IMAGE EVALUATION TEST TARGET (MT-3) 1.0 l.l 1.25 ItilM 125 Ui tik MM ^ / Vv ^'^ 7 ^+ * bdenc-ës Coiponition ¥f^ ^^ « ^\ ^A ^\ f S WNf MAIN «tiHf WIMIII.NV MIN ^^ '" Cji CIHM/ICMH Microfiche Series. CIHIVI/ICMH Collection de microfiches. Canadlan Inttltut* for Hittorical MIcroraproductlont / Inttltut canadian da microraproductlont hittorlquaa Tachnica/ and Bibliographic Notas/Notes tachniquas at bibliographiquaa Tha Instituta has attamptad to obtain tha bast original copy availabla for filming. Faaturas of this copy which may ba bibiiographicaliy uniqua, which may altar any of tha imagas in tha raproduction, or which may significantly changa tha usual mathod of filming, ara chackad balow. D D D D D D G Colourad covars/ Couvartura da coulaur I I Covars damagad/ Couvartura andommagéa Covers rastorad and/or laminatad/ Couvarturr. rastauréa at/ou palliculéa I I Covar titia missing/ La titra da couvartura manqua Colourad maps/ Cartas géographiquas an coulaur □ Colourad Ink (i.a. othar than blua or black)/ Encra da coulaur (i.o. autra qua blaua ou noira) D Colourad platas and/or illustrations/ Planchas at/ou Illustrations an coulaur Bound with othar . atarlal/ Ralié avac d'autras doctimants Tight binding may causa shadows or distortion along Intarior margin/ La r9 liura sarréa paut oausai da l'ombra ou da la distortion la long da la marga intérlaura Blank laavas addad during rastoratlon may appaar within tha taxt. Whanavar possibla, thasa hava baan omittad from filming/ II sa paut qua oartainas pagas blanohas ajoutéas lors duns rastauration apparalssant dans la taxta, mals, iorsqua oala était possibla, oas pagas n'ont pas été filméas. Additional oommants:/ Commantairas supplémantalrai; Tha tot L'lnstitut a microfiimé la maillaur axamplaira qu'il lui a été possibla da sa procurar. Las détails da cat axamplaira qui sont paut c. ra uniquas du point da vua bibliographiqua, tiui peuvant modifiar una imaga raproduita, ou qui pauvant axigar una modification dans la méthoda normala da filmaga sont indiqués ci-dassous. D D D B D 0 D D D D Colourad pagas/ Pagas da coulaur Pagas damagad/ Pagas andommagéas Pagas rastorad and/or laminatad/ Pagas rastauréas at/ou palliculéas Pagas discolourad, stainad or foxad/ Pagas décoloréas, tachatéas ou piquéas Pagas datachad/ Pagas détachéas Showthrough/ Transparanca Quallty of print varlas/ Qualité inégala da l'imprassion Includas supplamantary matarlal/ Comprand du matérial supplémantaira Only adition availabla/ Saula édition disponlbla Pagas wholly or partially obsourad by arrata sllpk, tissuas, atc, hava baan rafilmad to ansura tha bast possibla Imaga/ Las pagas totalamant ou partiallamant obsouroias par un fauillat d'arrata, una palura, atc ont été filméas é nouvaau da fapon é obtanir la maillaura imaga possibla. Tha pos of t film Ori( bag tha sion othi first sion or il Tha shal TINi whi( Map diffa antir bagii right raqu matf ThIs itam is fllmad at tha raduotlon ratio ohaokad balow/ Ca dooumant ast filmé au taux da réductlon indiqué ol-daasout. 10X ux 1IX 22X NX 30X / 12X 1IX 20X MX 2tX 32X Is J ifier ia iga Th* copv fllmcd h«r« hat baan raproducad thanks to tha ganaroalty of: Library Divition Provincial Archuet of Britiih Columbia Tha imagat appaaring hara ara tha baat quality potaibia considaring tha condltion and lagibiiity of tha original copy and in kaaping with tha fllming contract spacifications. L'axamplaira filmé fut raproduit grica é la généroaité da: Library Divition Provmcial Archtvei of Britiih Columbia Las imagas suivantas ont été raproduitas avac la plus grand soin, compta ts.iu da la condition at da la nattatè da l'cxamplaira filmé, at mn conformité avac las conditions du contrat da filmaga. Original copias in printad papar covars ara filmad baginning with tha front covar and anding on tha last paga with a printad or illustratad impras- •ion, or tha back covar whan appropriata. All othar original copias ara filmad baginning on tha first »iaga with a printad or illustratad impras- •ion, and anding on tha last paga with a printad or illustratad imprassion. Las axamplairas originaux dont la couvartura •n papiar ast impriméa sont filmés an comman9ant par la pramiar plat at mn tarminant soit par la dcrniéra paga qui comporta una amprainta d'imprassion ou d'illustration, soit par la sacond plat, salon la cas, Tous las autras axamplairas originaux sont filmés mn commandant par la pramiéra paga quI comporta una amprainta d'imprassion ou d'illustration at an tarminant par la darniéra paga qui comporta una talla amprainta. Tha last racordsd frama on aach microficha shall contain tha tymbol — ^- (maanlny "CON- TINUED "I. or tha symbol ▼ (maaning "END 'I, whichavar applias. Un das symbolas suivants apparattra sur la darniéra imaga da chaqua microficha, salon la cas: la symbola — »- signifia "A SUIVRE' , la symbola V signifia "FIN ". Maps, platas, charts. atc, may ba filmad at diffarant raduction ratios Thosa too larga to ba antiraly includad in ona axposura ara filmad baginning in tha uppar laft hand cornar, laft to right and top to bottom. as many framas as raquirad. Tha followlng diagrams lllustrata tha mathod: Las cartas, planchss. tahlaaux, atc, pauvant étra filmés é das taux da raduction différants. Lorsqua Im documant ast trop grand pour étra raproduit an un saul cliché, il ast filmé é partir da langla supériaur gaucha. da gaucha é droita, at da haut an bas, an pranant la nombra dimagas nécassaira Las diagrammas suivants lllustrant la méthoda ita ura. ] 1 • 8 a 1 2 3 4 5 6 • w E lU \ ; .1 / w BESCHRYVING VAN KAMTSCHATKA. l i^^^m^ TX .i '«^'# KY'-Jliir.v^ CKJifl F. ][ J:. AITBOSN. ^Illllll!lllllllllllllllilllllllllllllllllllllllllllül!!!!!lin^ b^- I011ANNK3 WKSÜINÜ. Willcuw» 177O ■i K t • ,i^-; f. y^ 1 f p *•' "*^ ^j 1» ■ .xr. *«_ t 27,' • '■C :^ ...» • J 4«f ''I ;•;; I *f\ AARDRYKSKUNDIGE E N NATUURLEK E BESCHRYVING VAN KAMTSCHATKA, E N D E KURILSCHE EILANDEN, MET EEN GEDEELTE DER KUST VAN AMERIKA. Behelzende Eene omflandigc Bcfchryving dier Taanden i de Natuurlyke Hift(irie, den Aart, Zccden en Gewoonten der Inwoonercn » en de cerftc Ontdekking derzelven , benevens de Verovering van Kamtschatka door de Ruffen. Op RuS-KRI/KRLYK Bf.VEL, TF. PF.TERSnURO, IN DE RUSSISCME TaAL UlTGKGHi:VEN. Vervolgens in bet Kvp,elfcb en Hoogdnitfch^ en nu in bet Kederiluitjcb vertaald. Met Plaaten, \\ / Te ^ M S T E R D JJ M, By JOIIANNES VVESSING Willemsz Bockvcrkopi-r op den hoek van de Voor» burgwal en Stilllccg. 1770. "Tf—ri n «< J '. hiel in VOORBERICHT AAN DEN L E E Z E R 1 I oor de Ruflifche Uitgaaf van dit IVerk vindt men , in eene omjiandige Voovreede , het noo- dig Bericht aangaande deszelfs Oorfprong. De Uitgeever doet daarin on- der anderen melding van den Opfleller dee- er Befihryving^van de Aanleiding tot de- zelve , en de Hulpmiddelen , die hem daar» tfie van dien ft zyn gczveeft. Het zal noo- dig zyn^ de Stukken^ tot de gemelde By- zonderheden bet reklyk ^daaruit over te nee- men , en in dit P^oorbericht beknopt lyk den Nederduitfclien Leezer mede te de.defu Zy dienen tot ftaaving der Echtheid en Geloofwaardigheid der merkwaardige Ik' * 2 rich' ^E^^ B!ST?"^! IV VOORBERICHT. richten y welken men overal in dit Werk zal vinden; doch voornaamlek der Berich- ten nopens de zonderlinge Begrippen , Zee- den , Gewoonten en Leevenswyzeder Kamt- fchatdalers , eene Natie ^ die^zo het fchynt^ in haaren heidcnfchen ftaat nog merklyk onbefchaafdcr is , dan de onhefchaafjle Vol- ken^ hy voorl;eeld deLzphnóers, ^^ Hot- tentottcii ^//Eskimaux, ergens hefehree- ven worden. Het vreemde en zeer onge' rvoone , zvelk men ten dien opzigte in dee- ze Befchryving ontmoeten zal , vereijcht ook eene meer dan gezvoone Voorzorg omtrent dit Stuk, De gemelde Voorredden aar drukt zich hieromtrent uit , op de volgende wyze, „ In den jaar e 1 733. gaf Haar e Rus- „ Keizer lyke Majefteit Anna het noodig „ Bevel , om de Kufl der Tszee , gelyk ook „ de Zee omtrent Kamtfchatka, en van „ daar /o/f Amerika ^w Japan, nauwkeu- 5, rig te onderzoeken ; eene omjlandige Be- „ fchryving van Siberië, en in 't hyzon- der van Kamtfchatka op te fl ellen; de de Ligging der Plaat fen , de Natuur ly- ke Hijlorie dier Qewcjlcn , den Jart der Inwoon er en , en alles V g^een tot eene vol- ledige Kennis dier Volken dienen kon, zorgvuldiglyk op te teekenen. Ten dien einde zverdcn ''er drie Profejforen van de Keizerlyke Akademie der IVeetenfchap- pen 5> » >? » •*» K\ VOORBERICHT. „ pen met de Zee-Officieren uitgezonden. Dezelve verdeelden hun Werk onder el- kander; de een moeft de Sterrekundige Waarneemingen doen ; de ander de Na- tuur lyke Hiftorie dier Landen; en de derde derzelven Inwooners hefclT^yven, By deeze Leden der Akademie zverden nog verjcheidene andere bekwaam e Per- „ foonen tot Hulpgenooten gevoegd. Dee- ze waren voornaamlek zes Rufllfche Studenten , van welken Stephen Kra- fcheninikofj de voornaamjle Opfteller van dit Werk, een was. Dezelve -was gebooren te IVIoskau , en hadt in een Kloojler aldaar , behalve de Latynfcbe Taal , de Begin felen der Philo/ophie ge- leerd , muntende onder zyne Medeleer- lingen zo in Vatbaarheid als in Naar- ,, fiigheid groot lyks uit. Schoon hy eer ft voornaamlyk gebruikt werdt tot het on- derzoeken der Natuurlyke Hiftorie , be- dienden zich echter de Prufcftoren , in den jaar e 1735., van zyne Vlyt , om de ylardrykskundige en Bnrgerlyke Hiftorie van die Plaat jen te bejchryven , welken zy zelven niet bezochten. In den jaar e 1 736. , ontvingen de Leden der Akade- mie., /^Jakiitski, Jiericht ^ dat de Zee- Officieren jkchts eencn geringen Voort- „ gang in hunne Ontdekkingen gef naakt had' 5» 9» 9» 5> 55 5» 55 55 55 55 59 55 5» 55 5) J> 55 95 59 99 99 99 99 99 99 3 ^^m VI yO O RB E RICHT. hadden, en nog in eenige Jaar en Kamt- fchatka niet zouden kunnen bereiken. Derhalve vonden deProfefforen, die nog veele nuttige IVaarneemingen in Siberië te doen hadden ^ goedy een Perfoon, op luien zy ftaat konden maaken , vooruit te zenden naar Kamtfchatka , om aldaar het noodt ge tot hunne ontvangjl in ge- reedheid te brengen. Hiertoe werdt de Heer Krafcheninik(3f benoemd , en ten dien einde met genocgzaamc Bevcljcbrif- ten voorzien, Ondertujjchen -werden de Profejjoren door zekere toevallen verhin- derd y hunne Reize tot Kamtfchatka voort te zetten , uitgenomen de ProfcJJhr in deSterrekunde; zvordcnde de anderen door Keizerlyk bevel gclafl naar Peters- burg te rug te keercn. Dus beruflte het Onderzoek naar den ftaat van Kanit- ichatka eenig en alleen op den Heer Kra- icheninikül*. De Projijjoren verleen- den hem, op tfitdraklyk Jkvel van den Raady dezelfde Hulpmiddelen en Onder- ftandy iielken zy zclven genooten, Hy reisde vervolgens door bet Sehiercilatid Kanitlclinrka van bet cetie Uiterfte tnt bet (nukre y zynde ftceds verzeld door eene gcnoegzaame II 'acht en de vereifch' te 'DdLn y en hebbende volkomen Fry- heidy i)m alle de Cejchriften in de Rus • fifchc 'i Hl Ie 5> J> )) >» J> >» » J> ?» >» 'y ' a 1 " r 1 " h' 1 »» >> rOORBERICHT vu fifche Forten te onderzoeken. Ook he» vonden de ProfeJ/hren uit de menigvul- dige Berichten j zvelken zy naderhand van hem ontvingen y met veel genoegen ^ dat zyne fVaarneemingen wel gegrond ivaren; en in deeze en geene Zzvaa- righeden onderfleunden zy hem met hun- nen Raad door Brieven, „ Oudertujjcuen oordeelde de Keizerlyke Akademie der IVeetenfchappen , erken- nende het groot belang van het Onder' zoek dier afgeleegene Gcivejlen voor het Rullill'hc Ryk,dat het zeer dien/lig zou zyn , eenen haar er Adjunkten derwaard te zenden, Zy verkooren daartoe den Heer Gcorge Willem Steller, die , in den jaar e 1 738. , r)p reizc gaande , in bet volgende jaar de Profejjurcn op hunnen te rug togt /6' Jenilciski ontmoetedc. De geleerde en weetgierige Heer Steller hadt eene groote Begeerte , om zich te Hater naar Kamtlchatka te begceven. Aanzynen IVenjch zvcrdt ook voldaan^ en hy kreeg dc::.tfij'i/e Bcvcl/cbriften me- de ^ welken men voorheen aan den lieer Kralcheniniki)r gegccven hadt. Men gaf hem insgclyks nog eciien Schilder me- de , om al V geen by in de ISntuurlykc llijloriv of anderzins merkwaardig mogt oordcelcn af te teekcncn. De J Ie er en ' * 4 Kra- i: ^, VIII FOORBERICHT, 3> 55 5» 5» 55 55 55 55 55 ?5 55 55 55 55 55 5» 55 55 ï5 55 55 55 55 5» 55 95 55 55 51 Krafcheninikof en Steller bleeven in Kamtfchatka by een tot het jaar 1740. , wanneer de // »> 9» »» ?> ^> 5» 9» 9> » 9) 99 99 99 99 99 99 9» 99 9» 99 99 99 9» 99 99 O X VOORBERICHT. lyk moet men aanmerken , dat deeze Be- jchryving van Kamtfchatka kan ivorden befchouwd , en als een fVerk op zich zel- ve^ en als een Vervolg en het Slot der Rei- ze door Siberië naar Kamtfchatka, door denProfejfor Gmelin befchreveny zullende de Bezitters dier Reize verblyd zyn , dat zy dezelve door het tegenwoordig Stuk kun- nen volledig maaken. J L Y S T T ^ ).' XI L Y S T DER AFDEELINGEN EN .' HOOFDSTUKKEN. XKXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXXKXXXXXXKK EERSTE AFDEELING. De Aardrykskundige Befchryving van KAMT- SCHATKA, de KURILSCHE Eilan- den, enz. Dladz. i Iloofdft. ï. Aardrvkskundige Befchryving van Kamt- fchatka. \ II. Wegen door Kamtfchatka, 29 III. Van de Kurilfcbe Eilanden. 37 IV. Van de Kuil van Amerika ^ tegen over Kamtfchatka, 51 V. Van Beer'mgS'Eilaiui 60 TWEE- t* .1 I /' 1 I XII LYST DER AFDEELINGEN, enz. TWEEDE AFDEELING. DeNatuurlyke Hiftorie van K A M T SC H A T K A. Biadz. 69 HOOFDST. I. Gefteltenis van Lucht, Weer en Grond aldaar. II. Van de Brandende Bergen. III. Van de Warme Broniien. IV. Van de Mecaalcn en Mineraalcn. V. Van de Boomen en Planten. VI. Van de Landdieren. VIÏ. Van de Sabelvangft van Fitimski, VIII. Van de Zeedieren. IX. Van de Viflchcn. X. Van de Vogelen. XI. Van de Infekten. XII. Van het Gety in de Zee van Pt^fcbins- kay enz. 69 85 94 lOI 104 123 143 154 185 ao3 230 l DERDE AFDEELING. De Aart , Zccdcn en Gewoonten de KAMT- SCHATDALERS, enz. aas HoOFDST. I. Van de Inboorlingen van Kamtfcbatka in *t gemeen. 223 IL VandcBenaamingdcrA'e Eilanden. 331 III. Van de Ruffifche Bevelhebbers van Kamt' fcbatka, IV. Van den grooten Opftand der Kamt- ■ fchatdalers. V. Van den tegenwoordigen Staat dcrRus- fifche Forten. VI. Van de Leevenswyze der Kofakken in Kamtfcbatka. VII. Van hunnen Koophandel. VIII. Van de verfchcidene Wegen tulTchcn Jakutski en Kamtfcbatka. 34a 349 35<^ 3^3 366 370 ^/ B E- BESCHRYVING I. . . I .>*. ... • ^ - .• . . "■ '. ï<';.r r:.'".''i ■"..•.': r - V A N •':..! * .^ kamtschatka; ■■•f"'- •'( '»..i-i .1' ENZ. •X. 'i*■^J ■ ••■'ar''.' EERSTE AFDEELING.:;:-,; j i; ■ > » Behelzende eene Aardrykskundige BEscHRWiNa van het Schiereiland Kamïschatka , en de nabuur ige Kuflen en Eilanden, ^v I. HOOFDSTUK. ' «• I < I j t » ' . • A. iardrykskundige Befchryving van K A M T S C H A T K A. ,„'.wv. choon de Landftreek Kamtfchat' ka , reeds lang geleeden , aan de oude Aardryksbefchryvers bekend was, willen zy, echter, zo wei- nig van haarc eigen lyke Ligging, dat zy dezelve met Z9ker Eiland Tejjo meenden verbonden te zyn; en decze meening wcrdt, in die dagen, als eene zeer waarfchynlyke gifling aangezien : doch zedcrd heeft men ontdekt, dat tuflfchcn Kamtfcbatka en het zo- pcnocmde Yeffo eene ruime Zee is, waarin verfchel- iJene Eilanden gelegen zyn. Zo Inng Kamtfsbatka B E SC H R Y V I N G VAN ^ » ■r-> f 'j r^ aan \RtiJJilch Ryk niet onderworpen was , waren al de Landkaarten , welken de RufTen daarvan aan hcc licht bragten, Hechts by gifling gemaakt; en zelfs na de Verovering van dit La^id waren zy, wegens gebrek aan Perfoonen , bekwaam om de noodige Waarneemingen te doen , niet terftond in ftaat , om 'er eene naauwkeurige en voldoende Befchryving van te geeyen. . " 'De tvvcc laatfte Togtèn , ^rwaard gedaan , ti eb- ben tot de Verbetering der Aardrykskundigc Befchry- ving deezer Geweften zeer veel toegebragt; en wel Jnzonderheid de laatfte, in .welken de Zeeöfficiers de Kullen van Kamtfchatka ten Ooften tot de Kaap Tchukotskoi , en ten Weftén tot de Golf van Pen- fchinska , en van Ochotskoi tot de Rivier Amiir^ nauwkeiiriglyk- afteekenden , en tellens de Eilanden, 40 'tnflchen Japan en Kamtfchatka ^ als tulTchen dit Landfchap en Amerika liggende , kortlyk bc- fchreeven. Ten zelfden tyde ondernamen ook eeni- gè Leden van de Akademie der Weetenfchappen te petersburg , door Sterrekundige Waarneemingen, de waare Ligging van Kamtfchatka te bepaalcn, en al het merkwaardige , 't geen hun in de Natuurlyke en Durgerlyke I liilorie van dat Land, en de daaraan grenzende Plaaifen zou voorkomen , zo nauwkeurig als getrouw mede te deelen. In dit eerfte Hoofdduk zal ik alleen de Airdryks- kundige Befchryving van Kamtfchatka , en in de volgende Hoofdllukken deezer Afdeeli^ig eene dier- gelyke aan'^aande de naby geleegene Kullen en Ei- knden geeven. . rri Het groote Schiereiland, welk de Noordöolllykc Grenzen van y^/r> uitmaakt, en zich van het Noorden ten Zuiden omtrent zeven Graadeq en dertig Minuu- t«ii uitürekc, worde KAMTSCHATKA genoemd. / \ \' K A M T S C H A T K A, en?. 3 Het begin van dit Scliierëiland ftel ik by de Rivie- ren Pufiaia en Anapho^ op de Noorder Breedte van negen-en-vyftig Graaden en dertig Minuuten. De ecrfte droomt Wcrtwaard in den Zeeboezem van Penfabinska ^ en de andere Ooilwaard in de Zee van Kamtfchatka. Ter deezer plaats is de Land- engte op haar fmalde : zelfs hebben geloofwaardige Getuigen my verzekerd , dat men , by helder weer^ van het hoogde der Gebergten, in 't midden deezer Landengte gelecgen , van weerskanten , de Zee kan zien. Dcwyl het Landfchap Noordwaard breeder wordt, houd ik deeze plaats voor de cigenlyke Land* engte , die het Schiereiland met het overige vade Land vereenigt. De Regeeriog van Kamtj'cbatka drekt zich ook niet verder uit, dan tot deeze -plaats; en al het Land , welk Noordwaard over deeze Gren* zen gelcegen is, Wordt /^enoffe genoemd, en daat onder de Regcering van y4nadir. Het Zuidlykde Gedeelte van dit Schierëilanil, Lopatka gcheeten , (igt op de Noorder Breedte van een-cnvyftig Graaden en drie Minuuten; en volgens de bede Waarncemingen , wordt het verfchil in dö Lengte, van Petersburg af te reekenen, tot OehotS' kot op honderd en twaalf Graaden en drie-en-vyfrig Minuuten, en van daar tot Jioljcberehkoi, of de Groote Rivier, op veertien Graaden en zes Minuu- ten, en dus te famcn op eene Minuut minder, dan honderd en zeven-en-twintig Graaden bepaald, wel- ken Kamtfchatka meer Ooilwaard gelecgen is, dan de gemelde Hoofddad van het wycluiigedrekt Rus- fifch Ryk. T*-' " "^a | De Gedaante* van het Schiereiland Kamtfchatka is cenigzins eirond; want het is omtrent het midden breeder, en loopt aan de beide einden merklyk fmal* Ier toe. Deszelfs breedde plaats is cuflcheuden mond A £ d«r 1^ 'i BESCHRYVINGvAj^ 4 i der Rivier Teg/jil^en dien der Rimer Kamtjchatka. De Rivier Etoiiki droomt, vierhonderd en vyftien "Werften lang, in dezelfde Breedte met de beide ge- «oemde Rivieren. De Zee , welke Kamtfcbatka van- Amerika fcheidc, worde door de Inwooners de Oollzee ge- iioenid. Aan den Wcilkanc wordt het Land befpoeld door denZeeboczcm van Peu('chimka^yiQ,\\ict op de hoogte van den Zuidhoek der Kaap van ^órw//cto^^ en van de Kurilfche Eilanden begint, en zich ver- volgens, meer dan duizend Wcrllcn lang, Noord- waard , tulTchen' de VVellkurt van Kamtfcbatka en de Ooftkull van Ocbotskoi uitftrekt. Het Noord- lykfte Gedeelte van de«zen Zeeboezem wordt de Baai van Penfchimka genoemd , naar de Rivier Penjcbi- iia-, welke zich aldaar in dezelve qntlall. Door het geheel Schiereiland loopt ecne aaneen* hangende Keten van Bergen , welke, zich Noord- en Zuidwaard uitftrekkende, het Land ten n<»alle by in twee gelyke Stukken verdeelt. Van deeze Keten ilrekken zich weder verfcheidene andere Gebergten 2eewaarduit; en tuflTchen deezen hebben de Rivie- ren haaren Loop. Zelfs loopen deeze Gebergten Jbmtyds vry ver in Zee, en worden dan No/s, of Kaapen, genoemd. IV'kn vindt, echter, deeze Ge- bergten overvloediger aan de Ooft- dan wel aan de Weftkuft van het Schiereiland. Al de Baaien tnflchen de verfcheidene Kaapen worden , in 't algemeen, Zeen genoemd ; en iedere heeft haaren byzonderen I^aam , als de Zee van Olutorsky , de Zee van Kamt" fchatka, enz. In 't vervolg zullen wy reden gee- iFCn, waarom wy het geheel Schiereiland K A M T- S C H A T K A heeten ; fchoon het in geene van de verfchillendc moedertaaien der Inwooneren eene al- gemeene Bejiaaining beeft ; waac ieder byzonder :,•.. Land- I y T 1 1 r< ^ Z( i bi ^>: fc '4 ]\' .4 IV y ui dt il R .*' w \ di N 1 di (;* meen* Joord- ile by Keten ergten Rivic- ergttn ■}, oi' c Gc- an de fllhcii meen, deren amh gee- MT- an de al. ndcï and' K A M T S C H A T K A, fnz. 5 Landgèdeelte wordt naar zyne Inwooners, of naar iets merkwaardigs in hetzelve , benoemd. En zelfs de Ruffïjche Kojhkken begrypen, onder de Benaa- Hiing van Kamtfchatka , alleen die Landftreek , w'el>-" ke dicht aan de Rivier van dien Naam ligt; tervvyl zy aan de overige Gedeelten van dit Schiereiland de volgende Naamen gegeeven hebben:' .^ - >'''»'V De Landftreek KUlULSKl ligt ten Zuiden, en wordt zo genoemd naar de Kuri/ers, die dezelvo bewoonen. De KUST ftrekt zich uit van Bolfcberetskoi , of de Groote Rivier, tot de Rivier 2 V^/:»/'/. AWAÏSCHA ft rekt zich uit van Bolfcberetskoi not het Fon y^watfcba.^^'*'-''^'^ f ''-'■>;i ..ix .%*/!vv' BOBROVOI, ofdeBEVER-ZEE, befpoclt de Kuft van het eigenlyk zo genoemde Kamtfcbatka. KOREKA , naar deszelfs Inwooners , de Korekers^ dus genoemd , ftrekt zich van het Noorden van Kamt- fcbatka tot de Rivier Tes^bU uit. UKOI is de Ooftiyke Kuft van de Rivier UkoU ' .' TEGHIL is de Weftloift van de Rivier TegblL - ? Kamtfcbatka is overvloedig voorzien van Rivie- ren; doch zy zyn allen zo klein, dat geen derzclven zelfs voor de gcringfte Vaartuigen diep genoeg of bevaarbaar is, uitgenomen alleen de Rivier Kamt- fcbatka^ die twee honderd Werften ver van haaren Mond door kleine Schepen kan hevaaren worden. Men verhaalt, dat fommigc Ruflcn, door onweör, uic de Zee van Kamtfcbatka^ in deezc Rivier ge- dreeven zyn, lang voorheen eer het Land aan het RiijJifcbKik onderworpen werdt. Zy worde tegen- woordig Tbeodotofhim genoemd , naar het Hoofd dier Volken ," welke daaromtrent woonden , en wien»* Naam Thcodot was. Naaft deeze zyn de merkwaar- digfte Rivieren, dQÜol/cbaia-reka^ of de Grootc' ^•. A 3 . RI- B E S C H R Y V I N G van f 4 f. ■h i Rivier , de Awatfcha en de Tegbil; aan| welken de Siuffen Volkplantingen hebben opgerecht. Dit Schiereiland heeft, insgelyks, zeer veele Mei- ren , voornaamlyk omtrent de Rivier /« imtfchatkaj alwaar zy zo talryk zyn, dat men 'er. in den Zomer, te Land niet reizen kan. Eenigcn dcrzolvcn zyn zeer groot; de gewichtigftcn zyn het Mei r van Ncrpit' che , didic by den IMond der Kamtfchatka ; het Kfcnotzkoi-MQ\x^ waar uic de Rivier Krodakighe voortkomc; en het Kurilskoi-Mdr , dat de Rivier Ofornoi voortbrengt. De Rivier Kamtfchatka neemt haarcn oorfprong in eenen Moerasgrond, en loopt ecrll Noordöort- waard ; dan meer Ooll waard, en vervolgens zich op eenmaal naar het Noordweften kcerendc, valt zy, op de Noordcr-Breedte van zes-cn-vyliig Graadcn en dertig Minuutcn, in den Oceaan. Van haaren oor- fprong tot haarc uitwacering in de Zee , in eene rech- te lyn gomcctcn , heeft men vierhonderd zes-en- negentig Werflen ; maar de gehcelc lengte van haa- ren Loop bedraagt, volgens de naauwkeurigllc uit- rekening, omtrent vyf-honderd vyf-en-tvvintig VVer- ften. Zy ontvangt verfcheidene Becken en Rivieren, en heeft, twee VVerllen van haaren Mond, aan de rechter zyde , drie diepe Inhammen. Uc Ruffifchs Kofakken hebben luiigs de Oevers deczer Rivier fommige Forten gebouwd , om de woclle Inwooncr;» dier Landtlrecken in bcilwang te houden. De Elou- ki is de voornaamftc van al de Rivieren, die van de Jinker zyde in de Kamtfchatka vallen. De Tcghil ftroomt nagenoeg in dezelfde Dr?cdte met de Kamtfchatka , en de naalle weg uit de eene in de andere is langs de Rivier Klouki. De Inboor- lingen des Lands hebben , aan de Oevers derzelve, hier en daar ecnigc Volkplantingen en kleine Forten •pgerccht. • . . ^ Do \ K A M T S C II A T K A, en2. 7 De Bolfchaia Reka^ of Groote Rivier, door de Inwooners Keekfba genoemd, konic uic een IMcir voort, loopt honderd vyf-en-tachtig Werden Wcll- waard , en ftort op de Noordcr lireedte van cwee- cn-vyftig Graaden en vyf-en-veertig iMinuuton in den Zee^oezem van Penfcbinska. De Mond deezcr Ri- \'icr wordt gereckend vyf-honderd vyfen-vyfcig Wer- Ik-n Zuidwaard van dien der Thegil te liggen. Zy- wordt de Groote Rivier gchccten, om dat zy van al de Rivieren , die zieh in den gemciden Zccboezeni ontladen, de eeniglleis, die van haaren Mond toe «iicht aan haaren Oorfprong kan bcvaaren worden; doch zulks gcfchicdt, uit hoofde van haaren fncllen Loop, en van de meenigte der Eilanden in dezelve, niet zonder moeite en gevaar. By hoog Water is zy, omtrent haare uitwocering, zo diep, dat 'er zelfs groote Schepen kunnen inloopcn ; want men heefc waargenomen, dat het Water in deeze Rivier, by volle en nieuwe Maan , weinig minder dan ncgea Paryfchc Voeten, of vier Rul^ijchc Ellen walt.- Eenc menigte kleine Rivieren vloeijon in dezelve; de merk ^vaardigde van die is dt: /ii/trciy of de wSncile Rivier, zo genoemd wegens de oiii^emeene fnelhcid van haaren Stroom, die door verfciieidene Water-" vallen veroorzaakt wordt. Vnn den Mond der Groot« Rivier vaart men, langs den Zeeboc/tcm van Oi-IwfS" koiy tot den Mond der /iifh'oi^ en vervolgens deez© Rivier opwaard tot dicht aan haaren oorfprong, bc-? draagende omtrent veertig VN'erilen , en van ^nar komt men over eene Draagplaats aan d^' Rivier Kamt* fchatka^ die uit hetzelfde Moeras onillaat, en naar den Zeeboezem van dien Naam ilroonu. Onder- uidehcn is deeze 'logt moeiiyk en verdrietig , uic hoofde niet alleen van de fmllieid des Strooms,manr ook van de mccnlgvuIJige Ondiepten en Waterval - A 4 len. (*■ ï «{ B E S C H R Y V I N G VAn ^ leh, welke, doordien op zulke plaatfen aldePdk^ ]taadje over Land moet voortgebragc worden , mna»- ken, dat men, over hec geheel genomen « niet niccr"^ dan tien Werften in een' dag vorderen** kan ; gelyk ik, in 1739, op myne reize naar Kamtfcbatka on- dervond, wanneer onze Booccn van den oorfprong der Snelle Rivier, omtrent twee Werften ver, over hët Moeras, naar de Rivier Kamtfcbatka gehragc werden. Doch , wanneer men overweegt , dut alle iborten van Pakkaadje des Zomers door IVlenfchen van de eene plaats naar de andere voortgebragt wor- den, zal men moeten tocftaan, dat dceze Togt ts water eene zeer merkl* ''.e verligting zou zyn voor de Inwooners van dit Landfchap, die allen als zulke Ivaftdraagcrs ten dienft der Rcgecrinpr moeten gereed liaan; want in plaats van tien of vyftien Menfchcn te gebruiken tot het voortbrengen eener Vragc van twintig Pud, zou het zelfde, met veel minder moei- te, in eene kleine Boot, alleenlyk door twee kun- nen verricht worden ; en ter bevordering van den Koophandel zou 'er altyd een open weg zyn, 't welk nu flechts in één jaargetyde alleen plaats heelt. i Ondertuflchen is het te hoopen , dat , al komt deeze Togt te water niet tot Hand , de gcmcldo Zwaarighcid echter zal weggenomen worden , wan- neer de nieuwe Volkplanting , die zich aldaar mee der woon ter neer gezet heelt , van een genoegzaam Sctal Paarden ten dien einde zal voorzien «>ii. Van e Rivier Bolfcberetskoi kan men, tegenwoordig, tot het zogenoemde Opperfort toe , met Karren, door Paarden getrokken , reizen ; maar des Zomers kan zulks , wegens de menigvuldige hcietfels van Rivieren , MoerafTen , Meiren en hoogc Gcberpen, in geen ander gedeelte van dit Landfchap gcichic* den. . Het i\ r^ f^ I K A M T S C H A T K A, ÊN2. y 'Het Riviertje Baranew is inzonderheid merk- waardig , wegens de warme Bronnen, die, in me* nigte, naby deszelfs oevers gevonden worden. Vier-.- enveertig Werften Zuidöollwaard van Bolfcherets- koii valt het in de Rivier Keekfha; en aan deszelf» ; oorfprong is de Volkplanting Kalickin of Opachin^ welke ten naaitc by zeventig VVerllen van de heeta Bronnen ligt. De Rivier Av^atfcha ontfpringt aan den voet van •en hoog Gebergte , en loopt van ha Wellen naat. het Ooften omtrent honderden-vyftig Werften ver, tot dat zy zich , door de Baai van St, Peter en PaU'. lusy in de Ooftzee, of de Zee van Kamtfcbatkay^ ontlaft. Zy ftroomt genoegzaam in dezelfde Breedie niet de Keekfha^ is vry breed en diep, en derfuüvft van groot nut. ,•■' r"\r:r .: De Baai van St. Peter en Paulus, of de /^wéh chimkaya'ï^iQ.i , is veertien Werften lang en breeds en eenigzins rond van gedaante; zynde aan alle zy- den door hoogc fteenachcige Bergen omringd. Wan- neer men .de ruimte der Baai in aanmerking neemt, is haar Mond zeer nauw, doch tcüens zo diep, das ' zelfs de zwaarfte Schepen zonder cenig gevaar daar kunnen inloopen. Op Bevel der Admiraliteit, zyn aan dezelve , op bekwaame plaatfen , Wooningen voor de Krygsbcdicnden , Barakken, Magazynen, enz. opgcrecht. Aan de Noordzyde deezcr Baai» omtrent tegen over het Fort Karecmcbin yZsn twee hoogc Bergen, welker ecne byna gcllaadig Rook, en fomtyds zelfs Vuur opgeeft. .1 De Breedte van het Schiereiland Kantifchatka^ tulTchcn den Mond der Rivier Ke&kiba en dien der yi'voacbinskaya-Mtmx^h veel minder dan die tullchea* de uitwarc ringen der Rivieren Te^hil en Kamt» fcbatka :■ want de ecrftc , in ccne rechte Lyn , van As Zeo «>: ■'-. ^t' V V*/ ly/f ruf/f (h' II O T A' /v ( ' / -"mdt. f^^^^:pf^^::^m':-^" --^.^rtrvr:- <^:rii^::.^^^^^^^m^ // (h'll OTSKOI , ^^llfl/t . ^^, •-^v w mmmt ' i f/y H! ii \ m BES C H R Y VIN G vam Zee tot Zeé gemeeten , bedraagt niet meer dan twee- honderd-vyf-en-vyftig Werften ; daar de laatfte op ruim vyf-honderd Werften beloopt. - Van den Mond der Rivier Jwatfcba , N«ord- waard, toi dien der Kamtfchatka^ en van daar we- der tot den Uitloop der Rivier Anadir^ vallen 'er veele Riviertjes in de Ooftzee , of die van Kamt- fchatka; doch zy zyn meeftal van weinig belang; lüerom zullen wy alleen melden , 't ^een omtrent dezelven merkwaardig is. n;^r'u.^ > j- n « .i In de eerde plaats komt ons hier voor bet Gebergte Sbupanoveskaya^ zo genoemd naar de Rivier Sbu- panova , die langs den voet van hetzelve ftroomt. Dit Gebergte i» een Vulkaan, en vervat in £yne Ingewanden een Vuur, welk zich geftaadig voedt; wam* zederd veele jaaren, heeft de Top dcezes Bergs, op verfcheidene plaatfen,eene menigte Rook opgegeeven ; fomtyds verneemt men ook inwendig in den Berg een vry fterk geraas , doch hy werpt geene Vlammen uit. Een Rivierqe, de Kameelsfïrot genoemd , en na- by dit Gebergte zynen loop hebbende , is merkwaar- dig wegens het Gevaar, welk deszelfs Overtogt gc- woonli^ verzelt; want, om over hetzelve te komen, moet men door eene zeer nauwe Valei trekken , die aan weerskanten met hoogc en fteile Bergen bezet is; dezelve zyn met Sneeuw bedekt, van welken, op hec minfte toeval , groote brokken van boven neer ftor- ten, waaronder niet zelden Reizigers begraaven wor- den; zelfs, zegt men, gebeurt zulks wel op eene ilerke uitlaating der Stem , om welke reden de In- boorlingen des Lands het ovcrluid fpreeken, tcrwyl ly door dceze Valei trekken , als eene doodfchuldige B/lisdaad aanmerken. Behalve deeze gcvaarlykc plaats Il de overige weg nicc 2ecr ongemaklyk. « Aan K A M T S C H A r K A, enz. 91 ^ Aan ÓQ Zmdzyó&detKwkr Sbopbead of Sbupa- ftova, niet ver van de Zee, vindt men eene grooce menijgte Steenklippen, die wel hunne Toppen boven water vertoonen , doch het inloopen dör Rivier ech- ter zeer hachlyk maalcen : een weinig hooger op Zuid- waard is eene Baai , Nut remi genoemd , omtrent vier Werilien lang en breed, en aan alle Zyden mee Sceenrotfen omringd. Niet ver van de Baai , b| den oorfprong van het filivienje Sbenmeek , zyn verfcheidcne 'groote warme Bronnen. Dicht by dezcivcn komt , uit eenen Berg , op verfcheidene plaatfen een Damp als vaa kookend Water voort, en men hoort ook zelfs het opborrelend en kookend Wa- ter daar onder ; doch tot hiertoe zyn *er nog geen0 Bronnen doorgeiaiooken , (choon *er hier en daar vry . groote Scheuren in den Berg zyn , en de W«aflèm, zo heet, dat men dien aan de hand niet verdraag6n kan, met dezelfde fnelheid, als uit eenen Windbal, daaruit ged reeven wordt. 1 Van daar komt men, na eenen móeilyken Toge door eene Landllreek , die uit eene reeks Beilgen en zeer dikke BoflTchaadjen bedaat , aan den merkwaar^ digeii %iioom ^ Kr ouotzka of Krodakigbe ^düt is, de Lorkbootnrivier , genoemd ; dezelve ontftaat uit hcc Meir Kr ono f zkoi, en wel door zulk eenén Waterval» dat men droog onder denzelven kan doorgaan. Die IVIeir is omtrent vyftig Werllen lang, en veertigbreed; het ligt ten naafte by vyftig Werften van de Zee. Het- zelve wordt aan alle kanten omringd door hooge Ber- gen, onder welken twee, ter plaats waar de Kroda* kigbé uit dit Meir voortkomt, hunne Toppen! boven die der anderen grootlyks vcrbcfFcn. Eene menigte Bcekcn of kleine Rivieren, ontfpringendc naby die Rivieren, welke in de Kamtj'cbatka ftroomcnjOnfr» lallen zich in het Kronotzkoi-M^it. . u ,i..^ \ Van • i.jk .^i f mm ![■■ » It i li B E SC HR Y VIN G VAN ' Van deeze plaats ontmoet men niets merkwaardJgs, tot dat men komt aan de Kronotzkoi-Nofs of Kaap; en hier begint dè Be verzee, welke zich tot den Mond ëer Shupinskoi uitftrekt. De Kuft is van de Kamt- fchatka tot de Kaap Krmotzkoi overal zeer zan- dig; en dichi by de Baai, Ukinskaya genoemd, be- ginnen de Volkplantingen der Korekers , wordende Het overige van dit Schiereiland, van dcszelfs uiter- ften Zuidhoek tot deeze plaats, door de Kamtfcba- dalers hewoox\A, -f ?:.'0 'j* • .nvo» i De Rivier Nungeen ^vréike in de Nutrenoi-Baai vak, wordt door de Kofakken Pankara genoemd, om dat 'er voorheen, aan de Zuidzyde der Baai, een YAniti Koreekfch Fort van denzelfden naam was ; doch zederd de Inwooners , aan de Noordzyde der Baai, op eenen hoogen Berg, een diergelyk Fort gebouwd hebben , welk zy Gengota noemden , hebben zy het qerfte verlaaten. Dit Fort is met eenen aarden Wal, omtrent zes voeten hoog en breed , omringd , heeft van binnen dubbele Palifl[aden,en aan elke zyde twee Bolwerken. Het heeft drie Poorten, naamlyk aan den Ooft-, Weft- en Noordkant. Behalve dit, heb- ben de Korekers nog een ander Fort, in de holte deezer Baai, ópgerecht, welk zy Üeackang-Atenum noemen. Dit was de eerfte plaats , die door de In- boorlingen des Lands bevcftigd is; want al de overi- gen waren (lechts eenige Wooningen, in de aarde gemaakt, en met vcrfcheidene Hutten, als zoveele Torens, omgeeven, zonder eenige andere Buiten- werken : Maar verder Noordwaard vindt men , inte- gendeel , geen eene Verblyfplaats deezer Volken, welke niet, behalve haare natuurlyke Sterkte , door de Ligging veroorzaakt, eenen aarden Wal tot haare dekking heeft. De Korekers van die Plaaifen zeg- gen» dat zy deeze voorzorg tegen de Invallen der TcbU' Ie Ic K A IVI T S C H A T K A, ENZ. 13 Tcbttkotskers gebruiken : doch , dewyl dat Volk no'oic cenen Inval in deezc Landftrecken gedaan heeft^ riioet 'er eéne andere reden voor deeze Behoedzaam*^ 4ieid der Korekers gevonden worden , en dezelve is> waarfchynlyk, nergens anders in te zoeken, dan in de vreeze voor de Kofakken , die gewoonlyk door deeze Landftreeken zwerven. Op den Noordhoek eener Baai , welke de Ri- vier Kitkitannu ontvangt , is een klein Fort , op ecnc hooge Steenrots gebouwd , én beneden aan den voet derzelve , door eenen aarden Wal van tien voeten hoog beveiligd. Deszelfs Inwooners ihan onder 't bevel des lS)mmandeurs van *t Fort Keemgu. Niet ver van dit Fort heeft men een laag Voorgebergte, dat zich echter matnlyk wyd in Zee uitihekt, en bezyden welk eene diepe Baai van acht Werden breed is ; deeze Baai is doorgaande even wyd , daar anders al de overige Baaien van dit Land naaiiwe Monden hebben, en dus als groote Water- kommen maakeny die veilige Ankerplaatfen voorde Schepen uitleveren. In deeze Baai vloeit de Rivier Karaga door twee monden; en haar Oorlprong is niet ver van dien der Rivier Lesnaya , waarom men zich ook gewoonlyk van deeze beide Rivieren be- dient, om van hier in den ZeeboezemvanPervlakte is vol Hcuvclcj 's , en tv n ccnjmaai nuttc- oos. , '^r ,.' Het ecrftc Riviertje , welk in den Zeeboczcm va.i Pcnfcbimka valt, Arordt de Utanémpit genoemd. Jwèo Wcri\9Q van de Utatumpit valt het Riviertje I '^" ■% K A IVI T S C H A T K A, f.n2. \? Tapgutpan in Zee ; ?ian hctztlve ligt een klein Forc, Kochitjsküi gehccccn. Drie VVcrIlen van daar ]oopc de Pitpuy of üzcnujya^ dit' uit clmi lamulyic grooc Mcir, welk door ccn hoog Gohergtcvan de Zcc ütü;crchcidcn is, voorckomr. De Ruilen noe-' men dec/.e Rivicf Kambala of de Kot-Rivier, dcwyl In den Mond der^elve groote menigten van die Vis- fchen gevangen worden. Het Meir, waaruit zy ont- Ihnr , en het (Gebergte , welk tuflchen hetzelve en de Zee ligt, draagen denzelfden naam. Dicht by het A'leir Kamhalimkoi is een klein Kurilfcb Fort gebouwd, welk KamaOa/inskoi ^q- noemd wordt. Van dit Kiiriljche iVJeir tot de Riviet Awatfcka hcell hkh niet boven de negei;tien Du'C- fehc IVIylen; maar de Weg is zeer bezvvaarlyk, de* wyl n.cn elf hooge Gebergten moet overtrekken» van welken (bmmigen zo Üeil zyn , dat de Reiziger» genoodzaakt zyn , zicli met touwen van dezclvcn neer te laatcn. Aan dit Mcir liggjn verfehcidene merkwaardige jicrgen; onder dezelven munten voornaamlek twee uit, aan ieder zyde van hec Aleir één, die reeds ze- derd vecle jaarcn Rook opgeevcn. De I leer Steller meldt, dat hy ze o|> :iyno Reis van de Tavitia naar de {)zcrfii/ya gezien heeft. vSehoon ik, in do.i jaire 1738, ook nan de Rivier Ozernaya geweell ben, 7:w\ ik cehtcr die lookende liergen niet; maar ik uindckte irtcgen(.leel,op rwce plaatfen, warme Lironnen. De liceken, door de- zelvcn veroor/:uilu , (uithdU-n zich de eene in de Ri*» \\qv Paufliayvw de andere m de Ozcrnaya yQW bei- den van den Zuidkant. De Rivier yliianach wordt gcrerkrnd, de Gren» zen der Provincie Korilskoi aan dien knnt te maa- ken. Dezelve ont(j[iringt aan den Vgec van een (ie- 3 • , • bergtc, t\ 'I IWI« t8 B E S C H R Y V'I N G VAN bergtc , Opahkaya Sopka genoemd : Die Geberg- te ligt vyt-en-tachtig Wcrlten van de Zee, en over- treft al de overige Gebergten" aan dcnJ^ccboczemvan Penichinska in hoogte zeer merKlyk; want het kan van v;cerskancen » zo van den Ooil- als van den VVell- kant,zo uit de Zee van/uiw//t7;j/^,7,als uit die van Ochotikoi of den Zecboczem van Penfcbinska duid- lyk gezien worden , en llrckt dus den Zeelieden al- daar tot ecnc Landbaak. De Kuil van Kiiiilskaya Lopatka tot de Rivier Kambalina is laau: ; maar van de Kambalina tot de Ozeruay^ is dezelve zo bergiiohtig en Heil , dat zy dicht aan de Zee niet kan "•ebruikt worden. Van de Ok.erfiaya tot de Rivier Opala is de Kuil insgelyks bergüehtig, doch zo zeer ongelyk niet. Van de Opala tot d? zog'^>oenidc Groote Rivier heeft men cene Miigel^.r *'} kte , zodat 'er niet een Berg aan den Zeekatii aldaar gezien wordt. . Nadat men een groot gccal iliviertjes , uit ecnc Reeks van Gebergten, Siiiiio'soi genoemd, voort- komende, overgetrokken is, komt men aan de Ri- vier ^icek , door de Uofakken geheetcn f^'orovskayrf, C: der Sc!ielnien-»vivier, omdat de Kamtj'chatda- hrsy die ain dezelve woonen, veelal Oplbnd plee- gen te verwekken, en de Lieden, die de Schatting komen ophaalen, verradcrlyker wyze te doodcn. . Vandaar ontmoet men niets nierkwuardigs voor dat men komt a. n een Fort, Tackafft:: j^cnoemd, alwaar de Reizigers gewoon zyn , :it v^.n al het iwodige te voorzien, om den togt o '\ 'laby ge- Icegen (jebergren te volbrengen. iJe ^, iJ-'-^'C weg loopt hier langs een llivicrtje, toe aan dci5?...ifs oor- fprong, alwaar de '\\i\n over het Gebergte Stanovoi bcginr , en voort}i;aat, .. . datdezehe by den oorfpr^iij dor Kivier h'carpena^ die vervolgens iu de A<^w* ^ JlkatkanlitQMi^t» u Van ^./ K A Ivl T S C H A T K A, enï. 19 Van de Kcerffena vaart men de Rivier KamL- fchatka op, tot dat men aan het gemelde Fort i^*^-^^4IAW4''' K A M T S C II A T K A, enz. ai tot de Rivieren Penfchhia en Ochotska, zyn veel byzonderder en naauwkcuriger , dan de voorgaande: want, in den jaarc 1741. is 'er een nieuwe Weg aangelegd toe Kamtfcbatka toe , en op zci;eren af- fland met de noodigc Polthuizcn voorzien. Onder- tullchcn hccrrchc'cr, ten aanzien van de Tiiflchen- wydce van de eene tot de andere Plaats, nog ai eene groote Onzekerheid ; want daar zyn zo min Sterre- kundige Waumeemingon omtrent gedaan, als de Af- ftanden gemeeten; ook is 'er weinig hoop, dat zulks eerlang gdlhieden zal , doordien het reizen in die Gewellen zeer kommcriyk is, vooral ook uit vreeze voor de vvoellc Korekers : want deezen verzetten zich tegen de Kudifche Regeering, en doen menig- maal vyandlyke Aanvallen op de kleine Benden, dio door hunne Landltrcek reizen; en fehoon zy zich fomtyds vriendlyk vcrtO(mcn, zyn de Reizigers, ech- ter, altyd verpligt, tegen de IJlIigheid en Wrecl- heid van zulk cenen barbaarfchen Stam zo zeer op hunne hoede te zyn , dat zy geen tyd hebben om naauwkeurige Waarneemingen te doen. Noordwaard van de Pufiaia llroomc de Rivier Talouka ; en vyftig Werften nog meer ten Noorden van dezelve is de Mond der Rivier Pe.njchina^ die werkwaardig is, omdat zy aan den Zeeb(KZcm van Pcnfclnuskd haaren Naam geeft. Omtrent dertig Werllen van de Zee is een klein Fort gebouwd, /iv klaiiikoi geheetcn, naar de Rivier .^/rX7<7w, die al- daar van de rechter zyde in do Rivier Perifcbina valt. Iliorwooncn fommigc Rtijjijcbc Knjakketi, deels tot Gemak der Reizenden, en deels tot Be- dwang der Korekers^ die de Schattingen weigeren te betaalen. liet eerlle I luis vvjrdt f'ldaar gebouwd 'in den jaare 1679., zedertl welken tyd cenigeKrygü- kncchccn dcrwaurd gezonden Nvcj^dcnomdcSchoitin- : ) li 3 gen ■Mdn «Sr B ES C HR Y V I N G van gen op te haaien : doch , naderhand , is deeze Plaats, uit hoofde zo van haaren Afiland van andere Plaat- fen , als vooral ook van het Gevaar , welk men daar ty aanhoudenheid van de Korekers te vreezen hadr, weder verlaaten. Veele Jaaren geleeden, zyn hier twee /i//^/^/^i? Kouiniiirariübn, met eenigc Kofak- ken, die de Schatting van Kamtfchatka naar het Fort Anadirsk zouden overbrengen , vermoord. Van de Rivier Talouka tot den Mond der Rivier Pen/china loopt de Zeekuil Noordöoftwaard ; van daar draait zy zich naar het Zuidwcllen , tot dat men komt aan het Riviertje Gogulau ; wiïarna de Kufl: 'zich Oortwaard uitllrekt, tot den Mond der Rivier Ochotda. De gcheele TulTchenwydte tuflTchen du laatftgenoemde Rivier en de Pen/china wordt door ^enc menigte kleine Rivieren befpoeld, die nllcn in den Zeeboczera van Penfchinska haare Uitwatcring hebben. . ' 'vw a^^; .^^ De Ochotska ontvangt, zeer dicht aan Zee, de de Rivier Cuchiai; dezelve maakcn aldaar ccne aan- zienlykc Baai, in welke zelfs groote Schepen veilig kunnen ankeren. De Cuchtai is inzonderheid merk- waardig , zo wegens haarc Haven, als wegens do groote menigte Lorkcn'joomen en andere foortcn van Hout , zeer bekwciin om 'er Schepen van te bouwen, die langs dezelve en op haare Zandbanken groeijcn, en in zo grooten overvloed langs de Rivier Ochotska niet gevonden worden. \^c\\W\Qvi)chiitS' ka valt door drie verfchcidene Monden in Zee; de- zelve worden genoemd de Nieuwe Mond, de Oudrs IVI(md, en de Pulcfhukaya Uitwatcring. Do nieuwe Mond ligt droog, uirgcnoomcn ten tyde van ecncn zeer hoogen Vloed, en zelfs dan kun- nen do Schepen daar niet inloopen. Het tegenwoor- dig Ocbotskoi Fort is tuUchcn den Nieuwen en Ou- den lats, laat- daar ladt, hier ofak' r het d. Uvicr :; van t men Kuil LUviei- icn de [ dooi' llcn in accrins t: . ■ CC, de ne aan- vcilip; mcrk- ens do H'oorten van tu Ibankcn Rivier )cbots- e; dc- Oudc ien ten inkun- iwoor- jn Ou den K A M T S C n A T ;K A, enz. 2 j den Mond , genoegzaam op eencn Uithoek in Zee, gebouwd; en het voorigc', welk nu het Oude Fort genoemd wordt, was zes Werrten van Zee gelee- gen. üeezc Plaats heet Üchotskoi Poll, en gcmcen- Ivk Lama; zy heelt geheel Kaïntjchatka^ en da Kud van denZteboezem vmPenfchinska tot deGrens- piaacfcn van China ^ onder haar Rechtsgebied. • Om welke reden allen, die de Schatting aldaar infamelen, van hier worden uitj^ezondcn ; en wanneer de Schat- ting ingelameld is, word zy tcrllond van al de an- dere Plaatlen hcrwaard gchragt; on, nadat zy hier ceill gewaardeerd is, vervolgens naar Jakutiki- gQ- zonden. Voorheen was het Fort Ochotsko'i zeer ilecht bevolkt, en in cenen armlykcn toertahd, be- hoorende toen onder het Rechtsgebied van Jaktttski; maar zederd de Rtijjen dccze 1 javen verkooren heb- ben, om uit dezelve xx^Olv Katntjchatka over te lleq- kcn , is zy ten aanzien van het Getal en de Welvaarx der Inwooneren merklyk toegenomen. Dcezc Plaats is beter gebouwd , dan een van de andere Forten; de Muizen zyn goed en r'^gelmaatig, voornaamlyk die , welke aan de Regeering behooren, en waarin de Krygsbcvelhebberj» van Kamtfchatkt^ hun verblyf houden , wanneer zy op hunnen Togt naar dat Schiereiland zyn. Niet, lang geleeden zyn 'er ook, behalve eene Kerk, Vcltingwerkcn aange- legd. Schoon het Land zo w(wll en onvruchtbaar is als Kamtfchatka , zyn de liiwooners hier echter van allerleie noodwendigheden beier voorzien , door» dien de Goederen en ICeiwaaren, van ') akut ski har- waard gcbragt, meer dan de helft beterkoop ver- kocht worden. Uier is wel overvloed van Koorn, maar integendeel geen verich Vleelch te bekomen, uitgenomen wild Gevogelte en ander Wild, en zulks nog zelden. Vilct^ isi ter dcczcr Ploots zumcnigvul- Df ' dig wmtmm mmt '1, 11.11 iLiffy mmm^m \ •414 B E S C H R Y V I N G VAN dig als in Kamtfcbatka, uitgenomen deChaveec/ja^ welke van daar her waard overgebragc wordr. Hec grootfte Gebrek deezer Plaats is de fchaarsheid van Weilanden, naby dezelve geleegen; hierom kunnen de Inwooners geen Vee aankwecken. Zy hebben verfcheidene maaien beproefd , langs de Rivier ^vl Kudden Vee te houden , doch met groot verlies; doordien het meeftiü uit gebrek van het noodigvoed- fel ftierf. De Tyd 2al lecren , of de Volkplanting der Jakutski , die Zich langs de Rivieren, welke in de Of /'^/.Vit/a vallen, heeft ter ncergcllageii , in dee- «en gelukkiger zal zyn. Het Gebrek van Vee worde wd, eeniger maate , vergoed door de menigte van Rendieren ^ welken de Inwooners alhier in groote- Teh overvloed hebben , dan die van Kamtfcbatka; doch decze Dieren worden meer voor Rytuigen, dan tot Spys gebruikt. Het reizen met Monden is bier ook gebruiklyk, doch niet zo gemeen als in Kamt- fchéftka, Verfcheidene jaafen geleeden , badt men hier reeds vier Vrachiichepen gebouwd; naamlyk: i het Fortuin^ waarmede ik , m den Jaare 1737. van hier naar de Groote Rivier overvoer; welk Schip kort daarna vergaan is; 2 het Galjoot Ochotska; 3 de Boot Hauriel^ welk ook eenen geruimen tyd in lange Zeetogtcn gebruikt is ; en 4 een klein Vaartuig, welk toen nog niei in volkomen gereedheid gebragc was. Voorheen plagt de Reis ter Zee naar hec Schiereiland Kamtjchatka (lechts eens in 't Jaar te gefchieden, te wceten op den Hcrlïï, wanneer de Infamelaars der Schatting van Ocbotskni naar het Fort Kamtjchatka reisden , en in 't volgende Jaar met do Schatting van daar te rug kwamen: doch te- genwoordig gcfchled dezelve geduuriger. De Vaare van de Ocbotska naar de Groote Rivier ' "J ' llrekc -^ M. i-^v K A M T S C H A T K A, enz. as ftrckc zich recht naar het Zuidöoften uit* Tuflchen het Fort Ochotskoi en de Rivier Amur^ die in hec Rujftfch Gebied haarcn Oorfprong heeft, vallen de volgende Rivieren in Zee. De eerilc is de Urack , welker Mond (lechts vier- entwintig VVerllcn van dien der Ochotska geleegen is. Men moet aanmerken , dat, ten tyde der Ver- overingvan Kamtfchatka^ de Mondbehoeften ge- meenlyk op platboomde Vaartuigen deeze Rivier wer- den afgezonden naar de Ochotska ; om welke reden 'er vyftig Werden van haare Uitwatcring inZeeeene foort van Scheepstimmcrvvcrf aangelegd w^rdc, op welke de Zeelieden en Kofakken van Ochotskoi ge- woon waren hunne Schepen , welken zy tot de ge- melde Togtcn gebruikten , te bouwen. De Voor- raad wtrdt dan van Judomskoi Kreft, over Land, door Paai -Icn of Rendieren , in Sleeden , aan de Ri- vier Urack j^obragt. Doch deeze Vaart langs de Urack was llceds met groote moeite en gevaar, met verlies van Tyd en Volk, verzeld: want de Rivier is zeer fnelvlietend,en tcftens vol Steenklippen en Wa- tervallen; ook niet overiil diep genoeg, uitgenomen in de Lente en na ecnen langduurigen Regen : en dcwyl deeze Opzwcllingcn ras weder verdwynen, is men genoodzaakt, by elke goede gelcegenheid de gclaadcne Vaartuigen de Rivier te doen afzakken; want, indien men dezelve vcrwaarlooll, moet men, fomtyds , een' geruimcn tyd wachten , eer dezelve weder komt. * •»»• > -. ^r \yi> Nooit was 'er crne Vloot op deezen Togt zo gOf- h»kkig, of zy verloor , echter, nog 't zy door de verborgene Klippen,'t zy dr j- de Watervallen, ecni- ge Schepen. i)e uitneemcnde Snelheid van dee/en 6'troom kan men daaruit befluiten,dat Kapitein /^d/- t§n , cpnijjC Jaa»en geleeden , van de Urackskoi - * D 5 Schecpa» . A t '^ 1 ystó B E S C H R Y V I N G van ;Scheepstimmerwerf de Rivier afzakte tot daar zy in Zee loopt, binnen den tyd van zeventien uuren , niet- tegenflaande hy menigvuldige beletfels ontmoette, zo in 't overvaaren der Watervallen, als in 't ver- kenen van^byftand aan andere Schepen, die op de •Ondiepiien hadden geftootcn, of waren vall geraakt. • Nog dertig Werften hooger is aan de Rivier Urack een klein Tolhuis geljouwd , in welk al de Reizigers, die 'er voorby. trekken, zeer nauwkeurig onderzocht iworden, of zy pok Brandewyn, Tabak, Kina of an- dere verboodene Goederen met zich voeren. ' Detiivier Urack maakt, by haare Uityyratering, eene Baai , die naar dezelve genoemd wordt , zich twee Werften ver langs de Kuft uitllrckt, en ruim tvvec-honderd Vademen breed is. to «:.?•, ir . i ra . Van hier jontmoet men niets merkwaardigs , tot dat men aan de Rivier Udc komt. Aan de Noordzyde van deeze Rivier is het Fort O^deskoijZyndQ omtrent «even Dagreizen te Water van haaren Uitloop in Zee igcleegen, wanneer men tien of twaalf Werften voor elke Dagreize reekent. Behalve cgiiq RuJ/ifcbe Kerk, flan St. Nikolaas toegewyd, en het Tolhuis, zyn 'er nog maar tien Muizen voor de Inwooners. Dit Fort ftaat onder het Rechtsgebied van Jakutski, vanwaar ook de Lieden , die de Schatting ophaalen , worden lifgezonden. ^ De Tungufers, welken men reekent uit zes Stam- mente beftaan , betai:!>n hunne Schatting in Pelswerk; dezelve bedraagen jaarlyks vyf-cn-tachtig Sabels en twaalf Voflevellen. Voorh.'ien woonden er in dit Fort geene andere Lieden , dan welke in dienft der Regcoring waren; maar in den Jaare 1735., is 'er üene Volkplanting van tien boeren Huisgezinnen ter neef gezet, om het omliggend Land te bebouwen. Doch daar is wdnig of geehe Hoop, zegt men, ''-•^'^'i^. dat l KAMTSCHATKA, enz. £7 dat 'er in déeze Plaatfen ooit goed Koorn zal gewon* non worden , zynde de Grond daartoe geheel on- bekwaam. Niet ver van den Mond der Rivier Ude tot de Kaap Mamklfjskay , liggen in ecne reeks verfchei- ^i\;i ! • 'ryCi r.r/ r- 1 .;n Het Eiland Sbavt..nskoi^ welk op het voorgaan- de volgt, is merklyk grootcr. Het 'Eiland Sbantura is, van het Noordfen naar het Zuiden , drie Dagreizen lang , en men heeft om- trent vier dagen noodig, om de Kullen van hetzelve rondom te vaaren. ►Il iHet gemelde Eiland Shantanskoi heeft overvloed niet alleen van Hout , maar ook van verl'cheidene Soorten van Dieren ; voornaamlyk VoflTen , Sabcl- dieren, Hermelynen en Beeren. De gemeende Vo- gels op hetzelve zyn Zwaanen , Ganzen en End vo- gels. In do Baaien worden veele Soorten van Vls- l'chen gevangen ; en op de Velden grocijen meer dan cenc Soort van Beziëti. (i y ■■--f ' Een halve dag zeilens Zuidwaard van Sbantura Hg f ^fggggtpfafsssaam ^•W fr 1 ^ 1 \ ut B E S C H R Y VIN G va» ligt een klein Eiland , omtrent twaalf Werden lang en breed, welk Nodee Shantar ^ dat is, het On- voordeelige. Skantar , genoemd wordt ; dewyl *er thans geeneriei Soort van Hout op groeit. Voor- deezen waren 'er echter groote Boflchaadjen op dit Eiland, in welken vcele Sabeldieren gevangen werr den: doch dezelven zyn door de achtloosheid der GiUjacks^i^t Bewooners van het tegenover geleegen vafte Land , geheel afgebrand; want op zekeren tyd gin- gen zy van het Eiland, zonder het Vuur, welk zy al- daar gemaakt hadden, uittebluflchen ; waardoor zulk een felle Brand ontftondt, dat het tegenwoordig niet anders dan een dorre woede en onvruchtbaare Berg is , van alle zyne voorgaandeBewooneren ontbloot. Zuidwaard van dat Onvoordeelige Eiland ligt een ander , Belochai genoemd , van dezelfde Grootte als het voorgaande , van welk men in eenen halven dag herwaard komen kan. Dit Eiland is ryklyk van Bolfchaadjcn voorzien larin men veelerleie Soor' ten van Dieren, inzot 3id Eekhoorentjes vindt, naar welken het ook in die Landtaal genoemd wordt. ■ De laatfte voornaame Rivier, welke men op dee- ze Kuft meer Zuidwaard ontmoet, en waarvan wy nog met een woord melding doen , is de groote Ri- vier Amur^ of, gclyk de Chineezen dezelve noe- men , Sa^alin Ula. Deeze Rivier ontfpringt wel op het Ruffifch Grond- gebied, doch zy ftroomt vervolgens in Chineefch Tartaryc, en valt daar ook in Zee. Volgens de Chi- neefche Landkaarten , is de IVIond deczer Rivier, die door eene ruime BaaiinZeeloopt,opdeNóorder Breedte van twce-en-vyftig Graaden en vyftig Minuu- een celecgen. Deeze Inham is tuflchcn de twee Kaapen Duïangada Qx\ rafiptinu hcdootcn, en vervateene menigte kleine Eilanden * Recht % T^ I tt\-..., KAMTSCHATKA, enz. ay Recht Ooftwaard tegen over de Kaap Vaftpunu , omtrent tien Zcemylen van daar, ligt hetgroote en bewoonde Eiland Sagalin , welk zich , van het Noordöoften naar het Zuidwellen , op vier Graaden en dertig Miniuiten uitflrekt. Het Kanaal tuflchen dii: Eiland en het vafte Land is flechcs dertig Wer- ften breed. De Kufl: van de Rivier U^ie tot de ^mur ligt, wanneer men de Kaapen en Voorgebergten uitzon- dert , ten naafte by recht Npord- en Zuidwaard. Dus al de Zeekuften en de aanmerklykftc Rivieren van Kamtfchafka en het tegenover liggende vafte. Land bofchreeven hebbende, zullen wy nu van de voornaamfte Wegen , welke door dit Schiereiland loopen , in het volgende Hoofdftuk handelen. • ' II. HOOFDSTUK, ir: /< j Van de WEGEN door het Schiereiland K A M T S C H A T K A. - -^ ) Van de Rivier Bolfcheretskoi loopen 'er drie voornaame Wegen naar hec Opperforc Kamt' fchatka. ■ ". I. De eerfte langs den Zeeboezem van Pen- fchinska, II. De tweede langs de Zee van Kamtfcbapkay hier de Ooftzce genoemd. III. En de derde langs de Rivier Biflroi. • ' Langs den eerlten Weg vaart men tot den mond der Rivier Ohliikomitia, en die Rivier opwaord, tot dat men aan het Gebergte Ohlukominskoi komt, welk men overtrekt, en waarop men vervolgens de Rivier Kecrganick afzakt, waanneds men toe dichc by ii 3Br B E S C H R Y V I N G VAN by de Rivier Kamtfcbatka komt , welige de Reini- gers aan hcc Opperforc van denzelfden naam brengt. Langs den tweeden Weg gaat men , van de Ri- vier Bolfcheretskoi^ de Groote Rivier op tot iiet Fort Nachikiriy van waar men zich, over een fmai Gebergte, naar de Rivier Avjatjcha begeeft, waar- ïiicde men vaart tot de Haven Vetropaulauskai^ of die van Peter en Paulus , en van daar langs de Kuft van de zogenoemde Ooftzee, Noord waard, tot den mond der Rivier Shtipamva, en vervolgens die Rivier op, genoegzaam tot haaren Oorfprong; van waar men over eene korte bergachtige Landllrcck aan de Rivier Poweecba komt, welke men volgt tot haaren mond , die tegenover het Oppcrfort Ka, rit- fchatkaWgx* 4C'Tt ; Langs den derden Weg vaart men van de Bolfche' retskoi naar de Grooic Rivier, en dezelve opwaard tot het Fort Opachin. Van daar begcelt men zich over eenige Vlakten naar de Snelle Rivier , welke men volgt tot haaren Oorfprong; en van daar zet men de Reis voort lanj , > de Rivier Kamtfcbatka tot het Opperfort van dien Naam. » De beide cerllc Wegen gebruikt men voornaam- lyk in den Winter; maar den Inntllen alleenlyk iiulen Zomer. Üe eerlte Weg en de laatlle zyn geheel , maar de tweede is Hechts ten halver wegert gemceten. De byzondere Tullchenwydten zyn in de volgende Ly- flcn .e zien. I. De cerrtc Weg van hec Fort Polfchcrctskol^ langs don Zeeboezcin van ^^rfchind'a. ,»(t Werden. Vaclemen. Van het Fort Bn/fcL^rftskoi tot de Xaeemka^ of het Landgoed van den Uccr Trapeznicof — — t — loo Van daar ïo' de Rivier Utka aj — soo \ü Van H il, '/ K A M T S C H A ï IC A, enk. 3ti V/crften, Vatfehieti Van daar tot ^q Kwler Kicchchiek ^ : en toe de PJvicr Jkaheefhevo — 42 •* Van daar tot de Nemtick «15 Van daar tot de Kok aa Van daar tot de Vorovskaya 5 1 Van daar toi de Breivmka &4 Van daar tot de Kompucovoi i 3 Van daar tot de Kroot obor eva 3Ó Van daar tot de Ohlukomina 24 Van daar tot het Gebergte Ohluko- mins kot — iio Va.i daar tot het Opperfort Kamt- fcbatka 65 486 — 50 ;. II. De tweede Weg van het Fort Bolfcberetskoif langs de Zee van Kumtjchatka of de Ooilzec. Werden. Vademcut Van het Fort Boljcbcrefskoi cot hec kleine Fort Opacbin 44 — Van daar tot Nacbikin ■ 74 — — Van daar tot de Awatji'ha en de Pa- , • «'> ratunka 68 — — 'J Van daar tot de Petropaulauskaya ^ Haven \6 — Van daar tot het Riviertje Kalabtttrka 6 — ' : Van daar tot het Fort Naiacbeva 34 — ' In 't geheel van het Fort P>n/fcbgrets- kot tot het Kleine Fort Nalacbetfa 042 Van de Rivier P^'aJachevn reift men gewoonlyk inzcsdaj^entothctüp- ' ()ertort KaMfJlbatha, ' III. Dq /I |:i St B E S C H RY V i N G VAN III. De tl<ïrdc Weg van het Fort Bolfcheretskoi langs de Ri» ier Blflroi of de Snelle Rivier. Werftcn. Vademen. Van het Fort Bolfcherttskoi , de Groote Rivier op , tot liet Kleine ' Fort Opachin ^ 44 — '' Van daar tot het Opperfort Van daar tot de Volkplanting van Ahankhevo — Van daar tot die van Gavaline — Van daar tot den Oorfpi'ong der Ri- vier Kamtj'cbcitka Van daar tot het Ópperlbrt Kamt- jcbatka In 't geheel v^r^hctYoxtDolfcheretS' hoi tot het Opperfort Kamtlcbat- lid 33 11 33 69 (• \ 242 In al de Plaatfcn , die in do bovcnllaandc Lyikii genoemd zyn, vinden de Reizigers des nachts Vcr- blyfplaailen , uitgenomen waar de AOland niet meer dan vyf of zes Werilcn bedraagt. Va\ nieticgen- ftaande de groote Tudchcnwydto tudciicn de Rivier Oblukomifja en het Gebergte Obiukomifishi ^wonk die Weg echter, by goed Weer, in drie dagen nf- gelegd , moetende de Reizigers twee nucljtcn onder den blooten Heni%.Uloorbrengcn. Daar zyn nog andere Wegen van de Rivier Bo/- fcberetskoi tot het Ópperlbrt Kamtfcbatkay zowel Jangs den Zeeboewm van Pctifcbinska^wU langs de Zee van Kamtfcbaika of de Oollzce: want elke Ri- vier, die in eenc van beide Zeen valt, wordt ge- bruikt om naar KamtfcbatkaiQv&fxxw maar, dc- W>1 alleen de InL^jrlingcu vo^ Kaïftfjlbatkan en 'tr "T foin- K A M T S C H A T K A, enz. 3^ fomtyds ook nog wel de Kofakken , doch niet an- ders dan in grooten nood, zich van die weü;en be- dienen, heeft men het niet noodig geoordeeld, de-* zclvcn nauwkeuriger te befchryven ; ook kan men de waare Afftanden der plpf^tfen van elkander volgens hunne Dagreizen niet gemaklyk bepaalen. Men reifl: van de Bolfcberetskoi naar het Neder- fort Kamtfchatka , of door het Opperfort Kamt' fchatka , of langs de Kuft van den Oofterfchea Oceaan, anders de Ooftzce genaamd. Van het Op- perfort Kamtfchatka ' opt de Weg langs de Rivier /L>/w//i.7:'^/^^, uitgenomen waar dezelve grootc Bog- tcn maakt. De Atlland tiisfchen het Opper- en Ne- dcrfort Kamtfchatka is in de volgende Lyft zo duld- lyk als nauwkeuriglyk '.e zien. Wcrften. Vtdemen. Van het Opperfort Kamtfchatka tot de Rivier Keer^ena Van daar tot het kleine Fort Mas- hurin Van daa»" tot het kloino Fort Nacht- kin • Van daar tot '" '^1 Van daar tot SiuaFonTalecbe- va ^ — » 24 3a - — 87 — . 33 a6 Van daar tot de Rivier LJhhy — 16 — — Van daar tot de Rivier hrcjjky — 25 Van daar tot de Riviei Krcjlee 25 — Van daar tot de Rivier (lor boon •— t'i — 350 Van daar lot de Uivier llarch'n - 1 1 — — Van d;iar tot liet kleine Fort (V/wtf-woi 27 — -— Van daar tot de Rivier (.'drtv//;/?dr3i 1. — — Van daar tot de Rivier Kam nek — 6 > Van daar tot de Rivier llapick 8 — 250 ' Van daar lot de Rivier Schockey — o — — . • . . C Vao w I ^ B E S C H R Y V I N G VAN Van daar tot de Volkplanting Oboo- hofs Van daar tot de Kerk van Sf. Niko- laas , in het Nedcrfort KamtJ'chaf- ka Wernen. Vademen. ,7 250 250 In het geheel van het Opper- tot het Nederfort Kafhtfchatka 397 En van de BolJcheretskoitothctOp- . perfort Kamtfchatka 833 — 50 Dus van de Rivier Bolfcheretsko} . ioth.Qi^^diQdoïi Kamtfchatka 1230 — 50 De andere Weg van de Rivier Bolfcheretskoi tot het Nederfort Kamtfchatka is niet verder dan tot het Fort Nalacheva gemceten ; hierom kan men niet nauwkeurigiyk bepaalen , welke Weg di* natfte is; ondercufTchcn kan men waarfchynlyk giifen, dat *er geen merklyk vcrfs;hil tulfchen die beide we- gen is. .. \ ^ ... . ^ : voornaamc Plaatfen op dien Weg, waar men doorgaans gewoon is de nachtrull te neemen , zyn de kleine Forten Opachin, Nachiekiek en Tarein; de Haven van Peter en Pau h s , welke voorheen het kleine Fort ^ufiin genoemd werdt; en de Rivieren Oflrovenaya , Supanova en Chazma , aan alle wel- ke Rivieren de Inwooners van Kamt/chatkaV^ooik" plaatfen opgcrecht hebben. Van de Rivier Chazma tot de Rivier A'.c.rr/^'rj/ïf- ka loopt de Weg over een wocft Gebergte ; men komt aan de laatftf!;cnocmde Rivier by het Dorp Oi>odwfls , zeven Werllen en een hilve boven hcc Medcrfort KgmtJ'cbatka ; so dat men flechts eenen nacht M K A M T S C H A T K A, EMZ. ZS nacht op cene onbeivoonde plaacs,. onder den bloo- cen Hemel, behoeft doortebrengen. . j IV. Behalve de boven^ melden, zulkn wy hier nu nog eenige andere Wegen , die door het Schier- eiland Kamtjbhatka loepen, kortlyk belchryvcn. Van het Nederfort Kamtfchatka naar de Noord- lyke gv»declten van het Schiereiland , zyn twee We- gen gemaakt; de cene loopt langs de ^wicx Elouki^ tot aan iiaaren Oorfpix^ng ; van daar llrekt zich de- zelve uit over een Gebergte tot den Oorfprong der Rivier Teghil^ welke men volgt tot daar zy in Zee valt; en van daar loopt de Weg naar de Rivieren Lesnaya en Podkargirnaya. Wanneer men middelmaatig voortrcift, en door flecht weer niet verhinderd wordt, komt men van het Nederfort Kamtfchatiia tot het kleine YoxiSbi- pifty aan de Rivier Teghil geleegen, in den lyd van tien dagen. I^ngs den tweeden Weg kan men, insgelyk.i, in tien dagen , komen aan de Rivier Karaga » wel- ker Oorfprong dicht by de Rivier Lesnaya is. Van het Opperfort Kawtjibatka naar de Rivier Tegbil gcfchiedt de gcwoone Togi langs de Rivier Eiouki; eerft over het Gebergte tot het Fort Ohlw kominskoi^ en van daar, Noordwaard, luags den Zecboczcm van Penl'cbinska, Een andere Weg loopt langi de Rivier Ktcjlovaya naar de Rivier JJarboo/ova. I^ngs den eerftcn Weg kan men de Rivier 7Vg^i7 in tien dagen bereiken ; doch den tweeden nacht brengt men ook zeer dikwyls noü; op weg door, niet zo zeer uit hoofde van den Atlland , als wel van de flechtheid der Wegen , en der öioeilyke bergüchti- ce Plaatfen over de Kanp Vtkolotskoi De tweed© Weg vordert elf of twaalf dngcn. Ca De I# la t 36 B E S C H RY V I N G vatï ' De Togt langs de Rivier Elouki naar de Teghil is de langde van allen ; want daartoe worden ruim veertien dagen vereifcht. ''■ "^ ' '■ Van het Fort Bolfcheretskoi^ Zuidwaard, naar Kttrilskaya Lopatka^ gefchiedt de Reis gemeenlyk in negen dagen. De Aflland tuflchen hcc Yoxt Bolfcheretskoi en Kurilskaya Lopatka , is niet meer dan twee hon- derd tien Werfteh en drie honderd Vademen ; deeze Weg kan dus, met gemak, zelfs in vier dagen worv den afgelegd; maar de Kofakken van deeze plaatfen hebben de gewoonte om in ieder klein Fort te over- nachten, Cïdcr voorwendfel, dat zy aldaar ecnige beezigheden te verrichten hebben , fchoon hunne waarfchynlykfte beweegreden daartoe is hunne Hon- den te verkwikken , en tc: laaten ruilen. > ^r ' , . ti, 'A* ui' tr>»;V^ /li • Werften. Van het Fort BoJfcheretskoi tut den Mond der Groote Rivier Vademen. Van daar, langs de Zeekuft, tot de Rivier Opala 33 Van daar tot A^\Wv\ct Koshuhochiek Van daar tot de Rivier Tavina - — Var daar tot de Rivier Ozernaya Van d^ar tot de Rivier Kanihalina 36 Van daar tot de Lopatka 37 85 18 15 JOO In het geheel van liet Fort Holfcbe- retskoi tot Kurilskaya Lopaf ka aio 3CO •. ". • . w ■«•« ta 'V ÜI.' HOOFD. 4\ KAMTSCHATKA, enz. 37 III. HOOFDSTUK. Van de KUIULSCHE EILANDEN. Onder de Benaaming van KüRlLSCHE EI- LANDEN worden verlhan al die Eilanden , die zich van Kurilskaya Lopatka of het Zuidlykft gedeelte van Kamtfchatka , in eene reeks, Zuid- wellwaard , geheel tot 'Japan uitftrekken. Zy ont- leencn hunnen Naam van de Inwoonereh dier Eilan- den , welke naad aan Kamtfchatka liggen , die door de Inboorlingen Kushi^Qn door dQKutCcu Kurilers genoemd worden. Het getal deezer Eilanden kan niet nauwkeurig worden bepaald; maar, volgons het mondelyk Ver- haal zo der Kunwrs^ als der Inboorlingen van de Zuidlykfte Eilanden, en zelfs i^QV Japanners ^ ^iè door Onweer op de Kuft van Kamtfchatka verval- len waren , worden dezelve op twce-cn-twintig be- groot. Doch milfchien tellen zy de Kleinften niet onder dit getal :• want, volgens het Bericht van Ka- pitein Spanberg , die van hier tpt op de hoogte van het Eiland Japan gezeild is, fchynt het getal der- zelven veel grootcr te zyn. Dewyl de gemelde Ka- pitein echter merklykc Zwaarigheid vondt , om aan al die Eilanden liul/tfiheN'iXamcn te geeven, hebben al dezelve, die eenigo betrekking hadden tot de A'//- rilfche Naamen , uitgenomen alleen die twee , we'ke naall aan Matma en Kuuatir grqnzcn, hunne voo- rige Benaamingen behouden. 1 let Eiland SCHUMTSCHU ligt naaft aan Kttrils- kaya Lopat!:a ; hetzelve llrekt zich in de lengte , van 'c Noordöodcn lot het Zuid wellen op vyftig, en in de C '? breed- I ' \. ;( J8 B E ^ C H R Y V I N G VAN breedte, omtrent dertig Werden uit. Dit Eiland is vol Bergen, uit welken, gelyk ook uit de kleine Mei- ren en MoerafTen, veele kleine Rivieren voortko- men, die zich in Zee ontladen. In fommigen der- zelven worden , onder anderen , verfcheidene foor- ten van Salm gevangen , doch niet in zodaanigen overvloed, dat de Inwooners genoegzaamen Vooi- raad voor den Winter daaruit trekken kunnen. Aan den Zuidwedkant van dit Eiland , dicht by de Straat, die tuilchen dit en het tweede Kurilfche Eiland is, zyn drie Kurilfche Volkplantingen, die te famen flechts vier-en-veertig Inwooners hebben. Sommi- gen van hun betaalen hunne Schatting in Vachten van Sabeldieren en Voflcn, maar de meeden in Huiden van Zeebeevers. De Inwooners van dit Eiland, zo wel als die van Kurilskaya Lopatka^ zyn niet de eigenlyke Kuri' hrSi maar litt net een of ander eedeelte van Kamt- fshatka oorfpronglyk : want, by gelegenheid dat Vr, kort na de komd der Rujfen in Kamtfchatka y verP;helc^'*ne Onladen tuflTchen een groot gedeelte der ' joncren van dat Schiereiland ontdaan waren, beguf zich eene aanzienlyke menigte derzelven naar Kur'Ukaya Lopatka en hcrwaard, alwaar zy zich, binnen korten tyd , door onderlinge Huwlyken , ver- zwagerden met het Volk, dat het tweede Eiland be- woont, welks byzondcre Gewoonten zy hebben aan- genomen , en waarvandaan zy den Naam Kuri: vcrkreegen hebben. Het Kanaal , tulTchen Kurilskaya Lopatka en dit Eiland, is vyftien Werden breed, welkzy, by goed Weer, met kleine Vaartuigen of Booten, in drie uuren overvaarcn. Deezc Overtogt vereifcht, behalve mooi weer, ook nog den tyd des Vloeds: want ten tyde der Eb , breiden de Golven zich eeni- ge '» K A M T S C H A T K A, ENZ. 39 ge Werden ver uit ^ zy zyn zeer fnel en wit van kleur, en zo zwaar, dat zy, zelfs by ftil weer, twee of drie Vademen hoog ryzen. Zo wel de Kofakken als de Kurilen hebben ^en bygeloovig Ontzach en Eerbied voor deeze Golven ; en wanneer zy over hen rollen> offeren zy aan vdezelven, door kleine Spaantjes, met dat opzet gemaakt, daarin te wt • pen , fmeekende teffens om eenen behouden over- togt; de Lootfen bedienen zich ook, geduurendede Vaart, van menigvuldige Bezweeringen. Het tweede Kuriljbhe Eiland , PAROMUSIR genoemd, is tweemaal zo groot als het eerfte. Het ligt Noordöoft- en Zuidwellwanrd , en is van hec eerde afgefcheiden door een Kanaal , welk twee Werden breed is, en werwaard een Schip in tydvan nood den toevlugt kan neemen ; ichoon het daar niet veilig ligt, dewyl 'er geene bekwaame Ankerplaats is : en indien een Schip in r^tr Kanaal van zyne An- kers los geraakt , is het in een >geofchynlyk gevaar, om t'e!ken oogenblik te verga. ; want, dewyl de Oevevshierdeilen rotsachtig zyn, en het Kanaal fmal is , is het byna onmoogtyk , by zulk een toeval het Schip te behouden. Jn^njaare 1741. hadt men een droevig Voorbeeld hier van , terwyl een onzer Schep «ïn in deeze Straat vereing. De gedeltenis van dit Eiland komt byzonder wel met die van het Eiland Sshumtfchu overeen ; het is ook zeer bergachtig, en heeft, insgelyks, veele Mei- ren en Riviertjes. Op beide Eiknden groeit geen ander Hout, dan *t geen door de \ïk\Noor\QV?