ut ‘cujusvis hereditatis, жерн dis quae
{ЖБ do H f 5 Д suis 1

58 ^] 1. van boer BRUGGHEN

suis heredibus deferebantur, et pauperum successionibus, 20 pars aerario penderetur, quam.
percipiebant publicani, Cf. Dion. Найе, LV. 25. Burman, de Vectigal, Pop. Re c, 11,
Sed quum difficile esset, agrorum , aedium, aliarumve rerum immobilium, partem aliquam
publicanis solvere, solebant vigesimam heredes redimere, computatione facta, quauti haec
bona plurimi vendi potuissent. Corellia igitur, cum non agros, sed portionem hereditariam.
Plinii emisset, ideoque in ejus onera successisset, partem 20 publicanis ita solvit, ac si
portio Pliniana, доо,ооо fuisset, atque ita scivit, se minus vero pretio Plinio solvisse.
Mutaverunt Impp. Nerva et Trajanus illud vectigal vicesimae, de quo uberius. videndum.
erit ad Paneg. б. 376

Epist. XVIII. $ о, Equidem nihil commodius inyenio, quam quod ipse feci etc. Canis
nio quaerenti, quá ratione pecuniam epulis annuis municipalibus suis Comensibus. dare |
possit, ut salva maneat, neque magistratuum incurid detrimentum capiat , Plinius. suam
agendi rationem commendat, qui, in simili caus, felici successu usus erat. Promises
rat Comensibus summam 500,000, ex quà pecunid pauperes ingenue nati , alimentis et
auxilio levarentur, | Noluit vero magnam hanc pecuniae vim simul Comensium curae
committere, ne citius evanesceret, quam venisset: sed. malebat municipio sortem quam-
dam fixam, veluti agros donare, qui alienari aut imminui non. possent, et statos reditus.
annuos. ferrent, Neve etiam hi agri negligenter haberentur , et incurid magistratuum pree
tio minuerentur, necesse erat talem agrorum possessionem excogitare, quá municipium.
perpetuo eundem reditum quotannis perciperet, non vero ipsum agros administraret; sed
in perpetuam quamdam locationem alii exercendos traderet, a quo: vectigal annuum, pro
locationis mercede esset solvendum. Haec enim. erat ratio agrorum vectigalium, de quibus
Tit. in f. Habebant singulae civitates: suos agros , quos vel per conductores, aut colos
nos partiarios exercebant, vel in perpetuum colonis quibusdam, eorumque successoribus.
locabant, eá lege, ut pro. eorum usu quotannis certum vectigal solveretur, et quamdiu
illud, sive a primo: conduetore ,. sive ab aliquo ex successoribus penderetur, agri isti: vec- .
tigales colono manerent. A 1. prine. ff. si ager vectigalis. Сај, Commentar. Ш. $ 145.
Habebat illa locationis species hoc etiam peculiare, quod etiamsi plenum dominium. agro-
rum vectigalium coloni non acquirerent , . tamen dominii quaedam haberent jura. — Sic ha-
bebant rei vindicationem contra quemcunque possessorem et ipsos municipes, (7. 1. $ 1.
Ў. cit.). Inventa videtur haec locatio ad utilitatem. civitatium. quo securos certosque
semper reditus habere possent e fundis, quorum dominium quodammodo cum perpe-
‘wis conductoribus partiebantur, Idcirco Plinius etiam agros vectigales. dare constituerat ,
quia multo majores reditus ex iis percipi posse videbantur, quam $309,000, quod erat
véctigal constitutum, ut quum satis magnum conductores ita lucrum capere possent, nui.
quam periculum esset, ne vectigales esse desinerent inopid conductorum,

Plinius autem , ut agros suos vectigales municipio constitueret, eos actori publico mancis
pavit: i, е, servo publico, ut videtur, reipublicae Comensium, qui rationes conficiebat et
+ tas

` COMMENTATIO Ар QUAESTIONEM JURIDICAM. 59

tabellarii munere fungebatur, quales in negotiis, tum publicis, tum privatis, frequenter
adhibébantür (*): huic igitur, municipii nomine agenti, imaginarià per aes et libram
"*rétditione , agros suos tradidit, ita ut municipio pleno jure Quiritium acquirerentur, nul-
lo pretio soluto. Nam hoc ipsum proprium erat ritus venditionis per mancipationem ,
ut in illà, tamquam fictum pretium, aes, ab illo qui mancipio accipiebat, daretur alii,
а quo accipiebat. Сај. Commentar. І. $ 119 e£ 121. Poterat quidem verum rei pretium
adjici, atque ita fiebat, si praedia in Italico solo sita vero emtionis venditionis contractu
traderentur; verum inprimis etiam hic ritus adhibitus videtur, quum res mancipi, omis-
so primo illo emtionis venditionis requisito, vero pretio, solemniter tamen et legitime ,
essent tradendae; exemplum habemus in Z. IX. Ер. ge Сф). Atque sic etiam hac occa-
sione Plinium, imaginarid plane venditione , agros suos actori publico tradidisse apparet:
si enim.reverà 500,000 in solutum &cceptis, et receptis agris, 30,0co annuos tamquam
colonus solvisset, non magna profecto ejus fuisset liberalitas; nam Plinius, ut in sequen-
tibus dicitur,-eosdem agros vectigal imposito recepit, 30,000 annua daturus. Quum
-igitur per actorem publicum, qui nihil sibi‘acquirere poterat, agri facti essent proprietas
municipii, conversi sunt in agros vectigales, quos ipse conduxit, ей lege, ut quotannis

"usuras semisses solveret, |
dta fiebat, ut quod expetiverat plane consequeretur. Constituerat enim -sortem muni-
cis

(*) Vid. § 3. Zustiz, de adopt. Quae ibi dicitur persona publica, eadem fuisse videtur, atque
actor publicus , hic memoratus; actores i'li, sive tabellarii, speciem aliquam referte videntur ео.
Tum magistratuum, qui apud nos privilegiis et hypothecis custodiendis sunt praepositi: ut omnia
еа instrumenta, cautiones, similia, quae privatorum curae non satis tuto committi poterant, in Ta-
‘bulis publicis consignarent, 'et in securitatem partium adservarent. Sic personae · publicae &droga-
tor impuberis cavere debebat, se bona restituturum з non vero agnatis, quorum tamen plurimum
intererat: praeter rationem а scholiaste Theophili h. 1, allatam, fortasse etiam, ut certior et secue
тіог esset haec cautio, ($ 3. зїї. cit. ). Sic donationes justo majores, actis publicis insinuaba-
tur, ut videtur, apud eundem püblicüm actorem: quamvis multo serioris aevi. sit hoc jus, intto-
‘ductum а Constansino Chloro, et firmatum a Constantino Magno. /. І. Cod. Theod, de sponsalib. —

. 1а denique Plinius actori publico Comensium praedia vendidit, w: de hac mancipatione certius
semper constare posset, quum tabulis publicis esset inserta, Ceterum illud oficium satis honese
Avurfuisse, apparet ех Ep. X. 4o. Ubi Plinius Imperatorem consulit de hominibus quibusdam,

` servis poenae factis, et nihilominus in nonnullis Bithyniae civitatibus , .servorum publicorum officio
fungentibus. ($ 2. ej. Ep.) quos non satis honestum existimabat, in his officiis retinere. Certam
etiam mercedem annuam, sive salarium hi servi accipiebant, ($ 2. cir. ).

(t) Ab imterpretibus, hac opportunitate, etiam-affertur exemplum Tibetii, qui ut de crimine
Libonis, salvo SCto, quo in caput domini servorum quaestio prohibebatur , quaeri tamen posset,

"servos ejus actori publico mancipari jussit, quo! facto libere poterant interrogari, Tacit. fena
й, 39,
Ha

сб ОЛЛО L, waw bDERODBRUGGHEN 5

cipio, quae al'enari non. poterat, quandoquidem. vectigales manebant agri, quamdiu .es-
sent e Plinii successoribus, qui conductionem continuare vellent ,. quod facile eventurum
apparebat. Neque negligi poterant illi agri, perpetuae curae. mandati. dominorum, : quo»
© rum intererat bene esse cultos; et certum respublica habebat. reditum , destinatum alimen-
tis pauperum: quae promiserat. i 1:

PARS TERTIA

“J

CAUSAE NOBILES, ACTIONES, JUDICIA PUBLICA ET PRIVAT Ay °

opt VI. Persequitur Plinius in hdc Epistola, historianr causae Vareni, de quá ac-
‘tum fuit Z, P. оо. L. V. 5et18.. Hic, quuni impetrásset, ut testes evocare sibi liceret ,
et certum temporis spatium, quo uteretur, interim legatio DBithynorum - Romam- venit
"eum literis ad Cáesarem , ét principes:quosdam viros, quibus. rogabant, ut abl acdusa-
"tione et cognitione Senatüs desistere liceret, Verum Fontejus Magnus, qui primas in
. hác accusatione partes agebat, in eå perstitit , et cum Nigrino Bithynos ab eà recedere
non posse defendebat, ' Motus fuisse videtur, quia literae Bithynorum non ad ‘ipsum Se-
natum scriptae erant, quod conjicere licet ex iis, quae dicit Nigrinus in $ 4: „ad quem
. missi sunt 4”, Qua interrogatione significdsse videtur, legatos non missos fuisse ad eum,
ad quem venire debuissent. — .Postulabat igitur is , ut in causae cognitione ulterius. pro-
cederet Senatus, et Varenum rationum libros tabulasque exhibere juberet. Plinius vero,
"Wareni patronus, nom respondit, sed exspectandam censuit legatorum relationem, ut de.

' abolitione postulat statui possete ($ 1 4ك‎ Js * alte t
Tum rix4 quádam inter Plinium et Nigrinum obort’, Polyaenus, unus e recentissimis
Bithynorum legatis, exposuit catisas , quare ipsis ab accusatione publica desistendum vie
` виш esset , et quandoquidem de ed re non unus videbatur esse ‘Senatus consensus, roga-
vit, ut Princeps cognoscere vellét de abolitione accusationis, пиш concedi posset, an
minus. Hunc enim sensum esse puto eorum, quae dicuntur in $ 6 énit. ›› Postulavit-
que, ne cognitioni Caesaris praejudicium fieret. " Haec autem petitio a Consulibus con-
cessa, et omnia integra Principis cognitioni servata sunt» Vid. haec Ep. in fin, — Tum
Ep. X. hi L. Plinius Macrino scribit, ,,.quid coram Principe actum fuerit. Res agebas
“tur inter Polyaenum усе Fontejum Magnums, uterque. quum verba fecisset, Caesar jita
"pronunciavit ; ut in suspenso esset hujus: litis eventus, donec provinciae voluntatem,ac-
curatius explorare potuisset, quod sine mora se facturum promisit. Quid autem porro
= a " de

COMMENTATIO ар QUAESTIONEM JURIDICAM. 64

de Vareno ejusque accusatione factum sit, ignoramus, In seqq. Epistolarum libris , nulla
amplius fit ejus mentio. In eàdem-vero-Epistolà,.Plinius. hic opportunitate causam ге-
fert a se actam, in 904 tacendo plus consecutus erat, quam alias saepe agendo. ($ 8).

Docemur eo quam immutata fuerit tunc temporis, et ab arbitrio Caesarum pepen-
derit У. primis publicorum ` ratio. Cun enim mater , l libertos - ЁШ veneficii
accusans , Caesaris cognitionem postulavisset, is non ipse eam suscepit, verum hanc cu-
ram J. Serviano mandavit , qui Bg poping, „solus да i

Epist. XXXII. $ 4. Dederat me Sendtus ciim Hetennit Senecione advocatum Pro-
vinciae Baeticae , conira Baebium Massam. Prima haec publica Plinii fuit accusatio y in
quà inprimis Quaesitum ^fülsse" videtur} nui ^provircialibus^inquisitio danda: esset, Vid.
L. VI. 29. 7. Baebius hic Massa, sub Vitellio antea , in Africá Procurator Caesaris fue»
Tat, jam. tunc optimo cuique exitiosus , ut inquit Tacit. Hist. IV. Snc Domitiano vero
‘imperante , "repetündarum reus factus esse videtur. Tacit. Agricola 45. ¥

E 4. енини Massa denstherat ‚` "üt Bona ejus publice кырый "Теа > jussisse
"videtur Senatus , ut cum’ lis a’ judicibus aestimata "esset , Baetici haberent y’ unde damnum
‘rep: таге "possent : itaque ,' Sive ‘Consulutir, “sive Piraeféctoram aerario! сиѓаё haec'Massae
“bona commissa fuerunt, quod "idem fortasse seuiper in. ejusmodi causa observabatur.

mi uc» Vixdum conticueramus , ` el Massa questus Seneciónem тот advocati fidem, sed |
йл amaritudinem dmplesse y ‘impietatis Fen: postulat.: Scil; Senécio) et;Plinius ti»
“hiuligse’ videntur, ne Baébii boriorum sequestrés mala "fide forsan ütérentur; "eumque,
"quodcunque vellet y > ex dis 'tecipere. pateréntur, "Qüaté Consules adierunt, aadienidis роз»
"tul&tionibüs* Vacantes, et ab iis rogaverunt 4: ut custodibus 'accuratissimam bonorum cue
"таш. habere injungereture ` Аг езге ‘hoe’ tulit ‘Massa ji qui- ‘sperdsse videtur, fore ut bo»
"norum partém, ‚ Sequestrium- fraide’, ie: naùfragið salvam habere posset. 'Ttaque multa de
: Senecione | questus, eunt majestatis sive impietatis reum postulavit , ‘quia Principem Tate
"sisse videbatür , cum peteret , ut bona publicae curae commissa , dilizentius: etiam ‘Custos
“direntur, ‘eo ipso suspicionem ‘aliquam declarans. Quam terribilis autem fuerit subs uus.
-Priücipibüs. haec Ampietatis | wire ex historia satis notum est.

ти Arete "nr ene i» 4 Sint dum. sl e рәр РА 2 " " *
HENS &3859p9f Jo eitetesced oli пі доза ssai Jersio T

910 Ший, ЛУ imme эм Teri da take sad
ib ¢ MUSO ИШЕ eis musssaiv mabigo 2971028!

“э ‘ | H3 ий! EPIS-

&2 Ji J. 1. vas per BRUGGHEN

EPISTOLARUM LIBER OCTAYUS.
PARS PRIMA

ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS, VERBORUM SIGNIFICATI O.

E. VI. § 4. Mitto, quod censent. —. uteretur. ‘Satis, gravis est hic locus, ad
quem disputatio usu venit, quibusnam proprie antiquitus aureos, quibus vero ferreos
tantum annulos gerere licuerit, Sunt enim qui dicant, ingenue natos, imo solos Sena-
tores et Equites , jus habuisse aureorum annulorum; libertos vero argenteis , servos ferreis
usos fuisse. Vid. Brisson. ad li, Fuliam de adulter. p. 198. et ibi Trekell. in Not. An-
tiquitds quidem receptum esse potuit, ut solis Senatoribus et Equitibus competeret jus
aurei annuli, ( vid. Dion. Hal. XLVII. p. 385. Plin. Hist. Nat. XXXIII. 3. 25 seriori
vero tempore, omnibus ingenuis illud commune fuisse videtur , et insigne constituisse
ingenuitatis +- certe hoc Plinii loco. primum narratur , Pallanti SCto ornamenta Praeto-
ria fuisse decreta, ($ Tet init). Tum, eodem SCto comprehensum etiam esse, ut
compelleretur ad usum aureorum antiulorum, .. Neque igitur ille usus, ad ornamenta Prace
toria, quae eadem dignitatem dabant Senatoriam, pertinuit, sed peculiare quoddam pri-
vilegium constituit: tum. aliunde apparet, v. с. ex 4.4, 5 et б. ў. de jur. aur. ати.»
jus illud libertis concessum fuisse, quo ingenuitatis privilegia , neque | ulla alia conseque-
rentur; quae 51 eo jure non impetrato usurparent, incidebant in poenam legis Visel-
liae, vid. 4. unica Cod. ad leg. Visell, Pallas igitur co, quod compellebatur ad usum
aureorum annulorum, a Senatu jus ingenuitatis accepit 5 unde etiam sequentia explican.
tur: nam cum dicitur contra majestatem Senatus fore, si Praetor a ferreis uteretur у
significatur dignitatem Senatus minui posse videri, si Praetorius, cui in ipsum aditus-pa-
tebat, in libertinorum conditione versaretur. Hinc apparet, non servos, verum libertos
ferreos hos gestásse annulos. Caeterum omnes illi honores, quos describit Plinius, a
Senatu Pallanti decreta sunt, quia sub Claudio auctor exstiterat faciendi SCti Claudiani,
quo coércebantur mulierum libidines, quae servili amore baccharentur. Tacite Annal,

XII. 63.
Epist. He Summum declarat haec Epistola in Plinio honestatis et aequitatis studium,
Emerant ab eo negotiatores quidam vinearum ejus anni proventum , antequam maturus
ese

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM, 63

set, ¢t.cogitantes magnum tunc esse vini pretium , sperantesque fore , ut etiam augere-
tur, pluris emerant, quam: ipsis vindemiis factis , lucrosum esse posset. Solebant Ro-
mani quidem colonis mercedem locationis remittere, si annum, sterilem, aliave mala
experti essent , (1. l. 15. $ 1. ff. locati conducti quo loco notabile est responsum Papiniani
S4, ) At longe aliud quid erat im emtione venditione , quando spe lucri ducti homi-
nes, majori pretio emissent, quam rei esset valor, Habebant ita quod sibi imputa-
rent CP er: Plinius tamen aequitati plus dandum censuit, quam stricto juri, et emtores ,
remissione aequaliter facta, indemnes servavit. Inprimis autem notatu dignissima sunt ea ,
quae dicit in; $ 2. „ mihi autem etc. "

Epist. XIL, § 3 An si litibus tererer, obstrictum esse me erederem obeunti yadimonia
964. Notetur singularis usus yocis vadimonium : plerumque | enim dicitur obire vadimo-
га reus, qui die statuto in judicio se sistit „ aut advocatus , qui causam susceptam pro
dido agit (1). Verum hic Plinius Titinio Capitoni se obstrictum fore dicit, si
in litibus.versante se, et causas agente , in Tribunalia et Basilicas frequenter ventitaret ,.
ut se. audiret. . Vid. C/ayis Ernest. in Voce.

Epist. ХІУ. $ 2. Priorum temporum seryitus , ut aliarum optimarum artium > sic etiam.
juris Senatorii, oblivionem quamdam. et ignorationem induxit, Usi sumus hac Epist. ad
IV. 23. Parte. 1, ut probaremus , jus Senatorium magna ex parte, consuetudine magis 5,
quam lege qu&dam comprehensum fuisse , quod i inprimis ex hoc loco apparet. Quomodo
enim antiqui juris homines, et in ilis etiam Plinius , oblivisci potuissent , si seriptà lege
constitutum fuisset: saltem omne jus Senatorium: nam partem ejus legem aliquam com»
plexam fuisse, apparet ex $ 19. A, Ep. ubi ipsa verba legis memorantur, quae de dise
cessionibus faciendis cavebat.

Alia etiam quaedam ad juris disciplinam pertinentià hic occurrunt, — Afranius Dexe
ter Cos. violentá morte obierat з incertum vero erat, utrum ipse manus. sibi intulisset ,
an vero a libertis et servis necatus. fuisset; et si hoc constabat, num ipsius jussu, an
-proprià nequitià id. fecissent. Quaestio igitur de servis habita est (§ I5. he Ep.) ex
SCto Silaniano , vid. 1. І. princ. ff. ad SCtum Silanian. Paulus Recept, Sent. ШІ. 5. 3o
dique servi ultimo supplicio. affecti sunt, Tum etiam. de libertis idem factum est, ex

SCto:

(*) Quaeri fortasse possit, amne emtores rescissionemr contractus emtionis venditionis propter
enormem laesionem petere potuissent: de ipsá hâc- quaestione gravissima controversia agitatur in-
terjuris interpretes, Vid. Cujac. Os. XVI. 18. Glück ad ff, ad Tit. ff. de reseindendá vendit.
$ 1028. Hoc vero casu quid juris esse potuerit nescimus, quia quantum damnum emtores Pli.
nii passi fuerint, non exprimitur, Sed etiamsi ultra dimidiam laesi fuissent, tamen fortasse prope
terea hoc casu contractus rescindi non potuisset, quia aleatorius quodammodo erat, quo 'eme-
bantur.fructus pendentes,.

Çt) Vid, Cic. pro Quintio с. 17;

64 е J. Li vaw ben BRUGGHEN О

SCto sub Trojan nuper facto, quo édutuin , р ut etiam’ de libertis," quos vivus “manumia
sisset dominus occisus , quaestio haberetur, {А то. $ E M oy cod. Nam ‹ quos doininus tés-
tamento manumiserat , hij jam ex SCto ‘Silaniano torquebahtur. ' Paulus l. laud. $ 6. Јат
hác quaestione habitá, quum sententiae Togarenturs erant qui libertos absolverenti- alii
relegabant: tertia vero pars morte puniendos censebat. Quum vero re$ ita ad finení per-
duci non posset , divisis sententiis, voluerunt i ii, qui mortis poenam pronunciabant, sé
cum relegantibus connumerari adversus absolventes, | ut ita quie tantum existere. possent
sententiae absolventium et condemnantium, a pee ванд
Et quum ita relegantes et occidentes, majores | nuiero essent absolventibus ; volebant
secundo suffragio experiri utra. sententia superior esset , Occidentium an rélegantium.
Verum huic ordini merito se opposuit Plinius , . аша, qui libertos supplicio ultimo: affi-
ciendos censebant, tam à relegantibus differebant ,- quam , ab absolventibus > neque igitur
aequum erat, ut potius illis annunierarentur ,. quam his. — Tüqüe postquam Plinius in hane
sententiam verba fecerat, is, qui mortis poenam, pronunciiverat, ' ab. hâc sententià dis-
cessit, et contulit sead relegantes.: quem cum ‘omnes, qui ejusdem fuerant sententiae yî sés
uti essent, factum est ut hi numero vincerent. ($ 25 ct 26. B. Ep. Jo Res igitur coe
dem rediit, ac si tertia illa pars ab initio relegantibus. accessisset, eo tantum discrimitie ;
quod nunc ulterius non. videndum erat з. utrum . relegarentur- Tei, an morte- "punirentur ;
utque miriorem poenam obtinerente Caeterum ést haec Epistola i inter praecipuos fontes ,
e quibus Viri docti , quae ad Senatus habendi rationem pertinent , ө hauserunt. ^| Obscurior
est locus in $ 92 in fin. qui tamen multum lucis capit, ejecta post verba у qud: ergo
ratione potest esse, ” negatione non, quam pro nom intellécto- compendio adverbi“ hunch
insertam a librariis a dicit Schaefer cum Gesnero in Note. ad Be dah, HOARE au i2239
„Epist, XXI. $2. Julio mense, Guo maxime lites requiescunt. Jam antiquitàs usu res
ceptum videtur, ut messium tempore forensia negotia intermitterentur, quo -agricolis
magis tempus vacaret, ad colligendas fruges, quum necessitate. litium obeundarum haud
in Urbem vocarentur. Et quum plerique Romani, ‘etiam posterioribus rei Romanae tem-
poribus , agricultirà summopere delectarentur, et ex agris maximos reditus perciperent,
nil mirum, eos messis tempore , ruri et in villis suis, 16011058 urbanis negotiis degere vo-
luisse, ut labores inspicerent, et commoda sua tuerentur. Imo haec consuetudo firmata
est oratione Divi Marci, .quá cavebatur, ne quis messium vindemiarumque tempore. ad-
versarium ad.judicem venire cogeret. l. 1. princ, ff, de feriis et dilate Non tamen certo
quodam tempore hae feriae tum: conclusaé) fuisse videntur , quum ipsae messes vindemiae-
“que intra certos quosdam dies! absolverentur: vex: hoc. Plinii loco colligas А primas illas
“totum fere mensem Julium occupésse, ‘In provinciis vero moris. fuisse. docet Paulus
1. 4. ff. cd. ut Praesides ex consuetudine locorum “certum tempus» his feriis addicerente
Imperator demum Theodosius, Constitutione, quae est in 7. з. Cod. de feriis, certis

finibus eas conclud/sss videtur, Hac enim conceduntur a die 8 Calend, julii usque in
Ca-

COMMENTATIO Ар QUAESTIONEM JURIDICAM, 65

Calend. Augusri, aestivis fervoribus mitigandis, ut dicitur in 4. 7. ibid. et a то Calend,
Septembris usque in Idus Octobris , fructibus: decerpendis; Сов 4

`$ д. Forte accidit ut eo die mane in advocationem subitam rogarer. Non prorsus ve»
titum erat, quando agebantur feriae , jus dicere: verum erant causae ; propter quas ad Praes
torem etiam iis diebus venire licebat, si periculum esset in morá. Hae causae enumerantur
in 7.3. $ 20 Z 2 ct 3. ff. de feriis et dilate

PARS SECUN DA.

JUS PERSONARUM:

Epis: XVI. $ т. Solatia duo etc.’ Non satis expeditus’ esse ‘videtur hic locus. Pli-
nius queritur de morbis et morte quorumdam e servis suis 2: hujus calamitátis duo sibi
proponit solatia :. unum quod ipse tam facilis esset: in manumittendis servis, tit! dolor les
varetur, amissis iis morte, quibus semet ipsum propediem. fortasse manumissione priva-
visset. “Hunc enim sensum esse arbitror. verborum., ,, videor enim —— perdidi,” un-
cis inclusorum, e quibus [perperam conjicias, servos illos: jam manumissos fuisse, quum
morerentur. Vid. Schaefer. in Not. ad h.l... Contrarium venim apparet! ex altero. Pli- `
nii solatio, quod nimirum servis permittebat testamentum facere, eaque servabat, Haec
libértatis species ipsis grata esse debebat, atque.ex:eo:humanissimum doloris levamentum
capiebat Plinius, Minus fortasse in errorem nos inducere: possent: Шаг verba yi, quos
jam liberos perdidi," si pro jam, facili correctione ,' legeretur jamjam j "pro mox , pros
pediem. ^ Caeterum apparet liic rursus summum illud humanitatis stadium , in Plinio saepe
conspicuum ; quo inprimis in’ pie colendis et servandis extremis hominüim. judiciis uteba~'
tur. | Servi enini proprie nullo modo testari poterant; quippe nullam" personam civilem,
neque etiam bona ‘propria habentes, de quibus disponere possent. | At" de. peculiis Pli-
nius suis servis testamenta facere permittebat's' ‘adéo ut ‘intra Vana de NE pro lubitu
statuere possent, icis.

"Epist. XVIH. Conabimur quae in hac Epistola sparsa traduntur, colligere, et brevis
ter explicare, Domitius Tullus cum fratre Domitio Lucano a Domitio Afro, claro illo
Oratore et JCto, de quo vidimus supra, adoptatus erat. Hic téstamento facto, octo;
decim ante mortem annis, filios àdoptivos heredes instituerat: sed interim necessitudo;
quae ipsi cum eorum patre intercédebat, ita türbata fuit, ut ipse eum ‘accusaret, quo
factum wt in exsilium ille ageretur, boraque ejus proscriberentur, " Itaque , quum etiam
; I a

ин bok Le wamosimcoBRO GEHEN

a filiis ejus alienatus Domitii Afri amimus videretur, testamentum. quidem antea factum.
improbabat ($ 5.), non tamen satis.justae esse videbantur causae , quare eos novo testas ©
mento exheredaret. Saltem illud: non. fecit, atque ipsk mortuo Domitius Tullus, et Lu»
canus successerunt, ita divites facti invito fere ipso, per quem facti erant. ($ 5 init. ).
Hi autem fratres communionem quamdam omnium: bonorum fecerunt, 904 non tantum.
praesentia, sed etiam accedentia bona sibi inyicem adquirebant: hoc apparet ex $ 4e
a verbis „atque ita circumscripto testamento, consors frater, " etc. Frater Tul-
li Lucanus uxorem duxerat filiam Curtilii Manciae ($ 4). Hic odio. generi sui nolens.
eum ex hereditare sud. lucrum facere, neptem suam , Lucani filiam, heredem scripsit, ef
lege, si esset a patre emancipata, ut cum ita sui juris facta esset, sibi, non vero patri,
hereditatem acquireret. Non tamen prudenti hác cautione Mancia., quod cupiebat, оь
nuit; nam Domitius Tullus emancipatam filiam Lucani adoptione suam fecit. Quo.
factum , ut cum bona filiae Lucani, quae ex hereditate avi perceperat, jam pater adoptie -
vus acquireret, is, cum fratre communione bonorum junctus, filiam quodammodo, та»
tione eorum bonorum, in patriam potestatem reduxerit, edtenus-, ut Lucanus jam: ex jure:
societatis. dimidiam. partem possideret, quam. totam acquisivisset jure: patriae-potestatis’,,
si filiam ab; avo. institutam- im potestate retinere potuisset. ($ 4-5). Verum Domitius.
quoque Lucanus. mortuus est, berede scripto. fratre. Tullos; et praeterità filid sud emane.
cipata, ut frater conciliarctur, i, ess uti-videtur, ne, si hanc ipsam scriberet, Tullum,
offenderet, isque aegritudine suscept&,. filiam adoptivam testamento. bonis suis. defraudaret. .
Concihato ita Tulli animo,, hic honesto: omnino- et laudabili testamento . decessit ,.. atque:
ita opes: suas ei restituit, per quam. sni cens "Haec amag est eorum, quae narrat
Plinius in. hae: Epistol&. | i
§ 4. Amiserab раат. adbptayerat. minis Non difficultate: caret hic locus.. Nam
quum. pater filiam:emancipasset, ita sui juris. facta. erat y: neque igitur poterat 4. patruo.
adoptari ,: quia; adoptio. in specie: locum. tantum: habebat in; iis, qui essent іп, patria; po-
testate constituzis; neque: etiam poterat adrogari: feminae. enim. per. populum Romanum
non adrogantur , ut inquit. Ulpian, Fragment, T. VILE, § 4 in fin. Explicandum fortasse
hoc est ex. Gajo Commant.. Ls I. § хол. Чі, віс legimus, 4, item per-populum, feminae non
» adoptantur,. nam. id magis. placuit x арий Praetorem vero., vel in. provinciis apud Pros.
» consulem Legatumve , etiam solent. adoptari. "* T
Itaque feminae, quamvis sui juris essent, per adrogationem non 1 poterant. ‘filiae, loco
adsumi 5. sed: uti-in. maribus fiebat. in. patri, porestate versantibus, ipsae hic solutae ad-
optábantur apud Praetorem, (Сеге: ita, juris fuisse. conficias. ex hoc. Plinii loco: nam. filiam,
snam Lucanus emancipaverat, eamque sui. juris factam -frater sibi, filiae loco. adsciverat s
quandoquidem autem feminae nullomodo adrogari poterant, mil superest, nisi ut mulier
sui, juris coram Praetore adoptariy potuerit. . Mire tamen huic.Gaji loco obstare videtur,
aus in leg, 21. f£, de adoption, Ubi. diserte idem. auctor dicit, „паш, feminae ex re-
scrips

СОММЕМТАТІО ль QUAESTIONEM .JURIDICAM, 61

séripto Principis аборті posstint’”? rescripto autem Princijiss ut saepius, ipsa populi
áuctoritás in comitiis significati videtur," cf, 7. e. Fil de adoption. collata cum Gajo Is
$99. Duplici modo existimo posse hanc difficultatem éxplicari, Prior hic est: a Zege
idé 17. f. L cit. agitur de adtogatione impuberum , quae introducta fuerat Epist. Divi
Antonini, баў. 1, $ 102+ et quum conditiones in his: legibus exponantur, quibus illa
adrogatio conceditur ‚ in quibus etiam erat satisdatio adrogatoris, Marcellus in J. оо. scrie
bit, hanc locum habere, si pupillus impubes decesserit, idemque juris esse in pupi//d:
tumque subjungitur fragmentum Сай ex Lid. Regularum ubi dicit, etiam feminas ex res
Seripto Principis posse adoptati; Ex frágnietiti igitur hujus collocatione dixeris, rescripto
illo ipsam Divi Pii Epistolam significari: adeoque non dicit Gajus universe, feminas
per rescriptum Principale adrogari posse, sed pupillam etiam comprehensam esse Epis-
told Antonini, ut haec etiam, si impubes sit, quamvis sui juris, tamen adoptari possit.
Non igitur, secundum hanc explicationem , tempore Plinii mulieres sui juris, sive per po-
pulum, sive per rescriptum Principis adrogari potuissent, quod postea demum introduc-
tum esset, versus aétatem Diocletiani, argümento /ég. 8; Cod. de adoptions: et sic etiam
‘Stat nostra loci Pliniani interpretatio.

Verum alià etiam ratione nodum ita solvere possimus, ut diu adhuc adrogationes in
"Comitiis curiatis per populufh fáétas Ғиїѕѕё dicaniùs (ad Diócletiani usque tempora eum
morem viguisse, conficias ex 4. 2. Cod. de adoption.) ; neque igitur Caesares illud jus
populo. ademtum prorsus sibi vindicásse, sed in quibusdam causis , in quibus adrogatio per
populum stricto jure fieri non potuisset, favore quodam , per rescriptum adrogasse. Unde
зегіогі demum tempore factum esset, ut sensim omnis haec adrogandi potestas penes solum
Principer esse ëxistimarétur: ёо señsù recte dicere potuit-Gajus, tum: in doc. cit. Comment,
Seminas per populum: adrogari non potuisse, et in legs o1. ff. cit. per principale rescriptum
potuisse, Quia Imperator privilegii instar per rescriptum ad libellum supplicem, concedere
poterat, quod jure publico stricto non licebat, Haec explicatio prae priori illà illud etiam
liabet, quo se-commendet, quod eo modo tollitur difficultas , quae alioquin ad Plinii lo-
cum sponte se offert. Nati’ si verum est, feminas sui juris, et filiam etiam Lucani, coram.
Praetóre adoptatas fuisse, quia adrogari per populum non poterant, merito quaeratur ,
quare postea per rescriptum adrogatae fuerint, quandoquidem etiam sine eo in adroga-
tionem quodammodo se dare poterant. Sin vero posteriorem explicationem sequamur ,.
€vanescit haec difficoltà. Dicendum enim tum est, filiam Lucani peculiari Principis
favore adrogatam fuisse, non vero coram Praetore adoptatém, Lucem inde etiam caperet
4. 8. Cod. cit. ТЫ enim docetur, feminam sui juris nullo alio modo (і. е, per populum )
adrogari posse, quam pèr Principale rescriptum, Red egregie convenit cam ; Ulpiani et

Gaji locis citat,

Ep. хун, 5 $56 efe bona geoscribenda carayerite Supra ita illum, locum ex-
Ik i inai pli-

plicui, ut dicerem patrem Tulli ét Lucani, accusante Domitio; Afro, in exsilium actum.,
bonaque ejus proscripta fuisse. In hanc séntentiam me adduxerunt sequentia verba in
$ б, ubi carpitur Domitii Africani asperitas , qui humero. civium excidit , quem socium
etiam in liberis habuit, unde apparet, patrem illum , auctore Domitio, eam poenam passum
esse, quae civitatis et bonorum amissionem irrogabat, Haec autem erat exsilium , sive de-
portatio, antiquae aqua. et igni interdictioni substituta, Vid. Heinecc. Antiga ad Tit.
Instit, de cap. детіп, § 9 et 10.

Caeterum nullae causae tractantur hoc Libro, nisi excipias eam libertorum Afranii Dexa
tri, quam ad primam partem retulimus: utpote magis: notabilia: quaedam de jure Senato-
rio, quam de judicio homicidii continentem, :

EPISTOLARUM LIBER NONUS.

PARS PRIM A.

ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS; VERBORUM SIGNIFICATIO,

Es hic Liber omnium’ maxime: inops eorum, quae ad. hujus instituti. rationem..referri
possint. Paucissima igitur illa, ad quae nonnulla adnotanda esse putavi, uno brevissimo
capite comprehendemus,

Epist. ХШ. $ 16. Cornutus ( dicebat) , datum se a Consulibus tutorem. Helyidiae filiae,
petentibus matre ејиз et vitrico. Apparet ex hoc loco, tempore Plinii , regnantibus Ner-
va et Trajano , tutorum dationem ad Consulum adhuc munus pertinuisse , quod illis SCto
sub Claudio facto commissum ‘fuerat. Sueton. in Claud. 23. . Maud ita multo post,
M. Antoninus Imp. Praetorem singularem constituit. dandis, tutoribus, inde Praeterem
tutelarem dictum: § 3. Instit. de Autiliano tut, l. lin $ tof ede confirm, tutor.

$ 19. Rogo Patres conscripti, ne me cogatis implorare. auxilium Tribunorum. .. Quum
Plinio , Publicium Certum in Senatu accusanti, respondere conaretur Vejento, is eo ru-
more, atque strepitu exceptus est, ut vix audiri posset: invocavit igitur Tribunorum
plebis auxilium , quorum inprimis munus. in eo. versabatur, ut civium jura a magistra-
tuum injuriis salva custodirent: itaque Murena Tribunus ipsi dicere permisit... Quam
late igitur patuerit Tribunorum potestas, apparet etiam ex hoc loco, ubi, quamvis per

longam servitutem jam inultum imminuta esset, Murena tamen in ipso Senatu Consulum
pros

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. 69

proprio jure usus est, ut diceüdi veniam darent, Docemur.etiam h.l. Tribunitiam po»
xestatem., quamvis eam ab Augusto inde Caesares sibi arrogaverint, tamen diu adhuc
-aliquatenus. penes ipsos Tribunos remansisse. í 3
~.)Epist.. XXXVII. $ 1. | Quam. me necessitas focii iin perpe. iie annos: ordi»
watura detineat. Plinius Paullino se excusat, quod primo ejus. Consulatus die) Romae
adesse non possit, propter gravitatem negotiorum, quibus ruri detinebatur. Erant enim
-locanda praedia, idque. magnas: cautiones et prudentiam requirebat: пат locabantur ple-
rumque agri privatorum in lustrum , s. quinquennium , ad exemplum locationum publica»
Tum, quae a Censoribus singulis quinquenniis renovabantur: exenipla multa sunt in ff. e
-quibus citásse sufficiat 7. 13. § ult. ff. locati conducti. 1. a5« S ult.: ў. soluto matrim,
4,160 ў. de liberat, leg. Quum igitur: in longum tempus: contractus locationis fieret,
;caute et accurate erat perficiendus, et conditiones diligenter definiendae, ut per totum hoc
temporis spatium res salvae locatori manerent. Augebatur haec difficultas eo , quod aliam
locandi rationem inire decreverat Plinius, ut temporum iniquitati, -qu4 a colonis merce-
‘dem locationis extorquere difficile erat prospiceret. · Quum enim antea mercedem annuam
„a colonis percepisset , jam partiarios eos facere voluit, ut partem fructuum perceptoruin
ipsi colligerent, partem sibi cederent. (§ 8—4.)

EPISTOLARUM LIBER DECIMUS.
pid RS. PURGE Mua

-ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS, VERBORUM SIGNIFICATIO,

ains XIV. . Diplomate adjuvi. Moris erat, ut tabellariis, aliisque nuncia e pro-
vinciis ad Caesarem transferentibus, quo celerius iter perficerent, diploma , sive scrip-
tum instrumentum, a Provinciae Praefecto daretur, quo exhibito , ubique equis et ve-
hiculis eorum cursus erat adjuvandus. His, diebus et noctibus , et omni tempestate, iter
sine mora erat conficiendum, Elegans exempluni est'in' 7. 197. ff. de verb. oblig. ad quam
vid. Сијас, in Comm. ad h. te — Diplomata illa die certo erant insignita, et per cer-
tum tantummodo temporis -spatium yim obtinebant; quo praeterito y non amplius in
usu esse poterant,' quod rescripsit Trajanus Plinio Zp. 55. A. Le Videntur ab ipso
Imperatore fuisse subsiguata : certe ab eo Roma’ in provincias mittebantur Praesidibus,

I3 qui

то 171Ji TI Ue v&NObER UB RUG СИЕ NO?

qui iis cadibus propositis, uterenttir (Zp. cit. 55 ). iL Noi nisi rarissime eorüm usus;
peculiari favore , etiam privatis concessus: fuisse! videtur? (p. uw] В. d. ). == Ex
hoc more fortasse explicari possit locus notissimus in Aiai ff. dein jus voc. Ubi di-
citur, in jus vocari non opertereg wee eum qui equo publito in саша ‘publica. transyehi-
tur. Fuetunt; qui hàec: verba —m! de: oM —Hsec — in -
pitolium,

Imo “pro eausd: publicd y Cujac. Obs, : XIII. 295 eb шу in Сароћит et йид.
mannus Obs. ШІ av, in censu publice; sed intelligi. optime potest, retentà vulgari'lec-
tione, hoc vetitum ! de tabellarüis illis. sive grammatophoris publice iter facientibrs ét
diplomate munitis з. horum cursum- in’ jus vocatione impedire- prohibitum "erat; Confit-
matur haec 'explieatio textu: Dasilicorum , quae verbum Latinum. sansvehere vértunt
Graeco 23е quod de Equitibus Capitolium юзиннен чи dici dien T Ci.
Smallenburg in Not, ad Schulting. ad logs ac сг a

Epist. XXIV. '$$.. Nam et tienstrütm meum Calendis Septembris panne! et sequens
mensis complures dies feriatos habet. Plinius hic Epistolà ad "Trajanum commeatum
petit, quo in municipium "abire possit; locum témpló aedificando electurus, et agros in-
specturus. Fungebatur enim tum Pfaefecturd aerarii Saturni, eujus! muneris gravitas
vetabat eum pro lubitu ex urbe proficisci. Vid. quae adnotavimus ad Ёр. Ill. 4. 9.
Ad confirmandas autem suas preces, menstruum suum mox finitum esse dicit ; nie
mirum, ei magistratus, qui plures simul uno munere fungebantur, per menstruas vie
ces illad obibant. Sic etiam Consules alternis mensibus Lictores habebant 12. cum
fascibus. vid. Swett in Cies, оо. | Pracfectis! aerarüi idéth proptinm’ füisse discimus hoc
loco. Sequens mensis , qui plures dies feriatos habet, significatur mensis Octobris, quo
windemiales feriae agebantur. vid. adnot. ad Ep. V HI, 21, a.

Epist. XXVIII. $ 5. . Dispie domine, ап necessarium putes, mittere hic mensorem,
Significantur mensores aedificiorum, sive Architecti, qui memorantur in 7. 2. f.$17.5i
mensor falsum, modum. dixerit „ diversi..ab agrorum .mensoribus, de, quibus inprimis in
ff. Шо Tit. agitur. Horum publice, ut videtur, constitutorum muneris pars fuit, ut
operum publice locandorum descriptionem facerent; et pretia materiae , et operum a
stimarent, пе. nimis: таспа. pecunid ea locarentur; ejusmodi тепѕотей » peritum et. "fie
dum, Plinius a. Trajano petit, ne, quandoquidem multum. ab hujusmodi» hominis. intee
gritate pendebat, Dirbynorum. fortasse fraudibus respublica detrimentum caperet: Se-
quenti Epistolà. Trajanus eum: e provincia mensores, eligere jubet, · quibus. satis- credi
posse affirmat; caeterum de mensoribus vids (Glick ad Fel ad. Tits si sensors caet, $ 763.
р. 375 €t 10.11.

Epist. XXXIV. $ о. Erit enim, pecunia, ex qua: m — айы quam ipsi. irrogare
dn oleum 50011, parati sunt. in opus, balinei, conferre, Veteres, quum. frequentissime

balneis: uterentur ,..quod. sub ardentiore: coelo'corpora requirunt, in/iis etiam oleo ungui
50°

COMMENTATIO A» QUAESTIONEM JURIDICAM. 75

sólebant, quo ¢utis, mollior evaderet et laevior,.. Oleum illud Romae saepe а Princis
pibus dividebatur, atque haec liberalitas congiarium dicebatur, quia proprie congium
elei: singuli.:accipiebant. i Sed pro oleo ;pecuniá, etiam distribuebatur , et sic. congiarium
deinceps: quamvis) frumenti, vini, olei, aut pecuniae largitionem significavit. vid. Sueton
in Aug. 41. in Tiber. оо. Plin. Paneg. 95. In multis autem, civitatibus in. provinciis
moris: erat) ut quemadmodum frumentum , imo vinum , sic etiam oleum publicis- sumti-
hüs meretur, et in balneis“ praeberetur, Huic muneri olei comparandi, et. distribuendi
praepositi- erants euratores: quidam , inde éasives dicti, uti, qui frumentum coémebant y
dicebantur .eizávec,. 7. 484$ gafe de muner. et honoribs.. Inter munera. civilia. persona-
lia numerabatur;liaec cura, et nisi immunitas, alicui esset. concessa, omnibus civibus
sud vice: erat gerendas, Accurate omnem de. personalibus , muneribus doctrinam exposuit:
Arcadius Charisius in. 4 18. ff. cit, . Imperator Antoninus. Pius Philosophis, R hetoribus y
Grammaticis; gi et. Medicis, Epistola vacationem. concessit aliorum. munerum, et hujus,
olei .emendi et eurandi.: 4, 6bi $ 8... de excus.. Ad. hanc autem, coémtionem s cives im
municipiis tributum quoddam. pendere debuisse videntur; | Quod quum etiam, Prusenses.
facerent, hae. pecunia uti. voluerurit; ad aedificandum novum разби» 2 ne publice in hoc
opus pecuniam erogari necesse essete ©. |;

, Caeterum. ex hac Epistolis ut ex multis. aliis hujus. rie у иы possumus s quam
imminuta ec extenuata. fuerit. eo. tempore. magistratuum Romanorum. in. provinciis. auctori
tas: nam „дш olim potentissimi erant orbis terrarum Адтократорес:»: et vix deposito munere y.
eorum quae fecissent, rationes interdum. publice dare cogebantur , iidem nunc ne bale
neum quidem. novum. sine Imperatoris consensu exstruere poterant, ; Usu. venit ad Ж
li d. g« fi dei operib. pub... Ubi. Macer. in lib. оь de off, Praesidis , docet opus noyum:
privato. sine auctoritate Principis fieri potuisse 5.: | constitutionibus. vero, cautum esse ,. ne:
publico sumtu: opus: absque Principis: consensu. exstruatur, :

-Epist. XXXVI. Sempronius Coclianus — consulerem: de modo poenae, poa corrupt,
‚ tis: moribus antiquus. Romanorum :(bellicarumr, rerum ardor sensim. decresceret, lmperae
tores.saepe omnia conati sünt, quo: militiae. pristinus suus honos. haberetur. Propterea:
etiam servis: stipendia facere prohibitum erat, et qui fraude: in. numeros. relati. erant , uls
timo supplicio puniebantur; ut docet Martianus in. 7, 11. ff. de re. milit. Plinius vero du--
bitavit, an quidem severam: hanc. poenam ,- hoc: casu. servi a; Sempronio- Coeliano inter
tirones: reperti meriti essent; quia-non adhuc sacramento: in. numeros. relati , neque:
igitur proprie milites erant. 'Тїгопез! enim. erant milites: novi , qui postquam. militiae:

nomina: :dedissent ,. armis exercebantur, non vero adhuc in, numeros erant relati , vid. A 42..
Ff. de testam: milit, Ea vero, quae Ulpian, docet іп: ds, non repugnant his, quae re-
scripsit "Frajanus in Epist. sequenti: .j, Non ideo dubitandum esse , num. capitale: judicium.
» Servi meriti essent, quod in numeros nondum: essent relati: militem enim jam. aliquem
» fieri, quo primum die a. Tribuno aut inquisitore probatus et receptus sit: ” scil,

га»

73 joj. 1. vaw per BRUGGHEN

ratione éjds statds,'ut si e. д. Servus ‘sit’, а eo inde die, militiae ineptus esse’ vi«
deatür, néque ut femoveri possit, spectari debeat, utrum jam reverá.sacramento miles;
factus sits non dicit "igitur Imperator , 'aliquem ratione jürium civilium: v. c. testamerie
ti factionis , militem censeri ab eo inde die, que lectus ac j^ gunt fuit 5 quod mani-
festo pugharet cum Z, 4a. fl cit, ^ ml à bh Baty et
~ Epist, XL, $ a. Јо plerisque : civitatibus — annua берйп Ош bl coe ı publi»:
cum, in metallum, in opus metalli, etc. damnati erant, fiebant servi poenae Z: 17. ff.
de poenis, Et quamvis non setüper їй pérpetüám poenam. condemmarentur, et sii tempus:
expressum non’ esset, in decennium tantum condemnati censerentur .(7.:23. eod, ) tamen
finità poená,' nullis poterant civilibus juribus aut muneribus frui, quippe civitate non’
solum, sed etiam libertate in perpetuum orbati: ‘Imo conditio servorum publicorum ; $i«
ve actorum, erat honestior, quam ut in metallum damnati ей uti possent, \
: Hi enim curandis et custodiendis tabulis publicis praepositi, aliqua existimatione: gaus
debant,'et in publicis officiis versari dicebantur ($ 2), Vid. annot. ad L. VII. 18. in
Part, 2. in Not, Docemur etiim h, 1, , annuam pecuniam , sive honorarium , publice
iis tributum fuisse, . Neque igitur poterant condemnati illi Nicomedenses ; ut nullo. vo
poeni.erant soluti, in ejusmodi conditione quiete versati, `
Epist. XLI, $ 2. Si qui vetustiores invenientur et "senes. ате! annos йн! dandi,
distribuamus illos in ea ministeria j quae non longe a poena: sunt.’ Quamvis laudabilis `
sit haec. "Trajani miserorum- senum -cura, humanius tamen etiam in. simili, ut videtur,
causi:'rescripsit D. Pius, ubique egregio humanitatis 'et 'virtütis studio, in ‘toto Cor-
pore Juris conspicuus. "Refert illud rescriptum Modeszin. 7. оо» jf. de poenis, quo cate:
tum, ut a Praesidibus provinciarum damnati, qui morbis aut senio operibus impares
facti. éssent, si inodo per decem annos in poen versati fuíssent, dimitti possent, Ad-
junxit vero Imperator eam prudentissimam: conditionem, ut haberent: cognatos, quibus
cum habitarent, et a quibus alerentur, ne a republicà pasci deberent. Invenit igitur Ah-
toninus rationem subveniendi dificultati, quae inprimis impediisse* videtur Trajanum,
quo minus eAdem humanitate in condemnatos uteretur, > Queritur enim Plinius Ёр. 40.
$. 4.. inutile éssé, eos reipüblicae: sumtibus ali, et periculosum fore, si propriis: vive-
re cogerentur. "Laudare itaque non. satis possumus Antonini illud | rescriptum , quo;
tam egregie humanitatis officium. cum civili prudentià conciliavit. ' ti
Epist.: XLII. Insignis est haec Epistol Plinii cum rescripto T — de ا‎ solos
giorum, ad quam breviter sübsistere operae pretium est. T 191101
‘Distinguenda sunt inprimis duo genera Collegiorum apud Romanos :. erant alia , quae
non nisi Deoróm ешбир у sacrorumque celebrationem ,. aut. piüm . aliquod. negotium
spectabant, atque baec magis proprie soda/itia diccbantur: de his infra videndum егіс,

ad Ep.95« В. L. АПА, dé quibus htc agitur, erant collegia Opificum et Artificum,
ad

COMMENTATIO) 4$ QUAESTIONEM: JURIDICAM. 73.

adéxétcenda "conjunctis viribus! Varia industriae. genera instituta, et. quae cum anti-
quis nostris opificum corporibus; Gilden dictis’,.non absurde: comparari posse viden.
ur; jam antiquissimum illud: erat apud Romanos institutum , siquidem : apud. Plutarchum
legimus ; Numam. primum .introduiisse: collegia: artificum у: adayrdns .ypvooxsey y тейтд-
yay афо, exvrordusv y eku nrt y xspapéav y С Pluto in Numa pe 176. ed.
Taüchh. J» ! Multa alia’ etiam memorantur:variis locis: in D ejusmodi collegia, pictorum,
faViculariorum , "utriculariorunr, bajulorum , piscatorum, Haec vero inprimis ad commu-) |
nem sociorum utilitatem informata fuerunt , \sed\:alia etiam publice. constituta fuisse.,

vidéntur’, quorum opéra et officia. praecipue reipublicae -essent addicta. ~) Hujus- gene-
ris fuertint! illa" fabrorum collegia, quale unum Plinius in Bithynia ad :compescenda. in-
cendi; creare woluit; Romae satis huic. rei prospectum erat, ubi Praefecti Vigilum
specialis cura in eo erat posita, ut per totam noctem ;wigilaret, et per vicos et plateas.
erret, cum hamis, dolabris, aliisque instruineritis: dd :exstinguenda incendia. 4:3. ff.
de ofic. Praef. Vigil. Verum in Bithyniae civitatibüs ; nihil tale, receptum erat; qua-
ré frequentibus aedium conflagrationibus | admonitus i Plinius jo primum. . Urbes. instru-
méiitis’ necessariis instruxit, et de constituendo: fabrorum. collegio Imperatorem consu-
Tait, quos semper: paratos haberet ad aquam afferendani, aedificia incendio. proxima di-
ruenda, пе propagarentur flammae; aliaque hujusmodi. ministeria praestanda.: Ejusmodi
corpus comparari non inepte posset cum hodiernis Urbium, militiis, ad similem. curam
comparatis; habebat suas leges ‘et instituta, suos: Praeféctos , magistros et defensores,
Sive syndicos, qui ejus commoda tuebantur, Longius vero, quam par est, evagaremur ,
si vel paucissima delibare vellémus: ex iis, quae copiosissime a variis auctoribus de
torporüm jure disputantur: late inprimis: de ћос argumento-egit, van Wassenaer in
diis; ad Tit. ff. de colleg. et torpor istin Jurisprud. antiq. Fellembergi Tom, I.. ps 401»
Breviter tamen adhuc subsistendum est ad:haec verba in $ 3. Auj. Epistolac. j

§ 3. go attendam, ne quis nisi faber recipiatur; neye jure concesso. in aliud. utatur.

Nimirum Praesidibus "provinciarum prohibitum: erat alia in. provinciis...collegia раи,
quam quae ex SCti aut Caesaris auctoritate coirent: /. 1, $.3« f. de coll et corpor.
й т. ff. quod cujus cung. Univers. nomine: aut novum quoddam absque ejusdem consen*
su institueret, Plinius igitur banc veniam à Trajano petens, promisit se. curaturum ,
ne ii'etiam collegio admiscerentur, qui nomine fabri, reverá autem novarum rerum шо»
litores essent: neve socii collegii jure sibi concesso , ut arcam communem, et statis dies
bus. conventus habere possent, aliaque. corporüm .licitorum privilegiis abuterentur ,

ad quaevis noxia et turbulenta consilia miscendag mon tamen Plinii desiderio assensus

est Imperator, Epistolà ad eum rescriptà (53. 4. L«)5; veritus, ne in Bithynia, quae
cum 2115 Asiae regionibus :praécipua novae religiónis erat. sedes, ejusmodi institutio ane
sam. praeberet Hetaeriis, sive conventiculis Christianorum , ad celebranda fidei suae ту»
m : WE" Ki ste-

74° IAJE L. vaAN pER BRUGGHEWN /

stéria, quae severe tunc co&rcebantur; et quas nuper Plinius ex edicto: Mig аги
Ep. 97. h. Li Conferri meretur adsh..le Cujac. Obs. VII, огоз i чо afttahy

Epist; LVI. $ 14 in fin. . Zabuisse: ( Apamaeénses): beret et. аркай ag mos:
rem, arbitrio suotrempublicam, administrare. Erat Apamea colonia. juris, Italici 5.
$ :о. f. de censib, Quales | meliori. conditione --utebantur, quam. Latinae, . et, habebant:
quaedam privilegia: e, g. immunitatem tributorum ,.sive census capitis /et:soli. vid. 1. ult.
$5,et $ 7. ff. de censib, -Heinece. Antigs. in. Append, 1. 5. 129. ed. Hauboldi.. Che von
Savigny in Comment. über das jus Ttalicum, Berol. wBtJe ai ou ss a dion

"Epist. LXIV..Consulit Һс Epist, Plinius Imperatorem de инан їп دیا‎ а
Procos. Servilio Calvo, et edicto restitütis, num esset confirmanda: haec restitutio. Rae
tio dubitandi ‘erat, quod mandatis; Trajani, : quibus : Praesides.in provincias. euntes in-.
struebantur, continebatur, пе aut a se; aut ab aliis relegatos restitueret; .eautum fore
tasse illud erat, ne provinciarum Praefecti; nimiam potentiam sibi arrogarent, si quos-
cunque libuisset, liberatos a poená in provinciam revocare et eo beneficio : sibi; ad»
stringere potuissent: quod inprimis Imperatoribus erat metuendum, quibus semper cue
rae fuit, ut minuerent et frangerent magistratuum: in provinciis. potestatem.: Et: omnino
animadvertendum “êst , omnes fere turbas et Imperatorum caedes >; novo quodam duce:
occisi loeum: occupante; e provinciis ortas fuisse, Porro, de iis etiam in perpetuunr
relegatis consulit Plinius $ 45 qui sine restitutione in provinciá morabantur. ...Difficultas.
in eo posita erat, quod acta prioris Procos. Jul. Bassi, repetundarum damnati SCto.re-
scissa erant, et omnibus ab eo dammatis jus datum, intra biennium. novam: cognitionem.
deposcendi, Quod cum aliquis a Basso in perpetuum relegatus, et/a Plinio. in. provinci&
deprehensus ` facére neglexisset ji rogat Imperatorem , quid de. eo: statuendum sit. De
prioribus: autem illis: Imperator in Epistolà sequenti rescribit, se antequam de iis decer»
matur, a Calvo quaesitürum 5 quid ipsum.ad réstituendos eos pérmovisset.. De relegato.

vero a Jat. Basso non difficilis admodum erat quaestio; "Tempus praeteritum erat, ine
tra quod de‘ novo: agendi facultatem habuerat, neque igitur amplius eo beneficio uti ipsi
licere poterat. Imo graviori poend érat afliciendüs, quoniam in provincia. contra legem
morabatur; quare jübet Imperator, шаа /Praefectos mitteretur Praetorio , ( Eránt enim
interdum duo ‘simul, vid. Tacite Annal XH. 32. Ubi memorantur L. Geta, et Rufius
Crispinus ; qui simul’ ситат Praetoriarum cohortium. habebant), ibi majorem. poenam
passurus. "Merito autem quaeratur, quare ita jusserit Trajanus: nam ex 4. 10. f. d.
of. Praes. apparet , ‘Praesides proviticiarunr, qualis Plinius erat (vid. Masson..in Vitd
Plin, n. дт. '$ 5. p. 70.) eandem cognitionem in provinciis baies quam habebant
Praefectus Urbi vel Praefectus’ praetorio Romae,

Non iis quidem proprium erat imperium merum plenissimum , quod : soli Pent prae.
tório competebat, sed habebant tamen ejus'aliquas partes, jus gladii, jus relegandi , ex-
cepto jure deportandi in insulam /, 2, $ 1. ff. de poenis 1, 6. § 1. ff. de interdict. et ree

lee

COMMENTATIO. «b QUAESTIONEM-JURIDICAM. T

egit ‘Satis gráviter dgitur siné Praefecto ` "praetorio in refegatuin ifm” rédüéént' aniimad.
vertere potuisse videtur. Sed ratio fortasse quaerenda est in’ summa “uctoritate Praefee"
torum praetorii, qui ‘soli Principis personam referre poterant ét ejus vices sustinére 1,
un. $ 1. ff. “de off. Praef. praet. 1.1. Cod. de vicar.: a quorum sententid prorsus ар.
рап поп. poterat 4 ut. f.. йг dut ctiam alia privilegia habebant у quie enumétántur

‘aliquam i in Omnés provinciarum NEAM 1; ү Cod. p decurionib. ‘et Cujac. in Parat,
ad Tit. f. de ofi: Praef. pratt. Trajartus igitur fortasse voluit j ut de graviori ‘hoininis
illius delicto. accuratior et severior cognitio haberetur, et. si i! reus deprehenderetur , de-
portaretur, quam solam poenam Praesides dicere" non poterant: "абла! ultimum non qui-
dem supplicium ` metitüs erat, graviorem tamen simplici rélegatione poenam,

| Épist. LXVI. $ Te Flavius Archippus vacationem petere coepit ‘ut \philosophuss Ergo
јат tempore Plinii а muneribus civilibus vacatio concessa erat philosophis ,' quod coi-
Stitutione primum ‘confirmasse videtur D. Pius 1,6. f 7, 8. F. de excusat.

$ 3+ Recitata est sententia — damnatus in metallum, Nam qui ex lege Cornelia testa-
mentaria faléi ‘condemnati erant, si honestiores essent, in insulam depórtabantur , hus
miliores in ‘metallum ‘damnabantur , | ien crucis supplicio пета 7 Paulus Recepte
Sent, V. 95. 14 | el

Eod. Tlie nihil proferebat quo restitutum se doceret, Etenim etiim sefvi poenae facti
damnatione. in metallum poterant indulgentid Principis restitui, Paulus Recept. Sent. ІУ.
8. 24. Caeterum notabiles sunt haec Epist. et seq. ad causam Archippi pertinentes,
Edictum Nervae civium amorem et sümmam ingenii lenitatetn spitàt. Mitis et humanis-
sima indoles optimi Imperatoris Trajani declaratur ejus rescripto де `ейдет causá in
Ep. 68. in quà suae naturae accommodatius esse dieit y, benignam sententiam tueri,
quam duriorem quae fortasse vera sit.

Epist. LXXXII. Exponitur hic Epist. quaestio ad jus publicum Bilhynorani perti-
nens. Cn. Pompejus M. quum Mithridate devicto, ejus regnum in Romanam ditionem
redegisset, modum quo variae regiones regérentur , ut fiéti alioquin solebat SCto, lege
facta ordinavit. . Sic etiam Bithyniae legem scripsit, quà ejus regiminis forma defi-
niebatur. Quemadmodum autem municipia plerumque ей utebantur reipublicae сой
stitutione , quae ad imaginem ipsius Romanae erat accommodatae ut haberent suos
Duumviros pro Consulibus , suum Senatum Decurionum, süos Censores, Praetores,
Aediles, imo Tribunos plebis: vid. Hein. Antig. Appendix I, 5. 123. €f annot. ad
Ep. Ill, à. Le Sic Pompejus omnem provinciam Bithyniam simili ratione ordina-
visse videtur, ut unaquaeque civitas haberet Senatum , in quem legebantur a Censoribus ,
ut Romae etiam moris erat, tum privati, tum qui minores magistratus gesserant. Eå-
dem vero lege iis tantum officio publico fungi, aut in Senatum legi posse dabatur, qui
‚лоп minores essent annis зо, Postea vero venit Caesaris Augusti edictum, quo cautum,

K 2 ut

76 Айай Le vary per, B R UG GHEN

ut, etiam, minores, 30 annis, modo mejores essent 21.4 magistratus . capere possent, et
quum lege :Ротреја. iis tantum Senatoribus esse liceret, qui magistratum gessissent ,
quoniam hi semper etiam, 3o annis majores esse debebant: „quaerebatur , num post. Edice-
tum. Augusti etiam in,„Senatum. recipi possent , qui magistratum gesserant minores
go annis + et si ita fieri posse, videbatur , anne etiam privatis, quamvis minoribus go. ans
nis. Senatui assidere liceret , quandoquidem. lis etiam , qui magistratu functi. erant ante
eam aetatem ; quae antiquitus legitima, fuerat >) in, Senatum aditus patebat, De his quaes-
tionibus Plinius a Censoribus, destinatis consultus, „ad Caesarem scripsit , et responsum “ob-
tinuit, quod continetur Ep. 34. ran

Ita. rem. explicari voluit Trajanus x ut lex Pompei , quoad. aetatem legitimam Senato-
rum, mutata existimaretur , eatenus , si essent magistratu : functi ; ut ht etiam minores
go annis. in, Senatum legi possent, illis vero qui. magistratum non gessissent , aditus in.
curiam non daretur , nisi annum. go explevissent,. Quoniam , si ante eam aetatem legi
cupiebant , poterant magistratum. aliquem petere, quo. ab anno 21. fungi licebat. ‚бшп
hac Epist. conferri, meretur 1 8. ff. de muner. et honors, Ubi, Ulpianus monet, ante
annum,95. neminem ad. ‘honores admitti Oporterc.s neque. decuriones creari, aut. aditum
in Curiam iis. esse dandum, Ita certe juris esse. potuit. in iis municipiis $ quae non

lege provinciali, ut Bithynia et Pontus, regebantur. 4
; Ep, LXXXV., $ 1... Quum, Coccejanus Dion, in. Bule adsignari civitati opis, cujus
curam egera, vellet, . Inter munera publica. in. ciyitatibus etiam erat cura. operum pu-
.blicorum, aedificiorum, exstruendorum. et similium; а, qua quinque liberi: incolumes excu.
sationem .dabant 1.4»: prince, ff, de mun. et honor. í

Eod., Tum Eumolpus — traderetur, Cautionem praestare гозо, Curatores Opes
tum, 1.9. $. 3s f, de administ, fer. ad суй, „фегИп,;, eorumque | periculum ' ‘ad heredes
curatorum pertinebat. $ Te fe eod. Finito autem opere curator rationes reddere debe-
bat, atque tum. demum reipublicae adsignabatur.

Ep. XCII. Supra ad Ep. 42. h. L, vidimus , de. eo genere collegiorum , quae’ artis
Alirujvs: exercitium spectabant, з In hac yero. de alio Heraeriarum, genere sermo est, quae
ad pios. usus. contrahebantur, , Romae jam, antiquitus ex instituto. Servii Tulli, (Dion
Hal. IV» 219.) confirmato post reges exactos. a Consulibus (idem У. р. 278.), erant
conventus curialium , vicinorum et paganorum, sodalitia dicti , in quibus sacra commu-
nia et. convivia celebrabaptur, In Graeciae etiam civitatibus, v. c. Athenis, complura
erant hujusmodi collegia , religionem , aut privatorum utilitatem et delectationem , pau-
perum etiam solatium spectantia: vid, Z, 4. Je de colleg. et corpor. Dicebantar hi so-
Cll «Doaropes з 447170 y ёибтафи ete. Inprimis vero 2риуо/ fuisse videntur societa:
tes, in quibus plures cives inter se stipem conferebant , e qua tenuiorum indigentiae sub-
venirent... Vox derivatur a verbo фана», quod est, amicá victus praestatione aliquem
adjuvare , vid. Schneider. Lexicon іп Voce. | Imaginem, aliquam, hae societates referre Vis

den-

COMMENTATIO ab QUAESTIONEM .JURIDICAM. 77

'dentür eorum institutorum, quaé ad levandam, privatorum symbolis, egenorum pauper-
tatem sunt inventa: aut eorum, quae in tenuiori civium classe frequenter admodum ine
.veniuntur, Bessen dicta, quibus collatá singulis mensibus vel hebdomadibus pecunii,
'sumtus funerum, Medicorum et similium rerum communiter feruntur, Hujusmodi au-
‘tem Hetaeriáe , in aliis civitatibus severe saepe ab Imperatoribus prohibitae erant, ne fac-
tionibus et turbis occasio daretur, Cf. 1. т. $ 3. ff. de co/leg. et corpor. Sed quum Ami-
‘senorum civitati, quae erat libera et foedere cum Romanis juncta, eo concessum esset,
: ejusmodi épavede habere, libellum eorum supplicem ad Trajanum cum hic Epistola misit
Plinius, üt conservare eos sibi liceret: quod concessit Imperator, modo illis collationi*
"bus ad turbas miscendas non abuterentur. сї, Bynkershoek de cultu religionis peregrinac
Diss. IT. р. 414. :
Epist. CXI. Ecdicus Domine, Amisenorum civitatis ete. Difficilis est ca pars tistä-
же Juris, quae agit de magistratibus minoribus in municipiis et civitatibus, quorum ra-
-tioadmodumni diversa fuit pro variis imperii formis, quibus illae civitates: utebantur, ап»
'tequam-Romande ditionis factáe sunti” nam illarum sine dubio: aliqua ratio habebatur in
ёотропепӣіѕ legibus, quibus regio aliqua in provinciae formam redacta ordinari solebat,
‘Augetii? háec' difficultas: serioribus rei Romanae temporibus, quum iisdem magistratuum
mominibus, saépe diversa plane ab antiquis intelligebantur munera et officia. < Quare dif-
ficile est variis temporibus accurate definire qualé quorumdam minorum in civitatibus
magistratuum munus fuerit. Habemus Novellam 15, inscriptam de defensoribus civita-
tum, cujus titulus Graece vertitur, wep) rûv éxd/xwv. Est etiam in Codice de iisdem Ti-
tulus, atque hujusmodi defensar in hdc Epistola significari videtur. Ex iis quae in locis
citatis de illorum munere traduntur, videntur ad imaginem quodammodo: Tribunorum ple-
bis Romanorum fuisse ‚ constituti , qui provinciales. et. plebem. in civitatibus a magistra-
tuum majorum injuriis defenderent. 1. 4. Cod. de defens, civit, Nov. 15. Praef. init. —
Habebant etiam jurisdictionem quamdam in causis pecuniariis minoribus, Z 1 et 3. Tite
cit. Tum jus actorum conficiendorum 1, 2. Cod. de magist, municip., et tutorum datio-
nem l. 3. ff. de tut. e? cur. datis etc. Imo quietis publicae curam gerebant , ne crimina
impunita manerent , et graviorum etiam delictorum rei judicio subjicerentur , aut ad. Prac-
„Sidem provinciae. mitterentur , 1, 4 et 6. Cod. de def. civit. Vid. Сијас. in Parat, ad Tit.
Cod, laud. Ех his quae diximus conficere possumus.,, quinam ille ecdicus füerit, quem
Plinius hic scribit 4 donationem ab Amisenorum civitate Pisoni factam, ‘ab eo repetivisse ,
quia ejusmodi donationes Trajani mandatis erant prohibitae. Jam Plinius Imperatorem
‘consulit’, ‘an cogi possit Piso donationem. restituere: quam ante: oo annos legitime ас:
ceperit. Et recté rescripsit. Trajanus Epistola seq. , mandatis suis in futurum, non
vero ın praeteritum vim esse his res ne Peps. perum mas quam —X
commodis consuleretur. | —
\ Epist, СХШ, Moris fuisse waa ut qui in civitatibus ad officia civilia vocari vels
K3 lent,

78 je L. vaw per BRUGGHEN

lent, pecuniae aliquam summam. in publicum conferrent.( * ).... Sed, quum, lege. Pompeja
in Bithynia et Ponto nihil tale cautum esset, ii tamen , quos Trajanus supra. legitimum
numerum. quibusdam ciyitatibus legere, permiserat, certam, pecuniae summam solyerant,
quam decurionatus honorarium appellat Trajanus i рд. sege Quo factum: ut Anicius
Procos. in quibusdam oppidis eos etiam inferre juberet qui intra legitimum; numerum a
Censoribus legebantur. Jam Plinius quaerit a Trajano, num idem in, omnibus Bithyniae
et Ponti civitatibus statuendum sit: cui rescripsit Imperator, se de universá re decernere
non posse; vetum- his monitis additur consilium, -cujus ratio admodum. obscura est,
nisi corrupta sint verba. Quodammodo hujus loci difficultas tolli mibi. posse, videtur , si
prius ita legamus cum editore nostro: j, id ergo quod semper tutissimum. est у sequendam
» cujusque ciyitatis legem puto, (scil. adyersus eos qui inyiti fiunt decuriones)”. tum pro:
» Lxistimo id acturos , ut erogatio ceteris praeferatur ," legamus, y ceteros existimo id
‘» @cturos, пе erogatio perferatur,’? quam vocum transpositionem commendat: Schaefer
in nota ad hunc Jocum. — Sic eum sensum habebimus, ut hortetur Imperator Plinium ,
nihil universe omnibus civitatibus novi constituere „- verum in unáquáque servare, quod
de illo decurionatás honorario receptum esset , quod tutissimum sit edyersus eos у sive ra-
tione eorum у qui intra legitimum numerum inviti fiunt decuriones, Eos enim, qui intra
illum numerum leguntur, etiam sine lege libenter ;рго honore. electionis . иы "ut
— pecuniae Kamel non ошл 3b 5 ; | ; :

PARS SECUNDA

JUS PERSONARUM.

v^ NS Aat nw it 5 f (1

Eu П. Exprimere, Domine, М non possum , quantum mihi gaudium pe й,
quod me dignum putasti jure trium liberorum. Supra jam ad L. Fil. 16. tn Parte 1. il-

lud jus tetigimus; sed praeter privilegium, quod ibi propriam ei esse "a erant
etiam

(*) Fortasse. vero illi.soli Buleutae, qui supra legitimüm numerum dic A civitatibus
indulgentià Trajani creabantur, (vid, haec Ep, init, a verbis, sf #i quos, etc, ), pecuniae summam
inferre consueverunt, ut pro muneris honore, gratum. civitati testificarentur animum, Mentio
etiam fit hujus collationis Buleutarum Ep.48. h. L. $ 5. Ubi omnino recipienda videtur Casau-
boni correctio , qui pro ex pecunia , quam Buleutae addunt beneficio tuo, legendum censuit í additi
beneficio tude

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM.’ 19

etiam alia; qudpropter tamquam summum beneficium a Principibus interdum concedeba-
tur, Nam primum immunitatem dabat munerum personalium , 1,18. 1. г. $ 2. ff. de
éxcusat.: tum in delatis hereditatibus inprimis cernebatur, nam vir et uxor solidum inter
se capere poterant, si jus haberent trium liberorum. рап. Fragment. XVI. x. in med,
Imo, cum conjuges ultra certam «aetatem semissem tantum relictorum capere possent,
C Heinecc. ad leg. Pap. Pop. c..38&): bác in re etiam utile erat jus liberorum. Inde
etiam explicari debent ea quae dicuntur, in Zp. 95.4. L., ubi Plinius Suetonio idem jus а
Principe petit'in $ 2, у nam-et judicia amicorum- promeretur," · Suetonius is, utpote
otbus , ab: amicis ‘in testamentis vix scribebatur, ne non satis capere posset: impetrato
verum liberorum.jure is erat, qui ab amicis in extremis judiciis. non omitteretnr. Multa
etiam bujus juris, privilegia spectárunt feminas et libertas in successionibus, de quibus
legi meretur. Gaji Comment. HI. $ 44, 49 et segg. Hoc unum adnotandum restat, be-
neficium illnd. vix concessum fuisse videri, praeterquam iis, qui nuptiis contractis ta-
men orbi/mansissent, · lllud. conficias.ex- iis, quae dicit. Plinius-in $ 2. in fin. h. Ep.
» eoque magis liberos concupisco, quos.habere etiam illo tristissimo seculo volui, sicut
» potes duobus matrimoniis meis credete: " tum ex loco £p. 95 сй. ubi Suetonius
diris idcirco etiam trium liberorum jus Pes. fen parum felix matrimonium: ex-
pertus site

. Epist. IV. $ 2... Est enim peregrinae eindillenisi manumissus a дурака, "Nam pere-
griuus.servum suum manumittendo ,' ne: Latinae quidem conditionis facere poterat. Lex
Junia enim,’ quà libertorum Latinorum ‘conditio introducta est, ad peregrinos manumis-
sores non pertinebat: verbis fere utor veteris JCti in fragmentis de manumissionibus $ 14.
ad calcem Lib. Ulpiani regularum adjectis. |

8:0, Jdem rogo , des jus Quiritium libertis Antoniae Maximillae ornatissimae feminae,
Heliae et Antoniae Harmeridi. Gravissimis: disputationibus inter doctos. haec Epistola
ansam praebuit de jure Quiritium et civitatis, quae longe diversa esse, fuerunt qui ех,
ей probare conarentur, Vid. с, ge Heinece. in Апи. Jur. Append. I. $ 23. Alii vero
contrarium statuerunt, in quibus numerasse sufficiat, Conradi , in Dissert, de Jure Quirit.
а civit. Romana non diversa , Helmstad. 17495 т.

/Graviorem harc rem esse sentio, quam in qua mihi sententiam afferre liceat: attamen ,
eum majoris sit momenti hic locus, quam ut silentio praetereatur, paucis quid mihi уе»
rum videatur, explicare conabor. |
^». Verum: est: jus civitatis hic a Plinio distingui a Jure Quiritium: hoc enim ab Impera-
tore rogat Ziberzis Antoniae Maximillae: illud vero Jattalipti suo peregrinae | conditionis :
idem discrimen observari videtur in .£p..6. A. Г. . Ibi:enim Plinius propinquis Medici
sui petit civitatem, aliis vero jus Quiritium. Denique in Ep. e2. 4. IL. rursus eadem
manifesto distinguuntur. At ex hiscenon omnino colligendum videtur , jus civitatis a jure
Quiritium reverd fuisse separatum ; nam ubi Plinius distinguit, eandem quidem rem pe-

tit,

"

8 ‘jo Jj. LO vaw per DRUGGHEN О)

tit, sed iis qui diversa conditione utebantur, civitatem peregrinis, jus Quiritium vero
libertis , qui non triplici illa conditione manumissi essent, qua fiebant cives Romani ples
iissimo jure. Сај. Ї $ 17, Quum autem civitatem peregrinis peteret, non necesse-erat
etiam addere jus Quiritium ; illa enim omnia civitatis Romanae jura itaque jus Quiritium
comprehendebat. lis vero, qui Latini Juniani facti erant, non civitas dari poterat, quam
jam aliqua ex parte adepti erant minus solenni manumissione:: verum. hoc iis. dare. potes,
rat, quod eorum conditioni adhuc deérat, scil. jus Quiritium , atque illud in eo inprimis
cernebatur, ut possent civium Romanorum jure testamenta facere , ex testamento alieno:
capere, eoque tutores dari, Са/. Ё. $ 93. Nam haec non competebant Latinis Junianis.
Quod si vero statuamus , jus Quiritium a civitatis jure diversum fuisse, mediam: condis
tionem nobis fingere debemus eorum, qui neque Latini Juniani, neque jure Quiritium ci-
ves essent. At nusquam ejusmodi conditionis mentio fit, imo expresse semper. jus Quis
ritium adepti dicuntur, qui:cives Romani facti sunt. -Sic apud Gaje 7. § 28. modi enus
merantur, québus Latini ad civitatem Romanam perveniunt , (ipsius Gaji verbis utor»
Inter illos modos etiam $ 33. recensetur, si quis Latinus aedificio non minus quam
partem semissariam patrimonii sui impenderit, : Is autem jus Quiritium consequi dicitur;
sic Ulpian. Regular, 1. 3. recenset . Octo modos , quibus Latini jus Quiritium: con-
Sequuntur, (quorum primus est, beneficium principale, quod ad hanc Ep. notari шеге»
tur): in $ 4. autem j/era/ione, inquit 4 fit civis Romanus, etc. Unde satis apparet,
idem prorsus fuisse jus civitatis et jus Quiritium , et ubi distinguuntur haec vocabula ,
unicum discrimen quaerendüm esse in diversd conditione peregrinorum , qui nullum ads
huc juris vestigium , et libertorum Latinorum, qui aliquam civitatis Romanae imaginem
jam adepti sunt, — Neque obstat haec explicatio Cl, Savignii doctrinae de civibus op-
timo jüre et non optimo jure, qui ostendit jus civitaris partim ad jus privatum , partim
ad jus publicum pertinuisse: hujus fuisse jus suffragiorum in comitiis et jus honorum
capiendorum, et qui illud habebant, cives fuisse optimo jure. Vid. Cl. von Sevigny in
Dissert. de ortu. et. progressu. Latinor. peculiarem conditionem eficientium in civit, Rom.
Berol, 1816. |
Nam haud dubie illud discrimen in jure Quiritium non positum est, taque potuerunt
v.c., omnes qui cives Romani fiebant,*sive Latini, sive peregrini, illud habuisse, et
henoram aditum suffragiaque in Campo iis solum patuisse, qui Romani cives nati et ейп»
cati essent,
Epist. VI. $ е. Rogo ergo — ita ut sint in patria potestate, — Explicanda sunt haec
é loco Саў. Comment. I. $ 93. ubi docemur; liberos peregrini civitate Romana: donati у
susceptos antequam civis fieret, non aliter in - patri potestate fuisse, nisi specialiter Ime
peratoris favore in.eam redacti essent, si caus cognita illud liberis utile esse existimase
set, qnod jus antea jam receptum, ut vel ex hoc loco apparet, Edicto confirmavit Imp.
Hae

1

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM, 81

Hadrianus: (*). Hoc vero in solis peregrinis juris erat, qui cnm liberis ad civitatem
Romanam perveniebant; nam Latini Juniani idem obtinentes, simul patriam potestatem
acquirebant jii quoniam partem jam Juris Romani antea adepti erant. Gaj. Г $ 95.

