fctiA O.iti r B9ST9N /ACbieflL LIBRdRY PMRCHflS€D FR9/A TH€ INC9A€ °F TH€ 0LIV6R F. (DdDS(D9RTH FVJNb AROMATVM, ET SIMPLICIVM A L I QJV O T MEDICAMENTORYM APVD INDOS NASCENTIVM H I S t O R I A : Ante bienhium quidemLufitanicalinguaper Dialogos conjfcripta, d. garcia ab h o rt o, Proregislndie, Medico,auc1:ore: Nunc vero primum Latina facla ,&in Epitomen tontracta ^carolo clvsio Atrebate* ANTVERPI^C, £x officina Chriftophori Plantinf, clo. Io. lxvii. CYM P R I V I L E-G I O. f «*# SVMMA PRIVILEGII. P h i l i v v i Regis Hijp.&c. Ducti Brab. &c. Priuilegio cautum efi, nequis ante quadrienniu citra Chrifiophori Plantini voluntatem Hiftoriam Aro- matum &Simplicium aliquot Medicamen- torumapudlndos nafcentium &c. imprimaty autaltbi imprejfam importet, venalimve habeatjn- tra omnes ditionis eimfines . quifecusfaxit $ confi- fcatione librorum, & pma fifco Regio exfoluenda t multabitur : vt latiuspatet in ipfo diplomate ; dato Bruxelltz, Anno m.d.lxyi* iii. Septemb. Subfig* I.dcVVitte. 5 MAGNIFICO VIRO DOMINO IACOBO A. F. FVGGERO 9 COMlTI IN KIRCH- PERG £T VVEISSENHORN, CAR0- LVS CLVSIVS A. O M M E N D A T V R apud Ho- rherum Vfyfles, generofe la- * cobe, ob variarum regionurri (perluflrationem, atque cofue- ^tudinum rnorumq; hominurri ljfdem rn regionibus obierua- tionem. Nec immeritb iane , cum Prudentia (qua nihil in vita mortalium melius aut ma- ius eflepotefr:)aliud nihilfit , quam notitia qua*dam omnes noftras a&iones lta infti- tuendi, vt communis fbcietas reique publicas tranquillitas hi integro conferuetur . Quam quidem cognitionein fiue prudentiam longo diuerfbrum rituum &confuetudinum expe- rimento atque obferuatione adquiri necefle eft. Hacm fententia fueruntetiam plerique Philofbphi, qui vt prudentiores euaderent, rerumque cognitionemadiprfcerentur , lon- ginquas peregrinationes adgrefli funt. Q^y o d cum non ignoraret Magnificus fdemque prudentiffimus parens tuus Anto- aiui Fuggerus,, nullis pepercit fumptibus, vt 4 * tead te ad corum exemplum conformaret . Si- quidem eius voluntate , non mod6 Germa- niam , & Bohemiam perluftrafti , fed etiam Gallias, Italiam^atqueHiipanias, hoceft, vniuerfam fere Europam . Eas vero fic per- luftrafti , vc omnium quos adrjfti populo- rum &mores, ritus ,confuetudinesque ob- (eruaueris , 8c linguam exacte didiceris . Cuius rei teftimonium praebere pofTum , qtu tibi ftudiorum comes additus , biennium fe- re tecum vixi,magnamque Hifpaniarum par- temperagraui. I n hac Hifpanica peregrinatione nactus fum Iibellum , qui Gox excufus , recens ex Orientali India allatus erat . Et tametft Lu- fitanica lingua confcriptus efTet ; mirum ta- men in modum placuit eius infcriptio, quod Indicarum platarum atque aromatum hifto- riampolliceretur. PerleCtum libellum haud mendaci titulo infignitum efle deprehendi. Etenim multarum plantarum meminit quas a veteribus haudquaquam deicripta? funt; atqueetiam de ijs aromatibus agit, qusve- teribus quidem defcripta , at non Cms per- fpecta fuere. Maxime vero me angebat, quod ea linguaconfcnptuseflet, qua?a paucisintelli- gatur. Videtur enim AiuStor, vir fane do&if- fimus, Lufitanis duntaxat fcribere voluiffe , atquc 5 atque fuas rationes habuifle , cur minus Lati- ne eum librum fcripferit . Expectabam certe aliquemqui nobis eum Latinumfaceret, vt qui ha&enus paucis vfiii fuerat -, omnibus vtilis redderetur, At cum viderem neminem id tentare, diutius id defiderium ferre nopo- tui; 6c malui hanc , tametfi meis humeris im- parem,prouinciam fufcipere, quam commit- tere , vt huius libelli vtilitate fbli Lufitani fruerentur. L a t i n v m itaque eum feci , atq; in Epi- tomen contraxi, pauto foriitan commodiore ordine fingula componens, quamante fue- rant^atque nonnulla etiam reijciens qus non multum ad rem facere videbantur. Nam cum fingulis fere fimplicibus fimm dialogumad- fcripferit, &ordinem alphabeticum fequu- tus fit nofter auctor ; multa illum fuo loco haud apte reponere, & pleraque repetere ne- ceflefuit, vtfere inDiaiogis contingere (o^ let. Huncvero laboremeolibentmsfufcepij, quod ab ineunte fere aetate herbariae rei ftu- dio fummopere delectatus fim , tum qu6d huius libri lectione excitata prceclara mge- nia, noftri Au&oris exemplum fequutura ar- bitrer. P o r r o ciim hanc Epitomen in publi- cum proferre ftatuerem, dehgcndusque eflet patronus qui illam a calumniatorum iniurijs A 3 vindi- 6 yindicaret, nemo magis idoneus occurrit quam tu , praefertim curn ipfum librum in communi noftraperegrinatione adeptus fim, & huius mei laboris rationem tibi reddere ^equum fit : quem vt pro tua (ingulari huma- nitate boni confulas, rogo. Deus opt. max. omnmm tuarum peregrinationum amplos firu&us percipcre te faciat, & incolumem pa- triae reftituere dignetur. Brugis Flandrorum, Idibus Decemb . m. p. l x v i . Bene- BENfcVOLb IICTORI. Scripsit D. Garcias ab Orta Proregis tn» di&medtcitslibrum deijsplantis &aromatibus qut longa cura & diligentiftudio apudlndos (vbi trigin- taampltus annis medidnam fecit) obferuauit : fed Lufitanica lingua,amicorum efflagitationibus viftus, tametfi, vt ipfe refert> Latirieeum fcripfiffet . Hune nos Latinum facientes in Epitomen contraximus ob caufas alio loco recitatas.Cum vero variorum auclo- rum teftimonio vtaturioca diligenter contulimus at- que adfcripfimus , in Auicenna poslremam editio- nem9Venetam fc\licet anrit i jG^.fequutu Addi- dimusinfuper ad fingula fere capita adnotatiuncu- laS) & aliquot icones aromatum , qua quidem nobis nancifci licuit, ad viuum exprimi curauimus. Cogi- tabamfarie fuperioris aslatis initio eam in publicum dare ; verum ob noftras has turbas editionem differre coaclifumus. Quodfi qualemcunque hancnoftram opellam rei herbaria ftudiofis gratam ejfe animad* uertero\ animum mihi adijcient s adalia non minus forfitan vtiliain eorumgratiam elaboranda. A 4 Aroma- t SVMMA CAPITVM PARTIS P R I M AE E T O R D 6. 2. Ambarum 4. Aloe 3. Altxht. 4. Opium 5. Benjui l~ tnenus; interdum candida,vt creta^ nonnunquam rit- gricans : fic verifimiie esl, aut infuias, aut terrasfi- milis cum Ambarofortm inuemri,qubdterrafit, aut fungofa.autalterius generis. Ouod verum effe tesla^ tur magna eius qutzreferitur quaiitas. Siquidem in- uentafunt interdum fragmentahumam magnitu- dintSy 12 AROMATVM Hl ST. dmis, interdum nonaginta palmornm longitudinis , duodeuigtnti vero latitudints . Affirmarunt nonnulli £S!ae*Am./* infulam ex puro Ambaro vidijfe, quam citmpoftea requirerent, nufquam comparuerit. Promonto- A n n o i $ f c . circa promotorium Comorim s numComo- ,y . / l f / ... n r *, xim. quod e regtone tnjularum de Maldiua ejt,fragmentu triumfere miliumpondo repertum eft :fed cum u qui inuenerat, picem aut bituminis genus effe exiftima- Ambari fra- ret;vili admodum vedtdit. Maximum verh quod vn- f&raTumu" 1uam viderimfragmentumsquindecimlibraspende- «lens. bat. Sedqui inAethiopiam commercijcaufanaui-' gant; multo maiorafragmenta fevidijfe affirm/tnt : totusenim ille Aethiopia traclus dSofala adBraua rfque Ambaro abundat. Invenitvr etiam interdum , fedrarb , in Timor,&in Brafil. Etanno 1530. inuentumejfe fiagmentum audio in Setubal Lufttankportu. Refertvm verb eft plerunque auium ro- ftris, quas in eo nidulari credtbile esl; interdum con- chylijs, teftucfe oftreorumpermixtum inueniturqua contaclu Ambaro adh&rent. Ambari de- P o r r o optimum Ambarum cenfetur, quod a fordibus maximerepurgatumeft, quodcfe plurimum ad candorem acceditMdeiicet quod cinereifit coloris, aut quod ex venis, nunc ctnereis, nunc candicantibus conftet,leue,quodcfe acuperfojfum multum oleacei /i- quoris refudet.Nigrum improbatur,pratereacandi- difttmum,tefte Serapionejocofup .citato: quodgjpfo adulteratum effe extftimo. Nota«/ Manardt contradiftio,qui in Btecla- m Jc&us. LIBER I. IJ rio de Gemmis dift. i . in comp. Mefi Ambarum rem muam ejfe affirmat , eamtfe non magno aftimaufed paulo poft in Eleclario Diambra ibidem , quafifui oblttusjianc compofitionem obAmbarum multu iati- dibm effert, eofefe in muUenbus &fenibus fapenu- merovtiafferit. Magna verbin aftimatione eft apudopukn- tiores lndos,eo enim cibispermixtofrequentervtun- tur medicamenti loco, Eius autem precium mtendi- ditur profragmentorum magnitudine : quanto enim maius eftfragmentum ; tanto eius intenfius eft pre- cium^non fecus atquein Gemmis.Sednufquamma- AmkariSm*. • •• •,rfJv,.,. . \ gna in sc&i- lontnpreaoestquam m Chmarum regtone . Cum mauonea- - enima noHris Lufitanis eimexigua copiaeb delata P^cbiaen- effet^ eius precium fuit mtile quingenti aurei infm- gulo Cate, quodapudeos ponderis genus eftpendens Ca« podetfs viginti vncias. Huius lucri cupidttate deinde alij mer- gcnas* catores alleclijantam Ambari detulerunt eb copiam* vt nunc multo vilioris aftimetur. Advbhitvr Hifpalim totius non dicam Bajticart fed etiam Hifpani^ celeberrimu emporium , olei quod- dam genus ex America, fubrufficoloris, cuius mirabiles pradjcant efFectus in omnibus vteri morbis. Idoleum de Ambra nuncupant, eiusfeneodorisfere, qui Ambra» odorem «muletur. Id vero ex ea arbore exftillare exifti- mo,quam Mexicana hiftoria defcribitin hunc modum. Inter arbores Mexicanas memoratur & Ocofotl arbor Oco&tL pra?grandis, & venufta, folijs Hedera» fimilibus. Huius Jiquor, quem Liquidambar nuncupant, vulnera curat , Liquidaru» atq; cum corticis ipfius polline permixtus, elegans odo- bar. ratumque furfimentum prarbet, Dc 14 AROMATVM HIST. De Aloe. cap. ir. A!oc\ Q^y j£ A[oe Latinis, «Aow Gr&cis , hanc Arabes Ccbar. Verfa & Turci Cebar vocant, (nam quod Laber a Serapione vocetur, Interpretis errore, aut Librariom negligentiafaclum effe exiftimoftquidem Arabicunt exemplar Cebar habet) Guz.arate verb (quos Ge- Areaa. drofios putant) & Decan incoU htz2&\Canaririi , Adbar*"1"' W% mar^mum bunc traclum habitant , Cateco- ^ieure. mer; Htjparit, Acibar; Lufitarit Azeure appellant. Alo«nata- F i t ^ Aloes herba fxccat&fucco , qu&plurima *«• nafciturinCambaja, Bengala, aiiisfemultislocis. Ceterum laudatifima eft in Socotora , qu clus , acrms in Arabes inuehatur , qui reieclo ammo- niaco & vino , Catapotia ex Atoe, croco , & mjrrha concinnent, eamc^ compofttionem acceptam Rufore- ferant: facitprofuo recentiorumj3fcrtptorumwore, qui in Arabes pleruntfe inuehifolent ,vt Gracostanto wagis extoliant * Non negauerim certe Rufi rnedica- mentmn fmgulart remedto pottere aduerfm peftts con- tagta:illudtamen certum eft, Catapotia Rafis quibtis catapotia vtimur 5 efficax effe meduamentum & a muitti ma- Ra gnofucceffu expertum . A ddittir vero Crocum , quo- niam cor roborat ejr aperit, tuob aliasfacuitates qui- buspraditum eft. Manardvsj/jJ.i.^j. alijcfe nonnuili n- centiores acerrime in Mefuen,Scrapionem & Auicen nam inuehuntur, quod ajfinnauerint Aloen venarum ofcula adeoreferare,vt indepofieafanguisfaciiefiuat, Alo.^ eamcj3 ob caufam hamorrboidibm non conuenire, de- rhoidibus inde qtibd fcripferint melli admiftam minus purgare, ™* conue" minusq3 flomacho noxiam ejfe3quam reliquapurgan- tia 7nedicamenta.Dicunt enim Manardus & huicft- Aioehaafiot tniles , Aloen non modo non aperire lumorrhoidesffed IhuiJ* ° * B i eaf .rinct 10 AROMATVM II I ST. easpottus obftruere,necfe recleferibere Mefuen qulil- lamftomacho minus noxiamfaciat , quandoquidem kmcfit admodum vtilis,nec nocumentum aliquodad- - ferat^mellijg admifia magis euacuet,rc\tquupurgan~ tibus medicamentis. Triora confirmant Galeni aucto- ritateipoftremuni verb, quod mel , cum fxt purgantis * facuttatis , alteripurganti adiunclum necejfario ma- gis debeatpurgare . 'RecliufAntonius Mufa , Exam. fimplqui in nullim Magiftri verba iuras, Mefue opi~ nionem confrmat ,f£pius expertumfe effe affirmans, AloenH&morrboidas aperire. Sic &fzpenumero ex- pertus fum fummos dolores cum hamorrboidumfluxu ~ excitajfe, quodfaale puftare poteft Aloe ob amaritu- dinem, venarum ofcula referando & expultricemfa- cultatem irritando . Hac ratione purgatfel animan- tium^vmbilicbi\\itum,tefteSerapione,lib.ftmpl.cap. effeaLl 101. Quodverb ofculavenarumobturare afferat,cum Iacobo departibus rejpondeo ,foris quidem adhWuam adftringere Jintro autemfumptam aperire.Quamfa* cultatemobtinentpleraquemedicamenta?quex quahoc gummiprofluat ,nomen indicare, autformam defcri- beremthipotuerit. V o l v n t nonnulli ex Corafone ad Ormuz,, & inde in Indiam deferritalij ex Gu^arate, tametfi ifiic ex regno Deliadferri vulgo afferant regtone admodu frigida,qu<£ ad Corafone vfque cjrngionem Chiruam ex Amcenm lib. i .htp. 5 ^.teftimomo extenditur. I l l v d autem certum efi hoc gummi Altiht Arabibus dicijionnullis Antir ; nam cuicuncfe Arabi gummilmgvL^aut lmg2i'2L ab Indis vocatum often- deris,ftatim id Altiht fiue Antit effepronunciabit. P L A n t A ex qua hic liquor cmanatjncolis An- juden, quibufdam Angeidan dicilur . Sedquumam hoc gummielongmquis adfertur regionibus , veram Flanta defcriptionem habere difficile eft. M v l t 1 s ab Auicenna lib.i. cap. 5 2, \ nomini- bus inftgnitum eft hoc medicamentum, veluti eft Al- tiht, A\mh.zmt, propter linguarum in reg\ombus vn de aduehttur varietatem. Q_v 1 p autem Jnterpretem mcuerit.cnm Afam vertttjgnoro , nifi quodverifimile fit eum non Afam* fed Lafer vertiffe,idc^ vocabulum deinde temporis m- luria in Afa deprauatum effe- Porro dicet aliquis Altiht non effe nomen flantdt, Laferiferx ,fedipfius potiusfucci concreti & coacli : cuiusfententia ejfe videtur Ggrard. Cremon. Commentarijs inRafin. cap.de Diminutione Coitus, lib.Diuif.i. capq^. Hukftcrejponfumvolo , Gerar- dum yeram Itnguam Arabicam ignoraffe, cum exBdt tka I I B ! R I, 23 tica Hijpania oriundusfuerit -, Lingua vero qua Aui- cennafcripfit,legitima eft Arabica , qua videltcet Sy- ri,Mefopotamij ,Perfa,& Tartari vtutur^ apudquos Auicenna natus creditur vrbe Bafora ( qua non- nuilvs Babylonfuijfe putatur>certo tamen refeiui Ba- bylonem eam non ejfe%fedproximam huicfuijfe cuitts nulla nunc extent vefttgta) inprouincia V^bequefi- ta. (Eftvero V%bequeparsTartamftrenuosprodu-Vzh ^ cens viros, & pertnftxmos Jagtttarios , quitumpede- ftres , tum equeftres peregrtnorum Regum ftipendijs militant; forte autem Parthtfunt Romanis ohm adeo. infefti & formidabiles ) Bam igitur linguam vocant tlli Araby , ideft,Arabicanhqua videlicet fcripta inue niuntur Galem,reliquorumq3 Pbilofopborum &fal- fe Propbeta opera. Isloftrorumvero Maurttanoru lin- guam Magaraby nuncupant ,quafi dicas,eorum qui ad Occidentem babitant,fiquidem garby Occidente Arabicefonat,& ma ecrum. Cetervm Aitiht nihil atiudeft quam ipfa Alliht> planta Laferifera , velutiplerumque fumitur gummi pro ipfaplanta. V e r v m obijciet aliquis. Si Aluhtnon eft Afa Afaduki?. dulcis,quid eft Afa dulcisl Afim dulcem apitd nullum probatum Auclore?n,fiue Arabem,fiue Grxcum,fiue Latinumjegijfememini. Sedcum Arabes liquorem cnz vocent,eum vero quiprobe cociusfit & denfttus Robalcuz ( Rob enim Arabhe denfatumjbnat , & Robai te in tenuiorum cibos & medtcamenta cedere ) nifi in purioris defeclu. Smcerum validioris eft odoris, quam fordidu-yVtrumfe tamen mihifatet,fed id magis quod fincerius ejfeputatur. Qui vero eius vfui ajfueuerunt, fincerius,odoratius effeajferunt^quodquadam confue- styraxliqui- tudinefit . Multis enim male olent Stjrax liquida & Akalia. Algahapropter validum odorem , cum tamen maxi- ma expartefint odorata. Sic neutru Lafer mihi Por- rum redolet ,fed ad noftram Mjrrham nonnihil acce* dere videtur.Hincfaclumputo,vt Auicenna Afam di uiferitinfatidam & odoratam , quodfatidam por- raceo odore effe ajfererent,cum non itafit. Siquidem veteribus odoriferum dicebatur , non qubdfuauiter o- leret,fed qubd validi effet odoris. Sic vocant calamum odoratum , qui multorum iudiciofatiduspotim dice- dus erat: eadem ratione Mjrrha vahdi eft odoris, Aloe yahdiow , & Spica nardi adhuc validioris . Multos enim UBER I, iy entm agros purgaui qui a Rbabarbaro abborrebant9 quod iUi Sptcam admifcerem. Mirari fubit Antonium Mufam , Bxam. fimpl. qui adeo credulusfmt, vt bisfide 'adhtberet ,qui Beri)uy{quodveteribusfuit ignotum^vtpoftea often- demusjplantam conftmilem Silphio ejfe affirmarunt. Sed de bisplura fuo hco. S i c RueHms vtr eruditus & omrit laudedignus lib.de nat.ftirp. $.cap. 5 2 .fcribit in Gallia nafci craf- fam radicem, magnamfons nigricantem , intus can- didam , qiu cumfuoliquore &fenune mirafragret iucundttate . Huic ob infignes virtutesjlluftria indi- derunt nominainamcL mcdb Imperateriamjnodo An Imp«a«>ria. t\ n 1 ■ ■ }■ Angehca. geluam,modo Sancttjpmtus raatcem appellant Her- eiUSquefa« barijieicfe caifacientem ficcatoriamq3 vim in tertio ft- cult*tes. gnant abfceffu.Vritce venenis aduerfari tradtt,pefit/en t'u populatim fiiuientts arcere contagia : corpora ab lue pefttfera vindicare.fi tantum in ore teneatur , per hyemem ciceris magnitudine cuvino , per cifsima edentes veluti faccharum , fuper quo autaquam autlac bibunt.Nonnuui interhos fupeiftitiofiores vigin- ti interdum diebus omni cibo abftinent. Formicis aquam faccharo dulcoratambibendam praebent, affirtnantes fefe eleemolynam inpauperes con- ferrerfed 6c auibus aqua propinant. Morituri,folent non- nulli certam facultatum portionem teftamento legare, vi- ris quibufHam qui perTolitudines vagentur & aquam pe- regrinis &iterfacientibus dent.Refert hofter hic Audior jn Cambaiete fe vidiife Nofocomium^ in quo omnisge- nerisaues curaretur,qua» fanitatireftitutaequolibeteua- gari dimitteretur.Eodem veftium geriere quo Gymnofol phiftae vfifuhTe perhibentur , amiciuntur, & animarum. tranfmigrationeminaliaatque alia corpora crederem* moreft. Sramenes. Hanc fimiliter opinionem fequi traduntur Brame- nes vocati in Balagate, Cambaya & Malauar,qui nifi lo- ti vniuerfum CorpuSjCibum nod(^tingunt, maioricjjfunt invenerationequam Baneanes.Ex bis etenim deliguntur Regibus Scrib*e,Procuratores negociorUmaQ«gati.Hitamenomnes , quemadmodum cVquiinma- ritimis Cmum appellacishabitant, vefcuntur omni gene- re carniu, excepta vaccina 3c porcina donieftica. Atrame omnes animarum tranfmigrationem creciintjali^so- ; iti rimas perfuafiones ridiculas habent . Atq; hajcex noilro Au&ote defumpfi qui varijs capittbus cte his agebac. DeOpio cap. ii ii. Q_vo d nos Lufitarit corruptonomine Atnfiam Am&sm. appeUamus , idMauritarii ( quos Inda feqimii funi J Ofiutn vocant , deduclo a Gracorum Qfio nomine. 0auaim Vleracfe enim nomina a"lingua Gr&ca ( quam Ihu- ihumani lir^ mani, quafilonicam dicas,appeUantJ mutuatlfunt*** Arabes , P m F, qtibdfint litera multum affines,mu- tato.sic opium Ofium dixerunt,Vaonia Faunia, & tnultafimiliter. V a r i kfunt Opij generapro regtonum differen opn varia tia.Quod e Cairo adfertur (Megeri vocantjalbicat, ?J"f^ & magni eftprecij-.exiftimo id effe quodnos Thebai- opwm The« cum dicimus . Quodex Adem aduehitur, alijsq3 Iocis aicuaa' Erythrao mari vtcirivs,ritpum & durum eft: eimpre ciumpro regionum varietate aut intenditur , aut mi- nuitur. Qupd in Cambaia,Mandou,& Chitor cogi- tur, molltus efl & magufiauefcit . Magno venditur tnultis locis,quoritam huhis efui ajftiefcuntifolet eritm quodaliqua in regionejrequenti eft in vfu, carittsfem per vendi. Qupd dixi ex Cambaiaadferrhnaxima ex partein Malui coUigitur . Et quoritam Mhymeleam Opiura rhy aliquantulmn olet,putarunt nomiuUi Thymele&fucco Juelteea, ac adulterarhfidfalluntur.nam tota Camba'ia,imo tota India Thymeleamprouenire non credo . Et certe in • Cam- itan. 30 ARGMATVM HIST. Cambaiete refciui nihilaliud ej[e quamgummi ,fiue Caxcaxpr*- lasf)Ywiam Papaueru. Nafcknrifiic Papauer ( cax- grande pa- J ' . / • r ■ \ pauer. cax vocant nomine cum Arabibm communt)pr&gran dt capite,quod interdumfextartum cum dtmidio-xca- perepofiit ( inneniuntur etiam nofiris haud maiora) fuc mcifa opium exfiiUant . Non esl autem tdpapa- uer nigrum ; nam tota Cambaiahaud inuentas ,ta- metfi Auicenna lib. i .cap. 5 16. Opium ex Papauere nigropararifcribat.Sednum alijs in regionibm ex n't- gro Papauere colligaturjgnoro. P l v R 1 m v s huius vfus eft per vniuerfam Opij ma- Mauritamami& Afiam 4 \f\quidem etm efui ita af- ifa & a- fuMWu&U vt eo abftmentes pertcukm vit™»fu\jfg omninoputo: ftquidenec^ Grteoruquempiam, necfe quenquam Arabumhuncdefcriberememirir.Na quod Auenrois $.Collig.cap. $6.dicit,Beleni^jin,aut Beleri%an,ftue Vetro\an exfeccmtej& excalfacien- teinfeiudo exceffu haberefacuitateftomachu humi- du & languefcenteexfeccarei& roborareyoris odorem comendare3partes corporu confirmare,& venereexci tare^ex eius adeofuccincla & breui defcriptione,per* fuadere mihi non poffum ejfe Ben)ui quod defcribit: quodfe quu contrafentiat,per me licet. Benjuiiu- Veteribvs ettam lud&u ignotum fuiffe ex bun VnoS" e ° con¥ere Hcet,quod necfe Dauid, necfe Soiomon eius meminerunty tametftodores &fuffimentafummope- recommendarint. F 1 e r 1 autepoteft vt RueUius (in eo quod Ben- \ui ten luddtum vocat ) lapfusfuerit nominum affini- Benjaoy. tate^debueritq^ potius nuncupare Benjaoj s id eft,fiiu AeUoa^vbipiurimum nafcitur. S e R 1 - LtBER Ii $$ Scribit Mediolanenfis quidam nafci Ben- )ui in monte ParopaniJfo,& prater Macedones quof- dam, qui in monte Caucafo odoratiftimum , noftrofc multopr&ftanttusfe vidijfe aJferebant^Ludouicum e- tiam Romanum citat* E g o vero necfe buic Mediolanenfi,ne^ illis Ma- cedonibusfacile crediderim, quandoquidem videre li- cet huc commeanus tot Ibraces (quos iUi Rumes vo- Rnnws cant)& tot Turcos, qm Bett]ui mercium gratia binc tranfuehunt: quos,fi apudeos Ben\ui nafceretur , a- liaspotius merces , qua maioris effent emolumenti & qudftusjranjportaturos credibile eft. fieri autempo- teft vt tUt Macedones Stjracem pro Ben\ui inteUexe- *7"* ™ A* rint: fed tamen nuUtbi Stjracem nafctfcimusprater quam in Aethiopia,vbi etiam Mjrrha reperitur. D e Ludouico Romano a Lufttanis quibufdam au J-^ouicus ... .. , A *■ „ •• • r • Romanus* dtut, quwus htc tn Indta cogmtitsjuit, nunquam eum praterijjfe Calecut neo^ Coclnm: necdum enim eo te- pore ea maria nautgabamus qu<& nunc nobis aperta funt. Egofane hunc Ludouicum oltm veracem ejfe cre didi,fed lettis eirn Commentarijs, multa eumpro ar- bitrio finxiffe deprehendi. Exemplt gratia,vbt agtt de Ormu^ltb.s. cap.i. infulam aut vrbem effepotetif- ftmam refertjn quafint aqu• f jj i a <-j uellopermi, quomam candidum ekganum eft, nigrum vero & no fcctur. ueilum odoratius^vtruncfepermifcerefolenti vt odoris fragratith etiam elegantiam concilient. B e n i v i generavocantur a Cbinenfibus Co- Cominham. minh.am,ab Arabibus Louanjaoy ,quafi dicas Tbus de laoa,quod bmaximum fubeundum eftpericulum^ obTi Rcimones- gridum ( quas illi Reimones vocant ) in ijs filutsfre~ quentiam. S i quid vero eis qtu nunc difceptaui meliusin- tellexeroypalinodiam non modo in his,fed & alijs om- nibus canere non pudebit. *Credibileeftnoftro huic au&ori ab aliquo impofitu fuifle,qui Ludouico Romano parum a;quus erat,aut (a- neaiiudhabuifleexemplar, quam eaqusepafsimLudo- uiciRomaninominecircunferuntur.Namlib. 