^Slmretz en Ernick genoemd wordt ; zy gebruiken hetzelve tot Brandhout, en maaken hunne Hutten van zekere Soorten van Hout, welk zy in tamclykc mcnigce vin- den aan de Kuden vnn hei Eiland, wordende aldvai uit Amerika en ^apan door de Zee aang^i|}ocld. C 4 De "i 40 B Ê S C H-R Y V I N G van De Inwooners van dit Eiland zyn rechte Kuri- lers , die van het Eiland Onneckoot derwaard geko- men zyn ; doch , by welke gelegenheid zulks ge- fchied zy, is onbekend. Men verzekert, dat tus- fchen de Inwooners der twee voorengemelde Eilan- den, en die der verder afgeleegene , voorheen, een geftaadige Koophandel gedreeven wierdt. De In- wooners der laatftgenoemde Eilanden bragtenaande eerften allerleie Soorten van verlakte Houtwaaren , Zilveren Ringen, welken zy in hunne Ooren draa- gen , en Katoenen Stoffen , ontvangende van dezel- ven voornaamlyk daarvoor te rug Arends Vederen , waarmede zy gewoon waren hunne Boogen te ver- deren. Dit isookzeer waarfchynlyk, doordien my zelfs eene verlakte Tafel , een Koclvat , een Ja- panfch Scherm , benevens eencn Zilveren Ring, van daar zyn ter hand gefteld, welken ik aan de Keizer- lyke Verfameling van Zeldzaamheden te Petersburg gezonden heb. Deeze Waaren konden de Kurilers van geene andere plaats , dan alleen van Japan be- komen. De Kurilers van dit Eiland hebben hunne Woo- ningen , voornaamlyk , aan den Zuidwtftkant van het- zelve, aan een Meir,welk vyf Werden in zynen Om- trek heeft, en waaruit een Riviertje, Pefpu geheO' ten, voortkomt, en niet ver van daar in Zee valt. Beide deeze Eilanden zyn aan menigvuldige en verfchriklyke Aardbeevingen , en Overllroomingen onderheevig : een deezer droevige Gehcurteniuèn viel in den jaare *737. voor, omtrent dien tyd, wan- neer ik in Kamtfchatka kwam ; en eene andere in Slagtmaand des jaars 1742. De eerfte zullen wy, In 't vervolg, omftandig verhaalen ; maar wat de an- , derc betreft, fchoon de Overftrooming zeer groot was, ben ik echter niec nauwkeurig onderrecht aan- - * ; ■' gaan- K AMT S C H AT K A, enz. 41 gaande de Schaade en Verwoeflingen , die door de- zelve veroorzaakt zyn ; want zy gebeurde na raya vertrek van Kamtfcbafka; en de Heer Steller doQtf in zyn Bericht, in 't geheel geene melding daarvan. Het dorde Kurilfcbe Eiland wordt SIRINKl ge- heeten, en ligt Zuidweftwaard «an het Eiland P^rro- miijir. Het vierde Eiland draagt den naam van ONNECU- TAN. Hetzelve is merklyk kleiner dan Paromufir^ en ligt Noordöoft- en Zuidweftwaard , gelyk het ge- melde Eiland, van welk zy in eenen dag naar het- zelve heen en weer roeijen. Het heeft veele Inwoo- ners, van den zelfden Oorfprong ols de Kurilers , die op het Eiland Paromufir woonen ; zy betaalen hunne jaarlykfche Schatting zeer gewillig in Voffen- cn Beeverhuiden. Men heeft hierom reden te den- ken , dat de overigen deezer bevolkte Eilanden niet zouden weigeren , jaarlyks zeekere Schatting aan de Ruffen op te brengen, indien 'er flechts bekwaame Perfoonen werden heen gezonden , niet zo zeer om hen aan den Rujjïfcben Scepter te onderwerpen , als wel om hen in 't vriendlyke te onderrechten, dat zy, in zulken gevalle, door de RuJ/èn tegen hunne Vyan- den zouden befchermd worden. Van de overigen der Kurilfcbe Eilanden hebben wy, noch de Heer Steller^ noch ik, bekwaame ge- legenheid gehad , nauwkeurige Dcfchryvtngen te ont- vangen : Derhalve zullen wy ons vergenoegen met die Berichten daarvan mede te deeien, welken de Heer Muller my deswege gegceven heeft, en diehy van de Japanners , welke op de Kuft van Kamt- fcbatka Schipbreuk hadden geleeden , ontvangen hadt. Het vyfde Eiland is dan UYAKOOPA. Hetzelve ligt veel nader by Kurilskaya Lopatka, dan het ■ • C 5 der- 1' .1' '■-I '■ !c 4» BESCHRYVINGvAit derde en vierde Eiland; doch niet in die reeks, maar peer ter zyden, Wedwaard van den Zuidhoek van 'Kamtfcbatka. Dit Eiland is merkwaardig wegens deszelfs hoog Gebergte. Het zesde Eiland wordt KUKUMITA of CU- CUMIVA genoemd, en is veel kleiner dan Uyakoo- pa. De drie EilanSen Uyakoopa, Sirinki en Kti- kumita fchynen in de algemeene Landkaart van het Ruflilche Ryk uitgedrukt te zyn door de naamen Diacon, St. Iliab, en Galanfa, fchoon de Lig- fing derzelven niet volkomen met die der gemelde eilanden overeenllelnt. Het zevende Kurilfche Eiland Wordt ARAUMA- KUTAN genoemd. Hetzelve is onbewoond, en vervat verfcheidene brandende Bergen , gelyk op het Schiereiland Kamtfcbatka zyn. Het achtfte, welk SÜJASKUTAN heet, is zo groot als het voorgaande, en wordt door eenigVolk bewoond; dezelve betaalen geene Schatting. Wedwaard van daar ligt het negende Eifand , E- MARKA genoemd ; en Éuidweftwa i.d van dat Ei- land ligt het tiende, onder den ïJUi i MASCHA- CHU bekend; hetzelve is klein en onbewoond. Zuidooilwaard van Sujaskutan is het kleine Ei- land EHACHU geloegen , zynde het eifde in orde. Het twaalfde Eiland, SHOCKOEKI genoemd, ligt ten Zuiden van Sujaskutan ^tn zo ver van daar, dat men, in het langft der dagen, met de ligtile boot, nauwlyks in eenen halven dag, derwaard kan roeijen. Men zegt , dat de Japanners in groote Vaartuigen zeker Erts van daar haaien; doch of het Yzer- of an- der Erts is, is niet bekend. Het dertiende en de vier volgende Eilanden wor- den genoemd MOTOGO, SHATOVO, UTITIR, KITÜI en SHIMUTIR. Het Eiland Utitir ligt «en 1 1 V. ■ (.. K A M T S C H A T K A, en2. 4S een weinig meer Ooftwaard, en de andere vier in cene lyn Zuidwaard. De Kanaalen tuflchen die Ei- landen worden in kleine ligte Vaartuigen, in minder daii een' halven dag, overgevaaren ; dochdeOver- togc is ten uiterfte gevaarlyk, dewyl de Stroom 'eif zeer fpel is ; en wanneer het gebeurt , dat de Wind Zeewaard waait, worden die kleine Vaartuigen on* vermydlyk in Zee gedreeven, alwaar zy fchielyk ver- gaan : hierom worden die Kanaalen allermecft door de Inwooners der gemelde Eilanden in het vooril van het jaar, by zacht en Uil Weer, bevaaren. De De Eilanden Mopogo^ Sbatovo en t/ziViV vervatten niets merkwaardigs. Op het Eiland Kituiaroek het Riet, waarvan zy hunne Pylen maaken. l&t Eiland Shimutir is grooter dan een van de overigen , en ook fterk bewoond; doch de Inwooners zyn nog onafhangiyk, fhande noch onder Rusland^ noch onder eenige andere vreenïde Moogenheid. De Zee- lieden, die door Keizer Peter den Grooten vfann uitgezonden, zagen dit Eiland van ver, en behalve die zyn 'er, voor den tweeden Togt naar Kamt" Jl'batka, geene Ruffèn daaromtrent ooit geweeft. Het achttiende der Kurilfche Eilanden worde CHEERPUI geheeien. Het ligt Weftwaard, aan den Mond van een Kanaal. Op dit Eiland is een zeer hoog Gebergte, maar het heeft geene Inv/oo- ners. Alleeniyk komen *er, geduurende zeekeren tyd, fommigc Lieden van de naby geleegene Eilan- den, om 'er Gevogelte te vangen, en Wortels op- tedelven. De Inwooners van Kitui verhaalden, dat zy fomtyds op dit Eiland Uerke Kanonfchoocen ge- hoord hadden ; doch uit wat hoofde zulks gefchiecl was , wiften zy niet. Insgelyb zeiden zy, dat, voor- heen , een Japanfch Schip aan dat Eiland gedrand was , zynde het Volk van dat 3chip door de Inwoo* nci:8 I 44 E E S C i R Y V I N G vam ■ ners van het naart by gcleegen Eiland gcviingen ge- nomen , en naar Japan gezonden , om geloll ce worden. Het Kanaal , welk het Eiland Shimutir van het negentiende Eiland, ETURPU genoemd, aflcheidt, is zo hree l, dat men het eene Eiland van het andere niet zien ':pn : maar van daar tot het twintigfl;^ Ei- land UR'JPE , en van dat weder tot het een-en- twintiglle, KUNATIR gehceten, zyn de Ranaalen veel fmallcr. Het tw ?'ï-?n-twintigrte en laatfte Eiland deezcr ge- hcele reeks naar den kant van Japan , wordt door Aq Japanners MAT MA genoemd; maar hoe breed het Kanaal is tufTchen dat en het naart bygc- leegen Eiland Kunatir^ wordt in het Bericht van den Heer Muller niet bepaald. Onderturtchen kan men ligt danken , dat het niet zeer wyd kan zyn , voornaani jk naar het Werten, wanneer men de re- denen, wslken wy in 't vervol;^ deswege zullen ten vQorfchyn brengen , met cenij^je aandacht overweegt. Het Eilanl Matma is grooter, dan een van al do rert;en naart dit volgt het Eiland /^««^rir in grootte. Do Inboorlingen der Eilanden Eturptt en Urups floemen zich zelven Keek-Kurikr s. Zy hebben eene byzonderc Taal ; en fchoon zy in Veele Hyzon- dcrheden met de Inboorlingen van het Eiland Vi'tf- natir overeenkomen , kunnen wy echter niet bepaa- len, of beider Taal ook dezelfde is; Maar h'ji verdient grootlyks de Opmerking der Aardrykskundigcn , dat de Jaf>anners getuigen , dat zy de Inboorlingen der vier laatrtgenoemde Eilanden nicceenen algemeenen naam JESO benoemen; waaruit wy moogcn belluiten, dat de inwooncrs van het Ei- land Matma van denzelfden Oorfprong zyn, me? die van de andere Eilanden. Dus kunnen wy eene '■i.H byna K A M T S C H A T K A, enz. 45. byna algemeene Dwaaling van al de Aardryksbe- fchryveren verbeteren : Zy geeven den naam Jefo aan een groot en uitgeftrekt Landfchap^ Noordöoll- waard van Japan geleegen; daar men nu echter met zeekerheid ontdekt heeft , dat het zogenoemde Land van Je/b alleenlyk uit de te voren gemelde Eilanden bellaar. Hier is ook niets, 't geen Itrydc met de Berichten, welken wy in de Reisbefchryvingen- der Europecren , en voornaamlyk der Neder lande- ren^ die in den jaare 1643. uitgezonden zyn om het Land van Je/b te ontdekken , hebhen aangetroffen. Omtrent vyf - en - twintig of dertig jaaren \i;c\cc- den , drecvcn de Inwooners van de Eilanden £- turpu en Urtipe eenen onderlingen Handel met de Inboorlingen der Eilanden , ditï dicht aan het Schiereiland Kamt/cbatka liggen ; doch niet lang daarna werden Ibmmigen van hun op het Eiland Pa- romu/ii gevangen genomen en naar Kamt/cbatka gebragt ; en zederd dien tyd is de onderlinge Gc- mecni'chap en Koophandel ter Zee tulTchen de ge- melde Eilanders opgehouden. Ondertullchen waren die Gevangenen van dienll : de Berichten, welken men van de Japanners nopens die Eilanden beko- men hadt, werden door 1 n nader opgehelderd en verbeterd; ook voegden zy 'er ecnige nieuwe Be- richten by. \'()lgens dczelven zyn de Keek-Kuri' Jers, die de Eilanden K turpu en i>rt4pe bewoo- ncn, tot hier toe onder geone vreemde Moogcn- heid^gcbragt ; maar het Eiland Matniais^ volgens het Verhaal zo van Eurnpee/'vbe\KQÏ7.\^QV% als van do Japanners zcivcn , reeds veele jaaren geleeden , aon het Keizerryk Jiipan onderworpen gcweell. Zy zeiden ook , dat op die ICilandcn een groot Getal Kurilers en Kamtjcbatdalers in llaaverny IcclÜcq,: 2yude voorheen derwasrd weggevoerd. ri, • . * Om- '- ••— «^ • . ti ii ^ BESCHRYVINGvAN Omtrent al deeze Eilanden in \ algemeen is hoc grootlyks merkwaardig, dat die geenen, welke neer vVeftwaard geleegen zyn, geen Hout hebben, daar integendeel de Eilanden, die Ooilwaard liggen , daar- van overvloeijen , en dus ook veel Wild hebben, daar de eerftgenoemdeninsgelyksvanverfteekenzyn, In de Monden der Rivieren zyn veilige Ankcr- plaatfen zelfs voor groote Schepen , inzonderheid op het Eiland Eturpu. Japanj'cbe Zyde, Katoenen Stoffen , en allerleie foort van Yzeren Huisraad wor- den, in menigte, op de Eilanden Eturpu en Urups te koop gcbragt, door de Inwooners van het Ei- land Kunatir, die dezclvcn van het Eiland Mah ma haaien. De Inwooners der Eilanden Eturpu en Urupe maaken Stoffen van lirandenetels; zy vcrkoopcn de- zelvcn aan de Japanners , gclyk ook al de Soorten van Peltcryën , welke op hunne lülanden gevonden, of van de andere Eilanden, nader by Kamtfcbatka celeegen, derwaard gcbragt worden; voorts hande- len zy met gedroogden Viich en WalvKchtraan , dat door de Inboorlingen van het Eiland Matma in hun- ne Spys gebruikt wordt. •:..•' V, i.r':i" V » WciVAhwAMatwa llrekt zich van het Zuidwcllcn naar het Noordöollen uit. De Japanners houden cene fterke Wacht op deszelfs Zuidweftlykcn Hoek, buiten twyfcl met oopmcrk , om hun L.ind tegen de Invallen der Chincczen en Korects te beveiligen. Niet ver van daar, ann tlo Kuil van het Kanaal, welk het Eiland Matma van Japan afzondert , ligt ccne Japanfcbe Stad van gclykcn na»m met het Ei- land , welke , niet lang geleeden , op nieuw beveiligd il, en alwaar (leeds een aanzienlyke Voorraad van allerlei KrygMuig, Snaphnanen , Ihikken Kanon, enz. in {gereedheid gehouden wordt. Do mccllc Japan* Ji/M «f' KAMTSCHATKA, en«. 47 fche Volkplantingen op het Eiland Matma zyn op- gerecht door Lieden , die van Jupan derwatrd ge- bannen zyn. De Japanners y die naar Kamtfcbatka gebmgc waren , gaven ons dezelfde Berichten van het Kanaal tüffchcn Matma en Japan , welk wy in de Eurê' peefche Reisbefchryvingen vinden; te weeten : dac dit Kanaal, op vcrfcheidene plaatfen, zeer nauw» en , uit hoofde van deeze en geene fteenachtige Kaa-/ pen , die zich van beide zyden tamelyk ver in het- zelve uitllrckken , teffcns zeer gevaarlyk is. Ten tyde van de Eb en Vloed droomt de Zee hier zo Iterk , dat , indien niet de recht gepade tyd van over- vaart nauwkeurig in achtgenomen wordt, de Sche- pen of niet geweld tegen de Kaapen llooten , of ia Zee worden gedreeven. I3e Nederlanders verhaalen, dat zy, Ooftwaard vr.n hier, een klein Eiland gevonden hebben, welk zy het Staaten-Eiland noemden ; en dat zy nog ver- der Üürt waard, een groot uitgeilrekt Land gezien» en daaraan den naam van KompagnWs Land gegeeven hebben , zich verbeeldende , dat het een gedeelte van het vafle Land van Noord-JmerikA was. Wy kunnen geene voldoende Beflifling om- trent deeze Verhaalen gceven uit de vcrfcheidene Be- richten , welken wy van de Japanners ontvangen heb- ben. Ondertuflchen Ichynt het zogenoemde Kom^ pagnie's Land hctzelWe te zyn, met het Land, welk door de Gama ontdekt is, en hec behoorde eerder aangemerkt te worden als een Eiland , dan sis vaft Land; omdat yimerika ^volgens al de Waarneemin- gen, tuirchen Japan QT\ NieuW'Spanje gedaan, zich niet zo ver Welhvaord kan uitttrekkcn. In deeze Berichten , die door l'rofcllbr Mulltr inec veel viyc vcrüuBeld xyn, hebbea wy allecniyk « icct inmn^w^:^^- **'••■*• WWBMcJan iMl^i'i ''i\ b 1 4« B E S C H R Y V I N G VAN iets omtrent dcï Ligging der Kurilfcbe Eilanden in *t algemeen te verbeteren ; dezelve ftrekken zich niet uit Zuidwaard , gelyk hem bericht was ; maar zy lig- gen in eene aanëengefchakelde reeks Zuidwellwaard, gelyk hier vooren getoond is, en gclyk zy ook inde algemeene Rujjifche Landkaart verbeeld zyn. 't Is ook reeds ten overvloede bekend, zo door de nieu- we Landkaarten , als door de mondelyke Verhaalcn der Japanners , die aldaar geweell zyn , dac het Ka- naal Tejjoi , welk zich langs de Chineefche Kult uit- ftrekt , Zuidzuidwellwaard niet meer dan vylcicn Werden breed is; maar volgens zyn Hcricht aan- gaande de Ligging dier Eilanden , mocll: het naar het Zuiden ongemeen veel wydcr zyn. Met een woord, indien Kapitein Spanbergs Iklchryving der Kuril' jche Eilanden tot ,7^/;<7;/ met die van den Heer 71////- ler kon vercftcnd worden, zoude nette Ligging van ieder dcrzelven kunnen gcwecten , en de Alilandcn van elkander nauwkeurig bepaald worden ; waarvan wy nu alleenlyk by giiling kunnen oordcclen. De Heer Spanberg geelt alleen aan twee van die Eilanden, welke het zogenoemde Land van Jejb uitmaaken , hunne eigene naamen ; te vveetcn , Mat' ma en Kunatir; maar hy onderlchcidt de l^landen Kturpu en Urupe door de IJenaamingen van het Groene en het Orafi/V-Elland : en dewyl beide dee- zc Eilanden ten aanzien zo van hunne Ligging als van hunne Grootte belchreven zyn ; fehynt 'er zcll's geen twyfel over te blyven, of de Kaap TclJoi is de Noordweftlyke Hoek van het Eiland Matma^ wel- ke door de Rnjf/èn alleenlyk van de Oolhyde van Japan waargenomen was : en Ichoon het bovenge- melde Bericht van den lieer Muller^ dat het Eiland Matma zich van het Zuid weiten naar het INoonlüo- ilcn uitllrckt, ccnigc twyfcling 2uu kunnen verwek- ken I ■o f U ' . *«K- K A M T S C H A T K A, enz. 49 ken , kunnen wy dezelve echter op deeze wyze weg- necmcn : dac de Uithoek van het Eiland Matma^ die naafl: aan Japan is , zich naar den kant van China uitllrekc van het Zuidöoften naar het Noord- weften, en naar den Kant der Kurilfcbe Eilanden van het Zuidwellen naar het Noordöoften ; gelyk het ook zo in de Chineefcbe Landkaarten voorge- meld is , in wolken flechts de Verdeelingen tuUchcn de Eilanden, die het Land van Jejb uitmaaken, niet aangeteekcnd zyn. Het Kanaal tulFchen Ja- pan en het Eiland Maf ma is , volgens de nieuw- He Landkaarten, op Ibmmige plaaifcn twintig Wer- llen breed , doch op andere plaatfen raerklyk fmal- ler. De Noordhoek van het Eiland Japan of Ni- phon ligt een weinig boven den veertigflen Graad Noorder Drcedte. üe Berichten wegens den groeten overvloed van Hout op de Eilanden, naall by Japan gcleegen, worden door den Heer Steller beveiligd; Hy zegt, dat in 't algemeen de Eilanden, die meellWeftlyk van »'lmerika liggen , de vruchtbnardon zyn , en eene me- nigte Boomcn hebben van verlcheidcnc Soorten, onder welken de Liniocnhoomen , Bamboezen, Spaanfch Riet , enz. uitmunten. Ook waden daar verfchcidc- ne vergiftige IManten, wier Wortels zo geel zyn als Sallraan, en ao dik als Rhaharber, zyndc al voor Jang bekend gcvveell aan de Inwooncrs van her eer- ftc Kurilfcbe Eiland; want zy plagtcn , voorheen, zulke Wortels van de inboorlingen dier luihuiden te koopen , en Kunne Pylen met derzciver vocht te vergiftigen. Daar grotijon insgelyks Wynllokkcn, en ik heb zelfs ccnige Druiven, welken de Luite- nant tValton op zyne ie rugrcizc van Japan van die Eilanden mcdcgebragt hadt, geproefd. D Op. \ ; I •:. i h V V il ♦ * t ' ï '^9 B E S C H R Y V I N G VAM Op het Eiland Kitnatir groeit eene groote me* nigte Pynboomen , Lorken- en Denneqboomen; maar daar is gebrek aan goed verfch Water. Wilde Die- ren zyn 'er in overvloed, inzonderheid Bceren, van wier Huiden de inwooners hunne Kleeding vervaar- digen. De Inboorlingen van dit Eiland draagen ook, volgens het verhaal van denzelfdcn Reiziger, lange zyden Kleederen, gelyk de Chineezen^ hebben lan- ge Baarden , inaaken geen werk van Zindelykheid , en geneeren zich niecft vftn Vifch en Walvifchrpek. Hunne Bedden beftaan uit Huiden van wilde Geiten, welken zy op hun Eiland in menigte vangen, Zy Ihan onder geene vreemde Moogenheid , fchoon zy naby Japan woonen. De Japanners komen jaar* lyks met Vaartuigen aan dat Eiland, en brengen der- waard allcrleic Soorten van yzeren Hui&raad , Kope- ren Potten, verlakt Houtwerk, Drinkgereedfchap- pen. Tabaksbladen, benevens zyden ep katoenen Stoffen ; welke Waaren zy aan de Inwooners tegen Walvifchfpek en Voffenhuiden verruilen ; de Vorfen- huiden zyn *cr zo |;oed niet dan die, welken het; Schiereiland Kamtjchatka oplevert. De Inwooners van het Eiland Kunatir vermaan- den de Ruffèn^ém zy op hunne hoede moeften zyn tegen de Lieden , die op het Eiland Mama woo- nen , omdat zy rtukkcn Kanon hadden. Ook vroe- gen zy ons Volk ten zelfden tyde , of zy van het Noorden kwamen, en of zy die geenen waren, wel- ke wegens hunne groote Lcgermagten berucht zyn, en moeds genoeg hebben, om tegen iedere Natie de Oorlogskans te waagen , en dezelve te overwin- nen. De Taal , die op het Eiland Kunatir gebruikt wordt, is, ten naaÜc by, dezelfde mee die , welke 4c Inboorlingen van het Eiland Paromujlr fpree- kcni I •V;. I i ' ( ) me- maar Die- , van rvaar- look, lange n lan- ;heid , hfpek. 5eiten, I. Zy oon zy in jaar-» en der- Kope- Jfchap- ttocnen s tegen Vollen- den het K A M T S C H A T K A, enz. 51 ken : waaruit wy moogen befluicen , dat de Inwoo- ncrs der Eilanden Eturpu en Urupe ten aanzien hunner Taal zeer weinig van de Kurikrs verfchillen. Men zegt , dat de Inboorlingen dier Eilanden zich zelven Keek-Kurikrs noemen ; doch , dewyl hcc woord Kuril f'5 door de Kofakkcn verkeerdlyk ge- beezigd worde voor het woord Kusbi, welk de ei- gen lyke en alpjemeent Benaaming van de Inboorlin- gen der Kurilfche Eilanden is , is het veel waar- fchynlyker, dat, indien de Inwooners der Eilanden Eturpu en Urupe zich door de byvoeging van hec woord Keek van anderen onderfcheiden , zy niet Keek'Kuri/ers i maar Keek-Kusbi genoemdwordcn. I' > IV. HOOFDSTUK. Fan (Ie KUST van AMERIKA , die Ooftwaard van en tegenover KAMTSCHATKA ligt. De volgende Berichten aangaande dat gedeelte van Amerika^ welk recht Ooftwaard van hec .Schiereiland Kamtfchatka gcleegen is, zyn geno- men uit de Aanteekeningen,>^Ikcn de Heer Steller op zynen Reistogt gemaakt heeft. Het vafte Land van Amerika^ welk nu van den twee-cn-vyftigrten tot den zeftlgften Graad Noor- der Breedte bekend is, ftrckt zich van het Zuidweften naar hetNoordüoften,Genocpjzaam in ecncn gelykeu allland van de Kuft van kamtjchatka , omtrent zeven - en-dtitig Graadcn in Lengte uit : wtmt de Kuil van Kamtfchatka ligt , uitgenomen ccnigc Inhammen en Kaapen,in dezelfde llrckking, genoegzaam recht- ü a ly- .n i' '1 s i 5t B E wS e H RY V I N G VAN lynig van JCurilskaya Lopatka tot de Kaap Tfchun kotskoi; 7.0 dat men redelyker wyze befluiten mag, dat deeze Landen , voorheen , aan elkander vaft ge- hecht ge weeft zyn , voornaamlyk omtrent de Kaap Tfcbukotskoi : want het Kanaal tulTchen die Koap en het Land, welk Ooft waard daar tegenover ligt, is nauwlvks twee Graaden en dertig Minuuten breed. De Heer Steller geeft vier redenen op, om deeze waarfchynlyke giffing te bewyzcn : i . De beide Kus- ten , zo wel die van Kamtfchatka als die van Ame^ rika, fchynen afgefcheurd te zyn ; 2. Verfcheidenq Kaapen fpringen van dertig tot zeftig VVerften diep in Zee; 3. In het Kanaal, welk Kamtfchatka van jimerika aflcheidt, liggen vecle Eilanden; 4. De Ligging dier Eilanden en de geringe Breedte van het Kanaal raaaken zulks nog waarfchynlyker. Doch \i^ joaten dit aan 't oordcel der Geleerden over, en «chten het voor ops genoeg 1% zjn, deGebeurtgv BifTen te verhaalen. ' " ^; ' " ' ' " De Zee, die Kamtfchatka van y/wiw*^ fcheidt, is vol Eilanden , welke zich , in eene aanëengefcha- keldc reeks , ♦an den Zuidwcfthoek van Am^ika naar het Kanaal van Anlanova uitftrckken , gelyk de Kurilfche Eilanden naar Japan, De Eilanden lig- gen in ecnen fchake! ^)«n den cen-en-vyftigftert tot den vier-en-vyftigftcn Graad Noorder Breedte , Ooft- waard, en beginnen een weinig boveij vyf Graaden van Kamtfchatka. De Meer Steller denkt, dat tuffchen de Kurilfche en de Amerikaatifche Eilan- den het zo genoemde Kompaff^nié's Land moet ge- plaatft worden, waaraan onderen echter grootlyks twyfcicn. Volgens zyn Gevoelen , mocft dat Land de Grondflng des Driehocks vnn de Kurilfche en de ^'imerikiiarffchc Eilanden zyii j 'c welk men niet eer waar" lii. et ge- )otlyks Land icn de et eer Iwaar? k KaMTSCHATKA, iLSt. ^ Waarfchynlyk kan maaken , voor dat de waare Ligging van het Kompagnie^s Land in de Landkaarten aanr geweezen is. Amerika geniet eene trêïl betere Luchtftreckydatt de Noordöolllyke Kuft van ^/ie, Ichoon het even na aan Zee geieegen , en insgelyks overal met hooge Bergen , die jaar uit jaar in mee Sneeuw bedekt zyn, aldaar voordien is. Want óqczc Bergen hebben zeer veel vooruit, wanneer wy dcrzelver Hoedaanigheden vergelyken met die van /^fie. De Bergen van ^//V Zyn meelfól rotsachtig en gefchewrd, en verliezen dus, écnige weinige brandende Bergen uitgezonderd , hun^ lie inwendige Hitte zeer fchiclyk ; hierom leveren 2y gcenerhande Erts van gewicht op; zelfs zynze,om deeze reden, ontbloot van Boomen en Planten, ter- wyl in de Valeiën flecbcseenige laage KreupelboflTchen en andere geringe Kruiden groeijen. De entert' kaartfche Bergen integendeel 2yn dicht, en hunna Oppervlakte is niet met Mos , maar met eene vrucht-* baare Aarde bedelct; weshalve zy ook van hunne Toppen tot berïcden toe met hooge en k<:urlyke Boo- men voorzien zyn. De Planten, welke aan den voei van die Bergen gevonden worden, zyn van datfoort van Kruiden , die in drooge plaatfen , maar niet iil moferasfige gronden groeijen ; en , *tgeen merkwanr* dig is, dezelfde Planten, die in de Valeiën weelig tieren, ftaan zelfs op de hooglle Kruinen dier Bergen even voorfpoedig: de reden daarvan is, omdat *cr over- al een gelyke maat vnn warmte en vochtigheid over het Gebergte verfpteid is. Maar fn ^ifie is het ge- heel anders gefteld ; de Planten f^roeijen aldaar twee* maal hooger in de Vlakten , darr op de Bergen. " » In /imenka is de Kult, op de Noordcr BreccftW nn zeÜigGraaden, overal met HouC bedekt; ikar D 3 n«fl| i (I • f.. * i:i 54 B E S C H R Y V I N G VA» men integendeel in het Schiereiland Kamtfchatkai Hechts op een-en-vyftig Graaden Noorder Breedte, de kleine Willige- en Popelierboomen niet dichter aan Zee , dan op eenen afllafld van twintig Werden s de Berkcnboomen niet dichter, dan op eenen afftand Vgn dertig , en het Dennenhout langs de Rivier Kamt- fcbatka^ eerrt op den aflhnd van vyftig Werften van jhaare uitwatering in Zee vindt; terwyl men meer Noordwaard in Siberië, op de Breedte van twee-en- zcftig Graaden, in 't geheel geeneBoomen ontmoet. Volgens het gevoelen van den Heer Steller llrekc zich het vafte Land van Amerika van de gemelde Breedte tot den zeventigften Graad en verder uit, zynde ten Wellen door een groot uitgeftrekt Bofch gedekt; maar in Kamtfcbatka en vooral langs den Zeeboezem van Penfchinska^ is het Land gantfch bar en woeft , liggende voor de heevige Noordewin- (^ 1, die hier dikwyls waaijen, ten eencmaal open ; ct;uir Landrtrecken , ecnige Graaden verder Noord- waard geleegen, als omtrent de Kaap Tfchukotskoi, veel vruchtbaarer zyn , doordien zy tegen die vinnige ftormwinden beveiligd zyn. Insgclyks heeft men waargenomen, datin^w«f- rika de VifTchen veel eer in de Rivieren verfchynen* dan in Kamifchatka, Men heeftze daar in groote menigte gezien den twee-en- twintigften van Hooi- maand, omtrent welken tyd zy in de Rivieren van Kamtfcbatka ecrfl beginnen aan te komen. Daar gfoeit cenc foort Bcflen vaft eene zeer ongemeen© Grootte en eenen fynen Smaak; ook heeft men 'er Kamperfoely, Blaauwbeflen, Zwarte Beffen, Braam- boizcn en anderen in grooten overvloed. Daar zyn insgelyks Walviffchen , Zeehonden , Robben , Zcc- becvcrsy Mpniicldleren, roode en jwarce Vollen» 's; I . i . iynen< groote Hooi- en van Daur eene en 'er raam- arzyn Zee- oII«n, K A M T S C H A T K A, ENZ. si die zo wild niet zyn als in andere plaatfen ; mooglyk omdat 'er maar zeer zelden op gejaagd wordt. Onder de beleende Vogels heeft men de ExrerSfc Kraaijen, Zeemeeuwen, Waterkraanvogels, Zwaa- nen, Endvogels, PyKlaarten, Duikers, Crö5«//!Z '7^- Jche Duiven, en nog andere Vogels, Noordfche Endvogels genoemd, waargenomen; en onder do onbekenden heeft men ruim tien foorten ontdekt, die van al de Europeefche Vogelen genoegzaam on- derfcheiden zyn. De Inboorlingen van dieGeweflett* die In Woed- en Wildheid de Korekers en Tfchukotskers eevenaa- ren, zyn plomp, breed van Schouders, Üerk* van eene middelbaare Lengte, met zwart Hair,welk on- gevlochten recht neer hangt. Hunne Aange^igten zyti ïwartachtig en plat; hunne Neuzen eenigzins pun- tig , maar zeer breed ; voorts hebben zy zwarte Oo- gen, dikke Lippen, eencn dunnen Baard en korten Nek. De Hembden , die hun over de kniën hangen* worden met leeren riemen om hun Lyf vaftgebonden ; hunne Broeken en de Overtrekfels van dezelven zyn van Robbenhulden gemaakt; het maakfel komt met dat der Kamtfchatdalers over een. Aan hunne Gor- dels hangen zy yzeren MeflTcn in fcheeden ^ gelyk de Ruflifche Boeren draagen. Hunne Hoeden zyn van Gras gevlochten < gelyk die der Inwooners van Kamt' fcbatkay in de gedaante van Schermen, zyndc groen en rood geverfd , en van vooren verfierd met veeren van Valken» ofmet uitgekamd Gras, 'c welk in veelcn opzigte zweemt naar de Pluimaadjen , die de Ameri" kaarten omtrent Brafilie gebruiken. Zy genecren asich met Vifch, Zeedieren en Kruiden, welken z^ op dezelfde wyze toebereiden ^ als de Kamtfchat- dalen gewoon zyn ce doen. Daarenboven beiüenen D 4 «y 5« BESCHRVVING van 'i !'1 zy zich van de drooge Baft van Pop&lier- en Dennen- boomen tot Spys ; doch zulks gefchied niet alleen hier , eirin Kamtfchatka^ maar door geheel Siberië^ eji zelfs, in tyden van fchaarsheid , in verfcheidene ge- deelten van Ru/land^ tot de Provincie Fiatka toe. Ook gebruiken zy Zeegras, nadat het eenigen tyd in groote hoopen te bróeijen geleegen heeft : hetzelve gelykt veel naar leeren Riemen-, en is niet minder taai dan dezelve. Wyn en Tabak zyn hun onbekend, 't welk tot een ontwyfelbaar Bewys verftrekt, dat zy tot hier toe geene gemeenfchap met Europeëfs ge- had hebben. Zy zien het als een byzonder fieraad aan , in hunne Aangezigten op verfcheidene plaatfen Openingen te maaken,in welken zy dan veelerhande Steenen en Beentjes hangen ; anderen draagen in hun- ne Neusgaten zekere Veeren , die omtrem twee Duimen lang zyn ; fommigen hechten in hunne onder- fte Lippen I3eencn van gelyke lengte; anderen we- der beveiligen dezelven aan hun Voorhoofd. Het Volk, dat op de Eilanden , dicht by de Kaap T/c/^//- A'o/^/:ö/ geleegen , woont, en met de T/'cbukofskers gemeenfchap oeffent, is zekerlyk van dezelfde Af- Icomfl: met deeze Amerikaatien ; wapt zy merken het insgelyks als een fieraad aan , Beenen in hunne" Aangezigten te draagen. Wylen de Majoor Fau- lutskoi vond eens, nadat hy een Handgevecht met de Tfchukotskers gehouden hadt, onder de Doo- den twee Man uit dit Gewed:, onder wier Neuzen twee Tandeti van een Zeepaard geplaatft waren in Openingen, in 't byzonder daar toe gemaakt; om welke reden de Inboorlingen gewoon zyn deeze Eilanders Zoohatee ^ of Lieden met groote Tanden te noemen ; en , gelyk de Krygsgevangenen verhaal- tkn , waicn zy daar niet gekomen om hen by te' (laan » I ■:, ?*.J* ■( 1: K A M t S C H A T K A, enz. $f lT:aan,maar alleen om hunne manier van vechten met de RttJJen te zien. Hier uit mag men befluiten , dat de Tfchukotskers en deeze Lieden dezelfde Taal fpreeken, of, ten minde, dat 'er eene zo groote gelykheid tulTchen hunne Taaien is, dat zy zonder Taalsman met eikan- deren kunnen verkeeren. \^&'Ï2a[^txTfchukotskers ftamt af van die der Korekers^, van welke zy alleert in Tongval vetfchUt, en 'cgeen de Heer 5/^//tfr zegt, dat niet een onzer Tolken de Taal der ^merikaanen verftaan kon , is waarfchynlyk Veroorzaakt door het groot verfchil in den Tongval, of door debyzondere Üitfpraak , welke niet (lechts tuflchen de woefte In- wooners van Kamtfcbatka , maar zelfs tuflTchen de Europeërs, in verfcheidene Provinciën van eienRyk woonende, waargenomen wordt. Daarisnauwlyks een Fort in her Sdiierëiland Kamffcbafka , dat niet in Taal van die van een ander verfchilt, 't welk zelft zo ver gaat, dat delnwooners der Forten, die eeni- ge honderd Werften van een geleegen zyn, elka^" der nauwlyks verdaan. .ur^i' De y^merikaanenen de Kamfcbafdalers komen in de volgende Byzonderheden met elkander overeen : ï. Hunne Gcftalte en Gezigtsbeelding zyn dezelfde. a. De Ame: ikanen bereiden hunne Kruiden op de- zelfde wyze als de Kamtfchatdalen doen , 't welk men echter nergens elders zo befpeurd heeft. 3. Bei- den gebruiken zy Hout om Vuur te maaken. 4. Uit veele voorbeelden heeft men ook waargenomen , dat beide Volken zich bedienen van Bylen, die van Steen of zeker foort van Gebeente gemaakt zyn. 5. Huti geheeleKleederdragt en Hoeden zyn dezelfde. 6. En de Atnerikaanen hebben insgelyks de gewoonte , om de Huiden der Dieren , waarmede zy zich bekleeden^ D 5 te % f: 1 t "*. i ' 1 '1 ) ; ) t I ' 5« B E S C H R Y V 1 N G VAN te verwen, naar de v/yze der Kamtfchatdalers l waarom hec waarfchynlyk is, dat zy niet alleen van denzelfdcn oorfprong zyn , maar ook , gelyk de Heer Steller niet zonder reden denkt , ecrtyds gemcenfchap me»: elkander ge" ^ftend hebben. Al deezc Byzon- derhp'ien dienen grootlyks, om de vraag te beunt* woorden: Hoe, of waar van daan is Amerika be* volkc? Want fchoon wy ook toeftemmen , dat^/w^* rika en .^l/ie nooic met clkanderen vcreenigd zyn geweell, liggen echter deeze twee Wacrelddeelen zo dicht by elkander, dat de Onmooglykheid, dac de Inwooners van JJie naar /Émerika xo»'uen over- geliooken zyn , niet kan ftaande gehoudc i worden ; temeer, daar de menigte der Eilanden, dietuflTchen de gemelde Wacrelddeelen geleegen zyn , den Over- tügt nog gemaklyker maakcn. Hunne Wapenen beltnan in Boog en Pylen ; doch wat voor foort van Boogen zy gebruiken , kunnen wy niet zeggen , doordien ons Volk nooit ecnen van dezclv'cn gezien heeft. Hunne Pylen zyn wel langer dan dia , van wolken de Kamtjcbatdalers zich be- dienen; doch zy gelyken volkomen naar die, welke by de Tungt fen anTartaaren in gebrnik zyn : ons Volk bevondt, dat/iy zwart gevertd waren tn eene (cherpe punt hadden. De ^imerikaancn hebben Booten , van I luiden van Dieren gemaakt, gclyk die der Ko ekeri en der Tfchukotskers ; dezelve zyn twaalf f OPten lang en twee voeten breed , zyndc voor en achter fpits, en met eenen platten Bodem; de bin- ncnzyde ist gemaakt van Stokken, die aan beide ein- den famen gevoegd zyn; de Huiden , wuarmedc zy overtrokken zyn, fchynen Kohbcveilen te zyn, en lyn roodachtig geverfd; de Zitplaats is rond, ruim twee Ellen van*c vuorftc|^cdcckc der Boot , kunnende t ^^ 1 I KAMTSCHATKA, enz. 59 de Huiden , wanneer 'er iemand in zit , rondom den- zclvcn inet leeren Riemen, gelyk eene Beurs, dicht toegehaald en vervolgeni weder geopend worden. Schoon deeze Booten zo h'gc zyn , dat zy met eene hand van de eene plaats naar de andere iiunnen gedraagen worden , vaaren zy *er echter vry ver mede in Zee. Wanneer do Amerikaanen een vreemd Schip ont- dekken, roeijcn zy dcrwaard, en niaaken een lang Gefprck met de Lieden , die aan boord van hetzelve zyn ; doch of zulks eene Uez weering, of eene Plech- tigheid by dcrzelver ontvangtl is, kunnen wy niec met zei: rheid zeggen; het een en ander is by de Kurilers gobruiklyk : maar eer zy tot zulk een Scbip naderen, befchilderen zy hunne Wangen met een zwart Pcnceel, en Hoppen hunne Neusgaten met Gras toe. Zy fchyncn de Vreemdelingen niet veel vriendfchap te bejccgencn , houdende hunne oogen ftecds op hen geveOigd, en hen met groote lieWe- bctuigingen onthaalende ; ook verëercn zy hun Wal- vifchtraan, en eenigen van die Penccelen , waarmede zy hunne Wangen bcftrykcn, niet twyfelonde, of deeze dingen, waarvan zy zelven zo veel werks maa- kcn , zullen ook anderen even aangenaam zyn. De Zeiin hieromtrent zyn zeer veilig te bcvaaren In de Lente on den Zomer ; maar in den MerfTl in- tegendeel zo gevaarlyk^ dat men het dan niet waagcn dunt, zich op dczclven te begeevcn, uitvreezcvnn te zullen vergaan : her ilormt 'or dan zo verfchriklyk, dat de Ruiten , die ceeze Zeen reeds meer dan vecr- tür Jaaicrt bevnoren hebben, getuigen, dat zy noolB fldcrs iets gezien heb'jen, 't geen {*uarnaar gclykt. De volgende Teek» ii» merkt men hier gellaadig nan, aU Voorbooden van het nabyzynde Land: i.wnnneer *tr vederbaudc iborc vau Zcefpucling op het Water dryfc; f. I 1 Ht 60 B E S C H H Y V ï N G VAM dryft; 2. wanneer men zeker foort van Gras , waar- van, op het Schiereiland Kamtfcbatka^Kkedercni Karpetten en kleine Sakken gemaakt worden , in ta- melyke menigte bcfpeurt ; want het zelve groeit al- leen dicht aanflrartd; èn 3. wanneer de Zeemeeu- wen en andere Zeedieren, als by Voorbeeld de Rob- ben of Zeehonden < of diergelyken , in gróoten getale verfchynen; want, fchoon de Zeehondcii li hun hare eene Opening ( het Eironde Gat, of Fora-fHen Ovale genoemd, en eenen Doortogt, Dutius arteriofus Botalli gcheeten ,) zeekerlyk hebben , en , dewyl diö beiden openzyn, eenen langen lyd onder water kun- nen blyven, zelfs ook zonder eenig gevaar te onder- gaan , zich ver van ftrand moogcn begeevcn ; te meer, daal* zy in groote diepte bekwaam voedfel kunnen vinden; gaan zy echter, dcsnicttegenlhande , zel- den meer dan tien Mylen ver in Zee. 4. Maar het zeckcrlt en genoegzaam onfeilbaar Tceken van de nahyhcid van eenig Land , is de ontmoeting van Zee- beevors van h'amtf'cbafka, die allcenlyk op Zee- kreeften en Zeekrabbcn aazen , en , wegens het maakfcl van hun h-^ir, niet boven twee Minuuten onder water kunnen blyven. I V. HOOFDSTUK. '^' ti » ^^w B E R I N G SE 1 LAND, en eenigt . unikre EILANDEN, nahy I •v ■.«■.«* ■ BESCHRYVING KAMTSCIIATKA, :.J ■■»•, V <'- , ENZ. ■'* ^'■■"^■' o .1 . ,.?':::*3 •»' ;.n .\ . TWEEDE AFDEELING. Behelzende de Natuurlyke Wisiovazvam^^s het Schiereiland Kamtschatka. ..•»•.«{ i*#*.-»« •«*=* . ^; I. HOOFDSTUK.' ' Van ^^^ GESTELTENIS r^« LUCHT, WEER en GROND op KAMTSCHATKA. ■ . . . ..' y» ;jCf >U>#»k4w\ *s£^y *■**.• ■•'.'V'* '►(■**•* ■. ' ' -^^* fjt .\^ * »* 4 - .' - . i \ p de Banken van de Rivier AT^w/- fchatka vindc men ccne grooce menigte Wortels en Bezien, die ecnigermaatc het gebrek vati Koorn vervullen. Daar is ook een 'm goed Houtgevvas , dat men 'er den noodigen voorraad aantreft, niet alleen to»- li ^' V, i> IMAGE EVALUATION TEST TARGET (MT-S) 5^ . ^iir^" ..r»? .. r:.,v iii'i:\ i In 1..^ dt men Toppen r fchoo- Rivier ng, en ond der ie laatft- , groci- in zwaar I. Om- , Kamt- :reenigc, ^eer en ie orde : I de helft e Zomer ind wor- trenc het jmmigen ier in hec • . * - ) dat men ;n fchie- akutski, len lion- och in n achter lot twee- nd dos erciland s Jaars; er, RC- tig ca /j.'l K A M T S C H A T K A, én^. 77 In de Lente is het Weer aangenaamer, dan in den Zomer; fchoon het 'er dan 1'omtyds regent, heeft men echter in dat Jaargetyde veele fchoone helde- re Dagen. De Sneeuw ligt 'er tot het einde van Biocimaand, welke wy reekcnen de laatlle Lente- maand te zyn. .• : ó - ,>,:M .♦ ■■- r Geduurcnde den Zomer heeft men *cr, meeren- deels, zeer onaangenaam Weer, met geduurigen Regen en veel Koude : doch dit moet men verftaan van de Landllreeken omtrent de Groote Rivier, eu langs den Zeeboezem van Penfclnnska ; in de ove- rige Gcwcllcn van dit Schiereiland is de Zoiper ta- meiyk aangenaam, gclyk wy vervolgens omflandi- gcr zullen melden. De Reden, dat de Zomer op de genoemde Plaatfen zo ongunllig is , wordt daarin gcllcld, dat van de nahuurige hooge Bergen, die gclbadig. Jaar in Jaar uit, met Sneeuw bedekt zyn, zonder ophouden dikke Dampen opklimmen. Het gebeurt daar dikwyls, dat men, geduurcnde een of twee wecken, de Zon in 't geheel niet ziet; en zo lang ik 'er geweeft ben , heb ik 'er niet alleen nooit, cene geheele Week achter een, mooi Weer gezien, maar zelfs niet eenen geheelen dag, vgn den Mor- gen tot den Avond, helder gehad; des morgens was het 'er altyd miilig , en daar viel geduurig een foort van Stofregen , die genoegzaam tot twaalf uur duurde. Deeze vochtige Lucht en de noby ge- leegene Bergen maaken het Weer daar zo koud, dat men 'er nooit weezen kan itonder zich warm te kleeden. Ik heb 'er nooit zwaare Regenbuien vernomen, of fterke Dondervlaagen gehoord : want de Kegeu bellaat 'er meell in Stofregen, en de Donderda- gen gclykcn naar eenig flauw onderiiurdfch geraas.. De 15iikzcmnraBlen zyn 'er ook niet llerk, SBSH! mmmm '■ I ' u 78 B E S C H R Y VIN G VAN In het Fott adtt de Groote Rivier, alwaar de Luciic warmer is, (londc de Thermometer, in dien tyd, van iionderd-dertig tot honderdrzes-en- veertig Graaden; en by gelegenheid eener buitengcwoone Hicce, die twee Jaareh achter een in Hooimaand voorviel , klom dezelve tot honderd achttien Graa- don. De Ongelhdigheid van het Zomerweer veroor- 2aakt niet alleen de Onvruchtbaarheid des Lands, naar belet de Inwooncr^ ook grootlyks in het bc« reiden van den Vifch tot voorraad voor den Winter; zo dat, fchoon'er een groote Overvloed van Vifch is, 2y echter niec in ftaat zyn, om zo veel te berei- den, dat zy den Winter zonder Gebrek te lyden- kunnen ten einde brengen : en van de tien Viffchen, welken zy ophangen om te droogen , blytt nauwlyks één goed, veroorzaakende de gcftaadige Vochtig- heid cene menigte Wormen , die dczelven doet verderven; zo dat de Vifch, die door de Honden, en Beeren zelven gevangen en opgelegd wordt , in het Voorjaar tot cenen hoogen Prys wordt verkocht. .' In de Plaatfen, die verder van de Zee gelecgen zyn, en voomaamlyk omtrent het Opperforc Kamt- f'cbatka, is het Weer integendeel zeer verfchiliende van 't geen men omtrent het Nederfort Kamtfchat- ka befpeurt. Het is daar helder en aangenaam van het begin van Grasmaand, tot het midden van Zo- mermaand. De Regentyd begint *cr na den Zomcr- Zonftillhind, en duurt tot het einde van Oogflmaand. In den Winter valt 'er diepe Sneeuw; doch men heeft *ep zelden hevige Stormwinden , en, wanneer het Vr nog al eens llormc , h het doorgaans maar van korten duur : en fchoon 'er mooglyk niet meer Sneeuw valt, dan omtrent de Groote Rivier, ligt de Sneeuw hier echter dieper 1 omdac by veel lig- m is. Het raar de in dien veerrig ;woone »iniaand 1 Graa- veroor- Lands, het be- Sinter; m Vifch e berei' e Ivdcn- ^iffchen, lauwlyks en doet rkndcn, ordt, in 'crlcoclit. telecii^en Kamt- hillende itfchat- lam van van Zo- Zomer- maand, h men dnneer )s maar IC meer , ligt |eel Hr- I * .,'« -#i.j KAMTSCHATKA, enz. 79 Het Herfftweer is hier gemeenlyk aangenaam en helder, uitgenomen op het Einde van llerfftmaand, wanneer het 'er fomtyds vry fterk waait. De Ri- vieren geraaken meeftal niet voor *t begin van Slagi- maand bevroorcn : want haar fnelle Stroom belet , dat zy met eenen geraccnen Voiil met Ys bezet worden. Op den Zeeboezem van Penfcbimka waaijen d« Winden, in de Lente, doorgaans, uit het Zuid- zuidüollcn en Zuidwellen; in den Zomer uit hec Wellen; in den Hcrfll uit het Noorden en Noord- ooftcn; in den Winccr, voor den Zonilil (land, dan uit deezen dan uit geenen Hoek; maar na den Zon- lliilland, tot Lentemaand, meellal uit het-Noord- oollcn en Goden. Deeze Winden niaakcn, dat het Weer in de Lente en den Zomer, voor den Zondillhnd, doorgaans dik en zwaar is; doch in de Herfftniaand en de volgende, en weder in het Voorjaar in Sprokkel maand en Lentemaand is hec Weer veel aangenamer; en in de genoemde Maan- den is het ook allerbckwaamll , den Koophandel te verrichten en lange Reizen te doen. In de drie Wintermaanden, die 'er tufTchen beiden komen, is het zelden helder en goed Weer; maar men heeft dan gemeenlyk fwaare Sneeuwbuien en veel Jagc- fnecuw, die in Siberië Pourgami genoemd wordt. De Ooile-en Zuidöoftewinden houden veelal lang aan, en zyn genoegzaam alcyd zeer heevig; fomtyds waaijen zy twee dagen achter een , en wel met zult een Geweld , dat men op zync voeten naouwlyks kan ftaan blyvcn. Dccze Stormwinden, die gemeen- lyk in de drie laatrtgenocmde Wintprraaanden , air in Slagtmaand, Wintermaand en Louwmaand woe- den, voeren gröoic Hoopen Ys op het Strand by Lupotka en de Baai Awacbimkaya^ met eetie roe*: nigte f 80 B E S C H R Y V I N G VAN nigte Zeebevers : omtrent deezen tyd is 'er derhal- ve ook de befte gelegenheid, om deeze Dieren, die r/egens hunne Vachten zeer gezocht worden, te vangen. De Noord e winden , 't zy in den Zo- mer, 't zy in den Winter, brengen altyd helder en aangenaam Weer aan ; maar de Zuide-en ZuidweftC' winden gaan in den Zomer genoegzaam altyd met Regen , en in den Winter mee Sneeuw verzeld. En fchoon de Koude 'er niet zo hevig js , is de Lucht 'ér echter altyd zwaar en dik, en op Zee doorgaans zeer miftig, gelyk door ons Volk, dat den 'logt naar Amenka en Japan bygewoond heeft, onder- vonden is : derhalve is het Zeilen op Zee by zulk neVelSchtlg Weer even zo gevaarlyk, als het ver- blyf op het Land en Reizen by zulk Weer t laan- genaam is. Deeze Gefteltenis van Lucht en Weer op het Schier- eiland Kamtfchatka , met het geen men op Zee bc- fpeurt , moet niet alleen aan de naby gcleegcne Land- fchappen,maarinsgelyks aan den grooten en uitgellrck- ten ZuiderOceaan worden toegefchreeven. Hierom zyn de Noordlykfte Deelen van Kamtfchatka^ die door hooge Gebergten tegen de Zuide winden beveiligd zyn, niet alleen vruchtbaarer, maar genieten ook cene veel betere Lucht- en Weersgefteltenis; en hoe nader men aan Lopatka komt, hoe vochtiger en dikker de Lucht in den Zomer is, en hoe heviger en langdauriger de Stormwinden in den Winter zyn. Het gebeurt dikwyls, dat het Weer omtrent de Groote Rivier zoer zacht en aangenaam is, ter- wyl de Inwooners te Lopatka , wegens Stormen of Sneeuwvlangen , uit hunne Hutten niet durven gaan ; doordien Kurilskaya Lopatka, als een fmalle en Qjitfc hoek Lands, aan allerleië Winden bloot ge-^ Mi U, : ,♦«• Hoe i , 't A M T S C H A T K- A . Hoe Noordlyker eeniffe Maatren i «!er het daarin den Zomer rèll?,^ ^•' ''°'= "'"• ter ftormt. Omtrent Zn Ar' *" '" ^^" Win. AW;//^*«X.^, n™ hf 1" ?:'*^°"g der R.Vier Ni-am, zyn |,et Wee en de Wn??*"*"'"" ^^^ Ijk liet Ooften en J-nM-i n i ^ ^'='''' «'wanderlvk boezem van y^^,,S/ï J °f'' °™''-^« de" Zee- yking van l.et i" trtZ^^^^ T"^ ''" '»S<'- Iiier veel racer fchln? '^'"'^'f' 'sliet-Weer achtig. ™"" '''"«"' «" "-«genaam. dan rege" eiland ^^*X T3„'^'^/ ='=™ """ het Schier- >'ee,ne„,"X,eer „;„ van den ^^^'•/"W'yk waar- vier /Ji/lroi of der SnelIeRT" ^°'^P'°<'S der Ri- den kant van den Lebo L™ r'" l^'V, "^"^ •">« toont zkh de Lucht altyd 2 en ^"'A*'»**" ver- »cht,g, en de Wolken JienVr nntr? °'""^^^'- donker uit; terivvl ht °°'' '*eeds zwaar en ppperfort h'S ;,TTaL"' V''" ^" "'" fthynttezyn, alwaar hetLoM i, ""•"* W''^>*'<» Zuidhoek vanle's'chS.MT' '"rf"^ '"'«'•'»en ^k omtrent lü.Hkka^aL^^.'^'i^ba.ka, „aam. Noordlyke Gcwelfen van df/ f ' ï^"" '" de meer neer de Sneeuw in de ZuMlyke n jt^'^'P- ^-n- /«nW«j,^ /,„p^,^.^ ™«>ke Gedeelten, omtrent Aw, en de OVooteRivic" .'"L.'**' "^'"^ ^«"»/- Is dczdve in de Noordl»b„' ,'""'?'f "«eten diep liet- '", diep niet, en teffen 1i J rf!'^" °P «'^•' deKa «elykcr en loffir op e k ndf • S '!'"" ""»" ^eel -<'»^<'« Winden aV&teï;;^--^: I 83 B E S C H R Y V I N G VAN trent de Rivier Teghil en de Karaga^ alwaar de Landengte is, die Iict Schiereiland Kamtfchatka, met hec overige vafle Land van Siberië of ^Jie vcr- eenigt, ligt de Sneeuw zelden dieper dan ander- halve Voet. Hier uit blykt het ook zeer klaar, waarom de Kamtfchatdalers gcene Rendieren hou- den , gelyk de Korekers doen , maar ten aanzien van hun voedicl alleen vertrouwen op den Vifch, die aan de Noordüort- en Noord weftk uil van den Mond der Groote Rivier zofchaarsis, dat, indien deeze bar- baarfche en ruuwe Scheplels niet konden vertceren al 't geen zy maar kunnen doorkrygen, zy niet in Haat zouden zyn , het Iccvcn re bohoudên; want, fchoon door het gchccie Schiereiland l{jmtfcbatka genoegzaame Voorraad van vocdlël vo«|rikendiercn zou zyn , maakt de Diepte v:ui den Sneeuw het ech- ter onmooglyk, een aanmerklyk geral van die nutti- ge Dieren, in de Zuidlyke Gevvellen van dit Land- fchap, te onderhouden; en, fchoon men 'er in den Zomertyd ook nog al Rendieren aantreft, worden zy 'er, echter, des Winters om de gemelde reden niet gehoudeti: want zy kunnen den Sneeuw, we- gens zyne diepte en hardheid ter nauwer nood 20 ver weg maaken , dar zy eenig voedfel bekomen. De Kracht dor Zow , die in de Lente van den Sneeuw te rug lhiit,is hier zo groot,datdehiboorlingcn'erzo geel en verbrand uitzien, als de Indinanen. Het ge- beurt ook, niet zelden, dat hunne Oogcn ten eene- niaal daardoor bedorven en gancfeh verblind worden. Hierom hanp,en zy gemeenlyk Kleedjes, met vccle Gaatjes doorboord, of Netjes van zwart haair voor iiunne Oogen , om het getnl der Zonnollrnalen , die anders in Hezelven zouden vallen, daardoor ic ver- minderen. Dit wordt voornaamlyk veroorzaakt door de xwunrc Sturniwindcn , die den Sneeuw zo dicht «.. S^ *--»n, K A MT S C H A T K A, enz. 8;^ op elkander dryven , dat dezelve bykans zo hard en vall is, als Ys, en niec toelaat, dat de Straalen der Zon daar doordringen , maar dezclven met grootere kracht te mg kaatll: op het zeer teder en gevoelig ge- ftel der Oogcn , dan dezelve verdraagen kunnen. De Ilccr Steller zegt , dat de nood hem gedwon- gen Iiadr, om op een Hulpmiddel tegen de pyn en ontileeking der Oogen bedacht lc zyn, welk ook gc- meenlyk binnen den tyd van zes uuren grooteverlig- ting gaf: hetzelve bcllondt in hei wit van eert Ei, met een weinig KamCer en Suiker, welk hy te famen op ecne tinnen Plaat zo lang wreef, tot dat het fchuim- de; waarna hy het in ecnen Handdoek deedt, en voor zyn Voorhoofd bondt. Dit bevondt hy vart groot nut te zyn in allerleie ontlleekingen der Oogen. i let hagelt 'er zeer dikvvyls zo wel in den Zomer, flls in den Mcrfll;maar ik heb 'er nooit H.igelftecnen gezien, die grooter dan eene Erwete waren. Het' weerlicht 'er zeiden anders dan omtrent den Zomer-' Zondillhmd. De Donder wordt 'er ook zeer wei- nig gehoord; en dan, wanneer men dien 'er noe nl eens hoort, fchynt dezelve zeer ver weg te zyn. Wy hebben geen voorbeeld, dat 'er ooit iemand door zulk Onweer gedood is. De Inboorlingen verhaalen wel, dat 'er, voor de Aankomfl der Ruffen in dit Land , een zwaar Onweer van Donder en Blikfem aldaar gewoed hadt , en ook verfcheidene Perfoonen daardoor wnrcn gedood geworden ; doch men heeft groote reden om zulks in twyfel te trekken , doordien wy in ecncu zo geruimen lyd geen een voorbeeld daarvan gi'hnd hebben. Wat den Milï nont^ant, 't is byna onmooglyk , dat dezelve cldi-rs anders op den Aardbodem zwaarder en dikker zou zyn, dun op het Schiereiland AV/w//- fihatka; en 2u i» het ook niet waarfchynlyk,dnt'er F A ergens ■SMIvWi hMmmw «4 B E S C H R Y V I N G VAM %' *•:• r, ■'!■> f, J, li / ergens, tuflchen de twec-en-vyftig en vyf-en-vyfiig Graaden Noorder Breedte , dieper Sneeuw valr, dan in de Zuidiyke Gewellen van dit Schiereiland : waarom ook de Rivieren van dit Land , wanneer de Sneeuw volkomen ontdooit en fmelt, zodanig opzwellen, dat zy doorgaans buiten haare Oevers treeden, en in het Voorjaar den Aardbodem byna geheel en al met Wa- ter bedekken. De Koude is in den Winter allerhe- vieft omtrent de groote Rivier en de Rivier yiwat' fcha; maar omtreiit het Nedcrfort Kamtfchatka is het veel gemaatigder, dan in eenige andere Piaatfen van Siberië , op deïselfde Breedte gclecgen. De grootfte Ongemakken ontdaan door de ver- fchriklykc Stormwinden en ürkaancn, waaromtrent het niet ondienftig zal zyn de volgende Aanmerkin- gen te maaken. Voor eencn zwaarcn Stormwind, die gcmeenlyk uit het Oollcn komt, is de Lucht al- tyd dik en zwart; maar, dewyl ik geenen 'J'hcrmo- nieter had, kan ik niet bcpaalen, of het dan warmer is, dan op andere tydcn. üevvyl de Oolkwinden van dien kant komen , alwaar verrchcidone branden- de Bergen en heete Bronnen zyn, verbeelde ik my, dac dezelve niet alleen van de Engte desLands,maur voornaamlyk ook van de onderü.irdfche Vuurcn en Dampen ontlhian. Met betrekking tot de overige Voor- en Nadcelen van dit Land, mag men over \ algemeen zeggen, dat deszelfs grootllc Rykdom beÜaat in overvloed van heerlyke Pekeryen en goeden Vifch, en het grootllc Ongepiak integendeel in het gebrek aan Yzcr en Zout. Het Yzer bekomen zy thans uitvcrfcheideue Piaatfen; en het Zout kooken zy uit Zeewater; doch de moeilyke Aanvoering van het Yzcr uii ver ofgelec- gen Piaatfen , en het kooken van Zout , veroorzaa- «ctr xulkc groote Kollen , dat beide deezc Noodwen- dighe- K A M T S G H A T K A, enz. 85 dighcden tot eenen byna ondraaglyken Prys verkocht worden. Eene gcmcene Byl kan menin Kamt/cbat- ka niet koopen onder twee Roebels, en een Pond Zout kort 'er vier Roebels. II. M O O F D S T U K. :. - ran de BRANDENDE BERGEN //; hef ^vbierëiland KAMTSCllAIKA. Men telt drie brandende Bergen in het Schier- eiland A'^wz/t'/^rt/^rt»; naamlyk: i.DenlJerg yJiuac'bluski; 2. den Berg Ttdl/atchinski^QW^, dea UcYQ KamtJ'c/j.tfka. ? ^^o r<: i I. De eerde Berg, AWACHINSKI genoemd, lifi;r aan de Noordzyde van de Baai Aivatfcha; des- zelfs Top is wel een groot end vvegs van daar gclec- gcn , maar de Voet van den Berg (Irckt zich tot de aai zelve uit. Dit CAbergte befhat, tot de helft fyner Hoogte, genoegzaam uit cenc aaneengefcha- kelde reeks kleine Bergen of l leuvclen , zynde de een op den andoren gezet ; de 'i'op van het Geberg- te wordt de Shntfc of 'Jent genoemd , en is altyd naakt en bloot, mnar de laagere Gedeelten zyn door- ganns met Hout bedekt. Dit Gebergte werpt op vcrfchcidene Plaatfcn, reeds zederd veelc Jaaren , eenen gotluurigen Rook op, doch het geeft flechts op loinmige tyden Vlam- men uil. De vcrlchriklvklk» Vumbraaking is gc- fchied , gelyk de Kamt f chat dalers verhaaien , in (^^w Zomer des J«ars 1737.; doch dezelve duurde niet langer dan 24 .lurcn, en eindigde met het uit- werpen van ewie dikke Wolk van Afch, die de om- F 3 lig- mmm 86 B E S C II R Y V I N G VAN % l liggende Landftreek ter diepte van een Ferfhoke * bedekte. Na deeze Vuurbraaking, wtrdc 'er, in den om- trek der Rivier Awatfcha^ en op de Eilanden , niet ver van Kurilfkaya Lopatka gelcegen , cene ver- fchriklyke Aardbeeving en Waterberoering gevoeld; waaromtrent men de volgende Waarneemingen ge- daan heeft. De Aardbeeving begon V morgens ten drie uuren, op den zesden van Wynmaand des jaars 1737., en duurde omtrent een Kwartier uur, wordende veelen van de Hutten en Tenten der KamtJ'cbatHa/ers door dezelve om ver geworpen. Ten zelfden tydc wcrdt bet Zeewater met geweld op Strand gedrccven , en rees op eenmaal omtrent ter hoogte van twintig voe- ten; onmidlyk daarna werdt al het Water weder ie rug gedreeven, en week tot eenen grootci. Aflland van het Strand; vervolgens keerde het Water met dubbele kracht te rug en klom veel hooger, dan ce vooren; waarop het weder zo ver te rug week, dat het zelfs van Strand niet kon gezien worden. Ten dien tyde, zyn in den Doortogt, tulfchen het ecrlk en tweede Kurilfche Eiland , de yslyklle en gevaar- lyklle Klippen op den grond der Zee ontdekt , die nooit voorheen gezien waren , fchoon men 'er te voo- ren al vry llerke Aardbeevingen en buitengewoone Wateiboroeringen in de Zee befpeurd hadc. Een Kwartier uur daarna werdt de Aardbeeving herhaald met zwaardere Schuddingen , en het Zeewater over- ftroomde de Kuil twee honderd voeten hoog; welk, gelyk te vooren, onmidlyk daarna weder terugweek Deczc rollende Beweeging duurde eenen longen tyd, tcrwyl de Zee mecnigmaal het Strand naderde en ter- ftond • Kon rtrfhnkt II hcf fefliemlc Deel vnn de Ruffi/lbt Arfbi»^ Itynde teno Muat, welko zevoD-eiitwliitig üviincn vcrvnt. % K A M T S C n A T K A, enz. Sr ftond daarna weder te ruf; weck. Voor iedere Aard- beeving werdc vooraf een heevig Geraas gehoord, door de Overlh'ooming der Zee veroorzaakt. Veeleti der Inwooneren van die Geweften verlooren , by decze gelegenheid , clendigiyk hun Icevcn. Opvcr- fcheidene Plaatièn werden de Weilanden , de Heu- vels en kleine Bergen, benevens veelc Velden, in zoute IVlciren veranderd. Deezc VVaterberoering waa zo geweldig niet in den Zeeboezem van Pcfi" j'cbiuska , dan wel langs den Oollcrlchen Oceaan: on de Lieden , welke langs de Groote Rivier woo- ncn, leeden daarby niets, oi"maar zeer weinig. Omtrent deezen tyd zeilden wy van Ochntskoi naar den Mond der Groote Rivier; en toen wy aan Strand waren gekomen , 't geen op den vier-entvviritigllen van Wynmaand gcfchieddc , was de Aardbeeving nog zeer gevoelig , zyndc de Schuddingen Ibmtyds zo heevig , dat wy nauwlyks op onze voeten konden blyven ftïian. Dit duurde, doch by eenige tullchcn- poozen, tot de Lente des jaars 1738., (choon de Aardbeeving veel ilerker vernomen werdt omtrent Kii- riUkaya Lopatka^cn langs de Kuil van den OoIKt- fchcn Oceaan, dan in zulke Phuiclcn, die verder van de Zee geleegen zyn. Do Kofakken^ die hun Verblyf langs de Groote Rivier hebben, doch toen op f^^: Kiiriifcbc 1'^ilan- den waren , verhaalden my , dut zy zi\:h , op het eerde gevoel der Aardbeeving, met de Inboorlingen dier Eilanden , naar de Toppen der liergen begaven, verlai'.tcnde alle hunne Goederen , die /.y , nader- hand, gelyk ook de Wooningen der /(urilers ^ om ver geworpen , en meeillil vernield gevonden kodden. 2. Do Berg T ü L B AI' C 1 11 [\ S K I ligt in eene bergiichtige Landilreck ,iuirchcn de Rivieren Kamh fu'batka en Tulbatchik, l^ezclvc hcdc reeds ceni- F 4 ge ■■imi .^JHi,i,,w'.uiuAja^ 'I 88 B E S C H R Y V I N G VAN ge jaaren gerookt. In het begin desjaars 1739. wierp deeze Berg , voor de eerftc maal , eenen grooten Vuurkloot uit , waardoor het omliggend Woud in brand gcftooken werdc. Na den Vuurkloot rees 'er eene dikke Wolk op, die, van tyd tot tyd toeneemen- de, ten laatfte neerviel, en den Sneeuw vyftig Wer- ftcn in *t rond met afch* bedekte. Omtrent dien zelf- den tyd was ik op reis van het Opperfort naar het Ne- derfort Kamtfchatka , en genoodzaakt dezelve te ftaakcn, tot dat *er op nieuw Sneeuw gevallen was; doordien wy, wegens de menigte der afch, over den reeds gevallen Sneeuw onze reis niet konden voort- zetten. • Voorts gebeurde by deeze Vuurbraaking niets bui- tengewoons, uitgenomen eenige gc^ringe Schuddin- gen van Aardbeeving, die zo voor als na die Vuur- fpuwing gevoeld werden. De heovigfte Schudding gebeurde omtrent hetmiddcnvan Wintermaand, wel- ke ik|Op myne reis van de Groote Rivier naarhet Op- perfort Kamtfchatka gevoelde. Wy waren tofcn niet ver van HreptayOfhetGeber^tcOgf/iminski, Toen wy omtrent den middag rufttyd hielden , fchecn h^ c naar en yflyk Geluid, welk wy in het Woud hoorden, ons eenen op handen zynden Storm ^ntckondigen ; maar ziende, dat onze Ketels van hei vuur geworpen wierden, en teifens gevoelende, dat wy zclvcn in on- ze Skedon gefchud en bevvoogen wierden , werden wy ras van onze dwaaling overtuigd. De Aardbee- ving beftondt op dien tyd flechts uit drie Schuddin- gen, die, na tuflchenpoozing van eene Minuut, de eene op de andere volgden. 3. De brandende Berg K A M T S C M A T K A is merklyk hooger, niet alleen dan de twee gemelde Vuurbraakcnde 'bergen, maar zeir>? dan eenige andere |3er|;cn in die j^cdcclte van hcc Schiereiland Kamt' fchat' \ .. K A M T S C H A T K A, enz. t^ fchatka. Twee Derdedeelen van deszelfs Hoogte beftaan uit eene reeks Bergen , gelyk wy te vooreii van den Vuiirberg Aivachinski hebben aangemerkt; De Shatfe^ of de Top maakt het overige Derdedeel van deszelfs Hoogte uit. De Omtrek van deezen Berg, of van dit Gebergte bedraagt, aan deszelfs voet, om- trent driehonderd Werflen. De Sbat/è, of de Top is van alle {{anten zeer (leil, en heeft, in zyne lengte, verfcheidene diepe Openingen ; de Spits zelve wordt van tyt tot tyd breeder , doordien *er geduuriglyk ecnige Aarde in den Mond van dien verbaazenden Vuurkolk inllort. De Top van deezen brandenden Berg is zo hoog, dat dezelve, by helder Weer, van het Opperfort Kamtfchatka kan gezien worden, fchoon de Berg ruim drie honderd Werden van daar gclccgen is, en men van hef Opperfort geene der an- dere Vuurfpuvvende Bergen , al is derzelver afftand veel geringer , ontdekken kan. Kort voor eenen Storm fchynt de Top van deezen Berg door drie Gordels als omringd ie zyn : de hoogfte vertoont, in zyne breedrc , omtrent het vierde gedeelte der hoogte van den Top des Berjw, en geeft eenen geftaadigen dik- ken Rook uit. De Inboorlingen deezer Geweflcn zeggen, dat dceze Berg , gemecnlyk twee- of driemaal in 't jaar Afch uitwerpt, en fomtyds in zulk. eene ver- baazende menigte , dat de Aardbodem ruim drie hon- derd Wcrilcn in *t rond , ter diepte van een Versho" ke^ daarmede bedekt is. Van het jaar 1727. tot 1731. hebben de Inwoo- ners waargenomen, dat deeze Berg byna zonder op- houden gebrand heeft; doch zulks veroorzaakte hun zulken grooten Schrik en Gevaar niet, als zy by den Jaatden brand des jaars 1737. ondervonden. Deeze verfchriklyke Vuurbraking begon den vyf- en-twintigden vnn IleriÏÏmaand, en duurde eene gc- F 5 hccie » __ 5>o B E S C H R Y V I N G VAN heele'Week met zulk een geweld, dac de Top des Pergs zich aan de Viflchers , die niet ver van dat Ge- Jjergte in Zee waren , als een vuurige en gloeijende Steen vertoonde; en de Vlammen , die door de ver- fcheidene Openingen van den Berg ultborften , had- den fomtyds de gedaante van verfchriklyke Vuurftroo- men , en gaven een verfchriklyk geraas van zich. In het binnenlle van den Berg hoorde men als vreeflyke Ponderflagcn , een geluid als dat van de zwaarde Klokken gecvende , waardoor al het omliggend Land- ichap in de uiterlle vrecze gedompeld werdt. De Nachten waren deallerverfchriklykften. Deeze Vuur- braaking eindigde, als naar gewoonte, met het uit- werpen eener groote menigte Kooien en Afch; waar- van, echter, maar zeer weinig op het Land viel, wordende byna de geheele Wolk door den fterken Wind in Zee gedreeven. Ook werpt deeze Berg fom- tyds Steenen op , die vol Luchtgaatjes zyn , benevens Glas van verfchillende Kleur, wordende diergelyke ftoffen dikwyls gevonden in het Moeras Boukojfe^ naby dit Gebergte geleegen. Den drie-en-twintigftcn van Wynmaand daanlaii volgende gebeurde omtrent het Nedeifort Kamt- fchatka zulk eene geweldige Aardbeeving, dat de mecfte Huizen en Gebouwen om ver geworpen wierden , de Kerkklokken begonden te luiden , en de nieuwe Kerk , van dikke Balken van Dennen- hout gebouwd, zo gefchud wierdt, dat al de Sa- menvoegleis der Balken los geraakten. Ook wer- den 'er, zelfs tot de Lente des jaars 1738., by rus- fchcnpoozingen , cenige Schuddingen gevoeld ; doch de Waterberoering was toen veel minder dan dezel- ve in voorige tyden waargenomen was. Men zegt,- dac de Aardbeevingen veel zwaarder zyn omtrent oenen Berg, die nog brandt , dan dichc by ecnen* : t Berg, K A M T S C II A T K A, enz. 91 Berg , die ophoudt mcr branden , of nog niet geheel aangellooken is. Behalve deezc vuurbraakende Hgrgen , heb ik hier ook nog gehoord van twee andere Kolken , uit wel- ken geilaadig Rook opklimt : een van dezelven wordt Joupanoski; en de andere Shevelitcbe ge- noemd. ' - • • Voorts zyn 'er, meer Noordwaard dan de Rivier Kamtfchatka , nog verfcheidene andere Plaatfen , die gedeehelyk Rook, en gedeeltelyk ook Vuur op- geevcMi. Op het Ktii'il/cbeEihnd Paromufir is,insgelyks, een brandende Berg, en nog een ander op het Eiland j'Ilaide , waaromtrent de Meer Steller aanmerkt , dat het niet een geheel Gebergte , maar Hechts een enkele Berg is , die Vuur opgeeft. Al dcczc Bergen maaken van buiten ten naalle by dezelfde Vertooning \ waarom het ook zeer waar- fchynlyk is, dat zy van binnen, insgdyks,op dezelf- de wyze zullen gellcld zyn ; dat men uit derzelver uitwendige geflaltc aangaande de inwendige gcflelte- nis dier Bergen, en hunne Bekwaamheid om Vuur te vatten en te branden , vryëlyk mag oordeelen ; dac in al de Bergen, die, voorheen, Rook opgegeevenof gebrand hebben , doch, naderhand, onzeeker door welk toeval, uitgeblufcht zyn, ovcriil Meiren gevon- den worden: waaruit hy befluit, dat gelyk die Ber- gen tot den grond toe uitgebrand zyn, het Water, welk door de geopende Doortogten indrong, delcc- dige Plaats gevuld hadt; en hieruit zou men ookee- nig Bericht kunnen geeven aangaande de Oorzaak van de heete Bronnen. Men vindt in het Schiereiland Kamtfcbatkatwee Bergen , die opgehouden hebben te branden ; naam- lyk: dajpahkiy uit welken de Rivier ^^4(/^ onc- ftaat; < ^ $t BESCHRYVING van^ ftaat; en de Biloutcbinski y waaruit tegenwoordig de Rivier Biloutchik voorticomt. Aan den voet van deezen Berg is een Meir, in welk in Lentemaand en de twee volgende Maanden , cene grooie menfgce Haringen gevangen wordt. ' ^"■'^•'i-.. "^ :i»^ 11: i III. HOOFDSTUK. 'Van de WARME BRONNEN in het Schiereiland KAMTSCHATKA. Ik heb zes warme Bronnen op het Schiereiland Kamtfchatka ontdekt, als : i. eene aan de Ri- vier Ofernoiy die uit het Meir jfff/r/Mo/ voortkomt; 2. eene aan de Rivier Paudcbe^ die in de Ofernoi valt ; 3. eene aan de Rivier Baano , die als een arm van de Groote Rivier wordt aangemerkt; 4.eenena- by het Fort Natchikute;^. eene dicht by den Mond der Rivier Sbematchimki ; en 6. eene niet ver van den Oorfprong der gemelde Rivier. De warme Bronnen , die aan de Rivier Ofernoi zyn, ontdaan uit den ZuiMyken oever dier Rivier; het water, dat uit dezelven voortkomt, valt vooreen gedeelte terftond in de Ofernoi , terwyl een ander gedeelte zynen Loop, evenredig met den Stroom dier Rivier , voortzet , op eenigen Afftand van daar zich verëenigt , en vervolgens te famen in de Ofernoi valt. Deeze Bronnen zyn van weinig belang, en ook niet zeer heet , ryzende ue Thermometer van de riflcy die in de opene Lucht op vyf-en-vecrtig Graaden Aondt, flechts honderd Graaden, Haande dus op honderd vyf-cn-veeriig Graaden. De Bronnen aan de Rivier Paudcbe zyn omtrent vyf WerHen van de cerfte afgelcegen, en ontfprin- '• * ' gen, l K A M T S C H A T 1< A, enz. 9% gen, aan den Ooftlykcn oever der Rivier, uit den grond, op eenen hoogen Berg, pp welks ïop^eenfi^ Vlakte is van driehonderd vyftig Vademen * it^ de Lengte, en driehonderd Vademen in de Breedte. Deeze Berg (Irekt zich uit tot aan de Rivier, alwaar dezelve eenen fteilen Oever maakt; maar aan den anderen kant, of de Landz}'de, is de opgang des Bergs zeer gemaklyk. . Verfcheidenen deezer Bronnen wei-pen haar Wa- ter uit, gelyk Waterwerken, door kunll gemaakt,, ter hoogte van eenen Voet of anderhalve Voetc^ , en zulks met een groot Geraas. Sommigen van dezelven. maaken groote Poelen of kleine Meirtjes, waaruic verfcheidene Beekjes voortvloeijen, die, zichhiereti, daar op de Vlakte verëenigende, dezelve, als het wa- re, in zo veele Eilandjes verdeelen, en ten laatlte door eenen aanmerklyken Stroom in de Rivier Patid- che vallen. Een van die Meirtjes is merkwaardig, door zyne Opening, die twee Vademen diep is. In die Eilandjes zyn zeer veele Openingen, waarvan fommigen zeer klein zyn , tervvyl anderen meer dan. eenen Voet in haare Middeliyn hebben : doch uic deeze grootere Openingen komt geen Water voort ; fchoon de kleinere foratyds Water, en fomtyds alleen -J Jyk Dampen met een zeer groot geweld opgeeven. Al die Plaatfen , uit welken in voorige tyden Wa- ter voortgekomen is, kunnen aan zekeren Kleigrond van verfcheidene Kleuren , dien men rondom dezel- ^ ven vindt, duidlyk genoeg gekend worden; deeze Kleigroitd wordt gemeenlyk door het Bronwater op- , geworpen. Ook wordt'er veel 2JwaveI gevonden,voqrEt omtreiK die openingen , die Hechts Dampen opgeeven. Sommige Bronnen vloeijcn ook van dien (leilen * D* Rujglftb» Vadcmtn houdfQ xtven VoctOQ In de Lengtt. .t' i ^ ' ^1 B E S C H R Y V I N G van - (Tever, van wélken wy melding gedaan hebben, en die twee Vademen, of meer, hooger is dan de Ri- vier, 't Is merkwaardig, dat de Steenen, uit welke deeze Oever, en mifTchien ook de geheele Berg, be- ftaat, rond, en van buiten zeer droog zyn, maar van binnen zo zacht, dat zy gemaklyk tulfchen de vingers kunnen in ftukken gewreeven worden. Hieruit heeft men gegift , dat de verfcheidenlyk gekleurde Klei- grond , die omtrent den oorfprong der Bronnen ge- vonden wordt, niets anders is, dan deeze Steenen, door de geftaadige Vochtigheid en Warmte zacht ge- maakt. Deeze Klei heeft eenen zuuren en (l^men- trekkenden Smaak ; en wanneer een ftuk daarvan , of ten fteen , doorgebroken wordt, vertoont 'er zich als een foort van Aluin , met blauw, wit , rood , geel, groen en zwart, die zo met elkander vermengd zyn, dat het veel naar Marmer geiykt; en wanneer de Klei niet geheel dfoog is, verfchynen deeze Kleuren by- zonder helder en fraai. Tegenover den voet van deezen Berg^ die den oever der Rivier Panache uitmaakt , is een Eiland in den gemeldcn Stroom, op\\'elk, insgclyks, Bron- nen van heet Water zyn ; doch zy zyn van minder belang dan die, van welken wy te vooren melding gedaan hebben. De Bronnen , die aah de Rivier Baano zyn , yer- fchillen niet zeer veel van die aan, de Rivier Paud- cbe, Zy onifpringen aan beide Oevers dier Rivier; en dewyl aan den Zuidlyken Oever der Rivier eene hooge Vlakte is , maar aan de Noordzyde dbne ge- heele Reeks Steenrotfen, vallen de Bronnen aan oen . Zuidlyken Oever door kleine Beekjes in de Rivier; doch die aan den Nóordkhnt ontdaan , vloeijcn langs de Steenrotfen, uitgenomen eene, die omtrent tach- tig Vademen van de overigen ontIlaat,in eene plaats, al- K A M T S C H A T K A, en2. ^^ alwaar de Sceenklippen een weinig verder vahdeRi* vier afgeleegen 2yn; deeze Bron heeft hierom oo^ eenen Joop van ruim veertig Vademen. Onder de Bronnen , die aan den Zuidkant der Ri- vier ontfpringen , is het zeer merkwaardig, dat aldaar' ccne Plaais vol Openingen van verfchillende Groottéi is , alwaar het Water ter hoogte van twee en eenéfi halven voet met groot geraas uitgeworpen wordt. De Thermometer van Fahrenhcit^ die in de vrye Lucht op honderd vyf-en-tachtig Graaden ftondt, ree» in die Bron tot vyftien Graaden. De Bronnen aan de Groote Rivier ontladen zich in dezelve, door eenen aanmerklyken Stroom , dié tuflchen twee fteenachtige Bergen , in een fmal Ka- naal , loopt. De Oevers zyn moerafllg en zacht , maar de Grond of Bodem der Rivier lleenachtig, en mee zeker foort van Mos bedekt. Van den Oorfprong dier Bron tot de plaats, waar dezelve in de Grooté Rivier vak, heeft men eene Lengte van tweehonderd cen-en-zeftig Vademen. Omtrent den Oorfprong van de Bron ftondt de Thermometer van v. j./.