HARRIS EL ANNALES JX ACADEMUE LEODIENSIS. ANNALES ACADEMIA LEODIENSIS A. MDCCCXXV-MDCCCXX.VI, Sosepho-Dicolao Comhaire, Restore QPagnifico Dbichardb Den ons ACTUARIO. LEODII, APUD P.-J. COLLARDIN, ACADEMIE TYPOGRAPHUM. M. DCCC. XX VIII. sdeedeedooe eoe tod hoehoe oleo tede ooo 9. oft ooo oso 320 22 DENE PES SENSE 27 2757 722 JE co) of) (hood: eof 00-20 of) 0% 0 727 eg eee ee ole INDEX EORUM QU HOG ANNALIUM VOLUMINE CONTINENTUR. Morini Curatorum Universitatis Leodiensis. Nomina Professorum. Series lectionum in Universitate Leodiensi habitarum. Judicia Ordinum Academicorum de responsis ad quæstiones anno 1825 pro- positas. Programma certaminis litterarii anno 1826 propositi. Series dissertationum inauguralium anno Academico 1825-1826 publica defen- sarum. ; J.-N. Comnaine, oratio habita cum Academie regundæ munus solemniter deponeret. > ; . V. Bronn, oratio inauguralis. P.-G. DaxpruiN, oratio inauguralis. P. Van Limsung Brouwer, oratio inauguralis. J. AckrnspYck , oratio inauguralis. R. Van Rees, oratio inauguralis. J.-G. Weicer, commentatio ad quaestionem physico-mathematicam. J.-H. Derooz , commentatio ad questionem philosophicam. F.-H.-D. Martin , commentatio ad quæstionem philosophico-historicam. A. Laurent, commentatio ad quæstionem medicam. ar ; GURATORES ACADEMIZ LEODIENSIS. ALEXANDER COMES DE LIEDEKERKE, Ordinis Leonis Belgici Eques, provinciæ Leodiensis Gubernator, Curatorum Collegii Præses. CaroLUSs-HENRICUS Baro DE BRoICH, ab Ordine Equestri provinciæ Leodiensis. FREDERICUS ROUVEROY , a Comitiis provincie Leodiensis, idem Scabinus Leodii. HıLarıo BARO DE VILLENFAGNE DE INGIHOUL, a Comitiis provinciæ Leodiensis, idemque Regii Instituti Belgici socius. DIONYSIUS DE MELOTTE DE Envoz, Ordinis Leonis Belgici Eques, Leodii Consul. ; J. WALTER, Ordinis Leonis Belgici Eques, Collegii Curatorum Secretarius, idemque Inspector Generalis Studiorum. vouuo. vuueuve vu. O00000 © PROFESSORES HOC ANNO DOCENDI MUNERE FUNCTI. IN ORDINE MEDICORUM. DEODATUS SAUVEUR ; NicoLAUS ANSIAUX ; JosEPRUS-NICOLAUS COMHAIRE. IN ORDINE MATHEMATICORUM ET PHYSICORUM. JOANNES—MICHAEL VANDERHEYDEN; CanoLus DELVAUX; HENRICUS-MAURITIUS GAEDE; RicHarpus VAN REES; Victor Bronn, Professor extraordinarius ; PETRUS-GERMINALIS DANDELIN, Professor extraordinarius. IN ORDINE JURISCONSULTORUM. PETRUS-JOSEPHUS DESTRIVEAUX; JOANNES-GERARDUS-JOSEPHUS ERNST; LEOPOLDUS-AUGUSTUS WARNKOENIG ; ANTONIUS ERNST , Professor extraordinarius. IN ORDINE PHILOSOPHORUM ET LITTERATORUM. Franciscus GALL; Lupovicus RouILLÉ ; JoANNES KINKER ; IGNATIUS DENZINGER ; Joannes-Dominicus Fuss; Petrus Van Limpurc BROUWER, Professor extraordinarius. SERIES PRÆLECTIONUM, QUE HABEBUNTUR IN UNIVERSITATE LEODIENSI A DIE III. Ocrosnis ANNt MDCCCX XV USQUE AD FERIAS VERNAS ANNI. MDCCCX X VI. RECTORE MAGNIFICO JOSEPHO COMHAIRE. IN FACULTATE MEDICA. J.-N. CownarE Anatomiam generalem et descriptivam Physiologiamque , Ai alternis vicibus, quotidie tradet......... Ve» veas SAN Es Page XI. N. Axsraux Pathologiam chirurgicam operatione DRE , diebus Martis, Lune et Satan A ER pope eee XI. Institutioni Clinicæ externe, in Nosocomio civili, vacabit diebus Lunæ, Mercurii et Veneris..... Cop bevevcesneceny $9 woe v d ys VII-IX. D. Sauveur docebit Pathologiam Medicam diebus Lunæ , Mercurii et Veneris. ...... s. vec uer aaah eels stresse XI. Medicinam tradet, exercitationibusque Clinicis in Nosocomio civili vacabit , diebus Martis, Jovis et Saturni...... PE PP See s». VII-IX. Exercitiis et disputationibus praerunt alternatim professores singulis hebdomadibus, atque commodiore studiosis hora. 2 “ ( 10 ) IN FACULTATE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. J.-M. VAnDERHEYDEN Calculum differentialem et integralem docebit diebus Lune, Martis, Veneris et Saturni..................... : Astronomiam theoreticam i. e. theorias solis, lunæ et planetarum atque systema Mundi exponet, nec non et calculos astronomiæ nautice ad longitudines determinandas in mari, diebus Lune, Martis , Mercurii, Veneris'et Saturi. sese reens. cede eode eese sene R. Van Rees Elementa Matheseos tradet diebus Martis , Jovis et Saturni. Geometriam analyticam diebus Lune, Mercurii et Veneris... .... Mechanicam analyticam diebus Martis, Jovis et Saturni........ H.-M. Garne Botanicam et Physiologiam plantarum docebit diebus Lune, Mercurii et: Veneris: as. 3... .$ Jolok Slo eres. Historiam naturalem animalium cum anatomia comparata con- junctam tradet diebus Martis, Jovis et Saturni................. Geologiam tradet diebus et horis auditoribus commodis. C. Dezvaux Physicam experimentis innixam tradet diebus Martis , Jovis et Saturhi.... ee ees eec ose eso eshooseososeseoscotsosconso Chemiam generalem et applicatam docebit diebus Lune , Mercurii et Veneris..,. ee eeeeeoonossoscctoquessoovveeccceoecocosaece Ordo prælectionum qu de OEconomia rustica, rerum sylvestrium notitia , et fodinis, tradentibus professoribus extraord. DANDELIN et Bronx, habebuntur, quam primum vulgabitur. IN FACULTATE JURIDICA. L.-A. Warnxoente Institutiones Juris Romani tradet, secundum bre- vioris compendii sui editionem alteram , que prostat Leodii apud Desoer, 1 vol. 80., 1825, diebus Martis, Mercurii et Jovis... ... Pandectarum scholas habebit, secundum librum suum: Commen- ` Hora. (11) tarii Juris Romani privati , cujus I™ vol. prodiit Leodii apud Desoer, 1825, diebus Lune, Martis, Veneris et Saturni........ P.-J. Desrriveaux Jus publicum tam generale quam regni Belgici tradet, premissa hujus historia, diebus Lune, Mercurii et Jovis. . Et die Veneris. i... eee eee eee eee eher Jus criminale philosophicum et hodiernum docebit diebus Mercurii et Jovis....... vewewv Uti Ay LUN IMU TEE OUI Qut Et diebus Veneris et Saturni... 4... eee eee eee eet Idem Leges ad sylvas , et fodinas pertinentes tradet diebus et hora indicandis. | J.-G.-J. Enwsr Lectiones de jure naturali habebit, diebus Martis et Mercurii... ii cedes "TP "PPP oe bbe Codicem Juris Civilis hodierni, extensiore interpretatione illus— trabit, notatis explicatisque differentiis que in titulis jam promul- gatis novi hujus regni Codicis inveniuntur, diebus Jovis, Veneris et Saturni...... eee sue iles IE ee 305v SR VU, A.-N.-J. Ernst, Prof. extraord., Elementa Juris Civilis hodierni ex- ponet , singulis hebdomadis diebus....................., evo Encyclopediam universe jurisprudentiæ tradet diebus Jovis et Feneri cyan. iis niet ane ane da did imer eA s Lectiones de Historia Juris justo tempore indicabuntur. Hora. VIII. VIII. IX. VIII. . IN FACULTATE PHILOSOPHLE THEORETICJE ET LITTERARUM HUMANIORUM. J.-D. Fuss Antiquitates Romanas secundum compendium suum tradet, diebus Lunæ , Mercurii et Veneris. ....... eee eee eee Idem Taciti Vitam Agricole et Historiam Romanorum litterariam , adhibita Weytinghii Historia Graecorum et Romanorum litter. , expli- cabit diebus Martis, Jovis et Saturni............. » $69 de vi T Idem cupientibus gratis interpretabitur vel Virgilii Georgica, vel Terentii Eunuchum , diebus horisque cum auditoribus legendis. 2. (12) F. Garr Selecta e variis scriptoribus Græcis explicabit , diebus Martis , Jovis et, Saturni wisis deo «rit o o e SR o erroe um Mie FUR No à Idem tradet Antiquitates Graecas, diebus Mercurii et Veneris... . I. Denzincer Logicam docebit, le Lunæ, Mercurii et Veneris. . . ( Accedent colloquia et Tone) Metaphysicam , diebus Martis, Jovis et Saturni.........,,.,.,... Philosophiam moralem , debis Lunz et Mercuri...........,. Historiam Philosophie , diebus Martis et Jovis....,..,........ Historiam Universalem , diebus Lune, Mercurii et Veneris..... L. RouizLé Eloquentiam et Poésin Gallicam docebit, diebus Lune, Martis ,. Mencuri. et Jovis. 2 di. 1.5 eee vinnm ilo sex gek peas Idem regni Belgici Historiam enarrabit , diebus Veneris et Saturni. J. Kinker Eloquentiam et Litteraturam Belgicam , nec non styli bene Belgici precepta exponet „ diebus Mercurii , Jovis, Veneris et Saturni. Jdem nonnulla ad patrii sermonis Etymologiam pertinentia gratis aradet, diebus et horis auditoribus commodis. Jdem Elementa Grammatices Belgicæ gratis docebit , diebus Lunæ eL Morts... conas sens so sie nee ee s nee een IN SCHOLA PROPÆDEUTICA. J.-D. Fuss Lectiones continuabit, diebus horisque indicandis. F. Garı Geographiam orbis antiqui docebit diebus horisque auditoribus commodis. I. Denzincer Pædagogiæ precepta tradet duce F. Quintiliano. XII. SERIES PR ÆLECTIONUM. QUJE HABEBUNTUR IN UNIVERSITATE LEODIENSI A DIE VI. MARTH USQUE AD FERIAS ÆSTIVAS ANNI MDCCCXX VI. RECTORE MAGNIFICO JOSEPHO COMHAIRE. IN FACULTATE MEDICA. Hora, N. Axsraux Institutioni Clinicæ Chirurgice vacabit in Nosocomio civili diebus Luna , Mercurii et Veneris........,....... une sr... VI VIIL Duobus prioribus semestris mensibus præcepta Artis Obstetriciæ tradet, et posterioribus Medicinam Forensem diebus Martis, Jovis gt Saturni, "rm .... XL Cæterum Praxi artis Obstetriciæ per totum semestre vacabit in aula hunc in finem destinata in Nosocomio dicto: Hospice de la Maternité sos «eee ertt eee TIE e e ertt — e J.-N. Comnarre Institutioni Clinicæ interne in Nosocomio civili operam dabit diebus Martis, Jovis et Saturni.............. «+++ VI-VII. Pharmacopæam et Materiam medicam docebit diebus Lune, Mercurii et Veneris.......... s Mos bun an ie « e»e er euis le oe . XI. D. Sauveur Nosographiam tradet et Therapeuticam seu Medicinam practicam docere perget diebus Lunæ, Martis, Jovis et Veneris. XII. Diæteticam exponet diebus Mercurii et Saturni.......,.,..... XII. (14) IN FACULTATE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. J.-M. Vanperneypen Calculum differentialem et integralem tradere perget diebus Martis, Mercurii, Jovis, Veneris et Saturni....... Astronomiam theoreticam diebus Martis y Jovis, Saturni..... 2% | Et de Lame. so og scisnscatectccen que SARA Se eue rss C. Detvaux Physicam experimentis innixam docebit diebus Martis, Jovis et Saturn... e soisi ee se Sn press V REV VA EN RATES Chemiam generalem et applicatam diebus Lune , Mercurii et BERE... MR PE CAR RERO CP SEN lapis rou i EE Docimasiam diebus Lune et Mercurïi.................,.,.., . H.-M. Garne Botanicam continuabit diebus Lune , Mercurii et Veneris. Historiam naturalem animalium , cum Anatomia comparata con- junctam, diebus Martis, Jovis et Saturni................ seese Geognosiam docebit diebus Martis et Veneris........... RREPA R. Van Rees Matheseos elementa tradere perget diebus Martis, Jovis et Saturni......... CEDE TCR cC E E E eens at Et post ferias Paschales diebus bitis Mercurii et Vénétis.. Geometriam analyticam diebus Lunæ, Mercurii et Wehe. Superficierum curvarum theoriam diebus Martis et Stes 20 .. Mechanicam analyticam diebus Martis, Jovis et Saturni........ P.-G. Danvewin, Prof. extraord., tradet Geometriam descriptivam , ad artes Graphicas applicatam , diebus Lun, Mercurii et Veneris.. Machinarum et Motorum theoriam practicam exponet diebus Martis, Jovis et Saturni... ......... SE s 7 ES PEN UE Metallurgiam docebit iisdem diebus......... ER ae "UU Artem, Mineras ex fodinis extrahendi, docebit diebus Lunæ, Mercurii et Veneris.... 00.0 cece eee DP Cei M Naar ees ce V. Bronx, Prof. extraord. , OEconomiam forestalem tradere perget diebus Lune , Martis et Mercurii................. dee Ill. XI. XI. (15) IN FACULTATE JURIDICA. L.-A. Wannkoesıg Institutiones Juris Romani tradet, secundum bre- vioris compendii sui editionem alteram , que prostat Leodii apud Desoer, 1 vol. 8°., 1825, singulis hebdomadis diebus... ....... Lectiones de Historia Juris Romani justo tempore indicabit... . . Pandectarum scholas habebit , secundum librum suum : Commen- tarii Juris Romani privati , cujus 1™ vol. prodiit Leodii apud Desoer, 1835, diebus Lune, Martis et Mercurii.............. P.-J. Destriveaux , Jus publicum tam generale quam regni Belgici tradet, premissa hujus historia, diebus Lune, Mercurii, Jovis et La ct MP T Ua AE eL TE RU PU TT Len ae qo giat sl se ` Jus criminale philosophicum et hodiernum docebit diebus Mer- curii, Jovis, Veneris........ Tm so... Et die Saturni......... EN US EL ca pce pe pe a res ua ea J.-G.-J. Exnst Lectiones de jure naturali habebit diebus Lune , Martis SMT aa scan a S cs SRE LT niet FR Codicem Juris Civilis hodierni extensiore interpretatione illus- trabit, notatis explicatisque differentiis que in titulis jam promulgatis novi hujus regni Codicis inveniuntur , diebus Jovis , Veneris et Saturni. A.-N.-J. Ernst, Prof. extraord., Elementa Juris Civilis hodierni Hora. Vill. XI. exponet, singulis hebdomadis diebus........... Vbeesesooboceo Encyclopediam universe jurisprudentie tradet diebus Jovis et Venere "et 6|] 1 t none LLLI J. AckrEnspvck, Prof. extraord., lectiones de OEconomia politica habebit diebus Lune, Martis et Saturni....... TT sde IN FACULTATE PHILOSOPHLE THEORETICÆ ET LITTERARUM HUMANIORUM. J.-D. Fuss Antiquitates Romanas continuabit , diebus Lune, Mercurii et- Veneris... eese ..... LE E .»........... Taciti historiarum Lib. I. et selecta e Juvenale Horatiique satiris VIII. ( 16 ) atque epistolis , continuata simul historia Romanorum litteraria, inter- - pretabitur diebus Martis, Jovis et Saturni...................... Cupientibus gratisque interpretabitur vel Quintiliani Znstit. orat. Lib. X vel Ciceronis orationem pro dni poëta , diebus horisque cum auditoribus legendis. F. Garı continuabit litteras Graecas , diebus Martis, Jovis et Saturni. Antiquitates Gracas tradet diebus Mercurii et Veneris......... P. Van Limsure Brouwer, Prof. extraord., Historiam universalem docere perget. diebus Lunæ , Mercurii et Veneris................ Ciceronis Tuscul. Disputationum Lib. I. interpretabitur , diebus Marüs, Joyis et Saturn. aeaea as dierou ano aas de e ROM URS Rode s Homeri Jliadis Lib. XVI explicabit iisdem diebus... .......... I. Dexzinger Logicam docebit diebus Lune , Mercurii et Veneris...» . Accedent colloquia et disputationes. à Metaphysicam diebus Martis et. Jovis........................ Philosophiam Moralem diebus Lune et Martis............,.. Historiam Philosophie, diebus Mercurii, Veneris et Saturni... L. Rourzzé Eloquentiam et Poésin Gallicam docebit, diebus Lune, Martis, Mergurii et Jovis... ee eee eere enero naar ner Regni Belgici Historiam enarrabit , diebus Veneris et Saturni..... J. Kinxer Eloquentiam et Litteraturam Belgicam , nec non styli bene Belgici precepta exponet , diebus Mercurii , Jovis , Veneris et Saturni. Nonnulla ad patrii sermonis etymologiam pertinentia gratis tradet , diebus et horis auditoribus commodis. Elementa Grammatices Belgicæ gratis docebit, diebus Lune et Ma rod 0's on tures eer eL. ve ero dta va Qu d ERE IN SCHOLA PROPÆDEUTICA. J.-D. Fvss Lectiones continuabit diebus horisque indicandis. I. Denzıncer Pædagogiæ precepta tradet duce F. Quintiliano, die SATT a 595 39/4. 104 pou use so x DRESS RAE Mens AP Hora. | VIL. JUDICIA SINGULORUM ORDINUM DE COMMENTATIONIBUS AD QUÆSTIONES iN annum MDCCCXXVI proposiras. JUDICIUM FACULTATIS MEDICÆ. Proposuerat Facultas quæstionem sequentem : « Definiantur medicamina excitantia, nec non tonica. Disquiratur ac dijudicetur eorum agendi norma tam diner val , quam specifica aut localis. Postulatur quoque an stimulatio generalis, remediis excitantibus tributa, sit semper, nec ne, sibi similis; an varia tantummodo , pro gradu excitationis acte, sistat eorum potestas , nec ne : exinde indicetur, num dentur morbi, qui excitan- tibus aut tonicis aliquibus potentius, quam ceteris aliis, debellentur : argu- menta , observatione clinica fulta, proferantur. » Unica responsio Facultati missa est, cujus auctor ad questionem adeo vastam dirimendam magnam argumentorum et citationum copiam congessit. Facultati visum est , medicamenta excitantia forsan nimis prolixe enumerata esse, non ita tamen, ut dissertationis scopo nocuerit auctor. Si porro latina oratione minus pura usus est, excusandus videtur ingenti temporis dispendio, quo ad opus pro- positum plenius absolvendum indiguit. Leviores vero hos defectus, quos obser- vavit Facultas , compensant ordinata rerum dispositio , tum dilucida ratio, qua auctor opiniones suas exposuit, eas continuo observationibus optimorum medi- corum fulciens. Cernitur in ejus dissertatione eruditio vasta, ex optimis fontibus hausta, egregius delectus locorum que ex aliis scriptoribus profert, et acutum 3 wo v v Y y wv (18 ) judicium in iis ad suum argumentum adhibendis. Auctor, ea explicare non tentans, que hodierna discipline conditio dubia relinquere cogit , prudentiam ostendit in iis presertim raram, qui medendi artem exercere incipiunt. Quum itaque, nulla quastionis parte neglecta, ejus scopum penitus assecutus sit , Fa- cultas eum unanimi consensu premio dignum judicavit. Apertis literis, prodiit nomen Adolphi Laurent, ex Frasnes, in provincia Namurcensi, medicine candidati in Academia Leodiensi. JUDICIUM FACULTATIS DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM. Questio mathematico-physica proposita erat his verbis : « Montium altitudines ubique terrarum barometri ope metiendi methodus » principiis ex mathesi et physica petitis quantum licet maxima cum perspica- » citate et evidentia superstruatur. Ostendatur etiam quid de hujus methodi, » debitis cum cautelis adhibitae, præstantia experientia docuerit. » Tres commentationes ad Facultatem pervenerunt , quarum prima insignita erat lemmate : Hominis mens discendo alitur et cogitando ; altera inscripta erat his verbis: Honneur au theätre des expériences de Pascal; tertia vero sequentibus: Omnia rerum principia parva sunt, sed suis progressionibus usa augentur. Singula earum suis dotibus perspicua ; prima autem pre ceteris Facultati placuit tum dilucida rerum disponendarum ordine, tum accurata demonstrationum et ratiociniorum expositione. Hujus ergo auctori premium adjudicandum esse censuit. Solutis literis adjunctis, nomen invenit Johannis-Georgii Weiler , Diekirchensis , iatheseos et philosophiz naturalis studiosi in Universitate Lovaniensi. Ad questionem ex historia naturali : « Quaeritur historia succincta præcipuorum systematum mineralogicorum , et, » quid horum systematum optimum sit, dijudicatio. » Facultati una responsio oblata est, in fronte verba Davidis gerens: Jehovæ est terra et plenitudo ejus, etc. Auctor recentiora systemata mineralogica non (19) penitus cognovisse videtur. Nimis quoque externis signis tribuens , immerito che- micorum et geometricorum characterum vim in condendis systematibus minera- logicis parvi habuit. Quare Facultas hanc commentationem præmio condecorandam esse non censuit. Una quoque responsio missa est ad questionem chemicam : « Exponatur acidorum mineralium in substantias organicas agendi ratio, atque » presertim ætherum illustretur compositio. » Inscripta verbis : Quels services la chimie ne rend-elle pas à l'humanité, aux sciences et aux arts. Laudavit Facultas auctoris diligentiam in colligendis iis , quæ a chemicis de acidis et ætheribus tradita sunt , doluit vero, auctorem in his colligendis constitisse , neque ratione et judicio in faciendo idoneo eorum delectu processisse; unde factum , ut plura inveniantur, que vix ad questionem spectent , nonnulla ex aliis auctoribus verbotenus exscripta occurrant. Quapropter premium auctori adjudicari non potuit. Facultas juridica nullum accepit responsum ad questionem hoc anno propositam. JUDICIUM FACULTATIS PHILOSOPHLE THEORETICJE ET LITTERARUM HUMANIORUM. ~ Ad questionem grammaticam : « Præcipuæ, quibus lingua Germanica et Belgica inter se differant et con- » veniant, proprietates , tam quoad etymologiam , quam respectu utriusque syn- » taxeos enumerentur et exemplis ex utraque lingua petitis illustrentur. » Facultati nulla data est responsio. Ad questionem philosopham : Quemnam fructum e studio philosophiæ moralis in studio doctrinarum poli- ticarum percipere possumus ? Duæ missæ sunt responsiones, una inscripta lemmate : Firtutis, libertatis , veri- tatisque amore; altera : Vouloir que les sciences et les arts sans étre secondés par la morale , produisent les plus beaux résultats, cest vouloir que des rameaux 3. (ae o séparés de leur tige se couvrent de fleurs et se chargent de fruits. (Droz) Illa neque præceptorum philosophicorum præstantia , neque dictione. bene latina Facultatis assensu digna videbatur ; hujus auctor tanta non solum insignis diligentiz , sed etiam prestantis philosophie moralis doctrinarumque po- liticarum scientiæ specimina edidit, ut premio dignus judicaretur. Aperta schedula prodiit nomen Johannis-Henrici Defooz , Leodiensis, Juris in Universitate nostra candidati, philosophis studiosissimi, altera vice coronandi. Quæstio historico-philosopha : Monstretur rationibus, præcipue historicis, nullum vigere imperium, etiam si optime constitutum sit, nisi civium virtute et opinione sustineatur. Quinque responsiones consecuta est. — Prima, inscripta lemmate: O Adel van de ziel, o deugd , door wier vermogen de mensch alleen zich kan werheffen naar den hoogen (Helmers), et ordine, et uberiore historic scientia et dictione bene latina carebat. Arcebatur inde a certamine pro premio. — Secunda, lemma in fronte gerens: Hara temporum felicitate ubi sentire, que welis, et que sentias, dicere licet (Tacitus): historica. commentationis parte obiter tantum absoluta conclusiones philosophicas raro monstratis con- cludendi rationibus deducebat , quo factum ut auctori de palma contendere non liceret. — Tertia dissertatio lemmate ex Cicerone de republica: Nec vero habere virtutem satis est, quasi artem , nisi utare. Et si ars quidem, quum ea non utare, scientia tamen ipsa teneri potest ; virtus usu sui tota posita est, distincta erat. Auctor cum doctore quodam philosophie et juris non illepide confabulans , atque bene latinam dictionem prodens palmam in contentionem posuisset , si profundiorem uberioremque historiz , praecipue recentioris scientiam prodidisset, recta ratiocinatione semper ratiocinatus fuisset, majoremque dili- gentiam rebus atque præceptis quam verbis tribuisset. Quarta dissertatio cum lemmate missa est: Prima sequentem non dedecet in secundis consistere. Auctor prima consecutus esset, si eandem rerum recentiorum ac antiquarum peritiam monstrasset , paucioraque paradoxis ægerrime probabilibus tribuisset; attamen in (ar) secundis consistere contigit, — Dissertationes quatuor usque eo recensitæ etiam hac ex ratione corona indigne videbantur, quia auctores ad unum omnes ad illam questionis partem , que continetur verbis: Etiam si optime constitutum sit, attentionem convertere obliti probabant, imperia cum virtute et opinione civium stare et cadere, qua in re minime peccavit quinte dissertationis auctor, qui lemma sequens e Roussavio elegit: 4 ces trois sortes des lois (politiques, civiles et criminelles ) il s'en joint une quatrième, la plus importante de toutes, qui ne se grave ni sur le marbre ni sur l'airain, mais dans .e cœur des ci- toyens , qui fait la véritable constitution de l'état, qui prend tous les jours de nouvelles forces , qui, lorsque les autres vieillissent ou s'éteignent , les ra- nime ou les supplee ; conserve un peuple dans l'esprit de son institution, et substitue insensiblement la force de l'habitude à celle de l'opinion: partie in- connue à nos politiques, mais de laquelle dépend le succés de toutes les autres ; partie dont le grand législateur s'occupe en secret , tandis qu'il paraít se borner à des réglements particuliers qui ne sont que le ceintre de la voûte, dont les maurs , plus lentes à naítre , forment enfin l'inébranlable clef. ( Contrat social , L. II, Ch. 12). Auctor idem dissertationis materiem bene disposuit, in omnes partes deduxit, multis tum antiquioribus tum recentioribus rebus illustravit, præ- ceptisque philosophicis ingenuam sentiendi cogitandique rationem monstravit , quo factum , ut ipsi corona denegari non posset. Aperta schedula prodidit nomen Francisci-Henrici-Desiderii Marlin , Leodiensis , philosophie theoretice ac litterarum humaniorum in Universitate nostra candidati. à QUÆSTIONES IN UNIVERSITATE LEODIENSI A SINGULIS ORDINIBUS, ACADEMIARUM BELGICARUM cyiBUS srUDIOSIS PRO GERTAMINE LITTERARIO ANNI MDCCCXX VII PROPOSITA E DECRETO REGIO XXV. SEPTEMBRIS MDCCCX VI. (§- 140.- 147.) — un 4p umm — AB ORDINE MATHEMATICORUM. T Exvoxanrur et exemplis illustrentur precipue eliminationis methodi inter duas æquationes primi et altiorum graduum. (23) IL. Concinne et accurate exponantur phenomena electrochemica , atque dijudi- centur theorie, que ad ea explicanda fuerunt excogitatæ. HL. Quæritur expositio succincta eorum , que de insectorum distributione supra terram nostram innotuerunt. AB ORDINE JURISCONSULTORUM. Exponatur universe quz fuerit legum frumentariarum apud recentiores populos ratio et finis, et inquiratur accurate , utrum ad salutem publicam valeat, merca- turam, qua frumentum ab exteris regionibus introducatur , vel ad alias regiones exportetur, vel denique in regione ipsa divendatur, legibus sive arcere , sive certis limitibus circumscribere. AB ORDINE PHILOSOPHORUM. I. Anne Ciceronis praeceptum : « Sic est faciendum , ut contra universam natu- ram nihil contendamus ; ea tamen conservata , propriam naturam sequamur. » (De Offic. I. 31. ) universis hominibus rectam agendi rationem prescribit , atque majori cum commodo ac similes aliorum tum antiquorum tum recentiorum philosophorum formule in capite Ethices, principii loco , poni potest? IL. Monstretur , quantum Stoicorum et Epicureorum doctrine tum ad illustran- dum atque a superstitione liberandum gentium antiquarum ingenium, tum ad earumdem mores excolendos conferre potuerint , quoque respectu Stoicis, quo Epicureis palma ferenda sit. (24) IIL Instituatur comparatio placitorum Platonis et Aristotelis de ratione et prin- cipiis artis poeticæ. AB ORDINE MEDICORUM. : Facultas medica desiderat monographiam morbi sic dicti angina pectoris ; ideo hujus exponantur historia, cause, symptomata, auctorumque opiniones de natura istius affectionis ; cujus medela varia exacte describatur. - Dissertationes latina tantum oratione conscribendæ, alia, quam auctorum manu exarandæ , ante diem primum mensis Junii anni MDCCCXX VII , auc- torum sumptibus , mittuntor ad Academiæ Leodiensis actuarium. Lemmate autem omnes signandæ, iisque jungende schedule obsignatæ, auctorum nomina comprehendentes, eodemque, quo commentatio, lemmate in interiore parte munit. Universa autem certaminis ineundi et dijudicandi norma cognosci potest ex decreti regii articulis supra laudatis. * Leodii, mense Juli MDCCCXXVI. SERIES DISSERTATIONUM INAUGURALIUM, IN UNIVERSITATE LEODIENSI PUBLICE HOC ANNO ACADEMICO DEFENSARUM. PRO DOCTORATU MEDICINE. D. 2 Decembris MDCCCXXYV. Dissertatio de hemorrhagiis uterinis , auctore Perro-Jacoso SriELs, Belisiensi. D. 20 Decembris MDCCCXXV. Dissertatio de hemorrhoidibus , auctore Josepuo-Aucusto Fassin , Leodiensi. D. 21 Januarii MDCCCXX VI. Dissertatio de gangræna in genere considerata, auctore NicoLao KNAPEN , ex Horpmael, in provincia Limburgensi. D. 23 Januarii MDCCCXX VI. Dissertatio de retentionibus urinæ ex canalis urethræ coarctationibus , auc- tore Nicozao-Lamserro Perin , Namurcensi. D. 25 Januarii MDCCCXX VI. Dissertatio de cordis hypertrophia, auctore JoAwwE-JosePHO ACKENS, ex Kirchrath. D. 17 Aprilis MDCCCXXVI. Dissertatio de metritide acuta, auctore Lupovico DEGAvQUIER, ex Cambron St.- Vincent, in Hannonia. 4 ( 26 ) | ; fos D. 11 Mai MDCCCXXVI. Dissertatio de entero-mesenteritide chronica , sive atrophia mesenterica , de- fensa a JOHANNE-LHEODORO VANGULPEN , Mosætrajectino. . D. 17 Maii MDCCCXXVI. Dissertatio de proprietatibus chimico-medicis plurimarum. sulfuris conso- ciationum , defensa cum laude a Joanse-GurLieLmo Krans , ex Vaux ( Hesbaye ). D. 27 Maii MDCCCXXVI. Dissertatio de angina membranacea , defensa cum laude a Ferpınanno Wavu- THIER , Leodiensi. D. 31 Maii MDCCCXXVI. Dissertatio de peritonitide puerperali , defensa cum laude a Bexevıcro LUYCKX , Turnholtano. D. 14 Juni MDCCCXXVI. Dissertatio de inflammatione , defensa cum laude a Jon.-Franc.-Lupov. CoLLEe, ex Roclenge ad Jecoram, in provincia Limburgensi. D. 14 Junii MDCCCXX VI. Dissertatio de methodis ad sananda intestina divisa adhibitis, in qua nova sanationis methodus proponitur , defensa cum laude a Joanne-Henrico-Francisco Hexroz , Marchiensi. D. 28 Junii MDCCCXX VI. Dissertatio de struma, defensa ab Eucexio Roserr, ex Chênée , in provincia Leodiensi. i D. 28 Junii MDCCCXX VI. Dissertatio de cystitide, defensa a Ferıcıano ManovsÉ , ex Soignies, in pro- - vincia Hannonia. D. 6 Juli MDCCCXX VI. Dissertatio de abortu accidentali, defensa a Lamserro Rucrovx, ex Caroloregia. D. 6 Juli MDCCCXXVI. Dissertatio de chorea, defensa a Francisco Binar , ex Caroloregia. (27) D. 24 Juli MDCCCXX VI. Dissertatio medicoforensis de renuntiationibus, defensa cum laude a Mı- rata Neumann, ex Eschdorff, in Magno Ducatu Luxemburgensi. D. 3 Augusti MDCCCXXVI. Dissertatio de acupunctura, defensa magna cum laude ab Aporrno LAURENT, ex Franes, in provincia Namurcensi. PRO DOCTORATU JURIS ROMANI ET HODIERNI. D. 21 Decembris MDCCCXX V.. Dissertatio , continens meditationes in articulum 4°” codicis civilis , seu investi- gationes in leges interpretandi applicandique scientiam , auctore Jou.-Æc.-Mon. Dnoixur, Tungrensi. _ D. 25 Januarii MDCCCXX VI. Dissertatio de jure administrativo, auctore TuEop.-Manr. QuixETTE, À mbianensi. D. 22 Februarii MDCCCXX VI. Dissertatio de jure flwiorum publicorum , auctore Joaxxe-Baprisra GEUREL, Marchiensi. D. 24 Februari MDCCCXX VI. Dissertatio de obligationibus venditoris, auctore Huserro Decive, Hermallensi. D. 17 Aprilis MDCCCXXVI. ` Dissertatio de legitimatione illegitimorum filiorum, auctore Turon. PESCATORE; Luxemburgensi. D. 8 Mai MDCCCXXVI. Dissertatio de deposito , defensa ab Isınoro Van ver Erst , Bruxellensi. D. 9 Maii MDCCCXXVI. Dissertatio de privilegiis secundum jus civile hodiernum , defensa magna cum laude a Joanse-Perro-Freoerıco Niconai, ex Aubel. 4. (28) D. 26 Junii MDCCCXXVI. Dissertatio de negotüs gestis et indebiti solutione secundum juris hodierni precepta , defensa cum laude a Joanse-Georcıo Moreau, ex Ayeneux. D. 17 Juli MDCCCXXYVI. Dissertatio de jure civili non retrotrahendo, defensa magna cum laude a Nicozao-Desinerto Simonis, Leodiensi, D. Julii MDCCCXX VI. ` Dissertatio de delictorum probationibus , tum secundum jus Romanum , tum secundum jus hodiernum et rei naturam , defensa a Joanne-Goperrino-HuserTo ScHEYvEn, ex Heythuysen , in provincia Limburgensi. D. 22 Julii MDCCCXX VI. Dissertatio de capitis diminutione et morte civili, defensa magna cum laude a Gustavo ALLARD , Bruxellensi. | D. 24 Julii MDCCCXX VI. Dissertatio de pretoribus, defensa cum laude a Hırroxrmo-ParLıppo- Mania Ruys Van BEERENBROER , Mosætrajectino. D. 25 Juli MDCCCXX VI. Dissertatio acquirendo dominio , defensa cum laude a Henrico-Paizippo ADAN , Bruxellensi. D. 26 Juli MDCCCXXVI. Dissertatio de acquirendo rerum dominio per accessionem , defensa a Perro-Æçinio-Lunovico MEEUSsEn , Antverpiensi. D. 27 Julii MDCCCXXVI. Dissertatio de obligationibus sub conditione contractis , secundum juris Romani et hodierni precepta , defensa a P. Rametor, ex Havelange. D. 28 Julii MDCCCXX VI. Dissertatio de usu et habitatione, secundum juris Romani et hodierni præ- cepta , defensa cum laude a ConxELi0-JosEPuo NEUSEAN , ex Herve. (29) D. 29 Juli MDCCCXXVL Dissertatio de electione administratorum provinciarum et municipiorum in regno Belgico, defensa cum laude a Canoro Rocier, ex Saint-Quentin. D. 2 Augusti MDCCCXX VI. . Dissertatio de causis ob quas debitor de eo tenetur quod creditoris interest , defensa cum laude ab O.-C. Van Causercu , Mosætrajectino. D. 3 Augusti MDCCCXX VI. Dissertatio enarrans juris emphyteutici historiam apud Romanos, defensa magna cum laude a Joanne-Baprisra Nornoms , ex Messancy , in Magno Ducatu Luxemburgensi. D. 4 Augusti MDCCCXXVI. Dissertatio de interpretatione authentica , defensa a Perro—Marsia—Hvserto Genanrs, Ruræmundensi. D. 4 Augusti MDCCCXX VI. Dissertatio de auctoritate mariti in personam uxoris, secundum jus civile hodiernum , defensa ab AxpnEA-FRANcIsCO-XAvEn10 SILVERYSER , Mosætrajectino. D. 5 Augusti MDCCCXXVI. Dissertatio de’legali usuræ taxatione ex œconomia politica dijudicanda , defensa magna cum laude a Groncıo pe Bavay , Bruxellensi. D. 5 Augusti MDCCCXX VI. Dissertatio de manus injectione , secundum juris civilis hodierni præcepta, defensa cum laude a Quimixo Cozuiner , ex Herstal. D. 5 Augusti MDCCCXXVL Dissertatio de divisione rerum ex jure utroque , defensa a C.-G. Eyscuen , Luciliburgensi. ( 30 ) PRO DOCTORATU PHILOSOPHLE THEORETICE ET LITERARUM HUMANIORUM. D. 15 Februarii MDCCCXX VI. Dissertatio de libertate anime , premissis que hac de re philosophi antiqui atque recentiores senserunt , auctore Joanne Koxwprns , Embricensi. D. 4 Augusti MDCCCXXVI. Dissertatio continens quedam de historia et de republica Acheorum, defensa cum laude ab E.-D.-D. Fassin , Leodiensi. ORATIO DE ann NE r E TEYWS VANITATS SYSTEMATUM IN CLINICE MEDICA, Dre IX Ocrosris MDCCCXX VI PUBLICE HABITA, A Joseph RN IE ER ? RECTORE MAGNIFICO, IN ORDINE MEDICO PROFESSORE, QUUM ACADEMLE REGUNDÆ MUNUS SOLEMNI RITU DEPONERET. LA MONITUM. A xrequan varia argumenta academica, necnon meorum collegarum labores exponam ; antequam explanem consilia gravia, a viris sapientibus concepta, in augmentum scientiarum , nostreque Universitatis; utile duxi, quaedam instituere , ut vanitatem systematum medicorum ostendam in clinice. Alii certe de hac sen- tentia antea dixerunt, at si multi obliti sunt rationes quibus systemata fautoribus olim orbata fuerint, nonne rectum erit, eas revocare ad memoriam illorum qui artem medicam exercere incipiunt. At potius si nove dantur doctrine , quibus immoderate utuntur , nonne etiam nova prodenda sunt argumenta , quæ eorum a periculosis insinuationibus tutos faciant ? Itaque sermonem in duas partes dividam. In priore dicam de periculo syste- matibus medicis affixo ; in posteriore vero de actis que singillatim ad nostram Universitatem pertinent. ORATIO DE SYSTEMATE MEDICO, SEMPER IN CLINICE MANCO. ACADEMLE NOSTRA CURATORES AMPLISSIMI VIRI GRAVISSIMI! PROFESSORES CLARISSIMI , CONJUNCTISSIMI ! CIVES OMNIUM ORDINUM ACCEPTISSIMI ! VOSQUE JUVENES ACADEMICI HONORATISSIMI ET AMANTISSIMI ! Duo sunt precipue medicine cardines , ratio et observatio; observatio tamen est filum, ad quod dirigi debent medicorum ratiocinia, (Bacuivius, p. 5, edit. 9°. Lugduni.) Porcuna semper et ab omnibus inventio eorum habita est, qui in unaquaque scientia notiones permultas una collegere „ easque ad unum principium retulere atque ab uno deduxere : id vero, si de arte medica sermo sit, ne excogitari quidem poterat , nisi a viris qui maximo ingenii acumine pollerent. Ipsis enim innumera facta , a scientiarum amplissima suppeditata , quibus regulas immutabiles medendi stabilirent , colligenda , comparanda , atque interpretanda erant. Hoc quidem fuit summorum virorum consilium , quum diuturnis eorum laboribus atque me- ditationibus omnia quæ tum ab aliis, tum ab ipsis inventa fuere, in principia contraxerunt ; nimirum ut methodum nobis omni periculo, quod plerumque inci- dimus nobis relicti, tutam proponere cuperent; quapropter, systemata compo- suere: quamvis hec sint infirmitatis humane mentis apertum indicium , attamen quod ab ingenio vero data fuerint, longe abest ut ea minoris faciamus , quin 5. ( 36 ) imo , illos qui hac excogitaverunt et maximi habemus, et pro eorum laboribus , benevolentia atque honore summo prosequimur. i i Si studium scientiarum quæ naturales dicuntur, nostris præcipue temporibus summopere auctum est, rationi systematum res tribuenda est: nam omnia quæ ad chemiam , ad physicam pertinent , legibus corporum attractionis ac repul- sionis, mire disponuntur; vegetabilia vero in botanica corollarum consentienti forma, tum florum. dispositione quæ in organis sexus conspicitur , ultro in classes distinctas tanto cum nostri commodo se constituere videntur. Hæc quidem quoad alias scientias : quod vero ad artem medicam attinet, utrum sit necne ejusmodi ulla excogitatio quam ducem , in tenebris obvoluta medendi arte, sequi possimus , quæstio est magna, quam pro aris et focis defendunt sec- tarum coryphæi, contra quam vero stat temporum experientia , pigmenta fucosque - constanter delens. Hoc enim officit arti medica ; res quibus systemata erant componenda , nec sunt perspicuæ nec sensibus subject: versantur enim tum in morbis tum in sanationibus , utrumque vero nihil aliud est quam vite modus, cujus principium nos fugit, eo quod principio vite nobis pariter ignoto est valde affine insuper nimis variat ut perpendi possit. Modi autem morbosi tantum differunt inter se , quantum qui-a medicamentis in corporibus nostris efficiuntur. Itaque ut idonea nulla medicinalis ratio, ita nulla pharmacologica existit, cum neutra principio quod firmiter et physice sit demonstratum , nitatur; nihilque nisi effectus , qui organa afficiunt, inter se nimis dévrepastes , ut eorum cause, retegi possint. Si autem causam querere velimus, cur tamdiu vacua scientia illa vite fuerit, facile perspiciemus ponendam esse in studio quo tenebantur eam definiendi ; eadem ratione diu vana mansit etiam ars medica : nempe quia in genere utramque a definitione principii vite aut illius nature , vel a definitione cujusdam qua- litatis. vitalis derivabant. Nulla unquam tanta dubitatio in physices et chemiæ studiis extitit, quanta cum res omnes quæ ad hujusmodi scientias spectant , prin- cipiis quibusdam occultis referebant. Hypotheses enim, tum atomorum tum phlo- gistici in scientiis physicis non magis valent ad earum augmentum ostendendum, quam speciosa illa excogitatio archei vel principii vitalis, in arte medica. (37) Itaque quatenus verba abstracta , quibus generales ideas tribuimus , contracti- bilitatis , irritabilitatis et irritationis, fundamenta erant, quibus artis medicæ sys- temata superstruantur. Eatenus brevi hæc erunt duratura, et quamvis principio assensum nostrum cieret, specie quadam simplicitatis; imo quod iis aliquando feliciter usi sumus , quasi quoddam imperium in artis exercitio obtinere videantur; attamen omnium pariter detecto errore , tandem unum ruit post aliud , vestigiis re- lictis malorum omnium quorum causa fuere ; velut tyranni qui in sua ruina virtutes , si forte quasdam habuerint , secum ipsis trahunt atque sepeliunt , nihil poste- rorum memoriz relinquentes , nisi odium quod eorum impietati debetur. Quanta tristitia non afficitur vir philosophus , quoties inter tot tantaque doctri- narum monumenta, que humane mentis conatus acerrimos in rerum investiga- tione testantur; nihil aliud. comperit, nisi quod ab errore parta fuere! Nihilo secius in arte medica hoc erat timendum , ex quo compertum fuit eam nulla doctrina stabili augeri , nisi illa que observationi pure et simplici nitatur , atqui majorem difficultatem præ se fert sapiens factorum interpretatio in arte medica, quam in quavis alia scientia , ut in physice et chemia, etc., in quibus phænomena exponere licet sine magno nocendi periculo; at in medendi scientia, res longe aliter se habet , in hac cum homo subjectum sit phænomenorum , hinc non sine vitæ discrimine est summa expositionum, si arbitrario fiant. Quod magis magisque au- getur prout variant artis medice periti , et precipue systematum fautores , in factis nature explicandis; maxime vero si eorum interpretationes fundamento splendido nitantur sublimiorum notionum physiologicarum : illas dico quæ in inextricabili vitæ principio explicando versantur, quapropter caveamus ne decipiamur in facto non simplici naturz hominis , sed implicatissimo considerando. Agitur de motionis singulorum organorum cognoscenda causa. lbique omnes conatus mentis nostrae dirigantur oportet. Nec prasumendum est, eo perventum iri, ope unius simplicis idee , ut illa, verbi gratia , quee constitit in cardine centrali omnium systematum. Quomodo enim minuere, tollere , mutare , restituere artificium vitæ atque moderare poterimus. ; Qamvis autem systematum mobilitas in arte medendi eorum futilitatem pro- bare videatur; (iis omnibus ars illustratur non efficitur, inquit Baglivius) , ( 38 ) tamen illud animadversione dignum est, quod utiliora composita surgunt ex no- tionibus, chemia, physica, anatomia , physiologia petitis. Medici novatores, ut Paracelsus, Van Helmontius , Sylvius De Le Boé , Willisius , sua systemata diu florere non viderunt. At Sthalius, licet illud vitale principium defenderet , in partes suas traxit viros clarissimos, Hoffmannum, Baglivium, Cullenium, Bordevium, Barthesium. Attamen in clinica, ecclecticus fuit quantum Hippocrates. Boerhaavius cujus gloria et in nuper laudatos refulsit, cum se non omnino abstinuisset doctrina illa de vite principio , imo, ad finem dierum suorum cum pervenisset , poenituisset non satis in explicationibus suis theoreticis , principio vite tribuisse , probat pre ceteris , doctrinas eas esse potiores , in quibus minor intolerantia inest. Secutus enim sepe sententias illorum qui in humoribus causam ponunt, ut Hipprocrates , tum aliorum qui in organorum sensibilitate et contractibilitate eam constituunt, ut Themisonius; tum mechanismum Pitcarnii , atque rationem chemico-medicam Sylvii; disertus clarissimusque Lugduni Batavorum professor normam curandi instituerat a ratione Hippocratis non alienam, qua de humanitate universa bene est meritus; nec medendi artem parum auxit, ut jure appellaretur Hollandie Hippocrates, non secus ac Sydenhamius Anglie: ambo enim conve- niebant in eadem philosophandi ratione, edoctique in nature sacrario quam contemplabantur , nobis praecepta tradidere, que posteritas nunquam in dubium revocabit. | » Quamvis vero summorum virorum Sthalii, Boerhaavi, Hoffmanni et Baglivii - opiniones in theoreticis principiis statuendis discrepent inter se, attamen omnes unanimiter oraculum divi Senis sequuntur, ejusque scriptis usi sunt, tanquam funda- mento clinici eorum systematis ; eorumque nemo detrimento affecit scientiam me- dendi practicam , ut placitis propriis indulgeret; sed experientia et artis medicae auxiliaribus disciplinis materiam hausere. Quorum exemplum utinam nostris diebus omnes , qui huic student sequerentur. Nullus dubito enim , quin ars medicæ summopere illustretur, si cujusque sectæ excogitationes, si doctrine universe scientiarum omnium naturalium artis medice tributariæ fiant, vel potius , si omne medendi systema prout sensu strictiori sumitur, prorsus eliminetur : tan- dem si in tanta necessitate qua versamur, auxilium petendi ab omnibus philosophis ( 39) et precipue ab observatione , imaginationem nostram justa lege contineamus , ut Baco egregie nos monet. Quapropter ut nihil quod a munere nostro alienum sit, nobis dicturis pro- ponamus demonstrandum suscipimus, cuilibet systemati limites quosdam esse ponendos in arte medica, idque observationibus et factis, que in dubium re- vocari nequeant: id præstabimus considerando , primo, innumera mala quorum cause sunt permultæ substantie, in nostram oeconomiam introductæ ; unde in aperto erit, quantum nervi influant in morbos efficiendos, nec non vitium fluidorum, ad solidorum mutationem producendam. Secundo , animadvertendo vim plurium substantiarum medicinalium in organa nostra. Tertio , exponendo causas sensibus subjectas nec non occultas, morborum qui partes corporis di- versas fluidaque afficiunt. Ex quibus considerationibus , inferendum erit , nullum systema ceteris post habitis defendi posse; preterea observationem maximi esse faciendam , ab iis omnibus qui artem medendi illustrare. suscipiunt. ART. L DE INFLUXU VENENORUM IN OECONOMIAM NOSTRAM. Si unquam notitiam habere volumus, magne vicissitudinis propter quam perturbationem principii nervosi vel irradiationem hujus elementi super apparatus nostros , subit ceconomia nostra; revocemus in mentem , effectus repentinos tum venenorum , tum virus qui circulationem introducantur. Fontana (1) injicit venenum viperz in venas columbarum , quæ continuo vita orbate sunt. Vix venenum attigerat solidum ipsius organi venosi, cum id factum secutum est. Ita acidum hydrocyanicum purum si in contactum veniat cum fluidis nostris, precipue cum sanguine , eodém momemto, vita quasi fulmine extinguitur. Quam horrenda est series phænomenorum que in syste- mate nervoso ab extractis ex upas tieute, nuce vomica, faba Sancti Ignatii , (1) Traité sur le venin de la vipère. Florence, 1781. ( 4o ) angustura ferruginea! Mira facta heec sunt pathologica, in fluidis nostris ner- visque a venenis dedita, que apprime docere nos possunt, quot et quantis modificationibus subjaceant tum fluida nostra , tum nervi universalem turbationem secum etiam trahentes! Et quam male afficiant systema nervosum narcotica ; narcotico-acria, asphyxiantia gaza , substantie acide metallice vegetales proprie dictæ non corrosive , et quam differat earum agendi modus! Observate, queso , quomodo ticunas,-seu venenum americanum proprietates vitales consumat , cordis non afficit contractilitatem: contra vero digitatis eam penitus delet in eo- dem organo ; aggrediturque precipue fluiditatem sanguinis quem coagulat. Alius est etiam scille (1) agendi modus, qua occidit plerumque sine lesione contextus ventriculi; alius est camphore et coculi indici quorum molecule exhausta officia cerebri, vim illius augendo turbare videntur, usque ad hominem ne- candum. At nihil tantum admirationem movere potest in eo, qui vires subito subvertentes , organorum constitutionem comtemplatur, quantam movet status eorum quos necat acidum hydrosulfuricum , et hydrosulfas ammoniz: omnia viscera nigrescunt, repente viridi colore fiunt, hic sanguis est niger, et manifeste resolutus, contractilitate musculorum adempta ; nec excitatur , nisi leviter ope vis galvanicæ ; caro mollior fit, quam sine mora putrefactio subit (2). Hzc quidem exempla satis forent ad mentes vestras occupandas x in variis agendi modis quos tenent harmoniæ vitalis turbatores, quæ inter nervos et fluida atque contextus œconomiæ nostre existere debet. Sed malo vos diutius morari in hoc, cum plura inpromptu habeam adhuc consentanea exempla deprompta ab historia impetus, quem in principia nervoso-sanguinea faciunt elementa metallica gaziformia , alia et quae septica nuncupantur. Certum est , acidum. arsenicum mortem non inferre, inflammationum causa tantum, ut Marcus, Chausserius (3), Joegerus (4) demonstraverunt (idem dicendum de (x) Toxicol. d'Orfila, t. 2, p. 100. (2) Chausserius. (3) Toxicol. d’Orfila, t. 1, p. 165-190. (4) Dissertatio inaugur. de effect. arsenici in variis organis, G.-Fr. Jœgerus. Tubingæ, 1808. (4) sulfate zinci et plumbi præparationibus) sed etiam causa contractilitatis delete. Quibus -exemplis fateri cogimur, vitia illa non simplici lesioni. unius organi , aut inflammationi referenda. esse; sed cum causa existat, que arbitrio nostro agit , eadem atque etiam ad impotentiam systematum in illis effectibos destruendis , fatendam nos cogit. Quod pictorum colica probatur , morbus qui non vincitur nisi mediis organicis commutationibus quas adhibendas experientia sola nos docuit. Quod vero ad vim variam attinet corporum volatilium, cum immediate systemati nervoso , et sanguini admoventur, in medium affero absorptiones omnium gazorum quae facile fiunt ab apparatu tegumentoso , narium , pulmonum, ab ipsaque cute „etc. Absorptio vaporum florum qui virosi sint ; equidem suavium conturbat systema nervosum ; contra , strenue aromatici illud reficiunt. Etiam exhalatio carnium pu- tridarum non est semper sine periculo; et quamvis organa ita usum contrahere possent ut non facile commoveantur, non semper tamen durare queunt: quod confirmatur experientia.corum qui ut presentes adesse in amphitheatro anatomico multa frequentia assuescant. Quot conatus adhibere et quot mala pati coguntur ! Preterea , observate quid efliciat absorptio acidi carbonici , hydrogenii, am- moniæ, azoti , ejusque oxydorum, oxygenii superabundantis , et eflluviorum pa- er , quot cause sunt qua organisationem animatam perturbare queunt, imo mortem inferre! Animum attendite etiam ad variam quantitatem acidi car- bonici quam expiramus in morbis nempe in febribus adynamicis (1); et ad qua- litatem aeris cujus nulla tunc amplius fit decompositio , morte instante (2). Quot effectus immanes a causis specie levioribus gignuntur! Mirum est enim parvam quantitatem. molecularum tanti esse, ut sufliciat ad vitam penitus extin- guendam et ad morbos ingenerandos. Absolvamus hunc articulum quibusdam considerationibus super effectus repen- tinos venenorum qui designantur a convulsionibus et paralysi, injectionem sequentibus , quorumdam venenorum qua idcirco septica nuncupantur ; ut Clupea (1) Nystenius , phys. pathol. (2) Adelonius, physiol., t. 3, p. 272. (42) hryssa , ut Coraci nus fuscus major , Coryphæna hippurus Lacepedis (1), tandem ut quzdam molusca et mytili precipue. Quum videamus liquida animalium morbo ' laborantium depravata , per contactum e corporibus nostris pustulas anthracodes eniittere ; et quum observamus virus rabiei omnes cruciatus febris nervosæ mortalis afferens , quin plerumque ulla texture læsio , invita expectatione, inve- niatur, et quum remediorum historiam interrogamus , que interdum horrenda symptomata hujusmodi principiorum septicorum penitus deleverunt, ut mer- curius , galvanismus , chlorum , et alisma plantago ; quum legimus barbaros possi- dere venena , contra que, prompta antidota dirigere optime sciunt, quum legimus historiam effectuum Guaco ( plants frequentis in nova Granata ) , Humboldtio et Bonplandio testibus illius virtutum ; miramur modificationes adeo oppositas quie subit systema nervosum , ipso contactus momento tum principii morbosi, tum antidoti. Heec mitigatio tam repente facta ab illa planta cujus odor et sapor nullam vim ostendit, ea sunt objecta cogitationum quæ medicum in desperatione in- ducerent, propter velum occultans agendi rationem, a qua pendet vita nostra in organo nervoso essentialiter sita. j Itaque ut ad facta redeamus que carnium septicitatem et sanguinis ER probant , ad illa, inquam , eaque et perspicua et multa nuper enarrata de causis repentinis variisque , status nostri pathologici, asserere possumus alimenta vitiata vel corrupta, vera esse venena , eadem ratione qua aer impurus, emanationes mephitice potiones indolis prave, aliaque hujusmodi. Febres ab alimentis in- congruis ortas, nihil aliud esse quam veneficia quæ variant juxta corporis con- stitutionem , sensus, statum nervosum , necessitudinesque. Quod nos arcebit a præjudicio quo multi tenentur, nihil aliud im clinicis esse autumantes , nisi irritationem simplicem, vel spasmum nervosum, vel stheniam , astheniam , aliaque; quum plures sunt morborum causæ quas investigare debemus, si eas delere volumus. Fatebimur insuper in nostra potentia non esse plerumque , tunc mederi cum absorptio venenorum facta est, tunc enim cum illis non est certandum , sed (1) Orfila, toxic., t. 2, p. 505. ( 43 ) cum illorum effectibus, qui symptomata dicuntur. En munus nostrum, cum omnes febres tum saltem plures earum mederi suscipimus , quo in fungendo caveamus ne justos limites prætergrediamur ; molestum est enim neutro in casu nos aggredi posse principium. morbosum. Mirum est quod dum physiologi summopere student officio systematis nervosi , sectarum fautores vim mutatam ejusdem in clinice investigare negligant ; fortasse quod ignoratur natura ejus principii , arbitrantur nullius faciendam esse quoad ætio- logiam morborum sive acuti sive lenti ; illi sint , sive generales sive locales. Caeterum si ope hypothesium pariter probabilium ac cætere multe, exponere vellemus originem morborum , equidem sola alteratione systematis nervosi, minori diffi- cultate quam tum irritabilitatis libramento , tum stricto et laxo sive etiam irrita- tione, demonstrari posset, quomodo fiat quavis turbatio munerum corporis nostri, statu nempe nervoso, ut irregulari considerato, vel perverso, vel exaltato , vel imminuto. Nonne juxta quosdam novatores, dolores organorum a circulatione vel festinante, vel lenta, sive anomala originem ducunt? In hac hypothesi, sanguinis essentia non magis ab hisce queritur, quam elementum nervosum monstratur ab illis: Attamen opus esset ut cognosceremus in morbis alterabilitatem cujus hoc principium est capax, qua licet frequenter ignota sit ; attamen illius vis in muneribus corporis, indubia habenda est. Hoc esset fun- damentum moderationis in clinica. Tunc enim quo nos contineamus haberemus , quoties scilicet ‘nostris fictionibus systematicis parum contenti, nosceremus mutationes in ceconomia ægrotante illis non respondere. Hæc inventio derivandorum morborum a perversione agendi apparatus ner- vosi, ne vobis nimis laudata videatur: quantum enim est vinculum inter illum et functiones quibus vita immediate continetur , per transennam , nos , indulgendo systemati , status nervos spectanti, petimus; etenim que fit digestio si solvatur ramus nervosus qui ventriculum cum cerebro conjungit, aut si hoc turbatur in munere ejus rite fungendo , sive pavoris sive moeroris causa? Que fit hema- tosis cum precipua illius sedes non amplius cum centro cerebro spinali com— municat ? Quanta perturbatio fit munerum distinctorum , cum systema nervosum singulare, organorum quibus pertinent , leditur! Nihilominus hee questio 6. (44) quamvis simplicissima , raro fit in praxi medendi. Imo in præsentia, cum opinentur lesionem morbosam non fieri posse, quin antea fiat læsio circulationis que semper accidit, sive per defectum sive per excessum: consequenter putant, statim ac corrigatur status iste circulationis , nulla alia re opus esse. Absit autem a nobis ut hec teneamus ; nam si antea vitium fuit in nervis, ipsi sunt primum curandi, et status circulationis si morbosus existit, ipse tamen illius est con- sequentia; nec vero ad id probandum proponimus exempla insolita aut dubia , ut illa qua a magnetismi defensoribus venditantur, exempli gratia, animi deli- quium , somnolentia , somnambulismus , modus convulsivus , quæ sunt veri status morbosi quamvis producti modificatione voluntaria nervorum, et veritatem assertionis nostrae firmarent. Verum systema nervosum, et agentia qua: illud modificant , influunt directe causæ morborum , ut mania , hysteria , hypochondria, crampus, quadam amauroses; et nimis notum est, ut strenuus scepticus possit illud assertum in dubium revocare. At preter morbos nervosos, quo omnes fatentur, modificationibus nervorum factis a quibusdam corporibus medica- . mentosis tribuimus etiam et sane cessationem malorum que in dolore tantum , consistere videntur: namque hic si negligitur, pluribus in casibus inflammationem ciet vehementissimam ; quæ si fiat, amoto dolore, etipsa desinere poterit, et resolutio integra congestionis dolorem excipiet. Ita inflammationi occurrimus pluri- bus agentibus medicamentosis ut opio, narcotico-acri, terebenthina, cubebe, Tunc igitur medicina est aperte antinervosa , qua equidem nos inscii utimur sæpe, tum ad affectiones immediatas, tum ad inflammationes quasdam , : sive etiam ad febres sanandas. Quum enim mutatur status nervosus vel in parte vel in tota ejus oeconomia turbatus; tunc sanatur affectio vel fortiter impressa; eodem pacto quo, si status nervosus normalis pervertitur propter impulsionem atmosphericam , aut hygienicam , morbus ingeneratur: « Les maladies dites générales essentielles, où dynamiques, n'ont pas de siége plus probable que le système nerveux et vasculaire, centre des fonctions animales et végétatives, que le sang et l'agent nerveux qui les parcourent, et qui sont dans une dépendance mutuelle , intime et nécessaire ; c'ést dans le rapport régulier de ces deux appareils, et de leurs fonctions que consistent "Ww ww Y (45) » la vie et la santé ; c'est du dérangement de leur harmonie que résultent la » maladie et la mort. » (Beclardus). Res ita se habet; adeo nervi in affectiones nostras influunt, ut eorum vi potest interdum mors accelerari, veluti quum substantia noxiæ in ceconomiam nostram introducuntur. Magendius demonstravit emeticum potius occidere, quum nervi pneumo-gastrici servantur quam cum secantur; contra vero resistentia vite sepe ab his pendet. Facilitas resistendi gangrene quorumdam maniacorum qui interdum frigori exponuntur , quo congelaretur quivis alius, a corporis dispositionibus pendet, que tum huic tum alii affectionibus opponuntur. At ut redeam ad morbos primitivos nervosos , qui in aliis ingenerare queunt appa- renter inflammatoria vitia, mandemus memoriæ ulcera in cerebello et in cerebo cavata, quorum formatio turbatione ita organa digestiva afficit , ut inflammatio gemina videatur expressa, qua tamen, ope autopsiæ, falsa detecta est. Hac et alia hujusmodi exempla, nedum existentiam morbi a contextu nervoso pri- mitus leso pendentis probant , sed insuper distinguendos esse status pure ner- vosos ab inflammatoriis, proprie dictis, nos docent. Hi autem quam differunt inter se, licet unus ab alio generari possit; et quam varie sunt rationes quibus curandi Big, Qui mania affectus est quinque vel sex mensium spatio; nullius turbationis indicium præbet facultatum mentalium : quum repente et sine causa nota in- cidit in delirium leve quidem, sed quod requie penitus illum orbat. Tandem quindecim diebus sic transactis , sine ulla curatione confestim ad sanam mentem redit. Hujusmodi status vices a perturbatione quidem primitiva encephali ortæ sunt, nec tamen inflammatoriæ. Ne vero nos ipsos in errorem inducamus , systemati fidentes, quod unice causam perturbationum in lesione primitiva nervorum , vel in eorum commo- tione aut torpore ponit. Hac excogitatio in clinica non suflicit, ut quavis alia; existunt enim in natura et alie latentes cause preter nervos, quarum modus agendi nos fugit , æque ac relatio mutua inter nervos et fluida. die quidem rei veritas in aperto erit si causam aliam exponere suscipiamus ; cur partes corporis adeo sint ad gangrenam prone in affectionibus febrilibus , quum in apparatu ce- (46) i 4 rebrali congestio qualis in ataxicis insidet: heec proclivitas ad gangrænam pendere quidem videtur a conturbatione vis nervosæ, vel ab illius suspensione ; si vero quæratur cur idem non accidit in paralysi quæ omnino febri caret; gangræna insuper oritur ab aliis causis quam ab innervationis defectu, a congestione cerebrali orto, quam in medium posthac afferemus. Ceterum vel hinc merito concludere possumus neminem sapienter agere, cum excogitationibus suis totum se tradit, quin unquam rationabili dubitatione contineatur : quo nihil dhcp: medendi arti practice accidere potest. ART. IL DE POTENTIA MEDICAMINUM. * Sequitur nunc de actione generali substantiarum quz medicamentosæ nomi- nantur,in organa nostra dicendum esse ut indé alterum argumentum exsurgat , quo in arte clinica vanitatem systematum singulariter sumptorum probemus. Illud quod systematum fautoribus precipue officit, est labyrinthus unde exire nequeunt, cum ipsis modus agendi medicaminum portentose virtutis , quibus in iisdem circumstantiis confugere coguntur, exponendus est. Quo tamen ut, specie saltem , expediantur rejiciunt remedia , quæ pharma- cologia medicis ministrat, malorum causa , ut aiunt, quibus afficiatur œconomia ; que cum ut ipsi autumant, sola trrititoné perturbetur , omnibus agentibus irritantibus provide abstinendum est. Ratio precipua qua minoris habent substantias medicamentosas , est abusus verbi excitans. Conjungitur semper cum hac idea, causa quaedam irritationis vel inflam- mationis plus minusve timenda. Consequenter , tum a vulnere plusve minusve irritato , tum a parte qualibet apparatus nostri, que sensibilior fit morbi causa, tum a nervis dolore affectis quavis de causa , agentia tum excitantia cum irritantia arcenda esse in unoquoque casu. En quod precipit theoria medicorum qui physiologistæ dicuntur: sed de his non curat medicus. prudens, nempe qui non semper spem suam in physiologie preceptis ponens , non minus doctrinas (47) ejus plerumque colit. Quapropter experientia doctus , ad cicatricem vulneribus obducendam nitrate argenti utitur; kina febrim intermittentem medetur , vel in ipsa frigoris periodo, quum sensibilitas una congesta contactu substantie irri- tantis summopere exasperanda videretur. Eadem ratione adhibet acetatem _ plumbi ad ulcerationes intestinales , et terebenthinam ad nevralgias sanandas, etc. Quod fit in hujusmodi casibus verbum excitans ? Nempe amittit omnem vim quam illi tribuere volunt , nec quidquam aliud significat, quam ideam inde- finitam modificationum quarumdam, quas in organis nostris efficere possunt stimulantia remedia , quin melius quam antea definiri possit. Redeo ad verbum stimulans quatenus in re medica; nonne rem vanam sepe sonat? Etenim in presentia nihil, nisi vim excitandæ sensibilitatis con- textuum significat; mox vero vim excitandi omnes proprietates vitales quæ con- textus vivificant. Quapropter substantia fere inertes , quibus organa nostra modice tanguntur, sunt nihilominus stimulantes, quarum gradus variant, quibusque , secundum ürritationi fautores, maximo, cum vigilantia utendum est, vel in affectionibus quibus tenuis est irritatio. Hujus doctrine absurditas jam in pro- patulo est: medicamina vero longe aliter consideranda sunt. Quaratur oportet in his causa occulta vel non detecta mutationum , tum salubrium , tum morbos inferentium ; specialis illa stimulatio in his quaerenda est, ignota et sepe be- nefica quam efliciunt in ceconomiam, hoc est principium quod provehere volumus. Emetina stimulat, kinina , mercurius , ferrum , digitalis, coccus y opium , scilla, hec ommia sunt stimulantia , atque irritantia. At quero ab illis, utrum omnibus indiscriminatim uti possimus necne , tantum respectu habito ad gradum stimulationis cujus vim habent. Hypothesis ista satis erronea per se patet, eam amplius profligare ne studeamus. i Quæ de agendi ratione usitatiorum medicamentorum in nostra organa observavi, ad experientiam religiose sequendam in artis medicæ exercitio me movent. At quoniam nunc de abusu verbi excitans loquimur, quomodo expo- nemus causam qua inflammatio contextus mucosi digestivi extinguitur , acidulorum ope; presertim vero mali citrei (1), cum hoc medicamentum inter excitantia (1) Broussavius; phlegm. chron. t. 2, p. 254. ( 48 ) . reponitur? Qua vero de causa eo acido uti non possumus in excitatione mor- bida apparatus respirationi inservientis. Novimus enim illud in hoc casu auget morbum. Hæc igitur eadem substantia modo est temperans modo excitans juxta speciem organi 'affecti. Sed age, quomodo acidum acetosum vehemens licet excitans, a capillaribus labiorum ruborem expellit, et fortasse etiam ab omnibus contextibus mucosis nostris? Negari nequit hoc factum , licet hoc acidum excitet organa nostra. At, qui fit? Expellendo ne fluida rubentia e ventriculo, an vera excitatione, facultas digestiva eorum qui aceto puro abutuntur, pervertitur (1)? Quæcumque sint responsa his questionibus, specie parvi momenti datura, nunc alia observatio nobis ultro se offert observatio mutationis peculiaris. ab his acidulis effectæ cum in cavitatibus nostris mucosis introducuntur ; tunc enim gradus trutinatus irritationis simplicis ab illis product, explicationibus nostris non sufficit. Sed etiam consideratione digna est vis aceti in quasdam eruptiones cutaneas. Quis enim efflorescentiis, quas ad criticas referre cogimur, ut rubeola, erysi- pelas , etc. , acetum admovere audebit ? Medicus quisque egregie cordatus, vereretur ne aliquid funesti inde fieret: nec igitur eorum regressus tribuendus esset rationi communi excitationis. Que potius fluida ad concursum sollicitaret: hoc in casu igitur, genus quoddam esset stimulationis , que compressionem vasorum effi- ceret, alteri igitur oppositum quod liquida provocat, capillarium dilatationem aut expansionem parit, ut fecissent alia acida calori juncta, ut vesicatoria: ru- befacentia ; vis igitur in excitante nedum gradu , sed etiam essentia pensanda est, si facto physiologico in nostris contextibus observatio fidem habemus. Plumbum afficit medullam, nervos spine , et plexus ganglionales intestinorum ut irritans: nihilominus dolores vehementes quos ejus emanationes aut salini apparatus excitant, non extinguuntur nisi ope alterius irritationis parti dolenti admotæ , cujus modi sunt stimulationes purgative , sudorificæ , simul et mitigantes que secum tranquillitatem in trama nervosa ferunt. Quis unquam talem morbi curationem excogitasset? Heu quam imperfecta est cognitio rythmi physiologici (1) Barbierus, t. 2, p. 600. ( 49 ) organorum nostrorum quum in conflictu sunt cum remediis! Animadversio di- ‘gnissima que placitis theoreticorum præferatur ! Sed pergamus: non ego quidem puto modum nervosum caracteristicum febris tertianæ aut quotidianæ, vinci a modificatione tonica vel stimulanti sulfatis kininæ. Non enim credere possum oppressionem illam qua tenentur , qui lianc substantiam ingurgitant , molestiam illam universalem quam afficiunt prime doses haustæ , inappetentiam illam quz sequitur, esse ab insolita et vehementi tonisatione quam patiuntur mucosa, et nervi tubi digestivi : nam parata ex kinina levissime irritant , si tamen irritant contextus mucosos, serosos, vel cellulares animantium: triginta vel quadraginta grana sulfatis kinine que haurit canis aut cuniculus , nullum dant indicium sepe minimae irritationis in eorum mucosa digestiva factæ , mihi saltem ` experienti sepe non dederunt. Nullum efficax medicamen existit , quod in sua agendi ratione aliquid singulare pre se non ferat. Sed hanc a priori noscere non erat in nostra potentia. Hoc est antequam in corporibus nostris periculum factum füerit. Quis enim præno- visset vim latentem corticis , opii, scillæ, cantharidis , acetatis plumbi , senne , rhei, etc., etc." Omnia excitant in linguam saporem sive amarum sive astringentem, cujus affinem videretur ipsis in mucosa intestinali reiterandum. At in præsumatione nostra, quam longe a veritate fuerimus, observatio nos docet. Quis posset etiam nunc causam detegere cur altera horum medicaminum tonica sit, quin secre- tionem fluidorum pariat, altera autem inflammando, vel evacuationes mucosas provocando irritet ? Ex his sequitur expositiones rationis agendi medicamentorum , omnes esse deserendas , quum eadem agendi ratio aut stimulandi in omnibus ponitur , quia summa operationum horum agentium nimis discrepat; ignorantia vero in qua ‚ versamur artificii constitutionis nostre , est causa cur contenti sumus his erroneis expositionibus , que tantum nos docent, revulsionem factam in alio organo quam in infirmo. et inflammato ; quum videmus excitans quod illud afficit , curativa quidem ratione, sed aliter omnino ac innuunt doctrine nostre; nam imitari ejus actionem vel partes illius implere, ope stimulantium vel revulsivorum alius nature, crebro impossibile est. Balsamum brasilianum extinguit inflammationem 7j ( 50) inveteratam ; terebenthina nevralgiam immanem delet ; oxygenium stimulans est peculiare, et specificum viarum pulmonarium quz privatione aeris debiles facte sint, vel hydro-sulfate ammoniæ irritate; emeticus et emetina sunt excitantia pulmonum quavis via introducantur (1), secale cornutum afficit actione pecu- liari uterum, quum fœtum in se claudit (2). Hzc omnia satis probant, quod cum medicamina afficiunt organa , eorum effectus est aliud , quam ve— sti- mulationis auctio. vel diminutio. . Tanta est incertitudo modi cognoscendi quo medicamina excitantia vim suam exercent, ut medici practici vel cautissimi , illorum vim organis nostris stimulo alicujus Morbi affectis, cum discrimine admovendam ; omnes conveniunt tamen , valerianam , assam fostidam (3), folia mali aurei, salubrem vim habere in pertur- batione aut exaltatione, qua nervi, cor, et systema vasculare, tempore com- motionis moralis afficiuntur : preterea quasdam diarrheas, fluxusque chronicos usu kino tanninique reprimi, aiunt, quamvis hujusmodi morbi juxta eorum sententiam nisi quadam inflammationis specie non alantur. Ceterum salutarem vim stimulantium diffusibilium aliorumque in febres ataxicas quidam negant, cum dicant: effectus horum medicaminum in hujusmodi affectionibus non esse fide dignos nec æstimari posse, propter nervorum conturbationem quam ille suscitant. Mox autem cum factorum evidentia urgeantur , asserunt , in his febribus si exasperationes sensibilitatis plerumque expresse , ope tonicorum diffusibilium, extinguuntur virtuti stupefacienti, vel ad congestionem lacessendam apte, deberi; hac enim ægroto adimunt aut conscientiam malorum , aut exer- ciium vis nervosæ in organis exasperatis. Quæquidem expositiones longe abest ut lucem aliquam effandant, quin imo densissimis tenebris exitum felicem qui usum stimulantium in febribus nervosis excepit , offandunt. .Nec his contenti hoc tantum innuere deest, nimirum: scriptores omnes de- ceptos fuisse, quum sanationes jure virtuti medicaminum tonificantium tri- buerunt. Contra vero futurum fuisse ut morbi potius exaltarentur; si vero (1) Orfila toxicol, t. 1 , p. 261. (2) Clarkus ex Bristol. (3) Barbierus , t. 2, p. 203. (51) præter id quod erat expectandum ab insana eorum therapeutica, morbi loco cesserunt, viribus nature tribuendum ; eadem ratione qua pluries, eos cessare videmus sola vi salutari legum vitalium , que conservationem corporum vi- ventium tuentur. Sed caveant nedum hec hariolantur, in discrimen adducant anctoritatem doctorum physiologistarum qui non multum certe animistis adhæ- rere debent. At respondeant , amabo; qua ratione remedia que ut simpliciter excitantia vel debilitantia , habere ipsi malunt, afficiunt organa.nostra vi prin- cipii vel qualitatis. occulta imprimendo in his modos nobis ignotos aptosque ad conditiones quibus vita pendet restituendas , que cum valetudine bona coherent ? Enim vero corporum elementa que proprietates nostras vitales destruunt , nonne nobis æque ac illa ostendunt vim quidem inversam ; attamen principiis activitatis fugacibus, aut molecularibus pendentem? Quod quidem manifestius. fiet si ef- fectus irritantium morbidorum consideremus. Quemadmodum irritationes tum herpetis, tum erysipelatis, variole , morbillorum pustule maligne, atque fe- brium, sive purpuratæ , sive petechiales ez sint , omnes differunt inter se, pari- ratione irritationes etiam sinapismorum , emplasticorum plurium , cantharidum , ammoniæ , scillæ , atque emetici impares sunt. Porro hec discrepantia inter affectiones medicamentosas, causa vera virtutis nostre therapeuticæ esse vi- ` detur: quo: circa alia impressio alteram facile delet, et affectio medicamentosa nosa morbida sanat. Nimirum genus irritationis nos liberat ab alio. Quapropter prin- cipium doctoris Broussavii , qui irritationem identicam ponit, cum bona illius venia falsum. constat esse. Nam ut sanare non possem hominem ab emetico male affectum , si duplicatam dosim illi hauriendam porrigerem , ita statum erysi- pelatosum a corporibus pinguedine imbutis brachia admotis congestum , ea admovendo etiam ad femora, curare non possem. Nihilominus hæc procedendi ratio, ad admittendam revulsionum possibilitatem induceret. Quare irritatio arte facta, licet vehemens , non semper alia inferiore ejusdem nature superior evadit, - verum quidem est doctorem Broussavium insinuare sanationem fieri, irritationis naturam primitivam immutando (1), ut alia ei substituatur. At naturam immu- (1) Broussavius, journal univ., t. 24, p. 312. ( 52) tare non idem est ac substituere tantum; nec irritationem irritationi unicæ et identicæ opponere; tandem irritatio medicamentosa, cum tantum ratione gradus, non existit amplius, tum sententia doctoris Broussavii qui alternatim admittit et rejicit, tum medicorum observatorum placitis. Itaque in remediis eligendis judicio summo in illis præscribendis circum- spectione- maxima utamur, precipue quum affectio non est signis pathogno- monicis concomitata. Vosque moderamini, systematum fautores, nec opinione vestra persistite a vobis metipsis excogitata de genere morboruni qui curandi sunt; alioquin morbo laborantibus , non valetudini sed exitio exitis. Quum enim in muliere concurrant nausea, vomitus, dolor vehemens ad epigastrium , con- stipatio , urine rubræ, et vobis entero-peritonitidem nuntiare vident , sanguinem emittitis , hirudines severe aque ac frustra admovetis; at compertum est remedia mitiora minus conferre, morbumque omnia irritare , insuper quasdam potius substantias vomitas comperimus, animadvertimus etiam vultum non ita ut in inflammationibus abdominalibus accensum ; denique dimidio grani acetati mor- phii tanquam topico uti deliberamus, et continuo tranquillitas excipit , et morbo laborans valetudinem bonam recuperat (1). Ceterum quot phænomena gastro- enteritidis prioribus gestationis tribus mensibus , medicum ‘systemate imbutum , utpote quz constanter illi ostendant status phlegmasicos decipere valent! Tunc ad debilitantia sanguinisque depletiones temeré confugit; nam acerbissimo ma- rasmo lacessito sequitur mors: si autem cadaver inspicimus , nullum in toto tubo digestivo phlegmasiz indicium (2). Laudatum testimonium mirifice probat que super enarravi. Si vero e recentioribus plures huc usque proposui, consulto hoc feci, nempe' ut notam effugerem qua scriptores non sectarios accusant ; quod nimirum non conferant, nisi observationes antiquas et fide parum dignas , nam veteres aiunt , in physiologia et anatomia pathologica, parum profecerant. (1) Archiv. med. Serrio et Dumerilo practicis, t. 10, mart. 1826, pag. 431. (2) Archiv. med., t. 10, mart. 1826 , pag. 434, etc., Guersentio practico. ART. II. DE CAUSIS NON DETECTIS, SED EXCOGITANDIS MORBORUM ORGANA CORRIPIENTIUM AC FLUIDA. Sed non suflicit in medium proferre exempla que morbos tamquam ab actione systematis nervosi , in oeconomia pendentes demonstrant. Alter enim fons existit eorum ætiologiæ que nunc mihi detegenda est. Consistit in perturbatione quam licet occultam et supputari nesciam , subeunt tamen fluida nostra praecipue vero sanguis. Hac enim quidquid sentiant sectarum coryphzi, tempore morbi subjacent reapse quibusdam modificationibus, quæ ab universis apparatibus sentiuntur. Hujusmodi autem est ratio eorum omnium que vite accidunt, ut fluida cum vel unius organi affecti vitiantur, sub eorum imperio fluida aliorum retinent , immutant, et pervertunt usque ad ceconomiam universam submo- vendam: quod eo acerbius fit, quum alteratio in fluidis facta, in systema ner- vosum irrumpit; ut in veneficiis per injectionem arte factam, et in quibusdam morbis virulentis videre est. Quum adversarios pathologie humoralis loquentes audimus , solida nostra in nulla -relatione versari cum actione vitali fluidorum eorumque compositione chemica videntur. Sed utrum res habeat necne, maximo cum studio per- spiciamus , si attendere velimus ad id quod fit in sanguine , tempore ecchy- moseos, vel extravasationis illius : nam ejus colorem quoque die mutatam , juxta varios gradus resolutionis quam patitur , facile cernimus; atque hinc ideam immutationum hujus liquidi acquirere licet. Itaque convenientiam inter statum sanguinis et vitalitatem capillarium existere facile perspectu est: sed hoc fluidum solida iterum afliciet aliis modis, ac quum integra sua vi aggregationis naturalis gaudet. Hzc de mutationibus possibilibus compositionis sanguinis, aut aliorum. fluidorum in oeconomia nostra nos docet natura. Quamvis autem cognoscere causam hujus perturbationis difficile sit ; una tamen admittenda, et hec in pathologia quaerenda est; dubium saltem nos ^ (54) detinere debet, a rejiciendis expositionibus causarum morborum ab humorismo petitis. Cæterum alterabilitatis fluidorum argumenta in promptu erunt , si conditiones observare velimus quas subeunt fluida vi solidorum. Quum enim hzc fluida subacta sint excitationi peculiari qua afficiuntur solida , alterentur oportet , habito tamen respectu ad modos varios excitationis. Doctor Broussavius, opinatur fluida , que tempore delitescentiæ interclusionem efficiunt, conversionem passa esse, qua plus minusve puri tumorum phlegmonosorum pares fiunt (1). Jam vero novimus quod conversiones puris referuntur ad vim organicam capillarium violenter aut lente inflammatorum : primo in casu, dulce est, album, cohærens, homogeneum , uno verbo , bonam indolem prz se fert: altero in casu, se— rosum est , saniosum , viridi colore, acre, ichorosum, densum etiam et san- guinolentum , si iuflammatio vehemens illi proxima fuerit. quæ gangranam ingignit. Odor puris est dulcis et fatuus in phlegmone ordinario; est autem fetidus, si diu in tumore manserit. Qualitates autem puris, dispositionem partium que illud continent sequuntur , eadem ratione qua fluidum ortum in glandulis , in relatione est cum vitalitate organorum plusve minusve alterata actuosa vel parum expressa; in delitescentiis præcocibus tum in aliis qua diu post pura fiunt, quantam vim quantamque conturbationem tum solida cum fluida non subeunt? Ignoramus , licet rei veritas manifesta sit. Dum corporum glandularium fit inflammatio purulenta , quanam fiunt elementa eorum excretionis. Transeunt ne ad statum purulentiæ , et deinde absorbentur? Utrumque fieri potest. Tunc autem quot sunt modi, in tanta œconomiæ inversione nobis suspicandi? Quos si medico nondum est datum impedire aut de medio tollere, tamen oblivis- cendi non sunt, ut spectatorem attentum aut physiologum æquum decet. Operationes que in morbis tendunt ad ordinem vel valetudinem restituendam , fiunt a natura, hzc vero adhuc fugit systema imperfectum nostrarum cognitionum chemico-physiologicarum. Ab eodem principio autem , sepe originem ducit status morbosus , hoc est alterationibus ignotis fluidorum nostrorum , quin ope (1) Dict. des sciences méd. , t. (6, art. pyog., pag. 312. (55) alicujus doctrinæ remedium invenire possimus ; tunc medici expectantis personam geramus oportet , quod sola attentio interdum occasionem nobis suppeditat re- medium afferendi. Quid enim vero agendum in quibusdam pyogeniis , qua universum contextum cellularem occupare videntur, modo cum febri, modo sine febri. Quot exempla vera et mira hanc dispositionem confirmaverunt (1)! Octo librae puris imo decem mensure quas Galli pintas vocant , trium mensium spatio emanaverunt, et postea morbo laborantes sanati sunt. Hæc facta quae in mentem revocant ideam diathesim purulentarum Hænii negari quidem nequeunt ; nec tamen exponi poterunt doctrina inflammationis, eo quod sepe nulla con- spicitur. Operationes locales , ab illa generali universe ceconomie pendent ; proindeque, iterum eo pervenimus , ubi doctrinarum principio ad therapeu- ticam applicari nequeunt. j Atqui humorismus pathologicus pluribus in casibus admittendus est. Quis enim negare eum potest in morbis syphiliticis, rabicis, variolicis, et in vene- ficiis? Patet igitur organis nostris gigni posse humores morbificos , qui vi mor- bida possunt; nec sunt inflammationes ipse nec irritationes; similesque sunt tuberculorum , vermium et cirrorum. Hujusmodi autem humores causam affectionis nature perniciosæ efficere possunt, et consequenter ab operationibus organicis derivare queunt. Insuper suscitant morbum in parte que interdum oculis nostris subjacet. Huic veritati suffragantur cordati et oculatissimi viri omnes, et e re- centoribus Prusius; intuemini , inquit, fluidum coryzæ alterationem in labiis nasoque suscitahs , cernite guttam blenorrhagie ophtalmiam parere ; saniem ulceris e morbo anteriore ortam irritationes excitantem. Observate cum Boerhaavio, lac nutricis iracundæ colicas lactato movere; animadvertite fluidum animalis irritati causam præcipuam esse irritationis mortalis; lac nutricis que curationem subiit antiveneream , sanare infantem jam ante aut post ortum morbo venereo laboratem. Quibus omnibus addo febrim urinosam , suscitatam retentione ex- crementorum renum in vesica; cernite lacrymas nimis coercitas, oculum ad in- flammationem moventes , et earum effluvium palpebrarum epidermidem rodentes. (1) Dict. sc. m., t. 46, p. 320 et p. 382. Fodéré. (56) Considerate bilem , ait Broussavius (1) , quidem qua cum degenerata sit choleram producere potest; venena tum absorpta tum injecta tot casus efficere, et mortem ipsam sive irritatio facta fuerit necne; perspicite stimulum a fluido exhalato dyssenteriæ factum , in intestinum , animadvertiteque fluidum ichorosum herpetum, sepe sui pares eruptiones imprimens in cute; tandem sanguinem depravatum anæmicorum, qualitates sumere scorbuticas , — is aere parum oxigenato , mox tota oeconomia delenda est. Etsi mutationes quas passa est molecula organica , dum per vasa nostra circu- labatur , dijudicare non possimus. Etsi nihil perspicere possimus de immutationibus ` ejus gradatim factis , antequam consisteret vel hoc vel in illo contextu, corpore adhuc sano; etsi in oeconomia ipsamet morbosa, eas estimare nequeamus. At- tamen haec molecula nunquam in statu passivo manet ; imo, forma: aut qualitatis ejus commutatio communicetur oportet dispositioni universali organicæ, quam ipsa componit. Unde nam, ordinis illa perversio , quz in animali accidit , cum in illo sanguis alterius speciei transfunditur ? vel etiam quum fluidum absorbet alterius animalis ejusdem speciei ? Si autem nihil detegimus quum, ope investiga- tionis chemicæ , dissimilitudines inter sanguinem ovis et equi, avis aut quadru— pedis, perquirunt, quomodo mutationes chemico organicas noverimus, qua fiunt in sanguine , viribus circulationis obnoxio necne ? Deprehendimus quidem tempore morbi, vim quamdam fluidorum in solida, at cum modus quo hoc fiat , nos adhuc lateat, opus erit ut effectus in pathologia observentur quin oleum et operam in ejus causæ essentialis investigatione perdamus. Medica igitur observatio, maxime necessaria est. Nam occurrimus effectibus submersionis , ope aeris , vel oxygenii, ad pulmones inducti; at propterea non novimus respirationis causam physiologico-organicam ; alimus quidem cum qui fame laborat, sed ignoramus omnino, quomodo ejus digestio fiat. Ut autem pleno in lumine sint considerationes nostre , diabetem vobis examinandum proponimus. Diabetes est morbus , in quo videmus quemdam fontem urinarium in organis nostris fieri. De quo pro certo affirmare possumus, hypertrophiam renalem jam sape in- (2) Phlegmas. chron., tom. 1 , p. 53. (3) spectam non accidere, nisi directione vitiata et constanti fluidorum , que vi penitus ignota trahuntur in renes ; preterea morbi origo, ejusque cause, pro veris habite ; hæc nutritionis nostrae materiarum conversio in materiam mellitam ; hec materiarum jactura, que reapse liquefieri videntur, et corrumpi in re excrementitia ; heec omnia , inquam , nos ducunt ad modum primitivum fluidorum nostrorum suspicandum ; quo inepta facta sunt , ad organismum solidum servan- dum. Tunc igitur hygrologia nostra commutata est ; quam ut ad ordinem pristinum restituamus , ad remedia confugimus , que ratio quidem non admitteret, si sola renum inspectione , quæ sepe nimis explicantur , duceretur, vel pluribus morbi symptomatibus , ut sitis , oris ariditas, linguæ rubor , pulsus frequens, constipatio, et alia plura; sed experientia et regimen animale et excitantia nos movent , horumque cum fructu. Hinc doctrinæ a recto itinere nos iterum deducerent ; easque obliviscamur oportet , si diabetem re vera mederi velimus. Fiet fortasse aliquando ut compositione cognita fluidorum , tandem rationem instituere possimus, qua eorum proprietates naturales in integrum restituamus quotiescumque pervertantur. Interea vero dum in ignorantia versamur, ut id assequamur remediis utendum est, que experientia suppeditat. Ita in affec- tionibus syphiliticis, omnes mercurio utimur, viru in illis admisso, necne; et quavis secta simus , ut in anzemia ferro oxydato eodem modo quo antiquitus , chemici in metallorum. oxydatione, quin de oxygenio conficiendo quidquam suspicaretur, eodem pacto quo et medici physiologi, respirationem excitabant foliis vegetabilium , aut nitri calefacti emanationibus, quin de oxygenio cujus ope sanguinis elementa vivificantia in pristinum restituebant , quidquam novissent, Attamen. non est nobis desparandum , fore ut tandem ad finem optatum , hoc est ad dignoscendam compositionem fluidorum nostrorum perveniamus. Hæc quidem communis est physiologorum quæstio, qui exemplo Baumei, Beddoes, Magendii, Deellingerii, Wilbrandii , Nystenii, Brescheti, Berzelii, Edwartii , Prevostii, Dumasii, Surnnii, Leureti, aliorumque omni cura operam dant. Quapropter merito sperandum est fore ut eodem studio ac contextus nostri » prosequantur, et contingat illis quod his prestitit Bichat qui ad hunc laborem suscipiendum nos invitat, cum ait: « On a exagéré sans doute la médecine 8 (58 ) » humorale, mais elle a des fondemens réels ; et dans une foule de cas , on ne » peut disconvenir que tout doit se rapporter au vice des humeurs. » Atque jam non parum contulit huic labori doctor Leuretus (1) qui cum in renes equi sani, sanguine equi carbone affecti transfudit, observaverit post septem dies, illum morte correptum , atque carbonis symptomata omnia’, nec non effectus in ejus cadavere expressos, demonstravit morbum “sanguinis fieri. posse. ARGUMENTA VARIA AD. THEORIAS NEC NON PRACTICEN ATTINENTIA, Omnia que huc usque in medium attulimus que ad alterationem principii nervosi sive ab agentibus venenosis et medicinalibus, sive a modis morbosis fluidorum nostrorum factam pertinent, satis, ut puto, demonstrant; ea simul colligi non posse, in ullo systemate, ut ejus partes efficiant, quod omnium doctrinis æque adversentur, earumque vanitatem plena in luce ponant. Nihilo- minus unum existit quod cum commoditatis quamdam speciem pre se ferat, in medendi arte practica, et quo revera contra aliorum spem , quibusdam in casibus prospero exitu usi sint, postulat ut pre cæteris ad trutinam revocemus ; de systemate irritationis loquor; quod si hodierna die pre ceteris invaluit magna auctoritatis clarissimi Broussavii qui sibi illud usurpavit , tribuendum est. Etenim quum aliquibus abhinc annis artem observationis medicae præclarissimo opere illustravisset , nunc ad destruendum quod tanto cum nostri fructu erexerat , dat operam, hodieque summa doctrine suæ nobis nihil aliud ostendit , nisi fre- quentiam et continuationem irritationis et inflammationis, certam irradiationem ventriculum versus et mucosam digestivam; vanitatem virus, et morborum üni- versalium ; nisi inutilitatem medicamentorum , nisi chemiam quamdam animatam et ignotam. Huc tendit systema universum. Nos autem nonnullis consideratio- nibus magni ponderis, hec quanti habenda sint demonstrare curabimus. Equidem judico irritationem non ut nove secte physiologi habendam esse, (1) Arch. méd., t. 10, p. 107. , maio 1826. (59) unam: scilicet et semper identicam , quam semper effectus inflammatorii status comitentur , ad omnem organorum perversionem efficiendam , et qua eorum proprietates vitales excitet, et adimi nequeat, nisi ejus gradus ope sola debilitantium minuantur. E. Contra enim animadverto , statum inflammationis , cum generatim a statu irri- tationis , quam stimulationem norvosam potius nomino, discrepet , suis signis ab illa distingui. Privat enim inflammatio , organa proprietatibus, que ^ eorum statum vitæ regularis constituunt. Hoc autem affirmo , fortasse ut paradoxum a non- nullis habeatur ; adimit enim contractilitatem a musculo inflammato , qui usque ad modum convulsivum agitatur, si tantummodo vellicetur : nervus autem paralysi laborat vi inflammationis, si congestio sanguinis eam comitatur : irritatio sim- plex contra, ante sanguinis interclusionem , provocat proprietates locomotrices et sensibiles. Ita absorptiones cessant in serosis inflammatis , et secretiones repri- muntur in apparatibus mucosis , glandulosis , et parenchymatosis statim ac inflam- matio eos invadit. Funiculi nervosi ab agentibus chemicis aut physicis excitati, dolorem pariunt apertum, secretiones insuper provocando, in organis quæ de illis essentialiter pendent. Quod professor illustris Breschetus in suis experimentis de vi nervi pneumo-gastrici in superficiem ventriculi inde probavit Quum Flourensius punxit varias partes encephali animantis, continuo convulsiones oriuntur; ita nervi dentium irritantur aeris contactu quum nudantur. At sunt ne omnia hee irritationis vascularis phenomena? Equidem longe abest. Irritatio igitur aut simplex vellicatio , oppositum inflammationis videtur. Ita inflammatio non est proprietatum vitalium , sed status peculiaris caloris exaltatio organi, quam semper congestio et sepe dolor concomitatur. Quapropter ex hoc, quod in aliquo apparatu sensibilitas nimia, aut motus irregularis existat, tunc non inde semper concluditur inflammationem esse extinguendam : sed sepe vellicationem aut irritationem nervosam tantum aggrediendam. Hinc mirum non est, si medendi ratio differt ‚tum in cholera, tum in febri adynamica ‚tum etiam in. dyssenteria. Quaequidem affectiones juxta doctrinam Browni , ejusdem naturæ asthenicæ erant; juxta Broussavium licet natura non inter se differant, attamen . a causa sthenica originem ducnnt. 8. ( 60 ) In allatis quidem expositionibus phænomenorum inflammationis adhuc multa desiderari patet : alia tamen adhuc restat illa nempe. Hastingsii consideratione digna eque , ac gravis in medendi arte practica , que forsitan latius quam cæteræ obtinebit. Wilsonium , Philipum et Thompsonum, de debilitate capillarium in statu inflammationis disputant. Primus pro ea, alter vero contra stat. Utrisque autem occurrit Hastingsius, qui pugnantia placita concilians , excitationem vasorum initio, quum stimulantia admoventur admittit , quin tamen status inflammationis patrat: postea inflammatio fit sensibilis, et tunc capillarium dilatatio cum eorum debilitati concurrit. Quod autem ad morbos humorales et generales attinet , nemo eorum veri- tatem in dubium revocare potest. Quum enim medicus adeat ægrotum , in ipso incubationis momento affectionum innoculationis , sit ipse observationi vel per- tinacissimus , anne nihil cernet, preter irritationem localem, simpliciterque re- flexam a variis organis in mucosam digestivam et vice versa? Doctor Broussavius quidem, quamvis coactus sit ad causam specialem morbi admittendam , rejicit tamen effectus ejus singulares. Atqui omnia principia pestis, typhi, rubeole , vaccine , agunt in ventriculum in quo praecipuum ictum imprimunt , efficiuntque identicas gastridides, plusve minusve formidandas! Cur igitur irritationes gastrice febrium biliosarum mucosarum inflammatoriarum nunquam in rubeolam aut vac- cinam convertuntur. Cur gastridides quas morbillosas putant. esse , aut'vaccinales , quas cum in earum incubatione persequimur, quasque arbitrio nostro remediis ` irritantibus exaltare possemus , nunquam scarlatinam variolamque pariunt ? Caeterum si morbos generales negamus, consequenter et quos veneficia sus- citant rejiciemus , quod fieri non posse videtur: novimus quidem primum , effectus causarum morbificarum imprimi, peculiari in loco ceconomiz , antequam omnia organa nostra, omnesque fibra afliciantur : attamen veneficium per tar— tratem potasse antimonialem , vel per acidum arsenicum , non perspici solum in phlogosi ventriculi, nec morbum variolicum considerari nisi in papula sola, quam profert; nihilque in gangrænis prater partem: vita orbatam , aut in circulo inflammatorio qui eam. circumdat , cognosci ; idem est ac si symptomata non vero causas patentes morbi generalis perpenderes. ( 61 ) In morbis autem quorum causa sæpe fallax est, si cogimur ad symptomata tantüm oppugnanda; etsi eodem modo agamus persæpe, in febribus quas locatas habemus, ut hujusmodi veneficia, ratio est quia causam efficientem plurium phanomenorum febrilium que persequimur , ignoramus ; hinc conclu- dimus febres exanthematicas nec ne earum natura, posse ut virus et venena in quedam organa vim exercere, qui deinde in universam oeconomiam reflectitur. Cur autem etiam affirmare non poterimus præcipue superficies mucosas a quibusdam miasmatibus affici , quin reliquae organisationis partes infectione im- munes sint. Quod cum innumeris factis confirmatum sit, in dubium revocari nequit (1); et sane inconcussum teneo, habito etiam respectu, ad veneficia per injectionem substantiarum veneficarum aut putridarum in venas tum ad innumera elementa ignota affectionum pathologicarum sive febriles , sive non virus aut vene- num partes implere potest elemento gaziformi putrido , quod vim vitalem , et chemiam animalem debilitat, ait ipsemet Broussavius (2) ; confessio sane admi- ratione digna, æque ac illius ingenii acumen quo veritatem perspexit, vel in tenebris quibus ejus doctrine undique sunt offusæ. Hee est igitur agendi ratio omnis substantiæ noxiæ ceconomiz nostre univer- sali , quz irritationem nec ne excitando , plerumque organum alterum precipue aut apparatum afficit. Quod perspicitur quum venena aut alimenta septica vel minus salubria introducuntur, sive etiam occasione absorptionis virus effluviorumque nocentium. Tunc enim modo encephalum , modo cor, modo pulmones , modo apparatus digestivus , modo renalis, modo tandem dermoides impetum primum excipiunt, vel priorem modum perversionis organorum mortalis subeunt. Aliud igitur quam inflammatio organorum expugnanda hic occurrit. Sive enim hæc existat sive non , substantia noxia ceconomiam in alio statu posuit qui a na- turali longe differt , seque ac a principio noxio quorum utrumque captu difficile quin medico non semper ea cognoscere , datum est: observatio autem nobis citius quam doctrinæ ad symptomata profliganda presto est. (1) Andralus et Lherminierus, clin. méd., t. 1 , p. 497. (2) Exam. des Doctr. , propos. 318. ( 62). A. principiorum autem differentia, concludere licet etiam affectionum discre- pantiam quamvis specie consonæ sint, hinc et eamdem medendi rationem æque omnibus morbis inflammatoriis specie, a quovis principio tum miasmatico tum venenoso orti sint , non convenire : ad quod affirmandum nos movet experientia qua docemur inflammationes in statu febrili qui causa epidemica supervenerit , postulare posse medendi aliam rationem , quam inflammatio communis aperta re~ quirit, ut pathologi censent. Hinc varie veniunt therapeutice rationes propter felicem earum exitum ex equo commendabiles , quibus propterea viri in consu- lende nature arte peritissimi usi sunt. Quum perspicimus agens physicum vel chemicum , tum salem , tum principium medicamentosum , sive aliud corpus quodcumque heterogeneum in contextus nostros , excitationem suscitando ;tunc causam materialem inflammationis , quee accidere potest, facile cognoscimus. Caeterum medici physiologi nuncupati rationi agendi patologicæ vasorum , originem concretionum bilis, et calculorum ex urina , et incrustationum arteriarum tribuere non verentur, eo quod hujusmodi vitiis | temere accusant secretores et exhalantes contextuum nostrorum, quin disposi~ tiones occultas systematis generalis corporum in his affectionibus diligenter inquirant. Attamen num quid admitti potest naturam agere hoc modo in feto qui interdum concretiones renales et alias offert? num secretionis simplex vitium causa super irritationis localis supponi potest in renibus tempore diabetis? tanta ne fluidi secretio recte renum inflammationi tribui potest? que cum alio in casu irri- tantur, earum secernendi facultate orbantur ? vel potiori ratione vitalitas immu- tata in alio organorum apparatu, vel in ceconomia universa erit accusanda ? nam fluida et solida œconomiæ immutationes chemico organicas patiuntur , proindeque hec potius quam alia consideranda sunt? Hæc que recensui tanti sunt ponderis, ut irritationem localium doctrine stare nequeunt ; penitus autem ruant oportet, cum rationem in hujusmodi morbis observandam addiderimus. Ut origo indolis mitioris vel irritatæ secretorum fluidorum atque nostrorum contextuum est ignota , neque chemico-pathologice demonstrata , ita compositionis humorum arbitrio nostro , vel organorum respectu, temperande modum igno- ramus nec etiam in organa agere possumus , ut eorum sensibilitas. peculiaris doté ut ENS ( 63 ) postulat, ad eam typo suo physiologico restituendam. Hinc. tot affectiones existunt quibus occurrere non possumus quod illis nihil constet , ut tubercula , cancri , perforationes ventriculi sine prævia inflammatione. Ed Si hæc inquirere omitteremus causam necessariam irritationis et inflammationis formalis etiam in quavis congestione capillarium sanguineorum facile cum nove secte fautoribus inveniremus. At sententia hec tum nobis tum docto Callisenio prorsus aliena est, cum sic loquitur: « Inflammatio seu phlogosis in universum » est virium vitalium ab irritamento quodam morbosa excitatio in systema vascu- » losum sanguinem et calorem agens (1). » Quid enim vero de medico judicandum esset , qui sub irritationem ut elemen- tum morbi nuncupati , induratio contextus cellularis infantium , admitteret, eo quod evacuationes sanguinis affectionem sanant. Id autem quod novimus est sanguinis depletionem omnibus medendi rationibus præponendam (2); sed alia de causa quam suma irritationem quam originem morborum omnium esse statuunt. Nonne risum movet "eo inflammationem inesse in congestione hominis, qui quum e convivio quotidie surgat, alimentis aromaticis pastus , mero et liquo- ribus potus injectionem capillarium totius faciei exhibet, ad violaceum colorem usque expressam ? Quotidie eamdem congestionem sentit , sed nullatenus morbosa habenda , quod sanitati suæ congrua sit. Neminem fugit varia natura congestionum sanguinearum , quum opus quod ostendunt hemorragie , plethoris sanguineis sive fluxibus hemorrhoidalibus , sive evacuationibus menstruis orte, consideramus ; porro hujusmodi in casibus , medendi ars practica varietur oportet, plusquam simplicitas doctrine de irrita- tione ferre potest. Quod eo magis fiet, si animum irritationibus veris et a reac— tione alterna organorum pendentibus nee Non enim hic sermo est de modis ab irritante visibili allatis, sed de stimulatione sympathica; quum autem causæ reactionis sympathice quam maxime varient, (1) Syst. chirurg. hodiern. Callisen , édit. 5e, professor. Ansiaux. ` (2) Arch. méd., t. 5, mai 1824. Paletta. ( 64 ) proinde et artem medendi practicam in ipsa varietate versari consentaneum est. Kinina autem quin vi sua irritationes, que ejusdem nature dicuntur, nec aliter distinguuntur , quam per gradus , extinguet , tamen inflammationem periodicam ; licet sanguinis missio aliis in casibus e pulmonibus eamdem dissi- paverit. Nonne sæpissime accidit , quosdam status valetudinarios ad irritationem dispo- - nere , vel potius ad vellicationem quz inflammationem cum calore et dolore afferre potest? Nonne evenit hanc dispositionem quae merito nervosa vocatur, ad irri- tationes facilem viam parare ? At novimus quanam medendi ratione tunc opus sit, et summopere depletiones sanguinis evitandas esse. Caeterum accidit etiam organum a causa materiali irritatum, - puto ventriculum ab emetico aut alimento crudo , phenomenorum contraciilitatis pluribus mensibus quasi instrumentum fieri , licet irritatio loco cesserit nec amplius organum inflammatum est; at irritabile tantummodo factum est , nec aliter affec- tum. Quo posito, quonam fiet ars medica antiphogistica? Organismum quidem magis magisque evertet. Diceres virus effluvia perniciosa atmospheram vitiatam agere vi suorum principiorum , vel proportione elementorum que sunt in compositione ; et hec ipsamet elementa dant ne affectiones morbosas , eadem ratione , qua vege- tabilium multe varietates efficiuntur, vel non? Difficile est institute quæstioni respondere. Nihilominus cernimus causas morbificas , et variis modis agentes , ita ut morbos ab illis procreatos cognoscere non possimus , nisi examine instituto. Horum autem descriptio tot variationes subit, eorumque vis functionibus pertur- bandis adeo late perfunditur , atque variat, ut a priori prorsus cognosci nequeant etiamsi notionem haberemus cause vulgaris, et fere æstimanda, qua statum morbosum procreasset. Nam modo inflammatio simplex , modo dolor (nevralgia ) modo gangræna , modo phlogosis diffusa aut disseminata super pellem, modo de- generationes sensim facte, modo indurationes , fluxiones , hypertrophic: lesiones, modo secretiones accidere possent. At irritatio sepe negligenda, character autem praecipuus , sive ille morbi , si efficaciter mederi volumus , persequendus. Considerationes nost in varias gangrenarum species mire ad rem nostram faciunt, nempe ad probandum in, clinica, inspiciendas esse causas differentes ( 65 ) morborum, tum etiam ut systema irritationis identicæ exponamus. De multis enim ficere in medium fèrre gangrænam a frigore partam , sive eam quam interrupta sauguinis circulatio, vel impedita vis nervosa decrepitæ ætätis causa, aut ergoti anthracis , scorbuti, aut metastasim gignunt , quæ tum novæ sectæ tum antiquarum pedaly fortissimi animum consternant. Ut autem de gengræna sic de necrosi infantili Saviardii, Van Switenii , Underwodi , Baronis , dicatur. Nulla via si modo rectam fidem adhibere velint, defendendi inflammationem semper gangrænam ciere , inquiunt, etiam quum nulla congestio fluidorum in parte vita- litate orbata existit. Nam idem est, ac si defenderent eodem principio semper curandam esse, quod experientia tum veterum tum recentiorum falsum demons- trat, conferte John. Shawvium , anatomiæ professorem Londini, qui laudibus effert evacuationes sanguineas in punctiunculis , quibus vulnerantur discipuli inter dis- secandum : attamen cedit bono opiaceis et sudorificis allato , quum putrefactionis principium præcipue sævire videtur. Forsan subjicient ipsi organisationum animalium naturam , atque contextuum variorum eamdem esse ; legemque , quc præest creationi entium eorumque modo, quum partes crescunt, aut morbi ingenerantur, unam esse; unamque causam vel paucas ad innumeros effectus morbi , et organorum perversioni sufficere ; ac tandem irritationem rei de qua nunc agimus unicam causam eamque suflicientem esse. Etenim hac sola charactere simplici natura profertur cum in morbis gignendis degeneratur. Itaque sthenia, id est. debilitas elementum , est affectionum omnium pathologicarum ; irritatio autem vel subirritatio sunt valo simplices effectuum symptomaticorum qui ab auctoribus recensentur. Hujusmodi hzc est sane ana- logia inventa viarüm natura quum resolvit aque ac cum componit; attamen in therapeutica’ evanescit que cum tanta simplicitate stare nequit. Considerate enim medicam in conflictu cum epidemiis; ut nihil intentatum reliquit ad variolæ principium eliminandum , sive antea sive post ejus invasionem ! ut omnes artis vires tendit adversus illum morbum etiam nunc horrendum qui sepe vel compositionibus variis hujus metalli quod ut optimum illius remedium habetur resistit! ut ope principii quod novissime chemia detexit febri intermit- tente triumphat ! Contra vero illum nunc intueamini , ut animo dejectus accingitur 9 ( 66 ) morbo qui a febri intermittente non differre videtur , nisi continuitate eorum symptomatum ; ut vias omnes tentando fatiscit pro affectione in qua ceconomia universa in fluidum mellitum mutari videtur! quod nisi salinum antea fiat , nulla est sanationis spes; ut medicamina omnia a nostalgia incassum praestat ! " incertus pendet in nevralgia medenda quam altero de tribus vel quatuor remediis cognitis specie contrariis sanare potest! Hzc satis demonstrant principium analogie in morbis ut in entium vivorum salubriumque procreatione non existere ; saltem in legendis remediis prorsus evanescit. At ne nimis placitis nostris de inflammationi medendi ratione , directe debi- litante indulgerere videamur , id est evacuationibus sanguineis ; revocate in mentem vestram qua ratione agat natura quum sibi relicta, nostrorum contextuum phleg- -masias sanat : tum etiam perpendite quanam remedia interdum mire virtutis ab arte sancitæ, qua doctrinas physiologicas evertunt : considerate insuper, ut res prospere successit clarissimo Rasorius qui aliud remedium substituit evacuationibus sanguineis quibus confugiunt sectarii, si Brownistas et contro-stimulantes exci- piamus. Novimus etiam quot palmas adeptus quum ope emetici phlegmasias est adortus Rasori. At quomodo hæc substantia phlogosim temperare potest? Ipse ignorat , imo miratur tantam illi esse vim usque ad modos vitales morbidos , mutatione atmospheræ lacessitos, vel ab ejus corruptione resolvendos. Et quamvis quum exponere vim principii extraordinarii ceconomiam nostram morbosam moderantis conatur, res ei male cedat; nihilominus pleno in lumine veritas ejus empirismi manet : nimirum irritationem inflammatoriam neque demulcentibus neque san- guinis missionibus extingui. ; Concludendum igitur manet, morbum indolis inflammatoria elementa sanguinea inflammationis subtrahendo non semper omnino mederi. Nam in affectione in qua innervatio eversa est , ut post irritantis vel etiam acris cujusdam ingestionem, sepe affirmare possumus ms morbum in inflammatione ipsa non consistere , quod hec post veneficium digitalis vel arsenici in altero. organorum nostrorum existat : hac enim extincta , nec sanatio tamen excipit. Risu quidem dignum esset consilium apoplexiam quæ ab alimento irritantiin stomacho sito pendeat , levandi, ( 67 ) ope emissionum sanguinis , quin tamen e cavitate gastrica substantiam causam: morbi. suscitantem: expellatur ; tum etiam mirum esset lanceola curare eamdem affectionem comatosam a modo febrili intermittente pendentem , quin , ope kin , causa licet ignota, deletur. Reliquum est ut de inflammationibus specie localibus pauca addamus. Numquid notum est, omnes ex aquo curandas esse? num pro rheumatismo et arthritide ratio. quam medici tum antiquiores , tum medii ævi suggerunt, adhibenda non est? Nec credafnus omnia præstitisse-cum anthiphlogistica articulationibus modo rheumatico affectis admoverimus. Nam quotidie pre oculis exemplum habemus medicorum qui desiderio moti dolorem delendi , articulationes rheumatismo af- fectas hirudinibus obruunt, atque sanguinem emittunt usque ad doloris modum dissolvendum. At quanta admiratio eos capit cum duobus vel tribus diebus trans- actis, ægrotans suffocatione aut syncope correptus repente, periit. Quin tempus si illis concessum remedium ullum afferendi ; t tunc irritatio reproducta , apoplexia, majorum vasorum ruptura, altis clamoribus accusantur. At mirum est quidem oculis illius qui cum intra considerationis limites se contineat , nullo systemate im- buitur, tot tantosque casus ipso pe accidisse maxima oppositionis irritatio- nibus congestionibus rubris vigori circulationis , tempore , inquam , efficacissimæ ` .depletionis sanguineæ. : Febribus phlegmasiis virulentis eas tres vias, nempe debilitandi , stimulandi , et revulsionis promovendze, novimus. Quum igitur continuatæ pyrexiæ leves sunt natura sibi sola sufficit ad valetudinem recuperandam , que generatim inter idem temporis spatium accidit. At quum graves sunt, tunc trium nuper allatorum com- binationes opponuntur, quibus et evacuationes addi possunt. Nihilominus in presentia , tantum de debilitatione quam recentiores sectarii omnibus anteponunt, loquemur, ut videamus utrum prout ab illis adhibetur , noxia sit necne. De qua quid sentiam auditoribus meis hoc solemni tempore palam profiteor, quod in clinica nostra felici exitu confirmatur presentibus illis ; nec eos fugit mea censendi sinceritas, de multis medendi rationibus, que sive utilitatem incommodo præ- stant, in febribus curandis. Quoad febres autem puto , generatim rationem curandi , que moderate temperet vim vitalem , potius convenire, quia demonstratum non 9 ( 68 ) est, eas non ab alio principio pendere, quam a statu inflammatorio unius vel plurimum organorum. Id autem consideratione alterationum praecipuarum , qu a febribus generantur, tum maxime illarum qus ad extravasationes fluidi san— guinei in contextibus attinent. confirmabit ? Febri laborantem videmus: cui sunt interdum cutis purpurea , genæ violaceo rubicundæ , conjunctive sanguine replete, mucose tum nasi tum gingivarum turgide , rubentes, remollescentes. Si vero respirationis organa inspicimus , sepe interclusa, congestionis causa capillarium parenchymatis atque. ramorum Bronchialium, invenimus : at si autopsia fieri _ potest, cum mucosam violaceam invenimus , pulmones tumidos ac fluido sero- sanguinolento repletos perspicimus , concludimusque extravasationem per statum vitæ actam fuisse. Nec minora alterationis signa apparatus ipsemet vascularis os— tendit : sepe membrana interna arteriarum , venarum , cordis, colorem exhibet venosum obscurumque, cor ipsum molle, in superficie lividum est. Tandem contextus cellularis intermedius organorum , atque mucosa intestinorum et vessicæ, ostendunt suum systema capillare , sanguine plenum ; et magnæ superficies muco- sarum rubris sunt pustulis consperse. Tum etiam maculas quasdam nigras in meningibus cerebri , in superficie pulmonum , horumque partes quasdam hepaticas factas, tum fluxus sanguinis per nares aut per abdomen, vel post curationes anti- phlogisticas invenimus. Numquid hunc extravasationis apparatum , vi irritationis inflammatoriæ tribuemus? At si phlegmasia unius organi licet membranosi ad ceconomiam destruendam sufficit parvo temporis spatio , quid fiet, maxime irrup- tioni inflammationis subjecta. Num quindecim vel viginti diebus durabit ? Caeterum hujusmodi apparentes effectus irritationis , plerumque occupationi symptomatum febrilium posteriores sunt, adeo ut credendum potius nobis esset , hzc, effectus esse morbi nec causam generalis. perturbationis organorum. Absit autem ut- causam tum febrium tum irritationis, ens habeamus, licet ignoto quodam , aut accidentium quorum pariter sumus ignari concursu exprocreatas affirmemus , que vero inflammationem simplicem qualem spina aut corpus heterogeneum irritans ingenerare nequeunt. Hoc ignotnm adæquari potest, illi, quod pestem, typhum , perniciosam palustrem, et affectiones ex ingestione quarumdam sub- stantiarum perniciosarum natas, parit. Livor cadavericus trium membranarum ( 69 ) intestinorum , hic sanguinis fluxus in perniciosis (1), præcipue testantur indolem passivam repletionum , que evacuationes sanguineorum capillarium secuta est , maculæ etiam scorbutico laborantium ad extremum , repletiones labiorum nasi et genarum eorum qui anevrismate sunt affecti ; macula subceruleæ que fere totam -cutem membrorum operiunt eorum qui cancro in stomacho laborant; omnes tandem vasorum repletiones , nemini qui ad hec omnia animum intendat , cha- racterem inflammatorium non magis quam cutis illius qui cyanopathia afficitur , ostendit. Cur igitur cum de febribus est sermo, interclusionem capillarium semper irri- tationem sequi credendum erit ? sive in venis sive in contextibus membranosis, etc.? "Quapropter jure laudamus quod ait clarissimus physiologus Bichat, inflamma- tionem natura sua a contextu ad alium difficile gradum facere, vel si contingui sint. Quod et celebri Laenneco visum est. Observatio nil magis confirmatum quam hee veritas invenit in arte medica. Qui autem affirmare in re medica posset , virium febricitantium defectum esse ratiocinatum congestionibus irritantibus uniuscujusque mucosæ, sive inflammationibus meningum cerebro — spinalium ? nemo sane. Nam animadvertamus , 1° discrepantiam que est inter phenomena gastrica, mucosam inflammatoriam , et adynamicam febrium regnantium. Cur ab initio, symptoma defectus virium modo cernitur modo assequi nequit? Nam ut &grotorum constitutio nihil confert huic discrimini, nec etiam ad differentiam 'epidemiarum , quidquid sentiat Broussavius , alioquin, sequeretur summos viros . toto tempore regni epidemici, non alios curandos babuisse quam ejusdem cons- titutionis homines; quod idem esset ac si affirmaremus , typhum solos aggredi, quorum systema hepaticum prævalet , cujus rei absurditatem nemo est qui non videat ; 2° perpendamus illam æquabilitatem stuporis quo plures ejusdem familiæ afficiuntur , licet ætate sexu et constitutione inter se differant , quibus addatur et gradus varius morbi, et malorum quem patiuntur. Herniæ incarceratæ non äd- mittunt. stupefactionem adynamicam febricitantium de quibus loquimur , excepto die quo mors accidit; quam nec in dyssenteriis solitis, nec in cholera quam (1) Laennecus zt 2, pag. 362, auscult, med. (70) Broussavius inflammationibus enteriticis comparat , invenimus; 3° consideremus discrepantiam statuum febrilium qui a gastritide aut gastro — enteritide de genere cancrorum ventriculi, cum perversione tubi digestivi conjunctorum ortum habent; tum etiam quasdam affectiones chronicas pectoris, aut anevrismaticas cordis , adynamia omnino immunes esse, tempore injectionis , qua fieri solet, totius mu- cose digestive. Novimus enim tunc nullum indicium existere febris adynamicæ, nullumque sepe vestigium affectionis gastricæ, imo linguam videri pulchram, roseam , mucosam, et cibi appetentiam sufficientem usque ad vite supremum diem manere. Porro hzc omnia quorum testes fuistis vel auditores spectatissimi quaeque scripto mandastis nobis presentibus , satis esse reor ad nos muniendos in clinica, contra insinuationes fallaces systematum quee veritatein aliis negando , sibi tantum vindicant; et que inflammationi communi illum virium defectum qui characterem praecipuum quarumdam febrium constituit, comparant. Horum fallaciam ut novis observationibus ostendam ,' exemplum alterum febris adynamice que nuper in cunctam familiam sæviens mihi curanda occurrit. Quatuor : erant hoc morbo alter altero plus laborantes ; nec eorum ullus periit. Qua autem præ ceteris mihi animum perculit mulier fuit viginti annos nata, constitutione valida; specie parum ægrotabat, supina omnino tenebatur né, faciei color elatus et venosus , oculi lente movebäntur, eorumque obtutus fes pellis calida, os foetidum , lingua arida in medio, in acumine duo vel tres frissuræ videbantur, respiratio lenta , pulsus debilis, parumque frequens , abdomini nulla sensibilitas, bis quotidie exonerabatur alvus, sed parum, liquide, nec fœtido odore , et sine colica , sitiebat nec alimentis aversa erat. Dies sextus jam vertebatur, at virium defectus primo acciderat, quum hec mulier viribus destituta est, veluti qui in Italia vento Sirocco correpti, repente viribus franguntur. Caeterum tranquillus fuit totus morbi cursus , usque ad decimum-quartum diem, quo, superveniente sudore moderato, finem fecit die decimo-quinto. Quum febris adynamica vim suam exerceat tanta lenitate (que licet non sepe, vel etiam non semel mihi curanda occurrit) , num suspicari possumus , simplicem inflammationem tunicarum intestinalium ceconomiam minatam fuisse? Nam ut hee supposita inflammatio tanta oppressione afficere potuisset, violentia quidem magna opus esset ; vidimus E (71) i tamen nullam ordinis pathologici perversionem attulisse, nullam doloris sensatio- nem tum alibi tum in ventre suscitasse. Repugnantiam autem’, quam aperte videmus lenitatem symptomatum inter et virium defectum , quæ sepe constant in febri . adynamica miremur ; aliquid nobis occultum existit, aliud quam pura et simplex contextus alicujus inflammatio. Atque hec ipsamet illis qui phænomena hujus affectionis statui congestionis in cerebro site tribuunt, objicienda sunt. Equidem veteres jure arguere possemus , quod statum organorum in autopsia post febres facta, minus organa nostra tum in sano, cum in pathologico statu inter se , äccuratius comparamus. . Attamen imprudentiæ notam non effugeret ista reprehensio auctori doctissimo, scientie causarum et sedis morborum illata, quum jam quæsiverit quanam per- turbatione mors in pluribus affectionibus febrilibus patenda sit; Riverius, Fernelius, Valsalva pluries eamdem quaestionem instituerunt : « In. cadavere nihil usquam » vitii, nisi quod sanguis-ferme naturalem fluorem servabat (1). » Nec fugere nos potest in anatomia pathologica quaerendi studium plurium medicorum sæcüli præterlapsi qui omnem operam dederunt ad dignoscendum statum mucosarum post febres. Roedererus Wagleus, Stollius in Germania, Sarconius in Italia, plura de hoc exempla consulenda reliquerunt. Ne autem usque eo diffidentes simus et rudes , ut nostri evi scriptores com— mendabiles , cæcitate accusemus , ut eorum assertionibus fidem negemus , quum se nullum læsionis aut inflammationis tum viscerum , tum intestinorum in febribus adynamicis , invenisse testantur. Non enim credere possumus doctores Laennecum , Andralum , Raikemium et Bianchium medicos multo usu exercito , tum in honore - apud omnes doctos habitos nos in errorem ducere voluisse , quum typho per Tos- canam grassante , anno millesimo octingentesimo-sexto et septimo. observaverunt sanguinis missionibus abstinendum esse ; interdum autem raro licet, symptomata congestionis impugnanda fuisse , ope cucurbitularum scarificatarum , et hirudinum moderate admotarum ; etiam emetica salutaria quum symptomata gastrica præ- valebant; in secunda periodo tandem unum tantum fundamentum certum explo- ratum fuisse rationis medendi, nempe tonica et diffusibilia. (1) Morgagni de sed. et caus. morb. , ep. XLIX, art. XII. | (72) Porro si incisio cadaverum facta fuisset et speciem injectionis aut inflammationis in intestinis vel alibi. Nam felices exitus plures fuere. « La méthode qui consiste » à calquer le traitement sur certaines apparences qu'offrent les organes aprés la » mort, a toujours été la source de beaucoup de fautes et de malheurs ; » dixerat jam Cabanis gravissimus Galli: medicus. Quantum autem profuisset hæc ratio tonifica, videntur jam experti, et pro- basse, velilli qui in exaltatione systematis nervosi a febri ataxica vel adynamica procreata, pro ratione debilitante stant maxime. Quum tubus digestivus incitatus sensibilitate et contractilitate exaltatus , videtur (ut noscere est a sensibilitate abdominis, nausea, vomitu , colica ; ab evacua- tionibus alvinis), mirum est , ut ætherea , spiritosa aromatica , epigastro et præsertim systemati universo cutaneo admota , universam oeconomiam reficiunt , cui autem, pulsus regulatior, lentior et validior, hilarior vultus, nervorum tranquillitas diarrheæ cessatio, facultas retinendi alimenta potumque , tandem sanatio succedunt. ` At quomodo tonisatio in statu hyperstheniæ adhibita , meliorem statum operatur usque ad integram sanationem , licet diffusibilia excitantia superficiei que inflam- matione caret admoveantur, quin ullius irritationis elementa introducant ? Argu- mentum illud , adeo practicos physiologos urget, ut timeam eos evasuros non esse. Nam ita effugium illud a revulsione petitam illis ademptum est, quod in consi- derationibus allatis omne stimulans hæret, præter diffusibile. Quapropter in febrilibus morbis aliquid aliud faciendum est quam revellere, quam deprimere, aut vim vitalem efferre. En quod observatio in arte medica , credendum suadet, quin quodvis systema quidquam contra valeat: sequimur enim Sydenhamii mo- nitum : « Seclusis practicis observationibus id quod vel mihi vel alii cuilibet pro » ratione habetur nihil fortasse erit aliud quam rationis umbra aut phantasma. » Auditores perstudiosi, qui quotannis nostree medendi rationi testes adestis , has considerationes ultimo loco exponendas praesertim spectant. Ratio omnis febris efficiende simplicis et mitis, inquiunt, nove artis medicæ dichtotomicæ promulgatores, in eo consistit, ut mature sanguinem emittamus, et sic pergamus donec intensitas affectionis durat, at vos compello auditores spec- tatissimi , nonne anno præterlapso cum vidistis febres indolis periculosæ , eamdem (73) periodum: observasse tempore quo morbus videbatur identicus, sive evacuantia ventris , sive emeticum adhibuissemus , vel ipso affectionis initio , sive etiam san- guinis emissiones; nec earum cursum sex horarum spatio pelo nonne , inquam, quum hec perspexistis , vos ipsimet judicavistis , quanti sit facienda hec ratio medendi. que nihilominus tantorum mentem captavit? Sed et illud meminisse juvat nos impeditos fuisse , medio cursu pyrexiæ , ad debilitationis viam persequendam , quum nempe virium defectum nec evacuationibus sanguineis , nec mitioribus remediis interius admotis, dimicare poteramus: e contra quum calor aridus , sitis, delirium augebantur, pulsusque deterior fiebat , evacuationes acrius instabant ; sine solatio: tunc confugere ad medicinam excitantem coacti fuimus ; et continuo novimus quam prudens sit in arte medica , medendi rationem mutare, statim ac remedia priora vana vel noxia fuerint. Idcirco sequamur exemplum lau- dati Sydenhamii eodem principio uti soliti , therapeuticam inter morborum cursus et in mutatione epidemiarum variare noverat. Preterea si omnes fatentur in clinica eadem symptomata duabus affectionibus febrilibus, nature apparenter discrepantis , derivare posse : sequitur quz ejusdem nature habentur, symptomata dissimilia inter se ostendere. Quod quidem maximam difficultatem affert, et cujus causa summi artis medicæ practice viri , fatentur se legere rationem medendi ab initio potuisse, media tantum observatione, non autem analogia. Illam autem initio tentamentum curationis nuncupabant , quam per rabant , vel etiam mutabant, quum malo exitu monebantur. Irritationes gastricæ et gastro-enteriticæ febres pariunt omnis generis ; et ady- namicas presertim igitur intermittentes moris ejusdem, ita contendit systema : at cur natura quasi nosologos, medicosque systematicos fudere voluisset, ita modum inflammationis adynamicæ circumscripsit, ut nunquam pene illi modum intermittentem concesserit At reponunt ipsi omnes febres ab inflammatione in- testinorum procedunt, et intermittentes esse possunt, Cur igitur illa quam in- flammatio juxta illos essentialiter constituit , nunquam alium quam typum con- tinuum | praebet ? Ceterum mirum esset, si doctrina eorum de febribus vera esset. Hinc alterum prodit. argumentum , quod nova secte alumnos, toto ostio aberrare luculenter ostendet, unde etiam probatum erit, aliud principium quam 10 (74) _aberratio existere , in causa efficiente phænomenorum, que febres remittentes et intermittentes distinguunt. | .. Broussavius ait, hujusmodi febres; « ne sont que des gastro-entérites, qui cessent et se reproduisent périodiquement. Chaque accès est le signal d’une gastro-entérite, qui se juge par une métastase sur la peau; si l'estomac est enflammé au début de l'accès, comme la peau l'est à son déclin, c'est une inflammation dont il ne faut s'étonner qu'on ait méconnu RR car les meilleurs yeux ne sauraient l'apercevoir. » Unde luculenter patet clarissimum Broussavium nos fidem verbis suis habituros supponere, ut nimirum admittamus affectiones quasdam sibi rapiditate imper— ceptibili succedentes. At fides nihil cum medicina commune habet ; quapropter puto neminem præter qui mysteriis sunt initiati, futurum esse qui hac assertione contentus, novatori acquiescat. Namquid enim credibile est, in seculo nostro affirmari posse, omni ludo amoto, inflammationem intestinalem periodicam loco cedere ut dermum occupet? Irritationem insuper statutis temporibus redire in ventriculo, ubi tamen nobis perspicienda non sit? Si autem verum: est, addemus , eam non sine vite discrimine esse, et in accessu febris, calor aut sepius frigus lethale , deliquia metuenda , lethargus profundus, delirium mortale, dolor intolerabilis, et hemorragia mortalis, superaddi possunt, ut accidit in perniciosis cum nullum impedimentum illis opponimus. Quid hzc irritatio ut ipsi referunt mucosæ cujusdam que cedit sive tonicis sive kine, nihil ostendit medico physiologo quam characterem simplicis phlegmasiæ ? Quid? In febri insidiosa, non modum alium ignotum et æque horrendum ac inflam- matio mobilis eque ad morbum tendentem admittere non licebit? Proh quanta desperatione teneri. indicat silentium a his omnibus observatum. Jam ipse per se sentit nil nisi futiles expositiones afferre posse iis, qui facile convinci nequeunt , quippe exclamarent: Oh quantum est in verbis et vocibus inane! Ut autem veritatis studium ad has animadversiones vobis proponendas coegit ; ita codem veritatis amore ducti, derogare non possumus gloriæ doctoris Brous- savii quam laboribus suis adeptus est, imo justis laudibus prosequimur eum , quod medicos ad organa in statu pathologico diligentius quam antea conside— "x Vv 4 + (75) randa compulit, quod consuetudinis amorem exegit et polypharmaciam a the- rapeutica eliminavit , quod de sanguinis profluvio, oeconomiam resistere magis quam antea credebant demonstravit, quod ratiocinandi studium de ortu et ætiologia morborum restituit , licet fortasse minus. Quibus omnibus aucta arte medica, ita de nobis meritus est, ut omnibus commendabilis esse debeat. Sed malo nescio quo fato, ut explicatores rerum fere omnes , in posterioribus , ' omne studium observationis retulit, a qua antea non. recedebat , quum naturam ducem sibi sequendam proposuerat. Quocirca quotidie adeptam repellit gloriam et ejus scripta, quo magis multiplicantur, eo magis tenebras effundere, et pugnantia congerere videntur. Quod omnibus perspicuum erit , si ejus axiomata quadam singillatim. comparemus. Itaque ait : 1. « Qu'il n'y a pas de virus dans les fièvres qui agisse autrement que comme irri- tant. » 2. «-Qu'il n’y a pas d'entité morbide, » clamatque « à l’anathème, » contra onto- logiam. 