3.cap.2.de Ormuzagens, Aquarum inquit potufuauium,annon£'quemira, earitas: inuehunturfere omnia , quemadmodum & nofterau- #or hoc loco aiferit . £t libr.6.cap. 1 7. de Malaca agens, Mittit tammtriticum^cames, perpaucaque hgna . nufquam vero aquae meminit. * Hoc Benjui amygdalinum Amatus Lufitanus enar- rationeyi. cap.de Myrrha,praeftantifsimum Myrrharge- nus efte cenfet , quam Diofcorides a Ioco natali Troglo- dyticam cognominat. ■ * Sunc illaj prouinci* fupra regnum Malaca? ad flumi- rium Aua» &: MenaninOceanumlndicuminfluxumjfu pra Gangeticum iinum. DeThure cap. v i. C v m Veteres duo Thuris ejfegenera tradant, aU tenm Arabicum^ alterumlndicum-jde eonobis dijfe- tendum exiftimaui. jhus \n in. p E R vnmrfam jttdiam Thus non nafci certifii* dianoanaf- v J J , J . J omr. mumefti cum qutcqmdThurts mc conjumttur , & r hinc L I B £ K I. 37 bmc in Lufitaniaeuehitur, exArabia deferatur. No poffum ergo non mtrari a quo Diofcorides Itbr. i , cap. 70. [quem tamen & Auicenna lib. 1 . cap. 553» fequutm efi) Thm in India nafii acceperit . De Ara- bibm minm mirum qid ntgricantem colore, quo Thu$ Indicum pr&ditum effe vult Diofcortdes , Indumple- runcfe vocent, vt ex Myrobalano ntgro , quem indum appellant,patet. C e t e r v m Thus Arabibm , apud quosfolum Louan. prouentt , Lonam vocatur , nomine ex Gr&co dedu- clo: Auicenna lib. i.cap.$$$. Conder, id efi Reftna ( camac enim illis efigummi, veluti camac Arabi, samac« . ideftygummi Arabicu)Serapwni libfimpl. cap- 1 78. Ronder corrupto vocabulo.Nam multos Arabes con Ronder. ueni,fed omnes Thus a quoquam eo nomme appellari negant,paucos verbquofdam Conder vocare>& ple conder, rofcfeomnes Louan.frto a quibufdam Lufitanis qui in Arabia diu vixeruntjntettexi.Addebant & ilii ar- borem qua Thusproducit,abincolis Louan etiam ap peUari , eimcfe duplex effegenm-.alteram montanam, rhus mon- alteram in planis nafcentem. Montana arbor monti- ianum- bus confragofis prouenit, optimumq^ & laudahfiimu Thus profert . In planis vero nafcens Thus profert nt- Thus in pIa" r . J . r J , , r mcie naturo. grum, improbum , quo cum aliarum arborum refinis permixto nxuespicant & oblinunt , vti nos picefole- mm. Ea arbores illnts Prouincu Regi ceduntmec cui- quam Thus coUtgere licitum efi , nifi Regispermijfu. Confluere eo Negociatores ex Adem , Xael , & alijs Arabidt locis, & cum Rege de Thuris quatitate quam aueclurifwt,& deprecio conuemre folentjnodl lau- C 3 datum 3$ AROMATVM HIST." Thus mafcu- datumfit & legitimum , quod nos mafiulum v iftuc e lamay adferritradunt . Non vocatur aec, aut ancufal, vt Pandeclarhu cap. 1 $.corrupto nomine ap pellauit inecfe Sac,vt apud Serapionem lib.fimpl.cap. SaCa i$i.corruptelegitur. Cetervm cutn ab ipfis incolis3apudquosplt4 rima nafcitur ,Trec vocetur >mirabitur aliquis , cur nomen Lzc3Loc,aut Luc inuenerit . Sedbancfmjfe C 4^ caufam 40 AROMATVM HIST, JIaCCA CVM SVIS BACILLIS, (MT 'iV-W; , caufam contjcio : quodhocmedicamentum in Locfi- uemellitcrafitiemdijfolueretur cumad inficiedum, tum IIBER I, 41 tum vt eius ejfet vfus in medicina . Pr&flaret tamen femperrtatiuumprouinciarum,in quibits medicamen ta nafcuntur, nomeferuare^qubd h&cimmutatio mul torum errorum occafionem pr VariardeLae- & vbinamgigneretur, diu dubitaui . Nam adfirma- ** ntenua5, bant nonnulli in Peguftumina exundare atq3 alueum fuum fuperare folere^ aqua deinde decidentejn lutum qubdremaneret bacitlos abincolu inijci,in quibuspra- grandesfwmica nafceremur.et enegligitur. Mul rorrnicx f$ tamenfe vidijfe in ijs arboribus affirmarunt . Formi- labowat. cas autem hanc Laccam elaborare inde manifeftu eft, quodpleruncfo aUformicarum Lacc& permiJU con* Jpkiuntur* Pr^emansa autem h tametfi Auicenna ibtd-odorataeffe contendat. Qupd Bellunenfis Luc verterit \fieri poteft eum ita in veteri exemplart inueniffe. A ttamen nunc omnibus Arabi- bits Loc-fumutri dicitur.Erratfimiltter,quodfimi- les illi cum Carabefacttltates tribuat . Carabe emm tacC* f«u!- glutinatoria eft & adftriclionisparticeps.Lacca vero djffirmies. obftructiones aperit. Cetervm erroris anfam Auicennaprctbuiffe puto , quod Laccam Cancamum Diofcoridu effe ctfti- Lacca n6 eft * \ 1 * j- r r s r Cancamum. marit.cum tamenplane diuerjumjit a Lacca>qu<& mt nime3vt diximus, odorata efl: Cacamum vero adfuf- fimenta vfurpatur^quodgrati odoris eft indiciu* Pr&- terea eim error ex eo manifeftus eft,quod dno dmerfa capita defcripferit , in altero ibidem Cancami defcri- ptionem enarrans , in altero de Cheichem agens, chekhem» quafi diuerfa ejfentfimplicia. Serapio Itbr.fimpl. cap. 1 g 1 . defententia Diofc. & Aathabaric , (quem nonnulli Paulum pu- tantjgummi effe aitarboris in Arabia nafcentis ,Mjr rham quadamtenm referes. Deinde exfententia Rba fis , in ramos Sorbi quam ipfe Guberam vocat e cdo Guber*. $ delabi dicit-Poflremb,Lacca, inquit ifaac, res qu&da eft rubea^qtu tenutbus lignorum furculis inh^ret. Co quiturh&c ,& exeapannirubeo colore inficiuntur, quam 44 AROMATVM H I ST. quam infecluram Chertnes appettant. Ceterum Lac- ca ex Armema defertur. Hacfunt Serapionis verba. Sed, quodpace tanti viri diclum voloySerapio- Lacea vetcrj- nt \anotafu\t Lacca, quoniam Diofcoridis Cancamu fausfuuigno ,r ■ r '\ „ J , r r t* ^JJcputautt. Laccam tamen a Cancamo dtuerfam ef- fe iam dixtmus , nullify Gr&corum cognitam futffe afferimus. L a c c a m autem in Arabia non nafeipalaeft, quoniam in Arabiam ex India deportatur : Similtter nec in Sorbi ramos delabi^neq^ etiam Me(pili,vt non- nulliperperam verterunt , cum nutt&fintper vniuer- fam Jndiam Sorbi aut MeJpili.Sed nec in Armenia na fcitur , nec etiam eft Chermes Arabum , cum idnihil aliudfit quam Coccum infeclorium Gr&corum. C^v a n t v m vero hatlucinentur Monachi qui tn Mefuenfcripferunt,dift.i.cap.48 SangutneDra- conis vulgo vocatum Cancami loco fubftituentes, do- cliftime Matthiolus multis argumentis oftenditfuis m Diofc.commentarijs lib. i .cap. i$. Eorvm item opinio qui Diofcoridis Cancamu Benjut effe volunt, magis erronea eft , quam vt refetti debeaf.fiquidem non nafcttur in Arabia, vti de eo co- mentantes dtximus. Vervm/ mihi dicere licet quod fentio , in e& fum opinione , vt nos legnimo Cancamo minime ca- rere putem,& Laccam etiam legitimam nos haberef quam ex India omnes Mauritantpetunt , eafe etiam infuiscompofitionibusvtuntur >vclutt in Dialaccaf quam ipfi Dallacca vocant. E r i t autem Gracorum Cancamum, meafen- — semia, ._ / Benjui non eft Canca- ffium. Dialacca. Cancamuni «juid Ciu L i B E K I. 45 tentujd quodnos Anime vocamus * , adfujfimtnta Amme. idonemn , quodin Lufttaniam ex Aethiopia ArabU finitima aduebitur . Si quis verb aliudproferat quod Cancami defcriptioni conueniat ,fentent'ummutart paratusfum. Hallvcinantvr verb qui Anime m Brefiliana regione inueniri contendut, &genus iUud picisfiue Bituminis Refwaue, in Siruan,vt aiunt>no procul a Maluccis repertum,Anime ejfe credut. Nam eiuspicis multa copia huc ex Samatra alijsfy regioni- bus aduehitur qua picandis nauibus vtuntur. Sed nec odore praditum efl Cancamo fimilii& duntaxatrefi- nam aut quoduis vulgare gummi olet. * Etiamnumea Laccaquarad nos aduehitur circa ra- muloselaborataeft^&quamuisprardura & exfucca,prg- manfa tamen fputum erficit fanguineum ;quod probita- tis eft indicium: imb alutas. & coria veruecina ea contufa Sc vrina veteri macerata rubro colore infici ex alcera par- te quidam volunt.ltaque verifimile eft,eam adhuc recen- tem eas omnes notas obtinere quas nofter Au&or Lacca» tribuit. * Eiu(He eft fententia? Amatus Lufitanus fuis in DioC- coridera Comentarijs lib. i .cap.2 3 .Eft verb Animegum Anime. mi quoddam Lufitanorumnauigationibus in Europam allatum,cuius tria inueniunturgenera . Primum fuluef- cit,&pellucidumeft, planequenobiliusilludfuccinucru dum «mulatur . Amatus hocgenus Cancamum efle , a Brifoto GalloedoclruSjIoco iam di&o contendit. Alterii genus nigricat, & fere fimile eft taurino g1utini,fiue illi re finzequamofrlcina: Colophonia vocant. Id Amatus Myr rhamaminneam Diofcor. eflevult.Tertiumgenuspalh- dum eft & refinaceum retorridumque.Omniaverb iucun duminfufFumigijsfpirantodorem,idemc|3videntui:tem peramentu fortita.Pofteriora tamen duo deguftata, ma- g»sficcare& amareicere deprehenduntur. D e Anime (qubd nefcio cur Anijmum vocet) in hanc Anime. feu- ifi AROMATVM HIST. (ententia Amatus Enarrat. 2 3 .cap. de Cancamo. Efl: ig?- tur Cmcamum gummi quoddam , quod ex Guinea,A- fricaue&infulisilhcircumiacentibus Lufitaninoftriad- feruntAnijmumappellates.Deciditenimgummihoc, vt teftantur illi,ex procerisarboribus , folia Myrti habcnti- bus,qubdalbumreperitur, &c aliudfubnigrum Myrrha» quodammodo perfimile,odoratum,quod Dioicorides ll- lisdecaufis tanquam improbum commemorat, ckMi- neam £Diofc.habetAminneam,Galenustamen Minarac roeminit] iiterra vndepra»cipue nafcitur eamappellar, cjuanquam Serapio Amineamnominet: Vnde Lufitani tioilricorruptadic^ione, pro mineavel amineaAnijmu VOcent,& eomulieresmaximepro fufr*umigijs,&medici contra dolores k frigiditate ortos prarcipue vtuntur.Hanc Verbaiiertionepnmo adftruxit Bnfotus Gallus, virma- gna eruditione pra?ditus, qui quum apud Luiitanos age- ret,vt inde ad Indos cupidus cognofcendi rerum nouaru, nauigaret, gummi bocvidit,quod Cancamumefledixit. Proirjde,quum Cancamoopusfuerit^Lufitanorumanij- jno deincepsvtemur. Myrrha. Item Enarrationeyi.cap. deMyrrha. Myrrhaver6 minea vel aminea dicta, hodie quoque in Lufitania 6c v- niuerla Hifpaniapaucis mutari$luerishabetur,vt cap.de Cancamodiximus, gummifcilicetanijmumappellates, cuiusduo generahabentur,a!bum ik nigrurri. Na^m albu Cancamum eiie ex Brifoto didicimus : nigrum verb mi- neah^cDiofcoridis Myrrhaeft , quaiexprocerisarbori- busdecidit,nullocogentearcifice}autvulnereinarbore fa cto. Hxc Lufitanus. Veriim non defuntetiam qui Anime JegitimumBdelliumefieput;nt,ob mulcasquas habec notas cum Bdellij hiftoria communes , qua apud Diofc. lib. i.c3p.69.& Plin.lib.i2.cap.9.atquealiosviderelicet . inpeclus9 incruu & inpedes . Eius qu& ex capite eft D itbra, $0 A R O M ATVM HIST. hbra, peditpardansoclogintafeji verb Pardan* m* net& aure& apud Indos genm quod conficit decem re- gales caftettanos)qu& expeclore, aureis vigtnti : qu& tx cruribus,duodecim\qu& expedibus,quatuor,aut ad fummum quinque. Curioftores nonnulli quatuor in- Jlrwnenta cuprea fumant in&qualtbus foraminibus pertufa(qualia qui vniones vendunt haberefolet) per qu& Capburam tranfimttunt • Ea qu& per inftru- tnentum maiufcula foramina continens tranfmijfa tft^certum habetprecium: qu&per inftrumetum me- dwcre,aliud: qu& per inslrumentum minoribusfora~ minibus pertufum tranfmijfa eft,aliud etia pendit pre Batwanum ciMh ln ea vero difternenda adeofunt experti Banea ia u aa* nesifti ,vtCaphuram Caphur&permixta dextre di- (Hnguerenorintipreciumcfc iuftum imponere,nemoaut cor.vt Auicennadoco fitpra citato,& alij quidampu- tarunt) quodin meditullmm ligni cadens}deinde ex- trahitur, LIBER i; ! ff trahitur , autper rtmas exudat . Id vidi in menfa ex Caphurs arbore conftrucla apud Pharmacopcla quen . dam\ detnde in ligno quodam femoris crafiitie donato Gubernaiori Domino loanni de Crafto; denique in ta bella palmum lata apud quendam Mercatorem . Non tamen negauerim, quin tnterdum in arboris concaui decidat. Principio verb exudat admodum candtdafi- ne vllis rubenttbus aut nigricanttbus maculismon au- tem organis elkitur ,velutt quidam fcripferitnt^ neque ad candorem concihandum decoquitur . vt falfo Aui- cenna lib. i.cap.i^et Serapioni libfiwpl.cap.jw perfuafumeft. P r o certo mihi relatum eft. folere aliquem pro- CaPh,ur* <$f dire hmus cotitgendAgratia, qua vbi cucurbitam im~ uo. pieuent ,fi quis eo validior eum cum cucurbtta vide- ritjlico eum tmpune occiditiquomam id illis(yt aiut) fortunafit elargita. (Vy a. ex Burneo adfertur plerunque admi/}ac*fhutxi- habet minuttfiima laptdumjragmenta , aut gumrm quoddam,Ch$mdenos illisvocatum Succino crudo chamderros perfumle ,aut hgnt cuiufdam fcobetn . Sedfaale ma- &umm1, leficium deprehendttur . Nutiampr&ter hanc adulte- randi rationem fcio. Namfi interdumrubennbus aut nigricantibm maculis rejperfa con(biciiur , id vtuu ex- * fordidarum & impurarum manuucontreclaticne aut wadefadione contrahi affirmant.Sedfacile a Banea- exvur^dx ntbus id vitium emendaturiSiquidetnpanno lineo coU^o. hgatam in calidam aquam clam demittunt addttofa- pone & Limonumfucco, deindeprobe elotam m vm- kaficcant, & multo undidm redditur non multum D 2, de Ji ARO^ATVM HIST. depondere decedente . Id ab amico quodam Baneam fieri vidi,qui bocfecretum mihi credidit* V t r i v s q^v e generis meminijfe videtur Se~ rapio, loco fup .citato-fidobfcure admodum , cumait fnaiorem quantitatemefjeae Hariz,,minorem tamen ejfe quam qu& a Sim adfertur . Qupdfic inteUigendu puto,matorem quantitatem ex Cbinceo adferri, ma- ioricfeforma effe , quam qu& ex Burneo aduehitur: quandoquidem eius quantitatdrachma maior noin- uenitur , panes verbftue orbicult ex Chinceo allati, quatuorfunt vnciarum,aut eo ampliores. boii$hifto.r° A vi r i sfidedigmsmihirelatumeft, Arbo- na. . remeJfeNuciiuglandifimilem,folijstamencandican tibmjfalignisfimilibus, fiuclum autflorem haudqua- quamfe vidip,fieri tamenpoffe vt vtrumtfcferat- ll- ludautem certofcio materiam effecinerei coloris ,fa- gtn&fereftmilem, interdum nigriorem> nec eam qui- dem leuem autfungofam, vt retulit Auicenna libr. i* cap.134.. (nififorte atate iam caducam & emortua viderit Jfedmediocriter folidam . Addunt pletifeva- ftam &pr pr&fer- iim Bacaim,Manora, & Daman, vrbtbus Luf\tmi& regiparentibus. Prouenit etiam in continenti Go&, a- lijstfeplurimis loci$,fednon tam abundanter vt fupra enumeratis , equibus mercimonij gratiaexportatur magna quantitatein Chinarum regionem: in Arabia verb,Perfiam, & Coracone,medicamenti caufa , & , paucaquantitate . Magnaautem copiainChinatum regionem &Malacam deportatur , ^quoniam in ma* fticaiorijsplurimus eius cum Betre efi vfiu. E 1 v s nomenapudomnes enumerdtas nationes £ate,cato. eft Cate ,in Malaca Cato . Q_v o-d verb hocnomen Cate .autpaululuim- mutatum^apud Arabes,Perfas, reliquasfe huius Afifuerttne Cate veteribus ccgni- tum examinemus. EGo.fi mihi dicere licet quodfentio,omnino exi- ftimo noftrum hoc Cate nihilaliudeffe , quam Gra,- cate.qufc! corum & Latinorum Ljcium . Nam eius extrahendi ratio ab omnibus eadem defcribiturjtflemq^ faculta- tibus pollere cenfetur qttibus noftrum Cate. Huc ad- dequod Indtcum Ljcium prafertur cum a Diofco- ridelibr. i . cap. 114. & Pltnio , hbr. 2.4. cap. 14. tum a Galeno, libr.y^ fimpl Vocatum autem eH d Gucis Ljcium , quoniam in Ljcia primum inter J> 5 Gra- 5# AROMATVM HIST. Gr&cos eius vfus repertusfit, optimumtfe iftic nafci es tempore cenferent.Pr&fertur ettam lndicum Auicen- n&M- i.cap.^^.&SerapioritySer.lib.fimpl.cap.j. Hadh*quas Grm & Latini.Aukenna vultin eius penuria Arecam & Santalum fubftituu Recentiores aliquot e Periclymeritfue- cofuccedaneum ehtsparant.Sedfi Lufitani Pharma- copok in conquirendis legitimis medicamentis diligen tiores effent , & in adibus Jndicis * nuncupatis Olyfi- rmfd pone requirerent,pojfet ehts tum etiam Faufelfiue A- rec£ magna copia clajferegia in Lufitariwn deferri. * Diofcor idi Lycium folia buxi habet, & pufilla eft ar- bcr.Itaquelongealia cenfenda eftquam eaquarnoftro Au&ori defcribitur. Tametfi non fktisfibi conftarevide- tur Diofcorides in Lycij defcriptione , fi oiodbpoftrema capitis de Lycio pars^Diofcoridis fit. * Huius fementis etiam meminit is qui naufragiu Na- uis S. Benedicli nomine, quarpaulofuprapromontoriii bona: fpei ad fcopulos allifa eft , defcripfit , aitcjue Sinapi fimilem efle , fed nigriorem cuiusfarina in panes orbicu- lares fubacta vefcunturtota illa Aethiopia: ora mariti- ma,prefertim inter fl.S.Chriftophori,& eum quia S.Lu cianomen accepit. * Suntverba:deslndicai, vafbeconcamerationes fub Regio Palatio in quibus aiferuantur non modb Aroma- ta,jfed omnisgeneris mercesquajexIndiaVlyfiponeLi- burnicis regijs aduehuntur. MannxtrU genera. DeManna cap. xi. A n Manna Gracis cognitafuerit , a Recentiori- busfatisdijputatumarbitror* .Ego paucula dunta- xat hicfubijciam,quafilentiopr. ^6. fedomiffagmeratione ifolas viresrecenfet. Serapionis autelibr.fwipl cap. 342. exempiar teporis vitio conuptu?n ejfe verifimiie eft ,quandoquidem Sa raifcir pro Tabaxir legat. A v 1 cenna-El cap. 6q. vult exarundi- nmn radictbus crematisfien -.fedehs opinionemfal- fam effe ex fupradiciu manifeftum efi. C e t e r v m am^U^]u& Arabum eft Tutia, a- liud,vti diximus,eft medicamemum, cuius hiftoriam ex Gr&cupetendam cenfeo. Buius penuria amifpodm fieri cenfent nonulH ex ofiibus Elephamti; fid quam id faifumfit, egoiudtcarepoffum , qutppequi Elephan- tcru offa nuiltus effe vfus ,fed ea ab incoiu abijsifcta. Porro, quoniam pertierfa Cremonenfis inter- pretatio tot errores nobispepew, in pofterum vti cen- feo Spodofme Tutia in medtcamentis a Gracis defiri- ptis, qua nufquam riifi externis remedtjs hoc medica- tnentum admouem : Tabaxir vtio legitimo in Ara- hum compofitioritbus , qua vt piurimum intus in cor- pwfumuntur: Cetervm^ Medicorum tum Tndorum,tum Arabum, Perfarum eyTurccrumtefttmoriwTaha- xir internis & externis conuemt ardoribus , tuetiam biiiofis febribus ej djfenterijs. DeTutia cap.xiii. AvicennaEi. cap.701. Tutiam in In- dia inueniri fctibit . Huic etiam fuffragatm Serapio, lw.fimpl.cap. 422. Tutia quoddam genus lndtcu ejfe affertt. S ED L I B E R I. 6$ S e d vt verutnfatear : Nullaper vmuerfam In* &iaminobu faltem cognita9Tutia inuenitur >flue Grx- corum amfroszaut&s, aliudue aliquodmetaliu ex quo conflari Tutiapofiit, Sed ea Tutia qua nos hlc vtimur3 Tutia Lu& quamcfe in Lufitania &Hifpanid4,reiiquasq3 occiden unomra* tales regiones exportantfe metallicu conflata non esly fed ex eorum eft genere qm Diofcoridi dvri^m^a ap pellantur. Mihi enim retulit Mercator, harum,flmU liumfe rerum curiofus mdagator ,fe certb acceptjfe a Terflcis Negociatoribusjjanc Tutiain Ouirmon Fer- fu regione & Ormuz.finitima (vbi etiam iaudatifii- mumtotius Verfu cummum nafcitur )fieri,atq3 ton- flari e cineribus arboris cuiufdam iftic nafcentis noml ne Gom^quxfiuclum eiufdem nomineprofert, cor- Gom *rfe©r. tice&putamineconftantem : corticem verb&nu- cleum,quiputamine clauditur,edu!es ejfe. Hanc Tu- tiam Alexandrinam vocari , non qubdin Alexandria **>**>**? M fiat : fed qubd ex Ouirmon Ormuz. delata , deinde in *** riRa* Aiexandna exportetur> ex qua tandem & Italia * & Gallu communicatur. * Imo vtMatthiolusfuis m Diofc. commentarijs libr. „ cj.cap-46.cenfet,caduciapotiusexa:rarijsGermaniarfor- nacibus petita vtuntur,tum Itaii#,tum Germania? atque GallL-eofficinar. Attamen fipaulbdiligentioresmagisq; curiofi eflent Pharmacopola: , facile Pompholygem ex ijfdemfornacibus accipere poffent,& fuaantifpoda,qu£, vt idem au&or eft , plerumque exboum ofsibus concre- matisparantjOmnino reijcerent. DeEbore cap. xiiii. Ossivm Elephanti non modb in Medicint nullus eft vfus ( tametfinonnullifalfotradant ex his cre- 64 AROMATVM H I S T. crematu ftodium parari )fednec inftrumetuejr quod dens Elephanti An.Ane. efijtn Gu^arate & Decan, Ati: zw Malattar, Ane: Ascce,Yiebo jw Canara, Acete; .4 £f/:?0pto, Ytembo: nuUis ve- Baro. ^ nationibus quodfciam Baro, /*<;# Siw/o?? Genuen- fisxidaffirmet. NvLiivsiw medicina vfusfunt ipfi detes apud Indos : fedduntaxat ab Arabibas & Turcis vfurpan- tur ex Auicenn&pr&fcripto in ijfdem remedijs quibus ■fearac! in.° wvt efferentur , & . quodammodo furtbundi reddanmr, difirumpantfe ca- ienas & vincula. Eim autem mali ctiratfo eft\fii reclo- reseducant eosin dgros,& grauiter obiurgent. C e t f. r v m prater tdminifterium quodvehen EIeptantof# dis oneribw pr&ftant , & tormentu beUicis e loco in io- cum commutandu ,fiolent beUo vtiles effie Elephanti-, interdum enim capite & peclore armaii equorum mo re in bellum educuntur.Sed qui his inprdijs vtuntur, idfolum emolumenti referunt , quod aduerfariorum aciesproturbent: &tdmeinterdum etiam,veluti in- tellexi,non fine fiuorum pernicie retro cedunt . Non- nullifiunt Reges , qui interdum miUe huiufinodi Ele- fhantos inpultu educut3alij plures.pleri^ pauciores. E Grv- 6S AROMATVM HIST. Elcphantorii Crvdele^ idfpeclaculu,quando Elephan- ti veiuti monomachia prdiantur: fiquidem non modo dentibus fingultfuum aduerfarium impetereftudent* fed magno interdum impetu caphibus concurrunt, vt alteruter eorum, capite confraeio jn planictem cadat. F A l s v m eft quodquidam de maris &feminA congreffu tradiderunt,quandoquidem haud aliter co- gredtantur quam reltqud quadrupedes. M v l t a Fiiniusltbr. §. cap. i . 2. 3. & feq.de Hlephantu fcribit Jedpleracfeparuin probanda, & ha clenus non experta. Qupd vero in Taprobana infula maiores,doaliores, beiitcofioresc^ Elephatosgignitra Taprobaiu fa : verum id eftfi Taprobanam inteiiexerit eam in- " fulam qud nunc Zeilan vocatur. Nam,vt poftea dice- mus , huius infuU Eiephanti reltquis omnibusprmU lunt , eorumfy imperia reliquos agnofcere fcribunt» 'Eius etiam cum Rhinocerote inimicifu meminit idt PlinMjtb-8-cap.io.eorumc]3pugnas defcribit. Rhinocero- ^ s T aUtm Rhinoceros vaftum animai cornu in ns hiftoru. nare gerens, quod dtfficuiter domart poteft. Muitos in Cambaya Bengaiafinitima,& Patane inueniri tra- Cands. ^, & ab incoiis Gandas vocari.Mthi haclenus Rhi nocerotem videre non contigii: iUudtamenfcio Ben~ gaia incoias eius cornu aduerfus venena vfurpare,vni - cornu effe exiftimantes, tametft non fit , vt ij referunt quifprobefcireautumant. Meaowros. Cetervm^ Monocerote tam incerta om- tita ab Aucloribus referuntur , vt iUos eum haudqua- quam vidijfe manifefto appareat • Ego hoc ioco refera qu^avirtsfide dtgnis accefulmer pQinQntorium Bo- n& t I B E k 2* 6? najpei , & aliud Promontorium vulgo de Currentes nuncupatum vidiffefe affirmabant terreftre quoddam animalis genusjicet mari etiam delectaretur,quodca put & tubam equi baberet ( mihinie tamemarinum equum effe)cornupr<&dttum duospalmos oblongo,mo btli 3 quodq3 nunc in dextrant , nunc in fwiftram ob- uerteretynodo illudattoHeret,modo demitteret *ld a- nimdlcum Elephanteferociterprdiari * emtfc cornti aduerfus venena laudari.Eius experimentumfaclum9 propinato duobus canibus veneno: alterum enim cane cui dupla quantitate propinatum effet venenum.funt- pto biitus cornu puluere ex aqua,conualuiffe: aliuve- ro cui exigua quantitate venenu effet datum^ nec ex- bibitum hoc cornuftatim mortuum corruiffe* C e t e r v m non modo vernaculam linguam Ekphantl tnteiiiguntjed etiam peregrinasfi eas edoceatur. Glo- ^00"1"8* r'u funt cupidi, beneficiorum memores,iniuriarum vt ro haudquaquam obltuifcuntur,& vindicla cupidifii- mifunt. In fumma huic animatt nihil deeffe videtur vt ratione pr&ditum appareat ,pr<£terloquelam : ta- metfi non defint qui in Cochin publicum inftrumenvu (atteftationem vocant)fe vidtffeafferant,quodrefer ret Elephantum aliquando iftic loquutum^petijjfetfe a feio rectore(quem m Malauar Naire, in Decam vero Pilaane vocant)cibum,Atreclorem rejfondijfe, Le- betem in quo illi Ori{am coqueret ,pertufum effe , cu tamen ad Cacabarium deferret obturandum , deinde iili Orifym fe coclurum . Lebetempromufcide fum- ptum Elephantus ad Cacabarium defert . IsLebetem reparat9fedrimam quam non animaduerterat^ inoh- B z tura- 6g AROMATVM HIST. turdtam relinquit .Lebetem cum retuliffet Elephatw9 Reclor in eum Ori\am cum aqua coquendam inijcit, fedcumper rimam effluere conjptceret aquam , rur- fus Elephanto tradit confarcinandum vtferat. Eude- nmfumptum defert Elephas.Cacabarius de induftria lebetemfereparareflmulans/tmaauget. DefertEle- phantus lebetem admare , & aquam haurit , quam dum effluere videt,lebetem intefiigit non reparatum: ad Cacabarium redit magno barritu intonans , quafi deeiusperfldiaconquereretur . Cacabarius tandele- betemprobeferruminat,&reparat.Sedei Elephatus nonfidens , denuo admareprofeclus , aquam haurit, quam cum continere lebetem animaduertit , domum redit,& ori^am in eo coclam edit.Viuunt etiamnum qui hocfpeclaculumfe vidijfe affirmant, loquutum ta men afferere non aufint. Rax sian. R v m o r m & fame,interdum vero beneficijs domantur. Ma- iores vero magnis adibus concludunt qua multas ha- bent ianuas anguftasjquibm qui Elephantos domare Volunt9 iacula &jpicula in eos conijciunt , donec lam fepiVulneribusfe & fame prope fint enecii. His dein- de recloresfigmficant eosfi ita exercitaffe vtfentate deponerent : quodfi humi fe proftrauerint , beneficia in eos coUaturos pollicentur ' , procumbunt Elephanti, lauantur, vnguntur oleo,& ctbtis datur: deindefingu lisferemomentisinterrogantur qui valeant,quidpe- tant.His rationibm paulatim edomantur. plinij lapfas. Manifestvs autemPlinij error in eo de- prehendttur ,quod Elephatos minimofuisftridore ter- reri & retro cedere fcribit hb.