^i. Het warme Meir, welk dicht by de Rivier S'/^^* niatche is, en in den Oofterfchen Oceaan valt, is veel grooter , dan een van de te vooren gemelde. Aan dcszeifs Mond is het drie Vademen breed, en op Ibmmige plaatfen omtrent vier voeteif diep , zyndc des- V. ' Sf6 B E S C H R Y V I N G VAJI , 4eszelfs Lengte drie Werden ♦ cnacht-en-tachti g Vademen. Het Meir loopt tulTehen hooge fteenr'ch- tige Bergen , met cenen fnellen ilroom ; dcszclfs Grond beftaat uit harden Steen , met groen IVIos be- dekt, welke in iUlle Plaatfen op de oppervlakte des Waters dryft. Dicht aan de Oevers omtretit deszelfs IMond is de warmte van het Water, gelyk die van Zomerwater, en meer naar den Oorfprong van het ÏVIeir zyn de Planten en het Gras groen , en fommi- gen van dezclven bloeijen reeds in de Lentemaand. Wanneer men zich van deezc Rivier bci^eefc naar de loacfte warme Bron, die nan dcRiviertS'/;te met ronde uraauwc Stoencn , op welke geenerhandc Kruiden of Planten !;roeijcn. Op deezc Vlakte, klimt, aan verfchcidene l^laa[ren,ecn Damp op, met groot geweld, en e«n geraas, over- eenkomliig met dat , welk door llerk opborrelend Water veroorzaakt wordt. Mier deed ik, op fommi- ge Plaatfen, Openhigcn in den grond delven, in ver- wachting, dat ik Water zou vinden; doch ik vond, integendeel, eene Bedding van zulken harden Scecn, dat men dezelve niet doorgraaven kon. *t Is zeer waarfchynlyk, dat de Warcrcn van het warme Meir^ welk in den Oollcrfchen Oceaan valt , hunnen Oor- fprong hebbon uit deezc Plaats; want zy ligt recht tegenover dat Meir; en de laatlle Stroom, die in do Rivier Sbentatche valt, ontftaat ook, volgens bet gevoelen van allen , die deezc Zaak onderzocht heb- ben, uit die zelfde Plaafó^doordica 2y,aauden Weil- i kant '*AKen Ru^Jibt Wctd is vyf honderd Vndemcn, of drieduizend! «B vyfbgnderd V«cteu lang. I I i I i I jchti g[ ïenr'ch- leszclfs los be- kte des ieszelfs die van var hcc fommi- laand. L^c nnar match e /errrck- vcr van tamclyk nen , up |cn. Op rc'n,ecn s , ovcr- jrrclcnd I fommi- , in ver- k vond, |n Scecn, Is zeer Meir^ ^n Oor- j;t reclic ie in do ns bec lilt lieb- Wclt- kiun [•duizelig KAMTSCHAtkA, enz. 97 kant v.in decze Reeks Bergen, voortkomt uit een diep Hol ^ welk aan alle zydan door rookende Ber* gen omringd is. De Grond zelf Is, byna anderhalve Wcrllen in *t rond, als opgevuld nier kookend heeté Bronnen, welke allen zich ten laacÜeitlcenen Stroom vereenigen. . . v' ' • •:*» v ."^ ' ' '^''- ' In deczön Grond zyn , ötider dndererl , twee Bróri- uen, van welken wy, wegens haare merkwaardig- heid ^ een byzonderder J^cricht zullert niededeclcn: de ecne heeft vyf, en de andefe drie Vademen in haare Middcllyh ; zynde de eerfte anderhalve , en de andere een Vadem diep. In deeze Bronnen borrelt het vVater met witte Luchtblaasjes^op , en maakt zulk con. geraas , dat men , op de gewoóne wyzc fpree- kende, eikanderen niet verlban kan;en zelfs ter nau- wcrnood, wanneer men overliiid roepr. De Damp, die daar gellaadigoprylljs zo dik, dat men iemand, «p len Aüland van flechts zeven Vftdemen, niet zien kun; en het opborrelen van het Water kan alleen waargenomen worden, wanneer men zich vlak op den grond neer legt. De grond tuflchefl deeze Bron- nen gaat gcftaadig, als ecne Wieg, op en neer,- zo- dat men in geduurigc vrecze is van daarin te zullen zinken. 1 Iet Water van decze Bronnen wordt van het Water van al de andere Brontïcn zeer mcrklyk ondcrfcheiden door eenc zwarte Stof, veel naar CIA' neefchen Inkt zwéemende , die boven op de Opper- vhikie van hetzelve dryft , en , aangeraakt zyndc , zo vall aan de Vingers kleeft, d;u hit vry luvwaèriyk is, cUxeivc daar weder af te wullchen. Ondertulfclien htbhen dcè?:c,nict nl de overige vva. me Bronnen jre- meen, dnt haar Water vcelc Deeltje»; van Klcigrond, l^'m. Aluin en Zwavel van verlchcidone kleuren met rH o ' • 1 mm mm < [ toa B E S C H RY V I N G VAN weinig van dien tot andere beezigheden kunnen aan- renden. Daarenboven zyn de Plaatfen , alwaar men dergelyk Onderzoek zou willen en kunnen in 't werk (lellen, doorgaans zeer moeilyk te naderen, zo niet byna geheel ontoeganglyk. Waarby men nog mag voegen, dat de gedirarige Stormwinden , en dj aan- houdende Ongemakken van Lucht en Weer, ook «eer groote Verhinderingen toebrengen aan zulke Nafpoo- ringen;voornaamlyk doordien ai de Noodvwendighe- den, tot de Onderneeming vereifcht, door IVÏen- fchen op de Schouders moeten aangebragt worden ; want in den Zomertyd kan men zich niet van Horden daartoe bedienen. "•"■ ■(•.?>< ; ., .ni ^ • Men heeft gegronde reden té denken , dat 'er het een of ander Erts in Kamtfcbatkazal gevonden wor- den; doch *t is onzeker, of het wel de moeite bc- loonen zal daarna te zoeken. Koperërts heeft men reeds ontdekt omtrent het Meir Kurilskoi , en de Baai Ivovoi. Een zandSchtig Yzcrërts wordt 'er ge- vonden aan de Oevers van verfcheidene Meiren en Rivieren , waarom men met waarfchynlykheid giflen mag, dat 'er in de Gebergten , waaruit decze Meiren en Rivieren ontllaan , zekcriyk Yzcrërts zal te vinden zyn. Omtrent de Rivieren Kambalinskoi en Ofer- pot ^ als mede langs de Kaap Kronotskoi^ wordt Zwavel gegraavcn. De Zwavel , dia van Qhnfoski aangebragt wordt, alwaar dezelve van de Stecjjklip- pcn druipt, is zeer fyn en doorfchynende; en aan den voet der vuurfpuwcnde liergen wordt dcezcStof ook overal gevonden. De volgende foorten van Aarde zyn in het Schier- eiland Kamtfcbatka vry gemeen. Grooie menigte wiite Kryrüarde wordt omtrent \\qi KtirillcbeMQW' jijcvDiuien : Tripoly en Oker omrront de Groote Rl- Icr en de DorpcD Nacbikin en jfoutcbinubif; en ' t €cn9 sf' \.', nen aan- /aar men n 't werk , zo niet nog mag n d^aan- , ook «eer ; Nafpoo- jcndighe- or JVÏen- worden ; tl Horden at *er het iden vvor- loeite be- leeft men ê, en de de Vt ge- leiren eti pid giffen Mei ren e vinden n O/er- , wordt lontosH ee;iklip- en aan ezc Stof Schler- [ncnigre S>tf IVloir lote Ri« W; en ccno • I 1 K A M T S q H A T IC A, enz. 103 eene purpergekleurde Aarde omtrent de hcete Bron- nen, gelyk ook fomtyds harde fteenaclitige Okeré Onder de Steenen worden in de Gebergten fom- tyds , doch zeer zelden , kleine roode Hukken Krilhl ontdekt; en, dicht by de Rivier Cbarious^ vindt men zekere ftukken Sj^een , die 'er als Hecht groen Glas uitzien , en waarvan de Inwooners vochcen Meffen , Dylen , Lancetten , en Pylen maakten : door de gcboorene Rit f en wordt die Hof Glas, maar door. de Kumtfcbatdalers^ Nana^y genoemd. Deeze^ Steen wordt ook gevonden in de Kopermynen , om- trent/i'6'^;/>£?r//;6v/Z'«r^ , alwaar dezelve onder den naam van Topaas bekend is. Men ziet hier, insge- lyks, eene loort van ligtcn Steen, die zo wit is als" Kalk , waarvan de Inboorlingen niet alleen Plaaten, maar ook Lampen vervaardigen , in welken zy hunne Vifchülie branden ; en langs het Str^d wordt een harde Steen van Yzerkleur, die zo vol gaten is, als eene Spons , en door het Vuur ligtlyk aan 't fmel- ten wordt gcbragt, op de meede plaatfcn gevonden. • Dicht by den Oorfprong der genoemde Rivier vinden de /f^/wz/t-^^?/^*^//!?/-^ ook eene foort van door- fchynende Steenen ; welken zy in plaats van Vuurllce- nen gebruiken. Sommigen deezcr Steenen zyn maar half doorfchynendc , wit- en melküchiig. Kcnigo kleine doörfchynende Steenen van eene geele Kleur, gelyk Koraalen , worden aan de oevers van vcrfchei- dcne Rivieren ontdekt; en overvloed van Hyacinthen levert de Landllrcck nnby Tomskoi uit. Tot hiertoe heeft men gceiie kollbarc Geflccntcn In dit Schiereiland ontdekt. Do liergcn zyn vaHcr dan die van Siberië, en vallen niet zo weg, als die; maar wanneer de aarde weg valt, ontdekt men veel Lac luttiV. Een zachte foort van Bolus , van ccncn vee- ea roomllwhtigcn Smaak, gncdckc zich in taam- G 4 lyk« 'v I I 1 |T ■f t \^ r?34 B E S C H R Y V I N G VAM lyke menigte dicht by den Zeeboezem van Penfcbinst ka, by het Kurilfche Meiir, en de Olutorskoi: di| wordt als een uitmuntend Geneesmiddel in BujkloQ- pen gebruikt. Van de meellen der bovengemelde Steenlborten en andere Voortbrcngfels van dit Schier- eiland heb ik.kleine llukjes gezonden tot Proeven naar het Kabinet van Naturaliën en Zeldzaamheden , welk de Keizerlyke Akadcmie te Petersburg verfamelt. On- dertuffchen moet ik niet vergeeten , dat langs de oe- vers der Rivier Tcghil, en verder Noordwaard , niet ver van den Zeeboezem van Penfchinska, Ambei^- vergaderd wordt. I .j •;■..,.» "i.'l.v V I V. HOOFDSTUK. « ! f^an de B©01vfeN en PLANTEN /« be$ ,..^ Schiereiland V^hMïSQHk'XKK. .,^ Het gemeende Hout in dit Schicfciland is 4«l Lorkenboom *,en de witte PopeliQrboom t,wel-. kc den Inwooneren dienen tot het opbouwen hunner Huizen en Forten ; ook is dit Hout beHwaam , nlec alleen tot zulke Booten, als de Inboorlingen gebrui- ken, maar zelfs ook ^ot het bouwen van grooter© Schepen. Doch de eerltgenoemde^ of Lorkenboom, §|:oeit alleenlyk langs de Rivier Kamtfchatka en e overige Rivieren , die in dezelve vlocijen ; en op andere Plaatfen bedienen zy zich van den witten Po- pelicrboom. De Dennenboom ** en de zwarte Popc- licrboom ff worden nergens in *t Schiereiland Kamt- fchittka gevonden ; en de roode Dennenboom ♦** V ... / ^ .s/:v: . groeit *■ Larh, f PtpuJut Alh», -t , , . , M ^, ) 1 I • ,' J KAMTSCHATKA, en«. io| groeit alleenlyk op eene plaats, en aldaar ook flechtf Ichaars. Schoon bet Land veele Berkenboomen f voortbrengt , maaken de Kamtjchatdalers eqhter weinig gebruik van dezelven , uitgenomen alleen tot hunne Sleeden. Naby hunne Wooningen hebben Vi gemeenlyk geene anderen, dan kromme en on- nutte; en 't is zeer bezwaarlyk, geiyk wy ^e yooreii reeds hebben aangemerkt , de betere foort deezer Boomen van die plaats, al waar zy groeljen,4erwaard te brengen. Doch zy bedienen zich zeer veel van den Baft vaq Bcrkcnboonien , welken zy van de Boomen trekken* tervvyl zy nog groen zyn. Zy (hyden denzelvqn in kleine (lukjes , en eeten dien roet droögen Kavejas^ft Wanneer men, des Winters, in hunne Buurten gaat, vindt men de Vrouwsperfoonen overal beezig in hec hakken van deezen groenen Ba(l, met hunne Bylen ,die van Been of Steen gemaakt zyn. Zy doen ook deezeif Bad gillen met het Vocht of Sap yan den Berken- boom , welk ccnen aangenaamen Drpk nigakc. De Berkenboomen van Kamtfchatka zyn veel voller van Kwarten en harde Uitwaflèn.dan dte vait Ëurth pa; van de gemelde Kwallen maaken zy veelQrhande nuctic Huisraad , als Schotels, Lepels, Komiviecjes enz. De Heer Steller heeft waargenomen , dai de \vitw Popelicrboom, dicht aan den Zeekant groeijende, zeer vol Hollighedcn en byzonder ligt was, t geen hy aan het Zoute Water toefchryft; en dat de Afch van dit Hout , in de opcne Lucht gelegd , in korten tyd veranderde in een llcenjlchtig Ligchaam^ welk hard en zwaar was, en nog des te harder en zwaar* der wordt , hoe langer het in de vryc Lucht bleef llg- gcp. pecze Steen, naderhand in (lukken gebroken G 5 zyn- ■« V % 1 i, 106 B E S C H R Y V I N G VAN zynde, vertoonde in zyn binnenfte eenige Vlekken of Spatten van Yzer. De Willigeboomen * en Elzen- boomen | leveren het gewoone Brandhout in Kamt- fcbatka uit. De Baft van de Willigeboomen wordt tot Voedfel gebruikt ; en dien van de Elzcnboomen gebruiken zy tot het verwen van hun Leer; gelyk wy in V vervolg omftandiger zullen berichten. Zy heb- ben nog den Paaus folHs annuis van Linnaus , en den pxiantbus fru&u rubro ^ nigro; dceze laat- fte groeit 'er van tweeërleie Soort; de eene heeft roo- dq , en de andere zwarte Vruchten. Van deeze Vruch- ten doeri zy eene groote menigte op tegen den Win- ter. Ook groeit *er nog de Sorbus in grooten over- vloed, wiens Vrucht by hen voor de grootfte Lek- kcrny gehouden wordt. ;. Hun voornaanifte Voedfèl trekken zy vandeNoo- t^rivan zeker Gewas, iS/^jw/z^ genoemd, welk al- daar overal groeit , zo wel op de Dergen , als in de Valei^n. Dit Struikgewas of deeze Boom is, buiten twyfel, eene foort van Cederengewas; allecnlyk is hec veel kleiner dan de Cederboomen ; en in plaats van recht op. te groeijen, kruipt het integendeel langs den grond. , ï)eszelfs Vruchten en Nooten zyn niet half zo grop^als die van de Cederboomen : De Kamt' fcbat dalems eeten ze met de Schillen. Deeze Vruch- ten, zo wel als de Bezien van de twee voorengcmel- de (bonen van Boomen, zyn zeer famentrekkcnde , voorpaamlyk, wanneer zy in eene ruimere maat ge- geeten worden. De voornaamfte deugd deezer Noo- . ten is, dat zy een goed Hulpmiddel tegen de Schurft zyn , gcIyk alle onze Zeelieden kunnen getuigen : want men It^hWt waarheid zeggen , dat zelfs in de kwaadaairdigÜe (bort vou deeze Ziekte de gemelde Vruchi; ^UHett, t^iM. ,l,»V\l ■ «m »" / KAMTSCHATK A, enz. 107 Vrucht hun eenigfte Toevlugc en Geneesmiddal is. Van de bovenfte Toppen der Slantza en derCeder- ilruiken was hun gewoone Drank gemaakt, fomtyds- gegid, en fomcyds warm gedronken als Thee; het gebeurt zelfs maar zeer weinig, dat de Ketel met Slantza en Cedertoppen niet over het vuur hangt. Roode AalbeflTen , Braamboizea^ en Knefbnitza groeijen hier zeer fchaars, of ten minfte zo ver van hunne Huizen, dat niemand de moeite neemt dezel-* ven te gaan zoeken; Daar groeit zekere foort van" zwarte Bezien *, die van groot gebruik zyn; haar fmaak, die aangenaam is, zweemt merklyk naardien van verfch giftend Bier. De Schors van dit Heefter- gewas is zeer goed tot.hetilooken van Brandewyn, geevende fterkte en fcherpigheid aan datVochc "- ,t ' De Jeneverboom f groeit in Kamtfchatka overal; doch de Inboorlingen bedienen zich tiiei van deszelfii Bezien: zy doen integendeel eenèn grooten voorraad op van Morosky ♦♦, Pianitzai^y Brufhnisza ***, Klioukva ftt en yodiuitza ***♦ : en wanneer zy' grooten overvloedivan deeze Bezien hebben , gebrui- ken zy ze niet .alleen als Konfituuren, maar zy ftöó-' ken *er dan ook Brandewyn van , uitgenomen van de Klioukva en de Fodimtzay die niet geeftryk zyn. De Heer Stellet fchryft, dat de Fodinttza ook een beproefd Hulpmiddel tegen de Schurft is ; en de In- wooners verwen hunne oude Kleederen, die hunne verf verlooren hebben , daarmede , geevende eenc Ki:; 'r;;.r. ';;;. nr;v •;: t''f{. i^tr^.r.u \\'^^':.-^^^c a.'.. /: ligc- * L$nicera ptduncullt biflorio , floribut {nfutidihtUi fif""'*» ^éKt* /•//■ titria , «hhtiga , angu/ofa. GMEL, fJtr. Séttn'»' •"■ ^ • '•• t Junipêtus, •T^'fw •"•.', 'v !■,• ' •♦ Cbamtmorui R^IJI Syn, *^ * .i ' tt factlnium, Sp»c. a. L/AW. BU«uwbelftn. CiAu: ' •• •" ■ • •♦♦ rnccinium, Sfic. 3. LINN. Dlaauwbeiren. ,. ' ,.'J .\\\ r.iccinium. Spit. 4. U^N, KooUc Kruitbeflbo. •♦♦• £mj tyds groeit 'er, boven de tweede Rei ^ nog een ^lad, recht onder de Bloem. Aan hetbovenfte gedeelte des Steels, groeit eene zwarte roodachtige Bloem» zelden twee, tets kleiner, dan die van eene gemee- ne Lelie; dezelve is in zes gelyke deelen verdeeld. Het Hart, in het midden der Bloem, is driehoekig, aan het Bovenënd geel, en vervat, in drie onderfchei^ dene Zaadhuisjes, eene menigte ^ele roodachtige Zaadkorreltjes. Rondom hetzelve zyn zes witte Standaards rriet g^ele hoofden. Deszelfs Wortel , c|ie eigènlyk de Saranna uitmaakt , is van de dikte ala cene Wonei van Knoflook, famengefteld uit verfchei- dene kleine Bolletjes , waarvan daan dezelve zyne Rondte verkrygt. De Plant bloeit in Zomermaand, omtrent welken tyd men geene andere Bloem op het Veld ziet. ' De Ü A M T S C H A T K A, ENZ. 109 ' De Inboorlingen van Kamtfcbatka^ en deWy*. ven der liuffifcbe Kofakken^ delven in den Heriïi deeze Wortelen op, cf neemen ze uit de Neften der Veldmuizen , droogen ze in de Zon , en verkoopen ze voor vyf of zes Roebels het Pud. De Saranna half gekookt en vervolgens met Braamboizen,Aalbe- zien, of andere dergelyke Beflen toegemaakt, is eene der aangenaamÜe Konlituuren , zynde fcherpenzoeCi en , indien men 'er geqoegzaamen Voorraad voor hec dngelykfch gebruik vtn hadt, zou het Gebrek van Brood taamlyk wel daardoor vergoed worden. De Heer Steller telt vyf Soorten van deeze Plant: 1. de Kimtcbiga; zy groeit naby de Rivier Tegbil en Hariouskovoi y^n gelykt zeer veel naar eene groo- te Suikerpeul of Erwt, waarnaar de Smaak ook vry veel zweemt ; doch hy noch ik hebben deeze Plant ooit zien bloeijen : 3. de ronde Saranna, welke ik boven befchreeven heb : 3. de Ov/'enka *, die overal door het Schiereiland Kamtfcbatka groeiCy is de Wortel van roode Leliën, wier Bladen ge-' heel opgekruld zyn ; de Bol is uit een verbaazend f root getal kleine Bolletjes famengielleld : 4. de 'iticbpa, die langs de Groote Rivier groeit; doch hy noch ik hebben ook deeze Plant nooit in Bloefem gezien: 5. de Matifla fladka trava f, die van geen minder gebruik is voor hunne Huishouding, dan de Saranna; want de Kamt fcbat dalers bedienen zich daarvan niet alleen zo, als wy ons van de Kon- fituuren bedienen ,* maar in alle hunne bygeloovigs Pligtplccgingen is deeze Plant van een volftrekt nood- zaaklyk gebruik. De RufTen hadden zich daar zo ras niet ter neer gezet, of zy ontdekten ook wel fchie- ^.', lyk, • Liiium raiUê tunic/ita ^ fililt finrfii^ JlorihuM rifttxhf etrtUif r«« Wihiti't. GMEL. Flor. SIbtr. t S^tndjlium ftlitlh fi»Mt(/Uit. LttfN, K*rt. Cliff, ^ i\ I K • 11 I'' f 'i I) / 110 BE g CH R YV I N G vaw ' lyk, (Jac 'er Brandewyn van kon geftookt worden; en tegenwoordig is dit de eenigfte Brandewyn , die al- daar openlyk verkociit wordt. De Wortel van dceze plant is van buiten geel, maar van binnen wit , en van eenen bitteren , kruidjichtigen fmaak. De Sten- gel is vleesachtig, beRaande uit drie of vier Leden; en de gehecle Plant wordt omtrent eenelVIans lengte hoog. Haare Bloem is roodachtig groen , met korte witte hairen , die het langlt zy« dicht aan de Wortel. De Steel heeft naby dii Wortel doorgaans vyf of zes, ert fomtyds zelfs wel tien Bladen; dc;felve zyn dik, rond, vleefchSchtig, groen, met ruuwe Steels, en inet kleine roode Vlakken geteekend. Aan den groo- cen Steel groeit, by ieder Lid, zulk een Blad, doch zonder Steeltje. De Bloemen zyn klein en wit,gelyk die van Venkel, of van andere foortgelyke Planten, en bclhan uit vyf Bladen , van welken de binncnften de grootïlen en de buitenften de kleinften zyn. IVIen heeft in iedere Bloem twee Zaadhuisjes, op korte en kleine Steekjes; en rondom dezdven zyn vyf witte Standaards, met groene topjes, welke hooger op- fchieten dan de Bloem zelve. Alle de Bloemen, »e famen genomen, gelyken naar een Scherm, dewyl de Steeltjes, waaraan de Zaadkorreltjcsbevefiigdzyn, van buiten langer, en in *t midden korter zyn. Ui< ieder Lid fchiotcn nieuwe Steels uit , waarop Bloe- men grociicn. Dceze Plant komt overal in 't rchierëiland Kamu fchatka in grootcn overvloed voort, en de Inwoo- ncrs vergaderen en bereiden dezelve op de "olgcndi wyzc: zy fnyden de Steels van de Bladen, die dichtfl aan de Wortel grocijen , af, en ontblooten dczelven tcflcns, door middel van ccne Schulp, van hunne buitcnflc Huid ; en dan binden zy ricn Steels te fa- men. Wanneer zy een weinig bcgluneo te ruiken , wcr- i.. .« ♦ fa. KAMTSCHATK A, feM. iii werpen zy dezelven in eene kom, om ze zoet te doen worden : aldaar geeven zy eene zoete ftof op , welke waarfchynlVk uit het Pit der Plant voortkomt. Dee-> ze Plantfuikcr, gelyk zy dien noemen , heeft eeneïi vry fterken Smaak, en is niet zeer aangenaam. Een Piid van deeze Planten levert nauwlyks een vierde pond van den gemeldcn Plantfuikcr uit. ' Wanneer de Vrouwen dit Kruid vergaderen, moe-- ten zy Handfchoenen draagen ; want het Sap of Vocht- is Z(» fchcrp en brandende, dat het, op het vleefcb vallende, terllond Zwelling en ülaaren veroorzaakt. Ik heb Voorbeelden gezien van fommigcn uie de kracht van deeze Plant niet kenden, en dezelve on- beciiichtzaamlyk kaauwdcn , gelyk men alle ande- re Kruiden doet; dat niet alleen hqnne Lippen, maar ook hun Kin, Neus en Wangen, en dus alle die Deden , welken het Sap .-' ■• na B E S C H R Y V I N G VAM «cn houten Dekfel dicht toemaaken;en in plaats vari eene Pyp, bedienen zy zich van den Loop vaneer.w'ii Snapliaan. 't Vocht, dat 'er 't cerfi uitloopt, is zo fterk als Brandewyn ; welk, indien het vjor de twee- maal overgehaald wordt, een Spiritus voortbrengt^ welk zo fterk is < dat het zelfs Yzer verteert. Doch deeze Jaatfte foort van Herken Drank is niet voor hec Gemeen, maar alleenlyk \oor het ryker flagvan Lie- den ; en 't geen zy openlyk verkoopen , is llechts vait het geen 'er uitloopt. Twee Puds groene Kruiden gecvengcmeenlyk eert Vcdro * van de gtmeenlle foort van Herken Drank, en het Pud koft vier Roebels en zelfs wel meer. De Kruiden, .die 'er nog overig blyven^ na dn :l!e dö geellen 'er uitgehaald zyn, j^cbruikcn x\ 'e\ "cns als Gill) in plaats van Üezicn , om andei.. V.(i|.;fcls of Geil aan !t gilkn te brengen ; en 't geen zy on die wyze niet kunnen gebruiken , geeven zy aan hun Vee, dat het zeer greetiglyk eet, en 'er zeer vet van wordt. *c !s zeer merkwaardig, dat de Drandewyn, gctrok-» ken van decze zeefde i'lanten, m; die van haare tiuid niet : rgvuldiglyk ontbloot zyn, Zwaarmoedig- heid en Vcrllrooijing van Zinnen veroorzaakt. De Heer Steller heeft de volgende aannicrkingeii omtrent deczcn Brandcwyn of Herken Drank ge- naakt. I. Dtt dezelve zeer doordringende is , en een groot gedeelte ichcrp Zuur vervat, welk het Bloed verdikt, en hetzelve zwnrt maakt. a. Dat eene kleine Hoeveelheid van dien Drank de Mciifchcn dronken, en geheel zin- en gevoelloos, en zells hunne Aangeslgten zwart doe ^ n. 3. Dat,- fs^ • t#n rt/r# \% #f Bf ffi^U Maif vÓQt vochttge W«arcn , hou- 4cBdt v]rr.«atwiuii| Vlutaok 'ti fat,' HlU- KAMTSCHATKA, enz. 113 3. Dat , wanneer iemand een weinig daarvan drinkt, hy den gchccicn nacht door moe vc:"vaarJyi «»»» u V h :i i 114 B E S C H R Y V I N G VAN een dik zoet Vocht, welk de befte Quaffe * maakt, die men zich verbeelden kan. Het vcrfchafc hun ook een zeer fterk Azyn , indien zy by zes Pond Kipri flechts voegen één Pond Spondiliurn , en dat Meng- fel op de gewoone wyze laatcn giften. Men bekomt ook veel meer Brandcwyn, wanneer men hei Aftrek- fel van Kipri ^ in plaats van zuiver Water gebruikt, om hec gemelde Kruid tot den «Stookkctel caberci- den. De Inboorlingen van Kamtfchatka bezorgen de Navels hunner Kinderen met dit Kruid, kauwende hetzelve, en leggende het dus op het gemelde Deel. Zy kappen de Wortels en Steels in kleine ftukskens, en. gebruiken dezelven in plaats van groene Thee , waarmede zy in geur eenigzins overeenkomen. De Kurilers hebben de gewoonte, om zich tot dit ein- de te bedienen van een ander I leeftergewas f , welk Bloemen heeft, gclyk die van Aardbeziën zyn, alleenlyk een weinig geeler , doch het brengt geene Bezien voort. Dit wordt door de Kamtj'chatdalers ge- noemd Kuriljcbe Thee, en is een beproefd Genees- middel in geval van Buikloop en Snyding in de Dar- men. De wilde Knoflook ** is niet alleen van zeer goeden dienrt voor de Keuken, maar ook in de Genecskunft. Zo wel de Rufjen als Kamtfchatdalers vcrfamclen dien in grooten overvloed, wr"'cn zy in ftukkcnfny- den Qx\ vervolgens in de Zon droogen, bewaarcn- dc dien dus tot ccnen Voorraad voor den Winter. Wanneer zy dit Gewas des Winters willen gebrui- ken, * (^*Ili (• ccn Ruinrche Dmnk, genmiikt viin Rogfen-Mouc tn Meel , i'H flcchu een weliilit gcglft. Somtyil» voegen «y 'er ook Mum liv. Dit ^tl■nK^cl mnHkc ^u'oncii onantiKetianmcn Üraiik. t PKitnlilh i^nlipintiior.: A/AW Hort. C/if. ** Mium Mih tiulit«Jièii$ ftht/«tn fitrtèiu nmbtUêlit, QMEL.fïtr, Hèir. 2V«. /. /. 49. i ii \ N * maakt, hun ook ld Kipri IC Meng- bekomt c Aftrek- ;(ibruikc, caberei- jrgen de luwende de Deel. jkskens , B Thee, m. De [ dit cin- t, welk illcenlyk c Dczicn Iers ge- Genees- 1de Dar- ;oedcn skunlK imelen ten fny- waaren- Winter. Jïcbrui- kcn, Mout tn 'er ook lik. ML.ittr. K A M T S C H A T K A, enz. 115 ken, kookcn zy het eenen geruimen tyd in Water, laaten het daarna een weinig giften, en bedienen zich vervolgens daarvan op dezelfde wyzc, gelyk men op andere plaatfen van groene Kruiden Warmoes maakt; dit Gerecht wordt door de Inwooners van Kamt- fchatka in hunne Taal Shami genaamd. Zy hou- den den wilden Knollook voor een zo krachtdaadig en onfeilbaar Hulpmiddel tegen de Schurft, dat zy zich genoegzaam buiccn gevaar oordcclcn te zyn, zo ras dezelve zich maar van onder den Sneeuw be- gint te vercoonen. Zelfs heb ik vande A''ö/rif/('/ttfw,die door Kapitein Spanberg gebruikt werden tot hec bouwen van de Sloep G'^^WèV, een Verhaal van des- zelfs ongemecnc krachten ontvangen; te weeten: Zy waren allen zo zeer door de Schurft aangetaft, dac nauwlyks een van hun in ftaat was, om te gaan, ik laat liaan om te werken , zo lang de Grond mee Sneeuw bedekt was : maar zo ras de hooge Landen begoiiden groen te worden, en de wilde Knoflook ulttefpruiten , aten de Kvfakken ó\q ecrfte Ui:rpruit- fels met byzondere graagte. Toen zy 'er van begon- •ylen te eeten , werden zy over hun gcheele iJgchaam zodanig met Puillen en Roovcn bedekt, dat de Kapitein niet anders dachr,of zy waren allen met de Vcnusziekte belinet. Doch , binnen den tyd van veertien dagen, vielen dceze Rooven af, en zy waren volkomen herltcld van de Schurft. Voorts behoort tot het Voed fel der Kamtfchah dalers de Shehniua*^ en de Mnrkovai]^ zynde de Steel eener holle en (appige IMant, gelyk de An- gelika. De S/.K'lmina b eene foort van Uhnaria, Ilaarc Wortel is van buiten zwartüchtig, en van Sin- ncn. • VtmariA fUtflibm H/pUh. STEIJ.F.R. t CléTreeptnlum fiminibm livlhut Hitidii | fitlili'i rêtHifirii fimftUt» Im. LU^JS, Üêrt, ai f. f, 101. H B • N 'l 't ii6 B E S C H R Y V I N G VAM nen wit. Uit ecnen Wortel komen twee of drie Steels, ten naafte by van ecne Mans lengte, voort; welke, dicht by den Grond, omtrent een' vinger dik, maar hooger op een weinig dunner zyn. De Bladen ko- men voort aan lange Armen , welke overül langs den Steel uitfchietcn. Met bovendo gedeelte derzelven is groen en zacht ; doch het onderde gedeelte inte- gendeel ruig, met donkcrroode Aderen. Ter plaats, waar een Arm uit den Sceel voortkomt, zyn twee Bladen, gclyk do bovenbelchreevene, doch een wei- nig kleiner. De vStecl is driehoekig., roodüchtig, hard en ruig. Aan den Top der Plant is eene Bloem, zweemende naar die van den Sorbenboom. Zy heeft vier eironde Zaadhuiijes, zynde aan de zydengeel, met donsiichtigc Randen , in ieder van welken twee langüchtige Zaadkorrel tjes begreepen zyn. Dezelve worden onn-ingd door tien witte Standaards, die bo- ven de Bloem uitlleckcn. De Plant bloeit omtrent het midden van Hooimaand , en het Zaad is eene Maand laatcr,naamlyk omtrent het midden van Oogft- maand, ryp. De Wortel, Sceel en Bladen van deezo Plant zyn zeer lamentrekkende. Zo wel de Riijjen als de Kamtfchatdcilef's ccten dezelve i,i het Voor- jaar. Ook bewaren zy den Wortel voo" den Winter, dien zy in Hukken (fanipen en dus toi een Pap koo- ken. Ten aanzien van den Smaak heeft deeze Plant cenige overeenkomt met de IMllasjes. De Morkovai Poushki worden zo genoemd, om dat zy, zo wel ten aanzien van het Loof, als van den Smaak, naar geele Wortels gelyken. Zy ecten ook deeze Groente in de I.ente;doch zy pleegen her ook veelal inteleggen als Zuurkool; ook maakcn zy 'er dikwyls eenen Drank van. Du Kütkonia * groeit aan de Oevers van de Ri- • vier 1 I i 41 \. 1, om UI den jn ook Ier ook ]zy 'er icRi. vier K A M T S C H A T K A, enz. 117 vier Kanitfcbatka \w grootcn overvloed. De Wor- tel van dit Kruid is omtrent cencn Vinger dik, bitter en famentrekkende, van buiten zwart en van binnen wit. Sonnyds komen 'er vyf , doch altyd meer dan twee Steels uit deczcn VVorccI voort , ter hoogte van omin'ïnc tien Duimen, ter dikte eener gcmeene Ganzenfchacht , en van eene bleekgroene kleur. Aan het Bovenënd der Plant ziet men drie eironde Bladen, die zich als eene (Ier uitbreiden, en uit hec midden van dezciven fchict een Steel op, ter lengte van eenen halven Duim, die de liloem draagt. De- zelve bcdaat uit drie witte Bladen, en bloeit in het midden van IMoeimaand. V)c Kamt fcbat daler scQicn den Wortel van deeze IMant zo wel groen , als ge- droogd, met Kaviaar; maar de Vrucht moetterllond, nadat zy geplukt is, gcgeeten worden ; want, in- dien zy flcchts gcduurende eenen nacht bewaard wordt, begint zy reeds te verrotten. De Ikoume * groeit hier in overvloed, niet alleen op de Heuvelen, maar ook in de Valeien. De In- boorlingen van Kamtfchatka ccten deeze Plant verfch of gedroogd, met Kaviaar gellooten. Zy is in ver na zo famentrekkende niet, als die van Euro- pa^ heeft veel fap, en fmaakt gelyk een noot. (Jtcbkhlcy f is eene Plant, wier Bladen veelcovcr- eenkomll: hebben met die van Ilonnep. Wanneer de Bladen dri)og zyn, en men dezelven kookt met Vifch,dücn zy het nat fmaakcn als of er Vicefch van wilde Geiten in gekookt was. \ De Wortel, in het Schiereiland Kavitfcbaikagt- noemd Mifoui, en in de Provincie Jaktitski Sar- dan^ braaden zy in Vifch- of Kobbenvct, en hou- den zuiks voor een fniaaklyk gerecht. , ..^ Dccze • Hiflcrta fnlii'i «Mfif thhhgit ttcnmimitii. t/i\W. tltrt, Cltjf, f J^c»hia f'oliit c»nn,%bii, Sl'LLI.h'.R. " ■.'.j. / I . ^ H II 120 B E S C H R Y V I N G VAN hy in dezelve fterk begint te zwéeten, wryven zy 2ynen rug met den Kervel , zynde zeer omzigtig ora de Lendenen niet te raakcn ; want , hei geen zeer ongemeen is, zulks zou eencn fchielyken dood ver- oorzaakcn. OndertuiTchen (lellen zy dit Hulpmiddel altyd met veel vrucht in 't werk. - '~ - 8. De Zgate * , wier verfchriklykc Eigenfchap- pen in al deeze Gewellcn maar al te bekend zyn , moet niet vergeeten worden. Zy bertryken de Pun- ten van hunne Pylcn met het Sap, welk uit den Wor- tel deezer Plant gedrukt wordt;en de Wonden, wel- ke daardoor veroorzaakt worden, zyn ten eencmaal ongeneeslyk , ten zy het Vergift op hetzelfde oogen- blik daaruit gezoogen wordt. Dit is zekerlyk het ecnig middel daartegen , en , indien hetzelve verwaar- loosd wordt, wordt de Wond tcrftond bldauw, en zy zwelt op , en binnen den lyd van twee dagen is de gekwctlle dood. Wanneer zelfs de grootfte Wal- viflchen flechts eene geringe Wond , door middelvan zulk een vergiftigd Wapen, ontvangen hebben, kun- nen zy de Zee niet lang daarna houden, maar zich op Strand werpende, lierven zy flllerjammerlykft, onder vcrfchriklyke Geluidgeevingen. De volgende Planten zyn zeer dienftig tot Klee- ding en andere huishoudlyke Zaaken. Langs de Zeekufl groeit eene hooge witjichtige Plant , die veel naar Tarwe gelvVt. Men vindt ze ook omtrent StreHnitnuife^ een jL.uftpaleis, niet ver van Petersburg , in cenen zandachtigen Grond. Van deeze Plant vervaardigen zy Matton, die hun tot Dckkleeden en Gordyiicn verllrckkcn. De beften worden van vcrfcheidene Kleuren gemaakt, met tus- fchcnvoeging van Walvifchbaarden , zeer dun ge- fplecten. Zy bedienen *er zich ook van tot Mantels, • t/tntmoutt & Rannticuluu ■JtaÊÊm K A M T S C H A T K A, ENZ. lai gelyk de oude Ruffifche Mantels, zynde van binnen glad en van buicen ruig, en maakcndc dus dat de Re- gen 'er gemaklyUer by neerloopt. Hec fraaifle van dit Soort van VVerk bellaat in hunne kleine Bakjes en IVlandjes, waarin de Vrouwen haare Drinkgereed* fchappen bewaaren. Deeze zyn zo aardig en net ge- maakt, als of zy van gefpleeten Rottingen famenge- vlochten wnren ; zynde daarenboven verliefd met Hair van W alvifchbaarden en met Paardenhair van meer dan ecne Kleur. Wanneer deeze Plant groen is , maakcn zy 'er groote Manden van , om 'er hun- nen Vifch , ook veelerhande Kruiden en Wortels, welken zy tegen den Winter opdoen , daarin te be- waaren. Voorts dient hun deeze Plant tot Dekking van hunne Huizen en Hutten. Zy maaijen zè af mee eene Zeis, gemaakt uit het Schouderblad van eenen Walvifch , welk zy op eenen Steen flypende zo fcherp weeten te maaken,dat zy 'er cene goede fneê aan geeven. .:.;:'nooi.^ -j' * :;> yf* r:ï '.^ • i ,:;:■. In de moeraflige Plaatfe" /an het Schiereiland Kamtfchatka wordt eene Plant gevonden , die veel naar Cyperois gclykt. Deeze kammen zy uit met eenen dubbelgctanden beenen Kam, en gebruiken ze dan , in plaats van Hembden en andere Doeken , om 'er hunne Kinderen in te winden , en dezelveti zuiver en warm te houden. • Ook rollen zy deeze Plant, dus toebereid, om hunne Beenen, welke hun dus tot Koufen verftrekr. De Vrouwen winden de- zelve om haare Ligchaamen , zich verbeeldende , dat de Warmte , daardoor veroorzaakt, haare Vruchtbaar- heid bevordert. Voorts gebruiken zy deeze Plant, om Vuur te maaken, doordien zy llgrlyk Vlam vat: Op voornaame Feeftdagen binden de Kamtfcbatda" Iers Kranfcn, van deeze Plant gevlochten , om de Hoofden en de Halfen hunner Afgodsbeelden; en ^ - . . H 5 wan- ^ 122 B E S C H R Y V I N G VAN I ''t in^^ M ; É : 'i \ wanneer zy eene Offerhande doen, of eenig wild Dier dooden , verbranden zy eenigen deezer Planten , tot eene Verzoening; dat, zo zy zeggen, de Nabeftaan- den van het Beell, welk zy gedood hebben , daardoor moogen bevreedigd worden. Voorheen plagten zy hetzelfde by de Hoofden hunner Vyanden te doen: nadat zy dezelven met dergelyke Kranfen verfierd hadden , verrichtten zy verfcheidene Bezweeringen en Tovenaryen , en vervolgens ftaken zy ze op Paa- ien. De Kofakken noemen deeze Plant Totitchitze, Weinige Planten heeft men , die van een algemee- ner gebruik zyn, dan de Netels. Want, dewyl zy geenerhande Soort van Henrfep hebben , souden zy van alle de Noodwendigheden verfteeken zyn om Netten te maaken tot de Vifchvangft, die echter tot hun Leevensönderhoud volftrekt noodzaaklyk is. In Oogft- en Herfllmaand vergaderen zy 'lezelven in groote menigte, en dezelven in Bond' indende, laaten zy ze in de fchaduw droogen. ..neer zy dezelven opraaaken , fplyten zy ze eerft met hun- ne Tanden; daarna trekken zy 'er de Baft af, en vervolgens kloppen zy ze. Dit alles gefchied zyn- de, kammen zy ze, en fpinnen 'er Draaden van. De Draad van het eerfte gefpinfel wordt door hen gebruikt om 'er mede te naaijen ; maar om 'er Net- ten van te maaken, verdubbelen zy de Draaden en twynen dezelven ; al het welk, geduurende een Zo- mer, verricht wordt. Ondertufrchen is het zeker, dat zy zeer onkundig en onervaren in dit Handwerk zyn, 't welk, onder anderen , ook hieruit blykt, dat 2y hunne Netels nooit te weeken of te rotten leggen, en hun Garen niet kooken. „. ; ^ %'•■ \ \ k VI. HOOFD. i ' I 41 H^ii — iiii-lii' ^ «Ma*H KAMTSCHATKA, enz. 123 VI. HOOFDSTUK. Van de LANDDIEREN, in het Schier- eiland KAMTSCHATKA. De vooraaamfte Rykdom van KamtfchatkahC' ftaat in deszelfs groote menigte wilde Dieren. Onder dezelven zyn voornaamlyk te tellen de VolTen, Sabels, SceenvofTen , Haazen , Mormeldieren, Her- melynen, Wefels, Wolven, Rendieren, zo tamme als wilde, en Steenbokken. De Voflenhuiden dvan Kamtfchatka evenaaren al de anderen van geheel Siberië , zo zy dezelven niet overtreffen, in Dikte, ï ^ngte en Schoonheid, van hair. Daarenboven worden in dit Schiereiland al- leen byna al de verfchillende Soorten van VofTcn ge- vonden , welken men elders in Siberië , of in andere Geweften, aantreft, alsby voorbeeld, roode,vuur- kleurde, met eene blauwe Borll, of met eeri zware Kruis geteekend, kallanjebruine , zwarte , en derge- lyke meer. Somtyds worden 'er ook witte Voflea gevangen ; doch deezcn zyn 'er zeer fchaars. 't Is merkwaardig , dat de koftbaarfte en meeft ge* achte Voflen de moeilykften zyn om gevangen te wor- den; zulken zyn de zwarte, die met eene blauwe Borft en de vuurkleurde;zo dat niet alleen de A'^w/- fchat daler s^x^iL^x zelfs ook de /i//^«, groote zwaa- righeid ontmoeten , om ze te vangen, 't Gebeurde, terwyl ik in Kamtfchatka was, dit de Ko/akken y geduurende twee Winters, beezig waren, omeencn zwarten Vos, die zich langs de Groote Rivier op- hieldt, te vangen, zonder echter hun oogmerk ie bereiken. De I J ^ i .^i ' / f ' ' I ■ Ml 1 1 I .^ 1 tl k il ( ' » ia4 B E S C H P. Y V I N G VAM De meeft gebruiklyke wyze cm de VofTen te van- gen, is of door Vergift, of met Vallen, of met Boo- gen. Het Vergift wordt by Kloi^pen of grooteBroit- ken in verfche Voetlhppen gelegd. De Vallen wor- den aan het hangen der Dergen gefteld , hebbende tot een Lokiias een leevend Dier; en tot grootere zeekerheid worden 'er doorgaans twee of drie Vallen, dicht by eikonder, ter zyde van eenen Berg gepiaatft, opdat de Vnffen, van welken kant zy ook naderen, in een van die vervallen. En dit heeft men nood- zaaklyk geoordeeld; wam de Voflen,die eens in ge- vaar gewceft zyn , om eenen (lag van zulk eene Val te bekomen , gaan naderhaiid zo voorzigiiglyk te werk , dat zy het Lokaas opëecen , zonder betrrpt te worden. Doch, met al hunne Liftigheid , vaii het hun -chter bezwaarlyk, de verlcheidenoValkn, die hui'nentwcge worden uitgezet , temyden; integen- deel vervallen zy daarin dikwyls , wordende fomtyds aan het Hoofd, en fomtyds aan de Beenen gevat. - De wyze om ze met den Boog te dooden is als volgt : De- Jr'.tigers moeten nauwkeuriglyk weeten , hoe hoo"^ zy den Boog moeten plaatfen : wanneer do Boog gelpannen is, wordt dezelve vaft gemaakt aan ccnc^ Paal, ten dien einde in den grond gcflagen na by de Plaats, alwaar de Voctllap^cn van den Vos waargenomen zyn ; daarop wordt een Koord aan de Streng van den Boog bevcüigd , en zeer dicht aan den grond over het gewoone Pad van den Vor uiigellrekt; en zo haall de Vos met zynenvoctdeeze Koord r.anraakr, gu... de Boog af, en de Pyl door- bwoi i zelfs l.ct I lari van het Dior. Dcczc /yn de Uitvindingen der RuJJlfcbe Kofak- ken ; want de Kdmtfchatdilers gaven zich , voor- heen, in 't minll geenc moeite, om Voflen te van- gen , dewyl zy hunne 1 luiden niet hooger ochtcden , dan ^.>') 1/ U I la tl KAMTSCHATKA, enz. ïhs dan Hondenvellen. Zy zeggen , dat zy zo veelen , als zy wilden, met Stokken hadden kunnen dcod- (laan , zynde de Voflen , voorheen , zo talryk in Kamt- fcbatka^ dat de Kamtfchatdalers ^ wanneer zy hun- nen Honden Voedfel gaven , vcrpligt waren , de VofTen , die zich dnarönder mengden , van den trog weg te jaagen. En , fchoon dit eenigzins onwaar- fchynlyk voorkomt, is het echter zeeker, dat dc'^^os- Icn zich tegenwoordig nog aldaar, in groote menig- te, omtrent de Fortc'n ophouden; zelfs komen zy» by nochttyd, binnen de Forten , zonder ecnige fchyn- baare vreeze van gevaar, welk zy van de Landhonden moeren te verwachten hebben: want de Honden in Kamtfchatka zyn of niet in Haat, om de VofTen te vangen , of, daarop niet .ifgerccht zynde , geeven zy geen acht op dczelven. 't Gebeurde, toen ik in het Schiereiland Kamtfchatka was, dat een der Inboor- lingen aldaar vcrfcheidenc Voflen ving in den Put,al- "ïvaar liy zyntn Vifch bewaarde. Üe belle tyd om op de Volfen te jaagen is, wan- neer het Aardryk hard bevroorcn is, en eer de Sneeuw begint te vallen; want dan is he- bezwaarlyk voor hun, do Rottcnnellen uittcgraaven , 't welk zy doen, wanneer het Aardryk ontdooid is, zynde de Rotten hun vüornaamlle Voedlèl. De Kurilcrs , die omtrent Ktirihkaya Lopatka hun vcrblyf houden , vangen de Vollen op ecne by- zondere wyze. Zy hebben een Net, van het Hair van Walvifchbinrden gemaakt, en famcngclleid uic vcrfcheidenc Ringen. Dit Net wordt .over den (irond uitgcfpreid; en aan eencn Rii;^,dic in 't midden van het Net beveiligd is,maake.i zy eene l'xtcr of eenea onderen leevenden Vogel vuil. Rond()in het Net wordt een Koord gefpannen , welker luiden worden vallgchoudcn duur ucn Pcrfjun , die zich, dicht by der 'i fi r \ II 'I 125 B E S C H R Y V I N G vaw der hand , in eenen Put verborgen houdt, en terftond, wanneer de Vos naar den Vogel fpringc , trekt hy de Koord naar zich en door dat middel fluit zich het Net dicht toe, omgeevende hetzelve den Vos opge- lyke wyze , als een Treknet de VifTchen. De Sabels van Kamtfchatka overtreffen al de an- dere Sabeldieren van geheel Siberië^ zo in Grootte, DiKte van Hair, als in Glansrykhcid ; maar in het ftuk van Zwartheid zyn ze niet te vcrgelyken by die, welke in de Provinciën Olekmine en Fitime gevan- gen worden: ondertuflchen zyn hunne andere Eigen- K;happen zo fchatbaar, dat de Sabels van hetSchicr- cfland Kamtfchatka by zeer veelen den Voorrang hebben ; en in het Keizerryk China , alwaar incn de Kunft verftaat om de Kleur te verbeteren , liaan de SabelvcUen van Kamtfchatka op zulken hoogen Prys , dat 'er Hechts weinigen van dezelvcn naar RuS' land gebragt worden. De Sabels , die zich omtrent de Rivieren Tegbil en Oukine ophouden , worden nog voor de bellen van allen gehouden, en fomtyds tegen dertig Roebels het Paar verkocht. De Heer Steller y zegt, dat men de flechtllon omtrc4it Lo' pat ka en de Kurilskoi Meiren vangt. 1 lot gebeurt dikwyls, dat de gcmccnfle foort van Sabeldieren zul- ke zwarte en dikliairigc Staarten hebben, dat zy duur- der verkocht worden , dan ccnige anderen. Voor de Verovering van Kamtfchatka door de RufTen , was in dat Schiereiland ccnc zo groote me- nigte Sabeldieren , dat een Jager zeventig of tach- tig Sabels, binnen den tyd van een Jaar, op zyn gemak kon dooden ; en zulks niet om liunnc 1 luid of het hccrlyk Bontwerk, dat zy uitleveren, maar enkel uit hoofde van hun Vleefch, waarvan zy, als een lekker en fmaaklyk beetje, veel werk» maaken. De Inboorlingen Hemden in dien tyd zeer gaarne ^ toe. L, KAMTSCHATKA, «n«. ti; toe, hunne Schatting in Huiden van Sabeldieren te betaalen ; zy waren ook zeer blyde, wanneer zy voor acht Sabelvelien een Net, en voor achttien dergeiy- ke Vachten eene Byl verlireegen. Sommige Koop- lieden hebben , in den tyd van een j'-.ar, enkel en al- leen aan Bontwerk meer dan dertig duizend Roebels gewonnen. De Sabels zyn in dit Schiereiland ook nog (leeds in grooteren overvloed, dan in eenig ander Gewefl; van Siherie, geiyk waargenomen is door ie- der een, die in Kamtfchatka gew-^cll is, en hunne Voetlhppcn in den Sneeuw aldaai vergcleeken heeft I met die , welke langs de Rivieren Lsna of Beloy * gezien worden , en zulks zelfs in de Nabuurfchnp der Forten. En indien het Volk van Kawtfcbatka zo ievcrig en Ichrandcr in de Sabclvr.ngll was , als de 67- beriérs^ omtrent de Leua woor.endc , zouden zy veele meer kunnen verkoopen , dan die : doch zo lui en vadfig zyn zy van natuur, dat zy nooit meer dooden, ^ dan die zy tot het betaalen hunner SchattinL',cn, en het voldoen hunner Schulden noodig hebben. Zy merken hem, die zes of zeven Sabekiicrcn in ecncn Xv'inter doodt , als eenen onn;('ineen kundigen Janger aan; en veelen der Inbo i zyn zelfs niet in Ibar, om de noodige Vachten i ilini', hunner Schat- tingen te bekomen , maar moeten .Iven of van de Rufftfcbe Kofakken^ of van fonimig< andere nt^er ervarene Jagers van hunnen eig-n Landilurt , bor- gen , waar tegen zy dan verpligt zyn , den gthülfii volgenden Zonnar voor dezclven te werken. Wanneer zy ter Sabeljagt gaan , belhat hunne ge. heele liugaadje in een Net, eenen lioogcn Pylen,in een VuurÓag, Vuurllcen en Tonder. Wanne •• zy een Sabeldier vinden, welk zich in de Aarde « » on- der de Wortels van eenig Cieboomtc verborgen houdt, trekken zy over die Plaatë hec ftlet , waarin do ^^ : i> ,; ) t r '• Is I i t' ♦ I iftS B E S C H R Y V !N G van; de Sabel, uit zyn hol komende, zich vervolgens zelf verwart. Van den Boog en Pylen bedienen zy zich , om de Sabels te rdiieten , wanneer zy de vlugt nse- men op de Boomcn ; en het Vuurgerccdfchap dicnr hun om Vuur te manken, wann' )or zy eenen dikken Rook verwekken, en door welk middel zy de Sabels uit de liolon, in welken zy zich verborgen houden, weetcn te vcrdryvcn. De belle Jaagcrs , om des te nader by hun Wild te zyn, zyn gewoon, met hun. geheel Huisgezin zich naarde Bergen te begcovcn, aldaar Iluctcn oprercchten , en den gchctlen VVintLT in dezeiven doortebrcngen. Schoon het in Kamtfchatka van Steenvoflcn en Ilaazen als overvloeit, zal het echter rauvvlyks ie- mand der moeite waardig achten, op dczcIvcn te jaagen,zynde hunne Vacliren van zeer pcringeVVaar- dy. En wonneer zy in de VofTenvallen betrapt wor- den,gebruilpliun- ne Bedden. De Steenvodcn van her iSchicrëilnnd Kamtfchatka zyn flechts een weinig bcicr, dun de Haazen van de Provincie ToNrouc/.>aHy en wier Hui- den zeer flecht ;'""' , doordien het flair 'er zeer iigc uitvalt. lS/^/Z^/- ver'iaalc , dat (bininigcn gewoon zyn de Staarten der Steenvoflèn van Kamijchatka aan de Haazenvcllen van Touroitcban te nanijen, en dus dezeiven by de onkundigen voor oprechte Vachten vanSteenvüllln tj d()endoorgaan,ierwyl het wegens de Dikte der Huid en des llairs zeer bezwaarlyk is, zulk een bedrog te ontdekken. , De Murmi Idieren , Marmotten of Bergrotten * vindt men overal in Kamtfchatka in grooten over- vlc'.J. De Koreken bedienen zich van hunne Vach- ten tot Klecding; en daartoe worden zy ook met der ... daad • tUtmtli0 MKitêr. GOIKU . . . . IV. N KAMTSCHATKA, zui, 129 daad zeer goed bevonden , zynde teffcns ligt en warm. Steller vergelykt het Bontwerk, van ^e Ruggen der Monncldicren gemaakt, by de gefpikkclde Vogel- vedcren , voornaamlyk op cenigcn aflland gezien ; en hy zege ook , dat dit Dier , insgelyks , op het vafte Land en op de fCilandcn van Amerika gevonden wordt. Wanneer ^y eeten, zitten zy op hunne ach- terlle Pooten,gelyk de Eekhoorntjes, en houden hua Voedfel, in Wortelen, liezicn en Nooten bclhan- de, met hunne voorde Voeten. Zy zyn aardig te aanfciiouwen , en maaken een verbaazend iTierk flui- tend Geluid. , ; Niemand acht het hier der moeite waardig, op Herniclynen *, Wczeltjes f, of gemeene Mormel- dieren ** te jaagen, uitgenomen wc.nneer zy deeze Diertjes hy geval ontmoeten ; zodat men de ilerme- lynen onder het Bontwerk van 'c Schiereiland /^dr/«;- J'chatka niet kan reekenen, Dï^ar is nog een ander Dier, van het geflacht der Wezels, in Kamtfchatka^ en Veelvraat ff genoemd, welks Vacht zo grootlyks ;2;eiicht wordt hovcn al de anderen, dat, wanneer zy iemand, als op het heer- lykrt uitgedofcht, willen hefchryven, zy gewoon zya te zeggen , dat hy bekleed is met liet Bont van den Veelvraat. I')e Vrouwen van Kamtfchatka verfie- ren haar Hoofd Iniair met de witte Pootcn van hec Dier, en reckeiien zulks als cenen grooten Opfchik. Doch de Kamtfcbatdalers dooden zo weinigen van deeze Dieren, dat zy niet alleen niet genoeg hebben tot den Uitvoer, maar zelfs verfcheidenen dier Vach- ten tegen eenen zeer hoogeu Prys uit de Provincio • Ermlntum mttfwt. CMEL, < f F.imiiitiim mlnui, l\}»fHemt >• « •• fll,„m»tt„ n,lu,.rii. -" ' * i mm «■ 130 B E S G H R Y V I N G VAN JakU' ü invoeren. Zy fchatten de Huid van den Veelvraat te kortbaarer, hoe witter of geeler dezelve is, fchooii anders overal elders deeze Soort veracht wordt : ja, zy achten ze zelfs zo hoog, dat zy zeg- gen : de hemel fchc Weezcns drangcn geene andere Kleeding, dan van dit Bontwerk. Zy kunnen ook hunne Vrouwen of Byzitten geen grooter Gefchenk doen , dan haar een dcezer Vachten te vereeren. Voorheen werdt de Huid van eenen Veelvraat voor dertig, en zelfs wel voor zellig Roebels verkocht; en voor de twee Pootcn van dit Dier, waarmede de Vrouwen haar Hoofdhiair optooijcn , geevcn zy fomtyds een , en fonicyds zelfs twee Zeebcevers. Het grootde getal dcezer Veelvraaten wordt naby Karaga, Andirska en Kolima gcvcnden. De Veelvraaten bezitten cenc verbaazende Be- kwaamheid om llendiereu te vangen, 't welk zy oef- fenen op dcezc vvyze: zy klimmen op cencn Boom, en necmen een gedeelte van zulk Mos, als de Ren- dieren gaarn eetcn, mede; in den Boon; zynde, laa- ten zy het Mos vallen, en wanneer 'er dan een Ren- dier komt, om zulks op te eetcn, werpen zy zich zelvcn neer oj* den Rug van het Dier ; vervolgens maakcn zy zich valt rudchcn dcszclfs Hoornen, krab- ben het Dier de Oogc.i uit het Hoofd, en veroor- zaaken hetzelve zo veel Pyn, dat het arme Dier, om een einde te maalcoii van die Pyn , of, indien het mooglyk ware , zich van de oorzaak van dezelve te bevrydcn , door zyncn vyand te doodcn, zyn Hoofd tegen de Boomeu lloot, waarop gcmcenlyk de Dood van het Rendier volgt. Zo ras i;^ het Rendier niet gedood, of de Veelvraat verdeelt het Vleefch in ver- ilhcidcne Stukken, en vcrbcrgtzc in den grond, op- datze door andere Dieren niet zouden wcggcflccpt worden ; zelfs is de Veelvraat zo zeer op dcezc ver- rich- y ; van den dezelve veracht ; zyzeg* I andere nen ook iefchenk ereercn. aat voor ïrkocht; nede de even zy 'ers. rdt naby ndc Bc- « 7,y oef- I Boom» de Rcn- idc , laa- ien Ren- zy zich volgens , krab- vcroor- ler,om jen hcc fdve te Hoofd Dood Ier niet lin ver- id,op- [eflecpc Kc ver- r ie li- lt A M T S C H A T K A, ÈNZ. 131 Hchting gefield , dat hy ook zynen buik niet eer vort zynen Prooi zal vullen, voor dat hy het overige ge- borgen heeft. Op dezelfde wyze vernielen zy langi de Rivier Lena veele Paarden. Zy kunnen ook ge- gemaklyk tam gemaakt worden , en zyn in ftaat om vcrfcheidcne Kunftgrecptn te leercn. Men heefc viq\ eens verhaald gevonden , doch wy hebben het nooic door Ooggetuigen hooren bevcfligen, dat hun- ne Gulzigheid zo ver gaat, ^-.m zy fomtyds genood- zaakt zyn , hun opgekropc Ligchaam tullchen twee naby elkander (bande Boomen te pcrfen, ten einde hunnen Buik van het overtollige te ontladen. Ten min- de is het zeker, dat de rammen zo gulzig niet zyn; doch miflchien zyn dcezc Dieren in vcrfcheidcne Gc- welbn ook zeer onderfchciden. Bccren en Wolven zyn h-er zo talryk, dat zy,ge- lyk het tamme Vee , fommigc Bofïchaadjcn en Vel- den vervullen; de Bcercn in den Zomer, en de Wol- ven in den Winter. De Beeren van Kamtfchatha zyn noch groot, noch boosiiartig, en vallen nooic op mcnfchen aan, uitgenomen wanneer zy dezelve flaapende vinden; en zelfs dan dooden zy zelden iemand , maar gemeenlyk fcheuren zy de Huid van het achter- (ie gedeelte des Hoofds, of, wanneer zy wrecder dan naar gewoonte zyn, ncemcn zy een Stuk uichec een of ander vleefchüchtig gedeelte des I .ighaams weg; doch nooit eeten zy ze op. De Lieden die dus ge- wond zyn , worden J) rankt genanmd , en zyn in taamlyke menigte aan te trcÜcn. I\1en heeft hier aan- gemerkt, dat de Beeren nooit eenig leed den Vrouws- perfoonen toebrengen : ninnr des Zomers gaan zy metdezelven rond , gelyk tam vee ,voornaamlyk, wan- neer zy Bezien verfamelon. 't Is waar , fomtyds ee- ten de Beeren wel de Be/ien op, welkende Vrouvv- I 2 lic- "W \ ^^ V 132 B E S C H R Y V I N G VAH lieden verfamcld hebben ; doch dit is ook de eenige fchaade, welke deezen van die Dieren te verwach- ten hebben. In de Lente, wanneer de VilTchen in groote me- nigte de monden der Rivieren opzwemmen , komen 'er zeer veele Beeren van het Gebergte , en plaatfen zich aan bekwaame Oorden om dezelven te vangen; 't welk zy in zulken overvloed doen , dat zy (Icchts de Beenender Koppen uitzuigen en opëeten , laaten- dadeLigchaamen derViffchen liggen ;maar wanneer deeze overvloed voorby is , knaagen zy graag de Beenenaf, welken zyvoorlieen verfmaadden. Zy belleelen dikwyis de Vifchhiitten der Kofakken ^ fchoon deezen 'er altyd een Vrouwsperfoon laaten, om dezelve te bewaaren. Ondertuiïchen doen zy echter aan het Vrouwsperfoon nooit eenig leed; maar zy vergenoegen zich gcrecdlyk met eenigen Vifch. Voor de Invoering van herSchictgcweer, bedien- den zich de Invvooncrs van vcrrchcidcneUftigheden, om Beeren tedooden. Zy fneedenverfcheidenc (luk- ken Brandhout , w; '»■ .ie zy den mond van hun Hol tocftoptên; de Bc v naait hetzelve naar binnen, op- dat zyn ingang nioc gcflooten worde. Hiermede houden zy aan; ro. dat hy in zyn Hol zo benauwd wordt, dat hy zich niet meer keeren of wenden kan ; wanneer zy hem met hunne Spicflcn dooden. De Korekers zyn gewoon , op de volgende wyze de Beeren te vangen : zy kiezen eenen Boom uit, die van boven eenigzins geboogen is; manken aan denzeivcn een Strik vall, en plaatfen achter hetzelve een Loküas, waarvan de Beeren veel werks maaken; wanneer dan de Beer dat LokHas zoekt te hemngti- pen , geraakt hy met den Kop of de Voorpooten va(l. Vervolgens Hellen zy daaromtrent zwaarc ^ Blük- « K A M T S C H A T K A EN2:. 13 Blokken Houts , op zodanige v/yze., dat zy op de minfte Aanraaking neer vailcn , en hen verpletteren. Eene andere wyzc, by hen in p,(:bruik, om de Bee- ren te vangen, is, dat zy eene Plank, met veele y- zeren Weerbaaken voorzien , in het gewoone Pad des Beers neerleggen , en dicht by dezelvt plaatfen zy iets , *t geen ligc'yk oiftvervait ; terwyl zulks deti Beer verfcbrikt maakt, loopt by met des te grooter kracht op de Plank; en ondervindende dat een zyner Voorpooten gewond is, en door de VVeerbaaken vall gehouden wordt, tracht by zich zclvcn los te niaa- kcn, door de Plank met den anderen Poot te flaan; doch die ook va(l geraakendc, recht hy zich op zy- ne Achterpooten cvercnd,'t welk maakt dat de Plank voor zyne oogen omhoog ryll , en waardoor hy zo verbaafd word:, dat hy in eene foort van' Razcrny vervalt, en zich zelvcn dood byt. De VolkcM , die langs de Rivieren Lena en Ilime woonen , hebben eene nog kiuchtJL, gewoonte om Beeren te vongen. Zy plaatfen een rik op hcc gewoone Pad des Beers , of by den Ingang v an deszelfs Hol , maakende het end van hetzelve vail aan een zwaar Houtblok; wanneer de Beer zich in het llrik vart geraakt bevindt, en tcffers befpeurt, dat het Blok hem in het gemaklyk gaan grootlyks belet, neemt hy het op, en hcrzclvc op .one ïloogtc draa- gende , werpt hy hcc !jlok met ^roote ktacht naar beneden, welk, hem mede ncdcrwaard trekkende, hem grootlyks bezeert ;dcsniettcgonllaande houdt de Beer zo lang daar mede aan , toe dat hy ten laatile zich zelven doodt. Dit laatile komt ecnigermaate overeen met de llandelvvyze,die de Ruflcnin't werk Hellen, om hunnen Honig voor de Beeren te be- waaren. Zy hangen zulk een Blok aan het end vim ccn lang Touw op de Boomen, alwaar de Bycn den 1 3 , Honiiï mm^mmtmm mmm mmm '] 'i ^ '^ 134 B E S C H R Y V I N G VAN Honig vergaderen ; en wanneer de Beer , op den Boom klimmende, om den Honig weg te neemen, zich door dat Blok verhinderd ziet , S:huift hy het weg; doch het Blok te rugkeerende, treft het hem we- der, en noodzaakt hem , hetzelve met grootere kracht van zich te ftooten, 't 'welk het Huk Hout nog met meer geweld op hem doerte rug fluiten. Hy houdt met deeze kortswyl fomtyds zo lang aan , tot dat hy gedood is, of van den Boom valt. De Beeren dronken te maaken en hem dus tedoo- den, of met Honden, daartoe afgerecht , op dezel- ven te gaan jaagen , is zo gemeen , dat ik geene ge- legenheid heb , om 'er iets by te voegen. Eene gewoonte, welke ik van Lieden van Aanzien gehoord heb , moet ik echter nog kortlyk melden : naamlyk,dat een een ig Man zulk eenen Beer, dien eene geheelc menigte nauwlyks zou durven aantallen, zal doodcn,' en wel zonder eenlg ander Werktuig, behalve eenen Pook , die aan beide enden fcherp , en aan eenen lecren Riem vallgemaalit is. Den Riem windt hy om zynen rechter Arm tot aan denElboog; en neemende dan den Pook in deeze Hand, en een Mes in de linker Hand , gaat hy op den Beer los, die , volgens gewoonte , op zyn achterfte Pooten ;tich verheffende, en zynen Mond openende, den Jaager aantall : doch deeze floot met groote Kloek- moedigheid en geen mindere Vaardigheid , zyne hand in deszelfs Keel, en aldaar den Pook plaatlbnde, be- let hy niet alleen den Beer zynen Mond to fluiten , maar veroorzaakt hem ook daardoor zulk eene aller- gevoeligfle pyn , dat het Dier geen verder tegenfland kan bieden , en integendeel den Jaager gelegenheid geeft, om hetzelve to leiden , wcrwaards het hem behaagt , of met zyn Mes te vellen zonder cenig gevaar. Do I Do K A M T S C II A T K A, enz. 135 De Kamtfchatdalers zien cchcer deeze wyze van eencn Beer te dooden als eene Zaak van zo veel be- lang aan , dat alwie deeze eer behaalt , verpligt is fian alle zyne Nabuuren eene Maaltyd te geeven ; op welk Gallinaal het Vieefch van den Beer hpt voor- naamlle Gerecht is; en de Becnen van het Hoofd en de Schenkels worden , als Zeegeteckens , rondom des Overwinnaars Hut opgehangen. f, Van de Beerenhuiden niaaken zy hunne Bedden en Dekens , Kappen of Mutfen , Handfchoenen , en Halsbanden voor hunne Honden. Het Vieefch en Vet van die Dieren is hunne fmaaklykrte Spys. Met de Darmen bedekken zy in den Zomer hunne aan- gezigten, tegen het branden der Zon. Somtyds ge- bruiken zy de Beerenhuiden tot Voetzooien , om het uitglyden op het Ys te beletten , en met de Beenen hunner Schouderbladen , fcherp gemaakt zynde, maaijen zy het Gras af. Van Zomermaand tot het einde van den Herfft zyn de Beeren zeer vet; maar in het Voorjaar zyuijy mager en dun. In de Maagen van die , welke in de Lente gedood worden , vindt men niets dan een fchuinijichtig Vocht of Slym ; waaruit de Inwoo- ners het algemeen gevoelen beweeren, dat de Bee- ren, geduurende den geheelen Winter , geen voed- fel gebruiken , maar zich onderhouden door hunne Pooten te zuigen. Schoon 'er , gelyk te vooren reeds gemeld is, in Kamtfchatka zeer veele Wolven zyn , en van de Huiden derzelven veel werks gemaakt wordt tot Klec- ding , worden aldaar echter weinigen gevangen. Zy verfchillen niets van de Wolven, die in andere Ge- wellen gevonden worden. Wcgetis hunne Lift en BoosSartigheid doen zydcn InwooncrcnmeerSchaa- dc , dan hunne Pelteryën voordcel aanbrengen ; I 4 want I '^ ■ i f- 136 B E S C H R Y V I N G VAN want zy dooden niet alleen veele wilde , maar ook geheele Kudden tamme Rendieren, nietcegen- ftaande deeze laatften alryd eene Wacht hebben. Hunne mecfl: gezochte en geliefkoosde Beetjes fchy- nen te zyn de Tongen der Rendieren , of zelfs ook wel de Tongen djr Walviflchen , die op Strand ge- worpen zyn. SoiTityds fteelen zy . de Haazen en Voiïcn uit de vallen. Witte Wolven worden in die Schiereiland zeer zelden gezien, en daarom veel hooger gcfchat, dan de graauwen. Schoon men den Kannfcbatdalers nngeeft,d2itzy alles ceten ; nuttigen zy echter nooit het Vlccfch van Wolven of Voiïèn. De Rendieren en Steenbokken moogcn, niet recht, onder de nuttigden van allede Dieren in Kamtfchatka gereekend worden , dewyl de Inwooners zich niet alleen van hun Vleefch tot •Voedlel, maar ook van hunne Huiden allermcelhoc Dckfel bedienen. Nogchanb dooden de Kamtfchat' dalers maar zeer weinigen van die Dieren, naar ge- lang van het groot getal , welk men daarvan in dit Gcwert vindt. De Rendieren houden zich meed in mo Hchr ge Plaatf n op , en de wilde Geiten u .:ii: men op de hoogfte Gebergten aan : hierom verlaa- ten de Jaagers der wilde Geiten , in het begin van den Herfli , hunne Wooningen , en , hun ge- heel Huisgezin met zich neemcnde , begeeven zy zich naar de Gebergten , alwaar zy op deeze Dieren jaagen tot het laatft van Wintermaand. De Steen- bokken gelyken naar tamme Geiten; maar het Hair dcrzclven heeft meer overeenkomft met dat der Ren- dieren. Zy hebben twee Hoornen , die rond ge- draaid zyn, gelykdieder Rammen van Ordinsky; doch zy zyn veel grooter, weegende die van ou- de Stecnhnkken ieder vyf- en twintig tot der- tig t*on4cn» '4y loopcn zeer fn^I , werpende hun- K A M T S C H A T K A, ENZ. 137 ne Hoornen in 't loepen achter over op den rug; zy fpringen , met verbaazende vaardigheid , over Sceenrocfen , en ioopen langs de fmalle uitlleekende Kanten ot Zoomen vandegevaarlykfteSteiltcn. KJee- deren , van Vellen van Steenbokken gemaakt , zyn by uitneenienheid warm. Het Vet op hunne Heu- pen ziet 'er op ge'jyke wyze uit, als dat der Rendie» ren , en hun Vleefch is een zeer welfmaakend voed- fek Van hunne Hoornen maaken zy groote en klei- ne Lepels , en ander klein Huisraad ; en het geheele -Hoorn draagen zy op weg met zich , hangende het- zelve aan hunne Gordels , en het gebruikende ia plaats eener FJes. In Kamfchatka zyn drieërleic foorten van Ratten. De eerfte foort dcrzelven is bruinachtig van Kleur, en zo groot, als de grootfte Huisratten in Europa: maar zy maaken een gantfch ander Gefchreeuw , zwee- mcnde naar het gieren van een jong Varken; voor'c overige komen zy met onze gemeene Ratten mee- rendeels overeen. Van de tweede Soort worden 'er flechts weinigen gevonden ; en deezen houden zich allen op in de Huizen, alwaar zy zonder vreeze rond- loopen , en van eenig Afval of Toewerpfels leeveh. De derde Soort heeft iets aan zich , weik eenigermaate zweemt naar de Handelwyze der Horfelen onder de Byën ; want , geenen voorraad opdoende voor den winter , fteelen zy haar Voedfel van die der eerlle Soort, die zich, in groote meenigte, in de Velden, in de BolTchaadjen en op de Gebergten ophouden. Die van de eerfte Soort , door de Inwooners 2'eEul* chitcb geroemd, hebben zeer ruime, nette, zinde* lykc en met Gras bedekte Ncften , die in verfchei- dene Venre kken verdeeld zyn : in fommigen van de- zelven bewaarcn zy zekere Vrucht, Savanne gchee- icn , fchoon gemaakt , en in anderen , niet fchooq l 5 . ge- i. \ [ * k.f X38 B E S C H R Y ' I N G VAN gemaakt; in anderen weder voifchcidene Soorten van Wortels , die zy in den Zomer met groote moeite verlamden , en voor den winter opleggen. In droo- ge claL\cn,en wanneer de Zon helder fchynt, (leepen zy dczeivcn uit haarr Nellen , om ze te droogen. Ge- drurcndc den Zomer leeven zy van Bezien, en watzy verder tot haar Voedfol aantreffen ; want nooit raa- kcn zy haaren Wint i voorraad aan , zo lang zy nog ecnig Voedfel op lic»: Veld kunnen vinden. Onder de verfcheidene eet laare Zaakcn die ik in haare Nellen vond , befpeur ie ik vooral de Saranne , de jinacampferus f nz. 't Is zeer merkwaardig , dat decze Rotten , gclyk de zwervende Tartaren , dikwyis van Woonplaaticn veranderen , en fomtyds zelfs , voor een zeker getal JnarL-n, geheel Kau.tfcbatka verlaaten,en zich naar elders anders begeevcn. Zulk een Vertrek baart groo- ten Ichrik aan de Kamtfchatdalers^ die hetzelve als een voorboode van i'.geniichtig VVeer,cn van een Hecht Jaar voor de Jagt aar.merken. Maar , wanneer deeze Dieren te rug komei , verwachten zy, inet veel vcr- ironwcn,nIet alleen :cn aangenaam jaargetydc , maar ook eene goede Jr.gt: dit gaat by deeze Volken zelfs EO ver, dat zy ' zo ras deeze Diertjes weder begin- nen te verf' hynen,tcrllond Booden natir de verlchei- dcne Declen van dit Schiereiland uitzenden, om dee- ze gc>edoTydingcn dcrwaard overtebrengen. Wan- neer /'.y vertrekken, neemen zy ultyd de Reis aan in het Voorjaar, verlam.'lendc eerll in groote nieenig- te. 7'y richten haaren koers doorgaans Wcllwaaui; de Rivieren en Mciren, welken zy ontmoeten, zwem- men zy door; en wanneer zy lang gezwommen, en den tegenover gelegen Oever bereikt hebben, liggen ïy, eenigentyd, op denzclven, als of zy dood wa- ren, tot dat zy ten lastllc huare kracht weder beko- men, \ '. ^ K A M T S C H A T K A, enz. 139 tnen , wanneer zy haarcn Tochc verder voortzetten. Maar grootllc gevaar in het Water hebben zy van de Roof viflchen te verwachten , die haar fomtyds in me- nigte inzwelgcn en verteeren. Op het Land heboen zy niets te vreezen ; en wanneer de Kauujchatda- /tf/'^,die zo veel belang Hellen in de behoudenis dee- zer Diertjes, deijelven in eenen zwakken Haat op de Oevers van Rivieren of Meiren vinden , brengen zy hun zo veel hulp toe , als in hun vermoogen is. Van den oever der Rivier Pengin neemen zy hun- nen Koers Zuidwaards, en omtrent hec midden van Hooimaand yn zy doorgaans op de Hoogte van Ochotska en 'Judoina. Somtyds is het getal deezeiT" Diertjes, die van Woonplaats veranderen, zo onge- meen groot, dat de Reizigers wel twee uuren moe- ten wachten, eer zy voorby getrokkcii zyn. Zy ko- men gemeenlyk omtrent Wynmaand in Arri(;«//r/;^;A'^j te rug. 't Is grootlyks cc verwonderen , dut zulke kleine Diertjes, in eenen Zomer, zo eenen groocen weg kuimen adcggen ; en men moet verhaald (ban zo wel over de nette orde en geregeidhcid , die zy op hunnen Tochc rteeds in acht neemen; als over de Voorkennis, die zy van de Verandering van hetVVeei.' hebben. Sommigen der Inboorlingen van Kamtfchatka hebben my verzekerd, dat, wanneer deeze Dterrjes . hunne Nellen verlaatcn, zy hunnen overgelchootjn • voorraad met vergiiiige Kruiden bedekken, om an- dere Ratten, die denzelven zouden willen rooven, daardoor tj vernielen; en dat, byiildien hun gehcelo Wintervoorraad weggenomen , en niets overgelaa* ten is, 't geen zy kunnen eeten , zy zich zclven uit moci- Jykhcid verworgcn , draaijcnde en wringende hunne 1 lallen met geweld ruflchen ile gevorkte Tukjes van het een ofander laag Kreupelbufch: om welke reden I i .y h '1 i ) ^\ 140 B E S C H R Y V I N G VAN de Kamtfchatdalers al den voorraad deezer Dieren nooit geheel wegneemcn ; en zelfs bctaalen zy dat geen, 't welk zy wcgncemen , leggende altyd, of eenige drooge Kaviaar, of iets anders, dat die arme Schepfels kunnen nuttigen , daarvoor in de plaats. Schoon alle deczc Oniftandigheden door de ernftig- ftcn en gcloofwaadigllen der Kamt] chat dalers ver- haald worden .