3. « Ce n'est pas l'élimination des mias- mes, qui est l'objet des efforts de l'économie, mais linflammation qu'ils produisent, » P. 66-68. 4. « L'état de santé existe lorsque les or- ganes ne sont ni trop ni trop peu excités. » Physiol. , tom. 1 , p. 73. ; 5. L'irritation supérieure à la première morbide est révulsive. Ex. , p. 92. 6. Les fièvres prétendues essentielles, dé- — pendent toutes de l'inflammation des or- ganes gastriques. Ex., p. 140. 1. Asserit tamen: « que le poison gazeux pu- tride de certaines fièvres , affaiblit la puissance vitale. » Ex., p. 318. 2. Attamen: « l'irritation » inquit, passe d'un organe à l'autre bien éloigné, elle semble voyager dans notre économie. ; 3. Dicit tamen : « qwun poison ait pénétré par la peau, la muqueuse digestive, l'estomac, la nature travaille à son élimination. » Ann., t. 3. 4. Attamen : « la santé ne s’altère jamais spon- tanément , l’économie peut être stimulée d’une manière qui répugne à l’exercice des lois vitales ; comme les poisons. Ex., p. 103. 5. Attamen asserit, « c'est en dénaturant l'irri- tation primitive que l'on guérit. » J. M. , t. 24. 6. Refert tamen : « j'ai trop souvent rencontré la membrarie gastro-intestinale, en. bon état à la suite des typhus les plus malins , pour rapporter ceux-ci à l'inflammation de la muqueuse diges- tive. » Phleg. Chron., t. 2, p. 78, 2™° édit. 1806. ; 10. 7. Le traitement antiphlogistique seul convient dans le typhus , la peste et la fièvre . jaune. x 8. Que c'est toujours inflammation qu'il faut combattre , les fluides ne méritant au- cune considération sous le rapport de Pal- tération qu'ils peuvent entrainer. 9. Que les ontologistes font de la maladie une entité qui réclame tantót le froid , tantôt le chaud, le matin, les saignées, les sangsues; le soir ‚le quinquina ; on détruit d’une main le bien que l'on a fait de l'autre. 10. Il n’y a qu'une sur-irritation simple dans le travail des hémorrhagies. J. Univ. , t. 8., p. 160. ( 26 ) 7. Alio in loco refert : « j'ai vu un trop grand nombre de typhus s'améliorer par l'emploi des ‘stimulans les plus énergiques pour les négli- ger, etc. » Phl. Chron. 8. Dicit tamen: « que la bile subitement dé- pravée par l’altération de l'action sécrétoire du foie, et abondamment versée dans le canal di- gestif, peut occasionner un cholera inflamma- toire. » Phl. Chron., p. 53. 9. Attamen tanta est ejus sinceritas , ut dicat : « un praticien qui suit notre doctrine , m'a dit avoir traité deux coliques de plomb en méme temps, l'une par les sangsues , l'autre par les purgatifs mélés aux sédatifs comme à la Charité; le succès fut bien différent, la première se ter- mine par la mort, la deuxieme fut guérie. » Ann., t. 3., p. 42.. | Posthac dicit: « si les purgatifs irritent, ce sera peu de chose, yous aurez toujours la cer- titude d’y remédier par les antiphlogistiques , s'ils soulagent , continuez-les , enfin n'hésitez pas à passer successivement des évacuans aux sang- sues et vice-versa, telle est la règle. » T. 3. p. 48. : 10. Attamen dicit : « les médicaments irritants , guérissent localement, et changeant le mode d’irritation de la partie qui fournit le sang, en Yapprochant du mode véritablement inflamma- toire. » Exam., p. 522. At modus differt a gradu ; insuper vero , mirum est irritationem irritanti sanari. 11. Qu'il faut vouer au ridicule, les mé- deeins qui admettent les tubercules héré- ditaires, et les germes des maladies qui planeraient de toute éternité sur les fa- milles. Ex. , p. 616. 11. Observatione tamen maximam adhibens fidem, asserit defenditque: « que toutes les phleg- masies chroniques des muqueuses peuvent se transmettre par voie de génération des mères aux fœtus. » Ann., tom. 4. | (77) « Major adhibita fides inutilibus proprii ingenii commentationibus quam » nature monitis et observationibus inter causas quæ innumeros æque ac per- » niciosos errores produxerunt non infimum obtinet locum. » Alterum exemplum: prodit , ut. vobis auditores lectissimi luce clarius liqueat systematicum vel se ipsum tandem decipere, cum vocibus omni sensu vacuis contentus, a via vere scienti; deducitur. Quid enim aliud dicendum est, de idiomate illo, quo medici physiologi utuntur Audiamus quedam verba quasi mere croi. eaque genuina referamus , ut cumulata invenimus in eorum scriptis. Talia sunt: « Médecine physiologique , irritation et abirritation , ontologistes erronés organes en souffrance, chimie vivante , cris organe en souffrance, écho de la douleur retentissant dans les appareils -éloignés , acharnement des gastrites vieilles de 20 ans, maladies trop nerveusement ou trop phlegmasiquement considérées, faculté d'absorber des torrens d'eau froide , lors de certains marasmes, force épouvantable à pousser le sang dans les vaisseaux, inondations sanguines , qui sollicitent l'expulsion de flots de bile, de ruisseaux de sueurs , estomac qui se remplit d'ulcérations, tandem , baillement actif et passif des exhalans qui rendent le corps monstrueux, etc. » Comparemus nunc barbaram hancce locutionem, cum terminis medii decimi- septimi sæculi, videbimus scenis molleri nostram accommodatiorem esse. Ne autem ludo vertamus ingenium acuti reformatoris doctor Miquelius dignus est, qui legatur , in consultatione sua cujus argumenta tam gravia sunt, et tam rete tractantur, ut nemo de nova doctrina eum impugnare ausus de En ut ille, doctorem Aakaas a pristina ejus doctrina de phlegmasiis chronicis quam errores suos ipse vocat, abjurantem alloquitur: « Je lui demanderai , » inquit Miquelius, « depuis quand les erreurs passées sont des garanties pour les opinions actuelles; il confesse qu'il s'est trompé, et il se déclare infaillible. Ses doctrines d'hier n'ont duré qu'un jour, et il proclame ses opinions d'aujourd'hui immuables et éternelles. Il a provoqué la discussion sur les principes de la science: il a secoué le joug de l'autorité, déclaré la guerre au despotisme classificateur , et il appelle ceux qui dis- cutent, des hypocrites et des esprits faux. Yl avoue qu'il s'est trompé autre- w v V v v v WV Y v v V v V wv (78) » fois en thérapeutique, et il traite ceux qui n'adoptent pas sa methode ac- v tuelle, d'incendiaires et d'empoisonneurs. Il s'accuse et se repent d'avoir vu . » trop long-temps par les yeux de M. Pinel , et il défend à ses disciples de voir » autrement que lui. Il leur impose l'admiration comme un principe physio— » logique, et ceux qui veulent toucher à ses axiômes , il les flétrit du nom de » pillards. » Tanta autem est mentis aberratio eorum qui sectas cundunt, ut nullum officium erga omnes qui scientiis et artibus student amplius observent. Huc ducit huc fert cupiditas illa, omnia explicandi. Nobilis quidem, at mode- randa quoties aut veritas aut sana philosophia obstant: preclara cupiditas, at coercenda in medicina , et submittenda omnibus que ab examine factorum attento presertim consequentur: « Ce qui est déraisonnable ; » inquit clarissimus Morganus, « est toujours dangereux, ce qui est faux est toujours nuisible. La » vérité seule quoiqu'elle contrarie souvent les passions , quoiqu'elle soit in- » compatible avec les systémes dominans, sera toujours le plus sür instrument » de bonheur de l'homme. » Cavete igitur vobis, auditores perstudiosi, ab hujusmodi insana ambitione , qui sectarum homines ad observationem contemnendam impellit æque ac omnia quz ab illa procedunt. Formidate etiam sufficientiam illam , quee indolem constituit eorum qui in mysteriis novae secte sunt initiati, atque impedit quin factis luculentissimis edoceantur , statim ac pugnant eum doctrina que ab ipsis sanctissima habetur. Hinc opinio illa de studiorum inutilitate quod juxta eorum mentem omnia vera esse debent et cognita, vi principiorum systematis. Eorum autem incredulitate in omnibus que ab ipsis inventa non fuere, inopiæ cogni- tionum assuescunt. Itaque cum scripta vel summorum virorum sue doctrine aliena versare negligant , ingeniumque continuo otio ignorant, et sibi nulla eruditione opus esse , audacter se jactant etiam quum errore convincuntur, in iis que licet extranea eorum systemati illis tamen cognoscenda sunt; qua- propter hoc systema scientie mortem recte judicamus. Adhuc modicum temporis , queso, mihi concedite , juvenes auditores , ut vos in exercitio artis medicæ ab illa medendi ratione immoderata, cujus sepe non sine horrore testes sumus, avertam; quam quidem vir laudatus cujus prin- (79 ) cipia exposuimus fere non probat ; meum quidem consilium ‚non ‚est ut omnino debilitanti ratione vos-dissuadeam., qua sepe audaciter ut Valsalva in quibusdam affectionibus, reapse inflammatoriis , utendum est. Nihilominus in morbis lentis necnon in febribus, que sua indole fontibus vite minantur, timete me specie earum violentiz, et presertim expositione eorum qui in systematis nuper explosi, sensu abundant, decipiamini. Enim vero calor cutis , ariditas oris, tedium uni- versale, magna susceptibilitas , quaedam tensio pulsus , facillime vim inesse sua- debunt, etiam post abundantes sanguinis depletiones. At cavete , inest fallacia. Nulla enim febris adynamica aut nervosa existit, quam hujusmodi phenomena non comitentur. Mandate memori , Ep nostros, hæc ut signa aut inflammationis aut vis, quæ debilitanda est. Si enim de febri nervosa agatur , in qua delirium vel somnia tumultuosa accidant , irritatio, aiunt , membranis ce- rebri , per hirudines amovenda est. Si intuitus fixus videtur , supinus jacet æger ; cum igitur symptomata a congestione cerebrali pendeant, hirudines imperiose repetit organum nervosum affectum. At ægrotus tussi laborat, et lateris dolore qui res- _ pirationem impedit, nausea, vomitu , diarrhea affecins est; irritatio pererrat , inquiunt , atque hirudinibus persequenda est, tunc continuo pectus iis operietur , et in crastinum tota ventris superficies. bio faciei palor ad extremum augelur , aphonia sequitur , sudor partialis est , et crassus ; ne miremini , aiunt , carotides ni- mium tolluntur , arteria pulsus est iiid signé tensa , si Loon ægrotus ferre potest , ut nove hirudines admoveantur , salvus erit. Jam fior mortalis obtinet, reactionis defectus sequitur, nullum restat refugium et vita illius miserrime deficit: nec tamen credite ullam inesse rei amplificationem ; audimus enim quoque mense febricitantium, ægrotorumque mortis narrationem , qui hirudinibus hirsuti , confectique moriuntur. Vera sunt quæ retuli; attamen nec credatis his casibus eos doceri ; nullo facto, qui systemate imbuti sunt , unquam erudiuntur : dicunt enim se hominis jam sanguine quasi infestissimo principio ac lethali inquinati , vitam tamen produxisse. Hæc habui quæ de artis medicæ doctrinis dicerem , et finem parte orationis meæ priori, axiomate sapientissimi viri imponam : « Le systéme qui n'apercoit que des points, dénature leurs proportions na- » turelles , brise leur dépendance de l'ensemble ; le sens commun qui voit tout, ( 80 ) laisse à chaque chose et ses rapports , et ses proportions; les parties de la vérité que le système met en lumière est le tout; le sens commun qui a le sentiment de tout ne le reconnait pas dans cette image mutilée , et il renie le système. CV v5 x Sed venia mihi petenda est , honoratissimi auditores, me per tantum ei spatium , in salebroso iiid campo, versatum. Ad fata Academic nostre elapso anno, memorabilia enarranda transeam ; si- mili motus voluptate, qua afficiuntur ii, qui divitias suas contenti ALMA. In singulis enim universitatis ordinibus, res tam prospere processerunt; ut et nobis et patriæ ex intimo gratulari debeamus. Primum autem locum jam obtinet facultas scientiarum mathematicarum et physicarum , in qua novi et uberrimi hoc anno fontes discendi cupidis aperti erant. Doctissimi enim viri , conjunctissimi jam nobis college , Bronnius et Dandelinus , tam novo institutionis genere quam ingenii et doctrine prestantia, academiam nostram ornarunt. Jam orationibus inauguralibus suis probarunt, quid omnibus nobis expectare liceret, et quis non lubentissime audivit rerum sylvarum profes- sorem in publicis scholis, in quibus in hisce regionibus : ignoratæ hactenus discipline utilitatem et rationem explanabat. | Illustravit enim vir doctissimus sylvarum vim et influxum in vallium fertili- tatem , quas tuentur contra tempestatum injuriam aerum impetus moderantes , et fontes rivulosque gignentes, exposuit intimam scientie sylvatice cum oeco- nomia politica conjunctionem , indeque hujus novi studii in nostro regno necessitatem satis superque demonstravit. Non minoribus laudibus extollenda est altera institutio, clarissimo Dandelino mandata. Leodiensi Academiæ, illa erat addenda, et tam hec, quam vicinæ provincie , ex nova Cathedra summos percipient fructus. Etenim in hoc genere valde commendabili rerum tractandarum ab illustri professore , nullos fugit illum a natura habuisse donum peculiare lucide dicendi, ac explanandi, et ornandi (8r) omnia quæ artem mechanicam et mathematicam spectant, quam facile lectiones utilissimas suas ad industriam nationalem adcommodare poterit ! Gratulamur itaque nobis tam prospera fuisse nove schole initia, eamque brevi florentissimam videbimus; cum a splendido novorum collegarum ingenio , et reliquorum facultatis professorum indefesso studio et singulari doctrina, omnia fausta sperare possimus. Alie vero quoque partes in facultate scientiarum mathematicarum et physi- carum feliciter exculte sunt hoc anno. Ne loquar de augmentis qua historic naturalis museum locupletarunt. Præsertim notanda est extensa fossilium mul- titudo et Bruxellensi museo a regis augustissimi benevolentia nobis data, qua mineralogiæ studio jam fere nil amplius desiderandum est. Novæ collectiones deinde, primum apud nos fundate sunt, altera botanicam respicit, alterea agriculturam et industriam publicam. Prior Fes originem dabat, doctissimo , nobisque omnibus carissimo juveni Courtois, Verviensi, me- dicinæ doctori jam pluribus abhinc annis celeberrimo ob palmam a Gandavensi Academia nobis concessam. Hic enim horto academico prepositus, non solum herbaria anteriora ordinavit et locupletavit, verum etiam seminum ex omni vi- getali regno quesitorum collectionem pacavit , et sagaci ratione digessit; quo fit ut anatomiæ et physiologie plantarum studium facillime institui possit. Ejusdem viri cure altera collectio tradita est, que ex instrumentorum agriculture inservientium nitidissimis exemplaribus constat , et lignorum speciebus a professore Bronnio universitati donatis. Alia instrumenta affines agriculture disciplinas spec- tantia, et regia munificentia nobis advenerunt. Ad juridicam facultatem , transiens, non minus mihi gratulari fas est. _ Reparata enim illa deploranda jactura, quam præcedenti anno passa est; do- centium numerus insuper auctus est. Paterna enim sollicitudine vacantem Cathedram quam citissime novo professore ornari, rex augustissimus curavit; feliciter eligens virum dignissimum, qui digno viro in Academia nostra succederet. Permittas mihi æstimatissime collega , 4ckers- dycke , ut hac solemni occasione tibi dicam, que et omnium collegarum et gra- tissimorum paru de meritis tuis est sententia. 11 ( 82) Non potuit Academia Leodiensis prestantiorem te acquirere virum. Solida tua doctrina, ampla eruditione et peregrinationibus in precipuas Europe civitates firmata , liberali philosophia innixa, venerationem tibi comparavit , benevolentia vero tua, et rara comitas amicos tibi conciliavit. Publicum hoc studii erga te nostri testimonium semper tibi carum fit, rogo, oroque.. Regia autem sollicitudo , non solum hoc voluit, ut damnum Academiæ funesto fato illatum restitueretur ; addidit ei preterea novum adjumentum. Concessa est doctissimo viro Evrardo Dupontio Universitatis alumno præclaro quondam, in ea docendi facultas. Cum enim totius juris Romani partes tradendi provincia onerosior evaderet. Clarissimo Warnkcenigio nostro, quum-ille spectatissimus professor, tum acade- mica officia adimplendi , tum SABLES inscientia studiosorum favendi, ma- jori desiderio teneretur ; quum sanitatis sus statum pluries vacillantem, hosce firmitatis gradus tam desideratos a collegis nunquam sineret adepturum , tandem valetudine , nimio studio laborante , accessit ejus discipulus anno millesimo octin- gentesimo vigesimo , praemio coronatus, cujus scripta ei, tam apud nos quam apud exteros justam parare famam cum laude, juvenem ornatissimum , historia juris Romani, elapso semestri, tradentem edition Tali modo constitutus jurisconsultorum ordo , ad felicissimos progressus ducet jurisprusdentiæ candidatos, quorum méritait jam nil amplius defuturum est. Hisce vero clarissimi professores non contenti, altiora conati sunt. Maximo- pere lator, mihi opportunitatem esse collatam de virorum patriæ et litterarum gloria een studiis verba publice faciendi. Hujus anni initio, facultatis juridicæ professores cum Loyaniensibus collegis grave opus susceperunt; vulgantes Bibliothecam juridicam et publicam , felicis- sime excogitatam temporibus nostris perutilem exoptatam! Restitutis enim libe- ralibus studiis, ephemerides hujusmodi desiderabantur, ut non solum juvenes scholas frequentantes, sed etiam forensibus rebus incumbentes , jurisprudentiæ et disciplinarum politicarum progressus nosse et persequi valeant, gratissimo igitur animo patria et litteraria respublica, fasciculos hactenus vulgatos recepit. Patrii juris cognitio novarum légum expositio facilius ad omnium notitiam (83) inde transfertur et quod ante hac in belgio fere impossibile erat, exterarum legum et juris scientie apud alias gentes , progressus nostris cum jurisconsultis facillime communicari possunt. Litterarum quoque facultati, me posse gratulari gaudeo. Ipsa quoque aucta est, collega, quem fama gloriosa præcessit. Nil jucundius accidere potuit Leo- diensi Academia , quam philologi acquisitio Wyttenbachiana schola educati. Historia antique, Græcarum et Romanarum litterarum studia enim, sunt tanti momenti , ad artes liberales provehendas , et ingenium juventutis colendum, ut plurium dockium concursu, tantum domestica fieri possint, in regionibus in quibus earum institutio non ea , qua opus est, diligentia olim tractabatur. Novo igitur in commilitone firmissimum facultati advenit presidium; quid enim prestare valeat clarissimus Limburg-Brouwerius non solum in Rotterdami gymnasio, plures per annos docendo probavit, sed scriptis etiam, quæ fama apud exteros celebravit. Alii quoque ejusdem facultatis socii , operibus suis prodesse perrexerunt. Cla- rissimus Fussius novam antiquitatum Hic UR compendii editionem vulgavit , et philosophus noster doctissimus Denzingerius ut faciliorem ad philosophie tem- plum pararet viam, summa logices elementa , in unum quasi redacta , quaestionibus et responsionibus distincta discipulis tradidit. Eum de juventute inde maximopere meritum existimamus, cum eum non fugerit, quanti laboris ubique locorum fit philosophicas doctrinas teneris adolescentum animis insinuare. Tali modo igitur tribus facultatibus liberalissime prospiciebatur. Solus medi- corum ordo neglectus esse videbatur, sed summum institutionis publicae in regno nostro administratorem status studii medici in Academia nostra non latebat. Experientia plurium annorum docuerat, totius discipline medice, docendæ munus, a tribus professoribus non ita posse sustentari , ut singule doctrine partes , qua debent , ratione explanarentur. Intelligebat vir Bacci ri anatomiam scientie nostro fundamentum diligentissime et extensissime esse tradendam. Arcessitus igitur facultati, vir celeberrimus , celeberrimi Delon: discipulus et collega, qui extensam sibi paraverat ui tam scriptis et doctrina, quam eximia dexteritate in anatomicis DM a ub conficiendis. 11. ( 84) Gratulor mihi clarissimum collegam Fohmannum, me primum salutare posse , et civibus academicis nostris tanquam novum ducem in arte tam gravi addis- cenda indicare. Lubentissime manui ejus mea multo peritiori, cultrum. trado. Jam pluribus abhinc annis , elegantissima exemplaria a te nobis missa , utilissima fuere anatomicis demonstrationibus. Felices nos, virum nunc nobiscum esse, cujus dexteritatem huc usque admirati eramus. | Jam video musæum anatomicum industria tua locupletissime instructum , ut Universitati Leodiensi cum celeberrimis medicine scholis æmulare fas fit. Non neglexerant doctissimi /"austius et Vottemius , præparationes diligentissime con- fectas , quotannis ei addere, nec materie medicæ , nec chirurgicorum instrumen- torum collectiones sine augmentis manserunt. Neque prætereamus demonstrationes novas de quibus in Universitate nostra auctum est, per annum elapsum lucide expositas. Industrie, solertiæque doctoris Ansiauxii , exemplo principiisque pa- ternis strennue fulciti, vincturarum nec non instrumentorum chirurgicorum ; valde tyronibus utiles , tribuenda fuere clare descriptiones. Et horum omnium , qui Universitati nostre tam prospera contingerunt , eventu auctorem et patrem nos omnes novimus. | Omni tempore , augusta Nassoviæ domus , fulgebat , liberali principum suorum animo , et mirabili nobilitate, sublimis gubernandi ratio, ubi imperii fanda- mentum justitia, et civium humanitatis cultu inibitur ! Liberales inde institutiones a bono rege, virtutes amante, in civitate fundate! Quanta hominum mala oriuntur ex regno male ordinato! Felix igitur Belgium, cujus cives eruditiores et politiciores moribus castigatis et emendatis, animi corporisque sanitate stabi- liore fruituri sunt. Ubi cujusque dignitas existimatur, et libertas sub juris legumque custodia tuta servatur, homines industriam exercent , simulque otio , viribus tantum firmandis necessario , utuntur. Duo enim vitia populorum vale- tudinem turbant et corrumpunt : nimius labor, vel pigritia et segnities. Utraque apud gentes servitute oppressas, rudibusque moribus viventes reperiuntur. Utraque in libera republica, sapienti sub principe tolluntur. Scelera minuuntur, perversitas improborum coercetur , et expelletur ; animisque hominum ad meliora ductis, corporis sanitas constans servatur. Nonne quovis anno florentiorem vi- ( 85) demus rempublicam , sub Guilielmo nostro? Navigatio et commercium aucta, experientissimi viri ex longinquis terre partibus populo divitias, et artibus scientiisque nature, admirabiles thesauros referunt. Universis disciplinis templa extruuntur visite , qui sua majestate monstrant, augustum principem disci- plinarum et artium et venerantem et fautorem. Regiones summis montibus separate, viis publicis pulcherrimis jungen; frequentes aque ductus mercatura obediunt. Hee omnia , principi debemus, cui nihil sanctius est quam civium salus. . Justitiam colens, tuensque legibus jura stabilia reddit, et vexationes hominum ambitiosorum repellens , æquitatis imperium confirmat. Ita quoque sapientissimus rex viros probatos summæ reipublice administra— tioni proponit, nonnisi a bonis ministris, prudentiam cum virtute conjungen- tibus, consilia petit. 1 Testimonio est nostra ipsa Universitas, cujus nomine hac solemni occasione summas refero gratias amplissimo viro, cui instructionis publice custodia demandata est. Nemo tam gravis provincie feliciter gerenda» aptior erat quam optimus Van Ewyckius qui professorum amicus eorum vota exaudit, consilia petit et ita academicorum necessitatibus consulit, ut sine facto, et jactatione saluberrimas mutationes et meliorationes fieri videamus. Vestram quoque benevolentiam et sollicitudinem publice laudamus , gravis- simi viri, Universitatis hujus curatores. Per novem annos, nobiscum versa- mini, et nunquam desideriis nostris defuistis. Dolemus venerabilem senem illustrem De Villenfagnum e medio nobis esse ablatum, virum et virtute et eruditione clarissimum dolet Leodium, patria, dolet respublica litteraria , res publica cui subreptus est historig et antiquitatum patrie nostre indefessus in— dagator. Orbatam se videret Academia nisi in collegium vestrum receptus esset vir spectabilis Leclercus , quem summa cum laetitia , solemnitatibus hujus diei presentem conspicimus. Grande Universitati periculum imminebat, quod vero pro summa nostrorum voluptate justo tempore evanuit. Vir enim solertissimus cui hac Academia ab origine usque ad hunc diem tanta debet, gravi morbo tenebatur ! Perterriti tam ( 86 ) gravi eventu, mortem subitam dilectissimi /Valteri metueramus! Sed servatus nobis est, ut cæptum opus gloriosissimum ad finem perduceret, et Universitatis templum non solum fundamentis solidissime inædificaret , sed etiam exornaret , et in perpetuum firmaret. Lati te nobiscum versantem videmus ; leti te salutamus, fraternæ amicitiæ vinculum longorum annorum serie firmatum, denuo ligatum , lætissimi videmus ! Cultiora tua munera te rarius Leodium venire permittunt; rogamus oramusque te, ne filiam tuam primogenitam derelinquas, cujus salus ut semper tibi pre- tipik in animo fuit exoptamus. Hisce omnibus jam enarratis superest ut de alumnis Universitatis nostræ verba faciam nonnulla ; numerum eorum denuo excrevisse , me rectore , summa cum voluptate refero! Sed hoc augmentum nimis gratum nobis esset, nisi juventus academica, diligentia et morum castitate excelleret ! Paucissimi eorum hoc anno pauca fuere admonendi, qui rectoris consiliis vix compertis obtem- perarunt, etsi juvenilis ardor fortasse hinc indeque nimius esset. Officia erga professores et disciplinam academicam , lubentissime agnoverunt. Concordia que inter eos regnat, insigniter est notanda; quam sibi invicem dediti , obstrictique monstrantur si opis ferenda cujusvis generis occasio datur! Dum vero vale- tudine prava quisquam eorum tentatur, mire promptas manus ad eum tendünt ; omnes nosmetipsi vidimus: condiscipulo malo suo succumbente , sinceras la- crymas non facile compescebant , omnesque defuncto , cum acerbo doloris sensu, suprema sanctissime solvebant. Ita conspiciebantur moestissimi studiosi , prope tumulum alumnorum 4morei, Tyriarti , Delvauxii, Lombartii, quorum dotes animi , virtutes , moresque , laudibus summis digna erant. Jam igitur publicas laudes iis omnibus denegare non possumus. Diligentiam vero, et in studiis progressus ex omnibus probavere candidati et doctores: recepti enim sunt: I. In Facultate Philosophica, 49 Candidati, 2 piota. IL. — Juridica , 36 — ,24 — n — Medica , V9 --— Dice IV. = Mathematica, 15 — (87) Precipuos autem meruere honores ii qui iu certamine litterario victores extiterunt; rogo ipitur te Academiw, secretari, ut facultatum Aubicta publicare velis. Hora qua mihi vos alloqui licet , meis rectoris functionibus imponit finem. Jam dignitatem illi titulo affixam , clarus collega tenet, qui suis propriis viribus me validior, majori facilitate munus impositum , feret. Attamen carissimi college , postquam in munere fungendo maximopere sa- pientibus consiliis vestris auxilium receperim. Nonne mihi exoptandi novi dies essent, quibus mihi contingeret fascibus academicis ornari. Tantam ostendistis benevolentiam. in donandis consiliis, quantam in recepiendis voluptatem ego habui; ideoque conscientia fuit mihi amicitie quam ex animis vestris reportavi ; de qua lubenter vobis publicas nunc ageo gratias. Imprimis frequentia unius vestrum , monita recepi qui dura necessitate, bis fasces academicas tulit, erat sane dignus qui successorem imperitum dirigeret ; nec vos fugit præclari antecessores , quis luculentius illo, mentem vestram luci prodere posset; hoc enim monstravit in temporibus arduis , quibusque moestissime ejus urgebatur animus. Licet mihi ejus nomen vobis tradere. Pudorem illustrissimi professoris Destriveauxii non ledent juste considerationes ; quoniam inter nos hodie propter graves rationes , adesse non possit. At necessitudo qua devincimur a primis scholis , laudes aut inanes aut suspectas illi vobisque redderet ; meum est curare ejus modestiam, irritabilior ostenditur cum apertius depredicatur. Vos igitur statuo judices de virtute illius summi viri in publicis rebus versantis , de fiblimitaté ingenii perspicacis ex Cathedra dicentis, et de elegantia insigni in operibus conscribendis. Verum ultimis hisce verbis cum moerore quodam vos hærentes video ; parcite mihi, vos enixe rogo , auditores benevoli , noscite dolorem meum ante orationem conceptum ; jam effectus acerbos contentionis quam scripti mei cum præcessoris eloquentia facitis, ægerrime expertus sum. Animus vester adhuc in præsentia commovetur lucida locutione diserti pro- ( 88 ) fessoris, dum de disciplinis universis vel de historia regni nostri orationes ha- bebat: fateor, rationem jacturæ quam hodie patimini a me reposcere debetis, qui contextu longiore de re medica, clinicisque observationibus sermocinari ausus sim. | Proinde persuasum habetote me absque vi irresistibili qua ducor ad solatium hominum dolori traditorum , meum sermonem arduum , tamque prolixum duxisse indecorum. | je. i Unum itaque jam nunc mihi superest , ut faces Academic novo rectori tradam. Gratulor mihi, gratulor Universitate Leodiensi tam digno viro rectoris munus a rege esse illatum : te clarum Yan Reesium , nostra suffragia elegerunt ; tunc votis nostris rector es ; ex votis nostris Academiam gubernes et regas, rogo, oroque. DIXI. ORATIO QUA SYLVARUM ET REI SALTUARLE PRÆCIPUA QUÆDAM - MOMENTA. HISTORICA EXPOSUIT Halentinus Broun, Ju D: QUUM Dre IV ante Inus Ocrosnzs MDCCCXXYV REI SALTUARIE ET AGRICULTURE PROFESSIONEM SOLEMNI RITU AUSPICARETUR. PERILLUSTRES ACADEMLE CURATORES ! QUARUMVIS DOCTRINARUM PROFESSORES, COLLEGE CONJUNCTISSIMI ! JUVENES LITERARUM STUDIOSI , CARISSIMI ! CIVES ET HOSPITES , SUO QUISQUE LOCO, HONORATISSIMI ! Lass me commotum esse confiteor, quum ex Academia Germanica in hanc libertate celeberrimam terram, in hoc Belgii augustissimum Musarum sacrarium me delatum, et muneri gratissimo , disciplina: nimirum , quam ab ineunte ætate in deliciis habui, in hac quoque regione icis Je me præ- positum videam. Illustrem igitur hunc locum hodie primum an ut legi et veteri mori satisfacturus, brevi oratione muneris recens mihi oblati rationem publice patefaciam. Verum quibus me cogitationibus perturbatum existimetis, qui, quum magnum vite spatium procul a Musarum sedibus in sylvarum recessu degissem, jam publice dicturus. aggredior in celeberrimo conventu tot tantorumque virorum meorumque judicum! Vestra tamen , Audi- tores, benevolentia confisus, hanc publicam. provinciam pro mea virili parte administrare conabor, SYLVARUM ET REI SALTUARIE PRÆCIPUA QUJEDAM MOMENTA HISTORICA narraturus. Im qua re id unum a vobis peto, ut benignis animis dicenti non desitis, etiamsi , que dicenda habeo , minus eleganter et incomptius enunciaverim. Summum donum homini datum arbores sylvasque, omnes fere antique ` gentes intelligebant: hinc alimenta prima, hinc prima corporis tegumenta, hinc fontium ubertatem, hinc denique agrorum fertilitatem repetiverunt. Propter hanc multiplicem utilitatem , e sylvis natam , eedem in omnibus fere 12. (92) civitatibus, qua incolarum frequentia, hominum cultu bonisque institutis civi- libus florebant, in principum et sacerdotum, in. Deorum adeo, tutela erant. Quod ut probabili aliqua ratione vobis ante oculos ponam , exempla quidam e Persarum, Grecorum et Romanorum historiis eligam. In nulla fere terrarum parte agrorum cultus omnino, imprimis arborum, tam impeditus erat quam in ea, que deinceps Persis (1), cessit. Solum enim maximam partem sabulosum , aridum, infertilissimum ; aër siccus et solis calore fervidissimus ; summa fontium rivorumque penuria, unitis vi- . ribus huic cultui resistere videbantur (2). Attamen e Poétarum scriptis et vero etiam historica fide constat, easdem terras, invita etiam natura, longum per tempus a cultissimis pariter et frequentissimis nationibus habitatas et magnis et splendidis civitatibus ornatas fuisse, quas solum illud aratro subactum et plantis tectum aluit uberrime. Et Virgilius quidem (3), cum, Ttaliam prestare omnibus terris, scribit, eandem vel Medorum sylvis ditissimaque terre, anteponit. Xenophon, in Persiæ descriptione, quam Grecorum exercitus peragravit , non sine quadam animi oblectatione, se hoc iter per vicos continuos, per lucos et hortos amcenissimos , agrosque adfatim cultos fecisse, narrat. Civitatem Ispahan , .quam circa finem seculi decimi sexti ét ineunte etiam seculo decimo septimo adpellarunt mirificam , octo Paradisis (sic enim Perse hortos summa arte cultos nominare consueverunt,) ornatam fuisse et, in exiguo decem leucarum spatio, mille et quingentos vicos habuisse, comperimus. Ekbatana urbem, propter sitam jucundissimum, Paradisum terrestrem appellarunt. Quis vero est, qui ignoret magna immensarum civitatum , Susorum et Persepolis , nomina ; quarum hanc totius Orientis principem fuisse nemo nescit? Hodie, neglecto terre cultu, omnia ibi alia facta sunt; et civitates, quae olim florebant, ita interierunt, ut (1) Z. Reynier de l’économie publique et rurale des Perses et des Phéniciens. 1819. 1 vol. in-8°. W. Pfeil Holzwirthschaft der Perser (Krit. Blaetter für Forst-und Jagdwissenschaft. IL 2. pag. 273. ; (2) Chardin voyage. (3) Georg. II, 136. (9) vix earum rudera sabulo tecta reperias. Fontes fere omnes sicci sunt, et fieri potest, ut, quis credat, centum milliaria Geographica per longum latumque proficiscaris, quin arborem , quin fruticem , quin locum gramine aliquo viridem cernas. In montosis tantum Caucasiæ regionibus et in provincia Mazanderan , Thibetum versus, sylvæ inveniuntur opacæ , quas hodie Perse non sine quodam stupore admirantur et prædicant. Quodsi jam quarimus, quomodo Persæ terram natura sterilem tam fertilem effecissent, responsum in promptu est: effecere irrigationibus arte paratis et arborum plantationibus (1). Vix ulla unquam natio in ducendis aquis et irri- gandis agris eo artis profecit, quam Perse (2); que ars, reliquis ignota , solis quibusdam gentibus innotuit, quæ eandem continuo auctam et emendatam , velut hereditario jure, a patre ad filium tradiderunt. Lex sacra , Zend-Avesta ad exer- cendam hanc artem imprimis adhortabatur (3) ; Persia quoque hodierna plena est reliquiis aquæductuum antiquorum , que peregrinatori ubique obviam fe- runtur (4). Perse autem multum abest, ut fontibus tantum et rivis ( quorum etiam numerus perexiguus erat) ad irrigandam terram uterentur, ut potius, cum immenso labore, in viscera quoque terre descenderent et subterraneas aquas ( quas non nisi in centum et quinquaginta pedum altitudine attigerunt ) non colligerent modo, sed etiam in superficiem terre protraherent. Hoc modo orti sunt putei et cisternæ ad hauriendas aquas subterraneas efformatæ , quarum hodienum reliquiæ prasto sunt. Constructis operibus et æquæductibus , Persæ arbores plantare coeperunt, quarum cultum in religione et deliciis habuere , cuique omni modo prospexerunt. Unde facile illud explicatur Herodoti , secundum quem Mardonius Xerxi, Græcos adgressuro , inter alia argumenta, quibus ei descensum suadere studuit, hoc quoque usus est: Europam terram esse tam (x) Hoc apud aliasquoque Orientis antiquas gentes, terram natura sterilem habitantes, præ- sertim apud Hebræos et /Egyptios factum fuisse , utique constat. (2) Herod. I. c. 71. 193; Xenoph. Exp. Cyr. IL. c. 2 et 3; Strabo Geogr. XVI; Polyb. X. 24; Amm. Marc. XXII. c. 21. XXIV. c. 1 et 3; Plin. Hist. Natur. VI. c. 30. (3) Anquetil Zend-Avesta I. pars 2. pag. 280, 283 et 284. (4) Chardin, Olivier , Morier , Johnson. , etc., etc. ( 94 ) : Bie felicem , ut arbores proferat absque: cura et cultu hominum. Qua propter rex quoque , Achaiam ingressus , pcenas statuit maximas in eos, qui arbores violaverint ( quod exemplum non omnes imperatores in. agro hostium secuti. sunt ). Persarum legislatores necessitatem cultus arborum in terra tam sterili jam. prioribus tem- poribus senserunt. Zoroastri doctrina et lex sacra Zend-Avesta hunc cultum ex- pressis verbis non jubent tantum , sed etiam. ea. conditione beatitatem: vitæ terrena et æternæ (1) promittunt. Pessime fallitur , si quis credat , arbores a Persis plantari: solitas id tantum. emolumenti protulisse, ut: lignum: ferrent. ædificando et comburendo idoneum , sed potius ut fructus producerent , quibus magna ho- minum. pars aleretur. Species arborum varias e Bibliis sacris, e scriptorum ve- terum: et. peregrinatorum recentiorum. operibus novimus ; quarum he in primis nominande sunt: Gossypium arboreum et vitifolium (2) , Vitis vinifera (3) , Phoenix. dactylifera (4), Citrus Medica (5), Juglans regia: (6), Amygdalus communis (7) et Persica (8), Prunus cerasus et Armenica (9), Rhamnus Zizyphus L. (10), Ficus Carica, Myrtus communis (11), Punica Granatum (12) , (1) Anquetil Zend-Avesta I. pars 2. p. 283. (2) Theophr. Hist. Plant: IV. 9; Plin. Hist. Natur. XIE 13 et 21. _ (8) Aria, Margiana, Bactriana, Hyrcania, alieque Persie provincie vinum magni pretii pro- - duxerunt. (Strabo. Geogr. II) Noah primus vinum coluit in Armenia. ( 1. Mos. 9. 20.) (4) De usu multiplice Phœn. dactyliferz vid. Herod. I. 193; Amm. Marc. XXIV. 3; Strab. Geogr. XV. XVI; Plin. Hist. Natur. XIV. 19; Theoph. Hist. Plant. II. 8 et III. 5. De cjus cultu vid. Theoph. Hist. Plant. IL 6. 8 et 9 et Caus. Plant. I. 2 et III. 22. Scot Warning’s Persia. cap. 29. (5) Plin. Hist. Nat. XL x15 et XII. 7. (6) Piin. Hist. Nat. XV. 22.; Belon IL. 95; Turner. I. pag. 100. - (7) Jerem. I, 11. (8) Plin. Hist. Nat. XV. 13; Turner. Y pag. ior. (9) Pn. Hist. Nat. XVI. 54. (10) Plin. Hist. Nat. XIV. 14; Jes. 55, 13. (11) Neher. VII, 15. ; (12) 5 Mos. 8, 8; 4 Mos. 20, 5; C. Cant. 4, 3. 13 et 8, 2. (95) Morus alba et nigra, Buxus sempervirens (1), Pinus cedrus , Juniperus oxycedrus (2) , Cupressus sempervirens (3), Platanus Orientalis (4), Pis- ' tacia vera (5), Salix Babilonica, etc. Maxima vero arborum utilitas in his terris inhospitalibus ea erat, ut solum tuerentur adversus aridissimorum ventorum impetum et ardorem solis , ut alerent et tutarent fontes atque attraherent pluviam. Perse magnas sylvas non habuerunt, sed quisque paterfamilias hortum aut Paradisum (6) nonnunquam amplissimum et ameenissimum possidebat , qui frutice- tum quoque et sylvam complectebatur , et arbores simul cum variis frugum fruc- tuumque generibus, oleribus et leguminibus produxit (7). Magnas vero sylvas , quas proprie sic adpellamus , Pers in occupatis maxime terris possederunt , ut in Syrie montibus , in Damasci planitiebus , aliisque; presertim iu Libani et Antilibani altitudinibus ; unde materiam ad classes condendas sumere consueve- runt. Reges Persarum , quamdiu in bas terras dominabantur, sylvas singulari cura custodiverunt hominibusque regiis munus demandarunt , eas servandi , atque id maxime defendendi, ne nimium et extra modum et ordinem excideretur. Cujus rei testes habemus Biblia sacra in Nehem. C. 2, ubi legimus : Judæos , Hierosolyma et secundum templum resuscitaturos ,.ab Artaxerxe petiisse, ut permitteret , ut arbores e Libano cederent. (Libani sylvarum præcipuæ species Cedri fuerunt, que hodie ibi fere plane desunt (8). (1) Jes. 60, 13. - (2) Belon II. 94. (3) Libanius. Y. (4) Hesek. 31, 8. (5) Piin. Hist. Nat. XII. 13; Theophr. Hist. Plant, IV. 5; 1 Mós. 43, 11. (6) Hebræi hine primam notionem Paradisi repetiverunt, que vox Hebreis quoque hortum significat. De hort. pret. apud Hebr. vid. 1 Mos. 2, 8; 4 Mos. 24, 6; C. Cant. 4,6; Ezech. 38, 13; Joël 2, 3; ScAroederi Dissert. de Hortis Hebr. Veter. Horti Arabibus hodiernis etiam vitæ beatz exempla sunt. (7) Xenoph. Gyrop. I. 8. et VIII. 6; Xenoph. Exp. Cyr. 1; Quint. Curt, V. 1. 4. VII. 6. VIIL 1; Jonas 3 , 11; Strab. Geogr. XVI. (8) De Libani Cedris: Maundrell’s Journey from Aleppo to Jerusalem pag. 142. ( 96) Posterioribus regibus Persarum illa peculiaris terre et arborum cultus religio et cura in desuetudinem abiit, ut hodie non habeamus, nisi pauca antiqui cultus, civitatum opulentissimarum , frequentiumque nationum eruditissimarum rudera, testes vetustæ diligentiæ et beatitatis. Hæc de Persis recensere placuit. Ut jam ad Græcos (1) nos convertamus , pre ceteris considerabimus terram. Atticam, cum frequentatissimam illam tum vero etiam cultissimam et natura multo minus, quam alic partes , ditatam. Ejus autem terre tria sylvarum genera nuncupant scriptores: primum fanorum sa- crorum; alterum sylvarum reipublice ; et tertium sylvarum. a singulis civibus possessarum. Fana , que templa circumdederunt , arbores maxime. continebant. frugiferas , Ficos præ primis et Olivas. Hæ duæ arborum species , propter egregium earum usum Cereri et Minerve dicate, sacre habite sunt et publicae venerationi pa- tuerunt. Omnia templorum fruticeta elocata erant ; inscriptiones monumentorum , que supersunt , testantur , qua gravi lege conductoribus publicis interdictum esset , ne arbores cederent ; non enim arbores, sed fructus arborum in illorum usum: venerunt, lignaque arida seu casu delapsa. Horum fruticetorum proventus ad La Roque Voyage de Syrie et du mont Liban. (Paris 1722) I. p. 87. Dandini Voyage du mont Liban ( nouv. éd. Paris 1685) Cap. 17. p. 75. Jesaia 14, 8; Hesek. 27, 5; 1 Reg. 5; 2 Chron. 2. Chr. Jag. Trew. Cedrorum Libani Histor. earumque char. botan. , etc. Norimbergæ 1757. II Tom. P. Bellonii Observ. sec. Clusii vers. Lat. 1589 et lib. de coniferis arboribus et perpetua fronde virentibus. ` Voyages de M. de Mauconys, Il. Paris 1695. Korte Reise nach dem gelobten Lande. Halle 1743. p. 420. Niemann, Der Cedernwald des Libanon ( Vaterlaend: Waldberichte I. 3 pag. 445.) (1) Z. Reynier de Économie publique et rurale des Grecs. Genève 1825. W. Pfeil Holzwirthschaft der Griechen (Krit. Blaetter für Forst-und Jagd-Wissenschaft IL 2, pag. 288. A. Bökh, die Staatshaushaltung der Athener Berlin 1817. 2 B. De l'Agriculture des Grecs; par l'abbé F. Fontani ( Atti dell’ imperiale Accademia economico- agraria dei Georgofili di Firenze IV p. 153. (97 ) sacerdotes alendos destinati erant , et ad sumtus sacris faciendis necessarios. Quum templa permulta per Atticam disseminata essent , totidem etiam fana et fruticeta terram natura aridam quam maxime refrigerarunt et ornarunt. Sylve publice , et que proprie in usum universorum cædebantur, in mon- tium altitudinibus sitze erant ad agriculturam parum idoneis ; cum propter solum saxosum ne arboribus quidem frugiferis plantandis aptari possent. Ex his sylvis, Boeotia et "Thessalia (ut has nominem) ob montium frequentiam pre primis se ditaverunt. Ceterum ipsamet Attica, que hominum aluit circiter duodecim millia cum quadringentis in quovis milliari quadrato , nihilominus preterea montes plures habuit sylvis tectos , quales fuere Cytheron , Hymettus , Penthelicon, et montes Laurei in extremis peninsulæ partibus in mare imminentes , auro et ar— gentifodinis nobiles. Harum sylvarum species precipue fuere: syr ( Quercus esculus) ; 25; ( Quercus ilex); rs (Fraxinus ornus); «az (Platanus Orientalis ) ; 27:2» ( Ulmus campestris ) ; x» (Pinus picea) ; i247» (Pinus abies) ; mirus (Pinus larix); xeséperss (Cupressus sempervirens); ize ( Salices ); open (Tamarix Gallica) , etc. Erat autem hoc quasi principium ceconomiz publice Atheniensium , ut ne publice administrarent qualemcunque agrum civitatis , sed ut locarent privatis conductoribus æque ac reliqua tributa et vectigalia. Hec publice agendi ratio æque transiit ad sylvarum administrationem. Locatio autem fuit sive hereditaria, sive ad tempus quoddam instituta. Modus arbores cædendi lege præscribebatur , quam ut sequerentur conductores, videbant ap seu cus- todes saltuarii. Hic sylvas locandi modus eo facilius fieri potuit in terra Attica, quia maxima sylvarum pars ex radicum stolonibus renascebatur. Argumentum haud ambiguum , Athenienses jam mature sylvis materiariis et magnis arboribus caruisse, hoc est, quod illos ad Macedones , Boeotios, Tyrios aliosque , materiæ ad naves ædificandas emendæ causa, profectos esse comperimus. Plura prostant apud historicos exempla , quibus, propter hanc materie penuriam , Athenienses nonnunquam in angustias adductos esse, atque navium lege prescriptum nu- merum suppeditare non potuisse, docemur. Quam rei publicze conditionem pe- riculis plenam Athenienses ægrius tulerunt , cum forte , amisso maris principatu, ipsis esset cum populis bellandum , a quibus exstruendarum navium materiam 13 C 98 ) emere consueverant; sive si qua natio, quacum hanc mercaturam factitare so- lebant, lignorum exportationem interdixisset. Sylvæ public Athenarum, licet elocatæ , tamen nullo pacto ut vendibiles considerabantur ; cujus rei testes sunt Graci scriptores, qui Byzantinos argenti inopia pressos , sylvas publicas vendidisse , ut casum plane singularem et inauditum referunt. Hoc principium « sylvas publicas non esse alienandas » non per metum imminentis ligni defectus, sed per rationem civilem oboriebatur ; principes enim civitatis reipublice , quantum fieri sive per agros publicos sive alio modo posset, consulere studuerunt, ne populum novis tributis impositis excitarent. : Quod sylvas privatas attinet , ex ePi frugiferis maxime constabant, Ficis , Olivis, Palmis , Malis , Pyris, Malis Punicis, Citris Aurantium , Citris Medicis à Amygdalis, cet.; atque negligentis esse censebatur , si quis alias arbores , quam frugiferas aleret. Ceterum agri privatorum nimis fuere in particulas minusculas distracti, quam in quibus sylvæ, quas proprie sic appellamus , esse potuissent. Hodie preter aliquot Boeotize , Thessaliæ et nonnullarum regionum montes, in Grecorum terris sylvæ non amplius inveniuntur. In Attica omnes omnino montes ligno destituti sunt, sive arbores foliatæ Pinis rarissimis locum cesserunt. Solus Cytheron , qui frigidioris naturze causa , magis inaccessus est , sylvam conservavit ; sed Quercus cedebat Pinis , unde jam mons ipse nomen obtinuit ’Erertras ( Pinorum amans). Turcæ inertes tanta desidia marcescunt, ut plantandis arboribus nullo modo vacent;.Greci vero, eorum dominatione oppressi et enervati, rebus viteeque timentes , non magis arborum cultum in animo habent. Romani veteres (1), magnas habuere sylvas, ut perhibet Plinius ille, atque non errabit, si quis totam Italiam vetustam sylvis tectam crediderit. Ancus Martius, rex Romanorum quartus , Suetonio teste, primus sylvas declaravit publicas ; atque ipse adeo Decemvirorum leges loquuntur de glande legenda, arboribus cæsis ; pecorum pastu, etc. Unde nemo mirabitur, cur apud Romanos magis- tratus fuisse videamus, qui conservandis sylvis publicis præfecti essent; quod (1) ZF. Pfeil die Holzwirthschaft der Romer. (Krit. Blaetter für Forst-und Jagd-Wissenschaft. II. 2. pag. 303. ( 99 ) munus cum consulari potestate conjunctum esse solebat. Hoc in Bibulo et C. Julio Casare videmus , ubi vox solennis audita: de provincia ad sylvas et colles ; quo pertinet versus ille Virgilianus : si canimus sylvas , sylva» sunt consule digne. Postea magistratus dedere singulis provinciis , quibus cura sylvarum de- mandata erat ;de qua re plures leges statuerunt. Habuere non minus ministros saltuarios publice constitutos, qui reditus sylvarum perciperent. Cum cura sylvarum religio quoque conjuncta erat; sylve enim sacre prima fuere sacraria et numinum templa ; atque tanta erat hzc religio , ut fana non in reipublicae tutela essent , sed voce communi atque universorum sententia custo- direntur a: privatis. Atque heres fundi, in quo fanum. ejusmodi fuit , religione cogebatur, ut servaret , ne numen divinum læderet , seu proprios penates : que Romanorum religio sylvis habita Lucani quoque testimonio confirmatur, qui, milites Julii Cesaris sacro horrore perfusos , ut sylvas Massilienses cæderent , vix adduci potuisse, narrat. Hec consuetudo , divino honore sylvas adficiendi, ruri quidem tempore adeo Plinii duravit; agrestes enim arborem quamvis pul- cherrimam totius pagi numini cuidam consecrare solebant. Ultimis temporibus , cum lautius vivere cultiores Romani coepissent , publicæ sylvæ non amplius fuere, nisi in montibus , in Bruttiorum terra et Appenninis altitudinibus site. Sylva in planitiebus sate, omnes fere private, hoc nomen non meruerunt. Erant enim sive luci tantum minoris ambitus, sive arborum plantationes , sive horti arborum synthesi septi atque ornati. In universum prædia quoque Romanorum , meliori saltem reipublice tempore , non tam late patebant ; quum id ipsis esset propositum et quasi lege ceconomie publice statutum , ut - ne agrorum multitudo in paucorum manus veniret. Preterea hominum etiam frequentia tanta erat, atque agrorum pretium tam elatum , ut fieri non posset, quin sylvarum magnitudine agri cultus imminueretur. Insuper Romani multas serebant arbores juxta rivorum litora, in viis publicis , in finibus agrorum pratorumque , etc., etc. Villas pariter ditiores arborum serie coronaverunt , quarum pretium nonnunquam summum fuit. In quarum arborum numero erat imprimis Acer, qua ita delectabantur Romani, ut eam divites illi vino adeo affuso irrigarent, ut et fortius et citius accresceret. Licet privato 13. .( 100 ) privatarum sylvarum usui nulla lex impedimenta afferret, tamen adfatim adest vestigiorum in libris scriptorum veterum, unde eruitur, quemlibet debuisse et plantare arbores et servare ; atque ad virum honestum bonumque patremfami- lias pertinere videbatur , ut quantum posset , arboribus parceret earumque cultum promoveret. Quis vero nescit, hanc, ut ita dicam, opinionem publicam in rebus agendis sepe optimis quibusque legibus prestare? Leges vero colonis impositæ, qui terras plantatas nacti erant, expressis verbis arborum ` conser- vandarum curam ipsis præcipitaverunt; ut, quales accepissent, tales servare deberent, nec alio jure iis uterentur , quam usufructuariorum. Ceterum OEco— nomiz ruralis et ipsorum locorum status is erat, ut arborum producendarum cura secundo loco haberi posset ; cum magnam lignorum portionem: ex arbustis , hortis, aliisque locis nanciscerentur. Veteres rei rusticæ scriptores (1) arbustum peculiariter fundum appellant , ubi arbores vitibus maritabantur, unde est arbustinum vinum . dictum, quod in arbusto progignitur. ites, Columella dicit, maxime gaudent arboribus , quia naturaliter in sublime procedunt , tum et materias ampliores creant , et fructum equaliter percoquunt ; hoc genus vitium arbustivum vocamus. Plinianum ver— bum est arbustare agros, quod significat arbustum in agris facere, et arbores idoneas vitibus maritare. Qui arbustum constituere volebant , Ulmum et Fraxinum , quoniam vitem maxime alunt , et multam idoneamque frondem, quam pecudes - libentissime appetunt , præoptabant. Rarius Populum , Opulum et Ornum plan- tabant. Arbustum inter quadrigenos pedes dispositum erat : sic enim et ipse arbores et apposite vites melius convalescebant, fructumque meliorem dabant; segetes etiam, que in interordiniis erant, minus umbra laborabant.: Arbores quum adolescere incipiebant, supervacuis ramis amputatis et alternis: brachiis in modum scalarum relictis ad recipiendam vitem falce formabantur, Tabulata haec instituebant , ut vites laxius diffunderentur, et ut arbores uvarum decerpen- darum causa faciliter scandi possent. Sexto tandem anno arbores, si jam firme videbantur , vitibus copulabantur. Arborum interlucatio tertio. quoque anno fieri (1) Cato x et 7; Columella V. 6 et < et lib. de arbor. cap. 16; Palladius III, 10. ( ror ) solita, mense quidem Augusti. Frondem pecudibus projiciebant , et rami ad di- versos usus inserviebant : unde, varios arbustorum proventus , vinum , folia , ramos certo tempore cæsos, truncum, radices arborum. emortuarum et fru- menta denique seu alias plantas , quas in interordiniis serebant , faisse patet (1). Quum altera ex parte Romanis magna arborum frugiferarum ferarumque copia opus esset, seminarium in quovis predio abesse nequivit ; cujus men- tionem injiciunt omnes rei rusticae scriptores Romani (2) simulque ejus cultum docent; unde videmus , nec sationem nec plantationem nec reliquam operam multum differre ab ea , qua hodienum utimur. Quamdiu arbores nondum umbra solum seminarii obscurarunt, tamdiu in interordinia frumenta, legumina seu gramina pabularia inseruerunt. Arbores frugiferæ , Malus, Pyrus, Castanea , Oliva , Juglans, reliquae , magnam utilitatem attulerunt, iis præsertim earum cul- toribus, qui in urbis vicinitate degebant; atque Plinius (3) annuum reditum ex arbore frugifera capiendum pretio MM nummorum (cc. CVIII flor. ct quod excurrit ) censet. Non minora commoda ex salicto (4) capiebant. Opus enim erat viminum magna copia presertim ad vites subligandas et ad alios usus; unde proprios salictorum curatores constituerunt, quibus nomen erat salictarüs. Postea vero , ubi Romani immensos agros peregrinorum suos dixerant, sensim paulatimque , quos habuere in Italia, negligere ceperunt, ut mirum non esset, cur plantationes et vero imprimis sylvæ magis magisque perirent. Jam sylvæ in montibus site maximam partem extirpatæ , et aque naturali cursui relictae erant. Agri fertilissimi quovis fere anno inundabantur ; ad quorum numerum imprimis áger Volscorum , fecunditate jure celebratus , pertinet, in cujus loco nunc pa- ludes Pontinz conspiciuntur. Hæc sine dubio origo est paludum latissime pa- tentium , que inde ab agro Ravennate incipiunt atque usque ad Aquileam extenduntur ; cujus regionis oppida jam Straboni dicebantur paludosa. Illo tamen (1) Martens Reise nach Venedig ( Ulm 1824. 2 Th.) If. p. 146 Art. Holz-u. Wein-Cultur. (2) Cato 46; Farro Y. 29; Columella lib. de arb. 1 et 2; Palladius HI. 10. 18. 20, IV. 8, et VI. 4. (3) Plin. Hist. Natural. XVI. (4) Cato 1. 9. 11. 38; Columella IV. 3o. ( 102 ) tempore montes Italia sylvarum coronam nondum amiserant ; igitur aque etiam et rivi , certis terminis contenti , ad agriculturam adhibebantur ita , ut facili opera malo adferri medicina potuisset. Hodie vero hæc utriusque conditio, destructis montium sylvis , non amplius adest; atque heec quoque vera et unica causa haberi potest malorum , quibus heec Italie pars quotannis rivorum inundationibus et exhalationibus paludum funestis miserrime adfieitur. Montes ipsi, sylvis nudati , jam ex longo tempore appulsui vario frigoris, solis et pluviarum expositi sunt ; quorum ha primum terram vegetabilem diluebant atque secum- abstulerunt; mox solidiores quoque montium partes rodebant. Saxa disjecta scopulosque gelu perruptos aquarum vis secum aufert, et in planitiem ad agri cultum des- tinatam conjicit, sive, iis depositis, rivorum cursum obstruit, et hoc modo paludes foedissimas procreat. Nihilo tamen secius leges exstant duc ex medio ævo repetitæ, que, civitatum principes, licet malo non mederéntur , causam tamen malorum intellexisse et effectus perniciosos persentivisse , testantur. Lex prima, auctoritate reipublice Genuensis , seculo decimo-septimo lata, eos, qui montes possiderent, arbores plantare , jussit. Alteram tulerunt. Mediolani prin- cipes, qua capitali poena cavebant, ne quis arbores in montibus cederet. Aquae ex Alpibus scaturientes Italiam non minus et ob eandem fere causam infestant , quam ez, quas Apenninus mons in eam demittit ; atque immensa jam soli copia turbidus Athesis et Brentesie fluctus et undae Plavis rapidusque Silus cum Tilavento aquis turgido agriculturam privaverunt. Sylva opaca , qua olim montes coronabant , regionem adjacentem adversus ventorum tempestates muniverunt , qui hodie, nivosa culmina nuda superantes , frigus simul insolitum adducunt, hiemesque præmaturas , diuturnas et graves reddunt. Atque ex duobus inde sæculis observatum est, aéris temperaturam ita mutari, ut pluribus plantis cultis , magnis commodis, que adferunt, insignibus (quo pertinet presertim Oliva ) M noxia sit. i Missis veteribus , transeamus ad recentiores populos , eosque primo loco Venetios recenseamus , qui omnium primi sylvas materiarias ( magnis arboribus compositas ) coluerunt et secundum certas quasdam regulas cædebant. Venetiæ igitur , sæculo decimo-quinto , quo tempore ad summum potenti et divitiarum fastigium per- ( 103 ) venerant, Dalmaticas quoque et Istrie terras sibi subjecerunt, in quibus syl- varum magna frequentia erat. Sylva sola Montonensis centum viginti millia jugerum complectebatur, atque insignis precipue fuit lignis ad naves longas condendas idoneis, quorum species primarize fuerunt Ulmus , Quercus , Larix , Pinus et Abies. Ex his iisdem sylvis, nostris adeo temporibus , immensa lig- norum copia, navibus exstruendis apta, ab Austriacis producebatur, quam ut aes alienum dissolverent, Anglis commiserunt; ex iisdem longum per tempus Tullionenses pariter materiam obtinuerant, atque utilitas maxima erat, quam V enetii ipsi, qui illo tempore maris principatum tenuerunt, ex his sylvis hauserunt. Ceterum apud Venetios sylvæ erant sive publice , sive communes , sive private. Publice sylve omnes, Montonenses imprimis, dimensæ et in mappis topo- graphicis delineate erant. Sylva quivis per partes divisa, ut quotannis ex artis regulis cædi posset. Statuerunt , ut ville adjacentes quævis delicta in sylvas com- missa præstarent. Præter ministros saltuarios publicos et municipales , omnis adeo civis jure prehendere, interrogare et constituere potuit eum, qui deliquerat. Quodsi vero hic prehendi non potuit, pagus vicinus arborem casam ex arbi- trorum sententia solvere debuit. Si quis vero tertio: deliquerat, extra reipu- blicæ fines exulabatur. Pagi, qui restituendum damnum illatum recusarant , misso nonnunquam presidio militari, ad satisagendum vi cogebantur. Sylvis privatorum , earumque cultui et custodiz respublica se nullo modo immiscuit ; cedere tamen arborem navibus ædificandis utilem nemo, nisi auctoritate pu- blica , potuit, neque hoc unquam permittebatur , nisi ea lege, ut in locum cæsæ arboris deinceps juvenis substitueretur. Civitas, quam arborem privatam emit , eandem pretio solvit, quod tum in quovis mercatu solitum erat ; et solvit simul ac arborem receperat. Civitas preterea, ubicumque privatus se sumtibus in plantandis arboribus imparem dixerat, seu sumtus facere noluit , suis sumtibus plantari jussit. Viri e senatu electi sunt, quibus sylvarum cura peculiaris com- mittebatur , et quibus cultus et custodia et venditio demandabantur. Pariter schola forestalis exstabat, cum ministerio rerum maritimarum conjuncta , in qua juvenes docebantur elementa Geometrie, artem delineandi et varios modos plantandi et colendi arbores; in qua informabantur , que lignorum species in ( 106 ) Jam vero anno MDXLIX , quo urbs lignorum inopia laboravit , civis Parisinus , cui nomen erat Rouvet , consilium iniit, rates e lignis sectis faciendi quas per Sequanam aliosque rivos, in eam Lieu: quibus vel ipsos Icaunæ Res ad- junxit, usque in urbem demittere studuit. Quod ille assequi nequibat, meliori fortuna, septemdecim annos postea , suscepit Arnoul „item Parisinus, et ex hoc tempore Parisii ligna ad comburendum illo modo accipere solent. Quapropter , ne hujus consilii auctor remuneratione sua defraudaretur , sodalitas lignariorum Sequanæ superioris et Icaunz , cum epistolas tum acta publica Sante signanda esse sigillo , effi igiem Rouvetii repræsentante, decrevit. Nihilo tamen secius hæc lignorum caritas in dies magis augebatur ; sylvarum enim exstirpatio adeo profecerat , ut omnes propter futura tempora solliciti essent. Voces de hac egestate iteratas Colbertus ille primus audivit , et veras esse judicavit. Quapropter , ipso auctore, rex collegium viginti virorum e magistratibus , Juris— consultis et præfectibus saltuariis præstantissimis delectorum, instituit, cui nomen - erat Conseil de réformation des eaux et foréts. Exactis octo integris annis, quibus hæc negotia illi præparaverant , Ludovicus XIV, auctore Colberto , celebre illud edictum dedit anni MDCLXIX , cujus plurimæ leges adhuc in usu sunt (1). Laudes , quibus hoc edictum certatim celebrabatur , juste omnino fuerunt. Leges , quas tulit , sever» quidem fuerunt ; sed esse debuerunt illo tempore , ut experientia deinceps abunde probavit. Negari quidem nequit, nonnullas nimis magna, ne dicam injusta , impedimenta struxisse possessoribus privatarum sylvarum ; sed illo tempore regia potestas persuasum sibi habuit, se privata commoda non minus curasse, cum quemvis coégisset, ut et ipse cum tempore et progrediente cultu proficeret, atque saluti publice privatorum studiorum partem quasi tanquam sacrificium obferret. Verum post gravissimam hiemem anni MDCCIX ac propter universalem annonæ caritatem, qua eam sequebatur, immense sylvæ excidebantur; atque (1) Ordonnance de Louis XIV sur le fait des eaux et forêts, donnée à Saint-Germain en Laye, au mois d'aoüt 1669; nouvelle édition augmentée des réglemens rendus en interprétation, depuis le mois de juin 1673 jusqu'en 1752. Paris 1753. ( 107 ) eadem calamitas, deinceps iterata, ad idem remedium tam perniciosum , im- perante exciente, perduxit, Sic igitur magne sylvarum partes, presertim que in montibus erant, eo ardentius excidebantur, quo uberior annone messis futura videbatur, quam ex novis agris capere se posse sperabant. Messis vero altera minus ubera fuit, tertio anno novus ager sementem vix reddidit, atque jam anno quarto maximam partem terra steriles et desertæ , seu ericis tecta, locum sylvarum quondam densissimarum occupaverunt. Hzc calamitas quam maxime augebatur , ab initio conversionis , pluribus conventus constitutivi decretis, ob malam interpretationem legis de abolendo systemate feudali latæ , cum , qui rei saltuariæ administranda prepositi erant, munere abdicarentur, ceteris. Jam enim armate caterve dies noctesque ruebant in sylvas regias, vassorum , ec- clesiasticorum et pagorum. Pagi ipsi, qui sua auctoritate sylvas suas adminis- trabant et custodiebant, hoc jure utebantur ita, ut magnas earum portiones per anticipationem caderent, inque eas pecudes agerent, folia legerent absque fine et consilio, hocque modo immensas sylvas destruerent. Et quemadmodum legislatio praecedens nimis angustis terminis jura privatorum circumscripserat , ita nove leges modum excedebant in contrarias partes, cum privatis sylvas suas subito et absque ulla restrictione permitterent. Accessit finis destructionis et calamitatis, cum magna pars sylvarum publicarum , ecclesiasticorum , et eorum , qui e patria emigraverant, auctoritate virorum , qui nove reipublice regundæ, administrandæ et moderandæ praefecti erant, alienaretur. Que alienatio eo magis extendebatur, cum emtorum immensus numerus esset, quum cuivis em~ tarum sylvarum possessionem adire liceret, qui trigesimam totius pretii partem statim solvere potuerit (reliquam partem , tanquam creditam ex annuis rationibus se soluturum esse promiserit.) Emtores plurimam partem homines erant, qui quæstus aucupandi causa in societates coiverant, atque metuentes, ne hzc ejusmodi possessio ipsis auferetur, hoc agebant, ut quam celerrime possent , sylvam emtam cederent, datamque pecuniam in tuto collocarent. Quatenus igitur illi sylvis , quasi furto quaesitis, pepercerint , nemo non videt : sicut dubium esse non potest, quonam illi instrumento rurali primum usi fuerint, securi certe arboribus fatali, nisi ligonem securi præstare, ad vestigia etiam arborum de- 14. ( 108 ) lenda , crediderint. Hæ sodalitates emtorum globi nigrorum (les bandes noires) dicebantur. Conventio. populi anni MDCCIIC, clamoribus propter sylvarum devastationes ortis, excitata, iis administrandis ministros tabularum publicarum , in quibus actus emtionis-venditionis inscribebantur, præposuit. Quibus nunc , ut pro nova muneris accessione remunerarentur, pro quavis arbore, ipsis auctoribus cæsa, aliquid solvendum erat. Utrum hi homines majori parsimonia usi fuerint, necne, quisque sibi poterit efficere. Ut verbo dicamus: ab inde anno MDCCLXXXIX anarchia non minus dominabatur in sylvas quam: in homines Gallis. Attamen dici nequit, neminem eos de hac perversitate mo- nuisse : prostabant enim opera plura et excellentia, que interrogare de vero commodo ex sylvis petendo potuissent, ut Reaumurü (1), Buffonii (2), Du- hamelii (3), Tellesii d Acosta (4) alia. Praeterea provinciarum praefecti , societates agriculture: , et ceconomi ingenio præcellentes quovis fere die Epistolas miserunt ad Conventionem popularem, quibus vividis coloribus fanestissimam illam de- vastationem depingebant , atque argumentis effecerunt, quanti momenti sit earum - conservatio. Sed jam serius! Nec enim amplius consilia, nec media proposita malo mederi potuerunt. Tandem aliquando, die XVI Nivos. anno libere rei- publice IX, Directorium proprium saltuariorum collegium ad sylvas adminis- trandas restituit. Quæ lex salutarem aliquam vim monstravit industria novorum administratorum , quos ad sylvas emendandas impulit , ita ut tempore imperii illa sylvarum rudera quodammodo resurgere coeperint. Quæ vero denuo calamitates iterate afficiebant Galliam annis MDCCCXIII, MDCCCXIV et MDCCCXY, eædem in sylvas quoque grassabantur. Reapse reliquiae earum tote, que nunc sunt (ut ex publicis actis eruitur (5) ) non complectuntur nisi 6,500,000 hectar. locis desertis et vacuis simul comprehensis; quo numero cum universa Gallice (1) Sur le dépérissement des forêts. (Mémoires de l'Académie des Sciences, 1721.) (2) De eadem materia : loco citato, 1739. - (3) Duhamel du Monceau opera, ab inde anno 1755 usque ad annum 1767, Parisiis edita. (4) Instructions sur les bois de marine, ctc., etc., par Te/lès d’ Acosta. Parisiis, 1780. (5) Auctoritate Martignaci , procuratoris regii perscriptis , cum anno MDCCCXXVI evocatis se- cundi ordinis novum legum saltuensium codicem proponeret. ( 109 ) superficie comparato; octavam fere hujus terre partem sylvis tectam esse, efficitur, Quarum sylvarum, pars 1,100,000 hect. publica, pars altera 1,900,000 hect. communis, pars tertia denique 3,500,000 hect. privata est. Pars fere quinta publicarum sylvarum et communium, spatium 600,000 hectar. complectens , arbores materiarias (e seminibus ortas) alit; quod reliquum est, atque omnes fere sylvæ privatze, spatium 5,900,000 hect. tegentes, non nisi sylvas cæduas (e radicum stolonibus regerminantes) habent. Sylv maxime, quas hodienum Gallia habet , sunt : | 1) Sykæ Pyrenaec , in quibus Quercus, Fagus, Pinus et Abies primas tenent. Juxta ea , que Draletius , qui hos montes descripsit , de iis refert , multum adhuc superest ad sustinendas hujus terrae fabricas et ad naves condendas ; i 2) Sylvee Corsice , ubi Quercus , Fagus , Abies , Larix et presertim Pinus Laricio ad malos classicos tantopere desiderata , inprimis crescunt ; quarum pars 21,000 hect. publica est. Hæc insula omni tempore propter lignorum cum ubertatem tum præs— tantiam magni momenti fuit, atque Poeni æque ac Romani exinde ligna classica sua partim quæsiverunt; sicut ab inde hominum memoria incole mercaturam maxime frequentatam tabulis trabibusque cum vicinis populis facere solebant. Nihilominus Durandus nos descriptione Corsice (anno 1808 edita) docet, in insula interiori multas adhuc sylvas plane intactas inveniri. Sylvarum usus, cum . nulle fere viæ publicae ac munitæ sint , summopere impeditus est; 3) Sylec que sunt in provincia cui nomen Pas-de-Calais atque in ea, qua a Septentrione nomen habet, non fere sunt, nisi particule sylvæ, quondam integrae, Arduenne ; 4) Syloa in provincia Rheni et vicinitatibus ejus, in quibus pre ceteris sylva Hagenaviensis que 17,000 hectar. continet ; 5) Sylve Aureliacenses et Fontis Bliaudi, alice. Si que de historia saltuaria Gallie a nobis relata sunt , recolamus, Gallos bonas leges saltuenses jam prioribus temporibus habuisse et doctrine saltuariæ notionibus utique informatos fuisse , videmus. Hanc autem viam non secutos esse , et destructionem sylvarum spatio quinquaginta fere annorum immensam fuisse , miramur. Licet nos quoque destructionis causam unam et maximam e conversione ( 110 ) imperii repeti posse non negemus ; tamen aliam et eam quidem vix minorem invenimus in superstitione imperantium , qui cuncta latis legibus perfici , temere sibi persuaserunt, et eapropter saltuarios eruditos jam nunc non amplius necessarios esse , sed leges per ministros indoctos , quasi per machinas , commode exsequi se posse opinabantur. Quo enim quis ignorantior est, eo magis ad modum machine adhiberi potest; atque hoc duxit illos rerum moderatores, ut hos ejusmodi homines ceteris anteponerent. Quum jura privatorum severissime cir— cumscripserint atque administratores legibus preceptis impediverint , fieri debuit, ut quivis impulsus ad principia reformanda et meliora eflicienda ab ipsamet origine deprimeretur. Quævis enim legum violatio cum severitate puniebatur. Verum imperantium sapientia neutiquam sufficit, ut quis populus ad cultus et prosperitatis fastigium ascendat; sed maxime necesse est, ut ingenia majora et eruditos adeo inferiorum ordinum ministros in auxilium et consilium adhibeant . et ut quam maximam libertatem incolis, et artibus , quas illi exercent, conce- dant. Quod agendi principium , cum ii, qui nunc Gallis imperant , ut verum agnoverint, in civitate Nancejensi scholam forestalem instituerunt , anno- que MDCCCXXY aperuerunt, vigintique quatuor discipulis , qui ibi doceantur, tres dederunt magistros. Eodem fere tempore speciale Collegium administrationis saltuariæ creaverunt ( quod per aliquod tempus , parsimoniæ ‘causa , cum collegio domaniorum publicorum conjunctum erat) idque Directori ternisque adminis- tratoribus confiderunt. Denique , cum hoc ipso tempore codicem legum saltuen- sium, que congruant et cum necessitatibus imperii et doctrine hodiernæ (1) principiis , scribere, in animo habeant; certo sperare licet, fore ut he cure sanctiores et majores plurimum ad sylvas Galliæ in meliorem statum restituendas faciant. i Quod attinet ad historiam sylvarum earumque curam apud Germanos (2), (1) Hic codex disceptabatur atque sanciebatur ab evocatis utriusque ordinis Gallorum , anno 1826 atque publici juris factus est anno nunc cum maxime elapso. ; (2) Ulrich Stisser Forst-und Jagd-Historie der Misco herausgegeben von Franken. Leipzig 1754. Anton Geschichte der teutschen Landwirthschaft. € Görlitz 1799. 3 Th. (rrr ) satis cognitum est per scriptores Romanos, (1) universam Germaniam olim sylvis tectam fuisse, (2) quarum omnium maxime patens, cujus mentionem sæpis— sime injiciunt, sylva Hercynia seu Orcynia (3) fuit. Preterea loquuntur de Arduenna (4), de Cesia sylva (5), de saltu Teutoburgensi (6), aliis. Erat autem Germanis servandarum sylvarum hoc imprimis consilium , ut, cum in earum latebras se receperint, ab omni hoste tuti et quasi adversus eum muniti essent. Eodem consilio ducti in finibus magnarum aliquot sylvarum sepimenta viva immensi ambitus plantaverant, eademque vallis etiam circumdata aliove modo munita, ipsis propugnacula (Landwebren) (7) vocata; quorum ho- Walther Grundlinien der teutschen Forst-Geschichte. Giessen 1816. , © €. Rössig Geschichte der Holzkultur in den neuern Zeiten (in der pragmat, Geschichte .. der OEconomie-Polizey-u. Kameral- Wissenschaften. seit dem 16 Jahrhundert bis zu unsern Zeiten. Teutschland IL Th. 1. Abtheil. Leipzig 1782 , pag. 249-390. ; C. W. Hennert kurzgefasste Geschichte des preussischen Forstwesens (in seinen Beytraegen zur Forstwissenschaft aus der pract. Geometrie. Leipzig 1783. S. III-XXIII.) Kruthoffer Beytraege zur Geschichte des Rheinpfälzischen DEREN (in Moser’s Forst- Archiv. XXVIII p. 105 et XXIX. p. 23). IV. Pfeil die Forst Cultur des 16t» bis zur Mis des 17 Jahrhunderts ( Krit. Blaetter für Forst-u-Jagd-Wissenschaft III. 1. p. 162. Hanbuch für practische Forst-u-Jagd-Kunde (Leipzig 1796) I. p. 109. Art. Forst- Geschichte. Moser Forst-Archiv IL p. 217; XI p. 45; XVI. p. 179. Stahl’s Forstmagazin II p. 302 ; XII p. 175. Hartig’s Forst-Archiv III. 2. pag. 1 ; V. 2. p. 54. Niemann’s Vaterlaend. Waldberichte I. 1. p. 43; I. 2. p. 181; L 3. p. 323; I. 4. p. 613 u. 627 ; IL 4. p. 26. (1) Caes. de Bell. Gall. VI 25; Tacit. German. V; Plin. Hist. Nat. XV. 2. (2) Walther über die Wilder des alten anni ( Zaurop u. Wedekind Beitraege zur Kenntniss des Forstwesens in Teutschland I. pag. 24). (3) Zr. Strunzii Dissert. de sylva Hercynia ad illustrandum locum Claudiani, in carmine Panegyrico de quarto Honorii consulatu. V. 452. 39. Wittemberge 1717. in-40. (4) Caes. de Bell. Gall. VI. 29. (5) Tacit. Annal. I. 5o. (6) Tacit. Annal. I. 60 et 61. (7) Caes. de Bell. Gall. VI; Aventin. in Annal. Boi. fol. 333. ( 112 ) dienum vestigia supersunt (1). Altera servandorum saltuum causa ex religione petita erat. In certis enim saltibus, a Diis habitari suis creditis , sacra faciebant , ipsosque sanctos inviolandosque habuerunt. Hos proprie Romani scriptores vocant lucos et nemora (2). Causa tertia et eadem non minus gravis, que vim suam in sylvis servandis a primis inde ætatibus usque ad seculum nuper elapsum exseruit, in venationis studio quaerenda est, cui Germani omnino , imprimis . vero principes et nobiles, maxime dediti fuerunt (3). Licet ceterum decreta ad conservandas sylvas data, seculo nono perscripta, in Capitularibus Caroli Magni ejusque successorum inveniantur, tamen nimis magna tum erat sylvarum copia, quam ut principes non solum exstirpationes permitterent, verum etiam ad eas faciendas excitarent. Cura etiam Caroli Magni princeps eo constitit, ut Regale forestale institueret, vi cujus omnes sylvas nondum occupatas , imperii nomine publicas fecit, atque liberum arborum usum et venationem in iis exercitandam interdixit. Hæ sylvæ Foresta ( Bannforste ) dicte ; ipsisque custodes , ex glebæ addictis desumpti , praepositi sunt. Decursu temporum proprii exstiterunt forestarü , sub magistro foresti , aliique. Deinceps foresta partim privata facta, partim nobilibus cum omnibus juribus et adpen- (1) Eccard in disput. de Apolline Granno Mogouno. §. 9. p. 15. Joh. Ad. Bernhard in den Alterthümern der Wetterau. I B. 7 Kap. pag. 41. (2) Tacit. German. cap. 9. 39. 4o. 43 ; Tacit. Annal. I. 41 ; I 12; IV. 73. Chr. Detlev Rhode in descript. antiquissimi cujusdam luci , superstitiosis gentilium Cimbrorum sacrificiis destinati , in novis Litterariis Maris Balthici de an. 1699. pag. 286. Cluverius in Germania antiqua I. cap. 34. Dissertation sur l'isle de la Déesse Hertham et sur les adorations de cette divinité par Elsner, dans l’histoire de l'Académie royale des Sciences et Belles-lettres. Année 1747. ( Berlin 1749. 4.) dans la classe des Belles-lettres , No. 5. Bilib. Pirkheimer de lucis Germaniæ ete. Wittemb. 570. 4. : Eschenbach in dissert. de consecratis gentium lucis inter dissert. cunctim editas. Norimb. 1705. pag. 1339. $. 419. Stahl Forstmagazin VII. p. 66. (3) Tacit German. cap. 15. Hachenberg German. med. dissert. VI. $. 15. pag. 154 ; Stisser Forst- u aJ agd-Historie der Teutschen. APE. , N e n ( 118 ) ditiis in feudum data sunt, seu monasteriis dicata, seu collegiis communium , oppidorum , aliis. Igitur ex hoc tempore jus proprietatis saltuarie ducendum est ; et jam audiuntur preter foresta non minus sylv@ private , syæ communes , sylee Marcarum ( Markwálder ) (1) aliæ. Pariter seculo nono ortum est. præ- sidium forestale, vi cujus principes in sylvas communes et privatas certam tutelam exercebant , atque impediebant, ne ille penitus devastarentur , latis le- gibus. Cujus rei eventus necessarius erat Jurisdictio forestalis, qua sibi jus vin- dicaverunt inquirendi in quamvis rem sylvas adtinentem, de eaque decidendi, et que judicata erant, exsequendi. Hæc judicia ab initio fiebant sub diu sive in basilicis (2). Rates lignorum jam seculo XIV apud Germanos in usu erant (3) , ut ex duobus documentis adhuc superstitibus discimus , quorum primum auctores habet Fri- dericum et Guilielmum , Turingiæ comites , scriptum Saalfeldi an. MCCCCX , quod vectigalia ex lignis per Saalam Tiavea imperat (4)- Alterum Stuttgnrdiæ d. XVII Febr. A. MCCCXXXXII datum, hodienum in scriniis publicis Heil- bronnensibus asservatur; quod hujus sie incolis jus , lignorum rates per rivos (1) Tractatio de jure forestali Germanorum; nec non de jure in Germania celeberrimo Märker-Recht dicto. Edit. 2% Francofurti 1759. Dissertatio de judiciis et ordinationibus, quæ veniunt sub nominibus derer Märkergedinge und Märker Ordnungen. Argentorati 1728. Dissertatio de jure et judiciis commiunitatum , que veniunt sub nomine Marcarum in Wet- teravia. Praes. J. F. Wahl. Gottinge 1746. (2) Sigismundi Befehl an den Rath zu Frankfurt zu Haltung des Meygerichts (1425); in Stisser Forst-u.-Jagd-Historie , Beylagen p. 45. Weisthum über das Waldgeding zu Dornstetten (1456) in Moser Forst-Archiv. XI. p. 47 et 48. Beschreibung des Holzgerichts zu Gläne am 4 Nov. 1574 in Stisser Forst-u-Jagd-Historie , Beylagen. pag. 35. Beschreibung des Holzgerichts zu Osnabrük am 5 Sept. 1582. Stisser loc. cit. pag. 33. (3) Geschichte des Holzflösens besonders in Schwaben von seiner Erfindung an bis auf unsere Zeiten ; nach Beckmann u. Spittler zusammengestellt u. mit Zusätzen vermehrt von Moser ( Forst-Archiv. XI. pag. 1). (4) Stisser Forst-u-Jagd-Historie der Teutschen. Beylagen. pag. 55. 15 (114) Wurmam , Nagoldam, Enzam et Niccarum deducendi concedit. Hinc videtur, Suevos omnium primos fuisse, qui in hac re se exercitaverint, lignaque ex Sylva Nigra secta per aquas denis. . Statuta forestalia Germanica ab inde anno MCXLIV repetenda sunt (1). Atque (1) Statuta forestalia Germanica a inde anno MCXLIV usque ad hunc diem evulgata , disce ex his locis : Schüpflin Alsatia diplomat. I , pag. 229. Stisser Forst-u.-Jagd-Historie der Teutschen. Beylagen. Corp. Constitut. Nassavicarum. Dillenb. 1796. 4. tom. I. Müllenkampf u. Moll Sammlung von Forst Ordnungen. 2 Th. Mainz u. Salzburg. 1791 u. 1796. 4°. Ahasy. Fritschii Corpus Juris venatorio-forestalis , cum præfat. Strikü. alt. edit. Lipsiæ 1702. pars III. Bekmann’s Sammlung auserlesener Landes Gesetze VII. pag. 269. _ Einleitung zur Holz-u.-Wald-Ordnung für Böhmen. Prag 1754. folio. Forst-u.-Jagd-Bibliothek IL pag. 439 sq. Sammlung der hochf. Speierschen Jagd-u.-Forst- Verordnungen u. Instructionen seit 1661-1788. Bruchsal 1789. fol. Hochf. Brandenburg-Onolzbach’ sche Waldordnung. Onolzbach 1692. 4°. Churpfälz. Forst-u.- Wald-auch Weidwersks-Jagd-u. Fischerey-Ordnung. Heidelberg 1711. 4°. Holzordnung des Churfürsten u. Pfalz Grafen Carl Philipp, für das Neckarthal. Mannheim 17 19. 4°. J. G. Schmidlin Handbuch der Wirtemberg. Forst Gesetzgebung , oder systemat. Zusammen- stellung aller vorhandenen ältern u. neuern Forst-u. Jagd-Gesetze u. Verordnungen , mit histo- rischen Erlàuterungen. Stuttgardt 1822. Dienst-Instructionen für das Königl. Wirtemb. Forst Personale (von Seuzter) Stuttgardt 1818. 4°, Moser’s Forst Archiv. Y. 185-271 ; IL. 65-190 u. 217-258 ; III. 253-319; IV. 111-241; V. 179- 245; VI. 183-339; VIL 183-226; VII. 217-255; IX. 322-354; X. 113-173; XI. 157-246; XII. 251-323; XIII. 267-302 ; XIV. 248-264 ; XV. 63-142; XVI. 209-244; XVIL 42-67; XVIII. 199-285; XX. 117-226; XXIL 93-177; XXIII. 135-188; XXIV. 203-304; XXV. 235-292; XXVI. 153-240 ; XXVII. 87-222; XXVIII. 189-246; XXIX. 193-262; XXX. 147-197. 236-250. Stahl’s Forstmagazin II. 235 ; III. 313; V. 316; VI. 248; VIII. 291. Journal für das Forst-u. Jagd-Wesen ( Leipzig 1791 ) II. 1. pag. 177. sq. - Annalen der Forst-u. Jagd-Wissenschaft I. 2. p. 99; 1. 3. p. 103; I. 3. p. 111; IV. 4. p. 1 19; V. 1. p. 95; V. 2. pag. 45. 77 ; V. 3. p. 61; VI. 1. p. 95; VI. 4. p. 60. 72. ( 115 ) hec quidem usque ad decimum-quintum seculum summa severitate, ne dicam bar- barie et crudelitate insigniuntur. Sic legimus in statuto anni MCCCCLXXXIY (1): eum, qui ignem in sylvam injecerit , pedibus manibusque vinctum , tribus vicibus in magnum ignem conjiciendum esse; tum vero dimittendum. Deinde, si quis arbori corticem. delibraverit , ei umbilicum excidendum esse , clavo ad arborem ádfigendum , hominem. deinceps circa arborem circumagendum , donec eam intestinis suis circumdederit. Post pacem. Westphalicam (anno MDCXLVIII) , quum principum Germano- rum suprematus interior esset agnitus, propria exstiterunt collegia administrandarum sylvarum, unde meliora quoque statuta originem coeperunt, quarum non exigua pars vim suam retinuit usque ad hec nostra tempora. Scribi vero de re saltuaria coepit in Germania a finito fere saeculo XVI; ubi scriptor primus censetur Colerus (2), cujus tamen operis una tantum pars, que inscribitur Xylotrophia , proprie ad rem saltuariam spectat. Sub idem fere tempus plura alia opera in lucem emittebantur, qua tamen omnia de Jure tantum forestali agunt (3). Carlowitzius an. MDCCXIII omnium primus opus Laurop Jahrbücher der Forst-u. Jagd- Wissenschaft L 1. p. 85; L 2. p. 33; I. 4. p. 3; IL 1. p.3; IL. 2. p. 96 ; IL 3. p. 3; IL. 4. p. 3. Hartig Journal für das Forst-Jagd-u. Fischerey Wesen : II. 3. p. 513. 529. Hartig Forst-u. Jagd-Archiv : I. 1. p. 61 ; I. 2. p. 92; IL. 1. p. 101; IL. 2. p. 51. 141 ; II. 3. p. 49; Il. 4. p. 73 ; W. 2. p. 61; IV. 3. p. 24 ; be quiis Vr p 17; Y. 2p 110; V. 4. p. 120. Liebich der aufmerksame Forstmann : I. 2. p. 1 et 2. Behlen neue Zeitschrift für das Forst-u. Jagd-Wesen in Baiern : L 1. p. 33 et 100; I. 2. p. 71; I. 3. p. 63 ; IL. 4. p. 29. Forst-u. Jagd-Zeitung : 1826 p. 109. 173. 210. 264. 268. 271. 281. 347. (1) Ordnung , welchergeftalt das Märkergeding zu Oberursel von denen von Epstein und izo der landgräfl. Hessen-Darmstaedt. Linie , welche Homburg inne hat , gehalten werden solle ( in Wie- derholts Anhang seiner Disput. von Mürkergedingen; in Winkelmann’s Hess. Chronik; u. in Stisser Forst-u. Jagd-Historie, Beylagen pag. 36. ) (2) Coleri œconomia ruralis et domestica. Wittemberge , 1599. (3) Noë Meurer, Forst-u. Jagd-Recht, Frankfurt (edit. annis 1561. 1576. 1581. 1596. 1618. 1644). Spangenberg , von forstlicher Oberherrlichkeit und Gerechtigkeit. fol. (edit. 1571, 1661 ). ( 116 ) composuit, Wied proprie de arborum cultu agit (1), neque caruit imitatoribus, qui sive omnino rem considerarunt, sive de singulis partibus sigillatim agebant. Inter reliquos. vero omnes primo lodo nominandus est Beckmannus, cujus opus (an. gr ida scriptum) preceptis quibusque sapientissimis rite incla— ruit (2). | Post sæculum decimem-jetaatis medium, cum lignorum esse coepit magna egestas, plures viri, praeclara eruditione ornati, in rem saltuariam quam dili- gentissime inquisiverunt, atque Mathematicas , Physicas, Chymicas, Physiolo- gicas Disciplinas interrogaverunt, easque cum Disciplina Naturali conjunctas adhibuerunt, ut bona præcepta nanciscerentur, novamque Doctrinam Forestalem conderent. Indigesta jam antiquarum traditionum , novarumque experientiarum moles digeri atque a ratione disciplinz constitui ccepit. Partes OEconomiæ saltuariæ exinde plures exstiterunt; quæ sunt preter sylvarum cultum, earum quoque . Usus et Custodia, Æstimatio præsentium et earum quæ fiios sint, denique sylvarum administratio , cet. Ejusmodi systema, hanc doctrinam GEconomise saltuariæ primus composuit an. MDCCLXXV Gleditschius ille, ingenti rerum naturalium scientia clarissimus (3) ; melius etiam rem digessit Burgsdorffius , vir cl., qui illo usus erat magistro atque opus edidit spissum , cujus. volumen primum publice prodiit anno MDCCLXXXVII (4). Ex hoc tantum tempore Disciplina forestalis reapse constituta est, quam deinceps plus minus ampla Struvius , de Jure Sylvarum et Arborum. Jens, 1656. Ahasv. Fritschii Tractatus Corp. Juris venat. forestalis; Jenæ, 1676, fol. (Alter. edit. cum præfat. Szrikii. Lipsie , 1702. . Wildvogel de eo , quod justum est circa arbores. Jenæ, 1691. Spitz , de Jurisdictione forestali. Altorfii, 1696. (1) Carlowitz Sylvicultura oeconomica. Lipsiæ 1713. folio. (2) Joh. Gottl. Bekmann gegründete Versuche und Erfahrungen von der zu unsern Zeiten höchst nöthigen Holz-Ansaat. Chemnitz. 1756. Kl. fol. (3) Joh. Gottl. Gleditsch systematische Einleitung in die Forst- Wissenschaft. Berlin 1775. 2 B. (4) F.A.L. von Burgsdorff Forsthandbuch. Berlin I. Th, 1788. I. Th. 1796. (versionem Gallicam euravit Baudrillartus. Parisiis 1818. ap. Arth-Bertrand). ( 117 ) institutione prosequebantur non pauci (1). Pariter nunc demum: "Diurnalia edi coepta sunt; quorum auxilio forestarii Germanici variarum terrarum sibi invicem communicaverunt, quod quisque observaverat, experientia edoctus fuerat, seu novi invenerat (2). Usque ad seculum elapsum medium et quod excurrit, sylvis prepositi erant de superficie tantum culti , empirici, et hi quidem ex atinada desumpti , qui sylvarum cultum secundo tantum loco censere consueverant. Quod nemo mirabitur, qui in animum sibi revocat, princeps momentum in conservandis sylvis positum venationem fuisse. Atque quiin arte venandi maxime versatus fuerat , ei aditus soli patuit ad summa quaque administrandarum sylvarum munera obeunda. Scholarum igitur forestalium publica institutio res erat summze utilitatis , atque nemo deinceps, nisi idem in his scholis varias disciplinas edoctus fuerit , ad munus aliquod forestale adire potuit. Borussorum rex, Fridericus II, ejusmodi scholam forestalem primam (1) Z. C. F. Enslin Bibliothek der Forst-u. Jagd-Wissenschaft oder Verzeichnis aller brauch- baren in ülterer und neuerer Zeit , besonders aber vom Jahr 1750 bis zur Mitte des Jahrs 1823 in Teutschland erschienenen Bücher über alle Theile des Forst-u. Jagd-Wesens. Berlin 1823. (Nach- trag in der Forst-u. Jagd-Zeitung 1826 pag. 284. Handbuch für practische Forst-u. Jagd Kunde (Leipzig 1796) I pag. 724. art. Forstlitteratur von 1529-1795. Moser Forst-Archiv. XVIII pag. 1-198; XIX. 1-152. Stahl Forst Magazin III pag. 359; V. pag. 14; VIII. pag. 358. (2) Diurnalia periodica, quz hodienum eduntur in Germania, hzc : Behlen neue Zeitschrift für das Forst-u. Jagd-Wesen. in Baiern. Bamberg u. Würzburg. G. L. Hartig allgemeines Forst-u. Jagd—Archiv. Tübingen. Niemann Vaterlaendische Waldberichte. Altona. Fan der Borch u. Fischer Sylvan. Heidelberg. Laurop Jarbücher der Forst-u. Jagd-wissenschaftlichen Litteratur. Heidelberg. W. Pfeil Kritische Blätter der Forst-u. Jad-Wissenschaft. Berlin. Klauprecht Sylvaneion. Aschaffenburg. Liebich der aufmerksame Forstmann. Prag. Hundéshagen Beyträge zur gesammten Forstwissenchaft, Tübingen. Behlen allgemeine Forst-u. Jagd-Zeitung. Frankfurt, ( 118 ) an. MDCCLXX Berolini instituit, cui Gleditschius et Burgsdorffius primi exstiterunt duces et Professores. Ex quo tempore continuo in Germania hæ scholæ floruerunt, atque viros omni jure celebratos suppeditaverunt (1). Jam an. MDCCLXXX VIII Müllenkampfius publice scholas habuit de Disciplinis fo- restalibus in Universitate Moguntina. Atque hodie vix ulla invenitur Literarum Academia, in qua non sit huic discipline propria Cathedra destinata. Quibus omnibus expositis, manifestum est, Germaniam per omnem Europam eam terram esse , ubi Disciplina forestalis diügenilieinja culta sit, et ubi plurima et optima opera de re saltuaria scripta sint; sicut ea est hodienum, que sylvarum copia et pretio prestat reliquis (2). (1) Scholz , que nunc florent , he sunt: í I. Kieloniensis ‚in Holstenio , ab an. MDCCLXXXIII, cum literarum universitate conjuncta : ipsa preside utitur Niemanno. II. Dreissigakerana , in Saxo-Meinungensi terra; ab inde an. MDCCXCIV , auctore cel. Bechs- teinio instituta , qui etiam primus ipsi præfuit. IN. Schaffnaburgensis, propter regnum Bavariæ, ab an. MDCCCVIL. IV. Schola Tharandi , prope Dresdam , pro regno Saxoniz, ab an. MDCCCXI , celeb. 77. Cotta auctore et duce. V. Homburgensis ad Collem, ab an. MDCCCXII; v. cl. Lotz, sylvarum magister, eam moderatur. VI. Mariabrunnensis prope Vindobonam , pro imperio Austriaco ; ab an. MDCCCXIV. VII. Fuldensis , nunc Melsungensis , pro Hassiæ Electoratu ; ab an. MDCCCXVI. VIII. Berolinensis, pro toto regno Borussico , cum universitate conjuncta ; ab an. MDCCCXXI , celeb. Pfeilius ipsi preest. IX. Clausthaliensis in Hercynia , pro regno Hannoveræ ; ab an. MDCCCXXI, conjuncta cum schola Mineralogica. - X. Giesensis, pro M. Ducatu Hasso-Darmstadino, conjuncta cum Universitate, aban. MDCCCXXI, quam moderatur Hundeshagenus ille. Vid. de scholis Germanic forestalibus : Laurop Uebersicht der Forstbildungs Anstalten in Teutschland ( Laurop u Wedekind Beyträge zur Kenntnis des Forstw. in Teutschland I. pag. 45). Liebich aufmerksamer Forstmann II. 2. pag. 115. (2) Poloni quoque Disciplinam forestalem hodie diligentissime colunt : Scholam forestälem Var- soviæ an. MDCCCX VIII instituerunt , et Ephemerides forestales ab inde anno MDCCCXXI edunt ( Sylwan, Dziennik nauk lesnych i Mysliwych. Warszawa. ) ( 119 ) Terminata jam narratione historica de re saltuaria , recolligamus breviter , que observavimus , adhuc in universum. Sylvæ totius terrae vestimentum constituerunt ante homines per societates unitos : eodem modo easdem videmus dominari in omnes terras, ubicunque homo nondum habitacula sua posuit; tante tamque vetustæ sylvæ , quales adhuc occurrunt in America septentrionali , in Polouia , etc., massam fere impenetrabilem constituunt et suapte sponte propagantur. Facile intelligitur, in ejusmodi terris id imprimis requiri, ut in locum sylvarum exci- dendarum agri substituantur. Prostat ibi terra per sæculorum spatia parata et plane propria ad explicanda semina omnium nature proventuum, aquis et fontibus abun- dat , et, ut verbo dicamus , omnia elementa summe prosperitatis quovis momento creandæ ibi inveniuntur. Agrorum cultus, mercatura et artes successu temporum oriuntur atque veram cujusvis populi magnitudinem constituunt. Hic rerum status magis se evolvit atque confirmatur , quamdiu durat mutua relatio inter diversos soli proventus atque ordinem necessarium ad cujusvis terra constitutionem Phy- sicam, Si vero mationes utilitate illa abutuntur, quam adfert natura; si illam concordiam turbant, que naturaliter inest in elementis, que prosperitatem suam efficiunt; si ipsa etiam principia fertilitatis penitus destruunt sylvarum devasta— tionibus ; repente imminet nature defectus atque preceps ejus inertia. His causis factum est, ut terre, qua ante erant fecundissime, atque populos aluerunt frequentissimos , nunc penitus desert sint. His causis terre antiquitus omni cultus et divitiarum laude celebratissimæ , ut Persia, Palestina, Gracia, Sicilia, aliæ, hodie homines vident et paucos et pauperrimos. Sic denique homo cum æqua- bilem nature lancem perturbavisset , ruinis sepeliabatur , quas ipse paravit. Atque hec imago , levi penicillo a nobis adumbrata miseriarum , quavis historiæ pagella confirmatur. Nimia sylvarum destructio necessarius eventus est frequenti hominum cres- centis , et ipsius adeo cultus majoris proficientis. Sed eadem pariter creat et ad- hibet OEconomiæ saltuariæ principia, eaque maxime reddit necessaria. Que cum ita sint, optimi et sapientissimi Regis nostri voluntate hodie vide- mus constitutam scholam forestalem et Discipline saltuariæ Cathedram in hac Universitate destinatam. ( 118 ) an. MDCCLXX Berolini instituit, cui Gleditschius et Burgsdorffius primi exstiterunt duces et Professores. Ex quo tempore continuo in Germania hz schole floruerunt, atque viros omni jure celebratos suppeditaverunt (1). Jam an. MDCCLXXX VIII Müllenkampfius publice scholas habuit de Disciplinis fo- restalibus in Universitate Moguntina. Atque hodie vix ulla invenitur Literarum Academia, in qua non sit huic disciplinæ propria Cathedra destinata. Quibus omnibus expositis, manifestum est, Germaniam per omnem Europam eam terram esse , ubi Disciplina forestalis diligen fütinje culta sit, et ubi plurima et optima opera de re saltuaria scripta sint; sicut ea est hodienum, que sylvarum copia et pretio prestat reliquis (2). i (1) Scholz , que nunc florent , he sunt: ; I. Kieloniensis ‚in Holstenio , ab an. MDCCLXXXIII, cum literarum universitate conjuncta : ipsa præside utitur Niemanno. Il. Dreissigakerana , in Saxo-Meinungensi terra; ab inde an. MDCCXCIV , auctore cel. Bechs- teinio instituta, qui etiam primus ipsi præfuit. Il. Schaffnaburgensis, propter regnum Bavariæ, ab an. MDOCCVIL. IV. Schola Tharandi , prope Dresdam , pro regno Saxoniz, ab an. MDCCCXI , celeb. ZZ. Cotta auctore et duce. V. Homburgensis ad Collem, ab an. MDCCCXII; v. el. Lotz, sylvarum magister, eam moderatur. VI. Mariabrunnensis prope Vindobonam , pro imperio Austriaco ; ab an. MDCCCXIV. VII. Fuldensis , nunc Melsungensis , pro Hassiæ Electoratu; ab an. MDCGCX VI. VIII. Berolinensis, pro toto regno Borussico , cum universitate conjuncta ; ab an. MDCCCXXI , celeb. Pfeilius ipsi preest. IX. Clausthaliensis in Hercynia , pro regno Hannoveræ ; ab an. MDCCCXXI, conjuncta cum schola Mineralogica. - X. Giesensis, pro M. Ducatu Hasso-Darmstadino, conjuncta cum Universitate, aban. MDCCCXXI, quam moderatur Hundeshagenus ille. Vid. de scholis Germanice forestalibus : Laurop Uebersicht der Forstbildungs Anstalten in Teutschland ( Laurop u Wedekind Beyträge zur Kenntnis des Forstw. in Teutschland I. pag. 45). Liebich aufmerksamer Forstmann II. 2. pag. 115. (2) Poloni quoque Disciplinam forestalem hodie diligentissime colunt : Scholam forestälem Var- soviz an. MDCCCX VIII instituerunt , et Ephemerides forestales ab inde anno MDCCCXXI edunt ( Sylwan , Dziennik nauk lesnych i Mysliwych. Warszawa. ) — ( 119 ) Terminata jam narratione historica de re saltuaria , recolligamus breviter , quae observavimus , adhuc in universum. Sylvæ totius terre vestimentum constituerunt ante homines per societates unitos : eodem modo easdem videmus dominari in omnes terras, ubicunque homo nondum habitacula sua posuit; tantæ tamque vetustæ sylvæ , quales adhuc occurrunt in America septentrionali , in Polonia, etc., massam fere impenetrabilem constituunt et suapte sponte propagantur. Facile intelligitur, in ejusmodi terris id imprimis requiri, ut in locum sylvarum exci- dendarum agri substituantur. Prostat ibi terra per sæculorum spatia parata et plane propria ad explicanda semina omnium naturæ proventuum, aquis et fontibus abun- dat , et, ut verbo dicamus , omnia elementa summa prosperitatis quovis momento creandæ ibi inveniuntur. Agrorum cultus, mercatura et artes successu temporum oriuntur atque veram cujusvis populi magnitudinem constituunt. Hic rerum status magis se evolvit atque confirmatur , quamdiu durat mutua relatio inter diversos soli proventus atque ordinem necessarium ad cujusvis terra constitutionem Phy- sicam, Si vero nationes utilitate illa abutuntur, quam adfert natura; si illam concordiam turbant, quz naturaliter inest in elementis, qua prosperitatem suam efficiunt; si ipsa etiam principia fertilitatis penitus destruunt sylvarum devasta- tionibus; repente imminet nature defectus atque praeceps ejus inertia. His causis factum est, ut terre, que ante erant fecundissime, atque populos aluerunt frequentissimos , nunc penitus desertæ sint. His causis terre antiquitus omni cultus et divitiarum laude celebratissimæ , ut Persia, Palestina, Græcia, Sicilia, alis , hodie homines vident et paucos et pauperrimos. Sic denique homo cum æqua- bilem nature lancem perturbavisset , ruinis sepeliabatur , quas ipse paravit. Atque heec imago , levi penicillo a nobis adumbrata miseriarum , quavis historiae pagella confirmatur. Nimia sylvarum destructio necessarius eventus est frequentie hominum cres- centis , et ipsius adeo cultus majoris proficientis. Sed eadem pariter creat et ad- hibet OEconomiæ saltuariæ principia, eaque maxime reddit necessaria. Que cum ita sint, optimi et sapientissimi Regis nostri voluntate hodie vide- mus constitutam scholam forestalem et Discipline saltuariæ Cathedram in hac Universitate destinatam. ( 120 ) Quod ad me ipsum attinet , qui ad hanc Disciplinam docendam honorifice vocatus adsum, tum naturali quodam impulsu, tum vero etiam, ut gratum me erga novam patriam et Principem præbeam , omnibus viribus intentis ad rem promovendam me prestabo. Hac voluntate ductus, hoc studio rerum opti- marum incensus, honorificum hunc locum relinquo, ut munus mihi oblatum continuo adgrediar. Omnibus ego opibus viribusque contendam, ut sapientibus dilectissimi Regis votis a me satisfiat, ac civium commodis serie nihil ipsi carius esse solet, quantum in me est, inserviatur. Superest, ut at Te me ao amplissime Walter, cui rerum Acade- micarum in Meridionalibus his provinciis summa custodia nuperrime: tradita est. Cum earum artium exquisita scientia excellas, ad quas ego tradendas huc sum vocatus, sperare mihi licet fore, ut Te adjutore ; ea omnia a munificentia Regis impetremus , quæ ad firmandam , augendam et illustrandam rei saltuariæ scholam conferre aliquid videantur. Vobis quoque, illustrissimi Academiæ Curatores, muneris- dignitate, patrice caritate, multisque virtutibus celebrati , ego recens hujus Academiæ socius me meaque omnia commendo. Me , queso, ea cum voluntate excipiatis , qua soletis quemvis bonarum literarum amicum ; illis faveatis studiis, quibus ego , pro virili parte mea, cum Academiz, tum Literarum , tum reipublice incrementis adesse, apud me firmissime decrevi. Omni enim tempore mea voluntas viribus etiam erit major. Vos vero, clarissimi Professores , quos jam im amico. collegarum nomine salutare , sicut benevolo animo adventantem excepistis , in societatemque Vestram et consuetudinem induxistis, ita in posterum mihi faveatis, oro atque obsecro. Utinam hic Vester in me animus, hac humanitas atque insignis comitas non duret tantum perpetuo, sed augeatur etiam eo , ut, cum me totum. cognoveritis, me illam bene meruisse, credatis. Ad Vos me tandem converto , Juvenes ornatissimi , Vobisque me studiorum - Vestrorum socium et commilitonem offero amicumque ducem. Quam enim adhuc reliquis disciplinis cognoscendis tribuistis diligentiam, si eandem in iis quoque collocaveritis , quas Vobis ego sum traditurus , fieri nequit, ut et Vos mihi in dies cariores exsistatis , ego vero Vestro amore sincero utique dignus habear. DIXI, DISCOURS . SUR LES PROGRÈS DE L'INSTRUCTION NATIONALE, PRONONCÉ 6 Li Occasion de li installation del École des Mind, al Cb nwersile,: PAR D. Dandelin, PROFESSEUR EXTRAORDINAIRE A LA FACULTÉ DES SCIENCES ; ETC, "-— Ex paraissant pour la première fois à cette tribune d'où tant de voix éloquentes se sont fait entendre , mon premier sentiment est celui de ma faiblesse, mon premier besoin, celui de réclamer l'indulgence de mes auditeurs. Jeune encore, à peine sorti d'une profession qui, sans être étrangère aux Lettres, semble pourtant en diminuer l'attrait, je ne puis penser à développer ici ni les richesses de l'art oratoire, que je ne connais pas, ni ces apercus ‘lumineux que d'autres à ma place sauraient vous présenter, ni ce charme que préte à la philosophie et à la science de quelques-uns de mes collégues la douce harmonie de leur langage. ; Je n'apporte ici d'autre désir que celui d'arréter un instant votre attention sur les bienfaits multipliés qu'un gouvernement sage et philosophe prodigue à instruction : heureux si je puis ne pas rester au-dessous de ce que vous pensez, car je sais que je parle à des hommes aussi patriotes qu'éclairés, aussi fiers de la gloire de leur patrie que de leur propre gloire. En effet, Messieurs, qui pourrait jeter un regard aujourd'hui sur toutes les branches de l'instruction, sans éprouver la plus profonde satisfaction , jointe à la conviction parfaite que l'avenir en tirera les résultats les plus heureux. Dans l'instant même où je vous parle, trois nouvelles institutions prennent naissance au sein des Universités : le Collége Philosophique , l'École des mines, 16. (134) | et celle des sciences forestières. Je ne parlerai point ici du College Philosophique ,. réclamé depuis long-temps par nos mœurs et nos principes ; il se montre déjà revêtu de tout l'éclat et la faveur dont un gouvernement sage et la force de l'opinion peuvent entourer une institution naissante ; destiné à donner à l'état des sujets aussi religieux que fidèles; à la religion, des ministres éclairés et philantropes; au peuple, l'espoir de consolations plus efficaces et de secours plus éclairés. Ce Collége ne peut être encore bien apprécié par tout le monde; il le sera, et ce temps n'est pas loin peut-être, lorsque sortis de son sein, nous verrons de nouveaux Fénélon , d'autres Massillon , ramener parmi nous les vertus et l'éloquence de la primitive église, et rappeler avec courage les peuples à la vérité et les rois à la vertu ; il le sera sur-tout lorsque , parcourant les campagnes, de nombreux apôtres d'une religion de tolérance et de paix , y porteront la crainte des vices, l'amour des vertus et le besoin du travail. | Je m'arrêterai plus particulièrement sur deux nouvelles chaires dont le Roi a gratifié notre Université, et quoique leur utilité soit déjà universellement sentie et reconnue, je ne puis m'empêcher de faire à ce sujet quelques réflexions. Un des caractères particuliers de l'esprit de notre siècle, c’est le peu de ten- dance à la durée dans nos institutions et dans nos ouvrages : il semble qu'après les secousses qu'ont amenées tant de révolutions successives, après avoir vu tant de gouvernements s'élever sur les ruines de ceux qui les précédaient , et tomber ensuite pour laisser place à d'autres, il semble, dis-je, que toute idée de stabilité se soit effacée de notre pensée, et, par un déplorable effet de cette conviction, les hommes de notre siècle agissent trop souvent comme si rien ne devait leur succéder sur la terre. Mais , c'est sur-tout dans les plantations forestières que ce génie destructeur exerce son plus funeste empire : sur ce méme sol que . couvrait autrefois l'ombre des vastes forêts des Druides ; l'oeil. cherche en vain leurs vestiges et ne rencontre que quelques bois isolés, placés là comme pour réveiller un pénible sentiment : au lieu de ces chénes immenses , sur lesquels paraît s'empreindre la majesté des âges, on ne rencontre plus que le saule-nain et le maigre bouleau; au lieu de ces ormes et de ces frênes dont un vaste feuillage couronne la tête immobile, on ne rencontre partout que le fragile (125) peuplier dont les bouquets maigres et clairs -semés ont remplacé l'antique majesté de nos bois : tout le monde le sent, mais tout le monde aujourd'hui se ressemble sur ce point : on veut voir le fruit de ses peines, et ce n'est plus pour ses enfants, pour la postérité qu'on travaille, c'est. pour soi; heureux encore quand un reste de pitié retient la hache prête à faire tomber les derniers habi- tants de ces vieilles forêts dont nous n'avons conservé. que le souvenir. Les conséquences de ce fatal système sont faciles à saisir : déjà les bois manquent à nos constructions; nous sommes obligés d'emprunter ailleurs les principaux éléments de notre puissance maritime et de notre commerce , et nous manquerons bientót de ceux si nécessaires à la prospérité de nos iie et de nos usines. Les sources destinées à les mettre en activité se tarissent , les pluies et les neiges entrainent la terre des montagnes que rien ne retient zii et les transportant dans le lit des fleuves, oppose de nouveaux obstacles à la facilité de la navigation, en méme temps qu'elles dépouillent le sol des cóteaux de sa partie la plus fertile. Aussi le Roi qui pèse tout dans son auguste sagesse a senti qu'il était temps de ranimer chez nous cette portion importante de la richesse territoriale, et c'est dans cette intention qu'il a institué la chaire des sciences forestières pe a. notre savant collégue M. Bronn. Monsieur Bronn, je m'adresse à vous: vos talents ont devancé vos années, et c'est un mérite de plus de pouvoir unir la chaleur dé l'âme à la science de l'esprit : ramenez parmi nous le goùt de la science que vous professez , montrez- nous les théories saines et leurs applications utiles : appellez à la défense de la cause que vous allez soutenir cette éloquence de conviction qui entraine et qui persuade. Notre patrie reconnaissante vous devra des lumières de plus, et vous trouverez votre. récompense dans le succés qui couronnera vos efforts; car le Belge est docile et de bonne foi; il veut étre convaincu , mais il est soul prêt à marcher au devant de la conviction, et vous were par votre expérience combien il est facile de le guider dans la route de la science et des lumières. Un but d'utilité semblable a fait instituer l'École des mines. Notre nation, la première du monde pour l'agriculture, a su tirer de la superficie du sol ini ce qu'il était possible d'en tirer, mais des trésors immenses sont peut-être encore ( 126 ) recélés dans le sein de la terre, et l'on ne cherche presque nulle part à les ex- ploiter : à peine même s’est-on occupé des recherches propres à donner des lumières à ce sujet: des portions importantes de notre Royaume nous sont plus inconnues encore sous ces rapports que les roches du Hartz et les mines de la Saxe, et à l'exception d'un petit nombre, peu d'amis de la science mineralo- . gique se livrant avec succès à l'exploration des localités importantes qui les environnent, les connaissances relatives à l'exploitation des mines restent station- naires depuis long-temps. C'est pour leur donner, s'il est possible, un mouve- ment plus rapide , une extension plus grande qu'on a conçu le projet de l'institution qui nous occupe. Mais en m'appellant à la chaire d'exploitation , on a bien senti que mes forces ne me permettraient pas de porter seul un tel fardeau , et l'on m'a donné dans mes collégues de la faculté des sciences des appuis et des secours sans lesquels il meut été impossible de ne pas succomber. M. Goede , avec le talent qui lui a fait une si juste réputation , nous fera pressentir les causes qui ont produit les grands phénomènes géologiques : il nous fera connaître les effets de ces terribles secousses qui semblent plusieurs fois avoir bouleversé la surface du Globe; il nous montrera ces amas de dépôts minérallifères , tantôt se pré- sentant comme contemporains des roches qui les renferment , tantôt d'un autre âge; tantôt logés dans les crevassés qui ont divisé la croute rocailleuse de la terre, tantót disposés en couches au milieu des couches paralléles des roches. Nous remonterons avec lui à l'origine de ces diverses formations , et lorsque guidés par le fil que ce célébre et savant professeur nous aura mis dans les mains, j'aurai essayé de montrer comment on arrache ces minéraux du sein d'une terre avare, mon illustre collégue, M. Delvaux, nous développera sur eux les effets de la science mystérieuse des Lavoisier , des Berselius et des Davy; il nous con- duira dans ses savantes applications depuis l'instant où les métaux chargés d'élé- ments inutiles commencent à subir les opérations métallurgiques , jusqu’à celui où, sous une forme et avec des propriétés nouvelles, ils entrent dans le domaine de l'industrie et des arts. Nos collégues Messieurs Van Rees et Destriveaux tous deux si profonds dans (127) leur science, et si estimés par leurs caractères , nous prêteront le flambeau des mathématiques et celui de la jurisprädence pour nous guider dans le dédale obscur des mines souterraines , et dans celui plus obscur encore de la législation sur les propriétés de cette espèce. Tel est, Messieurs, le champ immense que doit embrasser cette importante institution. La réunion des noms que je viens de vous citer est pour moi, et sans doute aussi pour vous une sûre garantie des grands effets que le gouvernement s’est proposé d'obtenir; je n'insisterai donc pas davantage sur ce sujet. Mais quoiqu "il soit inutile de le dire, néanmoins tout me fait un devoir de rappeler ici que nous devons Vie cette institution à un homme aujourd'hui revétu de toute la confiance d'un monarque qui se connait en hommes. Je me plais à consigner ici nos obligations à cet égard : heureux les gouvernements qui savent connaitre et apprécier de pareils fonctionnaires ; plus heureux encore ces fonctionnaires , lorsqu'animés de l'amour du bien, ils trouvent à chaque pas l'appui et les forces nécessaires pour le faire. Telle est la position de cet homme que nous honorons, que nous chérissons tous, et que vous avez tous reconnu sans qu'il soit besoin de le désigner davantage. C'est encore à ce fonctionnaire que nous devons l'acquisition de cette collection minéralogique rassemblée avec . tant de soin par un des corps savants les plus distingués du Royaume , obtenue avec tant de peine pour notre Université et si nécessaire cependant pour compléter les éléments indispensables aux études que doivent former la base de nos nouveaux cours : collection d'autant plus utile qu'elle pourra servir à porter la plus vive lumière sur les productions minéralogiques et la géologie des provinces méridionales du . royaume, pour lesquelles, en quelque sorte, l'Ecole des mines a été fondée. C'est encore en grande partie à ses soins éclairés et à son utile intervention que les trois universités des provinces méridionales doivent la fondation de ces cours destinés à donner à l'industrie un nouvel effort en éclairant ses procédés , en appelant au secours des fabriques les connaissances des savants du royaume les plus distingués: car , nous n'en pouvons douter, Messieurs , ces nouvelles . €haires ne seront confiées qu'à des hommes capables den faire dppréeaer l'im- .portance et les heureux résultats. (18) A l'aide de ces institutions, nous verrons se régularisér une foule de procédés abandonnés jusqu'à présent à une pratique incertaine: nous verrons se multi— plier chez nous ces machines trop négligées , trop peu connues, et qui ont fait la puissance et la richesse de l'industrieuse Angleterre, et cette multitude de moyens de remplacer l'adresse et la main de l'homme avec une précision et une régularité que, ni sa main , ni son adresse ne pourraient atteindre. ; Ainsi , Messieurs le complément des études académiques semble maintenant être obtenu : non-seulement on pourra désormais devenir juriste, médecin , savant, mais il sera possible encore de trouver une foule d'autres moyens d'être utile à la gloire et aux intéréts de son pays. Si l'on se donne de plus la peine de réfléchir un instant sur la prospérité toujours croissante de nos universités, sur le grand nombre d'hommes distingués qu'elles ont déjà formé, sur celui plus grand encore qu'elles promettent: si l'on regarde avec attention les progrès de nos institutions primaires , les soins, les secours donnés aux élèves et aux instituteurs , les sacrifices multipliés du gou— vernement , la sage surveillance des autorités , l'appui des hommes influents , les talents des professeurs , le noble enthousiasme d'une brillante et studieuse jeunesse, on ne pourra se refuser à la certitude que jamais portion de l'univers ne se trouva dans des circonstances plus favorables au développement de l'intelligence humaine , à la ruine des préjugés , à l'acroissement de Temping de la raison et de la véritable philosophie. Messieurs et chers collègues , à l'aspect florissant de l'état des lumières dans Aotre royaume, la pensée se reporte involontairement, avec un mélange de plaisir et de peine vers ces temps trop proches encore de nous où le génie était un crime, et la science un motif de persécutions. Peu d'années séparent de notre époque celle où l'illustre Galilée dit se repentir devant des prêtres d'avoir deviné l'ouvrage d'un Dieu ; où Descartes s'expatriait d'un pays que son nom devait couvrir d'une gloire immortelle; oà le moindre malheur qui pat arriver à l'homme de génie, était de passer pour visionnaire: j'aime sur-tout à penser qu'à cette époque nos provinces, et sur-tout la Flandre furent les seuls points du globe où l'ignorance fut obligée de se taire devant la science et où — ( 129 ) | l'esprit monastique ne tenta point, soit par indifférence , soit par un plus louable motif , de faire reculer l'espèce humaine vers la barbarie dont elle voulait sortir. Jusqu’alors l'Italie sous les Médicis , la Flandre sous des princes moins éclairés ‘mais plus puissants avaient seules jeté quelques étincelles de ce feu qui semblait | s'être éteint sous les ruines de l'empire des Césars: tout à coup , s'élançant de ces deux points d'appui, le génie de la civilisation apparut sur le sommet déjà chancelant du gothique édifice féodal ; secouant au milieu des ténèbres l'immortel flambeau qui devait rassembler plus tard les natfons jusqu'alors éparses et sans liens. Il frappa de terreur une portion de l'univers, et rappella dans le sein de l'autre le sentiment de sa force , et l'orgueil de sa noble origine : à son aspect tout changea de face ; deux partis se sentirent en présénee et se reconnurent, les oppresseurs se liguérent pour conserver le droit d'opprimer; les opprimés se liguérent pour se soustraire à l'esclavage: les uns appellérent à leurs secours les ministres du ciel, les foudres ultramontaines et l'intrigue monastique , les ` seconds n'eurent d'autre auxiliaire que la raison et la vérité : une lutte décisive s'engagea et dure encore; mais l'ouvrage des hommes est fragile: les combi- naisons les plus compliquées échouent, les corporations les plus liées se dis- solvent, les contrats les plus sacrés se brissent, les intéréts les plus rapprochés se séparent, tandis que la vérité, cette émanation sublime du créateur des mondes, reste immobile au milieu des générations qui passent, appellant vers soi les générations qui naissent, et qui, sitót qu'elles l'ont apercue ne peuvent plus s'en. détacher. Aussi, bien que la lutte ne soit pas encore terminée , l'issue n'en peut plus être incertaine: partout le siècle marche poussé par un ascen- dant irrésistible et trainant avec lui ceux méme qui pensent l'arrêter: en vain des entraves de tout genre sont placés sur sa route; mobile, et changeant comme Protée, il échappe à toutes les résistances, et se dérobe à toutes les réactions: en vain quelques puissants de la terre essayeront de l'arréter, ils ne pourront eux-mémes se soustraire à son action: ainsi les fleuves, aprés avoir franchi avec peine une portion de leur course finissent par se frayer un large chemin vers l'océan, entrainant dans leurs cours, et avec la méme rapidité le chéne immense et la feuille legere , tous deux destinés à se perdre dans le méme abyme. 