É Ga al Val Neal

Library

Arnold Arboretum

tm DE

Harvard University

k

Ps 4

o qb a Y a de É Se 4 a 4 4 - , pe nda o. go pa E qu 4 + dd | A o e epat. a pa pedh, Rea o A; F, > est e , É Ed Pct pi SaçE Nara . CáG - » pers À + E Td

4

, certo Cad

é É bs a

f <> Te;

4

TIP. A VAPOR DE AUGUSTO COSTA & MATTOS a

- + ha 2 | | - E AN

p : d é e" h aos Ralado “0 edi, iefisias SS Dão jo o cad to amigo a re pit A a o Do go DIS Iii À | . 2" . À |

A , +

e t o

| una DO o 1 É

E eia a sa Flora o Galicia To P:.B: Merino E a

I9I4

VOL. Xl 1914

I

FASC.

Com 12 figuras

» (ABRIL)

ssão “Typ. a Vapor de Augusto: “Costa & Mattos

a do Barão P PRE ia BRA GA

sao e publication de la Brotória

Cette Revue, dédiée à la mémoire de Brotero, le prince des natura- | listes portugais, se compose de trois séries soigneusement illustrées Vulgarisation Scientifique, Zoologie et Botanique. a “2 t

Les trois séries sont entitrement indépendantes. Leur publication : se fait de telle maniêre que chaque mois paraitra un numéro, alternant la. E série de Vulgarisation avec les deux autres: toutes formeront chaque | annéetrois volumes in 8.º auxquelles on pourra s'abonner séparément. ZA E

Série de Vulgarisation Scientifique

Cette Série exclusivement écrite en portugais, dans un style attráyant, E est destinée aux personnes qui, sans vouloir s'engager dans des questiona á purement scientifiques, désirent néanmoins être au courant du progrês | p matériel et scientifique du moment. CR -.

Ainsi que le nom Vindique, cette série répand et vulgarise les princi- pales connaissances scientifiques en les rendant à la portée de toutes les classes de la société. D'une impression irréprochable et orneé d'un grand | nombre d'illustrations, elle se compose de six fascicules par an, tesquet alternent avec ceux des deux autres séries. Z

Séries de Zoologie et de Eomntaao s

nao

A ">

Ces deux séries purement scientifiques et destinées aux professionels, aux académies et instituts scientifiques renferment des travaux originaux Ha de spécialistes renommés. el Bien qu'elles s'occupent de toutes les branches de la Zoologie et Bota- nique, elles traitent cependant de "Entomologie et de la Crylptogamie en - particulier, sans oublier les questions de la Systématique, de FUSO “ia de 1" Anatomie et de la Physiologie. AD La description de plusieurs espéces nouvelles, le nombre et la perfe- | ction des gravures originales, "importance des monographies et la séle-228 ction, enfin, des sujets scientifiques ont rendu ces séries três estimées par a savants et des sociétés scientifiques du monde entier. o” ) Les articles sont écrits dans différentes langues au gré des antes a Chaque série se compose de trois fascicules qui alternent avec ceux de la an Série de Vulgarisation. EN

Rédaction: San Telmo 21, Tuy (Espagne)

Prix d'abonnement

Portugal. Cada Serie 18500; as tres Series 48000 réis. Brazil. Cada Serie 88000 rs. fracosi as tres Series 208000 rs. Espafia. Cada Serie 10 pesetas; las tres Series 25 pesetas. A República Argentina. Cada Serie 5 pesos; las 3 Series 13 pesos. - Uruguay. Cada Serie 2 pesos; las 3 Series 6 pesos. India. Cada Serie 5 rupias; as 3 Series 13 rupias. |. Pour les autres Pays. Chaque Série 10 marcs = 10 shillings 2 = 12 1501 les trois Séries 25 marcs = = 25 sh.=31 fr.

. hd al ba pode rh

| a, tr. |

JE rt ? AR (a + fr É Zi ma + nei Ed é

pira RA PAST NA. PERNA a r EL ' 4 b R; 4 er | “2 Ep na x ; E Cv A ad, ç

j e Pia 4

sy bes Cad Ho DENT Gera

CONT RIBUIÇÃO PARA 0 ESTUDO DAS DIATOMACEAS e DOS ESTADOS UNIDOS DO BRAZIL “RR A RI POR

RR C. ZINMERMANN S. 1.

Ae ida t (Continuado da pag. 164 do 3.º fasc. de 1913)

Gen. Aulacodiscus Ehr.

mai argaritaceus Ralfs Pritch. Inf, p. 844, À. Schm. Atlas t. 37, f. E) sd 4-5, t. 92, f. 12, t. 104, f. 7-8, t. 105, f. 1-2, 4, Rattr. Revis, e “Aulac. p. 351; A. Cruz Ehr. Mikrogeol. t. 35, A, xvs £ 2, À. samoensis Grun. Moell. Preisverz. Mikrosk. Praepar. 1883, 4. Cruz var. pertana Grun. Diat. Fr. Jos. Land p. 69, A. Schm., Er “Atlast. 33, f. 1-2, De Toni Syll. Alg. p. IIOr.

Es Esta de Rio de Janeiro (Hardman, Firth).

| Fam. XANTHIOPYXIDACEAS P. Petit.

Gen. Stephanopyxis Ehr.

“Turris (Grev) Ralfs Pt, Inf. p. 826, t. 5, f. 74, V. H. Syn.t. 88 ter, f. 12 (incl. var. constricta Grun.), Grey. Diat. CI. p. 68, E E 8;-.f, 109, Grun. Diat. Fr. Jos. Land p. 25 (var. gema), ! Creswellia Turris Grey. Trans. Micr. Soc. XXI, p. 358, t. 14, £ 109, Cfr. Castr. Diat. Chall. p. 88, S£. Niejahri Ehr. Abh. Re Bert, “Akad. 1872, p. 214, t. 2, VI, f. 2 teste Grunow, St. ap- E À pesditidaso Ehr. Mikrogeol. t. 18, f. 4? Pyxidicula appendica - “lata Kuetz. Sp. p. 22, St cylindrica Ehr. Abh. Berl. Akad. “1872, p. 214, t. 6, 15, f. 12, De Toni Syll. Alg. p. 1138.

E E Nas praias, sem indicação de localidade.

| Fam. COSCINODISCACEAS (Kuetr.) De Toni q “asa “Gen. Actinocyclus Ehr. ê fan (W. ER Ralis Pritch. Inf. p. 835; t 5, É 84, O'Meara Proc. R. Irish Acad. 1876, p. 268, t. 37, f. 1, V. H. Syn. p. E gaia t 123, f. 6, Rattr. Revis. Actinoc. 1890, p. 155, Zupodis- Epa ME: Sm. Brit. Diat. II, + P. 86, Coscinodiscus fuscus

Norm. Trans. Micr. Ea 1861, p: nt a Ea g E sei H. L. Sm. Sp. Typ. n. 10, De Toni Sp ais Pe tI7 Rio de Janeiro (Hardman). ;

mirabilis Rattr. Revis, Actinoc. 1890, p. 19, a En 16,4 | tustissimus Rattr. mscr., De Toni Svyll. Alg. ps: TiZRE = E RE Porto Seguro (Hardão, Kitton). 3

pruinosus Castrac. Diat. Elalence! p. VE RE to 4, Ff. Eu Notarisiã 1889, p. 744, Rattr. Revis Actinoc. ed Pp. T67, De. Toni. Syll. Alg. p. 1175. ARES Rio de Janeiro (Hardman).

mocyclus ternarius Ehr. Mikrogeo). t. 2a E: 9, “Act. a rius Ehr. 1, c. t. 21, f. 7, t. 22, f. 10, Act. quinarius Ehr. 1. e t. 18, 18, EO E + SL 227 E PE, died biternarius) Ebr. 1.c; t 21, fio 22 fino Ea 34, “Act. septena <a rius Ehr. 1. c..t. I8,£ O, t. 20, £ 35, t 21, f. 10,t. 22; Tea 13, E Act. octonarius Ehr. fais. 1838, p. 173, t. 21, fz ZA Mikrog. t. 20,1 f. 36, t. 21, É II, t. 22, É 14, Jan. Guano 1862, p. 8, 2, ASS Actimopiyichas octonariis Kuetz. Bacill. p. 134, t. “a Es 21, f. 25, Eupod. crassus W. Sm. Br. Diat. 1, p. 24, t. 4, Es 4 Actinocyclus nonarius Ehr. Mikrogeol.t. 18, f. II, t. I9, f6. A sa 12,435, A, AVE SEMA denarius Ehr. 1. é; EB a 12, 88 21;f: 13, t 225660 undenarius Ebr. loc. cit. 1.18,f.13,t. 20 Ef -97, E 217 400 Act. bisenarius Ehr..1; 6.4 -18,/€ 14, t.1 ç f. 7, t. 20,1; 1.38, 4-2 0 Da ErDa ESTO AR duodenarius. Ebr. Abh. 1840, p. 60, Jan. Guano 1861, p. 156, t. 1, B, f. IL, Actinocyclus tredenarius Ehr. Mikrogeol. t. 48,1 25% Act. bi- septenarius 1. c. t. 18, f. 16, t. 19, £. 8, t. 21, £ IÓ, Actin clus quindenarins Ehr. |. c. t, 18, f. 17, t. 19, f. 9, Act. biocto- narius Ehr. |. c. t. 18, f. 18 et Act. heteractis Ehr. in Ab a Berl. Akad. 1872, t. 12, É 12, Act. seplemdenar: us Ebr 1

Ber. Berl. Akad. 1844, p. 265, Act. binonarius Ehe. Mikrog

-

Rr a , ho i abro aa g . > o dO a tg é Eu ; -. 2) RR e tra eia E v à ELA . e cs ZIMMERMANN : as DIATOMACEAS DO BRAZIL 7 Na EN ear ROS Ret MT

Ç

E Seo o, ç. sos, RB E Mp Ebr. 1. c. p. a Act. Luna Ehr. re 2h c. pag. 203, MikrogeoL., Ea. A, xviir, f. 1, Act. Ceres Ehr. pr Met 33, XVI, É 2,t 35, A, Xvir É 2, EA Juno Ebr. in Ber. Berl. Akad. 1843, pag. 271, Act. Fupiter Ehr. in Ber. Berl. Akad 1843, p. 271, Act. Mars Ehr. |, c. 1840, p. 203, Act. Mercurius Ehr. 1. c. 1840, p. 204, Act. Pallas Ehr. 1. c. 1844, Es 265, -Mikrogeol. t. 33, xy, f. 2, Act. Saturnus Ehr. 1. c. É 1840, p. 204, Aut. Terra Ehr. 1. c. 1843, p. 271, Act. Venus Ebr.I.c. 1844, p. 265, Mikrogeol, t. 35, K XVIII, fig. 3, t. 38, B, xxIr, f 7, Act. Vesta Ehr. |. c. 1844, p. 265, Act. Uranus - Ehr. 1. c. 1840, pag. 204, Act. Acharnar Ehr. 1. c. 1843, p. 165, Act. Aldedaran Ehr. |. c. 1840, p. 240, Act. Antares Ehr. = Jc. 1840, p. 204, Act. Aquila Ehr. 1. c. 1840, p. 204, Act. Arcturus Ehr. 1. c. p. 204, Act, Bet-el-(rose Ehr. 1. c. 1840, p. 204, Act. Canopus Ehr. 1. c. 1844, p. 26, Act. Capella Ehr. | E. 1840, p. 204, Act. Fomelhot Ehr. 1. c. 1843, p. 165, Act. Lyra Ehr. 1. c. 1843, p. 165, Act. Procyon Ebr. 1. c 1845, p. 360, Act. Rogulus Ehr. 1 c. 1843, p. tÓS, Act. Rigil Ehr., “Ral& in Pritch. Inf. p. 834, Act. Sirius Ehr., Ralfs in Pritch. “Inf. p. 834, Act. Sol Ehr. |. c. 1840, p. 203, Act. Spica Ehr., Ralfs in Pritch. Inf. p. 834, A Stella-polaris Ehr., Ralfs 1. c., Act. Ninus Ebr., Ralfs 1. c. Act. Alexander Ebr. ED I845, p. 5 360, Act. dives Ehr. 1. c. 1840, p. 204 et Act. Ptolemaeus Ehr.,

“Ralf lc, Act. opulentus Ehr. 1. c. 1845, p. 359, Diicania open Ehr. |. c. 1845, p. 359, Act. Davides Ehr., Ralfs 1. c., “Act. Numr Ehr. 1. c. 1845, p. 360. Act. Cresus Ehr. 1. c. g E 1841, p. 155, Act. dux Ehr. 1. c 1845, p. 358, Act. rex Ebr,

Ralíl.c, Act imperator Ebr., Ralfs 1. c., Act. Plutus Ebr. 1. E Co T84S, p. 358, Act. asa Gina Ehr. 1. c. 1845, p. 359, Act. a abundans Ehr., Ralfs. 1. c., Act. luxuriosus Ehr, 1. c. 1845, p. 3 50, Act. Prodigus Ehr., Ralfs 1. c, Act. fortunatus Ehr., Ralis. le, Act locuples Ehr., Ralfs |. c., Act opiparus Ehr., Ralfs 1. a Act. pretiosus Ehr. 1. c., Act. polyactis Ehr. in Ber. 1845, p. “359, Act. magnificus Ehr., Ralfs 1. c., Act. Zoroaster Ehr,, Ralfs 1. c., Act Solon Ehr,, Ralfs 1. c., Act. Cleobulus Ebr., A Ralfs 1. c., Act. Chilo Ebr., Ralfsl. c., Act. Pittacus Ehr., Ralfs am €, Adt, Hales Ehr., Ralfs 1. c, Act. Bias Ehr. Ralfs 1. c,,

A : fes po!

a 4 = hi , , ! Ea ER SA so DSR ARO aa sd tacá SAO ROS PE ME SE DIS - - « ' na + AS o K Y se Rio ts Jo ; E : dis Pe bc DR A sa e ci aa EA a ". dd “A: Ts) <> + ' , e. Prey q E á o , , ee a

cd

dc y ipa de Er

TA

A

É =

Ro Es Ee

Act Sabido Ehr., Ralfs L e SABE Homeras Ehr. in o Ber. 1845, pag. 360, 7 ata ; a

moniliformis Ralfs Brito, Inf. p: 834, O'Meara: Ergo R Ts ho Acad. -1876,:p; 208, E: 2002 V. H. Syn. t; Toe. Kem Rate. Revis. Actinoc. 1890, p. 182, Eupodiscus tenellus Bréb. Mém. Soc. Sc. Nat. de Cherbourg 1854, p. 257, t. E EO E. mem a. tus Hantzsch, Jan. e Rabenh. Diat. Hondur. p- 21, E 6, A 9 A. semiocellatus Schum. Preuss. Diat. 1867, p- 66, t. 33 É sr. A. clavatus Schum. 1. c. £. 85, A. tenellus. Cleve Svensca o. | Nor-ka Diat. 1868, p. 94, t. 3, f-31, 4. Ehrensergii var. Na H. Syn. t. 125, f. 1, A. Ehrenbergii £. minuta Pant. Foss. Ba cill. Ung. 1, p. 65?, 4. (moniliformis var.) Knemeides Pant ti, CD; GOA 0; À 98, A. punctulatus Castrac. Diat. Challenger p. | 146; to TO TB A Ralfsii var. zu Jivisa Grun. Aeisa tia Col- lect. 1890, De Toni Syll. Alz. p. 1180. e Rio de Janeiro (Hardman). Ts

a pe

La

subtilis (Greg.) Ralfs Pritch. Inf. p. 835, V. H. Sya. p. 216, 124, f. 7, Rattr. Revis. Actinoc. 1890, p. 188, Eupodiscus sub tilis Greg. Diat. of Clyde 1857, p. 50I. t. II, É. 50, Eupodi- scus Gregorianus Bréb. Journ. Quek/ Micr. CI. IL, p. 41, 4. fal- | sus W. Sm? Grun. Hedwigia vi (1867), p. 31, A: subtilis var. . 4 subdivise V. H. Typ. n. 522, De Toni Syil Alg. Ps asas sa

Pernambuco (Hardman).

Gen. Coscinodiscus Ehr.

excentricus Ehr. Abh. Berl, Akad. 1839, p. 146, Mato E, Ex: LDO; Ei3s VISA IR Mikrogéol, RE e De DR PA Pião W. Sm Br. Piaf. "possas 3, É. 38, A. Schm. Nords. Diat. 1874, t. 3 É nas 38, + Ata 8, E: neo, Md. Syn. Pp. ato t. 130, É

LSLi3Ç A 0, De Toni Syll. Alg. Pp. 1210. Porto Seguro (Hardman).

, ds da apena Udo 7 be pb Naa rs A, did Reto EP SS Kg sd j E Je Sd ADE E pe O Coro RE ss

“6 ZIMMERMANN : as DIATOMACEAS DO BRAZIL 9

a 2;

quê

craeanus Ele: E sfee Micr. Soc. 1865, p. 46, t. 5, f. 4, Rattr. Eorid Cosa p. 20, De Toni Syll. e p. IZI4. Bahia (Kitton).

TR 4 EE “lineatus Ehr. Abh. Berl. Akad. 1838, Pp. 129, 1841, p. 371, t. 1, «A um, . 20, t. 3, VII, f. 7-8, Mikrogeol. t. 18, f. 33, t. 22, Ff. 6a-b, RE CE3s-A, xvi f 3, xvm, £7, V. H. Syn. p. 217, t. 131,€ 3, A.Schm. Atlas t. 59, f. 27-32, C. Ehrenbergii O'Meara Proc. Do R. Ir. Acad. 1875, p. 264, t. 26, f. 24, De Toni Syll. Alg. p. 4 1216.

Sem Andicação de localidade (A. Schmidt).

“nitidus fere Diat. of Clyde p. 27, t. 2, f. 45, Pritch. Inf. p. 831, ã t. 8,f.18, A. Schm. Nords. Diat. p. 94, t. 3, f. 32, Atlas t. 58, f. 18, Pantoc. Foss. Bacill. Ung. 1, p. 73, t. 18, f. 166,

a Rattr. Rev. Cosc. p 30, Cleve e Moell. Diat. n. 150, 154, 155, RE: 208: 257, 311 (var), €. foraminosus Grev. mscr. Collect, Brit. FP “Mus, De Toni Syll. Alg. p. 1221.

4 Rio de Janeiro (Hardman).

uitidulns Grun. A. Schm. Atlas t, 58, f. 20-21, V. H. Syn. t. E 32 Ind Pant, Foss, Bacill. Ung. 1, p. 73, t. 24, f. 214, Rattr. RR =" Revis. Coscinod. p. 32, De Toni Syll. Alg. p. 1222. : : * Rio de Janeiro (Hardman).

Rothii (Ehr.) Grun. Diat. Fr. Jos. Land p. 29, t. 3, f. 20, a-b, 22, - Rattr. Revis. Coscinod. p. 54, C. Kothii f. minor Grun. V. H. “Types n. 533, €. symmetricus Kitt et Weissfl. A. Schm. Atlas L 52, [..28=27, Heterostephania Rothii « denaria Ehr. Mikrogeo!. t. 35, À, xi, B, f. 4, Heterostephania Rothii 5 octonaria Ehr. | lc. f. 6, Heterostephania Rothii Ralfs no Pritch. Inf. p. 833, t. 4 5, É. 33, De Toni Syll. Alg. p. 1236. No rio Pará, perto de Porto Seguro (Hardman), Rio de Ja- neiro (Weissflog).

E

“Rothii (Ehr.) Grun. var. grandiusculus Rattr. Revis. Cosc. 1890, p. 55, À. Schm. Atlas t. 57; f. 23, De Toni Syll. Alg. p.

SIA. - Rio de Janeiro (Schmidt).

radiatus Ebr. Abh. Bel, Akad. 1839, p. 148,6 é ço E Eee [ krogeol. t. 19, £ 1,t. 22,£ 3, t. 33, XI É 2; xr É 6,t 35, À, xvi, f. 6, Ralfs Pritch. Inf. p. 831, t. er 'f, 39- 40, A. É a Atlas t, 60, f. 5-6, 0, t. 62, f. 18, t. 65,£.8, Grun. Diat. a «Jos, Eand: p. ZE 3, f. 4, 7, Rattr. Revis. Coscín. BS 664

ê caspius Ehr. Abh. Berl. Akad. 1872, Po 170% monte 1458

C. Argus Ad. Schm. Atlas t. 6r; F-145De, Form, avo dg poa 1244. + e Eae no Rio de Janeiro (Hardman). ESSO RL 7 a radiatus Ehr. v. minor A. Schm.-Nords. Diat. 1874, p. . DA, £. e à f. 34, Rattr. Rev. Cosc. p. 69, €C. radiatus var. parvus Grun. Diat. Kasp. 1878, p. 124, t. 4, f 16, €. devius A. Schm. Nair t. 60, f. 1-4, V. H. Syn. t. 130, É 3. |

Rio de Janeiro e Santos A açã pl

concinnus W. Sm. Br. Diat. 1, p. 85, Roper Quart. Journ- Micr. ; Soc. 1858, p;-20,t. 3 "Ta, Pritch. Inf. gt: 828, EM, E Co Po 3 -Schm. Atlas t. 113, £ 8. Rattr. Rev. Cosc. p::83; 06: tenuis Bail. Boston Journ. Nat. Hist. 1862, DE 393 ATO, qa cen tralis Schultze Journ. R. Micr. Soc. 1879, p. 88, De Toni Eco TR Alg. D; H256: E No rio Pará (Bailey).

modestus Rattr. Revis. Cosc. Edo. fr AGE Es, De Toni sy Alg. p. 1260. | ve A Rio de Janeiro (Kitton). 55 MUSA «8 E

>A

obversus Rattr. var. Zenuior Rattr. Revis. Cosc. 1890, P- 106, De | Toni Syll. Alg. p. 1271. R Rio de Janeiro | Hardman). É

Oculus-Iridis Ehr. Abh. Berl. Akad. 1839, p: 147, Milrogeal: ES ES fi 42, tTORE 2, Jan. Gúano 1992; p.-3 E5, Horde E era A, f. 4, A. Schm.:Atlas t. 63, £ 6-7, 0, É PISA 1, 3-5, Rattr. Rev. Cosc. p. III. C. centralis Ehr. Mikrogeol. À peido E 3,;588 l omphalanthus Grun. A. Schin. Atlas t. 63, f- 27 De Toni Syl | E Alg. p. 1275. AR AR

Santos (Cleve). Re É Ra q

DOR sh Da A e DE PD LD Da ti AE do O so dd SA x RM “4 >< da E EP hd :E 4 | a. 104 ia h. né, = das Es he + A v á o . é e - ai

Fe 4 - ah) Ea “& ri fa ú Ro Tso o Sa A ad A oo E gta Fi 7, ds ç o to A ba as E? e ZIMMERMANN: As DIATOMACEAS DO BRAZIL. HH

Ra

a. MELOSIRACEAS (Kuetz.) De Tom Gen. Melosira Ag.

+] Roeseana Rabenh. var. dentroteres (Ehr.) Grun. V. H. Syn. t. 89, ig E f. od 5 Laparogyra dentroteres Ehr. Abh. Berl. Akad. 1848, P- ERG IO, Abh. 1871, t. 2 A, f. 5-0, Rabenh, Suessw. Diat. p. Pritch. Inf. p. 823, t. 5, f 72, Orthosira mirqbilis W. Sm. Br. RE Eat, p. 03, De Foni Sylk Alg. p. 1337.

Em troncos humidos (Ehrenberg), sem indicação de loca- lidade.

“Roeseana Rabenh. var. “Hamadryas (Ehr.) Grun, V.-H. Syn. t. E BB fr PAIO. Liparogyra circularis Ehr. Abh. Berl. Akad. RE 1848, p: 219, Abh. 1871, t.:2 A,-f.. 3-4, Rabenh. Suessw. PF Diat. p. 12, Suring. Alg. japon. p. 6, t. 1, f. 4 a-g?, Stephano- siva Hamadryas Ebr. Berl. 1848, p. 219, Abh. 1871. t. 2 A, - f. 17-20, Rabenh. Suessw. Diat. p. 14, De Toni Syll. Alg. p 1337.

R Roeseana Rabenh. var. epidendron (E be) Grun. V. H. Syn. t. 89, f. 17-18 ef. 19-20 (f. porocyclia Grun.), Stephanosira epiden- “dron Ehr. Abh. Berl. Akad. 1871, t.2 A, f. 12-16, Mikro- “geol. p. 303, Rabenh. Suessw. Diat. p. 14, Orthosira spinosa Grev., Brocyclia dendrophila Ehr. Abh. Berl. Akad. 1848, p. 219, Abh. 1871, t.2 A, f. 21-25, Rabenh. Suessw. Diat. p. 12, De Toni Syll. Alg. p. 1338.

Fam. HELIOPELTACEAS H. L. Smith Gen. Actinoptychus Ebr.

E aimpanaittor gs Sera, Atlas t. 29, f. 13-15, De Toni Syll. Alg. à P- 1390.

Rio de Janeiro (A. Schmidi).

repido A. Schm. Atlas t. 153, f 5.

"* Santos.

Gen. Polymyxus Bail coronalis É. W. Bail, Bost. Journ. Nat. Hist. 1861, p. 341, t. 2,

«sp Es

Sad h É “o a

bad + E

[2 Z AE BRs R Go HS, Sa Sp Pe 249, ci e Moeil. Diat. E coa H. Syn. t. 123, f. 4, De Toni Syll. Alg. p. 1393. RA Ea

“Na emboccadura do rio Maranhão (Bailey, Van Hess

Tabella das Diatomaceas contidas nesta primeira trio q

NAVICULACEAS STRIATELLACEAS E Navicula , . 4 ss ni rg JS Gratnatonharão Ea Os Calopeis “.0e. 2a mi o qa Dr AE Climacosira | RE Ni ORA Pleurosigma. é 4544] E UNOTIACEAS Prustuttas E a I Entiotiano Do oras Mastoglgia sro Activella Ses

CymBELLACEAS BrpDULPHIACEAS PULA Cymbella .. 15.0) rr vt pr DE ncia Amphoóta “ste Leis nessa Eunotogramma . ..

(GOMPHONEMACEAS Terpaihoe” Aee apr ida Gomphonema . PÃO Amphitetras, isa

CocconEIDACEAS CraETOCERACEAS Coctoneis. 4. 10 E Art Orthoneis pure Soro I Dicladia" 04. Se Poa ESA

ACHNANTHACEAS Syringidium. o AP Achnanthes Erg Ra Syndendrium .....

NIrtzSCHIACEAS EuPODISCACEAS NitZschia = 2 ep RR Ablisens, s/a Dênticula op Ate Sort a Pseudoauliscus . ... Hantzschis.;nsatos ds Ea Aulacodiscus . à ir CD

SURIRELLACEAS XANTHIOPYXIDACEAS E QUGIrelA (so crias er A A A Stephanopyxis. .. Campylodiscus. . . . . .. y | CoscrxoDiscaceas

TRACHYSPHENIACEAS | Actinocyclus . . +... Opephora: .; 2 5.ca ay sapo CS CoBEiTO dia EU Rr

FRAGILARIACEAS MELOSIRACEAS Ligia SYRÉdEAs ne Ala PES tp POR Melósirass +: dna Thallassiothrix. . . . . .. 1 | HELIOPELTACEAS Sent o Raphoneis. . . 2.240 Co EE ACEINOpEyCLraS SA Ee

PLAGIOGRAMMACEAS + A Polanyi OT Ge Si Plasiogramina 2242, oq TO | "No E AV

z e Ea

Edo: generos e 20 a À >

“ANNOTAÇÕES Á MYCOFLORA BRASILEIRA

- POR

F. THEISSEN S. J.

|. O GENERO VIZELLA

; o genero Vizella foi fundado por Saccardo na «Sylloge E: Fungorum» vol. 1 pag. 662 nos termos seguintes: «Perithecia di- midiata, atra, superficialia. Asci octospori. Sporidia elliptico-oblon- " ga, continua, fusca.» Foi a Micropeltis conferta Cooke que levou | Saccardo a estabelecer este novo genero, visto que a especie, por seus esporos unicellulares, divergia essencialmente do genero Mi- cropeltis. Desde então Vizella figurava entre as Microthyriaceas, “secção Phacosporae.

“Cooke descreve a sua especie na «Grevillea» 1878, vol. vi pag. | T18 como segue: «Peritheciis conicis, dimidiatis, atris, nitidis, in maculis minimis confertis [sic!]; ascis clavatis; sporidiis ellipticis E vel clavatis, brunneis, 12-14 = 5.

E On upper surface of leaves of «Bhauri» (Symplocos spicata) Dinagepore» (Índia oriental).

E - Seguindo a diagnose generica dada por Saccardo, Winter publicou mais tarde a sua Vizella Hieronymi; Spegazzini, as

Vizella guaranitica e Urvilleana. | Como tinha dado conta do exame critico de todos os mais generos microthyriaceos, desejava vêr tambem este; pedi e obtive da direcção dos «Royal Gardens Kew» o original da especie de Cooke. A revisão deu em resultado, que Micropeltis conferta não | possuia de modo algum ascos com esporos unicellulares pardos, e que fungo pertencia ás Sphaeriaceas; Cooke havia confundido - -ascosporos com conídios. | E Era, pois, urgente revêr tambem as especies publicadas por

Winter e Spegazzini, baseadas em uma diagnose erronea. Vz- - ella Hieronymi Wint. foi gentilmente posta á minha disposição RE pela direcção do museu de Berlim; anteriormente, junto com ou- tros fungos, recebêra de Spegazzini a Vizella guaranitica, espe- E cie assás commum no Rio Grande do Sul, onde a encontrei mais

»

"=

4

4

ER ae h “a pr E DAS ES a E. A da dido Rs e - J o E 3 RÃS 3 Z Ka é SER Re “a E Ta j Seta EO ARE e DD nc ES EP “228 I4 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA RR My . E 14 ns o x: E pp 9

de uma vez. À ultima, Vizela Dial acha cae bem descri t:

E SA nos «Mycetes Argentinenses» de sp egazzini, serie 1v

ds “ea

728. E, ES “a E 1. Vizella conferta (Cooke) Sacc. Grevillea vI p. us Sy lh Fxndp: OBe a b A

MM

Na pagina superior das. folhas acham-se espalhados pequenos. grupos de perithecios que produzem na epiderme manchas dim | nutas de 1 mm. apenas de diametro. Os perithecios téem pela maior a parte a forma de um escudo achatado- -conico; outros apresentam. E maior convexidade até á forma hemispherica. A area da base é | exactamente circular, e mede 150-180 y. de diametro; a altura va | ria entre 50-65 ug. À superficie do escudo é meio-luzente; o verti- Ec ce, perfurado. As «maculae minimae» são formadas pelos perithe- cios pretos apertados juntamente com um mycelio radiante, den-. E

q*

dritico, ralinho de fios delgados. Este mycelio que mal ultrapassa

a peripheria do grupo, compõe-se de hyphas quasi imperceptiveis,

-

pardacentas, alternadamente ramificadas, cujas cellulas rectangula- res variam sobremaneira em comprimento e largura (termo medio ps [3=5 pv); a membrana cellular é delgada, pouco saliente. E Não raras vezes observam-se tambem thallos de um lichen [co- E mo os que se acham na Micropeltis orbicularis (veja-se v. Hóhnel, Fragm. z. Mycol. n.º 426) qué infesta a mesma matriz] que cobrem, um outro grupo em forma de uma pellicula cinzenta e perfurada | pelos vertices pretos dos perithecios. Estes thallos, porém, . não teem tom o fungo senão uma connexão accidental; pois é facil | achal-os na mesma folha sem os perithecios da Visella, bem como, | inversamente, grupos destes não apresentam vestígio do lichen. E” Além d'isso o fungo, quando coberto pelo lichen, desenvolve o seu mycelio dendritico como se o lichen não estivesse lá. (Fig. 1). Como mostram córtes transversaes, os perithecios foram-se des E envolvendo debaixo da cutis, pegados á epiderme da folha pela base orbicular; é esta a razão porque perithecios velhos | é esmoro- nados sempre deixam na folha um circulo estromatico negro. O. hy= pothecio apparece nos córtes como linha escura, que indica uma. 5 camada basilar estromatica pouco desenvolvida. O clypeo é é dt

carbonaceo, de estructura radiante pouco regular; compõe-se «

Cp. THEISSEN: ANNOTAÇÕES Á MYCOFLORA BRASILEIRA 15

“duas ou mais camadas de hyphas que no centro se juntam for- mando um grupo de cellulas polygonaes; mais tarde este paren- PE chyma resolve-se, deixando um ostiolo não typico de ca, 20 p de diametro. | Na margem interior da base do perithecio nascem do hypothe- cio numerosos conídios pardos, alongados de 15-20 py. de compri- mento e 5-6 p de largura. São estes conídios que Cooke tomou por ascosporos; erro aliás perdoavel, pois que taes conídios estão envoltos por uma camada mucosa pela qual facilmente ficam pe- gados uns ao lado dos outros; os conídios vizinhos que depois se desprendem dos esterigmas empurram para a frente os mais velhos “e assim por diante. Assim é que originam agglomerações de coni- dios que muito se assemelham com os de esporos em ascos.

PA ON To = VE

Fic. 1— Vizella conferta (Cke.) Sacc. | a córte transversal de um perithecio; 4 fios myceliaes; c ascos; d esporos; e conidio

l O nucleo ascigero desenvolve-se por toda a area da base. Os ascos são poucos, parallelos, com pedicello curto e largo, na parte superior alargados; medem 40 p de comprimento sobre 17-25 u. de largura; outros apresentam a maior largura na base, adelgan- do-se para cima. Paraphyses filiformes pouco regulares enchem os intervallos entre os ascos. (Os oito esporos, dispostos em 3 a 4 fi- leiras, são incolores, divididos em quatro cellulas, com um .tabique

qua

longitudinal em uma cellula (raras vezes em duas); téem I4-17 u | de comprimento sobre 5-6 ug. de largura. | O fungo differe essencialmente da Micropeltis ordicularis |—=Ra- ciborskiella orbicularis (Cke) v. H.], apezar de lhe ser semelhante. Como se vê, a diagnose do genero Vizella bem como a de-

scripção da especie exigem uma reforma radical; datioole as em dadas mais abaixo junto com as das outras especies.

2. Vizella appendiculosa (Mont. et Berk.) T heiss. Dothidea appendiculosa M. et B. +. Asterina appendiculosa (M. et B.) Mont.

me referi a esta especie na monographia «Die Gattung As. Ee | terina» p. 20. Ainda que se não tenham encontrado ascos com os seus esporos, não ha duvida que pertença tambem ao genero to zella. O córte transversal, a estruçtura da membrana perithecial, ao consistencia carbonacea, o agrupamento dos perithecios, mycelio e | conidios, tudo concorda com as correspondentes notas da Vizella É: conferta; ha, entretanto, notas que distinguem especificamente este | fungo d'aquella. Como então tinha suspeitado [loc. cit.] a de- scripção dos esporos particulares funda-se numa confusão com co- ã nidios. Estes agglomeram-se do mesmo modo que na separa pre- a cedente simulando ascosporos. =

Differe esta especie da Vizella conferta pelos perithecios um pou-. ' co maiores, pelo mycelio mais desenvolvido (com a desigualdade |

caracteristica das membranas radiaes finas e tabiques iraps pia grossos) e pelos conidios providos de um appendice hemispherico. a (Veja-se a descripção completa mais abaixo). % SS

3. Vizella Hieronymi Winter. | a Esta especie cresce sobre folhas de Trichilia Hieronymi; foi encontrada na Argentina e descripta por Winter na Hedwigia 1885 pag. 261 (Saccardo, Sylloge Fung. vol. 1x pag. 1054). Re-. Ê E lendo a diagnose após o exame das especies precedentes não me parecia duvidoso que tambem Winter se enganára tomando E - por ascosporos os conídios; os «perithecia depresse hemisphaerico- x conoidea, atra, nitida, 210-240 y. lata, greges minutos formantias, bem como os esporos cingidos por uma faixa hyalina e papillados na ponta, lembravam demais os perithecios e conídios da Vizella. O exame do exemplar authentico de Winter, porém, confirmou |

2R E

completamente as indicações dadas por elle. Coincidencia singu- | lar! A principio pensava eu que eu mesmo tinha sido oiço de. al uma illusão, interpretando mal os «conídios» das Visella"conferta ca

Ta 4 y dinies . E e EM Y. THEISSEN! ANNOTAÇÕES Á MYCOFLORA BRASILEIRA 17

s nto. com a especie de Winter não deisa dnidas os cor- usculos singulares d'esta eram verdadeiros ascosporos, appare- cendo nas especies precedentes com a mesma forma como conídios. Cumpre, entretanto, notar que os perithecios da Vizella Fie- “ronymi veem sempre cobertos d'uma pellicula cinzenta pertencente Px “a um lichen. Este thallo compõe-se de uma membrana de hyphas 4 * radiantes, incolores, e de uma camada de cellulas polygonaes ver- “des d'uma alga; os vertices negros dos perithecios traspassam a membrana que assim apparece ponteada. Não ha duvida [ainda E gue, em razão do material parcissimo, não me foi possivel fazer Córtes transversaes] de que os perithecios e o thallo formem um organismo e que, por consequencia, a apecie de Winter se deva * classificar entre os lichens. Os rebordos da base dos perithecios velhos deixam na folha um * circulo negro, indício de que nascem debaixo da cutícula, na mes- ma epiderme. A membrana perithecial é formada de um paren- chyma de cellulas pequenas e tem consistencia carbonacea; o my- “celio falta completamente. a Maublanc publicou no «Bulletin de la Soc. Mycol.> Igo4 “pag. 71 uma variedade Coffcae, da qual não vi exemplar authen- É * tico; pela descripção não me parece differente da Vizella Hiero- “nymi. 4. Vizella guaranitica Speg. Especie brasileira. Não tem semelhança com as precedentes se- 5 não puramente exterior. Os perithccios cobrem os calamos de - bambu em grande numero em forma de hemispherios negros, du- E ros, lisos, sem brilho ou meio-luzentos, com 0,3-0,4 mm. de dia- - metro; o vertice é occupado por uma papilla quasi imperceptivel. O caracteristico d'este fungo é o limbo estromatico que rodeia a “base numa largura de 200 a 300 4, como mancha chata e orbicu- “Jar sem brilho. O córte transversal mostra que os perithecios estão E | pegados á epiderme e assentam num disco estromatico de 8 a 10 u de espessura e de estructura parenchymatica pardacenta; este dis- E: extende-se além da linha basilar do perithecio formando o lim- “bo acima mencionado («areola strictissima tenui-crustacea opaca»). ar

pr ' ta a 4 mes É

1

> DD Dim o f [2 é E PO) . Efe sa er mu + po 2) qa dt 1 a o F AM h ra TO O La EMC ndas O A “AA . po ego A - t E GE Ras pes: ERAS Ar: ais SA Me 2 E RE A do « », a Eni A A dai I8 BROTÉRIA : SERIE. BOTANICA a a Mes o RE a a TEM

Os ascos não diferem dos do genero PR 5 PEA 120 p. de longo sobre IO p. de largo, de forma. alongado- Efuindi ca, rodeados de paraphyses numerosas, filiformes e rectas. Os« oito esporos pardos, dispostos em uma fileira no asco, são plan 0-8 convexos, adelgaçados nas extremidades (sem, entretanto, chegarem | a agudos) e contéem uma gotta oleosa em ambos os polos; o coi ir primento d'elles varia entre 16-20 p. sobre 8-10 u de largura. a de

A mesma especie foi por mim encontrada no Rio Grande c do | Sul. Dr. Rehm classificou-a como Rosellinia sublimbata e sob « este nome appareceu nas minhas «Decades Fung. Brasil.» n.º 268. Co-. mo Rosellinia pertenceria á secção Amphisphaerella; creio, porém Ee mi que se afasta um tanto da indole typica d este grupo. Não conheço | | de vista a Rosellinia sublimbata ; a julgar pela descripção, o fungo . de Spegazzini não differe muito d'ella. Spegazzini transpoz : É Rosellinia sublimbata para o genero -Anthostomella nos: «Fungi Chi-. lenses» p. 38; a descripção, porém, e a gravura mostram. que se trata alli de um fungo bem differente. o

Rosellinia Bambusae P. Henn, é muito sen á Vizella va guaranitica (veja Sydow, Fungi exot. exs. n.º 126); differe apa nas pelos perithecios algum tanto maiores, e pelos esporos meno-

ai Es

res e muito mais estreitos (LI-14==3-4 4). 28 Dr. Rehm menciona na «Hedvigia» I9gOI pag. I04 um fungo. do Brasil do Sul sob o nome de Rosellinia marginato-clypeata

Penz. et Sacc.; não duvido ser o mesmo que a Vizella guaranitica. 5 Vizela Urvilleana Speg.

CER asse w n.º 728): «Perithecia solitaria, matrici immutat insidentia, orbicularia (200-250 uy. diam.) leniter convexula, 1 impresso-ostiolata (30 y diam.) membranaceo-subcarbonacea no I nitentia, contextu indistincto. Asci... 80-00 == 18-20 Us octospori paraphysibus sat longioribus obvallati; sporae distichae. ARE fr

ne, V é

8-10 u.. - fuligineae». 2a Ao que parece, tambem esta especie pertence ao genero . phisphacrelta.

6. Vizella Guilielmi Rehm, ate

ae E] P4 y Rg. Pa ,

PSNA EA e om “4

E q á dai / +

+, E”

ea sta

Este é um «nomen nudum», visto que nunca se estrita uma PR * descripção d'esta especie (veja-se «Decades F. Brasil.» n.º 320). É A um lichen typico, cujo thallo prosenchymatico-radiante passa in- - sensivelmente para a membrana perithecial escura. Os conídios são * unicellulares, pardos; os ascos cylindricos, revestidos de paraphy- E ses simples e filiformes; os esporos incolores, hyalophragmios.

-

Resumamos, pois, o que ha a reformar no genero Vizella :

I. Os caracteres systematicos indicados por Cooke e repetidos a - por Saccardo bascam-se num erro de observação de Cooke; E - ascos phaesporos não os ha no fungo; os esporos descriptos são conídios; os verdadeiros ascos contéem esporos pluricellulares e sem côr. |

2. Vizella não pertence ás Microthyriaceas, mas sim aos Sphacria- N les; tem a maior affinidade com Catharinia Sacc., da qual se Ê differencia pela inserção subcutanea, emquanto que Catharinia, pi. “as mais das vezes, se desenvolve por debaixo da epiderme, es-

vimento. (Cumpre, porém, notar que tambem entre as especies » de Catharinia ha varias gradações quanto á inserção, compre- . hendendo uma serie continua de formas intermedias desde as especies que. nascem profundamente enterradas no parenchy- ma, até á Catharinia maritima que nasce subcutanea). 3. O genero abrange duas especies legitimas: Wizella conferta Pa da India oriental e Vizella appendiculosa de Java. Das especies DP brasileiras, duas pertencem aos lichens (Hieronymi e Guiliel- mt), outras duas a Rosellinia S Amphisphaerella (guaranitica e Urvilleana).

St. | (ida E THEISSEN 1 “ANNOTAÇÕES Á MYCOFLORA BRASILEIRA 19

Ha tando coberta por ella ao menos no começo do seu desenvol-

ad; E dnidid od É + 3 ] ! a s 4 E 4 ' atas”. hd E da , A, v SM k ey a ' RX. E ai e de f : A Fo MD | 4 TR | *% ips pet tado - ERpasne said ' ter o U E? E E A AA. qd di ah " ara ER à sy x E e is pb SYSTEMATICA. DS ROS RA fo >

Vizella Sacc. ERR EE Ip. 662. Char. emend.

Perithecia gregaria, carbonacea, applanata, simplícia, ostiolo non typico, sub cuticula oriunda epidermidigue adnata, mycelio tenui dendritico. Conidia in perithecio ad marginem basalem ena- A scentia, continua, brunnea, tertio superiore fasciã hyalinã cincta, | polo infero papillã hemisphaericã praedita vel non. aci clavati pa 8

+

raphysati, octospori. Sporae hyalodictyae. » e

ç + Genus affine Cathariniae Sacc., a qua differt insertione Ae. “a tanea, E

- Vizella conferta (Cooke) sas Syll. F., 1. cit. Micropeltis conferta Cke. Grevillea 1878, vol. vip. 1

=

RE

Characteres generis. Perithecia gregaria soris faia vix 1 EE latis, 150-180 py. diam., applanato-conica, atra, subnitentia, vertico E pertuso, dura, hyphis brigas radiatim contexta, centro parenchy- . matica, basi tenui hypostromatica. Conidia brunnea, oblonga, con- q tinua, subclavata, 15-20 == 5-6 pg, muco obvoluta eoque ut pluri- mum longitudinaliter agelutinata, exappendiculata, supra hyalino- | cincta. Asci clavati, 40 = 17-25 p, paraphysibus tortuosis filifor- “SR mibus. Sporae 3-4-stichis, hyalinae, 4-cellulares, addito septo lon- gitudinali uno vel duobus, 14-17 =5-6 p.

2. Vizella appendiculosa (Mont. et Berk.) Th. Dothidea appendiculosa M. et B. RE, Asterina appendiculosa (M. et B.) Mont. —Syl. F. Ip. ao ;

aa

Cfr. Theissen, Die Gattung Asterina, p. 20. +

Perithecia gregaria in mycelio dendritico vix I mm. lato. Hy- phae myceliales alterne ramosae, brunneolae, 8 p. latae, cellulis bre- E viter rectangularibus vel fere cubicis, 9-13 w longis, septis tangen-. tialibus tenuibus, transversalibus vero crassis nigris. Perithecia. he- misphaerica, 200-240 yu. lata, nigra, nitentia, glabra, carbonaceo- | dura. Conidia ut supra, oblongo-elliptica vel ovata, 14-18 =5-8, [o Br tertio supero hyalino-cincta (saepius immediate sub po lo ee

sy

3 sa ê 4 E E. + . 2 ) s o Sd 4

A o

4 E tr A à ; s a,

d É .4 a ia 5 y dv a j

< de “4 é >

€4 é 4 dor Pi net 8 A j f 1d Pa +

RS dog RO Saem A Sa A dd o de ia

k . q a ; R á e PA,

De De RARA j

E dim Ze ne nt ta 7 SP gr) Toa: Ri ç. = > ÇA SN : EMO Ta Cr A MYEOFLORA BRASILEIRA 21

—0 0.200

As y . + -

infra RE EA hemisphaerico lgete brunnco praedita, medio “a-guttata. Asci desunt.

Differt a Vizella conferta peritheciis conspicue majoribus my- celio fortius evoluto (septis inaequalibus) et conidiis appendiculatis.

Species excludendae

Vizella Hieronymi Winter ad lichenes pertinet.

- NVizella guaranitica Speg. = Amphisphacrella. “Vizella Urvilleana Speg. probabiliter == Amphisphacrella. Vizella Guilielmi Rehm (nomen nudum) ad lichenes pertinet.

Il. ESPECIES NOVAS

TI. Calothyrium leptosporum Theiss. n. sp. - Sori epiphylli orbiculares minuti 2-3 mm. lati. Thyriothecia in singulis soris dense gregaria, superficialia, inversa, 100-150 p. diam., - applanata, radiato-contexta ex hyphis flexuoso-undulatis fuscis an- gustis 2 Pv crassis, ambitu integro, centro parenchymatico de- mum rupto aperta. Mycelium laxum, ex hyphis angustis, flaccidis, griseo-fuscis, laxe ramosis septatisque, 2 !/, w crassis formatum; - hyphae imprimis ad superficiem thyriothecii binis vel ternis paral- ele junctis faveolos latiusculos efformant, ad marginem excurren- tes. Asci breviter cylindracei, octospori, supra rotundati, 55=I4 1, paraphysibus tenuibus flaccidis. Sporae distichae hyalinae, 10-12 qi 3 1/5-4 [a cellula.- superiore paullum breviore et latiore, cellula inferiore longiore cylindracea. x In foliis So/ani sp., São Leopoldo, Brasiliae, socia Asterina sub- reticulata Speg. et Phacodimeriella guarapiensis (Speg.) Th.

2 Phaeoschiffnerula Th. n. gen. Est Schiffnerula phaeodidyma.

Phaeoschiffnerula Compositarum Th. n. sp.

Epiphylla. Mycelium plagas minutas inquinantes dense sparsas irregulares efficiens. Hyphae undulosae, $-10 y. crassae, brunneo- * lae, irregulariter ramosae, septatae ; hyphopodia concolora globosa e hemisphaerica, integra, 10-12 wu diametro. Perithecia globulosa,

=. ca! il RE a aa das é É CAE O pc 5 Pe o Ê : Rd Ee Rpg io P Ta VPedo, SPRR Teses Ê Dido ada » sd E ; ta E ps ad Ss > gos .p + à Wa

k Di DOT a A NRP RM rd DRA Pia PO CRRAEDCA Ed k Pk a ES SRD a RN 22 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA E 1 ; =

NM Es

parenchymatica, astoma, aetate 'umbilicato-collabescentia et apice |

ostiolo irregulari aperta, 140-190 pg. diam., luteo-brunnea, Conidia fumoso-brunneola, 3-septata, 32-54 = 18-22 &, melio- loidea, recta vel curvula, cellulis extimis saepe subhyalinis. = d P

ÁAsci pauci in quoque perithecio, elliptici vel late clavati, apa- raphysati, usque 70==35 u, octospori. Sporae ey medo | eo demum. A atro-brunneae, utrinque rotundatae, medio septatae et constrictae,

A Us

laeves. | e. . .. - E, > . .. E 1 A + E Es

Hab. in foliis Compositae (trinerviis, ca. 7 = 2 1) cm. magnis, | margine acute dentatis), S. Leopoldo, Brasiliae meridionalis. (Fig. 2).

5

Hyphae mycelii for- titer undulatae sicut et 8 hyphopodia semper co= sa lorem exhibent aete |

brunneolum, non nigre- | scentem aut saturate brunneum, quem prae | se ferunt fungi afíines. | Etiam perithecia, quae | in folio visa appparent nigra, sub microscopio eundem ostendunt co- |

lorem. Genesis perithe-

cii est haec: Hyphopo-

dium quoddam intu-

mescit et elongatur, for- + ME À

“y

o

Fic. 2 Phacoschifinerula Compositarum Theiss. 1 mycelio com hyphopodios; '2 tecido apical dos perithecios visto de cima; 3 mam assumens clava- 5 conidios; 4 esporo tam; interjectis sub ca-

pitulo septis nonnullis

transversalibus superior pars spiraliter involvitur, ita ut jam oria- E

tur complexus cellularum parenchymáticus. Qui complexus divi-

sionibus ulterioribus cellularum crescit et in perithecium globosum

“se evolvit. Perithecia juvenilia ostiolo carent; postea cellularum

les elliptico-rectangulares e centro radiatim disponuntur, reliquae | E up E cellulae perithecii formam habent polygonam, magnitudine inter

oi Y

r id Va Ss E A TVI a Rio y

+ de ds pia Ei AR PERO, pune

ENS

Me ar

Ap” ma,

sao dd oi sór ia si E ; ) a - no ss. a a! é ) E ,

t; Ns,

E. THEISSEN : ANNOTAÇÕES S A MYCOFLORA BRASILEIRA 23 | &r2 w variantes. Setae nec inveniuntur in peritheciis nec in my-

celio. Contextus peritheciorum parenchymaticus progrediente aeta- | te muco parco evoluto fit aliquatenus indistinctus.

3. Meliola platysperma Th. n. sp. Plagulae piceo-atrae, 4 mm. diam., orbiculares. Hyphae myce- lii rubro-brunneae, opposite ramosae, IO yg. crassãe, dense intertex- tae, cellulis ca. 25 y. longis. Hyphopodia capitata alterna, elongato- Clavata, pedicellata, saepe unilateralia, 27 longa, supra 12-14 p. lata; hyphopodia mucronata typice opposita, ampulliformia, si- nuose recurvata, continua. Setae myceliales atro-nitentes, numero- Sae, basi geniculatae IO py. crassae, rectae, apice obtusae laetiores 5 crassae integrae, 500-700 q. longae. Perithecia 250-280 py diam,, ! globulosa, grosse verrucosa, atro-nitentia, aetate umbilicata, demum AB “collapsa, cellulis polygonis ca. 20 y magnis rubrobrunneis extus acute prominulis contexta. Asci 4-spori, maturi late ovato-pirifor- mes, usque 90 == 75 w. Sporae brunneae, 4-septatae, utrinque ro- tundatae, vix constrictae, 50-56 24-28 p., cellulis aequalibus. Epiphylla in foliis Guareae (?), 5. Respulde Brasiliae meridio- nalis; lg. J. Rick.

4. Meliola leptopus Th. n. sp.

Irregulariter plus minus totam folii laminam inquinans, opace É nigra. Hyphae mycelii 8-9 y crassae, rectae, brunneae, opposite vel alterne ramosae. Fyphopodia capitata opposita, pedicellata, recta, cylindraceo-clavata, saepe fere cylindracea, integra, 18-20 = 10 p.; hyphopodia mucronata ampulliformia, continua, opposita, approximata, recta vel incurva. Setae myceliales ca. 350 = 8 4, fuligineo-brunneae, rectae, basi late arcuatae, apice laetiores sen- “Sim acutatae. Perithecia ca. 280 py. diam., globulosa, verrucosa (cel- Jlulis extus acute prominulis polygonis), cellulis rubrobrunneis ir- regulariter polygonis 25-48 y magnis, ostiolo demum irregulariter stellato aperta. Asci bispori, ca. 56 == 34 4, elliptici. Sporae brun- neae, 4-septatae, cylindraceae, guttulatae, constrictae, cellulis aequa- Jíbus (vix extimis majoribus) 48-54 = 16-20 p.

- Amphigena in foliis plantae dicotyledoneae indeterminatae, S. H es Leopoldo, Brasiliae meridionalis.

5. Meliola Castanha Th. n. sp.

Mycelio amoene radiato, plagulas 2-4 mm, latas circulares ef formans. IHyphae 10-14 |. crassae, fuligineo-brunneae, asperulo- granulosae, typice (at inconstanter) opposite ramosas, septis 40 u.. sa distantibus. Hyphopodia capitata alterna, elongato-clavata, pedicel- lata, recta (rarius recurvata), integra, 30-32 py longa, supra 12- 16 | br q lata; hyphopodia mucronata laetiora, ampulliformia, collo recurvo. | Setae myceliales nigrae, rectae, basi non vel vix brevissime geni- culatae, basi 10 p. crassae, usque 500 pg. longae, apice laetiores acu-. A tiusculae integrae vel obsolete lateraliter denticulatae. Perithecia in centro plagarum dense gregaria, globulosa, grosse verrucosa, 8 atro-nitentia, 200-250 |. diam., astoma, glabra, cellulis polygonis robustis 15-20 y. latis rubrobrunneis (extus polygonaliter promi- nentibus) contexta, Ásci 2-3-spori, elliptici, 70-75 = 42 p. Sporae | 4-septatae, semper laete olivaceae, guttulis destitutae, cylindraceae, 50-66 => 24-28 yu, ad septa modice constrictae, cellulis aequalibus (extimis paulo majoribus).

Epiphylla in foliis Leguminosae scandentis, vulgo «Castanha» dictae, S. Leopoldo, Brasiliae meridionalis.

6. Meliola laeta Th. n. sp.

Plagulae dense sparsae, 2-3 mm. latae, opace nigrae, Hyphae mycelii alterne ramosae, graciles, 5 1/,-6 ?/, p. crassae, fuliginellae, | glaberrimae, cellulis elongatis 30-35 g longis. Setae nullae, Hypho- podia capitata concolora, pedicello cylindrico brevissimo (3-4 p),. capitulo ovato vel globoso integro recto 10-12 y. lato; hyphopodia mucronata alterna, saepe geminata, ampulliformia, curvata. Perithe- cia 220 y. diam., applanato-globosa, nigra, verrucosa, e cellulis ma- gnis angulosis ca. 22 w latis contexta (cellulae fuligineae, membra- E na exteriore nigro et crassiore, circa pseudo ostiolum subconcen- trice ordinatae). Asci bispori 55 ==25 ». Sporae brunneae, cylin- draceae, rectae, rarius curvulae, 4-septatae, leniter ad septa con=. “sam strictae, 48 == 17 4», cellulis aequalibus. 77

Epiphylla in folis So/anz (?) sp., S. Leopoldo, Brasiliae meri- | dionalis; leg. J. Rick. (Fig. 3 e 4). a

Meliola Mollinediae Th. n. sp.

a

as ú , Ff % ço o É! , h é '

1 f q Er l

NPR RECEM prenda as Á MY COFLORA BRASILEIRA 25

2 ua Epiphylla. Hyphae mycelii opposite ramosae, rectilincae, cellu- “lis elongatis, brunneolae, 6-8 w crassae. Hy phopodia capitata di- “stantia, alterna, 16-22 = 10-12 y, pedicellaia, capitulo plerumque —* recurvato et diverse lobato, rarius integro clavato; hyphopodia - mucronata opposita, versiformia, lata basi sessilia, alia clavata inte- - gra vel sublobata, alia in collum brevissimum angustata vel demum longius producta, recta vel

apice solum incurva vel E Oda PN pa * sinuosa. Setae myceliales d 2. À 300 py longae, basi 8 q. RO vs crassae non geniculatae, apice longe attenuatae acu- tatae. Perithecia ca. 200 diam. globulosa, plerum- que sub basi setis myce- Ra PAT lialibus circumdata, asto- k EC ma, aetate collapsa, paren- E 4 chymatice contexta (cellu- pia So RR Ertis polygonis IO-15 y ma- gnis, brunneis, in parte su- periore perithecii mem- brana exteriore obscuriore Fic. 3 Aeliola laeta Th. Hyphopodia mucronata et capitata. Fic. 4 Meliola Mollinediae Th. é 1— varias formas de hvphopodia mucronata; spori, elliptici, 48-56 = 2 hyphopodia capitata 28-35 pg. Sporae rectae, cylindricae, brunneae, 4-septatae, 36-40 13-16 4, ad septa leni- ter constricta, cellulis fere aequalibus. “In foliis Mollinediae, S. Leopoldo, Brasiliae meridionalis ; lg. J.

Rick. à

4

et crassiore, modice angu- “lose prominulis). Asci 2-3

8. Meliola leopoldina Th. n. sp.

E Plagulae myceliales epiphyllae, minutae, 2 mm. diam., opacae, peritheciis paucis. Hyphae mycelii opposite vel alterne ramosae, a cellulis elongatis 40 u. Hyphopodia capitata opposita, 16-20—-10 u, * cylindraceo-clavata, pedicello brevissimo, capitulo subclavato, in-

É tegro, saepe fere cylindraceo. Setae myceliales basi geniculatae, a w Ee bar E 4 2

a

a av Wo pude o nvidia aCgé A VIRA CCR DOR RR é pr e Dx: ca NETO epa e RA “3 ; AR EP af PSP OR + MAÇÃO Ra 26 BROTÉRIA : SERIE soranica e Eua: RN

IO u crassae, 350 p. longae, Fentats (cellulis RODA E longis), 1 re. 8 ctae, nigrae, apice subacutatae integrae. Perithecia globosa, asto-. ma, 270-320 uy. diam., parenchymatice contexta e cellulis polygo- | nis rubrobrunneis (membrana obscuriore) extus leniter prominulis | É (perithecium verrucosum reddentibus) Io-I4 y magnis. ÁAsci 2-3-. á spori, elongato-clavati vel elliptici. Sporae rectae, late yin 4-septatae, cellulis aequalibus guttatis, 55-68 = 24- 30 4, olivaceo- | a

brunneae. AR In folíiis coriaceis plantae dicotyledoneae, S. Leopoldo, Brasi- liae; lg. J. Rick. Ra q

9. Actiniopsis Rickii Th. n. sp. Stromata laxe gregaria nigra, cylindrico-globosa, 170-200 no E ágio fasciculis setarum 8-15. supra ornata. Asci ad basin Pet E i fasciculati, elongati, cylindracei, octospori, 80-90 = 13- -I6 po Pen filiformes numerosae, ascos superantes, tenerrime se. ptatae. Sporae imbricate monostichae vel distichae, hyalinae, rectae E vel curvulae, basi vel utrinque acutatae, 30-35 = 4-5 p. transverse 5-7-septatae. . E Perithecia instructa sunt ostiolo irregulariter orbiculari r margine dilacerato. Textura stromatis nigra, fere carbonacea; parietes perie 00 | theciales molliores, attamen tenaces, non carnosulae, hyphis tener- ! rimis, laeticoloribus, dense stipatis et indistincte parallelibus. Fasci- É culi hypharum marginales basi ca. 85 p. lati, 180-250 u. longi, cu- neatim attenuati, albescentes, ad basin axillarem obscuriores. as a a pe singuli fasciculi non distinguuntur, sed in coronam continuam | coaliti discum circumdant, peripherice tantum serrato-incisi; pe phae fasciculorum griseo-viridulae, ca. 3 y crassae, singulae singu- k Ê lis dense appressae. Asci breviter stipitati, cylindrici, supra pautada angustati, apice rotundati (interiore tantum sacculô truncato). Joia ope asci et paraphyses lutescunt. a Actintopsis violaceo-atra v. Hôhn., huic speciei similis differt. sporis multo longioribus. 3 E Habitat epiphylla in foliis Orchideae epiphytae; VR Leopoldo Brasiliae meridionalis. Legit J. Rick. 2 5

10. Acrospermum Bromeliacearum Th. n. sp. 2

es de 5] FP. THEISSEN : ANNOTAÇÕES Á MYCOFLORA BRASILEIRA

27

s

tt Maculis nullis. Perithecia innata, sicca nigra, erecta, solitaria vel rarius e stipite communi geminata, subulato-glossoidea, medio la- tiora, compressa, 1 !/,-2 mm. longa, medio 0,4, basi 0,25 mm. lata. Asci 220-280 = 5-6 ug, paraphysibus filiformibus tenerrimis as- -cos vix superantibus. Sporae filiformes hyalinae, ascorum longitu- dine, septis fere imperceptibilibus in artículos 8-10 y longos di- visae. Habitat in foliis Bromeliaceae, São Leopoldo, Brasiliae; legit J. Rick SJ (Fig. 5).