0$ о. Utque iis in libertos seryetur jus patronorum ; ; item Imperatoris expresso consensu
opus fuisse videtur, ut peregrinus in servos manumissos , antequam civis Romanus fieret ,
eadem juraj retineret , quae habebant cives — in libertos suos, operarum, succes
dendi ab intestato etc. j КӨЕ

2 $:2«. Quod a te volentibus patronis peto. Notabilis est haec formula, qua Plinius etiam
in fin. Ep. 4. h.L. utitur, Scil; patroni, quando liberti eorum Latini jus Quiritium айі»
piscebantur , jura patronatüs amittebant: ita, ut eorum mortuorum bona non amplius tam-
quam.peculia servorum reciperent, ( Nain’ in eo'etiam cernebatur deterior Latinorum соп»
ditio, ut: jure quodam peculii eorum bona’ proprie manumissorum esse existimarentur.
( Са/. 1H. $.545egg.) : utque liberti. cives Кошәгпї pleno jure facti, libere testari pos-
sents scil quátenus liberto optimo jure patronum praeterire licebat; quod poterat, si
liberos legitimos} aut, naturales haberet: alioquin patrono dimidiam bonorum partem re-
linquere debebat. Gaj.: П1.\'$ до segg. Domini vero ne inviti damnum paterentur ,
Trajanus constituit, ut si iis ignorantibus vel invitis libertus jus Quiritium a Principe
impetraret, salva tamen. manerent patronatüs jura: sic civis Romanus, ceteroquin pleno
jure, quoad testamenti: factionem et successionem ab intestato, moriebatur tamquam La-
tinus; Nam solum, patronum heredem scribere poterat, eique substituere ,^ verum пе li-
beros quidem suos instituere licebat , Gaj. III. $ 72. . Propterea igitur Plinius Imperato-
rem monet, se, volentibus patronis, -jus Quiritium eorum libertis petere, ne, si igno-
rantibus , velinvitis ita fieret liberti summo jure Quiritium beneficio privati essent;
consentientes enim patroni censebantur ‘suo juri in bona libertorum renunciare. ' Postea
Imperator Hadrianus , miser conditione eorum hominüm motus, qui quamvis cives sum-
mo jure Romani facti, tamen libero de bonis süis post mortem arbitrio destituti essent ,
SCto facto contra Trajani edictum sanxit, ut liberti Latini , jus Quiritium ab Iniperatore
consecuti у gauderent privilegiis. libertorum civium Romanorum; etiamsi nesciis vel in-
vitis dominis cives facti essent , sj eo jure postea usi essent y quo ex lege Aelia. Sentia , vel
ех SCto, si Latini matsissent y civitatem Romanam consequerentur.. (Ipsius Gaji verba
III, $.173)« 5 Quae. verba satis obscura, ita explicanda ‘esse puto: lege Aelia Sentia
modi praescripti:erant, quibus Latini minores $0 anhis ad civitatem pervenire possent,
sisya cs dnxissent civem: Romanam: atque: ex ed filium. anniculum: procredssent. Gaj: Te
$:295:30, SCtum autem, quód memorat Gaj A cit. est SCtum factum Pegaso et Pusi-

j One 1 ) one

[6 y In ditione - mea manuali Gaji Commentarior. | dn es ci». Eclogis, Paris, CES in $ 9j
sine dubio lacuna, quae est in Codice , perperam ita S on est, i i peregrinus literis susceptis lis
bériatem adeptus sit ; pro si civitatem adeptus sit, –

tes L

82 у Је Dey VAN СЕАТ BR OG EM EM 1405

one Coss, ,: quo etiam Latinis libertis majoribus go annis . beneficium legis Aeliae Sentiae’
tributum. est, Gajs 1. $.31. .Jam ex; SCto sub, Hadriano facto, Latini beneficio: Imperas'
toris civitatem adepti, quamvis inyitis dominis , eddem conditione .ntebantur ıi qual usi
fuissent, -si cum Latini adhuc; erant , legis, Acliae. conditioni. paruissent ; тойо! postea; id
praestarent, quod sive hac lege, sive SCto requirebatur, | ut Latini ad) civitatem perves
nire possent. Magnum sane illud: beneficium: antea enim , quamvis cives Romani: jam:
facti adhuc parerent legi Aeliae Sentiae, tamen quoad testamenti factionem moriebantur
Latini, — Postea omne. illud jus. mutatum est a Justiniano: qui. sublat4. Latinorum et
Dedititiorum conditione , omnibus: libertinis. libere senari! нт: LI une Codi - Lat.
libe, tollend. . dan 13d gds*

Epist. XXII, 1 4go gratias ж! earth beat OTT i ditio, rorem etin dien Чит
liptae meo , sine тога indulsisti , etc.. Postquam Plinius Ер. 45h; L«'civitatem Romanam
Harpocrati petiverat , Imperator,;literis ut videtur, illud beneficium: concessit ; eumque!
monuit, ut liberti annos et censum ederet; quod omnes facere. debebant;apud Censores ,
qui civitatem Romanam impetraverant, Tum hanc Epistolam rescripsit Plinius 5 quà Ime:
peratori debitas gratias agit, et difficultatem. sibi obortam exponit ; , quum. enim -censum ët!
nomen Harpocratis profiteretur apud Censores, | ibi-admionitns, est debuisse se ante ei
Alexandrinam civitatem impetrare , deinde Romanam , quoniam esset, Aegyptius. Hujus ins
stituti rationem assequi satis est difficile... Petenda fortasse est, ex singulari illd regitriie
nis forma, quà Aegyptus prae aliis provinciis sub Imperatoribus semper: clausa fuit ad-
venis: quo multum fecit, quod totius ltaliae esset quasi horreum; e quo frumentum
Romam asportabaturs.tum erant turbulentissimi | Aegypti. incolae з eorumqüe. seditiones:
metuebant Imperatores. quemadmodum autem civibus Romanis non misi: perraro Aegyp-
tum adire permittebatur, sic’ ctiam fortasse Principes ipsos Aegyptios; quantum fieri:
posset, secernere voluerunt, et a negotiis cum Romanis arcére; ideo factum esse vides
tur, ut multis difficultatibus iis impediretur. civitatis Romanae petitio, 'atque prius Alexane
driae cives esse juberentur. :Ipsa autem ila civitas Alexandrina non’ nisi magnis cautio» :
nibus habitis. a Principibus. tribui solebat. (vid. .Ep,:23: Ae Za Ji Fortasse ‘etiam hic usu
venit locus, Josephi. contra. Appianum i lauds: @ Cujaeia Obs. V 1.: 35:: ubi dicit y al ore:
pévois AlyuzTloe у of журо viv "PajseTor. tig eDucup vue y. peram Bhe Horivos ойу) wear
Telus, adretpyxacw. Eodem vetito etiam-comprehensum esse potuit, ne vel cives Romani.
possent fieri Aegyptii, nisi prius ad. civitatem. Alexandrinam pervenissent. ^ Verum, ut
dixi , rationes. hic. indagare difficile. est. rei, quam ipse- Plinius: nescivit, 8 д. uf? Ep.
Quare ignorantiam suam Imperatori professus, et Alexandrinam er Romanam civitatem
Harpocrati suo petiit,

Epist. LXXI. Satis gravis in h4c Epistolà exponitur quaestio de statu liberorum ex.
positorum, "Videtur in Bithyniâ ` frequens "haec fuisse parentum nequitia , . ut liberos. IC.
cens natos in loco aliquo deserto exponerent ; quos, si quis misericordia ductus, sus-

' се»

COMMENTATIO jap QUAESTIONEM JURIDICAM. 83

cepisset, et ad-servilem, uti par erat, conditionem educaret y difficile erat statuere, utrum
illi; homines 4: (gere! dicti, verd sud origine. detect4 ad libertatem | provocare 5 possent,
Videbatür. enim’ dominis: durum: et: iniquum. fore, ‘si eos frustra amittere cogerentur,
quorum operis uti.pro impensis in alimenta factis cogitaverant. Haec est quaestio,
quam Impeératori- proponit Plinius, | Romano quidem jure, non ita difficilis’ esse ^poterát ;
nam! qui:senielingenui nati erant, illud. jus non.amittere nisi proprio délicto, aut culpa
poterant, ‘Dominos autem suscipiente$ non facile latere poterat, utrum essent servi jure
gentium , aut:civili sui. facti, an ingenui nati, aut:saltem dubiae originis, 'Hüc facit
lo. g dee: de juris et: facti ignore Ubi Paulus docet, eun qui expositus fuerit, et
parentes ignorans. alii serviat, facto magis quam jure errare: itaque detecto errore, ad lis
bertatem omnino provocare: posse. Caeterum , -jami Romuli memoratur lex, quá ‘patric
bus facta est.potestas p de liberis pro+ lubitu .disponéndi ; eosque necandi., vendendi, ex:
ponendi, JDiom. Hah M. p.83, 96. Atque haec lex etiam ХИ Tabb. fuit inserta, vid,
Bynkershoek de Jure occid. liberos c. 9 init. Quo. autem: tempore haec parentum licentia
cohibita fuerit йе eo ipso inter Dynkershoekium ec Noodtium acriter et acerbe disputatum est, :
In: provinciis tempore. Trajani з parentes: liberos-adhuc exposuisse, vel ex hoc Plinii loco
apparet; in illis vero ji ubi :јига: hominum , utpoté peregrinorum, non tam accurate erant
defiita; «quaestiones de: perry statu: magni’ momenti! esse potuerunt: quate variis Im»
peratorum Constitutionibus in: variis provinciis interdum hujusmodi difficultatibus prospec«
tum fuit. Invenerat Plinius edictum Augusti ad i Anniam quandam pertinens ( *) 5: tum
epistolas Vespasiani , aliasque constitutiones ,' nullas vero ad provinciam Bithyniam per-
tinentes, ^ Unde: primum docemur; quaestionem hîc a Plinio propositam non ad omnes
liberos per totum Imperium Romanum ‘expositos pertinuisse, verum: in variis provinciis
varium hác/in гё jus observatum fuisse; quod: apparet. etiam ех Epy 702. $ 2 iiit. 5 пе-
que igitur etiam Trajani rescriptum universum aliquod , sed proprium Bithyniae jus con-
stituisse; Tum ex hoc loco discimus, quam caute hac in re versati fuerunt Romani, ne
constitutiones ,. rescripta , aut edicta Impp. ad unam provinciam pertinentia‘, temere ad alias -
etiam ‘extenderéntir: et errores saepe. inde nasci debuisse ; in componendis quóqüe Priüci-
palium :Constitütionum collectionibus , quod mandata uni loco aut' regioni proprie accom=
modata, tamquam ubique juris vim habentia, temere reciperentur, - Quam difficile etiam
fuerittunc temporis „tj ura constituta tenere , apparet ex iis, quae dicit Plinius ## fin, 4! Ер.;
se! епитегагаѕ “Impp. constitutiones: Trajano non. mittere gaia erant et parum emen?
datae et — nim 'ceriae ihrer сарани. in quávis: — e immensa" illa" et^
6 A Y { 3071321300 91992011! ) QUII J 4 4 vI indî

e » Eroare de hac. Anni. ge apud. scriptores quaesivi 2. causa ramen ejus illustris et satis
nota fuisse videtur, Apud Tacitum Annal, Ii. 25. mentio ‘fit Anniae Бойе, quae а Cajo Cestio
Senatore fraudis damnata , probra ipsi intulit, et ; publica cistódi | coércita fuit, Sed hanc vix signi-
ficari posse existimo, © ‘ ‹

ма Le

84 Vgs qe L.Uvaw DERUBRUGGHEN

indigesta principalium constitutionum copia erat pervolvenda, ut sciri posset; an.ad proe
positam, causam aliquid pertinens inveniretur, Tum, inventd forte quádàm. constitutio-'
pe, librariorum iricurid saepe ita erat truncata, ut magnae'irde-haesitationes oriri debes
rent: imo ignorabatur nonnunquam, a quo profecta esset Imperatore, et vulgari tantum
rumore ejus veritas confirmabatur: sic edictum illud ad Anniam pertinens D. Augusti
esse dieebatur, teste Plin. іп ћ. Ep. $ 3. Ad ipsius etiam Imperatoris scrinia. interdum:
confugiendum erat, ut eruerentur minus vulgares de jure constitutiones , quae alibi ine
veniri non poterant: imo. habemus in Ep: 78. 4. Ё. exemplum SCti, quod Trajanus
sibi a Plinio. mitti vult, ut aestimare possit, quid ех ео sibi faciendum sit; inde “etiam
extremis temporibus ,. inexplicabilis illa in variis partibus juris orta est confusio, ) quae
tandem JCtos aliquos permovit, ut praecipuas Impp. Constitutiones, а non: remotissimis
inde temporibus, in unum corpus redigerent, quae solae vim legis obtinerent. :

In Epistola seq. 72, habemus rescriptum’ Trajani ; , eam quaestionem esse dicit, quae
jam saepe disquisitionibus fuerat vexata, nulla vero adhuc constitutione sublata; nam
ex iis, quas. Plinius enumeraverat, solas fortasse: observari debere Epistolas Domitiani
ad Avidium Nigrinum , et Armenium Brocchum Procos.: quibus cautum fuisse videtur , ut
Üpezroi adsertionem in libertatem non haberent. Sed quum: hae Domitiani Epistolae non
etiam ad Bithyniam provinciam pertinerent , ita observari voluit Trajanus, ut ópezrol sim-
pliciter in libertatem vindicari possent, nullo pretio alimentorum. restituto.;. Contrarium:
quodammodo. jussit Imp. Alexander Z7 1. Cod, de infant. exposit., ut dominus partum:
ancillae expositum revindicare posset, modo. pretium alimentorum et impensas utiles. re-
funderet: Caeterum: minime durum, aut injustum erat hoc "Trajani rescriptum ,. quod:
significat Bynkershock Diss. laud. с. 9 in med. Nam ut jam dixi, qui suscipiebat in-:
fantem expositum , magis censeri debebat , eum humanitatis sensu, quami spe мей, suum,
fecisse,

Epist, LXXVIL Postulantibus quibusdam , ut de agnoscendis liberis лали
natalibus — cognoscerem , respexi ad SCtum pertinens ad eadem genera causarum... Non
agi videtur h. ly ut quidam volunt interpretes, (vid. e. д. Gesnerus ad В. 1.) nomine in
errorem ducti, de iis servis vel llbertinis, qui beneficio Imperatorum natalibus. restituee ;
bantur , ita ut ingenue nati existimarentur, quamvis in servitute proprie nati essent; De
his. est Tite in ў. inscriptus de natalib. restit. Verum de illis agi in h. Epist. non credo;
quia Plinius scribit, se rogatum. fuisse, ut cognosceret de agnoscendis liberis у etc, Non
autem servi ili qui natalibus restituebantur , agnoscebantur a parentibus, neque etiam
aut Procoss, aut Plinius cognoscere poterant de beneficio concedendo , quod a solius
Principis favore pendebat. 4 о. Cod. de jure aureor. annul. et de natalib. restit. Vero
igitur mihi similius videtur, Plinium Imperatorem consulere, am cognoscere debeat, de
agnoscendis a parentibus iis liberis, qui post divortium editi essent; qua de re SCtum

Piancianum factum est sub Vespasiano , ut videtur, atque illud ipsum a Plinio. hic aignifi-
са-

ae

COMMENTATIO ap QUAESTIONEM JURIDICAM. $5

cari credo. Cavebatur illo, ut mulier post divortium ji: si praegnans esset; intra dies 35
marito denunciaret , quo facto is aut custodes mittere debebat ad ventrem inspiciendum ,
aut negare uxorem ex se concepisse, aut si haec neglexisset, partum deinceps natum,
tamquam legitimum et suum agnoscere. 7, 1. $ 1 e£ segge § 12. ff. de agnose, et alend,
liber. Liberi ita nati postea etiam ipsi agere poterant, ut agnoscerentur , Z. 1. $ 15+ й, 2.
deinceps alio SCto sub Hadriano facto cautum est, ut etiamsi constante matrimonio par-
tus esset editus, de eo agnoscendo agi posset. 7. 3. $ т. Zit. /aud. | Quum vero SCtum
Plancianum ad illas tantummodo provincias pertineret , quibus Procoss. praeérant, Plie
nius vero tamquam legatus Caesaris Dithyniae esset praepositus , consulit Imperatorem ,
an nihilominus ipse de liberis agnoscenlis cognoscere possit, Qua de re se pronunciatu-
rum rescripsit Impe, si SCti, de ed re facti, antea compos fieret,

РА А8 GB Ruy Denk A

JUS RERUM,

Е. Ш. $2. Nam et fundos emancipavit , et cetera quae in emancipatione implendd
solent exigi , consummayit. Cernitur hic ratio emancipationis ritfis. Mater Voconii
Romani, ut promissis suis staret, solenni emancipatione agros suos filio tradidit, aere
appenso, tamquam imaginario pretio: sic enim fundi ex jure Quiritium ipsi acquisiti
efant, aeque ac si vero pretio eos emisset, Quod si mater simplici donatione, ac nudá
agrorum traditione filium locupletasset, ita ejus desiderio non plane satisfecisset: nam

. quum ad censum probandum, ut par erat, possessio irrevocabilis requireretur , solenni
emancipationis ritu tradita bona erant in dominio Quiritario, et retrahi non poterant: do-
natio vero inter vivos, ob causas intercedentes , poterat,

Epist. ТУШ. $ 2. Ego, quum quaererem , num esset. aliqua lex dicta Templo, cogni=
vi, alium hic, alium apud nos esse morem dedicationis. In memoriam ad h, 1. revo-
candi sunt ritus solennes, quibus loci apud Romanos sacri fieri censebantur, et quos htc

"referre longum sit. Vid. Heinece. Antiq. М. te 9. Sed hoc unum memorandum est,
leges quasdam his dedicationibus templorum adjectas fuisse, lapidi inscriptas, quae ip-
sius dedicationis descriptionem , Dei nomen, consecrationem , et conditiones , quibus illa
religio toli posset, continuisse videntur. (Brisson. de Formulis І, 125.) Nam quam-

vis locus semel dedicatus etiam diruto templo sacer maneret, et extra hominum com-
L 3 mere”

86 OE LO vaw DER BRUGGHEN

mercium positus , tamen poterat religione solvi , si solenni sacrorum evocatione ,. Dei ( *)
numen in alium locum transferretur, Plinius autem, cum Nicomediae transferri deberet
aedes Magnae Matris, vetustate ruinis collapsa , rogavit, nam quae in dedicatione. lex
Templo scripta esset, et quid de:sacrorum : evocatione. praescriberet.. Quum vero alio
modo dedicationem ibi fieri solere audivisset, et nullam legem esse dictam , metuit ne
templum temere transferendo , religio violaretur , 904 de re Imperatorem hic Epist. cons
suluit, Rescripsit is, пе aedem Magnae Matris. іп: alium. locum. transferre. vereretur 5
nihil enim mirum accidere debere , quod lex nulla dedicationis reperta fuisset, guando-
quidem solum peregrinum non dedicationis capax ёсер quae fieret Romano jurc... Quod.
non ita intelligendum , quasi in peregrinis civitatibus locus: non sacer fieri posse: existis;
maretur, atque igitur, salva religione, impune violari; verum. dedicatio erat solennitas.
eximie Romana, et quae tantummodo in Italiae solo celebrari poterat: quum igitur in
eo Templum dedicatum esset, illud non sine evocatione sacrorum, secundum dedicationis
legem , poterat religione liberari: in solo vero peregrino, tuto etiam sine evocatione, sa-
cra ex uno loco in alterum transferri poterant.

Epist. LXII. $ т. Nec inveniuntur qui velint debere reipublicae , praesertim duode:
nis assibus, quanti a privatis mutuantur. Gravis ad hunc locum agitatur controversia in-
ter interpretes: lectio illa duodenis assibus retineri non posse videtur, quia non duodenis
assibus, sed duodenis unciis computabatur annua usura, quum singulis mensibus , una
uncia, centesima pars sortis solveretur, Hae 12 unciae (12 pro centum) efliciebant 2;
usurarium. (vide Ndebühr in. Hist, Rom. T. II. po43t — 439+), Quare delendum omni-
no videtur illud duodenis , pro quo Salmasius de: modo, usurarum УП. р. 269. et Gro-
novius , de centesimis usuris , et àsie usurario, § 61., etiam reposuerunt Usuris, quod eo»
dem fere redit, Ernesti totum illud. duodenis assibus ejiciendum, censuit: atque sic ta-
men illud, zzciis.erit intelligendum. Nam eo foenore privati. mutuari, poterant... ( Tacit,
Annal. VI, 16). Caeterum. a republic. unciario foenore. homines mutuari nolebant, .
quia fortasse ipsi strictius tempore statuto erat solvendum, et in. securitatem. debiti ma-
jor cautio praestanda.

$ 2. Et si пе sic quidem caveant, Hinc apparet , quam onerosum fuerit Decurionum
munus, ut quod cives facere nollent, id. ipsos cogere vellet Plinius., Alioquin iis pee
cüniam reipublicae tractare, conducere quaedam, aut vectigalia.ejus exercere ; prohibitum
emt, 7,4 et 6 $2. ff. de decurion. et filiis cor. Verum apparuit rursus. in rescripto.
Trajani singularis ejus humanitas, Usuras enim minui maluit, quam ad. pecuniam. mu-
tuam "accipiendam invitos. decuriones: compellis: quod. non. ex justitid sui temporis, fore.
scribit, рр iin
Epist..
90! 1.%. $ 2. 7. de rêr. divis, et qualitates i : | 119

СОММЕМТАТІО Ар QUAESTIONEM JURIDICAM. $7

Epist. LXXII.: Locus, іп quem cadaver semel illatum erat, religiosus censebatur ас»
tus, neque translationé ossium “hac religione liberabatur, nisi impetrato Pontificis Maxi-
mi consensu. 4,8. et 44. $ 2. f. de religiosis. Hane tamen veniam in Bithynia etiam
Proconsules ante Plinium concesserant. Quod cum ab eo petitum esset, Imperatorem
tamquam Pontificem maximum consuluit, num ita fieri posset. Trajanus autem rescripto
in Epistola 74, Proconsulum--morem--confirmavit;- quia longum videbatur, si provin-
ciales, ut reliquias mortuorum transferre liceret, Romae a collegio Pontiücum veniam
impetrare cogerentur,

Expressius idem sanxit in eådem fere causá Imp. Antoninus rescripto, quod est in
K 1. Cod. de religiosis. Quo permisit rectori provinciae dijudicare, an reliquiae mor-
tuorum, propter vim fluminis aut aliam justam et necessariam causam, in alium locum
salvà religione transferri possent.

Epist, Т.ХХІХ. ' Usi sumus Hil. ad Lib. V. Ep. 7. in Parte II, ut айй nor
adhuc plane usu convaluisse novum jus ab Imperatore Nervà nuper introdüctum , ut cie
vitatibüs legari posset. (U/piar. Fragment. XXIV. $28) , atque imperante Trajano SCtum
Apronianum factum esse ‚. quo cautum, ‘ut per fideicommissa hereditates civitatibus re-
linqui possent, - Conferri meretur. cum hoc loco /, д. ff. de administ. rer. ad civit. pêr-
tinents Ubi memoratur. SCtum’, quo prohibitum ‘erat pecuniam civitatibus legatam ,
ut ex reditu ejus venatus aut spectacula ederentur, in eum usum adhibere.

Epis, LXXXVIII. Nicensibus, qui intestatorum civium suorum concessam yindicatio-
nem bonorum a Diyo Augusto afirmant, debebis yacare, Нос ita explicandum videtur.
Bona vacantia intestatorum , si nulli reperirentur successores legitimi, fisco deferebantur.
l. 4, Cod, de bon. vacant. Augustum vero sibi concessisse contendebant Nicacénses ,
ut haec bona vacantia civitatis aerario vindicare possent. Ad libellum eorum supplicem ,
"Trajanus Plinio 4. Episz. rescribit, ut de ША caus, adhibitis aliis quibusdam , accurate
cognoscat, Conferenda est omnino ad Aids 1. Cod. 1. cite

Epist. CIX. Ego imyeni a plerisque Procoss. concessam iis esse protopraxian. Pli-
nius Imperatorem consulit de jure? éivitatium in Bithynia et Ponto , quibus ex locationi-
bus, venditionibus, caets, pecuniae debebantur, quonam uti possent ad illas exigendas,
Jus protopraxias a quibusdam Procoss. iis concessum fuisse scribit. Quod in eo vers
satum esse :videtur, ut prae ceteris creditoribus. hypothecam privilegiàtam haberent in^
bona.debitorum , et. ea , si іп. mora essent solvendi, ante alios distrahere possent, Sic 155.
cus etiam hypothecam "— habebat ratione A 1:1 его Cod, si props
ter pub. pensitat, eco , с! "n - bed О e |
. ..Peculiari autem. favore. hoc sjus $ritite: exactionis concessum esse авын; —

dem. ceteroquin in his pecuniis exigendis nullum erát reipublicae privilegium legitimum s
et qui prior erat creditorum tempore, is potius jure existimabatur, 7. 4.1 Cod, qui potios -

i res

88 J. J. L. van DER BRUGGHEN

res in pign, Ceterum vocem hanc Graecam трототра& аз , frustra alibi quaesivi, Et
plane singularis ejus h. 1. videtur usus, quandoquidem in Schneideri et Schelleri Lexi-
cis, sola haec Epist. in voce laudatur,

ASD. РА NBG TOR LoC И

P auciora, uti par est, in hoc opere ad nostri instituti rationem pertinent 5. proclamat
htc Plinius publice Imp. Trajani laudes, et multo magis omnia exornare, et in variis
imperii partibus ejus res gestas praedicare studet, quam, ut in Epistolarum libris ,
de rebus publicis, deque privatis suis et amicorum commodis, libere scribit, li tameu
loci, qui, nobis non praetereundi fuerunt, unice fere illud genus spectant, quod in
priori cujusvis Libri parte tractare consuevimus, Quaestiones enim de jure кюр
aut Rerum, aut causae nobiles, in hoc Libro usu venire non potuerunt,

4mm Mere et -

PARS. PRIM A.

)

у 4a

ANTIQUITAS, HISTORIA JURIS} VERBORUM SIGNIFICATIO. |

Qu XXXV. $ 3. Negues ut antea: exsanguem illam et: ferream. frontem у nequid- <
quam inyulnerandam praebeant punctis, et notas: suas rideant.. Respicitur.ad poenam ile-
gis. Remmiae, quà calumniatorum. fronti litera. К. inurebatur: ( vida Brenknannus in-
Dissert. de lege Remmia, in Ottonis Thesauro Т. 3). Nimirum, quum sub malis Prin-
cipibus , delatorum nefarium genus infamiae notis fronte .inustis etiam gloriatetur ,
quia expetenda Imperatoribus erat, eorum, opera, "Trajanus totam Шат cohortem poenå
extutbavit, quà, praeter literam. fronti inustam , · calumniatores: coérceri solebant: exsilio

aut

COMMENTATIO лр QUAESTIONEM JURIDICAM. 89

aut in insulam relegatione. Paulus Recepte Sent. Ve д» 11. Hac vero crudelitate poena
aucta fuit, ut in navibus impositi in plenum mare deducerentur, et sic aestui: et flucti+
bus committerentur ( c. $5. init, ). j

` Caput XXXVI. $ 4. Nam Tribunal quoque excogitatum Principatui est , par ceteris у
nisi illud ltigatoris amplitudine metiaris. Significatur Tribunal Praetoris Fiscalis, qui
inter fiscum et privatos jus dicebat. 4. 9. $. 92. ff. de orig. Jur. lbi dicitur is a Divo
iNerva primum constitutus fuisse, |. Schwartzius vero , Plinii interpres , ex hoc loco
maxime probare conatus est, eum ab Imp. Trajano primum esse introductum, Quare
pro verbis, a Divo Nerva, in 1. § зо cits, legi voluit а Divo Nerva Tr. і, e,
a Diyo Nerya Trajano, Dissentit vero а Schwartzio Bachius de legid. Traj. р. 33. Нос
unice observandum mihi videtur, non ex hoc loco, Schwartzii conjecturam firmari
posse. Nusquam enim dicit Plinius, Trajanum Tribunal illud excogitasse, laudat vero
moderationem et acquitatem , qua in Шо privatis commoda sud tueri licebat, et magis
constitutum aequius et diligentius illud a Trajano dicit; quam primo institutum,

Caput XXXVII. Hoc capite et seqq. exponuntur ea , quae Trajanus mutavit in exi-
gendo durissimo illo vectigali , vicesima dicto. Augustus jam ad reficiendum aera-
‘rium bellis exhaustum introduxerat, ut ex quávis hereditate vicesima pars ad aerarium
deferretur. Excipiebantur tamen eae, quae suis heredibus a parentibus obveniebant. $2.
h. сар. Ubi animadvertenda verba, , quae sanguine, gentilitate , sacrorum denique so-
» Cietate meruissent, quaeque nunquam ut aliena et speranda , sed ut sua semperque pose
'„ Sessa, ac deinceps proximo cuique transmittenda €—Á: Magis sui heredes
‘censebantur sua accipere, quam aliena , acquirere. :

Ili vero, qui ex peregrinis aut Latinis cives facti erant, cum jus cognationis non ad
berent, nisi peculiari favore impetrassent, vicesimam etiam hereditatis paternae solvere
debebant, neque his ullus casus excipiebatur ( $.3. h. Cap.): quo factum, ut nemo
fere non civitatem ‘Romanam respueret , qua sanctissima familiae sanguinisque jura dis-
rumpebantur. Sed in eorum gratiam , qui, spretis his damnis , civitatis Romanae hoe
norem successionis: emolumento praetulissent, Imp. Nervá vectigalis hereditarii asperi-
tatem eatenus mitigavit , ut liberi eorum quoque, qui civitatem Romanam obtinuissent ,
ad patris matrisque successionem integram pervenirent , quamvis cognationum jure es-
sent privati, modo tempore mortis fuissent in patria potestate: et vicissim ; ut mater. in
successione liberorum immunis esset a tributo ($ 6. h. Cap.). Latius deinceps illud
beneficium protulit Trajanus. Hic enim, quemadmodum filio in hereditate paterna, sic
patri in successione filii immunitatem concessit, quam Divus Nerva soli matri tribus-
tat, (Cap. 38. § 2. ).. ldem sustulit conditionem , quá liberi ad paternam hereditatem
sine. tributo admittebantur, si scilicet. in patrià potestate fuissent. ($ 7. h. Сар. )

Haec immutavit ratione babit4 eorum , qui novi cives Romani essent facti, Sed tam his

M ome

90 Pp L. van per BRUGGHEN

omnibus cognationis jure concesso, quam reliquis civibus, etiam secundum cognationis
gradum immunem a vicesimá praestitit, ita ut fratres sororibus, sorores autem fratrie
bus, avi nepotibus, nepotes avis libere succederent (с. 39. $ 1, 2). Tum in omni-
bus remotioribus cognationis gradibus, certam simmam ‘praestituit, intra quam nullum
vectigal publicanis erat solvendum: quo beneficio omnes tenuiores hereditates immu.
nes servabantur. Denique jussit, ut omnes, quibus edicto suo immunitas concedebatur,
quique ejus die vicesimam adhuc debebant, eam inferré non deberent (c. 50. $ 3).
Merito igitur Plinius summis "laudibus ejus humanitatem effert: non imitatus est tam
pulchrum exemplum Imp, Caracalla, qui: pro vicesimd hereditatum , decimam introduxit.

Immane sane vectigal! quod ut etiam augeret, omnibus qui erant in orbe Romano, ci-
vitatem Romanam concessit; — Caeterum ©, ай h. 1. Herstbestt de Vectigal, Pop. Rom.
c, 11. et Wielingius Lect. Jur. civ. II, ga.

Caput XLV. $ 4. Et ideo поп censuram adhuc, non praefecturam morum ани
Augustus primum, omni fere antiquá republica mutatà, praefecturam morum instituit ,
quam sibi adsumsit a munere antiquorum Censozum separatam ; quà ea potestas cons
tinebatür, üt legere posset Senatores et Equites, éosdemque ordine movere, пес infa-
mia notare (7). Haec enim auctoritas tradita uni viro, privatis. vix committi роге»
rat, Sequentes omnes Imperatores itidem praefecturam morum. receperunt, et Caligulae
atque Nerones eorum emendationi studuerunt. > Erant tamen иони sed qui unice
in censu civium conficiendo erant- occupati, оӊ tn

Caput ХШ. § о. Vidit te populus: Romanus ini illa yetere: | potestatis suae Mee pere
pesus es longum illud carmen comitiorum , caet, > Plures occurrunt hoc cap, et seqq.
loci, é quibus dixeris, comitia populi non tantum regnante Trajano , sed sub aliis etiam
Imperatoribus, ad + creandos ‘Consules;. in Campo Martio. habita fuisse: neque. igitur
stricte Verum ésse, quod narrat Tacit. Annali I, 15. lo;notissimo ;i Tiberium comitia e
Campo ad Patres transtulisse: inprimis їс (Ғасіг 6:7. Aujs: Zp... Verum. cayendum tae
men est, ne his in errorem inducamur; quicunque: hoc tempore consulatum aliosve ho-

nores petere = primum ab Imperatore veniam Merit qc -candidatum se
i ! И o ii < ppro-

Cty Verom quidem. est , - Sneton, in Tul, Caesare. c. 76, tradere , eum continuum, consulatum ,
perpetuam dictaturam; preefecturamque morum recepisse; sed credibile est, quum haec scribe-
Tet, eum intellexisse antiquam censuram, cujus ea pars, quae mores spectabat , ipsius “tempore
,praefecturà morum continebatur s, nam apud eundém in Vita Augusti c. 27. in fn., dicitur is
primus , sine honore „censurae, morum legumque tegmen recepisse, et censum populi egisse. Quam
extremam censorii muneris partem quuin seqq. "Impp. ipsis Censoribus reliquerint , ‘exh, 1, ap-
parere videtur, Augustin primum novum illud munus sibi етт — ut — Leen tea
non ésset , Тайёй morum custodiam exerceret; r a

"Hot ГҮҮ ory

COMMENTATIO! av QUAESTIONEM JURIDICAM, 7 . 1 1 pi

profitendi ; tain sy pro "élementióre" aüt duriore ‘Imperatorim ingenio," 'solitó''ambitu caps
tare ‘studebat’ Senatorum- "animos ,’ aüt тетте’ -obsi istente, quia Prihcéps ' 'eum ereari vos
fuerat, ‘ereabatur : quippe is ‘eandidatos ' in senatu nominabat j^ iisque "simul “gratulabas
tur: nai qui semel a ‘Ciesite пошійц | ennt, еы » ill creatis ' — ipa
2» гоог audilivis «udi

Creabantur vero magistratus in Senatu, in quem sic proprie vis comitiorum erat
translata... Tetigimus „complura loca. e. Plinii Epistolis, e quibus haec ejus potes-
tas conspicua.est. . Vide Zp» Ii... 20... in, Part, 1 L Atque ita magistratuum creatione in
Senatu. peractá ıi; tum |.demum habita. videntur. comitia populi in Campo Martio: in quie
bus: solennitates. illae «celebrabantur y. qnae. olim. Tibera republica observari solebant ;
ut auspicia consulerentur, ut tabernaculum . poneretur э üt carmen comitiorum recita
retur.

Hinc igifür ápparet,. айо sénsu-‘capiendus sit locus Taciti memoratus. Fuerunt co-
mitia: non quidem vera illa et antiqua, in quibus a populi favore cuncta pendebant,
sed exilis et frigida illorum imago. Recte igitur Tacitus concisà, et sanguine succoque
plend sud oratione significavit , comitiorum vim ad Senatum transisse, umbram penes
populum. remansisse,

Caput LXV. In rostris quoque simili religione te legibus suljecisti. Legibus, Caes
sar, quas nemo Principi scripsit, Gravissima sunt haec verba et seqq. Nam licet mi»
nime negligendum sit, multa a Plinio in Panegyrico dici, quae ad Principis adulationem
et oratoriam laudem magis sint composita, quam ad strictam veritatem exacta, tamen
ex his apparet, quam penitus Romanorum mentibus inhaeserit servitutis cogitatio. Ma-
jorem vim etiam habent sequentia. ,, Quod ergo nunc primum audio, nunc primum
» disco; non est Princeps supra leges, ‘sed leges supra Principem." Nam contrarium
plane antea verum fuisse, his verbis indicatur; sic opposito, ut passim fit per totum
Panegyricum, deterioris seculi exemplo, Plinius clariorem conatur efficere Trajani glos
riam, Non nimis tamen, ut jam dixi, haec premenda sunt, ut inde v. с, probare vee-
limus , Ulpianum in 1. 31. de legib. ff. cum dicat Principem legibus esse solutum ,
non ad solam legem Papiam Poppaeam, aliasque forsan caducarias respexisse , verum
omnes significasse leges civiles. Nam probe animadvertendum est, per totum hunc lo-
cum de illis tantummodo legibus majorum sermonem esse, quibus Consules adstricti
erant, ut in rostris in legem jurarent , et caput suum, si scientes fefellissent, Deorum irae
sacrarent; sic Trajanus quoque tertium Cos. juravit, se legem servaturum , et quum e
Consulatu abiret, se nihil contra leges fecisse; verum magis tamquam Consul populi Ro-
mani, quam ut Imperator, hoc sacramento se adegit, Argumento sint, ipsa Plinii ver-
ba, quae eodem loco caute subjungit, ,, idem Caesari Consuli , quod ceteris non licet."
Caeterum difficilis est controversia , quae agitari solet de Imperatoribus Romanis, utrum
а Senatu Populoque Romano unquam civilibus legibus omnibus soluti fuerint: quam

М 2 mule

o» J.J. L. VAMDER(BRUGGHEN) COMMENT. Ap QUAEST. JURIDICAM.

multi tractarunt juris interpretes +- conf. Cl. Smallenburg in Not. ad Schulting, ad. Tit. f.
de legib. et SCtis. 1, зле Sed quum non rara sint apud auctores veteres exempla. Prin-
cipum, quibus peculiaris alicujus legis, civilis veniam, Senatus concessit , verissima vide-
tur eorum opinio , qui negant, lege Regia aliqua * aliove. Senatus. Populique. Romani de-
creto g Борн omnibus eher civilibus solutos fuisse. p
i fi at 13510407 тарава?)

"Es omnino iniquum , sed usu receptum , quod honesta
"consilia , vel turpia , prout male aut prospere cedunt, ita
yel probamur , vel reprehenduntur; inde plerumque. ea.
dem facta, modo diligentiae , modo vanitatis , modo —

mnc
ris nomen accipiunt. >

| PLIN, Ep. L. V. €. 91. $ s

ALBERTI CHRIST. van ELDIK THIEME,

ZUTPHANIENSIS,

THEOLOGIAE STUDIOSI IN ACADEMIA RHENO-TRAJECTINA ,

RESPONSIO

А D

QUAESTIONEM AB ORDINE THEOLOGICO ACADEMIAE
LUGDUNO-BATAVAE, A. MDCCCXXV. PROPOSITAM,

HUJUS ARGUMENTI:

Historice et grammatice exponatur argumentum epistolarum septem ,
quae continentur Apoc. II et 171. Brevis accedat disquisitio de
earum auctore, scribendi genere et usu in rem Christianam.

QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D. үш MENSIS
FEBRUARII А. xpcccxXvt. |

ah

РУ s
1%

*
“

ЖА

}

is

wi

ауа ont

si, Ame

RESPONSIO

QUAESTIONEM THEOLOGICAM.

PR А КУРА TI

Dues Theologiae studium. hoc imprimis sibi propositum habeat necesse est, ut ejus
stüdiosos ab iis remotos teneat erroribus, in quos inciderunt, qui exegeseos purae nullam
fere habuerunt curam, i Quum autem hoc maxime nostris hisce temporibus agatur , ut Sacri
Codicis interpretationi et grammaticae et historicae rite opera navetur , ejusque studii amor
omnibus adminiculis excitetur atque promoveatur, arrisit mihi maximopere quaestio а,
quam in hunc annum proposuit Facultas Theologiae in Academia Lugduno-Batava, sic sese
habens: Historice et Grammatice exponatur. argumentum epistolarum septem , quae соті-
nentur. Apocalypseos сар. ЇЇ et MI, Brevis accedat disquisitio de earum auctore, scribendi
genere atque usu in rem Christianam, — Ad quam cum mihi respondendi sit animus , ante
omnia Vós, Viri Clarissimi, qui de hisce meis conatibus sententiam estis laturi, rogatos
velim , ut juvenile hoc opus , tenuem profecto doctrinae copiam prodens , indulgentia Vobis
familiari accipiatis: sentio enim, quam grave in me susceperim onus, cum huncce laborem
aggrediar. Sed persuasio, quae me semper tenuit, Academicarum quaestionum utilita-
tis, imprimis hujus, a Vobis propositae; progrediendi studium , quod luctando promove-
tur, honos enim alit artes; parentum amor, qui, si eorum gaudia augere. possum, facile
vires meas excitat; haec. omnia et sane alia plura me eo egerunt, ut periclitarer, quid
in hisce mei conatus effecturi essent.
Felicem me praedicabo, si vestrum adsensum. tulerim: sin vero minüs, res ipsa mihi
praebebit solatium, ut et verba Longini, quibus symbolo utar t
KaAbe oros xol dbiouxdrares sÜxAelog dydw тє xal oridavess èv Q xal vb ýrrõolar oùs
&3oEcv
Sunt autem nonnulla, quae praemittenda censui, quaeque. ut ipsi ad quaestionem pros
positam responsioni insererem, non apta mihi data est opportunitas, Haec jam sequuntur.
А 2 $. Ie

^ © VAN EL DIK THIEME
) e nO Tena

Qua refelluntur illi , qui mysticum in septem, epistolis Apocalypticis quaerunt sensum,

Fuerunt etiam e Nostratibus, qui позай p deprehenderent in quarto et sequenti-
bus Apocalypseos eapipibus,, gyri Ton Dee Septem epistolis, de
quibus agendum nobis erit, contineri i illi pri septerlario urbi m dubi.
ad quas ab auctoré.missae sunt, in septem periodos constituebant, et ad internam vel
moralem universae Ecclesiae Christianae conditionem accommodabant. His interpretibus
alii successerunt , qui quidem propheticum hunc sensum neque rejicere , neque ame
plecti ausi, omnia tamen, quae in epistolis laudis vel reprehensionis nomine memoriae
erant prodita, ita accipienda opjnapentur s, », Quasi sint "Eae rerum futurarum exempla.
Alii denique, quorum sententiis AM "haud bitamus , contendunt, singula, in
iis obvia ,. ita esse habenda , tamquam ad ipsas ecclesias, quarum nomina prae se fer
epistolae, | pertinentia j ‘coder "modo 919 Paii habemus scripta; quae ай Varios dédit.
coetus Christianos “ex "бе einden früctunij eandem utilitatem , eandem doctrinam з:
licet. non “tam & "copiose “ekpositam > possé "percipi , quam ex illis(ad haec: usque: tempora;
Christiani perceperint’s “Ipsasque "épistólàs'eo' quidem consiliovadsseptem Asianos: coetus esse)
datas i X tolus "Apocalyfseos essent epistolae "dedieatoriae , :utque:ex iis discetentyquo-,
modo. qudmvis. КЙШЙ aur Christianam! éofiparatain &евзебрбгтеа{ ,- et quemlibet: ejas cie.
vem a „qui instantem jesi Christi: adventin cum certa: felicitatis: abeo consequeridae; Pes:

AM ДҮҮ ^ A
Vo Sh cituh pus Sram gyal ИН %5 дю A it hk Айуп

RI. possit,"

t üt ita аай > — "fn tin causis's зз. y Yat мі хой aupa умар j

fiy ‘Simples, Qui uditür "autor, тшй fatio сар. Фу. M ише ейп) auztoritas s; qua.
Jesu Apostolis. ese‘ iiisigaitüs үз. 9: Coll, a ét 4 mos: jubet, ur danc amplectamur denm

А gt

etam. DAD PURO MUGEN sut ni эү Шор y titi) : ehiniqiaos jei

"Hunc autem. aiictoréin 5 "Chris үзүгүн discipulam ; Johannem fuisse, zinta cn
-SYO ›[ 320 ibttia: iq Ы 4
bimus Cr). — I sTgouq <osiizogorg sido V н „200и elmivqmi pai?

“П. Omnis TAHA кав dé eo" lpr онай! ‘Apostolum: TI ачына a, Paulo,
ойы” Wawihiserasse 2: ‘et "curasse $ quid igitur" convenientius» et» justus: fuit , quam, uty
CAS. 5 pe olim ipse. docuerat, etiam quum in Patmum esset; relegatüi$, epistolis у insọmne:i

aevum duratüfis, edocefét, adthonéret, ac ‘in’ fide Christi:confirmaret? з esi 03067]
All. | Omnia, quae in septetti epistolis liabéntur , ad septem Asianos: coetus spectant j quam;

obrem n háud aliter, nisi ad se ipsos singula referenda esse, existimare poterant, 47. Quae-

vis enim epistola incipit: хо) rà dyyéAq Tig uxayolas yparpoy” TUDE Лу Ke Te Av 4, QUA.
lem allociitioném ‘ad certas T— personas petise: quis non videt? 2, Laudantur vel

j E
N p32 s $514 , 10 j у: ) L| 398

si s i f
» 4 21

(т) Part. П. Cep. І.

a

RESPONSIO aD QUAESTIONEM- THEOLOGICAM. 5

increpantur Christiani, harum ecclesiarum „cives, ob certas iis solummodo cognitas causas,
Ephesini primum amoris fervorem remiserant: Pergami Antipas erat interfectus , etc.
Quae nisi “ad ipsos los coetus @ssent reférenda’;\*millo .sáne «тойо: intelligi possent.
C. Poenas, quas iis praedixit ac comminatus est Dominus , quoad historica non desint ar-
&umenta5.singulae dederunt , сут. interea Sardium pia et fidelis ecclesia non sit deleta.
D, Promissa quibus Christianorum animi ad oflicia ртаебыйда} ` Virtutem que ‘colendam
iexcitabantur,. omnia ita sunt comparata ; ut, ‘collatis iis, quae ad iltorum’ réprehensio*
mem vel. comprobationem. pertinerent , facile interna earum 'coriditio cognoscatur , Ye Cs
Pergamenis, in altera vita proponetur manna abscondita, с cum Жыр in terrà" нар ti
fructisint; /— грез | | |
-IVa cli чш propheticum. et mysticum KEY sensum rejiciunt , omnes coniveniunt , eans
-demqueimentem proferunt, licet in parvis admodum. “dissentientes : contra alterius inter-
pretationis defensores, singuli-aliam periodorum constitutionem ; aliam formam > aliam eXe-
geseos normam produnt (1)... ‚ e
«Quid, igitur , quaeso ,.. viros, interpretes. illos celebertimos , impulit, ut tam remo-
fam, intricatam ,. ac plebejis hominibus non intelligendam , exhiberent interpretationem ? ?
Quia 4: respondent illi; ; universus Apocalypseos liber prophetia. dicitur с, I. 3 ast, mis
mime reputant. in, veterum Prophetarum; vaticiniis plura haberi, quae non nisi ad historiam
póssunt referri, ка in Daniélis libro sex habentur capita historica : apud Jesaiam © quatuor ,
Jeremia іе; illic > historica quaedam interspergente. Sed temporibus profecto ;. quibus ii
vixérunt interpretes ,. proprium. fuit, її plura > quam. Sacri Codicis simplicitas desideraret ,
ex eo extricarentur: uberrimum iis fontem praebebat. Apocalypsis e quo hauriendum pu-
tabant ,. quidquid.,sagacis, ingeniosi, ac pro. temporum illorum, ratione venusti , gratique
nomen: haberet, | : Difficultates. » quas. Apocalypsis. iis _objiciebat, mystica interpretatione
tollere conaries sy indies augebant. . Quum Jehovae Sacri interpret: es, antiqui vates , ; nonnul
larum regionum , .urbiumque ; nomina, Ve С, Sodomorum, Aegypti , Babyloniae mystice aca
cepissent ,. eodem modo sibi agendum putabant і ins septem Asiagaram urbium nominibus expo
_ mendis. 7 Quid itaque. mirum ,. valde contortam, ejusmodi evasisse interpretationem ? ? — Con-
` torquent eam: рю dubitas Variant singuli, рр; sua pleri aliis Pergama sunt Pergama, 3
.sacrorum Qa; Fs et бири, nies Sardes, notant vel Fiona vel normam , „vel Felic-
tum quemdam (3). Sed; quis;non videt si, singula, i на POSSE mutari. quovis tandem niodo 3 t4

(18125

-p2 i 0.

M c 1) Be olo «tbe argiménto imprimis legi merentur “Ay АЗИЙ in Miscell, i T Tom; I.
р. 640—741, et СІ, Kiinkenbergius in Isagog. Tom. XXVI. p. 67 —86. . 4
(2) Vid. Camp. Vitringa Avacr, Apocal, Johan; Apost? Lo 10487 Amster tg. ©
(3) Cf. Knkenberg V, 1. рі! 133092 ote .q ооцА ni işğal desA „задал
A 3

`6 A, C. van ELDIK THIEME

$2

Qua refutantur illi, qui epistolas has unice ad Ecclesiarum. antistites
scriptas volunt,

Quaevis epistola incipit: xa) wed ov TG ayyéaw тўс exxayolags ie e. et scribe angelo
ecclesiae; quae denominatio neque aliena est Synagogae Judaicae ( 1), nec non Propheta-
rum stylo conveniens , Mal, Il. о, III. r. (2). Hinc factum est, ut nonnulli opinati
sint, bas epistolas unice ad antistites ecclesiarum esse datas, atque in locis, quibus plue
rali numero utitur Johannes, v. c. cap. II. 10, 13 etc. plures ejusmodi viros esse intelli-
gendos, qui minores in coetuum administratione agerent partes, antistitis illius majoris
auctoritati submissi: illudque eo quidem consilio ab auctore esse factum , ut ita adum-
braretur unitas ac conjunctio, quae inter Ecclesiae praepositos vigere debet, quin et ne»
cessitas, ut his singulis omnia innotescerent, quae in Ecclesia gerebantur (3). Verum,
quemnam fructum , egregio, quocum essent scriptae, scopo parem, praeberent, si uni»
се ad antistites essent referendae? Ногитпе tantummodo opera cognita erant Jesu ome
niscienti? Illine soli Jesu doctrinae faciles praebuerant aures, aut depravatam egerant vie
tam? Ніѕсепе solis arborem vitae summus concessurus esset Judex? Ne ita suspicemur!
Simplicissima interpretandi ratio nos credere jubet, has epistolas Jesu jussu , a Johanne esse
conscriptas , legatisque uniuscujusque ecclesiae illam esse datam, quae nomine eccle.
siae insignita esset, ut antistes non solum ipse utiliter ea uteretur , sed etiam singuli
Christiani, illi addicti, quorum in genere virtutes laudantur, vitüperantur vitia; et ipsa
denique ecclesia quaevis ad normam institueretur, quae tacite in epistolis traditur, == Salus
tavit enim Johannes cap. I. 4. septem Asianos coetus, prouti Jesus ei mandat vs..rI. ut
ecclesiis, non vero solis earum praepositis , scriberet ; cui salutationi optime convenit sin-
gularum epistolarum finis: û Zyav ods x. т. A. cum praeterea in fine Apocalypseos cons
sueta formula omnibus bene praecetur cap. XXII. 21. 4 xZpig ToU xUplou ўрби x. T. Ad
Quibus observatis addi potest, plura in his haberi , quae поп intelligeres , nisi ea,
quae de antistite dicta videantur, simul etiam ad ecclesiam pertinere credas, Nimirum
quod Christus minatur se, nisi resipiscant Ephesini , candelabrum suo loco remotu-
rum; i. e, destructurum Ecclesiam, cap. II. 5. pertinet ad ipsos eos, qui coetum effi.
ciunt, itaque ad vulgares Christianos: quae vero leguntur. cap. lI; оог ipsum antisti-

tem spectant, cui scilicet mandatum erat, ut omnia ih écelesia rite componeret ,' licet Je-
ѕа-

. (1) Conf, Pirringa, de Synagoga Меегі, 1, IH. p. 2. c. LI. et Schoettgenius , in Hoiis Hebr.,

P. 1. p. 1089.
(з) Cf. quae ad cap, II. f. a nobis exponentur,
(3) Vid, Marckius, Anal, Exeget. in Apoc., p. 55. Amstel, 1629,

RESPONSIO А5 QUAESTIONEM: THEODOGICAM. 7

sabelen, ejusque sectatores e ‘coett? nom removisset...Ipse praeterea Christus testatur
argumentum epistolarum non ‘ad solos antistites, -sed etiam) ad. ecclesias ipsas .pertinere ,
XXII. 16. гуф "Insee regia à) ЁуувАб mov weprupion: buivratre gx) rats gunryolos.
Tota "denique Apocalypsis: formam epistolae habet: nostrae autem non. multum discrepant
ab Apostolorum 'épistolis : in eo certe cum iis convenientes, quod: multa contineant, quae .
'et pertinent ad eos ; ad quos sünt-datáe , et ad coetus ji quibus hi. praegrant, uti epistolae
Pauli ad Timotheum et Titim docent, in quibus multa chabentur:,,quae ad ipsam ecclesiam
Ephesinam , cui praefuisse dicitur Timotheus, pertinent, :multa etiam quae. referenda sunt
ad Cretensem coetum, éii praefuit "Titus, f пок

$ з.
De tempore et loco, quo.scriptae sunt septem Epistolae,

Varias hac de re ab Interpretibus in medium prolatas sententias ad duas facile redigi
posse puto: nimirum alteram ad C/audii vel Neronis aetatem, ad Domitiani imperium
alteram. Jrenaci, qui Polycarpi fuit discipulus , testimonium servavit Eusebius (1),
Statuentis трд тд réAcg ToU Лоршітійуоо px; Apocalypsin esse visam (2), quam senten*
tiam ipse Eusebius defendit lib. II. c. 18., ut et Hieronymus in Catalogo Scriptorum
Ecclesiasticorum с. IX.: Epiphanius vero (3) narrat, Johannem, Claudio imperante, е
Patmo rediisse , ibique Apocalypsin conscripsisse, quam sententiam aliquatenus amplexus
est Grotius (4). Postea plurimi opinati вип Johannem eam dedisse ante Hierosolye
mam expugnatam, in quibus Newtonus, Wetstenius, Michaélis, Herderus , Hartwigius у
Eichhornius , alii, licet de temporis articulo definiendo dissentiant, Horum autem senten-
tiae lubenter nos ita subscribimus, ut statuamus Apocalypsin Vespasiano imperante esse
conscriptam ante excidium Hierosolymae, 19 cum alioqui certe Johannes hujus memorabilis
rei mentionem fecisset, 2° cum cap. I. z. Judaeis poenam praenuntiet, propediem ab iis
dandam , qui Jesum interfecerant , 3° cum ipsum Hierosolymae excidium, brevi futurum ,
dicat с. XI. I. 2. 8. 4? cum reprehensio, Ephesinis facta, quod de primo amore defecis-
‘sent., minime Domitiani aetati conveniat, qua Ephesinam ecclesiam ad primum amorem re-

diis-

(1) Conf, Hist, Eccl. НЬ, V. с, 8. p, 140..ех edit. шей,

(2) Ший gwpéty non ad Johannem, ut placuit /Zzrstenio, Tom, Il. p.746, neque ad nomen ~
belluae , ut contendit Storrius, Apolog. der Offenb. Joh., p. 235—244. neque ad tempus, sed ad
ipsam Apocalypsin est referendum, quod docent, quae in hac oratione contexta proxime praece-
dunt, тоў xa) T3» йтохаАуфиу ѓаракбтос

(3) Haeres. L. I. 33.

(4) Biblia Critica, Tom, VIII, р. 347. ad сар. І, v. 9.

$ MAAS OG! vaw ELDIK 0 THIEME: 4

diisse testatur Ignatius (1): De eo.etiam plurimi, cum, veteres, tum recentiores conve
niünt; Johanném- ші. ipse: dicit, éap.l. 9., in Patmo Apocalypsin accepisse: neque
chisa nobis datur, cut. Grotio :assentiremur , statuenti ad hunc locum, et сар. V. І. Jo-
hannem priorem" Apocalypseos partem in insula Patmos posteriorem Ephesi, cum. гейііѕ-
set, conseripsisse 5 quam sententiam satis refütasse mihi videtur. Cl. Vitringa ; (з) Eich-
hornius (3) vero, qui nimium indulsit hypothesi, suae , infeliciter jactatae, totam Apoca-
lypsin esse drama, sine ulla ratione :putat : omnia și quae Johannes de se ipso, in Patmo
wersanti, márrat, poetice esse fictas г: (T 4 | nu

Hisce itaque praemissis , ad ipsam epistolarum, expositionem transeamus,

(1) Cf. ejus epistola ad Ephesinos , $ б, 9

(2) GA Pe 9e ; і
(3) Einleitung in das №. Тг; Тоше Ш; $157. p. 122 399. `o

= *
-y 2

eu ъа, 76" ү фо А =

PARS

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 9

PARS PRIOR

QUA HISTORICE ET GRAMMATICE EXPONUNTUR APOCALYPSEOS
carp, Il ET Ш,

“APOG CAP. IL
$ 1.

EPISTOLA AD EPHESINOS
dmm
Urbis ejusque Ecclesiae Historia.

; неа praeclara et magna erat urbs Lydiae, secundum alios Ioniae; quae tamen res
gio antiquitus ad Lydici regni ditionem pertinere censebatur. Adjacebat mari Aegaeo , non
procul а Colossis , in fertilissima Asiae minoris parte. Strabo (1) eam dpioryy xa) дуд080-
roryy ту, Plinius (2) optimam et praestantissimam , Aristides (3) Tupistov те konby tig
"Aging, alii туу трату тй "Alas y vel тўу трбтуу vU» purporÓAtov тў; "Aclac, alii Asiae
lumen.et metropolin vocant, In plurimis nummis vocatur princeps Aside ene et Horse
tiüs e eam celebrat (4) -
Laudabunt alii claram Rhodon, aut Mitylenen,
Aut tpheson bimarisye Corinthi,
Ob elegantiam certe et luxum , qui inter incolas dominabatur, proconsularis evasit sedes ,
postquam sub Romanorum potestatem esset redacta, Mercaturam autem, quam coluerunt
Ephesini, non tantum exercebant cum populis , qui insulas maris Aegaei tenebant , sed etiam
сїй Graecis , qui trans illud in terra continenti habitabant: in primis baec agebatur pictus
ris, ferro, ligno, armis et universe rebus ad bellum pertinentibus ,. unde Xenophon eam
bele
(1) Geogr. XIV, p. 436. (2) V. 29
€3) Orat. de concord, ad civit, Asian, (4) L Od. 7, т.
B

то. yids Crovan ELDE: THYREME.;:

belli offcinam vocat (1). Forsan ad haec respicit Paulus (2), virtutes , quae Christianos.
ornare debent, sub emblematibus ab armis desumtis, iis commendans (3). Nulla tradi-
tio nobis argumenta, fide satis digtia, praebet, quibus tempus conditionis nomenque con-
ditoris referri possit; Strabo Codro, alii Caistro, filio fluviii, qui non procul ab ea in.
mare Aegaeum defluit, tribuunt. Justinus eam (4), wei md | mih; quf Amazonibus, PJ/j-
nius (5) eam opus Anfazonum: diclt ;- alli disertis vétbis.secuüdum antiquissimam fabulam.
hoc tribuunt Penthesileae, Amazonum reginae „ quae rere regi лер auxilium tus.
lit, er ab Achille interfecta, celebratür a Virgilio (6) ^ TA

Penthesilea furens, snedissque in ЙЫЗ ardet, `

Aurea subnesfans схеггаг в cingula mammae |

ret эзе an

Magnificis aedificiis pte erat. Ephesus, inter ярар, omnium pulcerrimum erat templum:
Dianae, quod tantam famam consecutum" est, ut in Septem antiqui orbis miraculis: enue
meraretur, €olumnis. 127 hoc aedificium nitebatur, 60: pedum. altitudine, et 220 annis
vix absolutum fuisse traditur, Herostratus illud. combussit, ea nocte qua Alexander M.
matus est, qui postea suo Sumtu illud'réstituere voluit, ea conditione, ut novo templo-
ipsius nomen inscriberetur, quod. Ephesini noluerunt, dicentes non decere Deum Diis:
alis templa ponere (7). In illo témplo conservabatur Dianae simulacrum, quod fabula:
nafrat e caelo esse delapsums , haec . omnia ansam dederunt, ut Ephesus apt ie
ў vewndpos. THs MEYÉANG Артіс» хай тоў Alorsroüga Propter gentiles qui hanc ur
incolebant, idololatría magnopere. viguit; vivebant luxuriose, cum. omnia ibi. continé n-
tur qnae pulcra, venusta, elegantissima, omnino e Graecorum ingenio. oriebantur; ">, Verüne-
tamen perniciosam: vim in eorum mores exercebant. .. Ob illam, autem dignitatem, quam.
sensim sensimque nacta. erat luxu » divitiis et. similibus, prae caeteris Asiae, minoris oppidis.
mature jam coetus Christianus conditus est, nimirum a Paulo: Acts. хуш. 19.21», quo.
loco Lucas narrat » eum quum rogaretur ut diutius maneret ,. promisisse se rediturum , quod
sequenti capite fecisse memoratur, Hac opportunitate per triennium , Gentilibus Euange-
ium praedicavit, magno studio gausam: Christi amplexus, eamque. ubivis. per vicinas
regiones propagans., ita ut paulo post et Judaei. et. Graeci qui Ephesi habitabant, Christo
fidem darent et verbum. Domini in. dies. cresceret, ‚Бей cum aliquamdiu in; ea.commoratus
fuisset, et strenue rem Christi propugnasset, litem habuit cum Demetrio у: Ephesino;quoe
dam, qui parva templa. argentea ad efie Dianae templi рім solebats " enim. mee

41 {И ener ing ны
(1) Orio dé Agesildo, ^" ^ ^ ChY Ephes? VL ro — 17. "avr t
*€3) Vid. Bachiene heil, Geogr. tom. III, p. 719 in пога,

C4) Hist, П. C. 4, (5) V. C. 29... у ( C6) Aen. L 494 seqq *. су)
(7) Plutarchys in. vita, Alex, М. е

vis 3103003 9D

RESPONSIO др QUAESTIONEM THEOLOGICAM. et

xüens, йе cultus hujus Deae pessumdaretur, et ideo ipse magnam cladem acciperet, non

Amplius templa sua argentea venditurum se suspicans, seditionem cum operariis suis contra

Paulum movit, qui tamen eorum manibus ereptus est, et ab Asiarchis, ei amicis , conserva-

tus, Mox autem Hierosolymam profecturus, Euangelii causa Ephesi reliquit Timotheum

quem monet (1) ut ibi maneret civibusque mandaret, ne alia doctrina edocerentur, Euse-

bius (s) dieit 5, "Tudfede: ye aiv vig ду "Eqéeo wapoiniag Vrropeirat "prog chy ricky -
«Тлума. — Plures praeterea elaborarunt ad hunc excolendum. coetum Christianum, in

quitus censeri merentur Johannes Apostolus, Aquila et Priscilla et eloquens Apollos.

Omnes vero hi conatus ad propagandam inter Ephesinos Christi doctrinam non impedi
verunt; quominus plarimi jam a primis inde temporibus orirentur malevoli, qui genuinae
"Apostolorum doctrinae commenta sive interponerent sive opponerent, vel ex alia pro-
gressi, Jesu Messiae veritatem non plane essent edocti, quos Paulus Act. XX. 29, 30, et
1 Tim. I, omnium vero maxime Johannes, in suis scriptis ob oculos habuerunt.

Ephesus diu fuit urbs Episcopalis, Patriarchae Constantinopolitano addicta. Anno 431
"publicum Concilium in ea habebatur , quod eodem seculo semel adhuc congregatum fuit: in
priori illo Nestorii errorest damnatus,
~> Hodie diruta et prostrata jacet Ephesus. "Turcae, qui eam deleverunt, nominant locum
ubi condita fuit Ajasalick 1. e. zezmp/um Lunae vel Dianae, cujus aedificii rudera pristinam
produnt magnitudinem. Aedes olim in Johannis honorem exstructa, nunc in Mohamme-
danorum Moskeam est mutata, Missionarii, qui ad illa loca venerunt, tradunt, tres se
"tantummodo ibi invenisse homines, qui Christianam religionem profiterentur, sed in tanta

"verae doctrinae ignorantia demersos, ut vix et ne vix quidem Paulum Apostolum cogni-
tum haberent, et de Johanne nihil scirent. Nullus itaque Episcopus, nulla Ecclesia;
Candelabrum ab illo loco est remotum et revera — supervenit Christus, prouti iis
comminatus est (3).

Periodistarum sententia,

‘Non opus esse mihi videtur omnes proferre sententias eorum , qui propheticum in hac
- epistola quaerunt sensum; Vitringa (4) ecclesiae statum Apostolicum in ea definiri et a
Christo innui putat, tum quia vox fece; thei, eaibuplav, petis у intensum desides
rium, affectum , appetitum notat, quod egregie convenit zelo et charitati qua excelluerunt
Apostolorum tempora, tum , quia Ephesini illam charitatem prae aliis coluerunt, Sed nec

ile

(т) Ep. I. 1. 3 (2) Eccles. Hist. III, 4, Ed, Vales,

X3) Vid. Berigten v. h, Bybelgen, 1816. Noe 7. p. 95.

(4 Ji Anacris, Apoc, Amstel, 1719. p. 74

Pa

12 A. C. vaN ELDIK THIEME:

ila interpretatio verbi #Фесос est admittenda, cum alii illud. commutent. in. @фетоу. vel
&deoi 4 remissionem notans , neque illa observatio de eorum. charitate, cum а Jesu Wertgin-
gantur, quoda primo amore defecerint.

Epistolae expositio, —

wl Vse Fe То pert тўс dy ica éxxayciag ypiqpov.* Trade Ayer ba «parry en ETTA àrri-
pay ѓи тй eklê cuted, д meprmamüs dv иќсф TOV ётт& AVYNÕY: TV. PUT : }

Angela Ecclesiae quae Ephesi est у scribe: haec dicit qui tenet in dextra. sua septem illas
stellas, qui ambulat inter septem illa Candelabra aurea. y'i ў

Pro dy Фс, quod probant. Griesbachius., Matthaeius et Scottus., qui Pelo
aliosque codices bene multos sequuntur, legunt nonnulli rg: épecivyg. Addi potest in
omnibus. Epistolis hanc lectionem. haberi vs. 8, 12, 18. HI. 14 75 14 |

TodQsıy тш, Ita cum dativo optimi Graeci scriptores. урхФеу construunts ш N. T Ете
semper ita legitur. Gal. I. 20. Philem. o1. :

"Ey MÉTU TV. к.т, Ae Graeci vario modo hoc verbum, construere solent , uti etiam Lae
tini cum duobus genitivis, Aristid. ( 1) 77g 22 ѓу xoplvÜg pd gene y wat. тй Ev. regula prag
„рхо EvBovaldys. ,Eubulides, qui regnavit tempore medio pugnam ad Corinth, inter et ad
Lechacum, Ovidius (2)... +

» Jamque fere medius Titan venientis et actae.
» Noctis erat, spatioque pari distabat utrimque. Z1

: Masthaeus (3) 23.92 тлоїоу 3104. uico». Tig. bardoays. navis jam erat. media: maris pro
Я Lisy TH bardocy vel ѓу mira. vic. bardess > uti Johannes illud. usurpat, Ita. etiam. Vire
gilius (4)

j

‘ttf

» Haec ait et medius densos. prorumpit in hostes. "^ sd `
те Àyy£^g. Hic est antistes, doctor ecclesiae , qui ab ea ad Johannem tanquam legatus
mittebatur et ab illo. decedens ad. coetum suum redibat, instructus jussu, mandatis et epis-
. tola Apostoli (5), Universe eo nomine nuncupabantur doctores euangelii, quia a Deo
„vel Jesu legabantur et mittebantur in plures regiones, ut lucem doctrinae ibi accenderent.
Hoc nomen gerere solebant, Judaei, institutorum munere fungentes, Ita v. c. doctores
Jsra&litarum , quales. erant sacerdotes et Levitae (72870 appellantur (6), utpote qui Dei
mandata ad populum et preces Dei ad Deum deferebant LXX Intt. illud verterunt dye
aot, Ceterum iidem sunt qui a Paulo теттери vel a Petro {тїт appellantur ( 7»

Utrum
(1) Pro quatuorv. p. 474. (2) Metam. Xe 4744
(3) C. XV. v. 24. E4) AenoX. 3796! ‘ t
(5) Vid. Sch/eusneri lexicon in voce. +» (6) Hagg. I. 13. Mak Herze

(7) Vid. Langius viz doct. in opere; die Schriften des vertrauten. Schülers J, C. t, I. р 99,

RESPONSIO IAD" QUAESTIONEM ,, THEOLOGIOAM. 13

-; "Utrum hae epistolae solos antistites spectent nec пе, in praemonendis jam diximus , quae
de- omnibus accipienda» velim.: | Non: constat -quisnam. Ephesi Ecclesiam , priuis:, tempori-
bus gubernaverit ; sunt: qui Timotheum , alii-qui Apollon fuisse conjiciant. ; Vide supra,

з: Talibus àyy£aos prima Ecclesia sine ullo dubio indigebat, cum admodum pauci. Christia-
ni-eam constituerent, qui: vel. male: habiti a, Judaeis ; acerbissimis eorum ; inimicis , e quo-
rum.schola prodierant j) vel. oppressi et probibiti а, gentilibus, quorum religioni antea ad-
dicti fuerant, rem salvam minime seryare poterant. ç; Ut;ideo. hisce prospiceretur , ab Apo-
stolis instituti sunt viris vel hisce mortuis.a coetibus creati, qui sive respectu habito ad eoe
rum! annos et experientiam , ~sivead doctrinae copiam et eruditionem , sive ad;morum ‘probi-
tatem y. digni viderentur. ut. consilio et. institutione coetui, HNN Hi temporibus con»
stitutis , dum concio. habebatur y. prodibant, : ut verba pro ea facerent, h. e. aliquam partem
S... Codicis praelegerent- et: explicarent, Absoluta, vero ,potestate minime. erat instructus
Episcopus: baec enim penes; ipsum coetum manebat 5. sed creabatur, ut res quascunque ес»
«clesiae obortas:suo: praesidio et: moderamine. adminis:raret , et sententiam 5, quam. quisque
-dicere poterat , de iis proferretisuam ,. cui tamen eo Anbentius.coetus faciles, pracbebat.aures ,
-guo:provectior aetate ac doctrina praestantior. ipse: doctor esset jet quo. pejus. a. magistratu
«civili coetus haberetur-et tfactaretur, ,Curam praeterea habebat pecuniae summarum , quae
jn gratiam pauperum , viduarum; senum et sith. colligebantur, et quas inter hos distris
buendi provincia ei erat mandata. Sed diu haec simplex durare non poterat, dignitas,
quum mature jam numerus Christianorum hic et illic.'incresceret, et major evaderet opera
quae in re religiónis /erat..collocanda ;.itaque. brevi. post auctoritas personae.in auctoritae
tem muneris abiit, Alii ry dyy£Ag i. e mpeg Burépg- addebantur. viriy qui conjunctis viri-
bus :ei.áuxilium praéberent in administrando coetu, sed. eai tamen conditione , ut. ipse caput
.et praeses máneret: coetus. · Hinc deinceps, cum. sensim fremens Tes- Christiana id
-pagaretur, mata est dignitas Episcopalis (1)... sdm: (25 190i 017251 211

^v Ts Айу. hace ditit.: Vis: admonere vult. perat it Biel i ut intelligat
cepistolam divino jussu et Jesu. quasi nomine esse conscriptam,, utque ita cum deyotione
set subjectione animi eam accipiat. Simili prorsus modo legis Dei initium est accipiens
dum ( 9).

op spar ` L7 bard ёотїд £A COL 16, esis dieitür E intar eodém. ředit,
“notatidum vero, perét à а Jesu soy їн, f: абет, t ut Artie et vim quandam suis

verbis conciliaret. окар, HIA

Apostolus primo- Cap. Pers cu in. PP Рато colloquium, habuisse сит. Jesu,

P
u11:109 oviweevooe mo idu . £lladnot . ‚(Яш

á ра } П 1, а #
«£1 «І 04A ПУ nMi

(1) Vid. L. 7. Spittler idis der Gesch., Re i Kirche, апер von Galt Planck y
Сён, 1812. p. 41 seqq; Cle Borger, ; Leerrédenen, I. 6, 7.

(2) Exod. XX, 2, Ezech, XX, 3. et passim apud ا‎ Jerem, XXII. 24.
РБ 3

#4 MIR CD wvaw SE’ DI DI KIOTH PEM ЕЛЯ

qui augustissima’ forma, et "singulari: Майе modo ‘ei apparueraty)! ‘Inosingularom) epistóla-
fum exordiis a quadam ilius formae! parte se cirewnscribit 5) üt: cam auctoritate et. mde
jestate sha, vel- piro suo TübitW саб 110 attributo prodiret "tanquam Ecclesiae dóminus;
Hoc loco respicitur ad Жопа“ partém ` dob ру 43/16, -ahemoratam, - YAn tépé- Sunt
doctores, praesidés' Ecclésisrüti , Ferà significat numerum 'eormi j;quum: in’ quavis eccle»
Sia Septem Tárum ürbium unu$ esset antistes; "Cf. quae Jesüs dixit C. T; во; Stella;
asira dicantur , quia doctórés; ағат: Gastar’ falgent,' lucent atque lucem : spargunt,
Ita ofator ‘et’ poeta celebrat /homifes eximios “et praestantes, cum 1 'eo$'; comparat soli vel
stellae , Spleiidide Tucenti ( 1). "Talia" videbantur "Apostolo et. splendoreret ‘magnitudines
qualia nostfis oculis apparent (2). Alii йстер interpretantur gemmas? sed hace interpre
tatio neque nostro loco, neque’ üsui' consueto liujus ' verbi convehire videtur. . Matthe
XXIV. 29. dorepes, of тесобутй da" odpaved', dicuntur -deficiehtes doctores; quos Judas
in Ep. vs. 13. dorépag т^руутаб dicit (3). " Nonnulli afferunt Jerem. XXII. 24. respi-
cientes ad illud 2rocQptyiczm , ad eujus formam has gemmas vel) stellas Jesu dextrae
adaptatas volunt (4).-— Kparety insolità ^constructione-h.-1.- occurrit: constantem. et рег
petuam curam habere motat, verüm nusquam apud classicum. scriprorem illud cum accu-
sativo constructum legere memini. Apud. Homerum'sexcenties occurrit, notans ipee
vium, potestatem habere 5 ver cum! ‘genitivo ein Р aivosi и „= —
dicit (5 odd His bes Мп y slot пә
LESE 777 - m HI v FER m уни it ш эмии: тоир

‘Conf. Eurips Phoen, Vsi боо. охўттрі pao o — nave л 485. t^ 34 ҮҮ
убу üüri Шут wpar&hig vexderow (6 Je Gr fA?

à тертитбу к.т. A. Haec- locutió desumta est de -—— Menu Judaici ; de

quibus in У. Codice mentio fit , ad quem plerumque respicit harum epistolarum auctor.
Ita Jesum inter candelabra aurea deambulantem vidit Apostolus C. I, 13. == Avyvi« sunt Ece
clesiae C. I. Фо , quibus suo numine semper'adest ac prospicit.. Ita Deus dicitur Zgzegr-
тт vbt XXVI 120 re лги autem hic: versus ren rt ‘sub sua cee ‘Habere
ee тА ) (it egesotqd 41 "n она tet

C1). Vid. quaedictasuntad vs,28. Cf, quaeHerderin opere Mapavatd p. 16. eleganter omnino dicit,

(2) Cf. II. 28 VI. 13. УШ, 10,, I1, 126, IX. . XIL, de XXII, 16. me Rever, Wildschut in
elegant, libro: Leerred, over Openb. пеш. Amst, 1824. р. 40, 41. T epa

(3) Grotius. Biblia critica VI. 835. » е E E REN ats Op seh TIS

(4) Grotius 1.1. VII. 359. °° — "С РУ ihal a it "——

(6) Conf, nonnulla loca, ubi cum accusativo construitur, Marce VII. 3. Apoc, Il, 13, 14.
cum genitivo Hebr, IV, 14. LXX. 2 Sam, AI, 6. :

(7) CE suadente Grotio 1.1, р, б, Matth, хуш, 20, "ххүш.. 20, ТТР

ҹу чу f 3 . yy
sy Dp A $- RE.

RESPONSIO jap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 1$;

et. moderari ;ecclesiarum:antistites,, qui.ipsi qurae. sunt з. et quos manibus. quasi gestat (1),
ecclesias item perpetuo amore prosequi, ç auxilio. Spiri 24 favere. did lis adesse,
pronti de.Deo dicitur a Cors Vibert Cp улу wen hor S uA а

Vs. о. Оа тё loya cov, xol тфу xdrov cov, xol туу, neri gov, "py rt ob. ro Bar
геленини тобе ney oven Surah; дтостілоце Elyasa крй gin. slal" xa). Oper
жфтойа apaudkigin ies: q Aids xomaoup gaa? mobil. wavbmateo aontilk on

- Novi tua: opera's: paribus tuts 6E patientiam. fuam et. quod. ferre. nequeas pet e.
explorayetis coss. qué se dicunt, ABONE 66 RO HAE n. f EREFÊ cas giset mendaces. ,

Pro aiyouras avrebe dmoarcaoug sivi, lectio communis, exhibet. Quoxourac sivas A
лазе y (quod jactationem ; -aliquam, notat;,dum nostra, quam habent АВС „ег plures apud.
Wetsteulum y. Matkhaeum у 1 Birckmannum, quaeque; a Griesbachio- probatur . (3), simplie
ciorem dicendi rarionem. ostendit, J'ro: ize/pazas, lectio. communis ime pedi ёлырдта
habefaia auto. wrist Loup ebali misu ооа eh st WX LE uad 32:08 wes

„ад rà; Boye \oous Hic idoeng; testatur. нр ы ЫИ adeo. ,ut. ipsa hominum
abdita opera eüm mon lateant omnia enim, vident.et)perspiciunt ejus. oculi »,pmnia iis sunt ,
manifesta et exposita: (4)« Еру opera ,.. quae. mox: circumscribuntur t « definiuntur in
тду йй gerbas non VETO» sicut alii contendunt, уйинде (5), quam ob rem ; recte mihi.
admonere; videntur: alii interpretes. (6), ». eandem. , dictionem. in;singulis . epistolis. repeti,
in: iis quoque, гів quibus nihil: laudis; Eeglesiaa : tribuitur, v. e. in, Ep, gd Laodicenos.
C. III. 15. — Christus itaque non.ignorabat eorum opera, probe vero: sra, 9s i genere.
multaspraestitisse in, suae causae. emolumentum ;, et quidem speciatim:. . .

тду xózov laborem , sed imprimis. gravem . laborem... ardens. et. fagrans studium ie D

vv dr ope» perseverantiam et patientiam (8) qua absque, ulla remissione Ephesini omnes.
suas intenderant vires pro religione et Christi causa (9). Dictionis. figura 9% quae dicitur fy.
Là ду 1 Аалаа haud i хац aC 192, De k. mibi obtinere venei ш accipien-

ace pe stia ju tenta. mihi inesse gina, # malevoli e et pentractores

Hd

$e. iV 01022243 keuk eioi 791919201 .msboup oftsrdil s sod zi V aew 25

“Cry сє Exod XIII. 9. Deut, VE 8. ХІ. 18:

(22. Cf. Eichhornii Comms. in Apoc, Joh. I. 63, quee a

(3) Praef& vol I. p. бг. ea Hebr, IV. Же, E ревА

(5) Langius V. V. I, 107.. (6). CI. Klinkenberg 1. L p. Tu :

: (72. Xenoplion de. Re equestri сар, IV, о,. it ибтош Gis Se- defatigatio) yeee, Mira avanaterns
€f. .1.Cor. ХҮ, 58, û жфто ой кеў}, 3 Thess. i is. PH ыд a th 6,

(8) Hesychius Tis тороу» dicit xaprepíav. Rio bie, mae de 2 i

&92..Cf.. Apoc. Ig. Ha 35.10, 19. Ш, 19. XIE 19. . XiV. Ты ыы s

Cia) Cf. Joh. XIV. 6..

-

$9 А ) ۸ ¥

16 AS C. vas (ELDER THIEME'":

eos de fide Christiana detrahere conabaütür. г. Haec: enim ecclesia! ‘Ephesina ша ми сш.
teris Asiae Ecclesiis vexata est ab | adversariis (1)... 14026079. эїод. OUIIG IAC шз} 122:

Ка) drt od duvğ х. Te Ae Et quod поп possis, et ied "moribus tuis “non tomen, ‹ ab
ingenio tuo alienum sity Ferre water shh isa eni vonta udp fax cows ayas \/

Burrdccs хахіуҳ. Hoe verbo inntuhtur, qui falsa" doctrina voie sordidis sese a>
Christiana religione alienos ostendunt. lidem sunt, quos mox ab Ephesinis exploratos
narrat, sese Apostolos dicentes, Ab'initio јат orti fuerant, qui religioni Christianae ad-
versantes, falsamque doctrinam spargentes; ab ‘omni раме · Apostolis nocere conarentur,
Judaei una cum gentilibus hac in’ re operan posuerant, sese mutantes in apostolos tit
ita in impetitos o majorem haberent vim, — Paulus eos xaxods уйт vocat Philips :
If. 2. файотрофйта dicuntur 1 Joh. IV. r. Inî genere autem. В. 1, intelligendi viden- .
tur Gnostici ,' qui v. 6. Nicolaitae, v. 14, 9o. aliis nominibus indicantur , de quibus: vid, 2
vs. 6., — Bacrdéoos notat h. 1. ferre cum intensioney ut ita illud, quod fertur, onus sit-gra- '
vissimum, Tales autem 'eraht 101051 illi ópefárii, qui sese ій Christi Apostolos transfigura-
bant. Paulus verbi vim indicat Gal. VI; 9. лула và Bpr: Burvüzere (а De '

xol ётеїрйт% % Te Ae тірі significat acute examinare, explorare, perscrutati alii
cujus ingenium , mores, qualitates, agendi et sentiendi rationem Сз. Eadem, ni fals-
lór, significatione gaudet 3cxud te , quod legitür rJoh. IV. 1, — Sedulos sese probave- 5
rant Ephesini i in examinanda doctrina , а falsis istis Apostolis proposita (4) , «quam ob : rem:
laudantur a Jesu, et quum haud infeliciter huic rei operam dedissent , addit; ' „э

xal epes adrods piit” Ебџіохо proprie est invenio, metaphorice comperio ji pape
rior (5). Respondet Hebraeorum SD; Eccles. VII. 26 seqq. etc. lal: xonda

Weudeig sunt mendaces , iidem qui dicuntur vpn vel Wevdarderono, уйы
Dans. ж Сот. XI. 13. Hy - : |

Vs. 3. xal фтондуйу t хен» xa) #8йтт®х% p т ФИЙ po y kol oon exomlarad. ‹

Ex patientiam hates, et tulisti propter nomen meum , et now defatigatus es.