* moet men zich echter niet blindeling op hun gezach vcrtaatcn; niaar de Zaak zelve in den grondonderzoeken. , . ■* De Honden in Kamtfchatka gelyken volkomcn- lyk naar de gemeene i)orphonden , en zyn wit, •zwart, wit en zwart geplekt, of grys gclyk de Wol- ven : 1 london van bruine of andere kleuren wor- den 'er zelden gevonden. Men acht ze vlugger te zyn, en langer te leeven , dan eenige andere Hon- den; 't welk men zou kunnen tocfchry ven aan hun ligt en eenvoudig Voedfel , belhande allcenlyk in Vifcli. In de Lente laat een ieder zyne Honden loepen, werwaard zy willen, zonder eenige zorg omtrent de- zelven te draagen; want zy kunnen 'er zich op Reis alleen van bedienen , wanneer de Aardbodem met Sneeuw bedekt is. Zy aazcn dan op alles , dat zy op het Land kunnen vinden ; zy granven zelfs in den grond naar de Muizen; en in de Kivieren begeeven zy zich, gclyk de Beercn, om Vifch te vangen. \\\ Wynmaand roepen de Kamtfchatdalcrs dezelvcn te rug, en houden ze dicht by hunne Hutten aangebon- den, tot dat zy een goed gedeelte van hun Vet ver- looren hebben , ren einde ze dus in Haatte Hellen, om allerleie ongemakken der Reize des te beter te kunnen vcrduuren; en on)trcnt dien tyd hoort men in Kamtlibatka hun gellaadig ( 'chuil dag en nacht. In den Winter worden zy gevoed met Opana en Vifchgrantcn , die reeds in den Zomer voor dezelve wor» KAMTSCHATKA, enz. 141 worden opgelegd. De Opana houden zy voor het befte en aangenaamfte Vocdfel voor de Honden ; zy gceven het hun ook alleenlyk des nachts ; want het doet hen wel ftaapen : doch nooit zetten zy het hun voor over dag, wanneer zy voorneemcns zyn , etfne Reis te doen, dewyl het hen traag en moede zou maaken. Schoon de Honden in Kamtjchatka ook nog zo hongerig zyn, willen zy echter nooit cenig Brood aanraakcn om het te ectcn; maar zy nuttigen dan nog liever hunne Toornen of Tuigen, indien zy de- zelven kunnen bekomen. I loe veel wcrks zy ook van hunnen IV^ccller maaken, ziet men echter gcftaa- dig, dat zy, wanneer het gebeurt, dat hy uit zyne Sleede valt, en dezelve niet kan vaft houden, wcg- Joopen , zonder eenige acht op hem te gecvai ; en hy moet dan te voet na wandelen , tot dat do Sleede omvcrre valt, of op de de ccne of andere wyzo vall geraakt: derhalve moet hy zeer zorgvuldig zyn , om nooit, de Lyn uit de hand te laatcn glippen, maar zich liever daaraan te onderwerpen, dat hy op zynen Huik voortgetrokken worde, lot d:it de I hmdcn ver- moeid zyn. Daarenboven moet altyd , np ccnen Heil afloopenden Weg , voornaamlyk nan de Oevers van Rivieren, de helft der Himden worden ontfpannen, nnders kunnen zy niet bellierd worden : wantde zul- ke, die gantfchlyk vermoeid fchyi.en re zyn, betoo- nen cene ongemccne kracht op de gemelde Plaatfen; en hoc gevaarlyker do afloopende Weg is, hoe meer zy al hun vermogen infpannen. Op gelyke wyze worden zy byna toomloos, wanneer zy in het fpoor en de Reuk eens Rendicrs vervallen , of het Gehuil van andere nabuurige Dorphonden hooreii. Doch, dit alles niettegcnftaundczyn en blyven echter de I londcn airyd vülllrekt noodzuaklyk in Kamtjchatka , fchoon 'er zelfs ook overvloed van Puurden mogt zyn : want van dcc- '^1 i i 142 B E S C H R Y V I N G VAN deezen kan men zich aldaar, in den Winter , zeer zelden bedienen , uit hoofde van den zwaaren Sneeuw , en de menigvuldigheid van Bergen en Ri- vieren ; en in den Zomer zyn 'er de Mollenhoopen zo menigvuldig , dat Ibmmige Landllreeken zelfs voor de Menlchen onbruikbaar zyn. Daarenboven heb- ben de Honden dit voordcel boven de Paarden , dat Zy, in den grootllcn Storm, wanneer men denWcg niet zien, en zclls zyne Oogen niet open houden kan , zeer zelden van het Spoor afdwaalen ; en , in- dien zulks ook al eens gebeuren mogt , gaan zy zo lang van de eene zyde naar de andere , tot dat zy, door middel van den Reuk , den rechten Weg we- dergevonden hebben: en wanneer het voKlrekt on- moóglyk is te reizen, 't geen hier te land zeer dik- wyls gebeurt, dan dienen de Honden, rondom hun- nen Mceller liggende, dcnzelven lot eene Beveiliging tegen alle gevaar. Ook gecven zy zekere Teela-ns van ccnon op handen zynde Storm : want, wanneer zy , onder het pleillcren , met hunne voeren den Sneeuw weg krabben , is het zeer raad;^aam , zonder eenig Tydverlies, naar ecnige Buurtfehap, (Jchuchc of andere plaats van Veiligheid ten ccrfte om te zien. En , men zegt , dat de I londcn hier in plaats van Schaapen verllrekken ; doordien hunne I luiden tot Klecding gebruikt worden; voornaamlyk die van de witte Honden , waarmede alle hunno verlchcidenc foortcn van Kleederen opgetooid zyn. • - Het getal der Honden, die zy voor eene Sleede fpannen , hoc zy dezelven bclliercn , en hoe veele Zwaarte zy kunnen voorttrekken, zullen wy in 't ver- volg melden , wanneer wy de manier om met 1 lon- dcn te reizen zullen bcfchryvcn. Üe l londen, welken de Kamtfcbatdalers opkwee- kcn , om daar mede op Rendieren , wilde Geiten , Sa. K A M T S C II A T K A enz. i 43 Sabeldicren, VolTen en diergclyke te jaagcn , wor- den (bmtyds mee Exters gevoed, 't welk, gclykmcn waargenomen heeft , hunnen Reuk veel fterkcr maakt, om allerlei Wild veel eerder te kunnen opfpoorcn. Behalve Honden, hebben de Inwoners \;xx\Kamt' fchatka^ hier gn daar, ook ecnige Koejen en Paar- den , doch geene andere tamme Dieren. Daar is byna nergens op het Schiereiland cene bekwaame Plaats om Schaapen te houden en aantckwcekcn, noch langs den Oollerfchcn Oceaan, noch langs den Zceboezcm van PenfclAnska : wanc het gellaadig vochtig Weer en het llerkzappig Gras zouden, in korten tyd, doodlyk voor dczelvcn zyn. Dicht by het Opperfort Kamtfchatka^QW langs do Rivier AV fireff^^ weiden nog wel eenigc Kudden Schaapen ; zyndc het Weer aldaar Ichooncr er. drooger, en het Gras by gevolg ook minder waterachtig : doch, men is 'er ook tellens zeer vcrieegcn , om eenen genoeg- zaamen Voorraad van I looi voor hun optcdocii , te- gen den Winter, wanneer 'er do Sneeuw al te diep ligt, dan dat zyhun Voedlel op het Veld zouden kun- nen vinden. Om deeze reden worden 'er van den Mond der Rivier liga tot jfakutski zeer weinig Schaapen gehouden. VII. HOOFDSTUK. ran de SARELDIEREN van VITIMSKI, en van de WVZE om deze hen te vangen, O choon de Sabelvangd van Htimski niet cigcnlyk 1^ behoort tot de nelciiryving van Katntfcbatka^ ial het echter, dcwyl wy gelegenheid gehad hebben, dik- n, ■■' 144 B E S C H R Y V I N C VAw dikwyls van de Sabcldieren melding te doen, niet omlicnitip: of onaangenaam geoordeeld kunnen wor- den , een omftandig Bericht te gceven van de verfchil- lende Wyzen , op welken men gewoon is deeze Die- ren te vangen. De Kamtfchatdalers houden het geen veertien dagen uit, wanneer .'^y ongelukkig jaagen; maar de Jaagers van ntimski beUccdcn 'er byna het gehecle Jaar toe, en zy roekenen zich zeer gelukkig in hun- re Jagt te zyn, wanneer zy, gcduuretide al dien tyd, ieder voor zyn iioofd tien Sabeldicrcn vangen. *cls wel waar , dat lien geniecne Sabcldieren van Vitimski^ nog ruim zo veel waard zyn, als veertig van die Dieren, welke in Kannfcbaika gevangen zyn; doch, dit niettcgenftaande, zouden de Jnvvoo- rers van Kamtfchatka^ indien zy dczelldc moeite, als die van f^itimski ^ wilden aanwenden, nog on- gemeen grooter Voordeel met die jngt kunnen be- haalcn , dan de laatftgenoemden (h^annede verkry- gen ; want de Sabels zyn zo tairyk in Kavitj'cbatka , als de Eekhoorntjes langs de Rivier Letia zyn. De Jagt op de Sabcldieren in het Landfchap A7- timski is nog des te merkwaardiger, devvyl dezelve onderhecvig is aan verfcheidcne /.eer (Irenge Wetten, en menigvuldige bygcloüvige \Vaarnceniing4:n , tot welker onderhouding de Jaagers zclven zich op het ftcrkll verbinden. Eer Siberië door de Rujjcn overwonnen was, vloeide het over van Sabcldieren. Maar tegenwoor- dig k(in 'er geen ccn Sabeldier gevangen worden ter plaats, alwaar cene A////yr/;>f Volkplanting zich ter neer gezet heeft ; want , 't geen de Ondervinding geleerd heeft, de Sabcldieren zyn gewoon, zich op zekeren aflhnd te verwyderen van alle bewoonde Plaatfcn , en allccnlyk in ecnzaanic en argdecgeno 13o«- i vvas , boor- In ter ter |ding h op' Kncle Uno K A M T S C H A T K A, enz. 145 BoflTchaadjen en op ftille Gebergcen hun verblyf te houden. -• • .- De Jaagers, die ter Sabclyangft uitgaan » trekken langs de Rivigr Fitime , en de twee Rivieren Mama^ die in de eerllgemelde Rivier vallen , tot op de Hoog- te van Iiec Mcir Orö«/;^, welk ter rechterhand van die Plaats is, alwaar in de Rivrer yitims een groote Waterval gevonden wordt, en in welken omtrek de belle Jagtplaats Is. De fraaille en fynile Sabeldieren worden gevangen langs de kleine Rivier Ktitomale, die vun de rechterhand in de Rivier Fitime vloeit, boven den gemelden Waterval , en boven de Mon- den van de onderde Rivier Mama en van de üiiwa- tering van het Moeras Petrova. De Sabeldieren, die laager,danop deeze Plaatfen , gevangen worden, zyn zeer merklyk flcchter; en ai de Jaager* komen daarin overeen , dat , hoe nader men aan den oor- fprong der Rivieren komt, hoe beter ook de Sabel- dieren zyn ; en integendeel hoe verder men naar den Mond der Rivieren afdaalt, hoe geringer van waardy men ook dezelven vindt. De vSabeldieren houden zich geracenlyk op in on- deriiardichc Holen , gclyk al de andere Dieren van dat gellacht doorgaans doen ; gelyk by voorbeeld, do Marters, de Wezel tjcs , de llermelynen, enz. OndertulTèhen vcrhualcn de jaagers ook, dat deeze Dieren mede niet zelden Nellen, van dunne Takjes en Gras famen gevlochten , in de Hoornen maaken;dat zy fomtyds in hunne Nellen , en (bmtyds weder in hun- ne Holen liggen; datzy zich des Zomers zo wel,alf des Winters, omtrent twaalfuuren in hunne Holen of Nellen ophoi ien, en de overige twaalf uuren bc- lleeden in hun voed fel te zoeken. In het Vi)orjaar, wanneer de Heziën nog niet ryp zyn, nazcn zy op Wczdtjes , Hprnjclyncn , of ÈckhoouKJti , doch i1 K voor» •\ f ipiii* 11111.41 m ■■ if' M ' '" ** 146 B E S C II R Y V I N G VAN voornaanilyk op Haazen ; en in den Winter .wee- teii zy met veel behendigheid Vogels te vangen. Wanneer de Bezien ryp zyn , eeten zy Blaauw- en andere foort van BclTcn ; maar inzonderheid en aller- liefl die van Sorbenboomen , welke hun eene jeukte veroorzaaken , weshalve zy zich dan dikvvyls aan de 'Boomen wryven , waardoor zy niet zelden al het llair uic hunne Zyden verliezen. Hierdoor gebeurt hec fomtyds wel eens , dat, wanneer de Sorbenboo- men zeer grooccn overvloed van Bellen uitleveren , de Jaagers dan geen voordcel van hunne vangll heb- ben , zyndc de Huiden der Sadcldieren wegens het gemis van het Hair byna gantfchlyk verdorven. •De Sabeldieren brengen hunne Jongen ter wae- reUl in hunne Holen of in hunne Nellen , omtrent het einde van Lentemaand, of in het begin van Gras- maand. Zy krygcn zeer zelden minder dan drie, of meer dan vyf, te gelyk, welken zy van vier tot zes Weeken laat zuigen. :- De belle en bckwaamfte Tyd , om op de Sabeldieren te jaagcn, is alleen in den Winter; want zo ras de Lente gekomen is, beginnen zy reeds hun Haair uit te werpen ; het welk geduurcndc den Zomer zeer kort blyft, on zelfs in den Herflll nog niet eens tot volkomenheid komt. Zuliie Sabels worden door de Inboorlingen AW/7/ , dat is, onvolkomene Sa- bels genoemd , en voor eenen geringen Prys ver- kocht. De Sabelvangers, zo wel Ritjjen als Inboorlingen , zyn gewoon , di)ur:!;aans op het einde van üogllmaand zich naarde Jagtplaats te begeeven. Sommige /i//^- fcn tvaan zelven ter Jagt, en anderen huurcn eenige Liedt-n , om voor hun te jaacjen , geevende denzel- vende noodiüie Klecding, het vereifchtc Jagtgereed- fchap en eenen genocgzaamen Voorraad voor den tyd hun- -.* I \- ngen, lius' enige enzel- LTced- en tyd huil' KAMTSCHATKA, enz. 147 •hunner afweezigheid. Wanneer zy van de Jagt we- derkeeren , geeven zy al het Wild , dat zy gevangen hebben, over aan hunne IVIeeftcrs, en Hellen hun insgelyks de Kleeding en het Jagtgereedfchap weder ter hand. Hec Gezelfchap, welk overeenkomt om met el- kander ter Jagt te gaan , vergadert van zes tot veertig Man; doch, voorheen, bcllondt het zelfs uit vyf- tig Perfconcn. Zy voorzien zich voor ieder drie of vier Man van een klein Bootje, welk zy overdekken; ook ncomen zy zulke Lieden niet zich , die kundig zyn in de Taal des Lands,vvaar zy denken te jaagcn, en tcflens de bekwaamile en voordeeligfte Plaatfen daar- toe weeren aantewyzen. Deezc Lieden onderhou- den zy op gemeene Kollen ; ook verkrygen zy een gclyk gedeelte van het gevangen Wild. f v. hl de gemelde Bootjes brengt ieder Jaager met zich dertig f'ud Roggen- en één Pud Tarvvenmeel , één Pud Zout , en een vicrdt Put Gort. Twee en twee Perfoo- nen moeten een Net , eenen 1 lond , en zeven Pud voor* raad voor den 1 lond , een Bed , cene Deken , eenen Pot, om. 'er hun Brood in te bakken, en nog eenen Pot ter bcvvaaring van het Zuurdeeg, hebben. Zy neemcn zeer weinig Schietgeweer met zich; want zy bedienen zich daarvan alleen in den Herfst, wan» neer zy zich in hunne Untten ophouden. Met deeze Bootjes roeijen zy reiden den Stroom der Rivier yinmeop , en uit de fitiitie in de Rivier Mama^ totdat zyin het Meir Oromie komen, waar- omtrent zy Hutten voor zich bouwen , indien zy 'er gcene vinden. Hier vergaderen zy allen,. en blyven by elkander , tot dat de Rivier met Ys bedekt is, Middelerwyl verkiezen zy hier tot hunnen Leidsman den geenen, die de meelle maaien deeze Jagt byge- wound , en dus de grootlle ervaarenhcid daarvan ve(v li 4 kre»- f ! I ■ I \ 1 1 l } i B E S C H R Y V I N G VAM kreegen heeft, en zy belooven hem eene volkomene Onderwerping en Gehoorzaamheid aan zyne Veror- deningen. Hy verdeelt hiei'op het Gezelfchap in ver- fcheidene kleine Benden , en benoemt ook voor ie- dere Bende eenen Leidsman , uicgenomen voor zyne eigetie , welke hy zelf aanvoert ; verder wyft hy ook de rtrcek aan , waar iedere Bende moet jaagen. Zo ras de Jagttyd begint, blyftdceze verdeeling in kleine Benden onveranderlyk ,al zou zelfs het ^eheele Gezel- fchap flechts uit acht of tien Perfoonen beftaan ; want 2y gaan nooit aljcnnaar dezelfde Streek om te jaagen. Wanneer de Leidsliedcn de noodigeBeveler» heb- ben uitgedeeld, en de jagt zyn begin neemt, wor- den door iedere kleine Bende op den weg, dien zy gaan moet , zekere Putten in den grond gedolven ; in welken zy voor ieder Paar Menfchen drie Sak- ken Meel leggen tegen hunne Terugkomft , wan- neer zy al h nen overigen voorraad mogten hebben verteerd. Zy zyn genoodzaakt \ hunnen voorraad alzo te verbergen , opdat dezelve door de wilde Inboorlingen des Lands niet geftolcn worde. Zo ras de Rivieren t(X'gevrooren zyn, en hetjaar- getyde tot de Sabel vangll bekwaam is, roept de voor- naame Aanvoerder der Lcidslieden al de Jaagers by een in de Hut, en, een Gebed tot God gedaan heb- bende, deelt hy zyne Beveelen uit aan ieder Leids-. man van iedere kleine Bende, en zendt dezelven ver- volgens naar die Screeken, welke hun voorheen aan- gewcezcn waren. Dan gaan de Leidslieden op weg, cenen dag voor de anderen , om bekwaame verblyf- plaatfen voor hun optezoeken. Wanneer de voornaame Aanvoerder de mindere Leidsliedcn afzendt, geeft hy hun verfcheidene Be- veelen; een van dezelven is, dat ieder van hun de ccrll« lluc mocc bouwcii ter ccre van deeze of geene Kerk / Jlndere lie Be- lun de I geene Kerk K A M T S C H A T K A, mz. 149 Kerk ,. welke hy noemt, en de overigen ter eere van die Heiligen , wier BeeldnifTen zy met zich voeren ; en de eerlte Saiicl , dien zy zouden vangen , voor zekere Kerk moet bewaard , en by hunne cerugkomfl: aan dezelve overgegcevcn worden. Dccze Subcis noemen zy daarom Sabeldieren der Kerk. Op hunnen Weg bedienen zy zich, tot OndcrCreu- ning,van eene houten Kruk , die omtrent vier voeten lang is. Aan het onderde end voorzien zy dezelve van een Gedeelte eens Koehoorns , opdat het Hout. door de fcherpte van. het Ys niet fplycc, en een wei- nig daarboven wordt zy met een wiJli;i;en Teentje «n eenen leeren Riem omwonden , opdat de Kruk niet al te diep in den Sneeuw zinke. Het bovcnftc Ge- deelte heeft de Breedte ecner Spaade, en dient om den Sneeuw uit den weg te ruimen , of dien op te neemcn en tot het een of ander gebruik in hunne Ketels te doen : want zy moeten Sneeuv/ gebruiken, doordien zy dikwyls geen Water hebben. De voornaame Aanvoerder de verfcbeidcne kleine Benden afgevaardigd hebbende , f lat cindelyk o(jk op weg met zyne eigene. Wanneer zy ter plaats van hun verblyf gekomen zyn , is hun ecr:l:e werk , klei- ne Hutten van Takken van Boomen te maakcn ,' en den Sneeuw rondom tegen dezelvcn op te hoo- pen. Op hunnen Togt hebben zy de gt.^voo^cc, om op zekeren Afllbnd eenigc Booinon neer te hou- wen , ten einde zy in den Winter hunnen Weg des te gemaklyker en gereeder zouden kunnen wedermin- den. Dicht by ieder Kwartier bereiden zy zcl^i ro Groeven, om 'er hunne Vallen behoorlyk te (lellen. Elke Groef is met fcherpe Paaien omringd, die om- trent zes of zeven Voeten hoog zyn , en omtrent vier voeten van elkander ftaan. Do gcheele Ciroef wordt met een Dekfcl , van Teentjes gevlochten, bedekt, K 3 op- »~ ..» '* Vi li'l i 4 f ; ( i 150 B E S C II R Y V I N G van opdat 'er geen Sneeuw zou invallen. De Ingang tufTchen de Paaien wordt zeer naauw gemaakt , en boven dcnzelven hangt een Valbord , zo kunüiglyk bevcftigd , dat hetzelve by de minfte Aanraaking van een Sabeldier terftond neervak, en het Dier in de Groaf en Val fl:ort;ende Sabels kunnen niet anders, dan langs deezen weg , een ftuk Vifch of Vlecfch, welk hun rot een Lokaas dient , verkrygen. De Jaagers vertoeven op eene plaats zo lang, tot dat zy een genoegzaam getal deezer Groeven en Vallen in orde gebragt hebben , zynde ieder Jaager verbonden, in den tyd van Qpnen dag twintig zulke Groeven ge- reed te maaken. Zo veelen maal;en zy ook op alle verblyfplaatfen , alwaar zy Sabeldieren verwachten. Wanneer zy op tien verfchillende Plaatfen een ge- noegzaam getal Groeven en Vallen toegefteld heb- ben , zendt de Leidsman de Helft van zyn Gezelfchap te rug, om den Voorraad , dien zy te rug gelaaten hadden , te haaien , terwyl hy met de andere Helft fteeds voortgaat, om meer Hutten en Vallen in orde te brengen. - "- ^ ' • "''*' '■^'' ) - Het Volk, dat te rug gezonden wordt, om den Voorraad aan te brengen, begeeft zich met leedi- ge Sleeden op weg naar de Plaatfen , alwaar zy dien verborgen hebben. Ieder Man is verpligt, zes Pud Meel en een half Pud Vifch of Vleefch te trekken, en de overige Jaagers en derzelver Leidslieden na te volgen. Deczc Lieden moeten , op hunnen Weg, op al de verblyfplaatfen ftilhouden , om te zien of nl de Groeven en Vallen nog in goeden (land zyn, en de Sabeldieren , welken zy daarin vinden mogten, iiir dczclvcn te nee'^ en, en hun de Huid aftetrekken, *f welk niemand onderneemen moet te doen, dan de v'oornaamflo van het Gezelfchap. Indien de Sabeldieren bevrooren zyn, ontdooien I zyn, gten, kken, dan K A M T S C H A T K A, enz. 151 zy ze,neemende dezclven, onder hunne Kleedercn, mede cc bed. Wanneer 'er de Huid afgetrokken wordt, zitten allen, die 'er tegenwoordig zyn, neer, en houden een diep ftilzwygen , hiillercnde mee veel aandacht, of 'er zich ook iets tuffchen de Paa- ien laate hooren. Het afgellroopte Ligchaam des Sabcidiers wordt vervolgens gelegd op drooge Stok- ken , weiken zy , nadat het Ligchaam 'er weder af- genomen is , aanfteeken , driemaal om het Lig- chaam draagen , en hetzelve daarmede berookcn; waarop zy het eindelyk in den Sneeuw of in de Aar- de begraaven. En dikwyls gebeurt het , wanneer zy vreezen , dat 'er Tiitigtizen , zynde eenc (borc van de Tartaarfche Inwooners van Siberië , in de Nabuurfchap zich ophouden, en hun den Roof ont- neemen zouden, dat zyde'Sabclhuiden verbergen in holle Stukken Hout, welker Openingen zy toellop- pen met Sneeuw, die, vochtig gemaakt zynde, zeer ras weder bevrieft. Deeze (lukken Houe- leggen zy vervolgens weg in den Sneeuw, naby hunne Hutten, en zoeken dezelve weder op , wanneer zy al te Hi- men in eenen hoop te rug kecren. Wanneer de uit- gezondene Lieden met den aangcbragten Voorraad te rug gekomen zyn , wordt de andere Helft afgevaardigd, om nog meer Voorraad aan te haaien; terwyl de eerften weder tot de jagc gebruikt worden, gaande de Leidsman altyd vooruit , om bekvvaamc Plaatfen tot oprechcing der Vallen uit te zoeken. Wflnneer zy weinige Sabeldieren in hunne Vallen vinden , jaagen zy met Netten , 't welk zy echter niet anders kunnen doen , dan wanneer zy de Voct- ftappen van een Sabeldier , kort te vooren door l\ct- zelve in den Sneeuw gedrukt, ergens aantreffen. Dit fpoor volgen zy, tot dat het hen brengt by het Hol, alwaar het Sabeldicr zich verborgen houdt ^ of, wan- K 4 neer ■■ I i5s B E S C H R Y V I N G van neer zy hetzelve dicht by andere Holen verh'ezen, ontlleckcn zy 'er cenige ftukjes verrot Hout, en leg- gen dczclven voor aan in die Holen , waardoor de JSabels gen oodzank: worden, hunne fchuilhoeken te verlaaten. Vooraf hebben ^v rondom het Ho! hun Net gefpannem, wcarin het ^^abeldiergeineenlyk ver- valt; en uit voorzorg heeft de Jaager danzynen Hond altyd by der hand. Op dcczc vvyze zie de Jaager (ómtyds twee of drie dagen te '."achten op zynen Buit. Wanneer de Sabel in het Net valt , word»- zulks tcrftond den Jaager ontdekt aan het Geluid van twee kleine Schel- Jerjes , welke aan het Net \J\ gemaakt zyn. Hy loopt daarop fr'iielyk toe, en hitlT zynen Hond aan, die dan tcrftond op het Sabeldicr aanvalt , en hetzel- ve, dood byt. Doch nooit leggen zy ronkende lhi."c- jcs Hout in die Holen , Welke niet meer dan ccnen uitgang hebben ; want het Sabeldier zou zich liever laatcn verllikkcndoor den Rook, dan zich door den- zelven naar buiten bcgeeven. In welk geval de Jaa- ger zynen Buit geheel verliezen zou. Wanneer zy het Sabeldicr kunnen nafpooren tot onder den wortel van ecncn Boom , beveÜigcn zf hun Net rondöin dien Boom, opdat , wanneer het Sabeldier, nadat zy het 'litdcnGr .nJ gcgraaven heb- ben, hun ontkomen mogt, hetzelve echter in hot Net t?ou moeten hangen hlyven. Indien het fpoor naar eenen Boom l^idt , waarin zy hnde wy- eelch of » welker p vullen Ücekcn , dat de cmcn zy leggen out, en lunden, urt om van neer 'er de ^'Icclch hch- Vr het or ckMi dut op nan- i>kt is; onder ;h van de K A M T S C H A T K A, ENZ. 159 de Koppen der Zeehonden hebben afgepluifd , bewo- nen zy aan de overgefchooten Beenen allen Eerbied» dien zy eenen byzonderen Vriend , welke hen bezoekt, zouden kunnen bewyzen. Ik ^ag deeze Plechtigheid, in den Jaare 1740., in het kleine Fort Krodakighe^ gelcegen aan eene Rivier van denzelfden naam, die in den Oofterlchcn Oceaan valt. Dezelve vverdt op de volgende wyze verricht. • Men bragt 'er binnen het Bekkeneel of een Geraamte van het Hoofd een» Zcehonds, rondom met Gras bcvvonden', en plaat- de het op den Grond. Toen kwam 'er een Kamt' fckatdaler binnen met eenen Bak vol Kruiden , waar- in onder anderen een groot gedeelte Bcrkenbafl; was, en ftclde dien dicht by het gemelde Geraamte, waar- op twee andere Kamtj'chatdalcrs eenen groeten Steen inde Hut rolden, plaatfende dien recht tegen- over den Ingang der Hut, waaromtrent zy vcrfchei- dene Scccnen neerleiden ; tcrwyl nog twee andero Kamtfchatdalers do groene Kruiden wegnamen, en dezelven in Buncicls verdeelden. De groote Steen diende om de Zee te verbeelden , de kleinere om de Golven te vertegenwoordigen, en de kleine Bup.dvls Kruiden om de Zeehonden voortellellen. Dit verricht zynde, namen zy drie Schotels met Kavi- aar , zeekere foort van Beiu'n en Zeehonden Vet. Hiervan maakten zy Ballen, in 't midden van welken zy de Bundels groene Kruiden , welke dienden om de Zeehonden afrebecldcn, met groote kracht uit- perllcn : van de Berkenball maakten zy kleine Boot- jes, welken zy vulden met de bovengemelde Ballen, bedekkende dezelven met groene kruiden. Ecnigen tyd daarna namen zv deeze Bootje» met de Bullen , cnbewoogen dez.lven herwaards en der- waards over de Srocnen , als over Cïolven , ten ein- de de andere Zeuiionden zouden cicu, met welk ccne lU ■' ' ;■ ■^1 ï6o B E S C H RY V I N G VAN eene Achting en Eerbied zy hunne Vrienden bejege- nen , en ingevolge van dien zo veel te gewilliger en gereeder in hunne handen vallen. Daarna plaatllen zy de Zeehonden , van groene Kruiden gemaakt, dicht by den grooten Steen , of de Zee , en gingen allen uit de Hut ; maar een oud Man begaf zich vervolgens weder in dezelve , wanneer al de Omftan- ders het woord Lignculeghe viermaalen oreriuid uitriepen. Zy konden my niet melden , wat zy met deeze ■ Bewoording wilden te kennen geeven; ook konden zy geene andere reden van dit hun Ge- roep geeven ; dan om dat ook hunne Vaders alzo gedaan hadden. Daarna rolden zy weder de Boot- jes, van Berkenbaft gemaakt , over de Steenen, en gingen weder uit de Hutten , roepende op nieuw vier- maalen, als voorheen , Kouneoujhite ^Jloulaighe, dat is : Dat Wind Landwaard waaije. Want , wan- neer deeze Wind waait, wordt eene groote menig- te Ys naar het Strand gedreeven , \ welk hun zeer voordeelig is om Zeedieren te vangen. Nog eens wedergekeerd zynde in hunne Hutten , rolden zy hunne Bootjes voor de derdemaal over de Ilecnen. Eindelyk gooiden zy al de Bekkeneelen der Zeehonden in eenen grooten Bak , en ieder Vifïcher , by deeze plechtigheid tegenwoordig , gooide 'er ook een weinig groen Kruid in, met zynen Naam, of de eene of an- dere byzondere Spreuk , daarby ; ten einde de Zee- honden moogen weeten , hoe zy hunne Vrienden onthaald , en welke fchatbaare Gcfchenken zy hun gegceven hebben. Dus, naar hunne eenvoudige en recht kindcrüch- tige Gedachten, door hun Onthaal en Gcfchenken, alle Achting en Eerbied aan hunne Gallen bewce- zen hebbende, bragten zydczc!venuit,op hetboven- i\Q der Trap , alwaar een oud M nog meer hun- «• ^ 1 M K A ?/I T S C H A T K A enz. i6i bejege- liger en 3laatllcn emaakc, i gingen ;af zich Omftan- orerluid wat zy geeven ; hun Ge- ers alzo k Boot- nen, en iiw vier- ulaighey mt,wan- c mcnig- lun zeer ^^og eens oldcn zy llecnen. chonclen y dccze weinig c of an- dc Zee- nenden zy hun lidcrüch- lienken , bewec- boven- Iccr van hun- hunne cetbaare Waaren in den Bak wierp, hen ver- zoekende, dac zy hetzelve wilden brengen aan hunne Nabcllaaiiden en Vrienden , die in de Zee verdron- ken waren. Vervolgens namen de twee Kamtfchatdalers , c[ic in dccze gcheele Verrichting als de voornaamfte Per- fonaadjen gefpeeld hadden, al de Bokken, die met Eetvvaaren gevuld waren , en de Zeehonden , van ccnige Bundels groene Kruiden gemaakt, en gaven aan ieder Viiïchcr een daarvan. Daarop^ gingen zy allen weder uit de Hut , en riepen overluid Uenic^ een woord, welk zy gewoon zyn elkander toe te roe- pen, wanneer zy uitgaan, om Zeehonden uf andere Zeedieren te dooden. Eindelyk namen zy de Zee- honden, van groene Kruiden gemaakt, en wierpen dczclven in het vuur , fmeekende , dat zy hen dik- vvyls willen bezoeken, waarna zy dan weder in de Uut gaan , het vuur uitgieten, en al de Eetwaaren, die in de Bakken zyn , opceten. Zeepaarden worden maar' zeer zelden omtrent Kamffcbat/ca gezien, en zulks alleenlykindeNoord- lyklle Gedeelten van het Schiereiland. De meellen worden gcvanji;cn, buiten de Grenzen van het Schier- eiland Kamtjl'hatka, omtrent de Kaap ly'cbukots- koi, alwaar dezelve grooter en talryker zyn, dan er- gens elders. De Tanden deezer Dieren worden zeer geiichc; de Prys daarvan hangt van derzelver Groot- te of Zwaarte af. De duurden zyn die, welke meer of min twintig Pond weegen. Doch deeze wor- den ook maar zeer zelden aangctrolfcn ; want men vindt zelfs weinigen, die tien of twaalf Pond wee- gen. J)oorgaans weegen zy niet meer, dan vyf of zes Pond. Zeekat,in hun gewoon mnak- verfchilkn De Zeeleeuw en de fel bcfchouwd zynde , L maar zeer werug van i6i B E S C H R Y V I N G VA« rr'. i\ van het Zeepaard, en van het Zeekalf, en worden daarom ook gereekend van hec zelfde Geflachc te zyn. Sommigen noemenide Zeeleeuwen ook wel Zeepaar* den, om dat zy aan den Hals mee Maanen voorzien zyn. Hunne Gedaante gelykt volkomen naar die van het Zeekalf. Hunne Nekken zyn kaal, uitgenomen eene kleine Maan van kort, hard en gekruld Hair. Het overige van hun Ligchaam is met kort kaftanje- bruin Hair bedelct. Zy hebben een Hoofd van mid- delmaatij^e Grootte , korte Ooren , eenen korten en opgetrokken Snuit, groote Tanden en platte Voe- ten. Zy worden doorgaans in grootften getale ge- vonden omtrent fteenSchtige Kullen en de Sceenrot- fen in Zee, op welken zy , in groote menigte, en zelfs tot eene zeer aanmerklykc Hoogte klimmen, Zy brullen op eene vreemde en teffens zeerverfchrik- lyke wy.ze, veel llerker, dan het Zeekalf; ook ver- flrekken zy daardoor tot groot nut voor de Zeelie- den , die in midig weer , door het Gein'ul deezer Dieren , voor de naby zynde Steenklippen of Eilan- den gewaarfchouwd worden; want in dit Waereld- gedeelte vindt men zeer weinige Rotfen of Eilanden, waaromtrent zich niet de Zeeleeuwen in taamlyke me- nigte ophouden. Schoon dit Dier ten aanzien zyner rootte en uit- wendige Vertooning zeer gevaarlyk Ichynt te zyn, en ook met zulk eenen ftoutenTrcd gaat, dat het 'er uit- ziet, gelyk een waare Leeuw; is het echter zo bloo en vertfaagd , dat het zich op het gezigt van een en- kel Menfch terftond in het water werpt. Wanneer het Dier in den (laap overvallen, endoor een luid Gefchreeuw, of door eenen Slag met eene z waare Knods opgewekt wordt , is het in zulk eene vrees en verwarring , dac hec 'm hec wegloopen dIkwyU neer- vorden achc ce éepaar* oorzien die van ïnomen d Hair. caftanje- an mid- )rten en te Voe- ïtale ge- Jceenrot- igce, en dimmen, erfchrik- ook ver- e Zeelie- al deezer of Eilan- Waereld- ilanden , lyke nie- te en uic- ezyn,cn et *er uit- zo bloo een en- ^anneer leen luid zwaare ie vrees dikwyU neev- K A M 'T S C H A T K Ai enz. 1(^3 tiee valt, en alle deszelfs Ledemaaten zeer ftcrkbee- ven : maar , wanneer de Zeeleeuw geenc mooglyk- heid van ontkoming meer ziet , is hy gewoon , zy- nen vyand met de grootfte VVoede en Ünverfchrok- kenheid aantetaften, fchuddende fleeds zyn hoofd, en brullende op eene ontzachlyke wyze ; wanneer ook zelfs de ftoutfte Menfctr %ich voor zyne fchriklyke Aanvallen moet zoeken te wachten. Om dceze reden doodcn de Kamtfchatdalers zelden de Zceleeuwcn ter Zee , uitgenomen wanneer zy dczelvcn in den flaap kunnen overvallen ; maar gemccnlyk te Land. Wanneer zy dczelvcn op het Strand flaapcndc vin- den , nndercn zy ze zelfs met zeer groote omzigcigheid, gaande tegen den Wind. En niemand durft nog dce- ze kans waagen , dan de zulkcn , die of op hunne Krachten , of op hunne Voeten kunnen vertrouwen. Wanneer zy, zonder gemerkt te worden , tot een deczer Dieren genaderd zyn , dryven zy in deszelfs ]3orfl:, kort onder de voorde Pootcn ecnen Weer- haak, waarüan ecne Koord, van de Huid eens Zee- kalfs gemaakt , beveftlgd, en welker uitcrde End aan cenen fterken Paal vall gehecht is. Daarop wykc een ieder, zo ras hy kan, een weinig te rug, trach- tende op ^enigen aflland het Dier met Pylcn en Mes- fen te vv iden ,* er ten laatfle , wanneer deszelfs kracht byi;. geheel is vcrwccncn , maakert zy het volkomen aan kant met zwiinre Knodfen. Wanneer zy dczelvcn in Zee aantrcflcn , fchictcn zy op h( 1 met vergiftigde PyK-n , en hen getroffen hehbcndi. , zoeken zy hunne veiligheid, zo i*as hun mooglyk is. Mer gewonde Dier , niet kunnende verd rangen de pyn , welke het zout Water in de vergiftigJ(^ Wond veroorzaakt , begeeft zich terllond naar het Srrand, alwaar zy hetzelve met Spicfenof ? kn doeden : doch, indien de Plaats niet veilig ^tf- L 2 noeg *• <* IMAGE EVALUATION TEST TARGET (MT-S) A ^ i^''^ *^^ ''y 7 ^ 1.0 ÜfKi I2£ ^^= Ut lU |2.'2 i.i I "^ I- 1.25 Photographic Sciences Coqxration U Witt «AIN tTMIt r O ■^- A 4i. ,.*• ^ V\% t/j /. 1^ ^N . ¥ II 164 B E S C II R Y V I N G van noeg is toe zulk ecnen Aanval , wachten zy aldaar, tot dat het Dier aan zyne eerlle Wonde fterft , 't welk gcmecnlyk binnen vier en twintig uuren getchiedt. Dcczc Jagt WO: h onder de Inboorlingen van Kamt- fcbatka als zo uitmuntend en voortrcflyk aange- zien , dat hy , die de niceftcn van deezc Dieren ge- dood heeft , voorden grootden I leid gehouden wordt. Om decze Reden oellencn vcele Kamtfcbatdalers deezc Jagt, die Itccds met groot Gevaar vcrzeld is, niet alleen om het Vleefch deezer Dieren , fchoon zy *er zeer veel werks van maaken; maar voornaam- lyk om de Eer, die zy , door den gelukkigen uitllag van dezelve, by hunne Landgenooten behaalen. Twee of drie Zeelceuwcn zyn eene zwaarc Vragt voor hunne Uooten ; en , dowyl het fchandelyk by hen gcikht wordt , cenig Wild, welk zy reeds ge- vangen hebben, te vcrlaaton, overlaadcn zy fom- tyd."», uit dien hoofde , hunne kleine Booten daar- mede zo zeer, dat, fchoon zy ook byzonder erva- ren zyn , in dczelvcn op eene zeer voorzigiige wy- zc te bcllicrcn, zy echter niet zelden met dezelvcn en hunne gehcele vundl naar den Algroml doalcn. IVIet hunne kleine v'aarrulgcn begeeven zy zich , gcmecnlyk , naar het kleine Eiland yllaide , welk omtrent dertig Mylcnvcr in Zee ligt, en onbewoord is. Op dien Togt zyn zy, fomtyds, vier, vyf, en zelfs wel acht dagen op Zee, ;:ünder eenig I-,and te zien , en llecds blootgclleld aan de verfchriklykc Koude, welke in deeze Geweien op Zee heerfcht. Des nicttegendaande wcetcn zy, zonder behulp van een Kompas , alleenlyk door waarnceniing van de Zon of de Maan, het gemelde ICiland te vinden, of by hunne Wooningcn weder aanrdanden. Van de I hiidcn van Zecleeuwen mnakcn zy Koor- den of Touwen, Schoenen en Schoenzoülcn. De Zcc' il 'Pf n I K A M T S C II A T K A, f.xz. 1^5 i?^ooleciivven paaron doorgaans in Oogflniaand , of in IlerlUmaand; de Wyljes drongen g^mecnlyk om- trent tien Maanden , brengende hiiarc Jongen in Zomermaand ofllooimaand voort; zy krygen twee, drie, en fomtyds ;icirs vier jongen op eenmaal. Het Manneken behandelt het Wyfje met veel teedcrheid, niet gelyk de Zeckat, maar door licfkoozing tracht het deszclfs geneegcnhcid te winnen. Heiden, zo wel het Manneken als het Wyfje, fchyncn maar zeer weinig zorg voor hunnv. Jongen te draagcn , gebeu- rende het niet zelden , dat zy dezelven onder hunne Pooten fmooren , terwyl zy zuigen ; ook toonen zy niet het minlle belang daarby te hebben , ichuon zy zelfs voor hunne Oogen gedood worden. De Jon- gen zyn niet zeer vlug, nog geneegen om te fpee- len , gelyk de meellc andere jonge Dieren veeliil zyn ; maar zy brengen den meelkn ryd al llaapendo door. Tegen den avond begccvcn het Manneken en VVyfje zich, met hunne Jongen, in Zee, doch niet ^'cr van Strand. De Jongen zyn dan gewoon, op den Rug van het Wyfje te klimmen, en aldaar te ruilen , terwyl het Manneken denzclven fomtyds al fpcelende ccnen bons geeft, en dezelven in 't water doet tuimelen, om ze dus te noodzaaken, zich op het zwemmen toe te leggen. Sommigen van dezel- ven zyn wel in Zee geworpen, doch in plaats van to zwemmen, haalkden zy zich om weder aan Land te komen. Zy zyn tweemaal zo groot, nis de jongen van Zeckatten. Schoon alle deeze Dieren, natuur- lyker wyze, voor de Mcnfchen de vlugt necmen, heeft men echter waargenomen , dat de Jongen zel- den zo wild zyn , voornaamlyk , wanneer zy nog nnauwlyks geleerd hebben te zwemmen. De lieer Steller verhaalt, dat hy eens, r>p zeke- ren tyd, zes dagen lang, op ccnc hoi>ge Plaats, go- L 3 hcc- ( f'i vil ■f f f' \ f I f' 11 I t, I i66 B E S C II R Y V I N G VAN hcelc Kudden van dccze Dieren rondom zich gehad hadt, en uic zyne Muc veifchcidenc Byzondcrheden hunner Verrichtingen opgemerkt hadt. De Dieren lagen rondom zyne Hut, en fchcenen zeer opmer- kend op zynVuur,en 't geen hy daaromtrent in het werk Helde. Zy liepen nooit weg, al begaf hy zich ook onder hunnen iloop, ncemcnde zelfs fommigen hunner Jongen weg, om dezelven te onileedcn; waar aan zy zicii in 't minllc niut bekreunden , hou- dende dcsniettcgcnllaanilo volkomenlyk hun gemak, Ook zochten zy hunne Wyfjcs op, en vochten om dezelven, zonder eenigzins door zyne tegenwoordig- heid daarin verhinderd te worden ; een Manneken vocht zelfs drie dagen om een VVyfjc , en was op meer dan honderd plaatfen gewond. De Zcckatten necmen nooit eenig deel in hunnen (Iryd , maar trach- ten terllond plaats voor hun te maaken, en zich zu ver uit den weg te begeeven, als maar mooglyk is; ook zullen zy de Jongen der Zeeleeuwen nooit be- letten j wanneer deeze met hun willen l'peelcn ,draa- gendc nltyd grootlyks zorg, dat zy hen op geenerleie wyze befchandigen : doch de Zeekntten vlieden het GezelfcJiap der ^edeeuvven zo veel , als zy maar ee- nigzins kunnen. De oude ZcjL^leeu wen zyngrys omtrent hun Hoofd, waaruit men beduiien mag, dat zygemcenlyk zeer oud worden. Zy krabben hun lloolU en üoren, i)iet hunne achterile Pooten,op dezelfde wyze, gelyk de Zeekattcn doen ; en hunne manier van Haan , gaan, liggen en zwemmen, is ook volkomen dezelfde. De grooten loeijeii, gclyk een Os, en de Jongen blac»- ten , gelyk een Schaap. De Ouden geeven ccnen (Vinkenden Reuk van zich, doch niet zo erg, als ile Zeekaucn. Zy houden zich niet, onvcrfchilliglyk, (}ci W'iptcrs CU dv's Zomers ) aliyii op dczcÜUc plaat- fen i K A M T S C H A T K A, enz. 167 fen op , maar fchynen zich op byzondcre Tyden opk op byzondcre Plaatfen mcfiO: te jaaten vinden. Men tiefc dezejven niet verder Noordwaard aan, dan op den zes en vyftigllen Graad der Noorder Breedte, fchoon men ze in grooten overvloed omtrent Kamtfcbatkfly en de Eilanden, niet ver van de A^ merikaanfcbe Kuft gclcegen , vind<. Zy aazen op Vifch, Zeebeevcrs , en andere Water- of Landdie- ren. De Ouden eeten zeer weinig , geduurendc Zo- mermaand en Hooimaand , wanneer zy den mceüen tyd liggen te flaapen , en daar door dan ook zeer mager worden. Be Zcekat is omtrent half zo groot als de Zee- Iceuw. In gedaante gclykt dezelve byzondcr wel naar de Rob of den Zeehond ; maar zy is merklyk dikker omtrent de lJorft,envcel dunjicr omtrent den iStaart. Haare Snuit is langer, dan die der Zcelccu- wen: ook hebben zy grootere Tanden. Haare Oo- gen zwecmen zeer veel naar Kocjenöogen ; haare Goren f yn kort ; haare Pootcn kaal en zwart ; en haare Huid is met kort , wreed en borfteliichtig Mair van eene zwarte en gryze kleur bezet. Haare Jongen zyn van ccnc blaauwüchtigc zwarte kleur. Üe Zeekatten worden , in het Voorjaar en in HcrlUmaant , gevangen unnrcnt de Rivier Sbupa- nova\ omtrent welken tyd zy zich van de Kurillcbe Jvilanden naafde Kuft van <^w/tfri^v? begecvcn. Doch de meeftcn worden gevangen op de Hoogte van do Kaap Krotiotzkoi , dewyl de Zee , tuirchcn dcezo Kaap en de Kaap Sbitpimkoi , gemeenlyk zeer ftil is , en hun dus ccne bckwaanie fchuilplaats uitlevert. Uyna al de Wyfjes, die in de Lente gevangen wor- den , zyn bevrucht ; en de zulken , die in 'e kort Jon- Dieren 'langs het zelfde Strand gevonden worden, houdt zich echter elke Familie van de andere afw- fcheiden ; zodat ecne Familio , bcfhande uit een-- Manneken , met zyne Wyfjes , en de Jongen 4 ' benevens die van een Jaar oud , diö zich rlognict' aan een Manneken verbonden hebben , fomtyds een ' getal van ruim honderd en twintig uitmaakt. Ook • zwemmen zy in Zee by zulke groote 'lVocpen,zon* ' der zich te verdec^eii. De zulkcn , die oud zyn , of geene Wyfjes hebben, Iceven afgezonderd in een- zaamheid. • .- De eerden deezer Dieren, welken ons Volk 6m-' trent JUrins^s Eiland voiidt, waren dcrgelyke ou-^ den, en allo Mannetjes , zynde by uitneemenhcld- vet en ecnen zeer lllnkcndcn Reuk van zich geeven-* de. Deczc liggen (bmtydscencgeheclc Maand teflaa-^^ pen , zonder in al dien tyd cenig Voedfcl te gebruiken; ■ ' ook zyn zy de (loutftcn en boosiinrtigllcn van allen, op alles oanvflilendc , 't geen nnhy hen komt ; eii hunne Stoutheid en I Inrdnckkighcid gaat zelfs 7.0 ver, dat zy liever willen ftirven, dan hivnno Plaats vcr- 1-5 • laa* i \ \ I ji ET •-""■'W^W^' i^- [€ i i iki •i '.!-. 170 B E S C H R Y V I N G VAN Jaaten. Wanneer deeze iemand zien naderen, gaaa fommigen van hun op denzelven los , en anderen liggen gereed , om het Gevecht aftewachten. Zj hytcn met groote verwoedheid in de Sceenen,dieop hen geworpen wordon, en vallen met des te meer heevigheid aan op hem , die de Steenen werpt , zo dat, fchoon men hun de Tanden met Sceenen uit- gooit, en hun de Oogen uitdeekt, zy echter, z zwemmen dikwyis op haaren Rug, en zo na aan de oppervlakte des Waters, dat haare achterpooten zeer dikwyis droog zyn. Wanneer zy van het Strand in het Water gaan, of wanneer zy neerduiken , na dat zy nieuwe Lucht ingeademd heb- ben, draaijen zy zich gelyk een Rad , gelyk veele andere groote Zeedieren insgelyks doen. Zy hech- ten haare Voorpoocen aan de Steenrotfen , en trek- ken dus haar Ligchaam uit het water op , kunnende hetzelve op zulke plaatfen flcchts traaglyk beweegen; maar op cene Vlakte is men in gevaar, door dczelven verrart te zullen worden. Op Berings Eiland vindt men zulke groore me- nigte Zeekacten , dat zy fomtyds het geheele Strand bedekken; zodat de Reizigers veelal , tot hunne ei- gene veiligheid , genoodzaakt zyn , het Strand te verbaren , zich dieper landwaard in op het Eiland te begeeven, en over Bergen en fteenachtige Plaatfen te gaan , om deeze Dieren te myden. t Is on- dertuflchcn zeer aanmerklyk, dat de Zeekatten al- leen gevonden worden op de Zuidkuft van dit Eiland , jwelke tegenover Kamtfchatka ligt. De Reeden 4i|arvan is waarfchynlyk, omdat deeze Kud het eerfte Land. is, welk zy, Ooft waard van de Kaap Kronotzkoi trekkende , op haaren Togt ont- moeten. De manier om deeze Dieren op het gemelde Ei- land te vangen , was de volgende : Zy gooiden de Zeekatten eerft de Oogen uit, waarna zy dezelven doodden, verpletterende haare HerlFenpan door her- haalde flagen met zwaare knodfen. Doch dit Werk veroorzaakte zo veel moeite, dat drie Mannen naauw- lyks in ftaat waren om een Dier met drie honderd flagen van *c leeven te berooven ; en fchoon de Her- fen» ^ mmmmmmmmi ' U ( f Jl A il 176 B E S C H R Y V I N G vak fenpan fomtyds in (lukken was gebeukt , zodat de Herfens 'er aan alle kanten uitkwamen , en alle haarc TandcL waren afgebroken , wild^^n zy echter haarc Plaats niet verlaaten , raaar Honden nog overcnd op haarc achtcrfte Pootcn , trachtende zich verder te verweeren. Een dcezer Dieren , zo janimerlyk ge- havend , liet men liggen , om te zien , hoe lang het in dien Haat nog Iccvcn zou ; en men vernam , tot groote verwondering van allen , dat het nog twee vol- le wecken in 't Lecvcn bleef, zonder zyne plaats te verlaaten. ; -vi .1 ^ ■' ' '• • Omtrent de Kuft van Kamtfchatka komen zy zeer zelden aan Strand ; zo dat de Inwooners van die Schiereiland in Booten jagt op dczclven maaken, fchietcnde op hen met Pylen of Harpoenen, die in hun Ligcbaam blyven vall zitten : aan dceze Har- poen is een Touw vaftgemaakt, welks andere end aan de Boot beveiligd is. Door middel van die Touw trekken zy dezelven naar de Boot; doch hier omtrent moeten zy byzonder voorzigtig zyn , en wel zorg draagen om niet toe te Haan, dat het Dier, wan- neer het de Boot nadert, zich op zyde van dezelve met zyne Voorpootcn vall houde,en op dicwyzcdc geheele Boot omkecre : om zulks te beletifcii , llaan'er dan altyd fommfgen der Villchcrs gereed , houdende grooic Bylcn in hunne handen, om de Pootcn van het Dier daarmede altokappen. Schoon verlcheidene dcezer Dieren van Ouderdom ilervcn , komen echter de mecllcn om aan de Won- den, welken zy in hunne onderlinge Gevechten dik- wyls ontvangen , gelyk wy re vooren reeds gemeld hebben, liet gebeurt fomtyds wel, dat die bloedi- ge (jcvechtcn , die maar al tedikwyls onder dezelven voorvallen, zo vcclcn van dceze Dieren doen (heu- velen , dat het Strand op cencn aanmcrklykcu arilund met hunne Bcciicn uh bc24!^«>i is* De j.. n^na K A M T S C II A T K A, enz. 177 De Zcebecvers * hebben niet de minde overeen- komrt met de overige Beevers. De Kamj'chatda- Iers gaven hun certyds deczcn naam wegens hun donsachtig Flair , welk zeer veel naar ecne Bever- huid gelykt. Zy zyn zo groot als de Zeekatten. Hun- ne gedaante zweemt merklyk naar die der Zeehon- den. Zy hebben eenen langwerpig fpitfcn Kop, op de wyze van dien der iieeren. Hunne Voorpoo- ten zyn langer, dnn hunne Achrcrpooten. Hunne Tanden zyn klein. Hun Staart is kort en plat, en loopt naar hot end fpits toe. Zy hebben kort, dik en zwart Hair, doch wanneer zy oud worden, begint het naar het gryze over te hellen. De, jon- gen hebben lang, bruiniichtig , en zeer zacht Hair. Dit is het vreedzaamflc van alle de Zeedieren, doen- de nooit cenigen tcgcnlhind , maar zoekende al- leenlyk zich door de vlucht te redden. De Wyfjcs maaken ongemeen veel werk vim hunne Jongen, draagende de zulkcn, de nog niet kunnen zwem- men, op hunnen Buik, tulTchen hunne Voorpoo- ten ; want zo lang de Jongen nog niet alleen zwem- men , zwemt de Moeder op haarcn Rug. Wan- neer de Vidchcrs dce/.c Dieren vervolgen, vcrlaaten zy nooit hunne Jongen, dan in den uiterllcn nood; en indien het gebeurt , dat de Ouden het gevaar ontkomen , begeevcn zy zich terllond weder naar die plaats, alwaar zy de Jongen lu^oren (Ihreeuwen ; zo dat de \'i(U:hers flceds daarover uit zyn, om do Jongen te dooden cf re vangen, als het belle mid- del , om zich ook van de O.iidon te vcr/ekcren. Men vangt dezcivcn op drie onderlcheidene wy- zcn ; nuamlyk : Vooreerll met Netten , gcplaatll luflchcn zekere Zeeplanten , Fncus Mariniis ♦ Lntra MifiH», INI Vt V 1 .1'; I 178 B E S C II R Y V I N G van genaamd, werwaartl de Becvcrs zich des nachts, of by llormachtig Weer begeeven. Ten tweede, zy jaagen ook op dezeh'en in hunne Booten , wanneer het Weer zacht en llil is , en dooden dezelven op gelyke wyze als de Zeelceuwen en de Zeekatten. Ten derde, vangen zy ze ook op het Ys, welk in de Lente door den Ooftenwind op de Kuft vnn dit Schiereiland gedreeven wordt; en decze laatftc 1 lan- delwyzc is zo algemeen, dat, wanneer het Ys zo fterk op het Strand gezet wordt , dat de KamtJcOah dalers inct Snccuvvlchoenen daarover kunneii gaan, zy zulks als een zonderling geluk aanmerken, ju;i- gendc alle de Inboorlingen langs het Strand, en doodcnde grootc menigten deezer üiercn , welke dan over het Ys gaan , zoekende eene opening, om in het water te komen. OndertuUchen gebeurt het niet jaarlyks , dat Vr zulk een overvloed van Ys op de Kuil komt aandryven : maar, wanneer zulks gebeurt, noemen zy het ecu goed Jaar; want de Inboorlingen, A7y/^/Ht'/V en vreemde Kooplieden vinden groot voordeel by dcezen Handel. De /r«ri7^n' achtten , voorheen, de Beeverhuiden niet hooger dan die van Zeehonden oi' Zceleeuwen, ^oor dat zy zagen, welk ecne VVaardy de Ruj/'en daarop Helden ; en zells nog tegenwoordig willen zy zeer gaarne een Kleed , van Beeverhuiden ge- maakt, verruilen togen een van Uobbcnvellen, welk, volgens hunne gedachten, warmer is, en beter le- gen het water kan. Behalve de voorgemelde, zyn hier nog verfchci- dene andere Zeedieren , van welken echter de Manati oF- Zeekoe de merkwaardigllc is. Dit Dier komt nooit op het Strand, maar blyft nityd in in het water. Dcs/elfs 1 luid is zwart en dik , gc- lyk de Baft van cenen ouden Eikenboom , en zo ongemeen hard , dat men het naauwlyks met cenu Byl liyl K A M T S C ÏI A T K A, enz. 179 Byl kan in ftukken hakken. Het Hoofd van die Dier is , in evenredigheid van deszclfs Ligchaam, klein, en eindigt in eene overhangende Snuit, die aan haar end wit en ruig is , met witte knevels ter lengte van omtrent negen voeten. In plaats van Tanden heeft het twee platte witte Bcenen , een in het boveiille, en een in het onderlle Kakebeen. De Ncusgaacen zyn dicht aan het end van de Snuit, en omtrent anderhalve Duimen lang en hrccd, zynde van binnen ruigen hairig. De Oogen zyn zwart, ihan omtrent in 't midden van 't Hoofd , en zyn niet grooter dan die van een Schaap, 't welk in een Dier van zulk eene ongemecne Grootte zekerlyk merk- waardig is. I-[et li-.'cft nodi Wcnkbruauwen , noch Oogleden. Deszelfj Ooren bclhan alleenlyk in eene kleine opening. Het Hoofd en het Ligchaam zyn zo dicht aan elkander gevoci^d , dat deszclfs Nek niet ligt te ondckken iW ündirtulTchen open- baaren 'er zich echter e^ge VVcrvelheenderen , waarop het Hoofd gevoeglyk draait, 't welk voor- naamlyk gefchiedt, wanneer het Dier aall. Deszclfs Ligchaain is rond, gelyk dut van ecncn Zeehond, zynde omtrent den Navel het dikll, en loopende naar het Hoofd en den Sraurt finnllcr toe. De Pooten, die kort onder den Hals Kieren , zvn omtrönt een en tvvinrig Duinion lang : het Dier zwemt en gaat diianneJo, ook houdt het zich met dezclven vall aan de Stecnklippen, aan welken het zich fomtyds zo llerk vall heclir , dat het , niet llerkc Haaken van daar getrokken wordende , riet zelden het vel van zyne Pooren achter laat : ook heeft men waargenomen , dat deeze Pooten fomtyds in tween verdeeld zyn , gelyk de klaauwen eencr Koe.: doch dit fchynt niet al- gemeen , maar enkel toevallig te zyn. De Ma- nati of Zeekoe is omtrent acht cu twintig Voe- ^! 2 ten iff wmmm "1 I t- e. 180 B E S C II R Y V I N G van ten lang , en weegt fomtyds racer dan twee lion- derd Pond. Deeze Dieren zwemmen , in (lil Weer , hy ge- heele Kudden, aan de Monden der Rivieren, heb- bende hunne Jongen altyd in 't midden van den Troep. Ten tyde van den Vloed komen zy zo dicht aan den Wal , dat men ze met eenen Hok zou kunnen treffen ; en de Schryver verhaalt , dat hy zelfs met zyne Hand op hunnen Rug hadt geklopt. Wanneer zy geflaagen worden , zwemmen zy Zec- waard, docli kecren lerüond te rug. Zy leiden een gemeenfehaplyk Iceven. ledere Familie bellaat iiic een Mannetje, een Wyfje , fommige HalfvoKvaflb- ne, en een jong. Hieruit blykt, dat ieder Mannet- je maar een Wyfje heeft. Zy brengen hunne Jon- gen in den llerfll voort, en nooit meer dan een te gelyk. Zy fehyncn ongemeen gulzig te zyn , cctendc gc- duuriglyk , zonder eens ncht te gec-vcn op hunne eigene veiligheid, zo dat men met Booten lullcheii dezelven kan komen, en daaruit verkiezen , welken men wil. De helft van hun Ligelvaam, teweeten, de Rug en de beide Zyden, is altyd boven Water; men ziet daarop gemcenlyk eene menigte Kraaijen, die de J^uizen van iuinne Huid pikken. Zy aazen niet op allerleie gewaflen , maar voor- naamlyk op verfehcidene foorten van Zeekool. Waar zy geaasd hebben , al is het flechts voor eenen dnggcweell, vindt incn doorgaans gelu^ele hoopen Wortelen en Stoelen op het Strand. Wanneer zy hunnen huik vol gegeetcn hebben , liggen zy op hunnen Uug te flaapen. Zo rasdelCb begint, haas- ten zy zich weder iicevvaard , vreezendc anders op het drooge te zullen gelaaten worden. Des Win- ters worden zy dikwyls door het Ys tegen de Klip- pen gcftootcn, en op het Strand geworpen. Dit hatllc K A M T S C H A T K A enz. i8i laatfte gebeurt dikwyls by eenen Storm , die de Zee aan het Strand opzet. Ten deczen tyde zyn zy zo mager , dat men de Ribben in hun Lyf gemaklyk i(an tellen. Zy worden gevangen met groote yzeren I laaken , gelykcndc cenigzins naar liladen van een klein An- ker ; dit gcl'vhicdt op de volgende wyze : een llerk Maiispcrfoon (laat met zodanigcn Haak in ccne [iOüC, die door drie of vier andoren geroeid wordt; zo ras zy onder eene Kudde Zeekoojcn gekomen zyn, beveiligt hy den Haak in een der Dieren. Daarop trekken dercig Man , die op het Strand gc- blecvcn zyn, en een Touw, aan den Haak gebon- den, valt houden, de /l/.7/;j// naar het Land; tcr- vvyl zy, die in de iioot zyn, het Dier lleeken, houwen en (laan , tot dat het llerft. De Ouden zyn gemalslyker te vanden , dan de Jongen : wanc deeze laatllen zyn niet alleen vlugger, maar, devvyl hunne Huid veel zachter is , laat de Haak ook dikwyls los. Wanneer een deezer Dieren gewond is, en zich tegen den grond wryft, om zich van don Maak te bevryden, komen die geenen van de Kudde, welke daar dichtll by zyn , hetzelve te hulp. Sommige werpen de Hoot om , door zich daar onder te zet- ten; anderen leggen zich op het Touw, als of zy liet konden broeken ; en anderen weder trachtea met hunne Staarten don Haak uit te llooton, 't welk hun fomtyds gelukt. De I. lolde tuirchen het Man- netje en VVyf je is ongemeen groot ; want, nadat het Mannetje zich van iillerlcie middolen bediend heeft, het Wyfje by te liaan en te verlollèn, volgt hy hetzelve, ichoon dood zynde, zelfs tot het Strand, en men heeft waargenomen , dat het fomtyds twee of drie dagen by Jiet doode Ligchaam gobleevon is. Men kan wel niet zeggen , hou icherp hun Gczigc i r m i"i^ 1 r: I I ' '1 182 B E S C H R Y V I N G VAN en Gehoor is; doch beide deeze Zinnen fchynen by hen zeer zwak te zyn , miffchien daarom , dewyl zy het Hoofd altyd onder water houden. Omtrent Berings Eiland is zulk eene menigte deezer Dieren , dat alle de Inwooners van Kamt- Jchatka zich daarvan zouden kunnen geneeren. Het vleefch derzelven, fchoon hec lang moet kooken, fmaakt echter wel , en heeft cenige overëenkomfl: met Oflenvleefch. Hec Vleefch van de Jongen ge- lykt veel naar Kalfsvieofch , en behoeft ook niet lang te kooken , zwellende het onder het kooken zodanig op, dat het gekookt tweemaal grooter is dan rauw. Hec vei van !iet Hoofd en den Staart kan niet gebruikt worden , maar de Stukken uit den Rug zyn zeer aangenaam. Sommigen mcencn, dat het Vleefch deezer Dieren in het Zout niet zou kunnen goed blyvcn \ maar wy ondervonden het te- gendeel , en het fcheen ons niet veel minder van waarde te zyn , dan het gezouten OlTenvleefch. Dat deeze Manati omtrent het Schiereiland /i^;»/- jchatka van dezelfde foort van Dieren is, welken Kapitein Dampte r in de Rivi'jrcn van Ztiid-^ljne- rika^ en omtrent de Filippynfche Eilanden vondt, blykt genoegzaam uit de ik'fèhryving , welke hy van die Dieren geeft. „ Dit Dier, zegt hy , is omtrent zo dik als een „ Paard, en tien of twaalf Voeten lang. Deszclfs „ Mond gclykt veel naar dien van ecne Koe, heb- „ bende groote dikke Lipjien. De üogen zyn „ niet grooter, dan eene kleine Erwet, en de Oo- ren beflaan alleenlyk in twee kleine Gaatjes aan iedere Zydc van het Hoofd. De Nek is kort en dik , en zelfs dikker dan het Hoofd. Het dikfte „ gedeelte van het Dier is omtrent de Schouders, „ alwaar het twee groote Vir ien*heeft , aan iedere „ Zyde van het Lyf eene. Onder iedere van deeze • » Vin- K A M T S C H A T K A, ENZ. tB^ Vinnen heeft het Wyfje eenen Tepel, om het Jong te zoogen. Van de Schouders naar den Staart behoudt het zyne Dikte omtrent een voet lang, doch vervolgens wordt het allengskens dun- ner eii dunner , tot den Staart toe , die plat, en omtrent veertien Duimen breed, en twintig Duimen lang is, zynde in 't midden vier of vyf Duimen, doch aan de Enden niet boven twee Duimen dik. Van het Hoofd tot den Staart is het rond en glad, zonder ecnige Vinnen , behal- ve de reeds genoemden. Ik heb gehoord , dat fommigen meer dan twaalf honderd Pond heb- ben gewoogen : doch ik heb nooit een van deezc Dieren zo groot gezien. „ De IVlanati houdt zich gaarne in zoutlichrig „ water op, en men vindt ze gcnicenlyk in of om- trent de Monden der Rivieren, 't Is waarfchyn- lyk om dceze reden, dat zy in de Zuidzee, voor zo ver ik heb kunnen ontdekken , nicc gevonden worden; want de Kuil is daar gcmeeuiyk Ueil, met diep Water, dicht aan het Strand, en eenc hooge Zee; uitgenomen in de liaai van Patiama, alwaar men echter ook gcene IVlanati vindt. Som- tyds ontmoet men dezel ven in zout Water, fom- tyds in verfch Water, doch nooit ver in Zee; en de zulken, die zich in Zee ophouden op zodani- ge Plaatfcn , alwaar geene Rivieren zyn , in wel- ken zy lang kunnen blyven , komen eens of tweemaal in de vier en twintig uuren aan den IMond van eene Rivier van verfch Water , die dichtll by de plaats van het verblyf deezer Die- ren is. „ Zy aazen op het Gras , dat zeven of acht voe- ten lang is, en een fmal Blad heeft; hctze]v^ groeit op verfcheidene plaatfcn in de Zee , voor- naamlyk omtrent Eilanden naby het volle Land, M 4 r. Dit 51 5» 5» 5» 5> »» »1 17 ï» 1'i l\ il [ ;y 184 B E S C H R Y V I N G VAN „ Die Gras vindt men ook in de Kreeken , of in „ grooce Rivieren, omtrent de Oevers, en op zul- ke plaatfen, alwaar flechts weinig Stroom is Zy komen nooit aan Strand, of in ondieper Water, dan waar zy kunnen zwemmen. Het Vleefch is wit, gelyk ook het Vet, en een ongemeen aan- genaam en gezond Voedfcl. De Staart van eene Jonge Koe wordt zeer gelicht; maar, wanneer zy oud isjzyn het Hoofd en de Staart zeer taai. Een zuigend Kalf levert ccne allcraangeiiaamlle Spys op. Het Vleefch wordt doorgaans gebraaden. De Huid dcezer Dieren is van veel gebruik voor de Indiaanen; zy fnjdcn dezelve in Reepen, wel- ken zy aan de zyden van hunne Kanoos vall mau- ken , en waarvan zy zich in 't roeijen bedie- nen. De Huid van den Stier, of de Rug van de Koe is te dik tot dit gebruik , maar daarvan maaken zy Zweepcn , die ongemeen hard en 5, taai zyn." Behalve de reeds gemelde Dieren, zag de Heer Steller, op de Kuil van Amerika, nog een nieuw en onbekend Zeedier, welk hy op deeze wyze bc- fchryft : Deszelfs Lengte is omtrent vyf Voeten ; het Hoofd gelykt veel naar dat van eejpcn Hond; het heeft fpitfe en recht opgaande Ooren; aan zyne Onder- en Bovenlippen hccfc het llair, gelyk een Baart; deszelfs Muaklel is dik en rond; doch hec is dikker aan het Hool'dënd, en wordt dun en fmal naarden Staart, die zich aan het einde in twecn verdeelt. Het gehecle Ligchnam is bedekt met dik Hair, welk op den Rug grys, en onder den Buik roodiichtii'' is. De pienoemde Heer was grootlyk^ verwonderd, dat hy geene Voeren of Pootcn, ge- lyk in andere Zeedieren, aan hetzelve ontdekken k> . |y ! (icilanntc , over 't algiMi-cen be- fchouvvd , geleek ecnigzins naar de 1 cekcning van dat 3Ï 5» 3» 5Ï ?» 9» 99 99 99 99 99 99 99 99 99 ï lii )' .y K A M T S C H A T K A, enz. 185 dat Dier, welk Ge/her onder de Benaaming van Zeeaap befchryft. En Steller is van gedachten, dat de Benaaming van Aap niet onëigenlyk werdt gegeeven aan die Dier , welk ongemeen vlug en zeer loos was. Somtyds verzclde het hun Schip wel twee uuren lang, ziende nu eens naar het eene, en dan weder naar het andere met eene fchynbaare ver- tooning van Verwonderinn:. Nu en dan naderde het zo dicht aan het Schip, dat het met een ftok zou kunnen geraakt worden ; doch het week terftond te rug, zo ras het iemand aan boord waarnam. Dik- wyls vcrhcfte het een derde van zyn Ligchaam uit het Water, ftaande fomtyds een half uur achter el- kander recht op gelyk een Menlcb ; en dan onder het Schip duikende, vcrfcheen het in dezelfde Ge- ftalte aan de andere zyde ; en dit herhaalde het mis- fchien dertig maal achter een. Somtyds kwam het boven met eene groote Amerikaanfche Zeeplant, welke het in 't rond draaide, weg wierp en in zynen Mond weder ving, fpeelendc dus duizend Apenllfee- ken daarmede. Men heeft van alle de Zeedieren waargenomen ,dac hoc meer zy by fchoon Weer fpeelen , hoe grooter Storm men te verwachten heeft. j • IX. II O O F D S T U K. Fan de VISSCIIEN van KAMTSCIIATKA. Zo wel in den OoHcrfchen Oceaan , als in den Zeeboezcm van Penfcbhiska vindt men eene groote menigte Walvillchcn. Zy zwemmen dikwyis binnen het bereik van ecnen Snaphaanfchoot van het Strand , en fomtyds komen zy zelfs dicht nan het Strand, waarlchynlyk om de SchelpvilTchenjdie M 5 afin ' ■ Il 186 B E S C H R Y V I N G VAN aan hunne Huid kleeven , daar af te wryven : dit blykc zelfs duidelyk daaruit , dewyl zy menigmaal eenen langen tyd met hunne Ruggen uit het Water liggen , om den Meeuwen en anderen Vogelen ge- leegenheid te geeven dezciven te rooven. Ten tyde wanneer de Vifch uit de Zee de Rivieren opzwemt, worden 'er dikwyls , by den vloed , dicht by den Mond eener Rivier twee of drie VValvilTchen by el- kander gevonden. De Walvillchen zyn hier van zeven tot vyftien Vademen lang. Wy kunnen geen Bericht van de verfcheidene Soorten van Walviflchen omtrent Kamt- fchatka geeven ; dewyl 'er weinigen gevangen wor- den , uitgenomen in de Noordlyklle Streeken door de Kor eken en Tchukotskers , die hun VJeefch ee- ten. In den Jaare 1740. werdt 'er een Walvifch door den Stroom in den Mond der Rivier Bolskoi gedreeven; doch deATo/J/Mew, zulks verneemende, gingen met Booten derwaards , en fneeden hem in ftukken, zo dat ik, den volgenden dag daar komen- de, tot myn groot Leedweezen, nochVleefch, noch Becnen daarvan vond : want decze Lieden , die het Vleefch hadden afgefnecdcn , waren beducht dat zy geflraft zouden worden, om dat zy zuil zonder verlof gedaan hadden; weshalve zy de Beenen ver- brand hadden, om hunne Misdaad te bedekken. Steller merkt aan , dat 'er meer WalviHchen op de Ooft- dan opd: VVcftkuft,cn meprin dcnllcrfft dan in de Lente , op Strand worden geworpen. De verfcheidene Volken van Kamricbatka van- gen dezelven ook op verfcheidene manieren. De Kurilers vangen ze door hunne vergiftige Pylen daarin te werpen. De Olutorski vangenze in net- ten, gemaakt van Riemen van de Huid van Zee- paarden , ecne handbreed gcfnceden , en in den Rook gedroogd. Dce;(c JN^'ttcn zetten zy uit in de Mon- 1^ ; die gmaal Vater nge- tyde 'enit, den y el- KAMTSCHATKA, enz. 187 Monden der Rivieren , wanneer de Walvifch , an- dere ViflTchen najaagende, zich zelven daarin ver- wart. Met deeze Riemen wordt liy op Strand ge- troltken door hulp van een groot getal Menfchen, welken bydergelyke gelegenheden byëenkomen. Den Walvifch op het Strand gearbeid hebbende, fnyden zy dien aan Stukken, welken zy voor hun aange- naamfte Voedfel houden , en op de volgende wyze bereiden : Zy droogen hetVleefch in de Zon ; en de Huid , die zy van het Vet afzonderen , beuken zy mcc Hamers , maakende daarvan de zooien van hun- ne Schoenen. Het Spek hangen zy in den Rook , en de Darmen gezuiverd hebbende, vullen zy de- zelven met het Vet, welk 'er uitloopt, wanneer zy den Vifch fnyden, hebbende geen ander Vaatwerk, om hetzelve te bewaaren. De Tchukotskers dooden de Walviffchen met cene Harpoen, op dezelfde wyze, als deEuropeërs doen; en zy vangen zo veelen, dat zy zich nooit tot Spys bedienen van die Walviflchen, welke dood op Strand worden geworpen , gelyk fommige na- buuri;^e Volken echter gewoon zyn te doen ; maar zy bedienen zich alleenlyk van het Vet derzelven tot den Brand. Schoon de Tchukotskers voorzien zyn van zo groote Kudden Rendieren , dat zy ge- noegzaam hun onderhoud daarvan zouden kunnen vinden , zyn zy echter de grootlle Walvifchvangers van eenige Narie, welke dit gedeelte van den Aard- kloot bewoont. Ook merken zy het Vet der Wal- vilTchen als hunne grootlle Lekkernyaan; en, de- wyl zy groot gebrek aan Hout hebben, gebruiken zy het telFcns tot hunnen Brand. Zy maaken van het gedarmcc der WalvilTchcn Hembden , gelyk de Amcrikaanen ; en bedienen 'er zich ook van tot Vaatwerk, gelyk de Olutorski, De KaJ'atki^ verkcerdlyk door fomniigcnZwaard- vis- 'S i( -»■ . 4: ï88 B E S C H R Y V I N G VAM villchen genoemd, zyn in deeze Zeeën ongemeen talryk, en van grooc nut voor de Inboorlingen: want het gebeurt dikwyls dat deeze Villchen de WalvliTchen dooden of op Strand jaagen. Steller hadt meer dan eens gelegenheid om het gevecht tus- fchen de Kafatki en eencn Walvifch te zien , zo wel ter Zee ^ als omtrcm Berings Eiiand. Wanneer de Kafatki eenen Walvifch aancall, doet hy hem zo zeer brullen, dat hy eenigc Mylcn ver kan gehoord worden. Indien de Walvifch de vlugt neemt, ver- volgt de Kafatki hem zo lang , tot dat 'er meer ver- gaderen , die dan eenen algcmccnen Aanval doen. Slen heeft neoit waargenomen , dat van die Wal- vilfchen , welke op Strand waren geworpen , ee- nig gedeelte opgegeeten was; zo dat deeze Oorlog tulTchen de Walviffchen en de Kafatki waarfchynlyk van eene natuurlyke vyandfchap zynen oorfprong heeft. De Viffchers zyn zo bevrecfd voor deeze Dieren, dat zy 'er nooit eenige Pylen op affchieten, maar, indien het mooglyk is, hunne nabyheid groot- lyks rayden. De Heer Steller was , volgens zyn Verhaal , in *t zekere onderrecht, dat inde Walvilfchen , die op do Kufl: van Kamtfchatka aan Strand waren gewor- pen , fomtyds gevonden waren Harpoenen , met Latynfche Letters gemerkt : doch hoe hy eenige zekerheid daaromtrent verkrygen kon, is niet ge- maklyk ie begrypen ; want de Inwooners hebben geen Denkbeeld van Letters ; en voor onze Aan- komlt op dit Schiereiland, hadt nooit iemand onzer Kofakken een Latynfch Letter gezien. De voordeden , welken de Kamtjch at dalers van deezen overvloed van WalvilFchen trekken , zyn zeer groot. Van de Huid maakcn zy Schoenzoo- Icn; het Vleefch en Vet ecten zy, en dit laatrte ge- bruiken zy ook tot hunnen Brand ; zy naaijen hun- ne .1 y I 'Il H K A M T S C II A T K A, enz. 189 ne Booten met de Baarden , wanrvan zy ook Netten maaken , om Vofibn en VilTchen te vangen ; van het onderlle Kaakebeen vormen zy eene foort van Slee- de , ook weeren zy 'er Meshechten , Ringen en verfcheidene andere Kleinigheden van te maaken; de Darmen dienen hun tot Ketels en ander Vaat- werk; van de Zenuwen en Aders maaken zy Tou- wen; en van de Wcrvelbcenderen bedienen zy zich tot Zetels. De Tong en de Vinnen van den Wal- vifch zyn die Stukken , waarvan zy het meefte werk maaken. Zy gaan nooit op de Kafatkivangft ; maar wan- neer deeze Vifch op 't Strand geworpen is , ge- bruiken zy deszclfs Vet gelyk dat van den VValvifch. Steller zegt, dat in den Jaare 174a., acht dierVis- fchcn ten gelyken tyd , niet ver van Kurilskaya Lo- patka , op Strand waren geworpen : doch de Afgele- genheid en het flechtc Weer hadden hem belet, zich dervvaard te bcgeeven, om dezclven naauw- keurig te onderzoeken. Men hadt hem verhaald, dat de grootden nooit Janger dan vier Vademen zyn ; dat zy kleine Oogen hebben , eenen wyden Mond, en groote fchcrpe Tanden, waarmede zy de WalvifTchen wonden : maar dat zy den Buik der WalviflTchen opfcheuren met eene fcherpe Vin , die zy op den Rug hebben , is een verkeerd Bericht; want, fchoon deeze Vin omtrent vyf Voeten lang, en zeer fchep is, ook in de Zee volkomen overcnd ftaat , is zy echter daartoe al te zacht , en beftaat alleenlyk uit Vet; golyk ook aan het Dier zelve wei- nig Vleefch te vinden is. Daar wordt ook in deeze Zeeën nog gevonden een ander Dier , welk veel overcenkomfl: met eenen Walvifch heeft , doch mcrklyk kleiner en dunner is. De Ru/Jen noemen het eenen Zeewolf, en de Kamtfchatcialci's , C het hak, Dcs^elfs Vet is van dien **»•>. «••-^•» f r ! li s I 1 i i 1 190 BESCHRYVING vau dien zonderlingen Aart , dat het , neer gefwolgen zynde , zeer fcliielyk ongevoeliger wyze weder af- gaat. Inboorlingen gebruiken het fomtyds als een Geneesmiddel in geval vanHardlyvigheid, doch nog meer, om elkander potfen te fpeelen. Zy bedie- nen zich van het Vleefch en de Tonge , welke niet van dien Aart zyn. Niettegenftaande den grooten overvloed van Wal- viilchen op deeze Ku(l,is de fchaarsheid vanVocdfel echter fomtyds zo groot, dat geheele Dorpen van honger (Icrvcn. In Grasmaand 1739. zag ik een droevig voorbeeld vnn hun gebreid. Uit ncodzaak- lykheid waren zy vcrpligi het Vet van ecnen Wal- vifch , door Vergift gedood , te ceten. Dit ge- fchieddc in het Vlek Alaune^ aan de Rivier j5öro- fover gelegen. Toen ik aldaar was, zag ik dat al het Volk 'er zeer bleek uitzag, als of zy cenen gc- ruimen tyd waren ziek gewccft. Ik vroeg naar de reeden daarvan , en men verhaalde my , dat kort voor myne Aankomft aldaar een der Inboorlingen overlecden was door hcteeten van Walvilchfpek;en, dewyl al de overigen insgelyks daarvan gcgeeten hadden , waren zy voor hetzelfde Lot beducht. Om- trent een halfuur daarna, begon een jong en llcrk Manfperfoon te zuchten en te klaagen wegens ecnen heevigen Brand in zyne Keel : waarop cenige oude Wyven, die hier deGenceskunft oeifencn , hem met Touwen vaÜbonden op ccnc Ladder , en zich nnn beide zyden van hem plaatflcn met groore ktiüdfcn in haare Manden; vervolgens kwam de Huisvrouw van den Zieken , en (lelde zich achter hem , maa- kcnde vcrfcheidene Bcwcegingen boven zyn I loofd , en verzoekende den Dood hem nog te fpaaren. On- dertulTchcn overlcedt hy echter ikn volgenden dag. Doch de overige Inwooners hedleldcn cindelyk noj^, gclyk ik vernam , na ls.i^duurigc zukkelingcn. Ik ver- i' [ een K A M T S C H A T K A, enz. 191 verwonderde^ my over die Toeval niet grootlyks; raaar veel meer daarover , dac zulks niet dikwyler gebeurde, voornaamlyk van die WalvifTchen , die do •" vergiftige Pyien gedood zyn. Doch i\cKamt' l'chatdalers denken zo weinig aan die Gevolgen, dat zy liever hun lecven in gevaar (lellen , dan het vermaak willen miflcn van VValvilchfpck te eeten. Wy moeten ook nog melding doen van zekeren Vifch , Makoe * genaamd , doch te ^rcban^d Akula geheetcn. Dezelve is omtrent drie Vade- men lang , en brengt loevende Jongen voort , ge- lyk dö VValviTcb. Wanneer dcszelts Mond gelloo- tcn is , heeft liy cenige overëenkomO- met eenen Steur, maar deszelfs Tanden /yn zeer verschillende, zynde groot en verlchriklyk. De Kamtl'vhatdaltvs ceten het vlccfch van doezen Vifch , en fchoon hcc taai en (lerk fchynt te weezen, zeggen zy echter, dat het by uicnecmenhcid aangenaam van fmaak is. Üe Darmen en voornaamlyk de Ulaas van deezen Vifch zyn in grootc achting. De Tanden worden onder den naam van Siangentanden verkocht. Ook worden hier gevonden verfcheidene andere Soorten van ViÜchcn , die men insgelyks in andere Zeeën aantreft, als Aal, Lampreien of Prikken, Kab- beljauw , en zeer voortrellyke Tongen in grooten overvlord. Doch de Inwooners maaken geen werk van decKC Villóhen , en gebruiken dezelven nooit, dan in tydcn v.pi het grootlle gebrek, of om hunne Honden daarmede te voeden. De lieer Steller heeft 'er vier vciiclïeidene Soorten van Platvifichen waargenomen. Daar is ook een Vifch , f^ahnac ** genaamd, welke een Soori van Kabhoijuuw is. Dezelve is rond en dik, met drie vinnen op ilcn Rug. Wan- neer • Cttnit CarchêriHi /iHtheth, f •tnnpr ^tST" I t^ V< ' ii> '■'i ,1' il ;(• / 1 19Ü BESCHRYVING van.