Perithecium constat hyphis ascendentibus hyalino-violascenti- - bus breviterque septatis, 5 w crassis,

cellulis fere cubicis, supra una post al- teram abrupte arcuatim anticlinantibus simulque nigrescentibus, ita ut ad su- “perficiem perithecii cum ejus axi angu- lum rectum eflorment. Desuper visus: (sub microscopio) cortex apparet con- textus hyphis violaceo-atris longitudi- naliter parallele sitis. Quae textura pas- sim interrumpitur maculis opace nigris, impellucidis, discretis, seriatim disposi- tis, textura densissime parenchymatica, ad quas hyphae parallelae radiatim con-

Fic. 5 Acrospermum Brome-

vergunt. e liacearum Th. Tecido do q cortice perithecial visto de A II. Physalospora clypeata Th. ma on. sp. é Perithecia epiphylla dense sparsa, solitaria vel plura in macu-

lis subrotundis aggregata, atra, carbonacea, lenticularia, ostiolo mi- nuto, 340-420 ug. alta, 200-270 u. lata, strato stromatico superiore - Jlatius extenso usque 800 p, lateraliter tenuiore. Asci cylindraceo- - —subventricosi, profuse paraphysati, 75-90 =-18-20 p, octospori. Spo- - rae continuae, hyalinae, ellipticae, utrinque rotundatae, 1-2-sti- chae, 16-20 =8 uu.

In foliis Tiliaceae, São Leopoldo, Brasiliae; lg. J. Rick. (Fig. 6).

12. Physalospora fluminensis Th. n. sp.

| NE TA a srs ig Ep h Ei? Eri se ER Ci Rd = 1 : e DE jo be 2 4 a e r E ARA. Md? dd > á é x eue - 6 Ay E NV % eee ed à AS PRE s á - de NT 4 - a E PE VS ar R o 4 % > f ç ; PAS SA a DM R PER OP DPS Tee 4 RE O jo A £ Es afÃe, esa j : É o , j RA a ca add pra ) P o TR ta q Ay a 6 rca. reta ADO qo = 28 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [16] oe à Ed»

Epiphylla, at totam folii laminam pervadens, utrinque promi- nula, lenticulariter orbicularis vel ellipsoidea, 250-340 p. alta, usque. E 450 y lata, macula brunnescente cincta, ostíolo. central non papil pe lato minuto, atro-nitens, sparsa. Asci cylindracei, octospori, para- | physibus numcrosis. Sporae ovato- -ellipticae, rotundatae, hyalinae, - oblique monostichae, 12-14 ==8 p. Es A

In foliis Solani sp., Rio de Janeiro, lg. T héissen. Ca 5.

Die Perithezien sind rundlich oder etwas elliptisch gestreckt, auf beiden Seiten- a des Blattes vor-. “a brechend, epi- E phyll, stárker vorgewólbt. > “und mit klei-

nem rundli- “chem Ostiolum- E verschen. Die

Perithezien- Fic. 6 pernas cliséaia Th, “Vand besteht |

a Córte transversal de um perithecio. a

b Physalospora fAuminensis Th. Córte transversal

aus diinnen, E konzentrisch Ê verflochtenen Hyphen, das deckende Stroma ist aus kurzen, derb- |

wandigen Zellen parenchymatisch gebaut, etwa 40-65 yu oben und

unten dick, seitlich diinner oder auch unterbrochen. Die Asken entspringen einer hellen faserigen Schicht rings an der Gehâuse- | Wand bis nahe an die obere Decke. e Das umgebende Blatt-Gewebe ist in kurzem Umbkreis bráunlich E verfirbt; hypophyll sind die Gehãuse meist von einem diúnnen - Ê weissen Rand umgeben, der dann in einen breiteren braunen F le- E cken iibergeht. Dieser weisse Ring wird durch die gesprengte Epi- dermis gebildet, die sich hier am Rande der Gehãuse vom Baia

abhebt und durchscheinend ist. | ' <a |

13. Oxydothis hypophyiia AC to RA Stromata hypophylla, phyllachoroidea, primum simplicis orbisa cularia 3-6 mm. diam,, pulvinato-plana, atro-nitentia, colliculosa, E ostiolis crebris papillátis minimis punctato-asperula. Sttoma pri

“marium deinde annulo secundario stromatum cingitur diametro

1-1 Ha em. vel etiam tertio, folti lamina fuscescente; maculac epi-

phyllae nullae. Asci elongati, cylindraceo-clavati vel medio ventri-

“cosuli et utrinque ettenuati, octospori, 110-120 == 15-20 uy. Sporae

“lanccolato-filiformes, hyalinae, continuae, guttulis repletae, utrinque “acutae, rectae, 80-90 = 6-7 p.

E. In foliis Myrtaceae, São Leopoldo, Brasiliae. *

14. Phyllosticta concentrica Th. n. sp. (Fig. 7). “Maculae in epiphyllo orbiculares, 2/,-2 cm. diam., confluendo

E

* irregulares, griseae, margine sinuoso-undulatae, lineis vel zonis

, E

- obscuris concentricis (peripherice praesertim) amoene pictae. In hypophyllo maculae orbiculares nebuloso-nigritulae, peripherice in- Ro

| Di eg EESC IC NC ICICIO ; ES MAr paca Andar , OI A" - É o Ru PISII Soc SSsSc WVULUUlto

Fic. 7 Plhyllosticta concentrica Th. Córte transversal de dois pycnidios

| - determinatae vel zona luteo-brunneola indistincte limitatae. Peri- E thecia in maculis annulatim disposita, annulos 2-7 concentricos ef- É formantia, immersa in medio mesophyllo, vix apice epidermidem inferiorem perforantia, globoso-elliptica, 100 wu. alta, 1600-180 ug la- ta, cellulis polygonis griseo-lilacinis 9-12 y magnis, obscure et cras- E. “siuscule membranatis contexta. Basidia brevissima simplicia hyali- E “na, parieti internae perithecii tota in circuitu inserta, singulas spo-

* rulas emittentes. Sporulae = ppa fusoideo-oblongae, utrinque subacutatae, continuae, rectae, 16 = 2 u.

'Perithecia in villo pilorum rede hypophyllo abscondita, ix visibilia. - In foliis So/ani sp., S. Leopoldo, Brasiliae meridionalis; lg. J. Rick

es de or Ea $ dis : ks ah fran a e ;

30 RREO p SERIE BOTANICA

pad Ao $& |. O Genero VIZELLA:

Vizella Passiflorae Rehm. Leaflets of Philipp. Bot., vol. vi, art. 96 (1913) p. 1945. A julgar pela descripção, os perithecios são verdadeiros thy- riothecios taes quaes se acham nas Ricrothyriaceas genuinas. Os esporos parecem-se com os conídios de Asterostomella (os ascos não foram observados!) o que nos leva a crêr que a especie citada não passará de uma Asterina em estado conidial.

Ao 8 Il. Especies novas:

/ =

15. Amphisphaeria Rochai Theiss. n. sp.

Emergens, cortice rupto cincta, dein libera, densiuscule grega- ria (saepe seriatim), atra, opaca, orbicularis, basi convexo-applana- ta, supra concavo-conica, vertice obtuso umbonato, 500-800 lata, coriaceo-carbonacea. Asci cylindracei, 250-300 = 28-38 vu, supra rotundati, infra breviter pedicellati; paraphysibus filiformibus, re- “ctis, simplicibus, numerosis, longe obvallantibus. Sporae octonae monostichae, primo laete olivaceae, dein brunneo-nigrae, 45-54 = 20-24 wu, granulose farctae, utrinque rotundatae, medio septatae, subcurvulae.

Asci jodi ope non coerulescunt. Paraphyses 1 1/, pv crassae, apice leniter incrassatae,

Hab. in ligno corticato, Ceará Brasiliae; legit cl. Dias da Ro- cha,

16. Polystictus cearensis lheiss. n. sp. 7

Basi resupinata, pileis numerosis seriatim reflexis, 1-2 cm. lon- gis et latis, flabelliformibus, rigidis, glabris, in facie superiore ad ba- sim brunneo-atris, marginem versus dilutius brunneis, acie acuta | albo-flavida, zonis alternis obscuris et laete brunneis pictis. Hyme- nio griseo-albido, poris minutissimis 9 pro mm,, angulatis. Sub= 08 stantia pilei albida, tenaci, ad basim T mm. crassa, So versus. Ee Er

RO » PERO a de aa E RN fo Y "lar AS see É. E MR Edo É petit: NS DA] 4y qe A : und a a de E à A Dita E Ra: à ã Eni FISSEN * Asxorações A MYCOFLORA BRASILEIRA 31

“eso E

RE 7

Roe ps

ata. Pori elongati, infra usque 2 mm. longi, supra breviores. non observatae.

RA Hab. in ligno corticato, Ceará Brasiliae; legit cl. Dias da Ro-

E 7. Polystictus hydnoporus Theiss. n. sp.

E Pileis luteo-albidis, unicoloribus, dense seriatis, sessilibus, 2-3 m. latis, 1-1 I/, cm. altis, in facie superiore obsolete concentrice natis vel costatis, marginem versus sericeo-hirtellis, tenui-coria- “ceis, in sicco fragilibus. Substantia concolore, vix I mm. crassa. “Poris 3-4 pro mm., angulato-rotundatis, acie non acuta. Totum hy- “menium fusco-stramineum. Pori nonnisi primã juventute integri: mo “a basi vergus peripheriam resolvuntur daedaloidei, dein in “aculeos singulos hydnoideos 2 mm. longos, integros vel varie fis- “sos. Sporae non observatae.

pe: “Hab. in ligno corticato, Ceará Brasiliae; legit cl. Dias da Ro- c cha.

4+ f fd À sa “s r. e. > qu Es ás * a 2? “Ra sd j- A di &

"4 Dara Aos ER E q PREÇOS PR Eva PED : Tr, a ; Tia ' =

ADICIONES

A LA

FLORA DE GALICIA

POR EL P. B. MERINO. S. J. (Continuación de la pág. 210, vol. x1, 1913) Montia minor Gmel.

Anual tierna carnosita lampifia de 2-8 cm. de alt; tallo sen- cillo 6 mas comunmente ramoso desde la base donde á veces arrai-

ga; hojas enteras opuestas menos las florales que son opuestas á |

una bráctea oblongo-espatuladas ú oblonglo-lineares atenuadas en la base brevemente envainadora; flores en cimas casi todas termi- nales, insertas en la axila de una bráctea aovada, abrazadora opues-

ta á una hoja; pedúnculos erguidos durante la florescencia y des-.

pues de la fructificación en esta recurvos; sépalos 2-3 orbiculares, persistentes; pétalos 5 desiguales, blancos soldados en la base po- co más largos que el cáliz; caja globosa deprimida, de 3 celdas con una semilla globulosa negra tuberculada ligeramente aplanada por los lados en cada celda.

var. 1.º gradiens (v. n.).

Cymae aliae terminales ex axilla bracteae folio oppositae ena- scentes ut in sp. typica, aliae laterales in axilla bracteae cui subest folium alio folio oppositum ut in var. sequente.

Cimas terminales y laterales, aquellas nacen en la axila de una bráctea opuesta á una hoja como en la esp. típica, estas nacen en la axila de una bráctea sobrepuesta á una hoja opuesta á otra hoja como en la var. siguiente.

var. 2.º Lusitanica Merino (M. Lusitanica Samp. Man. Fl, port. p. 306; Especies novas e nomes novos p. 2).

Todas ó casi todas ias cimas laterales, naciendo en la axila de una bráctea sobrepuesta á una hoja opuesta á otra hoja.

subvar. major (s. n.).

Planta aquatica vel semiaquatica 10-25 cm. alta, multicaulis, valde ramosa; folia latiora et longiora spathulata aut Pon spa- thulata; semina tantulum minora.

Ed

Planta acuática ó semiacuática de 10-25 cm. de long. multi-

PA

caule y muy ramosa; hojas mayores espatuladas ú oblongo-espa-

Ed

tuladas; semillas poco menores. f

e” Es a pre Á, Pa FR oa A Ae ie . % ER ddo nd mais is “= Ke NR VA al E Az + P- ES ot faro y f - Fo j se: A ad INO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 33

nd EA q é b pa S Eltipo es, á lo que creemos, raro en Galicia, pues solo hemos encontrado algunos pocos individuos al pie de unos muros en el E E Va en tierra TENOR; pero no any húmeda mu

E tro o pais na la subvar. en los charcos*y á la vera de los nr Ereyos &,

E e Nuestro ilustrado amigo el Sr. Sampaio no encontró en Por- “tugal ni la M. minor ni la var. 1.º, ya que assegura (I. c.) no ha- b er visto entre las numerosas muestras que ha examinado tanto É europeas como norte-americanas de la M, minor ninguna forma de transición que enlazara la planta portuguesa con alguna de las co- nocidas Para nosotros está fuera de duda que tenemos en Galicia junque escasa la MZ, minor Gmel. y dada la var. 1.º opinamos que

é ella debe aplicarse como var. la MM. Lusztanica Ea

34 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

ADICIONES AL TOMO Il

Vincetoxicum officinale Moench. (Vide /lor. de Gal. T. n, pág. 5). | - No habiendo visto más que un pequeão grupo de esta especie en una de las orillas del Bibey cerca de Humoso, Orense, y bus- . cado de nuevo en los aífios siguientes habia ya desaparecido du- dábamos si debería reputarse esta planta como espontánea en Ga- licia, duda de que nos ha sacado nuestro diligente amigo Sr. Váz- quez Estévez quien la encontró el afo pasado (1913) en las ori- llas del Mifio, remitiéndonos muestras de la:

var. puberulum Gaut. (V. puberulum Timb.).

a

Tallo más ó menos pubescente como también el borde y ner-

' PT, O ED O 7 PP Emo EMMA

vios del envés de las hojas brevemente acuminadas; corola de un amarillo limón con lóbulos aguditos interiormente pubescentes ; folículos cortos de 1,5-2,5 cm. rectos ó curvos.

A orillas del Mião en Arbo, Pontevedra.

. hs - ) o d eis Les RE Ç MER

Gentiana pneumonanthe L. (Vide 71. T. 1, pág. 13).

var. 1.º minor Brot. (var. depressa Bss.).

Tallos cortos sencillos; hojas pequefias, planas, oblongo-linea- res; flores menores, única terminal ó varias.

Bastante común, como en los prados de Catoira y Cambados. Pontevedra.

var. 2.º difíusa Griseb.

Tallos con frecuencia encorvados que producen en la porción

inferior ramos delgados casi filiformes ordinariamente estériles; , hojas inferiores numerosas y aproximadas, oblongas ú oblongo- lanceoladas; flores grandes. z Crece copiosa en parajes pantanosos de Salcidos en la proxi- K midad del Mião, Pontevedra. | 8 “var. 3.º latifolia Lec. et Lam. Hojas mayores que las de las vars. y especie típica.

Vive en las faldas del monte Cuadramón, Lugo.

def AM ed L da à sd w ER ro nO a O |

Erythraea Centaurum Pers. subesp. grandiflora Biv. (como

Rd

esp.).

eg A Ei rea ns " SPEA PR ? ) Ta RAN " [o TR e bs hd O) bué E AM - de x nl Diego: Pe a es | Ed - Na! q ai ' x A pr nas » E, r « .- BR Pe. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA o dE

NHa e Planta erguida, elevada de 3-4 dm., ramosa desde la parte in- fe »rior y sus ramos repetidamente dicótomos aunque no siempre “con regularidad por abortar algunos de ellos; hojas mayores que en la esp., las inferiores oblongo-espatuladas, las medias oblongas E e 48 cm. de long.; flores brevemente pediceladas dispuestas en - cimas abundantes más ó menos flojas; cáliz en la floración y fru- * ctificación tan corto ó más corto que la mitad del tubo corolino;

JE “corola roja grande, de lóbulos tan largos como su tubo.

Habit. en algunos escampados de los castaares de Humoso, É Breno

E “o | ei» Anagalis. arvensis L.

L

Eb No es raro ver pies de esta planta con las flores inferiores so- Jitarias, no opuestas, y las corolas enteramente (aun en el fondo) rojas, si - bien por lo regular y común las flores sean opuestas como en las descri- Er pciones constantemente se afirma, y las corolas presenten un fondo azul- ã “ii '

E var. repens DC. como esp. A E Planta por lo menos bisanual de tallos numerosos á veces arraigantes en los nudos inferiores, ramosos; pedúnculos de la long. de las hojas ó poco más largos. ERA! pie de algunos muros entre “el pasaje de Camposancos y

Eros. Pontevedra.

" Anagallis latifolia L. (4. arvensis L. var. latifolia Lge.).

É: a raza: parviflora Hof. et Lk. como esp. var. major (v. n.).

; Caulibus robustis saepe basi radicantibus, 2-3,5 dm. longis, ra- $a “mosis; foliis superioribus oppositis aut verticillatis; pedunculis sub- —filiormibus vel crassioribus; corollae lobis ciliato-glandulosis.

Tallos fuertes á menudo arraigantes en la base, ramosos; ho- e superiores ya opuestas ya verticiladas; pedúnculos más largos R Ee las hojas, de grosor vario, casi filiformes 6 más gruesos; co- “rola con el borde superior ciliado-glanduloso.

“Esta var. acerca, segun creemos, la raza al tipo de la esp. Lin-

Ro neana, que casi podemos afirmar con entera certeza no se produ-

, o

EE! 2 en Galicia. El tener las hojas superiores á veces verticiladas y

Ep e E + Mx é As

ea so

BR aa +

Ma, ATA 1

y A Abe 4 pai ERe(, é? E GER

36 “BROTÉRIA: SERIE BOTANICA

los lóbulos de la corola pequena pestaioso- glandulosos la a pros man también á la 4. arvensis donde se manifiestan estos dos ca- racteres.

Phelipaea Muteli (F. Schultz) Reut.

Tallo delgado ó grueso más ó menos abultado en la A alampinado ó velloso-glanduloso; escamas pequenas, aovado-lan- ceoladas obtusas ó aguditas; brácteas semejantes á las escamas igualando en long. á los dientes del cáliz, bracteolillas menores y más estrechas, lanceoladas; espigas cortas de ordinario menores de 1 dm. más ó menos compactas al principio, despues laxifloras; cáliz gamosépalo de 4-5 dientes, el posterior diminuto, los delan- teros lanceolado-acuminados terminados en punta filiforme, largui-

|

. “4

tos como la mitad de la corola ó poco menos; corola azulada ó azulado-violácea de 14-20 mm. de long., inferiormente abultada a bre el ovario por delante, en su tercera parte ó sea algo más abajo

de su mitad muy estrechada, de ahi arriba paulatinamente dilata-. da, exteriormente pubérulo-glandulosa; labio superior de 2 lóbu- los orbiculares, el inferior de 3 más largos elípticos ú ovales, todos pestanosos, enteros ó someramente festonados.

var. angustiflora Beck.

Ed

Tallos delgados más ó menos flexuosos poco ramosos, á veces

.

- sencillos; espiga pauci-laxiflora; flores patentes ó patente-ergnidas y su porción estrechada de 2 mm. de diám.

Solo en las laderas que rodean el santuario de las Ermidas, Orense, hemos visto esta planta en su variedad. |

Orobanche sanguinca Presl.

Tallo erguido, delgado, de 2-4,5 dm. de long. abultado en la base, rojo-amarillento; escamas inferiores aproximadas aovado ú oblongo-lanceoladas, las superiores remotas lanceoladas, todas pe- lositas por el dorso; espiga estrecha cilíndrica larga de 1,5-2,5 dm., generalmente densa y apenachada en el ápice por lasúltimas brá- cteas salientes; brácteas lanceolado-lineares ó lanceoladas, más cor- tas que las corolas; sépalos soldados inferiormente por delante, en- teros 6 bífidos, siendo aleznadas y acuminadas las lacinias, más cortas que el tubo corolino; corola tubulosa pequena“de 12-14

+ q 4 AA

aaa: E

P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA - 37

mn. Fides long. y estrecha, lampifia ó alampiiiada apenas ensancha- a en la base, de consistencia papirácca, amarillenta en la porción “interior de un rojo sanguíneo en la superior y garganta, labio su- - perior bilobado el inferior trilobado, siendo estos lóbulos semejan- “tes, suborbiculares, pero el mediano algo mayor que los laterales, Eidos lampihos e irregularmente denticulados; estambres insertos “AR “como á 2 mm. de la base de la corola laímpios 6 eseasamente pe- - lositos inferiormente; anteras. secas blanquecinas; estigma amari- “Jlento en la base, rojizo en el ápice.

va La hemos encontrado en un sembrado de Ribas Pequenas

- Lugo; pero ahora no podemos asegurar su planta nutricia.

Orobanche gracilis Sm. var. psilantha Beck.

Tallo rojizo poco glanduloso más ó menos abultado en la base, A de 3-6 dm. de alt.; escamas inferiores empizarradas, oblongo-lan- * ceoladas, alampinadas, las restantes lanceoladas remotas exterior- mente pelosas; espigas multifloras, cilíndricas, de 1-3 dm. de long., - densas al principio despues más ó menos laxas al menos en la mi- Eras inferior; brácteas lanceoladas, rojo-negruzcas (de este mismo * color son las escamas), de la long. de las corolas; sépalos conti- - guos, suborbiculares en la base terminados por 2 dientes desigua- E es más cortos que el tubo de la corola; esta de 15-20 mm. de Jong. exteriormente glandulosa, casi recta por el dorso ventruda en - Ja base por delante, de un rojo-negruzco briliante especialmente en E * Ja garganta; labio superior truncado ó escotado, el inferior de 3 lóbulos suborbiculares siendo el mediano algo mayor que los late- - rales, todos irregularmente dentados y lampinos; filamentos inser- “tos á 3-4 mm. de la base de la corola, lampinios ó escasamente pio en la parte inferior ; estilo lampião inferiormente, glandu- “loso debajo del estigma que es amarillento.

je E Se nutre sobre el trifolium pratense L. en una huerta de Cam- “posancos, Pontevedra. V

a Por mucho tiempo nos hemos inclinado á tener esta planta por Orobanche variegata Wallr., ya que no pocos caracteres le son aplicables y solo comparándola con el tipo y advirtiendo su gran e * semejanza nos resolvimos, pero sin que nuestras dudas se hayan s z “del todo desipado, á considerarla como la var. propuesta.

e “o 4

E

A Ed Do q. AS + rm É: is A SE Va qa Tr nas SA d f Todd, dio EN ENGINE OR à Pp? VR

RAE t re aco DES cd SS re 7 ' e &

-

38 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Orobanche Rapum Genistae Thuill. (Vide 77. de Gal: T. m, pág. 45).

var. 1.º palatina F. Schultz como esp.

Corola de un amarillo-rosáceo ó livido; tallo robusto; espiga multifiora abundantemente glandulosa; corolas menores que en el tipo con el labio superior bilobado.

var. 2.º euryantha Beck.

Corola amplia acampanada tan ancha como larga; anteras y porción superior del estilo exertas; flores menores que en la esp.

var. 3.º hypoxantha Beck.

Tallo, corola y estigma amarillos.

subvar. bicolor (subv. n.).

Nana 10-20 cm. alta, caulis crassus fistulosus; corolla erecta ho- rizontalis vel nutans extus valde glandulosa, inferne flava superne tenuiter roseo-violacea.

Planta pequena, tallo robusto, fistuloso, de 10-20 cm. de long.; corola erguida horizontal ó refleja muy glandulosa por fuera infe- riormente amarilla, ligeramente roseo-violácea hacia el limbo.

Todas estas vars. viven sobre la Genista florida L. en el Inver-

nadeiro Orense, las dos primeras copiosísimas no tanto la tercera “y la subvar.

Orobanche minor Sutton.

Prodúcense en Galicia las siguientes vars.

var. 1.º typica Beck (O. arvensis Dumort.).

Espigas laxas ó en la parte superior densas; corolas de 15-16 mm. de long. amarillentas ó hacia el ápice violáceas recorridas por venas violáceas, peloso-glandulosas al exterior. |

var. 2.º minima Beck.

Tallo delgado; espiga corta y pauciflora; corola amarillo-violá- cea de I0-II mm. de long. |

var. 3.º pumila Beck (O. pumila Koch).

Espiga multiflora laxa; corolas de 15-16 mm. de long. sin glándulas ó con pocas al exterior, amarillentas ó con tinte azulado pálido.

var. 4.º angustissima Beck.

aci”

big»

rar aces

14% “a

A E adi

» Cais Las

hr e AA ) yo fa ' “A Es Bs r b dot dee! sf es » . t ; A E) Pq A : 1d! > » k ”, 4 CO op RD Ss APR RD E SE “4 o da Aos » + a o | s X » til Edro x;

a a. - Eri

EM pm MERINO:: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 39

“Corola de 10-15 mm. de long. con tubo estrecho de unos 3 . de diám., vestida exteriormente de escasas glándulas.

“var. 5.º neglecta Guim.

Tallo delgado ó robusto de 10-45 cm. de long. más ó menos ER tico en la base, glanduloso, rojizo ó de seco acastariado, ves- “tido inferiormente (en los pies pequeiios casi hasta la mitad) de É: - muchas escamas empizarradas, escasas estas en la porción supe-

+

q rior; escamas oblongas ó linear-lanceoladas brevemente acumina-

“das; espigas al principio compactas despues laxas, más ó menos “remotas las inferiores; brácteas lanceolado-acuminadas exterior-

mente peloso-glandulosas iguales ó poco más largas que las flores, E las inferiores á veces más cortas dobladas ó reflejas en su mitad - “superior; segmentos del cáliz libres más cortos que el tubo de la corola enteros ó bífidos y en este caso los dientes desiguales, uni- E nerviados ó el posterior mayor trinerviado; corola de 12-16 mm, «de longitud, tubulosa á menudo contraida debajo del limbo, lila- “cina ó amarillo-violácea escasamente glandulosa por defuera; labio E * superior escotado, el inferior con 3 lóbulos casi iguales orbiculares todos lampinos y festonado-denticulados; filamentos insertos a 2,5- “3,5 mm. de la base de la corola abundantemente pelosos en la ; - mitad inferior especialmente en los bordes; anteras obscuras blan- - co-mucronadas; estilo glanduloso debajo del estigma, este purpú- - reo-violáceo.

Todas viven sobre algunas compuestas como Crepis virens L.,

EE E = Thrincia hirta Rth., Ormenis mobilis Gay y sobre algunas legu- mináceas herbáceas como el Trifolium subterraneum L., Trifo- P “lium procumbens L....., la var. 5.º tambien sobre la Digitalis pur- RR purea L.

Antirrhinum Orontium 1. var. ovalifolium (v. n.).

AR Folia inferiora et media ovalia vel late elliptica; corolla parva 8-10 mm. longa cui laciniae calicis aequilongae. Caulis subglaber E E e vel ramosus, 2-4 dm. altus.

- Hojas inferiores y medias ovaladas ó anchamente elípticas; co- E rola pequeiia de 8-10 mm. de long. tan largas como las lacinias del cáliz. Tallo duro casi lampifo de 2-4 dm. de alt. sencillo ó ra-

40 BROTÉRIA ! SERIE BOTANICA

Vive en tierras fértiles de algunas huertas en Camposancos, Pontevedra,

Simbuleta bellidifolia (1..) Ascher. var. pubescens (v. n.).

Caule et foliis tenui pubescentia vestitis; floribus lilacinis.

El tallo y hojas presentan una pubescencia escasa, las flores pe- quenas lilacinas como en el tipo.

Se cria en los arenales próximos á la desembocadura del Mi- fo, Pontevedra. j

Esta var. se acerca á la S. hirsuta Hoff. et Lk., S. duriminia Welw. y si se agrega que en los raros pies de la .S. hirsuta que vegetan cerca de la costa la pubescencia de tallos y hojas dimi- nuya gradualmente comparada con la que cubre estes órganos en las plantas del interior, puede afirmarse que no resta más diferen- cia entre las dos dichas esp. que el grandor de la corola y espo- lón ya que el color enteramente blanco también se manifiesta á veces en la 5. hellidifolia.

Linaria spuria Mill.

Anual, peloso-glandulosa, ramosa desde la base y los ramos largos y tendidos; hojas brevísimamente pecioladas acorazonadas en la base suborbiculares ú ovaladas, enteras ó algunas de las inferio- res dentadas, no alabardadas, obtusas 6 aguditas, mucronadas, las

inferiores opuestas, las demás esparcidas; flores axilares en todas

ó en casi todas las hojas, solitarias con pedúnculo patente ó re- curvo velloso, los inferiores más cortos los superiores más largos que la hoja; divisiones del cáliz aovadas ó aovado-lanceoladas, aco- razonadas en la base, agudas, más cortas que el tubo de la corola; esta amarillenta con el labio superior y garganta violáceos; espo- lón inverso-cónico encorvado tan largo como lo restante de la co-

rola; caja globosa, deprimida, lampina; semillas fina y densamente

alveoladas. |

Encontrada en la costa de la Coruãa por D, Jermin Bescan- sa catedrático del Instituto de dicha capital, quien tuvo bondad de comunicarnos buenos ejemplares. -

Scrophularia canina 1. á

[ 99) E P. B. MERINO; ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA Aa é a var. r. pinnatifida Boiss. (S. pinnatifida Brot.). - Mojas inferiores dentadas, pinnatífidas Ó algunas en la base E ERRO partidas, siendo 3-5 los segmentos, el terminal mayor que “Jos laterales todos dentados. Planta más leiosa que el tipo. É A orillas del Mifo en Las Eiras, Pontevedra. var. baetica Boiss. ; Hojas más largas y estrechas que las de la var. anterior, lan- ceoladas agudas, largamente atenuadas en la base, dentadas; caja “mayor. También en lás margenes del Mino frente á Goyan, Pontevedra. - Por estas variedades intermedias de tallos más y más sufru- tescentes y hojas gradualmente menos divididas se llega á la var. AR “extrema | : var. frutescens Boiss. (.S. frutescens L. Vide Flora de Gal. Rr, 11, pág. 83).

E

+

a, +

. e

ts ç “e

“a

R

Scrophularia aquatica L.. “var. ampla (v. n.). Pe Cymae longe pedunculatae patentes internodium proximum «MR multum superantes; pedicelli filiformes capsula 2 plo-3 plo longio- á à res. Cimas de la panoja sostenidas por pedúnculos patentes mucho más largos que los entrenudos próximos; pedicelos filiformes de

me -

la doble 6 ó triple long. de la caja. a Ala vera de los arroyos en Olveira, Cor una y em Camposan-

138 “cos, Pontevedra. e lusus periphylla (1. n.). Panicula ut in praec. var.; loco calicis foliola 5 spathulata, 7-8 E. mm. longa basi breviter connata aut omnino libera sistunt; corol- “Jae magnae, tubus obconicus; planta robusta ultra metrum edita, E aquatica.

“Panoja amplia; cáliz sustituido por 5 hojuelas espatuladas li- MA bres ó brevemente soldadas en la base; corola grande de tubo in- - verso-conico; planta robusta acuática.

En la corriente del rio Bibey junto al Puente de Humoso, Orense.

forma flavidiflora (£. n.).

42 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [100]

-

Pallide virens; corolla albo-flavescens. Toda la planta verde-amarillenta; corola blanco-amarillenta. En parajes muy húmedos de Salcidos, Pontevedra.

Obs. 1.º Se produce la verdadera .$. auriculata 1.. en Galicia? Cree- mos que no. Aparte de que en Francia segun el Sr. Rouy (FLoRrE DE FRAN- cE tome x1, pag. 92, note) no se ha encontrado y segun el abate Coste con seguridad solo en Córcega, los caracteres que asigna Linneo á su esp. de «folia cordato-oblonga obtusa basi appendiculata subtus tomentosa» y segun Persoon foliis subtus hirsutis, no convienen á nuestras plantas. Coste no dice que las hojas tengan el envés tomentoso ó hirsuto sino puberulento (pubérulente), pero indica que las orejuelas ó segmentos basilares son 2-6 además del terminal mucho mayor oval ó lanceolado y que los pedúnculos, vy sobre todo los pedicelos, son cortísimos de manera que las flores parez- can casi sentadas. De todos modos nuestras plantas gallegas que hemos visto, aunque unas son mucho mayores que otras, no creemos que perte- nezcan ni las mayores á la .$. auriculata L. sino todas á la .$. aquatica L. 2.º Aunque en las descripciones comunmente se diga que las hojas de la S. aquatica L. (S. auriculata L. var. minor Lge.) tienen la forma aovada, lo más común es que la presenten aovado-oblonga y en algunos casos oblon- ga. En casos excepcionales ofrecen las hojas una pubescencia tenue y rala. Cuanto á las aurículas ó apéndices basilares, nada más inconstante. Ejem- plares grandes, mediados y pequefos, unos los tienen y otros carecen de ellos.

Scrophularia oblongifolia ? Lois. (non Merino).

Semejante á la S. aquatica L.. distínguese por las hojas elíptico- lanceoladas más agudas y más finamente dentadas, su base no es acorazonada ni truncada sino atenuada insensiblemente en peciolo.

Vemos en nuestro herbario un ejemplar incompleto con los caracteres apuntados, cogido en las riberas del Cadones cerca de Bande, Orense.

Scrophularia Herminii Hof. et Lk. Debe restablecerse este binomio en vez de la S. alpestris de

la FI, de Gal. T. 1, pág. 88, cuya descripción le conviene, advir- tiendo solo que los pedicelos son 2-3 veces la long. de la caja y 4-5 los situados en la dicotomía de las cimas. Además en unos casos las hojas superiores son fina y profundamente dentadas, en otros los dientes son más someros aunque siempre agudos.

var. gallsecica (v. n.). A

E A TO CP ga ON

Ê R l d di À A oc 2 it A da

Pr!

o rafa

F, « a! 6): é 4 REDOR RN se ços " - Syd A] k EN 2 4 1 x

o pm é á dd à ie a

desc das as ada + ' ao

fe P.B. MERINO ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 43 “a ano TO metia AT ie a A DA E SS PESE ST

a A

ans

, E;

“Folia caulina ovata, ramealia ovato-lanceolata vel Janceolata, al- Elio. dentata.

Las hojas caulinas aovadas, las rameales aovado lanceoladas 6 socos más hondamente dentadas. E - En sitios áridos de Bellós cêrca del monte Farelo, Pontevedra.

“Scrophularia Pauíi Merino var. oblongifolia (. >. oblongifolia * Metino FI. de Gal. T. 11, pág. 90, no Lois.). Examinada de nuevo esta planta que vegeta cerca de Cereige- “do de Cervantes, Lugo, no la creemos más que var. de la S. Pami * diferenciándose de esta en que sus hojas son mayores más oblon- “gas, verdes y de consistencia papirácea; la panoja con los pedice- “Jos muy Eae es idéntica en ambas. “Digitalis purpurea L. var. longebracteata Henriq. É Bráçteas 2-3 veces más largas que los pedicelos, las inferiores EE igccas: sépalos desiguales en anchura, oblongo-lanceolados ó o lanceolados.

forma glabrescens (f. n.). Caulis luteo- tomentellus; folia aeque utrinque viridia haud to- mentosa parce puberula ; sepala ovato-oblonga. Tallo tomentoso-amarillento; hojas igualmente verdes por am- - bas caras no tomentosas y solo escasamente pubérulas ; sépalos Redo- -oblongos. NE E En parajes estériles de La Guardia, Pontevedra.

“Veronica Bedersetolia L. (V. FI. de Gal. T. u, pág. 102). var. Lappago Rouy (U”. Lappago Schrank). Hojas de 5-7 lóbulos algo más estrechos aguditos.

-* En los contornos de Galdo y Nogales, Lugo.

Obs. En algunos pies desmedrados y raquíticos las hojas inferiores a son S-lobadas y las superios 3-lobadas.

* Veronica arvensis L. (V. 7I. de Gal. T. mn, pág. 105). var. glandulosa Legr. Planta de un verde pálido, larga y sppesaniento pelosa y glan-

to õ, Ra 7 a rd Gti A ; 6 o DRE VS PPA] 44 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

En tierras áridas de la aldea de Deva próxima á los Ancares, Lugo. |

var. microphylla o n.).

Pluricaulis, diflusa; caule centrali brevi lateralibus prostratis ad nodos inferiores saepe radicantibus 1-2,5 dm. long.; foliis minori- | bus, inferioribus brevissime petiolatis et ob internodia abbreviata confertis, ceteris sessilibus; racemis longis laxifloris, bracteis etiam inferioribus integris, calicis laciniis capsulam aequantibus; stylo */; long. disepimenti; semina subdupla majora, in unoquoque locu- lo 6. - a

Planta multicaule diffusa; tallo central muy corto, los laterales largos de 1-2,5 dm., postrados, solo en la base ramosos y con fre- cuencia arraigantes en los nudos inferiores; hojas notablemente menores que las de la esp. semejantes á las de la V. demissa Samp., las inferiores con peciolo sumamente corto y como sobre- puestas por la cortedad de los entrenudos, las otras sentadas; ra- cimos largos laxifloros; todas las brácteas enteras; lacinias del cá- liz tan largas como la caja; estilo egual a */, de la long. del dise- pimento; semillas casi el doble mayores que las de la esp., 6 en cada celda. |

Crece en terrenos fértiles de algunas huertas en Camposancos, Pontevedra.

var. canescens (v. n.).

Exigua 5-8 cm. alta tota densissima pubescentia incana; race- mis brevibus, paucifloris. Ed

Pequena de 5-8 cm. de altura ramosa de aspecto blanquecino á causa de la densa pubescencia que la reviste; racimos cortos paucifloros: rara.

En uno de los montes a datos á Nogales, Lugo.

Veronica chamaedrys 1.

var. pilosa Benth.

Hojas y tallos más espesamente pelosos, estos todo al rededor | pero los pelos son más largos en dos series opuestas.

Críase en los contornos de Diomondi, Lugo.

Veronica anagallis L. de o)

Caeiro nas is

E pj mr 3

> Ra >

. : Es os dad", 8 A 4a a í À

E A e ', Ê

a

Ros] Po B. MERINO! ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA

' » . ea

var. anagallidiformis Franch.

Planta en todos sus órganos menor; inflorescencia comunmente * glandulosa; caja escotada.

En terrenos encharcados de Arbo (Vázquez Estévez), Pon- “evedra, y en las orillas del rio Bibey frente á Humoso, Orense.

; ê 'b

E uáica Beccabunga 1.

var. tenerrima Beck. - Tallo delgado y corto de 1-2 dm. de long.; hojas muy peque- - fas como 1/, 6 !/, del grandor de las del tipo, sentadas ó casi sen- tadas; racimos florales cortos y paucifloros.

- En los alrededores de Galdo, Lugo.

=

Melampyrum silvaticum L.

Anual, tallo de 10-25 cm. de long. delgado sencillo ó con po- ] cos ramos muy abiertos, lampifo ó pubérulo como también las - hojas; estas lanceolado-lineares enteras atenuadas en peciolo corto; Es racimo laxo unilateral; brácteas semejantes á las hojas, enteras 6 - á veces con pocos y cortos dientes en la base; divisiones del cáliz E. aleznadas más largas que su tubo y tan largas ó más que el tubo - de la corola; esta amarilla con la garganta muy abierta; caja lan- k ceolada con 2 semillas.

En sitios sombrios del monte Oribio á 1,500 m. s. m. Lugo. Ex Por lo que se refiere al Melampyrum memorosum L. compara- | Fidas nuestras muestras con otras auténticas difieren de ellas y de- E ben aplicarse al M. pratense L. var. latifolium Lge.

Melampyrum pratense L. (V. 77. de Gal. T.u, pág. 115). var. angustifolium Lge. ' Hojas linear-lanceoladas ó angosto-lanceoladas ; tallos endebles. “var. 2.º Jatifolium Lge. Hojas Rage aovado- lanceoladas; tallos más largos y fuertes. A La var. 1.º es comunísima en la región montana, la 2.º en los Re de Santa Eulalia de Esgos, Orense.

E: EN A ar Ro.

fa (aê:

Rhinanthus lanceolatus Kovatz (A. glacialis Personnat, Ale- etorolophus lanceolatus Stern.).

40 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Anual, tieso, de 1-2,5 dm. de alt.; tallo sencillo 6 ramoso y en

este caso desnudo de hojas intercalares, cuadrangular, recorrido por 2 lineas de pelos alternando en los entrenudos; hojas estre- chamente oblongas ó lanceoladas, sentadas, festonado-dentadas, pubescentes por ambas caras, pestanosas en la base; brácteas oval- triangulares profundamente dentado-aristadas; cáliz en la fructifi- cación complanado pubescente en el borde; corola amarilla y su tubo incluso bruscamente recurvo en la parte superior, labios abier- tos y divergentes, dientes del morión grandecitos, violáceos. En el monte Oribio asociada al Melampyrum silvaticum L.

Rhinanthus minor Ehrh. (V. 77. de Gal. T. nm, pág. 119).

var. 1.º Jongidens Chabert.

Dientes de las brácteas largos, angostos y aristados.

Alrededores de Humoso, Penouta, Ramilo &... Orense.

var. 2.º rusticulus Chabert.

Tallos sencillos ó con 2 ramos cortos cerca del ápice, de Ó-I0 cm. de long.; hojas caulinas oblongas obtusamente dentadas.

En campos eriales del Cerezal y Piornedo, Lugo.

subvar. pubescens (subv. n.).

Caule inferne praesertim crispulo-piloso; foliis utrinque pube- scentibus, margine scabris; var. haec varietati modestus R. majoris quasi respondens.

Tallo cubierto de pelos ensortijados principalmente en su ter- cio inferior; hojas pubescentes en las dos páginas y el margen es- cabroso.

Vive con la var. precedente en los contornos de Piornedo, Lugo. var. 3.º stenophyllus Rouy (Alectorolophus stenophyllus Stern.).

Tallo delgado, de ramos arqueado-ascendentes con hojas inter- |

calares entre los ramos; hojas linear-lanceoladas ó lineares. Habit. en tierras pantanosas del paraje denominado Aspera en- tre Ribas pequenas y Ribas altas, Lugo.

Euphrasia hirtella Jord. (V. 77. de Gal. T. m, pág. 124). var. brevipila Rouy (£. brevipila Burnat et Gr.).

Distínguese del tipo por la pubescencia y pelos glandulosos |

dd

DR NV À

Y,

« » . di O cid Abd

ind cdi red cs da ii RT

[105] Pp. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 47

fu 4 Md x icô ' ú = po" “menos abundantes y por la corola cuyo labio superior es interior- “mente violáceo y el inferior amarillo (como también el tubo) recor- E “rido por lineas violáceas ó violáceo-azuladas. A La esp. abunda en los prados naturales medio inundados de Humoso y Rubiales; la var. en la monta de Pradoramisquedo,

“Orense y en los Ancares, Lugo.

Euphrasia stricta Host.

Tallo erguido, de 1-3 dm. de alt. sencillo ó con ramos patente- erguidos, pubescente; hojas gruesecitas lampinas ó ásperas por el - margen y cara superior, no glandulosas, las inferiores pequenas festonadas cuneiformes en la base, las demás ovaladas ó elípticas agudamente dentadas; brácteas lampifias más cortas y anchas que las hojas, rodeadas de dientes muy agudos á veces aristados :

4

racimo al fin largo y laxo; cáliz lampifo ó alampifiado; corola acrescente lilacina ó azulada, amarilla en la garganta; caja de la long. del cáliz ó algo menor, más ó menos pelosita y ciliada.

En los montes de Portela encima del valle de Louzara dando vista al rio Louzarela, y entre Muras y Orol en las inmediaciones

de la carretera de Villalba á Vivero, Lugo.

Solanum Dulcamara L. var. biauriculatum Merino susti- túyase por var. lacintatum Dun.

var. Villosissimum Desv. (var. pubescens Desp.).

Tallos y hojas como en la esp. pero tomentosos.

Al pie de algunas paredes en Camposancos, Pontevedra.

Echium australe Lamk. Le creemos idéntico á nuestro £. pungens que no pasa de ser una forma gigantesca del primero de- A bido sin duda al terreno fértil y abundantemente regado en que vegetaba. La misma esp. la hemos visto copiosa en las orillas cas- * cajosas del Sil asi cerca de la Rua como del Barco de Valdeorras, E Orense.

Py

mM

a

Echium rosulatum Lge. var. latifoliwm (v. n.). Folia superiora ovata vel ovato-oblonga; bracteae florum infe- “riorum pradnas, planta magis herbacea et glabrescens.

e. hd Y

48 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

“Planta más herbácea y alampifada que la típica; hojas supe- riores aovadas ó aovado-oblongas; brácteas de las flores inferiores grandes semejantes á las hojas próximas.

En parajes baldios de Arbo (Vázquez Estévez), de Campo- sancos (Merino), Pontevedra.

Myosotis lingulata Lehm. (V. 77. de Gal. T. n, pág. 164).

var. parvula (v. n.).

Annua, glabra vel parce et adpresse pilosula, multicaulis; cau- les 10-15 cm. longi ramique divaricati saepissime fere a basi flo- riferi; folia oblongo-linearia 8-20 mm. longa; racemi basi foliati; pedicelli calice 2plo-3 plove longiores; corollae coeruleae limbus 2-3 mm. diam. planus. Facies M. siculae Guss. |

Planta anual lampifa ó con escasos pelos recortados asi en el tallo como en las hojas; tallos muchos, cortos de IO-I5 cm. de 1. divaricados (como también los ramos) floríferos casi desde la base; hojas oblongo-lineares de 8-20 mm. de long.; racimos inferiormente

foliosos; pedicelos de la doble ó triple long. del cáliz; corola azu- | lada y su limbo plano pequeão de 2-3 mm. de diam. Aspecto de.

la M. sicula Guss.

Abundante en tierras medio inundadas de las inmediaciones del Mio en Tuy, Pontevedra; en charcos del sitio llamado Aspera cerca de Ribas pequeías, Lugo.

Raza; multiilora Merat.

Anual ó bisanual de tallos tiesos, erguidos, ramosos, ya alampi- nados ya con algunos pelos cortos patentes en la base; hojas ba- silares trasovadas, atenuadas en peciolo, las restantes oblongas; ra- cimos multifloros alargados, con frecuencia más largos que lo de- más de la planta; pedicelos fructíferos próximamente de la long. de los cálices; estos acampanados; corola pequeiia de 2-3 mm. de diam. azulada. |

En las riberas del Mino cerca de las Eiras Goyan Tuy... Pon-

tevedra.

Myosotis maritima Hosch. et Seub. (V. FI. de Gal. T. u,

pág. 167). Raza; stolonifera J. Gay como esp.

ME Ia fico ste K

-

PURA ba á di a E É q DO e PRE O DEAD RAP, EN ER END

RPR? o

P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 49

Eee: “Está planta por todos sus caracteres debe aplicarse no á la 7. E gulata Lehm. como lo hicimos en la Flora siguiendo á Will. o komm, sino á la M. maritima 6 á la M. Wetkwitschii Bss. et Rent. * dado que sean específicamente idénticas; es la que domina en Ja ' Begin montana siendo de menor altura, corolas menores, de raiz más ó menos larga, oblicua ú horizontal produciendo además de “tallos floríferos numerosos estolones.

Vista en los arroyos y charcos del Invernadeiro, Ramilo, Hu- “moso, Valle Couso, Orense.

E Var. leucosperma (v. n.). | jo! ; Perennis, repens et stolonifera; caulibus plurimis 2-dm. altis * caespitem densissimum et amplum eformantibus, pilos patentes, * crebros, rigidos vestientibus; foliis parvis 10-25 mm. longis obtu- “sis, oblongis adpresse pilosis; racemis brevibus 4-8 cm. longis den- E: sifloris nudis, aut inferne parce foliatis, rarissime inferne nudis et - superne (4-5 floribus) foliatis; pedicellis patentibus raro recurvis calicem sabaequantibus; calicibus ut summum 2 mm. longis, fruc- tiferis subglobosis, fere clausis, in dentes oblongos, obtusos vix ad - medium usque fissis; corollae albae vel coeruleae limbo plano in- » tegro 3-4 mm. diam.; nuculis minutis LI mm. longis ovoideis late marginatis, pallidis, pellucidis.

| a Vivaz serpeante y estolonífera de numerosos tallos cortos (1-2 “dm. de long.) que forman césped ancho y compacto, revestidos de Ê: pelos densos rígidos y patentes; hojas pequeias de 10-25 mm. de “Tong, oblongas, obtusas, sembradas de pelos recostados; racimos mm cortos de 4-8 cm. de largo, densifloros, desnudos ó con pocas ho- “jas en la base, alguna rara vez desnudos en la porción inferior y

* foliosos en la superior; pedicelos patentes, alguna vez recurvos, casi iguales á los cálices; estos á lo más de 2 mm. de long., los a fructíferos casi globosos, algo cerrados, hendidos hasta la mitad en * dientes oblongos, obtusos; corola blanca ó azulada con limbo pla- “no de 3-4 mm. de diám.; núculas diminutas de 1 mm. de long. - ovoideas pálidas, transparentes, rodeadas de margen bastante ancho. Habit. en las altas montafas como el Oribio 1,400 m. s. m.

E Eno, y en las de Pradoramisquedo 1,300 m. s. m., Orense.

BR é + Obs. Para confirmar la opinión de nuestro distinguido amigo Sr.

do Pau acerca de la identidad específica de la Mvosotis HWelwitschii B. et R.y

- BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

de la 47. maritima Hochst. et Seub. puede servir el hecho de vivir ambas plantas mezcladas en los contornos de Arbo, Pontevedra, donde las ha re- cogido nuestro diligente amigo el Sr. Vázquez Estévez y que ha tenido la bondad de enviarnos. Unas muestras poseen pelos más ó menos rígidos (en algunos ejemp. setiformes) que arrancan de un tubérculo blanco calcá- reo tanto en las hojas como en la parte inferior del tallo, lo mismo que em los escasos pies recolectados por nosotros primero en las márgenes del Cave (Incio) y posteriormente en sitios muy húmedos cerca de Fonsagra- da, Lugo. Pero debe darse importancia grande y menos decisiva á este ca- racter? Juzgamos que no, puesto caso que aparece también á veces en la “M. intermedia Lk. de nuestra colección. En las plantas referidas de hojas y tallos tuberculados los racimos por regla general son inferiormente folio-

sos, lo que las acerca más y más á la MZ. Welwitschii B. et R. Aunque en

el lugar citado de la Zlora... dijimos que esta última esp. era anual por haberla recogido en tierras muy fangosas de cultivo en las cuales se repro- duce anualmente, sin embargo de suyo es perenne.

Myosotis stricta Link.

Anual, de 6-15 cm. de alt. áspero-pubescente; tallo sencillo ó ramoso; hojas radicales é inferiores trasovadas ó espatuladas ate- nuadas en peciolo, las superiores oblongas ú oblongo-lineares, to- das vestidas de pelos ganchudos por el envés y en la base; raci- mos unos desnudos y otros foliosos en la base, al fin alargados; pedicelos mucho más cortos que los cálices aun fructíferos; cáliz pequeiio con el tubo sembrado de pelos ganchudos, cerrado en la fructificación; corola pequeãa azulada con el tubo más corto que el cáliz, limbo azul cóncavo.

La creemos esp. rarísima en Galicia habiéndola visto y escasa entre el Puente del Barco de Valdeorras y la aldea de Rajoá, Orense. |

Mentha arvensis L.

Vivaz con rizoma cundidor; tallo cuadrangular, ramoso, vestido como también los ramos de pelos reflejos sobre todo en los ángu- los; hojas aovado-oblongas ó aovado-lanceoladas, aserradas menos en la base entera cuneiforme, más ó menos pubescentes ó alampi- nadas, pecioladas, peciolo de las hojas florales más largo que los verticilos; estos axilares; brácteas lanceoladas atenuadas en la ba- se, próximamente de la long. del cáliz; verticilos antes de la flo-

rescencia casi globosos, plumosos; flores brevemente-pediceladas ;

t

-

4 8 a E q »

.

Di

E - P cas did q Di ni a É RA Da

RP a, a

;

ata id Pri :J MPE Mp .- d E F Re a 1 EA | . ] 09) Si .P, B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 51

A debe a e PA AD at SD 1 nda IES o A, tm "8

g

iz velloso al exterior, pequeão 2-2,5 mm. de long. y anchura “con los dientes triangulares agudos; corola rósca. sa * Escasísima en Galicia, vive á orillas de Louzara en el valle del nismo nombre entre la parroquia de S. José de Santalla y el t uente, Lugo. | “Mentha ug L. (V. FI. de Gal. T. m, pág. 181). E var. 1.º vulgaris Brig. (Pulegium vulgare Mill. var mummula- * rioides Perard). É Tallos tanto los floríferos como los estériles (estos postrados) muy ramosos; hojas pequeiias y anchas de 7 mm. de long. ó me- fios, ovales ó casi orbiculares. Abunda en parajes húmedos de La Toja Pontevedra y de No- Ee, rea E. var. 2.º erecta Wirtg. É Alampifiada; tallos floríferos erguidos ó ascendentes; hojas oblongo-lanceoladas, cuya long. es por lo menos el doble de la an- * chura, sinuado-dentadas. Vive en los alrededores de La Guardia y Camposancos, rara, “Pontevedra. var. hirsuta Brig.

Tallos y peciolos cubiertos de pelos densos, horizontales y rí- Edo. |

En los contornos de Vivero, Lugo. ES var. 4.º pubescens Boenningh. “Tallos y peciolos con menos pelos y estos recostados.

- En las cercanías del Miro en Salcidos, Goyan &... Pontevedra. var. 5.º villosa Benth. (V. F/. 1. c.).

Mentha aquatica L. (V. FI. de Gal. T.m, pág. 181). var. glabrata Benth.

- Tallos y hojas lampinos; estas aovadas, verdes por el haz, pá- “lidas por el envés, finamente dentadas.

Recogida por el Sr. Vázquez Estévez cerca de Arbo, Pon- “tevedra.

Ea +

Mentha rotundifolia L. (V. FI. de Gal. T. n, pág. 184).

4) Hojas notablemente más largas que anchas elípticas ó aova- do-elípticas.

var. 1.º oblongifolia Strail.

Tallo más ó menos velloso; hojas pubescentes y verdes por la página superior, blanco-tomentosas por la inferior rodeadas de dientes finos con el ápice generalmente recurvo ó reflejo.

Bastante común vg. en los alrededores de Mondoiedo... Vi- vero... Lugo.

var. 2.º craspedata Brig.

Distínguese de la var. anterior por su mayor robustez, panoja más ramosa y hojas mayores, estas rodeadas de festones muy lar-.

gos de margen recto ó algo escotado.

Copiosa en las umbrías y sitios frescos de Salcidos. .. Ponte- vedra.

5) Hojas poco más largas que anchas, blanco-tomentosas por el envés. |

var. 3.º rugosa Wirtg. |

Tallo velloso; hojas ancho-aovadas gruesamente dentadas, su página inferior formada de alvéolos bordeados por los nervios pri- marios y secundarios; espigas largas de verticilos aproximados.

Común en Galicia.

var. 4.º serrata Per.

Diferénciase de la var. anterior por tener la cara inferior de las hojas lisa y el dentellado aserrado.

En parajes húmedos de Humoso, Orense; cerca de Tuy, Pon- tevedra.

x Mentha rotundifolia x silvestris auct.

Tallo ramoso y velloso; hojas sentadas estrechadas en la huge:

aovado-oblongos, ó las superiores aovadas, dentadas, con los dien- tes inferiores más finos y más largos que los superiores, blanco- tomentosas por el envés, pubescentes y verdes por el haz; vertici- los como los de la M. rotundifoha.

Se cria en los prados de Mondofedo entre la ciudad y S. Lá- zaro, Lugo. (Continuará).

+ g

52 | BROTÉRIA : SERIE BOTANICA Rs [1 10) y

C. TORREND SS. J.

FUNGI SELECTI EXSICCATI

Troisiême Centurie (1)

E 201. Panus rudis Fr. Epicr. p. 398. Sur des troncs de chê- “ne liêge. S. Fiel. Portugal.

Espéce cosmopolite. Pour la Synonymie et la Distrib. Géogra- * phique cf. Theissen, Hymenomyc. Riograndenses in Broteria, "Serie Bot. I9I2 p. 4.

2014. Panus eugrammus Mont. D'aprês Mr. "Abbé Bre- '* sadola I'espece distribuée est identique à celle de montaigne. Elle a été récoltée à Bahia (Brésil) par Mr. le Prof. J. Tavares en Aoút I9I3. Elle formait une énorme touffe cespiteuse imbriquée de prês - de 20 cm. de long sur 7-10 cm. de large. Spores cylindracées, hya- Ed ines, 9-10 = 3 1/,-40; basides 28-30 = 5-7.

É. 202. P. stepticus (Bull.) Fr. Sur de vieux troncs de chátai- * gnier. Fundão. Portugal. Décembre.

1

E - 203. Lentinus blepharodes Berk et €. Journ. Linn. Soc. x, p. - 301. Sur les branches, et les vieilles souches. Caeteté. Etat de Bahia (Brésil). Leg. L. G. Dialer.

5 Espece, semble-t-il, commune dans tous les pays tropicaux et “bien peu distincte de Lentinus brachatus Lev.

1 te Rs E:

(1) Nous avons le plaisir d'annoncer à nos correspondants que Mr. * Bresadola collaborera à la publication des Centuries prochaines. La plu- “part des espêces seront récoltées dans le Nord du Brésil par Vauteur des : Centuries actuelles. Nous ne négligerons rien pour rendre cette publica- -t on aussi interessante que possible et nous espérons que les profondes con- cn lissances mycologiques de Mr. Bresadola auront de nombreuses occa- sions de s'y manifester. Si quelques espêces douteuses nous semblent di- gnes d'intérêt, nous ne manquerons de les distribuer aussi, mais comme ex- apre afin d'aider dans la mesure du possible à connaitre les es-

= es douteuses de certains auteurs. fe 5

e A DZ CTA Mid fa,

54 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA z [258

(Australie, Nouvelle Guinée, Timor!, Indes Orientales, Afrigão méridionale, Congo belge!).

204. Lentinus velutinus Fr. Linn. 1830 p. 510. Lentinus fal- lar Spg. Fungi Guar. Pug. 1, n.º 22]! Sur le bois mort. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

Peu aussi distincte de I'espéce précédente.

205. Merulius serpens Tod. sensu Fries. (Bres. in litteris). Sur de vieilles planches, etc. S. Fiel (Portugal). |

206. M. molluscus Fr. Syst. Myc. 1 p. 329. Sur de vieilles. souches. Cintra. Mars.

D'aprês Bresadola (Fungi Polon. p. 83) cette espéce serait identique à M. leticolor Berk. et Br.

Distr. Géograph. Europe, Sibérie asiatique, Amérigue du Nord.