$.cap.<). Namplerunq^ fues Elephantorum ftabula ingrediuntur , nec eis ter- rentur, aut eorumpr&fenita quidquam commouetur, Sed & infjluis MaUuar multosfues cum Elephantu Elep ^anjUts verfari certum eft. lUud verum eft,quod mures oderity & fotmicaj. quemadmodum idem tradit. Namfi mures infuisfta- bulis verfarifenferinty nunquam nifi contorta infe & conuolutapromufcide Elephanri dormient, ne eamu- res ingredtantut ■& mordeant ; eademplani ratione formicas abhorrent. And.Lacun« M i R a r i fubit, a quo Andreas Lacuna lib. 2. plas* cap.jo. com.in Diofc. edoclus , fofiile & minerale e- bur inuenirifcripferit^quandoqmdem nihita veritate magis alienumfit. cop. n ** Nec minus Fuchfmm lib , de Compof. med. mi- I I B E R I. 7! M, qul nullibi verum ebur reperiri fummo errorefcri pfit: cum totfxnt Elephantiper vniuerfam lndiam & Aethiopiam. *VuIgariaSimonis Genuenfis exemplaria huius mc» miniflenon reperio. D i Elephantorum docilitate & induftria multa apud Au&oresleguntur . Sed & recetibus exemplis eorum in- duftria & docilitas eft cognita.Nonne Elephantus quem antetriennium hicin Belgicovidimus,quemcjuead Ma- ximihanum CtffaremRex Catholicus mittebat, fummil docilitatis & intellectus propemodu humani fpecimen nobis prarbuit? Attame adhuc erat iunior^necnonura an- num excefsifle ferebatur. DeCanella cap. xv. T a m longa dijficiliqs via petebantur olim hac dromata , vtperfeclam eorum noiuiam confequi Ve- teribus haudfactle fuerit. Hincfaclum vt millefin- gerenturfabuk,quas Herodotm pro veris refert . Et Herodori fa« quoniam ingens eorum eratprecium , maiortfe in bo- tmnibm lucri cupidttas, adulterabantur aromata, & hac rationefiebat, vt diuerfa illis inderentur nomina> tametfi plerunfe eiufdem effent generis. Propter locorum igitur diftantiam>& mU nmfiequentatas has regiones a Negociatoribm, pro~ be cognita Cafia hiftoria veteribm nonfttit . Naqui eam Ormuz, & Arabiam deuehebant, Chinenfes(vt infra dicemm)erant ; Ex Ormuz, deinde in Alep Em- A!e? syrix porium totim Syru nobilipmum ab alijs negQtiatori-Gm?°*ium' bm transferebatur. Qui vero inde eam ad Gr&cos de- portabat, aut apudfe nafci, aut in Aethiopia dicebat, multisfo cumfuperfiitionibus udt, diuidufc afacerdo E 4 te CANELLAE JPOLIYM ET; 3ACILLVS. tem iibu i. 73 te in ternaspartes, quarum vnam Deoponeret,alte- ram Kegi,tertiam facerdotibus ■& . * Paulo aijter C e t sb r v m necfe Caftiam,neq3 Cinnamomnm capn|^ r" * ■ 4pudAethiopes,aut Arabes nafci , noftrorum Lnfita- caflu neque norum nauigationepalamfaclum eft,qui totam illam ap^a^thk»- oyam circumlegerunt, magnaq3 ex parteterreftri tti- Pes rufritur» nere peragrarunt,nullam atitem Caftiam aut Ctnna- momum vidijfe affrmat . Huc adde quodipfimet Ara bes Canellam diclam hincpetunt , eiusq3 preciu apud eos intendttur,quoties hinc eo non defcrtur* Dicet aliquis Canellam quidem apudeos non naftci, &propterea ab Indispetere-fidlegttima Caftia & vero Cinnamomo eos non carere,forteautea Bar- baris & inconditis populisignorari . Vamtlures habco eruditos viros Medicos Arabes,Turcos & CordConesy qui omnes Canellam craftiorem,Caftiam ligneam ap- pellant. Vraterea nonnulli ex noftristotam Aetbwpia ftib Aegypto (quam nunc Guineam vocantjno {s//mi Guinca. fecundum mare,fed & in mediterraneisperagraruntt alij ab infula D. Thom<& nuncupata vftq3 ad Sofala & Mo^ambique & inde Goam penetrantes, alijpleriq^ a Promontorio Bon&ftpei ( cum nauftagiumpafii ef- promont©- fent^vftfe ad Mo\ambique & Melinda, ita vt vtracfe "um Boflae Aethiopiam fupra & infta Aegjptum per!uftrarint-y nullatamen his conjpecla eft CaneUa vel Caftia. ' C v m igitur orbis nunquam itafuerit cognitm Vt nunc efl, pr&ftertim Lufttan'u,verift\mile eft non de- futura huiuftmodi Aromata & celebria medicamcnta. qualia funt Cinnamomum & Caftiaiftd ahuniantm ipfamjianc nobis dubitationem parere. £ 5 Ns« 74 AROMATVM HIST. N e qjv e enim ( tametfi noftriminimi cmtoft fuiffent)credendum eft ipfos incolas tam nobilia Aro- matatacituros. Namquemadmodum Barbarifima infula D.Lau gens qu& infulam D. Laurentij incolit jnercatorikus, um' qui eo interdum deuebuntur,fruclum quendam Auel Fruftut Ga- Ima magnitudine oftendit , quod GarjophjUos redo- ryophyibs /# ; eadem ratione credendum eft Aethtopes Cinna- momum & Cafitam adeo odorata medicamenta no+ ftris demonftraturosfuiffe. Porro Cafitalignea Arabibus,Verfis & Indis Salihacha. Salihacha vocatur: a vulgo autem lndorum , eodem canriia cft nomine dichur quo Canella i nuUam enim inter Ca~ Caffia" neUam & Cafttam dijferentiamfaciunt . Neque , vt verum dicam , quijpiam Cafiiam a CaneUa dtjferen* tem vidit. C e t e r v m quod Canelk diuerfa Cinnamomi & Cafia nomina inditafuerint, occaftonempr&buifi feputo Mercatores Chinenfes {nam Annales vrbis Or muTLprodunt olim quadringemas naues e China vna eodemtfc tempore eo appultjfe ) qui cum efua regione aurum,fericum,vdfa murrhina (porceUanas vocani) mofchum, cupru,margarttas,aliasq3 buiufmodimer- ces eueherent, nonnullas ex eis in Malaca vendebant^ fandalum ,nucem mjrifticam,macere, GarjophjUos, lignum aloes,contra infuas naues inferentes: qua rur fus in Zetlan & Malauar dtuendebant, indecfefume- bant Canellam laudatifiimam, ex Zetlan videlicet,et ex Malauar minus feleclam,ftmiliter & exlaoa, vn- de etiam piper,cardamomufe euebebant, eacfo omn'14 deinde Ormuz, aut in Arabk oram maritimam per - ferebant. IIBER I, 7^ ferebant . Interrogatiautem iftichinenfes qu&nam tffenth&c Aromata , &vnde ea adueherent ,fabulas ilLts narrabant quas recenfet Herodoius , vt his com- tnentis earum mercium precia augerent. C v m autem qua tn Zeilan nata effet Canellam, CaneHa i&* abeaquaminlaoa & Malauar fumpferant differre ^sion^' confyicerent, diuerfa illis tndiderenomina, cttm tame^pcm. eiufdem generis effent cortices,profoti cdtcfe varieta- tefolum dtfferentes , vtplerunq3 idemfruclmpro re- gionum & folivarietate fuauior fieri, autanatura- li bonitate degenerarefolet. Emewtis eygo Ormuz, incok eam Canellam k Chinenfibus,idcirco eam Davc\imi,quod Perfis li- Darchini. gnum Chtnenfefonat,appel\arunt\deinde Alexandria vehentes vt eam Gracu eo comfluentibus cartus ven- dereni, Cinnamomum vocarunt,quodftgritficat Ugriu odoratum, quafi Amomum ex Chinadctatum. Dete- rioriautem CanelU, quafcilicet ex Malauar & laox delata effetMcm nomen quo in Iaoa appeUatur, indi- derut ,fttltcet Cais manis, quodltngua Malayadul- cais-manis. ce hgnufonat (hanc corrupto vocabulo Cafliam Grcap. 1 iS. cum Rhafe & reliquis Arabibus ,vocabulo Verfico Dar- chini ,vtplerif(fe alijs Perficisfolet. Nam Canella cu- mfcuncfe generis Arabice Querfaa & Querfe dici- cwka tur . Reltquaverb nomtna Arabibus prodtta corrupta Qucrfc. funt,vt D arnh ahan &fimilia. Vocatur in Zetlan Cunrdo: in Malajo,vti dixi,Cais manis: m Ma- latiar , Cameaa . t$am quod Serapio Darchini ^mea» Arho- Cmnarao- mum. j6 AROMATVM HIST. Arborem de China interpmatm ,corruptum efit exem plar,& luc interpretatio ab Interprete addita. C e x e r v m rogatosvolo omnescum Medicos tum Vharmacop&os,vt pofthac Cafuloco CaneUam deteriorempuficribere definant, & feleclifiima vtan- tur ,quandoquidem tanta nunc eft eius copia. Tum e- tiam ne Cafiiam duplici pondere pro Cinnamomo in Compofitionibus inijciant, tametfifieti Dioficoridis et Galeniaucloritate. Scribvnt nonnuUi CaneUam noftram ve~ terum Cafiiamnon ejfe, qiibd(vt aiunt )nigricasfit9 & inodora : autfiifit, Pfieudocafiiam Diofcoridis ejfe potius quam kgnimam. Fit interdum vt etiam hic in India Cafiiam admodum deprauatam cum alia inue- niamus non exigua quantitate( quoniam attt non be- neparatafuit,aut nonfuo tempore cafa)quandoqui- dem vix Aroma repcrias corruptioni magis ohnoxium quam Canella efi, pr&fertimfi diu in nauiperfiitertt. ift enim ]uc regio putredini admodum obnoxia ma- ritimis prafiertim locisjmo quotidiana experientiavi- demus CaneUam finguhs annis multum defiuailla odo 7is & faporis fuauitate deperdere. S i quisplura de Cafiia requiret , legat Manardu lib.Epift-S.Epift. i :& Commentarios Matthioli,lib. i ,cap. 1 i. & 1 3 .qui multis argumentu demonftrant noftram CaneUamJegitimam Cafiiam ejfe. Sedquod cinnamo- Cinnamomum inueniri negent , in eofatluntur , cum foU£ 'canci- Cafiia,Cinnamomum, & nofira Canella vnum idecfe h idem iunt. fint medicamentum. Annotavit Lacunalib. i .cap.13.in adi- bm tlBIR I. 77 buslndkisVlyfipone fe omnla Cinnamomi generaac'^^^ veteribus defcripta obferuaffe.Sedego hic in India plu jUo dunu* ra duobus non obferuaui,vtdelicet quod in Zeilan na- xat efle gc- fatur,&quodin laoa & Malabar. Nam quodin Lu e fitaniam deuehi folet ,Zeilan\tkum omninoeft.Pote- rit autemfieri vt quincfegenera bonitate difcreta in- uenerit,non autemgenere diuerfa, Quod verb deinde addtt de Ctnnamomo cum Maria Stiltconis vxore re- pertofub Paulo 1 1 i. P. M. fabulofum prorfus vi- detur. / Fatentvr nonnuUi,Cinnamomum quidem nos habere,fednon illud Mojjlitkum quodaDiofco- ride lib. i.cap.i^caterisgenenbusprxfertur ; quodfe Theophraftus lib.y. cap. 5. multisnodis conftare fcri- bit.Sed his abunde fktisfacluputo ijs argumentis qu<& antepretulimus. P o r r o Cinnamomumfiue CaneU&arborma- caweiixhi». gnkudine eft Oleajnterdum minor, multis ramispra ftori3, dita , non ijs quidem contortisfed reclisferme : folijs lauri quidem colore,fedforma ad Citrifolia accedente (non verofolijs Iridis vt fabulose quidam fcripfere) ftoribus candidis ,fructu nigro & rotundo , auellana fere magnitudine aut exiguis oliuisfimili.Eft auteCa neUanihilalmd nififecundus & interior arboriscor- tex *3 nam hu arbor duplici corticemunita eft velu- ti Suberis arbor, non eo tamen adeo craffo et diftinclo. Exemptus ergo cortex craffo iUo <£r exteriori libro re- purgatur : deindeper laminulas quadrangulas feclus humi abijcitur , atq3 itaperfe conuoluitur , vt trunci vnirn ram'% intcger wtex videatur, cum Umtn dun- tdxat 78 AROMATVM HIST. taxatpartcsfint corticis m tubulos dtgiti crafsitie con ttolutt, truncus vero interdumfemoru crafitudine re periatur • Rofeum autem illumfiue ex cinereo vino- fum colorem Solis calore contrahit: qui/non probepa- ratus,candicans fiue cinerei colorisfit-, nimijs vero ar- doribus Solis aduftns , ntger . Exempto cortice, tribm poftea annis ab ea arbore abflinetur. F r e o^y e n t e s funt b<& arbores in Zeilan, foiebatq3 vrft emt Canella : fed tngmta abhtnc annis, hemo eam emerepotUit,pr&ter Procuratorem regwru negociorumfatiorem vocant .Zeilamcis minoresfunt e& qu£ ignobilwrem CaneUam pr&bent in Prouincia Malauar & in Iaoafiue Iaua-}nontamen adeopufiila, Vt eas Fliniw lib. i i.cap.19. & Galenus lib. 1 ,de An eanell* ar- tidotis ejfe cenfent. Sut vero omnes fylueftres &fbon~ jj£*lu*- tenafcentes. N v s QJ7 a m alibiyquodfciam^nafcitur CaneU la, tametfi Francifcus de Tamarafcribat infreto ma- rts Erythrd Cinnamomiarbores^ & Laurosmaru qui eft Zeilan.Nam Perfe & Arabes nigros vo- cant Zangues , omnes vero Zeilan & Malauar inco- h nigrocolore pr/.,.,. vbertas. ginta ieucas w circuitu , mgmta vero m longitudmem patet ; poium eleuatum habetafexto ad nonumgra- dum 3 vberrima & iaudatifima totius orbis infuia Taprokma. (hanc nonnuUi veterum Taprobanam effe volunt, alij vero Samatram eam pntat) habes e regwne & in cow Jpeclu Promontorium de Comorin vulgo nuncupatu. Populofa eft admodmn,tametfi magna exparte mon chingalar, tofa, cuius incoU Ctimgala appeilantut . Mult£ iftic zeiianm- nuces mjyiftic£,Garjophjili,Piper,omnis gcneris pr<£ ter adamantem gemmd-y margaritarum,auri, argenti magna copia. Siiiu omnugeneris auibusfcatent, pa- uombus,gallmis , palumbis varij generis, muitocfe vje- natu,cetuiset apris.Deiicatifiimi ifticfruclus,tametfi fpomenafcentes,ficus,vu£,aurea malafuauitate relt- quatotim crbis fuperantia-.ligno etferro abtidat: mul ta Pdmarnm genera >optimi i.cap.7^2.videltcet, de Xjlaloe, & alteroy lib> i.cap. 14.de Agalugen. Solet enim de medicamento aliquo dubitans, duo , vt ante diximus, capitadeferibere , pofteriori plerunque plenius &ac- curatiusomnia defcribes. Priorijib. 1.7 \i.fciltcet,no nmna recenfet & prouincias enumerat e quibus depor tabatur. Sedin omnibmverum & legttimum Lignu promonto- Ay^s non mCc\tm. $iam quod in Promontorio Como cmmCon. . • •> .,.„', ... . ,. WhVetewus Cort dtclo9& Zetlan muemturjtgnum quidem quidem odoratum eft quod Lignum aloes fylueftre vo XyhloSd carunnattamen noneft . Legitimum vero in Malaca & Samatra nafcitur , vndea Chinenftbusferebatur. Hallvcinatvr autem Auicenna #, c u ab incolu elixari,vt omnem odorem elicidntfoibit. E i v s plurageneraenumerat Serapioltb.fimpt. cap.i$j. Indum , id in quadam India infula inuerit- tur qua Fiuma nominatur . Seleclifiimu eft tiigrum9 quodvarium oftendat coloremtponderofum. Mondu- num a Mondellndia vrhe denominatum.Seifcumipo ftremo Alcumericum, Seifico bonitate cedens\ tametfi Alcumeri non bngius a Seifi , quam triduano itinerc diftet . Ceterum praftare quodfuagrauedine in aqua conieclum non innatet , fed ftatim fubfidat , quodcfe tgniumfiammu diu refiftat. £ g ofariequidper hac vocabulafibi velit Serapio ptarie ignore,& nomina ddmodum deprauata effe ex~ iftimo . Nam quidper Fiuma intelligat , nefcio : per MondeUforte MeHndainteUigit: per Seifi & Alcume ri Zeilan infulam>& Promontorium Comorin>a quo triduano itinere marino Zeilan infula diftat. Conie* cluru duntaxat vtor . In Cqmortn certe & Zeilan li- gniquoddamgenus odoratumprouenit , quodAguila brauajdeft, Lignum aloes fylueftre appeUant,vt pau tb mte diximus . Eocremantur Baneanum corpora, Baneans^ quos huius hifteria irittio ab omrii re aritmata abftine* redixi. I d e m Serapio lib ftmp .cdp.iyj. ramos ab ar- bore refeclos integro annofepelirifcribits vt ita obru- U Agahchi marcefcat cortex, lignumtfc purum dttn* £ ^ taxat §4 AROMATVM HIST. taxat remaneat^adeo vt e ligno nibilerodatur. Addit collabentes ex AgaUochi arboribus ramos , afluminu inundatiombus raptos per circunftantes regiones de- ferri. In nonnullisfane veritati confona refert , fed in Agaliochi quibufdam veritatem ajfequutus non eft. Qupd vero fiuclum proferre rotttndum piperis modo, & rubente refert,an verumfit ignoro, cum haclenus videre mib'% tion contigerit ,nec quenquam muenerim qui aliquan do vidtritmec reliqui Arabesy Rhafes^ Auenrois , & ifaac eius vfquam meminerunt, tametfi AgaUocbifa- cultates defcripferint. M a g i s autemfabulofafunt eortrnifomniaqui Agallocbi arborem terreftri untum paradjfo proue- nire , eiu&cfe fragmenta fluminibus ferrifabulantur9 quam vt refeUi debeant. Ne c minusabfona funtquA Vandeclarius cap. chamcjca in io.de AraUocbo fcripfit. Nam quod Cbamdea adul- reenoMala- i . *>„ , J r rj-,. ■ s l •• n exaon na- teran AgaUochum fcrtbtt , a verttate altenum ejt om- fc""r« mnoycum tota ea regione Chamdeanon nafcatur. R v e l l i v s lib.i .cap. $6.vero tametfiper om nia veritatem nonfit affequutusjnplerifife tamen hal Agaiiochi lucinatus non eft.Quatuor qua recenfet Agallochi ge- cumgcnus ' nera haclenus videre mihi nolicuit-ffedvnicumgenus inueniri. indicum noui. Fieripoteft vt reliquagenera legitimu AgaUochum nonfintjedlignum aliquododoratum. B e n e etiamfcribit Mufa exam.fimpl de Agal- locho-.in eo tamenfallitur,quodeius pluresfiluas inue mrifcribat. Nam rar&fimtarbores. Agalugcn, Cetervm AgaUochu dtcitur Arabibus Aga- Kaud.vd. jUgen ^ Hauj , Gu^arate & Decanwcolis, Vd, quod IIBER I* tj quodvocabulum ex Arabko defumptum videtur : in Malaca Gzvro,feleftiftimum autem Calambac. £*££*■ ? A r b o r ef Olea inftar , interdum maior,ftu- AgaiiocM ftum autflorem viderenon contigit , ob difficilem, & hlftona* periculofam buiw arboris diuturnam ohferuationem, ftequenter iftic graffantibw Tigribw. AUati vero mi- bifunt e Malaca rami cumfolijs. Ferunt autem reces diffeftum Agallochum nulla odoris fragrantiagratu ejfe,nec nififtccatum odoratum effe-.imo eum odorem per vniuerfam ligni materiem non diffundi,fedin ip~ fo arboris cordefme matrice coaceruart* Craffm eft e- nim cortex3& ligni materies odoris expers- Haud ne- gauerimtamen,quinputrefcentecortice&ligno, o- t koftis ille &pinguis bumorfugiat, & admatricere- cedat, iUamcfe odoratioremfaciat, fed vt odor AgaUo- cho cocilietur,minimeputredine opus eft. Multi enim funt adeo experti & dextri inAgallocho dignofcedo, vt etiam recens feftum tudicare poftint,fitne qdoratu futuru,annullaodorisiucunditate(piraturu. Etenim in omni lignorum genere,aliud alio praftatiw eft. So lentautem Malacs. incok AgaUochum repurgare an~ te,quam Negotiatoribus vendant. Pr^efertvr vero multum nigricans,cine- Agaiicchh reis difcurrentibw venu,ponderofum3 plurimo humo- deieftus. re pingui pragnans # . Probatio eritft igne accenfum - multum humoris exudet; nonfi inaquam conieftum, noninnatetifedfubfidat.Namfelecliftmumquando- que innatat,necfubfidit. Gu\arate & Decan incoU prater fupradiftas notas, vt magnafintfragmina re- quirunt, quemadmodum maiores gemmti & Marga F $ rttas $6 AROMATVM H I S T. ritas ceteris praferunt : perfuadent enimftbi quo n$4* torafuntfragmma , eopius facultatis infe continere. * Ego totam Agallochi hiftoriam apud Auicennam le- gi , fed nufcjuam eius mentionem feciffe inuenio , faltem in "noftris exemplaribus . Quare omnino dicendum eft • Au&orem a noftris diuerfa habuifle exemplaria. *Eiufmpdi ex India Vlyfiponem adfertur , fed magno seftimant.Fiuntinterdum ex eofpherukeprecariarodoris jucunditate & precij magnitudine comniendabiles. Fre- quentiores tame funt ex qu§ exXylaloe vtvocantfylue- nri,noftro Au&ori defcripto,fiunt;tum ex alio ligni gene requod mirumin modum Agallochii amulacur, inodo- itjm tamcn eft. • DeSandalo cap. xvii. 9t»datum. Qjr o niam Sandalum vfibus bumani* valde tiecejfarium eft,vtpote quod Cordis affeclibus nonpa- tum conueniat,de eo dijferere non alienum duxi. Appellatvr autem in Timor infula em- chandama. mbusq^ prouincij s Malac&vicinis Chandama; Ara- SandaU hes corruptonomineSan&Avocarunt > quosimitati funt omnes ingenere Mautitani cuiufcunc^ tandeilli Scrcanda. fmt prouincia: in Canara^Decan^ & Gu^jtrate Ser~ canda dicftur. sandaii tria Porro triafunt SandaXtgenera^ubrum^AU *&*** bum> VaMum quod Citrinum officina vocant. H&c autem omniageneranon nafcuntur vna inprouincia; fed magna locorum eft diftantia. Siquidem Rubrum in Timor , vbiplurimum Album & Pallidum proue- ttangw B. nit, non nafciturifed in India intra Gangemfl. quern inccU Ganga vocant9 videlicet in Tanaftrim & ma- fitimis quibufdam Cbaramadel. Huius defcriptionem ftonproponQ) quodbaclenus em confequi nolicueriu lUudautem certum eft omne Santalum ruhrum ex tjs qu<£ iam recitaui locis adferri. Uarus in bacprouincia eius vfuseft , quod Indi duntaxat eo aduerfus febres vtantur , reitquum in Lufitamam & occidentales re- giones defertur.Ex eo etiam interdum buius Prouin-1^* &****- iu incolafua idola eorumcfo delubra fabricant : qua de re crafiiora ligna magis expetuntury maioricfc pre- cioredimuntur. Differvnt auteinter fe Santalum rubru\*M}™h*\ & Brafiuum hgnum.vtrumc^ tnodorum. Nam San-(CKau3. talum rubrum netfe dulce eft^necfe infciuqu& not& in Brafilio manifefte deprebcnduntur. Cet EKvuSantalumAlbuetPaUiduminln- dia vltra Gangem nafcitur 3plurimum vero in Timor^wolL u 3 infuUy qiu vndique portuofa eft . Prafertur autem quodadportum Menainuenitur : eftenim uibaud- quaquam lignofum>fedtotumfere cor.Adportu Ma- tomea eft Santalum etiam pallidum :fed illud muhum Hgni,parum cordis babet : Lignum autem a cordefe- grego^quoniam in corde tota odorisgratia cofiftit. Ad aliumportum CamanafeappeUatumimprobum San- talum nafcitur,vtpotequodplurimilignifit^ & nibil fere cordis pofiideat. Huiufmodi eft & illudquodad portum Seruiagonuncupatum inuenitur. Suntaute Mercatores in bis difcernendis adeo exercitatirvt con- fpeclolignoftatim indicare poftint vndefit aliatum. Invenitvr etiam Santdum aJjbum & pal- lidum in Verbaluportu laua, vebementer quidem od$ ratum , fed quod breuifenefcat , debeatque poftan* mm multoligno adempto eius odor reuocari , qui m V 4 m~ lidum odo ramm. $8 AROMATVM HIST,' medxtuUto confiftit. Santalu pal- P r i m v m vero locum obtinet paUidum , quod edoratitts eft3fedminori copia inuebitur.Etenim inter innumeros Santalt truncos vix quinquagefimus quif- quepalhdus eft. Nuper tamen amercatoribm intelle- xi qui diu m ea infula verfatifunt, plurimum Santa- lumpallidum locis apricis nafci^tatamq^ inter vtrtuf- que Santali arbores ejfe affinitatem, vt pajlidu a can- dido difcemi non poftit , nififorte ab ipfis incolis , qui eas cCanara,Bengala,Decan,& Gu{a- rate: IIBIR i. 89 utt\ minima verb defertur Ormuz,,Arabiam,& Lu ?ntaia t?ffi ' . . . J r t • • . .