Vulgata lectio invertit verborum ordinem, tit ners xx) dT. кй) xo. Eg. et addit
xa) ob xéxuyxag. Verum hoc a librario quodam , interpretationis causa , adjectum videtur, ut

21 IX v

(1) Vid. de Haas, Openb. v, Johann, , D, I. р up.
(2) Cf Act. XV. 10. Rom, XV, 1. `

(3) Joh. VL 6. жерйн айту. Потеті Odyss, үш. 181,
(4) Quos Cl v. Hengel Annot, in boün. Ne T. loca p. 158. eósdem dici, ‘qui innuuritür a

Paulo 2 Cor. ХІ. 13. фехдатістолн. nihil enim, Cinque) impedit $ au. minus. vox deber:

Aovg, accipiatur pro ёжост. '1%220 Хрттой,
(5) Matth. І. 28. гўри êr устр xude Aelius У. Hist. X. 6. pA блай» "e TIPS

RESPONSIO an QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 17

vis formulae ойх éxomlaeag (pro quo eadem lectio exhibet od хехотіхтас) eo melius perci-
регеіиг, Comprobatur lectio nostra a Wetstenio, Griesb. et aliis,
xal deropoviv Exergy pro quo dicere potuisset auctor xa] iméuevag, uti legitur. x Сог.
ХПІ. 7. тйута бторйон , 2 Tim. П. 10. Johanni Apostolo peculiaris est usus verbi žge,
quo utitur:cum accusativo nominis pro verbo ejus affini , Joh. XV. 13. ubi ipse Jesus dicit,
а quo hünc.usum desumit ZyZzy» {дг pro dyazüy. XVI. 33. бәл» E Eyew pro baiBecbxt.
Apoc, ХҮП. 18. Bxcirsiav Exe pro aciAeósi» (1). 1
. xal ё8йттлт% 10 тд дуо pov. Omnia incommoda , quae Ephesinis struxerant malevoli ,
tulerant : eleganter haec respondent iis, quae habentur vs. 2. 03 Siy аттат, prouti etiam
sequens illud ойх éxomiacag eadem antanaclysi hisce: 0720 тди хітоу cov, — Eodem sensu Ba-
c'rátey accipiendum , quo Lucas habet (2) Bæorgčei viv откорду adrode Respondet тў Hebraeo-
rum $2253, о Reg. ХУШ. 14. (3): = Haec autem incommoda tulerant 34 rò voz Xpirrod,
i. e. propter nomen Christi : idem est quod 3/' ëus vel fyexev 2po0. Matth, У. 11.. Cf, X. 92. —
Ка) o)x éxomiaens, subintelligendum in versione vocabulum samen, ut sensus sit: Zeer mage
па сит intensione animé plura mala mei causa pertuleris, magnaque tibi hoc onus praebue-
rit incommoda multasque molestias, tamen non defatigatus es, neque oneri succubuisti, —
Kozigy Hesychius explicat кашуу, voosiv, daobvisnsiv (4). Cf. Joh. IV. б. sexomiaxie dx
ic sdormoplag, Matthe 11. 08. 20те — — of xomigyree. СЕ, Hebr. XIIe 3. foe ий xduyre
таї Pogai; ORG» éxrvdusvot, — Mira Jesu lenitas in hisce versibus prioribus est animadvere
tenda, Grave vitium , quod mox memorat, in Ecclesiam irrepsit; verum non statim, ubi
eam alloquitur , perstringit ac castigat; laudanda primum potius enumerat ét extollit, ut ita,

tanquam benevolus judex ; mitissimus omnino amicus, ad improbanda transgrediatur.

Мв. 440 RAM Egu nares той, ori Tiv dydayy cod тй» mpdryy dQiixas.

‘Sed contra te habeo, quod a primo tuo amore remiseris, :

Фер T) xar тидда Peculiaris prorsus dictio, quae raro apud Euangelistas (53, ra-
rius apud profanos scriptores occurrit. — Convenit vero nostro Belgicismo: ets tegen
jemand hebben, et proxime. formulis adyov Egem mods tive Асі: ХХ, 380 vel uon Exel
де tive. Coloss. Ш. 13. (6).

Tivdydryy cod тй» mparyy. — Побту est pro тоёт y uti vs.5. трёто ёрум pro pcre poe
Ita saepius et apud sacros et apud profanos scriptores est, accipiendum. Joh. I. 15. дт тр
то; рей йу (7). Duo autem monet Grotiuss ubi de loco ex Johannis Euangelio I, 15,- verba

| i | fa-

(1) Vid. Donker Curtius spec, herm, Theol. de Apoc. etc. p. 117.
(2) Euang. XIV. o7. (3) Vid. Grotius 1, 1. ad h. 1. (4). Vid. Vitringa lele р, бз»
(5) Matth, V, 23. ór: ô &YeAQés тоу Exes тї катй cou. Marc. Xl.25. ef vi дете ward vivos.
(62 Vigerus de Idiot. edit, EE 253. іп not. 57. hanc dictionem поп satis felicem dicit, -
(7) Cf. ad huuc locum Grotius 1. 1, p. 159.

€

18 Ay С, o vaN (ED DEK THIEME

facit: primum quidem in rà mpóros inesse significationem rod трітерос ad quod probanduur
confert locum ex Aristophanis Avibus , pés de Mepoav mpdrou: Адейи xx) Meyt Riou Has;
perabat Persis primum. ате Darium et Megabyzum, ex Joh. XV. 18. ged їтрётоу Ошбу jer
шісихеу, 1 Joh, IV. 19. бт. айтдс mpäros йуйтисё» "piss alterum est, Quod gros: non lock
aut temporis antegressum sed dignitatis eminentiam significat: e locis quae. plurima affert y
unum referam Ulpiani in Demosth. Orat. in Leptinen: zp&rev c) Tjj; rately AAA ri,
ёё лат! xal тў хору. Primum non: ordine sed dignitate.et auctoritate, . À,
&Qiyus dicitur proprie de eo qui aliquid dimittit, unde. h. 1, qui ab aliqua. женш,
eam negligit, non.curat, laxam facit, Hoc 1. metapliorice usurpatur, ita ut. diceremus y:
formulam desumtam esse a conjuge, qui ( egregie convenit explicatio exhibita тоў трётоє.),
uxorem negligit, saltem non eo prosequitur amore quo antea, prouti Plutarchus dicit s;
ádlupa mày yujana СЕ. 1 Сог. УП. лі. ха} йу$дж yusan ий: — нерн XII. 19.

кой xararlmy yuyalxa xo) tiniu un 8фй» ‚
тй» дуйтду, „Юе hae дудйту , quaenam illa sit intelligenda » variant interpretes: sonnulli:
in quibus 4rethas et Grotius , existimant Jesum ob oculos. habuisse. caritatem. et amorem.
erga páuperes, qui in Ecclesia habebantur, eam nempe curam semper Episcopos. specs.
tasse, qui grave et; molestum omnino onus humeris.suis impositum haberent, unde facile:
бегі poterat, ut ob oneris molestiam a prima caritate aliquantum remisissent.j alii pue
tant (1) hanc reprehensionem institutam propter Ephesinorum morosam. et severam coérci-
tionem , qua tenuerunt falsos doctores, et ita dyamyy. ry» трётур. intelligendam esse de prima:
ila humanitate et lenitate, qua antea hi ab illis fuissent tractati, Alii autem existimant ace
cipiendum de caritate. erga. proximos, et in his erga consortes fidei (=). Sed апаш»;
vis.haec singula eleganter et acute sint proposita, libentius tamen sequor sententiam nostra-
tibus probatam. Hi enim omnes illam 4yZzyv eam esse dicunt, quam Ephesini antea:
tam fervide totoque animo. coluerant erga Jesum ejusque religionem, -quo amore omnia
officia. Christianis peragenda contineri putamus, Ephesini licet malevolos et falsos: doctos
res ferre haud potuissent , non tam acriter exercuerant illum amorem erga Deum et Jesum ,:
neque illam constantiam: probaverant in officiis, ех illo amore profluentibuis, qua: antea:
bonam famam et laudem a Jesu consecuti erant (3). Practerea-animadvertendum est, univer-
se hunc Dei/Christique amorem ћ. 1; innui, de quo Johannes, ubi opportunitas -estei dae
ta, agere solet; qui est yapaxryp-omnium, quae docet et monet, Inspiciatur ejus Euan«
gelium ; quaevis pars. dicta probabit: inspiciantur- ejus. epistolae j: singuli versiculi illum:
amo--

(1) Eichhorn V. 1: pi 72.

(2) In his Launaeus, ut refért Fitringa Û 1 p. 67.

(3) Vidd, Vitringa, p.67. Y di Brock, p. 17: de Háasy pi 214. Klinkenberg , P * Wilde
schut, Pa 47; Sege.

RESPONSIO av QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 19

amorem nobis ostendent. Hic. est. ille amor , quo ipse Apostolus; viventé Jesu, non
Solum flagravit, sed qui et pectus pertentabat suum, quum Jesum illumque crucifixum
et mortuum , in coelum evectum aliis praedicaret. — Eodem sensu de amore legitur apud
Matth. XXIV. 12. Wuyyceros 4 dyary Tav. ronay. Quo amore ut Israelitae constanter et
diligenter Deum prosequantur, eos monet Josua- XXIIT. 110 — Desumta est formula (huc
Cl. KJnkenbergii redeunt verba) de conjugio : primis temporibus. ardens et nimis fervens
conjugum est amor, qui autem), delapso aliquo tempore, magnam prioris praestantiae pare
tem remittit, prouti Deus etiam loquitur Jerem. П. о. Porro historia docet, Ephesinos
seniper“ caritate erga pauperes prae aliis excelluisse, ita ut ad eam h. 1. Dominus minime
геѕрісеге potuerit (1). Denique erat Ша 2yZzw , de qua Paulus jam Eph. III. 16 — 19. eos
monuerat , quaeque tantam in eos habuit vim , ut merito laudarentur. — Tali amori oppo-
sita:.erat indoles hominum, quae ab eo describitur 9 Tim, Ш. 1 — 9.
9; 45. ° Miyudveve ойу miben mimzTUXUS. хо) meravdyoroy, кой ro mpare Ёру® тоду» el
9b рў 5 хоити oot ray xol ишт tiv Ауу cos ix ToU тдтоу diris; edv ий peravonoys.
"Recordare igitur unde decideris , et resipisce, et prima opera fac: sin minus y venio tibi
cito et moyebo candelabrum tuum ex loco suo, nisi animum emendes,
“Sensum non afficit y utrum legatur тіттохас an vero dumémrwxas: illud a Griesbachio,
Matrhacio , Bengelio et Schotto, auctoritate Alexandrini aliorumque codicum probatur ;
hoe ex “Andreae commentario irrepsisse videtur. Tay non habet Alexandrinus codex,
nequé vülgata aliáeque versiones, probantibus Jezge//o et Millio Prolegom, $ 1210. Hi
et! Erasmus legunt i dye, vel raver. Griesbachius vds. js Ша
OEE ody X. T. A. Admonentur h, 1, Ephesini, ut in memoriam revocent priora sua
opera,’ quibus laborem assiduum et patientiam Jesu causa ostenderant; simul tamef ju-
bentur; ut ad ea redeant. 'Grofius p. 360. т? wyyovedew non distinguit a peraveetys quae
inter tamen aliquid discriminis intercedere mihi videtur, Myyovevery enim simpliciter signi»
ficat in animum reyocare 5 meminisse; à pvijuy, memoria, sine ulla alia animi actione 5 =
rovosiy Vero notat: praeterita , in memoriam revocata, ad bonum usum adhibere; ita ut homo
$e руй айсијаѕ rei inetnoriaim habere eamque phantasiae ope revocare dicendus. sit;
alter vero ôg wergyoe? non solum hoc agat, sed etiam ad meliorem vitae rationem redeat,
Ita v. c; Matth. IV. 17. weravosiv, о Tim. П. 8. uvsgdvevery. Hebraice "Эў.
milis mirrarag: Particula d»; quod praecedit, adhortationem "confirmat, = Пітт
et ёктіттгі usurpatur de eo, qui ex meliori conditione in deteriorem prolabiturs Cf. Gal.
IV. 4+ Tig Хит Esme Sic Cicero (2) „non recordor unde ceciderim , sed unde sur-
rexerim, '?
трбта pya sunt mpiTépx у priora ёрум. Vid, vs, 2,5 dodem fere sensu Ш. п. KORTEL s

9 Exige : i "э
“As 7 > MOA 1s Р » : -<i

(1) Fitringa ad h. 1. (2) Ad Att IV. 16, : Wow ЛӘ
С.а

о A. C. van "WELDIK THIEME::

пе B why Ёрдошон x. ter. Rosenmullerus in Scliol. p.571. ita hunc locum interpre-
tatury ut pega: redundet; et tota esset formula rgy х/уусо xe т. A. Sed adjunxit
auctor cci: significat. autem Epyecbas tw) venire ad aliquem consilio puniendi , ad imita-
tionem Hebraismi N13, qualis occurrit Ps, XCVI 13. ubi Deus dicitur venturus ad judi-
candam; terram et Zachar. IX. 9. — ошо: nostro loco ob certitudinem rei vim habet
futuii, ut saepius occurrit I. 4. Epyouevos pro 6 ѓлеисішеуос. : Elegans habetur drogidary
тщ in vocibus «i 3 ий. In iis jam comminatio incipit: sciunt Ephesini, quid sit facien
dum: ad priora opera redire debent: quod si non faciant, venturus est x. Te A.

Prouti vero Graeci in genere multis gaudent verbis, imprimis Euangelistae, facile, si ad
grammaticam significationem attendamus , illa Zoyouas cor redundare possent, cum sensus
nihil aliud. notet, quam: cilo yos рипіат. Cf. Matth. V.24. éabiv трісфгре. VIII. T.
y. bepamevta abrivo IX; 13. торгобёутес ¥ ualere. Luc. X. 37. ropstvu xa) ob volete

хәй моне THY Ke Te A. ибо esty moveres h, 1. movere aliquid e suo loco, ita ut existere
desinat (1). .Comminatur Christus hisce verbis, se venturum et Ecclesiam, quae dicin’
tur $ avyvie (vid. vs. 1.) destructurum , nisi resipiscerent, Simili dictione utitur
Matth. XXI. 43. dpbycsras aD? ipw å (aciAslm rod 0609. ио) Sabjoeras ever moduri тоў
groug gòtica Grotius tenuiter sane hanc comminationem accipit, scilicet: faciam ut
plebs tua alio diffugiat , nempe ad ea, ubi major habetur cura pauperum, Alia est Viotenié
observatio ( 2 ), qui Ephesum ordine Ecclesiarum primam esse censet urbium , ad quas.
mitterentur hae Epistolae , tum ob religiosum cultum, tum ob peculiarem qua fructa erat,
Pauli et Timothei institutionem; quam ob rem, opinatur poenam non tam esse premen-
даш :. putat igitur h. l, destitutionem in minorem gradum intelligendam esse, quae tamen
sententia nobis minus probabilis videtur, imprimis quia nullibi legimus de majore erga
hanc illamve prae caeteris Christi amore, Nihil aliud his verbis notatur, quam: wisi req
sipiscant Ephesini , eyertam eorum Ecclesiam, ita ut Ephesus desinat esse locus sacer.

Vs. б. 'AAA& тойто Exete ті: (ит{ї Te pya Tov NixoAairüw y & KYO шей.

Sed hoc habes , quod odisti opera INicolaitarum , quae et ego ойї.

2%А& тойто {гц * , Tora scile 27уоу. hoc boni, hoc praeclarum , de quo laude dignus es,
{уеш simpliciter ita positum, sáepe significat bona possidere, Luc. ХУШ. 94. Matth,
ХШ. 12. 2 Cors VIII. 11. Idem usus loquendi apud Graecorum et Latinorum scriptores.
Herodot. VI. 22. Хдшіох 22 тоїсі ті yours. Samiorum vero his, qui aliquid in bonis ha-
bebant (3)... Cicero ad Div. УП. 29. 4:04 simus, quod habeamus , id omnes abs te ha-

bere (4 )»
Tà

(1) Cf. Apoc. VI, 14, Arrian, Diss. Epist, I. 12, Herodianus VI. 1. б.
(2) Vid. Doctíss, viri Bybelverkl., p. 420.

(3) Cf. Valckenaer ad Ъ.1. Ed. Schweig^, , tom. VI. p. 149 seq.
(4) Cf. Ernesti ad h, 1,

RESPONSIO ap QUAESTiONEM: THEOLOGICAM. 2I

тё руд. vid. vs. 2. | дой 15 f | i

“© ту Nixcadiray. Eusebius (1) narrat Nicolai cujusdam ион quam e Clemente
‘Alexandrino! proditam dieit, “Hic formosam habens uxorem зга. Apostolis уз post adscen-
‘gum Domini; zelotypiae accusabatur; quod cum ferre nollet; illam eduxit , inque contra-
riufn prolabens, ei permisit rem habere quocum vellet, quod exemplum ejus sectatores,
Nicolaitae ab eo dicti, imitati sunt: unde: nata est opinio: iis: licere: sua carne abuti, et
‘ad promiscuam venerem transite.’ Verum haec fabula esse videntür.: Zrenaeus (2), de
Nicolaitis, quos haereticos appellat, ita loquitur, ut perspicue: pateat , nostrum Аро:
‘calypseos locum minime ab eo esse intellectum. | Respicit nimirum ad Nicolaum illum; de
‘quo tatiquam uno primorum Diaconorum Act. VI, 5. mentio fite «Sed minime haec narra»
tio convenit primae religionis et Ecclesiarum, in quibus fundata erat, conditioni; omni
nimirum opera studuerunt Apostoli, ut e? probi,^e? bona fama; fruentes ,' e? doctrina rite
eruditi eligerentur presbyteri, doctores et diaconi, inter quos, si malevoli conspiceren-
tur, mox ab illis ejecti fuezunt. ^ Causa vero ob quam erraverit; iique qui ejus sententiam
sunt amplexi, in eo est quaerenda , quod symbolicam dictionem non animadverterint verum”
Nicolaum illum Antiochenum tanquam principem sectae finxerint cujusdam, qui doctriná sua
turbas excitaverit in Ecclesia, Post Irenaeum alii bene multi , Qui item symbolici sermonis
erant ignari , insolentius egerunt, cum non solum eum sequerentur, sed etiam fabulam de
Nicolaitis ingeniose exornarept, quae omnia referre commode mittere. posse existimamus.
» Quis denique** ut Z/chAornii verbis utar, „in quaestione de Nicolaitis; neglecta Apo-
calypsi , Irenaeum sequatur, nisi qui limpidum fontem praetergressus, ex turbido, luto-
so foedoremque exhalante stagno aquam bibere mallet ( 3)? " = Auctor vero harum Epis»
tolirum, omnem verborum primitivam et propriam significationem negligens , symbolico
et aenigmatico dicendi genere utitur, a Judaeorum ingenio minime abhorrenti (4). Et
quid mirum ? ѓу zvedzurr fuit illo: tempore, quo Jesum videns: omni ipsius gravitate,
majestate et splendore, ab eo jubebatur scribere, quae ipsi ab eo dictari viderentur,
Quid denique est , quod diceremus , Johannem, totum scribendi ardore et visionis sublimita-
te abreptum , adeoque horum improborum hominum vitae nefandae commotum, nominibus
eos notasse, quae aliis haud erant cognita , et opprobrii instar accipi debebant ? — Verbum
NixoAair&w nihil itaque ‘aliud mihi esse videtur , quam . maledictio vel opprobrium, quo ii
notantur, qui ròs Adov water, populum vincunt i, e. eum a vera via ad pravam abducunt,
quique vs. 14. Bileamitae , alio loco Jesabelitae dicuntur.: Hi igitur suntilli, qui Aposto-
Tos

(1) Hist, Eccles. ex ed. Pales, Ш. 29. (oy Adv, haereses Le 11. C, a7
(3) Cf. 1.1. p. 80.
(4) Talia aenigmatica et symbolica admodum multa in Apoc, occurrunt III. 9, VIL te XXI, 12,
ubi per Israélitas non Judaei sed Christiani signi&cantur, Cf. Eichhorn 1,1. р, 76.
C 3

22 4^ AIDOODTNA NITET DOLEO BA ОИЕБИМ ЕЛ 7

lorum nomina , munera et doctrinam prae ee ferre gestiebant, contra quos Paulus јат. іш
ante Ephesinos admonterat, scribens, fore-üt inter, eos exsisterent, viri , qui perversa; los
-querentur, ‘et discipulos adse abstrahere: cónarentur ( i)» quos item lupos vocat.,. post suum
degressum ad ‘Ephesinos venturos, neque | gregi; parsuros;, . contra quos ‘Timotheum
admonet (2), rogitans ut Ephesicmaneret:ne aliam. doctrinam. sequerentur , neque ad
fabulas abducerentur:ejus’ cives, Eorum xvas) ар eo psuddvujeog yocatur,( 3). - Johannes
Apostolus eosdem malevoles ob oculos habuisse. mihi videtur > ubi. loquitur de Antichris-
to; dicens hunc brevi ventürum , imo, vero jam adesse (4).. De iisdem impostoribus, egit
Petrus (5) et Judas, ubi gratiam; Dei contorsisse: dicuntur. in. Zzefde/ay VS: 40. et. тй
Dy rob Kdiv émopedyony xal тй тАшуй той Валий probos. 2Eexubyouy, In genere autem his
nominibus , sive Nicolaitarum: sive: Bileamitarum. vel) Jesabelitarum, auctorem notare уо»
luisse Gnosticos opinor sl qui liac aetàte-captut. extollere, coeperunt, БЇ erant vel Judaei ,
qui suam jam depravatam religionem: cum) Christi doctrina conjungere tentarent; vel gen.
tiles 5 qui philosophos agentes gı suas: opiniones cum verae doctrinae placitis confundere,
iisque. immiscere vellente. — In Oriente; enim diu i ante Christum. exstiterat philosophia ,
quae: materiem. omnis тай fontem: esse» docebat ; atque difficilem nodum de. origine: vitii
per falsas hypotheses, falsis hypothesibus' superstructas ji solvere conaretur. eoque. mos
do magnopere» theologiae: dogmaticae: et.:doctrinae morali noceret... Qui illam . philoso*
phiam sectabantur , Christianorum · sectae . (qualem religionem Christi |habebant ). sese
addixerunt , et гезне suis ipsorum placitis сит Christi. doctritia ; horridas constitue-
runt haetesese Paulus idcirco :е Tim. iI, 17. contra Hymenaeum.;et Philetem «еріс, docen-
tes resurrectionem jam’ accidisse: et: doctrinam. poenitentiae -allegorice interpretantes +
Johannes refutavit Cerinthumi, principem illum: haereticorum, qui: Tmundi.creatorem non sume:
mum Deum, sed unüm-quemdam sublimem. angelum babebat, qualem Deus, misit in Jo-,
sephi et Mariae filium. cum baptizaretur угли, ita ejus consilia peragere posseti Judaeos. à
Anpsoder deceptos Jesum crucifixisse „ ipsümque Christum in. coelum. evolasse praedicae.
bat, Ita hi philosophabantur, et quid: de. morum. doctrina, quae ex qu — deris)
vari; debebat,..exspectandum.esset ; facile. quisque: intelligere potest (6)« озь opo
, Tales igitur .sunt intelligendi: Nıxo xara; talis eorum vivendi ratio ә talia eorum placita,.
Nec miremur $ o Ephesum .eligebant , urbem ubi olim omnis:generis vitia et; flagitia grassas:
bantur; aptissimum igitur locum, ut uberrimos fructus produceret,eorum doctrina, + In tali ,

enim urbe, tantopere luxui dédita, a tot civibus et peregrinis. frequentata ( mercaturam
age-

(1) Act. XK/3g5; 1 a ETT Tim: юа. "^ (s) rTim. Vu 850 nil
(4) 2 Joh. 11. 18 et passim. C5) In lida Ep. П. 15. idi Du
(6 ) Nia, de hisce onere ёр. е cit f: бө" ё дез пеха TN liaec sunt petita]

reat 48359041311 ; ida
» *

I 412 he

RESPONSIO (Ap QUAESTIONEM . THEOLOGICAM. 28:

agebat et mari pam facillime en sux, seminare. poterant. et bomines ad: ea
idstituere: (1 )e ч: cmo mos ei OS OF нана РЕАДЕР

Caeterum. verba. milii indie ‘ut merito Anstieg denitatem у gravitatem з " "m jteratam

benevolentiam, qua Jesus Ephesinos tractet, :Incipitia laudibüs ,. facile remissionem. amo-
ris attingit, et.excitat ut ad priora redeant opera; tandem. поп: potest. non, praetermittere

eorum odium in improbos , quos ‘et Servator odio · habet, ғ Elegantissime : pro) suo more,

haec egit. Herderus; qui omnino ad h.l. conferri meretur, cs - ames] 32

Му ў+ 'O Fav 095, duourdras third mysu My et mats: Pide kao TD vIKGyTI РУТИН wir

T$ Quaydw ёх тоў Edaou ris бийс» 0 deriv d» tă тарадетў tod eeud Z io}

Qui aures habet , audiat , quid, Spiritus dicat Ecclesiis. оеш dabo edere ex arbore
yitae, quae estin Paradiso: Deivmeie os slip suie а „пиг |

-Pro £y re Парад лісо. lectio recepta: habet: gv: Hm m айша quod, Andreas inter-
posuisse: videtur et ab retha receptum. est. 0 Wetstenius, \Griesbachius, Birchmannys et

Matthacius simplicem ,.quae in тех. legitur, habent, tina sequuntur.Codicem Alexan- ..

drinum у: pluresque alios optimos; lllud рой post) (seo) in. nonnullis non, habetur z: omis-

sum: videtur ab iis , qui divinae Jesu Christi nàtutaé hoc additamentum denegarent. || 4rethas

vero dicit neminem offendere ,. cum ipse Jesus lita de $e locutüs:sit Joh. XX» 17..( 9)»:
тё инибит Siow ATQ. Est Hebraea dictio, |qualis/saepissime in’ his. epistolis , occurrit.

Vid; Matth. XXIV. 13е 6 dè we eig arene 00105 тюбйтєтї» шй оўтоб\ ab eandem |

causani abundat. 5) „11:11; rath pire

[^
Чоң Aw іад ZEE

Фау? ёк тоў Edaou: acilicet ту ачяр cum accusativo.enim:;hoo verbum ai - omnibas
construitur Euangelistise Кот, XIV, 2. Quysiv тутж. 1 Cor. XI. 90. Фау 2477007».

Luc. XIV. 15.1% doiyeras &proy. Apocal. He 17. ubi,construitur cum Zzo«-

û Ёоо iode! xori Avo {In omnibus: Epistolis ; quae ad septem. nostras, Ecclesias т missae,

sunt, haec proverbialis locutio occurrit, in nonnullis initio, in aliis fine epistolarum po-
sita (3). Saepissime occurrit in Novo Foedere, ab ipso Jesu usurpata, Matth. XI. 15.
û Ёоо Gra xoro’ "XI, 9i 43. Luc. VIII, 8. XIV, 352 Summa sattentio hac formula
postülatur, cum semper in rebus sétiis adhibeatur, uti-patet:e lécis«adductis, iin quibus
Jésus parabolis inistittendis:vel alio serio modo. loquitur, Ident; sensus mihi itresse videtur
Matth, ХИ. 19. Aures-autem naturales-(singulari numero. in. hisce: epistolis. ponitur 5. sed
ea UT EP iid чуб . 9 43 M uf ul wii . (ne

2 oh VI uu) 1

C1) Vir Zitringa: 1 E ps-zarseqs: 1954 t2Uby tie iy

( 2) °Cf.. Heinrichs ad h. 1; Ed; Koppiana , pi: дй, ` do:

(3) Vid. infra ad Part, И; cap..II; $; 6. ne 955510 \ уша Эзир

> =

"C4 Y! Eichhornius: putat: hane’solennis illius: formulae кты, ца n Johanne: quaesita arte,
esse’ institucam ,-ut/dramatis parte& (quale totam sibi proponit Apoc, ), externis: figuris- et indiciis co

melius discernereatur, Vid Praeleg..ad.Comm.. ps- XXVII: seqe-

24 МАА; ОС. Луд VER Def KUOToH EOE

e Matthaei loco citato audimus Jesum, ‘hacformula utentem ,' vario. modo loqui (1) )
minime intelligendae sunt; symbolica est dictio. Apostolus enim omnia ¿y yer videns i
et accipiens, continuo sine сига et-árte diciret refert, lta.agit etiam in iis, quae de Jesu
voluntate profert, Mentis. sive animi: ideo! aures sunt, per quas hoirines percipere. de-
bent, quid spiritus dicat у) moneat', jubeat тй "ExxAcixc, i, e. Ecclesias, vel septem ,.
uno verbo:comprehensas y vel eas; quae ejusdem Episcopi curae. sunt mandatáe. : b

mycŭpæ est Jesus, qui rò пудри: Фу et: omnia. per illum: spiritum agit, quique illum
Apostolis ante ascensum promisit; est. туйш ЖЕР $ bosse Û mathas éxstvog dues
ddEe тутж, Joh. XIV. 26, (2). И

T9 vixüvr. Dhow UTE к. T. A. Sénas ests ей ой vicerit , i, e. equi constanter per-
duraverit in mea doctrina, fideliter, sine ulla remissione praeceptis meis obedierit, nul-
laque inedia aut aliis incommodis 4 а falsis doctoribus aliisve structis, se a me abduci pas-
sus fuerit, felicitate singulari fruetur. Ita enim ipse vs. 26. т) vixivri explicat, ubi ade
jun git xai ê rp pr TENE тё Фрун uev. — Observandum est ,; per.omnes hasce Episto-
las certatien quoddam exhiberi ‚: до Christiani militum instar) dimicare videntur cum
iis, qui religioni Christi adversantur. Alio loco: graviter et fortiter, alio: autem rémisso ·
et abjectó animo pugnatur: aliis promittitur felicitas aeterna ,. sub imagine arboris vitae,
aliis infinita prosperitas ай coenae gaudium effecta, et sic porro. Ita et ipse Christus mi-
liiis egit partes, dum in terra' versabatur, qvaoi in rem ipse dixit; Joh. XVL 33. гуф;
vevixyuae tov xócpoy. Johanni vero propria haec est dicendi formula, cum saepius, in
Epistolis praesertim у Christianorum vitam — "равза eos ‘inter: et Gun hostes
proponat (3). ^ ^" OE i LA эшо :

QayeTy ёх той EAU 9. Т. А. RENE e а! т) фр proprie enim significat lig
num, sed pro Hebr. YY , quod est arbor , ab Alexandrinis usurpatur Gen, 1.9. III. 22, (4)»

(1) Hebràei admodum frequenter. singalázém, numeri pro plurali numero adbibent , cum collecta
multitudo vel .species tota denotatur v. c, Exod. X. 12. УМО -propter locustam Job XVI. te
т» COW Jerem. VIH. 7: PONT. Conf, — Phil, Sac, eben — dictionem hee

nt

braeam ri, 1, inveniri opimors ^ ii i1
(2) Vid. Eichhornius 1. 1. Langius 1. Li et Бей Curtius "t I р. "

Сз) 1Joh. I. 13. 14. IV. 4. V. 5.

(4) Si autem quaeritur, quae sit causa, cur tot hebraeorum. verba. tot habeant ‘significatio-
nes, respondeo, hoc ob Hebraeae linguae inopiam. obtinere , quae paucissimis constat yocabulis ,
dum interea plurimae sunt res, Apostoli, Graece scribentes, potuissent vocibtis Graecis „f; quae до»
mesticam haberetit potestatem, sensa mentis exprimere, quod lingua Graeca ob ejus verborum co-

piam facile fleri possit, "Sed sacris scriptoribus utpote qui essent Judaei , placuit multis. vocabulis
e 2 ; Grae-

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 25

In iis, quae іп singularum epistolarum fine fidelibus promittuntur, semper dictionem ali-
quam, eV. T. ductam , deprehendimus; prouti, scilicet, in hac epistola respicitur ad tra-
ditionem Mosaicam Gen. III, de arbore vitae, quae media erat in Paradiso , ita in aliis ad
alia alluditur, de quibus ad ipsa loca monendum erit, Hoc fecisse mihi videtur, tum
propter sublimem sensum, quem talia effata spirant, tum in ipsorum Christianorum gra«
tiam, qui, e Judaeorum schola profecti , antea non nisi hunc veterem cognoscebant co-
dicem, et universe magni faciebant vel ipsius Mosis , vel prophetarum vaticinia et fas
ta, praesertim , cum e gentis suae historia ducerentur. — Nota est historia illius ar-
boris vitae, primis nostris parentibus concessae, ut ejus fructus comederent , postea vero ,
cum peccassent, iis denegatae. Dicitur autem £/Acy тў; оў, quia fructuum ejus usu
vita et sanitas protoplastorum conservabatur, quod effici posse videtur e Gen. III.
22. (1). — Symbolum est vitae aeternae sive felicitatis coelestis. Apoc. XXII. о, ѓу uér
тйс maarslæg airs xal тоў morapoù dwrtÜlsy wo) vrtele Edaov Cufic. Ех eo loco alii hic
scriptum esse putant êv wéow тоб mæpæðelsou (2). — Videbimus porro in hisce epistolis
semper respectum haberi ad quoddam vitium , vel aliud quid, quod Ecclesiae, ad quam
scribitur, proprium est. Ita Ephesini, qui a primo amore defecerant, sese abduci passi
fuerant a Nicolaitis, ut idolothyta, ut et Pergameni, ederent; iis itaque benignissime.
opponitur fructus, qui in aeternum vitam conservet,

Парс; TOU 0:09 pou. Мох est Persica, quae hortum amoenissimum notat, Ita vocas
tur antiquissima illa regio, qua primi sua pueritia degebant homines. Symbolice est coe-
dum Dei, ubi felicitas aeterna piis ac fidelibus conceditur (3).

§ д.
EPISTOLA Ар SMYRNENSES.

фәне tà! >

Urbis ejusque. Ecclesiae historia.

Smyrna urbs erat Ioniae, antiquitus ad Lydiam pertinentis (4), nobilissima, quae
Tes

Graecis , praeter usitatas significationes, etiam alias, admonitu usus vocabulorum Hebraicorum
tribuere. Ita £óAey legitur etiam de cruce et patibulo Act. V. зо. X. 39. Gal, Ill. 13. quod
derivandum ex usu ejusdem verbi Hebraei yy Gen. XL. 19. vid. Leusden, de Dial, N. F. sins

gul. de ejus Hebraismis, Lips, 1792. p. 32 seqq.

(1) Cf. СІ, K/inkenb, 1. 1. p. тот.

(2) Vid, Bengelius, Gnomon Tom, II. p. 1285, Edit. 3. Tubing. 1773.

(3) De Paradiso vid. Cl. Muntinghe Geschied, der Menschheid naar den Bijbel, D. I. diim.
p.d2, 14. qui varias , quae de ejus situ feruntur, sententias copiose exponit, illumque Armenia con-
tineri opinatur, (4) Vidd, quae supra diximus ad historiam Ephesi, . -

F D

26 oA С. van ELDIK THIEME

réspectu liabito ad. ordinem, quo sitae erant septem mostrae urbes, secundi erat, et
proaima Epheso adjacebat Mari Aegaeo affinis cum esset, egregias sibi nacta erat oppors
tunitates mercaturam colendi , quae Levantica dicitur , quaque hodie una prae ceteris Asiae
regionibus floret. Licet Herodotus (1) eam Colophoniorum coloniam dicat, ubi ab Zate;
Lydiae rege, captam esse tradit, plurima tamen veterum historicorum "occurrunt: loca,
propter quae in dubium vocetur haec traditio, | PZizius enim (2) ab Amazoaibus conditam
esse refert; Strabo diserte addit eam originem debere Amazoni cuidam , nomine Smyrnae,
quae et Ephesinis imperabat; alii a Theseo , alii ab Aeoliis profectam esse, fabulantur. —
Mira structurae elegantia sese commendabat , unde. olim decus -Jonie cognominabae
tur (3): partim in montis declivitate , partim ad maris ripas exstructa , amphitheatri ima-
ginem referebat: magnifica inter aedificia celeberrimum Cybelis templum: enumeratur, Bis
bliotheca et Schola, Septem in urbibus erat, quae sibi Homeri natalis loci gionem vindi»
cabant (4); cujus in honorem templum et statuam aedificaverant:
irr тблыс Sietlouei тер play ‘Omrpou
Epúpæ, ‘Pos , KoAcQüv з Улас, Xioe s " Apyot , "АЙўуш (5).

Lucianus (6) à yov mi cuts abr&v 3v 4 офи ty dv dudinenres, дурата epic, татрда
pi» иўдутшу. ( scil. tiv). айт "Iovi Korchava 5 9 Kipyvs Ў Kiv, ЙУ ш0руду. KT А»

Quamvis Smyrnenses graviter in bello pugnasse; et saepe rem bene gessisse narrentur,
omnibus tamen deliciis. et- luxai se. dediderunt; cum, felicitér mercáturam. agentes | dic
vitias in diem augerent, et in hisce uberrimum haberent fontem , e quo liaurire- possent ad
luxuriose vivendum , ita quidem, uteorum. libidiripsi mores in proverbium .abierint, — Quo
tempore fundata sit ecclesia non patet: verisimile tamen Paulum, Ephesi degentem huc
lucem Euangelii detulisse (7). — Johanni apostolo certissime curae fuit, qui potestate
privatus ut diutius eam curaret, alii gam, ut credere licet, commendavit instituendam.
Quidquid sit, historica nobis desunt argumenta , ‘ut historica veritate omnia describamus.

Unus in paucis Eusebius (8) memoriae "prodidit fata praestantissimi illorum temporum
viri, Polycarpum dico, qui ,."Imperante My Aurelio (9); hujus ecclesiae episcopus cum
esset, atque fidem Christi abnegare nollet, martyrii. honorem. consecutus | este... Ele-
gantissime et pro rei gravitate pater ecclesiasticus hanc Polycarpi narrat historiam,
quam ,.nisi diutius , qna di est, nos. detineret ,. lubenter referremus , ^j FERE

CR oh maiis 3091001 weXb$ aj ВН
„619 Libro b g5t6sAus bi (2) 1. їч ib. V. 29. b c wA. Ен

(3) Vid. Strabo 1.1, libr, I. (4) Vid Cicero. pto Archi, с. 8 HEE
(5) Locus, qui exstat spud Gel/ium Noct. Attic, Ш. 17. a ^L. E endet dO an £4
(6) In Demosth, Ечсот, pags 889, me 7). Vid. Epist, ad Eph... рече (s
8) Hist; Eccles; 1, ML. e. Baid- C9), Eusebius 1.1, Ma Aden ss

o£ 10.) Angeniosa. profecto. sunt. yerba, -quibus Claudius ,. Sämtl, Werke des. ОА Boiken, 4 ¢ Theil
2 Bd. s, 85, hunc celebrat virpm , postquam. paucissimis verbis » ut solet, mortem ejus, exposuit, ad-
i dit:

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. a7

epistola ad ecclesiam Smyrnensem ab Tgnatio data, quae, licet plurima fabulosa contineat ۾‎
tamen non plane est rejicienda ( 1). ldem cum in infausto suo itinere Romam captivus
deduceretur (vid. Euseb. 1. 1.) privatim litteras dedit Polycarpo , quem Irenaeus (2)
narrat Johanni fuisse cognitum , ab eoque epistolam, quam tractamus, accepisse,

Magnopere vexata est Smyrnensium urbs tempore, quo Domitianus crudelem instituit
Christianorum persecutionem; postea vero Marcus Aurelius eam templis aliisque aedifi.
ciis denuo exornavit, — Hodie Turcarum ditioni subdita 140 hominum millia continet, pars
tim Turcarum , Graecorum , Armeniorum , partim ludaeorum , Christianorum orienta»
lium (3 ): hi universe Francorum nomine dicti constant Gallis, Anglis et Datavis, qui
ecclesiam ibi habent floreritissimam , licet eorum conditio miserrima sit propter crudelem
Turcarum in Christianos agendi rationem,

""Pfopter mercaturam Levanticam Smyrna magnum accepit nomen (4). — Caeterum ince
epistola in genere argumenta praebet virtutis Christianae; nihil enim in ea vituperatur,
vel nulla de causa perstringuntur Smyrnenses; imo vero omnia pertinent ad eos laudans
dos, consolandos, confirmandos in fide Christi,

Periodistarum sententia,

Hi contendunt hac epistola imaginem exhiberi status ecclesiae Christianae sub persecutio-
ne gravissima, quam saeculo secundo et tertio singuli instituerunt Romani imperatores,
Hane autem convenientiam observant, tum quod ad women, tum quod ad rem. Quod ad
nomen: Xgópys, myrrha frutex ex Arabia, e cujus cortice amarum effluit liquor, figurat
amaras vel duras afflictiones ecclesiae, e quibus in posterum fructus proveniat vere saluta-
ris, prouti ex amaro myrrhae gustu nascitur dulcis sapor. — Re autem hanc sententiam
convenire dicunt, quod attinet ad persecutiones ipsas , ez quod ad eos, qui constantiam
sanguine probarint, ez quod ad blasphemiam Haereticorum , eż quod ad persecutionem тй»
LEP eke =” Refutatur autem illa sententia eo, vel quod urbs nomen acceperit a condi»
tore (vid. supra), vel quod nimia subtilitas in ejusmodi conjecturis eluceat. Si enim
haec tantummodo desideraretur , facile contendi posset, hanc epistolam imaginem ecclesiae
referre, virtute Christiana valentis , quamquam misera conditione abjectae (5 ).

Epis»

dit: Hieraus lernt man , dasz das eine gute Herrschaft seyn muss , für die man nach 86 jährigen Dienst
noch gerne durchs Feuer gehen wills
(1) Conf, Fenema hist, eccl. tom. III, p. 359, 360. (2) Adv. Haeres, III, 3.
(3) Vidd. Berigten van het Bijbelgen, 1816. n. 7. p.94.
(4) Vidd, plura de ejus fatis apud Bachiene 1. 1, p. 736. et Wildschut, p. 88 seqq.
(5) Conf, cl, Klinkenberg 1. 1. p. 80,
D2

28 A. C. van ELDIK THIEME
Epistolae expositioe 1:128]

Vs. 8. Kal và дуул rie гу ZudargduxAuclaz урду * rade Adve à mpárog xal à irga
тосу 0g гуѓуьто уғ «рд з хай NTE.

Et angelo ecclesiae, quae Smyrnae est, scribe: haec dicit primus et ultimus , qui more
tuus est et reyixit.

Pro ¿y Swdpvy éxxaye. nonnulli legunt éxxayolag cuupyatov, quod Bengelius , Millius et
Griesbachius rejiciunt,

Ka) rà dyyig. vid. de mandato ad vs. 1. — ”Ayysàog , nimirum Polycarpus , vid. supra.

tide Мун Ô трйётов х. т, Ae Cap. I. 17. 18. eadem legimus , quum Johanni , humi pro-
strato, animum addere vellet Servator, dicens: se timeas, ego sum primus et ultimus et
yiya etc. — Vidimus supra ad vs. 1. Jesum describi ab imaginis. quadam particula, qua
Johanni apparuerat; inde etiam verba, quae tunc ei dixerat, huc sunt referenda.

Ça significat viyo: in nonnullis lexicis additur notio. in уйат redeundi, quod hoc 1, no-
tari videtur, prouti auctor eodem utitur verbo с. XX. 4+ 5. Joh. V. 95. xai ol dxodouv-
т $Исотои Xl. 95. xav дтобдуу, сетш (1). — Sensus verborum huc redit: //2
primus omnium, qui aliquando уілегип , quique vita fruuntur; ille, qui ab aeterno exstat
et ultimus dicitur eorum , qui aliquando erunt ; ille , qui in saeculum saeculorum vivit «conf,
Deut. XXXII. до. Jes. XLI. 4. XLIV. 6. XLVIII. 12. Apoc. XXII, 12.) #2, qui mor-
tem subiit , sed mortem et sepulcrum vicit et revixit , haec yobis scribit, — Consolandi et ad-
monendi causa haec verba initium hujus epistolae facere debuerunt ;. magnis enim calamitatie-
bus et aerumnis obruti non habebant, quo se defenderent contra gentilium et Judaeorum ins
sidias. Jesus vero, dominus et caput ecclesiae, licet in coelum evectus, eos observat nec
sibi relictos mittit. Hanc ob rem animus additur Smyrnensibus , tristitia perculsis; revixit
ut iis consuleret et prospiceret: inceptor igitur et consummator salutis eorum , in saecula:
vivens, — Praeterea respicitur, prouti in singulis solet, ad Smyrnensium quoddam ne-
gotium, Gentiles enim, qui Smyrnae vivebant, et quorum mores semper aliquam’ уіп»
exercebant in Christianorum indolem , Aesculapium, Apollonis filium , magno prosequeban-
tur honore „ tanquam Deum ,. qui mortuos excitasse , et, ipse fulmine percussus, in vitam
rediisse diceretur ( 2). — Ut jam ab hisce fictis fabulosisque traditionibus averterentur, haec
dicebantur, — Vitringa vocem #ryarog ad Christi hac in vita versantis miserrimam conditio +-
nem respicere putat; Mpdrog vero ad gloriam, qua fruitur apud Patrem, Sed, si nostram ,.

: Sus

(1) Ovidius Metam, .XV. 543«
я Quique fuistt
Hippolytus y dixit , nunc idem Virbius ester .
Conf. Cnuippinzius ad Н, 1,
C2) Vid, Wesstein: №. Т. Amstel. 175:., tom, IT, р, 754e

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 26

supra in paraphrasi propositam, sequimur sententiam, Jesus omni-sua gloria procedit,
tanquam aeternus Deus тй клеї Ёуюу тоб 2200 xml roù бжуйтоу с. 1. 18.

Vs. 9. OI cov тй pra, ко) ri Orbis xol тўр. a rozelav (AMA mrodows e) кау
Tiv Влатфишіау in Tüv Neydvrav 2100021094 eR $ nal oin irit, йАА& CUVAy cy) TOU тйтуоў»

Novi tua opera, et affictionem et paupertatem. (sed dives es) , et blasphemiam. corum з.
qui se dicunt Judaeos esse, et non sunt, sed Synagoga Satanae,

тё Épya, xo im nonnullis MSS. non legitur; ne autem hujus ecclesiae oya omissa vi-
derentur, invectum est (1)

mrodois d? 1, ita monnullis Andraeds, Arethas:, Griesbachius aliique: praetulerunt
Bard rii; she

Оа c. T. é Vid. VS. 2.

хо) тў» 0Ahiy к» т. xe affictio (2), proprie presso; idem verbum occurrit Joh. XVI. 93.
&y cQ кдл barby S£ere, Apoc. І. 9. dri balpen Matth. XXIV. о, rapaddoousw Sues elg bal»
iby. Smyrnenses tribus miseriae generibus premebantur : afflictione , paupertate et blasphemia,

arose Summam notat inopiam v. e, mendicorumr, quorum conditio hoc vocabulo ex-
primitur 2 Corinth. УШ. 2. 9. : respondet hebraico 3Y Job. XXX. 27. XXXVI. or.
Exod. ПЬ 7. DY IY ГМ VND AND 1. е. vidi miseriam populi mei Saepe: apud
Homerum , ouAefeuar ётоуёетбш mraxedcav (3); Twx$ evarlyuov (4) — Plebs,
quae paupercula erat, Euangelii doctrinam acceperat, sed cum haudquaquam divitum
moribus libidinosis faveret, hi ab ea abhorrebant, prouti, ni fallor, effici potest ex
1 Corinth. I. 26.

Grae mAcUcig ele: Haec tamquam £y rapéydtcer dicta sunt, eonsolandi, ut videtur,
causa, propter tot tantaque mala, — Proprie лото ille dicitur, qui opibus terrenis abune
dat, Matt. XXVII 57. Marc. XII. 41. (5). Respondet Hebr. Ry Ps. XLV. 13.
Ruth. ІМ. 10. et 433 gravis, i e. dives Gen. XII. 2. — Metaphorice h, 1. sumendum de
ео, qui bona coelestia possidet, qualia sunt тісті, ѓрух кайд et sim, , quo sensu response .
det DFT 37 Exod, XXXIV. 6. Conf, Eph. П, 4. 638 &% aXeveloz Qv. dy. Ode. 1 Time
VI. 17, 18. zAovrsiv iv prog” ходо? Jacob. IF, 5. 3090 Éy тісте. Apoc. IM. 17. rs
75010 eil, — His opibus, quae aurum et argentum superant, quas ejje ка? Buti oùs
&aviGer Matt. VI. зо, divites erant Smyraenses,, ioral non зн non fieri mentio.

жй
H

CL) Vidi Milius y м. Т. Riptide n Tom. Lh pear is egy " 124. et Heinrichs edite.
Kopp. ad h. 1. i

262). Hesychius, tats i. qs evéyucie,

(3) Odyss. XV. 308.. C42. Odyss; XVI, сод» (2900

(5) Ingeniose sane Eustathius y Comm. ad. Homerum „ „hujus verbi etymologiam: 1 exponit a rob

тоу dicens moAvenoy. «moiety, NETS dx 2A rîy ort CVA uévons
"жу

$o AUN оС: лем М ЕТ DER OTaH hE МЕ

kon BA Quuulav. In; summis malis reputandum. mihi videtur, si ¡pius ac probus .quis
кайси» afficiatur quibus illius: fama (et, aestimatio laedatur,. m Нос, evenit Smyrnensibus 5
ét quidem.eozwm opera, qui.sese Jehovae. cultores diçere, haud. -dubitarent: Ст? est
proprie populus: а, quo Deus , laudetar 4s populus Deis ni. Шог alludit auctor, ad nominis
10022705. originem, sit Paulus» Romi Ike 28 4029.) 5 atqueavitam, extollerent magna. cum, glo»
riatione religionem, Hanc vocemBaaeOyetw item usurparunt LXX Intt. pro: TINI: Ezech.
XXXV. зог Conf. Matth, XV rges Eph. 1Veigt. x Tim; у Г Relyhina, Hist, XL. 4
moaans 2208104 тАИру. xol Власфишаҳ» 1) 229 tauia аЬ

кой oüxslcly wy To Аё е” КОЛО, d. vim habet particulae уш vid, vs. 0. =. Hi autem
calumniatores efficiebant veram cuvayayiy rol carey, і, е, ingenio ad malevolentiam ,. males
dicentiam et invidiam erant proni: idem fere exprimitur Joh. УШ. 44. yet, èx rod margo
тоў dare gerd, cui opposita sunt ,. VSe4Zob Gy: Ex той Geode, Zuyay ay? significat om«
nem congregationem bominum vel populi j (conf. Polybius IV... 7.6... et- Strabo Il. PTUS
sive дуо) Homeri, sive coctum: Judaeorum 'apimadvertamus, —, Hoc. loco est.societas ho»
minum, qui;Satanae sequuntur, partes,.-uti'apud Diogenem Il, s. 199. de congregatione
philosophorum ad conviviam usurpatur (I Joy) Respicitur vero ad formulam .Hebraicam »
qua Jsraëlitae Num: XXXL«16. ЛЛ? ПТУ covayer коріо dicuntur, Judaei autem ,. qui
Christianos Smyrnenses. persequebantur g erant ооуу Tod ситаи, э Ecclesia Veteris
» Testamenti rig cuvdyayiis potius ss quam éxuayslas nomine, tum Graecis interpretibus ۾‎
» tum Euangelistis et Apostolis,,venire solet, — Titulum. igitur. Synágogae,, quo, supers
» biebant Judaei, Filius Dei convertit in probrum, quod nimirum colluvies ista regatur a
» Satana mendace, homicida, ut et .blasphemo ab initio (2 J.771 „ Quod gAzeQuulac,
» maledicentiae >‘ criminationum; reos arguit. Judaeos Smyrnenses ,. facile Johanni credi«
» MUS, quanquam aequalium: nemo,suo eum testimonio fulciat, quod. in illa monumens,
» torum ex primo seculo penuria, mirum videri.nemini potest. .Nisi-enim, quod: parum
» probabile-est, ingenium suum. ег mores adversus: Christianos Smyrnenses exuerint Ја
„ daei, Apostaiarum.eos et. Turbonum nominibus suspectos ibi Christianos fecisse » credere

» licet, ut alibi.ab iis factum esse legimus. Act, XIII, 50. (ubi de persecutione contra
» Paulum et Barnabam) c. XIV, 2. [ contra. fratres ] V. 19. item, c. XVI. 5. I Thess,
» Ш. 14.504. €3)-” недей persecutionum, quas perpeti primi debuerunt Christiani ,
manifestum exhibet testimonium crudelissima Polycarpi mors (4).

Vs. то. Mà» Qood & péarsis татдаш* 100, piraci Barcy 6 dudBoros FE диби ele
Quaraxhy , iym meipucbirée* Har tere бу hepr Diza” iyo тист ёрі Oaverou у bal
dca coi тду oréhavoy viis Guise

(1) Vid. Schleusner Lexic. ha ve A :

Са) Conf, Je C. Kuttnerus, Hypomneinat, aN. T b: ri 1780. p. уњ.

(3) Vid, Eichhorn le 1. р. 86 seq. ` (4) Vid. süpra et Eusebius Hist; 1. 1. €. 14.

` Nis

RESPONSIO lab QUAESTIONEM "THEOLOGICAM. gt

Nihil mete, quae passuruscess ecce t "Diabolus ( quosdam y e» vobis conjieiet in carcerem ,
ut tentemini: et: MA ремин; esto! уш! inique ad mortem, et dabo:
tibi corotiam vitae: © i

“Pro gas» nonnulli ех ee: Codicis: Alexahd, aie legunt 94AAen: Griesba-
chius, Heinrichsius , "d in кч Fetinent’s-leve est amr uti — incitare i£ pv
pro AE pay йн 100512 09 шэш tigers :

гё uv. Sacpius rat Graecos т); ing туй subintelligi debet, quod et sd Hebraeos;
haud rafó occurrit. “Conf. 2 Reg; X/ 23. 11171" e uim, ne 7 8 ne: sit hiesyo-
biscum de servis Jehovae seil, SPIN aliquis ^o 13

"кой birs Onin | De' азі verbi yer саш nomine vid, vs, 3. ub, i

7 Dobos te Te Ke Afiiniüs Smyrnensibus' additar ne metuerent, 181 шох iom М
etiamsi graviores, quam. huc üsque tulissent j oborirentur, hu ie

"icy certitudinem rei indicat et excitat attentionem.. "Est advérbium: demonstrativum en!
ecce l pro quo Hebráei FFT et MRS vide? — Ponitur maxime in initio, interdum media in:
ofatióne; Lue: XI 16.: 27 yee б туйе Dob Dina ua) Berd Dr. -— Exhibet rem praes:
sentem Luc, XXII. 38. XIX, 90. — manu significat, quod in praesenti est. Mattm XI...
4l» 49. — Aiinunciat aliquid у 'quod'adest, evenit 5 ми! ‘subito des, pnt VS. 16.
quod admonendi vim“ excludit, ut Mostro loco ёб vs, /99, VASA оз en i

B Aid Bones y primus олій’ flagitiorum auctor et sudsor. ^ Hoc 1060 notat, vj» Vivi
yay то CUT AVE 5 stipra memoratam , vel religiónis Cliristianae ' inimicos? înê verbo. com-
prehe sos ; а quibus fam alpi § wal тое xe Pros фурор perpessi fierante „et mox:
iû “carcerem conjicerenttirs — Judaeorum Opinió , quidquid malitiosi nomine? vel! injuriaw
rum поа, 4 Alp ejusque : opérae tribui" solebat : Johannes vefó 3" illic in Вас epis«i
tola. diserte obloqui? nolens, Smyrnensibus: ipráedixit fore, Wt brevi post #Sutana majoray,!
quam hue usque tulissent y" iis itiffigerentur mala," = Vatiis rominibis' Diabolus describis
tur арий Johannem." Diak, v. c, УШ. 24. Иродаи у XII. 31/2 роу той бороог
таўтоо» Apot, Ir. їз. | Dv PARVA, XII; 4. 6 eae 1 ‘FOAL: 13. eum vocat.
viv тй}. Шш. 8. огеш "oceurtit РАБО Ауе MOLE 119 soro

pinasi Bane. бїбї: "Verbo"! ЙАШ мере" За" фонд ннан mne alie
quid i in eo esse) hok: fiat, ali! Latin faepe j jam ‘jam, vel brevi eyeniet- TAR PN ёл
Dies noctesque cogitaridum , jamjamque esse moriendum (1), vel, 21V

Me miserum , quanti montes volvuntur ff 1
Jam Jam, tactutos, sidera summa. pute.

6108 4] ft of wis Сз у

worn : онот orina diducto subsidunt aequore, valles! hob eal m
weld cv Sa орноо ийдка puies, dios bod lis Vaud. tes
| ‹шщ{4әр be wer sigs AM uil vu. bacodqi von side oaks "um In

:c ) Cicero Tusc. Quaest, I. с, 4. (2) Ovidius Trist. Í; 165. 2; V. 8a ^ T

32 A C. van EL DIK THIEME

Futurum erat ut in vincula conjicerentur) Smyrnenses , quo,.eorum. fides exploraretur, et
manifestum fieret, utrum Christo adhaererent , an vero facile eum ejusque doctrinam abne-
garent, Haec enim sunt opera Diaboli, qui homines ad peccandum sollicitat , et ad prava
irritat, 1 Cor. VII. 5. 1 Thess. Ш. 5. Нос loco itaque speciatim est accipiendum de ten-
tatione ad defectionem a religione Christiana. Conf. Jacob. I. 25 3.

alpi, qua mox universi Smyrnenses essent premendi, eo Р рК esset, quo brevior
praediceretur, |

juepiiv déxe. Numerus, qui hic adhibetur, paucitatem in: с. S. indicats est absolutus
et perfectus, atque nostro loco breve quoddam tempus notare videtur; de quo autem ves
hementer nonnulli dubitant (1)«. Verum obstant eorum sententiae plurima S. C. loca.
Conf. 1 Sam. XXV. 38. Dan, I. 12. Amos VI, 9. — Veteres ab eodem hujus verbi sensu
non sunt alieni, e. р. decem dierum vix mihi est familia, 1, e. res familiaris ( 2 ).

ylvou тісту к. T. Ae Admonentur, ut constantiam atque fidem servent: dyp: davdrou
notat secundum optimos interpretes non Zerzinum yitaé, sed potius gradum mali, ut
sensus sit: „ео constans, Ut, Si necesse Sit, mortem pro religione, quam profiteris , obire
» ton recuses. ^^ . Talis fuit Polycarpi fides.

xml д0со са» == Ко) h.l. rationem dat, quamobrem coronam sint accepturi, uti belgice
dicimus: wees getrouw en ik zal и, pro, dan zal ik u geyen, — ®тёфауов Tis ойс est prace
mium felicitatis aeternae , quale Deus iis promisit, qui eum amant, Jacob. 1.12, — Imago
desumta est ab antiquorum ritu, qui victoribus in ludis gymnasticis coronam lauream, vel
oliveam , et serta, praemii loco tradere solebant. Imprimis hoc obtinuit in ludis Olympi-
cis, ab Hercule institutis, in quibus, si quis gnaviter certasset , in quacunque palaestra ,
primum magna voce a praeconibus victor pronuntiari, deinde coronis honorari sole-
bat:(3). Verum non tantum Graeci Romanique, sed etiam Judaei (4 ) beatos in uni-
versum coronis ornant , inprimis , qui, terrestri relicta palaestra , coelites evaserint.
Tanchuma fol. $9.4... angelus ducit animum , antequam in embryonem жашан. їп
» paradisum , et ostendit ipsi justos , sedentes- in. gloria et coronas in capite ipsorum." —
Talis autem corona erit ZQ/zproz , de qua Paulus loquitur 1 Core IX. 25. Christus, qui
eam tamquam BpaBevrys aliquando est daturus, summam felicitatem et gloriam ea vult sige
nificare , quae saepius sumpliciter 4 $27; dicitur, Matth, УП. 14. IX. 435 45: Joh. V. 40.

VI. 33. Vs. II.

(1) Grotius 1. 1. p. 361. Marckius l, 1. p. 75.

( 2 ) Terentius, Heaut, Ve 1. 36. vid. Comment, ad h, 1. ed, Westerhovii,

(3) Diodor. Siculus , de origine ludorum agens Hist. Lib. IV, p. 155. dicit de Hercule: Led
ити» 22 abri ( scil. dyave) катеткебатеу, rt кай avri єйируётис erd yévog тб» Avipómav, 6934ж
ший» Харь Conf, Cicero, Epist. ad Famil, lib, У. epist, 12, ad Lucejum.,

(4) Conf, Eichhortius le 1, p. 90,

"RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 33

Vs. IT. ‘O ушу ойву @хдитйтш у ті Tb. rvs Мун Tals exnayoliaig®? O икйу od ий
Ai êx тоў бжуйтдо тоб devTépov.

Qui aures habet, audiat, quid Spiritus dicat Ecclesiis; qui vicerit , minime laedetur
morte secunda. -

ê Ёушу 006, x» т. a. De hac formula vid. vs. 7. | "

où ий. Graeci saepius duo negantia usurpant, ad eerie vim augendam; interdum
etiam plura. 4 {

"Arend. Est aorist. I. subjunctivi, qualis saepe a Graecis , praetermisso йу, pro futuro
aisurpatur, uti h. L pro 42:x404ecerai Conf. Luc. УШ. i7. 5 од ywacü4cerci хой «ls
Davepdy tardy. Matth, VI. 31. т) Фуа s xe т. Aw Joh. УШ. 51. (dares od wy Ücapian
die Tiv love: 1 Pet. ll 6. o) wh xaric xuva: Classici etiam illud à» saepe omittunt;
-ei C. Tl ely 40106 табгту: et ou Bovay pro àv Bovanbelyg (2). i

Odvarog à Sedrepog notat animi mortem, miseriam summam. ipsa morte funestiorem,
damnationem aeternam: est phrasis Apocalypsi singularis, in qua formula nemo est, qui
tropum non agnoscat (1). Conf. XX. 6. 14, ХХІ. 8. li, qui virtutem non coluerint,
tali^morte morientur; édvarog enim, qualis hic innuitur, est ex usu Judaico poena, MIM
з. Samo V. 12., quod supplicium morte, naturae lege omnibus hominibus imposita , luitur; `
“postmortem vero corporis, si animum afficiat , mors secunda vocatur. ,, Vivat Ruben in
» hoc seculo, neque moriatur morte secunda, qua moriuntur impii in mundo futuro, "'
i Targum Hieresolym. in Deut. XXXIII. б. ,, Quoniam videbis sapientes improbos , qui
«» moriuntur morte secunda , et adjudicantur Gehennae."' Targum in Ps. XLIX. 11 (2). —
«Девиз hanc formulam nullibi usurpasse legitur; saepius vocem eic Matth, V, 99 ; 30.
X. 28. Luc. XII, 5. qui locus ex opinione Judaeorum ignibus erat plenus, et ad cru-
ciandos fine sine malos homines et daemones destinatus, quo is non rapietur, ,quicun-
que constanter réligioni Christianae ejusque praeceptis adhaeserit, í j5

dixi proprie est /eges violo y sed h. 1. metonymice-accipiendum pro noceo, /aedo: ( 3)
©; B. \Adyouey рлу civ уйу thy wraralde ий Axel» (Ae — Йу yàp irisigh: Adike xem
duhirepa таўта ( 5 )» a

X1) Vid. Doederlein Instit. we IL pert. abe
(2) Eichhornius 1.1, p. 91. af 3) Bretschneiderus in voco... > f.
(4) Thucydides Hist, Lib, 11. сө, iy с. (5) Xenophon de Re, equestri, сар. үа.

Е 38.5 А Лом ошйшпо 2200
5 4

ú А. С, van ELDIK THIEME
5 з.

EPISTOLA Ар PERGAMENOS

aem sae

Urbis ejusque Ecclesiae historia,

Pergamus vel Pergamum Asiae minoris fuit urbs, in regione Mysia, ad flumen.Cat-
eum, quod in Aegum mare defluit. Strabo eam metropolin illius ditionis dicit 2л:фа-
yy woAw, xa) moAbv cuvevtuxyouray xpdvov volg °Arraxikols Basiasics (1), Non longo
intervallo ab ea disstat Smyrna, a qua ad Boream vergit (2).

Condita ab Eumene, vel, ut alii volunt, ab Attalo, imprimis clara ac celebris fuit bie
bliotheca, quae Eumeni suam originem debuit, et ab Antonio sequentibus temporibus Cleo-
patrae dono est data. Librorum 200 millia continebat, qui conscripti erant papyro quo-
dam, e planta hujus nominis, quae in Aegypto habebatur, unde Pergameni eam accipere
solebant, confecto, Cum vero Ptolemacus eodem consilio. ductus, in suo regno similem
Bibliothecam condere studeret, et ob invidiam Pergamenis amplius usum papyri conce.
dere nollet, hi aliud quoddam invenerunt, confectum ex animalium pellibus , quod multo
melius iis inserviebat ; quamobrem urbi datum est nomeu Pergami (3). Tandem mortuo
Attalo Ш. Philopatore , qui per testamentum, nullos habens liberos, Romanos bonorum .
suorum haeredes scripsit, urbs sub horum potestatem venit, Omnino de Pergamo legi.

"merentur S¢rado , qui accurate illius incrementa et prosperitatem sub Attalidis describit,
et Livius (4) qui fusius leges refert, quibus pax est inita, Romanos inter et Antio-
chum M. ab his victum.

Supra (5) jam diximus Paulum Apostolum hasce regiones Euangelii luce colllustrasse :
hoc tamen de Pergamo ex illius temporis monumentis non constat. Lucas enim nullam
in Actis facit ejus mentionem , neque Paulus in epistolis, licet de Troade loquatur, haud
longe Pergamo disjacente, Acte XVE 11, XX. 6. etre Cor. 11, 12. лу dè eig my. Трой“
3a. — Sed per conjecturam (6) assequi possumus , eodem tempore Pergainenos Euange-
lii doctrinam accepisse, cum per totam Asiam commercium haberent magnum.

Primis Christianismi temporibus sedes erat Episcopi, qui Patriarchae Constantinopo-
lie

(1) Geogr. lib. XIII. pag. 428, 429.

(2) Bachiene, Мей. Geog, 1. l. р. 737. Conf. Hamelsyeld, Aardrykskunde des Bybels, Tom.
VI. p. 193.

(3) Conf. Bachiene 1. 1. p, 739. et auctores ab eo citati,

(4) Hist, lib, XXXVIII. c. 38. (5) Vid, $. 1.

(6) Conf. omnino Fitringa l L p. 87.

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 35

litano erat subditus. Splendida ejus cives pietatis dederunt documenta, quorum Eu-
sebius (1) testis est fide dignus, dicens: , Aliorum praeterea, qui in urbe Asiae Per-
» gamo sub idem tempus (h, e. Marco Aurelio imperante ) martyrium. passi sunt, acta
а etiamnum circumferuntur, Carpi videlicet, Papuli et cujusdam mulieris Agathonicae,
æ Qui post multas atque illustres fidei confessiones, glorioso exitu consummati sunt. ”

Hodie urbs a Turcis occupata et Bergamo est dicta; licet vero plura etiamnum adsint
indicia antiquae majestatis et luxus, licetque plurimi elegantiam illam antequam, ex ru-
deribus perspicuam , cum admiratione contemplentur, Christianorum tamen sors est misere
rima; Turcae enim religionem quidem iis Christianam exercendi dederunt veniam, sed eos,
pro suo more, haud leniter tractant.

Periodistarum sententia,

Secundum hos Pergamena haec epistola notat Ecclesiam Catholicam, quae ab eo inde tem-
pore, quo Constantinus M, Religionem Christianam ab oppressione Gentilium vindicavit,
usque ad inclinatum saeculum VII. viguit. lis Ilépyag sunt Alexandria, quae originem
dedit disputationibus de divinitate Jesu cum Ario, qua in re, ut ita explicetur hujus epis-
tolae sensus , nihil, quod videat Cl, Vitringa (2) inest difficultatis. Thronus enim
Satanae ibi praecipue habebatur; cives quibusvis voluptatibus erant dediti, nec minus
dlasphemiis, ita ut vera sint , quae Martialis. de Aegyptiis dixit :

Nequitias tellus scit dare nulla magis (3).

Ex hac urbe provenerunt impurae Gnosticorum sententiae; dum contra alia etiam habe.
batur pars Christianorum , in quorum mores quadrabant: p retinuistt nomen meum, nec
» Gbnegasti fidem meam." Et ita eodem modo, altera hypothesi post alteram e vago
sumta, omnem impendunt operam, ut gratum illum sensum propheticum constituant.

Epistolae expositio,

Vs. 12. Ko) «à dyyéaw тй гу Yepydpo exxanclag wphypov* rads лун д Exwy mi» pop-
Фаїау rhv дЇттомду , Tiv Esta.

Et angelo Ecclesiae у quae Pergami est, scribe: Haec dicit, qui habet Gladium illum
ancipitem , acutum illum,

wal TQ àpypiAg. Vid. vs. т.

foudatay. LXX Int. illud saepissime habent pro М Ps. LIX. 8. 2 Sam. 111. 29.
et'Ezech, VI. 11. Est gladius major, oblongus (4) quali Thraces aliique populi uti sole-

bant,
(1) lele lib, IV. с, 15. in fine, (2) Lh p. 97. i
(3) Epigr, lib, IV. epig. 42. (4) Bretschneiderus in voce.
Ee

*

cé CA. Ce van ELDIK THIEME

bant, Idem occurrit Luc. М. 35. cod rhv qux» dicrsdcera foudzie, ubi de dolore;
quem Maria mater perpessura esset, est accipiendum.. Conf, Ps, XXII. 21, — Non:
negligenda est vis pronominis туу bis repetitis respicitur enim ad illam speciem , qua.
Christus Johanhi apparuerat. Conf, I. 16. i

rhv eroy Th» d&efav. Ex adjunctis apparet gladium illum esse ancipitem y quo аб ,.
utraque parte vulneretur, eumque acutum. — Нас descriptione opus erat, quae episto-
lae praemitteretur , quia Jesus illa sistitur, non solum tamquam acer suae ecclesiae @еѓей=
sór, sed etiam severus judex eorum, qui licet nomina dederint, officia tamen nulla prae-
sent, Insolita profecto est effigies personae, cui gladius in labiis inhaereat; verum pro.
orientalium hieroglyphica loquendi ratione valde rei conveniens, prouti: manifestum. fit.
ex locis adductis, Praeterea tota haec imagine alludi videtur ad locum Num. XXII, 31. ubi
Bileam, cujus sectatores in hac epistola memorantur, ab Angelo fugatus legitur, gladium
vagina vacuum gerenti, Sub hac autem forma halitus, ex Jesu ore ensiformis;exiens , est
intelligendus, quo iram et futuram vindictam exprimeret. Prouti enim jam Jesaias de fue ;
‘turd Messid Joquitur, ejusque verba flagella oris esse dicit Cap. XI. 4 Conf, XLIX«
9. et Apoc. XIX. 15., ita etiam scriptor epistolae: ad Hebraeos IX. 12. verbum. Dei
actríius appellat gladio ancipiti, — Neque oratores et poetae hodierni talem imaginem res j
ptdiant; e pluribus unum habeo:

Es hat dich der Herr zum Helden gesetzet ,.
Und ein schneidendes Schwert in deinen Mund dir gegeben
Noch bebt unser Gebein, das: dein Rede getheilt hat (т).

"Ws, I3. ORe тё {руй cov , wx) той uaroinels y бтош б Opdves (Fol (CATV ^ xa) иритеї rd!
loui pov, Kal оди Pood viv glory 005 xe veas. ўиёрсис з ёи alg Avrinag Ô. шоти; шошу
å TITT y 0c amextavey wrap duly, mov б ситах xacpIxel. à

Novi iua opera, et ubi habites, tubi, est thronus Satanas. Tamen retines. nomen meum
et поп abnegasti fidem meam , et in dis diebus, in quibus Antipas, fidelis ille mei еі»
(vixit ) qui interfectus. est арий Vos, ubi Satanas habitat.

olde và Ёрум cou Vid. vs, 2e тй čpyæ ccu in nonnullis Codicibus, non legitur, utj et in... А
Virgata.

xxl èu vais LEPAN: a dy al x. Te A. Piurimi Codices probabilem h. 1. omissionem. hae...
bent ( e. g. Кушу vel plagar Je Bre odi nonnulli legunt dyzelzag , ex constructione
aut тс»

Kak TOU XATOITG. g. T. м Pérgamenorum conditio minime. erat grata: in eorum epim.,
societate Satanas suam habebat sedem , quod minime Jesum omniscium latebat. -

Per illum £révy nonnulli. intelligunt. cultum Paganum, quem Aeseulapio, Apollinis filio

: ў , RB Рет».

Ст), Graviter ita loquitur Nicodemus, Gamalielem laudans Pauli magistrum, postquam hic iu?
Senetu apud Саїрһат acriter Christi causam propugnasset ; A/opstocki Mess, lib, IV.. vs. 2420,

RESPONSIO 4b QUAESTIONEM THEOLOGICAM.. 57

Pergamehi praestabant, in cujus honorem templum magnificum. exstruxerant, ad quod tota
Asia confluebat; ipse vero Deus specie draconis vel serpentis, eadem, qua Satanas pro-
ponitur , colebatur.: Quod patet.e Zacitol( 1 ), qui docet: „apud Pergamum Aesculapii
» compertum asylum ,” et ex Herodiano (2) qui de Caracalla dicit: тейи slg Ylégya-
piv- тй Aciag мрўсёобот Bovaduevos. Ospamsiass тоў "Acxaymicd. !

| Symbolice dpdvog ne 1. notat imperium, cultum з. simili modo, quo apud Virgilium de.
Junonis cultu dicitur : :

3 Hic illius arma, |
Hic currus fuit Бос regnum dea. gentibus esse (3) — —

Ko) xparets тд дуц шоо. h. e. licet Satanae apud vos stabilitum sit imperium, tamen
welines nomen. meun, meaeque. doctrinae. constanter adhaeres (4); nullis calamitaiibus :
ye] causis externis abductus de meo cultu remisisti (5).

xal ойх Apvycw Thy пісті» шоо, xat. . Haec addita sunt ab auctore, ut videtur , vel expli-«
cationis gratia eorum , quae modo dixerat, xal рих x. т. A. vel e consueta ejus scris
bendi genere, de quo infra pluribus docebimus, est explicandum, Ultimum vero xg} sen- -
sum corroborat, ut sit; se eo quidem tempore, quo- etc. — Iliezus h, 1. notat assensum , .
qui Jesu doctrinae tribuitur. Conf. Act. XIU. 8. Itaque dpveteOas chy alot dicuntur-
ii qui fidem abnegant , ab eaque deficiunt.

"Aurszas. Quisnam hic fuerit ob historiae defectum non constat, Liquet vero ex-
hac epistola eum fuisse fidelem Christianum, piumque martyrem , qui pro Christi causa
mortem obire haud dubitavit, Grozius putat eum interfectum esse a plebe, quam Sacerdotes
Aesculapii in seditionem commoverant, in quali mortis periculo saepe Paulus versatus fuit,
» In seris Graecorum monologiis dicitur hic Antipas passus sub Domitiano; fertur etiam in
» bovem conjectus aeneum , quale tamen supplicium ignotum erat Romanis legibus , quae

» etiam Pergami valebant C6). Eusebius C2) nonnullos commemorans martyres, qui .
Pertami religionis causa sunt necati , addit: of perà wiciotras xa Qux pem eio buonoyliag imm
20405 TETEAEKO (EVOL eialve

шірто; LXX Int, pro Hebr. ¥; dicitur quicunque 7657/5, qui oculis rem aliquam vie
derit Acte X. 41. 1 Pet, У. 1. In Apocalypsi interdum usurpatur de dinde mentis inter=~
preie, de psp. Jesu I, 5e. ЦІ 14. — N. 1. est confessor: martyr fidelis; — Forsan illa omis*

ГЕ 90; Я
т) Annah ПЕ 62, (2):C.1V7 4..8; © €33 Aeneid, Ri VS 155 .

(4) Vid. de constructione verbi parey supra $. 1. vs. 1.
(5). Conf. quae infra іп: Parte-Post. Cap, И, $: 6, dicimus de voce vote.”

(6) Vid, Reienmullerus.s in: Scholiis: le le p.577. . Cum vero in praemonendisemonuerimus, Joe: -
hannem Apocalypsin, е, nostra quidem. .senienga, imperante Vespasiano scripsisse, minime Groiii. Yers.
bis calculum adjiciendum putamus.

(7) Vid. supra in-loco hujus epistolae historico,

Eg

33 A. C, van ELDIK THIEME

$io, quam supra in hoc versu probabilem monuimus, non obtinet, si articulum $; e pose
trema syllaba praecedentis туст2; huc irrepsisse ponamus; nullo enim supplemento indis
get contexta oratio, û udprue — dmexrüyÓ4. — Repetitio Ша roy ô carers катохеї est
tautologia, quali Johannes saepe utitur,

Vs. 14. A22? Exo xarà ood balyws Ore Eero Bee. wpurobvrae thy Dix Baie se
Barns TQ Валак Barcy cudvdercv evdmriov civ vi)» ісрайА . Quy eDdwaddera xa
"opveUg at.

Sed habeo contra te pauca; quod habeas illic, qui teneant doctrinam Baladni, qui dos
сера? Balacum objicere scandalum filiis Israélis , ut ederent ea , quae idolis erant mactata,
et scortarettuf, P

aaa’ Exo xur cod. Vid. vs. 4. ёмуд in epistola ad Ephesinos non legitur, unde liquet
inter eos idololatriam et Nicolaitarum doctrinam magis viguisse, quam apud Pergamenos.

&/34sxs. Pro quo alii legunt 2228: pro тё alii ту, quia 224скеу apud Classicos
semper construitur cum accusativo cum rei, zum personae: diddexev туй ті, latine, dos
cere aliquem aliquid. Griesbachius vero retinuit тё propter vim Hebraismi docere, e. g.
Job. XXI. 22. so S777, altera autem lectio correctioni debetur , monente Bretschnei-
dero in voce, Pro fs» Codex Alexandrinus exhibet Bactac?, ut respondeat pronomi-
ni rg: sed si solus variat, parvi admodum , aut nullius est momenti (т).

Homines, qui hoc versu Bileamitarum nomine notantur, iidem videntur ac Nicolaitae,
tum nomine , tum re. Balaam est hebraice 05979 , idem, quod Graecum Nixoados ,
victor populi, compositum ex y?3 et 27у. Respicitur autem ad historiam, quae Num.
XXII. sqq. legitur, Quum Israelitae , Mose duce, Aegyptum relinquentes, ad Moabita-
rum ditionem venissent, quae in finibus est Canainiticae regionis, Balaicus, Moabitarum
rex, veniam iis dare noluit, suum ingrediendi regnum, Sed cum minor ess2t viribus, nee
bono cum successu Mosi sese opponere potuisset , ad Dileamum confugit, famosum augu-
rem vel potius praestigiatorem , filium Beoris, e Mesopotamia oriundum, eum flagitans,
ut Israélitas diris devoreret, quum persuasum sibi haberet, omnia eventura fore, quaes
cunque iis imprecaretur Dileimus. Hic quum primum recusasset, admonitus ipsius Dei
verbis, divinisque Angeli, a Deo missi, visis, tandem regi consilium dedit, ut ad ludos
populares inviraret lsra&litas, qui maxima cum impudicitia et libidine in Idolorum cultu
celebrari solebant, illumque admonuit, ut rem eo perducere conaretur , ut Isra&litae a
Moabitarum uxoribus et filiabus ad omnia pellicerentur nefanda. Conf. Deut. XXIII. 4.
Jos. XXIV. 9. | ae

xpxToUrvTtg Tw Duy. к. T. A. Sunt igitur addicti doctrinae Bileamiticac. ) Lane
gius (2) vertit их» exemplum , metuens , ne forte quis opinaretur, h. 1. doctrinam ,

i, e, systema quoddam , esse intelligendam; mihi vero, nisi tantummodo haec vox nimis
pres

C1) Vid, Heinrich; sd h, l p. 153. (2) hl p. 115, 116.

RESPONSIO av QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 39

prematur , plurimis probantibus interpretibus, rite verti posse videtur doctrina. — Nons
fulli ad illud éxe7, quod praecedit, adjectum habent e ти nimirum a librario interpo.
fitum, ut êxe? explicaret.

oxdvdarcy proprie est offendiculum , in quod pede aliquis impingit : ita Jesus dicitur sym»
Bolice Judaeis esse mérpæ cxdvdaacv Кош. IX. 33. 1 Pet. П. 7. Nostro loco notat omne
id, quo quis in errorem ducatur, quod animum ita turbet, ut judicando erret, vel agendo
peccet, Conf. Matth, ХУШ, у, Rom. XIV. 3. Phrasis tota significat: Israélitis occae
sionem pellicem praebere, qua vehementer sollicitentur , ut grave committant peccatum,
nominatim vero, ut de victimis idolorum edant et scortentur.