207. Porothelium fimbriatum (Pers.) Fr. (Pers. Synops. p. 546 sub Boleto). Sur de vieilles souches d'Erica arborea. Setu- bal (Portugal). Avril I9IO.

208. Favolus giganteus Mont. Guyn. n.º 391 bis (PF. brasi- liensis Fr.) Caeteté. Etat de Bahia (Brésil).

Espece commune dans tout le Brésil Septentrional et Méridio- nal. Egalement connue du Congo, de |'Amérique du Nord, et de la Nouvelle Guinée. (Cf. Theissen, Polyporac. Austro-Brasil. in Denkschr. Wien. Akad. I9II Bd. 83, p. 216).

209 Ganoderma resinaceum Boud. Bull. Soc. Myc. fr. 1889, p. 72. Sur une souche de caroubier (Ceratonia siliqua). Setu- bal (Portugal). | |

Reçue aussi de Iile de Madeére (Cf. C. Torrend. 1% Contrib. Madeére in Broteria, Serie Bot. 1909, p. 134).

210. G. lucidum (Leys.) Karst. in Rev. Myc. p. 17, Boletus lucidus Leys. Dans un bois d'arbres mêlés. Queluz (Portugal).

211. G. cupreum (Fr.) Bres. in An. Myc. Ix, I9IO, p. 268. - Polyp. cupreus Fr. Nov. Symb. Myc. p. 64. G. Mangifere Lev.

Três abondant à Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz, I9I3. Ne semble pas rare non plus au Congo belge à “en juger par

o) o Ds QT o e BRs ? ] e NA mira z oo + O e, E) 4 4 Ro e se: 4 a a ici adote aa Hg o Êo A; E ç EPT no = as TA , y C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 55

18

Election du P. Vanderyst au Jardin Botanique de Bru- “xelles.

+

E: - 212. G. Colossum (Fr.) Bres. Polyporus Colossus Fr. Nov. | RE. p. 56! Ganoderma obokense Pat. Bull. Soc. Myc. Fr. im, . TIO.

“Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

able rare ou inconho au Congo belge.

213. Trametes Pini (Brot.) Fr. Syst. Myc. 1, p. 336. Bole- “tus Pini Brot. FI. Lusit. 11, p. 408.

| Cette espéce commune en Portugal et dans la plus grande par- “tie de "Europe. Elle ne présente guére ici d'autre intérêt que ce- “lui de représenter l'espeéce typique portugaise que Brotero a le * premier décrite dans sa Flora Lusitanica.

E “214. Tr. hydnoides (Sw.) Fr. Epicr. p. 490. Caeteté. Etat E de Bahia (Brésil).

Espêce commune dans tous les pays tropicaux. Le P. Theis- “sen sur I'autorité de Lloyd (in Denkschr. Wien-Akad. I19II. Bd. - 83, p. 240) Videntifie à Lensites aspera KI, et à Polystictus tricho- “mallus Berk. et Br. mais M. Bresadola est d'une opinion con- | re. H est certain que je l'ai reçu de Zumbo (Afrique) en grande - abondance. D'autre part Lloyd (Synop. of the Section penalis, p. 6 53.) assure que Polyst. trichomallus n'est connu que de "Améri- “q ue tropicale.

a f

E 215. Tr. serpens Fr. Hym. Eur. p. 586. Sur des branches “de chênes seches. Serra da Arrabida (Portugal).

E 216. Tr; campestris Quél. Jur. 1, p. 271, t. 11, f. 6. Sur des db ranches de chêne. S. Fiel (Portugal).

Ee 217. Tr. Arabea (Pers.) Bres. Hym. Hung. Kmet. p. 27. Aga- E E us trabeus Pers. Syn. p. xxtx. Sur des poutres. Campolide. Lisbonne. |

Pour la Synonymie CF. Bresad. Fungi Kmet. n.º 90 ainsi que

s. Fungi 3 gallici aliquot novi An. myc. 1908, p. 39.

Ei as Deedalea biennis (Bull) Quél. Fl. Myc. p. 374. Boletus Ee, E

Br

é End + A

56 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Bull. t. 449, f. 1. Sur des souches de Sarotamnus patens, S. Fiel

(Portugal).

219. Polystictus rugosissimus Torrend n. sp.

Pileo coriaceo-membranaceo, gibboso-undulato, zonato, ex minu-

tis fimbriis coalescentibus erectis hirsuto-exasperato, sordide fulvo vel cinerascente; poris prius dadaloideis, dein minutis, sepius ex hymenio undulato irpecoideis. Sporis non visis.

Ex grege Polysticti gibberulosi l.ev. sed valde diversus.

Ad truncos. Boroma (Mozambique). Leg. E. Witz.

Obs. Le plissement de "hyménium, les méches du chapeau et ses rugosités concentriques sont tout à fait remarquables. Le bord du chapeau est tout hérissé de petites méches de poils rele- vés en lignes ou zones assez bien définies. Ces zones blanchissent avec I'âge ou noircissent lorsque les méches tombent, ce qui fait que le chapeau présente alors diverses teintes depuis le brun fauve du bord jusqu'au blanc sãle et le noiratre. Les pores sont d'abord doedaloiídes, puis le plus souvent, en se développant, ils deviennent “irpécoides à cause des plissements nombreux de Phyménium; mais sur le bord du chapeau ils sont nettement polyporés.

Ni Mr. Bresadola, ni les différents musées auxquels je I'ai envoyée n'ont pu l'identifier avec aucune des espéces connues.

220. P. membranaceus (Sw.) Berk. Fung. Brit. Mus. P: 378. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares. Distr. Géogr. Amérique Tropicale, Java, Célébes.

221. P. floccosus (Jungh.) Fr. Nov. Symb. p. 79. Polyporus acutus Cook. (Sacc. vr, p. 243). Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

Distr. Géogr. Philippines, Congo belge, Mozambique.

222. P. hirsutus (Wulf.) Fr. Syst. Myc.1 p. 367. Buletus hir- sutus Wulf. Sur des troncs de saule. Tanail (Syrie). Leg. Alex. “Torrend.

Distr. (Gréogr. Cosmopolite dans ses différentes formes.

223. P. eriophorus Berk. et Br. Fungi Brisb. 11, p. 60 tab. xr,

EE 2d EE PN RD DN 1 16

TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 57

Er 56, Sur des écorces et des brindilles. Bahia (Brésil). Leg. J. “Tavares. Distr, Géogr. Australie, Brésil, Congo belge,

- 224.P. peremis (L.) Fr. Syst. Myc. 1, p. 350 £. fimbriatus - Bull. t. 254. Dans les bois de pins. Val de Rosal (Portugal).

| 225. P. funalis Fr. Epicr. p. 459. Zumbo (Mozâmbique). “Leg. A. Cruz.

À en juger par les abondantes collections reçues de mon cor- * respondant, cette espece serait commune dans la localité citée. Mr. “Lloyd (Synopsis of the Sections Microporus and Funalis. August *I9to) fait remarquer que cette espece est bien connue des Indes Orientales, et de I'Afrique, mais semble tout à fait inconnue de “YAmérique. Au contraire le Polystictus trichomallus Berk. et Br. “ne serait connu que de " Amérique tropicale. Je suppose que Mr. “Lloyd nidentifie pas Trametes fibrosa Fr. a Polyst. pes “comme semblerait le dire le P. Theissen, loc. cit. n.º 214, car ja reçu Trametes fibrosa três abondamment de ['Afrique australe.

ae Fon

RE 226. P. pinsitus Fr. Epicr. p. 479. Caeteté (Etat de Bahia, Brésil). Leg. L. G. Dialer.

E Synon. Identique à Polyp. umbronatus Fr. et à Hexagonia Tricsiana Speg. (Bres. in Hedwig, 1896, p. 281).

tie “D'aprês Lloyd (Mycolog. ? Notés. Aug. I9IO, p. 47) P. villo- “sus Swartz est la même espece, et ce nom devrait avoir la prio- rité, bien qu'il ne représente à proprement parler que la forme à -pores foncés. Mes correspondants du Brésil m'ont déja envoyé les de x formes, à pores blancs et à pores foncés.

Distr. Géogr. Amérique tropicale du Nord et-du Sud; Timor. 3: le est également citée des Indes Orientales.

a 227. P. abietinus Fr. f. ochracea. Sur une vieille poutre de - Ile de Madêre. Leg. Jayme Barreto.

A le substratum indiqué cette espéce prend diverses nuances dep sa couleur violacée typique jusqu'au blanc sále et I'ochre

pále Ra 228. Polyporus gilvus Schw. Carol. n.º 897. Fr. El. p. 104.

58 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA Caeteté (Etat de Bahia, Brésil). Leg. L. G. Dialer; Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

Syn. D'apres Bresadola Polyp. Javan in An. Myc. I912, p. 495 il est identique à P, cupreus Berk. P. omalopilus Mont. P. ru- biginosus Berk. P. Laurencii Berk. P. aurco-marginatus P. Hen. P. Balanse Speg.

D'autre part en I9IO le même auteur VPidentifiait à P. scrupo- sus Fr. P. insidioides Berk. P. subtropicalis Speg. P. mconspicumus Kalchr. (Cf. Bres. Fungi Kkamerun. in Bul. Soc. Myc. Tom. vi.)

Theissen (loc. cit.) lui donne aussi pour synonyme P. zmpuber

Sow. P. stenoloma Kalchr.

Distr. (réogr. Commun dans toutes les régions tropicales et sub-tropicales. % 229. P. caperatus Berk. Exot. Fung. p. 391. Caeteté, (Etat de Bahia, Brésil). Leg. L. G. Dialer.

Syn. Polyporus focinus Berk et Br.

Distr. Géogr. A- mérique centrale et du Sud. Australie, Ceylan, Philippines, Ile Maurice (Cf. Theissen loc. cit.

p. 232).

230. P, undula- tus Torrend n. sp.

cartilagineo, albe- scente, umbilicato, stt- pitato, . margine un- Fic. 1— P. undulatns n. sp. - dulato interdum cri-

sho, azono, 2-5 cm.

lato, 1-raro 2-pileato; poris minutis, sordide albis vel cinerascenti- bus; stipite glaberrimo, 2-4 cm. longo, ad basim sepius incrassato

Pileo carnosulo-

E o Midis Ve

C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 59

ua bulboso, um parte superiore mn pileum sensim dilatato. Sporis “non visis.

Hab, Ad terram arenosam. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz

q a Obs. Cette espece est remarquable par son habitat terrestre

“etsa consistance fragile. Elle est inconnue à Kew Gardens, et n'est * certainement pas citée parmi les Polyp. micropores de la Synopsis * de Lloyd. Je crois donc être en présence d'une espéce non en- * core décrite.

231. P. subpulverulentus Berk et C. Journ. Linn. Soc. x, p. 306. Sur un vieux tronc d'lZucalyptus. Sydney (Australie). '* Leg. P. Boehmer. C'est la forme encore toute jeune de P. yhi- pidium. (Cf. Lloyd, Mycol. notes. Aug. 1909).

| Distr. Geogr. Amérique du Nord et du Sud. Australie! (CF. Theissen lóc, Cit: p. 217).

a 232. Fomes ribis (Schum.) Fr. Syst. Myc. 1, p. 375. Boletus * Ribis Schum. Sur des souches de Cistus CRT Sétubal 4 (Portugal).

Pour la synonymie cf. Bresad. Fungi Gallici, in Ann. Mycol. E ainsi que Polyp. Favanice in Ann. Myc. I9I2, P. 497 du même auteur sub Yom. pectinato.

É. 233. Hexagona variegata Bert N. Pac. exp. n. 99. Cae- fe teté (Etat de Bahia, Brésil). Leg. L. G. Dialer. “Su. H. papyracea Berk. (Cf. Lloyd, Synopsis of the genus Hexagona). a Distr. Géogr. Amérique du Nord et du Sud. Antilles. (Cf. - Theissen loc. cit. p. 221). - 234. H. Pobeguini Hariot, Bull. Soc. Myc. Fr. vir (1892) p. (88 Zambo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

E Syn. H. Stuhlmanii P. Henn. (Cf. Lloyd, Synopsis of the ge- us Hexagona). Ss Distr. Géogr. Afrique.

E 235. H. Zambeziana Torrend n. sp.

“e ESA Coiote Sae eo DO E Na . h À . O] 0 EPT Aa

o dm o Se

60 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [8] aa

Rigida; pieo 3-5 cm. lato, 2-15 mm. crasso, valde rugoso, fi- brillas in substantia suberosa agglutinatas simulante, ex atro-cine- rascente, zonato; zonis quibusdam prominulis, sepius nigris, ad marginem albescentibus; poris purpureo-cinereis, majoribus, 1-2 mm. diam., profunde incisis, 1-3 mm. altis. Sporis non visis. |

Hab. Ad truncos. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz. Nec in Lloyd Synopsi invenitur, nec in museo Kewensi, vel Pari- siensi cognoscitur. Ex rugositate pilei prorsus conspicua.

236 et 2364. Poria mucida Pers. Obs. 1, p. 87. Sur divers troncs d'arbres, Eucalyptus, Quercus. Cintra (Portugal).

Le 236 a provient d'une collection três abondante d' Australie (Seven Hill) faite par P. Boehmer. Les nombreux échantillons distribués permettent dese rendre facilement compte du prságe de cette espéce a Zrpex deformis (Cf. Bres. Fungi Hometiaiei 1 n.º 71).

Distr. Géogr. Europe, Amérique, Afrique.

237. P. taxicola (Pers.) Bres. Fungi Kmet. n.º 55. Xy/omyzon taxicola Pers. Myc. Eur. 11, p. 32. Polyporus sorbicola Fr. Poly- porus homatodes Rostk. Serpula rufa v. pinicola IKXarst, Sur des poutres de pin. S. Fiel (Portugal).

Distr. Géogr. Hongrie.

238. P, eupora Karst. Not. Soc. Fenn. 1x, p. 360 (Forma sine cystidiis). Sur des tiges de Ricinus communis. Emi to Leg. J. Barreto.

Peut-être y aurait-il bien de créer une nouvelle espéce, vu "absence des cystides si caractéristiques chez P. eupora. D'aprês Bresadola (Fungi Kmet. n.º 61) les caractéres microscopiques de l'espece typique sont les suivants: Spore hyaline, obovate, 44, xX2-21/, u.; basidia clavata, 15-20 X 4-5 p.; cystidia cla- vata, 50-60 X $-16 crasse tunicata, verruculosa; hyphe subhyme- niales, 2-3), p. lato.

239. Ptychogaster citrinus Boud. Journ. de Bot. 1887, p. 8, t. 1, f. 1.— Sur de vieilles cuvettes dans des serres à Lumiar (Por- tugal).

fe jp

C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 61

HYDNACÉES

Es | 240. Hydnum nigrum Fl. Syst. Myc. 1, p. 404, Icon. Sel. t. Ev; f. 2. Dans un bois d'arbres mêlés. Sétubal (Portugal).

os +

Rs

TELEPHORACÉES

241. Cyphella villosa (Pers.) Karst. Quelet FI. Myc. p. 28. —* Sur des feuilles d' Agane americano. Val de Rosal (Portugal).

242. €. ochro-pilosa Torrend (Les Basidiomyc. de S. Fiel et des environs de Lisbonne in Brotéria Ser. Botan. 1913, p. 75). Sur une souche d'Erica arborea. Serra da Arrabida (Portugal).

1 243. €. albo-violascens (A. S.) Karst. Fung. Fenn. exsicc. n. 715. Quelet Fl. Myc. p. 27. Sur des brindilles. Sétubal (Por- tugal).

244. Telephora clavarioides Torrend n. sp. Ny Primum sordide alba, stipitata, ex q-12 ramulis clavatis 2-3 cm. As altis, 4-15 mm, crassis «ylarioidea (Cf. Fig. o); dein in ramulis tenuibus, filiformibus subdivisa. (Fig. (5). Sporis non visis,

Hab. Ad terram argillaceam, prope Ba- bia (Brésil). Leg. J. Tavares.

1 É 245. Hymenocheete tabacina (Sow.) y à “Lev. in An. Sc. Nat. 1846, p. 152. Sur Res ARA É

ca 49, Pp. 152. lariiformes de Tele-

* des rameaux de chêne. Gerez (Portugal). Zhora clavarivides.

Pour la synonymie cf. Bres. Fungi 8) Champignon dé-

Kmetiani. veloppé.

Distr. Géogr. Europe, Amérique du Nord, Sibérie.

ra

246.H. ferruginea (Bull) Bres. Fungi Kmet. n.º 156, cum E Syn. Sur des souches de chêne. Cintra (Portugal).

: E Distr. Géogr. Philippines, Europe.

RE e.

E. 247. Lloydella illudens (Berk.) Bres. in litt. Stereum illudens - Berk, Dec. n. 48.— Sur des troncs d'Bucalyptus. Seven Hill. (Aus- Ei Leg. P. Boehmer.

62 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [10] 8

Syn. Stereum decipiens Berk. Distr. Géogr. Brésil (Theissen, in Brotéria, Ser. Bot. IgI2, Pl. mn). Australie.

248. L. membranacea ([r.) Bres. Fungi Congoens. in An. Mycol. 1912, p. 271. Sur un tronc d'Eucalyptus. Seven Hill (Australie). Leg. P. Boehmer.

Syn. Thelephora membranacea Fr. Stereum paraguariense Speg. Fung. Guar. Pug. 1, n.º 75. Bresadola loc. cit. 'identifie aussi à L. papyrina (Mart.) Bres., mais in litt. (1913) il les croit diverses bien que três rapprochées.

Distr. Géogr. Congo belge, Australie, Brésil.

249. Stereum versicolor (Sw.) Fr. Epicr. p. 547. Thelephora vers. Sw. Fl. Ind. occ. um, p. 1933! Stereum bellum Kunze in Flo- ra 1830, 370 sub Thelephora. Sur un tronc de Laurier. Madeira. Leg. J. Barreto.

Même structure de Stereum hirsutum, Ster. lobatum etc. Spo- res cylindracées, hyalines, 6-8 = 3-3 !/, é; basides 25-30 = 4-5; hyphes basidioferes 2-4, hyphes stériles 4-6 wu. Plus voisin de St. hirsutum que de St. lobatum, mais parait bien distincte aprês les spécimens vus.

250. St. lobatum (Kunze) Fr. Epicr. p. 547. Thelephora Kun- ze in Weig. exsicc. (1827). Caeteté (Etat de Bahia, Brésil). Leg. L. G. Dialer.

Pour la Synony. et la Distr. Géogr., cf. Theissen in Broté- ria loc. cit.

251. Peniophora cesia Bres. Fungi Trid. mr, p. 39. Tab. 145. Sur diverses especes de substratum, brindilles, écorces, tiges de Centaurea sempervirens etc. Cintra (Portugal).

252. Hypochnus epimyces Bres. Verh. Zool.-Bot. Gesell. Wien 1901, p. 641. Sur de vieilles souches. Bellas (Portugal).

253. Septobasidium Bagliettoanum (Fr.) Bres. Ann. Mycol, (1905) p. 164. Hypochnus Fr. Hym. Europ. p. 705, Hypochnus quercinum Bagl. Erb. Critt. Ital. x. Sur un jeune tronc de Quercus Ilex. Serra da Arrabida (Portugal). É

e ) "Ea aa , * A JA a + A, eua , ada db " < 4 Ter as E Ê E É a k e ç «

RR C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 63

Syn. Septod. Cabralii Torrend in Brotéria Ser. Bot. I9IZ, p:77. Er AURICULARIACÉES 254. Sebacina incrustans (Pers.) Tul. Ann. Sc. nat. 1872, t. x f Ó-I0. Corticium Pers. Obs. I, p. 39. Sur des souches de - chátaignier et d' Eucalyptus. Bellas (Portugal).

cao “Pour la synonymie Cf. Bres. Fungi Kmet, n.º 185.

255. Auricularia rugosissima Da Champ. exot. p. 214 sub “Phlebia. Bres. Basidiomyc. Philip. in Hedw. Bd. zur, p. 78. Sur “un tronc d'Eucalyptus. Sydney (Australie).

É Syn. Aur. reflexa (Berk.) Bres. Fungi Cong. in An. Mye. I9II, À “p. 273. Dans le même endroit Bresadola I'identifie aussi à Phle- bia hispidula Berk. Stereum lugubre Cook. et Auricularia sorde- 4 scens Ces.

Distr. Géogr. Congo belge. Philippines.

256. Auriculariopsis ampla (Lev.) B. Maire Rech. cyt. et tax.

28 E. 102. —- Sur une branche de peuplier pourrissant à la tempéra-

je. * ture de 4-8 degrés centigrades. Dieleghem (Belgique).

E Syn. Cyphella flocculenta (Fr.) Bres. Fungi Polonici in Ann. * Myc. 1903, p. II. Telephora flocculenta Fr. El. 1, p. 184. O-

| phelta ampla Lev. An. Sc. Nat. 1848, p. 126. Ernie Hocculen-

“tum Ep. p. 559. Cytidia fioccnlenta (Fr.) v. Hôhn. et L. Oest. cort.

E 1907, p. OI.

LYCOPERDACEES

E 257. Lycoperdon gemmatum Batzch. f. uigrescens (Det. Lloyd). Dans un bois de pin. S. Fiel (Portugal).

USTILAGACEES 258. Ustilago DN ndantis P. ao Fungi Afr. 1, p. 369.

* Sur * les tiges et feuilles du Cynodon pesáç Madeére. Leg. €. de 88 Menezes.

Pa? APM PS CRS O q ae

64 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA E: [12] : PUCCINIACEES |

259. Puccinia chondrillina Bub. et Syd. in Oest. bot. Zeitschr. 1901, n.º 1, p. 7. Sur les feuilles et tiges de Chondrilla juncea. S. Fiel (Portugal).

260. P. Buxi DC. Flor. Franc. ví, p. 60. Sur les feuilles de Buxus sempervirens. Juillet. Vianna do Castello (Portugal).

261. P. annularis (Strauss) Wint. Die Pilze p. 165. Uredo Strauss in Wett, Ann. 1, p. 106. Sur les feuilles de Teucrium scorodonia. S. Fiel. Juillet. Portugal.

262. P. Jambosa P. Henn. (Fungi Paulenses in Hedw. 1902, p. 105). Sur les feuilles de Fambosa vulgaris. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares. Téleutospores souvent un peu pia longs que dans I'espece ty- pique, de 30-50 X 15-20 u.

263. P. Mentha Pers. f. Ovigani. --- Sur les feuilles de Origa- num vulgare. Juillet. S. Fiel (Portugal). |

264. Melampsora secidioides (DC) Schroct. Pilze Schles. p. 362. Uredo DC. FI. Franc. m, p. 236. Sur les feuilles de Popu- lus tremula. Tanail (Syrie) Aout. Leg. Alex. Torrend.

PYRÉNOMYCETES 265. Nummularia repandoides Fuck. Symb. p. 236 t. 11, f.

46. Sur une vieille souche d'Eucalyptus. S. Fiel (Portugal).

266. Hypoxylon rubiginosum (Pers.) Fr. f. g/oboso glomerata. Sur des branches de Laurus nobilis. Cintra. Aoút. (Portugal).

267. Kretzschmaria Clarus Fr. Summa Veg. p. 409. Sur une vieille souche. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares.

268. Gibberella Saubinetii (Mont.) Sacc. Mich. 1, p. 513. Gib- dera Mont. Syll. p. 256. Sur des branches de Eça: carica. Sé- tubal, décembre. (Portugal).

C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI

DOTHIDÉACÉES

“269. Botryochora nigra Torrend. (Megalonectria nigra Tor- rendiin Bull. Jard. Bot. Bruxelles, 1913: Déc. p. 8).

Botryochora n. gen. g Stromata erumpentia, superficialia, turbinato-placentiformia, sin- gula vel botryose aggregata, basi angustiore innata, atra; textura molliuscula, coriaceo-ceracea, crusta exteriori tenui atra, intus Ju- moso-brunneola hyalinescente, cellulis polygonis seriatim dispositis seriebus parallelis e basi ascendenti-divergentibus. Loculis immersis dothideaceis strato simplici. Conidia continua, brunnea. Asci para- physati, octospori. Sporce, continuz, brunnec.

D'autre part aprês de nouvelles observations sur un matériel plus abondant reçu de mon correspondant africain je dois réfor- mer ma description spécifique primitive publiée dans le Bull. Jard.

Bot, Bruxelles et la remplacer par la suivante:

Stromata ut supra, sepius ad basim stilboidea, 1-1), mm. la- ta, applanato-turbinata, in sicco sacpe umbilicato-colladescentia, su- perhicie submammillosa vel girose plicata, atra. Loculis periptericis, unistratosis, immersis, ellipticis, conidiferis majoribus 350 X 280 p..,

asciferis minoribus r6o-200 X r00-130 pg. Conidia in sterigmatibus

brevibus simplicibus hyalinis oriunda, parietalia in toto loculo, con- tinua, elliptica, primum hyalina, dein fuliginea 20-24 X 10-12 p. utrinque rotundata; asci clavati, breviter pedicellati, parce para-

mv physati, octospori, p. sp. 65-75 X 1Ó-I8 u.; spore fusco-brunneae,

continuc, elliptico, utrinque subacutate, rima longitudinali, 18-22 x ó-10 p., monostichae vel subdistichae.

Hab. Ad cortices arborum. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz. |

La base stilboide qui l'accompagne le plus souvent et qui lui appartient vraisemblablement est le n.º 273. Stilbella cinerea Tor- rend.

BALSAMIACÉES

270. Hydnocystis Beccarii Matt. Malpighia 1900, p. IOI, t. 1, - f. 5-7. Hypogée, presque à la surface des terrains gramineux et E Sablonneux. Pinhal del Rei, Janvier. (Portugal).

je dio 4 nt

66 BROTÉRIA : asa BOTANICA TERFEZIACEES

271. Terfezia Fanfanii Matt. Malpighia 1900, p. 71, tab. 1, fig. 28-32, Dans un bois de pins sablonneux et couvert de Cis- tus crispus. Pinhal del Rei (Portugal). |

PEZIZACÉES

272. Humaria luteola Torrend n. sp.

Minuta, luteola (Klincksieck Code C. 216) 7 1/,-5 mm. lata, primum leviter cupularis, deinde expansa, margine quali; asco- mata solitaria vel sepius aggregata; asci cylindracei 200-230 X ó-r0 p., ad basim sensim attenuata; paraphyses lineares 2-2 */, p. crasse; spore elliptice 12-13 X 6-9 pg. leves, intus granulose ex granulis irregulariter in 2-3 lateralibus vel excentricis acervis dis- positis, vel scepius in uno centrali acervo, pulchre botryoides, fere | totam superficicm episporii occupante.

Ad terram humosam, in sylvis coniferarum, maxime Layicis. Cintra, Bemfica. Martio. (Portugal).

273. Pachyella Pauli (P. Henn.) Boud. Discomyc. Europ. p. 51. (Psilopeziza Pauli P. Henn. in Hedw. 1903, p. 18). Dans un bois de chêne à Montserrate, Cintra. Mars. (Portugal).

274. Aleuria ammophila Dur. et Mont. Fl. Alg. tab. 8, f. 2. Cooke, Mycogr. f. 373. Dans les clairiêres sablonneuses et ma- ritimes du Pinhal del Rei. Mars. (Portugal).

275. Pustularia patavina Cook. et Sac. Mycogr. f. 360. Dans les endroits gramineux et sablonneux du Pinhal del Rei. Avril. (Portugal).

GÉEOGLOSSACÉES

276. Geoglossum hirsutum Pers. Comm. p. 37. (Trichoglos- sum hirsutum Boud. Discom. p. 86. Dans un bois de chêne. Cintra, Mars. (Portugal).

277. G. hirsutum Pers. v. capitatum Pers. 1. c. Dans un bois de chêne. Mafra. Décembre. (Portugal).

2 E k á 4 : pr ' ida 5) > o) Pos o > x

C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 67

e e

HELOTIACÉES

na 278. Ciboria brunneo-rufa Bres. (Fungi Lusit. novi in Bro- téria 1902, p. 89). Sur les feuilles de Pistacia lentiscus. Val de * Rosal (Portugal).

E PHACIDIACEES

| 279. Cocconia Parinarii P. Henn. Engl. Bol. Jahrb. 1901, p. - 257. Sur des feuilles d'une esptce de Parinarium.

Zumbo (Mozambique). Mai. Leg. A. Cruz.

280. Rhystima salicinum (Pers.) Fr. Syst. Myc. u, p. 508. Xyloma s. Pers. Disp. p. 5, t. 2, £ 4. Sur les feuilles de Salix cimerea. Tendaes. Septembre. (Portugal).

aa PÉRONOSPORACÉES

281. Selerospora graminicola (Sacc.) Schreet. Flor. Krypt. o Sehles. p. 236. Peronospora Sacc. Mich. 11, p. 586. Sur des in- y florescences de graminées. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

MUCÉDINACEES

y 282. Cephalosporium renisporum Torrend n. sp.

a Cespitulis effusis, candidulis, furfu-

E vaceis, substratum ad modum Corticii

occupantibus; hyphis sterilibus repenti- a

Entes brevibus, 3-4 p. crassis, punciuatis;

conidiophoris ramosis, flexuosis, tenuissi-

E “mis, vir 1-2 p. crassis; capitulis co- PELE Grades alo cos

Sa “nidiorum moriformibus 10-20 p. ex 4 co- RE RP IST JE

uidiis compositis; conidiis diu congluti- dées.— c: Hyphe stérile. E: matis seorsim veniformibus, socpe obscure

I-2 septatis, interdum ellipticis et in medio constricto-septatis,

a “8 X 4 p.

E 2 Hab. Ad folia Palmarum. Decembri. Bahia (Brésil). Leg. J. Ta-

vares.

BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Species singularis capitulis moriformibus et sporis sepe spurie

septatis. Forte melius novo genere vocanda.

283. Gonitrichium luteo-viride Torrend n. sp. Cospitulis pulvinatis 2-ro mm. latis, luteo-viridibus, (Klinck. C. C. 183); conidiophoris tenuibus, intertextis, fuscidulis vel sub-

hyalinis; aculeis clavatulo-apiculatis, 10-15 X 2-4 p..; conidiis globu- |

losis, 3-5 u., hyalinis. Fab. Ad corticem Salicis sp. Cintra, Montserrate. Décembre. (Portugal). |

284. Nematogonium aurantiacum Desm. Ann. Sc. nat. 1834,

mn, t. 1, f 1. Sur une écorce d'arbre. Madêre. Leg. J. Barreto. f

285. Verticillium terrestre (Pers.) Sacc. Syll. 1v, p. 152. Bo- trytis Pers. Myc. Eur. I, p. 38. Sur la mousse et la terre argil- leuse. Dieleghem. Octobre. (Belgique).

286. Physospora rubiginosa Fr. Summa Veg. Scand. p. 495. Sur une vieille souche et de vieux exemplaires de Polyp. cape- ratus. Décembre. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares.

287. Sporotrichum Musarum Torrend n. sp. (fig. 4).

Coespitulis minimis, vix 50-250 p. in diam. ex albo-cinerescenti- bus, ex coalescentia substratum cinereo-pulverulentum efficientibus ; hyphis sterilibus ramosis, hyalinis, laxis, 100-I50 p. longis, 5-8 pr. crassis; basidiis subulatis, hyalinis, alternis, oppositis vel sepius ad apicem verticillatis I0-25X2-4 wu. conidiis elhpticis 4-5 >< 3-3 ga pe intus granulosis.

Hab. Ad folia putrida Muse sapientis.

14

cium Helminthrosporio nodoso Torrend. For- te melius ad Verticillium reducendum.

DÉMATIACÉES

288. Helminthosporium nodosum Torrend n. sp. (fig. 5) Coespitulis effusis, atris: conidiophoris nodosis, brevibás, 80-120 p..

j À À

Maio. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares. So- .

C. TORREND: FUNGI SELECTI EXSICCATI 69

R “Jongis, 8-9 p. crassis, atro-fuligineis, multi-septatis, nodis 12-17 u. crassis; conidiis sepius crasse clavatis, 4-7 p. septatis, fuligineis, “plerumque 2-4 guttulatis, 60-80 X 8-24 p., olivaceis. Hab. Ad folia putrida musac sapientis. Maio. “Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares. Socium Sporo- b Enio musarum Torrend.

Er 289. H. microsorum Dom. Sacc. Malpighia % 1898, p. 219, tab. 8, f. 18, Myc. italica n.º 194;

(vel species proxima). Sur du bois mort. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares. A

290. Fusella Zambeziana Torrend. n. sp. & Caespitulis efjusis substratum longe lateque q. s— Helmintho- pulverulenter occupantibus, atro-vinosis; basidiis sporium nodosum | quadrato-angulatis, IO-I2 X 7-I0 wu. dilute fuscis; n.sp.—a: coni- E conidiis oblongo-ellipticis, vel subfusoideis 10-17 >< diophores 4. p. atris, sub lucc reflexa pulchre coruleo-vio- Re a Re, " mes de conidies. laceis, (Klinck. C. C. 501). : Hab. Ad corticem arboris ignote. Zumbo (Mozambique). Aprili. Leg. A. Cruz. Species insignis conidiorum magnitudine et colore sub luce re- fexa.

291. Chesstostroma atrum Sacc. v. Capimi Torrend.

So, Sporodochiis globoso-pulvinatis, atro-olivaceis, 30-250 pg. diam.; a “setulis inaequalibus, $o-130 X 4-9 u., ad basim nodoso-incrassatis, RR sois; conidiophoris brevioribus, fasciculatis; conidiis acro- genis, elongato-curvulis, subfusiformibus, 25-50>< 3-5 u., saepius 2-guttulatis, hyalinis vel vix dilute-fuscis.

E Hab. Ad folia Gramineae cujusdam, vulgo Capim. Bahia sa si Leg. J. Tavares.

STILBACÉES

292. Stilbum Torrendianum Sac. in An. Mycol. 1911, p. 256. Sur une branche de chêne liége. Cintra. Mat. (Portugal).

a es

E 293. Stilbella cinerea Torrend in Bull. Jard. Bot. Bruxelles. os. o : 6 ea 5 g

pes 1.2 4 E a b4 4a ;

70 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | “[r8]

Déc. I9I3. ae RE: une écorce d'arbre. Z umbo À PERES Leg. L. Lopes.

294. Graphium penicillioides Cda. v. golycephala. Sur une vieille souche. Gerez. Septembre. (Portugal).

MYXOMYCETES

295. Ceratiomyxa arbuscula Berk. et Br.

Lister, mycetozoa I9II, p. 25.

Torrend, Flore de Myxomyc. 1908, p. 64; sub Sei mucida. Schroet. var. arbuscula.

Sur une vieille souche. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares.

296. C. porioides A. et Sch. f. alba.

Lister, mycetozoa I9II, p. 25.

Torrend,. Flore de Myxomyc. p. 64 sub €. mucida Schroet. v. porioides.

Sur une écorce d'arbre. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares.

L'espece distribuée est une forme blanche assez rare; la forme jaune semble au contraire assez commune au Brésil,

297. Stemonitis fusca Roth. in Mag. f. Botan. p. 26.

Torrend, Flore des Myxomyc. p. 140, n.º 134.

Sur une écorce d'arbre. Bahia (Brésil). Leg. J. Tavares.

Espéce cosmopolite bien connue. Les exemplaires brésiliens distribués dans cette Centurie appartiennent à la f. zufescens, à ré- ticulations de I'épispore peu distinctes.

298. Spumaria alba DC. f. minor.

Torrend, Flore des Myxomyc. p. 148. Mucilago pros q (Morgan).

Lister, Mycetozoa 19gII. Macbride North Amer. Slime moulds.

Sur une écorce d'arbre. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz.

299. Trichamphora pezizoidea Jungh. Fl. Crypt. Jav. p. 12, tab. 11, f. O. Torrend, Flore des Myxomyc. p. 204, n.º 254.

“a C. TORREND!: FUNGI SELECTI EXSICCATI 71 “has SE + "5

Sur une écorce d'arbre. Zumbo (Mozambique). Leg. A. Cruz. E: “La forme africaine distribuée ici a tout le capillitium composé “de granules calcaires comme les Badhamia. On sait que la forme la plus ordinaire a au contraire le capillitium des Physarum.

E

"* 300. Areyria glauca Lister, Mycetozoa I9II, p. 241, t. 182.

Ê Sur un tronc d'Bucalyptus. Sydney. Australie. Leg. P. Boeh- “mer.

| EE Cette espece remarquable décrite encore tout récemment m'a

te envoyée en três petite quantité par mon correspondant austra-

; Jien. Les parcelles distribués suffisent cependant à la faire connaitre.

APPENDICE

25 a. Polyporus albo-limbatus Cook. in Grev. ex Sacc. vi, p. 99 ut var. Polyp. nubili Fr. Sur les vieux troncs. Zumbo (Mo- * zambique). Leg. A. Cruz.

Syn. Trametes picta Berk. Fungi Brist. n.º 167, p. 61 f. obscu- rata. Cf. Bres. Fungi Congoenses in An. Mye. I9II, p. 268. Tra- m etes cingulata Berk. Dec. of Fungi n.º 441 (Fomes Virgineas M lanc. et Sacc. Sylloge ví, p. 199).

Dans ma premiére Cznturie, sous ce n.º 25, je crois avoir con- for ondu P, vittatus avec P. albo-limbatus. Je répare l'erreur en dis- “tribuant de nombreux échantillons de P. albo-limbatus typique, avec sa forme jeune, de couleur blanchátre, souvent connue sous te nom de Trametes lactinia Berk., espece tout à fait diverse.

q a + a Er a. SE

64a. Gloeocystidium Torrendii Bres. (Boundot in Hymén. de pr 1v. Corticiês, p. IO. Bull. Soc. Myc. de Fr. Tom. xxvim).

EE LéS exemplaires distribués dans cette Centurie son três déve- loppés, et permettent de voir bien les gloeocystidies.

a ta Pe x "a , LE dr Vo Ts 9. , Rs F F 4” É» rg 1 DP O E ú à» , O RO +. Ê Rir » ço ; e! BEr.. a "— na cs oe e a Aa a a 1 E e e AO AA AA AA DD a A AA AAA Sa AAA 4 A pis: A á não

a VS

fa ELECTRO TECNICA

“Estabelecimento Electro-Mechanico de Precisão

+

. SAS

na a e

age

Secção de Physica e Chimica

- Todos os apparelhos-necessarios à installação de Gabinetes para » O ensino medio e superior.

Secção de Eleetro-chimica

Todos os productos e apparelhos para Galvano-plastica, Galva- nostegia. Galvanização. E

Casta A sea Si at nd a a

Secção de Electricidade Medica

LAS SS ASS SAS SA NS ES DA A A

Correntes galvanica, faradica, faradica-sinusoidal, Caustica e en- doscopia, Diathermia, Radiologia, Alta PreResi Massagem vibra- “toria e pneumatica, Banhos de luz.

Secção de Optica

o er EA

Microscopios, Condensadores, Apparelhos de projecção para en- sino, Episcopios, Cinematographos.

« do SE RD a is

ás

Accessorios

ENAP

dae e mes

Ventiladores electricos, Ferros para engommar, Pequenos mo- “tores electricos, Bombas automaticas, Bombas circulares e centri- fugas.

Officina para concertos

O o add

“Concertos de apparelhos de mechanica de alta precisão.

LIA AA A sa AAA A A a A AS A A AA SS

pas

o =

Prosuectas, informações, orçamentos, gratis a pedido.

OCRAVIO MALOBRA | | Ra Julio Gesar, 62 (antiga do Carmo) RIO D JANEIRO |

+

*

o * Agencia G Geral para o Brazil com deposito de:

“Emilio Balzarini: apparelhos e instrumentos physicos.— -F. Koristka: Instituto Optico de precisão. .S. 4. Rancati Grauer: Electro- “chimica. MILANO (Italia).

sis &-

3

e

+ Ea

É US e A - A NA HA AH TS HS SS SS SS a AS AS HS SS ISS SSIS SIS

ha

REU 25 semen tendo dis

LAR : K ..

q dE Ta Ea

|

ade Pd do Et Tudo Bl

A

Unica associação catholica de pensões italicias existente : no Brazil, tendo como socios fundadores grande parte dos prelados . brazileiros. :

Sob o regimen da caixa economica como prestações mensaes fixas de 38000 para 15 annos e 5$000 para IO annos, a cujo ca- pital, deduzida a percentagem de despezas, se creditam os Ea de 10 */, accumulados annualmente, nos prazos respectivos distri- | buirá aos socios subsistentes a pensão maxima de 1.200$000 ano nuaes.

É a unica associação entre suas congeneres que, além do. mem holso por morte, o garante tambem em vida do muluario. n Satisfeitas as condições regulamentares, mediante as presta- .

A ções mensaes de 22$, 138700, II$000 e o deposito de dez tos- | tões por conto de réis, para garantia dos juros do primeiro mez, à: poderão os socios adquirir domicílios para moradia, continuando | com direito á á pensão, tudo de accôrdo com as posses de cada um. .

Esse favor é utilissimo ás classes médias e pobres, principal. mente aos operarios, pois que a prestação para amortização e ju-

ros do capital é inferior aos alugueis commummente exigidos em nossas la

Peçam estatutos e prospectos á á séde social

x pigre

21, Rua Theophilo Ottoni, 21 (Telephone n 2. 1612) RIO DE JANEIRO

E. Leybold's Nachíolger se Cóm a. Rhein. A

ALLEMANHA .

Exposition Universelle de Bruxelles 1910: GRAND PRIX a Exposition Internationale de Turin 1911: DEUX GRANDS PRIX Sortimento completo de Gabinetes de Physica. Installações electricas.

Machina pneumatica do Dr. Gaede.

Instrumentos de precisão.

Apparelhos microphotographicos. +

emo CASA F. KORISTKA sous e: “Milano (Italia), 2, Via G. Revere, 2

———

MICROSCOPIOS completos e accessorios. MICROSCOPIOS para BACTERIOLOGIA conforme a figura adjunta com 2 objectivas a seceo e 1 de immersão homogenea, 3 oculares, revolver trilocular, armario de acajú de 400 a 470 francos. OBJECTIVA 1/15” SEMIAPOCHROMATICA de immersão homogenea, 200 francos, comprehendendo as duas oculares compensadoras 4 e 8.

B—Ãa.] Representante no Brazil: Sr. O. VALOBRA R. Julio Cezar, 62 Rio de Janeiro

q SALE a E 28. -. E | | Correspondentes ou 1 agentes d Brotéria É ii

| “Portugal Lisboa: Sr. A: ]. Brito e Cunha Junior, R. Sániiva de Carvalho, 143 Porto: Sr. Joaquim Maria da Costa, Largo dos Loyos, 56.

Coimbra: Srs. F. França &: Armenio Amado, Arco d'Almedina, 2e 4.

E Braga: Srs. Augusto Costa & Mattos, Praça do Barão de S. Martinho, 36. “a Espafia TZuy, San. Telmo, 21: P.e Cándido Mendes, redactor de Brotéria. Joaquin E Duart te

E Roque, administrador de Brotéria. ERES, R Madrid, Preciados, 48: Victoriano Suárez. - E Ta Barcelona, Puerta ferrisa, 14: Eugenio Subirana. a

' Brazil Administração central: Collegio Antonio Vieira, Bahia.

Administrador : Padre Ignacio Mendes,de Brito. no tio de Janeiro: J. Soares de Azevedo, Caixa do Correio 1851; Raul Dani Gong ves, Villa Moraes, 14, S. Clemente (Botafogo); Mario Moura Brazil do Amaral, Rua Guanabára, 46; J. P. de Souza & C.?, (Casa SuceNA), Avenida Rio Branco, 76-86. : Estado do Rio: Nictheroy Francisco Gonçalves Mendes, S. Domingos ; a Petropolis Ee Manuel Mendes dos Santos, Rua 14 de Julho, 64. ao Estado de S. Paulo: 5. Paulo Achilles Raspantini, Rua Vasco da Gama, 5 (Bra: 5 | Santos Macario e Coelho Junior, Typ. S. José, Rua Senador Feijó, 13; e Monse- nhor José Benedicto Moreira, Beneficencia Portugueza; Campinas Manuel Mei- relles, Rua Barreto Leme, 9; Ribeirão Preto Antonio Salinas Junior, Banco Com mercio e Industria; $. Carlos Padre Raphael dos Santos Saraiva; Jahú “Conego

CEL E ANDA

E. Resurreição Paiva; “Araraquara Benedicto Aranha; Jaboticabal Dr. Liberato + da RT Costa Fontes, Promotor Publico; .$. Simão Prof. Sizenando da Rocha Leite. É Estado de Minas Representantes geraes Na Zona da Matta: Dr. Levindo Coelho o, E Ubi. No resto do Estado: Dr. É Furtado de Menezes, Ouro Pretos Agentes: Bei Jo [se Horizonte Paulo Tavares, União Popular e Dr. Magalhães Penido, Rua da Bahia;

Diamantina Monsenhor Seraphim Gomes Jardim; Ouro Preto Luiz Orsini

| “Castro, Rua Direita; Fuiz de Fóra P.e Francisco Tollinger, Academia do Commer- Es Cio ; s. João d' El-Rei Monsenhor Gustavo Ernesto Coelho; Lavras Lafayette À A. jo de Padua; Ubá Carlos Gomide; Campanha Padre Francisco Barcellos. A Estado de S. Catharina: Florianopolis Padre Bellarmino Correia Gomes. Ad

Estado do Rio Grande do Sul: Zozto Alegre Padre Luiz -Zuber, Gymnasio Anchie Pelotas Padre Pedro Bucher, Gymnasio Gonzaga; Cidade de Rio Grande C RB dido Cardoso Rangel, Rua Vatahy, 57. Es - Estado do Espirito Santo: Victoria Padre Guilherme Porten, Diractoe do Gymnas sic Espirito-santense. ; Estado de Sergipe: Aracaji Major Costa Filho. À Estado de Alagõas: Maceió Conego João Machado de Mello. Re Estado de Pernambuco: Recife Padre Dr. José do Carmo Baratta, Palacio da Soleda e; poe Bezerros José A. de Azevedo Mello; Caruarú Francisco Santanna Guerra ; Ms cada Dr. Manuel Porto; Gamelleira Antonio Vieira de Mello; Gravatá P. Esse cardo Villela; Palmares Dr. Gastão Marinho; Pesqueira Frei Nicasio ; S. Beni | Dr. Luiz Avellino Paes de Albuquerque ; Timbaúba Hugo de Andrade; Victor: K Prof. André Tavares de Miranda. Estado da Parahyba do Norte: Representante geral em todo o Estado Dr. fes Car E | neiro Monteiro; Parahyba do Norte: Agentes P.e Dr, Pedro Anísio, Collegio Pio x Rs e P. Dr. Florentino Barbosa, Seminario da Parahyba do Norte. a E - Estado de Rio Grande do Norte: Natal P.º Joaquim Honorio da Silveira ; Eli, or pe

- me

P.º Manuel de Almeida Barreto. Estado do Ceará: Zortaleza Rufino Mattos, Director do «Cruzeiro do pesa Ss ra

Victor de Paula Pessoa. sa Estado do Piauhy: 7herezina P.e Cicero Portella Nunes, Reitor do tan cae Estado do Maranhão: S. Luiz Padre Manuel dos Saritos Ferreira, Reitor do Se Ef rio de Santo Antonio. : " Estado do Pará: Belem J. C. Oliveira, Caixa do Correio, 605; e Padre Domingos. Ke mes, Caixa do Correio 605. ( | pa Argentina Casa Editora Alfa y Did Callao 573 77, Buenos Aires ; Pedi ro & s | las, librería Rivadavia, esquina Deán y Trejo, Córdoba. Eça | “Uruguay Librería de Rius Hermano, Calle Soriano, Montevideo. ê E Ro India Inglesa Padre José Martins, R. C. Chapl, Belgaum; Padre. José Pires, Sant: Ecren School, Cochim. ,

/

TERIA

= ——

TUR ARA “REVISTA LUSO-BRAZILEIRA

SERIE BOTANIGA

SUMMARIO DO FASCICULO IL VOL. XII 1914

De Hemisphaerialibus Notae Sup- plendae, auctore F. Theissen VA fe: Adiciones a la Flora de Galicia pDorer Po BeMerinoS: p Catalogo das Diatomaceas portu- guesas, por C. Zimmermann S. ]. TE à Lichens de Setubal, por Valerio

nn -———

FASC. Il

Com 1 estampa

AGOSTO Aleixo Cordeiro S. J. ê ) H + á = f Ea BRAGA ER [914

otéria E *

Cette Revue, dédiée à la mémoire de Broteto, Je prince des natura: se listes portugais, se compose de trois séries soigneusement illustrées Ee ER Vulgarisation Scientifique, Zoologie et Botanique. Ee

Les trois séries sont entitrement indépendantes. Leur publication se fait de telle maniêre que chaque mois paraitra un numéro, alternant la série de Vulgarisation. avec les deux autres: toutes formeront chaque année trois volumes in 8.º auxquelles on pourra s abonner separ Ement. RE

Série de Vulgarisation Scientifique

Cette Série exclusivement écrite en portugais, dans un Style attrayant, est destinée aux personnes qui, sans vouloir s'engager dans des questions | purement scientifiques, désirent néanmoins être au courant du progrês | matériel et scientifique du moment. =

Ainsi que le nom Vindique, cette série répand et vulgarise les princi- Es pales connaissances scientifiques en les rendant à la portée de toutes les classes de la société. D'une impression irréprochable et orneé d'un grand nombre d'illustrations, elle se compose de six fascicules par an, lesquels | alternent avec ceux des deux autres séries. . Rs

Séries de Zoologie et de Botanique = É 2:

Ces deux séries purement scientifiques et destinées aux professionels, e aux académies et instituts scientifiques renferment des travaux originaux de spécialistes renommés.

Bien qu'elles s'occupent de toutes les branches de la Zoologie et Bota-. E nique, elles traitent cependant de |'Entomologie et de la Cryptogamie en particulier, sans onblier les questions de la Systématique, de Histologie, de 1" Anatomie et de la Physiologie.

La description de plusieurs espêces nouvelles, le nombre et la perfe- ction des gravures originales, "importance des monographies et la séle-. ction, enfin, des sujets scientifiques ont rendu ces séries três estimées des savants et des sociétés scientifiques du monde entier.. 43

Les articles sont écrits dans différentes langues au gré des auteurs. Chaque série se compose de trois fascicules qui alternent avec ceux de la Série de Vulgarisation.

Rédaction: San Telmo 21, Tuy (Espagne)

Prix d'abonnement

Portugal. Cada Serie 18500; as tres Series 48000 réis. | REA 2008 Brazil. Cada Serie 88000 rs. fracos; as tres Series 208000 rs. 4 Espahia. Cada Serie 10 pesetas; las tres Series 25 pesetas. República Argentina. Cada Serie 5 pesos; las 3 Series 13 pesos. . Uruguay. Cada Serie 2 pesos; las 3 Series 6 pesos, India. Cada Serie 5 rupias; as 3 Series 13 rupias, Pour les autres Pays. Chaque Série 10 marcs = 10 atinge e ="1230 fr. les trois Séries 25 marcs == 25 sh.==31 fr.

Pagamento adeantado

Composição e Impressão: Typ. a Vapor de Augusto Costa & Mattos Praça do Barão de S. Martinho BRAGA ue

COMPANHIA PROGRESSO ) INDUSTRIAL DA BAHIA

e Escriptorio Geral ia Larga do Commercio, N.º 7

FIAÇÃO E TECELAGEM

Premiada na Exposição |,

Nacional do Rio de Janeiro,

4 | em 1911 rra e Vie aR | e

SITA À RUA DA MANGUEIRA

à Wet

ER

FABRICA BOMFIM

Grande Fabrica S. Braz

SITA Á PLATAFORMA

Com 915 teares

PRODUCÇÃO : Tecidos tintos, Morins, Brins e Fantazias

Tecidos crús, tintos, e Brins

PRODUCÇÃO

«EE pa

Com 129 teares

pf A!

“o baço uh IHUI -

, 17% fr gh Hi und E |

] ; t mir k 1 ] Us 7 3 4 pesado - td a q i Ep " gi E! o a E iCe nt a! O « e - e 4 d [es | at y Ring! KH + ! | FI) É Vibe PE : E SI ee | sim 7 - 1 ça » , h

GASA SUGENA

20 + ce ea —— —— me VA A AA A A A VA A AO VS AS Va A a A DV A AA AE A A A

1. P. DE SOUZA & CA Avenida Rio Branco, 76 a 86

OBJECTOS PARA EGREJAS, Paramentos e artigos de devoção OFFICINAS DE PARAMENTOS E VESTES ECCLESIASTICAS Fazendas, modas, confecções, tapeçarias, camisaria e calçados

Ateliers de costuras e chapeos

Caixa postal n.º 779 -sse+ Endereço Telegraphico SUCENA

RIO DE JANEIRO

Peçam catalogos

S. DOMINGOS

o + - , e

* pa Ee USA

N tl | R “A y v o | | 1 y n = o . 8 | E IE À 1 1 no | - ad í ;

- FUNDADA EM 1856

| —— ———— eee .

FABRICA

| DEPOSITO GERAL:

) |

R. Princezas n.º 11

| Rio de Janeiro:

| SUCCURSAL E | Travessa do Commereio n.º 13

g)

- Enp. TELEGRAPHICO:

LEITALVES.

Fumos

e cigarros Marca Leão

n Lia E: pa <T, am m a

a Per pie, SECULO EX My

CRUZ & RUAS

AA RIR RETO NPR

CIGARROS EM PAPEL CIGARROS EM PALHA

Luzitanos, Superfinos, Havana, Esmagados, Esmagadinhos,

Novo Seculo, S. Salvador, Itapagipe finos, Abertos, Itapagipe e Victoria. S. Salvador,

= oi OXK = = SECULO XX N. 3 =

Na. 1, 2,4,5,647' em papel pardo, picado e desilado

e cio PAPEL MORTALHAS sx2as

Pardas, Brancas, Abadie, Bardou e em carteiras Zig-zag osmopolite e outras qualidades

FUMOS DESFIADOS Css tamitiares Barbacena, Rio Novo, Araxá, Virginia e Turco Picado |

Rua das Princezas n. 22 BAHIA

E 1

TABACARIA BAHIANA

A. Guimarães & Companhia FABRICANTES DOS CIGARROS

Aromaticos, Sublimes => Canella, Soberanos === Celestes com ponta de cortiça

Fumo de lives qualidades e variado-sortimento de artigo para fumantes

E E E O)

Ol o ae

Os DO a.

N: 42, Rua Cons. Saraiva, N. 42 BAHIA

EE.

q Aq mes

Les principales maisons d'exportation de | Cacao à Bahia (Brésil), auxquelles on peut P: ) s'adresser pour lachat en gros, sont les sui- * 59 vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue):

Wildberger e €.*

Agenor Gordilho . J. Studer e C.º

Duder e Brother

F. Stevenson e Co. Ltd.

Les principales maisons d'exportation de - Tabac à Bahia (Brésil), auxquelles on peut s'adresser pour lachat en gros, sont les sui- E vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue):

- Tabae préparé Leite e Alves (cigareites) “Martins Fernandes e C.º (cigarettes) - Cruze Ruas (cigarettes) A. Guimarães e C.” (cigarettes)

Tabac en fenille Wilhelm Overbeck e C.* “F. Stevenson e Co. Ltd..

É E ASA S JOÃO nm carios Gomes, 30 BAMIA

O ementos ecclesiasticos, harmoniuns, lampadas, casti- os estatuas, galhetas, sacras, objectos e livros de devoção. - Remette encommendas para o interior e outros Estados.

* 4 N

RE) E o

sa “y P +, | ba * t + a e. é o | ç 4 SO a qe

- ar Wa”

Ter A torto”

q ok + Tm Ac CAT a == LIVRARIA ECONOMICA ==

DE TRISTÃO & PINTO

É a casa que mais vantagens offerece em seu genero. Vendas pelos preços dos catalogos. Vendem livros nacio- naes pelo preço dos catalogos e dos estrangeiros, cobram ape- nas uma commissão de 10 */,. Grande sortimento de livros, de medicina, direito, engenharia, agricultura, religião, scien- cias etc.

mal

Artigos para desenho, musicas e objectos de escriptorio

Fornecem catalogos de qualquer Livraria nacional e vendem pelos mesmos preços

Rua Louça, 2] BAHIA

| e)

eso CASA F. KORISTKA ssa.

Milano (Italia), 2, Via G. Revere, 2

MICROSCOPIOS cc completos e accessorios. MICROSCOPIOS para BACTERIOLOGIA | conforme a figura adjunta com 2 objectivas a secco e 1 de immersão homogenea, 3 oculares, revolver trilocular, armario de acajú de 400 a 470 francos. OBJECTIVA 1/,5” SEMIAPOCHROMATICA de immersão homogenea, 200 francos, comprehendendo as duas oculares compensadoras 4 e'8.

Representante no Brazil: Sr. O. VALOBRA R. Julio Cesar, 62. Rio de Janeiro

SRS: kkt! AH se 224: RESESETA E Leybold s Nachfolger sk Cm a. Rhein.

ALLEMANHA.

a. “Exposition Universelle de Bruxelles 1910: GRAND PRIX É 1, Exposition Internationale de Turin 1911: DEUX GRANDS PRIX

Sortimento completo de Gabinetes de Physica. Installações electricas. Machina pneumatica do Dr. Gaede.

Instrumentos de precisão.

Apparelhos microphotographicos.

JOAQUIM RIBEIRO &

:n “Livraria e officinas j ú DAS | | DUAS AMERICAS

Papelaria e artigos de escriptorio

Typographia ge Lithographia Encadernação e pautação à a | Livros screntificos, escolares e religiosos a Ee ADA SORTIMENTO COMPLETO

BARIA— Rua das Princezas, 2 BRAZIL

ERA E. x PA od ad?

LNLS,

À' ELEGTROTECHNICA

Estabelecimento Electro-Mechanico de Precisão

Prom

DD q DN

o ensino medio e superior:

Secção de Eleetro-chimica

Todos os productos e PA para Galvano-plastica, Galva- nostegia. Galvanização.

Secção de Electricidade Medica

Correntes galvanica, faradico, faradica-sinusoidal. Caustica e en- doscopia, Diathermia, Radiologia, Alta frequencia, Massagem vibra- toria e pneumatica, Banhos de luz.

Secção de Optica

Microscopios, Condensadores, Apparelhos de projecção para en- sino, Episcopios, Cinematographos.

Accessorios

Ventiladores electricos, Ferros para engommar, Pequenos mo- tores electricos, Bombas automaticas, Bombas circulares e centri-

Ç

Secção de Physica e Chimica

Todos os apparelhos necessarios à installação de Gabinetes Era fugas. Officina para concertos

Concertos de apparelhos de mechanica de alta precisão.

o

OCRAVIO MALOBRA | ka Júlio Cesar, 6a (antiga do Carmo), RIO DE JANEIRO

Agencia Geral para o Brazil, com deposito de: q

Emilio Balzarini: apparelhos e instrumentos physicos.— 7. Koristka: Instituto Optico de precisão. .S. 4. Rancaii Grauer: Electro- chimica. MILANO (Italia).

LX A O

E

Prospectos, informações, orçamentos, gratis, a pedido

2 2 e q dA SD a a a SS DD q a SD DD O O a

SD

E

- HEMISPHABRIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE

AUCTORE F. THEISSEN S. J.

—— mem mm

E Novus ordo FHemisphaerialinm Th. (cfr. Mycol. Centralbl, 1913 Ro sqq.) ascomycetes complectitur in matrice superficiales pel- o-scutatos ; nbeividitar in tres toa

E Elihopeliacedo Th. Thallus vegetativus radiatus membra- E nosus; loculi (pycnothecia) pycnotice in thallo formati.

“2, Microthyriaceae Sacc. —: Thallus vegetativus hyphoideus vel É: Ee nullus; loculi (thyriothecia) inversi, radiati.

Es. “Hemisphaeriaceae Th. Thallus vegetativus hyphoideus vel a dutos: loculi (peltothecia) non inversi, non radiati.

“Trichopeltacearum synopsis systematica dalá est ab auctore in Central f. Bakteriol. u, 1913, p. 625 sqq.; alterius et tertiae fa- | miliae synopsin provisoriam expositam invenies in Mycol. Centralbl. Ju cit.). Restat ut, quae interim novae de hisce fungis investigatio- SE es factae sunt, suo inserantur loco, aliorumque generum ratio de- ur synoptica.