17 ( 130 ) C'est sur-tout dans notre pays que ce mouvement progressif se déploie avec énergie; mais aussi, fut-il jamais pour une nation des circonstances plus heu- reuses ? Riches d'une constitution que quelques modifications pourront rendre parfaite , nous avons , pour conserver ce trésor national, le plus sage et le plus philosophe des rois qui depuis Mare Auréle aient hose le trône :simple dans ses moeurs, ferme dans ses actions, aimant la vérité de quelque part quelle vienne; ami du travail , de la morale et des vertus dont il est lui-même l'exemple, cagibi de la guerre et chérissant la paix, économe de son bien et avare de: celui de la nation. Combien de fois, Messieurs , n'avez-vous pas admiré , comme moi, avec quel art il a su étouffer les haines naissantes , arrêter les réactions , et sans jamais parler*d'union et d'oubli, amener partout l'oubli et l'union; quelle profondeur de politique au dehors, et de combinaison au dedans pour nous arracher sans secousse et sans déchirement à l'influence extérieure qui tót ou tard nous eüt perdus; avec quelle patience et quelle fermeté , marchant toujours dans la méme route, il a attendu que la conviction vint éclairer la nation, et lui montrer, sous son vrai jour, le but où il voulait la conduire. _ Aussi cette conviction quoique tardive est-elle enfin arrivée, et l'amour le plus général et le plus vrai qu'un peuple ait jamais porté à son prince en a été la conséquence; non pas ce sentiment d'un instant qui s'exhale en vaines cla- meurs, mais cet amour profond qui tient quelque chose du respect et de l'admiration, et qui a presque tous les caractères du lien le plus sacré des familles. Pour moi, je ne crois pas que jamais pour un oeil observateur plus beau spectacle se soit présenté que celui d'un peuple tout entier , marchant dans la méme route avec son Roi, conduit par les mémes intentions, et se dirigeant vers le même but avec les mêmes désirs et la méme espérance. Dans un tel état de choses, un peuple est capable de tout ce que l'esprit humain peut. concevoir de grand et de généreux: aussi voyons-nous de toutes parts nos institutions s'améliorer, les liens nationaux se resserrer, l'attachement à nos _ institutions augmenter , et les sources de nos prospérités se multiplier et s’étendre. Noble et brillante Jeunesse qui m’écoutez, c'est à vous qu'est confié le soin de poursuivre dans l'avenir les conséquences de cet état prospère : c'est sur ( 131 ) vous que repose, à la fois, l'espoir de la génération qui vous a précédé, et la gloire de la génération qui va vous suivre : toujours prêts à tout sacrifier pour la défense de la patrie , songez que vous devez encore l'illustrer par vos lumières , car aujourd'hui les lumières sont aussi une puissance. Songez qu'il faut des vertus et des grands hommes à la noble terre qui vit naitre Baudouin et Godefroid , et qui renferme les cendres du grand Guillaume et d'Egmont ; songez sur-tout qu'il n'est pas sans responsabilité, l'honneur d'appartenir à la nation qui voit flotter sur ses vaisseaux le pavillon vainqueur de Philippe IL, et qui garde encore dans ses montagnes le fer et le courage qui disputérent si long-temps les rochers de la Meuse aux aigles romains et à la fortune de César. Pour moi, j'aurai rempli le vœu le plus cher de mon cœur, si mes faibles connaissances peuvent contribuer en quelque chose à vous conduire dans la carrière que vous voulez suivre. Heureux si je puis imprimer à quelqu' un de vous un élan que je ne puis partager! Avec quelle joie ne le verrai-je pas voler vers un but que je n'ai plus la pensée d'atteindre moi-même , et que je ne verrai plus avec envie, dés qu'un de mes compatriotes l'aura touché. . Mes chers collègues, vous qui m'avez devancé dans la pénible mais honorable carriére de l'instruction , c'est auprés de vous et avec votre exemple que j'espére apprendre à la parcourir: ne me refusez pas vos conseils; montrez-moi la trace quil faut suivre, les écueils qu'il faut éviter; ma docilité vous prouvera mon estime, et si je n'ai pas d'autre mérite, du moins j'aurai celui d'obéir à l'in- fluence de vos lumières, et de m'étudier à vous imiter : mon amitié vous est déjà entiérement dévolue; il ne tiendra qu'à vous d'y ajouter toute ma reconnaissance. 17. d). van £imburp Brouwer ORATIO DE VETERUM GRÆCORUM TRADITIONIBUS AD ANTIQUITATIS COGNITIONEM PRUDENTER ADHIBENDIS, Hasrra A. D. XXI Novewsris ant MDCCCXXYV, QUUM EXTRAORDINARIAM PHILOSOPHLE THEORETICÆ ET LITERARUM HUMANIORUM PROFESSIONEM IN ACADEMIA LEODIENSI AUSPICARETUR. } ORATIO. PERILLUSTRES ACADEMLE CURATORES! CUTS DISCIPLINARUM PROFESSORES CLARISSIMI!- LECTISSIMA JUVENTUS, SPES PARENTUM, PATRIE, HUMANITATIS! QUOTQUOT ADESTIS, CIVES, HOSPITES , CUJUSCUNQUE ORDINIS, LOCI, DIGNITATIS, AUDITORES HUMANISSIMI, EXOPTATISSIMI! S, verum est reperiri fere neminem , modo ne sit impudentissimus et stultissima vanitate elatus, quin in magno conventu hominum dicere incipiens , commo- veatur vehementius, quali tandem perturbatione me commotum putetis ; AA. , qui in hoc clarissimorum. doctissimorumque virorum cœtu dicere aggrediar, me , quem ipsa prope natura ab omni solennitatis celebritate ad solitudinem et um- bram , tamquam ad reprehensionis quoddam refugium detrudit? Neque tamen , ut pod quod sentiam, hec mihi dicendi necessitas ingrata plane atque inju- cunda: accidit. Magnum est profecto, ac timoris plenum , unum, omnibus ta- - centibus , loqui, et ipsa adeo oratione profiteri, se digna satis alistürum, quae ab aliis exaudiantur. Sed interdum tamen accidere solet , ut , etiamsi Senden metus nos a dicendo retineat , satius sit tamen dicendo ostendere , quales simus , quam silentio sive exspectationem alere, qua quantum sæpe ofliciat, nemo est qui nesciat; sive insolentiæ contrahere culpam. Quoniam igitur me muneris oblati ratio et vetus quidam mos, a patribus acceptus, cogit ut faciam, quod ceteroquin quam maxime detrectem , hac ipsa ( 136 ) necessitate utar , ut vobis, AA., non doctrinam meam, sed literarum huma- niorum studium commendem. i Earum vero orationum, quas ii habere solent, qui artem aliquam publice do- cendam süscipiunt, quum duplex esse finis soleat, ut vel ipsius artis laudes predicentur, vel instituti. ratio tradatur, quam novus sibi doctor proposuerit , ` nemo profecto erit, qui earum artium a me laudes expectet, quarum mihi do- ` cendarum provincia oblata est. Instituti vero ratio, si eo spectat, ut omnes omnino artes complectatur , quæ ad humanitatem pertinent, quis sit tandem , quin a tanto opere tantoque labore refugiat? Etenim hoc mihi facile a vobis concessum iri puto, ut mihi dicendi materiem eligam , mediocritati meæ non omnino incongruam , modo apta sit hais: tempori ac loco, nec indigna plane, i quæ a vobis audiatur. In omni igitur literarum humaniorum studio eam semper spectare rationem soleo, qua humanum ingenium inde ab initio paulatim ad rerum divinarum hu- manarumque cognitionem progrediatur. Diligenter exquirere soleo, quid veteres gentes de Diis, de mundo, de hujus universi administratione , de ofliciis porro, de moribus, de pietate atque justitia, de omni denique virtutum genere sen— serint. At. vero ita non in philosophorum modo placita incidi „sed in eas etiam narrationes et opiniones , quarum magnus numerns apud onmes populos inve- nitur, et quz ab omni inde vetustate hominum ore ferri solite , ad posteros. a majoribus transeunt, et idcirco traditiones appellantur. Harum traditionum cognitioni magnam , nostris temporibus , praesertim in Germania, doctissimi viri operam navare solent. Non vereor igitur ne, cum mihi consulam , ab horum temporum consuetudine nimis recedere videar, si ad vos disseram de veterum Grecorum traditionibus ad antiquitatis cognitionem prudenter adhibendis. Hec ut benevole audiatis , enixe rogo. Ita humana comparata esse natura videtur, ut semper plurimum: nos antiquitas afficiat. Non dico hoc loco de curiosis illis antiquitatis investigatoribus , qui cujus- cunque rei pretium. vetustate metiantur,et qui turpia adeo atque deformia pul- cherrimis rebus præferant, modo diutius duraverint. De illo potius antiquitatis (137) amore loquor , ab ipsa natura nobis indito , et cum omni virtute atque sanctitate arctissime conjuncto , de illo amore antiquitatis, qui facit ut majores nostros ad _ nos pertinere arbitremur , quemadmodum etiam ad posteritatem nostrum nomen , rerum nostrarum famam perventuram speramus. Hoc autem antiquitatis studium , quod ipso seculorum decursu magis magisque accendi debere videtur, cum cognitionis semper crescat materies, et ab ipso rerum initio magis magisque removeamur , hoc antiquitatis studium in ipsa jam antiquitate vigebat, et Homeri ætate maximam sibi auctoritatem parabat , non solum, qui ad id, quod presens esset, consilium in promptu haberet, vel futura prævideret, sed etiam qui —— diligentissime et recordari posset et enarrare. Nos veterum scriptorum libros, artiumque monumenta habemus, qua de rebus antiquis nos admoneant. Veteres, antequam scribendi esset ars inventa , omnem rerum anteactarum memoriam ipsi tenebant; omnis historia hominum memoria servabatur, et a patribus liberis tradita, veluti perpetua quadam pro- pagatione , ab interitu vindicabatur. Hoc tradendi officium traditionis nomen rei imposuit. | Antiquitatis studiosi antea fabulas atque traditiones ita ab historia arcebant , ut eas vel omnino contemnerent , vel propria quadam disciplinæ forma inclu- derent; postea demum in Corbis vir nostrarum literarum peritissimus C. G. Heynius hanc disciplinam ex puerorum scholis extraxit , eamque in phi- losophorum spatiis , hominumque eruditorum celebritate collocavit. Alii deinceps , ejus vestigia secuti, eandem disciplinam doctrinz copia ingeniique viribus illus- trare conati sunt, et ad historie omnisque antiquitatis cognitionem adhibere: at vero , uti, fatali quadam necessitate, humanæ sapientiæ semper erroris quæ- dam labes inhærét , horum doctissimorum virorum nonnulli , inveniendi quadam felicitate ingeniique acumine abrepti , eo sensim pervenere, ut analogia quadam ac falsa similitudine inducti, interdum dissimillimas res temere conjungerent, et propriis inventis, ingeniosissimis illis quidem, nec satis tamen veterum scriptorum testimoniis confirmatis , ignorantiz nostre mederi conarentur. Ne quis tamen putet me omnem conjecturandi felicitatem ab hujus discipline studio 18 ( 138 ) excludere , et omnes horum virorum conjecturas fastidiose rejicere: modo Aca- demicam illam mihi dubitationem concedant , saluberrimamque de omnibus rebus , sine assentione, dubitandi consuetudinem. Nec vereor, etsi hanc Academicam judicii retentionem profiteor, ne vobis, AA., insolens videar, si meam hac de re opinionem vobiscum communicem , et regulas quasdam , quas ipse mihi in his literarum studiis propono , quas experientia doctus discipulis , ut sequantur , suadebo, quas vero nemini vel docto vel indocto obtrudere velim. Itaque prima mihi sit lex, in his traditionibus ad antiquitatis cognitionem adhibendis , ut solus mihi scientiæ fons, sola auctoritas ipsius sint antiquitatis monumenta: primum libri a veteribus scripti; deinde inscriptiones, nummi, et veteris artis opera, signa, templa , alia. Hoc quam late pateat , vobis , AA., vel me non monente, apparebit. Facillima quidem est et jucunda adeo illorum consuetudo, qui primum sibi rationem quandam ac veluti discipline descrip- tionem fingant, ad quam omnia, que apud veteres inveniant, referre conentur. Talis methodus ingenii vim declarat, quæ in inveniendo maxime cernitur. Qui illam sequitur non, ut segnis quidam pedissequus, in domini incedit vestigia, sed ipse jam altius evolat, et liquidum aéra secans , ipse sibi placet, sua ipse doctrina mirifice contentus. Hanc a nobis temeritatem Dii immortales arceant , nec si vobis illam placere existimarem , AA. , ita libere in illam invectus essem. Quodsi in - pilesdphi cujusdam placitis investigandis versaremur, optandum esset, ut illa nobis perspicacia contingeret, ut disciplinze sorti) quam sibi fortasse proposuisset, ex ejus libris expiscaremur. Sed quis tandem hanc con- stantiam , hunc consentientem atque immutabilem ordinem in popularibus opi- nionibus exiget? Et quomodo sibi congruere possint ea, que ex diversissimis causis originem duxerint. Nam etiamsi tota res , vetustatis tenebris obtecta , ipsa se mentis aciei atque investigandi cupiditati subducere videatur , hoc tamen ipsa nos antiquitas docet, doctrinæ rationem , et disponendi dividendique diligentiam non apud incultas et agrestes gentes tenir, sed in rhetorum et sophistarum scholis. Quodsi vero negare quis velit, traditiones atque fabulas populo deberi, sed ( 139 ) easdem sacerdotum. quorumdam inventum esse contenderet , hujus quidem viri sententiam , vel ob hanc ipsam , mihi propositam normam , de qua jam dudum loquor, probare nequeo. Nam apud veteres scriptores nullum hujus rei docu- mentum satis firmum inveni. Sed hec mitto. Ad ipsam regulam revertor. Ipsos scriptores adeo, poëtas, historicos , mythographos , alios. Veterum exemplaria verso; his nitor; ad hec iterum iterumque recurro. Hæc si mihi traditiones ostendant pulchre inter se con- cinentes, et veluti cælati cujusdam operis partes ad se invicem pertinentes, credam Grecorum nationem in eo ab omnibus aliis populis differre , et quamvis valde mirum mihi accidat, credam tamen. Quodsi vero demonstrent traditiones et mythos non unam quandam ac separatam complecti doctrinam, sed popu- larem cogitandi rationem de rebus physicis, de religione , de morum disciplina , de artium scientiarumque initiis, de rebus omnino divinis atque humanis; quodsi nobis ostendant multas fabulas historico fundamento niti, ita ut histo- riam contineant magni cujusdam viri, a civibus post mortem ad Deos relati , multas prætérea ex incomposito et inculto dicendi genere natas, et vel ipsa ignorantia, vel fingendi libidine-formatas: hoc si videmus, eo lubentius huic auctoritati assentimur , quod ipsam rei naturam pulcherrime cum auctorum testi- moniis concinere videmus. Altera mihi lex est proposita, ut in his auctoribus explicandis ipsos auctores, potissimum interpretes adhibeam. Nulla profecto utilior est et rationi convenien- tior methodus, quam qua , diligenti lectione cujuscunque scriptoris ingenio cognito, hanc cognitionem adhibeamus ad [singulas ejus opiniones ac dicta explicanda. Ætatis qua vixerit, accedat cognitio oportet , sed hanc adeo sepe ex ipsius auctoris scriptis adipiscimur. Homerum, v. c., intelligere non possumus, nisi primum perspectum habeamus, quantos ejus state homines in humanitate progressus fecerint, quanam eorum de gravissimis rebus opiniones fuerint, quid de reli- gione, de temperantia, de justitia, de omni denique virtutum genere cogitarint. Hec vero omnia a nemine facilius, quam ab ipso Homero discimus. Quodsi igitur ad harum rerum cine diligenti lectione pervenerimus , inde ab initio auctor rursus pervolvendus , legendus, commentandus-, et tunc demum , 18. ( 140 ) non ‚ut recentioris ævi homines , divinum poétam perlustrabimus , sed ut Greci , non dicam, ut Alexandrini quidam grammatici, vel ut Stoici, allegoricam ubique interpretationem inculcantes, sed ut Greci, quorum ætas quam proxi- me ab ipsa heroica state abfuerit, vel qui in hac ipsa pene vixerint. Hanc saluberrimam rationem si sequamur , in succum , ut aiunt, et sanguinem veterum scriptorum libros convertemus , et facillimum nobis erit judicare, quale ipsius auctoris fuerit ingenium , que mens, qua ratio. An cuiquam dubium esse possit , quis Homerum (ad hunc lubentissime revertor) melius intelligat , qui omnes scholiastarum et grammaticorum de eo hallucinationes perlustrarit, quam qui ex ipso limpidissimo fonte puras et illibatas hauserit latices? Ne vero quis putet me horum virorum labores contemnere, ita ut eos omnino, ut plane inutiles vel noxios adeo , abjiciendos existimem. Legendi utique tholen et grammatici , et diligenter ie: nihil enim plane contemnendum, quod aliquam nobis vel minimam possit antiquitatis cognitionem impertire; et quam multas res cognitu dignas Eustathii, v. c., commentarii contineant, vel scholiaste , qui Apollonii Rhodii carmina interpretatus est, nemo est harum literarum non plane rudis, qui nesciat. Sed nemo tamen negabit Homeri mentem atque indolem nemini facile minus fuisse perspectam, quam ipsis veterum scriptoribus. Satis scimus veteres, cum Homerum tamquam omnium artium ac scientiarum fontem admi- rarentur , eo progressos esse, ut nullius non rei originem ab Homero derivarent , vel primam certe mentionem apud eum se invenire arbitrarentur. Ita non poetæ solum ex ejus libris carminum argumenta petebant, sed horum carminum bene pangendorum exempla ab eo data opera tradita esse statuebant. Ita rhetores apud eum sue artis precepta sese invenire putabant ; philosophi ea potissimum placita Homero propria fuisse contendebant, que sibi maxime placerent; imo vero sordidarum artium opifices Homerum idcirco potissimum lliadem atque Odysseam condidisse putabant, ut sue cujusque artis regulas , discipline forma descriptas, traderet. Quid enim, ut ex innumeris hujus rei exemplis unum alterumve vobis in mentem revocem , AA., quid magis ridiculum quam illius apud Athenaeum sophistæ sententia, qui Homerum idcirco heroibus tantam victus cultusque simplicitatem tribuisse contendat , quod lectoribus temperantiæ vellet | Cu) precepta tradere, vel ejus, qui statuat narrationem de Martis et Veneris amore idcirco a poeta inductam esse, ut ostenderet quam facile vir fortis ac strenuus , - voluptati succumbens , ab imbecilliori vincatur ! Non vereor igitur ne nobismetipsis nimium tribuere videar , si statuam tutius nos et melius de Homero judicaturos, si sana mente et libero judicio ad ejus lectionem accedamus , et ipsius auctoris ingenium ad singula ejus loca interpre- tanda adhibeamus , quam si ubique recentiores philosophos et grammaticos spec- temus, et ab iis discere velimus quæ ipsi non intellexerint. Quæ cum ita sint, facile intelligetis, AA., quare huic legi hanc adjiciam: omnes veteres scriptores , tatum habita ratione, ordine historico , deinceps adhi- bendos esse. Et hec quidem ratio, que in omni disciplina plurimum valet, in his præsertim nostrarum literarum studiis regia via putanda est. Itaque quemad- modum scholiastarum somnia Homeri ingenio non licet affingere , ita etiam per- quam esset ridiculum, si allegoricas quorumdam philosophorum interpretationes ad veterum traditionum explicationem adhibere vellemus. Hoc pre ceteris te- neamus, veterum scriptorum suæ quemque ætatis optimum esse indicem. Quare enim ex Platonis potius , vel alius cujusdam philosophi , ex ejus schola , recentiori adeo evo profecti libris antiquissimarum traditionum rationem atque ingenium petamus, quam ex Homero, Hesiodo, aliis, qui proxime a rerum initio apud Graecos abfuerint ! Neque tamen hac ita intelligi velim , ac si negem , nihil omnino apud recentiores inveniri, quod ad faciliorem veterum librorum intelligentiam faciat; aut numquam fieri posse , ut recentior melius perviderit , quod vetustiores fugerit. Sæpe contrarium accidere novimus , et ipsi supra ostendimus , nos hodie Homerum melius intelligere , quam scholiastas , qui multis ante nos seculis fuerint. Hoc tantum volo , recentiorum explicationes , si vetustiorum scriptorum ingenio repugnent , ad horum intelligentiam non temere adhibendas esse. Primum simplex fabulæ narratio spectanda est; haec per se ipsa , tatis ratione habita , explicanda, nec umquam elaborata recentioris cujusdam explicatio simplici traditionis menti anteponenda. Huc etiam pertinet , diligenter instituti rationem spectandam esse, quam quisque sibi auctor proposuerit. Nemo enim Stoico, veterum populorum traditiones ex Zenonis disciplina explicanti , vel Homerum et Hesiodum , ceteros- | (132) — que poétas una turba, nullo ordine in Stoam ingerenti majorem auctoritatem tribuet, quam ipsi poëtæ, qui ad has nugas carminum suorum divinitatem ali- quando relatum iri, ne somniaverat quidem. Ut dicam quod sentiam , nescio an optimi in hoc genere sint historici, et tales scriptores , qui traditiones ac mythos nude narrant , ita ut eas a populo acceperant. In his geographi etiam numerandi sunt, et pre ceteris nominandus, vel potius celebrandus Pausanias, cujus se- dulam in traditionibus enarrandis diligentiam præter magnam optimarum rerum copiam , ita admiratus sum , ut ejus libros neminem, sine magno utilitatis dis- pendio , neglecturum putem. Philosophi vero , ii presertim „qui contra Christianam religionem veterem cultum defendentes, veterum gentium errores morali quadam interpretatione excusare conabantur , et sic a Christianorum doctorum criminibus vindicare , bi presertim caute et Pas Amp judicio adhibendi sunt. Quodsi hac ratione veteres scriptores legamus , facile erit eorumdem de tra- ditionibus testimonia ad antiquitatis cognitionem utiliter adhibere. At vero , dicat forte quis , ita arida quadam rerum ac nominum compilatione contentus , doctrinam nobis tuam ostentas, ingenio uti ne in mentem quidem tibi venit. Supra jam - dixi, me libenter conjecture locum concedere, sed ita ut is, qui conjecturam facere audeat , semper de ea lectores discipulosve moneat , nec, suis inventis cum indubitatis veterum testimoniis permixtis, Musarum apud Hesiodum exemplo, Nido canat , iromo éuoie, Sæpe nonnullos vidimus a simplici omnino argumento incipientes, sensim alia congerentes, interdum ea sibi in mentem revocantes , qua superioribus quodammodo conveniant, alia deinceps adhibentes , quz, etsi iis fortasse similia videntur, magis tamen aliena , quam propria appellari possint , et ita, ingenii quodam estu abreptos, tandem exclamantes, nunc demum se lucem accendisse, et ad se potissimum celebratum illud évpmæ pertinere. Ingenium , quod numquam negligendum est, et inter optima dona habendum , a natura miseris mortalibus tributa, interdum tamen periculo non caret, et quamvis non minus utile, quam flamma , in campis excitata , etiamsi satyrum , illam pra amore amplectentem , misere adureret , sepe ingenii etiam aestus magnos parit errores, et quemadmodum poëtis sepe utilissimum est, ita nobis, modestis ( 143 ) antiquitatis investigatoribus maxima prudentia adhibendum est. Ab inveniendi libidine caveamus : huic satisfaciendi libidini alius erit et tempus et locus : sed ubi de veterum populorum rebus gestis , traditionibus , institutis , moribus agimus , diserte indicemus, quid antiquitatis testimoniis nitatur, quid ex conjectura pro- fectum sit; et antiquissimi Herodoti rationem imitemur, qui, cum varias de re quadam sententias profert, diserte et candide addit : ///a autem /Ezyptii affir- mant : hee vero ego dico. Itaque ut paucis rem complectar : ita in his traditionibus et fabulis adhibendis versemur. Primum ipsi nobis grammaticam scriptoris intelligentiam paremus, qua omnis in nostris literis scientia nititur, sine qua nulla salus est in hoc studiorum genere; ipsos porro ex se ipsis auctores explicemus; candide et aperte eorum testimonia proferamus , et si quid iis adjiciamus , hoc ex ætatis gentisque ingenio , ex moribus et disciplina apud eam vigentibus , aliunde , vel ex iisdem ipsis auc- toribus cognoscendis , derivemus. Hoc vero, et omnia alia, que ex nostro penu expromamus , ita significemus, ut a disertis veterum librorum testimoniis dis- tingui possint. Ipsam temporum rationem et veluti successionem prudenter se- quamur ; historice rem agamus , quam rationem in omnibus artibus summi quique viri maxime tenuerunt: ne primis ima misceamus , nec recentiorum somnia anti- quissimis scriptoribus affingamus. Denique simpliciter, candide, sine partium studio rem agamus ; hoc nosmetipsos etiam atque etiam moneamus, si ad hec studia animum advertere velimus, ne poétarum more in altum evolemus, vel, similitudinis cujusdam specie capti , statim pæanem intonemus. Caute et modeste progrediamur , salutarem ubique dubitationem adhibeamus, et, Academicorum more , assentiendi libidinem fugientes , numquam obliviscamur , Socratem ob id ipsum ab Apolline hominum esse sapientissimum judicatum , quod solus se nihil scire fateretur. i Ad hanc prudentiam et ad omnem harum literarum rationem atque elegan- tiam omnes, qui has artes atque disciplinas profitentur, studiosam juventutem promovere debent. Hujus gravissimi muneris mihi a vobis , perillustres Academiæ Leodiensis Curatores , officium oblatum est. Quid in his perficere velim , scio , quid possim, nescio. lta vobis persuadeatis precor, me omnem vitam , omnes ( 144 ) ingenii animique vires, quantulæcunque sint, jam per aliquod temporis spatium his studiis dedisse, et in posterum perpetuo daturum , nec quidquam mihi vel gravius, vel etiam jucundius videri, quam ut in harum literarum studiis quam plurimis prosim. In id igitur totam mentem , omnemque animi impetum intendam , cum ut me quam gratissimum vobis sentiatis , tum ut Officio ne desim , quod in omni vita maximum est, et ut propriam animi voluptatem expleam , quam in me fortune quaedam benignitas, vel Deus potius O. M. , cum officio conjunxit. Vos, viri clarissimi , hujus Academiæ Professores, me juvenem benigne in veswum coetum excipiatis. Quodsi ex eorum, quos jam a primo in hanc urbem introitu conveni, humanitate et benevolentia augurari liceat, talis commendatio et vobis et mihi non necessaria videatur. Sed hanc tamen occasionem preter— mittere nolui, qua vobis publice animi sensum significem , ad omnia et hujus necessitudinis et amicitie officia paratum. Vos inprimis mihi compellare liceat , celeberrimi humaniorum literarum Pro- fessores , Gall et Fuss , viri clarissimi! Vobis me Regis optimi voluntas collegam addidit; vobiscum me nostrarum literarum studium conjungit. Idem volumus , idem spectamus: artium , que ad humanitatem pertinent , in hac Academia, glo- riam atque salutem. He nos artes conjungant , hec nos humanitas officiorum necessitudine devinciat. Vos jam diu his studiis operam navastis; ego adhuc in ipso doctrinarum limine atque aditu versor. Vestra experientia ne mihi desit , eliam atque etiam rogo, me semper habebitis vestre amicitiæ cultorem , vestrae benevolentiæ æmulum. i | Vobis , ornatissimi juvenes , literarum humaniorum studiosi, hujus diei so- lennitas novum in his studiis ducem ac monitorem dedit. Qualis sim ignoratis : ego vos nunc primum et video et alloquor. Benevolentia et amor, qu& maxima sunt et gravissima inter magistrum et discipulos momenta, ad humaniorum literarum studium promovendum, familiaritatis demum consuetudine firmantur. Benevolentia tamen adesse potest inter homines, qui numquam antea sese viderint , et vero etiam antequam sese coram adspexerint. In meo certe animo exarsit, quam primum ad vos vocatus fueram. Jam per aliquod temporis spatium in inferiori statione expertus sum, quam + eee ( 145) jucundum sit et utile alios docendi munus. Semper discipulos dilexi , me illis non ingratum fuisse sensi. Nunc horum virorum amplissimorum beneficium et optimi gratis voluntas ad vos me devexit. Vos igitur, ut superiores discipulos, non modo docere , sed et diligere conabor. Nec me alienum putetis, quod provincie et lingue vernaculæ differentia nos quodammodo disjungere videatur. Apud vos hanc difficultatem non levare co- nabor ita, ut vobis in mentem revocem , eandem hodie nos patriam conjungere. Talis profecto admonitionis non opus est apud homines literarum studiosos. Hos nec patrie, nec linguæ diversitas sejungit. Hac studia cujuscunque sunt evi, cujuscunque regionis. Homines conjungunt ætate, patria, moribus diversissimos. Ex omnium animis barbariei reliquias sordesque eluunt et abstergunt ; omnes ad humanitatis atque elegantiæ sensum promovent ; omnibus jucundissimos ad ingenii cultum fructus , ad pulcrhitudinis et honestatis studium , ad bene beateque viven- dum præbent. Ubi hac studia coluntur, ibi patria est omnium eorum, qui iis operam navare velint Qui hzc studia colunt, a se invicem alieni esse non possunt, et ita quisque maxime aliis, eorumdem studiosis , fraterno amore con- jungitur, quo quisque majore ardore c communium Medorum salutem ac gloriam amplectitur. Quæ cum ita sint, me habeatis vestrum in his studiis non ducem modo sed et commilitonem. Vobis, quoad ejus a me fieri possit, regiam illam viam mons- tare conabor, ad quam ingrediendam vir summus Daniel Wyttenbachius , senex admodum , = animi tamen ardore vigens, mihi adolescentulo auctor et suasor exstitit. Profecto magistrum non habebitis, quem cum tanto viro comparetis; sed si vos discipuli me magistrum , vobis «tate magis similem , tali amore am- plexi fueritis , quali ego eum senem amplexus sum, habebo profits quod mihi gratuler , quod Dei O. M. beneficium me non ad discipulos modo, sed ad: amicos etiam devexerit. DIXI. 19 abat age bees ie us pabotne 4 ¥ À " À A Er A - 2. » Sani Ackersdijck ORATIO DE UTILITATE QUAM STUDIA IMPRIMIS HISTORICA ET POLITICA E PEREGRINATIONIBUS CAPIUNT, DICTA PUBLICE, Dre XXXI Decemsris A. MDCCCXXY. Quum IN ÁcaApEMIA LEODIENSI JURIS PROFESSIONEM EXTRAORDINARIAM SOLEMNI RITU AUSPICARETUR. ACADEMLE LEODIENSIS CURATORES, VIRI GRAVISSIMI ! QUI IN REGNO BELGICO, IN HAC REGIONE AUT IN HAC URBE, REBUS PUBLICIS ADMINISTRANDIS , JUSTITLE VINDICANDE , PRJEESTIS, VIR] HONORATISSIMI, IN- TEGERRIMI! QUARUMVIS DOCTRINARUM PROFESSORES CLARISSIMI! ORNATISSIMA JUVENTUTIS CORONA, PARENTUM AMOR, PATRLE SPES, NOSTRA CURA! CIVES ET HOSPITES, OMNIS LOCI ET DIGNITATIS! AUDITORES HUMANISSIMI ! S hujus quo vivimus ævi in artibus ac disciplinis progressus consideramus , inter multa alia hoc mihi observatu dignum videtur, majorem identidem inter ` populos intercedere communicationem, eamque sic increvisse ut regiones a se invicem remotissimæ non ita multum distantes, imo vicinæ videantur, quæque ante sæculum longæ habebantur et periculosæ peregrinationes , nunc jucundorum instar excursuum , voluptatis causa suscipiantur. Impedimenta nimirum que ex bello , e religionis , morum et linguarum diversitate , que ex odiis omnino nationum oriebantur, vix ulla supersunt. Nove ubique vie , per altissima etiam montium juga sternuntur , suntque illæ solide , commod: , omnibusque anni tempestatibus viatoribus patent. Nova per omnes terra partes ducuntur fossæ , quibus aliquando id effectum iri videtur , ut ne isthmus quidem maria separet ac navigatoribus obsit. Plurimum autem ad itinerum facilitatem confert mechanicæ artis mira perfectio. Non solum equis curribusque et navibus, que vela dant vento, per terram et mare vehimur, sed stupenda atmica machina naves videmus invito vento, per ( 150 ) adversas aquas, inaudita velocitate protrudi, imo brevi forsan et currus , eadem quasi occulta vi motos regiones, percurrere videbimus. Quantum emolumentum industrie , commercio , prosperitati omnino populorum hee facilis et frequens communicatio allatura sit, nemo est quin intelligat. Sed doctrine item fere omnes uberrimos mihi inde fructus percepture videntur , et imprimis quidem ille quarum mihi delata est institutio. Idem vero nobis eo magis patebit, quo peregrinandi utilitatem exploraverimus diligentius, Hzc cum animo volverem , auditores, et hic pro more verba facturus essem, visum est mihi , a munere quod hodie auspicor non prorsus alienum fore , si pauca de utilitate dicerem, quam studia imprimis historica et politica e peregrinationibus capiunt. Quo de argumento Latine disserentem , illa me sustentetis , quæso , au- ditores, benevolentia, qua prosequi soletis, qui in recentioribus magis quam in antiquis scriptoribus versantur. Voluptatis non minus quam utilitatis causa institui peregrinationes solent. In- natum est enim homini discendi cognoscendique studium , quo compellitur ut avellens se ab amicis laribusque paternis in longinquas regiones proficiscatur , et multorum hominum mores et urbes videat et exploret; delectari autem eximie, cuicunque hoc peragere liceat , non nisi segnes inertesque negabunt. Scilicet hoc proprium est nobis, ut naturam sequendo , voluptatem simul et utilitatem per- cipiamus. Quis unquam ex itinere, non ita longo etiam aut periculoso , redux , memoriam rerum quas observavit, non thesauri habuit instar, eoque majoris pretii, quod sit thesaurus quem semper secum portat. Peregrinator , si poeta est, nova identidem plurima conspiciens, imagines, comparationes , suppellectilem omnino poeticam ditissimam acquirit. Si philosophus est , et cognitionem hominis persequitur , quantas opportunitates scientie suæ amplificand in itinere inveniet. Si nature indagator est, nullo non loco res gravissimas observandas reperiet. Terra et montes, flumina et mare tantam copiam rerum naturalium continent , ut continuo nondum explorata explorare et jam observata accuratius observare possit. Recordemini immortalem Linnæum, et nostra etate clarum Humboltium quibus peregrinationes uberrimum praebuerunt observationum fontem. Sed et historie studium quantos ex itineribus fructus capiat vix dici potest. (151) Si geographiam spectamus, que tam arcte cum historia juncta est , nullo alio modo quam per peregrinationes recte procedere potest. Consideremus historiam anti- quam et antiquitatis omnino cognitionem. Itinera per Ægyptum, Greciam, Italiam ; descriptio harum regionum , adumbratio monumentorum qua in iis su- persunt , obseryatio item hominum qui hodie easdem regiones incolunt ; — mirifice hiec valuerunt ad intelligendos historicorum libros, ad cognoscendas res sacras, politicas , domesticas, imo res gestas universe populorum antiquorum. Sic omnino se res habet, auditores, ut si nostra etate historia antique novum quasi lumen allatum est, multaque obscura , dubia, incredibilia explicata fuerunt, hoc inde ` repetendum sit maxime , quod primarii historiæ indagatores non solum ex anti- quorum scriptis eam haurire conati sunt, sed ea scripta cum libris recentiorum comparare , et relationes imprimis peregrinatorum ad antiquitatem referre insti- tuerunt. Unum hic, qui ita faciendo, de historia studio tam praeclare meruit , Heerenum nominasse sufficiat. Et vero, ut hujus rei illustre quoddam adducam exemplum, an dubitatis , auditores, num ad intelligendos Romanorum libros, ad cognoscendos eorum mores et vivendi rationem , multum valeat Herculani et Pompeiorum visitasse re- liquias, ubi etiam nunc eorum templa, theatra, fora, sepulcra, domus et omnia ad domesticam vitam spectantia , ante oculos habemus, ita ut cum Romanis vivere et in antiquum illud ævum rediisse nobis videamur. Sed non solum percurrere regiones , ubi antiquitatis vestigia supersunt , historiae studiosum juvat, verum etiam ad primordia historie , quorum nulla monumenta exstant, cognoscenda , peregrinationes nos adducunt. Si primos antiquissimarum gentium ad vitam civilem progressus indagare cupimus , cum Cookio et aliis pe- regrinatoribus longinquos et a ceteris omnibus remotos populos observare licet. Ibi erraticam venatorum , piscatorum , pastorum vitam reperiemus ; omnes omnino societatis gradus percurrere poterimus, et ipsa generis humani infantia nobis vi quasi magica ante oculos ponetur. Ita autem fabularum loco veritatem restituere licebit , ita quidquid veteres de atate aurea, recentiores de statu nature confinxe- runt experientia confutabitur. Nec dispari modo historia medii et recentioris ævi peregrinationibus illus- ( 152 ) tratur. Quicunque institutiones, qua post imperii Romani occasum invaluerunt, cognoscere studet, is simillimas etiam nunc imo easdem Rome inveniet , ita ut typum regiminis illius theocratici , cui illis temporibus tota fere Europa sub- jecta fuit, ibi conspicere liceat. In aliis vero regionibus, in Russia, Polonia, Hungaria, Germania , historiae studiosus non ab uno ad alterum se la sibi transire, sed ab uno ad alterum seculum videbitur ; feudales institutiones , Niere servitutem , glebæ ad- scriptionem, corveas quas vocant, privilegia, origines libertatis. in urbibus , industrie initia et progressus; — hec omnia, uti olim apud nos fuerunt, peregrinator suis ipse oculis conspicit , et priscis sibi vivere temporibus videtur. Hoc modo multa que implicata, obscura aut controversa erant, clara et certa fiunt et facile nos ad veritatem revocant. Quod si de presentis populorum status notitia, statisticen quam vocant, quaerimus, haud dubium videtur, quin maximam partem ex péregrinatorum relationibus haurienda sit. Sunt sane alii fontes e quibus leges, institutiones , numerum incolarum et multa alia cognoscere possumus; libri nimirum qui apud singulas gentes his de rebus eduntur; — sed, ut mittam quantum juvet eos ipsos libros colligere peregrinando, permulta sunt, que ex illis cognosci accurate non possunt. Quis ignorat quam mendaces fere sint relationes, qua de rebus statisticis, publica etiam auctoritate, divulgantur; ita ut nisi quis vel ipse verum populi statum exploraverit, vel per alios eum assecutus sit, rite de eo statuere nullo modo possit. Sed preterea illa ipsa quæ cuique genti et regioni imprimis sunt propria ah exteris unice et observantur diligenter et describuntur. Uti: enim de quovis homine aliorum magis quam ipsius , probamus judicium, ita exteri maxime de gentium rebus audiendi sunt, quippe integre magis et sine partium studio ju— dicantes. Et vero quid valeat quisque populus , quibusnam virtutibus , quibusnam vitiis ab aliis distinguatur, non nisi comparando efficere possumus ; et statisticus tum demum, cum cujusque populi de se ipso judicium cum peregrinatorum judiciis contulerit diligenter, et quoad ejus fieri potest in consensum redegerit , plenam ejus populi cognitionem acquirere poterit, pleniorem etiam illam , si suas ipse observationes huic adduxerit. na LOTS ( 153 ) Populos vero barbaros , qui maximam orbis partem incolunt, nullo alio modo nisi per peregrinationes cognovimus: nihil enim de se ipsis literis consignant , quocirca si notitiam quandam non gentium aliquot, sed universe generis hu- mani, tradere velit statisticus, id peregrinatoribus unice debebit. De ceconomia politica animadvertisse sufficiat, hanc doctrinam qua naturam et causas prosperitatis explicare conatur, totam experientia et gentium obser- vatione niti. Omnes igitur rerum notiones, quas nobis peregrinatores afferunt , elementa hujus scientiæ constituunt, ejusque precepta qua feruntur, vel con- firmant vel evertunt, valentque maxime ad confutandos errores veritatemque assequendam. Qui œconomiæ politic studet, continuo ex eventibus ad causas et ex causis ad eventus respicit, et sic nimirum sive peregrinando , sive pe- regrinatorum scriptis evolvendis, ad novas observationes ducitur. De ceteris que huc referri possent disciplinis non loquar, ne vobis ultra provinciam , qua mihi mandata est, evagari videar. His ita universe expositis, vix dubito, auditores, quin mihi jam assentiamini , studia historica et politica, quorum institutionem hodie suscipio, ex peregri- nationibus quae nostris temporibus, multo quam antea faciliores et frequentiores redduntur, ex communicatione omnino qua inter omnes , remotissimos etiam, populos jam intercedit, multos et uberrimos fructus perceptura esse, ita ut merito novum inde nostris hisce disciplinis augmentum , novos progressus sperare liceat. ‘Hee tamen non ita accipiatis, velim, quasi omnibus historie ac doctrine politicae studiosis peregrinandi imponam necessitatem. Quamvis quis ipse domi maneat, proficere tamen multum ex peregrinatorum relationibus potest. Has ita ad sua referat studia, eas comparet, critica sedulitate summam ex iis colligat ; judicis instar , ex testium numero, indole, peritia, quid verum sit, quid falsum , distinguat, et sic mihi persuasum est, eum omnis evi omniumque regionum historiæ magnum emolumentum allaturum esse. Quod si contigerit historie studioso peregrinandi opportunitas, eam non a persona sua alienam putet. Inest enim ipsis itineribus mira vis, ad rerum quas observamus causas explorandas et historiam omnino gentium cognoscendam. 20 ( 154 ) Quis non Herodotum , patrem historie recordatur, qui magnam vite partem in percurrendis variis regionibus transegit, et sponte ex peregrinatore historicus factus est. Quem latet idem egisse Polybium , qui nisi Italiam fuisset delatus, et in alias multas excurrisset regiones, haud facile tam vere de rebus historicis judicare, nec vero parens evadere historie pragmaticæ potuisset. Si e recentioribus historicis exemplum quaeritur, mecum consideretis Gibbonum , qui ex Anglia in Italiam profectus, montem Capitolinum conscendit , indeque Romam adspiciens, ac desertos qui circumjacent agros , secumque reputans , tum pristinam civitatis auctoritatem , potentiam , gloriam , virtute et fortitudine partam , tum presentem ejus miseriam , subito se excitari et quasi inspirari sensit , ad hujus e summo fastigio in summam humilitatem casus et causas et opportunitates ex— plorandas. Huic inspirationi debemus egregium illud præstantissimi historici de lapsu imperii Romani opus. , Miramini forsan, auditores , me de peregrinatorum meritis loquentem non proavorum extulisse laudem , qui nullas non terrarum partes adierunt; remo- tissimis regionibus , sub utroque polo, ausu plus quam Romano exploratis , no- mina sua dederunt , testibus Nova Hollandia, maxima Australia terra, Spitsberga sub nive septentrionis , promontorio Hoornano in extrema America, multisque aliis regionibus quas Belge primi appulerunt. Sed tantae materiæ rite explicande celebrandæque nec me sentio parem , nec tempus sufliceret. ^ -Tllud silentio non prætermittendum est, quod itinerum utilitati a nonnullis solet *objici. Sunt enim , auditores , quibul. peregrinationum frequentia, de qua egimus , non solum minus utilis, sed noxia, imo vero legibus coercenda videatur. « Indoles gentis, aiunt, telle illis cum -exteris communicationibus, si non corrumpitur certe deteritur; ipse minuitur patriæ amor , qui omni modo alendus est et confirmandus ; tolluntur item salutares illi errores, de patriæ pre cæteris regionibus praestantia. » — Hc vero sunt anguste mentis opiniones, non ho- minis liberaliter instituti et prudentis. Humane nature: indita est caritas in na- tale solum, in parentes et amicos, in gentem omnino quacum institutionem, gloriam et fortunam communem habemus. Sed non erroribus est illa aut igno- rantia et stupiditate conservanda. Cum prudentia et judicio conjungendus est (155) verus amor patri , non sustentandus præjudicatis opinionibus. Perverse sic sta- tuunt principes qui fortem , generosum , libertatis amantem et artibus atque doc- trinis instructum. populum, pro imbecillitate sua et vecordia, timent, eumque ignarum esse et stupidum malunt, quam cultum et magnanimum, quo minus ipsorum pateat torpor et stultitia. Sed apud nos, qui bonis legibus , libertate , optimo principe gaudemus, si quid vel exteri de ipsorum regionibus narrant , vel nostrates apud exteros observant , idque in usum adhibemus nostrum, haud sane hoc ardorem pro patria diminuet, nec veram populi indolem tollet; contra eam indolem confirmabit , alet, excolet. Is demum apud nos optime mereri de patria videtur, qui non stupida ignorantia nostra omnia excellentia et laudanda esse contendit; sed quacunque apud exteros meliora aut perfectiora reperiat, ea, ad nostri populi ingenium accommodata , imitari, inducere, apud nos stabilire conatur. Hoc modo , quod alii stulta et caeca jactantia despiciunt, quia ab exteris venit , hoc ille ad commodum patriæ recipit , emendat , nostroque usui adaptat. Quem latet , talem esse regis nostri patriæ amorem , qui præstantia quæque ad artes et doctrinas, ad industriam et civium prosperitatem spectantia, ubique terrarum inventa , undecunque ad nos translata sint , in hac felici regione florere , hic indigena fieri cupit, utque vigeant et floreant eflicit. Hoc præclarum exem- plum , auditores , sequamur omnes. Et hec quidem, pro tenuitate mea, de argumento quod tractandum sumse- ram , universe dicta sunto. Nunc autem ad vos me verto, viri amplissimi , quibus hujus academic cura est mandata. Vestra commendatione, optimi regis muni— ficentia, mihi contingit, ut eas sim disciplinas traditurus, que mihi semper in deliciis fuerunt, quibusque totam impendere vitam in votis erat. Munus igitur tam exoptatum adiens non possum non gratum animum publice testificari. Utinam tanto muneri non nimis impar reperiar! Hoc autem me magno- pere sollicitum tenet, successorem esse designatum præstanti viro, cujus ut merita in hanc academiam fuerunt summa, ita memoria omni tempore erit colenda. Non expectatis me Wagemanni laudes enarraturum , qui eum non nisi fama cognovi. A collegis ille, ab amicis, a laudatis omnino viris jam laudatus est. Mihi non superest quam dolere , me non potius discipulum ejus quam suc- 20. ( 156 ) cessorem esse. Quod vero ex omnium ore excepi de optimi viri indole , doctrina , ardore pro academiæ salute et juvenum institutione , tamquam exemplum semper ante oculos habebo , et sic spero fore ut ejus vestigia mihi premere liceat. Id agere conantem, vos obsecro, professores clarissimi, me advenam bene- volentia et favore vestro non indignum habeatis; consiliis vestris quotidie mihi opus erit, magis etiam amicitia vestra. Mihi enim , quod non dubitatis , college , grave et triste fuit, ab amicis avelli quibuscum juventutem transegeram , quos inter carissimi sunt præceptores , quibus omnia debeo ; sed hzc jam tacere prestat , ne vobis intempestive tristia letis miscere videar. Recreat vero me et sustentat eximia, qua me ignotum excepistis, benevolentia, ita ut subito tanquam inter : amicos vivere mihi visus sim. Vos tandem salutare mihi dulce est, hujus academiz alumni; vobis me stu- diorum ducem et commilitonem ex animo offero. Notum est mihi , quanto cum ardore Wagemanni institutionem secuti sitis; nil autem mihi gratius erit, quam si earumdem doctrinarum , quas tante utilitatis vobis futuras existimo, parem vobis amorem inspirare possim. Richardi van Rees ORATIO DE PRUDENTI MECHANICES RATIONALIS USU IN DISCIPLINIS TECHNOLOGICIS, _ DICTA PUBLICE Dre XXIX Ocrosns A. MDCCCXXV, QUUM IN ACADEMIA LEODIENSI ORDINARIAM DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM PROFESSIONEM AUSPICARETUR. UNIVERSITATIS CURATORES, VIRI GRAVISSIMI! DOCTRINARUM PROFESSORES CLARISSIMI , COLLEGÆ CONJUNCTISSIMI: AUDITORES OMNIS ORDINIS LOCIQUE ACCEPTISSIMI ! VOS ETIAM CIVES ACADEMICI CARISSIMI, SPES PATRLE , HUMANITATIS ! Novi munus academicum auspicaturus quum in hanc cathedram adscendo , diversis me agitatum sentio animi motibus. Gratissima mente summam optimi Regis benevolentiam agnosco, qui voluntatem et conatus meos magis quam que merui respiciens , novo et inopinato honore me dignatur. Accedit letitia , quod denuo publice huic universitati dicare me: contingat, in qua per quatuor jam annos prospera mihi multa acciderunt, in qua et collegas inveni, quorum favore quin et amicitia glorior, et discipulos discendi ardore et observantia, qua me coluerunt, mihi gratissimos. At vero jucundos hos animi sensus deprimit conscientia, mihi, coram doctissimorum virorum cœtu verba facturo, oratoriæ artis deesse facultatem. Vestra igitur solita humanitate opus est, quz me dicentem erigat et confirmet ; quam ne mihi denegetis , enixe rogo. Technologicarum disciplinarum tanta est nostra ætate vis et auctoritas, ut omnium oculos et mentes, eruditorum aque ac incultorum, ad se trahant ; nec immerito: namque a progressu artium, qua ad vite cultum pertinent, et quibus ea omnia parantur, que commodis nostris inserviunt, non tantum singulorum hominum , sed et nationum felicitas manat. Quo magis in gente floret technologia , eo magis opes et divitiæ abundant , eo meliore conditione degunt inferiores quoque civium classes , eo latius dispergitur liberalis animi cultura, quin imo, experientia ( 160 ) À teste, gentis anctoritas apud exteras gentes certissimum in illis artibus fulcrum habet. Perspexit illud Rex noster augustissimus , voluitque in Academiis Belgicis scholas aperiri , in quibus erudirentur quicunque fabricis omnis generis præessent , aut in eis operam navarent. Maxima profecto ex instituendis his scholis in univer- sam patriam exspectanda esse commoda , unicuique patet. Cujus institutionis utilitatem cum perpenderem , non alienum mihi ab hoc loco visum fuit, si quantum tempus id permittat investigarem rationem, qua addiscenda sit illa technologie pars, qua machinarum compositionem exponat, et qua technologie fundamentum jure habeatur. Qui de hac disciplina egerunt , in diver- sas sepe abierunt sententias. Alii, theoreticis contemplationibus nimis indulgentes , machinarum actiones sola matheseos ope explicandas et dijudicandas censuerunt , experientie vix ullum concedentes locum. Alii contra , hanc primo loco ponentes, et ea spernentes qua ex sana theoria deducuntur, mathematicorum laborem ir- ritum habuerunt , aut etiam longius progressi noxium eum esse opinati sunt. Tanta cum sit opinionum diversitas, non incongruum erit paucis disserere de auctoritatis gradu, quem mathesis sibi hac in disciplina vindicare possit. Uti mathematici soli numeri notioni arithmeticam superstruxerunt et aflines ei disciplinas , algebram , analysin; uti spatii intuitione nisi geometriam exco- luerunt; ita quoque , conjunctis cum ea temporis motusque notionibus , mecha- nicam pepererunt vere rationalem dicendam , quippe que, paucis principiis innixa, soli ratiocinio sua debet incrementa. Hzc mechanices principia duo fere sunt: alterum , quodcunque mobile statum suum quietis aut motus non mutare , nisi causa externa sive vis accedat; alterum, vires proportionales esse celeritatibus, quas eidem mobili tribuunt. Hisce admissis , mathematici et virium quibus corpora agitari possint rationes , et motuum quos illae producunt natu- ram et diversitatem explorarunt , atque , recentioris analyseos incrementis adjuti , mechanicam felicissime amplificarunt. Non vana fuisse neque exilia , qua invenerunt, docet recens astronomia. Pervenerunt enim mechanici ad cognos- cendas leges, quibus obediunt astrorum motus viresque que horum motuum cause sunt, ut adeo non solum eorum phanomenorum, que prægressis sæ- culis in coelo contigere, rationes dare , sed etiam in sequentia tempora penetrare atque qui futuri sint astrorum loci et motus prænuntiare possint. ( 161 ) Tanta ergo cum sit mechanice rationalis præstantia in phænomenorum cœ- lestium doctrina, num eadem inutilis futura sit in investigandis illis motibus , quibus industria indiget ut ea omnia producat et largiatur, que ad vitam tuto et commode degendam conducant ? Sunt autem iique multi qui judicent , theorias mathematicas esse mancas et veritate destitutas, quam primum ad machinarum usum adhibeantur; hac in re experientiam solam esse magistram, machine utilitatem non nisi usu posse dijudicari, atque etiamsi theoria regulas nonnullas et principia largiri possit, illa ex matheseos elementis facile erui, nec ambagem illam formularum et computationum requiri, quibus geometria et analysis sublimiores utantur. Si his viris fidem habemus , mechanica que usu est a ratio- nali plane est aliena , tum principiis quibus nititur , tum scopo quem sibi attin- gendum proponit. Mirum mihi semper visum fuit mechanicæ rationalis adversarios matheseos elementaris non spernere auxilium , ab iis vero, que ex mathesi magis provecta petuntur, penitus esse aversos. Unde nasci possit suspicio, eos non ultra hujus discipline elementa edoctos esse, atque igitur ea rejicere , que non intelligant. At vero hanc suspicionem mittamur. Alia via nobis ingredienda est, videndumque , quisnam sit mechanice vulgaris finis , quænam ejus partes, quibus ex fontibus problematum , que continet, solutio sit petenda. Hujus mechanices officium est adminicula invenire que hominum vi corpo- ree et dexteritati succurrant eum in finem, ut minimo temporis et sumtuum dispendio parentur quaecunque in vita sociali et necessitate et consuetudine ducti nobis expetimus. Hzc adminicula machine vocantur, que quamvis infinitis modis inter se differant, in eo tamen conveniunt, quod ad eas constituendas tres generatim partes concurrant. Prima motoris sive animati sive inanimati actionem suscipit; altera motum susceptum ulterius transmittit , directionem , celeritatem , naturam ejus varia ratione mutans et moderans ; tertia tandem in ipsam materiem machinæ subjectam operatur, sive aliam illi formam impertiendo , sive illam loco movendo. De singulis seorsum erit agendum. Motores sive potentie externe que machinis admotæ cause motus exsistunt, 21 ( 162 ) plures sunt, natura et agendi ratione ita diverse , ut generalia principia A que in iis adhibendis usu veniant , expectari vix possint nisi mechanica rationalis in auxilium vocetur. Hac autem opem suam non recusat ; principia quaedam profert apodictica et vere fructuosa , ex quibus unum attulisse sufficiat. Plerosque motores duplici modo agere posse novimus, sive premendo , siye impellendo ; priorem autem modum ubicunque fieri possit posteriori esse anteponendum virium vi- varum , quas vocant , demonstrat theoria. Sed ad singulos motores accedamus. Qui hucusque usu venerunt, quinque fere sunt; homo et animalia „aqua fluens , ventus, vapor aqueus. Homo ceteris motoribus omnibus facile palmam præripit. Etenim physicis suis viribus adjungit intelligentiam, qua adjutus agendi rationem infinitis modis variare et ad operam sibi propositam ita accommodare valet, ut sæpe multiplicis machine vices impleat; manu quoque praeditus est mirabiliter constructa , ad quodvis operandi genus facile sese flectente. Humanus ergo labor pre ceteris ad- hibendus foret, nisi magno demum pretio compararetur , nisi. praesertim hominis dignitas lederetur quamprimum eo abutimur ad opera peragenda, quibus mo- tores, intelligentia imo et vita destituti, sufficiunt. Et hac certe hodiernæ mechanice laus est, quod homo non amplius brute machine instar habetur, sed ad labores conservatur ejus præstantiæ magis congruos atque ita Myr ut non nisi intelligentiæ auxilio absolvi possint. Que de optima agendi ratione hominis in mechanica agitantur quæstiones , a mathesi sunt alien®. Musculorum enim actionem nulla computatione assequi licet. Nec magis mathesi datum est definire, quomodo animalia optime ad ma- chinas movendas adhibentur. Namque uti hominis, sic horum quoque motus prorsus spontaneus est, atque a multiplici et varia corporis structura ita pendet, ut multis demum experimentis et sedula observatione regule inveniri queant, quibus eorum usus dirigatur. Alius generis sunt qui nobis cond TER" restant motores, aqua, ventus , vapor. Hi enim ad physicam mortuamque naturam pertinent, physicis solum mathematicisque legibus subjecti sunt, Quapropter maxima auxilia in eorum ( 163 ) | examine ab hydrostatica et hydrodynamica prebentur , que discipline , aquilibrii et motus fluidorum leges et phenomena exponentes, viam parant ad invenien- das rationes, quibus quos memoravimus motores agant, et conditiones quibus subjecti maximum eflectum exserant. Neque enim negari potest, machinarum illarum precipue, quæ aqua moventur , indolem eo melius cognitam fuisse , quo ulterius mechanica pura processerit in investiganda ratione, qua et aqua ipsa moveatur, et motum aliis tradat corporibus. Fatendum quidem, hac quoque in causa non solas sufficere mathematicorum computationes. Tanta enim est causarum varietas, qua fluidorum actionem mutare valeant , ut omnes calculo definire sæpe nequeamus, quum presertim in illis sint, qui vix ac ne vix quidem formulis mathematicis suscipi possint. Non multa desiderantur in illa theoriæ parte, ubi fluida pondere aut elasticitate sua prementia motus causam constituunt; plura desunt ad determinandam eorum potentiam, quoties solida corpora impel- lunt. Que hucusque a Newtono, Eulero, aliisque de impulsu fluidorum prolata sunt, nimis restrictæ hypothesi nituntur omnia, et ab experientia refelluntur. Ne tamen ideo inutilia esse censeamus mathematicorum in hoc argumento conamina. Ne ipsi quidem experientiæ contigit, certas definitasque invenire re- gulas, quibus, quid fluidorum impulsus efficiat, indicetur. Tum vero spem fovere licet, ea, quæ solvenda hucusque analyseos vires superarunt problemata, scientia magis promota tandem victum iri. In dies enim crescit analyseos am- bitus et praestantia , nostra tate Lagrangii , Laplacii indefessus labor et perspicax ingenium multas superarunt difficultates ; nova theoriæ augmenta a futuris ex- spectamus temporibus. Transeo ad alteram mechanice practice partem que agit de transmittendo et moderando motu. Nimirum peculiare operis genus, quod a machina exspec- tamus, rarissime eo ipso in loco fieri potest, in quo motor agit. Tum vero motus primum producti indoles et celeritas presertim ad motoris naturam composite sunt; machine autem ultima actio alium requirit motum , aliam celeritatem. Inde necesse est, motum ad alia loca propagari, ejusque directionem et ceteras affec- _ tiones ita commutari, ut propositus attingatur (inis. Negotium hoc totum absolvitur apta et congrua conjunctione partium 21. ( 164 ) rigidarum aut flexibilium, qua ipse inertes et motu.proprio destitute sunt, ita vero conformate et dispositæ, ut motum non tantum recipiant et propagent , sed simul idoneum reddant ad opus, cui inservire debet. Et quamvis artifici relictum sit, in singulo casu talem partium dispositionem , que scopo conveniat, - sive ex cognitis mechanismis depromere sive suo ipsius ingenio excogitare, ma- theseos tamen et mechanicæ pure auxilio carere nequit , qua sole ipsum docent, quomodo partium illarum forma et connexio motus directionem et celeritatem immutent. Huc referendæ sunt imprimis machine, simplices qu vocantur, vectis, planum inclinatum, et qua ex iis componuntur axis in peritrochió , rote dentate, alia. Earum theoria eleganti et simplici calculo exponitur. Neque objiciatur, hanc theoriam ipsam non sufficere , alia quoque in censum esse vocanda, attritum , aerem motui resistentem, quorum efficacia in imminuendo machine motu non nisi experientia constet. Concedimus facile, nos demum experimentis rite institutis certiores fieri, quid attritus ceteraque illa agere valeant, at mathema- ticorum est, experientie effata in- formulas redacta suæ computationi subjicere. Attritus illis nova est vis, ceteris viribus in machinam agentibus adjungenda, cujus leges quam primum experiundo cognoverunt, effectus que inde. prodeunt calculo definire valent. Ita tandem ad ultimam disquisitionis nostre partem devehimur, in qua ille machinarum partes considerandæ veniunt, que directo in materiam machine actioni submissam operantur. Quum autem ultimus machine finis maxime di- versus esse possit, novus atque infinitus fere campus mechanicæ practice cul- toribus aperitur. Requiritur enim ad singulum opere genus peragendum peculiaris partium in materiam subjectam agentium compositio. Ingentem autem operationum numerum, quas vite usus requirit, generaliori quodam conspectu complecti lice- bit, illas in duas classes dispertiendo , quarum prior operationes comprehendit in quibus magna virium intensitas requiritur , altera vero illas , qua dexteritatem ho» minis suppleant, atque multifarios motus peragant, que vix nisi humana manu, intelligentia ducta, peragi posse videantur. Primum de hisce videamus. Exempli loco sint varie ille operationes, quibus ex gossypio , lana, serico tele atque vestimenta parantur. In his virium dispendium facilius fertur , inveniendus autem ( 165 ) est talis actionum sibi insequentium et variabilium concentus , quo rudis materia exoptatam partium atque filamentorum dispositionem acquirat. Quidquid operarii diu exercitati manu peragi potest, id jam a machina expetitur. Quod ut fiat studiose investigande sunt physice materie proprietates, atque definienda con- ditiones omnes quibus est satisfaciendum ut materia illam acquirat formam , illum habitum , quo ad usus suos maxime idonea evadat ; tum inquirendæ sunt rationes , quibus artifices hucusque in illo operis genere processerunt, ut tandem collatis his omnibus eluceat optima agendi ratio. Observatio et experientia praecipuam lucem afferunt , matheseos auxilium raro usu venit. — Quodsi vero de illis opera- tionibus agitur, quas ad priorem classem retulimus, et in quibus magnam vim produxisse sufficit, sive ad corpora ductilia comprimenda et in laminarum formam attenuanda , sive ad onera ingentis ponderis et molis movenda , sive ad aquam e terræ sinu in altum attollendam , mechanica pura suam dignitatem re- cuperat, quippe quæ indicare valet, quomodo motoris potentia variarum ma- chinarum artificiosa structura augeri et accumulari possit. Et ita quidem , auditores humanissimi, mechanicæ practice campum perlustra- vimus. Singula ejus capita breviter tantum adumbrare licuit, ita tamen ut in opinionum diversitate, qua inter theoreticos et mere practicos viros exstat, vera nobis appareat ratio. Nec theoriæ , nec experientiæ auxilium spernendum esse , ex dictis liquet. Experientia duce cognoscimus virium, quibus ad movendas machinas utimur , indolem et agendi rationem. Illa nobis proprietates docet mate- riarum , ex quibus componenda sunt machine , tum illarum , que machinarum actioni committuntur; ad illam. solam recurrere cogimur, quoties mathesis opem ferre recusat ; illa tandem optima est magistra in dijudicanda hypothesium veritate, quibus mathematici suos calculos superstruant. Theoria autem suas quoque habet laudes. Quum enim mechanica pura ‚motus principia et generales leges exponat, quum pluribus questionibus que in machinarum doctrina agi- tantur lucem affundat, alias plane solvat, quum praterea mentem solido studio assuescat et ingenium acuat in illo disquisitionum genere, quod ad motum spectat, de ejus utilitate dubitare non licet. Ita ergo erudiantur ingenui ju- venes, qui se mechanicis operibus addicunt et devovent , ut non tantum noscant, ( 166 ) quid experientia et usu de machinis construendis constet, his vero adjungant illa, que ex æternis et immutatis motus legibus profluant. Ita demum rationes perspicient eorum , qua quotidie observant, et novo subsidio adjuti erunt , quo tutius in via procedant, imo ad augendam disciplinam suam quoque symbolam facilius conferant. Poscit autem solemnis hzc hora ut jam ad vos me vertam , amplissimi hujus academic Curatores, vobisque, quo animo novum munus ingrediar, declarem. Nihil mihi gratius contingere potuit favore vestro, quo me Regi ad novum ho- norem obtinendum commendavistis. Ita enim persuasum mihi fuit, me vobis eo honore non indignum videri, vobis meam non displicuisse operam. Eo magis autem mihi enitendum erit, ut vestre de me exspectationi respondeam. Id autem consecuturum me spero si, officii memor , toto animo et omnibus viribus aca- demiæ hujus commodis promovendis me devoveam. - Ad vos autem cum me converto, college exoptatissimi , jucunda mihi subit vite in hac academia peractz recordatio. Vestra erga me benevolentia factum est, ut quum urbem patriam relinquerem dilectissimam , amicosque a pueritia mihi devinctos, novam patriam hic invenisse mihi videar, atque amicorum mihi non defuerit dulcis communio. Utinam hoc' die mihi contingeret omnes compellare, qui adventanti mihi amicam manum tetenderunt, et vitam mihi gratam suavemque reddiderunt. At unus e mediis nobis acerba et præmatura morte ereptus est, cujus jacturam academia nostra diu lugebit, ego quotidie de- ploro. Vos autem , quos salvos hic conspicere licet, non desinatis benevolentia et amicitia vestra vitæ mec cursum exhilarare. lisdem studiis, eadem voluntate uniti, pergamus conjunctis viribus academiæ hujus commodis inservire, bonis rebus omnibus favere. Ad vos quoque, juvenes dilectissimi, hujus academiæ alumni , verba facere animus jubet. Est enim ille mihi vite finis ut vobis eas disciplinas gratas acceptasque reddam, qua mihi semper maxime placuerunt, unde fit ut a ratione, qua vos institutionem meam suscipiatis, pendeat muneris mei suavitas. Lætor ergo me ( 167 ) vos tales invenisse, quales mihi speraveram. Observantia vestra et discendi ardore docendi munus mihi allevastis, gaudia mihi multa peperistis. Eadem a vobis in posterum quoque exspecto. Id autem imprimis peto, ut me habere pergatis amicum vestrum , paratissimum qui vestris inserviat commodis , felicem si ipsi contingat vobis prodesse in percurrenda via, quæ ad solidam ducit eru- ditionem. - DIXI Joannis-Deorpii Weiler, | Dickirchensis , IN ACADEMIA LOVANIENSI DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM STUDIOSI, COMMENTATIO AD QUÆSTIONEM : Montium altitudines ubique terrarum barometri ope metiendi methodus , prin- cipiis e physica et mathesi petitis , quantum licet maxima cum perspicuitate et evidentia superstruatur. Ostendatur etiam, quid de hujus methodi debitis "um cautelis adhibitæ prestantia experientia docuerit. w ORDINE DISCIPLINARUM MATHEMATICARUM ET PHYSICARUM ACADEMIÆ LEODIENSIS IN ANNUM 1826 PROPOSITAM, QUÆ PRÆMIO ORNATA EST. PROOEMIUM. Qoasrionen , Viri doctissimi , ad quam solvendam accessurus sum , ab auctoribus celeberrimis jam per sesquisæculum agitatam , ejusque solutionem eo quidem esse provectam, ut summum forsan perfectionis gradum attigerit; quapropter, qui viribus imparibus illorum vestigia subsequi audeat, eum certe ardua conari , haud- quaquam ignoro. Quum tamen eandem quaestionem denuo proposueritis, a me impetrare non potui, quin eam omnino missam sinerem , idque eo minus , quum sperarem , fore, ut discriminatim colligendo, qua a pluribus hac de re edita fuerint, commentationem aliquam conscriberem , que tanquam periculum judicio vestro subjici posset. Arridebat mihi inprimis doct. Bioti formula, que in egregio principiorum systemate nititur; aliam autem demonstrandi methodum, quum illa Bioti ali quatenus displiceret, excogitare, ac principia, que in illius libello: Mesures barométriques , veluti sparsa. reperiuntur, colligere et in ordine quodam collo- care studui. Diu multumqüe dubitavi, an principia e physica et mathesi petita ab invicem sejuncta investigarem , et illa quidem in prima, hæc vero in altera parte exponerem ; mox autem intellexi , id fieri omnino non posse , igiturque rem totam ita tractavi, ut introductionis loco quadam de origine, constructione et usu barometri pre- mitterem, tum I. principia formule barometricæ precipua, calore, vaporibus , et gravitatis legibus abstractis, statuerem ; IL causas accurate montium altitu— dinum mensurationi adversantes examinarem , earumque momenta ad calculum 22. ARCHE) revocarem ; III. formulam rigorosam simplificarem ejusque usum necnon cautel: observandas ostenderem ; et denique IV. quas diversas physici formulas crearunt perpenderem et inter se conferrem. Quodsi sententias , quas interdum de hac velilla re dixi, falsas reperiatis , ea mihi, precor, eque ac vitia, si que forte describendo irepserint, et me inscio remit indulgenter condonetis. Valete. ID DR INTRODUCTIO. DE : ORIGINE, CONSTRUCTIONE ET USU BAROMETRI. Pioioi ad examen quæstionis propositæ ipsum nos accingamus , non alienum esse videtur, quedam ante de origine , constructione et usu barometri nos verba facturos , dum singula exponentes , que ex principiis positis proxime sequantur , ostendere , hincque eo ipso ad altiora assurgere, studeamus. _ ` Veteres philosophi contendebant, aérem atmosphæricum esse ponderis plane expertem , et phenomenon, quo aqua in antlia elevatur, explicabant hac sen- tentia: « Naturam horrere vacuum. » Postea 1640 celeberrimus Galileus ex- perimentis certissimis pondus aéris, de inani veterum principio dubitans , probare cœpit, neque vero viam, qua ipse extra dubium esset, detegebat. Incertum de cetero videtur, quis primus illam aéris proprietatem docenesis quum jam Aris- toteles eam æqualibus suis indicasse perhibetur. Tum Thenard (1) enarrat Joannem Rey, medicum, anno 1630 ; pondus aéris asseruisse , quum animad- vertisset , stanni volumen iniside augeri. Deinde Renard (2) denuntiat , jam ante Sonate Rey, Gallum pondus atmosphere conjecisse , et insuper suspicatur, (1) Traité de chimie, éd. 4°, 1824, t. I, p. 249. (2) Correspond. math. et physiq. du royaume des Pays-Bas , par Garnier et Quetelet, vol. I, n° IT, p 99'q. (174) forsan celeb. Simonem Stevinum , Brugensem, hujus præstantissimæ detectionis auctorem jure esse celebrandum. . 4 Utcumque ista se habent, certum est, experimentis Galilei primis rem illus- tratam, et nonnisi ab hujus cl. viri tempore atmosphere gravitatem physices principiorum numero adscribi inceptum esse. Discipulus ejus et successor Torricelli examen prosequens, tubum vitreum 3 pedibus circiter longum , alteraque extre— mitate clausum , mercurio implevit , extremitatem apertam digito obstruxit , tabum inversum vasi mercurio impleto immersit, et remoto digito, certior factus est, liquidum profecto non effluere, sed ex parte tantum in tubo descendere ; cumque longitudo. column mercurii et altitudo maxima , ad quam aqua in antliis ascendit , in ratione gravitatum specificarum utriusque liquidi inversa existerent, inde conjecit phenomenon illud pressui atmosphare deberi , et vere hüjus vi in tubis liquida elevari, donec equilibrium restituatur. Quo experimento Torricelli in- ventor factus est barometri , quod revera nihil aliud est, quam tubus tali modo constructus. Que cum atmosphæra in equilibrio exstat columna, inde a libella mercurii vase clausi mensurari solet. Postquam Torricelli observata sua evulgaverat, idem tentamen in Gallia repetiit Perrier, auctore ill. Pascalio; quod cum in monte instituisset, columna mercurii brevior quam in planitie apparuit, quo veritas legis pressionis atmosphere penitus confirmabatur, quoniam reapse altitudo atmosphere in monte minor existit, hincque ejus pondus minuitur. Inde factum est , ut ad metiendas altitudines barometrum applicaretur. Diversa postea ubique confecta sunt instrumenta, quorum subsidio aére pressionemexerceri compererunt. Ut autem barometrum construatur , cujus auxilio accuratissime gradus pressionis computari queant, varia sunt animadverteuda. Ac primum quidem tubus , quo barometrum construitur , intus calefaciendo prorsus siccetur , et mercu- rius optime aére omnique humiditate et squalore purgetur. Tubo et mercurio desiccandis effectus. capillaritatis amoventur ; expulsione aéris prohibetur, quo— minus illius molecule in instrumento ita parato se expediant, et collecte in parte tubi superiore se recipiant, ubi vi elasticitatis proprie partim elevationi columnz liquide obstarent. Itaque mercurius modo purissimus , et qui ad ebul- litionem calefactus fuerit, adhibeatur, tum in tubum bene siccum "fundatur , ( 175 ) qui iterum , ad expellendas bullulas aéris inter parietem tubi et liquidum hzerentes , - gradatim calefaciendus est, donec mercurius denuo ebulliat (1). Multum quidem prodest, ut summa mundities obtineatur , si totus tubus super sufficienti carbonum copia simul ebulliat, quo cavetur , md mercurii superioris, adhuc impuri , frigidioris et ita specifice gravioris, parti percoctæ se immisceat, illamque con- taminet (2). His peractis, tubus refrigeratus et inversus in labellum mercurio, e quo pariter aër per ebullitionem prorsus est expulsus, repletum mergatur. Quod spatium in tubo supra liquidum , equilibrio facto, deprehenditur, nunc erit omnino vacuum. Ad eundem usum commode impenditur tubus duorum ramorum siphonis ad instar inflexus , quorum. longior parte superiore clausus columnam proprie dictam continet, breviore tunc labelli vicem gerente. Constructio hec , uti prior , attamen evidentius , nititur in principio hydrostatico, cujus vi pressio binorum liquidorum in tubis communicautibus equalis est , ambo itaque tunc in æquilibrio reperiuntur: quando eorum altitudines rationem inversam gravitatum specificarum prestant.. Idcirco proprie alter ramus per totam atmosphæram extendi deberet, ut hujus altitudo inde a statione observatoris deprehendatur. Quum tamen aér totum terra orbem simili modo circumdet, ille ramus abscindi , ejusque longitudo ad libitum sumi potest (3). Columna Hiröinetii in tubo Hghbdforzad nimirum a libella in breviori ramo incipit. Variante pressu atmosphæræ mutatur etiam columna mercurii , propterea pars liquidi vel e labello in tubum intret, vel ex hoc in illud redeat, igiturque libella inferior non minus ac superior continuo mutetur, necessum est. Binis jam rationibus altitudo column: indicatur : - 1° Auxilio scala mobilis, cujus zerum ad libellam in vasculo sive ramo bre- viori referre licet ; 2° Subsidio scale fixæ ; tunc autem in posteriori forma expedit , ut rami sint (1) Beudant, Essai d'un cours élém. et général des sciences physiques, 1821, p. 340. ` (2) Gehlers physicalisches Wörterbuch , Leipzig 1825. Art. Barometer, p. 886. (3) Ibid. , p. 759. ( 176 ) paralleli ac ejusdem diametri, quippe incrementa et decrementa, que utrinque eodem tempore accidunt, erunt æqualia , eademque ob causam dupla variatio libelle superioris dabit veram. Quod si in altera forma scala fixa adhibetur , libella inferior constans servetur, oportet; hoc obtinetur, quando labellum ita disponitur, ut ejus capacitas arbitrio augeri aut diminui queat. Quem ad finem ejus fundus fit mobilis, v. g., e pelle ovina, que ope cochleæ plus vel minus introrsum premitur , sicque libella zero scale respondens redditur (1). Interea fundo etiam immobili idem acquiretur , modo ut labellum cylindrus sit, et ratio, quam inter se habent diametri tubi labellique, cognoscatur ; ma- xime quidem prodest, quando ille diametri sicuti 1: 10 se habent; columnæ cylindricæ ad invicem referuntur , sicut quadrata diametrorum 1? : 10° = 1:100. Quodsi jam mercurius in tubo ascendit centimetro , in labello descendet o", 0001; qua pars a columna barometri , ut vera ejus altitudo obtineatur , est subtrahenda. Ad determinandam labelli amplitudinem pro dato tubo, ratione centupla ca- pacitatis pari altitudine, et respectu partis tubi labello immerse , sit r diameter tubi interior, R illa libelli invenienda , e diameter exterior tubi ; tunc stabit R’= ı00r’+ p° et R=V voor F p 2 ior + — 2or . 80oor? Itaque decupla diameter tubi interior exigua tantum parte est augenda, ut diameter labelli habeatur. Postremo scala et ipsi tubo commode inscribitur, id quod instrumentum minori sumptui subjicit. Scala, si sit in partes metri divisa, ope indicis , qui vulgo nonius dicitur, ad majorem rectitudinem saltem decies millesimas indicet. Partes subtilissimas , que usque ad millies millesimas quidem eliciuntur, adjumento microscopii, cujus focus, ut parallaxis incommoda vitentur , filo horizontali mu- nitur , deprehendunt. Microscopii usum et dispositionem descripsit Prony (2). Triplex imprimis considerari potest barometri usus ; inservit enim observanda tempestati, præsagio procellarum in mari, et altitudinibus metiendis. Pro quovis (1) Beudant, lib. laud., p. 341. (2) Connaissance des temps, 1815, p. 300 sqq. ( 177) usu multæ invente sunt forma , quarum fere omnibus ambe, quas modo expo- suimus , subsunt. Illas in Gehleri lexico, loc. cit., aque ac diversos modos aére purgandi, insuperque perfectiones, quas, ad minimas variationes altitudinis columnæ determinandas , exquirere studuerunt , perspicere placeat. Quod attinet ad usum , quem nos presertim scrutaturi sumus, jam ad formas simpliciores , tamquam pluribus rationibus magis idoneas physici reversi sunt. In aliis varia occurrunt incommoda : aut ad transferendum nimis onerosa , aut percoctu difficiliores, aut ita sunt constructa , ne liquidum in tubo stabiliri valeat, proinde illum, si succutiatur , facile diffringet ; tum alie , etiamsi columna metallica immota reddatur, peri- clitantur, ut sola temperatura , liquidi nimirum volumen augens, tubum disrumpat ; sive, quod maxime est cavendum , capillaritati favent, quando nempe tubus angustior est; experientia docuit, diameter tubi interior saltem 1 + ad 2 lineas Parisienses habeat , oportere. Omnia illa impediuntür maxima cum dexteritate in barometris , que Gay- Lussaco , peritoque artifici Fortin , Parisiis , debemus. Posterius admittit labellum , prius vero siphoniforme est, atque alteri praeferri meretur, quoniam ad trans— portandum opportunius et minori sub sumptu ea gaudet utilitate, ut nulla capillaritatis ratio haberi debeat , cum quod detrimenti in majori ramo accidit , lucro in minori rependatur. . Longinquius mihi videtur, illorum barometrorum partes constituentes uberius explicare ; igitur consulere lubeat Thenardum (1) , Gehlerum (2), qui amborum descriptionem tradunt, atque annales chimie et physice (3), ubi Rennes in Gay-Lussaci seorsum Hr (1) Chimie, tom. 5 , pag. 367 ssq. (2) Lib. laud, pag. 777-778, et 787-788. (3) Annales de chimie et de phys., tom. 1, pag. 115. 23 ( 178 ) PP PP BPP PPD PP PP MP CAPUT I. DE PRINCIPIIS METHODI BAROMETRICE PRÆCIPUIS. S 1. Ut gradatim progrediemur, ante omnia ponamus, temperaturam esse in tota atmosphara uniformem; e. gr; ad o°; abstrahamus simul diminutionem gravitatis , nec non vapores aqueos in ilios pitin vagantes, modo ut in posterum illorum momenta ad examen revocemus. Quodsi sub hac hypothesi aör ubique eandem habeves densitatem , hincque eandem gravitatem specificam , simulque ratio, qua gravitates ec aéris et mercurii invicem referuntur , bene nota esset, ahia ope barometri facillime posse exhiberi , invitis apparet. Ponamus enim, pondus aéris referri ad illud mercurii uti 1 ad 10000, ut igitar columna mercurii 1 metri in æquilibrio versetur cum columna aéris ejusdem basis et altitudinis 10000 metrorum. Si barometrum in planitie hæreret ad 0",76, necessario concluderetur, columnam aéream, sese inde ad fines atmosphere extendentem, esse 10000 vices majorem , i. e. 7600" ; transfe— ratur jam barometrum in fastigium montis, ubi indicet 07,56; eadem ratione judicaretur, columnam aéream huic apici insistentem esse altitudinis 5600" ; propterea optimo jure altitudo montis respectu planitiei diceretur esse 2000", quz differentiam inter 7600” et 5600" efficiunt (1). S. 2. Ast innumeris experimentis, quorum præcipua sunt illa Boylei et Mariotti, constat, aérem esse fluidum elasticum , i. e., pressu in minus volumen redigi se pati. Cogitemus nunc totam atmosphæram in varia strata esse divisam. Cia aër sit gravis, necessario densitas in strato infimo, ad superficiem terre posito , erit maxima, quandoquidem hoc stratum ponds omnium reliquorum com- (1) Beudant, lib. laud. , pag. 342. ( 179 ) . primitur ; in secundo strato jam densitas minor est , quam in primo, major tamen quam in superioribus , atque ulterius continuo minuitur , donec in ultimis stratis fere insensibilis evadat. Inde elucet , columnam aéream, qua cum columna barometri indicata in æqui- librio est , non posse exhiberi more modo tradito , quem densitati ubique eedem manenti jm supposuimus. S 3. Quæ cum ita se habeant , ad detegendam legem; quam sequuntur stra- torum densitates , animum oies deinde inquirendi sunt effectus , quos in totum uh systema exercet. Quo in consilio indagabimus ifo Bei quibus lex illa , columna mercurialis et altitudo atmosphere respondens invicem cohærent. ) S 4. Ac primum quidem inquiramus eam rationem , quam inter se habent stratorum densitates et columna in barometro. j Experimentis Boylei et Mariotti lex densitatum ita statuitur : Densitates aëris , temperatura æquali, sunt in ratione directa onerum , quibus premitur. Apparatum huic legi determinandæ inservientem ita exponunt Beudant, sad A Thenard , et alii: In bis nempe vitreum tabulæ adfixum, aa ramos inæquales curvatum , quorum major 3 saltem metris longus, brevior autem perfecte cylindricus esse et in parte superiori claudi debet, quantitas mercurii exigua ad libellam effi- ciendam funditur; ramus aa in partes metri millesimas ab ista libella exor- diendo dividitur. Quum libella constituta fuerit , aër in ramo clauso contentus equilibrium servat cum pressu atmosphere, quem columnae mercurii 0”,763 supponimus aequalem. Quodsi mercurius ramo aperto usque ad altitudinem 07,763 supra libellam novam, que tunc in altero ramo apparet, infundatur, evidens est, aérem hoc ramo inclusum obluctari pressioni «quali duplo ponderi columnæ mer- curii 07,763. Hoc in casu , ejus volumen esse dimidio minus , observatione constat. 23. - ( 180 ) Si insuper in ramo aperto mercurius addatur usque ad altitudinem 27,289 (i. €., triplo majorem quam. 07,763), supra libellam in ramo clauso, aër hoc ramo contentus adversabitur pressioni , quz quadruplo ponderi columnæ 0,763 æqualis est. Hocce in casu observatur, aéris volumen 2 esse diminutum. Ex his sequitur , Beo nod 1, 2, 4, etc., volumina aéris in minori ramo respondere 1, +, +, etc. ; unde AUTRES densitatem aéris in ratione pon- derüm , quibus comprimitur, augeri (1). S 5. Si lex Mariotti omnino vera esset, atmosphæra sese infinite extenderet , quoniam minuta pressione spatia continuo augerentur; igiturque pressione in- finite parva, illa infinite magna evaderent (2). Nibilominus eadem lex aucto- ritate cl. Laplacii (3), summe est rectitudinis a superficie maris ad altissima montium cacumina; talis etiam a physicis recentioribus generatim przdicatur. S 6. In S 2 divisimus atmosphæram in varia strata, quin illis determinatam crassitiem tribueremus; nunc autem , ut densitas aestimari possit eadem in tota (1) Eandem rem ita ostendit Poisson (mécanique 1811, t. 2, p. 432): « L'expérience a appris que, la température restant la méme, la force élastique d'un méme » gaz à différentes densités ‚est proportionnelle à ces densités. Ainsi , que l'on ait un gaz quel- » conque, contenu dans un vase cylindrique vertical , et recouvert à sa partie supérieure d'un » piston qui ferme exactement ce vase; que ce.piston soit chargé d'un poids donné P , en y » comprenant le poids méme du piston; qu'on substitue successivement à ce poids P , une suite » de poids 2P, 3P, 4P, etc. , le gaz se comprime de plus en plus ,'et l'expérience prouve que » son volume devient successivement la moitié, le quart, etc., de ce qu'il était d'abord ; sa den- » sité devient donc, au contraire, double, triple, quadruple , etc. , de sa densité primitive ; » c'est-à-dire , que la densité croit dans le méme rapport que le poids comprimant ; or, ce poids » est la mesure de la force élastique du gaz; donc la densité est toujours proportionnelle à » la force élastique, et réciproquement. » i Hee demonstratio , ni fallor, incerta est ‘et indeterminata ; elasticitas enim gasis vase contenti, simul ac pondus P imponitur, in equilibrio est cum pondere P et pressione atmosphere ; nunc autem non omne pondus datum P tale erit, ut ejus duplum 2P gasis volumen ad dimi- dium reducat. (2) Fischer, physique mécaniq. , trad. par Biot, Gand 1823, p. 1 (3) Mécanique céleste, t. 4, p. 270. ( 181 ) altitudine ejusdem strati, et tantum mutata de uno ad alterum, illa strata te- nuissima , ex. gr. , altitudinis 0”, 001 accipiemus ; propterea atmosphæra eorum continebit numerum , ut ita dicam , infinitum. Ex lege Mariotti nunc sequitur , densitatem cujuscumque strati esse in ratione ponderis omnium superiorum , quo premitur; barometrum in infimo, ex. gr., collocatum (ita ut libella mercurii in vasculo , vel breviori ramo, cum superficie strati superiore in eodem plano horizontali sita sit) , per columnam mercurialem idem pondus, quod huic strato incumbit, indicat ; quo inferre licet, stratum columna mercurii indicata comprimi. Sic etiam res se habet pro reliquis stratis ; unde recte dicitur: | « Densitates stratorum in ratione directa columnarum mercurii correspon- dentium esse. » Quoniam porro aër fluidum elasticum est, sequitur , quodvis stratum ea evi- denter gaudere elasticitate, qua opus est ad servandum equilibrium ponderi su- periorum , sive, quod eodem redit, juxta principium actionis et reactionis ; vim elasticam cujuslibet strati æquari ponderi superiorum ; hinc patet, ipsa strata elasticitate sua in æquipondio sistere cum columnis mercurii correspondentibus. § 7. Procedamus nunc ad investigandam rationem qua connectuntur ipsz varie stratorum densitates , vel, quod jam eodem redit, ipse columne in baro- metro. Sint d, et d’ densitates 1™ et 2% strati, P pondus totius atmosphæræ ad terra superficiem, P' ejus pondus 1™™ stratum premens, P" illud premens 2% et sic deinceps; pondus itaque primi strati erit P—P’, pondus 2% P'— P", et sic deinceps. — Juxta legem Mariotti habetur: du. Pi". Porro scimus , posito equali volumine , densitates corporum esse eorum pon- deribus proportionatas, ideoque : j d:d':: P—P':P'—P", hincque P’: P" >; P— P':P'— p", ( 182 ) Ex hac proportione enascitur : Pi? P'P" — PP" PER", sive PIE PP", Quæ producta invicem æqualia hanc suppeditant proportionem : PER: BP". Eodem prorsus modo colliguntur: ; P! : P" pr : pl P". P" s $ p" Fig etc. Igiturque comparando obtinetur : P:P':: Pup P":p" at Ppl spits: , etc. Sive etiam + P: P': P": p'" ; PT: ete. (1). Ex quo efficitur , pondera comprimentia , i. e. , columnas mercuriales decres- cere in progressione geometrica. PR Inter alias demonstrandi methodos illa mihi simplicissima et non minus clara videtur. Alio quoque et ingenioso modo utitur cl. Haüy (2), qui, etsi principium in hacce commentatione sequens una pertractet, demonstrationem in ampliori conspectu præparans , idearum tamen ambitum magis extendit , totumque minori perspicuitate instituit, Eleganter porro hanc rem doct. Biot (3) , pariter utraque principia simul amplectens , ostendit. S 8. His constitutis superest, ut cognoscamus rationem quæ est inter columnas mercurii et altitudines atmosphæræ. Que vero res haud difficilis est intellectu, si consideratur , totam atmospharam, quam in strata divisam accepimus , pro singula mercurii columna ex ordine, strato esse diminuendam ; designemus enim per a strati altitudinem , per N eorum numerum in atmosphere altitudine contentum , que tum erit Va; per H barometri columnam ad terre superfi- ciem, per h,, h,,h,,h,,........ columnas in 19, 29, 3°, 4°, etc. strato; tunc pertinebit : Naad H; Na—aad h,; Na— 2a ad h,; Na— 3a ad h,; ... Na— na ad k, (1) Beudant, p. 344. — Despretz , physique. (2) Traité de physique , éd. 3. 1821, t. 1, p. 297. sq. (3) Biot, Traité élém. d'astron. physiq. 1811, t. 3. Mesures barométriq., p. 2, 3, 4.- ( 183 ) et sic ulterius; quo manifestum fit, altitudinem atmosphæræ singula columna ho, hħ,, hy hig «eee An «vs decrescere in progressione arithmetica , dum ipse columne juxta S præcedentem decrescant in progressione geometrica. Cum logarithmi sint numeri, qui ipsimet in progressione arithmetica respon- dent numeris in progressione geometrica; si columna mercurialis exprimatur per numerum partium millesimarum metri, altitudo atmosphere loci, quo observatur, erit hujus numeri logarithmus ; proinde , logarithmo illo per Z de- . signato , evenit : i Na=L.H; Na—a-L. po Wane anad, h, ; etc. Ex hoc sequitur esse: Na— (Na—a)=a=L.H—L.h, ; Na—(Na—2a)=2a=L.H—L.h,; Na—(Na—3a)=3a=L.H—L.h, ess. et pro quacumque postremum altitudine Na— na esse, Na—(Na—na)=na=L. H—L.h,; h, vocatur columna barometri in altitudine na observata; na postea per x de- signabimus. S 9. Si quis loco altitudinum atmosphere examinare velit eleyationes in at— mosphæra , i. e. , respectu observatoris ascendentis, sine magno opere percipiet, quod jam ex precedente clarum est, has eodem tempore eademque ratione crescere , quibus illa decrescant ; hoc igitur in casu habebit progressionem arith- meticam crescentem + 0. a. 2a. 3a etc. , et geometricam progressionem decres- centem = H:h,:h,:h, : etc., quarum dissimilitudo evanescat oportet, ut commode comparentur, et ad (inem nostrum conducant. Quod ut ORE, sequenti fere modo erit agendum (1). d Nemo ignorat Porn Pe can = H:h,:h,:h, th, converti posse in progressionem Pe (1) Fischer, lib, laud. , p. 181. ( 184) Que si cum progressione + o. a. 2a. 3a. 4a, etc., comparatur , erit : o=Lı1;a=L};2a=L};3a—=L4; etc. sive : o=L. 1; a=L.H—L.h,; 2a= L. H — L.h, ; etc., et pro qualibet altitudine na = x obtinetur : ` xz=L.H—L.h,; id quod plane cum $ præcedente congruit. Hinc consequens est, eodem redire, an ab initio de altitudinibus atmosphere agatur, utrum de altitudinibus in RENTEN § 10. Tota nunc quæstio occurrit reducta ad columnarum mercurialium loga- rithmos, qui hoc in casu soli sunt, de quibus nobis notio certa esse possit. Problema igitur resolutum haberi posset, si nobis ratio progressionis geometricæ columnarum nota esset; tunc etiam cognosceremus hoc systema logarithmicum , tabulas pro quocumque columne valore construeremus et differentia logarith- morum 1® et 2* stationis, quarum altera in monte sumitur, nobis profecto preberet montis altitudinem. Eadem vero tractandi ratio magis contrahi potest, quandoquidem exquiritur numerus, quo logarithmi illi e tabulis vulgaribus desumti multiplicantur; qui numerus, sive factor constans, tum modulus erit, cujus ope systema barome- tricum systemati vulgari accommodatur ; propterea æquatio nostra : x= L. H — L. h, transformatur in : x= M (log. H —log.h,), ubi M designat modulum inveniendum et log. systematis vulgaris logarithmum. § 11. Quoniam modulus M dignosci non potest, nisi pariter systema baro- metricum cognitum sit, præsertim ratio progressionis geometricæ columnarum , h. e., quantitas, qua columna minuitur , dum singulum stratum permeat, ex- ploranda esse videtur. Quo in consilio proportionem inter gravitatem specificam aëris et illam mercurii consideremus ; quæ experimentis a Bioto et Aragone summa cum cura institutis (1) (1) Biot, Mesures barométriq., p. 24. , ( 185 ) talis est reperta , ut mercurius ad o? thermometri , sub pressione barometrica 0”,76 et latitudine 45°,10467 vicibus gravior sit aére sicco (1). His datis, dicamus strata nostra aérea, quibus hucusque altitudinem 0",001 tribuimus , jam ad illam 0®,0010467 , adhuc multo minorem , quam ut densitas per singulum stratum sensibili modo variet , accessura esse; ponamusque baro- metro in strato quodam indicari 07,76. Quodsi barometrum inde in stratum proxime superius transferatur , mercurius descendet quantitate aequali 10467” parti altitudinis strati , quoniam REEI barometrica minui debet pondere , quod ponderi ipsius strati sit æquale. Atqui 10467* pars altitudinis 0",0010467 æquat 9",0000001 , ergo barometrum in strato posteriore hærebit ad 0",7599999, dum in priore ad 0",7600000 fuerat. Interea altitudo x, quam dimensi sumus , est illa unius strati, vel 0",0010467 ; quibus valoribus in æquatione nostra substitutis , acquirimus : 0™,0010467 = M (log. 0",7600000 — log. o?',7599999 ). Tabulæ præstant log. 7600000 — log. 7599999 = 0,0000000571 440013783. Idcirco : am 90010467 pre M= 0,00000005714400137283. ^. 183 16,88. Hinc formula generalis evadit x = 18316",88 (log. H — log.h,) (2). § 12. 2. Objici non potest, valorem moduli M pendere a valore 0",76 , quem columne 77 tribuimus; nam sit k, columna quædam altitudini x’ respondens ; procul dubio stabit : a! = 183167,88 (log. H—log.h,), et inde a! — x = 18316™,88 [ log. H — log. h, — (log. H — log. hn) ] = 18316™,88 (log. h,, — log. h, ). n et q quoslibet valores assumunt. Si k, ad montis pedem spectat , habetur x=o. (1) Posita gravitate specifica mercurii 1, Biotus et Arago invenerunt illam aéris sicci 157, ad o° thermometri , sub pressione atmosphere 07,76, et latitudine 48°, 5o', 14". Reducta hac latitudine ad illam 45°, valor ;;1;; propemodum erit 717, uti infra videbimus. (2) Fischer, p. 182-183. 24 ( 186 ) Interea confitendum est , valorem moduli M potius a valore crassitiei a pendere, et minuto a etiam M minui posse; ast conferre lubeat Biotum (1), qui facto- a= o, modulum M —18316",82 invenit Exiguum discrimen o",06 certe omne de veritate valoris 18316,88 dubium tollit, et forsan etiam valor a Bioto indicatus ipse enascitur , quando a centies minor, h. e. , =0",000010467 po- nitur , sive quando differentia (log. H — log. h, ) ad majorem decimalium numerum protenditur. S 13. Quodsi columne H, k, , h,, h,, +++. itemque strati crassities a lineis , et partibus linez exprimantur , vix monendum esse videtur, alium acquiri mo- dulum huic casui proprium. > Sit enim HT == 3977 A "ea = 0", 10467 ; tunc erit log. H — log. h, = log. 336 — log. 335,99999 , indeque 0,10467 = M’ (log. 336 — log. 335,99999 ) atque 1 M = 0,10467 TT log. 336 — log. 335,99999 quod facile in hexapedas, pedes, etc. , contrahitur. § 14. Quisque intelligit , præcipuam problematis partem jam. esse absolutam , et altitudinem x notis H et h, deprehendi; sed formula plures adhuc emenda- tiones, quas in capite sequenti exponemus, patiatur oportet. lineis , (1) Mes. barom., p. 6; 17 et 24. ( 187 ) ID PT PP LOOP ADB LP” Om CAPUT II. DE DIVERSIS FORMULÆ EMENDATIONIBUS. — oo § 15. Quidquid hucusque agitavimus , valet temperatura per universam at- mosphæram æquali , aére optime sicco , et ubique iisdem gravitatis legibus subjecto. Sed hoc in natura locum non habet , et illæ cause , presertim temperatura , in barometrum multa exercent, que majoris sunt momenti, quam ut silentio possint prætermitti, . De TEMPERATURA. § 16. Temperatura duplici modo, ob duplum ejus effectum , quorum alter immediate in mercurii columnam , alter in stratorum densitates , itaque mediate in barometrum ; exercetur , in considerationem venit. A) Experiéntia enim probat , temperaturami , prout in atmosphæra ascendimus, diminui. Ast calore volumen mercurii augetur et frigore minuitur , ideoque co- lumna barometri in statione superiori brevior apparere debet , quam si in inferiori esset observata. Quodsi igitur columna h, ad temperaturam stationis inferioris revocatur, qua quantitate prius indiguit, ea augescet. | Ad quantitatem illam determinandam, admodum necesse est, ut dilatatio mercurii per quemlibet thermometri gradum exacte noscatur. Physici generatim conveniunt , intra puncta thermometri fixa, congruenter cum æqualibus gradibus thermometri mercurialis, hujus liquidi expansionem vel contractionem modo uniformi fieri (1). Ne alios, qui in Gehleri lexico enumerantur , hic nominemus, referre sufficiet, summa cum cura hanc quæstionem solutam esse a Dulongio et (1) Gehler, art. Ausdehnung, p. 597. 24. ( 188 ) Petito, quorum experimentis liquet, augmentum mercurii voluminis inde a temperatura admodum inferiore, aliquantum supra ejus congelationis punctum , usque supra punctum ebullitionis aque, incrementis caloris directe esse pro- portionalem (1). Quoad quantitatem ipsius augmenti varii varios obtinuere valores. Posito volumine = 1 ad 0°, et habita ratione dilatationis tubi vitrei, Laplace et Lavoisier ad 100? volumen = 1,0184775 invenerunt (2); qui valor non solum certis- simus , sed diu etiam accuratissimus habebatur, qui insuper valori 1,0184365 , eodem fere tempore a societate Londinensi publicato, proxime accedit. Nostris temporibus generatim ea sunt recepta , que e recentioribus experimentis a Dulongio et Petito institutis producuntur, ac quibus ille valor — 1,01801802 statuitur; pro singulo pn thermometri centigradi itaque quantitas dilatationis erit 0, odoi Borbon sive 5550 Si 7 est temperatura in inferiori, £ illa in superiori une; augmentum columne Ah, in priore esset h,. msi in altera vero erit k,. = 555; atque eorum dif- ferentia = h,. 7! E = (ubi 7'et £ pro temperatura infra o? meer Augeatur jam columna superior hac differentia, ut habeatur h, + h, T, sive E h, ( FAR). ambæque columnae sic ad eundem caloris terminum , i. e., ad temperaturam stationis inferioris reducuntur. Quæ cum ita sint, formula nostra X = 18316™,88 (log. H — log. h,) nunc hanc induet formam: Eo m T—ı 3 X= 18316",88 [log. H — log. h.v 4-557) ] (3). Pur S 17. Quantitas temperature mercurii subsidio parvi thermometri ipsi baro- metro annexi intelligitur. Haud enim semper accidit, ut mercurius eadem gaudeat temperatura, qua aér circumdans ; sique in quolibet loco morandum esset , donec (1) Annales de chim. et de phys., tom. VII, p. 118 sqq. (2) Mécaniq. céleste, t. IV, p. 291. (3) Qui utramque columnam ad temperaturam 0°, tamquam normalem, refert, eundem fere finem assequitur. Hoc in casu scribere debebit: X==18316",88 [ tog. zr (s TT — log, hn ——) |. ( 189 ) mercurius ad temperaturam aéris circumfluentis esset provectus , diuturnum otium per plures horas fieret , quoniam illæ mutationes non nisi tardius promoventur (1). § 18. B. Quod attinet ad eflectus , quos temperatura exercet in aérem, nemo ignorat, majori temperatura aérem dilatari, itemque ejus densitatem ac pondus diminui (2). Columna igitur aérea jam calefacta , etsi ejusdem altitudinis , priorem vim in barometrum non producet, sed mercurium descendere sinet; quare co- lumna barometrica non amplius atmosphæræ altitudini respondebit. Quum porro in statione superiori temperatura minor sit, consequens est , differentiam H — h, ad majorem elevationem pertinere , quam ipsa indicatur. Jam naturaliter sic agendum esset , ut columnæ H et h, tales haberentur , quales essent , si omnia atmosphere strata eodem calore urgerentur. Attamen. simplicius negotium instituitur , quum modo massa stratorum na vel x, intra ambas stationes contenta , consideratur et immediate in ea correctio efficitur. Varie exstant physicorum sententie de aéris dilatatione. Tentamina, que tempore recentiori fere sola et exclusive valida estimabantur, instituta fuere a Gay-Lussaco et Daltono, ac inprimis nulloque fere discrimine quantitatibus , quas ille exposuit, in omni computatione utuntur (3). Augmentum vel decre- mentum voluminis uniforme per singulos gradus thermometri centigradi accipitur, (1) Biot , mes. barom., p. 26 sq. (2) Inter hac etiam calore vis aëris expansiva accrescit, et forsan juxta id, quod de elasticitate in fine $ 6. diximus, concludi posse videtur, quantum pondere deperderetur , tantum elasticitate rependi. Distinguunt autem physici eam elasticitatem , quae pressione augetur , ab illa , quæ calore excitatur. Prior , absoluta , est vis reactionis, qua fluidum elasticum ponderi comprimenti resistit , et huic ceteris quiescentibus semper æqualis. Si de ea agitur , neque densitatis, neque caloris , neque aliorum , quibus in fluidis elasticis locus esse potest, ulla habetur ratio. Altera , que spe- cifica vocatur , est rationis nomen inter densitatem et elasticitatem absolutam fluidi; fluidum nempe altero specifice elastius dieitur, quando pari densitate fortius reagit; contra elasticitas specifica minor illi adscribitur, si pari densitate minorem reactionem exercet. Simul ac aër ca- lefit , ejus elastieitas specifica augescit, proinde aër, quoniam jam minori densitate parem elasti- citatem absolutam cum aëre vicino densiori habere potest, in spatium amplius extenditur, et fit specifice levior. (3) Gehler, art. Ausdehnung, p. 632. ( 190 ) ipsum autem volumen, si ad o? datur =1,, ad 100? erit= 1,375, et quantitas dilatationis per singulum gradum = 0,00375 (1). Medium tenet hic valor inter illos, qui ab aliis physicis defenduntur, porro justificatur experimentis Dulongii et Petiti, que hucusque rectissima judicantur, quibusque constat, aérem inde a — 36° usque ad + 360° thermomewi centigradi uniformiter atque per sin- gulum gradum 0,00375 parte voluminis dilatari (2), volumen itaque pro + gradibus haberi 7( ı + 0400375 +), quando nempe ad o° positum fuerit = 77. His datis nominemus distinguendi causa à, , @,, 4, , 4,4 ..... An, Crassitiem ami, 9di, Zi, 4i,...., n" strati masse na ante caloris actionem ; porro «,, Ta, 43, verre Ta temperaturam in diversis stratis. Facile perspicitur, agente calore a, fieri a, (1+0,00375r, ), a, evadere a, (1 + 0,003757, ), et sic ulterius usque ad a, , que erit a, ( 1 + 0400375 7,); proinde altitudinem x, quam nunc x’ dicemus, haberi : j- z! =a, (14+ 0,003757, ) J- a, (1 + .0,003757,)4+.....-+ a, (1 + 0,00375,) Quisque nunc videt, opus esse, ut lex cognoscatur, qua calor per strata decrescit , que tamen hactenus ignoratur, nec nisi ratione approximante agere valemus. Optimum erit cum plurimis auctoribus temperaturam in integra massa uniformem et mediam inter extremitates assumere , sive legem illam progressione arithmetica supplere , hincque factis r, = 7" et r,—t unum quodque 7; , Ta, 73, Ts reee Tn quantitati —— statuere ; qua ratione , si advertitur esse atata +a+.... +,.