èvómioy (ab iy et ду facies ) est accusativus, qui ha 1. adverbialiter usurpatur , subin-
tellecta praepositione xarà, et regit genitivum, Matthaeus et Marcus non habent; Jo»
hannes passim , Euang. ХХ, 30. І Joh. Ш. ео, 3 Joh. vs, б. Lucas saepies, V. 25. ҮШ,
47e XII. 9. In Apocalypsi non raro occurrit IT. 25. IV. то. VII. 15. XIX. 9. 27. 35.
Conf, Rom. XIV. 22. éváziwy тоў deol, vidente, sciente. Deo: ad faciem , ате faciem,
in conspeciu,

rûv и1йу lopujr. vids hebr. ja ‚ filius , a 133 struxit, aedificavit, In N. Te posteri, descen-
dentes, Matth, I. 1. uio Да), шод ' ABpa2jo vs. 20. "lwo vide А313. — Tio "IegasA
sunt igitur posteri antiquorum Israélitarum, hinc ipsi Israélitae, Matth. XXVII. о, £y
êra avro drd vi$w “Iopaya. Act. Vil. 93. V. от. Hebr, Vile 5. o) vio: Aeul , Levitate
E graeca ratione nominari deberent ispayairar, uti Rom. IX, 4. nam nepotes et caeteri
posteri a Graecis non vio sed čxyovor dicunturg verum etiam hoc in genere, scriptores
N. Т. secuti sunt auctoritatem Hebraeorum , ut Deut. 1. 3: 937 baw Ар) bye nUn,
is e. detulit. Moses ad filios Israélis (1). Eodem modo lsraéitae dicuntur c/xog vel ands
"lega. Nomen, quod gessit Jacobus Patriarcha. Gen, XXXII. 29. erat quam maxime
honorificum , quo non solum Israélitarum 12 tribus Jacobi posteri appellabantur, Mattb,
XX.28. Luc. ХХІІ. 3o. Marc. ХИ. 29. (сй, лай) Act, УП, 42. Rom, IX. 27. sed
etiam Judaeorum gens post exilium. Matth. 1L. 6, 20. 21.

eidwrdburoy notat carnem e victimis paganorum residuam г pingues enim animalium partes
in sacrificium cremabanturs verum e carnibus residuis -epulum instituebatur, ad. quod
amicos et cognatos invitaret solebant. Нос flagitio sese inquinaverant Israélitae , a Balaáco
decepti, deos Moabitarum colendo.

жоруйт LXX Intt. pro MIF 1 Chron. XXV. 5. scortari, fornicari , quod item fecerant;
"e Moabitarum uxoribus seducti, Est vox haud raro in Apocalypsi obvia. Conf. vs. 20,
XVII. 2. ХУШ. 3. 9. à
© Үз. 15e Obras. Ёде val су эйттен тўу Max viv Nizonxiron Oo

p?

(3) Conf Lewadenius le le. ps 104a

до МАА, Об, vawCELDIAX THIEMSE::

Jta et tu habes, qui doctrinam tenent Nicolaitarum similiter, TM SPA
"(Grotius zAsovacuiv he 1. observat in illo ейт; et quod mox sequitur фойе quod ti cum
nonnullos offenderet, mutatum est in à ici, quod in Bengeliana recensione receptum;
"Verum si tale quid auctor dicere volüisset, certe fv wre legerétur, scil, udu dv, prouti
vs. б. scripserat'Z' kira scil và fpya rev vixóAzirOs. Probatur autem his verbis rive
ayyy Валий eandem esse, quam Nicolaitae docebant, Conf, quae vs. 6 et 14« de hisce
diximus, è
Vs. 16. Meravdycoy obv, el Dè: ай, Fox wor xus zat morcuiow uer! abrüv dv тй.
poudale той orduards шоо, À i
Resipisce igitur , sin minus, superycniam tibi. cito, igo cum ills geram gladio
oris mei.
Memorabilis h. 1. habetur conversio verborum; initio enim sermo est ad certam quam»
° dam personam , mox vero de plurimis agitur: unde novum nobis oritur argumentua , hasce
epistolas partim ad Episcopum eeclesiae, partim ad Christianos, ejus Curae commissos,
pertinere.

шетйуйјооу ovy, x. T. A. Vid. VS. Бе
xxl тейтш» Nisi resipiscerent Pergameni, Jesus cito iis ober u eral, ut vin-

Gictam sumeret et gravissime maiignos püniret , quod b, 1. exprimitur per толеш, ver-
bum conveniens imagini, sub qua h 1. Jesus describiturs foudaiav enim gerit. LXX Int,
idem usurpant pro hebr. I773 vel pro C2p3 Esth. Vill. 13. 1$am. XVIII, оз. — Mia
rum- vero mihi non accideret, si talis locutio ad ipsam Pergamenorum conditionem esset
accommodata, prouti süpra jam monuimus; ut ita Jesum , strenuum militem Pergameni
éxperirentur , quorum ‘indoles valde bellicosa erat j nam Прудиос ody Braci nasuh
pvo у BAAR xo їтто (1)... Severa autem hac specie procedere debebat Dominus, ne di»
cam, hoc eum decuisse; Pergameni enim ‘detestandis sese dederant flagitiis; contra vero
doctrina Euangelii ab omnibus partibus erat perfecta: :nullas injurias, nulla nefanda ad-
mittebat: erat.a Patre, a Sancto Jehova accepta, qui purior:est oculis, quam ut:vi-
deat malum, ‘Habac. I. 13. — Tali praeterea opus erat admonitione, iis praesertim teme
poribus, quibus semina virtutis, a Jesu et Apostolis sparsa, mox ubi e terra prodi-
тепе, per aliorum mefariam institutionem , tritico .adulterino similem, deprimebantur.
Brevi enim post conditam religionem Christianam, uti supra jam vidimus, exstiterunt hô-
mines, qui Christiana libertate insolenter abusi, libidinosam vivendi rationem · licitam
esse et maturae legibus praescriptam docerent , átque cupiditate explenda carnis animo-
rum salutem minime infringi dicerent. Cujus rei testis nobis est Lusebius (2), nafa

rans Cerinthumr, бру ‘irdpyovra тай; раф той 0600, mille. annorum. spatium: ali-
*
quan

{a} Vid. Diogenes Lasrtius, Arcesilio ТҮ, 3o. Conf. Resemiau erus ad h.l. -
(2) LÀ. lib. I'L

RESPONSIO гло QUAESTIONEM,, THEOLOGICAM. 41

quando ‘fore ; docüisse ; quod in nuptialibus festis transageretur., ut eo facilius homines ims
peritos deciperet. — Petrus de ejusmodi | hominibus agit. Epist, 2.. Ce, IT. 12. 14. 18. 20.
taiüquaín: de: bestiis, ratione haud praeditis, pronis, ac ventri giae А naturam
sequentibus з еї amp е 2,

“Мз, 37; i OBOY cie y; duourtras TI Tb. тубро Аун. qois gore laus * TO VIRVTI сш
abr тәй: йуу той хехришшёдоо, xul. бсо айт ior Агухйу у код ёт) chy pipon дуош
жанду vyeypappevoy y 2 00206 older el. ий 6. Хидро»

s Qui aures | habet audiat у quid Spiritus dicat Ecclesiis : inti dabo. de. Manna illa.
occulta , et dabo ei tesseram albam y et, in tessera noyum; nomen inscriptum y quod nemo in
telligit у nisiqui accipite': i

6 Eyan оў ws T. Ae Vids vs: 7. — Ad: illa ire aire Donnie adjuncta. habent Qaysi,
dx), quae lectiolicet:plenior, minime» tamen praeferenda, neque ¿a Millio Proleg. $ 508. -
Wetstenio, Griesbachio:probatur.,. Si enim | auctor addidisset, Pavey , certe illud cons
structum legeremus cum praepositione 2x, prouti legitur vs. 7. ёк.той.. EJacu, quamobrem
2 "librario: perspicuitatis causa interpositum videtur. — Subintelligenda vero est particula
тї vel. фу е1 71 nisi: illud ros mutetur: in тд et xexgujquévou in, xepgupquévove Ingrata enim.
est: lectio: Dvr. riy) mde * sin vero Фаугїи ri subintelligatur , salva. езг, ,dictios hoc enim
verbum übivis in N. Т.» ubi praepositio desideratur, cum accusativo est, positum. Conf,
Matth. VI. 25.31, Luc. XIV. 1. 15. Marc, П. еб. 1 Сог, XI. 2o... et in hac etiam еріѕ",
tola vs. 14. Dayer eidwrdbura. v—:Praepositio 272, quod, mox. sequitur, cum accusativo
est.posita: sed vehementer dubito, num hoc bene.sit graecum: equidem , quo sensu hîç
occurrit, genitivo jungerem , uti Matth. VI. 19. pă dycaupifere rr iml тй уй, IX, 2.
Bii kating BeBanuévove Marc. VIII, 4. XIV. 51. Joh. XX, 7. Ape X. Re et apud
Classicos ёт} Eie (2°) ёт) evparikic (3s:

12 got pdvverod xexpuzmévoue Promittitur Pergamenis vvê: quae occulta este Quod ad
rei attinet ipsar , haec promissio ferte eodem redit, quo illa, , quae E phesinis est. facta,
Qüicunque-ex iis vicerint, beatitudinem. aeternam nacturi, eaque fructuri dicuntur , sub
imagine epuli-iis proposita, Respicitur vero ad historiam hujus fructus, a Mose , descrip:
tam’ Exod. XVI. quo Israélitae, рег 40 annos, cibi quotidiani instar fuerunt usi, , Ejus
praestantia: describitur Ps, СҮ, 4o. [2 DU? COM? panis coelestis. et Ps. LXXVIIL 24.
mow m frumentum coeleste , vs. 25. [PAN п»? ье. panis robustorum , ie e.
potentiorum regum, — Quod vero hac in re paullo difficiliusest, observatur in illo хелрид=
pévov. Quum, scilicet, Israélitae per до annos in deserto'a Jehova hoc cibo condonaren-
tur, Moses a Deo benignissimo mandatum accepit, ut urnam illo impleret; eamque ad
Р y “Аг.
“ay His comparari possunt ejusmodi homines , de чо Sallistius in.initio loquitur. *
(2) Xenophon de Rep. Laced, XIV. 4. (3) Ibid, ХШ. 1. Conf, Polyb: XXI, 8. Ie.
F

4% Ае. van EL DER: THIENWE

“Arcam foederis in intimo Sanctuario colloearet, he Israélitarum plebs ; cui-lege- interdictum:
erat illud intrare, eam cerneret; collocando veto ibi fuit eo-imprimis. consilio у ut. in. mes.
motiam fevocaretur posteris, quantis: beneficiis Deus semper. se benignissimum in; Isratli« -
tas, praestitisset, Exod. XVI. 32— 35. ` Haec autem area, una. cum urüà, mannam contis.
néhte, а efemia, uti fama fert, est abscondita eo tempore, quo expugnatio Nebucadneaaris.
urbi immiperet; sed aliquandó, tempore Messias, denuo in lucem protrahenda forét, рпа,
cum vasculo olei Secerdotalis ej baculo Aŭronis Manna: autem. ille destinata ferebatur. justia:
in seculo futuro $: nam quicunque. redit, "dignus est qui illam. comadat ;'. qui« vero. tign :
credit, non videbit rivulos et torrentes mellis-es lactis (1). — Ea Pergameni invitari. videns.
'tur.a Messia ad. epulum in coelis celebrandum, oppositum idolothutis уа! quibus . abstie:
nendum. erat, — Non raro hac epuli comparatione felicitas. coelestis: depingitur,. Jess.
XXV. 6. Matth. үш. 21, Apoc, ПІ. 20, XIX. git = 'Symbolice: vero | significatur (ea.
felicitas: coelestis, ` qua. pius animi bona accepturus sit, quae nullus. percepit , quaeque -
nonnisi piis destinata sunt. Christi cultoribus. (2) -— Alii sunt, qub nullam symbolicam.
explicationem admittentes , ad ipsum. Mannae 'nomen.et notionem гє respici velint«: : Cons.
vendunt nempe, vocem" xenponjodveu: ideo: esse additam j1 quod-Israélitae ; quam mane, tens
toriis. relictis, fiucrüm ubique in agris. dispersum- viderent, ‘illumque ,.-jubente Moses.
corraderent, attoniti se invicem rogassentt quid est. hac ? ( hebraice. po). et. ab. illo rogatu.
nomen huic cibo dedissént. (3); Sed vereor, ne magis.acumini ingenii. talis. sit tribuens
da. explicatio , quam. ‘quidem. proxima. veritati habenda: praeterea jam vidimus, haud тая.
ro in his. 7 epistolis. hoe. Todes , in; ajra шыра: лч, занда
Conf. dicta.ad vs. 7. 145° o
xa] Yow abro vier Aden. — ios est Бый, ўїл: ш. зра KO lh a n
tesseram, significari volunt, quali veteres in sortibus uterentur, eique nomen. Sertientis. in» .
scriberent.( 4.) $. significat eriam ; Japi//um , vel nigrum ,. vel. album, quo. in: firmando. et.
negando , in absolvendo et condemmando antiquissimi Graeci, "imprimis.. Athenienses , usi
sunt , tamquam calculo, quo suffragium ferretur; unde фифа: decernere у е. 6, AD.
apore, lyayrlay. диў. (5). Наша aliena videtur-opinio eorum уаш statuunt. hyde
animadverti. morem, quo Orientales j Satrapae v. c. vel.alii, viri principes, novum mus.
nus aggredientes s apnulum vel alunt. €—— iioi endi а. € accipess, кеми
Ca X Eichhornius. 4 " dic 103, Togs, Conf; Cl. ‘Klinkenberg 3 | ». 120, m
©з.) Hanc. sententiam. uberius, exposuit. ac defendit, doctiss, Р, Ly Biermannus in digit. 3e
Manna, recondita ejusque. ministerio p. 12. Вгетае,1723.
(3) Vid. Vener. de Haes.l. kı p. 265. (4) Schleusnerus in. voce,
° (5) Thucydides, 1. до. ibid, IM. c. 92, Conf, Aenophy Hist, Gr, Ma 4; le AdligoatN. He
Il, 19, V, 126 174 AV, Te. ) ; i3

"RESPONSIO ‘as QUAESTIONEM. THECQLOGICAM. 43

seit: inseulptüm “erat movin noitiens -novuimque пивце, vel dighitas (1). Cujus rei prae-
-Sidium duaeritur-in historia Josephi, Gen. XLI. 42:45,» a Pharaéne ànnulüm accipientis,
movumque-monen;: PYD P359, eodem tempore, quo. sub*ejus moderamine Aegyptum
ddiinistraré. coepit, —N obis. vero honorem animadvertentibus, cujüs'causa h; 1, danda esse
-dicatur tessera, praeplacet Arcthac (21), "Grotii, Hemmordi, Rosenmulleri ,, Klinkenbergii
желела у ^qui' putant ; illos:eam accepturos ; qui іа certaine vicerint, quale Christiano-
‘fam vita in hisce «epistolis proponitür, "Seilicet, qui in certaminibus Graecorum Olyme
picis -vel privátis ; ‘muti есуі. Romanorum Mudis secülatibus a praecone victores rehuntis»
bantur, honoris tesséram e. manibus ра гутос. vel dyavoférüv vel dlxobérwv [ qui Лаййе
magistri ludorum ‘gymnicorim vel magistri certamini praepositi dicebantur ( 3) ] accipie-
bait (4). Simul iis jus conferebatur, ut epulis publicis, ad perpetuam vitae sustentatio-
pem , adesse possent, — Itaque, si nostrum locum ‘Tite interpretari velimus , Verborüih sèh-
“sus huc redire mihi videtur: : qui yicerit , aliquando , coelestibus gaudiis in aeternum früciu-
жиз est, ac coclestém nacturus sedem. — ditum ad tale epulum ipse Christus expréssit
Matth. XXV. 23, ejoeAMe elg riy dup т хороо cou C52. aL. Altera igitur sententia üt
rejiciatur necesse est, scil. illa, qua veterum usus notetur , ‘secundum quem principes
ísortiendo eligebántür. Мат in nostri loci veibis- nihil inest; quod inde tale quid efficete
-$tudéremus 5 quum -— "p Wi dabo: » hihi uris erit commissa s victorem. gutthe
АА (67. o) E CIL о:
ерй dicitur Pipes’, ad dio ejus SUUM et tenets lih abc) quali epithëtò
"tes fere omties divinde ornantur. e. g. vestes cdelicolarum candidae dicantur, Apoc. XIX.
4. Buoowdy Asuxdy xaldpov. VI. 59. Veios Агий; 4- quali duces. in proelio 4 vel in triumpho
wehiébantut (7). Matth. ХУН. 2. тд 36 Tithe wore! ere XER » т) gisi XXVIII. 3.
"uisi von ag Ad о; d Soie FA 22А Y o
y 0 А 35681 3 L { " T í Ati М

M t) Vid, Vener. " vs edi 1 з E 181+.

G2). Cujus. verba refert Fitringa l.l. p. 93, digna айе а nobis ета ойе 22 тў» Arbe
E Vido, viv n, тд» dy той Séeerpots хай TOFS таш Ayuvituévuv убит ovoay , той; иийй
wees, майта т гзигу. _

ee ) Suetonius in vit. Neronis, P л, 236, Кун

Сау Coif, Land, Bis, Antiq. Graec. , p. 94. Lips: "es i Tain s

(5) Hesychius in Lexic, ex edit. Joh. Alberi Lugd, Bat. ^ vol. 1, p.457. dicit? Adi
E ф%* тарони Pi riy EÜlainóvug Cóvrüw. Conf. Pindarus Olymp. VIL. 150, è» Meyapbicty e
ойд repay Anbiya yos Exe м Vida, имав туб Хобит, ek edit, кунп, М Vol; It, P. +,
Ф. 346 seq. Lips, 1817. “Ёё )

(6) Vid. Venerand. Wildschut, ` in opere «ича افا‎

(7) Conf. Ovidius de лонаи — pon Ier 32. iPlntgfeh.i in mii. эга Sue
"viu: ad Aeneid, 41V. 343; i | i
ғ 2

эп 10900

tas N к.) СТАМ SER DIK О THIEME

XAY Ur] tiv Woy х. т. A. De nomine , quod’ tesserae: insculptum - erit ji item magno-
pere dispuratur. Plurimi observarunt С 1). accipiendum: esse de» nomine: filii. Dei rg: quia
vérà vis et potestas, quae latet in nomine illo, demum ab electis cognoscenda-est. post
hüjis vitae luctamy “Sed locus, qui desumtus est e Jes. LXII. 2. LXV. 15. notat no-
men eximium, titulum praeclarum, idem illud, quod.in fronte piorum expressum legis
tur Apoc. XV. 1. 0 logos ToU: 0669. xo той ?Ариоо: quale ignotum nomen Imperator. etiam:
est habiturus c. ХІХ. то. Conf. 1Joh. HI. re Indicatur ilio nomine , tesserae : insculp-
to, victorem sanctum esse Jef xal рир. — Tota promissio proponit po owe =
tam, eti honorem a nullo percepsum? A Hyva AE et i soya. 1

| Sia

BPISTOLA AD THYATIRENOS.

Urbis ejusque ecclesiae historia;

" H

o Phyatiræ olim urbs бшер ‘in extremis Mysie finibus. sitas uti auctor est: - Strabo (2)
» Musa. Bost: ciii фатгу quamvis: Pialemacus et. Stephanus eam Lydicae. ditioni ad-
judicent, P/inius (3) eam Lyco flumine allui refert, distincto ab: illo notissimo ,. qui
influit in Maeandrum. ‘Non procul distant Pergamo; monente: $mi;4o:( 4) qui suo tems

. pore.a Turcis; ac paucis Christianis: urbem inhabitatam. narrat ; ‹а quibus Zfk-Aisar у i.e.
album castrum nuncupatur , quód nomen et. hodie obtinet, / ша oos os i3
. Hujus-urbis, quae teste P/inio 1, 1. parum fuit celebris , pauca. exstant. monumenta..
Lucas Apostolus ejus mentionem facit Act, XVI.. I4, ubide Lydia торфоротёле: , :е civitate
Thyatirenorum oriunda, agit. Nimirum.hac in urbe, si doctorum argumentis fidem non.
denegemus , ars purpurae tingendae maxime viguit, qua de re plura exhibet Wolfius (5):
et Altmannus (6) qui inscriptionem affert Graecam ,: qua suam tueri conetur- sententiam..
Hase vero inscriptio exstat apud Sponium (2) et Thyatiris reperta est, in qua of бф»
i. e. tinetores seu "purpurarii commemorantur, Addit quoque, Lydiam торфорітаіу:
поп. ipsam. tingendae purpurae artem coluisse., sed ex ea vendenda. lucrum fecisse,
more mercantium , — apud. Judaeos Xecepto », varias. regiones. mercaturae. causa.
obeuntem, j с?
iy Vida. Grotius , Coccejus et Hitringa, ad lr. ke, ux

(2), Lib. XIII. p. 430; (3) Hist, Nat, lib. V. c. оф; J

(4) Not. Eccles. As. p. 16. 17. Mb

C3) Di Curis: Philolog.. Tom Ш. :р..12391 1240,2 Acts. ху мей

(6), Class, Ve p. 637:. (7) In Miscell, Erud, Antiq. Sect. шев, өз. tese A De айт

RESPONSIO an QUAESTIONEM . FHEOLOGICAM. 4$

Uti ceterae ecclesiae, de quibus jam egimus, ita et Thyatirenorum a Panlo, vela
quodam suis in itineribus socio, fundata videtur. Fuerunt, qui dicerent, eo tempore quo
haec scripta sunt, non affuisse hanc ecclesiam , imprimis, qui Johannis scripta, Euan-
вешт, Apocalypsin , alia, rejecerunt ; his vero Epiphanius (1) „ qui in fine saeculi
II. vel ineunte Ii]. vixit, respondet, eam omnino affuisse aetate Apostolorum , et licet
post eorum mortem, i. e, ineunte saeculo II, a Cataphrygibus. ег Alogis secundum Јо.
hannis vaticinium deleta sit, illaque. conditione aliquamdiu. permanserit, post 112 annos
eodem loco esse restitutam. et maximopere. floruisse; quibus: Grotius (2) addit eam con-
stitisse non e Gentilibus sed ex Judaeis, prouti Thessalonicam ante Pauli adventum. —
Nonnulli dicunt (3) hanc.urbem olim Pelopiam et Euhippam fuisse appellatam 5. postea
wero nomen Thyatirorum эдерин quasi duyere/px', a Seleuco, ob laetum. filiae natae
nuntium, TUT.

Quis hujus scies i antistes fuerit, quo ERA haec ei, data, ést epistola, non satis
constat; alii conjiciunt,Carpum, S. Irenaeum alii, — Thyatireni ipsi in epistola quam
Maxime laudantur ob; suum amorem, cultum, fidem, patientiam, aliag verum inerant
etiam, coetui ,, qui blandis exemplis. pios seducere vellent, in. quibus praecipue notantur,
‚чи Jesabelis doctrinae adhaererent, Hanc ob rem admonuit eos- Jesus, caverent, ne hi
majorem in eos vim. exerceant s: quo factum est ut hisce virtutibus: tunc. temporis ac diu
etiam post, inter Lydiae urbes episcopales maxime floreret; easque ita servarit, ut Chris-
Ajanismus ad. hunc. usque diem ibi xy: suam retineat ( 4 )s

Teed

— Ө" REB Périodistarum sef tentia.

„Hii in, hac: -epistola ecclesiae Christianae quati i vorter volunt aetatem ; quae fuit
ab inclinato saeculo. VIII g-i: e.s. a. Caroli Magni temporibus usque ad saeculum XII, sive
ad ortos Waldenses, quo tempore Anti-Christus.in ruinam vergere et. Christiani puriores.
„е ab ecclesia Romana. separare inceperunt ( 5.).:

ae Expositio,

Ys., 18. Kal 7$ tar тй ê اا‎ ёххАцаійб- ings таў, A&yti:Ó vile Tod. беоб,
& Exo robe iln quote. aired de Padya cupis s xal ob modes tiro: бои малко Dave.

Et angelo ecclesiae „ quae. est T. hyatiris у scribe: haec. dicit: filius. Dei з, qui. habet. oculos:
m ui flammam ignis 5. et pedes ejus similes. (sunt) chaleolibanos.

^

HE

“<Cr) In Alogis Haeret. Lib, I. Call p. 953,
(3) Marckius 1. 1, p. 92. Plinius 1. 1. m
(4) Viddy Berigren: van het Nederly:Zendels=Geitoots; re No; 7 p. 120;

C5) Vid. Vitringa 1. 1, page 112,. qui ee š d et Mein inter’ se discrepantium s»
sententias profert, i T х

Fg

46 A. С, van ELDIR THIEME

хой тф йуу x. v. Ae Vid. vs. r

Variant nonnulli in verbo duarelpoig з Dine {етй y Quarslone's бозду, quod
parvi omnino est momenti.

Ebro) pro relativo 4e, uti in Euangelió XV. 5. hh dv айта з coros Фону et АР
ХУП. до. тСог. VIII. 6. (1 ).

отаде Abyer dvldg Tod Uso, In singulis epistolis Jesus alia atque alia forma procedit, fefe

semper ad internam ecclesiarum conditionem accommodata, + Моё loco notatur tamquam
Filius Dci., quam ob magnificentissimam notionem maxima ei est hábenda reverentia, ejüs-
que verba singulari animi-attentione sunt audienda, quum prae omnibus, qui umquam Déi
filii nominati fuerint, maximopere emfáneart, quin et arctissima Deum inter et illut ex.
stet relatio, quam non nisi verbis Patris ас Filii exptimere possumus. $, Cuin nim
angelorum unquam dixit (Deus) „tu meus es filius: ego tibi ero pater , tu mihi filii esto,"
Hebr. I. 5. Rom. УШ. 32., quo nomine sexcentics in N. Т. appellatur усей; in primis
ab Apostolo Johanne. Conf, Evang. I. 19. 34. 50» ІМ. 16. 17. 18. V. 25. 1X. 35.
X. 36. ХЬ 4. 27. XVII. т. XIX. 7. XX. gt. 1joh. 1.307. ME. 8; $3. ТУ; 9. 16.
14. 15. V. 5.9» 10. 11. 10, 13. 20, 2Joh. g. "Ejusmodi ubivis in hac epistola prodiens,
Dei potestate est instrüctus , neque ejus-omniscientia destitutus., ‘cum renes et cordu pers
sérutetur; atque aliquando ‘eam ‘sit daturus in victori , qua ч fruitur apud
Deui (2).

ó Хоу robs dQUaAmobs ж» т. Xe Hisce desctibitur Jesus ab озин Ша forma ‚фа
Johanni Jesus apparuerat сар, I. 14. 15. Locus e Dan. X. 6. sumtus: Py pps v»
et oculi ejus sicut faces ignis, Notat locus noster mentis et ingenii vim: sunt enim oculi
adydnwora тй uns ЁирВ9 * ita Christus omnia, etiam intima, pervidet, Hebr. ТУ. 13.
misra BE YUU ned verpayyro ive vils plains ийтой, == Simili-modo осын irácundiata
animi produnt: decê dé of тй Aapmerdaves Ely (3).

xal ol ride; к. т. А. Мох yaaxoalBavog dubide est interpretationis : videtur esse Cote
posita e yaaxi¢ et hebr. ji» albus fuit, quod in Hiphal transitive z/óum facio, tropice
expurgo et intransitive albus sum, expurgatus sum significat, lta est aes album, purga»
tum, nitens et in hoc nexu aes candens? yarnorlBuvoy «06 HAdurpou Tiprdrepoy wpucod *
tort 38 rò JAexTpos BAN romov ypucloy pemrypévoy Verh xal Aeg (4). Hoc epitheto
Jesus notatur tanquafn potentissimus, mullis limitibus circumscriptam habens potestatem,
aeneis pedibus expressam, ut'hostes conculcet. Symbolica specie prodit tamquam judex
augustus, ommiscius, potens et severus,

Ys. 19%

(1) Vid. infra, Part, 11, «Cap. TI. $ 6.

(2) Vid..omnina Venerede Haas 1..1. .p,-a77« tbi in nota uberius kanc rem exponit.
(3) Homer, iliad, 4, vs, 104,

(4). Suidas; Conf, Bretschneiderus in voce et Wetstenius l. lo р. 75% ad cap, I, 45.

RESPONSIO 4» QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 47

(Vhs, 190, ОЕ cov тё BOYA nal chy ёуйтии» хой civ mier xa} tiv Макоиши , xo rhe
фтошоуйи сооз xal. тд lpya cov » TH EO XAT, rasiove Tay rpdray.

Novi tua opera, ct amorem., et jidem,. et ministerium, et patientiam. tuam > €t opera:
Фуа, postrema: trimi тей,

oda соо rà Épyzm, xal riv дуйтиу vids 2. 4. — yára: non est charitas , sed: дут,
Хиетой^ Worse est fides illa sincera, in Deo et Jesu repositas. Халоик est ministerium ,.
vel cura dencficiorum. erga pauperes-, hospites, aegrotos, omnesque miseros, inter quos.
éxeneoavvys dona distribuuntur, 2 Core VIII. 4. IX. 1, 12. 13. quae distributionis cura:
primis temporibus. coetuum.antistitibus erat demandata, vidd, dicta ad vs, т. — "лошо est
patientia, constantia , in qua, licet ad deficiendum tentarentur ,. in calamitatibus. adeo mage-
nis perferendis, permanserant Thyatireni,

кой TÀ Ípya cou est repetitio , epistolarum auctori haud insolita, nec non. aliquam vim:
habens.

1А toggure ne Ts». Мос notat , Thyatirenos pios. in dies. p RT in melius s Ephesini-
contra a.primo amore defecerant. e Ta fexwra.h, l substantive sumitur, et significat те»
centiorem moralem conditionem, Matt. XII. 45. Luc. XI. 126. — Haciav est. melior, prace
stantior у quo. sensu saepius occurrit. Matt. VI. 25:. XII. ‚41+ mov. Loy. dds. 42, Luc.
Xl, 31.32: oppositum huic verbo est. geipuv Matte XII, 45. ¬: Nonnulli. variant in liujus
commatis lectione alii legunt: xa) ri». 3iexovíav , xal тйу rior; alii addunt ad illud và.
қата particulam xe, quam. Griesbachius merito.aufert, cum rite oppositio . haberi possit
eoruin, quae praecedunt và Zpya cov.

Vs. Оо»: "Алл? Pym narà тойу ёть A Dele - Tv Mw тоў: Н Өх,» ў: АЁуоутж® ERUH
эрофйти у кай done xa) vAavà rods Emods, д00Адов торгон uxt фаувїу. г1дшАдбит.

Sed habeo adyersus te,. quod sinas: uxorem illam tuam. Jesabclem, quae dicit se ipsam.
Prophetissam., et docet et seducit meos servos у. ut scortenturvet edant: idolothytas..
- Mócabulum'2A/y« a nonnullis additur.post xera сой, sed in. optimis. iisque plurimis Со»
dicibus non legiturg eorundem auctoritate legimus. 2фе% pro 22%. Multi.quoque pronomen. .
ed). post yovalxa- ponunt, probantibus. Grotio-, Griesbachio , aliis; Inter quos etiam.
Venerand, Wildschuttius (1) quis, secundum: optimorum: interpretum.sententias. hanc lece-
tionem probabilem. dieens addit, Johannem, nisi vera esset lectio , profecto scripturam.
fuisse: „haec labeo adversus. te , nonnullos.in.coetu, haberi, qui Jesabelis doctrinam tee:
» neaut, " prouti dixerat de. Bileamo | vs, 14. Quod si sumamus, поп: video; quidni.
illam foeminam ipsius.antistitis uxorem: diceremus; et epistolàm partim. acciperemus. ad:
aftistitem , partim ad ceteros. pertinentem Thyatirenos; praeterea cum ofatio vs. 24. ай;

plures, eosque prorsus. alios:convertatur, Duly dt Му. TOFS Атої X» т. M (2 )..

Legitur isEd Gea. et ie¢uBha 5. quod levius est: Alexandrina lectio ў луоусд PEO тў» Ad.

. Your
Ст) f, le p. 155. Са) Conf Heinrichs Ie le ps 1582.

4: CUADUOS wan CEL DIK THÍEME
youre praeferenda videtur: e£, quia nova veluti periodo de: Jesabele loqui videtur auctor
ac majorem vim habet, e£, quia haud aliena est a Johannis канш — in hisce
epistolis obvio (г).
aan gu xarà ood. Vid. vs. 4» Prouti in Ephesinis, ita etiam in Tiens; grave:
quoddam erat vitium , quod їп ecclesiam irrepserat.
< &Ф17; pro #Фиє varias habet significationes: sinas, permittas у patiaris ; uti Mae. XI.
3o. &Qers covarvEdverdar Фифітера (5611. 54и et xay тту et Joh. ХІ. 48. dav dpa’
pev mürüy ota, mavreg riorTedoucly tlg ддт. Respondet Hebraeoruni nmn 2 ром.
XVI. її. item Exod, ХХХП, 10. ubi LXX Interpr. habent 2420у ge. 99 i
° 4 Advouca ёдотўу est casus rectus pro obliquo, Johanni perquam familiaris. > “Conf: V8.
2.9. et alibi. Mpépyrig notat mulierem, quae divino numine aflata; futura“ ‘praedicit:
Sic in ‘versione Alexandrina legitur pro 1%] «Кер. XXII. I4. de MN: Я
Conf. e Chron, XXXIV. 22. Jes. УШ. 3. gal
тАжз®ш h.l. metaphorice notat: a veritate seduco, in: errorem induto; fallo. : Joh: УН.
I2. Zaak wAavE ту yaos, ibid. vs. 47. Ijoh. 1. 8. favrobe mAxvSpey. ЇЇ. 96. тер тб».
mwravavrav dues.’ ibid. Ш. 7. Apoc. ХШ. 14, XVIII. 23. XX. 26. › Moschus (a) хўю
тот? Wys xacloyra у Фолйссёо yy тє туйт, Arrianus (3) rou туте; AyÜpombt плада.
© role Euods dovacug. Sunt ii, quos Christus Euangelii doctores ег Ecclesiae ‘rectores’
constituerat, uti Col, IV, 12; a Tim. Il, 24. Apoc. L 1r. Hoe nominegaudebant Apos»
toli, quod ut gererent, omnia illo minora habuerunt. ‘Ita in nonnullis ‘epistolis Paulinis:
legimus, Apostolum salutem dare ecclesiis , tamquam '3e/Acy rod ypt: Philip, Lae
Rom. I. 1. Tit. Î, 1. conf, Jacob. I. та: ка etiam Prophetae, Apoc. X. 7. XL. 18) XV.'3.
Boao: Oecd, ministri dei, i. e. divinae voluntatis nuncupantur. Eodem sensu-in МУ» T.
formula fiir DY haud raro usurpatur de Mose Exod. XIV. pen Num. хи. T i
I. 1. de Josua; Judd. II, 8. ( 4). Li jan
Iiego, quaé hac sectione exponitur, desumta — ex historia. Замын libidisio-
sae filiae Ethbailis, regis Sidoniae , quam Achab , crudelis Israélitarum rex: uxorem
duxerat, 1 Кеб. XVI. 31. Haec libidinosis moribus imbuta, detestando :ducebatur animi
impetu, veram Jehovae religionem evertendi et idololatriam promovendi. Quod ut соп»
sequeretür , omnibus operam dedit artificiis : sed imprimis · saeviit- in: prophetas y
quos necari jussit 1 Reg. ХУШ. 13. Ita rem eo perduxit, ut Israélitae diu haesitarent у
utrum Jehova, an vero Bail; quam Jesabel profitebatur , verus esset Deus. Vid. ХУШ, 21,
Eani-ipsam fuisse prophetissam, vel saltem. mulierem , ‘quae nefandis atibus v. C. mas
Tr uev
(1) Vid. infa Part, II, Cap. IL $ 6, (2) Idyll. L TN 1 en * E di
(32 Dissert, Epict. П. cap. 7. LOW TI
(4) Conf, Yriemoet Annot, ad dicta classica V. T, Tom, I. p, 99. Tom. И, pe 1655 |

ыу

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. | 49

chinationibus, deprecationibus studeret, liquet e о Reg. IX. 22. — Symbolice itaque
baec historia, quam breviter exposuimus , nostro loco est accipienda, simili modo, quo
ys. 6 et 14. ру:

Primis Christianismi temporibus non solum viri munera in ecclesiis gerebant ‚ sed et
mulieres docebant ,, saltem docuisse videntur, Act, ХХІ. 8, 9. Insequenti tempore , post
Apostolorum obitum , mulieres publicis muneribus fungebantur et nominatim Diaconissae
dicebantur, Nostro quidem loco de tali Diaconissa nihil legitur, sed ex eo tamen efficere
possumus, mulierem quandam (vid, supra) eamque libidinosam „ ас ob morum indolis-
que pravitatem , cum antiqua illa Jesabele comparandam, Thyatiris fuisse , quae diceret,
i. e. dolose simularet (1), se esse prophetissam , ut eo melius consilia sua maligna perse-
qui posset. Scilicet volebat idololatriae restitutionem; ad quod propositum perficiendum
pessum dari debebat religio Christiana: imbuta Gnosticismo , in ejusque placitis erudita ,
omnibus voluptatibus lubenter habenas esse immittendas docebat , idque callide! quo nimirum
corporis viribus imminuendis , animus eo majores acquirere posset. . Nimirum omnes Thya*
tirenos Christianos seducere conata est, sed inprimis dolosa sua tetendit retia in Euange-
li doctores, ut, si hosce cepisset, eo facilius omnia sua consilia obtineret (2). —
Quod autem hanc mulierem ferrent, permitterentque Thyatireni, ut talia edoceret, aegre
tulit Ecclesiae Dominus, qui, omnia providens, magna imminere videbat Ecclesiae peri-
cula, quam ob piam ac fidelem indolem tantopere amabat, Admonebantur igiter a Chris-
to, ut huic doctrinae sese- opponerent , ipsamque Jesabelem istam e coetu ejicerent,

Vs. 21. Kal Danae with xpdvov, ive pwetavoyoy, хой. ой bére peravoiout ix Tg mop»
иа &]тйб»

Et dedi iili tempus , ut resipisceret; et non vult (noluit) resipiscere а scortatione sua.

жобхоу Doves est spatium et moram concedere (3). xe h.l. vim. habet тоў tamen , pro
quo saepe occurrit, more Hebraeorum. {> Jer. XVI. 4. Hos, II. 14. (4). — Auctori-
tate plurimorum et optimorum Codicum post ive grav. legendum est xa} od бела x. T. А»
quamvis Vitringa aliam lectionem praeferre videatur, nihil vero de ea prodens, Nonnulli
ерши pro ёле, 30£Aucev» Sed in Apocalypsi praesens frequenter pro perfecto adhibetur.

ретдуоєїу est sententiam, тетет mutare, N. Ce ёх тойтоу Ўй yvaynatonsda perayosiv (5).
perevdnoev à Dinos C6). In N. Т. adhibetur de iis, qui ab idololatria ad Christi religio-
nem, et a vitiositate ad virtutem redeunt. Matt. Il, 2. weravocire, йуу yàp й Basie
asia räv cdpaviive ibid. IV. 17. Marc. І. 15. ueravosire, xol morevets ÈV TQ eümyyeAMg.

j Luc.

(т) Vid, Ze Haas 1. 1. p. 284.

(2) Vid. de Haas 1.1. у. d. Brock, p. 154. Wildschut ad h, 1.

(3) Wolfius 1.1. р. 467. (4) Glassius, Phil, S. p. 528.

(5) Xenophon Cyrop. 1. 1. 3. (6) Diodor. Sic. XV. 47+
G

5o A. C. van ELDIK THIEME

Luc. X. 13. XI. зі. Act. He 38. УШ. 22. Nostro loco significat, resipiscendo idolola=
triam relinquere, et ad Christianam religionem virtutemque redire, Conf. 9 Сог. XII. ot.
Act. ХҮП. зо, XXVI. со, Construitur cum praepositione ёк, alibi cum 27), Act. VIII.
223. dz) тўс xaxlac. TET

Hac in re Christi lenitas omnino est animadvertenda: non soluur mortem pro impiis.
subiit; sed etiam cum, tanta edocti, nondum obediant , admonentur, et 'Occasionem nan»
ciscuntur, ad meliora redeundi, Тат verum est, quod Paulus ait Rom, Н. 4. 7d Христ?
тоў 009 ele peravolau cè Byers sed persistunt maligni in scortatione, nec resipiscere cu-
piunt: admonentem, dulce ac juste admonentem Jesu vocem non audiunt, et rot waodrev
тў; wpxcTóTWToS @йтоуу хой тй дуоска) ris рихробошіас neradpovodow. ibid,

Vs. 22. "1320 , BAAw airy dg Миу» ха) тойс woryedovrag wer” Uri; #6 — uu
‘Ayyy ёй» шў peravoscuci» ёх TOY OYY атс»

Ecce , conjicio eam in lectum , et illos , 190 cum ta Балыр, in aftictionem ——
nisi resipiscant ab operibus ejus.

Biza vim habet futuri блл, quod saepius, ебат apud Classicos , ob rei cerdtadinem
praésens pro futuro ponitur; notat h. l. pro mea potestate divina, magna mea yi eam
'conjiciam im lectum. — Pro xii» unus Codex habet QuAzxj», quod per errorem, ut
putat Grotius, ex vs. то. in hunc locum irrepsit (1). Est Latinis Zectws ; nostro loco ejuse

“modi intelligitur lectus, quo aegroti decumbunt, ita, ut metonymice significet haec phra-
sis: ¿Ham in morbum conjiciam , pro quo Hebraei by ۹ 2200 1 2 Sam. XIII, 5. (22,
vel malit ms uti Oecamenius et Arethas volunt (3).

Pro per’ aùrîs „ quod Vaticanus aliique codices habent optimi , nonnulli оши шет? ‘ual,
quod Millius (4) et Griesbachius vejiciant. — Grotius vertit cum ea scil, ab adulteriis de=
sistant, prouti etiam Vener. de Haas; verum pormedovres ii sunt, qui, a muliere decepti ,

ejus exemplum sequebantur; forsan lenones, vel alii, qui reliquos seducebant , et Jesabeli-
opein ferebant in propagandis ejus placitis, — Praeclare ita pergit auctor in inchoato em-
blemate: Thalamum moechantium ih lectum aegrotantium conyertam ( 5 ).

Vs. 23. Kol rà тхо norig dronrevis éy lavatu” xal yyvácovrtt waco at ERA » en
“shar 4 à peuvay ve pous xmi RUDGE xa) дшт 0 p ACT хата Th {руа ORO. ——

Et ejus liberos occidam morte, et agnoscent omnes ecclesiae , me esse illum, Lo от
tur renes ac corda: ер dabo unicuigue vestrum ‘secundum opera vestras

Hoc coimmate conversio temporum observattir ; supra ‘enim nde Beara, hic “vero

' droxrev@* Vide quae ad praecedens illud diximus. . .
тё tixve aris. Ratione habita supra de hac muliere dictorum, „ріс intelligimus ,
J Mii ; Rie

(1) kL p. 363. Ce), Eichhornius 1.1, p. 116.

(3) Oper. in Apoc. Tom Il.) p..673. G4) Proleg, § T
(5) Eichhornius 1,1. p. 4.

RESPONSIO ap РОТОМ THEOLOGICAM. 51

ejus liberos е flaghtioso coitum procreatos (1). lta etiam idem auctor, ad piam illam foce
minam epistolam mittens, dicit: Zyapyv Alay, ёт: sUpyna ёк tiv тёхушу cov mepimarodyTas dy
ansia 2Joh. VS. 4« — Alii, in quibus: Vitringa , de sectatoribys accipiunt, secundum
historiam Jesabelis ә Reg, X. 11, et IX. 33. ubi Prophetarum discipuli ( Jesabel erat
vates) eorum filii dicuntur, simili modo, quo Paulus Timotheum suum filium appellat,
2 Tim. І. 2. atque ipse Jesus loquitur Matt. XI, 19. de réxvors rijg.coplag, а qoibus {+
xai» С? cola).

Gmoutevs év davai pro dia даут: est pleonasmus-more Hebraeorum, qui tali 10-
quendi ratione gaudent uti MD’ MND Exod. XXXI. 14. Quod si minus placeat, (dvaroz
h. 1, tamquam pestis erit accipiendus, prouti Ezech. XXXIII. 27, ур" “2713 pro quo
LXX Intt. davarsé йтоктғгуб.. Apud Homerum similis sexcenties occurrit pleonasmus: dg
Savoy bavar odxrisry (2) Xenophon жш davéry &rolyiexew (3).

cui ѓкиЛусіга. Non solum Thyatirena, sed omnes etiam caeterae, ef quae illi adjacie-
bant, eż quae aliquando exstiturae essent, intelligendae suntecclesiae. — f'/yóexey non tan-
tum cognoscere significat, verum etiam agnoscere, profiteri, Conf. Joh. VIII. 55. хо? ойх
dyváxars mri). — 'Epeuvg» Graecis dicitur de venatoribus vestigia ferarum inyestigantibus ,
de metallorum fossoribus , qui profundiores terrae. cavernas explorant, ut auri yenas tane
dem inveniant ; unde multi interpretes , Chrysostomum secuti , verbum dixerunt emphaticum,
indicans studiosam, et Jaboriosam pervestigationem; hanc vero emphasin frustra quaes
тї et jpeuvg» de qualicunque investigatione, etiam facili ac parata adhiberi docuerunt,
adductis locis Philonis et Josephi Loescherus et Krebsiuse Conf. Ernesti Instit, Interp,
М. T. P. L Sect. II. c. 5. $ 7. et P. I. c. 5. $ 23. Quod quidem augendae significa-
tionis studium magis etiam ineptum est habendum, propterea, quod Christus lingua lo-
cutus est Hebraea, vel huic vicina (4). Hebraeo autem verbo si fuerit usus, conjicere
licet eum adhibuisse verbum WIT, quod Graeci Interpretes reddere solent per épeyygy et
BEepeuvg» ( 5)» — Їп genere autem ab Euangelistis et Apostolis de eo adhibetur, qui rem
aliquam occultam , neque omnibus cognoscendam indagare conatur perscrutando. v. c. 1 Pet.

1. 10, de prophetis j Joh. V. 39. épsuvdire tg y tese 1 Cor. Ш. то. de dosi S. qui égevi
TÈ

(1) Quamvis in singulis cum Vener. de Haas non faciamus, rite tamen hoc admonere videtur
p. 290.3 Men moet van den eigenlijken zin der woorden niet afgaan > indien niet eenige gegronde ree
denen daar voor zijne

Со) Odyss. XI. gut. (3) in Hierone p. 718.
(4) Johannem едет linguá, vel certe alia quadam huic viciná, omnia accepisse, verisimile ests

et uberius ostenditur infra Part. II. Cap. IL, $ 7.

(5) Ita fatur Cl. Heringa in Compendio Theologiae dogmaticae , quod commilitonibus in scho-
lis tradere solet, In annot. ad Proleg. Cap. III, Sect. П. $ 4. ad Joh. V. 39.
Ge

52 CUA. Co van ELDIK ‘THIEME

và Bély тоў deo. Rom. VIII. ау. de Deo ipso, $ éepevvdy rag харос. Сом; 1 Reg.
XX, 6. Prov. XX. 27. 34553 WHIM 06 dpeuvê rasta кимас.

veQpods xal xupding. védpog est ren, vel intestinum illud nigrum nemi quod lume
bis ad summas coxas adhaeret (1), Hebraice T3122 Exod. XXIX. 13. 22. Renes autem
habebantur ab antiquis tanquam sedes cupiditatum et desiderii, uti xapdia lis sedes erat
cogitationum, Metaphorice idcirco notantur cupiditates et cogitationes, quas qui сорпо»
vit, dicitur xapdoyvaerys; qualis v. c. Jesus, Act. I. 24. dicitur, ubi Apostoli propterea
e Darsaba et Matthia alterutrum ab Ipso sorte eligi cupiunt, Dictio, nostro loco obvia ,
épgeuvay veo. x. х202. Occurrit Pse VII. то, de Deo adhibita nv ma» jm. Ita di.
sertissime sibi Jesus vindicat illam proprietatem divinam, qua omnia, etiam abditissima
hominum consilia cognoscit. ;

хо) dcw ji» ixdcTQ x: Te A. Propter frequentiam rod budy scriptum esse videtur
iui», licet ad sensum nihil mutet, neque ad puritatem linguae graecae quid faciat, Ex hoc
versu, quem Grotius, aliique interpretes ad impios Thyatirenos referunt, constare puto,
alios in iis fuisse, qui omnia, alios, qui pauciora, alios, qui nulla perpetrassent crimina
nefanda. — Hane autem admonitionem non frustra a Domino factam esse, nos docent
cum sequentia hujus ecclesiae fata, ¢wm litterae eorum , qui hasce Asiae regiones ante pau-
cos hos annos visitarunt (2), quibus docemur tria millia Christianorum ibi reperiri,
eorumque episcopo quatuor N. T. exemplaria fuisse data.

Vs. 24. ‘Luly 9 Aya, Tolo Acimeis тої; гу Ovarslpoig, ёти одх Éwouci Tiv ayy rags
туу, oltives ойх Fyyuaas тй Rubia тоў татжуй (05 AÉyouriv)* où Вал p dues Ёлло Bdpos.’

Vobis autem dico, ceteris, qui sunt Thyatiris, quotquot non habent hance doctrinam, qui.
поп cognoscunt profunda Satanae (ut ajunt 1; non aliud imponam vobis onus. |

Pro тої; литої; nonnulli leguht xa} Aotro , quod in optimis tamen: Codicibus non legis
tur, et a Grotio ac Millio C3 ў rejicitur: neque sensum afficit.

ei aor) iy buareipotse Sunt reliqui, qui Jesabelem repudiabant ejusque alumnos odio
habebant, ipsius urbis incolae; non vero peregrini vel mercatores, aliunde advenae, qui
aliquod tantummodo tempus ibi degere consueverant, quod Vener. Ze Haas opinatur ( 4).
Idem vocabulum oj Aoi habetur Luc. XVIII. 9. xæ} eEevduvotvrag rods Acimodge Act,
V. 13. Rom. ХІ. 7. Scribere potuisset Johannes, ob vim antecedentium , 270; ойх yere et
oirives ойк ёууйтате * sed ejusmodi verborum enallage et Sacris Scriptoribus et profanis est
familiaris; forsitan vero illud Zyous: referendum ad лотос, non ad jul. — Variat, uti
jam saepe vidimus , auctor in dictionibus: comm. 14 dixerat xparely тйу 0/02 74v , hic loci
Icy, licet eodem redeat.

cities ойк x. т. A. pro 20 alii exhibent £447. — lidem, qui modo dicti erant fror

(x

(1) Bretschneiderus in voce, (2) Vid, supra,
(3) Prolegom, $ 1100, (4) 1.1. p. 294

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 53

pdx Eyour r. A. h. 1. aliis his verbis describuntur, Вл sunt proprie profunditates ,
inprimis aquarum; inde res occultae, quas mens humana perspicere nequit (1); prouti
étiam de Spiritu S. dicitur: 25 /peuvi тё 2209 той 000 1 Cor. П. то. — Jesabelis doctrina
“vocatur rà Bali rod татжуй „ quo ipso opponitur Gnosticorum dictis , qui eandem licet
:profitentium doctrinam , quam Jesabel docebat, illam tamen jactabant tamquam rà (2445 той
cod (2). Id quod indicare mihi videntur verba êy mapevdécet posita, d4 adyouctv. Glo-
Tiabantur enim Gnostici magno hiatu, se res maxime intricatas posse perspicere, quas alii
non intelligerent: v. c. quomodo hominibus, voluptatibus indulgere, scortari ac idolo-
thyta edere esset licitum; quae mentis deliria insigni illo nomine vocare solebant ray
uuo mpl vel 22087. тоб 0«cü Cum contra profecto essent тд 22/7 тоў curaveé vel webodelas
той diaBéaouv Eph. VI. 11. 1

ойх tyvwouy est he 1. mon уе Еркан : quod de doctrina s doctore amico , quem
nostrum profitemur, usurpatur. Rom. УП. 15. ô yàp xarspydQouot y od yivioxws malum
quod facio , non approbo (3).

ob Bure d" Ae бло 840, Baad h.l. est ўе. eadem notione gaudens , qua
тту. c. apud Herodotum (4) mowa of rde MER ётиш. — Вӣрос significat
pondus, oppositum 7j: Zaddpov... Hinc dicuntur leges et praecepta , quorum -observatio
molesta est, Bapy. Conf. Matt. XX. 124 той Baerácaci тд 3400 тйс ўшірис xol tiv raj-
uvg. Gal. Vl. 9. daajaav тё Віри бжттйфете, Dionys. Halic. Ant. IVe 10. 040; rûv `
vive xol vU» dvarwudrav. Dicitur eodem sensu, quo ѓутола) xo убор grave officium
exigunt, Conf. Matt. У, 19. 04 ¿àv obv Avoy Tv évtoAdy тойтшу XV. б. ubi ў évroay ToU
dcot-opponitur rä repairer Uv dvbedmav. — Hebraice 910 Jerem, V. 5. pro quo LXX Intt.
habent уз. — Respicit autem haec dictio Gnosticos, qui Christi praecepta jugum dicere
haud dubitarent, libertati adversum , 2 Pet. П. 19.

Ms, 05. II» ў EKETE, критўсате, Apis od dv Sons

Solummodo, quod habetis, retinete, usque dum venero.
- «Ai plures habet significationes: h. 1. tantum modo uti Act. XX. 22. mayu Pri тд rveiie

dx — Siapapriperas pore Conf. Phil. III. 16. alias notat interim Luc. Xlll. 33. zv
97 ре серо alias igitur Matt. ХІ. 92. тАйу Луо duly.

^ Admonentur paucis his verbis Thyatireni, ut eadem pergerent via, qua пабег: ut
constanter praecépta atque doctrinam Jesu servarent, ad illud usque tempus, quo ipse

Dominus aliquando venturus esset ad judicandum. Conf. vs. 5. 16.
Vs.

Ст) Hue pertinet, ni fallor, Hesychii glossa: và Báin, và ёжйрита, тй ёчатйёМмитта, Conf,
Valesius ad Polybium, edit, Gronov. p. 396. ' i

(2) Vid. Irenaeus adv. Haeres. lib. II. 38. 39.

(3) Conf. Gatackerus de Stilo IN. T. c. IV. р. 23.

(4) Lib, ІХ. cap. 120, reg. 11.
G 3

5} ROO vas" EE DPRO DH LEME)

p 96. Kal é vx, xal турб? хт трой т ues heo, Ча; Mm. eoucley. in Täy

yv. ie c
Quicunque yiterit , et mea opera ad finem usque ‚ Sarion dabo li ibpecdmpiw HI
xa} in nonnullis Codicibus redundat : | ‘sed retinendum videtur secuüdum optimorum. Со-

dicum lectionem: sequens vero za? exegetice est sumendum , adeo, ut:distirictius exponere
voluisse videatur auctor , quisnaurille y;xy esset , nempe 6 rypiv ae yer. ғ. ш. QUO sensu
saepius in ЇЧ. T. occurrit, 2 Cor. s) 3 tt: à hi xa) т®тйд\у idem. 1 eni I. 3. Eph.

I, з. V. со. Jac. I. 27.

vixdy == туй, | Utrumque verbum est nominativus ананас: quo. ешм et ad
eorum exemplum Johannes, plerumque utuntür, cum бтїйаїйз causa, Zum ut major. vis
sermoni addatur, qualis occurrit Genes. XXII. 24, Conf. Act. VII. до, à yàp Moris
oro — cix дарго у т} yéyovev adry, X. g6. Admodum frequens in Apoc, lil. 19.
V1.8. VII. 2. IX. ro. XX. 9. Apud LXX Intt. Ps. XI. 4. LVII. 5. CXIH. 15. (1),
Scriptum igitur est pro të ижбуті — Oücu. — Caeterum Sériptores Ne IT. verba тургу
2040 vel rag rong; expresserunt e verbis Hebraeis DY: et УХО, iisque notionem oba
seryandi et faciénd? praecepia dederunt. Conf. Act. XVI. 4. Joh, УШ... 51. 1 Joh.
III. 24. Nam Scriptores classici verbis Quadocey et rypetv, ubi leges. vel instituta ade
jecta erant, pro zueri, curare ut fiat, observare, usi sunt (о). Animadvértendum praes
terea , verbum тургїу imprimis Apostolo Johanni esse familiare: non solum in Euangelio
ҮШ. 51. 52. XV. 15. 21. 23. XV. ro. XVII. 6. et alibi, sed etiam in Epistolis et
Apocalypsi т foh, II. 3. 4. 5. Ш. 22, 24. V. оз. Apoc. Ш. 3. XII. 17. etc;

йрт оис est йур бжуйтоу , vel gypi od Ёу £u vid. vs. 25. ad finem-usque vitae; == TR
Zoya intellige opera , praecepta, opposita operibus Jesabelis$ alibi dicuntur &yroAed ХЦ.
17. XIV. 19. 20yos Ш, 8. 10. Мун. XXII. 7. 9.

Miru офто x. T. А, Sumta est haec promissio tota e Ps, IT. 8, 9. ubi omnia ad regnum
Messiae futurum , ipsumque illum regem pertinent, atque per quandam communicationem
et participationem ad hunc nostrum locum sunt accommodata. — "E£cveiu est vis, potes-
tas agendi uti Matt. VII. 29. dz tEouclav “шу, Joh. Xs 18. Conf. Apoc. VI. 4. VH, а»
XIII. 5. 7. ХУШ. 8. XIX, 8. Act. XXVI то. quam ipse Christus victori est daturus,
Homerus, у rolg icvslg rara тої; (3). Hanc potestatem ipse accepit Jesus, tamquam
praemium suorum laborum Eph. I, 20—23. Illi igitur, qui aliquando illam sunt accep-
turi јат hac in terra, non solum rç pebodelag тоў curave evitare poterunt, sed majores
etiam vires opponere ejus sectatoribus. Grotius potestatem quamdam ecclesiasticam in-

nuit, explicans : evehane ilum in gradum Presbyteri, ut judicet de iis, qui non Chrise
tia

Ст) Conf, Glassius 1. 1, p. 67. 68.
(2) Conf, omnino Leusdenius le 1, p. бо. (3) Iliad, XXI, 23.

RESPONSIO. An QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 55

tiane sed 20012 ( more gentilium ) vivant: alii vero, imprimis in Germania., disputant de
regno, quod Jesus est ; habiturus; de eo maxime dissentientes , utrum morale, ап vero phys
sicum imperium sit intelligendum , et hoc E denegantes , illud concedentes (1). Ast non
nisi contorte tale quoddam morale imperium ex Johannea mente eliciunt ; : si, enim. accuratius
examinentur Joh; X. 28. ХИ. 32« XIV. о» 3» 13.114, XV. 26, | manifestum fit, Jesum post
secessum suum e terris , tamquam agentem, regentem , ac potestatem. summam exercen.
tem proponi (2). == "E(vos in IN. Ts. talis dicitur gens 2 quae Deum verum non colit, qua-
les Christi aetate fuerunt civitates praeter Judaeos . omnes, Matt, X. 5. elg тў» 00у ёбуйу
uà drixbyre. Graeci vero pro lubitu hoc verbum usurpant, neque curant utrum Grae-
ciae, an alii regioni gens, de qua agunt , . sit addicta (8) е vero dicebant omnes
populos, extra Graeciae oras ‘habitantes,

Vs. 27. Kal тоцойисї Urol ёх j o mM die Te cued, тё ТГ, анодта
Es pascet illos ferreo sceptroy ut vasa figulina confringuntur,

‘Hie locus pertinet ad praecedentem promissionem , e Ps, и, 8, о» аат, LXX Intt.
legerunt YW a my?, illud vertentes zoiayer айтас > quam lectionem Johannes rece-
pit; Masorethae vero pvinn. ayn: juo
Sirol vero dicitur de. eo , qui, pastorem agit pascite LXX Int. ita 1 Sam, XXV. 16.
реу тор wiro mopaivovres тд тоцауйоу» Inde de quovis , qui regit y. gubernat , ac aliorum
saluti prospicit. ;Matt, П. 36. doris morale; тди, Уйду, шоо "Трай? Conf. Act, ХХ. 28,
Anacreon: cd yàp Avwuépoue motmdves тоМутаб (59. 5 Homerus saepe utitur substantivo
wil» pro Baosrsvg Ve Cor тарёк Лабу (6): Euripid, тоциёсіу душу (22: Xenophon
bod Éyreey “Opypoy А тоёр Ау € 8).

{403% hebr. 020? baculus , quo quis, utitur ай sgov. Badge inde virga , qua pueri
puniuntur ob delicta. ХХ Intt. Exod. XXI. 20, bay. dé TIG mare, سے‎ Thy тїш» QTV
i, #85. Nostro loco notat sceptrum regiae potestatis signum ; metaphorice Agitur impe-
rium, — X», , ferreus, he 1, durus. — Gravi, duro, et severo utetur judicio * quicunque
in fide Christi non permanserit 5 haud lenem, enim Jesus, sumet de hostibus suis ultionem (9).
Dictio êy 0282 est hebraea, uti ubivis haec :vox a LXX Intt. PAURE» m X. 24. Ps.

im I.
(1) Conf. Вайгаг in Lex, №, T, рениш, ж зше lec zuivere 2 Wijsbegeerte,
et alii,

(2) Vid. Donker Curtius L 1, Be26. Conf. {йн 1 le р. 122. quis dali potestate im gentes
instructum esse, die bekannte Lieblings-idee der Juden. dicit.

j7

(3) Leusdenius p. 33. i MU MR
(4) Vidd. Grotius 1.1. Vitringa p. то, wat c р. Ie

(5) Od.62. v. 7. 1. (6) Iliad, I, 263. IL. 245. :

(7) Phoen, vs. 216. Conf, Sophoc. Ajax. 263. ^ ^ 7 (8) Memor, TH. с.т.

(9) Conf. Zachariae Bibl, Theol, Tom. II. p. 587 — 564.

56 “АЛ С. Vay ETDIK THIEME

И.о. LXXXVIII. 32. In aliis locis prorsus. abundat "Act. IV. (18. 9290 ойбу йрт

€ TH TREUN X. T. AW Nonnulli Codices habent cvvrei)/sero: , вей praesens saepe pro
futuro ponitur. Caeterum, more'graecorum, pluralis numerus nominis neutrius. generis
post se habet singularem verbi, cuvrp/Berar pro cuvzplBcvrai, — Quod pii autem, in coe«
lum evecti, facile illud imperium , licét durissimum , exercendi, sint nibii: "wm
indicat phrasis: mam conterentur impii sicut vasa fgidinai

Vs. 28 ‘Os xàyó ejua тард tod murpds шоу“ xal dow avr тфу ыз Ty р

Sicut et ego accepi а patre тео? et dabo illi stellam matutinam, |

Particula, óg aliquam similitudinem , non vero paritatem indicat (1) eodem sensu
quo каб Luc. XXII 29. xyà Variceal duvi каб Ўто por ё татр pov: Basis
Aslove — Quod ipse jam Christus acceperat a Patre virtutis praemium, promittit illud
in altera se vita iis donaturum, qui pii ac fideles sui fuerint: amici. - Comparantur illi
h. 1,5 more Orientalium , praeclaro civitatis praefecto , qui regi adjungi solet, ut auxi-
lium ‘ei praebeat] in rebus administrandis. Hane aurem circumscriptam explicationem non
ad litteram esse premendam , facile quis intelligit, si ad sequentia animadvertat.

xal Seow ко T. л. dvou uti cap. Ш. vs. 19. accipiendum pro goo», quasi esset; fas
ciam, ut Victor ille fulgeat stellarum lumine ornatus. Sensus est: Ша societas , qua
mecum fruetur quisque pius ac'constans ( conf. 1 rine I]. 12.) , non tantum omnium
felicissima erit, sed et augustissima: ejus enim cives mícabunt stellarum instar in regno
coelesti, Matt. Хш. 29 Conf. Dan. хп, 3. iari itaque est t regiae романы Cont,

тёААшу. Sirach. L. 6. 2ттйр ET Proprie: `#ттйр mpaivog est Дин stella, quae mane
solem praecedit , una cum aurora se ostendit, cujus filius esse dicitur, et quamobrem
Lucifer vocatur: véspera atitem Solem subsequens Hesperus appellatur, In V, T. stella-
rum nomine viri illustres intelliguntur, v.c. Babylonicorum tex , prae aliis regibus illustris ,
boa, Lucifer ФосФордс dicitur. Conf. Homer. Шай. ХХИ. 317. 318,
0106 Ў стир elei per dorpdor viuros Lory i
“Естер 5 5 xarroros ev о0рйур ioraras dvips i
Virgilius Arneid, VIII, 899.
Qualis ubi oceani perfusas Lucifer ийа у.
Quem Venus ante alios astrorum diligit ignes,
Extuht os sacrum coelo tenebrasque removit.
Ovi dius Trist. lib. І. Eleg. UI. vs. 71.
Dum loquor et flemus у coelo nitidi:simus alte,
Stella gravis nobis у Lucifer orius erate
Vs. 20, 2 ywy ods, Axovcda т) тд пуши Аун Tals éxndyolass.

Ç 1) Grotius 1. 1,

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 5?

Qui aures habet , audiat , quid Spiritus dicat Ecclesiis.

In tribus epistolis prioribus haec admonitio promissioni praemittitur; in hac et caeteris
eam subsequitur, СІ. Eichhornius hoc ab auctore arte et studio factum esse opinatur, ;
quod vix ut credamus a nobis impetramus, Vid. vs, 7.

г

APOC CAP. ПІ,
$. 5.

EPISTOLA AD SARDIANOS,

Urbis ejusque Ecclesiae historia.

S ardes (uti plurali numero hanc urbem vocat Ovidius (1), ad magnis vicinum Sare
dibus amnem , et Nepos (2) ones Sardeis. expugnassent , singulari vero Horas
tius (3) Quid Croesi regia Sardis?) urbs erant Asiae in regione Lydia, non procul a
Thyatiris sita, media hanc inter et PA//ade/phiam. Ad pedem montis Tmoli sive Timoli
exstructa urbs , atque flumine Pacto/i, ob multum quod continebat aurum фоуто}$ойв dicti ,
irrigata, pulcerrima habebatur inter praecipuas Asiae urbes. Tempore, quo pyrpdéroas
sive caput erat Lydorum imperii, Croesus, rex hujus gentis ditissimus, eam celebrem rede
didit aedificando vasto ac splendido palatio, quo immensas suas conderet divitias ; et e
quo deinde post varia fata a Cyro, Persarum rege, ad flumen Halyn victus , urbe
capta, captivus ipse est egressus , uf vivus flammis daretur (4). — Durante autem illa
Persarum dominatione , suam sustinuerunt Sardes. dignitatem , ac tuitae sunt antiquam mage
nificentiam (5). Praefecti enim Asiae, qui eam nomine regum Persarum administra-
bant, in amoenissima ill urbe , omnibus naturae muneribus beata , fixerant sedem,
et imperium per totum illum tractum dilatabant. Pausanias in Laconicis (6) dicit: 7»
yàp тй "Alas tig xarà usywroy шірос тулхйут® d Audla (tempore Artaxerzis Now
thi) xal al Уре wrovrp te xol wapuoxedy троїдоу" TË TE РН ёт! burdooy
roro OKYTHPIOY dmededeluToy xal&mep ye офто Валімї và Zcüca." — Semel vero, Per-
sis eam imperio tenentibus, ab Ionibus, quibus Athenienses et alii Graecarum civita-

tum
(1) Metam. XI. 137. (а) In vit Miltiade c. 4» — — (3) Ер. 1.2. уз, 2.
(4) Vid, Herodotus , qui ejus historiam uberrime exponit, L. I. c. 40—87.
C5 ) Plutarchus in Solone et Themist, p. m, 127. (6) p. m. 9o.

H

à AOU УЕ ЫК OS ттл

tum auxiliarii opitulabantur, obsessa , 'alque a "Persarum Satrape Artaphiemne, licet multa:
virtute defensa, tamen capta et flammis est datas sed Artapherhes, qui 2 ad Croesi Pala~
tium fugerat, a Darii, Hystaspis filii, militibus adjutus , hostes fugavit C 1). Haec aue
tem incendii calamitas maximam vii habuit in sequentia Graecótum ac Persarum fata,
cum, non diu post, bellum illud memorabile Peloponnesiacum exardesceret,

Insequentibus temporibus haec Sardium urbs denuo est restituta, et ad magnam incre-
vit civitatem , cujus plurima apud; profanos scriptores mentio occurrit; Imprimis veteres
ejus incolae, uti vicini erant Thyatirenorum , maximam operam dabant tincturae pure
purae (2).

Ob historiae silentium sequentia Sardium fata iis non possumus: verisimile est,
Paulum ibi coetum Christianum condidisse , quo tempore Ephesi degit, Conf, Act. XIX. 13.
Propter miserrimam conditionem Christianorum, cum omnibus voluptatibus sese dedissent aR
Johannes ad eos etiam scribere jubebatur. Nomina dederant Christi Euangelio , verum hoc
erat summum ; nulla virtus , nulla pietas; ore profitebantur Jesum Dei esse filium , factis:
vero abnegabant eum. Nonnulli tamen. erant puris virtutis vestibus ornati, quos digiiós
censebat Jesus, quorum aliquando nomina coram Patre profiteretur, — Diu postea fuit
urbs Episcopalis, eademque aliquamdiu patriarchalis > mansit? inter principes ejus cives:
commendatissimus fuit Melito , tempore M. Antonini hujus: ecclesiae episcopus A qui, ‘cum’
Christiani magnopere vexarentur, apologiam huic Imperatori obtulit, qua eorum сайзаш”
acriter et pro summa rei gravitate tuitus est. Scripsit libros’ quam pliürimos i m тй
тоМмтеЇй$ хо "podra у dnuayolos , хорос (Scil. ро), POE тоў йрт йй, xar Yon
хтАйтёшв, X. Te А. (3). Eusebius item eum commendat tanquam '$criptorem 75; zip TU
хай ipis душато; puciporámte dronoylag (4): Polycrates in Epistola ad Victorem èt
Romae ecclesiam data, eum dicit êy &yig туйт: тута "WéAITEUC оо y 0g Kerr ES
х4рғтіи mepiecvav TY dab rûy odpdvav ёлїтхотйу у by Ў En уёкроу dvacrycero (5). Й

Tandem imperio Turcarum Sardes sunt subactae, qui paucos ibi - ‘habitantes Christiae
nos miserrime premunt; urbs est diruta, templa eversa, pauperés pastores cum рагушо:
grege hic illic vagantur 5 nulla ecclesia , nullus episcopus, qui salutiferam Euangelii lucem.
accendat (6), Literis, insertis ephemeridi y cui titulus ést: Berigten van het IN. Zende-
linggenootschap (т), doceor, in regione, übi antiquae sitae erant Sardes, parvam ad
hunc usque diem haberi Christianorum consociationem , cui datum ‘est I T. ad corum

usum accommodatum A Turcis hic locus. yocatur тоге My at, ей. ing
np UG o НҮ 112305 Ul Чп ИМ Pe
(1) Vid, Herodot, 1. V. c. 100 seqq; C2): Vid, Cl: ntun Ld B 137: 1
(3), Vid. Eusebius. IVe 26. "Са ) V1 c15 ini!
(5), Euseb. Le V. c. 24. ' (6) Vis — "Nou Eccles, Asiat, P $5. dit?
$)

(7), А, 1816, №. 7.. ps.99%.

RESPONSIO:» QUAESTIONEM, THEOLOGICAM. 5
^ Periodistarum sententia,

Qui propheticum in hisce epistolis qwaerunt sensum, hac Sardiana epistola innui di-
cunt statum ecclesiae relictum s quia nonnulli nomen Sardium ab Hebraeo “PIW repetere
volunt, quod significat relicta, residua, rà. Xoimè, de quibus Apoc. Ш, vse 2. loquitur
Johannes 5 et ita inde ab ortu Waidensium ,.sive ab. exeunte seculo XII, usque ad. seculi
XVI initium ,. sive.ad reformatiotiem , quae stabilita est per omnes Europae regiones , licet
Satanas omnes suas vires intenderet ad eam supprimendam (1).

Lll
Epistolae, expositio,

Vs. 1. Kal c Avia тй: y Epson dnnayolas ypabov’ ride adver Ò Exwv TÈ їттў
туйт тоў beod, xal тоў; ёттй dorépag* 090 тоў TÈ lya a йт! боци Exerc, бт Sis,
xal véxpog el. `

Et angelo ecclesiae у quae est Sardibus, scribe: Haec dicit, qui habet septem spiritus Dei,
et septem stellas: movi tua opera, te nomen habere , quod yiyas , et mortuus ese

"xa 79 QyyU | х. T. de hien „Сар. п, VS. I. Quisñam hic antistes fuerit , historia
non tradit.

Prius irTà, “quod in hoc versu occurrit, in’ nonhullis codicibus: desideratur; plurimi
vero habent, iique optimi. Nonnulli legunt? дт; 7) oua Eyes xal ri EI UD ita üt volt
êyeıy hic absolute significaret celebritatem habere,

TAYE муе xay Xx. T. А. Nonnulli putant Apostolum. sese ad Judaeorum opinionem ,
de septem Angelis , córam Dei throno administrantibus , accommodasse , qui aulam Dei sibi
proponebant augustissimam > imaginem regis Persici àulae referentem >. in qua septem satele
lites administrarent C 2). Provocant hi ad Tobiae librum Я XII, 15. ubi angelus Raphaél
ita loquitur: ` Bgo sum Raphaël, unus septem sanctorum angelorum з qui in altum ап"
» nunciant piorum preces, et coram Majestate sancti ‘deambulant (3). — Michaelis in
Comp. Theol. putat , Johannem, qui in exordio hujus libri daemonum cultam tanquam pri-
mariam superstitionem abominatüs erat, ео igitur in loco,. ûbi reliqui Apostoli a solo Deo
pacem et gratiam precantur , creatorüm spirituum gratiam. exorare suis non potuisse, et
divinam personam esse intelligendam, Rosenmullerus | ei occurrit Spiritum. S. coram Dei
throno sisti non posse, quia semper ei adstant ministri; ; at ‘vero Spiritus `6. a Deo patre
et Jesu Christo emittitur Joh, ХУ, 26; nec non ipse Christus simili ratione sub symbolo

agni proponitur medio in Throno, ut patris sui mandata exsequatur, Apocal, V. 6. A Deo
S0-

(1) Vid. Pitringa. p, 1966 o (2) Vid. Schleusnerus. Ta ЇЇ. -ps бозу. '
. (3) Vidd. Libri V, T. Арост. ex Ed, Joh. Guil. Augusti, Lips. 1804. p. 164. 1
H 2

бо A. C. van ELDIK. THIEME

solo petenda est laus, non a septem spiritibus; ,, minime igitur, itapergit, de ministris,
» Scilicet angelis , accipi potest, quibus Deus utitur. Sed commode intelligi. potest locus:
» de p angelorum , quo: Deus uti solet; ad: impertieada varii generis bona homie
» nibus suis," ;

Tali vero exceptione nihil lucratur Vir С1аг, ; hic enim ikona i iis non. competit; quip»
peipse Angelus , qui Johanni apparuerat, et ad cujus pedes hic procubuerat, ut eum айо»
raret 4 a proposito. eum avocat, dicens: Spa uy, cdvdovA0g той elu? — TQ Osh mpocwvycow
Cap. XXII. 9. — Lichhornius (1) de natura Dei perfectissima: và tare avejuara accipit,
quippe saepe Judaeis ita dictam fuisse docens; quam contorta vero: haec interpretandi ratio
sit, facile intelligitur, si jam his verbis addatur êyérroy той Opdvou rob Oc), quae leguntur
І. 6., ut ita esset: perfectissima Det natura coram throno ipsius Dei, — Nobis igitur sic
statuendum videtur , hanc denominationem , rà irra avedpara, accipiendam esse deSpiritu:
Sanctos angelos enim et alios spiritus adorare haud licet, Jes, X. et II. 8. Matt. V. 10.
Apoc. XXII, 9.7 Conf. Exod. XX. 3, 4.3 ab illo vero, pariter ac Deo et J. Christo , ар-
precatur Apostolus salutem septem ecclesiis, Cap. Is 4. , et salutifera sua dona iis sine
gulis impertiens seprem spiritus dicitur, eodem. modo, quo. hic ipse spiritus cum septena:
dampadibus., vel totidem oculis:, vel cornibus, tanquam. agnus proponitur Cap: IV. 5.
V. 6. In dedicando praeterea hoc libro Apocalypseos septem Asiae ecclesiis, omnem de-
dit operam Apostolus, ut numerum septenarium , quem Judaeis sanctum fuisse novimus,
per totum. illum. servaret; adeo ut per intra тугй&@т® ipse. Spiritus. Sanctus sit intelligens
dus, qui in septem coetibus operatur Ce)»

Christus autem eos habere dicitur, quia, ad summi Dei exemplum, sua: dona impertiri
potest, hominumque animos. eorum ope ad virtutem adducit, Conf, Joh. XV. 26. XVI.
7. — 12. in quibus locis Spiritus Sanctus. Apostolis promittitur, qui in omnem veritatem eos- |
duceret, Е. Г. Vriemoet ( 3.) singularem omnino profert sententiam, qua septem stellas
habet pro totidem Aóxvor , dum Septem spiritus de lychneorum. o/eo жигин,

хой тойс -ёттё ёстёрись Vide И. vs, Ie. T

Olde тоў TÈ Loy a, Vide Il. vs, о»

Sr vouw EXE. иь T. A. боша he 1, est fama, ut Hebr, IW , Ezech. XVI. 14. Eodem
modo legitur de Socrate, apud Achanum (4): тому. yàp Fv т) тоў Taxpdrous voum, et
sic quoque Caesaris verba sunt accipienda, quibus milites increpat: groua TR» ‘Popxiuv
žyauTes › pya, Ў Kéarav-Spavrege Conf. Vi irgilius, Ken, Ie 89
— Ё nos aliquod. nomenque decusque

Gessimus,

quam

C1) EL p: 16— tg, |
(2) Donker Curtius Dissert, P. 9% 95: 7 Cay Observ. Miscels. caps 7%
€4). Vid. Н.И: r3. dof لاء‎ х

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 61

quam verbi significationem haud rejiciunt Euangelii | scriptores ; conf. Mare, VI,
14: Qavepiv yàp iyfwero Tb доша атоо з “Сой, Matte! XlV.-n. йлоисеу “Heddy chy
ёхоўо Iyoo. |

фт} Sg nal wéxpos ele’ Ziy h. Ь est vivere, sc. sgirituali sensu, i. e. convenienter omni-
bus praeceptis fidei Christianae, Eodem modo, Rom. Vl. 13. 05 2% vexpüv: ббутисе = Кой,
uti jam saepius supra vidimus, vim habet той Z^; vexpd¢, oppositum vj Cyri, signis
ficat mortuus, i. e. negligens virtutis praeseripta, Huc conferri possunt Ша, quae Clemens
Alex. dicit Ст), à» тй BapBdpw QuAacctQla: vénpoug xadrotor robe -éxmerdvtas Tv Doy ira,
xc) xalwroritayrmg Tw voy volg mébect Чоне Conf, Hebr, VI. 1. IX, 14« rd ve- "°
хро руе. |

Non ad Episcopum unieum haec dicta esse puto, quod nonnulli volunt, sed etiam: ad
reliquos Christianos, quorum maxima pars vexp% erat, — Externa quidem forma sese Sar-
dianus coetus commendabat , tanquam zicrv habens et servans; ille vero 6 ipeusG» тойс vé-
Dpoug -xat xapdieg, eos bene perspectos ac cognitos habet, Mores eorum similes erant
iis, de quibus loquitur Jacobus П. 17—26, qui mortuam fidem habent, oppositam iis, e
quorum operibus fides probatur vs. 18. Conf, Eph. V. 14. злота ёх тёз veupgüv.

Vs. о. Tisou ypuyoptiv, xal ттўрюоу tè rome, & pesiou diroÜaweiy * où yp г0рука coU
và loya тетлурюшёух ёуйтиоу тоў Oeo (ole

Esto vigilans, et confirma reliqua, quae moritura essent; Non enim invent tua opera
plena coram Deo meo.

Pro erfpicov, quod habent Cod. Alex. aliique plurimi, in aliis legitur erypifov* pro è
Zueraoy alii 2 иллег, quae lectio ob magnum hac in re codieum dissensum dubia. videtur ;
neque vero magni est momenti,

Illud goù, quod postremum est, in Alexandrino et aliis plurimis Codicibus additur,
quos Vulgata probat, item Milius (2) , et Griesbachius у praeeuntibus Mazthacio et Schotto.

ушу ypayopõvs Hoe verbum idem atque dypurvéw notat, cui utrique respondet Hebr,
эр, LXX Intt.. Jer. 1. го. Мт éypiyopz iyi, et dieitur de vigilia corporis nostri,
oppositum 7H xadévdev. Inde metaph. summa cura ac vigilantia animi aliquam rem
tractare, intensis: animi. viribus aliquid attendera:, wá hel. est, pro vpyyope?, abstine

` а somno animi, et caute attende ad ea quae tiegléxisti, Similis locutio habetur 1 Thess.
VL 6б. ph xabevdiineys 05 xal cb лито, ХАМ yoyyopäpev: 1 Pet. V. 8, vidare, ури-
yopycars. Eph. V. 14. legitur ѓуере ô xolsUdaw. Item apud Classicos de xa) éQpóver

xol eypnydpe C 3 E
xe

(1) Strom. V, Exstat in Sch/eusmeri Lex. п ed. T. IT, р; 194
|o 629 Proleg. $ 1110. ^. (3) Xenoph. Cyrop. lib, I, c, IV, 20
H 3

6a A. cC. ovAWN UELDDIDK oOTHILIE:ME.:

xaleTHpioy TH xorta: Erypigemi est firmiter statuere stabilire y confirmare illud , quod
ad lapsum inclinat.. Luce, XXII, 323 ZruplZoy тоў aderPods.cou..Rom. 1. 11. lg тд OTA,
pigoivas disa

và Aotré Omnes fere Interpretes haec accipiunt pro. rode лото); y ceteros Christianos,
qui, eum cura indigeant propier impietatis morbum, quo sunt. inpia mox. morientur y,
nisi quam citissime auxilium iis ferature — hitid caw qnie agi

ob yàp eÜguxa, cou rà lpya rerrupoptvar == Eoploxety est eomperire » cognoscere, paar is agit, .
qui aliquam rem explorat, investigate — Tayedw est impleo, inde perficio, ad summum
gradum perduco., Manpotclos igitur dicitur res ,. quae omnibus numeris redditur absoluta, et
ad summum perfectionis gradum evehitur; unde Zpya тетАурошіук » quae ke 1. notantur ,
e& sunt opera, quae perfectissimam ostendunt, summamque exhibent. pietatem, Eodem
fere sensu dicit Joh. ХУП. 13. Pa EXOT thy арду memanpopcvyy тўи iuiu êv avais. Conf,
1Joh. I. 4. 2 Сог. X, б. drv тлиройў диби ў бтакой+.., Coloss. 1V. 12e... Iva стўте
TEAELOL кой тетлиришќуо ёр. mover Deni unma тоў бео. — Нос loco autem bei figura.
rig Мтдтутов Utitur, qualis frequenter apud Graecos occurrit, quique eam habet vim,
ut levis, qui verbis prima fronte inesse videtur, sensus. mox gravis „ас durus eliciatur.. —
Sensus itaque est: Magnum defectum in tuis operibus cognovi., apalen saunter qui externa
specie falluntur, non animadvertunt.