B À MICROTHYRIACEAE

Clavis generum analytica (l. supra cit.) duo continebat genera jam tunc omnino dubia, Vizellam scilicet et Ophiopeltidem. Li- [o uit interim examinare specimina originalia, quae quantum abhor- Ee da a genuina Microthyriacearum indole clare ostenderunt.

Vizella cum suis speciebus descripta fuit in hoc periodico, fasc. I. hm Epis anni; a Microthyriaceis removenda, peltatisque Sphaerialibus ttribuenda est. É

, a q Ophiopeltis Alm. et Cam. —In Annal. mycol. I913, p. 501 sq. Te onnulla corrigenda esse ostendi eorum quae in ido origi- i de hoc fungo affirmabantur. Specimen ab Ill. d. Camara be- vol mihi transmissum, quae corrigenda proposueram, compro- avit, In ipso hypodermate matricis evolvitur stroma parenchy-

ma icum clypeiforme [hyphis cellulose intricatis, olivaceis, 4 u cras- 7

É: ne

mM “a = Da

74 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA PRE

O

sis, cellulis ventricose irregularibus]; epidermide postea rupta fun- * gillus liber evadit. Loculus unicus (sive perithecium) lentiformis ellipsoideus, circa 220 wu latus, 100 | altus; hypothecium vix stroma- ticum, fere unice filis hyalinis constans, paucis intermixtis hyphis paullo obscurioribus. Clypeus, quo tegitur stratum ascigerum, undique se extendit ultra perithecii limites, parte apicali superfi- ciali libera, peripherice sub epidermide abscondita. Ostiolum non apparet typicum, ut accidit in multis fungis hucusque inter ge- nuinas Sphaeriades positis. Genus optime conveniret cum Pelto- sphaeria, si sporae essent muraliter septatae,

Aliud genus Microthyriaceis attributum, Actinopelte Sacc, (An- nal. mycol. 1913 p. 315), accuratius a me descriptum fuit in Ann. mycol. 1913, p. 507 sqq., locus tamen systematicus illi definire tunc nondum contigit; dubium tamen non reliqui, genus transfe- rendum esse ad Deuterompcetes. Interim cl. v, Hoehnel in litte- ris certiorem me fecit, fungilum 2ycnothyricarum partem facere itáque ex ordine Ascomycetum revera esse removendum.

Nova Microthyriacearum genera statuta fuerunt anno elapso Thallochaete Theiss. (Annal. mycol. I9I3 p. 501) et Amazonia Theiss. (ibid. p. 499) quae novam sistit familiae sectionem.

Dispositio igitur familiae, uti nunc habetur, sequenti contine- tur synopsi:

A. MICROTHYRIEAE

| Eu- Microthyrieae

Mycelium liberum nullum,

1. Sporae continuae hyalinae........ Myocopron Speg. 2. Sporae didymae a) hyalinae cs cecesánis RAS Microthyrium Desm. b) coloratae «) thyriothecia orbicularia.. .... Seynesia Sacc. (5) » linearia ax) paraphyses -+.......c... Lembosina Theiss. B3) paraphyses —.......... Morenoina Theiss.

3. Sporae biseptatae, brunneae....... Scutellum Speg.

* , EE E api CARGAS = E a o ds - sa É - 1 Do É ' Ras 4 K Be PA ER Ea al [ Bo Fa, r THEISSEN DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 75

b q

y f io 4-cellulares brunneae...... Halbania Racib. Er "Sporas pluriseptatae hyalinae...... Phragmothyrium v. H.

Ill. Asterineae

Mycelium liberum persistens

é

3 Mycelium setosum.......... “++ Thallochaete Theiss. Mycelium setis carens EE >.r, Sporae continuae brunneae .... Lembosiella Sacc. 2, Sporae didymae «) Sp. hyalinae aa) mycelium hyphopodiatum. ? Asterella Sacc. bb) » hyphopodiis ca- fenda cris é SECRET ARDE STAR Calothyrium Theiss. - 8) Sporae brunneae aa) thyriothecia orbicularia “«x) mycelium hyphopodiatum * thyriothecium mucose resolutum, strato sim- plici formatum; coni- dia 4-cellularia. ..... Clypeolella v. H. * 4 thyriothecium | pluri- stratosum, conídia con- tinua vel nulla -L thyriothecium ex- tus muco secreto in- durato obtectum, intus in cellulas se- cedens..... “+. Englerulaster v. H. ++-non ita......... Asterina Lév. 83) mycelium hyphopodiis REM Se eisie o 65 > Asterinella Theiss. bb) thyriothecia linearia "* «x) Sporae hyalinae... ... Lembosiopsis Theiss. (39) Sporae brunneae 4 Paraphyses +-....... Lembosia Lév. 4 4 Paraphyses —....... Morenoella Speg.

> « o fu «Ay elas u R be PY, fY o! e bd . Ps P, , ds a RP , 4 ER O dpi pd Mg a TRT DAE CO ta SR E de, RE: Sa Ns oo To ve al dy Nu Ra j d pu ai 2 2) , ; A + 5 4 &'* ' a

dis

di a » EO ad rs di 4 é

76 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [4]

Il. Amazonieae

Genus unicum...... Do ae o MEU cor Amazonia Theiss.

Plurimorum hujus familiae generum descriptio monographica iam data est ab auctore (cfr. litteraturam in Mycol. Centralbl. 1913, p. 274-281); ad singula quaedam erunt addenda:

1. Myiocopron.

Myiocopron Euryae Rac. teste v. Hoehnel (Fragmente zur Mykol. n.º 305) ad genus Physalospora pertinet.

Myiocopron Bakerianum Rehm Philipp. Journ. Se, 1913 n.º 5, p. 393 secundum diagnosin contextu gaudet «parenchyma- tico, margine hyphis paucis radiantibus»; apparet igitur constructa sicut C/ypeolum. Sporis continuis hyalinis typum sistit novi generis Haplopeltis Vheiss. eritque inserendum Hemisphaeriaceis (vide infra).

2. Microthyrium.

M. elatum Rehm Philipp. Journ. Sc. I913 nº. 4, p. 254 se- cundum descriptionem sub epidermide matricis nascitur eamque bullatam elevat; stroma cellulas implet epidermidis, membrana tamen perithecialis vix adest. Species, ut manifestum est, tato coelo a Microthyriaceis discrepat, potius Clypeosphaeriaceis attribuenda.

3. Seynesia.

Seyuesia clavispora Rehm Philipp. Journ. Sc. I913 n.º 3, p. Igo mycelio persistente instructa describitur; mutanda igitur est Asterinella clavispora (Rehm) Theiss.

4. Phragmothyrium coruscans (Rehm) Theiss.

Sic nominanda est Micropeltis coruscans Rehm in Philipp. Journ. Se. 1913 n.º 4, p. 254, quippe quae membranam exhibeat radiato-contextam. |

5. Calothyrium. Synopsin completam hujus generis vide infra. |

e WE.” Nr uu

edad ind ET E ER E PD

4 SAAE cias Rd

”: 4 a.

F. THEISSEN:. DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 77

6. Clypeolelia.

Nuper accepi a «Station fiir Pflanzenschutz, Hamburg» folia * Galacis aphyllae ex America sept., infecta a mycelio fungilli cu- E isdám sub? Glenospora melioloides Curt. mihi transmissi. Fun- sa gillum, licet immaturum, identicum cognovi Ciypeolellae Leemingii - (E. et E.) Theiss. Arrepta occasione etiam specimen orginale Glenosporae melioloidis ex herb. Kew examinavi et identicum inve- ni. Aliud exemplar ejusdem Glenosporae ex herb. «stationis» cita- * tae (proveniens ex herb. W. G. Farlow, Carolina australi) matricem et fungum exhibet prorsus diversa; fungus ad genus Keliola pertinet, * certam tamen determinationem specimen parcum vix admisit.

b 7 7. Englerulaster. Synopsin vide infra.

8. Asterinella.

Ad synopsin datam in Broteria I9I2, p. I01-123, addendae erunt: Asterinella calotheca (Pat. et Lag.) Theiss.

Syn. Asterina calotheca P. et L. -— Asterinella systema solare (Mass.) Theiss.

Syn. Asterina systema solare Mass.

Seynesia Banksiae P. Henn.

Cfr. Annal. myc. I912, p. 179. E) Asterinella asterinoides (Pat.) Theiss.

Syn. Microthyrium asterinoides Pat.

Cfr. Oester. Botan. Zeitschr. I9I2, p. 435. -— Asterinella clavispora (Rehm) “Theiss.

Syn. Seynesia clavispora Rehm. Cfr. supra sub Seynesia. q Praeterea species a cl. Sydow statutae in Philipp. Journ. Se. lots n.º 6 p. 490-492: obesa Loranthi luzomnensis lugubris distinguenda.

4 «8

9. Morenoella. . Morenoella Pothoidei (Rehm) Theiss. Syn. Lembosia Pothoidei Rehm in Philipp. Journ. Sc. 1913 “n.º 3, p. I9gI. Huc ducenda propter defectum para- physium.

78 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [6]

10. Amazonia. Genus hucusque .tres complectitur species: a) Amazonia Psychotriae (P. Henn.) Theiss. Annal. ink I913, P. 499. b) Amazonia asterinoides (Winter) Theiss. ibidem; forte identica priori. c) Amazonia philippinensis Theiss. n. sp. Mycelium superficiale radiatum, hyphis septatis, alterne ramo- sis, brunneis, validis, 8-9 u crassis, obscure membranatis, sinuosis.

Hyphopodia alterna, pedicellata, cylindrico-clavata, integra, ca.

20-25 y. alta, 8-10 p lata (pedicello 6 wu); hyphopodia mucronata lae- tius brunnea, ampulluliformia, 22 = 7 u Perithecia lenticularia, 300-400 |, radiata scutata, inversa, superficialia, hyphis contexta obscure brunneis, 7-8 py. crassis, peripherice laetioribus torulosis- “que; structura interna generis. Asci oblongo-clavati; sporae 5-cel- lulares, rectae, brunneae, ad septa constrictae, cellulis subaequilon- gis, 48-52=18-22 p. ;

Hab. in foliis Ullolitsear villosae, los Bafios, insulae Philippi- nenses; lg. Baker; com. H. Rehm.

Synopsis generis Englerulaster v. IH.

1. E. orbicularis (B. et C.) v. Hoehn. Fragm. z, Myk. n.º 520 Syn. Asterina orbicularis B. et C. Cuban F. 784; Ravenel, Am. F. 74; Sacc. Sylk. F.1 p. 46. Dimerosporium orbiculare Mart. Journ. Mycol.1 p. 146. Exsicc. Ravenel, F. Am. 74; Thuemen, Myc. univ. 1649, 961 (var. disiecta), 850 (var. interrupta); Ellis, N. Am. F. 1362; Roumeguêre, F. gall. exs. 4646; Ravenel, F. Carol. Exs. 60; Herbar F. S. Earle 144, 152, 162; Rabh. Winter, F. eur. 3439. [Differt omnino specimen distributum in Roumeguêre F. gall. exs. 3498 ex Brasilia, Santos, lg. Balansa; haec collectio sistit Ahytisma atramentarium B. et C. == Peltistro- ma juruanum P, Henn.]

é e nadie pd aci ai di Sai di À A aaa a ir io ia 5 ii DS a É E

F. THEISSEN : DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 79

Hab. in foliis Jlicis opacae et coriaceae et sp., America sept. | Sori amphigeni, orbiculares, atri, opaci, confluentes. Hyphae

mycelii rubrobrunneae, 5-6 yg cr., septatae, dense ramosae, hypho- Re ovalibus, continuis, alternis, concoloribus, 8 pg latis. Thyrio- | thecia sub hyphis mycelialibus inversa oriunda, dimidiato-scutata, “ex hyphis brunneis, 4-5 pg. crassis radiato-contexta, inítio planius- * cula, aetate semiglobosa, vel fere globosa, 150-200 p. lata, 90 p. alta, extus muco atro indurato obtecta, membrana denique muco - et intus copiose secreto irrcgulariter “rupta et dissoluta. Asci ba- “sales, 52-65 w lati, ovales, octospori, paraphysibus paucis irre- - gularibus. Sporae atro-brunneae, medio septatae et constrictae, E Edo RR 16-18 q.

É 2.E. asperulisporus (Gaill.) Theiss. Annal. mycol. 1912, p. “A po Syn. Asterina asperulispora Gaill. Bull. Soc Myc. Fr. 1897, p. 180; Sacc. Syll. F. x1v p. 694.

Asterella opulenta P. Henn. Hedwigia 1904, p. 83.

Asterina opulenta (P. H.) Sacc. Syll. F. xvir, p. 876. Essicc. Rabh.-Winter 4053 in foliis Jlicis sp. Tubarão, S.“

Catharina (Brasiliae); Theissen, Decades F. Brasil.

) 258 e Rio Grande do Sul. Epiphylla, soris orbicularibus confluentibus, sacpe totam folii Jaminam tegentes. Hyphae mycelii obscure brunneae, 7-8 u crassae, irregulariter denseque ramosae, hyphopodiis alternis, continuis, * breviter cylindraceis vel ad basin constrictis, 8-10==7-8 y. Thyrio- * thecia initio planiuscula, scutata, denique applanato-globosa la- * taque basi sessilia vel ad basin angustata et ita subturbinata, * 140-160 p. lata, 100-120 p. alta, extus asperrima (muco atro obte- “cta). Membrana ex hyphis brunneis, 31/,-4 w crassis radiato-con- “texta, aetate mucose dissoluta. Asci breviter crasseque pedicellati, - paraphysibus typicis carentes, membrana crassa, ovato-sphaeroidei, sotaque octospori. Sporae 40-50==20-24 |, atro-brunneae, me- dio septatae profundeque constrictae, cellula superiore saepe latiore, Ja eves (maturae non asperulae!). «si

SS E. alpinus (Rac.) Theiss. Die Gattung Asterina p. 19. Rs

np RR a ES = ço Did 2 Ed 0 : - Es one ads ae ARS à a »

80 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [8]

Syu. Asterina alpina Rac. Paras. Algen und Pilze Javas 111, p. 34; Sacc. Syll. F. xvr, p. 647.

Hab. in foliis Acronodiae, Java.

Hyphae myceliales atro-brunneae, 8 uy. crassae, rectae, breviter septatae, hyphopodiis alternis continuis, rotundato-capitatis vel hemisphaericis, 8-12 yu magnis. Thyriothecia inversa, 2530-300 u diam., radiata, margine non crenulata, initio lenticularia, dein semiglo- bose elevata, aspera, aetate mucose dissoluta. Asci aparaphysati, ova- to-elliptici, breviter crasseque stipitati, octospori, 80-100==55-65 p. Sporae atro-brunneae, oblongae, maturitate non asperulae, medio constrictae, 30-40=-15-I8 pu.

4. E. Gymnosporiae (P. Henn.) Theiss. in Beih. Botan. Cen-

tralblatt vol. 29 (1912) Abt. 1, p. 54. Syn. Dimerosporium Gymnosporiae P. Henn. Ann. Nat. Hofmus. Wien, 1900, p. 3. Dimerium Sacc. Syll. F. xvr, p. 408. Dimerosporium orbiculatum Mc. Alp. in Linn. Soc. of N. 5. Wales 1903, p. 97. Dimerium orbiculatum (Mc. Alp.)) Sacc. Syll. F. xvn, Pp. 537.

Fab. in foliis Gymnosporiae buxifoliae, Natal, Africa austr.; in foliis Grevilleae, Australia.

Amphigena. Hyphae myceliales obscure brunneae, 7-O p. crassae, valide membranatae, hyphopodiis alternis, continuís, hemisphaericis vel capitatis, rotundatis, 11-14 wu diametro. Thyriothecia 70-90 yu. diam., crustosa, radiato-contexta, aetate muco e dissoluta. Ascis 95-105==24-28 1, octospori. Sporae obscure brunneae, initio con- globatae, dein 2-3-stiche in asco seriatae, 30-35 uy. longae, cellula superiore 12-14, inferiore IO-I2 uy crassa.

5. E. Baileyi (B. et Br.) Theiss. Die Gattung Asterina p. 21. Syn. Asterina Baileyi B. et Br. Proc. Linn. Soc. N. S. Wa- les, vol. v, p. 89; Syll. F. 1x, p. 380. Asterina nigrita Cke. in herb. Asterella Hakeae Mc. Alp. Proc. Linn, Soc. N. S. Wales 1897, p. 37; Sacc. Syll. F. x1v, p. 699.

PD PP CNP A

io U 4 4 , Ego id nd*

' a E. has DA +25 ERES e F o .

[9] +. THEISSEN: DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 81

Cfr. Annal. myc. I9I2, p. 22.

Exs. Rehm, Ascom. 1497. Hab. in foliis stipitibusque akeae, Australia, Mycelium soros efformat nigras, opacas, rotundatas (in foliis; E irregulares in stipitibus). Hyphae myceliales brunnae, 8 w crassae, irregulariter ramosae, membrana corrosa, mox in artículos .sece- * dentes. Thyriothecia 180-240 vu dim., orbicularia vel magis elon- y gata usque 340==180 p, radiato-contexta, aspera, primo poro irre- ; gulari orbiculari vel rimoso aperta, dein mucose dissoluta. Asci “late cylindrici. 65-85==28-30 p, pede curto, paraphysibus nume- rosis, tenerrimis, apice subincrassatis, octospori. Sporae olivaceo- y brunneae, distichae, 20-24=-8-9 p., cellula superiore subglobosa, " inferiore angustiore subcylindracea.

6. E. Ulei (Winter) Theiss. Beih. Botan. Centralbl. vol. 29 3 (1912) Abt. 1, p. 51.

Syn. Dimerosporium Ulei Winter in Hedwigia 1885, p. 25;

Sacc. Syll. F, 1x, p. 402. Dimerium Ulei (W.) Sacc. Syll. F. xvir, p. 537.

Hab. in foliis Tibouchinae, S.** Catharina, Brasiliae. Huc forte ducendum erit Dimerosporium paurotrichum Sacc. e Berl. Revue myc. 1885, Syll. F. 1x, p. 408; cfr. Beih. Bot. Cen- Sa Incit. p..63.

- Mycelium ex: hyphis radiatim repentibus,' irregulariter sed * copiose ramosis, laete fuligineis (obscure membranatis), 5 */,-61/, u “crassis, maculas rotundatas vel irregulares usque 5 mm. latas for- E ittos: hyphopodiis alternis, continuis, hemisphaericis vel ova- ES tis, 5-8 w altis, 5-6 y latis. Thyriothecia inversa, scutata, initio E dein elevata, aspera, aetate mucose resoluta, radiato-con- texta, 150-250 u diam. Asci late ovati, fere sessiles, octospori, os 85==42-52 y. Sporae conglobatae, elliptico-oblongae, medio á “profunde constrictae, utrinque rotundatae, brunneae, cellula supe- E Fiore eia latiore, 30-36==15-18 q.

a

E Ee

2.E. PS PR Syd. -- Annal. mycol. I9T4, p. 201. E, Hab. in foliis Zlicis pedunculosae, Japonia. a “<Amphigenus, plerumque epiphyllus, plagulas aterrimas orbi-

E

FOMENTO vTr

82, BROTÉRIA ! SERIE BOTANICA [10]

Dn

culares, 2-4 mm. diam., tandem confluentes maiores et irregulares formans; hyphis mycelii atro-brunneis, 6-7 y. latis, rigidulis, crebre septatis; hyphopodiis alternantibus, unicellularibus, semiglobosis, 8-12 pg latis et altis; thyriotheciis primitus plane convexis, tan-

dem multo magis convexis, 200-300 yu diam., subopacis; ascis .

ovatis, aparaphysatis, 55-75==40-50 p, octosporis; sporis oblongis, obscure brunneis, medio vel circa medium septatis, constrictis, levibus, 25-34=12-16 po.

Sunt etiam species hujus generis hyphopodiis pedicellato-bicel- lularibus, ut ostendit collectio quaedam in museo berolinensi ex Japonia (sub Asterinis immaturis, lg. Yoshinaga n.º 12); quae collectio, utpote immatura, descriptionem non permittit.

Alterius speciei mentionem feci in Annal. mycol. I9I3 p. 445, in foliis Flicis coriaceae, Mississipi Amer. sept. socia Morenoella angustiformi (Tr. et E.) Theiss. Differt ab aliis speciebus tum hyphopodiis tum sporis permagnis; ob specimen tamen parcum, licet maturum, novam speciem condere nolui.

Synopsis generis Calothyrium

1. Calothyrium nebulosum (Speg.) Theiss. in Oest. Botan.

Zeitschr. I9I2, p. 435. Syn. Seynesia ? nebulosa Speg. F. Guar. mr, n.º 117; Sace. SyM.: Et, p. 36 Ie Cfr. Annal. mycol. I9I2, p. 177. Exsicc. Balansa, Pl. du Parag. 3587.

Hab. in foliis Myrsines, in Brasilia.

Subiculum conficitur ex hyphis tenerrimis, irregulariter et laxe reticulato-ramosis, laete fuligineo-brunneis, vix 2 1/, w crassis, hypho- podiis carentibus. Thyriothecia sparsa, orbicularia, plana, centro papillata, margine tenuiter applanata, vix fimbriata, 200-250 diam. vel elliptica usque 300220 p., inversa, radiato-contexta ex hyphis fuligineo-viridulis, 37/-4 w crassis (cellulis 8-10 p lon- gis), ambitu hyalino-evanescentibus. Asci ventricoso-cylindracei,

Le di di Da

4 À | | Ê a | |

E ma - u*

2: A ds Pp A aa aa .

PET, F. THEISSEN: DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 83

* 50-60=I0-I2 |, octospori, paraphysibus filiformibus ramosis, Spo- * rae ovato-conicae, 16==5 1/,-61/, p., medio septatae, vix constrictae, hyalinae,

2. Calothyrium Pinastri (Fckl.) Theiss, Oest. Bot. Zeitschr. “J9l2, Pp. 219. Syn. Microth hyrium Pinastri Fuck, Symb. myc. ii HI, p. 29; Sacc. Syll. F. m, p. 064.

Micropeltis Pinastri (Vckl.) Karst. Ro Cfr. v. Hoehnel, Fragm, n.º 518. - [Exsiccata Rehm, Ascom. 1079; Rabh.-W, 3956; Krieger F. “sax. 832 sistunt Polyclypeolum Abietis (v. H.) Theiss. = Polysto- “mélla Abietis v. Hoehn. —Cfr. v. Hoehn. |. cit. et Theissen in An- “nal, myc. I9I4, p. 67]. - Subiculum tenerrimum, ex hyphis laxis reticulato-ramosis, brunneis, vix 2-21/, w crassis, hyphopodiis carentibus formatum. Ê. “Thyriothecia applanato-scutata, orbicularia, 140-250 p. diam., ex “hyphis delicatulis, brunneis, 2 y crassis, radiato-contexta, margine q vix fimbriata. Asci aparaphysati, cylindraceo-clavati, 16-20=4 pg, * octospori. Sporae oblongae, medio septatae, utrinque rotundatae, - 7-8=1"/, py, distichae, hyalinae, 3. Calothyrium stomatophorum (E. et M.) Theiss. in Annal. - mycol. 1912, p. I91; Oester. Bot. Zeitschr. I9I2, p. 219. o Syn. Asterina stomatophora E. et M. Journ. Mycol. 1885, A p. 98: Asterella - - Sacc. Syll. F. 1x, p. 394. Hab. in foliis Quercus laurifoliae, America sept. E: Subiculum ex hyphis laxis, delicatulis, parce reticulato-ramosis, * Jaete olivaceo-fuscidulis, 21/,-4 y crassis, fortiter undulatis, laxe És septatis, facile in articulos secedentibus, absque hyphopodiis. Thy- “riothecia inversa, 85-130 u diam., orbicularia, ex hyphis rectis ra- RR rios pressione adhibita facile frustulatim ruptis. Asci s sec. auctores aparaphysati, oblongo-ovoidei, 30-35 = 6-8 q. Sporae * distichae, medio septatae, subconstrictae, basi acutae, hyalinae,

Re

TA [de - = q EMA,

84 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [12]

4. Calothyrium Wrightii (B. et C.) Theiss. Die Gattung As- terina, p. II/.

Syn. Asterina Wrightii B. et C. Grevillea 1v, p. IO; Sacc. Syll, F. 1, p. 49. Exsicc. Ravenel, F. N. Americ. 54.

Mycelium formatur ex hyphis rubro-brunneolis, 2!/,-3 u cras- sis, reticulato-ramosis, absque hyphopodiis. Thyriothecia orbicu- laria, medio elevata, 170-230 p. diam., stellatim dehiscentia, radia- to-contexta, margine fimbriata, Asci breviter pedicellati, cylindra- cei vel subventricosi, p. sp. 40-55 = IO-I8 u, octospori, paraphysi- bus filiformibus delicatulis. Sporae hyalinae, oblongae, medio septatae, 12-13==4 !/,-5 w, cellula superiore parum latiore,

5. Calothyrium confertum Theiss, in Oester. Bot, Zeitschr.

I9I2, p. 276. Syn. Microthyrium confertum A Aeaas Ann. myc. 1909, p. 352.

Hab. in foliis Myrrhinii rubriflori, in Brasilia meridional.

Epiphylla. Subiculum ex hyphis brunneis, reticulate laxe ra- mosis, rectiusculis, tenuibus, 3-3 ?/, x crassis, hyphopodiis destitu- tis formatum. Thyriothecia applanato-scutellata, dense conferta, “totam foliorum superficiem aequaliter denseque atro-punctantibus, 150-200 vg diam., poro pertuso, textura radiata, cellulis perbrevibus cylindraceo-rhomboideis. Asci tereti-clavatis, fere sessilibus, ca: 42-55 16-18 p, vel etiam elongatioribus, medio ventriculatis usque 65 ==I5 w, octosporis. Sporis exacte ovatis, hyalinis, ad septum non vel vix constrictis, 12-15 !/,==8"/-II g, loculo supero plerumque late rotundato, infero subconice angustato.

6. Calothyrium leptosporum Theiss. Brotéria 1914, p. 21. Cft A cit:

Hab. in foliis Solani sp., in Brasilia meridionali, nerd Asterina subreticulata Speg. et Phacodimeriella epa (Speg.) Theiss.

7. Calothyrium versicolor (Desm.) Theiss. Oest. Botan. Zeit- schr. I9I2, p. 217. a Syn. Sacidium versicolor Desm. Ann. Sc. Nat. xx, p. 217.

F. THEISSEN!: DE HEMISPHAFRIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 85

Microthyrium versicolor (Desm.) v. H. Fragm. n.º 518. Microthyrium Rubi Niessl in Kunze F, sel. 379; Sacc, sy: P. mn, p. 663. Essicc. Kunze, F. sel. exs. 379; Sydow, Mycoth. marchica 189; Saccardo, Mycoth. ital. 1501. Fab. in sarmentis Rubi emortuis, in Helvetia. Subiculum tenue, mox evanidum. Thyriotheciis «gregariis, E “scutato-convexulis, subdimidiatis, obsolete pertusis, 100 » diam,, * nigris, contextu obscure radiato (hyphis 11/,-2 w crassis). Ascis *teretiusculis, 48-50 ==7-8 p, octosporis; sporis subdistichis, ovato- * oblongis, utrinque obtusiusculis, granulosis, infra medium septatis, “hyalinis, 14=4 po» Species delenda:

Calothyrium (?) bullatum (B. et C.) Th. Oest. Bot. Zeitschr. E I9I2 p. 217. q Syn. Asterina bdullata B. et C. Journ. Linn. Soc. 1868, p. É 374; Sacc. Syll, F. 1, p- 51.

Microthyrium bullatum (B. et C.) v. H. Fragm. n.º 516.º

Microthyrium albigenum B. et C. 1. cit; Syll. F. 1, p. 666.

Species prorsus immatura ideoque negligenda.

E: | Species excludendae:

Microthyriaceis essentiale est ut habeant thyriothecia radiato- * contexta inversa. Species igitur hucusque generi Calothyrium “attributae, quae notã hãc deficiunt membranamque ostendunt - alterius indolis (maeandrice contextam vel parenchymaticam vel “subparenchymaticam [sicut Clypeolum et Microthyriella|), Flemi- Sphaeriaceis erunt attribuendae. Tales interim assignandae sunt RR or species sequentes, in tria genera nova distributae.

“1 Stomiopeltis Theiss. n. gen. Hemisphacriacearum.

Mycelium agreum hyphis constans septatis, ramosis, hyphopo-

ais destitutum. Loculi (peltothecia) dimidiato-scutati, non inversi,

E maeandrice contexti, poro centrali (atypico) instructi. Asci para- 3 Physati Sporae hyalodidymae.

po “PRA

86 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [14]

1) Stomiopeltis aspersa (Berk.) Theiss. Syn. Asterina aspersa Berk. Decad. n.º 476; Sacc. Syll. F. I, P. 45. Microthyrium aspersum (Berk.) v. H. Fragm. 517. Calothyrium aspersum (Berk.) Theiss. Oest. Bot. Zeit- schr. I9I2, p. 219.

Fab. in foliis Lauraceae, in India orientali.

Hypophylla, soros minutos irregulares, brunneos efformans. Hyphae subiculi 2 yu crassae, brunneae, irregulariter ramosae, sine hyphopodiis. Peltothecia orbicularia, 140 180 wu diam., applanato- scutata, ex hyphis 1!/,w crassis brunneis maeandrice contexta, poro centrali 20-30 p. lato pertusa. Asci clavati, paraphysati, basi ventricosi, octospori, 35==9-I0 yu. Sporae hyalodidymae, ca. 9=2 . (nondum plene evolutae) oblongae.

IH. Stomiopeltella Theiss. n. gen. Hemisphacriacearum. Omnia ut in Stomiopeltide. Asci aparaphysati. 1) Stomiopeltella patagonica (Speg.) Theiss. Syn. Microthyrium patagonicum Speg. Mycet. argent. IV (1909) p. 426. Calothyrium patagonicum (Speg.) Theiss. Oest. Bot. Zeitschr. I9I2, p. 326. Fab, in foliis Mayteni magellanicae, Lago Palomo, Patagonia. Amphigena. Subiculum nebulosum tenerrimum, hyphis dense reticulato-ramosis, 21/,-3 u crassis, undulatis, laete brunneolis, hyphopodiis destitutis. Peltothecia sparsa vel laxe gregaria, planius- cula, orbicularia, 100-150 wu diam., atra; membrana eorum confi- citur ex hyphis laete olivaceo-fuscis maeandrice contextis, periphe- rice in mycelium reticulatum sensim abeuntibus; poro centrali irregulariter lacerato 30-40 wu lato. «Asci aparaphysati, octospori, elongati, 40-45 == IO pg. Sporae distichae, rectae vel leniter curvu- lae, utrinque subacutiusculae, rotundatae, 15-16=21/,-3 v, ad septum non constrictae, loculis aequilongis eguttulatis, infero gra- ciliore, hyalinae.» 2) Stomiopeltella nubecula (B. et C.) Theiss. Syn. Asterina nubecula B. et C. F. Ceyl. 1142; Sacc. sy.

Pot, poa

o ”,

' PP NR PAP 2 ES IN, DAN A NA ic

mi ATRAS É deite ra RE eis SE À e VA

E,

+ o á e Ms ho E À. ia A 1 Bu

“as Rab y

x , a ' a Ê Ê Ed

Na És

E: [ fes F. THEISSEN! DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 87

Calothyrium nubecula (B. et C.) Theiss. Annal. myc. I9I2, p. 192; Oest. Botan. Zeitschr. I9I2, p. 327. Hab. in foliis Antidesmatis, Ceylon. - Subiculum tenue, mox evanidum. Peltothecia 150-200 y diam., Enpbicularia, applanata, lineis 2-6 irregularibus costato- onte eta - poro centrali minuto. Membrana ex hyphis obscure brunneis * maeandrice contexta, nonnullis hyphis integris filiformibus, 2 1 3u 4 crassis percurrentibus. Asci cylindracei, aparaphysati, sessiles, supra * clavato-incrassati, 65-75 ==8-10 pg, octospori. Sporae hyalinae, irre- * gulariter distichae, juventute utrinque acutato fusoideae acicula- p. res, maturitate oblongae et utrinque rotundatae, 13-16=-4 vg, me- q dio septatae. Differt a praecedente imprimis contextu saturate brunneo, non viridulo-fuscello et peripheria peltothecii acutius determinata, non

A . E é +

- paulatim in mycelium reticulatum transeunte.

HI. Plochmopeltis Theiss. n. gen. Hemisphaeriacearum. Mycelium aéreum reticulatum, hyphopodiis destitutum. Pelto-

“thecia ex hyphis intricatis maeandrice contexta, poro nullo. Asci 4 aparaphysati. Sporae hyalodidymae. 1) Plochmopeltis intricata (E. et M.) Th.

Syn. Asterina intricata E. et. M.— Americ. Nat. 1884, p. 69. «aa Asterella —- Sacc. Syll. F. 1x, p. 395; xv, p. 54. | Microthyriella (?) -— Th. Ann. myc. I9I2, p. 190. Hab. in foliis Quercus arenariae, Florida. E Subiculum laxissimum, tenuissimum, reticulatum, ex hyphis Jaetis, 3 crassis sine hyphopodiis constitutum, Peltothecia hypo- | “phyla, sparsa, 0,5-0,8 mm. diam., orbicularia, applanata, nigra, ex 3 “hyphis dense maeandrice contexta (pressione adhibita facile in ar- * tículos minutissimos fracta). Asci sphaeroidei, minuti, 12-.6 y diam., 3 * octospori aparaphysati. Sporae hyalinae, medio septatae profunde- “que constrictae, 8==3 g, cellulis fere globosis.

á Ny

88 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA MH. HEMISPHAERIACEAE

Familia haec, recentis cum sit originis, plures adhuc subibit mutationes et nonnisi paulatim excoli potest ac stabiliri, Certum tamen jam nunc apparet, formis plane superficialibus eam circum- scribi mec extendi debere ad peltothecia hypostromate intramatricali instructa. E

Duabus sectionibus quibus absolvebatur conspectus familiae exhibitus in Mycol. Centralbl. 1913, p. 285, iam tertia addenda est Plochmopeltineae, peltotheciis maeandrice ex hyphis sinuose contextis mycelioque aéreo praeditis; ex prima sectione Ophiopeltis removenda est (cf. supra); alteri inserenda erit Jlaplopeltis Th. n. gen., cujus diagnosis statui potest haec: «Peltothecia subparen- chymatice contexta, orbicularia, superficialia, margine reticulato- fimbriata. Asci aparaphysati. Sporae hyalinae continuae.»

Haplopeltis Bakeriana (Rehm) Theiss.

Syn. Myiocopron Bakerianum Rehm in Philipp. Journ. Sc.

O SO DD DT DR,

1913 n.º 5, p. 393. Tertia sectio constabit ex duobus generibus supra statutis, Stomiopeltis et Stomiopeltella, ita ut synopsis totius familiae nunc statuenda est haec:

A. DICTYOPELTINEAE

Membrana perithecialis reticulato-faveolata, griseo-viridula; am- bitu in hyphas reticulato-ramosas resoluta; mycelium proprium nullum.

I. Sporae hyalinae continuae, para- physes asi Rida pinos a Dictyothyrina Theiss. 2. Sporae hyalodidymae a) ostiolum (atypicum) orbicu- lare Centraleri io presa Dictyothyrium Theiss. b) ostiolum nullum......... Dictyopeltis Theiss. 3. Sporae biseptatae; paraphyses +. Dictyothyriella Rhm n. gen. . 4. Sporae 3 pluriseptatae; ostio- lum centrale Ê a) paraphyses +......s.... Micropeltis Mont.

x E PEA Di Sd EN ho ' ) ms 4 A , a É q TAçã + , ó : PESA Ep Po

> +

[17] F. THEISSEN: DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE | 89 E b) paraphyses— ....... «+ Micropeltella Syd. 5. Sporae filiformes, septatae...... Scolecopeltis Speg.

“re

E" B. THRAUSMATOPELTINEAE

Membrana pseudoparenchymatica, fuscobrunnea, ambitu, in “hyphas reticulato-ramosas desinens. Mycelium proprium nullum.

T. Sporae continuae hyalinae; para- E RBS else sro Haplopeltis Theiss. 2. Sporae hyalodidy mae “BM a) peltothecia orbicularia 4 a) paraphyses -........ Clypeolum Spcg.

3) paraphyses --........ Microthyriella v. Hochn. b) peltothecia elongata, singu- Jan coronam mycelialem

excurrentia, linea longitu-

' dinali dehiscentia; para-

| physes —.............. Epipeltis Theiss. Ê 3 Sporae 3-pluriseptatae......... Phragmothyriella v. II.

C. PLOCHMOPELTINEAE

E. E: -- Peltothecia orbicularia, hyphis maeandrice sinuosis contexta. - Mycelium agreum reticulatum, hyphopodiis destitutum.

“1. Ostiolum nullum, membrana irre-

gulariter rupta. Sporae hyalodi-

E dymae; paraphyses nullae..... Plochmopeltis Theiss.

- 2. Ostiolum centrale orbiculare; spo-

rae hyalodidymae

a) paraphyses filiformes..... Stomiopeltis Theiss.

b) paraphyses nullae........ Stomiopeltella Theiss.

f

90 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [18]

1. Dictyothyrina Theiss. Annal. mycol. 1913, p. 469.

1. Dictyothyrina fecunda (Sacc.) Theiss. 1. cit. Syn. Myiocopron fecundum Sacc. Bol. Soc. Brot. 18093, vol. x1, p. 69; Syll. F. x1v, p. 687. |

Membrana perithecialis ex hyphis tenuibus coeruleo-viridulis reticulatis (sicut in Micropeltide applanata) contexta; poro centrali orbiculari. Sporis continuis hyalinis. Paraphysibus filiformibus. De cetero cfr. dignosin. |

Hab. in foliis Craterispermi, S. Thomé.

2. D. atro-cyanea (Starb.) Theiss. 1. cit. Syn. Myiocopron fecundum Sacc. var. atro-cyanea Starb. in

Ascom. Regn. Exped. 1, p. 24; Sacc. Syll. F. xvi, |

p. 033. Hab. in foliis Fexalobi brasiliensis, Matto Grosso, Brasiliae.

2. Dictyothyrium Theiss. Oester. Botan. Zeitschr. 1912, p. 277.

1. D. chalybaeum (Rehm) Theiss. 1. cit.

Syn. Clypeolum chalybaeum Rehm Hedwigia 1898, p. 322; Sacc. Sylk F. xvr. p. 638.

Fab. in folio Araceae, Brasilia.

Peltothecia sparsa, sine ullo mycelio, laxe adhaerentia, opace nigra, orbicularia, ambitu tamen parum regulari, ?/, mm. circiter diametro, applanata, versus centrum subelevata, poro centrali or- biculari determinato 25-35 uw lato; contextu duro carbonaceo, coeruleo-atro, opaco, peripherice laetius coeruleo-viridulo laxiore, hyphis tenerrimis, vix 1-1 */, w crassis. Ascis fusoideis, 4-8-sporis, paraphysibus irregularibus; sporis distichis, clavatis, inaequaliter septatis, cellula superiore oblonga, obtusa, biguttulata, 8-9==6 [e inferiore acute caudata usque 18 ug longa, hyalinis. |

2. Dictyothyrium subcyaneum (E. et M.) Th. 1. cit.

a at O ie De a Mi

a Tea PER ELGURÉ o) Se CA PERO CD PODE DE O MPT

BE ie

“fro] E. THEISSEN; DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 91

Sm “Sn. ee caça subcyaneum (E. et M.) Th., Fragm.

A brasil., 174.

% Asterina DO ii Ell. et Mart., Amer. Nat., 1884, p. 1148.

| Asterella subcyanea (E. et M.). Sacc., Syll. 1x, p. 395. Hab. in foliis Quercus laurifoliae, America acenii E Exsicc. Ellis, N. Amer. F. 1360. | Hypophylla. Peltotheciis sparsis, 250-350 y diam. orbiculari- “bus, planis, medio convexulis, membrana ex hyphis delicatis, ai wu crassis, viridulo-coeruleis, dense rectangulariter-reticulatis * contexta; pseudo-ostiolo orbiculari centrali; circa ostiolum opace “* nigra, dein versus peripheriam laxius reticulata coerulea, margine Eget evanescente. Asci numerosi, elongate cylindrici, supra * subclavati et rotundati, usque 110=26 g, octospori. Sporae dis- * tichae, “hyalinae, oblongae, utrinque angustatae, medio septatae - E ndegue constrictae, 20-24 = 6-8 v, cellula inferiore paulum * elongata. 4 - Probabiliter huic generi adscribenda erunt etiam Microthyrium abnorme P. Henn. (Hedwigia 44 p. 65; Sacc. Syll. F. xvir, p. 864) “et Microthyrium Leopoldvilleanum P. Henn. (Herb. Berolinense in foliis Coffeae, Congo); melius tamen delentur utpote plane imma- * tura (cfr. Annal. mycol. [912 p. 170).

2 | 3. Dictyopeltis Theiss. Annal. myc. 1913, p. 469.

1. D. vulgaris (Rac.) Theiss. 1. cit.

Syn. Clypeolum vilgare Rac. in Parasit. und epiphyt. Pilze

| Javas (Bull. Acad. Sc. Cracovie 1909) p. 384.

Fab. in foliis Hydnocarpi, Garciniae, Canarii etc., Java.

Peltothecia orbicularia, gregaria, applanata, nigra, 0,5-0,7 mm. “diam.; ; mycelio nullo; membrana ex hyphis 1-2 w crassis rectan- E onláriter reticulatis contexta, centro opaca nigra, versus marginem * hyalinescens laxe reticulata; ostiolo nullo; aetate tota membrana irregulariter reicitur. Asci globosi vel late ovati, aparaphysati, “7- -21 wu lati, octospori. Sporae ovatae, medio laeves, hyalinae, ERR = He.

D A!

NA

dg E

92 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA o p20]

2. D. colubrinae (E. et K.) Theiss. Ann. mycol. I9I4, p. 73. Syn. Asterina Colubrinae E. et Kels. Bull. Torr. Bot. CI. 1897, p. 207; Sacc. Syll. F. xtv, p. 694. Hab. in foliis Colubrinae reclinatae, St. Croix, India occid. Hypophylla. Peltothecia superficialia, scutata, applanato-dis- coidea, sparsa, orbicularia, griseo-atra, 200-250 yu diam. Myce- lio nullo. Membrana ex hyphis dense reticulatis, vix 1 1/,-2 u crassis, (pressione adhibita facile in articulos secedentibus) griseo- fuscis, contexta, centro opaca, ambitu laxius reticulata, hyaline- scente. Ostiolo nullo, membrana maturitate irregulariter rupta atque rejecta. Paraphyses nullae. Asci elliptico-clavati vel subsphaeroidei, 13-22 ==8-1I p., octospori. Sporae conglobatae vel etiam 2-3-sti- chae, hyalinae, medio septatae, 7-8 = 21/, pu.

4. Dictyothyriella Rehm n. gen.

Structura Micropeltidis, membrana viridula, reticulata. Para- physes filiformes. Asci octospori. Sporae hyalinae 3-cellulares.

1. D. Bauhiniae Rehm.

Syn. Micropeltis Bauhiniae Rehm in Leaflets Philipp. Bot. vi (1913) art. 96, p. 1945.

Hab. ad tolia Bauhiniae cumingianae, Luzon, prov. Laguna, Los Baãos.

Epiphylla. Peltothecia sparsa, mycelio nullo, dimidiato-scutata, poro orbiculari centrali, nigra, 200 y diam., ex hyphis viridulis reticulatis contexta, medio opace nigra, versus peripheriam laxius reticulata viridula, margine hyalino-evanescente. Asci oblongi, late sessiles, 30-35 ==Q wu, octospori, paraphysibus filiformibus. Sporae clavatae, 2-septatae, hyalinae, I0-12=3 pg, distichae.

5. Micropeltella Syd. Annal. myc. I913, p. 404. Huic generi adscribenda est Micropeltis consimilis Rehm in

Philipp. Journ. I9I3 n.º 5, p. 394, quae Micropeltella consimilis - (Rehm) Th. nuncupanda est. |

ASR [21] F. THEISSEN: DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 93 ba É.

Ro "6. Microthyriella v. Hóhn. E Fragm. z. Myk. vr p. [371).

1. M. Rickii (Rehm) v. H. 1. cit. (typus).

Syn. Microphyma Rickii Rehm in Brotéria 1906, p. 227. Exc. Rick, F. austro-am, 97. Z Peltothecia superficialia, orbicularia, applanato-scutata, nigra, * 0,6-0,8 mm. diam., mycelio nullo, ex hyphis brunneis, intricate - contextis et septatis pseudoparenchymatica, glebose secedentia, —* ostiolo nullo. Asci ovati sessiles, paraphysibus atypicis, octospori. Sporae hyalinae, oblongae, medio septatae, utrinque angustato-

* rotundatae, 32-36 = IO yu

B20M. applanata (Rehm) v. H. Fragm. z. Myk. n.º 519. o Syn. Microthyrium applanatum Rehm Ann, myc. 1908, Putras; | Exsicc. Rehm Ascom. 1774.

3. M. (?) astoma (Speg.) Th. Oester. Bot. Zeitschr. 1912, p. E 278. | Syn. Microthyrium astomum Speg. F. Chilenses (L9IO) n.º 161. | Fab. in foliis Cryptocaryaé, Chile. | Specimen authenticum non visum, hinc species dubia, 4.M. Coffeae a Henn.) Th. Oester. Bot. Zeitschr. 1912, As 275. Syn. Microthyrium Cofieae P. Henn. Notizbl. Bot. Gart. Berlin 1903, p. 240; Sacc. Syll. F. xvrr, p. 863. Fab. in foliis vivis Cofeae libericas, Africa orient. Peltothecia epiphylla, sparsa, applanato-discoidea, 500-850 u * diam., medio dein convexo-elevata, centro umbilicata, non tamen E etiolata, contextu obscure griseo-viridulo subbrunneo, ex hyphis “primo maeandrice intertextis, dein glebose-pseudoparenchy matico, " margine hyaline laxe reticulata. Asci sessiles, octospori, ovato- eliptii 70-85 ==48-54 u, paraphysibus deficientibus. Sporae hva- pie: medio septatae, non constrictae, plano-convexae, subcur- vulae vel rectae, 60-70 = Q-12 u.

E

a 4%

94 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [22]

5..M. cutículosa (Cke.) v. Hoehn. Fragm. z. Myk. n.º 519. Syn. Asterina cuticulosa Cooke -— Grevillea vrr, p. 49; Sacc, Syil. Poty p 44. Hab. in foliis Jlicis opacae, Carolina, Am. sept. Esxsicc. Ravenel, F. Am. 328; F. N. Am. 2486. Cfr. Ellisset Ev., N. Americ. Pyrenomyc. p. 40 (1892).

6. M. discoidea (E. et M.) Th. Annal. myc. 1912, p. I9I. Syn. Asterina discoidea E. etM. Americ. Nat. 1884, p. 1148. Asterella Sacc. Syll. F. 1x, p. 395; xv, p. 54. Exs. Ellis et Ev. N. Am. Fungi (Ser. 11) 1784. Hab. in foliis Quercus laurifoliae, Florida, America sept. Peltothecia hypophylla, sparsa, nigra, orbicularia, 0,5-0,8 mm. diam., ex hyphis lilacino-brunneis dense intertextis septatisque, denique pseudoparenchymatice coufecta, tenuissima, pellucida, pe- ripherice laxius reticulata, glebose secedentia. Asci aparaphysati, sphaeroidei, octospori, 27-35 p diam. Sporae hyalinae, oblongae, infra cuneato-acutatae, 12-16 = 5-6 p.

7. M. (?) longispora (Pat.) Th. Syn. Microthyrium longisporum Pat. Bull. Soc. No. 1888, p. 118; Sacc. Syll. F. 1x, p. 1056. Fab. in foliis vivis coriaceis, Venezuela. Propter contextum «minute parenchymaticum», ostiolo defi- ciente, probabilissime huc ducendum. Specimen authenticum non visum.

8. M. malacoderma v. Hoehn. Fragm. z. Myk. vm, n.º 366. Fab. in foliis Paratropiae sp., Java.

9. M. mbdensis (P. Henn.) Th. Oester. Bot. Zeitschr. I912, p. 276. | Syn. Microthyrium mbdense P. Henn. in herb. Berolin. Mycelium nullum. Peltothecia sparsa, magna, 1-1 '/, mm. diam., orbicularia, applanato-discoidea, opace nigra, centro dein con- vexo elevata, vel lineis nonnullis costato-prominulis:notata, ostiolo nullo, ex hyphis brunneis dense intertextis et denique parenchy-

pp. RR o Se í é Ev R é UR) IA, ' t cod ki EA oie Ea As 3 Ad [23] r. THEISSEN: DE HEMISPHAERIALIBUS NOTAE SUPPLENDAE 95

“matice compositis formata. Asci aparaphysati, ovati, octospori, 55-64 ==42-50 uy. Sporae hyalinae, medio septatae, plano-convexae, 36-42= I0-I2 p, utrinque rotundatae, rectae vel subcurvulae,

10. M. olivacea (v. H.) Th. Syn. Asterella olivacea v. MH. in Rehm Ascom. 1623. Microthyrium olivaceum (v. H.) Th. Oest. Bot. Zeitschr. I9I2, p. 396.

Mycelium nullum. Peltothecia pseudoparenchymatice ex hyphis

“initio dense intertextis formata, ostiolo nullo,

Novo examine facto species huc ducenda; ad genus Asterella

E vel Microthyrium deficiente contextu radiato non trahenda.

11. M. patelloides (E. et M.) Th. “Syn. Asterina erysiphoides E. et M. (non K. et C.) Journ. Myc. 1885, p. 136. Asterella patelloides E. et M, Sacc. Syll. 1x, p. 394. Eas. Ellis, N. Am, F. 1350. é Hab. in foliis Quercus laurifoliae, Florida. E 12. M. pseudocuticulosa (Winter) v. Hoehn. Fragm. z. Myk. Rn. sIo. a Syn. Asterina pseudocuticulosa Wint. Hedwigia 1886, p. 95; E) * Sacc. Syll. F. 1x, p. 396. Hab. in foliis Coffeae arabicae, S. Thomé.

13. M. rimulosa (Speg.) Th. Oester. Bot. Zeitschr. I9I2, p. 220. Syn. Microthyrium rimulosum Speg. Myc. argent. 1v (1900)

E Pp. 426.

A | Microthyrium aberrans Speg. F. Chil. (I9IO) p. 106. É “Microthyrium Sebastianae Theiss. in Decades F. Bra- E sil. 237 c. forma Viticis"234.

Hab. in caulibus Sapii salicifolii, Argentinia; in foliis Lardiza- “bala biternatae, Chile; in foliis Scbastianae, Viticis montevidensis et Myrtaceae cujusdam in Brasilia australi.

Ee - Cfr. locis citatis et Mykol. Centralbl. 1913, p. 284 sq. c tab. I,

ds! Re, + | AH

96 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA: [24 À

14. M. scutelliforme (Rehm) Th. Syu. Clypeolum scutelliforme Rehm Hedwigia 1898, p. 322; Sacc. Syll. F. xvi, p. 637. ID dos 5 Hab. in foliis coriaceis, Rio de Janeiro; in foliis Rubiaceae, Rio de Janeiro, lg. Theissen, det. Rehm (quae specimina typicam sis- tunt Microthyriellam).

15. M. Uvariae (P. Henn.) Th. Oester. Bot. Zeitschr, I9I2, p. 276. Syn. Microthyrium Uvariae P. Henn. Engl. Bot. Jahrb. I903, p. 47; Sacc. Syll. F. xvrr, p. 862. | Hab. in foliis Uvariae Kirchii, Africa orient.

E genere removenda est Microthyriella (?) Celastri (E, et K.) É

Th. in Annal. mycol. 1912 p. 297 [Asterina Celastri E. t K.; Asteridium Sacc. Syll. F. 1x p. 436]; secundum structuram quidem cum genere convenit, at specimina omnia immatura ideoque spe- cies delenda est.

Idem dicendum de Microthyrio Laietósoaist E E (Hedwigia 48 p. 109); cfr. Oester. Bot. Zeitschr. I9I2 p. 395. |

e O dt A ca 4%

| |

ADICIONES

A LA

FLORA DE GALICIA

POR EL P. B. MERINO S. J. (Continuación de la pág. 52)

Lavandula Stoechas L. (V. FI. de Galicia T. 11, pág. 189+190). Las variedades y formas de esta esp. refiérense unas al colori- “do de las flores y brácteas estériles terminales, otras á la longitud “de estas últimas, ligadas más 6 menos ton la anchura de las hojas caulinas “a Ya quedan sefialadas la var. 1.º albiflora (1. c.) y var. 2. pirvenra (T. 11, pág. 580).

for. 1.º carnea (f. n.).

Planta intensius cinereo-tomentosa; spica saepe grossior; bra- * cteae florales carnosulae, bracteae steriles cárneae. 4 El aspecto de la planta más cinereo-tomentoso; espiga más * gruesa; brácteas florales carnositas, las estériles cárneas 6 de un - rosa bajo y descolorido. q Común en los arenales del último valle del Mião, Pontevedra.

for. 2.º concolor (f. n.). Bracteae steriles et corollae atro-violaceae. En esta forma son del mismo color negro-violáceo las brácteas

“estériles y las corolas.

Forma rara que solo hemos visto en la cumbre del monte S.' “Tecla, Pontevedra. | Con respecto á la long. de las brácteas terminales las var. son: var. 3.º platyloba Briq. | Brácteas estériles de 10-15 mm. de long. oval-oblongas atenua- “das por corto trecho en la base; hojas superiores de los tallos y “ramos de 5-8 mm. de anchura, rara vez llegan á I cm. var, 4.º macroloba Briq. E Brácteas estériles de 15-25 mm. de long. más angostas y por más | largo trecho atenuadas en la base: hojas como en la var. precedente. var. stenoloba Brig. Brácteas estériles cortas veces nulas for. autumnalis Mer. T. 1, pág. 580) ovaladas ó trasovadas de 5-10 mm. de long.; es- “pigas comunmente menores y hojas más estrechas. Eis mezcladas en las orillas del Mino y en la costa.

<a

é qa TT E . e

98 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [112]

—DDDw>w>>>>>>—|.—

Lavandula pedunculata Cav.

forma 1.º candida (f. n.).

Corollae bracteaeque comae albae.

Tanto las corolas como las brácteas estériles son blancas.

Encontrada en los contornos de Arbo (Vázquez Estévez). Pon- tevedra.

forma 2.º exilis (f. n.).

Folia linearia admodum revoluta; pedunculi graciles saepe re- curvi; spica minor ovata vel ovato-oblonga; comae bracteae tenuio- res oblongo-lineares spicam long. subaequantes.

Hojas lineares muy arrolladas por el margen; pedúnculos “O nues á menudo encorvados; espigas menores aovadas ó aovado- oblongas; brácteas del penacho más estrechas, oblongo-lineares, de la long. de la espiga.

Común en los montes de las prov. de Lugo y Orense.

var. pallens Lge.

Planta robusta; brácteas florales amarillentas recorridas por ve- nas longitudinales encarnadas; brácteas del penacho de un encar- nado pálido, estas cuanto á su forma no se diferencian de las del tipo en nuestras muestras, en las que Lange tuvo á la vista debie- ron ser más estrechas pues las describe como linear-lanceoladas.

Forma extensas matas en los montes próximos á Humoso, Orense.

x Lavandula elongata Merino. (L. Stoechas x pedunculata).

Esta planta que al principio consideramos como var. de la L, | Soechas L. (V. Fl. T. 1, pág. 190) presenta todos los caracteres | de un producto híbrido de las dos mencionadas especies en medio de las cuales vive; el pedúnculo de 3-12 cm. de long. es notable- - mente más corto que en la L. pedunculata, las brácteas estériles | por su configuración se acercan más á las de la L. Stoechas, pero en general algo más estrechas y largas. y

Thymus caespititius Hof. y Lk. Además de la var. 1.º macrantha Samp. se distingue la si- guiente:

var. 2.º macrostachya (v. n.).

Rs - , No! 3] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 99

Rami floriferi erecti 8-12 cm. 1., simplices vel ramosi; spica la- xiflora 2-3,5 cm. longa, pedicelli inferiores calice longiores, ceteri “eo breviores; corolla pallide rosca. -* - Ramos floríferos erguidos y notablemente más largos (8-12 cm.) “que en la esp., sencillos ó ramosos; espiga larga de 2-3,5 cm. y “laxiflora; pedicelos en las flores inferiores más largos que gl cá- “liz en los restantes más cortos; corola palidamente rósea.

Vive en algunos bierales de La Guardia y Camposancos, Pon-

tevedra.

Nota. La esp. vive tendida, con los ramos floríferos muy cortos por “Jo común y las espigas apenas de 1 cm. de long.; entre la var. y la especie “típica se producen formas intermedias cuanto á la long. de los ramos florí- - feros y espigas, siendo nuestra var. la forma extremr en los caracteres “apuntados.

Thymus Mastichina L. var. bracteosus Wk. “Hojas florales ovaladas; verticilos menores que en el tipo; dien- “tes del cáliz más cortos, de 2,5-3 mm. de long. Crece en los cascajales de las riberas del Silen La Rua, Orense.

Thymus serpyllum L.

"Esta esp. linneana ha sido fraccionada en varias razas de las “cuales se producen en Galicia las siguientes, cuyos tallos revisten “una pubescencia más ó menos abundante pero siempre más corta * que el diámetro de los tallos. | raza 1.º T. ovatus Mill. como esp.

É Planta robusta de 2-4 dm. de long. sin estolones; tallos ar- * queado-ascendentes, pubescentes solo en dos lados opuestos ó en “sus ángulos; hojas elípticas ú oblongas, obtusas, lampifias menos “la base larga y escasamente pestaniosa, recorridas por nervios poco * salientes en su página inferior; inflorescencia en numerosos verti- “cilos más ó menos distantes sobre todo los inferiores; cáliz más ó * menos hirsuto en los nervios y los dientes con pestanas cortas.

E. = var. subcitratus Borb. (7. subcitratus Schreb.)

Hojas más anchas ovaladas ó anchamente elípticas; verticilos J aun los inferiores aproximados.

do a DER

100 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [114]

Tanto la raza como su var. abundan en las prov, de Lugo y Orense como en el Courel, valle de Ióuzara, Humoso, Ramilo, In- vernadeiro etc,

raza 2.º Chamaedrys Fries como esp.

Planta menor, de 1-2 dm. de long., multicaule y muy ramosa, tallos ramosos arraigantes y estoloníferos; pubescencia de talios y ramos como en la raza precedente; hojas elípticas con los nervios bien distintos y prominentes en la cara inferior, lampiiias, menos el margen pubérulo y la base poco pestafiosa.

var. 1.º Frieseanus Rouy.

Hojas de 6-10 mm. de long.; verticilos inferiores remotos, a superiores aproximados,

var. 2.º parvifolius Beck.

Hojas menores y más estrechas de 4-6 mm. de long.; vertici- los pocos y reunidos en el ápice de tallos y ramos.

La raza en su var. 1.º vive en los montes del Yncio, Lugo, en su var, 2.º propagada por los que rodean á Galdo... Lugo.

raza 3.º angustifolius Pers. como esp.

Tallos delgados ramosos de 10-15 cm. de long. uniformemente pubescentes alrededor en la porción superior, en la inferior la pu- bescencia es densa sobre dos lados opuestos y más rala sobre los otros dos lados; hojas pequeiias de 2-7 mm. de long. oblongas ú oblongo-lineares, obtusas, lampiíias, menos la base ó la mitade in- ferior abundantemente pestaniosa; cáliz de 4-4,5 mm. de long. muy hirsuto en la base, en lo demás pubescente.

Habita los contornos de Mellid y Furelos, debiendo referirse á esta raza la cita de localidad de la FZ T. mn, pág. 194.

Clinopodium adscendens (Jord.) Samp. (Calamintha adscen- dens Jord.).

De la sección Euclinopodium, Eucalamintha 6 Eusatureja en realidad esta es la única esp. que se produce en Galicia, si bien sumamente variable cuanto al tamaão de la planta y flores y long. del pedúnculo de las cimas florales.

El Clinopodium Nepeta Hoff. et Lk. (Calamintha officinalis Moench) debe suprimirse y sustituirse en la FZ. T. u, pág. 199 el Clinopodium adscendens Samp. por el C. menthaefolium Host. que

SO don ee Ta No “ar: dy E 0 do; . " E ' ns

RE. [115] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA IO1I

“según Rouy equivale á la Calamintha officinalis Moench. El mis- “mo C. dbacticum Bss. et Reut (sub Calamintha) no pasa de ser, á “nuestro juício, una var. ó especie elemental jordaniana.