=m=xz obtinetur : a! =x € + 0,00375 er D) sive, a! = 18316,88( 1 + 0,00375 777) [ log. ZI — log.h, (1 -- 55) J atque in universo : | x = 18316,88( 1 + 0,00375 7+" ) [ log. 2 — log. 5, (1 e) ] (1) Laplace , méc. cél., t. IV, p. 270. (2) Ann. de chim. et de ph., t. VII, p. 120. J ( 191 ) De Vaporızus AQUEIS. § 19. Modo aér omnino siccus 10467 vicibus levior est mercurio; verum atmosphæra nostra semper plus minus vaporibus est repleta, et quidem estate magis, hyeme minus. Hic non tantum sermo est de arctioribus illis vaporibus, quos nebulas dicimus , sed potius de illis, qui oculis nostris non apparent , multo sublimius quam nebulæ tolluntur, et presertim aérem humectant. Neque minus notandum, vapores totam atmosphere altitudinem non equaliter afficere , sed in parte ejus inferiore copiosiores reperiri et densiores , dum nonnumquam strata superiora summa siccifate urgentur. Ceteroquin nihil certi definiri valet circa copiam vaporis aquei in atmosphæra vagantis; quippe que in dies imo in strata more inordinato ac interdum. subito immutatur , sicut in montibus cernitur , ubi strata pauco vapore gravida sequuntur alia ad maximum humiditatis (1). Quoad: elasticitatem et incrementum voluminis per diversos caloris gradus , Dalton et Gay-Lussac , necnon plurimi alii, optime experti sunt, vapores ean- dem penitus legem sequi ac aérem atmosphæricum. Ad definiendam gravitatem specificam vaporis aquei, pulcherrima hucusque conamina fecerunt Saussure et Watt (2), quibus illius pondus refertur ad pondus aéris, sicuti 5 ad 7. — Quum ex predictis pateat, vapores plerumque nonnisi in barometrum inferius influere , depressio H—h, jure minor est, et igitur altitudo x quantitate quadam augeri desiderat. Qua sit illa quantitas , Biotus juxta experimenta recentissima tam perite computavit, quam preter eum nemo, quem noscam; quapropter persuasus, haudquaquam me aliquid vel melius vel clarius ostendendo parem esse , ab istius quantitatis investigatione abstinerem , ac solummodo illum doctissimum virum consulendum indicarem , nisi hoc scripture genus exigeret, ut omnia methodi principia amplectaretur. Quæ quum ita sint , sequentia e Bioti opere excerpimus (3). Ut vaporis momentum zstimetur , sit pressio barometrica , quam quoddam' (1) Biot, mes. barom., p. 13. (2) Vid. omnes fere de physica libros. (3) Mes. barom., p. 1o sqq. (192) stratum sustinet; vocemus 7 vim expansivam vaporis aquei ibi contenti, i. e. , partem pressionis barometrice a vapore sustentæ. Totum strati pondus quasi duabus partibus compositum considerare licet , nempe quantitate vaporis , cujus vis expansiva est F’, et quadam copia aéris sicci , cujus elasticitas igitur est kh —F. Sit p totum strati bands sub pressione h, si omnino aëre sicco constaret. Pondus ejusdem pt ao aéris sicci sub pressione À —F erit p. ut , atque sub pres- sione F erit po . Tandem, si continuo sub pressione F T een totum ‘vapore aqueo pate ejus pondus esset - > præcedentis , i i. eg T F Jam ex- perimentis certis liquet , vaporem et aérem permistos , cum ad Mu! æquilibrii pervenerint, uniformiter in omni spatio, quod adire possunt , diffundi. Itaque pondus mixture rationibus precedentibus æquabit summam ponderum aéris et vaporis, qui Fan datum sub pressionibus h — Fet F tenent ; i. e. , illud pondus En F h-> F =p Hip SP = p (=) Quiéntitàé F, quæ jam determinanda est. , per diversa strata, eque a ac h, sed lege plane incerta , variat; idcirco daddies est, ut valor illi nidis ibis. Cl. Laplace formulas experimentis Daltoni desumtas statuit, quibus valores ten- sionis F, partibus metri computatos , et ad summam saturationem , simulque ad terminos thermometri o? et 30°, qui plus minus istiusmodi observationes com- plectuntur, relatos exhibet ; ita ! ad o? thermom. centigr., F = 0" ‚005122 ad 30° , F = 0" ,031690, proinde incrementum tensionis Æ per singulum gradum satis bene erit 0™,0008649 , et igitur pro quavis temperatura 7’: — 4 F = 0™,005122-+0™,000864o. +’. Hæc formula spectat ad conditionem summæ saturationis, quc in atmosphæra rarissima est, ideoque valor, quem pro F tribuit, sepissime major est illo, qui revera locum habet. Remotis omnibus prater ordinem accidentibus , credere licet , extrema vitando plerumque nature obtemperari; tuncque simplicissimum: erit pro F dimidium valorem summe saturationi respondentem accipere , i. e., F = 0”,002561 + 0",00043245. 7’, ( 193 ) Superest, ut determinetur h. Ob illius correctionis exilitatem , aeque ac exiguam differentiam valorum M, h,, he, ..... hn in altitudinibus, quas vulgo me- timur , valor constans 0”, 76, pressio media ad libellam maris, pro h sufficiet, et eo quidem commodo est, ut humiditatis correctionem in stratis superioribus debilitet, quod cum natura convenit. Propterea jam habetur : T FE 1 — er, 0",002561 + 0",000432454' } = 1 — 0,0009628 — 0,00016267", qui; valor omnibus stratis altitudinis æ satisfacit. Quodsi nunc IL pondus masse altitudinis "m posito aére sicco , designat , hoc pondus introducto vapore erit II ( 1 — 7. 27); ; si porro x’ nominatur x, agente vapore, sine dubio acquiritur , cum volumina sint in ratione inversa ponderum : nmn:n(i—$4i)5z:- Substituendo pro 1 — z £ valorem modo computatum , et observando, esse : 1 — 0,0009628 — 0,0001626;' = ( 1 — 0,0009628 ) ( 1— 0,0001626:' ) preter errorem insensibilem , formula evadit il T' + CUTS. qeu jy M Bick EU Te yo Factor U. == 18334,53, atque denominator 1— 0,0001626;' in nume- ratorem translatus satis bene factore 1 + 0,00016267’ exprimitur, quo fit T' +? 1 + 0,003725 ——— » , T' +t ER er = (1 + 0,00016267’ ) € + 0,0035 — Multiplicatione peracta , et neglecto producto ex a ge in 0,0037 coliguan: nt = "= 1 +0,00016267 sats, e 1 — 0,00016267' Sed +’ et T" unam eandemque rem nominant, itaque confusi dabunt valo- 25 ( 194) - qui sine errore et simplicitatis gratia ad Iph +9 elevatur. Itaque jam stabit : æ= 18334,53 (1+ eo) [log. H—log.h, (1475) |: S 20. Loco factoris (1 -+ 0,0009628 } (1 + 0,00016267") tabula hec, qua os- tenditur, quanto aér ad humiditatem mediam quovis anni mense Le sit aére sicco , submitti potest , scilicet : rem 1 +0 ECWNUS Levior Levior Levior "Mense Mense Mense parte parte parte Januario. . | 0,0017. | Maio. . . . | 0,0035. | Septembri. | 0,0040. Februario. | 0,0018. | Junio... . | 0,0041. | Octobri... | 0,0027. Martio. . . | 0,0020. | Julio. . . . | 0,0048. | Novembri. | 0,0024. Aprili... . | 0,0024. | Augusto. . | 0,0048. | Decembri. | 0,0018. Juxta hanc tabulam , ubi medium est 0,0029, altitudo 1000" in mense augusto determinata augeri debet 4",8, quo habetur 1004™,8 De GRAVITATE. S 21. Gravitas duplici respectu disquisitionem ingreditur ; variat enim : A) Secundum latitudinem ; sub æquatore minima, sub polis autem maxima apparet, et sub parallelo 45? quasi medium tenet. Agit primo directe in columnam barometricam , quacum in ratione inversa habetur; cum autem barometrum inferius et superius sub eodem fere parallelo collocata sint, vis gravitatis idem momentum in utrumque habet, et itaque differentia H—h, certe nullo modo mutatur. Tum agit etiam in pondus aéris, quod eo majus vel minus evadit, quo gravitas major est vel minor; hinc patet, columnas in barometro quoque eo longiores aut breviores fieri. Interim non equali vi in ambo barometra influit, sed magis in inferius tota ( 195 ) massa altitudinis x ; altitudo igitur, que differentia Æ—h, indicatur, altitudine vera major est vel minor. Atqui experimentis ope penduli sub varia latitudine excitatis scitur, gravitate sub 45° per 1 designata augmentum vel decrementum gravitatis sub latitudine V exprimi per — 0,002837 cos. 2W (1), ubi cos. 2¥ necessario polum versus negativus, æquatorem versus positivus erit. Jam per x’ designetur æ, si gravitati 1 subdita esset; nemo est, qui non intelligit, haberi : ; a':2 1: (1— 0,002837 cos. 2¥ ) x d = = . 5 unde e Kaserne x (1-4 0,002837 cos. 2W) exinde formula nostra emendationem illam patiens , evadit : Em (ES) cei cnet) err e G) 1 ANT 5550 § 22. B) Variat gravitas prout a terra recedimus, et continuo decrescit ; hec agit: 1°) Immediate in ipsam mercurii columnam. Mlius decrementi vi mercurius in barometro superiori minus quam ad terram ponderat, columna A, igitur justo major, proinde differentia H—h, minor est. Quod ut emendetur, videamus, que fieret columna h,, si gravitas stationis inferioris in eam ageret. Certe , qua parte supra longior fuerat, ea nunc brevior apparebit; sit enim g, gravitas in inferiori, g, gravitas in superiori statione; nominemus insuper columnam h,, si gravitate g, afficeretur. Perspicuum est haberi k : hn ;? g, : g, quo h= h, x e Loco h, itaque scribi debet h, x £2. (1) Biot, Mes. barom., p. 7. — Poisson , Mécan., t. 2, p. 440 et 442. (2) Ut justificetur valor 10467, quem in $ 11 pro 10463 usurpavimus, vocemus 1 pondus mercurii sub latitudine 485,50" 14", illud aéris erit-+—, et habetur: sis: (1-- 0,002837 cos. 97°,40’,28") :: y : 1 (gravitatem sub 45° ) hincque 1 Li I 7 7 1063 (1-7 6,003837 sin. 7/9387) 104661963998 10407" ( 196 ) Designemus porro per R terre radium. Quum gravitates sint in ratione invers: distantiarum quadratarum a centro terre, et x sit distantia column h, a terre superficie , erit : £g e "idees m hincque £ = gem " atque log- H _—log. € log PRA =log. — + alog "= H x log. = TC +4); exinde provenit : a=18334,53( 1 4-57 N +0,002837 cos. 2) br ie 2 log. € +) | PU es S 23. 29) Eadem gravitas momentum Vu in densitatem atmosphere , strata enim eo leviora, quo a terra remotiora sunt, quamobrem nova requiritur altitudinis x correctio. Ut aise n unm 8.3 £5 B39 Bas ve. gn Bravitates in primo, , 49, .... n? strato; x’ altitudinem x, si omnia n strata gravitati g, adeat essent. 7 patet, enasci: z'iæ!ing,:(g, +8. a Np SED ng, unde x’ mr TA. Has t se +8n — | a | is "E n 1 = : | eee Ez proinde altitudo æ nunc evadit n LR . He HE... + Deinceps jam ex præcedente scimus, an: : MB IA oda STR AR (R+a)?'g: (R+aa) | "*'"'* g, 7 (R+(n—1)a)?? ubi a iiit crassitiem strati designat. Mis terminis in series i dai potestates quantitatis 7; z evolutis , prodit: R? rag - 34 3a? 4a3 ar 1". Bl R> 4a 12a? 32a3 uu acm out ( 197 ) 108a? ile nel Qc A TELA A ut R> dite LL a(n— 1a Mug mE . hoc Nostro negotio prima potentia z satisfaciet; cæteris itaque neglectis, habemus: £5 —1—?2. 83 — ha, Bere TEE amid LA g: R?) gi R? g. R? aeg R ? DE FLE Feith senses e —n-—s[at224 324. ....+(n—1)a] (1). Pars uncinis intercepta progressionem arithmeticam efficit , cujus differentia est a, et numerus terminorum n—1 ; eorum summa ergo erit : Ça T (n —1)4] — 7 .na, indeque +++... Eon —n fecu nf, Ls? Ob exiguum , quem crassitiei a tribuimus, valorem, quantitas a (n — 1 ) sine ullo errore accipi potest = na = x ; hincque n 1 zx = cl — Er. e desc E 81: gi g: 1 PES à . = Factor— , divisione peracta, et prima potentia; sola servata, transformatur 1—— ` R in1-- 7; quare formula nostra fit : x= 18334,53(1 42229) (1 + 0,002837 cos. 2W) € + j T = x [og — log h(i Hist) + aoe +3] (1) Hoc in loco operis Bioti (mes. barom., p. 21.) error adesse videtur; ibi enim invenitur : Mes IER ee .=n— 2 (D+ aD-e3D +. . e. + nD), LI ubi z, = R et D—a. Berrys Quodsi seriei 1 + Pat + etc, ultimus terminus est fet esse debet : Li LI pebsaER a SN. Be re Re + + ee +nD); CARE LAUNE g: £, . 3 sin autem ultimus ille terminus est , prodit æquatio, quam ipsi indicavimus. Li ( 198 ) § 24. Tandem adhuc superest correctio quædam ad rationem ponderum aéris et mercurii spectans. Quum illa ratio variet in diversis distantiis a terre centro, interest, ut ad distantiam normalem revocetur. Normalem eligunt distantiam li- belle maris, quam radio terrestri medio, i. e., 6366198" æqualem assumunt. Elevatio loci, quo Biotus et Arago aéris mercuriique pondera experti sunt, valet 60" supra maris libellam (1). Quodsi radium terre medium per R, elevationem stationis inferioris supra maris libellam per r, et gravitatem in loco istius experi- menti per g designamus , dum g , exprimit gravitatem in stationi inferiori, provenit: & c (Rr)? g: (R4 60)?? Š . sit ` 6o r . quod quadratis evolutis, primisque tantum potestatibus -p et = servatis, ad (1 — Nj Lob x 2) reducitur. Quidquid hucusque de gravitate tractavimus, affatim probat, quantitatem —+ )(i pq Yi formulam nostram tamquam factorem esse introducendam; 12 porro parte 1 in numerum conversa, oritur : R 18334,53 (1 — a 7) nd 18334,19. Hinc formula : x = 18339419 (1 + Éd a Sania (1+ 0,002837 cos. 2) (1 + 1000 (1+ +5) re TE "eios aee Cap T 53% - § 25. En formula A quam ad nostra tempora usque viri sagacissimi suppeditare valuerunt. Forsan alicui , quoniam x in utroque membro continetur, non soluta esse videbitur ; ast advertatur, ipsa æ in secundo membro divisa esse per A, quod semper x, quantumvis sit, maxime excedit. Itaque, ut hi termini supputentur , non exactissimo valore altitudinis x opus est , sed suflicit proximior ; quem ad finem negotium fiat bipartitum: primo loco quæratur valor x, illis terminis amotis, tum . valor inventus usurpetur ad istos computandos , amboque producta collecta valorem x completum dabunt (2). (1) Biot, mes. barom., p. 24. (2) Ibid., p. 23. (199) . S 26. Ad formule nostra præstantiam confirmandam invocamus cl. Ramondum, qui hac de re tam bene meritus est, et observator inter recentiores sagacissimus experimenta pretiosissima fecit. Ille modulum , quem nos ratiociniorum catena , et ratione ponderum aéris mercuriique = 18334 invenimus , detexit, quum multas observationes barometricas trigonometricis compararet, eumque esse — 18336 constituit (1). Minutum illud discrimen affatim probat, subsidio formule nostrae distantiam veram ambarum stationum ab invicem deprehendi , simul ac exacte note sunt quantitates Y, Z'et t, Tet t^, H, h, etr; R semper = 6366198" su- mitur. Sed negotium , quamquam ita valorem veritati proximum praebeat, propter terminorum copiam nimis operosum est, et convenit, ut formula simplicior reddatur. Quomodo hoc fiat , in capite sequenti tractabimus. (1) Biot, mes. barom. , p. 25. ( 200 ) PP PP PP PP PP PPT PP DD PP TL CAPUT III. DE SIMPLIFICATIONE ET APPLICATIONE FORMULE. S 27. Formula barometrica , quam offero, eadem penitus est ac illa Bioti, nec nisi diversa via eundem finem cum viro illo peritissimo assecutus sum ; principia enim utrinque sunt æqualia. Hinc fere nihil in simplificanda, et parum modo in "applicanda formula illorum, qua ipse Biotus tam clare docet, immutare audebo. Nam simplificationis modus , ut scopo certo contingendo accommodetur , unicus sit, necesse est: scopus ille est modulus 18393 (uti mox videbimus) , ad quem impetrandum nunc tota Bioti calculatio spectat. Applicatio porro formule usum diversasque cautelas adhibendas præstans, majore ex parte facta experientia vetere confirmata, proinde nulli mutationi obnoxia, exponet, et sic proprie exempla sola sunt, que ex arbitrio pendent. His perpensis, hujus capitis negotium aggrediamur. . § 28. Ut formulam simplificare possimus , factores omnes, qui correctionem gravitatis verticaliter agentis efficiunt , modulo 18334 involvemus , dum valores iis medios præbemus. Advertamus enim, Ramondum, neglecta emendatione , que vi hujus gravitatis poscitur, modulum 18393 pro 18336 adhibere. Hac differentia, uti Biotus monet (1), non correcüoni humiditatis adscribi potest , quandoquidem factor illi correctioni correspondens , etiam si duplicaretur, in- deque summam saturationem indicaret, modo 17,65 modulo 18334,19 adde- ret, eumque tantum ad 18351 promoveret. Alia causa non adest, cum formula Laplaciana , qua Ramondus utitur, ceteros factores 1--0,002837 cos. 2¥ eti-E Z0 una cum modulo 18393 ipso contineat; hinc intelligitur , de- 1000 (1) Mes. barom., p. 25 sqq. ( 207 ) crementum gravitatis, quamquam intra limites observationum barometricarum exiguum esse debeat , nihilo secius sensibile fieri , ejusque factores solos differentiam inter modulos 18334 et 18393 efficere. S 29. E positis brevitatis gratia : = M € Hur m) (1+ 0,002837 cos. 2) (a ++ eth=h, P Tu , habemus: JP [log. 4 +2 log. € +2] (+ x) Quantitas log. ( 1 + x ) in seriem evoluta suppeditat : log Ca E CE mr gm fee ubi m modulus est systematis vulgaris et = 2,3025850; quodsi modo prima potentia hujus seriei seponatur , atque multiplicatio per factorem 1 +5; peraga- tur , prodit : z—P ( log Tua) (1+ B= Plog F th? Sah Pe = log. 2 PI neglecto termino —- E , cogitur : x= Plog. À a+ RO log. X) Zs quod transformatur in : P log. (1). 2 = AR CNE RES Hujus expressionis numerator proxime totum altitudinis x valorem præstat ; unde denominator fere unitatem æquet, h. e. , terminus ejus negativus admodum _ exiguus sit, necesse est. Factor, enim * TENTE parum differt a fractione a= He mi alter factor log. = uu + nunquam unitatem excedet respectu al- titudinum, que mensurandée occurrunt ; nam quantitas — = constans et = 0,8685830 . manet ; terminus alter log. Z 7 > qui variat , adhuc multon minor est, quandoquidem posito "H=0",760 et h=o™,600, (id quod altitudinem fere 2000™ indicat), . valorem 0,1026623 duntaxat attingi. Igitur jam hic terminus ob exiguum ejus momentum negligi posset; consultius tamen arbitramur, eum servare, dum (1) Biot, Mes. barom. , p. 31. 26 ( 202 ) medium, quem modo computavimus , valorem ei tribuimus. Etenim error inde oriens, quando h <0",600 habetur, semper minimus erit in summis , que men- surari possunt, altitudinibus; -et ille progrediens, quando h > 0%,600 erit, hebetabitur exilitate factoris log. X in numeratore. Hac ratione secundus deno- minatoris terminus evadit constans , quoniam exiguitatis gratia sine periculo parte stabili ques P bonn mte tuncque valorem dabit : Z (log. + + +<)= m — 030028061. Denominator i re est Hn ; sique cyan in numeratorem trans- fertur, stabit : .æ=P (1--0,0028061) log. T te § 30. Quantitas P amplectitur factorem ı+7 ; pariter a gravitate verticaliter agente pendentem, itaque valorem medium Hit r , altitudinem stationis inferioris supra maris libellam exhibenti , tribuemus ; observetur enim , emenda- tionem inde enascentem , quum per radium terræ divisa sit, tam minutam esse, ut fere semper, precipue in parvis libellarum distantiis, negligi queat. Satius interea judicatur, valorem illi medium attribuere; proinde ponemus r=1200™, quo circiter elevatio media, qua in regionibus nostris plerumque observamus, exhi- + ar _2400 _ betur; propterea promitur : 7 — 1o B68 = 0,00037699 ; hinc modulus , qui prius 18334 erat, illis modificationibus transit in : 18334 (1 -++ 0,00037699) (1 + 0,0028061) = 18392,378 (2). Ratione 19 centesimarum moduli 18334,19 habita, noyus modulus 18392,378 fit 18392,568 , unde facile ad 18393 elevatur, et uet formula nostra evadit: a 18393" (1 + 0,002837 cos. 2) (1 + ie 2) log. < 1000 h ze x (: * 555 §. 31. Modulus 18393, uti patet ex agendi ratione nostra , tum quoque fatente . Ramondo , correctionem gravitatis verticaliter agentis digdi pro altitudinibus circiter 3000" (3). Quapropter , quotiescumque altitudines determinandæ mediæ sunt , sicut or- (1) Biot, Mes. barom. , p. 32. (2) Ibid., p. 33. (3) Puissant, Géodésie, p. 247. ( 203 ) dinarie accidit , formula simplicior satis exacte inservit , et quidem , teste Bioto (1), cum formula rigorosa comparata modo errorem 4" creat in altitudine 5879" , que est montis Chimboraco secundum observatorem Humboldtium. Interea , qui instrumentis exquisitis usus fuerit, dum nulla causa aliena negotii rectitu— dinem turbaverit, formulam rigorosam usurpare debet , ut altissimorum mon- tium elevationes valoribus exactissimis definiat. S 32. In S 25 docuimus , quomodo formula rigorosa relative ad illa x secundo membro contenta tractari debeat ; nunc locus factoris 14- 7- computandi adesse videtur. Quantitas r satis bene auxilio formule simplicioris deprehenditur , quum columna barometrica ad littora marium valoris medii 0,7629, simulque ibi tempe- ratura aéris et mercurii ad 12? Pie: T7 r4*,9 Li roti (2) ; inde habetur : —18393(1 FEY, Get )) ( 1+ 0,002837 cos. 2 W ) log ray 5550 ubi Æ columnam barometricam stationis inferioris , et t , £’ temperaturas mercurii aérisque ibi observatas designant. Hujus æquationis subsidio cognoscituf elevatio stationis inferioris supra maria ; quamobrem introducto valore r in formulam nostram rigorosam , indeque cognita altitudine x montis supra primam stationem , summa z--r simul dabit altitu- dinem montis supra libellam marium. § 33. Pergentibus nobis in simplificatione formule occurrit factor 1 4-0,002837 cos. 2 V, modulum augens vel minuens prout inde a 45? æquatorem vel polum petimus; hinc facile tabula pro omni valore V singulam moduli mutationem os- tendens confici potest. Talem ego, que per quinos gradus procedit, quinamque . moduli valor singulo casu adhibendus sit , monet, hic infra adjeci. Similem Biotus per quinos quoque gradus computatam offert , ubi indicatur, quæ pars altitudini æ gravitatis hujus vi addi debeat. Vir ille rem ita tractavit, ut commoditatis ergo tabulas barometricas construeret, quæ sine ullo fere calculo altitudines in- veniendas praestarent. Tabulee illae SR admodum laborem sublevant , quando (1) Mes. barom., p. 33. (2) Puissant, p. 247. -- Mes. barom., p. 29. ( 204 ) valores quantitatum. H, hn, 7" et t' intra tabularum limites, qui sunt 07,765 ad 0",600 pro H et 5, , atque + 12? ad + 42? pro 7’ et ¢’, continentur ; quodsi vero valores istarum quantitatum tabulas transgrediuntur, uti sepius accidit, ` negotium etiam absque earum usu citius absolvitur, tumque tabulam meam , spero, non inutilem existimatum iri. Nunc formulam simplicissimam habemus : ae 2(T4t’) ge =M(i4 ) [ log. H—log.h,, (+ M nominat modulum latitudini respondentem. §. 34. Tabula pro correctione latitudinis. T—t 5550 )] 9 Valores ¥. Correctiones. Moduli adhibendi. 0° Í +52,180 | 18445,180 5 | 91,287 | 18444,387 10 49:034 | 18442,034 15 45,189 | 18438,189 20 39,972 | 18432,972 25 33,541 | 18426,541 30 26,090 | 18419,090 35 17,846 | 18410,846 | 40 9,061 | 18402,061 45 18393 | 0,000 | 18393,000 5o — 9,061 | 18383,939 55 17,846 | 18375,154 60 26,090 | 18366,910 65 33,541 | 18359,459 70 39,972 | 18353,028 75 45,189 | 18347,811 80 ` 49,034 | 18343,966 85 51,387 | 18341,6013 9o | 52,180 | 18340,820 ( 205 ) Si valor V intra terminos in tabula indicatos cadit, error minimus erit, mo— dulum valori tabulæ proximo respondentem usurpare; sin autem valor accidens plus minus inter binos tabulæ terminos medium tenet , modulus inserviet æqualis dimidiæ summæ modulorum ad istos terminos pertinentium. De cetero cujusque prudentie committatur, quid singulo casu optime conveniat. S 35. Exempla quidam formule simplificatæ usum penitus explanabant. Habeantur , v. g., valores sequentes: Columna Therm. | Therm. Latitud baromet. barom. aéris mé: In statione inferiori........ | 0®,75000 | +18 | +18 500 superiori ....... | 0®,59809 +8 y Los. PN P aE UE E A A 4ER T— t —10, inde log. 59889" 9° en, Differentia. . "0,09894. Modulus adhibendus est. . . . » . . . . eee - 18383,939 Productum. . 1782",139 T'+ tz 26, itaque (Tí = 0,052, et 1782,139 X 0,052= 929,671 3% + Ergo x = 1874",810 § 36. Exemplo sit mons Quindiu in regno nove Granatæ, cujus altitudo juxta observationes Humboldtii exhibeatur. Summa.... 1874™,810. Columna Therm. Therm. 1 baromet. barom. aeris Latitudo. In statione superiori........ | 09,509818 +20 | 4718,25 Eodem momento ad libellam 50° maris Pacifici fuit....... | 0™,762944. | +25,3 | + 25,30 ( 206 ) Log. 762944. . i iet ethics eos. 5,88249 T—t=5,3 bit 50981814 -: Um d )- log. 510304. 5,70783 Differentia. . 0,17466 Modulus insérpit |. le" As (di 18444,387 Productum... 32217,4966 A T’+t= = 44,05 , ergo ———— = 0,0881, atque | 3221,490 H og ha iulio Reo Lee 283",8137. Summa. . . 3505",31 Ergo altitudo montis Quindiu = 35057,31. S 37. Ad tertium exemplum proponamus exhibere altitudinem montis Chimboraco, pariter secundum Humboldtii animadversiones. Columna Therm. | Therm. | Latitudo. baromet, barom. aeris ` In statione superiori....... 07,377275 | +10 —1,6 19,45. Ad libellam maris Pacifici... | 0®,762000 | +25,3 | +25,3 ? Lis 62000: . 6 6 seve eL Lae. etr cee OR T—t=15, 3, igitur log. salle Fe )- log. 37815. 5,9778 Differentia.. 0,30410 © Modulus respondens erit ille latitudinis 0°, neglecta parte decimali, . . . s+ se se ees dre CDD UI 18445 Productum. . 5609™,1245 T'+t = 23,7, idcirco +?) AD — 0,0474, RE de o a iu^» ehe ON: Ergo montis altitudo = . . . . . . 58747,997. S 38. Tria illa exempla e Bioti opere depromsi, eamque ob causam elegi, ( 207 ) ut perspiciatur magna congruentia utriusque tractandi rationis, sc. tabularum methodi et modulorum usus. Quartum adhuc addimus exemplum montis sub nomine Gallico pic du midi de Bigorre, prope Tarbam , cujus altitudinem Ra- mondus et Dangosius deprehenderunt (1). Columna | Therm. | Therm. foje barom. barom. aéris. In fastigio montis,......... | 07,537203 | +9,75 +4 In conclavi Dangosii....... | 0",725581 | 18,625 | +19,125 4 RE ET eos un c Radengals T—t=8,875, hinclog.537203 (1 + 227-)—log. 538062 5,7308296. Differentia... 0,1358009. don Bent err our ce sn) „20008 Productum... 2497",10. T4 t'— 23,125, ergo 577 — 0,04625. Unde2497,110X0,04625—. . . . . . . «f . . 115,40. Igitur altitudo montis est. . . 2612™,59. Mensuratione geometrica hanc altitudinem = 2613",137 adepti sunt, difle- rentia itaque inter geometricam et barometricam est 0",547. S 39. Haud difficulter nunc quisque percipit , quomodo altitudines e formula evolvantur, simulque videt, nostram calculandi rationem se non sequi debere, verum etiam logarithmorum ope, sive alio modo negotium posse absolvi. S 4o. Prorsus ad montium altitudines exhibendas sufficere nequit , ut formula statuta sit, neque ut ejus usus intelligatur , verum maxime interest , ea obser— vare, quæ ad laborem certum exsequendum plane necessaria esse ee (1) Puissant, p. 246. ( 208 ) docuit. Ea Ramondus fuse consignavit (1); porro Biotus eorum præcipua expo- suit; nobis inprimis: quatuor esse animadvertenda videntur: 1° instrumenta; 2° hore ; 3? locorum dispositiones ; 4° tempestas. i 1°) Præ ominibus necessum est, barometra nec non thermometra adhibere inter se scrupulose comparata , ut eorum discriminum postea ratio haberi queat ; optimum quidem esset, si omnino congruerent , quod vero difficillime impe- tratur. Instrumenta in umbra , et quidem in loco tuto a reverberatione radiorum solarium collocentur ; thermometrum , quo temperatura aéris indicatur , liberum sit, i. e., nulla tabulæ alligatum (quapropter scale divisiones ipsi tubo inscri- bantur ), suspendatur porro e baculo, in humo depacto , duobus circiter metris alto , ut commode observari possit; baculus ille inclinetur , ut ejus umbra ther- mometri tubum tegat; tunc aér libere ambiens brevi temperaturam suam illi communicat. Denique convenit , ut barometrum firmiter teneatur , ne ullo modo commoveatur. 2°) Ab occasu ad ortum solis dantur venti descendentes , quorum causæ sunt refrigerata cacumina, atque circiter meridiem venti ascendentes oriri cceperunt æstu planitierum. Venti illi columnam barometricam continuo agitant , eamque modo su- pra modo infra justam altitudinem tenent ; tum quoque in thermometrum magnum momentum habent, quandoquidem id aére circumfunditur , cujus temperatura ab illa discrepat , quam in statu æquilibrii haberet. Observatum est, altitudines plerumque obtineri minores matutino vel vespertino tempore , majores autem circa horam 1™™ ad 3™ post meridiem , inprimis estate et ardente sole. Sub medium diem, intra 11™™ ante meridiam ad 1™ pomeridianam , atmosphere equilibrium ordinarie restituitur (id quod instrumentis diu consistentibus indica- tur), et illud temporis spatium’ observationibus maxime favet. 39) Non minus locorum dispositiones observatoris attentionem merentur; sic instrumenta utrinque non in valle , sed potius in loco aperto et elato collocentur. Expertum est, barometro inferiori in planitie, et superiori in faucibus positis, altitudines generatim æstimari minores; contra superiori in cacumine , et inferiori in valle angusto profundoque locatis , elevationes haberi majores. (1) Mémoire sur la mesure des hauteurs par le baromètre. ( 109 ) 4°) Non instituendum consulunt negotium , quando atmosphæra vento boreali vel australi acriter spirante jactatur : ille auget , hic debilitat altitudinis valorem. Omnino denique rejiciendus est valor, qui tonante coelo et imminente procella obtinetur , quoniam semper gravi defectu. laborat. S. 41. His cognitis et cautis, observatores utrinque horis designatis columnas barometricas inspiciunt , eodemque tempore statum thermometrorum annotant. Conducit quidem, thermometrum barometri ante ipsum barometrum obser- vare. Animadversiones repetuntur per hore quadrantes juxta horologia optime consentanea , donec earum 10 vel 12 collecte sint. Deinde observatores congressi barometra et thermometra denuo conferunt, ut videatur, utrum nihil illis acciderit. Quodsi plane concordant, media inter observationes in utraque sta- tione coactas eligitur, et his datis formula nostra altitudinem præstabit. Quodsi summa cum cura et instrumentis exquisitissimis opus absolutum fuerit, errores modo valde exigui sese immiscent, qui casu fortuito in pressione et temperatura stratorum nascuntur, atque experimentis variis diebus repetitis, medioque inter valores electo, facile mutua compensatione evanescunt; tali more pluribus ob- servationum seriebus coactis altitudines maximae preter 2 vel 3 metra affirmari possunt (1). Haud difficile est indicare elevationem loci cujusdam supra alium sive supra libellam maris, si longa observationum in utroque loco factarum serie, determi- nate fuerint ibi columna media barometri et temperatura media émcapheeh (tem- peratura barometri hoc in casu eadem ac illa aöris accipitur). Juxta experimenta Schuckburghi, quæ optima penduntur, columna barometri media ad libellam oceani, sub latitudine 50°, est o”,7629, dum temperatura media habetur 12°,8 thermometri centigradi (S 32). Geneve (2), sub latitudine 46°,12 site , barometrum heret ad 07,7266 medio valore, et thermometrum centigr. ad 12°, secundum observationes a Cotto per 14 annos collectas. Parisiis (3) ad” Sequanæ libellam sub ponte Regio columna barometri media est o™,76 et (1) Biot, mes. bar. , p. 29. (2) Ibid., p. 38, (3) Ibid., p. 3o. a7 ( 210 ) temperatura 12°. His datis, inveniri potest elevatio Geneve supra Parisios et supra Oceanum. . S 42. Ne in commentatione nostra desit, quod ad methodi barometricæ usum pertineat , tabulam, quam cl. Laplacius pro depressionibus capillaritatis compu- tavit , hic siis Quæ tabula modo inserviet, si quis forte barometrum tubo st et labello confectum adhibuerit. Diameter tuborum interior millemetris Depressio millemetris computata. | expressa. dns TE site, cat 1400 e UU. ANS ASTON Entre MEE, RRA DR UT Ar OR ys MK x PER TEE PETER" 1,1482. PORT. UU Ta PAL Sir OB EIN V0. :0,6851t. MICE NEU VEER TER o T nero cum eee le my Oi dod. 0,3506. 0,2602. hn eae wa dettes NOT. y cr N eee O 15 45 e nt ap ee +) Ou NE 100. . s «e + ee ee + et 090919. 1g. scs di WEE ein te ONE 1040004 TRAC A at OO ig. 2000 MU, AIR 40 005 QUI EEE POT I o © oou OQ; JU Cw - ~ - g . LI . . . . * . LI . ° ~ N E B . . . . . . . " ( 211 ) P PLP LP BLE PR P P PPP CAPUT IV. DE DIVERSIS, QUAS PHYSICI CREARUNT, FORMULIS BAROMETRICIS. S 43. Quum novitate barometrica methodus clarebat , nec ullis principiis ejus theoria confirmata erat, attamen jam Mariotti lege via sterni coeperat , montium altitudines , experientia nixi, dimensi sunt. Atmospharam enim, quemad- modum fecimus, in quemdam solum stratorum numerum , quorum quodvis ponderi v. g. >t; pollicis mercurii æquaretur , divisam cogitari, atque hoc in more tabulas confici, oportuit. Mariottus, pondere aéris ad —7— mercurii de- terminato , tabulas de -+ ad - lin. procedentes construxit. Ratus enim est, baro- metrum , ut una linea caderet, pedibus 63 a terra esse removendum ; qua vero Lie factum est, ut in errorem -+5 Fo incideret, quam rem nullo di inter- pretari possumus modo , ac si accipiamus , aut ejus barometrum non aére vacuum, aut scale divisionem non satis subtilem fuisse. Quodsi, dum columnas obser- varet, =~ vel -+ lineæ errabat, in altitudinem exiguam , quam mensus est, hoc vehementer aspiravit. Huic alius se junxit error, quod commodioris computa- tionis gratia 60 pro 63 pedibus assumsit, atque tabulas suas, etiam ex oppor- tunitatis ratione, per progressionem arithmeticam primi ordinis pari cum differentia supputavit. Secundum has tabulas , quas anno 1676 edidit , in altitudine 100 erat error 20; quapropter, æque ac stratorum methodus , quam adhibuerat , mala nota censebantur. Tempore tamen recentiori illam methodum aliis præferre coeperunt. S 44. Anno 1685 Halleyus judicio societatis regi Londinensis tractatum, quo demonstrabat , logarithmos metiendis montium altitudinibus utiliter inser- vire , subjecit, hac animadversione , curatis pensionibus pondus aéris ad tempe- 27. (ia ) raturam mediam esse 775; mercurii. Si temperatura media ad 10? sumitur, pondus ad o? secundum Halleyum erit = —*— mercurii. Unde ejus formula x = 9719 (log. H— log. h,) hexaped. licet vitiosa sit, altitudines multo exactiores prestabat, quam Mariotti tabulae. Logarithmorum usus abhinc universus evasit, quoniam perperam in illis causa magne rectitudinis quaerebatur , quam theoria Halleyi cum Mariotti tabulis com- parata prebuit; quo factum est , ut has prorsus oblivio caperet. Halleyus animum quidem ad extenuationem aéris per calorem convertit , ejus rationem tamen non esse habendam putavit, quia majori calore plures quoque vapores in atmosphæra elevantur. Etenim tunc temporis adhuc credebatur , va- poribus aérem graviorem reddi , dum directe contrarium fit. S 45. Post Halleyum per spatium 70 annorum nihil fere magni momenti ad propagandam hanc doctrinam factum est, quamvis viri illustres eam agitarent. | . Interea caloris et frigoris effectus in densitatem aéris et mercurii examini rigo- rosiori subjicere coeperunt. Eximius Bouguerus in opere suo , quod inscriptum : la figure de la terre anno 1753 evulgavit, formulam sequentem: x =10000(1— + ) (log. H— log. 5, ) hexaped. proposuit. Quamquam modulus 10000 eadem, quam in § 11 explicavimus, ratione de- tegatur , haud tamen possum, quin egregiam formule demonstrandæ rationem sequentem exponam. \ In $ 7, e proportionibus : Pre Res hin Pts Poe Pony pr. P; P": p" x p". pur; etc colligitur pras m —p—P-o P'2 P'4 ps Hn pem . , . ont Augen UE TP eri p". Pe ph pha ls "HI o PSI DEREN, c PE E. P =p =r: F=p=P zs 3 et sic porro. (2213 ) Pro m" igitur et n° strato, que pondera X et F sustinent, sit necesse est : P' Nm X=P.(7) et Y=P.( y x P'\m yY. P'\n (RC) * p=) Sumptis igitur logarithmis , acquiruntur : loc, X p Y p. og. 5 = m log. = ; log. g = nlog. 5; hincque log. 5: log. 5} m: Tossesssssesse(x) sed numeri m et n eadem ratione se habent, qua stratorum distantiæ ma et na a superficie terrae invicem referuntur ( a semper strati crassitiem designat). Porro pondera P, X et Y, uti columne barometrice respondentes H, A, eth, de- ` nominate , extant; quamobrem proportio (x) in hanc transformatur : x ma : na :: log. 5 : log. À, sive quod eodem redit : | H H ma : na ; ; log. „log. 77; facto m = 1, stabit : : : log. À 3 : log. i Jam experientia dibus a statione Didot, ubi H = 38» — 336»; ba- rometrum- altitudine 12,945 hisipdd. esse elevandum , ut una linea deprime- retur; propterea manifestum est , haberi : 12,945 : x : : log. 55; : log. 4. Atqui log. 33$=0,0012945 , ergo 12,945 : æ xi 0,0012945 : log. 2^ ; unde provenit x = 22% log. = 22. = 10000 ( log. 336 — log. h, ) 0,0012945 et in universo vi S 12", = ee H — log. h,,) hexaped. Bouguerus , hac formula in determinandis montium Peruvianorum altitudinibus usus, magno observationum numero deduxit, tricesimam partem esse sub- ( 214 ) trahendam , ut vera acquiratur altitudo , sicque formule auctor factus est. Ast hec agendi ratio, quam nullibi plane explicavit, nnllo principio generali super- structa est; quamquam enim ejus formula in parte superiori montium Peruvia- . norum cum observationibus omnino conspiravit , eadem tamen, ipso Bouguero confitente, ad eorum pedes a veritate aliena deprehendebatur ; eadem etiam ob- servationibus, que in temperatis Europe regionibns institute sunt, parum res- pondit. Tobias Mayerus , pater , formulam integram, nempe : x = 10000 (log. H — log. h,) hexaped. Lambertus vero sequentem : | x = 10000 (log. H — log. h,) — 43,336 ~H) {3 + (336— hn) commendarunt; quum autem illa Lamberti certis hypothesibus et experimentis orta sit, ad singulares casus restricta remansit. Idem judicium valet de formulis , quas viri celeberrimi Maraldius, Dan. Bernouillius, fratres Scheuchzeri , aliique evulgarunt. Mirum igitur non est, quod de parva congruentia methodi barometricæ cum trigonometrica queri continuabant. S 46. CL Deluc, Genevensis, hac incertitudine excitatus, summa cum dili- gentia barometricam methodum ex integro atque per decem annos investigavit. Barometra consentanea confici posse, modo ut mercurius igne mundetur, invenit; temperature vim in aéris et mercurii densitatem ostendit, eorumque dilatationes per singulos thermometri Reaumuriani gradus EIER, In monte Salève , propre Genevam , quindecim altitudines intra 200 et 2900 pedes com- prelisnads geometrice Ames , his barometrum et thermometra sua applicavit , sicque omni anni tempore multas animadversiones collegit, quas anno 1772 in libello inscripto: Recherches sur les modifications de l'atmosphère , evulgavit. Ejus formula: HX A : x) | x=10000 += DEI. inu) RAMOS AE =) hexaped. MET omnibus, que hucusque apparuerant , LC erat, certosque , preter de— fectum —; , valores præbuisset, si Deluc thermometra sua in umbra collocasset. hexaped. ( 215 ) Quum vero ea solis radiis exponeret , non aéris sed liquidi temperaturam indi- carunt , unde errorem ;'; commisit. Porro scalam thermometri barometro annexi et illam thermometri liberi diverse divisioni subjecit; in priori 10°, in hac vero 169,75 fuere termini normales, ubi nulla ob temperaturam correctione opus esset. Ast illo in more nemo post Delucium perrexit; si enim secus esset, non parva opinionum confusione nature scrutatores invicem dissentirent. Denique termini fixi 10? et 16°,75 ipsi ambigui videntur, et ex ipso quidem modo illos inveniendi, qui non ex causa aut lege physica , sed ex fortuito, si loqui fas sit , numerorum lusu aut arbitraria combinatione processit. S 47. Ad annum 1780 viri illustres Schuckburgh , Trembley et Roy partim in Helvetia, partim in Britannia mensurationi altitudinum , quæ jam a pluribus aliis trigonometrice erant exhibitæ , denuo operam navabant. Et quidem Schuck- burghus , Delucii vestigia premens, ejus observationes in illis ipsis locis, ubi hic eas fecerat, nominatim in monte Saléve , summa cum cura repetiit. Observationis modi, quibus ambo usi sunt, eo discrepant, quod Schuckburghus thermometra libera non solis radiis exposuit, sed ab iis in tentorio vim radiorum solarium arcuit; tum , quod thermometrorum , quibus aéris et mercurii calorem deter— minaret, scalas eadem ratione divisit. Deinde etiam Schuckburghus ex ob- servationibus suis deduxit, gradum caloris, sub quo nulla ob temperaturam correctione opus sit, 8 gradibus thermometri Fahrenheitiani inferiorem esse eo , quem cl. Deluc ad 16° 2 + Réaumur , vel ad 69° ++ Fahrenheit determinavit. Quibus modificationibus Schückburgliné aides; que secundum Delucianam for- mulam computatæ erant, pro singulis pedum millibus in defectu 21,7 pedum esse invenit. Ipse auctor est hujus formule : Te! eae) UE saat caosa DE L 0273] xta Nob. Roy et Trembley et dal fere, quam Schuckburghus , viam secuti sunt , et Roy quidem , quum observationes benomnateicas in nonnullis Angliæ et Scotiæ montibus instituisset, inde formulam : T" -- i! oD Lt ern er 1-75) hexaped. hausit. ( 216 ) Pariter et Trembley , qui oa ond in Helvetia altitudinum mensurationi operam dedit , formulam : T' +w —11, nip us) a i „(1-3 ==) hexap. defendit. Tres ille formule fere non nisi Lee quibus aéris et mercurii ex— pansiones prestantur, et quas auctores singuli experimentis propriis diversas invenerunt , interse differunt ; minuto etiam sub discrimine altitudines montium generatim , excepto defectu =:;, certas snppeditabant. Terminis temperature fixis 11°, 75 119, 95 11°, 5 eadem sententia, quam de illis Delucii tulimus, ap- plicari potest. S 48. Jam intellexerunt, rem totam precipue ab eo pendere , ut aéris et mer- curii pondera, itemque eorum expansiones caloris efficacia exacte determinentur. Momentum porro decrementi gravitatis in directione verticali et secundum lati- tudinem non minus perspici inceptum erat. Quum res ita se haberent, cl. Laplace, cujus nomen in dicia mathema- ticis et physicis fere summum celebratur, opus suscepit. Quum experimentis summa cum cura institutis quantitates, quibus aéris et mercurii dilatationes exhibentur, ab eo ipso (S 16) et a Gay-Lussaco (S 18) essent determinate j primus gravitatis legum , nec non atmosphere humiditatis rationem habuit , formulaque praestantissima : 37183362 (1-- 0,002985 cos. 2¥)( I+ 2) een log. — — — AU ER ^ 1000 TUR 3 quam in mechanica conan , lib. X obtulit, laborem is coronavit. Hanc formulam laudibus cumulare non suscipiemus; dicere sat erit, eam ab omnibus physicis esse receptam, eventuque felicissimo semper adhiberi. Prin- cipia , quibus superstructa est, eadem fere sunt, quam illa formule nostre, si quedam hydrostatica in illa occurrentia excipiamus ; que, quum in mechanica coelesti et a pluribus aliis, inter quos Puissant (1), Poisson (2) et mon (3), ++ ms (1) Géodésie, p. 238 sqq. (2) Mécanique, t. T, p. 429 sqq. (3) Eléments de ana » 1815, p. 297 sqq. (217) tractata sint, hic non exponenda esse censemus. Coéflicientem 18336, uti jam in $ 26 diximus, Cl. Ramondus a posteriori detexit, illumque 18393, quando gravitas verticaliter agens abstrahitur , proposuit, quo formula — fit: —18393"(1-1-0,002845 cos. 2W) c 1+- Tt log. R D: T Ad sublevandum negotium in computandis altitudinibus , ope barometri, pro- dierunt : 1° Oltmann , tables hypsométriques, ou tables auxiliaires pour le calcul des hauteurs à laide du baromètre d'après la formule de M. Laplace. Paris 1809; 2° Lindenau, tables barométriques pour faciliter le calcul des nivellements et des mesures des hauteurs par le baromètre. Gotha 1809. § 49. Quum postea Biotus et Arago eo pervenissent , ut rationem inter aëris et mercurii pondera exacte determinarent , Biotus coëflicientem 18336 a priori, veluti in commentationis nostræ decursu ostendimus, demonstrare studuit. Ejus formula nulla ratione Laplacianæ inferior esse prædicatur. § 50. Nuper Prony , in tractatu de mensuratione altitudinum ope barometri (1), formulam, quæ e Laplaciana deducta sine logarithmorum usu altitudines , mi- nores quam 1000", certas suppeditat, evulgavit , ud T'+ x=15969™ (+9) Ah z ubi k= ha [1+ 0,000185 ( T— t) }. i Coéflicientis 15969 factores sunt 1° 18336; 2° duplus modulus 0,43429 etc ; me H : P . e. eye 3° pars constans termini, quo log. 7 repetitur; pars enim hujus termini variabilis hac v negligi Linn ^ H — Factor 7 ex log. > H modo sequenti elicitur. Si in æquatione : log. “= am (yH iy Hir + ete.) (1) Connaissance des temps , 1816, p. 305, 306, 312, 313. 28 ( 218 ) BAK, i : un Ah: ch ubi m modulus systematis vulgaris est, pro y ponitur 7, =q, erit: H—h log. — a = log. 2 =am(q+3q° +i q + ete.) 2mq (1-44 q^ Hg" + etc). Factor 2m=0,86858 jam coéfficiente 15969 continetur. Quodsi x superat 1000”, secundiseriei termini ratio habetur, addendo altitudini x tot metra pro singulis 1000”, quot sunt partes unitatis millesimæ in * g^. Majoris exactitudinis gratia etiam pars variabilis termini, quo log. = repetitur, introduci potest, tuncque habetur: x! = x [1--(0,00266 + 14)4]. Quodsi quis deinde formulam gravitatis secundum latitudinem variantis causa emendare velit, pro omnibus locis , quorum distantia a parallelo 45° non 1200000" excedit, Prony hac ratione agendum esse monet. Si n numerum graduum meridiani intra observationis locum et parallelum medium comprehensi designat , addatur valori x’ numerus + n decimetrorum pro singulis 1000", scilicet + n, quando observationis locus æquatorem versus, et — n, quando polum versus respectu paralleli medii situs est. à TANTUM. Tfoammi- hemici TOicotai Defooz y DATE M JURIS CANDIDATI IN ACADEMIA LEODIENSI COMMENTATIO LITTERARIA. '* QUA RESPONDETUR AD QUÆSTIONEM AB ORDINE PHILOSOPHIE ET LITTERARUM HUMANJORUM ix annum MDCCCXXVI PROPOSITAM : « Quemnam fructum e studio philosophie moralis in studio doctrinarum politicarum percipere possumus P » QUJE PRÆMIO ORNATA EST. Vouloir que les sciences et les arts, sans être fécondés par la morale, produisent les plus beaux résultats, c’est vouloir que desrameaux séparés de leur tige, se couvrent de fleurs et se chargent de fruits. ` (Jos. Droz, de la philosophie morale.) INDEX CAPITUM. Cap. I. De Philosophia morali universe. Car. Il. De excellentia studii Philosophie moralis. Cap. III. De doctrinis politicis earumque ambitu. Car. IV. De connubio Philosophie moralis cum jure nature seu juris Philosophia doctrinisque juridicis positivis quee sub ea comprehenduntur. Car. V. De affinitate Philosophiam moralem inter et leges ad publicam disciplinam spectantes. Car. VI. Quo nexu doctrine civitatis administrationem spectantes et in specie ceconomia sic dicta politica cum, Philosophia morali copulentur. BB PA LP LL LL D LL LL DD DD PP PP PPP PPP LP PP DD CAPUT I. DE PHILOSOPHIA MORALI UNIVERSE. L Oma in hoc rerum universo suis subjecta sunt legibus, quibus nihil ab mi- nimis rebus ad ipsum supremum atque immortale numen se subducere possit. His legibus æternis atque immutabilibus, quas immensa illius, qui creationis et inventor exstitit et auctor, sapientia ordinavit, nature totius vita et perfectio continentur. Homo summi artificis opus absolutissimum , divini spiritus vilisque limi concretio stupenda, idem divinitatis atque materiæ particeps, simul et in terram tendit, qua olim absumendus est, et sublimis coelum intuetur, coelesti patrie vitæque inhians immortali. Homo quidem geminus est mundus , quorum alter sui est nescius alter concius ; hic suis seseipse legibus atque libera voluntate regens, ille regendus alienis transgredi quas mihilo magis potest, quam morari impetum immissa per inane pila. Duabus iisque necessario diversis naturis, unde omnis pendet, continue agitur, neque unquam sibi constat, cum tanto majori conditoris gloria, quanto magis expugnantibus elementis una nec una compages coaluit! Itaque ut dudum explosus ita plane pudendus est error illorum qui in animæ corporisque inter se communione fortuitos dumtaxat casus cæcasque leges deprehendere crediderunt. In omni hominis structura, infinite illius quae rebus creandis praefuit sapientie signa sunt maxime perspicua ; et ille unanimes adeo leges, si corpus spectamus, quibus movetur , immutabili ordine, summo concentu atque constantia , omnibus ad suum finem accommodatis ; et, si ad animam transimus, multo illa magis stu- penda mentis officina , ubi cogitationes elaborantur, augustissimum illud penetrale ubi regina ratio varias facultates et quasi ministras ad concilium vocat, ideas quas peperit , colligit , comparat inter se, quo vera a falsis, bona a malis secernat. Si uni rationi subditi mortales forent, assidue cupidinibus suis imperitantes , ( 224 ) vires omnes ad perfectionem, qui finis nature ipsorum inditus est, atque vir- tutem dirigerent. Verum anima ad corporis damnata hospitium , nullum cum rebus extra se positis commercium inire potest, nisi ope sensuum. Materia igitur quasi interprete anima videt, audit, sapit, tangit olfacitque. Cujus autem «etatis non docuit experientia sensus tardos atque imbecillos ministros terrena dumtaxat, ut qui a terra sint, anhelantes pravisque deditos cupiditatibus, nedum ad verum finem nos perducant, mille diversis erroribus viam pandere ? Fieri non poterat quin, qui mundi materialis elementa ita disposuisset , ut omnibus eodem tendentibus , se invicem nulla destruerent, perturbationum quoque animi nostri quas sensuum provocat aviditas, vim periculosissimam , adhibita adversus nimios impetus vi moderatrice, temperaret. Vim autem illam moralem nominamus conscientiam. Animus suæ sibi dignitatis concius, et in se quodam- modo ipso collectus , leges sibi et officia scribit, sensuumque evagationes terminis quibusdam coercet. hts intra vitæ suae iudi fines conclusus dignitatis suæ ipse fit artifex, dulcesque libertatis fructus tandem percipit. Libertas enim utraque moralis eque ac civilis obtemperatione legibus continetur! Actiones humane legibus rationis subjacent ; hunc habet sibi finem moralis philosophia propositum ut illas leges a summo , unde consequuntur , principio deducat derivetque. Omnis hzc doctrina versatur circa humanam libertatem, et ut in liberis pectoribus nata est, ita ad pectora refertur libera; hanc si de- struas, homo machina erit, nec eo tamen perturbationibus minus subditus et belluarum in morem omnis pendens a legibus mechanicis atque organicis. Itaque quaestionem de libertate proponere illius est scientie quae omnibus modis actum liberum investigat; ad quam ut respondeat ab ipsa ratione argumenta arcessit, que quia plerique non attenderunt, fatalismum , ut vocant amplexi, insanis rationibus libertatem humanam proscriptum iverunt , quasi non paria essent habere intellectum. non liberum, et lacertos quibus uti non possemus , aut hoc illo magis caderet sub consilium divini numinis! Altera quoque gravissima quaestio ad philosophiam moralem pertinet , de summo bono. Omnis liberi hominis actus, ex desiderio quodam aut appetitu oritur qui ut naturz ipsius excellentiæ conveniat necesse est. Aliquid scilicet in anima est ( 225 ) huic simile, quod attractionem hoc est, vim attrahendi in materia nominamus. Anima quotiescumque agit aliquid , illius quod agit et appetit, naturam cum sua unice atque summe coire cupit. Duo sunt autem bonorum genera homini pro- posita : corporis alia, quæ ei cum belluis , alia animæ , que ei cum ipso poene Deo sunt communia, Hos inter fines quo ipsius omnis vita tendit , nisi esset lex certa, qua in diversorum indagatione bonorum regeretur , per se ipse solida a fucatis, vera a falsis distinguere nescius, fallentibus eum sensibus, necessario errores erroribus cumularet, Summum vero bonum , quo cetera omnia complexa sunt, perpetuoque omnium temporum philosophorum studio quesitum virtus est. Ea est in rebus moralibus quod in philosophia artis pulchritudo , quod in rebus methaphysicis veritas. Ea coelum. quodammodo, terre connectit, hominisque cum supremo numine instituit communionem. Itaque neque, bonum est, neque nominis hujus dignandum honore quidquid virtuti aut tuendæ aut amplificandze non aliquid conferat. Hoc enim signo proprio suo summum bonum agnoscitur , quod quacumque bona habemus, talia non sint, nisi dumtaxat propter illud. At virtus absque ratione nulla est; rationis vero legem philosophia dat moralis , ut merito eam definire possimus : scientiam mediorum virtutis acquirendæ , con- servandæ , fovendæ. . , Hee de philosophiæ moralis argumento atque fine ita diximus, ut nunc vi- dendum sit quibus rationibus innitantur ; quod quidem eo pluris interest cogno- scere, quod non defuerint , qui doctrinam hanc omnem negarunt , justa et injusta cuncta in hominum actionibus a lege scripta aliove fonte repetentes. Doctrina moralis que universe fundamento habet libertatem , immortalitatem atque existentiam Dei, quemadmodum reliqua philosophia omnis, facto con— scientiae nititur. Hominum nempe inter actiones qua quidem liberæ sint , morale quoddam discrimen est ejusmodi, quod independens ab omni re externa, in ipso homine hominisque natura originem habet, quoque solo bene facta a male factis distinguuntur. Actionum nostrarum pi moralis conscientiæ nostra est, quod lumen est oculis, sonus auribus , veritas intellectui. Aut sanus non sit , aut perditus, inquit Char, Alibertus , qui indicibile illud , sed certum tamen , quod intra nos sentimus , impulsionem puram et coelestem negare possit, neque co- 29 ( 226 ) | gnatam animæ nostræ scientiam agnoscat, qua a brutis tam egregie distinguimur , divinamque rationem que cunctas mortalium illustrat actiones, que insontem confirmat atque solatur, nocentem agitat ac torquet; judex est quem nemo queat removere , lex flecti nescia , omnia cognoscens, omnia vindicans. Hoc quisque in seipso expertus est, ubi vel suas vel aliorum actiones perpenderet , suum de iis judicium fuisse fere cum sensu vel doloris vel gaudii vel benevolentiæ vel horroris etiam conjunctum. Neque est quisquam qui cum aliquid generose, pie , utiliter in patriam, in parentes, in amicos gestum collatumve audiverit, aut eximiam sine ulla voluptatis vel commodi spe legibus obtemperantiam viderit , non hujusmodi factorum honestatem aut dignitatem sentiat , eaque sibi vindicare , si possit, conetur; contra, quidquid facinorose patratum fuerit, abominetur. Hoc autem an illo modo afficiamur penes nos adeo non est, ut bonorum fa- cinorum vel ipsos sceleratos tangat reverentia, adeo ut morale illud quod diximus discrimen ipsi penitus naturæ hominum inhæreat. At nulla re magis illud confirmatur quam illa nostri ipsorum fugane dicam et aversione, aut indignatione horroreque quibus post malum aut turpe facimus afficimur; estque is affectus, quemadmodum Alibertus loquitur, inter cætera conscientia admiranda, maxime mirabilis ; quippe qui, testantibus medicis, ita hominem excarnificat, ut sepe amens fiat, nonnunquam et ad voluntariam mortem impellatur. Verum enim vero non apud cultiores modo gentes sed et in media barbarie sensus ille honesti viget. Ubi terrarum jacet ille tam ab omni humanitate alienus angulus, ubi mentiri et veritatem profiteri, in fine manere et prodere, justum esse et fürari, colere et male habere parentes, promiscua habeantur? Ante desierint homines saporum et colorum differentias agnoscere! Ante, vel potius hoc ipso bruta inter et homines nullum fuerit discrimen ! Admittendine sunt igitur ii qui extra hominis naturam vagantes , vel ab edu- catione vel a reipublice forma, vel aliunde causam distinctionis illius actionum nostrarüm in turpes et honestas repetunt? Ea scilicet in Philautia , ut quibusdam placet, consistat: cunctane indifferentia proclamentur necessum est? Bonum namque aut malam quod ex facto consequitur omne vel a circumstantibus pendet vel a fortuna, ut idem illud factam nunc bonum sit futurum, nunc malum, | ( 227 ) quod absurdum est; virtus quoque nonne hoc ipso omne pretium amitteret si jam non propter ipsam , sed sui ergo illam homines colerent? Et que judicii norma relinquitur, sive de historia agitur sive de poeticis fictionibus , simul atque sublata est omnis, nos inter et illos de quibus legimus, connexio? Sed neque domestica neque publica institutio legesve civitatum quidquam ad internam : honestatis atque turpitudinis distinctionem faciunt. Nam nisi educationis precepta morale quoddam Criterium , quo moralia sint, habeant, necesse erit fateri omnem hominis dignitatem vanum quid esse et indefinitum , quod ex scholarum umbra ludimagistrorumque arbitrio enatum , diversum pro diversa sententia do- centium , postea omnibus rerum vicissitudinibus obnoxium sit; adeo ut neque justum sit neque injustum quidquam nisi quatenus justum aut injustum habere libuerit. Leges vero civitatis quod attinet, que ad exteriorem vitam referuntur , quantum ille a preceptis moralibus quibus interior homo regitur, differunt! Quam sunt imbecilles ubi ratio est impellenda , stimulandus animus, atque ad virtutem , ipsam pene divini numinis altitudinem erigendus! Leges corpori im— perant, in animum nihil possunt; at quanto sepius homo secum ipse quam coram legibus statuitur agitque ? Pectus homo est; nec pectus legibus subest. De internis non judicat prætor; neque unquam virtutis nomen in legibus repertum. Preterea ab arbitrione legislatoris pendet cujusmodi leges condat, an a sublimiore quadam lege derivantur? Eane est ferentium leges voluntatis reverentia ut nullum hic sit conscientiæ judicium , questio nulla? An igitur de tribunali suo dejicienda ratio est, ne postea de legum justitia aut injustitia cognoscat? Nempe supremæ potestati submittenda est cervix; concedam ubi legislator concessa sibi potestate non abutens, ab obtemperando voluntati suæ immunem me non faciat, ea imperando, a quibus conscientia abhorreat. At longius etiam progrediar; si moralis hominum existentia tota in jure posito continetur nihil amplius morale, justum nihil aut injustum prædicandum est. Quod quo clarius sit monere sat est, nullam esse actionem , que si in se modo spectetur, ut omnes actiones motus quidam sunt corporis, non sit indifferens. Illud vel ex eo colligitur, quod eadem actio nunc bona habeatur, nunc mala. Hominem si latro occidit, malum est; eidem si a carnifice cervix amputetur , 29. ( 228 ) à bonum , saltem licitum est. Cum autem ita se res habeat ut lex vitam hominis externam , si ita loqui fas est, dumtaxat, respiciat, finem suum attigerit necesse est , simul ac externe homo imperio ejus obtemperavit. Huc usque tamen obtem- perationis nullum est obtemperanti meritum, gratia nulla; ita quidem ut nisi interiori quodam affectu animus assentiatur, gratulari sibi non possit qui obtem- peraverit. Quod qui non admitteret eum, et qui sciens volensque et qui im- prudens hominem necaverit, pari supplico afficiendos esse , censere oporteret. Manifestum est igitur in ipso homine recti normam esse et legem cujus nihilo magis vim et auctoritatem effugere possit quam aut mutare naturam suam aut exuere rationem. Hac idcirco disputavimus , ut stabiliremus philosophiam mo- ralem universali hominum omnium conscientiæ superstructam esse. Quod eo magis cause nostre profuturum duximus, quo omne nostrum argumentum in hoc cardine versatur; omnis enim, ut ait Tullius, qua a ratione suscipitur de aliqua re institutio, debet a definitione ordiri, ut intelligatur quid sit id de quo disputetur. ( 229 ) PP DD DD PP PPP P CAPUT IL. . DE EXCELLENTIA STUDII PHILOSOPHLE MORALIS. Sæpenumero ego mecum miratus sum pulcherrimum hoc veterum symbolum , quo , nonnisi per templum virtutis, in templum honoris aditum esse statuerant ; neque aliud hoc minus mirabile videtur quo disciplinam moralem in penetralibus philosophie. collocatam esse finxerant Sic Romani honorem a purissimo fonte derivarant; sic Græciæ sapientes digne se philosophiam æstimasse ostenderunt , quam in pectore humano unde affectus omnis pendet fundarunt! Omnium sane sententiarum quas philosophia suppeditat nulla vulgatior fuit aut sepius incul- ' cata hac qua nos ipsos novisse admonemur. rywr: eir» , sententia quam de coelo lapsam credebant ut a Socrate proderetur , templorum frontes decoravit, et in omnibus scholis personuit. Velut in rebus physicis, sic in iis que ad animum pertinent centrum est quoddam gravitatis , quo vel inviti attrahimur ; hoc sentit pectus, ratio videt. Nullus est qui cum sensus suos ab externarum rerum vin- culis expediverit , vi quadam , quz in ipso est, raptum se ad animum non sentiat, agentem animum non cernat, eumdemque lis proclamantem , non audiat atque intelligat. Hinc se prodit animal liberum et rationis particeps, dum bruta sui nescia, solis extra se positis rebus aflixa, legum occultarum quasi turbine quodam rad Homo sui rector naturæque suæ dominator omnibus se rerum vinculis liberat, in se quasi regreditur, suasmetipse leges rogat peragitque. Hzc dum agit homo tum profecto naturæ suz excellentiam , dignitatem intelligit, finem augustissimum prævidet ; sollicitudine actus continua infinitisque desideriis, su- blimiorem anhelat conditionem , hisce mundi angustiis eripere sese studet , seque ipso major latiora vita spatia requirit, neque, quamquam finitus, contineri se preterquam in infinito patitur. ( 230 ) Quemadmodum in mente artificis imago quzdam preefixa est perfecte illius pulchritudinis, ipse quam in telam transferre, excidere in marmore, sonis ex- primere conatur; sic quidquid homo cogitat aut agit, ita cogitare debet atque agere , ut omnia cum virtute , summa illa mundi moralis pulchritudine, consentiant. Pauci quidem, quibus pra ceteris mortalibus natura favit, pulchritudinem in operibus suis exprimunt ; at frustra nemo pulchritudinem moralem optaverit , cui novum in dies honorem splendoremque conciliare quisque valet. Virtus, quam Kantius in rationis humane nisu versus rationem puram, summum perfectionis exemplar, positam vult, infinita est neque adeo ullis se hujus mundi rebus as— similari patitur. Virtus rationem supponit cultissimam , tantamque imaginandi vim cui continuo summum illud atque perfectissimum quod mente concipitur, obver- sari possit. Qui culmen attigit , in quo virtus collocata est , pulcherrimum libertatis atque rationis triumphum obtinuit. Verum, ut eo quis pertingat, non una ei pugna pugnanda est: homo speciem quamdam reipublice singularis refert , que stare non possit, nisi certis legibus regatur, que ordinis atque libertatis mode- ratricem vim adversus maleficos factiosorum sensuum impetus tuentur. In homine principia duo sunt sibi obversantia, quorum alterum veram affert libertatem , alterum , sub specie quadam libertatis , licentiam , servitutis sociam. Hac in pugna sensuum cum ratione, disciplina moralis hominem sublevat, ab ejus rationibus quid sit alienum commonstrat , eique arma præbet adversus renascentem assidue cupiditatum hydram, viamque pandit ad felicitatem monstrata virtutis via, in qua omnis est et magnitudo et majestas! Quum vero virtus rationem maxime perpolitam supponat , ad illam requiritur intima sui ipsius cognitio, ibique virtus adesse non potest ubi sit legum moralium ignorantia. Virtus stimulus est additus conscientiæ quo haec nos impellit ad percurrendum eum vitæ tramitem quem ratio descripserit. Hinc autem perspicitur moralis nostra nature studii utilitatem tam late porrigi , quantum vite ipsius actiones porrigantur ; ab officiorum præ- ceptis, et foedera quibus regna sociantur, et contractus civis cum republica, reipublice cum cive et communio omnium inter se hominum , pendent: « multa sunt, inquit Tullius, in philosophia et gravia et utilia, accurate copioseque a philosophis disputata; latissime patere videntur ea quee de ofliciis tradita ab illis ( 23r ) et precepta sunt; nulla enim vitæ pars neque publicis neque privatis , neque forensibus neque domesticis in rebus; neque si tecum agas quid , neque si cum altero contrahas, vacare officio potest: in eoque colendo sita vite est honestas omnis , et in negligendo turpitudo. » Quoniam philosophie morali propositum est, sublimioribus quibusdam ani- mum humanum igniculis ad veram entis cogitantis dignitatem evehere, non du- bium est quin et doctrine hujus sit ad felicitatem ducere. Corporis voluptates fluxæ atque fugaces, preter inane desiderium nihil relinquunt, earumque cum annis fastidium suboritur; animae vero pure voluptates cum illa vite tranquil- litate conjuncta , quae hola hominem reddit vere beatum , novis usque illecebris potentioribusque in dies nexibus nos devinciunt. Sola unius boni facinoris con- scientia atque recordatio , longissimæ etiam senectutis extremum diem ornare non modo, verum et beare potest; ea enim virtutis vis est atque solatium, ut qui ejus parma pectus muniverit, adversus omnes fortunæ casus perstet inconcussus. Quid? Nonne et ex eadem illa radice unde geminum hoc virtutis felicitatisque germen oritur, nascitur religio virtutis flos pulcherrimus? . Neque ant inutilis est aut superflua quæ morali philosophiæ impeditur opera, propterea quod hominem dicant etiam non sentientem natura duci; in eo enim nostra omnis consistit, qua brutis tanto præstamus , dignitas , quod non normam modo legis sequamur, verum et cum conscientia legis quam sequimur agamus. Nativa hominis pra bellua prarogativa atque nobilitas in eo est, quod hzc, ut scribit Cicero , tantum , quantum sensu movetur, ad id solum quod adest , quodque præsens est, se accommodat ; paululum admodum sentiens præteritum aut futurum. Homo autem quod rationis est particeps, per quam consequentia cernit, causas rerum videt earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat, similitu- dines comparat et rebus presentibus adjungit atque annectit futuras , facile totius vite cursum videt ad eamque degendam præparat res necessarias, ( 232 ) PP CP PP PD PP LPP CAPUT IL DE DOCTRINIS POLITICIS ET EARUM AMBITU. ` Ut hominem videmus certis quemque legibus vitam degere , ita civitates quoque atque respublica regulis suis certis , aequalibus immutabilibusque reguntur. Sane ‘non esset parum pudendus error , si societates hominum casu in unum confluxisse arbitraremur, fato agi ac fortuna duci; tantum mihi vel Epicurus atque atomi placeant. Fortuita quippe quz nullo inter se nexu certo cententa sint , dissolvuntur et propria mole ruunt. Vitæ communio propria est homini, ad eamque a natura ipsa vocatur, quia solitudo finibus quibusdam nature intelligenti ac liberae inheren— tibus repugnat, abhorret. Nature igitur providentia, que secum ipsa nunquam pugnat, factum est, ut societates humane ejusmodi leges sortirentur e quibus homini, ad hos fines nihil deesset. Peculiaris quidem vita, ut singulis hominibus , singulis quoque societatibus est; hæque nec minus vicissitudinibus continuis ob- noxiæ sunt, nec adolescentiæ , virilitatis , quandoque et senectutis ætatibus carent ; mutantur reformanturque, nec ante stabiles solidæque consistunt quam legibus regantur atque institutis qua nature ipsarum finibus respondeant ac conveniant. . Etsi fieri plane non possit ut universe gentes quæ simul collectæ immensam aliquatenus societam efficiunt, easdem leges sequantur , iisdem utantur institutis (quod ne sit, locorum ; morum atque cultus diversitates et discrimina vetant), nemo tamen aliquis negaret varias illas hominum communiones, communibus commodis inter se contineri, iisque omnibus definitos quosdam fines et certa a natura officia incumbere. Homo nempe sibi suæque imbecillitati relictus con— tinue in eo est, ut quod potissimum habet longeque præstantissimum , libertatem, sine qua moralem vitam tibi non effingeres, amittat; quod cum ipse sentiat ad cæterorum societatis hominum defensionem et tutelam confugit. Hinc suprema ( 233 ) civitatis cujuscumque cura sit oportet, ut tranquillam hominibus eorum, qua ipsis nature jure competunt, possessionem confirmet fruitionemque vi. publica vindicet; atque hoc loco nihil homini civitas concedit, quippe qua nonnisi ea conservat, que sibi fuerunt antiquiora. Prater hunc vero est et alius civitatum isque magis positivus finis: a reliquis nimirum hominibus segregati primario ra- tionis officio satisfacere nequaquam possumus , quo ad intellectualem moralemque facultatem nostram excolendam tenemur; impulsu vero nature cum aliis con- versando plurimaque communicando, homines animi operationes accelerant , facultates exercent brevique perficiunt; quo cum nos natura trahat, sequitur velle eandem ut in civitate degentes , extra quam nulla via est ad humani cultus perfectionem , cultiores melioresque evadamus. Hisce premissis facile erit dictu quid nobis sint doctrinæ politicæ, quantus „sit earum ambitus. Scientiam nempe politicam eam appello, que vitæ socialis omnem ambitum complectitur, societatemque ita movet et tegit, ut, quo per se destinata est , pervenire possit. Id ergo doctrine præstabunt politica: , ut, qui vivunt in societate , libere jura sua queant exercere , mediaque protendant quibus . ad veram nature suæ dignitatem quam certissime ponis. Hinc doctrinarum politicarum ordo duplex ducitur; alio continentur scientiz juris sic appellato, que hominum in societate viventium societatuinque inter se jura definiunt: alio comprehenduntur discipline proprie dicte politicæ (police) qua media suppe- ditant quibus optime homines ad eam cujus sunt capaces perfectionem evehantur. Hæ vero singule iterum subdividuntur. Commodissima civitatis representatio hæc est, qua componi dicitur ex multis qui corporis animique viribus conjunctim ad eundem scopum enituntur ; inter socios autem necessitudines varie mascuntur qua vel personas vel bona spectant; inde juris privati scientia. Aliunde civitas ipsa ratione eorum e quibus ipsa coalescit, moralis quaedam persona, cui sua jura competunt et officia imponuntur, haberi potest; hzc vita civilis pars que civitatem qua civitatem spectat latius multo extenditur gravioribusque mo- mentis detinetur ; quz hinc necessitudines civitatem inter et ejus membra oriuntur , ew reguntur jure publico. Denique veluti inter se membra ejusdem civitatis , ita et ipse civitates vinculis quibusdam conjunguntur , que jus gentium constituunt. | 30 5 ( 234 ) Quæ quidem omnes scientiæ politico-juridicæ altioribus quibusdam FPT seu regulis subjectæ sunt quarum complexus theoria juris naturalis vel philosophia juris audit ; haec summa est et cardo in quibus volvitur lex omnis que ab hominum facto descendit. Item disciplinam quam proprio sensu politicam vocavimus duplicem statuimus: vel enim hominum in societatem collectorum perfectionem , et ad hanc spec- tantia instituta curat; vel cujusque bona atque jura tuetur, efficitque ut secure illis fruantur , hec exerceant ; leges quæque prohibita sunt definientes , poenasque statuentes quibus crimina et delicta coerceantur, conscientiam quasi politicam efformant. ; Præter hosce autem quos attigimus scientiarum politicarum ordines , venit et alia haud prætermittenda disciplina quæ civitatis curam seu administrationem spectat : nonnullæ nimirum sunt conditiones sine quibus moles politica , tamquam rotis suis destituta, moveri nequaquam valeret. Si reditus publici ad sumptus non sufficiunt , vectigalibus subvenitur ; horum vectigalium singuli cives quotam persolvunt, pro facultatibus necnon commodis ex societate percipiendis. Inde doctrina nascitur ad politicam administrationem referenda, que qualia futura sint vectigalia, quanta, quomodo percipienda atque rite et utiliter impendenda in publicos usus præscribit. Huic porro scientie intime cohæret ea que dicitur ceconomia politica (économie politique) ; hae agit de producendis , dividendis et consumendis opibus quibus homines utuntur, nec immerito , theoria pros- peritatis gentium diceretur. Ex quæsitis autem illud nobis i imponitur ut monsiremus , quo vinculo doctrinæ politicæ cum philosophia morali conjunguntur , ut inde elucescat , quosnam ille ex hac fructus percipere possint. Si facere possim ut manifestum sit summæ ci- vilis prudentiæ leges in explorata morali hominum natura contineri , qui scientias politicas discere cupiat philosophia morali carere posse neminem, illasque sine hac vix consistere , ipso , ni fallor, facto demonstravero. ( 235 ) DP? PP PT PLP PT PP he CAPUT IV. DE CONNUBIO PHILOSOPHLÆ MORALIS CUM JURE NATURE SEU PHILOSOPHIA JURIS DOCTRINISQUE JURIDICIS POSITIVIS QUÆ SUB EA COMPREHENDUNTUR. Quicumque que a natura homini diguitas insit et excellentia rite æstimarunt, eo facile ducébantur ut primaria quædam in eo absoluta atque immutabilia jura deprehendérent , hominemque juribus quibusdam uti neque concessis neque acquisitis , verum cum eo natis , agnoscerent. Verum quum alii alios fontes adirent e quibus jurium originem ipe adig id contigit, ut longe diversa circa eorum fundamentum et indolem sentirent; alii nimirum jura nostra sic dicta naturalia rationi connata, hominumque sanctione independentia, neque temporibus , neque locorum varietati morumve vicissitudinibus populorumque expresse vel tacitae voluntati obnoxia prædicarunt. Alii ab Spinosa et Hobbesio stantes jus natura a virium pollentia deduxérunt primaque ejus initia in nervorum robore musculo- rumque agilitate ponentes, eo deveniebant, ut potentiori imbecilliorem opprimendi necnon in servitutem redigendi facultatem concederent ( 1); ac si Hispanorum in Americam immanitas laudanda fuit, legitimeque Græci tot jam annis ab Orientis tyranno premantur (2)! Quum suas scilicet omnes vitæ actiones rationis legibus moderari homo debeat, suaves ipse virtutis fructus quos obtemperando sibi peperisset , solus perciperet, (1) Plurimi his ducibus juris omnis in statu civili originem ab hominum pactis derivant, vo- luntque nonnisi ex errore factum esse ut nonnulla juris regula homini quasi naturales haberentur, quas gentes non admisissent, nisi eas saluti suz expedire eredidissent. Quæ naturalis juris essentiam oppugnant quum jam ab hominum voluntate et arbitrio non esset independens. (2) Egregie doctrinam hanc profligavit clar. Torombert in opere cui titulus : Principes du droit politique , mis en opposition avec le Contrat social de J.-J. Rousseau. 3o. ( 236 ) nisi affectus ejus foras ferrentur et tanquam assumpto corpore sese proderent ; boni nimiram sympathiæ stimulo moti, non modo partem doloris, quo alium affectum vident, in se transferre nituntur et sentiunt , verum et quod sentiunt atque ut sentiunt externis actibus transferre CORRE et quidem hic animæ atque artifici quodam modo convenit, eo potissimum contendentibus , ut id ex- promant, illa quod senserit, hic aod excogitaverit. Ex quo facile colligitur: hominem in universum eo vel invitum agi a natura ut campum sibi quemdam largiorem aperiat, in quo moralem suam exerceat existentiam , internum inter et externum libertatis usum intimam connexionem intercedere, hominemque que libere vota et desideria conceperit, libere corpore Lindi eadem quasi vestire posse. Quis enim homini denegaret facultatem quamdam agendi-juste , id est, secundum legem rationis? Nemo sane, preter eum cui nihil referre vi- deretur obtempereturne an non imperio rationis. Homines proinde qua sunt entia moralia rationi soli subdita, prerogativis quibusdam utuntur. Penes eos esse legibus moralibus parere, vel hoc solo evincitur , absurdum fore rationem ea, quæ præstari nequeant , imperare : ex quo sane tantam esse intelligimus summae legis "atque libertatis humanæ conjunctionem , ut altera ab altera pendeat, neque hanc ab illa divellere ullo modo possis. Et hinc libertas quoque nostra moralis, sub cujus tanquam tutelaris arboris umbra jura nostra surgunt, et circa quam tantopere laborarunt philosophi, nulla commodius via demonstratur aut a scep- ticorum argutiis atque calumniis vindicatur. Cum vero sine libertate nulla esse possit vita moralis, libertatem autem licentia destruat, sequitur hanc eamdem vite quoque moralis esse extinctricem, eumque qui injustitiæ sese dederit, spoliare se prarogativis illis pulcherrimis quas homini natura dedit, atque tu- telam omnem, quam, ubi recte agimus, jure nostro requirere PARIS a se repellere. Justam autem dicimus actionem quacumque obligationi morali non repugnat vel hoc consilio ponitur ut obligationi morali satisfaciat, ita ut justum quid sit vel injustum , dignoscere nequaquam valeamus, nisi naturam moralem noveri- mus qua justitiæ. fons omnis concluditur foveturque. Quod si autem actionem rationi consentaneam rite perpendimus, talem esse videmus qua non solum hé als ( 237 ) omnium libertatem illesam sinat, verum et dignitatem nostram moralem pro- moveat. In hoc enim vite moralis summa lex est , ut libertatis dignitatisque nostræ continue conscii , eam in omnibus agendi sequamur rationem , que nature nostra -rationique in abstracto , ut aiunt , respondeat, quæque si in legem abiret ad quam actiones suas componerent universi, cum universorum libertate externa consistere posset. Homo porro juste agens jure quidem utitur ita, ut quemadmodum summae legi pareat sub qua cætera officia continentur, sic etiam summo jure fruatur huic legi respondente sub quo jura reliqua comprehenduntur ; hoc scilicet primo loco homini officium morale incumbit, ut existentiæ sue morali congrue vivat ; hoc autem ex altera parte primarium ipsi jus competit, ut eidem nature suze congrue vivere possit. Homo proinde supremum quoddam jus: habet ipsi quasi inditum, ad quod jura naturalia cuncta sunt referenda ; quicumque videlicet homo natus est, rationalis et liber cum sit, jure utitur tanquam persona existendi et agendi ; . jus stud primarium merito jus humani generis diceremus , tum quod ab hominis cogitatione separari nequeat , tum quod i in eo jura Bann conditionem et fun- damentum habeant. Natura homini , ut probatum est , officia imposuit , secumque ipsa constans et potestatem et imperium adjecit que officiis ipsis concluduntur , quorum tuendorum causa concessa sunt. Prima sane hee est lex instinctus illius quo in societatem propellimur, qua jubemur invicem nos habere pares, pariaque invicem jura concedere; at que hujus omnium causa et fundamentum esse potest ? Non certe quod omnes eodem . modo veniamus in lucem , iisdemque casibus atque malis simus obnoxii ; illa enim quamvis communia omnium, nature tamen humane intimam essentiam non constituunt; verum hujus æqualitatis sublimiorum quamdam causam habemus, hanc nimirum quod omnes eadem ratione , iisdem facultatibus utamur, quodque : adeo iisdem omnes in universum officiis teneamur. Quærenti igitur cur omnes jure libertatis physicz ac rationalis utamur eodem , responderem: quia nobis omnibus tuendae sanitatis ac vitæ rationisque perficiendz officium incumbit. Quod si vero novam homo conditionem sortiatur , plurimisque , ut ita dicam , nexibus cum ceteris conjungatur , pro varietate officiorum jura variantur, homi- ( 238 ) nisque potestas agendi tanto magis extenditur , quanto pluribus ipse modis obli- getur. Res nempe verissima est hominem natura liberum , primævam conditionem mutare; diversisque rationibus diversam existentiæ formam assumere posse ; ita primo loco homini occurrit vita domestica, quæ familiaris societas om- ` nium maxime naturalis et antiquissima , societati civili tanquam fundamentum subest; ex ea vero vite conditione, quacum matrimonium conjunctissimum est variæ necessitudines maritum inter et uxorem, parentes liberosque oriuntur, et officia descendunt moralia : atque hinc auctoritatis paterne origo re— petenda est. Parentum scilicet est habere curam liberorum ; officiumque hoc vel in ipso contractu, quo junguntur, continetur. Neque procul dubio aliam ob causam parentibus erga liberos tantum amorem natura instillavit , quam quo libentius diligentiusque eo fungerentur. Quibus autem artibus et quo fructu liberorum saluti providerent parentes , nisi auctoritatem aliquam in. eos haberent, ea maxime ætate qua hi seipsos et sua commoda ignorant? Ubi natura parentes jusserat consulere liberis suis, nonne et iisdem imperium , quo id fieri possit, necessario concedebat? Quo plura igitur ei qui familie praeest officia incumbunt quam solitario degenti, eo ipse pluribus prærogativis utitur. Atque si longius hæcce persequamur palam erit nullum esse jus quod ab oflicio . non pendeat. Quem modo patrem habebamus , non jam familiæ , sed reipublicæ _ præficiamus ; jam sane gravioribus urgebitur officiis , jam severioribus muneribus - obligabitur; homo dum privatus angustiori circulo inclusus vix paucis prodesse potest, magistratus , praefectus , monarcha totum populum beare possunt: cumque easdem et officiorum et jurium vices subeamus , quanto latius patent principis quam subditorum oflicia, tanto princeps majori pollet potentia ; adeo ut , quod jura inter principis et subditorum , idem quoque sit inter officia discrimen. Ita cum quicumque reipublice presunt, muneris sui vi, subditisad vera eorum com- moda praferre lucem debeant, singulorumque tueri jura quantamque licet et perfectos et beatos reddere, necessario et jus condendi leges potestateque pu- blica ad eas exequendas utendi, eis concedatur. Porro, si nunc hominem exuas vita morali et lege qua pendet ab ea, eumque - si fato cæcove pecudum instinctui subjicias: quæ futura sunt ipsius vel jura ( 239 ) vel prerogative ? Que ratione et libertate spoliati dignitas ? Jam sane non magis illa homini sibi arrogare volenti quisquam concesserit , quam brutis concederet. Qui enim libertate morali destituitur , hoc ipso jam rationalis esse desiit , et ad entia mere organica que nullum in se sed externum non nisi pretium habent, referendus est. Istius vero modi animali se tuendi jus, terræque bonis in suum commodum utendi non dabitur ; nam necesse esset ut e diverso quoque obligatio existeret jus istud non infringendi; obligatio autem , ubi juris communis defectu nulla habere locum potest injustitia, existere nequit. Itaque ostendimus singula jura naturalia singulis moralibus respondere officiis , ita ut summa jus naturale conditio sit, sine qua officiis fungi moralibus non possimus ; unde consequens est , jura hominis naturalia separari ab illo non posse , quocumque ille modo his in terris vivat ; homo quia ratione præditus est, moralis est, nec suam naturam exuere potest. Qui igitur sua alicui naturalia jura de- trahit , eidem et officiorum moralium adimplendorum facultatem adimit ; hocque si probatione egeret populos illos nominarem , qui miserrima conditione despo- tismo subditi, eaque spoliati tutela quæ cunctis a natura concessa est , similem brutis vitam agunt ; profecto testantur optime omnem hominis cultum humanio- . remque vitam consistere cum vi atque terrore non posse; neque ubi summa potestas , quae defensionis est et pacis , assiduum adversus hominum jura facit aut meditatur bellum ; atque demonstrant virtutem et qui ab ea oriuntur generosiores animi impetus, servitutis comites nequaquam esse, servumque, amissa suimet ipsius reverentia, in ipsum quasi limitem referendum , quo bruta ab hominibus separantur. Verum utinam antiquitatis monumenta totque funestissimarum me- moria calamitatum a recentioribus gentium ducibus servarentur, neque nostra etiam ætate rejicerentur ! Si saltem quos, maxima vi in esie sua libertate , desperatione aliquatenus adacti populi, conatus nonnunquam præstiterunt , hos redi nt cautiores, qui postea eosdem opprimere conati sunt! Natura quidem ita comparatum est, ut, quem opprimere volunt resistere conetur ; parendo lassi pauciorum ide Gigatis oppressi denique , et diti sua’, exclamant, sunt jura! - Hee priusquam finiamus unum adhuc advertendum est : nempe, si verum sit ( 240 ) in natura nostra morali fontem jurium naturalium esse querendum , hoc «que verum esse eorum effectus omnes ex officiis nostris moralibus profluere, cum necessario caus® conditio omnis ad effectus sit trahenda. Quisque autem jure utitur, utitur et facultate jus suum a cæterorum injuriis et lesionibus tuendi; leges enim , uti docet Cl. Haus, cuilibet suam juris quasi regionem , in. qua libere possit circumvagari assignant, eamque per juris regiones omnibus reliquis assi- gnatas circumscribunt atque determinant, ita ut, quidquid intra illos juris limites agamus , jure agamus ; alterumque qui suam juris regionem transgressus in nostram irrumpat, vi arcere et in suam repellere liceat. Quomodo vero vis hec atque potestas adhiberetur, nisi eodem quo ipsa, unde oritur , jura; dirigeretur, nisi , inquam , ad vitam Mets moralem juvandam , lent et quasi vivificandam adhiberetur ? Hactenus de principiis egimus , quibus ducibus quid sit jus naturale rite in- telligatur ; superest ut quaeramus quomodo studium philosophiæ, moralis , cum reliquis juris naturalis partibus , cum jure publico et gentium , cohæreat. Jus publicum naturale vocatur : Doctrina de jure quod civitati erga cives civibusque erga civitatem secundum solius rationis principia competit. In ea vero sequentia precipue quaruntur : que sit civitatis origo ; qua ratione civitas sit constituenda ; que sint civitatis forme possibiles ? Quorum solutionem nullam cogitabilem esse , nisi natura hominis penitus exploretur , sequentia monstrabunt. Plurimum erraret is, qui cetus hominum fortuito confluxisse arbitraretur , eoque funestias , quod hujusmodi error scientiarum fundamenta subverteret, qua circa constituendam perficiendamque civitatem versantur. Nisi enim societas antiquiori quadam justitia innitatur, nisique id firmiter omnes credamus, quam diu turbis carebimus ? Quamdiu salva erit vita civilis inter undique rebellantium furentiumque tumultus, ubi propriis lassati furoribus in potentioris cujusdam servitutem mox concessuri simus? Societas absque ordine, concentu, convenientiaque ne cogitari quidem potest; et finem suum et formam habet a natura que semper sapiens et sibi constans , media proposito sibi fini semper aptando , in operibus suis sola perfectam et perpetuam pulchritudinem exprimit. Incredibile quidem est quot modis ori- ginem naturamque societatis exponere conati sint. Variarum ea de doctrinarum (241) aliæ verisimiles tantum sunt , aliæ aperte in rectam rationem incurrunt. Ita quidem, (ut hic unam earum attingamus ) excogitarunt societatem civilem ipso tempore oriri, quo homines inter se expressum ineunt contractum , quo singuli juris sui atque libertatis partem in commune cedunt; quam sententiam amplexus est ` Cel. Rousseau, suamque de societate civili doctrinam contractui sociali super- struxit, Meum non est hic rationes exponere que adversus hanc opinionem faciunt (1); hoc unum monebo: si contractum modo pro fundamento habeat civilis societas, jam plerisque gentibus societatem civilem assignari non posse ; aliundeque si homines debeant spoliare se parte libertatis suze, ut in societatem veniant, mire adjuvari tyrannidem , quum fieri non possit, ut quantum quisque juris cederet , statuatur. Ubi ergo nos subsistemus ? quod erit tenendum medium? Homo ipse qua moralis est originem et sinceram societatis indolem nobis patefaciet. Status socialis verus est et naturalis hominum status ; huic solitudo est opposita , id est conditio illa in qua homo sibi uni relictus, et omni cum reliquis ho- minibus commercio carens, sylvestrem vitam degeret. Non pauca in homine signa deprehenduntur, quibus manifestum fit, ipsum natum esse ad vivendum cum ceteris sui generis; quod satis vel illa qua assidue. afficimur sympathia deside— rioque quo ceteros prosequimur, confirmatur. Atque cum hzc ita se habeant, nec civitati aliud sit propositum quam commodis hominum providere, nonne fatendum est , societatis formam atque existentiæ conditionem, ipsiusque regendæ scientiam in ipso homine quærendas esse, uti medicinæ peritus esse nemo potest nisi hominem noverit, malaque tam animi quam corporis penitus habeat per— specta Communio civilis ex variis oritur hominum necessitatibus et aliquatenus ab imbecillitate nostra robur omne suum mutuatur. Has autem inter necessitates quibus ab incunabulis obnoxii sumus, quibusque sine aliorum ope satisfieri non potest, longe certe nos premunt urgentque ez que ad vitam nostram moralem | spectant. Ex supra dictis jam clarum est, hancce moralem existentiam evanescere ; simulac homini jura sua naturalia libere exercere non liceat; atqui tenendum est, extra societatem nullum juris naturalis usum convenientem esse; lex igitur illa (1) Vid. op. cit. Cl, Torombert, 3i ( 242 ) rationis ac sensus , qua jubemur vitam nostram moralem magis'magisque confir- mare ac stabilire, ad vitam communem usque nos impellit. Et quidem si ad essentiam juris a natura nobis concessi vel minimum attendere animum placuerit , videbimus eo quid contineri quod infinitatis speciem quamdam habeat , ejusque adeo usum valde incertum esse et indefinitum ; ita jus illud nostrum in fruc- tibus terre nequaquam circumscriptum est, sed potius promiscuum: Cum vero non unus homo, sed plures simul atque eodem tempore existant eodemque na- turali jure utantur; clarum est, si jure illo quantum porrigat , utantur, id est nisi intra. fines aliquos ejus exercitium cohibeatur, omnia permixturos destruc- turosque esse , foreqüe ut singulorum commoda inter se pugnent, et communibus commodis continue adversentur. Qua vero ratione homines simul existere , ma- lisque subducere se possint, que ex non definito juris nataralis usu profluerent ? Que in hocce jurium concursu benigna vis universorum commoda pari un- dique pondere librabit? Justitiæ lex cognata: homini illane hoc loco satis præ- stabit? At vel etiam si unicuique agendi limitem intra quem consistat certissimum prescribat, nolentemne ad parendum compellet ? Minime certe; idque eo minus admitti posset quo vel nunc, ut se societas habet , conscientiæ voci justitiæ leges proclamanti plerumque non obtemperetur. Singuline jura definient adversus cæ- teros sibi competentia , eaque si lesa fuerint læsionisve periculo exposita credi- derint vi propria defendent ? At praeterquam quod vis privata ex arbitrio semper, injuste sepe adhiberetur, eadem: plerumque præstando justitiæ triumpho non sufficeret. Juris igitur naturalis nullum est aptum atque conveniens exercitium, quod. regula quaedam communis non moderetur, restringat et ex æquo inter omnes _ dividat, ita ut hi qua sua jura, illi quæ sua sint officia quamque late patentia , intelligant. Quod certe ratione probatur, confirmatur experientia: vel maxime rudes homines, sive pastores, sive venatores , sive piscatores agant, sive. praeda belloque , ipsa etiam servitute vivant, semper ducem vel imperium agnoscunt , similem quamdam degendi normam amplectuntur , atque communi legi parent. Itaque pacto quodam communi opus est, ne lex ista nobis aliquatenus indita , qua ‚fit ut se quisque præprimis amet et foveat, in locuni juris irrumpat. At jus illud commune quod extra societatem hominum vigere non potest, ipsum inane ( 243 ) foret, nisi communi quadam vi sanciretur, nisique aliquid sit quo refragantes compellantur. ` Quandoquidem lex communis commune quoddam imperium postulat , certum est sine quodam principatu (souveraineté) societatem nullam esse. Principatum autem intelligimus summam potestatem ex omnium consensu et voluntate con- stantem, cui submittuntur quicumque terram definitam incolunt. Quo sine , summo imperio homines civili communitate consociati , nulla obedientie commu- nione conjuncti, solitarii jam degentes, suze dumtaxat voluntati aut verius imbecillitati indulgentes , pejori sane ac extra civitatem ipsam conditione uterentur. Rite tamen hec intelligenda sunt ; neque enim existimandum, supremam hanc potestatem qua libertas immoderata compescitur, eatenus valere, ut ex homine servum efliciat ; contra est ut majorem liberis jam hominibus libertatem prætendat, quippe que tutiorem cuique jurium suorum usum. praestet. Quicumque nimirum ex sociorum consensu summo potitus est imperio , quum nullus in hoc rerum universo. a legibus immunis sit, suis legibus non caret; summum imperium, cum hominis conjunctum natura atque una cum societate natum , recte institutum non est nisi hominem ad eos fines perducat, propter quos in societatem ipse venit. Suis ipsum terminis , quemadmodum summum numen sua ipsum sapientia , continetur , penesque illud est, ea solum imperare , que maxime ad hominis perfectionem et felicitatem pertineant, et prestare ea quaecumque ab ejus morali natura pos- tulentur. Ex quibus autem recte colligitur, veram supremæ potestatis civilis, cum homine qua ipse ens morale est conjuncte , cognitionem informandam non esse nisi perspecta hominis, a qua ducit originem, et in qua sedem habet, natura. Hanc autem circa legem communem vel principem cui sanciendæ et defen- denda summa potestas destinata est, gravissimam questionem philosophia juris . publici solvendam proponit : qualis ista lex sit oportet quave forma et indole prædita ut civitati apta sit, cujus membra naturam habent moralem ? Atqui si . veram societatis rationem inimus, ejusque causam in morali hominis natura quæ- rimus , questio hac facillime solvitur. Cum homines sub civilium legum tutelam ; confugiunt , ut secure jura sua exercere queant, patet civitatis constitutionem (ut ea voce recentiore significatione utar) que hanc securitatem non affert , eo Ji. - _C 244 ) nomine dignam non esse; atque perspicuum est constitutionis alicujus valorem cognosci non posse , nisi prius sciatur quas cautiones homines quatenus entia sunt - moralia in societate exigere suo jure possint : ita lex primitiva civitatis cujuscumque - proprium hominis jus obtemperandi rationis suæ legibus et secundum eas leges agendi confirmabit ; ita singulis eam dignitatem vindicabit , quam a natura morali habent , Singulorumque vitæ tum rationali tum physicæ providebit ; ita, ut verbo dicam, civium existendi rationem moderabitur, ut cuicumque quam facillitinm sit, bide , quam difficillimum male agere! Longe tamen abest ut que definita semel fuerit reipublicae forma , eam omnigenis necessitatibus omnisque cultus hominibus ex equo convenire puits eadem reipublice forma recipi ubique non potest , eoquod vita civilis ad eamdem perfectionem ubique exculta non sit, morumque ac locorum varietates repugnent. Quamvis autem Siberiæ incola civis esse ut de curiis Angli; aliquis non possit, non minus tamen homo est quam quivis ex Academia Gallica : atque ita, si in reipublice? constitutione variantia quedam et, ut ita dicam, mobilia agnoscere necesse est, admittantur etiam oportet immu- tabilia et cum hominis connexa natura; ita, v. g., cuicumque reipublice hic imprimis propositus est finis , ut in ea facultates. animi excolantur, hominesque quam possint perfectissimi reddantur. Prudentes scilicet et boni vel pessimam reipublicae formam , bonam , indocti perversique vel optimam , malam reddunt. Atque vel ex eo evincitur civium animos precipue informandos esse. Vestium enim pulcherrimus etiam ornatus turpia et deformia honestare nequit ; manent oris lineamenta, statura manet, et nescio an ipsis ornamentis deformitas aucta videatur. Næ libertas, quam politicam vocamus, pretiosa est, quz libertatem civilem tuetur et homines sui ipsorum facit reverentiores; verum enim vero si haec populo libertas cito nimis conceditur, si populus prius ea utatur quam frui di- dicerit , in chartis libertatem , domi servitutem habens , in seipsum brevi conversus, invicem et oppressus et oppressor existet : et mihi quidem videtur non minus esse periculosum subito et quasi violenter institutiones populo ad eas nondum maturo imponere quam inexpectato solis radiis eum exponere, cui -post nativam cæcitatem lumen oculorum sit redditum. Est nempe quedam lenta sed certa mutatio gentium ad culturam sensim gressus facientium ; omnis constitutio præ- D (245) sentibus civium necessitatibus conveniat , nonnullaque contineat que ad altiorem rerum ordinem viam muniant, et jam deinceps nulla erunt rerum publicarum incendia, nulle concussi orbis ruinæ. Nunc dictis universe que dicenda erant de philosophis juris publici et mo- ralis affinitate, hoc de jure gentium naturali tenendum est : gens collegium mihi videtur ex sociis constans naturam habentibus intelligentem et moralem, iisdemque legibus obnoxium , moralia quod attinet, quibus singula ipsius membra parent ; et hoc, quod nos eise] juris gentium a£;s«« habemus , quidam negarunt , con- tendentes collegiis nulla esse jura, quod tantidem valere videtur ac si negarent societatem esse, vel saltem vanum quiddam et inane predicarent, neque alium esse in hoc mundo hominum statum defenderent, quam in quo soli vivant; ac si qui divisi legibus utuntür, non uterentur conjuncti, et que singulis sunt jura, universis non essent! Sint potius nobis gentes totidem quasi homines vitam vi- ventes inter se naturalem, iisque omnia officia juraque , quz hominibus naturali nexu conjunctis præscripta datave sunt, tribuamus. Indeque quacumque de fundamento dicta sunt quo jus naturale Ya privatorum nititur, et huc posse referri manifestum est. Proximum vero nunc est ut videamus , qua ratione philosophia moralis cum scientia juris positiva seu historica copuletur. Scimus quidem , ut arctissime inter se cohærere philosophiam moralem et jus naturale monstravimus , maximo cum jure nos circa studium juris positivi, hoc idem philosophie moralis studio momentum vindicare posse, quod juris naturalis studio pauci detraxerunt ; lubet autem nonnulla hic disserere , quibus illis occurramus, qui partim nullum cognoscendi fontem in scientia juris positiva agnoscunt, preter leges positivas ipsas codicesque quibus he leges continentur; partim omne veritatis probandæ criterium respuunt, quod e positiva legislatoris voluntate non sit depromptum. Horum quidem scientiam mere historicam esse, neque alio veritatis principio fuleiri, nisi quod in legum positivarum indole positum sit, facile patet, cum eorum prima atque ultima cogitandi et agendi ratio non tam certas leges quam statuta jam existentia respiciat. Ratione autem materie nobis proposita quæstio duplex suboritur : an revera nexu aliquo philosophia moralis atque scientia juris positiva conjungentur? Qualis ille nexus sit, et qualis ejus indoles? ( 246 ) Si ad ea, quæ rationis ipsius auctoritate constant , confirmanda ad experientiam recurrere liceret, harum ut thesium priorem affirmaremus, jureconsultorum Romanorum exemplum proponeremus ; summi illi jurisprudentiæ magistri, jus quasi expressam populi de justitia sententiam et opinionem habentes , prima suze artis principia a philosophia morali repetebant, neque justum volentes nisi quod foret honestum jurisprudentiam definiebant: artem æqui et boni. Est autem, inquit Ulpianus, jus a justitia appellatum , cujus merito quis nos sacerdotes. ap- pellet: justitiam namque colimus et boni et equi notitiam profitemur, equum ab iniquo separantes , licitum ab illicito discernentes, bonos non solum meta poenarum, verum etiam premiorum quoque eakeircarisiie efücere cupientes , veram philosophiam , non simulatam affectantes. Idem et Cicero et Papinianus sentiebant, prior cum in libro suo de legibus scriberet: non a prætoris edicto neque a XII tabulis , sed ex intima philosophia haurienda est juris disciplina... . Natura juris nobis explicanda est, eaque ab hominis repetenda natura; alter in 1. XVI questionum: « qua facta ledunt pietatem , existimationem , veneiniidinm nostram , et generaliter ut dixerim contra bonos mores fiunt, nec facere nos posse credendum est. » Ita procul dubio Justinianus in fronte bibi sui de insti- tutionibus juris romani summas tres justitiæ et discipline moralis regulas , ( quibus forsan ducibus jus omne diviserat in jus rerum, personarum et obligationum ) non alia de causa posuit, quam intimam hanc philosophi moralis et jurispru- dentie connexionem indicaret. Quis enim negare auderet, ipsius legislatoris vo- luntatem sublimiori cuidam legi, que non ex arbitrio cujusquam sed ab ipsa rerum natura venit, subditam esse, nisi legem positivam juris creatricem ha— bendam velit, neque ante statutam eam, esse quidquam justum aut injustum ? Imo contra potestas ferendi leges regulas praescribit , quibus servandis quicumque in civitate est, tenetur; ejusque is est scopus ut societatem tutam felicemque . prestet. Atque ut sine justitia nulla esse societas possit , ita potestas ferendi leges - tota est in justitia collocata; justitia vero a certis moralibus principiis hauritur , nec adeo arbitrariæ esse leges possunt, quia quod arbitrarium est justum esse nequit. Si quis ergo legem positivam nullo principiorum moralium , quibus in- nititur, usu ponderat, hoc plerumque continget ut factum (le fait) juris loco ( 247) habeat eique cæcam præstet obedientiam. Quibus jam positis , quis porro vocabit in dubium, legibus positivis ejusmodi causas esse suppositas, quæ extra juris scientiam positivam versantur et methodo historica cognoscendæ non sunt? -< Inquirendum est, inquit Clar. Warnkeenig (1) , in civitatem , rerum politicarum gentisque humane publice et private vite rationes, m institutorum finem ; legum similitudines ac discrimina sunt eruenda et illustranda ut via mons- tretur, qua populorum jura perfectiora reddere, rerumque publicarum formas emendare, generisque humani conditionem ad summum felicitatis fastigium ad- ducere doceamur. Ad que omnia rite peragenda requiritur interioris humane nature singulorumque i ingeniorum cognitio , et rerum omnium que conjunctionis aliquid cum jure habere videntur, solers et accurata disquisitio. » Non utique negamus positionem legis actum esse aliquem , aliquid , i inquam, quod fit , quod- que hac ratione historic: est cognitionis; sed legis ipsius cause nisi cognitione philosophica deprehendi non possunt. Et hac, reor , sufficiunt ad evincendum , discipline moralis studium ad juris positivi graine: pertinere. Qualis autem est nexus ille quo utraque doctrina vincitur? Hic autem ani- madvertendum est, triplici tantum modo doctrinam moralem ad juris scientiam positivam referri posse : aut enim philosophiæ primatus conceditur in ordinandis juris positivi praeceptis ; aut historica cognitio prefertur philosophica , hac tamen penitus non exclusa ; aut denique utrique jus idem tribuitur, vis eadem , ita ut se invicem juvent mutuo nexu interse conjuncta. Horum systematum primum quod attinet , summam atque unicam legislatricem rationem proclamat , omnemque legem positivam nullam habet, nisi a ratione descendat ; quod redit ad vetus illud: civitatem mon fore misi eam, in qua aut philosophi regnent aut reges philosophentur. Non desunt quidem rationes que in hanc rei decernendæ me- thodum veritatis gloriam conferre videntur; docet autem experientia, paucas fuisse sub imperio philosophorum beatas respublicas. Inter alia vero qua idea- lismo, ut aiunt, juridico repugnare videntur, sequentia notanda sunt: qui- cumque hujus systematis fautores sunt , eo facile deveniunt, ut legum positi- - (1) Instit. juris rom. introd. , $ 22. ( 248 ) varum ordinem tanquam somniis quibusdam que insigni nomine philosophica vocant, contrarium contemnant, indeque legum latarum studium prorsus ne- gligant; quo vel maxime verendum esset ne legislatoris sententia atque majestas derisui atque contemptui haberentur. Esto quod philosophus scientie sue in— dolem unice secutus rerumque ipsarum prout sunt immemor, e mundo nescio quo superiori ideas quasdam convocet quibus solis acquiescat; ita, neque dif- fiteor , fiet forte, ut aliquid quod ab eterno verum est, proferat: quid autem ‘si ad eas artes quibus homini hac in terra medendum est, se deinde converterit ? Nonne timendum erit ne nobis terre hujus tedium ingerat, malorum quibus torquemur medicinam non præstiturus ? Alterius porro sententie summam hanc esse apparet, ut principem locum legibus positivis concedat nihilque probet nisi quod positive sancitum sit, et philosophicam cognitionem nullo alio munere nisi serve et ancille fungi velit; neque vero huic methodo que priori in omnibus fere opponitur, magis assen- timur ; si res enim accuratius perspiciatur , in promptu est, eam ad stabiliendam necessitudinem inter philosophiam atque juris scientiam nihil omnino conferre , eamdemque nulla alia ratione ab empirismo ipso discrepare, nisi quod sub ea lateat simulata philosophie æstimatio. Tertia vero quam nominavimus sententia, quæ veritati conjuncta magis vi— detur, extrema fugiens, neque philosophiam a rebus historicis exulare sinit, neque historicis notionibus justo majorem vim tribuit vel auctoritatem : legem nempe rationis suo jure non spoliat , positivæ legislatoris voluntati nihil derogat , eamque in animis jureconsultorum vim profert, qua optimis in civitatem officiis prestandis perpetuo invitentur, quin extra civitatem evehantur. P" ( 249 ) CAPUT V. IN QUO DE AFFINITATE PHILOSOPHIAM MORALEM INTER ET LEGES AD PUBLICAM DISCIPLINAM ( POLICE ) SPECTANTES SERMO EST. Hactenus egimus de philosophia morali quatenus cum scientia legum , unde ille derivantur artis politicae partes, que jura hominum in societate- viventium complectuntur , conjuncta est: hic esset dissertationis nostre finis, si verum foret, quod quidam contenderunt, societatem coetum esse hominum , quos unum sui suique juris defensionis desiderium collegisset ; tunc nimirum civitas ad jus definien- dum firmandumque solum instituta esset, et omnis ars civilis scientiis juris contineretur. At hoc tantum abest a vero, ut potius civitatem ipsam, male in- tellectis ejus causis į everteret, cunctaque , quz ab ea expectantur , bona pessum- daret. Supra modo vidimus civitatis notionem omnem cogitatione naturæ moralis comprehensam esse; ad hominum necessitates ut societas a natura efformata est, nullis ei viribus opus est , nisi ad eas quibus deficimur , supplendas. Singule igitur necessitates nostre singula civitati imponunt officia; atqui homo ratione praeditus et perfectionis capax ; assidue illam exercet, hanc quærit; neque id solus agere potest, sicuti nec ex animi facultatibus una sine reliquarum auxilio promovetur et excolitur. Idcirco homo ad hominem accedit , suasque cum ceterorum viribus vires conjungendo, finem sibi a summo numine prescriptum attingere nititur, virtutem et sub conditione dignitatis felicitatem. Scientia vero politica quæ civi- tatem universam complectitur et ad omnes politicæ molis partes adjuvandas promo- vendasque destinata est, muneri nequaquam satisfaceret, si homines vivendi normam moribus suis naturæque convenientissimum docere prætermitteret , si virium mentis usum non adjuvaret, extenderet, angeret. Et id quidem præstat doctrina poli- tica que proprie disciplina publica dicitur (science de la police), cujus hec 32 ` ( 250 ) universim sunt officia: industrie favere ejusque exercendæ modos praescribere ; . dominii abusui obstare ejusque maxime convenientem bono communi usum de- terminare; bonos mores, publicam salutem tranquillitatemque tueri, eaque tandem omnia salva prestare, que vite utilia sunt aut jucunda. Disciplina publica duplicem rationem sequitur : aut enim communi prosperitati providet, humanioremque cultum augere studet, industrie et educationi morali favendo, atque doctrinas eruendo præjudiciaque rectæ rationi adversantia; et ea est disciplina publica strictissimo sensu. Aut conscientiam format politicam sociorum actiones ad normam morum exigendo, quacumque illicita sunt de- finiendo, et justitiam tanquam corpore, quo cerni possit, vestiendo. Leges de criminibus et delictis omnium libertatem tranquillitatemque defendunt, atque primitivæ justitiæ perpetuam vim conciliant , ut suppliciorum et poenarum ap- paratu illi cohibeantur, quos criminum foeditas non terruit. Disciplina igitur pu- blica et leges de criminibus eodem atræque contendunt , sed diversis viis. Videamus quomodo ad philosophiam moralem pertineant ? Ex ipsa quam dedimus discipline publica definitione, sequitur scientiæ illius hunc peculiarem et proximum esse finem , ut nos devon: quibus rationibus civi- tatis felicitas atque perfectio contineantur. Negari nempe non potest, civitatem æque ac singula ejus membra excoli atque perfici posse. In eo vero rerum sita est perfectio, ut singule ejus partes maxime cum fine rei ipsi proposito legi- busque quibus genus, ad quod ipsa trahenda est , regitur , consentiant; ita per- fectum dicitur corpus humanum in quo membra grace ita sunt digesta , ut suis quæque officiis fungi queant. Et respublica igitur perfecta erit, in qua cuncta sic sibi constabunt, ut leges finesque promoveantur quibus civitas omnis, qua civitas est, obstringitur. Cum autem, uti supra monstratum est, gentes, quippe qua ex hominibus constant, legibus hominum , nisi monstro similes dicantur esse, carere nequaquam possint , per se sequitur , civitatem ad sapientiam felicitatemque ven- turam non esse, nisi juxta leges morales gubernetur , quas liberis atque rationabi- libus entibus providentia praescripsit. Homines, inquit Cl. Drozius , informare in ci- vitate volumus; quod eis proponemus exemplar? Nempe sapientem. At que est viri sapientis prima atque antiquissima cogitatio ? Adimplendi officia. Praecepta + (35: ) igitur moralia disciplinæ publicæ ceu cardo quidam supposita sunt, neque de ea recte judicium instituetur, nisi ex studio philosophie moralis perspiciatur , ad quod felicitatis genus homo natura vocatus sit , quibusque sub conditionibus felix ipse futurus sit. Praeterea et aliud docet quantum sit momentum doctrine moralis ad leges a quibus societatis perfectio pendet, rite æstimandas, Quamvis enim dif- fiteri nemo possit, legem existere a priori, ut aiunt , universalem , omnibus po- sitivis antiquiorem , male tamen atque perperam ejusmodi lex subito et violenter civibus proponeretur ; civitatibus primo suam quasi infantiam , tum juventutem, deinde virilem ztatem , denique senectutem esse omnium ferme populorum his- torie probant. Civitates enim semper intra suos terminos aguntur , eosque nulla prætergreditur ; ipsis haud secus ac lune su sunt vices , continuo atque immu- tabili ordiné , quatenus nihil extrinsecus obstet , sibi succedentes. Populi nimirum instrumento musico similes non sunt , in quo quidquid libuerit canenti canere, succedat; et planta sua habent tempora suamque ætatem qua culturam admittant, neque omni anni tempore promiscue arbores inseruntur. Non exiguæ sane artis est, definire ad quem culture gradum gentium vita tum rationalis tum moralis processerit, Sape raulti, quod morborum populi vel ejus sanitatis signa non calle- rent, spe sua exciderunt , normam politicam intempestive recipiendo rejicien- dove. Sepe respublicæ, modo quod potuissent non sunt ausæ, modo , quod non audere debuissent, fecerunt , natureque quasi obnixe seque suosque per- didere. Agricultura, commercia, industria quævis, artes, scientiæ, opes , educatio, libertas , consuetudinum morumque cultura , totidem quasi gradus esse videntur, quibus natura duce ad summam culturam populi progrediuntur; quam successionem si invertas, fructus peregrinos arbori superaddis, pyramidemque reponis in capite. - Patet igitur eum, qui civitatem legibus muniturus est, necesse esse indolem ac statum moralem hominum omnino habere cognitum ; quod qua ratione is qui in pectus humanum meditando non penetraverit, aut facultates viresque humanas studiose inquisiverit , facere possit , nequaquam video , quippe quarum solum usu homo ad summum dignitatis apicem non modo ducendus est, sed etiam quam facillime ducitur. + Alteram porro quod attinet disciplinæ politicæ partem, quam legibus crimina X 32. : ( 252 ) delictaque spectantibus contineri diximus , eam philosophia morali non adjuvari modo, verum totam quoque niti , et ii concedent qui cæterum a nobis quam di- versissima sentiunt : non quæremus hoc loco quam plurimis partibus utraque Scientia invicem sese contingant et coalescant ; sed breviter tantum ostendemus quis sit usus doctrine moralis in solvendis difficillimis quæstionibus , quas scientia legum de poenis offert. Inter has vero quaestiones , sequentes potissimum notande _ veniunt : an civitati jus competat statuendi ac sumendi poenas, et si competat, unde derivetur ; qua quantæve esse pœnæ debeant , et quae hominum facta poenis digna habenda sint? Quarum solutio possibilis nulla est, quæ partim ex principiis philosophiz moralis, partim ex civitatis ipsius notione (neis uti dictum est, omnis a scientia morali ducitur) non repetatur. Ab altera jam vidimus disciplinæ politicæ parte media pasan , quibus a cri- minibus et delictis cives prohibeantur ; vindicta facinus sequitur. At concessumne . est ferenti leges poenas statuere ? cuiquamne homini hominem quocumque modo ledere liceat, idne jus societati detur? Quidam puniendi jus hinc deducunt quod quilibet ‘parte suz libertatis, priusquam societatem iniret ad reliquam li- bertatem tutandam , cedere debuit, idque non pauci probarunt et magnopere laudarunt ; a quibus nos petemus quomodo factum sit ut natura hominem homini jure parem reddiderit, eundemque ad societatem prædestinaverit, simul autem voluerit ut ab ipsa jam nativitate parte sui juris spoliaretur? Nonne qui dat, et recipit vel minimam illius quod dederit partem , imbecillitatis movet suspi- cionem ? Nonne hzc ratio explicandi juris puniendi, primitivam societatis notionem evertit, quippe: que non diminuende sed defendende augendæque hominum libertati destinata est? Hic autem iterum fons adeundus est unde civitas derivatur. Sicuti a natura societati hoc officium est, ut sese tueatur et perficiat, ita ipsi a natura jus est concessum, non modo definiendi quidquid saluti tranquillitatique suæ adversatur, verum et efficiendi ne tale quid committatur , jubendique ut , si delictum quodvis commissum sit, damnum ex eo illatum reparetnr. Si nulla: legum vis est absque moribus, certum quoque est adversus animi humani impetus earum vim nullam esse, nisi vi quadam armatae sint , qua temperatio et reverentia in eas extorqueatur. Extra civilem etiam statum , vel, ut aiunt, in statu naturæ ( 253 ) mutua , inter eum qui ex injuria quid passus est eumque qui injuriam intulit , jura nascuntur et officia. Quis autem jus illud ab iis amissum vellet, qui nieht in civitatem , quo vel extra civitatem utebantur , quasi civitas, hominum asylum minorem præstaret securitatem P Verum mm est hominem , ubi aliis socium se adjungit, jus per se id exigendi, ut damnum illatum resarciatur , amittere , eoquod si vindictam quisque suis viribus reposceret, turbarentur omnia; at si quis jus quod habet exercere nequit, sequitur id ab alio jam exercendum esse; et hic societas ipsa præsto est. Quas vero poenas infligere licet? quocumquene modo civem , qui deliquerit, spoliare libertate , bonis, existimatione fas est ? Cui respondet philosophia moralis: sint poenarum üdem qui delictorum gradus ; id justitia postulat , id societatis ipsius salus commendat ; quem quis peccandi finem faciet , siinfimi sceleris eadem futura est, quz summi poena? Ut itaque æstimare valeamus num delicto par sit poena, acerbiorne an minor , sciamus necesse est quæ sit male facti , propter quod quis plectitur , atrocitas ; haud secus atque natura mali noscenda est antequam efficaxne sit an non medicamen, decernatur. Cum vero delictum semper juris alicujus violatio sit , pro juris , quod lesum fuerit, momento, gravitas delicti æstimanda est. vs enim vero, nisi erravimus, abi libértiteni" hominis qua ipsius summa juris comprehenditur, ex vita morali profluere nec alium babere finem quam hanc tueri diximus , consequens jam est jus aliquod eo sanctius habendum esse, quo necessitates morales quas tuetur, sublimiores sunt. Ex quibus jam efficitur, preter eum qui doctrina morali imbutus sit, jura, delicta poenasque rite pon- derare posse neminem. Quibus autem delictis poena debetur ? Et hac questio a disciplina morali aliena non est: civitatis non raro interest juribus nonnullis et ipso interdum capite civem |. diminuere; facinus autem propter quod quis minuitur, ejusmodi sit oportet, ut moralem naturam lædat ejusque usum impediat ; sunt primitiva non delicta minus quam jura, quoniam virtus et vitium ab hominum legibus nequaquam pendent. Ita vel extra societatem , lædere jura , que ad hominis conservationem pertinent , delictum est, quia suam tueri salutem , id quisque citra omne hominum placitum , non modo naturali jure facit, sed et ex oflicio facere tenetur. (354) Omissis cæteris quibus ulterius evinceretur, philosophie morali locum esse concedendum in iis decernendis que delicta legesque delicta coercentes spectent, hoc unum notamus: in legibus de criminibus versari neminem posse qui vera humani pectoris cognitione destitutus sit; hoc enim præprimis de jure respon- dentibus judicibusque officium incumbit , ut modum definiant et rationem actionis cujusdam imputandæ; quis vero negaret hominum acta plurimum a vi motuum animi humani pendere et cupiditatum impetu? Hos igitur motus, has cupiditates noscere eorumque vim in humanas actiones perpendere , juris peritorum maxime interest. ( 255 ) BRP PB PP PL PP D PP DD LL DD DD DDDDDDDDDDDDDDDD CAPUT VI. QUO NEXU DOCTRINE CIVITATIS ADMINISTRATIONEM SPECTANTES ET IN SPECIE OECONOMIA’ SIC DICTA POLITICA CUM PHILOSOPHIA MORALI COPULENTUR ? Diximus de scientiis politicis que circa societatem ipsam versantur, in ejus causas inquirendo modosque quibus optime constituatur ; superest ut de iis di— camus, quarum est, media nonnulla suppeditare ad civitatis cultum necessaria. Ad has vero teitiéndie sunt erarii curandi scientia et economia politica , quæ- plerumque sub administrationis nomine comprehenduntur. OEconomia sie dicta politica de creandis , conservandis atque augendis gentium opibus agit; hominum industriam fereilordin reddere studet earum rerum, qua vitam alunt, ornant, jucundiorem reddunt, verbo, quas communi [UE di- vitias nominamus ; atque hujusce doctrine est determinare quae sit divitiarum inter varios societatis ordines distributio , quoque modo optime eæ consumantur. Que vero curam erarii respicit doctrina, hunc ea finem habet, ut conservet, amplificet reditus publicos eosque commode impendat. Quumque potissimum vectigalibus civitas hosce reditus quærat, clarum est amplificari eos non posse , nisi civium ipsorum reditus augeantur. Sociorum opes flumini ceu receptaculo cuidam recte comparares, quod universorum labor assiduus alit, quodque artifi— ciali quodam modo seu ad peculiares civitatis usus derivatur , seu per immensum ipsius corpus diffunditur, Cum autem scientia hæc non Bin doceat quomodo percipienda sint vectigalia, sed et quo modo sint impendenda , nemo non videt , hic suas iterum doctrine morali partes esse peragendas. Quanti in curando ærario interest ponderasse aliquatenus gentis opes reditusque , tanti quoque interest se— dulo nature morali cognoscendæ incubuisse. Si solius ceconomia politicæ auxilio gentis opes in usus publicos converti, quin destruantur, vectigalibusque gens ( 256 ) premi, quin ea penitus exhauriatur , possint , solius saltem philosophie ductu ad raram hanc artem quis pertinget, pecuniam publicam nonnisi in eum finem im— pendendi, in quem coacta fuit. Reditus publici parte bonorum cujusque civis : constant, quorum percipiendorum finis est communibus societatis necessitatibus providere. Itaque scientia administrandi erarii ad varias illas spectat institutiones quibus societatis forma constituitur, ejusque est has institutiones tanquam succo quodam fovere , sine quo inertes languerent. Sed quantum sanguinis et nervorum eis sit addendum quis sciet, nisi qui earum cognita indole , qua ratione ad gene- rales summosque societatis fines referantur, perspexerit? quomodo fiet ut pru- denter statuatur quantum populus ad münus quoddam publicum conservandum et augendum conferre debeat , nisi prius perpensum sit, quid ad bonum commune munus illud ipsum sit collaturum , quibusque sociorum necessitatibus repondeat ? Quænam est vis philosophi: moralis in ceconomiam politicam , qualem eam definivimus P. Si existimaremus naturam corporeis nonnisi necessitatibus pressisse © hominem , atque ideo tantum dedisse industriam divitiasque, quo necessitatibus iis facilius satisfaceret, necessario fatendum esset, ceconomiam politicam propria plane viventem vita nihil aliud habere protegendum quam quod ad vitam animalem pertinet, hujusque doctrinæ studioso ultimum hunc laborum suorum finem pro- positum esse , ut corpus nostrum foveat perficiatque. Horum vero nihil admitti potest. Indidit enim natura homini nobiliores sublimioresque quosdam appetitus, summum illud felicitatis perfectionisque moralis et non extinguibile desiderium ; unaque dedit , quibus his satisfieri posset, imprimis industriam et terre bona que opes appellate sunt. Industriam hominem natura docuit, non solum ad artes, quibus ditamur , perficiendas , sed ad scientias quoque et virtutes quibus ornamur, : excolendas; opibusque ea hominem.donavit, quas non solum vite nostra sus— tentandæ , sed et nobilissimis nostri partibus exercendis expoliendisque destinaverit. Nisi nimirum nobis esset illud otium quo mediantibus divitiis fruimur , vix quidquam in iis studiis pulcherrimis proficeremus , que consilia nostra nobilitant , judicium pulchrique sensum puriora acutioraque reddunt, hominemque ad altiores quos- dam dignitatis gradus provehunt. Si barbaras gentes cum cultioribus populis conferre libuerit , humaniorem vitam ab industria divitiisque promanare, inopemque ( 257 ) nationem nunquam plane excultam, divitem fere nunquam barbaram vide- bimus. Si vero industria et diviti: ita sunt a natura comparate, ut vitam nostram moralem promovere possint, et hunc vi materie sue ceconomiam politicam finem alterum habere jure defendi potest ut, opes diffundendo , homines eo deducat, ubi facultates animi sui corroborare et colere queant. Atque hoc fatendum videtur ; si industrie tantum libertatem vindicantes , reliquam libertatem negligeremus cujus homines sunt compotes, laborisque unius mechanici habita ratione , virium moralium pretii oblivisceremur , descis- ceret a dignitate sua humanum genus; atque ita accideret, ut ex iis quos fecit , quosque factura est ceconomia politica progressus, ex eoque tanto quod labori divitiisque tributum est momentum, cultura generis humani summum caperet detrimentum ; et unico ut rem exemplo illustremus : esto quod distributio laborum , que si nimis progrediatur ex singulis hominibus totidem quasi machinas efficit una motas cogitatione , uno eodemque modo se versantes , educatione atque virium moralium usu non temperaretur; quid tandem aliud de homine fieret, quam instrumentum ? Vigeret quidem in civitate labor ille qui ad id, quod nobis cum brutis commune est, pertinet ; verum reliqua omnia languerent, et ipse quoque ‘labor tandem torpesceret. Non utique nos latet , philosophiæ moralis et œconomiæ politicae affinitatem recta ratione monstrandam non esse, nisi paulo alia hujus doctrine notio concipiatur, ac plerumque potissimum a recentioribus concipi solet, quippe qui ceconomiam politicam doctrinam bonorum vitz tum procrean- dorum tum adhibendorum habent , eamque scientiam pure theoricam prædicant ; sed falso; namque si quastionem œconomiæ politicæ propositam rite et omni capite absolutam velint, non poterunt non quaestiones circa praxim , ut aiunt , versantes afferre et agitare ; adeo ut ceconomiam politicam in duas plane partes dividendam putemus , alteram de theoria , id est, de legibus secundum quas bona procreanda adhibendaque sunt; alteram de praxi , id est, de optima secundum hasce leges agendi ratione. Hac autem in parte exponenda ceconomi aversis a rebus moralibus oculis rem suam tractare non poterunt ; moraliaque principia œconomiæ tum publica tum private regulas modo promovebunt modo prohibebunt. Namque nemo sanus negaret , haud equum esse utrum fatalem rerum humanarum necessitatem oeconomus admittat, utrum moralitatem (sit verbo venia) actionum 33 ( 258 ) nostrarum omnino neget, necne; pariter haud æquum est utrum voluptatem vel sensualem vel intellectualem , utrum bonum commune , utrum virtutem aut alia quecumque in finibus bonorum ponat. Libertas nimirum industrie neque tuta est neque pretiosa nisi quantum libertate morali superstruatur. Nationum opes instrumentum habeantur oportet voluntatis innixum vi, virtutis dirigendum impulsu, cujus motus et vita omnis ab affectuum moralium imperio pendet. Sciat œconomiæ politicae peritus , populum corruptum semper inertem esse, mollem et miserum , fortitudinem vero cunctam ex nobi- , lissimis illis animi sensibus , qui virtuti debentur , hauriri ; sciat , ubi nulla sit fides , ibi tuta esse, pacta non posse ; hocque firmiter teneat , nationem quamvis divitem, si morali indole, amore patriæ , religione vividioribusque animi igniculis careat, opes suas brevi amissuram , utpote quas adversus primos quosque hostes defen- dere non poterit. Ita Providentiæ numine comparatum est, ut qui falsa et inania veris solidisque commodis prætulerint, tum illud amittant quo pretiosa jucundaque sunt , nempe libertatem , tum bonis ipsis spolientur. Populorum potentia divitize- que in iis sita non sunt qua metiri aut computare possumus; atqui si alterutrius, aut virtutis, aut opulentiz instituenda esset ratio , protinus sane prior arcessenda foret; at bene factum , quod utramque intime conjungi posse antiqui Batavorum triumphi immortali exemplo testentur ! Et hec erant argumenta precipua quibus moti philosophiam moralem omnium cognitionum atque legum , que scientie politicae theoriam et praxim conficiunt , matrem dicere ausi sumus. Que diximus, ita diximus , ut a veritatis amante, que vera esse sentiebat dici debuerunt. Etsi ubi omnem argumenti, quod tractavimus , amplitudinem con- templamur nostreque subit cogitatio tenuitatis , omni penitus sollicitudine super- sedere non possimus ; tamen ad judices nostros ea cum fiducia, quam sibi tot indulgentiæ testimoniis pepererunt, accedimus. TANTUM. Desiderii Marlin, Leodiensis, PHILOSOPHLE ET LITTERARUM IN ACADEMIA LEODIENSI CANDIDATI, anno Ornato COMMENTATIO IN QUJESTIONEM AB ORDINE PHILOSOPHORUM ACAD. LEOD. PROPOSITAM , Qua postulatur: « Monstretur rationibus præcipue historicis nullum vigere » imperium , etiamsi optime constitutum sit , nisi cipium virtute et opinione » sustineatur. » « A ces trois sortes de lois (les lois politiques, civiles et criminelles) il s’en joint une quatrième, la plus importante de toutes, qui ne se graye ni sur le marbre ni sur l’airain, mais dans le cœur des citoyens; qui fait la véritable constitution de l'état; qui prend tous les jours de nouvelles forces; qui, lorsque les autres vieillissent ou s’éteignent, les ranime ou les supplée; conserve un peuple dans l'esprit de son institution, et substitue insensiblement la force de l'habitude à celle de l'autorité: je parle des zmeeurs, des coutumes, et surtout de l'opinion : partie inconnue à nos politiques, mais de laquelle dépend le succès de toutes les autres; partie dont le grand législateur s'occupe en secret, tandis qu'il paraît se borner à des règlemens particuliers qui ne sont que le cintre de la voüte, dont les moeurs, plus lentes à naitre, forment enfin l'inébranlable clef. » (J.