^ neer dezelve uit het water gehaald wordt, is hy van cene koperkleur , doch tedlond daarna verandert hy in geel. Deszelfs vlcefch is wit, doch zeer week, en van ecnen onaangcnnamen fmaak. De Inboorlingen eeten echter meer van dcezen Vifch , dan van anderen , die beter van Smaak is ; Waarvan de Reden is , om dat zy deezen Vifch in 't begin der Lente in menigte vangen , wanneer men nog geene andere Vilfchen aantreft. Een groot gedeel- te daarvan droogen zy in de Zon tot Voedfcl voor hunne Hotiden. Ik zag wel den Vifch , dien zy Terpuk * noe- men; maar dewyl hy gedroogd was , kon ik niet waarneemen die fchoone Kleuren , welken de Heer Steller befchryft. Volgens zyn Bericht is deszelfs Rug zwartjichtig , en de Zyden zyn rood , met tus- fchenmcnging van fyne zilvcrkleurdc Vlekken, waarvan fonimigen vierkant en anderen rond zyn. Deszelfs Gedaante gelykt veel naar een Baars. Zy vangen deezc Viffchcn dicht by de Kurilski Eilan- den^ en in de Maven /iwatfcha met Hoeken van Been of Hout gemaakt. Daar zyn insgclyks verfcheidcne andere Soorten van Viiïchcn in decze Zeeën , die in anderen niet zeer gemeen zyn. Doch, doordien zy geen gedeel- te van hun Voedfcl uitmaaken , en ook maar zelden cevangcn worden , zal ik 'er geene Befchryving van doen , zynde myn oogmerk allccnlyk zulken te mel- den, welken dclnwooners tot Spys gebruiken in dit Land ^ waarin geene Graanen «vaHcn. De voor* naamften van decze zyn Salmen van verfcheidcne Soorten , die , geduurcnde den Zomer , by Troe- pen uit de Zee in de Rivieren komen. Hiervan bereiden zy cene Soort van Spys, welke zy Eu- kol noemen , en in plaats van Brood gebruiken. IIcc ( i j i A M T S C H A T K A, enz. 193 Het Vet kooken zy op , welk hun dan voor Boter dient. Eer ik eene byzondcre Bcfchryving van iedere 3oort afzonderlyk geef, zal ik hier nog ter neer (lellen eenige Waarncemingen , l^ctrekiyk toe hunne VirdivangO: , en waarin men duidlyk ontdekt dti klaaiilc lkwy/:cn der Godlyke Voorzienigheid en d^i Goedheid des Seheppers,die deczc Ge wellen, wel- ke van Vee en Graanen ontbloot zyn, met ziilken overvloed van Vifch gezegend heeft. In Kanitfcbatka komt do Vifch in zulke menigte uit de Zee, dat zy den loop der Rivieren Hoppen, en dczelven doen overilroomen ; en wanneer hec water weder valt,blyft'er eene verbaazende menigte doode Vidchen op het drooge hggen, waardoor een onverdraaglyke (lank veroorzaakt wordt. Ten dee- zen cydc vangen de Becren en Honden meerViiTchen met hunne Pootcn, dan op andere plaatfen Viiiehcrs doen met hunne Netten. Alle do Viilehen, die de Rivieren ojizwemmcn , zyn van het gellaeht der Salmen, en worden gemcenlykRoodvifch genaamd; ïnaar de verfcheidenc Soorten zyn zo onderllheidea van elkander, dat Kawtfchatka alleen zo vecle vcr- ichillende Soorten daarvan kun opwyzcn ,;il3 'er elders op den gantfchcn Aardbodem gevonden worden, Ceene Viflehen blyven langer in Kamtl'chutka^*\t\.Ty zes Maanden , uitgenomen de Gnmdels ; want al dat niet voor 't einuc van Wintermaand gevargcn is, llerlt ; behalve in eenige weinige diepe plaatfen, alwaar warme Bronnen zyn. IVJen hecit waargeno- men, dat alle de verfehiilende Soorten van Salm in Kamtfchiitka in eene en dezelfde Ritier voortge- tccld worden en llerven, doeh haar^n vollen groei in de y^ec erlangen, en maar eens in haar leeven Kuit fcliieten : ten welken einde zy de Rivieren op- zweminetiyCii ccnc bckwaanie plaau ^evundcn heb- N ben* i ■^^ ffWW.'JWÏ^I»^ zJ^iyiJi^^^i'-y*! f^J, W!T r''. 'IWPI^inWn 194 B E S C H R Y V I N G VAM bende in ftil water, maaken zy mee de Vinnen, die onder haare Kieuwen zyn,een Hol, en leggen haare Kuit daarin. In Siberië houdt de Roodvifch zich gemeenlyk in kleiachtige Rivieren op. Zy blyven daar verfchei- dene Jaaren , vindende aldaar menigte van Infekten tot bekwaam Voedfel , en teelende ook jaarlyks voort. Zy overwinteren in diepe Poelen , en in de Lente begeeven zy zich naar de Monden der kleine Riviertjes , die in de groote Stroomen vallen, alwaar zy voortteclen en ook in menigte gevan- gen worden. De longen zwemmen naar de Zee, alwaar zy tot hunnen vollen Wasdom blyven, 't welk, volgens den Heer Steller ^ binnen drie Jaaren ge- fchicdt; en daarna keercn zy te rug, om hun Ge- Pocht voort te phnten. *t Is merkwaardig, dat de Vifch , die in eene groote Rivier is voortgebragt , zich in de Zee by derzelvcr Mond ophoudt , aazen- de op iets , dat door den Stroom wordt afgevoerd , en wanneer Je tyd , om de Kuir te werpen , naderr, wil dezelve geene andere Rivier opzwemmen , dan watirin dezelve geteeld is. Ook is het aanmerklyk, dat iedere Soort van Vifch altydop den gezetten 'l^yd de Rivieren opzwcint. In Oogrtmaand komen *cr fomtyds twee, drie en zelfs wel vier byzondcre Soorten te gelyk op ; doch iedere Soort houdt zich afzonder- lyk. De onderfchcidene Soorten der zogenoemde Roodviflchcn zullen worden gemeld by gelegen- heid van het Verhaal van den Tyd , wanneer zy uit de Zee in de Rivieren komen : want men heeft aangemerkt , dat zy altyd dezelfde orde houden, komende iedere Soort ftceds op den bepaalden tyd weder ten voorichyn. De Kamtfch at dalers ach- ten dit zo zeker te zyn, dat zy zelfs hunne Maan- den benoemen van die Viflchcn, welke dan gevan- gen worden. De I \ ■ I 1*1 K A M T S C H A T K A, enz. 195 De grootfte en befte deezer VifTchen , en die eerft uit de Zee komen, worden CZ^^tvVy? genoemd. De- zelve gelykc naar den gemeenen Salm , doch is mcrk- lyk breeder. Hy is omtrent drieën een halve voeten lang, en weegt ruim anderhalve Pud;zyndc omtrent een voet breed. Dcszelfs Snuit loopt fpits toe, zynde het opperlle Kakebeen langer , dan het onderfte. De Rug is blaauwachtig met eenige kleine fmalle plekken. DcZyden zyn van eene Zil verkleur, en de Buik is wit. De Kieuwen zyn lang en dun; en het Vieelch is rood , zo wel rauw als gekookt. Zy zwemmen de Rivieren met zo veel geweld op, dat het water, gelyk een Wal, voor hem Ichync te ryzen ; en wanneer de Kamtfc baldalers zulks verneemen , fpoeden zy zich naar hunne Booten , om hunne Netten uittowerpen. Deeze VilTchen wordflï allermeeft in de Rivier Kauitfcbatka ge- vangen. De Kofakken leggen den Rug, den Buik en het Hoofd daarvan in het Zout. De Ribben zyn droog en hard, maar de Buik levert in der daad een aangenaam Vocdlèl uit ; ten minftc is hier geen Vilch, die daarmede evenaaren kan; en *t geen zy in de Zon daarvan droogcn, is, zo niet beter, althans ingcencn deelc Hechter dan de Jahunki Steur. Behalve in de reeds gemelde Rivier en de Baai van Awatjcba^ wordt dceze V^ifch in gccnc andere Rivieren, clic zich in den Oollerichcn Oceaan ont- lullen, gevonden; en van die , welke zifh in den Zeeboezem van Penfchin^ka ontlafkMi,aIleenlyk in de Rivier nollcheretskoi. En de Ilccr Steller zegr, dat geen van deezc Vilfchen verder Noordwaard dan op vier en vyfiig Graadcn gevangi'n wordt. Omtrent Ocbotskn wordt dezelve ook gevonden , en voor een annzienlyk (jelchenk gehoudc-.:. Omtrent het midden van Bloeimaand beginnen zy deezc Virchvangll , welke zes wcekcn duurt. Do N a Katnt» H: f % 19Ö BESCHRYVÏNG vam Katntfchatdalets achten deezen Vifch zo hoog, dat zy den eerften Vifch , dien zy vangen , braaden , en mee groote Blydfchap eecen. Dit gebruik mis- haagt grootlyks den Rullifchen Inwooneren , die de Inboorlingen tot decze Viïïchery huuren : want, hoe begeerig de meeften ook mogen zyn , om den nieuwen Vilch te proeven , eeten de ViflTchers ech- ter den eerften , merkende hetzelve als eene groote Zonde aan , indien zy niet zelven dien eeten , en wel met alle vereifchte Plechtigheden. De tweede Soort wordt in Kamtjchatka alleen- lyk Roodvifch, doch in Ocbotska, Nar ka gehee- tcn. Dezelve is omtrent een en twintig Duimen lang, en platachtig. Deszelfs Vleefch if? ongemeen rood ; het Hoofd klein ; de Snuit kort en fcherp ; de Tong blauwachdg, met zwarte Plekken; de Buik wit, en de Staart verdeeld. Hy is omtrent vyf DWmen breed, en heeft groote ronde Schubben, die zich gcmaklyk van de Huid los laaten. De Vifch weegt omtrent vyfcien pond. Dezelve wordt gevangen in alle de Rivieren, die zich of in den Zeeboezem van l^eufchitiska , of in den Oofterfchen Oceaan ont- Men, komende in gioote Troepen op, en wor- dende omtrent het midden van Zomermaand gevan- gen. Een groot gedeelte van deezen Vifch wordt gezouten. Omtrent deezen Vilch zyn twee dingen zeermerk- waartiig. Het eerfte is, dat een gedeelte van hunne Schooien vooruit zwemt tot de Oorfprongen der Rivieren; als of zy waren uitgezonden om dezelven te onderzoeken ; wordende aldaar fommigcn gevan- gen , eer zelfs de gehecle Schooien in de Monden der idvieren verfchyncn. Het andere is, dat decze VUfclien overvloediger zyn in zulke Rivieren, die uit Meircn voortkomen, dan in andere Rivieren. Dti derde Soort van dcezc Vifllhen worde Keta of ; M y i^kK, -■s'/rJTOVj'.r^s ...•.=K;;ïyr^— ; .fel'.. '^^I oog, dat iraaden , lik mis- , die de : want, om den lers ech- e groote ten , en j alleen- i gehee- Duinien igemeen herp;de kikwit, 'Döimen die zich :h weegt ingen in zem van aan ont- en wor- gevan- wordt er merk- n hunne ^cn der dczelven n ge van - Monden at deczc 'cn, die eren. de Kefa of KAMTSCHATKA, enz. 197 oïKaeko genaamd. Dezelve is eenigzins grooter, dan de Narka. Het Vleefch is wit ; het Hoofd plat en langachtig; de Snuit omgeboogen ; de Tan- den zyn , wanneer de Vifch ecnigen tyd in de Rivier geweeil is , gelyk die van eenen Hond ; de Tong is Icherp; de Staart een weinig getand; de Rug zwart en blaauw, de Zyden en de Buik gelyk die van an- dere VifTchcn ; en de Huid zonder plekken. Van deezen VMfch maaken zy eenc Soort van Spys , die zy hun Huisbrood noemen. Ook wordt dezelve in grooteren overvloed gevangen , dan cenige andere Vifch , van het begin van Hooimaand tot het midden van Wynmaand , in alle de Rivieren van het Schier- eiland Kamtfcbafka, die zich in den Zeeboezem van Penfchinska en den Oofterfchen Oceaan ont- laden. De Gorhushe volgt, of verzelt fomtyds de Keta, Rezelve wordt ook in groote menigte gevangen , en is omtrent achttien Duimen lang, en platachtig Des- zelfs Vleefch is wit; het Hoofd klein; de Snuit fchorp en zeer krom; de Zyden en de Buik, gelyk die van andere ViiTchen ; en de Staart getand. Schoon deeze Vifch goed van Smaak is , hebben de Inboorlingen echter zulken overvloed van anderen Vifch , dien zy beter achten , dat zy deezen alleenlyk voor hunne Honden gebruiken. De laatlle van deeze Soorten , die aan Strand ko- men, wordt Witvifch geheeten. Deeze Vifch ge- lykt, zo in grootte als in gedaante , zeer veel naar de Keta. Docli zy vcrfchiilen hierin , dat de Ktta gcene Vlekken , maar de Witvifch groote lange zwar- te IMekken op zynen Rug heeft. Dezelve overtreft in Smaak alle de Vidchcn , die wit Vleefch heb- ben ; en komt daarin met de Narka overeen , dat liy overvloediger gevangen worde in die Rivieren , welk^ï uit binneniandfche Mciren ontdaan. De uu- N 3 den m «mmmmm \i i l'f ü ■ 198 B E S C H R Y V I N G VAN öen verzeilen eenen geruimen tyd de jongen , om zorg voor dezelven te draagen ; en wanneer deeze laatften gefpeend zyn , begeeven de ouden zich naar de dieplite Plaatfen , alwaar warme Bronnen zyn , om dus voor hunne eigene veiligheid te waaken. Zy worden meed gevonden in de Bronnen by de Ri- vier Bolfcheretskoi en in het Meir OpolskoL Ook worden zy , den gehcelen Winter door , gevangen in die Bronnen , die van het Zuiden in de Rivier Kamtfchatka vallen; en dicht by die Plaats, alwaar vooTheen het oude Nederflot Kamtfchatka ftondt, zy zyn ook in overvloed; 't welk een groot Steunfel voor de Inwooners aldaar is. Ik heb zelf deeze Vis- fchery in 't laatft van Sprokkelmaand by gewoond ; hoewel ik den Vifch toen drooger, en niet zo goed van Smaak vond , als in den Herfft. Deeze Vilch i-s zeer wel te gebruiken , 'c zy gezouten , gedroogd , of gerookt. Dezelve wordt dikwyis in het zelfde Net met de Narka en de Keta gevangen» Alle deeze Soorten van VifTchen veranderen in den Winter van Kleur, worden mager en taai, en hunne Snuiten krom, hunne Tanden worden lang, en eene Soort van Schurft vcrfprcidt zich over hun- ne Huid. De Chavitji ^ Narka en de Witvifch veranderen hunne Zilverkleur in eene roode ; de Keta wordt insgelyks rood , met zwarte Streepcn. Hunne Vinnen en Staarten worden zwart , en rood- achtig, Met een woord , men zou ze nooit voor dezelfde Soorten van VilFchcn houden , die in de Rivieren opkomen , indien deeze veranderingen niet volkomen zeker waren. De Gorbushe alleen be- houdt zync Zilverkleur, en , wanneer hy die vcr- Jicd , fterft hy. *t is byna ongelooflyk te zien , met welke moeite zy de Rivieren opzemmen , voornaamlyk de Coa*- hushê. Wanneer zy op eene plaats komen , alwaar de \ n fi r m K A M T S G H A T K A, enz. ipp de Stroom fterk is , kunnen zy , die zwak zyn , on- mooglyk door hunne eigen kracht tegen den Stroom opzemmen ; weshalve zy hunne Tanden in den Staart van anderen, die fterker zyn , vaft hechten, hatende zich dus door hen voorttrekken : waarom 'er ver- fcheidene van deeze Viflchen worden gevangen, wier Staarten gewond zyn. De rechte Salm moet ook gereekend worden on- der die Viflchen , welke in geheele Schooien opko- men , in de Rivieren Kompaksve , Birkumkin en Etchi, Ik heb deezen Vifch in het Schiereiland Kamtfchatka wel nooit gezien , maar integendeel veel daar van gehoord. De Heer Steller fchrytt, dat , wanneer zy naar Zee wederkeercn , het fom- tyds gebeurt , dat zy door eenen Storm van den Mond hunner gewoone Rivier worden weggedre- ven, zo dat zy hunnen weg verliezende, het vol- gende Jaar eene vreemde Rivier opzwemmen;'twelk de reden is, dat zy fomtyds in het eene Jaar in groo- teren overvloed p;evangen worden in deeze , en dan weder in eene andere Rivier. Daar zyn nog andere Soorten van Roodvifch , die, zonder cenige orde , de Rivieren opzwemmen , en aldaar den geheelcn Winter door blyven , eer zy weder vertrekken. De I leer Steller zegt , dat zy 'er fomtyds vier of vyf Jaar achter een vertoeven. De ecdle van deeze Soort worde, te Ocbotska ^ge- noemd Malma , en te Kamtfchatka , Goltfa. Wan- neer zy uit Zee komen , hebben zy eene zuivere Zil- verkleur. liet opperlle gedeelte der Snuit is cenig- zins gekromd, en het onderde gedeelte is Icherp, en naar het bovenlle {jcboogen. Wanneer ay op- gefneedcn zyn, en de Kuit daaruit genomen is, ziet men van binnen aan de Zydcn ronde roode Plekken van verfchillende grootte. De Buik en de Vinnen zyn ook roodSchtig , uitgenomen de Deencn , die wit blyven. N 4 De . . ^_ ^ . >• 3^: 3SS31SSC Ese: ^T^IimT^^m^SSSSjJI , .;, i f CQO B E S C H R Y V I N G VAN De grootfte Vifch van deeze Soort , die fomtyds vyf of zes Jaar oud wordt, komt uit de Zee in de Rivier Kamtjchatka^ uit welige dezelve zich begeeft in de Rivieren,die danrin uitwateren, en langs dezelven komt hy in vcrfcheidene Meiren , alwaar dezelve byna zo groot wördr,alsde CZ-'^ü/VZ/ïfchoonhy zelden meer, ó^n twintig Pond weegt. Ook worden zy intaamlyke grootte in de Rivier Btftroi gevangert, zynde aldaar ge- nieenlyk achtentwintig Duimen lang, en tien breed. Zy zyn zwartachtig van kleur, hébben grootc Tanden, en het onderfte Kankebeen is een weinig krom geboo- gen. Zyfchynen zelfs vaneene verfchillende Soort te ?:yn. Die van drie Jaaren, die reeds een Jaar uit Zee ;^yn geweefl: , hebben een lang Hoofd , zyri van eene Zilverkleur, met kleine Schubben, en kleine roode Pleliken; maar die twee Jaar uit Zee zyn gewccft, zyn rond en langachtig , met kleine Hoofden , heb- bende wit Vleefch , dat ecnigzins naar het roödo zweemt, en goed van fmaak is. Ten aanzien hun- ner grootte, heeft men de volgende waarneemin- gen gedaan : in het ecrfte Jaar zyn zy lang en fmah in het tweede Jaar groeijen zy meer in de Breedte, dan wel in de j^engte ; in het derde Jaar groeit hes Hoofd zeer Hcrk ; en in het vierde , vyfde en zesde Jaar neemen zy in de Breedte en Dikte zeer aanmerk- iyk toe. Deeze Soort van Villchen zwemt alleen met de Gorhushe, en wordt dikwyls met die in het- zelfde Net gevangen. Die in den Zomer gevangen worden , worden gezout. Eene andere Soort van Vifch wordt Muikifi ge- naamd, en is van dezelfde grootte als de Narka, Dcsa Ifs Schubben zyn taamlyk groot, en het Hoofd middelmaiig. Het bovenllc gedeelte van deszelfs Snuit is gclyk die van de Goltf , zynde het onder- fte gedeelte met hoeken. Hy heeft Tanden in zyne Kaaljebeenen , en ter zyden van zyue Tong. Des- zelfs / KAMTSCHATKA, enz. aoi EelfsRugiszwartachtig, met ronde, of halfronde zwarte Plekken. Aan iedere zyde heeft hy eene groote roode Streep, die zich van het Hoofd tot den Staart uiiftrekt, en waardoor deeze Vifch van alle andere Soorten van Vifch geheel onderfcheiden is. Hy zwelgt alle foorten van morfigheid in , en vangt dikwyls de Veldmuizen , die by geval over de Rivier zwemmen. Hy is zo verzot op eene zekere foort van Bezien, in dit Schiereiland grocijende, dat, in- dien hy een daarvan aan den Oever ziet groeijen , hy zich uit het Water werpt , en of de Bezie of de Groente van de Plant aanvat. Deeze Vifch is zeer fmaaklyk ,doch wordt niet zo overvloedig gevangen, als wel anderen. Men weet niet naauwkeurig, op welken tyd hy de Rivieren opzwemt ; maar men denkt, dat zulks gefchiedt eer het Ys gefmolten of weggedreven is. Daar is eene derde foort, Kunsha genaamd , die omtrent drie voeten lang is. Het Hoofd maakt een zevende gedeelte van deszelfs lengte uit. De Snuit is kort en fcherp. De Kaakebeenen zyn mee Tanden voorzien. De Rug en de Zyden zyn zwart- achtig, met geele Plekken , waarvan fommigen rond, anderen langwerpig zyn. De Buik is wit. De Vinnen en de Staart zyn blaauw. Het Vleefch is wit en van goeden imaak. In Ochotska zwemmen deeze Vis- fchen by Schooien ; maar in Kamtfchatka is dezel- ve fchaarfcher en gevolglyk meer geacht. De vierde foort is de Harius , zynde in Siberië en door geheel Rusland wel bekend. Doch die hier gevangen wordt , heeft eene merklyk langere Vin op den Rug, dan de anderen. De Heer 5/5/- kr fchryft, dat zy in de Rivieren ten voorfchyn ko- men, zo ras het Ys begint weg te dryven. Ik heb deezen Vilch echter nooit in Kamtfchatka gezien. Daar is nog eene andere foort van Roodvifch , die N 5 naar tQ2 B E S C H R Y V I N G VAN naar de Golt/'a gelykt ; doch met dit onderfcheid , dat deszelfs Hoofd grüocer,en het bovenfte gedeelte der Snuit een weinig gehoekt is. Deszelfs Zyden zyn met ropde Plekken geteekend,gelykde Malma. Deeze Vifch is zelden langer dan twintig Duimen, Onder de kleine VilTchen , waarvan de Kamf- fcbatdalers zich tot Spys bedienen , zyn drie foor- ten van Spieringen. De eerfte wordt Hagatch ^dt tweede Innaka^ en de derde Uiki genaamd. De Hagatcb is onze geraeene Spiering. De Innaka verfchilc een weinig van dezelve,. en wordt in groo- le menigte gevangen in het Meir Nerpech. De Uiki wordt fomtyds in groote Hoopen op Strand geworpen, en niet zelden, meer dan hondrt-d Wer- (leu langs hetzelve. Zy worden gemaklyk onder- •fchciden door eene ruige Streep , die zich langs hun- ne Zyden üitftrekt. Zy zwemmen gemeenlyk drie by elkander, en deezen zyn door de gemelde ruige Streep zo nauw aan een gevoegd , dat , wanneer men eenen derzelven vangt , de anderen zich niet gemaklyk kunnen los maaken. De Kamtfcbatda- Iers droogen deezen Vifch tot Voedfel voor hunne Honden ; maar, in tyd van nood , gebruiken zy dien zelven, fchoon de fmaak zeer onaangenaam is. De laatlle foort van Vifch, die wy hier zullen mel- den , is de Haring. Deeze worden in overvloed ge- vonden in den Oofterfchen Oceaan , doch zéér zel- den in don Zeeboezem van Penfcbinska, Volgens myn gevoelen verfchillen zy in het minfle niet van de Haringen, die wv i^i Europa hebben; 't geen de Heer Steller ook beveiligt. In den Herfft wor- den zy gevonden in de groote Meiren , alwaar zy voortteelen en overwinteren. In de Lente zwem- men zy Zcewnard. De groote Maringvangft alhier gefchicdt in het Mcir yHiutfchin^ welk flechts om- trent vyftig Vademen van de Zee ligt, en door eene kleine r~S -■^•-u— y V -"^-^ f' KAMTSCHATKA, enu. 103 kleine Uicwatering gemeenfchap daarmede heeft. Wanneer de Haringen dit Meir zyn ingegaan , dopt men de Uicwatering van dat Meir met Zand, welk tot Lentemaand daarin blyft , wanneer het door het Water , van den gefmoken Sneeuw ontftaande, we- der weggefpoeld wordt. Dit gefcniedt regelmatig alle Jaaren. De Haringen komen dagelyks aan den Mond van de uitwatering , als óf zy wilden onder- zoeken , of de Doortogc nog niet weder open ware ; zy blyvcn daar dan van den morgen tot den avond, wanneer zy naar de Diepte van het Meir te rug kee- ren. De Kamt fch at dalers dit merkende , maa- ken , naby den Mond van het Meir , in het Ys ver- fcheidene Openingen, waarin zy hunne Netten doen, en dus groote menigten van deezen Vifch vangen. Deeze VifTchery duurt zo lang , als het Meir met Ys bedekt is. Zy vangenze ook met Netten in den Zo- mer , omtrent de Monden der Rivieren. Zy kooken 'er dan het Vet uit , welk zo wit is als Boter , en fmaakly- ker, dan dat van eenigen anderen Vifch. Men zendt het veeiSl van het Nedcrfort Kamtfchatka^(ixVfiZ2x ^q grootfte menigte gemaakt worde,) als een geacht ge- fchenk , naar de overige Forten van dit Schiereiland. Het X. H O O F D S T U K. Van de VOGELEN van KAMTSCHATKA. In het Schiereiland ICamtfchatka heeft men over- vloed van Vogelen , doch de Inboorlingen maa- ken er minder gebruik van , dan van de Villchen en Wortelen. De Reeden daarvan is , omdat zy niet recht kundig zyn in de wyzc, hoe dezelvcn te van- gen ; en hunne Villchery is zo ongemeen voordee- lig voor hun, dat , dezelve te veriaaten en op de Vogelvangd te gaan , zo belachlyk zou zyn , als wan- neer 1 \ { \ mmÊmmf^mm H Hf fl f ^ \\ i '4 1 ', 204 B E S C H R Y V I N G VAN neer de Landman zynen Ploeg wilde verlaaten , en op de Jagc gaan. Ik zal de Vogels van Kamtfchatka in drie KlafTen verdeelen, Ipreekende i. van de Zeevogels; a. van de Rivicrvogels ; en 3. van de Vogels , die zich in de BolTchen en op de Velden ophouden. X. Fan de ZEEVOGELS. De Zeevogels worden in grooteren overvloed omcrcnt de Kuil van den Oullerfchen Oceaan, dan omtrent die van den Zeeboezem von Penfchinska gevonden ; want de eerftgenielde Kuft is bergachti- geir , en daarom gefchikter tot de uitbroeijing der Eieren , dan de andere. De Ipatka * is wel bekend by alle de Schryvcrs der r^atuurlyke Hiftorie , onder den naam van A- nas ArStica. Dezelve wordt gevonden op de Kuil van Kanitfebatka , en op de Kurilski- Eilanden , en zelfs op den Zceboezeni van Penfchinska ^ byna tot Otfhotska toe. Deeze Vogel is omtrent zo groot, of liever een weinic kleiner, dan de gcnieene End- vogel. Dcszelfs Hoofd en Hals zyn donkerblauw, de Rug is zwart, en onder het Lyf is hy wit. Des- zelfs Bek is rood , en breed dicht aan 't Hoofd , doch wordt fmaller naar het End ; aan iedere Zyde zyn drie Groeven. Dj Boenen zyn rood , de voe- ten met Vliezen voorzien , ?n de Nagels klein , krom en zwart. Deszclfs Vleefch is hard. De( -^c Vogel maakt 5:yn Neft van Gras, in de klooven der Steen - rotfen, en legt Eieren, die veel naar Hoenderëiërcr gelykcn. De Kamtfchatdalers en Kurilers draa- lïcn de Nebben deezor vogelen aan Riemen om den Hals; en, volgens hunne By^jeloovigheid , nn^ctcn hun< • Jtk» raflri flikh fiêtutr ^ tt^trttm rêghn» tiH^êrihinfn» 0/bii. JLiiViV. ia»»«r. T. 4a> issra > en KAMTSCHATKA, enz. 205 hnnne Priefters dezelven met ;:ekere Plechtigheden aandoen , om hun goed Geluk te zeggen. Een ander Soort deezer vogelen wordt in Kamt- fchatka ^en^^md Mencbagatka f, en in Ochotska^ Igilma. Deeze verfchilt van de voorgaande foorc élleen daarin, dat dezelve geheel zwart is, en draagt twee geelachtig witte Kuiven op zyn Hoofd , lig- gende van zyne Ooren gelyk twee Hairlokken over den Hals. Zo veel ik weet , is dcez2 Vogel nog nergens befchrecven. De Keer Steller en ik heb- ben fommigen van deeze Vogelen aan het Keizerlyk Naturaliënkabinet te Petersburg gezonden. De Aru * of Kara behoort ook tot deeze Klaflè. Dezelve is grooter , dan een Endvogel. Het Hoofd, de Hals en de Rug van deezen Vogel zyn zwart. Des- zelfs Neb is glad , recht, zwart en fcherp. De Voe- ten zyn zwart , en hellende eenigzins naar het roo- de. Hy heeft drie zwarte Tecncn , met een vlies tulTchen belden. Deeze vogelen worden in groote menigte gevonden op de rotsilchiige Eilanden; en de Inboorlingen dooJeiize , deels , wegens hun Vleefch , fchoon hetzelve taai en onaangenaam van fmnak is; en deels, wegens hunne Huid, waarvan zy, gelyk ook vm die van andere Zeevogclen, klee- ding voor hun maken. De Eieren van deeze Voge- len worden voor ccne lekkerny gehouden. Da. ir worr'.en ook twee foorten van J'cbaiki, of Watt'.'rravcn , op deeze Kuft gevonden. Men ireft d'V.jlvcn nauwlyks ergens anders aan. Zy zyn om- trent ro groot, als een Gans , hebbende eencn rech- ten, roodachtipcn Neb , van vyf Duimen lang , en fchcrr f»an dj Enden , met vier Neusgaten ,, gelyk de ovc.lgc Waterraven hebben ; twee van* dezelven vinde t Jltt<* Monêthr— f\ilch irthu$ , ($rrê éitjfUti N/riMfM é«ftité$ntt, jlnoi ntfttrA cirrtlê, STKttl. * JttKiii» UtitrU i\ I \ ao6 B E S C H R Y V I N G VAM vindt men dicht aan het voorhoofd, gelyk in de Vo- gelen, die geacht worden Storm aan te duiden, en daarom ook Procellaria gcheeten worden. Zy hebben een Hoofd van middelmaatige grootte, zwar- te Oogen,eenen Staart van acht Duimen lang. Hun- ne Beenen zyn met Hair bedekt, tot de Kniën,maar van daar tot de Teenen kaal. Zy Iiebben drie Teencn, blauwachtig van kleur , en mee Vliezen voorzien. Hunne Vieugelsllrekkcn zich van het eenculrerllctot het andere meer dan een Vadem uit, en zyn fomtyds gefpikkeld. D^^tQ Vogels haten zich dikwyic aan hcc Strand zien; doch zy kunnen op het drooge niet recht op Haan ; dewyl hunne Voeten zo dicht aan den Staart geplaatfb zyn , dat zy hunne Ligchaamcn nit't in Evcnwigt kunnen houden. Zy vliegen zeer lan<7.r.am, zelfi wanneer zy liongerig zyn, mJ\^^ wanneer zy veel gcgeetcn hebben, kunnen zy ziel. niet van den Giond verhefTen ; en, wanneer zy al te veel ge^'ceten hebben , ontlaften zy hunne Maag, door hei VoL'tl|i.'l weder uit te werpen Zy hebl^en ccne wydo Strot, en zwolgen de ViiTchcn geheel door. Hun Vleeich U zeer taai en zenuwü tig; weshalve de lnboorlinj;,cn het zcklen cetcn , dan in tyd van groot gebrek-doodende dezelven voornoam- l>k wegens hunne Blaazcn , waarvan zy zich aan hun- ne Netten in plaats van Kurk bedienen. Zy vangen dezelven met Hoiken, gelyk de vifTchen, op de vol- gende zonderlinge wyze : Zy beveiligen aan ecncn langen Iccren Riem eenen dikken Y/eren , of houten Hnak , waaraan een gcheele Viilh^als een Lokiias,is vaft gemaakt, en werpen dien in de Zee; de Waicrraven zulks waameemende , vergaderen duarCimcrent in nicnigte, en vechten onder elkander, wie de \\ Ji zal hebben , tot dat de llerkde dezelve wegneemt en doorzwelgt; daarna trekken zy den Vogel aan het Strand, en nucmcn *cr den Haak uit, ftnckcnde iiun- nt: 1 ''A. I LI ïVo. en 2y vvar- lun- imaar ncn, zien. ctot tyds I KAMTSCHATKA, enz. 107 ne Hand in de Keel van den Vogel. Somtyds maa- ken zy cene leevende Wacerraaf vall aan eenenRieni dicht aan het Strand , en opdat zy het Lokaas niet inzwelge, binden zy haaren Neb dicht toe : de an- deren, deeze Waterraaf aldaar ziende zwemmen, ko- men de te gerufter toe het Lokaps, en worden dus te eer gevangen. De Kamtjchatdalers maaken Naaldekookers, en Kammen, van de Beenderen der Vleugelen deezer Vogelen. Behalve deeze gemelde Waterraaven , is 'er nog eene andere Soort, welke zich omtrent de Monden der Rivieren ophouden, en Roovcrs genaamd wo"- den , om dat zy den kleinen Vogelen hunne Prooi ontneemen. Hun Staart is getand, gelyk die van eene Zwaluw. De Vrüccllaria's , of Stormvogels , zyn omtrent zo gioot als eene Zwaluw. Hunne Veeren zyn al- len zwart , uitgenomen de uitcrile enden hunner Vleugelen, die wit zyn. Hun Bek en Voeten zyn ook zwart. Zy houden zich meelliil op omtrent de Eilanden , en voor eenen Storm vlierren zy laao; bo- ven de Zee, en fomtyds op de Schepen ; 't welk de Zeelieden als een Tccken van ccnen naderenden he- vigen .Storm aanzien. De Stariki *, oï Glu[>isha ^ behooren ook tot deeze Soort. De Stariki hebben omtrent de groot- te eener Duif. i lun Bek is blaauwHchtig , en de Veeren omticnt de Neusgaten " 'n donker blaauw en zo hard als VarkensboHlels. De Veeren van he». *4oofd zyn van dezelfde kleur, zyndc er hier endaar f'-nige witten tulTchen gemengd, die ook langer en dunner zyn , dan de overigen. Het bovcnftc ge- deelte vnn den Hnis is 7wart, maar het onderde ge- deel - zwart en wit gefpinkeld. Het Lyf is wit, de Vleu. STMU. f1. '/l \1^^ i ao8 B E S C H R Y V I N G VAfl I' il.' M. f- • 't'. I ( Vleugels zyn kort , zynde de grootfte Veeren daar van zware , en de overigen blaauw. De Zyden en de Staart zyn zwart ; de Voeten rood en met Vlie- zen voorzien ; de Klauwen zwart en klein. Deeze Vogels houden hun verblyf omtreiit de rotsachtige Eilanden , alwaar zy ook hutine Nellen bouwen. De Kamtfchatdalcrs vangen deeze Vogels gemaklyker, dan zy de Waterraaven vangen. Zy doen een kleed van Bontwerk aan van een byzonder maaklel , en gaan zitten in cene bekwaamc plaacs , laatcnde hunne Handen hngs het Ligchaam hangen , wachtende in die gcflalte tot den avond ; wanneer deeze Vogels, uic de Zee wederkcerende ,.fchuilplaatren zoeken in de Hv V.n der Rotfcn voor den nacht, en veelen van hun ,c*: ■ Donkerheid miflcid, in het Bontwerk vliegen , ci. us gevangen worden. Onder de Vogelen , door den Heer Steller hc- fchrccvcn , zyn ook de zwarte Stariki *, wier Neb- ben ann de rechter Zyde een weinig gekromd , en zo rood zyn als vermiljoen. Deeze Vogel heeft eene witte Kuif op zyn Hoofd. Hy zag nog cene derde Soort in Amerika ^ die zwart en v.ic gefpikkeld was. De Glupisha zyn omtrent zo groot , als de ge- mccne Rivicrwaterraaven. Zy worden meert gevon- den omtrent de rotsachtige Eilanden, in hooge ilciie plaatlcn. Zy zyn grauw, wit en zwart van kleur, en worden mifllhicn Glupisha , dat is , '^"'aas ge- ccnoemd, om dat zy dikwyls in de Booten vliegen. De Heer Steller zegr , dat veele deezer Vogelen op het vierde en vyfdc der Kurilski-\i\hn(X{i\\ gevan- gen worden. De Inwooners perfen het Vet uit door hunne Huid , welk 'er ook gcmaklyk doorgaat, en bedienen zich daarvan tut hunnen Brand; het overi- ge * Mtfiuhu mêrlBut êinr tttwt •Ipr tri/lêtut i rffr • ruhrt* ST£U» !1 K A M T S C H A T K A, enz. 209 ge droogen zy in de Zon. I ly meldt insgelyks , dat alle de rots«chiige Eilanden in de Zee luffchcn Kamt- fchatka en Amerika met deeze Vogelen als bedekt /yn. Hy heeft fommigen gezien, zo groot als ecne Gans of een Arend. Hunne Nebben zyn krom en gcc -htig. Zy hebben gioote Oogen , gelyk die van cenc Uil. Hunne kleur is zwart , met witte Plck'/en. Hy zag eens twee honderd Wcrften van hot Land , gqw^^ groote menigte van dezclvcn , aa- zenJe op cenen dooden Walvifch, die hun ook düs, naar allen fchyn , tot ecne verblyfplaats vcrllrekte. En in zyne Vaart düor den Zecboezem van Penfchins- ka,zag hy insgelyks veelcnvan deeze Vogelen, waar- van fommigen zwarr, anderen wit waren: doch gee- ncn van dezclvcn kwamen zo dicht by het Schip, dat zy naauwkcuriglyk konden waargenomen worden. De A'^itiï'LT * is een Vogel van deeze foort. Hy is zwart , hebbende eenen rooden Neb en roode Voeten. Hy bouwt zyn Nefl;, welk zeer aardig ge- maakt is, op hoogc Rotfcn in de zee. Hy fluit zeer luid; waarom de Koj'akken hem Ivoibik , dat is, Pülljt)ngen noemen. Ik heb deczen Vogel nooic gezien. l)c Vogel C//-//t?t,die op het Schiereiland Kamt- fchatka zeer menigvuldig is, wordt door fommigc Sehryvers Zeeraaf genaamd. Dezelve is omtrent zo _t!;rout , als ecne gemecne Oans, hebbende eenen langen Hals en een klein Hoofd. Zyne Veeren zyn over het gcheele Ligchaain blaauwiichtig zwart, uitgeno- men alleen op de Dyen, alwaar zy wit en in IJofTeii verdeeld zyn ; en aan den \ lals vindt men , hier en daar, fommige witte Veeren, gelyk Hair. Deeze Vogel heeft een rood Vlies rondom zyne Oogen, • Cutumht GrttHfiiHJiiit B,it.nêrimi% !.#< aio B E S C n R Y V I N G van > I l'lj ^ «V en ecncn recht uitftaandcn Bek , zynde van boven zware en van onderen roodacbiig. Deszelfs Voeten zyn zwart en met Vliezen voorzien. Als hy zwemr, houdt hy zyn Hoofd recht op; tnaar als hy vliegt, Üeekt hy het vooruit, p;elyk een Kraanvogel. Hy vh'egt fnel , maar ryll bezwaarlyk. Hy aall op vifch, dien hy geheel doorzvvelgt. Des nachts (laan deczc Vogels in gehccle Reien op de kanten der Steen rot- fen, van welken zy in hunnen llaap dikvvyls in het water vallen; alwaar zy dan grootlyks gevaar loopen, om gevangen te worden door Steenvoflcn , die aan den voet der Rotfen gemeenlyk op hen loeren. Zy broeijen in Ilooimaand.; hunne Eieren zyn groen, en byna van de grootte als een gemeen lioenderëi; gekookt zyndc worden zy een weinig dik , doch hebben eenen onringenaamen Imaak'; en desnicttc- genllaande beklimmen de Katnt f chat dalers dchoog- lle RotllMi , om dezelve te zoeken , zelfs met ge- vaar van hun Iceven. Zy vangen ze met Netten, en des avonds ook met Strikken, ann lange dikke Stok- ken vallgemaakt; en deezc Vogels zyn zo dom en zorgloos, dat, ichoon zy ook zien , dat hunne mak- kers van hunne zyde worden weggeraapt, zy echter ftil blyven zitten, tot dat zy het ilrik om den Ihi's hebben , eii allen , de een voor en de ander na , vpn de Rots worden gehaald. I hin Vleefch is hard er. ze- nuwiichtig; maar de Jnboorlingcn wecten het zo te bereiden , dat het, naar de ICetwaarenin Kamtfchat' ka gercckend , niet kwaad is. Zy maaken Kuilen i n den grond , braadcn d;iarin den göheelen Vogel , zonder zync Veeren vooriif uit te plukken , of zyne Ingewanden uitteneemen , en wanneer dezelve ge- noeg gebraden is, trekken zy 'er de Huid af, en t'Cten hem dus. J)e Inboorlingen zeggen, dat deeze Vogels gecne Tong hebben ; maar dat is bczyüen de waarheid : Zy roe- ♦ •- * #-^#» • » ^«' • » « • t ( |rccne :ia:/^y roc- ^ K A M T S C H A T K A, enï. :yn. m ;.. » ' 't Is merkwaardig , dat in Kamtfchatka noch Kikvorfchen , noch Padden , noch Slangen gevon- den worden. Hagediflèn zyn 'er echter in taamlyk grooien getalle ; aoch zeer zonderling is de Bygc- loovigheid der Kamtjchatdalers om'rent dat Diert- je. Zy merken naamlyk de Hagediflèn aan , als vcrfpiedcrs , van de helfchc Magten uitgezonden, om Jkrich'ien te haaien , en teft'ens a ' verkondigers van hunnen Dood. Hierom zyn de Inboorlingen des Lands, cene Hagedis ontmoetende, zeer zorg- vuldig, om dezelve in kleine Hukken te fnyden , ten einde zy nooit cenige nieuwe Tyding kan re rug brengen aan d(! onderiiardlche iVlagt , die haar afge- zonden heeft. INIaar, indien het gebeurt, dat hcc Diertje lecvcnd ontkomt, Hort zulks iien inde groot- He Droefheid , ja in zo cene verregaande wanhoo]>, dat zy zich deswege elke uur den Dood voorllellen; die ook inderdaad fomtyds daarop volgr,doch enkel als een gevolg hunner vreze en moedclotshcid : en dan dient zulk een voi)rbeeld nog , om anderen in die kindcacluige iiygdoovigheid te beveiligen. 1- xu. I i wmmm if V f ».. 020 B E S C H R Y V I N G TAN XIÏ. HOOFDSTUK. Far bet GETY, /«^^ZEE van PEN'-CHINSKA, en in den OOSÏERSCHEN OCEAAN. 'c^Jf 011 miffchien kunnen fchynen genoeg re zyn , M JiQ zeggen , dat de Getyden in de genoemde Zeen overeenkomen met die , welken men elders anders befpeurt; maar, dewyl ik eenige Waarnee- mingen heb gemaakt, welke , zo 't my voorkwam, nieuw waren, oordeelde ik het dienftig, dezelve op te teekenen , en mynen Leczer mede te deelen. *t Is in 't algemeen een bekende Regel , dat de Eb en Vloed tweemaal in eenen natuurlyken dag van vier en twintig uuren worden afgewilTèld , en dat het Gety het hoogft is omtrent de nieuwe en volle IVIaan. Ik erinner my ook niet , dat het ooit door iemand waargenomen is, dat de Gctydcn van Eb on Vloed hier elkander niet gelyk zyn , of dat dezelve niet op bepaalde Tydcn voorvallen , maar zich naar het toe- en afncemcn der Maan fchikken , gelyk ik in de Zee van Penfchinska aangemerkt heb. En , indien dit algemeen gevoelen waar is , dat de Gety- den van Eb en V^loed in andere Zeen elkander gelyk zyn , en op bepaalde uuren wedcrkceren ; dan gclykt de Zee van Kamt fc bat ka alleen naar de Witte Zee , alwaar , gelyk men my verhaald heeft , ccn hoogc of vSpringvloed en eene gcmccne Vloed op ccnen en denzelfden dng befpeurd wordt. J)e laatllc \f ordt d oor de Inboorlingen Maniba gehectcn. Der- halve oordeelde ik het gepaft , hier nauwkeurig te bcfchryven het verfchil in de Getyden in de Zci-n omtrent Kamtfcbatka ^ zo wel ten aanzian van den Springvloed, als van den gcmeencn Vloed of de/l/rf« fiiba. Tot beter verftand van dien zyn 'er in do oorfpronglykc Ruflifchc Uitgaavc , nicc alleen een lang Dag- ï op K A M T S C H A T K A, enz. aar Dagverhaal van eene driemaandelyke Reize van den Schryver, maar ook het Dagverhaal cener Reize van Kapitein Elaglne^van den mond der Rivier O c/^o/j- ka , naar de Kurilski Eilanden , en naar de Haven Pctropaulauskaja^ bygevoegd; doch welke Stuk- ken , niet anders dan eene enkele Bezwaarnis voor den Nederduitfchcn Leczer , wy in dceze vertaaling voorby gaan. Tot beter Begrip van Zaaken , moet ik hier aan- merken , dat het Zeewater, welk, ten tyde de» Viocds, in de Haaien of Zeeboezems komt, met de Kb niet altyd geheel weder weg vloeit, maar alleen- lyk ovcrcenkomllig met den ouderdom derlN^ian, zo dat, daar 'er fomtyds ten tyde der Eb niets over- biyft, dan het cigenlyk Rivierwater , welk dan bin- nen zyne Oevers is , op andere tyden alle die Oevers met Zeewater overftroomd blyven. Doch al hci Zee- water loopt met de Mh volkomen af ten ryde der nieuwe en volle Maan, wanneer de Vloed terllonJ op de Eb volgt, en het Water omtrent acht voeten ryll. De Vloed duurt omtrent acht uuren , en dan begint de Eb weder, die zes uuren duurt ; waarna het weder vloeit omtrent drie uuren, terwvl het wa- ter niet al een voet ryft;cen laatfle begint de Eb, die zeven uuren duurt, wanneer al het ' vaeer afloopt. Op dceze wyze gclchiedt de Afvvu. ij; van de Eb en Vloed rcgelmaatig , geduurendc drie dag< n , na de nieuwen volle Maan ; ten einde van welken is de tyd van de ICb en Vloed, en de Hoogte van het Wa- ter, of het vcrfchil van den Af- en Oploop van het Water, minder, de DLjniba grootcr,en het Zeewa- ter, wolk te vooren geheel afliep, blyR nu te ru)^ op verll'heidene plaatfen ; en hoe moer de IVlaan toe de kwartieren nadert, hoe minder de Eb en Vloed, tMi hoe groorer de Mittiiha wordt ; zodat na de Eb der ManiLia het ^ruollc ^cduchc dcii Watcrii ilecds mmm h f: i 1 H t22 B E S C H R Y V I N G van enz. in de Baaien en monden der Rivieren te rug blyit ; en ten laatftc , ten tyde van de kwartieren der Maan, veranderen de hoogde Getydcn in de Maniha , en de Maniha in de hooglle Getydeü. Ik reken de ver- ïinderirg van het hooglie Gety mi\e Maniba^ en van de ManiPja in het hoogfte Gety , van dien tyd , wan- neer het cenc Gctyde begint met den middag, en het andere met den middernacht; of, wanneer de Eb en Vloed ten zes uuren des morgens , en ten zes uuren des avonds begint. Ik zal insgclyks hier nog kortlyk mededeelen de wyzc,op welke ik deeze waamcemingen maakte: ik fteldc in den mond ecner Rivier C2nen Paal, invoe- len en duimen naar dcP^ry/cVMaat verdeeld: het laagfte merk was de hoogte van het Rivierwater ten lyde der Eb op d>.» nieuwe en volle Maan, Dccze Paal beveiligde ik /.onder cenige moeite in den grond. Doch ik moet ook bekennen , dat ik niet in (laat was, de Hoogte van het water ten tyde van den Vloed naauwkcurig af te meetcn : want , dewyl de Vloed altyd met gvoote Baarcn komt, maakt de- zelve den Paal mcrklyk hooger nat , dan de waare Hoogte van het water is. Go' 't* ik niet met ce- nige zekerheit bepaalcn, of het v/ater, voor eenigcn aanmerklykcn tyd , op dezelfde Hoogte blylt liaan , of niet. DE ^ I aas BESCHRYVING . '' V,. A N KAMTSCHATKA, ENZ. 1 DERDE AFDEELING. llühclzcfKJc' eene Beschryving van da Inboor- LiNGKN ü<7/; Kamtschatka , van hunne Zelden en Gewoonten. I. H O O F D S T U K. randem\\OOVAA^QV.^van het Schiereiland KAMTSClIA'l'KA /// '/ algemeen, c Kamtfchatdalers zyn zo wild en wocll , als hcc Land zelf. Sommigen van hun hebben gce- nc vaüc VVoonplaatfcn , maar zwerven, met luinnc Kudden Ren- dieren, van de eene plaats naarde andere rond. Doch anderen heb- om vade Wooninp;cn, houdende hun vcrblyl* langs de Oevers der Rivieren, en op de Kulb van tlenZee- hoc/cm van Penfchinska , gcnecrende zieli van Vifch, en Zeedieren, en van di'' Kruiden, welke langs de Rivieren , of op het Strand van iielfi» croeijen. De cerll' I • ♦* • ., ""^"mmmmmmmmamÊÊmm ■V ^ 224 B E S C H R Y V I N G VAM cerftgemelden woonen in Hutten , met Huiden van Rendieren bedekt; en ('^ anderen in Piaatfen, wel- ken zy in de Aarde hel en uitgedolven. Doch bei- den zyn zy op eene zeer ruuwe en plompe wyze ge- maakt. Hunne Geaardheden en Zceden zyn onbe- fchaafd. Zy hebben weinig of gecne kennis van ccnen Godsdienft , en zyn volkomen onkundig van Letteren. De Inboorlingen van Kamtfchatka worden in drie onderfcheidenc Volken verdeeld; naamlyk: i. de Kamt]chatdalers\ 2,^ de Korekers, en 3. de Ku- rilers. De Kamtfchatdalers woonen aan de Zuidzyde van het Voorgebergte Kamtlchatka , van den Mond der Rivier Ukoi tot Kurilskaja Lopatka^ en op het ecrfte Kurilski- Eiland Schumtfchu, De Korekers bewoonen de Noordlyke Dcclcn van dit Schiereiland , langs de Kullen van den Zocboe- zem van Penfchinska , tot aan de Rivier NuktchaH^ en langs de Kullen van den Oofterfchen Oceaan , byiia tot jinadir toe. De Kttrilets houden hun vcrblyf op het tweede Kurilski- Eiland , en de overige rabuurige Eilanden , welke zich in die Zee in ecnc reeks tot de Japanfchc Eilanden uitllrckken. De Kamtlchutdalers kunnen gevoeglyk in de Noordlyke en ZuiJiyke Kamtjcbatdalcrs wurdcn verdeeld. De Noordlyke Kamtfchatdalers , die zich langs de Rivier /uiw//tZ>^/^//, langs den Oollorfchen Oce- aan , tot aan den Mond der Rivier Ukoi ophouden , en Zuidwaards zich tot aan de Rivier Nalacheva üitllrekken , kunnen als het voornaamlle gedccUe dcczcr Natie worden aangemerkt , zynde hunne Zccdcn bcfchaafder, dan die der overigen, en hun- ne 'J aal overal dezelfde ; daar de anderen genocg- 'uaxA op ieder Eiland cenc andere Taal fprccken. .f — -»- , ---»^— -. ■^1 ' KAMTSCHATKA enz. 225 De Zuidlyke Kamtfchatdalcrs woonen langs de Kullen van den Ooficrfchen Oceaan , van de Ki- \\qï Nalacheva coc Kurilskaja Lopaika, en van daar weder langs den Zeeboezeni van Penfchinska^ Noordwaards toe aan de Rivier Ilariouskovoy. De Korekers worden gemeenlyk gejichc uic twee byzondere Natiën te belban. De eenc wordt ge- noemd de KQ\iè.m(^\\' Korekers , en de andere de A'cj- 7-tfftfr^, die eenevafte woonplaats hebben. Dcecrften zwerven met hunne itudden Rendieren van de eene 'Plaats naar de andere, en de laatflgenocmdcn woo- nen langs de Pvivicrcn , gelyk de Kamtfchat dalers. Hunne Taaien zyn zo onderfchcidcn,datzy elkander niet verllaan ; voornaamlyk die , welke met hunne Woonjlaatfen grenzen aan de Kamtfchatdalers ^ van welken zy een groot gedeelte hunner Taal ont- leend hebben. De Kurilers worden door fommigen ook in tvvcc onderfchcidcne ISatiën of Stammen vnrdcLid. Zy noemen de eene Natie de inecr afgelegene, en de andere de nader bygelegene Kurilers, Door de meer afgelegene Kurilers verdaan zy die , welke op het tweede Kurilfcbe Eiland, en op de overige Eilanden naar Jf/^?/;^/; toe, hun verblyf houden ; en onder de laatllgenocmden begrypen zy dan de Kn- rilers^ die KuriUkaja Lopaika en het eerde Ku- rilfcbe Eiland bewoonen. Maar deeze Verdee- ling is niet cigcnlyk : want, fchoon de Inwooucri van het eerde Kurïlfcbc ?^iland,en van Kurilskifja Lopatka van de Kamtfchatdalcrx cenigzins ondcr- fchcidcn zyn zo wel t«n aan/Jen hunner Taal , als ten aanzien hunner Zeeden en Gewoonten; hebben wy echter reden to gelooven, dat zy dezelfde Natie zyn; komende hetgchccle onderleheid allcenlykvan hunne Nahyheid aan, en hunne onderlinge iluwly- keu met de Kurilsrs. ? Die -V 1 f w^ 'H. I ■' !■ a26 B E S C H R Y V I N G VAN De Kamt fc bat dalers hebben deeze byzondere gewoonte , dat zy trachten , aan iedere byzondere Zaak in hunne Taal eenen Naam te geeven , die de Eigenfchap van hetzelve te kennen geeft : Maar, wanneer zy zclven die Zaak niet recht verdaan , dan ontleenen zy van eenige vreemde Taal cenen naam , welke dikwyls niet de minftc betrekking tot de Zank zelve heeft: als by voorbeeld, eenen Pricftcr noe- men zy Bogbog , om dat zy waarfchynlyk hem het Woord Bogbog^ welk God betekent, hebben hoo- ren zeggen. De Naamen , welk'.-i: do Ruflen aan de verfchei- dene Natiën van dit Schiereiland gaven, hebben zy niet van de Inboorlingen zelven ontleend, maar veel eer van hunne Nabunrcn. By voorbeeld , de Be- naaming van Kamtfchat dalers is oorfpronklyk van deKorekers, die dczclven A'(/;//(7/Wo noemen. De afleiding van den naam Koreki is onzeekcr, fchoon Steller meent , dat dezelve moet afgeleid worden van hcc Woord /iro/*^,vvelk in hunne Taal een Ren- dier beteekent; en dat de Rufftfche Kofakken gQ- duuriglyk het Woord Kora hoor^»*^e, of vvaarncc- mende, dat hun gcheclc Ryk m Rendieren bc- ftondt, hun den naam Koreki gaven. De Inboorlingen van Kamt' hatka hebben drie onderfchcidene Taaien , naamiyk die der Kamtfchat- dalers , der Korekers en der Kurilcrs ; zynde ieder derzelven weder in verfchcidene Tongvallen ver- deeld. De Taal der Kamtfcbatdalers heeft drie voor- naame Tongvallen. De ecrile wordt gebruikt door de Noordlyke , en de tweede door de Zuidlyke Kamtfcbatdalers ; en deeze heide Tongvallen vcr- fchillen zo merklyk van elkander , dat men dezclvcn byni als onderfchcidene Tanlcn zou aanmerken; /l'hoon zy zich de een den anderen zecrgcmaklyk ver- vl w_ KAMTSCHATKA, enz. 227 verdaan kunnen zonder eenen Tolk. De derde Tongval is die, welke gefprooken wordt door de Kamt fch at dalers , die langs den Zccboezen', van Penfchinska ^ tuflchen de Rivieren Foroskaya en Teghil woonen. Dccze laatilgenoemde Tongval is famengefteld uit de twee voorgemelden en fommige Woorden, uic de Tvixl\ Aqx Korekers ontleend. De Taal der Korekers beftaat ui: twee byzondere Tongvallen , welker een gefprooken wordt door de zwervende Korekers , en de andere door de Korekers , die vaftc Woonplaatfen hebben, 't Is waar,wy kunnen niet met zeekerheid zeggen, welke andere Tongvallen onder dczelven plaats hebben; als zynde alleen genoegzaam bekend met die Kore- kers^ welke aan de RitJJcn onderwoipen zyn;maar 't is zeer waarlchynlyk , dat zy , die over de naby gelegene Eilanden verfprcid zyn , eenig onderfcheid in hunne wy.'x* van fpreeken hohben. De Taal der Kaintjchatd:4len> wordt halfin de Keel en halfin den Mond uitgcfprookcn. De Uitfpraak is langzaam en bczwaarlyk; en fchynt een vreesach- tig, llaafachtig, en bedrieglyk Volk aan te duiden; gelyk zy ook in der daad zyn. De Korekers fpreeken overluid , en op ecne fehorre hecfche wyzc. Hunns Woorden zyn lang, doch hunne Spreuken kort; en hunne NVoorden be- ginnen gemcenlyk met twee Klinkletters , en ei.idi- gen ook doorgaans met ccn of twee derzelven. By voorbc' ^cuikai, een Rendier, welk nog niet voor eci icede gebruikt is. De Kurilers Ipreeken langzaam , duidlyk en aan- jrenaam. Hunne Woorden zyn middelmaatig van Lengte, en de Klinkletters en Medeklinkers op eene gepaïte wyze onder elkander gemengd. De Kuri' Iers zyn ook van alle decze wilde Volken u ' beften, zyndc ecrlyk, ftandvaflig, beleefd en herbergzaam. P i 11. HOOFD- aaS B E S C H R Y V I -N G VAN I fa ïM'il ', I I II. HOOFDSTUK Sommige GISS]NGEN, betre fe/ide^e BENAA- MIlNG vafi KAMÏSCHATDALERS, en van de andere INWOONERS van KAMTSCHATKA. Sommigen beweeren , dat de Kamtfch at dalers zo genoemd worden door de Rujjen naar de Rivier Kamtfchatka^ fchoon dezelve reeds zo ge- noemd was, eer de Kujjcn het Schiereiland ontdekt hadden , zynde die Rivier voorheen , naar een Op- perhoofd onder hen , Konchato gehceten. Wy Ivunnen ook niet ontdekken, waarom de Ko- rekers gewoon zyn de Kamtfchatdalers Kontcha- lo te noemen ; en zy kunnen ook zelven geenc reden daarvan geeven. De Kamtfchatdalers onderfcheiden zich onder elkander door byvoeging van den naam der Rivier, of van eenige merkwaardige Plaats , alwaar zy zich ophouden,* als by voorbeeld, Kisba-ai, iemand die langs de Grootc Rivier woont; Suatchu-^i, iemand die langs de Rivier t9//^rf^« woont; want het woord ai , gevoegd by de eene of andere Rivier of merkwaardige Plaats, beteekent eenen Inwooner van die Plaats , gelyk het woord Itelmen de algemeenc naam is, om Inwooners uit te drukken. Zy die den- ken , dar Kotitchalo een groot Kapitein onder hen gewecft is,fchyncn aan hem alleen te hebben toege- ëigend alle die braave Daadcn , welke aan de ver- fcheidene Bcwooners langs de Rivier Elouki moeten tocgefchrecvcn worden. Dcxelvc worden A^ö^/c^ö- /?/, of, volgens de dagelykfclie wyze van fprceken Komchal genaamd. Daarenboven , dcwyl het een aans'vnomen Gevoelen onder hen is, dat de Lieden, die langs de Rivier Elouki w^ .jcn , de dappcrllen van K A M T S C H A T K A. enz. 1229 ▼an allede Kamtfch at dalers zyn ; kan het zeer wel zyn, dat de Korekers^ die hunne Nabuuren zyn, naar de Benaaming van Koatche-ai^ de geheele Na- tie Kamtfchatdalers noemen. En 't is ook niets buitengewoons, het woord Koatche-ai verandt'rd te vinden in Kontchala, en Kontchala in Kamt fchatdakrs ; daar men verfcheidene geJykfoortige Voorbeelden, niet alleen onder deeze woelte Vol. ken , maar zelfs ook onder de befchaafde Natiën van Europa, vindt. ' Wat aangaat de Plaats , van waar de Inwooners van het Schiereiland Kamtjchatka gekomen, of den Tyd, wanneer zy zich allereerft aldaar hebben ter neer geflagen; men heeft daaromtrent geene zekere Be- richten. Al wat men, ten deezen opzigre , van de Inboorlingen zelven verneemt, is niecs anders, dan eene Fabelachtige Vertelling. Zy gceven voor , dat zy in dat Landfchap gcfchapen zyn, en zeggen , dat hun eerde Voorvader was Kttthu , die voorheen in de Hemelen woonde. Uit de Zecden, Gewoonten, Taal, Kleeding en veele andere Omüandighcdcn, Ichynt men te moeten bcfluiten , dat de Kamtjcbat' dalers uit het Land der Mongaalen dervvaards ge- komen zyn. Van den hoogen Ouderdom deezer Volken, of, dat zy reeds zeer lang in dit Schiereiland gewoond hebben, geeft de Heer Steller de volgende, zeer waarfchynlyke, redenen : voorecrfl:, om dat zy de minde Overlevering van hunnen Oorfprong niet meer hebben ; ten tweede , om dat zy voor de aankomil der Rujfen , weinig of niets van ccnig ander Volk willen, uitgenomen de Korekers en de Tfchukots- kers; en 't is nog maar eenen korten tyd geleeden, dat zy ecnige kennis krc:i?gen van de Kt/r fiers en de Japanners; en dit kwam nog maar by gcleegen- hcid , dat een Japanfch Vaartuig op hunne Ku(l 'm 1 ? . M V O ver- i V-... -.■ * 'ifi 230 B E S C H R Y V I N G VAN verongelukt zywdiQ^QQmgQ Japanners op het Schier- eiland Kamtfchatka kwamen, om Koophandel met hun te dry ven. Ten derde, om dat deeze Volken by uitneemenheid talryk zyn , niettegenftaande 'er, t'elken Jaare , zo veelen door wilde Beetten verftheurd worden. Ten vierde , om dat zy ecne groote ken- nis hebben van de krachten en het gebruik der na- tuurlyke Voortbrengfels van dit Gewefl: , welke in eenen korten tyd , vooral door eene zo domme Na- tie, niet kan vcrkreegcn worden; om niet te mel- den, dat zy niet meer dan vier IVlaanden in het Jaar overig hebben , om een dergelyk onderzoek te doen, en dat zy van dien korten tyd nog het grootile ge- deelte moeten bcrteeden tot de Viffchery, en om Voorraad op te leggen voor den Winter. Ten vyfdc , alle hunne Gercedfchappen en Huisraad zyn grooflyks onderfcheiden van dien van andere Na- tiën, en hunne Nooddruftigheden fchynen de Uit- vinding vnn de meerten derzelven befliierd te hebben. En eindelyk ten laatlle, om dat hun onbefchaafde Staat en Driften maar zeer weinig van die der onrc- delyke Dieren fchynen re verfchillen, zyndedeVer- maaklykheden hun ccniglle Doelwit , en hebbende geen Denkbeeld van ecne Eeuwigheid. De volgende Redenen bewcegen ons, om te den- ken , dat de Kamtji'batdalers hunnen Oorfprong trekken , niet van de Tartaaren , die aan de Rivier Amour woonen , noch van de Kurilers^ noch van de Japanners ; maar alleen van de ge- melde Mongaaten. Indien zy hunnen oorfprong hadden genomen van de Tartaaren , is het waar- fchynlyk, dat zy zich aan de Revier Lena zouden neergeflaagen hebben, alwaar tegenwoordig de Ja- kut ski en de Tungiijen hun verblyf hebben ; zyn- de die Plaatfen voorheen onbewoond geweefl: , en veel vruchtbaarcr, dan het Schiereiland Kamtjcbat' ka» f\ < ' 4 ' sy ■^f"»*" ^mmmm^m M K A M T S C H A T K A, enz. 231 ka. Ook kunnen wy ons niet verbeelden , dat zy door de Jakutski van daar verdreevcn zyn. Het onderfcheid hunner Zecden van die der Kurilers^ en teffens het merklyk verfchil in het maakfcl hunner Ligchaamen , is zo groot, dat wy geenzins kunnen gelooven , dat zy van hun af koniUig zyn. En dat zy hunnen Oorfprong uit Japan zouden hebben, fchynt volkomen onbewysbaar, omdat zy zich veel eer in dit Schiereiland moeten hebben ter neer geflaa- gen , dan de Japanners zich van het Chinecfche Ryk hebben afgezonderd. Datzy ook mKamtfchat' ka gezeeten waren reeds lang te vooren , als de Ja- panners zich gevelligd hebben op de Eilanden , in de Zee van Kamtj'chatka geleegen , Js allcenlyk daaruit openbaar , omdat zy het gebruik van Yzer en Yzerërts niet kennen , fchoon het reeds meer dan twee duizend Jaaren geleeden is, dat de Mongaahn hunne Wapenen en veele andere Gcreedfchappen van Yzer maakten , en de andere Tartaaren hunne McfTen en Pooken van Koper. Derhalve is hec waarfchynlyk, dat de Kamt fch at dalers herwaards gedreeven zyn door de Wreedheid en deGeweldena- ryen der Oollerfche Veroveraars;gclyk ook de Lopariy de Oftiakken en de Samojceden^ door de vermeer- deringender andere Europeejcbe Naticn, tot de uit- terilc Geweften van het groote Tartarye naar het Noorden hebben moeten verhuizen. Indien het Schiereiland Kamtjchatka niet eer was bewoond geweefl:, voor dat ih T/rngf/fen ceno Zitplaats ver- kreegen hadden , is het waarfchynlyk, dat de 7V//;- gu/'en zich in het Lau'l der Kaïirifcbatdalers zou- den neer gcflaagen hebben , dewyl dit Schiereiland door zyne ligging veel beter beveiligd is tegen ecni- ge fchielyke en onverwaclitc Aanvallen hunner Vy- anden. Dus komt het als zeer waaifchynlyk voor , dat i „Il f, V de .«^•'. f-i » 23i B E S C H R Y V I N G VAN de Kamtfchatdalers eertyds in het Land der Mon- gaaien aan de ovcrzydc van de Rivier ylmoiir woon- den, en een en hetzelfde Volk mee de Mongaalen uitmaakten. Dit wordt door de volgende Aanmer- kingen nog te meer beveiligd : Als, by voorbeeld, dat de Kamtfchatdaleys verfcheidene Woorden in hunne Taal hebben ,die met de M^mgaalfch-Chinee" Je Taal volkomen overeenllemn .1 : waartoe men hunne uitgangen ni ong , ing , ojng, chi.^ , cba , chini^^ k/i ^ kfung , enz. kan brengen. Verder, dat de Kamt]'-:h at dalers en Mongaatcn beide van eenc kleine gcftalte,cn zwartllchtig zyn-, zwart Haair heb- ben, een breed en plat Aangczigt, een fpitfenNeus, ingevallcneOogcn, kleine en dunne Wenkbraauwen, cenen hangenden Buik, dunne Bccnen en Armen. Eindelyk , dat dfceze beide Natiën onder elkander veelcOverëcnkomll hebben ten aanzien van hunZcc- delyk karakter, '/y.ide de een: ^v^atie zo wel . als de andere bloohartig , geneegcn tot pogchen en flaafüchtig onderworpen aan ce \ Volk, dat haar ce- nigzins hard behandeh, en in tegendeel hardnekkig en gereed tot verfmaading jegens die gecncn, welke haar nut Zachizinniglieici bejegenen. III. II O O F D S T U K. Fan Jen OUDEN STAAT der INBOOR- LlNüEN van KAMTSCIIATKA. Eer de Ai ///7«'^^ dit 5Jchicrëiland onder hunne MaRt f bragten, Ijlden zy in volmaakte Vryheid, heb- bende geen Opperhoofd, zynde nan gccne Wet on- derworpen, en betaalcnde geenerhandc Schattingen. De ou Je Lieden, ofzy, die w^'i-ens hunne zo co- ncemdc Dapperheid meeil bcrot.nd waren, hndden liet wmm mmm K A M T S C H A T K A, ENr. 233 het grootfte Gezach in hunne Dorpen; fchoon geen van hun cenigllechc hadt om iets te beveelen, of iemand eenige Straf aan re doen. Schoon de Kamtfchatdalers. , in d^ uiterlyke Voorkoming , grootlyks zwcemen naar de overige Inwooncrs van Siberië y vcrfchillen zy echter in dit ftuk van hun , dat hunne Aangezigten niet zo lang zyn , als die der andere Siberi'érs ; hunne Wangen (laan meer uit; zy hebben dikke Tanden , en eenen wyden Mond ; hunne Grootte is middelmaatig , en zy hebben brcede Schouders, voornaamlyk zy, die langs de Zeckud woonen. fïunne Lccvenswyzc is ten uiterfte flordig. Zy reinigen nooit hunne Manden of hun Aangezigt. Ook fnydcn zy nooit hunne Nagels af, Zy eeten met hunne Honden uit dezelfde Schotels, welke zy nooic uitvvadchen. Alles wat omtrent hen is, Hinkt naar Vifch. Zy kammen nooit hunne Hoofden ; maar de Mannen zo wel als de Vrouwen , vlechten hun Hiiir in twceHairlokken, bindende de uiterllc enden dcrzclven met een Touwtje vall. Wanneer eenig Mair over end (laat , binden zy het met Draaden neer, opdat het dicht aan het Hoofd ligt. Hierdoor komt liet, dat zy eene zo ongelooflykc menigte Lui- zen hebb(Mi,dat zy dezcivcn als by HandvoHcn kun- nen (amen fchraftpen, en zy zyn zelfs morlig en on- rein genoeg, om dczelven op te eeten. Zy die te weinig natuurlyk Hair hebben , draagcn vreemde Hairlokken, fomiyds ter zwaarte van tien Ponden; *t welk maakt, dat hunne Hoofden eene zeldzaamo Vertooning gecvcn. Zy hcbhcMi gantil'h on|i;omecne Begrippen van God, van de Zonde , en van goede Werken. Hun groot- fte geluk belluat in Luiheid en Opvolging hunner natuurlyke Lullen en (leneigdhcden ; die hen tot Zingen , Danfcn en het verhaalen van Mlnncgcval- P 5 Icn ^i i f I -▼V^TTiHp». l 'I m'^- i W ' $34 B E S C H R y V I N G VAN len aanfpooren. Hun grootfte Ongeluk of Droef- heid bellaac in hec gemis deezerTydlcortingen. Zulks vertoonen zy op alle wyzen , zelfs ten gevaar en koftc van hun Leeven; want zy achten het ve^kieflyker te fterven , dan een onaangenaam en onvermaaklyk Leeven te leiden. Dit gevoelen beweegt hen dik- wyls tot Zelfsmoord ; welk kwaad , na de verovering der RuJJ'cn^ zo gemeen onder hen was, dat deezen groote zwaarigheid vonden , om een einde daarvan te maaken. Zy zyn 'er voornaamlyk over uit, om te voorzien in die Nooddrufiigheden , welken zy voor het tegenwoordige voKIrekt noodig hebben, zonder voor het toekomende zorg te draagen. Zy hebben geen Denkbeeld van Rykdom , goeden Naam of Ëere : hierom zyn ook veclc Ondeugden , welke by bcfchaafdc Natiën vceliil plaats hebben, by hen on- bekend , naamlyk de Gierigheid , de Eerzucht en de Hüvaardy. Daartegen zyn zy zorgloos, wclluflig en wreed van Aart. Dceze gcbrcekcn vcroorzaakcn zeer dikwyls Twillingcn en Gevechten onder hen, en fomtyds zelfs met hunne Nabuuren , niet uit Be- geerte^ om hunne Magt uit te breiden, maar oni eenige andere oorzaakcn ; als by voorl)eeld , om hunnen Voorraad, en nog meer, om hunne Doch- icrs weg te voeren ; welk laatilo dikwyis in 't werk gcdeld wordt, als hunne voornaamlle llandelwyzc om een Wyf te verkrygen. I let geheele Doelwit van hunnen Roophand^'l is ook niet om Rykdom te verwerven , maar om zich van de Noodwendigheden en Gerieflykhcden des Lee- vcns te voorzien. Zy verkoopcn aan de Koreken Jiubcis, Volfen- en witte ilondenhuidcn, gcdroog- dcnVifch, en eenige andere Kleinigheden, ontvan- gende daarvoor Klecdingcn van Kendierenhuiden ge- gemaakt, en andere Waaren. Onder elkander verruilen zy 't geen zy overvloedig heb- «1 KAMTSCHATKA, enz. 035 hebben tegen 'c geen hun ontbreekt, als Honden, Schuitjes , Schotels en ander Huisraad, Netten, Hennep , Garen en Eetwaaren. Deeze foort van Rui'iiig wordt onder betooning van groote Vriend- fchap volbragt. Wanneer iemand gebrek heeft aan ecnig Ding, dut een ander heeft, ga^t hy dienvrye- lyk bezoeken * en geeft hem , zonder eenigc Om- wegen cc gebruiken, zynen nood te kennen, fchoon hy mifTchien voorheen nooit cenige kennis met dien Perfoon hadt. De Bezitter is verpligt,om zich naar het gebruik des Lands te fchikken; 't geen, waarom zyn Vriend verleegen is , ten voorfchyn haaiende, geeft hy het iiem. Naderhand doet hy een Tegen- bezoek, en moet op dezelfde wyze worden ontvan- gen. Langs dien weg krygen zy, van weerskanten, hunnen nooddruft vervuld. De Zeeden der Kamt jch at dalers zyn gantfch ruuw en onbefchaafd. Zy bedienen zich nooit van cenige beleciUe Uitdrukkingen, of Groctenis. Zy ontblooten nooit hun Hoofd, maaken nooit cenige Buiging tegen elkander, of eenig ander Teken van Groeting. Hunne Ciefprekken zyn zeer dom , en leggen de allcrgrootllc Onkunde aan den dag. Zy zyn echter nog eenigzins nieuwsgierig, en by fom- niige gelegenheden geneegen tot onderzoek. Zy hebben byiia alle de Plaarfen in den l lemcl en op Aarde vervuld met vcrfchillendc Soorten van Geeften, welken zy meer vreezen en dienen dan God. Zy brengen denzelven Oüerhanden by allo gelegenheden , en fommigcn draagen ook kleine Afg(Hlsbee!djes byzich, of Hellen dezelven in hun- ne Hutten. Maar, hoc janimerlyk is hun (tods- dienll? Met betrekking tot hetOpperwcezen, waar- van zy Hechts een ongemeen duillcr en verward Begrip hebbon , verwaarloozen zy niet ulleen het- zelve cc aanbidden ; nmar , ingeval van Droefheid en f ';t i'ii I i i ' S36 B E S C H R Y V I N G VAN en Ongelukken , vloeken zy het zelfs en lafte- ren het. Zy houden geene Aanteekening van hunnen Ou- derdom. Als zy in hunnen Leeftyd raanilyk g'vor- derd zyn, is het hun volkomen onbekend, hoe vee- Ie Jaaren zy geleefd hebben. Zy hebben dan ook geene gelegenheid , om zulks ooit weder te ontdek- ken. Zy kunnen echter tot honderd tellen ; doch dit is zo bezwaarlyk voor hun, dat zy, zonder hun- ne Vingers te hulp te neemen,geen drie tellen, 't Is zeer kluchtig te zien , wanneer zy meer dan tien moeten tellen ; want de Vingers van beide de Han- den geteld hebbende, klappen zydezelven te famen, 't welk tien beteckent; dan beginnen zy met hunne Toonen, en vorderen langs dien weg tot twintig; waarna zy gantfchlyk verward zyn , en uitroepen, Matcha? dat is, waar zal ik meer neemen. De Inboorlingen van Kamtlchatka reekenen tien Maanden in eenjaar, van welken fommigen langer, en andern korter zyn. Zy vcrdeelen dezelven niet naarde Veranderingen der Maan , maar naarden Rang van zo veele byzondere Verfchynfclcn, die Jaarlyks genoegzaam op gezette Tyden in dit Schiereiland gebeuren ; gelyk uit de volgende Lyft duidlyk kan gezien worden. De eerde Maand. Zuiveraar van Zonden; want in deezc Maand hebben zy eencn heiligen Dag, tot zuivering van aiie hunne Zonden. De fweedc Maand. BylenDreeker, wegens den ftcrkcn Vorll. De derde Maand. Beginner van I litie. De vierde Maand. Tyd van den langen Dag. De vyfde Maand. Toebereidende IViannd. De zesde Maand. Roodc-Vifch-Maand. De zevende Maand. Wittc-Vifch-Maand. De achtdc Maand. /f<9i>0-Vifch-Maand. D<» I K A M T S C H A T K A, enz, 237 De negende Maand. Groote Witte-Vifch-Maand. . De tiende Maand van Loof-Afvalling. Deeze laatftgenoemde Maand , die mee onze Herfll- maand begint, duurt tot onze Slagtmaand toe , die by hen de Zuiveraar van Zonden heet. Zy is derhal- ve omtrent drie Maanden lang. OndertuiTchen zyn deeze Naamen der Maanden niet overal in dit Schiereiland dezelfde. De boven- gemelden worden cigenlyk maar gebruikt van de In- wooncrs langs de Rivier Kamtfchatka. De be- wooners van de Noordlykc Dcelen van dit Schier- eiland geeven aan hunne tien Maanden des Jaars we- der andere Naamen; als by voorbeeld : 1 . De Maand van het bevriezen der Rivieren. 2. Jagt-Maand. 3. Zuiveraar van Zonden. 4. Hylcn-Brcckcr. 5. Tyd van den langen Dag. 6. Tyd van het Jongen der Zccbeevers. 7. Tyd van het Jongen der Zeehonden. 8. Tyd , wanneer de tamme Rendieren Jongen werpen. 9. Tyd , wanneer de wilde Rendieren Jongen werpen. 1 o. Tyd van het Begin der VifTchery. Hunne Verdeel ing van den Tyd is ook zeer onge- meen. Zy vcrdeelcn gemeenlyk ons Jaar in twee Jaaren ; zodat de Winter by hen een Jaar , en de Zomer insgelyks een jaar is. Het Zomerjaar begint in onze Blocimuand , en het Winterjaar in onze Slaijtmaand. Ay underfclicidcn de Dagen niet door de ecne of andere byzondtrc Bcnaaming; ook verdeelen zy dc- zel/cn niet in Weekcn ; zeiis weetcn zy niet, hoe vcrlc Dagen 'er in ecne Maand , of in een Jaar gaan. Zy rcekenen huunc Tydp^rken by de cenc of andere merk- t. • _- ■^itfiiqnmmif^f^mrTt'ni^mian^ i ' - 538 B E SC H R Y V I N G van merkwaardige Gebeurtenis ; by voorbeeld, van de Aankomll: der Rujjen in die Schiereiland , van den grooten Opftand, van den cerften ïogc mürKamt- fchatka^ enz. •■ . . < De Kamtfcbatdaler^zyn volkomen onkundig van Letteren. Zy hebben geene Schriften , of beeld- fpraakige Teekens , om het Geheugen cener Zaak te bewaaren. Alle hunne kermis van voorlceden Zaa- ken fteunc derhalve cenig en alleen op Overleverin- gen , die , in korten tyd , onzeker en Aibelachtig wor- den ten aanzien van 't geen te voorcn gebeurd is. Zy hebben geene kennis van de Zon- of Maan- verduitleringen ; maar, wanneer dezelve voorvallen, brengen zy Vuur buiten hunne Hutten , en bidden de Zon of Maan, die vcrduillcrd is, dat zy weder fchyne, als voorheen. Zy kennen alleenlyk drie Ge- fternten: naamlyk : den grooten Beer, de Plciades, en de drie Sterren in den Orion. Ook gccvcn zy alleenlyk aan de Hoofdwinden onderlchcidcne Naa- men. Hunne Wetten In *t algemeen flrckkcn daarheen, om den vcrongelykten Pcrfoon Voldoening te gee- ven. Indien iemand eencn anderen doodflaat,moct hy door de nahcllnanden van den omgcbragten Pcr- foon gedood worden. Zy verbranden de Handen dergeencn, die eenige maaien op Dicvcry betrapt zyn : maar voor de eerfte en andere maal moet de Dief alleenlyk wedergecvcn , 't geen hy gclloolcn hadt, en afgezonderd in eenzaamheid Iceven, zon- der eenige rlulp van anderen te verwachten. Zy mecnen , dat zy eenen onbekenden Dief kunnen ftranen,dooi de Zenuwen van eencn Steenbok inec- ne openbaare vergadering te verbranden , geloovende, dat ^ gelyk deezc Zenuwen door het vuur nimengerrok- ken worden, zo ook alle de Zenuwen van den 1 Mef zullen worden in een getrokken. Zy hebben ncoic (11 '" II in, ^1 WW" '"■ 'i.»P'»w.'r'i'i f. K A M T S C H A T K A, enz. S3^ cenigen Twifl; nopens hun Land- of Hutten , heb- bende een ieder aldaar meer Land en Water dar» hy van nooden heeft. Schoon hunne Leevenswyze ten uiterfte flordig, en hunne Begrippen boven maate dom , ook hunne HandcHngen zeer grof zyn , meenen zy echter, dac zy het gel ukkigfte Volk op den geheelen Aardbodem zyn , en zien op de Ru/fin , die zich onder hen ter neer gellaagcn hebben , met de grootftc verachting. OndertulFchen beginnen de Kamtfchatdalers tegen- woordig merklyk van Begrip te veranderen : want de oude Lieden onder hen , die door de jaaren in hunne raorfige en plompe Leevenswyze zo zeer be- veftigd zyn , dat zy dezelve niet meer afleggen kun- nen, gaan allcngskcns heen, en de jonge Lieden benevens het opkomend Geflacht , tot den Chriil- lyken Godsdienll: bekeerd zynde , omhelzen ook de Zecdcn en Gewoonten der RuJ/èn, verachtende de Woefthcid en Bygcloovighcid hunner Vooroude- ren. In ieder Oy?/*ö^, of groot Vlek, is, op Bevel van haare lVIajc(leit,de Keizerin van Riifland, een Op- perhoofd aangclleld , die alleen Rechter is in alle Vüorkoomendc Gefcliilzaaken, uitgenomen in zul- len , die over Lecvcn en Dood gaan. En niet al- leen dccze Opperhoofden , maar zelfs ook het ge- meenc Volk , hebben hunne Kapellen , tot don open- baarcn Godsdienll gcfchikt. Ook zyn 'er in de mce- i\ci Dorpen wSchoolen opgcrecht, waar in de Kamt* fchatdalen met groot vermaak en genoegen hunne Kindereu zenden. Door dceze middelen, hoopt men, dat hunne verre gnnnde Woelthcid en Dom- heid , in korten tyd , merklyk zal verminderd , en vervolgens geheel uitgeroeid worden. \ 'i I' IV. HOOFD. I mm wmm iiP y ï '^4 ';* i 1! 