ёуштїду Me Te Aw mêre auget et ornat erage pias me enim. est ipsius. Dei. judicio
perfectum , id est omnibus partibus absolutum (1). WE

Atque ita propter еа quae jam exposuimus in hac epistolas probamus á „quae earn digit
Herderus: In dieser Kirche ist alles. schlafend und. sterbend, mit, Nacht- und. Todeskiei»
dert; bedekt , im nahen Duft der Verwesung. Daher spricht. der Mann, der die sieben.
Lebensgeister Gottes hat, der todt war und lebet (2). a)

V. 3.. puynudveve ойо у iG: slandag na йхоитд6 » xal тирегә E perayojacy * dày eb» LA.
уриўорйсус s Gea ёт} ob de KAETTNG i «21.00 ий VRS» molan Gpaw Asa ёті ce, |

„Memento igitur, ,: quomodo. acceperis et audieris ; Ct serya з el. fesipisce; 2154 igitur vigila-
veris, superyeniam tibi ut fut- neque scies , quanam hora tibi sim :uperyenturus,

вами syes; Vid, aes IL. 5. — Mas «лифа est indicativus 5. qui ваере, а „бле, pro
adhibenda Posten proni тар, het obelg alone: s Sorte р whe хау а... leg. тиг»
20) C3)» 0dd8y ойто Bowed бтАоу ёхйтери elyovy :ф.одх. ekixvodyro ФЛАИАШУ (4:)• Demos
thenes: oidelg éerlv, бутік ob reQuxdvixey ( 5 Je

љашну est accipere; saepe subintelligitur, uti et h, 1, rhy SANA, doctrinam › У. C.

1 Сог,

i | b thi thee SV om
Ст) Vid, Eichhornius ad hy t, . (2) ke 1. P. 31. «ui!
(3) Xenoph, 1, VI. (4) Idem L VII, (5) Olyath, И,

RESPONSIO AD QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 63

т Сог. ХІ. 13. ¿yò yàp maptawBov dm тоў xvplov. Phil. IV. 9. eaxQuxe xol Fxovras.
sibi invicem sunt similia, et idem notant quod dxovwy sboQag. —

код, туры x2) єтжуфтоУ Xe T. Ae Vide supra.

Бо ёт) ce дв итти. Verbum “xew vel tpyxecdaes constructum cum ёт), latinum superve-
nire notat , atque: adhibetur de eo, qui certo quodam , eoque haud grato, proposito ali«
quem adeat, , Eodem sensu legitur. Luc. ХХІ, 35. 64 тау); yàp ércacdoeras ёт} mWTAG. _
Indicatur in utroque loco notabile judicium, quo aliquando dominus impios prosequetur,
o Pet. Ш. 10, бег 32.5 иёра коріои de xAíTT46 з Фу ў of odpavod фуду rapcasvoovrate
Conf, Matt, XXIV. 43, 44 XXV. 14. Luc. XII. 39, 40. rz Thess. V. 4. 1 Pet. IV. 15.
Apoc. XVI, 15. — Locus noster non positive est accipiendus, ut innueret , Servatorem
venturum. tempore definito, quo manifestum fieret , Sardianos prorsus a vera via abiisse;
sed notare mihi videtur locus; nisi reipiscas , ecce !- 270 veniam; ut nos belgice: 200 дїў
u niet bekeert, weet, ik zal komen, | è

ag xAÉTTI: і. е. clam, nulo conscio, omnibus Монд: subitus et improyisus meus |
reditus. non gaudio tibi erit у sed percellet te, sicuti subita mapodoix xxérrou C12:

E ob ий rs ze T. Ae Duo negativa negationem duplicant, et subjunctivumi nonnun-
quam, post se ‘habent, ut sensus ‚5и: nulle modo fieri potest, ut sciatis yel cognoscatis ,
quonam, tempore yenturus sim. = “Ора saepe notat judicii tempus , quod ólim exercitum
veniet Jesus. Vidde le 1. supra cit, Hoc loco autem singulare quoddam spectare vi-
detur, nimirum poenam terrestrem, qualem comminatus fuerat Ephesiis , ‘Cap. П. vs. 5.

„Haec. autem verbi significatio Hebraica est; Chaldaei nimirum et Syri vocabulo FY
punctum quoddam temporis notasse reperiuntür, minime vero quartam vel vicesimam diei
partem. | Vid. Daniel Ш. 6, IV. 33. У. 5. Adeorum exemplum N. T., scriptores vocas
bulo pa. eandem tribuerunt vim. Conf, Matt. IX, 29. XV. 28. XVII. 18. Joh, IV, от.
Yoyerou бра. Xll. 23. XVI. а, Joh. Il. 18. Apoc. Ш. 10. (2). — Jesus droht, wie
ein Dieb. zu kommen y. denen , die da schlafen, auszutilgen ihre Nahmen aus dem Buch, wo
nur Lebende stehen; sie dort ZU Vergessen y wie sie ihn hier yorgassen und einschliefen ( 3).

Vs. д. "AAA Belg daly УО dy Spel & оди dna và ipiri af xal
хтаңттитоут!. wer épo: y: Моко э. ors 5и їс)

Sed habes pauca nomina Sardibus , » quae поп. тини Vestes suas j en اناا‎
mecum in, albis ,. quia. digni sunt, =

Pro. aan nonnulli Codd, exhibent conjunctionem xa; sed ex рм ductoritate reji»
i i 1 : ў i UD L4 сіёпе

Ст) Сї; Heinrichs 1, ls. p. 164.
C2) Vid.. Leusdenius 1.1. p. 45 , 46.
C3) Herderüs Ml pé с.н с},

64 А. С, van ELDIK THIEME

cienda videtur, Pro 2 ойх ёш. alii ої, quod librario cuidam р. d. est лево, qui
notionem vocabuli 2 exprimere vellet,

aan’ isis Мук bydmara x. те А. *Ovduara symbolice est pro ipsis hominibus, quod
non solum solito ip N. T. verbi usu probatur, verum etiam lectione eorum Codicum,
qui pro d legunt of.

Tali vero verbi notione gaudebant Graeci , gaudebant item Latini; imprimis vero Apos»
toli. Act. I. 15.9 Hy те yaos ivory. IV. Xo. bri ду тё Ovipam: “усо. VS. 12. оўте yàg
bom ётт}у Erepove VS. 17. шихіті AQAETY ёт) TQ бибиат: cobra pydevi dvbpdmav. V. 28. pii
Sido «elu ёт} TQ ёудшаті ToT X, 43. &Qeriy шартіо Лар did TOU фу0&тф% афтод. Apoc.
XL 15. vipera &убрёт оу» |

Latini non solum pro hominibus. sed etiam pro populo: ita per se ipsum nomen
Caeninum in agrum Romanum impetum facit (1). Relictum filiae nomen (2). Syl
vius Albanum nomen (3). — Vitringa Dodwelli sententiam exhibet , opinantis, vo-
cem ¢yéuere in Actis et Sacris speciali quodam sensu usurpari de iis qui Christo no-
men dederant, .et in Ecclesiam erant relati » Quali notione, ut pergit, in Tgnatianis saepius
occurrit, ==. Tota haec nominis imago desumta est a moribus antiquis, quibus receptum
erat. apud Persas , ut annales suos haberent, in quibus annotarentur et memoriae proderen-
tur, qui egregie de republica meriti essent; quemadmodum etiam Romani Imperatores 4-
bros. suos rationum; habebant. „Ad eum autem morem respicientes antiqui, puerili phanta=
sia ducti, fingebant Deum in magno libro hominum nomina conscripta habere, qui vel
omnia continere dicitur Ps. CXXXIX. 16, , vel tantummodo ad hanc vitam pertinet , Exod.
XXXII. 32, 33. Conf. vs. 10. Num. ХІ, 15.; vel specialis erat, quoad liber vitae уо»
саг in S, Codice, Dan. XH. 1. Ps. XIX. 29. Phil, IV. 3 et alibi, — Hoc autem sibi id-
circo proponebant, ut Deus de omnibus judicium ferre posset, si quando illa dpa venis-
set, Fingebant porro, alicui e sanctis eo tempore hunc librum esse evolvendum , nominaque
praelegenda, (Conf. Apoc. V. 1 —9. ubi Jesus ipse innuitur) quae Servator, summus
tanquam judex adstans , vel felicia praedicaturus , vel ad tristia dimissurus est loca. Cf.
Luc. X, оо» dyduara 04) iyon ёу Tol; oppævoge Apoc. XVIL 8. và para ixi tò Bi-
моу rig Gne»

& ойх éuoauvay TÈ ipari wdtiive Моми idem quod giælvw , Hebraico ban , tinxit, Te-
spondet apud LXX Intt, Genes, XXXVII. 31. ubi de tunica Josephi, quam fratres in sane
guine bircitingebant, usurpatur, Inde comtamino, polluo, inguino., Cf, Zach. Ш. 3, 4
de Josua, cujus vestes erant inquinatae, Zheocritus (4) wel тфу dvaBov ѓу йиғи Taide

OAUVEhs
E .. Nos»

(1) Liv. I. 10. (2) Hor. Od, III. 27. 25.
(3) Firg. Aen. VI. 763. Cf, Pechnerus in Hellenolexia IL, 8. p. 838. Vitringa ils 1. р. TIN

(4) Idyll. V, 87.

RESPONSIO: ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. О 6,

"Nostro. loco. metaphorice.accipiendum .de. hominibus, qui se vitiorum sordibus non
"polluebant, nec pravorum Sardianorum > socii, erant... Cf. Apoc. XV, 4 obras gist, of
ретћ умоу ode Surrdvdycay... Imago forte desumta est a Sardianis ipsis , qui, operam
cum darent purpurae. tincturae , - vestimenta sua variis coloribus tingere solebant ; ita
nonnulli erant, qui, cum ceteri omnibus libidinibus sese darent, , nullam cum hisce coms
munionem exercerent, quique animos puros servarent, nulla labie contaminatos ; simi-
les illis, qui unice pulcri amore ducti, candidi$'ac nitidis vestimentis procedunt.

ww) meprmarhoouTl x. T. Ae — Yleprtrareiy proprie est ambulare. Matt. ТУ. 18. wepirardy дї
waph rhy баАйттау. Joli. VI. 19. zepizartüvra ёт} rib бий.йтёлг. ^ Qui autem cum aliquo
ambulat, ejus intima fruitur amicitia et consuetudine; uti h. 1. xæ} mepmaryoousi pet?
dM. — "Ev Asuxoig, in candidis, albis vestimentis, qualibus orientales, qui ad honores
evehebantur, vestiri solebant Gen. XLI. 42. Josephus, ‘Esht. VIII. 15. Mordechaius 3 ех
‘quo loco praeterea patet , iis, qui candidis ejusmodi vestibus erant ornati, ut cum rege
procederent s licitum fuisse. Grotius (1 ) explicat coruycatites , uti docet ad Matt. XVII. o.
тй dè Judie жфтоў dy yero aeuze ag T) Pag. Apoc. IV. Ae: ду Iperlois eut ita et VI, Ihe
сто. eux. Observandum est auctorem semper fere emblema , , semel inceptum, continuare.

ort йна, de». MIT congruentiam quandam indicat actus inter et honorem actibus tri-
butum s. etiamsi. honor superet actus. Matt, ПІ, 4. prov йо tig wsravolag. Luc, VII.
4. Uri tros ёст\у s d $ АЕ foros. ‘Eph. IV. 1. йо; La 775 xdugiag (2). ``

. Vs. 5. `0 vix, ojos Tep pancir evi Inario Лери; , xal 00 ия are TÒ Bone Huro
èx тўс. ВіВлоо Tis Сый» xz pony ow тд 2 772 20700 биёти ToU Turpis fo» xal гути?
iy, ayy enor. атой : A

. Qui vicerit y. hie. vircumdalitur | yestimentis albis, neque ejus nomen expungam ё iba li
tae e agnoscam . dus, nomen coram paire meo , et coram angelis ejus.

Accommodata i iterum est haec promissio ad са, quae de Sardianis dixerat Jesus; quicun-
que eorum hac in terra nitidis vestibus usi fuissent , denuo in соёо iis exornandi sunt
tanquam sacerdotes з ad quorum munera Jesus sanguine suo nos evehit.

# имеїфё est proprie unguentum abstergo, deungo; inde delo, expungo. De antiquo
illo more, secundum quem libris mortales inscriberentur , vide supra 5 ignominiosi si es:
sent, Ait. etadebantut nomina. Yerba, quae h. 1. occurrunt , ха où ий êwe у

quodammodo accipi possunt , tanquam speciem figurae > ‘quae dicitur. rors A labentia , y
legendum esset xal iyypdpu tv và BIB ть б o
Sono 370 » pro quo Griesbachius ex alia lectione adscriptum. habet 280002 з
notat agnosçam, Cum judicii Supremi dies aderit , victoris nomen palam “profitebitur co-
ram Deo et Angelis Matt. X. 32. Luc. VII. 8. — Est verbum Johanni Apostolo non
insolitum: Euang. I. 20. IX. 22. XII. 42.
rb, 14 Nut
(1) 1.1. p. 37h (2) Grotius ad-h, 1,

66 A.C. van ELDIK THIEME

Nur die Wachenden, nur die Geschmückten sollen зи seinem Mahl eingehen: denn der
Brüütigam kommt , wie ein Dieb in der Nacht , und weiss niemand , welche Stande er kommen:
werde? Der ganze Brief ist in Worten Christi. die er schon auf Erden aussprach о 1 >

Vs. 6. ‘O guv 005, хотіти, T] тд TV Ау tide éxxayolats.

Vid. Cap. П, 7, 29,

$ 6.
EPISTOLA AD PHILADELPHENOS.

Urbis ejusque ecclesiae Historia.

Philadelphiae nomine plures antiquitus cognitae erant urbes , quarum alia habebatur in
Arabia, quae olim et in 5. С, Rabba Amonitarum vocatur, et nomen ab ejus conditore
Ptolemaeo Philadelpho habebat; alia in Cilicia, alia in Isauria, alia denique i in Aegypto.

Nostram vero, non procul a Sardibus remotam, prope montem Tmolum, qui ei ime
minebat, condidit Attalus II. Philadelphus, Pergami rex, Eumenis frater, anno fere 980.
A. C.N. Apud Strabonem (2) dicitur ecu» mpg, cà yàp WuxAelzoucis of токой
Siorapuévats хо) QANT”. ЛАО pos тӣє ries xaxorabotv. Propter frequéntes hosce terrae
motus pauci eam incolunt, qui plurimi ruri degere solent, ibique optimos habent agros,

Prouti haec urbs sese commendabat zum nomine фі фик, tum externa conditione,
quum ad T moli pedem sita pulcherrimos ostenderet campos. quos et hodietnus viator maxima
cum voluptate admiratur, ita interno etiam habitu plura habebat, quibus Domino placeret,

Smyrnenses rite doctrinam , virtutisque Christianae praecepta coluerant , quam ob rem
Christus eos laudabat , et aliis tanquam exemplum proponebat; simili modo Philadelpheni, ·
qui Christo nomen dederant, sese fideles ac doctrinae tenaces ostenderant, quapropter
Dominus iis promittit , se horê tentationis, quae aliquando ventura esset, illos fore sère
vaturum, — Pauca quaé hujus urbis exstant historica monumenta in eo conveniunt, PA//a-
delphiam antiquo aevo celebrem fuisse urbem , quae et situs, et structurae, et morum
incolarum. elegantia sese commendabat. — Eusebius (3) mentionem facit cujusdam mulie-
ris prophetissae, nomine Z/mmiae, quam Philadelphiae civibus adscribit, Idem Pater ece
cles. ( 4 ) eleganter martyris mortem Polycarpi narrans, magnum duodecim numerum Phi-
ladelphenorum ad Smyrnam martyrio esse coronatum affirmat. ;

Brevi, ecclesia ibi condita, ad illum amplitudinis et famae gradum pervenit, ut mox ome

pcs : nih | nes
C1) Herderus 1. 1. р. 31. Cf. Langius, р. 132, ad vs. 2. i
(2) Geogr. XIV. p. 432. .. (30. Lib, V. c.a7. ,
(4) Lib, LV. c. 15. ^

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 6?

mes Asiae ecclesias superemineret, et episcopalis auctoritas ei tribueretur, quam tam illaba-
tam servavit, ut diu , postquam ceterae radicitus fere essent deletae, dx sua gauderet.
Hodieque adhucdum haec nobilissima exstat urbs , Alak Shahr, i. e, pulcra urbs a Turcis
dicta, contra quos insignia ejus cives dederunt documenta virtutis et fortitudinis, cum hi
totam Asiam minorem domare conarentur. Templorum rudera ac. magnificorum . aedifi-
tiorum quae etiamnum ibi inveniuntur , priscam ejus elegantiam et, cultum testantur (1).
Christiani habent templa , quibus cultum exerceant, eorumque numerus circiter mille ate
tingit (23: Quisnam hujus ecclesiae conditor ac, primus episcopus fuerit, non constat;
verisimile vero est , Philadelphenos circa tempestatem ,. qua Paulus Asiam peragraret, fidem
ac nomen 'Christo dedisse, эмы : ;

—— sententia, `

“Retiodistac, 9 uti et: di ceteris epistolis ,. in definiendis дее ы, universae aetatibus, i inter se
анаа: singulis fere aliam aliamque sententiam foventibus, ita et quod ad hanc attinet
écclesiam: 'Sufliciat. Vitringae mentem exponere:, .qui in Ша faciem contemplatur ecclesiae
quae sub saec, XVI, initio reformari coepit, quo. tempore (ех ejus scil, sententia) magna
vy diary Qi cernebatur inter Protestantes , quum. Romano. Catholicorum superstitio-
пеш гтеўйсегепі, Sed, uti vidimus , Philadelphia suum jam: nomen, gessit, quo tempore
doctrina Euangelii per Asiam minorem; spargeretur ; neque reformatio tanta caritate et fra-
rterno’ consensu inter reformatores, neque ipsos inter reformatos constituta est, ut diserto
.&llo nomine haec aetas digna sit, quo adumbraretur: tristissimae .enim. mox ortae sunt lis
ey non sine ira Кнын diu continuatae, neque hodie sopitae,

Epistolae expositio,

Ys. ж. tege T$ yy lo "iie. ёу Dinwderdele dxxayolas деш wade adver. 6 Душ, { diy
#1006 à Egoy thy xAcly тоў Дар)". 6 dvelywy P 20306 Nefer y. nat waster wo 002006 дурун.

Et angelo ecclesiae quae. Philadelphiae est, scribe: Haec. dicit sanctus, veraz, qui hae
bet clavem Davidis ; qui aperit et. nemo claudit, et claudit et nemo.aperit.. |
i iPro r: Ae nonnulli , in quibus Michaëls (3), legere malunt 43e» , quod e
Cap. I. vs, 18. in hunc locum transferendum putant, АШ, in quibus Zri/erus (4),
wonjecerunt tradi, vel rapid, quod orcum notat, atque ob. soni similitudinem cum
-Aad commutatum: sit a librario». Oppertune vero Matthacius observat, hanc inaudi-
tem ‘et movam dicendi formulam. хде; той 480%, scribas INFDMM » ut idcirco usitatius e

Walt: тума lọ-

P 1) ' smith Мош. Eccl. As. р. 3%.

(2) Berigten van het Nederl, Сеп, 1816, No. 7. p. 98.

(3) Nieuwe Overzetting van het N. Т. ad h, 1,

(4) Heinrichs , edit, Koppian, ad h, 1, *
Io

68 A. C. van ELDIK THEME

Jocis similibus arriperent ; praeterea «NET тоў c ante seculum V non Mts itaque:
‘non satis firmo nititur fundamentos ! ' у ;
pal cQ Àyyixg кот. л. ‘Vid. Cap. Ii vn ji А
FAYE Муг 6 AVS, 9. T. ^» Jesus. h. 1. dicitur 4 $ 2%105 , quales legati: divini , vel il,
"qui Deo erant consecrati, ` nuncupantur, v. c. Apostoli, Eph. III. 5.8% Ipsum Christum.
‘Act. Ш. 14. civ улоу dicit Petrus. Marc. I. 24. & 20102 roù bedis Luc. IV, 34. idem
‘ac Joh. VI. 69. Zyros roù 000 той gros. Additur à dand; , simili modo quo. Johannes.
C. I. 5. dixerat à Lh pug û microg. Hae vero notiones nobis Jesum: ostendunt summis
"virtutibus insignem : Zyiog enim est ille, qui nullo vitio est contaminatüs у nullum. efi
men perpetravit, et recti justique est amantissimus; daydwdg qui omni fide est dignus, ne.
que fallere potest. Varium autem sensum. tribuunt Interpretes huic verbo ; sunt qui jus»
tum , aequum notari putent; alii veracem , quod nobis aptissimum videtur, cum. ita. incolumis.
servetur hujus verbi usus in Apocalypsi, et rites Salo justus: distinguatur. a тё ёлуйуў
"yeraci, qui minas et promissa certissime exsequatur, Conf. XV. 3. XVI. 7.. Hoc autem
nomine sese ipse jam antea descripserat Jesus, ‘dum in vivis adhucdum erat. Joh. XIV, б.
“tye ela) ў e, nad ў daydelag xa) Ў tà, qui locus у. ne quis miretur- hic: esse allatum,
“per duplicem {у dic dvory reddi potest vera ad vitam vias Conf. Joh. 1. 9. is. daybwdy et
"v8. 14. FAN Bieta; г Jol, V, 20. Apoc. HI. r4. Utraque- tiotio- Deo: est tribuenda,
quocum. Jesus eadem: gaudet. perfectione , , ita ut talis absolute cognitus; esse debeat, qualis
hic ipse sese prodit. — ре Jehova dicitur т Sam, М. о, mp et Jes. LVI. 15. 191
"oU eujus потет est Sanctus. — Maec igitur- Jesu perfectam. indolem moralem. nobis рго-
ponunt; potestatem. vero ob oculos ponunt, quae mox sequuntur; TA MM
û Exwy тй» xe] ж» Ta A, Haec dictio. desumta, esse videtur e Jesaia XXII, 12. ubi tota:
legitur. Ab Alexandrinis ita. exhibita: xa dcw aira. Ty. хле olxov Аад ёт} TQ Guy
“ ro * wad volEer xo ode forai #тойМшу»` xal AEE, na) ox bora ô буйрушу. == Elia-
cimus, regis Hiskiae filius et Aulicus, о Rege ХУШ. 18. clavem: domus: Davidis habuisse
fertur, i; e. palatii ejus, in quo-Hiskias- habitabat, Hic igitur: potestatem: habebat illius
aperiendi claudendique ; quae metaph. h. 1. ў xAds dicitur , ita ut Jesus, qui eadem imagine
“hit proponitur, alios-admittere „: arcere alios: posset, cùi scilicet competit imperium beandi
' quoscumque velit, Nemo autem praeter Jesum talem: habebit potestatem „ quia nullus. erit,
"qui aperiat, cum: Jesus clauserit, nullusque- qui’ claudat cum Ше. aperuerits — Ejusmodi
“autem quis apud Constantinopolitanos appellatur xovporwadryg, apud Francos- Majordoe
mus Съ). Storrius: (2): putat non clavem a/atii ,» sed: ipsius. Davidis , esse intelligen-
"dam, ut eo melius regia potestas, qualem Davides, non qualem aulicus minister , habues
rit, agnoscereturs sed. nimis. ingenio indulsisse vir celeberrimitis: mihi videtur. — Hac
, igi-

(1) Vid, Jeistein ad ha 1, Св) In Comments Theol. Vol, IV, p. 450e

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 69

ígitur formula, e V. C. desumtà , ubi nulla mentio fit тоў dou et bavdrov, lectio, quam
xetinuimus , probatur.
оила , pro. quo alii zacha, insolita videtur declinatio; atque haec lectio a Wetstenio, Mile
Jio, alis haud probatur. Locutio vero, quae h. 1. usurpatur, plane est ex Hebraeorum
more , qui prolongatas dicendi formulas amant, ô dvolyw» xæ} oddel¢ xAsler, pto quo Grac-
corum Classici scripsissent: oj dvelyovros oO xAslet, ;
“VS 8. ОЮ той тё loya 1200 Duke ёуйт1оу сой bipay #уешу буду» Йу 00де! Datu “Aste
at wor, ETI шахро Exes Dyan, xal. erypyoas шод Tow Ayo y xat оди Apé Td voma шоў.
Novi tua opera; ecce dedi. coram te januam apertam, quam nemo claudere potest; licet
—À habeas potestatem , tamen seryasti meum yerbum, et non abnegasti meum nomen.
vela 000 rd руд x. T. as Cap. П. 2. Io. i
+ Pro: v , quod Cod. Alex, aliique probarunt, habent nonnulli жй, ubi Codd, alii Hee
braismam sustulerunt ex specie superflui Cr) |
-U- yay cod est simpliciter pro oo}, more Hebraeorum. Conf. quae diximus ad C II.14.
Аис; XXV. 11. vomo адтёу. Act. VI. 5. дулу FUT. тоў. т}0006»- |
~ Wav dvewynévyy.’ Байет, qua incepit, pergit allegoria z $; ‘antea ‘de clayi, qua homo utie
tur ad januam aperiendam , mox de ipsa janua: aperta loquitur auctor, Plurimi > inter quos
.Eichhornius. (2) et Vitringa, hanc formulaiii accipiunt tamquam emblema. opportunitatis vel
occasionis qua Euangelium offertur ji haud malo: cum successi tradendum 5 uti illam usurpat
Paulus. iCor. ХУГ. 9. dupa’ yàp po dyloye KEYEN od ebipyys. " Conf. 2 Cor. IL 12.
Act. XIV, ots alibi; cui sententiae. calculum adjicere non dubito, “Ch Klinkenbergius (3)
putat ad universum Philadelphiae coetum hic respici, quod cum nostra sententia recté con=
jungi potest, ut nullum civium fiat discrimen, Simpliciter vero: dicere potuisset: VEY e
co hugan mòs uè” sed , prouti locus sese habet, major conciliatur vis particulae уйлуу,
ut ita sits aperui Jaunam in yesiro: conspectu , ut si modo cupiatis s intrare possitis,
diy 00306 K. re A. Videntur, uti in aliis coetibus у ita Philadelphia quoque aliqui füisse-
malevoli, qui Christianos ut àb Euangelii doctrina deficerent sollicitarent ; imprimis Judaei ,
qui vs. 9. memorantur, atque maximopere in id incumbebant , ut Christiana religio. evérte-
retur. Quid vero valerent, cum Jesus habeat clavem , nullusque- praeter eum aperire aut
claudere possit: januam ? Hoc loco fy — جن‎ similis occurrit Hebraismus, qui supra
Cap. Il. 7. 6 vixi», — abro"
~ Eri Идэ! 1н Plerumque fer — quias sed: ati prorsus ratione haec particula hte
div Johannem occurrit," In Euangelio saepe ейт usurpat, cum alicujus verba. in narratione
adducit, v. с. IV. 17. халі єїтав ёт: vp otk Ep. IV. 49. ST. 52. 53. VI. 14. alibi.
«Hog vulgare est: nostro autem loco ad usum Hebraeorum 7 majorem vim habere videtur , no-
tans etiamsi a lieet , quamvis ,- uti Gen. VIII. a1. Erys XIIL 17. [alibi (4) Eadem significatione

exhis
Ст). Vid, Миз Prolegom, $ 111. p. ne C 2) 1. 1. p133-

(3) L. 1. p. 149. (4) Conf. Simonis Lexicon Hebr, ed. alt, р, 454.
| 13

7° А, С. van ELDIK THIEME

exhibetur.ab auctore in Euangelio VIII. 45. : Un rhv daylelay Муоз quamquam verum
loquor, Joh. III. 19. (1). Alii tanquam causam et rationem haec verba accipiunt (2).
Verum nova periodus h.l. incipere mihi videtur, ita ut sensus huc redeat: Licet paryam
habeas potestatem., tamen ( xoà eodem sensu accipiendum quo Cap, II. ол.) meum verbuta
non abnegasti, — ?Етурцта tly Мусу pod. Vid. Cap. Ie 96. Respicitur hs 1; ad ipsam
conditionem , in qua ecclesia Philadelphena tunc temporis versabatur; atque haec dicuntur
yel propter parvum, qui adhucdum habebatur, numerum eorum, qui fidem amplexi fues
rant; yel pauperiéi et inferioris status causa, in quo versabantur, atque prohibebantur,
quominus magnam in alios vim haberent; yc quod non tam accurate edocti erant, ut ome
nibus, quae doctrina praebet, armis sese defendere possent. — Postrema veto sententia
fundamento, ni fallor, haud firmo nititur. Conferri tamen merentur quae dicit Paulus
1 Cor. 1. 26. (QAézere yàp tiv KAÑV- deliv @2елФфо)у Ore ob TOAN софо) ward тёрка y ej
TCAAOL QOuvaTO), ov TÓAAO! EDy'EVEIGe

xal офи йруйт®. Conf. quae diximus Cap. II. - Hujus autem agendi rationis, fideli-
terque adhaerendi doctrinae magnifica ac splendida dederant documenta illi duodecim, de
quibus supra diximus, qui martyrii coronas consecuti sunt. Ceterum duabus illis. dictio-
nibus: écypyoug et Яруйтш od idem exprimitur ; id vero factum , quo magis laudaretur et
praedicaretur Philadelphenorum constantia; vel simpliciter fervori tribuendum est, quo
auctor ductus esse videtur, ut non magnopere elegantis ordinis regulas curaret. 9

Vs. 9. Dod, 239и ёк тй тшужушуң той. Larose tiv. Aeydyrow sivrode: Ioudalovg ee
vat, ход ойк slolvy dara Vevdovras® dod» тото ийтоўс э va йй у xal аншы гуф
ятуу Tay тоб» сой, хой ууйтш bet дуй "dy amen тє.

Ecce dabo e Synagoga: Satanae ( nonnullos} earum j qui dicunt se esse кыши ch non
sunt , sed mentiuntur; „ессе fiim cos, UL veniant ct iniu eoram pedibus tuis et sciane
me te masse.

Pro фи ris cuwayiyne» Сой, Агт, afeta cd vi cuvervdyyy. Vulg. MS. айан сд).
Vid. Griesbachius. Ad sequens ido) addit idem Cod. Arm. xa). Nonnulli pro # оог
тресхиуутосіх et. yvaow exhibent. ў оиса, женин i et vydcovret, quod ob Y eue
ўа non probandum.

Praesens 3/3was Scriptum pro futuro, et vim habet rod A in quo еласа fmita-
tur auctor, qui ita suum jm usurpant. Conf. Deut, VI. 22, ubi Jehova signa. et e
in Aegypto dedisse dicitur magna et multa: DY) mu PNAN nnus nmm
De hac autem phrasi £x тў; cuvaydyug к» T. A» Vide dicta ad Caps IL, vs... 1
gendum vocibus rûy adyayray verbum rage se, Sd «VÀ ety jou

{ ха othe

(1) Vid. Schleusneri noy, ed. hac: voce. Cf,.Giassius, Philol, sacrae p. $29. seqq. :

¢2) Conf. Eichhernius et Klinkenbergius ad he 1.

RESPONSIO лр QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 77

тийс müroUg X. T. Ae Tlowow repetitio esse videtur praecedentis 22. Notatur vero
hoc versu, nonnullos e Judaeis fore venturos, qui avitam religionem cum. Christiana doce
trina conjungerent, et im Philadelphenorum conspectu ( éyóriov rv modiy тоў.) mporxvwi-
Curis Scil. Xporg, (dativum. enim poscit. Conf. Joh. 1V:23. zporx. To татр!) i, e. ado-
rarent et venerarentur Christum, doctrinam ejus magna cum veneratione multove stu-:
dio amplectentes, — Veteres vero Graeci hoc verbum cum. accusativo conjungere solee:
bant, uti patet ex Herodoto: (1 Y троттЇттшу mpocnuvéss: тфу črepov, prostratus adorat айе”
rum, бей. cum Hebraei. verbo PPri rT, quod Graecorum zzoexuvejv respondet,
particulam b, indicem dativi addere soleant, scriptores №. T. ideo verbo xpocxuveiy euns
dem tribuerunt sensum, cum praeterea. LXX Interpretes iis praeirent. Conf, Matth, XIV.
. 93. XV. 15. Apoc. XIX, 20,. Sed! nonnunquam idem! verbum + zgozsuve]y in N. Т, con-
struitur cum: particula évdriy vel ѓетросберь Luc, IV. 7e Apoc. ХУ. 4. XXII, 8. ubi
pro ѓифттіоу est fjmpocóew ^ Hebraei enim verbo ҮҮТ? addunt particulam: nb. id est
_évémiov. Gens XXII, 12% porncoy 5р nonas WIN, Tum Abrahamus salutavit
corpore inclinato , veneratus. est. incolas regionis, Chevitas (2). vial

' Hoc autem verbo zgerxovei» olim. accessio ad sacra notabatur: h, 1, actio: indicatur alicue
jus, qui se minorem: sentiat illo, ad: cujus pedes sese prosternit; desumta est dictio е
Jes. LX. 14. ubi de Judaeis adhibetür qui humi prostrati adoraturi sunt (3). Idem fere
est quod xpoorlrrew , cujus: usus. occurrit Act, XVI. 29. ubi à 3eegoQuxaE vs. 27. rporé-
weve TQ MajAgQ xol xxl Trà ZÍAg. — Hoc autem facerent Judaei, sed simul agnoscerent gi
(уус vid, Cap. П. оз.) Jesum Philadelphenos dilexisse. Joh. XXI. 15.: сў 0324 ore:
QuAG cà* cui respondet dyamdéw, h.e. singulari amore, prae aliis, qui me sectantur, —
ОБ historiae silentium indicare haud: possumus , ubiet quando haec promissio expleta sit(4);

Vis то, "Ort drpyous tiv Adyov. rig: Ómojscvlio nod, ny cb турут ёк rig Spas той mer
PAT LOU, THs шеллоусис Epyecdas ёт) тўс olnounévys Gang, терйздй Todg катджофутйв iT
le Уй» i {

"Quia servasti yerbum patientiae: meae, ego etiam te seryabo ex hora tentationis, quae
veniet in totum orbem ad tentandos cos, qui terram incolunt.

‘Pro. dr: Cod, Alex. habet хай" pro турута unum MS, exhibet é&4yayov, nimirum alicui
librario. tribuendum , qui айат: forte sententiam de hac promissione fovebat; ad zeipdcar
-alibi additur záyrag.

{ Class

Ст) Vid. Hist. Lib, I. 134. Plurima interim afferri possunt exempla, quibus cum dativo
construitur: P/utarch, in Camillo pag, mea 145. mposxvv(aac тё. Osh, Aelianus: V, Hede 21 Boje
Ast mpocexivyeay, у
102). Cf, omnino Leusden. le 1,.р, 125.

(3) Eichhornius ad h. 1. p. 135.

(4) Conf, Klinkenb, ad h.l. p. 152,

T2 JA C, van ELDIK THIEME

Classici scriptores, ni fallor, haud usi fuissent praepositione 4x ; sed. scripsissent , -2y
vj Фра, quandoquidem тургу aliquam moram. notat, |

wig wsarrodong Epyeodass па saepe apud Classicos pro simplici ў rayd ZAsdeerar.

тчрйсги $01]. dere. -Similis fere locutio occurrit o Petre Iig. 2x тратой феода у: ubi
de Lotho vs. 7. agitur. ueodes vero: motum ‘quemdam nnotat y idcirco adhibetur: ж»
Elegans nostro loco est dyravéxaacigy qua idem verbum repetitur, mutata nonnihil signis

ficatione, quam Beza in versione neglexit, Piscator vero expressit ( 1). :"От) érypyoag =="

yò cujos. Persperovúgigy he 1. adhibetur verbum /7repáepos , notans calamitas, quia
omnino aflictio est tentatio, ——. Vox ipsa, hac significatione gaudens: respondet Hebraeo-

rum 100 pro MIN Deut, IV.34, VIL то, "Ceterum cf, Luc. VHR 13. £y хи em

рад. XXII, 18.. Act. XX. 196, 1 Cor. X. 1з. Gal. IV. 14. alibi. J
; Hoc loco tautologia mihi observanda videtur, cujus*usu imprimis Euangelii scriptores ,.

maxime Marcus «t Joannes, delectantur , in quorum: scriptis tanquam stili. quidam

xepextyp » Occurrit,, Innuimus verba: тў wernodoys foxreüou ea) rie routs Crug y mèle
qácxi тов ихтоихойутас ёт} Tg ye. ^ Cf. Joh. 1, 8,90. : XIII, 34. ; Apoc. XII. 7, 9»
Tales dictiones, quas: Quinctilianus ipse laudat, elegantissima. sunt documenta. ingenii
“orientalis, quae Pindarus et Klopstocius s qui робе! in, a unica poesi summum эдеш
culmen, magni faciunt (2). 1.25.

- Adyos тй; Отошоуӣс шоо з est praeceptum mede patientiae) quod: rite tenuerant. е Philadel-

pheni: doctrina enim Christi praecipue etiam 3» izopovi» injungit, ét.quidem talem , quae
lem ipse praestitit. Ita enim explicat Heinrichs (3) illud рой, licet Donker Curtius (4)
non dubitet, cum Piscatore referre ad. тфу! Adyov.. — Proprius. est Johanni usus. verbi
24у; , unde variae apud eum occurrunt hujus vocis significationes. Hei 1; praeceptum ,
mandatum- indicat; prouti Euang. УШ. 55. xe) Tv. adyn ATO тиріба у X. 35+ died
005 2 Ayo TOU Oso ёуёуєтд» AS

Ita laudantur Philadelpheni , quod fdeli et constant animo versati fuissent ‘inter male-
volorum afflictiones, qui omnibus modis illud eflicere nitebantur, ut Philadelpheni se doc-
irina Christiana deficerent,

In disquisitione de promissionum, quae exhibentur, vero ең unico “sensu, nül-
la epistola tantas objicit difficultates; quam ea, in cujus expositione nunc versamur,
Quot enim capita, tot sensus! Nam quicunque hanc epistolam interpretandi periculum
fecerunt 4 aliam atque aliam fere de ejus promissione protulerunt sententiam (5).

Groa

(1) Cf. Gassius 1.1. T. I. p. 1342 seqq. tibi plura hujus generis exempla ex Joh, Evang. ate
zuntur П. 23, 24. IV. 31, 32. Coll. 34. VI. 28, 29.

(2) Vid. Cl. J^, A. v. Hengel, Verh, over d. invloed Y, d, bij. каға, in op. Loc, Teyler,
T. XXVII. p. 22. (3) L. 1 p. 168, (4) 1. 1. p. 122.

(s) Vid. imprimis Cl, K/inkenberg, qui earum plurimas tecenset, 1, l. р, 154 50,

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 73

Grotius , persuasum sibi habens , Apocalypsin ante Neronis tempora esse conscriptam „. pay
той metpacwod accipit de persecutione, quam hicce Imperator , crudelis Christianorum
inimicus, іп eos instituit, — АШ (1) vero eam, vel ad quodvis instans calamitatis et
persecutionis tempus indefinite , vel ad Trajani validam et universalem persecutionem
esse referendam opinantur, Eusebius autem. disertis verbis narrat (2 deo Plinium Secun-
dum , animo commotum multitudine eorum , qui fidei causa obtruncabantur, a principe
Trajano. impetrasse, ut lenius illi tractarentur, cum nihil agerent, quo leges violarent,
misi quod dum тӯ ig Duy etpeebvut тфу Xpiordy Oso dignu canerent. Quibus Trajanus au.
res praebuit atque edixit: 5 Christianorum gentem non diutius esse disquirendam ; sed

scam iunc puniendam , cum sponte in. manus caderet (3).” Kaque universalis illa Tra-
p persecutio minime intelligenda videtur , uti Marckius putat, Vitringa 1. 1. in genere
omnes. intelligit persecutiones , quae inde а, Domitiano › usque ad pacem, ecclesiae a Con-
staptino M. procuratam, fuerunt in Christianos motae, Sed de certa quadam calamita-
te sermonem esse ex epistola manifestum fit, АШ» Aureliani . persecutio in mentem venit,
sed» quominus hic Imperator eam institueret, mors.eum impedivit (4). _Infelix nobis vi-
detur conjectura , quam alii C5) protulerunt, ad tempora Muhamedis respicientes , qui-
bus tota fere Asia ejus imperio erat subjecta , quibusque Philadelphia per multa secula
magna у virtute Turcis sese opposuit, ac una in paucis seculo demum XIV. capta est; sed
род. nisi conditionibus. lenissimis, quales cum ceteris "Turcae non inierant; ita quidem
ut. templa haud. everterentur, et. incolis. libertas concederetur religionem exercendi, At
vero, licet haec ita sese habuerint , haec expugnatio magnum incolarum Philadelphiae eripues
rat numerum,, nec non praecipua urbis pars, durante obsidione, erat deleta, ut vix servati
in ea tentatione dici possint Philadelpheni, Praeterea, поп. procul ab. urbe viatoribus ; sese
murus offert, cujus magnitudo ad 1800 pedes effertur, quique exstructus est ex ossibus
eorum, qui urbem Christianae religionis causa tam acriter defenderant (6). Alii (7)
denique ob oculos habuerunt vehementes. illos terrae motus ,. morbos epidemicos simi-
lesque: calamitates. „. quibus paulo post hae regiones vexatae sunt,

Siautem. juveni; literarum campum. vix ingresso „ liceat» sententiam a; summorum illorum
Interpretum mente diversam , proferre , equidem putem. per iy olxougévyy луу totum tere
rarum orbem intelligi, non vero Romanum imperium, qua tunc temporis patebat; quod
plurimi volunt. Usus enim. horum. verborum, in. libro Apocalypseos , talem interpretatio-
nem non. admittit, Cf, XII. 9. à Zaravies 6 туйу Tuy. тинте bayus et XVI. 144 4 exe

1 Г ` te Í 1 wae
Í (1) In RE Marckius , 1. 1. Pe 137. (2) 1.1. ш. » x:
"(BD Cf; omnino Piinius, Ep. LX. Ep.97, 98..^ (42. Vid, Eusebius ҮЙ. зо.
ta Q59: Inter quos recenseri potest Vener, Ze Haas, l.. dep 217. . bob idis

;. (6) Quod nobis refert Vener. Wildschut , 1. 1. р. 237.
(7) In quibus nostrates: Cl. Klinkenberg, Vener. v. d. Brock, p.239. et. V'ildschut ре 2855

a

^ UA OCO van ELDIK THÍEME

wopederak Ent rods Bauciasts тйс okies Due. ^ Tta. etiam fof хатикобутес ёт) тй; Уй; nihit
sunt incolae terrae universae, prouti VI, То, 270 ray xazorobvrw? ёт} ris уй, Quos
judicabit Christus. Cf. VIII. 13. dal одй ciel role xatoinctow ёт} rie уй. Xl. 10.
XIII. 8, 12 (той; китокодутас èy ar , 14. XIV. б. XVII. 2. of xaromodures туу Viv»
coll. vse 8. Neque etiam calculum adjiciendum puto E/cAkornii altorumque sententiae, qui
pütant xarokodyrag È Te y. in omnibus hisce Jocis J. Christi esse cones videan-
tur modo XII. 12. et XIV. 6. Contra, Jesu Christi adversarii sunt ійі, ду oj EYAR aie:
TÈ ovuara èn! tò BiBàiov rig Sang. Cf. KHT. 8. XVII. 8. Vulgarenr itaque verborum
significationem retinere velim, — Communis vero tentatio a Servatore praedicta , intelligi
potest ex aliis Jesu dictis , quae in Apocalypsi et alibi exhibentur. Dum in vivis adhuc
esset ; vaticinationem praéclaram edidit, Matth. XXIV. Luc. XXI. 35, 36, respicien-
tem ad fraudes , quibus ` usuri erant falsi doctores , et ad aerumnas horribiles, quae gen-
tes omnes erant pressurae 5 intetea plurimos praedicit esse defecturos a vera religione ;
electos autem , qui Jesu constanter adhaererent , se e pereundi periculo esse erepturum,
Ad haec conferenda ` stmt, quae in Apocalypsi de figuratis illis aerumnis , ac liberatione
fidelium, a Jesu instituenda, dicuntur C. VI, VII. 1 —8. et quae de Diabolo leguntur
П. то. XII. 9. ut ita etiam noster locus optime explicetur. — In memoriam igitur suis.
amicis revocat Christus instare Фрау тера, qua plurimi a virtute essent deflexuri ; sed
tutelam simul'suam iis promittit, qua illos ex ea ipse sit erepturus, Hoc a Patre précatus
füerat Joh. XVII. 15. ut pil, quos suos dicit, ¿x той movypoð servarentur 5 idem nostro
loco iis promittit se facturum, СЁ, Joh. X. 97, 28. — Huic tutelae, inquit celeber
quidam ihterpres (т У, amoris inest documentum, ‘quo Philadelphenos* prosequeretur
dominus, cujusque ad persuadendum vis tanta esset futura, ut vel hostes Judaei eum ves
nerabunde agnoscere deberent, Cf. vs, g. "m

Vs, 11. "Ep opa regu” «parer à Рыс ta senders? Ami rey iiid соў.
` Penio cilo; serva quod habes , пе quis tibi coronam auferat.

In nonnullis. praemittitur huic vs, vocabulum joy, quod, monente Millio y Prolég:
$. r111. irrepsit 5 ih plurimis praeterea ; iisque optimis MSS., non legitur s Parisinus
et Alex. aliique omittunt; rejicitur item"a kia hind {931

oat rags, Vid. Ci H. 5. и

parii o CA Significat idem ‘quod ray € tyere ; ca Vid. Cap. If. 25, Hoe
consilittim verbis suis: adjungit, ut eo certiores essent de Domini adventu, qui brey? i, ei
inopinato , adforet, et simul animus iis. <r contra танта еї fraudulentos,

iva ndeis aai тфу créPawiv, dds i - f

AauBavew hi 1. est auferre, eripere (23. “Matt. V. до. ad тўу КЕ то у хавар.
ХҮ, 26. ойх ёст) nary Ane» ТЎР aie тёўтёхушу. o Cor. ХИ. зо, af т) Иик ҮЧ

6 uo АШ WHA sn BE S
(1 Venet; эу Родн '&d*h. 1. - «t Ve MNA, AD :25108
(2) Сї. Xenophon, Cyrop. lib. N. 30, pì- e pou in ШИЛ мба xai TÈ PLATA Ари.

RESPONSIO ap QUAESTIONEM. THEOLOGICAM. 75

Hebraeorum 07 respondet, | ber ew KU 36. xal viv еи - нар koù з:
«uunc: abstulit benedictionem meam. i 3 s Id

г e5 у. scil: eorum. qui mihi- ucc FEI
-evéQayos proprie corona’, notat h; l quidquid alicui honori, decori Айй» Ita тд
aupety: roy Адуоу itie Фтошоуй; corona Philadelphenorum: erat: Hanc: ne. perderent, defi
ciendo» a fide et veritate, instigantibus malevolis, fraudulentisque circumvenientibus , беге
vator monet. Saepius hac voce utuntur N. T. scriptores.: Ita Pauli. жж sal crédaves
erant Philippenses. Conf. Epist. IV. 1. Job; XIX. 9. deae ттёфауоу ard xe Panis. шой.
uc EstcoréQavos rig: Siig "pal кашу! 'quo prae. aliis: a ivittus: Domino
їрисеба® ба) -— TOT | j£
Мв, ggs IO vixBy., momen түт iiti 8 TQ: o) тоб! Ornö (0d Kae da ob tj "m"
Ётї* кой урафо ёл? abriv тд роши той ©гоў pous кой «b бур rig Toren TOU Өгғой шоо»
THs xalvijs egoue Aus 3 angie buie тоў odpaved. dard. roi: 600 o y a" тд бокй wou
TOKE. 00 «1 уз. eae йїг :

Qui. vicerit, faciam.. ilum. columnam. in templo. Dei Amel y- nec foras Poir sania,
Et inscribam ей nomen Dei mei, et nomen urbis Dei mei novae ripae »: quae. descen.
dit. е coelo a: Deo. mto y et nomenimeum noyums 1 ^ { х9 di ;

бз vindy,y тойсо wirde . Est’ nominativus" absolutus define): uti Ps. ХҮШ. gre
m роп onn is e. [ quod attinet ad ] Deum , integra. — yia ejus, Vid, Cap. II. 7.

оф, Duo negativa , de quibus vids quae diximus ad vs. 3

| &Eeabety ese egredi , h. 1. vim habens: тоў .énBdaascdat, Joco dni madan bay
mum 23, cui respondet: in vers. Syr. Matth. УШ. 12. IX, 33. Ch voit Il: ite é
диби #Ёў Абду, e nostra societate ejecti sunt (2). >)

- ёт) majorem vim , durationis scilicet , particulis od wy: addito ut; adeo. sit pro aii
Инн Cf. Act, XIII. 34. pýxeri BA Ao Ta dmorrpédew.: Phrasis autem кай. £o od ий
é§eabq ёт} columnam depingit firmam ас эмн! ut: adeh: per omnes sopipestates locum
suum teneat j neque ex eo evelli роз. і,

on xureBalvouce.: Ad. anacoluthon:declinandum lectio recepta ый, А j xaraBalvet Gane
ditur vero: hoc-loco:praesens pro futuro ў xaraycouévy 0b rei. certitudinem, <
Quod supra ad expositionem verborum -74; dag rod weipaowod dixi de difficultate, quae
f di ‹ н ) T [ гим ATP уер C ; hue

ui + evel

Ст) Cf. ved, Brock, р. обо, Wildschut, p. 238. Heinrichs 1, 1, 168. Моп possum non landare
Herderi elegantiam , ^h. 1, dicentis: Wenn alles in der Versuchungsstunde wanken wird , soll êr (der
vree Haushalter ) nicht wanken, er soll seine Krone festhalten bis ans Ende, — Neque hodiernis
poetis et oratoribus displicet elegans comparatio summam vitae terrestris felicitatem. inter, ес сого”
nae fulgorem, Ob oculos habeo С1, Borgeri , tristissimam uxorum mortem. lugentis, elegiam : Aan
aen Rijn, in de Lente; van 18го, еп slag, die mij ten “tweeden male, De kroon deed, vallen yan het
hoofd, (2) Cf Schleusners Lex. he Ve (3) Cf. Heinrichs ad h, 1.,

; К 2

Ops -U

76 IAAL? OCD vaso ELTDIK THTIEMESE.

‘hujus-epistolae-sensui inest, denuo mibi fatendum: est iit hac promissionis parte, probo:
ac vincenti Christiano datae, Quotquot enim: vires in hisce periclitati sunt ‚ aliam atque

aliam elicuerunt sententiam, Sunt, qui тори: mayra aüTbw. ттфАду. x. Te Xe: ductum-
putent ex 1 Reg. VII. 15, 21. 2 Chron. HI. 15, 17. ac respici velint ad: duas illas со-
Jumnas, quae erant.in fronte templi Salomonis, et ob firmitatem: suam. Jachin et: Boas:
vocabantur (т). Alii, qui alludi opinentur ad Eliacimum, regis ministrum, cui; ut:
diximus, claves palatii erant traditae „ quique Jess XXII. 1 7 — 25. clavo comparatur; firmo-
loco infixo, ut in eo suspenderentur omnia proavorum ornamenta ac insignia, eoque sym»
bolo igitur indicaretur, eum "imperio: fore: decori: augusto (2)... Verum nostro: loco. non
legimus de clavo infixo, prouti apud Jes. XXII. 23. Пок Dip — Nonnulli, qui
ad crebros terrae motus, quibus conquassari solebat. Plitladelphenornat: — — au.
tumant, nimium profecto argutantur (3)... i=

© Alii porro , qui faciunt. cum Zichhornio,, rem ita: explicant: quasi: вових esset de-

administris, qui, regis amici, ad interioris admissionis consilia adhibentur, et ita colümnae-
dici possunt, quibus. regni- securitas et tranquillitas. fulcitur.. Apocalypseós auctorem:
prorsus imbutum fuisse antiquorum vatum dictionibus jam saepe: observavimus; hunc ай»

tem locum ex iis explicandum esse non crederemus, Prouti enim tropus: 2%64 Pou Агуйй&:
Cap. П. 17.-e Graecorum. Romanorumque more explicuimus , eodem modo: h, 1. nobis.
agendum videtur, Scilicet , apud hos more erat receptum , ut in victorum honorem colume-
nae sive statuae erigerentur, quae vel in foro ponebantur; cujüs rei testis nobis est no--
bilissiia illa Trajani columna; vel im templis, v. ce Romae in aede Jovis Capitolini, quae:
Scipionis Africani, Julii Caesaris, aliorumque columnas continebat. Remoto igitur (горо;

promittitur piis -Philadelphenis, eos olim locum singularem , sedem eximiam, eamque pere-
petuam, esse consecuturos ( roris pro Sova Vid, VS. 9.) dw Tai vag тоў (soU wav іг e

in coelo, societate beatorum animorum coelesti (4).

Sed praeterea (si modo juveni liceat cum magnorum virorum dictis suas etiam’ борбе
opiniones ) quum Apocalypseos Auctor aurea Romanorum aetate. viveret, horumque nomen.
ubivis extenderetur victoriis, quas hic illic terrarum reportaverant , inque principum. ho-
norem eo tempore, uti et paulo: post, et diu-ante, tales erigerentur columnae, quid mia
tum, Auctori nostro , magnificas ideas de perpetua felicitate coelesti animo volventi, hanc.
consuetudinem ob oculos: fuisse , eumque plus minusve hac cogitatione imbutum ad:
illam respexisse ?

xe YOU xs Te A». Haec iescriptio non in fronte victoris haberétur y, ‘sed ent een сті

Ау

Ст) Grotius 1. 1, р. 374. Vitringa 1. 1. р. 1414. Marckius, p. 140.

(2) Rosenmullerus in Scholiis, ad hale — (3) Heinrichs 1. 1. p. 169.

(4) Klinkenberg 1. 1. p. 149. Vener, Wildschut , р. 239. et Middetveld, Boekz, Ao, 1823. Oct.
р. 469. licet aliam etiam addat sentenciam,

RESPONSIO Tab QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 77:

хоу, uti Arethas recte interpretari mihi videtur, perspicuitatis causa addens: ёт} тду удитоу.
erjA (1). Notum enim est columnis, in'aliorum honorem exstructis , nomina victos
rum eorumque res gestas inscribi aliaque plura, quae iis laudi ducuntur, Itaque allegoriae
filum producens Auctor dicit, rë crap inscriptum fore triplex nomen, Primum foret
nomen Dei ipsius, тд évoua) той Өгғой vous Їп veterum Romanorum columnis lite-
rae D. О. M. insculpebantur, | quae. ‚ Significarent , victoriam ə auxiliante Deo Optimo
Maximo, esse reportatam ; Philadelphenis autem indicium. esset, suae constantiae atque
peculiaris felicitatis , тапа gauderent gi soli. Deo. gratias; esse referendás. « Cf. УП. 9 =
12. —) Secunda inscriptio: foret rò vom тўр mdasas Trad Өгой uiv тӯр Wale Ke T. Ae
quo emblemate’Philadelphéenis) pius et' fidelis tanquin civis -urbis:coelestis cognoscereturs : `
ў «PT Os enim: symbolice:: est’ coelum „э ubi, Deus: singulari modo adest... Cf. i
Hebr, Xll. 22. тис O:00 Guros i Dicitur haec urbs 5 xai ‘Iepoudaahey quo nomic.
пе ‘symbolico’ propter «ejus: praestantiam ас magüificentiam : saepius coelum: appellatur,
Hebr. XII. 22; Apoc. XXE о; alibi. | Etenim cum Johannes victoriam :Christianismi de
Judaeorum et Gentilium: cultu sensibus exponere vellet 5° cum ipse Judaeus: esset, + et ideo
failê? rebis: externis: moveretur 5) secundum. Judaeorum: morem Hierosolymam terrestrem i
proposuit Mosaici cultus imaginem exhibentems Romam: vero: symbolum. ethnicae ‘religiós
nis fecit; Ошон vero Hierosolyma,- Judaeorum metropolis sedes esset omniuui, quae pubs
crittidine’, venustate , elegantià hominum. ahimoós: captarety coelum meliori: nomine: notari
noh poterat, qiiam. Hierosolymae coelestis з: simu].sese-ad- Judaeorum accommodans opinio
nés populares y “quibus: coelum: sibi 'effiagere:-solebarit 4. quae omnia :continerét 4 quorum’
Hierosolyma: terrestris: speciem tantummodo: atque "umbram: preferebati! (2:): i; Adduntur
ў uoraBalvivce жо т. Ae "quae у ni fallor, facile intelligi. possunt ,. si modo: conférantür
quae Cap. XXI. 2. legimus, ubi Johannes dicit, se vidisse urbem sanctam „: Hierosolys
тат потат, é: Coelo: descendentem. a Debs: Plurimi Interpretes: nomen illius:urbis dicunt
nob mim, ies Jehova ibi, Ezech; XLVIIE, 35.— Tertia inscriptio; praeéunte Grotio ,
nomen foret ipsius: Jesu y. xiv y quale ipse habiturusests titu/us praeclarus, qno Christus
dicitur fucuAcbe (Jaeixiow 3 Kab ntpos xuplave Cf. XIX. 16б; › Vidd. dicta ad Cap; Hi 17.
"Tota vero: promissio, quae iac sectione continetur ;. prae^ omnibus magnifica et sublimis,
symbolico sensu remoto, notat: Je, qui constanter perdurat, aliquando in coelo singulari
Sruetur felicitate sempiterna уз quam Dei áratiae . meritisque Messiae acceptam feret (3 )s
‘Vs. 13. TO Boo; y Hordern vl vb aust na adver vals Фаіс irl о:
знаат fat cost, scott qo a0} obra ет i id
‘Vide Cap. IN 1.00, ti id - |

(т) Hanc autem sententiam repudiat Cl, Vitringa 1, 1. p. c.
^2.) Legi hac de te meretur СІ, Zichhornius, Einleitingsia d. N. T. ,. Тот, M. р. 351, 352.
(32 Cf, Cl. K/inkenberg 1,1, ps се Veier. [ ййзсйшА,1ру 241.

Bag iD (ә: IZ 0$ f.

7% SAO. Ovan ELDIK THIEME::-

s seroh t > HITIXIMLUCPUIM. eri Lir didi Preta - ы
NOTER OTO 202008 870759 AEFI RUI901V ШИШ 153153015101 stt oa 3

ETTEN І 1
«Озі etit burex motorer та семия i129. fitta: oE (О aes
SESI FOTA” Ар rt opte kro. еф
19101 «&%шШо elei Ялт? о чос дт ИБ 100904. aout mali
kc (ISPS АЙТТЫН, Sea Or (mes 6: 16 p [
NL бий ‘Ecclesiae historias | puppi; JM, ANS CE uit

lid. cetus "aee" , ОЙДЕ
boda афв oliin eratin meridionali Phrygia dia quae. Phrygia учн vocatur, ..
media: Prriladelphiam et-Colossas inter... Antiquitus - Diospolis s0 postea: Roas dicta (1) s<
tandem ab Antiocho 1L, Syriae rege ; quiveam sinplificavit eximieque. ornavit , in uxoris .
Laotliceae honorem , ‘nomen : accepit , quo. nostro: in: loco: prodit. (2). Pzolemaecus eam ;
vocat Laodiceam ad Lycum , ad cujus fluminisripam cóndita erat, ut distingueretur ab aliis, |
eedem nomine insignitis , imprimis ab Ша quae in i$yz/z ad mare mediterraneum sita. fuit gı r;
ut et ab ea, quam Stephanus érépay CAaodinciay J Nag dixit. ( 2)» == Strabo ( 4.) aliique |
scriptores memoriae prodiderunt hanc amagnam: fuisse urbém у cujus incolae inprimis mercas.
turae operam darent, quae maximam partem апа «vendenda :conficiebatur; ob fertilitatem —
enim soli multae oves in urbis: vicinitate habebantur, quarum lana et subtilitate et colore.
longe praestabat. — Licet bello Mithridatico magna accepisset damnai, .quum ingens inco» .
larum numerus captivus educeretur ;:aliique- haud: pauci interficerentur , mox tamen caput -
extulit et ad 'pristinam rediit aüctoritatem,, ' inprimis soli fertilitate: atque divitum .quorume .
dam civium liberalitate ; quorum nomina Strabo ( 5 ) nobis servavit. . Vehementibus terrae =
motibtis, quibus illa regio quam: maxime est exposita;,; vexata, fuit. tempore. 7rajani, (6). :
Sed ipsis suorum -civium: dee cum.nullum: a Romanis auxilium i ia патаага; denuo į,
est exstructa, 1 AT ped ib eencsdo| idu |, auti UL usi bsup
Epistola, quam de bka ишш itractatari sumus, Antistit Eoclesiae. data un
cujus nomen a scriptorum nullo nobis-est relictum; < Condita jam erat tempore Pauli, qui
Colossénses; in Epistola, quam ad eos scripsit , jubet зг ut.eam. etiam] Laodicenis trade- -
rent, iisque commendat aliam quamdam Zx 25; Aaodixeiag datam, Col. V, 15 — 16, — Non.
satis constat, quisnam Euangelii doctorum eam condiderit. »Paulus, quicaeteras condidisse
videtur, quas memoravimus Ecclesias, in» eadem Epistola II. 1, ejus mentionem facit, »
dicens, Laodicenos in iis esse, oj cy, iepánaet тд mpdcwmovaitov.2v тори, | Epaphram,
discipulum suum laudat, narrans fnagno eum fuisse stüdio-et amore ductum erga Christia-
nos, qui ibi habebantur, unde forsan effici posset, hunc primum ad eos Euangelium de»
tulisse, — Dolendum -sane, ubi in caeteris nonnihil laudis ad Christianos: refertur, in

hac
(1) Plinius , 1. V. с, 99. (2) СЕ Stephanus in libto de Urbibus ad, b.: v;
(3) Vitringa, p. 153 in nota, £ (4) Geogr. 1. XII 397. et XV. р, 663.
(5) 1, XIL. p, 395 (6) СЕ Annal, lib. XV. c. 27.

RESPONSIO Ap QUAESTIONÉM "THEOLÓGICAM. 99

hac Epistola ne minimum quidem obtinere, quod laudi vérapprübatóni i iis: ducatur, Con:
tra vero perstringantar “ob megléetà ‘Euangelii praecepta; graviter admonentur ut resipis-
cant; sub pulcherrimis emblematibus eximia'in altera vita iis Hac lege” promittitur felicitas;
solennique formula evocantur ut audiant, quid Spiritus Ecclesiis dicat; — Ex historii
patet hanc epistolam prioribus saeculis.haud parvam:habuisse vim. in Laodicenorum ani-
mos, quum socordiam illam , ob quam perstringebantur , amisisse atque amore Christi
flagrasse videaritur. ‘Notim enim est "Eaodicénos per tria saeculi ad magnani auctoritatem
increvisse ,, eorümque urbem ad dignitatem Episcopalem 'éscendisse? cum Antistes Eccles
siae singulari Metropotitani’ nomine insigniretur, atque principatum teneret aliarum hujus
regionis urbium, Anno 361 praeterea magna ibi habita: est ul > qur Becléslass
tica disciplina constituebatur ( 1). of Hegel ,

| Hodie vero milla ibi Ecclesia; nullus Episcopus !' "v aae eripuit Chris-
tus ; severus ac simul justus judex Laodicenos ore exspuit. *Theatrorum et Aquaeduetuunr
rudera pristinam ostendunt magnificentiam $ nulurr vero ` templum vestigia conservat
fidelium, qui antea eo confluxerint, — Locus, ubi olim sita fuit Laodicea, a Turcis
hodie occupatur , atque ab lis Eski- Hisar vocatur, ‘secundum recentissimàas- litteras pers
paucos "incolas habens". quorum ‘duo tantum. Christianorum i nomen gerebant , qui ne legere:
quidem. ai aut ribera erant edocti Ce). i

ләш

4 - x 5 Spip „зарава ا‎ sententias. |

De ‘nulla tantopere ‘haesitant , tantasque- ac tot movent pom viri liujus rei amane
105, quam de hujus Epistolae sensu mystico. Quam alius de ea profert sententiam , rejicit
alius 'vel'snam ei superstruit , quae tox ab alio quodam renovatur vel: prorsus permutatur.
Vitringa C3) non dubitat, quin in ea s/atum Ecclestarum Protestantium exhibitum pue
tet y. » "qui proxime praecederet notabilia illa judicia , quibus Deus. ‘novissimo tempore
» “in Ecclesiam ejusque fostes” animadverteret, ad illam quidem ‘castigandam et à vitiis,
». quae contraxerat , purgandam ; hos vero deléndos ac destruendos et ita Ecclesiam ad
, eum statum felicem perducendanr, a Prophetis pronunciatum’, cum Statu ultimae illius’
T afflictionis hujus Ecclesiae proxime conjungendum. ka gt

, Nominis notio , licet quam maxime detorta , ' ‘secundum eos est legislatrix populorum ,
ex 4 et Жы» quia Potentiores ч чт vim in sog preek P ‘vel tamquam ez,

; A quae

“г + Ч e е на ry TU шип

„бв Exstant, hujus MA in быа т. І, ۳۴ $495 Vid, Bachiewe 1..1,
ad. h. v.
i (2) Cf. Berigten van het n үчн, Genootschap No, 7. 1816. p. 9»

(3.2 1.1. p. 161. ew °H 0 (ж) i

go M Ac C« NAN Ї EL DIK; TH ЕМЕ f
quae. nmi. uleiscitur з quia diei Mgr graves, Deo, dabant „poenas, Quant

[ ni hiv. saei ^pa тебі гидіой

„У. 14... Ka). "d dyyeng. тй by Adag. derani, ekol", ‘pide Муга, 1 "Ашу y d phg
on тісте nad либи уй. apo Tig «rire, тоў, deoin i; BOOS BEE E

‚Же angelo. Ecclesiae „ quae; Laodizeae, est » ES hace dicit dna, testis ill AR. et

Veraz, princeps procreationis Dei... idi apes i
^ Kal TË дуугл к. Te А. Vid. Cap. JI. 5 :

Taide Abyss, 6, dus тт. Apiu etymologice. est icm: a e ps. quod in Ni-
pha]. notat : firmum, » CEU y MD, fide. dignum. | Saepissime, etiam. occurrit particu
lae, vim. atque. locum, habens,» „guae, in, initio. sententiae. posita; et, nonnunquam, repetita
confirmantis , et jurantis notionem. habet, Nostro autem loco est nominativus, . simili mo-
do, quo, Latini ex. adverbio, saepe nomen faciunt y Ve Cs. clarum MANE, cras illud , cras
hesternume. taque, tituli, instar est. „positus з. quo significatur» Christum. aes suis pro-
missionibus satisfacere. Ch 2 Cor. I. 20. (2). Je

6 pápruc û miords xal daybwdge Vide vs. 7. Марторї dicitur quicumque docet et hos
minibus ea mta qme. ab alio permanent uti Servator ea paries t quae a Patre ассере•
bs 5. ND naf Sica р а t nm

й py ris. amícens a т. i deri. — eerie est t princeps. з, , dominus y idem 2d Space» quali
nomine omnes, qui, potestate ac „dignitate, sunt, insignes ,. appellantur. Rom. УШ, 38.
ойте уум ours. ЛУ Eph. 1, оо. darspava: тай УЛ Col, Il. 10. Smouluvyone
aired; Фрай — ўтотйттетбәд». In versione, Alex, Nehem, IX. 17, ка} Bunav AAKA
{тїстє а, Amos, Vl. La daerpiynoay, Aene. уйу», =. Cf. ad. he 1, Apoc. ХХІ. 6. 4
ёрй. nat тд, Tfi. item XXIL, 13, priori loco, idem est, quod. т. Å, ха). Tò dy posteriori
repetitio est verborum: mpõroç xæ? č CX TOG

«Tit est metonymice, totum universum , omnes. res, creata, Marc, X. 6. d) 8 арай
«rire, ХШ. 19. cla ob {уги тайт ёл” dpa, TITER, [тисе д, ledge Cf.
Со], E 15, тротётонос TTNG xrloswge Prodit igitur Christus h. 1. tamquam princeps
ac Dominus omnium rerum a Deo procreatarum, summum imperium principatusque
dominium tenens in‘ orhnia j quae sunt éreata, Ariani putarunt Jesum hisce significari

‘tame

(1) р. 165 in nota, (2) Grotius 1.1, p.375 Ai

RESPONSIO: др QUAESTIONEM THEOLOGICAM. m

tamquam Dei creaturam , quae inter omnes prima a Deo producta esset, Hujus sententiae
subsidium invenisse opinantur in Prov. УШ, 2. xüpiog Éxricé we dp тйу dau wrod Els
iya adrod. Sed parum efficit: locus est potticus de sapientia Dei, Nec Jesum, de quo
in omnibus hisce Epistolis excellentissima exponuntur attributa, ita appellatum , ullibi
videmus , tamquam creaturam cum aliis creaturis comparari, Моп per creationem pros
ductum, sed per nobiliorem modum generatum Dei esse Filium certi sumus; praeterea
mauta Ў” #ўтоў ёуёуето x. T. A. (1). Ea igitur potestate ac majestate instructus, qua
eum deprehendimus ЗЕН ч rerum а н creatarum , simul est Ecclesiae caput ас Do-
minus (2).

Vs. 15." О? cov rd Ёрум, Uri 00те Vuypde ely оўте Leords* EDsrov Wuxpic йс, 3) бєттдг.

Novi tua opera, te neque frigidum esse, neque fervidum. Utinam frigidus esses aut
fervidus !

Pro ў; legitur a nonnullis гу, in quibus Grozius et Millius, qui posterior illud probat ,
cum sit eurantis Grammaticam ( 3 ). Magnum autem non intercedit hisce lectionibus dis-
` erimens jg vero plurimi, in quibus Vulgata prob. Griesbachio ‚ retinuerunt, — "OdeAcy pro-
miscue omnibus numeris , personisque inservit v. C. 4 yao pé rats amobyxass yvamoréber as’
de ÜQexdy ye kad ucts volovro rk Bovres coblas bxddelua C4). Est proprie aoristus secun-
dus verbi óQé/Ao* n. 1. adverbialiter sumendum, notans: илат. Conf. 1 Cor. У, 8.
xm Usi ye igaciAeUcaTe* 2 Cor. XI. 1. (snow velyecdé шоо quxply ті тй ёФроті-
vyg (5 Respondet НеБгаүсо sry ЭТ) Job. ХУ» 13. ei yàp ёфелоу dy 23у ed Фолии.

ёт ore Pups aly ore бетт. Hoc loco Peet nobis occurrit dictio, nec ita-
que uberius. praeter necessitudinem | premenda: odrs qvwph» elves oppositum est TẸ ore
ferry evar, atque de eo dicitur, qui, rem sibi cognitam, negligenter tractat, minime-
que cordi habet: dubium notat hominem , ignarum et inertem, quem belgice dici-
misi een тап zonder karakter. De tali indole vid. Seneca (6) : » adjice et illos, qué
» fion inconstantiae vitio parum leves sunt, sed гий, Vi tyunt у non quomodo volunt s
y sed quomodo coeperunt." ^ Apud Xenophontem (7) puges is dicitur, qui non facie
lé movetur amore, et is qui est ingenio frigido et a vero acuminé alieno. Apud ær-
rianum (8), ті puypds el кой талоїторос 5 quid frigidus es et lentus? == Тесті, dici-

; BE 2 . шг

Ма А > f j `
Са). Vid. Oecumenius Comm, 1.1, ps 684 sq. (о) Wildschut\\. 1, p. 267.

.(3) Prolegom. $. 1111. pag. 11. (4) Pigerus 1. 1. p. 277. i

(5) Conf. Herod. І, с. 111. rò páre 12:7» ÜQeAov. — Sexcenties haec particula, adverbii vim
habens, apud Homerum aliosque occurrit, Conferri item meretur Greevius ad Tuas ere
T. 11. Opp. p. 730.

(6) De Tranauillitate Animi 5 ex edo J Lips 1632. p. 149. Conf. Heintichs V 1, p. 171.

(7) Cyrop. VIIL 4. 10. (8) Diss. Epict. V. с. 4.

і L

82 А. C, van ELDIK THIEME

tur de fervore, proprie vi ignis excitato, dv//iens, per onomatopoeiam, ‘quia liquor
bulliens sonum format, similem huic verbo sibilanti #5 .Metaphorice’ summo ardore y
studiove alicujus rei flagrans, à sdxlyyrog xal 00006-02). Cf. Acts ХУШ, од». Sav
тудат. Rom, Xll, 11. idem quem Alberti (2) fromov. dicit трд Thv: FIs dpm
vacixy. — AN. 1. diserte haec phrasis usurpatur de hominibus, quibus. minime : cordi
erat religio Christiana, quam licet. оге profiterentur. Frigidi enim non. erant «cum,
inter gentiles viventes, Jesum lubenter, unicum Sospitatorem haberent; neque tamquam.
fervidi celebrari poterant, cum haudquaquam eo amore flagrarent, quo ille ducitur,
qui omni studio totojue animo cujusdam partes sequitur. — Ob hanc autem difficilem ac
tristem animi conditionem, per queruli voti modum additur: 4, mam frigidus esses,
» aut feryidus! " Qui enim tepidus est, in pejori versatur. conditione, quam qui nön-
dum acceperit Jesu religionem; фура} enim sunt gentiles, oculorum lumine capti: hi уез
го Çéoucr „ simulac religionem Christianam zelo pietatis profiteantur, lidem porro poenas
luent minores, quam qui majori luce sunt collustrati, Matth, XI. 21. 24. Joh. IX. 41. г}
тофло) Ares ойх йу yere Qjmpria»* viv дї Adyere, бт Brémomevy, Йй ойу, cwaptia Opi.
pévete Hebr. X. 26. 97. — Metaphora vero, quam he 1, observamus, et sequenti vs.
productam videmus , nos animadvertere jubet in potum tepidum , qui ad, saporem est ingra-
tus. Па Solonis leges infamem dicebant, quicunque nulli parti. se addiceret, et Æpictes
tus (3) monet, Eva ce del #убрштоу, ў dyadoy Й xaxbw sivate — Apocalypseos loco sim,
milis dictio habetur, quae legitur Hebr. Xll. 12. 30 ras. терец; дй ха) тё mapas
Алиш viva auoplacare.

Vs. 16. Oürac, ёт: морд; el, хой ойте Qe Tb у p» atl itin сё, Dm ke T
OTOWUTOG шоог | ;

Iiaque, quum tepidus sis, neque feryidus y neque frigidus , te evomam ex ore meo.

Nonnulla Msta habent xæ} córe Wuxypds хе) ойте б. — Oras est adverbium, vim conclue
sivam habens, notans: Itaque, quoniam (4). — Хмар dicitur, quicunque in pietatis.
studio languet, speciatim, qui aliquid ex ardore Jesu remittit, atque, cum Christianus.
dici velit, nec tamen causam religionis serio agit, nec vitam confessioni conformem
ducit: opponitur ab altera parte тё уохоф, TË Georg ab altera.

Zuicai. Praeter he 1. nusquam in N. T. legitur. LXX Int. usi sunt Jes. xx. I4. &¢
плити û gelu у хой å ёи dua, ubi respondet то ND vomitus, cum afixo 18PD3
in vomitu suo. Proprie igitur significat evomere, quod ille agit, cui tepida aqua vomi-
tum movet, Metaphorice significat, repudiare cum fastidio; prouti tepida stomacho sunt

ine

Ст) Vid. Schieusneri Lexic, nov, edit, р, 1013 in v,

( 2). Gloss. ЇЧ. T. p. 108. (3) Ench. c. 36.
(4) Conf. Glassius, Philol. Sacre Lib. І, p. 439.

RESPONSIO ap QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 83

ingrata ac nauseam afferunt , ita Laodicensium tepida vivendi ratio, quod ad Jesu doctri»
nam attinet, tantopere displicebat, ut. eorum mores in proverbium etiam apud nos abie-
rint, dicentes: Act is een Laodiceér. . Hanc ob rem eos evomeret Christus, eos sibi relin«
queret, neque amplius admoneret ( 1).

Ve 17. "Ovi Ауе у бт Aoi elus xa wemdodryna у xal oddevdg¢ spela» Exu" xol
ode Эхё y Ori ou el û raralrwpog, xal д erceivdg, ка) Taube, кой TUPAD ко) ушуд»

Quia dicis : dives sum et ditatus sum et nullius rei indigeo ; et nescis te esse miserum , et
miserandum , et pauperem , et coecum у et nudum. :

“In Steph. deest Gr: ad illud zaedewz. Alexand, Cod. „exhibet pro ойду; simplex
nd (о).

"Primum 2zr notat quia, ita ut ad ea respondeant quae hac et sequenti sect. habentur; de
altero фт, qui characteristicus Johannis est pleonasmus , vids ad vs. 8. dri wlupav Exess 3.
"Eun Аё г» Un Айтов dul x. тол. Laodicenses dicebant, i. ej jactabant divitiis
suis, quás possidebant, De tautología, quae hic iterum mihi obtineré videtur in verbis
RIOR Bl, xal weraodrynay xxl Фес pelos» Exo, vid. ad vs. то. Similis exstat
locus apüd Arrianum (3): dan? yd waodorog cip, ко obdevde Хра por icri, — Jesus
proponitur loquens de divitiis, opibus terrenis , quas Laodiceni mercaturd , opportuno
ürbis situ solique fertilitate, corraserant $ hanc ob rem alia bona’, licet longe istis caducis
praestarent y parvi faciebant, nullam felicitatem cum ea, qua gaudebant, comparari posse
putantes. Ita rite mihi omnia cohaerere videntur : homo enim dives facile eo pervenire
solet, ut coelestia bona negligat; quod cum facit, dicitür yasepd¢, quia eorum шо»
mentum ac praestantiam aeque bene perspicit ас: Laodiceni religionis Christianae merita у
sed simul etiam talis homo est TRA TOLOG э ёлееидс x. T. A> (4). Gnosticorum praeterea.
opinionibus imbuti, generi humano tam nocuis, quam universe nefariis , jactabant se et ine
terna, quam dicebant йаш lucem , et scientia et animi probitate prae aliis eminere dicebant,
Sed misete fallebantur!’ Dominus & épeuviiv vedpods kad мийрас penitüs eos perspicere di«
citur, quum ‘elegantissima climace xa odx 01905, бт x. т. А. ad illorum vanam respons
deat gloriationem wAovciog sul хе T. Ao, eorumque pauperiem ét inopiam detegat, atque

sie

Ст) Conf, Grozíus 1. pen Jam siepirs elegantis Herderi contulimus dicta, praesertim in iis locis ۾‎
ubi, suis verbis verborim Johannis sensum rite i oplicans , lectores secum arripere soler, Nec
possum non ad h, 1, referré; quae dicit p. 37 » sq. Hier spricht Amen, der treue Zeuge, der nicht
heucheln kann , der seine Lieblinge scharf überweiset з nichts ist ihm widriger , als lan Wasser im
Munde, ein laues aufgeblasnes Gemüth. Er spricht hier, wie er re zu eri bal sida ity sprach :
lieber, blind , als falsch:ehen2 , lieber eiskalt, als lauliche

(2) Vid. Millius in notis, | (3) Ep. ш, © тзн

(4) C£. Wildschut, p. 272. Tho 98

Le E

8H A. C. van ELDIK (THIEME

sibi cognitam esse ostendat. — TaAaícwpos est ille, qui gravi quodam labore fatigatur
et hanc ob. rem, 21005 dicitur a тла, et gov , 9 Feri таб (1). Aristophanes: (2)
vi» Euoy pi» айтоо TOU. THAramdpou oyeddy. Euripides (3) «is Apos. yalov ris Targ-
mopov лос. Apud Homerum sexcenties à raralrape, à raralawpog ’Odocsus. —. "Еле
yo} erant Laodiceni, prouti ille, qui miserid sud alterum ad misericordiam movet (4).
Propter hanc miseram eorum conditionem Jesus 2Asig dyer aliaque iis consulere dicitur
vse 18, Aeschylus (5 ) nad piv Qiaolg ёле sicopiv гуд. (Attici semper ZAsivos, usur-
pant: £Asejg ne extra quidem Jambos et Trochaeos, v. c. Sophocles Philoct, 1130, 4 zou
èacTuov рӯ (6)). Tiradyer erant Laodiceni, licet maximis gauderent divitiis şi ast vanis
atque fluxis illis! Euangelium vero docet coelestes illas opes, quas ignorarent, esse pere
petuas nec ulla temporis labe perituras; cf. Matth, ХІ. 5. Luc. IV. 18. — Tuc! dicune
tur, quia inscii et ignari erant miserrimae suae conditionis, Matth. XV, 14. usurpatur
haec vox de Pharisaeis уш rupaol! ruQAGy* XXIV. 26. Фдитайе rupa?» respondet, He-
braeorum 43% Jes. XXIX. 18. Sophocles (7) co: de тоот? ойх ётт'› ёте} тифА$в тй T
Gra tévre voüv rà. T^ Uer" ele — Licet pulchris ornati essent vestibus, auro atque argento
splendidis, ушшш tamen erant, cum decora et venusta vestis, virtutis scil. Christianae ,
eos non tegeret, cf. Apoc. XVI, 15. XVII. 16,

Vs. 18. ZvufevMeda, cor @ўу0р%тди TAP’ 400. xouolov memupmdvoy te тордс , lve maotha
сус, xal Цийти® eut gs Wa терали» xal wy Qavepali 4 alo xv тйс yupvórurós cous кой
X0AAoUploy житди TODS sPbarpoug cou у va літу, '

Consulo tibi , ut emas. а me aurum, igne exploratum, ut P cepit et alba yestimene
ta, ut vestiaris neque canspicienda reddatur turpitudo tuae. nuditatis, et collyrium. oculis
illinendum tuis , ut videas,

Pro fyypicat, quod Bengelius, Millius , Woistenius Griesbachius probant, nonnulli
Codices exhibent: £yxpsov, Imperative vel [yz éyypicys, vel iva dywoíog imi T. 0. —
SuuBovacda idem est, ac Bouàcúw , quod non in N. T. sed in vers. Alex. legitur, Jes.
Xill.8, Tis ratra éBovrsicev dr! Tüpov. Ad hoe verbum, compositum cum Praep. сўх»,
quadrant, quae J. Te Krebsius (8) dicit, in multis quin plerisque verbis compositis prace
positionum vim plane esse nullam. Significat suadeo, consulo, uti apud Herod, ( 9) rivds

ci

(1) Suidas in v. (2) Plutus, V. 33. cf. Schob. ad hel

(3) Phoenissae 1623. (4) Suidas, ô àAesivog , û 2rdoug ЁЁ.