-J. Rousseau, du Contrat social, liv. IT, ch. XII.) Lc bum INTRODUCTIO. S: vires meas diflicultatibus ad finem properanti obviis conferre vellem , sane a certamine litterario abstinerem. Attamen vehementer incitatus publice existima- ` tionis studio , qua me retinere possent arceo , et in arenam desilio. Spem omnem in eo positam et defixam puto , quod fulciar ducarque notionibus quas ex doctis professorum meorum prælectionibus collegi, et ex illis quidem que a meo argumento remotissimz videntur. Namque quæstio proposita , qua simul et honori est illis quorum cogitationes in res generi humano tanti mo- menti diriguntur, et maximum evadit elogium Principis sub cujus regno eam proponere non dubitarunt , cum omnibus educationis publicæ partibus conjuncta est , ideoque ab omnibus absolvitur, qui officiorum suorum conscii , praelectionibus suis adnectere sciunt omnia que ad humanitatem pertinent. Non sine causa, philosophie et litterarum facultas, questionem a me absol- vendam proponens , in uno eodemque argumento virtutem et opinionem involvit ; namque primo virtute et opinione duo principia cujuslibet societatis civilis con tinentur, in duobus hisce cardinibus omne ædificium sociale apprime constitutum volvitur; eædemque in tali versantur relatione , ut apud populum virtute destitutum opinio existere nequeat , et simul opinio virtutis fulcrum firmissimum , naturalisque tutor habenda sit. Materie a me tractanda difficultas non in ipso argumento posita est, quippe ( 262 ) quod tantam exemplorum ratiociniorumque copiam offert, ut in iis eligendis que maximi sint ad rem momenti, et ad finem propositum optime conducant, „sola opera posita sit; sed in ratione finis via rectissima atque lucidissima asse- quendi. Primo igitur varias quee mihi occurrunt res examini submittendas esse credo. | (I). Probari posset : 4) Nullum vigere posse imperium, etiamsi optime con- stitutum sit, nisi civium virtute et opinione sustineatur ; et B) revera rem ita se habere.— Pars prior mere philosophica , posterior vero historica esset. 4) Partem philosophicam rite pertractaturo, examinandum foret quinam sit societatis habitus, civitatum vigori maxime favens; in quo homo maximum ex facultatibus suis tum physicis tum intellectualibus percipere fructum , easdemque optime explicare atque perficere valeat. — Quo examine instituto , momentum , imo necessitas et virtutis et opinionis ad civitatum vigorem demonstrarentur. B) Tn posteriore parte, varias expingendo periodos in quibus gentes celeberrima aut inclaruere aut depressæ sunt , facile probari posset earum conditiones diversas a majore minoreve virtutis atque opinionis gradu pependisse. Hzc via autem nos cogeret ad plurima tangenda que ad finem, nostrum directe non vergent. In hac enim materia melius est synthetica quam analytica via pro- gredi, directeque virtutis et opinionis absentiæ eflicientiam in imperiorum conditione quaerere. (ID. Aliam adhibendo rationem , in examen vocari posset virtutis atque opinionis - efficientia, habito respectu a) ad populum integrum , et quidem tum interne, tum externe; 6) ad singulas populi classes; c) ad cives individuos. Sed hec procedendi ratio longa esset atque lenta , fere omnino philosophica , et preterea quæstionem ex omni parte non absolveret. (III). Tertia adhuc via sese offert. Probato nimirum (quod haud difficile esset ) ( 263 ) civitatum vigorem pari gradu incedere cum earumdem cultura, quæri posset quasnam partes egerint apud feros , barbaros , agrorum cultores , summeque cultos populos, virtus et opinio; sicque demonstrari easdem simul semper et eodem gradu cum cultura progressas fuisse; ideoque consequenter, in directa versari relatione cum civitatum vigore. Fateor ultimam viam, omnino fere historicam , mihi gratissimam fore : sed primo quæstionem, negative positam, affirmative resolveret, sicque theorema nostrum haud absoluta ratione demonstraretur, et preterea, eam sequendo, continuo in declivitate abstractionum , systematum , deliramentorum sic dictorum philosophicorum gurgitis, in quem multi summo viri ingenio delapsi sunt, in- cedere deberem, eo quod indicia deficiunt satis certa atque completa , ut verum in hisce variis culture gradibus societatis civilis habitum statuere atque determi- nare possem. (IV). Rebus ita se habentibus optimum duxi viam sequi ab hisce omnibus diversam ; quæ tamen oninia in duabus prioribus ad meum propositum referenda complecteretur; et cum via qua tam feliciter celeberrimum Montesquieu per immensum in quem se immiserat labyrinthum duxit, convenientem. Immediate igitur et virtutis et opinionis defectus eflicientiam perpendam , et quum ex una parte omnes societates civiles in quibusdam rebus conveniant, vigoris principia communia habeant , quorum respectu illa efficientia eadem ratione agit; ex altera parte vero eadem efficientia , prout constitutione formaque varia utuntur , varia evadat ; virtutis et opinionis defectus efficientiam examinabo : primo in omni civitate in genere, et dein, in specie, in qualibet imperii forma: in democratia , aristocratia, et monarchia tum pura, tum mixta (civitates constitute sic dictae x&' fex»); pauca simul animadvertens de formis corruptis hisce responden- tibus : de ochlocratia et demagogia; de oligarchia et tyrannide; de despotismo et à ( 264 ) theocratia. Et in hac investigatione, argumenta philosophica ex civitatum diversarum natura deprompta, historia confirmabo; sed exempla eligens tantummodo in imperiis optime constitutis, vel si in. aliis civitatibus , tantum quum res , etiamsi optime constitutæ fuissent, eodem modo ibi cessissent; sic enim præcipuum quæstionis nodum expedivero. Ut autem hoc examen dilucidius evadat , dissertationem meam in duas dividam sectiones , ut quaestionis ipsius natura postulatur. a) In priore, de virtute; b) in posteriore , de opinione sermo erit. Denique, in hac duplici investigatione , questionem non modo negative , sed et affirmative examinabo : idcirco non effectuum virtutis et opinionis absentia expositioni acquiescam , sed paucis verbis etiam earumdem præsentiæ effectus monstrare studebo. Sic forsan metam prætergrediar , sed hec prætergressio (S. V. V.) mihi necessaria videtur , ut demonstratio mea completa evadat, magisque apta, si opus esset, ad penitus convincendum. PPD DDD DP PPD uh SECTIO PRIMA. NULLUM VIGET IMPERIUM, ETIAMSI OPTIME CONSTITUTUM SIT, NISI CIVIUM VIRTUTE SUSTINEATUR. | Quid leges sine moribus yanæ proficiunt? (Honarıvs.) Oo ee O O O — 0000 CAPUT I. ARGUMENTA GENERALIA, CUNCTIS CIVITATUM FORMIS COMMUNIA. Non ab re erit forsan virtutis definitionem premittere , tam ut rectas justasque notiones statuamus , quam ut ipsa jam definitione virtutis efficientiam indicemus, ejusdemque absentiæ sequelas. Virtus autem mihi definienda videtur: affectio animi qua sponte et continuo ducimur ad omnia officia moralia exsequenda. Atqui hac sola definitione extemplo apparet , quantum influere in omni societate civili virtus debeat; ‘qua felicitate, qua stabilitate, qua prosperitate frueretur imperium , cujus omnes cives virtute essent prediti; simulque clarum fit , quis defectus ex ejusdem absentia oriri debeat; namque quis jam non videat, civitatem civibus constantem animi affectione tam potente tamque benefica rectis, ad summam perfectionem, ad summum felicitatis vigorisque cacumen venisse ? Quo propius igitur civitatis cives ad virtutem accedent, eo certe felicior atque prosperior hæc civitas evadet. Sed e contra quod flagitium civitati, civis virtute destitutus, id est qui omnibus officiis moralibus non fungatur ! Et quid futurum erit, si ex talibus civibus tota civitas constet? quomodo vigere, quomodo stare quidem posset imperium et optime constitutum, iu quo cives officiis suis satisfacere aut non valerent aut nollent ? Quanto vero hzc assertio clarior manifestiorque evaderet , si cuncta societatis 34 ( 266 ) civilis principia omnesque ejus conditiones perpenderemus; si examinaremus quibus sub conditionibus fieri possit ut homines, entia finita et libera , societate conjuncti, juribus naturalibus uti valeant, quin aliorum entium , iisdem juribus gaudentium , jura coactione physica lædant ; et dein perpensis conditionibus ad societatum formationem requisitis, si videremus singulas conditiones sub quibus exdem finem sibi propositum consequi valeant? Jam enim luce clarius evaderet pacto sociali virtutem fundameuto esse, ita ut idem absque ea stare nullo modo possit; ideoque civitatis cujuslibet civibus virtute destitutis, hujusce civitatis fun- . damenta quati, Civitatemque ipsam in eo esse, ut mox perturbationibus pervertatur ; jam omnibus pateret , omnium conditionum a quibus civitatis cujuslibet constitutio pendet, ne unam quidem esse quæ sine omnium societatis membrorum virtute existere possit. (Conf. inter alios clar. Spinozam, tract. theol. polit., cap. XVI.) Quoniam vero hujus rei examen ex ordine institutum longius a meo proposito abest, quippe cujus prz omnibus est assertiones argumentis fulcire historicis, cum porro eedem animadversiones sepius in dissertationis cursu, data occasione , occurrere debeant, aperte rem nobis. propositam aggrediémur, probando primo civitatem moribus depravatis utentem ne optima quidem constitutione salvam esse posse. In qualibet civitate, nisi ad summum culture fastigium. venerit (et ille qua ad hunc gradum proxime accesserunt, procul adhuc ab eo absunt), omnium commoda sibi invicem adversari debent: cuique civi ratio sua precepta suggerit iis quæ societatis corpus ratio publica docet, opposita atque contraria; neque fieri poterit, nisi agente virtute, ut quisque utilitates suas publicis utilitatibus post- ponere sciat. Itaque corruptis in civitate moribus, duo in eadem elementa inter se pugnantia aderunt; private voluntates acriores fient, voluntati reliquorum repugnabunt , proprii commodi studium communis omnium erit lex; quilibet primo sibi , dein reipublice studebit , quæ res imperii felicitati , prosperitati atque vigori omni ratione repugnat. Quo facto, frustra sperabis fore ut optimis quidem legibus mala imminentia arceri valeant. Namque leges nonnisi ad morum in- ‚tegritatem servandam moresque integros regendos juvare possunt ; moribus vero depravatis (quod praesertim dolendum est!) ez dem, sensim infractæ , eo tandem veniunt, ut nullam amplius vim habeant. Potentissima enim auctoritatis publicae 7 ( 267 ) machina in civium animis posita est, nihilque virtutis vices explere potest ad legum tuendam sanitatem , eo quod vir probus solus legibus scit parere. Vis-ne civem informare egregium, legibusque semper obedientem ? Ut præceptor Macedonicus , doce eum honesta appetere, Reipsa dubium non est eum qui conscientiæ morsus aspernatur , brevi et supplicia aspernaturum , breviora, non tam acerba, et que effugere posse sperabit. Sic auctores Sinenses semper notaverunt , quo flequeniiodl essent supplicia, eo propiorem rerum conversionem imminere. ` Quidquid curent leges , ille qui ad delinquendum solam impunitatem exspectat , facile rationes invenit ad eas eludendas poenamve pravertendam : sic in Japonia , frustra legislatores atque magistratus continuo populi oculis judices et supplicia subjiciunt ; frustra sedulo observari curant quomodo unusquisque se gerat, com- mittendo scilicet cuilibet. quinto patri-familias in quatuor alios inspectionem , totumque vicum unius ob scelus poena afliciendo. Etenim nihil est , quod vir- _ tutem supplere valeat; terroreque nihil efficitur preter perpetuitatem ferocis- indolis, mutuamque civium diffidentiam. (Conf. Clar. Montesquieu, de l'esprit des lois, liv. VI, 13.): « On vit, en Crète, de bonnes lois et de méchants » hommes, inquit idem Montesquieu , parce que Minos n'avait discipliné qu'un » peuple chargé de vices » (ibid. ). Intuere, e contrario , Indiæ populos, bonos, lenes atque pacatos : leves ibi sufficiunt pœnæ , et quisque civis in egregia aliorum indole conquiescit ( id., ibid. ). Lycurgi exemplum , Sparte motus legibus suis restinguentis , sententiam meam non tollit; namque haud clare patet quaenam reipublice vera fuerit conditio, cum vir ille celeberrimus eam legibus suis temperavit ; nihilominus asserere non dubito motus qui eas civerunt, ex morum corruptione ortos non fuisse (mota 4, ad finem ) ; namque. civitas virtute destituta tantum onus suscipere non valuisset. Imo eadem Sparta, si denuo nobis probatione opus esset, eam offerret: quid enim profuerunt, quaro, Agidis IV conatus, cum, corruptis postea moribus, Spartanisque ad Lycurgi nomen, ut servi fugitivi adjherum reducti frementibus (Plutarchus), rex ille infelix cum antiquo rigore antiquam vir— tutem revocare aggressus est ? Et hic exitus ineluctabilis erat ; nam apud populum depravatum vitia publica majorem vim habent ad vhs! leges, quam hæ ad 34. ( 268 ) illa coercenda. Imo etiam, ne populo quem regere debent omnino alien: et incongruentes evadant, leges morum progressum sequi debebunt; cedere, ut ita dicam , corruptioni , ut eam saltem moderare conentur , cum sistere ne- queant. Legislationis populi Romani historia , inter omnes populos illius qui optime leges inter et reipublicæ necessitates harmoniam servabat , sententiam nostram probabit; ut omittam Sparte historiam monstrare quam periculosum sit leges bonas constitutasque relinquere , simul ac populus easdem amplius sus- tinere nequeat. Jam enim optimz leges funestæ evadunt, frustraque accumu- lantur; namque magis magisque pernicies augetur, iisdem in contemtionem adductis. Sensim quidem ii, quibus earum committitur executio, sua vice eas perfringunt ; que res , impunitatem reis prestando , perniciosissimum exemplum profert. Brevi virtutis premium vitio tribuitur , et honores ignominiosi fiunt, ut videbimus de Romanis. Quid vero in tali statu rerum ? Cum vitia honore præ- mioque donentur, quomodo non augerentur? Cum virtus reverentia privetur contemtaque ingemiscat , quomodo brevi non evanescat? « Dés qu'il y eut des » couronnes pour les vainqueurs du cirque, ait J.-J. Rousseau, il n'y en eut » plus pour celui qui sauvait la vie à un citoyen. » Sic, in depravatione , vitia gignunt vitia, que se invicem fulciunt ; et cancro similis , pestis illa non consistit , quin omnia diruerit, cunctaque corporis socialis elementa corroserit : patres liberis suis cupiditates suas afflant, vitiorum suorum eos hæredes relinquunt ; sicque a progenie in progeniem corruptio continuo crescit, ita ut vir probus summo cum dolore funestam hanc progressionem contemplatus , exclamare cum Horatio possit . « Damnosa quid non imminuit dies? edi » tas parentum, pejor avis, tulit » Nos nequiores, mox daturos » Progeniem vitiosiorem ! » Ea omnia, que moribus nondum corruptis bona erant, iisdem depravatis mala fiunt. Sic mulieres, que apud populum honestis utentem moribus imperium in viros tam beneficum exercent, morum sunt custodes, dulciaque pacis ac concordi: vincula , animi atque nature dotibus in officiorum honestatisque questum utuntur ; apud populum depravatum, nonnisi luxuriæ civium augendae prosunt. ^ ( 269 ) ‚Sic ars gymnastica , que Gracos virtute præditos ad bellum informabat , iisque robur ac sanitatem præbebat (nota B), corruptis Græcis perditarum libidinum instrumentum evasit. i Non deerunt qui, spretis hisce rationibus, dubitent an nullum esse possit im- perium ita constitutum, ut legibus insit ea vis, qua dissoluti mores compesci valeant. Hoc fieri posse mittamus ; quid futurum erit? Populus, legum frenum pro tyrannide ducens , illud excutiet libertatique pugnare se arbitratus , eo magis ab ea recedet , quo facilius ejus loco effrænatam licentiam , legi oppositam , capesset; donec brevi sua eum rebellio corruptoribus iisdat , qui sæviora ei vincula imponent. Hic vero historia nobis auxilio esse nequit; nam nullus est populus corruptus , apud quem leges depravationem sistere potuerint. A Charonda leges optimas accipiunt Rhegium:et Thurii, sed brevi corruptio eas delet. Hisce expositis , certum evadit in civitatibus optime quidem constitutis , corrup— tionem esse calamitatem ad cujus progressus cohibendos efficientiamque tollendam, leges nil amplius possunt. Restat igitur ut probemus nunc, eadem corruptione civitatum felicitatem , prosperitatem atque vigorem mens impediri, et hasce quidem sepius ad interitum duci. Et primo si- magnorum antiquitatis imperiorum historiam pervolvamus , ubique corruptionem inveniemus præcipuum dissolutionis elementum , primariam occasus causam. Quomodo enim oriuntur et sibi succedunt pleraiqué horum imperiorum ? Gens quedam in fertili consedit regione; vitæ subsidiis consulendi necessitas apud eam profert alitque laboris amorem , omnium fere virtutum parentem , morumque integritatis praecipuum ` presidium. dá hoc statu, rerum omnium abundantia continuo augetur, civitas prosperitate gaudet; sed culture elemento carens, quod omnibus antiquis populis, exceptis quibusdam urbibus commercio deditis, defuit, et cujus beneficam eflicientiam nostra etas prima experta est, scilicet animo solerti et indefesso , hac abundantia populus brevi emollitur ; animus ejus frangitur ; luxus irrepit ; virtus imminuitur; mentes , nobilibus consiliis curisque utilibus vacuæ , jam omnis generis tibidi occupantur ; dissensiones imperium dilacerant atque debilitant; et jam natio externa, barbara aut bellicosa, hoc ( 270 ) turbamentorum debilitatisque statu utens, aggreditur , vincit ac domat populum depravatum ; donec sua vice a populo domito , iisdemque agentibus causis , cor- rupta, ipsa in aliorum ditionem veniat. Sic Chaldæos excipiunt Assyrii; Assyrios Medæ; Medas, Assyrios, JEgyptiosque Perse; Persas Greci; Grecos fereque omnes Europe, Asie et Africae populos Romani ; tandemque orbis terrarum domitores ipsos Germanorum turbe. Si mirabilium effectuum virtutis , corruptionisque simul funestæ eflicientiæ exemplum speciale maximeque notabile dandum sit, Roma virtute ornata cum Roma corrupta conferenda occurrit. Ex una wie quidem Cincinnatum , Camillum, Fabricium ; ex altera Titum , Trajanum , Marcum-Aurelium videmus ; sed priorum tempore, Romani fere omnes Cincinnati , Camilli , Fabricii erant ; post mortem vero Titi, Trajani, Marci-Aurelii, forsan in universo imperio ne unum quidem virum inveniremus , dignum qui his succederet. — In re- publica tanta vigebat probitas, ut sepe legislatori sufficeret bonum indicare , ut illud cives exsequerentur; mandatorum loco, monitis tantum populo opus esse videbatur: leges regiæ ac XII tabularum fere omnes posterius, legibus . Valeria atque Porcia , abrogatæ sunt , quin respublica pejore uteretur conditione", ‘aut ulla delicta sequerentur. Nonne mirum, lege Valeria non aliam poenam ferri contra magistratum prevaricatorem , quam ut improbus haberetur : « Nil ultra » quam improbe factum adjecit? » — Quid apud eos non efficiebat jurisjurandi religio ? Regulus se ad hostem crudelissimum et ad exquisita supplicia proficisci non ignorat; sed jurejurando adstringitur , et suppliciis se offert! Cincinnatum , obstantibus tribunis, populus sequitur , recordatus jurisjurandi quod illi consuli, anno precedenti , prestiterat. Idem populus, post Cannense prelium, a migra- tione in Siciliam , jurejurando Scipioni prestito , prohibetur. — De eorum fide Polybium ipsum audiamus : « Xopis ray GAY 5 inquit Historicus ille, oi Ta od xeıpilovres, mapa Toig ‘EAAycw , av Tarayroy » posos wiorevbdow, dvrıypaßeis exovres Sexo, xai cdpayid us reraures, net peceprupovs dimaartous y » où Owarvrat typi vu» wierw. Tapa de Pres xard Te vas dpyus xat mperBtius Ti mANes » Kpnnarav xeipiorres di” duris THs nara Toy prov wirreas , TApours To xalyxoy. Kas wapa n" » Tots andis amasıov cory euptiv dame zopeevov dvd pee ray Onporiav, xat xa0æpouyre wept rare mapot » de rois Popalois many tort vo Aaßeın rive wedwpopsvov fat Foraurn peti. » ( Histor. lib. IV. ) ee an aT T ( 271 ) | Sed corruptus simul ac politus. Graecorum consuetudine, Asieque thesauris (nam Rome ut et Sparte constitutio cives efformabat qui necessario aut bellicosi esse debebant, aut servi), quid, factus est populus ille mirabilis ? Sub virtutis regimine, orbem subegerat: sub jugo depravationis , cum , Sylle tempore, ca- lumniatores ac delatores omnia impune ferunt; cum iidem, sub imperatoribus, premio donantur, et « ex quo quis distinctior accusator, eo magis honores » assequebatur..... Nec minus premia delatorum invisa , quam scelera + quum » alii sacerdotia et consulatus , ut spolia, adepti , procurationes alii et interiorem » potentiam agerent, ferrent cuncta » (Tacitus) ; cum « ejusmodi in provinciam > homines mittuntur , ut etiamsi ab hoste defendant, tamen ipsorum adyentus in » urbes sociorum non multum ab hostili expugnatione differant » ( Cicero, pro lege Manilia) ; cum optimates depravati , populi reverentiam amittunt ; quum , ho- noribus cum vitio et infamia confusis, « pervulgatis triumphi insignibus » (Tacitus) , viris probis ea contemptui habere decet; cum « pollute cærimoniæ , magna » adulteria, ..... nobilitas, opes, omissi gestique honores, pro crimine , et ob » virtutes certissimum exitium; ..... odio et terrore corrupti in dominos servi, » in patronos liberti, et quibus deerat inimicus, per amicos oppressi » (id. hist. , lib. L). Cum cupiditates immense facte sunt: cum meri urna Falerni centum denariis, coquus peritus quatuor talentis, adolescentes immensa pecuniæ copia venduntur; cum universo impetu quisque luxui voluptatique se dedit, qua nil nisi vile gignunt , quoniam. viles tantum animas commovent ) ; cum ad deprava- tionem regendam, leges Attilia, Titia, Julia, Attinia, Voconia , Pletoria, Petreia , Julia (de fundo dotali), Julia (de eulibibus)] Pappia Poppea ; senapusctasiodiplue Macedonianum , Orphytianum et Septimi Severi , ferri debent ; tunc idem populus potestate sua laborat, omniaque tyrannidis side patitur, in omnes regiones ty— rannidem exilé In servis ipsis virtutis et corruptionis effectus, diversis hisce temporibus, perspicere licet. Primis reipublicae ; ad servos continendos , reum coram vicinis, ` furcam tergo gestantem , ducere sufficiebat; domini vero nunquam in eos mortis potestatem exercebant. Apud Romanos éorPüpiee, cum domini , crudeliores facti, eo immanitatis venerant ut servos delectationis causa et quasi joco trucidarent, (272) ita ut lex Sulpicia homicidam declarare deberet dominum servi sui interfectorem , sicque continuo alii aliorum iracundiam , odium, ultionisque desiderium moverent; tunc legislatores, ad dominorum securitatem prestandam , an nu in servos leges ferre debuerunt (nota C). Funestissimos depravationis effectus arcere Cato volebat, cum ommi opera eniteretur ut legem ferrent Voconiam, et tam strenue legem Oppiam defenderet : apprime sciebat magnus ille civis, nullam, sine bonis moribus, veram esse fortitudinem ; eo quod is qui officiis suis anteponere assuefactus est ea quae vitam facilem jucundamque efficiunt, brevi iisdem et vitam anteponit; populusque corruptus ardorem hunc bellicum, qui libertatem ornat ejusdemque amorem alit, servare non valet. | Virtutis potentiam optime etiam intelligebant primi Romani , qui conspirationem contra rempublicam denuntiabant ista Bacchanalia , in iie. mulierum adoles— centiumque mores corrumpebantur. ( Conf. Titum Livium. ) Hebræorum historiam si adeamus , populum videbimus toties in servitutem re- dactum , quoties severas Mosis leges adspernari incipit , id est, quoties ejus mores corrumpuntur. Eadem probat Arabum historia: sub primis Califis, qui asino insidebant , mores simplices ac puri erant ; sed eorundem arma Asiam , Africam , Europamque subigebant ; admissis moribus Asiaticis , ubi Califarum palatia auro tapetibusque pretiosis repleri coeperunt, eorumdem potentia infringitur : ex Hispania sensim ejiciuntur, et in'/Egypto alienigenis parent. Lycurgus , quem non fugiebat , si fortunae parve sint, quemque civem sobrium esse debere, ut unde vivere possit semper habeat; frugalitatis amorem ipsa frugalitate concitari in civitate ubi legibus stabilita est, eodem vero frugalitatis amore servari animum. hunc bellicum, qui tranquillitatem interiorem preestat , civium scilicet cupidines temperando, impediendoque ne in varias partes, ad vitiis suis satisfaciendum , versentur; homines autem, quo minus privatas cu- piditates explere possunt, eo magis bono publico se tradere ; felicitatem: atque vigorem sine virtute in familia existere non posse, populum vero nil aliud esse ac magnam familiam , ideoque solo domesticarum virtutum exercitio bonum civem (278) | eflormari; malum enim patrem, malum filium , malumque. maritum , bonum Spartanum esse non posse, quoniam virtutes | eid inter se nectuntur , illeque qui probus non est in rebus omnibus, in re nulla probus erit; Lycurgus ; inquam , maximam curam adhibuit ut Sparta diim hæcce precepta regeretur; atque ; si ejusdem leges in rebus humanis progressus omnes impossibiles reddebant ( vitium sane capitale et quod nulla re redimi potest), aptissime saltem erant ad virtutem servandam , arcendamque corruptionem (nota D). Ceterum , omnibus expensis atque æstimatis , defendere ausim conditionem stationalem , quam Sparte impo- nere Lycurgus wohn culture corrupte, in qua omnia, que ad populorum felicitatem prosperitatemque præstandam destinantur, vitiorum instrumenta fiunt (et hee fuit omnium antiquitatis populorum cultura, presertim cum eam com- mercio non debuerunt), esse anteponendam. Reipsa plurimæ in Asia , nonnullzeque in Europa septentrionalium gentium in meridiem irruptiones , satis superque pro- bant, mores corruptos moribus barbaris civitatum vigori funestiores esse; imo omnium ætatum historia docemur populos omnes qui divitiis , artibus , scientiis; uno verbo, cultura sua abutuntur (hic enim agi non potest de populis qui iisdem ratione societatis civilis fini consentanea utuntur, et qui sine dubio alios omnes multum superant), ad omnis generis calamitates , servitutemque esse compositos. Cum vero idem clarius certiusque probare, multum ad rem nostram conferat , ad ea attendamus que apud tales populos locum habere debeant. I. Divites sensim sensimque infinite multas rapiendi rationes sibi præbebunt , populusque ingemiscet videndo ea, que abusui ducebat, leges fieri. Si in tali statu civitas externo periculo objiciatur , quid eveniet? Dives, avarus atque sibi soli providens, salutem publicam rebus suis posthabebit, suasque opes servare conabitur, ceteros cives mactando. Hi autem, divitum rapinis spoliati, nil quod offerant amplius possidebunt; imo eorum virtus frangetur, amor patrie , cujus solius vi fieri potest ut cives cum tota civitate coalescant, restinguetur ; et forsan nil illis optabilius erit quam dominos mutare , dicentes nimirum ( si parvis com- ponere magna liceat) ut in prato asinus: « notre ennemi , c'est notre maitre» (La Fontaine). — Sic, ut patriam nostram respiciamus , regnante Joanne II, „Lovanii duce, populus, nobilium avaritia oppressus, motus continuos et Antwerpiæ, 35 ( 474 ) et Mechliniæ , et Lovanii, et Bruxellis protulit. — Sic Rome, licet idem effectus aliis causis deberetur, nonne videmus senatum , adhibita Cincinnati auctoritate atque prudentia, populum ad arma contra Volscos quosque capescenda vix ad- ducere posse? IT. Divitiæ obedientie civili obtrectationem gignent, ordini adeo ^it SRM Xenophon (de republ. Laced.) notat: Athenis , hominem divitiis valentem mo- lestissime ferre , si alii arbitrarentur illum sub FRE arbitrio esse ; 5 Sparte vero, ad art nutum cives omnes surgere. - HI. Simul atque mores depravabuntur , opifices utiles , contempti , tributisque cultus luxui necessariis onerati , agros aut officinas deserent , ut in urbibus quæ- situm ibunt panem quem illuc ferre debuissent. Sic civitäs ex altera parte per- niciosas divitias cumulans, ex altera exhaurietur, et civium minuente numero, debilitabitur. IV. Sed et alie cause in corrupta civitate civium minuent numerum. Cives nimirum aut hisce cupidinibus se tradent nature repugnantibus, nimiaque ex luxuria, qua mulierum fastidium profertur, ortis, que ignominia affecit Graecos atque Romanos, et eamdem ob causam Turcis jam inhæret cæterisque , ubi Polygynæa (S.V. V.) obtinet, populis, et cujus funestam in hominum pro- pagationem eflicientiam animadvertere haud necesse est ; aut vitio huicce opposito se inquinabunt , cujus eamdem efficientiam probare facile erit. Nempe : in con- jugiis illicitis, pater ad liberos alendos non tenetur , matrem vero ab eodem officio pudor, sexus sui molestie, inopiaque cohibent, et majora scelera gignunt. Si forsan pudor jam nullius illi sit momenti, si jam ad meretrices pertineat, sua ipsius conditione idem impossibile evadet. Quod vero ad istas meretrices pertinet, in populo corrupto frequentes , novus calamitatum fons evadunt ; heec enim morum: flagitia , tantum abest ut probarum mulierum moribus tuendis prosint ( quod non- nulli contenderunt), ut continuo, e contra, ad easdem corrumpendas et vitii conspectu, et adempta virorum erga femineum sexum reverentia, conspirare debeant. Denique hec scorta a corruptis viris opus et desiderium matrimonii - auferent. — De istarum effrenatarum libidinum efficientia in civitatum conditione si quis dubitare posset , respiciät, rogo , horrificam imperii Romani solitudinem , ( 275 ) ad quam he non minus forsan contulerunt quam bella crudelissima , et que illud imperium tandem barbaris nationibus tradidit. V. Cives corrupti, si pecunia egeant ad luxum alendum , cum bonis artibus quibus eam sibi comparent, destituti sint, ludi amori se tradent, privatorum felicitati, civitatumque prosperitati tam funesto, et quem philosophi moribus oppositum semper duxere, ita ut vulgo credant erarii systema, a Scoto Law introductum, ad mores Gallorum: depravandos multum contulisse ! Dolendum est sane hanc cupidinem in nonnullis ætatis nostre civitatibus ali atque excitari ! VI. Forsan, ut calamitatem temperare conentur, rem gerentes, ad privatum luxum arcendum ; publico luxui favebunt, quod Athenis Romæque obtinuit. Sed quid evenit? Res eo adductæ sunt , ut populus Atheniensis legem ferret qua morte plecteretur quilibet pecuniam theatris destinatam ad bella gerenda adhibendam esse proponeret. Et Rome ! Gladiatorum sanguis cives consolatus est de amicorum, _ fratrum , parentum suorum cede!!! Populus ob leges quasdam Augusto iratus , queritur: Augustus comoedum Pyladum , a factionibus ejectum , ab exilio revocat , et populus sedatur! Quid sperandum a populo adeo corrupto , ut legibus suis , libertati snæ histrionem anteponat? Idcirco Romanorum isti tyranni , imperatoris nomine decorati, maximam curam adhibebant ut corruptionem , tum elementis que ei prebebant, tum suis exemplis, servarent atque foverent. Reipsa præter- quam quod luxu vilescunt animi atque ad servitutem confinguntur , omnes ne- cessitates quas in populo corruptio profert, totidem sunt vincula que eidem imponuntur. Verum enim vero si omnes civitates, presertim democraticas , quae a tyrannis oppresse sunt, examinemus, in illis fere semper cives videbimus . libertatem suam patriamque cupiditatibus suis voluptatibusque commutasse. Contra si populus sobrius sit ac sine luxu , vis ejus atque vigor in moribus ejus sita sunt : quodnam enim jugum imponendum illis qui nulla re egent? Paucioribus laborans eupidinibus , minorem ambitiosorum molitionibus ansam præbebit. Sic, ut ani- madvertit J.-J. Rousseau , formidabilis ille Cromwel in Helvetia nil nisi insanus fuisset. VIL Cum in talibus civitatibus nil nisi pecunia conficietur, necesse erit ut publicarum operarum merces amplior fiat. Sed remunerationes vim illam amittent , 35. (276) quam apud populum. virtute præditum habent , ubi scilicet honoribus magistra- tibusque soli virtuti concessis, quisque virtutem colit ad se promovendum , ita ut ipsa civium ambitio ad civitatis utilitatem vergeat. « Ut enim populi nostri honores , ait Cornelius Nepos (in Miltiade ) , quondam fuerunt rari et tenues , ob eamque causam gloriosi , nunc autem effusi atque obsoleti , sic olim apud Athe- nienses fuisse reperimus. Namque huic Miltiadi , qui Athenas totamque Græciam liberavit , talis honos tributus est, ut in porticu quie Pæcile vocatur , cum pugna depingeretur Marathonica, in decem pratorum numero prima ejus imago poneretur, isque hortaretur milites , preliumque committeret. Idem ille po- pulus, postquam majus imperium est nactus, et corruptione magistratuum corruptus est, trecentas státuas Demetrio Phalereo decrevit.» Sed tenuis ille honos Miltiadi tributus, Aristidem, Themistoclem, Cimonem aliosque magnos cives profert: trecent statue Demetrio Phalereo decrete , nonnisi trecenta Athe- narum servitutis monumenta evadunt. — Item, apud Romanos, corone e gra- minibus, e fronde querna , e pinnis et turribus, A. A. Calatini milleque aliorum heroum caput ornaverant; sed quum jam Augustus Agrippam , S. Pompei, con- civis, victorem, pretiosa donat corona; cum templa aræque divis Caesaribus dicantur, jam Romani nil nisi adulatorum servorumque turba sunt. - Alia igitur premia vim beneficam ac fere magicam , nulla reipublice impensa , exercent; alia autem, civitatem exhauriendo, nil aliud prosunt quam ut cives ad dejectionem ducant. Inde fit sane ut optimos principes semper etiam parcis- simos fuisse videamus , quod manifestum fit, si, in eadem Roma regna Vespasiani, Antonini Pii, Marci Aurelii et Pertinacis, qui omnes parci fuere , cum regnis Caligulæ, Claudii, Neronis , Commodi , Heliogabalis , Caracallee etc. , qui oppres- sarum gementiumque provinciarum tributa immensa profuderunt, conferantur. VII. Effectus alius, ex precedenti profluens, ille erit, ut nempe nascantur aut iniqua ambitio, falso honoris nomine nominata , aut auri sacra fames : nullus civis munus suum aut satis præclarum , aut satis questuosum ducet; sicque sæpe muneribus fungi recusabunt , ad que apti fuissent , aliaque appetent quibus gerendis pares non erunt: quo eveniet ut res publice nunquam recte gerantur; et, quod non minus funestum evadet, ut quilibet potestate sua ad. rapinas exactionesque v v v5 v Y vw wv (277) exercendas utatur. — Sic Rome, cum equites simul judices et publicani facti fuerunt, omnibus vexationibus ac flagitiis , ad ditescendum , se inquinarunt , ita ut Mutius Scævola ac Publius Rutilus cum caste integreque se gessissent, pro- vinciarum benefactores haberentur, populorumque amore ac veneratione cir- cumdarentur. Sed non modo magistratus, verum etiam cives alii omnes nullas ad aurum comparandam rationes mittent. — Sic Romana respublica florens atque. pacata fuit tamdiu, quamdiu magistratus in tribubus rusticis electi fuerunt, quoniam tribus ille nonnisi probis civibus constabant, qui altera manu civitatem defen- debant, altera nutriebant. Sed statim ac censores cuilibet permisere in qualibet tribu inscribi, tribusque urbane, magis depravate, propius adstantes, in comitiis potentiores factæ sunt , tunc venum iit respublica , emptis a quoli— bet suffragiis. Et si, ex eo tempore , ad emptores suspicione continendos prebendamque æruscatoribus fugiendæ proditionis rationem , suflragia occulte ferri jubere debuerunt, non hec mutatio reipublice exitio fuit, ut arbitratur Cicero, sed hujus mutationis causa. — Sic Jugurtha, corruptis senatus legatis multisque senatoribus ipsis , certus fit « omnia Rome venalia esse » (Sallustius ). Item Annibal, postquam Romam terrore perculit, rediens , præcipuos ma- gistratus invenit publicam pecuniam usurpantes. Prætor factus , eos a reipublicae spoliatione cohibere tentat : heu! retinet-ne depravatio pudorem ? Ad Romanos defertur!!! Ex eo tantum, o Annibal, victus es! Ex eo Carthago Rome subdita fuit! Si Carthaginis depravatio Romam tunc temporis jam invasisset, Romam Carthago superavisset! Acri historicus judicio , hasce civitates inter se comparans , opinionem nostram confirmat : « Kal ped» Té mepi TOUS zpnmarıniaais, bby xau voia Berrid mapa Pogenioig tori, 9 mape Kap » dorus. Tepe Sis peer yap, cudes dirgpir rar aivyxorvrad mpos xígdos. Tap dis de, codir ir ypor » ve» Qagodoxticdas xai Tov wAtovexriiy dmo rar un xalyxorray. xal oro» yap i» xau ibiza: Toy » dee TOV MpaTICTOY XpmpLMTITHOY, neve TOTQUTO) warm dr oveid ét wosouvras THY ix ray er ei py bra » were. onunior du rovray wapa per KapydQonüs, Sapa Qurus Oidévris , AupBaveior ras » aprés: mapa ds Paualus, lavaros tori wept révrer æporriger. » (Polybius , Histor. , lib. VI.) Populus virtute præditus , e contra , semper potens est atque validus , in mediis quidem bellis ac motibus. Celeberrimus Machiavel animadvertit « videri in medio > cædium , proscriptionum , bellorum civilium , rempublicam suam potentiorem | (278) » fer: eo quod civium virtus, libertas , mores, majore vi eam firmarent, quam » omnes dissentiones debilitarent. » — Nonne Grecia maxime florebet ; actis bellis Persicis ? Quippe tunc virtus in omnibus civitatibus vigebat. IX. In civitate corrupta, principis continuo decipietur fides quam legatis mi- nistrisque suis habere debet. — Sic, in Persia, Satrapæ, qui duplici utebantur potestate, civili nempe ac militari, et qui sic regis fiducia, simulque copiis ad eadem abutendum potiti erant , continuis rebellionibus imperium labefactaverunt, eique maximum auferentes vigorem , illum scilicet qui ex sententiarum consi- liorumque unitate nascitur , ejusdem subactionem audaci Alexandro facilem praestiterunt. 1 X. Depravatio, animos enervando, simul et corporis vigorem debilitabit , virtutemque bellicam franget ; ita ut ex pravis civibus pessimi fiant milites. — Sic : Lydii, primo bellicosi, postea, corrupti, adeo molles ac ignavi evaserunt, ut eorum nomen in proverbium cederet.— Sic in pugnæ campo , capita Ægyptiorum a Persarum capitibus secernebantur , ob eorum mollitiem. Quod si forte virtutem servant bellicam cives corrupti, eadem in reipublicae . detrimentum utentur. — Sic tamdiu , quamdiu Romani capite censos a militia ar- cuerunt, in cohortesque suas nonnisi cives admisere quorum educatio mores emendaverat, in his miranda disciplina obtinuit ; sed postquam Marius omnis generis homines admisit atque conscripsit, Font n sine intermissione bellis civilibus agitata fuit: exercitus nonnisi turba effrenata evasit, divitias quærens sub duce qui ei civium bona tradere non dubitavit. Imo si pogai corruptus bellum gerit, hic ei semper finis erit, ut victarum gentium pernicie ditescat ; cujus agendi rationis effectus postea notabimus. Sed apud populum egregiis uten- tem moribus , ubi res belli et pacis ah iisdem civibus administrantur , ubi in castris miles , in foro civis est, nemo bellum propter bellum, sed ad pacem obtinendam tuendamve libertatem desiderabit; sicque fere continuo civitas pacis beneficiis fruetur. - eni Populis corruptis oppone , e regione, Æthiopas , hunc populum virtute, sua ac erga Deos pietate tam celebrem ( Illias, l. 1 , v. 423.) : antiquissimis temporibus eos videmus invictos ; et postea eosdem reperimus primo solos victorum Sesostridis | ( 279 ) exercituum vim propulsantes , seriusque impetum repellentes Xerxis omniumque JEgypti domitorum. XL Et glorie cupido, virtus illa civitatum fortitudinis precipua machina ; que prodigia gignit, quoniam nobiles incitat animos ; que alias cupiditates trudit, civesque magna vi impellit ut eas virtuti posthabeant, rati nullam absque virtute veram esse gloriam; que toties Gracie saluti fuit Miltiadem , Themistoclem , Leonidam , Cimonem , totque alios heroas producendo; que Romanis orbis imperium tradidit, Fabricium, Curium , Scipiones, Paulum-/Emilium , totque alios præstantissimos imperatores quasi manu ducendo ; glorie cupido , poterit-ne in talibus civitatibus existere? Heu! in ejus loco videbis vanitatem ac ambitio- , nem, cupidines obscuras, et qua omnem societatis œconomiam invertunt , aliorum jura scilicet omniaque honestatis praecepta , ad finem suum assequendum , proculcantes. — Reipsa quemnam magnum civem Graecia corrupta peperit ? Si Philopoemenem , ultimum Græcorum cognominatum, fortiter adhuc pro libertate pugnantem reperimus , simul recordamur Achaiam depravatione nondum esse contaminatam, — Rome , post bella civilia Asiaticorumque thesaurorum praedam, quinam veri libertatis. amantes egregiique defensores eminent? Sane : Cato et Brutus, quoniam vere stoici erant. XII. Quin imo, cives effeminati, cum satius ducant pecunia- sua quam manu bella gerere , ind subsidiariis copiis utentur. Sed aurum dando, fere semper vincula accipient. — Sic decem millium recessus Philippum Alexandrumque Persarum debilitatem docuit; Agathoclesque Romanis ad Carthaginem viam in- dicavit. — Quippe mercenariorum militum tamdiu solummodo pugnare interest , quamdiu amplo stipendio donantur; semperque ad nutum licentium cireumfe- runtur. ( Exceptione tamen libentissime excludo Helvetios, populum virtute proditum , et quorum decima Augusti fidem preclare, confirmavit ). Pecunia igitur sola non belli nervos eflicit, uti sepe dictum est. — Equidem Gallia Hispaniam, Austria Neapolitanos corruptione subegerunt. — Artaxerxes a mentore Phoeniciam, a Græcisque aliis JEgyptum emere potuit ( quibus rebus confirmatur quod supra diximus ). — Philippus ille « majore ex parte mercator » Gracie quam victor » (Valerius), inter populos corruptos , nonnullarum urbium ( 280 ) fores clavi aurea recludebat, sed an auro vicissent reges isti corruptores in campis Marathonicis ac Salaminæ, contra decemplicem hostium numerum pugna- turi? An Spartam, Athenas, Platæam, virtute cum valerent, emisset, « hic callidus » emptor Olynthi » (Juvenalis) ?. Sed copiarum. mercenariarum usus alio respectu adhuc funestus esse potest ; scilicet: apud principem ducemve ambitiosum tyrannidis instrumentum evadunt , vel aliis malis civitatem perturbant. — Hujus rei exemplum nobis præbebunt in Sicilia Mammertini. Nec non in Ægypto Psammeticus, qui sane Grecis pessime uti potuisset.: Idcirco celeberrimus Spinoza, fortitudinis Hebraici regni causas exponens, inter alias hanc memorat « quod principes nullum extraneum militem » conducere poterant» ; et addit: « hoc, inquam, permagni fuit momenti; » nam certum est principes sola militia , cui stipendia solvunt , populos opprimere » posse » (tract. Theol. polit. C. XVII). Et addam : eosdem eo facilius posse, si hcec militia civibus non constet. - J XII. Denique (et hac sequela non est inter minime funestas numeranda), corruptio intolerantiam gignit , infinitorum malorum originem. (De hac re fusius in secunda sectione. ) — Si omnes Caroli IX praefecti Vicecomites D'Orte fuissent, rex iste vesano religionis estu percitus , tot carnifices non invenisset, Galliaque æterna tante cædis ignominia non afficeretur! — Ut tandem huic enumerationi finem imponamus , ultimo quaram an corrupti populi unquam præclaras res perfecerint? Videmus-ne ab illis societates. insti- tutas, urbes conditas, leges latas? Contra nonne historia testatur plerasque magnas institutiones a populis simplicibus, integrisque moribus valentibus , susceptas perfectasque fuisse ? Si igitur populus frugi et virtute præditus, a populo divite et corrupto doma- tur, non vi auri vincetur, sed quia funestæ cedet cupiditati sua vice ditescendi: secus enim necessario victor evaderet. Quemadmodum vero e vitiis vitia gignuntur , eodem modo virtus bonique mores sibi invicem fulcro sunt. — Sic pietas ac reverentia erga senes, apud Spartanos tanta cum religione servate , juvenes cohibendo , cohibebant et senes ipsos, quoniam cos incitabant, ut hisce honoribus dignos se præberent. Sic ' ( 281 ) apud populum virtute præditum , quot scelera non arcent utilitatis publicae studium , pudor , sensus naturales ac religiosi , et praesertim amor patriae! « L'amour » de la patrie, inquit Montesquieu, conduit à la bonté des mœurs , et celle-ci > mène à la première. » Ponamus populum integrum stoicis constantem, christianisve primitive ecclesiæ, quorum tota religio ac philosophia nonnisi virtutis codex erat: quanam dote civili talis populus deficeret ? Hi cives , divitias omnes quibus non inest necessitas, sterilemque dignitatum pompam, vanitati ducentes ; eque et voluptatem et do- lorem contemnentes; mutuæ felicitati sue præstandæ , officiisque a societate impositis exsequendis, totam dantes operam; persuasum habentes se ad huicce societati laborandum esse destinatos; semper in semetipsis actionum suarum premium ferentes, sola virtute sua, beati, felicitatemque suam nonnisi aliorum felicitate augeri posse rati; hi cives, inquam, nonne populum eflicerent talem qualem cogitabilis perfectio exigere posset , et quem sane exemplar Plato elegisset? Antequam ad diversas civitatum formas transeamus , operæ pretium erit ut ad virtutis defectus eflicientiam in rebus externis , attendamus. Quippe eædem necessitates que homines ad societates ineundas impulerunt, inter se etiam societates omnes vinciunt : his etiam adest officium inter se justitiae leges universales mutuo observandi , sibi mutuam opem ferendi , se mutuo juvandi auxilio, sua invicem jura sacrosancta habendi; uno verbo, inter se easdem ordinis, concordie , benevolentieque leges, ac vici unius incole , observandi. Si itaque civitas qualibet civium virtute non regitur , officia sua erga alias civitates continuo prætermittens , sicque continuo earumdem suspicionem movens , nullius ` populi presidio tecta, hacque concordia exteriore privata, ex qua sola nasci .potest prosperitas interior , nonne continua debilitate laborabit? Nonne quidem primo impetu corruet? Quin imo, cum civium fides suspecta sit , pactionesque cum illis parum tute , alii populi ab ea recedent, commerciumque ejus languebit ; sicque ejus prosperitas omni modo prohibebitur. Magna enim orbis civitas est proprie corpus politicum, cui lex nature est codici, ita ut populus quidam corruptus , similis civi depravato in societate speciali, eosdem patiatur effectus, necesse est. Vide, in Gracia, omnes Athenarum socios, hac urbe corruptioni se de- ( 282 ) dente communique thesauro ad suas cupidines explendas utente, eam deserentes, et Spartanis se jungentes. — Vide , apud Judæos , urbem unam ab aliis omnibus tribubus oppugnatam atque castigatam. — Vide antiquissimas. Græciæ gentes, feroces, vastationum avidas : se invicem depopulantur; quælibet finitimarum suarum iram ultionemque movet : dubitas-ne quin omnes temporis puncto subacta fuissent , ni culture ac humanitatis genius eas ad præclarissima facinora reservans, quemlibet ab illis hostem arcuisset P Forsan incitabantur amore patriæ , quam ditescere cupiebant, hi vastatores : quid vero evadunt sensus nobilissimi, sine virtute rectisque moribus ?— Quis dubitat quin Turcarum imperium jamdudum deletum fuerit, ni Europæarum potestatum mutua invidia sustineretur ? — Quid amplius ? Unus quidem civis corruptus integra genti exitio esse potest : heu! nonne periit Ilium unius ob noxam ? à Populus quilibet, qui aliorum. populorum jura et libertatem aspernatus , do- mitor fit, alienisque terris terras suas auget, ni magna virtute ab hoc facinore redemptus sit, populumque subactum, sicut pater-familias filium adoptivum, habeat, ut eumdem sibi devinciat (quod raro fit apud hujusce generis populos), semper iniquæ occupationis poenas luet; namque: aut populus subactus imbellis erit, et in hoc casu, domitor Mos erit, quin novas vires acquisiverit; et cum postea ab aliis be sua vice Do continendus ei aderit populus , qui, mon modo non erit ei auxilio, sed ei erit impedimento , eumque coget copias suas spargere, pere augere. Imo talis populus imbellis; probabiliter corruptus ` erit; domitoremque suum corrumpendo , ab eo funestissimam exiget ultionem. — Ny contra, subactus populus bellicosus erit; et tunc victor, preterquam quod in illo subigendo debilitatus erit, continuo vires suas minuere debebit , ad eumdem continendum ; et ei insuper in sinu suo aderit , si exteriorem patiatur aggressionem , hostis formidabilis, — Hanc opinionem Persarum , Grecorum , Romanorumque historia plurimis exemplis probat. Imo ad hoc áttendamus ; nimirum: moribus attente et continuo esse advigilandum ; ideoque , quo latius fit imperium , eo facilius in illud depravationem irrepturam. Quid vero futurum erit, si domitormon modo viciorum juribus non parcit, sed et eosdem opprimit, in eos tyrannice sevit, eorum cædem facit? Totidem ( 283 ) sibi parat ultores, qui ad ultionem vindictamque exigendam, prima occasione data utuntur. — Vide Hebreos , omnes Palestine populos trucidantes : Philistæi , Cananeenses , aliique ex istis populis nullam pretermiserunt occasionem illorum horrendas cedes , tyrannidemque ulciscendi ; et Hebraei tenere semper arma de- buere , ut aggressus repellerent continuos eorum , quos placidos subditos aut socios fideles sibi sane dare potuissent. — Hispani, Americam reddere potuissent vali- dissimam ditissimamque vasti imperii partem , potestatis suze præsidium: quis eis fructus fuit ex hacce nefanda ferocitate, quae in eternum illis erit opprobrio ? Hostes sibi suscitarunt implacabiles, odiumque et horrorem generis humani meriti sunt! Opulente illae regiones opum fodinas inexhaustas eis offerebant, si moderato victoria victoriæque fructibus usi fuissent: eorum immanitas veras earumdem divitias brevi exhausit. — Spartanorum erga Helotas moderatio hosce illorum de- fensores præstitisset : eorumdem tyrannis ex his servis tot infestissimos æternosque hostes effecit, quos infandis rationibus continere debuerunt, quibusque fere nun- ` quam in bello uti ausi sunt. — Cum Romani corrupti Italiam subactam tyrannice tractarunt, bellum sociale Romanos terrore perculit, et quum servos ad fera spectacula adhibuerunt , Spartaco rebellante , rüina Rome impendit. — In patria nostra, ad Eburones delendos , Caesar Sicambros advocat ; et Ciceroniana legio , in Atuaticis castris ab hismetipsis Sicambris lacessita, nonnisi casu et aggredien- tium intempestivo terrore, integram cædem effugit. — Sit testis , denique , omnium domitricium gentium historia: eas omnes ad unam brevi decidentes videmus ab eo altiore fastigio , quo altius se tulerant. — Sic India pacifica Assyriorum , Me- dorum, Persarum , Macedonum , Romanorum , Gallorum , Arabum , Hispanorum, Lusitanorum imperia ,'omnia imperia tum antiqua tum recentiora , crescentia cor- ruentiaque vidit, et India fere adhuc exstat talis qualis semper exstitit. Hisce rebus, populi virtute præditi agendi rationem opponere mihi liceat. Si ad gentem aliam subigendam sit coactus, quod raro accidit, omnibus utetur rationibus ut ejusdem conditionem meliorem reddat, sicque eam sibi devinciet. — lta primi Romani, ad bella rerum suarum statu quodammodo coacti , tam veneratione moribus suis debita quam vi armorum suorum populos subigebant. Hoc modo Falisci subacti sunt , Pyrrhusque victor ex Italia pulsus. Quaenam laudes , 36. ( 284 ) quinam triumphi Scipionis gloriam extulissent ut clypeus argenteus quo eum Hispaniæ populi donaverunt, in eo cælantes virtutis ejus triumphum ? quænam victoria eidem hosce populos subegisset, sicut hoc magnanimum facinus? — Idem ille Cæsar, de quo supra, postquam frustra vi et nonnunquam immanitate Bel- garum virtutem maximam vincere, hosque in sua ditione retinere tentasset , sentit tandem optimum fore , si eos meliore via sibi conciliaret ; et revera videmus multas ex Belgicis nationibus , in prelio Pharsaliensi, a quo hujus tanti viri sors pendebat , quam validissimam opem ei præbentes. — Imperator Julianus frustra iterum atque iterum feroces Chamavos vicisset: ejus magnanima agendi ratio erga eorum regem hujusque filiani hosce populos omnino ei devinxit ; iisdemque rationibus Gallos omnes alios sibi subjicit , qui non nisi eo mortuo ad arma recurrunt, et quos tunc Valentiniani moles atque. oppida arcere non possunt. — Quam pihan est Gelonis instar vincere, qui pacem Carthaginiensibus concedit ea conditione ut a pueris in sacrificium pene © abstineant? — Quid maxime Alexandrum illustrat, an Hierosolymæ, Ægypti, Indie, Babylonis obsequia , an lacrymæ quas ad ejus mortem effundunt mater uxorque regis infelicis , quem victoriis suis trucidaverat ? quid maxime in illo miramur, an præclara bellica facinora, an sublimem quam virtuti adhibet fidem , Philippi potionem hauriens ? — Et in nostra etiam historia , cui et sua sunt preclara facta, et quidem plurima, Gothofredi I, barbatus dicti , erga Henricum Limburgi comitem agendi ratio magnanima , magis sine dubio con- tulit ad illius hostes subigendos, quam Aquisgrani expugnatio. — Mirabilis virtutis efficientia! Sabaco in somnis a diis jubetur omnes Ægypti sacerdotes trucidare : «. Di non amplius sinunt me regnare , inquit, quoniam flagitium me rogant » et in Æthiopiam redit! (Conf. Diodorum, lib. IL.) . > * : Si eadem ratione omnes omnium ætatum populos recenseremus , virtutem ac corruptionem , civitatum felicitatem perniciemve intus prestando , semper eodem modo extrinsecus egisse videremus ; et una perspiceremus quanto felicior gentium sors evasit, ex quo christiana religio , mores privatos emendando, simul jus inter gentes, sacris humanitatis legibus magis consentaneum constituit. Videremus , ante illius introductionem , continuam regum imperatorumque tum Grecorum, tum Romanorum cedem ; hosce ipsos et urbes et gentes depopulatos; apud Romanos, \ "TIGE —" o (285 ) populos exercitusque continuo a parte stantes diversa, exercitüsque inter se pu- gnantes, ac in victoria premium, urbium direptionem, bonorumque proscriptionem accipientes ; Scythas deo Marti quintam captivorum partem immolantes , reliquisque oculos effodientes ; eosdemque , rege mortuo , quinquaginta ejus praefectorum in- terficientes ( Conf. Herodotum atque Strabonem) ; populos qui ad Pontum-Euxinum habitabant , advenarum carne vescentes ; Agartyrsios vastationibus viventes , uxo- ribusque utentes communibus ; apud omnes hosce populos, ut inter feras, jus validioris obtinens (nota Æ); Persas sorores suas uxores ducentes , victimasque humanas igui sacrificantes ( qui mos barbarus diutissime etiam et Tyri, et Car- thagine , et Rome obtinuit! ) ; Hunnos , nulla religione utentes , gentes alias omnes et feras et barbaras immanitate superantes, nec non ubique perfidos , furiosos , avarosque se præbentes. Dubium enim non est religionis influxum (ponendo hanc religionem hominis nature consentaneam esse) ad societatum humanarum perfectionem , ideoque earumdem. felicitatem , maximi esse momenti. Quo factum est ut cuncti legisla- tores in legum suarum capite semper providentiæ futurique status dogma posuerunt. « Toutes les religions du monde , inquit doctissimus Bayle, roulent sur ce grand » pivot, qu'il y a un juge invisible qui punit et qui récompense aprés cette » vie les actions des hommes, tant intérieures qu'extérieures : c'est de là qu'on » suppose que découle la principale utilité de la religion. » Reipsa Deorum timor est legum validissimum firmissimumque fulcrum ; namque ille quem crimen egois- musque incitant, etiamsi posset magistratus decipere legesque eludere, sepe sistet , ultra videndo judicem quem nullae hominum actiones, nulla consilia fugiunt ; cogitandoque impunitatem suam ad tempus fore, sibique terribilia supplicia manere, quz nulla ratione effugere potest. Addam hanc conscientiam continuo eum coacturam esse ut aurem attentam præbeat clamoribus quos in se excitabit. - Alius effectus religionis, presertim vero christian , hic est, nempe : postquam in scelerum via erraverunt, eadem continua opera enititur ut eos in virtutis viam reducat , hortaturque simul ut mala que admiserunt eluant. Ea que his de rebus dicit Polybius , mihi sapientia plena videntur: | "Es jet. ydp Fy copay dvd pay woririuna ewayayılr, lows dudis ny dvatynaios ò roioures TpóTes. ( 286 ) "Emel de wi» mAlos écrit dup xat wAypes Emıburiav mapnvoue, epyns ee, buos Biwo ; Animerat Tois ddynous Qupote , xot TH roiaurn rpayadız Te mayin auvexgem. Aiisrep ài Marcio: dorovet por zus mept bios Üwoiag, xat ras wepi vd) iv adov Marmyeis dun étui, zur de éruxer dis re wanta » wepticayatytiy. Toad de pardos of wy, tiny xat dhoyos ELBAN evra, » (Histor. , lib. VI.) Et hee sufficiant; namque, si, preter mala impedita, de ejusdem religionis beneficiis loqui vellemus, vix huic enumerationi finem imponeremus. Ergo, scientia politica, hac tanta tamque difficilis scientia, hoc fulcrum, hic dux civitatum ; cujus tot homines tam falsam notionem probaverunt, et qua plerique ex nostrarum etiam civitatum administratoribus tam prave utuntur ; non nisi in stricta universalis justitie legibus obtemperatione consistit. « La » politique, inquit sapiens Burlamaqui, est cette habileté par laquelle un sou- » verain pourvoit à la conservation, à la süreté, à la prospérité et à la gloire » dela nation qu'il gouverne , en respectant les lois de la justice et de l'humanité, » c’est-à-dire, sans faire aucun tort aux autres états, et méme en procurant » leur avantage, autant quil le peut raisonnablement. » (Principes du droit naturel, ch. VI). ih CS : DE DEMOCRATIAs Ut democratica civitas vigere ac florere valeat , requiritur : a) Ut magna morum simplicitate utatur, que negotiorum multitudinem , nec non res implicatas , operosas atque molestas arceat; b) Ut agente æqualitatis amore, cujusque civis ambitio in eo uno versetur , ut majora ac reliqui cives RR in patriam conferat ; c) Ut magna sit ordinum fortunarumque æqualitas , sine qua jurium aucto- ritatisque æqualitas diu stare nequit ; d) Ut cives omnes eadem felicitate , iisdem DR fruantur, in earumdem rerum spem venire possint : quæ vero non nisi ex universali frugalitate fluere possunt; e) Ut igitur frugalitatis amans, civis quilibet nil amplius cupiat quam illud ( 287 ) quod familie suæ opus est, superfluensque patriæ relinquat. Divitiæ enim et potentiam præbent qua civis erga semetipsum tantummodo uti potest, et delicias offerunt quibus non amplius frui licet, eo quod inde æqualitas tolleretur; et insuper eædem luxum gignunt, qui simul et divitem et pauperem, illum pos- sessione , hunc cupiditate, corrumpit; qui patriam mollitiæ et vanitati vendit, qui denique civitati cives suos adimit omnes , ad eos sibi invicem subjiciendos, omnesque corrüpte opinioni (nota Æ); J) Ut exiguum premiorum pretium impediat quominus iis cives abutantur ; g) Ut prasertim cives ardenti libertatis amore flagrent : hic enim democratia- rum fulcrum est atque presidium , quippe qui proprii commodi studium pellit pa- trieque amorem prævalide sustinet, quoniam illius solius vi fieri potest ut cives haud egre ferant severitatem in militi: disciplina necessariam , hancque in adversis rebus constantiam servent , qua ad grates agendas auctori Cannensis calamitatis , propterea quod de patrie salute non desperaverat, impellit, omnemque cum totius. fere Italie domitore compositionem recusat, antequam ex ea egressus sit; et quoniam idem solus facilia leviaque reddere potest maxima boni publici causa sacrificia, civesque impellere ad leges ferendas, quibus sciunt semetipsos subjectos fore. : Atqui hiec morum simplicitas , hic frugalitatis, æqualitatis , libertatis, patrieque amor, an in civitate qualibet, sine civium virtute, stare poterunt? Solaque democratiæ fundamentorum expositio nonne manifeste probat in illa presertim morum dissolutionem , luxum, omnes denique depravationis sequelas, funes- tissimum influxum habere? Audiamus hac de re sapientissimum Montesquieu : « Les bonnes mœurs soutiennent seules la vertu politique (principe des . » démocraties ); dés que celle-ci s’affaiblit, l'ambition s'empare de ceux qui » peuvent la recevoir , l'avarice de tous. Alors les désirs changent d'objets : ce » qu'on aimait, on ne l'aime plus; on était libre avec les lois: on veut étre » libre sans elles; chaque citoyen est comme un esclave échappé de la maison » de son maitre : ‘ce qui était maxime , on l'appelle rigueur; ce qui était règle, » on l'appelle gene; c’est la frugalité qui est l'avarice , et non pas le désir d'avoir. » Autrefois le bien des particuliers faisait le trésor public : mais pour lors le ( 288 ) £ ə trésor public devient le patrimoine des particuliers : la république est une » dépouille, et sa force n'est plus que le pouvoir dé quelques citoyens, et la » licence de tous. » (Esprit des lois, liv. TIL, ch. HI). de Nonne, his verbis, Sparte corrupte , Athenarum sub Pericle, Roma bellis civilibus dilaceratæ , Carthaginis Annibalis tempore , Syracusarum , etc., omnium denique democratiarum corruptione laborantium , conditio exponitur ?. . Jam apparent demagogi qui facile ad partes suas populum nullo fræno coercitum allicientes , civitatem in anarchiam immergunt , eamque ad perniciem trahunt; jam in scenam prodeunt Alcibiades, Dionysii , Syllæ, Marii , etc. ; jam nonnisi corrupti magistratus, qui, ad suam corruptionem occultandam , publicam corruptionem augent; jam venduntur suffragia; jam impense ad ea emenda nécessarie et pecuniam publicam predando, et populi opes exhau- riendo , resarciuntur; additis , ad attentionem alio deflectendam , ejusdem populi paupertati, luxus illecebris; jam magistratus venales fiunt ; unde , ad eos asse- quendos , factiones, rebelliones , bella civilia; jam locum habent , ad populum exercitusque ambitioni devinciendos, iste pecunie distributiones, que civis animum tollunt, eo quod si iis qui intra nature fines vivunt, optande sunt tantummodo patriæ gloria gloriaque sua , homines luxu corrupti , contra , a legibus que eos vexant abhorrent, et nonnisi privata commoda respiciunt : sic in de- mocratiis Graecis Romæque , divites opes suas in festa, canentium choros , currus, equos stadio destinatos , magistratus onerosos , impendunt ; jam quod de libertate superest grave fit; et aut tyrannus prodit, cujus nonnunquam proscriptiones gentis animum vilem reddunt eamdemque gentem servituti præparant , ut Romæ evenit sub Sylla et Mario; aut licentia effrenata civitatem anarchiæ tradit ; sicque ex corruptione in democratia nascuntur demagogia et ochlocratia, que vulgo civitatum democraticarum ‘exitum designant; namque in his magis adhuc quam in ceteris civitatibus, frustra ordinem reducere conarentur. In monarchia, princeps malum aut temperare aut saltem dirigere forsan poterit ; in democratia autem , pestis est insanabilis, quoniam ille solus qui legibus necessariis remedium afferre posset, a remedio abhorret, illudque rejicit; quoniam castigans atque casligatus , eques et equus (S. V. C.) , una eademque esset persona, quod repu- m wma PEEL ( 289 ) ] gnat; quoniam populi decretis jam publica utilitas non est finis; namque licet revera ex voluntate generali proficiscantur , cum hec nonnisi privatarum volun- tatum sit summa , hæ vero, corruptae , ad privata tantum commoda spectent, eaque que corruptioni sue indulgeant, ipsa generalis voluntas publicam utilitatem non agnoscet. — Sic Athenis , Philippi tempore, si Demosthenes, per libertatem , per patriam , frustra populum incitans , Macedonem illis obtulisset ut eorum voluptates delectamentaque turbaturum , nil: nisi vilis declamator fuisset; sed melius sine dubio persuasisset. In tali statu rerum igitur , anon i torrens continuo crescet , tandemque omnia involyet ac secum rapiet.— Sic magnus Timoleo si atg nonnisi fluxam libertatem reddebat. — Sic Athene. Romaque ad servitutem, sic Car- thago ad internecionem dabantur. Uno verbo , principium , fulcrum democrati in eo consistit, ut cives ii sint qui semper patriæ commoda commodis suis suisque cupiditatibus anteponant. Atqui luce clarius est tales cives nonnisi | apud populum virtute præditum inveniri posse. Imo et ex nostris argumentis et ex historia fluit atque manifestum fit nullam omnino democratiam , « etiamsi optime sit constituta , vigere posse, nisi civium virtute. sustineatur ; quoniam ejus. constitutio , at udi Spprppione | pessumdatur. ihr Inde factum est ut legislatores, in democratiis bene institutis , tantam curam ad morum integritatem servandam adhibuerint: « Tous les bons ASE D inquit » J.-J. Rousseau, ont proscrit de leurs républiques jusqu'à l'apparence du vice, » et méme le commerce de galanterie, qui produit l'oisiveté ; qui fait que les » femmes corrompent avant d'être corrompues ; qui donne un prix à tous les » riens, et rabaisse ce qui est important ; et qui fait que l'on ne se conduit plus » que sur les maximes du ridicule, que les femmes savent si bien établir. » Ap- prime, noverant. scilicet ‚statim ac leges qua» morum. conservationi invigilant ,. vacillare incipiunt , alteras jam fundamento carere ; et si Plato asserere non dubitat quamlibet i in musica mutationem aliquam in constitutione mutationem proferre, quanto majore jure dicere poterimus minimum detrimentum moribus illatum , publicam calamitatem evadere. ( 290 ) | Rome, duo magistratus speciales censuram exercebant , ‘etiam in senatum ; ut deterrerent a flagitio uxores eorumque custodes , adulterii accusatio publice fiebat. (Judei , eodem consilio , aquarum Zelotypiæ ceræmoniam instituerant.) — Athenis erant morum custodes quibus subjiciebatur ipse Areopagus. Ibi , Areopagites poena afflictus est , quia passerem interfecerat , qui , ab accipitre lacessitus, in illius sinum confugerat ; et Areopagus morte affecit puerum qui avi oculos effoderat. — Sparte , omnes senes ipso facto censores erant. Übique stabilitum est concilium perpetuum , quod morum norma esset, nimirum senatus, ad quem nonnisi etas, virtus, dignitas atque officia aditum aperiebant; et hi senatores, continuo sub populi oculis, civibus inspirabant virtutis reverentiam atque amorem, "P" intra fa— milias "Ifa Non videmus corruptione laboravisse Massiliam: « locum greca comitate et » parcimonia mixtum et bene compositum. » (Tacitus.) Massilia vero per ommes orbis motus ac mutationes ad nos sue pervenit; et si mala passa fuit, quibus bella civilia Romanorum totas fere imperii partes PERS ea non merita fuit, nec iis concussa est. Res eodem modo se habet, respectu Helveticarum democratiarum , quæ circa se undique tot tempestates filini! et tot naufragiorum testes fuerunt, quin moli qua moralis civium suorum fortitudo eas cingit, unquam timerent. ` CAPUT IL DE ARISTOCRATIA. Cum aristocratia sit forma intermedia democratiam inter et monarchiam , pleraque eorum quz de illa notavimus, eorumque quæ de hac nobis exponenda sunt , quibusdam sub respectibus ad eam referri possunt; ideoque nonnisi per- pauca specialia hic animadvertemus , sed quibus jam virtutis in hac civitatis forma necessitas manifesta evadet. In aristocratica civitate, divites seu nobiles, cum muneribus publicis ex— clusorie fungantur, aliorum civium invidiam odiumque effugere non poterunt , nisi maxima moderatione utantur; nisi justitia ac sequitate civitatem regant, P | à (291 ) tantamque tum intus tum extrinsecus dignitatem , magnitudinem atque tempe- rantiam ostendant, ut cives omnes sentiant rempublicam ab illis solis posse gubernari, idque fieri cupiant; nisi igitur populi jura sacra habeant, iisque nun- quam commoda sua privata suasve cupidines anteponant ; nisi apertum sit omnes eorum actiones, omnia consilia ad civitatis prosperitatem , felicitatem atque . gloriam tantummodo spectare; nisi etiam magistratibus gratuito, sine civitatis impensis fungantur, ut Carthagine obtinuisse fertur, cujus constitutionem Aristoteles omnium perfectissimam praedicabat. Atqui jam probavimus corruptione hanc moderationem , temperantiam , digni- tatemque tolli atque deleri; ideoque, sine tei fieri non posse ut optimates tanta cum sapientia gnbernent. Haud alienum erit vero hic speciales optimatum corruptionis in aristocratia effectus exponere. - Atqui , in omni civitate corrupta, nobiles ac divites, ut supra diximus , omni omnino ratione ad usurpandum utentur , atque ita variis modis populum oppri- ment.— Sic Genuæ, ubi nobiles officia sibi in senatu exsequenda recusabant , ut minima in argentariæ administratione munera exercerent , iidem , cum panis, — vini, olei, lignique monopolio potirentur, hasce merces altissimo pretio et pessima qualitate populo vendebant ; et insuper, ut ab eodem ejus miseriei cons- pectum auferrent, summa pauperum inopia utebantur ut eos incitarent ad se- metipsos, quadam pecuniæ summa accepta, ad triremes , cum hominibus crimine contaminatis , condemnandos , ad infandasque rationes confugiebant , ut eosdem ibi retinerent. — Hujus monopolii, in corruptis aristocraticis nec non in qui- busdam monarchicis civitatibus obtinentis, funestos in civitatis prosperitate in— fluxus hoc loco probare , non abs re erit. Nimirum primo monopolium , cives a commercio industriaque arcendo , animum industrium , cujus beneficos effectus supra indicavimus (v. notam 2), omnemque prosperitatem ex hac industria atque ex hoc industrio animo fluentem , delet. Idem insuper nonnunquam civium moribus erit contrarium. — Sic in Polonia,-ubi nobiles liquorum monopolio potiebantur, eorumdem intererat ut populus ebrietati se dederet. — Denique, ad industriam commerciumve agendum , debent administratoribus uti, qui suis j 1 37. ( 292 ) | commodis, in illorum detrimentum , omnibus rationibus inserviunt ; qui nun- quam eodem cum studio rem gerunt ac cives sibimetipsis laborantes, neque quidem , etiamsi velint, eodem cum fructu gerere possunt, quum non satis magna libertate in agendo utantur, ideoque non ex sua voluntate omnia faciant , qua utilissime facienda erant, in omni re scilicet praesidibus sæpe ignaris subditi ; ita ut, in tali rerum conditione, majore pecuniæ summa, pauciora pejoraque conficiantur. Nec obliviscamur in hisce civitatibus ; cum: transactiones minore cum libertate securitateque fiant, usuras majores esse futuras. Quod ad populi cH uds effectus attinet, non minus funesti induit aristocratiæ vigori ac felicitati; namque jam luxu laborantes , omnibusque suis cupiditatibus inservientes , cives nobilium potestatis jugum , ipsis tunc intolerabile , sine intermissione doite tentabunt. Attamen nisi duo civitatum aristocraticarum ordines concordissime vivant , nil aliud superest quo optimates confugiant , nisi os ferreum Veñetiarum, quod debilissimum adhuc munimentum evadit contra continuas populi molitiones ac seditiones, quibus civitas indesinenter concutitur, atque in perpetua debilitate retinetur ; etenim , ut sapientissime animadvertit scriptor quidam : « dans un état » oü le sommet écrase la base, le moindre mouvement dans la base est toujours » fatal au sommet » (Dépity y Ex hac denique confusione ac PS nascitur sæpe oligarchia, sub qua et divites et pauperes æque gemunt, et quæ, civitatem dirimendo, eam tandem hostibus aut finitimis suis tradit; vel saltem nonnisi magnis calamitatibus , plerumque etiam multorum cede, tollitur. — Ad hzc probanda adest omnium fere Doricarum aristocratiarum , presertim vero Syracusarum , historia. Sed adstante morum dissolutione , aristocratia aut in oligarchiam alia adhuc via mutari, aut omnino exstingui potest. — Sint exemplo Patricii Romanorum , quorum gentes, morum depravatione , sensim sensimque evanuerunt, ita ut con- tinuo, ne familia cum principe interiret, ad adoptionem confugere. debebant ; que res tamen non impedivit quin postremo antique aristocraticæ gentes fere omnes exstinguerentur , Patriciorumque ordo proprie plebeis prope omnino con- staret, quo facto, aristocratia in democratiam mutabatur. Si vero plebei nun- D = ES S e ( 293 ) quam in illo ordine admissi fuissent; aristocratiaque romana tam firma populique ingenio consentanea fuisset ac, v. g. , aristocratia Lacædemoniensis ,. necessario , temporis discursu , in oligarchiam mutata fuisset. Hosce vero quos notavimus corruptionis in aristocratia effectus , qualibet con- stitutione aut arceri aut tolli non posse, ex iis quæ exposuimus , clarum atque manifestum est; quum nimirum eadem constitutio nonnisi absolutissima conti- nuaque inter ambos ordines concordia servari ac sustineri queat. CAPUT IV.. .DE MONARCHIA. § 1. De monarchia. pura. Si admittamus , ut probare conatus est sapientissimus Montesquieu , monarchiæ principium esse ambitionem bonæque existimationis studium, virtutis in civibus necessitas ex illo theoremate corollarium fluet ; namque nec ambitio nec exis- timatio, que cum honore congruant , absque virtute existere possunt. Imo etiam probare conabimur non solum ejusdem Montesquieu principia, in se pro mo- narchia pura despoticaque vitiosa , ubique virtute suppleri posse , deficientibusque - hisce principiis, eamdem monarchiarum fulcrum ac presidium mansuram ; sed preterea, absque virtute, hec principia irrita fore , eademque monarchiam su- stinere non posse. . Virtutis igitur exstincta? sequelas, in monarchia pura, speciali examini sub- mittamus. Luxus , quem inter primas depravationis sequelas esse vidimus, hic acriorem quam in aliis civitatibus effectum habet, specialique ratione se habet; nempe: aulam populumque invadens, hujus necessitates auget, ei simul egestatem affe- rendo;‘dum illa, qua semper de publico vivit, sua ex parte etiam eumdem populum exhaurit , simulque ad majorem luxuriam continuo progreditur ; ita ut, quo minus alter possidet , eo magis altera poscat: unde tributorum immoderatio, cujus opinionis publicæ alienatio non est, ut videbimus , minime funesta sequela. ( 294 ) = Si exempla essent afferenda, ad hosce in monarchia luxüs effectus probandos , | in exemplum offerremus: antiquorum Persidis regum historiam , qui, ad aulam immensam. alendum , integras provincias exhauriebant. — Regnum Salomonis, qui , licet magnum ageret monopolium , sicque jam imperii sui prosperitati adeo noceret , populum tributis onerare debebat. — In recentioribus temporibus, regna Ludovici XIV et Ludovici XV, quie, rem nummariam delendo , primariæ rerum mutationis causa füerunt, propeque etiam Galliæ interitus. Nec necesse habeo Uo luxu totam gentem necessario ad paupertatem trahi; nec fautoribus veteris perniciosique erroris , quem nec celeberrimus Adamus Smith , nec experientia omnino delere potuerunt, denuo exponere: oinnes opes steriliter consumptas tot labes esse nationis opibus illatas; nimias impensas, si aliquantisper mercium quarumdam pretium aügeant, sequelas funestas ac per- diuturnas habere, namque pars opum hisce impensis consumpta , omnino amit- titur , ut et quæstus qui ex illa et industriis hominibus et opificibus fluere potuissent ; divites, si continuo ultra suos reditus consumant , brevi ad paupertatem venturos esse ; opes nonnisi parcimonia augeri posse; quo vero majores adsunt opes, eo majores quæstus possibiles esse‘, eo plures opifices laborare posse ,'et unde victum sibi suæque familie comparent, habere: qua res vitae commoda auget, ideoque hominum propagationi favet. Attamen, cum in monarchiis tributa graviora sint quam in democratiis aris- tocratiisque, primo eo quod, majoribus impensis publicis, tributa etiam majora esse debent; et secundo, quia longius a fonte suo abeunt, seriusque in manus illas redeunt e quibus egressa sunt, quod quidem nonnisi ex minima parte locum habet , sequitur , in monarchia , magis adhuc quam alibi, necesse esse ut industria populum continuo ditescat, fete perennis fiat qui pecuniam pue necessitatibus necessariam stippeditet. Atqui , prater luxus sequelas supra exposites , populus corruptus industria non valebit, neque valere poterit. Qui opinio sequenti animadversione manifesto probabitur; nimirum venditio atque emptio nonnisi permutatio sunt ( pecunia enim nil aliud est ac modus ad illas faciliores reddendas ; ideoque ponere possumus hanc in mercátura non adesse, omnemque mercem cum merce alia ( 295 ) immediate semper commutari, ut revera obtinet apud gentes nondum cultura provectas ); ita ut, si rem unam emere velim, ut pecuniam adhuc necessariam comparem , aliam rem necessario vendere debeam. Vendere vero tantummodo possumus ea que produximus ; ideoque ille solus emere potest , id est, produetum unum cum alio producto mutare , qui ipse producit (nota G ). Atqui , ut vidimus, in civitate corrupta, luxus opes absorbet, ideoque sic productionem impedit ; dum simul mentes, ad res traductæ que cupiditatibus ac voluptatibus suis in- dulgeant , ab industria abhorrent, sæpeque , falsa insanaque superbia , commer— cium ac agriculturam zespuunt. — Sic , pecunia accepta , Scotus rationes suas auget ; Anglus res emit fungibiles, sed utiles; Hibernus vero cum amicis suis se in— gurgitat, atque ita diem terit et labori et quasstui ablatum. — Sic Hispania non modo Americæ thesauris non ditata est , sed parcimonia industriaque carens , superboque otio dedita, de die in dies ad majorem paupertatem devenit. — Et frustra leges sumptuarias ferrent : bonæ forsan in societatibus patriarchalibus , in aliis civitatibus tam inutiles sunt. quam injuste : moribus solis hec reguntur. Imo fides, qua nihil aliud est ac fiducia qua nitimur illum quo cum contrahimus, pactum esse servaturum , apud populum corruptum nulla erit; quæ res mercaturam impe- diendo, usuras augebit. — Vide Neapolitanos, fallaces ac fraudulentos; licet fertilissimam optimeque sitam regionem habitent, nullam apud eos mercaturam invenies. — Sic ubique in historia videmus civitatum prosperitatem simul cum » populorum virtutis aut corruptionis gradu, vel crevisse, vel minutam esse. Denique, ut civitas floreat, requiritur ut reditus in æqua sint relatione cum civium numero; quod sine civium virtute nunquam obtinere poterit, ut patet ex iis quee huc usque exposuimus. — Jam vero ad rem aliam transeamus. In monarchiis ubi virtus potentiores ditioresque impellit ut cives gæteros ` tueantur beneque habeant , ubi non opus est ut hi beneficia emant , inter utrosque oriuntur benevolentia atque concordia, que vis maxima civitatis, simulque prosperitatis ac felicitatis publicae fundamentum evadunt. Contra si mores corrupti sunt ( quod in monarchia magis semper eminet, eo quod primas partes ibi agit . ambitio, aulaque sæpius aulicos corrumpit, qui sua vice corruptionem in alios societatis ordines infundunt), si virtus varios civium ordines inter se non con- à ( 296 ) jungit, jam apparent hujusmodi sententiæ , administrativam harmoniam ever-. tentes: « Il ne faut pas se servir des gens de bas lieu: ils sont trop austères et » trop difficiles » (‘Testament politique du cardinal de Richelieu ); jam quoties aliquid potenti: sive honoris nobilibus non conceditur , toties illud sibi injuriæ ducunt; jam aulici omnesque publicis muneribus fungentes, vafri fraudulentique evadunt; et rarissime accidit ut inferiores os sibi sublitum esse sinant ; jam jus incorrupta fide reddi desinet , judicesque non ex æquitate , sed ex gratia judicant ; uno verbo, monarchia ad despotismum verget, illacque necessario devenit, si populus sua ex parte satis est corruptus, ut vim suam amiserit, opinioque pu- -blica infringatur. Quod si, contra, opinio publica nondum evanuerit, mala non minora enascentur, ut brevi pnus denis Hic autem unum hac de re notandum est, scilicet: mores populi, hujusce opinionis publice respectu, maximi esse momenti, magnamque eflicientiam habere. Etenim apud populum corruptum , opinio ad falsum finem necessario tendet, eadem ratione ac in democratia corrupta omnium voluntatem erraturam probavimus. In tali vero civitatis statu, ex utraque parte exitium imminet ; nam- que si princeps, adversante opinione, gubernare velit, nonnisi motus ac rebel- liones proferet; si vero eamdem sequatur , ad falsum finem verget, imperiique commodis nocebit. Jam illius spes novissima in eo erit, ut mentem cæcet eorum quibus ei opus erit : at omnibus his artibus facultates Annie. negotiaque derelicta, nonnisi imminente necessitate geruntur. Ergo mores aes præter- quam good vim civitatis militarem , presertimque moralem præstant , quodam— modo etiam principis ingenio succurrunt ; et quo majore virtus imperio potitur , eo minus necessaria sunt hac prava artificia, que vulgo administrationi perutilia ducunj, ad imperii vigorem potentiamque praestandum. Immerito igitur principibus semper adscribuntur populorum calamitates , nam- que, sepissime , mala quz illi proferunt, ex horum corruptione, qua gignuntur, originem ducunt. Primo igitur populus emendetur , emendabiturque princeps , aut mali proferendi rationes potentiamque amittet. — Hisce dictis, satis superque elucet optimam quidem constitutionem , absque. civium virtute , omnino irritam fore. nn ( 297 ) Iilud est magnum beneficium hujus industri studii quo liodie populi agitantur , quod , ut animadvertimus , saluberrimam illam in moribus mutationem apud illos profert, tam avide appetitam , et quam forsan industria sola gignere poterat. Regna in quibus reges suffragiis eliguntur , magis adhuc quam altere monar- chiæ, civium virtute sustineri debent ; nam sine hac conditione, impediri nulla ratione potest quin civitati toties pernicies immineat , agentibus nempe conspi- rationibus ac omnis generis artibus, que electiones. comitantur, civitatemque . commovent. Quin imo: ille cui civitas venundata fuerit, sua vice eamdem di- vendere non dubitabit ; impensasque erga potentes factas , debiliorum ruina resarcire : jam omnia venalia fiunt , paxque ipsa nil nisi continua oppressió evadit. Sed quid de civitate fiet, si cives , virtute, patrie amore , felicitatisque publice studio non conjuncti, omniaque hisce momentis poithabenda esse non persuasum - habentes, duos simul competitores eligant ? Jam, heu! bella civilia civitatem dilacerabunt , eamque sanguinolentam hostibus finitimisve tradent! — Inutile est , uti arbitror, opinionem meam Polonia , presertimque Romæ post Neronem historia nine. ultro omnibus sese offert. Quod vero ad despotismum (quem errore celeberrimus Mositesquiza inter civitatum vere talium formas recensuit) theocratiamque attinet, clarum est de iis in nostro argumento agi non posse; quum nimirum prior nonnisi monarchiæ corruptio sit, ac tantummodo obtinere possit apud populum nimia depravatione laborantem , ut aliam formam servare valeat; posterior vero vigere non possit, . nisi apud populum nondum satis cultum , ut civitatis formam humani generis - necessitatibus aptam atque accommodatam , recipiat , (nota H.) ; ideoque neutrum. unquam optime constitutum esse possit. US 2: De Monarchia constituta. Civitatis. forma constituta sic Pd ab antiquis tam laudata atque exoptata (conf. Stobeei eclog., p. 251 et 253; Polybium, in fragmentis ; Ciceronem , ‘de republica, l. I), licet beneficos sie effectus non experti fuissent, cum ex monarchicis, democraticis, nec non aristocraticis elementis es sequitur 38 ( 298 ) omnia que de aristocratia ac monarchia pura, presertim, et etiam plurimis respectibus de democratia diximus, fere omnino illi adscribi posse. Etenim , ut he civitates vigeant , postulatur ut cives quilibet summopere patriæ amore, sapientisque libertatis studio accendantur; ut, in specie, illi ad quos spectat , quocumque modo, jus legatos eligendi , omnibus corruptionum generibus. inaccessi sint, quod obtinere nunquam poterit, nisi moribus egregiis utantur; ut legati, sua ex parte, commoda privata ambitionemque , tanta vi in monarchiis agentem , publicis necessitatibus, universalique. utilitati posthabeant ; ut denique rem gerentes nonnisi ad populi felicitatem prosperitatemque , imperiique vigorem ac gloriam spectent. Secus enim, omnes sensus in perturbationis anarchiæque principia vitiantur. Unum vero hoc loco maxime notandum est , scilicet: in monarchia constituta, fieri non potest ut, sine virtute, opinio publica nascatur atque sustineatur, rectaque maneat. Atqui , ut videbimus, sine hac conditione, eadem monarchia non modo vigere nequit, sed et cito corruere debet. - Hisce dictis „extra dubium ponitur, inter omnes civitates, simul cum demo- craticis, constitutas eas esse qua minime vigere possunt, nisi civium virtute sustineantur; et ex iisdem manifestum fit quamlibet constitutionem , optimam quidem , in hisce civitatibus, si corruptela laborant, istius corruptele mala sanare non posse; quippe quæ ab omnibus civium ordinibus contempta erit atque violata. Quod ad nos attinet, valde gaudeamus quod in his nostris ci- vitatibus, sapiens veraque libertas industriam proferat eidemque faveat , que vitam nobis jucundiorem dulcioremque præbendo , ad bonos mores proferendos maxime confert (v. notam D). ; Virtus, igitur, sine qua nulla est privata felicitas; sine qua diviti, potentia ac honores nonnisi iniquitatis instrumenta evadunt, mon vero felicitatis modi ; bonum illud pretiosum sine quo alia omnia nulla sunt; virtus æque fundamentum est parensque felicitatis , pacis, prosperitatis vigorisque civitatum. Utinam principes atque rem gerentes omnes hoc apprime intelligerent , om- nibusque rationibus uterentur ad virtutis imperium constituendum atque firman- dum, abundantesque corruptionis fontes, qui ultro citroque multiplicantur , ( 299 ) exsiccandos ; systema abolerent militis perpetui, quod cives enervat moresque corrumpit, quodque, in civitate libera , societatem despoticam constituens , cives servos despotasve efformat, quorum alii, humanam dignitatem exuentes, semet- ipsos abjiciunt; alii vero, arbitrario imperio exercendo, servilique inferiorum obedientiz assueti, omnibus arrogantes evadunt ; fallaci lucro renuntiarent sche- darum sortionis, omniumque alearum, horumce funestorum institutorum que cives corrumpunt, simul ac in eos perfidorum errorum studium infundunt , laboris amorem tollunt, sæpeque ad desperationem facinoraque ducunt; ad de- sidiam inertiamque cives adhortari , mendicitatemque fovere vitarent , in publicis pauperum domibus nonnisi brevia auxilia offerendo; monasteria prohiberent , que civitati cives delectos adimendo , sepissime corruptionis fomes evadunt; maximam curam adhiberent, ad coeli conditionis in mores efficientiam legibus sapientibus dirigendum ; presertim , ad exemplar Cretensium , Spartanorum atque Persarum , civium educationi , a qua pendent horum existentia politica , civitatis- que felicitas calamitatesve , Tay EE Utinam ii, quibus hoc sanctissimum munus committitur , nunquam oblivis- cantur sibi homines esse informandos , quos civitatis legibus imbuere debent , eos monendo hasce leges supra omnia esse venerandas; quosque rebus ac exemplis circumdare debent, qua continuo eis et patriam et beneficia que ab ea acceperunt, eaque qua jure repetit, oculis objiciant , ut se mutuo tanquam fratres diligere , nihil publicæ utilitati oppositum cupere , homines esse ac cives , omniaque felicitati ac tutelae matris suæ communis posthabere , discant! Ego vero, juventutis institutioni destinatus , faxit Deus ut in firmo consilio præstem quod inii, solemne jusjurandum conservem quo hic me nunquam e conspectu amissurum virtutis ad privatam felicitatem prosperitatemque pu- blicam momentum, recipio ; ut ex exemplis omnium doctorum proborumque professorum, in quorum praelectionibus mihi contigit ut virtutis amorem cum purissima doctrina haurirem , recte agendi documenta capiam ! 38. ( 300 ) SECTIO SECUNDA. NULLUM VIGET IMPERIUM, ETIAMSI OPTIME CONSTITUTUM SIT, NISI CIVIUM OPINIONE SUSTINEATUR. x Concordia res parve crescunt : discordia magne dilabuntur. (Mıcırsa). + er À a —— À— CAPUT L ARGUMENTA GENERALIA, CUNCTIS CIVITATUM FORMIS COMMUNIA. Si opinio publica mihi esset definienda y dicerem eam nil aliud esse ac com- munem omnium civium sententiam , generali de administrationis regulis notitia recta, qua duce, quænam civitatis prosperitati, felicitati atque vigori aptissima sint, percipiunt, cujusque ope aptissime de actis omnibus, tum civilibus, tum politicis , judicant. Adderem insuper populorum ætatumque omnium historia probari eamdem civium omnium sententiam, im rerum rationibus naturalibus atque solitis , nunquam errare. Hac sola opinionis definitione , clarum ac manifestum evadit quanti in civitate qualibet sit momenti, quantique intersit eam observare. Sed opinionis publicae necessitas ex civitatum ipsarum natura elucet: etenim ad constituendam in civitate potestatem , sine qua societas civilis cogitabilis non est, hujus potestatis vincula ex mutuo gubernantium gubernatorumque connexu , atque ex necessitatibus quibus juncti sunt efformentur, necesse est: requiritur ( 301 ) ut alii in tali relatione cum: aliis versentur, ut hi cupere debeant se cum illis junctos manere. Hoc vero fieri nequit nisi rem gerentes opinionem publicam sacram habeant. Reipsa , si populus rem gerentibus confidere non potest , hi sua ex parte populo confidere non poterunt , ideoque illis facultas deerit muneribus suis in publicam prosperitatem fungendi. Hanc sententiam mox explanabimus ; sufficit hic ut jam perspiciatur opinionem alterum, cum virtute, societatum civilium. existentiae fundamentum esse. :*. Opinionis publice. libertas autem non modo necessitatis; imo etiam justitiæ est; nimirum: homo societatis civilis membrum evadens , juribus sibi a. natura concessis non renuntiat; legum jugum. non recipit, ut tyrannide opprimatur : e contrario , tantummodo libertatis suæ physice renuntiat , ut civitatis bene con- stitutæ beneficiis fruatur : « Ex fundamentis reipublice , inquit Spinosa, eviden- tissime sequitur finem ejus ultimum. non esse dominari, nec homines metu retinere et alterius juris facere, sed contra unumquemlibet metu liberare, ut secure, quoad. jus fieri potest, vivat; hoc est, ut jus suum naturale ad exis- tendum absque suo et alterius. damno optime retineat. Non, inquam, finis reipublicæ est homines ex rationibus bestias vel automata facere, sed contra, ut eorum mens et corpus tuto suis functionibus fungantur , et ipsi libera ratione utantur; et ne odio, ira, vel dolo certent, nec animo iniquo invicem fe— rantur.» ( Tract. theol. pol., cap. XX.) Imo cum omnes cives potestatis in civitate agentis actibus obligentur , sequitur eosdem jus habere hæcce acta examinandi atque perpendendi, potestatique de iis lumen præferendi. « Jure, inquit idem philosophus , ex proprio decreto unus- » quisque tantum cessit, non autem ratiocinandi et judicandi; adeoque salvo -summarum potestatum jure , nemo quidem contra earum decretum agere potest , at animo sentire et judicare, et consequenter etiam docere, modo simpliciter tantum dicat vel doceat ; et sola ratione , non autem dolo, ira, odio , nec animo aliquid in rempublicam ex auctoritate sui decreti introducendi , defendat. Ex. gr., si quis legem aliquam sanz rationi pugnare ostendit, et propterea eamdem abrogandam esse censet; si simul suam sententiam judicio summae potestatis v v Vv» v v v» vy M M v v v wv ( 302 ) > ( cui tantum est leges condere et abrogare) submittit , et nihil interim contra > illius legis prescriptum agit , bene sane de republica meretur.» (Ibid. ) Respectu legum vero, maximi momenti animadversio sese offert; nimirum: jus civile cujusque gentis, gentis opinione creari debet, continuoque tempera— menta quæ necessitates publicæ postulant , accipere. Si igitur rem gerentes , spreta omnium opinione, ex arbitrio civitatem regere legesque ferre velint , civitas leges habebit necessitatibus suis pugnantes: que ratio rerum falsa est atque funesta; imo talis, ut, ea obtinente, civitas nulla pace, nullaque felicitate frui queat. — Vide quantam , in republica, Romani curam adhiberent , ut illam leges inter et opinionem harmoniam servarent , introducta scilicet edicti pretorii iustitutione. - « Pretor Urbanus civibus , inquit doctissimus Warnkoenig, peregrinus peregrinis » edixit. Edicebant autem supplendi , adjuvandi et corrigendi juris civilis gratia, » propter publicam utilitatem, quemadmodum temporum rationi, populique » moribus et opinioni aptum id esse crediderunt. » (Institutiones juris romani privati. ) ; Videamus nunc quinam sint spretæ opinionis effectus immediati , et quidem primum habito respectu ad civitatam prosperitatem internam. Sic enim causæ arcem invademus, namque certissimum est ac quotidiana experientia demons- tratum , sine prosperitate interna , civitatem nullo modo vigere nullaque felicitate frui posse , imo etiam civium reverentiam legibus præstandam , patriæque amorem brevi evanescere; eadem omnino ratione ac in familiis, ubi paupertas omnem felicitatem trudit sensusque naturales infringit. Cum civitas civium opinione non regitur, hi illa animi tranquillitate frui ne- queunt, qua nascitur ex certitudine quam habent se in tuto esse, et sine qua concordia inter omnia societatis membra impossibilis evadit. Atqui ab hac concordia pendent non modo civitatis felicitas, sed et ejusdem prosperitas ; nimirum : omnes cives propria habent commoda quibus nonnisi mutuis conces- sionibus inservire possunt. Si igitur causa quaedam discordiam continuam moveat, diffidentiam proferat perpetuam, eadem voluntatem hanc generalem, hanc cogitandi sentiendique communem rationem , que sola varia variorum commoda, secum invicem pugnantia, conjungere valet, ideoque totius prosperitatis public ut et totius politicae potentie fundamentum est, necessario dirimet. PS E ( 303 ) Eodem modo in civitate exstant plurimæ consociationes , quarum unicuique sua sunt commoda. Si vero rem gerentes ex populi opinione, id est, secundum necessitates utilitatesque generales non gubernent, harumce omnium consocia- tionum finis atque voluntas continuo rem gerentium consiliis pugnabunt ; unde sequetur hasce consociationes tantum fructum non percepturas esse, quantum sperare potuissent; ideoque nationem divitiarum incremento esse privandam. Imo cum magna suscepta semper a rebus publicis pendeant, statim ac he civibus pecunia valentibus suspectæ evadunt, nil suscipere audent; namque homo tantummodo amplius acquirere conatur , cum in tuto sunt ea quæ jam pos- sidet, certiorque fit se opes suas industria sua aucturum fore. Avaro similis igitur , qui prope arcam suam rebus caret omnibus , natio ut opibus suis ad necessitates suas explendas divitiasque augendas utatur, non committet, — Illud probat - exemplum omnium despoticarum civitatum, regionumque in quibus rem gerentes, veras œconomiæ politicae regulas ignorantes rejicientesve , populi vocem con- tempserunt. Hisce civitatibus vero si Britanniam , plurimasque America regiones conferamus , ibi populum libera emulatione , activitateque ab omni timore om- nique obstaculo immuni ductum, ad maximam prosperitatem (qua sine dubio nonnunquam causis fortuitis cohiberi potest, sed nonnisi in aliquod tempus ) incedentem videbimus. Ut uno verbo dicam, aut imperantes opinionem publicam sacram habebunt eamdemque d aut industria languescet , populusque pauper evadet. Quod si interdum evenit ut, errore propriive commodi studio ducta , populi pars rationes postulet que, prima specie forsan opportune, postea perniciosa evaderent, rem gerentes prudentes debent, sine dubio, hisce postulatis omni opera obsistere. Attamen si hee opinio, licet falsa , generalis esset atque per— tinax , contendere non dubito rem gerentes ei obedire debere , quoniam primo nil unquam sponsor esse poterit hosce, in casu speciali , populi vera commoda melius noscere quam populus ipse; quoniam , insuper, etiamsi hoc certum foret, ex hac scissione malum enasceretur majus illo quod vitare vellent; namque non solum cives omnes quorum interesset, omnesque consociationes , que, mem- brorum suorum concordia, multum in civitate valent, continuo summa potestati ( 304 ) pugnarent : unde omnia negotia impedirentur aut adverso animo gererentur , unde - ubique perturbatio ac discordia; sed praterea imperantes, continuo impediti, malum. cohibere non possent, irritationemque ‘suscitarent que produceretur diu adhuc postquam cedere coacti fuissent; quoniam , denique, si populo morem gererent, nonnisi breve malum enasci posset, eo quod hic, mox experientia imperahtiumque ac prudentium monitis doctus , errorem suum agnosceret eumque Tejiceret; simulque rem gerentibus gratias ageret ob id obsequium ; ita ut hi, sic populi fiducia sibi conciliata , facile similes errores in posterum impedirent.— Illud revera in Anglia Americaque videmus; ubi rem gerentes , nationis fiducia potiti, eam ad altissimam prosperitatem , nullis fere , nisi interdum et quibusdam de rebus, obsistentibus, ducant. j Non contendam tamen quodlibet imperium opinione publica innixum continua. prosperitate necessario fruiturum esse; namque variis causis cujuslibet regionis prosperitas cohiberi potest. Sufficit ut probaverim sine hac km , nullum imperium prosperitate frui posse. + Altera adhuc ratione , silentio non prætermittenda , opinio in civitatum pros- peritatem influit ; ain: : artes et discipline, deficiente opinione, vix proficere possunt; namque in civitate ubi opinio libera non est, silebunt viri illi quorum opera, libere scripta, prælectionesve , libere habitæ , si nonnunquam erroribus . maculantur , saepius lamen profundunt , sicque ad populi culturam industriamque nonnisi cum cultura progredientem , promovendum , plurimum conferunt , po- pulusque in eodem statu remanebit. Nec omittam hæc opera hasque prælectiones virorum doctorum , mores emendare , et quod maximi est momenti , opinionem publicam proferre; ei lucem præférre. Hisce de civitatum prosperitate expositis , ad res non minoris momenti atten- dendum est ; scilicet ad earumdem potentiam atque vigorem. Rem gerentes , industrie favendo, suo erga opinionem obsequio, vim suam politicam ut et civitatis vigorem firmant ; namque primo nonnisi ex opinione tributa proprie exigi possunt. Sic, v. g., tributa in merces imposita nil aliud sunt ac mutua pecunia a venditore emptori credita: atqui quomodo hanc pecu- niam venditor credere audebit , nisi maximam in rem gerentibus fiduciam habeat? ( 305 ) quomodo id poterit quidem, si hi opinionem contemnendo, industriam deleant ? — Inde: fit ut in despoticis civitatibus ; v. g., in Turcarum imperio , atque in regnis opinione non innixis , ut in pat reditus tributorum tam exigui sint, princepsque , semper NAAR remediis orbatus , in omnibus consiliis suis inhi- beatur. Præterea clarum est patriæ amorem absque opinione subsistere non posse, quum ex ea precipue nascatur. Atqui satis superque probavimus hunc sensum unum esse ex principiis, ex fundamentis vigoris civitatum. Hoc respectu igitur opinio, licet mediate, fundamentum atque principium vigoris civitatum adhuc evadit. Vide etiam quanta cum cura, in civitatibus bene constitutis, societatis membra protegebantur: Sparte Romæque, civis unius supplicium luctui publico erat ; in hac republica quidem , sanguis non fundebatur , nisi reus mortem exilio anteponeret ; in Macedonia, reus morte plecti non poterat, nisi prius coram civibus suis se stetisset, ab illisque condemnatus esset; Athenis, judices su- premi fieri tantum poterant ii viri qui rempublicam gubernare valuerant, inqui- sitionique severissimæ submissi fuerant; in Anglia, constitutio maxima, nimia forsan cum religione, omnia providit quae ad rei securitatem præstandam pro- desse possunt; in Sinarum imperio ipso, cum populus in provincia quadam queritur , imperator prefectum de munere demovet; et actio que ei dein inten- ditur, fere semper probat populum non sine causa questum fuisse. Si imperatores Romani idem fecissent, quis dubitat quin precipuam imperii occasus causam amovissent ? Etenim ut attendamus tantummodo ad ea qua in patriz nostre historia occurrunt , Augustus , minori ac Julius prudentia usus, immensa Gallis vecti- galia imponens , vetansque, sub mortis poena, ne linjuà sua, etiam in privato sermone , uterentur, opinionem a se adeo alienabat , ut Galli boim rebellarent , partim in Germaniam aufugerent , Germanorum opem implorantes: unde bellum cruentum et Lolli pernicies; ita ut, ad tanta mala arcenda, Augustus tandem ad æquiora consilia redire, harumque nationum vota audire ac exsequi coge— retur. Post Augustum vero, omnium in Galliis rebellionum vectigalia iniqua , magistratuumve Romanorum superbiam ac vexationes , causas praecipuas fuisse reperimus. Sic Olennius intolerabilia a Frisiis vectigalia exigit, et hi populi, re- 39 ( 306 ) bellati , cruentum. Romanis bellum inferunt. Contra , Corbulo prudenti justoque imperio Belgas Romanis devincit ; Claudiusque , jus honorum eis concedens, certum firmissimumque Romano imperio presidium adjicit. — Inde sane sapiens Solo dicebat civitatem perfectissimam eam esse, in qua injuria ultimo civi illata , ab integra societate sentiebatur. Denique , et hoc est maximi momenti , sola morum egregiorum servandorum ratio hec est, ut legum amor incitetur ; quod jam probavimus exemplo impe- riorum in quibus maxima adhibetur severitas, ut in Japonia et apud Sinenses, ubi suppliciorum numerus cum legum crudelitate crescit. Atqui manifestum est hunc amorem sine publica opinione existere non posse; et quemadmodum apud populum virtute non præditum opinio stare nequit , sic unum inter maxima opinionis beneficia illud est, quod nempe ad morum integritatem potentissime confert. Etenim opinio plures homines a vitiis crimineque arcet, quam poene ac supplicia; ita ut in civitate in qua viget salutare opinionis imperium, civis magis pudorem timeat quam multas, dolorem et mortem ipsam. — Hoc sane in mente habebat Cleobulus, cum diceret optimam civitatis formam eam esse, in qua vituperatio magis quam poenz timebatur. Vis-ne hujus opinionis in moribus efficientia exemplum manifestum ? Attende ad illud quod quotidie nostris sub oculis jacet, nimirum: agente vetere præ- judicio , comodi fere omni omnino existimatione carent ; ita ut quacumque vite ratione utantur, majore minoreve reverentia non gaudeant. Quid inde fit ? Po- tenti pudoris froeno destituti, opinionisque stimulo non ducti, sepius turpem vitam degunt. Prejudicium illud , igitur, non modo injustum est, sed etiam funestissimum ac fere inhumanum. — Opinionem meam probat exemplum re- gionum in quibus melius habentur, ut in Germania, ubi scilicet plerique me- lioribus utuntur moribus. Sed ad civitatum felicitatem vigoremque praestandum , requiritur presertim ut opinio una sit. Ex quo hec conditio , causa quacumque, tollitur , nascuntur bella ista intestina, omnis generis calamitatum tam ubera, que Persarum imperium debilitarunt , Graeciam tyrannidi tradiderunt; Romam in vincula conjecerunt ; nostraque etiam ætate infelicem Hispaniam dilacerant. — Imo , in tali rerum con- ( 307 ) ditione , si populus finitimus, hac perturbatione utens, civitatem sic dissociatam aggreditur, eam facile subigit. — Sic Polonia Russie, Austrie atque Borussiæ prada facta est. Quod si opinionis unitatis defectus tam funestos exitus non semper habet, semper tamen unanimitatem illam tollit, non minus civitatum vigori ac prospe- ritati, quam familiarum felicitati necessariam. Quod ad hanc rem attinet, conscientiæ libertatem tollere , inter aggressiones contra opinionis unitatem , minima non est, neque minus perniciosa. In uni- versum enim hic est istius years effectus , ut alicujus populi partis opinionem lædat; unde nascuntur inter utrasque populi partes odium , diffidentia ac invidia , quae one temporis discursu vix evanescunt. — bdd hujus rei exem- plum fere huc usque nobis obtulerunt septentrionales meridionalesque patriæ nostra provincie, quippe quæ multis sæculis conjunctæ , funestissimaque ac ini- quissima istius Philippi Il imperio divise, nonnisi sapientissima prudentissimi principis nostri agendi ratione ad antiquam concordiam redierunt. Aliis vero rationibus adhuc eadem intolerantia civitatum vigori funesta evadit. "Nimirum: primo pars exagitata, tantum abest ut tollatur, ut contra invalescat ; namque ejus membra doctrinam suam tunc sanctiorem habent; omnesque sensus coeunt , ad ei fidem servandam. Si vero posthinc eadem pars superior evadit , sua vice vexatores suos vexat: quæ omnia civitatem vehementibus funestissimisque motibus afficiunt. — Illud satis superque probant foederatorum bella , in Gallia ; variaque bella propter eamdem causam apud Germanos gesta. Praterea externi mercatores non venient in’ regionem ubi castigantur ii qui non sentiunt ut incole ; et hoc adeo verum est, ut in omnibus portubus , in civi- tatibus etiam aliorum rituum minime tolerantibus , ut in Hispania, Anconz , etc., in omnes ritus plena indulgentia admitti debuerit. Imo nil magis civium migrationes provocat quam in conscientiam tyrannis: sic monachi et inquisitorum fidei sic dictorum collegium , Mauros Judaosque op- primendo , Hispaniam populabantur, industriamque pessumdabant. Sic foedera- torum bella , Nannetensisque edicti rescissio Galliam magno civium industriosorum numero, ideoque plurimis prosperitatis elementis spoliabant; et in patria nostra 39. ( 308 ) etiam , cum Philippus II hancce tyrannidem exerceret, industriosissimas ideoque ditissimas ac potentissimas imperii sui provincias amisit , longo in bello opes suas’ exhausit , commercioque suo necnon plurimis insulis spoliatus est. Apud Batavos vero , ubi conscientiz libertas latior erat , industria maxime florebat. Respectu harum migrationum vero, qualicumque causa proferantur, insuper notandum est illas fere semper ab istis qui oppressione eas proferunt, poenas exigere. — Hujus rei testes sunt celeberrimi Guillelmi Taciturni expeditiones , necnon etiam Athenis Cleobulus , Thebisque Pausanias. Praeterea sepe populi exteri hac occasione utuntur, specie quidem auxilii migratis ferendi , ad horum patriam invadendam. — Quod probatur historia Gallia recentiore , multarumque aliarum regionum. 