^ ctumxanfs. fitamam . Imo vix m Lujitamam legitimum Cttrtnu in mfitani* deferriputo, cum multbpluris bkematur , quam, in cxi?ortatur- Lufitaniam delatum,vendi pofiit. A n t i q^v i o r e s Guci Santalorum no me- minerunt,fed Arabes duntaxat, Qmd verbfibi velint Machazari & Mahazari vocabula, quibus paftidi Santalum nuncupariquidam volunt , prorfits ignoro (tametfi Monacbi diftinc $.cap. 161. Commentato- 'res in Mefuen- Machazari explicent odoriferi ) nifi forte Machazari fxgnificet e Malacapetitum , aut MacbazaA Mazafrani legendum fit , quodpaUidum aut croceo Mazaffcmi. colore infeclumfonat. C e t e r v m in pallidipenuria albi & rubr'% par *antali PaIIi f r i i ' r i « i flipenunam tes <&quales pr&fcnbendas non cenjeo , vt vult Sepul- candidum ueda, fedpotius folum candidum: magisenim cupal- exPlet* lido affine eft album quam rubrum . I n exteras regiones delata Santaliarbor etiacre- fcit . Vidi enim in Andanager totius regni Deca vrbe Andanager primaria,vbi regtamfuanihabet N'i^amoxa,attamevl]ys' non erat odorata. HabetautemNitymoxaifticbor-Wzamoxx tos ampitfiimos omniperegrinarum arborum , etiam ^0"1* noftratium genere excultifiimos, qu nec vnquamdeguftarepotuerim* $etre c5 aliji S v n t qui addant Lycium : potentiores verb & opulentiores Caphuram de Burneo , nonnullilignum aloes & mofchum autAmbarum . Sic autemparatu adeofuauis eftfaporis , oriscfe halitum adeo commen* datfuafragrantia, vtperpetuofere illudmafticet opu lentioresytum etiam alij pro facultatum ratione , ta- tnetfi non defint qui Arecacum Cardamomo aut Ga- rjophjOis mafticent.Infolitudinibus autem & remo- tioribus a mari locis caro venditur. ideofertur Ni^a- moxafingulis annis in id impendere trigefies mille au~ teos lufitamcos. lUcfunt eorum tragemata, hoc ab- tuntem Jhixcura. 1 I B £ R . I. JI itmtem donavi: atq^ Rex ipfe interdumproprla ma- tiupotentioribmdonat , alijs verbper manmfamuli fui quem Xarabdar aut Tambuldar vocant . Sed xaraWar. quia Betre venas habet aut coftas fecundumfolij lon- TambuWar* gitudinem excurrentes, vnguepollicis(queea decau- fa in acutumpr&fecant,nonj>eluti nosyin rotundum) eas eximuntjeinde admifto calcis momento ( qua ob exiguam quantitatem & materiam vnde coflata eft, fit entm ex oftreorum teftis concrematis, nullum no- cumentum adferrepoteft) & Areca contufa aut con* fracla,folium Betre complicant atq3 in os conieclum wafltcant ,priorem iUumfucum expuentes(quodta- tnen nonnuUi nonfaciunt)qui cruentus videtur ,dein- de alia atcfe diafoltafimili modopraparatafubfeque- terfumunt. Solent aliquem dimiffuri , aut ipfi ab ad- ftanttbm difcedentes bis folijs praparatis plena buu fulafericea abeuntem honorare. Nemo autem difce- derefuftinet , donec Betrefit donattts -y id enim dtmif- fioniseftindicium. C e t e r v m opulentiores aliquos adituri , hoc Bette vfau Betre mafticarepro more habent,vt odore os commen dent. Siquidem apud eosfummainciuilitatis eftodo- ratum non habere anhelitum: ita vt ft tenuioris fortu m aliquem cumpotentiorifabulari neceffeftt, manu ori oppofita idfacietjic teter aliquis odor alterim na~ resferiat.sic etiam mulieres viris congrejfurt, Betre mafticantantequam coUoquantur , exiftimantL ad lafciuiam fummum effe iUettamentum. O m n e s huim regionis incoU id ,fumpto ctbo, wanderefoUnt , alioqui cibos naufeam quodammodo , v moue-* fl AROMATVM HIST. tnouere aiunt : & mafticare ajfuetis , oris halitum te- trum olereji quando abftineant. jQwando Be-* Solent^ eius vfuper aliquot dies abftinere, tte efu ab- qUi^m obkrunt fanguine iuncli , ejr in quibufdam ie- iunijs.Ab huius etiam efu abftinent, & humife abij- Moalis ridi- ciunt Arabes & Moalis, hoc eft Alifeclatores dicli, «u a per ua. je(m £eiils quibus ieiunant. Vabulantur autem ift'% Alifeclatoresfitife morituros conclufos in quadaar- ce9multa6^ pratereafabulas addunt. Bstre aatales. N a s c i t v r Betre in omnibus lndi i. de Betre, quod ille Tembul vocatcorrupto,vt mibi videtur,aliquan tulum vocabulo,quodab omnibusTamhulrfon Te- TamfeuL bul dicatur. Hucadde quodfiquem Arabem aut Ae- thiopemperconteris,qui vocetur Betre^atim Tam- bul dicet, AvicennaM- 2.^.709. gingiuas confir- mare esi auctor, ittquem etiam vfumfernper ab Indis mafticatur,& paulo poftfubijcit5ftomacbum robora- re,ob quamfacultatem etiaab Indis expetitur. Quod mtemfrigidam illifacultatem tribuat in primo gra- du & exficcantem in fecundo : putauerim exemplar vitiofum ejfe, aut (quoderuditi Arabes arbitrantur) Auicenm, in temperameti defcriptionejmpofitu ejfe, fit enimpleruncfe vt vulguserret in temperamenti di- Betre tempe* gnotione,vtpote cui Piper,Cardamomu, Cepafintfri ramcntum« gida.Caliduauteetficcueffe Betre adfinefecudi ex- ceffus tpfe expertusfumtetfic exfapore et odore coijcio. Est autemBetrefoliumfimilefere Malimedi- Prouenit tn extre- mis ramulis Mjrti modo. Esl autemfks hic viridis(vt a fide dignis viris accepijadeo odoratus^vt rcliquosfto res odorisfuauitate fuperet. GultoresflageUant altio- res ramos arboris, emundato prlus circa arborem folo, fiquidem nuUum genus graminis fub hacarborenafci- tur9omnemfuccumfiue humorem adfe attrahente ar G 4 bore* 104 AROMATVM H I ST. hore. Decufii GarjophjUi biduum aut mduumficcan turjeinde ajferuantur, & Malaca aliasfe prouimias mittutur.li GarjophjUi qui in arbore h&ret crafiwres fiunt 3 neque ab alijs nifi vetuflate dijferunt , tametfi falfo exiftimarit Auicennalib. i,cap,$ i S- crafiiorem hunc marem ejfe . Magni prouentus augurium efl ,fi #rbor pluresflores produxerit quamfolia: idcirco ncn debent nimium flagellari arbores , quiavehemens & nimiaflageUatiofteriliores efltcit . Pediculi oblongi e tMU. quibus dependentflores vulgo Vufti vocantur . Folia tanta odoris fuauitate nonfragrant vt ipfum Garjo- phjUumifedneque ipfi rami odori funt jiifi aliquatu- lumficcati, Gatyophyiii Nascitvr autem ipfa arbor jponte ex Ga* coiimr. rjvphjUu decidentibm, Nam cum nunquam huk de<* fit pluuia qunon manu vt nonuUi volunt, fed violentaflagellatione vt iam dixu F A l s a eft eorum opinio qui Garjophjlliarbo- rem cum MofchaU nucis arbore eandem effeputant. Nam Nuxfoliafere rotunda habet , Vjnfofysfimu lia. Garjophjllu verofolio eft Lauri *. Pmerea Ga- rjophjllum defertur in Bandam infulam proculinde £xfiitam,qu Malacitana verb Lada, Arabibus medicis tum vulga Eilfii. Filfdjametfi Auicenna lib.ii cap. 5 5 7 . & 5 5 8 • fc- Puiful. cundum Bellunenfis^ralationeFulful, & Piper-lon- Darfutfui. gUm Darfulful appeUet & Fulfel , quem fequutus eft Serapiojib fimp .cap.567 .vter^ Arabs. In Gu\a Merkhe.Mo rate & Decan Mcriche , & in BengalaMotois: pimpilim. longum vero , quodfolummodo ifticprouenit , Pim- pilim. M 1 r vunon eft,fiTheophrafiusJib.f).cap .11. Diofcorides lib. i.cap.is3* & hosfequutus in plerif- que Fliniwjib. 1 1. cap. 7. Viperis plantaformam ac notas ignorauerint, & indigenam in ea defcribendafi demfequutifint,ob regionum diftantiam. Quodverb Arabes in eodem errore verfatifint,& nonnuUi etiam ex recentioribusJUud mirum. ftoreia.shU S e r it YKautem ViperispUntaddradicesaU terius -*/ IIBER le 109 terius arboru(magna certe ex parte iuxta Faufel ar horem aut Palmam plantatam vidi ) adcuius vfquc faftigiumfefe conuoluendofcanderefokt: folijs raris9 malt aftyrij effigie,fedminoribus, &per extremum a~ cuti$,virentibus,guftucalidi$aliquantulum , &folm BetreftueBetle, cuius ante memmi}fapientibu$. Fru- clus vuarum modo racematim coluret , minores ta- menfunt Piperis racemi , & ipfefruclus minor,fem- percfe virens, donec ficcetur , &pknam maturitatem confequatur,qu& incidit circiter medium lanuarium. Radix pufeUa,non Cofiofimili$,vt veluit Diofcorid.es, piofcoridk lib. i.cap. 150. quandoquidem Coftus radix non eft, ap us* fedlignum,vtpeculiari capite dicemus. I n t e r verb eam plantam qua Pipernigrufert, Exigua intei- & eam qua candidum, tam exiguaeft differentia,vt ^SSri &pe i nemine quam ab incolis dignofcipopnt : quemad^ aiw differcn- modu vite qm vuamfert nigram ab ea qu<& candida tia* fert non dignofcimus 3 nifi cum vuas habent , & eas quidem maturas. Qjr je autem longum Piper profert , longe alia pipcr long3. eft plantaietenim nonplus babetftmilitudinis cumfu perioribus,quamfaba cum ouo. Puterea Piperlongu in Bengala nafcitur , qud regio quingentarum leuca- rumjpacio a Malauar diftat , vbi Candidum & Ni- grum gignuntur . Precivm longi Piperis in Bengala eft vnius Lufttanici aurei cum femiffe infingulas centenas li- bras . in Couchin verb vbiplurimum Xigrum nafci- tur, quintfe Lufitanicis aureis emi fokbant centenali- buffedabhinc quadrienniu aut quinquetmium, quod in IIO AROMATVM KflST^ tn alias etiam regiones importari cosperit , quindecwt aut viginti Lufitanicis aureis emendafunt.Piperis ati temnigripreciumincentenas librasefi duorumLu- fitanicorum cufemiffenatali loco.at in Bengala du§- decim Lufitanicis emuntur totidem Ubr<& Nigri. Piper album C a n d i d i planta raricres funt , nec nifi certis rarum. Malauar & Malactz locis rara nafcuntur. Solet Ma- gnatum menfis inferri : eo enim vtuntur qumadmo- dum nosfale * . Venents refiftere & ocularibus medi- camentis vtile effe afferunt , quod& Diofcorides hb. i-cap. i $o.annotauit,atque vtinam tota huius plan- ta hiftoriam tam vere defcripfiffet ■. Brafma. S £ d nec B rafina vocabulum 3quod apud eundem Brechmafio. Diofcoridem ibidem legiturjiec Brechmafin quoda- pud Pliniumjib. i i.cap.y.vnquam hts inregionibm mdiui,aut auditum puto. Condivntvr aceto aut fale virentes ad- huc & immaturi Ptperis nigri racemi , * ejr vfui af- ferwantur. Piperis tem- A r a b e s & Perfcmedici Piper calidum ter* peramcnw. f'w ordwe conftnuunt . Sed Empirici, cuiufmodi funt maximapars Indkontm medicorum, frigidum Piper faciunt,vt eirplera^ alia aromata qud excalfaaunt. O r a t o sautem omnes Medicos volo vt Pipe- riscandtdi loco(qttodcalidim eft & odoratius) Nigrii non pfkfcribant i nifi candidifit penuria . Similiterne longum Piper candidi aut nigri locofubftituant, cum prorfus diuerfz fint planta , & nigrumcum candtdo vians commuat. C e t i r y m ne qnod Piperisgemis dcfit^ men- tionem IIBER I, III ttonem hkfubijcere libuit eius Piperis quod lingua Malauarica d Canara nomen fumpfit . £/? autem id p'Per Can* r . J\ fJ. J , , riDura. tnanejocfo vtunturtnpituita a capite euacuanda den tiumfe doloribusmonmdli & in Colmco quem vocat affeclu . Eius autem formam defcrikre fuperuacaneu exiftimo yquomam in Lufttaniam non deportatur. * Piperis hiftoriam etiam defcrbic Ludo.Rcman. lib. 5 .cap. 1 4. & lib. 6 .cap. 1 c>.fed paululum dnoftr o Aucto- levariat. * Vidimus Vlyfsipone candidum Piper , & inde nobi- (cum attulimus , grano non rugofo, [qq pleno, acriore &C odoratiore quam nigrum, Vlyfsipone tamen neglectum. Ex Indijs vero copiofum,faltem quod medicamentis fuf- ficeret, haberepoflemus, fiLufitani Pharmacopol» pau- 16 diligentiores eflent. Inuenitur tamen interdu Antuer- pitB apud myropolas nigro permiftum. * Eiufmodi racemos interdum cum Gingiberis radici- busmuria conditis Antuerpia» reperire licet, oblongos quidem illos & graciles , neque ita far&os vt funt vuaru tacemi.EiusiconemadviuumexprelTam,hicadiecimus. Olim Antuerpiaminuehi folebataliud Piperis ge- nus,quod Lufitani Pimenta deIrabo,id eft caudatum Pi- per,appellabant: fed metuens Rex Lufitanus nelegitimu Piper alterius inue&ione vilefceret, id amplius inuehi e- difto vetuit. EratidCubebisferefimile, pediculopnedi- tumexiguo,rotundum,plenum,aliquantulumrugofum, nigricans,eadem acredinequa piper prarditum, aromati- cum,racematim (vt ab ijs qui racemos habuerunt didici- mus)cohajrens. Amomum,nonnulli peritiperperamex- iftimarunt. DeCubebis cAP. xxi 1 1. T a m e t s 1 Cubebis raro in Europa vtamur% nifi in Compofitiombus: attamen apud Indos magnus earum in vino maceratarum eft vfus ad excitandam venerem j tum etiam in laoa adexcalfaciendum ven- triculum. 112 AROMATVM HlSf. Cubcbe, Appeliatvr hicfruftus ab Arabibus medl Quabebe- ™ Cubebe & Quabeb-i vulgo Quabebechini : chini,cu- in jaoayvbi frequens nafcttur ,Cumuai rcliquis In- *nuc,Cubab- ,. ■ \* . : /^* i ' t i • ■ ■ n chini. du ,prm Bengala vero,Gu{arate, & Decanftnterdum En^»HU» Hiljnterdum Elachi, idfe inter Mauritanos^ naab Eiachi. Gentilibm indigenis omritum prouinciarum enarra- tarum Dorenuncupatur . Qjia diuerfitas funimdm Dore. illam nominum confufionem inter Arabes fcriptores peperitf eteritm norinutii Indicis yocabulis vffunt^atij vero Arabicis) & multts errandi occaftonem pr non, vt Cordus mo. hiO.otM. iibir r. 117 Cordus in lib.i. Diofc.fcripfit, Glandis aut AueUana magnitudine #. Hvic autetnerroriocca(ionem prduitDauus panusTeren iUe Terentianus,omniaperturbans,Gerardum Cremo nenfim # interpretem inteUigo, qui cum hoc medica- mentum ignoraret , nomen illi ex Gr&cispro arbittio indidit, tametfi legitimum Arabicum nomen in inte- gro & non mutatum reliquijfe prsftitijfet. Q_v a m Ruellij lib. i.ca. $.opmiofit erroned qui Raeiiij error. " nobis Capfuon,aut Stliquaftrupro Cardamomo Mau ritanorumproponit -,omnibus notifiimum efi, A d ea verb quAmat enim h&c arbor maritima loca9 & mediterranea rejpuit,alioqui magna cum diligen- tiafereretur, quontam fingulu diebus eam edunt cum Mauritani,tum Moalis (genus hominumideft , qui Moahs. Ah vtdixi,generum Machometifeclantur) etiam in fm teiunijs cum a Betre abfiinent. Mafinant enim Arecam cum Cardamomo >purgadi ventriculi& ce- rebngratia. Adm 1 scentvr Vmfelfiue Arec£,eadem Faufeimi- qu&fupra Betre admifceri dixtmusitawetfi, Betre ca xtuw* lidumfit,Areca verofrigida & (icca.Sed& admifce- turLycwm, quoniam vtruncfe gmgmas confirmat & dentes fiabihufiomachmn roborat3& vtile eftaduer- fusfanguinis reiecliones,vomitus,& alui profluuia. E s t autem ipfa arbor reclafungofa materiefo- F.aufel hifto* lijs Palm£,fruclu nucvs Mofchata,minore tamen,aut li' iuglandibus exiguisfimili,intus duro, & candidk rttr bentibuscfe venu rejperfo^nonplanerotundo}fedalte» rapartefefiili:qu£ tamen not& non omnibus Arec&ge neribus conueniunt . Integitur hicfruclus inuvlucro admodum lanuginofo &forisfubfiauo,perquamfiml li Datiylis,ciim maturuit, &*ante quamficcatusfit. Immaturus vero,ftupefacit& inebriat- editur autem immaturus a nonnuEis , vt3 veluti inebriaiijolorum cruciatus nonfentiant. Siccatvm verbfruclumficparant.Contu- H 5 fi>* 211 AROMATVM KIST. Faufeipr^pa famnucemVaufelin tenuiftimas partes cumLyctol rauo & v- frf0iio Betre cui exemptusfit neruus mafticant>veUt ti m Betre diximus, & priorem faltuam qu&cruenta eft expuunt,eaq^ ratione cerebrum & ventriculu ex~ pnrgant,gmgwas et dentes ftabiliunt.Votentiores ex VaufeULjciOiCaphura^Lignoaloes, & Ambarimo- mentoformas orbtcularesfiuepafttUos coponunt quos mafticant. Scribit Serapiolib.fimp.cap. wj.excalf* cerei& amaritudinis particeps ejfe. Sed cum degufta* uijfem, nullum calorem deprebendi ; verum cum infi- piditateadftricloriafacuUatepraditum ejfe comperi. Itaq3 puto aut Serapionem hanc Arecam non nouijfe9 autftnouerit,eam nunquam deguftaffe. Aqua ex E x ea viridi aquam fttUatitiam vitreis organis e~ liciiubeo, quamaximo cttm fucceffu tn biliofis alut profluuijs vtor.Sed arcanum id mihi haftenusfuit. * Nucem Faufel cum (uo integumento nobis aliquan- do communicauie Petrus Coldemburgus Pharmacopo- la,vir eruditus & rei herbaria? peritifsimus. Invemivktvr interdum aJia»nucesobIonga? qug Faufel cum fuo inuolucro magnitudine ajquant, prardu- tx, & foris nigricantes,qua* per medium fe6ta> Nuce my- rifticam mirum in modum atmulantur. ForteFaufel ge- nus erit, aut aliquid fimile . Sed cum duntaxat vetuftate cxfucca videre licuerit, de eius guftu dc temperameto ni- hil pronunciare poiTum . Vtriufqueiconem exprefsimus. Meminit etiamAsecaeLud. Roman.lib. nauig.j. cap.7.inhuncmodum. Edere fueuerunt(de rege & ma- gnatibus vrbis Calecut loquitur ) fruftum quendam cui Chofolo (Faufel intelligit)noroen eft . Hunc miitit arbo* Arecha nomine,PaIma»non ab(imilis,que cariotas gignit, Sc confimiles producens fructus.Mifcentinfuper contri- tas oftrearum conchas calcis inftar. Harc ille. At ridiculu eft IIBER I. I25 cftqtiodidemUb.^.cap.^.fcribJtjquoniamqu^fanitatis tuenda? caufo eduntur, prarrentifsimum efie venenum af- ferat. AtSultanus, inquit, letho traditurus e Satrapis cuempiaro,ad (e acceriitum cui mors imminet, nudu fibi afsifterecompellit, moxcjj edit nonnullos fru&us, chofolos vocitant,ipftar nucis myrifticajjmandit etiam quafda her- barumfolia,modo mali AiTyrij,<calcem, fimulcjjcun- &a rnandendo ruminat. Tandem in eum quem cupit oc- cidi,expuit,afperfoq^eo,continuomorsfubfequitur,pre- fentaneoveneno vitam perimentemam vbiin hominem, vtpr«mifimus, expueritcontritavenena,intramedia! ho' rar fpatium perfuius veneno in terram corruens efrlat animam. De Nucc Indica. # cap. xxvi. N v l l a m arborem vfibus humanis aptiorem Palma in- inuenir'tputo,quam fit Palma Indica^veteribus Gra- lca* cisyquantum coijcio, incogmta, & Arabibus fere ne- gleclayquipaucaadmodum de ea fcripferunt . A V I- C E N N A Ub. l.Cap.506. eam VOCat Iatl- Iaufialindu fialindi , quod Nuctm indicam fonat : Serapio Itbr. fimp.cap. 228. & Rhafes libr.$-dere med.cap. 20. arborem ipfam Iaralnare * , id eft, A rborem nucife- iarajnare. ram .Vocatur autem vulgo ipfa arbor Maro , &fru- clus Nave\tquodvocabulum Narel comuneefl Per- fis & Arabibus : in MaUuar , arbor ipfa Tengama- Tengamara, tmjruclus verh maturusTcnga,fedviridis adhuc et l^t:\Z* immaturus Eleni,^ Goa Lanha: in Malaio, arbor can.Nihor, Trican,*/?/* nux Nihor;«« nos Lufitani nomen Co Co1uo' quo indidimus ob tria illa foraminum vefligia quibus Cercopitleci , aut alteriusfimilis animalis caput re- pufentat. Arbor^/ vafts. magnitudims , folijs Pahu ]^jj/n*C8 aut Olb. 1 24 AROMATVM H I S T. aut Arundinifimilibus , aliquantulum tamen Utiori- bus ifiore Caflane<&,materiefungofa etferuUcea.Gau det arenofofolo & mari vicino , vt in mediterraneis hauifacilefit reperire.Seruntur ipf& nuces,ex quibus enataplann tranjplantantur , irpaucis annis adole- fcunt & fruclifemfiunt,pr tuetit medius cortex qui amjgdahs fuauttate non cedit, edi- turcfo a nonnullis cum jagra , cuiuspaulo ante memi- nimus,aut cumfaccharo: aut ex eo trito lac exprimi- tur cuquo coquitur Ort(a non minusfuauis quamft cum lacle caprino decocla effet : autex eo & auium quadrupedumue carnibus edulia parantur Caril illis caril. nuncupata. Maturior verbfacla nux,cotinet quidem etiam liquorem,fednon adebfuauem vtprior , quicfc interdum acefcat. N v c e s ift& recentes ficcat<& atc^ fuperiori cor~ tice delibrata & confracl<& , ab indigenis Copra vo- cop«„ cantur ,deuebunturcy in Ormuz,^ Balaguate, aliasfe regiones quibus rarioresfunt quam vt exficcaripof finu aut in eas prouincias qiu his omnino carent. Suauesfunt , tjsfc vtimur tanquam caftaneisficcis. Oleum ex Ccpra. Oleum ex Cocco re- «emi. Olei ex Co- pra facuka- I26 AROMATVM HIST. Gratiores multofunt palato,quam qua integra \n lu fttaniam perjeruntur . E x ijfdemfragmentii,fiueCopra,limpidifitmum cleum magna copiatorcnlari exprimitur, nomodo ad luctmas vtile,fedetia Ori^j, coquenda aptum . Duo ycrh exprimuntur e^is nucibus oleigenera. Vnvm e x nucibus receniibm contufxs caltdaaf- fufa aqua , quibm expreftis oleum aqu&fupematat; Hoc vtimur adpurgandum excrementis ventruulum & mteftwa ipurgat enim leniter &fine aliquo nocu- mento,multi Tamarindorum exprefwnem addunt, et vtile medicamentum ejfe fttpiusfum expertus . Si hoc oleum inteUigunt Auicenna lib. i.cap. $06. & Sera- pio, lib.fimp.cap. 11 8. cltm id butyro.puferunt tre- clc fentiunt mea fententia. in eo verofalluntury quod ventrem minus leniredicant,quam butjrum. Altervm getms olei ideft , quodfuperius ex, Copa exprimi diximus. Idputer iam diclas faculta- tes,neruis admodum eft vtile .Siquidem magnam hu- ius vtititatem quotidie experimur in neruorum con- traclionibus & articulorum dolortbus antiquis : hoc enim inunclum &grum cup&grandi qu<& hominem ca- perepofit imponinms,ibij3 dormire & quiefcere con- calefaclumfinimus magno cum adminiculo. An vero lumbricos enecet, vtfcnbunt Auicenna lock iam cita- tts & Serapio,nondum expertus fum . Quod vero, ip- fam nucem eademfacultate puditamfcribant ,' non modo rationi confonum non eft > fed ipfa quotidiana experientia manifeftifhnum eft eius efu lumbricosge mrm.ln Serapionu aittem lihftmp.cap.22%.fenten itam i i b e r r. 127 tiamfacile conceffero, qui Manfarunge (quem an- Mmfum^. tiquum Mefiten ejfe ait)aucloritatefretus , nucis hu- iusfiue Cocciefualuiprofluuiafiftiauttoreft. Alienu enim a ratione non eft , vt ipfa nux,qua terreftriu eft partium^ventremfiftat: ipfum vcro oleum , quod te~ nuium & aerearum eft partium, ventremfubducat. N v l l v uautemoleum exftillatipJaarbor,fed ^unsec- duntaxat ex ipfo Cocco exprimitur : tametfi Lacuna Com.inDiofc.libr. 1. cap.iy.fcribatin eaopinione quofdam ejfe, vt credant dulce id oleum , quod exhac ialmaftiUat, Diofcoridis effe Ekomeli. ElxomeU. C e t e r v m duplici cortke integttur hac nux. Hxtimus viUofa materie copaclus eft , ex quafit Cai- cairov ro Malauaribus diclumjoac inprouincia magni vfus. Nam & ex eorudentes* drfunes nauibus neceffa- rij (manent emm incorrupti in aqua marina)fiunt,et cx eoftupa loco naues obturatur &ftipantur , ipfiscfc adeoftupisprtftat, quodputredini minusfit obnoxiu, &,aquamarina injperfum,infletur denjeturfe. N«/- la certe ex hac villoja materiefiunt aul*a, vt perfua* dere nobis nititur Lacuna Com. in Diofc. libr-i . cap. vafa « 1 4 1 . Ex puiamine ilto interno & praduro , vafa in te- nuioruvfum tornantur, & etta carbonesfiunt aurifa brisperquam vtiles> Sed ea vafaparaljtkos,fi inde bi- vadulaex bat,minirneiuuat,vt putauit Sepulueda, et vuho Lu ,Cocco p?ra* r - j "' n Sr-> -i n r r, ■ r 1 lyncosnon Jitanoru crednu ejt. Na mhtl huiusjrucius neruujalu iuuant. tare eft, prateroleum de quopaulo ante \fed nec ipfi incok huiufmodifacultates talibus vafculistribuunt, nec quifquam probatus auclor meminit. Sed minime pmermittendum putaui qttodha-^^^' rumregtonam incoh iftarum Palmarum germinibus I2g AROMATVM HIST. vefcantur , gratiora enimfunt patato,quam aut Ca~ ralmitos. fianea rn o lles aut humites Palm& quas vulgo Patm i~ tostltali Cefagtioni vocant . Qup autenivetuftior eft Valma,eotenerius & delicatius germen produeit. At eo exeptoperit Palma: hincfit vt qui huiufmodiger- men edit^non immerito Palmam edere dicatur. Coccus de N v n c fitpereft vt de Cocco , quem de Maldiua * appel!ant,atiqiiidfiibijciamus. LAVDATVRk Coccus, aut hacmtx(fedpra fertim eius medulia ) aduerfus venena ab ipfis earum infularum incoiis. Et a virisfide dignis accepi ad coli doloresparahfim,epilepfiam , aiioscfeneruorumaffe- itusfe vtilemfenfiffeia coti quidem doloribus,quod vo tnitum excitaret , ab alijs vero Agritudimbus immu- nes reddi agros ,fi aquam in ijs nucibus ( adieclo me* dutla momentojatiqttandiu conferuatam ebiberent, S e d cum nonfim id expertus,minusfidei his tri- buo. Nutlam autem,periculumfaciendi,occafioneha- bui,qtibd vtimatim medicamentis quorumfacuitates iam mihiperjpeffa, & mtttta experientia comproba- tafunt,velutifunt Lapis Be^arjheriaca, Smaragdit terrafigiUata, aliatfe plerafe medicamenta(de quibus fuo locojquam recentibus minuscfe certis. Nam quod nonnulii dicantfe huim vfu commodumfinfijfe,an id perfuafione et imaginationefaffumfit ignoro-y hincfit vt rithtiaffirmarepofiim. Sedfiquuicertm cum tem porenaclusfuero,fententiam reuocare nonpudebit. lualfftodal ^ i g e r eft autem huius Cocci cortex, & riitu dior vuigari Cocco^ figura ouati magna exparte , nec ita rotunda vt vutgarU : medultafiue pulpa interior* qua qmftccatd durd eftadmodum & candidd , nohnihil tdmen adpaUorem inclihans , infuperficie rimofa efi & valdeporoftt,nuUofdpore exteUens . Dofis vero efi buius medulU adgrana decem , cum vino aiit aqud, pro morbi rdtione & ndtura. Invenivntvr interdum ifti Cocci pr U Palmdfuerint qu£ hos Coccos protulijfent,qui ter- ta indufati in hunc modum conjpiciuntur. Sintne ve~ tb eiufdem generiscum noftttsfacile iudtcdti nonpo- teft, cum hdclefius nemofoliaaut arboris truncum vi derepotuerit : Sedfoli Cocciin litttts eijcUntur nunc hini coniunclim, nonunquam verofingulifeparatim. Sedhos nemini coUigere Itcet, nifi cum cafttis pericu- hyquoniam Regis effe dfferunt quidquid e mari in //f- tus eijcitur: qu& res matorem auclorttatem huicnucl concthauit . Eximttur autem ex his Coccis pulpafiue meduUa,deinde exficcatur eadem ratione qua Copra9 dtque induhfcit eoquovendtturmodo, dtceres ejfe cd feumeuillum. * Huius arboris defcriptionera eumalij, tti Ludo. Rd man.lib.5. cap. 16. <*&«/ & Cambaja> Nam experientia comper- tum habemus eosfrufttts quos regto Septentrioni vu cimorproducit, minus putredini obnoxtos ejfe . Inue- mo autem apudeos tria Myrobalanorum genera,quo~ rum vfus efi in purgatiombus leuibus etfine moleflia: hdcvocant tfiagenera : horum primum genusquod rotundum eft, & bilempurgat, indxgena arare, me- dui athiqmvocant * nobisfunt fiaua: alterumgenm tncolis rezanuale diftum, nofirafunt indicajiue ni- gra: tertiumgenus Gotim incolis nuncupatum , ro- mndum,nobis beUericafunt. Chepulavero nofira qu deindefa Cl4 IIBIR I, 135 Ba exprefwne, eximantur Tamarwdi , quos modico faccharo injperfos vtiliter exbibeo ; euacuant enim ex parte biliofum bumorem attfepituitofum incidunt & attenuant. Huius regionis incokfinemoleftiafefepur gant Tamarindis cumoleo nucis Indicxfumptis. Me- dici vero Indicifolia Tamarindorutntapartibuscor- poris eryftpelate infeciis imponunt . Nos hic Tdmar indis aceti loco vtimur, gratior enim palato eft eorum aciditas,prafertim maturorum. Deferuntur m Ara- biain, Perjiam , Afiam minorem & Lufitaniamfale conditi, vttemporis iniuriam meliusferrepofint.Ego vero fme fale domi afferuare cumfuo corticefoleo. Tit Tamarind. exijsrecentibus cumfaccbaro conferua, pr<&clarumconcitu' proculdubio medicamentumaddigerendos & expttr- gandos humores,nec minus palato gratum. Tamarm Aqua ftiilati- dorumftillatitio liquore pro digeftiuo aliquando vfus "^ Jma * fum: Verhn cum nimis dulcem & inftpidumfeie in- uenirem,eovtidefij. Nvnc fupereft , vt ex Auclorum Arabum fcri- ptis hoc medicamentum exammemus , cum veteribus Gucisfuerit incognitum. Avicenna lib.i.cap.Gyy.boc medicamen- tum non defcribit,fedeius deleclum dutaxatprofertt aitj3 recentiores Tamarindos puferri, M e s v e lib.de fimplmed. cap .