(ilechoma hederacea L. (V. FI. T. 1, pág. 202).

var. heterophylla Rouy (G. heterophylla Opiz).

Hojas inferiores arrifionadas, las superiores acoçazonado-aovadas. Esta var. abunda más que la esp. típica en Galicia y la long. * de sus flores llega á 20 mm. Lamium maculatum L. (V. 77. T. 11, pág. 206). var. 1.º Jongifolium Rouy (L. maculatum Brot.). Planta robusta de 3-5 dm. de long. escasamente pubescente; * hojas grandes de 4,5-6,5 cm. de longitud y esta próximamente el - doble de la anchura en su base, aovado-lanceoladas, inciso-denta-

* das largamente acuminadas por lo general manchadas de blanco ó

- negro.

subvar. parvifolium (sv. no.

E Forma foliorum eadem, sed 2 plo-3 plove minora; planta multo gracilior et brevior. RES Planta considerablemente menor; la forma de las hojas es la misma, que en da esp. pero en magnitud como la mitad ó solo un * tercio. Vivecon la esp. en muchos puntos de nuestra región. “var. rubrum Wallr. como esp. E: Hojas anchamente aovadas, acorazonadas inferiormente, tan lar- “gas como anchas en la base, inciso-dentadas brevemente acumina- “das; dientes del cáliz más anchos y menos acuminados; planta bas- “tante robusta de 2,5-3,5 dm. de long. á menudo curvo-ascendente. Vista sobre un muro en Camposancos, Pontevedra; entre pie- | “dras en el sitio llamado Teixedo cerca de S.' Maria de Queija, “Orense y remitida de los contornos de Lugo por nuestro querido 24 ya difunto amigo D. Primo Castro Pita. E var. 3.º Bourgaei Briq. | Grácil de 1,5-3 dm. de long.; tallos, peciolos y hojas cano-pu- ; bescentes, estas aovado-lanceoladas, festonado-dentadas, peciolo de

DOER a PD PD RS DR q py E DST

102 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [1 16]

las inferiores y medias próximamente de 2 cm., el de las sup. de I cm. ó menos. y

Vive en parajes áridos del Invernadeiro, Orense.

for. dimorphum (f. n.). Lám. 1.

Folia inferiora et media cordato-orbicularia, reliqua floresque

ut in var. 1.?; facies hybridae cujusdam.

| Las hojas inferiores y medias acorazonado-orbiculares parecidas á las del L. amplexicanle, las superiores y las flores como en la var. 1.º

Obs. A primera vista podria creerse esta forma como resultado del cruzamiento del Z. maculatum y L. amplexicaule; pero considerando la poca distancia de las hojas superiores á los verticilos, la escasa pubescencia de toda la planta y las flores en todo igueles á las del Z. maculatum nos incli- namos á tenerla como forma anormal del último.

Un solo ej. en los alrededores de Salcidos, Pontevedra.

Lamium hybridum Vill.

Anual y parecido al L. purpureum, del que difiere por las ho- jas superiores y florales truncadas en la base y decurrentes por el peciolo, el limbo inciso-dentado con los dientes (al menos algunos) denticulados; por la corola mucho menor apenas de 1 cm. de long. con el labio superior entero y sin anillo interior; bracteolas alez- nadas, acuminadas, pestafiosas. |

Solo hemós visto y recogido un ej. en el gran bosque del In- vernadeiro, Orense.

Brunella laciniata L. (v. 77. T. im, pág. 581).

Se distinguen las dos var. siguientes.

var. 1.º pinnatifida Brig. (B. alba Pall. var. pinnatifida Koch.)

Hojas radicales y caulinas inferiores enteras ó con uno ó dos pares de dientes cerca de la base, las medias inciso-dentadas, las superiores Paga:

var. 2. * subintegra Halmilt.

Todas las hojas enteras ó alguna que otra Pia adora dentada.

Ambas vars. encuéntranse mezcladas en los parajes menciona-

dos en la F/. T. 11, pág. 218.

Brunella vulgaris L. (v. FZ. T. m, pág. 219).

PRA O RO DIDO = ao

pita Mie À : ol» A DN É) ho y

P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 103

2 var. parviflora Benth.

| Corola próximamente de la mitad del tamaio que la del tipo o sea de 5-6 mm. de long.

var. 34 silvestris Timb.

/ Tallos y renuevos que producen espigas coetáneas.

Ja var 2.º común sobre todo en la región litoral; la var. 3.º

raza, en algunos parajes sombríos de Humoso, Orense. A

Fo

Nota. En ningún autor hemos leido que el tallo de esta especie sea - sencillo ó ramoso y en varios positivamente se afirma ser sencillo; los pies de esta región frecuentemente son ramosos.

Ajuga reptans L. var. 1.º breviproles Borb. como esp. E Estolones más cortos y delgados que en la esp.; hojas menores * y más brevemente pecioladas; tallo central florífero ya desde muy - cerca de la base ya solo en ja parte superior. A Vegeta en la región montana, como en el Courel-Cereigedo de Cervantes etc.

- var. stoloniflora Bogenb.

Estolones que producen espiga al mismo tiempo que el tallo * ordinario. Abundante al margen de los regatos y en los bosques de Santa 8 Maria de Melias, Orense.

Ajuga pyramidalis L.

subesp. Knafii Rouy (4. Genevensis L. var. Anafii Wolfn.). Parecida á la 4. pyramidalis L. de la cual difiere; por las ho- , 'jas radicales menores; tallo florífero más largo con la espiga en la À mitad ó en los dos tercios superiores y no tan compacta por dis- “tar los verticilos inferiores 1-2 cm. unos de otros. Las brácteas * siempre sobrepasan en long. á las flores. A esta subesp. debe apli- * carse nuestra forma zubra (V. Fl. T. im, pág. 583).

Habita los prados y bosques de Santa Maria de Melias, Orense.

- Teucrium Scorodonia L. var. villosum Rouy.

" 4 [

104 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [118]

Tallo muy: velloso; hojas brevemente pecioladas, aovado-oblon- gas cubiertas en ambas páginas de espesa pubescencia, En terrenos pedregosos y secos de Humoso, Orense.

Sobre la Armeria maritima Willd.

Propágase abundantemente esta planta por toda nuestra costa viviendo ya entre rocas ya en tierras más ó menos secas: además se interna por las riberas en la desembocadura de los rios y en las pequeiãas islas que estos forman. El aspecto que en las diferentes localidades presenta es diverso. Los individuos que vegetan en las márgenes de los rios y sus islas habitando terrenos fangosos son lampifos em casi todos sus órganos, los que viven en parajes ári- dos ó en las resquebrajaduras de las rocas próximas al mar mués- transe por el contrario pubescentes en todos sus Órganos menos en las corolas. No menos variedad se nota en la forma de los foliolos externos del involucro ya aovados ya aovado-oblongos, agudos ó mucronados y en el cáliz sin espolón ó con espolón más ó menos largo en todos solo en algunas de las flores.

En vista de estos caracteres variados pero en cada grupo esta- bles parécenos conveniente siguiendo en gran parte el criterio de nuestro ilustrado amigo Sr. Sampaio, dar mayor amplitud á la À. maritima considerándola como especie colectiva y aplicar á ella como variedades algunos grupos que han venido teniéndose como especies independientes.

Armeria maritima (lato sensu).

Rhizomate multicipite ramis plus minus longis saltem apice fo- liatis; foliis mollibus, planis, uninerviis; scapo villoso, pubescente vel glabro; vagina glabra vel pubescente, capituli diametro sub- aequilonga raro duplo longiore; involucri phyllis glabris vel pube- scentibus, exterioribus ovatis vel ovato-oblongis acutis vel mucro- natis; bracteolis interfloralibus calicem fructiferum subaequantibus;

calicis tubo pedicello aequilongo aut parum breviore omnino aut

tantum ad costas piloso, ecalcarato vel in aliquibus aut omnibus floribus calcare praedito, limbo 5 lobato lobis breviter aristatis; corolla alba rosea vel lilacina.

E fa

E [119] Pp. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 105 “e | ;

“Rizoma de varios ramos aéreos cubiertos de hojas por lo me-

“nos en su parte superior; hojas blandas planas uninerviadas; es- Rsro de long. varia, velloso, pubescente ó lampifo; vainas lampi- “fias 6 pubescentes tan largas como el diámetro de la cabezuela rara

* vez de doble long.; foliolos del involucro lampifios ó pubescentes, - los exteriores aovados ó aovado-oblongos agudos 6 -mucronados; * bracteolillas interflorales tan largas como los cálices fructíferos; * pedicelo de la long. del tubo calicino ó poco más largo, dicho tu- * bo peloso todo él ó peloso en las costillas y lampiio en los sur- : ; cos ó intervalos sin espolón ó con espolón en algunas ó todas las

* fores; lóbulos del limbo con aristas cortas; corola rosácea, blanca “6 lilacina,

var. «) genuina (A. maritima Willd. stricto Ene) o RR 7

o pág. 232).

var. É) elongata Sampaio (4. clongata Hoff) V. FI. T.

4 pág. 230).

Nota. Estas dos plantas tienen comunes casi todos los caracteres co- mo lo hemos podido observar en numerosos ej. de los muchisimos que cre- “cen mezclados en la última cuenca del Miro tanto en sus riberas como en “las pequenas islas. Los foliolos exteriores del involucro aovado-oblongos, ' tan largos que en el botón sobrepasan á los internos y á las flores, se en- * cmentran á menudo en la var. 4) genuina; Jo que nos indujo en un princi- pio á considerar como híbridas las muestras asi caracterizadas (V. 4), T.ar, É pág. 584...). La lampinez de los surcos del tubo calicino bien se ve por la ' forma Linkii que no es exclusiva de la var. 8) elongata. Queda como cara- * cter casi único de la var. elongata el tener el escapo lampião y aun hemos “Visto pies indudablemente de la var. genuina en que es tan escasa la vello- - sidad de sus escapos que solo con lente se le llega á percibir con claridad. Estas dos var. viven preferentemente en sitios pantanosos con frecuen- " cia bariados por agua salada y dulce mezclada, como en el Mião, La Toja, * Puebla Caramiial..

Stirps (raza) A. pubitecta (r. n.).

Rhizomatis ramis elongatis plus minus fruticosis apice vel tota “Jongitudine foliatis; foliis variae longitudinis; scapo, vagina foliolis- * que involucri etiam internis pubescentibus; calicis tubo undique E Sióco saepe in calcar desinente saltem in fructificatione.

Rizoma lefiosito de ramos prolongados cubiertos de hojas en

E! “toda su long. ó por lo menos en el ápice; a de long. variable; b |

. í o

106 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA “fr20] 4

escapo, vaina y foliolos externos é internos del involucro pubescen- tes; tubo calicino todo él peloso en derredor, prolongado á menu- do en espolón más ó menos largo, al menos durante la fructifica- ción. Son inumerables las plantas de nuestras costas que pertene- ciendo á la 4. maritima (lato sensu) se apartan por el conjunto de caracteres apuntados de las dos vars. anteriores y que á nuestro parecer constituyen una 7aza repartida en las siguientes variedades.

var. «) communis (v. n.).

Folia mollia, linearia 2-10 cm. longa; scapo 1-3 dm. alto stricto vel flexuoso; capitulis mediocribus.

Hojas blandas de 2-10 cm. de long.; escapos rectos ó flexuosos de 1-3 dm de long.

Común en nuestra costa.

var. 5) majuscula Sampaio (4. Berlengensis Dav. var. vcs- tita Merino) (V. FL. T. 1, pág. 228).

En el lugar citado queda hecha la descripción de esta var. no- table por varios conceptos, debiendo aiiadir que las cabezuelas son también las mayores de la esp. (de 2,5-3 cm, de diam.). Cuanto á las hojas se da:

“for. brevifolia. |

Folia lanceolato-linearia uninervia, brevia 2-3 cm. longa; calcar ubi adest sub anthesi conspicuum dimidium pedicellum aequans. Haec forma ad var. sequentem gradum facit.

Hojas lanceolado-lineares de solo 2-3 cm. de long. uninervias; cuando el cáliz manifesta espolón este es tan largo como la mitad del pedicelo: forma de transición á la siguiente var.

Tiene el mismo habit. que la var.

var. y) Langeana Samp. (A. Langeana Henrq.) (V. FI. T.n, pág. 230).

var. pubigera Samp. (4. pubigera Bss.) en sus tres formas /z7-

ta, glabrescens y tenuifolia (VN. Fl. T. u, pág. 231 y T. mr, pág. o

583).

Obs. Esta var. en ejemplares pequeios y raquíticos tiene los cálices sin espolón, en los pies más robustos y desarrollados se muestran en todos ó en parte de ellos con espolón. Además entre estas dos últimas var. hãy

plantas intermedias que se acercan más ya á una ya á otraicon muchos de |

sus cálices espolonados,

Ee AMD Go « ráda PI CPA (407 1-0," “A Y + + ) a

As DA, . [121] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA [O7

Ármeria ruscinonensis Gir. Rizoma leãoso y sus ramos aéreos foliosos; hojas lineares, uni- * nervias lampifias, obtusitas, acanaladas por lo menos en su porción “superior, más cortas que el escapo; este de 1-2,5 dm. de altura 3 lampifio y á veces verrugoso; vaina de la long. de la cabezuela 6 “poco más larga; esta semiesférica pequefia; foliolos del involucro “en 3 series, los externos aovados ó aovado-lanceolados escariosos “por el borde, obtusos, bruscamente contraídos en punta gruesecita gre alcanza la long. de los foliolos internos, estos de lados más an- * chamente escariosos comunmente mucronados; brácteas de la long. de los frutos; tubo del cáliz lampifio en los intervalos que son más nchos que las costillas pelosas, limbo de la long. del tubo, ondea- ão con los lóbulos cortos obtusos rematados en arista corta; corola “rosácea, rara vez blanca ó lilacina. La hojas varían en anchura que “son de I mm. escaso ó hasta de 2 mm. var. I.º ciliata (v. n.). E Folia omnia vel pleraque ciliata; scapus glaber. | Todas ó muchas de las hojas pestaãosas ; el escapo lampião. var, 2.º villicaulis (v. n.). ] Folia glabra vel ciliolata; scapus a basi ad medium patule vil- “Josulus. | Hojas ya lampifias ya pestafosas; escapo vestido en la mitad inferior de vellosidad patente. | Ja especie y variedades máxime la var. 1.º abundan en terre- Ê nos apelmazados y estériles entre Mellid y Furelos, Coruíia. Los ejemplares de esta localidad citados en la Z/. de Gal. |. m, pág. Eos no corresponden á las variedades de la Armeria Duriaei Bss. ni á las de la 4. Bourgaei Bss. sino á la que apa parado de des- à ceibir

Armeria rigida Wallr. Rizoma lefiosito cuyos ramos aéreos son foliosos en toda su

Jong; ; hojas lanceolado-lineares, trinerviadas, lampinas, agudas, de 1-2 dm. de long. atenuadas en los ?/, inferiores; escapo tieso y del- gado relativamente á su long. de 4-6 dm., lampiho, liso; vaina de E da doble ó triple long. de la cabezuela; esta semiesfér ica; foliolo “del involucro en 3 series con el dorso coriáceo y los bordes esca-

AMAS (sa.

, 108 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [122]

riosos, los externos aovados ó aovado-elípticos con el nervio dor- sal prominente prolongado en mucrón más ó menos largo, pero nunca más largo que la cabezuela, los internos ovalados y el ner- vio medio dorsal rematado en mucrón corto; tubo del cáliz más corto que el pedicelo, peloso en las costillas, lampifio en los inter- valos con el limbo de lóbulos más cortos que las aristas en que terminan; corola rosácea.

Bastante copiosa en las márgenes del Mifio cerca de Arbo (Vázquez Estévez) y de Ribadavia (Merino) Pontevedra.

Armeria bupleuroides G. et G.

Muy parecida á la anterior de la cual difiere por el color glau- co de toda ella, por las hojas al menos las inferiores ondeadas, por las cabezuelas menores, costillas del tubo calicino más angostas que los intevalos; corolas blancas.

En terrenos despejados á orilla de los caminos & en Pradolon- go, Hermoso, Pradorramisquedo &, Orense.

Armeria vestita ? Wk.

Planta garza de rizoma duro con ramos aéreos cortos, foliosos en toda su long.; hojas densamente pubescentes por ambas caras, I-3-nerviadas cortas, rodeadas de margen estrecho cartilaginoso hasta la punta; escapos de 3-4,5 dm. de alt. muy pubescentes en la base, en lo restante pelositos y ásperos; vaina de long. varia de 2-4 cm., escasamente pelosa ó lampiíia; cabezuelas de tamafo me- diano; foliolos inferiores del involucro aovado-lanceolados acumi- nados salpicados de escasos pelillos 6 lampiios rodeados de mar- gen blanco-escarioso, los internos más anchos trasovados y con borde más ancho-escarioso, mucronados á excepción de los más interiores mochos; pedicelo más corto que el tubo calicino reco- rrido por costillas pelosas más angostas que los intervalos lamp:- nos, limbo calicino tan largo como el tubo, rematado en lóbulos triangulares con arista corta pestaniosita.

En tierras cascajosas y áridas de Belesar, Lugo y Ermitas, | Orense. |

Nota. Por los caracteres de hojas y escapos se adaptan bien nues- |

' a, 1 - 4 é [123] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 109 e a Em sr CR o E So DAS E ENE TS 45 SEE SERGEI 4 TD MES DDS SIDES

E o

tras muestras á la esp. indicada, no así por la pubescencia escasa ó nula de as vainas y foliolos externos del involucro: por otra parte la forma de los pliolos involucrales como también los caracteres del cáliz y corolas se ase- “mejan tanto á los de la 4. bupleuroides que bien pudieran nuestros ej. con- “stituir una var. de esta,

Plantago coronopus L. var. crithmifolia Wi.

Como forma anormal de esta var. seialaremos un ejemplar bien “desarrollado visto en estos contornos. en que la espiga central del “rosetón folioso está desprovista de escapo ó que está sentada y su longitud iguala al triplo de las demás espigas, *

var. simplex Bss. Hojas no carnosas enteras ó con pocos dientes remotos; esca-

po filiforme; espigas mui delgadas á veces paucifloras.

Vive en los juncales de Salcidos, Pontevedra.

Plantago subulata L. var. insularis Gr. et Godr.

Se distingue de la esp. por el césped que forma muy extenso

- almohadillado compuesto de muchísimos ramos del rizoma; por

| Tos rosetones foliosos más apretados patentes ó recurvos; por las

“hojas más cortas, de 4-14 mm. de long. (en la esp. de 10-30 mm.)

- y más obtusas, por las espigas menores de 1 cm. de long. ó me- - nos, y más laxifloras, por las brácteas más cortas y anchas.

Ó

Plantago Lagopus L. var. Lusitanica L. como esp.

Anual, robusta, de 2-5 dm. de alt,; hojas oblongo-lanceoladas - recorridas por 5-7 nervios, enteras ó denticuladas, pubescentes ó de jovenes lanosas principalmente en la base; escapos más largos que 1 hojas vestidos de pubescencia recostada, profundamente surca- : Ê dos; espigas al principio ovoideas ó en los pies mas fuertes oblon- “gas, sedoso-vellosas, después en la frugtificación cilíndricas de 2-5 “em. de long.; brácteas aovado-acuminadas pelosas en la porción É. media del dorso herbáceo y negruzco, en lo demás escariosas y “lampihas; sépalos exteriores soldados entre pelosos en la parte | superior los internos en la quilla; lóbulos de la corola apenas ve- “Mositos en la línea media dorsal; caja disperma; semillas linear-ob- Tor pese lustrosas acanaladas en la cara interna.

Vive en los arenales del último valle del Mino y en los alrede-

espigas Ilegan á II cm,

Lusitaniaca L. y la 2, lanceolata L. á la que deba su vellosidad,

Ti

os Rea BROTÉRIA ! SERIE BOTANICA [ras] +

dores de Arbo de donde nos ha enviado ej. nuestro querido amigo el Sr. Vázquez Estévez, algunos de extraordinario desarrollo como que' los escapos pasan de 6 dm, de long. algunas de cuyas

Obs. Poseemos algunas muestras de estos contornos que si no re- | presentan un cruzamiento entre la 2, Janceolata y P. Lagopus L. var, Lusi- tanica 1. no podemos explicarnos su existencia, Su raiz parece anual, sus hojas con 5-7 nervios, los escapos surcados y las espigas vellosas; por estos caracteres deberian aplicarse á la var, Lusitanica, pero los peciolos y parte inferior de los escapos estan cubiertos de vellosidad lanosa densa y larga. Desde luego hay que excluir al 2. Lagopus L. ya por el numero de nervios | de las hojas como por los surcos profundos de los escapos. Solo queda, á nuestro parecer, la hipótesis de una hibridación entre la 2, Lagopus L. var.

Plantago Bellardi All, . |

Anual, verde-vellosa, de 2-10 cm, alt.; hojas todas radica- les linear-lanceoladas; 1-3 nervias atenuadas por largo trecho, infe- | riormente agudas y con el ápice á veces calloso, más ó menos ve- llosas, las externas más cortas que las internas y estas apenas más cortas que el escapo; este erguido cilíndrico, no estriado, cubierto | de pelos nnos cortos y otros largos; espigas ovoideas ú oblongas compactas paucifloras; brácteas cóncavas, oblongas, acuminadas | patentes, verdes vellosas, menos el borde estrechamente escarioso; | divisiones del cáliz aovado-oblongas, no aquilladas, con el dorso Ê verde-velloso; lóbulos de la corola oblongo-lanceolados, agudos, lampinos, marcados en medio por una linea verdosa ó castaão- rojiza longitudinal; caja ovoidea obtusa; semillas diminutas, ovoi-. deas, parduscas. DAS |

Cojida por el Sr. Vázquez Estévez en los alrededores de | Arbo, Pontevedra. | | | à |

Plantago intermedia Gilib. No creo que se: de en Galiciay. siendo la más semejante la 2, major 1. var. leptostachia Wallr. | (V. FL T.m, pág. 588).

vw

Galium Broterianum Bss. et Reut.

[125] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA III

fa: Las variedades que ofrece esta especie según los muchos ej. ob-

servados son :

q “var. 1.º ovale (v. n.).

Folia parum longiora quam lata, ovalia.

Hojas de forma ovalada ó sea poco más largas que anchas.

| La hemos visto abundante en los barrancos del Invernadeiro,

| Orense.

var. 2.º ellipticifolium (v. n.).

Folia 2plo aut 3plo longiora quam lata, elliptica.

M Hojas elípticas ó sea cuya long. es 2-3 veces su anchura.

La forma comán y ordinaria en parajes sombrios y humcedos ..

“de toda Galicia.

var. 3.º microphylla (v. n.).

Caulis brevis, 1-2 dm. altus; folia parva 6-10 mm. longa, 3-5 mm. lata. Tallo mucho más corto, solo de 1-2 dm.; hojas peque- fas de 6-10 X 3-5.

Entre pefias en el álveo de algunos rios como en el Eume cer-

“ca de Caabeiro, Coruiia y en el Bibey frente á Humoso... Orense.

“var. 4.º hirtum (V. 77. T. am, pág. 591).

“var. 5.º glabrum (v. n.).

Folia omnino glabra; caulis, excepto annulo pilosulo sub verti-

“cillis, etiam glaber.

Hojas enteramente lampifias como también el tallo, á excepción

E anillo pelosito situado debajo de los verticilos.

“Vive entre piedras á orillas del Bibey en Humoso, Orense.

Galium palustre L. (V. FL. T. q, pág. 278).

var. 1.º elongatum (V. 1. c.).

var. 2.º brachyphyllum Opiz

- Planta grácil de hojas pequefas á lo más de 1 cm. de long., li- near-oblongas ensanchadas en el tercio superior, escabrositas en el “margen; cimas pocas y cortas.

var. rupicola Des Moulins

- 'Tallos lisos numerosos y ramosos; hojas aun más cortas que “las de la var. precedente, pero más anchas oblongas ó espatuladas, “de margen no escabrosa; panoja de pocas cimas.

var. ymbrosuni Aschers

O de E a

112 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [126]

Tallos endebles más ó menos ásperos; hojas de 8-12 mm. de long., oblongas, ensanchadas en la mitad superior, escabrositas en el márgen y nervio central del envés; panoja más amplia, muy abierta.

Variedades todas comunes en parajes sombrios de Galicia; la var. 3.º sobre piedras en el rio Eume en Caabeiro, Coruia y en el Tea, Pontevedra.

Galium uliginosum L. raza G. clodes Hoff. et Lk. +

var. exile (v. n.).

Caulibus gracilibus 2-3 dm. longis, procumbentibus vel scan- dentibus parcissime aculeatis; foliis 4-6 in verticillis, in inferioribus 4 obovatis minutis 2-4 mm. longis, in reliquis 5-6 linear-lanceo- latis; paniculae ovatae vel breviter pyramidatae ramis paucis e summo caule egredientibus.

Tallos delgados tendidos ó trepadores en los objetos próximos, de 2-3 dm. de long. con escasos aguijoncillos; verticilos inferiores de 4 hojas pequefias trasovadas ó trasovado-oblongas de 2-4 mm. de long., verticilos medios y superiores de 5-6 hojas linear-lanceo- ladas, panoja aovada ó en corta pirámide formada por pocos ra- mos en el ápice del tallo.

Extiéndese profusamente por los brezales y pinares de la re- gión litoral. Los pies del interior son más ásperos, las hojas 5-7 en cada verticilo y la panoja mucho más larga.

Galium verum L. var. 1.º alpinum Timb.

Postrado con los ramos del tronco leiositos; tallos muy cortos de 1 dm. de long. ó menos, arqueado-ascendentes con los ramillos pubérulos; flores en panoja estrecha y corta y sus cimas laxiflo- ras; corola de un amarillo vivo.

Visto en un prado del monte Ramilo, Orense, cerca “del sitio llamado Ladera de la Choza.

var. 2.º compactum Fouss. et Hosch.

Tallos y hojas como en la esp.; las flores menores reunidas en cimas formando glomérulos densos y compactos.

Abunda en tierras aridas de las cercanías de Furelos, Coruiia.

) ' fodidi TS SS 2 CP DO DS o E NS PAD RN O SN A O o O O O DS É | Ta 9

[127] P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 113 |

>< Galium effulgens ? Beck (G. rigidum > verum Wolf). | “Tallo tieso, erguido, de 5-7 dm. de alt., cuadrangular al menos “en su porción media, pubescente en toda su long. aun en los ra- - mos de la panoja, de entrenudos muy largos; hojas en cada ver- “ticilo 6-8 arrollados longitudinalmente, lustrosas reflejas, mucrona- “das, las inferiores linear-oblongas, las restantes y las rameales li- * neares; panoja de ramos floríferos erguidos estrecha y larga, pedi- ; celos más largos que las flores y los frutos; corola de un amarillo pálido y sus lóbulos aovados aguditos; fruto finamente rugoso. - Habita en algunas faldas áridas de los montes de Casayo ayun- * tamiento de Carballeda, Orense.

*

Obs. Que esta planta sea un híbrido parécenos casi cierto. Lo que nos Wama la atención es que tanto la pubescencia como la figura tetrágona apa- rezca más patente en la parte media del tallo y en los ramos que en la por- * ción inferior, lo que no acontece, al menos respecto á la pubescencia, en nin- guna de las esp., que se supone, sus productoras. Con esto queda indicada * Ja razón de nuestra duda.

Galium rigidum Vill. subsp. corrudifolium Vill. como esp. Se distingue de la esp. y de la var. falcatum á la que más se asemeja: por su color verde obscuro, por los tallos netamente te- * trágonos lampifos ó pubescentes, por las hojas comunmente 6 en * cada verticilo y sobre todo por la panoja muy estrecha con gran parte de los ramos ladeados ó unilaterales; fruto rugoso. Habit. los montes que rodean la aldea de Rajoá como á 5 ki-

lom. del Barco de Valdeorras, Orense.

Galium Hercynicum Weig.

var. 1.º transiens Rouy (G. montanum Huds non L. nec Vill.). | Hojas medias oblongo-espatuladas, las superiores oblongo-linea- res; ramos cimíferos comunmente distantes formando panoja larga y laxa de 1 dm. proximamente de long.

a Junto á los regatos en el monte Oribio y en los Ancares á unos IIOO m.s. m., Lugo.

p var. 2.º riparium Rouy (V. FZ. T. ur, pág. 592).

Galium teres Merino. Le hemos encontrado también entre

Io

ey onto a d da ch RS DRE As + CC DD A . , » 1

PAC Si

' i

ú. 1) E ES TRA,

' ú 4 (+ ' w y

+ AROTÊRIA ! ABRIR BOTÂNICA [128] rocas en los montes de las Ermitas, Orense, y enviado por el Sr, Vásquez Eatévez de los montes de Arbo, Pontevedra,

Jasione montana 1. var, glaberrima (v. no).

Caulis, folia et involuerl phylla glaberrima et nitida, |

Planta lustrosa y lampiãa en sus tallos, hojas y foliolos involu= crales,

En los arenales v pinares proximos al Mifio cerca de Campo- sancos, Pontevedra,

Eis la forma extrema y más distante de la esp, por lo que ata= ne á la pelosidad, Danse formas intercaladas en las que tallos y ho- jas muestran algunos pelos ralos principalmente en la base de estas,

vaca Jaslone Lusitanica A, DC,

Diferénciase de la Y montana 1, en producir rosetones folios | sos en la base de los tallos durante la floración y fructificación; cabezuelas pequenas; foliolos del involucro en 3 series lampiãos 6 escasamente pelosos por ambas caras, enteros ó con pocos dientes, à veces solo ligeramente sinuosos, los externos aovados ó romboi- deos, los internos algo más estrechos; los pedicelós iguales en long. al tubo calicino 6 más cortos, el tubo dicho á menudo sefa- lado con 4 anchas fajas de pubescencia corta á veces poco perce-. ptible; corola azulada, |

kn parajes despejados de las orillas del Mino cerca de su dead embocadura, |

(Continuard),

DS o

“Catalogo das Diatomaceas portuguesas

POR

C. ZIMMERMANN S. J.

Appendice (*)

Durante um decennio inteiro dediqueisme em Portugal de alma e cora- “ção á instrucção e educação da juventude no Collegio de S. Fiel e no de 'S. José do Porto; estudei a flora phanerogaâmica e cryptogamica dos arredo- “res de. Fiel e da Serra da Guardunha, do que testemunho a numerosa “collecção de plantas do meu herbario, que, segundo me dizem, está agora na Universidade de Coimbra; fundei um observatorio meteorologico no Colle- gio de S, Fiel, que duas vezes por dia mandava os seus boletins, por meio do * telegrapho, á estação central de Lisboa; preparei uma grande collecção de “diatomaceas de todas as regiões de Portugal e possessões ultramarinas, * cujo estudo se estava publicando na revista scientifica Brotéria, quando ; chegou a aurora da nova Republica Portugueza.

E Em premio fui expulso de Portugal, em nome da /:berdade, por ser mem- bro da Companhia de Jesus. Se escapei com vida, devo-o, alem da prote- cção do Altissimo, á impericia do meu perseguidor, que repetidas vezes desfechou o revolver contra mim.

Mas o governo, dirão os meus collegas, mandou restituir-lhe, pelo me- “nos, as collecções que com tanto trabalho reuniu, os instrumentos custosos do laboratorio particular de micrographia, e a bibliotheca de livros scienti- ficos tão caros e tão necessarios a um especialista.

Assim devia ser naturalmente, se o governo provisorio da nova Repu- “blica se tivesse inspirado nos sentimentos da justiça e da civilização mo- “derna; m mas, em abono da verdade, cumpre-me dizer, que a unica cousa “que esse governo me mandou restituir foi a minha collecção de diatoma- “ceas e alguns manuscriptos. Nem isto teria feito, se um amigo generoso e -* dedicadissimo se não interessasse por esta collecção.

Lavro estas linhas como publico protesto contra o proceder injusto do governo provisorio da Republica Portugueza para com um homem que, du- “rante a sua estada em Portugal, teve sempre posta a mira em fazer bem ao paiz que lhe tinha dado hospitalidade.

Pelo que deixo exposto, comprehender-se-ha facilmente, que d'ora em deante me sinta pouco animado a continuar o estudo da minha collecção de Portugal, que de certo esconde ainda muitas riquezas scientificas, e me “dedique antes ao estudo das diatomaceas de um paiz que com generosi-

a

s5a o é

-

E e] Brotéria, vol. V, 1906; Vol. VII, 1909; VOl. IX, I9IO.

A+

LrO Ar BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [32] 4

dade me abriu a mim e aos meus companheiros as portas hospitaleiras, e onde as palavras liberdade de associação e liberdade individual não são expressões de um sarcasmo revoltante.

Publicarei sobre Portugal e suas colonias apenas alguns manuscriptos “que estavam promptos antes da minha expulsão daquelle paiz. ,

Seja o presente trabalho um appendice ao Catalogo das Diatomaceas de | Portugal, publicado em annos anteriores na revista scientifica Brotéria.

Os signaes convencionaes continuam a ser os mesmos que os do Cata- logo. As especies que não levam numero são as citadas no mesmo Cata- logo, porem de localidade ainda não indicada.

Cidade de S. Salvador, Brazil, Novembro de 1913.

O AUTOR.

Fam. NAVICUL ACEAE (Kuetz.) Heib.

Gen. Navicula Bory

major Kuetz. Fonte do Billar do Monte (Antonio Pereira da Cu- nha!) numa fonte de agua de côr leitosa no Campo das Naves:

Beira-Baixa (]. Roque!); em charcos de Insalde perto de Paredes E

de Coura (Clemente Lourenço Pereira !); numa preza de agua ao | da estação do caminho de ferro da Guarda (J. Roque!); num rego perto de Lordello (A. Castro!); num charco entre Leça e Mattosinhos (A. Castro!); em Ribeirão de Famalicão (Clemente Lourenço Pereira!); no rio Celho perto de Guimarães. viridis (Nitzsch) Kuetz. Na ribeira da Alpreada: Castello-Novo;

num rego em Outeiro do Bispo perto do Fundão; Figueira da |

Koz (Carlos Mendes !); num rego no Sobral do Campo; num tanque no jardim botanico de Coimbra (Ad. Moller!); numa preza / de agua doce em Santa Cruz no concelho de Torres Vedras; no. rio Zizandro perto de Ponte de Rol; num regato na Serra da | Guardunha (J. Roque!); num charco em Catefica no concelho de |

“Torres Vedras; numa fonte de côr leitosa no Campo da Moita perto do Sobral do Campo (]. Roque!); num juncal no Campo das Alminhas perto do Sobral do Campo; na fonte Joanninha no So- bral do Campo (]. Roque!); num regato no Gerez (Sebastião An- tunnes!) na fonte do Billar do Monte (Antonio Pereira da Cunha); | em charcos de Insalde perto de Paredes de Coura (Clemente | Lourenço Pereira!); no rio Mondego perto da Guarda (M. Mar- tins!); num rego em Lordello perto da cidade do Porto (A. Cas- tro!); numa preza de agua na Quinta da Bandeira em Villa Nova de Gaya (A. Castro!), no rio Celho perto de Guimarães.

Tine ça E a o E sd o » 8 +* 3 +

[33] €. ZIMMERMANN: DIATOMACEAS PORTUGUESAS [17

Ed É: * Brebissonii Kuetz. Na ribeira da Alpreada: Castello-Novo; em A chárcos de Insalde perto de Paredes de Coura (Clemente Lou- “renço Pereira!); no rio Mondego perto da Guarda (M. Martins!); “numa preza de agua perto do Casal da Serra na Serra da Guardu- “nha (]. Roque!); num rego em Lordello perto da cidadade do Porto (A. Castro!); num regato do Villarinho perto da cidade do Porto (A. Castro!); em pias na Louzada; no rio Celho perto de “Guimarães; em regos nos Carreiros perto da foz” do Douro (A. Castro!). appendiculata Kuetz. Numa preza de agua perto da estação do caminho de ferro da Guarda (J. Roque!); numa preza de agua doce em Santá Cruz no concelho de Torres Vedras; numa preza de agua perto do Casal da Serra na Serra da Guardunha (J. Roque!). * 401. longa (Greg.) Ralfs Praia do Carvoeiro. radiosa Kuetz. var. acuta (W. Sm.) Grun. Na ribeira da Al- preada: Castello Novo. | “eryptocephala Kuetz. Traz-os-Montes (Moraes!). 402. Grunowiana De-Toni Praia do Carvoeiro. 403. puella A. Schm. Praia do Carvoeiro. elliptica Kuetz. var. ovallis Hilse Fonte de Tourêa do Faia: In- salde (Clemente Lourenço Pereira!); numa ribeira de Ribeirão de Famalicão (Antonio Pereira da Cunha!). divergens (W. Sm.) Ralfs Num juncal no Campo das Alminhas perto do Sobral do Campo; na ribeira da Ocreza perto de S. Fiel; no Campo da Moita. cineta (Ehr.) Kuetz. Commenda : Setubal (R. P. Schwertsch- lager !.. rhincocephala Kuetz. Numa preza de agua ao da estação do caminho de ferro da Guarda (J. Roque !). a 404. phincocephala Kuetz. var. dubia Grun.— Na ribeira da Ocreza: Logar da Torre. Crabro (Ehr.) Kuetz. Praia da Ericeira (Antonio Franco Taciõe D; Praia do Carvoeiro | aspera Ehr. —Praia da Ericeira (Antonio Franco Junior !); praia do Carvoeiro. humerosa Bréb. Foz do rio Vouga; Vianna do Castello (J. Rama- lho!). firma Kuetz. Sobre um Yissidens num regato da Serra da Guar- dunha: S. Fiel; na ribeirado Almonda: Torres Novas (C. Mendes); - -na-ribeira da Alpreada: Castello Novo; sobre um Sphagnum na ' Serra da Guardunha a 700 m. de altitude (A. Luisier!); entre mus- - gos ao da Pyramide geodesica no alto da Serra da Guardunha a 1950 m. de altitude (J. Roque!); num regato no Sobral do Campo; num tanque do jardim botanico de Coimbra (A. Moller!);

e

A Mefoa a Da MEN Ca da Da E PRA ção -3 S Jud ai, 4 PN

TIS BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [34]

num regato da Serra da Guardunha (]: Roque!); numa fonte de agua de côr leitosa no Campo das Navés perto do Sobral do Campo (J. Roque!); numa mina no Campo da Moita (J: Roque!); em charcos de Insalde perto de Paredes de Coura (Clemente Lourenço Pereira!); no rio Mondego perto da Guarda (M. Mar- tins!); no rio Celho perto de Guimarães; no rio à Souza perto de Pedreira: Felgueiras (J. Tavares!).' | didyma Ehr. Foz do rio Vouga: Vianna do Castello (J. Rama- lho!). Bombus (Ehr.) Kuetz. Praia do Carvoeiro. eudoxia A. Schm. Praia do Carvoeiro. | Smithii Bréb. —Foz do rio Vouga; praia do Carvoeiro. fusca (Grag.) Ralfs. var. delicatula A. Schm. Praia do Carvoeiro. Hennedyi W. Sm. var. cuneata Grun. Praia do Carvoeiro. liber W. Sm. Foz do rio Vouga; praia do Carvoeiro. * 405. abrupta Donk. var. Rattrayi Pant. Praia do Carvoeiro. * 406. —forcipata Grev. var. densestriata A. Schm: Praia do Caro voeiro. . aspera Ehr. var. minuta H. Per. Praia do Carvoeiro. pennata A. Schm. Praia do Carvoeiro. * 407. fusioides Grun. Praia do Carvoeiro.

Gen. Libellus Cleve Grevillei (Ag.) e Praia do Curcdshos Gen. Done orago nad W. Sm. angulatum (Quek.) W. Sm. var. strigosum (W. Sm.) V. H. Num À

charco de agua salgada ao da foz do rio Vouga. rigidum W. Sm. Praia do Carvoeiro.

decorum W. Sm. Práia do Carvoeiro. e eximium (Thwait) Grun. Num charco de agua seda na foz do rio Vouga.

Gen. Schizoncma àÀg.

* 408. molle W. Sm. Vianna do Castello (J. Ramalho !).. * 409. pamosissimum Ag. Praia do Carvoeiro.

Observação. Nas «Contributiones ad Floram cryptogamicam lusita- | nicam Conimbricae typis academicis 1881» vem citado um .Sck. simples | Men. recolhido por J. Newton na Povoa de Varzim. Creio que deve haver . engano pois na litteratura diatomologica não se encontra ca nenhu- | ma especie deste genero com este nome.

Por Aa E RA ca de À ei do dA

2"

4 ; [3 5] C. ZIMMERMANN: DIATOMACEAS PORTUGUESAS TI9

Gen. Borkcleya Grev.

rutilans (Trent.) Grun. var. lutea (Kuetz) Grun. Na praia de Buarcos (J. Henriques!).

putilans (Trent.) Grun. var. Hoffmanii (Ag.) Grun Perto do Porto (]. Newton!).

rutilans (Trent.) Grun. var. viridis (Kuetz) Grun. Na praia de Buarcos (J. Henriques); na foz do rio Douro (J. Newton).

Observação. Estas tres variedades veem citadas nas «contributio-

Gen. Mastogiloia Thwait

apiculata W. Sm. Rias de Aveiro.

Fam. AMPHITROPIDACEAE Pfitz.

Gen. Ampliprora Ehr.

lepidoptera Greg. Num charco de agua salgada na foz do rio Vouga.

Gen. Plagiotropis Pfitz.

Fam. CYMBELL ACEAEÉE (Kuetz.) Grun.

Gen Amphora Ehr.

* 412.— aeutiuscula Kuetz. —Praia do Carvoeiro. marina W. Sm. Praia do Carvoeiro.

Fam. GOMPHONEMACEAE (Kuetz.) Grun.

Gen. Gomphonema Ag.

intricatum Kuetz. var. pumila Ribeira da Isna no concelho de Villa de Rei (] Tavares !). 413. abbreviatum Ag. Numa fonte (). Newton); Ribeira da Isna no concelho de Villa de Rei (J. Tavares !). capitatum Ehr. Numa Vaucheria perto de Coimbra (A. Moller!).

20 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [36]

Fam. COCCONEIDACEAE (Kuetz.) Grun.

Gen. Cocconcis Ehr.

* 414. Seutellum Ehr. var. ornata Grun. Praia do Carvoeiro. * 415. Seutellum Ehr. var. stauroneiformis Rabenh. —Praia do Car- voeiro; Vianna do Castello (J. Ramalho!). * 416. Seutellum Ehr. var. Baldjtkiana Grun. Praia do Carvoeiro. Pediculus Ehr.— Sobre Oedogonios e Cladophoras perto de Coim- bra (A. Moller !). molesta Kuetz. var. erueifera Per. Praia do Carveiro,

Gen. Orthoneis Grun. punctatissima (Grev) Lagerst. Praia do Carvoeiro.

Fam. ACHNANTHACE AE (Kuetz.) Grun.

Gen. Achnanthes Bory

417.— exilis Kuetz, —Sobre Symploca Flotoniana (A. Moller), citada nas «Contributiones» 1. c,

Fam. NITZSCHIACEAE Grun. Gen. Nitzschia Hassall

* 418. punetata (W. Sm.) Grun. var. elongata Grun. —Charco de agua salgada na foz do rio Vouga. * 419. punetata (W. Sm.) Grun. var. coaretata Grun.— Praia do Car- voeiro; praia da Ericeira (Antonio Franco Junior!), panduriformis Grun. Praia do Carvoeiro. 420. hungariea Grun. Praia do Carvoeiro. * 421.— insignis Greg. var. Nizaeensis Per. Praia do Carvoeiro Sigma (Kuetz.) W. Sm. Praia do Carvoeiro. . rigida H. Per. Rias de Aveiro. * 422.— lanceolata W. Sm. forma minor V. H.—Charco de agua salgada na foz do rio Vouga. * 423.— microcephala Grun.— Numa ribeira em Traz-os-Montes (J. Mo- raes!).

*

* 424. communis Rabenh. var. obtusa Grun, Num charco em Cerreiros

perto da foz do rio Douro (A. Castro!. * 425.— Lorenziana Grun. var. subtilis Grun. Praia do Carvoeiro. * 426. armoricana Per. Charco de agua salgada na foz do rio Vouga. * 427. subeohaerens Grun. Charco de agua salgada na foz do rio Vouga.

“sas

E E PA A

. | |

E IS Tita 1 aii " q NRO, PL 4 y

, Eai 000 4 ue PA ar ; ç ; . vii PRN A PPB E Ea o, é | [37] C. ZIMMERMANN : DIATOMACEAS PORTUGUESAS To

Gen. Momococladia Ag.

J 428.— Martiana Ag. var. angliea (Ag.) Rabenh. Na praia de Buarcos j (]. Henriques); na foz do rio Douro (J. Newton), citada nas «Con- tributiones» 1. c.

Gen. Hantzschia Grun.

m | * 429. Amphioxis (Ehr.) Grun. var. longa Num regato em Villarinho 4 perto da cidade do Porto (A. Castro).

Fam. SURIRELLACEAE (Kuetz.) Grun.

Gen. Surirella Turp.

5 430. —ovalis Bréb. var. angusta (Kuetz.) V. H. Numa preza de agua doce na praia de Santa Cruz no concelho de Torres Vedras. - fastuosa Ehr. Praia do Carvoeiro.

Gen. Podocystis Kuetz. ; | 431. australica Witt. Praia do Carvoeiro.

Fam. FRAGILARIACEAE Kuetz.

Gen. Synedra Ehr.

pulchella (Ralfs) Kuetz. Pampolide perto do Porto (J. Newton).

432. ulna (Nitzsch) Ehr. var. splendens (Kuetz) Brun—Sobre Oedogo-

4 nios e Cladophoras diversas perto de Coimbra (Moller !); numa

F ribeira perto de Leça (J. Newton).

433 —Gallionii (Bory) Ehr.— Na foz do rio Douro, citada nas «Contri-

E. butiones» 1. c.

E Gallionii (Bory) Ehr. var. maeilenta Grun. Praia do Carvoeiro; foz do rio Vouga; Rias de Aveiro.

* 435. affinis Kuetz. var. hybrida Grun. Rias de Aveiro.

' 436. affinis Kuetz. var. fasciculata Grun. Rias de Aveiro; Praia do

“Carvoeiro.

| pe Ardissonia De Not EE erystallina (Ag) Grun, Perto do Porto (Newton): Praia do

| Carvoeiro. 37- Baeulus (Greg.) Grun. Praia do Carvoeiro.

no dd Si O dao aa

tra. BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [38]

“Gen. Raphoneis Ehbr.

* 438. amphiceros Ehr. var. Rhombica Grun. Praia do Carvoeiro,

Fam. LICMOPHORACEAE Kuetz, Gen. Licmophora Ag.

flabellata (Carm.) Ag. —Praia do Carvoeiro. 439. Juergensii Ag. Praia do Carvoeiro. paradoxa (Lyngb.) Ag. —Praia do Carvoeiro.

Fam. STRIATELA ACEAE (Kuetz.) Heib. Gen. Tabellaria Ehr. |

440. flocculosa (Roth) Kuetz. —Insalde perto de RAÇadea 6 de Coura (Cle- mente Lourenço Pereira!),

Gen. Grammatophora Ehr.

441. gibberula Kuetz. Praia do Carvoeiro, marina (Lyngb.) Kuetz. Praia do Carvoeiro. 442.— marina (Lyngb.) Kuetz, var. tropica Praia do Carvoeiro. oceanica Ehr. forma communis —Praia da Ericeira (Antonio Fran- . co Junior !). serpentina Ralfs. Praia do Carvoeiro. 443. serpentina Ralfs. forma minor Praia do Carvoeiro.

Gen. Rhabdonema Kuetz.

arcuatum (Lyngb.) Kuetz. Na foz do rio Douro (J. Newton).

“444.— minutum Kuetz. Foz do rio Vouga.

Fam. EUNOTIACEAE Kuetz, Gen. Cystopleura Bréb.

turgida (Er.) Kunze Na praia do Carvoeiro, 445.— turgida (Ehr.) Kunze var. A (Ebr.) Brun Praia do Car- voeiro, 446. Hyndmanii (W. Sm.) Eis Na foz do rio Sado.

Gen. Eunotia Ebr.

x,

447. tridentula Ehr. Na praia da Granja (Anacleto Dias!).

ear e a ed

C. ZIMMERMANN: DIATOMACEAS PORTUGUESAS 123

Fam. ISTHMIACEA E Cleve Gen. Isthmiclla Cleve

E. enervis (Ebr.) Cleve Na foz do rio Douro; Povoa de Varzim (]. Newton).

Fam. BIDDUL PHIACEAE (Kuctz.) Heib. Gen. Odontella Ag.

E aurita (Lyngb.) Ag. Na praia da Granja.

Gen. Amphitetras Ehr.

4 antediluviana Ehr. Praia do Carvoeiro.

Fam. COSCINODISCACEAE Kuetz. Gen. Actinicyclus Ehr.

oo REA - * 448, Ehrenbergii Ralfs. Na praia da Granja. a fa Gen. Coscinodiscus Ebr.

* 449. excentricus Ehr. Praia do Carvoeiro.

b Ê nitidus Greg. Praia do Carvoeiro.

“* 450. padiatus Ehr.— Praia de Santa Cruz no concelho de Torres Vedras. * 451. erassus Bail. Praia do Carvoeiro.

heteroporus Ehr. Praia do Carvoeiro.

o Fam. MELOSIRACEAE Kuetz.

Gen. Lysigonium Link

moniliforme (Muell.) Link-—Figueira da Foz (C. Mendes!); Granja ! (Anacleto Dias!); Rias de Aveiro; Foz do rio Vouga.

452.—varians (Ag. De-Toni—Fonte de Carreiros perto do Poíto (J. New- E ú ton), citada sob o genero AMelosira nas «Contributiones» 1. c.

* 453.— Juergensii (Ag.) Trev.— Na foz do rio Douro (J. Newton) 1. c.

com o nome de Melosira subflexilis.

S Gen. Gallionella Bory

mummuloides (Dillw.) Bory Na foz do rio Douro (J. Newton) 1. c. com o nome de Melosiria nummuloides,

ES Ta q BROTÉRIA : SERIE BOTANIA [40]

Gen. Melosira Ag. * 454.—distans (Ebr.) Kuetz. var. nivalis (W. Sm.) Grun. Ribeirão de | Famalicão (Clemente Lourenço Pereira!);no Lameiro do João (id.!).

varians Ag. Fonte de Carreiros perto do Porto (J. Newton).

455. orichalcea (Mert.) Kuetz. Na foz do rio Douro, 1. c. 456. concatenata Kuetz. Perto do Porto (J. Newton) 1. c.

Segundo a opinião de De-Toni é esta especie identica com PZodosira .

. “3 , 3 Montagnei Kuetz.

Gen. Paralia Heib.

* 457. sulcata (Ehr.) Cleve Praia do Carvoeiro. Gen. Hyalodiscus Ehr. * 458. stelliger Bail. —Praia do Carvoeiro. Fam. HELIOPELTACEAE H. L. Smith

Gen. Actinoptychus Ebr.

undulatus Ralfs Praia do Carvoeiro. splendens Shadb. Praia do Carvoeiro.

Gen. Asteromphalus Ebr.

* 459. —flabellatus (Bréb.) Grev. Praia do Carvoeiro.

»

VALERIO ALEIXO CORDEIRO 5. J.

LICHENS DE SETUBAL

ç Durante os dois annos de 1903-1904 que passei em Setubal, * occupei os intervallos de estudos mais aridos em investigações botanicas. Os Jichens attrahiram-me a attenção dum modo es- k “pecial, pela sua abundancia nessa região, porque ainda não * tinham sido objecto de estudo algum particular. As Phanerogami- “cas e as Cryptogamicas vasculares foram bem exploradas pelo meu “amigo, P. Affonso Luisier, que sobre ellas publicou um tra- - balho desenvolvido no Boletim da Sociedade Broteriana de Coim- “bra. Outro naturalista, o meu particular amigo P. Camillo Tor- * rend, occupou-se dos fungos, descrevendo numerosas especies novas para a sciencia, sendo por isso justamente apreciado o seu “nome no extrangeiro. Faltavam as Algas e os Lichens. As condi- “ções em que me encontrava tornavam difficil o estudo daquellas, * dediquei-me por isso ao estudo destes e tive a fortuna de encon- “trar muitas especies ainda não descriptas como existentes em Por- | tugal, e algumas até de todo desconhecidas para a sciencia. | Apezar de toda a boa vontade e enthusiasmo, uma difficaldade

Séria vinha estorvar o meu estudo. Era a classificação, sobretudo * das especies inferiores, cuja determinação poderia decidir quem tivesse verdadeira auctoridade na materia.

- Esta difficuldade tambem, graças a Deus, foi resolvida pela “boa vontade do eximio lichenologo francez, o Rev. Padre J. “Harmand, bem conhecido no mundo scientifico pelas numerosas - Obras que sobre os lichens tem publicado. Foi tão grande a sua ' benevolencia e dedicação, que não somente reviu e corrigiu a clas- “sificação, mas de mil modos me animou a proseguir esses estudos, * dirigindo com sabios conselhos a minha actividade, enviando-me livros, brochuras, exemplares de plantas, etc., que me facilitassem a tarefa. Ao meu mestre, pois, rendo aqui publicamente os meus | Sinceros agradecimentos, lamentando que uma serie de aconteci-

126 . BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

mentos me impeça actualmente de continuar a trabalhar nos lichens.

O fructo dos nossos trabalhos, porém, não devia permanecer no olvido. Era uma pedra, modesta sim, mas que podia contribuir para o grande monumento, que os esforços dos sabios vão er- guendo ao Creador de todas as cousas, monumento que poderia- | mos chamar Catalogo da Creação divina que tanto peidos Aquelle que é admiravel nas suas obras.

Tendo o Rev. P.º Harmand, publicado ba dois annos a primeira parte das nossas pesquizas no Bulletin de la Société Bo- tanique de France, e queixando-se de ainda serem desconheci- dos os lichens estudados por Welwitsch, o Snr. Dr. Pereira Coutinho, lente de botanica da Escola Polytechnica de Lis- bôa, disse-me que essa collecção não estava em Londres, como escreveu Harmand seguindo a Nylander, mas sim no her- bario da referida Escola. Aproveitei alguns dias de estada em Lisbôa para examinar a inedita collecção e com licença do il- lustre cathedratico publíco, no fim de cada uma das familias, as especies achadas por Welwitsch. Na collecção cada exem- plar é acompanhado de interessantes e valiosas observações feitas pelo fallecido botanico, que me dispensei de publicar, por me fal- tar tempo para as transcrever todas, para não usurpar para O meu modesto catalogo glorias alheias. Bem lhe basta o brilho que recebe da mera publicação dos nomes, cujo fito principal é dar uma indicação breve para quem quizer utilizar-se de tão valioso material, até hoje desconhecido. | EA

Os trabalhos sobre os lichens portuguezes são poucos e quasi todos se limitam a monographias de regiões mais ou menos restri- ctas. A região setubalense é das que até hoje por ninguem foram exploradas. Creio, pois, que não será inutil de todo este meu catalogo, fructo de longas e trabalhosas pesquizas, o qual, embora incompleto, bastará contudo para mostrar a riqueza lichenolo- gica dos montes e campinas da linda cidade do Sado. Outros ca-. talogos regionaes são necessarios para se poder fazer um trabalho completo sobre os lichens portuguezes, pois a maior parte do Sul do Reino permanece inexplorada, como inexploradas estão as re- giões montanhosas do nucleo da Serra da Estrella (exceptuando a

V. A. CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL 127

* Serra da G Gardunha), e das serras da provincia de Traz-os-Montes, - Monchique, Cintra, Arrabida, Gerez e Bussaco estão sufficiente-

* mente estudados. E r “A collecção completa de todos os lichens citados está no Her-

* bario do Collegio de:5. Fiel. Ha tambem uma collecção rica no museu do “Collegio de * S. Francisco (Setubal) e outra, bastante numerosa, no do Collegio de Campolide, todas por mim preparadas, e verificadas pelo meu “insigne mestre, |

Roma, abril de 1908. RM RES, Vc dA G:

Este prologo foi escripto ha 6 annos, em 1908. Agora seja-me

* licito accrescentar o seguinte: 1) Das minhas collecções scientificas fui injustamente expoliado

“pelo governo da republica portugueza, nem sei ao certo o para-

deiro dellas. 2) Desde 1908 para o Rev. J. Harmand publicou no Bul-

detin de la Société Botanique de France, t. 53º, 1906; t. 56º, 1909, “a revisão dos lichens portuguezes, para o que se utilisou do meu

escripto.

| enter janeiro de 1913.

Bibliographia de lichenologia portugueza - 8 | Sobre os lichens de Portugal ha os seguintes trabalhos : Gasr. GRISBEY Viridarium lusitanicum (1661).

BROTERO no 2.º vol, da sua Flora lusitanica (1804) cita 78 cc

Solms Laubach.

E) E po - 167-170 Lista de alguns lichens do Geres.

o

t:

oa %

é BE Ê:.

Rr...

IS

“ÁRNOLD na 1 Flora (1868) publica 84 especies, colhidas por

“Dr. Jurio HENRIQUES Buletim da Sociedade Broteriana (1884)

Des >. BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [4]

Isaac NEWTON publicou em 1888 na mesma revista os Li- |

chens do Norte de Portugal, publicados no anno precedente no Boletim da Sociedade de Geographia de Lisbôa, asa A foi revista por Nylander.

Os lichens do herbario da Universidade de Coimbra foram pu- blicados pelo Dr. J. HENRIQUES numa brochura intitulada Con- tributiones ad floram cryptogamicam Lusitanicam.

Os do herbario da Academia Polytechnica do Porto foram pu- |

blicados pelo Snr. (GONÇALO SAMPAIO no Aunuario da referida Academia (IgOI-I902).

Como disse no prologo, os lichens que WELwITSCH deixou | no Flerbario da Escola Polytechnica de Lisboa veem enumerados |

neste trabalho.

COLLEMACEAS

Tribu das SCYTONEMEAS

Genero Pterygium

I. Pt. Setubalense. Sp. nov. (Estampa II, fig. II).

Thallus siccus niger, madidus nigro-viridis, ex rosulis circa | 15 mm. latis plus minus contiguis vel confluentibus compositus, |

noduloso-lobatulus, lobulis ad peripheriam visibilibus, circa 0,3

mm. longis et ox mm. crassis. Structura anatomica generis cum |

gonidiis scytonemeis et strato inferiore corruleo.

Apothecia atra ad 0,5 mm. lata, convexo semiglobosa, margi- ne concolore parum prominente, disco rugoso; epithecium coruleo- Jfuligineum, hypothecium pallidum, paraphyses crasse, articulate, capitate, laxe coadunate, thece inflato-claviformes; sporce 8, inco- lores, unisepte o,CII X 0,003 0,0038; hym. T+- corulescens.

Ad Pt. subradiatum Stizenb. proxime accedens.

Ad saxa calcarea montis S. Luis, prope Setubal.

Esta especie nova dedicamo-la ao paiz onde foi encontrada | pela primeira vez, em Março de 1904. Tanto esta descripção como.

as das outras especies novas são do meu mestre e amigo o Rev. J. Harmand.

+

' E (o) az Penao T ÇA; «re SENA é a A V. A. CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL I29

Genero Placynthium

2, Pl nigrum Ach. Z. U,, p. 628.

Na terra e nos muros da quinta do Collegio de S. Francisco, “na encosta do monte de S. Diogo, sobre as pedras calcareas do Monte de S. Luiz.

A

Nota. Nylander considera a Seytonema como pertencendo aos li- c hens. Encontrei as duas especies:

Seyt. byssoideum Berk. forma corticola, nos carvalhos da quinta de “Almelão.

* "Seyt. cinereum Menegh. não lichenisado, sobre as rochas calcareas “do Monte de S. Luiz.

Tribu das STIGONEMEAS Genero Lichina

3. L. pygmaea Ag. Syx., p. 9. Muito abundante nos penedos da praia do Sado, sobretudo em Alborquel.

E “Nota. No herbario de Welwitsch encontra-se tambem a Lichina con- J nis Ag. com a observação seguinte: Ad rupes prope Paço d' Arcos frequens, aliis locis omnino deest. A L. pygmaea vem citada das margens do Tejo, o Rca, Caixias e praia de Portimão.

j 1

Tribu das COLLEMEAS Genero Collema

“4. C. omphalarioides Harm. Lich. /7., p. 129. anta da Conceição, RES os troncos das oliveiras.