5 Contra , quot beneficia conferunt opinio , opinionisque unitas? In civitate opinione sustenta, cives, ad constitutionem suam servandam æque ac rem suam gerentes tuendos , bonis suis, suis commodis omnibus renuntiabunt ; tributa gra- vissima ac onerosissima patientur, et quidem talia, qualia princeps latissimo imperio usus, exigere non auderet, namque cum persuasum habebunt. necesse esse ut illis se submittant, hec onera illis graviora erunt quam horum onerum -sensus: cujus rei, in alia civitate, contrarium obtinebit, in qua nimirum mali sensus semper malo ipso major erit; sic rem gerentes, opinione freti, hanc unanimitatem , hanc devotionem ad libitum dirigere poterunt, maximaque ex illa fructum percipient. Denique non ubique pecunia opus erit, que ceterum pessimum est incitamentum. Adest historia ad hanc opinionis mirandam potentiam testandum, ut et nobis testis fuit ad probandum quam funestus sit ejusdem defectus. — Epaminondas frustra Spartæ castrorum hostilium ignes primus ostendit; frustra Darius Xerxesque innumerabilibus copiis Græciam inundant ; frustra Persarum reges /Egyptios iterum atque iterum subigunt; frustra Austrie principes Hungarie jugum gravius im— ponere conantur: opinio hosce populos sustinet: Sparta, post Magni Thebani mortem , potestatem suam recuperat ; Athene, Sparta atque Platea immensum hostium numerum repellunt , Persisque brevi sua vice occupatur atque subigitur ; Hungaria privilegia sua servat : Leopoldus I, Josephus II, ac Franciscus II opinionis la ce ( 309 ) vi cedere coacti sunt, quippe qua undique vocem tollit, altiusque loquitur, quam ut non exaudiatur. Et nostris etiam temporibus , domitor ille formidabilis , postquam Europam fere totam subegerit , superbasque pyramidas , Europe vexilla videndo attonitas , mili- tibus victoribus circumdederit, in consiliis suis, inauditis conatibus quos Anglo faciles opinio reddit, arcetur; frustra fluctus fundit sanguinis ad populum istum domandum , apud quem opinio cuilibet qui se offert duci inexhaustas defensionis rationes præbet ; tandemque immensam suam potentiam illisam videt ad renixum ei oppositum ab altero populo quem opinio , si non invictum , saltem indomitum reddit. Et hi duces infelicium Graecorum, quos Europa tamdiu percussorum ferro tranquille tradidit, nonnullique adhuc christiani principes crudeliter habent, quid ad hanc diem eis hostium suorum rabiem , plurimorumque christianorum, ad quos manus porrigebant , perfidiam repellendi rationes suppeditavit , nisi opinio? Quin imo, illi qui optimo jure populi odium meriti fuerant, sepe ejusdem amorem , opinionem sibi conciliando , consecuti sunt. — Hac arte , Pisistratus , Polycrates plarimique alii , et etiam apud plerosque , nescio qua ratione, Napoleo ipse, usurpationis sus veniam impetrarunt. : Jam vero nunc tam apprime omnibus persuasum est de opinionis vi ac potestate , ut ii quidem quibus in animo est eam contemnere , non committant ut eamdem palam offendant : quod in nonnullis imperiis quotidie animadvertere possumus. CAPUT IL DE DEMOCRATIA. $ In democratia, cum populus ac summa potestas una eademque sint persona opinionem publicam nunquam potestati pugnare, luce clarius est. Unum hoc "respectu locum habere potest; scilicet legum et opinionis harmoniam non adesse : sed hac rerum conditio nonnisi brevis esse potest, eo quod populo semper leges quas sibi dedit mutandi potestas inest. ( 310 ) Ex his dictis patet quantum cavendum sit ne qualibet ratione legislator utatur ad populum certis legibus immutabiliter constrmgendum. Sit exemplo Lycurgus. Quid enim accidit ? Spartani, licet eorum constitutio ad omnes progressus re- gressusye cohibendos aptissima esset, nihilominus discursu temporis . sensim sensimque , ut et alii omnes populi, mutationes passi fuerunt; ita ut tandem legibus regerentur moribus suis nullo modo consentaneis : unde omnia mala qua historia nobis tradit ibi nata fuisse. Quod si in democratia rem gerentes opinionem offenderent atque contemnerent, populo, a quo solo potentiam suam acceperunt, semper jus adest hanc ab illis recipiendi. — llud revera Rome locum habuit sub decemviris legibus scribendis. Casus denique omnium funestissimus ille est, quum , populo corrupto , inge- niumque, vim suam moralem ac animi robur amittente , solisque voluptatibus suis intento , opinio publica nulla facta est. Ex eo, civitas corruit : quidam cives potestatem supra leges usurpant; democratia dirimitur, ac in demagogiam tyrannidemve mutatur. — Sic Athenis videmus Periclem , Cleonem , Alcibiadem multosque alios alternatim ex arbitrio rempublicam in avia ac devia ducentes : jam eloquentia virilissima ac potentissima irrita evadit, Athenæque a Macedone subiguntur. — Sic Roma Gracchis, Syllæ , Mario, Pompejo, Casaribusque tra- - ditur, et sic porro. Asseri potest igitur opinionem democratiæ principium essentiale ac funda- mentum esse. Etiam quamnam vim illis civitatibus confert ! Übinam alibi vir- tutem illam reperimus , que ex integro populo ens unum, uno sensu ductum , una motum voluntate, efficit? Videmus-ne alibi populum integrum patriam flammis tradentem , ne ab hostibus pollueretur, alioque patriam liberam quæ- situm euntem, ut Phocæenses ? populum totum , ne exceptis quidem mulieribus ac pueris, patrie defensioni omnia praestantem , ut Carthaginienses a Scipione obsessi ? populum e maris littore pulsum , urbem potentiorem in insula proxima fundantem , ut Tyrii? civitates nec opibus nec civium numero valentes , de patrie salute contra decemplicem hostium numerum non desperantes , ut Athenz, Sparta atque Platæa ? MM PRSE ( 311 ) CAPUT TIL DE ARISTOCRATIA. Ut jam animadvertimus, civitas aristocratica beata placidaque esse nequibit , ideoque non vigebit, nisi potentes ab inferioribus. potestatis qua exclusorie utuntur veniam impetrent. In his igitur civitatibus presertim, aut rem gerentes opinionem publicam observent, omniaque ili concedant que nature forme civitatis non repugnant, aut ea invita atque obstante potestatem retineant, necesse est. Idcirco aut civitatis optimates cum omnibus patribus-familias pu- blice cibum sument , saltemve ab omni actu , ab omni agendi ratione abstinebunt que aliis civibus inferiorem horum conditionem demonstrent , eisque adminis- trationem invidam reddant; aut, ad populum continendum , horrendis utentur artibus, ut in ista aristocratica civitate, cujus administratio hisce versibus tam fortiter exacteque pingitur : AE ae A. Ici, même au sein des plaisirs , Dans tous les lieux , sans cesse, ouvrant l'oeil et l'oreille , En paraissant dormir, le gouvernement veille. Ténébreux dans sa marche, il poursuit son chemin. Muet, couvert d'un voile, et le glaive à la main, Il cache au jour l'arrét, la peine, la victime, Et punit la pensée aussitót que le crime. Ici, dans des cachots Paccusé descendu Pleure au fond d'un abyme, et n'est point entendu. D'un mot ou d'un regard P'État ici s'offense , Et toujours sa justice a l'air de la vengeance. Un homme peut périr, la loi peut l'égorger , Sans qu'un père ou qu’un fils ait connu son danger : » La mort frappe sans bruit, le sang coule en silence, » Et les bourreaux sont préts, quand le soupcon commence. » (Ornerzo, acte II, sc. FII). Sive, quod non minus dolendum est, ut a populo auferant oppressionis ejus sensum , cupidinibus suis et leges et mores et salutem publicam posthabebunt, ut Genuae obtinuit, ubi scilicet optimates, cum omnibus viis, ad divitias com- v Yd wv y v V 9 v v U Ss Uv ( 312 ) parandas, populum opprimerent, ut supra retulimus, ad illius mentem cæ- candam , sinebant cives furtis ac cædibus se tradere, quod vindicationis animum fovere debebat, iisdemque pauperum ægrotantiumque domos publicas, otio desidiæque sic faventes, offerebant; ubi nihilominus populum adeo timebant , ut statim ac plebeus quidam dives fieret, in suo ordine certa pecunie summa accepta , eum reciperent. Et sane judicatu facile est quodnam ex his civitatum generibus civium felicitati , prosperitati atque vigori aptius sit. Sepe vero omnes istz potestatis erga populum cautiones funestæque rationes civitatem terribilibus motibus non liberabunt. — Sic populum integrum videmus iterum atque iterum sedibus suis exeuntem ac extra urbem se recipientem , atque inde oppressores suos ut opinioni obedirent, quam frustra comprimere sperabant, cohibentem , jamque, vis suæ conscium, continuo coram hoste suo in armis stantem. — Sic Naxos ac Corcyra optimates suos, oppressores factos, expellunt, atque ita in se bellum funestum movent. CAPUT IV. DE MONARCHIA. S 1. De monarchia pura. Monarchia optime constituta illa sine controversia erit, in qua populi sen- tentiæ cum rem gerentium consiliis confundentur; in qua ille certum persua- sumque habebit hos in omnibus rebus ad publica commoda felicitatemque publicam attendere. Reipsa in tali statu rerum, populus, in rebus omnibus, principis presidium se præstabit, semperque paratus erit ad omnia agenda patiendave que imperii securitati prosperitatique utilia esse poterunt. . : Si idcirco in tali civitate factiones nascantur, cum nullum in populo præsi- dium inveniant, extemplo corruere debent, earumque occasus et rem gerentium et populi potestatem firmabit. — Sic isti Guisii finem sibi propositum consecuti essent, si opinione publica fuissent adjuti; sed una ex parte Henricus III opi- nione non satis destitutus erat, et alia ex parte foedere juncti cum hominibus (313) depravatis, illi adversus se moverunt aut inertia percusserunt eos omnes quibus eis opus erat. — Idem de Catilina , hoc respectu , dicere possemus. — Sic celebris illa Maria Theresia, quam jure recteque Hungarii regem suum nominaverant , horumce Hungariorum opinione adjecta , eorum heroice devotioni salutem suam debuit. — Et sic ubique historia probat auctoritatem a populo rem gerentibus quos diligit quibusque confidit , concessam , longe latiorem esse quam tota op- primentium principum tyrannis. Attamen sepe principes , ut fortiter auctoritatem suam retineant, populumque in officio contineant, eum debilem ignarumque detinent : illud erat totum famosi illius de Richelieu artificium ; et hoc respectu hodie adhuc nimis multi hujus generis homines occurrunt. Sed hac ratione, opinio publica apud po- pulum nasci nequit, civitasque et princeps ipse ita validissimo presidio or— bantur. — Principi, e contra, qui opinione duce regnare tendit, hisce iniquis ac funestis rationibus opus non est : populo suo fidens, vi amoris regnabit , omnium potentisima. Loco populi servi ac debilis, nulla re magna capacis , populum habebit fortem , hujusque potentia potens, imperio florente potitus , finitimis suis formidandus fiet , ipseque nullam externam potentiam reformidabit. Sic de populo suo bene meritus , potestatem suam intus ac extrinsecus stabilitam ac bene firmatam videbit , simul ac populo imperabit non solum maximo vigore, sed et maxima felicitate gaudenti. « Dans les monarchies, inquit Montesquieu , » toute la félicité consiste dans l'opinion que le peuple a de la douceur de son » gouvernement. » — Nullus rex, sane, tot tantisque obstaculis amotis , ad tam firmam potentiam pervenit, quam Henricus IV. Quis princeps sibi non cupiat illum amorem quo eum non modo Galli, sed et omnes fere populi, post ducentos annos, prosequi pergunt ? In civitate ubi princeps publice opinioni obstat, civium diffidentia- contra potestatem bellum occultum, sed constans, gerit; quod nonnunquam etiam apertum evadit; namque si periculum manifestum fit, omnia coeunt contra po- testatem populi jura labefactantem. Si vero in tali rerum conditione aut externa potestas, aut intus optimates rebelles prodeant, eorum promulgationes facile in seditionem allicient populum qui in eorum sinum , spe jura sua recuperandi 40 C314) ncitatus, confugiet. Populos enim non preterit, si-sibi dominos dederunt, se ita egisse ut ab his contra oppressionem defenderentur , ut bona sua, libertas, vita, tuta redderentur : et si illis manifestum fit hosce officiis suis non fungi, jugum iniquum atque tyrannicum excutere conabuntur. — Reipsa historia probat omnes fere principes qui hanc populi vocem contempserunt, regnum habuisse continuis motibus rebellionibusque agitatum; sepe quidem heu! misero crucia- bilique exitu periisse! — Ut recentioribus temporibus acquiescam , nonne tris- tissima talis exitus exempla praebent Henricus VI, in Germania ; in Anglia Carolus I et Henricus VI; in Gallia Henricus III, et, nostra ztate , infelix Ludovicus XVI! — Sic in patria nostra, cum Zuentiboldus, Lotharingie princeps, opinionem a se alienasset, plurimi comites omnesque episcopi ab eo deficiunt, rebellant , eumque tandem in prelio trucidant, — Sub regno debilis avarique Wencellæ , Lovanii ducis , demagogus iste Couterel nobilium erga populum tyrannide utitur, ad hunc in omnia flagitia immittendum , ejusque felicitatem prosperitatemque delet, specie enm ab oppressione liberandi. Ponamus principis opinione destituti , in. ejus consiliis atque susceptis , res, male cedere, illumque in periculum venire: qua ratione, quero, sese de re expediet ? E, contrario, princeps opinione publica fretus, hosce adversos casus non timebit : semper ei in manu erunt remedia ac opes formidandæ. — Sic una expeditio , unumque dein prælium , vastum evertunt imperium hujus imperatoris ` qui Alexandri virtutem ac interritum animum , summe Julii prudentiæ jungebat, opibusque militaribus usque eo invictis , sed sine presidio potentiore ac stabiliore opinionis publice , debilibus , utebatur; dum ex altera parte ejus superba æmula, antiqua Albio, hac opinione potens, totius fere Europe, contra eam sub vexillis ubique victoribus ac reformidatis pugnare coactæ, varias aggressiones repellit. — In patria nostra, Henricus II et Henricus III, Lovanii duces , qui glebe addictos iniqua ac inhumana servitute liberaverant, opinionemque pu- blicam omni ratione, presertim pacis amore, sibi conciliaverant, diu et placide regnarunt, nullis, ut omnes alii horum temporum principes, bellis agitati; suosque subditos felices divitesque præstiterunt. — Quod ad prosperitatem attinet prater ea que in genere diximus, alia etiam ( 315 ) ratione opinionis læsio in nonnullis monarchicis civitatibus industrie ac pros- peritati publicæ nocuit; scilicet respectu coloniarum. Cum enim Hispaniæ ; Lusitaniæ , Galliæ atque Angliæ principes colonias suas ut imperii provincias remotas habere debuissent, eas, contra, falsa majoris lucri spe ducti, maxima tyrannide oppresserunt. — Sic primo indigenas rebus omnibus quas possidebant, spoliarunt ; dein eos omnis generis sævitiis ad metalla eruenda coegerunt ; coloni nullum nisi cum metropoli commercium agere poterant, ad quod obtinendum maxima severitate opus fuit, et quidem mortis poena, adeo ut, cum bis fame horrenda, post terre motum, insula St.-Domingi laboraret, prefectus non ausus sit in Jamaicam mittere ad auxilia petenda : unde pestis mortifera, et triginta millium incolarum jactura, donec tandem ne ullus quidem nunc indigena in hac insula supersit. Quinam vero hujus nefandæ oppressionis effectus ? Mo- nopolium istud, aliis aliorum operis fructus: tribuens, in hisce laboris amorem fregit; ad colonias sustentandas, in illis merces altiore quam alibi pretio emere debuerunt; impense ad hoc monopolium tuendum necessarie , coloniarum reditus longe superaverunt; et denique ad rebellionem ob hasce vexationes semper imminentem comprimendam , milite perpetuo uti debuerunt; quod impensas multum adhuc auxit, et quod tamen impedire non potuit quin tandem ha regiones opprésse jugum excuterent. : Perniciosissimas sepe etiam sequelas habent tributa invito populo imposita ; quippe qua omnia opinionis læsionis mala proferendo , nonnunquam etiam po- pulum ad rebellionem movent. — Sic preter ea que de Gallis Roma subjectis supra retulimus , recentioribus temporibus in Gallia rebellio orta est ob salarium tributum ; idemque aliis in regionibus obtinuit. | Opinionis observandæ ea est necessitas, ut princeps optima quidem mente ductus non committere debeat ut unquam sine ejus assensione agat. — Bonus tyran- nicusque simul Josephus II recens hujus rei exemplum offert. « Du bord du tom- » beau, ait historicus quidam, il put entendre les malédictions de ses peuples : ə châtiment cruel pour un roi bien intentionné; et qui doit apprendre aux princes » qu'il ne faut pas se jouer de l'opinion et des vœux des nations, et que les lois, » méme les plus sages , ne doivent jamais étre imposées arbitrairement. » 40. .( 316 ) Clarum est ea omnia quæ huc usque de monarchia pura in genere diximus , ad monarchiam in qua princeps suffragiis eligitur, jure referri posse; ita tainen ut in hac majoris adhuc momenti sit opinionis public existentia. Quod vero ad despotismum atque theocratiam attinet , eadem de iis monenda sunt , que supra, respectu virtutis, monuimus; scilicet dé illis hoc loco agi non posse; namque primo qui despotismum cogitat, cogitat civitatem in qua princeps est omnia , populus nihil aut minus quam nihil; et in qua ideo non modo nulla est opinio, sed nulla quidem esse potest , eo quod despotismum tolleret. Theocratiæ respectu vero, opinio que eam sustinet , ejusque unicam essentiam quodammodo efficit, fidei nomine designata, cum specialis sit nature et extra rationem hu- manam posita, ad nostrum argumentum nullo modo pertinet ( nota 7). S 2. De monarchia constituta. Non solum opinio monarchie constitutionalis , ut et ceterarum civitatum omnium, vigoris conditio necessaria est, sed eadem efficit illius elementum essentiale; ita ut admitti nequeat monarchiam constitutam aliquam esse, sine opinione : nisi vano nomini acquiescere velimus , constitutamque nominare, ' civitatem despoticam cum constitutionalitatis (S. V. V.) simulacro; ut democratiæ vestibus indutum fuisse videmus crudelem imperatorum Romanorum despotismum; et duæ istæ regiminis formæ hoc commune haberent, quod amara ista derisio , nova contumelia publico infortunio illata evaderet, relinquendoque sub oculis populi libertatis ejus statuam , sed catenis constrictam , nonnisi ejus malorum duritiem , semper adstante ac inevitabili boni amissi memoria , augerent. Sed inter hæcce duo civitatum genera hoc insuper discrimen esset, quod nimirum populus democratica libertate privatus, semper sua culpa eam amisit , vulgoque non amplius dignus est qui ea fruatur , neque quidem ejus exercendae capax; dum , contra, populus quidam liberalis constitutionis sue beneficiis destitutus , hoc bonum amitteret. scelere illorum qui ei jurejurando promisissent se eamdem tuituros esse, quosque hunc in finem elegisset; et denique apud utrumque po- pulum , illad quod esse debuisset populi ægis , in rem gerentium manu telum ` ee (317) fieret formidandum , cujus ictus ineluctabiles essent, eoque terribilius , quod legum involucris tegeretur. Quum vero civitas constituta opinione regitur ac sustinetur, in ea, sine dubio, eadem maximam vim habet ac eflicientiam , eo quod ibi populus admi- nistrationis continuo particeps est: unde hæc regiminis forma inter omnes ap- tissima est ad civitatis vigorem presidiumque ex opinione efficiendum. Et que non est, ut jam iterum iterumque exposuimus , opinionis potentia ? Ejus magni , quieti ac lucidi effectus nonne, in Anglia Americaque (nota K), prodigia pro- duxerunt? Et ejus beneficia, si lente nascuntur, nonne semper certo futura sunt ? Hæc una enim securitati prosperitatique publice continuo vigilans , et rem gerentes, et legatos et magistratus in officio retinet, eosque in boni publici via dirigi. In monarchia constituta, unus ex faustissimis opinionis effectibus hic est, quod nimirum populo inspirat hanc in rem gerentibus fiduciam sine qua hi eidem in temporibus implicatis atque molestis lucem praeferre nequeunt, illumque in hac obedientia libera retinere, sine qua vera pax interna civitatisque pro— speritas nunquam adesse possunt; namque si rem gerentes opinionem contem- nant, populus continuo timore agitatur ne jura sua suave commoda læsa videat ; et quum omnia in majus, metu augente, accipiat, continuo sollicitus est, su- spicax, semperque rem gerentibus pugnat; ita ut omnia que ab his veniunt, illi suspecta sint, omniaque, quæ a se petunt, recusanda censeat: unde fit ut rem gerentes , ad bonum quidem praestandum , obstacula ubique inveniant, Insuper nulla est, sine opinione, libertas politica, quippe quæ nil aliud est ac certitudo quam habet populus de securitate sua. Atqui neminem fugit liber- tatem politicam omnium civitatum, presertim vero constitutarum , fundamen- tum esse. |! | Ex illis que notavimus , sequitur, populum , si videat aut videre reatur leges constitutivas ab auctoritate perfringi , suosve legatos oflicia sua prodere ; aut tantummodo suspicetur rem gerentes ad istam proditionem hosce allicere, omnem fiduciam exuere , nihilque nisi diffidentiam , odium atque dissensionem super- esse : unde aut bellum continuum, si populo insit indoles ad audendum pro- jecta , opinioque vim suam servaverit; aut, si opinio nulla evadat , apathia fu- ( 318 ) nestissima , qua adstante , populus , demisse jugum subiens , omne patrie studium amittet, nulliusque vis activae capax evadet. Forsan nonnulli arbitrentur rem gerentes , si oppugnante opinione agere velint, itinere suo prohibendos fore, eorumque perniciosam potestatem , hoc magno deficiente presidio , brevi irritam faciendam esse; sed nimis multe, heu! exstant rationes quibus potestatem satis diuturnam tenere possint, ut hac corruente , corpus sociale vulnere alto sæpeque insanabili consauciatum fuerit. Denique monarchia constituta florere nequit , sine perfectissima harmonia atque concordia inter principem , optimates atque populum , eo quod hi tria sunt civi- tatis elementa , deficienteque hac inter tria qum conjunctione , civitas non- nisi chaos evadit : Ur E E " : . + « Congestaque eodem » Non bene Hosen discordia semina rerum. » At hic consensus , hac plures inter varias personas consiliorum unitas , non- nisi intermedii alicujus ope obtinere potest. Atqui hoc intermedium , quod prin- ` cipes populorum vota docet, ut ea explere possint; quod iisdem virorum in quibus fiduciam qua erant indigni posuerant, delicta denuntiat; cujus absentia in regnis tyrannicis atque despoticis tot tantaque mala ineluctabilia gignit, hoc intermedium est opinio publica, divine illi nunciæ similis , que mortalibus deorum jussa , immortalibusque hominum preces ferebat. Nonnisi opinionis pu- blicæ opera tolli potest medianus iste paries qui semper principem a civibus , hosque inter se, segregat. Et ne objiciant continuis opinionis reclamationibus rem gerentium incepta ac consilia impediri, eamdemque sepe loqui videri, cum revera nil aliud sit ac factiosorum pravorumque civium clamores. Hoc ultramontaneum objectum jam diluimus , nuncque satis erit libertatis pu- blicze inimicis ostendere una ex parte regiones ubi opinio comprimitur , ubi ideo nemo committit ut unquam rem gerentibus contradicat, sicut in Hispania, Italia, omnibusque tyrannicis despoticisque imperiis, et alia ex parte regiones ubi quilibet sentire qua velit, et qua sentiat dicere potest, ubi rem gerentes nunquam e vestigio se movent, quin cives sententiam suam libere et intempe- | ( 319 ) ranter aperiant , ut in Anglia , in Belgio , necnon tandem in Gallia: in illis vi- debunt nationes inopes, viles ac ignaras; in his, nationes apud quas industria , dignitas humana , potentia socialis , totaque cultura rapide explicantur. Liceat mihi hoc loco sententiam referre maxima veritate nitentem: « Les » princes n'aiment pas les résistances; mais on ne peut, cependant , s'appuyer » qne sur quelque chose qui résiste. » ( Dupaty. ) Sane mala quedam accidentalia ex opinionis libertate oriri possunt ; sed quid illud incommodum , si cum beneficiis maximis ac innumeris que hucusque de- monstravimus , conferantur? « Equidem fateor , inquit Spinosa , ex tali libertate » incommoda quadam aliquando oriri, verum quid unquam tam sapienter insti- » tutum fuit, ut nihil inde incommodi oriri potuerit. » ( Ibid. ac supra. ) Brevi, sane, cum hac opinio satis magnos progressus fecerit , satis magnam efficientiam acquisiverit, ut civitatum principium dirigens facta sit, tunc attoniti ac pudore suffusi, isti populorum felicitatis inimici ex arena ubi hodie contenta voce clamant , contempti recedent, videndo populos ac principes, commodorum recte intellectorum unitate conjunctos , placide ac communi pede in prosperitatis publice via procedentes. Jam vero he animadversiones civitatum constitutarum praestantiam pro— bant, in quibus nimirum ad regni comitia legatorum orationes, ephemeridum considerationes libere expresse , et presertim , in regionibus quibus contingit ut obtineat, juratorum institutio , opinionem publicam procreant atque efformant , eidemque continuo facem praeferunt. Sed ne omnia quæ hucusque asserui modo absurda , modo pugnantia videantur , ad unum bene attendendum est, nempe in illis omnibus de opinione in rerum rationibus naturalibus atque solitis sermonem esse ; nunquam igitur agi de opi- nione aut ignorantia, aut errore, aut corruptione innixa , quæ revera, ut jam vidimus , nonnisi funestam efficientiam habere potest. Unde sequitur , ut civitas opinionis beneficiis frui possit, rem gerentium esse ut eidem rite informandæ . operam dare non desinant. Denique hoc ultimum adjiciam , scilicet: ex omnibus argumentis exemplisque qu exposuimus , sequitur optimam quidem constitutionem , opinione destitutam ( 320 ) eivitatem salyam præstare non posse, quum nempe nonnisi Opinione agente fieri possit, ut constitutio et populo et rem gerentibus sacra maneat, vanumque simulacrum non evadat. 5 Princeps igitur qui populi sui felicitatem prosperitatemque vere avet, non modo opinionem publicam non contemnet, omnique opera ad eam compri- mendanr, ad ei vocem præcludendam non nitetur ; sed eidem, contra, aures attentas continuo advertet; ex ejus admonitionibus precepta capiet, ejus votis annuere properabit , nullamque dimittet rationem hoc felicitatis publice suæque simul potestatis praesidium proferendi, informandi atque tuendi : idcirco omnia vitabit, qua ad populi mores corrumpendos conspirarent, eo quod nulla est, absque virtute, opinio; ejus virtus etiam populis de ejus fide rectisque ac pa- ternis consiliis spondebit ; legitimam convenientemque potestatum quibus man- date sunt leges ferendi legesque latas exequendas curandi provinciæ, distributionem constituet atque sustinebit; magna vi potestatis ecclesiastice , opinionis publicae omnisque libertatis civilis deletricis , usurpationes reprimet: « perniciosum et » religioni et reipublice est, inquit Spinosa, sacrorum ministris jus aliquod » decretandi, vel imperii negotia tractandi, concedere » (ibid. ac supra). Sub talis principis regno , civis tutus erit sub legum praesidio : criminationes non ju- ridice , littere anonyme exploratoresque rejicientur , uti instrumenta tyrannica , iniqua, omnemque morum integritatem destruentia; et que per partis publice recte constitutae institutionem , ad societatis securitatem inutilia fiunt ; pænæ noxis pares erunt; justitiæ administratio certissima ratione civibus despondebit de eorum libertate, commodis ac vita; securitatis urbanæ custodes æquo ac legitimo fine modoque continebuntur , totidemque despote non evadent qui cives im- pune vexare possint , semper certi se culpa liberandos, aut etiam approbandos esse ab iis coram quibus solis cives contra istas vexationes vindictam petere possunt; tributorum. indicendorum exigendorumque modus legitimus erit , ab arbitraris remediis atque a vexatione que remotus; militis perpetui presentia non continuo populo offeret prætorianorum , satellitum potestatis odiosum spec- taculum ; presertim cuilibet de rebus publicis libere disserere fas erit : scenæ spectacula , Ephemerides, operaque omnia integra utentur libertate ( qua non- ( dar.) nunquam sane, sed frustra abutentur, adstante nimirum semper, ad abusus erroresque corrigendos, opinione publica, que semper in se remedium habet malo quod proferre potuit) : hæc enim préli libertas , quam vocant, serius ocius opinionis regnum stabilit, cives monet de veris eorum commodis, patriæ stu- dium purum, ardens atque prudens servat: hec enim, uno verbo , constitutas civitates sustinet, omniumque civitatum vigoris præsidium Moneda , principium strenuissimum evadit. i Si igitur certum atque manifestum est virtutem atque opinionem civitatum omnium prosperitatis , felicitatis atque vigoris fundamenta necnon conditiones necessarias esse, sequitur omnium cujuslibet societatis civilis membrorum non modo officium esse sed et magni referre, ut easdem colant atque tueantur, earumque studium omnibus inspirare conentur. Vos omnes, idcirco, quibus vestra in societate conditio virtutis amorem proferendi rationes præbet , cavete ne unquam officium illud sanctissimum obli- viscamini aut negligatis ! Omnis generis omnisque conditionis scriptores , in omnibus vestris operibus hoc unum vobis semper proponatis, ut homines meliores prudentioresque reddatis : calamus vester ignobili depravationis luto sive erroris veneno nunquam imbuatur ! Vestrum presertim , quibus civitas, munus committendo diflicillimum atque sanctissimum , nascentem scilicet etatem , spem patriæ , instructione informandi, splendidissimum fiduciæ testimonium dedit , vestrum est virtutem amabilem atque optandam reddere , opinionique lumen iridis! Omnis ordinis magistratus, maximo cum studio morum integritati sedulo in- vigiletis; et cavete, præcipue, ne, arbitraria gna ratione, opinionem pu- blicam a rem gerentibus alienetis ! Vos, religionis ministri, vos quibus speciatim morum publicorum cités committitur , unica cura vestra , cura vestra continua ac sedula in eo sit, ut huic sancto pretiosoque deposito inde: presertim vestra potestate ad Bine 41 ( 322 ) furorem accendendum, aut ad opinionem - publicam in errorem deducendam sive alienandam, nunquam utamini. Vos vero præcipue, pastores populorum, vos quibus numen divinum , su- premam concedendo potestatem, obligationem imposuit ista potestate utendi ratione suis consiliis, justitiae sus suoque amori consentanea; vos quos manent gloria ac premium obligationum vestrarum excellentiæ atque difficultati paria, 6 principes, omnis sollicitudo vestra, omnis vestra diligentia eo spectent , ut ad virtutem homines adhortemini , ut eidem praesidio sitis, ut ejus imperium stabiliatis : vestri enim populi aliquando ii evadunt , quos eos esse vultis ; ideoque, si hominibus imperare velitis, homines informetis: ad id bene attendatis : prin- ceps quicumque qui subditos suos contemnit, semetipsum dedecorat, probando nimirüm se illos existimatione dignos efficere non valuisse. Perfidi igitur ministri vilesve aulici nunquam in vos tantum teneant imperium , ut ad populi vocem spernendam vos inducere valeant: quid enim, heu! a natione corrupta aut oppressa vobis expectandum ? Frustra continuo vobis recantabunt ista una agendi ratione populos in obedientia retineri posse; quo plura eis concedetis ; eo plura illos exacturos, potestatemque vestram sic periculo continuo esse obnoxiam ; sceptrum debili manu gestum ex ea facile labi : ö principes, hisce funestis cap- tationibus aures obserate : vos decipiunt, ô principes! Omnium statum , popu- lorum omnium experientiam cohsulite : una ex parte, tyrannorum occasus frequentes ; eorum agitationes , conscientiae cruciatus , continui terrores : ex altera, stabilis firmaque bonorum principum potentia; munimentum quo eos populorum suorum amor gratusque animus cinxerunt ; eorum pax atque felicitas , subditorum snorum felicitate aucta ; continua venerationis , obsequii , fidelitatisque specimina ; illa conspirantia indubitabiliaque historie testimonia, in temporum tabulis in— sculpta, vos docebunt quamnam tyrannidi iniquitatisque consiliis fidem tribuere debeatis , simulque quaenam vobismetipsis et tempore presenti immineant , et ex æquis severisque ineluctabilis posteritatis judiciis expectanda sint. Tu vero , quem coelum , post tot tamque diuturnas calamitates, ut eas repares earumque memoriam deleas , nobis concessit , Guillelme I, princeps dilectissime , num de bonis principibus sermonem facere possum , quin nomen tuum menti E ( 323 ) mee occurrat, quin amor gratusque animus, reverentiam superantes, ad pos- teritatem in justo laudum gratiarumque tibi debitarum tributo antecedendam , me incitent? Cum enim alteri principes nonnisi vis publice torrente lati, eant, _ tu, generoso sublimique sensu ductus atque rectus, in constitutionalitatis via primus incedis ; tu populum tuum ad felicitatem prosperitatemque trahis; tu, prudenti constantia atque firmitate obstacula removens que iniquitas ac error contra nobilissima utilissimaque suscepta commovent, equo ac indefesso pede versus scopum pergis, ubi te manent subditorum tuorum gratie atque amoris testimonia, universalisque admirationis plausus. ( Nota A.) Plutarchus revera hosce motus cujusdam regis Eurycthionis immutationibus tribuit. ( Nota B.) Dolendum est sane hanc artem gymnasticam apud nos adeo obsolevisse; etenim nisi corporis vigorem omnino nihili ducat , axiomaque « mens sana in corpore sano » negare velit , nemo inficias ibit corporis exercitationes , moribus scilicet congruentes cœlique conditioni accommodatas , maximi in institutione juventutis momenti esse, hujusque partemque esse neces- sariam. ( Nota C.) Czetero servitus , hoc institutum humane naturæ repugnans ( Romani ipsi eam de- finiebant « constitutio juris gentium , qua quis contra naturam alieno dominio subjicitur) » ; moribus omnino oppositum est. Homo enim contemptu laborans , personalitate quodammodo dignitateque morali privatus, virtute præditus haud facile esse potest ; adeo ut Aristoteles nullam virtutem servis aptam esse arbitretur. Dominus itaque cum servo pravos mores imbibit , et præ- terea omnes virtutes despicere assuescit: superbus fit, iracundus, acerbus , crudelis, piger, vo- - luptuarius. Apud Romanos, insuper, qui cives bellis continuo absumtos supplere debebant , progressu temporis tanta libertinorum , ad unum fere corruptorum , facta est copia, ut Roma tandem fere omnino hisce repleretur, manumissionesque legibus Ælia Sentia ac Furia Caninia restringi deberent: que copia depravationem auxit, motusque civitati funestissimos protulit. Ser- vitutem igitur inter precipuas Romanorum corruptionis atque occasus adscribendam habeo; presertim cum leges dominorum intemperantiæ omnem licentiam darent , civesque , servis non- nisi contubernium concedendo , corrumperent. (Hane ultimam depravationis causam sapienter arcere conati erant Longobardi, statuendo nimirum , si dominus servo cuilibet contubernalem ejus corruptione arriperet, hosce ambos fore liberos.) ( Nota D.) Czeterum severa Lycurgi legislatio ne mira nobis videatur. Ante philosophos quosdam ultimi evi, J.-J. Rousseau, Mably , etc., philosophi speculatores omnes apprime perspexerant (quin hujus phenomeni veram causam detegerent remediumque suspicarentur ; inventa nostris temporibus reservata), artibus et commerciis , opes divitiasque suppeditantibus simulque cul- turam promoventibus, universos populos qui ea coluerant, depravatos fuisse. -—- Sic Lydios Gyrus vult conlinere ; sed miles perpetuus ejus thesauros exhauriret, oppressio rebellium foveret: fa- ciliorem cerlioremque rationem quærit : commercia apud eos introducit ad eos depravandos ac ( 325 ) effeminandos. -— Alexander magnus, ut Ichtyophagas subjicere possit, aliorum populorum studia eis imponit, — Quis asserere posset quam ob causam Indis atque /Egyptiis religio navigatione . interdicebat ? — Plato commercium ex sua republica exigit. --- Cicero Romulum laudat , Romam procul a sitibus maritimis condeniem (de republ., 1. IL.) — M. Curius dicit: « malum esse . » civem , cuinon idem quod aliis satis esse potest. » Et idem legatis Samnitum aurum offerentibus : « malle se has rapas in fictilibus suis esse , et aurum habentibus imperare.» -— Cæsar animadvertit Massilie commercium Gallos adeo eneryasse , ut olim Germanorum victores , iis inferiores facti essent (qu sententia cæterum mihi parum recta videtur; unde anteponerem Taciti opinionem : « Gallos quoque in bellis floruisse accepimus : mox segnitia cum otio intravit, amissa virtute » pariter ac libertate. » ( Vit. Agric.) 5 ‘Sed nostra etiam ætate , contendere scriptores celeberrimos , artium, scientiarum , industriæque (S. L.) progressus, et virtuti et libertati esse funestos ; afferre clarissimum Benjamin-Constant ` « Europam, ad excultiorem humanitatem perveniendo, versus servilem Sinarum statum progredi; » asserere celeberrimum Cháteaubriand « homines, quo magis humanitate politi fiunt, eo minus » libertate dignos evadere , » omnes certe stupebunt! Quis dubitat, sine virtute, progressus in cultura revera in servitute progressus evadere , eo quod nimirum si populus , in cultura pro- grediendo, egregios mores nom servat, hzc cultura ejus depravationem maturabit, eamdem alendo? Sed quam pridem culturam vocamus sociales progressus quibus virtus fundamentum non est? Vellent ne forsan contendere Græcos atque Romanos in humanitate progredi, cum artibus omnibus , opibus omnibus ad cunctas libidines explendas uterentur? Si aderat cultura hac erat saltem cultura’ vitiorum. Argumenta clarissimorum Rousseau , Mably, etc. , que partim recta sunt respectu populorum antiquorum, presertim in democratia, non amplius valent, si de recentioribus imperiis sermo sit; namque ex quo, mutatione in opinionibus facta , qua claritas et amplitudo divitiis potius quam titulis conceduntur , quilibet hac ratione illustra- tionem quzrit;ex quo populi fere omnino in industriam industriasque artes incumbunt , inter omnes homines nasci debuit tacita legislatio, æquitate probitateque innixa, sine qua fieri nequit ut quivis fiduciam ad res bene gerendas necessariam assequatur ; et que , continue quam in- dustria vita requirit , activitati conjuncta , hosce effectus ainovet quos divitiæ in antiquis tem- poribus proferebant ; ita ut hodie, contra, industria hanc vim saluberrimam exerceat, ut eiii virtute populus quilibet pari cum successu commercia agere non possit cum cæteris populis , ab hisque necessario, omnibus respectibus , pendere debeat, Alia etiam et maximi momenti differentia inter gentes antiquitatis opibus valentes , pulosque hodiernos ; hac est nimirum: apud priores, opes fere semper bello parte, et quidem magnis cumulis , paucorum civium dominium erant, qui facile parta intemperanter et ex libidinibus effundebant. Apud nos vero, opes nonnisi assiduo labore acquiri possunt, simul atque , æquiore ratione diffuse, plurium fiunt : quo evenit ut ex altera parte earum pretium melius perspiciamus,, (326). iisque ad facultates nostras augendas utamur; ex altera parte vero, cives, uno respectu, inter se ` invicem minus subditi sint, quod libertatem auget ; et alio respectu, quilibet ab aliis pendeat, unde concordia augetur, morumque integritas fortiter servatur. Nec omittamus opinionem pu- blicam , cum cultura progredientem , ad hoc ultimum efficiendum potentissime conferre. = Artes vero et disciplinæ , easdem ob causas , apud nos fere omnino ad industriam vergunt ; et si revera artes liberales litteræque humaniores animos valde commovent (quod ceterum sæpius fit ad boni studium , quam ad mali amorem proferendum ) , cultura, que una cum illis pro- greditur, menti lumen praefert, has commotiones dirigit atque moderatur , moresque emendat pro longe majore proportione, quam artes eosdem corrumpere queant. (Nota E.) Si nihilominus plerique horum populorum , tam barbaris moribus utentium , et Medorum , et Persarum, et Rome, orbis victricis, vim propulsaverunt, vel ab eorum domina- tione immunes se præstiterunt , illi populi, hoc respectu , extra causam ponuntur ; narhque civita- tem recte constitutam non eflicientes, sedem stabilem non habentes, nilque quod defendere deberent possidentes, vinci non poterant, quoniam non poterant lacessi. (Nota F.) Credo mihi iterum in medio ponendam esse animadversionem jam allatam , sed quam magni interest , ne pugnantia loqui videar , e conspectu nunquam amittere; scilicet : accu- rate distinguendum est inter democraticas civitates in genere, uti Roma, Athenæ, etc., et de- mocraticas civitates commercio innixas, ut Tyrus, Rhodus, Carthago, etc., quippe que diu floruerünt vigueruntque in mediis divitiis. In his enim cives ditescere possunt quin corrum- pantur , quoniam commercia ordinis , laboris , frugalitatis , parcimoniæ , moderationis, prudentiæ pacisque animum secum trahunt. Malum nonnisi ex divitiarum immoderatione nasci potest , que scilicet commercii studium tolleret, Hoc vero, nullis aliis accedentibus causis, parum est timendum (licet tamen propius in parvis quam in magnis civitatibus adsit) , eo quod raro mercator sat divitem se habet, ut a commercio abstineat aliisque cupidinibus se tradat, eoque mortuo , fortuna fere semper dividitur; eo quod, praterea, quo magis divitiæ augentur, eo magis vite necessaria crescunt atque multiplicantur ; et presertim eo quod fortunarum equalitas apud populos negotiandi studio addictos facilius meliusque servatur, quam apud ceteros quoslibet , ut nostra ætate Galliam, Angliam, Belgium inter et Austriam, Hungariam , Russiam , Polo- niamque comparatio satis superque probat. = Quod vero ad cunctas hujusce generis civitates attinet , virtutis opus ad eorum vigorem pros- peritatemque jam indicavimus. (Conf. notam D.) ; (Nota G.) Non necesse erit, hic notare homines qui publicis muneribus funguntur, nec non musicos , histriones , etc., illos omnes quos immateriales productores nominare voluerunt , atque pauperes, opinioni nostra non pugnare; namque tantummodo adest translatio: si magis- iratus, musicus, pauperque emunt, quin tamen producant, res eodem modo se habet ac si productor , a quo pecuniam acceperunt , ipse illis emisset. ? ( 327 ) Bene notandum est etiam opus non esse ut productor immediate producta gignat ; sed eumdem producere posse agentibus , per alienas manus , opibus ejus. (Nota H.) Non mihi satis manifestum probatumque est coli conditionem influxum talem habere , ut quibusdam in regionibus despotismum inevitabilem reddere valeat. Hac sententia , insuper , humanitati tristior est, quam ut eam non rejiciamus : imo historiæ testimoniis repugnat. Ego vero in medium proferre non dubito veram istius despotismi in Oriente continui causam , - omnibus attente perpensis atque examinatis , religioni esse adscribendam ; virtutemque solam , ni prohiberet eadem religio quin illuc in sua sublimi simplicitate transeat , in illis regionibus civitatis formam nature humane dignitati consentaneam constituere posse ; namque, licet ne- gari non possit cceli conditionem magnopere in mores influere , bonis legibus secundaque reli- gione hac efficientia sine dubio dirigi posset, si populus virtute præditus esset. Attamen hzc orientalium imperiorum religio , licet multis respectibus funestissima, horumce imperiorum fulcrum praecipuum evadit: « dans ces états , inquit Montesquieu, la religion a plas » d'influence que dans aucun autre : elle est une crainte ajoutée à la crainte: les sujets, qui » ne sont pas attachés à la gloire et à la grandeur de l'État par vertu ni honneur, le sont par _ » la force et le principe de la religion » (de l'Esp. des lois, 1. 5, ch. XIV). Uno verbo, religio ibi virtutis vices explet; namque , quoad virtutem attinet, hzc in illis civitatibus vix stare po- test , primo , ut dicebamus , propter religionem , et insuper ob ipsam constitutionem ; reipsa despo- tismus dominum alium nullum patitur: eo jubente, officia sua nemo respicere potest, probi- tatisque voci obedire : ceca obedientia una servis virtus superest. Imo sepe illud quod virtus est apud ceteros populos, hic idem esse nequit. Sic frugalitas, vite commodorum contemptus , Spartanos Romanosque ad magnas res idoneos reddidit: vita frugalis autem quam in despotico imperio populi degunt, acerbi imperii effectus est; et hi mores coacti, ut ita dicam , consti- tutionis ipsius natura, nil efficere possunt. Jam vero quot et quam dolendæ sequel, in his civitatibus, ex virtutis absentia! Btenim cum ` fere semper princeps effeminatus sit ac in gynecæo inclusus, imperiique habenas ministris com- mittat, hi totidem tyranni evadunt, domino suo formidabiliores. Imo cum lex nilaliud sit ac principis voluntas; hanc vero magistratus in plurimis casibus quotidianis noscere non possint , ideoque privatam voluntatem suam sequi debeant, omni ratione populum opprimunt. Preterea nil adest quod hunc fanaticum furorem temperare possit, qui tam sæpe hos populos ad rabiem crude- lissimam impellit, cujusque, heu! tam horrendum exemplum præbent Gracia sanguinolenta , ejusque ruinz fumide!!! Denique, quinam cruenta spectacula nobis offert Russie Turcarumque imperii historia, ubi videmus tot imperatores a filiis suis suisve fratribus, cum tota sua familia , ne exceptis quidem infantibus in brachiis, imo, in visceribus matris suz , trucidatos! Si vero hæc civitatis forma virtuti tantopere repugnat, depravatio etiam ibi minorem efhicientiam exercet, ita ut hac imperia, ni alia accedant, hac causa vix corruere possint, namque mulieres , ( 328 ) vulgo incluse, moribus puris utuntur, efficientiamque ferenullam habent in virorum vitam ; civesque inter se minus communicant in his civitatibus, ubi quilibet, Wr superior simul et inferior, potentiam arbitrariam exercet ac patitur. Quod ad theocratiam attinet, hæc civitatum despoticarum numero quodammodo adscribi potest. In illa autem civitatis forma, religionis stricta observatio ejusdemque amor imperii principium fiunt, ac rerum publicarum cardo. Inde mores ibi honoratiores minusve honoratas partes agent, ex reli- gionis præstantia ; felicitasque ac vigor civitatis ab hujus præstantiæ gradu pendebunt, simulque a cura quacum religioni obtemperabitur.--Illud manifeste probant Hebræorum historia, hujusque variæ epochæ. (Nota I.) Si, ut probavimus, opinio civitatum felicitatis, prosperitatis atque vigoris conditio necessaria est, asseri potest felicitatem, prosperitatem atque vigorem cum despotismo insociabilia esse: quod enim unquam imperium despoticum exstitit, in quo principis ministri, ipsi totidem tyranni non evaderent, majoremque domino suo tyrannid em non exercerent? in quo princeps omni ratione non uteretur ut ex civium opibus partem quam maximam depromeret , et in quo, ideo , palatia divitiis cumulata non essent, dum plerique civium rebus ad victum necessariis carebant ? Etiam quot et quanta mala ex opinionis defectu in his civitatibus nascuntur! ut vero rei maximi momenti acquiescamus, ad ea attendamus quæ publicam prosperitatem spectant : « Dans les États despotiques , inquit Montesquieu, oü l'opinion est nulle, l'usure est inévitable, chacun aug- » mentant le prix de son argent à proportion du péril qu'il y a à le prêter. La misere vient donc » de toutes parts dans ces pays malheureux. Tout y est ôté, jusqu'à la ressource des emprunts. Un marchand ne saurait donc y faire un grand commerce, parce que s'il se chargeait de beaucoup de » marchandises , les intéréts s'éleveraient au-dessus des profits. » « Le gouvernement ne saurait être iriuste sans mains qui exercent ces injustices : or ces mains s'emploient aussi pour elles-mêmes : le péculat y est donc naturel. » (Esp. des lois 1. V, ch. XV.) Imo addere possumus ob hunc peculatum bonorum proscriptiones ibi necessarias fieri; namque preter quam quod populum consolantur, maximum fiunt tributum ad imperii egestatem minuen- dam, quodque ex civibus , peculatu isto de pauperitatis , non amplius exigi posset. At istæ proscrip- liones, ad malum unum levandum necessariæ, dominium incertum reddunt, quod prosperitati publicæ funestissimum est; namque prima et agriculture et commercii prosperitatis conditio est : ante omnia requiritur ut productor fructuum laboris sui » bonorum ‚ac personarum sanctitas percipiendorum certior sit.--Sic in "Turcarum i imperio, v. g., ubi nil sanctum est, divites, cum continuo spoliationibus objecti sint, thesauros suos conditos detinent, agricultoresque agros suos incultos relinquunt. -- In Syria, ubi Pachæ incolas spoliant, hi sepe domus suas deserunt, per turbas vagantur, et nonnunquam per latrocinia et rapinam vitam tolerare conantur, — In multis Italie partibus et praesertim in Hispania, hoc respectu omnino despoticis, ubi personarum securitas tam sepe violatur, industria et præcipue agricultura languidæsunt ; et hac est, cum morum depravatione, ( 3ag ) altera ex praecipuis causis paupertatis harum regionum adeo fertilium. -- Ubique experientia eadem docet, et ne unum quidem despoticum imperium nominari potest, in quo industria floruerit. Attamen tanta est ad civitatum quarumlibet existentiam opinionis necessitas , ut hæc imperia , licet pessima conditione utentia, talia etiam esse non possent qualia sunt, ni in illis aliquid aliud opinionis publicæ vices gereret; scilicet opinio quz ad mores religionemque relatum habet. Quippe ibi religio moresque sacrum ac perpetuum depositum jacent, extra potestatis dominium, et quod nationi jura omnia confirmat, quibus frui possit. Theocratia vero a despotismo humano in eo differt, quod opinio illius unicam essentiam, ut jam dixi, efficit. Clar. Spinosa, de Judaeorum administratione locutus, ait: « Verum enim vero hac » omnia opinione magis quam re constabant. » Reipsa statim ac Judei deos externos venerantur, adest anarchia : civitas dissoluta est. Inde fit ut Dalaïlamistæ in dei principis mortui locum nonnisi alium deum huic persimilem sufficiant. Hoc sub respectu , vero , omnes religiones sunt reipsa theocratiz religiose. Statim ac in cultura progressus religionis unius præstigia detegunt, suo destituta fundamento, opinione scilicet, hæc religio corruit. --Sic philosophia pura Socratis, Confucii aliorumque multas vestes vicissim induit, vicissimque has vestes tritas aut desuetas exuit; donec tandem christiana religio enasceretur, di- ' gnitati humane omnino consentanea. (Nota K.) De hisce mirabilibus civitatis formis quæ in America stabiliuntur, et quæ mirificis suis effectibus, huc usque omnium formarum præstantissimæ videntur, in specie sermo non erit, eo quod revera democratice civitates sunt , monarchi constitute regimine rectæ, in quibus prin» ceps annuus est, suffragiis electus, obligationique adstrictus regni sui rationem reddendi; ita ut ea que de democratia præcipue nec non de monarchia constituta , virtutis atque opinionis respectu , notavimus, ad illas civitates accommodari possint. -( 330 ) INDEX ANALYTICUS. Pag. Inrropuctio. . . . (0. deos EEN Tesi Da rt RE Re A IR CHE Gt Variarum que in tractando BERG se offerunt rationum expositio ac dijudicatio. . . 262 SECTIO PRIMA. — De virtute. -- Carur I. -- Argumenta generalia cunctis civitatum formis communia. Virtutis definitio atque natura , ejusdemque efficientia, respectu societatis civilis. . . . . 263 Civitas corrupta ne optima quidem constitutione salva præstari potest. . . . . . + . 266 Civitatum quarumlibet felicitas , vigor ac prosperitas , corruptione impossibilesfiunt. . . . 269 Virtutis absentie effectus in rebus internis. . a . . . . . . . . . . . . (269-281) Magnorum antiquitatis imperiorum originis, progressuum atque occasus succincta expositio atque dijudicatio. . . . Ph a U O E AO (TOM Roma virtute ornata cum Roma en tradita CODÍGTIdT, es à 2102102 0 LUUD Argumenta ex Hebraeorum atque Arabum historia deprompta. . . . . . . . + + + 272 De Lycurgriegislatione disque: à... e co be bi sos 4, 0. ax Nota D. In qua I, exponitur veterum de artibus et commerciis sententia. . . . . . . 324 II) Plurimorum philosophorum recentiorum de eadem re asserta dijudicantur. . . MEE IS III) Antiquitatis populos inter imperiaque hodierna , respectu ejusdem rei differentia adie” 325 Civitas sine cultura , civitati corruptione laboranti anteponenda est. . . . . . . + , 273 Attenditur ad ea quz in civitate corrupta locum habere debent: . . . . . . . . . 273 a) Divitum erga pauperes tyrannis, hujusque tyrannidissequele. . . . . . + + + . 273 b) Civilis obedientie excidium. u. 0: PA, e dte n NEN SI TS e a ee RU c) Artium utilium contemptus ac neglectus. . . . us La sonate M aqu d) Variarum libidinum in hominum propagationem Caen te A Gc. AN MAR. ek e) Alearum amor. . . . . SS IA re to eee oie AT A + dia f) Luxus publicus, privato luxu ae ARCEM TRAE EE a e Et. ES CE g) Premiorüm matura atque effects. e x oi) le en. T > h) Pravum existimationis studium ac auri sacra fames. . . . . . . . . . . . + 276 i) Principis legatorum ministrorumque proditiones ac rebelliones. . . . . . . . . 278 k) Corporum atque animorum effeminatio. . . . . . .. . . . , . . . . . S. 278 > ( 331 ) GSM . uM EL a eene c BE e a m) Mercenariorum militum introductio. . . . . . . . . . . . . . . . . . 279 n) Intolerantia. . . à ERLERNEN OEP MEE IOS Populus virtute Prise genti dés site. IL miro veu rr MIETE Virtutis absentiæ effectus in rebus externis . . . . es ys. v» . . (a81:386) Omnium inter se civitatum relatio communis u ax inter gents) UT sas eo Set ae Subigentium populorum conditio. . . . n NAET AT a 110,989 Religionis christianæ beneficia 1) in i juris inter © gentes ae l'a ve See 2) Respectu morum et humanitatis in genere. . . . T E ere Lt T T + DR Quid sit vera scientia politica. . . . . . RD Mitis ths eit PR EN Ne de ls. BO ... Carvr II. — De democratia. Democratiæ felicitatis atque vigoris conditione. . . . . . + . + m + + . + + 286 Hujus expositionis, quoad virtutem, conclusio. . . . . etc AT Legislatorum cura in arcenda ex democraticis civitatibus morum sot tia i PENARE Carvr III. — De aristocratia. Amborum aristocratiæ ordinum inter se officia mutuæque relationes. . . . . . . + . 290 Hujus expositionis, quoad corruptionem, conclusio. . . . . . . . . . . . + . 29% EIA HR NON NES RER THEN a aa Gr deu a EP CLE | Populi corruptionis sequelæ, . "LAC T Er à Ex corruptione in aristocratia Situ: oligarchin. SMS P S EEPE Carvr IV. -- De monarchia. x $ 1. De monarchia pura. Virtutis absenti in hac civitatis forma effectus ac sequelæ. . . . . . + + + + (293-296) Luxus efficientia , nimirum respectu prosperitatis publicæ : DENT 2: re ARARE dco dre cene MS 2) Corruptioindustriamdelet. . . . . eclesie iens ems e cio E Depravationis sequelæ quoad relationem inter varios civium itis er a ee RE | Morum efficientia in opinione publica. . . . eis. s 4. v» . M: Gi sequeis in; metro Ubi ie mt dier. hiya NOE OR Despotismus et theocratia ad argumentum non attinent. . . . . aie elles ve {Le SO Nota A. In qua I, perpenditur vera continui in Oriente despotismi causa. . . . . . . 327 II) Religionis in illis regionibus efficientia. . . . . . . . . « . . . . . 327 III) Corruptionis in despotismo sequele. . . . . . . . . . . , . . . . . 327 IV) Virtus quasnam in theocratia partes agate . . . . . . . . . . . . . . 328 ( 332 ) ` $ 2. -- De monarchia constituta. Hee civitatis forma jam ab antiquis philosophis optima habita. . . . Argumentis ex ejus natura ac constitutione depromptis virtutis. in illa necessitas probatur. Hujus civitatis formæ beneficia , respectu felicitatis prosperitatisque publice. . . . Prioris sectionis: conclusio. : "art. VUL MA FOI Riv aM HRS A bse . . Pag. 297 . 298 298 298 SECTIO SECUNDA. — De opinione. —- Carvr I. --- Argumenta generalia, cunctis ae formis communia. Opinionis publice definitio. . . . . . > Wer EA Opinionis necessitas ipsarum societatum civilium natura probatur. ' Eamdem inter populorum jura stare demonstratur. . . Opinionis necessitas quoad jus civile gentis cujuslibet. . . . . . . Opinionis absentiz effectus immediati , et quidem habito respectu : a) Ad prosperitatem publicam: ER "NT, b) Ad potentiam vigoremquecivitatum. 2 . . . . . . . . . . ce) Ad. tributas 2. i GU HR SAVER tae in Lead o d NN d) Ad patrie amorem. . . . NE UNE RES DUIS No. NM iA d e) Ad morum integritatem REDEN, Me PS RN Run Opinionis unitas CHATELET ANGBICHER Ng Ve a 1o ee AE Hujus unitatis absentie 'effectus. +. . . 1...) In conscientiæ libertatem sequele : a) Quoad opinionis unitatem. . . . Aper SaL ois du b); Quoad pacem internam. 42v me ARENA et PARA C eis c): Qdoad. commercium. «4... o; ovine HN NN OP EU d) Quoad migrationes. . . . . , . .… Earumdem migrationum sequele.. . . . . . . . . . Opinionis ejusdem unitatis beneficia. . . . . . . . Nostra ætate rem gerentes pessimi quidem , ut opinionem clam offendant non committunt. Capur II. -- De democratia. Quid in democratiæ, quoad opinionem , locum habere potest : x)-Respectu. legum. . 4 (strike sire e Lat sf WI MAD y 2) Respectu. rem gerentium. . : d, e ..,..4«.. eine Opinionis corruptie sequelæ. s 5... run toe faa ours Opinionis vis ejusdemque heneficia. . . . . . 2 . . , ee . 306 300 300 301 302 302 304 304 305 306 306 310 . dro ( 333 ) Carvr II, -- De aristocratia. Ex ipsius aristocratiæ natura opinionis necessitas probatur. . Inter se conferuntur Sparta, Venetiæ atque Genua. Opinionis defectus sequele. . . EMEN eats Carur IV. -- De monarchia. $ 1. --- De monarchia pura. Monarchie optime constitute opinio conditio necessaria est. . Ejusdem in hac civitatis forma effectus ac beneficia. . . . Systematis Ultramontanei , quoad principes, Side Quid , si princeps opinioni obstet. 3 Spretæ opinionis sequelæ , respectu Arabice a na cr . Monopolii erga colonias systema in examen vocetur. Tributa invito populo imposita. Princeps a bonis etiam susceptis , PROS opinione, ; abetinent: Animadversio brevis de monarchia in qua princeps eligitur. Despotismus ac theocratia ad præsens argumentum non sunt referenda. . Nota Z. In qua I, probatur opinionem in despotismo cogitabilem non esse. If) Opinionis defectus in despotismo sequele exponuntur. IIT) Quasnam mores atque religio partes agant in his civitatibus prof. IV) Opinio theocratiæ essentiam efficere animadvertitur. V) Unum de religionibus quibuslibet notatur. $ 2. — De monarchia constituta. Quid monarchia constituta, si opinione non sustineatur. oo eere PERSE ER DG CE RE Ne Ejusdem defectus sequelæ. . . - Quasnam opinio partes agat. Ultramontaneorum objectorum refutatio. Civitatum constitutarum excellentia probatur. Posterioris sectionis conclusio. LEER Totius dissertationis conclusio. . . . . . +. . Adolphi Laurent, Gg. rasnes, MEDICINE CANDIDATI IN ACADEMIA LEODIENSI, RESPONSUM AD QUÆSTIÓNEM A FACULTATE MEDICA IN ACADEMIA LEODIENSI, Pro LITTERARIO CERTAMINE annt MDCCCXXVI PROPOSITAM : Definiantur medicamina excitantia necnon tonica ; disquiratur ac dijudicetur illorum agendi norma , tam universalis, quam specifica aut localis. Postu- latur quoque an stimulatio generalis, remediis excitantibus tributa, sit semper , necne , sibi similis; an varia tantummodo , pro gradu excitationis acte , sistat eorum potestas , necne : exinde indicetur , num dentur morbi, qui excitantibus aut tonicis aliquibus potentius , quam cæteris aliis, debel- lentur : argumenta , observatione clinica fulta , proferantur. QUOD PRÆMIO ORNATUM EST. Dans Part de guérir, comme dans l'art militaire, les moyens d'attaque doivent en général se mesurer sur ceux de résistance; s’il y a des exceptions, elles dépendent, dans Yun et l'autre cas, de Phabileté de celui qui dirige le combat. (Banser, Traité élém. de mat. méd.) — DP. PP PDD PROOEMIUM. Pusmacorcois progressus ab Æsculapii sacerdotibus usque ad tempus hodiernum maxima attentione dignus est. Semper medicinæ auctores præcipui cum maximo studio hancce partem aggressi sunt; in Hippocratis operibus plures leguntur partes huic scientiæ relative. Deinde Aristoteles et Theophrastus prima historie natu- ralis fundamenta instituentes, ad pharmacologiam perficiendam iter monstraverunt. Post Hippocratis seculum, vix materie medicæ cognoscuntur progressus ; Erasistrates Herophilusque qui in eodem tempore vixerunt , huic operam im- penderunt, hicce presertim ; quos secuti sunt Philinus et lidit, quorum opera, nos in dubium linqunt de pharmacologiæ progressibus. Medici romani vix istius partis medicine limites promoverunt. Asclepiades , sibi systema novum constituens , compositiones nimis complicatas rejecit. In hoc sæculo natus est Celsus, Romanorum primus, cujus opera multa continent \de materia medica : quem secutus est Scribonius Largus, qui opus edidit de hacce scientia; multorum vero auctorum istius temporis adinstar, de medicami- nibus ACRAS AS locutus est: postea apparuit 4ndromachus , a ra compositionum aflerens complicationem summam , quarum nonnullæ servatæ fuerunt usque in pharmacopoea a Londinensi collegio edita. Andromacho succedit Dioscorides tantopere a Galeno laudatus, consideratusque tanquam praecipuus auctor classicus usque ad Cullenum ; attamen medicaminibus facultatem hypothe- ticam et superstitiosam tribuit. Dioscoridi successitPlinius, qui istius auctoris opera compilavit : tum quoque vixit Galenus, cujus scriptorum utilitas precipua in re medica consistit in sys- remate novo; medicaminum virtutes tribuit illorum proprietatibus cardinalibus , 43 ( 338 ) scilicet frigori, humido , sicco et calido. Omnes Asie, Europe Africæque me- dici per 1500 annos illius doctrinam adoptarunt : Galenum quoque credunt esse monilis dicti collier calmant auctorem. Greci auctores Galenum sequentes materie medicæ -vix progressus promoverunt ; deinde ab illis neglecta, transiit ad Sarracenos et Arabes ; hi primum nonnullarum substantiarum , partes sejunxe- runt, nonnullasque tentarunt chymicas operationes. ; Talis erat materie medicæ status , quum irruperunt summe ignorantiæ sæcula ; dein in Europæ partibus occidentalibus novam vim assumsit hæc scientia et Arabum medicinam omnes medici secuti sunt usquedum Graci in Italiam confu- gerent, ibique litteraturam graecam docerent, cujus ope istius regionis medici Graecorum medicorum opera legere potuerunt: tum controversie breviter enatæ sunt illos inter atque Arabum medicinæ fautores , illique prastiterunt , quamquam in seculo xv, adhucdum de Arabum medicina sermo esset, et Galeni systema solüm semper PTE sequebantur usque ad sæculum 16; quum in scholis Galeneis controversie ortæ sunt. Rhases Arabum primus est , qui de mercurii praeparatis locutus est ; dein chymici antimonio maxime operam impenderunt, uti videre est im curru triumphali antimonii ; attamen chymic progressus vix cognoscuntur , quamquam suspicandum sit chymicorum labores preprimis inservire medicaminum præparationibus ; atque initio seculi 16 apparuit celeber. Paracelsus qui pluribus post controversiis et fortuna adversa, medicorum sectam constituit chymicorum , qui cum Galenicis magnas suscitarunt controversias, que duravere per 100 annos, quum Sennert , unus Germanie Galenicorum celeberrimus , inter destructas sectas gratiam im- posuit. Et per hoc tempus materia medica nonnullos fecit progressus ; attamen per istos labores chymicos , scientia suffulta est omnibus fanaticis furoribus ; siderum vim admisit , alchymiam ambiit, atque panaceas , et medicaminum ad x lon- giorem reddendam aptorum inventionem. Postea acidi alcalique admissa est theoria, secundumque horum duorum principiorum præsentiam coordinata sunt — medicamina: hisce autem imperfectis judicatis, scientiarum Parisiensis academia omnium medicaminum tentare ccepit analysim chymicam, secundum quam Herman (lapis materiz medicæ Lydius) medicamina coordinavit. Floyer autem credidit illa - a ( 339 ) coordinari posse secundum saporem et odorem ; deinde Johannes Rajus , suorum amicorum auxilio , edidit descriptionem medicine plantarum utilium cum obser- vationibus de illarum agendi norma: secutus est Boyle qui nobis praebuit spe— cificorum catalogum , qui , quamquam non omnino acceptus , novas disquisitiones suscitavit. Deinde apparuerunt Stahlii archeo credentes medici, et mechanici qui medicaminum virtutem interpretabantur figura , crassitudine , illorumque den- sitate, ita reabantur Boerhaavius , Navier , Fourcroy. Deinde venit Hoffmann , qui diversis alterationibus chymicis morbos tribuens , medicamina in illas agere putabat. Per saeculum xvı , philosophiæ progressus super- stitiones absurdas everterunt , et chymiæ perfectione, reficiuntur compositiones multarum substantiarum insimul, quamquam plures istius temporis auctores attentione parum digni sint. - Sæculi xvi auctor primus est Joannes Schræder (pharmacopoea medico-chirur- gica ), Ray, Dale et Alston illius verba repeterunt , adhuc medicaminum actionem tanquam chymici et Galenici considerant : deinde Simon Pauli tum edidit botani- cum quadripartitum, ab Ætémuller et Geoffroy tanti laudatum, in istoque tempore vixerunt G. Wolfgang Wedel atque Emmanuel Keening qui de materia medica quoque scripserunt. J.-B. Chomel (histoire des plantes lle. 1712) classificationem adhibuit antecedentibus meliorem ; medicamina secundum illorum virtutum consimilitu- "dinem cum indicationibus curativis generalibus coordinavit: Z.-F. Geoffroy qui Chomel secutus est , multum loquitur de plantarum virtutibus , mediantibus salibus, oleis terraque. D. Lieutaud ( précis de mat. méd.), medicamina pro illorum indica— tionibus generalibus distribuit; postea Lutetiæ in lucem edita fuit- materia medica ex præstantissimis auctoribus , præsertimque ex lectionibus Tournefort et Ferrein excerpta, vix vero attentione digna, cujusque tanquam correctivum considerari potest Venel (précis de mat. méd.), opus posthumum a Carrere in lucem editum , scientiæ statui pro illo tempore congruens. Hypotheses, præjudicia, medica- minaque inutilia rejiciuntur. Zorn, G. Henry, Buchner et Loesek etiam de re medica scripserunt , sed nonnisi sunt compilatores. J.-F. Cartheuseri fandamenta mat. . med. magis æstimantur a Culleno et aliis. Rud.-Aug. Vogelii, anno 1758, in lucem . 43. (340) prodiit historia materiæ medicæ , ubi legitur : nonnisi experientia statui potest me~ dicaminum virtus ; attamen illemet a specificis incipit. Henr.-Jos.-Nepom. Crantzii materia med. et chirurgica compilatio videtur , parvique est momenti. Spielmann (insti. de mat. med. ), medicamina divisit ab illorum indicatione, modoque magis congruo ac illius decessores. — Murray (apparatus medicaminum), scripsit istius temporis operum perfec- tissimum ; cum magno judicio antiquorum utilia repetiit , atque vegetabilia coor- dinavit secundum botanicorum classes, et materie medicæ progressibus multum contribuit. Carol. Linnceus rei medicae opus integrum scripsit quod Schreberus edidit, auctorumque istius temporis attentione fuit dignum. P.-J. Bergius ( materia medica ex vegetab.) in Linnæi systemate botanico basin classificationis | quæsivit, præsertimque in plantarum virtutibus prestitit. Dale, Alston, Hill opera Schrederi compilationem offerentia ediderunt. Lewisii autem opus maxime æstimatur in Anglia; Rutty ( materia med. antiq. et nova) antiquos compilavit, nec Galeni proprietates cardinales amisit. Demum Cullenii magni momenti venit tractatus (traité de matière méd., par M. Cullen), quod consideratum fuit tanquam rei medicæ opus optimum (1789). Clarissimi Desbois de Rochefort (1787) in lucem prodiit: cours élément. de mat. méd. , cujus D. Lullier Winslow novam prebuit editionem anno 1816: remediorum effectus, proprietates chymicæ, medicaminum doses, casusque in quibus congruunt, optime exponuntur ; sed discipulus Brownii illis tribuit virtutes absurdas; sic loquitur de debellenda acrimonia, etc. Anno 1793, Swediaur (materia medica) medicaminum virtutes considerat tanquam zequales; emmenagoga , antiseptica , solventia , etc. , admittit ; anno 1795 , Gmelin scripsit apparatum medicaminum. Desbois adinstar, secundum tria regna coordinat medicamina; medicaminum descriptio, proprietates chy- mice, præparationes, proprietatesque pharmaceutice pro hoc tempore optime delineantur. Anno 1805, Hahnemann scripsit de viribus medicamentorum ; loquitur de effectibus ex nonnullorum medicaminum administratione profluentibus, presertim narcoticorum , emeticorum, nonnullorum excitantium, tonicorumque : anno 1807, D. Schwilgué scripsit tractatum mat. med., cujus claris. /Vysten duas ( 341 ) edidit editiones, priorem anno 1809, posteriorem 1818; medicamina bene de- scribuntur, ita et illorum proprietates chymicæ ; praesertim vero in illius operis secunda parte excelluit; optime de medicaminum agendi norma atque proprie- tatibus locutus est, et claris. Nysten suarum editionum ope opus istud multum perfecerat et mox terminaturus erat editionem ultimam, quum 3J* die maii, anno 1818, mors præmatura scientiis medicalibus illum abripuit. Anno 1808, Alibert scripsit matière méd. , ubi secundum functiones physiologicas divisit medicamina , de formulandi arte novum præbet tentamentum, ac de aquis mi- neralibus demum loquitur: optime descripsit medicamina et illorum admini- strationis modum, proprietatesque medicas et chymicas ; et ad scientiæ libellam semper suum reddit opus novis editionibus, et Schwilgue clarissimique Nysten adinstar, multum rei medicæ progressibus contribuit. Anno 1816, Hartman edidit pharmacopceam dynamicam, ubi medicamina in specifica et generalia. dividit, inde fit illius operis parvam momentum. Anno 1815, Barbier scripsit traité élém. de mat. méd., cujus novam dedit editionem anno 1824, quam generatissime sequuntur schola. Quoad omnes inventiones, etc., ad scientiæ libellam est; in prolegomenis pharmacologiæ, medicaminis, illiusque proprietatum optimam invenimus descriptionem ; medicamina coordinavit secundum medicationis modos optime statutos, substantiam medicinalem non tam bene descripsit ac claris. Alibert , omnes autem alias partes magistratim aggreditur, vel proprietates chy- CUP sicut et medicinales; omnia continet medicamina recentia cum illorum cunctis proprietatibus cognitis, præsertimque excellit, quum in uniuscujusque medicaminum classis fine, illorum agendi normam in diversa organa atque functiones explicet; anno 1824, Kluiskens scripsit materiam medicam , cujus momentum ignoro; anno 1825 apparuit celeberrimi Bégin traité de thérapeu- tique rédigé dans le sens de la nouvelle doctrine. De hoc opere loqui non ausus sum; revera medicinam, physiologicam dictam , aggressurus fuissem, quod tanquam discipuli vires ultra consideravi. (342) PROLEGOMENA. | A. Corpora naturalia , que in medicina fuerunt in usu, sunt numerosissima ; vir de doloribus querens, in omnibus illum circumdantibus levamen quesiit : frustra imploratis auxiliis rerum, quibus ex consuetudine utebatur, ad omnes alias confugit; nonnulli successus illius medicine animum addiderunt , et mate- riz maxime heterogeneæ, contrariæque organisationi nostre, breviter mutate fuerunt in medicamina. Duce deficiente in substantiis disquirendis medicamen- tosis , sine scrupulo et ullo examine adoptatæ fuerunt omnes productiones , visæ nonnullius utilitatis ; quisque locupletationi therapeutices contribuere cupiebat ; et honorifica considerabatur novi medicaminis additio illorum quantitati jamjam cognitorum ; quotidie horum medicaminum numerus augebatur, cunctaque ad tria regna pertinentia videbantur constitutura esse materiam medicam ; attamen conditionem prebere debent substantiæ naturales ut medicaminis nomen me- reantur , scilicet in contextibus viventibus impressionem , unde fiat illorum status actualis mutatio , suscitent. B. Si pathologia, qua morbum cognoscimus, est medicine sectio magni mo- menti, non minoris est pharmacologia, qua cognoscimus effectus quos præbere possunt medicamina: in praxi, cure a medico tentatæ eo certiores, quo magis studuerit remediorum capacitati, quo melius illorum naturam agnoverit, quo magis justum integrumque organicarum mutationum ideam præbuerit. Adminis- tratio sapiens tantum in characteris et medicaminum virium potentie cognitione , quantum in causarum pathologicarum , quibus opponuntur, studio penitus pro- tracto consistit. C. Substantias medicinales habemus ex utroque regno organico et inorganico ; he offerunt existentiam passivam , illarumque vis activa adeo fixa est , ac illarum materia; non item est de vegetabilibus , animalibusque : in illorum existentiæ variis | (343) stadiis varietates notabiles offerunt, atque uniuscujusque corporis non semper eadem est chymica compositio, ita ut iisdem usibus inserviat; et infantia et adolescentia eadem planta idemque animal sub analysi chymica productiones sepe oppositas offerunt; ita cunctæ fere plante sunt primo mucilaginose , et tantum post quamdam statem omnes acquisiverunt proprietates medicinales ; illeque substantiæ viventes possunt ægrotare, neque qualitates desideratas offerre, etiam tum sunt rejiciendæ. Ceterum differentia , quas offert intima constitutio plantarum , non semper ab illis pendent, sed etiam: 1° ex illarum terra vege— tabili , 2° ex aqua, 3° ex calore , 4° ex luce, 5° ex aére atmospherico ; harum conditionum unio necessaria est , atque deficiente una, vita vegetativa suspendi po- test: harum demum causarum varietas influere potest non tantum in composi- tionem chymicam, sed etiam in plantarum proprietates medicas. Ita terra, ubi vivunt, illis congruere debet tantum sua compositione , quantum situ, etc. Etenim , v. g., terra nimis pinguis substantias medicinales debilitat; demum si non habitant medium illarum organisationi aptum, illarum habitudo doloris statum testatur ; illarum interiora alterationem subeunt , minusque usui medico apte sunt. Humiditas illis est teque utilis; etenim in terra decompositionis motum , vegeta- tioni aptum non solum efformat aqua , sed etiam vehiculum est succorum alibilium plantarum, etc.; et ommibus vegetabilibus non opus est aquæ æquali ntitate; illarum habitatio, atque in medicina tantum adhibere illas in re— gionibus illarum organisationi aptis viventes, est magni momenti. Calor illis quoque est necessarius , illorum omnes motus interiores fieri sustinerique illius ope. videntur; omnes vitæ vegetativæ functiones excitat, quia etiam in terra suscitat dissolutionis motum, qui, quoad plantam, consimilis est digestioni. Lux quo- que magnum influxum producit , revera plante in obscuro collocatæ gracilescunt ; ex illa suum accipiunt colorem, odorem , saporem , magnamque activitatem me- dicinalem, Plantis aér est maxime necessarius , ob illius oxygenium , etc. Ex diversis istis momentis simul conjunctis exoriuntur priores partes medicaminibus tributæ exoticis, quorum in locum aliquandoque adhibere volumus indigena ; attamen tantum oleosa extractivaque medicamina in regionibus nostris qualitates deside- ratas acquirunt, (344) DE MEDICAMINE. D. Ita appellantur omnia , que agere possunt in corpus nostrum, sive minuendo , sive augendo proprietates vitales, itaque ad illarum status physiologici restitutio- nem tendere queunt. E. Medicamen a remedio differt, in eo quod illud aliquoties adhibetur sine curatione; ab alimento , in eo quod illud organa fatigat, dum hoc illa instaurat, elaboraturque in viis gastricis, ita ut aptum nutritioni reddatur; dum e contra si illud talem subiret elaborationem, non amplius tanquam medicamen consideraretur. A toxicis differt, in eo quod tantum mutat contextus viventes , momentaneisque effectibus locum præbet, dum toxica modo quocumque corpori viventi ap- plicata , sanitatem destruunt, mortemque afferunt ; attamen quum illorum actio re- stringi potest, tum utiliter adhibentur, v. g. , acidum hydro-cyanicum , etc. F. Ad bene agnoscendam medicaminis agendi normam, forma sub qua administratur , magni est momenti ; etenim substantie minerales , vegetabiles, animalesque non quales in natura inveniuntur, administrantur ; sed ars medi- camentaria (quæ est ars cognoscendi, colligendi, seligendi, servandique medicamina simplicia, compositaque parandi) illas submittit diversis præparationibus, sub quibus illarum proprietas plus minusve mutatur, quales sunt desiccatio , pulverisatio. Præsertim autem quum iis medicaminibus prebemus vehiculum, vel alcool, vel vinum, vel aquam, ha mutationes cernuntur; nam quoad medicamina ista ex- cipientia non eodem modo habentur; ita aqua haud activa, dum alia servant suam actionem etiam cum medicaminibus mixta. Quantum quoque variant sub- stantiæ medicinales si illarum fit mixtio, sive illorum vis auctione, imminutione, etc. , aliquandoque mutatione illorum compositionis chymicæ, tunc etiam chymia (scientia quæ nos docet actionem intimam et mutuam corporum) maxime est utilis, et mixtionis, quoad uniuscujusque quantitatem , etiam est varia agendi norma. In medicamine composito generatim agnoscuntur partes quatuor , scilicet : 1° basis; 2° auxiliare; 3° correctivum ; 4? excipiens. Basis audit substantiam medicinalem , in formula prevalentem ; auxiliare basis actionem auget; hanc- que temperat correctivum , quibus in medicaminum actione est attendendum. CONS —- ( 345 ) G. Medicamen vim agendi intra se retinet, que sensibilis redditur statim ut superficies vivens illius suscitat exercitium , istius actionis, inhærentis medicami- nibus, ratio semper excitavit medicorum curiositatem; alii eam tribuebant ele- mento invisibili, in hisce volatili, in illis fixo, alii præsentiæ acidi, salis, etc. , atque ex istius principii imaginarii actione profluere contendebant omnes effectus medicaminum actionem sequentes; alii medicaminum effectus in ‚oeconomiam modo mechanico explicare voluerunt ; in illis supponebant moleculas variæ formæ et figure, in aliis acutas, in aliis conicas , etc. ; demum semper in medicaminum materia quærebant vim agendi internam, atque individuum in quo evolvebatur vis ista, et qui considerandus est, negligebant. — - H. Medicaminum proprietates varie sunt pro variis organis: aliquando. agere videntur modo mechanico , uti præpulsione , acutione , vindicationeque, aliquando modo chemico, uti calefaciendo , phosphorescentia et azotisatione ; hac omnia fiunt contactu medicamina inter et organa ; attamen illa nunc modo directo, nunc indirecto agunt. I. Si medicaminum vis essentia adhucdum ignoratur, illorum character po- tentieque extensio melius agnoscuntur : revera sensiles redduntur diversis phæ- nomenis , medicationem constituentibus. ‘ MEDICAMINUM ACTIO IN CORPUS VIVENS. J. Medicaminum actio tantum evolvitur contactu: 1° cum superficie gastro- intestinali ; 2° cum illa crassorum intestinorum ; 3° cum cute; 4° cum oculorum superficie; 5° cum membrana pituitaria; 6° cum ore interno; 7° cum vasta viarum respirationis superficie ; 8° cum ductu auditorio interno; 9° cum urethra et vesica; 10° cum vagina aliquandoque cum utero. K. Ut medicaminum actio, pro superficie, cui applicantur, in statu normali varia, ita et illorum sympathia, absorptionisque gradus; hæque varietates præ- sertim conspiciuntur in statu pathologico : sic, v. g., ventriculus, in quem sæ- pissime agunt medicamina , ab aliis superficiebus multum differt tantum sympathia , quantum sensibilitate et absorptionis gradu; ergo ad medicaminum agendi normam 44 | (346 ) agnoscendam, attendendum est hisce omnibus momentis; et quoad ventriculum istum sic locutus est Barbier: « nous dirons à ceux qui sont d'une excessive ti- » midité, qui montrent de l'inquiétude toutes les fois qu'il s'agit d'administrer un médicament de la classe des toniques , des excitants, des diffusibles, etc. , que l'estomac est un viscére trés-vivace, que, destiné à recevoir du dehors, des corps doués des qualités les plus variées, les plus opposées, il a reçu de la na- ture une grande force de résistance vitale, qu'il faut que cet organe soit actuelle- » ment malade pour que l'action passagére d'un tel médicament lui soit nuisible. » L. Quum medicamina administrantur , ad illorum temperaturam est attenden- dum, ita et ad vehiculum: etenim horum breviter evolvitur actio. Medicamina agunt: 1? directa in organis illa accipientibus impressione ; 2? moleculis ab- sorptione ductis in sanguinis circulationem ; 39 sympathiis ; 4? organorum con- tiguitate ; 5° tandem revulsione. Actio directa facile cernitur, non autem ita de illa per absorptionem , quam alii in dubium ponunt, et quam admittunt Magendie, Meyer, Barbier, etc., qui. omnes sub hoc respectu exempla probantia offerunt; itaque quidam auctores reuntur plurima phænomenorum illis in oeconomia suscitatorum tribuenda esse impressioni , quam illorum moleculæ suscitant in contextibus organicis. Ista autem absorptio varia est : 1? pro medicami- nibus: revera inter illa quaedam facilius absorbentur, v. g. , moschus, etc., quedam e contra fere semper rejiciuntur, v. g., ferrum, etc.; 2° pro varia superficie cui applicantur, nam in omnibus superficiebus non eamdem activitatem ostendunt absorbentia; 3° tandem pro statu vel physiologico vel pathologico. Minor quoque est absorptio, si medicamen intestinis applicatum illa irritat, suscitatque vo- mitus, diarrhæamve. Dispositio generalis huic quoque potest obstare, v. g:, plethora secundum Magendie. Absorptio autem non est semper sola via qua agunt medica- mina: etenim sepe sepius sympathia agunt ; quaedam , quum sorbentur , medica- tionem generalem provocant, et eodem pondere extus vomitibus rejiciuntur ; quzdam absorptione sympathiaque agunt , v. g. , alcohol. Sympathia, que locum habet, mediante systemate nervoso, varia est quoque pro organo cui applicatur medicamen , pro illius statu, sensibilitateque. Quidam auctores contendunt ex sym- pathia semper profluere medicationem generalem, quod falsum videtur. Medicamina vov ^ Y | ( 347 ) quoque agunt contiguitate contextuum , quod omnibus probatur practicis, v. g.: corticem admoveas epigastrio in ventriculi debilitate , cernesque in isto organo quinæquinæ actionem ; etiam agunt revulsione , quod quotidie, vesicatorii actione, probatum est ; Sohwilgué proposuit actionis medicaminum propagationem organo- rum continuitate. M. Tantum contactu directo , quantum absorptione et sympathia medicaminum actionem obtundit assuetudo , quamquam hæc semper itidem agerent ; sed pro- prietates vitales illorum actioni assuescunt , neque illius persentiunt effectus. Illorum actio quoque varia pro multis aliis causis in posterum describendis. MEDICAMINUM EFFECTUS. N. Sub medicaminum effectibus intelligitur mutationum , phænomenorum, atque summarum series in corpore viventi medicaminis administratione ob- tenta : effectus isti sunt vel mediati aut physiologici , secundarii vel therapeutici. Illis designantur omnes mutationes, quas medicaminum activitatis evolutio pro- ducere potest in ceconomia animali, et tandem secundum fünctionum exercitii modum judicare possumus de impressionura natura hisce substantiis suscitatarum in nostrorum apparatuum contextibus. O. Medicaminum actionis cognitionem quærere possumus: 1° in fluidis ; 2° in solidis; 3° in organorum motibus. In fluida excreta reactione chymica agunt, quoniam vita carent; in sanguinem vero, tanquam in organa agere videntur quoniam ab auctorum hodiernorum opinione vita gaudet sanguis, quanquam in illum medicaminum actio ignoretur; in organa quoque agunt medicamina, non combinatione, sed constitutionis intime , fibrarumque constituentium , pro- prietatum physicarum atque vitalium mutatione: unde fit organorum et func- tionum varietas, demum omnia phenomena in ceconomia conspicua. Et quum irritatur organum , medicaminis actio vix unquam ad illud dirigitur; contra autem , si debilitatur. P. Ad medicaminis proprietates agnoscendas , illius actio est examinanda in œconomiæ diversis functionibus physiologicis; etenim cum in systema agit me- 44. ( 348 ) dicamen , illius exoritur mutatio , unde fit organi varietas , ita et illius functionum. Q. (De medicationibus localibus.) Quum medicaminum parve doses adhi- bentur, illorum effectus tantum sunt locales, solummodoque in partis viventis statu actuali offerunt mutationem , atque in functionis exercitio solam varietatem ; et ex parte cui fit applicatio medicamentosa , profluunt effectus pharmaco— logici, qui varii sunt in partibus variis, qua anatomia differunt, qua vitalitatis non eadem gaudent summa, qua functiones oppositas implent. R. ( Medicatio generalis.) Yta intelligitur iste status specialis systematis animalis, ex medicaminis actione profluens, distinctusque variationibus in vite functionum exercitio, diversisque characteribus in omnibus corporis partibus conspiciendis. Ad medicaminis proprietates noscendas, non in phænomenis, statim post illius ingestionem conspicuis , sistendum est, sed etiam in illis supervenientibus in func- . tionibus , quibus in omnibus actio ista est perpendenda. S. Mutationibus in vitæ functionibus medicamine suscitatis practicus in corpus diversis modis agere potest, et, utita dicam, arbitrario; sub tonicorum admi- nistratione ventriculum corroborat, perfectiorem materiarum alibilium digestionem, copiosiorem principiorum reparatoriorum quantitatem , etc. , reddit: cum stimu- lantibus pulsus celeritatem atque vividitatem auget , apparatuum organicorumque vitalitatem , et vitæ virium evolutionem , etc., suscitat. . T. (De medicaminum effectibus secundariis.) Ex effectibus immediatis illi pro- fluunt, et nil nisi varia phænomena, post medicaminis medicationem physio- logicam evoluta constituunt, v. g. levamen vel exacetbationem symptomatum morbidorum , lassitudines , etc. Medicatio secundaria a physiologica differt: 1° in eo quod in illa varie, consimiles autem in hac sunt samme; 2° medica- minum compositio sepe sepius proximos nuntiat effectus, alia vero medicatio ex functionum mutatione exoritur; 3° medicaminis effectus immediati generatim iidem ; illorum phenomena certo offerre possunt magnas varietates pro causis in posterum indicandis ; his autem deficientibus, semper eodem modo agunt, eamdem activitatem producunt, impressionemque similem præbent ; quanquam tamen , si organa in que agunt, varias conditiones offerunt , illorum. summe adhuc. varie ; effectus secundarii non eamdem constantiam exhibent. , Oe E e M e u Fr * ( 349 ) ] U. (Medicaminum actio therapeutica.) Veteres illa semper agere in morborum causas pütabant, quod aliquando evenit, v. g., de gelatina in veneficio e su- blimato corrosivo pendente, etc.; sed vix non semper utilitas therapeutica ex organorum impressionibus viteque functionum mutationibus medicaminibus suscitatis profluit: illorum commoda non ex virtutis specialis actione exoriuntur ; verba antispasmodica, bechica, etc., nil nisi convenientiz locutiones ad medi- caminis productum probabilem indicandum. F. (Medicaminum classificatio.) Cum substantiarum in medicina adhibitarum quantitas multam aucta fuerit , necessaria fuit classificatio ad vitandam perturba- - tionem, quam illorum magnus numerus certe adduxisset. Duo modi harum substan- tiarum considerandarum presertim duxerunt classificatores , quorum alii tantum ad medicamen attendebant , et illius actionis in corpus humanum abstractione facta , medicamina in classes distribuerunt secundum vegetabilium animaliumve clas— sificationem ; sic scripserunt Linneus, Bergius, Murray , etc. ; hec methodus substantiarum descriptioni non autem proprietatibus medicinalibus congruit. E contra , alii medicaminis ipsius abstractione facta, ad illius in corpus humanum tantum considerandos effectus, substantias materiam medicam constituentes in classes distribuerunt secundum illarum effectus : itaque sæpissime inveniuntur classes siepe idæales , v. g., medicaminum purgantium, incisoriorum, eccoproticorum, etc- Auctores hodierni melius sensierunt bone classificationis opus, et quamquam ‚parum inter se differant, attamen plus minusve analogiæ inter se offerunt : inter præ- cipuas inveniuntur classes a doctissimis Barbier et Alibert admissæ. Ille medi- camina in classes distribuit pro illorum medicatione bene statuta , inde medicamina tonica, excitantia, diffusibilia, emollientia , temperantia, narcotica, purgantia, emetica , laxantia , demum incertz sedis. Alibert medicamina coordinat se— cundum functiones physiologicas : 1? secundum relationis functionem ; 2? secundum assimilationis functionem; 3° secundum functionem reproductionis. Secutus sum classificationem a clarissimo Professore Comhaire admissam , et que magnam cum doctissimi Alibert divisione offert analogiam. X. Demum responsi partes aggrediamur; illud divisi in partes quatuor, in prima adest medicaminum excitantium et tonicorum descriptio , in secunda , ( 350 ) illorum agendi norma tam localis quam generalis ; in tertia , stimulationem ge~ neralem, illius varietates , earumque causas examini submisi ; in quarta , inve- niuntur medicamina, sive tonica, sive excitantia aliis potentiora ad debellandos quosdam morbos, et que exemplis clinicis confirmantur. ( 351 ) PPP PPP LPP LLP Pe PARS PRIMA. MEDICAMINUM EXCITANTIUM NEC NON TONICORUM DEFINITIO. SECTIO PRIMA. DE EXCITANTIBUS. Medicamina excitantia dicta, a verbo latino excitare (exciter , réveiller), sti- mulantia a stimulare (piquer, aiguillonner), constituunt ordinem specialem medicaminum , ab omnibus aliis distinctorum , 1? illorum proprietatibus ; 2° com- positione chymica; 3? natura effectuum physiologicorum , quos suscitant ; 4? indi- cationibus therapeuticis quas implent. Illorum characteres desumemus presertim ex influxu , quem in ceconomiam animalem exercent. Statim post illorum admini- strationem contextus viventes varie moventur, videnturque cruciari causa me- chanica illos irritante , organorum motus sicut et actio celeriores cernuntur; omnes vitz functiones modum promptiorem celerioremque sequuntur. Præsertim organa vite essentialia petuntur, itaque illorum effectus proximi maxime sunt conspicui. Numerosissimæ sunt iste substantie , atque in pluribus pharmacologiis cum tonicis confunduntur, attamen ab his differunt, cum compositione illorum chymica , tum illorum effectibus proximis secundariisque ; in contextuum viven— tium tonicitatem agunt tonica, in horum contextuum contractilitate evolvitur autem excitantium actio ; illis motus fortiores , his autem frequentiores redduntur. Medicamina excitantia e regno vegetabili, animali, atque minerali habemus: substantie minerales excitantes exhibent agendi modum quo a substantiis ve- getabilibus excitantibus distinguuntur ; illorum effectus proximi minus conspicui , minores tardioresque, et tantum aliquo post illorum usu tempore cernuntur ( 352) symptomata, quibus systematis animalis excitatio manifestatur. Substantiæ ve- getabiles excitantes odorem aromaticum plus minusve intensum , saporem calidum , pungentem et amarum erogant. Principia unde profluit its ex- citans , sunt : 1° oleum volatile; 2° resina; 3? balsamum ; 4? acidum benzoicum ; 5° BEER , harumque STAR nunc una (quod Re nunc is sepissime associantur aliis principiis, quibus plus minusve permutatur illarum agendi norma. Clar. Barbier classem specialem constituit cum excitantibus diffu- sibilibus dictis ; sed illius rationes, quoad hancce divisionem , haud sufficere nobis videntur; illaque in eadem classe ac alia excitantia collocavimus. Hæc sunt principia in excitantibus abundantiora et frequentiora : 1? OLEUM VOLATILE. Adest in omnibus vegetabilibus aromaticis, unde illud habemus purum et a ceteris sejunctum , distillationis ope. Olea essentialia non viscosa faciliter excan- descunt, vaporemque crassum spargunt , aeri et oxygenio carbonis hydrogeniique partem cedentes spissescunt , consolidantur, qualitates resinosas acquirunt ; aqua leviora densiorave erogant saporem et odorem varium; illorum color diversus est, alia flavescunt , alia viridescunt, aliaque cœrulescunt ; in aqua vix solubilia , maxime autem in alcohole, cui si aqua addatur, tum novum fit connubium, . atque oleum volatile sub moleculis dispersis in liquido: lacteo sejungitur : omnia cum acido nitrico vel nitroso facile cum flamma comburuntur. Cum maxima vi in partes viventes agunt: quzdam cuti Sin illius superficiem irritant, fluxum provocant, et effectum rubescentem præbent : quum autem quibusdam correctivis consociantur, tunc levem tantum suscitant impressionem , qua fibre stimulantur , illarumque activitas augetur : et si illorum molecule absorbentur, actio ista in omnibus corporis partibus extendi videtur. 29 RESINA. Ex vegetabilibus illam sponte vel incisionum ope habemus; secundum Cl. Bo- nastre, productio ista componitur : 1° resina proprie dicta in alcohole frigido solubili ; 2° subresina in alcohole bullienti et in æthere haud solubili; 3° oleo (353) volatili ; 4° acido ; 5° extracto amaro nonnulla præbente salia (journal de pharm., décemb. 1822 ). In statu recenti, resinæ constituunt liquidum viscosum , aeri autem prompte spissescunt, solide: et fragiles fiunt ; aqua densiores sunt, illarumque color a flavo usque ad coeruleum obscurum variat ; frictionis ope, electricitatem resinosam acquirunt. Aere non vitiantur; in aqua haud solubiles sed in alcohole, in æthere et acido sulfurico sat facile solvuntur, æque in oleis volatilibus et fixis, in aqua alcalinis saturata ; illarum solutio per alcool aquam reddit albam, cujus fundum albescens petit resina: igni resinae expositæ liquefaciunt, cum flamma flavida uruntur densumque spargunt fumum: odore et sapore carent; attamen si diu remanent in ore , tum sapor sepe percipitur levis. 39 Gummı-Resına. Est succus proprius , lacteus , qui incisionibus nonnullarum plantarum obtinetur. Aeri et temperature elevate expositus durescit ; partim solubilis est in aqua, qua turbida et lactea remanet; in alcohole solutus , suam servat pellucidita— tem et, aqua addita, albescit, sed haud statim in vino et aceto partim etiam solvitur , alcalinisque jungitur. In illo inveniuntur mucus, materia extractiva , resina , oleum essentiale, et Cl. Pelletier probavit in gummi-resinis corpora ista tantum esse mixta, et insuper detexit acidum malicum liberum vel calci con- junctum. In Core viventibus actionem evolvunt stimulantem, et quædam vias irritant digestivas. 4° BALSAMUM. Substantia hæc efformatur in fissuris arborum nonnullarum , præsertim regiones meridionales habitantium ; resina , acido benzoico , oleo-essentiali, componitur : odorem jucundissimum , presertim, caloris ope, spargit, fusionis et inflam- mationis capax , erogat saporem calidum et pungentem ; tantum partim in aqua, sed in alcohole et æthere maxime solubilis: in illam tanquam in resinas agunt alcalina; calefactaque vel in aqua bullienti vel acidorum digestione, quamdam 45 (354) erogat acidi benzoici quantitatem: parti viventi admota contextum stimulat, illius vitalitatem evolvit, et motus organicos. accelerat. 59 CAMPHORA. In pluribus oleis volatilibus invenitur , sed copiosissime in Laurineis ; est solida j alba, splendida, granulosa, contactu pinguis, aqua levior , fracturæ crie, odoris penetrantis maximeque expansibilis , saporis amari, primo calidi, deinde frigidi, maxime volatilis, facillimeque inflammatur ; in acido acetico, in oleis fixis et volatilibus maxime solubilis , ita et in acido nitrico et alcohole , non autem in aqua. Quum sola administratur, in encephalum fortiter agit, sed in connubio cum aliis excitantibus substantiis , illorum actionis est particeps. - MENTHA PIPERITA (HERBA.) Proprietates Physicæ. Ad Didynamiam Gymnospermiam ( Lin. ) et ad La- biatas ( Juss.) pertinet. Char. gen. Corolla subæqualis, quadrifida , lacinia latiore emarginata, stamina erecta, distantia. Diagn. floribus capitatis, foliis ovatis, serratis , petiolatis , staminibus corolla brevioribus. Odor fortis , camphoratus , jucundusque, sapor calidus et aromaticus , cui masticationis ope , breviter succedit frigoris sensus. Proprietates Chymicee. Multum olei volatilis , cansphoram continentis , offert ut et adstringens principium. Proprietates Pharmaceuticæ. Datur sub infusione, aqua distillata, syrupo, pulvere , oleo essentiali , atque pastillis, ad dosim unc. i. MENTHA CRISPA ( HERBA. ) Diagnosis. Floribus capitatis , foliis cordatis, dentatis , undulatis , sessilibus , sta- minibus corollam æquantibus. Odore fortissimo sed jucundo , sapore calido et aromatico ; masticationis ope , et linguæ et fauci relinquit impressionem fortem. P. Ch. Multum olei volatilis, flavi coloris, camphoram, resinam et materiam extractivam. exhibet. P. Pharm. Datur sub infusione ad unc. j vel unc. j et ss, , subsyrupo ad unc. ij, ( 355 ) sub aqua distillata ad unc. ij vel iij, sub pulvere ad unc. ss. , sub oleo essentiali ad guttas ij vel iij. Hyssopus OFFICINALI ( HERBA.) P. P. Didynam. Gymnosp. (L.) Labiate. (J.) Corollæ labium inferius lacinula intermedia crenata, stamina recta, distantia. Diagn, Spicis secundis, foliis lan- ceolatis : sapore amaro et calido, odore sat jucundo. P. Ch. Oleum volatile, flavidum , nonnullaque principia amara vel acerba , ex Cl. Planche sulfur continet; alcohol illius extrahit cuncta principia. P. Pharm. Datur sub hle naval ad unc. ij vel iij, sub aqua distillata, idem, sib syrupo ad unc. j vel ij. GLECHOMA HEDERACEA ( HERBA. ) P. P. Didynamia Gymnospermia ( L.) Labiatæ (J. ) Abtherarum CE uH par in formam crucis connivens, calix 5.fidus. Diagn. foliis reniformibus crenatis, oppositis, petiolatis; caule tetragono repente; sapore amaricante et odore aro- matico sub frictione sensibili. P. Ch. Oleum volatile et parvam quantitatem materiæ amare, stypticæ, qua fit evidens, ope sulfatis ferri, praebet; cum alcohole obiit. extractum bal- samicum. P. Pharm. Prxscribitur sub infusione ad unc. ij, aqua distillata, idem, sy- rupo unc. j vel ij, et succo unc. ij. MARRUBIUM VULGARE (FOLIA ET FLORES. ) P. P. Didynamia Gymnospermia (L.) Labiate (J. ). Calix hypocraterifor- ` mis, rigidus , 10.striatus, dentibus calycinis, setaceis , uncinatis , corolla labium superius 2.fidum , lineare , rectum. Caule recto , tomentoso , floribus verticillatis , sessilibus rum foliis ovatis ; odore forti, primum TENES ex molesto , sapore Ari et subamaro. P. Ch. Oleum volatile et principium extractivum sat abundans præbet ; illius extractum per alcohol amarius ac aquosum. 45. ( 356 ) P. Pharm. Præscribitur sub infusione unc. ij, aqua distillata, syrupo unc. j, extracto unc. ss. ad j. TEUCRIUM MARUM (HERBA. ) P. P. Didynam. Gymnosp. — Labiate (J.). Corolla labium superius ultra basim 2.partitum, divaricatum ubi stamina., Foliis integerrimis, ovatis, acutis, petiolatis , subtus tomentosis , floribus racemosis, secundis. Sapore amaro et odore leviter aroniatico, felibus adeo jucundo , ut cum furore in illud ruant. P. Ch. Oleum volatile et principium extractivum amarissimum continet. P. Pharm. Præscribitur sub pulvere, infusione et decoctione ad unc. j. TEUCRIUM SCORDIUM ( HERBA.) P. P. Foliis oblongis , sessilibus, dentato-serratis , floribus geminis axillaribus , pedunculatis , caule diffuso , odore alliaceo leviterque aromatico, cum tempore imminuto , ut et illius sapore, qui paululum amarus est. — - P. Ch. "Prabet extractum spirituosum multo magis activum ac aquosum et destillatione oleum volatile. P. Pharm. Præscribitur sub aqua distillata ad unc. ij , sub essentia ad gutt. 60 , plura preparata intrat , presertim electuarium diascordium , quod datur ad unc. ij aut iij. LAVANDULA SPICA (FLORES. ) P. P. Didynam. Gymnosperm. — Labiatæ. ( J.). Calyx ovatus, subdentatus , bractea suffultus , corolla resupinata , stamina intra tubum. — Foliis. sessilibus , lanceolato-linearibus , spicis interruptis , nudis, odore jucundo et sapore. ama- rissimo et calido. | P. Ch. Continet oleum volatile; inde habuimus 0,25 camphoræ: alcohol as- sumit partem extracto-resinosam ; illius infusio nigrescit addito sulfate ferri, et decomponit muriatem mercurii oxygenati , inde fit mercurius dulcis. P. Pharm. Præscribitur sub infusione unc. j et oleo essentiali a gutt, j ad 1v. ( 357 ) SALVIA OFFICINALIS (FOLIA. ) P. P. Diandria Monogynia (L.) Labiatæ (J.). Corolla inæqualis, filamenta tranverse pediculo aflixa ; foliis lanceolato—ovatis, integris, crenulatis, floribus spicatis, calycibus A odore aromatico , forti jucundoque , sapore amarescenti et calido, leviterque astringenti et subcamphorato. P. Ch. Multum olei volatilis subviridis continet; Prous in illa detexit 0,125 camphoræ, Præbet quoque parum acidi gallici, et materiæ extractive ; illius in- fusionem in nigrum evertit sulfas ferri. P. Pharm. Præscribitur sub: infusione ad unc. j ‘sub aqua distillata ad unc. ij vel iij , sub oleo essentiali ad gutt. ii vel iy, sub tinctura ad scrupul. j. Roses OFFICINALIS (HERBA ET FLORES. ) P. P. Diandria Monogynia (L.) Labiatæ (J.). Corolla NC i labio superiore bipartito , filamenta: longa, curva, simplicia cum dente; floribus verticillatis , spicis aline. foliis linearibus, D utrinque by bus P. Ch. Mlius distillatione elicitur multam olei volatilis ; inde Cl. Prous exhi- buit 0,10 camphoræ : continet principium IMAGO copiosissimum , quod alcohole assumitur; illius aqua nigrescit sulfate ferri. Cl. Margueron nitratem mercurii , sublimatum corrosivum , sulfatem flavum mercurii et muriatem, anti- . monii causticum hoc oleo MEHR et illius colorem, addita aqua calcis, multum mutari vidit. i $ P. Pharm. Præscribitur sub infusione aquosa aut vinosa ad unc. ij aut iij , sub oleo essentiali gutt. ij vel iij. inam | aromaticum , atque aquam reginæ Hungariæ intrat. ORIGANUM MAJORANA (rorıa ET FLORES. ) P. P. Ad Didynamiam Gymnospermiam (L.) et ad Labiatas (J. ). Strobilus tetragonus , spicatus , calyces colligens ; foliis ovatis , obtusis; spicis subrotundis, compactis, pubescentibus, summitatibus floridis, subrubro-albescentibus, forti odore et sapore acri, aromatico et amarescenti. | T. .. (358) P. Ch. Præbet oleum volatile, unde habuimus 0,10 camphoræ. P. Pharm. Prescribitur sub aqua distillata ad unc. ij, sub oleo essentiali ad gutt. ij vel iij ; illius pulvis componit pulverem sternutatorium , ex conjunctis saps: et nucis moschatæ oleis fit balsamum. i THYMUS sERPILLUM ( HERBA.) P. P. Ad Didynamiam Gymnospermiam (L.) et ad Labiatas ( J.). Calycis bilabiati faux villis clausa, floribus capitatis , caulibus repentibus , foliis planis obtusis , basi ciliatis. P. Ch. Erogat aroma essentiale, sed parva quantitate , et -colore subcceruleo, odore fragranti, sapore acri. — ' P. Phar. Prescribitur sub infusione ad unc. ij, sub oleo essentiali ad gutt. ij vel iij. CITRUS AURANTIUM (FOLIA ET FLORES.) P. P. Ad Polyadelphiam Icosandriam ( L.) et ad familiam Citrorum (J.). Calyx 5, fidus, petala 5, oblonga , antheræ 20 , filamentis connatis in varia cor- pora; bacca g.locularis; petiolis alatis , foliis acuminatis , sparsis, punctulis pellu- cidis , conspicuis praesertim quum inter oculos et lucem collocantur; si franguntur , odorem gratum sed debilem exhibent; sapor leviter amarus, et presertim a floribus exhalatur odor exquisitissimus. P. Ch. Disullatione obtinetur oleum volatile, quod in pharmacia vocatur huile de néroli. Cl. Boullay in floribus inveniit principium flavum, amarum , in aqua, etiam in alcohole, neque in æthere solubile, materiem gummosam , albumen ,.acetatem calcis, acidum aceticum (Bulletin de pharmacie, tom. 1). ‘CL Planche in illo agnovit. sulfur. P. Pharm. Prescribuntur folia sub pulvere ad drachm. ij, sub infusione pugillus pro lib.j aquæ; nonnulli medici illius decoctum commendant ; et syrupus , aqua florum cochleatim. TILIA EUROPÆA. (FLORES. ) P. P. Ad Polyandriam Monogyniam (L.) etad Tiliaceas ( J.). Capsula 5.lo- Éd u ( 359 ) cularis, coriacea, 1.sperma, Calyx deciduus ; odore suavissimo , sub desiccatione imminuto , sapore dulci et paululum viscoso. P. Ch. F lores continent principium mucilaginosum abundantissimum. P. Pharm. Præscribuntur sub infusione ad unc. iij aut iv et ultra. MATRICARIA PARTHENIUM ( HERBA.) P. P. Ad SANTI Polygamiam superfluam (L.) et ad Corymbiferas [ui )- Receptaculum nudum ; pappus nullus ; calyx hemisphæricus , imbricatus , squamis marginalibus solidis , acutiusculis: foliis compositis, planis, foliolis ovatis incisis , pedunculis rainosis , odore forti et sapore amaro ; exsiccatione nulla illius amit- tuntur principia aromatica. P. Ch. Exogat oleum esentiale subcceruleum. P. Pharm. Præscribitur sub infusione ad unc. j vel. ij, succo ad unc. ij; sub aqua distillata ad unc. ij vel iij. ACHILLEA MILLEFOLIUM (HERBA ET FLORES. ) P. P. Ad eosdem ordinem (L.) et familiam (J.). Receptaculum paleaceum , pappus nullus, calyx ovatus, imbricatus , flosculi varii, circiter 4; foliis bipin— natis nudis, laciniis linearibus dentatis , caulibus. superne sulcatis , sine odore, - sed sapore astringenti, amaro leviterque aromatico ; sapor iste major in floribus. P. Ch. Distillatio præbet oleum odoratissimum ; extractum aquosum amarum nec aromaticum. ; P. Pharm. Præscribitur sub aqua distillata ad unc. iv , sub infusione ad unc. iv, sub decoctione ad une. iv, sub oleo essentiali ad gutt. 30. ARTEMISIA VULGARIS (FLORES. ) P. Ph. Ad easdem classes et familiam ; receptaculum nudiusculum , pappus nullus , calyx imbricatus, squamis rotundatis , conniventibus, corolla radii nulle , folis pinnatifidis , planis , incisis , subtus tomentosis, racemis simplicibus , ( 360 ) recurvatis , florum radio quinquefloro , caule et floribus purpureis , sapore amaro , odore dolei P. Ch. Cl. Braconnot in illa detexit materiam amylaceam amaram et oleum volatile. M P. Pharm. Datur E infusione ad unc. ij sub extracto ad unc. j , sub syrupo ad unc. j, et cum illa sepe fiunt fomentationes. : HumuLus LUPULUS ( TURIONES.) é P. P. Ad Dioeciam Pentandriam (L.) et ad Urticeas (J.). Masc. calyx 5. phyllus, corolla nulla: fem. calyx 1.phyllus, oblique patens, integer; corolla nulla, styli 2, semen 1, intra calycem foliatum ; planta sarmentosa , foliis oppo- sitis, aliquoties alternis, floribus collectis ad extremum ramorum, fructibus oblongis, seminibus amarissimis , sed jucundis. P. Ch. Cl. Planche, Yves, Payen et Chevallier in Journal de pharmacie, mai et juin 1822, insimul fructuum analysim tentarunt, et agnoverunt in basi squamarum et circa semina adesse multas glandulas, secernentes substantiam flavam, resinosam, constituentem partem activam; hec substantia varia est pro tempore sicco vel humido, pro soli Eg temperatura, etc. Yves eam designare proponit, sub nomine Zupulin. Secundum Payen et Chevallier , ea est humuli analysis: 1? materia viridis peculiaris; 2? principium amarum ; 3° oleum essentiale fluidissimum , valde aromaticum et acre; 4? resina ; 5° ma- teria alba vegetabilis , solubilis in aqua bullienti , in aqua sub refrigeratione præ- cipitata insolubilis ; 6? materia pinguis ; 7? gummi ; 8? albumen ; 9? chlorophyllum ; 10" acidum malicum; 11? acidum carbonicum ; 1 2? superacetas ammonii ; 13° malas- calcis; 14° acetas calcis et ammonii; 15? nitras murias sulfasque potassæ ; 16? subcarbonas potasse ; 17? carbonas et phosphas calcis; 18° phosphas mag- nesiæ ; 19° sulfur ; 20? oxydum ferri; 21° silicium ; 22° aqua; oleum essentiale magis abundat quum humulus recens est, e contra resina fit rarior, sed deinde hec abundantior ac istud , quod magis abundat in Gallia ac in Belgio. ` P. Pharm. Præbetur sub infusione ad unc. ij, sub decoctione ad unc. iij , sub extracto ad unc. j , sub tinctura ad gutt. Go. ( 361 ) CocHLEARIA OFFICINALIS ( HERBA. ) P. P. Ad Tetradynamiam siliculosam (L.),et ad Cruciferas (J.). Silicula emar- ginata, turgida, scabra, valvulis gibbis, obtusis , foliis radicalibus cordato-sub- rotundis, petiolatis, caulinis oblongis, subsinuatis, caule ramoso , odore forti , sapore acri et amaro. Si folia-inter digitos conteruntur , tunc volatile quid ero- gatur, quod oculos excitat , lachrymasque provocat. P. Ch. Erogat materiam oleosam flavidam ; ex Cl. Tordeux constat extractum oleosum istius plante continere nitratem potassæ; putrescit tanquam aliæ . Cruciferæ et in retorta invenitur ammonia; illius oleum acerrimum et odore forti gaudet. — P. Pharm. Præscribitur sub infusione in aqua vel in vino ad unc. js et ingre- ditur vinum antiscorbuticum ; syrupumque eumdem ; sub tinctura et oleo essentiali ad gutt. xxx vel Ix adhibetur. COCHLEARIA ARMORACIA (RADIX. ) P. P. Foliis radicalibus oblongis, crenatis, caulinis elongato-lanceolatis den- tatis, incisisve, floribus albis parvis; radice cylindrica, crassa et alba, recentes sapore acerrimo et odore stimulantissimo volatilique præditæ. j P. Ch. Idem principium erogat volatile ac alie cruciferæ, sed hic magis ac- tivum; illius distillatio præbet materiam oleosam , aqua densiorem ; radix continet quoque albumen et fœculam atque sulfur. P. Pharm. Aqua, lac, zythum, vinum, alcohol assumunt illius principia medicamentosa sub Liliane; easdem ERE RARI ac antecedens intrat, et ad easdem doses datur. LEPIDIUM SATIVUM ( HERBA.) P. P. Silicula emarginata , cordata , polysperma , valvulis carinatis, dissepi- . mento contrariis; foliis oblongis, multifidis , gcns et odore precedenti simile , sed annuum. P. Ch. et Pharm. Sunt eedem ac antecedentium. : 46 ( 362 ) SISYMBRIUM NASTURTIUM ( FOLIA CAULINA. ) P. Ph. Ad easdem classem et familiam ; siliqua dehiscens , valvulis rectius- culis, calyx et corolla patentes; siliquis declinatis , foliis PAU ; foliolis pho dim sapore pungitivo et amarescente. P. Ch. Principium volatile plantarum cruciferarum non adeo copiosum et minus activum in ista; continet mucilaginem , foeculam et. albumen. , P. Pharm. Sunt Bunt, ac in antecedentibus. SiNAPIS NIGRA (semmai) P. P. Ad er siliquosam (L.) et ad Cruciferas . (J. ). Calyx patens, corolle ungues recti, siliquis glabris rostratis , racemo adpressis, odore forti et penetranti, sapore amaro. ; P. Ch. Cl. Thibierge ex analysi seminum obtinuit: 1° oleum dulce, fixum , quod erogant sub pressione; 2° aliud sub distillatione, hocce volatile flavo- : aureum, sulfur continens, et cutem vesicans; 3° materiam albuminosam ve- getabilem; 4? multum mucilaginis ; 5° sulfur; 6° azotum ; 7° semina incinerata videntur erogare phosphatem et sulfatem calcis, OT silicii; illorum aqua distillata , lactea , sapore acri pungentique gaudet. ( Journ. de pharm., t. 5 p. 439). P. Dr Præscribuntur sub pulvere ad unc. ss. vel} jet sub infusione, sunt ingre- dientia vini antiscorbutici ; illorum principia solvuntur in vino atque in alcohole. ILLICIUM ANISATUM (SEMINA.) P. P. Ad Polyadeipkiam polygamiam (L) et ad Magnoliaceas (J. ) Fructibus compositis 8 capsulis, conjunctis , stellatis, compressis, unilocularibus , oblongis , acutis, etc., colore ferrugineo, extus rugosis, intus glabris ad superne dehis- centibus , odore sat jucundo et sapore aromatico , calidoque. P. Ch. Fructibus pressis obtinetur oleum fixum et distillatione oleum volatile; odoratissimum , penetrantissimumque. P. Pharm. Datu sub infusione ad unc. ss et j, en conficiendis plu- ribus liquoribus zstimatissimis,; uoa TOROA PO RE URP Pe ig qe Pre PRES ( 363 ) PIMPINELLA ANISUM (SEMINA. ) P. Ph. Ad Pentandriam digyniam (L.) et ad Umbelliferas (J.). Fructus ovato- oblongus, petala inflexa , stigmata subglobosa , foliis radicalibus trifidis , incisis ; involucellis depauperatis , capsulis oblongis , basi inflatis , striatis , subviridi-flavis , continentibus 2 semina, superficie plana herentibus, sapore aromatico et lits: jucundissimo. P. Ch. Libre illorum distillatio praebuit unc. j olei essentials, albi, aqua den- sioris et solidi ad 10° sub o. P. Pharm, Præscribitur sub pulvere ad diii! j, sub infusione ad unc. ij , sub oleo essentiali ad gutt. 6 vel 8, et cum seminibus componuntar farrigines. ANETHUM FOENICULUM (FOLIA, SEMINA ET RADIX.) P. Ph. Ad Pentandriam digyniam (L.) et ad Umbelliferas (J.) Fructibus sub- Qvatis, compressis , striatis, petalis involutis , integris , odore sat jucundo et sapore ` -amarissimo. Radix erogat eumdem odorem et saporem minorem, caulis fert folia dilacerata , tenuissima , et flores flavos. P. Ch. Saikat oleum essentiale jucundissimum : Neumann ex illis obtinuit oleum expressum coloris viridis, minimam quantitatem éxtracti resinosi , solu- bilis in alcohole, extractum aquosum abundantius : radices alcohole tractata … erogant parvam quantitatem resin , leviter amare. P. Pharm. Præscribitur sub infusione ad unc. j vel ij in libr. ij aquæ ; radix sub decoctione; sub aqua distillata , sub oleo essentiali ad gutt. ij vel iij, sub tinctura ad gutt. x. ANGELICA ARCHANGELICA. P. P. Ad Pentandriam digyniam (L.) et ad Umbelliferas (J.) Fructibus sub- rotundis, angulatis, solidis, stylis reflexis , corollis æqualibus, petalis incurvis , foliolorum impari lobato , radice fusiformi , odore aromatico , sapore dulci et ju- cunde amaro , suscitante salivam masticatione. 