$,facit eos Pal- ^ e ^. m&fylueftris Indicafruclum: fedeius error ex eo ma-?^ nifeftus eft.quodtota India Valmas non reperias : fed palmukadferuntur ex Arabia in Indiam, vbi magna quantitate eduntur ficcioius lapfus. Malaqua , ^«^ viridk & in orborependensfimHis ftt noftratimaiori Faba.mawr tamen. M a g n a eius eft in Cananor copia,tum in Ca- Jicut & reliquis Indiaprouincijs mihi cognitis, veluti in Cambaya & Decan. S e r a p 1 o hbr.fimp.cap.2, 56. Galenum cttat tanquahuius fruclus meminerit( cum tamen illtpla- nefit incognitus ) & deleteriamfacultauhabere ait9 cui tamen experientia refragatur. Stquidetn his ixi re- gtontbus e laclisfero maceratum afthmaticts daturjt aduerfus iumbricos: praterea ijs viridibus &fale con- ditts vtimur in cibarijs , oliuarumconditarum modo. "Bruclu vero ficcato , cauftici vice vtuntur inftrumis: totatfe India huius cum calce miftt vftis eft adpatmos §bfignandos. Avicenna hb.i.cap.41 .idfacitfruclus Ta' marindiofitfirttile , eiwfy nucleum Amjgdak effigie, ftne .IIBER T. 141 fmenocnmentoepaffirmans : Et paufb poft fubijcitt id inter venena refem qtu deleteruftntfacultatis. Nvlla autempraditum ejfe vcncnofafaculta- te> exemplis fuprademonftrauimus : Caufticamverb vim obtmere, in wn exficcatofieri dixiwus* N o n n v l l i Anacardium calidum &ficcum Anaeardij conftttuunt in quartogradu:ahj in tertio.Nemo tame*^*"*** mthifatisfaat , quandoquidem in vkenteclarum eft deeffehunc excalfacientem & exficcatem exceffum: neque rationi confentaneum videtmin eo caltditatis & ficcitatis gradu conftituere quo eft Piper. Ntfifor~ te,quodin Siciiia nafcituryftt eafacultate pr&dxtum* C A I 9 V S„ per mediumfe&us siucleo integro. m teger. * Adfertur interdu nucis genus Vlyupone h Brafiliano- ru regione,quod Ca\oM vocar.Arbor eft magna.folijs pyri: Cajous. fru&u oui anferini forma Sc magnitudine qui fucco ule- rmseilvelutiid Citriorumgenus quod Limam vocant, fed religione ludao, qui Hierofolptisfe habitare aiebdt ,quideffet Amo- Rofi hieri cuntina. LIBER I, I45 Amomum. Rejpondit Me, lingua Arabica Hamama Hamama. nuncupari , quodinterpretatum Pedem columbinum fcs eoto«- figmficat.HancJttrpemJw cogmtam ejje aprnubat^ quatameapudlndos riovidiffet. EuocatuspofieaaNi Nizamoxt %amoxa{quevulgo Ni^jtmalucco riucupani) Rege in ***• Decapotentifitmo,qutpr&ter mediocre doclrina fenu per apudfe eruditos medicos alit cum Perfasju Tur- cos\magrivs fiipendijs. Eius medicos interrogaui, num Atnomum haberent, dixerunt illiiftic quidem non n* fciftdinter aliaaromata qu& ad Regem ex Afea,Per- fia, & Arabia confciendis Alexipharmacis perferren- tur,Amomum etiam adferri , cuius ramulo me dona- runt . Hunc cum Diofcoridis defcriptione contuli , ad quam venuftifiime quadrabat, &licetiamficcus}pe- dem tamen columbinum referebat. Nam omniaplantarum & morborum fere no- ntina apud Auicennam, aut ad verbum reddutur,aut ab Ipfa re nomen fortiuntur , exempligratia , Lingua bouis,Lingua canis, Capillus veneris, Lingua auis:fic & in morbis Elephantia dicitur illis Daulalfil, ^«^^rizaU efi, Pes Elephantis, Hydrophonia marazalquelbe, fcifcitatwfum a muU tis Coracone incolis et Arabibw qui huc venales equos adducuntfi apudeos nafceretur Calamwjtem an ef- fet eis cognitw,eoj3 vterenturiNegarunt omnes apud fe inuemri nifi ab Indis adueclum mercimonij gratik, probeq^fibi cognitum,vtpote cuiwplurimw apud eos cjfet vfw . NonfaUuturtamen qui Arabicum vocantt nam ex India in Arabiam deferturf & inde in alias re giones: nefequi Alexandrinum appeUant , quoniam binc Alexandriam , deinde Barut & Tripolim Sjria defertur. Qjr o d autem Menardw libr. g. tp. r. dicit in Tannoniafe vidijfe adeo recentem, vt non longepeti- tw videretur.fieripoteft vtfallatur: aut^fi viderit,fa- tumforteinjportaautollavidit, vt pleruncfe fatum Gingiber nafcitur.Sed illud certifiimum eftthinc aue- hi Calamum in eas regiones. I s verb quo vtimurjtadtx non eft(pufiUa etenim eft radix) fedipfiw Calami cum aliquantula interdu radicispartefragmentum. HaUucinantur erge qui ni- hil nifi radicem * ejfefcribunt confirmandvt falfo putarunt Auicenna hb*2. cap. 161. & Serapio* lib. I I B E K. I. ^47 B.fimp.cap. ioj. quos Cucis & Ldtim hac melitis noffe oportebat* Cetervm quod Calamus Acorum nonfit> net etiam Galanga,fatis ex Auicend & Serapioneproba- ripoteflj qui tria difiincla capitd de Calamo , Acoro% & Galangafcribunt. Praterea qui Calamum defcri~ buiit , aiunt eum in India nafci,quodverum efi : nec I enim in alia regione nafcitur. Acorum verb nonifi in Acotfl dus- Europa nafci tradunt . Itafe riobis ignotum eft Acoru^ ropa/ ** aut imaginari rion potuimus quod Manardus, leoni- cenus & alij animaduerterunt. Omnibus fane Arabi- bus,Turcis,Corafonibus,& IndUmedicisignotum eft. Nam a Ni^jtmoxa vocatus vt eum tremoris affeclu li beraremy magna mihi cum ittis contentiofuit de Aco- ro: quid tamen effei ACdtum (etidm illti indicato no- ttiirie Arab'ico)indicare nottpotuerunt^nifiquodapud Turcosnafieretur. Pr^terea Calamus cdlidus &ficcus eft in fecundo ordine-.Acerum vero in tertio: Gdlanga aute vtrocfc calidior,vtfuo loco dicemus. Deinde Ca\amu4 & Acorum cerebri & neruorum morbis conueniunt: Galangdverb ventriculumroborat yflatus difcutit, & vris halitum commendat . Galanga item & Calamus medicamentafunt in bac regione ab initio cogmta^T tn Occidefitem vebifotitd. Soleo tamen perpetuo Acort loco Calamum Acotife<#. fubftituereffed maiori quantiiate, qubdnon ddeo ex- daQcum* cdlfaciat & exficcet veluti Acorum. * Noftrarum officinarum Calamus lorige' alius eft ab eoquem hoccapitedefcribknofter Auctor,quippecuius Calamus legitimus fit £ Yeteribus defcriptus, Nofter ver6 K z rtihil- 148' AROMATVM H I ST. nihilnifiradix eft, cum aliquantula interdum foiiotum particula. Cui cum omnes not«e Acoro k vetenbus adfcri pt«e pulcherrime conueniant,Manardi &c aliorum fenten tiam improbare non pofium,qui Acorum legitimum efle voIunt.Adferturad nos exTartaria & Lituania, necnon & in Poionia nafcitur, quibus Pruskuuorzecz nuncupa- tur.Eo & Germant, & Itali & Galli vtuntur , ahumque Calamum nonnorunt.Solebatenim Antuerpiam Vlyfi- pone aduehi Calami genus vfuali noftro fimilimum, fed tetriodoris & faporis horridi , qua nota illicommunis erat cum Calamo noftro AucStori defcripto: Solam tame hancobcaufam in vfuapud nosefie defijtjlicetomnesa- romatarij multb efticacius,eo quo nunc vtimur, fuifie af- firnient. De Nardo CAP. XXXIII. Ittardus. Cahzeara- $;mbul. Illvd affirmare poffum,multb plura aromaia, maioricfe quantitate, & minus adulterau adnos ad- ferriyUioriife emi, quamantiquitusfiebat: quodnuc Lufitanonim nauigationibus Indit nobis apertaftnty ipfkfa regiones qua aromata gignunt , longe cultiores nuncfmt,qnam Veterum temporefuerunt. I n eorum numero Nardutn repono, qu& legitim* &ftne magonio ad nos importatur, licet interduaut tnaris bumorefibi afcito fttum contrabat , autfenio fuaueolentiam illam amittat, qua initio pradita erat. V o c A t v r autem Narttus incolis ( narn Gr Nardi vfum apudlndos effe periculofum, quoniam ex caftat veneni quodda genus mortiferu, quodnon modo bauftum ,fed etiam cuti infudoribus *xr ~ infberfum, bomincm ittico iuoulet ; idL toxicum Pi- lum vocan. Nam cum multts tn Indta annts Medtct- nam exercuertm, & non modp verfatusftm cum om- nisgencris medicis Aftaticis^fedetiaKcgibiu & Prin cipibusfamiliarisfuerim : nuquam tamen boc Pifttm Vtdere mihi contigit^aut cius nomen audire. saticcK. I d genusquod Scpulueda Satiech & Satiach | jtiach. tppcUatjd cffe puto quodex Satiguam adfertur,cete- berrimo rcgm Bcngalaportu & Emporio adft. Gan- gis oftia* * Cum IIBE& I. IJ! Hi*. CVIY S V«mTB, *Cumruperiore Aprili Antuerpi§ eflem,interaliquot: Nardi Celticaefafciculos plant ulas quafdam inueni quas adamufsimquadrabantcumDiofcoridis Hirculo,quem Hirculfls» libr.ptimo de remedicacap.7, defcribit,eoqueNardum K 4 CeJU |JZ AR.OMATVM HI?L Celcicatn adulterari refert. Nam plantulaeftNardo Cel- tkx fimilis , candidior tamen & veluti ex viridi cinerea, fine Cauliculo, minoribus breuioribusc^ folijs, villofa ad- modum fecundum radicem & nigricans, nullaodorisiu- cunditate. Folia premanfa nulium aromaticum faporem ffedduntjfed lenta & vifcidafunt-ctfm Nardi Celticefblia 6c calidafinccum aliquatamen adftri(5tione,& odore Ck porecjue iucunda . Gum igicur hoc capice nofter Au&or de Nardpexprofefloagac, facere non pocuiquin Hirculi rneminiflem,eiuscjue hic iconem fubijcerem,cjuam nenio ha&enu? exhibuic. #' De Iunco odprato cap. x x x i i i i. Ivncvs odoratus in Ma\cate gr Calaiate A- %ab\&prouincusmaxtma ftequentia & abundantia pafcitur, veluti in Hijpania gramen \u\gare quopaf- cuntur animalia. Hvivs graminisnominaGr<£ca& Latmano Sa«hbar. tafuni.Ab incolis autem Sachbar vocatnr: a nonnul Haxis c*. lis yerb haxis cachule,*^ eft,herba htoria^aut lotio- «hulew n fiiy idoMj . tametfi non negem alijs etiam notnini- hus apud Arabes infigniri. Nam Auicenna Ub. i.cap* Adh*r. $y$.euty zdh^fSerapio cap. 19. adher appeUant: quosfequunturomnesArabici &Ferfici medici hk agentes:florem vero vocant Foca. Nam quodSjlua- *<** ticus , cap. 1 1. adcher & acihecarum vocarifcri- htt , corruptafunt vocabula , Perfis , qui ad iam di- Alaf. ftas vfifeprouinciaspertingunt, A\a£,quod herbam fignificat^ vocatur , quo nomine per excellentiam ap- HerfeaMw- pellari poteft. Apudlndos peculiare nomennon eft for catenfis. jJS dc titusyfed herba. Md^catenfis appeUatur* Sunt qui Pa " \Ca- rtinti junt Mecha. [e am de Mecha nuncupent. Nec defunt quipaftu Ca- «ciwura. nttlorum vocent,nec immerito: fedtamn Cameli nt UBBR I. I55 pmt\fikdd ftfum ex Nabathaa,proximum Arabicum, quem att- qui Babylonium vocant , pefitmum exAfrka adferri fcribit.Floris,culmoruwjadici$Gr& ci & Latiniab Arabibttsnemen mutuattfunt . Nam quod Serapio lib.fimp cap. 5 ■ 8 . Choft appeliat,cor- ruptum eft exemplar Jegendumfo Caft: & quotquot caft. conuem Arabes> eum mmc Caft , nunc Coft , nunc coftu. CofarocaMt. - . Nas- IIBER 1, T 57 Nascitvr circa Gu^arate , tnter Bengala, Delii & Cambaja,in Uandou & Chitor:Ind*mutti currus Vplot, Spica, Chryfocolla (quavulgo Borrax, Arabibus Tincar dicitur) alusq^ mercibus onufttad- uehuntur , in vrbcm primariam Regni diclam Ama- dabar , qua in defertisfita eft ,&in Cambayete non ' procul a mari fitam vrbem : vnde poftea per maiorem Afia, norinuUam Africapartem3& vmuerfam Euro- pam deuehitur. Describitvr autem Coftus * , ab ijs qui cofti W- viderunt, Sambuci effigie , & Arbuti aut A (tmbri * *** magnitudine^florem odoratum proferens. Pracelltt u qui intus candidus efl, cortice cinereo-inuenitur tamt etiam colore buxi,corticepallefcente.Tanta eft odoris fragrantiapraditus, vtplerifynaresferiat &capitis dolorem excitetiguftu minimk amaro,nec etiam dul- ci,tametfi iamfenefcens interdum amarefcat. Nam recens acriguftu eft,vt reliqua aromata. H o c vtunturin multis medicametis Indici me- dici.Hunc in Ormuz. mercatores exportant,quo Co- rafones & Yerfit confiuunuinde in Adem, quo huius emendi cum alijs mercibus gratia Arabes & Turci co ueniunt. Nec mtrum eftfi eius loco, alw medicamen- to officina vtatur in regionibusprocula Lufitania dif fitis , quandoquidem exigua admodum quantitas in s Lufitaniam defertur* Q^v oniam vero Veteres tria Cofti genera cofti tri» ge- conftituunt*: videlicet Arabicum , quifitcandidus, vwtcs?** leutsjximia odoris fuauitate: Indicum leuem , ama- rumi&nigrum:& Sjriacum^grauem, cglore buxeo. Per* IjS AROMATVM HIST. % Perquifiui a negociatoribus Arabibus,Perficis & Tur ci$, vbmam tanta Cofti copia confumereiur qua ad cos hinc exportaretur.Refponderunt ittt maximapar- tem in Afia minori & Sjria confumi,fed & etiam a- pudArabes &Perfas. Interrogati vero an ditus quif- piam Cofius apudeosnafceretur, negarut nafci.idem percontatus fum a Ni^amalucimedicis^fednegarunt tUi aitumfe Coftum vtdiffe vnquam,quam qui ex In- dia ad eos perferretur . Vnus tamen iUorum olitn Xa~ tamas m edicusfuerat , diuturnotfe tempore in Cairo & Conftantinopoit medicinam feeerat.Vt autem tam diuerfa nommafortiretur,6ccafionempr2X- camarKiw Canara.cum prouinciaeft Go4Tiguar. E s t autem Turbit plaxta, radice mque magna, nequc i. I B E R I. 1^1 pf ^ fo»^4, <"#*w/e hedera modoperfolum extenfo ,.<#- gin craftoie , interdum crafiiore , duospalmos longo, interdumveromultolongiore .Folia Althe&profert* flores etiamfimtles, ecandidorubentes,nonnunquam ommno candtdosyion (vt quidam volunt)colorem ter die mutantes. Bft vero duntaxat vtUis& gummofit eaulis pars inferior iuxta radicemireliquapars graci- lior tfi, & comofior, quam vtvtilis effepofiit . Non- nunquam radix cault adh&ret , fed inutilis cum caulti duntaxatin medicum vfum recipiatur .Totaautem planta infipida efi cum colligitur. P r o.v e n i t in maritimu , verum nonadeo Turbitn* mari vicina,vt vndaaUuipofiitifed duabus,interdum ta w* tribus a mari leucisfeu miliaribus. Plurimum nafci- tur in Cambayete,Surrate,Dio infula,& Bacaim, * locistfe vicinis. Inuenitur & in Goa ? fed a medicis im- probatur,nec eovtuntur. InteUexeram^etiam in Bifi nagerprouenire, quocLcentum quinquaginta & am<* plius leucu a Gu\arate diftat : fedpoftea refcitu efty eo ex Gulfarate deportari ( vnde etiam magna covia in Perfiam,Arabiam,Afiam minorem, et Lufitaniam exportatur) quoniam fi quodin Bifnager nafceretur? viribus adeo infirmis ejfet , vt a medicis recipiendum non cenfednt* F i e r i poteft ,vt alijs etiam per Jndiam locisgi- gnaturfnon enim feritur, fedjbonteprouenit )fedid incertum efi ob indigenarum negligentiam. C e t e r v m non ornne Turbit nimmofum eft „ , . . . . . ,. s s £ J Turbitqaa natura.Sed quomam viderunt Indi agummoJitate,op rauone gum timiTurbit notas nos petm,folent etusplantam, an- momra *»*• L U X6Z AROMATVM HIST. te quam eacolligant,aut contorquere,aut leuiter vuU nerare,quo liquor exiliat & denfetur. Deindepoft a- liquot diesredeunt , &gummifiue concreto liquore plenos caules reperientes eos coUigunt. id mihi retulit ajfinis meus medicus in Bacaim, qui aliqmiies cum ip fis Indis colligendi gratiaprofeclus eft, & banc elicien difetcci rationem obferuauit . Nam cum iufiffet ali- quotplantas intaclas relinqui,eas minime gummofts muenit,aut nonnullu tantumpauco cumgummu Ex eo igitur deprehendere Ucet,gummi nibiladprdftan- tiam agere-y (edidplerunqueprizftantius cenfendu ejfe cuiusgummi non appareat, quippe quod in ipfa plan- tareconditumfit, Non negamrim, quin etiam Turhit , gummofum fine contorfione reperiatur: fed vtfacilius liquwem fuum aut gummi exerat s contorqueri & yulnerariplantam certum eft. Tucbit dde . ^ltera probationis nota eft,vtfit candidum. . Siccatum adfolem, candidum eft : in vmbra verofic- catum?tametfinigrefcat, non minusforie bonum eft, quam album infoleficcatum. Turbic facui E s t veio Turbit Indicis medicis medicamentnrn pituitam deijciens,cui interdumfi abfitfebris, Gingi- ber adijcere ( vt etiam alijspurgantibus medicamen- tis)folent : alioquiplerunq^fineGingibereexdecoclo pulligaUinacei, aut ex aqua exhibent. Vrsfertur au- tem quod in Cambaja natum eft. Memini me in in- fula Dio emiffe fingulas quas vocant manus, vna tan- wlaus. ga * y Vendunt autemfinguk manus vigintifeptem libras. Sedpoftea intellexi eum9 a quo emiffem, duplo minoris emijfe. Ce- uces. Tanga. t!B!K !. 1^3 C e t e R v m ionge nobisaliudTurbit * deferi-r^tKi^ btmt Arabes.quam idquodmodo exhibui . Siquidem Mefueltb. i.defimp.med.cap.2.aitradicem ejfc ber- b& foliu FeruU minoraferentu & ex earum planta-* rttmgenere qu gociarentur,curarent. Cetervm anno ante quam huius radicis vfiis in India innotefceretjmc e Lufttania ddatusfum no- nuUasfacultatesmecuadferens,at^ intereasy Ligni Guaiaci libras qmngentas. Ex eo,ta?netfi multufub- latum effet dum in Liburnicam inferretur, etefferre- tur,miUe tamen aureos contraxi Lufitanicos, quonia miagna auidttate e Lufitania expeclabatur hoclignu, quod multi maleperirent inunilionibus.- &forte tum temporu nemo pr&ter me aduexerat. Curati ergofue- runtplurimi meo ligno.Sedeo abfumpto,cum nouum e Lufttania non importaretur,eius, quodiam decoctu fueratMra quincfe Lufitanicis aureis v&nijt. F a c t v m efivteo tempore mercator quidam Qu-/? •• i v • •■• " >' vncta tnfex aquajextarijs #■ coquitur, ad dtmtdtj vj- que humoris confumptionem . Seruatur iddeco^um vfui,vafealiquo vitreoautfigulino vitrato.Spuma ve ro inter buUtendum colligttur,& vtiliter vlceribw tu- tnoribwtfe imponitur. Salutaris eft etiam denfw iUe vapor inter coquendum exhalans, ipfis doloribw . In- Urdum calido decoclo tumoresfouemw: nonunquam lineos tlBER I. 16$ Uneos pannos decoclo madidos vkeribm imponimm, eacfe mundamm. Solent Chinenfes maiori quantitate infua chinarua» regioneajfumere,cumfrigidaadmodumfit. Ouoscu^0 ll&" imttari vellent huitu regtonis nonnulIi,radtcis duas vn cias3addtta interdHmfemtffe.inpracedenti aqtu quan titatedecoquentes, ob nimium medtcamenti calorem in grauia inciderunt fymptomata . Sed & quod mibi dccidit,pr<&tereundum non duco.SciaticaUborans,hu ius radtcis decoclo vfusfum prouocandifudoris. caufa. Sed cum caltdumhawirem , vt initioferebat confue- * tudo : in tantes hepatu ardores incidi, vtvniuerfum corpus eryfipelate &phlegmone laborare coeperit, ne- ceffecfefuerit ftatim venamfecare , decoclum hordd cumfaccharo rofatofumere , &aeri me exponere vt fanitatempnfttnamrecuperarem. Itacfe meopericulo faclifapientiores reliqui,ca!ido decoclipotu,& tantA radicts copia in pofterum vti defierunt. A n t e omnia deligenda eft radixponderofa, re- Radicis chi- cens,firma,qm necfe teredmem^ieq^ cariemfenferit* n*deie&»«- & qtu candidafit: melior enim talis eft, quam rube- fcens. Huius vnciam tnfexaqutfextarijs decoquimus Eiusvtendx ad medias aut adtertiam partem , pro morbi & eins quantitatem augeant, cumfrigi- diorfittegio. S, I fc E R I. 171 l uftngulas verb curas,radicis vfus effefolet$d vn Medicanaw tias trigwta , v»c^ totidem dierum numero , ^wte u curaperficitur, rejpondentibus- Raro calidum decoclu eghtbeo , ri\f% in vehementibus ejr inueteratis dolori- $m,quando fudoribw materiam euacuari oportetuuc eritm bis fmgulis dtebtis exhibetur, manefcilicet & ve jperi. H£C autem vulgaris esl vicltts ratio . Datur caro vi&as «***• gallinarum,pullorum gallinaceorums & veruecina e- Itxa cumfalis momento ( td eritm modicefumptu no- xiu m ejfe non puto)& croco , & coriandroficco . In- terdum eaiem affa exhibetur , habita morbi ratione. Vintim omritno adimo , ritfiadftomachi ex muitapi- tuita con*raclam debilitatem , appetent'uc$3 deieclto- nem toRmdam,decoclum fumatur : tum enim radicis decoclo dtlutum &gm propinatur , appetentiam eritm ciet, & concoctionem plurimum iuuat'. Pane meUito vtuntur Chinenfes . E f f 1 c a c 1 o r eft luc radtx in inueteratis ^*£j *? Ja? morbisyvbi videlicet magni tumores , & vlcera mali- m muetera- sna adfunt.quam in recentibtis morbis. t0 ^uim r'- ° 0 J l, .. . .. ,. . cenuraorb»» 5 v n t & ah<& hac radtce vtendt rattones* Nam quofdam in Balagate vidi , qui calido radicis decoclo eiufdem radicistriu drachmam cumfemiffeinijceret9 quotiefcunque mane & vejperifumerent. S v n t qui mane laminam conferua ex huitis ra- conferua 4 dicispuluere & melleparau (autfaccharofimagnus radice chi. adfit calor) edant,deinde radicis decoclum bibant. Au geturautem , aut minuitur pulueris quantitas in hac conferua > & quandoque corrigttur ,fro Mcdiciar- bitrio. Va- IJ1 AROMATVM K I ST. V a r i a n d a funt interdum remedia. Memi~ riifolo decoclo binos curajfe , quibus teslkuh intu- mueranto H a c radtce adhuc tenera, Chinenfes cum came elixavefcuntur ,velutt apudnosnapisautrapiscum carnibm ehxu vefci folemus. *Ti S; H v x v s mdtcts WmftMaitiam vtilemfore chm*. cndo.fi quueamnanctjcipoffet. Egofanedefttliato- ria organa in Chinarum regmiem mtfi,vt ex ea radi- ce Itquorem mihi elkiant. Nefcio an impetrabo. l^hllh^' V T J L E '/ ettam hutus radtcis decocl:um,puter i9s. eos morbos qut cum contagio luu veuerea, commune aliquidhabentsadparalyfes3 tremores, artkulorudo- lores,fciatkam,podagram , tumores fcirrhodes & oz~ dematodesjum etiamftrumas exfttrpat . Succunit ventrkuli debilitationi,inueterato capitudolori, cal- culo &veftcce vlcerihu . Huius enim decocli vfu ple- rique liberatifunt , chn nuUis antl medkamentis iu- uamenfenftffent. RadiQ^chi- C e t e r v m indigens hancplantam Lampa- nac defccu tam vocant: trium aut quatuor palmorum altitudine ?uo* ^ffurgtt, cauliculu tenuibus , quos rarafolia cingunt* malt affyrij iuriwruftmilitudinc,radixpalmi longitu- dinejnterdum crajfa, nonnunquam tenui,qua recens eruta,admodum tenella eft,& cruda aut elixa mandi poteft . Ego vritcam duntaxat plantam hic in Goa vi- dt,eamcfe perpufxtiam.t quaficcitate perijt, ante quam excreutffet.Siferetur ea radixMxta arbores feredam ejfeperhtbent^quoritamfuo complexu heder& modo eqsfcandit* I I B E R. T. 17$ I n t e l l 1 g o eos qui hoc decoclo vtuntur^mu ^J^^ad- #m«w con/peclu vebementer ad libidinem accendi. auucnd* Quareconfultum videtur , vtper cura, tempus nuU& ad agros mulieres admittantur -* . S e d quoniam in Cbinenfium mentwnebis com- wentarijs plerumtfe incidimus.prafertim vero hoc ca- pite, non alienum ab inftituto erii^fi ex hti qua, de illis afide dignis viris accepi^paucula hkproferam. S v n t ervo Chmenfes Aftatict Schita , qui licet chinenfes g£w Barbara efje afttmentur , jh negottatwne tamen & manuarijs operibm cenfentur admodum induftrij. Sed neque in literarum cogmtione cuiquam regioni cedere aftimantur . Habent emm leges fcriptxs lurl Imperatorio fimilimas , vt ex libro quem eorum legi- bus infcriptum apud Indos ajferuari audio 5 videri po- teft.Vnam ex his legibus exempli gratia profera , qua eftiNon effe integrum viro3mulierem,cum qua yiuen te marito adulterium commiferit, posl mariti morte, matrimonio fibi iungere. Intelligo etiam apudeos Doftrinagradus Do&rin* etpramia ejfe: Eruditis etiam viris,Regis totius^ re- cj^J^"* ' gnimoderattonecommitti . Sed & in eorum pifturis, viros efuggeftu legentes,& auditores circum adftan- tes confpicere licet . Huc adde artem typograpbicam tam vetuftamapudiBos effe , vt omnem bominume- Typograph?