(5) Aeschylus, Prometheus, 246.

.(6) C£. R. Porson, ad Euripid, T. I. Praef, p. үш,

(7) Oedipus Tyr. V. 379. Conf, Aristophanis Plut. vs. 48.

(8) in Praef. ad nov, edit, lex, Schocttgenii, — Locus, hic a nobis allatus, citatur in Cl, J. van
Voorst, Animadv, in IN, T. de usu verborum cum Praeposit. compos, P. І. ре 8

(9) Lib. II. 107.

RESPONSIO Ар QUAESTIONEM THEOLOGICAM, 85

of cusBodasuoas, is e. hanc ei consilium dedisse, (eodem autem capite usurpat Herodotus
hoc verbum prorsus alio sensu, cuuPovasvecdar тй yuvatut і. е, deliberasse cum uxore ) ;
Xenoph. GL) cupBouxeóg éaiyespely тй mn Joh. ХУШ. 14.13 Каф, ó vum-
Bovasioug volg: louBaoie.

In Allegoria pergit auctor, quae нд ех Vis LV. 14,2 et ad Laodicenorum. sta-
tum est accommodata... Postquam enim eorum inopia. est detecta, admonentur, ut ab eo
emants => "Ayopáta: proprie est гу dyopg y foro versor ( 2.) 5 indes ea, quae ibi emtui sunt
. exposita , emere y quod. Herodotus: (3 У | Siarilécüzi тё Фортіх appellat, Johannem neque
in Apocalypsi, педие i ini alis; quae ejus nomine feruntur, scriptis, hujus verbi usus
fugit, conf. Apoc. V. 9.. XIII. 17. XIV. 35 4« Joh. L.,29. 1]Joh, I;.7.: Jesus h. 1, mer-
catoris personam agit, ita ай Laodicenorum rationem accommodatus, qui mercatura va-
1ебап Ia" грод cum gcc; dictum, e: Xpiciov | zrezvpepévoy. est aurum . igne, explo-
ratum; opifices enim aurarii in ignem conjicere solent aurum ut a scoriis sit. purum et.
lectissimum.... СЁ,. Apoc, І. t5. @6 £v xæplip mezvpopéivor, — Tali ашо Ovidius com-
parat amicitiam ( 4 ).

Si tale igitur emerent aurum , possent zAeurelu & mayri Мур ual тасу уушта: 1 Cor, L. 5.
et wAourely ey -Épyoig xaaots x; Tim. Vie 18, — Jesus item iis suadet ut emant:. xæ} inéria
AsUxà. Cum » enim. ушуд} essent: Laodiceni, opus iis erat vestimentis, quae inprimis
grate et venuste corpus ornent , idcirco Aeuxà Juris , quibus simul nuditatis dedecus te»
geretute Vide: vs. 4.. et. 17. — TlepiBaarouar idem: quod &gQuévvupa y dudiBdarropxs
Matth. XI. 8.: coll. IVej 23e Luc, УП, 25. XII. 27, 28. (5 )e, Johannes idem usur-
pat Euang. XIX. о. Apoc, Ш, 5. IV. 4« VII. 9, 13. IX. 3. XVII- 4.

Kal xoAAcUpiy уюшт Qui morbo oculorum laborat , adhibere debet KOAAOUDIOY »
Bee SEU quod. oculis. illinatur.: Horatius (6) illud usurpat: Hic oculis едо ni-
gra meis collyria. lippus illinere. — Symbolice depingit Jesu. doctrinam ,. quae oculos
mentis illustrat et, rite adhibita, nosmet ipsos, quales simus , detegit ,. nobisque vitia
animi ostendit , Ps. XIX. 9. DPY MYND WIM NY 1. е. praeceptum Jehovae

[ 1 & pln
(1) Mem. Ш, c. 6. $. 8. ,

(2) Hesychius hujus vocis significationem explicat, dicens: ѓу &yop# МаитрВёсбаі.

(3) Vid. libr. І, c, 1. — Eodem sensu occurrit lib. П.35. êv vois, ai wiv yuvaruse йуорёбгит
хай namyactoves.

(4) Trist, I. Eleg. V. 25.

Scilicet, ut fulvum spectatur in ignibus aurum ,
Tempore sic duro est inspicienda fides, ;
(5) Cf. Cl. Je v. Voorst le le p. 48 et бо,
(6) Satyr. lib, I. Sat. 5. vs. 30, |
$ L 3

86 MA OCIO ука МВК OTH DEME 3

purum est, illuminans oculos (1). — “Бушр pro dere уйн (2). © Tota: phrasis
ad externum Laodicenorum’ statum symbolice est accommodita.: «Orientalium ‘enim more
vestimenta, auro argentoqüe 'obtecta ^ argue’ e lana praestantissima, sed nigri coloris ,
confecta inducere solebant, pretiosisque oleis et odoriferis unguentis corpus: illinere, ·:

2 Vs) 19. Eyro Ir QA ‚+ Dye xi тед швом od xe) poeraydirons l

Ego, quosctnqtie ито y teprehendo et castigo уо studiosus' itaque esto. et resipisces Ño г:

" Pronomen yò haud parvam vim: séquemtibus, conciliare: videtur, uequé.ac si legeretur:
гуё P дуй xx o IFES Qua xi To Avo Pho prov, nonnulla Msta Chaou vel fy»
520203): ' Sunt, qti Ti. Е distinguant “Laodicenos, itay ut' putent, 'sermonem accipien-
dum tamquam. ad tria hominum genera pertinentem у quorum Zepidi , vs. 15 et 16. primum,
superbi vs, 17 et 18; alterum , pi? vs. Y9. tertium componant; Sed. Christus;:qui omnes
amat homines, si pios quosdam fideles , licet paucissimos у: ifivenisset , procul dubio: àd- .
didisset'? д? Рун caly vikara we Te Xe Vel darà тобто а Periti. Te eyes a -
Hyd ро: — Desumta~est\pulera haec dictio: е Ргоу. 1. 195 dy yàp ay amg —
ELEY YEle AU) MAHILA 38i
“Ores 8ày Фіха est dietio: graeca, quae зві equidem ejus vim percipiam , significat si “ego
quotquot sint, qun am y castigo $ similiter apud Маге. МІ, 11. 29$ dco) &y et day; Matths
VIII. 19. Broo 209 (4). — “Eady xn proprie dissentientem - certis argumentis “refuto. Tit.
Ii 9. xà coUe dyriAyovr ke REP scio. Ni 1ё répreliendo y oE.. 2 Sam. VII. 14. NEE abriy
ly 82070 poy; ubi respondet те ТЇЗ? cf. Prov, III, ios re: proprie educo у: pueros
instituo , docto, ut v. c. Kdpco maile тоў XévoQiyrogs- Act. VIl 22. х0) гта Moots
TATY, cole Aiyurtlad: Xenophon ( 5) watidevécdar de eo usurpat ,-qui usu et experientia edos
cetur, om Nel. hotat punire, castigare г cf. Hebr. XIL'6: Sap) Шь. sol дМу@ талде буте со

ZiAbcb» t». Propter tepidam vivendi rationem in те religionis admorientur Laodiceni , ut
ferventi Studio virtutem - appetant" ejüsque^ pracitiia. - —Gal. IV, 18; x2a3y DE тд Rots
2) хах müvrore (6). Tali studio ac fervore opus est! in causa Dei’ ut .adhibeamus , siqui«
dem ei placere velimus. Licet graviter cástigentür lii: Christiani ,. nisi ad virtutem redeant ;
dulcibus tamen verbis excitantur, ut respiscant. Ita poena est amor, amor poena est.

Vs. оо. “Dod, їстухи ёт) rhv bupuv, xxl xpovw® ѓу т dor, ‚тй Фау; (Us. xal

ġol-

ПЕРНЕ. jov -aniti 2

"ty Via. "de hac’ voce "Sclleubnérus , T. I. pag. (oss — Notat etiani" saepe ure ә achlao му
sire. Conf. Eustathius ad Homeri Odyss. VI. р. £02. j à tH

(2) De hoc verbo vid. Werstenius, N. Т. T. п. Pe 263. абы. f Е

(3) Millius in Notis ad h. 1,* pag. боз,

(4) Vid. de Partic, ду vel ёзу Vigerts 1.1, p. 45. fig:

(5) Hellen. Vi. c. 5. $ 6. dra:

(6) Conf. Euripides Hecub. 255. FHA0u TE тЇ, iv

RESPONSIO А5 QUAESTIONEM: THEOLOGICAM. 8?

LG y Фрау з nal етей йды" трде adriv, xa) Вейтуўйт® mer’ Horo, ua witds wer” nod.

- Ecce, sto ad јапдат el pulso: si quis meam vocem "aucierit , et. cie januam , in-
grédiar ad eum y et coenabo cuin во, et ille mecum. ^N | =i i pi

Cloruka IO ore A. C Praeteritum ‘pro’ ipraesenti етуші per айай Вава ik ben gaan
staan, igitur ik sta; iz) apud optimos hoc sensu construitur cum Accusativo (1 ).
^Tniágo' sécundum 'nonnullos:desumta ‘est ab aliquoy qui Бога vespertina, tamquam
amicus amici’ domuni: intrare , "eumque eo coenare ‘cupit: ut hoc consequatur, januam
pulsat y! et, ea nondüm aperta, clafa voce clamât, donee qui intra habitat, eum au-
diat Cê). 4 Vel respicitür ай morem amantium, qui in 'sind' dilectissimae sponsae
$ амеба cupiunt t. sicut in Horatio aliisque poétis occurrit saepissime; quia civitas,

» Christo ‘sacra ,' sub M sponsae, Messiae ‘nupturae, repraésentatur (3)." —
Quidquid" sit, amabilis: certe! imago" Fo xuplov, 85 waxpolupet cig Who. B Rowrsuevos
тїйє AmoAdcUmi , ФАЛА тйутй sig perdvoray хорош, 9 Pet. III. 9.

- Kpodw pulso, de ostio dicitur Luci? XII. 36. iva 2abvrog xxl xpodouvrog ses Th» Oday,
quod additur" ibid, XIT. 23. xA) xpodery ^r)» Odpav® et Act; XIT 13e coll, vs. 16." Judd.
XX. 22. Фиробсау т) туу брду. СЕ! Xenoph, Symp. I, 11. hh exprimit alicu-
jus flagrans et perseverans desiderium , uti n. le

dà» Tio x. v. A. lllud ка? ad elcsAsücopzi a nonnullis rejicitur; recte vero a Griesbae
chio servatur , licet abundet, quod tamen auctori est consuetum, — Metaph. notant haec
verba: si quis salutarem шёаш doctrinam! acceperit, ejus praeceptis obedierit , шеште
que favorem , quem lubenter offero, receperit, amici instar eum adibo, et suavissima
ille mea familiaritate amicitia et benévolentia fruetur. Cf, Joh. XV. o1. 23.

Дғтуўсо, cocnabo, victum sub yespera capiam. Cf. ScAleusnerus in v. — H, 1; consuetue
dine frui, nimirum modo extraordinario, divinae Jesu potestati, congruo. — Egregie
pulchrae hujus dictionis vis confirmatur verbis, xal aidrog per moù’ arctissima omnino

erit conjunctio.

Vs. 21. ‘O ихбуз dcw air xabloa mer duo i» TH бодур potty бв xyà dulce
хой éxdbion ретй TOU Marpdg шоо ѓу TQ bpduy adrod.

Qui vicerit , illi dabo considere mecum іп throno meo ut et ego vici et consedi cum Paire
meo in throno ejus,

à ихйуу Siow aire. Vid. Сар, II. об,

ё. 1. ut et Cap. II. 27. non tantum similitudinem, sed etiam certitudinem rei indi-
Cate ==

40°

(1) Thucyd, ib: хайтётш i) thy oriav, d. е. asyli jus consequi. Cf, Нот. Od. I. 103
У, 20.

(2) Vid. Klinkenberg, 1. 1. p. 175. Wildschut , р. 178.

(3) Cf. Heinrichs 1, 1. р. 173. ubi locum ех Eichtornic adducit,

88 мА AboCe ivan SED ID LK) THIEME::

ESAS 4

nalian шет? ipie Significat: eadem gloria et felicitate. frui .qua Jesus , tamquam fori
titudinis et constantiae. praemio, qua eum, prosecutus- est ILaodicenus Christianus, — Mi-
randa comitas! miranda affabilitas ! verba frustra quaero, quibus eam extollam, Nonne
sentis illud wer? eo illud.» 7$ domo goù? Omnia, sicut. inter amicos s communia iis
erunt. е : 7
as x фут ыы С, риш supra a nobis sunt exposita.. Victor insidet “satis бебо
ad dextram Patris , tamquam supremus Judex et Rex, omni gloria, auctoritate , majestate
coronatus, qua ipse Jehovah est insignitus, Ps. CX. І. Hebr. І, 3. Apoc. XXII, 1, =
Inde redibit, et eos, qui vicerint, secum conducet, unoque secum considere dabit in
throno, simili modo quo jipse a Patre acceperit. Praeclara promissio!, Praeclara fe-
licitas, quae futura est! Ephesinis dabit, ut. arboris. vitae suavissimos comedant fruca
tus; Smyrnenses perpetua felicitate. gaudebunt, neque altera. laedentur morte; novis
nominibus, novisque, honoribus ornabuntur Pergameni; regia potestate Thyatireni reg-
nabunt condecorati et conspicui; nitidis amicti vestimentis prodeambulabunt ante thro-
num, quicunque e-Sardenis pie Jesum coluerint ,.claraque voce coram ;Patre et angelis eo-
rum nomina. et virtutes a summo illo Rege laudabuntur; Philadelpheni, qui palaestram
victores reliquerint , nomine Jehovae Sancti Sanctorum , titulo magnifico fronti insculp-
to, gloriabuntur,,.et civibus novae. illius desiderandae Hierosolymae: adscribentur; Lao.
diceni tandem una cum Deo et Agno, qui est mactatus , considebunt in Throno, Deoque
Patri, Filioque Jesu. Christo in saecula aderunt! Praeclara promissio cuivis data! -Prace
clara felicitas, quibuscunque. piis futura !.: x ; .

Vs. 22. ‘O éyavids, dxovoara ті TÒ- пишик | MEYE cod Exxayoiais,

Qui aures habet , audiat , quid Spiritus ecclesiis dicat, Vid. Cap. IL. 7. 2. 29.

PARS

RESPONSIO ap) QUAESTIONEM , THEOLOGICAM. 89

" e tr “ ner ” һи: ] yv :
I - BD hi 2 ii it

«ssid slain bees bees i 3 ŝlo 5 Tu

act В Sus BIO SS iod Qui.

n UBREVEM CONTINENS DISQUISITIONEM DE SEPTEM EPISTOLA~
uer ,RU RU APOCALYPTICATUM AUCTORE, SCRIBENDI GENERE ©
аы Poesia ТР jid. t pr usu IN REM CHRISTIANAM, з Дь
гч? таіозг из {Ии I? e his SU ao QM

boup {шшш 109 Oey purus pom pMU Map. tlie 708131. пон
Ы DE SEPTEM EPISTOLARUM AUCTORE. —"
«Bon mungem „ИЙ 2166199 " | au;0)eoc A asittiscol ғи

«iv. vtt ni « ef [mais j Trews 6412235 инш БТА )
inus eio в 0ф 1 Gp Q4 Monendas · US 19 оі "auo tisy

На se scion Viri Clarissimi ! an non errem, si ita quaestionis a Vobis „propositae
posteriorem-ipartem accipiam , ut mihi sit quam brevissime inquirendum М “ашпаш
barum epistolarum sit auctor , minime vero ut de. origine, vita, | fatis atque indole aucto-
ris, longa, conscribatur disquisitio, .

» Quum,,, itaque accessissem ad. hoc elaborandum, " primum, ‚ quidem authentiam. totius
Apocalypseos. э Johanni vindicandae ex externis. argumentis , nimirum testimoniis Patrum
Eccles. , probare conatus eram; mox autem, ubi recentiorum hac de re motas dubitationes:
leviter percurrissem , deprehendi, illos maximam partem ab iis abstinuisse , internum im.
primis libri. Apocal. : habitum animadvertentes > tum. quod ad scriptionem , tum quod ad
argumentum ipsamque. doctrinam pertinet, Haec igitur reputanti visum mihi, est , priora
illa missa facere, ad haec vero accuratius attendere, quoad nostras epistolas spectent, ut
eo melius -brevitati: orationis. consulam ; quae. desideratur, == Exceptis autem Patrum
bci m tamen egterna- nobis attendenda: sunt — n interna ad-
demus. : у жен,
tipsh ,20ггиуоээт эш ' $. SH e ' Miei »

Sif e?)09gHco угеру ні ;

ы Ы бой i Argumenta externa. m

"Cum igitur ` de septem Epistolarum. و‎ non vero “dé totius ‘Apoeslypseos € ry

ayctoritate sit жа, hanc pónimus , illam probamus: Mind UR
—— 1 Highest emirs eto 1 AREK еї lcm

(1% — Maiden testimonia pra poses аут hie illic apud Eusebium. dispersa
exstant, — Ita у, c. Justini Martyris verba leguntur Hist, Eccl, Lib, IV. c. 18... 7renae? testimonium
exhibet Lib, Ve c. 18. quod etiam exstat in hujus ipsius libro, Contra Haeres. lib, III. c. 37. Ме
litonis mentionem injicit Lib. IV. 26. Theophili, 1V. 24. Apollonii, V. 18. Origenis, VI. 25.
Ad quae conferri merentur Storrius, Neue Apologie p. 136, 174 sqq. 239 sqq. Aug, Einleitung

M in

90 А. C. van ELDIK THIEME

19. Qui xidevriay Apocalypseos oppugnarunt, pro suis sententiis praesidia quidem еп»
gere conati sunt ex harum Epistolarum. doctrina , scriptione ac usu: sed minime dubita.
runt, hasce epistolas eidem tribuere auctori, qui totum confecisset librum. Fuerunt.
quidem, qui negarent Z4yatiris fuisse. ecclesiam (1), quo tempore, Johannes epistolam
suam ad hanc. ecclesiam dederit; sed hoc tam parvi momenti babemus , ш vix in censum — .
venire possit (2). Neque seriores, in quibus praecipue ( 3.) censendi sunt Ocderus,
BSemlerus , Strothius, Merkelius у alii, singulatim egerunt de harum epistolarum addevrig:
totum repudiarunt librum , ex omnibus ejus partibus argumenta producere conantes, ==
Hoc igitur silentium , quod tenuerunt inimici, aptum mihi visum est argumentum , quod
adducerem. i

„°. Ipsa conditio , in qua Johannes Apostolus tunc temporis versatus fuit, magnum поз»
trae rei praebet argumentum, Dilectus enim ille Jesu discipulus, qui, dum in terris vie
veret Dominus, ubicunque ei adfuit, qui ad S. Coenam, quam postrema nocte cum.

-alumnis celebravit Christus , in Magistri gremio, amici optimi intimique instar recus
buit, cujus amori Matrem suam mandavit Servator tristissima illa hora, qua cruci esset
aflixus quocum post resurrectionem maximam morae pártem , ex illa familiaritate, uti su-
spicari licet, degit; — Johannes, qui fidelis amicus, fidelis item et constans Jesu causae
propugnator ac defensor, provectae jam suae aetatis tempore miserrimis affligebatur aerie
mnis, adéo ut, imperante Vespasiano (4); Ephesi caram sibi ecclesiam “relinquere, et
in Patmon А tristissimam и — А ab HN hominum. consortio remotam > exsilis ті.

y у „А RE S

yi Ti

in die Schrifte w s. We Tom. TI. 46 599. мана, iliita Tom, И, Hartwig , Alogi
der Apocal. wider falschen Tadel und’ Lob , Tom. IV. Pe 145. et Ki; — pur 1000000300

(т) Vid. supra: Cf. Epiphanius in Haeresi- I. cap. 3341 | ofl 1

(2) Praetetea ab Eickhornio, Eiuleit, T. M. p. 410. satis. haec sententia est изын, i

Сз). Non diu postquam. haecce commentatio. praemio јат, esset ornata, opportunitas mihi dm.
est, Virum optimum, interpretem celeberrimum , Н, Н. Donker Curtium, in coetu Zirnhemiensi
dilectum Euangelii ministrum , adeundi, — Hic quum benevole, ut solet, me recepisset, deque.
Apocalypsi et Septem, quas continet, epistolis, quasdam mecum communicasset opiniones , me
docuit, non omnes e posterioribus ita de earum auctoritate sententiam tulisse, quandoquidem superiori
saeculo Edwardus .Evassonus in: Anglia illam nonnullis harum epistolarum negaverst 3 licet Apocae
lypsin Johanni Apostolo, nuilis dubitationibus contra obmotis , vindicaret, Cum itaque librum ,
Belgice а, 1796 editum pervolvissem et viri argumenta" percurrissem , digna ea mihi visa erant,
quae in annotatione ad hunc locum impugnarem: rem vero exitus fefellit, Nam in morbum
gravissimum et diuturnum incidenti, mihi- opportunitas Scribendi fuit'ademta, postea ipse Vh

(4) Vidd. Prolegomena $ Ill. circa à о. ' j nau, 9 «y

RESPONSIO Av QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 9t

gérandi instar, próficiscijuberetür; =>“ Jotiannes, inquam, dignus fuit, ut in ejusmodi.
visione, qua Jésus ei apparuit, solamine früeretur; — quin ipsas ecclesias, nunc ejus
tura ас moderamine privatas, tali solatio , tali adhortatione, tali promissione excitaret,
qualém epistolae continent,

$ 2.

Argumenta interna.

ise nobis praebent cum contextus, tum epistolarum habitus, tum vero doctrina, tum
denique scribendi genus, quae conveniunt rebus ac modis, in ceteris Johanneis scriptis
obviis, i
1°, Contextus , argumentum nobis praebet , quo septem epistolarum auctoritas defendatur.
Primo enim capite, ubi Johannes Jesum Zy zvsópar: vidisse narrat, mandatur, ut in libro
conscribat , quicquid viderit , et audierit, omniaque ad epistolae formam composita , mittat
ad septem ecclesias Asiaticas , quibus praeterea singulis aliam epistolam dare debebat: ‘simul
docetur, quidnam sibi velint septem illae stellae; » illaque candelabra séptem Cap. I. зо. Sed
postquam has conscripsit, alía, quae videt, ceteris capitibus exposuit, in quibus saepe
mentio habetur illarum ecclesi rum,.eorumque, quae septem epistolae continent. Conf.
XIX. i2. 15. XX. 10. 10. XX. 2. 6. 10, xxii. 7. 128 18. 16. 20. atque haec omnia so-
lenni Apostolorum foraiula , qua librum aperuerat auctor І. 4.5 finiuntur Cap. XXII. er.
“2%, ‘Habitus vel character , qui in omnibus , quae exstant, Johannis operibus , animad-
vertitur . nobis alterum praebet argumentum, Scilicet , uti in Euangelio et Epistolis Auctor
eorum imprimis doctrinam. impugnat , qui placita , religioni Christianae opposita , docerent ,
idem i in Litteris , ad coetus hos Septem datis ,' agit. Imprimis Gnostici , qui » Johanne Ephesi
commorante , ubivis nefariam $ suam doctrinam spargere conabantur, impugnantur vel sym-
bolico nomine rûy Nixoaairay, aut Ty хржтойут®у Thy MALAY Barak, aut тў; cuvaydyne
TOU тетжуй , Vel magis propriis verbis rûy Ший Aeyévruy Ётостолос әш. == Amorem
Christi, ` ‘quo Johannes unus prae ceteris Apostolis ferebatur, inque quo commendando
non satis sibi elaborare posse, videtur , minime in his epistolis negligit : incrépantür enim
Ephesini ob illius remissionem (vid, ad Cap. IT. 4. ). Nec non illum advertit , quo ‘Christus
ipse homines complectitur : disertis enim praedicat verbis , $ hune pios fore sérvaturum ex
hora tentationis (Cap. II. 10.), omnesque professuras gentes, Philadelphenos magno amore
‘a Jesu amari (ibid. vs.9.), neque Christum fideles diu pressurum calamitatibus., ur eorum
constantia et fides sit explorata (Cap. II. 10.)5 quin in ipsis poenis illum esse, qui tenerrimo, -
animi affectu omnes complectatur (Cap. ПІ. 19.). — Hujus Christi erga homines amos
rem: ‘continuo: dulcia iHa sonant verba : |. amate , yos invicem y sicut. Christus yos amayit!
» hoc meum est praeceptum, ut eodem , quo Christus: vos. prosecutus. est, amore , yos
m invicem ametis{” Cf, prae ceteris 1 Joh. III. 11.23. IV. 7. 8. 9. 10.119. Vi 4. oh 3.
M 2 3.

92 МАЛА: С уам Е АК THIEME,

9° Consensus doctrinam Euangelii ceterorumque Johannis: scriptorum inter. et septenr
epistolas: Apocal. barum propugnat adfévriay, Qui illam oppugnarunt, in id maxime. suas
intenderunt vires, ut hic consensus suis argutiis cederet. Imprimis huic. rei operam
dederunt Semlerus et Oederus ( 1): negant Apocalypsin docere Jesum esse Deum, ех
quo argumentum petunt pro eorum sententia, qui eam Cerintho tribuant: sed non repu.
tant, Jesum in iis sub eadem imagine proponi, eandemque potestatem , gloriam ac mae
jestatem ei tribui, quibus Deus a viris Sacris ornatus legatur. Insidet enim throno Apoc.
Ш. 21., Spiritum Sanctum babet Ш. 1., hominum animos perspicit Il. 23. , ultimo jue
dicii die praemia felicitatis aeternae est distributurus: nonne haec omnia Jesu honorem
vindicant illum, qui ei tamquam Deo debeatur, licet in nostris epistolis nullus exstet
locus, qui eum Deum esse diserte doceat? Praeterea nonne prodit tamquam filius Dei,
IJ. 18? conf, Euang, Ill. 16. 17. 18. 1]ой. I. 7.

Johannes in Euangelio et septem epistolis docet Deum Patrem et Jesum шт esse, Euang.
X. sc« XVII. 21. 23. Apoc. Ш. 1. , eadem habere, eadem agere, Euang. V. 19. 22. 26.
27. Apoc, II.-26. 27. Eadem denominatione significatur Deus, qua Jesus cap. I. 17, coll,
8.5. omnium rerum cognitionem. „habet Apoc. П. 2, 9. 13, 19. 93 et sim, Euang. Сар. ХХІ.
17,0 тйутж 025 (2 Je

Jesus vevixyue тди xdeyou Joh. XVI. 33... Conf. Apoc. ПІ. 9. Dicitur Ёле Joh.
I. 50. XVIII. 37. Conf. Apoc. Ш. 21. Qui enim throno insidet, regia potestate est ine
signitus. | Pios servat a malis Joh. VIII, 51. Conf. Apoc. ill. 10, Tis, aliquando dabit,
ut.comedant panem coelestem , Joh. VI. 39. 35. Conf. Apoc. II. 17. : atque commorabie
tur арий eos, Joh XIV. 23. Conf. Apoc. HT. 20. Per Spiritum S. , quem habet, ho-
mines edocentur, quid sit faciendum Joh. XIV. 26. Conf. Apoc. II. 7. à xov оф, dxou=
сёло т} Th тиўши iyet Taig ѓикАнсідк. — Et prouti in Euangelio docet Johannes, illum
Spiritum a Deo Jesuque emitti, ut illud agat, ita etiam in Apocalypsi eandem doctrinam.
deprehendere sibi videtur Donker Curtius (3). —

49. Similitudo vocum et dictionum , quae in Johannis deprehenditür operibus , novum
nobis praebet praesidium, Ка ei familiaris est usus verbi лертатгїу І Joh. I, 7. Conf.
Apoc. II. 4. — Афу. Apoc, If. 7. 17. 26. Ш. 21. Conf. Joh. VI. 32. 51. — 'Avolyeiu
Apoc. Ш. 7. Conf. Joh. X. 3. — Nixgv Apoc. II. 7. 11, 26. III. 5, 12. 21. 1 Joh. Ц. 136

IV.

(1) Conf. Christ freye Untersuchung über die sogenannte Offenbarung Johannis, aus der
nachgelassen Handschrift eines frinkischem Gelehrten herausgegeben mit eigene aumerk. von $em-
Jer, p. 110. ;

(2) Vid. Donker Curtius 1..1. p. 61 sqq. , qui hunc doctrinae Christianae locum docte mt
suit, ewHartwig, Apologie Tom. IV. p. 103

Cid. le 1 Pe 94.

RESPONSIO. A»;QUAESTIONEM THEOLOGICAM . 93

IV.4.. Ve 4. — Мати: ш. M. Conf.. Joh, LII. 1150$, == "Едни. vide sour i. i" h р
ad. WSs Be -iiie vii
"л Similieudo opinionum » qme. “omnibus | se. "intercedit libellis s. item derum pistola.

o
€

Apy

aut, habuerit » antea а Patre accepit: Apoc i AL. 21. MIL, 21 21, ‘ Conf. ‘Joh. "m 49. 22. X, М
XVII, 7. 84. ,Fideles, quique pie secuti | uerint hac in terri. )ominum >: aliquando. eadem -
fruentur. felicitate ۹ eodemque jure quo ipse | Christus, Apoc, LA 26. Pur 21, Conf, Johe,
XII. 26, XIL 39; XIV. o. XVII. 24... |
;Ubique apud Johannem Jesus occurrit, tamquam is * аш. insigni. "humanae indolis cog.
nitione gaudet. Apoc.. It. 2.9۰ 13. 18. Ш. Ie 8.15, Conf. Joh. I, 47. 48. п. 24. IV. 29;
ху, E XXI. 17, In Euangelio ` et, Apocalypticis. epistolis indoles eorum, qui revera |
Christum profitentur, probatur constantia sincera, quae nullis malis , nulla. tenitatione
abduci se patiatur, quae пиш pugnae succumbat , sed semper victrix evadat, Apoc, It. 2, ,
Be 4» IO» 13. 10, 25. ш. 8, 10, Conf, Joh. Ill, . 365, v. 24. УШ, 12.. 31, 51, X. 27, Айы
26, 48. хш. 35. XIV. 15. 23. XV. 4. (1). жна 2 uan А
Hujus autem convenientiae , quae septem Apodiis besos epistolas. inter £ ac ‘cetera scripta.
Johannea . deprehenditur , , causa in ‚ео est quaerenda, quod Apostolus | fidelis. fuerit Jesu
interpres , cum, in his epistolis ,. > tum in ‘Euangelio: itaque apparet, in Utroque Christi,
fere oratio y quam descripsit, et ‘ad quam suum stylum accommodavit Johannes. '
Sunt praeterea , qui propterea , Apocalypsin, septemque, ejus epistolas 34 Johanne | pros
fectas negent , quod. tanta intercedat doctrinae , styli , figurarum., opinionum diversitas ,,
quae omnia minime Johannis indoli congruere videntur. Haec vero „singula ita, refelle--
runt interpretes Са), ut plura . dei iis referre > mei esse fion putem: quin imo ita, illae du-;
bitationes. sunt solutae, | ut. potius’ A Ocalypseos ,- epistolarumque eiderrlag „argumenta
esse videantur | haberiqie possint, ; In. nostram rem addimus , . eam ‘Hebraismoram fre».
quentiam in Apocalypsi obviorum , carumque duriorum dictionum causam, in, ео. esse.
quaerendam , » quod Apostolus 2 & 1 FELAT y Le pneumatice vel, in, „eçstasi audierit ә. ‘quae.
continuo lingua Graeca. erant describenda, eoque. ‘difficiliori, ‹ quo ceftius videtur, Jo.
hannem omia. audiisse. Sermone Hebraeo vel Arameo, quo Jesum „ dum. viveret » usum.
fuisse cognitum ‹ est omnibus ; quod si verum. est, quis tandem mirabitur, Sermonem Jom.
hannis. omnem induisse Hebraeorum. formam. ac habitum? ў Accedit quod Johannis animus >,
rerum coelestium ac dilectissimi: ‘Domini. plenus T minime tunc temporis ita compositus.
fuisse. potuerit, ut verborum. _juncturam , accuratam positionem , et linguae puritatem , ad
Grammaticorum leges ex exactam , curaret, Addunt alit a aetatem juvenilem , quae nondum as-
SEa

(1) Vid. йде, зекейе, Chavet. ‘und Чаны 5, We neue pit P aras.
(2) Conf. omnino Hartwigius 1, 1, 1.1. p. 213 зда, Eichhorniui y. Einleitung ,. 1, Lle- p. 465 7-
§04. Srorrius, Neue Apol. 370 sqq. et Donker Curtius be le

M 3

94 Re Van ETDTIK Pit PM Pe
зебо foerit anî биеге Sctibendi Tacbllatém ; quam! posted , tini анадан ef epistotas |

$criberet, sibi comparaverst (1 )i | licet equidem vereor, ne haec conjectura nimis ‘subtilis
sit habenda , quam ut сай veram habere’ possimus, Si enim Бонат. ОА ‘itiperante
Vespasiano i in ‘Patmon profectum , ejusque atitem, тоё j, inti fuisse annorümi, `
nón aliter potest, quin eum jaa poo dicamus 2” dà "fasce «ШЙ?
epistolas, Sed si ejüsn 0 di conjecturas. tovere Ti liceat , facilé а nobis item ticebit, fotangit
im insula Pato versanti ac scribenti, Quem alluisse peritus 1 brarium , Qui vitiis
grammaticis , durioribusque dictionibus scripta purgaret , ЧУ. Ephesi бавен. С
epistolas scribens sine dubio adhibere potuerit. | ‘Caeterum , cum ed exstent ingenii Stylfque
Johannei. documenta , quae ‘supra memoravi , Scriptor epistolárum: Apócalypticaroi dicens”
düs erit, vel'ipse Apostolus , vel consulto Apostolum imitatus, ‘ut lectores deciperet.
Hoc vero ab ео minime esse factam, “docent plurima loci, eam discrepantide 8 speciem -
habentia, quae facillime evitari ‘potuisset, * Est enim ea Epistolarum cum Euangelio ‘similis ^
nido, ut, si illde arte ‘fabricatae’ dicantur, "uic attificio simul tribuenda: sit sumthá ditigen
tia in imitando, simul vero summa negligentia- i LE non’ г айа. “Johanne , Js in поп evi:
сапда ЧЫЙ specie Cs MD va a тя

Hiet p contuli ,- ut probareni , Pu merito harum. tyr) ductorém С

ry ree

gius (3). qui е һазсе 'e Jesh оге atque ad pos hn dictatas Spit “or
t etiam арий alium quemdam interpréremi mé Jegere п memini s. quo Xi as a ‘wif ў dan deze
» LEVEN bricyen voor het КОШ; йай. als het werk yan | Christus zihen. beschouwen. me
Verum si rite verborum sensüm г; mvedpuarri elyat "Apoc. i 10. teneamus , "hàec | minime vii
esse potest sententia ; Johannes enim, _ optimus Jesu Christi amicus , [53 ejus, ‘dum in vis
vis ‘eset, ‘comes, in exsilio cogitatione Jesu. Christi, in ‘coelum, evecti » > omni gloria Patris

E dexteram sedentis э, sed simul tenerrimo amore fidelen « amicum i in ш tissima adeo condi»

prodere. reuters i е. omnibus phantasiae lusibus lubenter реГ neque rw
T 1 Ing
т ejus

€ 1) Conf, Donker Curtius 1, 1, p. 162. et Langius, Einteite, in die Apoc. Vol, I, р. 42 sqq.
(a Tei fatut Cle Heringa it scriptis, 1 ‘ante’ aor amor "eóimisilicónibus tradidi in scholis.
'X3) Bybetvere, 1; 1.” pr wii pps gre aterat oniri

veld minei !.ppa ovg JoqA suoi
oe #9" ve a :

RESPONSIO: 45 QUAESTIONEM /THEOLOGICAM. »

ejus /farorem y мена dicam у sacrum inhibentem, quis non videt? | Equidem fateri cogor,

me mihi non aliam posse proponere" magnificae hujus rei imaginem, neque illam mul-
tüm ‘dissimilem haberé'a visione, qua.moribundo Stephano, irg yori Ape 5 rveduaros
dylu Jesus ápparuisse. narratur. Act. V1I..55. — Est ea animi conditio , quae, si ita
feratur g prouti Johannis animum deprehendimus , тіпіте Шат tranquillitátem' consue-
tam ниниди, аярды sinit у! ‘ut altus, ркаш nih Uu $ -— verbotenus —
pric tl ooa esodab iis; tebe pi tderiaiogos (шү er «atl

¢ 221;

‚(17 (ontsnoqeiD
| | CAPUT SECUNDUM. |
«jisi ili .2 esih sual MIRID „ЛШ; B Dust] ап
oy Бег «®ШЇштэч ODE SCRIBENDI CENERE. dk dins

: 2 i mibi
v пЭп i

T байга! n abii. Miis d in his. veritalis aliam prorsus rationem iniisse, quam
inj aliis -observamus epistolis. :quae,.ejus nomine feruntur. In his enim..docet, monet,
laudatyvituperat, familiari omnino епз. loquendi , scribendique sermone; in illis vero
sublimem indolem prodit, quae prophetas antiquos. secuta, eorumque dictionibus prorsus
imbuta fuisse. perspicue. intelligitur. | Sed. una. cum illa sublimitate , de qua uberius
` exemplis adduceridis dicemus, minime lectorem , qui vel parum in ejus scriptis est versae
tus, latet. simplicitas, atque. perspicuitas , cum. maxima suavitate. conjuncta, licet in iise
dem magna sententiarum, durities verborumque observetur, Ре his singulatim dicere mis
hi: proposui, quibus: denique Sitatacteristicas qnondam, n notas in. nonnullis irae a Jo»
hanne кин» sime ho mist \ jos d
ose ef 2) MS К у, LES т. à ар

069192 09 ds’ sits px Seripsionis sublimitas» eli

prima quidem hujus. rei causa esse videtor , ‘quod Apostolus in exstasi has epistolas
conscripserit , qua, sublimes adeo ideas animo volvens , . e sublimi visione perceptas ,
sermone uti ĉi licuit, materiei - accommodato.

“Secunda causa in eo est quaerenda, quod Johannes. ejusmodi esset indolis , quae facile
tangi ac. moveri soleat rebus externis : cujus rei documenta praeter еа, quae Apocalypsi іл
sunt , praebentur i in Euangelio , licet simplicissimo narrátiones stas componat sermone.
Ubi enim e, g. de ultimo illo, quod Jesus cum discipulis habuit ,- colloquio ; verba facit ,
Euang. cap. XIV, quis non cum eo rapitur, atque coenae ipsi interesse sibi videtur?
quis, quaeso, in altum non evehitur , ubi zi xy .alwviey praedicat, vel in epistolis suis
fraternum amorem tamquam omnium officiorum zyrpdroaiy esse docet ۳

Tertia versatur causa іп ео, quod Johannes diligenter datiquorám - prophetarum —

‘per

96 .MA ADO. OJINA SCUEOLTDIE RO Ta HDI2EOMGE л

perlegisse : deprehiendátut ; - inprimis : Ezechielis : ét | Jesaiae- libros; e, quo; studio, capta, illi
-uata:est opportunitas,;'ut гез adeo sublimes , quales Johannes depingit, sublimi iisque
consebtaneo sermone depingere: posset. of Evolvas, «lector, veterum. illorum ;Jehovae „іп»
sterpretum уојитіпа з quibus: profluit fons.,. quo „Магии jabra, tamquam Pierüs aquis
irrigenturs 5; Prouti pictor-hic illic suos. circumspargere solet colores, pulchri. ,venustique
sensu a. natura: imbhtus , illo, ductus, nullisque regulis , quaeaartes .claustris.suis premunt»
obstrictus , eos ordinare videtur , ut concinnam ipse admirari debeas harmoniam , mutuamque
concordiam ; ita et Johannem deprehendes, phantasiae suae indulgentem , aptissimaque ar- |
ripientem Veterum verba, atque elegantissime ea disponentem (1).

Quarta, quae denique accedit; causa, scd, uti supra; jam dictum est, nimis interpretum
conjecturis, haud adeo firmis, nititur, quam ut eam multum valere dicamus, in Johan-
nis versatur juvenili aetate, qüáe^tálém sublimitatem? той “Solum permittit, sed vel exie
git, et senilem, languidum, frigidum sermonem odit ac fugit, Si enim verum es
quód ajint; Jotiánnem aetate fere^ javenili у vel! potius "ea, quae viriles. sensus fovere:
alere hand "Regat';/Séd"simel juvenilém ardorem "nondum "aufugit; in Patmon esse demis-
Saf, quid hiram nobis! videbitar, “Apostolumy “tam” facile externis rebus correptum;
ойр sermone, quotidiánum апа referente (3521 ^7) 930p Бота məlobai momildue
^; Nec! diu quáerendüm est nobis, ubitiam'in séptem epistolis lateant illa sublimitatis:specie
mina. 'Inspiciás; quaeso! singulas: singulae praeclara НЫ exhibebunt loca? in singulis
depréhefides scriptorém poético quasi furore abreptutr, qui nom de 2710270 loquatur, ad
queni sua.séripta mittat, 464 деду Dei Jesuque legato j inter homines constitutes
qui Christura/dicat поп Zovrz j вей ирот бото rods inr отери з deprehendes scriptorem,
cujus sermonis sublimitas in co est perspicua , ut et verba electiora y et sententiae graves y ats
que acutae, et figurae denique , affectibus ciendis idoneae , frequentia adhibeantur ( 3)» —
Non tantum enim Ephesini Q¢époucıy omnia illa mala, sed Baordfover grave illud onus,
quod a malevolis impositum iis queritur Johannes, — Exquisita arte ab eo composita
esse, videntur verba, quibus reprehendat vel lnudet Christianorum singulos naevos aut. yir
хоер, aed horrenda Hg" venturos ейде dicitur, Jesuse, vi, «аре, ага, Ut. cin.
delabrum removeat, vel gladio ancipite, ut deleat scortatores, vel ‘oculis, flammarum
instar fulgentibus ., quibus renes et zat perspiciat mortalium, Quis porro non
animadvertit Johannis sublime ingenium, ubi esum, Dei filium, victorem illum supre-
mum, ventürum esse. praedicit , facturumque, ut Judaei, quorum vitia hunc iis dene-

„4 е ión 1 , 25): о "t M 41 € * i H à ї 5 „> d E Е IUB
gant titulum, ad Christian rum pedes » supplicum. instar , procumbant et _profiteantur ,
€ «bw 4 7 pOUr 2 bi lioc OUD 123° i ip e vill OUD 910 ies t

UPOHOD e Шап 211012 9 TT
d die SERI ieqi 5580503 `эшрі. 11021961 :03 wus nom eig "VIX 2003 shard
Са J Venuste hacode res egit Hichhornius, Eiüleite Шир, 585. 22 поп (00318 роз: p

(2) Vid. Langius, Vols ALL«-ps 217«-6t Donken Curtius, ‘ps 162« qui. viri; Doctiss. verba citat, :
2633 Ita, magnifici, vel, sublimis sermonis, lineas -ducit He/necoius in opere; Fundamenta styli gule
tioris, Lipsiae 1761. p. 188. pony

RESPONSIO a» QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 97

quanto amore Jesus suos prosequi soleat? Quis, quaeso, Johannem sublimem dicere
neget , ubi coelum repraesentat , tamquam locum, omnia continentem , quae pulchri
venustique sensus excogitare potuerit ۾‎ Novam Hierosolymam ?

$. е.

Scriptionis simp licitas.

Hujus generis documenta nobis praebent illae formulae, in quibus duae dictiones con-
junguntur, licet eandem rem indicantes, quarum apud Hebraeos magna est frequens
tia (1).. Tales dictiones , a Grammaticis parallelismos poéticos dictas , a Johanne in septem.
epistolis usurpatas esse, probant quae leguntur cap. Il. 5, ubi wyypovevdev, (peravoeiv у et
тё тейт pya тої» idem fere exprimunt, Ejusmodi formulae item inveniuntur cap. 11. 13,
‚кой критёїс т) Voc: [оуу xal оик hpryow Tiv тісті роо. lll. X7. AOUCi0Q slut хой: wee
mAO0UTWXA , ха ovdEVvdS pelau Bye
"ltem in: oculos mihi occurrit frequens usus particulae xæ}, quem nescio utrum ad
simplicitatem an vero ad suavitatem referam. Inprimis cap. П. 9. 3. 9. 13. 20. III. 17.
quocum. conferri meretur elegans et, suavis locus, qui apud Vondelium exstat (2) ,

Die ‘sorght , en waeckt , en slacft y en plocgt , e en zWorgt , ёп sweet,

Nec minus illa simplicitas perspicua est in phrasi: daa‘ yw хит} тоў diy? йр. п,
14. conf. 4. 20. quibus verbis, summam redolentibus simplicitatem , Johannes Jesu tris*
titiam optime expressit. — Ubi Apostolus loquitur de sublimibus argumentis, componere
ea. solet simplicissimo sermone, ita, ut perspicue pateat , nullam eum verborum magnifi-
centiam quaesivisse, диа lectorum animos percelleret, atque captaret; dicit enim và w-
Xüvri 000 Quysi», ubi felicissimam conditionem depingit:: тё xvt 2079 tov @ттёр®
Tiv mpoivev, quibus augustissimam. sortem in altera vita, a Jesu promissam, indicat.
Nec praetereunda est crebra frequentatio pronominis demonstrativi et personalis ойтос
ту» Toros Conf. Apoc. II. І, 18. 21. 22. Ш. 5. 20 (3): quae bec iter ne Ho-
mero quidem ingrata fuit, v. с.

um стедоута кай. airy Prpuveis 5 і, e, cur me Pea аай a ultro currentem - in-
sigas? _ у

$. 3.

Seriptionis perspicuitas.

e TR

. Hane. nobis observare licet, non tantum in rebus, quas tractat , verum etiam in vere
zh bii,

fo:
C Conf. R. Lowth, de Sacra Poési Hebraeorum prael. XIX. p. 365. cujus verba refert Dink: r
Curtius, р. 13% Со) Palamed. vs, t. (3) Vid. Donker Curtius, P 13%
; N „Jibi

98 A. C. УАН ER DIK THIEME

bis, quibus utitur, licet, propter insolitam materiem, idem scriptor nonnumquam mie
hiis obscurus videatur ( 1). Plurima in epistolis loca hanc perspicuitatem diserte Os-
tendunt, a Donker Curtio (9) non minus laudatam. Ita v. c. lucide nobis depingit
Johannes Ephesinorum et Pergamenorum constantiam et fidem сар, Il. 4. 13, eodem»
que modo illos admonet ut resipiscant vs. 5: his vero dicit, quam grave sit vitium,
quod erga Jesum committant vs. 14. 15. lpsam Jesabelem ante oculos ponit, omni vi
reluctantem, omni dolo corripere conantem Jesu ministfos vs. оо» 91. 92, == Profecto
septem epistolae lumine claro indicant hominibus viam, qua sit eundum ad summam
consequendam felicitatem5. quid enim clarius Jesu voluntatem indicare posset, quam
quae cap. H. 26. leguntur: 4 ихбу, xal 6 тирбу Ёр тілоис тё PYG роо X. T. А.Ф Ne-
que dubitare nos sinunt, utrum Servator nostra facta, sive bona, sive mala, cogno-
scat: perspicue enim prodit, tamquam ille, qui merito dicere potest: olde тй Boya: cou
cap. П. 2 etc. ¿yo clus ô épeuvüw vedpods xal xapiac, VS. 29. — Interea ipse sibi pere
suasum habuisse videtur Johannes, nonnulla in ecstasi a se scribi, quae nimis obe.
scura forent, nisi, nonnullis addendis, majori luce proponerentur. Talia deprehendo
cap. HI. 1. ubi dri dvo Byes ёті ©Ёй$$ кой vexpog ely VS. 2, pluribus declarat, admo»
nitione ita instituta, ut rite intelligere possent Sardiani, quid sibi voluerit scriptor ,
scribens, уйуду ypyyopiiv, xal orypicoy TH Aotme & Ewsrdry drobavetve

$. 4. m
Scriptionis suavitas, |

Hac in re unus prae ceteris Euangelistis et Apostolis. excellet Johannes, sensu ір-
sius, fere dixerim, Jesu Christi suavi ac leni imbutus. — Qui suaviter. scribere sibi
proponit, non tantum eliget materiem, scopo suo accommodatam, sed et componere

eam

Ст) Hane vero obscuritatem ipsis nostris epistolis inesse vix dixerim, quin negaverim: quod enim
Dionysius, Alexandrinus episcopus, dixit, id quidem in universam Apocalypsin quadrare puto, mi.
nime vero in ipsas epistolas, Dicit: ха? yh el ий тийш, AAA бтомой ye vovv тюй Babórepou.
Bbyxsíelas той иас, ойх iig тайта perpõu хой xpivwv Аоутий, тісти 32 тАѓоу véuuv, iin
тери, Ў Фл uoU naraavPbyvas vevépuua Euseb. Lib. VII, cap. 25. p. 223. Conf. Claudius,
Wandsbecker Bothen |. 1. Tom. I. p. 9, sq. de Euangelio Johannis dicens: ,, Jer versteh lang nicht
» Giles, was ich lese, aber oft ist 's doch, als schwebt es fern vor mir, was Johannes meinte , und
» auch (S wo ich in einen ganz dunklen Ort Wein sehe, hab ich doch Forempfindung von einem
» groszen herrlichen Sinn , den ich "nmahl verstehen werde,"

(2) 1.1. 141. Animadverti velim me hunc interpretem in hae disquisitione, praesertim quod
ad ordinem attinet, tanquam ducem esse secutum. Scriptionis vero gravitatis documenta, quae in
Apocalypsi deprehendit, me in septem nostris epistolis latuerunt,

RESPONSIO Ар QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 99

eam studebit suavissimis, dulcissimis omnino verbis, Neque nos latent hujus rei doe
cumefta in septem epistolis: quid enim dulcius, quid suavius, quam ubi laudes immi«
scet consolationibus , propter miseram conditionem institutis, in qua versabantur Smyrnen-
ses IIl. 9. dAAà тАойсіос ef. Suavitate illa sponte movemur ac deducimur medios inter
Sardianos illos pios: of oie éudauvay. và Iuaria жйтйу* quique £y Acuxoig per adrod
жтентатитдут!у y ETL #501 gic Ill. д. Sed prae omnibus suavis est locus ШІ, 20: quid
enim ‘dulcius Jesu dulcem ac lenem indolem exprimere possit, quam ubi imaginem as-
sumit illam amabilem , qua tamquam amicus cum Laodicenis coenare cupiat, nec januam
relinquat , antequam pater familias eam aperuerit ?

§. 5
Durities dictionum.

Absurdum quid statuisse videbor, ubi sublime, suave, simplex ac perspicuum scri-
bendi genvs Johanneum efferens, simul in uno eodemque argumento duras dictiones
comprehéndi statuam. Sed unde, quaeret forsan aliquis, unde illa durities ? Animadver-
tendüm. respondeo : 4

I, Johannem, has conscribentem epistolas, £y rveduar: fuisse, animumque, tali in con-
ditione versantem, non posse anxiam curam habere regularum, qe ad severam Стат»
matices. legem ‘sint effictae. ·

1. Praeterea Veterum Poetarum dictionibus prorsus imbutus, ad eas sua verba com-
posuisse videtur. Totae nimirum phrases, ex iis desumtae, in Apocalypsi occurrunt ,
nec non eaedem imagines, quas adhibuerunt Prophetaé; neque ullo modo intelligere
possimus , nisi earum verum sensum ex antiquorum scriptis eruamus.

1. Ejusmodi imagines in septem epistolis etiam deprehenduntur: ézrà avyvia Apoc. П. 1:
e Zach. IV. о. sQbaruods de QAóya турдв Apoc. II. 18. e Dan. X. б. xparcly intà ġo“
тёри; cap. П. 1. ne hostium insolentia eos loco suo moveat, quod olim fecerat Ane
tiochus Epiphanes e A УШ. то. 1r, et Jes. XIV. 12. Mim Apoc, н 12. e Jes.
IX. 4.

е. Tropi, quibus utitur Johannes, fete similes occurrunt in Vet. Codice: v. c, 7püros
xa) ligatos Apoc. И. 8. Conf. Jes. XLI. 4. xav «i» хле Apoc. HL. 7. Conf. Jes.
XXII. 22. épeuvdiv vihpous xx) xapdiag Apoc. П. 23. Conf. Ps; VII. to. et Jerem. XI.
20. tya кой raidedw, 8005 dà» Qiy Apoc. Ш. 19. Conf, Prov. III. 12. et Job V.
17. &orepa Tbv mpwivdy Apoc. П. 28. Conf. Jes. XIV, 12. xal monexive? ®йтоўв èy ja Bde
cap Apoc, II. 27, Conf. Ps. П. 8, 9. ecip£av тй Аит & Eushaov. тобот Apoc.
IIl. 2. Conf. Ezech. XXXIV. 4. porive тё igarim Apoc. Ill. 4. .Conf. Zach. Ш.
3. 4. Asuxoîs iuariog Apoc. Ш. 4. 5. 18. Conf. Dan. VII. д» xal ep Qavepatfi 5 ai-

N 2 oyi"

100 А. C. van ELDIK THIEME

oxuvy tHe yuurvérytoe Apoc. MI. 18. Conf. Ezech. XVI. 7. 8. 9. to. боша ёЁххеЇфи
ix tig ВіВлоо Tie байг Apoc. Ш. 5. Conf. Exod. XXXII. 32. 33« Ps. LXIX. 29.
wpocxuvely evamiey rûv тоб» Apoc. Ш. 9. Conf. Jes. LX. 14. dude ёх тоў orénaros
Apoc. III. 16. Conf, Zach. ХІ, 8. cupBovasvew @уорйтдл Apoc. Ш. 18. Conf. Jes.
LV. 1—3. s&puclov merupuwévoy èx турде Apoc, Ш. 18. Conf. Ps. XIX. 4. et Prov.
HI. 13. 14.

9. Aenigmatica item habentur in septem epistolis dicta, quorum nodus solvi nequit,
nisi historia е V. C. cognoscatur. Ejusmodi sunt, quae occurrunt de Nicolaitis Apoc.
Il. 16. et Bileamitis ibid. vs, 14. ad quae conferri debent , quae Num, XXXI. 16. sunt
exposita; de arbore Vitae in Paradiso Des Apoc. 11. 17. Exod. XVI. 333 de Jesabele
Apoc. Ile 20. 1 Reg. XVIII. XiX, et 2 Reg. IX.

Si itaque haec omnia sic sese habeant, quibus addi posset, nonnulla haberi, quae ex
libris apocryphis Judaei, Christi et Apostolorum aetate viventes, sapiebant, et ad quae
respexisse videtur Johannes v. c. ézrà rvevuare Apoc. lll. r. e Tobiae cap. XIL 15.
vel arbor vitalis, quali imagine utebantur Judaei in vitae futurae descriptiones quid
mirum nobis accideret, Johannem hisce et multis aliis indulgentem , sua verba compos
suisse sermone, minime rationem linguae Graecae, qualemcumque tandem suam , refe-
renti? quod quidem tantum est, ut nonnulli conjecerint Apocalypsin conscriptam fuisse
lingua Hebraea, sed postea Graece conversam (1), alii e contrario opinati sint Bar-
barismos et Soloecismos illos repetendos. esse e librariorum vitiis, . Prima autem. cone
jectura rejicienda , quod liber, qui aliquid contineat , quod alii linguae sit proprium,
minime: Ша conscriptus esse dici potest; neque de Apocalypsi valere potest, quippe
quod ne minima quidem hujus rei species apud Patres. Ecclesiasticos exstat (2). , Ne-
que altera illa, qua vitiorum culpa in eos conjiciatur, qui librariorum egerint partes,
est. admittenda. conjectura, cum hi facile talia animadvertissent vitia, neque omnes in
errore adeo conspirassent, ut in plurimis iisdem. locis eadem plane animadverterentur

. vitia (3). Н `
. Haec autem durities , de qua agimus , conspicua est in septem epistolis, praesertim
in ео, quod nominativus indeclinabilis haud raro in iis occurrat, a summo Grotio, stili
Johannei character habitus, guod rectis tti soleat pro obliquis (4), qualis est in promis-
sionibus cap. JI. 17.26. IlL 21. 4 vixZv dcw adr et û икбу roca aüriy: et ab Hes

braeis praesertim usurpatur, cum ad ornatum, tum ad majorem vim sermoni adden-
dam,

Ст) Vid. Michaëls; 1.1, p, 1062, 1064.

(2) Conf, Cl, Klinkenberg le 1. p. CXXXV.

(3) Huc conferri meretur Donker Curtius 1.1. p. 13.
(4) La loquitur idem interpres 1, l, р, c.

RESPONSIO ap ‘QUAESTIONEM THEOLOGICAM. Tor

dam, Explicari potest рег: quod attinet, sed cum latinae orationis elegantia, ac yepe
ysig minime hisce adjectis gaudeat, formula illa praetermittitur. . Occurrit autem in V. C,

partim , quando constructio nominativum : requirit. ut. Gene ХХ, 24. ру) 10312 ^51
inm» e pellex ejus et peperit etiam ipsa h, е. pellex ejus etiam peperit. Conf. 1 Sam.
XI. 11. ХШ. 7, partim, quum constructio casum obliquum requirit, quem > praemisso
nominativo absoluto , per additum pronomen exprimunt, v. c. Ps. XT. 4. [УТУЛ nim
AND Dominus in coelo est sedes ejush, e. domini sedes est in coelo, Conf. Ps. XVIII. 31.
CIV. 17. Jer. Hi. 24. VI, I9. Occurrit haud raro in ЇЧ. T, prouti Act. VII. 40. Matt. Ш; 4.
Luc. ХИ. 16. ХХШ, 41. Joh. VIII. 20. in pronomine Matt. ХХІ. 42. Act. X. $6.
ХШ. 9. accusativus. . Etiam apud С1аѕѕісоѕ, Xenoph. (1) rods piv; ror "EAA4va6 , Fog Py
тў "Acla. oixotvras s 040 mu cadis adyourat el Émoyrou , de Graecis, qui Asiam incolumi у
nec dum certo constat sintne secuturi (2). Conf. item Apoc. 11. 20, III. 12.

.> Porro Hebraeorum imitatio duram dictionem creat in ellipsi, Johanni propria, verbi
ag, uti cap. Il. то. 4 ud Boros 2 Dp», scile т> (3), ut et cap. Il, 18. in verbis
кой of modes жйтоў desideratur vocula e/a: sin vero minus, hic locus in: 115 est enumes
randus, in quibus Johannem deprehendas, pronomen айт pro relativo # usurpane
tem, , ut legendum Sit rods Tidus аўто (ӨЛ scil. ) vel od of modès (scil. «ie» Je
Conf. Joh. ХУ. 5. à душу ѓу uo xàyà ѓу ате » pro хой y Q рю. Vid. Vigerus 1. le
p. 175. Omnium vero durissima ellipsis , inest cap. II. 13., qui locus accipi debet,
tamquam si legeretur xæ} êy vai; as fats гу alg “Аутита —ддх йруўс@тә THY тісті) шоо. —
De notione particulae xa} ex usu Hebraeorum pro Latinorum — {ас nostro же,
Hebr. HJ vel N », supra monuimus ad h, 1.

Altus porro generis est Hebraismus , in usu verbi Фоик obvius , Apoc, TT. 13." quod:
de doctrina Christiana est accipiendum А uti manifestum fit conferendis locis’ Matt. X,
92.. xal rere picodjevor irê rivTuv Ši% тд lyon pov. ХЇЇ, 22. xx) тд дуймай: oro Мур
gamit: (4). Ita etiam ipse Christus vocem rò vous Joh. ХҮП. 6. usurpat, pro quo
mox verbo agyog utitur, Addas Act XXI. 13. — De Hebraismis cap. П. 23. ‘droxreivee
iy Üaváro , et Ш. 7e à дудук», xa) 003816 xAeler, supra ad rere ЕЮ expositionem

montis

iW D | | jä he. is $. 6.

“ery Cyropaed, lib. Н. p. 81. -
(2) Plura exempla e Xenophonte, Polybio et Ж даса, habet Wolfius in Curis philol, а

Joh. XVII. 2. 2t Raphelius ad Apoc. II. 26.
(3) Vid. supra ad expositionem hujus Іосі, Conf, J. Porstius de Hebraismis N T. ex edit,

f. Fischeri, Lips. 1778. p. 567.
(4) Ita etiam explicatur a С, T, Kuinoelio, Gian nov, edit, ad he 41,

N 3

16$ MAS ОО FER VER DIK: THIEME.

5. 6.

IC QChardeteristicae notde in arbe et L formulis ‚а edili учебе) perspicua,

„Si de hisce, longe disquirere vellem , metuendum esset , ‚ ne in illud vitium proláberér з
quoti jam. supra in expositione epistolarum dicta htc iterum repeteréntur, Satis nostru in
finem esse duco, leviter tantum attingere , quae in censum veniañt. "Hujusmodi habeó: :

i. Usum verbi ye cum verbo substantivo v. €. Apoc. Il. 3. ózopoyhy Bye pro
Üsopvdio: quibuscum quodammodo comparari potest formula dpud Thiicydidem Hist. I
18. Py ce iy dort, succenseo tibi, sed meliori jure Sophocl, Trach. vs. 7. vouget
xvoy, &AyicToy Écoy. Conf, Apoc. П. 10. txsw бф» Pro быб » et a ne Leod
Exe pro dvoualéobate :

2, In promissionibus, septem epistolis affixis ; peculiari admodum notione раа ver.
bum 224и Apoc. II. 7. 10, 17. 28. Ш, 9. 21. quod accepimus pto facere ш; vid. ёх»
positio III. 21. | DT MM agio

3. Ita, etiam amat. „verbum ` их » quod in fine cujusvis epistolae occurrit , vincere
notans, ut 1 Joh. V. 4 хо? айту ieri ў vixys й ТА ту xcov», Ў тісті "AV.
Quo ut uteretur Johannes , bellum pios Christianos inter eorumque obtrectatores , | de quo .
ubivis fere agit, saepe ei ansam praebuit, Unus in Apocalypsi exstat. locus, ubi idem
usurpat. verbum de pio illo, qui succumbit.. Vid. Apoc, Хш. 7. bogus m:

4. Ejusmodi etiam notandus mihi videtur usus verbi 20% з .quo saepe ipsum Jesum
intelligit Johannes Euang. cap. jante alibi vero mandatum , praeceptum Apoc. Lit. $8, то.
2dyov. Tie бтооуйс»„ ; Conf. Joh. VILI. 51. XIV. 23. XV. 20. .1Joh. ПА 5. d1

5. Neque praetermittendum verbum aye quod cap. IL. o. et similibus locis opera sig.
nificat, sed vs. 26. singularem habet significationem , ubi Grotius idem esse conjicit quod
мужет Tandem particulam ov Johanneum esse characteristicum verbum, quisque ins
тегй. Euangelii, loca. conferens. .

Caeterum attendendae sunt nonnullae. formulae , quarum. usu in 1 hisce peu delecta-
batur Johannes, Tales sunt:

1. épxtobat тїш, qua adventus alicujus indicatur haud optandus illi, ad quem venitur;
quacüm quodammodo conferri potest Belgarum Jdezocken, v. c. God bezoekt ons, cui no-
tio veniendi etiam inest, Opposita huic formulae sunt ройи трд tive Johe XIV. 18. 23.
ubi Jesus discipulos, de instante ejus abitu sollicitos , consolatur, et esi ps
tive Apoc, Ш. 21.

24

Ст) Qui locus a Schleusnero, secuádum Вийти Curtium р. 115. nimis accurate exponitór ,
notans , ut putat vir Doct, aigaem ad defectionem: a religione, Christiana sollicitare,

RESPONSIO an QUAESTIONEM THEOLOGICAM. 103

тиру cv. adyov Apoc, Ш. 8. 10: vel rà fpyz II, 26. pro quo in Euangelio scripsit

rupel vag ёутолас XIV. 15. 21. vel туре, rods Adyous VS. 24. de quo. vid. Donker Curtius
1,1. pe 125. — Legitur praeterea apud Johannem тї tive ix Tis Фрис TOU терито
Apoc. Ш. 10. pro quo in Euangelio scripsit cupi ix той weipacuod cap. XVII. 15,
Variat in significatione verbi pi; nonnumquam diem judicii supremi notantis, v. c. Joh.
IV. o1, 93. V. 25. 28. ХУІ, 2. 25. 32. XII. 7. Apoc. XIV. 7. 15, nonnumquam mo-
mentosum quoddam temporis. punctum: Apoc. HI. Іо, E

3. Пеєшт@теїу шёто тиф notat apud Johannem amice cum pron ui. quo sensu
etiam. habetur.in:Euang. VL. 66. et in Apoc. III. 4.2. inde studiose s. orti. cura amare et
observare áliquem Apoc, Il. 1, Caeterum Euangelistae pro illo, usurpant, ZxoAculeTy ,. quo
utitur Johannes Apoc. XIX; 4 оўти low of йтойодобайутев те ёрие C X Jec |
- 4. Variat quidem Johannes їй nonnullis dictionibus, quae eandem rem notant, verum
hoc discrimen: parvi omnino est:momenti; quod observare licet in ayy à: Éxere y. храту-
cure Apoc. Il, 258 pro quo cap. ШІ. 11% habet. «pare? ; ё. Eie; in superiori Шо addit
xpt oð dy Ew, in epistola ad: Smyrnenses vero dicit dyer davdrou Ш. 10.

5. Postremo loco attendemda est formula, Johanni admodum. familiaris, éyvdmioy tide 7
qualis occurrit Apoc. І. 4. П.114. ІП. 8, IV. 56. etc. in nang. XX. 30. ubi autem
— —— m cap. I, 15. HL 98. 1 i ; 7

Cox ж UT. TOE ROT DU E

ЮЕ SEPTEM EPISTOLARUM APOCALYPTICARUM USU
IN REM CHRISTIANAM,

p rne mihi hoc loco dicendum erit de utilitate, quam hae septem epistolae piis
Christi amicis praebeant, Hic autem usus in rem Christianam іп duas maxime partes
dividi mihi posse videtur, quarum altera dogmaticam, practicam altera spectat: si enim
historicam epistolarum expositionem. a Facultate Nobilissima desiderari censerem, in repe-
titionem prolapsurus mihi viderer eorum , quae jam supra sunt illustrata, addendis animad«

versionibus de earum usu historico peculiaribus,
| Nee

(1) Vid. Donker Curtius, p. 129»

тоз ССА C. vaN ELDÍK THTEME

Neque etiam Theologicum Systema condere hujus ‘esse: ‘loci anne жнт. mo-
mentosissima leviter tantum er mihi dene ERTA

і 1 і ee 03412510 Whi & س‎ aor [

2 De — usu — лоба а апі
і M OY. e. rir ` giu A

Licet summum et maximum quidem delia in iis: MRNA ipis esse Ecclesiae Diet
NUM y primum tamen de iis agemus , quibus illud est superstructums to ^

I. Jesus est 010 той 000: Нос suis ipsius -verbis professum esse tradit ант pii
її. 18. Conf. vs, 7. atque confirmatur pluribus N: T. locis, Joh. V. 95. Ill. 16, 17»
18. 1 Joh. IV. o; Rom. УШ. 32. et alibi. Quod ad. naturam. humanam: attinét, homo
erat , filius Mariae Joh. V. 27. УШ. до, Luc. I. 31. Matte I. 16, dicitur. vero Dei fi-
lius, quoad non ex humano patre, sed supranaturali ac: prorsus: divina; omnipotentia ё
Maria procreatus sit у Matt. I. 18 == 05. Luc. 1: 34— 97: Sed uti: arctissima humanae
et divinae naturae” intercederet conjunctio у :іта ab: omni: vitiositate expers егаг з. nam. est

угш. Conf. Ш.у. — Nonnumquam ipse Deus dicitur Joh. I. 1. coll. V. 18. ш

Н. Deus cum itaque sit Jesus p omne ei competit nomen, quo Pater celebretur s idcirco
est û &yicc , û daybwog-cap. Ш. 7. uti 1 Joh. II. 20, duels ypo Evers md: To dylous
Conf. Joh. XIV. 6. 4 633, xal ў ёлуна xal ý Qe. Нас de causaomnisciens est, quem
nihil latet: cap. II. 9. 022 72 {руд cou; perspicit omnia, absconditissimas adeo cogita-
tiones novit, dpeuvZv veQpods хо) xapdiag ЇЇ. 23.

III. Est rerum omnium dominus ac princeps Ш. 146 ў ёрй тй xrlesug ToU sols
quamobrem omnia ei sunt subjecta, et quaecumque ipse possideat , illa aliis dandi et tri-
buendi habet potestatem; IL, 26, 27., a Раше acceptam," ibid. dg xévó xa тарй то
Патріє шоо. Verum licet sit Dei filius et ab aeterno vixerit ô mpéros xal д җи П. 8,
homo fuit ; зас legi ,, omnibus mortalibus impositae, obediit: mortuus enim est, 24 ёуёугто
vexpho , sed revixit, xal сеу: ibid. Jesus Spiritum,S, habet, prouti Pater, atque eum
dimittit Ш. 1. ita vero ut talis inter eos deprehendatur quiuis ut ipse Spiritus.
dicatur ille Sanctus : in singularum зер fine 2 ا‎ 00S » йкоитйтш ті T) vega

(EOD ^. M15. [f

Mei X. T, №
IV. Jesus est Rex: insidet enim throno III. e143 judicii supremi: ‘die etit à рады;
qui praemia distribuit И, 7. 11. 17. 26, aut. 5. 12. 21. qui: nullum discrimen: faciet, -

sed justus in Жш rebus. d epica 17 а xxi Vow dei — катй тй —

A н e „Шыр, е J i | ий

V. Quaecunque Jesus habet , salutifera sunt, eaque lubenter EO ка ut: sibi
bitis cam atque per ea felicitatem aeternam consequantur. Ш. 18. suzBovassa cor &yo-

phous тар ipo xpusiay — Wve тлоитўсиб э кой iT — iva терВдлӣ — кәй «020 poy —
nr

RESPONSIO a»-QUAESTIONEM THEOLOGICAM. tor

Tua. Влітисе. Eos.simul excitat ut eumdem triumphum agere omnibus enitantur viribus,
quem ipse aliquando egerat de adversariis dk. 10. y/vov ттт Ёр bavérou conf. 25 11, 11.
de xàyà глист Ш. o1. — Quicunque fidelis ei praebuerit aures , servabitur ab illo, ne
calamitatibus prematur, ПІ, 10. dr: àr4pyowez тду Adyou Tis dromovig mov, дуй cà турйто
ix vig брис той weipucpod. — Jesus pro sanctitate sua omnes flagitiorum operatores odio
habens, virtutis studiosos magno prosequitur amore , quem manifestum faciet erga
omnes, quos suos compertus faerit, eosque, qui, ab adversariis male tractentur Ш, 9.
Dod › TOT «ÜüTODG 5 Iva HEwor ки) TpbTXUVMOGUIV evcomtoy Tay побу соо» KAL YYW»
Ort bya YUNG ce. — Calamitatibus atque aerumnis pios, et fideles excitat, eorumque
virtutem. auget, prouti etiam de Deo, Patre dicitur. Ill. 19. гуд 000 ¿àv Pia, iniy KO
ха} толдеЈоь { |

"VI. Singularum . Epistolarum character ille. est praecipuus, quod doceant Jesum Chris.
tum universae Christianae Ecclesiae esse Dominum ac Principem, neque tantum univer-
sam, ubivis terrarum. dispersam , sed privatam etiam quamcumque moderamine suo res
gentem, Conf, singularum epistolarum initia, in quibus alia atque alia imagine perpetuo
utitur; item Matt. XVI. 8e- um ёл} тадти тй TETP; clobowÁru mov Thy Exxdyciav.
Eph. I. оо. xa) айту ( wpieriv ): Buze (rare) xepzahy zip mdvra тй éxnrscig. — Cus
rat ac ducit ecclesiarum antistites, iisque semper adest П. 1., at non solum illorum opes
ra novit III. 2., sed etiam cujusvis , qui iis sit addictus II, 20... Quae iis laudi sunt du-
cenda , laudat II. 2. 3. 9. 13. 19. Ш, 4. 10. quae vituperanda , vituperat atque increpat
Il, 4. 14. 20. Ш. 3. 16. 17. admonet eos, ac praemia , hac in terra consequenda, pro-
ponit, minas adjungens contra impios, nisi ad meliorem redeant frugem Il. 5. 16. 22. 23«
TIL 3. 4. 9. 10, — Sed omnium maxime in eo est occupatus, ut animos ad altiora ad-
vertant, ad felicitatem coelestem 5 quam non tantum animi immortalitatem esse docet
Il. 11. ёк той lavárou тоў devrépov , sed etiam pro cujusque. vitae ratione , hac in terra pie
actae, atque ad ejus praecepta institutae, felicem fore praedicat. IL. 7. Io. IT. et sim,
Ex iisdem vero locis intelligi potest, quaenam et qualis impiorum post hanc vitam futura
sit conditio, licet Servator eam non describat, Felicitatem vero illam ac gloriam docet
aliis esse incognitam II. 17. 5 02) odey el pii à AauBdvave Il. те. Tò tout mou Tb
коиду у eamque aeternam fore ibid. xa) Z£e cà wh eféady Eri „et imperium universum in
malignos includentem Il. 26. 2200 width dEouclay dr! räv kväve j
` Non solum bona, uti diximus , animadvertit Jesus aeque ac mala, a Christianis pers
pétrata, verum etiam in hac terra ///a remunerat ЇЇ. 24. o) Baad iQ" Sus čaro Rp:
conf, Ш. 10. #аес punit П, 22. 1309, Barro aüTü» cle xalvyy x. т. ^. Docent porro
epistolae Jesum e/ severum esse, e lenem ac mitissimum omnino Ecclesiae Dominum Gus
bernatoremque, 11. 24. imprimis Ш. 20. — Denique quicunque Jesu exemplum strenue

fuerit secutus, et, dd ipsius Christi exemplum , ad mortem usque constanter puguaverit
O ac

166 CA С, vay ELDIK THÍEME ^
ac vicerit, augustissimo olim fructurus est'consortio, quum in uno eodemque loco cum
Domino suo et Patre versaturus sit et victurus Ill. 21. `

$ 2.
„De Epistolarum usu Practico.

Non difficile erit hunc usum practicum ex - harum. MR doctrina exponere,
si modo dogmaticum rite ceperimus,

Prima quidem utilitas, quae in iis deprehenditur , practica , haec est, quod ecclesiarum
antistites in ñs exemplum habeant expressum, in quod, coetus suos docturi , monituri,
consolaturi , universe intueri possint illudque imitando exprimere. Ut autem hoc felici
cum eventu agant, capiant necesse est, Jesum esse Dominum universae ecclesiae omnis-
cium , ubivis praesentem, omniaque gubernantem ; quam Christi magnitudinem , a Patre
acceptam et morte sua vindicatam ac sancitam , nullus non eorum in coetibus perceptam
habere debet, si fructus operae carpere velit. Hunc in usum valet titulus, quo insignie
tur ab ipso Jesus: coetuum antistes est Jesu уулар у ab ipso missus et constitutus „
qui non solum ejus doctrinam promovere nitatur, sed et ejus personam in terra agat,
Caveat vero, si quidem Jesum imitari velit, ut eam agat superbe ac insolenter, Simplici-
tate, lenitate, indulgentia si praeditus fuerit, magnam profecto in auditorum animos exer»
cebit vim, non solum in publicis pro concione orationibus, sed etiam in privata vel
domestica consuetudine. Omnes amore complectatur; sed eos maxime , quos deprehende-
rit Jesu amicos, piosque sectatores: increpet, et increpet cum gravitate сї severitate,
si quae grassari videat flagitia per coetum suum: contra vero ad Christi exemplum lau.
det cives suos, si quid boni, probi, virtutis omnino Christianae nomine digni videat ,
quo excellant. Caveat vero simul, ut nimio plura iis imponat onéra; quippe quod si
fecerit, facile remittent illi laxioresque suas tenebunt habenas: Jesu attendat verba 2
Buri iD” tyes karo Bágos cap. Н. 24 Cr).

Sed antistes in eo inprimis operam collocare debet, ut praecipuam indolis moralis
notam cognoscat, qua ab aliis suus discernatur coetus, Jesus, v, c., in Ephesinis re-
missionem amoris, in aliis alia observat vitia; ita nostris temporibus lascivos, superbos
similesque animadvertere potest, si qui habeantur, Nostra enim aetate mirum videre-
tur, si quis Bileamitas, Nicolaitas, aut Jesabelitas haberi doceret: verum ipsis nostris
temporibus, si qui deprehenderentur, falsam doctrinam, Christianae adversam, promo-
Ventes y vel moribus sordidis offendiculum projicientes , haud dubitem, ecclesiae antis-

{ ' i

(1) Conf. Middelveldius, orat. laud, in Boekzaal der geleerde wereld, Octob, 1823,

100106270 RESPONSIO a» QUAESTIONEM: THEOLOGICAM. v 107

fiti officium esse impositum, ad Jesu admonitionem: Apoc, Н. оо, tales amoyendi, con-
Sentientibus iis, qui hodie una cum illo res ecclesiasticas admipistrante

Neque minor opera in eo mihi ponenda videtur; ut cives suos doceat, quaenam ofi.
Gia ‘Christiana réligio ab iis exigit, eaque accommodata esse e^ indoli: humanae, e
conditioni, in qua versentur, "Utramque rem ipse Jesus in epistolis ob oculos babuit;
non majora, quam ferre possunt, imposuit hominibus, officia II. 24. neque neglexit ea
ita instituere, ut aptissime conveniant rebus, quibus singuli coetus essent impliciti ,
prouti in expositione epistolarum docui. Ita antistes ors quid valeant, quid ferre
recusent ecclesiae cives. Mt түң
А Sed praeterea multa alia insunt harum Lid lu doctrinae , quibus singuli Christiani
proficere possint’, Si ‘modo rite ea adhibeant, Ne ea repetam quae antistes in suum
ipsius emolumentum convertere possit, quorum que haga partem ad omnes Christianos
referri posse puteis, hi ex iis discere possunt, Jesum revera tanta esse benevolentia ,
qui lubenti gratoque animo, quaecunque habeat, offerat et inter suos distribuere cupiat
III. 18. Conf, Matth, XI. 28. sire трд$ pi gávrég of xomitivres, xu} meQoprimuivor,
xàyà dvamatow дий, Simul docentur, impios odio haberi ac puniri ab ipso Jesu II.
6. 22. et nullos zopvobe, odre eldwacAurpoug, odre pormods, OUTE maranods, ore dpoevos
xorms Bactasiav deo od xaypovouyseiv 1 Cor. VI. 10. Conff. singulae epistolae, Porro
Jesum omnia, abscondita adeo cognoscere hominum facta eorumque cogitationes, diserte
docet quodvis earum initium; quae igitur persuasio eorum animos timore ac reverentia
Dei Christique implere debet, quae initium est omnis sapientiae, Docentur etiam rdv xéra
pov mapayverbat, xal тў» éxibdpsav adrod, Ty dt тойут тд 0ёлишо тоў deol шешти eig Ty
«1йу®& 1 Joh. П. 17. quum ex epistolis cognoscant quantum флтодоуй> Eye, nal Bucras
беш 0 тд роши одтой у xal od nomid&ew cap. Ie 3. praestet TË торуейтән, VS. 14. Sed
simul docent Epistolae, nullum valere Christianae virtutis nomen, nisi revera colatur;
vo enim Zwei brs Sor, non difficile est, vexpdv отоу Ш. 1, Exigit religio Christiana,
ut paucis dicam , secundum septem epistolarum doctrinam, constantem Christi amorem ,
Il, 1—7. constantiam perpetuam in maximis adeo calamitatibus, vs. 8 — 113 nullum
habendum esse docent commercium cum falsis doctoribus , vs. 12 — 17, evitandos esse ас
ejiciendos scortatores у vs. со — 94 , virtutem operibus ac factis , et animi probitate proban-
dam esse ЦІ. 1—6. Jesum advertere pios, eosque calamitatibus oppressos, seryaturum ,
VS. 7 — 13. omnemque tepidam agendi rationem ei displicere, vs, 14 — 22.