1. I i-ii : ï \ • ft4o B E S € II R Y V I N G VAN IV^ H O O F D S T UK.. ^ Jhi^ .. Van de OSTKOGS , ö/ WOONPLAATSEN ::'..,:. /.- der KAMTSCHATDALERS. .l'll II' •»-i, •• tfi-io y:s f:r:."^i>»u .:.'>'i !^1J f'»^ •. vv-jm .J;. .4. Onder de Benaaming van Ofirog verdaan wy eene Verblyfplaats van Kamtfchatdalers , be- ftaande uit verfcheidene Hutten , die met ccnen aar- den Wal, of ook wel met PaiiflTaden , omringd is. - De Hutten der Kanufchat dalers zyn op de vol- gende wyze gebouwd : zy (pitten eene Kuil in den Grond omtrent vyf Voeten diep, zynde de Breedte en Lengte derzelve geëvenredigd naar het getal der Lieden, die daarin hun verblyf zullen houden. In het midden deezer kuil planten zy vier dikke Paaien; over dezelven leggen zy Balken 5 op welken zy de Zoldering vaft maaken , laatende in het midden eene vierkante Opening, die hun tot een Venller en tcf- fens tot een Schoorrteen verllrekt. Zy bedekken de Hut met Gras en Aarde, zo dvit zy van buiten de ge- daante heeft van eenen ronden Heuvel ; maar van binnen zyn zy langwerpig vierkant , en de Haard- ileedc is in eene van de langfte zyden van het vier- kant. TufTchen de Poften, langs de Wallen of zo- genaamde Muuren der Hutten, maaken zy breede Banken , waarop iedere Familie afzonderlyk ligt: maar aan die Zyde , welke tcgonöver het vuur is , maaken zy geene Banken , zynde die Plaats gefchikt tot Berging van hun Keukengereedfchap , waarin zy hunnen Koft voor zich en hunne Honden gereed maaken. Maar in die Hutten , in welken gecnc Banken zyn, leggen zy Balken op den Grond, tn bedekken dezelven met Matten. Ook verfieren zy de Muuren hunner Hutten mtt Matten, van Gras gevlochten. ^ 2y j V I • • zy ^-^ • •» — fr»* ^« ^- -»— V A / mmut V Il Vwc , Ut) — /of/fcr ' % fO(f/<'H^if( ti>ii. k A M T S C H A T K A, enz. C41 Zy klimmen in hunne Hutten , door middel van Ladders, gemeenlyk zo dicht by deHaardfteede ge* plaatft, dat, wanneer zy hunne Hutten warm (loo- ken , de Sporten der Ladder zeer heet worden , en de Rook zo dik is , dat iemand , nier gewend dien te verdraagen , daardoor byna zou worden verilikt; doch de Inboorlingen maaken geene zwaarigheid» om door dien Damp uit en in te gaan. En fchoon zy alleenlyk hunne Teenen 0^5 de Sporten der Lad- der kunnen veftigcn , klimmen zy echter dezelve met eene ongemecne Rasheid op. Ook fchroomen de Vrouwen niet , met haarc Kinderen op haare fchou- (lers , door dien Rook te gaan ; fchoon 'er eene andere Opening is, door welke de Vrouwen moogen in en uitgaan. Maar, indien eenig Manspcrfoon ins- gelyks daardoor wilde gaan, zou hy grooilyks wor* den uitgelagchen. De Kamtfchatdalers , wooncn den gchceleoi Winter door , in deeze Hutten , waarna zy zich be* geeven in anderen, welken zy Dalagans noemen* Deeze dienen hun niet allcön tot een Zomerverblyf, maar ook tot Bewaarplaatfen van hunnen Voorraad* Zy worden op de volgende wyzc gemaakc. Negen Paaien , twee Vademen of meer lang , worden in den Grond gezet, en door Balken , over dezelven gelegd, aan elkander verbonden. Zy bedekken de* zelven met Roeden , en leggen Gras daar over heen, mankende Sparren en een rond fpitsDak daar boven vafl;, welk zy met Struiken en Qras dicht maaken. Zy binden het onderftc end der Sparren met Tou- wen en leeren Riemen aan de Balken vafl:, en maa- ken aan weerskanten eene Deur , recht tegenover elkander. Dergclyke Balagans hebben xy niet alleen rond* om hunne Winterhutten, maar ook in die Plaatfen, alwaar zy hunnen Wintervoorraad in den Zomer op- Q leg. ii ••ii' I n l m [ ' 1' » 'f ' l\ ■-•, «•»»'».,. ■i •11. i! i ï\) il Ir '' 242 B E S C H R Y V I N G VAN leggen. Dc::c'!ve zyn ook zeer gepaft in die Land- fchap,uithoolcic van denmenigvuidigen Regen, die zclterlyl{ ;i! hunnen Voorraad van Vilch ze: verder- ven, indien dezelve niet in dcrgclyke Piaatfen be- waard wcrdc. Daarenboven, wanneer j^y , op den Hert 11 , do Viirdirry en de Jagt volbrn'^c hebben, bergen zy daar hunnen droogcn Vifch , tot dat zy dien in den Winter van daar haaien ; gebruiken- de daaromtrent gecne andere Voorzorg, dan datzy de Ladder weii; neemen. Indien dceze Hewaatpiaatfen hunner Lecvensmiddelcn niet zo hoog waren , zouden de wilde Rcellen dezelven zcekcrlykbtro.^'enrwant, nicctegcndaandc al hunne voorzorg,bcklimmen echter de Beeren nog (bniryds hunne 1 hitten , en openen zich met Geweld ecncn Toegang t(,c/i van hunne i7rr/7i[tf GEREKD- schai>i»i:n^ Al hot Huisraad der Kamtfchafdalcrs bcHaat iillecnlvk in 'Int !:, iiekkens, 'J'r(»gs cii Kan- nen, van de liall van i)erkonbo'^n)cn gemaakt. De- wyl den Volken vnn het Stliicrëiland l\atnt}lh,-Jtka her jrcbvüü: van IVJeraalen gantl-jhlyk onbckcMd i», oordcelen wy het niet oniTipall, korilyk te verklaji- ren, hoe zy, zonder hor i'vbruik van YzcrenVVerk- ruigcn, in Haat yyn hunne hui^hl»l^clly' o Werkingen te verrichten , als bouwen , znjgen , vuurinaken , himm tm mm 1 ' l! I I t } i' 11 ' 11 244 B E S C H R Y V 1 N G VAM Eetwaaren bereiden, enz.; zynde daarenboven zö ongemeen dom on onkundig, dtlc zy naauwlyks, met behulp hunner Vingeren, tien kunnen rellen. Wel- ke Uirwerking hcLlc niet de Noodzaaklykheid zelfs op de laaf-llc en minll vatb.are Gemoederen ! Voor do Aankomll der linjjen in Kamffchafka , bedienden de Inboorlingen zich van Steenen enBee- nen, in plaats vanMetaalcn. Zy wiften daarvan By- len , SpielL'n , Boogcn , Pylen , Naalden , enz. te manken, l lunne Bylen waren gemaakt van Beenen van VValvillchen en Ilendieren, en Ibmtyds ook wel van Apat- Kei- of Viiurilecnen. Zy hadden de ge- daante van eene Wig , en waren aan kromgeboo- gene Steels vartgemaakt. Door middel van deezc Werktuigen holden zy hunne Kanoos of Schuitjes uit,gclyk ook hunne Bakken en Troggen ; maar zy modlen zo veel Vlyt en 'I'yd dnariian verfpillen, dac een Kano den arbeid van dricjaarcn, en een grootc Bak dien van een geheel Jaar vercifchte. Om deeze . Reden, was een groote Kano of een groote Bak in zo groote achting '7 de KamtfclxitddU'fs , als een (luk van het kollbaarfte Metaal en het Iraaille Werk by ons is. Dit ging zelf zo verre , dat een Dorp, welk in 't Bezit was van zulk geacht Huisraad en Gercedfchappen, op dezelvcn niet weinig trots en . moedig was ; voornaamlyk , indien zy Bezitters waren van een Bekken of Bak , die voor meer dan wnen Ciall te gelyk kon dienen. In die Bakken rechten zy hunne Spys toe , en zy maaken hunne Sop (>f Vifchnac hcec,door gloeijcndeStccnen daarin C* vvor|H'n. 1 lunne Mcllèn beftonden uit ecnc foort vangroen- achtig Ikrgkrillul , met eene Ichcrpe Punt voor- zien , hebbende de Gedaante van ccnc F/ancet of Vlym, en /ynde in een houten Hecht gellookcn. Van zulk krilhl waren ook hunne Bylcn > Spicfen en (': danrin [groen - voor- .meet i)oken. jpicfen en K A M T S C H A T K A , enz. 245 en andere Sehictgerecdfchappcn gemaakt; insgelyks bereiden zy ook daarvan hunne eigcnlyk gelegde Laacvlymen, waarmede zy tegenwoordig nng adcr- laatcn. Hunne Naainaalden maakten zy van de Bcenen van Sabeldieren , waarmede zy niet alleen inmne Kleederen naaiden, maar ook, op hunne vvyze, ccn vreemd foort van Borduurfel maakten. Zy bedienen '"h van eene aaitigc en gcmaklyke wyze om vuur laken. Ten dien einde voorzien zy zieh van een Piaiikje van droog Hout, nier ronde Gaten in hetzelve gemankt , en van een klein rond Stokje; dit wryvenen draaijcn zy in een Gat zo lang, tot dat het Vuur vat, en in plaats van Tonder ijcbrui- ken zy droog Gras , week geklopt. Deeze Werk- tuigen worden in zulke groote aclinng hy de Kamt- fchatdalers gehouden, dat men hen nooit zonder dezelven vinden zal; en zy waarderen dezelvcn hoo- ger dan onze V^uirnagen en Vuurllcencn. Maar zy zyn ook ongemeen verzot op ander y/cren Gereed- fcliappen, als Byien , IMeffen en Naalden; 't welk zelfs zo ver ging, dat, by de ccrilc Aankomll der Rujfen in Kanitfchntka^ een (luk gebrooken Yzer al» een groot Gefehenk werdt aangezien ; en zcli's tot heden toe ontvangen zy hetzelve met Dankbaar- heid, weetcnde zich ook van het niinHe linkje van hetzelve te bedienen ,'t zy om hunne Pylcn te fehcr- pen 't zy om Schieht^'n te ni:iaken;'r welk /y doen, door hetzelve koud tulVchen twee Stecnen iiittcklop. pen. Alle de eigen Inboorlingen deczer Geweltcn raaakon byzonder veel wtrk van Yzer , en weeren hewti^c zeer behendiglyk tot veclerhnnde Gebruiken nan to wenden. Dewyl lommigen derzelven ver- maak Hellen in den Oorlog , is het den Rufjifcben Kooplieden Ürenglyk verbooden , hun eenige \Va- })cntulgcn üf Krygsgereedkliappeti re verUooiun. Doch zy ïyn zelven vernuftig genoeg , om van de (j 3 y/'ö- ■l>i!"PM4«iHHP i: •} * 't M 146 B E S C H R Y V I N G VAN yzeren Potten en Ketels, welken zy \oopcn , Spie- fcn en Pylen te manken ; en zy zyn , in dit byzon- derlluk, zo kunilijj; en behendig, datzy, wanneer het oog van ecnc Naald gebrooken is , een nieuw oog daaraan weetcn te maakcn; 't welk zy zo dik- vvyls hcrhaaicn, tot dat 'er genoegzaam nieti dan de Plint van de Naald overblylt. Zelfs toen ik in het Schiereiland lïaTfitJcbatkawa'^^ waren de Naalden, door de Kawtfchatdalers gemaakt, de belle Ibort; en zy, die dicht hy de Riijjen woonden, maakten nlleenlyk gebruik van yzeren en koperen (jerecd- fchappcn , terwyl de overigen nog llecds hun houten Iluisraad voortrekken. Ondertnirchen verzekeren anderen, dat de Kamt- fcbat dalers het Gebruik van Yzcr, zells voor de nankomll der RfifJ'cn in het Schiereiland , zeer wcl kenden; dat zy het ontvingen van de Jdpajiners y die aan de Kurilfche l^ilandcn kwamen, en ook eens in den Mond van de Rivier Kamtfcbntka^ en dat de Naam Schhnuin^ welken de Katntjcbatdu- Iers ran de '^inpawiers geevcn , komt van Scb'is^ eenc Naald bereekenende. De ,7 4 en \% i !' I ^ffimmmfmmmmi'^^^fm i 448 B E S C H R Y V 1 N G VAN en men onderflelc van de Kuft van Japan, va»» yïmerikay of van China te komen. De Inwooners van het Noordlyk gedeelte van Kamtfchatka, doKorekers^ die vade Woonplaat- fen hebben , en de TJchukotskers maaken , wegens Gebrek van bekwaam Timmerhout en Planken, hun- ne Baidars van de 1 luiden van Zeedieren. In de üootjcs zirccn twee Perfooncn, de een aan den Voorltevcn en de ander aan den Achterfteven. Zy duwen dezclven tegen den Stroom op door middel van lange dikke Stokken ; 't welk ract ongemeen groote moeite flceds vcrzcid gaat. Wanneer de rtroom (lerk gaat, kunnen zy in den tyd van een uur maar zeer weinig vorderen ; dcsniettcgenftaan- de brengen zy dcezc iiootjes, vol gelaadcn , foni- tyds twintig Wcrllen ver; en, wanneer de Stroom niet zeer Ibrk is , zelfs dertig of veertig Werllen tegen de Rivier op. In de grootere Schuiten kunnen zy dertig of veer- tig Pud laadcn ; en, wanneer de Goederen, die zy vefvoeren moeten, niet zeer zwaar zyn, leggen zy dezelven op een VHot of Brug, tulTchen twee Schui- ten, die zy aan een hechten , gemaakt. Zy bedie- nen zich van deeze I landclwyze , om hunne Eet- waurcn met den Stroom af te voeren , en teffenii; naar en van de Eilanden te brengen. I* . I VI. HOOFD- K A M T S C H A T K A, enz. 249 VI. H O O F D S T U K. fan de VOORNAAMSTE BEEZIGHEDEN der Inboorlingen van Kamtfchatka^ zo der MANNEN, ^/^ der VROUWEN. In den Zomertyd zyn de Mansperfoonen in die Schiereiland bcczig om Vifcii te vangen , dezel- ven cc droogen en naar hunne V^oonplaatfen over- te voeren. Ook bereiden zy dan de Vifchgraatcn en eene foort van Vifch , om hunne Honden in den Winter daar mede te voeden. De Vrouwsperfoo- nen noemen den ViCch uit , zuiveren dczelven , en hangen dien op om te droogen ; en fbmtyds gaan zy ook met liaarc Mannen ter Vi(chvang{l. Na dat de Tyd der VilFchery voorby is, verüimelen zy de Krui- den, Wortels en Bezion, zo tot hun Voedfel als tot Geneesmiddelen gcfchikt. Op den HcrlU vani;cn de Mannen ook nog eene menigte van die Villlhen , welke zich gewoon lyk omtrent dien tyd vcrtoonen ; ook doodcn zy dan veel Gevogelte, alsCianzen, Endvogels, Zwaanen, en dcrgclyken. Zy leeren de Monden hunne Slee- den trekken , en maakcn het Mout tor die Uytui- gcn en andere gebruiken gereed. l)c Vrouwsper- fooncn zyn in dien tyd bcczig met hun Hennep van Brandcnetelt» , hetzelve op te trekken, in het Wa- ter ter rotting te leggen , te beuken, de Bart 'er af te raaakcn , en hetzelve naar de Dalagans te bren- gen. In den Winter jaagcn de Mansperfoonen op Sa- beldicren en VolTeii ; voorts wcevcn zy Vilchnetten, maaken Sleeden, iiaulcn Hout, en voeren hunne Eetwaaren , die zy in den Zomer bereid hadden, niunr in den Herill niet naar huis konden brengen, Q 5 van '< i ( J ' i j 4< L '1 350 B E S C H R Y V I N G VAN van de verfcheidene Plaatfen, alwaar zy dezelve' gc- bcrgd hadden , naar hunne Hutten. De Vrouws- pcrlüonen zyn'crdan voornaamlyk over uit om Garen tot de Vifchnetten te fpinnen. In de Lente , wanneer de Rivieren beginnen te ontdooijcn, endcVifch, die in dezelven overwin- terde, zich naar de Zee begeeft, yi«den de Mannen hun Werk, dezelven, of de Zeedieren, welken om- trent deezen tyd in niccnigte in de Baaijen komen, te vangen. De Lieden , die langs den Oollerfchen Oceaan woonen, vangen dan de Zeebeever--. Zo ras de Velden , in het voorjaar , van den Sneeuw ontbloot worden, gaat al het Vrouwvolk naar bui- ten, om wilden Knoflook of andere jonge Kruiden of Spruiten te zoeken. Zy bedienen zig daar van niet alleen by gelegenheid van gebrek of Ichaarsheid van andere Leevensmiddelen, 't welk hun, niet zel- den in dit Jaargetyde overkomt, maar ook uit weel- de : want zy zyn zo verzot op allcrlcie foort van Groenten , dat men hen , geduurendo de gchccle Len- te zelden zal aantreffen , zonder ecnigc groente in den Mond te hebben. En Ichoon zy dan altyd ee- ncn grooten Bondel Groente te huis brengen, duurt dezelve zelden langer dan oenen Dag. Behalve de bovengemelde Beezighedcn, zyn de Mannen verpligt hunne Hutten Qx\Bala^ans te bou- wen , hunne Hutten warm te maken , het Lcten te bereiden, hunne Honden te voeden, de Dieren, wier Huiden tot Kleeding gebruikt worden , afte- flroopen, en al het Huisraad en Krygsgerecdlchap te verfchafTen. De Vrouwen zyn hier te land de ee- nigc Kleermaakflers en Schoenmaakllers ; want zy bereiden de Huiden , en maaken de Klcederen , Schoe- nen en Koufen. 't Is zelfs eene fchande voor de Mannen, iets van dien aart te doen ; zodat zy de RuJ/èny toen zy cerll in dit Schiereiland kwamen, ^ in K A M T S CHAT K" A. enz. 251 in een zeer belachlyk licht aanfchouwden, wanneer zy hen of hunne Naalden , of hunne Elfen zagen geftruikcn. De Dienll der Vrouvvun wdfüc hierins- gelyks berteed in hoc verwen der' Huiden , in de Be- zwecringen en in het geneezen der Zieken. De wyze, waarop de Kauitlcbanlalers de Hui- den bereiden en verwen , dczelven naaijen en flunen- hechcen, is als volgt : alle de Huiden, waarvan zy zich toe hunne Kleeding bedienen , als, by voor- beeld, de Huiden van Rendieren , Zeehonden , Hon- den en Bcevcrs , bereiden zy op eenerleie wyze. In de eerde plaats dezelvcn nat maakende en uitfprci- dendc, Ichraapen zy 'er zorgvuldiglyk af alle delhik- jcs Vet of Aderen, die 'er, na de afllrooping, nog aan overig gebleven waren , door middelvan (leenen, n\ hout vall gemaakt; daarna vvryven zy dezelve Iterk met verfche of zuure Kavejaar; dan rollen zy dezel- vcn op, en treeden ze met voeten zo lang, tot dac de Huid begint te Hinken; vervolgens fchraapen zy het Vel weder en reinigen hetzelve , waarmede zy zo lang aanhouden, tot dat de Huid zacht en zuiver is. Zulke Huiden , welken zy bereiden zondcrhec Hair daarin te laaten, pleegen zy cerll op dezelfde wyze te behandelen ; daarna hangen zy dezelfde, gc- duurende eene Week , in den Rook, on naderhand wecken zy dezelven in warm Water om het Hair te doen uitvallen ; ten hiatlle dezelvcn met Kavejaar wryvcndc , gcduurig trccdende en met Stcenen fchraapcndc , maakcn zy dezelvcn cindclyk fchoon en zacht. Zy verwen ook de Huiden van Rendieren en Hon- den, waarvan zy zich tot hunne Klecding bedienen, met de Schors van Llzenhout, in zeer kleine linkjes gofneedcn en gcwreevcn. Maar de Huiden van Zee- honden, welken zy gebruiken of tot Kleeding , of tot iSchocnen, of tot Riemen, om hunne Sleeden • daar* f * - , 'i ^11 h w ^^ i; i ■r » 252 B E S C H R Y V I N G VAN daarmede te binden , verwen zy op eene byzonderé wyze. Nadat zy eerfl: de Huid gezuiverd hebben van het Hair , maal .^^ '>:v:v 0} Photoji-viphic Sciences Corponition "^ \ N 31 WNT MAIN tTMIT WIISTH.N Y I4SI0 4^ jf, \ ó^ \<^^ ^"4!^% n,% C/j ^ 5* O 31 LI f V I I »54 B E S C II R Y V 1 N G van Mannen en Vrouwen, zonder ondcrfchcidïdnu^, gen de boven gemelde Klceding, beUaande het ge- hecle onderfchcid in hunne Ondcrklcederen , en die, waarmede zy hunne Voeten en Beenen bedekken. De Vrouw perfooncn hebben een Onderkleed, dac zy gemeenlyk te huis in hunne Hutten drangen , be- ftaande in eencn Borllrok en Broek aan een genaaid. De Broeken zyn zeer wyd,gclyk de Schippers Broe- ken , en onder de knie vallgebondcn ; de Jiorflrok is van boven wyd, tn met eenen lecren Riem toe- gemaakt, llaare Zomerklcedercn worden gemaakt van bereide Huiden zonder lluir; maar hunne Win- terkleeding beftaat uit Huiden van Rendieren of Steenbokken, met het Bont voorzien. Het Huis- gewaad der JNIansperfoonen bcflaat in eencn bree- Uen lecren Gordel, met eencn Sak van vooren , en een leeren Schootsvel of Voorfchoot van achteren , om hen aldaar te bedekken. Deezc Gordels wor- den van Huiden van vcrfcheidene kleuren gemaakt. De Kamtfchatdalers hadden voorheen de gewoon- te, om geduurende den /oincnyd in dit gewaad uit viflchen en jaagen te gaai\; maar tegenwoordig is deeze moode by hen veranderd, en zy draagen thans onder hunne (jordels linnen I lenjbdea , die zy van de Rtdpen koopen. De bckklecden van hunne Voeten en Beenen zyn uit Huiden van verlcheidene foorten famengclleld. In den Zomer, geduurende den Ucgcntyd, diaagc.i zy eene (bort van Koufcn van Huiden vnn Zeehon- den gemaakt, met de hairige zyde n.inr buiten ;niaar gemeen lykll bedekken zy hunne Voeten en Beenen met de I luid der Beenen van Rendieren , en fom- lyds ook wel met die van de Beenen van andere Dieren, en wel van de ruigllen, die zy kunnen vin- den, om dczelven togen de koude te belLhermen. Maar de IhailluLaaricu» waaivau m wul de h'o' j„k- \ K A M T S C H A T K A, enz. 255 fakken als de Kamtfchatdaïers zich in hunnen grootden Opfchik bedienen , worden op de volgen- de vvyze gemaakt : de Zool is van wie Zeehondenvel; het geen daarSan vaft is , is van fraai geverfd Leer; de Achterftukkcn zyn van wie Hondenleer; en 't geen om de Becncn komt, is van bereid Leór, of van ge- verfde Zeehondenhuiden ; en de bovcnlk Stukken zyn op hunne wyze geborduurd. Deeze Laarfen zyn zo ongemeen , dat , wanneer een ongehuwd Manspcr- foon dczelvcn draagt , men terflond daaruit alleen befluit, dat hy uit vrycn gaat. Zy draagen dezelfde Ibort van Kappen als het Volk van yaktttski. In den Zomer hebben zy ecnc foort van Hoeden, van de BaH van Herkenhout ge- maakt, en vall om hun Hoofd gebonden. De Kn- rilers gebruiken in den Zomci tyd Kappen , van ge- droogd Gras gemaakt! I Iet l loofdlieraad der Vrou- wen by dczelven beftaat in die grootc Paruiken, waarvan wy te vooren melding gedaan hebben; en deeze waren haar zo aangena.un, dat, toen zy tot het Chrillendoni overgingen , zy zeer bczwaarlyk daartoe konden gebrngt worden , om dien ongevoeg- lyken Opfchik voor een gcpaflerHoordficraad te ver- ruilen. Doch tegenwoordig is , romdom de Rtis» /?/c/>(? Volkplantingen , alli's volkomen veranderd, draagende de Vrouwen thans Hcmbdcn , Heir.drok- ken, ilandlobbcn, IVhitfcMi en Linten; over welke verandering zich niemand beklaagt, uitgenomen al- leen de ailcroudrtc Meden. De Vrouwen verrich- ten al haar Werk in Wanten. Voorheen walchten zy nooit haarc Anngezigten ; doch tegenwoordig bedienen zy zich daarenbovcti zélfs van wit en rood Blanketfel, Om wit lilanketfel ie bekomen, moa- ken zy gebruik van zeker verrot Hout; en om rood te verkrygen, v«n zekere Zeeplant *, welke zy koe- ken * /Wrvi m*rl»ut êblitit f\>rm», finut mêttllmê » />« f^ntt umi, j^td. dfitnd. 436. RAI'. LLW, a56 B E S C H R Y V 1 N O VAN ken in Zeehonden Vet, en haare Wangen daarmede wrjvende maaken zy dezelvcn zeer rood. Zy mnaken het mcefte werk van de KIceding en den Opfchik in den Wintertyd, voornaainJyk wanneer zy Bezoeken ontvangen of geeven. De gemeenc of dagelykfche Kleeding voor een Kamtjcbatdaler en zyne Familie komt hem niet minder, dan op honderd Roeheis te ftaan; want de groflle en flechtlle Koufen , die in Rusland niet meer dan twintig Kopciken koden, kunnen in dit Schiereiland niet minder dan vooreenen Roebel ver* kocht worden; en alle andere Dingen worden in die Evenredigheid verkocht. De Kurilers zyn beter in ilaat om goede Kleederen te koopen , dan de Kamtfchatdalers ; want zy kunnen voor eenen Zee- beever zo veel koopen , als de Kamtfchatdalers voor twintig VofTen ; en een Zeebeever koft den eerrtgenoemden zo veel moeite niet, als vyf VoflTen den Inboorlingen van Kamtfcbatka doen. Want, hy moet een zeer goed Jaager zyn, die in Kamt' fchatka meer dan tien Vo(Ten in een Winter vangr; daar een Kurilet zich zelven ongelukkig rekent, indien hy niet ten minlle drie Zeebeevcrs in d it Jaar- getyde vmgt ; behalve dat 'er nog zeer veclen by Storm en Onweer op het Strand geworpen worden. VUL lïOOFD^ \\ KAMTSCHATRA enz. 257 FD^ VIII. HOOFDSTUK. fan de SPYS en DRANK der KAMT- SCIIATÜALERS, en tefens van hunne WYZE van KOOKEN. Hebbende voorheen reeds gemeld , dat al het Vocdlel der Kami fchat dalen allcenlyk bclhac in Wortels, Vifch en Zeedieren , welke in de tweede Al'deeling van dit Boek befchreeven zyn ; zullen wy nu vcrhaalen , hoc zy dezelven webereiden. En in de ecrilc plaats zullen wy beginnen met den Vifch, dien zy in plaats van IJrood gebruiken. Met voornaamde Voedfel der Katutfcbaf dalers, genaamd Tokola^ wordt van allerleic foort van Vifch bereid , en verftrekt hun toe Huisbrood. Zy ver* deelen hunne VilTchen in zes deelen. De ZylUik- ken en de Staart worden opgehangen om te droe- gen. De Rug en de dunnere gedeelten van daw Buik worden in 't byzonder bereid , en gemeenlyk over 't vuur gedroogd. De Kop wordt in ecnc Put gelegd om te zuuren, en dan eeten zy dien nis ge- zouten Vifch, en houden *cr zeer veel van; fchaon de ftank daarvan zo groot is , dat een Vreemdeling dien niet verdraagcn kan. De Ribben , en 't geeu van den Vifch nog daariian overgebleeven is , hangen zy op om te droogen , en daarna (hmpcn zy dezel* ven tot het gebruik. De grootere Becncn of (Iraa* ten maaken zy ook droog tot Vü'*dfcl voor hunne Honden. Op decze wyze bereiden nlle de vcrfchei- dcn Inwooners van het Schiereiland Kamtjihatka hun Tokola^ en zy ceten het zelve voor het grootlle gedeelte droog. Munnc tweede en zeer geliefkoosde Spys is de Kavcjaar, üf Kuit van Vi(ch, wc|kc zy op drie on- R der- ; f Q'i t /■ < • 158 B E S C H R Y V I N G van derfcheidene wyzen toebereiden. Zy droogen de Kuit in haar geheel in de Lucht ; of zy neeraen de Kuit uit het Vlies, waarin dezelve beflooten was, en, fprei- dende dezelve op een Grasbed, droogen zy ze voor het vuur ; of reu laaclle zy maaken cene foort van Rollen van dezelve , met Bladen van Gras, welken zy ook droogen. Zy onderneemen nooit eene Reize , ook gaan zy nooit uit jaagen , zonder droogen Kave- jaar by zich te draagcn. Wanneer een Kamtfchat- daler een Pond van deeze gedroogde Vifchkuit by zich hcL'fc , kan hy zonder cenigen anderen Voorraad te hebben , eenen gcruimen lyd bcftaan : want ieder Ber- ken- of Elzenboom verfchalt hem Ball , welke , by dee- zen droogen Kavcjaar gevoegd ,hem eene aangenaanic Maaltyi uitlevert. Doch zy kunnenze geen van beiden afzondcrlyk ectcn. De Kavejaar, alleen gebruikt, kleelt als Lym aan de Tanden va(l ; en al wordt de Ball: van de gemelde Boomen ook nog zo lang op zich zelf van nun gekaauwdjZyn zy echter naauwlyks in Haat, om dien alleen door te flikken. Daar is noch eene vierde wyze , om de Kavcjaar te bereiden , en waarvan zo wel de Kamtfchutdaiers als de Korekers zich bedienen. De Bodem cener Put met Gras bedekt hebbende, werpen zy de verfche Kavejaar of Vifchkuit daarin, en laaten dezelve in die plaats zuur worden. De Korekers zyii ook wel gewoon, de verfche Kavejaar in groote Bakken te leggen, en ze daarin te laaten zuuren'. Dit word voor hun aangenaamltc Gerecht, en hun Lckkerbeeije gehouden. Daar is nog een derde foort van Spys, door de Kamt fchat daler Sy Tchnpriki ^anocnui, welke op deeze wyze toegerecht wordt. In hunne Hutten maaken zy, boven den Haard, eene Brug van Stok- ken, waarop zy een hoop ViOchen leggen, en dien zy zo lang daarop laaten blyven , tot dat de I lut zo worm wurd uis een Bad. Indien Vr niet cene groo> IQ i I nfifc»* ^ ai -«r- ■" rl: groo- te KAMTSCHATKA, enz. 559 te hoop Vifch op lag, zou een vuur genoegzaam zyn, om dezelven droog temaaken; maar Ibmtyds zyn zy verpligt, om cvvee drie- of meermaal nieuw vuur daaronder te leggen. De Vifch , op dceze wyze toebereid , is half gebraaden , half ge- rookt, en zeer aangenaam van fmaak. Men kan en mag Uit Gerecht houden voor het be(l van iille de Kooklels der Kamtfchaidalers : want al het Sap en Vet i> door eene ge(hiadige Hitte bereid , en het wordt ncict weg te druipen door de Huid, waarin het, nl^ in eemn Bak, bcllooten is, en, wanneer de Vifch gereed is, kan de Huid ook geniaklyk weg- genomen worden. Zo ras de Vifch dus toebereid is, necmen zy de Darmen daaruit , en fpreiden het Ligchaam vnn den \'ilch op ecnc IVIat uit, om hetzelve re droogen. Daarna breeken zy het in ftukken, en doen het in Bekkens, draagende het nis Voorraad met zich; en, wanneer het droog is, ceten zy het aK de ;)ükola. De Kamtfcbai dalers hebben nog een Gerecht, welk zyzeer hoog fcliatten. noemende hetzelve Hut- gul. Het bellnat in Vifch, die in Putten gelegd is om te zuurcn; en fchoon do Reuk daarvan voor an- deren onverdraaglykis, achten de KamtJ'cbatiialers het echter als een ücflyken G ur. Deeze Vifch rot fomiyds zo llerk in de Putten , dat hy niet zonder Lepels daaruit kan genomen worden ; maar in dat geval ceten zy dit Gerecht ook niet zolven, maar ge* bruiken het tot voedlei voor hunne Honden. De Heer Steller zegt , dat de Samojeden in den Zomer ook hunnen Vilch doen zuuren ; maar dat de Aarde, in hun Land bcvrooren zynde, dien veel beter doet blyvcn. De Jaktitdi ^raavenook diepe Putten, waarin zv hunnen Vifch lri!;ii;en , befpren- gende dien met Houtiifch, en ViilKnde de Put me? Bladeren van Uoomcn tot buvun toe » waarOver zy K 9 daa mk i 1 ■ -. 1 1 r' I ^ \ 260 B E S C H R Y V I N G VAM dan eene laag Aarde leggen : deeze Handel wyze is beter daneene van de voorgemelde. De Tungu/ènen de Kofakken van Ochotska bewaaren hunnen Vïfch ge- noegzaam op dezelfde wyze^alleenlyk met ditonder- fcheid, dac zy zich , in plaats van HoutSfch, integen- deel van Afch van verbrand Zeegras bedienen. Hun- nen verfchcn Vifch kooken zy in eenen Trog, neemen dien met Pbnkjes daar uit, en koud geworden ee- ten zy derizelven met cenc foort van Saus. Wat het Vleefch van Land of Zeedieren aangaat, zy kooken hetzelve insgeb-ks in eenen Trog, met verfcheidcncrleie foorren van Kruiden en Wortelen; het Nat van het VHecfch drinken zy uit iiroote Lepels of kleine Bakken ; en het Vleefch rieemen zy op houten Borden, eetende hetzelve uit hunne Handen. Het Vet van Walviflchen en Zeepaarden kooken zy ook met Wortelen. Daar is nog een voornaam Gerecht der Kamt' fchat dalers , welk op alle hunne Maaltyden en plechtige Onthaalen de eerfte plaats bekleedt , en Sclagn genoemd wordt. Zy bereiden het door al- lerhande foorten van Wortelen en Bezien onder elk- ander te Ihmpen, en Kavejnar of Vifchkuit, bene- vens Vet van Walviflchen en Zeehonden , daar by te voegen. Voor hunne Onderwerping aan de Rujpsn dron- ken zy zelden iet;^ anders , dan Water; maar, wan- neer zy zich vrolyk maakten, dronken zy Water, welk ecnigen tyd op Paddenftoelen gelhnn hadt; doch daarvan hierna. Tegenwoordig drinken zy rterke Dranken zo wel als de Ruffen : na het Eeten drinken zy Water; en een ieder, wanneer hy des avonds na bed gaat, zet eenen Pot of Bak met Wa- ter by zich, waarin zy Sneeuw of Ys. werpen, om hetzelve koud te houden ; en zy drinken het altyd voor den ochtend op. Des Winters vermaaken zy zich K A M T S C H A T K A, rnb. 261 zich door geduuriglyk hunnen Mond vol Sneeuw te floppen: en het is voor de Bruidegoms , die voorde Ouders van hunne aanftaande Bruid werl K A M T S C H A T K A , enz. 263 gellrerad worden, Zy hebben daarenboven dit ge- brek, datzy, fteÜe Heuvels of Bergen neergaande, lüc alle hunne raagt loopcn, en ter nauwernood kun- nen tegen gehouden worden : om welke Redon zy » wanneer de Weg van eene hooge Steike naar bene- den loopt, allede Hoiiden, uitgenomen eenen,ont- fpannen , en dezelvcn zachtjes van den Berg leiden. Zy gaan ook te voet de Bergen oj-j; want de Honden hebben genoeg te doen om zell'i maar de leedige Sleede naar boven te trekken. Op eene Sleede, door ólq Kamtfchatdalers Narta gehceten, kunnen zy , behalve den Voorraad voor de Honden en den Ry- der, de zwaarte van omtrent vyfPud laaden. Met deeze Vracht kunnen zy, op eenen taamlyk goeden Weg, eene Reize van meer of min dertig Wcrrten in eenen Dag alleggen; doch zonder Vracht gebeurt het me- nigmaal , dat zy in de Lente , wanneer de Sneeuw hard, en de Sleede van onderen om de gladheid met Beenen voorzien is , met dcrgclyk Rytuig honderd en vyftig Werften ver in eenen Dag reizen. Als 'er een diepe Sneeuw gevallen is , kunnen zy niet mee Honden reizen , voor dat 'er een Pad gemaakt is, 't welk zy verrichten door eenen Man op Sneeuw- Ichoenen , dien zy Brodüvl'chika noemen , vooruit te doen gaan. De Sneeuwfchoenen worden gemaakt van twee dunne Plankjes, in 't midden van een gelcheiden , en aan de Enden weder aan een gebonden , zynde het voorde Gedeelte een weinig opwaards gcboogen. Zy worden famen gebonden door middel van Rie- men, doch zo, dat 'er eene plaats open blyft, waar- in zy den Voet Ileeken , en die zy ook met Riemen toebinden. De Brodovjchika onder ieder Voet eene Sneeuwfchoen vallgemaakt hebbende , verlaat de Honden en de Sleede, en vooruit gaande, maakt hy het Pad een end wegs gereed ; daarna te rug kce- R 4 ren- -■«—.- , ..^. ,.f ; 1 Jt' J 9,64. B E S C H R Y V I N G VAi« rende, leidt hy de Honden en Sleede voorwaard, zover als het Pad gemaakt is ; en dit moet hy zo lang voort- zetten , tot dat hy aan eene Hut komt. Dit is zeer raoeilyk; doch het gebeurt 20 dikwyls, dat geen Kamtfcbatdaler in het Voorjaar ooit op Reis gaat, zonder zy-ie Sneeuwfchoenen mede teneemen. Het gevaarlykfte voor hun is, wanneer zy op weg dooreen Onweer, met Dryflheeuw verzeld , over- vallen worden. In zulk een Geval zyn zy verpligt, met allen haail, de fchuilplaats van eenig Houtge- was te zoeken, en die gevonden hebbende, vertoe- ven zy aldaar zo lang, als het Onweer aanhoudt, 'c welk fomtyds wel fiene geheele Week duurt. In- dien het gebeurt, dat zulk een Onweer een groot Gezclfchap van Reizenden te gelyk overvalt, fpicien zy voor zich eene Kuil onder den Sneeuw, en be- dekken den Ingang derzelve mcc Hout. Doch de Kamtfchatdalers maaken zelden zulke Noodhutten; maar verbergen zich , in dergelyk Geval , in Holen der Aarde, rollende zich in hunne Pelteryen; en wanneer zy dus bedekt zyn , bcwcegen zy of draaijen zy zich niet om dan met de grootlle zorgvuldigheid , op dat zy daardoor den Sneeuw niet afwerpen ; want onder denzelven liggen zy zo warm, als in hunne Hutten : alicenlyk moeten zy zo veel plaats hebben, dat zy met gemak kunnen Adem haaien. Maar wan- neer zy in dien tyd niet van ruime klecderen voor* zien zyn , is de koude onverdraaglyk. Indien de Sneeuwbui hen overvalt in eene opene Landllreek , alwaar geene BolFchaadje is , trachten zy de eene of andere holle plaats te vinden, waarin zy zich verbergen ; doch zy moeten dan groot- lyks zorg draagen , dat zy niet onder den Sneeuw Aikkcn. De Oofte- en Zuidöoftewindcn gaan in dit Schiereiland gemeenlyk verzeld van eencn vochti- gen Sneeuw, die de Reizigers doornat maakt; en wan- ¥ ! \ K A M T S C II A T K A, enz. ^65 wanneer dan een Noordewind met vinnige koude daarop volgt, gebeurt het diliwyls, dat verfcheide-i nen dood vriezen. Nog een ander gevaar voor den Reiziger beftaat hierin, dat in den bitterften en llrengftcn Vorft ver- fcheidene Rivieren niet geheel bevriezen ; en devvyl de Wegen voor het grootfte gedeelte dicht langs de Rivieren löopen, en de Oevers derzelven op de meefte Plaatfen zeer fteil zyn , gaan 'er zelden Jaaren voorby , in welken niet veele Menfchen jammerlyk verdrinken. Ook is het eene onaangenaarae Om- ftandigheid voor de Reizenden in dit Schiereiland, dat hun Weg fomtyds valt door een Bofch, welk, niet lang geleeden,' afgekapt is, ai v, aar zy dan Ge- vaar loopen, van hunne Oogen te verliezen, of hun- ne Armen of Beencn te breeken; wmt de Honden zyn zo averechts, dut zy altyd het hardfl; loopen, al- waar de Wegen het ergll zyn , en om zich zelven te bevryden , werpen zy dikwyis den Ryder om ver. De belle Reistyd in KamtJ'cbatka is in onze Len- te- en Grasmaanden , wanneer de Sneeuw hard ge- worden, of bovenop een weinig bevrooren is. Doch dit ongemak gaat 'er dan echter nog mede gepaard , dat de Reizigers (bratyds genoodzaakt zyn , twee of drie nachten in eenzaamc en woefte Plaatfen door te brengen ; te meer , daar een Kamtfcbat daler in zulk een geval niet ligt befluit. Vuur te ontfteeken, 't zy om zich te warmen , 't zy om Spys te bereiden; daar hy in zync Pclterycn zo warm opgewonden is , en, nevens zyne Honden, droogcn Vifch eet, zo dat hy geen Vuur van nooden heeft, 't Is zelfs ver- wonderenswaardig te zien, hoe alle de Inwooners deezer Luchtftrcek de koude zo ongemeen wel kun- nen verdraagen, dat, nadat zy, op de gemelde wy- ze, ecnen gchcclen nacht zeer gezond doorgeflaa- pen hebben, zy in den volgenden Morgenftond we- R 5 der \: i .V [ ' « k H' 1166 B E S C HR Y V IN G VAN der zo fiifch en vrolyk ontwaaken, als of zy in het, zachtfte en warmde Bed geleegen hadden. Dit fchynt hier zo eigen en natuurlyk te zyn , dat ik fommigen van hun heb zien neerleggen met hunnen Rug ongedekt naar het vuur gekeerd, en niettegenftaande liet vuur reeds lang voor den Mor- genllond uitgebrand was, hielden zy echter aan zeet geruft te flaapen , en zonder eenig ongemak van de koude te lydeu. X. H O O F D S T U K. Hoe de KAMTSCHATDALERS OOR- LOG VOEREN. Schoon de Katntfcbatdalers^ eer zy door de liuffen t'ondergcbragt werden, niet de minfte vcrcooning maakten van Begeerte om hunne Magt te vermeerderen, of hun Grondgebied uittebreidcn ; hadden zy echter zo menigvuldige Twiftcn en On- cenigheden onder elkander, dat er zelden een Jaar voorbygong, waarin niet het een of ander Dorp ten eencmaal verwoed wcrdt. Het Oogmerk hunner Oorlogen was om Gevangenen te ncemcn , ten ein- de dczclven , indien het Mannen waren , tot hunnen zwaarden arbeid , of , indien het Vrouwen waren , tot hunne Wyvcn of Bywyven te gebruiken. Zelfs gebeurde het wel , dat nabuurige Vlekken tegen elk- ander ten oorloge gingen enkel wegens de krakce- Icn, die niffchen hunne Kinderen ontdondcn; of wegens verzuim van elkander tot hunne Gadmaa- len te noodigen. Hunne Oorlogen werden meer door Lid , dan door Dapperheid gevoerd. Zy zyn , in hunnen eigen Aart, zulke BloodMarts en Lafhartigcn , dat zy nooit iemand KAMTSCHATKA, sNz. aó; Iemand opcniyken voor de vui(l zullen aantallen , ten zy door de noodzaaklykhcid daartoe gedrongen. Doch dir is te meer vrecra^l en onbegryplyk, omdat 'er naauw- lyks een Volk onder de Zon fchynt te zyn , welk den Dood minder vreell , dan dit , zynde de Zelfsmoord hier zeer gemeen. Hunn( n Aanval Hellen zy door- gaans op deczc wyzc in 't werk : Des nachts (luipen zy heimlyk in het vyandlykDorp,cn overvallen hen; 't welk des re gemaklykcr gefchieden kan , dewyl zy geene Waeht houden. Óp deeze wyze kan eea kleine Moop een groot Vlek verwoeden ; doordien zy niets meer te verrichten hebben , dan zich van den ingang van ieder Hut te verzekeren, en niet toe te laa- ten,dar 'er iemand uitkomt; 't welk een enkel Mau teffens by iedere Hut doen kan. Wie derhalve het ecrfl uit de Hut zoekt te ontkomen, wordt neer ge- houwen, of genoodzaakt zich te laaten binden. De Mansperfoonen , welken zy gevangen necmen, voornaamlyk indien het Lieden van ecnig belang en aanzien zyn, worden onmcnfchlyk behandeld; by voorbeeld, verbrand, in Hukken gehakt, hunne In- gewanden hun lecvcndeuit het lyf gehaald, of byde Beencn opgehangen. Dit is het droevig Lot van verfeheidene Kiijjiiche Kofakkcn^ geduurendc de onluHen in dit Schiereiland , gcwcelh En dcczc Wreedheden worden metgrootevcrtooning vanZee- gcpraal en Vreugde gepleegd. Decze byzondcre vcrfchillcn der Kamtfcbnt' dalers onder elkander waren van grooten dienll voor de Kofahkcn , toen zy beczig waren om de gehcclc Natie onder de Rujjifche Hccrfchappy te brengen. Want , wanneer de Inboorlingen za- gen , dat de gemelde Kofakken een Dorp aan- taihen , waren zy 'er zo ver vpn daan , om hunne Landgenooten bytcÜaan, dat zy zich integendeel over hunnen Ondergang verheugden , nlcc bcden- kcn- "i \ ' \\ ft68 B E S C H R Y V I N G VAM ii" S] kende, dat de Beurt vervolgens ook aan hen zou komen. In hunne Oorlogen met de Kofakken , hielpen zy meer van kant door Lill , dan door de Wapenen; want wanneer de Kofakken in het een of ander Dorp kwamen, om Schatting van hetzelve te eiflchen, werden zy met alle Teekenen van Vriendfchap ont- vangen ; en men betaalde hun niet alleen de geëifch- ce Schatting, maar men dcedt hun daarenboven ook nog groote Gcfchcnkcn. De Inboorlingen hen dus in ecncn ftaat van Zorglooshcid gebragt hebbende, fnccden hun des nachts de Keel af, oi (laken de Hut- ten in Brand, en verbranden dezelvcn met allede/l^ö- fcikken, die daar in waren. Docu* zulke Liftigheden werden zeventig Aö/^to« op twee Plaatfen vernield, *t welk , gemerkt het klein getal dier Lieden , welke in dit Schiereiland waren, een zeer aanmerklyk Verlies moeft gereckend worden, 't Is zelfs fomtyds wel gebeurd , dat , wanneer zy geene geleegcnheid had- den, om de Kofakken ten cerrte heimlyk van kant te helpen , zy twee Jaaren lang de Sciiatting vreed- zaamlyk betaalden, wachtende flechts naareenegun- llige Omdandigheid , om zulks ter uitvoer te kun- nen brengen. Door deeze Loosheid vernielden de Kamtfcbat^ dalers in den beginne veele Kofakken ; maar tegen- woordig zyn de laatflgenocmden beter op hunne hoede, en inzonderheid dan, wanneer zy hen op ccne buitengewoone wyzc lielkoozen, verwachten^ de altyd eenigen kwaaden Toeleg van ditvcrraderlyk Volk, wanneer de Vrouwen des nachts de Hutten vcrlaaten. Wtximccr de Kam f fcbatdalers voorgeven, van doode Lieden gedroomd te hebben, of dat zy ver afgelegene Dorpen gaan bezoeken, is 'er reden om ' voor cerenalgemcenenüplland beducht te zyn. Ten tydc van dcrgclykcu algemucncn Opllond , doo* den I: ï KAMTSCHATKA, enjè. aö^ den zy alle de Kofakken, die hen ontmoeten , en welke zy overnieertercn kunnen , zelfs ook hunne Landge- nooten, de Kamtjchatdalei's^ die zich niet in dien Oprtand by hen willen voegen. Zo ras zy vernee- men, dat 'er cenigc Troepen tegen hen optrekken, zyn zy gewoon , in plaats van hunnen Vyand ic ge- moet te trekken , do Wyk te nccmen naar de eene of andere vcrhecvcne Plaats , welke zy zo (lerk be- veiligen , als zy kunnen , en Hutten aldaar oprech- tendc, verwachten zy in dien ftand den Aanval. Wan- neer zy aangctaft worden , verwecren zy zich kloek- mocdiglyk met hunne Boogcn en Pylen, en op alle zodaanigc wyzc, als zy het diendig oordeelen; maar zo ras zy ontdekken , dat de Vyand zich waarfchyn- lyk in 't kort Mccller van hunne Sterkte zal maaken, brengen zy eerft hunne Wyvcn en Kinderen om 't leeven, en daarna Horten zy zich van de Hoogte neer, of zy vallen met hunne Wapenen in de handep op hunne Vyanden aan , opdat zy niet ongewrooken raoogen ilcrven. Die noemen zy een Bed voor hun- zclven maaken. In het Jaar 1740. bragt men van Utkolok een Meisje, welk de Muitclingen in hunne Ichiclykc woede verzuimd hadden te dooden; alle de overigen waren vermoord , én de iVluitelingen zclvcn wierpen zich van den Berg , waarop zy zich vcrfchanll liaddL-n, in de Zee neer. Zoderd Kamtjchatka aan het RuJJilche Ryk on- derworpen is, zyn 'er allccnlyk twee Oproeren, die eigcnlyk zo konden genoemd worden, voorgeval- len, l lot eerde Oproer gebeurde , in den Jaare 1 7 1 o., in lioljchcretskoi O/irofr ; en het andere, in den Jaare 171 3., aan de Rivier Awat/'cha. Beide wa- ren echter ongelukkig voor de Wecrfpannelingcn. Geduurende den eerllcn Opdand , belegerde eene groote menigte Kaw^fcbatdalers het Fort /to/fcbe» retskoi , waarin niet meer dan zeventig Kojakken toe I >1 %. ■ \\ li «Tk m i 1' h ( « ^1 • \ï 'I 'I tyo B E S C H R Y V I N G van t tot Bezetring lagen. De helft derzelven, of vyf eri dertig Man , deedt eenen Uitval , en joeg alle de IVluitelingen op de vlugc, en terwyl zy hunne Bv o- len, waarin zy derwaard waren gekomen, zochten te bereiiten, verdronken 'er in die gruote verwar- ring zo veel van hun in de Rivier, dat dezelve door hunne doode Liu,chuanien bykans (^pgepropt was. De oproerigen aan de llivicr Aivatfcha verbeeldden zien zo ztkcr, dat ze de liujjen zouden vcrnieicn, dat zv zelfs lecren Riemen hadden medegcbragt, om dezeive duanncde te hinden. Ondertulfchen wer- den alle de Muitelingcn of gedood, of gevangenge- nomen. Hunne Wapenen bcftaan in Boogcn , Pylen , en Spiefen , met eenon Maliënrok. Hunne Pylko- kers zyn gemaakt van Lorkenboomenhout, rondom belymd met de fchors van iierkonhout; hunne Boog- llrt'nj;en belhan uit de Bloi^dvaten van VVulviflèhcn; en hunne Pylon zyn gemeenlyk omtrent vier voeten Jang, aan de Spits met Steen of Been voorzien; en, fchoon zy maar taamlyk wel gemaakt zyn, zyn zy echter zeer gcvaarlyk , zynde allen zo (lerk vergif- tigd, dat iemand, daarmede gewond wordende, doorgaans binnen vier en twintig uuren aan de Won- de fterft, ten zy het Vergift uirgezoogcn worde; *c welk het eenige bekende I lulpmiddel daartegen is. Hunne Spiefen hebben insgelyks eene l*unt , van Steen of Been gemaakt. Hunne Maliënrokkcn ^ e- Ibaan uit Matten, of uit Huiden van Zeehonden en Zeepaarden, welken zy in Riemen fnyden, en ver- volgens wedór famen vlechten. Zy doen dtzelven aan hunne linker zydo , en bindenze met Riemen aan hunne rechter zyde : van vooren en van achter is 'er een Plankje aan vall gemaakt , om hunne Bord en hun Hoofd te beveiligen. Wanneer zy ecnen Togt te voet doen, is het . . rocrk- KAMTSCHATKA, enz. 271 merk waardig, dac 'er nooit twee tegen ellcanderin ee- ncn Rei gaan , maar dat ze alleen op elkander volgen in het zelfde Pad, welk door het geftaadig gebruik zeer diep en fmal wordt ; in zo verre zelfs , dat het voor iemand, die daaiian niet is gewend, byna onmoog- lyk is, in zulk een Pad te gaan; wanc de Kamt' fchatdalers zetten in het gaan altyd den eenen voet Vecht voor den anderen. om -^ 't XL HOOFDSTUK. Van de MEENINGEN der K AMTSCHATDA- LERS nopens God, nopens de Voortbrenging der fVaereld , en andere Stukken van den Godsdienft, De Kamt fchatdalers, gclyk andere blinde en woede Natiën , hebben gecnc andere Begrip- pen van den Godsdienft, dan die ongerymd, belach- iyk en voor een befchaafd gemoed zeer aanftootlyk zyn. Zy noemen hunnen God Kitchu , maar zy bcwyzcn hem gecnc Godsdienftige Eere, en*teenig gebruik, welk zy van dien Naam maaken, is om zich daarmede te verluftigcn. Zy vertellen zich zul- ke fchandelyke Vcrdichtfcls van hem, dat iemand zich zou moeten (Ihaamen , die dezelve wilde her- haaien. Onder veele andere Dingen verwyten zy hem, dat hy zo veele fteile Heuvels, zo veele Storm- vyrindcn gemaakt heelt; en in alle de Rampen, die hun bejej^cncn , vloeken en lafteren zy hem. In cene groote en ruime cffenc Vlakte rechten zy cenen Paal op , nan welken zy ecnc menigte oude vodden en lappen binden. Wanneer zy dien Paal voorhy i!;aan , werpen zy een Üuk Vifch of eenige andere Eetwoaren by detuelvcn neer ; en dicht by dien i mm I j 't i I »• k/B B E S C H R V V I N G VAN dien Paal vergadei^en zy nooit eenige Bezien , of dooden aldaar eenige Beeften of Vogels. Deeze zo- genoemde foorc van Offerliande behoudt , gelyk zy zich verbeelden , hun Leeven , welk anders aeer zou verkort worden ; zy offeren echter niets , 't geen nog van eenig gebruik voor hun zelveft kan 2yn , maar alleenlyk de Vinnen en de Staarten der VilTchen, of zulke Dingen , welken zy toch zouden moeten wegwerpen. En in dceze Byzonderheid komen alle de Heidcnfche Volken van y^/ia met elk- ander overeen , dat zy flechts zulke Dingen opof- feren , die voor hun van geen Dicnft meer zyn. Behalve de Piaatfcn, alwaar de gemelde Paaien zyn opgerecht, merken zy ook nog verfcheidcne anderen als gewyde Plaatfen aan, by voorbeeld. Brandende en Rookendc Bergen , Heete Bronnen en deeze en gene byzondere BofTchen , welken zy zich verbeelden bewoond te zyn door Duivels, die zy meer vreezen en eeren , dan hunne Goden. Alle hunne Meeningen zo omtrent de Goden als omtrent de Duivels zyn, buiten allen twyfel, zeer onnozel en belachlyk. Ondcrtullchen kan men 'er ech- ter nog uit befluiten , dat zy zeer gcncegen zyn en daarna trachten , om Reden te geeven van het Aan- weezen van ieder Ding , voor zo verre als zy in Haat daartoe zyn ; en fomniigen van hun zoeken zelfs doortedringen tot de Gedachten der Vogelen en Vis- fchcn. En wanneer eens de eenc of andere Mce- nine is vallgefteld, bcmoeijen zy zich nooit met het Onderzoek, ofdie Zaak mooglyk zy ofniet. Hier- vandaan komt het, dat hun Godsdienll ccnig en al- leen fteunt op de oude Overleveringen , welken zy zonder eenige Toetfing gelooven. Zy hebben geen Begrip van een Opperweezen, dat Invloed heeft in hur Geluk of Ongeluk ; maar zy houden ilaaude, dat ccn ieders Voor- of Tcgen- fpocd k A M T S C H A T K A. ENZ. 573 fpoed van hem zelven afhangt. Zy gelooven , dat de Waercld eeuwig, en de Ziel onfterflyk is, dac dezelve wtder ty hun Ligchiiam zal gevoegd wor-' den , en eeuwig leeven , onderworpen aan dezelfde Ongemakken en Wederwaardigheden , als in het te- genwoordige Leeven ; alleenlyk met dit onderfcheid, " dat zy grooteren overvloed van alle Noodwendighe- den des Leevens zullen genieten : zelfs verbeelden 2y zich , dat ook de allerkleinfle Diertjes weder zul- len opftaan , en onder de Aarde hunne Woonplaats hebben. Zy mccnen, dat de Aarde plat is, en on- der dezelve ook een Uitfpanfel is , gelyk hec hunne, in welk het, wanneer zy Zomer hebben. Winter is, en integendeel Zomer is, wanneer zy Winter hebben. Omtrent de toekomende Belooningcn en Straffen gelooven zy, dat in de andere Waereld de Ryken zullen arm , en de Armen ryk zyn. Hunne Begrippen van Deugd en Ondeugd zyn even zo buitengemeen en zonderling, als die welken zy omtrent God hebben. Zy gelooven , dat alles wettigen geoorloofd is , 't welk maakt, dut zy aati hunne Begeerten en Driften kunnen voldoen; oor- deelende daartegen dat alleenlyk Zonde te zyn, waarvan zy Gevaar en den Ondergang vreezen. Hier- van daan komt het, dat zy noch Moord, noch Zelfs- inoord , noch Ovcrfpel , noch Onderdrukking , of dergelykc Wandaaden , als Godloosheid aanzien ; integendeel zy merken het als eene zwaare Zondö aaui iemand te behouden, die in gevaar is van te zullen verdrinken , omdat zy bygcloovig genoeg zyn te gelooven, dat iemand, die een ander uit het Wa- ter redt, in 't kort zelf verdrinken zal. Zy houden het insgelyks voor Zonde, heet Water te drinken, of zich daarin te baden , of op eenen Brandenden Berg te klimmen. Behalve oniclbaare ongcrymdc Ge- wuumen, hebben zyouk ntg dit zonderling gebruik, S dus mm ti ! i i' r il. l n :'^l Tnhoorlingen van het fl74 BÉ S C H R Y V I N Ö van dat zy den Sneeuw van hunne Voeten fchrabben met een Mes , en hunne Bylen op den W;2g (lypen. Men moet echter bekennen , dat zy het eenige Volk tiict 7.yn , die zeer kinderachtige en belachlyké By- geloovlgheden hebhen. Behalve de bovengemelde Goden , bewyzen zy ook eene Godsdicniligc Ecrc aan vcrfcheidene Die- ren , van welken zy gevaar te vreezen hebben. Zy offeren Vuur bydc liolcnvan Sabeldicren en Voffèn. Wanneer zy vifTchcn , raadcn zy de VValvifTchen en de Zeepaarden, om hunne liootcn niet om ver te werpen; en wanneer zy op de Jagt gaan , verzoe- ken zy de Beeren en de Wolven, om hen niet tebe- fchaadigen. ' Deeze was de Staat dor Schiereiland Kanitfchatlca , geduurende de eerde Jaaren van myn Vcrhiyf onder dezclven. Doch te- genwoordig zyn , d(K)r de zorjr der Keizerin van Rusland^ Zond.lingen aangcfteld , die derwaard vertrekken, om ben inden Chrilllyken Godsdicnft te onderwyzen. In den Jaare 17 14. werdt door de hooge Kerkvergadering te Petersburg een Geeftlyke nanr dit Schiereiland gezonden met eenige Byzitters, en alle de Noodwendighcden om eene Kerk aldaar te bouwen, en dit wilde en woede Volk in het Chris- tendom te onderrechten; alle welke Poogingen mee een zo goed Gevolg bekroond werden, dat niet al- leen veeleii van hen gedoopt maar in vcrfcheidene Plaatfen ook Schooien opgcrecht wierden, waarin de Kamt fch at dalers zeer gaarn hunne Kinderen zon- den ; zo dat wy Reden hebben te hoopen , dar men, biniien weinige Jaaren , den Chrilllykcn Godsdienft in alle deeze Noordlyke Landfchappen zal aangeno- men zien. . . ^:\% 'T':: ■.,•:• •^^ XII. HOOFD- •I.': K A M T S C H A T K A, bnï. ü^s XU. H O O F D S T U K. Fan hunne SCHAMANS, of zogenoemde : BEZWEERDERS. De Kamtfchatdalers hebben geenen , die zic|> eigenlyk voor Schamans of Bezweerders uic- geeven, gelyk anders by alle de nabuurige Natiën van Siberië en Tartt^rye gebruiklyk is. Integen- deel worde in hec vSchierëiland Kamtfchatka ieder oud VVyf, als eene Tovenares, en eene Uftlegder van Droomcn aangezien. In hunne Bezvvceringen fprec- ken zy binnensmonds eenige Woorden uit over d$ Vinnen van fomniigc VifFchen , over het Gras, en over eenige andere Dingen; door welke middelen zy zich verbeelden Ziekten te kunnen gencezen, Onheilen en Rampen af te wenden en toekomende Dingen te voorzeggen. Zy zyn groote Waarneemers van Droomen , wel- ken zy elkander verhaalen , zo ras zy in den Mor- genllondontwaaken. Zy oordeelen daaruit aangaanie den Voor- of Tegenfpoed , dien zy te verwachten hebben. Sommige Droomen hebben hqnne vafte en bepaalde Uitleggingen. Behalve deeze Bezwee- ringen meenen zy ook Kundigheid te hebben van de llandkykery, en 's Mcnfchen toekomende goede of kwaade Gebeurteniden uit de Trekken in zyne Han- den te kunnen voorfpellen. Maar de Regels, wel- ken zy daarin volgen, worden als een groot Geheim aangemerkt, en verborgen gehouden. S 3 XIII. HOOFD- ■■ %y6 BE S C H R Y V I N C VAM \\ \ '■. 4 XIII. HOOFDSTUK. ran de GODSDIENSTIGE PLECHTIG- HEDEN der KAMTSCHATDALERS. De Kamt fchat dalers vieren altyd drie Dagen in onze Slagtmaand, die daarom by hen de Maand der Zuivering genoemd worde Steller meent, dat dit Fcell eerll was ingefteld door hunne Voorvaders, om GodcDank te zeggen voor alle zy- ne Zegeningen; maar dat hetzelve naderhand, we- gens de Domheid deezer Volken, in dvvaaze en be- lagchlyke Plechtigheden veranderd was. Dit fchync ook nog te meer wanrfchynlyk , om dat- zy, nadat hun Zomer- en Herfftwerk voorby is, dit Fecft aan- merken als een Einde van hun Werk in dit Jaar, en als een Begjn om elkander te gaan bezoeken ; want die voor dceze heilige Dagen aan iemand een plech- tig Bezoek geeft, is verpügt, omtrent dien tyd Ver- zoening daarover te doen, indien hy zulks niet reeds te'^ooren gedaan heeft. Hiervandaan blykt het ge- noegzaam , dat do Voorouders van dieeze Volken de gewoonte hadden , om de cerfte Vruchten van hunnen Zomerarbeid aan God op te offeren, en zich met elkander vrolyk te maaken. De Noordlyke en Zuidlyke Kamtfch at dalers bedienen zich van ver- ibhillende Plechtigheden in het vieren van hunne heilige Dagen , op welken zy veele dwaaze en be- lagchlyke ouderwetfche Gr'Uen verrichten. Ik zal ceiie geringe Schets van eene deezer Vergaderingen in het Zuidlyke gedeelte van het Schiereiland Kamt- fcbatka gceven. Na vccle zcldzaamc Plechtigheden brengen zy ten voorlchyn cencn kleinen Vogel en ecnenVifch, wel- ken zy op kooien braaden , en onder elkander ver- dee- 7. » K A M T S C II A T K A , enz. 277 deelen; waarna een ieder zynStuk in het Vuur werpt tot eenc ofFerhande voor die Geellen , welke op hun- ne Feeftdagen verfchynen. Vervolgens kooken zy gedroogden Vifch , en gieten het Nat daarvan uit voor hun Afgodsbeeld, eetende zelven den Vifch. Eindelyk neenien zy den Berkenboom uicde Hut, en brengende dien naar hun Magazyn , leggen zy hem daar op , om tot het volgende Jaar bewaard te wor- den. Dus eindigt hun Feell. XIV. HOOFDSTUK. P'an de plechtige MAALTYDEN en VER- MAAKLYKHEDEN der KAMT- • SCHATDALERS. Zy rechten plechtige Maaltydcn aan, wanneer het eene Vlek het andere onthaalt, 't zy by ge- legenheid van een Huwlyk , of van eene gelukkige en overvloedige Jacht of VilTchcry. Zy onchaalen hunne Gallen op groocc Bekers Opanga , waarvan zy zo lang drinken, tot dat zy allen , de een voor en de ander na, beginnen te braaken. Somtyds ge- bruiken zy ook zekeren Drank , getrokken op Pad- deftoelen , waarmede de Rufjen de Vliegen doodcn. Dcezen Drank bereiden zy met het Sap van Epilo- bium of Wilgeboomcn. '^ Het eerfte Toeval van iemand, die te veel van dat Vocht gedronken heeft, is eene Bceving door alle zyne Ledey, en dan begint hy binnen den tyd van een half it^r te mymeren en te revelen, als iemand, die in eene koorts ligt; en hy is of vrolyk of droef- gceftig en boosüartig, naar dat zyne byzondere ge- llcldheid zulks medebrengt. Sommigen huppelen, danfen en zingen; anderen fchreiën en zyn fchriklyk S 3 lie- f' 'J 078 BESCHRYVING van benaauwd, maakende vaneen kleinen Heuvel eenen grooten Berg, en van eenen Icpelvol Water een ge- heel Melr. Maar dit is te verllaan van de zulken, welken dien Drank onmaatig gebruiken : want in eene kleine Hoeveelheid genomen, wekt het hunne Leevensgeeften op , en maakt hen lullig , moedig en vermaaklyk. Men heeft waargenomen, dat zy, wanneer zy van die Plant gegeeten hebben, alles, wat zy decden, hoe,« dwaas het ook mogt zyn , (taande houden, gehóorzaamende allcenlyk de bevelen van dien Drank. Ondertuflchcn is het gebruik van die Plan- ten zo gevaarlyk, dat, indien zy niet vooriif wel 011- derzochs. worden, zy zeer veelen ten verderve vc - ftrekken. De Kamt fchat dalers zyn niet zeer bc- fchroomd om deeze dronkenmans vrolykhedcn te verhaalen ; en milTchien maakt het gellaadig gebruik van deezen Drank denzelven minder gevaarJyk voor hun. Een van onze Kajakken waagde het van deeze Paddeftoelen te eetcn , om zyne Medegezellcn te verralTèn; maar het was niet anders dan met vcele moeite, dat zy hem nog in het Lecvcn behielden. Een ander van de Inboorlingen van Kamtfchatka^ van deeze Plant ryklyk veel gebruikt hebbende, ver- beeldde zich, dat hy op den Rand der Helle Houdt, gereed om daarin van boven neer gellort te worden, en dat zync geliefkoosde Plant hem gebood op zyne Icnieën te vallen, en eene volkoraene Belydenis ie doen van alle de Zonden , welken hy zich kon crin- neeren ; 't welk hy ook deedt voor een groot getal zyner Landgenooten , tot geen gering Vermaak der- zelven. Men verhaalt, dat een Krygsknègt van de Bezetting van Kamtfchatka, een weinig van deeze Plant gegeeten hebbende, een groot End wegsging zonder eenige Vermoeijing, maar ten laatfte , al te veel daarvan gebruikt hebbende , lUerf hy. Myn Tolk K A M T S C H A T K A , enz. 279. Tolk dronk ook eens een weinig van dat V^ocbr, j:onder het te kennen , en hy ,wcrdt 'er zo doJ van,, dat het ons zeer bezvi^aarlyk viel hem te beletten, zy-. nen Buik op te fnyden, zynde,gelyk hy naderhand, zeide, door hetzelve gelaft, zulks te doen. De Kamtlcbatdalers en Korckers eeten van die Plant, wanneer zy beflooten hebben iemand te ver- moorden. En onder de Korekers is zy in eene zo. groote achting, dat zy ieniand, die door dat Vlocht is befchonken geraakt , niet toelaaten , zyn Water op den Grond te niaaken , maar in tegendeel hem- eenen Pot geeven , om zyn Water te behouden , welk zy drinken, en dezelfde Uitwerking heeft, als het gemelde Vocht of de Drank zelf. I)eeze Plant groeit niet in het Land der Korekers^ zodat zy de- zelve van de Kamtfchatdalers moeten koopen.. Drie of vier derzelven zyn eene maatige Gift;, maar wanneer zy begeerte hebben om dronken te zyn, nee-, men zy 'er tien van. De Vrouwen gebruiken dezelven nooit ; zodat al- le haare Vrolykheid alleen bellaat in korts wylcn , dan- fen en zingen. Haar danfen gefchied op de volgende wyze : De twee Vrouwsperfooncn , die met elkan- der willen danfen, fpreiden eeneiVIat uit in het mid- den der Hut, en knielen tegen over elkander op dezelve neer, houdende in iedere Hand een klein Touwtje. Dan beginnen zy eerft zachtjes te zingen, beweegen- de hunne Handen en Schouders een weinigje. Daar- na verheffen zy hunne Stem by Trappen, en ver- meerderen de Beweegingen hunner Li}i;chaumen, tot dat zy byna buiten den Adem en geheel vermoeid zyn. Deeze vreemde en onbefchaafJe wyze van danfen , gelyk zy my voorkwam , (Uieen de Kamt- fchatdalers grootlyks te vtrmaaken. Zo fterk is het vooroordeel vap iedere Natie en voordecle van haare eigene GewQonten en Gebruiklykhcdcn. S 4 In (1/ i % u f'J aaMMi mmmm 280 B E S C H R Y V I N G VAN In hunne Minneliederen verklaaren zy hunne Ge- ncegenheid aan hunne Beminden, als hunne ISmerre^ Hoop en andere Genioedsbcwecgingen. De Vrou- wen , die hier gemeenlyk de Liedjes niaaken , hebben eent? aangcnanme en iieldcre Stem. Schoon men niet zeggen kan , dac zy geene Genecgenheid voor de Muziek hebben» hebben zy echter geene Mu- ziekwerktuigen , uitgenomen eene eenvoudige Fluit, en daarop zelfs kunnen zy niet cenen Topn fpeelen. Een ander foort hunner Tydkortingen is anderen Lieden in bun fpreeken , gaan en alle overige Daa- dcn na te bootfen. Wanneer 'er een Vreemdeling in het Schiereiland Knwtj'chatka komt, geeven zy hem cenen nieuwen Naam , en nepmen zorgvuldig- lyk alles omtrent hem wqar, 't welk zy vervolgens naboorfen in alle hunne Byccnkomften,om elkander te vermaakcn. Somtyds roolicn zy ook Tabak , en verhaalen elkander Verrelfels. Alle deeze korrswylen pleegen zy gemeenlyk indenNachrtyd. Zy hebben ook byzondere Potfemaakers; doch hunne Scherts is onverdraagiyk vuil, onbctaamlyk en onkuifch. XV. II O O F D S T U K. rj^'^^GASTVRYllETD der KAMTSCHAT- DALERS, en vat? biifwc BETOONING van VRIENPSCIIAP. Wanneer de oen of nnder Inboorling van die ï^and Vricndfchap zoekt te niaaken mot oen ander, noodigt Iiy hem in zyne Hut, en om henito onliaalen, maakt hv zo veel van zyne bcfcEctwaa- rcii gereed, als voof tien Perfoonen zou genoeg zyn. /o 'a^ kcmr niet de Vreemde in de Hut, (♦.e tofzyn ontva igit zeer heet gemaakt is, of hy en de Wnard klec • il KAMTSCHATKA, enz. 281 van die not oen Il om ce ctwaa- cRzyn. ror zyn Wnard klcc- fciceden zich byna geheel naakt uit. Dat gefchied zynde , zet de laatftgenoemde zynen Gall een groote menigte Eetvvaaren voor ; en lerwyi deeze daarvan eet, giet de Waard geduurig Water op gloeiende Stecncn, tot dat hy de Hut onverdraaglylc heet maalit. De Gafl wendt alb mooglyi^e Poogingen aan , om dccze onmaatige Hiite te verdraagen ; en alle Spys, die toebereid is.; op te eeten. Onder- tuffchcn gaat de Huisheer (leeds voort met zyne Poo- cingcn, om zynen Vriend te noodzaaken, wegens de ïlittc te klaagen, en te verzoeken, dat hy mooge vcrfchoond weezbn van alles op te eeten. Wanthec wordt den Waard tot Schande gereekend, en als een Blyk zyner Gierigheid aangemerkt, indiende Gaftin ftaat zo'i zyn , om den geheclcn Voorraad der toe- bereide Spys to kunnen gebruiken. Hy zclfcet niets gcduurendc al dien tyd , en het ftaat hem vry , zo dikwyls uit de flut te gaan als hy wil; maar de Gaft durft zich niet bcwcegcn voor dat hy bekent over- wonnen te zyn. Op zulke -IVIaaltyden overlaaden zy zich zodaanig met Spys, dat zy in de drie volgende Dagen geen Eeten moogcn zien , en zich naauwlyks bcwcegcn kunnen wegons hunne volheid. Wanneer de Vriend tot de Keel toe vol en opge- propt is , ook de Hitte nier langer verdraagen kan, koopt hy zyn Ontflag doorGefchenken van llondcn, KlcetivTon, of' ecnigc andere Zaaken, die zyncui Wai'vd aangenaam zyn ; waarvoor hy ecnigc oude Vodden en onnu'tc kreupele Rekels te rug ontvangt. Doch dit wordt niet als eene Vcrongelyking aange- zien , maar in tegendeel als een Bevvys van Vricnd- fchap aangemerkt, en hy verwacht , op zyne beurt, op dej'oli'de wyzc door zynen Vriend onthaald te worden. En, indien de IVIan, die dus door zynen Vriend gcplonderd is, niet in ecnen bchoorlyken Tyd zyn Tegenbezoek by hem aflegt, behoudt hy s 5 «y- & i >««■ A ' 4 s83 B E S C H R Y V I N G van j^ne ©mvitijgene Gefchcnkcn niet lang ; want zyn Gall geeft hem een tweede Bezoek, wanneer de Waard verpligt is , hem te vereeren wat hy kan : maar, wanneer by , of «Ie Gierigheid , of uit Armoede , zy- nen Vriend geen Gefchenk doet» wordt zulks als de grootlle Verimaading en VeroDgclyking aangezien, en hy moet verwachten , dat dcezc Mun altyd zyn Vyand zal zyn; daarenboven, is de Handel wyze zo eerloos en (chandclyk, dat niemand naderhand ooit met zulk ecncn in Vriendfchap wil Iceyen. In hunne overige Gallcryen behandelen zy hunne, Vrienden op dezelfde wyze; allecnlyk pynigcn zy hen dan niet met de ilittc, ook verwachten zy dan geenc Gelchcr.ken. Wanneer zy hunne Vrienden onthaalcn op het Vet van Zeehonden of WalvifTchen, fnyden zy het eerll in Riemen , en de Waard , voor zyne Gallen neerknielende, en houdende indecene Hand een Riem of Reep van dat Vet, en in de an- (Jerc I land een Mes , ileekt hy het Vet in hunnen Mond, fchreeuwendc in eenen lluurfchcn Toon, Ta na^ en met zyn Mes fnydt hy dat gecnc af, 't welk uit hunnen Mond hangt, nadat dezelve voorüf /o vol gepropt is, als zy dien houden kunnen. Die van eenen anderen iets nuodig heeft, kan het gcmecniyk by dergelykc gelegenheden vcrkrygen; want het wordt voor den Gaden zeer fchandelyk ge- reekend , zynen edelmoedigtn Waard iets te weige» riMi. Een voorbeeld hiervan gebeurde tuffchcn oe- nen Kamt jtbrit daler en eenen onlangs gedoopicn Kofak^ zyndc' het Geval maar even voor mvne aan- komll in dit Schieixiiland gefchied, en toen nog het gemeenc Onderwerp van alle Gefprekken. De Ko- Jak hadt, volgens de gewoonte van dit Landlchap, eenen Kamtj'chatiinlar to» zynen Vriend , die , gc- lyk hy vernam , eene by uitnocmenheid fraaije Vos- fenhuid bezat. De Kojak haUt wel grootc gence- gcn- K. A M ï S C H A T K A, enz. *i83 genheid voor dezelve ; doch , dewyl de Kamtfchat* daler geen afftand van dezelve doen wilde, kon hy die Huid niet magcig worden. Om echter zyn Oog- merk teverkrygen,nüodigde hy zynen Vriend in zyne Iluc, alwaar hy hem op gi-oocen overvloed van Spys onthaalde, en door Water op gloeijende Sccenen ta gieten , maakte hy de Hitte van de Hut zo onver- üvaaglyk voor den Kamt fch at da Ier , dac deeze ten laaiile genoodzaakt wierdt, om zyn ontflag te ver-» zoeken. Doch de Ko/'akwMe hem dit nietvergun*' ncn , voor dat hy hem die fraaije Voflenhuid beloofd hadt. Men zou wel denken, dat dit Onthaal den Kamtfcbat daler niet zeer aangenaam kon zyn: doch hy hadt integendeel getoond, dat hy grootlyks daar-» mede in zyn Ichik was, en nadruklyk betuigd, dat hy nooit gedacht hadt, dat hetmooglyk was, zulk ecne Hitte te weeg te brengen , of dat de Kajakken hunne vrienden met zo veel deftigheid konden onthaalen : daarom hadt hy ook verklaard , dat , fchoon hy zyn Volfcnvel als eene onwaardeerbare Zeldzaamheid aanmerkte, hy echter met groot vermaak hy die ge- leegcnhcid aflland daar van decdt , en ajm het tref- lyk Omhaal van zynen Vriend altyd gedenken zou. XVI. HOOFDSTUK. . ran do VRYERY, IIUVVLYKEN, enz, der KAMTSCHATDALERS. ' Wanneer oen Kamt fch at daler voorn ccmcns is te trouwen , ziet hy naar ecne Bruid om in ecne der nabuurige Dorpen , en zcKlcn in zyn ei- gen; en eene Vrylter naar zynen zin gtwnden heb- bende , ontdekt hy zyne (jcneegenheid aan haare Ouders, verzoekende, dat hydc vryhcid mooge heb- ben, *1 SOB |.s ^ ^ J184 B E S C H R Y V I N G VAN ben, om hen voor zekeren Tvd te dienen. Deezo Vryhcid verwerft hy gemaklykycn, geduurende dee- zen dienft , coonc hy eenen ongemeenen Ernft en lever, om hun , voor zo veel hem mooglyk Is, genoegen te geeven. Na dus den beftemden tyd uitgediend te hebben , verzoekt hy de Vryheid , om zyne Bruid te moogen weg neemen ; en , indien het hem gelukt is, haare Ouders, zyne Bruid en haare Nabeftaanden te behaagen , wordt zulks gereedlyk ingewilligd. Maar, indien zy het weigeren , geeven zy hem de cene of andere kleine Vereering voor zyne Dienden , en laa- ien hem daarmede heenen gaan. Somtyds gebeurt het, dat dceze Bruidegoms, zonder iets van hunnen Toeleg te ontdekken, zich in het een of ander vreem- de Dorp in Dienft begeeven ; en fchoon een ieder hun voorneemen wel vermoedt , wordt het echter niet bekend, voor dat hy of zyne Vrienden zulks be- kend maaken. Wanneer een Bruidegom de Vryheid .verwerft , om zyne Bruid weg te voeren , zoekt hy gelegenheid om haar alleen te vinden , of in Gczelfchap van maar weinig Perfoonen. .Want,geduurcndedcczen Tyd, zyn alle de Vrouwen van het Dorp verpligt haar te bcfchcrmen; daarenboven heeft zy twee of drie ver- fchcidcnc Klccdcren over elkander aan, en is met Vifchnctcen en Strikken zo bewonden , dat zy zich naauwlyks meer beweegen kan dan een Beeld. In- dien het den Biuidcgom gelukt, haar alleen, of in Gezclfchap van maar weinige Perfoonen , te vinden, werpt hy zich op haar, en begint haare Kleedercn, Netten en Strikken haar van't Lyf te fcheuren;want de Bruid geheel naakt te ontkleedcn, maakt degant- fchc Plechtigheid van het Trouwen uit. Doch dec* ze Taak is niet altyd gemaklyk te verrichten : want, fchoon zy zelf maar geringen Tegcniland biedt, Ccn zy is ook in der daad nkt in ftaat om veel Tegenllunü \ \ KAMTSCHATKA, ehz. tZs te doen;) indien het echter gebeurt, dat 'er veele Vrouwen naby zyn , vallen zy allen te gelyk op den Bruidegom aan , hem zonder eenige Bermhartigheid flaande, by het Hair trekkende, in het Aangezicht krabbende, en zich voorts bedienende van alle mid- delen, welken zy maar bedenken kunnen, om hem te beletten zyn Oogmerk te bereiken. Indien de Bruidegom zo gelukkig is, van zynen wenfch te verkrygen, loopt hy terftondvan haar weg, en de Bruid, ten bewyze dat zy overwonnen is, roept hem met eene zachte en tedere Stem te rug : en dus is het Huwlyk geflooten. Deeze Overwinning worde zelden op eenmaal behaald ; maar fomtyds duurt de Stryd wel een geheel Jaar lang; en na iedere vrucht- looze pooging is de Bruidegom verpligt,eenigenTycI te wachten , om zyne krachten weder te krygcn , en de Wonden te laaten gcneezen , welken men hem toegebragt heeft. Daar is een Voorbeeld van iemand , die zeven Jaaren by Tuflchenpoozen in dien Stryd volhard hebbende , in plaats van zync Bruid te verkrygen^ iutegendccl gantfch Kreupel was geworden , heb- bende de Wyven hem zo onmenfchlyk en wreed be- handeld. Zo ras de gemelde Plechtigheid voorby is, heeft hy Vryhcid , om den volgenden Nacht by haar te flaapen, en den volgenden Dag neemt hy, zonder eenige Pligtpleegingen te gebruiken , haar mede naar zyn eigen Dorp. Na verloop van eenigen Tyd ko- men zy weder by de Vrienden der Bruid , alwaar dan de Bruiloft gevierd wordt op deeze wyze, zo als ik in den Jaare 1739. een Ooggetuige daarvan geweeft ben. De Bruidegom of nicuvvgetrouwde Mnn , zyne Vrienden en zync Vrouw, bezoeken den Schoonvader nw drie Booten. Allcdc Vrv^en zyn in de Booten, en L' * # ■ÉHMiSnBi i 1 1^ i 1 i'i 1 ■jj (t \ ■ i 1 ' 1 ft86 B E S C H R Y V I N G van ca de Mannen, byna geheel naakt zynde , duwen dezcl- ven voorc mee lange Stokken.Omtrent honderd Treden van het Dorp , werwaard zy zich begeeven , Happen ay aan Land, beginnen te zingen, maakende ailer- leie Bezweeringen met een Touw, aan eene Roede taftgemaakt , mompelende het een en ander over eenen gcdroogden Vifchkop, welken zy met het Touw bewinden, en aan een oud Wyf te bewaaren geeven. De Bezweering ten einde gebragc zynde, doen zy de Bruid een Kleed van Schaapenvellen aan, en binden vier Beeldniflcn aan haar vall: Dus bclaa- den zynde, kan zy zich naauwlyks bcwcegen. Daar- na gaan zy weder in hunne Booten, en vaaren naar het Dorp, alwaar zy voor de tweederaaal aan Land flappen. Aldaar ontmoet hen een Jonge van het Dorp, die de Bruid by de Hand necmcnde, haar leidt, terwyl alle de overige Vrouwen haar volgen. Als de Bruid aan de IIuc van haarc Ouders of Vrienden komt, binden zy een leeren Riem om haar Ligchaam , waarmede zy haar de Ladder neer Jaatcn, gaande het oude Wyf, welk den Vifclikop draagr, voor uit. Hetzelve legt den Vifchkop aan den voet der Ladder, waarna de Bruid en de Bruidegom, on allen die 'er tegenwoordig zyn, daarop treeden; het welk gefchied zynde, werpen zy den Kop in 't Vuur. Daarna neeraen alle de Vreemden plaats, hebben- de vooriif de Bruid van haare overtollige Sieraaden ontbloot. De Bruidegom llookt de Hut warm , en maakt de Eetwaarcn , welken hy medcgebragt heeft, gereed, onthaalende daarop de Inwooncrs van dat Dorp. Den volgenden Dag onthaalt de Waard alle ayne vreemde Gullen op grooten overvloed; en op den derden Dag vertrekken zy weder: doch de Bruid en Bruidegom blyven eenigcn tyd by de Ouders, om voor hun te werken. Dö overtollige Optooilèls, dio do Bruid oncnoomen wordeo , worden verdeeld oti- der KAMTSCHATKA, Errz. nty derde naufte Bloedverwanren , die verpligt ?;yn, haar Gefchenken van veel grooter Waardy daarvoor in dfe plaats tegeeven. Dceze Plechtigheden hebben alleenlyk haare Be- trekking op een eerile Huwlyk. By het HirA^lyk van Wcduwenaaren of Weduwen , is de Toedcmraing van den Man en de Vrouw alleen genoeg; doch hy mag haar niet by zich noemen , voor dat zy van haare Zonden gereinigd is. Dii kan, volgens hun zon- derling Begrip, niet anders gelchicden, dan dat een Vrejmde eerft eenen Nacht bv haar ligt. Maar, dc- ivyl dccz.' wegneeming van de Zonden eenerWeduw door de Kauitfchrtdaters als cenc grootc Schande voor den Man, die zulks doet, aangemerkt wordr, was het voorheen zeer bezvvaarlyk , iemand te vin- den , die zulks wilde ondcrneemen ; waardoor dan de arme Weduwen voor do aankomll onzer Kofak- ken \\\ dit Sehierciland Kamtfchatka dikwyls zeer vcrlecgen waren : doch , zcdcrd dien tyd , hebben zy nooit gebrek gehad van Vreemden, om haare Zon- den , gelyk zy het noemen , weg te ncemen. Voor- waar ecne zeldzaamc gewoonte, en e(n Blvk van de verregaande Onhefchaafdhcid deezer Natie in haaren Hcidenf-hen Staat. By de Kijmtj'ch at dalers hebben maar weinig ver- bodene Trappen omtrent het Huwlyk plaats. Alleen- lyk is het eenen Vader niet geoorloofd zyne Doch- ter, of cene Moeder haareii Zoon te trouwen. Een Schoonzoon mag zyne Schoonmoeder , en een Schoonvader zvne Schoondochter trouwen. Zullers en Broeders Kinderen huwlyken gcmeenlyk ondcf e'kandcr. De Echtfeheiding is by hen ook zeer ge- maklyk , bcllaand" allcenlyk daarin , dat een Man niet meer van hetzelfde Bed met zyne Vrouw zich btiiient. in zii ke Gevallen trouwt de Man terll' nd cenc andere Vrouw y en de Vrouw neemt eenen an- dc- I ,) m 't t88 B E S C HR Y V IN G TAw deren IMan aan, zonder eenige verdere Plechtighe- Een Kamtfch at daler heeft doorgaans twee of drieWyven, by wdken hy by beureen ligt. Som- tyds houdt hy ze allen in eene en dezelfde Hut, en fomtyds laat hy ze afzonderlyk in onderfchcidene Hutten woonen. Met iedere Maagd , waarmcjle hy zich in het Huwlyk begeeft, moet hy alle de voor- heen gemelde Pligtplcegmgen doorgaan. Schoon deeze Lieden zeer verzot op de Vrouwen zyn , zyn zy echrer in lang na zo ieverzuchtig niet als de Ko- rekers. In hunne Huwlyken fchynen zy niet veel acht te geeven op den Maagdlyken Stajt der gecnen, met welken zy Ikan te trouwen. Ook zyn de Vrou- wen niet ievcrzuchtiger; want twee of drie Wyven Iccven in allcEendragt met ecnen Man; zelfs, fchoon hy nog verfcheidene By wyven daarenboven houdt. Wanneer de Vrouwen naar buiten gaan , bedek- ken zy hun Anngtzigt met eene Soorc van Sluier; en indien zy eencn Man op den Weg ontmoeten , kcd- r«n zy hem haarén Rug toe, en blyvcndus flil (laan, tot dat hy voorhy gegaan is. In de Hutten zitten zy achter eene Mat of eene Gordyn, van Brandenetels gemaakt ; maar, indien zy geene Gordyn hebben, en een Vreemde in de Hut komt, keeren zy haar Aangezigt naar den Muur , en gaan dus voort mee haaren Arbeid. Al dit bovcngemeMe moet verdaan worden van zulke Inboorlingen van Kamtfckatka^ die aan hun- ne oude Woellhcid en Bygcloovigheid nog vall klee- ven. Doch veelen derzelven beginnen tegenwoor- dig cenigermaaie befciiaafd te worden ; fehoon zy allen tot hier toe, eene ruuwe en plompe Stuursheid in hunne manier van fprcekcn behouden. in , fuliit tvath ftrinnantihuti In Jntj>tftum, «. •-»- mmmmmim apa B E S C H R Y V I N G VAN kwaal door middel van afkookfels van de Toppen van Cederboomen ,en door wilden Knoflook ce ee- ten. De goede Uitwerkfels van dit Geneesmiddel hebben allen , die den Togc naar Kamtfchatka heb- ben bygewoond, ondervonden. Buikn zyn eene zo zeer gevaarlyke Ziekte in het Schiereiland Kamtfchatka^ dat veeien daaraan fter- ven. Dezelve worden zeer groot, hebbende fom- cyds twee en zelfs wel drie Duimen in haare middel- lyn; en wanneer zy doorbreeken, vallen 'er dikwyls veertig of vyftig kleine Gaatjes in. Zy merken hec als een zeer fchaadlyk Voorteeken aan , wanneer 'er geene Etter in die Openingen ten voorfchyn komt ; en zy , die nog daarvan herfteld worden , moeten dikwerf zes, en fomtyds wel tien VVeeken hun Bed houden, üe Kamtfchatdalers bedienen zich van ruuwen Haazen vellen , om de Etter tot Rypheid te brengen. De Beroerdheid , Kanker en Venusziekte worden byna ongeneeslyk by hen gehouden : van de laatlle, zeggen zy , hebben zy nooit iets vernomen voor de aankomft der RnJJ'en in dit Schiereiland. Daar heerfcht nog eene andere Ziekte onder de Kamtfchatdalers , welke zy Sufchutch noemen. Dezelve is eene Soort van Schurft, die het geheele Ligchaam , kort onder de Ribben , als een Gordel omringt. Wanneer deeze puidachtige Uitflag niet begint te etteren , en in Rooven af re vallen , dan is dezelve doodlyk; en zy zeggen, dat een ieder dëeze kwaal ccris in zyn leevcn moet hebben , gelyk wy van de Kindcrpokjes zeggen. De Heer Steller doet een omftandiger Verflag van hunne Gebreken en de Hulpmiddelen daarte- gen. Ily verhaalt ook, dat zy zich met veel vrucht vandeSpongie bedienen, om de Etter uit de Builen te haaien. De Kofakken , wanneer zy mee derge- lykc Foppen i te ee- smiddel ka heb- i in het ian fter- ie fom- middel- dikwyls rken het meer 'er 1 komt; moeten hun Bed zich van 'phad te I worden e laatfte, voor de )nder de noemen. geheele Gordel flag niec en, dan :n ieder , gelyk Verflag daarte- el vrucht e Builen c derge- lyke KAMTSCHATKA, Eaiz. 293 lyke Builen gekweld worden , leggen daarop de overblyffels van zeker Kruid * , nadat zy hetzelve overgehaald en hunnen Brandewyn daaruit getrok- ken hebben; waardoor zydezelven dikwyls zeer ge- lukkiglyk onibinden. De Vrouwen , in barensnood zynde , gebruiken doorgaans Zeebraamboizen , om haare Verlofling te verhaallen. Ook maakcn zy van eene Soort van Ko- raal een Poeijer , gelyk aan dat van Kreeftsöogen , waarvan zy zich ingeval van vuile Ziekte bedienen. Tegen Hardlyvigheid gebruiken zy het Vee van Zee- wolven. In Toevallen van Kolyk , Pyn in de Inge- wanden en Verkoudheid , neemen de Kamtl'chat- dalers gemeenlyk hunnen toevlucht tot het Af kook- fel van de Pentaphylladis Frutkofus , en dat me- nigmaal met zeer goed gevolg. Op allerhande opene Wonden leggen zyde Baft van Ccderboomen. Ingeval van Hardlyvigheid drinken zy ook hec Nat van hunnen ftinkenden Vifch, en in de Buikloop eeten zy Lac /^?