- moriamfuperet , &femper vfurpatam apudeos cen- ^^^hlm feant. uifsiuia. *Hoclocoetiamnofter AuAor vocabulo Canadav- titur,cuius interpretationeni cap.de Opio dedi.Cnm ita- queradicis China: vnciaminquatuoraqua: Canadisde- f oqui dicat-ob rasiones eo capite addu&as, quatuor Ca- nadas 174 AROMATVM MIST. nadas infex Sextariosverti. gtrca parilla, * Nunc per vniueriam Europam radicis cuiufdam vfus inualuit, quam Hifpanico nomine ( illi enim eius vfura primi ex Peru in Europam inuexerunt) c,ar$a panlla vo- cant,qualidicas Rubum vitkula. Cuiusiane magni funt efle&us,& RadidChinxfuamlaudemadimit, qua:r)on nificariofa& longa vecturaemarcida ati ncs peruenire folet. Qui de carc,a parilla plura requirer, Dodtifshni Mat tbioli Epiltolas,&: eius in Diofc.commentarios legat. Et nos breui,Deo annuente, eius hiftoriam cum icone exhi- bebimus, atque^Smilaceafpera (quamgarcamfineZar- fam parillam nonnulli arbicrarjfunc) plurimum difterre oftendemus. De Croco Indico c A p. xxxix. Alad. AvvellatvrImc radix in Canara AlacL* k«?uawad" fiCettam m Malauar ,fedproprie manjale : in Ma- Habec. /^0,cunhet:^ Perfes,daTzad , quod lignum luteuffl fvnat : ab Arabibm habet. Nascitvr plurima in regwnis Malauar par te,videlicet in Cananor^ & Calecut . Frouenit etiam bic Go 1 r ■ i -> €aiun|em. corrupte kgtt Culungem , aut Gahmgtmfcribat* fides eis adbibenda nen efi , quoniam omnes Arabes Caluegiam nuncupant. piex!nsa E s t mo Galanga duplex. Altera minor, odora- Mmot ga- r^, fl» 511. fub nomine Calun- giam, alterum vero lib.2.cap. 1 96. fub Calerheri- dar nomine-Sedfub quo ndmine Chinenfis>cuius pri- marim efi vfus,autfub quo Iauanenfis,qua ignobiliot ejiy defcribatur , ignoro : quoniamvtriufque non nifi fumma cum dubitatione meminerunt. I n t e r recentidres Medicds controuerfia efi de Galanga,Caldmo,et Acoro. Volunt enimnonnuUijn-, ter quos efi Antonius Mufa> exam.fimpl. ex Leonice* ni teftimonio , Galangam Acorum ejfe veterum. Alij, inter quos efi Manardus libr.6. ep.$.& Mattbiolus, Com. in Diof.ltb. 1 .cap.i. Calamum officinarum, le- gittmum effe Acorum malunt. Sed capite de Calamo9 tieutrum ex his ejfe Acorumfatis oftedi ■*. Calamum tamsn odoratum , vt ebderh loco dixi , in Acori locum femper fUbftituerefoleo. C e f e r v M omnind explodenda eft Mondcho- MonachariS' rum dift. 1 . cap.arj . qui in Mefuen commentatifunt, l cuu* op'mio(vtrecle Matthiolmjqui Galagam Schoman- ihi radicem effe volunt . Ndminutilu eft SChcenanthi radix : pr&terea Schcenanthmin Atabia & Caliate nafciiur- Galangavero inChind & Iauafiue Iatut prouincijs ab Arabia protut difiitU prouenit. * Vide caput de Calamo , vbi noftrum vfualem Cala- miim haudquacjuamcumrioftri Au&oris CalamOcofV- fienire diximus, DeGingibere Cap. xti; Gingiber appelldtur Arabibm , Perfis, & Geng&iv Turcis GengibiljWow-Lengibel: (yt corrupte legut M Serd- 3^8 AROMAtVM HlSt Serapionislibr.femp.cap* ^S.exemplaria) in Gu°{4- rate , Decam , Bengala cum adhuc recens & viridc Adrac suftc, e^. ^acrtccatumvero,Sude:in MalauarJam v*~ Imgi.Auaa. x •> „ , . . . - ndequamjiccum ungv.in MalajOiZhaa. Gingiberis E s t autem Gingiber fimilibus Iridi aquaticd , aut Gladiolo(non Arundini) folijs * magis tamen rit- gricantibus : caulecumfolqs duorum auttriibnpaU tnorum altitudine, radice etiam Iridis , nonferpente, vt voluit Ant.Mufa exam.fimpl.At nec admodum a- cris eft prafertim eius quodin Bacaimnatumeft ,ob ritmiam qu& dominatur humiditatem. eingiberisra W js. c radtx minutim concifa & alijs herbis ad- acecams!" "* w «tf fed vtforamiritbus ehuratis 3 diutiusfine corruptione infua humiditate natu- iiBU *. *79 nmuTi confiruetur* Nam nonprobe obdudum teri~ diniobnoxiumefi» Galenvs lib.6.fimpl, e Batbaria conuehifcrl bit. Siper Barbariam Indtam intelligit, bene quidem'9 at fi eam Afric&partem qu& nunc Barbariadicitur, tnale. Dioscorides libr. i. cap. i$i.aniem itt Troglodjtica Arabia nafii tradit . Nafiitur quidem apud Troglodytas & Aethiopes,fed adeo exigua quart . , titate,vi ipfis incolis vixfufficiat . I» Arabia vero non^t m au*. ttafcitur ,qudttdoquidem ad Arabes exportatur. iUud ^ autem verum efi , quodprimis eduiijs admifienfcri** bit : idem enim adhuchodie apud lndos obfiruatun Qupdverb dicit huius radices Cyperi modofaruas ef- fejaUitur: mam tnulto maioresfunt Cjpero . Aluum Gingfb«5s leniter emolliunt concoclionem iuuantes. Aluum con- ™«s« tra>vt alij volunt^etiam adfiringit, quoniafacla pro- ba concoclione fiftuntur aluiprofluuia a crudis humo- ribtts nata. S c r i b i t Mufa Bxam. fimpl.faccharo condi~ lum dum manditur^ infine vtlutifilamentum in orc relinquere. Sed,quemadmodttm ipfe ait, idduntaxat in eo contingity quodadulteratum aut teredinofum a- p cri Hxiuioprius maceratumi deinde faccharo coditur, ttmdleficium non deprehendatur sWant bcnematu- tum,&plenum , non cariofumi multis aquis elotum, &per multos dies maceratum , deinde jaccharo con* ditum , gratifiimum eft , nec vUavehemcmiacrimo- tiia moleflum,nequefilamenta in ore relinquit* Taie fitin Bengala3quodlaudatifiimuefl,dsinde in ChauU U i Ba- i$o AROMATVM H I ST. Gingrtxr im $acaim & Dabul.Improbatur quod ex Batecala ad- j»robum. ,4. • * * uehttur. * Meminit ZingiberisLud.Roman.lib.<;.cap.i ^.Pro- ducit,inquit, Calecut ager Zingiber, qux radix eft , erui- turque nonnunquam pondo vnciarum duodecim: (ed no omnibusefteademamplituda . Plusnonagiturin pro- fundum radix,quam ad ternos vel quaternos palmos, ha rundinum modo . Citm eruiturZingiber,relinquunt in- fernodium radicis in fcrobe , terramque radici aggerunt, ceu femeneius radicis,proximo annoeruturifrudtum, id eft,Zingiber. Maximilianus item Tranfil. de Moluccis infulis Gingiber hoc modo defcripfit. Gingiber vero paf- fiminfingulisinfulis huius Archipelagi nafcitur : aliud feminatim,aliudfponteprouenit. Sedquodfeminaturne biliuseft. Herbafimilisilliqua^Crocum (jndicumintel- ligefiue Curcuma] fert,& eomodo eius radix fere naici- tur,qua*Gingibereft. DeZedoaria cap< xlii. M a g n a efi dubitatio de Medkamentis Zedoa ria & Zerumbet, quoniam Aukenna Itb. i.cap.j^}, & 74 5 . diuerfa duo capita de eisfcripfit. Rbafes libr. 3 . de re med.cap.sA. vtrumcfefub vno capite compre- hendit. Serapio vero Ub.fimp .cap. 172. vnicum caput de Zerumbetfcripfit. E g o diu in eadem dubitatume verfattis fum, & exiflimaui Zedoariam,qud celebrior efi,eam effe qu& nobis htc Zerumba dkitur, eymedkamentueft Fer- fis expetitum,quodhinc Ormuz^defertur, indein A- fiam minorem & Venetias. Zerubetverb ideffequod nos hic vocamus Crocum mdtgenum , cuius in Croco Indico mentionemfeci.Poftea tamen errare me depre hendiex diuerfisquibuspraditafuntfacultatibus Cro cum Indkurn & Zerumbet. QjyoD Zedoaria. Zerumba. Zerurobcc. Croeum J»dic»EH. 1 I B E R - I. 181 Qv_od noshic Zedoariam appettamus,Auicen- na lib. i.cap.j 5 2. {tametfi non nouerit ) Geiduar Gehiu» ratf dicitunaliudnomen ignoro, quoniam nafciturregio- nibus,Chinenfium prouincm vicinis . Magno vero e- mitur Geiduar, necfacile inuerim nifi apud Circu- foraneos quofdam & circulatores qucslndi jogues, }ogues5Ca. Mauritarii Calandares appellant , hominum genrn quod peregrinanqnibus &fttpem emendicado vitam fuftentat* Ab his enim & Reges & Magnates Gei- duar emunt. E s t vero Geiduar * magriitudine glandis,eiuf- Geiduar hu. demc^fereform&,colorefublucido. Vnicum huius Gei duarfragmentum, quodcirciter dimidiam vnciapen debat> a Ni^amoxafemel impetraui.fed id in Lufita- mam cum infigni lapide Armeriwmtffum , vnacum nauiperijt . Oftmderam id prius Pharmacopolis in Chaui & Goa : fed nemo illorum nouerat quid effet , Aliudpauxilkm apud iftos circulatores vidi ,fed non emi,qubdftaudem metuerem. Vtile eftautem iflud Geiduar ad plurimd, Geiduarfa- fedpr&fertim aduerfus venena, & virulentorumani- cUltate5, malium iclusjnorfusfe . Porro hoc medicamentum Diofcoridi inco- gnitumfuit, tum etiam Auicenna, libr* 1. cap. -jj2» quoniam fe exiftimare ait Geiduare/J£. Zedoarm Gc-^utvt, vero vocabulum corruptum eft , & Geiduar dicen- tenbusign©» dumeft. turu- * Incognitum Europa» efle puto Geiduar hlc defcri- ptum,& difficulter cognitum iri credendum eft^ob eas ra tiones quas nofter Audtor in medium profert. Nam cjua - Zedoariare vocamus, nihil minus eilcju^m Geiduarifad M 3 CK %$l AROMATVIC HIST. exZerumbeforfitan erit genertbus, quam fecuienti capite pofter Au&or defcribit.Tametfi non defint, yeluti in Co jko dixirous, quieaminter CoftigeneraDiofcorifiii defcri psa refgr endam cenfeant. ZSIVUSET SSKAMQKIfo Cachorat. ^iaglfcee ^lttcfoe. DeZerumbet cap. xliii, Zervmbet appettatur Arabibus , Perfts & Turcis Zeruba* : inGu%arateiDecani& Canara* cachoraa.* in MaUuar cua. Abvnde prouenit in Malauar prouincia , w- delket in Cakcut & Cananor. Sata autem &plail- tata bac pUntayplurimis locisprouenit. Sponte autem nafciturfyluofisiam memoratarum regionum locis: inde a muUu Gingtberfylwpe appelUtur, nec idftne uti$* IIBIR i. 185 tat kne , quoniam eius folia Gingiberis folijs fimilia funtynaiora tamen & magisaperta : ekts item radix Gingiberemaior. R A d i x eruta conciditur &ficcatury deinde in Arabiam9Perfiamq,j deferturjn Gida et Alexandria, vndepoftea Venetias & alias regioms transfertur. Conditur etiamfaccharo ,laudatior velu ti in malafcabie^lepra.pruriginibusfimpetigimbus^ JJac etiam ratione quartanis conuenire pojfe arbitror. Virosfaneplane deploratos , atcfe a medicis dereliclos, huius IIBIR I, 1^1 bnmlapidis vfupriftin<&fanitati reftitutos fuijfe i«- ttttigo. Qjr o d fcribit Matthiolusjib. 5 . cap.j 3 .Com- ment.in Diofc. adaUigatum> itavt nudamfwiftrila- teris carnem ccntingatjmnia venenafuperare,expe~ riri nunquam vidi, nec hicfimili modo vtuntur » lUud autem verumfcimus^quodeiuspuluu vulneri impoft- tus,a mortiferis animalibus ittosliberet* lifdem viri- bus poRet apertis carbuculis in Pefte impofitus: etenim yenenum exugit. Qv ONiAM vero exanthemata fiuepuftuU* & herpetes in hac regione admodum noxiafunt , & fubinde agros necant ,folemus agrls perfingulos dies puluerem lapidis Befar exaqua rofaceapropinare ad vnum aut alterum granum,magno cumfucceffu. C oe p 1 t autem fuccejfu temporis hic Lapis ma, iori inprecio haberi . Nam neceffeeft nunc omnesad eius regioriu,in quagenerantur, Regem perferri: nec fxne difjicultate inde haberipoffunt, * Inuenitur interdum Vlyfipone venalis hic lapis aiia atque alia forma 3 quem rametfi magno admodum #fti- ment mercatoreSjea conditionevenderenoluntvt pericu. lum,an legitimus fit,faciat emptor. Id autem fit in hunc modum, ducitur cum acu filum per toxicum(herba bale- ftera vocant) deinde per canisaut alteriusanimakulipe- dem tranfmittitur acus,atque filum relinquitur in vulne- re . Canis ilico ea fymptomata incipit habere qua? comi- tari folent eos qui toxicum biberunt . Cum plane conci- dit canisatque defperatusvidetur, tumpuluerem abhoc Japidcabrafum 8c aqUadilutumcani in os inijciunt , fi auxilium fenferitcanis , legicimi probstio eft ; iln minus, adujtcrinura cenfent» De f?Z AROMATVM HIST. DelapideMalacenfi cap. xivr. «^$MaIa" C e t e r v m Lapis Be^jtr alium lapidem mihi in memoriam reuocauit, quem vnice venenis reftftcn- tem tn Malaca inueniri tradunt : faltem in Pam Re- gni Malacenfis prouincia - Inuenitur antem iftic in felle Eiftricis : fed tanta eft in aftimatione apud ipfos indigenas ob raritatem , vt e duobus quiftmulreperti fuerunt* alter pro ingenti munere miffusftt ei qui pro Rege Lufitania Indtamgubernat. Et licet iftic freques lapis Be\ar inueniatur , hunc tamen longe pr&ferunt bteenfisdcfai mo^'^num duntaxauvidiffe memini,cuim color dfc- jno. lutioris videbatur purpura , guftu amaro,tangenti U* uis & lubncm,quemadmodum Gallktts fapo. u? Maiao Hactenvs eiusfacultates experiri mihi nt Ucuit. Sed Clariftimus vir & mftgnu medicus Dimas Bofque Valentinm eitts facultates experimento com^ probajfe in duobus viris qui venenum hauferant, mihi affirmauit . Vulgari autem aqua ( cum cordialis deef. fet & periculumejfet in morafhunc lapidemaltquari diumacerauit : eam deinde aquam dgris propinauit ,• qutiUamguftu amaram inuenerunt, attamen eofuM ftomachm roboratns eft,ejr venenum nihii obfuit. Mvltvm certe huic viro debent omnes Indict wedici, qubd huim lapidtsfacultates nobis aperuerit. Nam neeeffaria admodumfunt hac in regione medi- camcnta qu& venenis reftftunt^ alexipharmaca Gmi appellanf. D E G E M M I S. Absolvta Aromatum hiftoria, non inuttle foreduxifinonmllade Gemmisfubijcerem ,pufer- im £ i b i r t9 t$$ Hm cum in Upidum mentioneiam incidenmus .' inU tium igiturfaciemits ab Adamate , quoniamreliquai omnes excellere3 & quodammodo rex Gemmaru effe^ obfuftantid duritiem,creditur. ISamfi valorem & c6 Uris elegantiamjpeclemus, primarium locum obtine- bit Smaragdmfdeinde Carbuculus (modofjncersfini gemm£)ter:tum Adamas. S e d Gemmarum preciumMt ex earum raritt- fV, aut ex hominum affeclibus &voluntate intendi- tur.Maioribusetiimfacultdtibus , tjsfa longo experi- mento comprobatis prtditus eft Magnes , tum etiam is lapis qui fanguinem vndecurtquefluentemfiftit.Ven duntur tanien hi per mdnus , ( ponderis genus eft in Mant«. Cambaja , vnde petuntur , quod vigintifex # libras penditjSmaragdi verbper ratisfpondUs efttria triti- Ra&. cigranapendens) reliqua gemm&, in Europa quidem ferCarates (pondus quatuor grana conftituens) in India vero per mdngelis , pondus quinque pendehs Mangelis. grana. * Supra capite de Turbit, mahus illi eft au&ior vha 11- &ra:fiqurdem viginti feptem libras pendir» DeAdamante cap. xivir. A r a b e s" , quosplerique omnes Maurhaiii fe- quutifunt , Adamantem appdlant Almaz , tametft ^&v Serapio lib.ftmp.cap. $ji.alio vocet nomme.Ab indi- genis vbi nafcitur ',iraa : in Malayo^ vbi etidm inuefit- #/r,itam. C e t e r v m tribus aut qudtuor locis inueniun- Adamasjn' turAdamantes, viddicctin Bifnager prouincia,dua- Birnas^ N bm Carate. *SuntI*o. gcana, vel drachrms duas grana fex. Atktnasin Decan. Adamas de rupe veteri. Lrfpor em- fonuin. Naift». .Adsmasin 194 AROMATVM H I S T. hw veltribm rupibm . Magriuquaftum adferunt h* fodin&illw prouincia Regi , magnatfcfunt eimiura. Nam quemadmodum in Hijpanijs Rexin Thjnnori capturafua habet iurajta vtfi vnicmThjnnm capta~ tur, Regi cedat oportet. Sic in hisfodinis magrit funt Regis reditm • Nam quotquot Adamantes umeniun- tur triginta # mdngelis excedentes ,Regi cedunt. Pra- terea diligentiftime obferuantur oper<& ; quoritaft quit vnicum Adamantem fuftuliffe deprehendatur , ilico tpfe cum ojnnibmfacultatibm Regisfifco addicitur. A l 1 a eft rupes in Decan ,nonproculab dttiont lmadixa,quem nos Madre Maluconuncupamm.Alia -qu&da rupes eft in dominio cuiufdam Reguli indige- na, in qua yr&slantiftimi Aaamantes inueniutur , fed minores. ifti a vulgo de Rupe veteri cognomen fortiun tur : & vmum exportantur in vrbem quandam re~ gionis Decam,Lilpor nuncupata, vbi celebris eft mer- catm. iftie emptos Gu^aratenfes huc nobis adferunt emendos.Sedetiam in Bifnager deferurit,magnitudi- ne precij eosinuitante . Nam magnoapudeos haben- tur in precio Adamates de Rupe veteri cognominati, pr&fertimquos natura ipfa elaborauit, Naifes ab in- colis appellantur.Nam quemadmodum,inquiunt tvir- go prsferenda eft iam corrupu mulieri tfic etiaAda- mas a natura elaboratm,pr&ferendm eft ei,quem ho- minum induftria expoliuit. ContrafentientibmLufi- tanis » qui induftria hominum expolitos longepluru dftimarefolent. AnAf/ rupes adftetum Tahjam in MalacA traclu , qua etiam derupt veteri cognominatos pro- fert. t I B E R I. *9$ fnt.Kxiguiquidemfuntfedlaudathvnumtamen ha . bent vitium,quodponderofifent rquo nomtne gratio^ resfunt vendttoribus quam emptqribus. Nvuo autem expradiclis loco Criftallus inue ^jj^ ^ nitur,quemadmodumnec per vniuerfam Indiam . A- dia. tnat enim Criftalks locafrigida , qualia funt Alpes Germaniamabltaliafeparantes, iSJ o unegauerim in India BerjJIum inueniri,qui Beryiius cr*. CriftaUofimilis eft,& quidem magnisfragmentis, ex Mio fimUi** quibus 07* vitra & vafafabricarifolentpreciofa . Sed is in Bifnager non inuenitur, nifi locisprocul ab Ada- | mantumfodinis difiitU . Plurimw autem eft Berjllus^YMzM* 1 in Cambaja,Martauan3& Pegu regionibus,vbi nul- cs ! lus Adamas,nifi qui importatusfuerit . Inuenitur & in Zeilaninfula vbi nullus Adamas. R e f e r t Flwiuslibr- 37. cap. 4- & in Arabi* nafci . Verum id nsc videre , nec audire mihi licuitz quemadmodum nec in Cjpro,nec in Macedonia.Nani fiifticnafcerentur Adamantes, ijqui htc nafcuntur adeo non expeterentur a Turcis 3 quipotifimam Ada- mantumpartemadftioseuehunt. S c r 1 b 1 t Francifcus de Tamara , in Veru A- Frandfcusdc damantes reperiri. Sed huic auclori exiguamfidead- hibeo,quodvideam in indicorum Adamantum extra- flione tam ineptas commentum ejfefabulas : veluti quodperuigiles fint ferpentes qu<& Adamahtes tuen- tur-pscfc nonpojfi inde auferri nifiprius obieclis car- nibus certa quadam rationepr¶tis3quas cumfer- pentes vorantjuto Adamantes auferripojfimt, alto ni mirum ocwpatisferpentibus. N 2. N o n fj$ AROJtATVM HIST. Ataas nui- N o n t aia. quorum opmionijubjcribere non pojjum, quonta nul- lis probata aucloritdtisfcriptoribusfulciatur. . R e f £ r t etiam Plinius loco iam citato , haudfd cile inueniri Adamantem Auettans, nucleo maioremi inquofane hon eflreprehendendus: namfibicomper tafcribit. Sed inueniutur hic interdum maiores qua- Magmss A. tuor AuelUnis . Maximns tamen quem vidi centum 4ama5' quadraginta ntdngelis ■#■ pendebat* Proximus huic ce- tum &vigintipendebat . Intettexiapudquendane- gotiatorem effe vnum qui ducetos quinquaginta mati gehspondere aquet 3 tametfi isfirenue neget talem a- pudfe ejfe.Accepi item a virofide digno, qui affirma- retfe Adamantem vidiffe in Bifnager magnitudine exigui ouigaltinacei. Adamantum S e 0 miraculi inflar id mihi videtur , huiufmodl nuio.SCn gemmas qu UBEK fi *P7 be alij Adamantes expolirifolent9 F a l s o iqttur creditum eft a Vetenbus , Add- Adamas Crf /i ii • •*• > ii • fi j? • «allonoin- mantem Cryftallo mnafcu & mallei tctu nonjrangv pafcitur, fed hircino duntaxat fanguine rumpi\prafertimfi (ex quorundam fententia Jbtrcusprius apiumaliascfe diu- rettcas plantas depafcaturMnuci btbat. Sednec Ma- AdWsMa • • ■ . f t - r • • j snctctn pc»H gnetem impedit qumferrum trahat . Nam japms ta fv^v experiri volui,fedfigmentum ejfe deprebendt: quem- admodum & illud,quod de Adamarite capiti mulieris ipfa infciafuppofitoferunt . Etenim in ^mplexus viri dormiens ruet,fifidelisftt :fin labes eius pudicitieifit . illatajnaritum auerfabitur. Fabvlosvm etiam eft , quod Adamantis a- Plumbfi Ada ciemphimbo obtundi putant,propter argeti viui cum °on obtS™ plumbo commixtionem.Nam quemadmodum &fer~ rum vincit & reliqua metallaftc etiam plumbum ea- demfacilitate penetrat,qua napum penetraret. I l l v d verofapius expertusfum in Adamanti- bus exquifitis,ex mutuo attritufic glutinari,vtfacile feparari non pofitnt. Sic etiam Adamantem vidi,vbi incaluiffetsfeflucas trabere nonfecus ac eleclrum. N v l l i v s autem eft in medicina vfus3tametfi Adamas nui. inuenerim medicos indigenas , qui euxnperfyringam cml^rus! in veficam inijciebant ad confringendum calculum. Per os vero amplius non exhibent , quoniam erronea qu&dam perfuafio in vulgus peruafit ? deleterufacul- AdamasHe- tatis effeSi intro fumatur Adamas. ob fuam tenuitateleienx faci,i" . " J , ■ n- ' r r , UtlS non cft. & penetrandt vtm , qua intefhnaperforaret fahcet: cuius opinionis etiam video effe aliquot e recennoribm wedtcis. N 3 S e d, I$S AROMATVM H I S T. S e -DiVt dixi,erronea efiperfu#fio.- Nam Aethie- pes Lapidariorum feruos noui, qui Adamantes deglu- tierint, quos quum requireret domini , tandem verbe- ribus egregiectfiferuhfe deglutiuijfefafiifunt: eoscfo deinde cum recrementis eiecerunt 3fme aliquo nocu- mento. Id ego teftaripoffupu Adaniahtii A t infcobem tritus, inquies, venenum eft , qupi ftobes dde- n'tm fe ftmaci*um & mteftina perforat . Imo ne- teriaetacul. * ^ J f J saiisnoneft. quaquam eumjcpbe attrahet adfe jtcmachus ; at Jua grauitate celeriter ad inferiora defcendet . Et mu- lierem quandamfcio , qu&marito antiquadyfenteria laboranti , Adamatisfcobemper multos diespropina- ftitfine aliquo detrimentj) , donec medicamento tpties reiterato lajfus abftinuit ,prafertim cum eiusvxord tnedicis intellexiffet fruftrafe laborare : nonpoffe e- ttim maritum hoc morbo libeuri. Is igitur multepoft temporefublatus eft ,cumfcpbe vti multis tam dtebus defijjfet. * 140 Mangelis , id eft feptingentagrana , fiue vnciam tum drachrna,fcriprulis duobus &c granis quatuor.Nam xnangelis, vtantedixit nofter Au&or, quinque grana pendit. DeSmaragdo cap. xlviii. Rarior &preciofior eft Smaragdus , eiuscfc locus natalis vix agnofcitur ; nullis remanentibusfra- gmentisjedpropter raritatems etiam ea auferentibus negociatoribus. Porro Smaragdw appellatur Perfis & Indis ?acKee,?*- Pachec, Arabibus vero Zamarrut, non Zabarset, frrgee. M vulgatus Seraptonu hbrfimp. cap. 384. codex, aut Tabar- 1 X B 1 X U t$f Tabarget , vt Tandeclarius in literis T&Z. vult. Tabarge* tfam corruptus eft ille locus cap.de Smaragdo; & Za marrut legendum eft* V v l g a r e autem efi in Balavate & Bifna- smatagdu* ger , vtficlttias Smaragdos exvttrearumlagenarum eraftioribusftagmentis conflent. Sed & Smaragdi qux ex Perunoui orbispro- ttincia aduehumur , adulterationisfufyicionenon ca- rent. C e t e r v M plurimum haMcinantur , qui in Elecluario de Gemmis Smaragdum prafcribi putant, ixislimantes per Feruzegi SmaragdumimeUtgen-Tezaze^ damiignorant enim iUt lingu& Arabica proprietatem> & ipfius Mefue mentenon inteUigunt. Praterea Me- fue codex Arabicus legit Peruzegi de Elecl-dtft.i.Et P«ruz«gi. quoniam magna eft,vt aliquando diximus,apud Ara- bes inter V.