Persuasum sibi habere debent Piorum animi, a Jesu se amari III. 9: iisque promittitur
praemium virtutis, Ad bona quaeque perpetranda excitantur: Spiritus enim Sanctus jubet
ас monet Christianos, sed et Jesus, 4 dpy rig xrícswe той beod IIL. 14. Tò dravyarue
тй; 00895 , xol apaura tig дтоттйтєшв aùroü, Hebr. I. 3. disertissimis docet ver-
biss тй» xaæwñu ‘lepourwayu, tiv xaraBalvourav èx тоў oùpævoð ёт тоб decd, aliquando

О» Cis

198 А. C. van ELDIK THIEME RESP. an QUAESTIONEM THEOLOGICAM.

civitatem illam futuram, cujus cives erunt , quicunque туу quevoUcav. wémy hac in terra
haud quaesiverint, daad viv psaaodoay ёті ита» conati. fuerint. Hebr. ХШ. 14, — Fida
ac certa, nulla umquam temporum labe inquinanda, nulla unquam, fragili adversariorum
opera labefactanda, haec sunt promissa! llle enim, talia promittens , est û "Ашу. û йр
rug ô TIFT y д RAMOS vlog той беобу 0с éxdbice етй тоў Tidrpog dv TQ бріур айтобь —

>
SYMBOLUM:

Knog odrog хой ёёіюикбтатос eüxMlas &yay тє хой стёфауф y E @
xal rò йттйтбан ойж 230807 \

Longinus,

Sey

E RRS AM TA

*

Commentationis д. с, VAN ELDIK THIEME.

6. lin. 95,
12. — 15.
I4. —

19. — 32.
26. — 16,
28. — 27.
31. — 5.
3551 1245
36. rev Lib
4% — 2
66. — 2,
68. — 2.
711. — оо.
72. — 10.
28. — 2

$i qui et alii

essiciunt
iTos

шуд i

71
ёифілеятос з
Apollonis
Heinrichsius
saeculum VII
haec:
collocando
stande

firmo nititur

xal xat T9 Blag

lege efficiunt
— pirog
— piya

—

—

—

—

—

ПО? pro ПОЈ) —

Colossas

Tor
audirsurag
Apollinis
Heiürichius
saeculum VIII
hac

collocata
stunde

firmo haec conjectura nititur
xal TÀ Sing
mon
Colossos

inveniantur errores, hisce veniam a B, L. impetramus.

RU a a але
Sa

PETRI OTTONIS van ver CHYS,

DELPHENSIS,

PHIL. THEOR. ET LITT. HUM, IN ACAD. LUGD. BAT. CAND,

RESPONSIO

A D

QUAESTIONEM A NOBILISSIMA FACULTATE DISCIPLI-
NARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM IN
ACADEMIA LUGDUNO-BATAVA A, MDCCCXXY,

PROPOSITAM:

Explicetur , aptisque illustretur exemplis, quibus in regionibus Pa-
¿riae nostrae, modus quo et aestate pecus semper in stabulo reti«
netur, commendatione dignus videatur, deinde vero accurate
exponantur difficultates, quibus haecce methodus illis іп locis
premitur.

QUAE PRAEMIUM REPORTAVIT D. vm MENSIS FEBRUARII

A. MDCCCXXVI-

RESPONSIO
AD

QUAESTIONEM EX OECONOMIA RURALI.

Vi: Ша ericeta per regnum Belgicum , quae satis amplum dilectae nostrae patriae locum
occupant, peregrinantem profecto, si non dolore , magno saltem taedio afficiunt ; attamen ipsa
Ша deserta ab iuevlie fclivio luju» rcglünis in prata fortiliooima possent redigi: quod né
quis inaniter mé jactare credat, afferam exemplum illius partis provinciae Flandriae Orien-
talis, quae nomine agri Wasiani (Zand yan Waas Y insignitür: fuit magna illins regionis
pars ericerum non optimae sane notae, quo tempore Princeps Parmae anno 1584 fossam
ducebat, incolaeque regionis circumjacentis vias per eam faciebant: qua utraque. те adi*
tus ad illud desertum facilior factus est. Ad tantam autem: fertilitatem qua nunc fit, ut
Wasianus ager pulcherrimus sit totius regni, nunquam pervenire, saltem in ea perpetuo
manere nunquam potuisset, nisi insignis adesset quotannis fimi copia: quam tamen non
aliunde advexerunt incolae , sed ipsi fecerunt ope praeclarae illius methodi, dua pecus,
etiam per aestatem, in stabulis retinetur; non immerito aurea haec methodus, et muito
sane auro pretiosior in iis regionibus, ubi fimus non nisi immensis sumtibus.potest com-
parari, commendari satis nequit multis rusticis Delgicis, qui saepe fimi inopia adeo labo-
rant ad meliores reddendos agros.

Utilis igitur est investigatio, in quibusnam partibus patriae nostrae methodus illa sit ne-
cessaria ad augendam fimi copiam indeque agrorum proventus majores faciendos; et certe
hujus investigationis nostra inprimis aetate non tantum elucet utilitas , verum unicuique pas
triae conditionem recte perspicienti, manifesta fit necessitas; mercatura enim praecipuus an-
tea divitiarum in multis nostris provinciis fons, maxima ex parte ad exteros migravit, пе-
que spes est, fore ut ea umquam ad pristinum evehatur redeatque statum ; pleraeque praete-
rea nostrae officinae (fabrieken) aemulationem (vel concurrentiam ut ita dicam ), cum
peregrinis ferre non possunt, ita ut in his etiam multo inferiores simus, Una est agri-

Ag cui-

^

4 Р. Oc van Der CHYS,

cultura, qua exteros multum adhuc superamus; sed magno sane opus erit labore, ut su»
periores maneamüs: recentes enim in Chemia et Physica inventiones;cum magno cum
fructu ad agriculturam applicare coeperint vicini nostri, Angli, Galli atque Germani,
verendum est, ne, nisi Belgici sequantur rustici, et haec aliquando nobis eripiatur pal-
ma. Nihil autem, quod sciam, universam nostri regni agriculturam adeo juvare posset ,
quam si per omnes fere provincias introduceretur Ша methodus, qua et per aestatem pes
cus semper in stabulis retineatur; insignem enim in modum fimi copia m ita»
que vis productiva agrorum in dies major fieret. `

Cum autem hanc utilitatem stábulationis perpetuae (utar enim in posterum his minus
usitatis verbis pro Belgico vocabulo stalyoedering ), et vos perpenderitis, Viri Cl., in
wo:ius profecto regni Belgici commodum sequentem proposuistis quaestionem :

Explicetur , aptisque illustretur exemplis , quibus in regionibus Patriae nostrae , точ
dus quo et aestate pecus semper in stabulo retinetur , commendatione dignus videa-

tur ; deinde vero, accurate, exponantur ARR quibus haecce methodus illis
in Jaber premitur. :

Cui ut aliquis ita responderit, prouti rei gravitas meretur, et ut patria flagitat agricul.
tura, vehementer spero, equidem etiam in re tam magni momenti certamen ingressus et
juveniles*meas vires periclitatus sum,

Praemissis nonnullis , quae ad stabulationem perpetuam universe: pertinent, ad utramque
quaestionis partem’ respondere- conatus sume
Capite igitur 1°. agitur de stabulatione perpetua universe.

Cap, 11°. explicatur et exemplis illustratur , quibus in regionibus patriae nostrae stabu-
latio: perpetua commendatione digna videatur.

Cap. МІ, exponuntur difficultates ,, quibus haec methodus illis in Jocis premitur, simul-
que ostenditur, quomodo. eae magna saltem ex parte tolli possint,

CAPUT

RESPONSIO “ap QUAESTIONEM:zx OECONOMIA RURALI. s

inus d ка 994 MOTE п go тийш t£ "H ‹ cores Н М ,
i [ j тиг ПО е 5 y du jill Sveonrnp. зот si

ETT rA. 41 { 2 "Inm ,
а SUS A

D «050

"tt отто!

CAP OT PR ТМ Ы Myo com inig ул

Arta
ed

5 "onis bare tte 5o i t
DE STABULATIONE PERPETUA UNIVERSES, ©

E Wr
Quid sit stabulatio perpetua,

: Qeiinaoquiaem antequam: disquisitio de aliqua. re instituatur ,.necesse est, ut bene
notum sit, quae res in disputationem veniat , ita et hoc loco breviter indicandum duximus ,
quae sit stabulatio perpetua. ‘Hac enunciatione eam intelligimus methodum ‚ qua per totum
annum pecus in stabulis retinetur , et nunquam , aut nonnisi yalde. raro „tantumque per aliquot
“horas ad ambulandum ducitur, Non prorsus tamen necesse est, ut pecus in stabulo .sem-
per alligatum sit; possunt etiam includi bestiae sub divo, in circuitu e palis facto, ita ut
Facile se^ movere possint #1 Cum. enim animalia sibi invicem assueverunt, inter se non
-pügiiabünt , sed in pace: vivent nisi natura ad pugnandum valde propensa sint,

f ; б... à | jt i Tog

au.

De stabulationis perpetuae йи».

Methodus haec permultis in locis utilissima est; nocet autem nullibi , nonnullis tamen in
locis minus est necessaria ; in iis nempe regionibus, quae solis pratis constant, iisque
tam boni generis, ut meliora fere reddi nequeant. , j, i

Utilissima autem est haec methodus in iis regionibus , quae carent prat i5 » aut ubi agri
et prata in eadem terrae parte se invicem singulis annis excipiunt.

Magna sunt emolumenta, quae e stabulatione perpetua. capiunt agricolae , nam, pris
mum ex agro minore, major ali potest pecoris numerus:

1°, quia plantae metuntur, cum florent, i. e, cum et majorem quantitatem et melio.

rem qualitatem nutrimenti praebent, |

2% quia ne minima quidem planta conteritur aut perit, quod fit, quando pecus in pratis

jacet. A 3 3°. Deins

ts

LAUS AIPOVODI® aud COT 216% YS 12703

Deinde major quoque fit fimi copia, non tantum ob majorem pecoris numerum ,

sed et ideo, quia nulla prorsus fimi particula exciditi-

— idem de pratis dicere non possumus 5 nam

i fimi pars, qui in iis cecidit ,'sub forma gazis evolat. |
i pars ab insectis consumitur,

3°. : demum „pars: forsan utilis est prato, sed | non nisi anno sequenti, nam herbam in

їв locis natam, ubi fimus cecidit, non attingit pecus, nisi extrema fame coactum,

Videtur etiam pecus in stabulis paucioribus , quam in pratis morbis obnoxium esse.

Y — me

Se

De stabulationis perpetuae incommodis.

Hactenus stabulationis perpetuae enumeravimus emolumenta, quae experientia ex ea

“redundaré satis docuit: : eadem autem e yan probavit eh; incomthoda
illi methodo obesse. ' i9

19, In stabulatione perpetua — labóris quotidie est faciendum, oii;
2° Magna cura atque diligentia opus est, ш semper -sufficiens nutrimenti adsit. copia,
3°. Pecus nonnumquam obnoxium est ei morbo j ua Ашок ik йы Р онн

ling , de blaar ) vocamus,

"Hoc autem tantum in iis locum habet Нарния y abi: fere ox argilla. constant
agri, raro in iis, ubi sabulosi suntj oritur praecipue’e: nimia trifolii humidi co-
pia, quod comedit animal: est autem hic morbus valde periculosus; durat
nonnisi per breve tempus, et nisi promptum adsit auxilium , intra aliquot hos
ras misero modo moritur animal,

Ante paucos annós unus e meis атісіѕ uno die tres vaccas tali modo amie

sit, Optimum remedium est usus cultri chirurgici troicaar dicti , quo sectio fit

in animalis ventre , ita ut ventus in eo retentus foras 'veniat, - Optimae autem
sunt cautiones: к а é
a, trifolium non metatur p udi adhue est ini en sive ‘alms sive rore.

t

b. trifolium in stabulo ita debet exponi; "ut non nimis accumulate jaceat 5 hoc

enim si fit, ‘calefieri ( broetjen ) incipit; quod: valde nocet.
c, nonnisi parva copia simil раве y an^ quidem maximi est momenti ).

RESPONSIO 4 ab npe zx OBCONOMIA RURALI. T
г staph ond o д [ Оф 4." 5ч #IODITHR опргі

n

e 40049 LN ‘pais pers in stabulatione perpetua aieo Fette чан,

“Praecipuum in Бесәнв ablations cipe nutrimentum est : trifolium ; H perie autem pe,
riculosum est huic plantae soli confidere: Geri quippe potest, fitque etiam. nonpumquam
üt uno ‘alterove canno mon bene crescat, et tam parvam. alimenti , praebeat copiam , ut
pecoti alendo miüime satis sit. Trifolium. praéterea mense. demum, Junio. ineunte боа
et "non nisi” bis per annum, Ç tertia enim sectio «rara: est.)-meti potest. .

"Propter hasce igitur allatas causas ubique fere, ubi stabulatio perpetua. in „usu est , et
aliae adhiberi solent plantae, quae. simul cum: trifolio pecoris nutritioni: inserviant ; Sic
v. C. in regionibus ve vicia: ‘sativa eon — in eek arenosis spergula arvene
sis C Sparrie ). E итв

"Optima aiten “est Medicago — е ойор quae нш cum trifolio; ‘colatur, si
modo haec planta aéri nostrae patriae posset.adsuefieri; Medicago sativa in regionibus ca.
lidis Europae locum.tenet trifolii, quod tantae. est utilitatis in regionibus frigidioribus.
In iis autem locis Galliae vel Germaniae, ubi utraque planta se invicem excipiunt, Me-
dicago sativa sequentia magni pretii praebet emolumenta,

а. duabus hebdomadibus ante.trifolium.potest.secari, .

5, metunt eam spatio intermedio inter primam et secundam trifolii sectionem.

Conjunctio autem culturae trifolii et Medicaginis sativae has secandi vel metendi
praebet vices: off €

Initio anni 1%. Medicaginis sativae le messis,

и. Deinde :; > 29, Trifolii . ролі Me TT.
—— 3°. Medicaginis sativae оа, ————
—— 4°. Trifolii .. 0%. —.
—— 5°, Medic, sativae 3% ——

Trifolii autem , ut jam antea diximus, raro tantum habetur tertía messis.

e. In annis valde siccis et calidis solis“ aestu tanquam combaritur: trifolium: мей
autem Sativa tunc adhue viridi colore ornata est.

Nu : Medicago sativa iis annumerari potest plantis , quae solum melius. iiis.
^ e 51 simil coluntur Medicago et Trifolium, agricola partem quamdam secundae messis
trifolii aratro subvertere potest, ut tritico colendo melius etiam inserviat ager.
"Verum ut jam ante diximus , dolendum est’ tat difficile esse medicaginem sativam "mostro

assuefacere aéri et solo ; in provinciis tantum Brabantia Meridionali et M aliquan-
tum colitur $ verum haec cultura non augetür.

de Flandria Francica nonnulli agri, verum raro majores, medicagine sativa conserun-
їп

g IASUAM 81 MODI)ODSQ, wa EO е, Wy Ss Оайо-ря

tur; ubi unusquisque agricola partem agri. поп, procul a villa sitam hac planta nutriente
conserit , quae in aestate saepe metitur eam ob causam ut pecori nonnunquam aliud nu«
trimentum praeberi possiti ^ Quotannis hoe! pratum "artificiale - -stercoratur urina pecudum,
in qua placentae Lini usitatissimi CJynkoeken) sunt solutae, vel etiam conspergitur pratum
cinere tutfari y figa ‘vel carbonum fossilium < бире » quater autem aestate medie
cago" sativa metitur , Cid matinie оор Do) :5:5hüao5 Hor зизов si заз ишгошәт
° Quoniam "haec platita supérstes ^ primo anno paululum: tantum: producit, . .quoniamque ils
Vids cültürd оно "Сопат, et" semen magni’ est emendum.; jure opinantur , agricolae. in
Flandria Francica se "^iiedicagitiein *sativam non majoribus «agris . colere.posse $. impensae, pus
blicae sive" үбеп нї! ét: mercedes conductionis гуШагит: ех eorum opinione. majores sunt
quam "ut "hoc fier? posset ; 1 gecedit Oquod’ agrio non» nisi-in. paucos,;annos, locari. possunt.
Quae cum ita’ sint; agricola iis tantum messibüs studets quae.certos prodiens fet,
quaeque non nisi per duos tresve annos agrum meliorem reddunt. 4 2,
Ejusmiodi’ plantae aptiores "sunt iis agricolis ; «qui pert:multos annos gros. possunt Jacare
eet iis’ loeis 5° ubi merces locationis conductionis mon adeo.magna.e8t«.:; и эо: oborr
чу Cordier y Memoire sir P agriculture dela Flandre Française р. .378 3, аі.

IZI HISIVAl 92, 270814. Supzij]u 109 921g D. [5v opi IIe го! mous ali ni
&ismulome 3969879 7919 ingen візперрэг svitse ogesib
R^. Daniae atidibsmobded deb D
‘SRO iifolit mabatrase 29 AR aces тии офэштэзїї оївав mks 30029: А
sim 19V jbgspee cad anvüse eidiyssibaM .39 Шо smuuiius шоа oitonujnoD
CAPUT SECUNDUM. :: зәдә
„Biazon „т spviiss einigsoibsM „91 inns оний

QUO EXPLICATUR ATQUE EXEMPLIS ILLUSTRATUR; QUPBUSLIN
REGIONIBUS PATRIAE NOSTRAE SPABULATYO' PERPETUA

COMMENDATIONE DÍGNA. VIDEATUR. B مس‎

>
ern "ғ ҮҮ: a „2 ibs hi 2 D

„ёїгаўци £791 тиз MENIBS озат „еш siib i an misi ju e 19302 ШОНГ
Nulla’ fere; ma кре quae tam ,arctis. constr з иды 1m, diversam m ha-
beat soli naturam, quam regnum рио К aic hic. Vm а) ut in Zélan-
dia et іп, multis; Groningae’,, Drabantiae.. ‘Meridionalis , . Trajecti » Eri э aliarumque
‘provinciarum . partibus. invenitur. argillosa , terras. illic fere. nil, nisi. ms wd i Dren:
thia , Brabantia, Septentrionali.,, Limburgo „айыз, in a aliis denique proyinciis rursus Saxo-
ѕа terra:eaque saxa duriora , ut et magnae. SHEARER , utin Nam Ea do пола,
""«Leodio et Luxemburgosooibis i | 1810 mat eiiiivorg ai ; oloa 39 ite scia A
Nonnullae provinciae solis fere iisque optimi generis, consistunt, pratis » ut ollandia
cumSeptentrionalis tum Meridionalis, et magna Frisiae: pars; aliae 1 rusgus provinciae fere
; nul

RESPONSIO. ap QUAESTIGNEM zx. OECONOMIA RURALI. 9

nulla. habent. prata, ut. Drenthia, Antverpia, magnaque pars Limburgi ; et Brabantiae
Septentrionalis ; maxima autem provinciarum pars; mixtis constant agris et pratis.

Quae cum [ita $int, cumque: tam diversa'sit regionis natura, de commendatione stabu-
lationis perpetuae in regno Belgico universe paucis tantum agemus, separatim autem sin-
gulas: patriae provincias ad partes vocabimus : explicitis iis, quae ad stabulationem per-
petuam commendandam.aut. minus commendandam pertineant, afferemus. exempla nobis
nota eoruim, qui hac pecoris semper in stabulo alendi methodo usi sunt, aut etiamnum
umuntur.

> Diximus autem: jam supra -Caps T. $. 1, stabulatione perpetua in. iis. regionibus non
opus. esse, ubi prata optimae notae inveniuntur; sequitur igitur, ut in iis Belgii pro»
vinciis, quae solis fere-pratis constant, commendatione digna haec methodus поп videa-
tur, contra eam commendatione esse dignissimam in iis provinciis, quae pauca tantum
eaque. pejoris notae- habent. prata: quae prata procul omni dubio meliora possent reddi ,
adhibita satis magna, fimi copia,, Haec de universo Belgio quod ad stabulationem perpe-
tuam 5. nunc singulas spectemus. provincias., quarum geographicum. ita sequemur ordinem ,
ut a septentrione , id est a Groninga exorsi, in medio sive in Trajecto finem faciamus,

£

5, Te
Provincia Groningas :

Solum hujus regionis plerumque fertile, nonnullis in locis, ut v. с. in parte Old-

ambt, dicta fertilissimum est; juxta. littora maris inveniuntur optima prata; in interiore
provinciae parte sunt. multae terrae turfatae ( yeen/anden ), quarum jam magna pars ope
stercoris ex urbe Groninga advecti in uberrimos agros sunt redactae, In meridie pro-
vinciae multae sunt terrae arenosae , ericeta , atque paludes. Solum fertilissimum ea est
provinciae pars, quae aggerum ope exclusa est e Dollartio maris -septentrionalis parte, ine
teriore ۾‎ qui seculo XIII ortus est, et tunc 44 pagos submersit ; optimi agri fere sola
argilla constantes inveniuntnr intra Dollartium , terras turfatas ( veenlanden ) et aquam
dictam Damsterdiep , ubi sunt pagi Midwolde, Hamrikke, Oosterwolde et Finsterwolde.
. Ex hac descriptione patet, stabulatione perpetua in multis provinciae locis non opus
esse ; in parte autem meridionali eam esse perutilem , quod etiam intellexerunt. non-
nulli periti agricolae; in iis enim pagis, qui. dicuntur Veen-Kolonien ۾‎ jam ex aliquot inde
annis nonnullae bestiae per totum annum '* stabulo nutriuntur ; іа pago Sappemeer an-
no 1823 viginti duo agricolae. atque homines operarii (arbeiders ) per aestatem in stabu-
lo nutriverunt 31 vaccas, 20 juvencas, et 6 oves, -

Ла pago ogre Hoogezatid eodem anno viginti duo agricolae atque homines. operarii in

b Sta«

їо ПТАЛОЛ АО О; О дм | pe Roe HYS,
stabulis nutriverunt: 34 vaccas, 19 juvencas atque- у- tn an amis jo» mmmerum-
66 vaccarum ,:39 juvencarum et 13 ovium, 7!

Ex his unus homo in pago ш alebat: rr үасеаз у. et. ster и pago Hoogezand:
15, quarum I2 mulgebantur, ^ ' э 1i

Extremas hasce notitias debeo- egregio. libello i a Viro Сао WIARDO НОВА SICë .
CAMA conscripto, cujus titulus est: De bron van rijke grocikracht niet: ontdekt , maar-
aan zijne: medelandbouvers: op mestgicrige. gronden aangewezen door: Mr. We Н, Ses
Groningae 1824.

Dicit Міг: Consultissimus multos" alios: et “vel” sietitisehiids agricolas iñ ea — eo
anno, quo editus est libellus ( 1824.) in'animo habere introductionem stabulationis per: .
petuae; describit deinde methodüm , quam “omy in. — agris et in nutriendo, ,pecore-
secutus est, et adhuc sequitur,

Habuit ille wir per annum 1823 in араё II vaccis, quatum“ 10° fetten -авпо ·
1824 іп stabulo habebat 15 vaccas, quarum 12 lac praebebant; in animo autem habe.
bat per annum чы nutrire 19 vaecas., et mam raphe nisi. stabuli- E hoc. impe-
dirent;

Praescripsit. sibi in Менее quasdam Med шар, _ fideliter - obtempe--
rare studet; sunt autem hae: > ,

1, adducere agros ad summam fertilitatem eosque perpetuo in ea. retinere,

2. In variis anni tempestatibus. laborem. agrestem. tam aequaliter dividere, quantum,

. fieri potest...

$, Каго easdem plantas sive cerealia per duos. continuos annos in eodem. agro serere..

д. Quoties fieri potest, agrum cogeré , ut uno eodemque anno duas messes proferat,

& Stabulatione perpetua uti: sinê multa difficultate , ita ut.ex iis agris, in quibus an- -
теа pascebatur pecus , ope majoris numeri pecoris.multo majorem fimi copiam Cas
piat, solitt, neque ut amplius coactus.sit emere quotannis finum, quo indiget.

б Agricolae non eligenda esse ea cerealia, quae serere vult, ‚ secundum: frumenti pre-
“tium еб temporo, quo serit, sed tantum secundum maturam atque fertilitatem- suo-
“rum. agrorum : saepé enim бегі, ut frumenti genus ab eo electum prorsus non, .

> saltem. minus, conveniat, terrae speciei: fieri quoque non raro, ut frumentum.
electum nimia ubivis satione tempore messis pretio minutum sit, utque illud cereas
‘Te, quod non electum sit, saepe edem de caus, pretio sit auctum.

1+. ` Agricolae. igitur in agris non alias serendas esse fruges, quam quae soli generi- ес:
naturae conveniant, quaeque ob eandem etiam. causam bonam. proferre solent mes-
sem, contentum. quoque eum esse, oportere. co. cerealium. pretio nundinali , quod «
mercatores. sine illius ope constituente `

$; Nunquam agricolae emolumentum quaerendum esse in magno- pretio nundinali:, ,

quame

"RESPONSIO ap QUAESTIONEM rx 'OECONOMIA RURALL 15,

*quamvis haec sit. maxima in» frumenti genere eligendo peccandi illecebra; verum
potius ‘in multiplicatione productorum . agrorum; ..quae fit ».. aucta soli, fertilitate;
cur enim agri hortorum .non aemularentur fertilitatem ? шыде optime fieri. potest ,
valdeque est desiderandum. ;

“0. Non oportere rusticum simul esse cereahiam mercatorem; non, enim asa magna hue
jus rei:cognitione instructus est, quia notitiae commercii non ‘rite ad eum perve-
niunt. Vendat igitur friges, ‘simulac vendi possunt, ne tepore sofa mi-
nuantur, SII і

Scribit Consultiss, HORA SICCAMA in libelló supra Citato, se “in зію" Tiabére equos

etiam per aestatem nutrire trifolio et quidem in loco palis circumsepto' sub dio j uti-loc
jam per plures annos usitatum est in provinciae parte Oldambt B cus qe dB ME TEN.
‘сіе conducit ad augendam fimi quantitatem. | + — ;

Quod autem attinet ad stramenti. defectum , lioc revera locum habet apud ейт, qui
stabulatione perpetua hon nisi per duos annos usus est, sed quando orbis (de omloop )
fructuum ad finem perductus erit, non modo ille non indigebit stiramento, sed hujus ite
'signem habebit copiam, nai agri semel eraat et manebant fertiles ег sine fortuna ad»
versa, multum cereris et stramenti producent. .

Sin autem aliquando satum trifolium minus bene Crescat, ne dubites statim agrum ага»
iro vertere, eundemque agrum sequenti aestate hordeo et trifolio conserere; quod si ac-
cidit, his frugibus alendum erit pecus, et trifolium secundi anni ad foenisecium foret
destinandum, Deinde Consultiss. stccama describit Btabulum › in quo vaccas nutrit.

Stabulum.est domuncula parva (schuurije ) separatim aedificata ‚ cui adjuncta est habi-
atio hominis operarii ( arbeider) qui pecoris curam gerit. Vaccae sibi invicem stant op-
positae , in ea parte stabuli (de deel) ubi nutrimentum lis praebetur.

Vaccae stant super fimum, qui per aestatem bis, por hidmem semel tantum quavis heb-
domade e stabulo aufertur.

Quotidie stramentum vaccis subjicitur ‘secunddm majorem minoremve, qua indigent,
quantitatem; nonnumquam ope instrumenti roskam dicti | la pulvere sordido purgantur,
quod etiam quotidie fit panno ( cen dock). Hominis, qui pecus curat, officium est ses
care trifolium, id domum ducere, pecori apponere ‚. pecus purgare, stramentum ei sup-
ponere, mulgere, et stercus e stabulo auferre, ad quem Frans laborem ei auxilium
alius hominis conceditur. pagi ;

Ad arcessendum trifolium utitur plaustro haie, operi lei d quod ab uno equo trahiturs
plaustrum semper ejus usui destinatum est, et tali etiam utitur ad fimum eo deducendum ,
ubi congeritur. ;

Fimus е stabulo allatus in! Carris? (dodden’) ‘colligitur: tres ejüsmodi carriy "qualem
quantitatem 'equüs-facile trahére potest’, aequantur plaustro (eem yoedér ) singuli carri

Bo oU bodden?))

P. O; З

12

VAN DER CHY S; |

Cboddén) ` notantur in ligno ( kerfstok)\y quod semper in stabulo зайве!
‘Pabulum viride ‘secatur, ‘et-ad stabulum portatur’-hoe modo, >. а d
‘Tempore vespertino, quod satis est ad sequens tempus“ matutinum,
Tempore antemeridiano, quod sufficit tempori meridiano et pomeridiano,
Riker onic poneridiati , quod sufficit vespero.

Pabulum, pecori praebetur. |. Potus praebetur,
Tempore matutino hora sexta. hora octava,
—— . antemerid,. — undecima. — prima.
—— pomeridiano, — tertia, ~ quinta,
,ج‎ vespertino, — sexta, Pago
^ — octava.

Tempore intermedio. utitur homo operarius ad labores. supra. dictos. et curam loci ~

ubi fimus congeritur..

Sequens. variis. anni tempestatibus. pecori praebetur pabulum,

, Lempare veris P
Aestáte, . 1
Autumno 3
Hieme,

solana tuberosa,

Stramentum ,

foenum.

trifolium ,
stramentum..

trifolium.,

spergula arvensis ,

rapae, ,

stramentum ,.

foenum. ` %

spergula arvensis-,
rapae,

solana tuberosa „
stramentum:,
foenum,

Ea pabuli genera, quae ad singulas anni tempestates ordine prima sunt posita prius.
si non prorsus, at maximam partem debent esse consumta, quam ad sequens pabulum pro-

cedendum erit,

Stra-

RESPONSIO: AD QUAESTIONEM: Ex OECONOMIA RURALI. 13

dii uec! et quidem lubentissime avenae stramentum semper tanquam 27/071; dae
г; per aestatem nonnunquam magna quantitate pecori appositum. remedium est diar-
Au: qua aliquando laborant vaccae, et qui morbus ortum debet trifolio recenti ( jon-

ge klayer)) praesertim si humidum est. i
. Foenum nunquam datur nisi quando aliud non adest pabulum ; datur autem manu non

avara, parca tamen,
Cum autem omnes plantae leguminosae facile causa sint illius morbi, qui dicitur yentus
Cde wind) cavendum est, ne pecori potus ante aste d quam duabus horis post-

quam ederit, deinde sequitnr stramentum.
Si fit, ut vacca hoc morbo laboret, Consult, HORA siccama uti jubet frustulo saponis

Hispanici Cspaansche zeep) ad magnitudinem magnae nucis, quod vaccae gulae infera-
tur; deinde parva quantitas (een theekofje) illius spiritus, qui geneyer vocatur , mixta cum
extracto tabaci vilis: injieiatur, Semel anno 1823 hoc remedio usus est, quod statim
bonum habuit successum,

Atque sic praecipua, quae de sua stabulationis perpetuae methodo tradidit 1 HORA SIC-
cama, Vir Consultiss. , Latine verti, eo quidem praecipue consilio, quia admodum pauci
adhuc agricolae in nostra patria, qui stabulatione perpetua utuntur, observationes suas
cum aliis publiee communicarunt,

“Et haec quidem mihi sufficere videntur , quod ad stabulationem perpetuam in provin-
cia Groninga attinet: speramus autem fore, ut optima hujus methodi exempla., quae ibl
inveniuntur, multos ad sapientem imitationem excitent.

Ge © 2.
Provincia Drenthias

Nulla sane totius Belgii provincia aptior est stabulationi perpetuae quam Drenthia;
sita enim est in loco valde alto, ita ut tempore proximarum inundationum , quae pa-
triam nostram afflixerunt, non nisi parva admodum ejus pars aqua tecta fuerit;. solum
plerumque est arenosum : tam pauci praeterea in ea rivuli adsunt, ut perrara sint
bona prata, tanta fimi est inopia, ut 7 partes octavae ($) adhuc incultae et desertae
jaceant, quae omnes certissime- ope stabulationis perpetuae. ad magnam pesduei possent
fertilitatem.

Multae in ea sunt terrae altae turfatae ( Aooge veengronden’) quae: omnes, si satis fimi
adesset, in uberrima prata converti possent.

Nec credibile est, stabulationem perpetuam brevi per totam Drenthiam introductum

iri, itaque interim valde desiderandum foret, ut dimidia saltem pars immensorum illo-
B: 3. rum

14 T. O. van DER "CHYS,

rum eficetorum , quibus Drenthia fere constat, arboribus consereretur; ‘hae епїш, ut
notum est, ope foliorum, -quae ceciderunt, terram sensim иран reddunt ferti-

liorem.
Altera pars dimidia ericetorum -satis superque esset pastui ovium, quam теш tanti

faciunt Drenthini. asd
Haec me obiter attigisse ne quis "e ferat, quamvis enini ad stabulationem per-

petuam non pertineant.

Apud plerosque autem Drenthiae agricolas mos est, qui quodammodo cum suinlatiope
perpetua [convenit, quique]fortasse aeque antiquus est atque ipsa in Drenthia agricultura 5.
hic autem mos abunde probat insigne fimi pretium, sed ut ille nunc fit, finem propos
situm non assequetur neque umquam ad majorem fertilitatis gradum provehentur agri.
Est autem ille mos, ut pecus tempore aestatis sub vesperam ad stabulum ducatur, (ео
consilio, ut fimus nocturnus retineatur) postquam inde a tempore matutino. fuerit in
prato communi, eoque ut solet, exili, aut etiam -pastus fuerit. in pratis privatis. lon-
ginquis , plerumque etiam tam parvi pretii, ut bene nutritum non sit domum rediens
pecus, Hic autem mos malus est, neque propositum assequitur finem,

Qualis enim est conditio pecoris, quod ita tractatur , quam parva rest laetis. copia
quam praebent, et quam exiguus est fimus ab eo collectus! Neque sane hoc est mi-
randum; prata enim pejoris sunt notae, et domi res ita sunt comparatae, ut redeunti
pecori parva tantum nutrimenti quantitas praeberi possit; magnitudo autem prati com-
munis, aut longa illius distantia. faciunt, ut pecudes exili, :quod capiunt, alimento
prorsus indigeant ad vires, quas in pascendo perdiderunt, reficiendas, et ut magna fimi
quantitas, domum redeuntium pecudum in via’ aut in aliis locis cadat, ubi non satis
magnae utilitatis est. .

Ut igitur huic pravo: mori, uti adeo urgens mecessifas postulat, medeatur, optimum
erit quantocyus si non stabulationem perpetuam, at certe sequentem pecoris in stabulo
nütriendi methodum introducere, «quae nec diffücilis est, nec magnis indiget sumtibus.

19, Pecudes non per totum diem in. pratis commorentur.. Sed tantum per aliquot ,

diei horas, tempore veris et autumni medio die, aestate autem шапе et ves
speris

$9. Pratum sit bonum quamvis non magnum, et in vicinia domus; rustici.

3°, Prope; domum; saltem non longe ab illa, agri sint apti ad culturam graminis ,
trifolii .- aliarumque plantarum пите. ita ut pecus etiam in stabulo ab- |
unde habeat; quo nutriatur, ' ü

49. Stabulorum structura melior est reddenda. '

а rustici: Drenthini гого facerent hujus methodi Hopo? dubium non Esta

fi ) M in ,
- : ы А ; D HIM 2UDAmM „

RESPONSIO ap QUAESTIONEM' ex: OECONOMIA RURALI.. IS:

quin brevi ejus. emolumenta: cognoscerent;. magna: quoque ex parte retinerent morem
avitum, quem tantum meliorem. reddidissent.

Sequuntur hanc, ut ita dicam ,. methodum mediam Coloni Societatis illius ,. cujus cons
silium est pauperes: Belgas ope agriculturae alere,. quaeque merito nomen habet Societa-
tis Beneficientiae: (Maatschappy уап Weldadigheid): multas jam colonias, tum in aliis-
provinciis, tum inprimis in Drenthia condidit Ша. Societas: quarum pecoris nutriendi
exemplum vehementer optandum erat, ut circumjacentis regionis'rustici sequerentur , nisi
potius optimum stabulationis perpetuae sequi vellent. exemplum; quod. in ipsa eorum
provincia quotidie conspici potest,

Prope Drenthiae caput urbem Assen est’ villa Vredeyeld dicta ,- in qua ejus dominus
Nobilissimus HOFSTEDE , provinciae Gubernator jam per 8: continuos annos in stabulo
multas nutrivit vaccas, et juvenile pecus, quam» methodum etiam ів. alia- villa non pro-
cul remota sequitur, ubi ro. vaccas alit, quae mulgentur ,. per aestatem hujus anni (1825)
nutrivit in villa. Zredeye/Z unam. vaccam , quae mulgebatur, 18 juniores vaccas (veerzen)
et unum taurum. oio DES

Stabulum , vel locus ubi stant vaccae, in villi Vredeveld formam habet fére quadran-
gularem , cujus longitudo est 30 pedum,. latitudo 20,. profunditas ad latera est 42, in
medio 5 pedum, . |

Prope hune-locum, -ubi sunt vaccae ‚ев. aquarium C pomp), quod’ pecoris usui inser-
vit; per quod aqua. ducitur-in canalem, qui factus est'juxta:4 stabuli latera, ( vaccae
enim ita stant in figura quadrata (cen vierhock у ut omnes: capitibus: »ad unum 4.laterum
versae sint) ex hac igitur bibunt vaccae.

Pabulum iis..non.iisdem horis.praebetur, i PHA HORA SICCAMA , sed

lora si: matutina: edunts.-

—— 6 ——— bibunte-

—— 5 pomeridiana edunt.
62: bibunt:

per unam-et: dimidiam horam continuam pabulüm iis offertur;
Quinquiés aut sexies per annum: fimus aufertur-e stabulo, et bis: per-liebdomadem
taurus super. fimum circumducitur, ut eum ` calcet ,. arcteque- comprimat >. eo consilio;
ne nimis- effervescat: ( 2702/2). |
Multum lactis: praebent vaccae, et saepe ro illae; dé quibus-supra 1оешиз<зиш; » ut
in ipso loco-mihi affirmarunt, dederunt 132 sextarios ( kroezen) uno die...
Stramentum: ег fruges. in. stabulo- Supra. vaccas- „collocantur y. et. juxta. earum- Tatus fru-
mentum in.area. teritur. Самога), Ё

۴

e : T f Quod

16 P, О, van per CHYS,

Quod ad caetera attinet methodus Nobil, HOFSTEDE plane convenit. cum Consultissimi

HORA SICCAMA»
Atque haec de Drenthia sufficiant ( *.

§. 3.
Provincia Frisia.

Solum provinciae Frisiae plerumque non valde differt a provinciae Groningae; maxis
ma pars est argillosa et optima habet prata; in his commendanda non videtur stabula-
tio perpetua; sed in parte orientali, et quodammodo meridionali, ubi multa eademque

| A

' (*) Hac aestate (1826) colonias Societatis Beneficae (Maatschappij van Weldadigheid) perlustrans

et maxime Venhusanam (de Kolonie van Veenhuizen) , vidi in primo Aedificio (Gesticht) 160—180

vaccas, quae perpetuo in stabulo nutriebantur; in secundo autem atque tertio aedificio junctis 140.
Hoc autem modo pabulum iis praebebatur.

Mense Januario
Februario | Карае, Solana, Herba dicta Raijgras et

Martio — trifolium utriusque herbae aequa pars,

Aprili

hib 1 In fine mensis Maji et mense Junio prima trifolii sectio atque trifolium,
Te 1 Secunda sectio trifolii,

Augusto

Septembri —Rapae Anglicae quae dicuntur turneps.

Octobri Vaccae plerumque stabulum relinquunt,

nl “shes

Decembri ме

Bis de die edunt et bibunt,

Ab hora matutina 5 — 6 pabulum praebetur statimque etiam potus; hora pomeridiana 4 — 5
idem fit.

Postquam biberunt, singulis vicibus stramehtum praebetur, eaque stramenti pars quam non со»
mederint vaccae,; fimi augendi causa in sterquilinium fertur,

Mane et vesperi. stramentum vaccis subjicitur; fimus semel per hebdomadem e stabulo aufer.
tur; Universe hic credunt pecus hoc modo educatum butyri minorem ferre] copiam, lac vero nihil
differre bonitate a ceteris regionibus; rapae lacti ne minimum quidem addunt malum saporem,

Apud praefe:tum arvalem ( Onderdirekteur van buiten) primi Aedificii (Eerste Gesticht ) vidi in
stabulo ( mense Julio) 55 vaccas et 4 equos; in singulis villis (douwhoevem) 14 vaccas et 2 equos,

RESPONSIO лр QUAESTIONEM zx OECONOMIA RURALI. 17

magna sunt ericetas et agri multum continent sabulum , haec methodus insignis foret
utilitatis, etiam in agris turfatis ( yeenlanden): quia prata ibi vulgo non bona sunt.
Animadvertendum autem est, utrum agri turfati nimia aquae copia possint liberari;
quod si obtinet, stabulatio perpetua optime potest introduci, sin autem non obtinet,
nullius haec methodus foret utilitatis. Loca in provincia Frisia, ubi introducta est
stabulatio perpetua, mihi nota non sunt, praeter colonias Societatis Beneficientiae ,

quarum pars in Frisia est.
§. 4
Provincia Transisalania.

Solum hujüs provinciae partim est $abulosum, partim turfatum, et magna parte pa-
ludosum: optima prata sunt ad ripas Isalae, prope vicum Mastenbrock, et in regione
'eircumjacenti Vollenhoviae, in universum autem prata hujus provinciae praesertim in
confinis Germaniae pejoris sunt notae, et procul dubio ea omnia ope stabulationis pere
petuae ad majorem ubertatem possent redigi,

Multi in hac provincía adsunt colles , qui illam prope e meridie ad septentrionem in
duas partes dividunt, in parte etiam orientali parvum est collium jugum; hi omnes pau-
carum admodum bestiarum pastui inserviunt, et; пипс difficulter fertiles possunt reddi ,
saltem non nisi magnae “copiae fimi ope, quem nescio quomodo nanciscantur agrico-
lae nisi adhibita stabulatione perpetua. Pravus ille mos, quem in Drenthia obtinere
diximus, scilicet ut pecus procul a domo ad prata, quae exiguam praebent pabulum,
pastum ducatur, etiam in Transisalania in usu est, ubi eodem modo eum meliorem
reddere non difficile foret.

In colonia Ommerschans obtinet methodus pecoris per totum annum in stabulo nu-
triendi,

$. 5.
Provincia Gelria.

Haec. Provincia, quod ad soli naturam attinet, commode in tres majores partes dividi
potest € Я
19, llli tr:c-us qui dicuntur Betuwe, inira Monae et Vabalin: aw Maas en Waal)

et Thiel: et: Bommelerwaard, : T
© 2°.

18 TIAA: P. On VAN, DER. .CHYS, ai

29. Felayia. (de Veluwe). m ae а о Ин

3°. Comitatus Zutphaniae qui antca vocabatur, У und (Sla M HS

Betuwa. etc, -est terra argillaris fertilis pata e sedimento fluviorum Rheni , Vahalis, e
Mosae; ad ripas horum fluminum egregia sunt prata, quae magno gaudent emolumento ,
quod statis temporibus hieme aquis fluvii reguntur et quasi ab ipsa matura. stercorantur.
In hac Gelriae parte, nimirum: cis aggeres optimi inveniuntur | agn, quorum multi con-
siti sunt cerasis et pomis. n NIE Hi bait. йч

Prata igitur extra aggeres (uiterwaarden) fertilissima sunt, quod idem de pratis intra
aggeres ( binnendijksche weilanden) dici non potest, quae adhuc multo meliora possent
reddi; in praesenti autem statu tamdiu. manebunt, quamdiu fimus necessarius iis non
dabitur. Neque tamen ille fimus, quo pratis: opus.est, iis praeberi potest, quoniam
vix ac ne vix quidem ipse sufficit ad stercorandos agros cultui 'cerealium inservientes.
Hinc igitur patet pulchram hanc provinciae partem fimo adhuc indigere, cui inopiae non
melis succurri posset, quam colendis plantis nutrientibus ( woedergewassen) et hisce
plantis pecus alendo in stabulis. In hac igitur provinciae parte et in omnibus aliis
regionibus, quae in eadem sunt conditione, vehementer commendanda est stabulatio
perpetua, quamvis dici non potest eam ibi. prorsus esse necessariam, Hujus. methodi
autem insignis foret utilitas , quod arva et prata intra aggeres aeque possent stercorari ,
et. Пос. si, locum haberet, haec regio certissime fertilissimis totius Regni annumerari
posset.

Мой tamen.in animo eut est seguire has regiones cum terris arenosis sterilibus vel
eum. minus ; fertilibus y. ubi quam maxime commendanda. est et fere unice recta metho-
dus: pecoris habendi est censenda stabulatio perpetua ;. — tale consilium. nequaquam. utile
foret cum, ob multas alias causas, tum inprimis propterea ^ quod magna, praatorum pars
tam longe a rusticorum habitationibus absit; — maneat igitur ut nunc est, bestiarum
pastus, neque quidquam in eo mutetur, verum ut fimi. copia. augeatur, plures plantae
nutrientes colantur et hae ab aliis vaccis comedantur in stabulo semper commoranti-
bus, Quaenam autem hujus methodi forent sequelae? Nempe ut prata quotannis par-
tim stercorata, tempore aestatis plures. nutrire possent bestias , et ut hiemali etiam
tempore melius posset ali pecus , cujus rei agricolae brevi animadverterent magna ето»
lumenta e majori numero pecoris ad mactandum apti, nec non ex aucta butyri et casei
copia, |

‘Forte quis mihi objiciat fore, ut agricola, si majorem, quam ante, agrorum partem plan-
tis nutrientibus conserat, non tot arva cerealibus possit conserere ideoque hanc metho-
dum ili damno futuram; verum cogitet ille copiam cerealium non minutum iri; quan-
doquidem agri frumento consiti multo majore copia fimi- 'stercorati erunt, quam ип»

9 quam

RESPONSIO Ар QUAESTIONEM £x OECONOMIA RURALI. | 19

quam antea locum habuerat; probe enim sibi conscii sunt agricolae, uberiorem messem
non majore vel münore agrorum numero, verum multo magis: adhibita fimi copia effi-
ci; fimus enim plantis nütrimentum praebere débét; quod si’ parcius est, früges et te-
nuiores sint necesse est. ·

Мери quidem ‘non’ potest, stabulationem perpetuam magnarum causam esse impene
sarum , vérum' hae partim тепн butyri et casei, e etiam fimo abunde pos
terint compensari. ` '

Felayia multis locis aptior est ad serendas sylvas abietum , quam frugum culturae;
verumtamen ubi posterius obtinet, quam maxime commendanda est stabulatio perpetua.
neque dubitamus affirmare , sine: hac € ad hona fertilitatem. produci posse arva
in ea ‘sita. (mg i

Comitatus Zutphaniae quamvis ‘etiam arenosus, multis tamen in locis continet bonos
agros, verum quod ad universum tractüm attinet, si pecus in eo degens conspicimus,
nobis. certe persuadebimus , ignis RI perpetuam et hic minime -supervacuam’ esse
futuram. "

Ex brevi hac Geltite desetiptione pátét, quantopere in maxima hujus provinciae parte
commeéndanda sit Stabulatio ' perpetua, et longe anteponenda miserae illi methodo Drens

thinae, orn et hic Жый эш ‘plurimi agricolae.
S. 66

wy o5 sio i Provincia Brabantia. Septentrionalis,
"Magnam in partem haec provincia similis est Drenthiae, solum est sabulosum y et
multis in:locis nil profert nisi ericas; prata plerumque pauca: eaque pejoris notae ha-
bent gramina ; optima quaedam" sunt prata ad ripas Моѕае, et in provinciae parte, quam
vocaht Jand yam Altona, ubi tamen major est numerus agrorum cerealibus consitorum,
In' partibus orientalibus provinciae ! multae~ sunt. terrae turfatae.
Stabulatio perpetua fere ubique in ) hac ЙҮ est t commendanda,

, | $ 7.

(oos Ol : s110 Provincia: Antyerpia, ! i
J2 „90164 блән} 918392 э!

“Haec” provincia inl in ‘paribus ‘septeatrionali’ et’ orientali multos agros sabülosos
і гт bust і i i

et ericeta,
Co. Sta-

е! P. O., VAN) pER CHYS,

Stabulatio perpetua ibi non tantum nota, sed etiam ex multis abhinc annis in usu. est.

Periiissimus agricola J..N. sCUWERZ in egregio opere Germanice Scripto, cui titulus
est: -Anleitung aur. kentniss dez Eelgischen Landwirtschaft, Тот. Ц. р. метм de-
scribit methodum , quam apud vicum Contigh sequuntur ita:

in vicinia Contighii perpetuo, pecus in stabulo. tenetur; vaccae per totum annum
numquam e stabulo egrediuntur: nisi quando taurum iis admoveri necesse sit, Tam
arcte prope se invicem sunt collocatae boves, ut singulis tantum 9 palmarum 'spatium
concedatur , quo fit, ut raro omnes simul possint cubare, et ut plerumque una e tribus
erecta maneat.

Quamvis haec stabulorum angustia non sit laudanda, hinc tamen patet, pecoris уа»
letudini non nocere sempiternam illam captivitatem , quam nonnulli adeo culpant, quia ©
experientia docuit pecus optima frui valetudine. in stabulis angustis, quaeque bestiis re-
pleta sunt, et praeterea magnam. fimi copiam. continent,

Praeter gramen, quod colligitur in agrorum exterioribus. ( « de kanten der landen ), Tae
pae , quae per hiemem in agro remanserunt, tempore verno primum pecori praebent
nutrimentum, sequitur deinde trifolium 5 difficile autem foret indicare villam , ubi solo
trifolio nutrirentur. vaceae, quia se peccare crederent agricolae „ si non uterentur grae
mine atque herbis quae in agro, item in aliis locis passim inveniuntur. Raro pecus
pascendum educunt in agrum trifolio consitum post secundam ejus sectionem, Ne men-
sibus quidem Septembri vel Octobri ulla vacca extra stabulum invenitur,

Neque hoc loco spergula arvensis colitur.

Nutrimentum hibernum constat stramento, et bis singulis diebus jure calefacto (warme
sop) et potione. Constat autem illud jus lacte ebutyrato, rapis, solanis tuberosis y
daucis carotis ( wortelen), palea, et frumento ecocto cerevisiae 5: ( béerdraf) postremum
hoc non vili pretio emitur,, et ex urbibus arcessitur , saepe 2 ad 6 horas distantibus.
Praeterea. etiam. accipiunt vaccae per longe majorem hiemis partem satis magnam co-
piam crudarum raparum. Cum autem in magno frigore et gelu, non semper rapae. ex
agro advehi possint, curant agricolae , ut et satis magnam solanorum copiam habeant in
promtu, quae in jure coquant loco raparum..

Addit peritissimus sCHWERZ € testimonio JO ANNIS BARDEN , viri optime de agricultura
in Antverpia provincia meriti, utilissimum esse rapas coquere, antequam pecoris nutris
mento inserviunt; nunquam ille rapas nisi coctas vaccis praebet, easque ita comparatas
ex omnibus alimentis plurimum et optimum butyrum proferre: hoc autem dici non posse
de rapis crudis, praesertim non de iis, quae inter Secale fuere satae, Solana tuberosa
praebet cruda pecori, quia credit ea valetudini magis conducere quam cocta, horum nem-
pe si magna copia vaccis datur, haud raro fit, ut deinceps diarrhoea laborent.

Ja

RESPONS.O лр QUAEST.ONEM zx OECONOMIA RURALI, 21

JACOBUS NICOLAUS DIERXSEN Vir Nobiliss, atque agriculturae amantissimus SCHW Re

210 nostro sequentem tabulam: nutritionis то vaccarum suppeditavit, j

Tempore aestatis,

Hora matutina quinta praebentur duo parvi carri graminis atque trifolii,

"Eademe quantitas hora meridiana.

Deinde tantidem hora vespertina octava.

Potus constat aqua frigida, mixta cum parva copia lactis ebutyrati, vel frumenti
ecocti cerevisiae ( bierdraf).

ME Hn: М.

Inde a die 1 Novembris usque ad 1 Maji vesperi ahena super igne ponitur, et mane
ei adhuc parvus ignis supponitur, ita ut hora 7 illa, quibus jus constat, emollita sint.
Constat autem jus aqua, solanis tuberosis et rapis vel daucis carotis, ^ Additur prae-
terea non magna frumenti ecocti cerevisiae copia et paleae. | Palea vero spargitur in
ahena super reliquum. nutrimentum , non autem cum eo miscetur, quia tunc omnia simul
gustüm adustum acciperent ( zouden aatibranden ). Insuper etiam palea facit, ut plantae
vel radices, quibus jus constat , bene coquantur (goed guar’ worden), quia ea totam
tegit ahenam.

«Quando plantae; quarum radicibus (worte/gewassen ) vescuntur boves, fiunt rariores
quod saepe fit tempore. verno, jus tantum constat palea et frumento ecocto cerevisiae,

-Uno alteroque bene -cocto ahena ad stabulum ducitur, palea eximitur, et in minores
quantitates. dividitur. ..Deinde aqua frigida in ahenam injiciturg ut paulum refrigescat
jasy quod: ппс: гга „ех еа exemtum item in minores quantitates dividitur, et cum
palea conjunctum singulis bestiis praebetur.

Stramentum post jus praebetur, :

Hora meridiana accipiunt boves rapas et fasces stramenti tritici; Quando vehemens
est:gelu, et rapae ex agro adferri nequeunt, idem jus praebetur pecori, quod tempore
matutino.

"Nesperi semper jus iis apponitur.

$. 8.
4 i ا‎ › Provincia Limburgum.

Solum hujus provinciae in universum fertilissimis minime annumerari potest, praeser-
tim non ea pars, quae ad septentrionem fluvii Demer jacet; multa enim ibi sunt егісе»
Сз а,

od: АЯП; TOON NAN (DER СІН YS, (2. РИОЯ:

ta, et'terrae valde jsabulosae, quae insigniuntur nomine Kempenland ; ad partem. inferio-
rem fluminis Demer. solum ffertilius est. ad Tipas Моѕае sitem; in, nonnullis. aliis locis |
bona inveniuntur prata. Ex parva hac descriptione satis superque apparet, stabulatio-
nem perpetuam praesertim in superiore»hnjus provinciae parte valde esse commendan-
dain, Sequuntur autem multi. agri: cole рин iHam pecoris nutriendi e ананан quam

ad Drenthiam descripsimus. DD 5 1831909 o be po? edit ovd? МЫН

n

i ФЕЙЗ ‘etd ETI
§ 9.170200 sinsuesv pod MIL 5

Provincia Brabantiae Meridionalis. PSP ate

Haec provincia habet solum altissimimy\certe multo altius, quam provincia Antvere
pia; terra universe est fertilis, et profert fruges omnis fere generis; prata autem invee
niuntur райса, nec iis valde Opus est, quia, ubi hecesse est, utuntur stabulatione perpé-
tua; methodum , quam hac in re sequuntur agricolae, describam verbis SCHWERZII 4 Ane,
leitung zur kentniss, etc, Tom. П. ‘pag. 237° 'séqd. ес primum quidem, *quomodo fiat in )
vicinia oppidi Diest , it ea provinciae parte, quae dicitur. Ze Kempen :velcCampines In:
his igitur terris arénosis pecus versus medium mensem Atigustum , simulac novum. gramen :
Chet ergrocn ) aliquantum саата їп preum. ducitur E “seclusionem novem mensibus ;

7 | { ,

longiorem. L0) 2 ИШ
Simulac pratorum gramen depastum est, pecus transferunt in agros spergula агуепѕі:

consitos , singulae autem‘ váccae ‘separatim palo alligantur , -ne Statim omnem agrum cons
terant, atque plantas ‘tradicent : ' primum igitur comedunt spergulam ‘arvensein «circa ipaso
lum, deinde palus ` alio loco defigitur, ubi rursus pascatur pecus. Praeter hoc pabi-
lum viride, pecori tu in prato, tum in agro spergüla arvensi ‘sato versanti ; tempore:
matutino et vespertino jn' stabulo solitám' praebent copiam nutrimenti calidi: (warm ote:
der), quod adamat agricola illis in locis , et quam ob causam ejus caminus ,' nunquam у;

r Р
3909 Ц і ( Int tried
А, "14 (25418112

ut ajunt, fumare cessat.
Comesa Spergula arvelisi , quod fere semper fit "extremo" mense “Octobri', :petus

rursus in stabulo retinetur, et nunc ter quoque de diê accipit nutrimentum: calidum з:
nempe tempore matutino, meridiano et vespertino. Nutrimentum illud calidum. мез
ut vocatur, jus (sop) variis modis apparatur pro variis plafitis legüminosis,: quas: anni
tempus profert.

Per hiemem constat palea et paucis illis plantis viridibus, quae hic illicve possunt
colligi; haec aqua miscentur, et omnia simul concoquuntur, Aheno ab igne remoto pro
singulis vaccis adduntur duae manus furfuris, et sexta pars emollitae placentae brassicae
campestris ( geweekte zaadkoek ) ( placentae “ex semine- lini usitatissimi (/7nKkoeken). opti»

mae habentur) additur, еб tandem copia non admodum magna lactis. ebutyrati, Singu»
: lis

RESPONSIO ap QUAESTIONEM zx OECONOMIA RURALI. 23

Jis vicibus vacca accipit 2 aut 3 parvos congios (emméers ) hocijure.repletos. Eo tems
pore, quo nullae amplins viridés plantae“ iis comedendae apponi:possunt,| 'accipiunt- foe»

п}

num’ spergulae arvensis, id ésty‘nempe cui semen ablatum este! |:
Cum frigus tempore hiemis in dies asperius fit, cura etiam, quant pecoris; habent,

augetur; tunc'ii rustici, qui-diítioribus annumerantur, pecori) praebent Лобо -furfuris Çc-
melen) farinam polygoni fagopyri ( boekweit ) vel secalis, e qua tamen. optima farina
prius extracta est, vel dant etiam sperguláe' 'seuién, ‘quod omnibüs raliis longe praefe-
Tunt nutrimentis, Mensibus Majo et Aprili maximam pecoris curam /gerunt agricolae
quoniam iis persuasum est etiolunierita totius prioris partis aestatis. in eo prorsus sita
esse. Ne pauperes' quidem tune vaccas farina defraudant, quia! er brassicae cam»
pestris vel lini liac multo inferiores esse putant. 1 ;

Primae plantae virides , quae’ vere redeunte pullulant in EES دابا‎ а agrorum
et fossarum, herbae noxiaé Co#krvid ) quae ex agris cerealibus comsitis extrahuntur,
omnia haec quam accuratissime colliguntur , ut juris vim nutrientem augeant, Ex ош»
nibus plantis leguminosis spergula ést dilectissima, Proptereaoeam jam; initio mensis
Marti serunt, üt secari possit post sex séptemve hebdomadas, i

' Simulac igitiir spergula a pecore comedi potest, noh amplius: paleam accipiunt $2 neque
etiam illud jus plantis constans coquitur, Sed tartum calefit, aut оре: aquae coctae
quodammodo uritur Caebroeid ). ‘Trifolium ‘autem nunquam coquitur. .. : 3

Post jus tempore hiemali*singulis vicibus ‘stramentum pecori: praebetur, et simul ;Sub
eo sternitur 5 aestate pro stramento datur parva trifolii copia ,' Эреше aut omnis бепе»
ris graminum vel hérbarum noxiarum. “ i | 3412009; айо: 0

" Extremo autumno pecori ' “Tapas ae tieque- eas tamen magna. iach Saepe etiam
agricolae rapás ех agro non auferunt ante ver sequens; quando simul cum. Bore, et; caule
S our stronk) bestiis projiciuntur. рена Т ГУ

"In regione intra urbes Lovaniüm ét Tirlemontum ( TAienen y stabulatio perpetua поп
ést universa. Non magnus est rusticorum \пййегиё у qui'per aestatem pecus in stabulo
fetinént ; qui hod’ faciunt’,’ei quotidie "quinqütes- vel! sekies^ trifolium «praebent sine ullo
alio pabulo. Per hiemem non datur ju$'cálidurr, “sed; palea; et: brassicae ;campestris
jlacéntaé" ‘C2aadkocken ) eniolliuntur ' in aqua frigidà. »"Dauci,: "wt et tis ierudae

dantür T ) ор, isch praem ort "RES 1192097 ror FEYTE "ш 790417971 аА
Stil at Mss Meyit 1 lel елге gi U T *
J ] 0911001181 612 8. ioi ^» 3f ü I 915 1 اج1‎ 238 MÀ
“elt OIA MESE ff onnóeshr r носио ier тә. pt i isi
I WSJ профи .I1043409014/0f£09 Еп muy anat e190) ЕН I. £b50ivo"

Provincia Leodiensis, п ип ioj s225

Haec provincia quod ad agriculturam attinet, in 5 dividi potest partes.
~ 1?- Magna planities, quae septentrionalem efficit partem x sita intra Mosam et provin-

vincias Limburgi et Drabantiae meridionalis.
2%

2°. Vallis Mosae cum.ejus collibus, ; ae
3°: Agri culti ad dextram. ripam Mosae sive. regio , quae dicitur Condros,

4°. Prata ad ripas Mosae superioris C Boven Maas) vel pristini Мн Austriaci et

illius vicinia,

56°, Tertae incultae et stériles, Ardennae dictae, quae confines sunt “Magni Ducatus

Luxemburgi.

Prima pars etiam dicitur /7esbar sive etiam Вика: sine dubio est fertilissima totius
Provinciae; — “Agricultura ibi floret, quamquam. non attigit eundem perfectionis gras
dum atque in Brabantia: Meridionali vel in. utraque: Flandria,

Sin "excipias ғ prata ай: ripas fluviorum. Geer et Mehaigne, pauca hic invenies prata
naturalia. Pecus aestate nutritur ope trifolii et nonnullarum aliarum plantarum legumi-
nosarum , praesertim mixtione fabarum, pisorum, et viciae sativae; praecipue in hac pro-
vinciae parte colitur secale cereale; — inveniuntur tamen etiam чав, triticum spelta
et hordeum. H

Secunda pars continet arva eite lá et fertilissima prata; verum loca ‘altiora, ut colles
etc. universe sunt sterilia atque arida. ~; Pratorum partes exteriores arboribus fructis
feris sunt consitae et ipsa prata a bestiis depascuntur, — PUR magnam partem sunt
mali, e quarum fructibus valde bonum fit acetum.

Tertia pars habet solum humidius, ibique. magna in agris, eolendis.. adhibetur. gums
A praecipua producta sunt avena, secale et. triticum. spelta. ::

Ad stercorandos agros:hic multum utuntur, calce, ©

Quarta pars fere solis constat pratis, quae "bene curantur et altero anno. tum ad рат
$ceridum , tum ad foenisecium ;inserviunt.. Praecipua: producta. sunt butyrum, et ita di-
ctüs caseus Limburgicus, qui nomen inde habet, quod. haec regio antea pars erat Dus
catus Limburgi. ; ; : гуз

Quinta pars est pessima. · Terra est :ѕахоѕа, jet non nisi, tenui admodum ПРА parte
tecta ,: verum- quoniam--aqua. permeare non, potest, semper est nimis. humida, ; Major
totius 'hojus: regionis: pars jacet; inculta , verum, in mile ; nn pini, inyeniuntur ris
vuli', obviam veniunt: nonnulla prata satis bona, : ; Fugi

siuh sic, ut vidimus , haec Provincia magnam partes haber agros. minus fertiles

et praéterea multos steriles, quorum numerus censetur 37,400 jugera Belgica C Nederl,
Bunderi;, nemo sane mirabitur me contendére stabulationem perpetuam etiam in hac
provincia plurimis locis magnum allaturam emolumentum , ideoque eam vehementer rus-

ticis Leodiensibus esse coinmendandaui (*)e. Soil ie
ule

І " f f 1 H А y
( *) Videatur t Staat van de Laudbow over 1818 NAA op dat: wan йв, Minister der Nac
tionale Nijverheid, bl. 55. Iori dati iuit

wu Chigi

RESPONSIO Ар QUAESTIONEM zx OECONOMIA RURALI. *5

>

„Multo: magis etiam. banc opinionem tuebimur , si novimus aestatem- minus prosperam
eausam esse solere. magnae pabuli inopiae; ita anno 1819 propter insignem , quae tunc
„obtinebat , siccitatem coacti fuerunt agricolae ad nutriendum pecus stramento , veluti solent
tempore hiemali (* ).

$. ть

Provincia Namurci.

E ji ЕРА, viciniam urbium Сатих, Ногі et septentrionalem provinciae -—
terra fere ubique est saxosas =- 3
_ Ad ripas. Mosae bona: inveniuntur prata. ' j AIR
_ Spergula, : arvensis іп locis ‘minus .fertilibus provinciae non сой: “eredunt boni
agricolae periti optime. et magno cum fructu introduci posse. в 12
- Multa ericeta vel terrae. steriles inveniuntur in partibus (déstrikten ) Dinant et Phi-
lippeville ¢ et juxta. nonnullos pagos in. provinciae parte meridionali et Ardennibus," Sin-
gulis 10 vel. 15 annis superior harum terrarum pars in frusta secatur et deinde com-'
buritur5 quo in cinere serunt secale, tum avenam, rapas et ‘solana , quo: fácto térra
"iterum per tot atque diximus annos inculta jacet Сф): f
Terris saxosis in. һас, provincia; non: minus quam: iisdem in provincia Leodiensi per-
noxia. est. continua atris siccitas, — Anno. 1818 exempli gratia: prata adeo: erant sicca"
ut rustici non modo nullum emolumentum a vaccis acceperint, verum etiam ut unus-
quisque miraretur бегі potuisse, ut pecus invenerit, quo se nutriret. Etiam anno 1819
iterum magna pabuli erat inopia; feliciter tamen eo anno in arvis multi nati erant car-
dui et quidem adeo magna copia, üt multi paüperes vaccas et equos non nisi eorum bt
in vita retinuerint ($). бен
Universe in һас, provincia queruntur homines propter stercoris inopiam ; gr ко:
cipue constat. duris, cinere et. calce; $ postrema; fit ope .carbonum fossilium ¢ —
Bn) ;
E plantis nutrientibus etiam in hac provincia colitur. zrifo//wm., cujus semen quoqüe
igin" agricolae у beta ` (mangelwortélen) , et. aliis; plantis, radicibus : edulibus. praeditis
Qwortelsoorten ). A alendum pecus, etiam utuntur ,. Taro. „tamen magns: corum copia coli-
АРОН і — ks) ная dd

-C° ) Videdtür: Stadt van dem LaWdboww over 1819, bl. 107, 5 rs
Ct) Vid. jam memoratus liber: $7227 van den Landbouw over 1818, bl. 115.
CS) Vid. $2227 enz, anni 1818. p. pen eodem ‚1819, р. 107 €t 137e.
(**) Vid. ibid. p. 119.
Cit) Ibid. 1819. р. 96 et 1821. p. 83.
D

sô, ninAun AMAO Юли MESQUTTO HEY р, 0190101535
Magnus ericetorum, numerus; pratá minus fértilia et fimi in? Universe pfoviticid тора
faciunt , ut t ронун perpetua « i maxime а hoe loco inea Р

$ 12. > Швтог srogi
Magnus Ducatus Luxemburgiae.

Colunt in hac provincia trifolium, Vicias fabas et Hedysarum Onobrychis, praesertim iis
in locis, ubi lapis calcaris satis magna copia invenitur. Medicago sativa ibi non incognita
est, neque tameu illius. cultura augetur, == Qui in aliis provinciis óbtitiét mos у ùt’ pets
alatur radicibus edulibus (svozze/gewassen) , non hic in usu estj et etiim pérpaüci {апи
agelli rapis conseruntur, quamvis utraque plantarunt species’ hie "bene стезсаг, "Cólle-
gium ad promovendam. agriculturam ( hommissie van Jandbouw) їй hac provincia publi-
ce. significavit se quam maxime optare, ut pratorum artificidlium aügedtür humeris C»

Multa ericeta in hac provincia inveniuntur; annis 1817 e£ 1818 eorüm nonnulla 'coli
sunt coepta propter cerealium eo tempore caritatem, verum 8 ac "frügui prétiüia.
ad priorem rediit statum , omnis cultura ejusmodi terrarum ‘platie 'désiit фу. `

Sunt quoque in Luxemburgo multi agri n qai Siccati Тет quod tamen.
eandem ob causam locum non habet ($)

Quae cum ita sint, vix opus est’ commendare me perpetüam,- cujus the
signis alins etiam sued ad ge providum attinet, ünicuique Ене manifesta. fit.

ty
$.. 12» T i i 3 ا‎
Provincia Hannonia, dn

Et hic inveniuntur ericeta.

Colunt autem rustici ad pecoris aliméntum trifolium, spergulam, fabas , lentes,
cos carotas et тараб , jaueis etidi in 16015 Mëdicaginem sativam et Hedysarum Onos.
brychis.

-Proferunt praeterea agri brássicam taii pêst, hordeuin , scale , triticum, fibus s,
pisa, linum, tabacum, éiéhóretm et hutnuliin | “ТОТ

Adest etiam im bae provineia’ satis magis fodinatüni quae dicuntur [йезеп et care,
Ъойміт fossilium (steenkoolmgnen)) numerus,

Quamvis autem haec provincia n contineat . Mt т» нито stabulátió te

3 а

€*) Vid. Szaat ens, anni 1819, eodem isio, ais über. — би a Aid ey С")

C t). Ibid. anni 1819, о ta A T p

($) Ibid. anni. 1820,.

RESPONSIO ap QUAESTIONEM zx OECONOMIA RURALI. 87
mien perpetua iis in locis, ubi ericeta et terrae minus fertiles inveniuntur , non inutilis
$. 14.

Flandria Orientalis.

1: Haec provincia propter agriculturam per totam Europam adeo celebrata, magnam in
partem felicitatem suam debet stabulationi perpetuae.

“Apparet e Statu Agriculturae in nostro regho per annos 1818, 1819 et 1820, nume-
Tum arvorum in “hae provincia esse 65 vel 70,000 jugera Belgica, eorumque messem
tam tritici quam 'secalis quotannis fere esse inde a 9,200,000 ad 2,400,060 modios Belgi-
cos ( Nederl, mudder Ye `

-"Computant tres partes quintas ($) hujus copiae inservire alimento incolarum , ресо-
tis;et "usui -opificinarum Coranderjjen ) ita ut solito. elite athl modii — exportari
possint.

Polygonum, fagopyrus et isolana maxime ‘inserviunt nutrimento incolarum.

‹ Tn partibus ( Ziszrikten) Gandavi et Sancti: Nicolai pleraque invenitur fagopyrus$ cu»
jus satis magna etiam copia in opificinis utuntur.

Solana tüberosa etiam ubique in Flandria quam maxime coluntur. Inde ab аю
tempore plantant ibi varietatem solanorum , quae ad maturitatem pervenit 9 hebdomades
postquám plantatà fuerit$ cumque haec speciés ad solana matura (vroege aardappelen)
pertineat, comedi potest in fine mensis Maji.

Alia praeterea adest species, quae etiam non ultra 9 hebdomadum tempus in terra
ёббе debet, ut ad’ maturitatem perveniat; cum) autem haec species melior sit, potest
adhiberi tanquam secundus sive subsequens fructus post brassicam сатреѕігет:, “post
йшй ét etiam ` ‘post hordeum ; — sane res insignis utilitatis in ea provincia, ubi: Sta-
Dulatio perpétua justo aestimatür pretio, : 2491

Mentione vix opus est hanc provinciam propter linum, cannabin et кийа ж
рїш per-totam Europam quam maxime esse celebratam. À he

"Neque: tamen prata in hac ‘provincia sunt basis culturae: habentür tantum tanquam )
aliquid accedens: pleraeque enim villae prorsus nulla habent prata; non enim prati по-
fine uti licebit minoribus iMis:agellis viridibus, qui prope villas inveniuntur et in quos
pecus per breve admodum tempus agitur, dum stabula purgantur. Tantum in vicinia
urbium Tenéramurndde (Dendermonde) Alostie ‘(Aalst ) et Audenardae ( Oudenaarden)
pool villae habent brin мой tamen ibi stabulatio i cag T vel! "Hof ‘in "usu

ony xi Э чаи „+ { PORNS E и m 4
D о Іа

ъв TIAA MOGI д Va Qe ВЕРЯ ву 01260252.

-fá' vicinia enim urbis Alosti (4a/st) pecus plerumque. usque ай аййїйїїїш їй
stabulo retinetur, et trifolio nutritur. Quamdiu nondum adest trifolium, vescuntur bo»
ves secali viridi, et omnigenis herbis рејогіѕ notae (onkruid) mixtis cum stramento in.
particulas secto. Ністе pecori non datur jus calidum, quia rapae inter secale hic tam.
bene crescunt, ut saepe pondus 3 vel 5 librarum habeant; itaque hae non immerito
habentur pabulum praecipuum hibernum et propterea etiam, frondibus dissectis, dilis-
genter seponuntum, · Priusquam. autem a pecore comeduntur,; in frustra "ошен et
mixtae cum palea et stramenti parvis frustris: ( #ekse/) bobus apponuntur. Tn

In agro Wasiano (Land van Waas), id est nimirum in ejus parte meridionali. et; me-
dia stabulatio. perpetua universa. est, quod tamen de toto agro dici nequit. Quo proe
pius acceditur. ad Scaldin, id est versus Zelandiam , eo plures inveniuntur sagri humiles;
atque natura herbiferi. — Hinc sensim sensimque versus septentrionalem partem minus
in.usu, est stabulatio perpetua, (Nonnulli rustici ,' qui stabulatione: utuntur aestiva, pe-
cus) jam) tempore aestatis egredi patiuntur, alii autem serius, alii rursus prorsus ами
pendet hoc а tempore et locis. 1712206

Quia autem, hie nulla. sunt prata; praeter arboretum поп ita:magnum prope domum , в:

et аша -рагӯа spergulae seritur copia, in, autumno nil adest, quo Decanter hows» >
nisi tertio pullulans trifolium (derde uitwas). en

Tempore verno et aestivo. pecus in stabulo pascitur gramine ,. quod secatur in. грат.
bus exterioribus agrorum ,. et sub fruticibus, maxime autem sub fruticibus alni; tum here
bis noxiis, quae ex agris extrahuntur, in primis autem trifolio, Hieme. eis. datur .stra-
mentum avenae, secale. et avena molita (gemalen rogge en hayer ) palea; рар vani.
et- lini. placentarum farina ( Ajnkockenmeel).

Non datur iis potio. calida; etiam. palea mollitur. in aqua frigida, aut immiscetuz
solanis crudis atque in frusta sectis. |

.Prope vicum. Voorde. ad fluvium Dender, ubi stabulatio perpetua non: in usu. est
propter soli idoneam ubertatem , boves tempore aestus vehementis hora. nona matutira
domum: abiguntur, neque. ante horam 4** pomeridianam ай :ргаѓа redeunt. . PRE

Cum boves pascentur in agris trifolio. consitis, antequam in. eos ducuntur, dis i in Stan
bulo praebetur. bonum: avenae. stramentum, ne eo morbo laborent ,. qui ventus vocatur.

Quando hieme, omnes herbae et. plantae. virides: comesae sunt, vaccae quotidie per
stramentum accipiunt bis jus frigidum constans e palea, farina. et aqua, quodque nume
quam igni imponitur.

, Багіра. mixtura. est. viciarum fabarum жейд et placentarum lini nsitatissimi. et
brassicae campestris aequalibus. partibus. ^ рое

Palea. non. emollitur, sed ѕісса іп situlam: aliudve vas isjicitur, o edit pecus,

dee-

nESromsiU. 4D /QUAESTIONEM-zx OECONOMIA RURALI, 39

Weinde aqua cum ‘farina mixta superjacitur. Periti agricolae 6 hujus farinae. sumunt. li-
bras pro’ singulis bestiis, Tempore meridiano. boves. párvam' foeni accipiunt copiam;
ét deinde aquam frigidam,

Haec fere sunt quae de stabulatione perpetua aut minus diuturna tradit scu wERZIUS
in opere supra citato; nos autem jure stabulationi perpetuae tribuimus, quod nulla
totius nostri Regni provincia, si rationem habeas nümeri arvorum > tam multas nutriat
vaccas quam Flandria Orientalis, н. at 3

dades H Р ATE E ¥ ve
ык А à f 7 ) 2! І 3 13 ff
ЕХ, - rn

nian «ман ай гш. 3
“роботі pA OMe

їп vicinia urbium Ostendae, Neoportt ( Nieuwpoort ) Dixmudae et Furnae (Veurne)
solum est argillosum et bona inveniuntur prata.

In vicinia oppidi Damme terra alluvione maris est orta et multas continet conchas
marinas, quarnm. nonnullae etiamnum sunt integrae. Oppidum nunc ad satis magnam
a mari distantiam situm Seculo XII portus. erat шн, et f deducenda est causa
magnae illius soli fertilitatis. ы;

Juxta vicum Oostkerke optima sunt prata, quae nonnunquam ultra dimidiam: partem
villarum efficiunt...

Stabulatio itaque perpetua. in hac regione. minus, necessaria et. non adeo commendanda:
videtur... . dad mut јон T is

бше

so isao Г sbonivoid' t TUM yin, .
Zelandia.

о notum est, liaec provincia. constat multis 1050118 et parva parte’ « Flandrie у nemps
ea, quae antea ad Delgium foederatüm pertinebat, solum argillosum: taii’ cerealibus “eo>
Jendis quam pratis aptum est, pratorum idcirco ‘non’ magnus invenitur numerus ‘sta
bulatio perpetua in multis hujus provinciae partibus milii videtur commenddndas, atque
etiam ante „aliquot annos in insula: Walcheren Germanus- quidam homo in villa prope
insulae et totius Zelandiae caput Medioburgm 'tibitans y perpetuo: ‘in’ stabulo. nutrivit
go et plures. boves, verum villae domus demotita ést; quo’ tempore Medioburgi novus
portus factus est, quoniam. in iis terris sita erat’ dimi per quas canalis: esser fo-
diendus: quo facto stabulatio perpetua ibi- pesturhsta- reg "Blade не alio i "e di
bus de causis. nescio , rursus. est i instaurata, 775 iss sans

ї бэ .22A2ü “ps? ило 8 9ER Ич 1 tofa

go HIASUS LIBOVOS 36v and HORT ЗО На лен

- In alia autem --— insulae Walcheren parte, mempe in. vicinia pagi Ал»
et quidem in villa dicta: Mo/enbaai Зүй]из dominus mea pee eae edges

mehisiti menos e: К. 4A

Pc yo ant ively hi" ef) 4 ы пра; 133 зәрін
179607 | : BO soil ш
d ч ‘Hallandia, eh

Ut notum est, haec provincia propter magnitudinem' sis Wi Jia M ‘est "-
tentrionalem et meridionalem, Utraque haec pars fere solis constat pratis, et magnam
saltem partem stabulatione perpetua prorsis non indiget: per littora tantum maris, ubí
agri valde sunt sabulosi, cum fructu adhiberi posset haec methodus,

unde 18, pool оваз СУ теа її di

,

ТЕ

. eg знае: ва
, Proviacia T. rajectume : :
"609 HV ДІ

Haec provincia quamvis non ita ‘magna , habet tamen Solum "RS Bai inter sé ièr-
эзш, cujus quatuor sequentes species sunt maxime memorabiles. r : grene Ahe ү,
‚ш parte Boreali ай orientem — invenitur drena `

—-— C ‘Metidionali —— PLA 2200 epa ane P
TIL Borali ай occidentem ——— terra turfata 77700 ey
—— Meridionali ——— —— argilla humilior, ©

Terrae sabulosae sunt vel ericeta vel terrae sabulosae jam per aliquot annos cultae,
Ericeta, quorum superficies aestimatur 22,000 jugera pristinae mensurae, ut ubi-
que, ita etiam hic sunt sterilia; — dividunt tamen agricolae in Provincia Trajecti ea
in ericeta altiora et humiliora. Ericeta altiora praecipue sunt admodum sterilia, quo-
niam solum inferius constat arena tenui et longe supra aquae superficiem sita, Solum
superius habet quidem tenuem laminam ortam e plantis ,putrefactis , verum haec lamina
non suflicit ,- ut remanens. quaedam. fertilitas. solo. detur, — Ejusmodi ere tatu | in-
servire; possunt. plantandis. abietum sylvis... Nin е;

‘u Ericetà ‘humiliora, universe ;melioris sunt 1 maturae э. et videtur magnus. 'eorum ‘humerds
sensim ope ,stabulationis ; perpetuae. ad. culturam. redigi posse, qua. methodo e sénteritia
hominum іп: agricultura peritissimorum ей possit 2 ut paee.. ericeta, tandem’ bona га
colendisque cerealibus, admodum apta evadant, ЗА

Sita sunt autem, haec- ericeta juxta , rivulos , qui dicuntur de. nef sfoartsche , Folds
-bergsche en Barneveldsche beken, E

Terrae arenosae, quae jam ‘ad cultaram sunt. redactae plerumque. Batis sunt fertiles :

quo propius autem ad ericetorum accedimus fines, eo minor fit fertilitas; == in ошййї-
bus

RESPONSIO:4b QUARSTIONEM #x*OECONOMIJA RURALI. . s

bi ite" Gil odi agr iilo йш нана? introduci" posset жабай; “qua. pecus
semper in stabulis retinetur. сін

Terrae argillosae etiam dividuntur in a/tiores et паге,

Terrae argillosae altiores constant arvis et pratis, ‘quae’ utráque bene tractatae ай in-
signem fertilitatem possent redigi. Dolendum autem’ fimi inopia fieri , ut prata nunquam
stercorentur. — Tn his’ tractibus® magna ‘casei’ fit’ copia ji — omnia qne ad pecus
pertinent, hic secundo tantum loco à rüsticis habentür,! Cop ой

Quae autem diximus de stabulatione perpetua , ubi iiim de illa parte байы quae
Betuwe appellatur; credimus, haec eadem étiam hoc loco maximos habitura fructus
eamque methodum hic aeque atque illic. posse introduci. :

Ad ripas fluvii, qui dicitur Lek, optima sunt prata.