<«^,welk zeer gemeen in dit Schier- eiland is. Tegen hetzelfde Ongemak gebruiken zy ook Gras uit eene Weide en de Wortel van Tor- mentilia, ' Zy, die eene zeere Fee ! hebben, bedienen zich van het Af kookfel van Epilobium , welk ook van de Vrouwen in zwaaren Arbeid gebruikt wordt. Wan- neer zy door eenen Hond of Wolf gebeeten zyn , leggen zy gekneusde Bladen van de ülmaria op de Wond, drinkende ten zelfden tyde een Afkookfel daarvan. Van dat zelfde Afkookfel bedienen zy zich ook in geval van Buikpyn en Scheurbuik. De ge- kneusde Bladen en Stoelen gebruiken zy, wanneer zy zich gebrand hebben. Ook bedienen zy zich van het Afkookfel van dit Kruid , met Vifch gemengd, houdende hetzelve warm in ceget Tandpyi hun- S^tniylium fhtielit iinnatifidis. if \' ' i' [ ,t 1 ) 394 B E S C H R Y V I N G VAN hunnen Mond, en Icguende een Stuk van de Wor- tel op den aangedeeken Tand. Zy gebruiken eene Soort van (jenciaan tejojcn de Scheurbuik en byna teg.n meed alle andere Kwaaien. Wanneer zy niet Bu'kloop gekweld worden, drinken zy het Afkook- fel \'imO//c reus nhir'na. Om Slaap te verwekken, gebruiken zy het Zaad van de Plant Ephedra, Zy llooven hunne Oogen met een Afkooklel van Ss- ramus. De Inwooners van Kurihkaja Lopatka bedie- nen zich ook van Klideeren; 't welk zv waarlchyn- lyk geleerd hebben van de Kurilers. Zy bereiden dezelvcn uit verfcheldenc Krulden >, fomtyds met Vet, en fomtyds zonder Vet. Zy doen het Afkookfel in de niaas van eenen Zeehond, waaraan zy de eene of andere Pyp vall maaken , en zetten het vervol- gens op de gewoonc wyze. Dit Geneesmiddel is in grootc achting onder hen , en wordt in de meertc Ziekten gereedlyk gebruikt. Tegen de C^eelzugt hebben zy een Artzeny- middel , welk zy als onfeilbaar aanmerken. Zy necmen de Wortels van de v.^ilde ïris , en , nadat zy dezelvcn gezuiverd hebben , leggen zy ze te wre- ken in warm Water, gebruikende het Vocht, welk zy'eruitpcrdèn ,alseen Klideer,en herhaalende zulks rwei" Dagen achter een, en ieder Dag drie maaien. Dit vcMwekt eene derke Buikzuivcring , en brengt gemcenlyk groot»; Hulp en Verzachting aan. Ec- nigen Tyd daarna, indien de Ziekte nog niet vol- komen geneezen is , hervatten zy tat zelfde Hulp- middel nog eens. Zy gebruiken nooit Lancetten of Laatui>ppcn, maar nu't eene houten Nyptang haaien zy de f luid op, en doorboorcn dezelve met een Werktuig, in*t byzondcr tor dat oogmerk van Kridal gemaakt, laa- iende er zo veel Bloed uit, ais zy noodig oordeclen. K f i • ^Iffé' ^ K A M T S C H A T K A, enz. 295 In Rugpyn wryven zy het pynlyk Deel voor hcc Vuur met de W'jrtel van de Cicuia^ /yndc djarby zeer zorgvuldig,- om de Lendenen nier te raaken, 'c welk, zü zy /^eggen, Kramptrekkingen venunvaa- ken zou. In Pyn Vcin de Ledeinaiuen pl^uiMen zyop het pynlyk gedeelte eene kleine Pyramide, gemaakt van een Paddenlloel, die op een lierkenbooin ge- groeid is, en fleckenden Top van dezelve in brand, Ipatcnde dezelve branden , tot aan de I luid , wan- neer de gemelde Pyramide van een fplyc , en cenc Wond nalaat, die eene gioote menigte l'ltter bevat. Daarna hceien zy de Wond i;iet Alch van den Pad- denlloel; dochfommigen bemoeijen zich naderhand daarmede in 't ^elieel niet. I)c Wortels van de /iiicnwfiidcs of Ranonkels gebruiken ;:> om hunne Vyandcn te befchadigen of te vergii'tigen; ook ver- gittigen zy daarmede hunne Pylen. XIX. HOOFDSTUK. Fan de BEGRAAFNIS der DOODEN in het Schiereiland KAMTSCHaTKA. De Bc jraafnis der Doodcn, indien men d? Ly- ken voorde Honden re werpen ernc liegraal- n.s mug»/oemcn, is in dit iSchierciiand zeer onder- fcheidc-i van de Gewoonten, die daart")mriei.c in aiic rie overige Geweilen des Aardbodems plaats iicb- ben. Want in plaats van de doode Ligehaanirn re verbranden, of in eene Kuil et' Hol te iei^igen, bin-. den zy eenen lecren Riem om den Hals van den Dooden, trekken het Lyk uit de Hut, en gceven het aan hunne I londen rot voed!*'! over. /y gee- ven daar voor de volgende Redenen : dat i-y, wier düodc Ligchaamen door de Hunden opgegeeren T 4 zyn, '•N. 1 m randen zy, en den anderen nuttigen zy met hun gehecle Huis- gezin. Dceze Reiniging wordt op dcn7.cliUcn dag *}\ ^* V 'm' \. en zullen me Hut, s de Uit- ende het ;il, welk •. verhui- :s . wan- , zonder vcrleede- lathy ge- ; and'i^re )V^n , dac n draagc, >ecze By- id rnder j V"* ' ■' ^ k i^y wis- \ te hcu- c gcnee- niaakcn :rKamf' i^cmaaktc n, voor ^'crleedc- ing.'Naar akjes af, laaldaar- ven naar »ard van gcflcept, f andere (icn zy, Ie Huis- den dag voi- KAMTSCHATKA, enz. 29; volbragt; want eer die Plechtigheid verricht is, dur- ven zy in geene andere Hut ingaan , en niemand wil ook voor dien tyd in de hunne komen. Tot Ge- dachtenis van den overleedenen , houdt het gehe<*le Huisgezin eene Vifchraaaltyd , verbrandende de Vin- nen dcrzelven in het wuu:. XX. H O O F D S T U K. Fan de NATIE der KOREKERS , hwne GEWOONTEN, ZEDEN, enz, Dewyi de Korekers en Kurilers , in hunne Gewoonten , Zeden , Kleeding , enz. voor het grootdc gedeelte met de Kamtfcbatdalers over- eenkomen, zuilen wy allecnlyk kennis neemen van die dingen, waarin zy van dczclven,of van elkander verfchillün. l)c Korekers , gelyk wy te vooren reeds verhaald hebben , worden verdeeld in de zwervende of Ren- ó\{iVQX\-Korekers ^ en in die, welke cene valk woon- plaats hebben , houdende hun vcrblyf in Hutten on- der de aarde , gclyk de Kamtfcbatdalers , naar wel- ken zy in allen anderen opzigte inderdaad volkomen gelyken; :2o dat alle die Aanmerkingen, welken wy omtrent dccze Nntie zullen maaken, moeten worden verlhan ten aanzien derz,. .rvendc Koreker. 'cn zy wy het uitdruklyk anders bepaalen. De Korekers^ die cene valle Woonplaats heb- ben , woonen langs de Kuil van den Oodcrllhcn Oceaan , van de Rivier Ukoi tot aan de Rivier /fna" dir, en langs de Kuil van den Zecboczem van/^tf«- li'binska^ tot aan het (Jebergte Nuktchatmin^ uic wjik de Rivier Nuktchan voortfpringt. Naar dceze en andere Rivieren y aan welken zy woonen , nec- T 5 men i i 1 I f 198 BESCHRYVING van . men zj verfcheidene ï3enaamingen aan , waardoor 2y onder en van elkander onderfchdaen worden, De Korekersj die een zwervend Leeyen leiden, houden met hunne Kudden Rendieren hun verblyf tulfchen, en llrckken zich uic van den Oollerllhen Oceaan Wcllwaard , toe den Oorfprong der Rivieren Penfchina en Omolona, Noord waard tot de Rivier jlnadir^ en Zuidwaard tot de Rivieren Lesnayncn Karaga. Somtyds komen zy zclls over deeze Grcns- plaatfen , naderende merklyk aan Kamtjchatka; doch dit gebeurt maar zeei* zeiden , en alleen- lyk dan, wanneer zy voor de Tfchukotskers be- vreesd zyn , die hunne gcvaarlykile en geduchtlle Nabuuren zyn. De Volken, aan welken zy gren- yj^r\. zyn de Kamtfch at dalers , de Tfchukotskert^ ^eri, Gn de TunguJ'en oï LamutL i>ö Tfchukotskers moogcn worden aangemerkt als Afllamlingen der Korekers , gelyk zy ook \v\\ar- lyk zyn ; en dit zo zynde,dan mag men zeggen, dat het Landfchap der Korekers van veel grootere uit- geftrektheid is : want de Tfchukotskers bezitten al het Land, welk ;'.ch Noord waard van de Rivier A- nadir tot aan het Voorgebergte T/chukotskoi uit- ftrekt. Ook zyn deczc Tfcfmkotskers , die ten Noorden van de Rivier /Inadir woonen , aan de Ruftfche Heerfchappy niet onderworpen ; maar zy doen geduurige Invallen tegen die Natiën , welke onder het Rujïifch Gebied liaan , 10 wel Korekers als Tfchukotskers y hen doodcnde v. gevangen nee- mende, en hunne Kudden Rendieren roovende. In den Zomcriyd vilTchcn zy niet alleen in de Zcën, naby den M(^nd der Rivier ylnadir\ maar zelfs vaa- ren zy die Rivier een i^root end wegs op; wanneer bet ook niet zuiden gebeurt, dat die Volken, wdkeann Rustand onderworpen zyn , in hunne 1 landen ver- vallen. De \ II KAMTSCHATKA, enz. 299 De Korekers verfchillen niet alleen in hunne Ze- den en Gewoonten , maar ook in de Gedannte hun* ner Ligchaamen merklyk van elkander. De zwer* vende Korekers , voor zo veel ik ontdekken kori , zyn klein van Geftahe , en zeer mager; zy hebbert een klein Hoofd en zwart Hair, welk zy daaglyks aflcheercn. Hun Aangezigt is langwerpig rond, met kleine Oogcn , hangende Wenkbraauwen , kor- ten Neus , wyden Mond , en zwarten en fcherpen Baard, dien zy geduuriglyk uitplukken. De Kore* kers^ die ecne valle Woonplaats hebben, fchoon niet lang van Poftuur zynde , zyn echter langer dan de zwervende Korekers^ ook gezetter en llerker; voornaamlyk die, welke meer Noord waard woonen, als welke grootdeels naar de Kamtjchatdalers en Tfchukotskers gclykcn. Behalve het gemelde, is*er nog een groot onder- fcheid in hunne Gewoonten en Kleeding. De zwer- vende Korekers zyn ten uiterfte ieverzuchtig , en dooden fomtyds hunne Wyven enkel op een kwaad vermoeden , tegen hen opgevat ; maar wanneer ec- nigen in ovcrfpel betrapt worden , worden beiden , zo Man als Vrouw , zekerlyk ter dood veroordeeld. Om deeze Reden fchynen de Vrouwsperfoonen on- der hen veele moeite aan te wenden, om zich zelven onaangenaam en onbehaaglyk te maaken; want zy reinigen nooit hun Aangezigt of hunne Handen, ook kammen zy nooit hun Hair; en hunne Opperkleede- ren zyn morfig , (lortiig , en jjefcheurd , wordende de bellen van hun onder gedraagen. Dit zyn zy vcrpligt te doen uit Hoofde van de levcrzuchtighciJ hunner Mannen; die zeggen, dat cene Vrouw gcene lieden heeft , om zich zelve op te tooijcn , ten zy dsn om de gcnccgenheidvan cenen vreemden te win- nen ; want haar Man bemint haar buiten dien op- ft'iik. De Korekers in tegendeel , die eenc vaÜc woon- plaats i 1 1; i \ 300 BESCHRYVING van plaats hebben , en de Tfchukotskers , merken hec als hec zuiver(te Tceken van Vriendfchap aan, wan- neer zy eenen Vriend onthaalen , hem met hun Wyf of Dochter te bed te leggen; en eene weigering van deeze Beleefdheid (laat by hen als de grootlle veron- gelyking te boek; en zelfs zyn zy in (laat, iemand wegens zulk eene Verfmaading te vermoorden. Die gebeurde aan verfcheidene Rujftfcbe Kofakken ,. eer zy eene gcnoegzaame kennis van de zeldzaame Ge- woonten deezer Lieden hadden. De Wyven deezer Korekers wenden alle Poogingen aan, om zich zo veel op te fleren , als hun mogelyk is ; zy verwen of blankettcn hunneAangezigtcn , zy draagen hunne befte Kleederen , en bedienen zich van verfcheidene Mid- delen , om hunne Perfooncn te doen uitmunten en aangenaam te manken. In hunne Hutten zitten zy geheel naakt , zelfs in hec Gezelfchap van Vreem- delingen. De geheele Natie is woed, driftig, wraakzuchtig en wreed ; en de zwervende Korekers zyn ook ver- waand en iedel : zy verbeelden zich , dat geen Volk op den Aardbodem zo gelukkig is, als zy, aanmer- kende alle de Berichten , die Vreemdelingen aan- gaande de Voordeelen van andere Landen gr.cvcn, als zo veele Leugens en Fabelen ; „ want , zeggen <,y , indien gy lieden alle deeze voord'^.clen ten uwenc kondc genieten , wat bewoog u , om zo veel moeite te doen, en cot ons over te komen f Het fchynt,dat gy gebrek hebt van veele Zaaken, die wy in overvloed hebben; wy, in tegendeel, M zyn vergenoegd mee het geen wy bezitten , en ko- „ men nooit cot u om eenigding te zoeken." Eene der voornaamlle Redenen van hunnen Hoogmoed en Verwaandheid mag men toefchryven aan de Kore* kersy die valle Woonplaatfen hebben; want dec7cn tooncn de groocde vrccze en onczach voor hun;*c geen i i KAMTSCHATKA enz. 301 geen zelfs zo ver gaat, dat, indien iemand van hunne Rendicrcnhoeders by geval tot de Hutten der Ko* rekers^ die vafte Woonplaatfen hebben, komt, zy allen uit dezelvcn hem te gemoet loopen , hem mee de grootftc Pligtpleeging ontvangen , en iedere Ver- ongelyking geduldiglyk draagen. Men heeft nooit gehoord , dat de vaft gezeetene Korekers het minde ongelyk dceden aan iemand der zwervende Kore^ kers; en dit wordt zo valllyk geloofd, dat onze^ö- fakken^ die de Schattingen van dcczd Natie ophaa- len, zich volkomen veilig achten, wanneer zy onder die , welke in Hutten woonen , verkeeren , indien zy maar cenen der KQuèX^x^xi- Korekers by zich heb- ben. Ondcrtuflchen moet dit iemand zeer vreemd voorkomen, wanneer men overweegt, dat de vaft gezeetene Korekers veel fterker en talrykerzyn,dan de overigen ; en men moet het alleenlyk toefchryven aan die algemeenc Achting , welke arme Lieden doorgaans gewoon zyn aan de Ryken te bcwyzen. Want de Armoede en Behoeftigheid der Korekers , die vaflc Woonplaatfen hebben , is zo groot , dat zy ten aanzien hunner Klecding voor een zeer groot ge- deelte van de zwervende Korekers afhangen. Dee- zc laatften noemen daarom ook die Korekers ^ die in Hutten hun verblyf houden, hunne Slaaven, en be- handelen hen ovcreenkomftig daarmede. Maar zy ge- draagcn zich geheel anders omtrent de Tfchukotskers^ die zo ;3educht en vreeflyk voor hun zyn , dat vyftig van de Rendieren/ior^A-ffr; niet durven liaan tegen twintig of vyf en twintig der Tfchukotskers. Eu indien zy niet de Ikfcherming der Kojakken , die aan de Rivier -'^w/ Hec Reizen met Rendieren gaat ongemeen veel fpoedigcr ,dan met Honden. Een paar goede Ren- dieren zullen , op eenen dag, eenen Weg van hon- derd vyftig Werllen afleggen ; maar men moet wel zorg draagen , om dezelven dikwyls voeder te gee- ven, CM1 ook veelmaalen (lil te houden, ten einde hun tyd en geleegenheid te gunnen om te (lallen; wanc, dat niet in nchc neemende, kan men ze in eenen dag dood rvilen , of ten minde hen volko- men onbruikbaar maaken. Rendieren, die voor de Sleeden gebruikt worden , worden in 't byzonder daartoe aangekweekt , gelyk de Paarden. Het IVJanneken (inydcn zy. De ii wmm K A M T S C H A T K A , enz* ^oy De Rendieren , waarvan de Kor eken. zich vopr- de Sleeden bedienen , graazen tefFens mee de ande- ren; en wanneer zy dezelven van nooden hebben, > dry ven zy ze allen in de Hut ; dan op eene zekere wyze overluid fchreeuwende , fcheiden de Rendie- ren, die gewopn zyn Sleeden te creliken, zich van den overigen Hoop af; en indien een der eerft- genoemden te rug blyft , flaan zy het ombermharr tiglyk. •,,.:. . .' ; i De vaft ter neer gezeetene Korekers hebben ins» gelyks eenige Rendieren, maar zeer weinigen, en wel alleenlykde zulken, welken zy voor hunne Slee* den gebruiken. De Tfchukotskers hebben groote Kudden van dceze Dieren, en echter geneeren zy zich voor hei; grootfte gedeelte met Zeedieren. De Korekers zouden zeer elcndig zyn , indien zy gebrek aan Ren^- dieren hadden ; want zy verllaan de kunft niet om Vilch te vangen. Hierom wordei de bchoeftigcren onder de Korekers door de rykeren gebruikt, onj hunne Rendieren te voeden, waar voor zy Kofl: en Kleederen ontvangen : en, indien zy zelven eenen kleinen Voorraad van hun eigen hebben , wordt hen hun vergund, de;zelven met hwn IVÏecfters Vp^ W, voeden. ,;.'-7 ■^' ' ^ ■■•■;,- -'■ . ', ,;,.,v- ■. -, De zwervende of zogenoemde Rendieren-^ö;'icd fchynt haaren oorfprong te trek- ken uit hunne vrceze. De Korekers , die vafte Woonplaatfèn hebben , erkennen voor hunnen God den Kitchu der Kamtfchatdalers. Zy hebben geenen vallbepaaldon Tyd van Godsdienftöeffening of Aanbrenging van Offerhanden ; maar , wanneer het hun bchaogt, doeden zy of een Rendier , of cenen Hond, welken zy op eenen Paal vaft maaken, draaijende dcszelfs Gezigt naar het Ooilen , doch laatende aliecnlyk het Hoofd en de Tong van het Rendier of den Mond op den Paal. Zy wekten zel- ven niet, aan vvien zy die offorhande doïjn, en zeg- gen daarby flechts deeze Woorden : rio coing yack ne la lu^ ban he vau ; dat is : Dit voor u, en wilt ons iets , dat goed is , fchcnken. I ïunne voor- nanmfle'lyd om te offeren is, wanneer zy over eene Rivier i(ban te trekken, of door eene W'ldemis te reizen ; want zy verbeelden zich , dat die Plaatfen door kwaade Gcerten bewoond worden ; dan doo- ilen zy een van hunne Rendieren , en eetende des- zelfs vleefch , maaken zy de overgefchooiene Dec- nen en hcrIIt)ofd vall op cenen langen Stok, welken zy planten tcgcnüvcr de verbeelde Wooning dier Geeflcn. ' , : , Wanneer de Kurckcrs zeer bekommerd zyn wegens de eene of and» re befmctiyke Ziekte, doo- den zy eencn Hond , en het Gcdarmte aan twee »Stokkenva(lmaakende, uuanzy tuflchcn beiden door. 'J'erv.j! zy me»- iiet otteren beezig zyn, floun hun- pc vVc/&^w<7w of Tovenaars op eene kleine Trom, gelykdie, wcU'c door de jfakutski^ en de nabuu- rlge Volken gebruikt wordt. Sommigen dier Scba- mans worden aongcmcrkc ah Artfen. van welken de M ' I KAMTSCHATKA, enz. 309 Korekers oordcelen, datzy, op de Trom flaande, de Ziekten verdryven. In het Jaar 1739 had ik gclegenhïid, omtrent het Beneden - Fort Kamtjchatka , den zeer beruchten Schaman Carimiacha te zien. Dezelve was niet alleen in groote Achting onder deeze woefte Vol- ken ; maar onze Kofakken hadden zelfs Eerbied voor hem, wegens de menigvuldige ongemeenc Daaden, die hy verrichtte ; voornaamlyk de Doorfteeking van zynen Buik , waaruit hy eene menigte Bloed deedc loopen , welk hy opdronk : doch dit Stukje verricht- te hy op eene zo averechtfchc wyze.dat iemand, die door Bygeloovigheid niet gantfchlyk verblind was, het Bedrog zeergemaklyk ontdekken kon. Voor- eerll, op zyne kniën zittende, en eenigen tyd op zyne Trom ^^eflaagen hebbende, (lak hy zyn Mes in zynen Buik , en daarna haalde hy, van onder zyn kleed, me; Pclteryen gevoerd, e :nc handvol Bloed, welk hy dronk, lekkende zyne Vingers af. Ik kon niet nalaaten , de Eenvoudigheid dier kunftftreek te belagchen , waarover de gen.jcnlle Guighelaar zich voorzeker zou gelchaanid hebben. Men kon duidlyk zien , dat hy het Mes onder zyn ruig kleed naar beneden Hak, en het Bloed drukte uit eene Blaas, die hy in zynen fchoot verborgen hadt. Na alle dceze Bezwecring dacht hy ons nog meer in ver- wondering te zuilen wegrukken, toonende ons zy- nen Buik , die geheel bebloed was , en voorgeeven- do, dat hy de Wond, die 'er niet gemaakt was, weder geheeld hadt. l ly verhaalde ons , dat de k waadc Geeftcn in verfchillende Gedaanten aan iiem ver- fcheencn , en ook van verfchillende Plaatfen kwa- men. Sommigen kwamen uit de 7ec; anderen uit de brandende Bergen. Sommigen derzelven waren 2ccr groot, en anderen weder zeer klein. Sommi- V 3 gen ■^awr? .ijMminw '\ ' .1 ! > :,.! po B E S C H R Y V I N G VAN gen hadden geene Handen , en anderen waren half verbrand. De Gcellen , die uit de Zee kwamen, waren veel fraaier gekleed , ian de overigen , en verfchcencn hein als het ware in eenen Droom, en op dien tvd pynigden zy hem zo zeer, dat hy byna Luiten zich zelven was. Wanneer de Tovenaars voorgeeven de ecne of andere Ziekte door hunne Bezwecringen te willen gencezen , gceven zy nu eens bevel om eenen Mond te dooden, dan eens, om kleine Stokjes rondom hunne Hutten in den Grond te plaatfen. Wanneer zy eenen Hond doodcn, houdt de een hem by den kop , de ander by den ftaart, en een derde (loot hem in de zyde. Wanneer hy dood is, (lecken zy hem op een' Staak , draaiende deszclfs Gezicht naar den naaden brandenden Ikrg. Hunne Burgerlykc Staatsgefteldhcid is even zo fuuw , als hunne Godsdienllige. Zy weeren niets van het Jaar in twaalf Maanden te verdeden ; doch voor de vicrGetyden des Jaars hebben zy nog onder- fcheidene naamen. Ook hebben zy ailccnlyk voor de vier Hoofdwinden byzondcrc naamen. Van de Gellernten kennen zy den grootcn lieer, dien zy in himnc Taal het wilde Rendier noemen. De P/cia- dgs noemen zy het Kndvogels Nell; en den Melk- weg de verfprcidc Rivier. Den Aflhnd tullchen twee plaatfen berekenen zy naar hunne Dhgreizcn , waarvan cene tuflchcn de dertig en vyfrig Werllen bedraagt. Eer zy aan het Rujjifche Ryk onderworpen wa- ren , hadden zy nooit eenigc Rcgccring of Magi- ftraatsperfoon undcr zich gehad ; alieenlyk hadden dcRyken toen uit hoofde van hnn vcrmoogcn, ce- lilg Soort van Gezach over de Armen. Voor dien tya wilkn zy ook niets van eenen Eed. Tegenwoor- dig f 'i i , \ «RH K A M T SCHA T K A, enz. in dig, in plaats van te zwcer^n op het Kruis of Evan- gelie, noodzaakcn onze Kufakken hen, om ecnen Snaphaan by den Loop vail te houden, hen drei- gende, dat ulvvic den Eed niet getrouvvlyk houdt, zckcrlyk met een Kogel zal dood gefchootcn wor- den. En zy zyn ook daarvoor zo bevreesd , dac zy in plaats van zich zelven door eenen Eed cc zuive- ren , indien zy ichuldig zyn , veel liever hunne misdaad zullen belyden. Zy zyn volkomen onkundig van alle goede Zee- dcn, niet flechts in gcmeene Pligtpleegingen , maar ook in het ontvangen van Vreemdelingen , welken zy met eenc hoogmoedige Houding bejegenen. Wan- neer zy hunne Gallen onthaalen, verplig n zy hea gcenzins om zich te overlaaden , gelyk de Kamt- fchatdaliirs doen; maar zy geeven hun, 't geen zy in genocgzaumen overvloed hebben, 'c Is aanmerk- lyk, dat alle deeze wocllc en onbcfehaarde Natiën ongemeen verzot zyn op Vet, houdende de vctlle Spys voor hun aangenaamft Gerecht. De jfakutski zouden een Oog willen veiliezen voor een lUik Vee Paardcnvlccfch , en de Tfchukotskers voor eenen vetten l lond. De Jakutski weeten , dat het (ke- len van "enig Vet met het verlies \an alle hunno Goederen gellrafc wordt ; maar, wanneer zy gJe- genheid hebben, om een vet ! 1 te lleelcn, kun- nen zy hunne Drift daartoe ni. «'rcugchn, vcr- iroollende zich onder alle hunne i! pen met het vermaak , dat zy ten minde eens in hun Iceveo ccnc aangenaamc en fmaaklyke My'hyd gedaan hebben. Onder alle dcczc runwc en hcidenfehe Volken, ile Kamtfcbatdalcrs alleen uitj^czonderd , wordt «Ic Dievery als zeer pryswaardig aangemerkt; by nldien zy maar niet lleelcn in hunnen eigen Stam, uf, in V 4 du.. ■t^ n >' mmm 1 ï » { 312 B E S C H R Y V I N G VAN dien zy dat nog al doen , zo de Diefibl dan maar met zo veel kunft gepleegd is, dat dezelve niet kan ontdekt worden. Integendeel word dezelve zeer ftrenglyk {reftraft , indien dezelve ontdekt wordt ; doch zulks gcfchiedt niet wegeus den Diefftal , maar wegens het gebrek van Behendigheid in de kunfl: vanfteelen. Onder de Tfchukotskers heeft de dwa-^ 'c gewoonte plaats , dat cene Maagd niet eerder mag trouwen, voordat zy haare vaardigheid in het Steelen aan den dag gelegd heeft. Moord word by hen niet als eene groote Misdaad aangezien , ten zy dezelve in hunnen eigen Stam be- dreeven is, en dan zyri de naafte Bloedvrieni'^j-j van den vermoorden doorgaans ge woon, den Doodflagte wreeken; doch nicm-nd anders bemoeit zich op ee- nigerhande wyzc daarmede. Ten aanzien der Huwlyken houden zy decze ge- woonte, dat de Ryken metdeRykcn, en de Armen met de Armen trouwen, zonder byna eenig acht te gecvcn,of op Schoonheid, ofop eenigc andere Hoe- danigheid. Zy buwlyken voor het grootfte gedeelte in hunne eigen Familie, en wel met een Broeders of Zullers Dochter, cene Mcuy of Stiefmoeder; en, om het in 't kort te zo^ ' zy trouwen in allcGraa- den van Mloctlvcrwandfchap, uitgenomen alleen met hunne eigen Moeder en Dochter. De manier van vryen is dezelfde met die der Kamtfchatdalers, Schoon de Bruiiiegom ook zeer ryk is , is hy echter verpligt , drie of vier Jaarcn voor zyne Bruid te die- nen; geduurende welken tyd zy hun verguimen by elkander te llaapen , doch de gewoonte om de Bruid weg tevocrci) llellin zyuit tot de voltrekking van het lluwlyk,die zonder grooto Pleclitlgheid gefchiedt. Zy hebbet) fomtvds twee, enfomiyds drIeWyven, welken zy op verfcheidene Pluatfcn onderhouden. ■ I Mpa ^ KAMTSCHATKA, enz. 313 geevcnde hun eene Kudde Rendieren met eeneti Hoeder. Hun grootfte vermaak is , van de eene Plaats naar de andere te gaan , en hun Vee te bezoe- ken; en 't is zeer aanmerklyk, dat de Korekers% niettegenftaande hunne Kudden zeer talryk , en zy in de Telkunft ten eenemaal onkundig zyn , t^ rftond het minde Verlies kunnen ontdekken , en zelfs alle de Kenmerken van het Rendier, welk verlooren iSy opgeeven. Zy hebben eene groote Liefde voor hunne Kinde* ren , en gewennen dezelven van hunne kindsheid af aan den Arbeid en de Huishoiding. Zy die ryk zyn, zonderen, zo ras het Kind gebooren is, een zeker getal Rendieren af, weiken hy echter niet opëiflchen mag . voor dat hy volwaflTen is. De oude Wyven geeven aan de Kinderen Naamen,'t welk met de vol- gende Plechtigheden gefchiedt : Zy fteeken twee kleine Roeden in den Grond, bindende dezelven aan het bovencnd te famen met Draaden , en hangende in het midden eenen Steen, in een Huk eerier Schaa- penhuid opgerold; dan vraagen zy al mompelende den Steen, welken Naam zy aan het Kind zullen gee- ven ; en de Naam van vcrfcheidenen hunner Naaftbe- ftaandcn doorloopende, geeven zy dien Naam, op welks Noeming de Steen beeft , aan het Kind. De Kraamvrouw vertoont zich niet , en komt ook niet uit haare Mui, voor den tienden dag. Indien het ge- beurt, dat do AVtfA-^rj genoodzaakt worden , binnen dien Tyd , hunne Woonlkdc te vcrplaatfen , wordt de Kraamvrouw in eene bedekte Sleede overgcdraa- gen. Zy zoogen haare Kinderen , tot dat zy drie jaaren en meer oud zyn ; doch zy gebruiken noch Wieg , noch Windlcldocken. Zy bezorgen de geenen , die ziek zyn , zeer zorg- vuldiglyk, awhviwvit Schamans y of Bezweerders , V 5 bc- I \ i >ii ' mn \ i- \^ S14 B E S C H R Y V I N O vAif behandelen dezelven op die Aryze, als wy te vooren gemeld hebben. Zy weeten echter niets van de krachten en hoedanigheden van Droogeryen en Kruiden. , Zy hebben de gewoonte om hunne Dooden té verbranden ; hetzelve gefcbiedtop de volgende wyze: Nadat zy hen eerft hunne berte en fraailtc kicederen hebben aangedaan , trekken hen die Rendieren, van welken zy oordeelen , dac de overltedei . in zyn leeven het meeft hieldt, naar de Plaats , alwaar zy liaan verbrand te worden. Daar rechten zy ee- nen Houtftapel op , waarin de Jagtgereedlchappen van den overleedenen , als Spies, Boogcn, Pylen, Meflbn , Bylen , ook eenig Huisraad van denzelven, als Ketels , enz. geworpen wo den. Vervolgens ftceken zy den Houtllapel in Brand , en terwyl de- zelve brandt, dooden zy een der Rendieren, die het Lyk trokken , houden eene Maaltyd daarvan , en werpen de overgefchooten Drokken in het vuur. Zy vieren de Gedachtenis van de overleedenen maar eens , te weeten een Jaar na hunnen Dood. Alle de Nabeftaanden komen dan by een , en nee- mende twee jonge Rendieren , die nog nooit voor een Sleede gebruikt zyn, en eene menigte Hoornen van Rendieren, welken zy geduurende een geheel Jaar tot dat einde vergaoord hebben, begecven zy zich naar de Plaats, alwaar het Lyk verbrand is, indien dezelve naby is, of, indien dezelve ver van daar is, naar de eene of andere verhecven Plaars, alwaar zy dan de Rendieren dooden; en hunne Schaman^ of Bezweerder, de gemelde Hoornen met geweld in de Aarde dryvcnde , wendt voor , dat hy eene Kudde Rendieren aan den overlccden zcndr. Dit gcfchicd zynde, kecren zy terug naar hunne Hutten, en , om zich te reinigen , gaan zy tulTchcn twee Roe. t t .. ^ 7 I iC A M T S C H A T K A, enz. 315 Roeden , welken zy in den Grond geftooken heb- ben, door; terwyl de Schaman^ hen ten zelfden tyde met eene derde Roede flaande, den Doeden bezweert , om hen niet weg te rukken. ■ ■ ' • \ Ih alle de overige Gewoonten en Plechtigheden komen zy met de Kamt jch at dalers volkomen over- een ; ook in de wyze van Oorlog te voeren, 't welk gemeenlyk gefchiedt door hunne Vyanden te over- rompelen. Hunne Wapenen beftaan in Boogen, Pylen en Spiefen , van vooren met een Been of Steen fcherp gemaakt. De Vrouwen worden gebruikt om Pclteryen te bereiden , ook de Kleederen en Schoe- nen te maaken. Ook is het by de Korekers gebruik- lyk , dat de Vrouwen de Spys gereed maaken , *c welk by 'ie Kamtfchatdalers het werk der Mannen is. % XXII. HOOFDSTUK. Van de NATIE der KÜRILiiRS , hunm ZEDEN , GEWOONTEN , KLEE- ^ DING , enz. De Zeden en Gewoonten der KurUers zweemen zo wel naar die der Kamtfchatdalers , dat wy geen byzondcr Bericht daarvan zouden gegcevcn hebben, indien de uiterlykc Schyn en de Taal dee- zcr Natie niet zeer merklyk vcrfchilde van die der Inboorlingen van Kamtfchatka» Wy kunnen ^ccn naauwkeurigcr vcrflag doen van hunnen Oor- Iprong , dan van dien der overige Natiën van dit Schiereiland, Decze Lieden zyn klein van Gedalte, en ccnig- zins zwartifchtig , hebbende zwart Hair, een rond Aangezigt, een dikken Bnard, en het gehccie Lig- cliaain ï , *i I tJ t ' \\ Si6 B E S C H R Y V I N G VAN chaam met Hair bedekt, waarin zy byzonderlyk van slle de overige Kamtfchatdalers verfchillen. De Mannen fcheeren Iiunne Hoofden kaal tot midden op het Hoofd , laatende het andere Hair tot zyne volle lengte groeijen. Deeze gewoonte hebben zy waarfchynlyk overgenomen van de Japarmers^ met welken zy eenige gemeenfchap hebben. De Vrou- wen fnyden alleenlyk het voorde gedeelte van hun Hoofdhair af, opdat het haar niet voor de Oogen hange. De Lippen der Mannen zyn flechts omtrent het midden <, maar die der Vrouwen geheel fwart , en daarenboven nog rondom met verf befmeerd, gelyk ook haare AiTncn , tot den Elleboog toe, met verfcheiden BeeldnifTen befchilderd zyn. DeQZQ gewoonte hebben zy met de Tfchukotsken en Tuti' gtifen gemeen. Beiden , zo Mannen als Vrouwen , draagen in hunne Ooren zilveren Ringen, welken zy van de Japanners krygen. De Kurilers hebben eene veel betere Gcmoeds* gefteltenis dan eenigen hunner Nabuuren. Hunne Kleederen worden gemaakt van de Huiden van Voffèn , van Zee-Gevogeke, van Zeebcevers en andere Zeedieren. Doorfjacr- ^yn dezelve ook fa- mengeHeld uit de Huid^ an zeer verfchillende Dieren, zodat het zeer zeldzaam is, een geheel Pak Kleederen, van dezelfde ^c rt van Huiden gemaakt « by hen te zien. Het maakfel derzelven gelykt meer naar dat der Tungufen^ dan dat der Kamtfchatda* Iers, Schoon zy ongemeen weinig acht gccven op ecne Gelykvormigheid in hunne byzondere Land- klceding, zyn zy er echter zeer over uit , om klec^ deren van Laken , Sergie of Zyde , voornaamlyk van eene roode kleur , te bekomen. Doch , wan> neer zy zulke kleederen verkreegen hebben , draagen zy *er zo weinig zorg voor, dat zy ze niec zelden aan- doen i* K A M T S C H A T K A, ÉN«. ^17 doen, wannec. zy mee het flordigde Werk bezig «yn. Hunne Hutten zyn genoegzaam op dezelfde v/yze gemaakt, als die der Kamtfcbatdalers ; alleenlyk houden zy dezelven een weinig zindelyker, bedek- kende gemeenlyk de Vloer en de Muuren derzelver met Matten , van Gras gemaakt. Zy geneeren zich voor het grootüe gedeelte met Zeedieren , eete^Ade zeer weinig Vifch. Omtrent de Godheid zyn zy zo onkundig, als de KamtJ'chatdaïefs. In hunne Hutten hebben zy Af* godsbeelden , va}i Spaanders of Krullen gemaakt. Zy noemen dezelven Ingooi , en men zegt, dat zy ze eenigermaate eerbiedigen ; doch , of zy dezelveix dienen als goede of als kwaade Geellen,heb iknooic kunnen verneemen. Zy ofTeren aan dezelven hec eerile Dier , dat zy vangen , eetende zelven het Vieefch, en hangende de Huid voor hunnen Afgod ; en wan- neer zy van Hut verandcien , of wanneer zy eene groote Rivier zullen overdekken , of zich op eene gevaarlyke Reize begeeven , neemen zy hunne i Vf- godmede; welken zy, in geval van een dringem ^n dreigend gevaar, in de Zee werpen, meenende door dat middel den Storm te zullen doen bedaaren ; en met deezen Befchermer achten zy zich zelven veilig in alle hunne Togten. Zy reizen des Zomers In Booten , en des Winters niet Sneeuwfchoenen. De Mammen vinr.en hunnd P beid in het vangen van Zeedieren , jndeVrou- \\ geduurende den Winter , in het naaien vap Kleedcren ; doch des Zomers gaan zy met haard Mannen op de Jagt. ? Zy zyn merklyk befchaafder , dan de nabuurige Volken. Men vindt ze altyd eerlyk en vreedzaam. Hunne manier van fprecken is zacbc en zeedig. Zy heb- > \ t 7 r^ ■! i. - k 3,8 BE SC H R Y V ING vam hebben groócen Eerbied voor oude Lieden, ea' be» toonen elkander eene byzondere Gunegenheid , voor»: liaamlyk aanisunne Nabeftaanden. ■ 't Is zeer vermaaklyk , om ce zien, met welk eene gulle Herbergzaamheid zy de geenen ontvangen , die van andere EUlariden komen, om hun een Bezoek te geeven. Zy die met Booten overkomen , en zy die uit hunne Hutten gaan om dezelven te ontvangen , trekken allen in groote Plechtigheid op , zynde met hunne gfeheele Krygstoerufting verfierd ; zwaaiende hunne Zwaarden en Spiefen , en fpannende hunne Boogen , als of zy zich in een Gevecht zouden be*- geeven, gaan zy al danfende voort, tot dat zy elkan- der ontmoeten ; wanneer zy de grootfte Tekens van vermaak en genoegen betoonen , omhelzende elkan- der zeer vriendelyk , en ftortende zelfs Traanen' van Blydfchap. De Lieden , die uit de Hutten gekomen zyn , brengen dan hunne Gallen naar hunne Woo» ningen, alwaar zy dezelven op de befte wyze ont- haalen, ftaandeën met aandacht luifterende naar het Verhaal van alle de Ontmoetingen , welke hun op hunnen Togt bejegend zyn. De Eere van dit Ver- haal wordt bewaard voor den oudftcn , die altyd in zulk eene gelegenheid de Spreekcr is. Hy onder- recht' hen nopens alles, 't geen zcderd hunne laatfte Byëenkonft ten zynent gebeurd is, hoe zy gewerkt hebben , hoc' zy geleefd , waarheen zy gereisd , wie jy gezien, wat geluk of ongeluk zy gehad hebben, vne Ziek zyn geweeft, of wie geftorven zyn. Dit Verhaal duurt lomtyds wel drie uuren lang. Wan- neer de Vreemdeling geëindigd heeft , geeft de Oudfte der geenen , welke het Bezoek ontvangen, een dergelyk Bericht aan hunne Gallen aangaande alles, *t geen hun zederd gebeurd is. Eer dit we- derzydfch Verbaal geëindigd is, mag de Rcft nieitöt cl' M Tl K A M T S C H A T K A, enz. 3'I9 elkander fpreeken . Doch hetzelve geëindigd zynde, pleegen zy,, naar bevinding der omftandigheden,of elkander Geluk te wenfchen , of elkander hua Leed. weezen te betuigen, befluitende het Onthaal met eeten , drinken , zingen en het verhaalen van ver» telfels , waarvan zy , gelyk de overige Natiën van het Schiereiland Kamijchatka en van de nabuurige Eilanden , zeer groote Liefhebbers zyn. . n '. In hun vryen , trouwen en opvoeden van Kirrdë» ren , verfchiilen zy maar zeer weinig van de overi- ge Kamtfchatdalers, Zy hebben twee of 'drie' Wyven , by welken zy nooit openbaar te bed gaan, maar hebben de gewoonte om by nachttyd heimlyk tot haar in te fluipen. i . •■ ,;j'i:V' :r. '. . " -.'f Zy hebben eenen buitengewoonen Weg in hec Straffen van Ovcrfpel. De Echtgenoot der Over^- fpeelercs daagt den Overfpeeler uit tot een Gevecht, welk op de volgende zeldzaame wyze uitgevoerd wordt. ^ Beide de Strydelingen kleeden zich naakt uit, en de Uitdaager geeft aan den Uitgedaagden een' Stok of Knods, drie voeten lang, en taamlyk dik. Daarop is de Uitdaager genoodzaakt, vanden Uitgedaagden drie flaagen op zynen Rug te ont- vangen ; waarna deeze hem de Knods te rug geeft , en op gelyke wyze van den Uitdaagier behandeld wordt. Dit verrichten zy drie mailen, en het Ge- volg daarvan is gemeenlyk (de Dood der bei- de Strydelingen. Desniettcgepftaande wordt het onder de Kurilers een zo groote fchande gerekend, dit Gevecht te weigoren, als het onder de EurO' peërs geacht wordt , eenc Uitdaaging tot een Twee- gevecht van de hand te wyzen. Indien echter iemand zyn Leeveku en Behoudenis boven zyne Eere ilelt, dan is de Overfpeeler verplicht, aan den Man van 7 wssssmmmmmm f .V ( f 350 B E S C H R Y V I N G VAM van de Overfpeeleres te betaalen, 't geen hy eifchty 'czy in Huiden, Kleederen, Ëecwaaren , of andere Dingen. Debaarende Vrouwen der ^«r//^rx hebben door-» gaans eene zwaardere Verlofling, dan die der Kamt- Tchatdalers\ want men zegt, dat de Kurilfche kraamvrouwen ruim drie Maanden noodig heb- ben , om haare krachten weder te erlangen. De Vroedvrouwen geeven Naamen aan de Kinderen, wanneer zy gebooren zyn , weiken zy altyd be- houden. Indien eene Vrouw Tweelingen ter wae- reld brengt, wordt het eene Kind van kant gehol- pen. Die in den Winter fterven, worden onder den fneeuw, maar die inden Zoomer overlyden, wor- den in de aarde begraaven. De Zelfsmoord is on» der deKurilers zo menigvuldig, als onder de Kamt* fcbatdakrs, -<..*... ..,^,. .. » . i 1. ^f B E- mmm [21 : BESCHRYVING "'■''. ■ ' . '^ . 'V A-N kaMtschatka; i" .rf » EN .^. - - VIERDE AFDEELING. Behelzende eene Bsschrwing der Ontdekking en VEaovEHiNG van Kamtschatka door de Russen^ een omftandig Verhaal van de verj'chetdene Oproeren , zederd het begin deszer Eewvu "■ ; aldaar voorgevallen'^ en een naativj- • -•! ' keurig Bericht van den Tegen- • ^ er; .- .. wooRDiGEN Staat van dat • : •■ Schiereiland. . '^ • ' * ï. HOOFDSTUK." B E- A . . 7 ' Fan de eerfle ONTDEKKING van het ' ' Schiereiland KAMTSCHATKA , en van • de OPRECHT[NG van RUSSISCHE ^ • ' VULKPLAiNTlNGh'-N aldaar. ^Xp^^^ï^'j^i: choon hcc RujJJfcb GrondgcSied langs :i)i ^ffivAvA jg Yszee , van de Rivier Lena Ooil* waard cot de Rivier yf nadir , van ccne tol ^<3M J^ ongemeen grnote Uitgeftrekthcid was, werdc het echter dicnilig geoordeeld , aan ieder KomnillTarb van dac ruime Gewell uitdruk- ";«^ m-Jimmm il ' \ i> W \ t^^t I -■( iï t . .f. I 5ï2 B E S C H R Y V I N G van lyk Bevel te gcevcn , om zich niet allen nsauwkeu- rig te onderrechten aangaande de Landftreek, aan de overzyde van de Rivier Anadn' geleegen ; maar ook alle Poogingcn aan te wenden , om derzelver Invvooncrcn onder de Kufjij'cbc Heerfchappy te brengen. Doordccze Middelen lir dr men, reeds lang ge- leeden , kennis verkreegcn vn het J:Vnieiëiland Kamt' jchatka^ en van de vcrfclu^ideiie Volken, die het- zelve bewconen. Doch , voornaamlyk heeft men meer kondfcliap van dar Land ingewor.i.vn, zederd de Korekersy (die aan d:,i Zceboczcm van Pen- J'chinska woonen , en Gemecnlchap hadden met de Inwoonercn van Kamtj'chatka^ naar wier Land zy ook dikwyls reisden,) van Anadir by ÓlQ Rujjifche Volkplanting.n ten Wellen van de Rivier Anadir kwamen. Doch wy hebben tor nog toe geen echt Ver- haal, wie de Rus was, die deeze Plaatfen nljcr- ecrft ontdekte. Daar is cbtrr, zo het (chynr , eene Overlcevcring van zekeren Tbeodot^ die om koop- handel te dryven naar A'^/////c7^^/^^ ging , tot aan de Rivier Nicula, welke Rivier tegenwoordig naar hem 7'/&(?o/y'';/w/;///i? (TC naam d wordt. IVIen zegt, dathy, met zeven Booten , uit de Rivier liova in de Ys/Cc kwam; dit hy door ccncn zwaaren Storm van de anderen afgcrehei(''.'n zynde , gedreeven werdt naar Kanitfcbutka^ alwaar hy overwinterde; dathy, in den voli!;enden Zomer Auribkaja Lnp,ntka rond ge^^an hebbende , langs den Zecboezem van Pen- jibifiska^ aan de Rivier y>,;^//;.' kwam , ajwaar hy en zyne R^isgetiooten door de Korekers vermoord werden. Verder verhaalt men, dat hun dat Onge- hik bejegend wns , doordien de Korekers gezien hadden, dat een der RuIJcti eencn anderen door middel van cen^n fnaphai : gedood hadt ; want de I y mmmm K A M T S C H A T K A , enz. 323 Korekers de uitwerking van dat wapentuig gezien hebbende, hadden in den cerftcn opflag de RuJ/en ais cenige hoogere weezens aangemeikt; maar ver- neemende , dat zy Üerflyk waren , waren zy bly- de , dat zy zich van zulke gevaarlyke Naburen verloften. Decze overicevering wordi noch beveiligd door het Bericht van zcekcrcn Simeon Dcfchnef, verhaalen- de, dat hunne Reis zeer mocilyk en bezwaarjyk was, en dat zy ten laafte op het llrand werden ge- worpen bv hcc Voorgebergcc ten Ooften van de Ri- vier /Inadlr, Ondertulfchen fcbynt dit alles vry oa* zecker te zyn. Men heeft insgelyk/'k^'>'2m, den tweeden vyn ïlooimaand des Jaars 1700, , van deezen Togt te Jaki/tski terug, mede brcn^rende den Japan/'cOcn gevangenen, dien hy bevryd hadt ,nict de Schatting van K^nntfchntkay bedaande in drie dni/.end twee honderd Sabels, tien /ieebeevers , zeven liecvcrhuiden , vier Oitersluii- den , tien gryzc , en honderd een en nCf?,en- tig roode Voflen ; benevens nog vier hctndvrd veertig Sabels voor zyn eigen Rekeviing. I\'Jct dee- ze Schatting wcrdt hy , niet lang daarna , afgevaar- digd ï\WAT (\Iflskau ^ alwaar hy, wegens zvnc goede Dienden, tot OpperhoolU dvr Kofiikkan :c ''-/(/hnykl werdt aangefleld , ontvangende teliVns lievel , om weder naar Kauitl'chmka te keeren , en van To- Ifolskiy ^enijci c\\ Jakutski ^ honderd Kof [tk ken inec zich re neemen. Ook wedt 'er Hevel gezon- den naar Tobohki , om hem met cenig klein grof Gefchut, Vaandels, een Trom, Wapens en Krygs- fuig te voorzien. Ondtrtullehcn wcnUJt/a/ofvc:' hinderd, deezen Togt eer dan in den Jaiire 1706. ter uitvoer te brengen. Want, in den Jnare 1701., plondtrdc by, op de Rivier 7'//«i;w//,ceuc 13ootnicc X 3 Cl'i \ I / \ '1 ^s jamk MHB wmmfm h gaó B E S C H R V V I N G VAN Chineefche Goederen , toebehoorende aan Logan Dobrini^ wiens Dienftknegc zwaarc klagcen tci;cn hem inbragc by hcc Gercchc te Jukunki; weshalve hy en tien van de voornaamlle Plonderaar.s in de Ge- vangenis geworpen werden. En in den Jaarc 1^02. werdt Michaël Zinoveef\ die voorheen aldaar ge- weert was, als Opperhoofd met dien Togt gclart. Gediiurende al deezen Tyd leefde de Kojak , Po- tap Sirukof, gerurtlyk in het Fort Kamtfchatka , en in drie Jaarcn werdt hy op gecnerhande wyze door de Inboorlingen des Lands verongclykt. I ly eifchte ook gcene Schatting. Maar handelde flechti ITiet hun als een die Koophandel dryfc. Ten laaille beflooten zy, het Fort te verlaaten; maar op hunne terug reize naar Anadirfk , werdt hy met alle zyne lleisgenooten door de Korekers gedood. Do Opvolger van deezen Sirukuf is geweeft Ti- wotbeus Cobelof\ die als de cerÜe lievelhebberover Kamtfchatka aangemerkt wordt. In zynen Tyd werdt 'er een Fort gebouwd aan CiQ\\W\cv Karakeef^ omtrent ecne halve Werll van het ccrrte afgeleegen. Ook bouwde hy Winterhuttcn aan de Rivier Telojka^ en vcrfamclde eene vrywilligc Schatting langs de Ri- vier Kamtfchatka , en langs de Kuft van den Zce- boezem van Veufchinska , en van de Beeverzee ; waarmede hy, in den Jaarc 1704., naar "Jakutski terug keerde. Omtrent dcnzcldcn tyd hadt een gedeelte der Ko- fakken van ^'Jnadirjk, onder het bevel yfxxï^ndteas Kutin , zeven Winterhutten gebouwd aan de Rivier Xaka , welke in den Oollerfchen Oceaan valt; en tcffcns een begin gemaakt , om van de nabuurige Korekers Schatting in te vorderen. Micba'cl Zimvecf^ in de plaats van Atlafof^ van yaktitski afgezonden , volgde op Cobelof; welke Plaats hy üokbehicldc,tacdachy,in den |iarei704., door h ï f . (' .f \ K A M T S C H A T K A, enz. 3^7 door Kolefof afgcloft werdt. In dezen tyd maakte hy Boeken , waarin de Naamcn der Kamtfchatda^ Iers, die Schatting moeften beraalcn , waren opgc- fchreeven. Hy bragt de Wincerhiutcn tot ecnc ge- maklykcre Plaats over, bouwde een klein Fort aan de grootc Rivier, en de Zaaken in eene caamlyke orde gefchikt hebbende, keerde hy met zyne Schat- ting naar Jakiitski terug. Kiileptf kwam in den Herfll des Jaars 1704., aan in het ISchierëilaud/u/w/- jchatka, en bleef" 'er tot het Jaar 1706. In zynen tyd wcrdt de eerfie Togt tegen de Ku^ rilers ondernomen, van weiken zy omtrent twintig met zich te rug bragten, hebbende alle de overigen weg gcdreevcn. Hy bragt zyne ontvangen Schatting behouden te 'Jakiitski^ niettegenllaande de Korc- kers hem omtrent liet Fort Kaf'nki , aan de llivier Pifigin, laagcn hadden gelegd; maar hy uamlchie- lyk de wyk naar een ander klein Fort, jfklanski ge- naamd, alwaar hy zich vyfrien Weekcn ophicldt,toc dat de Winterwcgen gebruikbaar werden. Geduii- rende dien tyd zochten de Korckers van het Fort KajUki verfcheidene maaien gelegenheid , om hem te overrompelen ; doch hy werdt door de Inboo- lingen van ^klanski verdeedigd. Mier ontmoette Kulefüf zeven Man , die met Gelchenken en Krygs- voorraad naar Kamt/chafka gezonden werden; en, dewyl men aldaar groot Gebrek aan het laatrtg^ noemde hadt, voegde hy tot himne veiligheid der- tien Man van zyne Uende by hen, en droeg het Be- vel over dezelven op nan Siuwn I.oms,rtl\ wien hy Insgelyks gelalltc, de Sclmttingen rotuiöm de drie Forten van Katnt/chatka op te haaien. By het vertrek van n/rli /Co/c/of wnren nlle de cynsbare Kauitfchatdalers taamlyk Uil en vreedzaam; maar naderhand , to^^n Tbrodorus ylndtukrinf kom- mifliiri* was in het Opperibrt, l^heoüorm Turcgin X 4 in I. »5ra?p mmmmmmmm wmmmm I ! 328 B E S C H R Y V I N O VAN in het Nedcrforc , en Demetrius Taregin in hec Fort aan de groote Rivier, lloegen de Kamtfcbat- dalers^ langs de gemelde Rivier woonendc, aan hec muiten, verbrandden liet Forc,en vermoordden alle Inwoonerb van hetzelve. Ten zelfden tyde werden vyfMan, die de Schacciiipen invorderden , langs de Bccverzcc omgebragc. De aanleiding tot dien Op- ftand zal mifTchicn gcvvceft zyn de Strengheid, waar- mede de Sehatiingeii werden ingeHinield, en welke hun te onvcrdraagl. ker voorkwam, onidar zy in voorigc Tyden nooit eeni'^c vSchattingcn betaald had- den; en daarom truehteden zy, door hunne onder- drukkers te dooden, hunne oude Vryheid weder te verkrygcn. Daarenboven verbeeldden zy zich, dat de Rujjeji zciven VVegloopcrs en Stroopers waren; doordien zy nooit eeni);e nieuwe Ge/igten onder hen waargenomen hadden ; zy hoopten ook , dat de Korekcrs en Olutorski de aankomll van verich Volk uit Anadirfk beletten zouden , vernomen hebben- de, dat zy twee Kommidiiriflèn, met de Koj'akken^ die onder hun bevel Honden, vermoord hadden. On- deriufTchen werden zy in hunne hoop grootlyks be- droogcn;want ecne gio >Le menigte derzelven werdc door de aanllannde Verovernars van die Schiereiland gedood, en liun getal du» merklyk verminderd. (jeduurcnde al detzcn tyd waren de Kvjakken genoodzaakt, om zeer op hunne hoede te zyn, en zich genoegzaam binnen hunne Foiien op ic flui- ten. • ^ Inden Jaare 1705. wonk A^UiCof uit zync Ge* vangcnis ontllagen , en als KonmiiOaris naar A' vporül ilceds het T^ KAMTSCHATKA énz. 3*9 liet Rechc in 't oog te houden , en de Kamtfchat* dalen inzonderheid met zachtheid en tecderheid te behandelen. Van Jakutski ging hy op weg,verzeld door eene groote menigte KoJ'akken , voorzien met het noodijjfe Krygstuig , en twee Stuklcen metaalen Kanon. Doch hy vergat de gunft, die hem in het Ontflag uit de Gevangenis wegens zyne voorige Roofzucht beweezen was, zo zeer, en floeg zyne nieuwe üeveifchrifcen zo zeer in den wind, dat hy, voor zyne aanltomfl te Anadirfk , al begon zyne Wreedheid te ocffenen tegen de geenen , die onder zyn bevel Honden, en hy werdt zo onverdraaglyk, dat zy van daar klagten tegen hem afzonden naar Jakutski. Doch dcsniettegenllaandc kwam hy, ia Hooimaanddesjaars 1707., behouden in het Schier- eiland Kamtfcbatka aan , en nam het voornaarae IJcvel over alle de KommiflTarilTen , die aldaar waren, aan. In Oogllmaand deszelfden Jaars beval hy zekeren Iwan Taretin , om met zeventig Kofakken op te trekken tegen de Muicelingen , die de geenen , welr ke de Schatting langs de üeeverzee wilden invorde- ren, gedood hadden. Deeze ontmoette geenen Te- gcnlland, gcdüurendc zyncn Togt van het Opper- i'ort tot aan de Rivier /liuatjcha; doch , op den ze- ven en twintigltenvanSlagtmaand, nabyde Baai van ^Iwachiiukai ^ die tegenwoordig de. Haven van Peter en Pauliis genaamd wordt, gekomen zynde, werdt hy 'm den avond ontmoet door acht honderd Kamtfchatdalcrs , die zich zo verzekerd hielden van de Kajakken te zullen overwinnen, dat zy be- llooten , dezclven niet te dooden , maar allen ge- vangen te neemcn , r-iyndc een ieder van hun ten dien einde voorzien van een Touw , om hen daar- mede te binden. Den volgenden dag ging Taretin naar de Baai .. . . i ! ^5 vaa I i ! 'I 330 BESCttRYVING va» t'fj van Awachinskas , alwaar hy alle de Booten en Vaartuigen der IVIuitelingen aantrof; doch zy hiel- den zich in de BofTchen , aan weerskanten vun den Weg, verborgen; en, nadat zy de voorftcn vry en ongehinderd hadden laaren doortrekken , vielen zy op het midden der Bende van weerszyden aan. Doch de Kofakken verweerden zich zo , en vochten zo hardnekkiglyk , dat eene grootc menigte der Oproe- rigen gedood wierdc, en de overigen hunne behou- denis door de vlugt moeden zoeken. Van de Ko- fakken fneuvelden er zes, en verfcheidenen waren gewond. Zy konden van de Kamtfchatdalers niet meer dan drie gevangen neemen. Zederd dit Voorval, gingen de Inboorlingen van Kamtfcbatka in eenen (laat van Oproer voort tot het jaar 1 73 1 . Van deezen Togt keerden de Kofakken naar het Opperfort terug , met de Schattingen , welken zy hadden kunnen by een brengen , en teffens met ee» nige Gyzelaars. Tot hier toe was het Bewind van Kamtfchatka in eene taamlyke orde geweeft , terwyi de Kofakken de noodige Achting voor hunne Bevelhebbers behiel- den en betoonden ; doch , naderhand , begonden zy eroote Ongeregeldheden te pleegen, beroovende de Inwooners, bemagtigende hunne Perfoonen, en anderen vermoordende, alles in weerwil van hunnen Bevelhebber, H IL UOOFD. K' '^'^m K A M T S C H A T K A , enz. 331 II. H O O F D S T U K. ran den OPSTAND der KOSAKKEN, en hoe zyde EILANDEN, tuf chen KAMTSCHAT- KA en JAPAN geleegen, ontdekten. De Kofakken waren niet wel te vreede mQiAt* lajbfl Dit Ongengegen , door zyn aanhoudend kwaad Gedrag en hunne eigene Ongebondenheid merl^lyk toegenomen zynde,deedt hen ten laatfte be- fluiien , om hem van zyn Bevelhebberfchap te beroo- ven; 't welk zy ook in Wintermaand des jaars 1707. ter uitvoer bragten. Zy fchreeven' naar Jakutski tot hunne Verdeediging, dat hy hun niets van dien Voorraad van Eetwaaren gaf, die tot hun Onder- houd van de Kamtfchatdaters ingefameld was ; wanc, dat zy, in den Vifchtyd tot andere Beezigheden ge- bruikt wordende, dan om Vifch te vangen, van honger zouden moeten fterven , indien da Bevelheb- ber hen niet uit het gemeen Maga^yn wilde verzor- gen, betichtende zy hem voorts, dat hy dien tot zyn eigen byzonder Voordeel verduillerde. Daarenboo- ven bragten zy ten zynen laile by, dar hy fteekpen- nin|i;en of gefchenkcn genoomen hadt, om de Gy- zelaars te luaten gaan, welke de Inboorlingen zo ftout en buicenfpoorig maakten, dat de Kofakken^ die uitgezonden waren, om de Schattingen langs denZeeboezemvan Penfcbinska in te vorderen, ge- noodzaakt waren zich doordevlugt te redden. Hier voegden zy noch by een Verhaal van de wrecde be- handeling , welke hy omtrent Daniel lieUthf ge- houden hadt; en dat, wanneer de andere Kofakken hem verzochten , dat liy toch niemand van hun in zynen drift wilde ter neer flaan, maar hen, indien zy fchuldig bevonden waren , volgens den Inhoud van f Ij \ 1 \ ! ■ '4 331 BESCHRYVING van van zynen Laftbrief, ftraffen, hy daarop geantwoord hadt: dat, indien hy hen ook allen gedood hadt, hy echter deswege niet zou gedraft worden. Ein- delyk befchuldigden zy hem, dat hy zelfs de Inboor- lingen van Kamtfchatka tegen de Kofakkcn poog- de op te rokkenen ; want fommigen van de voornaam- ften der Kamtfcbatdalcrs by een geroepen hebben- de, zeide hy hun, dat hy dien Kofak gewond hadt, oTidat hy en anderen hem hadden willen noodzaa- ken, om hen, hunne Wyven en Kinderen van hun Brood en andere Eetwaarcn te berooven , waarop de Kamtfchatdalers uit die nabuurfchap de Plaats verlieten, en drie Ko jakken doodden; dat hy toe zyn eigen Gebruik genopmcn en behouden hadt de Goederen , die van jakutskl gezonden waren , om ze aan de Inboorlingen van Kamtfchatka te veree- ren: en dar hy zeekeren Kamtfcbatdakr gedwon- gen hadt, om hem tot zyn eigen gebruik te geevcr^ eene zwarte Voflcnhu. welke de gemelde Inboor- ling tot betaaling der Scliatting beltemd hadt. Ueeze hunne Befchuldiging , fchoon zy tot Bewys van hunne voorigc oprocrige Gelleldheid kan ver- ftrekken, geeft ons echter gcleegenheid om te ge- looven, dat een groot gedeelte van 't geen zy byge- bragt hadden, waar was, zynde hy een man van een zeer flecht Karakter en Gedrag, en onmaatig gie- rig, gelyk uit de groote Rykdommcn, welken hy in eenen zo korten tyd hadt by een gcfchraapt, ge- noegzaam blykt. Maar het is naauwlyks geloof baur, dat hy de Inboorlingen van Kamtfchatka zou opgc- hitft hebben tegen zyn eigen eigen volk , van wiens lic- feherming de veiligheid van zyn eigen Leevon afhing. Want de Moord, aan óxxQKofakkeny^xQdiQ Schatting langs den Zeeboozem van Pevfcbinska infamclden, gepleegd, was een gevolg niet van eenig kwaad ver- toog van Atlafofy maar van hunne Onderdrukking der i KAMTSCHATKA, enz. 333 der Kamtfchatdalers ^ gelyk hec dus bleek, dat zy foinmige Inboorlingen, die flerk daarop (lenden, om maar eene Sabelhuid, in plaats van twee, te betaa* Jen , dreigden te dooden. De Kojakken namen Atlafof in hechtenis , en ver- klaarden alle zync Goederen , beftaande in twaalfhon- derd viet en dertig Sabels, vier honderd roode, en veertien gryze V^olFenhuiden , en vyf en ze- ventig Zeebeevers , behalve nog een groot getal andere Pelteryen, verbeurd ten behoeve der Kei- zerlyke Schatkamer. Middelerwyl ontweek Atlajofy zich begcevende naar het Nederfort Kamtfchatka^ waar van hy het voornaame Bevel poogde te erlan^ gen; fchoon hem zulks mislukte, wordende door den KommilT'aris Theodorus Tarégin daarin verhin- derd. Na de Gevangcnneeming van A f laj of htiddcn de Kojakken het voornaame Bewind aan zeekeren 5x- meon Lamyof opgedraagcn. Geduurende dceze verwarring, kwamen de klagten, die tegen Atlafof afgezonden waren , te Jakutski aan. De Bevel* hebber, beducht zynde, dat de Onëenigheeden tus- fchen de Kofakken en ^//^/ö/aanleiding rot het ver- lies van Kamtfchatka mogten geeven , zondt naar het Hof om de noodigc Beveelen, hoe zich in dee- zen te gcdraagen ; en in den TulTchentyd vaardigde hy Peter flcherekof^ met vyf en vyftig Kofakken , twea (lukken Kanon en eenig Krygstuig naar het Schier- eiland A'^w/'/ir^rif/A'^ af. Tcrwyl Tfcherekofop weg was, werdt'er Bericht van Kamtfchatka aangebragr, dat de Kofakken Atlapfsi^w het Bcvclhcbberft hap ontzet hadden : waarop aan Tfcberekof bevel wcrdt toegezonden , om deezc gcheele Zaak naauwkeurig te onderzoeken, en, ten einde men een BeHuicmogc kunnen neemen,zyn Bericht aan deKanfelaary te^^^- kutski over te zenden door den KommKTaris 5/wtf» on Lamyof ^/&//gebrage waren , voerden zy van daar te rug , bemagtigende teffens al den voorraad van de Schattingen , die tot de reize van Tfchetekof^^ien gereed gemaakt, en al- le i \ K j 1 1 f.* 1 '; L JMHLil Jll. 99^ ») t! 336 D E S C H R Y V I N G vAï^ Ie de Zeilen en hfet Touwwerk vernield hebbende ^ keerden zy, den twintigften vüri Lentemaand naar het Opperforc Kamtfchatka terug. Den zeventienden van Grasmaand deszelfden Jaars zonden deze rauirelingen een Verzoekfchrift naar Jaktitski, belydende aaarin den moord van IJcbe* rekof en Myeronof., zonder van dien van y^tlafof melding te doen. In her gemelde Verzoekfchrift poogden zy hun gehouden gedrag te verfchooncn , befchuldigemde deczc Kommiflariflbn van Dwinge» landy en Gierigheid, en hun te laft leggende, dat zy de Goederen der Regrering ha'llen vervreemd , en voor hunne cigr i Reekening veelc Waaren ingekocht , waarvan zy ongelootlyk veel voor- deel trokken. Voorts klaagden zy in hun (iefchrifr, dut de genoemde Bevelhebbers zo wel de Inboorlin- gen , als de Kofakksn met groote ftrengheid behan» deld hadden; om welke te rnyden zy verpligt waren geweclK hunne befte Goederen hun tegceven,cn inregcndeel hunne liezolding te ontva igcn in zulke Goederen , welken zy goedvonden liiin aiintebieden, en wel tot dien Pryj, welken zy naar hun welbeha- gen daarop Helden. Eindelyk bcllooten zy hun Verzoeklchrifc, met de verzekering , 'lat zy alle die Verdrukkingen uitöeffendcn in her verirouweii , dat nooit ecnige klagten tegen hen te Jakt^tski zouden lankomen. By dit'^'ïefcbrifi hadden zy nog gevoegd eene Lyll van de Goeucrcn van T/cherekofcu Mye- roftofy welken zy j'-ovonden hadden; die van T/che- rekof bellonden in vyf honderd roode Voflinhui- den, en twintig Zecbeevers , en die y^m Myerofi()f\ in acht honderd Sabels, vier honderd bruine VolTèn- huiden , '-n dertig i'eeböevcrs. In de Lente van dit Jaar, trokken de vyf en ze- venng Man Kofakkcn , waarvan wy kort te vooren melding gedaan hebben , ccgen d oproerige Kamt» fchiU' ■ i> \. 3end2 i d naar eelfden ift naar rjche^ <4tlafof kfcb'rifr ooncn, >winge* Je, dat rccmd , Waarcn l voor- efchrirr, boorlin- 1 bchan- rt waren jvcn , en in zulke ebiedent vdbeha- zy hun alle die reu , dat i zouden gevoegd e». Mye- in Tfche- ni-nhui- '\erofiof\ ' VolTcn- fC en zc- c VOO f en e Kanih fcIhU' K A M ï S C II A T K A, enz. 33;^» fcbatdalcrs , en bouwden een Fort aan de groote llivier, zich verbeeldende , dat zy hunne Vergifnis zouden verdienen door eenen zo weczenlyken Dienft, als de Onderbrenging van dieLanddreek was. Den eerllcn van Grasmaand vcrwocllcdcn zy een Fort der Kamtfcbatdalers , tufTchen de lHviercn Biftroi on Goltjhfka gelcegcn , alwaar tegenwoordig hec Rufflfche Fort Uolfchcretskoi (laat, Aldaar bleevcn /y tot IJlüciinaaiid, zonder ccnigen overlall van de /yde der Kamtfcbatdalers te ontmoeten. Doch dcMi twee en tvvintigllen van die IVIaand, kwamen de Kiïmtj'chatdalers cw de Korckers^ in Booten, de (jroote Uivicr afzakken, in z": eene menigte, dat /y hen dreigden te fmoorcn met hunne Kapj^cn, /onder zich van andere Wapenen te bedienen. Den volgcnilen Dag deeden de Kajakken^ nadat zy den Godsdienll verricht hadden, (want zy hadden eenen Tricller by zich,) met de helft hunner Manfchi.(> eenen Uitval, en een heevlg vuur op de Kamtj'cbat- dnli'vs en Korckcrs maakende , doodden zy zeer veelcn van hun. Dcezen warvm echter zo hardnek- kig, dat /y het (bevecht tot den a^'ond oanhielden, wanneer de Kofakkcn ten laatlle cene volkomenc Overwinni'ig behaalden. Zy hadden zo veelen der Muitelingen in het (^cveelu gedood , en daar warer telTens zo vcclen in de Rivier ver- dronken , dat cezelve genoegzaam met Lyken ge- \uld was; maar de Rnjfcti hadden fiechts drie doo- iler; , en eenige weinige gekweften. Het gevolg ('cezer Ovcrwinnnig was de Onderwerping van alle de Dorpen en l'\)rt{n, welue'uie Iuj int fcbatdalcrs • n 'i'rekera langs de (Jroote llivicr hadden, gec- vende zy allen geieedlyk hunne 'J'oellenmiing, om voortaan de Schattin', te betaalen,gclyk zy voorheen gewoon waren te doen. Vervolgens tiokkcndcA* /^/U. v in de Landllreck Y der i I i A 338 B E S C II R Y V 1 N G van der Kurilers , en zelfs voeren zy over naar het cerlle Kurilfche^ l:liland , maakende ovciïl , waar zy kwamen , (^i^ Inboorlingen cynsbaar. Dit was de cerftemaal , dat Vr eenige liiijjen op een dier Eilanden i!;eweell waren. In den Jaarc 171 1. wcrdt rafili Sc:vaP'uniof ge- zonden , om Illycroiwf op te volgen : want men hadt nog geen Uerielit ontvani>;en , dat hy vermoord was; en zelfs hadt men iQ 'Jttkiitski niet de niinüe kennis van het Lot, welk den anderen KommifK\ris- fen overgekomen was. SavajlianüjWi'diM^ de Schat- » "ngcn op omtrent het Opper- en Nedcrforc. jdnfi- foroj^ een van de Opperhoofden der rvluitclingen, liadt het zelfde gedaan omtrent de Groote Rivier; en hy kwam aan het Nederfort , om te tooncn, dat hy tot zyn pligt wedergekeerd was ; doeh hy kwam ook ,verzeld van eenc zo llerke fk'nde ,dat hy geen C Je vaar te vreezen hadt, zelf^ niet, dat hy rot ver- antwoording wegens zynen Oplland , dien hy ver- wekt hadt, zou geroepen worden; integendeel werdt hy weder naar de Groote Rivier gewnden , om de ^'chattingen aldaar op te voixleren. Toen hy vervolgens naar den Zeotoczem van /V/;- fchiuska trok , hragf hy de Oproerigen, langs de Rivie- ren Konpacküva en iVvrof^ki woonende, weder tot gehoorzaamheid, en notjdzaakce hen, de Schattin- gen re bctanlen, welken zy eenen geriiimen tyd ge- weigerd hadden te geeven. Doeh , in Sprukkel- maand des Jiars 1712., wordt hy door de IVIiiitelin- gen aan de Rivier Ai^jutfcha overvallen. Toen hy met vyf en twintig K'fakkcii onder hen kwam, ont- vingen /y hem in eene groote Hut, met op/.et daar- toe gebouwd. Xy bragten hem ryke Gelchenkin, beloofden de volle Schatting te zullen betaalen, en gaven zclis Gyzelaars rot een liewys van hunne Op- rfchtheid. IVluar, in den volgenden nacht, Ünken zy laar hcc I , waar Dit was :cn dier 'in of ge- ant men crmoord e niinlle imi(ïï\ris- Ic Schat- . Jnfi- cclingcn, Rivier; ncn, dat hy kwam ihy geen ' tot ver- 1 hy vcr- L:el wcrdc , om de van /'(?