& F.literas cognatiofacilisfuit lapfus Li braris\vt F.pro P.reponeret. E s t vero Peruzaa * Arabibus Turchefa noftra, Peruw^eft quaplurima tota Perfia nafcitur. Nofuit igitur Me- Turc cfa' fuemensvtSmaragduseam compofitionem ingrede- retur, tametfi cotra fentiat Chriftophorus de Honeftis eius interpres :fed Turchefam voluit , quam omnibus Arabum compofitionibus inijci oportet,qua habent Fe ru^egi . Nam apud Mauritanos eius eft in medicina vfus Jfed apud Indos minime. * Idem fuboluifle videtur Bellunenfis in eadem comp* fitioneElecluarij de Gemmis. DeRubino cap. xlix. „ M v i t A funt Rubinorumgenera. Nobttior Gr<& c jj^f cuios. N 4 cis 20O AROM^TVM HISL cis avb$ct%y Latinis Carbunculus vocatur; nqn quod in tenebris ft>lendeat(fabulofaeft enim iftaperfuafw)fed quod eius nitor viuacwrfit ceteris . Dicam tamequod a Gemmario quodam audiui. Emerat ille aliquot nob'% liores Rubinos ex Zeilan infula delatos , fed minutio- RtiVmi de re$i qu^les ijfunt quos vulgo Rubinos de Cor]a voca- musjd eft, qui vigenifimul etnuntur.Hos cum e men fafuftuliffet , latujtvnus inplicisftraguliquo. menfa ftrata erat. Noclu in tenebm animaduertit quafi ignti fcintiUam quandM in mefa.Accedit admenfam, ac- cenfapriuscandela , inuenit exiguum Rtibinum, quo fublato nullampoftea in menfafcintillamvidit . Non ms latet Negociatores plerunque hmufmodifabulas fiiis diclis admifcerefplere-fedpenes eumfides efto. Carjjfculiw. Carbvncvivm igitur appellabimuSyCU- tus ruborfuerit jplendens & elegans , & qui erit vi- gmtiquaum quilatumftue earatumvtvulgovocat. Eiufmodi ego vidi apud Magnatem quendam in De,- cam , qui cum mihifamiliaris effet , oftendere tamen non voluit , nifi prius accepta a mefide , Regi eius re- gionis non indicaturum quodeum haberet . Cenfeba- iurvicies miUe Lufitanicos aureos valere. Ipfe tamm ^anus auii. dominus ajjirmabat afe emptufex auri manus , qu& quinque Lufitanicas arrobas * efficiunt. $alafiu$. Secvndvm genus eft quem Balafwm vo- cant, aliquantulum rubens.Vilior hic eft. Spinellus. T e r t i v m genus eft Spinellus appellatus: m* gis hic rubetifed tamevilior eft,quia non habetfylen- dprem illum legitimi Rubini. Inven iv n t v R & candicantes . Sunt alij IIBER I. 201 ixpurpura candicantes, vel , vt verius dkam,colore cerafum maturefcens referentes . Sunt & qui media parte rubent , altera candicant . Alij media ex parte Sappbirt,altera Rubini. H y i v s varietatis caufam,fieri puto ab ipfa Ru bini origine. Cum enim Rubinus infua rupe autfodi- na recens generatus efi,candicat; deinde maturefcens ruborem adquirit: qui rubor cum tempom diuturni- tate concilietur,fit,vt qui ante mattmtate eruti funt, nunc candicante$, nunc ex rubro languefcentes conjpi ciantur. Qj/ o n i a m vero Rubinus & Sapphirus i»RuWnns & eademfodina nafci creduntur , fit interdum vt altera eaScmfod£ parte Sapphirum reprafentet, altera Rubinum : qui, nageneran. cum elegans efi, & coeruleu colorecum rubro Wr«» tx Zet^4n a4erumur : mmum w™ laudatiflimi ex «Veju. Vegu> T a m e t s i verb adeo oculis ftt grAtahacgem- wa, nuUius tamen quantumuis magna , & viuidi co- loris precium tmiJk Lufitankos ameosfuperafft in- uenietur. DeHyacintho&Granato cap. 11. &y aeinthw. V i l i s s i m i funt hic precij cum Hjacin- «cautus. x ^m* tum Granatus, quos volunt nonuUi ex Rubino- rum ejfe generibm , HjacinthumflauefcentemRubi- num appeUantes , Granatum vero , nigrkantem R«- hinum* Nascvntvr autem & in Calecut, & Ca- nanor : Granati ettam toto regno Cambaya & BaU- ■ guate : Hjacinthi vero & quibufdam Lufitania locit prouenireferuntur,vt in Belas non procul Oljftpone» & multis Hijpank locis. Delafpide c ap. ti i.. ti#s viridi». Invenitvr lajpidisgenus virtde, ex quo ya fa Uurrhina conflantur(PorceUanas vocant) adeo vi «*• renttaiVt ex smaragdo conflata videantur, Bx eiwfonegenmmt idquod Gtnu oftendi- tur, 1 I B E R I. 205 tur, qaodfc ex Smaragdo ejfe contedunt3rarius Id vi- dendum proponentes , quo maiorem aucloritatem la~ pidiconcilient. Hvivsmodi vas Murrhinum aliquado m- v&Cs ^»u»M hi propofitumfuit venale ducentis pardaons fiue au- virii% pi e reis Hifparitcis: cuius^fi ex Smaragdo confiatumfutf fet , miilefimam partem eo precio vix nanctjci po- tuijfem. DeAlaqueca gap. liii. Invenitvrw Balagate Lapidis quoddam genus quod Ahcpeca.,Arabes Queqni vocant, cu- Alaqueea. ius Itbra minutuftagmentis expoliti regali Cafiellano ^^u tmipoteftjanta eft vilitas. Huius tamen virtus reli- quarumfacultates exuperat , quippe quifanguinem vndequaquefluentem ilicofiftat. De Oculo Catti * cap. liiii. LavdAtissimi inueniuntur in Zeilan. Nonnulli etiam ex Pegu aduehuntur quos eo deferri rumor eft ex regione Bramaa. M v l t o maioris U e(i apud Indos precij , quam °caI°» c*«3 tn Lujitama. Memim emm quedam eo mififje qui mc mamrapui fexcentis Lufitanicis aureis aftimabatur. Sed cum in Indos* Lufitania duntaxatnonaginta aureos aftimaret , huc relatus eo>quodnunc dixi3precio venditus eft. PersvadentJi^ Indt, eius qui hanc gem- fo^ at* mampoftidetfacultates nopojfe imminui,fedfemper tncrementumfacere & augert. E g 0 vero quod expertusfum referam . Linem pan~ 104 AROMATVM HIST. pannus itacomprejfus, vt ipfius GemmamedituUitffl fiue oculum tangat,nuUo igne vripoteft. JTeudoowu * Hunc Cardanus Iib.7. de Subtilitat.Pfeudoopalum lus. vocat:de quo,tum etiam de alijs gemmis illeibi muha. De lapide Armeno cap. lv. Mixtvs efihic Lapis ex cceruleo & diluto vi- Hag« ar- ridi.Appellatur Arabtbus Hager axminiMcft» ha~ EpUArme- pisArmenus. Interrogatitamen Armeni,an apudeos nus. nafceretur hic lapis,affirmare nonpotuerunt* Sed Tur ci & Perfit medici dixerunt extgua quidem quatitate apudfe vtdiffe,verum ignorare, num ex Armenia ad- ferretur,nec ne. Aiunt mukos inueniri in Vltabado vr- be celebri regni Balaguate. H o c laptde melancholiam purgant Mauritani medict.Sedtamen experimento didici,fegniter admo- dumpurgare. DeMa^nete cap. ivi. Fafeul* de Fabvlosvm^/t quod nonnuUi de Magnete Magnetc fcriyUiif3 ridelicet eas naues qu<& Calecut commeant, dauisferreisnon compingi, obfcopulorum e Magnete lapideftequentiam,aquofcilicet attraherentur & ra perentur nauesfiferreis clauisfabricata effent . Nam &in Caleeut, &toto eotraclupluresinueniuntur naues clauis confixaferreis,quam ligneis.Verum qui- dem eft in Maldiuis infulis naues ligneis clatiis effe ex~ truclasjdautem obferripenuriampotiusi& quodmi noriconftent ,fieriputo 3 quam quod aMagnetefibi metuant. Ce- IIBER U I0| C et e R v m Magnes ideo femtrn adfebaud- F*l& duo- rum aliorum odoratifmormnflorum memoriam re- uocauit. Mogeti. P r i o r e s funt dicli Mogori, mali aure&flo ribm multb odoratioreSiquorumftiUatitim hquor eun demapudiftos vfum obtinuit , quem apud Hiffanos florummali aureaaqua. A l i i flores(quorum hkmagnus eft vfm)dicun ehampe. tur Champe^^ grauiori quam Liliumalbum'. ' P o r R o (quandbquidem in odoramentortimen indi odora- t\onm Incidimus ) odoribm adec dediti funt huius re~ roenusdedi- .... f .. . n. J . . cifsimi. gionu mcoU,vtplerunque cibo abjhneant^vt habeant vnde odoresfibicompararepofiint, ideocfc non imme- rito proniores in venerem ejfe cenfentur. Mvnera qu&ateniwribus offerrifolentRe- gibiis,pudicli funtflores3& rofiz noflrates.quibmfa- lent cubiculaRegis infternere, & corijsfloribus varijs deptclis ornare. Narrarvnt mihi quidam tantam effe Int iusgentis in odores amentiam , vt tributa ex odoribus &floribus infingulos annos Regi Bifnaguer folutat ad quincfe millium Hifpanicorum aureorumfummam fere aaedanu De DeNimbo cap. rf. A b ommbtisbuiusIndU incolis Nimbo voca-^itnhol:A> iur ,arbor qmdam Fraxini magnitudine , folio Olea, acuttore tamen, per ambitum ferrato \ vtraqueparte viridi,non cinereo aut viliofo 4 Multis luxuriatfoiijs, flos candidus eft &fruclus exiguis oliuUftmilis, V t i l i s eft luc arbor in vfu medico. Namfo- t™"bo &Ca^ iia trita &yulnmbus cum hominum, tum iumento- rum cumfucco Limonumfmaliafyrij genus eft)imp9 fita, miraculose eafanant t Foliorumfuccum vtilem ejfe ferunt lumbricvs necandis, cum BaUguateincoU, tum Malauarenfes : quod rationi confonum eft , cum nonnibil amaritudinu pofiideant. Exprimitvrw/ Bifnager & Malauar o- oteum ts leum ex eius Mboritfruclu , quod huc mercimonij gra ,ra a* tia deportatur . Vtiliftimum ideft aduerfm nermrum dolores,fi eo caltdo inungantur* De Negundo c ap» 1 1 r« Provenit in Balaguate & Malauar arbtt- Negunio hi» fcula quadam Perfica magmtudine,frequentibus ra- &ot& tnis: qui recififrequentiores Utioresc^ renafcunturfo tijs Sambucijimili modoper ambitum ferratts & ali~ quantulum bijpidis: flos ex cinereo candidus : fruclus niger^Piperis magnitudine, autpauto maior. Mala- uarincoU eumfuis edulijs Canl nuncupatis injper- mnt. V v 1 9 a r e nomen eft Negundo, nonnulli in samb^* JBalagate Sambali appellant: in Malauar Noche. Nochc. Mvlti s facultatibus pradita eft luc arbor. Cuifatcs.° : O 3, Tene- 1X1 PLANTARVM H I ST. Teneriorum ramalorum cumfolijs decoclo , aut tpfis elixis & contufis vtiltfiim e contufafouentur modo nt adfit vulnus.Friguntur interdum ijdem rami cumfo- lijs in oleo3& cotufionibus applicantur, refoluut enim tumores & curant. Frequens adeo efi huius vfus,vt in omnibus doloribus,friclum cum oleo, aut elixum exhi bendum cenfeant. Nondefunt quifupra vulnera ad» mouerint ^vnacfe nocJe dobremfufiulijfe, matertamtfy digefiijfe adfirmenf.deindefofys contufis, ipfis vulne- ribus impofitis ita emundajfe vulnera , vt breui ad ci- catricem p zrduclafint. V t i l e m perhibent effe mulieres adiuuandum conceptum: eius enimfucco aut decoclo epoto , vteros ad conceptionem praparari . Ego malim pramandi , va~ lentius enimfuturum extftimo medicamentum. Ma- fticatafolia oris halitum commendant. Acrimonia ve ro cutufdam participat veluti Nafturtium: vnde ma- Ncgundovi nifeftum eft calidam ejfe hanc plantam. Expertifunt nonnuUi venerisftimulos & impetus cohibere, eamc^ ob caufam Viticem effe contenderunt: fed multum er- rant. Nam Vitex multum ab hac arbore differt. Delaca cap. hii. Ue» hiftoria. A r b o r eftin India pragrandis,fruclu in fum~ mo eaudice, non in ramisferens, pr&grandem magnl Meloniseffigie, interdummaiorem,forisviretem, in- tus vero fuluefcentem, multis jptnults inftar erinacei, fedmoUtbus obfeptum. Continet autem hicfruclus m fe magnas quafdam nuces duro putamine teclas . Cor- texfruclusguftu M.elonis,feddifficilima concoclionis% nempe l!BI*. II. **5 netnpe qutplerunquefoleatMa vt ajfumttur.excerni. Huces verb intus natajorrenturaut eltxanturt abie- ftofyputamineCqw nulhtts eft vfusjcaftanearum mo do^qutbm funt perfimtles^eduntur. V o c a t v r hicfruclus in Malauar Iaca : sn «** Canara & Gufarate Panaz . Nafcitur autem dun- PanaB, taxat in marittmis- Expertvs fum cum in me, tum in plerifque alijs , kafcecaftaneasfiuenucesaluiprofluuiamtrutn in modumfiftere. * Hancarborem defcribitLud.Roman.libr.^.eap. i 5. fiiarum nauigationum his verbis.In Calccut reperiuntur nonnulli frucius,quoscu!tores /dcfros appellant. Caudici lacerus. eius arboris amplitudo Piri eft : fruSui magnitudo bini ac medij palmi,crafsitudinis vero humana? coxa». Gigni- tur fru&us in caudice arboris fubtus frondes , alij circiter medium caudtcem . Colos eft viridis , cerera riuci Pineac haud abfimilis,vinaceis tamen minutioribus. Quum nqa» turefcereincipit, obducitnigricantemcolorem,marcereq; videtur. Legitur is fru&us menfe Decembri: (aporis ficut ferme Peponis mofchum redolentis , paruro^ue fi fapo- rem qua?ras,abeft a cotoneo perfico,eodemq -> mitiore.Va riam in cibatu voluptatem parit. Videberis modb ederefa uum mellis,modo fuaue medicum malum comedere.In- tra,membranas habetvtMalumpunicum,inqueeis deli— te!cuntfru&us nefcioqui,mollibus non difsimilescafta- neis. Si enim ignetorrentur, faporem caftanea* reprajfen- tant.Proptereafateri licet, non eile excelletiorem dignio» remue iilo fru£tu quempiam. Delamgomas cap. v. A r b o r Vruni magnitudinejponte nafcitur in iamgom** agris&etiam in hortis Bacaim,ChauU&Batequa-^tktlv™*' la,multisjpinishorrens , folijs itidem Pruni ifioribus candidis,fruclu Sorbofimilifguftu Vrunotum adftrm Q $ gcnte 1T4 PtANTARVMHIST. gente & acerho. Cum primum emergit,Strobiloper^ lamgomas. ftmilis eft. Vocatur incolis Iamgomas. lamgomas A c c e p i afide dignis viris, optimam ferendi r* fcrcdi rauo. ftonem effe, fifruclus, poftquam eu ederit certa qtu- dam auis,excretw^ vna cum excrementoferatur, Va- ciliw enim hac ratione fatus emergit , ciiwcfefrucli- ferafitarbor. Carandas hl itoria. Catandas. Auiuba. DeCarandas cap. vi. Arbvscvla eft arbuti magnitudine , folijs ■Jimilibus ,copiofoflore, odore Vericlymeni.fiuctu exi- guis malis perfimili,nigricante per maturitatem,gra- tifimotfe vuarumfapore , ex quo a wnnullisvinofus fuc Pertclymerit odorem &mu* lantibus . Hunc Lufttani Indiam incolentes Herbam {^J*^** Malauaricam nominant,quoniam Malauarenfes eius vfumprimi docuerunt. Hac etenimplanta cuiufcuncfe generis djfenterias prafentifiime curant , euacuata primum magna ex parte peccante materia, alioquifa cile in eundtem morbum rurfus incidunt. V s v s eft cortuu radicumprimu exficcati, quo- niam recens latteum liquorem exftiUat , quem rntio calidumputauhfeddeguftatum* mfipidum &frigidu inuerii.Otfamobrem ob eius effettus, frigidum &fic- cum conftttui, plus tamenficcitatis quamfrigiditatis obtinentem-. in quo ordtne etiam buius regionis medi~ ciconftituunt. Pvlverem huius radicis contufe in allulam J^°™ facul- difttUatoriam imponimus, ac cumfero lattis macera^ mus: deinde additis Ammeos, api]\ coriandri ficci , & cumini nigri feminibus tritis & tonnfattis^vnciac^ v- na butyrinonfaliti , igniseabre elieimus aquamftiU latitiam, cuius quatuor vncias cum aqua fhUatitia ra farum , aut aqus. epedtculisrofarum, aut ptantagmis duabus vncijs agro propinamus.Quadfi opus eft, adij- cimus puluerem paftilloru exberba Malauarica conr fettorum Formantur autem ex ijfdem rebus e quibus fit aqua,dempto butyro . Tnijciumur etiam clyfteres ex hac aqua confetti magnocum fuccejfu:fedfrigidiy quoniam regio calida eft .Quodfi neceffefitjam aqu* O 4 hii tates. liS ?lANTARfM HIST. Canje. Anaeari h»« *oti-fc Attaetrl. hisfingutis diebmpropinamm,manevidelicet horafc- xta,& a meridie horafecunda. Cibus efi ori\afero la ttis macerata,& pulltgaUinacei in aqua ori\&,quam Canjc vocant, macerati,pro virium agrirobore cibu fubminiftrantes.Certe vinoomnino abftinemm , nifi vrgente admodum necefiitate in inueteratis dyfente* rijs eim neceffarimftt vfus. S e d tametft mihifemper bene fucceffertt huitts aqu&vfus : cogortamenfateriMalauaricamherbam ab ipfis Malaudrenfibmpr¶tam magis pr&fenta- neam opem adferre. Ea vero paratur ex ijfdem , e qui- hus noftra aqua,rebm tenuifime tritis,&fero,aut a- qua or'v(j,probe cocls, maceratis. Sunt quifuccum ex planta virente exprimant , cuiusfeptem vncias mane exhibent , & totidemfub vejperam ,fi necefiitas vr- geai . Sedquoniam amarus eftfuccm & ingratm , ah eim potuferum propinare ad os eluendufolent. Qupd fi Malauarenfesfortiori adhuc remedio opuseffev't~ dent, opium admifcerefilent , tametfi idfemperftre* nuenegent. Salvtare eft item hoc medicamentumfto- vnachi debilitati:tum etiam vomitm compefcit , cum aquaMentha & Mafiichespuluerefumptum. De Auacari cap. viii. E s t etiam in hac prouinciapufiUa arbor, maior tamen fuperiore , quafolijs ,floribm &fruclu Mjrto perquamftmiltbm conftat. Iruclm eiufdem etiam eft cum Myrtofaporis,multb tamen adftringentior. Hac platam Auacari nominant incoh. Nafcitur in mon- tibus, AlVNT X. I B 1 R II. 217 Aivnt w/ra ejf/e efficacis aduerfus inueteratas Amcan fa- djfenterias e caufafrigida prouenientes. Eitts experi- cu ^*' mentum fefeciffe ajferuit Lufitanus quidam fenex infiliafua>qm cu integro anno djfenteria laboraffet, nec ei quidquam rehqua medicamenta profuiffent9 fumpto huius plant<& cortice trito et in aqua on\& ma cerato inptifanz modumfanata efi . Hanc anbufcula trifolium olereferunt. DcMan^as cap- ix. Tametsi ij fruclus qui apud Indos nafcutur9 longeftnt excellentiores ijs qui in Europa proueniunty veluti aurea mala,citriaficus, vu<£,perfica,punica,& fimiles:omnibus tamenpr&fiatfruclm qmdam apud eos nafcens quem ipfi Mangas vocant • Tanta efi e- Mangas. nim eius fuauttas ,vt citm inforo profiat, Ormuz, inco k,apud quosfrequens efi cum alijsfruclibus iam enti meratis,reliquis negleclis,huncfibi emant . Colli gendi tempus efi in regionibus ca- Mangas an- lidioribus,mefe Aprilr.alijs regionibusferotmis, Maio & lunio : interdum tamen Oclobri ( quem ipfi Ro-Ro(jolh0# dolho vocant)& Nouembri. C e t e r v m pro regionum natura & diuerfu tate,variat etiamfaporis bonttate hicfrucltts. Primas igitur tenet is qui in Ormuz, nafci- MaRgM ^, tur.Secundum locum obtinet qui m Gu^arate proue- kau«» nit,prafertim ts quiper excellentiaGu^arateus nun- cupatur ,magnitudine quidem reliquis cedens,faporis tame& oderisgratia ijsfuperior, exiguo inttts ojfefi- ue nucleo, Tertmbonitatisgradum obttnet quem Ba O 5 lagate Mangss ar- bor bifcra. Mangas fa- eultates. 2IS PLANTARVM HIST^ ^agate gigritt,mafor in vniuerfum fupradiftis.Memi* rit emm duos vidijfe , qui quatuor hbra* cum dtmtdia penderent . Sed inter eosfuauior mihi vifus eft quem proferunt Chacanna, Qutndor, Mad/nager & Dul- tabado primariavrbes Regis Ni^amoxa , Bonifunt item ijfruclus qui in Bengala , Pegu & Malacapro- iteniunt. H a b e o in meo pradio quod eft in Bombaim (cmtts inpriori huitts Hiftoriaparte memmi ) arbore huiufmodifruclus proferentem, qua bifera eft. Nam Maio menfefruclum fert faporis quidem & odom gratia exceUentiorem-, Autumni verofubfinem,alium fuperiori magis commendabilem,quoniamprater tem pusfolitum nafcatur. Colore eft Ufruttus ex viridi xuhefcente,&* odoregratiftimo. Exempto cortice,editur autftne vi* no.aut generofo aliquo vino maceratus , velutiperfica duracina. Conditur etiamfaccharojnterdum vero & aceto, & oleo,&fale, injperfis in eius meditullio gin- gtbere,& allijs.Interdum editurcumfale, & nonnun quam elixus. Frigidusvero eft & humidm, quemad- modumperfica.Eius opculis affatu,alui proftuuiafifti aiunttfuod verum effe deprehendi. Nuclei vero recen- tes lumbricos & ventris tineas necare dtcuntur, quod rationi confonum effeputo ob eorum amarorem. *Hic fructus in memoriammihireuocatTaiama O- uiedi}quem feptimo Cux Hiftoriarlibrocap. \ 3 . defcribit, tametii plus fimilitudinis habere videatur cum eius Anon, dequolib.8.cap. 18. Vtriufqueigiturhiftoriamhicad- /cribam,vt vtrahuicfru&uimagis quadret, lectori diju- ilicandum relinquamus. Ahun igitur arbor eft xuius fru&us magnaro curn Gua- ■tlBIR II. 119 Guanabanofimilitudinemhabet,cumforma, tum carne & (emine.Sed & ipfa Anonis arbor Guanabani arborifi- jnilimaeltcum magnitudine^tum forma 8c, folio. Dua- bus verb in rebus difterunt;primum, qubd huius fruclut nunorfi.tGuanab.ano,cortici^colorluteus,cuiin Gua*- nabano vitidis eftjdeinde,qubd meo quidem iudicio gra- tiorfitpalato Auon,quam Guanabanus,vtpotefirmiore rarne . Vtrumque magnoin precio habent Indi Americi, Sc diligenter infuis praedijs coliit.Ha?c Ouiedus de Ano- ne:Nuncad Iaiaina hiftoriam accedamus. ' Najcitvr in Hi(paniol,a,relJquisc[ue vicinis infu lis fra&us.quidam, quem noftri a Strobih hue Pinex nu- laiam» cjs fimilitudine Pinas appcllant, non cjubdeiufmodili- gnofasfquamas habeat^fed quod eius cortex fimili modo diftinclus videatur, tametfi non fquamatim, fed peponis modo cultellointeger auferatur, Vtautemfucci bonitate &fuauitatereliquos fructushic antecellit • itacolor illt ; pukherrimus ex Iuteo virefbens, paulatirn per maturita- tem virore euanefcente . Odoriucundifsimus qualisfere in eo Perficorum genere quod a malis & cotoneis nomen apud Italos & Hifpanosinuenit, magnitudo illivulga- ris Melonis. Nafcunturverbfingulifrudtus exCardui ge nereafpero &fpinofo,oblongis pra?ditofolijs, equortitn medio profilitcaulis rotundus vnicum fei es fruilum, qui poft 10. aut 1 2 . menfem demum maturefcit . Eo fublato, nullus praterea in plantanafcjturfruchjs , ideoq; eave- iutinutilisabijcitur. In extremofruchj,interdum verbe- tiam in extrcmocaulefubfrudt,u enafcuntur velutigerml n^&turiones quidamquifruclui magnum addunt or- namentum. Hifunttanquam femenrpangunturenimtri bus fub terra digitis,fic vt media turionum pars extra fo- Jumextet, atqueradicesagunt,fruftum.c}uefuotempore perflciunt.Varia funt eius genera,qu#pro ling.uarumva rietatediuerfis nominibusnuncupantur: tres verbdiftin- cbefpecies notantur,prior laiama ab incolis appellata, a!- teraBonirtmrf,tertiafa/dgKd.Pofteriorhacccarneeftcandidaj guftu vinofo,fed acido &c acerbo. BMiamaatvne eftcandi- da , guftu dulci & quodammodo fatuo . Iaiawa reliquis oblongioreft, & bonitateillisprarftat, carnefuluefcente, «Uiki & fuauiguftu . Per ompjum tamen carnem fpzrfx funt tio f t ANTARVM H I $T. funt veluti fibra qua?dam tenuifsima? , qu* tamttri pafa* tuminteredendum non ofi-endant , gingiuas tamenla:- •duntii crebrius quiseis vefcatur.Quibufdam locis nafcii- turetiam hajcgenerafponteinagrisabundanter: atqui- Uus cultura accefsit , longe funtillis fuauiore», & culcoris benefkmm abundecompenfant. Huiusfru&usabundari tiaauetoritatem eius minuit: Sed tamen & Kis infulari- bus cum bonitate^tum magn itudine praftant qui in con- tinenti nafcuntur . Maturusfruclusquindecim tantu aug viginti diebus conferuari pcteft. Ha&enus Ouiedus. H^jjc Theuetus lib. Singularium Americascap. 46, Uana a Brafilianis vocari tradit , eoque pluriraum in fuis argritudinibus vefci. Alium item huicnuailedefcribit n©- mmeHofim cap. 5 3 .eiufdem hbri. DeMufa CAP. X. Muf» hu Hjec planta non niftfemelferitur . Namfemel fata, extrunci pede multos fiolones producity qui tn Arbufcuks euadunt. Truncus exfquamofofolioru cortice conftat r folijs ampliftimis binorum cubitorum velamplius bnguudine, cubiti latitudine, excurrente per medium lata craffac^ cofta. JSuUis conftat ramis, fed egermineflores quofdam coniunclim profert tfub- rufos, out effgte , & palmi longitudine , equibus cir- cumeminent pediculi^centum interdum ducentos aut plures ficusfuftinentes. N a s c 1 t v r inCanara, Decam^ Gufyrate, & Bengala : vocaturc^ illis Qucll i . Nafcitur etiam in Malauar, vbi Palan * ; & in Malayo , vbi Pican dicitur. Prouemt etiamplerifq- alijs locis, & in ea A- Jricapartequam Guineam appellant,vbt Bananas * nuncupantur. Arabes eumfruclum Mufa,d«? Ama £T" * & vocant.Sk & Auicenna^ Serapio,et Rbafes,qtti Quelli,Pa- lan,Pican. Cuinea. Bananas. Mu{a,Arau l!B!K !!. £11 £e boefruUupeculiari capttefcripferunt. Scnpfermt foru & alij quos mihi videre non cohtigit. CoMMENDANTVR tjfruftuS qUt I» MOY- tahan proueniunt : primum enim e Bengala eo dclati funt ,deindefati vt gratiores euaderet: vocatur nuc ij9 fcus Martabanis. Alij adhuc inucmlitur mco palato J^.0Mn** gratiores & odorati Cenorins appellant \funt ijU- nes,flaui , &plerit . In Malauarfunt Chincapalo- ^mcapaio* nes ditliyfuaues & palatograti.pieriiy celore vircfccn tes.taudantur etiain Sofaia nati.Aethiopibus t mm? imins* ga dtcli- Inuenitur etiani in Bacaim alijscfc prouincijs, genus quoddam amplum,plenum,palmi longitudine. idajfatum et vino deinde maceratum injperfit Canel- la, multb meliusfapit quam malum cydonium ajfati. Idemfruclus per medwmfeclus, & infartagine cuni faccharoprobefriclwiwjperfopofteacinnamomo,gr& tifiimuseftcibus. S c r i b 1 t Auicenna libr. i.cap. 491. paucum MuCc &a*m prabere alimentum, bilem generare &pituitam:pro- dejfe tamen aduerfus pecloris & pulmonum incendia9 ftomachum autem offendere, idcirco biliofis, ab hutus efu , oximelcumfemiritbuspropinandum effe: pitui- tofis vero mel.VttlU eft renibus & vrinam ciet. S c r 1 b 1 t Rhafe s lib.de re med. 3 .ad Almanfi cap.10. noxium eJfeftomacho,appetentiam deijcere; fubduceretamenaluum , & gutturis exajperationes lenire. S e r a v 1 o autem lib.fiimp. cap. $4.exaliorum aucloritate Mufam injineprimi calfacientium & ha meclantium ordinis ejfe ajferit , & vtilem ejfe aduer- fm lll PLANTARVM H IST. Riclicttlum Muf* «y- »0»» Figaeraba- &ana» Poma Pa* radyfu Pacona. Pa Fru- clus eft Strobiliftue mcupines, magnitudine , inter- dummulto maior ; & eiufdemfereforma,nifi tuber- culaiUafiue aculeos multb tenuiores acutioresq3ba*> heret , Erinaceifyinuferefimiles. Intus quatuor con- came- 1 ! B I R. ! !