"5. C. cheileum Ach. Z. U,, p. 630.

E: "Montes de Setubal, sobre a terra calcarea; quinta da Com-

= la, sobre os penedos calcareos que formam as lapas vizinhas tica à aaa dessa quinta.

o eittidam Enc En., p. 254.

s) “+ . aa . a - 4 4285 RS

130 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [6].

Typico. Monte de S. Luiz, sobre a terra; nas rochas calca- ] reas dos fortes dos montes de Setubal e na quinta da Commenda. .

7. €. granuliferum Nyl. zu Fl: (1875), p. 103. Quinta de S. Francisco sobre a terra musgosa, troncos velhos e no leito dum ribeirinho, ordinariamente sêcco.

Nota. O Rev. Harmand, faz as seguintes considerações: «As apo- thecias apresentam aspecto e desenvolvimento particular conforme o sub- stracto da planta; são alaranjadas, medem até 2 mm. em diametro, com esporos relativamente grandes. Esta especie parece-se muito com o C. granosum var. ceranoides, mas distingue-se delle pela sua insensibilidade ao iodo.»

+“

8. C. pulposum Ach. Z. U., p. 632. Muros do Collegio de S. Francisco, monte de S. Philippe sobre . o chão. No monte de S. Luis encontrei uma forma incrustada de

calcareo. f. granulatum Ach. Z. U., p. 633. Montes de Setubal. Nesta forma o thallo apresenta na pa-.

gina superior pequenas granulações que parecem lobulos rudi- mentares. .

9. GC. verruciforme Nyl. Rodr., p. 23. Quinta da Conceição, nas oliveiras; quinta do Quadrado, sobre pereiras.

IO. C. tenax var. palmatum Harm. Lich. Fr., p. 87. Praia da bahia do Sado, montes de S. Luis, S. Philippe, quinta | do Collegio de S. Francisco, na terra.

Nota. Nos exemplares colhidos no monte de S. Luiz (terreno calca- reo com oxydos de ferro) o thallo é cinzento na base e muito recortado, com lobulos granulosos no terço superior, mas as granulações coroam os lobulos.

11. C, furvum Ach. var. pustulosissimum Harmand. Thatius orbicularis, circa 3 mm. latus, in inferiore parte ni- gro-virescens, ad apicem vero fuscescens, rotundo-lobatus, lobis cras- siusculis, repando-subintegris, erectis, plicatis, supra conferte gra- nulosus, I + sanguineo-rubens ; sterilis. do |

Ya V. A. CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL 131 CO OS DD RR Ci OR Dn a

Ad corticis oleae europacae, quinta de S. Francisco; et arbuti “unedinis, quinta da Conceição.

12. C. nigrescens Ach. Z. U., p. 646. "Quinta da Conceição, sobre os medronheiros. | : var. furfuraceum Schaer. Serra da Arrabida, nos troncos das arvores; quinta da Commenda sobre a casca das oliveiras.

13. C. flaccidum Ach. Syn., p. 322. Quinta da Conceição, sobre os medronheiros; quinta da Com- - menda nas oliveiras.

' Genero Leptogium

I4. L. plicatile Th. Fr. zu FZ. (1865), p. 453. Na terra entre os musgos, quinta de S. Francisco.

15. L. Schraderi Nyl. 4/gér., p. 318. Sobre o thallo das Lecidea vesicularis e decipicns, no monte “des. Luis. Apresenta fructificações.

I6. L. chloromelum Nyl. Syn. 7, p. 128. | Nos troncos do buxo da matta do Convento da Arrabida; oli- * veiras das quintas da Conceição e S. Francisco.

17. L. tremelloides Fr. Scar, p. 203.

Serra da Arrabida, nos medronheiros e aroeiras.

Alguns exemplares téem a pagina superior do thallo finamente * isidio-furfuracea.

I8. L. scotinum Fr. Scan., p. 293.

var. lacerum Harm. Lich. Fr., p. 115.

Quintas da Conceição e de S. Francisco, sobre os musgos. var. pulvinatum Nyl. Syz: 7, p. 122.

Nos troncos velhos e musgosos da Serra da Arrabida.

T9. L. tenuissimum Krb. S. L. G., p. 419. minutissimum Harm. Lich. Fr., p. 122. - Quinta da Conceição, medronheiros.

ias E.

”r

“4 “e

DA a Ao - Em dia Ta . Fl "pd Rg fed 1% CAPM PPP RDO e py) Ed Tras e á » "vá

Eae * BROTÉRIA: SERIE BOTANICA [8]

Welwitsch deixou nesta tribu os seguintes exemplares: |

Collema pulbosum Cintra, Arrabida, Loires.

C. flaccidum Freixos de Cintra, Gerez.

C. nigrescens Cintra, Odivellas, Lumiar.

C. thysanaeum Cintra, quinta da Regaleira.

C. aggregatum Musgos da Serra de Monsanto.

C. verruciforme Oliveiras do Lumiar.

C. saturninum (= Lypt. myochraeum) Cintra.

e no genero Leptogium os seguintes:

bi lacerum v. pulvinatum Serra de Montejunto, Lumiar, Col- lares, Cintra.

L. tremelloides Montejunto.

L. chloromelum Lumiar.

L. scotinum Ginjal, Lumiar.

LICHENACEAS ;

Tribu das CALICIACEAS Genero Sphinctrina

20. Sph. microcephala Nyl. Zer. Lich. Paris, n.º 5. Arredores de Setubal, encosta zul do monte de S. Luis. sobre as oliveiras, alfarrobeiras, figueiras, no thallo de varias Pertusarias.

Genero Calicium

21. C. parietinum Ach. ix Vet. AK. F., p. 260. Monte de S. Luis, nos troncos descorticados das oliveiras.

Na collecção Welwitsch ha os:

C. quaercinum Serra da Amoreira, Lumiar.' | C. subtili affinis sp. adhuc non bene detsrmirmita ==> E pita

ad oleam. | C. parietinum Lumiar, Cintra.

O. turbinatum (= Sphinctrina turbinata) ad ficum Lumiar, Cintra, Odivellas, |

MOR APNR RS DS ONES CAR ça

V. A. CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL 133

RR qro re fo mini e q e no genero Sphacrophorus os seguintes: |

Sph. coralloudes rochas graniticas de Cintra e Serra da Es-

y trella. Sp. nie Serra de Cintra; esteril.

-Tribu das CLADONIACEAS Genero Cladonia:

22. Cl. furcata Schrad. Spic. FI. Germ., p. 107. var. racemosa Flk. f. spinosa Hofim. Deut. Fl., p. 115. Nos areaes da pequena peninsula de Troia e na praia de

' S. Catharina. Nota. É facil confundir este lichen com a Cetraria aculeata.

23. Cl. rangiformis Hoffm. Deut. FI, p. 114. Monte de S. Luis, no chão; praia de S. Catharina.

24. C. verticillata Hofim. Deus. FI.; p. 122. f aggregata Malbr. Suppl. Lich. Norm., p. IL.

- Na terra vegetal subjacente ao matto, nos montes de Setubal,

a 25. Cl. pyxidata Fr. Nov. Sched. crit., p. 21. Variedades innumeras apresentando transições insensíveis de

“umas para outras; é especie essencialmente proteica.

Nos pés dos troncos d'arvores velhas em Almelão, Revorêdo,

4 Monte de S. Luiz. Especialisarei a var. pocillum Ach. por se

à encontrar em abundancia e nitidamente definida nas encostas do

monte de S. Diogo, na quinta de S. Francisco.

26. Cl. fimbriata Fr. Z. £., p. 222. - O typo encontra-se nos areaes do pinhal da Herdade das praias.

v. Cornuto-radiata Coém. Clad. Ach., p. 40. Na base dos troncos de pinheiros, Monte-de 5. Luis.

27. CI. foliacea Schaer. Spicil., p. 294. var. convoluta Wain. Monogr. Clad., p. 394.

ARE E cap DS ESP EP RR , condado Lido o, «

134 - BROTÉRIA: SERIE BOTANICA [ro] .

Abundantissimo nos montes de Setubal e areaes de Tro'a. var. alcicornis Schaer. Spicil., p. 294. - Na terra, encosta sul da Serra da Arrabida, praia do Sado, perto do Convento de S. Catharina. “o

28. Cl. firma Nyl. Bot. Zeit. (1861), p. 352. Terrenos arenosos junto da praia de S. Catharina.

Genero Cladina

29. Cl. rangiferina Web. in Wiggers Prim. Fl. Hols (1871), p. 90 201. Abundante nos montes de Setubal, em terrenos calcareos.

30. Cl. sylvatica Hofim. Deut. Fl., p. II4. ia Terrenos arenosos da Graça; encontra-se em grandes tufos.

Welwitsch recolheu as seguintes Cladonias, que citarei com | a nomenclatura por elle empregada. “8

Ci. alcicornis Portella do homem, Gerez. CI. endivizefolia Coimbra, Santa Clara; Cintra; Olhão (Al | garve); S. da Arrabida; Alfeite. Ci. pyxidata Albufeira; Coimbra; Cintra; Gerez. Cl. gracilis Caldas do Gerez; S. da Estrella. CI. cervicornis S. da Picota (Algarve); Cintra; Monchique. : Cl. fimbriata Cintra; Cabo da Roca; Gerez. - Cl. degenerans Gerez; Montachique. CI. cornucopivides Portella do homom, Gerez. CI. squamosa —- S. do Bussaco; Gerez. Ct. macilenta Cabo da Roca; Villar de Veiga, Gerez. CI. fuscata Cintra; Alfeite; Seixal; Monchique, | > CI. rangiferina S. de Monsanto; Gerez; Monchique ; Alfei- te; S. da Estrella; Cintra. CI. digitata Portella do homem, Gerez. Cl. brachiata (= Cl. crispata) Lezirias do Tejo. E CI. squamulosa Welwitsch Parece ser a CL. graçõãs, f. squa-. mulosa. Gerez, Portella do homem. |

A Rs ba % ro Are é trta an: RP 1 " tu PH: ás, 4 a E e. + ae = 4

V. A, CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL 135

CZ, uncialis Gerez. CI. cornuta Cintra. CY. verticillata in ericetis trans Tagum.

f Vem tambem um lichen com o nome de Cladonia ramalina que é certamente a Physcia chrysophtalma.

No genero Stereocáulon ha:

St. denudatum Serra da Picota, St. paschale S. de Monchique.

Tribu das USNEACEAS “Genero Usnea

31. U. ceratina Ach. Z. U., p. 619. f. Huei Boist. Nouv. Flore, p. 35. - f. scabrosa Ach.Z. U,, p. 621. Nos pés das urzes e camarinheiras da praia da Graça e S. Ca- g “Lharina. f.villosa Ach. Z. U, p. 620. Nos troncos dos sobreiros, Herdade das praias.

32. U. florida Hoffm. Deut. FI. 11, p. 153.

“Nos troncos dos sobreiros em Almelão, Graça e Casal da Alfar- robeira. - var. soredifera Arn. in FI. (1874), p. 569. .

Herdade das praias cascas de sobreiros.

Achei tambem um exemplar formando ARDE entre esta es-

Eipecie ea seguinte.

+

33. U. hirta Hofm. Deut. FL, 11, p. 135. “Nos pés das urzes, praia de S. Catharina. f. humilis Oliv. Lich. Fr., p. 12.

Troncos dos sobreiros, Almelão e Graça.

ER A exsiccata de Welwitsch possue:

U.ceratina Cintra, Collares.

OA ds RAPVOS Na cd DRA CE O a EX qnt ay : . Te au '

136 ; BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

[12]

U. barbata Monchique.

U. dasypoga (com o nome de U, barbata (. pendula) in Ea | vis densis totius Lusitaniae. Cintra. 4 | U. barbata v. plicata (com o nome de U, plicata) S. de Cintra.

U. hirta Monchique.

U, florida S. de Pilar, S. da Estrella, Cintra e Gerez.

g

Na tribu das Rocellaceas, genero Rocella, de que não achei É exemplar algum em Setubal, tem :

R. phycopsis Peniche e C, de S. Vicente,

R. tinctoria Cabo de S. Vicente, ad rupes. À

R. fuciformis Berlengas, ilhote Farilhão e a f, soredifera. | Fenicas e Berlengas.

Tribu das RAMALINACEAS Genero Ramalina

34. R. calicaris Fr. Lich. Succ., Exs. n.º 72.

O typoe as v. v. subfastigiata Nyl. e subampliata Nyl, Re- cogn. Ramal. p. 34.

Nas oliveiras e pereiras. Quinta do Quadrado e de S. Francisco. |

35. R. cuspidata Nyl. Recogn. Ramal. p. 60.

O typo, as v. v. subvittata Nyl. e crassa Nyl. Recogn. Ramal. p. G1e as f.f. gracilis Oliv. e rugosa Oliv. Lich. Orn., Suppl.,. Pp. 7. E

Nos pinheiros da praia da Graça, amendoeiras da Quinta do Quadrado, oliveiras da matta do Revorêdo, Val-da-pena e Casald do Talha-macacos.

36. R. evernioides Nyl. Recogn. Ramal, p. 55. Na quinta do Quadrado, tronco das macieiras.

(Continia).

BROTÉRIA, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914 LAMINA |

Lamium maculatum L. for. dimorphum Mer.

Martins Rndandes & O.“

igarros e fumos picados e desfiados de todas as qualidades

É Fabricantes de diversas marcas de CiLarTos, ir as quaes a muito conhecida e alamada marca FISCHER

Premiados em varias exposições

3 X Endereço Telegraphico- MARNANDES EPOSITO GERAL R. Conselheiro Saraiva, n.º 40 E FABRICA R. da Calçada do Bomfim, n.º 132 EU

Bahia BRAZIL

AY

Portugal Lisboa: A. ). Brito e Cunha Junior, R. Sa a Carvalho, TAS 2 Porto : Joaquim Maria da Costa, Largo dos Loyos, 56. E Coimbra: F. França & Armenio Amado, Arco d'Almedina, 2 e 4... Braga : Augusto Costa & Mattos, Praça do Barão de S. Martinho, ELA e Espafia 7uwy, San Telmo, 21: Joaquín Duarte Roque, administrador des Brotéria. Madrid, Preciados, 48: Victoriano Suárez. a 27 Barcelona, Puerta Ferrisa, 14: Eugenio Subirana, | Salamanca, Serranos, 2: Pe Alfonso Luisier. Brazil Administração Central: Collegio Antonio Vieira, Bahia. - Administrador : Padre Ignacio Mendes de Brito. Rio de Janeiro: J. Soares de Azevedo, Caixa do Correio 1851; Raul Drumond Go al 5 ves, Villa Moraes, 14, S. Clemente (Botafogo); Mario Moura Brazil do Amaral, Ri ES. Guanabára, 46; J. P. de Souza & C.? (Casa SucenNa), Avenida Rio Branco, 76-8 Estado do Rio: Nictheroy Francisco Gonçalves Mendes, S. Domingos; Campos Alípio Dorea. Estado de S. Paulo: 5. Paulo Achilles Raspantini, Rua Vasco da Gama, 5 ( Santos Macario e Coelho Junior, Typ. S. José, Rua Senador Feijó, 13; e ? nhor José Benedicto Moreira, Beneficencia Portuguesa ; Ribeirão Preto Anto ú linas Junior, Banco Commercio e Industria; .$. Carlos Padre Raphael dos / Saraiva; jJaki Antonio Augusto Martins; Jaboticabal Dr. Liberato. da. (5 vPontes, Promotor Publico; .S, Simão Prof. Sizenando da Rocha Leite. Estado de Minas Representantes geraes Na Zona da Matta: Dr. Levindo Ubá. No resto do Estado: Dr. J. Furtado de Menezes, Ouro Preto. Agentes Horizonte Paulo Tavares, União Popular e Dr. Magalhães Penido, Rua da Re “Diamantina Monsenhor Seraphim Gomes Jardim; Ouro Preto Frei Alberte À Sara gario de Antonio Dias; Fuiz de Hóra Pe Francisco Tollinger, Academia do Ce 2 mercio ; .$. João d E/-Rei Monsenhor Gustavo Ernesto Coelho; Lavras Lafa: g St 42 A. de Padua: Ubá João Baptista Alves Lima; Campanha Padre Francisco Ba TC ; los; Cataguazes D. Maria Natividade Tavares Baião: Ponte Nova Achilles Sarai | Ea: Rio Branco + Joaquim Maximiano Rodrigues. 4 Estado de S. Catharina: Florianopolis Padre Bellarmino Correia Gomes. Estado do Rio firande do Sul: Zorto Alegre Padre Luiz Zuber, Gymnasio An Pelotas Padre Pedro Bucher, Gymnasio Gonzaga; Cidade de Rio Cardia aa

MAÇÃ E Pa ud u “gr

E

dido Cardoso Rangel, Rua Yatahy, 57. “- Estado do Espirito Santo : : Victoria Tenente Antonio Lino de Souza Matta. x a - Estado de Sergipe : Representante em todo o Estado: Dr. Manuel Thomaz G. da-Si Ea Aracajt, Caixa do correio 36; Aragajú Major Costa Filho. “—— Estado de Alagõas : Maceio Conego João Machado de Mello ; Penedo Amaran!

- lho, Redactor- Chefe de «O Luctador». A "Estado de Perna: nbuco 3 fecife Padre Dr. José do Carmo Baratta, Palacio da Sd eda Bezerros José A. de Azevedo/Mello; Caruari Francisco Santanna Guerra ; cada Dr. Manuel Por to; Ganfelleira Antonio Vieira de Mello; Gravatá. cardo Villela; Palmares Dr./Gastão Marinho; Pesqueira Frei Nicasio ; —S. Be Dr Luiz Avellino Paes de Albuquerque ; Timbaúba Hugo de Andrade; Vich j Prof. André Tavares de Miranda. é

Estado da Parahyba: Representante geral em todo o Estado Dr. João Carneir teiro. Parahyba do Norte:/Agentes P.e Dr, Pedro Anísio, Collegio Pio x, e Florentino Barbosa, Semjhario.

Estado de Rio Grande do E ap * Natal =: P.º Henrique Paulussen, Director gio de Santo Antonio;/Mossoró P.e Manuel de Almeida Barreto. 3 Estado do Ceará: Zor taltza Pharm.co Antonio da Costa Theophilo, Pharmac ia É : cesa; Sobral Victor de Paula Pessoa. ado do Piaunhy: Zherezina —P.e Cicero Portella Núdés Reitor do Semidafigos Fstado do Maranhão: S. Luiz Padre Manuel dos Santos Ferreira, Reitor do. rio de Santo Antonio. RS E “Estado do Pará: Belem J. C. Oliveira, Caixa do Correio, 605; Padre Domi

mes, Palacio Archiepiscopal,

República Argentina Casa Editora Alfa y Omega, Callao 573 77, Buenos Aires; : las, librería Rivadavia, esquina Deán y Trejo, Córdoba. Uruguay Librería de Rius Hermano, Calle Soriano, Montevideo.

sia Inglesa Padre José Martins, R. €. Chapl, Belgaum; Padre José Pires, San “High School; Cochim.

A. 29] -

E dat

BROTERI

ist

Aee ps Roo Te al E DA a e. de o te e 8) | Re DARE es +. Es, E, o r .+

ê

SERIE BOTANICA

SUMMARIO DO FASCICULO 111

Les Anonacées cultivées au Bré-

“sil, par le Prof. Ten Pavares VOL. XI 1914

Su:

Le Goyavier (Psidium guayava Rad- E di) au Brésil, par le Prof. J. S. | Tavares S. J. - “FASC. MI

“Contribuição para o conhecimento das Diatomaceas da Provincia de Moçambique, por C. Zim- mermann S. J.

Com 7 estampas

“Adiciones a la Flora de Galicia, ; ——— por el P. B. Merino S. J. Lichens de Setubal, por Valerio. (DEZEMBRO) Aleixo Cordeiro S. J. Bibliographia.

|| Indices do vol. XII.

5

- , 1a PO

Ro

a E, “Br

Cette Revue, dédiée à la mémoire de ços le O rtade des nat! listes portugais, se compose de trois séries soigneusement illustrées Vulgarisation Scientifique, Zoologie et Botanique.. De, - Ces trois séries sont entitremênt indépendantes. Leur publication. ia fait de telle manitre que chaque mois parait un numéro, alternant la | série de Vulgarisation avec les deux autres: toutes forment cade année trois volumes in 8.º auxquels on peut s'abonner SE Rarorieham A

:.

Conditions de publication de ka

Série de Vulgarisation Scientifique ss SS e

Cette Série exclusivement écrit en portugais, dans un style attrayant, E est destinée aux personnes qui, sans vouloir s'engager dans des questions. purement scientifiques, désirent néanmoins être au courant du progrês | matériel et scientifique du moment. e

Ainsi que le nom lindique, cette série répand et vulgarise les pri pales connaissances scientifiques en les rendant à la portée de toutes les. classes de la société. D'une impression irréprochable et orneé d'un. grand | nombre d'illustrations, elle se compose de six piano par an, lesquels | alternent avec ceux des deux autres séries.

Séries de PobloRis et de Ra

Ces deux séries, purement scientifiques et destinées aux professionels aux académies et instituts scientifiques, renferment des travaux originaux “de spécialistes renommeés. à

Bien qu'elles s'occupent de toutes les branches de la FORA et de Jal “Botanique, elles traitent cependant de !'Entomologie et de la Cryptogamie . en particulier, sans onblier les questions de la Systématique, de PHistolo- | : gie, de " Anatomie et de la Physiologie.

La description de plusieurs espêces nouvelles, le nombre et la per ction des” gravures originales, limportance des monographies et la séle ction, enfin, des sujets scientifiques ont rendu ces séries três estimées des | savants et des sociétés scientifiques du monde entier. ae

Les articles sont écrits dans différentes langues au gré des auteurs. A Chaque série se compose de trois fascicules qui alternent avec ceux dela Série de Vulgarisation. é

Rédaction: San Telmo 21, Tuy (Espagne)

Prix d'abonnement

Portugal. Cada Serie 18500 ; as tres Series 48000 réis. Brazil. Cada Serie 88000 rs. fracos; as tres Series 208000 rs. Espafia. Cada Serie 10 pesetas; las tres Series 25 pesetas. República Argentina. Cada Serie 5 pesos; las 3 Series 3 pesos . Uruguay. Cada Serie 2 pesos; las 3 Series 6 pesos. India. Cada Serie 5 rupias; as 3 Series 13 rupias. sa Pour les autres Pays. Chaque Série 10 marcs = 10 shillings =12,50 E les trois Séries 25 marcs = 25 sh.==31 fr. -

Pagamento adeantado

1

Composição e Impressão: Typ. a Vapor de Augusto Costa &” Mattos Praça do Bsvão de S. Martinho BRAGA |

h o erre rei pt oo |

E

ui

pos + Za 2

CASA SUGENA

e 2 e e ar Te > ss e cama cm na O nd A DA O A DN ND NR

J. P. DE SOUZA & C4 Avenida Rio Branco, 76 a 86

“OBJECTOS PARA EGREJAS, | Paramentos e artigos de devoção

-

ã OFFICINAS DE PARAMENTOS E VESTES ECCLESIASTICAS

F “agendas, modas, confecções, tapeçarias, camisaria e calçados

Ateliers de costuras e chapeos

Caixa postal n.º 773 -+ea+- Endereço Telegraphico SUCENA

RIO DE JANEIRO

Peç am n catalogos

COMPANHIA PROGRESSO INDÚSTRIAL DA BAMIA É

Escriptorio Geral Rua Larga do Commercio, N.º7 JM FIAÇÃO E TECELAGEM E

-

eae E Premiada na Exposição

Nacional do Rio de Janeiro, e em 1911)

"TO

oe

sg

+ F ; 4

a

TA.

|

SITA Á RUA DA MANGUEIRA

FABRICA BOMFIM

da als PD Se ER 1 E tias ils it e e

o cio

os A ego O ema eee Are re err

Es

Grande Fabrica S. Braz |

SITA Á PLATAFORMA

Com 915 teares

PRODUCÇÃO : Tecidos tintos, Morins, Brins e Fantazias

dd pr 2 dr, é ] Pd mn! / Bell, PSA Pao. GR. | REGE pa | e o msm a

Marca Leão

PEME:S ALVES

FUNDADA EM 1856 AO

e cigarros

FABRICA “R. Princezas n.º 11 Rio de Janeiro: | SUCCURSAL | Travessa do Commercio n.º 13 Enp. TELEGRAPHICO: LEITALVES.

=== S. DOMINGOS

DEPOSITO GERAL:

m À () E: = sm | E EL,

IE

e” es Ed j à da xd CC [D[D[[[""—""""[DD[][][][][][][D[[—0 "0050000005

2 Cmmiesd pa PA e o Loser | aii E Pam! a Cigana) frame ae] E, E=O e Em = estimo | Eme

[0,6] N Do [eb] io) N qu o, G =| [es] = Õ ra [=] ço] S ee) [no] (o) —s 8 Q

à EN to SEDE

á e? Da d 1 Do A 4

ABr ST. ps sd! 10 Ma qts = GARE fr, ooo + ai;

Dada dp fm AU É rd Da dd cin a cd ja So

IR

E |

4 k 4]

TA

5 Cedo: Te SS SO TD e a a o me pm

Eta nt e

a! ' +- E Bo es 4 As A . ES a A a my ads - 4 ka Do So TREM “ea no pare na a gs a “a E pane a ça : s r cs “a rg h 1a, pe + Ep de pr a O mai ps =” e o a aah

| SESULO na au |

"CRUZ & RUAS | TIESTO A DM E e CIGARROS EM PAPEL CIGARROS EM PALHA dl Luzitanos, Superfinos, Havana, Esmagados, Esmagadinhos, || Novo Seculo, S. Salvador, Itapagipe finos, Abertos, Itapagipe e Victoria. S. Salvador. | = , SECULO KX «== = SECULO XX N.3 = | Ns. 1,2,4,5,6e7 em papel pardo, picado e desfiado || ( G) cc» PAPEL MORTALHAS SS

Pardas, Brancas, Abadie, Bardou e em carteiras Zig-zag Cosmopolite e outras qualidades

FUMOS DESFIADOS Gana Berta 120058 Barbacena, Rio Novo, Araxá, Virginia e Turco Picado 3 Rua das Princezas n. 22 BAHIA

ni |

SV/Z o

ae (O os e A a

| TABACARIA BAHIANA.

q

He

A. Guianas & Companhia .

FABRICANTES DOS CIGARROS | q Aromaiicos, Sublimes | a === —Canella, soberanos - =

Celestes com ponta de com ; Fumo de diversas qualidades e variado ortimento de artigo para fumantes E

+. as = 8 N. 42, Rua Cons. Saraiva, N. 42 BAHIA

me, TR PR ESA Me VPN 17 Ho dg 21

EMC ae

Les principales maisons d'exportation de Cacao à Bahia (Brésil), auxquelles on peut s'adresser pour l'achat en gros, sont les sui- vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue):

Wildberger e C.': Agenor Gordilho J. Studer e €. « Duder e Brother F. Stevenson e Co. Ltd.

A pes principales maisons d'exportation de - Tabac à Bahia (Brésil), auxquelles on peut * s'adresser pour [achat en gros, sont les sui- —vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue):

Tabac préparé Leite e Alves (cigarettes) a Martins Fernandes e C.º (cigarettes) E Cruz e Ruas (cigarettes) 3 A. Guimarães e C.º (cigarettes)

Tabac en feuillo Wilhelm Overbeck e €.º 4 F. Stevenson e Co. Ltd.

6

us AS A“ Ny | Ú ÃO. Rua Carlos Gomes, 30 BANIA

Paramentos E efesssticos: harmoniuns, lampadas, casti-

“çaes, estatuas, galhetas, sacras, objectos e livros de devoção. “4 Remette êncommendas. para o interior e outros Estados.

q

CS

== LIVRARIA ECONOMICA ==

us, PU CS E e

DE TRISTÃO & PINTO

É a casa que mais vantagens offerece em seu genero. & Vendas pelos preços dos catalogos. Vendem livros nacio- q naes pelo preço dos catalogos e dos estrangeiros, cobram ape-

nas uma commissão de IO ?/,. Grande sortimento de livros de medicina, direito, engenharia, agricultura, religião, scien- cias etc.

Artigos para desenho, musicas e objectos de escriptorio

| | Fornecem catalogos de qualquer Livraria nacional e) e vendem pelos mesmos preços

Rua Louça, 2 BAHIA

ESAD CASA F. KORISTKA coma

Milano Guia. 2, Via G. Revere, 2

MICROSCOPIOS ea completos e aecessorios. MICROSCOPIOS para BACTERIOLOGIA conforme a figura adjunta com 2 objectivas a seeco e 1 de immersão homogenea, 3 oculares, revolver trilocular, armario de acajú de 400 a 470 francos. OBJECTIVA 1/;5' SEMIAPOCHROMATICA de immersão homogenea, 200 francos, comprehendendo as duas oculares :

compensadoras 4 e 8.

Representante no Brazil: Sr. O. VALOBRA | R. Julio Cesar, 62 Rio de: Janeiro

E , sy Cóln a. Rhein. E Leybold's Nachiolger e EMA NHA

Ea - Exposition Universelle de Bruxelles 1910: GRAND PRIX À pr “Exposition Internationale de Turin 1911: DEUX GRANDS PRIX

Sortimento completo de Gabinetes de Physica. Installações electricas. Machina pneumatica do Dr. Gaede., Instrumentos de précisão.

É E | Apparelhos microphotographicos.

E RAGAARA SRA PEARAARALE ARRAIS SASSAEASIADES

pi a 1

* JOAQUIM RIBEIRO & ia pede lo Dn “Livraria e officinas

DAS

DUAS AMERICAS

E Papelaria e artigos de escriptorio E

Typographia Lithographia Encadernação e pautação E Livros screntíficos, escolares e religiosos

RR o | - SORTIMENTO COMPLETO

= a

MR pr + Rae Ea : 280 .

BAHIA Rua das Princezas, 2 BRAZIL

é « BEN. -

A' ELEGTROTEGHNICA

Estabelecimento Electro-Mechanico de Precisão

a

Secção de Physiea e Chimica

Todos os apparelhos necessarios à installação de Gabinetes para o ensino medio e superior. .

Secção de Electro-chimica

Todos os productos e apparelhos para Galvano-plastica, Galva- , nostegia. Galvanização.

Secção de Electricidade Medica

Correntes galvanica, faradico, faradica-sinusoidal. Caustica e en- doscopia, Diathermia, Radiologia, Alta frequencia, Massagem vibra- toria e pneumatica, Banhos de luz.

Secção de Optica

Microscopios, Condensadores, Apparelhos de projecção para en- | sino, Episcopios, Cinematographos.

Accessorios

Ventiladores electricos, Ferros para engommar, Pequenos mo- tores electricos, Bombas automaticas, Bombas circulares e centri- fugas.

Officina para concertos

Concertos de apparelhos de mechanica de alta precisão.

Prospectos, informações, orçamentos, gratis, a pedido

OCMAVIO MALOBRA hua Julio Cesar, 62 (antiga do Carmo), RIO DE JANEIRO

Pa SSL S LS LS SS SAS SS SS SSL SS SA RSS SS AS A AS AS AS A SL ASA PAS AS ASA A ASS ADS VAL A NA SA A SA SA AAA A AA AA A A a A

Agencia Geral para o Brazil, com deposito de: é

Emilio Balzarini: apparelhos e instrumentos physicos.— 7. Koristka: Instituto Optico de precisão. ,$. A. Rancati Grauer: Electro- chimica. MILANO (Italia).

DL

LL a

EA Ed

* Les Anonacées cultivées au Brésil

PAR LE PROF. J. S. TAVARES S. J.

Ee - Histoire. Les Anonacées Brésil appartiennent surtout

+ nda

4 jux deux genres Anona et Rollinia (1). Martius, dans sa Flora Brasiliensis, décrit 23 especes du premier genre et II du second. Ces arbres et ces arbustes indigênes et sylvestres portent les noms populaires d'araticú et d'araticúm, tirés de Vancienne langue gua- Pa Eis, et qu'on pourrait écrire arático en portugais.

“C'est au nord du Brésil que les Anonacées trouvent les meil-

euro conditions pour végéter humidité, chaleur et sols argi-

a)

le Es En général elles produisent des fruits dês le mois d'aoút jus- ja décembre.

E “On a essayé la culture de quelques especes d'araticús, et le Es ultat a été encourageant. A Bahia j'en ai trouvé dans quelques ro ças (fermes) une espece au feuillage brillant et d'un bel aspect. El le attire V'attention des étrangers.

E ' Les Anonacéss, importées d'ailleurs et cultivées depuis long- t em ps au Brésil, sont quatre Auona squamosa L., A. cherimolia Mill. 4. reticulata L. et A. muricata L. Martius et Caminhoà ajoutent à ce nombre ['4. obtusiflora Tuss., que je n'ai jamais vue au Brésil.

Suivant opinion autorisée de ces deux auteurs, ces plantes sont - originaires des Antilles et d'autres régions de |" Amérique Cen- rale, d'ouú elles passerent au Brésil lors de sa colonisation. Pour m oi cette opinion est plus que probable.

“De fait, les premiers auteurs espagnols qui ont écrit sur " Amé-

pt à important sans doute en lui- -même, mais três facile à saisir: leur co- ) e sp Sale est Rae de ee daillies de cornes ndo et

ales s extérieurs».

A 13 Ro de ASR e:

+ ..

4 s

E . Ê my

MS bx 2

o

A ; a! QTO Eid 138 Ê BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [2] E

rique mentionnent ces plantes. Oviedo (Historia Natural y Ge- neral de las Indias, Libr. vin, cap. xvrr, a. 1535) appelle I'une d'el- les guanabo. Ce nom lui est encore conservé à Cuba et en d'au- tres régions de I Amérique Centrale. A une autre il donne le nom de anon, dont Vimmortel Linné a tiré le nom générique Anona. Ce mot auon et anones, d'origine indienne, bien qu'on ne sache pas au juste à la langue de quelle tribu il a été pris, se lit également dans d'autres historiens espagnols.

Au contraire, dans les premiers auteurs qui ont écrit sur le Brésil, on ne trouve aucune trace de ces Anonacées. Gabriel Soares, par exemple, dans son Tratado Descriptivo do Brasil, écrivant à Bahia en 1587, s'occupe minutieusement des différents fruits du pays, ainsi que de ceux importés de "Europe et déjaá ac- climatés, mais il parle seulement de J'aratici, sans faire mention des Anonacées en question. Nous savons même qu'une d'elles fut intro- | duite à Bahia, alors capitale du Brésil, vers 1626, sous le gouver- | nement du Comte de Miranda, Diogo Luiz de Oliveira, dou lui vint le nom de fruta do conde (fruit du Comte), donné | aussi plus tard aux autres trois espêces. Cette fruta do conde était | celle qu'on appelle pinha actuellement (Anona squamosa L.); au- jourd'hui à Bahia on ne donne ce nom qu'à VA. reticulata L.

Ces arbres fruitiers étaient inconnus aussi en Asie dans les deux premiers quartiers du xvr siêcle, car Garcia da Horta qui alla aux Indes en 1534 et imprima à Gôa son ouvrage em 1563 (Coloquios dos Simples, drogas he cousas medicinaes da India; he | assi dalguas frutas achadas nella, onde se tratam alguas cousas to-. cantes a medicina, pratica he outras cousas boas para ia nen. fait pas mention. ;

Elles furent probablement apportées aux Philippines du Mexi-. que ou de Saint-Domingue par les espagnols qui s'établirent à. Manille en 1571. 4

On ne sait pas au juste si les portugais les introduisirent aux. Indes portugaises et aux Moluques en les important du Brésil ou. des Philippines. 2

On cultive aujourd'hui ces plantes dans toutes les régions chau- des de Vancien et du nouveau monde. L'une delles (Anona cheri- molia Mill.) croit même dans les Algarves, à Lisbonne, à Malaga,

J. S. TAVARES: LES ANONACÉES CULTIVÉES AU BRÉSIL 139

Orihuela, à Valence, en Sicile et en Grece. Les fruits de celles “qu'on. cultive en Europe dans des serres ne produisent pas de graines. Quant à leurs noms portugais, ils varient au Brésil suivant les *différents Etats, voir dans le même Etat. L'espece appelée ata (A. “squamosa 1.) au Parã et au Maranhão porte le nom de pinha à Ba- hi, et de fruta de conde (fruit du Comte) à Rio de Janeiro. C'est “ce dernier nom qui a prévalu dans plusieurs Etats pour toutes ces 4 Anonacées et leurs fruits. En décrivant chacune des especes, - jindiquerai les noms vulgaires sous lesquels elles sont connues. Les ia des Auona squamosa, reticulata et cherimolia, arri- vés à point, sont délicieux, d'un parfum exquis et si légers qu'on es conseille aux malades. En général on donne la préférence à “ceux de la premiere espece; pour moi je trouve ceux des deux “autres tout aussi savoureux. E Les fruits de 7 Auona muricata L. sont inférieurs en qualité, lé- * gêrement acidulés et rafraichissants. Cette infériorité est même in- diquée, 3 à Bahia, par le nom de 7aca de pobre (fruit du pauvre), par “Jequel ils sont désignés.

RE Au sujet des araticús on lit dans Gabriel Soares Trata- “do Descriptivo do Brasil, em 1587, pag. 175: «Araticá é uma ar- “vore do tamanho de uma amoreira, cuja folha é muito verde es- “cura, da feição da da laranjeira, mas maior; a casca da arvore é. “como de loureiro, a madeira é muito molle, a flor é fresca, grossa “e “a vistosa, mas o fruto é tamanho como uma pinha, e em verde é lavrado como pinha, mas o lavor é lizo e branco. Como “este fruto é maduro, arregoa todo pelos lavores que ficam então “brancos, e o pomo é muito molle e cheira muito bem, e tamanho o seu cheiro que, estando em cima da arvore, se conhece de “baixo que está maduro pelo cheiro. Este fruto por natureza é frio e sadio; para se comer corta-se em quartos, lançando-lhe fóra umas nevides que tem amarellas e compridas, como de cabaços, das En juaes nascem estas arvores, e aparam-lhe a casca de fóra que é Eis | delgada, e todo mais se come, que tem muito bom sabor | E

e re

hr “pa ;

TÃO > BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [4] 5 : . a

com ponta de azedo, a qual fruta é para a calma muito desenfas- tiada.» |

A la page 204 parlant de 1" Araticurana, sans doute une sorte d' Araticuú, le même auteur ajoute:

«Dão estas arvores um fruto tamanho como marmellos, lavra- . do pela casca, como pinha e muito lizo, o qual arregoa como é maduro e cheira muito bem.» Et le Pere Simam de Vascon-. cellos (Chronica da Companhia de Fesus do Estado do Brasil, 3.º ed., pag. 106): «Araticá é arvore mui fresca, de tres especies, | cujos frutos tem feitio de pinha. O a que chamam Ariticuapé é | doce e suave: o a que chamam Araticugoaçu toca de agro doce, mui fresco para tempo de calma. À terceira espécie não se come».

Classification. La classification des Anonacées cultivées se - base sur Iattachement et la disposition des fruits simples qui for. ment le fruit composé ou syncarpe.

Les. fleurs sont hermaphrodites. Elles se composent de trois | sépales, de 6 pétales, disposés en deux verticilles dont Vextérieur | manque parfois, d'étamines et de carpelles libres, en nombre va- riable et indéterminé. Leur formule florale est donc celle de tou- tes les Anonacées, à savoir: F-=-3S 1 3P + 3P + qoE 4-00€.

Tous les ovaires du même pistil sont libres et juxtaposés sur |

,

un réceptacle conique. Chaque ovaire renferme un ovule anatrope.

Le fruit est formé de baies. Pendant leur croissance ces baies ou | fruits simples, grâce à leur proximité, se soudent entre elles, sur une extension plus ou moins grande, formant ainsi un fruit com- posé, dont la forme rappelle un peu la pomme du pin ou I'ananas. | Je dis la forme, car Vorigine est tout à fait différente. Tandis que. les pommes du pin et Pananas dérivent des fruits de toute une in-. florescence, qui se soudent avec les pédicelles des fleurs, leurs bra- | ctées mtres et le pédicelle commun de Vinflorescence dans une | masse unique, le fruit composé de ces Anonacées provient des. fruits simples d'une même fleur, qui se soudent, pendant leur dé. veloppement, en un fruit composé de grande dimension. F.

Dans les Axona squamosa et cherimolia cette soudure des fruits ne se produit que sur une certaine étendue, les parties supé-. rieures restant libres et distinctes (PI. nr, Pl. vr), tandis que dans.

os AEE à MT [1 SA : , , eb A, Tt o ea vai ad ps dar PR nd As á PROD ae Y ; ame 4 l E, Ur . 5”, , h á J. S. TAVARES: LES ANONACEES CULTIVEES AU BRESIL I41

les Auona muricata et reticulata les sommets des fruits simples “ne sont pas distincts (PI. 1v). Dans ces deux dernitres especes on ne reconnaít les baies au premier abord, que par une sorte de réticulation en forme de polygones à la surface du fruit. Ces lignes réticulées indiquent la surface de jonction des fruits sim- f es. ;

'* Les fruits de ces deux espêces présentent cependant quel- “ques différences. Ceux de 14. reticulata ont la surface de Vécorce É pése; dans ceux de VA. muricata au centre des polygones s éltve ne aspérité charnue, résultant du style et des stigmates. Ceux-ci, au lieu de flétrir et de tomber, aprês la fécondation croissent et de- iennent charnus.

Dans ces 4 espeéces les fruits sont donc composés; on recon- nait aisément les fruits simples dans les deux premitres; on ne les distingue dans les deux autres que par leurs réticulations polygo- “nales. :

En ouvrant ces fruits, on observe que les baies des 4. squa- mosa, cherimolia et muricata ne sont soudées qu'aux points cor- respondants à la peau du fruit composé, car les parois de la soudure “interne, apres sa formation, ont été réabsorbées. Chaque baie est un petit sac blanc-bleuâtre, succulent et pulpeux, renfermant un “pépin três dur, qui fait souvent défaut.

Ces petits fruits simples sont appuyés les uns aux autres dans | Te fruit composé, sur le réceptacle.

Dans 4. reticulata les baies sont soudées les unes aux autres “sur toute leur étendue, de sorte quelles ne se distinguent point à Jintéricur du fruit composé, rempli d'une masse jaunâtre et ho-

“mogêne qui contient les pépins ou graines sur le réceptacle. ra

E On peut résumer' ces différents caracteres dans le tableau sui- “vant: =

=.

1. Fruits composés de baies distinctes ayant la forme de petits K |

sa sacs pulpeux, contenant chacun son pépin ou graine......

--.+ À, squamosa L., À, cherimolia Mill. et A. muricata L.

fm “a. Ecorce ou peau du fruit divisée en écailles distinctes cer... À, Squamosa L. et À, cherimolia Mill.

142545 BROTÉRIA: SERIE BOTANICA: [6]

b. Ecorce, non divisée en écailles, portant des aspérités | charimestcpites tea es AD E VE A. muricata L.

2. Fruits composés de baies non distinctes, complêtement sou- | dées et formant une masse homogêne; écorce lisse, sans. écailes ni. aspéritês. ; 22/04 um 8% Spas A. reticulata L.

DESCRIPTION DES ESPECES

I. Anona squamosa L. On 'appelle ata au Para, au Ma-. ranhão et au Ceará, pinheira (pinha c'est le fruit) à Parahyba, Per- nambuco, Alagõas, Sergipe et Bahia; fruta de conde (fruit du Com- te) dans TEtat de Rio de Janeiro. Dans I'Afrique portugaise et à. Gôa on lui donne le nom de ata (1). C'est la gomme cannelle des. français et le sweet-sop des anglais. i

C'est un arbuste peu touflu (Pl. 11), au port peu élégant, géné-. ralement petit, pouvant atteindre au plus 3 ou 4 metres de hau-. teur. Il est complêtement glabre; parfois ses rameaux et ses jeu- nes feuilles sont velues.

Les feuilles sont membraneuses, entiêres, longuement lancéo- lées, à base un peu aigué (Pl. rrr), au sommet aigu ou arrondi.

Les pédoncules sont généralement solitaires. Ils ne portent qu' une seule fleur, petite. Trois sépales verts, trois pétales en sec- tion triangulaire, assez gros, verts à I'extérieur, d'un blanc-jaunâ- tre à Vintérieur, ou Ion voit, à la base, une tache rouge. 4

Les fruits sont plus petits que ceux des autres trois Anonacées, presque toujours ronds, parfois ovales ou coniques; quand ils sont môrs, de couleur verte, vert-jaunâtre, ou vert-rosée. La peau est souvent couverte d'une sorte de poussiere (fpruina) bleuâtre qu senleve facilement (Pl. rm). Réunies pendant le développement, 1

(1) L'origine de ce mot est inconnue. On sait seulement qu'un auteut ancien, cité par Martius Rechium: Zist. Nov. Flisp. 348-454 appelle akate ou ate le fruit d'une Anonacée américaine. Suivant Colebrook, cité par Caminhoà (Botanica Geral e Medica, p. 1314, en note) le nom ata es originaire de la langue des anciens Indiens d'Haiti, et signifiait coeur, p R analogie à la forme du fruit. Ces Indiens donnaient à Dani le nom d ata-maran.

J. S. TAVARES: LES ANONACÉES CULTIVÉES AU BRÉSIL 143

écailles du fruit se séparent par des sillons sinueux avant la matu- “ration ou quand il est à point.

Ces fruits sont doux et savoureux. D'apres certains auteurs ils “ont une saveur tenant à celle de la cannelle,.d'ou le nom français Ed pomme cannelle.

Les graines de la grosseur de celles des citrouilles, réduites en “poudre, sont employées comme insecticides. Du suc fermenté des fruits on extrait une boisson aigre-douce qui rappelle un peu le “cidre, & La pinheira préfere les sols riches et frais (pas marécageux), “mais elle résiste dans les terrains secs. Lair de la mer brúle ses feuilles.

4 ' Elle se reproduit par semis, et se multiplie par greffage et par marcottes. ;

+

Etats du nord du Brésil. J'en ai vu quelques exemplaires à Rio de “Janeiro, mais bien rabougris en comparaison de ceux du nord. Le fruit est souvent attaqué par des chenilles de différents pe-

Cet arbuste fruitier est fort répandu à Bahia et dans les autres

“tits papillons, crépusculaires et nocturnes. Celui qui produit le plus de dégats est 1 Attacus atlas. La petite chenille, en sortant de E troue la peau du fruit, s'y enfonce, le mine, lui fait prendre ú une teinte noirâtre et le desseche.

E Une bonne partie des fruits sont ainsi perdus à Bahia.

É Le seul moyen efficace pour combattre ce fléau, est de recou- “vrir chaque fruit d'un petit sac de papier, pour empêcher les pa- “pillons d'y pondre leurs oeufs. On pourrait se servir aussi d'insec- * ticides énergiques et capables de détruire les oeufs de ces insec- “tes. Il suffirait d'en pulvériser ou d'en arroser les fruits, à des in- tervalles At de peu de jours. |

E EL Anona squamosa L. est cultivée dans "' Afrique portugaise, à “Angola, à Mozambique et dans Iile de S. Thiago, à Cap-Vert, ou “elle croit spontanément et forme des bois dans la vallée de S. Do- % mingos. On la cultive aussi aux Indes portugaises.

F É EM

E Z. Anona reticulata L. A Bahia on appelle cet arbre et

o.

e : Ta VA

pe e e

a

va Sue ARO ! R q qr, ri rei Y - Ecs K e e à E qa Fa a “ra SRS Exa add Ric % 144 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [878

son fruit fruta do conde (fruit du Comte), à Rio de Janeiro fruta | de condessa (fruit de la Comtesse). Dans [ Amérique Centrale on | lui donne le- nom de corazón de buei. Dans les colonies anglaises | on le connait par custard-apple; les français "ont baptisé de fruit - a coeur de boeuf. Les habitants de Madêre, ainsi que ceux des Indes 3 portugaises, lui conservent son nom générique axona; à Angola, ou il est fort répandu en plusieurs régions, et ou il croit même spontanément, on l'appelle, comme à Bahia, fruta de conde. C'est un arbre de grandeur ordinaire, touflu, et de ea agréable à la vue. a Feuilles membraneuses, entitres, au sommet aigu, et à base un | peu éffilée (Pl. 1v), glabres, oblongues ou oblongo-lancéolées, un peu | âpres sur la face inférieure du limbe. | Pédoncules des fleurs situés 2 à 2 ou 4 à 4 dans Vaxille des feuilles. | q Fruit cordiforme (Pl. 1v) et gros, pouvant atteindre la grandeur de deux poings fermés. Il a 'apparence d'un coeur de boeuf, d' ou. les noms vulgaires espagnol et français. La peau est lisse, avec des Ee lignes de réticulation polygonale, indiquant la surface de soudure | des fruits simples. Ceux-ci, étant soudés dans toute leur étendue, | d ne se distinguent que par ces lignes. La partie interne du fruit | est une masse homogêne, jaunátre, fort savoureuse et douce (1). E La peau est vert-bleuátre; elle conserve cette couleur même . quand le fruit est môr, ou bien elle prend une teinte rouge-claire. Il est préférable de cueillir ce fruit, comme aussi ceux des au- | tres trois Anonacées, quelques jours avant la maturité; d'autre fa-. çon ils sont dévorés par des chauves-souris, ou bien, en tombant | sur le sol, ils s'abiment. ) Cet arbre est fort commun à Bahia; on le trouve dans tous les. jardins et roças (fermes). Je Pai aussi rencontré à Pernambuco, à Parahyba et à Itá (Etat de St. Paul).

, R Par

+

(1) Je ne m'explique pas la raison pour laquelle il est dit dans O Bras, cil, suas Riquezas Nalturaes, suas Industrias, vol. 1x, pag. 347, que ce fruit est acido, desenchabido e de pouca valia (acide, fâde et de peu de ad Peut-être l'auteur de l'article Mr. A. Gomes do Carmo, n'at- il ja » mais gouté les fruits de Bahia, car, s'il Vavait fait, o crois am gi] penserai it autrement. Ê

do o a

J. S. TAVARES! LES ANONACÉES CULTIVÉES AU BRÉSIL 145

0a a o a

E Fai trouvé à Bahia quelques fruits attaqués par les chenilles d'un papillon ; ils ne sechent point, cqmme ceux de "Anona squa-

“mosa L. Du reste les dommages sont insignifiants. Si ce fléau ve-

“nait à augmenter, on pourrait employer la méthode conseillée plus “haut pour les pinhas.

Cet arbre se propage par semis, greffage et marcottes.

: 3. nica cherimolia Mill. A St. Paul, comme à Rio de q “Janeiro, on Vappelle fruta de condessa et même fruta de conde * (fruit de la Comtesse, fruit du Comte); à Bahia on le nomme 42- —“ ribá. Ailleurs il est connu sous le nom de gravéola et de cheri- “mola (1). Dans " Amérique Centrale et en Espagne on lui donne * le nom de chirimoya; à Madere et aux Açores celui de anoneira (anona c'est le fruit). RURA MES C'est un arbuste ou un petit arbre (Pl. v), au tronc médiocre, * assez touffu. Ea Ti | Feuilles membraneuses, oblongues ou ovale-oblongues, entit- “res, au sommet aigu. La grandeur et la forme des feuilles sont néan- " moins três variables. Te parfum des fleurs FAppe un peu celui des pétales de la - magnolia. Te fruit, tout en ayant la même disposition de celui de 4. “squamosa L., en difftre quant à la forme, la grandeur et la saveur. E De fait, les edil remontent davantage et sont pointues, comme em peut le voir sur la Pl. vr; elles sont de couleur vert-cendrée, E irant sur le jaune à maturité, parfois même rosées au sommet. “En général la forme du fruit est celle d'un coeur, tant soit peu * ovale. Il est assez gros, peu inférieur à celui de 4. reticulata L.. * quand il ne Végale pas. La pulpe est d'un blanc-bleuâtre; les grai- * nes sont jaunâátres. Son goút- et son parfum sont tellement déli- “cats qu'ils ne cedent en rien aux meilleures pinhas ou atas. D'aprês ' Barbosa Rodrigues (Hortus Fluminensis, p. 8) c'était le fruit préfér par Humboldt aprês le Mangoustan de VAsie.

On peut affirmer que cet arbre est répandu dans tout PEtat de

RS:

(1) Cherimolia ou chilimova parait un nom composé, et suivant Mar- “tius il est dérivé de quelque langue indienne de " Amérique Centrale,

Pe e o pa

E DS SRS PP PO A RD i + eis y do: po a bg A kg E Ts J di Eis é A o tar E ANE, APR END NO, e DE A, dd a ES A A CE ; RENA PA A 146 BROTÉRIA: SERIE BOTANICA [10]

St. Paul. Je I'ai trouvé à Itá, à Jaboticabal, Jahá, S. Carlos, Cam- ; pinas, Araraquara et à Ribeirão Preto. Je l'ai rencontré également à Juiz de Fóra (Minas) et à Itaparica (Bahia). Au mois de Juillet, à. Itú, il était chargé de fruits, tandis qu'à Juiz de Fóra ceux-ci

múrissent en novembre et à Itaparica en janvier. a

Barbosa Rodrigues dit (1. c.) que les graines de cet arbre | furent apportées de Cataíia au Brésil par le Conselheiro Lopes. Netto. E

Parmi les Anonacées cultivées c'est celle qui supporte des tem- | pératures moins élevées, car elle prospere non seulement dans | les régions tropicales, mais aussi à Madêre, aux Açores, au sud du, Portugal et de "'Espagne, en Algérie, en Sicile et en Grece. A Lis. bonne elle a déjã donné des fruits dans le Jardin d'Ajuda. |

A Madêre, d'aprês les informations que Mr. le Dr. Carlos. Azevedo de Menezes a bien voulu me transmettre, 1' 4. cheri-| molia est tres répandue. Elle fructife au dessous de 300-400 meê-. tres; au dessus de cette altitude elle produit des fleurs, mais pas. des fruits: On en cultive deux variétés, "une comme celle du Bré- sil, I'autre à fruits presque lisses. Celle-ci est la plus appréciée, sa, pulpe étant plus délicate et les graines moins nombreuses. E:

Cet arbre rarement excede 7 metres à Madêre. |

L'A. cherimolia se propage par semis, greffage et marcottes. |

Du jus fermenté des fruits on fabrique aux Antilles une boisson appelée corossol.

4. Anoma nidiea L.— A Bahia on donne le nom de ja- ca de pobre à Varbuste et à son fruit, dans 1 Amérique Centrale celui de guanabo; les anglais Vappellent sour-sop, et les français corossoler, corossol (1) et sappadille. A Madêre il est connu so 1s le nom de anoneira (son fruit c'est V'anona). 4

C'est un arbuste plus haut et bien plus élégant que "Anona squamosa L., aux feuilles oblongues ou ovale-oblongues, pointues au sommet et ayant la partie plus large du limbe plus prês du sommet que de la base, VT ia aux espéces précédentes. .

(1) Corruption de Curaçao, I'une des Petites Antilles ou cet arbus raid est três cultivé.

J. S. TAVARES: LES ANONACÉES CULTIVÉES AU BRÉSIL I47

—— —— a

Pédoncules solitaires à Jaxille des feuilles. Fleurs assez gros- “ses; trois petits sépales et six pétales, dont trois externes vert- A Res et trois autres internes blanc-jaunâtres. |

- Fruit três gros, pouvant atteindre 25 cm. de long, pendant Eles rameaux, ovale, ou longuement cordiforme, voir même coni-

* rissant. La peau présente au milieu de chaque réticulation polygo- " male une aspérité charnue, résultant dela croissance du style et des * stigmates, comme on la vu plus haut. Il est blanc à Vintérieur, k succulent, aigre-doux, rafraichissant, et de qualité inférieure. Le suc, “* aprês avoir fermenté, produit le viu de corossolier, fort estimé dans “les colonies françaises.

Le fruit, séché avant sa maturation et réduit en poudre, sert —* comme astringent dans les diarrhées chroniques.

A Une huile qu'on extrait des fruits encore verts est conseillée * pour frictions contre les névralgies et le rhumatisme; on le mé- *lange pour cela avec une autre huile fixe, par exemple celle * d'amandes douces.

Jenaivu qu'une fois cet arbuste, à Muritiba (Bahia), chargé * d'énormes fruits, au mois de janvier.

| Cette plante est cultivée en plusieurs régions d' Angola, et dans * Yále de St. Thomas du Cap-Vert. Dans cette dernitre on appelle | ses fruits saf-sap, corruption peut-être du nom anglais sour-sop.

' On la cultive aussi à Madere, aux environs du Funchal.

ENE ua ai WO 4 ia

a * que tronqué. Sa couleur verte devient blonde ou jaunâtre en mú-.

. FE Ro TRA fe: O e e: PS

Le Goyavier (Psidium guayava Raddi) au Brésil

PAR LE PROF. J. S. TAVARES S. J.

La famille des Myrtacées, qui a pour type le myrte, unique es- E pece européenne, fournit à "homme une grande abondance d'ar- . bres fruitiers fort utiles. Entre eux la primauté revient au goyavier, d grâce à importance, dans l'économie domestique, de la confiture | et du sirop de goyave, voir même parce que ses fruits sont un - aliment excellent pour les porcs, quand on ne peut autrement les | utiliser.

En Amérique ses avantages ne sont pas inférieurs à ceux- du | cognassier en Europe, car la confiture de goyave rivalise avec le | cotignac. Mais, tandis qu'en Europe on réserve au cognassier le | meilleur coin du verger, une terre plus profonde et humide, gé- E néralement au bord des rivitres, le goyavier, bien plus sylves-. tre, croit sans culture dans tous les terrains, même les plus rusti- | ques, et parmi les broussailles, ou, abandonné à lui-même, il se re- vêt de fleurs et se couvre de fruits destinés a "homme qui les | cueillera sans se donner de la peine. À

Le nom brésilien goiaba est certainement une corruption du mot tupi guayá, qui a pour origine gua, rond, et ya, fruit. Il pa- . rait que les tupis V'appelaient aussi guayaba (de guay, joli, et aba . ou 1hba, fruit (1).

Suivant Piso, les colons appelaient autrefois cette plante ara-. çáassú (grand araçãà) et d'apres Marcgrave ils lui donnaient les | noms de guayava, guayaba et guajava; aujourd'hui tout le monde | appelle son fruit goiaba, moins à Bahia ou on le nomme araçã, ou | araçà-goiaba. Ce nom lui est donné depuis longtemps, car Ga- |

=

(1) L'étymologie proposée par Villustre botaniste Barbosa Rodri | gues (Hortus Fluminensis, 1895, pag. 224) ne me parait pas probable. | D'aprês lui goiaba serait la corruption du mot tupi Xovab, qui contient des . semences agglomérées. Si coy signifie prês de, ab ou plutôt aba que je sache E ne signifie pas semence, mais simplement fruit. E

“e

E É o 204 4 he e eres 3 Dt a MP A E dd

Ri + a Te ol ágç a o : =, da R 4 À df, 4: 4 “é ã É a! a 4 “* & de- -

e 7 ; a A j

- ad

J. S. TAVARES: LE GOYAVIER AU BRÉSIL I49

O

'briel Soares qui écrivait à à Bahia en 1587 (Tratado Descriptivo do Brasil) appelle les fruits araçázes et la plante araçázeiro.

E Le goyavier est indigene et de | Amérique +Centrale et de VAmérique du Sud; il croit depuis le Mexique jusqu'au Sud du Brésil. On le cultive aussi en Chine, aux Indes et en Afrique.

3 C'est peut-être l'arbre fruitier le plus répandu au Brésil. Je Tai “vu dans tous les Etats, de Rio Grande du Nord à Rio Grande du “Sud, sauf à Goyaz, Matto Grosso et Sergipe que je n'ai pas visités. * Néanmoins il préftre les climats chauds du nord.