46. ( 364 ) P. Ch. Vere sinit fluere succum gummoso-resinosum; continet oleum volatile, resinam , amylum, materiam extractivam : ex illa obtinentur extracta aquosum et alcoholicum. .. P. Pharm. Præscribitnr sub infusione vel decoctione, sub aqua distillata , tinctura, succo, vix non ad easdem doses ac antecedens. IMPERATORIA OSTRUTHIUM ( RADIX. ) P. P. Ad Pentandriam digyniam (L.) et ad Umbelliferas (J.). Fructibus sub- . rotundis , compressis , medio gibbis , margine cinctis , petalis inflexo-emarginatis, - radicibus globosis, nodosis, sapore amaro et odore leviter aromatico. P. Ch. et Pharm. Eædem ac antecedentis ; at frequenter deest in officinis, quanquam tam activa sit ac alia. KxwPFERIA ROTUNDA (RADIX ZEDOARLE. ) - P. P. Ad Monandriam monogyniam ( L.) et ad Fa tni (J.). Corolla 5.partita , laciniis tribus minoribus, stigmate bilamellato, foliis lanceolatis pe- tiolatis , radicibus in commercio modo orbicularibus , modo node recurvatis , rugosis, compactis , longitudine nonnullorum ous et circumferentiæ cras- situdine digiti, extus colore cinereo , intus obcuriore , odore camphoraceo , sapore dulci, acri et amaro. P. Ch. Cl. Morin , Rothomagensis , secundum suam analysim , contendit adesse materiam resinosam , oleum volatile , osmasonium , materiam vegeto-animalem , gummi , amylum , acidum aceticum liberum , acetatem potassæ , sulfur, lignosum; contendunt alii camphoram adesse. P. Pharm. Præscribitur sub tinctura , extracto et pulvere ad drachm. i ij veli iv. AMOMUM ZINGIBER ( RADIX.) P. P. Ad easdem classes et familiam ac antecedens; corolla 3 fida , lacinia primitiva patente, limbo cœruleo , stylo bilabiato , et TN superiore integro , inferiore diviso intra quod nectarium; scapo nado; spica ovata, radice tube— ( 365 ) ` rosa, paululum in lateribus compressa, nodosa, et subpalmata ; superficie nunc alba, nun cinerea, nunc purpurea, sapore acerrimo , odore valde aromatico sternutationem provocante. P. Ch. Ex ista radice Cl. Planche obtinuit amylum. Cl. Morin affirmat hanc radicem constare resina solubili in æthere, subresina insolubili, oleo volatili subviridi , materia vegeto-animali , atque alia consimili , osmasonio , pn acetico libero , acetate potassæ, amylo, gummi, ligno, sulfure, nonnullis salibus mi- neralibus , pluribus oxydis. ( Journ. de pharm. , juin 1823 ). ~- P. Pharm. Præscribitur sub infusione ad unc. ss vel j , sub syrupo ad unc. j, sub. pulvere ad gr. vj vel xij ; estque ingrediens plurium compositionum officinalium, presertim purgantium , quarum potentiam auget. DonsrENIA CONTRAYERVA ( RADIX.) P. P. Ad Tetrandriam monogyniam (L.) et ad Urticeas (J.). Receptaculo communi 1. phyllo , carnoso, in quo semina solitaria nidulantur ; scapis radicatis, foliis pinnatifidis , palmatis , serratis, receptaculis quadrangulis, radice nodosa et filamenta ramosa , fibrosa et tenacia emittente , extus subrubra , intus alba , sapore leviter aromatico , sed acri, in vu sensum ustionis odore nieder: odore aromatico. P. Ch. Solutione sulfatis ferri non mutatur illius infusio ; multum mucilaginis continet, et aqua, in qua bulliit , colorem saturatiorem AN illius extractum aquosum multo præstat spirituoso, et ex illius principiis aromaticis nbn parvam dosim olei. i ; P. Pharm. Datur sub pulvere ad drachm. ij; in pharmacopceis invenitur. pulvis contrayervæ compositus ; in maceratione ad drachm. j, et in oleo. CROTON CASCARILLA (CORTEX. ) P. P. Ad Monceciam monadelphiam (L.) et ad Euphorbiaceas ( J. ). fl. Masc. calyce cylindrico 5. dentato, corolla 5. petala, staminibus 10-15. Fem. calyce polyphyllo, corolla o, stylis 3, bifidis, capsula triloculari , semine 1, foliis lanceolatis, ( 366 ) acutis, integerrimis, petiolatis, subtus tomentosis, caule arboreo. In officinis illius cortex obvenit sub forma canalis convoluti , cujus superficies externa alba et cinerea , interna vero ostendit colorem fere similem illi oxydi ferri , illius epidermis sepe rugosa et tecta lichenibus, offert lineas transversarias; sapor amarus, odor fortis et aromaticus, et moschi similis , quum frangitur. P. Ch. Cl. Tromsdorf ex isto cortice obtint oleum volatile , resinam, prin- cipium amarum , mucilaginem , aquam, atque principium Gavan P. Phar. Præscribitur sub pulvere ad drachm. ss. , sub bolis , sub infusione ad drachm. j, sub extracto ad drachm. j et ss., et in M GRAECE GÀ vehiculo ; codex Parisiensis continet illius aquam distillatam ad unc. ij vel iij; sub essentia ad gutt. 30 ad 60, sub syrupo ad drachm. iij vel iv. ARISTOLOCHIA SERPENTARIA (RADIX. ) .P. P. Ad Gynandriam hexandriam (L.) et ad Aristolochias (J.) Hexagyna , calyce o, corolla 1.petala , lingulata, integra; capsula 6.loculari , infera ; foliis cor- dato-oblongis , planis , floribus radicalibus solitariis , caulibus flexuosis , teretibus ; . radice composita multis fibris tenuissimis et prorogatissimis, proficiscentibus a communi , extus brunneis, intus pallidioribus ; sapore amaro,ct pungenti , odore camphorato et aromatico. . P. Ch. Cl. Chevallier (Journ. de pharm., t. VI, p. 565) ex ista radice obtinuit.1? oleum volatile; 2° materiam flavam , amaram , solubilem in aqua et alcohole ; 3° materiam resinosam ; 4° Stich 5° albumen ;,6° amy- | lum; 7° acida malica et phosphorica, potassæ combinata; 8° paululum. malatis calcis; 9? phosphatem calcis ; 10? ferrum ; 11? silicium. P. Ph. Datur in pulvere gr. x ad drachm. ss, in infusione , in decoctione , in aqua, in vino et in alcohole. - j ARISTOLOCHIA ROTUNDA ET LONGA (RADIX. ) P. P. Ad easdem classem et familiam; 4. rotunda , foliis cordatis, subsessi- libus , obtusis , caule infirmo, floribus solitariis ; 4. longa , foliis cordatis , petiolatis, ( 367 ) integerrimis, obtusiusculis , caule infirmo , floribus solitariis. Prioris speciei radix - rotunda , superficie rugosa et fusca, intus flava est ; posterioris vero radix longa, -intus flava ; sunt amara , nauseosæ et paululum acres , exhibentque odoremfortem. P. Ch. Alcoholi ope, erogant extractum resinosum abundantissimum, minus abundans est aquosum. P. Pharm. Prescribitur sub pulvere ad din. j, sepissime est in connubio: cum aliis medicaminibus ; cum alcohole fit essentia usitata ad gutt. 30 vel 60 ; ingre- diturque celebrem pulverem Ducis Portlandiz. “ih Lavaum CINNAMOMUM (CORTEX. ) P. P. Ad Enneandriam monogyniam (L.) et ad Laurorum familiam (J.). Ca- . lyce o, corolla calycina, 6.partita , nectario glandulis 3, bisetis, germen cingentibus , filamentis interioribus , glanduliferis ; drupa 1.sperma ; foliis 3 nerviis, ovato-ob- longis , nervis versus apicem evanescentibus ; cortice tenuissimo , tubuloso , plus minusye longo; qui melius convolvitur į est melior; substantia fibrosa, fragili , extus colore flavo intus rubro , odore penetranti soll jutando s sapore pungenti et aromatico. P. Ch. Corticum diatillatio præbet liquidum album, quod post nonnullas horas depuratur , ad erogandas guttulas olei volatilis ; decoctum , in alambico remanens est flavum , et alcohol illius abripit 1 poids ; fitque rule Cl. Yauquelin (Journ. de pharm. , octob. 1817) in illis inveniit: 1° oleum volatile acerrimum , maxime activum ; 2? multum tannini; 3° materiam vegeto-animalem , colorantem , acidam; 4 mucilaginem ; 5° radicis distillatio erogat camphoram albissimam. P. Pharm. Datur in pulvere ad drachm. ss, in aqua cinnamomi ‘ad gutt. 20 ad 3o, in tinctura ad gutt. 10 ad 15, in syrupo ad unc. j, aut in oleo essentiali et in alcoholato. LAURUS CASSIA ( CORTEX. ) P: P. Ad eamdem classem et familiam ; foliis triplinervis , lanceolatis , angus- tis et obtusis , sapore debilissimo , in ore Hedi viscositatem , odore levi P. Ch. et Pharm. Vix m- ob illius usum rarissimum. ( 368 ) CANELLA ALBA Murr. (CORTEX.) P. P. Ad Dodecandriam monogyniam ( L. ) et ad Meliaceas (J. ). Calyce trilobo, petalis 5, antheris 16, adnatis nectario urceolato , bacca triloculari , seminibus 2. Cortice URS. le albo- bilans extus ét intus puro, ne amaro et Xr ED odore Eos s caryophyllo à P. Ch. Cl. Henry, Petras et Robinet examinavere chymicam compositionem hujus plants et invenerunt: 1° materiem amaram, peculiarem ; 2° materiem sac- charo conditam, mannitæ analogam ; 3° resinam ; 4° oleum volatile acerrimum ; 5° albumen ; 6° gummi; 7° amylum; 8° nonnulla salia. P. Ph. Prescribitur sub pulvere ad drachm. ss. WINTERA AROMATICA (CORTEX WINTERI. ) P. P. Ad Polyandriam polygyniam (L.) et ad Magnoliaceas (J.). Calyce trilobo, petalis 6, staminibus 12, clavatis, pedunculis aggregatis terminalibus , pistillis 4 ; generatim cortex in frágineiitis pedi longititudinis i invenitur , be lei » griseus, plus minusve crassus ; illius superficies externa paululum rugosa, inaequalis , su- perficiei interne color minus — sapor acris et urens, odor sat analogus caryophyllo. P. Ch. Ex disquisitionibus Cl. Henry, cortex Winteri componitur oleo volatili , resina , tannino, materia colorante, acetate potasse , muriate et sulfate ejusdem ; oxalate calcis et oxy do ferri. P. Ph. Prescribitur sub pulvere ad drachm. ss, sub infusione, sub vino medicinali, sub tinctura. LAURUS SASSAFRAS ( LIGNUM. ) P. P. Ad Enneandriam monogyniam (L.) et ad Laurineas (J.). Foliis deciduis , trilobis, integrisque. In commercio sub nomine Ligni Sassafras videmus fragmenta longa, dura, levia, albo-ferruginea, odore forti, quasi foeniculi ( 369 ) sapore dulci, acri et aromatico; cortex rugosissimus, flavo - cinerascens. P. Ch. Distillatione oleum volatile, primum incolor, deinde flavum, et rubrum, aqua densius elicitur. Chymici idem camphoram exhibere asserunt. P. Pharm. Hujus infusio , aqua distillata , extractum , et oleum essentiale præs- _cribuntur , modo sola, modo cum aliis substantiis aromaticis mixta ; ligaum in alcohole digestum essentiam simplicem ‘vel compositam Lauri Sassafras constituit. _ Laurus NOBILIS (FOLIA ET FLORES.) P. Phys. Foliis lanceolatis , undulatis , venosis , persistentibus , floribus qua— drifidis dioicis dignoscitur ; Mri odor aromaticus, sapor acris et amaricans ; odorem suavem combusta spargunt: baccæ etiam acres et aromatic. P. Ch. Horum distillatione oleum volatile fuscum , potentissimum obtinetur ; si vero comprimantur et ebulliant, oleum fixum , crassum , viride, externe ad- hibitam comparatur. P. Pharm. Prescribuntur sub infusionis necnon olei forma. MyrısTicA OFFICINALIS SIVE NUX MOSCHATA. P. Phys. Dioecia polyandria (L.), Laurineæ (J. ) , Myristicee ( R. Br. ). Fl. masc. Calyx globosus monosepalus , apice dentatus ; stamina numero varia, 3-12, filamentis et antheris coalita. Fl. fem. Cal. caducus , urceolatus , 5.fidus. Fructus drupa , s. nux pyriformis , sulcata , 1.sperma ; semen arillo reticulato , rubro , car- noso, ( macis dicto) obtectum, seminis integumentum fuscescens , densum et crustaceum ; nucleus fusco rubescens, interne venis saturatioribus marmoratus ; hujus odor peculiaris, multis suavis, et sapor aromaticus. P. Chym. Secundum Cl. Bonastre ( Journ. de pharm., anno 1823, mense junio.) , adsunt in nucis moschatæ partibus quingentis : 1? materiæ insolubilis 120 ; 2? materie butyrosæ, coloratæ, solubilis, Gallis élaine, 38; 3? olei volatilis aqua minus densi, sapore acri, calido gaudentis partes 30; 4° acidi 4; 5° fæ- cule 12 ; 6? gummi naturalis vel e ; 7? residui Fn 270 ; 8? amissis 20. = 500. 47 | ( 370 ) | «P. Pharm. Oleum vel butyrum Nucis Moschatæ, pulvis a granis v.-vi, oleum distillatum ad guttularum nonnullarum dosim præscribuntur , multorumque officinalium præpäratorum compositionem intrat nux moschata. CARYOPHYLLUS AROMATICUS ( FLORES. ) P. Phys. Icosandria monogynia ( L.) , Myrtaceæ ( J.). Calyx infundibuliformis , 4.dentatus , petala 4. Drupa sicca, ovoidea. Arbor moluccana, foliis oppositis , obovatis, levibus, persistentibus; floribus terminalibus, in corymbum tricho- tomum dispositis. Alabastra collecta et soli famoque exposita , caryophyllos con- stituunt , quorum forma clavum refert; color obscure fuscus, odorque fortis, sapor vero pungens et jucundus. P. Ch. CI. tromsdori £98 analysi subduxit, et ex partibus 1000 obtinuit : ° olei volatilis 180; 2? materia extractiyæ vix solubilis 40; 3° tannini pecu- Kari 130; 4 gummi 130; 5° resinæ peculiaris 60; 6° fibræ vegetabilis 280; ‚7° aqua 180; praterea RER in illis reperiit Cl. Planche. P. Phares Horum pulvis cum saccharo præscribitur ; aqua, vinum et ‘alcohol principiorum partem suscipiunt; et per aquosam distillationem liquidum lacteum obtinetur , quod ad dosim nonnullarum guttarum etiam adhibetur ; pluribus con- ficiendis alcoholatis inserviunt; oleum volatile, magna vi qolienby et balsamum a medicis haud multifactum in ROBAR adsunt. EPIDENDRUM VANILLA (L.) (1) (rrucrus.) P. Ph. Gynandria diandria (L.), Orchideæ (J.). Cal. 5.phyllus , patens. Labellum basi subcucullatum , ecalcaratum , lamina patente. Anthera opercularis | decidua. In truncis arborum Americæ calidioris reperitur, foliisque ovato-ob- longis, nervosis gaudet. Fructus, quo utuntur, est capsula subcylindracea , sili- quæformis , calami scriptorii crassitudine, semipedalis , utrinque attenuata , bivalvis, pulpa molli , carnosa, fusca farcta, in qua jacent innumera semina , tenuissima , nigra, nitida. Sapor acris, sed odor exquisitus , balsamicus , suavissimus. (1) Vanilla aromatica , Swartz. (371 ) P. Chym. Adsunt oleum volatile, acidumque benzoicum , quod sæpe sub acuum albarum , nitidarum , crystallinarum forma in capsularum facie externa reperitur. P. Pharm. Vanilla, condimentum delicatissimum , cum saccharo trita admi- ` nistrari potest: aqua, vino, et alcohole solvuntur illius principia; syrupus a Cl. Chaussier'ex illa paratus adhibetur. Piper nicrum (L.) (rnucrvus. ) P. Phys. Diandria trigynia ( L.) , Urticeæ ( J.) , Piperiteæ ( Kunth.) — Spadix- amentiformis. Calyx et corolla nulla. Bacca monosperma, unilocularis. Foliis ovatis , subseptemnerviis , glabris , petiolis simplicibus, spicis inferne substerilibus dignos- citur. Spicæ oblongæ , teretes, matura rubent, siccae nigrescunt, et sic in com— mercio versantur. Piper album fit, si seminis tegumentum abripitur. Sapor dis. urens; odor aromaticus in pipere albo minor. P. Chym. Alcali organicum in Pipere adesse contenderat Cl. Oersted, sed contrarium ex Cl. Pelletier et Protet analysi sequitur: quippe qui in illo invenere: 1° materiam peculiarem crystallinam, incolorem , insipidam , in aqua frigida insolubilem, vix in aqua fervida sed in alcohole, minusque in æthere solubilem , cui piperini ( piperin) nomen imposuerunt ; 2 oleum concretum , vix volatile , in quo piperis aeritas quærenda est; 3° oleum volatile, balsamicum ; 4° lierieni gummosam , coloratam ; 5? principium extractivum , oe principio affine ; 6° acidum malicum et tartaricum ; 7? amylum ; ‘ge bassorinam ; 9° lignum ; 10° sed parva copia, salia terrestria et alcalina. P. Pharm. Grana et pulvis, in pilulas acta præscribuntur ; theriacæ particeps est piper, et aqua, vino et alcohole illius solvuntur principia. Piper cusesa (L.) (rrucrus. ) P. Ph. Dignoscitur foliis oblique ovatis seu oblongis, venosis, acutis, spicis solitariis pedicellatis oppositifolüs , fructibus pedicellatis, inde piper caudatum etiam vocatur. Horum moles pisum adæquat, sapor amarus, sed piperis nigri sapore minus acris. 47, ( 372 } P. Chym: Ex Cl. F'auquelin disquisitione compertum est in cubebis adesse : 1° oleum volatile subconcretum ; 2° resinam copaivæ resinæ subsimilem ; 3° alius resinæ coloratæ parum ; 4° materiem gummosam coloratam ; 5° principium ex- tractivum leguminosarum principio analogum ; 6° nonnulla salia. ! P. Pharm. Usus et administrationis modi iidem sunt ac præcedentis. AMOMUM CARDAMOMUM ( FRUCTUS. ) . P. Ph. Monandria monogynia (L.), Drymyrhizeæ (Juss.). Cal. 3.fidus, inæqualis, cylindricus. Cor. 3.partita , inzequalis , patens. Nectarium 2.labiatum , erectiusculum. Diagn. foliis obovato-ellipticis cuspidatis, spica radicali , sessili , obovata; fructus capsula 3.locularis, angulata , pallide flavicans , coriacea , calyce coronata, po- lysperma ; semina tetragona, rugosa, rubra, in pulpa ferruginea abscondita, odore jucundo, sed sapore acri, aromatico ; camphoraceoque gaudentia. P. Chym. Oleum essentiale , leve, idein maximeque volatile inde paratur. Alcoholis ope, resina satis copiose AR . P. Pharm. Semina tanquam masticatoria vulgo adhibentur; sed etiam Mié hifi aquosa prescribitur, ut et tinctura ad-gutt. xv , et olei essentiale quod sepius ad aliis medicaminibus aroma afferendum in usu versatur. MARANTA GALANGA SEU ALPINIA GALANGA ( RADIX.) D. Ph. Classis et ordo praecedentis. Calyx 3.dentatus , equalis , tubulosus. Cor. 3.partita, æqualis. Nectarium 2.labiatum , labio inferiore patente. — Racemus terminalis laxus, flores alterni, folia lanceolata. Sapor radicis acris. P. Ch. Hujus analysim instituit Cl. Morin , Rothomagensis , eamque materie resinosa ,, oleo volatili , albo , summe balsamico ,' materia animali, osmazona , amylo ; acetate potassæ acidulo , oxalate calcis, materia colorante peculiari, fusca, sulfure, lignoque constare invenit. P. Pharm. Detur sub infusione, ad unc. ss. (373) CURCUMA LONGA (raprx. ) P. Ph. Classis et ids praecedentium. Calyx bifidus. Corolla Apart. Necta- tarium 3.lobum. Anthera basi 2.calcarata. Folia lanceolata , nervis lateralibus numerosissimis. Radix buius rabaia vel elongata, odore forti , sapore acri calidoque. » P. Chym. Continet, secundum Cl. Vogel et Pelletier: 1? materiam cólorantem , flavam, resinis valde affinem; 2? aliam fuscam, extractorum plurium "neis similem ; 39 oleum essentiale, odoratum , acerrimumque ; 4° foeculam amyleam ; 5° parum gummi, et 6? hydro-chloratis calcis. P. Pharm. Variis medicaminibus colorandis inservit. CITRUS AURANTIUM (FOLIA ET FRUCTUUM CORTEX SEU EPICARPIUM.) Jam ad Polyadelphiam icosandriam et ad Hespérideas pertinere monui. — Fructuum cortex in usum venit, rugosus , glandulis oleo volatili repletis Shelspe, valde aromaticus , saporem nn: amarum exhibens. P. Chym. In foliis continentur materies extractiva , tanninum et oleum vo- latile. CI. Boullay (Bulletin de pharmacie , t. 19.) , ceterum substantiam flavam , ` amaram, in aqua, alcohole, nec in ætheribus solubilem , alteram gummosäm , al- bumen , acetatem calcis a iens acidi acetici ipai , et sulfur Cl. Planche pe E cortice dut volatile etiam elicitur. P. Pharm. Prescribitur foliorum pulvis ad drachmam ss, pro infuso. librae unius horum pugillus, preterea decoctum , cortexque in plurimis, officinalibus preparatis adest , hujusque infusum administratur. PINUS LARIX SEU LARIX EUROPÆA ( TEREBINTHINA. ) ^P. Ph. Monoecia-monadelphia (L.) , Conifere (J). FL masc. Calyx 4.phyllus , corolla nulla , stamina plurima antheris nudis. Fem. strobilacei , squamæ biflore. Nux ala membranacea excepta; foliis fasciculatis deciduis , strobilis ovato-oblongis , squamarum marginibus reflexis laceris , bracteolis panduriformibus. Terebinthina ( 374 ) Veneta dicta e Larice profluit; est resina viscosa, pellucida, alba, odoris fortis, saporis acris , vix amari; terebinthina Chia vero est succus glutinosus, nunc albus, nunc subcceruleus, nunc pellucidus, vix odoratus et sapidus , qui a Pis- tacia Perche (L.) provenit. , P. Chym. Distillatione haud ægre oleum volatile separatur , residuumque , seu colophania , calori vehementiori expositum , in aquam , acidum carbonicum , gas hydrogenium carbonicum, et carbonem copiosissimum resolvitur. P. Pharm. Præscribitur reiha pura a drachm. ij ad 1v in enemate ad drachm. j. Terebinthina cocta vero sub pilularum forma, et in aqua, addito saccharo et vitello ovi, administratur. Oleum essentiale , de quo pauca mox diximus , distillationis ope, obkindnr. Coloris expers est, Far levior, odoris fortis, penetrantis, ingrati ; continetque acidum succinicum , et guttatim vel cum æthere mixtum praescribitur. Aqua picis nauticz conficitur in hujus libris duabus aque fontanæ libras sedecim infandendo ; interea materies resinosa agitatur , liquidique color flavescit. Diebus 8-10 elapsis , fit decantatio, et servatur aqua in lagenis accurate clausis. Heec paululum olei volatilis et acidi acetici continet ; ejus sapor acris , resinosus , acidulus, odorque fortis; sorbentur libra dus vel tres una die, cum potubus mucilaginosis. Pini turiones seu gemme in materiam medicam etiam vocate sunt; saporem et odorem resinosum subaromaticum. erogant; earum fiebat decoctum aquosum. GuMMI AMMONIACUM. P. Phys, De vegetabili quod hoc productum exhibet etiamnum certant ; aliis hujus generatrix ut Ferula persica, aliis Heracleum gummiferum , aliis Ferula ferulago. Ceterum ex Ægypto provenit hzc substantia, inveniturque sub lachry- marum albarum demum flavidarum forma, et sub mole flava, cujus interiora fragmenta amygdalum magnitudine æmulantia candidiora offerunt; odor debilis sed ingratus inest, sapor dulcis , nauseosusque. Digitorum calore emollitur. P, Ch. Partes centum analysi dic a Cl, Braconnot subductæ (Annales ( 375 ) de chimie, t. 68), gummi 18,4, resinæ 70, materiei glutinose in aqua et al. . cohole haud solvendæ 4,4, aquæ 6, dederunt; amissa parte una et dimidia. GUMMI OLIBANUM. P. Ph. Hane substantiam | gummioso-resinosam a Junipero Iycia et hacker oriri credebant, ast nunc ex Boswellia serrata Roxburghii , arbore Indica aliam similem us compertum est. Grana refert colore varia , et , dum pura sunt, albida, odore grato predita, sapore acri, diu in ore Da duritia: Candelæ in- candenti admota, liquescit, illiusque pars in vapores abit. ` P. Ch. Ex Cl. Braconnot analysi, constat Olibanum resinz partibus 56, olei volatilis 5, gummi vero 3o. Partim in aqua et alcohole solvitur. 2 Pharm. Ex eo mixturæ conficiuntur, et ad dosim granorum viij-x admi- nistratur , etiam in pilulis. F GALBANUM. _P. Ph. Succus iste gummoso-resinosus ex Bubone Galbano (Linn.) , ex Umbel- liferarum familia obtinetur, cujus fructus ovati, stellati, villosi; folia rhomboidea , dentata , striata, glabra. Sponte vel incisionum ope fluit succus iste, mox con- crescit, et tenax, extus rufescens , interne albidus, et sæpe in commercio cum caulis fragmentis mixtus reperitur ; ejus odor fortis , et sapor calidus amarusque. P. Chym. Teste Cl. Pelletier, adsunt in dinette quinquaginta, resinæ 33,43 , » gummi 9,64, ligni et corporum alienorum 3,76 , olei volatilis et partium amis- sarum 3,17, necnon malatis calcis aciduli vestigia. P. Pharm. Pilulas plures ad granorum v dosim intrat, necnon varia em— plastra; a Paracelso in oleo DRE solvebatur. Rese. MASTICHE. | P. Ph. Hanc producit Pistacia Lentiscus (1:), ad Dioeciam pentandriam , _ et ad Terebinthaceas (J.) pertinens. Fl. masc., calyx 5.fidus, corolla nulla; : fl. fem., calyx 3.fidus, corolla nulla, styli 2, dus 1.sperma ; folia abrupte ( 376 ) à pinnata, foliolis lanceolatis: Lachrymarum adinstar occurrit, que pellucidæ , siccæ , ex albido-flavescentes sunt , et odore calore sese evolvente, pero satis pr salivam facile provocante gaudent. P. Ch. In æthere omnino, sed quinta parte quater in alcohole tantum. sol- vitur; residuum valde elasticum , dum humidum est, siccum valde fragile, in alcohole calido nec frigido solvendum, quod masticinam appellavit Mathews. P. Pharm. Hujus tinctura aliquando praescribitur. GUMMI-RESINA OPOPONAX. P. Ph. Pastinaca Opoponace (L.), ex Umbelliferarum ordine procreatur. Hujus fructus ellipticus, compressus , planus; folia pinnata, foliolis basi antice excisiss Succus primum lacteus eradicum incisarum collo profluit, mox solis radiis expositus, obdurescit, et hunc sub granis ovoideis, firmis, externe rubris, interne nunc albis, nunc flavis, odoris injucundi , et saporis amari, calidique , videmus. P. Chym. Secundum Cl. Pelletier , drachmae quinquaginta , resinæ 21, gum- mi 16,80, 2,10 amyli, acidi malici 1,40, ligni 4,90, cere 0,15, olei volatilis et partium missa 8,95 , necnon gummi elastici sive caouthouc vestigia exhibent. - P. Pharm. Sub tinctura et pilulis a granis xx ad xxx præscribi posset. BALSAMUM COPAIVÆ (COPAIFERA OFFICINALIS (L.)) P. Ph. Decandria monogynia ( L.) , Leguminosæ (J.). Calyx nullus , petala 4. Legumen ovatum , semine unico, arillo baccato. Folia alterna, pinnata, qua- drijuga , foliolis inæquilateris , alternis, terminalibus oppositis. Succus e trunco, ramorumque cortice profluit , primum fluidus , subviridis , dein limpidus , oleosus ; denique longo post tempore, virescit et concrescit. Jamdiu collectum odorem peculiarem , penetrantissimum spargit , saporemque fortem , subacrem et amarum exhibet. | P. Ch. Distillationis ope ,-Cl. Boullay oleum essentiale, residuumque resi- nosum ex isto balsamo obtinuit. ( Bullet. de pharm., t. I, p. 286.) P. Pharm. Ejus tinctura ad guttas 30 administratur , aut purum et cum mucilaginosis aut syrupo mixtum -præscribitur, i ( 377 ) AMYRIS ELEMIFERA (RESINA ELEMI.) P, Ph. Octandria monogynia (L.), Terebinthaceæ ( J.). — Calyx 4.dentatus , petala 4, oblonga, stigma tetragonum; bacca drupacea, abortu monosperma. Foliis ternatis , quinato-pinnatisque , subtus tomentosis. Resina obtinetur ramorum incisione, et demum cerinam offert consistentiam ; affertur. sub pastillarum ro- tundarum, foliis arundinaceis involutarum forma. P. Ch. Oleum essentiale continet. | P. Pharm. Raro in usu versatur (1), MYROXYLON PERUIFERUM (BALSAMUM PERUVIANUM. ) P. Ph. Decandria monogynia (L.), Leguminosæ (J.). Calyx campanulatus , petala 5, summum majus ; germen corolla longius, legumen monospermum. Ex illa arbore sudat materies balsamica, rarissima , albo-flavescens , primum liquida, sed state densior, odoris suavis, saporis acris et amari. Balsamum peruvianum quod in commercio videmus, ex corticibus et ligno in aqua decoctis obtinetur, ex rubro fuscescit, consistentiæ siruposæ videtur , est odoris suavis , saporis ingrati et pungentis. P. Chym. Solvitur in alcohole , facile cum distillatis , egre autem cum pin- guibus oleis miscetur; sine aqua distillato , efformatur oleum empyreumaticum , materiem salignam floribus benzoicis analogam continens ; acidum benzoicum et tanninum artificiale exhibet, quum per acidum nitricum tractatur. P. Pharm. Hujus administrantur guttæ nonnulle, tinctura, soluto in aqua saccharo , pulvis , pilulæ , electuarium , addita parva mellis aut syrupi copia, ad gr. vi-x. Syrupus toluiferi in oflicinis prostat. STYRAX OFFICINALE (BALSAMUM STORAX. ) P. Ph. Decandria monogynia (L.), Ebenaceæ (Juss.). Calyx campanulatus, subinteger , inferus. Corolla 5-7.partita , tubo brevi, calyci inserta. Drupa (1) Altera huic omnino similis resina , sed multo frequentius sub eodem nomine venumdatur , ab Icica icicariba D.-C. producta. 48 ( 378 ) mono-vel disperma , coriacea. Stamina 6-16. Foliis ovatis subtus villosis , ra- cemis simplicibus, folio brevioribus distinguitur species styrax proferens ; cujus sunt varie species, altera granulata que ex fissuris arboris exsudare videtur, et quie statim colligitur, pura , lachrymas albas refert atque rarissime occurrit ; altera, storax calamites, rufa, friabilis sub massa pugnum æmulante cernitur , tertia, storax rubrum. Sapor omnium acris et amaricans , odorque suavissimus. Cum illis confundendus non est styrax liquidus , qui a Liquidambare styraciflua procreatur. P. Chym. Acidi benzoici satis magnam quatititátem ex illius distillatione ob- tineri asserit Cl. Carolus Zachet. P. Pharm. Storax frequenter externe adhibetur, interne vero sub syrupi et tincture forma. praescribitur. Alcohole optime solvitur ; solutio , addita aqua , lac- tescit vocaturque lac virgineum. STYRAX BENZOIN (BENSOIN SEU ASA DULCIS.) P. Ph. Foliis oblongis acuminatis , subtus tomentosis, racemis compositis lon- . gitudine foliorum. Incisis ramis truncoque , fluit succus lacteus, qui aeri expositus paulatim spissescit. Apparet benzoe sub massis crassiusculis , fusco-subrubris. Benzoe amygdaloideus dicitur illa species quæ fragmentis lachrymarum adinstar albis insignis est, refertque gummi ammoniacum , sed odore suavi, sapore dulci , balsamico differt. P. Chym. Ex Cl Bucholz analysi, benzoini balsami drachmæ quinque et triginta resinæ drachm. xx et grana L. continent, acidi benzoici dr. iij gr. vii, substantiæ balsamo peruviano similis gr. xxv, principii aromatici peculiaris in aqua et alcohole solvendi gr. viij, residui lignosi et partium amissarum gr. xxx. P. Pharm. Præscribuntur ejus pulvis, aqua , syrupus , tincturaque. AMYRIS KATAF ( GUMMI-RESINA MYRRHA. ) P. Ph. Octandria monogynia (L.) , Terebinthacez (J.). Praeter Amyridis charac- teres, foliis ternatis, apice serratis, pedunculis confertis, bifidis insignitur. In TT dé en, «2. ( 379 ) commercio occurrit sub masse subrubre , pellucidæ , externe albida forma, qua est fracture splendentis, albo-striatæ , odoris aromatici , saporis amari et acris ; masticata dentibus adhaeret, salivamque lacteam efficit. P. Chym. Partim in aqua et alcohole solvitur , et resinæ oleique essentialis partibus 34, gummi 68, ex Cl. Pelletier, componitur. ` P. Pharm. Prescribitur a granis xxiv ad drachm. ss, et in multis præparatis tum officinalibus, tum magistralibus ex therapeia rejiciendis occurrit. Cum oleo mixtum , efformat oleo-saccharum ; sub tinctura etiam administratur. ACIDUM NITRICUM. P. Phys. et Chym. Liquidum est, album , odoratum , maxime sapidum et corrosivum , tincturam heliotropii in rubrum fortiter vertit. Obtinetur nitratem potassæ per acidum sulfuricum tractando ; acidum sulfuricum cum potassa com- binatur, et acidum nitricum retortam petit vaporum adinstar. Aqua orbatum nondum obtineri potuit; minimam illius quantitatem continens , pondus speci- ficum — 1,510 exhibet ; impurum rubet ut et ipsius vapores qui in genere albescunt. Azoti partibus 35,40 et oxygenii 100 constat ; materiis animalibus colorem flavum inducit ; luce decomponitur et inde flavescit ; carbonem , sulfur , phos- phorum nonnullaque metalla accendit, inde gas azoticum et acidum nitrosum , rutilans ; carbonates, phosphates et phosphites, sulfitesque decomponit ; sed bases acido sulfurico , et nonnullas phosphorico cedit. P. Pharm. Cl. Tartra istius acidi concentrati vires in œconomiam animalem optime exposuit ( de l'empoisonnement par l'acide nitrique ). Si autem cum vehiculi sufficiente quantitate misceatur, actio venenosa in medicamentosam mutatur, et interne ad drachmæ unius dosim pro libra. unica aque administrari potest. Cum alcoholis tertia parte mixtum , spiritum nitri dulcis efformat, qui a guttis 8 ad 20 praescribitur: pomatum oxygenatum et liquorem doctoris Alyon ingreditur. NITRAS POTASSÆ ( NITRUM. ) P. Ph. et Chym. In natura maxime abundat, albus est, saporis frigidi et 48. ( 380 ) pungentis , in crystallos longas , prismaticas , octogonas , apice diedrico , semipel- lucidas , crystallisationis aquam non retinentes, sepe conglutinatas, abit ; aeris humiditatem attrahit et deliquescit, cæterum sub gradu 35°, scale centimetræ liquescit. In aqua fervida magis quam in frigida solvitur, carbonibus incanden- tibus expositus , combustionem accelerat; sulfure, carbone, metallis pluribusque corporibus simplicibus, necnon ab acido sulfurico, borico , phosphorico, ba- ryta, strontiana et argilla decomponitur. P. Pharm. In solutione a drachm. ss ad drachm. iij et ultra —— !pari- — terque sub boli forma. ACIDUM. SULFURICUM. P. Ph. et Chym. Sulphuris partibus 100 et oxygenii 149,16 efformatur. Pu- rum, liquidum est, album, inodorum , consistentiæ oleaginose, heliotropii tincturam guttula minima in rubrum agens; aqua, quantum fieri potuit, or— batum, aque quintam partem adhuc retinet. Illius densitas =1,842. Inter caustica violentissima est referendum , quippe quod substantias vegetabiles et animales, nigras efficiat , Unie Sulfuris et nitratis potassæ in apparatu congruente combustione obtinetur. Gas hydrogenium illud sub calore decom- ponit; cum aqua agitato, maximus exoritur calor. Cum calce, baryta, stron- tiana salia insolubilia, cum soda, potassa , magnesia et alumine AREA Se et cum omnibus pee y bite P. Pharm. Etsi maxime corrosivum sit, attamen quum vehiculo congruo diluitur , a granis 20 ad 35 ad saporem acidum aliis medicaminibus afferendum praescribitur. AMMONIA LIQUIDA (ALKALI VOLATILE FLUOR. ) P. Ph. et Chym. Hydrogenii partibus 12 4 et azoti 45 compositum istud ex muriate ammoniæ, calcis vivide ope, obtinetur; sub forma vaporis (gas) in- coloris, sed sapidi et caustici apparet, odoris est fortis et penetrantis quo distinguitur, lachrymasque provocat, et syrupum violarum viridem efficit. PRA APERIRE À ( 381 ) Pondus specificum —0,591. Aqua illius pondus sibi tertia parte æquale solvit, inde fit ammonia liquida in medicina usitata. Frigori quadraginta graduum infra glaciei terminum exposita, concrescit , et opaca fit. Cum acidis combinari potest, necnon in plura salia mineralia neutra agit; fluido electrico decomponitur , summamque calorico affinitatem exhibet. P. Pharm. Hujus guttæ xx in mucilaginibus prescribi possunt, ex ea fiunt linimenta , vaporesque ad narium sensibilitatem evocandam adhibentur. CARBONAS AMMONLE (ALCALI VOLATILE CONCRETUM. ) P. Ph. et Ch. Ex muriatis ammoniz et carbonatis calcis mixtione igni ex- posita paratur; crystalli ejus octaedri elongati formam ostendunt, maxime vo- latiles , aeris humiditatem quærunt , et sub aere libero , omnino in vapores abeunt , imo in vase clauso sub leni calore. In aqua frigida nec bulliente solvitur car- bonas ammoniæ, constatque 127,84 partibus acidi carbonici, et ammoniæ 100. Sapor urinosus, et alcalinus, odor penetrantissimus. Calore agente, acido nitrico, sulfurico, muriatico , etc., ut et potassa, soda, baryta, calce, ma- gnesia , strontiaque decomponitur. P. Pharm. Sub boli forma, cum pulvere aromatico eum excipiente ali- quoties administratur ;sed in genere in vehiculo aquoso , saccharato , frigidoque grana vi-viij ad eumdem finem solvuntur. ACETAS AMMONLE (SPIRITUS MINDERERI LIQUIDUS.) P. Ph. et Ch. Acido acetico usque ad saturationem completam in carbonate ammoniæ concreto infuso obtinetur ; aque limpiditatem offert, odor ejus nauseosus, sapor acris et pungens. Resolvitur alcalinis acidisque , necnon caloris actione. P. Pharm. À drachm. ss. ad dr. j in aqua libra una, et in mixtione cum . syrupo usitatur. ( 382 } | HYDRO-CHLORAS AMMONIE (SAL AMMONIACUM. ) P. Ph. et Ch. Sub crystallis lachrymarum aut acuum, calami scriptorii barbam imitantium , quæ pyramides hexaedricæ videntur, adinstar apparet; sed in com- mercio saccharo similis est, et ægre in pulverem redigitur. Ejus sapor pungens, acris, urinosus. Ex camelorum fecibus sublimatis et aliis substantiis animalibus comparatur. In aqua facillime solvitur, et igni admotus , in vapores abit. Metalla plura, presertim 2* et 3® sectionis eum resolvunt et saltem pro parte ; idem valet de pluribus salibus. P. Pharm. Administratur sub pilulis vel in electuario a granis vi ad viij pro una dosi, que pluries de die reiterari potest. . VITIS VINIFERA (VINCM.) P. Ph. Vitis ad Pentandriam monogyniam (L.) et ad Vites (J.) seu Ampelideas (D. C.) pertinet. Petala 5, apice cohærentia, emarcida, bacca 5.perma. Foliis lobatis, sinuatis, demum nudis distinguitur cæterum omnibus nota. Vinum aci- norum succi fermentatione obtinetur. Uvæ conteruntur, et primum liquorem exhibent saccharatum , mustum , qui virtute purgante gaudere videtur. Quo autem aeri exposito, sub temperie -+10° vel 12°, enascitur fermen- tatio qua ejus mutatur compositio ; efformantur deinde alcohol et vinum album, si tegmina uvarum rubrarum ablata fuerint aut si uve albidæ adhibite fuerint, rubrum si illa remanserint. Pro variis regionibus aliisque momentis, maxime varia est vini compositio. Omnia fere continent alcohol, materiem colorantem , albam, acidorum combinatione rubescentem, alteram flavam , tanninum , mucilaginem , tartrates potassæ et calcis, acidum aceticum et malicum. Materiei saccharatie copia, secundum vini species varia est: sic in vinis Græciæ, Italie, Galliæ Australis multo abundantior est quam in regionum septentrionalium vinis. Quo magis al- cohol, respectu sacchari, vina continent, eo magis in genere excitantià sunt. Vina spumosa minus alcoholis quidem , sed multum acidi carbonici continent, EEE Le Gain el Oo à ( 383 ) quod in vapores abit statim ac pressione liberatur. Tria ergo vini genera, quoad actionem , distingui queunt, scilicet: 1° qua multum sacchari5 2° que multum alcoholis; et 3° que multum acidi carbonici continent. P. Pharm. Vinum multis potui ordinario inservit, attamen tanquam medica- mentum etiam propinatur , ad nonnullarum cochlearium dosim , et in pharmacia, medicaminum , vinorum medicinalium dictorum, quale vinum antiscorbuticum, etc., classis maximi momenti agnoscitur. ALCOHOL (SPIRITUS VINI.) P. Ph. et Ch. Ex substantiarum saccharatarum fermentatione et distillatione obtinetur. Liquidum est volatile , limpidum , quod cum aqua, sub omnibus pro- portionibus, misceri potest. Variis nominibus appellatur pro variis substantiis e quibus elicitur: sic ex vino paratum, Gallis eau-de-vie, ex sacchari caulibus , rhum, ex cerasis kirschenwasser, ex oryza rack, ex frumento genièvre. Hujus odor omnibus notus fortis et penetrans, saporque urens, multis gratissimus ; in vapores facillime abit , residuumque aeris humiditatem attrahit ; corpore incandente admoto , facillime inflammatur. P. Pharm. Præparata multa ingreditur, quæ vocantur elixiria, essentiæ , tinc- turæ, quorum vis ex alcoholis concentratione varia pendet, eaque sedulo est perpendenda. PHOSPHORUS. P. Ph. et Chym. Brande , alchymicus , hoc corpus in urina detexit Edimburgi, anno 1669; nunc illud ex ossibus habemus. Solidum est, insipidum, purum adeo flexile ut septies octiesque flecti possit, sed sulfuris sexcentesima pars illud fragile efficit. Ungue facile sulcatur, et omnibus instrumentis facile secatur ; pondus ejus specificum = 1,771 ; odor debilis , alliaceus , color varius ; modo pel- lucidum et flavum , modo semi-pellucidum , modo nigrum , opacum est , quod ex molecularum dispositione sane pendet. ( 384 ) Facile inflammatur , et quidem sub temperie parum elevata liquefactum , et. oxygenii actioni expositum, cum lumine splendido, et cum calore sat magno comburitur ; sæpissime , frictionis levioris ope, accenditur. Summam cum oxy- genio et hydrogenio gerit affinitatem , attamen cum carbone et sulfure combi- nari potest. P. Pharm. Magna dosi venenum merito habetur, ast in vehiculo congruo ad grani unius dosim solutum intra nyctemerum ingeri non nequit; adsunt ejus tinctura ætherea, piluleque, oleum et pomatum. Ionium. Inter medicamina incertæ sedis a Cl. Barbier numeratur , sed illius in con- textus agendi norma excitans facile agnoscitur, meritoque inter excitantia a Cl. Orfila recensetur. Anno 1813, a Courtois detectum, a CL Gay-Lussac optime descriptum est. (Annales de chimie, tom. 91.) P. Ph. et Ch. Sub temperie solita , sub laminarum forma cernitur ; splendore metallico , tenacitate debili, colore cœruleo, plumbaginis colori simili gaudet ; pondus specificum , sub 16°,5, = 4,946. Odorem non secus ac chlorum vel potius chlori. sulfuretum spargit ; apparatui galvanico acidi hydriodici soluto exposito , iodium polum positivum petit , dum hydrogenium ad negativum fertur ; demum cuti applicatum iodium , eam flavo colore tingit evanido , simul ac in vapores reducitur. Sub temperie 107°, fusionem experitur, et sub 175° ebullit ; attamen in aqua ebulliente in vapores, quorum densitas — 8,695 , et semper violaceos abit, qui etiam observantur dum iodium carbonibus accensis imponitur , quapropter nomine isto a Cl. Gay-Lussac appellatum est. Cum oxygenio sub gas statu connubium haud init, sed optime cum eodem mox formato, unde fit acidum iodicum. Hy- ` drogenio, quocum acidum hydriodicum procreatur , summam offert affinitatem , et cum sulfure, phosphoro, chloro et vix non cum omnibus metallis combi- natur. In fucis et in spongiis marinis offenditur, illud vulgo ex aquis sodæ (eaux-méres de soude) habemus. SM Rmo A ROIS VON EEE ( 385 ) P. Pharm. Ejus tinctura, ex iodii granis 48, in alcohole uncia una solutis parata in usu versatur , sed facile decomponitur et iodii crystalli mox pracipites eunt: dosis est a guttis 6 vel 8, in aque saccharate poculo solutis, qua bis _ terve de die iteratur , atque gradatim ad guttas 20 efferri potest. Hydriodatis potasse solutum a ade nunc anteponitur, quod sic conficitur : R. Hydrio- datis potasse grana 36, aque distillatæ unciam unam ; cui si iodii grana decem addantur, hydriodatis potassæ saturati solutio obtinetur, atque præcedentis ad- instar exhibetur. Adest etiam hydriodatis potassæ pomatum , quo ad frictiones utuntur, et quod hydriodatis drachma ss, et axungiæ porcine uncia una com- ponitur. SECTIO SECUNDA. De rosıcıs. Excitantia cum tonicis si comparentur , utraque classes omnino distinctas , et tamen affines constituere cuique haud ignaro facile patet. 1 Tonica a verbo græco ro , quod tensionem , tonum , rigiditatem significat , appellata, etiam corroborantia , styptica , astringentiaque vocantür , eoquod cor- roborent, restringantque fibras. Horum virtus activa a tactetióiié peculiari . quam organis imprimunt, et qua distinguuntur , cognosci potest, ideoque hanc singulatim, dum cum partibus viventibus, in statu physiologico , debilitatis vel relaxatis , vel irritatis et inflammatis, in contactum veniunt , examinemus. Primo in casu , eorum actio agre agnoscitur; attamen organorum actionem in __ genere fortiorem , celerioremque fieri cernitur; contextibus debilitatis, relaxa- tisque , horum motus et functiones mutantur, et quo major relaxatio, eo evi- dentior evadit. eorum actio, qua organa ad functionum rythmum solitum revocantur. Quum autem adest irritatio , tonicis administratis , haec augetur , totaque oeconomia perturbatur. Ceterum tonica sub pulveris, cataplasmatis , emplastri , lotionum forma cuicumque parti applicata , foraminum in cute 49 ( 386 ) hiantium restrictionem subitam promovent. Membrane mucosæ horum sub actione, primum siccæ fiunt contractione pororum ; in plaga recenti, his äp- positis, sanguinis fluxus imminuitur , ut et cedema artuum. Tonica ex tribus nature regnis ebtinentur: linguæ apposita, vegetabilia im- primis, sapore amaro vel styptico gaudent, vix odorata vel paululum aromatica. Principia in illis frequentius occurrentia sunt: 1° extractivam; 2? tanninum ; 3° acidum gallicum ; 4° in nonnullis materies alcalina. Oleum volatile et resina , si adsint, in genere parum abundant, eorumque virtus, ratione quantitatis , vix perpendenda est. Foecula et mucilago etiam in illis occurrunt. DE ExTRACTIVO. In omnibus fere tonicis reperitur, sicque appellatur eoquod extractorum pharmaceuticorum compositionis maximam partem constituat. Principium im- mediatum substantiarum vegetabilium habebatur, nunc autem illud acido, sub- stantia colorante, altera azotica, etc., constare novimus. Colorem obscure fuscum , nitidum exhibet, fragile est in statu sicco, sapore amaro gaudet, in aqua nec in alcohole et æthere solvitur, sed in connubio cum oxygenio , in alcohole nec in aqua solubile est. Organorum contextum densiorem efficit, eorum tonum evolvit, mitis est autem ejus actio. De -TANNINO. Principium immediatum olim etiam habebatur, nunc vero, ex Cl. Chevreul, acido gallico, materie colorante , pluribusque allis substadtis constare dicitur. Illius non semper eadem est facultas. Vix in aqua frigida, optime autem in calida solvitur ; tartarus stibiatus, quócum compositum. subiners efformat , illud resolvit; gelatinam solutam praecipitem agit, et illacum corpus haud solvendum procreatur. Idem de albumine monendum est. Tanninum e gallis turcicis pa- ratum in alcohole non solvitur, dum illud ex Catechu et cortice salicum ( 387 ) obtentum contrarium exhibeat. In contextus viventes fortiter agit, oris adstric- tionem , qua illius cavum minui videtur , summe provocat , qui effectus aliquando tantus ut incommoda exinde oriantur. De Acipo GALLICO. Hoc acidum, virtutis tonicæ particeps, cum tannino semper unitur ; crystalli ejus aciculares, albe, nitide , saporem levem, acidum, et subsaccharatum demum exhibent. Vix in aqua frigida solvitur, sed in aqua bulliente tertia parte ponderis, facileque in alcohole. Deutoxydi vel tritoxydi ferri salia illo resol- vuntur; priora præcipitatum coeruleum , posteriora fusco-nigrum efformant : cum tannino conjunctum, in substantiis vegetabilibus in quibus illud adest, ad earum virtutem constituendam agit. ! CORTEX, PERUVIANUS SEU CINCHONA, Illius historia, etsi maxima attentione digna sit, attamen hoc loco præter- mittetur, ne a proposito longius aberremus , et quoniam in pluribus libris optime enarratur. Genus Cinchona ad Pentandriam, monogyniam (L.), et ad Rubiaceas ( Juss.) . refertur. Calyx campanulatus, 5.dentatus. Corolla infundibuliformis , limbo quinquepartito , ut plurimum hirto. Capsula oblongo-teres , 2.locularis , 2.partibilis. Semina numerosa, compressa, margine membranaceo cincta. Numerosissime sunt ejus species, sed ad! usum medicum. sex vel septem tantum adhibentur, quas exponere juvat. CINCHONA conpaminea , Humboldt (cortex peruvianus GRISEUS, Officin. ) P. Phys. Synonymum est C. officinalis Vahl et Linn. Foliis ovali-lanceolatis , nitidis, subtus ad nervorum axillas scrobiculatis, corolle limbo. lanato , capsulis 49- ovatis distinguitur. Corticis fragmenta in commercio tenuia, optime convoluta , superficie externa subrugosa, transversim rimosa » grisea aut fuscescente , interne ‚flavo-aurantiaca : odor fere nullus, sed sapor primum liquiritiæ similis, mox amarus et-astringens fit. CINCHONA OBLONGIFOLIA Mutis (CORTEX PERUVIANUS RUBER.) - _P. Ph. Synon. Cinchona magnifolia flore peruvianæ ; foliis oblongis , acumi- natis, glabris, filamentis brevissimis, antheris infra medium . tubi latentibus. — Corticis facies interna rubra, madida multo obscurior; pulvis iu aqua frigida : infusus tincturam maxime principis onustam exhibet, saporis est amarissimi , paululum aromatici , odoris nullius. 5 Cincnona CORDIFOLIA Mutis (CORTEX PERUVIANUS FLAVUS. ) P. Ph. Foliis orbiculato-ovatis , subcordatis , subtus tomentosis , supra pubes- centibus. Cortex ejus pallide flavus, in aqua obscurioris fit coloris, pulvis corüce pallidior. Infusum aquosum debile; saturatius, ope caloris, saporis est amari, odoris vero nullius. " * — CINCHONA LANCIFOLIA Mutis (CORTEX PERUVIANUS AURANTIACUS. ) P. Ph. Foliis lanceolatis acutis, utrinque glaberrimis. Cortex densus compac- tusque , in tubos majores convolutus, superficie externa valde rugosa , inæquali, fissuris profundis , fusco-ruber ; pulis est aurantiacus , madidus obscurior , " amarissimus , odor aromaticus jucundusque. CincHONA OVALIFOLIA (CORTEX PERUVIANUS ALBUS.) h. Foliis ellipticis supra glaberrimis, subtus pubescentibus, antheris in P. Ph. Foliis ellipt pra glab , Subtus pub tibus, anth parte tubi superiore latentibus, filamentis vix ullis. Cortex tenuissimus , coloris intus albi, subfusci, saporis amarissimi et acerbi, odoris nullius. eT D Adsunt preterea plures species , v. g. , Cinchona Piton , (Exostemma floribunda Pers). C. Caribæa , ( E. caribæa pers.) , nova , ( Portlandia grandiflora, L. ); sed de illis nihil proferemus, quoniam nondum rite cognoscuntur nec adhibentur. Proprietates Chymice. Hisce corticibus examinandis curam impenderunt chymici, sicque ad analysis vegetabilium progressus multum contulerunt. Primum, ope reagentium con- .gruentium , principia in illis contenta agnoverunt, sed unumcumque horum purum et a ceteris sejunctum obtinere, proprietatesque describere voluerunt. Is fuit scopus Cl. Yauquelin, Reuss, Gomez, Pfaff, Laubert. — Cl. Vauquelin in cortice peruviano invenit lignum , mucilaginem , acidum proprium cum calce combinatum acidumque kinicum appellatum, materiem fuscam , aqua sol- vendam , alteram resinæformem in variis cinchonæ speciebus variam, ama- rissimam , in aqua frigida haud , sed in aqua fervida et alcohole solvendam. Ob illorum principiorum fuscorum presentiam , enascitur praeceptum ne cinchona in formulis cum tartrate antimonii et potassæ, cum gallis turcicis , neque ge- latina misceatur : etenim præcipitatum statim efformaretur. Quo magis principia ista abundant, eo fortiórem esse virtutem Cinchone putabat Vauquelin ; qua- propter ad dignoscendum corticem peruvianum , substantias istas tanquam reagentia indicat. Nisi præcipitata fiant, cortex rejiciendus est. . Cl. Pfaff, professor Chiloniæ florens , materiem resiniformem analysi ulteriori subduxit, et ex disquisitione compertum sibi habuit hanc minime principium simplex esse, sed compositum, cujus partes solubiles in aqua et alcohole , non a cæteris hac ratione sejungi possunt. (Journal de pharmacie, anno 1815.) Doct. Reuss , professor Mosquensis , horum vestigia secutus, principium ab ipso amarum inch dictum , invenit : quod sapore amaro , solubilitate in aqua et alcohole, colore viridi quem cum ferri salibus exhibet, et cum galla turcica præcipitato insigne est; præterea alia substantia ipsi occurrit, quam rubrum cinchoninum dixit, et chi sapore nullo, colere rubro, solubilitate in alcohole , minori aque affinitate, oxygenii ope mutatione, unioneque constante cum | ( 390 ) amaro cinchonico distinguitur. Corticem peruvianum analysi rationali subducens Cl. Laubert , reperiit: 1° materiem viridem, resinosam ; 2° alteram flavam, amaram, in aqua, alcohole , nec «there solubilem; 3° resinam albam , crys- tallinam; 4° principium cullen rubro-fuscum, stypticum absque amaritie ; 5? paululum gummi; 6° foeculam; 7? acidum liberum; 8° cinchonatem calcis. Cl. Gomez , Ulyssiponensis , in Cinchona principium album , crystallinum , quod cinchoninum appellaverat , jam indicayerat. Cl. Pelletier et Caventou hanc substantiam forte fore alcali vegetabile arbitrati , experimenta instituere , quibus chemiæ vegetabilis summa utilitas in aperto posita est. Cinchonam griseam primum examinaverunt , et ex illa obtinuerunt ( Analyse chimique du quinquina gris, Paris 1821.) 1? cinchoninum, substantiam alcalinam in isto cortice cum acido quinico unitam., in qua cinchonæ virtus quærenda est, nobisque postea examinandam ; 2° materiem, pinguem , in alcohole bulliente solubilem , unde refrigeratione partim præcipitatur , in æthere sulfurico , sub tem- petie vulgari, maxime solvendam , et subacrem ; 3? rubrum cinchoninum cla- rissimi Reuss, in aqua et æthere vix solubile , sed in aqua bulliente et alcohole calido solvendum ( ejus solutio in aqua facilior fit, additis acidis , alcalinisque ; aqua illius colorem assumit et hoc principium tunc proprietates. novas acquirit ) 4? materiam colorantem , rubram, quæ proprietatibus tannini fruitur, in aqua et alcohole solvendam , saporis acerbi, cum solutis ferreis præcipitatum viride efformantem , et. cum glutine. copiosam stasim ; 5? materiem flayam, in aqua, alcohole et æthere solvendam , insipidam , nec cinchonæ proprietatibus fruentem ; 6° acidum a Cl. Yauquelin detectum , quod maxime solubile , nec Ré ms in crystallos abit, et par tim calci unitur ; 7° lignum ; 8° gummi;, 9° amylum. Cinchona flava analysi subducta, inde habuerunt: 1° basim cum acidis salia efformantem , a cinchonino diversam , scilicet quininum , de quo infra; 2° rubrum cinchoninum ; 3° materiam ( matière tannante ) a cinchonæ griseæ quarta sub- stantia discrepantem , eoquod cum solutis ferri præcipitata coerulea efformat ; 4^ alteram pinguem ; 5? quinatem calcis ; 6? amylum ; 7? lignum ; 8? substantiam colorantem , flavam. In Cinchona rubra, cinchoninum et quininum etiam repe- ( 391 ) rierunt, et ex investigationibus suis Cinchonam: 1° cinchonino cum acido qui- nico unito ; 2° quinino ‘cum eodem combinato, rubro cinchonino; 3° tannino ; 4° materie vindi 5? altera colorata flava; 6° quinate calcis; 7° amylo ; 8? ligno componi concluderunt. Basim alcalinam in cortice peruviano griseo 1 minus abundare quam in flavo, utramque in rubro, at majori copia quam in praecedentibus , abundantius est enim rubrum cinchoninum , adesse viderunt. Materia tannino similis minus abundans est in cortice péruviano flavo, gummi tantum in griseo reperitur. Virtus cinchonæ a cinchonino et quinino imprimis pendet. P. Pharm. Administratur: 1° sub pulveris forma ad drachmas duas vel tres, sub electuario ét pilulis ; 2° sub decocto unciz unius corticis pro libra una; 3° sub infuso, quod, addita drachma una magnesiæ, säturatius est; 4° sub ex- tracto , ad drachm. ij vel unc. ss. (Sal Layaray.) — Decocto vaporisato, obtinetur extractum aquosum ; 5? vinum sape tanquam cinchone vehiculum adhibetur , et hiec vina tum maceratione corticis, tum tinctura cum vino conficiuntur ( vini lib. ij cum unc. 1 et ss vel ij tincture); 6° Cl. Mutis zythum cinchonæ cum parte 1 urpis sacchari 8, aque go vel 100 composuit, quod ad unc. iv administratur ; 7? adest liii, quæ ex Cinchonæ unc. octo, corticum auran- tiorum unc. 1, alcoholis ad 20°, lib. iij; prescribitur ad dosim mié. ss vel j; 8? præ- terea syrupus ichona: R. Chinchonæ unc. iv sacchari lib. j. Dosis drachm. ^u ad unc. 1. Quæ omnes doses pro variis casibus variæ sunt. De cINCHONINO. Hæc substantia alcalina, ex extracto spirituoso cinchonæ paratur, quum illud aqua acidum hydro-chlogicum continente tractatur , dein per magnesiam ; et quum vaporisationi submittitur, tunc sub forma érpiéllordot acicularium , prismati- corum , vel sub laminis albis; pellucidis , qui status varius a vaporisationis cele- ritate pendet, vulgo cernitur; in aqua vix solubilis, facile autem in alcohole, juvante calore, æthere, oleisque fixis. Cum multis unitur acidis, quibuscum salia neutra efformat : adsunt sulfas, hydro-chloras , acetas, tartras etc. cinchonini; ( 392 ) sapor ejus post PR tempus tantum evolvitur, sed diu perdurat. Sulfas cin- chonini, maxime solubilis, cinchonino puro anteponitur; in parva aquæ copia vel in syrupo BEE a et in pilulis ad granorum 4-8 dosim. DE Quixo. Hoc non secus ac antecedens paratur; siccum, in crystallos abit, et sæpius sub massa porosa, albida offertur: aere non corrumpitur, vix in aqua solvitur, que tamen sub calore 100? , 0,005 ponderis sui suscipit, minus autem sub tem- perie communi. Tunc ejus sapor valde amarus. In alcohole facile, et parva dosi in æthere, oleis fixis et volatilibus solvitur: in connubium cum acidis abit, et salia neutra solubilia, in crystallos abeuntia, efformat. Horum omnium sulfas frequentioris est usus. Sub aquilarum laminarumye elongatarum , subflexibilium , margaritacearum , amiantho similium forma apparet. Vix in aqua frigida solu- bilis, sed addito acido solubilior, ut et in aqua calida, unde refrigeratione . crystalli precipites eunt: maxima parte in -alcohole solvitur, minus autem in æthere. Alcalinis fixis et ammonia decomponitur. In cochleari aquæ, vel in bolis a granis 2 ad 12 et ultra administratur, quæ insimul vel divisa exhibentur. Adest etiam syrupus, et cum saccharo mixtus sæpissime adhibetur. Acetas quinini, ex acidi acetici in quininum actione ortus, facile in crystallos redu- citur; vix solubilis est in aqua frigida, multo magis in aqua bulliente. Sub eadem dosi et eodem modo ac sulfas quinini præscribitur. - NAUCLEA GAMBIR (SUCCUS GUMMI KINO.) P. Ph. Pentandria monogynia (L.), Rubiaceæ (J.). Calyx sub 5.dentatus , corolla infundibuliformis. Capsula subtrigona , bilocularis, polysperma. Flores in globum collecti supra receptaculum commune globosum pilosum. Foliis oppo- sitis, floribus axillaribus geminis. Rami caulesque contriti in aqua coquuntur, et ex decocto in vapores reducto habemus extractum siccum , quod appellatur kino , et quod in commercio sub massa dura, opaca , fracture nitida , aliquoties ( 393 ) cellulose , et obscure rubra, in pulverem redacta pallidiore, inodora , saporis primum astringentis dein dulcis, apparet. P. Ph. Principia extractiva in isto gummi continentur , sed acidi gallici praesentia adhuc dubia , quod Cl. Yauquelin tanquam tannini speciem habet ; solvitur in aqua fervida, in alcohole, qui colore rubro chermesino tingitur; soluta omnia præcipitantur gelatina , acido gallico , tartaro stibiato. ( Virey , bullet. de pharm. , t. 4, p. 364.) P. Pharm. Pulvis ejus a nonnullis in usum vocatus est; infusio etiam ad drachm. ss, que dosis omnihorio renovatur, præscribitur ; pharmacopoea Edim- burgensis tincturæ kino, que multorum oflicinalium id gr ae particeps est , formulam exhibet. GENTIANA LUTEA (RADIX. ) P. Ph. Pentandria digynia (L.), Gentianeæ (J.). Corolla monopetala ; capsula 2.valvis, 1.locularis , receptaculis suturalibus. — Corollis quinquefidis , rotatis , verticillatis , calycibus spathaceis , foliis ellipticis nervosis. Corolla flava , punctata ; radix , “a usum medicum collecta, pedalis , teres, ramosa , cortice Ex substantia interne flava, sapore amarissimo, odore suis. P. Ch. A Cl. Henry et Caventou Bub subducta est fae il gentianæ , illisque obvenerunt : 1? principium flavum , inodorum , amarum (Gentianinum) , in aqua bulliente nec frigida, et in æthere alcoholeque solubile, unde vaporisationis ope sub crystallorum parvarum, acicularium , flavarum forma obtinetur; color hic acidis , quibuscum fiunt solutiones amarissimæ , etin connubio cum magnesia illius vis imminuuntur; 2? principium odoratum, oleo volatili consimile; 3? materia glutini affinis ; 4° altera oleosa, viridis, oleis fixis proprietates analogas exhi- bens; 5? acidi cujusdam vegetabilis parva dosis; 6° saccharum , in crystallos non abiens, quod cum materia colorante flava et principio amaro, extracti gentianæ officinarum maximam partem constituit ; 7° materies gummosa ; 8? altera colorans flava; 9? lignum. ( Journ. de pharm., t. 7, p. 173.) P. Pharm. Pulvis ad drachm. ij praescribitur, raro infusio et decoctum, quoniam istius radicis principia parum solubilia sunt; sed ex illa conficiuntur 5o ( 394 ) l À vina medicinalia, tinctura, elyxiria: sic tincturæ stomachicæ Doctoris With, elyxirii Peyrilhe , pluriumque preparatorum magni momenti pars constituens PA Extractum. frequenter adhibetur sub pilularum forma, aut in vino ad gr. xxiv dosim solutum , et pulverem anti-arthriticum Ducis Portandiz intrat. RUBIA TINCTORUM ( RADIX.) ë P. Ph. Tetrandria-monogynia (L.), Rubiaceæ (J.). Corolla monopetala , campanulata , 4-5.fida; baccæ due , mònospermæ. Foliis lanceolatis, subsenis , annuis, caule aculeato.scandente. Radices bi-vel triennes tantum colligendæ, inodoræ , saporis substyptici sunt et subamari. ; P. Ch. Continent 1? materiam colorantem , flavo-fulvam, in aqua maxime solubilem ; 2? alteram coloratam rubram , da tantum cum precedente solu- bilem. : P. Pharm. Ejus pulvis, decoctum , potus theiformis, infusio præscribuntur ad dosim drachm. ss. ERYTHRÆA CENTAURIUM (CENTAURII MINORIS CAULES ET SUMMITATES. ) P. Ph. Pentandria monogynia ( L.). Gentianeæ (J. ). Calyx appressus , sub- pentagonus, 5.dentatus. Corolla monopetala ,. infundibuliformis, tubo longo. Capsula 1.locularis , 2.valvis , placentis suturalibus. Foliis oblongo-ovalibus , basi rosaceis., congestis, caule elongato , floribus fasciculato-paniculatis , basi squamis 1-2 cinctis; flores roseo-rubri, sapor amarissimus , siccitate odor evanidus. P.. Ch. In solutione ferri præcipitatum viride efformare, nec in gelatinam , in tartarum emeticum , et tanninum agere Cl. Yauquelin observavit. Secundum Cl. Moreth, continent istæ summitates: 1? acidum liberum; 2? materiem mu- - cosam ; 3° allen extractivam , amaram ; 4° calcem ; M paies cum oxygenio nana certam quantitatem ; 6° eh Bed quod sine dubio cum calce unitur. ( Journ. de pharm., tom. 5, p. 98.) : ( 395 ) P. Ph. Harum infusio, decoctum; extractum et pulvis præscribuntur ; adsunt quoque vinum medicinale, tinctura et Nep: quæ ad easdem doses ac gen- tianæ similia preparata exhibentur. LJ MENYANTHES TRIFOLIATA ( HERBA TRIFOLII FIBAINI.) P. Ph. Pentandria monogynia (L.), Gentianee (J.). Calyx persistens , 5.dentatus, corolla monopetala, 5.fida, hirsuta. Capsula ovata, polysperma, unilocularis ; caule herbaceo , repente, foliis trifoliolatis , floribus spicatis , albido-roseis; sapor valde amarus , odor nullus. P. Ch. Materia animalis , gummi , acidum aceticum et malicum , gummi fuscum, inulinum , foecula viridis, aqua in eo continentur; principia in alco- hole , aqua, optime solvuntur. P. Pharm. Præscribitur pulvis ad drachm. ss , essentia ad gutt. nonnullas, infusio in vino aut zytho, vel in alio vehiculo. VERONICA OFFICINALIS ET V. BECCABUNGA ( HERBA.) P. Ph. Diandria monogynia (L.), Pediculares (J.). Calyx profunde 4.par- titus, corollæ limbus 4.partitus, lobo infimo angustiore, capsula bilocularis. . Prior, spicis lateralibus , pedunculatis, foliis oppositis , ovatis, hirsutis, caule procumbente radicante dignoscitur, crescitque in siccis; posterior racemis lateralibus , foliis ovatis, planis , nitidis, caule repente insignis , in rivulis aliisque locis humidis nascitur Herbæ subamaræ. P. Ch. Harum infusiones, addito sulfate ferri, nigrescunt. ~P. Pharm. In infusione ad unc j vel ij præscribitur prior, ejusque adest syrupus quo raro utuntur; succus Beccabungæ vel solus, vel cum lacte , aliisque succis plantarum cruciferarum adhibetur ad unc ij vel iv. QUASSIA AMARA (LIGNUM QUASSLE.) P. Ph. Decandria monogynia (L.) , Simarubeæ (De Cand.). Calyx 5.phyllus , petala 5, nectarium 5. paa Drupe 5, distantes ; bivalves , monosperme , 5o. ( 396 ) receptaculo carnoso insert. Creditur lignum Quassiæ a quassia amara EOS venire , sed ex Willdenowio hoc a Quassia excelsa Swartzii procreatur. Q. amara, floribus est racemosis hermaphroditis , foliis impari-pinnatis, foliolis oppositis sessilibus, petiolo articulato, alato , crescitque Surinami ; Q. excelsa vero dignoscitur floribus polygamis pentandris , paniculatis , foliis impari pinnatis, foliolis oppositis petiolatis, petiolo nudo. Exemplaria venalia sunt crassissima , ex albo-flavescentia, et postquam aeri exposita fuere, flavidiora. Cortex videtur tenuis, inaequalis , rugosus , rimosus; odor nullus, sed sapor pure amarissimus , qui vehiculis facile conceditur. — P. Ch. Ex Cl. Thomson, adsunt principia amara, nec tanninum, nec acidum gallicum , aqua illis onusta coloris est citrini, qua si in vapores agatur , relinquitur materies flava, nitida, mox fragilis , que ipsi materia amara a ca— teris sejuncta habetur (Quassinum). Tartarus stibiatus, gallarum turcicarum . infusio , sulfas ferri , nullum in infusione aquosa præcipitatum ostendunt , sed ope acetatis plumbi, album, copiosum fit; distillatione illius parum olei volatilis obtinetur. P. Pharm. Præscribitur in infusione et decocto ad unc. j, in vino, tinc- tura que cum ligni unc. j in alcoholis unc. vj digesta conficitur ; propinaturque ad gutt. xxx in vehiculo , in extracto. Recentioribus temporibus pocula ex isto ligno: confecta sunt, in quibus aqua et vinum per aliquot momenta depo- ` nuntur, mox cum principiis susceptis bibenda. QuassiA SIMARUBA (CORTEX SIMARUBÆ. ) + P. Ph. Species floribus paniculatis monoicis, foliis abrupte pinnatis, foliolis alternis, subpetiolatis, petiolo nudo distincta. Corticis fragmenta prostant in commercio , magis minusve longa, imo bipedalia, tenacia , fibrosa, albo-flaves- centia , asperitatibus parvis , cuticula pallida , levi, in pulverem egre redigenda , recentia succum, lacteum fundentia , inodora, sed saporis valde amari, neque tamen styptici. P. Ch. Secundum Cl. Morin ( Journ. de pharm., febr. 1822. , p. 57.) , adsunt in hoc cortice: 1? quassinum , materies amara, in aqua et alcohole omnino so- m. ( 397 ) lubilis, cujus solutio , sulfate ferri , nitrate plumbi, cupri, et proto-chlorureto hydrargyri additis , non perturbatur; 2° materia resinosa; 3° oleum volatile Benzoini odorem spargens; 4? acidum oxalicum vestigiaque acidi gollici; 5° sal ammoniæ ; 6° acetas potassæ; 7° malas et oxalas calcis; 8° oxydum ferri; 9° si- licium ; 10° salia mineralia; 11° albumen; 12? lignum. ' P. Pharm. Exhibetur pulvis a gr. 12 ad 14, sub infusione drachm. ij vel iij in aque libra j, in decocto cochleatim , in extracto ad dr. ij, et syrupo ad unc. j. Cusparıa FEBRIFUGA Humb. ( CORTEX ANGUSTURE. ) P. Ph.Rutaceæ (J.)., Cusparieæ (De Cand.) synonymon est Bonplandia trifoliata Willdenowii. Foliis trifoliatis , foliolis ovalibus , elongatis , nitidis, floribus ra- cemosis. Fragmenta corticis subconvexa sunt, in genere sexpollicaria , 1-2 lineas crassa, epidermide albescente, inæquali , contextu fusco-flavo , firmo , duroque ; in pulverem redacta eximie flava , non odorata sed amara. In commercio occurrit alia species , accurate distinguenda , quippe quae. venenum atrocissimum merito ha- - betur. Hujus pulvis ferrugineus , cortex extus cs eus ferrugineis con- spersus videtur. P. Ch. Tartarus stibiatus , ferrum , cuprum , plumbum , tanninique infusio precipitatum flavum in ejus gene efformant , nec idem gluten animale. - P. Pharm. Pulvis ad gr. xij pluries de die hamili in vino albo et aqua Be unc. ss pro lib. j aque, cujus cochlearia 2-4 exhibentur; addas decoctum aquosum. Tincturæ (cort. unc. 1, alcohol. lib. j; præscrib. dr. j-ij. , vin electuario ad unc. ss cum pulveris cinnamomi dr. 1 et ss, et syrupi vel sacchari q. s.) ` Sauix ALBA (CORTEX SALICIS. ) P. Ph. Dioecia diandria (L.) , Amentaceæ (J.. Fl. fem. Corolla o , stylus 2.fidus, capsula 1.locularis , 2.valvis , seminibus papposis. Fl. masc. Corolla o, glandula nectarifera ad basin squame. Foliis lanceolatis , acuminatis , serratis , utrinque sericeo- pubescentibus , serraturis infimis glandulosis. Cortex exsiccatus ( 398 ) interne fuscus , pulvis obscurioris coloris flavo mixti , saporis valde amari et acerbi. P. Ch. Postquam Cl. Reuss in isto cortice tanninum detexit , experimenta a Cl. Pelletier et Caventou de eodem instituta fuere; unde illis reperta fuere: materies fusco-rubra, in alcohole, vix autem in aqua solubilis; 2° materia pin- - guis, viridis, in alcohole et in æthere solubilis; 39 substantia tannini pro- prietatibus gaudens , ex acidi et materiz colorantis combinatione orta; 4° alia - ‘gummosa ; 5° pars lignea maxime colorata. P. Ph. Cortex salicis sub pulvere , infusione, decocto, extracto ad unc. ss vel j adhibetur. Adest etiam vinum salicis. ' j | QUERCUS ROBUR ( CORTEX ROBORIS. ) P. Ph. Monoecia polyandria (L.), Amentaceæ (J.). Fl. masc. Amentum gra- cile, pendulum , squama calyciformis , plana, lobata, staminibus 6-8 centro insertis. Fl. fem. Stigmata 3, involucrum squamis imbricatis formatum , glans basi cupula squamosa cincta. Foliis deciduis, petiolatis , obtuse sinuatis , oblongis , fructibus sessilibus. Cortice utuntur ad coria inficienda densandaque , et nunc in medicina adhibetur. Fragmenta longiora breviorave , magis minusve crassa videmus , sicca colorem rubro-flavescentem interne offerentia , epidermide griseo-alba tecta, saporis acerbi, adstringentis. P. Ch. Adest tannini et extractivi magna copia. P. Pharm. Ad unc. ss sub pulveris forma , infusione , preseribi KRAMERIA TRIANDRA ( RADIX RATANHLE.) P. Ph. Tetrandria monogynia ( L.) , Polygaleæ ( J.). Calyx profunde , 4.par- titus. Petala 4. Drupa echinata , 2.sperma. Foliis oblongis ovatisque , acuminatis , tomentosis, floribus triandris ; habitat in Peruviæ montium declivibus arenosis. Altera species, K. ixina, que in Cumana Americe habitat, eamdem radicem exhibere dicitur, foliisque lanceolatis distinguitur. Radices ramosæ, divise , PF. a 4. is ( 399 ) a-3.pedales, crassitie digiti, cortice crasso , obscure rubro, centro ligneo albo ` vel subrubro , sapore nullo, qui in cortice amarus est. P. Ch. Plures ejus analysi incubuerunt: ex Cl. Fogelio (Journ. de pharm., tom. 5, p. 193.), partes 100 pulveris ratanhie constant: tannini partibus 4o, gummi 1,50, foeculae 9504 "materie ligneæ 48; acidi gallici, aquæ et amis- sionis 10. Principium. essentiale in aqua ‚et alcohole solvitur, quo liquida ista colore rubro inficiuntur. Cl. Peschier in eadem radice detexit acidum , saporis fortis, . Styptici, quod acidum kramericum appellare proponit. P. Pharm. In ista prescribenda, acida mineralia , gelatinam , saliaque ferrea vetent medici. Raro sub pulveris forma, ob materiæ ligneæ , inertis , majorem copiam adhibetur, sed optime in decocto rad. unc. ss in aque libr. ij; ex- tractum sepe usitatur, et sub masse fusce in commercio venale occurrit , praescribitur ad drachm. i vel dr. ij. MENISPERMUM PALMATUM (RADIX COLUMBO. ) P. Ph. Dioecia dodecandria (L.), Menispermeæ '(J.). Fl. masc. Calyx 2.phyllus, petala 6 exteriora, 8 interiora. Stamina 16. Fem. Kum maris , stamina 8 sterilia. Baccæ he, monosperme. Piloso-hispidum est, caule volu- bili, foliis quinquelobis , plerisque palmatis, basi cordatis , lobis acuminatis. Radix fibrosa , ramosa , ramis fusiformibus ; in commercio adsunt frusta rotunda , orbicularia , diametro haesielppllicer: , longitudine 2-3.pollicari, cortice rugoso , crasso, viridi, subfusco, interna flava; sapore amaro , acri, odore levi; pulvis hygrometricus. P. €h. Secundum Cl. Planche ( Bullet. de pharm: ., jul. 1811), tanninum neque acidum liberum continet; adsunt amyli partes 33, gummi g, principii .. &zotii 6, materiei flavæ, amare, salibus metallicis non resolvendæ 13; olei volatilis parum , sulfas muriasque potassæ et calcis, oxydum ferri, silicium et materies lignea. Principia solubilia ponderis tertiam partem circiter constituunt. P. Pharm. Dosis est ad dr. j vel ij, sub pulvere, infuso et decocto. ( oo ) CissAMPELOS PAREIRA ( RADIX PAREIRE BRAVA.) P. Ph. Dioecia monadelphia (L.), Menispermeæ (J.). Fl. masc. Calyx 4.phyllus, corolla o, nectarium rotatum, stamina 5; fem. Calyx monophyllus , ligulato-subrotundus , styli 3, bacca monosperma. Foliis subpeltatis , subrotundis , cordatis, emarginatis, mucronatis. Radix lignosa, magis minusve crassa , cortice fusco , rugoso , interne flavo-fusco, annulis concentricis notata , odoris nullius , sed saporis dulcis et amari. P. Ch. Cl. Fenel (Journ. de pharm., tom. 7, p. odit ) ex ista radice ob- tinuit: 1? resinam mollem ; 2° principium flavum , amarum, in quo sapor et precipua virtus radicis verisimiliter sedent ; 3? alterum fuscum , azoticum ; 4° foe- culam; 5? materiam animalem ; 6° malatem calcis acidum ; 7? nitratem potassæ, sal ammoniæ, et salia mineralia. P. Pharm. Ad unc. unam de die in aque lib. j cocta praescribitur, aut sub infusionis et pulveris forma. GEUM URBANUM (RADIX CARYOPHYLLATE.) . P. Ph. Icosandria polygynia (L.), Rosaceæ (J.). Calyx decemfidus , pe- tala 5, semina stylis geniculatis aristata; floribus erectis, fructibus globosis, villosis, aristis. uncinatis, nudis, foliis lyratis. Radix obliqua, oblonga, fibras tenues emittens, coloris externe flavi, interne violacei, recens caryophyllum redolens , saporis amari et acris; pulvis ejus.pallide rubet. | P. Ch. Cl. Melandri et Moretti ( Bullet. de pharm. , t. 2, p. 358.) ex ra- dicis unciis duabus habuerunt: resinæ grana 23, tannini 118, extractivæ sub- stanti cum oxygenio combinandæ 181+, extracti saponacei, acidi gallici, muriatis potassæ , magnesia, nitratis potassæ, malatis calcis aciduli , uniuscujus- que dr. jet gr. 16 + sive gr. 459, olei volatilis , aquæ et partium amissarum 76 +. Cl. Tromsdorff autem ex partibus 1000, tannini 410, resinæ 4o, olei vola- tilis 0,39, tragacanthini 92 , materiæ gummose 158, ligneæ cum sulfuris vestigio 300, ( for ) P. Pharm. Sub pulvere ad drachm. iij exhibetur, sub decocto unc. j in aqua lib. j, cum vino et alcohole, et sub extracto aquoso. POTENTILLA TORMENTILLA (RADIX TORMENTILLE. ) P. Ph. Tormentilla erecta (L.), ex Icosandria polygynia et ex Rosa- cearum (J.) ordine. Calyx 8.fidus, petala 4, rarius quinque, semina recep- taculo exsucco affixa, ecaudata. Caule erectiusculo, foliis sessilibus digitatis ; radix obliqua, nodosa, externe fusca, interne rubra, saporis styptici, sub- aromatici , odoris nullius. P. Ch. Tannini multum continet, in aqua frigida haud solvitur, sed recte in aqua bulliente et alcohole, qua coins rubro tinguntur. P. Pharm. Decoctum ex radicis dr. ij in lib. i aquæ, extractumque i in usu versantur. POTENTILLA REPTANS (RADIX. ) P. Ph. Ejusdem classis et generis, sed non secus ac Potentille genuinæ, calyce 10.fido, petalis 5 prædita est, et foliis quinatis, caule repente, pedun- culis unifloris. Radix elongata, cylindrica, calami scriptorii crassitie, extus rubro-fusca, intus alba, saporis styptici, parum amari, odoris nullius. P. Ch. et Pharm. Analysis instituenda. Sub pulvere et decocto ad unc. ss administratur. FRAGARIA VESCA ( RADIX. ) P. Ph. Classis et ordo præcedentis. Calyx 10.fidus , petala 5, receptaculum carnosum. Flagellis reptantibus , calyce fructus reflexo , pubescentia petiolorum patentissima , pedunculorum adpressa. Radix nigra , inodora , sapore styptico et amaro. P. Ch. Decoctum , addito sulfate ferri , nigrescit. 51 ( 402 ) P. Pharm, Ptisanna ex illa paratur , quem ad finem vel folia vel radix in. aquam projiciuntur , additur vel saccharum , vel syrupus. Rosa GALLICA (ROSE RUBRÆ PETALA.) P. Ph. Classis et ordo praecedentis, Calyx urceolatus , 5.fidus , maturus car- nosus, collo coarctatus, semina plura hispida continens parieti internæ affixa. Petala 5. Species germinibus ovatis, pedunculisque hispidis ; caule petiolisque aculeatis , foliolis ovatis , serratis, subtus glaucescentibus , rigidis. Petala intense purpurea. Alabastra colliguntur, separatis calycibus, prompteque exsiccantur. Odor debilis, sed sapor adstringens et amarus. P. Ch. Cl. Cartier (Journ. de pharm. , tom. 7, p. 527.), ex rose petalis obtinuit: 1? tanninum ; 2? acidum gallicum ; 3? materiam colorantem ; 4? oleum essentiale; 5° materiam pinguem ; 6? albumen ; 7? salia solubilia, carbonatem , phosphatem , et hydro-chloratem potasse; 7° salia insolubilia , carbonatem et phosphatem calcis; 9° silicii oxydum ; 10? ferri oxydum. P. Pharm. Administrationis modi sunt pulvis, boli , extractum , infusio , de- coctum , vinum tincturaque; habemus mel rosaceum, infusione aquosa rosarum , SERIA mellis quantitatem sufficientem. AGRIMONIA EUPATORIA ( HERBA AGRIMONIE. ) P. Ph. Dodecandria digynia (L.), Rosaceæ (J.). Calyx 5.dentatus , altero obvallatus. Petala 5, semina duo in fundo calycis. Foliis caulinis pinnatis , subtus. incanis , spicis laxis, fructibus echinatis. Odor herbz recentis aromaticus , sicci- tate evanidus , sapor amarissimus. P. Ch. Ejus infusio aquosa , addito sulfate ferri , nigrescit ; distillationis ope , olei essentialis parva dosis a Cl. Lewis obtenta fuit. P. Pharm. Sub infusione, vel in vino, aceto ad unc. ss vel. j exhibetur. Sa Per ( 403 ) ‘RADIX LOPEZIANA. P. Ph. Vegetabile, quo procreatur istud medicamen , hucusque nos fugit ; prostant in commercio fragmenta orbicularia , lignosa , diametro vario , porosissima , preter medullam , colore pallide flavo , buxi colorem amulante, cortice spon- gioso, flavo-griseo , inodoro, sed saporis subamari. P. Ch. Secundum Gaubium et Josse , continet illa radix materiam colorantem , in aqua bulliente solubilem. Illius decoctum nec aqua calcis , nec solutione sulfatis ferri mutatur , et illius vaporatione obtinetur extractum salignum , nigrum. Per alcoholem exhibet extractum resinosum, cui si addatur acidum nitricum , et lente vaporetur , in capsula apparent pauca crystalla , cubica , crepitantia , que sunt nitras sodæ , secundum Josse. P. Pharm. Modus administrationis erant pulvis ad dr. ss, et tinctura , ĉo- chleatim de die. CICHORIUM INTYBUS ( CICHORII HERBA , RADIX. ) P. Ph. Syngenesia polygamia equalis (L.), Cichoraceæ (J.). Calyx ca- lyculatus. Receptaculum paleaceum, pappus polyphyllus, paleaceus ; floribus axillaribus geminis subsessilibus , foliis runcinatis. Radix sat crassa, longa, perpendicularis, teres, cuticula rufa, interne alba, odore nullo, sed sapore amarissimo. P. Ch. Recens succo lacteo , analysi subducendo , scatet ; adsunt certe materia resinosa , et extractiva, nitras sulfasque potassæ et murias indeterminatus. P. Pharm. Præscribuntur infusum vel decoctum , vel succus ad unc. j et unc. ij radicis; extractum et syrupus. Rhei palmati syrupum compositum intrat. LEONTODON TARAXACUM ( TARAXACI HERBA ET RADIX.) P. Ph. Classis et ordo præcedentis. Calyx duplex , receptaculum nudum. Pappus stipitatus, plumosus. Scapo unifloro , foliis runcinatis glabris ; laciniis 51. ( 404 ) lanceolatis serratis. Hab. in pratis. Radix fusiformis, extus nigra, interne alba , lactescens , inodora, sed sapore dulci et amaro. P. Ch. In succo lacteo adsunt multum extractivi , resina viridis, foecula , materia saccharata, nitras potassæ et calcis; cetera principia nondum rite co- gnoscuntur. P. Pharm. Radicis unc. iv in decocto vel infusione prescribuntur: extracti dosis unc. j vel ij, in quo acetas calcis a Cl. Planche inventus est; jusculo vitulino , pullino vel ranarum succo aliquoties additur. CENTAUREA BENEDICTA ( CARDUI BENEDICTI HERBA. ) P. Ph. Syngenesia polygamia frustranea (L.), Cynarocephalæ (J.). Recepta- culum setosum , pappus duplex: corollæ radii tubulosæ irregulares. Calycibus ramoso- spinosis , involucratis , lanatis , foliis semidecurrentibus , denticulato-spi- nosis. Flores flavi inodori, sed sapore subamaro. P. Ch. Principii amari, in aqua, vino et alcohole solubilis, multum continet herba, succoque proprio , rubro scatet. Nitratem potassz in illa adesse suspicatur. P. Pharm. Dosis est ad unc. iij sub infuso et decocto, extracti drachm. ss vel j, vini unc. ss, aque distillate drachm. ss, tincture gutt. xx et ultra. RUMEX PATIENTIA ( RADIX PATIENTIE. ) P. Ph. Hexandria trigynia (L.), Polygoneæ (J.). Calyx 3.phyllus. Petala 3, conniventia. Semen 1, triquetrum. Valvulis integerrimis, unica granifera, foliis ovato-lanceolatis. Radix fusiformis , satis gracilis, flava, recens odore debili et sapore aromatico prædita, sub masticatione salivam flavo colore tingit. P. Ch. Principia extractiva, in aqua solvenda continet; sulfur in ista a Cl. Deyeux repertus est. P. Pharm. Yn decocto dosis est unc. j, extracti vero unc. ss et j, quod sulfur , oxalatem calcis, et albumen exhibet. ( 405 ) POLYGONUM BISTORTA (RADIX BISTORTE, ) P. Ph. Octandria trigynia (L.) , Polygoneæ (J.). Calyx nullus, corolla 5.par- tita, calycina. Semen unicum , angulatum , tectum. Caule simplici , monostachyo , foliis ovatis, in petiolum decurrentibus. Radix digiti crassitie , flexuosa, annulis rugosis insignis , extus fusca, intus obscure rubra, sapore adstringenti et acri, odore vix perceptibili. P. Ch. Proto-sulfatis ferri solutione nigrescit ejus infusio, et cum gelatina precipitatum efformat , inde istam radicem multum tannini , acidi gallici continere patet ; preterea amylum ; Schill in illa acidum oxalicum ostendit. P, Ph. Pulveris dosis est dr. ss; sub decocto et tinctura prescribitur , at decoctum unc. ss in lib.j aqua frequentioris est usus quam tinctura , cujus dosis est dr. ij. FUMARIA OFFICINALIS ( HERBA.) P. Ph. Diadelphia hexandria (L.) , Papaveraceæ (J.). Calyx 2.phyllus, corolla ringens , filamentis duobus membranaceis, singulis antheras tres gerentibus , fructus globosus, monospermus. Caule diffuso , foliis supra decompositis , foliolis cuneiformi-lanceolatis , incisis. Flores purpurei. Herba tenera , sepius 6-8.polli- caris , succulenta , inodora, sed amarissima. P.5 Ch. In floribus reperiuntur gummi-resina et nitras potassæ, preterea principia extractiva , in aqua , vino et alcohole solvenda ; infusio, proto-sulfatis ferri ope , nigrescit. P. Pharm. Werbe succus deputatus præscribitur , qui cum saccharo mixtus syrupum constituit, ex eo paratur etiam extractum malatis calcis multum con- tinens; infusum et decoctum , tinctura vinumque fumariæ olim in usu versabantur. PUNICA GRANATUM ( ALABASTRA, CORTEX FRUCTUS, ET FRUCTUS IPSEMET.) P. Ph. Icosandria monogynia (L.), Myrti (J.). Calyx 5.fidus , superus , ( 406 ) petala 5, pomum multiloculare, polyspermum. Foliis lanceolatis , caule arboreo , floribus solitariis. Alabastra ante explicationem collecta , balaustæ dicuntur , ru- bescunt , odore nullo sed sapore adstringente et amaro. Cortex fructus seu mali- IR , pomi aurantii cortici sat similis videtur , parum amarus est , odore caret. . Ch. Infusio , colore rubro insignis , proto-sulfatis ferri guttis nonnullis Jie , subito nigrescit. | P. Pharm. Pulvis horum ad gr. v vel vj administratur ; pilulas etiam intrat , ut anthelminticus ; adest etiam decoctum. Mimosa CATECHU ( TERRA JAPONICA SEU CATECHU, ) P. Ph. et Chym. Polygamia monoecia (L.) , Leguminosæ (J.). Characteribus Mimosa gaudet, et insuper spinis stipularibus , foliis bipinnatis multijugis , glan- dulis partialium singulis , spicis axillaribus geminis ternisque pedunculatis. Succus concretus quem in commercio venalem videmus, ex ligno et fructibus adhucdum viridibus paratur; sub massis rubro-fuscis, parum nitidis, fragilibus, in pul- verem facile redigendis, apparet; sapore amaro et acri , odore nullo. Cujus bine sunt species , una ex Bombay dicta, altera Benghalensis; utramque analysi subduxit Cel, Davy , et ex partibus 200 speciei Bombay reperiit: 1? tannini partes 109 , extractivi 68, mucilaginis 13, materie terrestris 10; in catechu benghalensi autem: tannini 97, extractivi 73, mucilaginis 16, residui ter— restris 14. Utraque in aqua frigida vix solubilis , optime in aqua calide diluitur. P. Pharm. Prescribuntur pulvis, solutum aquosum , tinctura , patella, ta- bellaeque ex eo confectæ, Dosis pulveris a gr. vi ad drachm. ss. PTEROCARPUS DRACO ( SANGUIS DRACONIS.) P. Ph. Diadelphia decandria (L.), Leguminosæ (J.). Calyx 5.dentatus. Le- gumen orbiculari-falcatum , foliaceum , inæquialatum , indehiscens. Semina aliquot solitaria ; foliis pinnatis. Foliolis ovatis , acuminatis, stipulis oblongis , oh- ( 407.) tusis , fructibus obtusis. Succus , sanguis draconis dictus , incisione trunci obti- netur; in commercio adest sub massis ovalaribus, pruna vel olivas magnitudine æmulantibus , foliis arundinis involutis; colore rubro-nigrescente gaudent, dure sunt et opaca, odore et sapore carent. P. Ch. In alcohole oleisque essentialibus, nec in aqua solvitur, illique co- lorem amoene rubrum addit. Tanninum in isto succo abundat. P. Pharm. Pulveris dosis a granis x ad drachm. ss evehitur, tincturæ a gutt. xxx ad cochleare minus. HugMATOXYLON CAMPECHIANUM ( LIGNUM.) P. Ph. Decandria monogynia (L.) , Leguminosæ . (J.). Calyx 5.partitus , petala 5. Capsula lanceolata , i.locularis , 3.valvis, valvis navicularibus. Foliis abrupte pinnatis , foliolis obcordatis , floribil ipldatis , parvis. Lignum durum , compactum , materia colorante rubra valde oneratur , odoris est nullius , saporis dulcis , amari et astringentis. P. Ch. Principia in aqua et alcohole solvuntur : in isto ligno Cl. Chevreul substantiam peculiarem detexit quam Hamatinum dixit. Infusio ejus præcipitatum edit cum proto-sulfate ferri. P. Pharm. Sub decocto et extracto prescribitur. SAPONARIA OFFICINALIS ( HERBA ET RADIX.) "P. Ph. Decandria digynia (L.) , Caryophyllee (J.). Calyx monophyllus , nudus, petala 5, unguiculata. Capsula oblonga, unilocularis. Calycibus cylin- dricis, foliis ovato-lanceolatis, nervosis ; floribus fasciculato-corymbosis. Radix teres, crassitie digiti, protensa, ramosa, geniculata, extus rubra, intus alba, odore debili, sapore amaricante et subacri. P. Ph. Materia extractiva peculiaris in ista abundat, que si in aqua solvatur , : quod facillime fit, haec viscosa evadit , et exagitata spumam edit, non secus ac si ( 408 ) sapo solutus fuerit, unde nomen istius plante. Ferri soluta in ista solutione præcipitatum efformant. P. Pharm. Administrantur succus et decoctum unc. j in lib. j aque et in- super extractum. PoLYGALA SENEGA (RADIX POLYGALÆ SENEGÆ VEL P. VIRGINIANE. ) P. Ph. Diadelphia octandria (L.), Polygaleæ (J.). Calyx 5.phyllus, foliolis duobus aleformibus coloratis; legumen obcordatum biloculare. Floribus imber- bibus spicatis, caule erecto , herbaceo , simplicissimo , foliis lato-lanceolatis. Radix lignosa , crassitie digiti , ramosa , tortuosa , fibris nunc rectis, nunc flexuosis , cortice crasso, flavido , cinereo, interne alba, odoris expers, sed sapore acer- rimo, amaro et aromatico gaudens. | P. Ch. et Pharm. Chymicæ proprietates ulteriori examine indigent ; præ- scribuntur decoctum vel infusum rad. drachm. iv in aq. lib. ij, pulvis a gr. xii ad xl. Adest etiam vinum ejus medicinale. CETRARIA ISLANDICA (LICHEN ISLANDICUS. ) P. Ph. Cryptogamia , ordo Lichenes (J.). Alge Linnzo, olim. Thallo foliaceo , griseo-cinereo , sicco, adscendente, ramoso, crispo, ciliato, scutellis purpureis , oblique margine thalli insidentibus. Odor nullus, sed sapor amarus. P. Ch. Istius partes centum, ex Cl. Berzelii analysi continent: principii amari 3, materie colorantis extractivæ 7, cere vegetabilis 1,61, syrupi cum extractivo mixti 3,6, fœculæ 44,6, lignei contextus 36,6 , gummi 3,7, tartratis potasse et calcis 1,3, acidi gallici vestigia. P. Pharm. Unc. ss in lib. j aque infunditur; adsunt decoctum, gelatina, chocolatum , cremores et coptæ, ( 409 ) STICTA PULMONACEA (HERBA LICHENIS PULMONARU L.) P. Ph. Thallo foliaceo, laciniato , obtuso, glabro, superne lacunoso , subtus tomentoso, griseo-rufo ; odor vix ullus, sed sapor valde amarus et nauseosus. P. Ch. Minor mucilaginis proportio in eo ac in antecedente continetur , sulfas ferri in infusione colorem pallide lividum efformat. P. Pharm. A precedentibus non differunt et dosis et administrationis modi. INULA HELENIUM (RADIX ENULÆ CAMPANE. ) P. Ph. Syngenesia, Polygamia superflua (L.), Corymbiferæ (J.). Recepta- culum nudum, pappus simplex. Antheræ basi in setas desinentes. Involucrum imbricatum ; foliis amplexicaulibus ovatis, rugosis , radicalibus oblongis, subtus tomentosis, squamis calycinis ovatis. Radix crassa , ramosa , externe fulvo-grisea , interne alba, sapore rancido et glütinoso , mox amaro, aromatico et subacri. P. Ch. Reperta fuerunt substantia extractiva, resina crystallina, albumen , materia alba, solida, altera a Cl. Rose indicata, quam Znulinum dixit Thomson, grisea , odorata, in aqua calida solubilis , unde refrigeratione præcipitatur , qua vegetationis principium peculiare vital. Radix recens acidum aceticum , ace- tatemque potassæ et calcis continet. P. Pharm. Ad dr. ss dosim pure administratur vel sub decocto, infuso, vino , tinctura et extracto. TussiLAGO FARFARA (FOLIA ET FLORES TUSSILAGINIS. ) P. Ph. Syngenesia polygamia superflua '(L.), Corymbiferæ (J.) Receptaculum nudum , pappus simplex , sessilis, calycis squamæ æquales, discum æquantes, submembranaceæ. Scapo unifloro subnudo, bracteato, flore radiato , foliis cor- datis , dentatis , angulatis , dentatis , cubes pubescentibus. Sapor kniesd: P. Ch. Ejus infusio, addito piétozsulüie ferri, nigrescit; principium ex- tractivum parumque tannini prebere videtur. 52 (410) P. Pharm. Flores sub infusionis forma præscribuntur , folia vero coquuntur ; ex illis etiam paratur syrupus. Radicum pulpa looch pectorali dicto conficiendo inservit. GELATINA. P. Ph. Inter substantias animales neutras a chymicis numeratur, omnes fere corporis partes eam continent, et, sub statu duplici apparet. Recens densa , vis— cosa, pellucida , tremula, flavo-aurantiaca , sicca obdurescit , fragilis est , elastica , flavo-rubra, inodora, insipida. P. Ch. In aqua bulliente maxime, vix autem in aqua frigida solvitur ; partes 2 + in aque bullientis partibus 100 diluuntur, et refrigeratus liquor’, gelu consistentiam exhibet, brevique in fermentationem putridam abit. Alcohol, æther et olea, neque acida , neque alcalina, neque salia ulla , praeter hydrargyri nitratem , in illius soluto præcipitatum edunt , quod , addito tannino , copiosum fit, albo-griseum: chlori soluto mutatur etiam gelatine solutum. Ex pellium seg- mentis. vulgo elicitur. P. Pharm. Ad dosim unc. j exhiberi potest, sepe sub tabellarum , quarum quavis continet gelatinæ dr. j vel ij, forma venumdatur. ACIDUM PHOSPHORICUM. P. Ph. Sive phosphori, in aere atmosphærico, combustione, sive phosphatis ammoniæ , ignis ope, resolutione obtinetur. Maxime sapidum est , nec odoratum , aqua densius , et illi adeo affine ut deliquescat: Aqua ponderis ejus tertiam partem eequans , ad illud liquidum obtinendum sufficit; nunc album est, inodorum, consistentiæ oleaginosæ, purum valde causticum ; dnd intenso expositum, con- ‘ centratur , in gelu concrescit et in vitrum aperi convertitur. et FP. Ch. In statu liquido, in nulla corpora non metallica, sed in combustibilia agit simplicia , necnon in potassam, sodam, zincum , magnesiam et ferrum : ( 411 ) inde phosphates horum. corporum , et gas hydrogenii emissio: in stannum , nec in metalla trium. ulumarum sectionum agere non videtur. P. Pharm. Gutte xxv in aque distillate q. s. .a doctore Leutin, xv a Horder prescribuntur. EXTRACTUM FELLIS BOVINI. P, Ph. A chymicis liquoribus secretis adscribitur ; bilem bovinam e vesicula fellea expressam in vapores agendo obtinetur, donec pilularum consistentiam assumat. Tunc flavo-viridis materies est , amarissima, aeris humiditatem parum attrahit, et in aqua necnon in alcohole fere omnino solvitur. . Adsunt in illo extracto materies resinosa, picromel, materies flava , et salia bilans. un. wi i | ji P. Pharm. Ad dosim granorum iv vel vj sub pilularum forma praescribitur. CARBONAS POTASSE. P. Ph. Secundum Cl. Thenard , acidi carbonici bullarum mixtione cum subcarbonate soluto, secundum multos alios, e cineribus ligneis obtinetur, Causticus non est, syrupum violarum viridi colore inficit, sub prismatum | quadratorum vel laminarum apice diedrico et triangulari fornia in crystallos abit, sapore acri et urinoso gaudet. Aere non corrumpitur ; pondus ejus specificum est 2,012. _ P. Ch. Aqua partes quatuor illum solvere queunt. Baryta, strontiana et calce decomponitur ; sub acidorum actione , acidum carbonicum. cum efleryescentia linquit; constat acidi carbonici 0,43, potassæ 0,30 , aque 0,17. P. Pharm. Yn aqua distillata. solutus ad gran. v-xviij et sub forma pilularum exhibetur. | CARBONAS SODE. P. Ph. Crystalli ejus rhomboïdeæ, octaedræ, efflorescentes. Aqua solutæ , frigus producunt. Sapor acris , pondus specificum 1,3591 ; ut præcedens obtinetur. 52. (412) P. Ch. Acidis, baryta , strontiana , calce et potassa resolvitur ; sub frigida temperie, cum magnesiæ salibus præcipitata efformat ; aque partes bine illum solvunt. Componitur sodæ 0,20 , acidi 0,16, aque 4. P. Pharm. Non secus ac precedens adhibetur. - SULFAS ALUMINIS ET POTASSÆ ( ALUMEN.) P. Ph. Coloris expers, pellucidus; forma crystallorum octaedrica , regularis , fractura undulata, sapor valde stypticus; in aque bullientis pondere ipsius pondere minori solvitur. P. Ch. Ignis actione liquefit, et aquam crystallisationis amittit, tumescit , al- bescit, fit opacus , levis et porosus, et tunc alumen ustum dicitur. Compositio ejus, ex Berzelio, sequens est: sulfatis aluminis 36,85 , sulfatis potassæ 18,15, aque 45. Aere vix efflorescit, nec acidis resolvitur, sed omnibus salium basibus. P. Pharm. In pilulis aut in aqua solutus ad gr. vj vel viij usitatur. FERRUM (CHALYBS, MARS. ) P. Ph. In regionibus fere omnibus vulgare et spontaneum occurrit, quanquam sæpius cum oxygenio aliisque corporibus combinatum reperiatur. Ad tertiam - metallorum sectionem pertinet ; sub temperie ordinaria solidum , firmum , gra— nulosum et sublamellosum , frictionis ope odorem acquirens, maxime ductile , at melius in laminas quam in fila extendendum. Pondus ejus gare = 7,788. Omnium metallorum etiam tenacissimum , et magneticum. P. Ch. Sub temperie = 130° "—ÁÀ Cl. Wedgwood tantum in fusionem abit; incandens , facillime comburitur si in oxygenium immittatur, quocum brevi combinatur. Ad colorem rubro-fuscum calefactum , gradatim nigrum et fusco-violaceum fit, illiusque densitas duplo major evadit; aeri humido expo— situm, etiam cum oxygenio unitur, omniaque corpora comburenda nec me- italica, preter hydrogenium et azotum, cum eo combinantur. Idem valet. de plerisque metallis. Aqua frigida et pura illo non decomponitur „ sed illius Pues ( 413 ) resolutio ad gradum incandescentie locum habet. Acidis forma ejus valde mutatur ; cum illo combinationem ineunt acidum sulfuricum , carbonicum , ` hydro-chloricum , phosphoricum , hydro-cyanicum , etc. P. Pharm. Praeparata maxime diversa, et pleraque merito laudantur, quorum celeberrima sunt examinanda et primum: SCOBIS FERRI (LIMATURA MARTIS.) Ferri puri próprietates hucusque ignorantur, quoniam facillime cum oxygenio unitur , nobisque cum illo uniri videtur. In pulverem tenuissimum ad adminis- trationem est reducenda : in officinis queruntur imprimis scobes aciculorum , quoniam aliæ cuprum sepe continent , unde mala gravissima oriri possent. Op- time parata, ad granorum 4 ad 20 et ultra praescribitur crebro cum pulvere excitante vel tonico, veluti cinchonæ, cinnamomi , aut cum extracto amaro sub pilularum forma mixta. ; DevroxypUM FERRI ( ÆTHIOPS MINERALIS. ) Illius color niger, unde nomen: in natura reperitur, ex eoque pars ferri quod in commercio versatur, obtinetur. Præparatur etiam limaturam sub aqua agitando , deinde eam aeri exponendo. Deinde masse fit lotio: dosis est a gr. 6 ad 8, quibus sepe aliæ substantie medicinales adduntur ; prescribitur etiam in pilulis et electuario. | TrıroxyDum FERRI VEL PEROXYDUM EJUSDEM ( FERRUM RUBRUM, CROCUS MARTIS ASTRINGENS. ) Color istius preparati rubro-violaceus ; quod ad obtinendum , scobes ferri in vase calefaciende sunt, donec rubeant, et indesinenter agitandæ sunt. Oxydum primum nigrum oritur , et post plures horas colorem predictum, oxygenii majore copia cum illis unita, assumit. Dosis eadem ac antecedentis. Ca) Adest aliud fedri oxydum, sed 'acidum carbonicum etiam retinens, sequenti ` ratione confectum , -scilicet limaturam ferri: aeri libero "pa Sub eadem dosi ac pr æcedentes usitatur. : PROTO-SULFAS FERRI ( CHALCANTUM MARTIS VEL C. VIRIDE.) Ex unione acidi sulfuriei ‚aqua diluti cum protoxydo ferri oritur; sub crys- tallis viridibus, saporis styptici, in aque bullientis ter quarta parte ponderis sui solubilibus apparet. A gr. ij ad iv administratur : quod in apparatum gas- tricum tantum. agere. volunt, sed si ceconomia tota mutandi animus est ; dosis est augenda. CL Marc illud ad febrium intermittentium curationem ad drachm. unius, in aqua vel vino solutæ, dosim præscribit. - SULFAS FERRI IMPURUS (SAL MARTIS RIVERII. ) Conficitur projiciendo in vase ferreo novo et incandente , acidum sulfuricum et alcoholem : species crystallorum efformatur informis, que tanquam ramenta solvitur, et in lagena cum collo brevi servatur ; dosis eadem ac praecedentis. AQUE MINERALES FERRUGINEE. Ferrum in aquis mineralibus, ope acidi carbonici , sæpe suspenditur , ut in aquis fontium Bourbon l'Archambault, Forges, St.-Amand, etc: Quum acidum valde abundat , ut in aquis Spadanis , Pyremontanis , insimul acide sunt et ferrugineæ, ct omnes hypostasi quam cum infusione gallarum turcicarum efformant, facile dignoscuntur. Nunc similes arte parantur. ViNUM CHALYBEATUM SEU MARTIALE. Quod ad. obtinendum , limaturæ ferreze , non rubiginosæ uncia dimidia in vini albi lib. ij digeruntur, dein liquor cancello imponitur et in lagenis accura= —— p ee nt tir (415) tissime clausis servatur. Altera est Cl. Parmentier præparandi ratio ; scilicet tincture martis tartarisate unc. j in lagena vini funditur: dosis est ad unc. ij vel iv aut v, de die. 'TAnTRAS POTASSE ET FERRI LIQUIDUS ( TINCTURA MARTIS TARTARISATA. ) Limaturæ partes 6, et tartratis aciduli potassæ cum s. q. aquæ miscentur per nyctemerum , dein aqua fusius diluuntur, et coquuntur ad syrupi consistentiam , sub fine coctionis parum alcoholis additur. Dosis tincture ad gutt. 36 vel 4o, qua pluries de die iterari potest. TARTRAS POTASSÆ ET FERRI SOLIDUS: ( TARTRAS CHALYBEATUS SOLUBILIS.) Tincture martis tartarisatæ partes 4, et tartratis potassæ siccati 1, ad sic- citatem usque vaporationi submittuntur. Exhibentur grana 12-20 insimul, sepius in ptisannz poculo. GLOBULI MARTIALES, VULGO PILULES DE NANCY. Conficiuntur mixtione limatur& aciei parte 1, et tartratis vini in pulverem redacti partium 2 , in vase vitreo, cuibus parum alcoholis additur. Mixtione satis tenace facta, ex illa fiunt globuli , avellanæ minoris magnitudine , que exsiccantur, et ad usum servantur. CoMPARATIO EXCITANTIA INTER ET TONICA. . Pluribus materiæ medicæ scriptoribus confunduntur medicamina excitantia et tonica , que tamen characteribus certis evidentibus, adeoque numerosis gaudent, ut nequaquam confundi queant, ut illis seorsim studeamus. In sequentibus autem inveniuntur differentia: 1° excitantia nonnulla principia , in illis abundantiora , scilicet : oleum volatile, balsamum , resinam , camphoram , acidumque benzoi- cum ; e contra tonica tanninum, materiam extractivam , acidumque gallicum ( 416 ) exhibent ; 2° excitantium odor sensibilis , in labiatis aromaticus , in cruciferis penetrans, in aliis varius; sapor varius, modo pungens., calidus, modo acris ; tonicorum autem amarities summa , odor fere nullus ; 3? excitantium actio, de qua jam diximus, a tonicorum actione valde discrepat: illa contextus stimulant , illorum vitalitatem extollunt, motusque accelerant: etenim pulsus fit frequentior , calor animalis augetur , secretiones et exhalationes abundantiores sunt, etc. ; hec organorum contextum firmant, contractilitatem fibrillarem , ( tonum ) suscitant , motus fortiores reddunt nec frequentiores , (nisi adsit jam irritatio ) ; 4° tandem excitantia! usu therapeutico a tonicis longe differunt. Omnes cause quæ vitæ vires augent, quae sanguinis motum citiorem efficiunt temperiemque corpori afferunt , veluti aer siccus et calidus , musculorum motus, insolatio , etiam excitantia sunt et revulsoria ; sed hæc ad materiam nostram spectare non videntur; ergo que modo de excitantibus et tonicis dicta sunt , ea sufficiant | ee a ee An m -—— (417) PLB DD. DD PARS SECUNDA. MEDICAMINUM IN GENERE NECNON EXCITANTIUM ET TONICORUM AGENDI RATIO. Medicaminum agendi norma intelligitur mutatio ista magis minusve perdurans , hujus in circulationem , respirationem , absorptionem, digestionem , nutritionem , secretiones et excretiones, necnon in animi facultates actione suscitata. Pro phanomenorum ab illo suscitatorum prorogatione, pro loco vel spatio, ut ita dicam , in quo peragitur medicatio , hac vel localis, vel generalis dicitur. S 1. MenicaTio LOCALIS. Ea est quæ ultra superficiem aut organon cui applicatur medicamentum non extenditur; in genere observatur, quum substantia medicamentosa sub minima dosi.exhibetur, aut corporis partibus externis leviorisque momenti applicatur ; sic, v. g. , sulfas zinci solutus, conjunctive sanæ applicatus , actionem: omnino lo- calem exercet, etc: Attamen hunc effectum nonnisi in statu sano localem , aut quum affectio debellanda parum intensa est, in casibus oppositis generalem fieri posse animadvertendum est. Sic oculo inflammato stimulatoque , eadem sulfatis zinci dosis phaenomena generalia procreabit. Medicatio localis igitur nihil nisi partis viventis status presentis est mutatio, nisi mutationem in functionum exercitio afferat. Pharmacologus , quum: medicationes locales sedulo perspicit, eas primum sub duabus causis varias esse agnoscit; prior in medicaminis natura et impressione , pro variis sübstantiis, variis- attamen in medicaminibus ejusdem classis magis minusve analogis, posterior, in partium quibus applicantur medicamina dissi- militudine quærenda est. 53 ( 418 ) Posteriorem quod attinet , omnia. œconomiæ organa impressiones vario modo patiuntur ab eadem substantia medicinali. Sic cutis, conjunctiva, fossæ narium , aures, os, superficies intestinorum, vie genito-urinariæ , bronchiæ in contactu cum eodem medicamine posita, varia exhibent phenomena intensi- tatis et nature ratione habita. Ad excitantium agendi normam , tum localem , tum generalem agnoscendam , plura ego experimenta institui, quorum summa infra exponetur. Selectæ mihi fuerunt substantiz ille stimulantes, quarum agendi ratio melius delineatur, ut oleum essentiale terebinthine , balsamum copaivæ, nitras potasse, quum aliorum auctorum, v. g., Schwilgué, Nysten, Alibert, Orfila, Barbier , etc., experimentis actionem localem non satis illustrari, (et quo sub respectu plura tentavi ), actionem generalem autem, plus minusve ab imis jam temporibus et ab istis temporibus illustratam fuisse mihi conscius essem ; attamen , quoad hanc ultimam partem quedam etiam inquisivi, observationesque collegi, quibus auctorum supra dictorum proposita confirmantur. Medicaminum agendi normam in omnibus corporis superficiebus, quibus applicari possunt, examinavi, et in statu physiologico necnon pathologico. Et de posteriori quaestione tantum quantum licuit experimenta institui, at sæpius, in verba magistri jurare coactus fui, quum nonnisi practicis expertissimis me- dicaminum in statu pathologico agendi normam. explicare concedatur. Prolatis experientiis meis, considerationes generales qusedam sequentur. S 2. MEDICATIO GENERALIS. Medicatio generalis fit, quum substantiæ adhibitae molecularum absorptione , aut connexu sympathico qui inter partem cui medicamen applicatum fuit et alias corporis partes existit, illius vis ad diversos apparatus organicos extenditur , unde in functionum vitalium vi excitata variationes evidentes oriuntur. Hac medicationis species ab omni evo observata fuit : nullus auctor phæno- menorum generalium effectus tanquam productiones parvi momenti considerat , =~. ( 419 ) ut multo potius eos multi faciat, quoniam medicaminibus causas morborum debel- landas esse reuntur ; sed nunc huic medicationi aliud momentum tribuitur, quia medicaminum utilitas ex mutationibus in contextibus, organis et functionibus sus- citatis pendere agnoscitur. Ejus stadium medicine practice utilissimum fore nemo est qui negabit, et ob effectum physiologicorum observationem malam , medici italici , plura medicamina, variam agendi ratiorem possidentia confundunt. Ut ex medicationis studio quidquam commodi colligi possit, omnia phænomena medicaminis administratione producta vel parum manifesta , sedulo observanda sunt; nec pretervidendum est quasdam substantias magna dosi exhibitas medi- cationem aliam proferre; e contra, venena quedam, veluti acida, fracta dosi, inter therapeutices auxilia numerari. Certo certius ad nexus sympathicos , quibus singula corporis organa uniantur , referendi sunt plerique casus in quibus medicatio a sede primaria ad alias partes extenditur ; qui effectus sympathici pro actionis localis qua procreantur intensitate varii sunt. Fere statim ac oritur ista actio , apparent , augentur , minuuntur , vel cum illa terminantur , sive medicaminum natura immutata fuerit , sive motibus obortis expulsa fuerint medicamina, sive illorum impressio extensione minuatur. Illorum effectus nunc secundum organon cui applicantur, ex quo profluunt sympathiæ , differunt, nunc secundum 'impressionem in isto organo suscitatam. Sic opium , oxymel seilliticus, in ventriculo ingesta, phenomena sympathica specialia sive in cerebro sive in viis urinariis suscitant et sic porro. Ex eodem organo quam plurimæ medicationes sympathice profluere possunt, sed non omnia ad eum finem haud æqualiter idonea sunt; prime partes mucosa gastro-intestinali tri buendæ sunt, sequuntur cutis, etc. Phenomena sympathica , pro’systematis nervosi inertia, vel exaltatione, vel statu physiologico organi in quo medicamen deponitur variant,ita ut in statu debili dosis quaedam phenomena haud adeo intensa ac si organon irritatione corripiatur, procreet: status normalis inter utrumque medium tenere videtur. Molecularum absorptionem fieri, experimentis Cl. Magendie ( Précis élémen- taire de physiologie, tom. 2, pag. 119), Tiedemann et Gmelin (Recherches ‚sur la route que prennent diverses substances pour passer des voies gastriques 53. ( 420 ) dans le sang), Meyer (Journal compl. du dict. des sc. med., tom. 11, p. 22), Orfila ER nie générale), in aperto positum est, et quidam asserunt pleraque phenomena, que post medicaminum absorptionem | cernuntur, ex impressione hisce moleculis in organis viventibus, dum cum sanguine feruntur , producta pendere. Absorptione probata, parvi refert num. vasis lymphaticis aut venis fiat, sed majoris est momenti noscere quibus sub conditionibus tum organorum, tum medicaminis, absorptio promoveatur, et quamnam impul- sionem similis inhalatio provocet. Quod actionis medicinalis. phenomena attinet , ex disquisitionibus exactissimis constat, substantias minerales organorum vi-- ventium actione minime ledi.ab illisque repelli, et probaverunt. Ziedmann et Gmelin, vel facilius certiusque pure adhibitas absorberi; e contra, substantias vegetabiles facilius decomponi: attamen, nonnulla principiorum e regno. ve- getabili productorum, ut galangæ materia. colerans, camphor principium odoratum , pura fere nunquam ingeruntur, et immutata in sanguine adsunt, unde, secretionum ope, expelluntur. Facultatis absorbentis vis, pro medica- minis specie, pro illius forma, pharmaceutica, pro superficie cui applicatur , pro statu functionum , varia est; sic substantie solute, multo facilius ac me- dicamina sicca, statu pulverulento absorbentur , horumque absorptio in genere imperfecta est, etc. Contiguitas et prorogatio contextuum (sit venia verbis), quoad actionem medicalem , multo minoris momenti sunt. Prorogatione agitur, v. g., quum parte membranæ mucosæ stimulate ,. irri- tatio cunctam ejus superficiem invadit, atque contiguitate , si medicamen cuti applicatam contextus infra jacentes aflicit; attamen, iste medicationis species in genere raro. occurrunt. Medicaminum actio generalis majorem varietatem offert , atque pluribus dubii causis vexatur ac effectus localis. Ut illam recte cognoscere possimus, varios apparatus, variasque mutationes post medicaminis administrationem. exoriundas indicaturus sum; primum. ergo medicatio generalis in statu pathologico et phy- siologico , in apparatu digestionis examinanda erit; 2? in apparatu circulationis ; 3° in apparatu respirationis ; 4^ in apparatu cerebrali ; 5° in apparatu muscu- lari; 6° in apparatu urinario; 7° in apparatu generationis; 8? in systemate ( 421 ) cutaneo; 9? in glandulis mammariis ; 10° in nutritione; 11° in absorptione ; sequentur considerationes quædam ee Stimulantium necnon aliorum medicaminum actionis natura penitus adhuc nos fugit, ideoque multæ ficta sunt hypotheses, v. g. Secundum alios, medicamina modo chemico , secundum alios, modo physico agunt ; alii noi i incons- picuum admittunt ; tandem ex Cl. Barbier, medicaminum vis activa tantum haberi potest tanquam propensio molecularum ad contextus organicos per— meandum et ad illorum cum principiis in connubium abeundum ; effectusque sensibiles, ex illarum actione orientes, sæpissime tanquam reactionis phenomena considerandi sunt. Sed haec omnia scientiam parum illustrant; phænomena igitur tum generalia, tum localia, e quibus oritur medicationis character, inspi- cienda sunt, et ut Cl. Schwilgué verbis utar, « Rien n'est arbitraire dans la science qui nous occupe, et tout ce qui n'est pas le résultat d'expériences multipliées , faites sur l'homme sain et malade, et dans des cas bien déter- minés, doit être rejeté comme le produit de l'hypothèse ou du caprice. » ExcrrANTIUM AGENDI NORMA TUM LOCALIS, TUM GENERALIS. . ^ Ut tempus ad omnes substantias excitantes , experientia duce, dijudicandas defuit, illas selegi tanquam aliis potentiores ad certas affectiones debellandas ; experimenta ergo de oleo essentiali terebinthinæ, de iodio, et de balsamo copaivæ tentavi, quibus expositis, de illorum excitantium MONS auctorum experientia auctus ;- laçnius sum, a? De oleo essentiali terebinthine. Ego , viginti duo annos natus , temperamento. sanguineo preditus, postquam per biduum vegetabilibus farinosis victum sustinuerim , mane jejunus, sub aere sicco , thermometroque gradus 8 indicante, cuti drachmas duas istius olei apposui. Post aliquod tempus, caloris sensum pungitivum persensi , cutis rubuit , dein pustule urentes apparuerunt. Stimulatione prompta, brevi pulsus celer (422) factus est. Postea majori dosi usus sum; maxima tum exorta est inflammatio , quam secuta est quasi eschara. Aliquo post tempore, istius olei odorem exhi- buerunt urinæ ; eschara ablata , parum ejusdem applicavi , statim dolores maximi , deinde sensus Pocalis abolitio. i Altero experimento canis oculis instillavi oleum; mox stimulatio evidentissima , lachrymarum copiosa secretio , lucis ferendæ difficultas , denique doloris magni signa adfuerunt. Majorem adhuc adhibui dosim, et inflammatio ibiti cum partium oculum eircumdantium tumefactione sæviit; qua debellata, spongiam eodem . oleo madidam in auriculam ‘istius canis introduxi, eademque phenomena ac in cute mea fere apparuerunt. | Nonnullis guttis linguæ applicatis, statim ‘caloris sensum pungentem , dolorem et ruborem, dein gustus aliquantisper abolitionem , pustulas, eosdemque fere effectus in pituitariæ ejusdem olei applicatio procreavit. In canis vagina drachmas duas olei terebinthinæ injeci; brevi dolores maximi , agitatio summa , inflammatio localis, qua -fluxu purulento terminata est. Qua phlogosi curata, eamdem dosin ejusdem individui in rectum injeci; tantum dolorem pati non visa est, attamen irritatio intestini manifesta erat; aliquo post tempore, enema extus propulsum est, sphincteris analis contractiones et alvi fluxus dolentes fiunt. Occiso animali, mucosam recte inflammatam , tüme- factam , et in parte sinistra escharam observavi. Amicorum unius nonnullas guttas olei terebinthinæ in urethram injicere licuit ; gradatim dosim ad guttas quindécim evexi: dolores pungitivos ad vesicam sese extendentes accusavit, micturiebat, penis leviter tumefactus est. Postero die, manabat pus, quod per quatuor dies majorem consistentiam assecutum est. Curatio, antiphlogisticorum ope, mox felix fuit. Deinde istius olei, mane et jejuno corpore, drachmam dimidiam ingessi ; calorém in epigastrio insolitum expertus sum; postero die, drachmam unam et dimidiam, inde in regione epigastrica sensum incommodum persensi ; ad- fuerunt nauseæ , vomitus semel , et hora dimidia post ingestionem , alvus liquida et frequens: cum torminibus, capitis dolores, arteriarum pulsus frequentissimus , —— c a m ( 423 ) respiratio cita, urine fluxus copiosus. Que omnia inter quatuordecim horas cessaverunt. Crastino die , drachmas tres et dimidiam assumpsi , et praeter. phæ- nomena jam indicata, cephalalgia, vertiginibus et quasi excitatione nervosa affectus sum , prætereaque oculi. luci sensibiliores erant, sitis urgebat , statusque anxietatis summus aderat; urinas- ardentes emisi, sudoresque copiosi super- venerunt, et post meridiem, alvus ter liquida exonerata fuit; facultates animi sub istius substantie usu magis evolutas, imaginationem memoriamque meliores esse credidi, proclivior ad motus non tam cito fatigabar , venas cutaneas magis turgidas , cutim calidiorem , faciem magis coloratam , tandem nutritionem per- fectiorem observavi ; que omnia phenomena paulatim evanuere. Deinde idem medicamen cum syrupo altheæ hausi; phenomenaque eadem sed mitiora obtinui; epigastrii dolor fere nullus aderat, evacuationes alvinæ et vertigines defuerunt. Enema cum vitello ovi unico , vehiculi mucilaginosi unc. v , et olei essentialis terebinthinæ unc. ss paratum, mihi injeci, calorem in recto persensi qui per abdomen cum torminibus alvi exonerandi desiderio, ipsiusque evacuationibus extensus est ; phenomena supra indicata tantum pro parte apparuerunt , neque tam intense sævierunt. Feminæ, 20 annos nate , temperamento sanguineo-nervoso præditæ , jejuno ventriculo , primum olei essentialis terebinthinæ drachmam j, dein dr. ij et iij ss exhibui ; effectus a meis paulum discrepantes obtinui; preter phenomena quae expertus sum, et que apud illam intensiora erant , nauseis , vomitibus, diarrhea, gastritidis symptomatibus levioribus , cephalalgia cum reactione correpta est. Puer, septem annorum natus, medicamine etiam usus est; doses precedentes dolores in epigastrio, motus intestinales, tormina, diarrhæam cum paucis phænomenis generalibus procreavere; tunc dosis quum ad scrupulum j et ss imminuta esset, eadem phænomena ac femina modo dicta, et quorum non- nulla intensiora fuere, obtulit; circulatio citissima fuit ut et reactio generalis , cephalalgia cruciatus est, alvus liquida aliquoties exonerata est. Tandem seni, 65 annos nato, ejusdem olei drachmas duas administravi ; eademque phanomena localia ac ego ostendit; sed inter generalia plura | . (424) defüerunt, reactioque multo minor erat, pulsus minus celer ut et respiratio, cephalalgia non quatiebat , nec aderat diarrhea. Cum temperamento sanguineo gauderem , oleum essentiale terebinthinæ ho- minibus diversi temperamenti administrare cupiebam, et primum juvenis, 21 annos natus , temperamento lymphatico praeditus , occurrit, qui alvum abundantiorem , urinas sudoresque copiosiores ostendit; alia phenomena minus conspicua fuerunt. Tunc illud feminz , 23 annos. natæ, temperamenti nervosi, exhibui : sub prima administratione dolores epigastricos persensit , nauseis vomituque correpta est, sub secunda nauseas, sed post adfuerunt tormina, motus intestinales et diar- rhea, dein cephalalgia, oculorum sensibilitas ,. musculorum motus spasmodici , tandem phenomena cerebralia multo magis sævierunt. ) Quadam die, quum ego laborarem gastritide , scrupulum ‘unum olei essen- tialis terebinthinæ assumpsi; statim post illius ingestionem apparuerunt febris, oris et linguæ siccitas, sitis ; dolor et calor epigastrii aucti sunt, et irritatio ad reliquam mucosa intestinalis superficiem sese ostendit. Nam dejectiones alvinas cum torminibus passus sum, et mox ad antiphlogistica confugiturus fui. Tandem medicamen istud ; juveni, 26 annorum, et debilitate ventriculi la- boranti exhibui , levamenque magnum exinde obtinui ; nam ventriculus ad statum normalem revocatus est, ejus functiones perfectiores et promptiores factæ sunt , appetitus et vires redierunt. 