• 23tj tamerattonihus ftue cauitatibus coftatjneduUamtfefi- ue pulpam continet pinguedini illi laclisfimilem qu% Htftani Nata, G4& Crime , Itali Capo di latte vo- cant.Volio eft virente,cuj})idislance& effigie, ducloper longitudinem duplici neruo , e quo deinde alU venuU perfolij latitudinem euagantur. Arborem ipfam ingeh temferunt, nec nifipoft quadragefimum annumfru- clum edere -,alij vero poft quartum annumfruclifera effe. Fruclus maturus viridis eft quidem coloris,fed di» luti & elanguefcentis. *Cumhocfru£tuplaneconuenitGuanabanus Ouie- di^quem libr.8 Xudt Hiftoria: cap. 1 7. defcribit, quemcjue per vriiuerfam fere Americara fiuenouum orbemnaici tradunt. Qvanabanvs igitur procera arbor eft, &formo- GuinabaniMb fa,folio eius Medica; mali quam Limoneram appellanr^ virenterfructu pulcherrimo,: mediani Melonis raagnitu- dine , qui tamen interdum in capitis pueri crafsitudineni excrefcat . Cortex huicfru&ui viridis , &C quicertis qui- bufdamfquamis diftin&us videatur,- vt Strobilus, lenio- ribustamennequeitatumentibus, quandoquidem totus cortex tenuis fit neque crafsior qalm inpiris . Carocan» didifsima faporiscjue delicatifsimi, cjuajfacile , pinguedi- nis la&is inftar,in ore refoluitur. Per eius carnem fparfa funt {eminamagna t Cucurbitafum (eminibus aliquan- tomaiora &nigricantia.Frigidusefthicfru£t,us , &per arftus vtilis. Nam tametfi quis integrum Guanabanu de- uoret,nullum indefentietnocUmeritum. Infirmaeftlignt materies.Haec Ouiedus. Citervm hic Guanfabanus diuerfus eft abeo cuius Caifar Scaligerlib.de Subtilitat. aduerfus Cardanum ex- crcitatione 2 8 1 .partic.6.meminit in huncmodum. Gvanabanvs arboreft Piniftipite, procera.folio Guanabanut» magno oblorigocjue, fru&us Melonis magnitudine: cor- ticijcolor viridis,fplendor Cydonij , digitalis crafsitudo. Caro intus candida,dulcedine laftis coa&i, (emina conti net phafiolacea , Hunc enim efleputo qui fuperioribus P annis %l€ nAHTAHVM ttlST. annis ex Aethiopia; Mozambique Antuerpia allatuseii fructuscraflTus, fefq aipedali longitudine , cui denfus du- ruscjue cortex tenui mollique vt in cydonijs, fed viridi la- nugineobductus, aliquotper longitudineexcurrentibus venis , fiue potius fulcis vt in Melonibus . Extrema par~ te in mu ronem definit:Superiori verb,qua videlicet e ra- mis depedet,pediculo inhaeretfirmo dUro dc fibroib.Co- tinethicfru&uspulpam candicantem qUa Aethiopes in febrium ardonbus vtuntur fitis (edandas gratia , iucunda etenim aciditate praidita eft.Ha:cficcata friabilis eft,fic vt digitistritain pollinem reibluatur, remanetetamenper- petuo aciditate. Perhancfparfa funt femina renibus , aut Anagyndislegitim*frufcuifimilima , nigro tamecolo- renitentia,acex vmbilico fibris quibufdam fufpenfa vtirt eius icone contpicere eft.Hsec terra: coromifla , plantulas folio Launnis fimili protulerunt , fed quaz fubfequente hyemeperierint. H v i c etiam fimilimum foli js tamen ab hoc diuerfis defcribit Theuetus cap. i o.lib.Singularium Americ* his verbis. Tres funt Hefperidu infulg ad Aethiopfi promon toriu, Caput viride vulgo appellant. In harum vna arbor inuenitur, folio noftratis fici, fru&u duorumfere pedum longitudine, craflb , magnis oblongiscjue Cyprijscucur. bitishaudabfimili. Nonnullieofructu vefcuntur vtnos Melonibus:continet verb feminafabarmagnitudinelepo rinjs renibus limilia.His quidam iimias alunt.Alijmoni. liaexhis colloaptandaconficiunt : ficcataenim & bene matura, afpedtu pulcherrima funfe Sed &aliumfru&umapudCanibalesTheuetus& alijtradunt,cuius hiftoria non male noftro fructui qua- drare videtur,pr*fertim fi imeriora, qua? a" nemine defcri- buntur,demas:idcirconum{eminacontineat phafiolacea incertum.Talis autem eft deicriptio. Inter reliquas arbo- res quas apud Canibales inuenire eft,fru£tus quida con* fpicitur,Cucurbitajminori,autPeponiquemCitrullum vocant haudablimilisjoblonga fiue ouali forma, quali fci Iicet Struthionum oua funr. In cibos haudquaquam ad- mittitur : fcd eius afpectus oculisgratifsimus , prsfertim onufta arbore. Canibales ev eo vafcula conficiunt:fed ta. men tk eum ad fuperftitignis quodda genus feruant. Si- quideoi t I B E R IX. 227 ^uidemhuncpulpaeKempta,granismilij, fapillifueji aue reiimilumplent,varijsqueplumarum genenbus fupernfc exornanf.deindeihferiori parte pertufum bacillo adaptaG quemterrarinfigunt Huiufmodifru&usbinosautternos In fingulis tugurijs feruare magna cura reucrentia apud eos m"oriseft.Exiftimantenim,ciim hiic fruitum (quem Maraka, & Tamaidku nuncupant)manibuspertractat,cre- Mafaka> pitantemque ob miltj grana inie&a audiunt , cum fuo Cc Toupan,ideft, Deo fermones conferre, atqueabeoqua»- dam refponfa acctpere t dck ftfis Taygt ( Diuinatorun? ge- nus eft , qui fuffitu hetD* Petun,de quanosalia*s, & quii bufdam obmurmurationibus illorum Tamaraka diui- hamfacultatem rribuere perhibent)perfua(i. Oviedvs lib.Indica: hiftoria; t. cap. 4. fuum Hi- fuerotetrafyllabumdefcribitinhuncmodum.HigKeVoar- Higucrjk or eft prargrandiS, veluti Mdrus nigra: Fru&umfett Cu cutbitar rorunda:, interdum vero 6'bTong* fimitem . Sed quirotundus eft,fumma rottindita*tefpectatur;Exe^>pa- terasetakeriusgenerisvafa conficitint.Materieeftrobu» fta,acqueaptafedibus,fubfJIijs,ephippijs,alifsqueope- ribu« fabricandis: mali etenim medica: aut punica; mate- riam effedLefes.Corticefacile delibratur.Folioeft oblo- go, angufto,petextremumlatiore, 3quo adpediculura yfquepaulatimanguftiusfit. Indi nonnunquamprara- liorum fru£tuum penuria hoc vefcuntur,hoc eft eius car- fie,quar cucurbita» ca*rni chm adhuc virct fimilis eft. Cor- tici color & forma Cucurbitai . Maximus eiiis frudtus li- bramaquarcontinere poteftrminimus vefb pugnUm ma- gnitudine non excedit . Vulgaris eft harcarbor in Hifpa* 6iola,reliquisqucinfulis,6t huius India- continente. P 2 &VJ^ TAIIASAttft reAlIClAI tefctf» Citirvm huncfru$um , quocunque tandem no« imneappelletur, qubd raru9 eflet &peregrinus, non ne- gligendum ,fedhuicnoftrat Epitoma? adijciendum pu» taui in gratiam ftudioforum rei herbaria» , qui eum Col- dsfeergo^ quo mihi communicatus eft^ acceptum ferent. tlBBK II. £29 P o r a o apud meferuo ex huius fru&us autriuicfi- milis feminibus,quibus exempta eft medulIa,lora duo fi- lo xylino contexta: alia icem bina e fru&u quodam angu- lofo.Conftantverb fingulaloraduplici aut triplici filoru xylinoruni orditie reticuli modo contextorum , e quibus P 5 depen- £$0 JtANTARVM H I ST. «Jependetvacuifructus eo quem exprimi iufsimus modo. HjsCantbafesad crura aljigatis infuis fakationibus vti fqlent,quemad."nodu napua VUuritanosatqueetiS Hi- fpanos nolarum et tintinnabulprum vfus eftrmiru etenitn ?uantutn hifruiitusex mutuacollifioneronitum edant. 'pftertorismiemuutTheuetuscap.^. Singular.Ameri- coein hunc modum. Ahovas thsveii. I I B E & II. *?< AhotaV nomeneftarboris fruclq venenofb & le- thali,magnitudinevulgariscaftanear, candido, forma li- teramGraicam A.repratfentante. Huius nucleus prarfcn- tifsiinum eil venenum , quod aker alteri in mutuis odj j» & difsidijs , pratiertim vero viri vxoribus infenfi, aut con- tra vxores viris indignatarpropinarefolent.Peregrinis fa- nenullo modo eum fructum recens collectum commu- nicanc,acqueabeius etiam conta&u liberos fuos arcent, niiicui exernptusfitnucleus. Eo erenimexempto,frudt.u pro nolis vtuntur,quas e cruribusfufpendunt , tantumcf; ibnitum edunt,quatum cintinnabula autnolas noftrate». ^rboripfa Pirimagnituiine,folioternos autquaterno» digitos longo,duos lato, femper virentercortex ligno can- dicans.Recifiramiiuccumemittuntla&eum.Arborpra?- cifateterrimumfpiratodorem: quam obcauiamnullius jft vfuSjimo ne igni quidem itr uendo idonea. DeMangoftans cap. xii. Sed c^ tnter celeberrimos htiius Indm fruclus Mangoftms. recenfent quendam Mangoftans incolis nuncupatu, guftus fuauitate commendabilem . Eum extgui mali Mangoftans aurei magnitudine effeferut cortice cinereo (alij e vi- e cnptl°* ridi nigricante ) pulpa qu& malorum aureorumpulpt Jimtlisfit,fed qtu cortici non adlureat. Nascitvr hicfruclus inpufilla arbore, Ma io vulgarifimili. Volijs eft laurinis-fioribus luteis. Huc ftuclum dulciftimum effeperhtbent> non tamen adeo, Vtfua dulcedme naufeam moueau Delambos cap. xiii. Magna apudlndos in &{limatione eft isfru- Bus cuitts nunc mentionemfaclurifumus ,primum e Malaca ( vbiplurimus nafcitur ) paucos ante annos buc traiatus. P 4 Est l$l PLANTARVM H I ST. ambos hi« E s T autem isfi uclus oui anferini magnitudine, mtpaulo maior,colore ex candido purpurafcente,pul chtrrimo,odore rofaceo. Veljtt verius dicam ftmilis efi hicfruftus magnis GaUis * recentibus(quM poma de Cuquo nuncupamus )cum in odore, tum in colore: guflufuauiflimo,fed humido . Vocatur in Malaca & UtohQiu bac regione Iambqs. Arbvscvla ipfa in Truni magnitudinem ajfurgit,foliaferens magnamfimilitudinem kabentia cum cuflpideferrea maioris alicuius lance&,v\ridiia,afl- peftupulcherrima: flos ruber odoratiflimus , guftu a~ cido. Firmti nititur radicibus h&c arbor, quonta admo fambos poft dumfruftifera eft. Voft quartum enim annumfru- l-Scra! #if*ft* eft, necfemel duntaxatfert in anno vt pler&c^ omnesfere arbores >fedpluriesfingulisannis nouos. e- ditfruftus. Cqndivntvr tumfruftus,tumflores,aU que ita ajferuantur. * Nifi nofter Au&or.Gallasillas maiores , quat in Ro- borepafslmperHifpaniam &Lufitaniam nafcunturjn. telligatperBugualnasgrandes, quid fibivelit, ignorare nierateor.Ceterueasexiguapila palmariamaiores nun- quam vidi , colore pulcherrimo rubicantes dum recentes funtj& odoratas. De Cydonijs Bengalenfibus CAP. XI III. Appellavimvs huncfruftum Lufltanica Mafmetoi fingua Marmelos de Begalawie/?, Mala cydonia e BengaIa,quoniamflaccharo conditaprimuadme per- Utafum e BengahiCum hacinflcriptione^i&iz liinc aduer- & BengaU tlBER II. 1)3 aduerfus alui profluuia.Iwf ellexi autem ab amico, qut frequenter tn proximas fjluas venaiionis caufa excurrtt , huncfruclum non modo in Bengala nafci, fed eius multas arbores incontinenti huius prouincu inueniri, C e t e r v m legitimum huius fruclus nomen tum in Bengala, tum in reliquis vbiprouenit regwni- bus,eftSinfoles,& Beli : Sirifoles quidetn nomine smfoko,Be- vulgo cognitus eft , Beli vero notnine medicu dunta- xat , quiinfuisfcriptis hoc vocabulumfefeAnuenire aiunt. E s t vero ipfa arbor Oleexficcatur, &indurefcitvelutiputamenucis In- dicA quam Coccum vocant. Frvctv maturopulpafiue medulla eximitur, quam in laminas feclam faccharo condmnt . Atit te- ner adhuc & immaturus muria afferuatur in vfum. S o l e n t Gu^aratenfes medtci vti hocfruclu Beii facuk tenero adhuc & immaturo , aceto velfaccharo condt-UKSU tojninueteratis aluiprofluuijsfiftendis ; adftriclwne enim tllamfemper conferuant tametfi matura cj- donta. Retvlit mihi Clartfiimus vir Dimas Bofque oima$ Bof; Valentinus medtcus rei herbari virtdt colore prjzditavidetur : qudque magis exfic- catur , eo magis ad coeruleum colorem tcndit , doncc tandem in coaruleum exfaturatum fiue venetum cclv- rem euadat. Q 2. Xb 144 PLANTARVM HIST. Anii d«fc. I D Amlprobatur quod maxinie purmn eft>quod- &*s- que vftum aren<& modo non remanet ,fed in tenuifti- mamfarinam diffunditur. Alij idpr&ferunt quod in aquam conieclumfluitat . Lcue igitur ejfe debet , & henecoloratum. Mangiri quiproprie funt Afu minorls incoU quam nunc Natoliam appellant: Rumes, quiThraces fitnt j Corafones , quos nonnuB Ariosputant,& Arabes. Di visit autemregnuminprouincias , qut- bmprzfedkos dedit . Maritimam eam regionem qua ab Angeliua vfque ad Cifardam per fexaginta Uucm extenditur , deinde interiori regione cum alijs termi- natur Vrouincijs,gubernandamdedit Adelharn, que nos Id alcam appelUmus. Eiprouwcia qua a Cifar- dam vfque ad Negatona extenditur per viginti leu- cas , interiori vero regionealijs prouincijs , & Cam- haya iungitur,pr vt hos om ttes Prafeclos t&deretobfequij regij . Cowratione ita- que inter fefacia.prouincias quibus prsfeclt erantfm guli fibi occuparunt ,& captitm Regem Daquem,w Beder primariaregni Decam vrbe , Verido vni ex Prafeclis cuftodiendum dederunt. Hvivs coniurationis etiam participes fuerunt Gentiles quidam3veluti Mohadum coja,^ Veri- Mohadum che , qmbus cefferunt regiones ampU cum aliquot o- yjj^/ pulentisvrbibus.-videlicet Mohadum, vrbs Vifapor, qu£ nunc eft regta Idalcam , & Solapor & Param- da, quaspoftea illtademit Nizamaluco . Veriche fuam prouinciam retmuit. V r o a v v s eius Adelham qui nunc viutt> v- Adeiham. nus e coniuratoribus fuit,natione Turcus-.mortuus eft anno quingetefimo trigefimo qmntofapra miUcfimu. Q 4 Val- Nizamala* «o. luco. Cotalms- luco. Veride, Rao. >Jaique. PIANTARVM HIST. Valdepotens isfemperfuit: at ei bis ademerunt Luft- tarii ciuitatem Goa qm ducentis leucis ab oftijsfiumi nti lndi,quem incoU Diul vocant,abeft. A v v s ««5 Nizamaluco qui nunc mumpo- titur,pater iUiw mei amici quem aliquoties curaui , a quoplw duodecies miUepardaons accepi;&,fi aiiquot menfibus fmgulis anms apudeum lurereveUem, infti pendium annuum offerebat quadragmta miUia, quod accipere nolui : obijt anno nonofupra millefimum & qmngentefimum-Hic erat,vt fupra dixi,ex Decam. Imadmalvco,k/ Madremaluco > na- tione Circaftiwfuit, irittio Chriftianwimortuw is eft anno miUefimo quingenteftmo quadrageftmo fexto. Cotalmalvco, natione Corafone: mor- tuw eft anno quadragefimo offauofupra miUefimum & quingentefimum. V £ r i d o , natione Hungarw & iriitio Chri- ftianw,anno miUefimo quingentefimo & decimq mor tuus eft. Cetervm ante quam ad horum nominum interpretationem accedamw, quautCapitaneum vulgo vocatum. Admittentibw ergohis Regibw aliquem Gentilem indigenam infuum famulicium &mirit- fterium,fi exiguo honore iUum cenfent,proprio eiw na miritvocabulumNaique adneclerefolent , vtSal- uanaique, Acem naiquc: Si vero multo honore di- gnum cenfentiRzo vocabulum adijdunt^ vt Chita- rao. LIBER II. 249 rao . SedRaofimpliciter &fineadditioneprolatum "Regem Bifnagerper exceUentiamfignificat, qui olim Rex Bifna- certe ab Adeiham multum diuexatus eft : nunc ve- §er* rb, reliquis totius Decam regulis potentior eft ,&ab eisfidelitatem accipit. $ e d vt aduredeamm. Adel lingua Perfica Iu- ftichimfignificat : Ham vero apud Tartaros Regem fonat : & quoniam eos quihusfauent Uamvocant: - hincfacium eftvt Adelham, quip peXeqt'.efenemfigmficat( vnde dictmtur xeques A- • rabes ) tamen Xa Ifmael dicendum eft. 'Mathiasa MichouIib.i.deSarmatia Afiinaeap. 10. paulh alirer , vbi de Tartarorum Imperatoribus agit: Qu<*rtus,inquit, Imperatorex Bathigenitusfuit . Temit cutlu, Sc interprctatur exTartaricofelix ferrum, temirfe- lix,& cutlu ferruni:erat fiquidemfeiix & beliicofus. Ifte eit Tamcrlanes in hifiorijscelebratus , qui totam Afiani vaftauit,&viquead Aegyptumpertranfijt, &c. Etpaulo poft.Fuit Sc alius princeps Tartarorum eo tempore Acfac fMf?«,quod in Latino fonatclaudus, velclaudumferrum: quoniamdauduseratfedferox. Ismulta beila felieitec gefsh, &c. F I N I $. I N D E X EORVM QVJEHOC LIBRO C O N T I N E N T V R. ABeximfegio. Acem-naique. acete, ac,ibar. 39 24$ 64 e M acorum. 144.&147 Acfac cutlu. 251 adamantis generatio. 45 adamantisfcobes. ibid. ad^rnas. i^.&feq. adamas de rupe veteri. 1 9 4 adcher. ibid. Adel. 2*49 Adelham. 2 46. & 248 Adelxa. adhar. adhecarum.- adher. adrac. aee. agallochi hiftoria agAllochum. agalugen, ahouay. alad. alaf. alaqueca. Albohali. aldirira. aled. algalia. aliaa. aljofar. almaz. almharut. aloe. 2<{0 152 J94 tbid. .178 39 . H 81 84 230 174 M2 203 M *4S 174 26 178 2o<; »93; 22 i^.&feq. »4 aloe fofsilis. 21 aloe Socotorina. 14 altith. 21 alypum. 164 Amba. 236 atnbar. 9 a rtbare. »35 ambari dele&us. 12 ambarum. 9 ambili. »34 amfiam. 29 amomum. 142 amufa. 220 anacardium» M9 ancufal. 39 Andanager Decarri empori- um. 89 ane. 64 Angediua infula. 10 angeidan. 22 angelica. 27 anil. 245 anime. 4* anjuden. 22 anon. 118 anonymos. 244 anthrax . 199 antifpoda» 6z antit. 22 anuale. M2 arare. M2 arata. »4? arboris triftis aqua. 209 arbortriftis. 209 areaa. 1 -* areca. 120 aretca, INDE^ itttca. arkiqui. armenus lapis» amiufcl. arnabo. arroba. afa. 22 aifabeldiriri. afuat» ati. auacari. auacarihiftoria. auzuba. azelpifck. azeure. azfar. Ache. ^badefrangi» Bahoo. Bala. Balador. Balaguaie. balahus. Balymba. bananas. Baneanes. Bangue. banguehiftori*. Barbaria. barcaman. baro. batiec. baciec indi. bauafituga, bauafimgua. bazar. Bdellium. befbafe. belenizan. beleregi. 132 132 204 103 184 200 ,&feq. »45 151 64 216 216 2 14 10 M 131 166 246 139 2 47 200 2H 220 28.83 242 242 176 160 64 237 ibid. .157 ibid. 190 47 101 3* 131 2?! beli hiftori*. 23} ben album & rabram. »85 Bengalavirgines. 207 behjaoy. 3 2 benjudauim. -27 Benjui aroygdaloides. 3 4 benjuideboninas. 34 benjuiferaa rbor. 3 5 bsnjuinum. 27.32.10 Benzacaria. 3 ber. 235 berifera arbor. 42.53 beryllus. 195 betre. 9©.&feq. betrehiftoria. 93 bezardica medicamenta. 188 bezar lapidis hiftoria. 1 8 S bezarlapis. Bodoins. bola. bor. Bramenes. braiilium lignum. brafma. brechmafin. brindones. budiac. bunapalla. bybo. CAceras. Cachoraa. Cadegi indi. cafur. cahzcara. cajous. cairo. Cairum vrbs. caismanis. 188 39 38 28 «3 110 110 236.237 238 101 139 241 182 93-&94 49 148 141 127 21 7% ea/$fu «alafur. to; calambae. £ $ calambuco. 97 calamus. 1 44-& &<{• calandares. 1 8 1 calangari. 258 caluegiara. 176 calungiara. ibid. camac. 3 7 camacaraby. ibid. camariz. 235 cameaa. 75 cancamum. 43 candil. 138 canella. yi.dcfeq. canelfcefolium. 72 canellarhiftoria. 77 canella: aqua. 79 canellas oleum. ibid. canje. 2 1 6 caphura. 48 caphuraafchap. 11 caphurarhiftoria. 50 capficum. 1 1 2 capur. 49 carabe. 43 carambolas. 23$ carandas. 2 1 4 carate. 193 carbunculus. 199. & 200 carca parilla. 174 cardamomum. 1 1 5 caril. 1 25: carpara. 259 carpefium. 113.18^ carrumfel. 103 caiTab. 14^ caferhendar. 177 cafsia. 7}.ckfeq. f afsia fol. 1 3 6 , 3i feq. I N D E X. cafsia: fol.hittoria. 1 3 7 caft. i%6 catecomer. 14 cate,Lycium. ^.&:ieq. 81 cate,ponderisgenus. 15 cato. cascax. cebar. cembul. cenalfil. cenorins. chacani. chaledfium. chalidunium, chamelxa. chamderros. champe. chandama. chanque. chanquo. cheicnem. chelidonium. cheripo. chermes. i& 14 *4§ *4 5l 1 20 174 ibicL 84 5* 210 U »05 2Q/ -*7% 207 44 Chinae Scithae Adatici. 175 Chinarum regio. »69 chincapalones. 221 Chingala*. $0.186 Chitarao. 57 chiuiquilenga. 239 chofolus. 2 7 cholera morbus. iS 5.240 cholerica pafsio. ibid. chryfobalanus. 100 chulem. nje» cinnamomum. 74,6^ feq. cobra de capelo. »86 cocci hiftoria. 120 cocci oleum. 128 coccus. 124 COCCU» I N D »9ccu5 deMaldiua. 128 Colies. 24C comdaca. »57 cominham. 3S comolange. * 238 concscr. 37 copra. 125 ex Copra oleum. 126 coquo. 1 23 cordumeni. 117 coru. 215 coft. 156 cofti. 1^6 coftihiftoria. 157 coftus. i<6 cota. 249 Cotalmaluco. 2 47. 6^248 Couchinlndiarempoir. 88 crifrallus. 19$ croci indici hiftoria. 175 crocus mdicus. 175.180 fua. 182 cubab chini. . 1 » 2 cubebe. 1 1 2 cubebe hiftoria. ibid. culungem. 176 cuminumrufticum. • 145 cumuc. 112 cunhet. 174 ^upari. 120 cmra, 124 curcas. 239 curcuma. 175 curcuniani. ibid. cuurdo. 75 cydonia de Bengala. 232 DArchmi. 75 datfulful. 1 o 8 dariihahan. 75 «iamra. 241 E X.' daturardefcriptio. ibid. darzad. ^74 daulalhX 143 delegi. 1 3 1 Delyregnum. 245 Dirnas bofque medic. 233 dirimguo. 145 dirire. ■ - 1 45 Diu infula. 153 dore. 1 1 5 dorlones. 224 doriones defcriptio. ibid.' EBur. 63.8ci.eq. eburfofsile. ibid. elachi. 1 \ c, elaeomeli. \*J4 eleni. 123 elephanti dens. i>% elermantorum carne vefcun tur Aethiopes. ibid. elephantus. 65.6^ feq. embelgi, .31 encal. 1 1 5 etremelli. 1 1 c; FAgara. 1 1 4 FanadeMalaqua. 139 faufel. 58.1 19.120 faufel hiftoria. 121 faufel aqua Pciilatitia. 1 2 2 feruzegi. 199 fkusmartabanis. 221 figuera banana. 222 fih 64 rllfel. 120 filfil. 108 foca. 152 folii hiftcria. 96 folium indum. 94-&feq. formic£ Lacca elaborat. 42 fufeJ, 120 fula. IKDI X. fu!*c fulfut. fwfti. GAlanga. galangadiiftoria. gah. 124 10U 104 176 176 *43 176 66 96 3» ♦ 1.86.149 loi.&feq. galungen. gandas. Gandis, Ganga fl. Ganges fl. garro. garyophylli. garyophyllihiftoria. io> garyophyllos redolens fru- elus. 74.106 garyophyllorum gumi. 1 04 geiduar. .181 geiduarhiftoria. ibid. gemma*. 192 gengibil. 177 gingiber. 1 77. &feq. gingiberis hiftcria. ihid. gingiber fylueftre. 182 Goa Indi#emporium, 88. goanarbor. 6j (248 golfam. 99 gotim. 152 gramalha. 157 granatus lapis. 202 guaiacumlignum \66 guanabanus. 22^ guate. 2 46 gubera. 43 Guinea. 73.220 guti. 1 3 2 HAbalcuIcut. 240 habelcuicul. 240 habst. 174 hacchic. 57 hachaiza. 240 hadhadh. 58 hagerarrnini. 204 haHlig. »3l Ham. **9 ha.x.ama. *4j haud. S4 haxis cachub. 152 heger. 14? herbaMalauarica. *<* herha Mezcatenrls. M* hiarxamber. »37 higuiiro. 227 hil. iif hilbane. >JT hirculus. 151 hoiriri. 218 hyacinthuslapis. 202 T Aca. 2 1 2 Ajacahidoria. &fec£. 21% Iacerus. **5 jagra. \ 12^ jaiama. 2 1 9 jaifol. 101 jambolones. 236 jambos. 231 jamboshiftoria. 232 jamgomas. *l? japatri. ibi jaralnare. **3 jafpis. 202 jauiialindi, »2? jauliband. 201 Idalcam. 246 ihiimani. 29 Imad. 2 49 Imadmaluco, 247 .&248 imgara. 22 ttngi. ,78 insgu. 22 iciiga. I N D imiga. 2 2 1 imperatoria. 2 7 Indi odoramentis deditifsi- mi, 210 inharne. 240 jogues. 181.&186 iraa. 193 itam. - ibid. lulfarportus. 205 iunci hiftoria. 1 opium. 29 orraqua. 124 oxyphoenix. 136 pAc- * pacona^ 129 222 pachee. 39S pafan. 229 paleadeMecha. 152 palla. IOI palma Indica, 12 3 palmafylueftris. 4. defcriptiont magis con. &c. 46,37. F4«/ri. 41. txhibendioccafionemjlegmdum 50, 6. fumunt. 60,27.^4- #««s. 6'3,2 2.c4dw/irt. 82,26. lib.i.cap. 84,2o.R«e//i«si/e- rolibro&c. 8 7, 2 6. in^iwr 90,1. Sambarane. 122,19. Co/- . LXVII. M£NSE APRALI» rr -V 11 M.