/;• de Rivic- vcdcr tot Schattin- 1 tyd ge- >pruklvel- Miiiteiin- '1 oen hy ani, ont- »/,et daar- chenkin, uien, en mnc Op- ^, Üaiien /y K A M T S C II A T K A, enz. 339 zy de lint in Brand , en gaven dus niet alleen de RtfJJen , maar ook hunne eigen Gyzelaars aan de Vlam over. Deezc luatften waren zelfs zo verbit- terd tegen de Rttl]hn , dat zy, toen het Volk hen riep om uit de Hut te komen, verzochten, dat men toch geen acht op hen wilde ilaan, maar vooral de Kojakken tot afcli verbranden. Doch , •^r>derhand , werdf'n de IVIoordenaars van ylnfiforoj -ilyk en naar verdienll geilratt; 't welk de Inboorlin^^vii vandergclyke liioodc aanllagen ten eeneniaal aflchrikre , en ccnc langduui igc veilii',heid aan de Infamelaar.s der Schattingen verlchalte. De Bende, uitgezonden om do gemcide Moordenaars gevangen te neemen, waar zy dezelven vinden mog- tcn,bragt o^)k in hechtnis zdivrcn KiUiilJcbatilaler^ die, op de 1'ynbank gebragc zynde , niet alleen den IMoord, aan de drie KomniilTariiren gepleegd, be- Iccdt , maar ook noir cenc t''roorc meniirtc andere gevaarlyke voorneemens ontdekte ; als by voorbeeld, dat zy bellooten hadden het Opper- en Nederforc Kamtfl/jiida te vcmickn^ den Bevelhebber Schc' petkof om 't loeven te brengen, liet F<»rt van alle de (foederen te berooven, en daarmede naar de KitrU' j'cbe l'.iKmden te vhigten ; maar zy waren in dat voornemen verhinderd door het groot getal Kojak- ken^ welken zy aldaar vonden. Schcf)etkol\ liet Bevel aan Kofi/L/ntyn ICofevof ovcrjijeevende, Verliet Kihiitfchatka den achtllenvan Zomermaand des jaars 1712., en zcikL met do Sehatiing, welke hy ingevorderd hadt, over de Zee van {)Uitorsküi , en vervolgens de Rivier van den zelfden Naam zo v^r op , als zy voor liooten bevaar- baar was. Daarna was hy genoodzaakt, zich tcv(«r- weercn en te verrelumfen tegen de Aanvallen der Oliitorski , die hem gedmuende /ynen Togt ver- fchciden maaien hadden aangetull. Hy bleef in dat Y c kleine II \'\ i\ ^!»P""PP" mPMRBPIM U' r M'. V A 340 B E S CMI R Y V I N G van kleine Fort tot den ncgeudcn van Louwmaand des volgenden Jaars 171 3. met vier en tachtig Kofak- ken. Middelervvylc zondthy n-xsiT /l nadir /k omy/QX- fterking, en tellens om Rytuigcn tot vervoering der Schattingen. Men zondt hem zedig Kofakken en een groot getal Rendieren ; waarmede hy op Weg gong, en behouden te Jakfi f ski aankwam in Louw- maand des Jaars 171 4. Deeze was tot nog toe de cenige Schatting, die ganrfch behouden was overge- komen onder de Verwarringen , die zederd het Jaar 1707. in dit Schiereiland hadden Ihnd gcgreepcn. Dezelve bedroCj'; in 't geheel dertien duizend twee honderd tachtig Ihiiden van Sabeldieren , drie duizend twee honderd twee en tachtig van roode Volfcn , zeven van zwarte , en een en veertig van blaauwe Vollen , en twee honderd negen en vyltig van Zeehevers. Na het vertrek van Scbepetkof\ trok Kres^ezo]\ die nevelhebher van het Ópperfort Kamtfcbatka was, met verfciicidene Koj'akken onder zyn Bevel naar het Ncderlbrt van dien zeilden Naam , maakte zich IMeeflcr van Tarcjjn , die aldaar het Bevel voerde, pynii'.de hem op allcrleie wyze , pionderde het Fort , en Tcucf^in iioodzaakcnde om allland te doen van het Bewind, giCliy hetlkvel van hetl'^ort aan /io^da/i Katu:sljof\ die aldaar bleef tot Je aan- komd van /W/Vi /\n!i-/hj\ voorheen Luitenant onder CiiiKofakkeir^ en Kres^czof keerde met achttien man vandeoproerige /\o/nkkc';i terug naar het Ópperfort Karntfchatkd^ van waar hy cenen geruimen tyd het Ncderlbrt veele moeilykheid aandeedt. Ko/e/of wqr]: in den Janre i"^i 1. van ^{iktitski naar Kaïntfcbatka gezonden, met Bevel, om naar het (Jedrag der Muitelingcn onderzoek te doen. Uen tienden van llerlUmaad des laars 1712. kwam Iiy in dit Schiereiland aan^ alwaar hy twee der Mu' Ie- 1 ^ji [ K mmm^ m AN laand des g Kofak' k om ver- ering der 'akken en op Weg in Louw- )g toe de IS overge- 1 het Jaar :?greepen. end twee n , drie an roode enig van en vyftig vrcirezofy 'tfcbatka :yn Bevel , maakte !ict Bevel )loi)derdc liUland te I hctl'^ort >t de aan- int onder ictien man )pperfürt n tyd het Jakt/tski om naar te doen. a. kwam Ier Mu' te il K A M T S C II A T K A, enz. 341 telingen ter dood veroordeelde, en vcrfcheiden ande- ren deedc brandmerken. De Luitenant A'o/crö/, die na den Dood van ^^In/ïforof de Aanvoerder der op- roerige Knfakkcn geweclt was , vvcrdc , benevens veele anderen , gcilraft : maar h'regczof, die een reehte Belhamel in den laitflcnOplhnd gcweelhvas, weigerde niet alleen zieh aanzyn Reeb tsgc bied ce on- derwerpen, maar dreigde zelfs hem aan te tallen, en het Nederlbrt Kamtlchatka te verwoeden. In ge- volge van dien trok hy ook met der daad met dertig Man van zynen Aanhang, allen wel gewapend , te- gen hem op; en, op zynen Togt, voegden zieh nog andere Kajakken van de Crootc Rivier by licm. liy volbragt eehtcr zyn Voorneemen niet \ maar was genoodzaakt , ylings te rug te keeren naar het Opperlbrt , alwaar hy , eerlang , door zyn eigen Volk van het Bewind berooitl , en in hccht- nis genomen werdc : want bevindende, dat de an- dere Kvfakken zieh niet by hem voei':;den, geraak- ten zy in die verbeelding, dat het niet mooglyk voor hun zou zyn , in hunne Reize naar de 7.qq het Ne- deriVirt veilig voorby te komen. Waarop zy zieh in twee Benden verdeelden , van welken de eenc het met Koferoj\Qx\ de andere mQil\olcjhf\\\K:\i\i. Door dit middel maakte Kolefof'y.kh^ in dca Jaiue ïpi3., IVleeller van het Opper lort. Kre^^ezof werdt met den Dood gellraft, gelyk ook nog eenigc anderen der Belhamels, en de overigen werden opgeflooten. Integendeel kreej^en de K jakken en de Inlamelaars der Schatting, die zieh lleeiis getrouw in hunnen pligt gekweeten hadden, goede Belooningen. Dus wcrdt deczc Opihnd , die verfeheidcne jaaren geduurd hadt, door deezcn Bevelhebber ren ciiule geb^a^J^ Naderiiand zondt Kolclof zekeren Kojcroski met vyf en vyfiig Kufiikkcii en cii KamtjibaifitiUrs, mcc ccnig Gclchi.;: voorzien, boot de Groocc Ri* Y 3 Vier, 1*1 i I 342 B E S C II R Y V I N G van vier, met bevel om aldaar kleine Vaartuigen te bou- wen, en ontdekidngcn te doen ten aanzien der Ei- landen , tuflchcn Kamtfchatka en Japan geleegen. In deezen Togt bragtcn zy vcrfchciden Stammen der Kurilers , omtrent Kurilskaja Lopatka woonen- de, tot Gehoorzaamheid aan Rusland^ en tefTens onderwierpen zy ook het eerllc en tweede Kuril/che Eiland. Voorts verkreegen zy ook eenig Bericht aangaande de meer afgclecgenc Eilanden, die han- del dreevcn met de Inwooners der Stad Mat ma ^ welke yzeren Ketels, verlakte Bekers en Schotels, en verfcheidene Soorten van Stofrcn, van Katoen en Zyde gemaakt , dcrwaard aanbragccn. Koj'croski nam eenigcn deezer Waarcn met zich naar Kamt- fchatka. lil. II O O F D S T U K. Van de BEVELHEBBERS, ^/> op VASILI KOLESOF irevokrdzyn, toi den GROO- TEN OPSTANI) in Kamtfchatka; en tcfem '9ande 0N71)1':KK1NG van ecnen\)0O\\:\OfCA\mi'dcn'/A'.V.' BOi:/!:: iVIüjwPENSCl IINSKA, van OC MOTS KA naar KAMTSCIIATKA. In OogHmaand des Jaars I7i3,vverdt/a*^;; Inefis- ki naar het Schiereiland Kawtj'chatka gezonden, om rajili Kolcfof vXnAoiXan. Geduurende zyn Be- volhcbbcrfchap houwde liyccncKcrk ,opecncPhiats, genaamd de IJronncn , wcrwanrd hy voorgenomen hadt het Nederf'ort ic verleggen ; gelyk ook nader- hand gelchicd is, zyndc de ccrilc Standplaats in een JVÏocras, welk lomtyds door het hoogc Water ovcr- llroomd .»*• m y K A M T S C II A T K A , enz. 343 ftroomd werdt. Dit Fort bleef in weezen tot hec Jaar 1731. Doch ten tydc van den groorcn Op- lliind, werdt het door de JVluiccIingcn in de Aleh gelegd. Ine fi ski trok ook op tegen de Oproerigcn aan de Rivier ykvatjcba , die .dnjiforof mee zyne vyf en twintig Koj'akken vermoord liadden. Zyne JMagc beilondc in honderd twintig Koj'akken en honderd vyitig Kamtfchatdaici's. De Miiitelingen hadden zich zo llerk verfchai 11, dat zy liet twee geheelc Wceken uithiekkMi. Doch ten hiarlle (hik hy hun Fort in Brand, welk met al het Vulk, datdar.rin was, verbrandde ; de overigen onderwierpen zich , en beloofden de Schatting te bctaaicn." Vervolgens nam hy ook het Fort Paratoon in, en verbrandde het- zelve insgelyks. Na dee/.cn tydbegonden de Kawt' fchiU dalers, aan de Rivier /hvatfcba woonende, gezetlyk de Scha-ring te beraalen : want vomivjen gaven zy doorgaans maar datgeen en zoveel als bir.i behaagde , leevendc byna altyd in ccnen (laat vuii Opioer. In den Jaare 1714. trokken Vanl/losk'i,, en do voorige Bevelhebber Fajili Knlefir , die , we- gens gebrek der nooilige Werklieden, de Reizü naar .7'"^' ^^^•s'^'^''» in het voorgaande Jaar 1713., niet hadden kunnen ondernceriicn , ii: I3ooren over de Zee van {)ltitorskoi, en kwamen in het laatll van Oogtbnaand op de Rivier Olutora , vinden- de aldaar Athanajius Petit^f , die , ver^xMiigd met ecne grootc meni>';re Kvjakkcn van .^Inudirfk^ en tcflens met een aan/icnlyk CfCtal Tftkap;cri , do Oliitorski te onder bragt , hunne (lerkllc Plaacfen ver\voc(ltc,cn in tegendeel een Rtfff//c/.>Vi)v: bouw- de. Hier biccvcn zy tot den Winter. De SehiTiin- gen, door de beide Komniinariflen aangebragt, be- liündcu in vyf duizend zes hnnderd veertig lluid-n Y 4 va« ■ I n \ï mmm 344 B E S C II R Y V I N G VAN f ' ' 'I van Sabeldicrcn , zeven honderd een en vyftig van roode , en tien van blaaiiwc VolTen , honderd zeven en dertig van Zecbeevers,en vier Oneen Goud in kleine ftukjes , welke gevonden waren by de Ja- panners , wier Schepen op de Kuit van Kamtfchat- ka g;eftrand waren. By het vertrek van deeze Kom- midariiTen werJt 'er eene Bezetting van honderd Man, met eencn Luitenant en twee Priellers, in het nieuwe Fort aan de Rivier Olutora gelaaten. Den tweeden van Wintermaand des Jaar 1714 , vielen de Tiika^eri , die het met Petrof hielden , niet ver van het Fort ^cklanski^ hem op het Lyf, en hem vermoord hebbende , pionderden en bemag- tigden zy de vSchattingcn. DeKommiflarifTcn Kole- fofcw Tauifioski, met zeflien anderen , namen de vlugt !n het Fort Acklanski'^ doch zy waren niet iti Haat, om hun leevcn te redden : want de Tukagei i het gemelde Fort omringende , haalden de Korekers over, om deeze Lieden, die zich in hunne Bcfcher- niing hadden begeeven , om 'c I^ecvcn te brengen. De Dwingelandy en Onderdrukking van Petrof hadt tot dit Onheil gelecgcnheid gcgeevcn. Men wendde wel alle moeite aan , om de geplun- derde en geroofde Goederen weder ic krygen ; maar te vergeefs, doordien dezelve onderzo veeleverfchil- Icnde Natiën en Lieden verdeeld waren; zodatlbm- niigen van de kodbaardc Pelteryen vielen in de hnn- dan van /ulkcn, die van haarc Waardy zo onkundig waren , dat zy voor ccne of twee Pypen vol Tabak cene fraaijc Sahel- of Vofïcnhuid zouden verkoopen. Deozc Opdand der T/ f k/jf^eri en Korekers duurde meer of min tot het Jaar 1720. , wanneer zy weder tot Gehorzaamhcid gebragt werden door zekeren Stephen lYtjünoj\ een lieer uit jfakutski^ die met een aanzienlyk getal Kofakken tegen hen optrok. i?y 'hadden zells ccncn Toeleg gemaakt, om hunne Poü- ■fl \ \ i n K A M T S C H A T K a; enz. 345 Poögingen aan te wenden , ten einde AoTfckukots- kers over te haaien , om zich in den Opftand by hen te voegen , en het Fort Anadir te verwocften. Na den Moord, aan de Kommiiïariflen gepleegd, werdt de Schatting van Kamtfchatka niet meer over Anadir vervoerd , maar terllond over Zee naar Ocbotska gezonden; welke Togt veel gemaklyker, en in lang na zo gevaarlyk niet is ; zo dat nu de Weg over Anadir ten ccnemaal in onbruik ge- raakt is. Dccze Togt over Zee werdt in den Jaare 17 15, ontdekt door zekeren Cosmiis Socolof, die onder het Jlcvclbcbbcrfchap van den Kolonel Tlchin uitgezon- den was , om de Eilanden, in die Zee geleegen, te bcfchryven. Omtrent deczen tyd was Alexi Petrï- loski Kommiflaris vnn Kamtfchatka , tegen wicn^ de Kojakken weder begonden opteftaan ; en met Toellemming van Socolof, ontnamen zy Petriloski h^n Bewind, bragten hem in hcchtnis, en verklaar- den zyn(5 Goederen verbeurd. Ily hadt, doorzyiic Afperfing , door zync onbepaalde Gierigheid , en door de verregaande Onderdrukking van allen , die onder zyne magt Honden , oorzaak tot dit zyn Onheil gegeeven. Want door die verkeerde Wegen Lv, JMiddelcn hadt hy, in ecnen zeer korten tyd, zul- ke aanmiM-klyke Rykdommen verworven, dat zy do Schattingen , welken in twee Jaaren in Kaïntfchat- ka werden ingevorderd, zeer verre ovcrtroHen. ]^e Inboorlingen hielden zich, geduurende deczen Tuflchcntyd , taamlyk Uil en vreedzaam , uitgeno- men eenige kleine Gcfchiilen tuÜchen de Kttri/ersy omtrent Lopatka woonende, en cenen anderen Na- buurigen Stam; die echter nog gelegenheid gaven tot den Ondergang van verfcheidene cynsbaare A'v- riler.s'. De Stam, die deezc Onhillen eerll begon- nen hadt, was zo bcnaauvvd en bcvrccfd voor de Y 5 Straf ! mmmmm f ff 1 1 1 1 ', 1 'J i rfj \ 'V h ii f r Mi 1 n i\ t •■> 346 B E S C H R Y V I N G VAN Straf , die zy dachten dat de RuJJen deswege zou- den neemen , dat zy nooit tot eenige Voorwaarden van Vergelyk wilden komen. Docii, niet lang daar- na , werden zy met weinig moeite weder tot Ge- hoorzaamheid gebragt. Het Gedrag der Ruffifche Kommiflariflen , en der geenen , die de Schattingen invorderden , was zo ongeregeld , en den Inboor- lingen zo onaangenaam , dat de fchaadlykfte gevol- gen daarvan te duchten waren. Op Petriloski volgde als Kommiflaris Cosinus Vaichelashof^ en op deezen weder Grcgorius Kam- kiih In den Jaare 1718. werden 'er op eenmaal drie KommifTarilTen van Jaktttski naar dit Schier- eiland gezonden , naamlyk Iwan Uvarofski naar het Nedcrfort Kamtj'chatka ; Iwan Porotof naar het Opperfort ; en F<^fiU Kochanof naar het Fort aan de Groote Rivier. Doch de Kofakken, vol- gens hunne gewoonte , zcderd eenige Jaarcn gehou- den , beroofden hen allen zeer fchielyk van hun Ge- zach, en wierpen hen in de Gevangenis, waarin zy zes Maanden blceven , doch ten laatfte gelukkiglyk ontfnapten. OndertufTchen werden de voornaamfle Bevelhebbers van deczcn Opftand naar Tobolski ge- bragt, en aldaar met den dood geftraft. Zo lang de Kofakken in deezen ftaat van Oproer voortgin- gen , werden verfchcidenen der geenen die de Schattingen infameldcn, door de Inboorlihj^jn des Lands op verfcheidenc Plaatfen omgebragt. Iinan Charetonof^ die tot KommilTiu*is was aan- gebeld, trok in den Jaare 171 9. tegen de oproerige Kotekers op; maar door dezelvcn bedricglyk over- vallen zynde , werdt hy, benevens de meellcn van zyn Gczclfchap , gedood. Deeze Overrompeling gefchiedde op de volgende wyze : De Muicclingen, voorgcevende zich te onderwerpen , gaven hun Gyzelaars en Gcfchcnken ; njaar naderhand overvie- len 1 M 1 K A M T S C II A T K A, enz. 347 ien zy Charetonof^ en doodden hem en veele ande- ren. Doch decze Verradery kwam hun zeer duur te (laan ; vvanc ecnige Kofakken , van hunne Ver- baafdheid weder hcrlleld zynde, dreeven ze te rug in hun Fort ; alwaar zy ze allen of verbrandden , of op andere wyze ter dood bragten. In de volgende Juaren , tot den grooten Opfland in Kamtfchatka , gebeurde 'er niet merkwaardigs, uitgezonderd echter die aanmerklyke Togten , welke in de Jaaren 1727 , 1728 en 1729. werden uitge- zonden, om nieuwe Ontdekkingen een aanzien der Kurilfcbe Eilanden te doen ; waarvan wy hier nog eenige melding zullen maaken. De eerde Togt gefchiedde onder het Beftier van twee Zeelieden , Iwan Evrinof en lljeotlcrus Lu- fin genaamd , die in den Jaare 1727. te rug kwa- men. In den Jaare I728.werdc de eerfte grooteZee- togt uitgezonden , om de Noordlykc Kuil: , zo verre zy konden komen , te ontdekken en te befchryven, Zy vorderden ook in der daad tot de Noordlyke Breedte van zes en zedig Graadenen zeventien Minu- ten, van waar zy wederkeerden, en zich in den Jaare 1730. naar Peter sbtirg begaven. In 1729. kwam 'er in het Schiereiland Kaïntj'chatka eene Verderking van Manfchap onder het Bevel van den Kapitein P^«- lutskoi^ en een Opperhoofd der Kofakken, Scbes' t oen f gchcctcn. Zy vvarc:j gclad,oni de Kud Zuid- waard te ontdeJvi 'M, en alle de Inwooncrs van die Phatlen , door zachte of harde Middelen , zo zy bed konden, daartoe te brengen, om eene vadge- delde Schattin , te bctaalen; ook ten dien einde For- ten aldaar te bmiwen, en hunne Pt-ogingen aan te wenden , om ecnigcn Koophandel niet die Natiën opterechten. Zy bouwden ook met der daad ecnige Forten , en bcfchrceven de Kud Zuidwaard tot aan de R ivicr Udan , aan de Chiiicefcbc Grenzen. Doch Sches- I ii i'll \l*'. 1) .s^. v-,'^ ."^K ^ xi^, *» ^...\ IMAGE EVALUATION TEST TARGET (MT-3) V- -,V ^. /, ë v ///. 1.0 l.l •huu 1.25 1^ 1^ Photogiyphc ScienceïJ Q)r^xjRition ?1 WNT MAIN «TlilT MIUTIRNY >4SI0 (71*) •n-4103 % ^ v } :A n 348 B E S C H R V V I N G VAN Schefiocof werdt in den Jaare 1730. door de Tfc/ju- kotskers , die eenen Inval in het Land d.r cynsbare Korekers gedaan liadden ,omgebragt; en de Kapitein Paulutskoi ontving Bevel , om zich by den Kolonel Mi iin te voegen, ten einde den Opftand van Kamtfcbatka te dempen. I ly was ook inder- daad zo veel geluljina woo- , or.1 zich door hen er gevaar- elen On- d Kamt- komll der Rus- KAMTSCHATKA, enz. 355 Ruffen geftild was , bleeven de Zaakcn in Kamt' fcbatka in eenc taaml^kc goede Orde tot het Jaar 1740., wmnci^r de Kamfjcbatdalcrs weder zevea Man van de RujJ'en doodden. Toen dit Oproer geëindigd was, kreeg de Majoor Merlin Bevel, om met ccne vcrftcrking van Man- fchap naar Kamt fcbatka te trekken, en aldaar, tef- fens met den Majoor Paulutshoi , onderzoek te doen naar de Oorzaak van dcezcn hcevigen Oplland , en van dtf n Moord , aan de ongelukkige 'Japanner t ge- pleegd , en het Bericht daarvan naar Jakutski te zenden. Ook was hy gelad , een nieuw Fort te bouwen ; 't welk hy een weinig beneden den Mond der Rivier Ratuga oprcchtte,'n het Ncderfort Kamt» fcbatka genoemd wordt. De oorzaak van den Op- fhnd onderzocht hebbende, werden drie van de 7^?/ j- j'en doodfchuldig bevonden , en ingevolge van dien ook te recht gcdeld ; en twee van de voornaamfte Belhamels , met eenige anderen , zo wel Ko jakken als Kamtfcbatdalers , werden ook gcrtrafc. Alle de overige Inboorlingen , welken zy of gevangen hadden genomen , of tot Slaaven gemaakt , werden in Vryheid herfleld. De Kamtfcbatdalers ^ die ter dood werden gebragt, fcheenen zonder de minde aandoening naar de Gerechtsplaats te gaan, en on- der de Pyn zelve wcrdt 'er naauwlyks eenc enkele zucht uit hun gehoord ; ook kon men ze door gcc- nerhandc Pyniging daartoe brengen, om iets meer te bekennen, dan 't geeu zy te voorcn vry willig gedaan hadden. Zcderd dien tyd is de Ihat van dit Schiereiland volkomen bevredigd. Daar doet zich ook veel Hoop op , dat de Zaakcn aldaar verder in dien (laat zullen blyven, zynde dezelve in zulk eenc orde gebragt, dat de Inboorlingen zelven niets meer zouden kunnen wcnfchcn. Zy worden alleenlyk verpligt hunne Z a Schat- 1 ■^p- H 356 B E ^ C H R Y V I N G VAN Schatting te betaalen , zonder de niinfte onderdruk- king : dezelve bellaat ook flechts vcor ieder Man in eene Huid van zulke Dieren , waarop hy gewoon is te jaagen , nnamlyk van Sabeldieren , Voflen of Zeebeevers. Mee Recht, uitgenomen alleen in Hals» zaaken, wordt door hunne eigene Opperhoofden beflicrd. Doch hun grootje geluk beftaat inde over- brenging van verfchcidencn van hun tot het Chriflen- dom ; ten welken einde het haare Rijs-Keizerlyke Majelleit gunftiglyk behaagd heeft, behalve de Zen- delingen, aldaar ook nog te onderhouden een aan- zicnlyk getal School meeller.s, die in de voornaamfte Vlekken en Dorpen School houden tot onderwyzing der Jeugd, zo wel der Inboorlingen, als der Kofak- ken : en veelen der Kamtfcbatdalers beginnen te- genwoordig zo veelte vorderen , dat zy zelfs om hun- ne voorige Wocüheid lagchen. V. II O O F D S T U K. IM, Van den TEGENWOORDIGEN STAAT der FORTEN en VLEKKEN van het SCHIER- EILAND KAMTSCHATKA , wet een BERICHT van ieder derzchen. In het Schiereiland Kmntfcbatka zyn vyf Rujfï- fche Forten. Het ecrile word genoemd Bol- Jc/jeretskoi. I Iet tweede het 0/>pt'rfort Kamtfcbat- ka. Het derde het Neder fort Kaunfchatka of Schal tol ski» Het vierde aan de Haven van Pctro- panlanskai. En het vyfdc aan de Rivier Teqbil. I. Het Fort BüLSCHERETSKOI ligt op den Noordlyken Oever van de Ihlfchaia-Reka^ of de Groote Rivier, tulTchcn de Monden der Rivie- ren Beclira en Coljbftka, drie en dertig Wcr- • - Ücn i ! K A M T S C H A T K A, enz. 357 ftcn van den Zceboczcm van Pefifchinska. Het Fort is zeventig Voeten in liet vierkant groot. De Ooll- en Noordzydcn zyn met Paliiladen verllerkt; de Zuid- en Wellzydc door vcrfchcidene Gtbouwen. De Ingang in het Fort gcfchiedf. door een klein Poortje aan denVVellkaiu. Buiten het Fort was eene Kapoi, die nu veranderd is in eene Kerk , die aan 6V. Nikolaas tocgewyd is. Binnen het Fort Haan omtrent dertig Huizen voor de In vvooners, behalve een gemeen Huis, gefchikt tot eene Brandewynllookery.enom Brandc- wyn te verkoopen. Vyf en veertig Kofakken houden Bezetting in het Fort; en fchoon iiunnc Kinderen de gewoone Hoofdfchatting betaalen,docn eehter veer- tien van dezelven Dienli met de overige A'ó/r/H'^;;. Dit Fort is het zvvaklle van allen ; doeh men fehynt er zeer gerull en veilig te zyn ; dewyl de nabuurige Kamtfchatdakrs byna de eerllen waren , die zieh ünn do R/iJ/Jfche Ileerfchappy onderwierpen, ook, zcdord dien tyd , altoos getrouw gcweell zyn , en vreedzaam geleefd hebben. Ten aanzien der Ligging heeft dit Fort groote Voordeelen. Vooreerll alle de Schepen , die over den Zeeboezcm van Penjchiiiska komen , kunnen de Groütc Rivier opvaaren-, en dus kunnen de In- woonei's hunne Goederen uit.dc eerde hand ontvan- gen. Ten tweede , zy trekken groote voordeelen van de Perfooncn, die aldaar aankomen, en welken zy van Spys en IKiisvelling voorzien. Ten derde, zy winnen veel van het vervoeren der Goederen van daar naar de andere Forten. Ten vierde , zy heb- ben betere gelegenheid dan delnwooners der andere Forten , om Beevers van Kamtfvhatka te krygen ; waarvan tegenwoordig veel werk gemaakt wordt. Findelyk , in den Zomer hebben zy den grootllen overvloed van Vifch , vangende dien met weinig moeite en kollen. Om deeze rcdcuen houdt de Op^ Z 3 per- \\ * I I (1 . >. ^rrm i»B^»P^Wf^^»™i M M' 358 BESCHRYVING vam perbevelhebbcr van alle de Forten van Kamtfchatka gemeenlyk in dit Fort zyn vcrblyf , zendende van daar Gevolmagtigdcn naar de andere Forten. Het grootile on gemak, Vi^elk men daar lydt,is,dacmener in den Zomei , geduurende den Vifchtyd , zeer veel regenachtig Weer heeft; waardoor eene groote me- nigte van hunnen Vifch verlooren gaat, en hun voed- fel dikwyls zeer fchaars wordt. Indien men aan de gemelde Rivier met genoegzaam Houtgewas voor- zien was,zoudeezezw3arigheid ligtlyk worden weg- genomen ; dewyl men dan den Vifch , in plaats van denzelven in de Zon ce droogen , kon rooken , gelyk de Inwooners van Ocbotska doen. Maar dit is on- doenlyk, wegens den grooten Afllland van eenig aan- merklyk Bofch , en de Bezwaarlykheid om het Hout derwaard te brengen. Het zelve is aldaar zo fchaars, dat het Hout, welk zy volftrekt noodig hebben om Zout en Traan te kooken , drie Dagreizen verre van het Fort moet gehaald worden. II. Het OPPERPORT Kamtfchatka is het eerftc, dat door de Ruffen in dit Schiereiland aangelegd is, en werdt, ook eenige Jaaren lang, het voornaamftc gehouden, doordien de Opperbevelhebber van ge- heel Kamtfchatka aldaar zyn Vcrblyf hieldt. Het ftaat op den linker Oever van de Rivier Kamt- fchatka , dicht by den IVIond van het Riviertje Ka- ly , omtrent negen en zellig Wcrften van den Oor- fprong der Rivier Kamtfchatka , en twee honderd twee en veertig Wcrften in ecne rechte Lyn van het Fort Bolfcheretskoi, Het is zeventien Vademen in het vierkant groot. De Poort is tegenover de Rivier, en over dezelve is een Pakhuis, hinnen het Fort heeft men een Kantoor tot ontvaiigd der Schattin- gen, een vertrek tot Bewaaring der Gyzelaars en twee Magazynen. Buiten het Fort zyn ecne Kerk, iflsgelyks nn 6V. Nicolaas coegcwyd, een Huis voor dcu VAM imtfchatka idende van )rten. Het ,dacmen'er I , zeer veel groote me- n hunvoed- men aan de jcwas voor- ' orden weg- plaats van oken , gelyk ar dit is on» 1 eenig aan- m het Hout • zo fchaars, hebben om ^erre van het isheteerftc, ingelegd is, /oornaamftc ber van ge- lieldt. Het zier Kamt- Ivicrtje Ka- n den Oor- ee honderd Lyn van het /ademen in :r de Rivier, \n het Fort :r Schaitin- yzclaars en eenc Kerk, Q Huis voor dcu KAMTSCHATKA, enz. 359 den Bevelhebber, een openbaar Huis, ecneBrandc- wynrtoükery , en twee en twintig byzondere Huizen tot Gemak voor de Bezetting, die uit zes en vyftig Kofakken bellaat. Dit Fort bezit cenige voordeden boven het Fort BolfcheretskoL Het Weer is hier gemeenlyk zeer goed, en het Hout , fchoon alleen maar Popelier- boomenhout, is hier zo overvloedig, dat de Inwoo- ners zich met zeer geringe moeite daarvan kunnen verzorgen ; ook zyn die Boomen zo groot en vafl: , dat het Hout derzelven zeer bekwaam tot Timmer- hout is. Daarenboven is 'er de Grond beter , vruchc- baarer en dus gcfchiktcr tot den Akkerbouw , dan op eenige andere Plaats van dit Schiereiland. Doch de VifTchery is 'er llccht; dewyl hecFortzo verre van de Zee geleegen is. De Vifch komt in zeer klein getal de Rivieren zo hoogopzwemmen, en die 'er nog al ver- P:bynt , komt 'er zo laat , dat de Inwooners van het Ne- dcrfort Kamfchatka hunnen geheelen Wintervoor- raad reeds hebben opgedaan , eer die van het Opper- fort de Vifchvangft beginnen. Mier komt het van daan , dat men in het Opperfort Kamtfchatka byna in eiken Voorjaar eene groote fchaarsheid van Lee- vensmiddelen befpeurt. Hun Zout en Traan koo- pen zy van de Inwooners van het Nederfort , of, niet tegenllaandc den groeten Aflland, reizen zyzel- ven naar den Mond der PJvier Kamtfchatka , die ruim vier honderd Werden van het Opperfort is, en kooken aldaar zo veel Zout en Traan , als zy van nobden hebben. Voorheen hadden zy grooten over- vloed van Zeebeevers in de Beeverzee; maar tegen- woordig worden aldaar zeer weinig van die Dieren gevangen. De Inwooners moeten derhalve , ten aanzien der Middelen van onderhoud , hunne I loop voornaamlyk ftellen op den Akkerbouv;,waar'anzy, indien zy zich behoorlyk daarop toeleggen , meer Z 4 Voor- { t . i'i f 1 t I n ^ ' *. 3(^0 B E S C H R Y V I N G VAN Voordeel kunnen verwachten , dan van cenigen Koophandel met de Inboorlingen van dit Schiereiland; maar, indien zy denzciven vcjwaarloozen , zullen zy zich zeer bczwaarlyk aHaar kunnen geneeren. III. Het NEDERFORT KAMTSCHATKA ligt drie honderd zeven en negentig Werllen van het Opperfort , en (laat op denzelfden oever der Rivier Kanitfchatka , omtrent dertig Werllen van haare Uitwatering in den Oofterfchcn Oceaan. Het Fort is eenigzins langwerpig vierkant , aan alle zyden met Palifladen bezet. Deszclfs Breedte be- drjaagt veertig, en de Lengte twee en veertig Vade- men, Binnen den omtrek van het Fort (laat eene Kerk , aan de Maagd Maria tocgewyd : Ook heeft men 'er een Kantoor tot ontvangll der Schattingen, en een Mapazyn , om dezelvcn te bewaarcn , gelyk ook eenige Magazynen tot Berging van Voorraad , en het Huis van den Bevelhebber. Alle dceze Gebou- wen zyn van Hout van Lorkenbooraen gebouwd, en veel netter en fraaier gemaakt, dan in eenig ander Fort in dii Schiereiland. Buiten het Fort zyn nog negen en dertig byzonderc Huizen, behalve een openbaar Huis en eene Brandcwynllookery. Het getal der In- wooneren van het Manlyk Gedacht, bedroeg eenige Jaaren geleeden, in \ geheel twee en negentig Per- foonen. • Dit Fort mag met betrekking tot de verkryging van deNoodwendigheden des Lcevcns , boven allo de andere Forten, door de Rrtjlen in dit Schierei- land aangelegd , met recht gefchat worden. De In- wooncrs vangen hier grooten overvloed van Vifch , welken zy, in gcnoegzaame menigte, tot Voorraad voor het geheele Jaar , droogen en zouten. Ook hebben zy hier omtrent Hout genoeg, niet alleen om hunne Huizen, maar ook om Schepen te bouwen; voor welke laatHen de Rivier tot ccnc bekwaamc Haven ver- yi in AN I cenigen licrëiland; , zullen zy •en. :hatka erllen van oever der Wcrllen 1 Oceaan. , aan alle •eedte be- nig Vadc- llaat ccne Ook heeft hatcingcn, en, gclyk Voorraad , ze Gebou- louvvd , en ander Forc nog negen openbaar tal der In- )eg cenige ;cntig Pcr- /erkryging boven allo c Schierci- . De In- 'an Vifch, : Voorraad een. Ook : alleen om iwcn; voor me Haven ver- i h ) i \ j ,*'' .;««^" •'*'' **«r.-',>)«A-*».*'';^:--> ^^ ViJ/w/^Vv/*'* ^^^r-zy ^ . ;• ' ««'vr3\;v«;;ii4,«'3«ciöia!is^ •^"*^'\«^«Mv\ >^«^^%^#\»^.,, « Vi/ t^\nu'r/i>n' K ^^^"Ï-'H- ■^'vV^a^O- >*^,: >...>?> ««.^J^. -■«:-£-- ; '. ;_'^i^^i^^-^''^-'. a. ■i^:-'-'nii ;i. "1 ^_ ' L I iJii'iu/x.Sti. *'K'' ;•*,.'.. '^\i ui' r/l'/; li .1 M TS C IIATK . I . .^tttt.i X ^n\\ i Ru 'M II' p K A M T S C II A T K A enü;. 3^1 vertrekt *, en wegens de nabyheid der Zee, kookcn de Inwooners van die Fort zo veel Zout en Traan > dat zy de andere Forten daarmede voorzien. Het Wild is liier ook zo menigvuldig, dat zelfs de armfte Kofak zelden des middags zyne maalcyd doet zonder eenc Z^vaan , Gans of Endvogel ; en in de Bronnen vangen zy, den gcheelen Winter door, verfchen Vilch. Hieromtrent grocijen ook in overvloed Be- zien van allerleie foort, welken de Inwooners tot Voorraad voor den Winter opdoen , en die , naaft den Vifch , een voornaam gedeelte van hun Onder- houd verfchalTen. Insgelyks worden de befte Sa- beldiercn niet verre van die Fort gevangen. Alle de Goederen , welken zy van de Korekers krygen , als Rendierenhuiden , en zelf» het Vleefch van Rendic ren , zyn hier bcrerkoop , dan elders anders in dit Schiereiland. Daarenboven is de grond zo vrucht- baar, datmcn'erveelerhande Soorcen vanKoorn kan aankwcekcn. llcc cenige ongemak alhier is, dat zo welde Ruffifchc als Chwecfchs Goederen hier duur- dor zyn dan in eenig ander Fort van Karnjchatka; \ welk veroorzaakt wordt door de Landvragc van hec Fort Boljcheretskoi herwaard, die zo hoog loopt, dat een Piid op vier Roebels komt te (laan. IV. Het vierde FORT werdt,in den Jaarc 1*740. aan de HAVIiN van PETROPAULAUSKAl, of anders genaamd de BAAI van AWATSCI IA , gebouwd. Uit het Opperfort en Nederfort Kamt' Jcbatka werden de ecrile Inwooners derwaard ge- bragt. De I h'izcn zyn 'er tamelykgocd, voornaam- lyk die gebouwd werden voor het Volk, dat in den naar Kamtlhbatka '">" ■''» •»•'""" "•^" '*' ogt op paulauskai gebruikt wcrdt. Deszelfs grootfle fraai- heid bcdaat in de Kerk, die ongeineem vermaaklyk geleegen, en zeer wel gebouwd is. Dit Fort heeft , ten nanlle by , de zelfde Voor- -2 5 dec- I V. \ \ \< > ". * 362 B E S C H R Y V I N G VAN deelcn en Ongemakken, als hQtVon Bolfchereiskoi; mee dit onderfchcid , dac de Beevcijagc hier gemak- Jyker en voordceliger is ; maar hcc Water is 'er llechc en ongezond; zo dat de Invvooncrs dikwyls hun vcrfch Water uit de Rivier Awatfcha naar dee- ze Baai haaien. V. Van het vyfde FORT aan de Rivier TE- GHIL kan ik geen byzondcr Bericht geeven ; door- dien hetzelve eerft na myn vertrek uit Kamtfchatka gebouwd is. De Bezetting van hetzelve bellaat in zeven en dertig Man Koj'akken. De Heer Steller verhaalt, dat dicFort aangelegd wierdt met een Oog- merk om de Korekers , die vafte Woonplaatfen heb- ben, inbccHvang te houden; om, ingeval van nood, de zwervende, oF zogenoemde Rendieren-Aör;en naar Kamtfcbntkci^ vo')muanv lyk, daar ceni[;cndcrzelven r.u r.ict meer in i^ebruik icyn,tebefehryvcn; 7.\\\ echter het Bericht derzelvcn, naecnebehoorlykc ovcrweeging, bevonden worden te dienen tot ophellcring van devcrlcheidene l\tij]i\'ch'. Volkplantin:.';en in dat Schiereiland, en onue tooren welke Natiën onderworpen zyn, en aan wolkc I'^or- ten zy haare SclKUtin;.!;cn betaaLn. Ook zal hot een dui'dlyk Bericht goes'cn van de vvyzc om die Volken te onderwerpen , en cynsbaar te niaakcn ; en tellens een omlhiiih^ Vcrll.nr doen van de moeilykheden dcezer Keize, al war.n 'er zelfs ook gcene (Jevaa- rcn van vyandi!j;c Natiën te vreezen \ doordien de Infanielaars van Scliattiii^!;en Ileed^ bloot p;elU'!d wa- ren nan llon':er en Koude ^ in ccn onbekend Land, en waarby veclen van zelfs Inin Leeven verlooren. l)c Knfakkcn waren alleen in l>aat, om doezen 'roj2,t .'.vdnurende Ci'.w Winter te doen; en hadden geenen anderen Voornv.id van ICctwaaren, dan het geen zy op kleine Sleeden achter zich voorttrok- ken. l'Ji,dcwyl zy jicnoodzaukc waren door groo- tc jl \ A! AN K A M T S C II A T K A, enz. 371 ;hierciland ccn Recht twaalf ten r V. titlicbcn vcrcoll''!; en rkt, allccle vonrnaair.- • in gebruik t dcrzclvcn, n worden te \c Ri/j/if'rb'. m te tüorcn welke For- 7.[\\ het een tlio Volken en tellens teilykhcden one (Jcvaa- oonlicn de t>;elU'ld wa- kend Land, vcrlooren. lom dcc/en en hadden n , dan het voorttrok- dour gioo- tt te Wilderniflcn te reizen, alwaar zy fomtyds, we- gens den mcnigvuidij^en Jagtlhceuw , gedwongen werden, vcrfcheidenc Üa^J^en in eene en dezeilUe Plaats te vertoeven , werdt hun Voorraad en Lec- vensmiddelen gantlèhlyk verteerd ; zo dat zy ge- nood/.aakt waren, hunne leeren Draagbanden , Rie- men en Schoenzooien te cetcn. 't Is by na eene ongeloollyke Zaak, dat een iVIan cp reize tien of twaali' Dagen kan lecven zonder eenig Voedicl te nuttigen , en echter verhaalt men in Kanitfchat" ka , dat zulks dikwyis aan verlcheidenc Perlbo- nen gebeurd is. Voor ecrit , liep de Weg van 'jaki/hki naar Kamtjchdtka de Rivier Lf-:i!a langs, tot daar z"^ in do Vs/ac uitwatcrt, en van daar over de Zee tot den Mond van de Rivieren Jnd'nnrkii en Co- va\ van waar men zich over Land begaf naar den Zeeboezein van Pcujchimka , over welken men langs het Strand naar Kinntfcbatka voer in Boo- ten. Doch deeze Reize ging met zeer groote Zwaarigheden ver/eld : want in het belle jaargety- de, wanneer ook do Zee vry was van Ys , en de Wind !i,unllig, konden zy dezelve in niet minder dan een Jaar afdoen; maar, indien het gebeurde, dat lleclns een van die twee iJyzonderheden hun on- gunllig was, naanilyk dat zy Tegenwind hadden, of de Zee met Vs bezet was , geraakten hunne Booten dikwyls in Stukken , en de Reize duurde fomtyds twee, en Ibnnvylen zelfs wel drie Jaaren. Van 'Idkutski tot den Mond der Rivier }\iiii reeken: men negentien houtlerd en zellig Werllen. Ondertullelien is deeze Weg tegenwoordig ten eenc- maal in onbruik gekomen. Ten tweede , een andere Weg van Jaktitski luiar Kiitutjchatki, liep geheel over Land. \'an Aa 2 Jé' B E S C II R Y V I N G van V: . »*' .^1 Jakutski ging men naar Aldanski ,- van daar naar Opper-Vanski ; van daar , door Zachhersk , Uy ands- ki ^ Alal'eski^ qw Opper- i:n Neder-Covimski,x\^^i liet Fort ylnadir ; van daar naar het Nederfort Kannfchatka^ en van daar naar het Opperfort aan de Boljcbcretskoi. Alaziiiska ligt op ccncn vry grootcn AfÜand van den Mond der Rivier Aialjl:^ die in de Yszcc valt. J)ezclvc i s omtrciic vyf iiondcrd en negen Werilcn van Uyandiika gelecgon. liet Fort ylihidirsk ligc aan de linker zydc van de Rivier Anadïf\ oiiitrenc neii-on honderd en drie- z-llig Werllen van ISedcr-Covimski. Van het Fort Avudlrsk tot het Nederlbrt Kü.htl'chatka reekcnt men elfhonderd en vier en veertig Werllen. Dit is tegenwoordig de gev;oone Weg tot het Fort Anaüink , doch zelden tot het Nederfort Kamtfchinka , ten /;y het noodig rnogt zyn , de vcrfcheidenc 1'ollcn te moeten bezoeken. 'i'en derde, nog een andere Weg leidt naar Kamt- fchatka , doch die meercndeels te Water gedaan wordt, INlen zeilt van Jaktitski de Rivier Lcna af tot aan den IVlond der Rivier /lidaii^ vervol- gens de Kivier /Hdan op tot aan den Mond der Ri- vier il/r//, en dan de Rivier Mal op tot den Mond der Rivier "^judoma^ en eindelyk de Rivier ^judoma op tot aan die IMaats, welke het Kruys van 'Hudo- via genoemd wordt; van daar reilt men over Land w^-^x Ocbotska^ van welke Plaats men zich in boo- ten naar Jlolfchaia Reka , of de Cirootc Rivier, begeclt, of men reill ook van daar verder te Lund langs de Kuil van den Zeeboezcm van Penjchiftska. Doch deeze laatllgenoemde Weg langs den gemcl- dcn Zeeboczem is niet zeer veilig wegens de Kote- ken't die gcdiiurig in Oproer zyn. ÜndertufTchfin is VAN daar naar ' , Uyands- \mski , naar Nederfort )erforc aan Vfrtand van Yszcc valt. n Wcrilcn r J^ydc van rd en drie- n het Fort [y/ rocken t en. Q^ tot liet Nederfort : zyn , de aar Kamt- ter i!,cdaan Ivicr Lcua ;, vervol- 1 der Ri- en Mond ''liidoma an ''Judo- )ver Land in Moo- Rivicr, r te Land fi/jifid'a. en gemel- de Kote- rtufTchen ii K A M T S C II A T K A , enz. 373 js deeze Togt langs de genoemde Rivieren toe aaa het Kruis van Judoma ongemeen verdrietig; en men merkt het als een byzonder Geluk aan , wanneer men dien Togt in een Zomer volbrengt. Op deeze Vaart ontmoet men ook vcrfcheidene Watervallen ia de Rivieren , die de Reizc zo gevaariyk als laftig maaken. De vierde, en in den Zomertyd ook de gemak* lyklle en bekwaamde, Weg loopt over het Gebergte. ICn devvyl ik zelf op myne Reize naar Kamtfchat' ka my van deezcn Weg bediend heb , zal ik hier mya eigen Dagverhaal mede declen. Hetzelve zal miOchien van goeden Dienfl: kunnca zyn, tot Verbetering der Aardryksbcfchryving; door dien het meerder Ciedeelte der Rivieren van die l.andfchap in de mcellc Landkaarten van hetzelve te vergeels gezocht worden. „ Van 'Jaktttski voeren wy de Rivier Lena af „ naar Tarinunka , alwaar wy den noodigen Voor- „ raad en Toerufling tot onze Reize gereed maak- „ ten. Wy reisden van daar te Land naar Kumatki; „ waarna wy verfcheidene Dorpen doortrokken. „ Den volgenden Dag trokken wy over de Rivier „ Sola. Deeze Rivier onifpringt op den Ailland „ van omtrent honderd Werllen van het (ïcbergtc, „ en valt omtrent zes Werilen beneden die Plaats, „ alwaar wy over dezelve trokken , in de Lcna, •>■> Wy gaven onzen Paarden Voeder by het INleir „ Kutchiii\ua^ omtrent elf Werllcii over de Rivier „ Sola , en namen onze Naelurull aan het INJeir „ 0;"3'f>wcrt«///.v, dertien Werllen van de huulle Plaats „ geleegen. „ Den derden Dag , het iMeir llatila voorby „ trekkende, lieten wy onze l'aarden Voeder nee- „ ricn aan het Meir jrclaka^ en lloegQii ons ver- Aa rs „ vol- >i > ; 574 D E S C H R Y V I N G VAN volgens aan hcc IVlcir Talba neer. Omtrent veertien Werllen van het Meir Talba ge- vorderd zynde , begonden wy het Gebergte te beklimmen ; welk overtrekkende gingen wy door de VVilderniÜen Ouubalas^ en Keindu^ en wy gaven onzen Paarden Voeder by het IVlcir Satag , twintig Werllen van het Meir Talba gclcegen. Daarna kwamen wy aan het Meir Ala-Atbaga , alwaar wy dien nacht ver- toefden. „ Den volgenden morgen kwamen wy, binnen wei- nig Werllen, van het i\I«ir /Ha-Atbaga^^SiXi het kleine Riviertje Kncora , welk twee en twintig Werften beneden die Plaats, alwaar wy over het- zelve trokken, in de Rivier Tata valt. Wy gin- gen zelfs tot aan den Mond van dat Riviertje. Dicht by hetzelve zyn verfcheidene Mcircn. Eene Werft te vooren , eer wy aan het laatllc Meir kwamen, vonden wy eene Standplaats, nl- „ waar gcmecnlyk de Paarden vcrwilllld worden, en men het noodig Vee koopt tot onderiioiid in de Wilderniiren , well tt ^ «I mt VAN Omtrent Talba gc- icbergte te gingen wy 1 Keindn , ier by het het Meir A^y aan het nacht ver- binnen wci- r^^^,aan het I en twintig vy over hcc- . Wy gi li- lt Riviertje. IC IMcircn. I liet latullc dpliuits, nl- Id worden, iderlioud in te trekken beurt cenij; sp,ezeHchiip kt hetzelve KMnen kan; luleel ont- t Vleelcli , i'j;c andere korten r\d ants wordi ^'erllen van er Kocoi'A renen V) 51 9ï 11 9> ^1 •>") •>■> ■)» 11 97 ï» ■>» 11 •)» 1^ ^» K A M T S C II A T K A , enz. 575 lidenen Nacht in die Plaats vertoefd hebbende, gingen wy den volgenden morgen weder op rei- ze, en trokken, op den Aflland van byna cene en eenc halve vVerll van den IMond der Rivier Kocora^ de Meircn Kniit'iQw TaWacban voor- by. Daarna gingen wy door de Wilderniiïen Karakoi QX\ 'Jetaca^ en hielden onze Nachtrull by een Klein Meir. Onze Weg liep toen na ge- noeg langs de Rivier Tata , en wy reisden dien Dag omtrent vyftien Werllen. „ i)e Plaatfen , die wy behalve deezc aanmerk- ten, waren de Wilderniiren Choraita^ Mcnay^ Lioratvi ^ Tavalac^ en Siifnn^ benevens het Kleine Riviertje Titla^ welk, omtrent vier Wer- llen laagcr , dan die Plaats, alwaar wy over het- zelve trokken , en dertien Werllen van die Plaats, alwaar wy den voorigen Nacht vertoefd hadden, in de Tata valt. i)ertien Werllen van de Rivier Tiila valt ook de Rivier ISïam'j^ara , na eencn Loop van omtrent zellig Werllen, in de Rivier Tata. Tullehen dceze twee Rivieren zyn het IMeir Citni\i^ en de Wildernillcn Sadochta en Jk'Wt^eü. Over de Rivier Ncwurard ligt het Meir Necfji^a^i^w de woellc IMaatieu Kalachkit^^ Jiuoniiinec/jlec en T(!alis.f:i'C!iii. „ 'l'wec Werllen van de Rivier 7'cUa ^cn veertien Werllen van de Rivier Nmn'^ara is de Stand- plaats '^foLkjnvdnskii , die door Kojakkai van 'ïakuiski aldaar iiehoiiden wordt. I lier namen wy onze LNaehtriill. Na dat wy omtrei» M » »> f» »» ( lVJ- ip AN Zier Wor- ? de, trok- " 'bagana , 55 keze Ri' )) :ine halve 1 vvy over ?» ; daar be- ïï 1 de rech- ^t de Ri- > 9Ï , mee de 1 kwamen 1 1 ^?//^,die, de linker- 1? ^eg over ï» crvolgens ?> 'M voorc- ?ï 1 trokken 5? 1 van haii' 99 Ie Rivier 99 99 Vleir 7?^- de Rivier rna trolc- 91 • " n Tagu* 9» , Tara- 99 c halve 1 " ogt over 99 ï veertig 99 leWerll 99 ï Rivier ■ Rivier 99 mwydte 99 ; Rivier 99 ;h langs 79 1, de- K A M T S C H A T K A. enz. 377 dezelve hebben necrLi,eflaagen tot Beoeffening van den Akkerbouw. Doch zy hebben maar zeer weinig voortgang daarin gemaakt. Zelfs heb- ben zy hunne eigen Moedert£ial en Gewoonten vergeeten , en zich integendeel zo zeer aan de 'J'aal en de Zeeden der Jakutski overgegeeven, dat zy alleen lyk door hun zo genaamd Chriften- dom kunnen onderfcheiden worden. Hier moe- iten wy den geheelen Nacht vertoeven wegens de Overvaart. „ Den volgenden morgen trokken wy langs den anderen Oever der Rivier ^mga voort , en op den Aflland van omtrent twee Werllen van de Overvaart, kwamen wy aan het Kleine Riviertje Ui tuf a, welk in de ^mga vloeit. Wy gingen dit Ri- viertje op tot aan zynen Oorfprong , en van daar voortgaande tot den Oorfprong van het Riviertje C/juoptchutJU, trokken wy langs hetzelve tot zy- ne Uitwaterinff in de Rivier DJocba. i Iet Riviert- je Cbttoptchtinu ilroomt door het '^\c\\' Darka, en de Rivier Nocba valt , omtrent honderd en twintig Werften van haaren Oorfprong, in de Ri- vier /lldan. „ Van de Rivier Nocba gingen wy twaalf Wer- den over een Gebergte, en kwamen vervolgens aan de Rivier l^'orom^ die in de Nocba valt. Twee Weriten verder ontmoetteden wy liet Ri- viertje Vilga^ welk na eenen l^oop van twintig Werllen ook in de Nocba Ilroomt. Hier hiel- den wy weder Rullplaais. „ Kene VVerd van daar voortgcreisd zynde, kwa- men wy ann de Rivier Atctacbbatcb , welke wy aclit Weriten verre langs trokken. Daarna dezel- ve verlaatcnJe, kwamen vvy vier Werllen verder aan de Rivier Cbipanda^ langs welke wy zeflien Aa 5 Wcr- il ■i I 378 13 E S C M R Y V I N G van W.[ I i Ih ^^ ♦» tl J> ^9 ï> 71 1» •1 5Ï 1> 51 11 1» 11 H 11 51 ») Werllcn voorttrokken tot de plnats, ulwaar zy in de Rivier ylldau *'alc. I)c Rivier Chipaiida vloeit door de Mtireii JJilcor, Druk q\\ Cbl- pclllda. : „ De yiUlar. is ccne i;rooic bcvaarbaare Rivier, die van de rechter zyde, tweehonderd WcrlUni beneden ,y/VA'<7/.v/L/, m de Rivier Z.^??^ uitvvatcit. \Vy voeren over deeze Rivier in Booten, llei Veer ligt acht Werlten boven den Mond van de llivier &//;(7/7^A7. Van Vaimanca tot aan dee- 7,0. l^laats vva,s de Landllreek mee Boüèhaadjen he/.er. liet L',rootlle {gedeelte derzelven beltondt in Lorken- enBerkenbuomen; doeh langs de Ri- vier Amga vonden wy nu en dan eenii^eDenncn- .boonien, maar zelden cenen Popclicrboom. „ Van de Rivier Aldan reisden wy naar de Ri- vier Dcla^ die twintig Werllen van daar ilroomc. Op den Weg zagen wy verleheidene Mcircn, en de Rivier Kcvuiima ^ welke in de Rivier /Hdan vloeit, ilier hielden wy iNachtriid:. J)en vol- genden Dag trokken wy opwaard langs de Rivier hela; waarna wy de Rivieren .SV/óv/ , Vlac en Lchvaui overtrokken. Aan de laatilgenoemde Rivier (loe|j;en wy ons tegen den Avond neer. Wy hadden dien Dag cwintjg VVerflen gereisd. „ \^c\\ volgeuden Dag voeren wy over de Rivier Ar^Kukblk'!, Negen Werllen verder ligt het Gebergte Tclaki^ en een weinig over hetzelve begint het zwarte Woud. Drie Werllen verder namen wy onxe Kullpl.iats. Wegens den zwaa- rcn Regen moellen wy aldaar langer vertoeven , dan naar gewoonte. Wy braken niet eer op, dan des namiddags omtrent vier l^ur. Vyl" Wer- llen boven het zwarte Woud Ilroomc de Rivier Jla^ciUh en twintig Werllen verder de Kivier W anr zy in Iblpanda en Cbï- e Rivier, Wcrlkn uitvvatcrt. en. 1 Iet d \'an de aan dec- Ichaadjcn beltondc is de Ri- Dcnncii' 0111. ar de Ri- • llroomt. ?ircn, en ?r AUlan )en vol- le Rivier LHac en noemde eer. W'y 1. Ic Rivier ligt het lict;ïdve verder n /-waa- toeven , K'er op, yfWer- i Rivier i Kivier Cba;l- K A M T S C H A T K A, enz. 379 Cbagdolla , vallende vervolgens beiden in dezelf- de Rivier Bcla. „ Geduurende deeze Dagreize trokken wy drie- maal over dezcllde Rivier Bela. Dewyl de Zo- mer zeer droog was geweell, was onze Overcogc over deeze Rivier zeer voorfpoedig , zynde wy in Haat, om dezelve te doorwaaden. Maar in een voclitig jaargetyde gaat de Overvaart, dik- vvyls,mcc groot Gevaar verzcld. Men raoec dan over de Rivier zeticn met Vlotten, die, door de Snelheid en Kracht van den Stroom, niet' zelden tegen de Klippen oi' afgebrooken Stammen van lioomcn dryven. Langs de Rivier Hela vindc men groeten overvloed van Hout. „ Vervolgens reisden wy opwaard langs de Ri- vier Cbagdolla^ trekkende in den Aflhnd van zellien Wcrlkn zevenmaal over dezelve. Om- trent vyftien Werden van de laatllc Overvaart, „ kwamen wy aan de Rivier IJnacam^ die omtrent dertig Vademen breed is , en ook in de Rivier Aldan uitwatert. Daarna liep onze Weg langs die Rivier, zelfs tot haaren Oorfprong. Tien Werden van die Plaats, alwaar wy over dezelve trokken, llroomt een Riviertje, wiens Naam wy niet konden ontdekken. Aan dat Riviertje is , op den Allland van ecne halve Werd van deszeifs Mond, een Mcir, v^Q\k liuskeol ^ dat is Ysmeir, genoemd wordt; dewyl het Ys in dar Mcir zelfs geduurende de grootlle Zomerhitte niet ontdooit. 1 lotzelve ligt tnllchen hoogc deenüehtige Bergen, bedraagendc deszelfs Lengte omtrent honderd en vyfcig , en de Breedte taehtig Vademen. Het Ys is doorgaans twee Voeten dik, zynde, gelyk hcc „ Ys in het Vc»orjaar, blaauwiichtig en met mcnig- „ vuldigc Luchtgaatjcs voorzien. Hieromtrent is 1, bet • 7 ?> il •)t 51 55 55 55 55 55 55 55 55 •5 55 55 ?1 ï ' »? 'lu 1 n i '; I r* i ggo B E S C H R Y V I N G van het alcyd, ook in het heetfte van den Dag, zeer koud. „ Van daar reisden wy twintig Werden over het Gebergte , en kwamen den volgenden Dag weder aan de Rivier /i 9» 9» 9» 99 99 99 5» 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 99 19 99 M'f ; zeer K A M T S C H A T K A ENZ 38L men zich naauwlyks verbeelden kan , loopende overal langs de flcile Oevers der Rivieren , of door dikke BolTciiaadjen. De Oevers der Rivieren zyn als bezaaid met lofTe ronde Steenen; *t welk het reizen aldaar zo bezvvaarlyk maakt, dat het te ver- wonderen is, hoe de Paarden dien weg kunnen gaan. Hoe hooger de Bergen zyn , hoe flikki- ger dezelve zyn ; en zelfs op de Toppen derzel- ven zyn zulke MocraflTen , dat , indien het gebeurt, dat een Paard door de Oppervlakte van hetzelve heen treedt , hetzelve zo diep daarin zinkt , dat het niet anders dan zeer bezwaarlyk daaruit kaa „ gered worden, 't Is zeer verfchriklyk te zien, dat de Grond, tien Vademen rondom de Plaats alwaar men gaat of Haat, zich als de Golven op en neer beweegt. „ De belle Tyd , om van Jakutski op rei- „ ze te gaan , is van het begin van den Zomer tot Ilooimaand toe. Indien men tot Oogft- maand wacht, is men in gevaar, dat men zal overvallen worden door den Sneeuw, die op de Gebergten zeer vroegtydig begint te vallen. „ Den vierden van Wynmaand vertrokken wy van Ochotska , in het Schip de Fortuin , welk van Kamtfchatka derwaard gezeild was. De nachts befpeurden wy een zo zwaar Lek in ons Schip , dat hot Volk beneden in het Schip tot aan de Knicn in het Water ftondt ; en fchoon wy met twee Pompen geftaadig werkten , en het Water met Ketels, en Pannen, en alles wat ons maar „ voor de handen kwam , uitdroegen , verminderde het Water echter maar weinig. Daarenboven was het Schip zo zwaar belaaden, dat het Water „ zelfs tot boven de Schietpoorten ilondt. Wy za- „ gen derhalve geen ander Middel, om ons Lee- „ ven ?» 5» ïï •>•) 71 ?? ?> •)'» H 91 ?ï >ï n ■>» 15 ?» 9» 5Ï 9» ï» 91 •)•> 91 11 1 \ I 382 B E S C II R Y V I N G VAN ■s \l. '.i;, en eindelyk krcegvii magc. vinnige Koude en ven te behouden , dan door hccSchipte verligten, 'c welk wy te geinaklykcr konden doen, om dcic het ten dien tyde gancfcli Uil was. vVy wierpen derhalve alles 'c geen op het Dek , of aan de Zyden van het Schip was , overboord. Doeh dewyl die maar weinig Hulp aanbragt, gooiden wy omtrent vier honderd Pud uit het Hol van het Schip in Zee; waarby wy eindelyk bant vonden; het Water in het Schip begon te verminderen, wy het volkomen in onze De Pompoi! werden echter nog lleeds aan den gang gehouden , en niemand , behalve de Zieken , werden daarvan verfchccnd. Op die wyzc zeilden wy tot den veertienden van die Maand. Behalve de Moeilykheden van geilaadig te pompen , waren wy aan zwaaren Jagtfnecuw bloot gefteld. „ Op den gemelde n Dag, des morgens ten nc- „ gen uur, kwamen wy aan den Mond van de Bolfchaia Re ka o? de groote Rivier; doch we- gens Tegenwind konden wy de Rivier niet op- zeilen, te meer nog, daar het de Tyd der Eb was. Hierom waren verfchcidenen van Gevoe- len, dat wy weder in Zee moeden gaan, om ecnc gunlHgere gelegenheid af te wachten. Maar het was gelukkig voor ons, dat wy deezen Raad niet opvolgden : want geduurende de geheele volgen- de Week woei 'er een zo ilerke Noordenwind, die ons zo ver in Zee zou gedreven hebben , dat wy allen zouden hebben moeten vergaan. Der- halve vvcrdr. door de Meerderheid der Stemmen beflootcn, het Schip op Strand te zetten; 't welk wy dan ook, omtrent honderd Vademen ten Zui- den van den Mond der Rivier deeden. Des avonds namcii wy de Mallen uit het Schip , en den vol- j> gen- 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 55 5» 55 5» 55 55 5» 5» 51 55 55 55 >» 55 5« 55 5) ■"1 K A M T S C II A T K A, enz. en 1 genden morgen nog vcrfchcidcnc Planken. AI het overige werdc in Hukken geHaagen, en door de/^ee vveggefpocld. Toen ontdckion vvy eerll,in welk een grooc Gevaar wy gevveell waren; want wy bevonden alle de Planken van hcc Schip gantfeh zware en verrot. „ Wy verfoefdcn op de Kuil tot den een en tvvin- tidVen van die iMaaiid. Gcduurende ons Verblvf aldaar gebeurde 'er coiie Aardbeevino;: maar de- zelve vvas van zo weinig belang, dat vvy ze naauw- lyks benieikton , Ichryvende de geringe Bevvee- ging en vSchudding, die wy gevoelden, veel meer toe aan do Slingeringen en Suliokken, die wy zo hing op Zee hadden doorgellaan. Doch eenigc Kuriljrs^ die aldaar by ons kwamen, verzeker- don ons, diiC de Aardbccviiig in de Plaats hunner Wooning zeer Iterk en geweldig geweell v/as, en dat het Water ongemeen hoog oprees. „ Den gemelden een en twintigfien van Wyn- maand voeren v/y in Boorcn, die ona ten dien einde van het Fort gezonden waren , de iJol- fcbaia lickc , of de Crootc Rivier , op , en kvvamön , den volgenden Dag , des avonds , aan het Fort.'* NiectegenlVaande de Rcize van Jakutsld naar Kauitfcbdtka zeer moeilyk en dikwyls gevaarlyk is; is echter de Terngreize van Kamtjcbatka naar "yakiitskl taamlyk aangenaam. De Schepen, die in 5Ï ?? J? Vl 51 ->•) 11 11 11 11 11 11 11 11 tt ")•) 51 Kamtjcbatka overwinteren , vertrekken van daar vroci'; in den Zomer, wanneer het Weer doorgaans Ichoon en vermaaidyk is, en de Dagen lang zyn; en ten dien lyde kan men te Water komen zelfs toe aan het Veerover de lUvier Bchi., of tot dat over de Rivier AlcUiu ^ en van daar te Paard tot Jakut:s- kU De eeniglle Bezvvaarlykheden, welke men op dien .! I \ \ \ i I! ' ''t' i' % i i\: 384 BES C.H R Y V I N G, enz. dien Togt heeft , is kort te vooren eer men aan liet Kruis van Judoma komt. In mync Terug rei/e kwam \kv^nOchotska tot Judoma in zeven Dagen ,en van daar tot den Mond der Rivier Mai in vyf Dagen , en van daar weder tot Jakutski insgelyks in vyf Dagen. Dus deed Ik de Reize van Ochotska tot Jakutski in 't geheel in zeventien DageiL Ondertullchen duurt de Vaart op de Rivier Uda^ die wegens de Snelheid van haarcn Stroom in vyf D.igcn volbragt wordt, fonityds wel vyf of zes Wcekcn. 'M BLAD- /i ^^^» mmm BLADWYZER DER Voornaamste zaak en. A. • L^^y cTilamkoi , Furt. sti. Wordt verlaateii. 21 Adelaars, vier Soorten dcrzelvcn worden in Kumt- fcbatka gevonden. > aió .///juik- „ lyif. • 55 Bobrovoi, 5 f^olfcbaia-Reka , Rivier. 5, 7 Bolf'cbcretskoi (het Fort) befchreevcn. 356 Büonieii en Planten in het Schiereiland Kamtfchatka omllandig belVh.-cjvc'i. * 104 Booten , hoè d) AV/f/ yc/&^/^^//^rf maal 1.247. Hoe zy dezelven beftieren. ai8 Brandcntle Ucrgcn op het Schiereiland Kamtfchatka lielchreeven. 85. Sommige Bergen hebben aldaar opgehouden te branden, 91 Brandcnetel v?.n veel gebruik in Kmtfcbatka, 122 Brand'.'wyn, in Kamtfchatka bereid, aanmerkmgcn daar^>mirent. iia Bronnen (warme) in Kamtfchatka ^ omllandig be fchreeven. i> C. Car'umlacba , een berucht Bczweerde" '"^ Kamtfchat- ka, -^09. ZyneGui^l.claryen berchrecven. aUaar, Chavitji^ eenc Soort van Vilth, berchrecven. 19S Cburpuiy Eiland. _ 4.1 1 T FHT" rjjhoe ' 1241 9 un aart ; van gen V 13» ar rs. 449 28 Van dat zien. 66 ivelhcb- 34* 5» ia 7 • 55 5 356 \tfcbatka 104 Hoe ai8 \tfcbatka i\i aldaar 91 r. 122 crkingcn 112 idig be imtfcbat' I. akiaar, II. 195 41 Cbtt* BLADWYZER. Cbetbak^ eenc Soort van Vifch, belchreeven. 189 Cbugotcbe is een Opperhoofd der oproerige Kamt- fchatdalers, 350. Zyne hardnekkige Verdeedi- ging. 352. Wordt door de Kamtfcbatdalers om- gebragc. 354 Cobelof (Timotbeus) is de eerfte Bevelhebber van Kamt- fcbatka. 326. Hy bouwt aldaar een Fort. aldaar, Cucbtai^ Rivier. 22 Cucumiva^ £iland. 41 D. Dampiers Befchryving der Zeekocjen van Zuyd-Ame- rika en de Filipp\nfcbe Eilanden, 182 Dievery wordt by de Kor eken niet geflraft. 311 Dooden (de) worden in Kamtfcbatka niet begraa* ven. 295 B. Eb en Vloed (de) in de Wateren omtrent Kamtfcbat» ka befchreeven, 220 Ebacbu, Eiland. 42 Emarka, Eiland. 42 Endvogcls, elfbyzondere Soorten derzelven worden in Kamtfcbatka gevonden. 213. Hoe dczelven aldaar gemccnlyk gevangen worden. 215 P. Forten , de vyf Riimiche Forten in het Schiereiland Kamtfcbatka oniilandig belclucven. 356 O. Gagariy eenc Soort van Duiven, befchreeven. 2i.'> Canzcn , zeven ondcrfchcidcMc Soorten dcrzclvcn wor- den in Kamtfcbatka ;.';c vonden. 211. lloo de Kamtfcbatdalers dczelven vangen. 212 Gallvryheid der Kamtfcbatduleru 280 Ccty in de Zeeboe/.cm van Perifcbinska en in den Oêfierfcben Oceaan wanrgcnoincn. ^i^^ lib 2 (''/w- mmmmm n L A D W Y Z E R. Ghip'isba ^ ceiie Soort, van Storm- Vogel , befchrec* ven. «o3 Gühfa^ ecnc Soort van Roodvifch, bcfchrcevcn. 199 Gorbitshe^ ccn Soort van Vilcli, beichrceven. 197 Merkwaardigheden omtrent dien Vilch gemeld. 198 ia« ïlaazcn in Kamtfvbatla, IJagcdillen y.yn in laanilykc menigte in Knmtfchatka. S19 Zonderlinge livgeiouviglieid der Kamtfchat- (lalcrs omtrent dat Diertje. aldaar IJarchin is een Opperlioofii der oproer igc Kamtf'duitda' li'ts. 350. Zyiu: verriclitingcn. 351. tn vlngt. 352. lly wordt giivangen genomen. 354 Haring wordt in overvloed gevonden in ildOoftcrfchen '"' i»n. 202 Zy verlchillen niet van die van . 'opa. nliJaay Uaftus^ eenc Soort v:in Iloodvileh, befclirccven. 2or Hndcc Sbnntar ^ l'lilanil. 28 } luiden, zonderlinge Avy/.e w^7^xö\i i\Q Kamtfcbatda- Iers die bereiden en verwen. 251 Honden zyn ongemeen talryk in Knmtfchaika^ 140. Hoe de Knmtfcbithlalcrs daarnu;k' reizen. 261 Jluisraad der Kiuntfcbaidakn beCehreeven. 243 Hutten dcï Klimt Icbiitdjlcrs hoe gemaakt worden. 540 Huwlyken (de) der Kamtfcbaidakn worden op eenc zeldzaanie wyze voltrokken. h a83 yakutsJfi (van) komt men langs verfeheidenc AV'egcii naar Kamtfvbathn. 370 jfakutski (de; /\,n zeer gelleld op vet Paardcn- vleeleh. 311 ^cfh^ wat de ^r7;>^;wi/(fj onder dien Naam verdaan. 44 Jf^ihtui^ eene Soort van Vogel, bclchreeven. 205 Inlekkn in het Schiereiland Kamtfcbatka befehrce- ver. 217 I^atka^ ccne Soort van £iiUvogcl, bcichi'cuvcn. 204 B L A D W Y Z E R. K. f\acko^ eenc Soort van Vifcb, bcfclirccven. 197 Kaiovcr^ cciic Soort van Vogel , kortlyk bcfchrcc- ven. i09. Waarom dezelve door de Kojakkcn Podjongcii genaamd wordt. 209 Kambala ^ llivicr. *• 17 Kamhulinskoi ^ Meir. aldaar. Fort by Iictzelvc. «/- (Jaar. llookende Bergen aldaar, aldaar. Kamechjhnt (de) een gevaarlyk Riviertje in Kanit- fchalha. 10 KAMThCHATDALRiis zccr brccdvoerig in bnnnc Zee- den , Gewoonten , enz. beiliireeven. 223 Zy worden in Noordlykc enH)edsgclleldbeid. aldaar* De Zelfsmoord is zeer gemeen onder ben. 234, Hun Koopliandel gelcbied by wyze van Ruilfng. aldaar. liuinie Zeden zyn onbefcbaafd. 235. Hiunie Hegrippt 1 van den (M^dsilienll zyn zeer on- ' giM-ymd. aldaar» Zy zyn zeer onkundig in de i'elkinill. 236. Zy verdeelen bet jaar in tien Maanden, aldaar. Hoe dezelve by lieii genaamd worden, aldaar, 237. Zy zyn volkomen onkun- dig van Letteren. 23H. Ilunne Wetten, aldaar, Zy rekenen zieb bet gclukkiglle Volk des Aardbo- dems te zyn. 239. Ho tegenwoordige Staat der kiaiHtJcbatdalers. aldaar. 1 lunne U(lroj'!;s ol Woou- Ub 3 plaut- tmmm ■M BLADWYZER. plaatfen btilhreeven. 240. Dezelve worden on- derfcheiden in Winter- en Zomerhutten. aldaar. Hun Huisraad en Gerecdlchappen omftandig be- fchreeven. 243. Hoe de Kamtfcbatdakrs zich zo vccle Eeuwen lang zonder het gebruik van Yzer hebben kunnen behelpen. 244. Hoc zy Vuur maaken. 245. Hoe zy hunne Booten vcrvaardi- cen. 247. Hunne voornaamfteBeezighedcn. 249. Die der Manspcrlbonen. aldaar. Die der Vrouws- perfoonen. 250. Hoe zy de Huiden van Dieren bereiden en verwen. 251. Hunne Kleeding bc- fchreeven. 253. Hoe duur liun dezelve te ilaan komt. 256. Hunne vcrfcheidcne Soorten van Spys en Drank, en de wyze om die te bereiden, be- fchreeven. 257. Hoc zy met Honden reizen , en welk Getuig zy daartoe gebruiken. 261. Hoe zy Oorlog voeren. 266. Van welke Wapenen zy zich bedienen. 270. Hunne Meeningen nopens God zyn ongemeen ongerymd. 271. Hunne vScha- mans of Bezweerders befchrecven, 275. Hunne Godsdicnftigc Plegtigheden. 276. Hunne plech- tige Maaltyden en Vermaaklykheden. 277. Hun- re Gaftvryheid en belooning van Vriendlchap. 280. Hunne zeldzaame wyze van Vryen en Trouwen bc- fchreeven. 281. Van de Geboorte hunner Kin- deren. 289. Hunne voornaamlle Ziekten befchrec- ven met hunne Hulpmiddelen daartegen. 291. Zy vermoorden vcrfcheidcne Rulllfthc Bevelhebbers en Kofakken. 326. Worden door de KoCaxken ver- flaagcn. 329. Zy verwekken op nieuvv eenen al- gemeenen Opftand. 349. Worden beteugeld en te ondcrgebragt. 35a Kamtschatka, Aardrykskundig(^ Befchryving daar- van. I Ligging van dat Schiereiland. 2. Des- zelfs Gedaante. 3. Bergen. 4. Rivieren. 5. Meiren. 6. Breedte deszelfs. 10. Voornaam- ftc Wegen door Kamtfchatka* 29. Ailland van vcrfcheidcne Rivieren en Forten van elkander. 30 Welke Teckcns men aldaar op Zee als Voorboo- den van het naby zynde Land aanmerkt. $f), Gc- fleltcnis van Lucht , WeCr en Grond op Kamtfcbat- ka. w \ BLADWYZER. Aa, 69. Brandende Bergen aldaar bcfchreeven. 85. Warme Bronnen aldaar. 92. Metaalen en Mine- raalcn in Kamtfcbatka. loi. Boomcn en Planten aldaar. 104. Landdieren van Kamtfchtha bc- fchreeven. 123. Zeedieren van Kamtjchatka bc- fchreeven. 154. Vilfchen aldaar, omÜandig bc- fchreeven. 185. Vogelen van Kamtfcbatka ; breed- voerige Befchryvingderzelven. 203. VandeZee- vogels. 204. Van de Riviervogels. 21 1' Van de Landvogels. 216. ïnfekten aldaar kortlyk bc- fchreeven. 217. Inboorlingen van dat Schierei- land in hunne Zceden en Gewoonten oinlbuulig bc- fchreeven. 223. Eerde Ontdekking van dat Schier- eiland. ' 301 Kamtfcbatka^ Rivier. 5, ^. Brandende Berg. \s8 Kara, cene Soort van Vogel, belchreeveu. 205 Karagmskoi ^ Eiland. 13 Kafatkl^ cenc Soort van Vilch, omdandig befchree- ^ven. 187. Vecht Ibmtyds met WalviÜclien. 188 Keeksba ^ Rivier. 7 Keta^ cene Soort van Vifch , befchreeven. 196 Keten ^ een zonderlinge Keten van VV'alvilchbeenen, befchreeven. 246 Kleeding der Kamtfcbatdalcrs befchreeven. 253 Kocbifjskoi, Fort. 17 Kvkfof komt, als Bevelhebber , 'm Kamtfcbatka. 327 Trekt tegen de Kurilns. ahlaar. Keert met de Schatting te ^akutski te rug. aldaar. Wordtwe- der naar Kamtfcbatka ge/onden. 340. En afge- loft. 342. Doch door de Korekers gcdcod. 344 Kompagnie's Land. 47 Koophandel der Kofakken in het Schiereiland Kamt- fcbatka befchreeven. 3(^6 Korekers, waar dezelve woonen. 224. Zyn in twee byzondere Stammen onderHhcitien. 225. Waar de/elve wooneu. 297. Jliir.;ie Clellalte. 299. Sommigen van hun >^yn /.eer iever/uchlig. aldaar. Aiuleicn hebben cene gantfch legeugellelde (le- vvoonte. 300. Hunne (rcmojdtgelleltcnis. a/d.tar, . Hunne f,eevenswy/,e. 203. Ilnnne Hutten be- fchreeven. a/daar. Hunne vooinaanille Spys, Bb 4 waar- i il^ I BLADWYZER. waarin beftaat. 303. Hoe zy met Rendieren rei- zen , en wellt Getuig zy daartoe gebruiken. 305.' Hunne Begrippen van den Godsdienft. 307. Hun- ne Huwlyken. 312. Hoe zy hunne Kinderen Naamen geeven. 313. Hoe zy hunne Dooden verbranden. 314 Kofahken (de) verwekken eenc grooten Opftand in Kamtfchatka , die in zynè Opkomft , Voortgang en Einde onirtandig befchrceven wordt. 331. Zy ontdekken de Kurilfche Eilanden, 342. Hunne Leevenswyze in Kamtfchatka, 363. Hoe zy uit- vonden lïerkcn Drank te maaken. 365. Waarvan van daan zy zo vecle Schatten vcrkrcegen. aldaar. Van hunnen Koophandel aldaar. 366 Krouotzka , Rivier met een mcrkwaardigen Water- val. II Kro/wtzkoi , Mc ir. aldaar Kukumita^ Eiland. , 4a Kufiat'ir ^ Eiland. 44 Kunsba, eene Soort vanVifch, befchreeven. aoi Kurilcrs , waar dezelve woonen. 224. Zyn in twee byzondcre Stammen ondcrfcheiden. 225. Hunne Taal on vvyze vfiU Spreekcn. 227. Hunne Ge- ftalte. 315. Zy hebben eene betere Gemoedsge- lleltenis dan de k'amtfcbatdalers, 316, 317. Hun- ne Kleeding. ^A/ W Y Z R R. M. Maanden , hoe by de Inboorlingen van Kamtfchatka genaamd worden. ^ 036 Makoe, eene Soort van Vifcb , befchreeven. 191 Malma , een Soort van Roodvifch , befchreeven. 199 Mimati , of Zeekoe , omftandig befchreeven. 178 Manika betekent by de Kamtfchatdakrs eenen Spring- vloed. . , aap Mufchacbu^ 'Eïhwó.. 'V-.' 4* Matma , Eilund. 44. Stad. > •ü'-' . ^^ Medveshuy ^ Eiland. "' " ' a? Menchagatka , eene Soort van Vogel , befchrppven. 205 Meflen , waar van de Kamtfchatdakrs ^\q. maakteni 245 Metaalen en JVJineraalcn in Kamtfchatka. loi Mormeldieren zyn veel in Kamtfchatka, 128 Moroskoi QLukè) wordt afgezonden , om Schattingen op te haaien. ' ' 324 Motogo^ Eiland. , . .• . ^^ ilf«/>W/?, eene Soort van '/ifch.';"'' '• ' aoo •■•• ■••• N. •' " ■ Naalden, zonderlinge Behena!5heid der Kamtfchat" dalers in die te maaken. 24Öi' Narka, eene Soort van Vifch , befchreeven. 196. Merkwaardigheden omtrent dien Vifch gemeld, al- daar, Ncderfort (het) Kamtfchatka befchreeven. 360 Netels zyn van een groot gebrnik in Kamtfchatka. 12a NufJgee/i , Kwkr. 12. Fort aan dezelve. aldaar O. Ochotska , Rivier. 22. Ochotskoi^ Fort. 2a , 23 , 24. Uitgcrtrekthcid van deszelfs Rechtsgebie(l. 23. Schepen , aldaar gebouwd. 24 Olutora^ Rivier. 14. Forten aan dezelve gefticht en vcrlaaten. ^. . aldaar. Onnecutan^ Eiland. " 41 Opperfort (het) Kamtjcbatka befchreeven. 358 Otters zyn veel in Kamtfchatka. 154 Overfpelcrs, hoe op eene zeldzaame wyzc zeer zwaar by de Kurilers gellraft word» 'i. 319 Bb 5 r. DLADWYZER. P. PAddeftoelen , zonderlinge kracht desDranks, daar- van gemaakt. 277 Taromufir, Eiland. 39 Pff»yc^/««, Rivier. 21. Zy geeft den Naam san den ZethoQZtmvzn Penfcbimka, aldaar Penfcbimka (de Zeeboezem van) waarvan 20 ge- noemd. 21 Penfcbinska (Zeeboezem van) 4 Pud is de Benaaming van een Ruflifch Gewigt van veertig Pond. 70 Pylilaarten zyn veel in Kamtfchatka. 213 ;■;' •' R. Reizen is in Kamtfchatka zeer gevaarlyk. 264 Reizen met Honden isby de Kamtfcbatdahrs gebruik- lyk. 261. Ongemakken die hetzelve verzeilen. 262. Met Rendieren is by de Korekers in gebruik. 305 Rendieren in Kamtfchatka befchreeven. 136 Rivieren in Kamtfcbatka^ die nooit bevriezen. 100 Riviervogels in Kamtfchatka befchreeven. 211 Robben zyn zeer menigvuldig in en omtrent Kamt» fchatka. 155 Roodvilch (de") in Siberië, befchreeven. 194 Rotten (driecrleie Soorten van) zyn in Kamtfchatka* 137. Eene Merkwaardigheid daaromtrent ge meld. 138 S. Sabeldieren in Kamtfchatkahot gevangen worden. 125. Van Fitimski hoe gevangen worden , zeer omftan- dig befchreeven. 143 Sagalin, Eiland. 29 Sagalin Ula , Rivier. 28 Salm is in taamlykc menigte in fommige Rivieren van Kamtfchatka, 199 Schip (in Kamtfchatka gebouwd) wegens zekere By- zonderhedcn merkwaardig. 75 Schumtfcbuy Riland. 37 Shantamkoi, Eiland. 27 Sbantura^ Eiland. &7 Sba- i ». V iriercnvan BLADWYZER. Sbatovo^ Eiland. 4t Sbimutir ^ Eiland. aldaar Sbupanova^ Rivier. 10,11 Sbupanovtskaya , Brandende Berg. 10 Sirinki^ Eiland. 41 Socolof (Cofmus) ontdekt den Togt over den Zeeboe- zem van Penfcbimka , van Ocbotska naar Kamt- fcbatka, 345 Spieringen worden veel tot Voedfel gebruikt van de Kamt f cbat dalers, 202. Drie onderfcheidene Soor- ten dcrzclven , en hoe genaamd. aldaar Spys en Drank der Kamtfcbatdalers befchreeven. 257 Staaten Eiland. 47 Stafjovoi, een hoog en gevaarlyk Gebergte. 19 Stariki , oene Soort van Stormvogel , befchreeven. 207 Steen-Endvogels (de zogenoemde) zyn alleen 'm Kamt" fcbatka ontdekt. 214. Zy worden omftandig be- fchreeven. aldaar Storm vogels (of Procellaria') befchreeven. 207 Sujaskutan^ Eiland. 42 Suiker, hoe een Koreker op het gezicht en denfmaak daarvan verbaasd ftondt. 305 T. Taaien (drie onderfcheidene) worden in Kamtfcbatka gefprooken. 226 Tackauta, Fort. 18 Tcbaiki, eenc Soort van Vogel, befchreeven. 205 Tegbil, Rivier. 6 Terpuk, eene Soort vanVifch, befchreeven. 192 Tejoi^ een Kanaal. 4S Tbeocli/love , Eiland. 27 Tbeodot vervalt door Storm op de Kud: van Kamt- fcbatka, 322. Wordt door de Korekers ver- moord, aldaar Tbeodotofcbine , Rivier. 5 7K/^^/r/->/»5^i, een Brandende Berg op Kamtfcbatka. 87 Turpan^ cenc Soort van Endvogel, hoe in menigte door de Kamtfcbatdalers gevangen worden. 213 Vde, Rivier. 26 Udeskoin Fort. aldaar Vkoi '■é '4 ■ 1 'M ff '/i 44 42 41 93 191 112 \ I' B L A D W Y Z E R. moi, • '''"■■■" .• '5 Umck, Rivier. 25 Zy heeft eenenongemeene Snel- len Loop. aldaar Urile , ecne Soort van Zccvaaf , omftandig befchree- . ;ven. 209. Zeldzaame wyze om dezelve te van- gen. 210 üriipc^ Eiland.' ^ ■-• ^ " • ■■ v XJtitir •, Kiland. Uynkoopa^ Eiland. • •" ■ • > .. V . ■ . ■ . . .i ,, Vademen (Rufllfcho) hoe lang die zyn. ' Vahnae ^ cenc Soort van Vifch, beichreeven, Vcdro, welk ecne Rufllfche Maat. Veelvraat (de Huid van eenen) wordt zeer gelicht in Kamtfcbatka, 129. Moe zy Rendieren vangen. 130 Veelwyvery in Kamtfcbatka ^chxwMyk. 288 Verfchoke , welk eene Ruirifche Maïtt. 86 Viflchen van Kamtfcbatka omilandig beichreeven. 185 Zy zyn 'er in eene verbaazende menigte. 198. Hou- den eenen gezetten Tyd, wanneer zy in de Rivie- ren verichynen. - 198 Vitimski , de Merkwaardige Sabeldierenvangfl aldaar, zeer omftandig beichreeven. ^ 143 Voediel is fomtyds ongemeen fchaars in Schier- eiland Kamtfcbatka. 190. Voorbeeld da; . aldaar Vogelen van Kamtfcbatka^ omÜandig befchreven. 203. Zy zyn aldaar in mtnigte. aldaar, AVorden in drie Soorten onderfchciden. 204 Voflen zyn menigvuldig in Kamtfcbatka. IL3. On- dericheideu Soorten dcrzelver. aldaar. Hoe zy gevangen worden. 124 W. • . Walviïïchen zyn in menigte omtrent Kamtfcbatka. 185. Zyn aldaar van zeer verfchillende Orootte. 186. Hoe dezelven gevangen worden door de Kurilers^ enz. aldaar. Hoe dozelven gebruikt worden. 187. Gevecht tuffchcn eenen Wulvilch en Kalatki be- ichreeven. 188 Waterraven in menigte omtrent de Kufl: van den Oojkrfoljen Oceaan ^ bcfchreeven. 205 \Ve- B L A D W Y Z E R. Wegen (verfcheideiie) tuflchen Jakutski: en Kamt^ fcbatka befchreeven. . . . 370 Werft (een Ruflifehe) hoc lang die is. >• i- .,' ^96 Witviich (de) befchreeven. 197 Wolven doen in Kamtfchathn veel Schaadc. 135 AVoonplaatfen der ^