2°. De iodio. Cl. Orfila, delineatis experimentis ab ipso in canes tentatis, ad iodii magna . dosi exhibiti actionem agnoscendam, idem minima dosi in semetipsum ex- pertus est, et sequentia de illo monuit: (Toxicologie , vol. 1, p. 551 et seq.) « Désirant connaître l'action de l'iode sur l'homme, nous en avons avalé deux ` grains à jeun; une saveur horrible et quelques nausées sont les seuls phéno- ménes qui se manifestèrent. Le lendemain , j'en avalai quatre grains, je ressentis sur-le-champ une constriction et une chaleur à la gorge, qui durérent pendant un quart-d'heure, et je n'ai point tardé à vomir des matières légèrement jaunes, dans lesquelles on pouvait aisément reconnaitre liode; je mai pu CTI, Tr E ( 425 ) découvrir de changement dans mes fonctions, si ce n'est une légère oppression pendant le reste de la journée. Le lendemain matin, j'en avalai six grains; aussitôt aprés , chaleur, constriction à la gorge, nausées, salivation , éructation , épigastralgie; au bout de 10 minutes, vomissements bilieux assez abondants, coliques légères, pouls plus fréquent, plus dur, chaleur cutanée augmentée, urine plus colorée. Conclusion. L'iode , introduit dans l'estomac en petite quan- tité, agit comme un léger excitant, et détermine le vomissement; à une dose élevée , il est poison. » 3° De copaive balsamo. Postquam jejunus, istius substantie drachmas duas hausi, sensum incom- modum in epigastrio persensi, et sub minori dosi nonnisi calorem. Duabus horis post ingestionem elapsis, torminibus cruciatus alvum frequenter exoneravi cum tenesmo, sitis aucta est, imminuto ciborum desiderio. Sub hisce evacua- tionibus, phenomena generalia defuerunt; sed crastino die, drachma ingesta, in ventriculo parvum calorem , pauca tormina persensi, alvusque bis ante meri- diem soluta est ; tum etiam calor auctus et pulsus frequentior visi sunt , urinarum coloris aurantiaci, violarumque odorem spargentium secretio copiosior fuit; . cephalalgiam , tussiculam , calorem in thorace, et leves palpitationes expertus sum; perspiratio pariter aucta est. | Per octo dies hac substantia, additis nonnullis granis, usus sum ; apparuit tunc tanquam commotio arterialis et reactio generalis quæ epistaxi copiosa ter- minata est ; sitis aderat, intestinorum ardor , et in urinis mittendis caloris sensus. Amicus ejusdem temperamenti et ætatis ac ego, sub istius substantie usu phæ- nomena jamjam indicata exhibuit , et preterea hæmaturiam , dolores lumborum , eruptionemque cutaneam generalem cum rubore et febre. Rursus hac substantia sub eadem dosi per dies septem usps sum, at gastritide satis intensa laboravi ut ad antiphlogistica confugere debuerim. Quotiescumque copaivze balsamum dosi majori hausi, nonnunquam post anxietatis et caloris sensum in ventriculo, una sive duabus horis post ingestionem , tormina, dejectiones alvi frequentes et abun- dantes cum calore ad anum , paucaque phenomena generalia passus sum. 54 (426) Feminz , temperamenti sanguineo-nervosi , jejuñæ , istius medicaminis eamdem dosim administravi, statim in ventriculo anxietatem accusavit cum nauseis , et tandem vomitu substantiam ejecit. Postero die, sub illius usu, in ventriculo calorem et anxietatem tantum sensit , dein torminibus cruciata habuit dejectiones alvinas frequentes, copiosasque cum tenesmo; preterea phenomena generalia graviora quam mihi adfuerunt; quarto die, signa irritationis gastricæ depre- hendi potuerunt. Infans cui balsamum minori dosi exhibui , eadem fere ac ista virgo ostendit; e contra, senex, 65 annorum., qui drachmas duas et ss ejusdem assumpsit, nullas dejectiones alvi obtulit, sed nonnisi tormina nonnulla, cir- culationem haud tam acceleratam , calorem animalem non mutatum , sed phæ- nomena sanguinis turgescentiæ conspicua et multo minus gravia ac apud me. GENERALIA QUIDAM DE EXCITANTIUM AGENDI NORMA. © 1? Apparatus digestionis. In statu physiologico , binæ occurrunt agendi rationes: prior, medicaminis oritur contactu; posterior, ejus absorptione qua cum sanguine miscetur, quo- cum membranas intestinales excitaturum est. Haec interne administrata , ventri- culum fortiter stimulare videntur, vitalitatis fit motus celer in epigastrio , ubi caloris sensus percipitur. Mucosam gastricam magis rubescere , calidiorem fieri , ejus sensibilitatem augeri, tunicam musculosam tendi et contrahi, organi ca- pacitatem imminui experientia docet. Atque hic motus organicus , quoad ven- triculi functiones, est magni momenti: si vacuus, vel jejunus, brevi fames oritur cui mox parere cogimur; si alimentis repletur, tunc appetitus fortior redditur, horum copia major assumitur et chymi exercitium promptius fit,- horum elaboratio inde citior , famesque citius renascitur. Mucosa intestinalis , excitantium ope , eadem stimulationis exhibet phaenomena , chyli formatio celerior perfectiorque , absorptio magis activa est, dum materiarum foecalium copia imminuitur ; aliquoties alvus supprimitur, et si flatus exoriuntur , fortiter extus rejiciuntur. ( 427 ) Hepar et pancreas sive absorptione, sive continuitate , stimulationis participes evadunt; horum medicaminum in lien actio ignoratur. Talia adsunt phenomena, quum excitantia sub dosi congrua exhibentur ; sed dosi majori, fauces calefaciunt, sensum acrem secundum cesophagum in ventriculum usque sese extendentem , sitimque provocant, digestionem pertur- bant et difficilem reddunt, non raro vomitus, et dejectiones alvinas suscitant. Hec omnia pro causis in posterum indicatis varia sunt, pro consuetudine, etc. Sub illorum usu diutius protracto, organorum digestionis contextus afficitur , oriuntur phlogoses lente , indurationes aliæque laesiones que sæpe lethales evadunt, In statu pathologico , irritato ventriculo , in illius membrana mucosa maximam impressionem evolvunt excitantia , inflammatio augetur , ægrotantes ardoris sen- sum in epigastrio, ustioni consimilem accusant, sitis intensa urget, labia et lingua magis siccescunt, et quo major inflammatio , eo magis sæviunt ista phæ- nomena; tenditur epigastrium , sub pressione dolet, et nunnunquam vomitus maxime dolorifici sæviunt, pulsus frequentior fit, torpor anxietasque summa enascuntur, etc.: attamen , si ventriculi pars tantum irritatione corripitur , tunc stimulantium actio pro medicaminis contactu vario vel cum parte affecta vel sana. In’ ventriculi hemorrhagiis , prout active vel passive sunt, varia est stimu- lantium actio. In priori casu, irritationis jam adstantis augmento veram procreant inflammationem , hæmorrhagiamque sistunt ; in posteriore cessavit hemorrhagia , quoniam capillarium proprietates vitales augent, sicque sanguinis fluxum mo- derantur. | Ventriculo debilitato , et chymificatione languente, tunc appetitum provocant, chymificationem reddunt faciliorem , et sub eorum usu , organon istud ad statum normalem revocari potest. Contra, presente bulimia, vel ab idiosyncrasia, vel ab aliis causis, vel ab intestinorum vitalitate aucta pendente , hanc functionem ultra modum ferre possunt excitantia , illius exercitium perturbare, et post cibum sumptum, tnmefactioni laboriosæ, et gastricarum tunicarum tensioni locum . præbent. Mucosa , tunica musculari vel singulatim vel insimul mollitis, tumefactis , aut relaxatis, cum digestione imperfecta, multum prosunt excitantia , digestionem 54. ( 428 ) faciliorem efficiendo, et secundum auctores etiam proderunt, cum tunicæ mucosæ pars in scirrhum tendit, irritatione vero omnino caret: nam in illo casu, excitantium agendi normam haud ignoramus. . Ventriculi cancro ineunte , ut plurimum sub excitantium usu appetitus melior restituitur, chymificatio celerior et regularior efficitur , et status iste per non- nullos dies melior apparet; contextibus autem affectis et comitante irritatione , stimulantia dolores et anxietatem pariunt. : Si mucosæ ventriculi ulcera adsunt, tunc sæpe sepius ardoris insoliti sensum, anxietatem magnam , etc., provocant. Intestinis inflammatione correptis , exci- tanium usum omnia phenomena intensiora efficere jam vidimus; sic ardor urit acerbior , tormina acutiora fortioraque fiunt , spontaneus evolvitur abdominis tumor, dejectiones alvinæ , liquidae fœtent frequentioresque sunt, et si irritatio in intestinis crassis sedem habeat, tunc nonnullis horis post excitantium in- gestionem elapsis, motus, calor et anxietas in regione cœcali et secundum coli directionem persentiuntur , et si ardor ad anum sæviat cum tenesmo, graviores. fiunt. Irritationem intestinorum obscuram augent semper iste substantie , anxie- tatem, calorem , tormina augent; raro dejectiones alvinas provocant , et peri- tonzi inflammatione affecti sensibilitatem ad summum evehunt. In intestinorum hæmorrhagiis tanquam in hæmatemesi agunt; his debilitatis , eorum functiones imperfectas refocillat excitantium usus; si contra functiones regulariter peraguntur , si intestina magna vitalitate gaudent , tum excitantia eorum agendi normam aliquoties perturbant, et imo eorum inflammationem provocare possunt. Intestinorum varii status pathologici, ut indurationes, etc., sub excitantium administratione, varia offerunt phaenomena, hucusque autem haud rite cognita. Ulcus si adfuerit , stimulantia cum illo in contactu posita , acerbum do- lorem , calorem abdominis fortiorem , intestinorum tumefactionem , tormi- naque repetita procreant ; dejectiones alvinæ, si intestina crassa irritatione laborant, frequentiores fiunt: qua phenomena , si ulcera phlogosi comi- tentur, multo intensiora cernuntur , minus autem quum. hac rara atque indolentia sunt; quo in casu monuit Cl. Barbier (Traité élém. de mat. méd. , ( 429 ) vol. 2, p. 193): « Souvent le contact d'un corps stimulant, en changeant le mode actuel de vitalité de la surface ulcérée, décide sa cicatrice. » Quousque hoc assertum verum habendum sit nos fugit. . Pro vis nervosæ gradu in intestinis, varius est excitantium agendi modus, qua si major sit, perturbatur digestio, et excitantia tanquam in intestina irritata agere valent: ergo digestio difficilior est, et ponderis sensum , sitim, pneu- matosim , febrimque suscitant. Quum autem hzc imminuta est, tunc harum substantiarum usus digestionem efficit faciliorem, appetitumque excitat, eamque vim perturbatam sepe ad statum normalem revocat. ` Quum hepar vel modo idiopathico, vel sympathico irritatione corripitur, hanc excitantia sepius augent; bilis secretionem insolitam provocant , vel illius fluxum perturbant , icteroque locum præbent, et inflammationis intensitati addunt. Et'si hepar magnum , maxime evolutum est, excitantium usus illius actionem auget , inde major bilis copia secernitur , cutis colore flavo tingitur, appetitus in- tensior est, ructusque amari succedunt, Attamen ex auctoribus colligimus stimu- lantium usu hepatis tumores sepe debellatas fuisse. Cujus si vis nervosa nimia , hæc excitantium administratione etiam augetur, aut ad statum normalem reducitur vel perturbatur. ROME In inflammatione peritonzi, omnia symptomata illis augentur. 2? Apparatus circulationis. In statu physiologico. Sub excitantium usu, cor et arteriæ sympathice vel absorptione stimulantur , cordis pulsationes frequentiores fortioresque evadunt , pulsusque sequitur , et stimulatio ad vasa capillaria usque porrigitur , eorum con- tractiones celeriores sunt , sanguis ea vi insolita permeat , imo ea nonnulla fluida solito alba nonnisi admittentia. Etenim medicamina ista congestionibus san- guineis in diversis corporis partibus locum prebent, apparentque sepe diapho- resis, aliquando menstruorum eruptio, vel urine copiosior emissio , epistaxis , (430 ) hemoptysis, hæmorrhoïdes. Attamen inter ea, quorumdam actio in circula- tionem tantum usu plus minusve protracto sese manifestatur, qualia sunt resina et gummi resinæ; sed aliquoties veram febrim , absorptioni molecularum . tribuendam , provocant. ` i In statu pathologico. Quum cor in febre inflammatoria vel idiopathice vel sympathicé tanquam in aliis febribus irritetur, stimulantium usus febris et .symptomatum exasperationem produceret et cum majori vi agerent adhuc illa medicamina in carditide vel pericarditide, aut in tunice interne arteriarum inflammatione. c Si adest cordis ventriculi sinistri hypertrophia , tunc stupores , vertigines , aurium tinnitus acerbiores et frequentiores fiunt; somnus perturbatur aut terroribus subitis exagitatur eger, congestio cerebralis imminet usquedum stimulantium usui corpus submittitur. Omnia symptomata hypertrophiæ ventriculi dextri acrius pariter sæviunt. Quum cordis vis nervosa imminuitur , hanc refocillat stimulantium ‘usus , pulsumque fortiorem reddit; si contra hec ultra modum aucta fuerit, si cordis pulsationes extensione et vehementia insignes sunt, pulsus frequentior cum vi et duritie insolitis vibrat, huic statui addunt stimulantia. Quum vero nonnisi vis nervose perturbatio adest, quum palpitationes in regione cardiaca, tremores et concussiones , cum majorum vasorum elevatione adsunt, stimulantium quo- rumdam, v. g., florum aurantiorum usu hzc perturbatio aliquando curatur. ‘ 3° Apparatus respirationis. In statu physiologico. Sub excitantium administratione , expiratio facilior, res- piratio citior , hanc functionem stimulari, pulmonumgne vitam augeri probant quo fit ut hematosis etiam perfectior evadat ; etenim si tunc sanguis e vena mittatur , rubrior cernitur. In statu pathologico. In bronchitide et catarrho pulmonali acutis, sub istorum P D medicaminum usu, tussis sicca, pertinax, et oppressio brevi nascuntur; at in ; | P AX » PP 9 istis morbis chronicis , expectorationi cum levamento favent, v. g., glechoma hede- ,;€Xp ? ? ( 431 ) racia , hyssopus , etc. Vigente peripneumonia acuta , paulo post stimulantium ingestionem, tussis et respirationis difficultas , doloresque augentur , expectora- tioque prepeditur. In pleuritide acuta eque nocent ut et in hæmoptysi ejusdem nature, at in ultimo casu , deficiente irritatione , horum ope , sanationis exempla ab auctoribus referuntur. Presentibus jam tuberculis et pulmonum cavitatibus , excitantia pectus incendunt, tussim laboriosam provocant, et organorum res- pirationis motibus majorem difficultatem afferunt. Quum musculorum respirationis inservientium vis nervosa imminuitur, aut perturbatur, tum stimulantia aliquando prosunt ; nocent, si vis ista jam ultra modum augeatur. 4? Apparatus cerebralis. In apparatum cerebralem sympathice et absorptionis ope agunt excitantia ; et illis exhibitis, variorum istius centrorum nervosorum vitalitas evolvi videtur ; statim vis nervosa intensior, potentiorque in omnibus contextibus viventibus , et in organis observatur tanquam excitatio omnino nervosa. Observatione probatur sensuum organa a corporibus externis magis affici , sensibilitatemque generalem augeri. ` Verum si excitantibus dosi majori utimur , tunc illorum actio major ; vertigines , delirium , sicut et perceptionis alterationes cernuntur, qua sub dosi magna olei essentialis terebinthinæ observavi, et s. p. Horum usus facultatibus animi favere videtur: etenim imaginatio ardentior foecundiorque fit, ideæ clariores, profundiores abundantioresque: fiunt ; adest sepe insomnia ; memoriam feliciorem fidelioremquo sub eorum usu esse diceres. Ideoque veteres remedia ad memoriam evolvendam et eam revocandam habebant , et letitiam variis stimulantibus , que ipsis exhilarantia vel lætificantia dicebantur , ut pulveribus, aquis aromaticis, electuariis, certe provocari putabant. In statu pathologico, et primum in arachnitide acuta , eorum usus malum auget; attamen ea in hydrocephalo aliquoties prodesse asserunt, visus auditusque debilitatorum aut affectorum functiones restituere, memorie, imaginationis , animi facultatibus vim amissam restituere, etc. ( 432 ) Sæviente myelo-meningitide, sive generali sive locali, tunc, quum nulla reactio adesset, istam affectionem, stimulantium ope , debellari aliquando visum fuit; attamen , in illis administrandis semper timendum est ne morbum augeant , eumque lethalem efficiant. Immutata vi nervosa aut abolita , stimulantium actio pro istius immutationis gradu etiam minuitur. In inflammatione cerebri, phenomena morbida sub excitantium adminis- iratione novas acquirunt vires, necnon congestioni cerebrali et stupori , somno- lenti; , pallori, dein aphoniæ, statui apoplectico, paralysi, sensus et motus abolitioni locum præbere valent iste substantie. Presente myelitide, excitantium administratio symptomatum exacerbationem gignit, et sensibilitate nervosa aucta tum generaliter tum localiter, excitantia irritando nocent; cum contextibus in contactu posita, illorum proprietates extollunt, dolores movent, et maximam agitationem et insomniam inducunt. - 5? Apparatus muscularis. In statu physiologico , stimulantia in musculos et sympathia et absorptione agunt, eosque excitant : sub illorum usu enim, homo levior, alacrior est, sese movendique desiderium persentit. In statu pathologico, musculorum inflammatio stimulantibus augetur, hzc in partem affectam tantum agere diceretur. Quum autem musculi debiles, mol- lesque sunt, stimulantia horum organorum vitalitatem et tonum evolvunt. 6° Apparatus urinarius. In statu physiologico, excitantia dosi sufficienti exhibita, omnium orga- norum excretoriorum proprietates vitales evolvere, quo fit ut majorem humoris copiam secernant , experientia quotidiana docet. Post illorum usum corpus levius fit. Sic in genere augetur urinarum copia , quee calidiores et irritantiores , aliquoties medicaminum renes, vesicam , urethram irritare valentium odorem spargunt. In statu pathologico , in renum, vesice , urethre scilicet inflammatione non ( 433 ) _secus ac in aliis plerisque omnia symptomata, stimulantibus ingestis, graviora fiunt; sed quum hac organa debilitate laborant, languetque secretio, tunc aliquando prosunt excitantia. 7° Apparatus genitarius. In statu physiologico , apud hominem , excitantium usus partium genitalium stimulationem procreat, humorisque spermatici secretio augetur; in femina eadem medicamina voluptates venereas excitant, uteri vitalitatem evolvunt , eumque fluxui menstruali disponunt, menstruorumque prima eruptioni Fus quando favent. Usus eorum protractus istius fluxus: periodici stadium promovet, et ante tempus solitum , hic apparere potest, inde emmenagoga dicuntur. In statu pathologico, quum cum difficultate erumpunt menses , aut si dolo- ribus acribus comitantur, excitantia eos omnino supprimere possunt. 8° Apparatus cutaneus. In statu physiologico , quum medicaminum excitantium principia absorbentur , cutis eorum semper actionem persentit, majorem vim ostendit, majorique vi- talitate gaudet: exhalatio et perspiratio insensibilis augentur. In statu pathologico, quum cutis inflammatione afficitur, excitantium usus ` tensionem , ardorem , dolorem pungentem ægrum cruciantes a , partes in- flammate rubriores fiunt , magisque tument ; at cum sudores abundantiores aegrum debilitant, stimulantia vitalitatis alium modum cuti prebent, dispositionemque diaphoreticam mutant. 9? Nutritionis functio. In statu physiologico , per excitantium administrationem , nutritio rythmum magis'activum sequitur, sanguinis copia augetur , pulsus fit plenior, facies magis 55 ( 434 ) coloratur , corpus complexionem plethoricam et prædispositionem ad morbos inflammatorios hæmorrhagiasque activas acquirit , insimul organoram contextus melius instauratur, et organa densiora fortioraque evadunt. In statu pathologico , apud individuum morbis vel hemorrhagiis, etc., de- bilitatum , excitantium usus satis protractus proprietates vitales excitat, partibus viventibus majorem vim affert , assimilationem promptiorem efficit, inde paulatim sanguis meliorem compositionem obtinet, contextus organici firmiores evadunt , omnia denique quasi regenerantur. E contra, individui apud quos inflammatio vel maxima irritatio sevit, ex illorum usu male se habent. 10? Absorptionis functio. In statu physiologico , excitantium in istam functionem actio nonnisi cernitur postquam illis sat longo tempore usi sunt, tunc illam magis activam esse con- spicitur, et reipsa homines stimulantibus usi, sepius macri sunt, contextu cel- lulari raro , constitutione sicca, Jam Galenus excitantium usum adipis efformationi nocere predicaverat. Inhalatio in singulis corporis partibus augeri videtur. _ In statu pathologico , excitantium virtus in absorptione praesertim perspicitur : quum apud individuos œdemate universali ob debilitatem affectos adhibentur , reipsa tunc absorptione majore facta, corporis moles cum virium augmento imminui videtur. TONICORUM AGENDI NORMA, TUM LOCALIS}, TUM GENERALIS. Cortex peruvianus. Quadam die, quum aer esset siccus, et temperiei media , pridieque vegeta- bilibus foeculentis usus fuissem, jejuno ventriculo, per plures dies experientias tentavi sequentes : 1? Pulverem corticis peruviani cuti applicavi: nonnullis horis elapsis , illius tonus auctus visus est, rubrior calidiorque fuit: quae phenomena apud in- — = | (435 ) fantes et feminas, quorum cutis majori sensibilitate prædita est, magis conspicua fuere. 2° Pulvis ejusdem substantiæ oculo appositus, exhalantium actionem provocavit, lachrymas momento temporis suppressit , quae mox abundanter fluxere cum dolore et vera oculi inflammatione , si applicatio longius perdurat , uti in cane observavi. 3? In pituitaria FANS mucum suppressit , adstrictionemque provocavit cum levi excitatione et aliquando cum sternutatione. In lingua, adstrictio mox os integrum invadit, supprimiturque pro temporis momento saliva, que paulo post copia augetur. i i 4° Pulvis idem in auris cute interna depositus, eadem phænomena ac in cute, at intensiora suscitat; istius membrane contextus solidescere , illiusque vis vitalis augeri videntur. 5° Cinchonæ drachmas duas in aqua decoctas in urethram injeci ; primum adstrictionis sensum expertus sum , deiu puncticulos secundum illum canalem , dolores caloremque insolitos, presertim quum urinæ misse sunt: que phæno- mena per binos duravere dies. 6? In juvenis, 20 annorum nati, ejusdem corticis unciam unam in vehiculo unc. quinque decoctam anum injeci: calorem insolitum constrictionemque ad diversas abdominis partes cum alvi desiderio sese extendentes persensit: tunc corticis unciam dimidiam canis vaginæ admovi, statim adstrietio orta est, cum muci fluxione suspensa; mucosa magis rubra et calida visa est. 7? Corticis peruviani drachmas duas ingessi, mox parvum caloris sensum in epigastrio expertus sum, brevique appetitus et digestio fuere meliores. Postero die, istius substantiæ uncia ss. ingesta, in ventriculo calor satis intensus mihi persen- titur, appetitus urget major, digestioque celerior ; alvus absque torminibus dura; pulsus vero fortior, cordisque pulsationum vis major ; arteri& magis resistere videntur; calor vitalis augetur ut et musculorum tonus, fortiorem , robustiorem me nec agiliorem esse credo; urine minus copiose sunt, paululum rubræ et calidae; nocte desideria venerea expertus sum , sudoresque habui. Sanguine co- piosiori veng tument, et fluidum istud emissum brevi in coagulum abit, et tanquam crustam phlogisticam exhibet. Ista substantia per plures dies utenti mih?, organa melius functiones suas implere , bonaque valetudine frui , visum est, 55, ( 436 ). Aucta quoque absorptio videbatur , nam alvus rara erat. 8° Deinde corticis unc. j. una vice ingessi ; tunc epigastrii calorem: per abdo- men radiantem , oris et linguæ siccitatem , sitim , appetitum imminutum , diges- tionem perturbatam , nauseas plures, dein tormina et alvum pluries exoneratam , liquidam , passus sum. 9° Cinchonini parva dosi linguæ apposita, sapor amarus, insolitus , lentus, sed tenaciter perdurans , et quasi stypticus mihi persensus est. Denique granis sex assumptis, hora unica post illorum ingestionem elapsa , effectus tantum perspexi , scilicet intestinorum motus , tumefactionem , epigastrii pulsationes ad intestina sese _extendentes ; ĉa rigescere et varie contrahi videbantur; deinde apparuere tor— mina satis intensa, calor qui ad omnes abdominis partes sese extendit, ad pectus et fauces, sitis, nec alvum dimisi; sed amicorum unus dejectiones alvinas et nauseas habuit. r 10° Sulfatem cinchomini etiam adhibui , qui mihi eadem at minus intensa phanomena procreavit. 11? Quinini grana 4 vel sex eadem ac cinchoninum ostenderunt pomo ; . præter alvos tres liquidas. 12° Ejusdem sulfate linguæ admoto , amaritiem tenacissimam cum siye; ex— cretione copiosissima expertus sum, deinde nonnullis torminibus cum levi motu. et intestinorum tumefactione affectus sum. Paulo post, calor et appetitus enas— cuntur , os paululum siccescit et fæces redduntur solide. 13° Partium genitalium exceptis experientiis, cunctas repetii: 1° in femina, 24 annorum ; 2° in infante, 7 annorum ; 3° in seni sexagenario; mihi sub eadem dosi obvenerunt. differentie sequentes: phenomena apud feminam intensiora fuere; puer vero dosim ferre non potuit, et nauseas , vomitus , tormina , dejec- tionesque alvinas inde habuit ; tunc illi nonnisi corticis drachmas duas exhibui , et eadem fere ac apud me obtinui phenomena; apud senem vero defuerunt vomitus et alvi dejectiones, illius actio in cutim nulla, et in mucosam vix perspicua; post ingestionem corticis appetitum augeri , digestionesque celeriores fieri tantum observavi; pulsus ejus non tantum quantum meus vim obtinuit , neque pulsationes cordis, et cutis calor vix ullus adfuerunt. (457 ) 14° Tune corticem peruvianum sub electuarii, pilularum , infusi, decocti , tincture et vini forma , ad doses antecedentibus æquales assumpsi ; et fere semper eadem. expertus sum phænomena, sed magis minusve intensa, et in omnibus excipientia in medicaminis agendi modum ipsa vario modo agere observavi. 15° Ægrotanti gastro-enteritide laboranti , pulveris cinchonæ drachmam 1 et ss administravi , phlegmasiam multum haec dosis adauxit , dejectiones alvinas , nauseas, tormina, sitim, interiorem ardorem expertus est, pulsus frequentior, cutis acrior magisque sicca facta est; supervenere phenomena nervosa, agitatio , in- somnia , maximeque ataxo-adynamia mihi pertimescenda fuit. 16? Postea hanc substantiam individuo ventriculi debilitatem offerenti, scilicet digestiones operosas, cum appetito subnullo’, siti subnulla, nec cum epigastrii dolore nec reactione generali , e contra cum pulsu debili , exhibui , et in illo casu effectus desideratos produxit medicamen; post octo dies appetitus redierat , ventriculus vires amissas recuperare visus est, digestiones meliores fuerunt, circu- latioque citior, et vires generales mox refectæ fuerunt. Ferrum. Ferrum sub pulveris , tincturæ, etc. , forma cuti applicatum, illius tonum evolvit; hee calidior, rubrior et sensibilior fit, circulatio capillaris melius perficitur : quæ phænomena, dum hæc substantia in auris cute interna applicatur, magis conspi- cua fiunt. Oculo applicatum , adstrictionis sensum primum provocat lachrymasque supprimit, dein epiphoram cum dolore, rubore et calore adducit, uno verbo, opthalmia per aliquod tempus ex experientia ista laboravi. In pituitaria et ore depositum, semper istum adstrictionis sensum, suique generis saporem stypticum , ut ait doctiss. Alibert , provocat. Salivæ fluxus primum supprimitur , at brevi hæc cum caloris sensu excitatur. Æthiopis martialis grana octo assumpsi, tum appetitum auctum persensi, et dejectioni alvinæ libere, et alimentorum elaborationi favit, quo loco omnes auctores ferri praeparata stomachica ‚esse præstantissima asserere monendum est. Dein’ grana duodecim ingessi ; primis diebus , epigastrii dolores, nauseas , (.438 ) ructus nidorosos , anxietatem cum pertinaci constipatione et abdominis calore expertus sum , (e contra sub istius substantiæ administratione quidam dejectiones alvinas offerunt) feces et urina cum infuso gallarum turcicarum nigrescebant. Attamen ferri molecularum absorptio. maxime varia est, aliquoties haec languet et fere nulla est, cum ceterum medicaminis actio cum ejus absorptione in relatione versetur: etenim nonne ferri preparata mira cum vi in quosdam ho- mines agere, dum e contra in alios vix cernuntur eorum effectus, experientia compertum habemus? Quocumque modo res sese habeant , absorptio apud me facta est, quod phænomenis generalibus , cordis pulsationibus vividioribus , for- tioribusque, pulsu duriore, satis probatum habeo. Phenomena mox indicata apud anemia laborantes et ferri ope curatos cernui; absorptionis functionem pariter excitari apud agrotantes tumore generali affectos cernui. In statu sano, quum secretiones et excretiones regulariter peraguntur, martialia vix eas mutant, sed quum organa secretoria vel excretoria debilitantur, ferrum illorum vim ex- citare , illorumque functiones magis activas reddere. videtur. Ut plethoricus, cum per plures dies eo usus eram, brevi incommoda ex. nimia sanguinis copia profluentia , v. g., cephalalgias , epistaxim, etc., expertus sum. Sed ferri actio apud individuos quacumque causa debilitatos nullaque irrita— tione laborantes presertim conspicua est. Nutritionis functio melius peragitur, et brevi post tempore &gri constitutio mutatur, illius pulsus plenior fit, color generalis obscurior , et calor vitalis ut et vires augentur. Etenim ferri usum pro- tractum morbis inflammatoriis , haemorrhagiis pradisponere, etc., experientia docet. : GENERALIA DE TONICORUM ACTIONE. In statu physiologico , tonicis ingestis, tunice gastricæ constringuntur, fir- miores fiunt, ita ut in semetipsum contrahatur ventriculus ; intestinorum con— textus simili modofafficitur illorum contactu. Secretionem et exhalationem solitam primum supprimunt, quod magis, cum tonicum simul est stypticum , cernitur. Impressio ad tunicam muscularem transfertur , et illa fibrarum suarum constric- tionem pariter experitur; inde intestini cavum minuitur. Mutationes a tonicis ( 439 ) producte in hepatis contextn , neque in liene, ueque in pancreate indicari possunt. Appetitus major evadit, alimenta majori copia ingeruntur , fames citius renascitur, digestio languida et operosa, melius peragitur. Excrementa solidiora et pauciora absorptionem intestinalem augeri testantur; sed in nonnullis casibus alvus laxa fit, quoniam intestinorum majorum actio suscitatur. Tonica, magna dosi exhibita, actionem multo intensiorem et tenaciorem provocant, intestinorum actionem PV S perturbant, epigastrii calorem in abdomen, pectus , caput , et artus sese extendentem , sitim et anxietatem , ructus, epigastralgias , abdo- minis tumefactionem , nauseas et aliquando vomitus provocant. Quum in intes- tina pervenerunt, illorum tensio augetur torminaque ex musculosæ tunicæ contractione insolita oriuntur, alvusque modo nulla, modo liquida. In statu pathologico , ventriculo scilicet irritato , tonicorum administratione tunicæ muscularis tensio, ejusque contractiones promoventur, istius organi motus difficiles fiunt, ejusque functiones perturbantur, sitisque saepe augetur cum calore, et pondere, potusque diluentes et aciduli ægris appetüntur. In- flammatione satis intensa vigente, tonicorum ingestionem sequitur ardor in epigastrio qui igni ardenti ab ægris saepe comparatur; epigastrium sub pressione dolet, adsunt tumoris, et moleste tractionis sensus, sitis major, anxietas, torpor vel agitatio, aliaque phænomena ad alia organa pertinentia. Attamen, si mucosa partim tantum inflammatione corripitur ; et si cum parte affecta tonica in contactum non veniant, phanomena modo enumerata non observari no- tandum est. Quum e contra atonia laborat ventriculus , tonica tunc appetitum provocant , chymificatio regularis efficitur, et sub illorum usu satis protracto, ventriculus ad statum normalem revocatur. Tonicorum effectus pro ventriculi læsionibus, scilicet scirrho , cancro, etc. , sævientibus, varii sunt. Non comitante inflammatione , vomitus , ructus nidorosi minuuntur , appetitus insolitus illis provocatur ; et, teste Cl. Barbier (vol. 2, p. 454.), ulcera aliquoties curari possunt, talisque casus ab illo refertur. In casu contrario, tonica, sitim, calorem , doloremque afferunt. Imestinorum gracilium et crassorum mucosa inflammatione affecta, tonica ( 440 ) omnia phenomena morbida augent; e contra, intestinis atonia laborantibus , - hec digestioni favent, alvum regulariorem parant; adstante in illis scirrho , cancro, horum medicaminum effectus egre perpenduntur, variique suut. Hac ocasione Cl. Barbier ait ( Op. cit., p. 459.) : « Si les ulcères sont récents , l'im- pression des toniques peut, en changeant brusquement leur mode de vitalité , décider leur cicatrice. » Ast, si phlogosi comitantur ulcera, inflammatio tonicis augebitur , abdominis ardor, tormina, pneumatosisque *enascentur, dejectiones alvinæ frequentiores , fœtidioresque fient. Ulcerum sedes , si in intestinis crassis fuerit, medicamina, ore ingesta, vix in illa agunt, sed per enemata injecta, eadem phenomena ac in intestinis tenuibus suscitabunt. Aliquando. vis nervosa ventriculi et intestinorum minuitur, augetur vel pervertitur; in duobus pos— tremis casibus phanomena, tonicis ingestis, exacerbantur, at primo in casu, eorum parva dosis ante cibi sumptionem, digestionem magis regularem parit. Tonica in hepar, lien et pancreas, vel sympathice vel absorptionis ope agere. possunt, necnon continuitate et contiguitate. Quum hepar non ægrotat, vix actio tonica cernitur, sed si irritatione aut inflammatione afficiatur , tunc phæ- nomena morbosa novas inde acquirunt vires , vomitus biliosi eveniunt, hepatis inflammatio ad alias partes extenditur. Hepate debilitato , functiones physiologicas restituunt tonica , sed quum istud organon prædominatur , ut in temperamento sic dicto bilioso, et ictero, tonica minime prosunt. In illud et in pancreas actionis modus tonicorum ignoratur , sed non ita de illorum in peritonæum actione. Sæviente istius membrane inflammatione , abdominis tumor , sensibilitas , tensio, aliaque phenomena morbida hisce augentur, quibus vomitus, diarrhea et phænomena nervosa formidanda superadduntur. 2? Apparatus circulationis. In statu physiologico , tonica , sympathiarum et absorptionis ope, in illum agunt. Quum medicamen tonicum , dosi sufliciente exhibetur ut medicatio ge- neralis obtineatur , brevi cordis pulsationes fortes quibus sanguini major impulsio fertur , apparent: arteriæ solidiores magis resistere videntur, pulsus strictior , ( 441 ) duris; sed sanguinis cursus vulgo non celerior , neque promptiores sunt cordis motus. 3 Capillaria vasa tonum majorem inde accipiunt, et apud juvenes plethoricos , temperamento sanguineo præditos, oriuntur sæpe hæmorrhagiæ , phlogoses ; sed phenomena ista sub dosi moderata non cernuntur. Tonicorum usu protracto, pulsus plenior fit, frequentiorque, cutis magis coloratur, et calor animalis augetur. In statu pathologico, quum systema circulatorium vel primario vel sympa- thico irritatur, scilicet, quum pulsus fortior, celerior est, calor augetur cum cute arida, etc., tonicorum administratione status ille in pejorem vertitur; adstante nunc ventriculi sinistri hypertrophia, sub eadem medicatione pulsus durior fit, cordis pulsationes vehementiores evadunt, cerebri gravedo augetur, adsunt stupor, vertigines, artuum torpor, etc.; in hypertrophia ventriculi dextri op- pressio, tussis, sputa cruenta, etc., hanc mox cessandam indicant. In totius cordis hypertrophia, uterque symptomatum mox enumeratorum ordo apparet. In anevrismate passivo, tonicorum usus pulsum fortiorem , sensibilioresque cordis pulsationes , pro momento et sine levamento , eflicit. Quum cordis vis nervosa augetur, phænomena intensiora tonicis fiunt ; sed si nonnisi perturbatio adsit, hec sedantur, et si haec minuatur, organon, istorum medicaminum ope, ad statum normalem revocari potest. 3° Apparatus respirationis. In statu physiologico, nec in phenomena mechanica, nec chymica respi- rationis conspicuos effectus præbet tonicorum usus. In statu pathologico autem, quum mucosa, vel parenchyma irritatione aut inflammatione afficiuntur, tonica tussim ferociorem adducunt, oppressionem , - pectoris calorem , anxietatem augent, expectorationemque supprimunt ; inde illa vitanda esse patet. In pleuritide acuta pariter nocent, at in hæmoptysi, ali- quando capillarium constrictione, hemorrhagium sistunt; sed sepe veram 56 ( 442 ) movent inflammationem. In phtisi pulmonali , tussis , defatigatio , agitatio , calor et insomnia ex illorum usu sæpe sæpius augentur. 4° Apparatus cerebralis. In statu physiologico , nulla fere tonicorum actio perspicitur. In statu pathologico , scilicet quum. membranarum cerebri phlogosis adest , symptomata tonicorum usu graviora fiunt , et inflammatio cerebrum sepe sepius invadit. Idem, de medulle spinalis membranarum. inflammatione monendum habemus. Cerebri parenchymate phlogosi acuta correpto, vitanda est tonicorum administratio ; quoad alias cerebri lzesiones , veluti mollitiem , duritiem , abscessus , eorum actio haud rite cognoscitur. Idem valet de cerebelli et medullæ spinalis inflammatione. 5° Apparatus muscularis. In statu physiologico , musculorum tonus medicaminibus, de quibus sermo est, augetur, majori yi gaudent; sed quum in illorum vim nec contractilitatem agant, illorum usus hominem robustiorem nec agiliorem reddit. In statu pathologico, seviente musculorum inflammatione , tonicis adhibitis , illius symptomata, rubor, calor, dolorque augentur. - 6? Apparatus urinarius. In statu physiologico , etsi tonica organis secretoriis vim addant , attamen secretionis copia illis non augetur. In statu pathologico , seviente renum aut vesicae irritatione , hec medica- mina proscribenda erunt , e contra adhibenda , si debilitate laborent organa uro- poietica ; multum in hydrope , diabete sepius profuerunt. 7° Apparatus genitarius. Apud hominem non secus ac apud feminam desideria venerea tonicis mo- (483) ventur, apud illas , congestio sanguinea in uterum tonicorum usum sepe se- quitur, inde fluxus cruenti , et proprietas emmenagoga illis tributa; e contra metrorrhagiam a debilitate pendentem sistere queunt. 8° Systema cutaneum. In statu physiologico , tonica perspirationem sustinent, cutisque vitam ex- tollere , illiis contextum solidiorem efficere , sanguinem in illam provocare , dia- phoresimque magis minusve intensam producere valent. In statu pathologico , quum cutis, ob inflammationem, sicca et calida est, ejus pruritus et ardor intolerabiles tonicorum usum sequuntur ; e contra ad statum normalem revocatur perspiratio cutis debilitate suppressa , et hec fir- mior, calidior vividiorque fit. Porro excretionum natura , ex moleculis corporum administratorum orta notanda mihi videtur: sic lac amarum secernitur quum animalia herbas principio extractivo scatentes comeserunt, sudor tonicorum colorem assumit, et ferrum in urinis eorum qui præparatis ejus usi sunt , agnoscitur, urinæque animantium tonicis vescentium hanc substantiam exhibent. ( Cf. , Comptes rendus des tran- sactions de l'école vétérinaite d'Alfort, anno 1811 ). $ 9° Nutritio et absorptio. In statu physiologico , tonicorum virtus , vires generales reficiens , nutritioni rhythmum magis activum in solidis necnon in fluidis præbet ; reipsa sanguis co- piosior, principiis ditior, facile in coagulum abit, quod , teste Ranschenbuch, phlogistico corio simile videtur: organorum functiones melius peraguntur quum illa melius nutriantur , inde etiam bonus corporis habitus. Si autem doses fortiores et frequentiores assumantur , molecularum tonicarum impressione nutritio pertur- bari potest , ut apud individuos irritabiles accidit ; et maciem , consumptionemque, febres lentas , tonicorum abusus consectarias fuisse experientia docet. Ast, sub 56. (44h) illorum usu , sensibilitati accommodato , absorptio multum augeri videtur: quod alvus rarior, tumores chronici imminuti testantur. In statu pathologico , si nutritio absorptioque organi cujusvis inflammatione languent , hic status tonicis exasperatur ; si contra perturbatio a debilitate pendet, illis sepius debellatur. ConsIDERATIONES GENERALES. Ex phenomenorum medicationis tum localis , tum generalis, tonicis excitan- tibusque productorum enumeratione, horum complicatio , amplitudo et momentum facile præsentiuntur, et longe abest ut voces, proprietas tonica vel excitans , semper fortitudinem inducant. Harum substantiarum vis in organa et functiones perpensa, hanc sese extendentem, nexumque inter omnes effectus adesse vi- d emus. Atque, si experientie mex sufficerent, concluderem : 1° medicationem eamdem in feminis et infantibus magnam offerre analogiam ; 2? hancque adesse senectutem inter et temperamentum lymphaticum ; 3^ magnam pariter feminam inter et temperamentum nervosum. Alia vero ad confirmandas propositiones nostras desiderantur , et revera, si res ita se habeant, analogiam istam et dis- crepantiam proprietatibus vitalibus in diversis statibus varie evolutis esse tri- buendas puto. (445 ) 7 DDP DP PDD PPA DD DD PARS TERTIA. Jam queritur num stimulatio generalis , remediis excitantibus tributa , sit semper necne sibi similis? an varia tantummodo pro gradu actionis actæ sistat eorum po- testas necne ? Experimenta in me ipsum et alios , ad medicaminum tum tonicorum , tum excitantium actionem agnoscendam tentata, stimulationem excitantium ge- neralem haud semper sibi similem, neque illam pro gradu tantummodo exci- tationis actae variam esse probant: etenim eadem ejusdem excitantis dosis , apud me, apud senes, feminas, infantesque varii temperamenti, haud eosdem, ut vidimus , produxit effectus; et, ut postea videbimus, hzc stimulatio generalis non tantum pro gradu excitationis actze, varia est, unde diversitas in phæno- menis generalibus, et etiam pro aliis causis orietur. Medicaminum vis, et organorum sensibilitas unica sunt momenta, quibus medicationis phænomenis primariis mutatio affertur , et frustra nonnulli contendunt medicaminum effectus proximos semper sibi similes esse: etenim in illorum actione eædem sant contextuum viventium stimulatio, debilitasve ; modus autem quo contex- tuum impressioni acceptae respondent, quam plurimum differt. Et phenomena generalia non tantum secundum medicaminis vim , organorumque sensibilitatem varia sunt, sed etiam secundum sympathiarum et vasorum absorbentium vim , atque affectionum in ceconomia adstantium naturam. Tandem pars quam orga- nismus ex medicaminum impressione accipit maxime varia est, et phenomena valde diversa, sæpiusque haud exspectata oriuntur. Procul abest ut phænomenorum excitantium usu suscitatorum intensitas semper eadem sit, ut multo potius, vis vel debilitatis auctæ gradus cum dosi adhibita in relatiohe non versetur; et istius discriminis causa in individuorum sensibilitate ( 446 ) querenda est; et stimulationem generalem non semper eamdem , neque tantum quoad excitationis gradum , sed etiam pro multis aliis momentis: 1° medicamini ipsi; 2? corpori cui exhibetur adscribendis variare , asserere possumus. Stimulationis generalis differentia, quoad. medicamen ipsum. 19 Substantiæ animales et vegetabiles actionem magis minusve intensam , pro ætate qua colliguntur, ostendunt : sic, v. g., corpus vitulinum omnino gelatinosum videtur, dum caro bovina principium virtute valde stimulante praeditum con- tinet. Eadem de plantis monenda sunt, in quibus germina mucilagine fere omnino constant, viresque inditas nonnisi crescendo accipiunt. 2? Compositio chymica , a qua vegetabilium vis profluit , pro solo ubi creverunt valde varia est. 3? Pariter varie sunt proprietates medicinales plantarum pro aque in illis contentz varia copia, et pro istius fluidi principiis. 4° Calor omnibus necessarius, omnia principia , unde earum vis activa » pro- ducens , in illarum actionem etiam multum pollet. 5° Neque lux, quoad vegetabilium compositionem intimam , minoris est mo- menti; ad resinas et alia principia efformanda multum confert; et ea est ejus necessitas , ut planta illa orbatæ gracilescant, et pallida fiant. 6° Vegetabilia aere puro indigent , et quo purior, eo melior est: nam si vitiatur, languent; ideoque non eadem virtute. pollent ac illa sub aere puro viventia. 7° Climatis in plantarum virtutes influxus haud parvi faciendus est; et ille que camphoram, resinam , oleum volatile, balsamum , etc. , continent, multo majorem activitatem ostendunt, quum sub colo meridiano quam cum in regione frigidiore vixerunt. 8 Pr oprietates nove medicaminibus ex pharmacopole laboribus allatæ, magis minusve in illorum proprietates therapeuticas agunt. Ideoque „si exsiccatio rite vel male efficiatur, principia chymica magis minusve mutabuntur. Pulveris forma medicaminum vim activam evolvit quin eorum compositio mutetur, at (447 ) eorum agendi norma pro excipientibus maxime varia est: sic aqua nulla per se vi gaudens, eorum activitatem pro illius copia magis minusye auget aut minuit; si e contra, vinum et alcohol pro excipiente assumatur, eorum actio medicaminum actioni adjungitur, hancque multo fortiorem eflicit. 9? Stimulatio generalis quoque pro substantiarum medicinalium dosi varia est; reipsa si drachmæ unius loco drachmas duas simul exhibeas , certe medicationis generalis mutabitur. 10? Ad substantias varias quibuscum miscentur est attendendum: sic , v. g., si substantie excitanti auxiliare addatur, phenomena generalia multum mu- tabuntur et generatim augebuntur; si, contra, mixtio fiat cum corrigenti , hec mutari et imminui similiter poterunt. Nec negligenda est temperies sub qua medicamina exhibentur: etenim , tepida debilitant, frigida vel calida sti- mulare possunt, medicaminis nature ratione non habita. Et vetustas medi- caminum eorumque mala preparatio plurimum in eorum actionem influit, ut concentrationis majoris minorisve status. 11? Medicaminum vis una atque immutabilis est; parti viventi admota, semper in illa eamdem suscitant impressionem eosdemque effectus organicos ; illius proprietates ex ejus principiis constituentibus pendent, et si compositum pharmaceuticum virtutes offerat discrepantes, hæ ex præparatione et actione mutua elementorum pendent. Quod si effectuum ab iisdem medicaminibus pro- ductorum varietatem explicare tentetur, haec etiam in corporis statu actuali querenda est. Atque si, ad stimulationem generalem procreandam, medica- minibus in pharmacopæis indicatis utamur, differenti aderunt, quoniam non in omnibus eamdem efferunt compositionem. 2° Stimulationis generalis varietas ex corpore medicaminum actioni submisso profluens. 19 Pro individui setate, quoniam «tate continuæ mutationes in sensibi- litate , irritabilitate afferuntur ; sic apud infantes, stimulantia multo fortius quam apud senes agunt, etc. ` ( 448 ) 2° Temperamentorum: perfectam notitiam medicum Deo similem reddituram esse Vallesius merito contendebat ; et reipsa temperamentorum vis in producendis morbis in medicatione quoque cernitur. Etenim., apud individuum tempera- mento sanguineo praeditum. stimulantia si adrainistres , effectus eorum multo in- tensiores erunt quam apud hominem temperamenti lymphatici. Eadem de idiosyncrasiis monenda supt: nam si in oeconomia organon quodvis cæteris prestat , ad illud vis medicaminum omnino converti videtur, dum cetera multo leviorem impressionem inde patiantur ; inde magne varietates. 3°. Prater magnam hominis et feminæ differentiam secundum constitutionem anatomicam , hac minore vigore, excitabilitate vero majore , systematis nervosi magis exquisita sensibilitate praedita est ; ergo constitutione infanti similis , stimu- lantium actionem fortius quam homo persentiet. 4? Pro individui debilitatis vel roboris statu; reipsa medicatio apud fortiorem quam apud debiliorem i ipsa fortior est, etsi moli apud posteriorem crebro cer- nantur effectus. 5? Pro vitz generis consuetudine: apud eos enim qui causis nocivis perpetuo obnoxii sunt , ideoque ad varias affectiones prædisponuntur , sensibilitas solito major vel minor perpendenda est. 6° Pro consuetudine: substantiam que primum in oeconomia maxime intensam suscitaret impressionem , sensim impotentem fieri, hominesque venenis impune assuefactos fuisse quis ignorat? Inde quorumdam remediorum usus nonnunquam interrumpitur, et eorum virtus tantum post certam abstinentiam rursus enas- citur , inde varietates in stimulatione generali, quoad consuetudinem, qua fit ut superficies medicaminum actione vix quidquam persentiat, dum aliorum. cor— porum impressio haud -minuatur , si pergit absorptio. : 7° Appetitus et fastidium. varietates in medicaminum actione etiam producere valent. « Rien, ait physiologus summe ingeniosus, ne prouve mieux l'empire que le principe vital exerce sur tous les organes de la digestion, que les re- pugnances que nous avons pour certains aliments ou pour certains remèdes »: et reipsa , eos cernere est qui medicaminibus ægrotantes fiunt, dum alii facile ea. sus: tineant : inde stimulationem generalem valde mutari posse cuique patet. ( 449 ) 8° Ægrotantium victus rationem habendam esse therapeutica docet: reme- diorum enim agendi normam pro alimentis potubusque assumptis valde differre posse notum est: neque minimi interest eorum administrationem per quietem vel post exercitium aut ventriculo vacuo vel subvacuo , considerare; etenim in eo substantie alibiles , medicamini assumendo contrariz aut illius naturam. mu- tantes adesse possunt, quibus momentis virtus ejus. valde imminui aut anni- hilari potest. Et quidem nonne victus ratio , uti nonnulli demonstravere phy- siologi, in sensibilitatem non secus ac inorganorum agendi normam agere potest , indeque varietates in medicatione generali profluere queunt? 9? Utplantz in variis terris curam exposcunt variam, ita quoque homines medica- minibus variis, pro variis regionibus quas incolunt, indigent. Hippocrates jam dixit: « constitutio hominis physica impressionem fert causarum in illa agentium. » Itaque cum in regionibus calidis sensibiliores sint homines , in calidis et hu- midis simul debiliores , certo certius apud singulos haud eosdem effectus ex iisdem medicaminibus orientur: sic etiam apud regionum borealium incolas , sensu ob- tuso præditos , stimulantium effectus nonnisi sub magna dosi cernuntur , diætaque strictaillis periculum affert: contrarium apud regiones australes habitantes observatur. 10° Ad anni tempestates etiam est attendendum ; et Hippocrates primus ho- minem vernalem ab autumnali, æstivum ab hiberno distinxit. Homo enim, per annum in quatuor climatibus adest, ut ita dicam , quorum vis ad medicaminum actionem extenditur: ergo pro illis stimulatio generalis varia esse poterit. .11? Animi pathemata in ceconomiam adeo agunt ut exinde medicatio muta- tionem accipiat. Dolori igitur morali ut et physico necessaria sunt remedia , et medicus, Hippocratis gratia, gemitum auditurus, infortunz solatium allaturus est. Desiderium magnum impletum , res improvisa , maxima commotio , felices in ceconomia sepe adducunt effectus ; et quum res ita se habet , certe medica- minum actio varia est, 12° Pro organis quibus applicantur medicamina, phenomena maxime varia sunt: illud enim minima, illud magna sensibilitate gaudet: non ubique pariter absorptio peragitur, non omnium sympathie sque numerose et ejusdem momenti sunt. . Ventriculus, ob sensum ejus eximium , nervis plurimis instructus, vi medica- 5- ; 4 ( 450 ) mentosæ in cæteris corporis partibus, sympathiarum ope, favet; in illo et in intestinis gracilibus absorptio evidentissima , ita ut medicamen ibi applicatum medicatio- nem magis conspicuam ac in alia quavis superficie ostendat. Intestinorum ma- jorum superficies minus eorum actioni favet; attamen bene multi nervorum vel a nervo trisplanchnico vel a cerebro orientium ramuli in illis cernuntur , eorumque nexus sympathici satis copiosi; absorptio adest, sed minus activa ; verum ut iidem effectus eorum ac praecedentium organorum ope obtineantur , dosis duplex generatim est adhibenda. Medicaminum in cute applicatio , pro loco vario , varios monstrat effectus : nihilominus absorptio cutanea summe varia est. Cutis sympathiæ , in statu normali obscure, quum irritatur, et quum illius sensibilitas evolvitur , manifestantur ; demum medicaminum actio pro illorum ad- ministrationis modo etiam varia est. Procul abest ut aliæ superficies idem ac praecedentes offerant momentum, ideoque quum medicatio generalis desideratur , præcedentium una vix non semper utimur.. 13? Varietas effectuum pro superficierum statu physiologico vel pathologico adhuc major cernitur. Sic , medicaminibus in superficie gastro-intestinali morbida depositis , effectuum bine species oriuntur: ventriculus et intestina offenduntur vellicanturque , exagitatio generalis sequitur , et illorum impressiones in partibus statum morbidum offerentibus repetuntur; que illa exagitant, apparatum cere- bralem necnon circulatorium etiam perturbant , etc. Eadem de aliis superficiebus valent. Videmus ergo , proprietatibus vitalibus superficiei medicaminibus submissæ auctis, non solum phænomena localia intensiora fieri, sed etiam phenomena generalia similiter mutari. Irritationis loco si debilitas adsit , stimulantium aculeus videtur obtusus; tunc ut majore dosi exhibeantur necesse est, et ut profundius partes viventes penetrent , ut eorum presentia perspicua fiat. Idem evenit, quum, vi nervosa imminuta, contextus atonia laborant, et sensu obtusiore gaudent. Quibus omnibus quantum stimulatio generalis varia esse debeat , colligitur. 14° Pro varii individuis magnas differentias in FRE UE phænomenis generalibus quoque cernimus: etenim eadem dosis, cæteris paribus, duobus individuis exhibita , aliquando effectus diversissimos procreat. ( 451 ) 15° Porro varia est stimulatio generalis pro morborum sede: status enim morbidi in ceconomiam , et consequenter in medicaminum actionem influxus , pro organi affecti fabrica, sede, proprietatibus vitalibus, functionibus, nervosa connexione et sympathiis varius est: igitur prout organon affectum gravioris est momenti , illius inflammatio vel debilitas majorem in ceconomia mutationem afferet, phænomenisque therdpeuticis aspectum specialem magis prebebit; et ad artis auxilia rite adhibenda, quantum organis affectis studere : intersit, mille exempla monent. 16° Non obstantibus omnibus aliis momentis, sive morbo, sive ægrotanti in- hærentibus , affectionis gradus in medicationibus differentias evidentes frequenter affert: sic, quum: in morbi certo gradu stimulantis dosis adhibetur, eaque in: altero gradu repetitur, maxima mutatio in stimulatione generali eveniet. Quam- obrem sapienter monuit iste qui dixit : « Proportionner l'énergie des médi- caments à la force des sujets et à la violence des maladies, telle est peut-étre la partie la plus difficile de la pratique , celle qui exige l'expérience la plus saine, et le tact médical le plus exquis. » 17° Etsi multi auctores ad morborum periodos in medicaminum administra- tione parum attendere videantur , attamen , monentibus Hippocrate , Galeno , Bordeu , hanc rem maximi momenti esse defendis: Etenim, si sub initio morbi certam sMistinlantis dosim adhibeas, qua boni effectus sequentur, noli credere eam, in periodo sequente , semper N esse; sape sæpius tunc vel au- 'gentur, vel minuuntur, et vix non semper mutantur. Exempli gratia , stimulatio a tartaro stibiato producta, ineuntibus quibusdam inflammationibus , aliquando prodest, dum in alio tempore, phenomena therapeutica longe alia erunt. 18° Causas morborum investigare, inter therapeutices res gravissimas merito nunc habetur: « Le praticien qui la néglige, inquit Cl. Alibert, est comme un homme privé de la vue, il ne procéde que par des tàtonnements incertains. » Et prout morborum cause continue sunt vel momentaneæ , etc., varia erit medicatio. In priori casu, si causa stimulans est, medicaminum actioni vires addit , in posteriori vero , minor erit stimulatio generalis. 19? Medicationem penietilom sepe sepius ex localis medicationis sympathia 57. (452) profluere jamjam diximus , quam maxime variam esse novimus. Hæc enim varia est pro impressionis medicaminis in corporis parte illud accipiente amplitudine , pro relationibus ejusdem partis cum cæteris apparatibus organicis, pro natura impressionis , pro systematis nervosi inertiæ vel exaltationis statu, pro statu organi debilitati vel irritati, pro illius nexu nervoso , etc. 20? Medicaminum effectus generales ex molecularum sanguine ductarum in organa viventia impressione aliquando oriuntur, et ut hec absorptio maxime varia est, varii quoque effectus esse poterunt. Porro hec pro organis, eorum per morbos activitate, etc., varia est, et donec nova instituta fuerint experi- menta, medicaminis actionem , ex absorptione profluentem , non cum impres— sionis, in parte cui admovetur medicamen, intensitate, sed cum substantiæ adhibitæ quantitate , et vasorum inhalantium vi supposita in relatione versari credere debemus. Prout ergo absorptio major vel minor erit, partes vel in statu physio- logico vel pathologico sint, stimulatio generalis magnas offerre debebit varietates. Medicationis phenomena etsi constantia sint, attamen mutationibus acci- dentalibus objiciuntur , et excitationis a stimulantibus procreatæ gradus ad stimulationis generalis varietates multum confert, quoniam inde sympathiarum et phænomenorum generalium ac localium intensitas major minorve profluit. Sed si omnia quæ indicavimus in medicationem influere possunt, eam fortiorem debilioremve efficere, et etiam mutare possunt. Atque, si tantæ stimulationis generalis varietates occurrunt, earum causam non tantum in substantiarum exci- tantium potentia , sed etiam in omnibus momentis supra indicatis Ponendam « esse asserere licet. (453 ) PARS QUARTA. Jam vero indicandum superest num dentur morbi qui excitantibus aut tonicis aliquibus potentius quem ceteris aliis debellentur; et argumenta observatione clinica proferantur. Etsi medicamentorum pars maxima commodum afferat ex illorum in organa actione, mutationibusque in vite functionum ordine suscitatis, attamen non- nulla in phenomenorum morbidorum causam ipsam agere videntur. Talis vero endi ratio nonnullis peculiaris est, que et nonnisi in paucis affectionibus ad- hibentur: sic que anthelminthica dicuntur, vermes pre ceteris expellunt , sulfur ad scabiem debellandam , albumen in veneficio a deuto-chlorureto hy- drargyri adhibetur. At illorum commodum effectibus physiologicis submittitur » et nedum semper proficua sint, aliquando nocere possunt. Veteres medicamina in morborum causas semper agere credebant, multaque ideo specifica admittebant ; recentiores vero, qunm ea nonnisi in organa agere existiment, specifica, proprie dicta, rejiciunt. Illi bonos effectus therapeuticos tantum considerabant, hi vero ad eorum impressiones in organa eorumque functiones primum attendentes, commoda ex illorum usu profluentia tanquam istius impressionis cansectaria jubent, sive actionem nonnisi localem aut gene- ralem , aut generalem et localem Ru exerceant. À Quorumdan stimulantium ea est virtus , ut phenomena generalia et localia illis suscitata , evidentius certiusque ac ab sls ejusdem ordinis appareant, de tonicis id monitum presertim volumus , et quedam stimulantia necnon tonica tanquam specifica considerantur, dum aliis potentiora sunt. Si per medicamina specifica intelliguntur ea quæ eumdem morbum semper debellare debeant, talia certe non dantur; sed si hac voce designantur ea que sepissime nonnullos curant ( 454 ) morbos, tunc specifica brevi mihi admittentur, v. g., hydrargyrum adversus luem veneream, sulfur contra scabiem , cortex peruvianus adversus febres in- termittentes, et sic porro, quorum loco autem alia, sed haud sque potentia adhiberi possunt. Non adest in medicaminibus virtus specialis ab illorum effectibus physiologicis distincta, et cui curatio eorum usus consectaria tribuenda sit, quod sequentibus probatur: 1° nunquam morbum in statum meliorem con- vertunt medicamina, nisi eorum actio evolvatur, et nisi actionem organicam in corpore ægrotante suscitaverint; 2° cum , quavis causa, medicamen facultatem agendi in nostrum corpus amiserit, vel cum organaillius actionem non persentiunt ; tunc neque organis, neque functioni impressionem et mutationem afferre valet, et ideo inutile evadit; 3? medicamina quibus medicatio maxima in corpore viventi suscitatur, ea sunt etiam quibus violentissimæ commotiones procreantur, Ergo, si eorum efficacitatem cum illorum actionis primariæ vi in relatione constante versari agnoscamus, nonne aliam ex alia oriri fatemur? 4° facultas specialis in illis demonstrari nequit; si res enim ita se haberet, causis medi- cationem mutare valentibus invitis, semper ubique esset æqualis efficacia. Caeterum dosis et administrationis modus remediorum præstantissimorum suc- cessus dijudicant, quoniam composita pharmaceutica potentiam specialem ad morborum curam constituunt. Medicamina ergo ex vi propria morborum cu- randorum , aut levamenti ægris afferendi proprietate: gaudere, atque illorum commoda non ex virtute speciali profluere concludamus. Et frustra medicus composita pharmaceutica sistendorum phænomenorum morbidorum facultatem , ut nonnulli volunt, exhibentia, atque virtute positiva ad sanitatem restituendam. donata quæret et cupiet: medicamina nonnisi sunt rationes quibuscum practicus in contextu morbido omnia mutationis genera procreare valet; sic excitan- tium auxilio, vitæ functionibus languidis modum magis activum regulariorem- que afferet. Medico ad medicamina confugiente, auxilium substantiarum primo perturbantium invocari dicere possumus; illis organa stimulari, eorum motus mutari, contextuum vitam augeri non ignoratur; preterea autem quidquam affirmare temerarium esset: nam commodum ægrotanti succedens est nature opus, quo fit ut non semper eadem ratio felix sit, affectionesque similes sub medela — "— O ( 455 ) diversissima et opposita debellari videantur, quod certe fieri non posset, si medicamina curandorum quorumdam morborum munus et facultatem acce- pissent. Nihilominus experientia quotidiana docet, tonicorum et stimulantium nonnulla adesse ad quosdam morbos debellandos potentiora, sive quorum ef- fectus constantiores sunt. Sic inter tonica numerantur : 1° Cortex cinchonæ contra febres intermittentes ; 2° martialia preparata in ancemia ; 3° lichen islandicus in pectoris morbis chronicis; 4° punicæ granati radicis cortex ad expellendam toeniam , et inter excitantia: 1° iodum in bronchocele; 2° nitras potassæ in hydrope; 3? copaivæ balsamum in blennorrhagia ; 4? vegetabilia e Cruciferarum ordine in scorbuto ; 5° terebinthinæ oleum essentiale in rheumatismo et ne- vralgüs. In excitantium tonicorumque classi, bene multa alia ceteris potentiora indicantur; quum autem exempla eorum eflicaciam demonstrantia mihi desint, ea nonnisi ex auctoribus desumere possem : dicuntur autem quasi specifica : Salvia ad phthisicorum sudores sistendas , semina Phellandrii aquatici , Linn. , in eodem morbo, radix Columbo ad vomitus coercendos , herba Glechomæ hederaceæ ad expectorationem promovendam, potassæ et sodæ arsenias , murias ammonia in morbis intermittentibus, etc. Sed mihi, que primum indicavi, potentiora erunt, et de eorum effectibus exempla clinica nunc referenda sunt. DE TONICIS VIRTUTE SPECIALI DONATIS, ADDITIS EXEMPLIS CLINICIS, De ferro. In anœmia, qua per æstatem anni 1804, carbonis fossilis fodinarii opifices prope Valentianas , laboraverunt, Cl. Halle, apud ægrotantes ad scholam Pa- | risiensem missos, martialia omnium remediorum præstantissima esse agnovit. Limaturæ ferri drachmam unam cum corticis peruviani dosi æquali intra diem administravit, indeque felicissimos obtinuit successus, dum antea nihil fere ex cortice peruviano illi successerit. Eodem fere tempore, doctor Lebleu, noso- comii Dunkercensis medicus, cui quatuor ancemia laborantes missi fuerant, eis oxydum ferri rubrum , a granis xviij ad drachm. ss intra diem gradatim, et felici cum successu præscripsit. ( 456 ) Ægrotantes sanati socios rursus adierunt, quorum plus quam ducenti ægro- tabant. Tunc medici eodem remedio, sed sub alia forma , uti coeperunt, et brevi limaturam ferri prompte agere cognoverunt, quam sub forma rotularum sequenti ratione confectarum adhibuerunt : R. Limat. ferri parat. , lib. j , sacchar. alb. pulv., lib. ss., sem. anisi alb. pulv. , unc. quatuor, gumm. arab. q. s. u. f. tabelle, n? 120. Quivis eger adultus harum unam mane et vespere, qui minus autem quam sedecim annos natus erat, dimidiam partem assumebat. Tis, quibus tabelle iste vomitum ciebant, vini corticis peruviani unc. viij addebantur; qui autem do- loribus abdominalibus post tabellas ingestas afficiebantur , illi quartam partem tantum hauriebant , alebanturque potu mucilaginoso per totum curationis tempus , quod generatim per mensem duravit. Purgantia omnia proscripta fuere, victusque corroborans commendatus est. Vires jam octo diebus elapsis reficiebantur, et sanitas citissime restituta est. ( Biblioth. méd. , tom. VI, p. 195 et 342, tom. VIII, p. 297.) Ab illo tempore, istius medicaminis boni effectus experientia quotidiana confirmati sunt, et inter multa exempla nonnulla seligam , quum morbum ipse sepe observaverim. Præ- mittatur autem ejus succincta definitio. Ancemia est maxima sanguinis copie ejusque principii colorantis imminutio : varie cause illi ansam præbere possunt; ex alimentorum inopia, etc. , profluit, sed hanc semper ex fodinarum carbonariarum laboribus ortam vidimus, ubi multi opifices laboribus urgentur, aerem impurum spirant, luceque continuo . quasi privantur. Quae causæ ea ratione in œconomiam agunt, ut mox cutis colore omnino destituatur ; vires prostrantur ita ut ægri vix sese sustinere queant , adsunt ciborum fastidium , aliquando diarrhea , aurium tinnitus, animi deliquia , cordis . sub minimo motu pulsationes vehementes ; venæ subcutaneæ subnulle apparent; mucoseque, nedum roseæ, albescunt veluti exsangues. Exemplum primum. Constant L.., stature mediocris, constitutionis satis robuste, carbonarius fossor a tenera etate, tribus jam abhinc annis anoemia ( 457 ) affectus erat. A medico curatus et verisimiliter martialium ope, statum satis bonum recuperavit ut rursus labori per annum et dimidium indulgeret. Magis autem affectus est ac prima vice , nam debilitatis symptomatibus , palpitationibus , respirandique difficultati addebat cedema artuum inferiorum. In nosocomio..., auxilia quæsivit, indeque melius se habens exiit, arteque derelicta novam amplexus est , sicque novum morbi aggressum impediit. Sed die quindecimo maii, anni 1824, rursus in nosocomium sese contulit, nobisque oblatus , symptomata exhibuit que sequuntur , scilicet: faciem tumidam, albo- flavescentem , ceream, mucosarum colorem omnino deletum, nulla. per totam corporis superficiem vasorum vestigia , scleroticam albo-coerulescentem , cedema , dolorem artuum inferiorum , debilitatemque , visus obscuritatem , palpitationes , respirationem brevem et difficilem , pulsum in capite cam aurium tinnitu. Palpi- tationes sponte, absque ullo motu peracto, et nocte præsertim urgent, somnus agitatus , aut nullus; e lecto surgere, aut bis terve sedere cogitur æger , ne halitum , ut ait, amittat: egre in latere dextro decumbit, qui situs palpitationes augere videtur. Percussionis ope, nihil insolitum in pectore audiebatur, sed applicato stethescopio , cordis contractiones validæ et longe usque sub clavicula dextra percipiebantur , ventriculorum et auricularum sonus confundebatur ; pulsus autem istarum pulsationum vi non respondet, exceptis carotidibus; venarum jugularium motus fieri visum est; heparque auctum , costas abdominales su- perans: porro alvus naturalis, urinæ limpidæ , satis copiosa. Prescriptio. Victus analepticus , vini rubri lagen. quarta pars in die, et pulvis sequens : R. Pulv. cort. peruv, Cinnamom. 7 aa drachm. be: æthiop. martialis. , gr. xij , M. et divid. in dés, n? 4., pro duobus diebus. Decimo nono die tantum post hanc medelam > appetitus major videtur. Dosis æthiopis est gr. viij in die. — A vigesimo ad vigesimum-quintum diem , auricu- larum et ventriculorum contractiones minus. confuse videbantur , pes de sese movebat æger. Eadem præscripta sunt. 58 ( 458 ) Die vigesimo nono, melius se habet ; nonnulla: vasa in conjunctiva, et bra- chiorum vena subeutaneæ delimeabantur , oris mucosa rubrior erat ; dolores autem in pectore dextro accusabat. Præscriptio eadem:, ablato vino. Trigesimo die, ponderis sensum im epigastrio cum nauseis percipiebat , con- calins vinum. Secundo junii, resin melius vergere pergunt , medicamen cum vino conjunctum optime fertur , nullus dolor urget locomotio facilior et magis continua esse potest , facies tnlit et pedum œdema imminuitur ; attamen. cordis pulsationes per- durant , inde bd lesionem suspicamur. Præscribuntur tunc: Pulv. éort. peruv., drachm, iij ; Ciaoi , drachm. 1. ss —— a ferri, gr. xx, 'M. et div. in dos., n° vj, Pro duobus diebus. Junii tertio die, duplex præscribitur tritoxydi ferri. dosis , quintoque ægrotans huic præparationi ássuefieri videtur ; præscriptionis antecedentis locum tenet sequens : R. Quass. amare , drachm. ij, incid, et infand. in aq. com. s. q. , ad unc. vij, add. aq. menthe , tinctur. Mart. tartaris. syrup. commun. , aa. unc. i. et ss. Die octavo , mutatio conspicua cernitur, vividior est facies, mucosarum ex- ternarum color naturalis est; æger motum sustinere valet, seque fortiorem dicit ; attamen perstat ventriculorum motus confusio , jecoris moles eadem est , som- nusque sæpe terrore et suffocationis sensu perturbatur ; eadem præcribuntur. Decimo die, lipothymiæ succedunt. Tune præscriptio sequens adbibetur : R: Aq. menth., unc. vj, tinct. mart. tartaris. , syrup. commun. , aa. unc. j. Duodecimo die, melius valet ager; decimo-nono, cordis pulsationes potius ( 459 ) auctæ quam imminute videntur, nocteque sævierunt ; urinarum excretio haud tam libere peragitur ; attamen cedema evanuit. Papulæ absque pruritu in pectore et brachiis apparent. ` Ferri usu suspenso , balneum præscribitur, Vigesimo die , illæ evanide sunt , et ferrum rursus sub forma sequenti præscribitur : R. Extract. centaur. minor. , drachm. ij, æthiop. martial., drachm. j, pulv. liquirit. q. s. u. f. pil. , n° LX. sumantur x in die. Valetudo parumper progreditur usque ad diem vigesimum septimum ; vigesimo nono de excretionis alvinæ difficultate queritur æger ; posite: Tinct. rhæï, drachm. vj , mart. tartaris. , syrup. e rhamn. cathart., aa. unc. j. Que præscriptio usque ad mensis julii diem NEM qua e nosocomio abiit , observatur. Exemplum alterum. — Juvenis , quatuor et viginti annos natus , fossor carbona- rius, nosocomium intravit die 1 3* Maii , anni 1825, tribus abhinc annis jam ægrotans, nobisque ancemie effigiem optime exhibuit. A primis post admissionem diebus prescripta est tinctura martis tartarisata, ad unc. j, intra nyctemerum sumenda ; sub illius usu anxietas , febris, diarrheaque soboluerunt , quee omnia, opio ju- vante, debellata fuerunt, et die 17° prescriptum est deutoxydum ferri cum cortice cinnamomi , ad granorum xij dosim. At medicamen hac sub forma haud melius ab ægro acceptum est; die vigesimo tertio , addito opio , optime receptum est, statusque ægrotantis brevi melior factus est. Tunc, simul additis victu ana- leptico et vino, exercitio sub aere libero, juvenis iste vires mox et colorem recuperavit , ab isto tempore nec palpitationes, nec respirations difficultatem E sentiebat. Nosocomium reliquit, die 25 junii, omnino senatus. Exemplum tertium. — P. ..., carbonarius fossor, circa mensem octobrem , anni 1820, vires gradatim — doloresque xta inferiorum expertus est: nonnullo post tempore palpitationibus atque respirationis dificultate affectus , 58 ( 460 ) colorem sensim pallidiorem fieri observavit. Mense- decembri, artus inferiores tumebant, quod symptoma per hebdomadas tres perstitit. Demum nosocomium petiit septimo die mensis junii, anni sequentis , nobisque symptomata præceden- tium exhibuit , nisi quod digestio regulariter perageretur, abdomen pectusque nihil peculiaris offerebant. Continuo frigescebat, at corpus obesitatem. non amiserat. Præscripta sunt victus analepticus, cortex peruvianus pilule e gummi myrrha , croco et cinnamomo confectæ ; que omnia, preter pilulas, ob alvinas dejectiones omissas, continuata fuere cum coloratione faciei et oculorum necnon oris mem- branz mucosæ, et refectione virium; frigoris continui loco adsunt nocturni sudores quz octo vel novem diebus perduraverunt. Melius se habet æger, sed lente in illum statum devenit. In usum vocavit tunc medicus crocum: martis adstringentem , absynthiæ extractum et opium. Augusti secundo die, ferri actio jam evidentissima erat; P...., robustior et quasi sanatus, e nosocomio exiit , pi- lulas secum auferens. Ex exemplis modo allatis, quibus multa alia addere possemus , ferrum ceteris remediis prestare , ad ancemiam debellandam , concludere fas est. De cortice peruviano. A. primis illius inventionis temporibus , substantia ista tanquam febrium in- ` termittentium remedium specificum est considerata; sed hzc denominatio , nimis vaga, mutanda est, et solummodo corticem cinchonæ ad hasce febres debel- landas ceteris remediis præstantiorem esse affirmare possumus: etenim Gastellier , Broussais , aliique , hoc, in nonnullis casibus , febrim magis diuturnam et inten- siorem fieri observaverunt, atque vix non generatim censent auctores nonnullas febres intermittentes vernales, aliusque tempestatis, vel solis nature viribus, aut aliorum amarorum ope curari; sed etiam hunc corticem primum locum efficacia sua tenere, et rarissime illo in febribus autumnalibus , pertinacibus ac perniciosis , in regionibns humidis et paludosis grassantibus nos abstinere posse arbitrantur. Hic vero nonnisi sub conditionibus faventibus utendum, ne potius ( 461 ) noceat quam prosit: igitur, si adsit ventriculi irritatio , hzc ante illius usum est debellanda. Febre autem perniciosa adstante, ad quasdam inflammationes forsitan apparentes haud amplius est attendendum: hoc in casu enim tempus amissum, corticisque administrationi pretiosum et opportunum deploratur. Ea- dem de febribus remittentibus a Cl. Baume tam bene descriptis prædicanda ha- bemus, qui plurimis experientiis hoc medicamen in illis debellandis utilissimum esse probavit, præsertim quum benigne sunt. Certo si superveniunt compli- cationes, vel nonnulla irritationis phenomena, hzc antequam ad illius admi— nistrationem confugiamus, sunt debellanda. Et eadem agendi ratio in epidemiis - perniciosis est servanda, quo in casu lll. Broussais ipsemet cum successu eam adhibuit, uti videre est in ipsius Diario, mensis martii, anno 1823. Grassatæ sunt enim duobus abhinc annis, Lutetiæ Parisiorum , febres mucosa et biliares remittentes , ubi antiphlogistica paucos successus numerabant: tunc temporis , Ill. Broussais cortice peruviano , modo interne , modo sub enematis , modo sub frictionum ope seorsim et simul felici cum eventu usus est. Quo loco cur et qua ratione hzc. substantia egerit mihi non est inquirendum ; sed cum Cl. Boisseau dicam : « Que l'on cesse enfin de chercher dans les faits ce qu'on ne peut y découvrir; tel agent produit tels effets sur les tissus, et la guérison de telle maladie en est la suite ; à cela se réduit ce que nous savons , non-seule- ment sur le quinquina, mais encore sur la plupart des agents thérapeutiques. » Febris quotidianæ , tertianæ et quartanæ , unum prebebimus exemplum , dein febris intermittentis. perniciose , remittentis benigne et perniciose exempla afferemus ; tandem ultimo exemplo, etsi sulfas quinini omnium corticis pre- parationum praestantissima sit, alias aliquoties utiliores esse probare conabimur. De febre intermittenti et remittents. Febres que paroxysmis per vices recurrunt, intercedente inter duos pa- roxysmos apyrexia, intermittentes dicuntur, dividunturque: 1° in evidentes et larvatas ; 2° in benignas et perniciosas ; 3? in regulares et irregulares; 4° denique in complicatas et simplices. ( 462 ) Quotidiana dicitur ea, que quotidie ægros aggreditur, intercedente tamen apyrexia, ita ut singuli paroxysmi quoad invasionem , intensitatem , duratio- nemque sibi respondeant; tertiana vero, qua alternis diebus revertitur, inter- cedente inter insultus febriles apyrexia; quartana, cujus apyrexia duobus diebus durat. Species tertiana et quartana, in tertianas simplices , duplices et triplices subdividuntur. Febres intermittentes etiam in vernales et autumnales distinguuntur; ille a mense februario ad augustum sæviunt, he vero ab augusto ad februarium regnant. Larvatæ vel evidentes nunc sine periculo decursum absolvunt, nunc autem maximo stipantur , ille benignæ , alteræ perniciosæ sunt et sic dicuntur. Febres in- termittentes perniciosas pro intensitate , symptomatibus, et organis laesis multum variare constat; exinde prout vie digestive, encephalum , pulmones, pleura , cor, uterus, renes, vesica, etc., afficiuntur, harum varias species admittunt pathologi. ; ; Febris remittens est febris continua , eujus per decursum cernuntur paroxysmi febrium intermittentium accessibus similes ; pro illarum exitu fausto vel infiiusio benigna vel pene appellantur. Febris intermittentis quotidianæ ezemplum primum. Quidem F...., viginti et quatuor annos natus, bono corporis habitu , tem— peramentoque sanguineo praeditus, primo die junii, anni 1823 , nosocomium ingressus est, quindecim abhinc diebus fere intermittente primum tertiana , nunc quotidiana affectus est. Febris erat simplex , omnesque functiones satis libere pera- gebantur. Prescriptio. R. Centauri minoris extracti , drachm. ij , absynthii , drachm. ij, solv. in aq. menth. , unc. viij, cochleatim ; preterea victus tenuis , vinum. Die quinto junii, status idem manebat : medicaminum antecedentium loco præscribuntur valerianz sylvestris pulveris et florum chamomillæ unc. ss, opii puri gr. j in doses , n? xviij dividenda , quarum sex intra diem sunt assumendæ. : Paroxysmi gradatim imminuti sunt, donec undecimo die horripilatione levi | | | | ( 463 ) tantum indicarentur : die duodecimo autem , rursus apparuit accessus, necnon diebus sequentibus. Quindecimo die , sulfatis quinini grana sex in duas doses divisa, de die assumenda, præscripta sunt. Accessus subito evanuit nec amplius rediit. Corticis peruviani decoctum ab octava die ad vigesimam in usum vocatum est , quo tempore nosocomium , sani- tate restituta , reliquit juvenis. Febris tertianæ exemplum. — Quidam F..,., octodecim annorum , oculis ca- pillisque nigris , stature alte , gracilis, postquam aeris frigidi simul et humidi injuriis objectus fuisset in itinere a Londino ad Amstelodamum , primis mensis martii, anni 1823 , diebus, febre intermittente tertiana , legitimaque affectus est ; nosocomium intravit ejusdem mensis decimo septimo die, Per octo dies amara indigena absque successu administrata fuere, quapropter sulfas quinini ad gra- norum quatuor dosim intra diem præscriptus est. Secundo die post illius usum , accessus cessavit, febrisque sanata est; attamen, ejus usus ad aprilis diem de- cimum septimum continuatus est, quum e nosocomio abiit; at rursus secundo maii sequentis, illud petiit de febre ab octo diebus conquerens: rursus etiam prescripto sulfate ad. granorum quinque dosim intra diem , evanuit febris, Febris intermittentis quartana exemplum. — Maria-Theresia D...., regionis depress et humide incola, a mense septembri, anni 1823, febre intermittente quotidiana per trimestrium laboravit. Sub initio, hirudines applicate fuerunt; sed sub hac medendi ratione aut aliave de causa, accessus non cessavere ; evanuere menses , et quos ad revocandos M.-T. croco sativo usa est; sed sensim in pejorem statum devenit, et accessus sub typo quartano sævierunt, vomitu- que frequenti comitati sunt; tandem, die decimo tertio maii 1824, in noso- comium admissa est, corporis anxietatem , cephalalgiam, epigastrii dolorem fixum , linguam apice et lateribus rubentem , medio albidam, ciborum fastidium , sitim moderatam , constipationem , pulsum parvum, frequentem, corpus ema- ciatum, cutis colorem flavum febricitantibus diuturnis peculiarem ostendens. Eodem die, centaurii minoris et chamomille infusio præscripta est. Die de- cimo quarto, post meridiem , apparuit paroxysmus, febriumque intermittentium periodos exhibuit solitas; frigoris stadium hora una et dimidia perduravit , caloris ( 464 ) autem et sudoris stadia tota nocte protracta sunt. Die 159 , 16°, 17° præscriptus est sulfas quinini ad grana octo intra diem , in doses quatuor divisa; die 17°, accessus jam imperfectus erat, et nonnisi adfuerunt corporis anxietas, puncti- cule in regione dorsi. Medicaminis usus continuatus est, et vigesimo die omnia symptomata febrilia evanuerant. Tunc cortex peruvianus sub decocti forma adhibitus est, optimeque digestus est, dum pulvis ejus in epigastrio dolores et anxietatem suscitaverat. Vires et appetitus sensim augentur, alimenta cor- roborantia et vinum conceduntur, lingue rubor evanescit, hæcque madidior fit. Primo junii erumpunt menses, et quinto e nosocomio abiit M.-T. D...., optime sanata. Febris intermittentis perniciosæ exemplum. — Adolescens , tres et viginti an— norum, temperamenti sanguineo- nervosi, opifex , secus ripas laborans, æstuante corpore, die 25 julii 1824, subito horrore correptus est; die 27? patri meo et mihi ipsi oblatus, sequentia exhibuit. Die primo morbi , sub hora undecima matutina, horripilationes per horas duas persensit, secutus est calor minus longe durans, demum sudor. Ad thoracis partem sinistram dolore vehementi conquerebatur qui ad diversas istius partes extendebatur, et qui tussi sicca, frequenti, respiratione diflicili, brevissima, anxietate summa comitabatur. Pectoris dolores et respirationis difficultas ad horam sextam vespertinam usque persteterunt, at vix sensibiles , et per noctem completa aderat apyrexia. Duobus diebus elapsis, sub eadeni hora evenit paroxysmus , qui multo diutius inten- siusque seviit, in quo eger pneumonie diris phænomenis cruciatus est, respi- ratio difficillima fuit, alta, accelerata cum suffocationis sensu, tussi frequente et sicca, dolore summo in utroque latere. Quibus omnibus signis febrem intermittentem perniciosam peripneumonicam agnovimus, prescripsimusque venæsectionem unciarum octo, cataplasmata emol- lientia ad thoracem , et interne sulfatis quinini grana decem. Postero die, pa- roxysmus nullus, præscriptio ejusdem medicaminis. Sequente die, rursus apparet accessus, at multo levior, continuatur medicamen. Ab isto tempore intermit- tentia debellata est, et nonnisi levis pulmonum phlogosis superfuit , qua antiphlogisticis debellata est. ; ( 465 ) Febris remittentis gastricæ exemplum.— Juvenis, nomine Galère, viginti duo annorum, architecture militaris opifex, nosocomium petiit die vigesimo primo maii 1823. Statura ejus mediocris, temperamentumque sanguineum erat. Bona valetudine semper fruitus erat, quum doloribus in epigastrio, nauseis, siti, anorexia, capitis dolore, die duodecimo ejusdem mensis correptus est. Præter symptomata modo enumerata que perdurabant, cutis sicca et calida , pulsus frequens , lingua margine rubra, urina pauca et rubra, quibus gastritis certe indicabatur; aderant præterea paroxysmi febris tertianæ duplicis. Gas- tritide, emollientium ope, debellata, constipationem superaverunt enemata laxantia: deinde sulfas quinini ad dosim granorum quinque , intra diem , administratus est. Hac medela per tres dies instituta , morbus evanuit, et juvenis iste e nosocomio, die vigesimo septimo ejusdem mensis , egressus est. Febris remittentis perniciose exemplum. — Homo quidam , sexaginta annos natus, temperamenti sanguinei, potubus spirituosis abutens , regionis depressæ et humide incola, pluries febre intermittente jam vexatus, decimo quinto die novembris 1816, capitis dolore conquestus est; cutis erat calida, oculi luci maxime sensiles erant; preterea aurium tinnitu tenebatur. Nares siccæ erant, pulsus latus , vox difficilis; pars corporis dextra sinistra minus sensilis ac con- tractilis, præterea motus conyulsivi, lingue rubor, nauseæ, appetitus subnullus , sitis. Pater, cui comes eram, venæsectionem et tartarum stibiatum per epicrasin , ut aiunt, ei praescripsit. Symptomata cerebralia vix mutabantur, quum postero die, sub hora decima matutina, horripilatione vehementi correptus est eger, secutus est calor ardens ; eodem tempore adfuerunt delirium , vox lenta , fortis, deglutitio difficilis, dolor capitis intensus, pulsus celer, parvus; quae omnia ad horam tertiam pomeridianam usque duravere. Prescripta sunt dieta vegetabilis , pediluvia tepida, glacies supra caput tonsum ; cubiculi aer humidus et frigidus factus est; propinati sunt potus mucilaginosi. Insequente die‘, sub eadem hora, rursus apparuit paroxysmus antecedente intensior longiorque, omnibus aliis symptomatibus stipatus gravioribus, ut comate, tendinum subsultu , convulsio— nibus, etc. Præscripta est tunc corticis regii pulveris uncia una, inter accessum unum et alterum assumenda ; quod factum est; postero die minor leviorque fuit 59 ( 466 ) accessus, et corticis usus per dies octo continuatus est, signaque febris inter- mittentis evanuerunt : persteterunt tantum phenomena cerebralia quzdam , quae etiam gradatim cessaverunt. Febris intermittentis et pneumonice exemplum. — Homo , triginta annorum , nomine Colinet, auriga , optima fruens solita valetudine , primo die octobris , e sede lapsus est , iterque , flante ex adverso borea, perfecit. Pneumonie symp- tomata mox exhibuit , que , venesectionis ope , mitigata fuere , nec omnino fugata. Die duodecimo, nosocomium intravit. Reiterata est venssectio, præscriptaque fuerunt mucilaginosa et dieta, qua medendi ratione dyspnea quidem imminuta est, sed vespere aderant exacerbationes manifesta. Quindecimo die, applicate fuerunt hirudines n? xv, ad pectoris partem inferiorem, eademque interne administrata fuere. Vigesimo die, corpus procerum et tenue, emaciatum, cutem tenuem , capillos flavescentes , MAS pallidam , oculos coeruleos , splendidos , pectus lait sed valde planum , respirationem brevem, celerem, vocem præpeditam , pectus sinistrum magis ac dextrum evolutum, utrumque sub percussione satis bene sonans , sed , stethoscopii ope, respirationis flatum indistinctum , superne liberum, deorsum nullum , cordis pulsationes ut et senec frequentes , tussim nullam FE In utroque latere decumbere potest ger , qui nonnisi de debilitate magna et horripilatione vespertina queritur; functiones aliæ vix turbabantur. Consideratis symptomatibus , et signis anammnesticis, iindividuique habitu, morbi sedem in pulmonibus posuimus, et paroxysmi vespertini tanquam horum organorum affec- tionis gravis et obscura signa habita sunt. Vesicatorium suppuratione servandum in parte dextra et inferiore pectoris applicatum est, continuata fuere mucila— ginosa necnon diæta. His remediis irritis, ægrotantis vires celeriter amissæ sumt, maciesque mirabili modo aucta est. Die 23°, 24°, 25°, vox difficillime edebatur , aderat leve delirium , cum stupore notabili, malaque dextra rubescebat , et vigesimo quinto die mane ægrum quasi in frigoris stadio febris intermittentis inveniimus ; vigesimo sexto melius se habuit, sed febris vespertina semper adfuit, mucilaginosa cum dicta continuata fuere. ( 467 ) Die 27°, paroxysmus nullus; 28° , 29° nosocomium linquere cupiebat æger , melius se habere dicens ; attamen cutis semper erat calida , pulsus quidem mollior , sed frequens , facies plumbea. Die 30° et 31°, accessus tanta cum vehementia rediit ac die 25°; 1° et 2° die novembris, per apyrexiam ægrotans sulfatis qui- nini grana decem assumpsit, nec minus apparuit accessus; 3° die, assumpta fuere ejusdem grana sex , defuit accessus ; 4° melius se habebat æger , sed de cutis pruritu querebatur, cum macularum fuscarum , quarum nonnulle confluentes erant, pectus et antibrachia occupantium , eruptione ; functio nulla læsa vide- batur, sed aderant debilitas , pulsus frequens, cutis calida , appetitus adeo ma- gnus ut alimenta , que optime digesta sunt, concedere oportuerit; vesicatorii plaga exsiccata erat. Die 8°, adjunctum est ferrum, quod cum illo sub pulveris forma, ad granorum sex dosim intra diem administratum est , ut videretur quod- nam organum magis affectum esset. Die 9° et 10°, grana decem ingesta fuere , tunc cutis magnus pruritus absque eruptione exortus est. Die 11? , mucilaginosa et balneum cum levamine præscripta sunt. A die 8°, paroxysmus nullus apparuerat. Die 16?, idem cutis pallor, eadem pulsus frequentia ; administrata est mixtura composita extracti gentiane drach. ij, tinct. martis tartarisat. , unc. ss. cum syrup. corticum aurant., unc. j, in aque unc. viij solutis, cochleatimque omni bihorio assumenda. Quum appetitus semper urgeret , alimenta concessa sunt que optime digesta fuere. Die 18? , eger se robustiorem sentiebat; respiratio libera erat, cutis minus calida, pulsus regularis, cum nulla exacerbatione. Præscriptorum continuatio. Urine incontinentia , cui per infantiam obnoxius erat æger , apparuit , sed brevi evanuit; Die 19°, 22° et 24?, paroxysmus vespertinus, cum frigore per horam dimidiam durante ; alimentorum copia imminuitur, cæterum eadem adhibentur. Die 25°, functio nulla , nisi cireulatio, perturbabatar, prescripta fuere sulfatis quinini grana decem ; apparuerunt paroxysmus et cutis pruritus sine erup- tione. Balneum cum magno levamine prescriptum est. Die 27°, cortex sub electuarii forma ad drachmarum vj dosim admiuistratus est, nullum vero inde commodum perceptum est, etenim paroxysmus ad vesperam apparuit. Die 29°, 59. ( 468 ) huic addita est magnesia; orta sunt epigastrii dolores, anxietas, nauseæque. Tunc eodem medicamine sub decocti forma uti consilium iniit medicus , ratione se- quenti: R. cort. peruv. , unc. j, coq. s. q. aq. comm. ad colat. unc. vj, add. laudani liquidi Sydenhami gutt. 20. Ab illius mixtionis usu , levamen notabile vidimus , primum imminutum est frigoris stadium , et die 4° decembris bene se habebat eger : alimenta rite digessit , et vires recuperavit, tandem e nosocomio, die 26? , omnino fere sanatus abiit. Eumdem postea optime valentem offendimus. De lichene islandico. Istius medicaminis virtutes adversus pectoris morbos imprimis: celebraverunt. Et quum rarior est expectoratio, aut difficilior, lichen optime prodest, ut quotidiana confirmatur experientia. Sed si viarum pulmonarium adest irritatio , illum nocere observatum est; pretereaque illo tussim laboriosam mitigari, ex- pectorationem nimis abundantem et sudores nocturnas coerceri, digestiones inde faciliores fieri, viresque refici; quapropter in catarrho chronico, pneumo- nia chronica phtisique eum commendant auctores. Ejus in aide efficaciæ exemplum mox narraturus sum. Sub catarrhi nomine series affectionum intelligitur membranis mucosis pro- priarum , quarum præcipua est certa humoris secreti copia. Catarrhns pulmonaris , non secus ac alii ejusdem generis, in acutum et chronicum distinguitur , cujus posterior forma senibus et debili constitutione præditis familiaris , sæpissime ex catarrho acuto exoritur. Nonnisi apud quosdam individuos, sputa crassa vel semipellucida griseaque cernuntur; apud alios expectorationi operose , sputis opacis, cohærentibus, adduntur dolores vagi in pectore, dyspnea et tussis ; in casibus gravissimis ægrotantis habitus paulatim amittitur, cum virium deperdi- ione , pulsus acceleratur , cum exacerbatione nocturna ; adsunt sudores matutini tione , pul leratur , bat turna ; adsunt sud tutini , sitis, nauseæ, diarrhea; que omnia in dies crescunt, et morte aliquando ter- minantur. Catarrhi chronici exemplum. — M.-L. . . ., quinquaginta annos natus , opifex, temperamento sanguineo-lymphatico præditus, nullo antea vexatus morbo, die ( 469 ) vigesimo decembris, anni 1824, postquam, corpore æstuante , aeri frigido sese objecisset , pectoris dolorem cum tussi sicca et respirationis difficultate ex- pertus est ; medicum adiit, qui venæsectionem , cum magno ejus levamine instituit; tussis vero quum perduraret, sputaque viscosa abundantia ejicerentur , cum virium prolapsu, eger nosocomium , die vigesimo nono ejusdem mensis petiit, phenomena sequentia exhibens: debilitatem , maciemque corporis, ap- petitum subnullum , digestionem haud difficilem, dolores vagos in diversis corporis partibus , tussim recrudescentem cum parva dyspnæa , vocem raucam , sputorum flavidorum , crassorum expectorationem , costarum motus liberos, stertorem mucosum in partibus affectis, stethoscopii ope , percipiendum. Præscripta. Dieta vegetabilis, julapium pectorale, ex syrup. flor. pectoral., unc. duabus, et aq. hordeata constans , cataplasmata emollientia ad thoracem. Die sequenti, et 1°, 2°, 3°que januarii, status ægri melior factus erat, eadem prescripta sunt. Die 6°, uni persentiebantur dolores, sputa RER erint, tussisque frequens cum expectoratione satis laboriosa eum vexabat. Prescriptio sequens in usum fuit vocata: R. Lichen. island., unc. ss, infund. in aq. comm. s. q. ad unc. x, add. syrup. commun. , unc. j. D. us. 3 Decimo die, status ejus multo melior erat, vires et ciborum desiderium au- gebantur , sputa rariora facilius ejiciebantur ; 14°, illa fere naturalia erant , tussis raro sæviebat, et «ger sanatus, die januarii 1825 vigesimo, exiit. Ala iln medicaminis Mn comprobantia leguntur exempla in doc- toris Regnault opere, cui titulus: Observations on pulmonary consomption , or an essay on the lichen islandicus. De Punicæ Granati radicis cortice. Hic nuper ad tæniam expellendam commendatus est. (Journal de pharmacie, mai 1823.) Plures jam ejus efficaciam probant observationes. Sub tæniæ nomine designatur entozoorum genus, cujus corpus longissimum , planum , articulis ( 470 ) constat ab una extremitate exiguis , capite tuberculoso foraminibus suctoriis quatuor pertuso donatum. Tæniæ bine species in homine fuerunt repertæ, sci- licet : 1° tania vulgaris, seu lata, et 2° tenia solium. Prior inter foramina nulla parte prominula gaudet; articuli lati et breves sunt, et poro duplici in utroque margine insignes sunt; posterior inter foramina aculeolis radiatis armata videtur, articuli, preter anteriores , longiores quam latiores , poroque alternatim unico instruuntur. Prioris longitudo sepius viginti- pedalis, sed ultra centipedalis visa est; latitudo majorum subpollicaris, sed sensim antice et versus caput minor est; posterioris vero longitudo quadri ad decempedalis et ultra. Prior in Gallia rarius ac posterior occurrit. Tæniam in canali digestivo adesse, illius articulorum per os aut anum expulsione cogno— scimus ; pupillarum dilatatio , narium pruritus, fames maxima, tormina, aurium tinnitus, etc., nonnisi signa fallacia sunt. Plurimæ methodi ad illam expellendam proposita fuere, quarum celebriores sunt, methodus matronæ JVouffer , professoris Bourdier , Recamier , Comhaire , recentioribusque temporibus adhibuerunt corticem radicis Punicæ Granati , cujus felicis successus exemplum enarrare liceat. Domina H. ..., quadraginta annos nata, temperamento sanguineo-lymphatico prædita, plurium liberorum mater, jamdiu tenia vexabatur, cujus, variarum rationum ope, fragmenta ejecerat ; mense junio 1825, omnia phenomena istius parasitici presentiam offerebat, Pater meus corticis granati pulveris grana duo- decim in pilulas quatuor , saponis medicinalis ope , dividenda praescripsit; quibus vicissim assumptis , phenomena inexpectata apparuere, veluti, nauseæ , epigas- trii dolor acutissimus , anxietas , intestinorum motus cum torminibus violentis ; reactio generalis cum motibus convulsivis, uno verbo, omnia veneficii signa. Nonnullis horis elapsis, secuta est diarrhea , et in fecibus tæniæ fragmenta cons- pecta sunt. Postero die, dosi repetita, dejectiones alvinz frequentiores factæ sunt, in quibus adfuit tenia solium pedum triginta, cujus caput facile distinxi- mus, Diæta, potus mucilaginosi, quies prescripta sunt, et intra paucos dies sa- nitati restituta est ægra. Ab isto tempore nihil persensit, et hanc observationem conscribens, litteras accipio quibus hanc curam felicem perdurare certior fio, — ee (471) DE EXCITANTIUM POTENTIORIBUS , EX EXEMPLIS CLINICIS. De iodo. lodum, ab ejus inventionis tempore, tanquam venenum habitum , recentiori ævo, a doctore Coindet, ad bronchocelen curandam commendatum legimus , quippe qui illad cum magno successu adhibuit, quod nos ipsi pluries vidimus. Bronchoceles synonyma sunt hernia gutturalis , tracheocele , gallis Goftre ; est glandule thyroidee tumor sepe hæreditarius in regionibus humidis simul et frigidis, presertim in montium editiorum vallibus frequens , neque cutis coloris mutatione, nisi amplissimus, comitatus. Auctores eum aquarum a nive lique- facta orientium usui tribuerunt; qua causa autem in nostris regionibus , ubi hic morbus frequenter occurrit, minime valet: individui lymphatici, et sæpius fe- mine eo afficiuntur: omnes artes quibus sanguis ad partes superiores fertur eum suscitare queunt. Sedes est colli pars anterior, ubi tumor irregularis, lo- batus, sepe bilobus, et aliquando mole insignis cernitur quo respiratio et vox plus minusve prepediuntur. Sectis cadaveribus , vasa thyroidea dilatata, glan- dule contextus magis minusve immutatus , crebro cysti , tuberculæ , degenerationes scirrhosæ cernuntur. Jodi efficaci exemplum primum. — Maria M...., viginti annorum, tem- peramenti sanguinei , nosocomium ob onyxim ab ungulo incarnato petiit, et quum simul bronchocelen gereret, priori morbo sanato, alter tentatus est. Nulla com- plicatione adstante , iodi tinctura interne ad guttas sex in aque communis unciis sex solutas, bis intra diem , administrata est; funiculi tumorem metientis ope, eum post tres dies parumper auctum credidimus. Quum optime ferretur me- dicamen , ejus dosis gradatim ad guttas triginta intra nyctemerum evecta est, sine ullo incommodo , tumoremque gradatim minui vidimus. E nosocomio egressa est, die 23° junii 1825, postquam iodo, per mensem, usa fuisset. Exemplum secundum. — Josephina N...., 25 annorum nata, temperamenti lymphatici, menstruas regulares offerens , neque unquam morbo quovis affecta, opifex e genere quam vocant hotteuses, herniam gutturalem satis amplam ( 472 ) gerebat. Die vigesimo novembris 1824 , nosocomium intravit, eique iodi tincture guttæ octo præscriptæ sunt, ut apud praecedentem puellam ; quatuor diebus elapsis , tumorem auctum pariter vidimus , nihilominus tincture dosis ad guttas viginti sine ullo incommodo exhibita est; eaque sub medela tumor sensim eva- nuit, ita ut, circa decembris finem , vix non sanata nosocomium reliquerit. Exemplum tertium. — Puella L...., tes et viginti annorum, temperamenti sanguineo-lymphatici , nosocomium intravit , die 20? februarii 1826 , de anxietate generali querens; febris aderat inflammatoria, ephemera, que diæta et muci- laginosis mox debellata est. Struma tunc attentionem convertit, et tincturæ iodi gute xx in aque hordeate unciis xii, intra nyctemerum tn præ- scriptæ fuerunt. Postero die, epigastrii anxietas; dosis minuitur, et ad gutt. xvi reducitur , additis jtag R. Hydriodat. potassæ, drachm. duas, axung. porcin., unc. unam, f. pomatum. Ter in die ex istius pomatis mole piso æquali præscriptæ sunt frictiones in parte affecta ; at mox cutis fulva facta et irritatione correpta, eruptioque orta est. Unguentum deinde ex ejusdem medicaminis drachma dimidia et axungiæ uncia unica confectum est; qua sub medela, per dies duodecim protracta , hernia gutturalis jam imminuta erat, sed e nosocomio abiit puella. De nitrate potassæ. * Nitratem potasse , quem Cl. Orfila, ad drachmarum tium dosim venenum habet, ad unc. ss absque ullo incommodo administratum vidimus, indeque maximi successus secuti sunt. Plurima ad hydropes sanandas commendantur medicamina, et quum hydrops primitiva est, aliis anteponitur nitrum quod aliquando etiam in hydrope consectaria optime proficit tanquam palliativum. Plurima ejus efficaci exempla apud auctores deprehenduntur, unum obser- yavi quod enarrabo. ( 473 ) Johanna Gerard, quinque et viginti annos numerans, temperamento san- guineo et bona constitutione predita , menstruas vrais regulares, decimo die decembris, anni 1824, nosocomium petiit, ascitidem cum anasarca a frigoris , sudante corpore, impressione ortam exhibens, nullaque complicatione stipatam. Quapropter cutis et renum actionem promovendam esse putaverunt, et balnea tepida, frictiones sicce , nitrum , pedetentim a drachm. 1, ad unc. ss. dosim in aquae libris tribus , in auxilium vocata fuere. Inde urine copiose, et intra paucos dies sanitatis restitutio. E nosocomio abiit J. Gerard , die 26 decembris, anni 1824. De balsamo copaivæ. Illius efficacia , in blennorrhagiis curandis , sub morbi initio aut fine , maximis laudibus celebratur. Semper magna dosi exhibetur, et aliquando uncia dimidia intra diem assumitur. Hanc substantiam intestina majora irritando, et sic revulsionem procreando agere, vel absorberi, et in mucosam urethræ virtute speciali, et aliquando utroque modo agere dicitur. Sed non desunt infaustorum eflectuum exempla , etsi verum sit, experientia testante , aliis remediis prestare , quum manu prudenti adhibetur. Inter multa alia, sequentia mihi seligenda esse visa sunt. Exemplum primum, blennorrhagiæ ab initio fluxus debellatæ. — F. J., juvenis duo et viginti annorum, temperamenti sanguinei, octavo die post coitum impurum, materiam purulentam ex urethra manare nullo cum dolore, attonitus vidit; mixtionem dictam Cl. Chopart, illi exhibui; qua omnino, et absque incommodo, multo potius cum fluxus imminutione, assumpta, bal- neum, rursusque eam prescripsi. Quum illum iterum vidi, fluxus nullus aderat ; balneum suasi. Intra dies octo perfecte sanatus est. Exemplum secundum. — J. P., 18 annorum juvenis, temperamento san- guineo-lymphatico praeditus, a mense lue venerea laborabat, quum me adiit. Omnes functiones recte peragebantur; nullus dolor in urinarum emissione Go ( 474 ) aderat, sed fluxus purulentus, copiosus: diæta vegetabilis, balneum , et eadem potio ac precedenti juveni prescripta sunt. Que potio sequens est: R. Aq. menth. crispatæ , alcohol. simplic , balsam. copaivæ, syrup. cap. vener., aa unc. ij, aq. naph. , unc. j, ether. nitric. , drachm. ij. M. D. us. Sumendum erat cochleare unum mane et vespere, primis diebus, dein tria intra diem. Hoc sub remedio fluxus imminutus est; potum iterum exhibui, post quem fluxus evanuit: et omnino sanatus est juvenis. Exemplum tertium. — J.-J., 19 annos natus, temperamenti lymphatici, stature mediocris, tertio die post coitum impurum, lue venerea laboravit; me adiit, de doloribus magnis per urinarum emissionem querens. Camphoram sub pilularum forma illi exhibui; et postquam mox dolores evanuere, balsami copaive unc.|prescripsi, cujus gutte x bis, intra diem, in aque communis unc. sex assumendæ erant. Post octavum diem, fluxus multum imminutus erat ; tunc ejusdem guttas decem ter in die assumpsit; post sextum diem, fluxus purulentus omnino evanuerat, juvenisque optime se habebat. De antiscorbuticis. Viatorum narrationes quum legimus, vere mirificos plantarum antiscorbu- ticarum et presertim cochleariz officinalis, armoraciæ, nasturtii officinalis etc. effectus non mirari non possumus; sic ait Cl. 4libert (Vol 1 , pag. 153.) : « On rapporte l'histoire intéressante d'un homme dévoré par les plus affreux symptómes du scorbut, et abandonné par ses compagnons sur les rivages du Groenland. Le principe du mouvement était tellement altéré chez lui, qu'il ne pouvait plus se servir de ses mains, et qu'il fut réduit à brouter comme un vil animal le cochlearia et autres antiscorbutiques ; sa guérison ne tarda pas re (475 ) à s'opérer. » Plures horum vegetabilium efficaciam negant, et naturam et hygienen sufficere asserunt, dum alii eorum virtutes æquo longius forte ce- lebrant: Quidquid sit, experientiam consulemus, curationisque exémpla affe- remus. Scorbuti symptomata unicuique cognoscuntur; ejus medela omnino hygienica est: in auxilium vocanda sunt enim bona victus ratio, aer purus, motus, temperiei frigidae et humide in calidam et siccam mutatio, quibus ut excitantia vel tonica addantur aliquando necesse fieri potest, inter que ea qua antiscorbutica dicuntur, ceteris prestare videntur. Exemplum primum. — Juvenis, nomine Mouton, 20 annorum, petasorum opifex, loci humidi incola, alimentis pravæ indolis utens, nosocomium petiit, die 20° novembris, sequentia exhibens symptomata: faciei pallorem lividum , lassitudinem generalem , sub minimo motu debilitatem , dolores vagos, gingi- varum tumorem , dolorem, et ex illis sanguinis fluxum sub minima pressione, os fœtidum, dentium demum jam vacillationem. Præscriptio sequens admi- nistrata est: R. Tincture raphan. rustican. , unc. j , vini albi lib. ij , cujus cochleare omni hora et dimidia sumendum erat. Post vigesimum quartum diem, multo melior erat ejus status, illius halitus non tam foetidus, sanguis e gingivis haud adeo facile fluebat; demum vires generales reficiebantur. Præscriptionis continuatio usque ad diem 15"» mensis decembris 1824, qua omnino sanatus e nosocomio egressus est. Exemplum secundum. — Theresa Aigré, 25 annos nata, temperamento lymphatico prædita, alimentis pravis utens, die 20° septembris 1825, me consultura adiit, sequentiaque exhibuit symptomata: virium generalium immi- nutionem , presertim musculorum lumbalium et artuum inferiorum , quietis desiderium , digestiones languidas , os fœtidissimum , gingivas tumidas , rubras , sub pressione sanguinem emittentes, dentium nutationem ; quibus omnibus motus, sequentem adhibui prescriptionem : R. Radic. raphan. rustican. , unc. j , infund. aq. bull. ad col. , unc. x, add. syrup. antiscorbut. , unc. j, sum. cochl. 1. omni bihorio. Go. ( 476 ) Die 1° octobris, ejus status jam multo melior erat, præscriptio eadem continuata fuit; 10° die, omnino sanata est, nisi dentium levis nutatio superesset. | De oleo essentiali terebinthine. Istius olei in nevralgiis fausti successus vere insignes sunt, et pauca medi- camina tantam ostendunt efficaciam. Illius usum jamdudum adoptavit Prof. Re- camier, et Cl. Barbier exinde bonos etiam obtinuit effectus. Ego quoque bonos inde vidi eventus, non solum in nevralgiis, sed in rheumatismo, et professorum supra dictorum exemplis nonnulla adjungam. Rheumatismi necnon nevralgiarum plures sunt species ab auctoribus, et presertim , quod nevralgias spectat, ab illustri Chaussier expositæ ; sed hoc loco observationes enarrabo. Exemplum primum , rheumatismi muscularis. — Franciscus Dethuin , 25 annos natus, temperamenti lymphatici, sutoris artem exercens, rheumatismum chronicum nobis exhibuit, ab habitatione diuturna in locis depressis et hu- midis, et coeli injuriis quibus per plures hiemis menses objectus est, veri- similiter procreatum exhibuit; die 18» aprilis, anni 1825, a quinque jam mensibus ægrotabat. Cujus corpus curvatum , cum artubus inferioribus angulum rectum fere constituebat, hi aegerrime movebantur , doloresque in illis et in lumbis acutissimi sæviebant. Ceterum nullius functionis perturbatio aderat; interne et externe olei essentialis terebinthinæ usui, nonnullis interpositis balneis, submissus est æger; dosis interne assumpta ad drachmas duas in vehiculo congruo evecta est, et die 29? ejusdem mensis, ægri status multo melior factus erat, et nonnisi dolores nonnullos in genu articulationibus accu- sabat; quibus solutis, deambulatio libera fuit, et corpus rectitudinem recu- peravit. Die 30° aprilis e nosocomio abiit. Exemplum alterum. — Narcissus R..., opifex, 40 annorum, temperamenti sanguinei, in femore dextro doloribus pungentibus, cum illius levi tumore, et motus abolitione ob dolorem premebatur; venæsectione et balneo admi- (477) nistratis, olei essentialis frictiones et idem interne præscripsi; sub istius sub- 'stantie usu, octavo die, evanuerant dolores et tumor, motusque liberiores erant; intra dies decem sanatus est. Nevralgiæ cubito-digitalis exemplum. — J. J..., 25 annorum, tempera- menti sanguineo-nervosi, potubus spirituosis abusus, mense septembri 1825, doloribus acutissimis, a cubito orientibus, et ad brachium manusque dorsum, partemque externam, sine tumóre, rubore, caloreque, et cuti immutata, correptus est. Duodecimo 'ejusdem mensis die quum me adesset, balneum ei præscripsi atque frictiones in parte affecta cum spiritu vini camphorato. Diebus duobus insequentibus status idem, tunc olei essentialis terebinthinæ frictionibus usus sum , interpositis balneis tepidis totius corporis: postero die, dolores imminuti, et hac medela per dies decem protracta, eger omnino sanatus est. Exemplum alterum. — Mater mea, 47 annos nata, tunc in ætate critica, nullo unquam affecta morbo, nisi febre adynamica in illius vigesimo ætatis anno, mense januario 1826, doloribus intensissimis, lacerantibus, secundum nervi ischiadici decursum , absque coloris cutaneæ mutatione , tumore et calore subito correpta est. Dolor femur sinistrum occupabat, quod difficillime mo- vebatur. Balnea tepida , secundum nervi decursum hirudinum 12 applicationem , dein fomentationes emollientes, dietamque vegetabilem præscripsimus. Eodem die dolores imminuti, postero die rursus sævierunt ; tunc frictiones cum spiritu ‘vini camphorato commendavimus. Sub hac medela, dolores mitigati erant, die 20° ejusdem mensis, sed. motus semper difficiles et cum dolore perage- bantur. -Vesicatoria fugacia in partibus affectis frustra tunc præscripsimus , demum ad olei essentialis terebinthinæ usum internum et externum, die 29°, confugimus, et mox adeo imminuti sunt dolores, ut die 6? februarii, motus liberiores facti fuerent, et 10°, omnino curaretur morbus. TANTUM. 4 JUN 13885 p o " i "TA my _ E gi ct HRI fi HH H HA ie t dirae Lit jo | (HE HT nl TIBI H mL EHE te 2 nns n 21202 THE