"Pértae argillosae humiliores, uti etiam ‘terrae turfataé solum apige: sunt pratis- ideoque
eris —— misi in locis nuliai наары utilitatem, i

"Er omnibus autem , quae dixithus , satis apparét rostram esse opinionem , stabulationem’

sestivam. adeoque perpetuam insignis’ esse utilitatis in omnibus illis Patriae nostrae Jo.
cis, "ubi indigent fimo aut ubi pratorum numerus non satis magnus este

11?
gs

oa

iv 21е ai abp ОВИ == еза;

(CAPUT TERTIUM

quo EXPONUNTUR DIFFICULTATES, QUIBUS STABULATIO 4
«107901391 RERPETUA BN PATRIA. NOSTRA. PREMITUR. it
Elan vidimus, quibus in proyinciis . patriae nostrae methodus , qua et aestate
pecus semper in stabulo retinetur, commendatione digna videatur 5- nunc autem pro vi-
rium tenuitate accurate difficultates enumeremus , quibus. haec methodus illis in locis
premitur: simul etiam videbimus, quomodo hae difficultates superari PoMint; ў ad decem:
autem sequentes. praecipue, redigi. possunt: |
(4% Novitas rei.

( 22. Majores impensae quae snbuluione perpetua efficiuntur.
3°. Minores reditusi nde redundantes.
.°4®. Vetus forma libellorum locationis conductionis (A4uurcelen) ; in quibus-nempe stae

tuitur, quot et quale frumentum serere debeat agricola.

d

f

32 Liana 1010007 Yo; мю жат; '€ B 5012501213

5^, Quoniam stabulatio. perpetua, trifolio ,tanquam. basi; nititur , illud minime. suflcit ,.
ut pecus eo per totam aestatem nutriatur.

4 «1039010397 Ишле ni 31941734
6°. Trifolium plane deficere, poteste, + «ns of onsaehivib mia парол nena
7^. Butyri minor. est qualitas et copiae... 00s sos Sos Moi

„8%, Pecus, multis morbis obnoxium.est,. 5.5 Misi ааш;

9?. Praesertim. еі morbo qui dicitur, de; /aar vel het d de. ring NYO: 1
үө, ‘Vaccae facile и quod repre wem vidit ‘Mosher б ye id. sont "
; Sq smolipinuii sh ТИБ 119305 5egO
vmm ий ‘a \ ч
11 H 2 19029 рі e EUH J T TRIS qmm SSS à
Novias Уа арла Sipe Sid anbot supupe
Sq 3003 | ) dod 101/5]b iup „ИШ АА

© Prima igitur eaque praecipue > difficuttas: fest E tel; rusticus aviti- morsi est. tenax ,
imo tenacissimus; maxima pars ruris incolarum agrum. colunt; ut pater coluit , ut avus
atque proavus coluerunt, Hi pecus per totam aestatem numquam in stabulo paverunt,
non igitur filiis erit faciendum. — Sed ut ünusquisque, ita et rusticus lucri est cupidus ;
si igitur per aliquot continuos. annos, viderit vicinum, magno, cum fructu ,Stabulati
perpetua. usum. esse, sensim ad cogitandum adducetur › et tandem ‘methodum i ipse adi.
bebit. Ut igitur rusticos ad stabulationis, perpetuae. usum. allicamus, opus. erit, ur
multis in locis earum provinciarum , ubi fieri .potest, optimi agricolae , vel domini qui
agros et villas possideant, ejus initium faciant, atque ceteris exemplum praebeant, Optime
sane de patria mererentur ii, qui'socii sunt eorum conciliorum quae in singulis provinciis
exstant , quaeque Commissien van landbouw vocantur, si in re tanti momenti signa fers
rent; quodsi fieret , non dubito 5) quin multi | secutpri fore t agricolae,

In multis Patriae nostrae locis, ubi optandum est, ut stabulatio introducatur perpetua,
jam aliquantum. in hac re processerunt; quia nempe. Dimidia ut ita dicum stabulatio
perpetua (halve Stalvoedering ) ibi jam PASCERE Maha peated PUR

Рег diei partem' pecus pascendum ducitür et per alteram "partem" in ' stabulis retinetur.

Haec mutatio pecori non ingrata est nam d
1°. Hoc modo bestiae hullum damnum accipiunt 5” “nodtibiis” illis fri; иинин
veris et autumni, negue etiam nimio RIGHE а nesené T Оша di."sq'usa bugs

I 1 T33 £ ' ‹ ey $
SHRON ess 575104053 иш

2°. Mutatio appetitum auger, _

3°. Et hinc fit, ut pecus majorem lactis "m Copiati. ° neg Шапа 2 уйу

Quae cum ita sint, bona praeterea exempla ( nam haec шо” plus efficiunt quam
cujusvis generis ratiocinationes) facile probabunt haec emolumenta difficilius acquiri
in dimidia stabulatione perpetua, et raro aut fére nunquam Ч 0 Án Vins ig ea in usu
est nam tum ibo son 12117 iom 4

, te. 0 ty >
; { Ji 1 i201 EZ 2059 Ҹ °, 3°,

RESPONSIO АЎ QUAESTIONEM'sx OECONOMIA RURALI. 53
309. InStabulo:seinjer’adesse ideberet eatis арпа copia pabuli у ` ‘aod! pecori "gratum est,

310805 Prata bona éssé'déberetit;// cs: р lujd: oTO 940220 ,aobiova ienqmes

Haec postulata certeque -posterius eórtütn 'seiiíper "fere" йш; et chine: ritur fit ut
emolumenta semper desint.

Quando pecus nimis debet errare, antéquatn necessarium nactus sit pabulum, currendo
perit lac; — multum errans forte. quidem Satis, magnam. pabuli. nancisci potest copiam,
verum hoc minoris e&t momenti; nam considerandum etiam est tempus, quo iie opus

gita: ut humi;jaceat ad ruminationem, =i Y intimob tors рде s
Dici. tamen. анон Pp bn — ind ibi. dimidiam parem viae
j esse absolutamê i ДИ ИШ Йй Sitin ни foi as Манот 17508 0170909 700109 (пшр,
0116709 2агэпиппоэ msbers 3 ul urls mabasa eimoitoubmc:
107 ХОК 31е TPIS ia Rif 9B 3 гэлоОЁ 309 Seu p " SONS 291 iq 15 mui
МУР em $ quae ssabulatione ird сенари [ supts
seme 97 0 andi

^." Quando, pecus. in , exili “cireumerrans, prat rato, yel, in ericeto » 1 tenuem. "RITE debet vie
com, і ad, illud. sane, alendum Aull, opus est. labore . et nulla. pecunia ;;, verum simulac
„idem, pecus. dn. stabulo. Aetinetur y. plantae, leguminosae. et. praesertim trifolium debent
„сой. „Вос. autem , bis aut ter. de dig, est. secandum ,.. domum, deducendum. et pecori stá-
tis, temporibus saepius. de fit: praebendum 5 e stabulum nonnunquam. est purgandum
tc. — == Omnia haec. nonnu larum. causa , sunt. impensarum ,. et si rusticus ipse cum sua
‘familia, eas, facere possit. majori. constat ] labore; utrumque. tamen longe lateque remue
meratur. inso diete quem nunc nanciscitur , et major quantitas lactis, butyri

„Et cascie., t t 2 jg 132 sabe siggu idino )4 Р it rit å 63: bis;

BU.

pet 7198309 4 чеч (e зла kuille: mal

йит 30) HEED [21017

¢ CRUG 393101 LBP ABD: гео а SOSIN diy

y1 AM tee р oth eig

Si stabulatio perpetua proposito revera insêrviet, opus est, ut pecus bene nutriatur;
aestatis igitur tempore virides plantae adesse debebunt; — cumque notum sit pecus
per westatem eo überiorem copiam lactis dare solere, quo copiosius tempore hiemis
nutritum fuerit, ita etiam necesse erit, ut in hieme aliud nutrimentum bestiis praebea-
tur praeter _ solum, stramentum :_ nt igitur hoc pabulum . hiemale praeberi possit, opus
‘est ut quaedam. plantae radicibus edulibus praeditae ‘( wortelgewassen ) colantur; huic usui
initio hiemis inservire poterunt rapae ‚ Verum. ‘cum hae propter invadens „gelu raro diutius
durent . quam usque ad finem. mensis Decembris, ‚curandum erit, ut eo tempore solana ,
‘dauci vel betae Cmangehvortelen ), ad manum. sint, In iis autem agris ubi tria ultima
plantarum genera coluntur, per. eum annum. nulla coli poterunt cerealia; agricola igitur
primo anno minorem cerealium copiam vendere poterit, atque ita aliquod damnum pati

E dte

54 ЛЈАЛОЯ АОК 4201 TOS Зе YS 0121032:

debebit... Verum. haee difficultas sut ес. proxime antecedens» ron ; nisi. initio’ adest. “Post
breve enim tempus accidet, ut ope majoris fimi quantitatis, quam acquiret, im minore

agrorum numero plus colat . frumenti » quam antem i in. majore. 9up37:53 sisiutzoq ЭИ
ld. 9q10198 stromulome
) undi jis AIA їйпїп#3вз29П S. ugs ime « ET Jadab, zimin зпоэс obuauQ
9109 BE ИЕТ ~~ «ef tirar
s ROR Vas forma гит гайт а Son EM MN
j oup 193, 22a ‘apie atbusiwbienos: msi g i пэшоп Jas ehtonia зой mu

Multi nostra in patria agrorum domini C Tarideg HIRE ) plane sunt gnis progressuum
in /scientiis Naturalibus; еспе minimum «quidem audiverunt ‘legeruntve: de ifsigni utili.
tate, quam eorum cognitio afferre possit agriculturae; hinc fit, ut multis in locis libelli
locationis conductionis eandem adhuc habeant formam et easdem contineant conditiones.
atque ante centum et plures -— quae conditiones. saepissime n sunt noxiae con-
ductori atque 1осасовіу ү» sii setis, camp, e Saudit oy"

Sic v. g. in nonnullis partibus Gelriae et Transisaleniae in usu est, ut merces. loca-
tionis. conductionis “ agrorum non pétuniá solvi-debeat, sed cerealibus. Наес locationis
methodus multis de causís ést probanda, “et praeteréa Propter. Semper incertum cerealium
pretium, ubi fieri possit , commendanda Perit a — verum quum agrorüm dominus., pro-
gréssuum | ‘aliis ^ii regionibus in "аас f factorum. prorsus Agnarus , dn libellis : locd-
tionis" conductionis accurate praesctibar, ^ quot jugera “secali , quot. Vero avena; fagopy-
то, lino conseri debeant. et‘ in quot solana siht Plantanda 5 — deinde qualis agrorum
‘humerus ‘per unum pluresve annos conseri non debeat; — 7 eq talis agrorum sive
vilae domitius villicum et villam amplius non curet, quam ‘ut’ praescriptam ceréalium
sibi solvat partem, conductor sane veluti servus domini jussis adstrictus per totum corie
ductionis tempus nullam ullius pretii introducere poterit meliorem agrorum colendorum
methodum, et in ejusmodi ville. арна; apum, сана insignis foret utilitas, ne
cogitari quidem poterit.

Sq iJ {385 au irfani ең 031809019 Luisqiaq Osis 10

Quoniam. stabulaiio perpetua ‘trifolia tanguae. Boii, pn illud "minime | эш,
, , Ub pecus 60 per totam aestatem | nutriatur.

Quinta ^ difficultas. in eo consistit , quod, quamvis bene colatur , non semper tamen
bene crescat trifolium , verum nonnünquam. plane deficiat. Animadvertamus autem opor-
tet, quamvis trifolium praecipuum sit atque esse debeat pecoris per aestatem pabulum;
periculosum tamen essé illo solo confidere , quoniam ‘etiam fit, ut, licet non plane des
ficiat trifólium , saepe tamen ‘non satis magnam pastus praebeat copiam , et adesse quo-
que tempora, ubi minime ‘tile est, ийыш jud i à pecore ci comedi, |

{ tubtqo2 1 їй йз Ой.

RESPONSIO ap’ QUAESTIONEM zx QECONOMIA RURALI. 95.

"Trifolium mondum:medio vere potest setari; neque:ita-ab ео, initinm fieri: potest.
viridis pastus, tempore: praeterca intermedio: inter: duas:sectiones. adest periodus ,: qua aut
nimis vetus est trifolium aut nimis recens, ut cum fructu adhiberi possit. jris

In bene igitur instituta methodo pecoris in stabulo nutriendi et alia coluntur plantae
rum leguminosarum genera; quae, si opus est viridis trifolii locum possunt tenere, quae.
que etiam alio modo possunt. esse-utiles; hue praecipue pertinent viciae sativae et in ari-
diore solo spergula arvensis et polygonus fagopyrus.

"Ut igitat lianc evitétiüs aimicultaténi , -optimüm ёне сесіі Шапа ‘agrorum dividendorum
et colendorum rationem , ^ quati n “Stabulatione perpetua sequuntur rustici: in. ч»
Flandria Orientali , аре Bo шего per universam" laudatur ghe, «їзїш

5171911

ПТ meoih Mi 30 supis „отоу s ishaoqeh sioe srst sisnstase1a evionio ois 8 '
iml ОННО ‚ла 2005 sii mune Gy ‹ 9151 supidy T bois ibasios! aui» o:
19225. шарена: пол vii vm ofzdsié ni seup here 18235V moe Jal elvineup 3 mute
e Jm) сүшшыр Jx GUE TONS
эшциш. sogb ei sih "or Rolin, plane d С “г poteit» eiutpili supts , эвін

{91

etiam desit necesse ‘este 22 Sepe "doté" Me he ИКАНА 2688 et aa pabilum fütofi :
anni destinatum, sive ob seminis minore 881886889 sive айй dé сайа hon crescit; .—
magna haec est molestia methodi ‘pecoris per BHR SR Stabulo Rutfieridi, жегин.
quoniam sese jam annum ante manifestat Gifficpltas , magnam in partem pabuli defectui
potest consuli et quidem hoc modo:
19. Trifolium praecedentis.'annidratró.nom.yertatur, verum ad sequentem annum sere
vetur et quando agri illo trifolio tecti, tempore veris si fieri potest, cinere ster-
ТЯ Мере ео iiid y ql novin adesse déberet-trifolium у: venus. bauan pipa
feit: etie ^ 19 eurmigHi& DON «£ 2 .l.qsO siqa Ms} стти. 1550b >
bd Deficiente trifolio echte“ etiim шафаат inopiae: demit partem: cum. enim: ale
“tempore "аштай" ‘hd’ pecoris usümseritur-in agro bene Stercorato; hoc cereale:
inoi ‘jam’ tense’ Мајо potérit зга; ét Viridé' — ‘per ‘satis: magnum uidi
27 Њеѕёйв praeberi Hotere, 2812209 sise} 19 өтәбшшэота siot ohbommub „эвт
3°. Viciae Sativae, quae alternis hebdomadibus usque d medium -mensem- чин, Se»
5 ih ruBtür; HA üt per Tongin temporis spatiüm eorüm fructibus uti! possit ‘agricola.
12°, Seritur fagopyrus {ROC enim’ Cerald si modo паст sit terram: nage пва,
quam pabulum viride" multa Afferre"solet“etiolamentayo! moins овога 1u ца
5°. Spergula arvensis hujus insignis x in terris sabulosis satis. soperque sodui-
ta est.

Major. (autem, adest, difficultas» quando. одар, primo, guidem,. tempore. bene crevit;
verum in hieme per vehemens gelu mortuum sit, Ideo major est haec difficultas , quo*
niam tali in cásu vetus jam: trifolium 'üratro: vérsuni) ests neque agri secali sunt, consi-

E з tis y

Süabulatio NT fer re “solo. "nititur “trifolio Hoey igitur deficiente ;' — aan

ght ‘LIANUA BIMQIONUS ws 534 EITEHHUDSS. 012401234

ti, ut ad viride’ pabalum inserviat: "hoe si obtinet, satione .secális aestivi in botio soto
et colendis majori' auem praevia supra jam citatis: aga miele defectui mul- .

un succurri poterit. 7 hedishs wirt лози we02201 elma tun mildir Jeo eutov aim
зино 3.39 bastir oludsta HL аі рош suid ix бои]
q с. T. A sik
193 35088206 01 1101213 DITV 323° 2! 10 i2 4 AUP $ $120 tni 410331 [frd
vitse — nian ert qualitas let coptas a20q орош oils дн эщ
.eTéqO353 auaogylog 19. 2i2r9v1s slugs

© Septima difficultas est 5ı quod nonnulli | «credunt, , agricolae: butyrum.;non . acque bonum.

esse in stabulatione-perpetua;,. quam si. boyes in pratis pascantur. , Multorum vero, exper,
rientia docuit, id. tantuni in.opinione.esse,, поп revera obtinere. эайр Цан aisLuslt

Butyri major minorve praestantia fere sola dependet a puro, atque ut ita dicam Hol-
landico ejus faciendi modo; ubique fere , uði bütyrum ita conficitur , Hollandicum habet
gustum, Et quamvis lac earum „vaccarum ‚ quae і in stabulo nutriuntur, non ejusdem esset
praestantiae , atque illarum , quae in pratis páscereütur , (quod experientia duce minime
probatur) ne tamen obliviscamur , triplo majorem vaccarum numerum ex isdem agris
ali posse, quam quae. ibi. pasci „possent 5. putyrique ita etiam triplo fere majorem ; quod
ut universe. in, regno. nostro fieri posset, sane quam maxime | foret optandum, non tan-
tum rusticorum y. sed etiam mercaturae | cum exteris ¢ causa, жзне

м $2 Tat
iujosisb iludsq тов ai mangem ا‎ g^ IIHR S308 ride nsf ^s
1 — ie s 12530
P SISOS Pe bs “Pees multis morbis €— ostoi immsheosa7q т ит 2
Smis .12910( io ig dissy stoğa pina? oiioliti offi 114: obueup da: ило à
ON priori fatiocinantibus magnum. bujus. difficultatis, videretur. pondus dou experientia
satis — — jasi supra "Сар, І. $. 2. hoc attigimus s rr AL. di e

quae "eónsacverant^ per ien jet; noctem: da, itin manere statim. assuefieri ,stabulationi
perpetuae , dummodo facile procumbere et jacere muy et. pabulum. salubre. satisque
— listpracbeatersbom $s supe, endibamol 2679118 Sku satta ad C

Animadvertendum tamen: est: Баай ае pro quantum fieri , poterit. ai. sit exe
positum “ita у! ut: januae. pet: maximum . diei, aestum- clausae, possint. manere. hanc. ob сап,
Sam , ut muscae mig hoc ab. hominum cura dependet , ici ЙД Йир

- وا‎ Mipi9que UBe а izol вг гїї] nti ШИИ y di т rant ,

f

"Qbooxitm est pedi a mifho, qui dicitar vi BLAAR ve HET OPZWÉLLEN: .

) t
И ү 197

' Quoniam hunc morbum supra барбы $ 361 jam attigimus. illa. quae eo o lero diximus.
hic

RESPONSIO ap QUAESTIONEM zx OECONOMIA RURALI. 31

hic repetere non placet; feliciter tamen hoc malum ibi rarissime occurrit , ubi maxime
est optandum , ut stabulatio introducatur perpetua; — celeberrimus et venerandus THAER
(in opere Grundsätze der ration, Landwirtshaft р. 342.) dicit hunc morbum fere
nunquam locum habere ubi pecori statis temporibus alimentum praebetur , verum iis in
locis, ubi modo esuriunt bestiae, modo vero nimium trifolium iis comedendum datur.

Per integros 26 annos, quibus ille stabulatione usus est perpetua ,. ne semel quidem
una ex illius vaccis edendo trifolio morbum sibi contraxit,

? $. I0.
Vaccae facile fiunt quod Belgice dicimus GEUST.

Hoc initio saepe locum habere negari non potest, verum illud minus stabulationi

perpetuae, quam incuriae et negligentiae tribuendum este Neque etiam hac de re quee
runtur rustici Flandrici, optimi sane hujusce rei judices.

Qui didicit, patriae quid debeat.

HORATIUS

3

toes оп

PETRI OTTONIS van vex CHYS,

DELPHENSIS,

PHIL. THEOR. ET LITT. HUM. IN ACAD. LUGD. BAT. CAND,

RESPONSIO

DE

PECORE ETIAM IN AESTATE SEMPER IN STABULIS
RETINENDO,

IN CERTAMINE LITERARIO

CIVIUM
ACADEMIARUM BELGICARUM,
Die vi, Mensis Februarii £. мосєсххүп ,

EX SENTENTIA

ORDINIS MATHEMATICORUM ET PHYSICORUM ACADE-
MIAE LUGDUNO-BATAVAE,

PRAEMIO ORNATA.

LUGDUNI BATAVORUM;
APUD S zr J LUCHTMANS,
ACADEMIAE TYPOGRAPHOS,

MDCCCXXVII.

Фили.

TER

de ve

NOMINA’ PROFESSOR UM,

Y 317

E

S AÀ *
QUI

IT Taret?
^Y va) £2
43 VLVP LM А

IN ILLUSTRI AMSTELAEDAMENSI ATHÉNAEO

а AS sti

inde. а d. viu Februariz:mpeccxxy , a; d, vu. Februarii wnocoxxvi;-
DOCENDI MUNUS OBIERUNT,
ТЯМ. А

raqgqs wa q

CLARISSIMISORDINIS\ PRAESES.
u.s Rp S. V (0) U T E. fi À

ACTUARIUS.
Jos SUYA GN H A L LE

DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM zz PHYSI-
CARUM PROFESSORES,

J. P. S. VOUTE:
H. C. yvan per BOON MESCH:

THEOLOGUS,.
W. A; van HENGEL.
FURID ICI.

J. Н. van REENEN, Prof. honor.
C. A. pen TEX.

J. van HALL.
A M E-

4]

C

LUNPO Ss PUTAS °АУЧИ о

MEDICI.
ruo

G. VROLIK:
Е, NAN DER BRAG GEN Son PRE oispeuair и:
H. BOSSCHA.
PHILOSOPHIAE THEORETICAE T7 LITBRARUM.
HUMANIORU М.

THUAAIAO ?UMUM- I1104M350G
D. J. van LENNEP.

1. WILLMET. did
J. P, van CAPPELLE.

LLISA ЛЕО ГОД КРАЛ
Н; ve HARTOG UOV .8 .4

ЧАЧ та MOALDIT KMART MIAMI TID

CAAQAAL E AL MUAKS

JTUJOV 2-4 I
Ho23M Ooa тилу O „И

лодой МЧ ,ИЗИЯЯЯ nay НЛ
MAT иза .À г)
АДАН wav d

SERIES

SERIES LECTIONUM'z$ INSTITUTIONUM,

QUAE HABENTUR A PROFESSORIBUS ILLUSTRIS
GATHENAEI AMSTELAEDAMENSIS,

inde а feriis aestivis anni mpccexxr ad ferias aestivas мрссоххут,

р

| JOANNES PETRUS STEPHANUS. vóUmE,

privatim у exponit Mathesin ; i

иш iż Physicam . n
Elementa Paychologie et ie eu
TENET те а ee VROUTE,

publice IN HORTO BOT iioi philosophiam tractat botanicam ;
privatim, docet! 11 1.9 А к, U | s
. Obstetriciam theoreticam et practicam ; 3
Physicam Віа гіт. © Id saris]

DAVID JACOBUS: VAIN: o LENNEP,“

publice, praecipua quaedam Historiae.et, iiaa. gieb tractat, wel ipsì ju-

ventuti, exercitationis causã, disceptanda exponit ;
privatim, тай ктоб Vi DDSBAR deo v)

Literas Latinas, interpretandis : EE AME Terentii Ап»
dria, Ovidii Heroidum Epistolis ; explicandis Antiquitatibus Romanis,

Literas Graecas , interpretandis locis Herodoti, , Thucydidis et Polybii
quibusdam in selectis principum Hirocicsmm. а WYTTENBA-
CHIO editis,

Hesiodi Scu:o Herculis, Dionis Epitaphio Adonidis et t Moschii Epita-
-phio Bioniss; WAY от Я; if I

Qi

Historiam DAMIANO A ab initio ad Tenatas in 1 Tali Tenia

17 1322

Jinolos 19 tf

Na nm 0

MUVOLT CLE cyst B; куу. SIT ITE GALAT

air

JOANNES, .WILLMET,..,..

1 212 PAMAGLA LSS еШ TAY UT action €
publice, de Ingenio Labidi Poéticd agit; Wut praécipta' Philologiae momenta ad
disceptationem proponer |
privatim, deceto чугу anin bo xxxo»oociu& i» 3233295) 21145 р

رٹ

Linguam еы. cum institutione Сави, ши pe OU
ratione aetatis, argumenti et stili habit, sensim diflicilioribus V. Т.
locis ; — —IÓ —
Linguam Arabicam, primum Grammatice, deinde explicandis Sentene
tiis, Fabulis, et selectis ex Anthologia Schultensianá locis ;
Exégesin V? T. ineetpretatut , “ain illustfandis:1 #banallis | diversorum
Po?tarum diversique argumenti d quam moderandis. mew
citationibus Exegeticis ; шг simoqxo ,misevir
Linguas etiam Chaldaicam , pem et ‚ батат у! E adsint au-
ditores; uti et ^ jolodoqe кпш:
Haririi Consessus., aut Corani« quaedam ,capita explicat eli Scho-
dad in Gorani editione Petropolitand exhibitis.
jd 2030813 turidgoeolilg ,.opIMATOR отяон ut eoilduq
JOANNES PETRUS VAN CAPPEL IB «шву
17 29: MEDIO. m vated
publice, partes quasdam historias. ое bs Belgicae tractabi oyi
privatim, de stilo Belgico aget;
De Poétis seculi decimi. septimi Baravis, disserety A (Т
Historiam Patriae tradet ;
"Exercitationes orátorías mhoderábitüt; || msbosup sugicomg „091

sjin OGAS вз? ¢ Pour etrroiie3io12x э EREK
oF ASE o YAN DER BREGGEN, CORN, "Winds

DAT BINO „ eibtsisiqion weil mid
privátim, ; tractabit њи чен И mubior: H iibivO „в

fi imet chai узо! aibasoigiari wowed зача
"5777 Marerienr Mèdica, seg ash sisa t mpbepdinp
Medicinam уине , 24159 OID

Ni | cidantion eia Н ott? iboizeH

WESSEL ALBERTUS VAN HENGEL,

"ue

publice, Quaestiones ше sigemend Theologici бын disceptandas proponic.
pri-

LECTIONU!M 5

privatim, Doctrinae Religionis; tum Naturalis, tum Divinius Bef aciae tra-
dit Prolegomena.
Christianam exponit morum disciplinam.
' Priorem PAULI interpretatur ad Corinthios Epistolam.
De Histori Societatis et Religionis Christianae commentatur ita, ut
» praecipua exponat rerum capita, quae ab aetate JESU CHRISTI us»
que ad tempora cARoLI M. factae sint,

CORNELIUS ANNE. рех. TEX,

publice , varia loca ex Jure Naturae, Publico et Gentium tractat vel ipsi juven-
tuti disceptanda proponit.
privatim , tradit Jus Naturae;
Jus Gentium;
Historiam. Juris Romani,
et Historiam politicam atque diplomaticam.

HENRICUS BOSSCHA,

publice, in THEATRO ANATOMICO Partium” corporis humani fabricam
` et usum explicat.
Operationes Chirurgicas demonstrat Yartasque eas instituendi exponit

; methodos.
privatim, tradit Anatomiam , Physiolog iam;

Praxin Chirus Bici:
HENRICUS CAROLUS van per BOON MESCH,
privatim , tradit
Chemiae Doctrinam et Ин; :
Chemiam Pharmaceuticam, lingua vernaculé ;
Doctrinae Chemicae usüs quoad artes;
Historiam Naturalem. |

4 3 J A-

6 SERIES LECTIONUM | 06
JACOBUS van HALL,.
publice, selecta quaedam Juris Privati capita juventuti disceptanda proponit;
privatim , Institutiones JUSTINIANI Imp. explicat ;
Institutionum carr Icti commentarios quatuor, Veronae inventos, in-
terpretatur ;
Pandectas Juris Romani, wEsTENBERGIO duce, ab init. ad lib. 20
Digestorum docet; >

Principia Juris Hodierni secundum primas lineas Jur. Civ. Holland. ,
descriptas 2 NIC. SMALLENBURGIO, V. Cl., tradit.

HENDRIK vz BHA RNG

Lector in de Wiskunde, Zeevaart en Sterrekunde, zal Dingsdags, Woens-
dags en Donderdags , des middags om twaalf ure, in het klein Auditorium
van het Athenacum Tilustre, publieke Lessen, in het Nederduitsch ,
over deze Wetenschappen geven; en dat wel in afloop van de volgen-
de orde:

Eerstelik over de Rekenkunde, Decimale Breuken -en Logarithmus
Getallen, vervolgens over de Meetkunde en Algebra, en het maken
der Sinus en Logarithmus Tafelen, voorts over de Platte en Kloot-
sche Driehoeks-meting en eenige Hoofd-Eigenschappen der Kegel-
sneden; waarin over de beginselen der Sterre- en Aardrijkskunde; en
laatstelijk over de Theorie der Zeevaartkunde; en wel inzonderheid
over de berekening der Lengte op Zee, zal gehandeld werden; het
een of ander, Stuk echter meer of, minder uitgebreid, of wel met bij-
vocging van eenige verklaring der Zeevaartkundige Trstrumenten, naar
mate het getal en de lust der Toehoorders zulks zal sehijnen te yor-

deren, E

BLIER g

А bes »» ueber m 01979001
tot TH!
d 2073613 2

LECTIONES

LECTIONES

IN SEMINARIO EVANGELICO-LUTHERANO HABITAE

inde a feriis aestivis anni мрсссхху usque ad feriis aestivas
anni мрссоххут.

D. JO. THEOPH. PLUSCHKE, Prof. Ord:

Pauli Apostoli Epistolas ad Thessalonicenses, Corinthios et Romanos;
itemque selecta capita Jesaiae interpretatus est.

. Historiam Doctrinae et Ecclesiae Christianae proposuit.

Theologiae Dogmaticae praecipua capita cum provectioribus colloquen-
do pertractavit.

Encyclopaediam et Methodologiam Theologicam tradidit.

CHRISTIANUS HENR. EBERSBACH, Prof. Extraord.

Theologiam naturalem docuit.
Doctrinam morum Christianam exposuit, aliqua simul ratione habita
historiae ejusdem.

GEORGIUS FREDERICUS SARTORIUS, Prof, Extraord.

Rationem exposuit habendarum orationum: sacrarum, institutionis pue-
rilis et reliquorum Pastoris Evangelici officiorum. |
Provectiorum exercitationes moderatus est in Orationibus sacris сотро--
nendis ac recitandis, puerisque Doctrinae Christianae по Ша imbuendis..

GEORGII FREDERICI SARTORII,

ы ECCLESIAE EUANGELICO-LUTHERANAE, QUAE AMSTELODAMI EST,
PASTORIS , :

O ROA TIO

MULTIPLICI FRUCTU, QUEM DIUTURNA IN AD-
MINISTRANDIS SACRIS EXERCITATIO AD-
FERT ADJUVENES S. S. MINISTERII OF-
FICIA DOCENDOS.

HABITA IN ILLUSTRIS ATHENAEI AMSTELODAMENSIS AUDITORIO
MAJORI, DIE XXXI. OCTOBRIS MDCCOXXV,

CUM EXTRAORDINARIAM THEOLOGIAE PROFESSIONEM
IN SEMINARIO EUANGELICO-LUTHERANO SUSCI-
PERET.

е

D
. & "
EA L
i:
$ n1
1 1 d
*
a í
ЖУ. 8
. a
y LM
3. T
б
y^ * t
^ EET 4 k
^ La AT

ў

E

;
^
| ^
3 Jud * S
ALI
ШЗ MED
r2 , *
E ' 5 £ E

SEMINARII EUANGELICO-LUTHERANI CURATORES, VIRI
AMPLISSIMI!

INCLYTAE HUJUS URBIS CONSULES, ILLUSTRISQUE A-
THENAEI CURATORES, VIRI GRAVISSIMI!

ARTIUM AC DISCIPLINARUM PROFESSORES, VIRI CLARIS-
SIMI, INTER QUOS, PROPTER MUNERIS CONJUNCTIO-
NEM, PRAECIPUE VOS COMPELLO, COLLEGAE CON-
JUNCTISSIMI! |

DIVINORUM ORACULORUM INTERPRETES, VIRI PLURI-
MUM VENERANDI!

QUARUMVIS ARTIUM AC DISCIPLINARUM DOCTORES ERU-
DITISSIMI!

Ag JU-

(4)

JUVENES LECTISSIMI, PRAESTANTISSIMI, CUM VOS UNI-
VERSI, TUM IN PRIMIS SEMINARIO NOSTRO ADSCRAPTI,

COMMILITONES indici abs EXOPTATISSIMI!

QUOTQUOT DENIQUE ADESTIS, CIVES, HOSPITES, CUJUS-
CUMQUE ORDINIS AC DIGNITATIS, BONARUM ARTIUM -

FAUTORES OMNES;

AUDITORES HONORATISSIMI ^ —-

Omni

Omnium doctrinarum , quibus. unquam ` operam navarunt mortales , nulla
omnino reperiri potest, quae majoris. sit vel dignitatis vel utilitatis, quam
cognitio Dei. Quamvis enim ex tot virorum illustrium , nominatim CICERONIS,
sententia (de Nat. Deor. I, 1.) » perdifficilis et perobscura sit quaestio de
» natura Dei," vera tamen ejus cognitio, qualis quidem homini contingere
potest, latissime patet in omni vitae genere, plurimumque valet ad hominum
animos excolendos , regendos et tranquillandos. Nimirum поп illud , opi-
nor, huic doctrinae propositum est, ut summam ac plane admirabilem Dei
majestatem ab omni parte perscrutetnr, eamque verbis congruentibus ap-
tisque exponat. Quis enim vel confidentissimus sperare audeat, se divinam
aeterni omnium rerum fontis praestantiam atque magnitudinem suo ingenio
esse emensurum , vel comprehensurum? Sed in eo potius illam versari exis-
timo, ut admirabilis supremi Numinis potentia, sapientia, benignitas, re-
liquaeque virtutes, quibus supera, infera et media reguntur, in primis vero
genus humanum gubernatur, et ad summum bonum veramque felicitatem
adducitur: ut illae, inquam, virtufes modeste investipentur, digne aesti-
mentur, rite cognoscantur ac probabiliter exponantur. Ex ejusmodi autem
cognitione universa pendet religio, omnisque cultus, quem pia grataque men-
te Deo tribuamus. Quamobrem eximiae illae laudes, quibus in celebratis-
sima oratione pro Archia poëta м. т. cicero studia humanitatis in uni-
versum prosecutus est, majorem in modum cognitioni Dei accommodari pos-
sunt; adeo ut sine hoc Summi Numinis cognitione vix quidquam sit huma-

А 5 tile

€ GEORGII FREDERICI SARTORIL

nitatis nomine dignum, Haec nimirum rerum divinaram probabilis scien-
tia prae caeteris juventutem alit, igniculos excitans ingeniorum nobilissi-
morum; haec senectutem oblectat, dulcem afferens animo pacem exopta-
tamque tranquillitatem ; haec ERU res ornat, summam inspirans mo-
destiam , omnemque procul abigens superbiam; haec in adyersis perfu-
gium ac solatium praebet, omnem spem ac fidem collocans in Praeside
coelesti, qui etiam pessima quaeque, de quibus nos miseri mortales in hac
terrestri vita conquerimur, potenti nutu suo ad optimum exitum convertit ;
haec domi delectat, curas domesticas mitigans, et privatorum officia
sublevans religione; haec foris non impedit, inhabitans animi recessus,
mentemque avertens ab injuria aliis inferenda et omni prava cupiditate;
haec denique nobiscum pernoctat , peregrinatur , rusticatur: nam home,
religionis sensu probe imbutus , ita cum Deo versatur , ut nung at nec
uspiam ab ejus cogitatione , ab ejus fideli cultu, ас tot beneficiorum in se
collatorum recordatione recedere velit.

Optime ergo generi humano consulunt , ejusque dignitatem . altius кце:
qui hanc Divini Numinis cognitionem propagare, hominum animis RR,
infigere , religione ac pietate eos imbuere, ad quaevis honesta et laudabilia
adducere, et sic viam parare student, qua genus nostrum ad , exoptatam
perfectionis beatitatisque metam perveniat. Quo quidem Christiani doctoris
munere, quid cogitari potest praestantius et excelsius, quid illustrius et san-
сиз ? Quare quod ad me quidem attinet, non possum non gratissimo ani-
mo recordari, et pro maximo beneficio habere, quod divina providentia
tam egregium , tam honorificum munus mihi detulit, tam sancto ministerio
ine haud plane indignum judicavit.

At longe major est campus, et magis arduus. cursus , ubi non tantum ci
vibus Christianis nostra cura prodesse , verum etiam futuros Euangelii do-
ciores institutione excolere et disciplina formare nitimur. Nimirum sic sunt
erudiendi juvencs, sic afficiendi, ut sancto quodam | ardore impleantur atque

_inflammentur; ut nihil E esse, quam de civibus suis bene me-.
reri , penitus sibi persuadeant, ut huic sanctissimo negotio omnes vires suas
seque ipsos tradant totos , nihil studiorum , nihil . contentionum , nihil labo-
rum declinantes neque recusantes , x d idonei fiant ad munus sacrum
olim consilio et ratione administrandum.

Taz

ORA T I O. 7

Talem igitur ac tantam provinciam. mihi jam demandatam video; Audi-
tores! Professione extraordinaria in Seminario Euangelico-Lutherano ab au-
GUSTISSIMO ET CLEMENTISSIMO REGE NOsTRO in me collata; et obtigit mihi volun-
tate CURATORUM SEMINARII, VIRORUM AMPLISSIMORUM , praecipue ea pars Theolo-
gicae Institutionis , quae concionandi rationem explicat, totumque sacri mus
neris, et ejus officiorum ambitum complectitur. Opus profecto saluberri-
mum, sed peractu difficillimum! Quot enim quantaeque requiruntur disci-
plinae artesque, non ex parte illae, зей penitus cognoscendae; qualis do~:
cendi facultas, quanta prudentia; adde quantum otii, ut totum te ad ejus-
modi studia convertere possis! Haec omnia cum in me valde tenuia esse,
ipse vel invitus fateri cogar, fieri non potest, quin animus meus muneris
mihi delati amplitudinem ac difficultatem «cogitans, horrescat, et imbecilli-
tatis meae identidem me admoneat. :Desperandum adeo esset de officiorum
mihi commissorum successu, nisi me, praeter alias res, paululum erigeret
ila cogitatio, quod per duodetriginta annos usus et exercitatio nec pauca
nec levia praesidia attulerunt, certe afferre pum fretus rem arduam -
non omnis expers fiduciae aggrediar:

At ne nimis audax in capessenda provincia meà Vobis videar, Auditores!
illad ipsum nunc paucis proponere vobis decrevi, quod ab hoc loco alienum
esse nemo facile dixerit: de multiplici fructu, quem diuturna in. admis
nistrandis sacris exercitatio adfert ad juvenes S. S. ministerii officia
docendos. Нас de re me nunc dicturum eo sermone, quem tractare jam
diu fere intermisi, ut Vos, Auditores Honoratissimi ! humanissime et in-
dulgentissime audiatis, etiam’ atque etiam rogo et obsecro.

Agite jam , videamus quantum facultatis, quantum praesidiorum , , quan-
tum solertiae ac dexteritatis, experientia duce, et usu magistro, sibi com-
parare potuerit doctor iie qui in compluribus locis coetui Christia-
no praefuit ejusque res sacras administrayit; videamus quantum ex hac diu-
turna muneris sui. administratione emolumenti , ceperit , vel capere potuerit
ac debuerit ad feliciter instituendos et. formandos juvenes , qui gerendae rei
"Christianae. facultatem. assequi . cupiunt.

"Ac: primo quidem. vix: quisquam. doctor Christianus , isi ille quem usus

et experientia adjuverit, sibi videtur comparare posse muneris Euangelici
› © A0-

$ GEORGII /FREDERICI SARTORII

hotionem accuratam, perspicuam ас: completam „ mec temere. affirmo,
ex sácri muneris vera’ €t idonea aestimatione in. juvenibus. instituendis: plu~;
fimuni commodi et adjumenti hauriri ac percipi. Ut enim. qui alios ad ul-
tam’ artem praeceptis suis erudire: fidumque ducem : imperitis se. praebere
Cupit, ante omnia perspectum habere. debet, quae sit. ejus artis, natura, at=
que indoles, qua ratione quove modo et quibus adhibitis praesidiis propo-
situm finem contingere queat; ita illi quoque: magistro, qui. formandis Chri-
Stidnorum doctoribus futuris studium ас laborem. dicavit ,- opus est, ut plane
perspiciat quae’ sit 'sacri muneris ‘indoles: ac: ratio , quibus: limitibus ac ter-
minis éircumscribatur , et quae notitiae quaeve exercitationes. vel песеѕѕагіае
vel utiles’ censeri debeant. > Hio nimirum: solus idoneo modo. adumbrare po-
test Euangelici doctoris imaginem , perfectam illam. et omnibus. numeris: ab-
solutam , qualem quisque probus ac generosus. sibi-eligere, suisque laudibus
comprobare mon dubitet. Hanc imaginem: bonus..et cautus Euangelii, mini-
ster sibi ob oculos ponit. crebro intuendam , ejus. assidua contemplatione im-
pense delectatur, omnibusque viribus enititur , ut, eandem. etiam. conforman-
dis discipulis non tantum levi delineatione' vel adumbratione proponat, sed
vividissimis. et eminentissimis coloribus tamquam . exemplum. depingat , ad
cujus imitationem omnes incendántur.. Longissime.igitur ille abhorret ab
eorum sententia, qui muneri, Ecclesiastico nihil. dignitatis aut utilitatis, nihil .
adeo contentionis aut laboris inesse clamant, qui totum supervacaneum. cen-
sent, vix quidquam -in eo exhiberi. dictitantes , nisi praeteritorum seculorum
reliquias, nisi documentum antiquae superstitionis. et ignorantiae vel. etiam
audacissime dominandi cupiditatis... Tales, enim, voces, jactatas esse ,, satis
constat. Quid, inquiunt, in illo munere inesse potest vel dignitatis vel uti-
litatis? quantum tandem est negotii et laboris, si quis post sex dies otiose
aut deambulando aut salutando transactos verba facit ad populum. ignarum;
rudem et plane indoctum? si per unius horae spatium de rebus vociferatur,
quae omnibus cognitae sunt? quas ipse ex Codicis Sacri dictis unice con-
flavit, iterum iteramque decantandis? de quibus denique faber lignarius aut
ferrarius im ita dictis conventiculis , Saepe edi majori audientium applausu
sermocinatur, quam Doctor ipse, qui ad interpretanda oracula divina vo-
catus est, et constitatus?' Profiteor ingenue , | Auditores! si mei muneris: ra-

tionem hand esse judicavissem , jam pridem Шай, tamquam homine probo
et

de RIA PUO j

iet liberali prorsus indignum ; ‘deseruissem 5 aliumque campum ingressus. ез
sem ;' in quem vires meae qualescumque excurrerent.

Ne: quis autem putet, Auditores! quamvis non omnino tam vilë censen-
FORI adi atiis sacrum, multo’ minus plané repudiandum ; aliquid tamen
ilius infamiae. vel ignominiae ei revera inhaerere: jam praecipua Euan-
бейсі doctoris officia breviter recensebo. Sunt ea tam varia › tamque late
patent, ut uno verbo comprehendi et exprimi' non possint. i, $ )
—Concionatores:, sive verbi divini-ministri dicimur у qui-docendi munus in
Ecclesia suscepimus.: Ad populum verba é:suggestu sunt facienda; eique di-
-vina- oracula pandenda ; orationes sunt habendae ,' et tales quidem orationes у
:quibus Christiani vera: pietate sin Deum imbuantur , a pravis cupiditatibus avo-
centur ,' a. flagitiis et sceleribus deterreantur, ad veri, recti: honestique stadium
incitentur. Hunc scopum quomodo attingere poterit cóncionator Euangelicus ,
nisi sit orator disertus ac nervosus ? Homines nimirum tam variis tamque fir-
mis constricti sunt ; et consuetudinis et voluptatum vinculis, ut iis exsolvi, et
‘ad: honestatem veramque- animi libertatem perduci nequeant , “nisi validissimis
-incitamentis , i perspicue.et graviter propositis, "Oratoris sacri est, commovere
'ahimos; eos ab improbitate abstractos virtutis; studio: imbuere, cad eamque
-pérpetuo. colendam impellere;: Cui officio ut probe satisfaciat Doctor Euan-
gelicus „ boni rectique sensu ipse: sit penitus imbutus з oportet; sed: vel flas
-grahtissimum . probitatis: et honestatis studium- parum. efficit, nisi accesserit
universa virtus: oratoria.: Oratoris autem officium quale et quantum: sit,
non; est: quod ipse éxponam ; melius hoc declarabit: ciceromis auctoritas. Is
enim ; pestquam-sese jure mirari dixit , ex omni memoria» aetatum , tem»
porum, civitatum ;-tam exiguam : Oratorum. numerum inveniri , statim sub=
jungit. (de. Oratore, I, 5.):. »' nimirum majus est:hoc quiddam , quam ho-
» mines opinantur, et pluribus éx artibus studiisque collectam.: Quid enim
» quis айий їп maxima discentium multitudine, summa magistrorum co-
» ‘pia, praestantissimis hominum ingeniis , infinita causarum varietate , amplis-
» simisque Elóquentiae propositis praemiis,; esse causae putet, nisi rei quam-
-» :dàm incredibilem magnitudinem ас difficultatem ? Est enim ‘et: scientia
-» -comprehendenda rerum )plurimarum:;icet omnes. animorum. motus, quos
hominum: generi rerum natura tribuit y: penitus pernoscendi з: quod omnis
оба ДЬ. Даги meal: < b діло соо , ioulesn » vis,

20 GEORGII FREDERIGI SARTORII

» yis, oratioque. dicendi in eorum , qui audiunt, mentibus aut sedàndis.aut
» excitandis expromenda est^ Et alioloco (cap.6); » mea quidem , i in-
» quit, sententia „ nemo. poterit esse omni laude cumulatus orator, nisi аці.
».omnium rerum, | magnarum atque artium scientiam consecutus. Etenim
» єх rerum cognitione efflorescat, et, abundet -Oratio . oportet.? ишш гні
Quam. multae. igitur oratori; sacro» sunt. perdiscendae -artes: ac diedipliuáo
quanta im singulis collocanda: industria. et assiduitas, at quam. caute: etiam:
. discrimen est faciendum inter ea, quae sunt plane necessaria, et quae uti-
Ка tantum. censentur. Quod, ut recte fiat, :juyėnilia ingenia aliquo- prae-
ceptore.egent, cujus ductu in tanta rerum discendaruin multitudine: ac - va--
rietate €ognoscant , atque intelligant , quaenam ad: munus: sacrum :obeundum
necessarie requirantur, quaenam sufficiant ‚ · quaenàm: praeponi aut postha.
beri possint ac debeant. Vereor enim, ne; si nimis durae conditiones :Огаё.
iori sacro: statuantur , uniu$ hominis hümeri tanti: ponderis onus: sustinere:
non valeant. Elactenus, quae sint Oratoris, levissime delineavi. ^^ ^ т
Sunt autem Doctori Christiano. etiam partes: agendae viri prudentissimé:
et consultisszmi. Sedet mimirum religionis quasi patronus, et. omnium hem
хат , quae ad animum pertinent, veluti arbiter. Valent plurimum арӣ
eiyes Christianos ejus. consilium , sententia, auctoritas. Ad eum se confes
unt aerumnarum. variis. generibus onusti; fortunae vicissitudinibus. vexati.
animi angoribus contristati; conscientiae terroribus: exagitati.' Accitur ad ае--
grotos, quos. molliter alloquatur: et solatio. reficiat ;. vocátur ad moribundos;
quibus firmam fiduciam. et spem. laetam. instillet ;. denique: ад nutum: prae-
sto; esse debet omnibus, qui exhortatione ,. deprecatione ,, consolatione velialio-
-ejusmodi divino. beneficio. indigeant; Pateat igitur pastoris. Euangelici .domus,,
ut quendam patronorum. apud Romanos. Videat.ipse , ne quis umquam
frustra fores. pulset , ne. quis. ab eo: discedat consilii inops. Curet; ut pro.
sua. quisque conditione domum: ipsius relinqua£ sorte. sua magis contentus;
Deo submissior, et ad. quasvis vitae calamitates tolerandas. paratior!: Quo.
quidem munere an excogitari potest: alind praestantius: aut divinius? :: :

Restat tertia. muneris pars , quae: Catechesis. vocatur ,' et rudiorum: insti-
tutione continetur. Non enim mius. aevi limitibus: circumscribitur religio-
nis. €hristianae professio; sed. ad. ultima; quae: subsequentur secula; pertihet.:
Est igitur doctoris. Euangelici, coghitionem. divinae Jesu: Christi disciplinae-
etiam

WAGTHA@D Bataioa а

etiam гай futurae aetatis. homines transferre; “Pueri inde а tenera aetate
imbuendi sunt coelesti Jesu Christi: doctrina , ejusque praeceptis salutari-
bus; adolescentium animi verae pietatis atque honestatis amore inflamman-
di; non tantum, ut grata meritorum Christi erga nos perpetuo vigeat me-
thoria inter homines, tam singulari beneficio a Deo ornatos; sed praecipue;
ut hominis detas "imbecilla, variisque animi motibus: tentata ac sollicitata,
hac cognitione fortior firmiorque reddatur, et repellendis sensuum illecebris
aptior. 'Haec igitur puerilis institutio , quamquam minus honorifica videri
possit, tamen utilissima est, et si varia ejus impedimenta spectes, totam-
чае naturam perpendas, simul difficillima. Uno certe virorum peritorum
consensu ardua res Habetur, ita sese ad puerile ingenium demittere, üt om-
nium’, quas magno labore consecutus sis, majorum rerum scientiam quasi
^blivisearis у ac nihil sapere videaris ; hisi quae huic. aetati convenian's
Accedit ut pueri lenitate ac disciplina vere paterna tractentur, et ut omnes
отшіапї rerum mótitiae summa "simplicitate et perspicuitate eorum. ingeniis
proponantur, vel, ut rectius dicam, ante oculos eorum depingi videantur.
In ejusmodi negotio’, quis alis ducem se praebeat, nisi illud docendi genus
‘cognitum labeat; éjusque facultatem longo usu sibi comparaverit, omnino-
qe insignem cum’ puerilibus ingeniis familiaritatem contraxerit? i Of

Nondum dixi de’ ultima parte officiorum , quae est sacerdotis. Profecto
‘non’ ejus. sacerdotis, сијаѕ occupationes т^ veteres Graecos et. Romanos
potissimum: cernebantur in immolandis hostiis, et populo lustrando vel ex-
‘piando: Nihil enim magis abhorrere potest a "Сыгвбайае religionis indole,
quam splendidus sacrificiorum apparatus, cum, ut ipsae sacrae literae mo-
ment, nüllum aliid ad Deum piacandum’ valeat, nisi unum et aeternum
‘Jesu’ Christi 'saerificiüm , nullaeque oblationes ei acceptae esse possint, nisi
pietatis, obedientiae et caritatis sint specimina, ex grata beneficiorum Jesu
"Christi recordátione profecta." Nihilo minus etiam’ doctori Christiano sacer-
"dotis munere füngendum: est, dum in conventu solenni aut in precibus fun-
'dendis, aut in sacramentis’, quae vocantur, administrandis occupatur. In
"his omnibus ille tanta ‘cura’ versatur; ut ‘nihil omittat aut negligat; quod ad
"éivium Ohristiaorüm animos graviter-afficiendos , efficaciter commovendos ,
"atque ad Dei еен amorem стекти dicet aliquam vim habere
Los е CHEM I
B 2 Tot

12 GEORGII FREDERICI SARTORII

Tot igitur tantisque officiis continetur munt Pastoris Euangelici; nec. ul-
lus: dubito, quin mihi consentientem habeam unumquemque , qui rem. sine
praeconceptis ; opinionibus. consideraverit з certe. mecum facient omnes, qui
huic muneri gerendo ipsi vitam suam. consecrarunt , iidemque facile :рег-
spicient; quantum ex diuturna hujus provinciae administratione emolumenti
redundet in doctorem , cui juvenes sunt praeparandi ad. eadem negotia olim
cum fructu peragenda. Quisquis enim hanc accurate constitutam sacri, mu-
neris notionem firmiter tenet, is facile mecum intelligere poterit, quibus. na-
turae dotibus, quibus animi corporisque facultatibus instructum. esse opor.
teat eum, qui aliquando omnibus officii sui partibus praeclare perfungi ve-
lit. Sentiet idem, quomodo, quod natura tenui tantum modulo largita. est ,
assidua prudentique exercitatione, augeatur. ac corroboretur; quod. illa. vero
plane denegaverit , nullis contentionibus > ville айо, apqairatar: ud
compensetur.

` Sunt enim nonnulla , quibus facilius, sunt item alias: quibus non sine gras
vissimo damno carebit, cum Doctor Euangelicus in universum , tum. prae<
sertim Orator Christianus; Hujusmodi vero naturae dotes, variisque ;gene-
ris facultates quis diligentius aestimare poterit, quam qui longo usu didicit
ac penitus cognovit, quae sit Ecclesiastici muneris universa. indoles. ac. ratio,
‘Ad hunc igitar summo: jure deferetur judicium variarum. artium ас disci-
plinarum „i quibus opus sit sacro Christianorum concionatori. "Tantopere enim
aucta est, nostris praesertim temporibus, copia rerum. cegnoscendarum,
in tantamque amplitudinem, excreverunt disciplinae et artes, ut yel cupidis-
simus. discendi plurima vix primis labris. degustare , pauca sibi familiaria et
propria reddere possit. Is igitur , qui 10150 usu subactus sacri muneris. of-
ficia recte aestimare didicit, quoddam. quasi filum tenet, quo juvenes. per
dot artium ас disciplinarum ambages. ad. finem. propositum feliciter perducat.
Sunt sane omnes artes naturali quodam. et arcto vinculo inter, se conjun-
ctae , nec fere ulla. earum est ,, ex qua utilitatis plane nihil ad oratorem sae
crum redundet. Sed qui accuratam muneris sacri cognitionem. longo usu
‘sibi comparavit, is. multo facilius et rectius quam alii dijudicabit ас. mone
strabit , quaenam artes- sint majori studio colendae , summaque virium in-
tentione tractandae ,.. quaenam levius: attingendae ,. quaenam. plane: omitten-

dae, ne quis, ingenio suo atque industria omnia complexurus, et idoneis
suh-

| 1140 TAS IRIATOQIBEJO.!IOSZOS3D 43

subsidiis :; destituatur ;. et «multitudine: rerum: discendarum prorsus obruatur.
-> Hinc longe maximun” pretium statuendum est iis disciplinis, quae con-
ducunt ad>éomparandam docendi facultatem , fum: quod. ad res tradendas,
1um:quod ad tradendi-modum «attinet. «Ore, nimirum ac verbis. potissimum
api 'debet in: Christianorum animos з! itaque.illum, iqui sacris praeest, de om-
mibus rebus ad: religionem: pertihentibus , perspicue y. graviter copioseque di~
«cere- oportet; Quamobrem. Rhetoricam sacram longe:;maximi. faciet 15. ;
qui ;juvenibus::ad munus .ecolesiasticum. formandis operam. nayat, quippe
sciens, dicendi facultatem non merum naturae. donum:-esse, sed institutione
ac ratione magnopere: adjuvari. -- Agnoscet quidem, ut сісекоміѕ verbis utar,
(de Oratore:I,.20),»\» nos homines; ita natos esse, ut et blandiri et sup-
» pliciter insinuare dis;/a quibus sit petendum , et adversarios minaciter ter-
;»' Tere póssimüs , ét-rem:gestam exponere; et id, quod. intendamus , confir-
-»maré ^et idj quod :contra: dicatur, refellere. et ad; extremum. deprecari
quid et conqueri :?: sed: simul persuasum. habebit eandem, hance dicendi
facultatem a natura datam , praeceptis atque exercitationibus formari et ex-
-coli "augeri! eti perfici. Nami naturae: quoque dona.meliora. fiunt, ubi acce-
-dit doctrinas èt quae :praeclara ‚зип з si industriam ; adhibeas, etiam. prae-
- clariora; evadunt; Alienissimus igitur erit. ab. eorum -. opinione , qui; naturae
"bonitati. omnia "tribuentes ‚г: praecepta: Rhetorica contemnunt;, non temere
spernendum esse ratus, quod a summis ingeniis ex animi humani natura

отерешїатш е celeberrimis "oratoribus probatum fuisse intelligit... i
-c> Qurabit;etiam ille; qui’ per longam «annorum seriem- muneri sacro: praefe=
cetus, juvenes ad-eandem provinciam olim digne administrandam. instituit ac
; praeparat, ut verae probitatis veraeque eloquentiae vinculum indissolubile ap-
- pareat. > Verus enim ac perfectus Orator non id. sibi. proponit, ut, auditores.
“suos captationibus ;: blanditiis её aliis. ejusmodi malis: artibus fallat ac deci-
^ piat, et ad eas «res! vel: credendas, : vel intendendas; vel. faciendas. perducat,
-de quibus:longe aliter existimat ipse; sed in) re honesta tantum. omnem, col-
* locat facultatem suam et eo, quo: ipse. fervet, probitatis. amore, alios quo-
| que incendere studet; nullis;utens: rationibus, argumentis, incitamentis, ar-
ав , nisi. quae hominem -bonur её. liberalem. decent, nec alio. consilio ;
- misi «06 auditores vera lubenti; amplexentur animo ; .honesta atque utilia ,
.Sibi peragenda proponant; quaeque animum reddant meliorem, ac mores
В 5 san-

14 GEORGII..FREDERICI SARTORII

sanctiores ; stnimo stadio persequantur e£ exsequanturs: Quare; plurimum
ille tribuit pervulgato ‘quidem; sed paene divino quixcrmianr praecepto » pec-
» tus est, quod disertos facit,” ét prorsus. inaneni rem judicat omnem
institutioneni oratoriam , nisi dicentis animus sit propohendae veritatis amo
re plenus, de utilitate rei .commendandae: persuasus з et omnis’ honestatis -
probitatisque studio. largissime: imbutus; Arbitratur cum) ciéERONE » caput
» Oratoris esse, ‘ut iis, apud quos agat, talis videatur qualem se ipse>op-
» tet, idque fieri vitae dignitate? van Orato " i ) Haudi immemor est нери,
quee verissime monet’ HoRATIUS, IS 4 HON holon dbusotb V en
яз; „пй ae аы \dolendum ез п Di ^is
rinin ipsi tibi у tunc tua me: enfortunia. laedent ўз. MAO ob)
dc mente réconditüm ‘tenet "illad QUiNCTILIANI 3» SUMMa circum movendos
» animos affectus in eo? posit’ est 'ut;ipsi^ moveamur.”” . Quodsi-in-omni
Oratore requiritur, movente alibi ғавоу ut homo sit probus, quanto magis
necessarium censeri debet, ut sacri: Oratoris : кеши plo: men et. sanct
ardore sit inflàmmiatümi ac repletüms i 957194 :глайіаротшјва 4
Nec tàmen solus ardor sufficit. Мазар nisi: adt Accurata > pois —
crorum cognitio, in'primis autem copiosa dictorum -Jesu Christi: scientiá. ;
omniumque ac singulorum hominis Christiani officiorum idonea notitia у elo-
cutio, etiam magnificentissima maton: "— semini inanis. debinin et
‘paene puerilis. No шша в: bomp ester eno ч! D
In tradendis jgitur praeceptis homileticis. et et cautus: течи зе
non continebit universalis Rhetorices finibus ас terminis; sed quae, ad) sa-
‘cram potissimum Rhetoricam pertinentia ipse aut longo -usir observaverit tac
"collegerit, aut industria 'et labore sibi: comparaverit , haec quoque: et. similia
ille e suaé experientiae veluti thesauro depromet, praeceptisqué' communi-
-bus addet. Indicabit itaque in describendis hominibus з: ad quos Orator
` Christianus verba facturus: est, quinam. et qualis sit status religionis atque
universae humanitatis’ apud homines nostrates, nostris praecipue: tempori-
bus, et qualem ipse longissimo usu tam im minoribus, quam in majoribus
"Christianorum. civitatibus үе]. coetibus, : intet varias ordinum et negotiorum
humanorum fortunarumque: conditiones sinvenerit. Scilicet numquam ‘defuit
ei liominum antium —À vite tos — — M
t } Pt jov] HONOFEOY 168 ;

IIAGCTAAOD DIAIDAMOBAIUIOACLS 15

fés, spectavit: variis implicatos’ negotiis: з: cognovit: fortinaé: vicissitadinibus
perculsos non: tantum ‘universe, verum ‘etiam iis temporibus j: ubi mortales
non: alienam y: "gx suam oet €—— — pee cpm dia sustinere
mequeun 005600001 €

“iSi Lille - tings vitae: usu iocans è —( et — ; didicit ac pibe: грег+
spexit у qua quidem peritia Vix? quidquam из et! exoptatius:, contingere
potest; Pastori Euangelico ;quippe quem у si modo vir sit omnis: honestatis
amantissimus; : civibusque ‘Suis: humanissime utatür , tanto amore: homines.
excipere solent: tantaque: fiducia prosequi y ut libenter ei^ confiteantur, quae
summa‘ cum! cura ac diligentia caeterorum oculis subdücant; üt de ejusmio-
di rebus sub: fide pastorali eum: consulant; quarum арад familiares; : dome=
sticos - aut cognatos me verbo ‘quidem mentióném faciant. Hujusmodi igitar
virum; rerum et hominum: usw probe subactum , minime latere potest, quit
bus vitiis homines cujusque status , sortis aut coiiditionis: maxime sint dediti ;
quibus libidinum vineülis constricti , quibus 'opinibus: práeóccupati, ‘et quot
inodo pravas. suas" cupiditates: aut malefacta non solum’ dissimulare ac te^
sere conentur callide inventis excasationibus. ac efensionibus; UEM. «бат
decoris exornare "oleribus? imal ox iê

Hatê bomini“ et! eram" humanarum: —— sre sane
emolumenti affert, ‘non’ tantum. scholae‘ magistró ‘in E’: ac proponen--

dis rébus gravissimis utilissimisque occupáto, sed ef máxime quidem futüro.
concionatori , &ijus agére potest ét agendi prudéntám ‘et docendi füculta-
tem.“ Расій nimiram seg la ndorum hominum "lani perspiciet, quid:

quaque in re unicuique. "hominum genesi pro singulis: rerum conditionibus.
sit proponendum , quibus praecipue оваа argumentis et" causis. moyen-
tibus, quibus vitiis et quali‘oratione sit maxime occurrendum ac Tesisten-
dum, quibus denique affectibüs: homines p moveantur , “ut no-
stiis obtempefent monitis. ^ ^ 3 < сорри | |

De caeteris officii sacri parübus- non ‘est, quic ei "m "Sufficit
universe indicasse, earüm omnino nullam esse, quae non mirifice adjuve-
tur istá, ng Vus acquisitá, —— éoüsilioraia. ac moram humano-
rum рейн

Hi seiner Aulitorest ad accurátam sacri шав notionem. etiam perti-

‘Ties.

i6 GEORGII.FREDERICI SARTORII

nere videtur, difficultatum atque: aeruümnarum: notitia, quam. sibi-'aut fatali
experientia, aut a$sidua observatione comparare: potuit idem. qui multos per
annos in hominum vitiis emendandis occupatus fuit. r Adsunt autem: ré: vera:
difficultates plurimae, quae partim ex muneris natura, partim vero et praeci«
pue ex hominum perversitate originem ducunt. ...Jàm;: quod ad prius illud dif-
ficultatum genus attinet ; quae proficiscuntur e.studiorum per totamvitam пит
quam .remittendorum continuatione ;: ex. indefesso ; labore: miniinis : propositis
praemiis ; ex, Ecclesiae perpetua cura, numquam. negligenda;: quamquam: sae-
pius neglecta ; ex frequenti: concionandi necessitate ;| ex ignorantium.ac stultos
rum. hominum judicandi temeritate; hae. quidem. omnes, difficultates: muneris
amore , diligentia , exercitatione ; usu superari possunt nec unquani deterrebunt
viram jofficii sui diligentem. ,..Quae vero.alterius generis. sunt) molestiae.ex-ho«
minum perversitate ortae longe difficilius tolerantur....Homines enim. plerumque
aliorum dictis facile offenduntur et exasperantur , etiam, ubi nulla exstat contu:
melia ; hinc, morosiores et difficiliores:: esse „Solent in, ferendo. monitore: Euange-
lico; fugiunt ejus; sermones; , perverse. interpretantur, ejus. admonitiones з yel
adeo, pravarum. cupiditatum .suarum conscientia: facti; in; ipsum: convertunt
omnem oculorum aciem , studioseque inquirunt, an. humani.quidquam in eo
deprehendatur, | Simulatque. hujusmodi. quid. invenerunt, non. solum in.sinu
gaudent, sed etiam. de novo. invento. palam gloriantur, et sedulo ;curant, rut
res sermonibus AC. literis divulgetur. , , Quo quid potest esse validius ad aucto=
ritatem et utilitatem muneris sacri айзада et FIER, Sunt. horum
pientia plane айыб " nisi quod sibi i ipsi mirifice sapere en nvehuntarin
Doctorem Ралан ut. po ре qui те} sciat m sed. өш -

пи;

АЛА:

afficiunt; quid? ‘quod aliquando а, › et amicitiae specie со. eri rog: ip-
sum conantur, ut sibi assentiatur , utque fateatur, se de nonnullis rebus: ad
religionem pertinentibus а vulgo. dissentire! Hac. cjus simplicitate , vel. ut. rey
ctius dicam , imprudentiá pessime isti postea abutuntur у ut, Christianorum
animos ab Euangelico pastore abalienent. Quid mirum, si ejusmodi agendi
ratione hominum. peryersitas impedit, quo minus «tantos. исіне ferat munus
sacrum, quantos sperare et pro diligentia studiisque adhibitis etiam exspe-

cta-

US RUETECEUO 10803 17

ctare posse Doctor "Euangelicus sibi videbatur. Quid mirümj si jam maxi-
mis curis ét angoribus sollicitatür Atque’ premitur 5°'si intolerabilem in ‘imo
pectore dolorem sentit; si quanto officii sui fuerit’ studiosior ; tanto jam mo-
rosior ac tristior evadit! То miserrima sane’ conditione versatur, qui talia
expertus est ! "Nec. videtur miseriae ejus quidquam: addi posse, > nisi’ forte
angustiae domesticae , quas insuper saépenuméro' accedere" rerio? facile in-
fitiabitur. Quem igitur ‘Vestram , Auditores! Honoratissimi:! : 'non inecum
misereat ejusmodi viti; qui non sibi vivit, sed’ айз; qui пес bonorum dm-
plitudine nec praemiorum: 'Splendore ad negotia strenue peragenda incitatur;
sed vario genere difficultatum | et 'aerümrarum. ‘ab officio mabe Dade
potius. absterretur! CONSTI | SPROSI ип
At vero timendum’ est, ne Vos, Praestantissimi Juvenes , qui munus - Ec:
clesiasticura aliquando óbiré Vobiscum -constituistis, terrore’ quodam percel«
lam; ac tot tantisque molestiis 'enarratis' a ' proposito avertam.; ^ Sunt igitur;
ut rem ab’ altera parte consideremus 4 'plürima etiam Jevamenta’ et solamina ;
quibus recreari possitis, ét in coeptis strenue persequendis confirmari, ^ Pe
tüntur illa maximam partem a’ sacri Tiunétis vel aitctoritate vel utilitáte ,
vel etiam jucunditate. Et auctoritas quidem: alia est hominis ; alia muneris;
illa ' variis de” causis tribuitur, haec "пеха est ас ‘pendet’ partim ex divina
ejus voluntate ;' qui illud ' instituit , partim ex fine ; ad’ quem destinatum est;
partini denique ex praestantia virorum, qui in eo administrando :excelluc-
runt. Tot enim auctoritatis fontes ei, de quo loquimur; muneri 'sacro ai-
esse, nemo facile negabit. Quem tandem, ^uditores!'agnoscamus-auctoreri
religiosae institutionis, nisi Deum О. Mij qui ipse primus homines irrstitait
monuit , objurgavit , consolatus est? Et yesus curisrus, qui ut rA6ros:diser te
loquitur (1 Сог. XIf, '»8. EphiIV; 11.) partim Apostolos, partim: Pro-
‘phetas , partim Eüangelistas , pártim Pastores et: magistros 'dediti nonne
"doctrinam suam ad patrem coelestem! refert | miunerique® аве йоз divi-
nam originem asserit? De Euangelii ' per ommes gentes propagandig Consi
lio ipse mentem" süàm satis aperté" declaravit , "tümirüm- ut homincs. animis
in melius mutatis. divinam 'recupcerarent gratiam; ex qua ге omnia; qüibus
in hac terra indigeaimnus , pacis e tranquillitatis ‘bona ‘cum ‘spe beatae iint-
-mortalitatis ad 108 permanarént.^ "fgitur. si oculos convertere. velitis, А паі-
torcst ad eos, зди Toc Euangelii" dócendi muitis ab^ initio’ süsceperunt , nul-
C lum

T GEORGII FREDERIC] SARTORII

lum usquam. yirum. reperietis auctoritate cum. illis. comparandum. Quis.
enim talem se jactare potest, principem. hominum: ducem , qualem esU, сн
stum hac in terra fuisse certo scimus , quippe qui coelitus missus summi Рат
tris sanctissima consilia. et ,десгеіа. nobis. mortalibus. aperuit set, ален
sanctitate super omnes. eminuit mortales? Quis Apostolos , non generis. 1

dem aut gentis. nobilitate, nec gestis reipublicae muneribus, conspicuos; illos,
sed virtute, veracitate, magnanimitate et ‘indefesso. hominum. juvandoram
studio insignes , non luhens sibi eligat duces, quorum vestigiis. insistat, . ad
quorum exempla se conformet? ; Nonne 15505, cartsrus humanam. in. his, ter-
ris vitam degens, huic muneri . adeo intentus fuit, ut monendo. ac docendo;
ut exemplum praebendo , ritusque sacros instituendo longe optimum. et
praestantissimum se praebuerit hominum doctorem ?. Quid igitur huic mu-
neri deesse potest, quo aliquando inter.primaevos. homines. ipse Deus. Opt.
Max., quo postea Prophetae, quo Iesus CHRISTUS , humani generis, servator 4
quo Apostoli sunt functi, ad cujus administrationem se quoque. diviná provi-
dentiá vocatum, esse Doctor Christianus gratissimo. fatetur animo ?.. ..

Quae quum vera sint, non est, quod de utilitate ejusdem muneris deno
ut pote quae ex hactenus monitis satis superque efficitur. :

De jucunditate vero majori veritatis specie dubitari potest. Quid, enim im
cundi insit ejusmodi muneri, in quod incumbere toto pectore debemus, in
quo. nulla admittitur operae remissio , quodque tantis, quas indicavimus , dif-
fieultatibus obnoxium est, ut nec ipse mesus cmmrsrus, nec Apostoli ejus of
ficiis satisfacere ex ommi parte potuissent, nisi tanto flagrassent miserorum.
hominum amore, ut etiam praematurae et cruentae morti se devoyere non
dubitarent ? id

Non desunt tamen Christiano Doctori plarimae jucunditatis causae , ex
quibus tanquam fonte perenni omnis manat animi hilaritas atque summa. ala-
critas. Vix enim cuiquam. tanta de hominibus promerendi, iisque benefa-
ciendi opportunitas data est, quanta pastori Euangelico, si modo. coelestem
magistrum per omnem vitam referre conetur. Quid, quaeso, praeclarius;
quid luculentius, quid generoso viro dignius cogitari potest, quam. relevare
afflictos , confirmare in probitate bonos, revocare a. vitiis pravos, retrahere
ab exitio scelestos, omnibus denique modis. veram, hominum. salutem adju-.
vare et augere? Num existimas, umquam majori, puriori, quin diviniori

gau-

OR GU glos Yö

gaudio affici te posse ; quam si juvenem: dissolütiorem tua: cura atque opera
ad sanam mentem revocaveris, et in virtutis viant reduxeris?*Aut si ‘hok
minem, anii angoribus cruciatum , alloquiis tais a ‘despératione es elio-
ris vitae’ spem firmissimam КОЧИ UPS ede Шр LURID ed 71201

"Sed neécesSarium non est, ut hac in causa, Aüditores! vos diutius demo-
rer; Unusquisque Vestrum satis superqué mecum sentit , quéntum 'verae
jucunditatis istis occupationibus contineatur. :

180 véro niihi firmiter persuasum est, in шешеп Euangelii doctori-
bus futuris nec difficultates muneris , quas supra exposui, oceultandas esse;
nec juctinditatis catisas , quas cum maxime conimiemoravi , silentio tegi dee
bere. Nemo enim eorüm facile ' erit, quin magnam spem concipiat de fu“
tura muneris sui utilitate, ejusque successus sibi fingat justo majores. Mu-
nus videlicet’ adeptus , et in’ suggestu collocatus, omnium oculos animosque
in se intentós videt, quodque suo munere dignum sit, a se propositum
faisse éxistimat ; jam Orationis ѕпае vim et efficaciam in omnium ore ac
үш" expressam animadvertit ; ; at relicto suggesta. multorum «animos a se
alienatos ,: sibique ijnfensós sentit, eorum certe, qui in зе, et in Süos mores,
áliquid severitts ét acerbius ‘declamatum autumant: ° "Quid igitur ? quoniam
` шапі spe" frustrátumr^sé videt, jar acerbatur anino, dubitaré incipit de
muris auctoritate, dignitate atque utilitate ; non audet: aliquid ulterius ten-
tare, 'sibi Фа; de ipsius verbi divini efficacia ambigit, acerbe in cives
süos ‘invehitur; nec quidquam porro apud eos есеге valet. ‹

"Quid. ergo ; ҮПТЕ Magis necessarium videri potest, quam’ juvenibus ; ;
hoc munus ambientibus , eas: molestias jam ab initio institutionis indicare,
he nimiat dé futuro vitae suae statu spent concipiant; ef contra simul mo-
пеге; quantam fidiciam ропеге possint in auxilio divinae providentiae , quae
отапе, qüod Bonüm et honestum est, auget et amplificat? ' Sic ille juvenum
animes eo diget; ut пой, nisi pietatis et officii causa’, hónorifieum munus
illud suscipiant; paratioresque ` reddet ad omnia ; Dei Кайа, тошт pa-
tienda , animoseque perferenda.
~ Summa igitur cura jüvenes edocendos esse arbitror de muneris ‘sui au-
ctoritate ‘ac’ divind ejus institutione j ut’ lhábeant quo erigántür еЁ sustenten-
tur. Providentiae divinae iterum "iterumque sunt adinonendi , ut* Sibi per-
ng DEUX nobis voluntatem suam aperire, ét ad ба nos vocare, quae

Са Sint `

20 GÉORGIIGoFRBDERICIQGSAiRTORII

sint. officii, nosti , liget, in, 185 quae, nobis accidunt > nihil ТРГАН e mod
non conveniat, constituto, ordini . Naturae. , А Beers.
Quis autem: juvenum, animos: ad sacrum, munus EE efficaciua’ Ea
religiosius incitabit, quam qui ipse sancto. quodam, ardore. est repletus; 3 Apse
f de. divina; voluntate in. Euangelico munere. perlicienda. persuasus ,, ipse pro-
videntiae, divinae auxilium crebro, expertus, .operisque. sui inexspectato suc-
cessu non semel atque iterum, sed saepissime exhilaratus? . Nisi. omnia, me
tallant; talis vir diuturno: muneris sui rerumque, humanarum By Шы for-
mandis Euangelii doctoribus m mirifice, adj uyabitur. . d

„Nec PEI: his W circwmscriptum , CENSEO y Auditores 1 aine

VN PUES E IS

minis ат: derivanda, A ct. in, hominum, salutem « a enignissimo, patre;
ct humani, generis. procuratore „ data. est, vix dubitari licet ,.. .quin omnia,
quae ex sacris literis erui possint А ad omnes homines pertineant, et, nemi-
nem. prorsus; latere. debeant, Jam. vero. doctrina Christiana, ab; ipso. CHRISTO,
et Apostolis nom, scholae. in morem, non ad systematis.formam. est. tradita , .
sed, ad; plebis intelligentiam, maxime ad. Judacorum captum, est proposita.
Apostoli in libris. suis temporum, ac locorum rationem. habuerunt , . Jingua-
que sunt usi, quae ipsorum quidem. aevo , et hujus. cogitandi. rationi erat
accommodatissima ; ; sed. nunc, a, multis inde. seculis- antiquata. . Quis igitur
miretur, in literis. sacris multa reperiri , quae , quantumvis planissima lecto-
ribus Apostolici aevi , nobis. jam. multo. obscariora sint?. Plurima sane in
N. T. continentur. placita, vcrbis conscripta ‚ ех. illorum ;temporum. indole
judicandis ‚ €x.Sacrificiorum. Judaicorum. ratione depromtis ,. Judaicarumque
opinionum, vestigia i referentibus ; quae. nostri aevi hominibus ineruditis, .re-
rumque. antiquarum ignaris ,.Satis luculenter „explicari; omnino. nequeunt.
Delectus igitur habendus est, et quae ad omnium hominum intelligentiam
pertinent, probe discerni debent ab iis, quae, tantum ad paucos pertinere yi-
deantur, .. Nihilo, minus doctrina JESU; CHRISTI, etiam cum rebus historicis
conjuncta, et priscarum gentium , verbis expressa, purissimum. et salutarem
fontem. continet, ex quo homincs omnis. aevi sapientiam vere divinam ,

sin-

O R A TIO. ii

sinceram pietatem , ac spem laetissimaám futurae felicitatis hauriant, ac per-
cipant.
` Doctor igitur Euangelicus tam doctrinae, quam prudentiae copia instru-
ctus sit necesse est, ut non tantum ex literis sacris eruere sciat,‘ quidqüid
ad religionem Christianatn’ vere pertineat, sed etiam: dijudicare possit, quid
ad captum vulgi sit accommodatum у quid minus; quid ad alendam pieta-
tem sufficiat, quid necessario requiratur. Et doctrinae quidem copiam ma-
jorem aliis compluribus facile concedet; sed illam discernendi facultatem suo
sibi jure, tàmquam propriam , vindicabit. De omnibus enim religionis ca-
pitibus, quae ad popularem institutionem pertinent, diu multumque cogita-
vit; eademque saepe et'variis modis, populo tradidit; quidque efficiant longo
usu observavit. Haram igitur rerum cognitione plurimum айјоуагі magi-
strum in formándis'ad sacrum munus juvenibus, quis est, quin mecum vi-
deat atque intelligat ?' Et potuit profecto ejusmodi cognitionem facultatem-
que felicissimo sticcessu ille sibi comparare, qui multos per annos in reli-
gione ad populi captum atque usum tradenda versatus fuit, et occupatus.
Talis igitur, ad- institaendos juvenes › Ecclesiae futuros doctores , vocatus ,
quandam veluti trutinam discipulis suis praebebit, ad quam explorent, quae-
nam capita in impéritorum institutione assumi. debeant, quaenam omitti.

His subsidiis fretus , ego, qui per multos annos munus sacrum juvante
Summo Numine gessi, ad futurorum religionis doctorum institutionem acce-
Чо; et novam provinciam suscipio, quae ex voluntate Vestra, VIRI ampxissi~
Mi! SEMINARII EUANGELICO-LUTHERANI CURATORES! atque ex AUGUSTISSIMI REGIS
decreto , mihi est mandata. Cujus muneris cum gravitatem magnamque
difficultatem hoc ipso tempore persentiam , vehementer timeo , ne virium
mearum tenuitate longe multumque sit superius. Paululum tamen Vestra
me erigit benevolentia, qua eam institutionis partem mihi demandastis, im
qua, ut antea dixi, concionandi exercitatio et usus plurimum valent. Om-
nibus ergo viribus eo enitendum mihi esse intelligo, ut benignissimae Ve-
strae de me opinioni satisfaciam ; juvenesque, curae meae commissos, ap-
tos reddam ad concionatoris officium aliquando summa cum laude implen-
dum. Proinde gratias, quas possum maximas, Vobis ago, VIRI AMPLISSIMI!
quod tam fructuosum mihi, tamque honorificum aperuistis curriculum.
Сз DEUS

212 GEORGII FREDERICI SARTORII, ORATIO.

pets Vos diutissime salvos et incolumes servet; et Seminarium Vestris au-
spicis florere ac crescere jubeat, non tantum alumnorum numero, sed
maxime etiam studiorum alacritate, et omnis gencris prosperitatibus.

Vos vero, SEMINARIE PROFESSORES! Viri plurimum ¥ enerandi! ut me col-
legam. in honoratissimum Vestrum Ordinem assumatis, Vestraque amicitia
dignemini, ex animo rogo atque obsecro. Meam quidem amicitiam, eam-
que sinceram, Vobis offero; Vestras ingenii dotes, Vestraque de juvenibus
merita, me semper in honore habiturum polliceor; per diuturnum tempus
nos conjunctissimos fore, non sine animi alacritate spero ac confido.

Vos denique, seEcrATISSUM: JUVENES! qui in Seminario nostro in studia tam
salutaria, incumbitis, in quibus feliciter peragendis unumquemque Vestrum
adjuvare quam maxime conabor; Vos rogatos velim , ut me magistrum
ducemque recipiatis amicum , benevolum , et augendae salutis Vestrae cupi-
dissimum, mihique ex animo confidatis, quo majores laetioresque sint ad-
monitionum inslitutionumque mearum successus. Ipse DEUS, OPT. мах. tot
ac tantas Vobis ingenii animique vires largiatur, ut. inter multos juvenes
alios, tam doctrinae copia, quam morum probitate emineatis, utque cum
alumnis, tam hujus Illustris Athenaei, quam. splendidissimae ejus Acade-
miae , cui haec nostra schola, veluti ramus arbori, insita est, de palma con-
tendere videamini.

MT ones eee
NR of omega a ei ey ~~