1 pousse avec exubérance dans Vintérieur de Parahyba, Per- “nambuco et Alagõas, ainsi qu'à Bahia. Dans le bassin qui s'étend “entre Nictheroy et la ville de Campos il y a beaucoup de goya- - viers, comme peut s'en rendre compte qui voyage en chemin de “fer. Aux environs de Campos, c'est Varbre fruitier qui abonde le “plus, et il constitue Tune des richesses de cette ville par sa confi- * ture de goyave qu'on expédie à Rio de Janeiro. La plante. Les goyaviers (Pl. vir) sont des arbustes qui ne * dépassent pas deux ou trois metres de hauteur. Ses branches sont * tortueuses et élaguées; son port est disgracieux. D'aprês Gabriel ' Soares, cité plus haut, «ils ressemblent aux pommiers par la * taille, par Vécorce, "odeur des feuilles, la couleur et le port. Leurs “fleurs sont blanches comme celles du myrte et elles répandent une “três bonne odeur». Le rhytidome se fend et s'écaille en petits “éclats.

| Les feuilles élliptiques sont qpposées, coriacées, lisses, entie- “res, à nervures pennées, faisant saillie surtout sur la face inférieu- | re. Ces nervures sont presque rectilignes.

Les fleurs, blanches et à suave odeur, s 'épanouissent solitaires “dans Vaxille des feuilles, et sont formées de 4 sépales, d'autant de * pétales et d'un grand nombre 'étamines.

Le fruit couronné par le calice accrescent et même par le style (voir PI. vim), est plus ou moins ovale, lisse et jaunâtre à Pexté- - rieur, quand il est múr. C'est une baie avec beaucoup de graines * petites et dures, disposées. en deux croissants tournés I'un contre | Yautre (voir Pl. vim).

Le goyavier fleurit et fructifie pour ainsi dire à toutes les sai-

? Ê 2 Rasa 174 pr a - e + 3 Mi to E. Me ME RA % Ff , ] E" É al; CAM MP), a ço + E é Dm I50 : BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [14]: EC O ER SER IDR ESTO ND RR AL ENE S SVO E es

sons de I'année. Néanmoins la récolte se fait surtout à deux épo- ques principales, "une en été laquelle dans I'Etat de Rio de Janei- | ro s'étend de janvier à mars, et à Pernambuco de février à avril, . Vautre en hiver, en aoút et*septembre à Pernambuco et en septem- | bre-novembre dans V'Etat de Rio. E

C'est une plante qui offre plusieurs variétés. La culture pour- rait en obtenir bien plus encore et de meilleures. Les plus connues sont le goyavier blanc et le goyavier rouge qui se distinguent par 4 la couleur intérieure des fruits, -blanc-jaunâátre dans les premiers et 4 d'un rouge éclatant dans les seconds. Le fruit du goyavier blanc - est d'une qualité plus délicate. En outre, la couleur générale de la | plante est plus claire et les feuilles en sont un peu plus petites. :

Quelques auteurs brésiliens font de ces deux variétés deux es- . peces autonomes, et appellent Psidium pomiferum le goyavier rou-. ge et Psidium guayava Raddi le goyavier blanc (1).

Barbosa Rodrigues (l. c. pag. 223) mentionne aussi le goyavier jaune, à belle pulpe dorée.

Le fruit. Confiture de goyave. Principales fabriques du Brésil

La goyave, quand elle est múre, est toujours un peu jaune à | Vextérieur; la pulpe en est d'un blanc-jaunâtre ou d'un rouge écla- | tant.

(1) Les plantes du Brésil appartenant au genre Psidium (Martius dans | sa Flora Brasiliensis en énumêre 74 espêces) sont connues sous le nom ge] nérique de araçãs et araçázeiros. Le goyavier s'en distingue non seulement . par les nervures des feuilles plus serrées, plus saillantes et mcins irquêsaR mais aussi par le fruit.

Les araçázeiros poussent en quina nombre et en grande variété daug ; les bois; quelques uns sont cultivés à cause de la bonté et de la douceur | de ses fruits, comme par exemple l'araçã pêra qu'on dirait une variété de | laraçã da praia (Ps. albrotum Vell.), araçã de corôa (Ps. arboreum Vel), | Varaçã mirim et l'araçã roxo, variétés toutes les deux de Jaraçã do matto | (Ps. arassa Raddi). «O fructo dos araçazeiros, que chamam miry, é com o perinhas, e tem o sabor das sanjoaneiras de Portugal.» P. Simam de, Vasconcellos Chronica da Companhia de Jesus, pag. I0s.

PLS ;

- es Á e” *. NUMAS TRATA Rd ad Lu : ; 4 .

o PR Ef 5] J. S. TAVARES! LE GOYAVIER AU BRÉSIL I51

La grandeur, bien que variable, dépasse généralement celle de “la Planche vir. J'en ai vu de bien plus grosses dans Pile de Itapa- “rica 8 centimêtres et demi de longueur sur 7 de largeur (1). Ce fruit est comme celui du cognassier; on ne le mange pres- * que pas à I'état naturel. Peu appétissant, il a une infinité de peti- “tes graines désagréables pour qui le goúte, et son odeur forte ré- * pugne à bien des personnes. On s'en sert donc cuit en conserves, “en compote, ou défait et dilué en confiture de goyave. On faisait “déjà cette confiture du temps de Gabriel Soares (1587), com- me le montre le passage suivant (|. c.): «Esta fruta se come toda e tem ponta de azedo mui saboroso, da qual se faz marmelada, que * é muito boa e melhor para os doentes de cambras». MA Pour préparer la compote, on pele les goyaves à la ma- chine (fabrique Didier) ou à la main, on enlêve leur pulpe in- terne avec les graines, ne réservant que la partie charnue jointe | à la pelure. Une fois cuites on les conserve en compote dans des | flacons bien bouchés. Elles ont une grande extraction dans le com- | merce. Les fruits destinés à la confiture sont cuits, puis réduits en - pulpe au moyen d'une machine qui en extrait les graines et le * reste qui ne sert pas. À la substance ainsi préparée on ajoute la quantité nécessaire de sucre raffiné et on met le tout dans des * chaudrons suspendus en air et munis d'un appareil à force cen- trifuge. Par son mouvement rapide cet appareil mélange intime- ment toute la páte et la rend tout à fait homogêne. Cette opéra-

y RE SE E

H tion terminée, une ouvriere assise pres du chaudron entre deux y f

(1) A Bahia il y a une espéce de mouche três préjudiciable aux goya- R * ves; elle se développe dans leur intérieur en des cellules contiguês et du- res comme des pierres; les fruits qui en sont piqués produisent de cette | façon une sorte de noyaux dans la pulpe et deviennent inutiles. Heureusement de petits hyménoptêres parasites déposent leurs oeufs sura larve de la mouche, vivent à ses dépens et empéchent la trop gran- | de propagation du diptêre. Lutte naturelle et providentielle, qui établit Ê Véquilibre quand Iindustrie de l!'homme ne protêge pas ce qui lui appar- H tient! Aussi, malgré le grand nombre d'expériences et d'élevages que j'ai | faits, je n'ai pa vu la mouche et je n'ai obtenu que des parasites des fruits contaminés.

SI xo Rx ey q Vs Res x Jr x + Ra BoA io PA a E o b = “a p Deo Po = á e E CER” Et Ro RAGE gi af; R ; ES ER A E AE EA UR Ee Tod ea EPA ice rg ES evo Ego 152 . BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | TM

2 no

compagnes, remplit avec beaucoup d'habilité des boites en fer blanc, au moyen d'un robinet placé en dessous. | Elle tient la boite de la main gauche et aprês I'avoir cem: de la main droite elle coupe avec une spatule le courant, puis elle passe rapidement la boite à sa compagne qui la bouche, et en re- . çoit une autre vide, qu'elle continue à remplir sans perdre une seule goutte de la masse liquide. aealZ Les boites sont immédiatement soudées et mises dans "eau | bouillante pour être stérilisées. | D'autres ouvritres collent les étiquettes et les timbres fédéraux, . et entassent les boites jusqu'à ce qu'elles soient encaissées et ex- pédiées. | Les boites sont faites dans une section de la fabrique, au moyen ; de machines perfectionnées (fabriques Amorim Costa et Cº,. “Antonio Didier e Irmão, Carlos Frederico Xavier de Britto). E La plus grande partie du travail des Einigosia est faite par doé 4 femmes. Leur salaire, dans la ville de Pesqueira, est en moyenne | de 1 franc par jour. Il en est de même dans les fabriques de ci- | garres de S. Felix et de Cachoeira, avec cette différence, que dans ces derniêres les vapeurs de nicotine altêrent en peu de mois la santé des ouvritres. A Pesqueira le travail commence à 6 h. et termine à 18 ee avec 2 heures d'intervalle pour déjeuner et pour diner.

A Campos (Etat du Rio) et dans plusieurs villes de Pernam. | E buco on prépare la goyave en compote et en confiture. A Pernam- 3 buco les machines sont mues à la vapeur (la fabrique de Carlos | Britto emploie aussi le gaz pauvre), tandis qu'i Campos elles le - sont à la main (elles V'étaient au moins en 1908, date de mes der-. nieres informations). Les fabriques ne travaillent que. gra te temps des récoltes. Sa - Váge dor de la fabrication et de Vexportation de la confiture de goyave de Campos à Rio commença à décliner en pro en cette année on exporta 800.000 boites. E

En 1883 ce chifire fut réduit à 250.000. En DOGaATO: toniadi furent expédiées, ce qui suppose 476.000 boites de kilo chacune. 3

'

.

4 .. E!

Ee

+ o

>, a,

PLANCHE

, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914

RIA

BROTER

SoIBAR |

[Pp PO

“DIVE 4 Lai. vsowenhs CUOUN) 9)) Un) JUUULO [ JUHIL

ROTÉRIA, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914 PLANCHE III

Fruit et feuilles de ! Anona squamosa Z., à Bahia. Grandeur presque naturel. Cliché de J. S. Tavares

Pias a

der PR cum

XII, 1914 PLANCHE IV

al E R o E . . q 7 . A : N o : o put et feuilles de ! Anona reticulata Z., à Bahia. Réduction à moins de *,

Cliché de J. S. Tavares

BROTÉRIA, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914 PLANCHE V

N

[ |

b|

uh Er +, : UM E: ; mM RE RE | ir RE

a

Anona cherimolia M:l//. de " Etat de St. Paul. On voit sur Carbre deux fruits. Cliché de J. S. Tavares

OTÉRIA, SERIF BOTANICA, VOL. XII, 1914 PLANCHE VI

naturelle. Cliché de J. S. Tavares

BROTÉRIA, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914 PLANCHE VII

Fr. 1 Feune Govavier venu de Amazonas et planté au Fardin Botanique de Rio de Janeiro. Cliché de J. S. Tavares

Govavier blanc (Psidium guayava Raddi) dans le Fardin Botanique de Rio de Faneiro. On le voit au premier plan. Cliché de ]J. S. Tavares

PRE GRE oS Te se a

j:

e SUÁ de

BROTÉRIA, SERIE BOTANICA, VOL. XII, 1914 PLANCHE Vil

| , . 4

Reis N O AS E o Ca DOENTE

Wkruits et feuilles du Goyavier rouge, à Rio de Faneiro. Grandeur naturel. r Ê A , E k É ta 2 « ma De fruit coupé laisse voir la chair et les graines. Cliché de J. S. Tavares

Er « Vês P pá, "4 Raio 2. Es g' Ai Ds MN ES 4 ad 3 de Mem E , q CN, "A VS “e . Pr; é À O ds Eu po ae Aa RS mo To gdto po À Rae SA á 4 bad 4 o is edi a ç“ FP

. TAVARES: LE GOYAVIER AU BRÉSIL 153

: Cette décadence est due, sans doute, à la fondation des gran- s fabriques de Pernambuco, toutes bien montées, et qui ont no de de leurs conserves les marchés du Sud aussi bien que,ceux

: Nord.

ç “Mes lecteurs verront peut-être avec plaisir le rapport de la produ- tion des fabriques de Pernambuco, que j'ai dernitrement visitées. E La fabrique Amorim Costa et C.“º située dans la ville c Ends, produit chaque jour 5.000 boites de confiture de goyave et les exporte dans les divers Etats du Brésil et à Buenos Aires. - A Bezerros, centre d'un canton assez prospere, il y a deux fa- riques à vapeur, appelées I'une Progresso et Vautre Conceição. «a premitre, appartenant à Mr. José Francisco Xavier, em- to pie 60 ouvriers, hommes et femmes, et produit 2.000 boites par jo ur; la fabrique pourrait en produire 5.000. La seconde, apparte- nant à MM. Dubeux et C.'º, prépare chaque jour 3.000 boites et donne de Vouvrage à 64 ouvriers. Mais les fabriques les plus renommées sont celles de Pesquei- a, dont "une appartient à MM. Antonio Didier et Frêre, et e 'autre à Mr. Carlos Frederico X. de Britto. Toutes les deux, du rant I'année, outre la compote et la confiture de goyave, pro- Juisent d'autres conserves de fruits, surtout d'abacaxi, la meilleure epa d Pernambuco; elles préparent également de la bouil- je e de tomate. | '* Ces deux fabriques sont I'âme et la vie de Vélégante ville de Pesqueira. Dans la fabrique de la marque Rosa, de MM. Antonio Di- dier et Frere, 250 ouvriers travaillent au temps de la récolte et p) éparent chaque jour 25.000 boites, soit par an 800.000 boites E confiture de goyave. Une autre spécialité de cette maison est . la confiture de banane fabriquée par les mêmes procédés que cel- 2 de goyave. É: “La fabrique de Mr. Carlos F. X. de Britto (1) en son genre

Es (1) Dans toutes les fabriques de Pernambuco, dans celle-ci en particu- her, j'ai été traité avec tant de marques de bienveillance, que je suis heu- eux de pouvoir témoigner, ici, à tous ma gratitude.

aa : TA

RS a o SR é SETA Ea de <%

M E, e Ema E À

Xe ESET: 2 E SPAS PA " BROTÉRIA: SERIE BOTANICA

la plus importante du Brésil, emploie 600 ouvriers au temps de la | récolte et prépare chaque jour jusqu'à 40.000 boites de confitu- 4 res. En 1913 la production totale a été de 1.600.000 boites. Le . poids de chaque boite varie un peu; il est en moyenne de 500 gr. à É I kilo. Ces boites se vendent à Bahia au prix de 1,15 fr. à 1,60 | fr. Le kilo de confiture de goyavier blanc vaut 3,25 fr. - À Cette maison a deux succursales, I'une à Maceió, "'autre à Bahia. Ê

On exporte les confitures de goyave de Pesqueira dans tous les Etats du Brésil et à Buenos Aires. On commence aussi à les exporter en Europe. Son commerce y sera apprécié, car, quand . elle est bien préparée, cette confiture de goyave peut rivaliser avec la meilleure marmelade. Son seul tort est d'être astringente. |

La confiture de goyave exportée du Brésil atteignit 3 5.660. kilos en I9IO et 33.449 kilos en I9II, pour une valeur respective de prês de 71.378 fr. et 51.585 fr. ES “68

T

1)

CONTRIBUIÇÃO PARA O CONHECIMENTO DAS DIATOMACEAS DA PROVINCIA DE MOÇAMBIQUE

POR

C. ZIMMERMANN S. J. Professcr no Collegio Antonio Vieira, Bahia

| Ha alguns annos enviaram-me dois amigos dedicados, os RR. “PP. Luiz Lopes S. J. e Manoel da Fonseca S. J., material * de estudo desta provincia ultramarina de Portugal. Sem duvida te- riam continuado a prestar-me este grande serviço, se a revolução portugueza de T9IO os não obrigasse, como muitos outros, a sahir E. daquelle territorio que missionavam com tanto trabalho, tantas fa- digas e privações de toda a especie. Seu crime unico foi pertence- “rem á Companhia de Jesus. A elles deixo aqui exarado o testemu- nho da minha perpetua gratidão.

As colheitas foram feitas quasi exclusivaménte nos rios Nha- - madzi, Cathunda e Bons Signaes. Alem das especies encontradas * nestas colheitas, citei apenas umas 4 ou 5 de outra proveniencia e * que tinham sido publicadas.

O Nhamadz: (palavra que em cafreal significa rio) é um riacho que nasce perto de Mirúru. É affluente do Aruangua ou Luangua, porem no tempo das chuvas chegam as suas aguas a misturar- “se com as do Aruangua. No tempo das seccas perde-se o Nha- madzi na terra depois de ter percorrido alguns kilometros. Mirúru a 40 km. acima da villa de Zumbo está situado no pra- ' zo de Mozómbue na região do alto Zambeze.

O rio Cathunda é egualmente no tempo das chuvas um afíluen- * te do Aruangua na mesma região.

| Bons Signaes ou Quelima, como lhe chamam os naturaes, per- | tence á região do baixo Zambeze. Lança-se ao mar em Tangalane, ' não longe de Quelimane exactamente a I8 graus de latitude aus- “tral,

Bahia Collegio «Antonio Vieira», Fevereiro de I9I4.

O autor.

do 4 pe

156 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [218

Fam. NAVICULACEAE (Kuetz.) Heib. |

Gen. Navicula Bory

nobilis (Ehr.) Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). | viridis (Nitzsch) Kuetz. Cathunda (R. P. Lopes). Borealis (Ehr.) Kuetz. Cathunda (R, P. Lopes). Stauroptera Grun. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). Tabellaria Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes); Cathunda | (id.). Quasi todos os exemplares vistos são muito mais curtos | do que o typo. Tambem os pontos são mais densos e menos E visíveis. Encontram-se porem valvas que formam a fransição | para o typo. Cfr. Ad. Schm. Atlas t. 43, f. 16. gibba (Ehr.) Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R, P. Lopes). 4 appendiculata (Ag.) Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). | mesolepta Ehr. var. thermes (Ehr.) V. H. Cathunda (R. P. | Lopes). E mesolepta Ehr. var. stauroneiformis Grun. Zumbo: Nhamadzi | (R. P. Lopes). | Legumen Ehr. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). cryptocephala Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). | Crabro (Ehr.) Kuetz. var. minuta Cl. Quelimane (R. P. Fonseca). | elliptica Kuetz. var. ovalis V. H. Nhamadzi (R. P. Lopes). scopulorum Bréb. Quelimane (R. P. Fonseca). ambigua Ehr Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). sphaerophora Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes).

Gen. Pleurosigma W. Sm.

eximium (Thwait.) Grun. et Cl. Quelimane: no rio Bons Si- â naes, vulgo Quelima (R. P. Fonseca). | scalproides Rabenh. Quelimane (R. P. Fonseca).

Gen. Scoliopleura Grun.

Westii (W. Sm.) Grun var. stauroneiformis nov. var. Queli-. mane (R. P. Fonseca). Exactamente como a figura no Diat. 13 pag. 49, t. 16, f. 135, mas ornada de um estauro.

[3] C. ZIMMERMANN: DIATOMACEAS DA PROVINCIA DE MOÇAMBIQUE 157

Gen, Craticula Grun.

Perotettii Grun. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). Esta especie parece ser exclusivamente africana. Foi encontrada pela pri- meira vez por Perotet na Senegalia. É sem duvida a forma mais linda deste genero. Em todas as minhas preparações não

encontrei nunca a forma craticulada.

Gen, Stigmaphora Wallich

lanceolata Wall. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo Quelima (R. P. Fonseca).

Fam. CYMBELLACEAE (Kuetz.) Grun. Gen. Cymbella Ag.

* Ehrenbergii Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes). affinis Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes).

Gen. Amphora Ehr.

* marina W. Sm. Quelimane (R. P. Fonseca). . “ovalis (Bréb.) Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes).

Fam. GOMPHONEMACEAE (Kuetz,) Grun.

Gen. Gomphonema Ag.

" montanum Schum. var. subelavatum Grun. Zumbo: Nha- madzi (R. P. Lopes).

gracile Ehr. Zumbo; Nhamadzi (R. P. Lopes).

parvulum Kuetz. Zumbo: Nhamadzi (R. P. Lopes).

* mozambicense Ehr. Moçambique (Ehrenberg).

| Gen. Rhoicosphenia Grun. “curvata (Kuetz.) Grun. var. marina (W. Sm.) Rabenh. Queli- mane (R, P. Fonseca).

Ee

TEARS DEI RO a O E VE US ES e PRN DN e à Ee PAISES goi; ER MatraS Vos JS

EE +

158 des: BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Fam. COCCONEIDACEAE (Kuetz.) Grun.

Gen. Cocconeis Ehr.

Placentula Ehr. var. lineata V. H. Quelimane (R. P. Fonseca). .

Fam. ACHNANTHACEAE (Kuetz.) Grun. “Gen. Achnanthes Bory

longipes Ag. f. minor doadas Quelimane: rio Bons Signaes,

- vulgo Quelima (R. P. Fonseca). |

brevipes Ag. Quelimane: rio Bons Signaes, salés Quelima (R.. P. Fonseca).

subsessilis Ehr. Quelimane (R. P. Fonseca)

inflata (Kuetz.) Grun. Cathunda (R. P. Lopes).

coaretata Bréb. Quelimane (RP. nice a

Fam. “NITZSCHIACEAE Grun.

Gen. Nitzschia Gmel.

apiculata (Greg.) Grun. Quelimane: rio dos Bons MEnaass vul- go Quelima (R. P. Fonseca). | 4 lanceolata W. Sm. Quelimane (R. p. Fonseca). , amphibia Grun. Cathunda (R. P. Lopes); Zumbo: rio Nhamadzi 4 (R. P. Lopes). 4

Fam. SURIRELLACEAE (Kuetz.) Grun. Gen. Surirella

Gemma Ehr. Quelimane: Rio dos Bons Sistdsa vuldo: Quelima 4

(R. P. Lopes). uninervis Ehr. Na emboccadusa do rio Zambeze (Ebresbaa 4 ovalis Bréb. Quelimane (R. P. Fonseca). ovalis Bréb. var. Crumena (Bréb.) V. H. fnelira rio Bons.

Signaes, vulgo Quelima (R. P. Fonseca). oo Zambezae Ehr. Rio Zambeze (Ehrenberg).

C. ZIMMERMANN: DIATOMACEAS DA PROVINCIA DE MOÇAMBIQUE 159

viado mad Md is Sato

Gen. Cymatopleura

'* Solea (Bréb.) W. Sm. Zumbo; rio Nhamadzi (R. P. Lopes); Ca- thunda (R. P. Lopes).

Fam. FRAGILARIACEAE (Kuctz.) De Toni Gen. Synedra Ehr.

- Ulna (Eitzsch) Ehr. var. splendens (Kuetz.) Brun. Zumbo: rio

Nhamadzi R. P. Lopes).

Ulna (Nitzsch) Ehr. Zumbo: rio Nhamadzi (R. P. Lopes); Ca-

thunda (R. P, Lopes). |

“Ulna (Nitzsch) Ehr. var. lanceolata (Kuetz.) Grun. Zumbo: rio Nhamadzi (R. P. Lopes).

* Ulna (Nitzsch) Ebr. var. longissima (W. Sm.) Brun. Zumbo:

rio Nhamadzi (R. P. Lopes). |

* Ulna (Nitzsch) Ehr. var. vitrea (Bory, Kuetz.) V. H. Zumbo:

rio Nhamadzi (R. P. Lopes).

Gen. Ardissonia De Not. * robusta (kRalfs) De Not. Quelimane (R. P. Fonseca).

Gen. Raphoneis Ehr. * amphiceros Ehr. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo Quelima , RS, Fonseca).

“africana Ehr. Moçambique (Ehrenberg).

Fam. STRIATELLACEAE (Kuetz) Heib. Gen. Tabellaria Ehr.

* flocculosa (Roth) Kuetz. var. ventricosa (Kuetz.) Grun. Queli- | mane (R. P, Fonseca).

marina (Lyngb.) Kuetz. var. tropica Per. Quelimane: rio Bons |

160 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Gen. Grammatophora Ehr.

Signaes, vulgo Quelima (R. P. Fonseca). Gen. Rhabdonema Kuetz.

adriaticum Kuetz. Quelimane: rio Bons Signaes (R. P. Fon-. seca). À

Fam. EUNOTIACEAE (Kuetz) De Toni

Gen. Cystopleura Bréb. gibba (Ehr.) Kunze var. ventricosa (Ehr.) Grun. -— Zumbo: rio Nhamadizi (R. P. Lopes).

gibberula (Ehr.) Kunze var. produeta Grun. Zumbo: rio Nha-. madzi (R. P. Lopes). 3

Gen. Eunotia Ehr.

pectinalis (Dillw.?) Rabenh. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo | Quelima (R. P. Fonseca). 4 pectinalis (Dillw.?) Rabenh. forma curta V. H. Zumbo: rio.

Nhamadzi (R. P. Lopes). Veneris Kuetz. Zumbo: rio Nhamadzi (R. P. Lopes).

Fam. BIDDULPHIACEAE (Kuetz.) Heib. Gen. Zygoceros Ehr. reticulatus Ehr. Moçambique (Ehrenberg). Gen. Terpsinoe Ehr.

Musica Ehr. Cathunda (R. P. Lopes).

| CG. ZIMMERMANN! DIATOMACEAS DA PROVÍNCIA DE MOÇAMBIQUE 161

Fam. CHAETOCERACEAE H. L. Sm. Gen. Syringidium Ehr.

bicorne Ehr. Na bocca do rio Zambeze (Ehrenberg).

Fam. EUPODISCACEAE (Kuetz.) De Toni

Gen. Aulacodiscus Ehr. Argus (Ehr.) A. Schm. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo Que- lima (R. P. Fonseca).

Fam. COSCINODISCACEAE (Kuetz.) De Toni

Gen. Coscinodiscus Ehr. “excentricus Ehr. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo Quelima (R. P. Fonseca). lineatus Ehr. y (Kuetz.) Ehr. Quelimane (R. P. Fonseca). Kuetzingii A. Schm. Quelimane (R. P. Fonseca). 'Symbolophorus Grun. Moçambique (Ehrenberg.) Talvez seja esta especie a que Ehrenberg na Mikrogeol. p. 228 chamou q S. euprepia. Não é possivel haver certeza pois Ehrenberg não deu nenhuma diagnose. o ulus-Iridis Ehr. Quelimane: rio Bons ias: vulgo Queli- “ma (R. P. Fonseca).

Fam. MELOSIRACEAE (Kuetz.) De Toni Gen. Lysigonium Link

x oniliferme (Muell.) Link. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo * Quelima (R. P. Fonseca).

Gen. Melosira Ag.

ulcata (Ehr.) Cl. Quelimane: rio Bons Signaes, vulgo Quelima E(R. P. Fonseca).

5

aa 4) e

BROTÉRIA : SERIE BOTANICA N

Gen. Cyclotella Kuetz.

Meneghiniana Kuetz: —- Zumbo: rio Nhamadzi (R. P. Lopes). picta (Ehr.) Kuetz. Na bocca do rio Zambeze (Ehrenberg).

' Fam. HELIOPELTACEAE H. L. Smith.

E” to Ga Actinoptychus Ehr. ZA é , o » E” undulatus (Bail.?) Ralfs: Quelimane: rio Bons ipane vulgo Que- /

lima (R. P. nara,

Gen. Schuettia De Toni

annulata (Wall.) De Toni. Quelimane (R. P. Fonseca).

Fam. ASTEROLAMPRACEAE H. L. Smith.

Gen. Asteromphalus Ehr.

ca Flabellatus (Bréb.) Grev. Quelimane: “rio Bons Signaes Ro eo 4 Fonseca).

+ Ke

—— ea —— |

ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA

(Continuación de la pág. 114)

A Antes de dar cuenta de las composáceas (Compuestas) que de- ben agregarse á las ya antes descubiertas en Galicia, parécenos con- veniente afiadir algunas especies y var. ultimamente encontradas y q ue pertenecen á géneros del T. 1 de los que anteriormente he- mos tratado.

Lysimachia vulgaris L. var. stenophylla Boiss.

' Hojas lanceoladas ó angosto-lanceoladas.

» En la ribera del Mifo cerca de Arbo, Pontevedra (Vázquez Estévez). paia é

-— Odontites rubra Pers. (Euphrasia Odontites L.). - “Yallo cuadrangular vestido de pelos reflejos, ramoso; hojas lan- ceoladas, festonado-dentadas, pelositas, obtusas, cenicientas cuando secas; racimos de 10-20 cm. de long. laxos ó interrumpidos en la q se; brácteas semejantes á las hojas pero menores, más cortas que S flores ó iguales á ellas en las inferiores; pedicelo tan largo co- mo la mitad del cáliz, engrosado en el ápice; cáliz cubierto de pelos recostados, dividido hasta la mitad en lóbulos lanceolado- oblongos; corola purpúrea ó rosácea pubescente al exterior, labio superior erguido truncado en el ápice, labio inferior trilobulado patente de lóbulos angostos, el mediano más largo que los latera- “les; anteras casi exertas (de la long. del labio superior de la coro- Ja apiculadas; caja de la long. del cáliz, vellosa en la porción su- perior, oval-espatulada (más angosta en la mitad inf. que en la sup.); semillas obscuro-cenicientas apiculadas, elípticas acostilladas y trasversalmente estriadas. Vista á- principios de sept. del presente ao (I9I4) en un bos- que próximo á Humoso, Orense.

E “Nota 1.º Los e). “encontrados tienen los ramos tendidos horizontal- n nente, y las flores blanco-rosáceas. Comparadas nuestras plantas con la var. divergens Jord, se diferencian de ellas, por los ramos mucho más largos, di- “varicados y por los lóbulos calicinos mucho más anchos que los de la plan- ta jordaniana.

22 Cabe aquí discutir si se distinguen especificamente la O. rubra Pers. (Euphrasia Odôntites L.) y la O. verna (Balb) Reichb. (Euphrasia verna

I64 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [130]

Balb.). Los autores franceses consultados Grenier y Godron, Coste y Rouy refieren las dos plantas á una misma especie á la O. zubra Pers. (E. “Odontites L.); en cambio Lange (Prod. Fl. Hisp. T.m, pag. 617-618) las con- sidera como dos esp. distintas. Nosotros encontramos algunas diferencias pero en caractéres que juzgamos secundarios. Desde luego llama la aten- ción la diversa época del ario en que florecen. Hemos visto en los mismos parajes la O, verna florecer en Junio y Julio y la O. 7ubra à fines de Agosto y en todo septiembre. Los pedicelos en la O. zubra son más largos; las ca- jas de la O. rubra son oval-espatuladas, en la O. verna oval-oblongas (más anchas en la mitad inf. que en la sup.); las semillas apiculadas en la O. 7u- bra, mochas en la O. verna, y en general los ramos y racimos los ofrece más largos la O. 7ubra que la O. verna. Con estos datos bien pudiera te- nerse la O. verna como variedad de la O. zubra: así, aunque con duda, lo consigna Persoon en su Synopsis plantarum, segunda parte, pág. 150.

Odontites tenuifolia G. Don (V. FI. de Gal. T. 1, pág. 123).

En Galicia presenta dos var.

var. 1.º cinerascens (v. n.).

“Caule foliis et praecipue calicibus cinereo-pubescentibus; spicis minus densifloris, immo saepe basi interruptis, caulibus debiliori- bus, obliquis.

Tallos, hojas y más aun los cálices revestidos de pubescencia cinérea; espigas más flojas y á veces interrumpidas inferiormente; tallos más endebles, inclinados.

Abunda en terrenos estériles de Orense como en Viana, Er moso Casayo, etc.

var. 2.º nigrescens.

Tota exsiccatione nigrescens; caulis erectus, strictus; folia et ca- k lices minus pubescentes; spícis brevioribus et magis densifloris.

Planta que se ennegrece de seca; los tallos erguidos, recios; | las hojas y los cálices menos pubescentes; las espigas más cortas y “densifloras.

A esta var. deben referirse las Plantas que crecen en Montes cerca de Verin, Orense.

Veronica áceiniialinta Perez Lara. | Planta anual, de 1-2 dm. de long, de tallos sencillos ó ramo- | sos, tallos y ramos pelosos en 2 hileras opuestas y en la porción |

(

superior además glandulosos; hojas más ó menos pelosas, las infe- |

5 Pedi Sifão Ti rbd o do PORT b q ++ PR, » 4 AM,

F

REA. [131] P, B. MERINO!: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 165

EE.

—"1[" 0100 iii

“riores brevemente pecioladas acorazonado-aovadas, festonado-den- ticuladas siendo el festón terminal mayor que los laterales, hojas “medias y florales sentadas, menores pero de la misma forma que “las inferiores; racimo muy laxo; pedúnculo más corto que el cá- —* liz; lacinias de este 4 desiguales, oblongo-espatuladas; pétalos azu- “lados; caja aplanada, rodeada de cilios glandulíferos, inverso-aco- “razonada, profundamente bilobada de lóbulos redondeados; estilo - mucho más corto que la escotadura; semillas 14-20 aovadas con rugas radiadas y margen onduloso.

Encontrada en tierra suelta junto al santuario del monte Aloya “cerca de Tuy, Pontevedra á unos 650 m. s. m.

Nota. Son tantos los puntos de semejanza entre la esp. descripta y

“Ja PV. arvensis L. que quizás no deba reputársela más que como subesp. de

esta. Lo propio juzgamos de la V. demissa Samp. Y ya que de esta última

hacemos mención, creemos del caso advertir que nuestra var. microphylla

'| dela V. arvensis representa cabalmente la planta del Sr. Sampaio, pero

* de dimensiones mucho mayores, debido sin duda al terreno fértil en que

vegeta; de modo que conservando como típica la de los arenales marítimos * que describió su autor la nuestra queda como variedad.

Veronica scutellata L. var. villosa Schum. Planta vellosa especialmente en los tallos. En parajes pantanosos de lãs cercanías de Bellós, Pontevedra.

Linaria spartea (L.) Lk. et Hffg. var. violacea (v. n.). Corola violácea. | Un solo ej. entre el Puente de Humoso y la parrochia de Pin- “zas, Orense.

Cuscuta Epilhymum L. (V. FI. de Gal. T. n, pág. 140).

var. ulícis Rouy.

, Flores brevemente pedunculadas reunidas en glomérulos mayo- “res; lóbulos del cáliz oblongos obtusitos, tan largos como el tubo “de la corola; lóbulos de esta aovado-lanceolados al fin reflejos; es- “camas internas brevemente laciniadas no contiguas dejando apare- * cer el ovario por los lados.

oo Bastante común en Galicia sobre el Tojo.

E: L «“

166 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [732].

Calystegia sepium R. Brown var. maritima Choisy. Tallos más reducidos, menos volubles; meritalos más cortos y | hojas menores. o Hállase con frequencia entre las rocas de nuestra costa en La Guarda, Oya, etc. |

Echium plantagineum LL. subvar. micranthum Rouy. Flores de la mitad del tamafio que las del tipo. Recogida en los alrededores de Arbo, Pontevedra, por el Sr.d Vázquez Estévez. Las flores en el hermoso ej. enviado son blancas como las de | la var. megalanthum.

Lithospermum prostratum Lois. Respecto al color de las flores en el monte Aloya inmediato á Tuy, Pontevedra, se dejan ver las dos formas albiflora y lilacina.

Myosotis hispida Schd!. var. remotiflora (v. n.).

Flos inferior a reliquis longe remotus ex axilla folii supremi aut infra idem prodiens, ejus pedicellus calice triplo longior, tan-8 dem recurvus. - 4

Flor inferior del racimo inserto en la axila de la hoja superior . ó debajo de ella y su pedicelo al fin recurvo de la triple long. del cáliz. | Ê

Abunda sobre manera en toda la EGO litoral gallega.

Bryanthus (Daboecia) polifolius Dor, forma abnormis (f. >. Corolla dialipetala h. e. 4 petalis constans. “SAR La corola de esta forma completamente anormal compónese | de 4 pétalos perfectos correspondiendo á los 4 lóbulos de la co- rola normal, | | Encontrado en los contornos de Arbo por el Sr. Vázquez. Estévez de quien hemos recibido 2 muestras. ma

Ericodes (Calluna) vulgaris Salis var. intermedia (v. n.). | Differt a var. pubescente Koch indumento pulsesueiE viridi mi-

nus denso.

Í E ess

| 6 au 3

E

E

P. B. MERINO:. ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 167

q La pubescencia de esta “a es más escasa que en la var. de Koch y verde.

Común en los brezales de los montes que rodean á Humoso, Orense. | | ;

Galíum divaricatum Lank. var. gracile Rouy (G. gracile Presl). Hojas más estrechas lincar-lanceoladas reflejas en todos los ver- | tícilos; pedicelos capilares I-2 veces más largos que los frutos lam- “pifos.

4 En los muros de las huertas de Humoso, Orense.

Campanula Lusitanica L. (C. Loeflingii Brot.).

var. ocidentalis Lge. forma stricta (f. n.).

Glabrescens; caule a basi ramosissimo ramisque arcuato-erectis robustioribus ; pedunculis brevioribus et grossioribus; caliícis laci- niis brevioribus tubum subaequantibus.

Planta casi lampifia con tallo muy ramoso desde la base, tallo y ramos arqueado-ascendentes más robustos que en la esp. típica; pedúnculos más cortos y gruesos; lacinias del cáliz de la long. del tubo de este próximamente.

E Parece forma rara, apareciendo alguno que otro pie en los sem- * brados de Camposancos, Pontevedra.

Eupatorium cannabinum L. var. stenophyllum (v. n).

Subglabrum, laete virens; foliorum segmenta longiora longius- que acuminata, tenuiter et subregulariter dentata, quandoque falci- formia.

Verde y alampifiado; segmentos foliares más largos y estrechos DO danseolados y más largamente acuminados, dentados con bastante regularidad, á veces falciformes.

Ponteveára

E * Petasites flagrans Reichb.

aa Viváz; tallo sencillo y. peciolos araneosos; hojas radicales é inferiores grandes acorazonado-orbiculares finamente dentadas, las medias y superiores mucho menores, bracteiformes; pedúnculos E E.

É

PA la vera' de uh Edo torrente en Sanjian cerca de Oya,

po Pao

168 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [134]

provistos de escasas brácteas lanceoladas ó lineares; cabezuelas en 3 - panoja poco abundante; foliolos del involucro linear-oblongos, ob- tusos; flores de la periferia liguladas de color lila pálido, las del centro tubulosas amarillas; aquenios con el vilano sedoso. E

Subespontánea en las afueras de Santiago cerca del Hórreo, ã Coruiia.

Aster Tripolium L. var. accumbens Merino.

Esta var. debe aplicarse á su afin 4. Jongicaulis Duf. tenido

por muchos como subesp. ó var. del 4. Tripolium L.

Stenactis annua Nees (V. 77. de Gal. T. n, pág. 330).

A juzgar por los ramos, hojas é inflorescencia parécenos que É pertenece á esta esp. un ejemplar remitido desde Arbo, Ponteve- . dra, por nuestro buen amigo Sr. Vázquez Estévez y encontra- | do por él debajo de un parral; por no tener dicha planta las flo- . res bien desenvueltas no nos atrevemos á asegurarlo. La que con | este nombre sefialamos cerca de la fábrica de gas em Lugo cierta-

mente corresponde á la especie americana Vittadinia triloba Hort. |

Solidago Virga aurea L. (V. FI. de Gal. T. u, pág. 331). var. 5) vulgaris Koch. a Tallo de 2-8 dm. de alt. ramoso rara vez sencillo; hojas infe- E | riores ovaladas elípticas ú oblongas, las medias y superiores elípti- É co-lanceoladas ó lanceoladas, algunas veces todas lanceoladas; ca- bezuelas pequefias ó medianas de 8-12 mm. de long. en pedúncu- | los bracteados de la long. de las cabezuelas ó más cortos.

Esta var. presenta en Galicia las for. sig.

forma 1.º genuina Rouy.

Planta de 3-4 dm. de alt. lampifa ó alampiífiada, excepto la in- | florescencia que es pubescente; hojas inferiores elípticas gruesa- | mente dentadas, no acuminadas, las superiores enteras ó muy po-. co dentadas; cabezuelas pequefias de 7-8 mm. de long. Tallo sen- | cillo ó con alguno que otro ramillo en el ápice. E

Vive en los contornos de Viana del Bollo, Orense; en los de “À Mondariz... Pontevedra. :

for. ga: PR Rouy.

P, B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 169

Planta ramosa al menos en la mitad superior con los ramos pa- “tentes alternos; hojas medias elíptico-lanceoladas pubescentes 6 alampifiadas, acuminadas, enteras ó con pocos dientes cortos; ca- “bezuelas de 1 cm. próximamente de long. en pedúnculos tan lar- “gos como ellas y dispuestas en cimas espiciformes todo á lo largo “del tallo, y ramos formando panoja aovada ó casi piramidal. En ios montes de Maceda, Santa Cruz de Queija, Orense, Lóu- zara, Courel, &, Lugo.

| for. 3.º axillaris Timb. como esp.

Planta elevada de 5-8 dm. pubescente; hojas inferiores ancha- “mente elípticas festonadas, atenuadas en peciolo alado y pestafioso tan largo como el limbo, las medianas, ovaladas ó elípticas breve- * mente acuminadas, las superiores oblongo-lanceoladas enteras; ca- “bezuelas pequefias en racimos axilares cortos y erguidos.

| Vive en Jos cascajales á orillas del Mifio en Arbo (Vázquez Estévez) y cercanías de Mondariz.

var. y) peduncularis (var. n.).

Glabrescens, 2-4 dm. alta; caule basi curvo nudo, reliquiis fo- “Jiorum veterum tecto; foliis omnibus ciliatis mucronatis, primariis inferioribus parvis ellipticis obtusis, subsequentibus et superioribus lanceolatis vel lanceolato-linearibus crenato-denticulatis aut serra- * tis; ramulis pedunculiformibus aphyllisiin apice caulis, 1-6 calathia “in axillis bractearum ferentibus, in calathiis solitariis pedicello eis longiore, in racemis pedicello breviore nudo aut una bracteola sub calathiis praedito; calathiis mediocribus 10-12 mm. longis.

E Alampifiada; tallo sencillo de 2-4 dm. de 1. curvo en la parte “inferior desnuda y sólo revestida del resto de las hojas antiguas; todas las hojas pestafiosas, mucronadas, las primarias inferiores pe- queias elípticas obtusas, las siguientes y superiores lanceoladas ó o nceolado-lineares, festonado-denticuladas ó aserradas; ramillos floríferos peduncúliformes afilos aproximados en el ápice del tallo “llevando cada uno 1-6 cabezuelas bracteadas, pedicelo en las ca- “bezuelas solitarias más largo que ellas, en los racimos el pedicelo más corto desnudo ó con una bracteilla próxima al involucro; ca- “bezuelas medianas, de 10-12 mm. de long. Afin á la var. mudiflo- za Viv. de la que se aparta por la pubescencia, aunque esta sea

16

DT TER ED ER RUN " 7 JA As a á Rs gt rm a | us Wes a ir E . É Í A rp ST , Fra e ÉS Ro

170 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [136]

poca, por la forma de las hojas y número de flores en los pedún-. cuios ó ramillos pedunéculiformes. A Encontrada en los montes de Galdo, Lugo, por el Sr. Rodz. Franco. | “var. 0) alpestris ? W. et K. | Raiz multicaule; tallos de 3-4 dm. de alt. rígidos y más 6 me- | nos flexuosos en la porción inferior; hojas pubescentes por ambas caras, mucronadas; las inferiores elípticas atenuadas en peciolo pu- N bescente, dentadas, las superiores menores elíptico - - lanceoladas sentadas poco dentadas ó enteras; inflorescencia en tirso pequeão | ya sencillo. (sin ramillos laterales) con las cabezuelas solitarias en. pedúnculo mucho más corto que ellas, ya formado en la parte in- | ferior de ramillos samamente cortos (0,5 mm. de 1.) sosteniendo | 2-3 cabezuelas; estas grandecitas de 10-12 mm. de long. 2a Habit. en las estribaciones de los Ancares cerca de la aldea de : Deva á unos 1000 m. s. m. Queda sefialada esta var. como dudosa por dos: motivos: pri- mero por no verla citada en Espafia, al menos que nosotros sepa-. mos, y si sólo en los montes de Suiza, Italia, Alemania y Austro-: Hungria (V. Rouy FL. DE France T. vil, pag. 137). Además, entre las numerosas variedades y formas que expone . el referido autor, 1. c., hay dos, la var. alpestris W. et K. (forma | suo sensu) y la var. axillaris Rouy (S. azillaris Timb.) de la for- ma vulgaris Lamk. en las que encontramos tan pocas diferencias por la pobreza de la descripción, que bien pudiera suceder que haya- | mos tomado una por otra. 7

4

" í , ,

Jacobaea (Inula) Conyza DC. var. rubescens Mertr-Don. | Folíolos del involucro alargados, rodeados de ancha franja ro-. jiza. | Ê E En tierras baldías próximas al puente de Humoso, Orense. |

NA «NE

Jacobaea hirta L. como Inula (V. FI. de Gal. T.u, pág. 3 39):

El Sr. Vázquez Estévez ha tenido la buena suerte de dar | con esta esp. en las márgenes del Mino, EE tEantã de Arbo, Pon-. tevedra. ua

Pad

»

P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 171

Bidens tripartitus L. (V. FZ. de Gal. T. 1, pág. 339). var. 2.º major W. et Gr. Tallo de 4-8 dm. de alt.; hojas todas ó casi todas con 5 seg- “mentos oblongos, dentados, igudles 6 ó el terminal poco mayor. En las islas y riberas del Mio en los últimos kil. de su curso. var. 3.º Jatifolius Rouy. | Tallos de 2-3 dm. de 1.; los 3 segmentos de las hojas aovado- “Janceolados, rsioede dados con los dientes anchos oblongos; fo-. “Yíolos externos del involucro más largos que las cabezuelas, denta- dos ó pinnatífidos. También aparece en las islas y márgenes del Mifio en parajes “inundados por las crecidas y mareas. var. 4.º minor W. et Gr. | Tallo de 8-20 cm. de 1.; hojas pequeias indivisas ó con una aurícula en la base.

Vive en el cauce pedregoso del Sil frente á la estación de la Rua, Orense.

o

4 “4

- Filago germanica L. var. x) canescens Gre. et God. (V. Fi. “de Gal. T. 1, pág. 343). | subvar. 1.º Jaxa Corbiêre (ut sp.) ax id. ac F. germanica L. - var. 5) microcephala? Lge. (Pug. pag. 70). Postrada, ramosa casi desde la base y los ramos firmes y di- “varicados; hojas más espaciadas y estrechas; cabezuelas algo me- “nores. subvar. 2.º oligantha (subv. n.). Erecta, 6-10 cm. alta, simplex vel parce ramosa; foliis minori- * bus 6-10 mm. 1; glomerulis parvis, 8-12 calathiis confiatis. Plantita erguida de tallo sencillo ó pocô ramoso; hojas meno- - res que las de la especie, de 6-10 mm. de long.; glomérulos pe- q quefios compuestos de 8-10 cabezuelas. 4 Común en los arenales de la última cuenca del Mino, Ponte- “vedra. subvar. 3.º nana Rouy. Pepeíita de 2-4 cm. de altura, muy ramosa; hojas de menos ' de 1 cm. de |. muy arrolladas por el margen; cabezuelas 1-3 con-

172 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [138]

“tiguas en el ápice de los ramillos, de la mitad del grandor que las | “de la esp. En los cascajales de las orillas del Sil cerca de San Clois Lugo. E var. 5) lutescens G. et G. (V. FI. de Gal. SA IL, pág. a subvar. pygmaea Legr. , Pequefa de 2-4 cm. de altura ordinariamente de tallo sencillo | terminado en 1-3 glomérulos. En terrenos áridos del valle de Lóuzara junto. á San José de | Santalla, Lugo.

Filago gallica 1.. subvar. 1.º depressa (subv. n.). 4 Planta pygmaea, 2-4 cm. alta a basi valde ramosa; folia 6-10 mm. longa, floralia glomerulos vix superantia: subv. manac varie- . tatis canescentis speciei praecedentis quasi respondens. Muy pequefia de 2-4 cm. de alt. ramosísima desde la base; ho- . jas de 6-10 mm. de long., las florales apenas más largas que los | glomérulos. Es esta plantita respecto á la A. Eua: lo que sub- | var. nana Rouy á la F..germanica var. canescens. 4 Vive en las orillas fangosas del Sil cerca de San Clodio, Lugo. subvar. 2.º exigua (subv. n.). | Caule simplici, stricto, 6-8 mm. longo ápice 1-3 glomérulos ge- rente. 4 Tallo corto de 6-8 cm. de long. sencillo con 1-3 glomérulos en el ápice; correspende á la subvar. pygmaca Legr. de la F. germa-. nica var. lutescens. E En los arenales del último valle del Mião, Pontevedra. 4 Confundida con la var. ó subesp. de que á continuación habla-. remos, hallamos otra var. descripta en deita en el T. 11, pág. 344. y que designaremos ; q var. 3.º floccosa v. n. cuyas hojas y soe todo los gloméru-. los estan embozados en espesa borra lanosa: el tallo ya duro gil do y Fesuidos ya endeble y tendido. | 8 var. 4. tenuifolia Presl. (V. FI. de Gal, T. 11, pág. 344). F

+ Nota. Los dos ejemplares que existen en nuestra colección compa-. , º L . 2: ; 4 rados con los auténticos de Córcega no difieren, por más que el fenómeno sea raro, si no en pormenores sin importancia; tanto en unos como en otros |

Es

Condor void a AR o ni A

P. B. MERINO:. ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 173

“el número de cabeznelas que componen los glumérulos son más de 5, las “hojas iguales, Las muestras gallegas son más ramosas hacia Ja mitad del ta- “o y Jos ramos más abiertos, arqueado-ascendientes; la vestidura más lano- sa que las de Córcega.

Achillea pyrenaica Sibth. aa

E Perene, estolonífera, pubescente; tallo de 3-5 dm. de alt. er- guido, ligeramente anguloso, ramoso en el ápice, folioso hasta la “inflorescencia; hojas linear-lanceoladas sentadas, aserradas, salpica- “das de puntitos traslúcidos; inflorescencia en corimbo de pocas * cabezuelas grandecitas y pedunculadas; involucro hemisférico, pu-

bescente y sus folíolos oblongos, aquillados, rodeados de margen E ancha rojiza; lígulas blancas oblongas rematadas en 3 dientecitos * ovales. | 7 “Sólo hemos visto dos matas entre piedras á la vera de la co- rriente del rio Bibey frente al molino en Humoso, Orense.

É Nota. La 4. Ptarmica L. tan afin á la 4. pgvrenaica Sibth, que algu- - nos autores consideran esta última como subesp. de aquella, cítanla en Ga- licia Pourret y Planellas: nuestros ejemplares se ajustan más á la 4. —* pyrenaica, | |

Achillea millefolium L. (V. FZ. de Gal. T. m, pág. 360-361). La esp. además de las dos var. principales apuntadas en la Fl. lugar citado, se muestra en las formas sig. for. 1.º genuina G. et G. stilo últimos de los segmentos foliares RR á veces É "mayores en las hojas inferiores que en las superiores; inflorescen- —* cia en corimbo laxo y corto; cabezuelas pequeiias ovoideas; invo- ba lucro de unos 4 mm. de long. y sus folíolos con borde rojizo ó E pálido. . k E for. 2.º magna Rouy (4. magna L. Spec.). b Robusta, de 4-8 dm. de long. ramosa desde el medio ó desde “cerca de la base; tallo surcado; hojas inferiores de contorno lan- ! ceolado y segmentos muy espaciados, las medias más estrechas | à auriculado- laciniadas en la base, lóbulos últimos lineares cortos en- * teros ó con algún pequefio diente; inflorescencia en corimbo am- plio, laxo, formado por los ramos floríferos erguidos; folíolos del in- “volucro cercados de borde pálido.

, CARA EL ai

174 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [140] |

for. 3.º stricta Koch (4. stricta Schleich.). Planta elevada de 4-7 dm., alampifiada ó lanuginosa especial- | mente en la base del tallo estriado y raquis de las hojas; estas oblongo-lanceoladas y sus lóbulos últimos lineares cuspidados, en- | teros ó bi-trífidos; corimbo compacto y sus ramos cortos; folíolos del involucro con márgen rojizo. for. 4.* tenuiloba Rouy. | ] Tallo de 3-6 dm. de alt. más ó menos ramoso, estriado; hojas j inferiores muy largas de 2,5-3 dm., angosto-lanceoladas en su pe- | rímetro y sus segmentos repetidamente divididos en lacinias te- | nues cuspidadas, las caulinas lanceoladas, laciniado-auriculadas en & la base, lacinias de las aurículas recurvas y las del limbo algo más | anchas que las de las hojas inferiores; cabezuelas pequefias en co- rimbo compuesto flojo; folíolos del involucro de borde blanqueci- . no menos el ápice rojizo. Todas estas for. son bastante vulgarés en Gal., la for. 42 en el Courel junto al pueblo de Seoane, Lugo, y al margen de los cami- | nos y bosques en Paradela y Rubiales.: Orense. | var. setacea W.et K. (V. FI. de Gal. T. um, pág. 361). for. 1.º collina Rouy (4. collina Becker). | Tallo sencillo, de 2-4 dm. de 1. más 6 menos pubescente ó jasà E: noso, rojizo; hojas cortas de 3-5 cm. de 1. oblongo-lineares; co- 4 rimbo compacto terminal; involucro lampifo; flores liguladas blan-. cas ó rosáceas. 4 for. 2. *pumila Rouy (4. millefollium L. var. candidans Le Gaya Tallo de 4-12 cm. de 1. folioso hasta la inflorescencia ; esta en | corimbo pequefio de pocas cabezuelas sostenidas por radios ó pe-. dúnculos cortos; hojas lineares muy vellosas sobre todo las supe- | riores, con los lóbulos últimos cortos y arrollados por el borde. | Tanto la var. como sus dos for. abundan en parajes áridos de | la región media y montana, como en Ribas Pequeias, Lóuzara, | Courel, &, Lugo Humoso, Ramilo, sierra de Queija, Invernadeiãl ro, &, Orense. a

Ormenis nobilis J. Gay (v. Fl. de Gal. T. u, pág. soy Tr us, | pág. 596). var. 4.º foliosa (v. n.).

a PRICES CG sadia PEQ Da, Dt

fal P. B. MERINO: ADICIONES A LA FLORA DE GALICIA 175

ã * Prostrata, tota sub anthesi albido-pubescens; caules apice bre- “viter (1 cm.) nudi; folia crassiuscula brevia 8-20 mm. longa, laci- ' niae ultimae 1-2 mm. 1. subulatae; calathia duplo minora.

| Planta tendida, blanco-pubescente antes y durante la florescen- “cia; tallos foliosos hasta cerca de las cabezuelas; hojas carnositas “pequefias de 8-20 mm. de long. y sus últimas lacinias linear-alez- * nadas; cabezuelas de la mitad del tamaiio de la esp.

Cotyla coronopifolia L. (V. 777. de Gal. T. nm, pág. 371).

forma integrifolia (f. n.).

Caulis 1,5-3 dm. 1. subsimplex; folia 3-5 cm. 1., integerrima, * linear-oblonga; calathia mediocria 4-7 mm. diam. É Tallo de 1,5-3 decímetros de alt. comúnmente sencillo; hojas “de 3-5 cm. de long. enterísimas, linear-oblongas; cabezuelas de ta- - mafio mediano (4-7 mm. de diám.).

Se propaga en los juncales encharcados de Salcidos, Pontevedra.

Nota. En los pies típicos y robustos no sólo las hojas son pinnatífi- das sino que las cabezuelas tienen de 10 á 12 mm. de diám. La var. gusilla ' Lge. es en todos sus órganos mucho menor.

j Phalacrocarpum sericeum Henriques Bo/. da Soc. Brot. n k (1883) (Chrysanthemum sericeum Hoffg. et Lk.).

-* Cepa lenosita que produce tallos blanco-sedosos, flexuosos de | 2-4 dm. de long. unos floríferos y otros estériles, aquellos ordina- * riamente ramosos en la porción inferior; hojas opuestas trabadas y - envainadoras en la base escariosa, linear-oblongas 6 linear-espatu- “ladas verdosas, pubescentes por el haz, sedoso-plateadas por el en- * vés, escasa y agudamente dentadas en la mitad superior enteras en

la inferior, alguna vez cerca de las cabezuelas aparece una ó dos ho- “ditas bracteiformes; cabezuelas solitarias en la extremidad del tallo “y ramos de 18-20 cm. de diám. en la floración; folíolos del invo- lucro hemisférico aovado-oblongos de dorso pubescente y margen negruzco-escarioso; pétalos blancos al fin reflejos oblongo-elípticos * tri-denticulados en el ápice. Planta parecida á la Ph. oppositifolimm Wk. por varios caracteres específicos comunes; pero, á nuestro

- parecer, buena especie autónoma. En dos parajes montafiosos de la prov. de Orense la hemos en-

Sb a EO A DS Ç ns oro pi, WET Ee ad

EPE EO MR 4 UP

+ ' ) rir o 176 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [142 | q

contrado, en un robledal de Ramilo distante como 300 metros de “Ja parroquia, y encima de un talud de contención de unas tierras. | de centeno en los montes de Pradorramisquedo última aldea del ayuntamiento de Viana del Bollo confinante con el de Pias perte- | neciente a Zamora; en ambos puntos la altitud no debe bajar de unos 1.000 m. s. m.

Leucanthemum vulgare Lamk.(V. FI. de Gal. T. u, pag. 377). - raza Silvaticum Hífeg. et Lk. E: Distínguese del Z. vulgare por las hojas basilares é inferiores | atenuadas (6 ligeramente contraidas) en peciolo, trasovadas 6 es- ] patuladas, las caulinas medias y superiores oblongas ó lanceola- 4 das, enteras ó con escasos dientes hacia la base en lo restante den- tadas 6 festonado-dentadas; folíolos del involucro más angostos, 1 los inferiores lanceolados ó lanceolado-lineares, todos con estrecho | borde blanco-escarioso, menos el ápice escarioso-acastafiado; aque- nios de las flores liguladas con corona variada generalmente com- E pleta ya bastante regular acampanada y laciniada, ya prolongada | en un lóbulo más ó menos ancho denticulado. a En parajes frescos de Arbo Pontevedra (Vázquez Estévez) de las Ermitas... Orense.

Pyrethrum corymbiferum Schrank var. Pourreti Rouy. (P. Pourreti Timb., Chrysanthemum Tanacetifolium Pourret). Planta más pelosa especialmente en la base de los tallos y ho-. , jas inferiores; segmentos foliares partidos en divisiones ó lóbulos. más anchos ovales inciso-dentados, dientes obtusos mucronados. Vive con la esp. en las cercanías de Viana del Bollo, Orense. |

Senecio Jacquinianus Rchb. var. mollis (v. n.) 4

Folia 1/, majora molliora valde inaequilateralia dentibus obtu-. sioribus marginata; anthodii squamae latiores brevius acuminatae.

Planta de más de 1 m. de alt. con hojas !4, mayores que las de la esp. más suaves y blandas (las de la esp. son bastante coriá- ceas) muy inequilaterales rodeadas de dientes más obtusos ; folto=. los del involucro más anchos y más brevemente acuminados.

(Continuard). P. B. Merino S. J..

“o 4 ras AX o dl RA E Do ED AS df NO o ri o " =

VALERIO ALEIXO CORDEIRO S. J.

LICHENS DE SETUBAL

(Continuado da pag. 136)

37. R. farinacea Ach. Z. U., p. 606.

* f. pendulina Ach. Z. U., p. 607.

f. perluxurians Hue Les vamal; à Rich. p. 5. Nas macieiras, quinta do Quadrado; oliveiras, casal da Cova; “amendoeiras, quintas de S. Francisco e da Conceição. Revorêdo.

k- 38. R. fastigiata Ach. Z. U., p. 603. var. nervosa Nyl. Kecogn. Ramal. p. 40. Quinta de S. Francisco, amendoeiras.

: 30. R. pollinaria Ach. Z. U., p. 608. f elatior Ach. Z. U., p. 608. Quinta do Quadrado, troncos das pereiras.

* 40. R. pusilla Le Prév. in Fr. L. E. p. 29.

Variedades e formas diversas, não descriptas por ora. Olivei- ças, matta do Revorêdo, casal da Cova e Val-de-pena ; amendoei- as, quintas de S. Francisco e Commenda ; olmeiros da estrada de “Azeitão.

41. R. scopulorum Ach. Z. U., p. 6094. Pinheiros da praia da Graça; oliveiras, casal do Talha-macacos.

- O herbario da Escola Polytechnica tem:

R. pollinaria C, de S. Vicente, Cintra, Arrabida.

R. pusilla Collares, Ericeira, Lumiar, Caldas da Rainha. R. fastigiata Collares.

R. scopulorum Ericeira, C. da Roca, Monforte, Cintra. R.calicaris Cintra, Collares, Monchique, Lumiar.

R fraxinea Algés, Loures.

| Tribu das CETRARIACEAS É Genero Cetraria 42.€. aculeata Fr. Syst. 0/6. Veg., p. 239.

Muito abundante nos areaes da praia do Sado, junto da Graça. | | a

) p: Rc

178 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA Ig] “Alem da especie mencionada que Welwitsch achou em Cin-

tra, Gerez, Olhão e Alfeite, tem as seguintes: E

C. islandica Cantaro, Serra da Estrella.

C. glauca urzes da Serra da Estrella, Azeitão. C. saepincola (3) S. da Estrella.

C. tristis rochedos graniticos da S. da Estrella,

Tribu das ALECTORIACEAS

Genero Teloschistes

43. T. flavicans Norm. Conat. gen. Lich., p. 17. f. croceus Mull. Lich. Portoric., p. 4. a Arredores de Setubal. Não me é possivel indicar ao certo o ES

tio preciso. A -u

44. T. chrysophtalmus T h. Fr. Pe Heterolich. europ., P. e 3

Nos troncos das arvores, quinta do Quadrado. Genero Anaptychia

45. A. leucomelaena Wain. Et. lich. Brés., p. 128. Nos troncos dos medronheiros, encosta norte da Arrabida. Welwitsch tem esta especie com o nome de Phiscia leuco-. mela (Cintra e Montachique), porem não a por certa. Mas a var. stenothallina e a f. platythalina ambas colhidas em Cintra. | O Tchrysophtalmus (a que chama Parmelia) encontrou-o em | Collares, Arrentella, Lumiar, S. da Estrella e Tapada da Ajuda.

-

“a

Tribu das PSEUDOPHYSCIACEAS

Genero Pseudophyscia

46. Ps. speciosa Miill. Boist. Nom. Fl., p. 50. o typo e a var. soredisa Miill. Nas laranjeiras da quinta do Quadrado.

47. Ps. hypoleuca Hue Lich. Extra europ. in Nov. Arch.

LA es Se SA o e ga DR, a Pads ' a. a a NS + A De ds e E . te ss. ss o e Y xo k =

V. A, CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL 179

Mus. Iv Serie, T. 1. p. III.

f. caesio-crocata. Face interior do thallo alaranjada, Encontrei-a pela primeira vez em Abril de 1904, primeiro na

“quinta da Conceição onde é rarissima, e mais tarde na Serra da

* Arrabida sobre o tronco de uma oliveira junto da capellinha de S.

"Simeão Estelita. Welwitsch tem com o nome de Physcia:

Ps. speciosa sobre os musgos. Cintra, Ps. aquila ad rupes. Cintra.

Tribu das EVERNIACEAS

Genero Evernia

48. E. prunastri Ach. Z. U., p. 442. -f. munda Oliv. f. soredifera Ach. Nas pereiras da quinta do Quadrado; amendoeiras da quinta “de S. Francisco e pinheiros da praia de S. Catharina.

Tribu das PARMELIACEAS

Genero Parmelia

49. P. caperata Ach. Meth., p. 216. Nos pinheiros do Almelão; oliveiras da Herdade das praias ; “em Val-de-rosal achei bellos exemplares ferteis nos troncos das “oliveiras. Achei tambem as varias formas de que falla o R. Har- “mand na pagina 189 dos Lichens da Lorena.

y 50. P. olivaria Hue Lich. Extra-Europ. in Nouv. Arch. Mus., IV Serie, T. T, p. 195. Nas oliveiras da quinta da Commenda e matta do Revorêdo. Esta especie era denominada antigamente P. Olivetorum Nyl.

51. P. carporrhizans Nyl. zm: F/. (1869), p. 200. Nos troncos das arvores da vertente septentrional da Serra da Ertrrabida.

180 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [16]

52. P. tiliacea Ach. Meth. p. 215.

var. scortea Mérat Vouv. Fl. T.1, p. 393. )

Nos medronheiros da quinta da Conceição; oliveiras da quinta da Commenda.

53. P. cetrarioides Nyl. Z/. (1869), p. 290. Oliveiras da quinta de Val-de-rosal.

54. P. dubia Schaer. Enum. p. 45. var. ulophylla Nyl. Syz., p. 389. Nos troncos das laranjeiras da quinta do Quadrado. sl

s

55. P. saxatilis Fr. Z. E, p. 61. E Nos troncos das arvores, vertente norte da Arrabida; laranjei-. ras, Almelão; e oliveiras da quinta da Commenda.

36. P. sulcata Tayl. Mack. FI. hib., p. 145. Nos sobreiros do valle dos Pyxaleiros.

57. P. subaurifera Nyl. FZ. (1873), p. 22. “8 Nas oliveiras das quintas da Conceição e Commenda e no Val- -de-pena, Monte de S. Luis. 8

| o P. cetrata Hue Caus. sur les Parm., p. 74. E f. ciliosa Viaud. “A

t. inerassata Wedd. É Nos medronheiros da quinta da Conceição e matta do Revo-.

rêdo. Rc

59. P. trichotera Hue Caus. sur les Parm., p. I4. Nas laranjeiras da quinta do Quadrado.

60. P. crinita Nyl. im PY. (1885), p. 608.

f. urceolata Eschw. Zcon. Sel., p. 23 t. 13, fig. 1. Thallo im fra late albido. E

Achei-os ambos em pés da urze e matto, na praia de Sd tharina.

2

Com o nome generico de Parmelia estão, na collecção ba e Welwitsch, misturados os generos Parmelia, Physcia, Esra ão physcia, Pannaria, Squamaria e até Lecanora. Como aprese to

“5 Me

7) V. A. CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL 181

De

os lichens segundo a classificação hoje seguida, pareceu-me bem “separar os varios generos ao enumerar as especies recolhidas pelo “sabio botanico.

Do genero Parmelia ha:

P. Caperata Lumiar, Cintra, Aiiarid PP, centrifuga Em todo o Portugal desde o Algarve até a S. “da Estrella.

P. conspersa Cintra.

- P. dubia (com o nome de P. Borreri) loures, Póvoa.

P. Olivacea S. da Estrella e Cintra. Sob este nome mistu- “rou varias especies hoje distinctas. PP. omphalódes Serra da Foia e Cintra. P. perforata Gerez; Cintra. É possivel que a confundisse com “aP. Cetrata. P. perlata Gerez, Monchique, Queluz, Cintra, Arrabida, Azei- “tão, Collares. No tempo de Welwitsch a P. gerlata comprehen- * dia muitas especies, entre outras a ?. trichotera Hue, P. pilosella “Hue, ?. gerlata Ach,

Tambem tem 6 formas diversas.

P. saxatilis Monchique, Cintra, Braga.

P, tiliacea Gerez, Picota (Algarve), Manteigas,

P. proliza S. da Estrella, Cintra e S. de Foia (Algarve).

O lichen que elle tem com o nome de Parmelia Faluhnensis é

“um Platysma. |

Achou-o nos penedos da margem do Douro, perto do Porto, e “na praia do mar, perto de Cintra. |

Genero Parmeliopsis

Ot. P. placorodia Nyl. FIZ. (1869), p. 445. Nos troncos das arvores da Serra da Arrabida.

Tribu das PHYSCIACEAS Genero Candelaria

- 62.€. laciniosa Fr. Oliv. Lich. de Fr. p. 247.

ai ERAS A EEE ESP PRO NO A PO SVO RD ORA RAR TR E ç dae SÃO RR dera |

182 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA [18]

Nas nespereiras da quinta do Quadrado.

var. granulosa Harm. Lich. de Lorr., p. 280.

Nos pinheiros das proximidades da Capella da Graça; oliveirasã da matta do Revorêdo e Almelão.

Genero Physcia

63. Ph. parietina Nyl. Prodr., p. 60. = f. chlorina Chevalier FZ. par., p. 621. NM Muito commum nas arvores, paredes e tectos de toda a região. &

". aureola Fr. Z. E., p. 73. |

Nos telhados das casas, exemplares muito bem desenvolvidos. 3

64. Ph. pityrea Lamy, Mt-Dore, n.º 187.

var. enteroxanthella Harm. Lich. de Lorr., p. 231. |

Ulmeiros do Campo de Bomfim, amendoeiras da quinta do 1 Quadrado; quinta da Commenda e S. Francisco, nas oliveiras.

A var. enteroxanthella differe do typo em ter a medulla aver. melhada ou amarellada e pela reacção m + K amarello.

65. Ph. stellaris Nyl. Pyodr., p. 307. q Laranjeiras da quinta do Quadrado ; oliveiras da quinta da . | Commenda.

66. Ph. tenella Schaer. Harm. Lich. de Lorr., p. 233.

Montes de Setubal, nos pinheiros.

67. Ph. adscendens Oliv. 7/. Lich. Orne., p. 79. 4 Oliveiras, quintas da Conceição, Quadrado e S. Francisco, te- | lhado do Collegio de S. Francisco. q

68. Ph. leptalea Nyl. Z. Par., p. 42. a Nos damasqueiros da quinta de S. Francisco; Oliveiras do Re. vorêdo e Graça; laranjeiras da gata do Quadrado. a

69. Ph. tribacia Nyl. 7/. (1881), p. 537. E Pinheiros da Herdade das praias; oliveiras dos montes dos ar- redores da cidade. | E

zo. Ph. astroidea Clem. Bns. in Add., p. 302."

Ro! V. A. CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL 183

q Medronhéiros da quinta da Conceição; alfarrobeiras da quinta e S. Francisco; ulmeiros do Campo de Bomfim ; pereiras da quin- ta do Quadrado,

A f. sideralis Ach. com lobulos muito separados, encontra-se nas aroeiras da Serra de Arrabida.

Tambem achei um exemplar que o meu amigo Rev. Har- mand classiicou como Ph. astroidea ad formam obsessam Nyl.

71. Ph. obscura Nyl. Pyrodr., p. 309.

“Troncos dus arvores, Serra da Arrabida; quinta de E Francis- co, n nas alfarrobeiras.

4 var. virella Schaer. Euum., p. 37.

Nespereiras da quinta do Quadrado; e oliveiras da quinta de E. Francisco.

% A f. Hueiana Harm. Lich. de Lorr., p. 235.

- Encontra-se nos arredores de Setubal.

“var. ulothrix Fr. Z. E. p. 85 sub Parmelia.

“Amendoeiras da quinta do Quadrado.

72. Ph. adglutinata Nyl. 4/. (1862), p. 355. “Na quinta do Quadrado em laranjeiras, nespereiras e no tron- co de uma grande roseira que cobre o ) 'caramanchão.

EE Na collecção welwitschiana ha:

A ; Ph. parictina o typo e a var. aureola. Em todo o Portugal. “À var. em Collares, Cintra, etc.

Ph. pulverulenta venusta. Monchique.

Ph. astroidea Tapada da Ajuda.

k Ph. stellaris Lumiar, Alcantara, Cintra, e a f. Jeptalea na ta- “pada da Ajuda,

Ph. obscura S. da Estrella, Monchique.

Ph. adglutinata Quinta da neve, S. de Montejunto.

Ph. setosa Montachique, Loures, Lumiar.

Tribu das PELTIGERACEAS Genero Peltigera

“73. Pelt. malacea Fr. L. E., p. 44. “Sobre a terra, praia da Graça (Herdade das praias).

4 A = e cdi de RS E o maes e o Dc na JS To na io á A 4 air Ro Ma Pira Aa ER

184 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

Genero Nephromium

74. N. lusitanicum Schaer., Boist. Nouv. Fl., p. 82.

Serra da Arrabida, nos troncos das oliveiras.

Welwitsch tem nesta tribu:

Pelt. rufescens Cabo da Roca, Cintra.

Pelt. horizontalis idem.

Pelt. polydactyla Gerez, Monsanto.

Pelt. aphtosa S. da Estrella. 4

Pelt. canina o typo e var. membranacea. a Gerez; 8 da Picota (Algarve). | E % Pelt. resupinata ( = Nephromium resupinatum) Cintra el Mon- chique. “a

Entre os lichens exoticos tem a Peltigera polaris com a not: a seguinte: Zu Norvegiae rupestribus ad terram; Lawnig leg. et me- cum communic. Dr. Kurr. E cheio de enthusiasmo accrescenta: Z i- chenum europ. facile pulcherrimus. 2

Na tribu das Umbilicareaceas, genero Umbilicaria de que r não achei exemplar algum em Setubal, embora os tenha encontrado. nas Serra da Gardunha e Estrella, tem:

U. pustulata Gerez, Cintra, Monchique, Braga, S. da Amo- reira. “a U. veilea Estrella, Gerez.

U. hirsuta Portella do Homem, Gerez. U. spodochron S. da Estrella, Gerez.

Tribu das STICTACEAS

Genero Sticta

75. St. aurata Ach. Boist. Nouv. Fl, p. 78.

Troncos de arvores, encosta norte da Serra da Arrabida. Genero Lobaria

76. L. pulmonacea Nyl. 7/. (1887), p. 233. k: Troncos musgosos de arvores velhas, encosta norte da Serra d Arrabida. dr

eg = a

V. A. CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL | 185

Genero Ricasolia

77. R. herbacea D.C. Boist. Nouv. Fl., p. 79.

Nos medronheiros da vertente septentrional da Serra da rd bida.

Welwitsch tem nesta tribu os seguintes lichens, todos com o * nome generico de .Sticta:

St. nigra Coimbra. Parece ser um Collema. St limbata Cintra, Gerez. SE Dufourei Cintra.

St. herbacea Cintra, Monchique, Coimbra, S. da Estrella, S.

“da Picota (Algarve).

St. aurata S. de Montejunto, Collares, Cintra.

St. pulmonacea Vizella, Gerez, Monchique. St. scrobiculata Cintra, S. de Monchique. St fuliginosa Cintra e Gerez, sobretudo a var. laevigata É Welwitsh. ined.

Tribu das PANNARIACEAS

Genero Pannaria

78. P. rubiginosa Del. Dict. class. xr, p. 20. Nos troncos das arvores, vertente norte da Serra da Arra- “bida. var. conoplea Fr. Z. E, p. 88. Oliveiras, Almelão; medronheiros, quinta da Conceição.

79. P. plumbea D.C. Boist. Nouv. FI., p. 32. 'Medronheiros, vertente norte da Serra da Arrabida.

80. P. brunnea Sw. Nyl. Prodr., p. 67. Em um Collema, oliveiras da nda da Conceição.

A collecção Welwitsch tem as especies seguintes com o nome - generico de Parmelia.

4 P. rubiginosa Cintra, Montachique, Arrabida. P. caesia Tapada da Ajuda, Picota. o

186 | BROTÉRIA: SERIE BOTÂNICA tem]

P. plumbea Monchique, Arrabida. Sgecimen fructi, in Lusit. boreal: ad rupes granit. | P. triptophylla S. de Monsanto.

Tribu das AMPHILOMACEAS

Genero Amphiloma

81. A. lanuginosum Nyl, Scand., p. 129. No musgo, quintas da Conceição e de S. Francisco.

Tribu das LECANORACEAS - Genero Lecanora

82. L. murorum Nyl. J/. (1883), p. 106. Em pedras, quinta de S. Francisco.

83. L. aurantia Hue Lich. d'Ais-les-Bains, p. 17 (= L. Cal. lopisma Ach. L. U., p. 437). Ê Nos muros, junto do ribeirinho, quinta de S. Francisco e no8 que circundam a mesma quinta, rochas, monte de S. Luiz.

84. L. Heppiana Hue Lichens d' Aix-les Bains, p. 18 (2-8 sympagea Ach.). Ê Ruinas do Convento de S. Catharina na Herdade das prajaig É muros da quinta de S. Francisco.

85. L. citrina Ach. Z. U., p. 402. Nas rochas calcareas do monte de S. Luis.

86. L. teicholyta Ach. Z. U., p. 425. k Esteril. Nas paredes ainda não rebocadas da Egreja do Colle- 7 gio de S. Francisco.

87. L. fulgens Ach. L. U., p. 437. | No musgo ou terrenos calcareos musgosos, Mont de 5. Phi lippe e outros dos arredores da cidade. |

88. L. aurantiaca Ach. Ve. 4k. Handl., p. 148. 3 Oliveiras, quinta da Commenda e matta do Revorêdo; laranjei- |

-

o

Et

e dtd

t

[23] CV. A. CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL 187

s, quinta do Quadrado; pinheiros da estrada de Palmella; muros

O uia de Val-de-rosal. var. erythrella Nyl. Alger., p. 325. Nos muros da quinta de S. Francisco.

“A 89. L. ochracea Nyl. 4/ger., p. 325.

Nos muros da quinta de S. Francisco, go. L. cerina Ach. Vet. Ak. Handl., p. 144.

f. circumponens Nyl., f. leprosa Lamy.

4 f anthracina Ach.

Oliveiras das quintas da Conceição e é Caecesdda: figueiras,

quinta de S. Francisco; oliveiras do monte de S. Philippe; lourei-

Ret

“dras do Val-de-pena no monte de S. Luis.

“ros de Almelão.

E Ol. L. haematites Chaubard in Saint-Amand, Flor. Agen. “Nas oliveiras da quinta da Commenda e monte de S. Philippe.

92. L. pyracea Nyl. Scand., p. 145. Carvalhos de Almelão; pereiras da quinta de S. Francisco; pe-

93. L. ferruginea Ny!. Prodr., p. 76.

* f, fulgescens Harm.

Oliveiras, quintas da Conceição, S. Francisco e Commenda.

“var. festiva Fr. Z. E. p. 172.

Val-de-Pena, Monte de S. Luiz, pedras calcareas.

“94. L. phaeocarpella Nyl. in FI. (1880), p. 388. - Medronheiros da quinta da Conceição. |

95. L. refellens Nyt. ix FI. (1877), p. 458.

“Cascas de arvores da quinta do Quadrado.

96. L. variabilis Ach. ZL. U., p. 369. Pedras calcareas do monte de S. Luis.

í 97. L. roboris Duf. Nyl. Fl. (1869), p. 412. | “Oliveiras, montes de Setubal, junto dos fortes de terra.

y 98. L. miniaroeiza Nyl. iu FI. (1870), p. 33. Arvores da quinta do Quadrado.

E BROTÉRIA : SERIE BOTANICA | [24] E += pad A UA : Ê a

99. L. teichophilla Nyl. ix FI. (1863), p. 78. Penedos do Val-de-pena, monte de S. Luis. .

100. L. crassa Ach. ZL. U., p. 413.

Montes de Setubal, perto dos fornos de cal; Almelão, sobre a. terra; monte de S. Luiz, nas pedras e sobre a terra.

var. periculosa Schaer. Eyun., p. 58.

Rochedos e muros de S. Diogo, na quinta de S. Francisco.

var. liparia Nyl. Scand., p. 132.

Penedos da praia de Alborquel.

f. caespitosa Schaer. Oliv., p. 198. 4

Monte de S. Diógo quinta de S. Francisco, sobre a terEA E inculta.

78

IoI. L. lentigera Ach. ZL. U,, p. 423. Exemplares ferteis e estereis nos montes de Setubal, junto dos . fortes e fornos de cal. 4

102. L. subfusca Ach. Z. U., p. 393. ;

Oliveiras, amendoeiras etc. muito commum em toda a região | Setubalense. Y

var. glabrata Ach. Z. U., p. 393.

Casca dos troncos das videiras e amoreiras, na quinta de S. . Francisco; oliveiras da quinta da Commenda e medronheiros da | “matta do Revarêdo. |

var. rugosa Nyl. Scand., p. 160.

Oliveiras da quinta da Commenda. Ea

var. chlarona Nyl. Hue, Cantal. p. 38. o

Oliveiras de Almelão e da quinta da Commenda.

var. allophana Ach. ZL. U., p. 395. ;

Amendoeiras da quinta de S. a e choupos da quis da Commenda.

var. horiza Ach. Z. U., p. 394.

Amendoeiras da quinta de S. Francisco. |

“Nota. É curioso e merece estudo especial o thallo deste lichen que, A tanto no typo como nas variedades, apresenta innumeras modificações, al- gumas caracteristicas do nosso paiz. A collecção dos lichens de Setubal, |

que deixei no herbario do Collegio de S. Fiel tem perto de-20 exemplares, | do typo, apresentando curiosas modificações.

V. A. CORDEIRO: LICHENS DE SETUBAL 189

* 103. L. rubicunda Bagl. Z. Sard.

Thallus albidus, granulato inaequabilis, vix tenuiter arcolatus, - Ravens vel purpuracens. Apothecia rubella, regularia o, Byaro “millim. lata, margine thallo concolore, prominente, subintegro vel E K flavens et mox sanguinco-rubens; epithecium “Juteo aurantiacum vel fuscescens, hypothecium incolor ; sporac et coe- tera utin L. subfusca. L. coesio-rubellae Ach. afjfinis.

A Nota. Damos a age: desta especie, por ser pouco conhecida e Tara.

“Oliveiras da quinta da Commenda ; ebaatieiras, oliveiras .e “amoreiras da quinta de S. Francisco.

104. L. distans Nyl. in Fi. (1872), p. 280. Choupos da quinta da Commenda.

os. L. gangaleoides Nyl. FI. (1872), p. 354: Pinheiros da quinta da Commenda.

106. L. cenisea Ach. Z. U., p. 361. Oliveiras, quinta da Commenda. var. atrynea Ach. ZL. U., p. 395. Pinheiros da matta do Revorêdo.

107. L. coilocarpa Nyl. iu Lamy catal., 72. | Cerejeiras, quinta de S. Francisco; pinheiros da matta do Re-. vorêdo.

108. L. albella Ach. Z. U., p. 369. Casca dos choupos que marginam a Ribeira da Rasca, quinta “da Commenda.

109. L. conizaea Nyl. FI. (1872), p. 374. Pinheiros da Herdade das praias, junto do Convento de S. Ca-

* tharina.

E

IIO. L. symmictera Nyl. FZ. (1872), p. 249.

Madeira de pinheiro, associada com a L. tradbalis. Nyl. (v. n.º

ud)

p

I9O BROTÉRIA : SERIE BOTANICA to É

III. L. Manuelina Harm. id Soc. Bot. di Acao t se 1909, pag. 86).

Bhallus tenuis, albidus, rugoso-subgranulatus, K ace KCa cr Ca CI rubescens. Apothecia sessilia, conferta, ad 1 millim. lata, . margine prominente, tallo concolore, integro vel saepius sinnato aut tenuiter crenulato-rugoso cincto, disco subpruinoso, paltido- ochraceo glauco-nigrescente, hypothecium incolor, epithecium fusce- scens, granulosum, paraphyses graciles, integrae et simplices, sat. laxe coadunatae ; hym. 1 persistente coerulescens ; sporae 8, hyalinae, E ellipsoideae, 0,012 I5 X 0,0045. Cfr. Est. 1, fig. 1. k

Ad corticem Pini, L. conizaeae mixta, et ad cortices Oleae ac Arbuti Unedinis, in Quinta da Commenda et ix Quinta da-Con- - ceição, Cetobricae. 3

Species haec MANUELINA nuncupatur in honorem SERENISSIMI k Recis LusiTANIAE, EMMANUELIS II.

112. L. Hageni Ach. Z. U., p. 367. Nas pereiras, arredores de Setubal.

113. L. sambuci Nyl. FZ. (1872), p. 361. Nas pereiras, quinta de S. Francisco.

II4. L. trabalis Nyl. FZ (1877), p. 458.

Na madeira de pinheiro.

IIS. L. atra Ach. L. U., p. 344. Loureiros de Almelão. |

116. L. subtartarea Nyl. Pyr. Or., p. 21. | Medronheiros da quinta da Conceição (inteiramente leproso). 4

117. L. pallescens Ach. Z. U., p. 370. Nas cascas de arvores.

118. L. parella Ach. Z. U., p. 370.

Choupos da Ribeira da Rasca, quinta da Commenda.

var. Turneri Harm. Lich. de Lorr., p. 309.

Oliveiras e medronheiros das quintas de S. Francisco, Concei- ção e Commenda. É 4

ERRA. 4.

[27] TIO. L. calcarea Smrít. Suppi., p. 102.

-* Penedos do monte de S. Philippe.

var. contorta Harm. Lich. de Lorr., p. 313.

Nas pedras, quinta de S. Francisco, no monte de S. Diogo. var. Hoffmanni Haro. Lich. de Lorr., p. 314.

Pedras, junto da quinta da Conceição, nos montes.

V. A, CORDEIRO : LICHENS DE SETUBAL IgI

H ' nv a

120. L. erysibe Nyl., Not. Sallsk. Muros do Collegio de S. Francisco.

“121. L. syringea Ach. Vet. Ak. Handl. (1810), p. 75. Troncos de choupos, Ribeira da Rasca, na quinta da Commen- “da; Amoreiras, quinta de S. Francisco.

122. L. albescens Nyl. F/. (1881), p. 454. Oliveiras, monte de S. Luis.

123. L. olivacea Fr. L. E., p. 255. Muros e paredes não rebocadas da Egreja do Collegio de S. Francisco. |

O herbario de Welwitsch tem sob os nomes de Parmelia, Le- * canora e synonimos:

L. murorum Lisbôa.

L. fulgens Monsanto, Arrabida, Penha de França. L. transtagana Welw. Arrabida, S. Luis.

- Schleicheri Arrabida.

« pallescens Odemira, Queluz, Cintra.

- tartarea S. da Estrella, Cintra.

subfusca Cintra, Monchique.

atra Monchique, Cintra, Praia das maçãs.

. vitellina Cintra.

- Sophodes Tavira, Algarve.

- cinerea Villar da Veiga, Gerez,

- cerina Lisbôa, arredores.

L. aurantiaca Cintra.

L. ferruginea Picota, Ajuda, Arrabida.

E L. sordida (?) S. da Estrella, Guimarães, Cintra.

SSGANNNAS

“a : .

sd ' Á Vs ' a at o 4 O a 4 TE é oa mo y Mp R di pt ta PR ate de load o > t O ni: a E a "io Wa ADE, qe E Mo AD ge ; p n

hi v 1 * a , , h Es da a A DRA À dy ua Mr co e, f EA ao POTE O O a RR

Vs at So o : o 4 a qa a ud q Y vo x ka A j e ao > cd Kd sa. ' j q , 47% é

g o I92 BROTERIA : SERIE BOTANICA [28]

« âmpolita Odivellas,

- pyracea S. Antonio, prope tagum.

. turgida Arrabida.

« ticholytum Loures.

. calcarea Ajuda.

- crassa S. de Monsanto, Cintra, Arrabida. - lentigera Monsanto.

ES a Edo 1 a

Tribu das PERTUSARIACEAS Genero Pertusaria

124. P. communis D. C. 77. Fr., p. 320. f. plumbea Dub. Bot. Gall., u p. 672. 4 Figueiras e oliveiras, quinta de S. Francisco. Encontra-se abun-. dantemente em quasi toda a região explorada.

125. P. coronata Nyl L. ar., p. 73. Oliveiras do Monte de S. Luis.

126. P. pustulata Ach. L. U., p. 300. Nas pereiras e oliveiras da quinta de S. Francisco; oliveiras da | Commenda; medronheiros da quinta da Conceição; oliveiras, mon- te de S. Philippe.

127. P. melaleuca Dub. Bot. Gall., p. 637. - Nas cerejeiras das quintas de S. Francisco e do Quadrado. var. superpallens Nyl. Boist. Nouve F/., p. 162. Oliveiras quinta da: a ro S. Francisco e monte ia S. Phi- | lippe. | 128. P. amara Nyl. FI. (1873), NE PE DRoS 4 Amendoeiras e oliveiras, quinta de S. Francisco; EiTes a Ar-.

rabida e quinta da Commenda nas oliveiras. ( Coiotiaid js |

d E) a»,

BIBLIOGRAPHIA

799. Boletim da Sociedade Broteriana. Vol. xxvr, 336 pag. in Coimbra, 1911. Imprensa da Universidade.

Indice das Materias

“Canaisso (Dr. Luis Wittnisch) Materiaes para o estudo do Plancton da costa portuguêsa,

Hevaiguss (Dr. R A.) Sir Joseph Dalton Hooker.

» E Esboço da flora da bacia do Mondego.

» » Cypreste portuguez (Cupressus lusitanica | Mill.) Cedro do Bussaco. b Mariz (B.el J. A.) Flora lusitanica exsiccata Centuria xix. “Mozrer (A. F.) Observações phaenologicas feitas no Jar- dim Botanico de Coimbra no anno de I9IO.

800. Boletim do Museu Goeldi (Museu Paraense) de Historia Natu- “tural e Ethnographia. Vol. vrr, 1913.

- Summario da Parte scientifica

1 travessia entre o Xingú e o Tapajoz, pela Dr.* Emilia Snethla- E ge (com 15 estampas e um mappa). “Ji Vocabulario comparativo dos indios Chipaya e Curuahé, pela Dr.º p E. Snethlage.

“HI Explorações scientificas no Estado do Pará, por Adolpho Ducke (com 12 estampas). E Novas contribuições para o conhecimento do genero Hevea, pelo Dr. J. Huber (com um mappa). V Sobre uma collecção de plantas da região do Cupaty (rio Japurá-Ca- “quetá), pelo Dr. J. Huber.

E 801. Bulletin de la Société portugaise des Sciences Naturelles. Vol. vI, 1913, Lisbonne. 3 Indice da parte botanica

É LerrerrE (Charles) Rôle prépondérant du cadmium, du glucinium,

E du cuivre dans le développement de 'Aspergil- % lus niger. Menezes (Carlos A, de) Les Cyperacées de !' Archipel de Madêre. E, » Note sur trois espêces gyno-dioiques madérien- ã nes. E » Saxifragacées, Plombaginacées, Orobanchacées,

Lauracées, Liliacées et Gymnospermes de V'Ar- » chipel de Madêre. > k aj Ig

k

as

]

E

+“ Ex Ss ã

194 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA 8

802. CoexereLL (T. D. A.) Some Plants from the vicinity of Longs

Peak Inn, Colorado. Reprinted from Torreya, Vol. 13, N.º 12, Dec,, 1913.

9 pag. in 8.º 803. Janer (Charles) L'alternance sporophyto-gamétophytique do générations chez les algues. Limoges, 1914. 8.º, 108 pp. 7 fig.

são muitos os trabalhos de alta vulgarização scientifica saídos àsl 3

“8

penna do Snr. Charles Janet. Este não é dos menos interessantes. Co-

mo todos os demais lê-se com gosto e com proveito. 7 figuras ou grupos ; de figuras illustram o texto e ajudam muito á sua intelligencia. sinto ac- .

crescentar que o Snr. Janet não escapa á censura que muitos vulgari-

zadores encorrem com demasiada frequencia: a de dar como resultados |

certos da.sciencia meras hypotheses.

O assumpto do presente trabalho está claramente indicado no titulos q a alternancia do esporophita e do gametophyta nas algas. Um pequeno nu- q mero de algas, em especial a Ulotrix jorata fornecem ao autor as provas |. de suas conclusões. Segundo Janet esta ultima alga é com effeito a forma | ancestral em que se realisou primitivamente a alternativa esporophyto-ga-

metaphytica A, E

804. Lenée (M. E.) Les Enuemis des Piantes Balais de Sorciê- | res. In 8.º, 18 pag. com gravuras. Extrait du Journal de la Société nationae |

d Horticulture de France. Avril, 1914.

O A. estuda certas vegetações anormaes que se produzem sobre o. ] tronco ou ramos de differentes plantas. São ramos mais curtos que os nor- maes, enredados e mais ou menos pegados entre si, donde o nome de Ba- | lais de Sorcitres. Essas deformações são devidas a causas diversas: umas |

à invasão dum cogumelo, outras ás picaduras de varios insectos, e out a outras causas, dahi a divisão adoptada no presente trabalho:

4) Devidas á acção duma Crypiogamica.

º Uredineas: Abies Nordmanniana; À. pectinata, A. Pinsapo, Ribes

rubrum.

2.º Exoasceas: Betula alba, Capinus Betulus, Cerasus avium, Pirus |

communis, Prunus domestica, P. insititia, Ulmus campestris. B) Devidas á acção dum insecto. 1.º Aphidio: Tilia europaea. 2.º Diptero: Crataegus Oxyacantha. 3.º Eriophyide : Betula alba, Daphne Laureola, Ulmus campestris. €) Devidas a Phanerogamicas: Juniperus communis, J. Oxycedrus.

D) De origem teratologica: Juniperus communis, J. virginiana, Picea ex- |

celsa, P. nigra Doumetti, Pinus Laricio, Pinus silvestris, P. Strobus.

O unico remedio assignalado é a ablação e ustulação destes ramos as

sim deformados.

a.

d nd m id ke Es wa. % » “o » ed [e A ça A quo ' 3 % DR 4, o * nica BIBLIOGRAPHIA 195

E 805. MASSALONGO (C.) Intorno alla Grimaldia pilosa var. sibirica x « Miill. Osservazioni Critiche. In 8.º, 8 pag. e uma Est. 4/ti del Reale 1s- “tituto Veneto di Seienze, Leitere ed Arti. Anno 1913-14. Tomo Lxxir. P, rr.

Venezia. o A. R.

806. Massaronco (C.) Intorno a varietà delle Saxifraga squarrosa ' Sieb..e S. caesia L. Estratto dal Bu//. Soc. bot. ital. 1911, p. 26-30 1 fig. “OA. descreve duas variedades novas de Saxifraga: $. squarrosa Sieb. “B. Grabpae e S. caesia L. p. Baldensis.

EE 807. MASSALONGO (C.) Anomalie fiorali osservate sopra una pianta d'Echium volgare L. deturpata dal Cecidio d'Eriophyes Echii Can. Estr. Bull. Soc. bot. ital. 1912, p. 31-33.

Os pés d'Echium atacados pelo Eriophyes Echii não produzem de or- “dinario flores; em logar d'estas nascem numerosas folhas mais pequenas que as normaes e pilosissimas. Em varios casos encontrou comtudo o au- “tor plantas floriferas parasitadas pelo dito ácaro. Algumas vezes as flores * são normaes, mas ordinariamente offerecem anomalias que o A. indica e * que resultam a miudo do augmento do numero das peças floraes.

808. MassaLonco (C) Straordinaria abbondanza di imenomiceti os- - servata lo scorso agosto nelle pinete dei dintorni di Varena nel Trenti- - no. Estr. Bo/. Soc. bot. ital. 1912, p. 227-231. q As abundantissimas chuvas causaram na região de Trento, em agosto “1912, um extraordinario desenvolvimento da flora mycologica. O A. traz uma lista relativamente longa dos enem que elle observou. q 809. Massironão (C) Di un nuovo hybrido del genero <«Symphy- tum» L. Bu/. Soc. bot. ital. 1912, p. 78-79.

S. ferrariensis (= S. oficinale X S. orientale).

810. Massaronco (Caro) A proposito dei pronubi della « Mandevil- “Ja suaveolens>. Osservazioni. Sep. del atti R. Ist. Ven. di Sciense Littere et “arti. 1912-1913, LXXII, P, IL.

Venezia-t9ia, 8.º is Rx

811. Massatoxco (C.) Hepaticae Tripolitanae a R. Pampanini an- “no 1913 lectae. Estratto dal Bwl/. della Soc. bot. ital. Adunanza della Sede * di Firenze dell'8 Marzo 1914.

812. Massatonco (Caro) Le Ptilidiaceac della Flora italica. Nota. Atti del Reale Istituto Veneto di Sci ienze, Lettere ed Arti, 1912-13. Tomo LXxxI. P.m. In 8.º, 18 pag. Venezia 1913.

Descripção da familia Ptilidiaceae (Hepatica) e de seus 5 generos.

o 7

vo Ma CT... NDA TE Y 1d pd NES SR RE sa ES dona rn So o A y Y E de Fra á Adios

| o a es RS E RD So 45] o . RR. ENA

À á

I96 BROTÉRIA : SERIE BOTANICA a

813. Pereira CourinHo (Antonio Xavier) A Flora de Portugal (2/an- | tas vasculares) Dispostas em Chaves dichotomicas. 778 pag. in 4.º 1973, Aillaud, - Alves & C.* Boulevard Montparnasse, 96 (Livraria Aillaud) Paris Rua | Garrett, 75. Lisboa Francisco Alves & C2 Rua do Ouvidor, 166. Rio de - Janeiro Rua de S. Bento, 65. S. Paulo Rua da Bahia, 1055. Bello Ho- 4

rizonte.

814. Pererra CourinHo (Antonio Xavier) Notas da Flora do Portu- | gal TI. 16 pag. in 4.º 1914. Nas mesmas livrarias.

815. Merino S. J. (Baltasar) Flora Descriptiva é Hustrada de Ga- licia. Tomo im, in 8.º, con 158 fig., páginas 700. Precio 10 pesetas. San-. tiago, 1909. k

Os leitores da Brotéria conhecem bem o auctor desta obra pelo traba- q lho que está publicando na Serie Botanica da Brotéria, sob o titulo de Adi- ciones a la Flora de Galicia.

Completa este terceiro tomo a Klora de Galicia, ilustrada com 1.049 fi- ã guras, e comprehende as monocotyledóneas, as polycotyledóneas e as cry- . ptogâmicas vasculares, a que se segue um supplemento. Do plano geral da obra se falou na bibliogrophia dos dois primeiros tomos. O A. as cla- | ves dichotómicas das famílias, géneros e espécies e em seguida apresenta | as descripções pormenorizadas de cada espécie, indicando o habitat e lo- - calidades onde foi encontrada nas 4 províncias da Galliza. Estas províncias 4 tem-nas corrido o À. nos meses de férias que o seu mistér de professor lhe | deixa livres. Apesar das suas 7o primaveras, não lhe fallece o ânimo para |. visitar montes e valles, soffrendo incommodidades, sojeitando-se a chuvas | e calores, alegre e contente pelas descobertas que sempre vai fazendo para . a sciência, illustrando a sua Pátria de quem é filho benemérito e anhelan- | do a Glória do Omnipotente tão maravilhoso na criação dos anjos e dos mundos siderais, como na mais pequenina planta que brota das fendas das rochas nas escarpas das montanhas.

Não admira, pois, que, alem das espécies, variedades e formas total- | mente desconhecidas, tenha descoberto mais de 600 espécies que antes | não haviam sido encontradas na Galliza. O campo fica bem segado, segundo confessa o proprio auctor; agora falta respiga-lo, especialmente nalguns | píncaros mais elevados das províncias de Lugo e Orense. É o que tem feito depois da publicação da Flora, nas suas últimas excursões, cujo fruto estamos vendo nas Adiciones a que me referi em publicação na Serie Bo- tanica da Brotéria. Oxalá o A, logre ainda longos annos de vida, como lhe | desejam todos os cultores das sciências na sua Pátria, bem como a Broté- | ria alegre de o contar em o número de seus collaboradores.

ES. T

esto —. a

INDICE

FUNGOS

GENEROS

Botryochora Torrend . Dictyothyriella Rehm . Phaeoschiffnerula Theissen . - Ploechmopeltis Theiss. .

Stomiopeltella Theiss.. Stomiopeltis Theiss. .

- Especies

Acrospermum Bromeliacearum Theiss. Actiniopsis Rickii Theiss.. à

'* Amphisphaeria Rochai Theiss. . Calothyrium leptosporum Theiss. Cephalosporium renisporum Torr..

Coestostroma atrum Sacc. var. Capimi

Fusella Zambeziana Torr. e Helminthosporium nodosum Torr.. Hexagona Zambeziana Torr.. Humaria luteola Torr..

Meliola Castanha Theiss. .

» laeta Theis.

» leopoldina - Theiss.

» leptopus Theiss.

» Mollinediae Theiss.

» platysperma Theiss.. Oxydothis hypophylla Theiss. Phaeoschiffnerula compositarum Theiss.. Phyllosticta concentrica Theiss. Physalospora Clypeata Theiss. ..

» fluminensis Theiss. . Polyporus undulatus Torr. Polystictus cearensis Theiss.

» hydnoporus Theiss.,

» pugosissimus Torr.. Sporotrichum Musarum. Torr. .. Telephora clavarioides Torr..

dos generos e especies novas descriptas neste vol, XII

º

BROTÉRIA : SERIE BOTANICA

LICHENS

EsrpEcIES

Pterygium Setubalense Cord.

PHANEROGAMICAS

Formas E VARIEDADES

Archillea pyrenaica Sibth. f. abbreviata Mer.

Anagallis latifolia L. raça PE Hoff. et Lk. v. major

Mer.. Antirrhinum Onbunttam L. var. otaliloitum NE Armeria maritima Willd var « communis Mer. .

» » v. 8 majuscula Samp. f. brevifolia. » - r. pubiteeta Mer. Ra cao qe LIA » ruscinonensis Gir. v. ciliata Mer.

» > v. villicaulis Mer.

Bryanthus (Daboecia) Stalin Don. f. abnormis Mer. Campanula Lusitanica L. v. oceidentalis Lge. f. strieta Mer. Cotyla coronopifolia L. f. integrifolia Mer. Digitalis purpurea L. v. RndoR::s 257: pspáêncd f. glabre- seens Mer . Echium rosulatum E v. latifolium ur. 4 Ericodes (Calluna) vulgaris Salis. v. intermedia Me. Eupatorium cannabinum L. v. stenophyllum Mer... Filago gallica L. sbv. depressa Mer. ! » » sbv. exigua Mer. Filago germanica L. sbv. oligantha Mer.. PA Galium Broterianum Bss. et Reut v. ellipticifotium Mer. Em

» » v. glabrum Mer. . » > v. mierophilla Mer.. » » v. ovale Mer...

» uliginosum L. v. exile Mer.. Jasione montana L. v. glaberrima Mer. Lamium maculalum L. f. dimorphum Mer.

» » sbv. parvifolium Mer. Lavandula pedunculata Cav. f. candida Mer. » » f. exilis Mer. . » Stoechas L. f. carnea Mer. , » f. concolor Mer...

Linaria spartea Lk. et Hftg. v. violacea Mer.. :

Montia minor Gm. v. Lusitaniea Mer. sbv. major Mer..

» » v. gradiens Mer.. q ARA

Myosotis hispida Schd. v. remotiflora Mer. . . ços » lingulata Lehm. v. parvula Mer.

PAG.

128 -

PR o

E, E DD NR O a é ?

INDICE DOS GEN. E ESP. NOVAS DESCRIPTAS NESTE VOL. XII

Myosotis maritima Hosch. et Seub. r. stolonifera J. Gay v. leucosperma Mer.

Odontites tenuifolia G. Das v. cinerascens Mer.

Ormenis nobilis Gay f. abbreviata Mer. » - f.foliosa Mer.

“Orobanche Rapum Genistae Thuill. v. hrpoxantha do. bico-

lor Mer. Phinanthus minor Ehrh. sóto: pabeicada fer Scrophularia aquatica L. v. ampla Mer. » » A periphylla Mer. » » f. flavidiflora Mer. y » Herminii Hoff. et Lk. v. gallaecia Mer. . Senecio Jacequinianus Rchb. v. mollis Mer. Simbuleta bellidifolia Ascher. v. pubescens Mer. ê Solidago virga aurea L. f. axillaris Timb. v. q) peduncula- ris Mer.

- Thymus caespititius Hoft a Lk. V. maerostachya es “Veronica arvensis L. v. canescens Mer. E ÇÃ

» » v. mierophylla Mer.

E

199

PAG.

49 164 174 174

38 46 41 41 41 42 176 40

169 98 44 44

UE ana gs bp ar MA = 8 EA « as

pa ACM, Ea ME LIA Leis k p) TE A. E y E a é a E A ne À R as Eu , 2, y nie dao! RS MS E rt: e SR +

INDICE ANALYTICO DO VOL.XI

CORDEIRO S. J. (Valerio Aleixo) Lighens de Setuhal. ne 25,

MERINO S. J. (P. B.) Adigiones a la Flora de Galicia (Continuado |

do mol Do este a Dad Ara SR Uia ESA Seade ad

TavaRES S. J. (Prof. J. S.) Les Anonacées cultivées au Brésil. . . .. | Le Goyavier (Psidium guayava Raddi) au Brósil... 0.0...

Tueissen S. J. (F.) Annotações à Mycoflora Brazileira. . ......... -T.. O Genero Vizella:. 22 ,00.L222055 AP RS A: a “H. Especles novas. Eos dos 4 pro Ra

De Hemisphaerialihus notas supplendas ............. Ferns Rd E

A. Micrôthyriacege... ça a LS O a o RAR E Re

“A. Microthyriege; so ses cer oe q RR BE ESA 4

I. - Eu-Microthyrieae....... PGR ORE 44 ee nto

H. - Astetinghe 2 CEC e Erros,

HI. Amazgniege.. +: Pias e, Synopsis generis Englerulaster v. H............ a Re

Synopsis generis Calothyrium. «Se jo 2 = ques vid

IH. Hemisphaerigeçae,.,.... 4 <=> amo ot RA RN RR

A. Dictyopaltineae.s= p= >: cs ago ro RR

B. Thrausmatopeltineae.. ........... 56 EDNA

C. Plochmopeltineae.... ......ciictstsserrs

TORREND S. J. (C.) Fungi Select esaiaR com gravuras Troi- siéme “Centtrle... «guisa e RECO as 5 E

ZIMMERMANN S. J. (P. C,) 1 Contribuição para o estudo das Diato- maceas dos Estados Unidos do Brazil (Continuado do vol. xr).... Catalogo das Diatomaceas portuguesas

PRA DS IRS RRIR E BO mM uu o | Contribuição para o conhecimento das tomar la Provincia de Mo- camhigao.s .. >> o spasesarsoo RS ERR RE Sp E

Bibllograghia.. +. 2.020 254 aci ts SO CAE E pr nto

Indice das especies novas... ......... ERRAR Sopi PRESS UE

igarros e fumos picados e desfiados de todas as qualidades

, Martins Eebnárides & O.” Ci Fabricantes te Úiversas Marcas de CiParTos,

Y E Premiados em varias exposições :

Endereço Telegraphico— MARNANDES DEPOSITO GERAL

R. Conselheiro Saraiva, n.º 40 FABRICA R. da Calçada do Bomfim, n.º 132

Bahia BRAZIL

Es. Portugal Lisboa: A. ]. Britc e Cunha GR R. Saida de Carvalho, 143 Ei

“a

Porto: Joaquim Maria da Costa, Largo dos Loyos, EO ci A Coimbra: F. França & Armenio Amado, Arco d'Almedina 2 e É Braga : Augusto Costa & Mattos, Praça do Barão de S. Martinho, 36. Espafa 7uy, San Telmo, 21: Joaquín Duarte Roque, administrador de Brotéria Madrid, Preciados, 48: Victoriano Suárez. Barcelona, Puerta Ferrisa, 14: Eugenio Subirana. Salamanca, Serranos, 2: P.e Alfonso Luisier. Brazil Administração Central: Collegio Antonio Vieira, Bahia. Administrador : Padre Ignacio Mendes de Brito. . Rio de Janeiro: João de Lemos, Rua de S. Clemente, 168, Casa vil; Raul Dram K çalves, Villa Moraes, 14, S. Clemente (Botafogo); Mario Moura Brazil do Ar Guanabára, 46; J. P. de Souza & C.? (Casa Sucena), Avenida Rio Brancc Estado do Rio: Nictheroy Francisco Gonçalves Mendes, 5. Domingos; “Car x Alipio Dorea. É Estado de S. Paulo: .S. Zaulo Achilles Raspantini, Rua Vasco da Gama, 5 Santos Macario e Coelho Junior, Typ. S. José, Rua Senador Feijó, 13;. 4 nhor José Benedicto Moreira, Beneficencia Portuguesa; Ribeirão Preto —. linas Junior, Banco Commercio e Industria; .S. Carlos Padre Raphael Saraiva; FJahú Antonio Augusto Martins ; : Faboticabal Dr. Liberat Fontes, Promotor Publico; .$. Simão Prof. Sizenando da Rocha Leite. Estado de Minas Representantes geraes Na Zona da Matta: Dr. Levindo. Ubá. No resto do Estado: Dr. J. Furtado de Menezes, Ouro Preto. Agentes Horizonte Paulo Tavares, União Popular e Dr. Magalhães Penido, R Ouro Preto Frei Alberto, Vigario de Antonio Dias; Juiz de Fora P. Tollinger, Academia do Commercio; .S. João à El- Rei Monsenhor Gust Coelho; Lavras Lafayette A. de Padua; Ubá João Baptista Alves | panha Padre Francisco Barcellos; Cataguases D. Maria Natividade Ta Ponte Nova Achilles Saraiva; fio Branco Joaquim Maximiano Rodrig Estado de S. Catharina: Florianopolis Padre Bellarmino Correia Gomes. Estado do Rio Grande do Snl: Zorto Alegre Padre Luiz Zuber, Gymnasi Pelotas Padre Pedro Bucher, Gymnasio E » Cidade de Rio Gram dido Cardoso Rangel, Rua Yatahy, 57. Estado do Espirito Santo: Victoria Tenente A tosio Lino de Souza Matta. A Estado de Sergipe: Representante em todo o Estado: Dr. Manuel Thomaz G. di Aracajú, Caixa do correio 36; Aracajú Major Costa Filho. É Estado de Alagõas : Maceio Conego João Machado de Mello; Penedo Ama lho, Redactor-Chefe de «O Luctador». A Estado de Pernambuco: Recife Padre Dr. José do Carmo Baratta, Palacio da Bezerros José A. de Azevedo Mello; Cazuarii Francisco Santsanh Gu cada Dr. Manuel Porto; Gamelleira Antonio Vieira de Mello; Gravatá —| cardo Villela; Palmares Dr. Gastão Marinho; Pesqueira Frei Nicasio;; : Dr. Luiz Avellino Paes de Albuquerque ; Timbaúba Hugo de Andrade ; 53 Prof. André Tavares de Miranda. “2 Estado da Parahyba: Zaralyda do Norte—P.e Dr, Pedro Anisio, Collegio Pio x, e Florentino Barbosa, Seminario. Estado de Rio Grande do Norte: Natal P.º Manuel da Costa, “Consistoro « Mossoró P.º Manuel de Almeida Barreto. Estado do Ceará: fortaleza Pharm.co Antonio da Costa Feu Pharm n cesa; Sobral Victor de Paula Pessoa. o Estado do Piauhy: Zherezina —P.e Cicero Portella Nunes, RENO do Seminario Estado do Maranhão: .S. Luiz Padre Manuel dos Santos Rio eo Reitora do 5€ rio de el Antonio. 2x

mes, Palacio “Archfentafo ad 28 República Argentina Casa Editora Alfa y Omega, Callao 573 77, Buenos Aires; et las, librería Rivadavia, esquina Deán y Trejo, Córdoba. :

Uruguay Librería de Rius Hermano, Calle Soriano, Montevideo. “India Inglesa Padre José Martins, R. C. Chapl, sra) Padre José Pires, High School, Cochim. 7

As

A +” * + dg Ó A e; d+ pt Pd 4 A y A DAT. ro FER Be goi A Rg LD do o PA O e a AD l á - [ad : de E at +, no a o) 4 ie Pur. é! q - pe a a po N p A 4 ) a p é ue q

t esses ssa E ESDOS LAS

> SAS LD MAES

o É dedud

)

tl

FABRICA DE ALGODÃO Sra Hydrophilos e absorventes “CHIMICAMENTE PUROS E ANALYSADOS

1 | Martins e Irmãos BR: Maranhão BRAZIL

u) |

pos f A Mina Cotia ERP « Rs tm.

És (s N by) aa.

oa E A quad

eim RR E, Pt; o o a Eva SECÇÃO ca SONSTRUCÇÕES | “com pessoa! competente execu-|. | ta qualquer consirucção civil, IE ara o que fornece plantas projã. jectos.orçarsentos etc,

Companhia de Serraria e Gonstrucções

E p= Rua do Commercio BAHIA

ds

Eecriptorio Geral Rua Larga do Commercio, N.º7 JM FIAÇÃO E TECELAGEM

= .

Premiada na Exposição

Nacional do Rio de Janeiro, “em 1911 ER ERPTO)

e Ee EE PLATAFORMA E

« CHARRJA

As

NINHO IR de Tapinlne

SITA A RUA DA MANGUEIRA

idids

pi va ue

FABRICA BOMFIM

e q SRU 1 ae 1 at “mp ama dao ae 4 me

Grande Fabrica S. Bra A sb Tal tica 5. Braz Com 915 teares + SITA A PLATAFORMA

PRODUCÇÃO : Tecidos tintos, Morins, Brins e Fantazias

—.——

ANIGA FABRICA DE CIBARROS

-==== S. DOMINGOS ===-

FUNDADA EM 1856

Po cama. EN FABRICA | —- RES |

“|icaiçada do Bomfim n.º 126 e 128 À E EE | Eça E | "DEPOSITO GERAL: + |

R. Princezas n.º 11. [aa |

“Rio de Janeiro: PRE | | SUCCURSAL tn 8

. H e as E

Travessa do Commercio n.º 13 | | | EM

é Enp. TELEGRAPHICO: | | : | 2d LEIPALVES. Ra 18

x

| Fumos e cigarros Marca Leão |

| LEITE & ALVES

(5 == = FABRICA am O

smoune “mms

| CRUZ & RUAS Ay CIGARROS EM PAPEL - CIGARROS EM PALHA. Luzitanos, Superfinos, Havana, Esmagados, “Esmagadinhos, Novo Seculo, S. Salvador, Itapagipe finos, Abertos, PALO AE Itapagipe e Victoria. S. Salvador. RE | = + SEGURO RAT =: = SECULO XX. N. 3 = . Ns. 1,2,4,5,6€7 “em papel pardo, sp e io Ed 6) So PAPEL MORTALHAS. SK zo Ee

Pardas, Brancas, Abadie, Bardou e em carteiras Zig- -zag | Cosmopolite e outras qualidades

FUMOS DESFIADOS ossistestiesress |O Barbacena, Rió. Novo, Araxá, Virginia e Turco Picado | RES | E

Rua das Princezas n. 22 BAHIA a

Ed ho =

PI

y ; = 4 Fo. , Na Ri e ao d ; “4 pa = ]

se (O Cheio a quortal raso O pen

TABACARIA BAHIANA

Q

a

À Rh: Eeciriea & Conpantno e 3 FABRICANTES DOS CIGARROS | Aromaíicos, Sublimes

3 “Canella, Soberanos. Re ) | Celestes com ponta de corupaa

ó —-——3600€C-—— o SM : E 2) Fumo de diversas qualidades e variado ria A / | de artigo para Tomates Es

N. 49, Rua Cons. Saraiva, N. é 42 paia

“aca aB

Les principales maisons d'exportation de Cacao à Bahia (Brésil), auxquelles on peut s'adresser pour Iachat en gros, sont les sui- vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue):

“Wildberger e €.º Agenor Gordilho J. Studer e C.º Duder e Brother F. Stevenson e Co. Ltd.

Les principales maisons d'exportation de Tabac à Bahia (Brésil), auxquelles on peut' s'adresser pour [achat en gros, sont les sui-

- vantes (inutile d'indiquer le nom de la rue): Estao Tabac préparé E Leitee Alves (cis carettes) PO: Martins Fernandes e C.º (cigareltes) E fot Cruz e Ruas (cigarettes) ERA te A. Guimarães ec. A died

CRM), ' - Tabacen feuille co IR Wilhelm Overbeck e C.º E AR F. Stevenson e Co. Ltd.

asa q a io Rua Carlos Gomes, 30 BAHIA

Paramentos tados: harmoniuns, lampadas, casti- “caes, estatuas, “galhetas, sacras, objectos e livros de devoção.

Remette encommendas para o interior e outros Estados.

Tiga ba RO *

psp —em.

== LIVRARIA à ECONOMICA = e

“DE TRISTÃO &] + PINTO |

2“ Es E

Vendas pelos preços dos catalogos. Vendem' livros. nacio- naes pelo preço dos catalogos e dos estrangeiros, cobram ape-. nas uma commissão de 10 º/,. Grande sortimento de de medicina, direito, mogeuhara, FR religiao S cias etc. É e! 7

Ea | a

Fornecem Estatadão de qualquer Livraria nacional

l E É a casa que mais vantagens offerece em seu genero. 4 de “e vendem pelos mesmos preços .

e) Rua Louça, o! - BAHIA

ESADi CASA F. KORISTKA SS

Milano (Italia), 2, Via G. Revere, 2 A

MICROSCOPIOS completos e accesorios. E MICROSCOPIOS para BACTERIOLOGIA EA q conforme a figura adjunta | a com 2 objectivas a secco e 1 de immersão homogenea, 3 oculares, revolver . E trilocular, armario de acajú de 400 a 470 francos, a

“dm pebnenadads: as duas. oculares -% Te dd 4 e 8. -

Representante, no Branil: sr. 0. VAIO R. dO Coats 82 Rio de jus 8

', ÉS e é

E. Leybold's Nachiolger * Côóln a. Rhein.

ALLIEMANIHIA

Exposition Universelle de Bruxelles 1910: GRAND PRIX Exposition Internationale de Turin 1911: DEUX GRANDS PRIX

ps Sortimento completo de Gabinetes de Physica.

À E E Installações electricas.

4 Machina pneumatica do Dr. Gaede.

4 Instrumentos de precisão.

E pparelhos Rciap ot ogrtpilinas

, CURAR CARAS AARAAEE RSRSRS TETE F:

E

JOAQUIM RIBEIRO & C.º

E e Livearia e offtcinas

DAS

DUAS E aa na Arda

EUR Sad RNA A socas.e

£ Ea = e

Fado e artigos de escriptorio

me! Pair:

:

PA

24 berabhia Lithegraphia Enc adernação e pautação

de

jair a”

- Livros scientiíficos, escolares religiosos ar RR SORTIMENTO COMPLETO.

E BAHIA Rua das Princezas, 2 BRAZIL

ERR

= , < É . ' ms us LE ã fes ER LIRL LTS SL a NS NS SS TVS, ZA LI 7

Y ae. , ; a A

Pa

Ectabelocimads Electro-Mechanico | “de Precisão | AA EE

EI Ran +

Ed

Secção de Physica e Chimiea

Todos os apparelhos necessarios à installação de Gabinete:

o ensino medio e sopétiDa R DS Sam GE Sr

DE a a A A A À o AS A

E Seeção de Electro-chimiea |

Todos os productos e apparelhos is Galvano- plastica Ef nostegia. Galvanização. : CIA

Secção de Electricidade Mélica

Correntes galvanica, faradico, faradica: sinusoidal. Caustica e doscopia, Diatherm: a, Radiologia, Alta frequencia, Massagem 'v » foria e pneumatica, Banhos de luz, ; is

ad

AA a Sa A a e e AA

Seeção de. Optica. Pager “alisa É + ET a 2 <a

Ntierodeaiios Condensadores, Apparelhos de e projecção parae df) sino, Episcopios, G nematographos. = E Ela À

Accessorios

Ventila tores electricos, Ferros para engommar, Pequena | tores electricos, Bombas automaticas, Bombas circulares e centri fugas, = AGA

Oíficina para concertos RR

POLLS O a a SD a A AS a

C oncertos de apparelhos de mechanica de alta. precisão, E

DD a 2 2 TD O DD ca DA E RD a A

Rita Julio ( mr É ap d Cam) o DE u |

Agencia Geral para 0 Brazil, com deposito de: él

Emilio Balzarini: apparelhos - instrumentos physicos.— f Instituto Optico de precisão. .$. Fab nie ed denis quenDam MILANO (Halia).

,

ESA SSL SS IS SO

G (2%

LL a

Res

À ad M ne EUA Y | " = A é 4 anda -

Fa

PRE Es

Ars O ] A : “a, à

244 7 AS e a :, á Y E =çA a sf ro pur e + 4 oh 3 ç ES RE: se edi RR cf!

%

-

AC Pe O DO QE a] PAR RR E O E APRE pe O A, bei GE MO AE 25

, l Í » 4

do EUA) Cf LES ar q f ER) ado RO 4 y 4 1 dei ia 4” ER 4 des E ha OR es NES + É y Is Ko n Ay = sd na PVE gt? e PAR e 48 a

e Ê ado Estao; 6 ER. , DZ des SP É ES, eds Agp Ds ia PR ES Rd "pç A Ad Bo EM w Rea l 4 (Es PRA Ra] a” ta + EU RE 3a j ss CAE, sa a List : A a SA rio Nisa Pts 1 Vas Re ar E TR a SR TA a PRA VE - Ps pre: É é dy 4 é E á Var ar” fx 4013 +“ Y td Do ds Pr pas PN 15 . «4 o nda 44 9 ; “ad ) é

ES ! jo RES , “x E )

< EL : ai CRS A re ' a À f.s é VA a 27 MA ads P" E e ds 4 + NEN

ad yo

E

a No fo

a vie